Page Text
________________
गृहपतिसागारि
कक्षेत्रा
वप्रहः
साधर्म
कक्षेत्रा
वप्रहः
चत्रयादीनां जघम्यः क्षेत्रा
वप्रहः
सनिर्युक्ति-भाष्य-वृत्तिके बृहत्कल्पसूत्रे
प्ररूपितो राज्ञः क्षेत्रावग्रहः । अथ गृहपति - सागारिकयोस्तमाहगवणो आहारो, चउद्दिसिं सारियस्स घरवगडा । अघा-गडाई, उडुं गिरि - गेहधय- रुक्खा || ६७६ ॥ 'गृहपतेः' मण्डलेश्वरस्य यावान् 'आधार' विषयः प्रभुत्वविषयभूतश्चतस्रेषु दिक्षु तावान5 स्योत्कृष्ट स्तिर्यगवग्रहः । ' सागारिकस्य' शय्यातरस्य 'गृहवगडा' गृहवृतिपरिक्षेप उत्कृष्ट स्तिर्यग - वग्रहः । द्वयोरपि चाधस्ताद् 'अघा - ऽगडादयः' अघा-गर्दा हदो वा, शब्दाद् वाप्यादयः; ऊर्द्ध 'गिरि-गेहध्वज - वृक्षाः' गिरयः - पर्वताः, वर्त्तिन्यः पताकाः, वृक्षाः - सहकारादयः । साधर्मिकाणां तु क्षेत्रावग्रह तोरत्र नोक्तः, परं बृहद्भाष्ये इत्थमभिहितः -
अगडः - कूपः, आदि
खित्तोग्गहो सकोस, जोयण साहम्मियाण बोधवं । छद्दिसि जा एगदिसिं, उज्जाणं वा मडंबाई ॥ मडम्बादौ उद्यानं यावदुत्कृष्टः क्षेत्रावग्रहः । शेषं सुगमम् ॥ अथ जघन्यमभिधातुकाम आह
10
२०२
15
――
[ अनुयोगाधिकार:
गृहध्वजाः - गृहोपरि उत्कृष्टः कुतोऽपि
अजहन्नमणुकोसो, पढमो जो आवि चकवट्टीणं । सेनिव रोगाइ, जहन्नओ गहवईणं च ।। ६७७ ॥ 'प्रथमः' देवेन्द्रावग्रहः 'अजघन्योत्कृष्टः ' न जघन्यो न वा उत्कृष्टः किन्तूभयविवक्षारहितः, सर्वदैवैकरूपत्वात् । यश्चाप्यवग्रहः चक्रवर्तिनां सम्बन्धी सोऽप्यजघन्योत्कृष्टः, सर्वच - क्रवर्तिनामाधिपत्यस्यैकरूपत्वात् । ' शेषनृपाणां' चक्रवर्त्तिव्यतिरिक्तानां नृपतीनां गृहपतीनां च रोधकादिषु जघन्यः क्षेत्र वग्रहो द्रष्टव्यः । रोधनं रोधकः - परचक्रेण नगरादेर्वेष्टनम्, आदि20 शब्दादन्यस्याप्येवंविधविरस्य परिग्रहः । इयमत्र भावना - कोऽपि बलवान् राजा मण्डलेश्वरो वा कस्याप्यल्पबलस्य नरपतेर्गृहपतेर्वा बाह्यनीवृतमात्मसात्कृत्य यदा तदीयं नगरादिं निरुध्यावतिष्ठते तदा तस्य तावान् नगरादिमात्रको जघन्यः क्षेत्रावग्रहः || ६७७ ॥
Jain Education International
॥ ६७६ ॥
नगराइ निरुद्ध घरे, जा याऽणुन्ना उदु चरिम जहन्नो । उकोसो उ अनियओ, अचकिमाईचउन्हं पि ॥ ६७८ ॥
25 'द्वौ चरमौ ' सागारिक- साधर्मिकौ तयोरयं जघन्यः क्षेत्रावग्रहो नगरींदो - केनचिद् राज्ञा निरुद्धे बाहिरिकावास्तव्यजनैरभ्यन्तरतः प्रविशद्भिः शय्यातरगृहं साधर्मिकोपाश्रयो वी यदा
१ 'पतेः' सामान्यमण्डलाधिपतेर्यावा' भा० ॥ २ सृष्वपि दिक्षु तावानेवास्यो' भा० ॥ ३ “घरस्स वगडा, वगडा णाम पलितं वतिपरिक्खेव इत्यनर्थान्तरम्" इति चूर्णिः ॥ ४ “उड्डुं पव्वया जोयणियादी, घरोवरिं वा चडितव्वयं होजा झया वा, जहा - इत्थिज्झयो इत्यादि, रुक्खो वा तम्मि चडितव्वयं होजा” इति चूर्णो ॥ ५ 'त्वादिति भावः । य० भा० ॥ ६ 'चक्रनृपतिना नग भा० ॥ ७ दिकं नि भा० ॥ ८ तावन्नग' डे० त० विना ॥ ९र्मिकावग्रहौ तयो' भा० ॥ १० रादाविति, आदिशब्दात् खेटादिग्रहः । तत्र केनचिद् राज्ञा 'निरुद्धे' सर्वतो वेष्टिते सति बाहि भा० ॥ ११ वा अपरा परैः साधर्मिकैरागच्छद्भिर्यदा भा० ॥
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002510 |
| Book Title | Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Chaturvijay, Punyavijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 296 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 18 MB |