________________
યોગવિવેકદ્ધાત્રિશિકા/શ્લોક-૩૧
૯૩ તેથી આ પ્રણામાદિની ક્રિયા જીવ માટે ક્રિયાવંચકયોગરૂપ બને છે.
અહીં “પ્રણામાદિ ક્રિયાનો નિયમ' એમ કહ્યું, તેનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે ઉત્તમ પુરુષોને અત્યંત નિયંત્રણપૂર્વક પ્રણામાદિ કરવા તે ક્રિયાવંચકયોગ છે, પરંતુ પ્રણામાદિની પ્રતિજ્ઞા માત્ર કરીને પ્રણામાદિ ક્રિયા કરે તે ક્રિયાવંચકયોગ નથી. પોતાના આત્મા ઉપર અત્યંત નિયંત્રણપૂર્વક ગુણવાનના ગુણો તરફ જવા માટે અભિમુખ એવી પ્રણામાદિની ક્રિયા નીચગોત્રાદિ કર્મોનો ક્ષય કરે છે. તેથી યોગીને ઉત્તમ કુળ, ઉત્તમ જાતિ આદિની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી તે યોગી ઉત્તમ કુળ, ઉત્તમ જાતિ આદિના બળથી યોગમાર્ગમાં સમ્યક પ્રવૃત્તિ કરવા માટે સમર્થ બને છે. ઋષભદેવ ભગવાનની પરંપરામાં આવનારા યોગીઓ પ્રાયઃ કરીને આવા ગુણોથી જ ચરમશરીરી હતા. If૩૦મી અવતરણિકા :
શ્લોક-૨૯માં યોગાવંચકયોગનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. ત્યારપછી શ્લોક૩૦માં ક્રિયાવંચકયોગનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે ક્રમ પ્રાપ્ત ફલાવંચકયોગનું સ્વરૂપ ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે – શ્લોક :
फलावञ्चकयोगस्तु सद्भ्य एव नियोगतः ।
सानुबन्धफलावाप्तिधर्मसिद्धौ सतां मता ।।३१।। અન્વયાર્થ
તુ=વળી સમ્ય =ઉત્તમ પુરુષો પાસેથી જ=પૂર્વમાં વર્ણન કરાયેલા ઉત્તમ પુરુષો પાસેથી જ, ધર્મસિદ્ધ ધર્મની સિદ્ધિના વિષયમાં નિયતઃ= નિયોગથી=અવશ્યપણાથી, સાનુવશ્વનીતિ =સાનુબંધ ફળની પ્રાપ્તિ નવગ્રેવિયો =ફલાવંચકયોગ સતામતા=સંતોને માન્ય છે. ૩૧ શ્લોકાર્ચ -
ઉત્તમ પુરુષો પાસેથી જ ધર્મની સિદ્ધિના વિષયમાં અવશ્યપણાથી સાનુબંધ ફળની પ્રાપ્તિ ફલાવંચકયોગ સંતોને માન્ય છે. ll૩ના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
