________________
એકેન્દ્રિય ગણાતા પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ, વનસ્પતિ તથા બેઈન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય અને મન વગરના પશુ, પક્ષી, જળચર જીવો અને મનુષ્યોને પૌદ્ગલિક મન હોતું નથી. આથી તે જીવોને મન દ્વારા થતા શુભ કે અશુભ કર્મનો બંધ પણ થતો નથી. તેથી તે કારણે થતો જૈવિક વીજચુંબકીય શક્તિ/ક્ષેત્રમાં થતો વધારો કે ઘટાડો પણ હોતો નથી પરંતુ એક શરીર વિદ્યમાન હોવાથી તેના દ્વારા થતા શુભ કે અશુભ કર્મબંધ થવાથી જૈવિક વીજચુંબકીય શક્તિ/ક્ષેત્રમાં વધઘટ થાય છે. સંસારી અર્થાત્ કર્મસહિત જીવ માટે આ ઘટક ક્યારેય શૂન્ય થતું નથી.
તે જ રીતે સંસારી જીવ ગમે તેવી પ્રાથમિક અવસ્થામાં હોય તો પણ તેની આધ્યાત્મિક શક્તિ ક્યારેય શૂન્ય થતી નથી.
નિોદ અર્થાત્ બટાકા, ડુંગળી જેવા સાધારણ વનસ્પતિકાયના જીવોમાં પણ ચાર અઘાતી કર્મો સંબંધી તેમાંય ખાસ કરીને નામકર્મ અને વેદનીયકર્મ સંબંધી શુભકર્મ ક્યારેય શૂન્ય થતું નથી. એથી ઊલટું આ ચાર કર્મો સંબંધી ગમે તેટલાં અશુભ કર્મો ભેગાં થાય તો પણ આત્માની અનંત શક્તિને સંપૂર્ણપણે ઢાંકી શકવા સમર્થ થતા નથી. તેવી જ રીતે આત્માની અનંત શક્તિનો ઘાત કરનારા ઘાતી કર્મો (જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, મોહનીય અને અંતરાય)નો ગમે તેટલો સમૂહ ભેગો થાય તો પણ આત્માની અનંત શક્તિને સંપૂર્ણપણે ઢાંકી શકતાં નથી.
આ રીતે સમગ્ર સજીવ સૃષ્ટિમાં એકદમ પ્રાથમિક કક્ષાના ગણાતા જીવોમાં પણ જૈવિક વીજચુંબકીય શક્તિ ક્યારેય શૂન્ય થતી નથી.
કેવળજ્ઞાની તીર્થંકર પરમાત્મામાં -
1. શારીરિક શક્તિ સૌથી વધુ પ્રમાણમાં હોય છે કારણ કે તેઓને પ્રથમ વજઋષભનારાચ સંઘયણ (હાડકાંની સંરચનાનો એક પ્રકાર) હોય છે. જેમાં સૌથી વધુ ઉપસર્ગ-પરિષહ વગેરે સહન કરવાની ક્ષમતા હોય છે. કાળચક્ર તેમના ઉપર મૂકવામાં આવે તો પણ તેઓનું મૃત્યુ કે શરીરનો નાશ થતો નથી.
2. શારીરિક શક્તિ સૌથી વધુ હોવાના કારણે મનોબળ/માનસિક શક્તિ પણ સૌથી વધુ હોય છે કારણ કે શરીર મજબૂત હોય તો જ મન મજબૂત રહી શકે છે, તેટલા માટે જ પ્રથમ સંઘયણવાળા મનુષ્યને દેવો પણ ધ્યાનમાંથી વિચલિત કરી શકતા નથી.
3. મન-વચન-કાયાની એકાગ્રતા જ ધ્યાન છે, તેથી જેઓનું શરીર અને મન મજબૂત હોય તેઓનું ધ્યાન પણ ઉત્કૃષ્ટ/શ્રેષ્ઠ કક્ષાનું હોય તેથી આધ્યાત્મિક પરિસ્થિતિ પણ ઉત્તમોત્તમ હોય.
4. જેમ આત્માને શુભ કર્મનો વધુમા વધુ ઉદય હોય તેમ તેની જૈવિક
31
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
