________________
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય પરિભાષામાં ઉત્તિને સદ્ગમૂશુ) (૨) આચાર શુદ્ધિ જેમાં હિંસા અને માંસાહાર નિષેધ આવી જાય છે (૩) શરીરના નાશ બાદ પણ આત્માનું અમરત્વ જે ગ્રીક “હોમરમાં આવેલ “ભૂત-પ્રેત”ના ઝાંખા ખ્યાલ કરતાં વિશિષ્ટ પ્રકારનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ-પુનર્જન્મનો આપે છે અને છેલ્લે (૪) માણસમાંથી પશુયોનિમાં જન્મ પામનાર આત્માને તેનાં પૂર્વજન્મનાં કુકર્મો બદલ શિક્ષા મળે છે.” (પા. ૩૪-૩૫)
ઝેનોફેનિસે તો પુનર્જન્મના સિદ્ધાંત ઉપર ભંગ કર્યો હશે પરંતુ ઉપર જણાવેલ સિદ્ધાંતોમાં પાયથાગોરસની તમામ શિક્ષાઓનો સમાવેશ થાય છે અને તે એ છે કે મનુષ્ય જીવનનું અંતિમ લક્ષ્ય શારીરિક અને ભૌતિક સુખોનો ત્યાગ કરી આત્માની શુદ્ધિ ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા ઉપર હોવું જોઈએ. આત્મવિકાસનું લક્ષ્યઃ
અમેરિકન વિદ્વાન શ્રી કોર્નફોર્ડ (જેનો ઉલ્લેખ એનેકઝીમેન્ડરના વિચારોની ચર્ચા વખતે ઉપર કર્યો છે) પાયથાગોરસના સિદ્ધાંતો વિશે જણાવે છે કે “પાયથાગોરસે જે જે સિદ્ધાંતોનું નિરૂપણ કર્યું છે તેનો હેતુ અદશ્ય ઈશ્વરી શક્તિ સાથે તમામદુન્યવી વસ્તુઓની એકતા સાધવાનો, અને આ દૃશ્યમાન જગતની ક્ષણિકતા તેમજ અજ્ઞાનના અંધકારમાં દૈવી પ્રકાશના કિરણોને આડે આવતા ગંદવાડને દૂર કરવાનો હતો.”
આત્માના વિકાસની અંતિમ કક્ષાને જૈનોએ “કૈવલ્ય”નું નામ આપેલ છે. કૈવલ્યને પ્રાપ્ત થયેલ આત્માની સ્થિતિ નિરપેક્ષ (જ્ઞાતાદ્રાની) જૈનોએ કલ્પી છે. જાણતાં કે અજાણતાં પાયથાગોરસે પણ સવોચ્ચ કક્ષાના આત્માની આવી જ કલ્પના કરી છે તે વિદ્વાન લેખક જહોન બર્નેટના નીચેના વિધાનથી સ્પષ્ટ થાય છે. “The best of all,
Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
