________________
त्रैकाल्यपरीक्षा
४४३ तामाश्रित्य प्रवर्तन्तेऽतीतानागतदेशनाः ॥१८५४॥ समस्तकल्पनाजालरहितज्ञानसन्ततेः ।.
तथागतस्य वर्तन्तेऽनाभोगेनैव देशनाः ॥१८५५॥ अतीतार्थापेक्षया कार्यतां गतम्, अनागतापेक्षया कारणताम्। विकल्पानुगतात्मभिरिति। सविकल्पैरित्यर्थः । तत्त्वतोऽविषयैरेति आविष्टाभिलापैनिः; स्वलक्षणस्याविषयीकरणता । तत् तस्मात् । हेतुफलयोः सन्ततिं भूतां भाविनी चाश्रित्य अतीतादिदेशना योगिनामपरिशुद्धानां प्रवर्त्तन्ते। भगवतस्तु तथागतस्य शुद्धलौकिकमपि ज्ञानं नास्ति; नित्यसमाहितत्वात् सर्वाविद्याप्रहाणेन । विकल्पस्य चाविद्यास्वभावत्वात्। यदाह
___ "विकल्प: स्वयमेवायमविद्यारूपतां गतः।
.. स्वाकारं बाह्यरूपेण यस्मादारोप्य वर्तते ।" ( ) इति। तस्य पूर्वप्रणिधानपुण्यज्ञानसम्भारसामर्थ्यादवाप्तचिन्तामणिसदृशात्मभावस्यानाभोगेनैव देशनाः प्रवर्तन्ते ॥ १८५२-१८५५ ॥
इति त्रैकाल्यपरीक्षा॥
१. चाश्रिता-पा०, गा०।
