Page Text
________________
દેશનાદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૧૨
ચિન્તાજ્ઞાનમાં પ્રમાણથી કે નયથી નિર્ણય છે; કેમ કે ચિન્તાજ્ઞાન સપ્તભંગ્યાત્મક સ્યાદ્વાદથી સંગત છે; અને તે સપ્તભંગી વિકલાદેશ સ્વભાવવાળી હોય તો તે સપ્તભંગીથી થતો બોધ નયરૂપ છે, અને તે સપ્તભંગી સકલાદેશ સ્વભાવવાળી હોય તો તે સપ્તભંગીથી થતો બોધ પ્રમાણરૂપ છે. વળી સાત ભાંગાઓથી વિચાર કરવામાત્રથી આ જ્ઞાન થતું નથી, પરંતુ સૂક્ષ્મ યુક્તિપૂર્વક તે તે નયદૃષ્ટિનું કે પ્રમાણદૃષ્ટિનું અવલોકન કરીને સાત ભાંગાઓથી બોધ કરવાથી આ જ્ઞાન થાય છે.
પૂર્વમાં શ્રુતજ્ઞાનનું સ્વરૂપ બતાવ્યું તે પ્રમાણે તત્ત્વજિજ્ઞાસુને સર્વ દર્શન સાથે અવિરુદ્ધ એવા અહિંસાદિ ધર્મો કલ્યાણનું કારણ છે તેવું શ્રુતજ્ઞાન થાય ત્યારપછી તે તત્ત્વજિજ્ઞાસુ મધ્યસ્થભાવથી સર્વ દર્શનોનાં વચનો વિચારે છે ત્યારે, તે તે દર્શનોનાં વચનો કઈ અપેક્ષાએ છે? તેનો વિચાર તે જિજ્ઞાસુ પુરુષ કરે છે અર્થાત્ કપિલાદિની નિત્યદેશના કઈ અપેક્ષાએ સ્વીકારી શકાય ? તેનો ઊહ કરે છે. તે ઊહ વસ્તુના સ્વરૂપને જાણવાની આકાંક્ષારૂપ મહાવાક્યાર્થ સ્વરૂપ છે, અને જ્યારે તેને નિર્ણય થાય કે જો આત્માને એકાંત નિત્ય સ્વીકારીએ તો હિંસા-અહિંસાદિ સંગત થાય નહીં, અને હિંસા-અહિંસાદિ સંગત થાય નહીં તો મોક્ષ માટે હિંસાનો ત્યાગ અને અહિંસામાં યત્ન કરાય છે તે પણ સંગત થાય નહીં. માટે આત્માને નિત્ય કહેનારું કપિલદર્શનનું વચન કોઈ એક નયની દૃષ્ટિથી સ્વીકારીએ તો જ સંગત થાય.
39
તે રીતે બૌદ્ધનું વચન પણ એકાંત ક્ષણિક સ્વીકારીએ તો મોક્ષમાર્ગની પ્રવૃત્તિ સંગત થાય નહીં. માટે આત્માને નિત્ય-અનિત્ય જ સ્વીકારવો ઉચિત છે. આ રીતે સર્વ સ્થાનોમાં ઊહ કરવાથી જ્યારે તે બુધપુરુષને કષ-છેદતાપથી જૈનદર્શન શુદ્ધ જણાય છે, ત્યારે તે બુધપુરુષને ચિંતાજ્ઞાન પ્રગટે છે; અને આ ચિંતાજ્ઞાન કોઈ એક સ્થાનમાં પ્રગટ થાય પછી સર્વ દર્શનોના પદાર્થવિષયક ઊહ થવાથી ક્રમસર પાણીમાં રહેલા તેલબિંદુની જેમ વધતું જાય છે; અને જ્યારે આ રીતે ઊહને કારણે સર્વત્ર નય-પ્રમાણની દ્રષ્ટિ જોડવાની પ્રજ્ઞા વિસ્તાર પામે છે ત્યારે, તે બુધપુરુષને ભગવાનના શાસનના પરમાર્થનો બોધ થાય છે. ત્યાર પછી તે બુધપુરુષ ભગવાનનાં વચનોથી અત્યંત ભાવિત થાય ત્યારે ભાવનાજ્ઞાન પ્રગટે છે. II૧૨ા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004662 |
| Book Title | Deshna Dvantrinshika |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 120 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 5 MB |