Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 1 2 3

SR No.: 002144
Original Sutra Author: N/A
Author: Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Publication Year: 1921
Total Pages: 737
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Karma, & Literature
File Size: 15 MB

Page 266

પીઠબંધ] પરિશિષ્ટ. .
૨૨૫ ત્યારપછી દક્ષિણ દિશામાં જે કરંડીઓ સ્થાપન કર્યો છે તેમાં મેરૂ પર્વતના શિખર જેટલો મોટો આઠ ફેણવાળો સર્પ છે, જેમને બોલાવી લાવે તેવી તેને બે જીભે છે. એ જેને કરડે છે તે પ્રાણી સ્તબ્ધ થઈ જાય છે અને દેવોના પતિ ઇદ્રને પણ તે ગણતો નથી. આવા મેરૂ પર્વત જેટલા ઊંચા નાગને તું કેવી રીતે ગ્રહણ કરીશ? એ તુ વિચારી લેજે. (આ આઠ ફેણવાળો સર્ષ માન છે. જાતિ (વૈરય બ્રાહ્મણ ઢેઢ વિગેરે ), કુળ (ગોત્ર વિગેરે), રૂ૫ (ખરાબ રૂ૫ સુરૂપ વિગેરે), બળ (સેન્ડ અથવા હાડપિંજર), લાભ (ધન સ્ત્રી વિલાસ), બુદ્ધિ (નજર પહોંચાડવી તે), તપ (તપસ્યા), શ્રત (જ્ઞાન) એ આઠ બાબતનાં અભિમાન થાય છે, તેથી આ સર્પને આઠ ફેણો બતાવવામાં આવી છે. મેરૂ પર્વત વિગેરે ઉપમા સમજાય તેવી છે.)
આ મુલલિત અને સુંદર દેખાતી નાગણી જેની ઉણા ઉપર સાથીઆનું ચિહ્ન છે તે આંતરના વિકારો અને વેશ પરિવર્તન વિગેરે કરનારી માયા નામની છે, તે છેતરપીંડીના કામમાં ઘણી જ કુશળ છે. આવી એ નાગણી છે અને તારે સપને હાથમાં લઈને રમવાની ટેવ છે, સાથે વળી તારી પાસે સપને વશ કરવાની વિધિનું કોઈ પણ પ્રકારનું બળ નથી અને તું તદ્દન ગાફેલ માણસ છો અને એણે (સાપણે) તો બહુ ઝેરને સંચય કરી રાખેલો છે અને કાર્યના જાળા જેવા મોટા વનમાં ને રહેનારી છે. તું જે એની દાઢમાં આવી પડ્યા તે તારી પાસે તો ઔષધિનું બળ પણ નથી તેથી તારા આત્માની દવા કોણ કરશે ? (આ માયા નામની નાગણી છે. એની હકીકત સ્પષ્ટ છે. એ પ્રપંચથી પ્રચ્છન્નપણે કામ કરનાર છે.)
“સર્વ વસ્તુઓને હટાવી દેનાર, સર્વ જગોએ જનાર હોવાથી મોટા મંદિર જેવો, પુષ્પરાવર્તના મેઘ જેવા અવાજવાળ ઉત્તર દિશામાં લોભ નામનો સર્ષ છે. જે પ્રાણીને એ કસે છે તે મોટા સમુદ્ર જેવો થઈ જાય છે, ગમે તેટલી વસ્તુ તેમાં આવે છે તેથી તે ભરાતો નથી, ધરાતો નથી, પૂરો થતો નથી. આવા સર્વ દુઃખના રાજ્યમાગ જેવા અને તું કેમ રમાડીશ? ( આ ઉત્તર દિશામાં સ્થાપેલ નાગ તે લેભ છે. એ વધતો જ જાય છે અને સમુદ્રની જેમ દુપુર છે.)
આ શોધ માન માયા અને લોભરૂપ સ આખી દુનિયાને હમેશાં તપેલ–ગરમાગરમ રાખે છે. આ ચાર વડે જે ખવાય છે, આ ચાર સર્પો જેનું ભક્ષણ કરે છે, જેને ડસે છે તે જરૂર નરકમાં પડે છે અને તે
જ્યારે નરકમાં પડે છે તે વખતે તેને કોઈનો ટેકો થતો નથી, કોઈનો આશ્રય મળતો નથી, કોઈ તેને આલંબનભૂત થતું નથી.”
૨૯