SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 103
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६६ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् अनु०-ऊङ् इत्यनुवर्तते। अन्वय:-ऊरूत्तरपदात् प्रातिपदिकात् स्त्रियाम् ऊङ् औपम्ये। अर्थ:-ऊरु-उत्तरपदात् प्रातिपदिकात् स्त्रियाम् ऊङ् प्रत्ययो भवति, औपम्ये गम्यमाने। उदा०-कदलीस्तम्भ इव ऊरू यस्या: सा-कदलीस्तम्भोरू: । नागनासा इव ऊरू यस्या: सा-नागनासोरू: । आर्यभाषा: अर्थ-(ऊरूत्तरपदात्) ऊरु' शब्द उत्तरपद में है जिसके उस प्रातिपदिक से (स्त्रियाम्) स्त्रीलिङ्ग में (ऊ) ऊङ् प्रत्यय होता है (औपम्ये) यदि वहां उपमा सदृशता अर्थ की प्रतीति हो। उदा०-कदलीस्तम्भ इव ऊरू यस्याः सा-कदलीस्तम्भोरू: । केले के खम्भ के समान चिकणी हैं जंघायें (रान) जिसकी वह स्त्री। नागनासा इव ऊरू यस्याः सा-नागनासोरू: । हाथी के सूण्ड के समान गोल हैं जंघायें जिसकी वह स्त्री। सिद्धि-कदलीस्तम्भोरूः। कदलीस्तम्भ+ऊर। कदलीस्तम्भोरु+ऊङ् । कदलीस्तम्भोरू+सु। कदलीस्तम्भोरू। यहां ऊरु-उत्तरपदवाले ‘कदलीस्तम्भरु' प्रातिपदिक से स्त्रीलिङ्ग में इस सूत्र से 'ऊ' प्रत्यय है। ऐसे ही-नागनासोरूः। ऊङ् (५) संहितशफलक्षणवामादेश्च ।७०। प०वि०-संहित-शफ-लक्षण-वामादे: ५ ।१ च अव्ययपदम् । स०-संहितश्च शफश्च लक्षणं च वामश्च ते-संहित०वामा:, संहित०वामा आदौ यस्य तत्-संहित०वामादि, तस्मात्-संहित०वामादे: (इतरेतरयोगद्वन्द्वगर्भितबहुव्रीहि:)। अनु०-ऊङ्, ऊरूत्तरपदाद् इति चानुवर्तते। अन्वय:-संहितशफलक्षणवामादेरूत्तरपदात् प्रातिपदिकात् स्त्रियाम् ऊङ्। अर्थ:-संहितशफलक्षणवामादिभूताद् ऊरूत्तरपदात् प्रातिपदिकात् स्त्रियाम् ऊङ् प्रत्ययो भवति । उदाहरणम् Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy