________________
વૈરાગ્યરસમ જરી
[ દ્વિતીય
નેત્ર—જુવાનાના દેહને શ્રમિત અને તેમના ચિત્તને ભ્રમિત કરનાર વિષ, ખંજન, હરણ, કમળ વગેરેને શરમાવનારી વસ્તુ, કુરુક્ષેત્ર. આ સંબંધમાં એટલું જ કહેવું ખસ થશે કે
૪૬
“ ચોરનેત્રેનરનુપણાનમાં, નિમેષથન્ગેન મેિષ છૂટ્ટ ? ।
સારઃ મુષોત્તમય પ્રયત્ને-વિધાતુમેતયને વિધાનુ ।।”—ઉપજાતિ અર્થાત્ આ નયનાને રચવા માટે ચકેારનાં નેત્ર, હરણનાં લેાચન અને કમળેાનાં અમૃત જેવા ઉદ્ભગારમય સારને શું બ્રહ્માએ પ્રયત્ના પૂર્વક નિમેષરૂપ યત્ન દ્વારા ખેંચી કાઢયા છે?
નાસિકા—દાંતની શ્રેણિરૂપ દાડિમની કળીઓનું ભક્ષણ કરવા તૈયાર થયેલ પેપટની ચાંચ, તેલનું કુસુમ, ડાખા અને જમણા નેત્રને પરસ્પરના ચમત્કારની અદેખાઇ થતી અટકાવવા વિધાતાએ મધ્યમાં ગોઠવેલી સેાનાની પાળ.
૩
કર્ણ મુખમાં હિ સમાતા લાવણ્યના પ્રવાહને આશ્રય આપનારા કૂવા, નેત્રાની અણીએને બહુ દૂર જતી અટકાવવા બ્રહ્માએ તૈયાર કરેલા સીમાડાની નિશાનીઓ, રસ–રહસ્યને ભરી રાખવાનાં પાત્ર.
કપાલા—લાવણ્યને નાચવાની રંગભૂમિએ, પૃથ્વીના પૂર્વ અને પશ્ચિમ ગોળાર્ધ, ચંદ્રના એ ગોળ કટકા, શંકરરૂપ હરીફને હરાવવા કસરત કરવા સારૂ તૈયાર કરેલા દડા.
અધર્—દ્રાક્ષા અને અમૃત કરતાં મધુર, પરવાળા, બિંબ ફળ અને પધ્રુવ સાથે ટક્કર ઝીલનાર. આ વિષે એમ કહેવાય છે કે “ સુન્નતોચલધ્યેય, ઘનેક્ટ્રોનિન્દ્રિતા સરોપ્રમુદ્રા જાવય સમુદ્રત્યેવ વિટ્ટમ: || ”–અનુ મુખ—કલંક વગરનો શારદા પૂર્ણિમાના ચન્દ્ર, અમૃતને મધુરતાના અભ્યાસ
કરાવનાર ઉપાધ્યાય.
૧ સરખાવે
“ श्रमयति शरीरमधिकं भ्रमयति चेतः करोति सन्तापम् । મોહ મુરુધ્ધ હતે, વિવિષમ વીક્ષનું તત્ત્વા: || ’–આર્યો સંયુક્ત્ત:, ને ચત્રાનુધાતિ ।
“ અનુન: તન્નત્રં તુ
ક્ષેત્ર-મિતિ મુખ્ય! મુશામત્તે ॥'અનુ॰
केचित् तिलस्य कुसुमं शुकचच्चुमन्ये नासां वदन्ति कथयाम्यहमन्यदेव | संरक्षितो निजशरासनसन्निधाने ara haiदलैकमयो निषङ्गः ॥
૨
૩
"C
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
વસત
www.jainelibrary.org
