________________
२०
आचाराङ्ग सूत्रम् १/-19/9/२ [नि. ५०]
नि. [५०] सव्वेसिं उत्तरेणं मेरू लवणो यहोइ दाहिणओ।
पुव्वेणं उढेई अवरेणं अस्थमइ सूरो । वृ. ये 'मन्दरस्य' मेरोः पूर्वेण मनुष्याः क्षेत्रदिगङ्गीकरणेन, रुचकापेक्षं पूर्वादिदिक्त्वं वेदितव्यं, तेषामुत्तरोमेरुदक्षिणेन लवणइति तापदिगङ्गीकरणेन, शेष स्पष्टम्॥प्रज्ञापकदिशमाह नि. [५१] जत्थ य जो पण्णवओ कस्सवि साहइ दिसासुय निमित्तं ।
जत्तोमुहोय ठाई सापुब्वा पच्छओ अवरा ।। वृ. प्रज्ञापको यत्र क्वचित् स्थितः दिशां बलात्कस्यचिन्निमित्तं कथयति स यद भिमुख स्तिष्ठति सा पूर्वा, पृष्ठतश्चापरेति, निमित्तकथनं चोपलक्षणमन्योऽपि व्याख्याता ग्राह्य इति।।
-शेषदिक्साधनार्थमाह - नि. [५] दाहिणपासंभि उ दाहिणा दिसा उत्तरा उ वामेणं ।
एयासिमन्तरेणं अण्णा चत्तारि विदिसाओ। नि. [५३] एयासिं चेव अट्ठण्हमंतरा अठ्ठ हुंतिअण्णाओ।
सोलस सरीरउस्सयबाहल्ला सव्वतिरियदिसा । नि. [५४] हेट्ठा पायतलाणं अहोदिसा सीसउवरिमा उड्ढा ।
एया अट्ठारसवी पण्णवगदिसा मुणेयव्वा ॥ नि. [५५] एवं पकप्पिआणं दसण्ह अट्ठण्ह चेव य दिसाणं ।
नामाइंदुच्छामीजहछमं आनुपुबीए॥ नि. [५६] पुव्वा य पुव्वदक्खिण दक्षिण तह दक्खिणावराचेव।
_अवराय अवरउत्तर उत्तर पुवुत्तराचेव॥ नि. [५७] सामुत्थाणी कविला खेलिज्जा खलु तहेव अहिधम्मा।
परियाधम्मा य तहा सावित्ती पण्णवित्तीय ।। नि. [५८] हेट्ठा नेरइयाणं अहोदिसा उवरिमा उ देवाणं ।
एयाइं नामाइंपण्णवगस्सा दिसाणं तु॥ वृ. एताः सप्त गाथाः कण्ठ्याः , नवरं द्वितीयगाथायां सर्वतिर्यग्दिशां बाहल्यं-पिण्डः शरीरोच्छ्रयप्रमाणमिति ॥ साम्प्रतमासां संस्थानमाहनि. [५९] सोलस तिरियदिसाओ सगडुद्धीसंठिया मुणेयव्वा ।
दो मल्लगमूलाओ उड्ढे अअहेविय दिसाओ।। वृ. षोडशापि तिर्यग् दिशः शकटोद्धिसंस्थाना बोद्धव्याः, प्रज्ञापकप्रदेशे सङ्कटा बहिर्विशालाः, नारकदेवाख्येद्वे एव उद्धधिोगामिन्यौशरावाकारे भवतः, यतः शिरोमूले पादमूले चस्वल्पत्वान्मल्लकबुजाकारेगच्छन्त्यौचविशाले भवतइति।।आसांसर्वासांतात्पर्य्य यत्रंकादवसेयं, तच्चेदम् ॥भावदिग्निरूपणार्थमाह - नि. [६०] मणुया तिरिया काया तहऽग्गबीया चउक्चगा चउरो।
देवा नेरइया वाअट्ठारस होति भावदिसा॥ वृ.मनुष्याश्चतुर्भेदास्तद्यथा-सम्पूर्छनजाः कर्मभूमिजाअकर्मभूमिजाःअन्तरद्वीपजाश्चेति,
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
