SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 151
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १२६ ] प्राकृत-दीपिका (१३) धातु-प्रत्यय के चिह्न शौरसेनी के समान हैं । जैसे 'हश धातु के रूप- एकवचन हदि, हशेदि हृशशि, हशशे हशेज्ज " शामि, हशम, हशेमि, होज्ज [ चतुर्दश अध्याय बहुवचन हरांति, हर्शते हत्था, हशध, हशेध हशमो, मु, म, हशामो, मु, म (६) अर्धमागधी ( आषं प्राकृत ) १ भारतमुनि ने नाट्यशास्त्र में इस भाषा का उल्लेख करते हुये इसे रूपकों में दासों, राजपुत्रों और सेठों की भाषा बतलाया है । वररुचि ने महाराष्ट्री, शौरसेनी, मागधी और पैशाची इन चार भाषाओं का अनुशासन किया है, अर्धमागधी का नहीं । अर्धमागधी शब्द की दो व्युत्पत्तियां प्रचलित हैं (१) 'अर्धं मागध्या: ' अर्थात् जिस भाषा का अधश मागधी का हो और अधीश शौरसेनी का । यह लक्षण नाटकीय अर्धमागधी में घटित होता है परन्तु जैन सूत्र ग्रन्थों में यह लक्षण पूर्णत: घटित नहीं होता है । Jain Education International (२) 'अर्धमागधस्येयम्' मगध के आधे प्रदेश की भाषा । इसका समर्थन करते हुये श्री जिनदासगण महत्तर ( वीं शताब्दी ) ने निशीथचूर्णि में कहा है 'पोराणमद्धमान हमासानिययं हवइ सुत्त', 'मगहद्धविसय भाषानिबद्ध अद्धमागर्ह', 'अट्ठारसदेसीभासानिययं वा अद्धमागह' अर्थात् अर्धमागधी में अठारह देशी भाषाओं का सम्मिश्रण है । कवि वाग्भट्ट ने अपने काव्यानुशासन में इसे सर्वभाषामयी कहा है । भगवान् महावीर ने इसी भाषा में अपने उपदेश दिये १. मागध्यवन्तिजा प्राच्या शौरसेन्यर्धमागधी । बालीका दाक्षिणात्याश्च सप्त भाषाः प्रकीर्तिताः ॥ ना० शा० १७.४८. २. चेटीनां राजपुत्राणां श्रेष्ठीनाञ्चार्धमागधी । ना० शा० १७. ५०. ३. सर्वार्धमागधीं सर्वभाषासु परिणामिनीम् सर्वेषां सर्वतो वाचं सार्वज्ञों प्रणिदध्महे ।। काव्यानुशासन, पृ० २. For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001669
Book TitlePrakrit Dipika
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanlal Jain
PublisherParshwanath Vidyapith
Publication Year2005
Total Pages298
LanguageHindi, Sanskrit, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari & Grammar
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy