________________
૭૨
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય જુદા સ્વરૂપ જીવ તત્ત્વનો સાથ લઈને ધારણ કરે છે; જેવી રીતે પાણી, બરફ અને વરાળ તેના અંતર્ગત તત્ત્વ H,Oને કાયમ રાખી જુદાં જુદાં સ્વરૂપો ધારણ કરે છે.
તેમનો પુનર્જન્મનો સિદ્ધાંત :
આ રીતે જુદાં જુદાં સ્વરૂપો ધારણ થવા પાછળનાં કારણોમાં જૈન તત્ત્વજ્ઞો તેમજ બીજા તમામ ભારતીય તત્ત્વજ્ઞો “પાપ-પુણ્ય”નો સિદ્ધાંત આગળ કરે છે. એમ્પીડોલીસ આ “પાપ-પુણ્ય’”નાં તત્ત્વોને “Strife” કલહ અને “Love” (પ્રેમ) નું નામ આપે છે અને કહે છે કે કલહનું તત્ત્વ વસ્તુને જુદા પાડવાનું કામ કરે છે જ્યારે “પ્રેમ”નું તત્ત્વ જોડવાનું કામ કરે છે આથી કલહ અને પ્રેમના જુદા જુદા તેમજ વિશિષ્ટ પ્રકારના આવિર્ભાવથી જગતમાં વૈવિધ્ય ઉત્પન્ન થાય છે તેમના મત પ્રમાણે આ “પ્રેમ” અને “કલહ”નાં તત્ત્વો પૃથ્વી, પાણી, હવા અને અગ્નિના વિવિધ સંમિશ્રણોથી વસ્તુની વ્યક્તિગતતાને અનુસરીને થાય છે અને તેથી દરેક વસ્તુનો આવો વ્યક્તિગત પર્યાય “સ” તત્ત્વથી સ્વતંત્ર હસ્તી ધરાવે છે.
આ અંગે એમ્પીડોકલીસે બે કાવ્યો લખેલ છે તેનાં નામો “About Nature” અને “Purifications” (“કુદરત અંગે’” અને “શુદ્ધતા અંગે’”) છે. તેમાંના “Purifications" વાળા કાવ્યમાં પુનર્જન્મના ચક્રવામાં “આત્મા” કેવી રીતે ફરે છે તે દર્શાવવા એક સૂત્ર (Fragment) માં તે નીચે મુજબ જણાવે છે.
“There is an oraele of necessity
--that whensoever
all of the damons, whose portion is length of days, has sinfully stained his hands with blood or followed strife and sworn false
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
