Page Text
________________
कारिका ४१.]
अनुमानमेकधैव। ६५. बलात् यदि प्रत्यमिक्षा आप्तोपदेशजनिता तदा प्रत्यक्षाविषयत्वात् न प्रमाणास्तरम् । अधानातजनिता तदा छात्रपिकल्पवत् न प्रमाणमिति निगमयमाह-परो प्रत्य मिक्षादि इति । प्रमाणभूतं मौत 'निषेति न युक्तियुक्तमिति । [३९] ६१. भागमवापामाह-अन्ययेहादिकमिति ।
अन्यषेहादिकं सर्व प्रीतमेवं प्रसज्यते।
यो नागमापेक्षं मानं तबामवृम्भितम् ॥४०॥ ६२ यदि सविकल्पकं सकलमेव औतं वदाईहादि अादिमाणात् जवाबोशातिलिद इति । सकलमेव शम्दोल्लेखित्वात् मौत स्थाविति ।
६३. अब कचिदागमत्यागोऽपि, यथा इन्द्रियज्ञानं परोक्षमपि प्रत्वसं प्रलपापीति । वदयुक्तम् इलाह-योलादि । तद् दिगम्बराणां जापविलसितम् । तवाहि-सका बखानापेक्षया परोक्षमिन्द्रियज्ञानमुक्तम् । न त्वेकस्मिक्ष इति । तत् लिवम् विपा मौतमिति । [४०]
६१. एवं वैविण्यं व्यवसाय इदानी लैङ्गिकं परोक्षं व्याख्यातुमाह-लिमाहिनिति इनादि।
लिगल्लिङ्गिनि यज् ज्ञानमनुमानं तदेकधा।
प्रत्येति हि यथा वादी प्रतिवाचपि तत् तथा ॥१॥ ६२. लिङ्गात् लिङ्गविषयमपि जानं भवति इति लिलिमहणम् । लिगिन्यपि वदेशसितम समानः, प्रत्यक्ष भवतीति लिङ्गमहणम् । ननु तस्य तल्लिोष न भवति, यस तु लिशिवस
' + मन्तरेण तत्र मानमिति किं लिङ्गमहणेन ? । ये लिङ्गमेवानुमान मन्यन्ते बनिरासा मिन्महणमिति । लिङ्गात् यत् लिङ्गिानि ज्ञानं सदनुमानं न मिामेवेत्यर्थः । . बयेवं वदा लिमिनि शानमिवेवास्तु । अनेन हि यत् मुनिरस्तं भवति । न, एवं हि प्रतिपचिगौरवं सात् इति लिङ्गमहणमिति ।
६३. स्वार्थपरार्थभेदेन द्वैविध्यं प्रतिपन्नाः तन्निरासार्थमाह -तदेकषेति । एकप्रकारे परोक्षार्यस्य प्रतिपत्तिरिति । तदेवाह-प्रत्येति हि यथा वादी प्रतिवायपि तत् तथाइति । हिर्यस्मादयः । यस्मादन्यथानुपपन्नालिझात् यथा स्वयं बादी परोक्षं बस्त प्रत्येति प्रतिवादपि तथैव तत् वयं निश्चितात् लिङ्गात् प्रत्येति न परवचनादिति । तथा हिपरवचनं यदि वादा किं त्रिरूपवचनेन ?, प्रतिक्षामात्रेवासिद्धः । अवाप्रमाणं तदा कथं वो बिनविपचिरपि । अथ प्रत्यक्षमेव तत्र प्रमाणं 'पश्य मृगो धावति' इतिअत् संमुखीमपावनुमानत्वम् । न, अक्षिनिकोचादेरपि स्यात् । [४१]
६१. जब सम्पस सर्वबाऽप्रमाणत्वात् अनुमानोपचारात् प्रामाण्यं नान्ययेति व्याप.. नार्थमित्याह-मापारेष चेत् क्त् खादिति ।
१.त्रिविषेति म००। २. णादपोहादिपरि ब. मु. क०। ३. इन्द्रियजं ज्ञानं मु०। ४. बयेत्यादि मु००। ५. तल्लिामेव मु०। ६. तस्य लिङ्गमन्तरेण न तत्र अ०। ७. मित्लवस्तु क.मु०।८सिद्धिःक०। ९."रति अ० ब०मु०। १०.इति तत्सं अ०क.मु०।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001047 |
| Book Title | Nyayavatarvartik Vrutti |
| Original Sutra Author | Siddhasen Divakarsuri |
| Author | Shantyasuri, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 525 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010 |
| File Size | 11 MB |