Page Text
________________
R?
कारिका ५.]
ख्यातिविचारः। न व्यभिचारः । अथ अनुमानम् । तदपि प्रतिबन्धवलाद उदयमासादयति । प्रतिवन्धमा न तावत् प्रत्यक्षेण
विष्टसंबन्धसंवित्तिः नैकरूपप्रवेदनात् ।" इति । अनुमानेन प्रतिबन्धग्रहणे अनवस्था, इतरेतराश्रयत्वं वा स्यात् । लिङ्गमपि नानुः पलब्धिः, तस्याः अमावसाधनत्वात् । खभावहेतुरपि दृश्ये व्यवहारमात्रसाधनफला।। कार्यमपि यदि प्रामाण्यनिश्चयः तदेतरेतराश्रयत्वम् ।
६९. न च नैर्मल्यादयो गुणाः दोषाभावव्यतिरेकिणः केचित् । भावेऽपि च तद्वाहिशानं तदन्यकारणगुणज्ञानापेक्षम् । तदपि तदन्यापेक्षमिति अनवस्था स्यात् । तम कारणगुणज्ञानापेक्षोऽपि प्रामाण्यनिश्चय इत्याशयाह-बाधनेत्यादि
बाधनात् संशयायासे सूक्तं सामान्यलक्षणम् ॥५॥ .. ६१०. बाधनं बाधितत्वम् , तस्मात् । संशयश्च । आदिग्रहणात् विपर्ययश्च । तल असनं क्षेपणम् आसः । तस्मिन् सति प्रामाण्यं निश्चीयत इति ।
६११. ननु किं वाच्यम् , किंवा बाधकम् , कच तदभाव इति । बाण्यम् मिथ्याव. बाध्यविष- मिति चेत् ; किमिदं मिथ्यात्वम् ? । वैपरीत्यमिति चेत् ; कस्य परीत्यम् ।, कि साप ख्याते?; ख्यायमानस्य वा । तदपि तयोः किम् अभावः, किं वाऽन्यल्पाविचारः। विनाऽवभासनम् ? । अभावोऽपि किम् अवभासकाले, कालान्तरे वान ताव अवभासकाले, तदानीमेव अवभासमानत्वात् । कालान्तरे चेत् । क्षणिकत्वात् सर्वख्यातीनां वैपरीत्यप्रसङ्गः । अर्थक्रियाऽभावाद् अभाव इति चेत्, कथमन्यसामावे अन्यस्थाभावोऽतिप्रसंगात् ? । तदानी च सर्वस्वार्थक्रियाविरहोऽस्तीति तथाभावः स्यात् । कालान्तरे तदभावो नासत्तां ख्यापयति, अतिप्रसंगात् ।।
६१२. रूपाविषेपरीत्यं च केन प्रतीयते ? किं पूर्वज्ञानेन, किंवा तेनैव, माहोमिद उत्तरकालभाविनेति ? । पूर्वज्ञानेन किं बाध्यकालाविस्थेन, खकालाविस्थेन वान वाक् पूर्वपक्षः, तदानीं तस्याविधमानत्वात् । नापि द्वितीयः, तत्काले मियाज्ञानसाभावात्, प्रमाणाभावेन विषयैक्यस्याभावाद् न तथाप्रतीतिरिति । अथ तेनैवात्मनोऽन्यदेशता प्रती, यते । तत् किं सा तस्मिन् काले अस्ति, किं वा नास्ति ? । यद्यस्ति; कथं वैपरीत्यम् ।। अथ नास्ति; कथं विपरीतख्यातिः । तथा सत्यसख्यातिः स्यात् । उत्तरकालभाविप चिरविनष्टस्य कथं तथात्वं प्रतिपयते ? । किच-बाधकम् 'असत्' इति प्रत्येति न वैपरीत्यमिति । तत्र विपरीतख्यातिः।
६१३. अथ स्मृतेः प्रमोषः तथाहि-नागृहीतरजतस्य शुक्तिकाशकलावलोकनेऽपि इदं रजतम्' इति प्रतिभासो भवति । किन्तु गृहीवरजतस्य तदनुभवाहितसंस्कारस्य चाकचिक्य... साम्यापहृतचेतसः. शुक्तिकाखण्डदर्शनप्रबोधितस्मृतिबीजस्य तत्र 'अनेन सदृशं रजतम्'
१. पि वा तद्रा ब. क. मु०। २. तावत् तदानीमेव ब० अ० क०। ३. रूपवैप मु०। ४. पूर्वः पक्षः मु० क०। ५. विषयैक्यामा ब०क०। ६. नोऽन्यादेश ब० म०। ७. शुकिकावलो मु०। ८. शुशिलण्ड क० मु०।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001047 |
| Book Title | Nyayavatarvartik Vrutti |
| Original Sutra Author | Siddhasen Divakarsuri |
| Author | Shantyasuri, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 525 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010 |
| File Size | 11 MB |