SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 225
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ॥२१४॥ आवश्यक - हारिभद्रीयवृतिः व्याख्या — निगदसिद्धा, नवरं चोयालसयं-तेण रोहेण छम्मूलपयत्था गहिया, तंजहा - दवगुणकम्मसामन्नविसेसा छओ य समवाओ, तत्थ दबं नवहा, तंजहा-भूमी उदयं जलणो पवणो आगासं कालो दिसा अप्पओ मणो यत्ति, गुणा सतरस, तंजा-रूवं रसो गंधो फासो संखा परिमाणं पुहुतं संयोगो विभागो परापस्तं बुद्धी सुहं दुक्खं इच्छा दोसो पयतो य, कम्मं पंचधा-उक्खेवणं अवक्लेवणं आउंचणं पसारणं गमणं च, सामण्णं तिविहं - महासामण्णं १ सत्तासामण्णं त्रिपदार्थसद्बुद्धिकारि २ सामण्णविसेसो द्रव्यत्वादि १, अन्ये त्वेवं व्याख्यानयन्ति त्रिपदार्थसत्करी सत्ता, सामण्णं द्रव्यत्वादि, सामनविसेसो पृथिवीत्वादि, विसेसा अंता ( अनंता य), इहपचयहेऊ य समवाओ, एए छत्तीसं भैया, एत्थ एकेके चलारि भंगा भवति, तंजहा - भूमी अभूमी नोभूमी नोअभूमी, एवं सवत्थ, तत्थ कुत् या भूमी मग्गिया लेहुओ लद्धो, अभूमीए पाणियं, नोभूमीए जलाद्येव तु नो राश्यन्तरं, नोअभूमीए लेहुए चेव एवं सवत्थ । आह च भाष्यकारः - जीवमजीवं दाउं णोजीवं आइओ पुणो अजीवं देइ परिमंमि जीवं न उ णोजीवं सजीवदलं १ चतुश्चत्वारिंषां शतं तेन रोहगुसेन पद मूलपदार्थां गृहीताः, तथथा- द्रव्यगुणकर्मसामान्यविशेषाः पश्च समवायः, तत्र द्रव्यं नवधा, तद्यथा-भूमि. रुदकं ज्वलनः पवन आकाशं कालो दिन भारमा मनखेति, गुणाः सप्तदश, तद्यथा-रूपं रसो गन्धः स्पर्शः संख्या परिमाणं पृथक्त्वं संयोगो विभागः परस्वमपरत्वं बुद्धिः सुखं दुःखमिच्छा द्वेषः प्रयक्ष, कर्म पचा-रक्षेपणमव क्षेपणमा कुनं प्रसारणं गमनं च सामान्यं त्रिविधं महासामान्यं सत्तासामान्यं सामान्यविशेषः, सामान्यं सामान्यविशेषः विशेषा अभ्या (अनम्स्थान ), इहप्रत्ययहेतुम समायः, एते षट्शत् भेदाः, अनेकैकस्मिन् चत्वारो भङ्गा भवन्ति, तद्यथा-भूमिरभूमिर्नो भूमिर्गोल भूमिः, एवं सर्वत्र तत्र कुत्रिकापणे भूमिर्मार्गिता छेटुर्दशः, अभूमेः (मार्गणे ) पानीयं, नोभूमेर्जलायेब, नोभभूमेर्केटुरेव, एवं सर्वत्र । जीवमजीवं दुश्वा नोजीवं याचितः पुनरजीवम् । ददाति घरमे जीवं मतु मो जीवं सजीवदयम् ॥ १ ॥ * माध्यगता दश गाथा मन्त्र ततो निग्गहिओ छलूगो, गुरुणा से खेलमल्लो मत्थए भग्गो, ततो निद्धाडिओ, गुरुवि पूतिओ णगरे य गोसणयं कथंवद्धमाणसामी जयइति ॥ अमुमेवार्थमुपसंहरन्नाह वाए पराजिओ सो निव्विसओ कारिओ नरिंदेणं । घोसावियं च नगरे जयइ जिणो वद्धमाणोति ॥ १४०॥ (भा० ) निगदसिद्धा, तेणोवि सरक्खरडिएणं चेव वइसेसियं पणीयं तं च अण्णमण्णेहिं खाईं णीयं तं चोलूयपणीयन्ति वुच्चइ, जओ सो गोतेणोलूओ आसि ॥ गतः षष्ठो निह्नवः, साम्प्रतं सप्तमं प्रतिपादयितुमाह पंचसया चुलसीया तइया सिद्धिं गयस्स वीरस्स । अबद्भियाण दिट्ठी दसपुरनयरे समुप्पण्णा ॥ १४१ ॥ ( भा० ) व्याख्या - पश्च वर्षशतानि चतुरशीत्यधिकानि तदा सिद्धिं गतस्य वीरस्य, ततोऽबद्धिकदृष्टिः दशपुरनगरे समुत्पन्ने गाथार्थः ॥ कथमुत्पन्ना ?, तत्रार्यरक्षितवक्तव्यतायां कथानकं प्रायः कथितमेव, यावद् गोष्ठामाहिल: प्रत्युच्चारके कर्मबन्धचिन्तायां कर्मोदयादभिनिविष्टो विप्रतिपन्न इति । तथा च कथानकानुसन्धानाय प्रागुक्तानुवादपरां सङ्ग्रहगाथामाहदसपुरे नगरुच्छुघरे अज्जरक्खियपूसमित्ततियगं च । गोट्ठामाहिल नवमहमेसु पुच्छा य बिंझस्स ॥ १४२॥ ( भा० ) इयमर्थतः प्राग्व्याख्यातैवेति न वित्रियते, प्रकृतसम्बन्धस्तु - विंझो अट्ठमे कम्मप्पवायपुढे कम्मं परूवेति, जहा १ ततो निगृहीतः षडुलूकः, गुरुणा तस्य मस्तके मकुण्डिका भग्ना, ततो निर्धाटितः, गुरुरपि पूजितो नगरे च घोषणं कृतं वर्धमानस्वामी जयतीति । २ तेनापि स्वभस्मारष्टितेनैव वैशेषिकं प्रणीतं तच्चान्याम्यैः ख्यातिं नीतं तचोलूकप्रणीतमित्युच्यते, यतः स गोत्रेणोलूक आसीत् । ३ बिध्योऽष्टमे कर्मप्रवादपूर्वे कर्म प्ररूपयति, यथा किंचि कम्मं जीवपदेसेहिं बद्धमेत्तं कालन्तरद्वितिमपप्प विहडइ शुष्ककुख्यापतितचूर्णमुष्टिवत् किंचिपुण बद्धं पुढं च कालतरेण विहडइ, आर्द्रलेपकुड्यो सस्नेह चूर्णवत्, किंचि पुण बद्धं पुढं निकाइयं जीवेण सह एगत्तमावनं कालान्तरेण वेइज्जाइत्ति ॥ एवं श्रुत्वा गोष्ठामा हिल आह- नन्वेवं मोक्षाभावः प्रसज्यते, कथम् ?, जीवात् कर्म न वियुज्यते, अन्योऽन्याविभागवद्धत्वात्, स्वप्रदेशवत्, तमादेवमिष्यतां - पुट्ठो जहा अवद्धो कंचुइणं कंचुओ समन्नेइ । एवं पुट्ठमषद्धं जीवं कम्मं समनेह ॥ १४३ ॥ ( मू० भाष्यम् ) व्याख्या—स्पृष्टो यथाऽबद्धः कञ्चुकिनं पुरुषं कशुकः 'समन्वेति' समनुगच्छति, एवं स्पृष्टमबद्धं कर्म जीवं समन्वेति प्रयोगश्च - जीवः कर्मणा स्पृष्टो न च बध्यते, वियुज्यमानत्वात्, कश्शुकेनेव तद्वानिति गाथार्थः । एवं गोडामाहिलेण भणिते विंझेण भणियं - अम्हं एवं चैव गुरुणा बक्खाणियं, गोडामाहिलेण भणियं-सो य ण याणति, किं वक्खाणे १, ताहे सो संकिओ समाणो गओ पुच्छिउं, मा मए अन्नहा गहियं हवेज्ज, ताहे पुच्छिओ सो भणइ-जहा मए भणियं तहा तुमवि अवगयं, तहेवेदं, ततो विंझेण माहिलवुसंतो कहिओ, ततो गुरुर्भणति - माहिलभणिती मिच्छा, कहं ! यदुक्तम् - जीवात् १ किञ्चित्कर्म] जीवप्रदेश दमात्रं कालान्तर स्थिति मप्राप्य पृथग्भवति किञ्चित्पुनर्बद्ध स्पृष्टं ( स्पृष्टबद्धं च कालान्तरेण पृथग्भवति, किञ्चित्पुनदस्पृष्टं ( स्पृष्टवद्धं ) निकाचितं जीवेन सहैकत्वमापत्रं कालान्तरेण वेद्यत इति । १ एवं गोष्ठमाहिलेन भणिते विध्येन भणितम् - अस्माकमेवमेव गुरुणा व्याख्यातं, गोष्ठमाहिलेन भणितं स च न जानाति, किं व्याख्यानयति ?, तदा स शङ्कितः सन् गतः प्रहुं मा मयाऽन्यथा गृहीसं भूद्, तदा दृष्टः स भणति - यथा मय भणितं तथा त्वयापि अवगतं तथैवेदं ततो विन्ध्येन माहिलवृत्तान्तः कथितः, ततो गुरुर्भणति-माहिल भणितिर्मिथ्या कथम् १. Jain Education International 3 For Private Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002521
Book TitleAgam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01
Original Sutra AuthorHaribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Author
PublisherBherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Publication Year
Total Pages340
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy