Kavyanushasana Part 1

SR No.: 001066
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Rasiklal C Parikh
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1938
Total Pages: 631
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Literature
File Size: 8 MB

Page 173

१५६
१०
काव्यानुशासनम् [ ८३) अ. २ सू. ५७
अ अ तनुकमपि तनुकरोतीति किं वाच्यम्, किं वा तनूभावप्रकर्षाधिरोहेण यावदत्याहितं नामोति तावदुज्झित्या दौर्जन्यं सानु - नीयतामिति व्यङ्गयं प्रधानमिति संदिग्धम् ।
२.०
तुल्यप्राधान्ये यथा -- ' ब्राह्मणातिक्रम' इति । अत्र जामदग्न्यः सर्वेषां क्षत्राणामिव रक्षसां क्षयं करिष्यतीति व्यङ्गयस्य वाच्यस्य च समं प्राधान्यम् ।
पडौ. विशन्तु गणिताः प्रतिलोमवृत्त्या
क्त
पूर्वे भवेयुरियताप्यथवा त्रपेरन् ।
1
ध्वन्यते । वशितशब्देन निश्चेतने वक्रिमणि असंभवत्पारतन्त्र्यात्मकस्त्रार्थेन किंकरत्वतन्मुखप्रेक्षित्वादिसादृश्याद्वक्रिमाणं लक्षयता एकान्ततस्तदनुसरणं न कदाचिदप्यन्यत्र सद्भावः स्वेच्छया यत्रकुत्रचिदविचरणमित्यादि ध्वन्यते । समुच्छलितशब्देनानुपपद्यमानसामस्त्योर्ध्व ललनात्मकस्वार्थेनाकस्मादुत्कल्लोलीभवन सादृश्याद्विभ्रमं लक्षयता प्रौढ़ प्रौढतरत्व बद्धास्पदत्वसर्वजनाभिलषणीयत्वादि ध्वन्यते । १५ अपास्तशब्देनामूर्त्तायां मत्याश्रितमर्यादायामसंभवदपक्षेपणात्मकस्वार्थेन स्वत्वनिवृत्तिसादृश्यात्संस्थां लक्षयता पुनरस्वीकारानवलोकादि ध्वन्यते । मुकुलितशब्देनासंभवत्कोरकात्मकस्वार्थेनाभिनवोद्भेदसादृश्यात्स्तनयुग्मं लक्षयता स्पृहणीयत्वरामणीयकास्पदत्वमनोभवसमुद्दीपकत्वादि ध्वन्यते । उद्धरशब्देन बाधितधुरौन्मुख्यस्वार्थेनोश्चैस्त्वत्सादृश्याद संबन्धवज्जघनं लक्षयतोपचि तत्वस्पृहणीयत्वमनोभवनिकेतनत्वादि ध्वन्यते । इन्दुवदनेत्यत्र यद्युपचारस्तदा इन्दुशब्देन बाधितस्वार्थेन पारिमाण्डल्यादिसादृश्याद्वदनं लक्षयता जगज्जीवपितृत्वादि ध्वन्यते । उद्गमशब्देन बाधितोदयात्मकस्वार्थेनाभिनवोद्भेदसादृश्यात्तरुणिमानं लक्षयता स्पृहणीयत्वादि ध्वन्यते । मोदते शब्देन बाधितहर्षात्मकमुख्यार्थेनार्द्रवितर्दकत्वसादृश्या
यथा वा-
2
दुद्गमं लक्षयता उच्छृङ्खलत्वस्पृहणीयत्वादि ध्वन्यते ।
1. Here a few lines in B are not legible. A number of words are omitted.
2 A. B. C. नार्दवित
०