SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 417
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका जणवदसंउदिट्ठवणाणामे रूवे पडुच्चववहारे । संभावणे य भावे उवमाए दसविहं सच्चं ॥२२२।। जनपदसंवृतिस्थापनानाम्नि रूपे प्रतीत्यव्यवहारे। संभावनायां भावे उपमायां दशविधं सत्यं॥ जनपददोळं संवृतियोळं-सम्मतियोळं मेणु स्थापनयोळं नामदोळं रूपदोळं प्रतीत्यदोळं व्यवहारदोळं संभावनेयोळं भावदोळं उपमेयोमिंतु पत्तडयोळं सत्यं दशविधमक्कुं। भत्तं देवी चंदप्पहपडिमा तह य होदि जिणदत्तो। सेदो दिग्धो रज्झदि कूरोत्ति य ज हवे वयणं ॥२२३।। भक्तं देवी चंद्रप्रभप्रतिमा तथा च भवति जिनदत्तः। श्वेतो दोग्? रध्यते क्रूर इति च यत् भवेद्वचनं ॥ जनपदंगळोळल्लल्लिय व्यवहर्तृजनंगळ रूढमप्पावुदोंदु वचनमदु जनपदसत्यं । यतोगळु १० महाराष्ट्रदेशदोळ भातु भेटु । आंध्रदेशदोळु वटिकमु । ककूडु। कर्नाटदेशदो कूल । द्रविडदेशदोळु चोरु। इंति हिंगे संवृतिः कल्पना कल्पयिदं सम्मतिर्बहुजनाभ्युपगमः बहुजनंगळनुमदिदं मेणु सर्वदेशसामान्यमप्प नाम रूढमदु संवृतिसत्यं । सम्मति सत्य मेणु। एंतोगळग्रमहिषित्वाभावदोलमोदानुमोळिगे देवि एंदितु सम्मतं । अन्यत्र अन्यवस्तुविंग समारोपं स्थापनेय बुदु तथाश्रितमप्प मुख्यवस्तुविन नामं स्थापनासत्यमक्कुं। येतीगळु चंद्रप्रभप्रतिम चंद्रप्रभने ब हंगे तथा च यन्तीगळु १५ भातु एंबित्यादिनाम देशाद्यपेक्षयिदं सत्यमक्कुमन्ते मत्तन्यनिरपेक्षतयिंदमे संव्यवहारामागियों जनपदे संवृत्तौ सम्मतौ वा स्थापनायां नाम्नि रूपे प्रतीत्ये व्यवहारे संभावनायां भावे उपमायां चेति दशस्थानेषु सत्यं दशविधं भवति ॥२२२॥ जनपदेषु तत्रतनतत्रतनव्यवहर्तृजनानां रूढं यद्वचनं तज्जनपदसत्यं यथा महाराष्ट्रदेशे भातु भेटु, आन्ध्रदेशे वण्टक मूकुडू, कर्णाटदेशे कूलू, द्रविडदेशे चोरु । तथा संवृत्त्या कल्पनया सम्मत्या वा बहुजनाभ्युप- २० गमेन सर्वदेशसाधारणं यन्नाम रूढं तत् संवृतिसत्यं सम्मतिसत्यं वा, यथा अग्रमहिषीत्वाभावेऽपि कस्याश्चिदेवीति नाम । अन्यत्रान्यवस्तुनः समारोपः स्थापना तदाश्रितं मुख्यवस्तुनो नाम स्थापनासत्यं यथा चन्द्रप्रभप्रतिमा चन्द्रप्रभ इति । तथा च यथा भातु इत्यादि नाम देशाद्यपेक्षया सत्यं तथा अन्यनिरपेक्षतयैव संव्यवहारार्थं कस्यचित्प्रयुक्तं संज्ञाकर्म नामसत्यं यथा कश्चित् पुरुषो जिनदत्त इति । अत्र जिनदत्त इति जनपद, सम्मति, स्थापना, नाम, रूप, प्रतीत्य, व्यवहार, सम्भावना, भाव, उपमा २५ इन दस स्थानोंमें दस प्रकारका सत्य जानना ।।२२२।। __ भिन्न-भिन्न जनपदोंमें उस-उस जनपदके व्यवहारी पुरुषोंके रूढ़ वचनको जनपद सत्य कहते हैं ; जैसे भातको महाराष्ट्र देशमें भातु-भेटु कहते हैं, आन्ध्र देशमें वटक मुकुडु कहते हैं, कर्णाट देश में कुलु और द्रविड देशमें चोरु कहते हैं। संवृत्ति अर्थात् कल्पनासे य सम्मति अर्थात् बहुत जनोंके स्वीकार करनेसे सर्वदेश साधारण जो नाम रूढ़ है,वह संवृति ३० सत्य या सम्मति सत्य है। जैसे पटरानीपना नहीं होनेपर भी किसीको देवी कहना। अन्यमें अन्यवस्तुका समारोप स्थापना है। उसका आश्रय करके मुख्य वस्तुका नाम स्थापना सत्य है। जैसे चन्द्रप्रभकी प्रतिमाको चन्द्रप्रभ कहना । तथा जैसे भातु इत्यादि नाम देश आदिकी अपेक्षा सत्य है,उसी तरह अन्यकी अपेक्षा न करते हुए ही संव्यवहारके लिए किसीका नाम रखना नाम सत्य है; जैसे किसी पुरुषका जिनदत्त नाम। जिनदेवने जिसे दिया, वह जिनदत्त ३५ होता है, किन्तु इस दान क्रियाकी अपेक्षा न करते हुए यह नाम प्रयुक्त होता है । चक्षुके Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001816
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages564
LanguageHindi, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy