________________
૬૦
શ્રી.શાંત-સુધારન્સ
૧ ઇંદ્રિય-એનાં પાંચ પ્રકાર છે. સ્પન, જીવા, નાસિકા, ચક્ષુ અને કર્ણ. આ ઇંદ્રિયની રાગદ્વેષ યુક્ત પ્રવૃત્તિએ આશ્રવ છે. ઇંદ્રિચાની પ્રવૃત્તિ રાગદ્વેષપૂર્વક હાય તેા જ તે આશ્રવ થાય છે એ ખાસ ધ્યાનમાં રહે. એની પ્રવૃત્તિ રાગ-દ્વેષ વર્ગરની હાય તા એ ગરનાળું અંધ થાય છે.
૨ કષાય–સસારને લાભ ( વૃદ્ધિ ) જેનાથી થાય તેવા ક્રોધ, માન, માયા અને લાભ. આ ચાર એના મુખ્ય ભેદ છે.
એની ગાઢતા પ્રમાણે એના વિભેદો પણ થાય છે અને તેમના પેટામાં હાસ્યાદિ નાકષાયાના સમાવેશ થાય છે. કર્મના રસ અને સ્થિતિ મુકરર કરવામાં આ કષાયે મ અગત્યના સાગ ભજવે છે.
૩ અવત-અવિરતિપણું. એના પાંચ વિભાગ છે. ( ૬ ) પ્રમાદથી થતા પ્રાણવધ તે પ્રાણાતિપાત, ( ખ ) અસત્ય ભાષણ તે મૃષાવાદ.
( ગ ) વગર દીધેલ વસ્તુ લેવી તે અદત્તાદાન. ( ઘ ) જાતીય સંબંધ. કામરાગથી સ્રી-પુરૂષના શરીર સબંધ તે મૈથુન.
(૭)સ્વામીત્વસ્થાપન, પદાર્થો ઉપર મૂર્છાવૃત્તિ એ પરિગ્રહ.
આ પાંચને અંગે ઘણા વિસ્તાર છે અને તે સમજવાની જરૂર છે. અવિરતિને કારણે પ્રાણી અનેક પાપેા સમજણુ વગર હારી લે છે.
૪ યોગ—મન, વચન, કાયા. એની પ્રવૃત્તિ શુભ અથવા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
