________________
नवमं परिशिष्टम्। नकारजावनुस्वारपञ्चमौ धुटि धातुषु ।
सकारज: शकारश्चे र्षाट्टवर्गस्तवर्गजः ॥१॥ ધાતુમાં ધુસંજ્ઞક વર્ગનો અક્ષર પર છતાં, જે અનુસ્વાર કે વર્ગનો પાંચમો અક્ષર દેખાતો હોય, તે નાના સ્થાનમાં થયેલો સમજવો. જેમકે “હું તને [અદ્દ અહીં અનુસ્વાર નકારના સ્થાનમાં થયેલ છે, તેથી તેને નકાર માનીને લંકા-સગ્નરવિ ઝારા આ સૂત્રથી લુફ કરવાથી “રાતિ” રૂપ થાય છે.
‘
તૃત્ તૃણૌ' [૨૩૭૮] અહીં નકારના સ્થાનમાં પંચમાક્ષર માર થયેલ છે, તેથી નકાર માનીને નો ચગ્નનામુદ્રિત: જારાવા આ સૂત્રથી લુફ કરવાથી કૃતિ રૂપ થાય છે.
વાર પર છતાં જે રશિR તે સાર ના સ્થાનમાં થયેલ સમજવો. જેમકે “યુદ્ધ ક્ષણે' અહીં સકારના સ્થાનમાં શકાર થયેલ છે, તેથી તેને સકાર માનીને “સંયો સ્થિતિ સર્જક' રાશ૮૮ એ સૂત્રથી લુક થવાથી મધુતતિ ને પહેલાં વિપુ, પછી , તે પછી વિવ૬ પ્રત્યય લાગતાં “મધુ પ્રયોગ બને છે. આ વાત મતાંતરને ઉદ્દેશીને છે. સ્વમતમાં તો “તું” એવો જ પાઠ છે.
૧ અને ૬ થી પર રહેલ જે રિ, તે નના સ્થાનમાં થયેલ સમજવો. જેમકે “ સાચ્છદ્રિ [૨૨] , અહીં નકારના સ્થાનમાં ણકાર થયો છે, તેથી તેને નકાર સમજીને દ્વિર્ભાવમાં ઝળુનાવ કરેલ છે. નહિંતર ‘ાળુવ' એવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થઈ જાત.
વળી “ તિનિવૃ’ [૧] અહીં ઠાર “” ના સ્થાનમાં થયેલ છે, માટે તૌ રૂપ સિદ્ધ થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
WWW.jainelibrary.org
