________________
૫૦૧
ને ત્યાં જ્ઞાનીની સેાટી થાય છે. એટલે ખીજાને વાળા ત્યાં તે પ્રમાણે ટકી શકતા નથી. જે પેાતાનું નથી તે પેાતાનું થવાનું નથી.
દેહ કરતાં ચૈતન્ય સાવ સ્પષ્ટ છે. દેહગુણધર્મ જેમ જોવામાં આવે છે તેમ આત્મગુણધર્મો જોવામાં આવે તા દેહ ઉપરના રાગ નષ્ટ થઈ જાય. સંક્ષેપમાં જ્ઞાનીનુ એમ કહેવુ છે કે પુદ્ગલથી ચૈતન્યના વિયાગ કરાવવેા છે; એટલે કે રાગદ્વેષથી આકષ ણુ મટાડવુ છે. દેહ છૂટે છે તે પર્યાય છૂટે છે; પણ આત્મા આત્માકારે અખંડ ઊભા રહે છે, પેાતાનું કાંઈ જતું નથી, જે જાય છે તે પેાતાનુ
નથી એમ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન થાય નહીં ત્યાં સુધી મૃત્યુના ભય લાગે છે. ૧૬૧૬ પ્ર. સર્પ કરડવા આવે ત્યારે તેને કરડવા દેવા કે મારી નાખવા ? તેને ખીજી રીતે દૂર કરવાની શક્તિ ન હોય એમ ધારીએ છીએ. ઉ, જો દેહ અનિત્ય છે” એમ જાણ્યું હોય તેા પછી અસારભૂત દેહના
રક્ષણાર્થે સર્પને મારવા કેમ યોગ્ય હોય ? જેને આત્મહિત ઇચ્છવું હાય તેને તા ત્યાં પેાતાના દેહને જતા કરવા એ જ યોગ્ય છે.
૧૬૧૭ પ્ર. દરેક પર્યાય ક્રમબદ્ધ છે. તેના ષટકારક અથવા તેની જન્મક્ષણ સ્વત ંત્ર છે તા પછી પુરુષાર્થ કરવા અમારા હાથની વાત છે કે ક્રમબદ્ધમાં હોય ત્યારે જ થાય ?
ઉપુરુષાર્થ કરવા તે પોતાના હાથની વાત છે પણ ક્રમબદ્ધના નિય પુરુષાર્થ આધીન છે. ક્રમબદ્ધના નિર્ણય સ્વસમ્મુખના પુરુષાર્થ પૂર્વક જ થાય છે.
ઉપાદાનનું કાર્ય નિમિત્ત પ્રમાણે પરિણમે છે કે નહિ ? ઉ. ઉપાદાન પેાતાની શક્તિથી જ પરિણમે છે, નિમિત્તથી પરિણમતુ નથી. નિમિત્ત હાજર માત્ર છે. પાણી અગ્નિથી ઉષ્ણુ થતું નથી, ધજા પવનથી ચાલતી નથી, ચેાખા પાણીથી ચઢતા નથી. દરેક દ્રવ્યનું પરિણમન સ્વતંત્ર છે. નિમિત્ત ધર્માસ્તિકાયવત્ છે. નિમિત્તથી ઉપાદાનમાં કાર્ય થાય એવું વસ્તુનું સ્વરૂપ જ નથી. સર્વાંગે જેમ જાણ્યું છે તેમ જ જગતનુ પરિણમન થાય છે, તેથી વસ્તુનુ
સ’સારરૂપી કુટુ અને ઘેર આપણા આત્મા પરાણા દાખલ છે.
૧૬ ૧૮ પ્ર.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
