________________
સાધક-સાથી
આત્મજાગૃતિનાં જીવંત દૃષ્ટાંતો
[૧] તથાગત શ્રી બુદ્ધદેવનો ઉપદેશ ચાલી રહ્યો હતો. જીવનની ઊંડી અનુભૂતિ અને પ્રખર જ્ઞાનપ્રકાશમાંથી સહજપણે વહેતી તેમની જ્ઞાનસરિતામાં શ્રોતાઓ સ્નાન કરી રહ્યા હતા, ધર્મસભામાં અનેક પ્રકારના માણસો હતા. તપસ્વી ભિક્ષુઓ, રાજા-મહારાજાઓ. શ્રીમંત-શાહુકારો, વિદ્વાન-પંડિતો અને આમજનતા.
એકાએક તથાગતની વાણીએ મૌન ધારણ કર્યું. પ્રતિપાદિત વિષય અધુરો રહેવાથી સૌની જિજ્ઞાસા વધી ગઈ. પરંતુ તે સમયે બુદ્ધદેવની મુદ્રા અને દૃઢતા જોઈ કોઈએ તેમને ઉપદેશ બંધ થવાનું કારણ પૂછવાની હિંમત કરી નહિ. ધીમે ધીમે ધર્મસભા વીખરાઈ ગઈ.
બીજે દિવસે અંતેવાસી ભિક્ષુઓએ હાથ જોડીને વિનંતી કરી : પ્રભુ ! ગઈ કાલે ઉપદેશ એકાએક થંભી જવાનું કારણ કોઈને લક્ષગત થયું નથી તો કૃપા કરીને જણાવો.” બુદ્ધદેવ બોલ્યા : હે ભિક્ષુઓ ! તમોએ આત્મકલ્યાણ પ્રાપ્ત કરવાને અર્થે દીક્ષા ધારણ કરી છે. તો જરૂરી છે કે ઉપદેશ સમયે અત્યંત એકાગ્રતાથી બોધને ધારણ કરવો જોઈએ. તમારામાંથી બે-ત્રણ ભિક્ષુઓના પગ અને આંગળીઓ ઉપદેશ દરમિયાન સતત હાલતી જ રહેતી હતી જેથી તે ભિક્ષુઓ બોધમાં તલ્લીને નહોતા એમ જણાવાથી મેં ઉપદેશ બંધ કર્યો.’
- જો ભિક્ષુઓ જ આત્મજાગૃતિ અને એકાગ્રતા સહિત બોધને ધારણ ન કરે તો સામાન્ય મનુષ્ય કેવી રીતે કરે ? બુદ્ધદેવની સૂક્ષ્મ અને જાગ્રત દૃષ્ટિથી સૌ આશ્ચર્યચકિત થયા અને વિશેષ આત્મજાગૃતિ સહિત સાધના કરવાનો ભિક્ષુઓએ સંકલ્પ કર્યો.
[૨] ગ્રીસના મહાન તત્ત્વવેત્તા સૉક્રેટીસ એક ઉત્તમ કોટિના મહાત્મા થઈ ગયા. તેઓ કહેતા : બાળપણથી જ મારી સાથે ને સાથે મારો સંગી બનીને એક સદાત્મા ફરતો રહ્યો છે. એનું કામ એ રહ્યું છે કે ક્ય વખતે ક્યું કામ મારે કરવું તે તો તે સામાન્યપણે જણાવે જ છે પણ કોઈ અનુચિત કામ હોય તો તે ન કરવા માટે મને તરત જ સ્પષ્ટ ચેતવણી આપી દે છે.”
તેમના શિષ્યોએ એક વખત તેમને પૂછ્યું કે તે સદાત્મા ક્યાં છે ? તેમણે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
