SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 93
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ जीवाक्षराणि भवन्ति । उ ऊ अं इति त्रयः स्वराः, त थ द ध प फ ब भ, वसा इति त्रयोदशाक्षराणि धात्वक्षराणि भवन्ति । ई ऐ औ इति त्रयः स्वराः ङ अ ण न म र लषा इत्येकादशाक्षराणि मूलानि भवन्ति । अर्थ - योनि के तीन भेद हैं- जीव, धातु और मूल । अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ अं अः इन बारह स्वरों में से अ आ इ ए ओ अः ये स्वर तथा क ख ग घ च छ ज झ ट ठ ड ढ य श ह ये पन्द्रह व्यंजन इस प्रकार कुल २१ वर्ण जीवसंज्ञक; उ ऊ अं ये तीन तथा त थ द ध प फ ब भ व स ये दस व्यंजन, इस प्रकार कुल १३ वर्ण धातुसंज्ञक और ई ऐ औ ये तीन स्वर तथा ङ ञ ण न म ल र ष ये आठ व्यंजन इस प्रकार कुल ११ वर्ण मूलसंज्ञक होते हैं । जीवाक्षर २१ धात्वक्षर १३ मूलाक्षर ११ जीवादि संज्ञा बोधक चक्र क ख ग घ च छ ज झ ट ठ ड ढ य श ह अ आ इ ए ओ अः त थ द ध प फ ब भ व स उ ऊ अं ङ ञ ण न म ल र ष ई ऐ औ योनि निकालने की विधि प्रश्ने जीवाक्षराणि धात्वक्षराणि मूलाक्षराणि च परस्परं शोधयित्वा तत्र योऽधिकः स एव योनिः । अभिधूमितालिङ्गिताभिधूमितश्चेत् धातुः, आलिङ्गताभिधूमितदग्धश्चेत् जीवः । अर्थ - प्रश्नाक्षरों में से जीवाक्षर धात्वक्षर और मूलाक्षरों के परस्पर घटाने पर जिसके वर्णों की संख्या अधिक शेष रहे, वही योनि होती है। आचार्य योनि जानने का दूसरा नियम बताते हैं कि अधिधूमित और आलिंगित प्रश्नाक्षर हों तो मूल योनि; दग्ध, आलिंगित और अभिधूमित प्रश्नाक्षर हों तो धातु योनि और आलिंगित, अभिधूमित एवं दग्धाक्षर प्रश्न के वर्ण हों तो जीवयोनि होती है । १. चत्वारः कचटादितश्च यशहाः स्युर्जीवसंज्ञा रषौ । चत्वारश्च तपादितोऽक्षरगणं धातोः परं मूलके ॥” – के. प्र. र. पृ ६ । के. प्र. सं. पृ. ६-७ । चं. प्र. श्लो. ३६-४१ । प्र. कौ. पृ.५ । लग्नग्रहानुसारेण जीवधातुमलादिविवेचनं निम्नलिखितग्रन्थेषु द्रष्टव्यम् - भु. दी. पृ. २१-२२ । ष. प. भ. टी. पृ. ८-६ शा. प्र. पृ. १७ । प्र. वै. पृ. १०५। प्र. सि. पृ. २८ । दै. व. प. ३६-४० । प्र. कु. पृ. १०-११ । पं. प. प. १२ । ता. नी. प. ३२२ । न. ज. पृ. १०३ । २. अभिधूमितालिङ्गितदग्धं चेत् मूलं - क. मू. । केवलज्ञानप्रश्नचूडामणि : ६१
SR No.002323
Book TitleKevalgyan Prashna Chudamani
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages226
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size17 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy