SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 349
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २७० ] अष्टसहस्री [ च० प० कारिका ६२ बुद्धयामहे । तैरेव समवायिभिविशेषणविशेष्यभावसिद्धेः समवायस्य तत्रैवेहेद मिति' प्रत्ययोत्पत्तिर्न तु कर्मादिषु, तदसिद्धेरिति चेत् स एव कुतः सर्वत्र न स्यात् ? तादृगदृष्ट'विशेषनियमादिति चेत् किं विशेषणविशेष्यभावेन समवायेन संयोगेन वा ? तादृगदृष्टविशेषादेव 'समवायविशिष्टाः समवायिन' इति प्रत्ययस्येहेदमिति विज्ञानस्यात्रेदं संयुक्तमिति बुद्धेश्च जननप्रसङ्गात् । सर्वस्य वा प्रत्ययविशेषस्यादृष्टविशेषवशवर्तित्वसिद्धेः किं पदार्थभेदप्रभेदपरिकल्पनया ? इति विज्ञानवादप्रवेशः स्यात्, तस्यैवा योग-उन्हीं समवायियों के द्वारा ही विशेषण-विशेष्य भाव सिद्ध है, अर्थात् संयोगियों के द्वारा यह संयोग संयोगी ही संयोग समवायवान् अथवा ये तन्तु समूह पर समवायवान् हैं। इत्यादि रूप से विशेषण विशेष्यभाव सिद्ध है । अत: समवाय की वहीं पर ही "इहेदं"-"इसमें यह" इस प्रकार के ज्ञान रूप से उत्पत्ति होती है अन्यत्र कर्मादिकों में नहीं होती है क्योंकि वहाँ पर विशेषण विशेष्य भाव ही असिद्ध है। ___ जैन- यदि ऐसा कहो तब तो वह विशेषण विशेष्यभाव ही सर्वत्र कर्मादिकों में क्यों नहीं होता है ? योग- उस प्रकार के अदृष्ट विशेष का नियम ही ऐसा है। जैन-यदि ऐसा कहो तब तो विशेषण-विशेष्य भाव समवाय अथवा संयोग से भी क्या प्रयोजन है ? जबकि उस प्रकार के अदष्ट-भाग्य विशेष से ही समवाय विशिष्ट समवायी हैं इस प्रकार के ज्ञान (विशेषण-विशेष्य भाव) के "इहेदं" इस प्रकार के समवाय रूप विज्ञान के तथा इसमें इसका 1 समवायिसमवाययोरेव विशेषणविशेष्यभावः । ब्या० प्र० । 2 स्याद्वाद्याह स एवं विशेषणविशेष्यभावः सर्वस्थालीदध्नो कर्मकालव्योमादिषु च कूतो न भवेत् =40 तादशादष्ट विशेषनियमादिति चेत् । दि० प्र०। 3 विशेषणविशेष्यभावाख्यबाह्यार्थस्य सर्वत्राभावेपि क्वचिदेकविशेषणविशेष्यप्रत्ययो भवति नान्यत्रत्यर्थः। दि० प्र० । 4 आक्षेपे। ब्या प्रा०15 स्यात्तहि विशेषणविशेष्यभावेन कि समवाये कि संयोगेन वा कि न किमपि इति पूर्वोक्तविशेषण विशेष्यादिज्ञान त्रयजनकादृष्टविशेषादेव तन्तुविशिष्टा: पटा इति विशेषणविशेष्यज्ञानस्योत्पादः प्रसजति । तथा इह घटादो रूपरसादि । किमिति समवायस्योत्पादः। अथात्र स्थाल्यामिदं दधियुक्तमिति संयोगवोध्यस्य जननं प्रसजति यतः । ततः सर्वस्य ज्ञान विशेषस्यादष्टविशेषाधीनत्वं सिद्धयति । हे वंशेषिक भवतः बहिः पदार्थ भेदान्तरकल्पनया कि न किमपि एवं योगस्य स्वमतं परिहत्य विज्ञानवाद: प्रवेशं स्यात् कुतस्तस्य विज्ञानवादस्यादृष्ट विशेषत्वं सिद्धयति कोर्थः विज्ञानमेवादृष्टविशेषः पुनः कस्माच्चेत्नाकमति अदृष्टविशेषइति विज्ञानवादिनां सिद्धान्तत्वात् । =तेषां विज्ञान वादिनां विशेष एवादृष्टं स च वासनाविशेष इति विज्ञानमात्रात्परमदृष्टं न भवेत् विज्ञानमेवादृष्टम् । दि० प्र० । 6 त्रितयस्य सिद्धेः । ब्या० प्र० । 7 किञ्च । ब्या० प्र०। 8 विज्ञानाद्वैतवादः । ब्या० प्र० । 9 विज्ञानवादप्रतिकुलस्यादष्टस्य सद्भावात कथं विज्ञानवादसिद्धिर्भावादित्याशङ्कायामाह। ब्या० प्र०। 10 अदष्टञ्च ज्ञानञ्चेति द्वैतापत्तिरित्याशंकायामाह । ब्या० प्र० । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org.
SR No.001550
Book TitleAshtsahastri Part 3
Original Sutra AuthorVidyanandacharya
AuthorGyanmati Mataji
PublisherDigambar Jain Trilok Shodh Sansthan
Publication Year
Total Pages688
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Philosophy
File Size15 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy