Lokprakash Part 01

SR No.: 005154
Original Sutra Author: N/A
Author: Vinayvijay, Motichand Oghavji Shah
Publisher: Agamoday Samiti
Publication Year: 1929
Total Pages: 612
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 227

(१९२) लोकप्रकाश ।
[ सर्ग ३ रत्नावकारिकायां च अवग्रहलक्षणमेवमुक्तम्
विषयविषयिसन्निपातानन्तरसमुद्भूतसत्तामात्रगोचरदर्शनात् जातम् श्राद्यम् अवान्तरसामान्याकारविशिष्टवस्तुग्रहणम् अवग्रह इति ॥ विषय: सामान्यविशेषात्मकः अर्थः । विषयी चक्षुरादिः। तयोः समीचीनः भ्रान्त्याद्यजनकत्वेनानुकूलो निपातः योग्यदेशाद्यवस्थानम् । तस्मादनन्तरं समुद्भूतम् उत्पन्नं यत्सत्तामात्रगोचरं निःशेषविशेषवैमुख्येन सन्मात्रविषयं दर्शनं निराकारो बोधः तस्माज्जातम् श्राद्यम् सत्त्वसामान्यादवान्तरैः सामान्याकारैः मनुष्यत्वादिभिः जातिविशेषैः विशिष्टस्य वस्तुनः यद्ग्रह णम् ज्ञानम् तद् अवग्रह इति नाम्ना अभिधीयते इति ॥
अत्र च प्राच्यमते दर्शनस्य अवकाशं न पश्यामः । द्वितीयमते च व्यंजनावग्रहावकाशं न पश्यामः ॥ तदत्र तत्वं बहुश्रुतेभ्यः अवसेयम् ॥
वक्ष्यमाणो वा महाभाष्याभिमतो व्यंजनावग्रहादीनां दर्शनस्य वा भेद: अनुकरणीयः । इत्यलं प्रसंगेन ॥
રત્નાવારિકામાં “અવગ્રહ” નું લક્ષણ નીચે પ્રમાણે કહ્યું છે
વિષય” અને વિષયીનો યોગ થયે ઉત્પન્ન થયેલ સત્તામાત્રગેચરદર્શનથી थये', अवान्तर सामान्या४२ विशिष्ट वस्तुनु प्रथम अड ते 'मह' मडि विषय' એટલે સામાન્ય વિશેષાત્મક પદાર્થ; અને વિષયી એટલે ચક્ષુ વગેરે. એ ઉભયને, લેશમાત્ર પણ સંશય ન રહે એ અનુકુળ સન્નિપાત એટલે યેગ્ય દેશમાં એકત્ર સ્થાનની પ્રાપ્તિત્યારબાદ ઉત્પન્ન થયેલ સત્તામાત્ર વિચારદશન એટલે, સર્વ વિષયોથી પરામુખ હોવાથી માત્ર ૬ સત્તા પૂરતું દશન એટલે બધ;-એ બધથી થયેલ, આદ્ય એટલે પહેલું, સમાનપણાના આકારવાળી મનુષ્યત્વ આદિ જાતિથી વિશિષ્ટ વસ્તુનું ગ્રહણ, એટલે જ્ઞાન--એનું નામ અવગ્રહ.
અહિં પહેલે મત સ્વીકારીએ તે “દર્શન” નો અવકાશ દેખાતો નથી, અને બીજે મત અંગીકાર કરીએ તે વ્યંજનાવગ્રહને અવકાશ નજરે પડતું નથી. માટે સત્ય શું છે એ બહુશ્રુત-જ્ઞાની પાસેથી સમજી-જાણી લેવું.
અથવા વ્યંજન, અવગ્રહ, દર્શન આદિ વિષે મહાભાષ્યમાં જે મત દર્શાવ્યો છે તે પ્રમાણે માનવું. અહિ તે અમે પ્રસંગને લઈને આટલું કહ્યું છે. ( વિશેષ કંઇ કહેવું નથી ).