Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Yukti-kalpataru By King Bhoja.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka,zrIsAradAcaraNa kaavyvinodH| 8. sautArAma ghoSa TrITa, darzana vidyAlayaH, klikaataa| - . . praaptisthaanm,1| saMskRta yA pustakAlaya, 30 karNapoyAlirASTrauda, 'klikaataa| 2 / ukta prakAzakasva smiipe|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataruH / mahArAja - zrIbhoja - viracitaH / EDITED BY Pandit -- Isvara Chandra Sastri, [ Sankhya-Vedanta Nyaya - Darsana-Tirtha. ] WITH A FOREWORD BY Narendra Nath Law, M. A., B. L., Premchand Roychand Scholar. [ All rights reserved ] 00 kalikAtAnagarthyAm / siddhezvara mezinayantre mudritaH / khoSTAbdAH 1817 / mUlyamasya
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Copyright BY Narendra Nath Law. Calcutta, Printed By ABINASH CHANDRA MANDAL "SIDDHESWAR MACHINE PRESS" I. Shibnarayan Das's Lane. Calcutta,
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Foreword. The Yukti-kalpataru is long known to scholars interested in Indian antiquities as a source of useful and interesting information, and has been utilized by some of them in their works ; but the difficulty of having access to its manuscript copies, and the disadvantage of using unedited texts have long stood in their way of personally acquainting themselves at first hand with its contents and making them widely known. The present edition of the text is expected to remove this long felt want and help, within its own limits, towards the focussing of light on the secular and practical side of early Hindu civilisation which is yet dark in many of its aspects. The work deals with diverse subjects of secular interest, such as a few topics relating to polity, construction of buildings and selection of sites therefor, articles of furniture, precious stones, ornaments, weapons, draught and other animals, vehicles, ships, ship-building, etc. The last two subjects are very rarely met with and contribute not a little to the value of the book. S osti..! The evidences brought together by the learned editor in the Preface point to the eleventh century A. D. as the probable and generally accepted time of its composition, and to its reputed author king Bhoja to be no other than Bhoja Pramara of Dhar. , The text has been settled by the collation of three manuscripts, one of which is an old transcript of the copy used by Dr. Rajendralala Mitra in the first volume of his Indo-Aryans. This transcript, it is hoped, has substantially fulfilled our desire to use its original, and made up for our inability to procure the latter for consultation.. 96, Amherst Street, Calcutta. 1 , } NARENDRA NATH LAW. August, 1917. s .
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ avataraNikA / 100.... ........ 1 ana iha khalu bhoja-bhUpAlo'zeSazAstra-vizAradaH nikhilanRpatimukuTAbharaNo dhArAnagarInAthaH / etannAmnA'nyepi prAco nRpAlA: pUrvamaneke Asan / tathAca Rgvede * "bhojAyAkhaM saMmRjantyAzuM bhojAyAste.. * bhojasyedaM puSkariNIva vezma ". dakSiNA nAma prajApaterduhitA, tayA sUktamAtmanaH stuti sambandhaM dRSTam / tatraiSA jagatI dATa prazaMsA / 'bhojAya' rAjJe 'azvaM Azum' zIghram 'samprajanti' saMmArjayanti - snApayanti bhRtyAH / kiJca - bhojAya uddahanArthaM anyAn varAnapAsya 'zumbhamAnA' skhalaGkRtA zobhamAnA-'kanyA' 'Aste' sa hi tAmarhatItyabhiprAyaH / kiJca, bhojasya 'idaM' ' vezma' gRhaM pariskRtam, 'puSkariNI' 'devamAnA drava' puSkaredaivataM vimAnamiva... / iti nirukta devatakANDavRttau zrImahurgAcAryyAH / nAyaM vaidiko bhojo'sya praNetA dhArAdhauzo vA / evaM mahAbhArate + purANe ca bhojaH bhojakaTa- dezazva prakhyAto'sti / ........ Rk saM 8|6|4|5| niruktre a: 1, khaH 3 / + mahAbhArate AdiparvaNi tRtIyAdhyAyeM, -- dracyutanayAnAM nAma bhoja ityAsIt / kuntyAzca pAlaka-pitA, asya tu nAma kuntIbhoja iti / jarAsandhAdhIna janaikanRpatiH / ayodhyAyAM ko'pi nareza stannAmnAsIt / tathaivotkaladeze ko'pi nRpatiH / vaGgadeze tannAmnA vayo nRpAlA Asan / aitpurIya prAcInalekhe bhojanAmnA nareza AsIt / tathaiva kAnyakune tannAmnA narapAla AsIt / iti DAktararAjarAjendralAla mitreNoktam / etammate'pi
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170 ) bhojapurI, * zrImadbhAgavate ca + "bhojendra gehegnizikhevaruvA ......" ityAdi kaMsarAjasya rAjadhAnI - nAma bhoja iti saMjJAsot / nacA'yaM mahAbhAratAdi-prasiddho bhojaH etasya viracayitA / bhojaprabandhaH ( ballAlaviracitaH) tasmAdevamavagamyate, AsoddArAnAma nagaryAM sindhulAbhidho rAjA, tasya mahiSI sAvitrI, tayorvAkye bhojanAma putro jAtaH / sa yadA paJcavarSavayaskaH tadA svIya nidhanakAlaM viditvA anuja-muJjAya rAjya bhAraM samartha taduksaGge bhojacca mumoca / tato rAjJi divaGgate kiyatkAlAnantaraM nRpapariSadi kazcit kukSibhari daivajJa Agatya muJjamahIpaM prAha / - nareza ! bhojasya bhAgyodayaM vaktuM vidhAtApi na samartha: / ko'haM varAkaH kukSimbharirbrAhmaNaH ? tathApi vacmi zazadharopamaM bhojamito'nyatra preSaya / tato nRpAyA bhoje'dhyayanAlayaM prApte prAha jyotijJaH / yathA, - "paJcAzat paJcavarSANi saptamAsA dinatrayam / bhojarAjena bhoktavyaM sagaur3a dakSiNApatham // " muJjamahIpAlo'cintayat / iti zrutvA yadirAjazrIrbhojaM gamiSyati tato'haM jIvannapi mRtopamaH / tato muJjarAjaH sanmanvA baGgAlAdhozvaraM $ mahAvoraM vatsarAjamAhUya nirjjane taM provAca / vatsarAja ! tvamenaM bhojakumAraM tribhuvanezvaro - vipine jahi / vatsarAjaH bhojopAdhyAyamAhayAvadat 'bhojamAnaya' iti / tato viditavRttAntabhojaH kupitaH prAha / AH hanta ! pApa rAjJaH kumAraM vahi tena vahupramANAni saMgTahya siddhAntitaM yat sindhu latanayo mAlavAdhIza bhojarAjaH ekAdaza zakAbde (khau: 1126) AsIdasya kalpataroH praNetA sa evetyanumIyate / (iNDo AriyAns) / * kauzAmbIvA kuzAmbasya vatsarAjasya rAjadhAnI samprati bhArA seti / + zrImadbhAgavate 10 skandhe, TayaH caH / 11 zlokaH / + vajradezauyaM kamapi rAjAnamityarthaH /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) rAnetuM tava kA zakti: 1 tato vAmapAda-pAdukAmAdAya bhojena bhAladeze hato vatsarAja: prAha, kumAra! bayaM nRpAdeza-kAriNa: / ityatvA vadhArthe balAhamarAjena nizi vipine bhoje naute vatsarAjasyAnujo bhojasya vadhodyama-samaye-- "eka eva suhRdhama nidhane'pyanuyAti yaH / zarIreNa samaM nAzaM sarvamanyacca gacchati // " ityuktvaan| tanizamya vatsarAjo nirvedmaapnH| bhoja ! kSamasvetyutvA praNamya taM rathe nivezya gRhamAgatya bhUmigehAntare saMrakSya ca kRtrimaM bhojamastakaM nimmAya muJjarAjamAgatya natvA prAha-zrImatA yadAdiSTam tanmayA'nuSThitam / tadadhaM jJAtvA rAjA vatsarAjaM prAha vasmarAja ! putreNAsi-prahArasamaye kimapyuktam ? tadA vatsarAja: mAha, deva ! kimapi patra preSitamasti / tadidaM grahANa, chinnaM zirazca darzayati / bhojamastakaM dRSTvA muJjarAjaH ruroda, tata: "mAndhAtA ca mahIpatiH kRtayugAlaGkArabhUto gataH, seturyana mahodadhau viracitaH kAsau dazAsyAntakaH / anye cApi yudhiSThira-prabhRtayo yAtA divambhUpate ! ; naikenApi samaGgatA basumatau muJja ! tvayA yAsyati // " iti bhoja-viracitaM patcasthaM zlokaM paThitvA bhUmau papAta c| tato rAjA paNDitamAnauya, mayA rAjatanayo nihataH, praayshcittmucytaamityuvaac| tata: sarve vihAMsa: procuH, nareza ! mavAsA'nalamAviza / tato nRpasya vaGgi-praveze sunizcite tadRttaM zrutvA nRpAla. hAramAgatya vatsarAjo buddhisaagrmbrviit| tAta! mayA bhojo na maaritH| buddhisAgarazca tasya karNa kimapi kathayati, tato vakSarAjo nisskaantH| tanmahaHNa sAkSAtparamezvara vaikaH kApAlikaH smaagtH| taM vIkSya buddhisAgaraH provAca, tapakhin kuta Agamyate ?
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( // 0 ) tvayi kApAlike bhuvana-camatkArIkalAvizeSaH auSadhi vizeSo vaasti| tato rAjApyAha-mayA sahasA hataM sutaM rkss| so'bravot nRpendra ! mAbhaisIH tanayaste nAtha-prasAdena naivmrissyti| prAtastava gehaM svayameva sameSyati, paraM zmazAnabhUmau buddhisAgara sacivena saha homadravyasambhAraM pressy| kApAlikena yaduktaM tat sarva bhUpAlena sampAdya buddhisAgarAmAtyaH preSitaH / tatazca yAminyAM nigUr3hatayA vatsarAjagehAda-bhojastatra sarit pulinaM niitH| tapakhinA bhoja kumAraH punarjIvita iti janazrutiH srvto'pyjaayt| tataH paurAmAtyaH parivRto bhojorAjasadanamAgataH / tatastamAliGgya rudantaM mujhaM nivArya bhojaH stauti / tato rAjA lajjAvanatazirA san svIya-siMhAsane bhojamupavezya rAjyabhAraM samayaM vanaM gtH| tato muLe vanaM prasthite buddhisAgaraM zreSThAmAtyaM vidhAya bhoja: svayaM rAjyasukhaM vubhuje| tato rAjapariSadi sahasrazaH sUrivarA caturdigbhAH smaajgmuH| tato rAjA sacivaM pratyAha, "lakSaM mahAkaveyaM tadaI vivudhasyaca ....." iti| tataH krameNa vararuci-suvandhu-vANAmaravAmadeva-harivaMza-zaGkara--kaliGga-kapUra-vinAyaka-madana-vidyAvinodakokila-tArendra pramukhAH sarvazAstravizAradA: sarvajJA iva vudhavarA rAjasabhAmaharnizamalavanti / kiyatkAlAnantaraM kavirAja-kAlidAse samAgate tena sAI bhUpendrasya prmaaprotirjaayt| anyat bhojapravandhe vistRtmsti| kecit sUrayaH asyairendrajAlikavidyA, aparetu bhojavidyAM vaanumimte| aparaMtu zaivatantrotA kAmasUtravyAkhyATa-yazodharaNollikhitA: catuHSaSThikalAvidyA:santi tAkhevAntarnItA aindrajAlikavidyA iti vadanti / / anyetu-yadA yavanamahAvIra mAmudagajanI kAlaJjaraM samavarurodha, tadaiva bhojanRpatiryavanasainyaM sarvathA jaghAna / cAlukya bhUpAlA asya
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (oll ) tvayi kApAlike bhuvana- camatkArokalAvizeSaH auSadhi vizeSo vAsti / tato rAjApyAha - mayA sahasA hataM sutaM rakSa / so'bravot nRpendra ! mAbhaisauH tanayaste nAtha prasAdena naivamariSyati / prAtastava gehaM svayameva sameSyati, paraM zmazAnamUmau buddhisAgara sacivena saha homadravyasambhAraM preSaya | kApAlikena yadukta tat sarvvaM bhUpAlena sampAdya buddhisAgarAmAtyaH preSitaH / tatazca yAminyAM nigUDhatayA vatsarAjagehAd-bhojastatra sarit pulinaM nItaH / tapakhinA bhoja kumAraH punarjIvita iti janazrutiH sarvvato'pyajAyata / tataH paurAmAtyaH parivRto bhojorAjasadanamAgataH / tatastamAliGgya rudantaM mujjaM nivArya bhoja: stauti / tato rAjA lajjAvanatazirA san strIya-siMhAsane bhojamupavezya rAjyabhAraM samarpya vanaM gataH / tato muJje vanaM prasthite buddhisAgaraM zreSThAmAtyaM vidhAya bhojaH svayaM rAjyasukhaM vubhuje / tato rAjapariSadi sahasrazaH sUrivarA caturdigbhAH samAjagmuH / tato rAjA sacivaM pratyAha, "lakSaM mahAkaverdeyaM tadaI vivudhasyaca.. ..." iti / tataH krameNa vararuci- suvandhu-vANAmaravAmadeva-harivaMza-zaGkara--kaliGga karpUra - vinAyaka--madana- vidyAvinodakokila-tArendra pramukhAH sarvazAstravizAradAH sarvajJA dUva vudhavarA rAjasabhAmaharniza malaGgurvvanti / kiyatkAlAnantaraM kavirAja- kAlidAse samAgate tena sArddhaM bhUpendrasya paramAprotirajAyata / anyat bhojaprabandhe vistRtamasti / kecit sUrayaH asyairaindrajAlika vidyAM apare bhojavidyAM vAnumimate / aparetu zaivatantroktA kAmasUtravyAkhyAtR-yazodhareNollikhitAH catuHSaSThikalAvidyAH santi tAskhevAntatA aindrajAlikavidyA iti vadanti / anyetu - yadA yavanamahAvIra mAmudagajano kAlajJjaraM samavarurodha, tadeva bhojanRpatiryavana sainyaM sarvathA jaghAna / cAlukya bhUpAlA asya
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( . ) kAyavyUharotyA matAditya-mRtakAyaM praviSTaH, taccharauraM punarujjIvayAmAsa / sacaikadA nAnAdigdezasthAn sagranthAn sUrIn samAlaya mahAyajJa sampAdanavyAjena kazmalabuddhyA sarvAngranthAn prajjvalitAnale nicikssep| anantaraM rAjye saugata-nayaM pracacAra / samAhuta-sUriMgaNA atizaya duHkha manubhUya dhArezvara bhojraajaantikmaajgmuH| tato matAdityasya yajavyapadezana granyabhasmIkaraNavRttAntaM bhojarAjAya niveditvntH| tacchrutvA rAjA jyotirvidaM tAntrikaccAiya viditavRttena kAyavyUha-vighaTana pUrvakaM vauha-savAsino matAdityasya dehAt AbhicArika kAryeNa nirgamanaM smpaaditm| tatsampAdya ca viduSAM smRti-pathArur3haviSayaiH sarvaiH kAmadhenunAnA mahAnivandhaH sudhaubhiviracita evamanye bahavaH zAstrIyA granyA tadAnIM tairvidbhiH praNItA ityucuH|| bhojapravandhe tu tat samaya evaM vyalekhi / "paJcAzat paJcavarSANi saptamAsA dinatrayam / bhojarAjena bhoktavyaM sagaur3a dakSiNApatham // " (1755)-mitakAlaM rAjyaM pratyapAlayat / arthAt divasavayottara saptamAsAdhika paJcapaJcAzavarSANyeva prtypaalyt| yadA ca harSadeva pitAmahAnantadeva: kAzmoraM pratipAlayAmAsa, tadaiva bhojarAjo mAlavAcalAm / anantadevazca khaH 1015 mitAbhyantare nRpa prAsIt / sa eva bhojadevasthApi rAjyakAla iti nirnnaayte| ityevaM kiJcibrAnAdhikaM bhojadeva-rAjyakAlatayA prAcya-pratoyetihAsavettAro menire| uilsan sAhevena dazakumAracarita bhUmikAyAM (1000 ) / mitavarSAbhyantare eva bhojasya rAjakAla' iti lokavAdamavalambA daNDikave: smyo'vaadhaari| tata: uilsan sAheva-nirNItAt
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( a ) kAyavyUharautyA matAditya-mRtakAyaM praviSTaH, taccharoraM punrujjiivyaamaas| sacaikadA nAnAdigdezasthAn sagranthAn sUrIn samAya mahAyajJa sampAdanavyAjena kazmalabuddhayA sarvAngranthAn prajjvalitAnale nicikssep| anantaraM rAjye saugata-nayaM pracacAra / samAhuta-sUriMgaNA atizaya duHkha manubhUya dhArevara bhojraajaantikmaajgmuH| tato matAdityasya yajavyapadezena granyabhasmokaraNahattAntaM bhojarAjAya niveditvntH| tacchrutvA rAjA jyotirvidaM tAntrikaccAhaya viditavRttena kAyavyUha-vighaTana pUrvakaM vauddha-sabavAsino matAdityasya dehAt AbhicArika kAryeNa nirgamanaM smpaaditm| tatsampAdya ca viduSAM smRti-pathArur3haviSayaH sarvaiH kAmadhenunAmnA mahAnivandhaH sudhaubhiviracita evamanye bahavaH zAstrIyA granyA tadAnIM tairvidbhiH praNotA ityucuH // bhojapravandhe tu tat samaya evaM vyalekhi / "paJcAzat paJcavarSANi saptamAsA dinatrayam / bhojarAjena bhoktavyaM sagaur3a dakSiNApatham // " (1755)-mitakAlaM rAjyaM pratyapAlayat / arthAt divasatrayottara saptamAsAdhika paJcapaJcAzavarSANyeva prtypaalyt| yadA ca harSadeva pitAmahAnantadevaH kAzmIraM pratipAlayAmAsa, tadaiva bhojarAjo maalvaaclaam| anantadevazva khu. 1065 mitAbhyantare nRpa prAsIt / sa eva bhojadevasyApi rAjyakAla iti nirnniiyte| ityevaM kiJcibAnAdhikaM bhojadeva-rAjyakAlatayA prAcya-pratIcetihAsavettAro menire| ___ uilsan sAhevena dazakumAracarita bhUmikAyAM ( khaH 1000 ) mitavarSAbhyantare eva bhojasya rAjakAla' iti lokavAdamavalambA daNDikaveH smyo'vaadhaari| tata: uilsan sAheva-nirNItAt
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( olll ) dhAroti / 1335 trI:- mAdhavAcArya zrAsIditi viduSAM mataikyamasti / evaM yadi kAvyaprakAza - ( 285 pRSThe ) dhRta " yadidbhavaneSu bhojanRpate stattyAgalolAyitam" iti zlokokta bhoja eva, pUrvozAdu bhojakAlAt ( 1033 ) mitAbdAtparameva kAvyaprakAzo niramAyoti yukta bhojarAja sambandhinAM padyAnAM bhojadevAt pUrvvamasambhavAditi / " apare ke'pyevaM vadanti - + rAjamArttaNDe bhojavRttau ca bhojasya vizeSaNaM "raNaraGgamallanRpati" rityevaM dRzyate / uktAra bhAUdAjI sAheva - lekhAnusAreNa bhojakkRtaM gaNite rAjamRgAGgakaraNaJcAsti / yasyaikApratilipi: jesulmara (Jaisalmir ) sthAnastha paNDitadvArA tena labdhA ca / tatrApi granthasamAptau yogasUtravRttivada rAjJo vizeSaNaM ahargaNAnayanaca . vedarasa navamitAt ( 164 ) zakAt ( arthAt khuH 1032 ) tenaivAsya samayaH sa eva zakaH kalpAte / ( see the Literary Remains of Dr. Bhau Daji - p. 246 ). kolabruk sAheva nikaTe DakkAra uliyama haNTArasAhevenojjayinaustha - jyotirvvidAM samayAvalI yA preSitA tatrApi bhojarAja - samayaH sa eva zakaH ( Colebrooke's Algebra p. X X X III ). ayaM bhojo dhArAnagarI samabhUSayan saMskRta bhAratopradhAnarasika saMskRtaviddanamaNDalausammAnarakSaNe'dvitIyo maha mahIndra zrAsIt / yaddiSaye ca kavayo vahudhA vicitraracanAprapaJca cAturaubhiritihAsAdikaM varNayAmAsuH rAjamRgAGgakaraNamadyApi mayA na dRSTam / " + gaNa katarajiyAM 31 pRSTha ( bhojarAjaH - 964 ) draSTavyam /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) * mama tu mate " zabdAnAmanuzAsanaM vidadhatA pAtaccale kurvvatA vRttiM rAjamRgAGkasaMjJakamapi vyAtanvatA vaidyake.. ityevaM lekhAd rAjamRgAGka karaNaM vaidyakagrantha evAbhAti natu jyautiSika sandarbha iti / padmaguptIya bhojacarite zranyadRzyate, - padmaguptakaviH, muSJjavAkpatitadanuja sindhurAjIya sabhAM bhUSayAmAsa / bhojarAjasya karNATapradezAkramaNaM kalyANIya cAlukyarAjasya ( tRtIya jayasiMhasya ) vidhu vedagrahazatamita ( 41 ) zAkIya zilAlekhAdavagamyate / avazilAlekhe bhojasya vijayavArttA sarvvasmin samuddoSitA'bhUt, ekAdazottara sahasra khoSTAbde samarAbhinayojAtaH / gurjarapati cAlUkya bhImenasArka ( 1021 - 1063 ) TAbdaM yAvada bhojarAjIya raNavArttA jainAcAryyamerutuGgasya pravandha cintAmaNau varNitAsIt iti / bhojo'yaM na kevalonRpatirapica kavirmahanIya kIrttiH puruSapaJcAsya AsIditi / anyeSAM keSAJcinmate, - (1) bhojadevo mAlava- devagiryoradhipatiH / (2) janaika pratihAra nRpatirnAgabhahatanayaH / (2) zilAlekhata: prAcInAryanRpatiH / (4) kAnyakulapati mahArAja - kAmatanayaH / ............ asyAdhikkatasthAnamuttara bhAratAt kAzmIraM yAvat / tasya rAjyakAlaH ( 862 - 883 ) paryantam / etannAmnA Adi varAha raupyamudrA vyavahRtAsaut / pazcAda mahendrapAla stat suta stasya siMhAsanamAruroheti /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) petroyArasthAnIyaH ko'pi nRpatiH parameteSu prAthamiko'sya praNeteti smbhaavyte| aparaca merutuGgavallAlayomate-paramAravaMzajAtaH mAlave dhArAnagarAdhIza eSa bhojH| tatra sindhula nAma rAjA, mAvitrI nAma tamahiSI, tAbhyAM vAIkye bhoja nAma tnyo'jni| tasya paJcamevarSe svAnujAya sabhoja rAjyabhAraM samaya janako divaM yayau prAgityuktam / / ___ punarvalAlanaye sindhulAnujo munnH| padmaguptanayetu nava sAhasAsa carite vAkpatiH sindhulasya pUrbajastasya nidhane sindhularAjo rASTra leme| tathAca sAhasAGgacarite-(17) "divaM yiyAsumamavAci mudrAmadattayAM vAkpatirAjadevaH / tasyAnujanmA kavivAndhavasya bhinatti tAM samprati sindhurAjaH / " ityubhayapariSadi padmagupta-rAjakavirUpeNa samadhika-sammAnito'bhUt / pato bhojaprandhAt padmaguptokti samocaunAM manye / hemAdrisUripraNIta-caturvarga-cintAmaNyAkhya dharmazAstrIya nivandhasya vratakhaNDe ( 48 zloke ) evamullekho'sti "yo bhojadevAnRpateH pratApI jagrAha vAhaM madamanda sattvaH / sAI jananyA saha jIvitena saumezvarasthApi jahAra rAjyam // " tasminneva mahAnivandhe'nyatroktam-(47 zloke) yenakSINI-bhRdarjuno'pi valinA nauta: kathAzeSatAm, yenohAmabhUjena bhojanRpatiH kArAkuTambokRtaH / yaGgambhAgiri kezarIvitihato lakSmIdharamApatiH ; yahAhAbalibhiH prasahyarurudhe dhArAdharAdhokharaH // " nivandhachADemAdrisUristu yAdavAnvayaja siGghananRpati tanaya jaitugI nRpAla-sanujasya kaddhArAbhidhavaSNanarendrAnujasya mahAdevabhUpasyA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (THE) mAtyapadamadhirUr3ha iti tasmin cintAmaNau sudIrghaM vRttamAsIditi / rAjazca zakAbde ( 1170 ) mite ( khuH 1245 ) vabhUveti kAvyamAlA mudrita- prAcIna lekhamAlAyA (38) saMkhyakAddAnapatra - prakaTitAdavagamyate / etasminneva samaye nAsikatrayambake zraumadamalAnandayatondreNa vedAntakalpatarurvyaraci / ato bhojabhUbhuk ebhyaH pUrvvavarttIti samyak zrabhAti / bhojarAja viracita granthAstu evamanyatra dRzyante, - alaGkAre - ( sarasvatI- kaNThAbharaNam ), yoge - (rAjamAta 'Dam), jyotiSe -- ( rAjamArttaNDaH, viddajjanavallabhaH, bhAdityapratApaH), vaidyake( rAjasRgAGkakaraNam, Ayurveda sarvvasvam, vizrAntacintAvinodaH ), vAstuzAstre - (samarAGgaNam ), kAvyazAstre - (zRGgAramantarIkathA ), dharmazAstre - ( bhojacampUH, vyavahArasamuccayaH, cArucaryyA), zaivadarzane - ( tattvaprakAzaH, nAmamAlikAkozaH ), nItizAstra - (yuktikalpavidyAvinodakAvyam ), pANinIye - ( zabdAnusAsanam ), azvazAstra' - ( zAlihotroyam ), zaive - (zaiva sidAnta saMgraha: ), prazna - cintAmaNiH, zivadattam, ratnakalikA, sUtradhAroyam ), subhASite - ( subhASitapravandhaH ) iti / * taraH, alaphaTk sAhevastadIya ( See Catalogus Catalogorum I, p. 478) 'kyATAloga s kyATAlogIrAm' nAmaka granthe, yuktikalpataruH yeSu grantheSu vyavatasteSAM nAma sUcikAM pradadau / paramukta sAhevamataM yeSAM sandarbhANAM bhojarAjaviracitatvena prasiddhirasti teSu eko'pi granthastena rAjJA naiva viracita iti / anya sAhevokkA granthA bhojaracitAH santu vAnavA paramayaM kalpatarubhaunaviracita eva / ( anyat iNDo . pariyansa dvitIyakhaNDe ) /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparehi suprAcIna nivandhakArA bhojarAjoya-granyAnAmullekhaM viddhuH| zUlapANiH prAyazcittaviveke, zrAvavivekaprArambhe ca bhojakRta-kAmadhenugranthasya nAma ullilekha / tathAca- ... ___ "vilokya dharmazAstrANi kAmadhenvAdisaMgrahAn / " ayaM kAmadhenvAkhyagrantha bhojarAjAjJayA viracita ev| raghunandana bhaTTAcArya: prAyazcittatattva, malamAsatattva, jyotistattvAdiSu, zrIkRSNatarkAlaGkAraH zrAddhaviveka TokAyAM, zrImanmAdhavAcArya: kAlamAdhave, vaidyakerugvinizcaye, bhAvamizraH-bhAvaprakAze, kezavAkaH-jyotigranthe; kSIrasvAmo-amaraTaukAyAM, sAyaNAcArya:-khoyagranthe, chittapaH; devezvaraH vinAyakaH ityete kavayo'pi prazaMsApuraHsaraM bhojarAjakatagranyanAmollekhaM kRtvntH| vAcaspatimizraH (darzane) bhojarAjIya rAjavArttikakArikollekhaM tattvakaumudyAvasAne ktvaan| nedaM rAjavArtikaM jainadarzanavyAkhyAnabhUtam / mahArAjarAdhAkAntadeva vAhAdureNa zabdakalpadrume bhojarAjIya-granthanAma vahudhA vydhaayi| bhojarAja: paramazaiva Asoditi yogasUtrabattistha-tadIya lokebhyo'numauyte| sa taba vahudhA zivamastauSot / tadIya dAnapatre evmevaasti| kAmandakoyanItisArasthAnAM (8ma, 11za, 13za sargeSu 5, 42, 23, 30, 33, 44, 45) iyatsaMkhyAka-zlokAnAM yuktikalpatarusthaiH katipaya zlokaH samaM samyak sArUpyamasti / nItisAro'yaM khrISTAbde prathamazatake vircitH| khoTAbda SaSThazatakasthena daNDisUriNA dazakumAracaritasya prathamocchAsAvasAne kAmandakoyaM smaryate / eSa notisAraH khoSTAvdArambha-samaye bAlihopa-yavahaupa gacchabhihindubhirbhAratavAnnIta iti sva prakAzita notisArabhUmikAyAM rAja rAjendralAlamitra mahAzayaH praah| atonumIyate kAmandakoyanIti
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1-0 ) sArAt kalpatarurayaM pazcAdaGgita iti / kAmandakastu sarvathA kauTi - loyamarthazAstra' smAraM smAraM nItisAramimaM lilekha / (1) prAcInalekhamAlAyAm - 49 lekhaH / ( 48 ) - mAlavamahIpAla - prazastiH / prathame bhAge 187 - 118 pRSThe / jAtastasmAdvairisiMho'nya nAmnA, loko brute vaccaTa khAminaM yam / zatrorvargaM dhArayAsernihatya ; zrImaddArA sUcitA yena rAjJA // tasyAnujo nirjita hanarAja:, zrIsindhurAjo vijayArjitazrIH / zrIbhojarAjo'jani yena ratnam ; narottamAkalpa (kampa 1 ) dadvitIyam // (2) (3) sAdhitaM vihitaM dattaM jJAtaM tad yana kenacit / kimanyat kavirAjasya zrIbhojasya prazasyate // 6-7 pRSThe, prAcIna lekhamAlAyAm (tRtIya lekha : ) / dhArAnagarAdhipati suprasiddha bhoja mahIpatervazyasyArjunavadevasya dAnapatram / paramAra kulottaMsaH kaMsa jinmahimAnRpaH / zrIbhojadeva ityAsIvAsIrAkrAnta-bhUtalaH // sambat 1272 bhAdrapada sudi 15 budhe / prAcIna lekhamAlAyAM - dvitIya lekha : 4 - pRSThe / dhipateH suprasiddhasya * bhoja narendrasya dAnapatram | bairosiMhaH, * zrImanojadevasya prativaddhaprapitAmahaH kRSNarAjaH, vRddhaprapitAmaha: prapitAmahaH sauyakadevaH, vAkpatirAjaH pitAmaha:, pitA ca zrausindhu ( la ) rAja: / sindhurAja paryantamujjayinyAM rAjadhAnyAsIt / tathA ca parimalakavi- prayotanavasAhasAcacarite (1 / 17) - ga dhArAnagarA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 =0 ) parama bhaTTAraka mahArAjAdhirAja paramezvara zrIsoyaka devapAdAnudhyAta- paramabhaTTArakamahArAjAdhirAja paramezvara zrIvAkpatirAjadeva pAdAnudhyAta- paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAjaparamezvara zrIsindhurAjadevapAdAnudhyAta- paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAja paramezvara zrIbhojadevaH kuzalI ... ... ... ... ... ... avAptasaukhyopura sindhurAjaH / rAjAsti tathA sakulA calendraH.......... ... sambat 1078 caitrasudi 14 svahasto'yaM zrIbhojadevasya / ayameva zrIbhojarAjasya samayaH sambhAvyate / prAcInalekhamAlAyAH ( dvitIyabhAge ) / 148 pRSThe, bhojavarAjyakAlaH tatpUrvvajAnAM devAlayasya prazastiH / tadrAjyakAlaH ( 1345, A. D. 1300 ) ajayagar3e / lekhazcAyaM bhojava - kozAdhyakSasya subhaTAkhyasya devAlayanirmAANaM sUcayan subhaTapUrvajAnAM vRttaM prakAzayati / + "asti citAvujjayinItinAmrA, purovihAyasyamarAvatIva / vavandha yasyA' para'mindrakalpo mahIpatirvAkpatirAjadeva: / " ityuktaH pratIyate / ayaM gaur3ava (hA ) dhAkhyakAvya praNetA kAnyakujarAjAzritI vAkpatirAjaH - dhArApativAkpatirAjAt sarvathA bhinnaH / dhArAnagarItu bhojarAjena samyagrAjadhAnItvaM nItA / tathAhi (15/8) ityAdi nava sAhasAGkacarite ujjayinau-varNanAnantaraM tadadhipati sindhu rAja stavavatiH / tat samaye'yaM grantho'pi kavinA parimalena prANAyi / + sulIbhojasya pitRvyaH, bhojapravandhauyakathA tadanukUla pramANabhAvAnnAdaraNIyA / vAkpatirAja iti muJjasyanAmAntaraM zrAbhAti / dazarUpAloke turIya paricchede zrIvAkpati rAjadevanAmnA samuddhitaH, tatraiva ca punarayameva zlokaH muJjanAmnA samuddhitaH / evaM piGgalasUtravRttI ilAyUSakavinA bahusthAneSu muJjaHsmayyaite / --
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( PEO ). "sarvvIbhAvasundharo'pi subhaTo vidyAmavidyAsthitiH / zrImanoja-mahImahendrasacivaH prakhyAta - kottiM guNaiH // 1 ityAdinA ca bhojarAjamantro bhojarAja - samakAlika iti sUcyate / (mUle) asmin dvitIya pRSTha paJcadazapaGktau----dUtasya vahumedA vacyante' iti lekho'sti / paramanena pratIyate dUtaviSaye'nyatra yathA lakSaNAdikamasti tathAvApi prAcIne kasminnapi granthe AsIt tadAdarza pustakaM idAnIM nopalabhyate / kintu labdhAdarzapustakeSu tAdRzazirolekho vidyate / tena labdhAdarzAnusAreNa sa zirolekho vinyastaH : / zuddhi- puSkalAni trINyevAdarza pustakAni mayA avalokya sanda "sakalasukRtai kapuJjaH zrImAn mucnazviraM jayati / " "anavarata-vitta-vitaraNa nirjjita campAdhipo muJjaH / " "sa jayati bAkpatirAjaH sakalArthi- manorathaika kalpataruH / " etAsUdAhRtAyakhAryAMiye muJja iti, tRtIyAryAyAM ca vAkpatirAja iti nAmAsti / wa caitaddAnapavasya sambatsare ( 1031 ) subhASitaratnasandoha nAma granthAnte jainAcAryA - mitagatiyatinA "samArur3he pUtavidivavasatiM vikramanRpe, sahasre varSANAM prabhavatihi paJcAzadadhike, ( 1050 ) / samAptaM paJcamyAmavati dharaNiM muJjanRpatau ; site pakSe pauSe budhaddita midam zAstramanagham // " ityakte muJjamahIpa rAjyasamayeca / svalpamevAntaramasti / tasmAdastivA kSatirAna iti muJjasyanAmAntaraM iti bhAti / prAgujjayinI vikramArkasya rAjadhAnI bAsIt, tasyamukhya sabhAstAraH kavikulacUr3AmaNi: kAlidAsa iti jyotibiMdAbharaNa - taTThI kAto'numIyate iti ( prAcaunalekhamAlATIppaNe ) /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) rbho'yaM yathAmati parizodhitam / paraM yadi pramAdAt skhalitaM kApi vA'zuI tiSThettadA sudhIjanaiH kRpayA kssntvym| yata: 'pramAdAt skhalanaM yAtu bhavatyeva na sNshyH'| iti shm| zakAbdAH 1839 / 1917 / zrAvaNa chANa catuau~ / kalikAtA, zroIkharacandra shrm-shaastrii| 10 naM sautArAmaghoSa varmasthaH darzanavidyAlayaH / - etad granthasyAdarzapustakAnAM nAmAni kRtajJatayA prakAzyante / 1 / (ka) saMjJakaM pustakaM gabharNameNTasaMskRtavidyAmandirapustakAlayasthaM, mahAmahopAdhyAya utAra zrIyukta satIza candra vidyAbhUSaNa ema, e ; pi, eic, Di ; em, Ara, esa. mahAzayaH pradattam / ardhazuddhaprAya, vnggaakssrailikhitm| sampUrNa, antarAtruTitam / zakanarapateratItAbdAH 1732 iti pratilipikAlaH / / 2 / (kha) saMjJakaM pustakaM bnggaakssrailikhitm| ardhazuddhaprAyam, atra lekhAdi samayo nAsti / sampUrNa madhye kiJcit khaNDitam / DalAra rAjarAjendralAla mitreNa iNDobAriyAnsa-nAma svarUtagrantha yasya vivaraNaM pradattama, tasyaikAprAcauna-pratilipirmayA labyA vyavahRtA ca saa| 3 / (ga) saMjJakaM pustakaM prayAgastha mahAmahopAdhyAya dhArmikapravara zrIyukta AdityarAma bhaTTAcArya em, e, mahAbhAgaiH pradattam, vnggaakssrailikhitm| azuddhivahulam / sampUrNamantarAtruTitam khnndditcc| patra lekhAdi-samayo nAsti /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSI razakA yuktikalpataroH shuddhipvikaa| .. patau . paNDam . . gajam 'dUtasya bahu'......avataraNikAyAM 18 pRSThe draSTavyam / vigraha bigrahaH nabhavAniva nabhakhAniva masyA matsyA doSau vo-DhAH vauryAyaH sthAmihatai khAmihatai lAbhoH khAmaH tathA rakSakA citrAno citrAno rakSakAcca rakSakAca kuryAta kuryAt pauThA pauThA muSati bhUpati bhahaubhujAma mahaubhujAma RddhimAt RddhimAn .. dhvasyAgre dhvajayAgre vilAsA vizAlA bhUjAma sujAma muktA yuttA / zivaH . dhvanA dhvajA bhavyanAmA bhavyamAnA zIlaH ziva .. .. 15 zrIlaH
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) paNDam bhavyamAnaM to prAyasaH caitra lolUpaiH rAjIya katAra bhujAmbhavet bhavyamAnato prakAzAH . kSatra lolupaiH rAjIye kalAraM daivesa vajrAnye zobhA bhAso prAya tanudhArayet zaubhA bhujAmbhavet daiveSu saMjJaH vajrANye zobhAH bhAso prAyaM tanadhArayet zobhA mRtyU: mRtyaH paruSA .. puruSA samAsato viddhAkhAn tumbu rutyaH samAnato vidvAMstAn tumbu rUtthaH pramajya pramRSTa bhAgeNa kAraNe vicchUritA rAdyabhayAni bhAgena dhAraNe vicchuritA rAmbu bhayAni yuta sata
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'puTe . patI paddham visphUri ghAranAt je vibhune hanyAta visphuri dhAraNAt jJeyaM tribhuvane hanyA - mA bhA 103 gauraiH goraH 104 bhAga - bhAgI rUpiNI 104 rupiNI om bhuvi bhUri vaizyaH 110 sarvambhavet 110 vaizyaM sarvabhavet hurApAma rUSaca viyuktAni dUrApAma rukSaJca vimuttAni yogya 13 118 yoga 120 nAdama sarva mamA nabho'mbu dhau taura nAdAt sAvaM samA nabho'mbu dho taura rUpa maka mara 122 kUrayati vistavAdhi churayati vistarAkhi rupetAH / rUpatAH
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ puTe 138 142 143 143 144 147 82 150 155 168 171 175 176 176 177 178 180 183 186 187 188 184 187 188 200 203 207 211 212 226 pakau 2 00 8 13 7 10 22 20 14 23 7 16 5 15 18 1 18 5 14 3 15 10 7 7 14 8 20 8 (10) azuddham neva meSAdri chadra dhanayo sAdhame bhUja cha syAnyo dhamraH parIyA eSAM sAmyatu maNirukta sahaja syaktA naukANAM dInebhya churA vata yadIcchet vakta snA kruddA kAnAM stabdha bhidyate maho bhRga tadava tatatpara zuddham naiva meghAdri chidra dhvanayo sAdhaye bhujaGga cchatra syAjyo dhUmraH parIkSAyA AsAM sAmyantu anirukta sahaja: syaktA naukAnAM donebhyaH khurA varttI yadIcchet rakta stena kruddA gajAnAM zukha bhidyete mahI mRga tadeva tatRpara
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktiklptruu-vissysuucii| viSayAH 1 / nItiyuktiH, gurvAdInAM lakSaNam / 2 / atha teSAM parIkSA 3 / dUtAdilakSaNama, dUtastha bahubhedAH, kozavadhiH, rAjadAyAdaH, kRSikamma 4 / atha balam 5 / atha yAnam / atha yAtrA / 7 / atha vigrahaH 8 / atha caraH / atha dUtavizeSa-lakSaNama 10 / atha sandhiH 11 / atha Asanam 12 / atha haidhama 13 / atha AzrayaH 14 / atha daNDaH, mantraH 15 / atha indayuktiH 16 / atha akRtrima inhayuktiH 17 / atha kRtrima inhayuktiH 18 / atha sAmAnyato guNAH, liiniy'aa
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18- / 20 / athAsya lakSaNam 21 / atha vasati lakSaNam atha doSaguNau atha vAstu yuktiH, 22 / 23 / 24 / 25 / viSayA: atha nagara nirmAANAdi kAlaH sthAnanirNayaH, diGnarNayaH atha lakSaNam, pravanamanyat, atha mAnam, atha tatra guNadoSa, atha vAstvArambha kAlaH atha kAlanirNayaH pravezakAlaH ( 15 = 0 ) 28 / atha vAstu nava lakSaNam, ... ... 34 / 35 / atha niSedhaH 36 / atha chatrayuktiH, ... atha vAstu 26 / atha hAranirNayaH 27 / atha prAcIra nirNayaH 28 / atha jayAkhyasya caturasa - vAstu khaNDa nirNayaH 30 / atha AsanayuktiH 31 / atha sAmAnyAsanoddezaH . 31 / atha poThoddezaH 33 / atha zaulApIThAH atha kASThapIThAH ... : : : : *** : atha kumbhAdi daNDalakSaNam : :: vilAsagRhaM, raGgaH, gRhavanadhAraNa', rAjagRhayuktiH ... 003 0.00 ... :::: : : : ... ... ... pRSThe 22 " 23 28 26 33 34 35 36 88 50 54 57 58 58 Kou 1
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) . 72 o viSayAH 37 / tatra dhvajayuktiH 38 / atha niSpatAkadhvajaH ... 38 / atha upakaraNayuktiH 8. / atha cAmaraparIkSA ... 41 / atha bhRGgArImA 42 / atha caSakozaH ... 43 / atha vitAna lakSaNama, vajanirUpaNam / 44 / atha alaGkArayuktiH 15 / atha vajralakSaNAni, / atha gaNanA 46 // atha padmarAga parIkSA .... 47 / atha vajrAdaunA doSAH 48 // atha vajrAdInAM mUlyama 4 / pratha hIraka parIkSA - tasya doSAH / , 50 / atha hIraka mUlyama 51 / atha viTThama parIkSA,... atha pravAla parIkSA 52 / atha gomeda parIkSA 53 / atha muktA parIkSA 54 / atha muktA guNAH 55 / atha muktA doSAH 56 / atha muktAmUlyama 57 / , vaiduryya parIkSA ... 58) " " guNAH 103, 104 107 114 120
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) viSayAH praya 124 13. 134 58 / atha indranIla parIkSA 60 / , indranIla guNAH, ,, doSAH , , mUlyam 62 / , marakata parIkSA 63 / , marakata maNe zchAyA, 1 marakata maNe doSaguNAH 64 / , kRtrimAkatrima parIkSA 65 / , marakata mUlyam 16 / , puSparAga parIkSA __, karketanamaNi parIkSA , bhauSpamaNi parIkSA , pulakamaNi parIkSA , rudhirAkhya parIkSA 71 / , sphaTika lakSaNam 72 / , ayaskAnta lakSaNama, , mizraka lakSaNam / 73 / , zaha lakSaNam, / alaGkaraNayuktiH ) 74 / , astrayuktiH , / astragaNanam / 75 / , khaDDa parIkSA ... 76 / ,"khaDgasya zatAGgagaNanam 77 / , khaDgasya catvArirUpANi ... 78 / , khaDgasya triMzannetrANi 7 / , khaDgasya triMzadariSTAni itt| 00 136 136 140 141 142 142
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18A 157 158 154 8 158 171 173 ( in ) viSayAH 80 / atha tasyAGga lakSaNama 81 , khAsya rUpANi 2 / , khaDnasya jAtiH , khaDgasya trizanena khakSaNam ... 481 , khaDgasya triMzadariSTa lakSaNam ... , khAsya vividhabhUmiH, ] . , , divya lakSaNamaH ... " , bhoma lakSaNama , , aSThadhAdhvaniH .87 / , hividhamAna lakSaNama , camma lakSaNam , dhanurlakSaNam ", vANa lakSaNam , yAtrAyuktistatrakAlaH, , tabadika zUlam 1. atra naurAjana vidhiH , azva parIkSA, asya utpattiH / azvasya aGgulyAna vibhAgaH ... azvasya varNa :, vayovibhAgaH ) 24 , , zubhalakSAni ... AvartamukhAH, ... doSAH ariSm 2 . 175 178 281 " 28 /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 / 101 / 102 / 103 / 108 / 105 / 106 / 107 / 108 / 1081 110 / 111 / 112 / 113 / 114 / viSayA: | atha haya kriyAkAlaH, hayArIhayajJAnam, haya tAr3anavidhiH dhAvanavidhiH raktamokSaNavidhiH "" 99 " "9 " " 99 " " d. " " "9 39 " " . " " . " RtucaryA 19 gaja parIkSA, tatrakAlaH gaja guNAH gaja doSAH chaSa parIkSA ... ( 1 // =0 ) ... ... vRSa guNAH vaSa doSAH mahiSa parIkSA.... mRga parIkSA : ... ... 115 / 116 / 117 / aSTadolAkathanam " 118 / atha niSpada yAnoddezaH sArameya parIkSA aja lakSaNam... catuSpadayAnoddezaH dvipadayAnoddezaH 'dvipadayAnakathanam nicchadiH ... 118 | atha asya lacaNAni 120 / atha vizeSa niSpada yAnII zaH, tatra dIrghA nokA lakSaNam : :::: ::::::: :::: ... :::: ... ... ... ... ... : ... ... s 800 ... ... ... 600 ... : : : : : bulee 180 '' 182 183 183 200 202 206 207 208 210 211 213 214 215 216 218 220 221 _223 224 225
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ). viSayAH 121 / atha ubata naukA:lakSaNama,). ghAtunaukAkathanam / 122 / atha jaghanya jakhayAnAni ... samApta suucii-ptrm|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha yuktiklptrH| (zrIbhojarAjIyaH) ----- -00---- ( atra nauti yuktiH ) ... proM namaH shivaay| vizva sargavidhau vedhA statpAlayati yo vibhuH / tadatyayavidhAvIza staM vande paramezvaram // 1 // kaMsAnandamakurvANaH kaM sAnandaM karoti yaH / taM devavRndairArAdhyamanArAdhyamahabhaje // 2 // namAmi zAstrakartRNAM caraNAni muhammuhuH / yeSAM vAcaH pAvayanti (1, zravaNenaiva sajjanAn / 3 // nAnAmuni * nibandhAnAM sAramAkSya yatnataH / tanute bhojanRpati yuktikalpataraM mude // 4 // vivudhAbhauSTadamamuM kalpavRkSaM samAzritaH (2) / prApnotISTatamAM siddhiM vudhAH ! (3) saMsevyatAmayam // 5 / (1) pArayanti (kha) pustaka pAThaH / (2) samAzritam (kha) pustaka pAThaH / (3) vudhaiH (kha) pustaka pAThaH / ___ * iha tu pAryANAM vahUnye va prAcaunA ni nautipustakAni samyagAsan / teSu ca vAIspatyaM, prauzanasama, vizvAmitrIyam, dhaumyaJcaitAni purAtanAni / evaM kauTilIyam, kAmandakIyam, nautimayUkhAdIni ca mdhykaalikaani| aparAni ca bhrtRhriiyaadauni| maharSimanvAdonA saMhitAsa ca bahuSu prakaraNeSu santi niitivissyaaH| purANa-jyoti:zAstra-cikitmAzAstrANAM prakaraNeSu ca vartante bahudhA mautayaH /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarodaNDanIti yasya mUlaM jyotizAstraM prakANDa kam dRSTArthI itarA vidyAH zAkhA puSyaM tathetarAH // 6 // apyadRSTaphulaM (4) yasya rasastasyAmRtaM satAm / mo'yaM kalpataru/rAH ! upAsyo bhUpa-mantriNAm // 7 // saMzrityAbhu kalpavRkSamanyazAstrANyavocya ca (5) / rAjabhi mantrAtAmartho yaH zAstrArthottamo bhuvi / 8 // ayamiSTatamo bhUpairjeyo hitaphala-pradaH / anyeSAJca bhavediSTaH priyanveSAndadAtyapi / // 8 // asya nautyAsamArambhazchandogranthaiH samApanam / nautihIna narendrANAM nazyatyAzu susampadaH // 10 // ato nItiH prayatnena zravaNIyA nRpottamaiH / ataH prathamato nItizAstramatra nivadhyate // 11 // nautihaspati-proktA tathaivauzanasoparA * | ubhayorabiruddhAtra nirUpyA notiruttamA // 12 // guruH purohito'mAlyo mantrI dUtazca lekhakaH / jyotirlAntaHpurAdhyakSa valAdhyakSAdikaM kramAt / puna: punaH parokSyaiva svasvakArye niyojayet // 13 // (4) atha dRSTaphalam (kha) pustaka pAThaH / (5) anya zAstrANi vIkSyaceti pAThaH samIcInaH / * patra trayo vRhaspatayaH, ekodevagamaH, anyazcAcIka gumaH, aparaH saMhitA praNeTa RSiH tatra deva guruNA proktA nIti: vaahsptynotiH| uzanasA zukra Na proktA nautirauzanasau evamanyaiH proktA-nautisandarmA bahavaH santi /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH / atha teSAM parIkSA yathAsadAcAraH kuzaladhauH sarvazAstrArtha-pAragaH / nityanaimittikAnAJca kAryANAM kArakaH zuciH // 14 // aparva-maithuna-paraH piTa-devArcane rataH / gurubhato jita-krodho viprANAM hitakat sadA / 15 // dayAvAn zIla-sampatraH satkulIno mahAmatiH / paradAreSu vimukho dRr3ha-saGkalpako hijaH // 16 // panyaizca vaidikaguNe yuktaH kAryo guru paiH / etaireva guNe yuktaH purodhAH syAnmahaubhujAm // 17 // zAnto vinItaH kuzalaH satkulIna: zubhAnvitaH / zAstrArthatattvago'mAtyo bhaveda bhUmibhujAmiha // 18 // tathA buddhimatAM zreSTho dhArmikaH zAstravittamaH / honacApya parodhena * bhUpamantrI prakIrtitaH // 18 // .. paregitAH parabAga vyaGgyArthasyApi tattvavida / sadotpannamati (ro dUtaHsyAt pRthivIpateH // 20 // dUtasya bahubhedA vkssynte| nItizAstrArtha kuzalo lekhyAlekhya vizAradaH / bahvarthavatA cAlpena lekhakaH syAt sabhApaTuH / 21 / / jyotiHzAstra-vizeSajJaH sundarAGgaH sabhApaTuH / kulakramAgataH zuddho gaNaka: syAnmahIpateH // 22 // * 'homamApya parodhena' ityanenotkocAdirAhitya rAjohitAnuSThAnaparatvaca mujhe ym|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarovRdhaH (1) kulogataH zaktaH piTapaitAmahaH zuciH / rAjJAmantaHpurAdhyakSo vinItazca tatheSyate // 23 // hayazikSA vidhAnajJa * staJcikitsita-pAragaH / akhAdhyakSo mahIbhattaH zubhaktazca prazasyate // 24 // gajalakSaNa-jAtijJa , staccikitsita pAragaH / nirbhayazca vizuddhazca gajAdhyakSaH prazasthate // 25 // astra (2) zAstreSu kuzalo bahubandhu-janAnvitaH / zuSaH kulodbhavo vidvAn dharmabhIru rabhIstathA // 26 // yuddhAdhyakSaH smRtorAjJAM durgasandhAnakAryavit (3) / adhyakSAn vividhAn kuryu statra tatra vipazcita: // 27 // (1) buddhaH iti (kha) pustaka pAThaH / (2) astra zastreSu iti (kha) pustaka paatthH|-atraastrshaastraanni dhanu vaida vahacchAGgadhara yuddhajayANavAdIni / (3) kAryakat iti (kha) pustaka pAThaH / * zAlihotrIya nakulauya-jayagIyAni jJa yAni / + gajAyurbedazAstre gajAnAM lakSaNa-cikitmA-pAlana-vaInAni nirdiSTAni santi / "kulIna: zIlasampannI dhanurvidyAvizAradaH / hastizikSAzvazikSAs kuzalaH lakSaNa-bhauSaNa: // nimitte-zakuna jJAne vettA caiva cikitsite / vyUhatattvavidhAnajJa: phalA sAravidhAnavit // rAjJA senApatiH kAryo brAhmaNaH ksstriyo'thvaa|'' (mAtsye-215 pa:) kavikalpalatAyAm "senApatirjitAvAsa: svAmibhaktaH sdhaurbhii|' abhyAsI vAhane zastra zAstre ca vijayI raNe // " "senAbhya: senAnibhyazca vo namaH" ( zuklayajuH sam)
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH| apramattAnalubdhAMzca viroSAMzcaiva raajsu| - rAjJAmAjJAnurUpeNa tattatkarma prakurvatAm // 28 // prasAdaJca mahIpAlaH kuryA kaaryaanuruupkm| sarve sevitumicchanti mahopAlaM dhanAzayA // 28 // khata(4)ste tu mahIpAlaiH parIkSyAstava kovidaiH * / koSo mahIpate rjIvo na tu prANAH kathaJcana // 30 // dravyaM hi rAjA bhUpasya nazarIramiti sthitiH / dharmAhetoH sukhArthAya bhRtyAnAM bharaNAya ca // 31 // prApadarthaJca saMrakSyaH koSaH koSavatA sdaa| dhanAt kulaM prabhavati dhanAdharmaH pravartate (5) // 32 // . nAdhanasya bhavedharmaH kAmAMzcaiva kathaJcana / adhamAnna dhanaM kuryAttavanaM gRhyate praiH|| 33 // khayaM pApasya pAtraM syAt siMho hastivadhAdiva / tAdAtmiko mUlaharaH kadarya strividho'rcakaH ? // 34 // utpanArtha-vyayakaro yo bhaviSyaddhanAzayA / sa tAdAtmika AkhyAta: kalyANo tasya nAyatiH // 35 // 'yaH pitrAdyajitaM vitta manyAyana tu bhakSayet / sa mUlahara pAkhyAta stadudarko'pi cAzubhaH // 26 // (4) sutAste tu iti (kha) pustaka paatthH| (5) pravaIte iti (kha) pustaka paatthH| - - . . - - * dhanalipsayA sarve sAdhavo durjanA vA sudhiyo vA mahopAlaM pAzrayanti, paraM rAjIhi teSAM svataH sacivena, viduSA vA parIkSaNamucitam / vinA parIkSayA sujana-durjananizcaye rAmo'niSTaJca syaaditi|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataro-- sadayastu bhRtyA (6) tma-pIr3ana ra saJcayo / taddhanaM rAja-dAyAda-taskarANAM nidhirbhavet // 37 // bhikSA ca rAjakoSazca stoka stokena varddhate / aJjanaJca(7) dhanaJcaiva stoka- stokena hIyate // 38 // koSasya sAdhanopAyo mukhyaM rASTramiti smRtam 1 bhUguNairvarddhate rASTraM tahRddhi (8) nRpattatA // 38 // rAjJopAyena (c) saMrakSyA grAme grAbhe kRSIbalA: : tebhyaH kRSi statazcArthA arthebhyaH sarvvasampadaH // 40 // zarIrakarSaNAt prANAH kSIyante prANinAM yathA / tathA varSeSu varSeSu karSaNAdbhUguNa- [ kSayaH * // 41 // ekasyAM guNahonAyAM kRSimanyatra kArayet // 42 // 00 atha balam / rathinaH sAdinazcaiva gajArohAzca sattamAH / pattayazca mahAkAyA valametaccaturvvidham + // 43 // (6) bhRtArtha iti (kha) pustaka pAThaH / (7) arjjanaJca iti (kha) pustaka pAThaH / (8) tadduddhi: iti (kha) pustaka pAThaH / ( 2 ) apAyena iti (kha) pustaka pAThaH / * pratyabdaM karSaNena cevasya zasyotpAdanazakti satyeva / ataevahi kRSIvalaiH kRSTabhUmau tacchaktipariSvRddhArthaM paryyusita - gomaya paGka - karauSabhasmAdikaM pradAtavyamityAdi bRhatparAzarIyakRSiyanye'sti / + "eko ratho gajazcaiko narAH paJca padAtayaH / vayazca tugarAzcaiva pattirityabhidhIyate // " ( iti bharata: )
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH| maulabhUtaM zreNIvaddhaM saMhatantu smRtambalam / . pUrva pUrva garoyastu balAnAM vyasanantathA // 44 // ratho balaM same deze gajastu viSame blm|| jAGgale balamakhAzca balaM naukA jalamute // 45 // padAtayastu marvatra balaM sthAt pRthiviibhujH|| rAjA yuddhAyayujyeta yadanyahividhaM balam // 46 // sarva pattibalAdhInaM tasmAtpatti balaM balam // 47 // atha yAnam / catuSpadazca hipadaM vipdmbhupaadkm| caturvidha mihoddiSTaM yAnaM bhUmibhujomatam // 48 // gajAkhAdi catuSpAdaM dolAdi vipadambhavet / naukAdyaM vipadaM jJeyaM rathAdyaM bahupAdakam // 4 // vyomayAnaM* vimAnaM vA pUrvamAsonmahIbhujAm / yathAnuguNa-sampavAnetA nAhuH sukhapradAn // 50 // atha yaatraa| guNAtizayasampannaH zava'yAyA jigISayA / yadi pazcAprakopeNa yadi rASTreNa kaNTakAH // 51 // + zlokArddha (ka)-(kha) pustake nAsti / - "vimAnaM haMsasaMyuktam" mArkaNDeyapurANe / 'sarvebhyo'vasarandadAti puSpakavat' iti parimale / evameva bhAratarAmAyaNAdau vimAnanAmAsti / keSAzihiduSAM naye puSpakavimAna vyomayAnAni ekArthavodhakAmi /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 yuktikalpataro saMdhA(Gga)yAnyatra yAyAddA pANigrAheNa (1) zatruNA / rAtrAko vinihanti ( 2 ) kAkAna, kAko'pya, lukaM (3) rajano vyapAye / iti svakAlaM samudocya * yAyAt ; kAle phalantauha samIhitAni // 52 // pravala- vyasanopetaM durbhicAdi- prapIr3itam / sambhU(mbhU)tAntarakopetaM na yAyAt pRthivIpatiH // 53 // nijadevAnukUlye hi prAtikUlye parasya ca / yAyAmapo yato daivaM balametatparaM matam // 54 // nirAtaGge (4) nirutpAte niruddigne nirAmaye / vipace jayamicchanti rAjAno vijigISavaH // 55 // 00 atha vigraha | yatrAyuddhe (5) dhruvaM nAzo yuddhe jIvitasaMzayaH / taM kAlamekaM yuddhasya pravadanti manISiNaH // 56 // ( 1 ) vAhena iti (ga) pustaka pAThaH / (2) nivahanti iti (ka ) - (kha) pustaka pAThaH / (3) ulUko iti (ka ) -- (kha) pustaka pAThaH / (8) 'anyatra tu ' iti (ga) pustaka pAThaH / (5) yatra yuddha iti (ga) pustaka pAThaH / - zloko'yaM zAkuna viSaye / athavA yadA svastha prAvalyaM zavodalyaM tatrayAyAditi kAkolUka nyAyaH / + yatrAyuddhati-arAtinA saha rAjJI yuddha nizcite tena nidhanaM rAjyApaharaNaca avazyambhAvi, ato yuddha' zreyaH vinA saMgrAmena maraNAt samare maraNaM rAjJo dharmaH sa eva yuddhakAlaH /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH / Atmodaye viTIyAt cobho nAma (tha) bale yadi / vyasane ca praharttavyaM zatrau na tu viparyyaye // 57 // svayaM rAjJA na yoddhavyaM ye'pi zastrAstrakovidaiH / mRtA (6) yuddheSu dRzyante zaktebhyaH zaktimattarAH // 58 // rathayuddhaM same deze viSame hasti-saGgaraH / azvayuddhaM marau deze patti-yuddhaJca durgame // 58 // atyaye savrvvayuddhaM syAnaukAyuddhaM jalaplute / saMhatya yodhayedanyAn kAmaM vistArayeddain // 60 // sUcaumukhamanIkaM (7) syAdalpaM hi vahubhiH saha / api paJcAzata: (8) zUrA nighnanti paravAhinIm // 61 // yespi vA paJca SaT sapta saMhitA: ( 2 ) kRtanizcayAH / atha caraH / vivastrAniva tejobhi nabhazvAniva vegataH / rAjA carejjagat savrvvaM prApna yAlokasammatoH (10) // 62 // tarkeGgitajjJa smRtimAn khIyabhAva- prakAzakaH / klezAyAsasahodacaH sarvvatra bhayavarjitaH // 63 // (6) katA (hatA) iti (ga) pustaka pAThaH / (7) atra sUcImukhamanIkaM yattaddadavasthita vAhinItyarthaH / (8) Adi paJcAzataH iti (ga) pustaka pAThaH / (2) sahitA iti (ka ) - (kha) pustaka pAThaH / (10) sammataiH iti (ka ) - (kha) pustaka pAThaH / j
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarosubhakto (11) rAjasu tathA kAryANAM pratipattimAn / nRpo nihanyAccAraNa pararASTra vicakSaNaH // 64 // kAla(12)jJAnmantra kuzalAn sAmbAra cikisakAn / tathAnyAnapi yuJjota samarthAn zuddhacetasaH // 65 // sakruddhAMzca (13) tathA lubdhAn dRSTArthA tattva bhASiNa: (14) / pASaNDina stApasAdIn pararASTve niyojayet // 66 // khadeza paradezajJAn suzolAn suvicakSaNAn / vArtAhAn bahU caiva carANAM viniyojayet // 67 // naikasya vacane rAjA cArasya-pratyayaM vahet / hayoH sambandha mAjJAya tadyukta kAryamArabhet // 68 // tasmAdrAjA prayuJjIta carAn bahumu(sa)khAn bahUn / nauratA vAmanA (15) kuJA staddidhA ye ca kAravaH // 6 // bhikSukyazcAraNA dAsyo mAlAkArya: (16) kalAvidaH / antaHpuragatAM vAttI nirhareyu ralakSitAm (n) // 70 // prakAzazcAprakAzazca carastu vividho mataH / aprakAzo'yamuddiSTaH prakAzo dUtasaMjJakaH // 71 // (11) sabhakto (bhaktI) iti (kha) pustaka pAThaH / (12) vAlajJAn (labhyaH) (ga) pustaka pAThaH / (13) saMkruddhAn (ka) (ga) pustaka pAThaH / (14) atattvabhASiNaH (ka)-(ga) pustaka pAThaH / (15) vAsanA iti (ka) pustaka paatthH| nIratAH klaivya gatA, nirgataM rataM ramaNaM yasmAditi vA / bhikSukyaH parivAjikAH / (16) mAlAkArAH iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH / , atha dUtalakSaNam / dUtaJcaiva prakurvIta sarvazAstra-vizAradam / iGgitacaM tathA sabhyaM dakSa satkula(17)sambhavam // 72 // anuraktAH zucirdakSaH smRtimAn dezakAlavit / vapumAn vautabhIrvAgmI dUtorAjJaH prazasyate // 73 // dUta eva hi sandhatte bhinattyeva hi saGgatA(m)n / vimRSTArtho (18) mitArthazca tathA zAsana-hArakaH // 74 // dUtA strayo'mAtyaguNaiH samaH paadaaiivrjitaiH| vimRSTArthaH kAryavazAt zAsanaM na karoti yaH // 75 // mitArthaH kAryamAtroktau na kuryAduttarottaram / yathoktavAdI (18) sandeza-hArako lekhahArakaH // 76 // tatra dUto vrajanneva cintaye duttarottaram / vArtAvizeSa bhUpAya na (20) jhaTilyaGgavezmani // 77 // dUtohi na (21) likhet kiJcintriNetA vinisaMzayam / pRcchamAno hi na bruyAt svAminaH kApi vaizasam * // 78 // paNavaho (22) bhavet sandhiH svayaM hona (23) stamAcaret / (17) su(sa)kula iti (ka)-(kha) pustaka pAThaH / (18) vimRSyArthaH iti (ka) pustaka pAThaH / (18) yathoktavANau iti (ka) pustaka paatthH| (20) jhaTitItyaGga iti (ka) pustaka pAThaH / (21) hi sa likhet iti (ka) pustaka paatthH| (22) paNavandhaH iti (ka)-(kha) pustaka pAThaH / (23) svayaM hi na iti (ga) pustaka pAThaH / * vaizasaM-vadhaM, vizeSAniSTApAtaM, pratirodha vA na vadat iti /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarau atha sandhiH / maryAdollavanaM nAsti yadi zatroritisthitiH // 7 // maryAdollaGghanaM yatra zatrau saMzayitaM bhavet / na taM saMzAyitaM kuryAt * ityuvAca vRhaspatiH // 80 // balavahirahauta: san nRpo'nanya pratizrayaH (24) // 81 // Apana-sandhi bhAvena vidadhyAkAlayApanam (25) // 82 // ye ca devenopahatA rASTra yeSAJca durgatam / vahavo ripavo yeSAM teSAM sandhi vidhIyate // 83 // durmantro bhinnamantrazca (26) nItidharmaratazca yaH / etaiH sandhiM na kurvIta vizeSAt pUrvapIr3itaiH // 84 // sandhiM hi tAdRzaiH kumvan prANairapi hi hoyate // 85 // Asanam / anyahArA vipakSantu vighyAsanamucyate / ariM vigRhya vA sthAnam vigrahAsanamucyate // 86 // (24) pratizriyaM iti (ka) pustaka pAThaH / (25) kAlayApanAM iti (kha) pustaka pAThaH / (26) zvAnautidharma iti (ga) pustaka pAThaH / * yadi zatrI: pratipakSasya, sandhe niyamollaGghanaM nAsti tadA syayaM tena hInopi sabdhimAcaret / sarvavatu paNavaddhIhi sndhiraavshykH| avizvasta pratipakSe tatparAbhava sambhave ca sandhi va kArya: / + dhAdi nIti pravaktA, natu cArvAka guruH /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH / anyazca (27) vijigISozca vigrahe hoyamAnayoH / sandhAya yadavasthAnaM sandhA (28) yAsanamucyate // 87 // udAsIne madhyame vA samAne prtishngkyaa| ekIbhUya vyavasthAnaM sambhUyAsanamucyate // 88 // sarveSAM prItijananaM nijarASTrasya lakSaNam / etat protyAsanaM nAma sAsana-mahattaram // 8 // atha vaidham / valinohiSatomadhye vAcA maunaM (28) samarpayet / baidhIbhAvena varteta * kAkAkSivadalakSitaH / 80 // yApayehakramAsthAya savikaSTataraM tayoH / ubhayorapi saMyApe seveta balavattaram // 21 // - athAzrayaH / prasthitau yadi kalyANaM bhavet sNshrynnntthaa| bhavati zreyase rAjJAM viparItaM na kahiMcit / 82 // (27) anyasya iti (ka) pustaka paatthH| -ayaM pAThaH smiiciinH| (28) sandha AsanaM iti (kha) pustaka paatthH| .. (28) vAcAtmAnaM iti (kha) pustaka pAThaH / * kAkAcinyAyaH-yathA kAkasyaikameva netramubhayozcakSuSoH kArya sampAdayati kimbA kaikara va jhaTitye va lakSyAlakSyaM ubhayaM pazyati tat hai dhIbhAve rAjJA'vasthAtavyam / .
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarauucchidyamAno balinA Azrayehalavattaram / vinItavattatra kAlaM nayediti matidhruvA(m) // 83 // dadahalaM vA koSaM vA bhUmiM vA bhUtisambhavAm / AzrayedabhiyoktAraM samAzraya guNAnvitam // 84 // vota-vyasanamazrAntaM mahotsAhaM mahAmatim / pravizanti mahArAjamapAmpatimivApagAH // 5 // avyavasAyinamalasaM devaparaM sAhasAcca parihInam / pramadevavRddhapati necchatyupagrahotuM kamalA I 86 // utsAhAcchriyamApnoti utsAhAcca mahad yazaH / tasmAmopadhA (1) zuddha mutsAhaM nityamAcaret // 17 // amarSa(za)zcaiva zauryaJca zIghrakAritvamevaca / tatkarmaNi pravINatva mityutsAha-guNAmatAH // 18 // vyasanasyAgamahAra manusAho mahIpateH / sAmadAna daNDabhedA ityupAya-catuSTayam // 8 // sAma-siddhaM prazaMsanti * sarvatazca vipazcitaH / sravavivAmRtaM vAcA sAmopAyaM samAcaret // 10 // lubdhaM kSINaM pradAnena satkRtyavazamAnayet / bhedaM kurvota yatnena mallAmAtyapurodhasAm // 101 // yathA balaM prakurcIta - duSTa-daNDanipAtanam // 102 // (1) sauMpari(roM) zuddhaH iti (kha) pustaka pAThaH / * catasRSu nItisu sAmnaH pradhAnatvAdeva prasaMzanti vipazcitaH / / duSTasya damanaM ziSTasya paripAlanacca balAnusAraNa kartavyamiti /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH / atha daNDaH / daNDaH saMrakSate dharmma * tathaivArthaM vidhAnataH / kAmaM saMrakSate yasmAtrivargo + daNDa ucyate // 103 // rAjadaNDa bhayAllokAH pApAH pApaM na kurvvate / yamadaNDa bhayAdeke paraloka bhayAttathA // 104 // daNDavebhavelloke nA vibhajan sAdhvasAdhu vA / zUleSSmasyAnivA'pacyan durbalAn valavattarAH // 105 // aparAdheSu bhUpAlo daNDaM kuryyAd yathAvidhi / anyathAkaraNAttasya rAjA bhavati kilviSau // 106 // viruddamapi jalpanto dUtA daNDyA na bhUbhRtA / dUta hantA tu narakamAvizet sacivaiH saha // 107 // vipakSavacanAdanyo bhRtyo daNDaM na cArhati / vipakSa vacanAddaNDaH svAminaM narakaM nayet // 108 // 1.5 * damanArhANAM daNDa eva samucitaH, tadevoktaM bhagavatA - " daNDodamayatAmasmi" iti / + trivarga : - dhamArthakAmA iti / + viSu rAjadaNDa yamadaNDa paraloka zAsaneSu lokAnAM rAjadaNDa bhayaM sadapi pratyacatvAt tasyAvazyambhAvitva' nAsti / paralokabhayaM yamadaNDabhayaJcAvazyambhAvitvAttayolokamAce parivyAptiH / " prajAH saMracituM samyak daNDanItiH samAhitaH" / mahAbhAH, zA:, paH, 70 / SS ava tulAdItyAdi prAmAdikaH pAThastriSu Adarza pustakeSu dRzyate / yato mAnavadharmazAstrIya-saptamAdhyAyasya viMzati zloka tadbhASya TIkAvirodhAt / tathAhi "zUle matsyA nivA-pakSyan durvvalAn valavattarAH" / "jale matsyAnivA bhakSyan durvvalAn valavattarAH / " iti mahAbhArate zAntiparvvaNi 67 a:, 60 / asti yogavAziSTha mAtsya nyAyaH, tadeva laukika nyAyasaMgrahe / rAmAyaNe'yodhyAkANDa'pi 60 saH, 22 zroH / " babhuvArAjakaM tIkSNaM mAtsyanyAya - kadarthitam / "
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ patarA yuktikalpataromanvamUlaM yato rAjyaM (3) ato mantraH surkssitH| kuryAdrAjA sadA mantrAn karmaNAmAphalodayAt // 10 // arthAnau~ hi yatro bhau saMzayazca parIkSyate / samantra iti vijeyaH zeSAcaM khalu vicamAH // 11 // ekameva viSaM hanti zastraiNaikazca badhyate / sarASTra (4)sampadaM hanti rAjJAca (5) mantraviplavaH // 111 // kariSyannaprabhASeta kRtAnyevatu darzayet / dhamArtha-kAma-kAryANi kRto mantro na bhidyate // 112 // giripRSTha (6) mupAruhya (7) prAsAdambArahogata: * / sarASTra rabhasaM (8) hanti rAjAnaM mantraviplavaH // 113 / apathai nizzalAke vA tatra mantro vidhIyate / tatra sAma prayoktAvyaM kAryeSu guNavatsvapi // 114 // dAnaM lubdhe'pi bhedazca zaziteSvapi nizcayaH / jar3amukAdha vadhirAn tiryagyonauna vayo'dhikAn // 115 // (3) rASTram (kha) pustaka pAThaH / (4) sa rASTramiti (kha) pustaka pAThaH / (5) rAjAnaM (ajJAnAm) (ga) pustaka pAThaH / (6) upAviSTha (kha)-(ga) pustaka pAThaH / (7) prAsAdacAroho gataH ? (ga) pustaka pAThaH / (8) adravaM (sadravasa) miti (ka)-(kha) pustaka pAThaH / * (ka) pustake dhArtha..... ityAdita prArahI gata ityantaH sAI zloko'dhiko dRshyte| (kha)-(ga) pustaka tannAsti /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH| strI mleccha vyAdhita vyaGgAn (e) mantrakAle niSedhayet / iti saMkSepataH proktA rAjanItiH kiyanmayA // 116 // yatrivargAviruddhaMsthA drAjanIti stducyte| iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau nItiyuktiH // atha inda-yuktiH / rAjo balaM na hi balaM inhameva balambalam (10) / apyalpa (11) balavAn rAjA sthiro inda-balAdbhavet // 117 // tathA ca,ekaH zataM yodhayati prAkArastho dhanuIraH / zataM daza sahasrANi tasmAddurga viziSyate // 118 / akRtrima kRtrimaJca tatpunarhi vidhambhavet / yahavaghaTitaM handa girinadyAdi-saMzritam // 118 // akRtrima (12) midaM jJeyaM durlavayamari-bhUbhujAm (13) / prAkAra-parikhAraNya-saMzrayaM yadbhave diha // 120 // katrimaM nAmavijJeyaM laGghayAlavayantu vairiNAm // 121 // (2) vyajJAn iti (kha) pustaka pAThaH / (10) parambalam iti (ga) pustaka pAThaH / (11) atyalpa iti (ga) pustaka pAThaH / (12) tat kRtrima iti (kha) pustaka pAThaH / (13) avanIbhUjAM iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarauathAkRtrima indyuktirythaa| atyucca (14) vistIrNa-zirA durArohaH sakAnanaH / sajalAzaya-sambhAra-bhojyadravya-samAzrayaH // 122 // sukha (15) niHsaraNo handaH parvatAkhyo mahIbhujAm / nadyo gabhIra vistIrNAzcaturdikSu vyavasthitAH // 123 // tanmadhye bhUpradezo yo nadIbandaH sa ucyate / yadanyaccirakAlonaM durlacatra vipinAdikam // 124 // tanmadhye racitA bhUmi Indatve (16)nopatiSThate / navahanda(17)miti khyAtaM yathA pUrva mahattaram // 125 // kRtrima ind-yuktiythaa| yasminAjye girirnAsti nadyo vA gahanodakAH / tasya madhye mahIpAlaH kRtrimaM handamArabhet // 126 // gajairalaGghayA vistIrNa gambhorAH pUrNavAyavaH (1) / handatvena samAdiSTAH parikhA bahu-yA dasaH // 127 // vizAla-zAlaM sughanaM bahukaNTaka (2) saGkulam (3) / indatvena samAdiSTaM vistIrNa-viSamaM balam // 128 // (14) anucca iti (kha) pustaka pAThaH / (15) mukhani: (bhUpaniH) iti (ka) pustaka pAThaH / (16) inda stena iti (ga) pustaka pAThaH / (17) narahanda iti (ka) pustaka pAThaH / (1) pUrNavArayaH iti (kha) pustakaH pAThaH / (2) kaNTaki iti (kha) pustaka pAThaH / (3) saGkaTam iti (kha) pustaka erAThaH /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH| adho'dho badhyamAno'pi kandaro'lpa-jalasravan / indatvena samudiSTaH (4) sudurlayo hi bhUbhujAm / sarvataH parikhAM kRtvA nivandho(5) pari kandaram // 128 // tajjala-plutadezatvAt jala-indantaducyate / eSAmabhAve nimnasya bhUpradezasya bandhanAt // 130 // varSAkhalpa-gate vAri (6) jalabandaM tato bhavet / etayorapi saMmizrAt saMmizra inhamAcaret // 131 // AzritvA kRtrimaM inheM balavaderiNodizi / anyatra kRtrimahandaM kRtvA narapati vaMzet // 132 // rathapatiyaMdA vairI jale (7) indaM tdaacret| gajAkha(ca) nAthazceverI jalahanda (8) tadAcaret // 133 // giri-inda nRpaH sevenmukhyaH (E) syAd vividho ripuH / savvaM hi vividhaM yuddhaM samAsAdupadIcyate // 134 // pratirAjasya rAjyAnte prakaTe gupta eva ca / rAjyAnte * sainikAn rakSet prakaTe nivaset svayam // 135 // (4) samAdiSTaH iti (kha) pustaka pAThaH / (5) nivanthyo (nivaddho) iti (kha) pustaka pAThaH / (6) varSA khaplaM gate iti (kha) pustaka pAThaH / (7) sthalabandham iti (ga) pustaka pAThaH / (8) muSaH syAt iti (kha) pustaka pAThaH / (2) yasya syAt iti (ga) pustaka pAThaH / * rAjyAnse sImAnte sainikAn caturpu durgANi ca yatnato rksset| vAridhitaTe samuccabhUmau ca durgmaavshykm| svayaM nRpo nivaset prakaTa, amaaty-sainik-vessttite|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataraugupte strI koSasambhAraM * saMrakSediti nizcayaH // 136 // atha sAmAnyato guNAH / tathAhi niiti-shaastrm| sa pravezApasaraNaM handa muttamamucyate / anyatra vandizAleva na tAdRg (ha)vandhamAzrayet // 137 // dhanuIndaM mahI indaM giri-indantathaiva ca / manuSya inda-saMsarga varahandaJca tAni SaT // 138 // anye tuna indaM indamityAhu oDa-inda prakIrtitam / yoddhR-zUnyaM hi yayuddha (1) mRtakAya samaM hi tat // 138 // athAnyatrApi, yAvat pramANaM nagaraM hi rAjAma, tato bhaveduttama madhyamAntyam / triMzacca (2) lakSASTaguNottaraNa ; tridezajAnAM dharaNopatInAm // 140 // . (1) yaddeham iti-yavandam (kha)-(ga) pustaka pAThaH / * samAsanne saMgrAme sugupta sthAne strIkoSasambhArAn [ ratnAdi dravyAni ) yavatI rksset| athavA nRpAntaHpura eva tAni rakSediti ; rAjadhAnI-pratyAsanne samare ripI, asambhAvita jaye ca tAntaNaM tyaktA nirupadra' sthAnAntaraM gacchet /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH ! gargastu -- yadanyaddividhaM dvandvaM procyate dharaNIbhujAm / tAbhyAmevAtiricyeta ( 3 ) mantrayuddhaM ( 4 ) vizeSataH * // 141 // anyeSu daivAmitreSu mantraddandAjjaye nRpaH / mantrande hi bhinne hi na cAnyatkAyrya (5) kAraNam // 142 // bhojastu, -(+) yadaiva vairi-durlaGghaya' vistIrNaM viSamaJca tat / sa pravezApasaraNaM tadddanda ( 6 ) muttamaM viduH // 143 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau indayuktiH // (3) ( 8 ) (5) (6) atirikte tat iti (kha) pustaka pAThaH / mantradvanda iti (ga) pustaka pAThaH / kAryyakArakaM iti (ga) pustaka pAThaH / tadyuddhamuttamaM iti (ga) pustaka pATha: / "upAyAn SaDguNaM mantra zatroH svasyApi cintayet / dharmmayurddhaH kUTayuddhe' rhanyAdeva ripuM sadA // " "mantrerita-mahAzakti-bANAdyaiH zatrunAzanam / 21 - mAntrikAstra eNa tad yuddha' sarvvayuddhottamaM smRtam // " iti zukranItau / --acopAyAn sAmAdIn, SaDguNAn sandhyAdIn ; dharmayuddhaiH kUTayuddha va sadA zatrUn saMhanyAdeva / + bhojastviti - grantha praNetRto'nyaH kazvana nItinipuNaH prAcIno bhojarAjopyAsIditya numIyate etadavatArikAyAM draSTavyam /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataro atha nagara nimaannaadi-kaalH| . sthirarAzi-gate bhAnau candre ca sthira-bhodaye * / zuddhe kAle dine caiva nagaraM kArayet nRpaH // 144 // athAsya lakSaNam / bhaviSyottare,dIrgha vA caturasra vA nagaraM kArayebRpaH / tavayaM (1) vahulambApi kadAcidapi kArayet // 145 // dIrghaH pAdaika prasaraH caturasraH samocitaH / tribhiH pAdaiH samaM vAsaM vattulaM valayAkRtiH // 146 // dIrgha syAhIrghakAlAya mukhasampatti hetve| caturasra caturvarga(2) phalAya pRthivI-pateH // 147 // (1) tadrakha iti (kha) pustaka pAThaH / (2) caturbandha (a) iti caturvaddha iti (kha)-(ga) pustaka pAThaH / "Aditye yukkarki-kriyamithunaghaTAlisthite satsamataH, kendrASTAntya rasaumyastribhavaripugataiH khasthiragrAmyalagne / bheSu svArAD vizAkhAditi phaNidahanogretaraSvaka zuddhau ; vezmArambhaH zubhaH syAt sutithi zubhabidhau bhaumasUryetarAhe // " atra vezma ityupalakSaNam, tena savaMbAstukArya vodhyam / -ityAdIni jyautiSIya zilpazAstrIya pramANAni muhUrttacintAmaNi-vRhatparAzara-mUla stambhazAstra kumAravAstuzAstra parAzarIya zilpazAstra-jyotistattva-zukranIti-varAhamihirIyAdiSu ca sandarbheSa anusandheyAni /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH / . trAstra' trizakti-nAzAya varttulaM bahurogakRt / rAjJaH svahastairddazabhI rAjahasta udAhRtaH // 148 // rAjahastaistu dazabhI rAjadaNDa udAhRtaH / rAjadaNDaizca dazabhI rAjacchatramudAhRtam // 148 // rAjachatraistu dazabhI rAjakANDa udAhRtaH / rAjakANDaizca dazabhI rAjapuruSa (3) ucyate // 150 // rAja-pradhAnI (tu) kathitA dazabhI (4) rAjapuruSaiH / rAjadhAnI dazaguNA (5) rAjakSetramudAhRtam // 151 // saptaiva parimANAni proktAni pUrapattane / bhaya-zrI bhogasampatti-mRtya kortti sukhArthinAm // 152 // rAja-kSetreNa nRpatiH * pUra- pattanamArabhet / lakSmIrjayaH kSamA saukhyaM paJcatvaM bhaGga eva ca // 153 // samRddhirvvitta-nAzazca maGgalaJca valakSayaH / sAmmrAjya' bhogasampattiriti Sor3aza - kIrttitAH // 154 // yathArtha saMjJA + nagarI muninA tattvavedinA / atha vasati-lakSaNam / vistIrNamadhyo nagaraH samama catuSpathaH / prapA maNDapa kAsAra kAnanAdyupazobhitaH // 155 // (3) pUruSa iti (ka) pustaka pAThaH / ( 8 ) sa satI iti (ka) pustaka pAThaH / 23 * pUram-rAjAnta: pUrau / pattanaM- puTabhedanam / + mAna-niyamastu yathAva dRzyate na tathA vizvakarmaprakAzAdau, zukranItisAre, bRhatkAzyapauye, parAzarIya zilpAdau ca /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarauIzAna-pUrva-plavanaH madhyasthAna samunnataH / rogakaddakSiNa-plAvI dhanadazcottara-plavaH // 156 // pazcima-plavano grAma sukha-sampatti-nAzanaH / madhye nimno daridratvaM prAnte nimnaH sukhaM vahet // 157 // tripathAdrAjadaNDeSu rAja-cchatre ctusspthe| rAjakANDe maNDapikA saraso rAja-pUruSe // 158 // rAjadhAnyantare haTTa'(TTa) rAjakSetre ca dugdhakam (5) / madhye sAdhumRdubhiSak daivajJAn vAsayedatha // 159 // prAnte mlecchAntyaja-krura vIra sainika karkazAn / gopura sainikAn vIrAna mantriNo bhavanAntike // 160 // mantriNa: (6) prativezitvaM kadAcidapi nAcaret / tayohi prativezitve dummantro'pi ca jAyate // 161 // niyoginAM sthitiM kuryyAvagare caantre'ntraa| niyogi-mantriNorTa STiH (7) kAryadhvaMsAya kalpate // 162 // mantriNo'dUravasati: (8) karma kuryyAna sattvaram (c) / navakaM (10) navakadAraM nai kahAraM samArabhet // 163 // na viSamaM nAviSamaM na samaM naasmntthaa| na madhye hastinAM vAso na prAnta vAjinAntathA / 164 // (5) dugdhakam ? (duhyakama, duddhakam ) iti (kha)-(ga) pustaka pAThaH / (6) mantriNoH iti (kha) pustaka pAThaH / (7) -dRSTaH iti (kha) pustaka pAThaH / (8) dUravasatiH iti (ga) pustaka pAThaH / (2) nisatvaraM iti (kha) pustaka pAThaH / (10) narakaM iti (kha) pustaka paatthH|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH / nAdUre patti-vasati na dUre sAdhu-mantriNoH / na varNino nAdhikAGgAn na honAn naca dukhatAn // 165 // na dezAntaragAn noccAn na mahAvyAdhi-paur3itAn / svapure rakSayedrAjA yadIcchedAtmanaH zriyam // 966 // na bhRtya - zAlA (2) khapure na vAdhyayana zAlikA | tatra zatrucaraHsthitvA sarvvaM vetti valAvalam // 167 // bhojenApi nagara yuktiranyathoktA // 168 // taduyathA, - rAja (jJaH) - svahastaiH koTyA ca rAjakSetramudAhRtam / etena parimANena bhUpaH pattanamArabhet // 168 // yasmin lagne bhavejjanma mahIbharttu mahItale / taddaNDa-rAjakSetreNa rAjA pattanamArabhet // 170 // 25 etena meSAdiSu pAdona-caturdaNDAdiSu mAneSu jAtasya nRpateH caturbhIrAjakSetraiH purapattanamiti bhojAbhiprAyaH / zeSaM samAnam // 171 // parAzara saMhitAyAntu mAnantadeva, kintu yuktiranyA / taduyathA, - yasya grahasya jAyeta dazAyAM nRpatirbhuvi / dazAbda-saMhitairAja-kSetrairnagaramArabhet // 172 // --- atha doSaguNau / paralagna dazAmAna-mite para kvate'thavA / nagare yo basedrAjA so'cirAnmRtyumApnuyAt // 173 // ( 11 ) na nRtyazAlA iti (kha) pustaka pAThaH / adhyayana zAlikA vRhatpAThAgAraH mahAvidyAlayI vA / + rAtrI nijasya dazAlagna-graha-zuddhiSu nagaraM nirmAya tatra vaset / parakIya dazAlagnamAmAdiSu tathA parArthanirmita- nagarenaiva vaset / syauyajanmalagnAdi - sambandhAbhAvAt / ataHpara nirmita nagare va pratikUla janmalagnAdau vAso'vaidha: / 4
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 yuktikalpatarau - paradAreSu yo doSa stathA para-purISu ca / yadicchecchAzvatIM lakSmontadetat ubhayantyajet // 674 // nija - lagnaM dazAmAna-mite nijakRte nare (1) / nagare yo vasedrAjA lakSmIstasyaiva zAkhatI 175 // iti bhojarAjoye yukti kalpatarau nagaro yuktiH // atha bAstuyuktiH / tattrasthAna-nirNayaH 1 nadI zmazAna zailAnAM vanasya nikaTe tathA / na vAstukarma kurvvIta na inda- nagarAntayoH / 176 // tava dinirNayaH / rAkSasAnila-vInAM yamasya dizi vezmanaH / nArambhaM kArayedrAjA bhorugdAha-kSayapradam // 177 // tathAhi, bhogaH kIrttirdhanaM rogaH sthiratA ca bhayaGkaraH / dAha ityeSa kathito dizi vAstu-phalodbhavaH // 178 // bhoje ca lagne jAyate rAjA tasya lagnasya yaH patiH / yA dik tasya nRpastasyAM vAstvArambha' samAcaret // 178 // -- (1) nave iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhautiyuktiH| evaJca kujAdi-patike meSalagne jAtasya nRpateH kujAdi-patikAyAM ... dakSiNasyAmapi vAstuna duthati iti // 180 // .. parAzarastu,yaddazA-janito rAjA bAstvArambhastu (1) taddizi * / ' etena sUryAdi-dazA janitasya nRpateH pUrvAdi dikSu vAstu-karaNam / tena zukradazAyAM jAtasthAgne yyAmapi na duSyati // 181 // atha lakSaNam, vAstu kuyAnmahopAla: samaM susnigdhattikam / prAgudak-avanaM + ramyaM ramya-vakSopazobhitam // 182 // lamohaH kSayo bhautirdhana-nAzo'rtha-(2) shuunytaa| sampahaviriti prokta pUrkhAdi-kakubhaM phalam // 183 // tathAhi pravanamanyat,janmalagnena dik pazcAda rAjJAM vAstu-puromataH / etena sUyAdhipatiH tulAlamne jAtasya nRpateH sUAdhipate: pUrvasyAH pazcAt pazcima-navo hi na duSyati // 184 // (1) vAstvArambhaJca iti (ka) pustaka pAThaH / (2) atyazUnyatA iti (kha) pustaka pAThaH / * dazAlagnAdikaM brahatparAzara vRhajjAtakAdyanamAraNa je yam / + pUvanimnamuttaranimna vA vAstu kAryam /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 yuktikalpatarI anyetu, yaddazA janito rAjA taddigagraH plavo mataH / etena gurudazA-jAtasya nRpaterddakSiNaplavo na duSyati // 185 // anyatra tu, - brahma-kSatriya-viTzUdrAH pUrvvAdi- digyuge kramAt / vAstu-plavanamicchanti nijasampatti-hetave // 186 // nItizAstre ca vAstukarma nRpaH kuryyAt * baladvairiNo dizi / doghaM vA caturasrAM vA vAstu-bhUmiM mahocitAm / etayorlakSaNaM taddat phalaJca nagare yathA // 187 // atha mAnam / rAjakANDena + nRpatirvAstvArambhaM samAcaret / jayobhaGgaH sukhaM duHkhaM protirbhIzca calaH sthiraH // ityaSTau vAstunAmAni rAjakANDairanukramAt // 188 // - anyatra ca, - janmalagne mahobhattuH kuNDayoranta eva hi / rAjakANDaistu tAvadbhirvAstuM kuryAnmahIpatiH // 188 // sudarzA(6)cchanda-saMkhyena rAjapaTTena bhUpateH / vAstukarma samArambhro dhanadhAnya- jayapradaH // 180 // (6) svadazA darzAcchanda iti (ga) pustaka pAThaH / nagaraprakaraNIkta parimANamatra vijJeyam / t gRha vAstu-nagara-harmaprAdInAmArambhe janmalagna-graha-tithi-bhayogAdInAM zuddhiH sarvatra sava ayA, evaM durga senAnivAsAdau ca tathaiva vodhyam /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH| etayorapi pUrvavada vyAkhyAnam / rAjacchatreNa kutrApi vAstupattanamiSyate / tasyApi pUrvavanmAnaM tanmAna (7) miti bhASitam // 181 / atha tatra guNadoSau,paranirmita-vAstustho na tiSThati ciraM nRpaH / na sukhAya na dhamAya tattasya bhuvi jAyate // 182 // evamanyatrApi,rAjAnya (8) vIrya-pratyAzI para vAstukata-sthitiH / sukhAya no bhavennRNAM yathA para-gRhe grahaH // 183 // yaH khanirmita-vAstustho nija-lagnAdi-saMyutaH / vicArita puro-rAjA suciraM sukhamanate // 18 // anyatrApi,rAjA khavAhu-vauryAyaH nijanirmita-vAstu bhAk / sa ciraM tanute saukhyaM svagrahasthI graho yathA // 185 / atha vAstvArambha-kAlaH / varSAnte () 'bhyudite zukra kendre suragurau shubhe| vAstu-karma samArambhaH zukracandrArka-bhUmija // 186 / gRhayuktau (10) yaH samayaH karttavyastatra vai shubhe| vAstvArambhaH kArya: zubhasampatti-kAminA rAjJA // 187 // iti zrI bhojarAjIye vAstuyuktau (11) vAstUhezaH / (7) tadezamiti (ka) pustaka pAThaH / (8) rAjanya-vIrya' iti (ka) pustaka paatthH| (2) varSAste iti (kha) pustaka pAThaH / (10) rahayuktau iti (kha) pustaka pAThaH / (11) vastuhezaH iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarau - anyeSAM yathA, - yadAha vAstukuNDalyAmsvAmihastaizcaturbhiH syAt kuNDastenaiva mApayet / kSemaM bhayaGkaro bhavyaH zokakkavijayaH zuciH / vaMzapApakArI ca vikArI zobhanaH zivaH // 198 // kuNapaH kAmado dhUmro (12) dhaumyo dhanaharastathA / dhanadaH sukhaka (hR)ceti vATyo ( 13 ) STAdazakIrttitAH // 168 // taduyathA, AyAma pariNAhAbhyAM yo'Gka (14) piNDo'bhi jAyate / unaviMza-hRte (15) bhAge zeSeNaitA yathAkramam // 200 // kSeme sarvvIrtha-siddhiH syAt (16) bhayakAri-bhayaGkaraH / bhavyo bhogaM prakurute zokakRt (17) vandhunAzanam // 201 // vijayaH kurute vRddhiM zuciH sarvva-sukhaM vahet / vaMzakkRt kurute vaMzaM pApakArI kulApahaH // 202 // vikArI kurute duHkhaM zobhanaH zubhamAvahet / zivaH sarvvArthasiddhiH syAt kuNapaH sarvvanAzanaH // 203 // kAmado'bhoSTa-lAbhaH syAda dhUmro dahati sarvvazaH / dhaumye dharmamatiH saukhyaM duHkhaM dhanaharo bhavet // 204 // - ( 12 ) dhRSTo vai iti (kha) pustaka pATha: / (13) vATayA'STAdaza iti (ga) pustaka pAThaH / ( 14 ) yo'caH iti (ga) pustaka pAThaH / (15) kRte iti (kha) pustaka pAThaH / (16) maMmitriH iti (kha) pustaka pAThaH / ( 17 ) zokahat iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ nautiyuktiH| dhanado dhana-lAbha syAt sukhakvat sukhakArakaH / / iti proto'tisaMkSepAhAstu-lakSaNasaMgrahaH // 205 // bhojastu,- * daNDamAnantathaiva kintu yuktirnyaa| kha (18) dazAbdato diguNe staiH zubhAvahazcaturasra eva nava vAstu ziSyate // 206 // kintulagna-(18) daNDamita-lagnamita-(20) daNDasammitaH / prakaroti vAsturati saukhya-sampadam // 207 // uSarA vAlukA hitvA (21) trayametahininditam / trikoNo vartulo dodhauM yavamadhyo vRhanmukhaH // 208 / tathA DamarurUpazca sarpAkAra stathaiva ca / chino bhinbo madhyanino vyajanAbhazcatuSyathaH // 208 // tripatho janadoSI ca (22) vRkSadoSI tathAparaH / gajazuNDAkRtizcaiva yo dravaH parikIrtitAH // 210 / vAstu-khaNDe mahAdoSA heyAstasmAdicakSaNaiH / caturasraH zubho dIrghastasya (23) prAnta: samAzritaH // doSaivihIno vijJa yo vAstukhaNDaH sukhAvahaH // 211 // iti zrI bhojarAjoye yuktikalpatarau vAstuyuktiH / (18) sudazAbda iti (ka) pustaka paatthH| (18) kimulagna iti (kha) pustaka pAThaH / (20) daNDalagnamitadaNDa iti (kha) pustaka paatthH| (21) chitvA iti (ga) pustaka pAThaH / (22) doSAca iti (ga) pustaka pAThaH / (23) tulya iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalmataroatha tava kAlanirNayaH / vaizAkha-zrAvaNASAr3ha-mArgaphAlA na kArtikAH / suprazastA rahArambhe patnIputra-samRddhidAH // 212 // zuklapakSe bhavet saukhya kaNe taskaratobhayam (24) / Aditya bhaumavajantu sarve vArA: zubhAvahAH // 213 // tathAnyatra,-- pUrNimAdyaSTamI yAvat pUrvasyAM varjayet gyaham / uttarasyAM na kurvota navamyAdi-caturdazIm // 214 // amAvasyASTamI yAvat pazcimasyAM vivarjayet / navamyAdi tathAyAmyAM yAvaccha klA caturdazIm // 215 // vanavyAghAtazUle ca vyatIpAtAtigaNDayoH / viskumbha gaNDayozcava rahArambha na kArayet // 216 // AdityadayarohiNI mRgaziro jyeSThAdhaniSThottarA:, revatyAtha maghAnurAdhaharibhiH zuddhaiH sva-bhAvAdibhiH / saumyAnAM divase'tha (25) pAparahite yogevirikta tithau ; viSTityaktadine vadanti munayo vezmAdi-kAyaM zubham // 217 // matsyapurANe'pi,candrAdityavalaM labdhA lagnaM zubha-nirIkSaNam / stambhobrahmAdikartavyo (26) 'nyatratu vivarjayet // 218 // (24) kRSThe ca bharato iti (ka) pustaka pAThaH / (25) prANa iti (ga) pustaka pAThaH / (26) brahmAdi karttavyam iti (ka) pustaka pAThaH / * etadviSaye pramANAntarANi--bhIjarAjIya rAjabhAta NDa, jyotistattve, varAhamihirauye, zilpasandarbha cAnusandha yAni /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstuyuktiH / azvinI rohiNI mUla-muttarAtrayamaindavam (3) / svAtirhastAnurAdhAca vAstu karmANi zasyate // 216 // tathA ca- vibhistribhirvezmani kattikAdyaiH. azeSa-putrApti dhanAni zokA: ( 4 ) / zatrorbhayaM rAjabhayaJca mRtyu: ; sukhaM pravAsazca navaprabhedAH // 220 // nAzaM dizantimakarAlikulira- lagne, meSe gha (dha) dhanuSi karmasu dIrghasUtram / kanyAbhaSemithunake dhruvamarthalAbho :jyotirvvida: kalasa - 1 -siMha- vRSeSu vRddhim // 221 // lagna ke (5) vajrapAtaH koSahAnica zItagau / mRtyarvvasundharA-putre candraje zubhasampadaH // 222 // jIve dhamArthakAmAca sutotpattistu bhArgave / zanaizvare tu dAridrA rAhau vastra (6) pravardhate (7) // 223 // 1 atha praveza - kAlaH / daza-kendragairnidhanagaiH pApai striSaSThAyagaiH, slagna kendragate'thavA suragurau deteya pUjye'pivA / (3) bhaindavam iti (ka) pustaka pAThaH / ( 8 ) lokAH iti (kha) pustaka pAThaH / (5) lagne'rkaH iti (ga) pustaka pAThaH / ( () vastu iti (kha): pustaka pAThaH / (7) pravarttate iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. yuktikalpatarausarvArambhaphala-prasiddhirudaye rAzau ca bhattuH zubha ; khagrAmya-sthiratodaye ca bhavanaM kArya pravezo'pivA // 224 // pauNa dhaniSTA'tha vAruNeSu, svAyambhuve'rke trissucottressu|| akSauNa candre zubhavAsareca tathA vivikte ca gRhapravezaH // 225 // tithirvArazca lagnAdi samArambhe yathoditam / / praveze'pi(8) grahaM syAtta () tathA jyotirvido janA: // 22 // atha dvAram / naikahAraM vAstukhaNDaM na catuhAramArabhet / ekaddAraM duHsaraNaM caturdAraM durApaham // 227 // vi-hArameva nRpatervAstu karma prazasyate / he mukhya tatra cAnyatsyAdamukhyamiti nirNayaH // 228 // rAjahArantu (10) tatraikaM yamadArantathAparam / apahAra tathAnyatsyAditi dvArasya nirNayaH // 22 // adya-kSetriya-vaizyAnAM prAgudak pazcimaiH krmaat| mukhyahAraM dakSiNasya parantasyApi dakSiNe // 230 // balava vairimukhya dvAramityasya sammatam / rAja-hAranya bhUpAnAM ziSTAnAM bA pravezayet // 231 // yAtrA prasAda-parvANi rAjahAreSu kArayet / yamahAracchidAkarma diSatAcca pravezanam // 232 // (8) pravezo'pi iti (ka) pustaka pAThaH / () syAttuMstathA iti (ka) pustaka pAThaH / (10) dvArastu iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaastuyuktiH| niHsAraNaM mRtAnAca duSTAnAJca nivandhanam / papadAre'varodhasya gamanAgamana-kriyA // rAjo vilAsa-yAtrA ca marmajasya pravezanam // 233 // atha praacaur-nirnnyH| gajairabhedyA mnujairlngghyaaH| prAcaurakhaNDA nRpaterbhavanti // 234 // rAjadaNDovatAH sarve prAcaurA pRthivIbhujaH / viMzatisteSu paJcAgre pArzvayoH paJcapaJca ca // 235 // . pazcAt paJca ca vijeyAH prAcaurAH pRthivIbhujaH / sarva-prAnte tvAvaraNo nAma prAcaura ucyate // 236 // prati prAkAra(11)saMsthAna dvAraM nAbhimukhasthitam / . tatra jayAkhyasya dIrghasya vAstukhaNDasya nirNayaH // 237 // tadyathA,rAja chatrAntare paJca rAjahAra mahIpateH / rAjadaNDavaye sAIM yamabAre pratiSThitA: // 228 // prahAra (12) rAjadaNDAI prAcIrAH pRthivIpateH / evaM vyavasthite sthAne madhyametaddhi tiSThati // 238 / rAjacchatrahayaM sAI mAyAma jaya-vAstuni / pariNAma(he) paJcarAja-daNDAstiSThanti madhyataH // 240 // ( 11) prati prakAra iti (kha)-(ga) pustaka pAThaH / / (12) alAdvAre iti etat sandarmasthaH pAribhASikaH pAThArthozeyaH /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataraurAjaSaTAbhidhAnena sthAnametanigadyate / pasmin grahaM nRpaH ktvA suciraM sukhamaznute // 261 // ajJAnAhammato rAjA yo'nyatra gRhmaarbhet| so'cirAnmRtyumApnoti rogaM zokambhayantathA // 242 // yamadaNDodayadaNDau koNAiti (13) rupalavaH * / ye cAnye vAstudoSAH syuH sthAne doSAzca ye punaH // 243 // nampRzyate (14) rAjapaTTe sta : sadhaiMgarur3o yathA / higuNAdi rato'pi syAt kramAdbhaGgAdi vAstuSu // rAjacchatramite'pya vaM prAcaure guNadoSako // 244 / atha jayAkhyasya caturasrasya vAstukhaNDa-nirNayaH / rAja hAre hi prAkArA rAjacchatrAntare matAH / yamahAre sAIrAja-chatrAnte racayendrapaH // 245 // apahAra rAjadaNDa jita prArambhitAH punaH / prahAra bhUpatestasya rAja-daNDa-(15) trayAntare // 246 / (13) keno? iti (ka)-kono iti (kha) pustaka pAThaH / (14) sa spRzyate iti (ka), spRzyate iti (kha) pustaka pAThaH / (15) rAjadaNDAttrayAntare iti (ga) pustaka pAThaH / * pati padena "ati sRSTiranAvRSTiH zalabhA mUSikA: khagAH / pratyAsannAzca rAjAna: Sar3ete itayaH smRtA:" // pati jyotiHzAstrIyavacanIpAtta' jJayam / + yamahArati etadagranthastha: pAribhASikAoM jayaH /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ argyuktiH / 47 // evaM vyavasthite sthAne madhyame tatpradRzyate / zrAyAme rAjacchatrANi catvAripariNAhataH // rAjacchatraikamAnena rAja-daNDa udAhRtaH / ayaJca saptamo bhAgo vAstorbhavati zobhanaH // 248 // asmin gRhaM nRpaH kRtvA suciraM pAti medinIm / asmin vijaya-bRddhiJca saukhyaJca samavApnuyAt // 248 // yo rAjA dambhato(1) 'nyatra vezmArambha samAcaret / ya ukto rAjadaNDo'yaM tasyedaM sthAnapaJcakam // 250 // gajo vyAghrazca siMhazca mRgo bhRGgI yathAkramam / siMhe siMhAsanasthAnaM vyAghresyAddAramandiram // 259 // gaje yAtrAlayaM kuryyAt mRge keli-niketanam | bhramare'ntaHpuraM (2) kuyyAt krameNa pRthivIpateH // tena madhyamameva (3) siMhAsanaM dIrghasya ca caturasrakaiH // 252 // tatra bhaviSyottare, meSAdi-candre jAtasya nRpateH syu ranukramAt / dvAdazaiva gRhAn bacye teSAM lakSaNamagrataH // 253 // sunandaH sarvvato bhadro bhavyo nAndImukhastA || vinodaca vilAsazca vijayo vimalastathA // vaGgaH (4) kelirjayo vIro dvAdazaite prakIrttitAH // 254 // 37 (1) rAjA daNDato iti (ka) pustaka pAThaH / (2) bhramare'ntaHpure iti (kha) pustaka pAThaH / (3) tena madhyamena iti (kha) pustaka pAThaH / madhyamameva iti (ga) pustaka pAThaH / 99 (4) raGga iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarau athaiSAM lkssnnaani| yadatraivocyate (5) mAnaM tasya tenaiva kalpanA * / rAjaH vahastamekantu doghe sarvatra nikSipet // 255 // pAyAmena sundaraH syAdrAja-hastaizca paJcabhiH / pariNAhe caturbhizca rAja-hasta : pratiSThitaH // 256 // pasyAdhidevatA bhaumo rakSatIyaM (6) vasundharA / hArANi viMzatizcAsya rakta-citrAvRtAni ca // 257 // raktapaTTAhato gehaH sakalArtha-prasAdhakaH / atra sthitvA mahIpAlaH suciraM pAti (7) medinIm // 258 // daurgha-ekapaJcAzat 51, prastha-catvAriMzat 40 / iti sundrH| ho rAjahastAvAyAma pariNAhe tathaiva ca / ityayaM sarvatobhadraH zukrazcAsyAdhidevatA // 258 // dAnavA raJakAzcaiva pUjyAsta cAtra yatnataH / caturdazAsya hArANi kRSNacitrAvRtAni ca (8) // 26 // pota paTTAto hyeSa sarvAniSTa-vinAzanaH / (5) yayana vocyate iti (kha) pustaka pAThaH / (6) rakSatImam iti (kha)-rakSataudam iti (ga) pustaka pAThaH / (7) pati iti (kha) pustaka pAThaH / (8) 'pariNAme tathaiva ca' iti (kha) pustake'dhikaH pAThaH / * mAna-lakSaNAnyanyAni vAstuzAstra , purANe, jyotiHzAstra ca santi /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstuyuktiH / 2 atra sthitvA mahIpAlaH sarvvAn zatrUn nikRntati // 261 // dIrgha - ekaviMzatiH 21, prastha - viMzatiH 20 | iti sarvvatobhadraH / bhraSTakoNo bhavedbhavyaH koNo hastacatuSTayam / rAjahastonnataH (2) kAryyo vudhazcAsyAdhidevatA // 262 // rakSakA vasavazcAsya pUjyAstatra prayatnataH / aSTau dvArANi cAsya syuH pItacitrAvRtAni ca // 263 // pItapaTTAhato hyeSa sarvvAniSTavinAzanaH / tatra sthAtA kSiti-patirnariSTe (10) ravamRdyate // 264 // rAjadaNDo (11) bhaveddIrghaH prasare rAja- hastakaH / rAjahaste rAjahaste prakoSThAn tatra kArayet ( 12 ) // 25 // ayaM nAndImukho nAma candrazcAsthAdhidevatA / nakSatra-lokaH pUjyo'tra sa yasmAdasya rakSakaH // 266 // dvAviMzatistu dvArANi dIrghe daza tathAntare / anyatra dIrgha-ekaM syAt prasare ekameva ca // 267 // dIrgha- dvitaye dazaddArANi prasara- dvitaye ekaM kRtvA vA dvitIyamevaM hAviMzati - (22) dvArANi / zukla-citreNa sahitaH zuklapaTTena zobhitaH / sarvvArtha-sAdhako rAjJAM lakSmI-vijayavarddhanaH // 268 // dairgha-ekAdaza-11, prasthe - 10, iti nAndImukhaH / (2) a tat sandarbhastha - pAribhASiko rAjahastI grAhyaH / (10) nariSTaM ravamRdyate iti (ga) pustaka pAThaH / (11) ala rAjadaNDapadenaitat sandarbhasthaH pAribhASiko grAhyaH / (12) rAjahasta... ityArabhya rakSaka - ityantaH sArddhazlokaH (kha) pustake nAsti /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktakalpitarodIrdha trayo rAjahastAH praptare ho prtisstthitau| vinoda eSa hArANi triMzat koSThaiyaM bhavet // 268 // raktacitreNa citrAGgo raktavastropazobhita: (1) / avasthAtA narapatirbhavet kIrti -pratApavAn // sUryo'dhidevatA cAsya rakSakA: sakala-grahA: // 270 // dairdhe ekatriMzat 31, prastheviMzatiH 20 / dIrdhana rAjadaNDAI prasare vaajhstkau| vilAsa eSa dvArANi catvAriMzadudhAH (2) viduH // 271 // gandharvA rAkSasAzcAsya prakoSTha-tritayaM bhavet / citra-padmana zaGgena citravastreNa zobhitaH // 272 // durbhikSa-zamano hyeSa (3) zasyasampatti-kArakaH / atra sthitvA narapatiH pracuraM sukhamazna te // 273 // dIrgha-ekapaJcAzat 51, prasthe viMzatiH, 20 / iti vilaas-yhm| hAdazahastaprasare daudhai hau rAjahastakau kthitau| vijaye hAdazabhavana-hArANi syu jayapradAnyatra // 274 // sUryo'dhidevatA cAsya rakSatomaM vihaGgarAT / aruNAmbhoja-citrArho aruNAmbara bhUSitaH // atra sthitvA narapatiH kRtvAM zAsti vasundharAm // 275 // doghe ekaviMzati: 21, prasthe hAdaza, 12 / (1) upagrahIta iti (ga) pustaka pAThaH / (2) vudhoviduH iti (kha) pustaka pAThaH / (3) damanohya Sa iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstu yuktiH / pAyAmerAja-daNDau hau prasare rAjadaNDakaH / satahAropasahitaH prakoSThezabhiyutaH // 276 // dikpAlA rakSakAthAsya kujvaasyaadhidevtaa| nAnAvaNena citreNa vasanena vibhUSitaH // 277 // patra sthitvA narapati: suciraM sukhamana te / yasminAjye pratiSTheha bimalogTaha-sattamaH // 278 // durbhikSaM nAvajAyeta netayo (5) na ca vinavaH / narogonApi zokazca naivotpAta-bhayantathA // patyAdi-( 6 ) guNavAhulya manyatrakathitaMbudhaiH // 278 // deya dizatam-200, prasthe-ekazatam 100 // pAyAma-pariNAhAbhyAM rAjJaH Sor3azahastakaH / hArANi SoDazevAsya gururasyAdhidevatA // 28 // rakSikAde vatAcAsya zukrabastraivibhUSitam (7) / pavasthitvA narapatiH sarvArthAn bhuvi sAdhayet // 281 // deye 17, prasthe- 16, iti vaGgaH (8) / pAyAbhe rAja-daNDaH syAnasareca tadarSakam / daza-prakoSTha-hArANi zanirasthAdhidevatA // 282 // pizAcA rakSakAcAsya nola vastrAdi-bhUSaNam / nAnA'yaM ke lirAkhyAtaH bhayaroga-vinAzanaH // 283 // (5) atreti padena pUrvoktAtivRSTyAdikaM vodhyam / (1) gatyAdi iti (kha)-(ga) pustaka paatthH| (7) vibhUSaNaM iti (ka), vibhUSitA iti (ga) pustaka pAThaH / (8) iti (ga) pustaka paatthH|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42: yuktikalpatarau-- atrasthitvA nara-patiH sukhaM vijayate ripUn // 284 // dairghyaM ekazatam 100, prasthe paJcAzat 50 // iti keliH / rAja-hastena koNaHsyA devaM keli caturddaza / caturddazaiva dvArANi rAhurasyAdhidevatA // 285 // naktaJcarA rakSakAJca nAnA svarNAmbarAdikam / ayaM jayaH prakaTitaH sarvvatraiva jaya-pradaH // 28 // AyAme rAjahastaH H syAtpariNAhe'STahastakam / nAnArUpaM kuTIrUpaH (c) vIro nAma jayapradaH // 287 // vRhaSpatirddevatA'sya rakSakAzvAsya khecarAH / vicitra-vasanopetaH sarvvakAmArtha-dAyakaH // 288 // de ekAdaza- 11, prasthe aSTau = | idhara | (keli - prabhedovA ) // yoyasya gaditovarNa stathAsyAzcAmaro'pica / rAja-hastAntare paJca cAmarAH syurmahIbhujAm // 288 // candro'pi darpaNe hasta (10) uparikramatonyaset / patAkAdhvaja-yuktazca gRharakSa-sa rakSasAm // 280 // chattrayukta gRhaM rAjJAM vijayaM cakravarttinAm // 281 // eSAM niyamaH paravat / iti dvAdaza cihnAni gRhANAM kathitAnivai / vimRSyaitAni nRpati gRhArambhaM samAcaret // 282 // (2) kuTIrUpam iti (ga) pustaka pAThaH (10) haste iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAstu yuktiH| iti siMhAsana-sthAnamiti rASTrasya mstkm|| ito'nye cittaharSArthAH prAsAdAH pRthivIbhujaH // 263 // jalayannAdayo * ye'nye teSAM nAsti vinizcayaH / . khajanma-geha-saMstho yo nRpatiHzubha-cetanaH // 284 // . saciraM(11) pRthivIM zAsti sarvArthAn sAdhayatyapi / yovA tatpara-geha stho dumrmohAddaraNIpatiH / na ciraM pAti vasudhAM ghoraM rogaccavindati // 265 // khalagna-pati-mitrasya rahavAronaduSyati / paraJca,horakasya + vizuddhasya brahmajAtemahAdyuteH / sU-zu-sparzamAtreNa vamatodIpti-macchizAH // 296 // sTahAgre dhArayedrAjA tahaja vacadhAraNam // 887 // vAsaprastu,gRheSu maNi-vinyAso vidheyaH sadanIpari / tena sarvANi nazyanti ariSTAni mahI bhujAm // 298 // . (11) suciraM iti (ga) pustaka pAThaH / pava jalayanvamiti yada dRzyate tadanyatrApyasti / tathA ca "bhramanacakra jalayantravahanam" iti bhAskaraH / "viliptagAvA jalayantra-hastAH" / "nizAH zazAGka-kSata naula-rAjayaH kvacidicivaM jalayantra (candra) mndirm"| sUryasiddhAnta-TIkAhanmate jalayantram jalaghaTIyantram / anya tu saudhasthitItsaH, jalaghaTIyantramiti vA vadanti / + horakasya pasaMkhya yA guNA nAmAni ca vayodraza zU yante / garuDapurANIpapurANahatsaMhitA zukranIti-prabhRtiSu utpatti guNa-lakSaNAni teSAM santi / "atyanta vizadaM vajra tArakAbhaM kaveH priyam / " iti pakanauti / -
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarau - bhojo'pi - vAstukhaNDAja-* rUpaHsyAt yathArthernAmabhiH svakaiH / yamadvArAsamArabhya yAvadaddAramiSyate // 288 // tadyathA, - mRtyurbhayaM sthirazcaNDo dhanaM vibhava eva ca / vIrastApazca ityaSTau vAstubhAgA yathAkramam // 300 // yamanaiRta-toyeza vAyu-yakSeza-zaGkarAH / indrorahniritiproktA vibhAgANAmadhIzvarAH // 301 // mRtyau kArAlayaM kuryyAMt bhaya-sthAneca pattayaH / sthire sahacarAna kSet caNDe vAji - gajAdayaH // 302 // dhanezAnyAdikaM ( 1 ) rakSet vibhave koSa -rakSaNam / rAjapaTTe * bhaveddauraH tApe kavi (2) bravAlayet // prAcIra - pratibhAgAnte ( 3 ) iti bhojasya sanmatam // 303 iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau rAjaggRha-yukti: // **------ tatra vAstumlaba - lakSaNam / vAstu-mAnena niyamo gTaha-mAnena nirNayaH / pUrvvalavo vRddhikaro dhanadazvoktara-plavaH // 304 // (1) dhanadhAnyAdikaM iti (ka ) - (ga) pustaka pAThaH / (2) kazcinnarA (cA) layet iti (kha) pustaka pAThaH / (3) prAcaura bhAgyante iti (kha) pustaka pAThaH / ana: zaGgaH, padmamiti vA + rAjapaTTazca paJcaratvAntargatamekagnam iti gaur3AH / yasminnAsane paTTAkhye nRpamahiSyorabhiSeko bhavati tadeva rAjapaTTa iti kecit / nIlakAntamaNirityanya e devISurAve tu anyathAsti paTTalakSaNam /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaastuyuktiH| dakSiNa mRtyudo vAstu dhanahApazcima-pravaH / koNe rekhAiyaM kRtvA madhyerekhAiyantathA / 305 // aizAna-koNatorekhA dakSiNAye (4) vNjaastthaa| nAcAmaro nAmaNizca nApatAkApi nAdhvajaH // 306 // nakumbhAdinavitAno nAcitro naaticitrk| nAtyucco nAtinIcovA nAprakIrNaH prakIrNakaH / 307 // nAdhAtu na gavAkSazca nacaikAneka-hArabhAm / niyamastu mahondrANAM sarvasampatti-hetave // 308 // iti rAja-gRhayuktiH / anyeSAntu yathA vAstumAnena niymH|dhvjodhuumstthaa siMha:zvA ( 5 ) SogaIbho gajaH / kAka ityeSa gadito vAstusthAnasya nirNayaH / ayugme sukhasampattiH yugmaJcavipadAspadam // 308 / eva manyatrApi / dhvaje vibhUti vipadazvadhUme, siMhavibhogaH zuni sarvanAzaH / vRSe sukhaM gaIbhato vinAzaH ; gaje dhanaM kAka-padeca mRtyuH // 31 // koNarekhA koNasuciH (1) sukhsmptti-naashinii| pUrva-pazcimatodaNDa udayAkhyaH sukhAvahaH // 311 // dakSiNottaratodaNDo vaMzahA yamadaNDakaH / / mahAni pAtayedomAn eSAMdaNDa-(2) vyadhAntare // 312 / (4) dakSiNAH iti (ga) pustaka pAThaH / (5) zvAvato iti (kha) pustaka pAThaH / (1) kona sUco (zuci) iti (kha)-(ga) pustaka pAThaH / (2) daNDaH vyadhAntare ? iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataroekAceddakSiNazAnAd heca dakSiNa-pazcime / tisrazcet pUrvatohonA catuHzAlaM (3) sukhAvaham // 313 // pazcimAsyaM yajetvezma siMhetUdaGmukhaM zubham / pUrvAlayaM vRSasthAne dakSiNAbhimukhaMgate // 314 // padAghAtaH paraghAtaH payAghAta stathaivaca / jaladoSo vRkSadoSo doSA ityevamAdayaH // 315 // gacchatAM pAdatAna(la sya zravaNaM yadivezmani / padAghAto nAma-doSaH putra-pautra dhanApahaH // 316 // parikhAdaNDayorghAto vAstunoH prativezinoH / para-ghAto nAmadoSaH kulavIrya-dhanApahaH // 117 // pathAghAto nAmadoSaH ( 4 ) AghAtovAstunaH pathaH // sa hanti bhogaM vaMzaJca tasyabhedamataH zRNu // 318 // ekamAdya (5) mukhaM ( 6 ) kuryyAt dipathaM kulavaInam / tripathaM kulanAzAya sabbanAzazcatuSpartha // 318 // khavAvyAM paravAvyAJca yastiSThati jalAzayaH / taddoSo jaladoSaHsyAt sa hanti kula-sampadaH // 320 // samRddhimAn (7) sukhezvarya-(8) mRtyukla za bhayAmayA: () / ete jalAzaye doSA pUrvAdi dikSuca kramAt // 321 // (3) zAlaM sukhAvahaHiti (ka) pustaka pAThaH / (4) namedeSaH iti (kha) pustakaH pAThaH / (5) ekamAsya(ekamaI)mukha iti (kha) pustaka pAThaH / (6) sukham iti (kha)-(ga) pustaka pAThaH / (7) (zu)ddhimAn iti (ka)-(kha) pustaka pAThaH / (8) mukhaizcarya iti (kha) pustaka pAThaH / (2) klazabhayAvahaH iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstuyuktiH / khavAstu-vRkSatodoSa: kula-sampatti-nAzanaH / vajayet pUrvato'zvatthaM lakSa dakSiNatastathA // 322 // aizAnyArata-puSpaJca prAneyyAM kssaurinnstthaa| yatra tatra sthitAvatA vilva dADima-kezarAH // 323 // panamA nArikelAzca (1.) zubhaM kurvanti nizcayam / nizA nIlo palAzazva ciJcA(nA) zvetAparAjitA // 324 // kovidArazca sarvatra sabba nighnanti maGgalam / gRhapAtana micchanti nAgasya svapane * kramAt // 325 // pUrvAdiSu ziraHkatvA nAga: zete vibhistribhiH / . bhAdrAdyairvAma-pAna tasya kroDeTahaM zubham // 326 // tatra pramANamkhAmi-hasta-pramANena jyeSTha patnI-sutena(vA) ca / / grahAdyantara-saMsthAnaM mApayedabhito naraH // 327 // tatra sAmAnya lakSaNam / gRha bhUmi-samAhata-piNDa padam, vasu-locana vANa-gajaiguNitam / ravi-bhUdhara-bhUdhara-yoga-katam ; draviNa (draviNa ?) (11) vyanusaGkalitam // 328 / ekAzItiguNa haste divANaika-hate cte| Sar3avANe na ca sambhate piNDaHsyAta sarvavezmanaH // 328 / (10) nAloker3a (nArikelazca) (kha)-(ga) pustaka pAThaH / (11) praviNa iti iti (ka)-(ga) pustaka paatthH| * nAgasya zayane,-jyoti:zAstra gRhArambhe naagshuddhirbhihitaasti| nAgAnAM zirazi grahArambha 'niSTam / teSAntu krIr3e zubham /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataro tadyathA,dhvajAdi-geha-saMsthAne ehamAnaM zubhAvaham / doghe putra-(12) phalaM gehaM siMhasthAne prakIrtitam // 330 // dIrdhe bhAnuH pariNAhe saptacairAGgaliyam / idaM putra-phalaM gehaM vRSasthAne'pyudauritam // 331 // dIrdhe SaSTaM '13). sacaturaGgulam / idaM dhanaphalaM geham gajasthAne hya doritam // 332 / doghe SaT prahare paJca catasro'Ggalayorapi / idaM putrakalaM gehaM gajasthAne prakIrtitam // 333 // daurdhe trayodazabhujAGgalayazcaka-viMzatiH / prahare'STau (14) sukhaphalaM gajasthAne gRhaM viduH // 334 // iti dvAdazakaM prokta zahANAM sarvasammatam / evaM gRhaM samAcarya grahasthaH zubha (15) micchati // 335 // bhojastu,pAyAma-pariNAhAbhyAM yo'Gga-piNDo (16) vijaayte| yena kenApi cAzana zodhanIyaH sa iSyate // 336 // (12) putraphalamiti (ka) pustaka pAThaH / (13) a tat (ka)-(kha)--(ga)pustake nAsti tadantarA buTitamivamanye / iti pATham / (14) prasare'STau iti (ka) pustaka pAThaH / (15) mukham iti (kha) pustaka pAThaH / (16) yo'Gka-piNDovirAjate iti (kha) pustaka pAThaH / -atra dhru vAma-piNDAGgAdikaM jyotiHzAstrIya-vAstuprakaraNokta je ym|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktiH / eka-hi-paJca saptAni zubhAnyanyAni cAnyathA / AyAma-pariNAhAbhyAM sAI - dvAdaza- hastakam // 337 // ekantu maGgalaM nAma gTahaM sukha-vivarddhanam / AyAma-pariNAhAbhyAM sAIhasta caturdaza // 338 // idaM 'kamalakaM' nAma gTaha- sampatti-kArakam / zrAyAma-pariNAhAbhyAM sAI - hastastu Sor3aza // 338 // idaM hi sarvvatobhadraM khAminaH sukhakArakam / AyAma-pariNAhAbhyAM sAcASTAdaza- hastakam // 340 // 'kalyANa'nAma vezmedaM dhana-dhAnya-sukhapradam / zrAyAma-pariNAhAbhyAM sArddhaviMzati hastakam // 341 // idaM hi sukhadaM nAma bharttuH sukha-vivardhanam / mayA-yadidamuddiSTaM gRhapaJcakama tam // 342 // na teSu sthAna- niyamaH sarvveSvetAni kArayet / sthAnaM mAnaJca doSAzca ye proktAstu mayA kramAt // 343 // taddicArya gRhaM kRtvA gTahasthaH sukhamazzu te / prajJAnAdathavA mohAt yo'nyathA gRhamAcaret // 344 // sa viSIdati nazyeta tasya kIrtti - -kula-kSayam (18) / prAcIrANAM (18) na niyamo gRhasthAnAntu vidyate // 345 // yathA vAstu yathAzakti prAcIrAnucayeda gRho / gRha-vedho (20) yathA nasyAttathA prAcIra kalpanA // 346 // iti zrobhojarAjIye yuktikalpatarau gRhayuktiH / (18) tasya kIrttiH kulam mUlam iti (ka) pustaka pAThaH / kIrttiH kulambalam iti (ga) pustaka pAThaH / 99 (18) prAcInAnAM iti (kha) pustaka pAThaH / ( 20 ) medo iti (ga) pustaka pAThaH / 7 48
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikapataro .pathAsana-yuktiH / [bhatra siMhAsana-yutirathate ] vizeSacAtha sAmAnya-mAmanaM vividhaM matam / siMhAsanaM vizeSAkhyaM sAmAnyaM khaTTajAdikam (1) / rAmro varatama(2)vAma zrausiMhAsanamucyate // 347 // zubha mUharte zubha-mAsa-yoge, suvAravelA-tithicandra-yoge / kAle nirutyAta-niriti-bhAve (); siMhAsanAvastha-vidhiM badanti // 348 // sthirarAzi-sthite bhAnau candre ca sthira-bhodite / pAsanArambha micchanti rahArambho'pi yeSu ca / 348 / etena gRhArambha-siMhAsanayorArambhaH / taba nAma:,vANa-vedAgni-(4) pakSAni sopAnAdi-yugaiH krmaat| catvAriMzattathA triMzad viMzati: Sor3azaiva ca / / 350 // (1) mukhajAdikaM iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH / -atra khaTTA, Asando, kurci-laghumaJcAdikamAdipada-grAyam / varaNama, (bara) iti (kha)-(ga) pustaka pAThaH / -patra "varatama" miti vizeSaNaM siMhAsanastha zreSThatvAzrayA khbuddhyaa'puuri| (+) prati dRSTyAdauti bhaavH| (8) bhedAgniH iti (kha)-(ga) pustaka pAThaH /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAsanayuktiH / siMhAnvitAni jJeyAni caraNAni yuge (5) kramAt / padmaH zaGko gajo haMsaH siMho bhRGgo mRgo hayaH // 351 // aSTau siMhAsanAnIti nIti-zAstra-vido viduH zrAdityAdi-dazAjAnAM bhUpatInAM yathAkramam // 352 // rAjJaH svahastairaSTAbhirAyAma- pariNAhayoH / 'rAja pAtra' midaM nAma sopAnaM puruSovratam // 353 // tadaImAnantamadhye rAjAsanamudAhRtam / addavrata-midaM ramyaM proktaM kali-mahIbhujAm // 354 // digaSTabdhi- (6) koNaH syAddahmAdInAM yathAkramam // 355 // athASTAnAM lakSaNAni / gamdhArI-kASTha-ghaTitaH padmamAlopa- citritaH / padmarAga-vicitrAGgaH zuddha-kAJcana-saMskRta: (7) // 356 // caraNAgre paJcakoSAt padmarAga - vicitritAH / divaSTau putrikA rAja dvAdazAGguli-samitAH // 357 // rAjAsana- catasrastu evaM dvAdaza-putrikA: / ratnazca navabhiH kAryyaM nirmANaJcAntarA'ntarA // 358 // raktavastrAvRtaM hya etat 'padma-siMhAsanaM' matam / anoSitvA narapatiH pratApamati - vindati // 358 // bhadravAkASTha (8) ghaTitaH zaGkhamAlopazobhitaH / zuddasphaTika-citrAGgaH zuddha- raupyopazobhitaH // 350 // (5) yugaiH kramAt iti ( kha ) - (ga) pustaka pAThaH / (6) digaSTabdhi iti (kha) digaSTAIvi - (ga) pustaka pAThaH / (7) sambRta iti (kha)-(ga) pustaka paatthH| (6) bhadrazrI iti (kha) bhadraM vA (ga) pustaka pAThaH / 51
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 yuktikalpatarau caraNAgre zaGkhanAbhiH putrikA - saptaviMzatiH / sthAne sthAne vidhAtavyAH zuddha- sphaTika saMskRtAH // 361 // zaklapaTTAvRtaM hyetat 'zaGkhasiMhAsanaM' matam / panase nopaghaTito gajamAlopazobhitaH // 362 // vidrumairapi vaiduyya: (8) kAJcanenApi zobhitaH / caraNAgre gajaziraH pucchAdekaikaputrikA / 363 // mANikya racitA rakta-vastrAdikaM (10) vibhUSaNam / 'gajasiMhAsana' nAma sAmrAjya- phaladAyakam // 364 // zAlakASThena ghaTito haMsamAlopazobhitaH / puSparAgaiH kAJcanena kuruvindaizca citritaH || 365 // caraNAgre haMsarUpaM putrikAstvekaviMzatiH / gomedakopaghaTitA: (11) potavastra - vibhUSaNam ( 12 ) // 256 // 'haMsasiMhAsanaM' nAma sarvvAniSTa - vinAzanam (13) / candanenopaghaTitaH siMha mAlopa - (14) zobhitaH // 367 // zuddha-horakacitrAGgaH zuddhakAJcana-nirmitaH / caraNAnAM siMha-lekhaH putrikAzcaikaviMzatiH // 368 // muktAzuktibhiranyaizca nimmalaireva bhUSaNam / zuddazuNDAvRtaM hya etat 'siMha- siMhAsanaM' matam // 368 // U ( 2 ) vaiduryyaH iti (ga) pustaka pAThaH / ( 10 ) - kaM vibhUSitam iti ( kha ) - (ga) pustaka pAThaH / (11) ghaTitA, ghaTito iti ( kha ) - (ga) pustaka pAThaH / ( 12 ) vibhUSitam iti (kha) vibhUSaNa: ( ga ) pustaka pAThaH / (13) praNAzanam iti (kha) pustaka pAThaH / (14) mAnopazobhitam iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsanayuktiH / praboSitvA narapatiH katnAM sAdhayati kSitim / bhRGga-mAlopasahitaM zuddhacampaka-kalpitat // 370 // zuddhaimarakatairyuktaM pAdAne padmakoSikAH / dvAviMzatiH putrikAstu nIla-vastrAdi-bhUpaNam // 371 // 'bhRGga-siMhAsana' nAma zatrukSaya-jayapradam / nimba-kASThena ghaTanA bhRGgamAlopazobhitam (15) // 372 // indranIlaimahAnole: kAJcanenApi citritam / caraNAgre mRgazirazcatvAriMzaJca putrikAH // 373 // naulavastrAdi-yuktaJca 'mRgasiMhAsana' matam / lakSmI-vijaya-sampatti-nairujya-pradamuttamam // 374 // kezare(ve) NopaghaTitaM hayamAlopazobhitam / samastavastrabhUSA ca putrikAH paJcasaptatiH // 375 // caraNAne hayaziraH citrvstraadi-bhuussnnm| 'hayasiMhAsana' nAma lakSmI-vijaya-vaInam // 376 // ityetatkathitaM sAraM mahAsiMhAsanASTakam / yathA bhojena likhitaM yathAzcAnyaizcapaNDitaiH // 377 // etasyAtikramaM dambhAda yaH kuryAt pRthivI-patiH / acirAdeva kurute tasya mRtyu(16)ritikramam // 378 // parAsanastho yo rAjA yo rAjA ca nirAsanaH / sa parairhanyate siMhairiva matta-gajAdhipaH // 378 // khalagna-mitrAsana-madhya-saMsthitinaMduSyatIti pravadanti tajjJAH // 380 // ' iti zrIbhojarAjIye vizeSAsanoddezaH / (15) mAnopazobhitam iti (ga) pustaka paatthH| (16) tasya mRtyuma iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarau - atha sAmAnyAsanodda ezaH / brahma-kSatriya - vaizyAnAM catuHSaT va sva-koNikA: / khaTTikA: (17) sukhasambhUtAH zuklaraktAsitAmbarAH // 381 // iti khaTTikoddezaH / aSTAbhiH kASTha- khaNDezva khaTTeti praticacate // 382 // athaiSAM lakSaNAni / tiSThed yadAlambA khaTTA tajjJeyaM caraNAhvayam / zirasthaM vyupadhAnaM syAt (18) adhasthaM syAtrirUpakam // 383 // zrAliGgane ubhe pArzve prAha bhoja - mahIpatiH / AliGgane caturhastairvyupadhAnaM nirUpake / tadarDena tadarthena catvArazcaraNA iti // 384 // savvaM Sor3azikA (khaTTA) yathA, - zrAliGgane sAI vede vyupadhAne nirUpake / sAIddaye ca caraNA hasteka parisammitAH // 385 // sarvvASTAdazadhA khaTTA: (18) sarvva- kAmaphalapradAH || 386 // zrAliGgane paJcahaste vyupadhAne nirUpake / tadarDena tadarDena catvArazcaraNA iti // 387 // (17) tAH khaTTA iti (ga) pustaka pAThaH / - atra cudrA iyaM khaTTA iti khaTTikA / (18) vyupadheyaM syAt iti (kha) pustaka pAThaH / (12) dazadhA khaTTA iti (ga) pustaka pAThaH / * " sabbe viMzatikA" --- ityArabhya "zvara NAzcaraNA" ityantaH sAI zlokaH (kha) pustake nAsti /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsanayuktiH / sarva-viMzatikA: (20) khaTTA dhanadhAnya- jayapradAH / zrAliGgane pazcahaste vyupadhAne nirUpake / tristambhite pAdA (1) hasteka parisammitAH // 388 // sarvvatriMzatikAH khaTTA evamapyupajAyate / 55 zrAliGgane SaD haste ca vyupadhAne nirUpake // 388 // vihasta- sammite pAdAzcatvArazcaraNA iti / caturviMzatikA khaTTA sarvva- roga kSayaGkaro // 380 // mAliGgane cASTa haste vyupadhAne nirUpake / caturhasta sAI hastAzcatvArazcaraNA iti // 381 // sarvvaviMzatikA khaTTA sarvvakAmArtha- dAyinI / evamaSTavidhAH khaTTA: samAnenopadarzitAH // 382 // AdityAdi-dazAjAnAM nRNAM sampatti-dAyakAH / kAryyAH zilpibhiretAsu vividhAkRti- kalpanAH / sarvva-Sor3azikA khaTTA sarveSAmeva mucyate (2) // 383 // aSTau khaNDAni yasyAH syuzcaturhasta- sutAni ca (3) 'zrIsarvva' maGgalA' nAma khaTTeSA pRthivIpateH // 384 // iyaM yadA sacchadanA tadA sarvvajayA'bhidhA / yAtrAsiddhiH sarvva-siddhirvijayA cASTamaGgalA // 385 // ekaikahasta bRddhA tu (4) bhavenmaJca mataH param / jayo'tha maGgalaH zrayAn citrakAntaH paro mahAn // 396 // (20) saptaviMzatikA iti (kha) pustaka pAThaH / (1) --zcaraNAzcaraNA iti (kha) pustaka pAThaH / (2) evamudyate iti (ka) pustaka pAThaH (3) yutAni ca (zatAni ca) iti (ga) pustaka pATaH / ( 8 ) budhAtu iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 yuktikalpatarI ekaika hasta vRdyA tu maJcAnAmiti lakSaNam // 387|| yAtrAsiddhiM samArabhya ye'mau Sor3aza kIrttitAH I AdityAdi-dazAjAnAmAdyanteka iyaM kramAt // 388 // dUra-darzoM dIrgha-darzI durlaGghayo'tha durAsadaH / yathottaraM dazaguNA pAdaka (5) pariNAhinaH // 388 // prAsAdasaMjJakAH kAryyA rAjJA sukhamabhIpsatA / catvAra ete sarvveSAM bhUpatInAM sukhAvahAH // 400 // zrIbhojamate ca. - marvva triMzatikAM yAvat Arabhyobhaya-Sor3azIm / khaTTANAmiti nAmAni aSTau hasta - ( 6 ) iyAdhiko // 401 // taduyathA, - maGgalA vijayA puSTiH kSamA tuSTiH sukhAsanam / pracaNDA sarvvatobhadrA khaTTAnAmaSTakaM viduH // 402 // AsAM pUrvavad vibhAgaH / parAzara saMhitAyAntu - aSTAbhiH kASTha-khaNDaistu yo'kSaM piNDo (7) vijAyate / ma cevsamo bhavet khaTTA praNAzyA syAda yato'nyathA // 403 // same sarvAya - sampattirviSame vipadAspadam / tasmAt khaTTAGga(8)piNDo yaH samaH kAryaH sa sUribhiH // 406 // (5) pardaka iti (kha) pustaka pAThaH / ( () hastA iti (kha) pustaka pAThaH (7) vijAyate iti (kha) pustaka pAThaH / (8) khaTTAGga iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsanayuktiH / idantu sAmAnyaM sarvasammataca kATha - niyamastu pUrvabadeva // 405 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau khaTToddezaH // atha SauThoddezaH / dhAtu-pASANa- kAThaizca pIThastrividha ucyate / dhAtavazca zilAzcaiSa kASThAni vividhAni ca / tadatra saMpravakSyAmi yathaiSAmupapadyate ( 2 ) // 406 // atha mAnam / hastaddayantu dairghyeNa tadarDe pariNAhataH / tadarhenonnataH pITha: 'sukha' ityabhidhIyate // 407 // hastaddaya-dayAdhikyAt paJcapoThA bhavanti hi / 57 sukho (10) jayaH zubhaH siddhiH sampazca ti yathAkramam // 408 // dhanabhoga-sukhaizvayya-vAnchitArtha-pradAyakaH / sama-dIrgha- sukhAvAptirviSame viSamApadaH // 408 // AyAma-pariNAhAbhyAM hasta- iyamito hi yaH / 'rAjapITha' iti jJeyaH sakalArtha - prasAdhakaH / atrAbhiSeka-micchanti citipasya purAvidaH // 410 // daiyanati-pariNAhaiH SaDahastamito hi yaH / rAjJAM citta prasAdArthaM keli - pauThAbhidhAnakam // 411 // (2) upayujyate (upagadyate) iti (kha)- (ga) pustaka pAThaH / (10) sukhA iti (kha)- (ga) pustaka pAThaH / 8
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataraudonnati-pariNAhairaSTahastamito hi yaH / aGga poThohyayaM nAmnA janAnAJca (11) sukhapradaH // 412 // kAnakorAja pauThaH syAjjayo vA rAjata: sukham / rAjJAmevopayoktavyo lAghavazcottarottaram // 413 // rAja-poTheti vAyuH syA-(12) jaye savA mahIM jayet // 414 // jAvako jAvayecchavUna sukhe sukha-mavApna yaat| rAjataH kauti-janano dhana-vRddhi-karaH paraH // 415 // tAmraH pratApa-janano vipakSa: kSaya-kArakaH / lauhastUccAATane sarvaH sarvakarmasu yujyate // trapu sausaka-raGgAdyAH zatru-kSaya-phalapradAH // 416 // iti dhAtu-pauThAH // atha zilApauThAH / ...) rAja-pauTho vajrapANereva nAnyasya dRzyate / padmarAgodinezasya candrakAnto vidhorapi // 417 // rAhommArakataHpIThaH zane!la-samudbhavaH / gomedakastu somasya sphATikastu vRhaspateH // 418 // zukrasya vaidUrya-bhavaH prAvAlo maGgalasya hi // 4 18 // itya purANavArtA / yo yasya hi dazAjAtaH pauThastasya hi tanmayaH / sphATikantu mahondrANAM sarveSAmeva yujyate (13) // 420 // (11) bhavenyaGga iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH / (12) vAdaH syAt iti (ka) pustaka pAThaH / (13) -mevamudyate iti (ka) pustaka paatthH|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ aasnyuktiH| abhiSeke ca yAtrAyAM utsave jaya-karmaNi / ayaskAntopaghaTita: * saMgrAma pauTha iSyate // 421 // . garuDohAra-(14) racite varSAsu nRpatirvaset / .. zuddharatna-mayaM pIThaM bhajate dhana-gajite // 422 // sAmAnya-prAstaraH pauTho vilAsAya (15) mahobhujAm / eSAM mAnaM guNAzcApi vijJa yA dhAtupoThavat // 423 // atha kaasstthpautthaaH| tadyathA, mAnantu pUrvavadeva / sampatti-sukhavRddhyarthaM gAmbhAri-janito jayaH / jArako roganAzAya sukha-zatru-vinAzanaH // 42 4 // 'siddhiH' sArtha-saMsiya vijayAya ca vairiNAm / 'zubhaH' syAdabhiSeke ca sampahari-nivAraNa: // 425 // pAlAzo rAjakaH pAThaH sukha-sampatti-kArakaH / 'jayaH' syAdabhiSeke ca zubhaH zatru vinAzana: // 426 // sukho roga-vinAzAya siddhiH srvaarthdaayikaa| sampaduccATana-vidhau vijJeyaH pITha-lakSaNam // 427 // cAndanastu sukhaH pITho'bhiSeke mhiibhujaam| jayaH syAdroga-nAzAya zubhaH saukhya prayacchati // 428 // (14) garur3oddhAra iti (kha) pustakapAThaH / ' (15) vizAlAya iti (kha) pustaka pAThaH / * ayaskAntazcumbakaH, kAntalauha iti kecit|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarautArako grahatuSTyarthaM anye tu (16) rati-duskarA ? / yajato nirmitAste tu sAmrAjya-phaladAyakAH // 428 // kAlayako jArako'pi bhuubhujaambhissecne| poThA nagarakA- 17) dInA manye candana-vadviduH // 430 // vAkulastu zubhaH poTho bhuubhujaambhissecne| jayo roga-vinAzAya sukha-sampatti-kArakaH / 431 // siddhiH siddhi-pradA sampat saMgrAme vijaya-pradaH / jAvako (18) jaraNAyasthAditi bhojasya sammatam // 432 // evaM sugandhi-kusumAH sasArA ye ca pAdapAH / vAkulena samaH kAryaH evaM pIThasya nirNayaH // 433 // ye zuSkakASThA vRkSAstu mRdavo laghavo'thavA / gAmbhArau * sadRzaH pIThasteSAM kAryastathA guNaH // 434 // phalinaca sasArAzca raktasArAzca ye nagAH / teSAM pAnasavat pauThastathaiva guNamAvahet // 435 // - - - athaniSedhaH / vijJeyo ninditaH pAThaH lohotthaH sarvadhAtuje / zilotyaH zArkaro vajAH karkaraca vizeSataH // kASThajeSu ca poTheSu nAsArA nAtisAriNaH // 436 // (16) Anyattarati (anya tu)) (ka)-(ga) pustaka pAThaH / (17) nAgarakA iti (kha) pustaka pAThaH / (18) jAraka (jIvaka) iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH / * "gAmArau nirmitaM zasta nAnyadArumayaM zubham" iti tantrazAstra /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsanayuktiH / tathAhi,Amra-jambu-kadambAnAM AsanaM vaMzanAzanam // 437 // bhojastvAhaguruH pauTho gauravAya laghurlAghava-kArakaH // 438 // parAzarastu,nAgranthi tigranthizca nAguru rnA samAtiH / pIThaH syAt sukhasampattyai nAtidau? navAmanaH (18) // 438 // ye cAnye pITha-sadRzA dRzyAH zilpivinirmitAH / guNAn doSAMzca mAnaJca teSAM pauThavadAdizet // 440 // vicArya tena vidhinA yaH zuddha pautthmaacret| tasya lakSmoridaM (20) vezma kadAciva vimuJcati // 441 // ajJAnAdathavA mohAdyo'nyathA pauThamAcaret / etAni tasya nazyanti lakSmIrAyuH kulaM valam // 442 // iti pIThoddeza: // khaTTAyAM yo guNo doSo mAnaJca parikIrtitam / tenaiva khaTTA-kASThotya tathaivaguNamAvahet // 443 // anenaiva vidhAnena kAyaM vahuvidhAsanam / vinA naukAsamaM kAya sarvavaivAsanaM guru // 444 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau AsanayuktiH // (18) na praskhaka iti (ga) pustaka pAThaH / (20) -riyam iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarau atha chatra yuktiH * / vizeSazcAtha sAmAnyaM chatrasya dvividhA bhidA / rAjazcha(sU)traM vizeSAkhya sAmAnyaM cAnyaducyate // 4 45 // tatra vizeSa chtroddeshH| sadaNDa cAnirdaNDa taja jJeyaM vividha punaH / sadaNDa tatra vijJeyaM mAraNA''kuJjanAtmakam // 44 6 // daNDa: (1) kandaM zalAkAzca rajjavastraJca kolakam / SaDbhirataiH susandiSTe(2)zchatra * mityabhidhIyate // 447 // digaSTa-SaT caturhasta-dau? daNDo yuga-kramAt / SaD vANa-veda-nayana-vitastyA kanda ucyate // 448 // zatAnyazautiH SaDbhizca catvAriMzad yuga-kramAt / zalAkAH SaTpaJca-veda-tri-hasta : mammitAH kramAt // 448 // navabhistantubhiH sUtra sUtraistu navabhigaNaH / guNaistu navabhiH pAzo razmistai navabhirbhavet // 450 // (1) kuNDa iti (ka) pustaka pAThaH / (2) sandiSTa iti (ka) pustaka pAThaH / * rAjJo'dayametat vayaM chatramubhecAmara ca / "adeyametat vayameva bhUpate: zaziprabhaM chatramubhe ca cAmare / " "chavante vAruNaM gehai" iti mArkaNDeyapurANe / kecana sUrayaH, chavadaNDacAbharANAmatatvayaM adeyamiti bhUbhujo manyante / "chavIvarSAta pe nityam" iti sma tiH| * ava daNDakanda-zAlAkA-rajja -vastra-kaulakAnAM chavanimANe sambhaya kAritva z2a ym| tathA ca prAJcaH procustra vidhyamasya "devachatva rAjachatva nara-chatrantu bhUsarAH / chAdanAcchavamityetat vividhaM saMprakItitam // "
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrayuktiH / navASTa-sapta-SaT-saMkhyai razmibhorajjavaH kramAt / vastra' zalAkA-dviguNamAyAmena pratiSThitam // 451 // bhAnu-diggraha-vasubhiraGgalIbhistu kolakaH / SasAM yanmAnamuditatadrAjJA ( 3 ) meva bhUtaye // 452 // pAdonaM yuvarAjasya anyeSAntu tadarddhataH / etena rAjJo daNDo'bhUd yuvarAjasya tatpunaH // 453 // anyeSAM tadeva / vizuddha-kASThasya tu daNDa- kandau, tathA zalAkA api zuddhavaMzajAH // rajjuzca raktA vasanaJca raktam ; chatra' prasAdaM nRpatervadanti // 454 // prasAdaM iti prasAdArham / naulodaNDazca vastraJca ziraH kumbhastu (4) kAnakaH / sauvarNaM yuvarAjasya pratApaM nAmavizrutam // 455 // cAndanau daNDakandau cet suzukle rajjuvAsasI / chattva manoharaM rAjJAM svarNa-kumbhopazobhitam // 65.6 // kAnako daNDakandau tu zalAkA'pi kAnakA / zuklAni rajju vAsAMsi svarNakumbhastathopari / idaM kanakadaNDAkhyauM chatra sarvvArtha sAdhakam // 457 // daNDa-kanda-zalAkAzca zuddha svarNena nirmitAH / kaulakaM svarNa- ghaTitaM zukra rajju- vAsasI / kumbhAdi ratha haMsAdizcAmarAdiryathAkramam // 458 // (3) tadaNDAneva iti (ga) pustaka pAThaH / (4) kolaka ti (kha) pustaka pAThaH / 63
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataraukumbhAdAvatha haMsAdau navaratnAni rakSayet / dvAtriMzanmauktiko mAlA hAtriMza(5)ttatra dApayet / 458 // sarvopari brahma-jAti vizuddha horakaM nyaset / daNDAnta kuruvindAMzca padmarAgAMzca vinyaset // 460 // svAmihastaka-mAnena cAmaraH sita iSyate / ityayaM navadaNDAkhyaH chatrarAjo mahobhujAm // 461 // abhiSeke (6) bivAhe ca grahANAM proti-baInaH / patAkA navadaNDAgre rAjJo'STAGgalI-sammitAH // 462 // atha kumbhAdiH / kalazo darpaNacandraH padmakoSo yathAkramam / brahma-kSatriya-viTa-zUdra-jAtInAM navadaNDake // 463 // haMsazcAsa: zuka: keko vyAghraH siMho gajohayaH / AdityAdi-dazAjAnAM etesyunavadaNDagAH // 464 // cAmarazvAsapakSAni citravastrANi ca kramAt / jAGgalAdi-mahIndrANAM bhavanti navadaNDake (7) // 465 // zukla-rakta-pota nolaM vastramaNDapa-saMsthitam (8) / zuklavarNa-vastra sarveSAmupari praNidhIyate // 466 // zuklA raktAH pauta-naulA: patAkAzcApi rajjavaH / cAmarANAM varNabheda evameva prakAzita: // 467 // nAnAvarNastu (e) sarveSAM sarlanaivopayujyate // 468 // (5) tatpradApayet iti (kha) pustaka pAThaH / (6) abhiSeke iti (kha) pustaka pAThaH / (7) navadaNDakAH iti (kha) pustaka pAThaH / (8) saMzubham iti (ga) pustaka pAThaH / (2) varNantu iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatravRtiH / arkavahA(do)bhidho vipracaTavA()stu kSatriyaH / tapavavastu vaizyaH syAd yazovavastu zUdrakaH // 468 // anyAni yAni chatrANi vividhAlati-manti ca / tAni citta-pramodAthai kAryANi vitayanvidam // 470 / navadaNDo'bhiSeke ca vAra kanaka-daNDayoH / manoharaM prayANeSu chatrI (10) bhojasya sanmatam // 471 // manoharaM zrI(11)kanaka-daNDaca navadaNDakam / chatracca trividhaM jJeyaM trividhAnAM mahI-bhujAm // 472 // maNDalezazca rAjA ca cakravartI ca yo nRpaH / AnUpo jAGgalo deza: sAdhAraNa-gatistridhA // dezatrayAdhokharANAM chatra-trayamidaM kramAt // 473 // daNDaniyamastu anyatra / campakaH panasa: zAla: zrIphalazcandanastathA / vakulazcAtha nimbazca vajravAraNa (12) mityapi * // 474 // (10) chatra' iti (kha) pustaka pAThaH / (11) stro (ntu) kanaka iti (kha) pustaka pAThaH / (12) vajradhAraNam iti (kha) pustakaH pAThaH / * patra bajra vArakA vahavaH santi-yathA,-vRkSeSu snuho, nArIkala:, tulasI ca etAn gRhopari pArthyAH prAJcorakSitavanta: / lohe-ayaskAnta-cumbako vishuulaakaarau| evaM mantreSu "muneH kalyANa-mitrasya jaiminezApi kauta nAt / vidya dagnibhayaM nasyAt sthApite ca gTahIdare // " "pracaNDa pabanAghAte nirghoSastanite'pi ca / vi-paThet jaiminintatra prAmukho vA yudngmukhH||'' "jaiminizca sumantuzca vaisampAyana eva ca / pulahaH kratu pulastyau Sar3ete vajravArakA: // " "rAma skandaM hanumantaM vainateyaM vRkodaram / ye smaranti virupAkSa' na teSAM vidya to bhayam / " iti yogvijnyaanshaastr|
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataroAdityAdi-dazAjAnAM daNDakASThASTakaM viduH / cAndanaH chatra-daNDastu sarveSAmeva yujyate // vizuddha-koNa-dhAraM hi tada vaja vajadhAraNam // 475 / iti sadaNDa lakSaNam // atha niha nndd-lkssnnm| niINDaM dara-rahitaM samAkuJcana-varjitam / maNInAmatha vastrANAM nirNayastu sadaNDavat // 476 // mukhyaM jaghanyaM vidhidhaM tatra mukhyamihAyatam / jaghanyaM valayAkAraM tayomAnaM yathA laghu / 477 // dIrghasya mAnaM nirdiSThaM bhAnu-dig nava(su) muSTibhiH / valayasya hi nirdiSTaM tAvatobhi vitastibhiH // 478 // iti prokto vizeSasya vizeSo bhoja-bhUbhujAm / ityaM vicArya yo rAjA rAjacchataM samAcaret / saciraM pAti vasudhAM dhana-sampatti-RddhimAt (13) // 476 / ajJAnAdathavA mohAda yo'nyathA chattamAcaret / so'cirAnmRtyumApnoti bhayaM rogaM kula-kSayam // 480 // vidhAna-zUnyaM chatrantu mastakopari bhUpatiH / yo dhatte tasya dubbuddhalakSmI-kula-vala-kSayaH // 481 // iti vizeSa chtroddeshH| kuccanAhaNDachatrasya (14) chatva sAmAnyamucyate / niha NDaJca sadaNDaJca chatcantu vividhaM viduH // 482 // (13) vuddhimAn iti (kha) pustaka pAThaH / (14) daNachatrantu iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ chtryuktiH| AyAma-pariNAhAbhyAM navamuSTi-mitaM hi tt| idaM hi sarvatobhadraM sarveSAmupayujyate // 483 // ekaika muSTiyAtu yAvahiMzatimuSTikam / meSAdi-lagnajAtAnAM nRNAM chatramidaM kramAt // 484 // atha sdnnddm| pAyAma-pariNAhena hastahayamidaM hi yat / sa caturhasta-daNDAvyo daNDa-chacoti gadyate // 485 // sarveSAM sukhasampattyai sarvavaivopayujyate (15) / ekaika vRyA muSTistu chatre daNDe vitastayaH (16) / 486 // brahma-kSatriya-viT-zUdra jAtInAM kramato viduH // 487 // krama niyamastu tthaiv| zalAkA basna-daNDAdi-varNaH pUrvavadiSyate // 488 // bhojo'pilaghutA doghatA caiva daNDa-sUtrI-guNagrahaH / ityaM vicArya yaH kuryAt mAnavazchatramAtmanaH // 488 // sa lakSmI vijayaM kottiM pratApaJcAbhivindati / 480 / yo mohAdathavA dambhAt kurute chatramanyathA / sa viSaudati bhojasya vAkyametat asaMzayam (17) // 481 // ___iti bhojarAjoye yuktikalpatarau chatrayuktiH / (15) upajAyate iti (kha) pustaka pAThaH / (16) vitastrayaH iti (ga) pustaka pAThaHH / (17) asaMzayaH iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarau - tatradhvaja-yukti: / senA-cihna citozAnAM daNDodhvaja iti smRtaH 1 sapatAko niSpatAkaH sa jJeyo dvividho vudhaiH // 492 // sa pAtaka-dhvasyAgre yathA hastaM parinyaset / jaya-hasto dhvajo nAma nainaM sAmAnyamarhati // 483 // vaMzo'thavA kulaH zAlaH pAlAzazcampakastathA / naipo naiSo (1) thavA daNDastathA vairAja- vAraNaH // 434 // ajJAnAdika - (2) saMjJAnAM varNa-rUpaH prakAzita: / sarvveSAM caiva vaMzastu daNDaH sampatti kArakaH // 483 // akacaTatapa yazAH / patAkA sArtha- dairghyeNa daNDastu pRthivI-bhujAm | pratApAya patAkAstu aSTAveva prakAzitAH // 486 // paJcahastAyatA (yathA) hasta-pariNAhA jayAbhidhAH / jayA ca vijayA bhaumA capalA vaijayantikA // 487 // dIrghA vilAsA lolA ca jJeyA hasteka vRddhitaH / pariNAhe pAdavRddhi ratha varNasya nirNayaH // 468 // raktaH zveto'ruNaH pauto cittro nolo'tha karburaH / kRSNazceti patAkAnAM varNaH rUpaH prakAzitaH / avarNA (jJA) dikasaMjJAnAM aSTAnAmaSTaka- trayam // 488 // kalaso darpaNazcandraH padmakoSo yathAkramam / brahma-kSatriya-viTzUdra jAtInAM saMprakAzitaH // 500 // (1) naiSA nimbI iti (kha) pustaka pAThaH / (2) avarNAdika iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhvajayuktiH / gajAdi- yuktA sA proktA jayantI sarvvamaGgalA 1 gajaH siMho yo Dipo caturNAM pRthivI bhUjAm // 1 // haMsAdiyuktA vijJeyA rAjJA saivASTamaGgalA / haMsaH kekI zakaH cAso brahmAdonAM yathAkramam // 2 // cAmarAdi-samAyuktA sA jJeyA sarvvavuddhidA / cAmaracAsa-pacAni citrabastraM tathA sitam // 3 // catuNa vedanayana-pacAstva (3) gaNitAH kramAta / tadagre yadi vinyastaM patAkA dvitayaM bhavet // 4 // iyaM (4) hi sarvvatobhadrA patAkA cakravarttinaH / taddarNaH pUrvvavaj jJeyaH pramANaM vidhi-vodhitam // 5 // kAnakaM rAjataM tAmra nAnA dhAtumayaM kramAt / kumbhAdikaM prazaMsanti patAkAgre mahIbhujAm // 6 // atrApi ratna- vinyAso vidheyo rajata-kramaH / caturbhiIkarAsyAdyairmuktA cet sarvva-siddhidA // 7 // tadA zreyaskaro nAma sA patAkA vijAyate / makaro'tha gajaH siMhaH vyAghro vAjau mRgaH zukaH // 8 // zuci (5) kheti samuddiSTamAdityAdi-dazAbhuvAm / iti proktaH patAkAnAM nirNayaH pRthivI-bhujAm // 8 // anyeSAmatisaMkSepAt patAkA lakSaNaM zRNu / gabhastirathahastazca tathA hastadayaM kramAt // 10 // yathottaraM dviguNitaM pattau dazaguNaiH kramAt / evaM sahasrAdhipateH patAkA tauryyahastikI // 11 // (3) pacantva iti (kha) pustaka pAThaH / (4) idaM (imaM ) iti (kha) pustaka pAThaH / (5) sUcI iti (ga) pustaka pAThaH iTa
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 yuktikalpataro patAkA sAI-dairghyeNa daNDamAnaM prakIrttitam / varNAdikantu yatkiJcit tat sarvvaM pUrvvavanmatam // 12 // dIrghatA 'laghutA ceti sapatAkadhvaje guNAH / aGgAdikamanyacca dhvajAgre yuktitonyaset // 13 // saMkSepeneti nirdiSTa' patAkA-vidhi-lakSaNam / evaM vimRzya (Sya) matimAn yaH patAkAM samAcaret // 14 // ma prApnoti zriyaM kIrtti kulavIyya-valonatim / patAkAM pRthivI - pAlo yo'jJAnAdanyathA caret / sa viSIdati saMgrAme mandadanta (6) iva dvipAH // 15 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau sapatAkadhvajayukti: // 00 atha niSpatAkadhvajaH / pUrvvavaddaNDa-niyamastava dairghyaM vizeSaNam / daNDapANi padmaJca kumbhazca vihagomaNiH // 16 // niSpatAko dhvajo rAjJAM SaDbhiretaiH susajjitaiH / jayaH kapAlo vijayaH kSetrastatra ziva-kramAt // 17 // rAjJaH puruSamAnena daNDamAnaM prakIrttitam / UrddhAdhaH kramayogena taddaNDAdikamucyate // 18 // keko cAso matsyaraGgaH (Gga:) dvividhAnAM mahIbhujAm / dhvajAgreSu vidheyAni pakSANi zriyamicchatAm / padma N kumbhazca vihago mAlA caiva yathAkramam // 18 // (6) manda daNDaH iti ( ka ) - (ga) pustaka pAThaH
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhvjyuktiH| uparyuparito deyaM (7) niSyatAke mahIbhujAm / aSTa-Sor3aza-hAnizacatuHSaSTidalAmba jam // 20 // vRttASTa-digdalezAzva(mba :) kumbhaH sampatti-kArakaH / haMsazcAsa: zukaHkeko ekSiNazca yathAkramam // 21 // vacacca padmarAgacca naulaM vaidurya meva ca / brA-kSatriya-viT-zUdra jAtInAM syAd yathAkramam // 22 // kanakaM rajataM yugmaM hividhAnAM mahIbhujAm / niSyatAka-dhvajJAnAdi nimANa yogamiSyate // 23 // patAkA yadi hastaikA sarvAgre yogyvrnninii| ayaM dhvajo bizAlAkhyo vijJa yazcakravartinaH // 24 // tatraiva cAmare yogye vijJa yAH sarvasampadaH / iti rAjJAM samuddiSTamanyeSAM dhvaja ucyate // 25 // noI viMzati-hastebhyo nacArvAgdazahastataH / hasta-hasta kasaMvRyA dhvajo dazavidhomataH / 26 // sahasrAdhipa (8) mArabhya yAvat syAdayutAdhipaH // 27 // na sahasrAdhipAnyUno dhvaja-dhAraNa mahati / api koTipate yo dhvajo viMzati-hastakaH // 28 // atrApi varNa-vastrAdi-nirNaya: pUrvavanmataH / sthiratA citratA ceti niSpatAka dhvaje gunnau|| 28 // yadetadubhayaM cihna ubhayoH saMprakAzitam / tatpramANa-dhvaja ja yamapradhAnena nirNayaH // 30 // (7) dheyam iti (ka) pustaka pAThaH / (8) sahasrAdikam iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 yuktikalpatarau - niSpatAka dhvajoddezaH prokto'yaM bhoja-bhUbhujA / etadvimRzya matimAn ciraM sukhamavApnu tAt // 31 // yo dambhAdathavAjJAnAddilaGghayati mAnavaH / sa vimodati nazyeta tasya kIrttiH kulaM valam ( 6 ) // 32 // iti dhvajayuktiH / athopakaraNa-yuktiH / chatra dhvaja siMhAsana yAnAdibhyo yadanyat syAt / rAjyAGgaM tadupakaraNaM tammAlloke vizeSAstu // 33 // tasya [ upakaraNasya ] gaNanA | cAmarazcAtha bhRGgAraH casakaJca prasAdhanam / vitAnazcAtha zayyA ca vyajanaM darpaNAmbaram / etanravakamuddiSTaM rAjopakaraNAkhyayA // 34 // tatra cAmaroddezaH / hastaddayonnataH zubhbhraH suvarNavali-bhUSitaH / horeNAlaGkRto rAjJAM bhavyanAmA sukhapradaH // 35 // vAlazcAmara dairSyAhA (tvAt) AyAmatvaM prakAzitam / bhavyo bhadro jayaH zrola: (10) sukha-siddhizcalaH sthiraH / vitastyekeka sambRddhayA dinezAdi-dazAbhuvAm || 36 // (2) kulaM mUlam iti (ga) pustaka pATa: / (10) zIlaH iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAmarayuktiH / sauvarNaM rAjataM yugma N vedazAnAM mahIbhujAm / yojayediti nizcitya vali - kalpana karmmaNi // 37 // sthalajaM jAGgalo rAjA AnUpo jalajaM vahet / horaJca padmarAgazca vaiduryyaM nIla meva ca // 38 // maNirvaliSu yoktavyo brahmAdInAM yathAkramam / zuklo rakto'tha pItazca nAnAvarNoM yathAkramam // 38 // brahma-kSatriya-viTzUdra jAtInAJca mahIbhujAm / cAmaraM rAja- kezasya na sAmAnyasya bhupateH // 40 // na bhavyamAnaM to nyUnaM cAmaraM guNamAvahet / atha cAmaraparIkSA / 42 // sthalajaM jalajaJceti cAmaraM dvividhaM viduH // 41 // merau himAlaye vindhye kailAse malaye tathA / udaye'stagirau caiva gandhamAdana parvvate | evameteSu zaileSu yAzcamaryo bhavanti hi / tAsAM vAlasya jAyeta cAmaretyabhidhA bhuvi // 43 // zrapItAH kanakAdrijA himagireH zubhrAyatA vindhyajA:, kailAsAdasitAH sitA malayajA: zuktAstathA piGgalAH / AraktA udayodbhavA zvamaraMjA AnIla zuklatviSaH : ; kRSNAH kecana gandhamAdana bhavA: pANDutviSa - zvAmarAH // 44 // anyeSu prAyasaH kRSNA zvAmarAH sambhavanti hi / brahma-kSatriya-viTa-zUdra- jAtayastA - caturvidhAH // 45 // camayyaiH parvatodbha UtA yathApUrva guNAvahAH / dIrgha vAlA : sulaghavaH snigdhAGgAzcApi komalAH // 46 // 10 i
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 yuktikalpatarau-- viralA stanu-parvANa: camartho brahma-jAtayaH / vinA saMskAramapyAsAM cAmarambimalambhavet // 47 // dIrgha-vAlAH suguravaH karkazaMzA bhRzaM ghanAH / tIkSNAgrAstanuparvvANa zvamayaH kSetrajAtayaH // 48 // vinA saMskAramapyAsAM cAmaraM vimalaM bhavet / dIrgha-vAlAH suguravaH karkazaMzA bhRzaM ghanAH // 48 // vijJeyAH sthalaparvvANa samartho vaizyajAtayaH / saMskAre cApyasaMskAre na svabhAvaM tyajedida (ya) m // 50 // kharbaMbAlAH sulaghavaH komalAGgA bhRzaM ghanAH / 'vijJeyAH sthUlaparvvANa camartho vaizyajAtayaH // 51 // saMskAreNa bhave(pari)cchannaM bhavenmalinamanyathA ( dA) / kharva-vAlAH suguravo vimalA: karkazAstathA // 52 // camarthya-stanu-parvANo vijJeyAH zUdra-jAtayaH / saMskAreNApi malinamAsAM cAmaramiSyate // 53 // dIrghatA laghutA cai svacchatA ghanatA tathA / guNAzcatvAra ityete cAmarANAM prakIrttitAH // 54 // kharvvatA gurutA caiva vaivarNya malinAGgatA / doSAzcatvAra ityete cAmarANAM prakIrttitAH // 55 // dIrghe dIrghAyurApnoti laghau bhIti-vinAzanam / svacchaH (1) syAddana-kaurttibhyAM ghane syuH sthira - sampadaH // 56 // kharvvaM kharvAyuruddiSTaM gururguru-bhayapradaH / virale roga-zokAbhyAM malinaM mRtyumAdizet // 57 // iti sthalajam ( cAmaram ) // (1) khacche- syAt iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAbharayuktiH / 75 75 atha jalajam / lavaNakSu surA sarpistoyo dadhipayodhiSu / yathottaraM guNavahAzcamayaH saptasaptasu // 58 // pucchAni tAsAM kRttAni (2) jantubhirmakarAdibhiH / kadAcidupalabhyeta tattIre puNya-zAlibhiH // 5 // lavaNAbdhi-samudbhUtaM potaM guru-ghnstthaa| vahaukSiptasya(ca) vAlazcet kiJciccaTa-caTAyate // 60 // ikSu-sindhUddhavaM tAmra cAmaraM vimalaM laghu / makSikA mazakAzcaiva tasmin vyajati cAmare // 61 // surAbdhi-jAtaM kaluSa kaburaM guru-karkazam / tadgandhenaiva mAdyanti (3) api vRkSA mataGgajAH // 62 // sarpi:sindhUdbhavaM snigdha khetA-potaM dhanaM laghu / vAyurogA: prazAmyanti tasya vIjana-vAyunA // 63 // jala-sindhUdbhavaM pANDu dIrgha laghu ghanaM mahat / tridazasyaiva tallakSmIstasya vIjana-vAyunA // 64 // dadhi-sindhU-bhavaM khetaM vAmanaM laghusaMhatam / asya vAtena nazyettu kRSNA mUrchA-mado bhramaH // 65 // nAriSTa netayastasya yasyedaM cAmaraM rhe| kSIrAbdhi-sambhavaM zvetaM dIrgha laghu ghanaM mahat // 66 // asya cAmara-rAjastha vijeyo guNavistaraH / nAlpena tapasA labhyo devAnAmapi jAyate // 67 // hiyate'bhyantare sindho gaiH sampatti-lolapaiH / (2) samarthaiH iti (kha) pustaka pAThaH / (3) mAtyanti iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataraueSAM pUrvavadunneyaM jAti-doSa-guNAdikam // 68 // sthalaje jalaje caiva bhAvyameta vizeSaNam / sthalajaM sukhadahya hi dAhe miSamiSAyate // 68 // jalajaM bagidurdahyaM mahAntaM dhUmamugauret (4) / cAmarANAM samuddiSTa ityevaM lakSaNahayam / evaM vimRSya yo dhatte sa rAjA sukhamaznute // 70 // jalajaM cAmaraM rAjA yo dhatte jaanggleshvrH| tasyAcirAt kulaM vIrya lakSmorAyuzca nazyati // 71 // anUpAdhIzvaro rAjA yo vahet sthala tathA / tasyaitAni vinazyanti lakSmIrAyuyazovalam // 72 // nAlaM varNahaye teSAM vidheyaM zilpinAM kramAt / saMskAro vAlukAyantra(yAntu) masUra-salilAdibhiH (5) // 73 // eSAM kRtrimadaNDatvaM pratibhAti yadA kvacit / tadoSNa-salila-kAthAt kRtrimatva vipadyate // 74 // iti zrIbhojarAjIya yuktikalpatarau upakaraNayuktau cAmaroddezaH // - - * .mnaron atha bhRGgAroha zaH / . rAjJo'bhiSeka-pAtraM yad 'bhRGgAra' iti tanmatam / tadaSTadhA tasya mAnamAkRtizcApi cASTadhA // 75 / / sauvarNa rAjataM bhaumaM tAmra' sphATikameva ca * / cAndanaM lohajaM zAGga matadaSTavidhaM matam // 76 // (4) muddizet iti (2) pustaka pAThaH / (5) masamasalilAdibhiH iti (2) pustaka erAThaH / ** 'sauvarNamityArabhya- unmitA' ityantaM sAIlIko (kha) pustake nAsti /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 bhRkssaaryuktiH| bhAnudik nava saptASTa-rudraloka-suronmitAH / aSTAvaSTau samAkhyAtA AyAma-pariNAhayoH // 77 // hi-caturvANa-vedAbdhi(6) vANasaptASTa(ma) vRttitA (7) / yathAkramaM samuddiSTa AdityAdi-dazAbhuvAm // 78 // padmarAgastathA vacaM vaidurthaM mauktikantathA / naulaM marakataJcaiva muktAca sapta kIrtitAH // 6 // bhRGgArasaptake nyAsyA(8)nabhaumo maNimarhati / kAnakaM mRnmayaM vApi sarveSAmupayujyate // 80 // kAnakantu kSitIzAnAM mRnmayaM saarbyogikm| zaGkha padmandukahvAraM pratyasra vinyaset kramAt // 81 // caturvidhAnAM bhUpAnAM cAndraH sarvatra zasyate / zvetaM rakta tathA potaM kRSNaM candanamucyate // 82 // eteSAM salilaiH sekaH caturNAM syaanmhiibhujaam| mallo padmaJca nIlaJca tathA kRssnnaapraajitaa| eSAM puSpAni kezeSu caturjAti-mahIbhujAm // 83 // horakaM padmarAgazca vaiduyaM naulameva ca / catvAro maNayo dheyAH catuNAM secanAmbhasi // 84 // itthaM nizcitya yaH kuryAt nRpatiH sekamAtmanaH / sa cirAyurbhavedbhogI ito'nyastvanyathAcaran // 85 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau bhRGgArohezaH // (6) vAlasaptASTa iti (ga) pustaka pAThaH / (7) saptAGgavattitA iti (kha) pustaka pAThaH / (8) -n bhaumo iti (kha) pustaka paatthH|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 yuktikalpataro atha csskoddeshH| yatpAnapAtraM bhUpAnAM tajjJeyaM caSakaM vudhaiH / kAnaka rAjataM caiva sphATikaM kAcameva ca * // 86 // vRtta sva(su)rASTra-dikkoNaM catuNIM pRthivobhujAm / ityanyat sammataM teSAM nirNayaH pATha-sammataH // kha-muSTi-sammitaM ratna : caturvaNaiH samanvitam // 87 // mauktika (6) vAtha phAlambA sarveSAmeva yujyate / kASThajaM dhAtujaM zailaM jAGgalAdi-mahIbhujAm // 88 // 'na () tvanyamanmataM teSAM nirNayaH pATha-sammataH / kha muSTisammitaM ratna caturvarNaiH samanvitam // 88 // yadanyattoya-pAnAdi-pAtra pRthvIbhujAmbhavet / evaM tatrApi niyama iti bhojasya nizcayaH // 80 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau caSakoddezaH / atha prsaadhno| prasAdhanau dinava-nAga-sapta, saGkhyAbhiruktAGgalaubhiH krameNa / caturvidhAnAM pRthivI-patInAM ; sampatti-saubhAgya-yazaH samRddhidA // 11 // (2) mArtikaM iti iti (ka) pustaka pAThaH / * kAcapAvavRttantu bhArata-rAmAyaNa-sma ti-purANa-kAdamvAdau dRzyate / ___ + "na tvanyadityArabhya samanvitam" ityanta ekaH zloka: (ka) (ga) pustaka'dhika: paThita: iti manye /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 prasAdhanauyuktiH / kASThajA dhAtujA ceva zRGgajA ca yathAkramam / jAGgalA nUpa-sAmAnya-dezajAnAM mahIbhujAm // 2 // chatradaNDa-vadunneyaH kASThajAyA vinizcayaH / kanakaM rajataM tAnaM pittalaM sIsakaM tathA // 83 // lohaM sava(7)Jca sarvArtha-(I)mAdityAdi-dazAbhuvAm / rAjJAmevopayujyeta kAlakIrti-prasAdhano // 84 // mRgANAM mahiSANAJca zRGgajAtA prasAdhanI / gaja-danta-samudbhUtA rAjJAmevopayujyate // 15 // atrApi ratna-vinyAso je yazcAmara-daNDavat // 86 // gurutA laghutA caiva tathA ghn-shlaaktaa| manoharatva-muditaM prasAdhanyA guNagrahaH // 87 // ... ... ... ... ... ... ... * atha vitAna-lakSaNam / vitAno'STavidhaH proktasteSAM lakSaNamucyate / AyAma-pariNAhAbhyAM aSTahastamito hi sa:(yaH) // 8 // vitAno maGgalo nAma maGgalAya mahIbhujAm / AyAmo dazahastena pariNAhe'STahastakaH // 8 // vitAno vijayo nAma bhattuMH sarvArtha-sAdhakaH / AyAme hAdazabhujaH prasare dazahastakaH // vitAne api ... ... ythaakrmm| ... ... ... ... ... () // 10 // * patra sandarbhamAgaM kiJcit cuTitaM pshyaami| AdarzeSu tannAsti / + avApi ca tathaivAdazeSu sandabhAMzI'ntarA nAvalokyate /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarausAmAnyAmAtya-bhUpAla-cakravarttiSu yojayet / zukravarNA ca sarveSAM sarvatraivopayujyate // 1 // vizoNatA komalatA uccatA-samatA tathA / khacchatA ceti kathitaM zayyAnAM guNapaJcakam // 2 // itthaM vimRzya svapiti zayyAyAM yo mahIpatiH / saciraM sukhamApnoti duHkhantu viparItakam (ta:) // 3 // vitAnatulyo vyajanasya varNaH, pramANamevApara matra gadyate / hone bhavedeSa(Su) vitasti-sammito; (1) bhaveccatuNoM vyajanaM zubhAya (2) // 4 // pakSavastra-zalAkosya trividhAnAM bhavediti * / darpaNa: svarNa-rajata-trapu-lauha-samudbhavaH // 5 // vitasti-sammito.bhavyo rasATyaH sukhavaInaH / bhavyaH sukho jayaH kSemacaturaGgali-vaInAt // 6 // caturvidhAnAM bhUpAnAM caturaGga-prasAdhanaH / AyAma-pariNAhAbhyAM caturaGgali-sammitaH // 7 // sarveSAmupayujyeta vijayo nAma-darpaNaH / pauruSaM pauruSAIJca sadaIJca yathAkramam // 8 // cakravartyanyabhUdeva-sAmAnyAnAM pradarzitAH / Urcha vistRta-mAnantu pauruSaM mAnamucyate // 8 // (1) vitastisaMkhya iti (ka) pustaka pAThaH / (2) bhavyovasAyaH zubhamukhavaInaH iti (ga) pustaka pAThaH / * pakSavastretyArabhya-sukhavaIna ityantaH sAI zloka: (ga) pustake nAsti /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ vstraadi-puktiH| aSTaloha-samudbhUtaH sarveSAmupayujyate / ya uto darpaNaH savaM svaividhyaM nopayujyate (1) // 10 // daivAtkAla-vizeSAddA daiva-mAnuSa-rAkSasAH / devesu mAnodbhavanaM sukhAdikamiheSyate // 11 // mAnuSe saha(sAha) sammAnaM sukhAdirupalabhyate / daive sarvArtha-saMsiddhirmAnuSe sukhasampadaH // 12 // rAkSase vipadaH savA strayANAM hi guNatrayam / devArAdhanato daivaM vilAse mAnuSaM matam // 13 // saMgrAme rAkSasaM pazyet iti bhojasya sammatam / vastraM caturvidhaM proktaM zkheta-ratantathaiva ca // 14 // pItavaSNamiti brahma-kSatra-viT-zUdra janmanAm / khetambApyathavA citraM sarveSAntu prazasyate // 15 // 'bhojastu' jAGgalAdInAM trividhaM vastramuktavAn / kauSeyamathakArpAsaM vAkSaM sukha-samRddaye // 16 // vetanA(tAnAH) gurutA caiva kauSeyasya guNagrahaH / laghatA gurutA caiva vAkSasya guNa-saMgrahaH // 17 // lomajaM vasanaM bhavyaM srvessaamuppdyte| azotatA cAlaghutA lomajasya guNagrahaH // 18 // athaiSAM nirnnyH| kamikoSa-samudra taM kauSeya miti gadyate / brahma-kSatriya-viTa-zUdrAH kamayastu caturvidhAH // sUkSmAsUkSmau mRdu-sthUlo tantavastu yathAkramam (3) // 18 // (3) mRdRSTauma (ka) (maddaSTama) iti (kha) pustaka pAThaH / + 'ya ukta ityArabhya ...heSyate' ityantaH sAInoko hi (kha) pustake nAsti / 11
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataroye jantavo dakSiNa-pUrvasindhu,kacchevane vA prasava(ra)nti sUkSmAH / zuklAtizukla prasavanti tantuM ; te vrAhmaNAH puNyatamAH pradiSTAH / 20 // ye jantavaH pazcima-sindhukacche, vane'thavA'nUpa mho-prdeshe| Apota-zukla prasabanti tantuM ; te'mI vizaH puNyatamAH pradiSTAH // 21 // ye jantavaH sarvasamudrakaccha, vane'tha sAdhAraNa bhuu-prdesh| nAnAkatinte prasavanti tantuM ; guruM gariSThAkatayo hi zUdrAH // 22 // brahma-kSatriya-viT-zUdra-saMjJakAni yathAkramam / vastrANi tebhyo jAyante yathApUrva zivAni ca // 23 // ekajAtibhavaM bastramuttamaM sNprcksste| dvijAti-sambhavaM madhyaM jAtaM madhyamaM viduH // 24 // caturjAtaM hi kauSeyaM kadAcidapi nAcaret / catvAri teSAM nazyanti AyuH kautiH kulambalam // 25 // nAnAvarNAkRtintveSAM zilpinaH kathayantihi / vahukArpAsa-sUtroktaM(stha) kArpAsamiti gadyate // 26 // rUpasaukSmayAdi bhedena tasyAnekavidho bhavet / tatsarvaM sarvayogyaM hi sarveSAmiti sammatam // 27 // vRkSatvak sambhavaM vAkSaM tajjJeyaM dividhaM punaH / jAGgalAnUpasAmAnyo-dezo yo hi vidhoditaH // 28 // tatra puNyapra-deza tu ye puNyA api pAdapAH /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdiyuktiH / tasya tvak sambhavaM bastraM trividhAnAM mahIbhujAm // 28 // te vRkSa-vRkSajAtyAdi-bhedAjjJeyAzcaturvidhAH / chalanI caturvidhA teSAM tanuH sthUlAH mRduH kharAH // 30 // caturvidhAnAM bhUpAnAM kramataH saMprakAzitAH / atrApi nAnAkRtitA jJeyA zilpi binirmitAH // 31 // jantulomodbhavaM bastra N lomajaM nAma 1 mRgAdayastu te brahma-caca-viTa-zUdra saMjJakAH // 32 // sUkSmaromA sukhasparzaH komalAGgastu yadbhavet / brahma-jAtirayaM janturasya bastra guNottaram // 33 // sthUlaromA mRdusparzaH cattriyaH so'pi nirbhayaH / sUkSmaromA kharasparzaH zUdra-sajJaH (GgaH) sukhacchidaH // 34 // yathApUrvaM guNayutA cirasaMsthAna - saMsthitAH / brAhmaNaNe malayemerau himAdrAvapi jAyate // 35 // kSatriyaH pazcime deze vebhyaH pUrvadizisthitaH / zUdraH sarvatra jAyeta prAyaso vA yugakramAt // 36 // ekajAti-bhavaM bhadraM dvaijAtaM sukhasampade / tricaturjAti sambhUtaM lomajaM na sukhAvaham // 37 // i' nizcitya yo vastra paridhAtumahIpateH / tasyAyuzca kulaM vIryaM vaiparItya mato'nyathA // 38 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau - (ityupakaraNayuktiH) bastroddezaH // 83
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktiklptroathaalngkaar-yuktiH| thaarnn-dinmucyte| revatyavidhaniSThAsu hastAdiSvapi paJcam / guruzukravudhasyAGgi vastrAlaGkAra-dhAraNam // 38 // aniSTeSvapi nirdiSTaM vastrAlaGkAra-dhAraNam / uhAhe rAjasammAne brAhmaNAnAJca sammate // 40 // zirastra mukuTaM hAraH kuNDalaM cAGgadantathA / kaGkaNaM vAlakaJcaiva mekhalASTAviti kramAt // 41 // pradhAnabhUSaNAnyeSu yathAkhaM(1)yAti nizcayaH ? / padmarAgazca vastraJca vijayo govida(2)stathA // 42 // muktA-vaidUrya nolacca yathA marakataM kramAt / prAdityAdi-dazAjAnAM sarva-sampatti-dAyakAH // 43 // suvarNenApi ghaTanA sarveSAmupayujyate / pradhAna-bhUSaNeSveva mapradhAnena nirNayaH // 44 // pradhAna-bhUSaNaM praay:(3)shirsohybhidhiiyte| tasya pradhAnabhUtatvA dityAha 'bhRgu nandanaH' * // 45 // sukhadA maNayaH (8) zuddhA duHkhadA doSa-zAlinaH / ato maNInAM vakSyAmi lakSaNAni yathAkramam // 46 // [ ityalaGkAra-tiniyamaH // ] (1) yathAzvat tAni iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH / (2) govidAstathA iti (ka) pustaka pAThaH / (3) -prAya itaHparaM zlokAI (ga) pustake nAsti / (4) munayaH iti (ga) pustaka pAThaH / * bhArgava: zukrAcAryaH zukranIti-praNeti yAvat / tasminnapi zakranItau viSayo'yamasti
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ alngkaartiyuktiH| atha vajalakSaNAni / garuDapurANe,vacmi parIkSAM ratnAnAM valo nAmA'suro'bhavat / indrAdyA nirjitAstena nijetu tainaM zakyate // 47 // varavyAjena pazutAM yAcitaH sasurairmakhe (5) / valo lokApakArAya devAnAM hitakAmyayA // 48 // tasya satva-vizuddhasya suvizuddhena krmnnaa| kAyasyAvayavAH sarve ratna-vojatvamApna yuH // 48 // devAnAmathayakSANAM siddhAnAM pvnaashinaam| ratna-vaujaH khayaM grAhaH samahAnabhavat tadA // 50 // tataH saMpatatAM vegAdimAnena vihaaysaa| yadai papAta raktAnAM vIjaM vacana kiJcana // 51 // ityAdi vaahulyntthaa| - atha gnnnaa| viSNudharmottare,bajra marakataJcaiva padmarAgazca mauktikm| indranIlaM mahAnIlaM vaiduyaM gandhasaMjJakam (*) // 52 // (5) samuvai sukhe iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH / * tantramAre'nyathAsti, muktAmANikya vaiTurya-gobhedAn vajravidrumau / puSparAgaM marakataM nIlaJcati yathAkramam // * pagnipurANa-pakranauti-vRhatsaMhitA-garuDapurANa-agastimata-bhAvaprakAzAdiSuvavamuktAdInAM vRttamasti / + valInAmAsuraH, tathAca mArkaNDa yaputrANe-"valavAn valasammataH" iti /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 yuktikalpatarau - candrakAntaM sUryakAntaM sphATikaM pulakantathA / karketaM puSparAgaJca tathA jyotaurasaM dvija ! // 53 // sphATikaM rAjava (1) rttaJca tathArAjamayaM zubham / saugandhikaM tathA gandhaM (aM) zaGkha brahmamayantathA // 54 // gomedaM rudhirAkhyacca tathA bhallAtakaM dvija / dhUlo marakataJcaiva tutthakaM sosameva ca // 55 // poluM (taM) pravAlakaJcaiva girivajcaJcabhAskaram (6) / bhujaGgamamaNizcaiva tathA vajra' maNiH zubhaH / tittiraJca (7) tathA pItta (taM) bhrAmaraJca tathotpalam // 56 // vajrAnyetAni sarvANi dhAyyAnyeva mahIbhRtA * / suvarNa pratibaddhAni jayArogya-samRddhaye // 57 // tatrAdau padmarAga- parIkSA / siMhale tu bhavedraktaM padmarAgamanuttamam / potaM kAla(Na)purodbhUtaM kuruvRndamiti smRtam // 58 // azokapalacchAyamamuM ( naM) saugandhikaM viduH / tumburecchAyayAnIlaM naulagandhi- prakIrttitam // 58 // uttamaM siMhalodbhUtaM nikkaSTaM tumburodbhavam / madhyajaM (ma) madhyamaM jJeyaM mANikya' kSetrabhedataH // 60 // (6) bhArgava, (bhADuram ) iti (kha) pustaka pAThaH / (7) tittibhaJcaiti (kha) pustaka pATha: / * "hipendrajau mutavarAhazaGkhamatsyA hi zaktyadbhava - beNajAni muktaphalAni "... iti mallinAthaH //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ alnggaartiyuktiH| tathA ca,vadhUka guJjo sakalendragopa, jvaasnaasRksmvrnnshobhaa| bhrAjiSNavo dADima-vaujavarNA ; stathApare kiMzUkapuSyamAsAH // 61 // sindUrapadmotpalakumumAnAM, lAkSArasasyApi samAnavarNAH / sAndre nirAge prabhayA khayaiva ; bhAnti khalakSmayA sphuTamadhyazobhAH // 62 // bhAnoH subhAsA manU(8) vodhayoga, mAsAdyarazmi prakaraNa dUraM ; pArkhANi sarbAnuparaJjayanti ; guNopapatrAH sphaTika prasUtAH // 63 // kusumbhanoladyuti-rAgamizrAH, pratyagraraktAmbara(sa) tulyabhAsaH / tathApare rakSara-kaNTakArI; puSpArciSo hiGgulakattviSo'nye // 64 // cakorapuMskokila-sArasAnAM, netrAvabhAso dyutayazca kecit / anye punarnAti vipuSpitAnAM; tulya-tviSaH kokanadodarANAm // 65 // prabhAva-kAThinya-gurutva-yogaiH, prAyaH samAnAH sphaTikodbhavAnAm / (8) manuvera iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataroAnolaratotpala-cAru bhAsaH ; saugandhikAkhyA maNayo () bhavanti // 66 // yo mandarAjaH kuruvindajeSu, sa eva jAtaH sphaTikodbhaveSu / nirarciSo'ntarvahulo bhavanti ; prabhAva-vanto hi na tat samAnA: // 67 // yetu vAraNa-gaGgAyAM jAyante kuruvindkaaH| padmarAgA dhanaM rAgaM vibhrANAH svasphuTArciSaH // 68 // varNAnuyAyinasteSAM mandhra(da)dezAstathApare / jAyante yatra ye kecit mUlyalezamavApna yuH (10) // 66 // tathaiva sphATikotthAnAM deza tumba ru saMjJake / samarAgAH prajAyanta teSAntu kathitanvidam // 70 // tathA ca,mANikyasya pravakSyAmi yathAjAti-catuSTayam / brahma-kSatriya-vaizyAzca zUdrazcAtha yathAkramam // 71 // raktAkheto bhavediprastvatiraktazca kSatriyaH / raktapIto bhaveddezyo raktanaulastathAntyajaH 72 // padmarAgo bhavevipraH kuruvindastu vAhujaH / saugandhiko bhaveddezyaH mAMsa-khaNDastathAntyajaH // 73 // zoNapadma-samAkAraH khadirAGgAra-saprabhaH / padmarAgo hijaH proktaH chAyA bhedena sarvadA // 74 // guJjA-sindura-vadhUka-nAgaraga-samaprabhaH / dADimau-kusumAbhAsaH kuruvindasta vAhUjaH / 75 // (e) malayo bhavanti iti (ga) pustaka pAThaH / (10) samayAna yuH iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vabAdiyuktiH / hiGgalAzoka-puSyAbha mauSatpItantu lohitm| japAlAkSArasa-prAya vaizya saugandhikaM viduH // 76 // bhAratA-kAntihaunazca cikkaNaca vishesstH| mAMsakhaNDasamAbhAso'ntyajaH pApanAzanaH // 77 // mAMsakhaNDastu nIlagandheH saMjJA * | atha doSAH [teSAmvacAdaunAm ] / mANikyasya samAkhyAtA aSTau doSA munauvaraiH / vicchAyacca vi(vi)rUpazca sambhedaH karkarantathA // 78 // azobhanaM kokilaJca jalaM dhUmAbhidhaJca vai| guNAzcatvAra AkhyAtAzchAyAH Sor3azakIrtitAH // 78 // . chAyAstu pUrvoktA eva grAhyAH / chAyA hitayasambandhAda hicchAyaM bandhunAzanam / hirUpaM vipadantana mANikyena parAbhavaH // 80 // sambhedo bhinnamityuktaM zastraghAta-vidhAyakAH / karkaraM karkarAyuktaM pshuvndhu-vinaashkt|| 81 // dugdhenaiva samAlipta lambanI puTamucyate / azobhanaM samuddiSTaM mANikya vahuduHkhakvat // 2 // madhu-vindu-samacchAyaM kokilaM parikIrtitam / AyurlakSmI yazo hanti sadoSaM tanudhArayet (14) // 83 // rAgahInaM jalaM proktaM dhndhaanyaapvaadkt| dhUma dhUmrasamAkAraM vaidyutaM bhayamAvahet // 84 // 14) tanUrAdhayet (vAdhayet))iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH / mAMsakhaNNarUpatvAttasya naulagandha mausakhaNDa ityabhidhAnam /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataro tathA,zobhAhitayavanto ye maNayaH kSiti-kArakAH (15) / ubhayatra padaM yeSAM tena ca syAt parAbhavaH // 85 // bhinna yuddha mRtyU: syAtkakaraM dhana-nAzavat / dugdhenaiva samAliptaH puTake yastu sambhavet // 86 / / duHkhakkama samAkhyAto na nRpaH rakSaNIyakaH / madhuvindu-samA zobhA kokilAnAM prakIrtitAH // 87 // teSAcca bahubhedAH syuH na te dhAyAH kadAcana // 88 // atha guNAH teSAmbajrAdInAm / gurutvaM snigdhatAM caiva vaimly(ny)mtirkttaa| varNAdikaM gurutvaJca snigdhatA ca tathAcchatA // acci bhattAmahattA ca maNInAM guNasaMgrahaH // 8 // atha phalam / ye karkarAH chidramayopadigdhAH, prabhAvimuktAH puruSAvivarNAH / na te prazastA maNayo bhavanti / samAsato jAtiguNaiH samastaiH // 80 // doSopasRSTaM maNimapravodhA, vibharti yaH kazcana kaJcidekam / taM(tad) vandhuduHkhAya savandhuvittanAzAdayo doSa-guNA bhajante // 81 // sapatna-madhye hi kRtAdhivAsam, pramAdavRttAvapi vartamAnam / (15) kSatikArakAH iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vajrAdiyuktiH / na padmarAgasya mahAguNasya ; bharttAramApat samupaiti kAcit // 82 // doSopasarga-prabhavAsa yete, 81 nopadravAstaM samabhidravanti / guNaiH samukhyaiH sakalairupetam : yaH padmarAgaM prayato vibhatti // 83 // vAlArka - karasaMsparzAd yaH zikhAM lohitAmbamet (16) / rajjayedAzramambApi sa mahA guNa ucyate // 84 // dugdhe zataguNe kSiSTvA raJjayed sa smnttH| vamecchikhAM lohitAmbA padmarAgaH sa uttamaH // 85 // andhakAre mahAghore yo nyastaH san mahAmaNiH / prakAzayati sUyyAbhaH sa zreSThaH padmarAgakaH // 86 // padmakoSe tu yanyastaM vikAzayati tatkSaNAt / padmarAgavaro hyeSaH devAnAmapi durlabhaH // 87 // sarvAriSTa-prazamanAH sarvvasampatti-dAyakAH / catvArastu mayoddiSTA guNinazca yathottaram // 68 // yo maNidRzyate dUrAda jvaladagnisamacchabiH / vaMza - kAntiH sa vijJeyaH sarvvasampatti-dAyakaH // 88 // paJcasapta-nava viMzatiH rAga - sakalaH khalu (svarNa) vastraM / varjayeddamati vA karajAlaM uttarottara-mahAguNinaste // 100 // naulIrasaM dugdharasaM jalambA, ye raJjayanti dvizataM pramANam / te te yathA pUrvvamati prazastA: ; saubhAgya sampatti-vidhAna-dAyakAH // 1 // (16) lohitAmbaset (cvaset) iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarogunAphala-pramANantu dazasaptatriguJjakAn / padmarAgastu nayati yathApUrva mahAguNa: // 2 // kroSTukoNa phalAkArAn hAdazASTAdigujakAn / padmarAgastu naryAta yathApUvaM mahAguNa: * // 3 // vadarophala tulyo yaH sura dig-vasu-mAsakaH / dhAtrophalaJca viMzaca viMzati-yaSTa-mAsakaH // 4 // tathAkSophala tulyo yaH vahnipakSaka mAsakaH / tAmbulaphalamAno yazcatustri-dika-tolakaH // 5 // vilvo(mbo)phalasamAkAra-vasu-SaTdaza-tolakaH / ataHparaM pramANena mAnena ca na lakSya(bhyate // 6 // yadi lakSe(bhye)ta puNyena tadA sihimavApnuyAt / keciccAratarA: santi jAtyAnAM pratirUpakAH // 7 // vijAtayaH prayatnena viddhAstAn mUla(sa)mAharet (18) // 8 // kokanakAH (18) siNhldeshotth-muktmaaliiyaaH| zrIparNIkAzca sadRzA vijAtayaH padmarAgANAm // 8 // tuSopasajjAGgala(20)mAbhidhAnam, maNiH svabhAvAdapi tumbarutthaH / kAttithA siMhala-dezajAtam ; muktAbhidhAnaM nabhasaH svabhAvAt // 10 // zrIparNakaM dIpti-nirAkRtitvA, hijAti-liGgAzrayabheda eSaH // 11 // (18) -stAM nUnasamAharet iti (ka) pustaka pAThaH / (18) kAGgAnakA iti (ka) pustaka pAThaH / (20) tuSopamahaGgala- iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vajrAdiyuktiH / / tathAca, snehapradeho mRdutAlaghutvaM, vijAti-liGga khalu sArvajanyam / yaH zyAmikAM puSthati padmarAgo; yo vA tuSANAM iva cUrNa-madhyaH // 12 // sraha-pradigdho naca yo vibhAti, yo vA pramRjya(hyaM) prajahAti dIptam / AkrAnta mUlI ca tathAGga lobhyAm ; yaH kAlikAM pAkhaMgatA () vibharti // 13 // saMprApyatAM (21) copapathaM vahattam, vibharti yaH sarvaguNAmatIva / tulya pramANasya ca tulya jAte ; ryo vA gurutvena bhavenna tulyaH // 14 // prApyApi nAnAkaradezajAtam, jJAtvA vudho jAti guNena lakSet // 15 // apraNazyati sandehe zilAyAM parigharSayet / pRSTo yotyantazobhAvAn garimAnaM na muJcati // 16 // sanjeyaH zuddhajAtistu jJeyAzcAnye vijAtayaH / sva-jAtaka-saMmukhena vilikhehA parasparam // 17 // varSa vA kuruvindaM vA vimucyAnyonya kenacit / na zakyaM lekhanaM kattuM padmarAgendra-nolayoH // 18 // jAtasya sarve'pi maNena jAtu, vijAtayaH kAnti-samAna-varNAH / tathApi nAnA karaNArthamevam ; bheda-prakAraH paramaH pradiSTaH // 18 // (21) prApyacANopi iti (ka)-(ga) pustaka pAThaH
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataroguNopapannena sahAvaruddho, maNistvadhAryo viguNena jAtyam / sukhaM na kuryAt api kaustubhena (1); vidvAn vijAti vibhUyAt kadAcit (2) // 20 // caNDAla eko'pi yathA vijAtIn, sametya bhUrIn apahanti yatnAt / tathA maNIn bhUri guNopapatrAn / zaknoti vidrAvayitu vijAtam // 21 // atha vaccAdaunAM muulym| vAlArkAbhimukhaM kRtvA darpaNa dhArayet maNIn / tatra kAntivibhAgaNa chAyA bhAgaM vinirdizet // 22 // vajrasya yat taNDulasaMkhyayoktam, mUlyaM samunmApita gauravasya / tat padmarAgasya tuNAnvitasya ; syAnmASakAkhyA tulitasya mUlyam // 23 // yanmUlyaM padmarAgasya saguNasya prakIrtitam / tAvanmUlya tathA zuddhe kuruvinde vidhIyate (3) // 24 // saguNe kuruvinde ca yAvanmUlyaM prkiirtitm| tAvanmUlya-caturthAMzaM honaM syAhe sugandhike // 25 // (1) na kaustubhe nApi sahAvaruddham iti (ga) pustaka pAThaH / (2) vidvAn vijAtiM na bhyADu dhastaM iti (ka) pustaka pAThaH / (3 ( tathAzuddhaiH kuruvindaiH iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ panarAgayuktiH / yAvanmUlyaM samAkhyAtaM vaizyavarNe ca sUribhiH / tAvanmUlya caturthAMzaM hIyate zUdrajanmani // 26 // padmarAgaH paNaM yastu dhatte lAkSArasa-prabhaH / kArSApaNa-sahasrANi triMzanmUlya labheta saH // 27 // indragopaka saMkAzaH kaSatraya-to-maNiH / hAviMzatiM sahasrANAM tasya mUlya vinirdizet // 28 // ekononayate yastu javAkusuma-sabibhaH / kArSApaNa-sahasrANi tasya mUlya caturdaza // 28 // vAlAditya dyuti-nibhaM karSa yastu pratulyate / kArSApaNa-zatAnAntu mUlyaM sadbhiH prakIrtitam // 30 // yastu dADima-puSpAbhaH karSAIna tu sanmitaH / kArSApaNa zatAnAntu viMzati mUlyamAdizet // 31 // catvAro mASakA yastu rattotpala-dala-prabhaH / mUlya tasya vidhAtavyaM sUribhiH zata-paJcakam // 32 // himASako yastu guNaiH sarvaireva samanvitaH / tasya mUlya vidhAtavyaM dvizataM tattvavedibhiH // 33 // mASakaika-mito yastu padmarAgo guNAnvitaH / zataika-sammitaM vAcyaM mUlya ratna-vicakSaNaiH // 34 // ato'nyUna-pramANAstu(ntu) padmarAgA guNottarAH / varNa-diguNa mUlye na mUlya teSAM prakalpayet // 35 // kArSApaNa: samAkhyAtaH purANahaya-sammitaH / anye kusumbha-pAnIya-maJjiSThodaka-sannibhAH // 36 // kASAyA iti vikhyAtAH sphaTika-prabhavAcate / teSAM doSAn guNAn vApi padmarAga-vadAdizet // 37 // mUlyamalpantu vijJeyaM kAraNe'lpaphalantathA /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarobrahmakSatriya-vaizyAntyAzcatur3I ye prakIrtitAH // 38 // caturvidhai- patibhirdhAryAH sampatti hetve| ato'nyathAta: kuryAdrogazoka-bhayakSayam // 3 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau padmarAga-parIkSA // atha haurakaparIkSA * / gArar3e,hema-mAtaGga-saurASTrAH pauNDa-kAliGga-kauzalAH / vekhA(lvA) taTAH sa sauvIrA vajrasyASTau vihArakAH / 40 // AtAcA himazailajAH zazinibhA veNyAtaTIyA matAH, sauvora tu sitAna meghasadRzAstAmrAzca saurASTrajAH / kAliGgAH kanakAvadAtarucirAH pauta-prabhAH kauzale ; zyAmAH puNDrabhavA mataGgaviSaye nAtyanta-potaprabhA: // 41 // kRtayuge kaliyuge kozale vajra-sambhavaH himAlaye mataGgAdau tretAyAM kulizoGgavaH // 42 // pauNa ke ca surASTre ca hApare pari-sambhavaH / vairAgare ca sauvIra kalau hauraka-sambhavaH // 43 // pRthivyapo-viyattejo maruccaiveti paJcabhiH / paJcabhUtAtmakaM vajra tejasaM prAyaso bhavet // 44 // mahApurANaM svadanaM suzobhaM pArthivaM viduH / snigdhaM mRdu-ghanaM svacchamApyamAhuH paraM vudhAH // 45 // - * vajra ( hIraka )-vRttantu gAr3apurANa-vAmanapurANa bhAgavata-matsya purANa-rAjanighaNTabhAvaprakAzAdiSu drssttvym|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 vajrAdiyuktiH / / vimalaM zucitIkSNAgraM vaiyataM vacamucyate // sutIkSNaM dIptimat svacchaM taijasaM vacamucyate // 46 / laghutIkSNa: kharasparzo vAyavyaH parikathyate / brahma-kSatriya-viT-zUdrA bhedAste tu catubidhAH // 47 // khetA raktA tathA nIlA kRSNA chAyA caturvidhAH / brahma-kSatriya-viT-zUdra-jAtervajasya vikramAt // 48 // gArar3e,viprasya zaGkha kumudasphaTikAvadAtaH, syAtkSatriyasya zazavaja vilocanAbhaH / vaizyasya kAnta-kadalI-dalasabikAzaH ; zUdrasya dhauta-karavAla-samAnadauptiH // 4 // harita-sita-pIta-piGga-zyAmA-tAmrAH svabhAvatorucirAH / harivaruNa-zakra hutavaha-piTapati marutAM khakA varNAH // 50 // hau vacavarNI pRthivIpatInAm, sadbhiH pratiSThau natu sArvajanyau / yaH syAjjavAviTThama-bhaGgazoNo; . yo vA haridrA-rasasabikAzaH // 51 // IzatvAt sarvavarNAnAM guNavat sArvavarNikam / kAmato dhArayed rAjA natvanyonyaM kathaJcana // 52 // atha guNAH-[ gArar3e ] / , kovyaH pArkhAni dhArAzca SaDaSTau hAdazeti ca / uttuGga sama tIkSNAgrA vacasyAkarajA guNAH // 53 // SaTkoNakaM laghutvaJca samASTAdaza(la)tA tathA / tIkSNAgratA nirmalatva mete paJcaguNA matAH // 54 // __ . 13
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataropratyarthaM laghuvarNatazca guNavat pArveSu samyasthitam, rekhAvindukalaGga-kAkapadaka-trAsAdibhirvarjitam / loke'smin paramANumAtramapi yad vajra kvacid dRzyate ; tasmindevasamAzrayo hyavitathaM tIkSNAgradhAraM yadi // 55 // SaTkoTi-zuddhamamalaM sphaTatIkSNadhAram, varNAnvitaM laghusupArzva mapeta-doSam / indrAyudhAMza-visRti churitAntarIkSam ; evaMvidhaM bhuvi bhavet sulabhaM na vajram // 56 // prasute kANDasambhinnaM zakrAyudha-samAM zikhAm / atyanta laghutIkSNA tahaz2a' vajra-dhAraNam // 57 // viSNudharmottare,--(agnipurANe ca ) / ambhastarati yahaja abhedyaM vimalaJca yat / satkoNaM zakracApAbhaM laghucArkanibhaM zubham // tathA saMzuddha SaTkoNaM laghu bhArgava-nandana ! // 58 // prabhA ca zakacApAbhA yasyAkAbhimukhI bhavet / tahajaM dhArayedrAjA sarvAn jayati zAtravAn // 58 // tathA ca,yastu vAri-bhavo nAma durvApatra-jalacchaviH / suvarNamAtra tulayA (1) tahajra koTi-bhAjanam // 60 // U nibArayehajamadhaH sarpAnivArayet / rAtrI nivArayedbhUtAn horakasyaiva dhAraNAt // 61 // tIkSNAgraM vimalamapeta sarvadoSam, dhatte yaH prayatatanuH sadaiva vajram / (1) gaNayet iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ` ` vjraadi-yuktiH| vRddhistaM pratidinameti yAvadAyuH ; zrIsampaTyuta dhana-dhAnya-go-pazUnAm // 62 // vyAlavani-viSavyAghra taskarAdyabhayAni ca / dUrAdeva nivartante karmaNyAtharvaNAni ca // 63 // yattu sarvaguNairyukta vajra tarati bAriNi / ratnabarge samaste'pi tasya dhAraNamiSyate // 64 // yadyapi vizoNa-koTiH savindu-rekhAnvito vivarNo / tadapi ca dhanadhAnya-sutAn karoti sendrAyudho vajaH // 65 // saudAminI-visphUritAbhirAmam, rAjA yathoktaM kulizaM dadhAnaH / parAkramAkrAnta-para-pratApaH ; samastasAmanta-bhuvaM bhunakti // 66 // (iti gaarudd'e)| samastAM pRthivIM pAti pArthivasya vidhAraNAt / dRptilakSmIryazaH kIrtirAyurvajasya dhAraNAt // 67 // utsAhaH priyatuSTitva vipraNAzanameva ca / tathA sampattayaH sarvA vaiyete paridhArite (2) // 68 // pratApaH zauryamutsAhaH tejasasya vidhaarnnaat| ' yAnaM tapobhizca yadApnoti tadApna yAt // 68 // guNayuktasya vacasya viprajAtarvidhAraNAt / japaH parAkramastasya zatrunAzazca jAyate // 70 // guNavat-kSabajAtInAM vajra vasati ydgRhe| . kalAkuzalatAdravyaM prajJA kSemaM yazo mahat // 71 // guNinaH pariratnasya vaishyjaaterbidhaarnnaat| paropakAritA kSemaM dhana-dhAnya samRddhayaH // 72 // (2) paridhAraNAt iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarauguNayuktasya vajrasya zUdrajAtarvidhAraNAt / anyaccaturvidhaM vajra pravadanti purAtanAH // 73 / himakundendudhavalaM SaTkoNASTadalantathA / tIkSNaM vAribhavaM vajra ghanazabdeti kAntimat // 74 // andhakAra ca dIpyata tajjJepaM vajradhAraNam / guNADhyaM tIkSaNadhAraM yat sarpa-darpa-nivAraNam // 75 // tasya dhAraNato yena viSarogaH prazAmyati / sUryakoTi-pratIkAzaM candrakoTi-suzItalam / / 76 // andhakAra-haraM vajra vijJeyaM mahaduttamam / tasya dhAraNatoyena sarvarogaH prazAmyati // 77 // tapte dugdhe jale taile hate kSipto'pi yaH pri| zotatAM nAvahet (3) sadyaH saMjJeyaH suradurlabhaH // 78 // eSAmanyataraM labdhA nRpaH sukhamavApnuyAt / tattu tribhune nAsti yantra dhArayate nRpaH // 78 // atha dossaaH| malo vindustathA rekhA trAsaH kAkapadastathA / ete doSAH samAkhyAtA: paJcavajeSu kovidaH // 80 // male malinatA khyAtA vindau sarvArtha-nAzanam / rekhAyAM daMSTriNo bhautisvAse trAsa: kSayaH pade // 81 // male malinatA khyAtA rekhAyAM TraMSTriNo bhym| koNe vyAdhi bhayaM prokta madhye vyAdhi-bhayambhavet // 82 // doSeSu vindurAvata: parivartoM yadAkRtiH / caturddhavaM samAkhyAtA vindavo vajra-saMzritAH // 83 // (3) nAvayet iti (kha) pustaka paatthH|
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vjraadiyuktiH| vajro'tha vartulo vinduraavto madhya-vartalaH / / vacaH parivahu ... ... rakta eva yavAkRtiH // 84 // vindurAyurdhanaM hanyAt daavto vacamAdizet / parivarte bhaved vyAdhiryave tat phalamucyate // 85 // kheto raktastathA pota-zvetati yathA mataH / raktAvarNe yave khyAtaM gajAzvasya vinAzanam // 86 // yave pote kulasyAntaM dhanamAyuH site bhavet / evaM doSa-guNAH proktAH parivindorazeSataH // 87 // savyavanAH zubhA rekhA rAmavatrA bhyngkro| cheda dhAntikaro chedA rekhAzastra-bhayapradA // 8 // pakSahaya pradRzyAyA chedA sA prikiirtitaa| rekhA vandhu-vinAzAya jAyate vacasaMzrayA // 88 // savyA caivopasavyA ca chinA rekhorddha gAminI // savyA cAtmabhidA jeyA apasavyA dhanacchidA / 80 // UrdhvA cAsaMprahArAyacchinnA cchedAya vandhubhiH / aGkaH kAkapadAkAro dRzyate yaH padosthitaH // 11 // sa mRtyumAdizatyAhu:(yuH) dhanaM vA sakalaM haret / bhagnAgraM bhaGgadhAraca dalahonaJca vargalam // 12 // kAntihInaJca yahaja doSAya na guNAya tat / bhinna bhrAnti-karanyAsaH sanAsaM janayed dhra vam / api sarvaguNaiyaktaM na tAdRga dhArayaDudhaH // 13 // atha anyaanypi| ekamapi yasyasainyaM () zRGga vidalitamavalokyate vizIrNakhA / guNavadapi tatra dhAyeM vajra zreyo'rthibhirbhavane // 84 // (2) atra sainyaM ityadhika pAThaH (kha)-(ga) pustake'sti /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 yuktikalpatarausphaTitAgni vizIrNa zRGgadezam malavarNaiH pRSaterupetamadhyam / na hi vajabhRto'pi vajamAzu zriyamanyAzraya-nAzaM vidhate // 85 // yasyaikadeze kSatajAvabhAso yahA bhavelohitavarNa-citram / natantra kuryAt dhriyamANamAzu svacchandamRtyorapi jIvitAntam // 26 // prathamaM guNasampadAdyupetaM prativaddhaM yamupaiti yat sa doSam / sulabhAbharaNena tasya rAjJo guNa-hauno'pi maNinaM bhUSaNAya // 87 // yasya kSate bhavecchotho dAho vA jvara eva ca / tathA cimacimAyeta tahaja duSTamucyate // 18 // karkazaM guru yad vajra na taddhArayate nRpaH / trikoNaM kalaho yasmAccatuSkoNaM bhayAvaham // 22 // paJcakoNe bhavenmRtyuH SaTkoNaM zuddhamAdizet / dvidale kalaho nityaM tridale sukhanAzanam // 100 // catuSkoNe sukhAvAptiHzokazca paJcame dle| SaDdale rAjato bhotirmRtyuH saptadale tathA // aSTadalaM bhavecchuddhaM vajramityAha 'pAvakaH // 1 // vichAyaM vipadaM karoti malinaM dhatte zucaM karkazam , duHkhaM sneha-viliptamantakaraNaM zyAma(va)cchaviH kle zaktat / rekAkAka-padAGga-vindu sahitaM syAnmRtyave dehinAm ; vajra vajravicakSaNastu vibhRyAttasmAdicArya svayam // 2 // gurviNobhina dhartavyo yuvatIbhirayaM maNiH / jaThare vandhu-samparkAT garbhastAsAM hi zuSyati // 3 // ayasA padmarAgaNa tathA gomedakena c| vaidUryasphaTikAbhyAJca kAcairvA(zcA)pi pRthavidhaiH // 4 // pratirUpANi kurvanti vajrasya kuzalA narAH / parIkSA teSu kartavyA vidvadbhiH suparIkSakaiH // 5 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ haurkaadibhuulyyuktiH| kSArollekhana zANaistu (10) kApyaM teSAM parIkSaNam / kSArAgnerlepayebajra raudre caiva parIkSayet // 6 // katrimaM yAti vaivaNya svarUpaJcAbhidIpyate / kSIyate zANasaMsargAt (11) cUrNatAM yAti cUrNitam // 7 // tathA ca,pRthivyAM yAni ratnAni ye cAnye lohadhAtavaH / sarvANi vilikheddanaM tacca tena vilikhyate // 8 // gurutA sarvaratnAnAM gauravAdhAna-kAraNam / vajje tAn vaiparItyena sUrayaH paricakSate // 8 // na teSAM prativandhAnAM bhA bhavatyUddha gAminI / tiryak kSatatvAt keSAJcit kathaJcidapi dRzyate // 10 // tiryagAlikhyamAnAnAM sA pAvapi (12) hanyate // 11 // atha muulym| aSTAbhiH sarSapai gauraistaNDalaM parikalpayet / taNDulena tu vajrANAM dhAraNe mUlyamucyate // 12 // yadi vajramapeta sarva-doSaM, vibhRyAttaNDulaviMzatiM gurutve / maNi-zAstravido vadanti tasya dviguNaM rUpaka-lakSaNamagrAmUlyam // 13 // tribhAgahInAI-tadaIzeSaM trayodazaM triMzadato'IbhAgAH / azIti bhAgo'tha zatAMzabhAgaH sahasrabhAgo'lpasamAnayogaH // 14 // (10) zAlAbhiH iti (ka) pustaka pAThaH / (11) kSayate zANasaMharSAt iti (kha) pustaka paatthH| (12) sA pArzvaSu vihanyate iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 yuktikalpatarauyattaNDalaihradazabhiH kRtasya vajasya mUlya prathamaM prdissttm| dAbhyAM kramAddhAnimupAgatasya tvekAvasAnasya vinizcayo'yam // 15 // anenApi hi (13) doSeNa lakSyAlakSyeNa dUSitam / khamUlyAddazamaM bhAgaM vajaM labhati mAnavaH // 16 // prakaTAnekadoSasya khalpasya mahato'pi vaa| khamUlyAcchatazo bhAga vajasya na vidhIyate // 17 // yamma lyaM brAhmaNe prokta pAdona(14)mapi vaahuje| anenaiva krameNeva maNi-mUlya vidhIyate // 18 // caturvidhamidaM vajra yaduktaM jAti-bhedataH / caturvidhai naeNpatibhirdhAya'mANAdanukramAt // ato'nyathAtiM kuryAt rogazoka-mayaGkarAn // 18 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau horaka-yukti: (priikssaa)| atha vidruma parIkSA-[pravAla parokSA] / kheta-sAgaramadhye tu jAyate vallarI tu yaa| viTThamA nAma ratnAkhyA durlabhA vajrarupiNI // 20 // pASANa-prabhajatyeSA prayatnAt kathitA sto| vidrumaM nAma tadranamAmananti manISiNaH / brahmAdi-jAtibhedena taccaturvidhamucyate // 21 // (13) azvanAmapi doSeNa iti (ka) pustaka pAThaH / (14) pAdanAnena iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAlayuktiH / 105 aruNaM zazaratAkhya komalaM nigdhamevaca / pravAlaM viprajAti: syAt sukhavedhyaM manoramam // 22 // javAvadhUkasindUraM dADimI-kusuma-prabham / kaThinaM durbedhyamasnigdhaM kSatrajAtiM taducyate // 23 // palAzakusumAbhAsaM tathApATala-sabibham / vezyajAtibhavet snigdha varNAvya mandakAntimat // 24 // raktotpaladalAkAraM kaThinaM na ciradyutiH / vidrumaM zUdrajAtiH syAd vAyu-bedyaM tathaiva ca // 25 // raktatA snigdhatA dAyaM ciradyuti-suvarNatA / pravAlAnAM guNAH proktA: dhanadhAnya-karA: parA: // 26 // himAdrau yattu saMjAtaM tadraktamatiniSThuram / tatra lipto bhavenimba-kalko'ti madhuraH sthira:(taH) // 27 // tasya dhAraNa-mAtreNa viSavegaH prshaamyti| vivarNatA tu kharatA pravAle dUSaNaddayam // 28 // rekhA kAkapadau vinduryathA vajeSu dossvtr(ht)| tathA pravAle sarvatra vajanIyaM vicakSaNaiH // 28 // rekhA hanyAd yazolakSmImAvartaH kulanAzanaH / paTTalo rogavat khyAto vindurdhana-vinAzaktat // 30 // vAsaH sacanayecAsaM nIlikA mRtyu-kAriNo / mUlyaM zuddha-pravAlasya raupyahiguNamucyate // 31 // dhAraNe'syApi niyamo jAti-bhedena pUrvavat // 32 // tathAhi, virUpa-jAtiM viSamaM vivarNam, khara-pravAlaM pravahanti ye ye /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarote mRtyumevAtmani vai vahanti satyaM vadatyeSa yato munIndraH * // 33 // iti zrIbhojarAjauye yuktikalpatarau pravAla parIkSA // atha gomeda priikssaa| himAlaye vA sindhau vA gomeda-maNisambhavaH / khaccha kAntirgaruH snigdho varNAvyo dIptimAnapi // 34 // valakSaH piJjaro dhanyaH 'gomeda' iti kIrtitaH / catur3I jAti-bhedastu gomede'pi prakAzyate // 35 // brAhmaNa: zuklavarNaH syAt kSatriyo rakta ucyate / Apoto vaizyajAtistu zUdrastvAnaula ucyate // 36 // chAyA caturvidhA zvetA raktA potA'sitA tathA // 37 / guruH prabhAbyaH sitavarNarUpaH snigdho mRdurvAti mahApurANaH / svacchastu gomedamaNi to'yaM karoti lakSmI dhanadhAnya-vRddhim // 38 // laghurvirUpo'ti kharo'nyamAnaH, nehopalipto malina: sva(kha)ro'pi / karoti gomeda-maNivinAzam ; sampattibhogA'khila (vala) vIryarAzaH // 38 // ye doSA horake jJeyAste gomedamaNAvapi / parIkSA vahnita:kAyA zANe vA ratnakovidaH / sphaTike naiva kurvanti gomeda pratirUpiNam // 40 // * panyatsarva masti zukranIti, rAjanirghaNTa, garuDapurANa, vRhatsaMhitAdiSvapi tato'nu, sndheym|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktAyuktiH / zuddhasya gomeda maNestu mUlyaM, suvarNato guNamAhureke / anye tathA vidrumatulya-mUlyaM ; tathApare cAmaratulyamAhuH // 41 // caturvvidhAnAmeSAntu dhAraNe parisammatam // 41 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau gomeda parIkSA // atha muktA parIkSA | 9 dipendra jImUtavarAhazaGa, matsyAhi zaktyudbhava veNujAni / muktAkalAni prathitAni loke ; teSAntu zaktya udbhavameva bhuri * // 43 // vedhyantu zaktya udbhavameva teSAM zeSAnyavedhyAni vadanti tajjJAH / mataGgajA ye tu vizuddhavaMzyA ; stemauktikAnAM prabhavAH pradiSTAH // 44 // utpadyate mauktikameSu vRttam, pItavarNaM prabhayA vihInam // 45 // vakSye gajaparIkSAyAM gajajAtircaturvvidhA / mauktikaM teSu jAtaM hi caturvidhamudIryyate // 46 // brAhmaNaM potazuklantu kSatriyaM potaraktakam / * 107 potazyAmantu vaizyaH syAt zUdraM syAt potanolakam // 47 // kAmboja-kumbhasambhUtaM dhAtrIphalanibhaM guru / atipijJjarasacchAyaM mauktikaM mandadIdhiti // 48 // dhArAdhareSu jAyeta mauktikaM jala- vindubhiH / durlabhantanmanuSyANAM devaistat kriyate'mbarAt // 48 // kukkuTANDasamaM vRtta mauktikaM nivir3a guru | ghanajaM bhAnusaMkAzaM devayogyamamAnuSam // 50 // 'svAtyamba zukti kUhare patadevamuktA, mukta va paGkajadale narajaH kiJcit" // iti kavayaH /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 yuktikalpatarautathAhi, gArur3e,- - nAbhyeti megha-prabhavaM dharitrI viyadtaM tahivudhA haranti / aciprabhAnAvRta-digvibhAga mAdityavaddaHkhavibhAvya vimbam // 51 // tejastiraskRtya hutAsanendu, nakSatratArAgraha-sambhavaJca / divA yathA dIptikaraM tathaiva ; tamo'bagAr3hASvapi tannizAsu // 52 // vicitraratnadyuti-cAratoya-catuH samudrA bhavanAbhirAmAH / mUlyaM navAsyAditinizcayo me ; kRtsnA mahau tasya suvarNa-pUrNA // 53 // hono'pi yastallabhate kathaJcidipAka yogAnmahataH zubhasya / sapanahonaH pRthivIM samayAM bhunakti tattiSThati yAvadeva // 54 // na kevalantacchubhakkanRpasya bhAgyaiH prajAnAmapi janma tasya / tadayojanAnAM parita: zatasya sarvAnanan vimukho karoti // 55 // jalajyotirmarujjAnAM meghAnAntrividhambhavet / jalAdhike'dhikaM svacchaM komalaM gurukAntimat // 56 // jyotiSa kAntimaittaM dunirIkSya raviprabham / kAntimat komalaM vRtta mArutaM vimalaM laghu // 57 // gArur3e, varAhadaMSTrA prabhavaM variSTham, * tasyaiva daMSyAkura-tulya vrnnm| kvacit kathaJcit sa bhuvaH pradeze ; prajAyate zUkaravaddiziSTaH // 58 // brahmAdi jAtibhedena varAho'pi caturvidhaH / teSu jAtA bhavenma klA samAsena caturvidhA // 58 // vrAhmaNaH zukravarNastu zUdramante ca lakSyate / kSatriyo raktavarNastu sparza karkaza eva ca // 60 // * 'daSTAmUle zazikAnti-saprabha vaha guNaJca vArAham / iti vRhatsaMhitAyAm /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktAyuktiH / vaizyaH syAt zukla-potastu komala: kola - sannibhaH / zUdraH syAt zuklanIlastu karkazaH zyAma eva ca // 61 // tathA ca, - 'kolajaM kolasadRzaM taddaMSTrA sadRzacchaviH / alabhyaM manujeramyaM mauktikaM puNyavarjitaiH // 62 // ye kambavaH zArGga mukhAvamarSa pItasya zaGkha- pravarasya gotre / syAnmauktikAnAmiha teSu janma tallakSaNaM sampratikIrttayAmaH // 63 // svayoni madhyacchavi-tulyavarNaM zaGkhAddRhatkolaphalapramANam // 64 // tathAca,-- varSopala samaM dopyA pAJcajanya-kulodbhavam // kapotANDa-pramANaM tat zratikAnti- manoharam // 65 // azvinyAdika nakSatre ye jAtAH kambavaH zubhAH / mauktikaM teSu jAtaM hi saptaviMzati-bhedabhAk // 66 // zuklAzuklAH pItaraktA nIlAlohita-pinjarAH / AkarvvarAH pATalAzca navavarNaH prakIrttitAH // 67 // mahanmadhya laghUnmAnaiH saptaviMzatidhA mavet / kramatasteSu vijJeyaM nakSatreSu manISibhiH // 68 // pAThIna pRSThasya samAnavarNa maunAt suvRttaM laghu nAtisUkSmam / utpadyate vAricarAnaneSu mInAzvate madhyacarAH payodheH // 68 // tallakSaNaM yathA, - 108 - guJjAphalakAya - sthaulya moktikaM timijaM laghu *1 pATalApuSpa-saMkAzaM alpakAnti suvarttulam // 70 // vAtapitta- -kaphahanda- sannipAta- prabhedataH / sapta prakRtayo mInA saptadhA tena mauktikam // 71 // "timijaM matsvAkSinibhaM vRhatpavitra' vhugunnnyc"| iti varAhamihirIMya |
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. yuktikalpatarolaghiSThamaruNaM vAtA dApotaM mRdupittataH / zukla gurukaphodrekAhAtapittAnmadurlaghuH // 72 // vAtaznemabhavaM sthUlaM pittazleSajamacchakam / sarvaliGgaprayogena sAbipAtikamucyate // 73 // ekajAH zubhadAH proktA stathA vai sAbipAtikAH // 74 // phaNi-muktArUpam,bhaujaGgamaM nola vizuddhavarNaM sarvabhavet projjvalavarNazobham / nitAntadhauta-pratikalpAmAnaM nistriMzadhArA samavarNa-zobham // 75 // bhujaGgamAste viSavega TaptAH, zrIvAsukeveza-bhavAH pRthivyAm / kvacitkadAcit khalu puNyadeze ; tiSThanti te pazyati tAn manuSyaH // 76 // tallakSaNamucyate,phaNija vartulaM ramyaM naulacchAyaM mahAdyutim / puNyahInA na pazyanti vAsukeH kula-sambhavam // 77 // zRgAla-kolAmala-kolaguJjA-phalapramANAstu caturvidhAsta / syurbrahma-vAhUdbhava-vaizyazUTra-sapeSu jAtA: pravarAstu sarve // 78 // phalaM yathA, prApyApi ratnAni dhanaM zriyambA, rAjazriyambA mahatI dUrApAm / tejonvitAH puNya kRto bhavanti ; muktAphalasyAsya bidhAraNena / 78 // jijJAsayAratna-vinithayajJaiH, zubha muharte prayataiH prytnaat|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktAyuktiH / rakSAvidhAnaM sumahaduvidhAya ; hamapaviSTaM kriyate yadA tat // 80 // tadA mahaddandubhi- tUghoSaH ghanairghanairAdriyate'ntarokSam // 81 // na taM bhujaGgA na tu jAtudhAnA, na rAkSasA nApi ca duSTa lokAH / hiMsanti yasyAhi ziraH samutthaM; muktAphalaM tiSThati koSamadhye // 82 // bhekAdiSvapi jAyante maNyo ye kvacit kvacit / bhaujaGgama maNestulyAste vijJeyA vudhottamaiH // 83 // nakSatramAleva divo vizIrNA, dantAvalI tasya mahAsurasya / vicitra rUpeSu vicitra-varNA ; payaH supatyuH payasAM papAta // 84 // sampUrNa-candrAMzu kalApakAnte, maNi pravekasya mahAguNasya / tacchuktimatsu sthitimApavauja, - mAsan purApyanya bhavAni yAni // 85 // yasmin pradeze'mbunidhau papAta, sucArumuktAmaNiratnavIjam / tasmin payastoyadharAbako zaktI sthitaM mauktikatAmavApa // 86 // saiMhalika pAralaukika saurASTrika tAmtraparNi pArasavAH / kauvera-pANDya-vATaka - hamA ityAkarA hyaSTau // 87 // ; svAtyAM sthite ravau meghairye muktA jalavindavaH / zIrNAH zaktiSu jAyante tairmuktA nirmUla-tviSaH // 88 // sthUlA madhyAstathA sUkSmA vindumAnAnusArataH / 111
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 yuktikalpataro susnigdha' madhuracchAyaM mauktikaM siMhalodbhavam // 86 // pAralaukikasambhUtaM mauktikaM nivir3a guru / prAyaH sazarkaraM jJeyaM viSamaM sArvavarNikam (1) // 80 // saurASTrakabhavaM sthalaM vRtta N svacchaM sitaM ghanam / tAmmraparNabhavaM tAmraM pautaM pArasavodbhavam // 81 // ISatzyAmaJca rukSaJca kauverodbhava mauktikam / pANNAdezodbhavaM pANDa sitaM rukSaM virATajam // 82 // rukSmiNyAkhyAtu yA zaktistatprasUtiH sudurlabhA / tatra jAtaM sitaM svacchaM jAtIphalasamaM bhavet // 83 // sararasi ramyaM nirdoSaM yadilabhyate / amUlyaM taddinirdiSTaM' ratna-lakSaNa kovidaiH // durlabhaM nRpayogya' syAdalpabhAgyairna labhyate // 84 // anyastvAha, - sarvasya tasyAkarajAvizeSAt, rUpapramANe ca yathaiva vidvAn / na hi vyavasthAsti guNAguNeSu ; sarvvatra sarvvAkRtayo bhavanti // 85 // brahmAdi jAti-bhedena zaktayopi caturvidhAH / tAsu sarvAsu jAtaM hi mauktikaM syAccaturvidham // 86 // brAhmaNastu sita: svaccho guruH zuklaH prabhAnvitaH / AraktaH kSatriyaH sthUlastathAruNa-vibhAnvitaH // 87 // vaizyastvApItavarNo'pi snigdhaH zvetaH prabhAnvitaH // ! zUdraH zaklabapuH sUkSma tathA sthUlo'sitadyutiH // 88 // ( 1 ) iti zlokAIM (ga) pustake'dhikamivAbhAti /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 muktaayuktiH| varSopalAnAM samavarNazobham, tvaksAra parvaprabhavaM pradiSTam / te veNavo divyajanopabhogye ; sthAne prarohanti na sArvajanye // 88 // [atha veNujamuktA lakSaNArambhaH ] / vaMzajaM zazisaMkAzaM kakkolaphalamAIkam / prApyate vahubhiH puNyaistadrakSyaM vedamanyataH // 10 // paJcabhUtasamudrekAiMze paJcavidha bhvet|| muktAH paJcavidhAstAsAM yathA lakSaNamucyate // 1 // pArthivI guruvatsA ca taijaso tejasA lghuH| vAyavI ca mRduH sthUlA gAganI komalA laghaH // 2 // prApyAH snigdhAH bhRzaM zullAH paJcaitAH pravarA matAH / AsAM dhAraNamAtreNa vyAdhiH ko'pi na jAyate // 3 // evamanyatrApi,gajAhi kolamatyAnAM zaurSe muktAphalodbhavaH / tvaksAra zukti-zakAnAM garbhe muktAphalodbhavaH // 12 // dhArAdhareSu jAyeta mauktikaM jalavindubhiH / jaumUte zucirUpaJca gaje pATalabhAvaram // 5 // matsye khetaJca nistejaH phaNIndre naulabhAsvaram / haricchataM tathA vaMze pautakhe tacca zUkare // 6 // zaGkhazuktyadbhavaM khetaM muktAratnamanuttamam / catuhI mauktike chAyA potA ca madhurA sitA // 7 // naulA caiva samAkhyAtA 'ratna-tattva parIkSakaH' / potA lakSmIpradA cchAyA madhurA vuddhivhinii||8|| zuklA yazaskarI cchAyA naulA saubhaagy-daayinii| 15
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 yuktikalpatarosita cchAyA bhavevipraH kSatriyazcAkarazmimAn / potacchAyA bhaveddezyaH zUdraH kRSNarucirmataH // 8 // - atha guNAH / [mAtsye] / sutArazca suvRttaJca svacchaJca nirmlntthaa| ghanaM nigdhaJca sacchAyaM tathA'sphaTitameva ca / aSTau guNAH samAkhyAtA mauktikAnAmazeSataH // 10 // tadyathA,tArakAdyutisaMkAzaM sutAramiti gadyate / sarvato vartulaM yacca suvRtta tabigadyate // // 11 // svacchaM doSavinirmuktaM nirmalaM malavajitam / gurutvaM tulane yasya tadghanaM mauktikaM varam // 12 // nehenaiva vilipta yat tat snigdhamiti gdyte| chAyA samanvitaM yacca su(sa)cchAyaM tnigdyte| vraNarekhAvihInaM yat tatsvAdasphuTitaM zubham // 13 // bhrAjiSNu komalaM kAntaM manonaM sphuratIva ca / sravatIva ca sattvAni tanmahAratna saMjitam // 14 // khetakAca samAkAraM zubhrAMzu zatayojitam / RSarAja(1) praticchAyaM mauktikaM devabhUSaNam / 15 gArar3e,-* tvaksAra nAgendra-timi-prasUtam, yacchalajaM yacca varAha jAtam / (1) zazirAja iti (ga) pustaka pAThaH / / - * anyat savvaM zukranIti-vRhatsaMhitA-matsyapurANa-mAnasollAsAdiSu anusandha yan /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktAdoSayuktiH / 16 // prAyo vimuktAni bhavanti mAsA ( : ) ; zastAni mAGgalya tayA tathApi // pramANavagauravarazmiyukta sitaM suvRttaM samasUkSmarandhram / akreturapyA vahati pramodaM yanmauktikaM tadguNavatpradiSTam // 17 // evaM samastena guNodayena yanmauktikaM yogamupAgataM syAt na tasya bharttAramanarthajAta eko'pi doSaH samupaiti sadya: // 18 // evaM sarvvaguNopetaM mauktikaM yena dhAryyate / tasyAyuvvaIte lakSmIH sarvvapApaM praNazyati // 18 // guNavadguru yadde he mauktikaikaM hi tiSThati / caJcalApi sthirA bhUtvA kamalA tatra tiSThati // 20 // atha doSAH / yathA. // catvAraHsyurmahAdoSAH SaNmadhyAzca prakIrttitAH 1 evaM daza samAkhyAtAsteSAM vacyAmi lakSaNam // 21 // yatrekadeze saMlagnaH zuktikhaNDo vibhAvyate / zaktilagnaH samAkhyAtaH sa doSaH kuSThakArakaH // 22 // mona - locana-saMkAzo dRzyate mauktike tu yaH / matsyAkSaH sa tu doSaH syAt puttranAzakaro dhruvam // 23 // dIptihonaM gatacchAyaM jaraThaM tadvidurbudhAH / tasmin saMdhArite mRtyurjAyate nAtra saMzayaH // 24 // mauktikaM bidrumacchAyamatiraktaM vidurbudhAH / dAridrAjanakaM yasmAttasmAttatparivarjayet // 25 // uparyupari tiSThanti valayo yatra mauktike / trivRtta' nAma tasyoktaM saubhAgya-kSayakArakam // 26 // 115
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikapataromahattaM mauktikaM yacca cipiTaM tabigadyate / mauktikaM dhriyate yena tasyA kauti bhavet sadA // 27 // trikoNaM trAsamAkhyAtaM saubhAmya-kSayakArakam / do yattat kRzaM proktaM prajJAvidhvaMsa-kArakam // 28 // nirbhagnamekatoyacca kaza-pAca taducyate / sadoSaM mauktikaM nindya nirudyogakaraM hi tat / 28 // pravRttaM pir3a kopetaM sarvasampatti-hArakam / yasmin kRtrimasandehaH kvacidbhavati mauktike // 30 // uSNa salavaNe snehe nizAM thaasyejjle| bohibhirmadanIyaM vA zuSkavastropaveSTitam // yattu nAyAti vaivaNyaM vijeyaM tadakvavimam // 31 // tathAhi,kSipehomUtrabhANDe tu lavaNa-kSArasaMyute / khedayeddaGginA vApi zuSkavastreNa veSTayet // 32 // hasta mauktikamAdAya vriihibhicopghrssyet| kRtrimaM bhaGgamApnoti mahajaJcAti dIpyate // 33 // kRtvA pacet supihite zubhadAra * bhANDe, muktAphalaM nihita nUtanazakti-kANDam / sphoTantathA praNidadhIta tatazca bhANDAt ; saMsthApya dhAnyanicaye ca tamekamAsam // 34 // pAdAya tatsakalameva tato'va(1)bhANDam, jambIrajAtarasa-yojanayA vipakvam / (1) tato'nyabhANDam iti (ga) pustaka paatthH| * dAra ityaussdhivishessH| athavA 'dAru' ipti pATha dauryate iti nyutyasyA kASThamayaM pAvam iti|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 muktaadimuulvyuktiH| dRSTaM tato mRdu tanUkatapiNDamUleH ; kuyyAd yathecchamiha mauktikamAzuvidham // 35 // mRliptamatsya puTamadhyagatantukatvA, pazcAt pacettanu tatazca vitAnapatyA / dugdhe tataH payasi tadvipacet sudhAyAm ; pakkaM tato'pi payasA zucicikkaNana // 36 // zuddhaM tato vimalabastra-vighaSNana syAnmauktikaM vimalasadguNakAntiyuktam // 37 // atha muulym| paJcabhirmASako jJeyo gujAbhirmASakaistathA / caturbhiH zANamAkhyAtaM mASakarmANivedibhiH // 38 // ekasya zakti prabhavasya zuddha muktAmaNe: zANakasammitasya / mUlya sahasrANi kapardakAni tribhiH zatairabhyadhikAni paJca // 38 // yanmASakAIna tato vihInaM catuHsahasraM labhate'sya mUlyam / yanmASakAM strIn vibhyAgurutve he tasya mUlya paramampradiSTam // 40 // adhika hau vahato'sya mUlya, tribhiH zatairabhyadhikaM sahasram / himASakonmApita gauravasya ; zatAni cASTau kathitAni mUlyam // 41 // ahAdhikamASaka sammitasya, sapaJcaviMzaM tritayaM zatAnAm / SaDmASakonmApita mAnamakaM ; tasyAdhikaM viMzatibhiH zataM syAt // 42 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 yuktikalpataroguJjAzca SaD dhArayataH zate he, mUlya paraM tasya vadanti tajjJAH / guJjAzcatasro vidhRtaM zatAr3AdaI labhetApyadhikaM trimi // 43 // ataHparaM syAvaraNa-pramANaM, saMkhyAvinirdeza vinizcayoktiH / trayodazAnAM dharaNe dhRtAnAM; hikketi nAma pravadanti tajjJAH // 4 // adhyarSamAtraJca zataM kRtaM syAt, mUlya guNaistasya smnvitsy| yadi Sor3azabhirbhavet sampa NeM ; dharaNaM tat pravadanti dArvikAkhyam // 45 // adhikaM dazabhiH zataJca mUlya, samavApnotyapi vAlizasya hastAt / yadi viMzatibhirbhavet supUNaM ; dharaNaM mauktika vadanti tajjJAH // 46 // navasaptatimAna yAt svamUlya, yadi na syAt guNayuktito vihInam // 47 // triMzatA dharaNaM pUrNa zikyeti parikIrtyate / catvAriMzatyaraM tasya mUlyameSa vinizcayaH // 48 // catvAriMzadbhavet zikyA triMzanmUlya labheta sA / paJcAzattu bhavet somastastha mUlyantu viMzatiH // 48 // SaSThinikarazIrSa syAt tasya mUlya caturdaza / azautirnavatizceti-kupyati parikalpAte // 50 // ekAdaza syunaMvaca tayomUlyamanukramAt /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktAdimUSyayuktiH / zatamacAdhikaM he ca cUrNo'yaM parikIrttitaH // sapta-paJca-trayazcaiva teSAM mUlyamanukramAt // 51 // zANAtparaM mASakamekamekaM yAvaddhivarDeta guNairapIdam / mUlyena tAvat dviguNena yogya mApnotya'nAvRSTihate'pi deze // 52 // sUkSmAtisUkSmottamamadhyamAnAM, yanmoktikAnAmiha mUlyamuktam / tajjAtimAttreNa na jAtu kAyyaM ; guNairahInasya hi tatpradiSTam // 3 // yattu candrAMza - saMkAzamoSaddimbaphalAkRti / svamUlyAt saptamaM bhAgamavRttatvAnnabheta tat // 54 // potakasya bhavedarddamavRttasya tribhAgataH / viSamavyastajAtInAM SaDbhAgaM mUlyamAdizet // 55 // arddharUpANi sasphoTAt paGkacUrNAni yAni ca / asArANi ca yAni syuH karakAkAravanti ca // 56 // ekadezaprabhAvati sakalAzleSitAni ca / yAni cAtakavarNAni kAMsyavarNAni yAni ca // 57 // maunanetra - savarNAni granthibhiH saMvRtAni ca / sadoSAni ca yAni syusteSAM mUlyaM padAMzikam // 58 // anyatra tu,-~~ saJcAlo procyate guSnA sA tisro rUpakambhavet / rUpakairdazabhiH proktaH kalaSjo nAmanAmataH // 58 // kalajJjanAmakaM dravyaM ekadeze nidhApayet / anyato jalavindustu tolanAthaM vinikSipet // 60 // catvAri trINi yugmaM vA tathaikaM bahu vA sthitam / samaM kalajjamAnena tulAmAnAdataH kramAt // 61 // 118
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataronavamAtpaJcamaM yAvat kalaona samaM yadA * | tatkramAduttamaM jeyaM moktika ratna-vedibhiH // 62 // caturdazAkSAmArabhya dazasaMkhyA-vidhi kramAt / kalaJjasya samAnaM vA (3) mauktikaM madhyamaM viduH // 63 // Arabhya viMzatitamAt kramAtyaJcadazAvadhi / laGghayAstAH kathitA muktA mUlyaJca tadanukramAt // 64 // kalaJjayamAnena yadyekaM mauktikambhavet / na dhArya naranAthaistu deva-yogyamamAnuSam // 65 // ityaM vicArya yo muktAM paridhatte narAdhipaH / tasyAyuzca yazo vIrya viparautamato'nyathA // 66 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau muktAparIkSA // atha vaidarya parIkSA kalpAntakAla kSubhitAmbarAzi, nirhAdakalpA ditijasya nAdam / vaidUryamutpabamanekavarNaM ; zobhAbhirAmaM dyutivarNa-vIjam // 67 // avidUra vidUrasya (4) giraruttaGga-rodhasaH / kAmabhUtika-saumAna-manu tasyAkaro'bhavat + :: 68 // (3) samAnatvAt iti (kha) pustakapAThaH / (4) avidUre vaidUryasya iti (ga) pustaka pAThaH / * navamAt paJcamaM yAvat-ityArabhya madhyamamvidurityanta zlokahayaM (ka) pustaka'dhika dRshyte| ___ + kAmabhUtikasImAnaM iti pAThamanAdRtya 'kAkatAlIyasImAnte manaunAmAkarau'bhavat' ityevaM vRddhabacanamityuttAmallinAthana kumArasambhava TaukAyAntadavAdi /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidUryayuktiH / 121 tasya nAda-samutthatvAdAkaraH sumahAguNaH / abhUdutta()rito loke lokatraya-vibhUSaNaH // 6 // tasyaiva dAnava-pate ninadAnurUpaH, prAhaTa payoda-varadarzita-cArarUpAH / vaidUryaratnamaNayo vivighAvabhAsAH ; tasmAt sphuliGga-nivahA iva sambabhUvuH // 70 // . padmarAgamupAdAya maNi-varNA hi ye kssitii| sarvIstAn varNa-zobhAbhi vaidUryamanugacchati // 71 // teSAM pradhAnaM zikhikaNTha-naulam, yahA bhaveddeNu-dala-prakAzam / cASAgrapakSa-pratimazriyo ye ; na te prazastA maNi-zAstravidbhiH // 72 // tathA ca,sitaJca dhUbhra-saGkAzamoSatkaNanibhambhavet / vaidUrya nAma tadratnaM ratnavidbhirudAhRtam // 73 // brahma-kSaciya-viTa-zUdrajAti-bhedAccaturvidham / sitanaulo bhavevipraH sitaratAstu vAhujaH / pItAnilastu vaizyaH syAbola eva hi zUTrakaH // 74 // __ atha guNAH / mArjAra-nayana-prakhya rasona-pratimaM hi vA / kalilaM nirmalaM vyaGgaM vaidUrya devabhUSaNam // 75 // sutAraM dhana-matyacchaM kalilaM vyaGgameva ca / vaiyANAM samAkhyAtA ete paJca mahAguNAH // 76 // tayathA,uhiraniva dIptiM yo'sau sutAra iti gadyate // 7 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataropramANatAlpaM guruyad ghanamityabhidhIyate // 78 // kalaGgAdi-vihInantadatyacchamiti kortitam / brahma-zUdraM kalAkArazcaJcalo yatradRzyate // 78 // kalilaM nAmatadrAjJaH sarva-sampatti-kArakam / vizliSTAGgantu vaidUrya vyaGgamityabhidhIyate // 80 // guNavAn vaidUrya-maNiryojayati svAminaM varabhA(bho)gyaiH / dodhairyukto doSaistasmAd yatnAt parIkSeta / 81 // karkaraM karkazambAsa: kalako deha ityapi / ete paJca mahAdoSA vaidUryANAmudIritAH // 82 // zarkarAyuktamiva yat pratibhAti ca karkaram / sparze'pi ca yattajjJeyaM karkazaM vadhunAzanam // 83 // bhinna cAnti-karastrAsaH sa kuryAt kulaM-saMkSayam / viruddha-varNo yasyAjhe kalaGgaH kSaya-kArakaH // 84 // maladigdha ivAbhAti deho deha-vinAzanaH // 85 // jayati yadi suvarNa tyAgahInaM yadA vA, vahuvidha-maNidhArI bhUpatirvA yatirvA / dadhadapi dhRtadoSaM jAtu vaidUryaratnam ; pratizata-phalarUpa pAtameSya(dhya)tyavazyam // 86 // girikAca-zizupAlau kAca-sphaTikAzca bhUminirbhivAH / vaidUrya-maNerete vijAtayaH sanibhAH santi // 87 // likhyAbhAvAt kAcaM ldhubhaavaacchshupaalkmbidyaat| girikAcamadIptitvAt sphaTikaM varNojjvalatvena // 88 // jAtyasya varNasya maNernajAtu vijAtayaH santi samAnavAH / tathApi nAnAkaraNArthamevaM bhedaprakAraH paramaH pradiSTaH // 8 // sukhopalakSyazca sadA vicAryo hyayaM prabhedo viduSA nareNa /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 indranaulayuktiH / meha-prabhedo laghutA mRdutvaM vijAti-liGga khalu sarvajanyam // 10 // yadindranIlasya mahAguNasya suvarNa-saMkhyAkalitasya mUlyam / tadeva vaidUryamaNe: pradiSTaM palahayonmApita-gauravasya // 81 // kuzalAkuzalaiH prayujyamAnAH, prativaddhAH pratisakriyA prayogaiH / guNadoSa-samudbhavaM labhante ; maNayo'rthAntaramUlyameva bhivAH // 12 // kramazaH samatIta-vartamAnAH, prativaddhA maNivandhakena yatnAt * / yadi nAma bhavanti doSa honA ; maNayaH SaDguNamApna vanti mUlyam // 83 // pAkarAn samatotAnAM uddhstiir-snnidhau| mUlyametanmaNonAntu na sarvatra mahItale // 84 // iti zrIbhojarAjIye yutikalpatarau baidUryaparIkSA // atha indrnaulpriikssaa| tathA ca gArar3e,- [AkaraH ] / tatraiva siMhalavadhU-karapallavAgravyAlanavAlalavanI-kusuma-pravAle / deza papAta ditijasya nitAntakAntam ; protphullanauraja-samadyuti netrayugmam // 85 // * anyatsarvaM gArur3e visaptatitamAdhyAya'nusandhe yam /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 yuktikalpatarotatpratyayAdubhaya-zobhana-vIcibhAsA, vistAriNI jalanidherupakacchabhUmiH / proziva ketakavana-prativaddha-lekhA ; sAndrendranIlamaNi-ratna-vatI vibhAti // 86 // tatrAsitAna-halabhRhasanAsibhRGgazAyudhAbha-harakaNTha-kalAya-puSpaiH / zaktataraizca kusumaigirikarNikAyAstasmin bhavanti maNayaH sadRzAvabhAsaH // 87 // anye prasavapayasaH payasAM nidhAturambulviSaH shikhignn-prtimaastthaa'nye|' nolaurasaprabhA (1) vuhudabhAzca kecit ; kecittathA samada(2)kokilakaNTha-bhAsaH // 18 // eka prakArA(3)bispaSTa-varNazobhAvabhAsinaH / jAyante maNayastasmin indranIlA mahAguNAH // 8 // zvetanIlaM raktanaulaM potanaulamathApi vaa| kRSNanaulaM tathA jJeyaM brAhmaNAdi krameNa tu // chAyA caturvidhA tasya zRNu vakSyAmi lakSaNam // 10 // sitacchAyo bhaved viprastAmrazchAyastu kSatriyaH / pItacchAyastu vaizyaH syAhaSalaH kRSNa-dIdhitiH // 1 // tathA ca padmarAgANAM jAtaka-tritayambhavat / indranIleSvapi tathA draSTavya-mavizeSataH // 2 // (1) prasabha iti (kha) pustaka pAThaH / (2) kecittathA samala iti (ka) pustaka pAThaH / (3) -neka prakArA iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 // indranIlayuktiH / yasya madhyagatA bhAti nIlasyendrAyudha-prabhA / tadindranIlamityAhumahAdhyaM bhuvi durlabham // 3 // yastu varNasya bhUyastvAt core zataguNe sthitaH / nolatAM tabayet sarva mahAnIlaH sa ucyate // 4 // tathA ca,indranIlastu naulAtmA padmarAgastu lohitaH / Anola-zukla-sigdhastu maNirmAnavakomataH // 5 // Alohita-mapItaJca svaccha kASAyakaM viduH / ApIta-pANDu-pASANaH puSparAgo'bhidhIyate // 6 // tameva lohitAkAramAhuH koraNDakaM vudhAH // 7 // ___ atha gunnaaH| guruH snigdhazca varNAvyaH pArzvavAJcaiva rajakaH / indranIlaH samAkhyAtaH paJcabhiH sumahAguNaiH // 8 // pramANe'lpogururmAne kuruddhi-karo guruH / nehaM savadivAbhAti snigdhaM dhanavivaInam // 9 // bAlArkAbhimukho naulo vamantrIlAM zikhAM hi yH| varNAbyo nAma nIlo'yaM dhanadhAnya-vivaInaH // 10 // . sphATikaM rajataM svarNamanyahA vastu taijasam / pAca sthitaM nIla-maNi: pAcavarti yazaH pradam // 11 // AzrayaM nIlamaNiyaMttu tamaseva samAtam / raJjako nAma nauloyaM zrIyazaH kulavarddhanaH // 12 // __ atha doSA: [ indranIlasya ] / doSA nIle pravakSyAmi nAmabhilakSaNaizca SaT / abhavat paTalaM yasya tadabhrakamiti smRtam // 13 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 yuktikalpatarodhAraNe tasya samprotirAyuzcaivavinazyati / zarkarAmizritamiti taddijJeyaM sazarkaram // 14 // tasmin te daridratvaM dezatyAgazca jAyate / bheda-saMzrayahatvAsastena daMSTribhayambhavet // 15 // bhinna bhivamiti prAhurbhA-putra-vinAzanam / mRttikA yasya garbhasthA lakSyate ratnakovidaH // 16 // mRttikAgarbhakaM nAma tvagdoSa-janakambhavet / dRzat pralakSyate garbha azvagarbha vinAzakat(hRt) // 17 // citravarNa ivAbhAti citrakaH kulanAzanaH // 18 // tathA ca,anaka-paTalacchAyA trAsazcitraka eva ca / mRdazmagarbharokSANi mahAnIleSu dUSaNam // 18 // athacchAyA,naulorasamamAbhAsA vaiSNavIpuSyasanibhA / navanI-puSyasaMkAzA naulendIvara-sabibhA // 20 // atasIpuSpasaMkrAzA cASapakSa-samacchaviH / kRSNAdri-karNikApuSya samAna-dyuti-dhAriNI // 21 // mayUrakaNTha-sacchAyA zambhu kaNThasamA tathA / vicchAdeha-samAbhAsA bhRGgapakSasama-prabhA // 22 // indranIle te zuddhe zaurireSaH prsaudti| AyuH kulaM yazo vuddhilakSmI zobhA ca vaIte // 23 // dhAryamAnasya ye dRSTAH padmarAgamaNerguNAH / dhAraNAdIndranIlasya tAnevApnoti mAnavaH // 24 // atha parIkSA [ indranIlasya ] / kAcotpalakaravIra sphaTikAdyA iha vudhaiH sa vaidUyAH /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ marakatayuktiH / kathitA vijAtaya ime sadRzA maNinendranolena // 25 // gurubhAvakaThina-bhAvAveteSAM nityameva vijeyau| kAcAda yathAvaduttara-vivaI mAnau vizeSeNa // 26 // indranIlo yadA kazcidibhAtAmravarNatAm / rakSaNIyau tathA tAmrau karavorotyalAvubhau // 27 // yAvantaJca kramadagniM padmarAgaH prayogataH / indranIlamaNistasmAt krameta sumahattaram // 28 // tadAkara-samudbhUto mattabhRGga-sama-dyutiH / dIpticchAyA-samAviSTo cAmaro maNirucyate // 28 // AraktatA sadA tatra tadA ToTibhasaMjitaH / tasya dhAraNamAtreNa garbhiNI strI prasUyate // 30 // atha mUlyam,yatpadmarAgasya mahAguNasya, mUlyambhavenmASa(sa)-samuzri(sthi)tasya / tadindranIlasya mahAguNasya ; suvarNasaMkhyA tulitasya mUlyam // 31 // iti zromojarAjoye yutikalpatarau indranIla parIkSA // atha marakata priikssaa| garur3apurANe,dAnavAdhipateH pittamAdAya bhujagAdhipaH / vidhA kurvatriva vyoma-satvaraM vAsukiryayau // 32 // (sa tadA kha-ziroratna-prabhAdIpte nmo'mbughau|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 yuktikalpatarorAjata: sa mahAnekaH khaNDaseturivAvabhau) // 33 // tataH pakSa-nipAtena saMharannapi rodsii| garutmAn panagendrasya prahattumupacakrame // 34 // sahasaiva mumoca tatphaNIndraH, surasAdya ta turaskapAdapAyAm / nalikAvanagandha-vAsitAyAM; varamANikyagirerupatyakAyAm // 35 // tasya prapAta samanantara-kAlameva, tahaharAlayamatItya rmaasmope| sthAnaM kSitarUpapayonidhi-taura lekham ; tat pratyayAnmakaratA-karatAJjagAma // 36 // tatraiva kiJcit patatastu pittAt, utpatya jagrAha tato garutmAn / mUrchA parItaH sahasaiva ghoNA-; randhayena pramumoca sarvam // 37 // tatrA kaThora-zukakaNTha-zirISapuSpa, khadyota-pRSThavara-zAhala-zaivalAnAm / kadvAra zaSpaka bhujaGgabhujAJca patra-; prAntatviSo marakatAH zubhadA bhavanti // 38 // tayana bhogIndra-bhujA vimuktam, papAta pittaM ditijAdhipasya / tasyAkarasyAtitarAM sa dezo; duHkhopalabhyazca guNaizca yukta: // 38 // tasmin marakatasthAne yatkiJcidupajAyate / tamA viSarogANAM prazamAya prakoyate // 40 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 mrktyuktiH| sarvamantrauSadhiguNaiyaMtrazakyaM cikissitm| mahAhi-daMSTrAprabhavaM virSa tattena zAmyati // 11 // anyamapyAkare yatra yhossairpvrjitm| jAyate tatpavitrANAmuttamaM parikIrtitam // 42 // pratyantaharihaNa komalamacivibheda jaTilaJca / kAJcanacUrNenAntaHpUrNamiva lakSya te yacca // 43 // yukta saMsthAnaguNaiH samarAgaM gauraveNa vihInam / savituH karasaMsparzAt chUrayati sarvAzramaM dausyA // 44 // hitvA ca haritabhAvaM yasyAntarvinihitA bhavehIptiH / aciraprabhA prabhAhata navazAhala-sabibhA bhAti // 45 // yacca manasaH prasAdaM vidadhAti nirokSitamatimAtram / tanmarakataM mahAguNamiti ratna vidAM manohattiH // 46 // yastu bhAskarasaMsparzAsta-nyasto mhaamnniH| raJjayedAtma-pAdaistu mahAmarakataM hi tat // 47 // caturdA jAtibhedastu mahAmarakate mnnau| chAyAbhedena vijJeyo caturvarNa (ga)sya lakSaNaiH // 48 / atha mrktmnneshchaayaa| bhavedaSTavidhA chAyA maNemarakatasya ca / vahi-pucchasamAbhAsA cASa-pakSa-samAparA // 4 // harit-kAca-nibhA cAnyA tathA shaivaal-sbibhaa| khadyota-pRSTha-saMkAzA vAlakaurasamA tathA // 50 // navazAhalasacchAyA shiriiss-kusumopmaa| evamaSTau samAkhyAtAzzAyA marakatAtrayAH // 51 // chAyAbhiyuktamatAbhiH zreSThaM marakatambhavet /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataropadmarAgagataH svaccho jalavinduryathA bhavet / tathA marakatachAyA zyAmalA haritAmalA // 52 atha doss-gunnaaH| doSAH sapta bhavantyasya guNAH paJcavidhA matAH / asnigdha rUkSamityuktaM vyAdhistamya dhRte bhavet // 53 // visphoTa: syAt sapir3ake tatra zastrahatirbhavet / sa pASANe bhavediSTanAzo marakate dhRte // 54 // vicchAyaM malinaM prAhurvAyate natu dhAryate / zarkaraM karkarAyukta putrazoka-pradaM dhRtam // 55 // jaraThaM (1) kAntihInantu daMSTrivatibhayAvaham / kalmASavarNa dhavalaM tato mRtyu-bhayambhavet / iti doSAH samAkhyAtA varNyante'tha mahAguNAH // 56 / atha guNAH / nirmalaM kathitaM svacchaM guru syAd gurutaayutm| snigdha rUkSavinirmukta marajaskamareNukam // 57 // surAgaM rAgavahulaM maNe: paJcaguNA matAH / etairyuktaM marakataM sarvapApa bhayApaham // 58 // . gajavAji-rathAndattvA viprebhyo vistarAbdhi me / tatphalaM samavApnoti zuddhe marakate kRte // 56 // dhanadhAnyAdi-karaNe tathA sainya-kriyAvidhau // 6 // viSarogopazamane karmasvAtharvaNeSu ca / zasyate munibhiryasmAdayaM marakato maNi: // 61 // (1)jaTharaM iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ marakatayuktiH / tathA ca,khacchatA gurutA kAntiH snigdhava pittakAraNam / haribirajakatvaJca sapta mArakate guNAH // 62 // atha kvimaaktrim-priikssaa| trimatvaM sahajatvaM dRzyate mUribhiH kvacit / gharSayet prastare vyaGga kAcastasmAdipadyate // 63 // lekhayelauhajhaGgeNa cUrNanAtha vilepayet / sahajaH kAntimApnoti kRtrimo malinAyate // 64 // bhallAta: (kaH) putrikA kAcastavarNamanuyogataH / maNemarakatasyaite lakSaNoyA vijAtayaH // 65 // kSaumeNa vAsasA pRSTA dIptiM tyajati putrikA / lAghavenaiva kAcasya zakyA kattuM vibhAvanA // 66 // atha mrktmuulym| tathA ca gArar3e,tulayA padmarAgasya yammUlyamupajAyate / labhyate'bhyadhikantasmAt guNairmarakataM smRtam // 67 // yathA ca padmarAgANAM doSairmUlyaM prahIyate / tato'sminnapi sA hAnirdoSairmarakate bhavet // 68 // tathAca,guNapirahasamAyukta hritshyaambhaakhre| mUlyaM hAdazakaM prokta jAtibhedena sUribhiH // 18 // yavaikena zataM paJca sahasraM hitaye yve| vibhizcaiva sahasra he caturbhizca caturguNam // 70 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 yuktikalpataropaSTAnAM mukhyaratnAnAM lakSaNAni nirUpya ca / pazyante cAnyaratnAnAM lakSaNAni yathAkramam * // 71 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpataro marakata + parIkSA // atha puSparAga priikssaa| patitA yA himAdrau hi tvacastasya surahiSaH / prAdurbhavanti tAbhyastu puSparAgA mahAguNA: 72 // zaNapuSpasamaH kAnyA svacchabhAvaH sucikkaNaH / pucadhanapradaH puNyaH puSparAgamaNi taH // 72 // daityadhAtu samudbhUtaH pusspraagmnnibidhaa| pArAgAkare kazcit kazcittAopalAkare // 74 // ISatpItacchavicchAyA svacchaM kAntyA manoharam / puSparAgamiti prota raGgasoma mahobhujA // 75 // brahmAdi jAtibhedena tahijeyaM caturvidham / chAyA caturvidhA tasya sitA pItAsitAsitA // 76 // mUkhya vaidUryamaNeriva gaditaM hAsya ratnazAstravidbhiH / dhAraNaphalaJca tahat kintu strINAM sutaprado bhavati // 77 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau puSparAgaparIkSA // * zoko'yaM (kha) pustake'dhika: dRzyate / + panyatta gAmar3a zukranIti-mAnasollAsa-pragastimata-rAjanighaNTha mnnipriikssaasvvgnnvym| pasya nAma marakata-rAjanIla-garur3Ahita-rohiNaya-sauparNa-garuDIhINa-vadharaba-'pAnA' ityabhidhIyate kozeSu /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ karketanamaNiyuktiH / karketana - maNi parIkSA / tathA ca gArur3e, - vAyurnakhAn daityapate hItvA cicepa sampadya vaneSu dRSTaH / tataH prasUtaM pavanopapannaM karketanaM pUjyatamaM pRthivyAm // 78 // varNena tadrudhirasomamadhu prakAzamAtAmmrapIta dahanojjvalitaM vibhAti / 133 nIlaM punaH khalu sitaM paruSaM vibhinnam ; vyAdhyAdidoSaharaNena na tadvibhAti // 78 snigdhA vizuddhAH samarAgiNazca ApItavarNA guravo vicitrA: / arevraNa-vyAdhi vivarjitAzca ; karketanAste paramAH pavitrAH // 80 // patreNa kAJcanamayena tu veSTayitvA, haste gale'tha dhRtametadatiprakAzam / roga praNAzanakaraM kalinAzanaJca ; zrayuskaraM kulakaraJca sukhapradaJca // 81 // evaMvidhaM vahuguNaM maNimAvahanti, karketanaM zubhamalaGkRtaye narA ye / te pUjitA vahudhanA vahuvAndhavAzca ; nityojjvalA pramuditA api ye bhavanti // 82 // eke pina bitAkula- nIlabhAsaH, pramnAnarAgalulitAH kaluSA virUpAH / tejo'ti dIpti kulapuSTi vihInavarNa: ; karketanasya sadRzaM vapuruvahanti // 83 // karketanaM yadi parIkSitavarNarUpaM. pratyagrabhAsvara divAkara suprakAzam /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 yuktikalpatarotasyottamasya maNizAstravidA mahinA ; tulyantu mUlyamuditaM tulitasya kAryam // 84 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpataro karketanaparIkSA // atha bhISNamaNi priikssaa| tathA ca garuDapurANe,himavatyuttare deza vauyaM patitaM surahiSastasya / samprAptamuttamAnAmAkaratAM bhoparatnAnAm // 85 // tathA ca,kaliGge magadhe caiva malaye ca himaalye| bhISmaratna samutpAtastasya lakSaNamucyate // 8 // zuklAH zaGkhAnanibhAH zyonAkasabibhAH prabhAvantaH / prabhavanti tatastaruNA vajanibhA bhobhapASANAH // 87 // himAdri prativaI zuddhamapi zraddayA vidhatte yaH / bhopamaNiM grIvAdiSu sa sampadaM sarvadA labhate // 88 // guNayuktAsya tasyaiva dhAraNAmunipuGgava / viSANi tAni nazyanti sarvAnyeva mahItale // 88 // viSamA nA vAdhante ye tamaraNyanivAsinaH samIpe'pi / dIpikazarabhakuJjarasiMhavyAghrAdayo hiMsAH // 10 // tasyokavalita kRtino bhavanti bhayaM na cApi samupasthitam / bhomamaNiguNayuktaH samyak samprAptAGgalivitayaH / piTatarpaNe pitRNAM TaptirvahuvArSikI bhavati // 81 // zAmyantyudbhUtAnyapi sarpANDajAkhuthikaviSANi /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 pulkthuktiH| salilAgnivairitaskarabhayAni bhImAni nazyanti // 42 // zaivAlavalAhakAbhaM paruSaM pItaprabhaM prabhAhInam / malinadyutiM vivarNaM dUrAt parivarjayet prAta: // 83 // mUlyaM prakalpAmeSAM vivudhavarairdezakAlavijJAnAt / dUre bhUtAnAM vahu kiJci bikaTa-prasUtAnAm // 84 // iti zrIbhojarAjauye yuktikalpatarau bhImamaNiparIkSA // - - atha pulakamaNi priikssaa| puNyeSu parvatavareSu ca nimnagAsu, sthAnAntareSu ca tathottaradezagatvAt / saMsthApitAzca nakharA bhujagai: prakAzaM ; sampUjya dAnavapatiM prathite pradeze // 15 // dAzANavAgadavamekalakAlagAdo, gunAjanakSaudramRNAlavarNAH / gandharva-vaGgi-kadalo sadRzAvabhAsAH ; ete prazastAH pulakA: prasUtAH // 86 // zaGkhAmabhRGgAke vicitrabhaGgAH zUTrairupatAH paramA: pavitrAH / maGgalya yuktA vahubhakti citrA ; vRddhipradAste pulakA bhavanti // 87 // kAkakharAsabha zRgAla kograrUpaidheH samAMsarudhirAdramukharUpetAH /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataromRtyupradAstu viduSA parivajanIyA mUlyaM palasya kathitaJca zatAni paJca // 18 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau pulkmnni-priikssaa| atha ruudhiraakhypriikssaa| hutabhupamAdAya dAnavasya yathepsitam / narmadAyAM nicikSepa kiJciddhInAdi bhUtale // 8 // tavendra gopakalitaM zukavanavaNe, saMsthAnataH prakaTapaulusamAnamAtram / nAnA prakAravihitaM rudhirAkhyaratnamuddhRtya tasya khalu sarvasamAnameva / 100 // madhyendupANDuramatIva vizuddhavarNa, tacchandranaulasadRzaM paTalaM tule syAt / saizvayaMbhUtyajananaM kathitaM tadeva, pakkaJca tat kila bhavet suravajavarNam // 1 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau rudhirAkhya priikssaa| atha sphaTika lakSaNam / tathA ca gArar3ekAvera-viSya-yavana-cIna-nepAla bhUmiSu / lAGgalI vyakiranmedo dAnavasya prayatnataH // 2 / aAkAzazuddhaM tailAkhyamutpannaM sphaTikaM tataH / mRNAlazaGkha-dhavalaM kiJcit varNAntarAnvitam // 3 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 sphttikyuktiH| na tattulyaM hi ratnAnAmathavA pApanAzanam / saMskRtaM zilpinA sadyo mUlyaM kiJcilabhettataH // 4 // tathA ca,himAlaye siMhale ca vindhyATavItaTe tathA / sphaTikaM jAyate caiva nAnArUpaM samaprabham // 5 // himAdrI candrasaGkAzaM sphaTikaM tad dvidhA bhavet / sUryakAntaJca tatraikaM candrakAntaM tathAparam // 6 // sUryAMzu-sparzamAtreNa vahni vamati yat kSaNAt / sUryakAntaM tadAkhyAtaM sphaTikaM ranavedibhiH // 7 // pUrNendukarasaMsparzAt amRtaM savati kssnnaat| candrakAntaM tadAkhyAtaM durlabhaM tat kalau yuge // 8 // azoka pallavacchAyaM dADimobIja sabibham / vindhyATavItaTe deza jAyate mandakAntikam // 8 // siMhale jAyate kRSNamAkara gandhanaulake / padmarAgamave sthAne vividhaM (1) sphaTikaM bhavet // 10 // atyantanirmalaM svacchaM savatIva jalaM zuci / jyotijjvalanamAzliSTaM muktAjyotIrasaM hija // 11 // tadeva lohitAkAraM raajaavtrtmudaahRtm| AnolaM tattu pASANaM proktaM rAjamayaM zubham // 12 // brahmasUtramayaM yattu prokta brahmamayaM dvija // 13 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau sphttikpriikssaa| (1) vividham iti (ka) pustaka pAThaH / 18
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ / yuktikamataro atha ayaskAntalakSaNam / yaddarAdapi lohAni samAvadhati vegavat / ayaskAntamidaM jeyaM tadarthaM vividhaM vudhaiH // 14 // uttama naulamamRNaM adharma kharapiJjaram / prAyaH samudratoyeSu lakSyate prastarA iti // 15 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau ayaskAnsaparIkSA // marakatamaNe: sthAne mizrasaMnaM bhaveta nu / sasya guNDanamAtreNa braNo rohati tatkSaNAt // 16 // iti mishrklkssnnm| atha zaGkhalakSaNam * / kSIrodakUle'pi saurASTradeza, tadanyato'pi prabhavanti zaGkhAH / aruSkavarNAH zazi-zubhrabhAsaH ; susUkSmavatrA (1) guravo mahAntaH // 17 // te vAma dakSiNAvarta bhedena dvividhA mtaaH| . dakSiNAvarta zaGkhastu kuryyAdAyuyazodhanam // 18 // tenaiva zirasA yastu zraddadhAnaH prtiicchti| vAri hotvA sa pApAni puNyamApnoti mAnavaH // 18 // (1) sasUkSmaraktA iti (kha) pustake pAThaH / * bramavaivarta prakatikhaNDa, vArAhe pravIdhanImAhAtmagrAdhyAye, pAne uttarakhaNI bharatazta brahmANDapurANe, zabdarabAvalyA rAmavanoM cAnyadanusandhe yam /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktiH / vRttatvaM snigdhatAcchannaM zaGkhasyeti guNatrayam / Avartta bhaGgadoSo hi hema-yogAddinazyati // 20 // brahmAdi-jAtibhedena sa punastu caturvvidhaH // 21 // tadyathA, ye snigdhamasRNAkArA mRdavo laghavastathA / brAhmaNAH prastarA jJeyAH sarvvakammasu zobhanAH // 22 // ye dRr3hAGgAH suguravaH tathAMzAMza-vibhAginaH / azmAna: catriyA jJeyAH karkazAGgAstathaiva ca // 23 // mRdavo guravo ye tu ye sneheneva rakSitAH / te vaizyAH su (sva) vibhaktAMzA yujyante sarvvakarmasu // 24 // ye karkarAvRtAGgAzca karkarA ye pratiSThitAH / ye'tyantaguravaH snigdhAH te zUdrAH prastarAdhamAH // 25 // iti proktamazeSeNa samyak pASANa - lakSaNam / vicArya matimAn kAryye niyoktavyaM vicakSaNaiH // 26 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau zaGkaratna parIkSA // ( ityalaGkaraNa yukti: / ) athAsvayuktiH / daNDasAdhyaM yato rAjyaM sa daNDaH zAstra-saMzritaH 1 astrANi bhUmipAlAnAM nirUpyante tataH kramAt // 27 // atha gaNanA / khagacarma-dhanurvvANau zatvabhanau tathAparau / ardhacandrazca nArAcaH zaktiyaSTau tathApare // 28 // 138
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. yuktikalpataroparazacakrazUle ca parighazcaivamAdayaH / astrabhedAH samuddiSTAH zrImadbhojamahIbhujA // 28 // vAtyastu,astrantu dvividhaM prokta nirmAyaM mAyikaM tathA / khanAdikantu (2) niyiM mAyikaM dahanAdikam // 30 // dahano'tha jalaM kASThaM loSTra zabdAdayastathA / taptatailAdikaJcaiva mAyikasyAstramucyate // 31 // khajAdInAntu gaNanA pUrvameva nidrshitaa| prastrAtmanaiva nirdiSTaH kavacAdirapoSyate // 32 // tallakSaNaM saMgraheNa pravakSyAmi nivodhata / kASThaM carma ca sakalaM trayametattu dustaram // 33 // yathottaraM guNayutaM yathApUrvantu ninditam / zarIra-vevakatvantu laghutvaM dRr3hatA tathA // 34 // durbhedyatve tu kathitaH kavace guNasaMgrahaH / sachidratAtigurutA tanutA sukhabhedyatA // 35 // kavacAnAM vinirdiSTaH samAsAhoSasaMgrahaH / pratra varNo vinirdiSTaH kramAdevaM caturvidhaH // 36 // sitoraktastathApItaH kRSNo brahmAdiSu kramAt / kecit kurvanti kuzalAH kavacaM dhAtusambhavam / kanakaM rajataM tAmra lohasteSu yathAkramam // 37 // atha khnpriikssaa| aGga rUpaM tathA jAtirnevAriSTeti bhUmikA / dhvanirmAnamiti proktaM khaGgajJAnASTakaM zubham // 38 // (2) khar3a gAdikarNa pati (ga) pustakapAThaH
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktiH / abhine dRzyate yAdRg vibhidya ghaTite tathA / deva dRzyate cihna tadaGga saMpracakSate // 38 // nIla kRSNAdikaM khane rUpamityabhidhIyate / tenaiva yatpratItaM syAt tajjJAbhiriti (3) gadyate // 40 // aGgAtiriktaM yajjAti stanmAhAtmanopasUcakam / tannetramiti jAnIyAt khaDge khaDgavizAradAH // 41 // aGgAtiriktaM khaDgAdi yacchuddatvApasUcakam / tadariSTamiti prAhurbhUmiraGgAdi-dhAraNam // 42 // yaH khane jAyate zabdo nakhadaNDAdinAhate / sa dhvanistulanA mAnaM jJAnamaSTavidhantvidam // 43 // paJcAdyA nipuNai: khaDne sambhAvyante'pi kRtrimAH / antyAvaatrima jJeyau tAveva sahajAviti // 44 // zatamaGgAni catvAri rUpANi jAtayastathA / triMzannetvANi jAnIyAdariSTAni tathaiva ca // 45 // bhUmizca dvividhA jJeyA dhvaniraSTavidho mataH / mAnantu dvividhaM proktamityeSAM saMgraho mataH // 46 // atha khaDgasya zatAGgagaNanA | lauhArNave - rUmyasvarNagajoruvukamadana(4)-sthUlAGga kRSNAruNa: zvetAmbhoja gadAtimAnana (5) kalAgranthisthirA taittirAH / mAlAjIvaka SaTpadordhamarica vyAlAbhyavarttAJjana (3) tajjAtiriti (ka) pustaka pAThaH / (4) ropyasvarNagajorudamana iti (kha) pustakapAThaH / (5) gadAtilAnalA iti (ga) pustakapAThaH / 141
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 yuktikalpatarokSetre (6) kSudrakamakSikA tuSayava-brIhikSumA sarSapAH // 47 // siMhI taNDulagoziraH (7) zivanakhagrAhAkSi kezopaladroNo kAkakapAla patratuvarI vimbophalosarSapAH / noloraktavacA rasona sumanA jijJA(Ggo)sa(za)maurohitaproSThI mAriSamArkavAthura(8)taDinmeSAdri guJjAzivAH // 48 // dUAbilvamasUra TuNTaka zaTImArjArikA ketako mUrbAvajakalAya campakavanA(lA)nyagrodhavaMzAsanAH / jyeSThIjAlapipIlikAnalaraja: kuSmANDaromaspRhokarkandhurvakulArasAla mahiSasvacchata vakrA iti // 48 // proktAlauhabizAradena muninA khaGgasya bhedAH kramAt // 50 // atha tasya catvAri rUpANi / naulaH kRSNaH piSaGgazca dhUmraveti caturvidhaH / varNaprakarSaH khaGgAnAM kathito munipuGgavaiH // 51 // brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdrazceti caturvidhaH / jAtibhedo vinirdiSTaH khanAnAM munipuGgavaH // 52 // atha triNshnnetraanni| cakra padmaM tathA (gadA) khago (zaGkho) DamarudhanurakhuzaH / chatraM patAkA vINA ca matsyaliGgadhvajendavaH // 53 / kumbhaH zUlazca zAIla: siMhaH siMhAsanaM gajaH / haMso mayUrajihvA ca dazanaH khaGga eva ca // 54 // (6) kSaudra iti (ka) pustaka pAThaH / (7) gozirAziva iti (kha) pustaka pAThaH / (8) mArkavA-khura iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyuktiH| 143 putrikA cAmaraH zaila: puSpamAlA bhujaGgamaH / triMzadetAni netrANi khaGgAnAM kathitAni vai // 55 // ___ atha triNshdrissttaani| chadraM (1) kAkapadaM rekhA bheko mUSika eva ca / vir3Ala: zarkarA nIlI mazako bhRGgasUcake // 56 // trivinduH (2) kAlikA pAvo (dArI) kapotaH kAka eva ca / khaparaH zakalI kroDI kuzaputrakajAlike // 57 // karAlakasakhajjara zRGgapuccha khnitrkm|| lAgalaM zUrpa vaDizo muninA tattvavedinA // 58 // protAnyetAnyariSTAni khaDgAnAM triMzadeva hi| divya bhaumavibhAgena bhUmistu dvividhA bhavet // 58 / haMsakAMsyAnaDhakAnAM kAkatantrI kharAzmanAm / dhanayo'STavidhAH proktA nAgAjana-munarmatAH // 6 // uttamAdhama bhedena mAnantaddividhaM bhavet / iti proktAni sUtrANi khaGgAnAM jJAnahetave // 61 // etAni tattvato jJAtvA bhavennapati-pUjitaH // 62 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau khagaparIkSAyAM sUtrAdhyAyaH / tatra prathamato'GgAnAM lakSaNAni nivodhataH // lauhaddIpe,raupyapatrasamA bhUmira khetaM pratIyate / jaGgha tattu mahAmUlya rUpyavacamuzanti tam // 63 // (1) catraM iti (ka) pustaka paatthH| (2) trividuH iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 yuktikalpataroeSa khaGgavaro dadyAlakSmImAyuyazovalam / varNarekhAvalI tanvI yaza mau.nikaSopamA // 64 // svarNavacamiti prAhurAyulakSmIrjaya-pradam / gajazuNDAvatibhUmau kvaSNAyAmaGgasambhavaH // 65 // gajavajamiti prAhuH raktasparza tu tadizet / jvarAdi vyAdhigamanaM tasya prakSAlanAmbhasA // 66 // api kSINo'pi bhUpAlastaddor2yAt sAdhamenmahIm / eraNDavIjapratIma maGga bhUmiH siletarA // 67 // ruvuvacamidaM nAmnA zatrudarpa-kSayaGkaraH / etasya sparzamAtreNa naraH samyagvimucyate // 68 // mahiSAsyamidaM vajra kecidAhumanISiNaH / aGgaM damada(na)patrAbhaM khaDne yasmin pratIyate // 68 // vidyAhamanavajraJca tajjJeyaM dvividhaM vudhaiH|| naulA zubhrA bhave mistabanolA griiysii|| 70 // tasmin paryuSitaM toyaM gandhe damanakopamam / tatprabhAvAnmahIpAlaH katnAM pRthvI hi sAdhayet // 71 // zAGga dharasya,ekAsthalAsitA rekhA-bhUmircIlA dRr3hA yadi / sthUlAGgamaGgavacaM tadvidyAlakSmI yaza: pradam // 72 // etat kSate (1) bhavecchothaH sthUlaciratarasthitiH / etaM mahAntamapara vadanti khagakovidAH // 73 // pRSTAyAM dRzyate bhUmau aGgaJca prativimbitam / aGgavaja bhavettasya vidhAbhUmiH sitAsitA // 74 / (1) kSetra iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 akhyuktiH| lauhapradIpe'pi / niraGgarUpyapatrAbhamISanmaNinibhaJca yat / durlabhaM tanmahAmUlya kAntalauhaM pracakSate // 75 // kRSNAbhUmirbhavet khacchA pautA vjaanggsnggtaa| kaSNavacamiti prAhustatkSate moha ucyate // 76 // pradIpe'pi,kvASNAbhUmi suvrnnaabhmausscchuklaanggsnggtm| DAhulIvajakaM (1) vidyAt kAlasaMjamathApare // 77 // aruNaM sUkSmamUrkha vedaGga bhUmiH sitetarA / aruNAkhyamidaM vacaM zatrudarpa-nisUdanam // 78 // sUryAMzasparzamAtreNa vahnirUpAM vamecchikhAm / tasya sparzanamAtreNa padmakoSaH sphuTebizi // 7 // durlabhaM tanmanuSyANAM bhAgyaiH kutrApi labhyate / tadyojanasahasrasya riSTaM nAzayati dhruvam // 80 // khetAstisro yadA rekhA AmUlAdupalakSyate / khetAGgamiti tadvidyAdayazolamovala-pradam // 81 // ambhojadalasaGkAzaM aGga bhUmiH sitetraa| ambhoja vaja tajjJeyaM kathitaM munipuGgavaH // 2 // aGgaM yasya gadAkAraM bhUmizcaiva sitetraa| gadAvacamidaM brUyAt tatkSate zUla-sambhavaH // 83 // aGgaM kRSNa-tilAkAraM bhUmizcaiva sitaa'sitaa| tilavacamidaM jJeyaM lakSmIvalayazaHpradam // 84 // tatkSate tilatailAbhA vasA prayavate'dhikam // 85 // (1) kadrukaM iti.(ka) pustaka pAThaH / 12
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikamatarodhUmravarNA bhaveDami raGga vahni-zikhopamam / agnivavamidaM jJeyaM zatrUNAM dAhakArakam // 86 // patra zItodakaM nyastaM tapta bhavati ca kSaNAt / zANe vahni vamed yastu tathA sUryAMzu-saGgamAt // 87 // tatkSate valavAn dAho dagdhavaJca vraNo bhabet / etatparama-bhAgyena labhyate dharaNI-tale // 88 // bhUmiH sitA tilA vApi aGgaJcet pippalI-prabham / kaNAvajamidaM jJeyamanta hastu tatkSate // 88 // kSaNAbhUmiyadaivAGge dRzyate granthisaJcayaH / pranthivacamidaM jJeyaM vairipakSa-vinAzanam // 20 // tatkSate valavAn dAhastRSA ca jvara eva ca / zAlaparNIdalAkAramaGga kRSNAsi-putrikA // 11 // sthirA vajamidaM prAhustatkSate vepathurbhavet / yadA tittiripakSAbhamaGga bhUmiH sitetarA // 12 // etat tittiribaja syAt tatkSate vahudhenavaH / vanamAlA-samA yasmin mAlA khar3age pradRzyate // 83 // mAlAGgamiti tadidyAt tattoyaM gandhavadbhavet / atra taptodakaM nyastaM zItaM bhavati tatkSaNAt // 84 // eSa dAha-parItAnAmRte pittahatAtmanAm / bhavet paramabhaiSajya bhAgya naitaddhi labhyate // 45 // yadA jorakasaGkAzamaGga bhUmiH sitAsitA / etannaurakavaca syAt tatkSate tatkSaNAjjvaraH // 86 // bhUmiH sitAsitakSetrA aGga bhRGgAmiSyate / tabaccenmadhyamaM nyastaM zeSamApnoti kevalam / 87 // etada bhramaravajyaM syAt tatkSate syaadisuucikaa|
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 prnnyuktiH| jaIgaM kapilAbhAsamaja yasmin pratIyate / arddhavajamidaM prAhurviSaveganisUdanam // 88 // lauhapradIpe'pi,jaDe gaM kapilAbhAsamaGga yasmin pratIyate / lAGgalAGgantu tadidyAt sparza tasyAhi nAzanam // 18 // aGga marIcasaGkAzaM bhavedbhamiH sitetraa| marIcAGgamidaM vacaM tatkSate kaTuratAtA // 10 // takSAlana-toyena nazyanti paunasAdayaH / yadA sarpaphaNAkAramaGga bhUmista nirmalA // 1 // bhUjaGgavalaM tadidyAt tatkSate vissvtttthjaa| tasya sparzanamAtreNa bhekaH prANairvimucyate // 3 // ekasyAsya prasAdena katnAM zAsti mahIM nRpaH / yadAzvakhurasaGkAzaM aGga bhUmistu nirmalA // 3 // prazvAGgamiti taM vidyAt khana paramadurlabham / tasya saMyogamAtreNa vAjI mando'pi dhAvati // 4 // tasya kSAlana toyena hayAnAM roga-nAzanam / etatkSate bhRzaM mUrchA dAhazca bhrama (2) eva ca // 5 // mayUrapicchasadRzaM aGga bhUmiH sitetraa| varhAGgamiti taM vidyAt tatkSate vAntiriSyate // 6 // sarpANAmiha sarveSAmasya spardhA sahiSNutA / etadeva nRpatibhirbhAgyaiH kutrApi labhyate // 7 // bhUmiracanasaMkAzA dhArA cAsya sitA bhavet / acanAkhyamidaM prAyaH sarvadaivopalabhyate // 8 // (2) duma iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 yuktikavya taro lauhapradIpe'pi - dhArA zubhrA bhaved yasya bhUmi : kajjalasannimA / kRSNaraGgaizvitaM vApi vidyAt kajjalavajrakam // 8 // madhuvarNasamAbhUmiraGga' vA madhuvinduvat / caudrAkhyamiti (3) jAnIyAt jayalakSmIyazaH pradam // 10 // zArGgadhare'pi - - nimnakakSo bhavet yatra rAtrindiva vilepitaH / madhuro madhuvarNAbhaH sa khalo devavallabhaH // 11 // vizeSAJcAtra rajyanti satataM makSikAdayaH / soma koNikA yasya kSudrAGga kuNDalIkRtam // 12 // kSudravaccakanAmAnaM prAha nAgArjuno muniH / idaM kuNDalavajracca prAha lauhArNave muniH // 13 // asya cateSu valavAndAho mama vilokita: / yadaGga' macikAkAraM bhUmiva sitAsitA // 14 // snehaH zuSyati caivAtra makSikAGga tamAdizet / aGga yadA tuSAkAraM yA ca bhUmiH sitAsitA // 15 // tuSavaccamidaM khyAtaM prAha nAgArjuno muniH / aGga yavaphalAkAraM bhUmiH kRSNA sitA tathA // 16 // yavAGgamiti taM vidyAt tatsparze kaNDu-sambhavaH / eSa khanAdhamastyAjyo yadIcchena timAtmana: (4) // 17 // zraGga' vrIhiprasUnAbhaM bhUmirdhUmbA hate'tiruk / taduvrIhi vacca jAnauyAcchatrUNAM bhayavarddhanam // 18 // (3) caudrAbhamiti (ka) pustaka pAThaH / ( 8 ) bhUmirAtmanaH iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ajyuktiH| atasIphalasaGkAzamaGga bhUmiH sitAsitA / atasauvaccamAhusta tatkSate ziraso rujA // 18 // yadA sarSapavIjAbhamaGga bhUmi: sitAsitA / kharadhAraH kharasparzaH sarSapAGgaH sa durlabhaH / 20 // siMdyAkAraM bhavedyasya aGga bhUmi: sitAsitA / siMhIvajantu tadvidyAt tatkSate pralapennaraH // 21 // etaddAvana-toyena kAsarogopa-nAzanam / aGga taNDulasaGkAzaM bhUmidhUmrA sitAsitA // 22 // taNDulAGgamimaM vidyAd yazaH zrIvalavaInam / etat paryuSitaM toyaM taNDulodaka-sannibham // 23 // asya prabhAvAnmanujo bhraSTAM hi labhate zriyam / aGgaJceda gokSurAkAraM bhUmirAghAta-ni:sahA // 24 // khanAdhamidaM vidyAhovaccaM nAma nAmataH / sthUlA dIrghAH zirAH kRSNA bhUmizcaiva sitAsitA // 25 // zirAGgamiti taM brUyAt enaM khaGgAdharma vudhAH / zivaliGgAkRtizcAGga dhArA caiva sitAthavA // 26 // zirAGgamiti taM brUyAcchatrupakSa-nisUdanam / yadA vyAghranakhAkAramaGga bhUmistu piGgalA // 27 // nakhavacamidaM brUyAt tatkSate zvayathurbhavet / etadAmiSasaMsparzAt pravizet svayameva hi // 28 // grAhapucchopamantvaGga bhUmidhUmrA kharAkRtiH / grAhAGgamiti jAnIyAcchakravaMzopanAzanam // 28 // asya sparzanamAtreNa jIvanmatyA jahatyasUn / yadA manujanetrAbhamaGga bhUmiH sitAsitA // 30 // nevAnamiti jAnIyAt saMgrAma vijayapradam /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikapataroetaddAvanatoyena nUnamandho'pi pazyati // 31 // praGga kezasamaM yasya bhUmidhUmA sitaasitaa| kezAGgamiti jAnIyAt lezaduHkhabhayApaham // 32 // niraGga sthUlaprakRtimupalAGga viduvudhAH / etadi prAyazo loke dRzyate dijasattama // 33 // padmapurANasya,niraGgA nizitA dhArA zANe vahni vmtypi| droNIvajamidaM jeyaM pRthivyAM nAtidurlabham // 34 // aGga kAkapadAkAraM bhUmirAghAta niHsahA (5) / eSa khadbhAdhamastyAjyo kAkAGgo bhUti micchatA // 35 // yadA kapAlamaGgeSu dRzyate sparzata: kharam / etadhi duHkhajanakaM kapAlAGga budhastyajet // 36 // tanvaupanA valAjhA yA suvrnnaanggaasiputrikaa| patravandhakamAhusta Ayurvedavido janAH // 37 // lauhArNave'pi,supa(va)NasabibhA bhUmiraGga kAlaM pratIyate / tatpanavacaM kAkasya supa(va)rNamupajAyate // // 38 // tuvarIdalasaGkAzaM aGga yasmin pratIyate / tuvarIvacamAhusta tatkSate ziraso bhramaH // 38 // eSa khanAghamasyAjyo yadIcchenjIvanaM nijam / vimbodalasamA bhUmiraGga vimbIphalopamam // 40 // vimbIvacantu tadidyAt tajjalaM tiktamucyate / pittazleSma vikArANAM prazamAya prayujyate // 41 // (5) nizcayA iti (ga) pustaka pATaH /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 akhyuktiH| priyaGga sadRzantvaGga bhUmizca kapilAkkatiH / phalavacamidaM proktaM zANe dhUmaM vamatyapi // 42 // aGga sarSapapuSyAmaM bhUmizcaiva sitaasitaa| etat sarSapavana syAcchANe vahni vamatyapi // 43 // api kuNDalikAM yAti etadatyantakomalam / etat prasAdAt kSitipaH kRtsAM sAdhayate mahIm // 44 // nolorasasamA bhUmiraGga nIlotaraGgavat / nolovajamidaM dRSTa zANe baGgizikhAM vamet // 45 // eSa khadbhavaro nRNAmariSTabhayanAzanaH / raktAstisro mahArakhA bhUmizcaiba sitaasitaa|| 46 // raktAGgamiti jAnIyAt vairipakSa-vinAzanam / zANena yastu ratAM vA nIlAM vA vamate zikhAm // 47 // raktasparzanamAtreNa svayameva nikantati / kSate'sya raktazkhayathustRSA dAhazca jAyate // 48 // aGga vacAdalasamaM bhUmizcaiva sitAsitA / vacAvacamidaM jJeyaM tatkSatAdiSanAzanam // 48 // eSa khagavaro rAjJA sAdhanauyaH prayatnataH / rasonAduttamaM hyaGga bhUmistasya dalopamA // 50 // rasonavaja jAnIyAt zANe vahni vamatyapi / asya dhAva(ra)natoyena AmavAtavinAzanam // 51 // niraGkA nirmalA bhUmirdhArA tIkSNA kharaH svayam / sumanAvajametatsyA vi nAtyantadurlabham // 52 // maJjiSThA sadRzA dIrghAstanvayo rekhAH suvistarAH / jiGgavajamidaM nAma sarvakAmArtha-sAdhanam // 53 // aGga zamIpatrasamaM bhUmidhumrA sitaasitaa|
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 yuktikalpatarozamIvaJcamidaM jeyaM zanaizvaramudAvaham / zANeSu vamate vahni sahate vahnipor3anam // 54 // rohitavaskala sadRzamaGga bhUmiH sitAsitA vApi / dhUmrAgambhaura kharayuktaM dhArA tIkSNA sitA bhavedrekhA // 55 // rohitAkhyamidaM vajaM sarvAriSTavinAzanam / vahnisaMsparzamAtreNa kiJciJcimicimAyate // 56 // ityayaM durlabhaH khaGgo devAnAmapi kathyate / zapha(6)rIvalkalAkAramaGga bhUmiH sitAsitA // 57 // proSThIvajamidaM proktaM nyasta tarati vAriNi / eSa khagottamo rAjJAM vipakSakulanAzakaH // 58 // kadAcillabhyate bhAgyalabhyate labhyate mho| aGga mAriSapatrAbhaM bhUmi: syAviSamacchaviH // 58 / ityayaM mAriSAGgaH syAt pRthivyAM nAtidurlabhaH / bhRGgarAjasya puSyAbhamaGgaM bhUmirdalaprabhA // 6 // AghAtaM sahate naiva eSa khanAdhamo mataH / dhArA tIkSNA khurAkArA bhUmiragavivarjitA // 61 // AghAtaM sahate ghoraM zANe vahni vamatyapi / khurAGgamiti jAnIyAt pRthivyAM nAtidurlabham // 62 // nirmalA samalA bhUmibhaveccaiva kadAkadA / mandA tobA bhavedvArA tar3ihajasya lakSaNam // 63 // nolAjanasamA bhUmiraGgaM jalataraGgavat / meghAGgAmiti jAnIyAcchANe zItaM bhavatyapi // 64 // eSa khanAghamastyAjyo yadIcche timAtmanaH / bhattaH pratApaM zamayedravivimba yathA ghanaH // 65 // (6) prakarau iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 akhyuktiH| mandA dhArA bhRzaM gAr3hA bhUmiraGgavivanitA / parvatAGgamidaM nAma sarvavaivopalabhyate // 6 // aGga guJjAphalasamaM bhUmimA'nadalopamA / gulAvajamidaM pRSThaM tapta bhavati gharSaNe // 67 // zANe sindUrasaGkAzaM rajo vamati cAsatat / eSa khagavaro rAjA bhAgyAdevopayujyate // 68 // asya prabhAvAt tannAsti yantra sAdhayate nRpaH / aGga tanuzarAkAraM bhUmizcaiva sitAsitA // 68 // dhArA tIkSNA vamati ca zANe vahnisamAH zikhAH / zaravacamidaM jJeyaM rAjJAM vAJchitasiddhaye // 70 // dUrvAdalanibhA bhUmirdhArA tIkSNA kharaH svaraH / zANena vamate vahniM dUrvAvacaM sudurlabham // 71 // aGga vilvadalAkAraM bhUmizcaiva sitAsitA / visvavacamidaM zANe nIlapote vamecchikhe / eSa khagavaraH prokta: zatrUNAM kulanAzanaH // 72 // masUradala-saGkAzA bhUmiraGga masUravat / masUrAGgamidaM zANe rajo (1) vamati cAruNam // 73 // zoNa(2)puSpanibhA rekhA dIrghA bhUmiH sitetraa| zoNAGgamiti jAnIyAt khaga paramadurlabham // 74 // zaThodalasamA bhUmiraGga tatkusumopamam / zaThIvaca midaM prAyo labhyate guNavattaram / 75 // (1) vajro iti (ka) pustaka pAThaH / (2) praNa iti (kha) pustaka paatthH|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 yuktikalpataraumArjAraroma-sadRzamaGga bhUmiH sitetarA / mArjArAGgamidaM nAmnA rogazoka bhayAvaham (3) / 76 // eSa khanAdhamastyAjyo yadIcchetimAtmanaH // 77 // ketakIpatrasadRzamaGga yasmin pratIyate / vidyAt ketakavajaM tad vArANasI(sa) samudbhavam // 78 // lauhapradIpasya,aGga mUrkhAtantunibhaM bhUmimUrbAdalacchaviH / zANena vamate zuklAM zikhAM maurbI bhavet tataH // maurvAGgamidamutkRSTaM yazaH kIrtivalAvaham // 7 // liGga tIkSNaM (4) kharaM gADhaM zANe vanervametkaNam / chinattyanyavidhaM lauhaM vajrAGgamiti tahadet // 8 // kalAyapuSpasadRza maGga bhUmiH sitaasitaa| kalAyavajra jAnIyAt tatkSate pAka iSyate // 81 // aGga camyakapuSpAbhaM bhUmiH kRSNA tathA sitA / zikhAM zANe vamecchotaM tikta tasya jalaM bhavet / idaM campakavana syAt sarvatra vijayapradam // 82 // aGga valAdalasamaM bhUmiH zuklA tathetarA / valAvajramidaM jJeyaM nAnAbhAvaM bhaveda drutam / ityayaM vAtarogANAM nAzane paramauSadham // 83 // aGga vaTArohasamaM bhUmirvaTadalacchaviH / vaTavajamidaM jJeyaM kharaM khaGgAdharma vudhaiH // etasya sparzamAtreNa naro mucyate sampadA (5) // 84 // (3) bhayApaham iti (ga) pustaka pAThaH / (4) liGgamatitocaNaM iti (kha) pustakaH pAThaH / (5) zaGgaTAt iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 astryuktiH| vaMza naulosamA bhUmiH kharadhArA sitAkatiH / vaMzAGgamiti jAnIyAiMzavRddhikaraH paraH // 85 // bhUmiH zAladalAkArA aGga laghu sitaasitm| zAlAGga eSa khaGgaH syAt pUjyaH sarvArthadAyakaH / ayaM zANe vamehati dhArA cApyathabA bhavet // 86 // bhUmi: sitAsitA vApi aGga jyeSThIsamaM laghu / jyeSThauvacamidaM nindyana spRzya vA hitecchubhiH (6) // 87 // purANajAlasadRzamaGga bhUmi: sitaasitaa| jAlavacamidaM pUjyaM zatrusampattinAzanam // 88 // yadi zANe vamantrIlAM zikhAM vahni vamecca vaa| tadeSa durlabhaH khaGgo nAnyathA bhayahetukaH // 88 // aGga pipIlikAkAraM bhUmidhUmrA tathAsitA / pipIlikAGga ityeSa tatkSate kaNDu-sambhavaH / svayaM yadi bhaveTa dhamaH zANe pUjyatamastadA // 80 // malapatrasamAbhUmiraGga (7) tatkusumopamam / malaGgAmiti jAnIyAda bhattaH sarvArthasAdhakaH // 81 // niraGkAnirmalA bhUmighRSTha pRSTa vamedrajaH / dRr3hA dhArA bhRzasthUlA AghAtaM sahate na ca / rajovavamidaM nindya zatra NAM vijayAvaham // 2 // kuSmANDavIjasadRzamaGga bhUmi: sitaasitaa| kuSmANDavajAnIyAt tatkSate veganigrahaH // 83 // aGga naroma-sadRzaM bhUmidhUmrA sitaasitaa| romAGgamiti jAnIyAt tatkSate pir3akoha(pa)maH // 84 // (6) yA hitAchubhiH iti (ka) pustaka pAThaH / (7) bhUmirekoGgaH iti (kha) pustaka rAThaH /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 yuktikalpatarobhUmiH na ho(8)dalasamA aGga tatkaNTakopamam / dhArA tIkSNA rava(vara)stIkSNo laghumAnaM kharasmazA // 15 // sudhAGgaH khaGga ityeSa tatkSate dAhaDbhramAH / mukhAkSi karNanAsAnAM dAhaH pAkazca jAyate // 86 // ayaM yadi ca sarpANAM phaNAsUparivizyate / phaNAvidAramApnoti sarpo loTayate ziraH / asya dhAvana toyena kuSTharogavinAzanam // 87 // karkandhudalapRSThAbhA bhUmiragantu tatsamam / karkandhuvajaM jAnIyAt tatkSate dAhanAzanam // 88 // eSa khagAdhamastyAjyo jetavyA yadividdiSaH / aGga vakulapuSpAbhaM bhUmistatphalasannibhA // 8 // vakulAGgamidaM pUjya zANe surabhigandhavat / tanAsti jagatomadhye yadanena na sAdhyate // 100 // aGga sanmizritaM yasminna kiJciyaktamokSate () / sarveSAM darzanaM vApi tIkSAdhAraH(rA) kharasvaraH // 1 // eSa kAjikavacaH syAdayatnAdevopalabhyate / nainaM prApyApi vaInte zeSAzcitrAdayo'pi ca // 2 // bhUmiH kRSNA niraGgA ceddhArA tIkSNA dRr3hApi ca / AghAtaM sahate ghoraM raktaM sparzana yo vizet // 3 // zANena vahni vamati dhruvaM vApyati ghrssnnaat| mahiSAGgaH sa vai khaGgaH pRthivyAM nAti durlabhaH // 4 // (8) sthUlA iti (ka) pustaka pAThaH / (e) mikSyate iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 astryuktiH| atyanta nirmalAbhUmi: zarIraM prativimbitam / dhArA tIkSNA svarastIkSNa: (10) svacchAGgaM tadinirdizet // 5 // tasmin yadA bhavedrekhA Uo RtvAkhyakaM (11) tadA / asminnapi bhavehakArekhA vakrAbhidhantu tat // 6 // etat tritayamuddiSTaM khaGgAnAM pravaraM vudhaiH / prAyazo labhyate loke yadi sarvaguNAvaham // 7 // itIdaM nikhilaM prokta vacANAM lakSaNaM myaa| prayatnalikhitaM vyakta sarveSAM hitakAmyayA // 8 // itaH parantu lauhAnAM lakSaNaM yatra lkssyte| tasya dAso bhavAmyeva pratijJeti katA mayA // 8 // viliGgamizramAlokya mizrAGgamiti nirdizet / 3 sarveSAmaGgamAlokya sarvAGgamiti nihi zet // 10 // iti khaGgaparokSAyAmaGgAdhyAyo dvitIyaH / khaGgasya rUpANi yathAnaulIkalAya-kusumacchavigya(12)JjanAbhA, yA candranIla maNi-kAca maNi-prabhAca / bhUmizca yA marakata-pratimAvabhAsA ; khaGgasya naulamiti rUpamidaM vadanti // 11 // tatra cevinditAnyaGgAnyariSTAni vhnypi| dRzyante vahudoSApi tathApi guNavattaram // 12 // (10) savantIcaNaH iti (ka) pustaka pAThaH / (11) vakta yathA iti (kha) pustaka pAThaH / (12) guca iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 buktikalpataroyA kAlakAmbudamasaurasakAlasarpazaGkAndhakArakacabhAra samA vibhAti / bhUmizca yA bhramaravandhusamAvabhAsA ; khaGgasya kRSNamiti rUpamidaM vadanti // 13 // atra netrANi sampattyai ariSTAnya zubhAni ca / sAdhAraNamidaM rUpaM prAha nAgArjuno muniH // 14 // yA prAvaSeNya-navabhekasamAnavaNA, | gomedaratnasadRzApi ca yasya bhUmiH / khAnasya piGgamiti rUpamidaM vadanti ; bhatturyazovaladhanakSaya-kAraNAya // 15 // yA mandadhUmasadRzA ca zirISa puSpa, tulyA vibhAti malinApi ca khaDna bhUmiH / nAgArjuno vadati dhUmramidaM hi rUpaM ; bhatturyazovaladhanAvali-vaInAya // 16 // hirUpaM mizritaM kRtvA za(sa)GkaraM pravadeDudhaH / vibhIrUpaiH sametantu khaGga tripura-saMjJitam (13) / rUpaizcaturbhiH saMyuktaM caturaM khana muttaram // 17 // iti lauhArNavasya khaDna parIkSAyAM varNAdhyAyastRtIyaH / jAtizcaturvidhA proktA khaGgAnAM yA purA myaa| sampatyapi prayatnena tAsAM lakSaNamucyate // 18 // zuSTAGgaH zuddhavarNazca sunetraH sukharazca yaH (14) / mRdasparzaH susandheyastIkSNadhAro mahAguNa: / 18 // (13) saGgitaM iti (ka) pustaka pAThaH / (14) sumukhaJca yat iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ svayuktiH / khataM brAhmaNajAtiM taM prAha nAgAjjuMno muniH / asya kSate bhavecchotho ghoraH sabbIGgagocaraH // 20 // mUrcchA pipAsA dAhazca jvaro mRtya uca jA 1 aSTaSTaM triphalAkalkamarzva rAtrindivoSitam // 21 // malinatva' na sandhatte nirmalaM kurute param / taruNAdityakiraNa-sparzAdeva TaNe sthitaH // 22 // dahet savrvvaM na tu karaM puruSasya hi dhAriNaH / gAyatrJcAramAtreNa kharatAM vrajati spha uTam // 23 // eSa khaGgavaraH sarvvamariSTa nAzayedudhruvam / asya prasAdAt puruSa strilokamapi sAdhayet // 24 // tasmAdeva manuSyANAM sulabho nahi bhUtale / dRzyante prAyaza: svarge (15) kuzaddIpe himAlaye // 25 // brAhmaNajAtiH / dhammravarNaM mahAsAraM tIkSNadhAraM kharakharam 1 saghAtasahaM sarvvanetravarNasvarAkaram // 26 // khanaM catriyajAtiM taM jAnIyAt khar3akovidaH / asya kSate bhaveddAhastRSAnAho jvaro bhramaH // 27 // mRtyuzca jAyate zANe vameddaGkikaNAn vahan / saMskAre cApyasaMskAre narmUlyaM tasya lakSyate // 28 // zANe'pyazANe kharatAmUrddhi (16) cAtyantatIkSNatA / raktasparzanamAtreNa vizedantaramantaram // 28 // ayaM khaGgavaraH pUjyo manuSyairapi labhyate // 30 // t (15) mujhe iti (ka) pustaka pAThaH / (16) yuddha iti (kha) pustaka pAThaH / 158
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 yuktikalpataraunaulavarNaH kRSNavarNaH saMskAra nirmalo bhavet / zANena kharatA cAsya ghAtatulya nivantati // 31 // vaizyajAtirayaM khaGgaH kSate tvabhAvadarzanam (17) / nAtyutkRSTo nAtihona: sarvatra vopalabhyate // 32 // sajalAmbhodasaGkAzaH sthUladhAro mRdukharaH / saMskAra caiva malina: zANe cApi kharetaraH // 33 // zUdrajAtirayaM khagaH kSate nAlpApi vednaa| dUrAdeSo(18)'dhamastyAjyo yadIccheddhitamAtmanaH / 34 // prAyazaH sarvalokeSu svymevopdRshyte| hayorlakSaNamAlokya jArajaM khaDgamAdizet // 35 // trayANAM lakSaNenaiva trijAtiM khana(18)mAdizet / catuNAM lakSaNenaiva jAti-saGkaramucyate // // 36 // iti lauhArNavasya khagaparIkSAyAM jAtyadhyAyaH / atha triMzannetrANAM lakSaNANi // aGga syAt sarvato vApi netramekatrasaMsthitam * / ataH parantu netrANAM lakSaNaM saMpravakSyate // 37 // netreNaikena hastena ninditopi prshsyte| tathA jAti vihInopi guNavAn pUjyate naraH // 38 // khanaH sadaGgo na ca netra hono na pUjyate nAmbukaraH sa evaH / yathA manuSyaH khalu sundarAGgonakarmayogyo bhuvi netrahInaH // 38 // (17) kSatevaM nAnadarzanaM iti (ka) pustaka pAThaH / (18) dezo iti (kha) pustaka pAThaH / (12) zaGkha iti (ga) pustaka pAThaH / * aGgamityArabhya bhuvinevahIna ityantaM zlokavayaM (kha) pustake adhikaM paThyate /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ astryuktiH| cakrapajhe gadA zaGkhau bhayavaIbavA1zaH / chatra. patAkA vINA ca matsyantu zivaliGgakaH // 40 // dhvajAIcandrakalasA zUlaM zArdUla netrkm| , siMhaH siMhAsanaJcaiva gajahaMsamayarakAH // 41 // jihvA dantAzca khaGgazca mnussyshcaamrstthaa| zailazcaiva tathA puSpa mAlA sarSapa eva ca // 42 // cakrAkAraM yadA netra khanasyAGga pradRzyate / taM cakranetra jAnIyAt bhattuH sarvArthasAdhanam // 43 // anenaikena khaGge na katnAM sAdhayate mahom / praphullapa saGkAzaM netra padmadalopamam // 44 / yadi vA dRzyate khaGge padmanetra smaadishet| ayaM khAnavaro yatra tatraiva kamalAlayA // 45 // UrkhA sthalA yadA rekhA gadAkArA pratIyate / gadAnetramidaM viddhi sarvazatrunisUdanam // 46 // zalAkAraM yadA netra khnggmdhye'bhi(1)dRshyte| zavanetramidaM sarva devAnAmapi durlabham // 47 // Damarupratima netra yasya bhUmau prtiiyte| sarvArtha-sAdhakaM khaGga taM (2) vidyAhijayapradam // 48 // dhanuH svarUpaM yannetra dhanurnetramuzantitam (3) / tasya sparzanamAtreNa mando'pi pramukhAyate // 48 // (1) ati dRzyate iti (ka) pustaka pAThaH / (2) tat iti (kha) pustaka pAThaH / (3) yanneyaM dhanurnetrasuSantitaM iti (ga) pustaka pAThaH / 21
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 yuktikalpatarauayaM nizIthe vijane khano jhanajhanAyate / yanetramaGguzAkAraM taM (t) vidyAdguNavattaram // 50 // khaGgamaGguzanetrAkhyauM bhartuH sarvArthasAdhaka(na)m / alakSmI-pAparakSoghnaM kRtyAgraha-nivAraNam // 51 // chatrAkAraM yadA netra chatranetraM vadanti tam / asya prabhAvAt kSoNo'pi sArvabhaumo bhavedanRpaH // 52 // dono'pi ca sukhI bhUyAt sukho bhUyAnmahezvaraH / mahezvaro'pi sacivaH sacivo maNDalezvaraH / maNDalezazcakravartI bhavedana na saMzayaH // 53 // patAkAkati netra cet sarvasampatti-kArakam / patAkA netramAhustaM saMgrAma-vijayapradam // 54 // netra vINAkati yaMdA vINAnetramuzanti(1)tam / nizothe vijane khaGgo vINAvat svanamAvahet (2) / asya prabhAvAt sa(kha)GghazyA api vazyA bhavanti hi // 55 // matsyAkRti yaMdA netraM matsyanetramidaM viduH / asya prabhAvAt kSitipaH kRtsnAM sAdhayate mahom // 56 // zivaliGga-samaM netraM liGganetramidaM viduH / bhattaH savvArtha-saMsiddheya zatrUNAM nAzanAya ca / vAmapAvaM tu yAtrAyAM dhattaM vyo'yaM tathA raNe (3) // 57 // (atra dhvajAIcandrakalasAnAM lakSaNAni ptitaani|) zUlAkRti yadA netrazUlanetraM vadanti tam / sarvArtha-sAdhakaH sarvAriSTAniSTa-praNAzanaH // 58 // (1) badanti iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vandhanimAvahat iti (kha) pustaka pAThaH / (3) vraNe iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ astryuktiH| zArdUlanenaM taM vidyAcchAI lAkRti-netrataH / zatruzreNI-vinAzAya saMgrAma vijayAya ca // 5 // siMhAkkati yaMdA netra siMhanetramimaM viduH // asya prabhAvAt kSINo'pi katnAM sAdhayate mahom // 6 // tat siMhAsananetraM syAnnetre siNhaasnopme| asya prabhAvAt kSitipaH katnAM sAdhayate mahom // 61 // gajAkRti yaMdA netra gajanetraM vadantitam / asyaprabhAvAt kSINo'pi (1) labhate rAjasampadam // 32 // netra haMsAkati yaMdA haMsanetra vadanti tam / asya prabhAvAt bhUpAlo yaza: prApnotyanuttamam // 63 // mayUrAkRti netra he tannetramiti niddizet / asya prabhAvAnmanuja: sarpadarpAn (3) nisUdayet // 64 // jijJAkAraM yadA netra jihvAnetraM vadanti ca / saMgrAmakakhapareSvavaM piveda vairizirorajaH // 65 // dantAkAraM yadA netra dantanetraM vadantitam / ayaM ripugaNaM mUni (2) cabayatyati bhairavam // 66 // khaGgAkAraM yadA netra khaGganetraM vadantitam / asya prabhAvAt manujastrilokI vazayedapi // 67 // manuSya putrikAkArA putrikA netramucyate / ayaM sazailAM sahIpAM kRtsnAM sAdhayate kSitim // 68 // na ceyaM putrikA kintu jayalakSmauriha svayam / tasmAnvAyaM manuSthAnAmalpabhAgyena labhyate // 68 // (1) citipaH iti (ka) pustaka pAThaH / (2) yuddha iti (kha) pustaka pAThaH / (3) varpAn iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataraucAmarAkkati netratvAt tannetramiti nirdizat / asya prabhAvAt jAyante cAmaroddhRta-sampadaH // 70 // ekAneka(1)zikhe zailanene tannetrasaMjJakam / api rASTrabhaye yuddhe viSame vairisakaTe / sthirIkaroti dharaNI dharaNoM parvato yathA // 71 // puSpamAlA-samaM netraM puSpanetra vadantitam / asya prabhAvAt tuSyanti grahAH sarvAzca devatAH // 72 // bhujaGgamasame netre sarpanetramidaM matam / ayaM zatrugaNaM hanti yathA mattyai bhujaGgamaH // 73 // savarNamasavarNaJca tat sarvaM vidhidhaM bhavet / savarNaM zAntisampattyai ripunAze tathA param // 74 // iyorekA pRSThe ca tat punardividhaM (2) bhvet| ekalokasukhaM nedaM dadAti hividhaM dvayoH // 75 // mUlamadhyAgrasaMsthAnAttat punardividhaM bhavet / agre cAgrAphalaM jJeyaM madhye madhyaphalaM matam // 76 // mUle phalaM jaghanyaM syAt (3) prAha nAgArjuno muniH / ekaM he trINi netrANi nAtra saMkhyAvyatikramaH // 77 // eka dharmaH svargakAmI he trINi ca trivargakam / tatphalAni (4) prayacchanti prAha nAgAjano muniH // 78 // (1) ekanetra iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vividhaM iti (kha) pustaka pAThaH / (3) mUle jalaM yadajanya sthAt iti (ga) pustaka pAThaH / (4) jalAni iti (gha) pustaka paatthH|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ askhyuktiH| hi(tri)netramiti jAnIyAt svasaMjJA (1) netryoiyo| trinetracca vibhiyaM bahunetramataHparam // 7 // yathottaraM guNavahaM khaGgamAhuranuttamam / dinAtramiti (2) nirdiSTa netrANAM zubhadAyinAm / tIbrANAM maGgalAnAJca darzanaJca zubhAvaham // 80 // iti khaGgaparIkSAyAM netrAdhyAyaH paJcamaH // yathA netrasya saMsthAnaM tathAriSTasya lakSayet / netreSu sthAnaniyamo nAroSTe sthAna-nirNayaH / prazastAGgo'pi yaH khano'riSTenaikena ninditaH // 81 // atha triMzadariSTAnAM lakSaNAni / chidrakAkapade-rekha bhinnaM bhakazca mUSikA / vir3Ala zarkarAnIlA mazako bhaGga(bhRGga)sUcakaH // 82 // vinduzca kAlikAdevI kapotaH kAkavigrahaH / kharparaH sakalo cAtha kroDAriSTaM tathAkulam // 83 // jalAriSTaM (3) karAlAkhya kazakhajarazRGgakam / gopucchAriSTa-khAnine lAGgalAriSTameva ca // 84 // chidravad dRzyate khaDne svabhAvena ca lkssyte| chidrAriSTa(4)midaM vidhi bhartuUryavalApaham // 85 // yadA kAkapadAkAramariSTaM dRzyate kvacit ayaM kAkapadAriSTaH sarvAbhISTa-vinAzanaH // 86 // (1) saMsargAt iti (ka) pustaka pAThaH / (2) diGnetramiti (kha) pustaka pAThaH / (3) jAlAriSTaM iti (na) pustaka pAThaH / (4) rekhAriSTa iti (gha) pustakapAThaH /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ .66 yuktikalpatarorekhAkAraM yadAriSTamUrcha vA tiryageva vA / rekhAriSTamidaM viddhi bhatturvoyavalApaham // 87 // bhivabhrAntikaraM pApaM bhinnAriSTamidaM viduH / bhatta: kulaM yazo rASTra nAhatvA(hA) na brajet svayam // 88 // yadA bheka zirorUpamariSTaM dRzyate kvacit / bhekAriSTamidaM nAmnA saMgrAme bhayadAyakam // 8 // ariSTe mUSikAkAra muussikaarissttmucyte| ayaM khaGgAdhamaH kuryAt patyuH pAtAlasaGgamam // 80 // vir3AlanayanAkAro vindureko'tivistaraH / viDAlAriSTametat syAt bhattuH sarvArthanAzanam // 21 // ariSTa zarkarAkAraM yadA sparzana vudhyate / zarkarAriSTametat syAhanavuddhi vinAzanam // 82 // yadA nolorasAbhAsamariSTaM dRzyate kvacit / nolyariSTamidaM (1) jJeyaM yazo lakSmI-vinAzanam // 23 // pariSTe mazakAkArI mazakAriSTamucyate / bhatta: kulaM yazo vuddhiM tiM protiJca nAzayet // 84 // bhRGgamApratimo vindureko'neko'thavA yadA / bhRGgAmAriSTa ityeSa dhRtismati binAzanaH // 15 // sUcaurUpamariSTaM cedUca vA tiryageva vaa| sUcariSTamidaM nAma bhattuH kulavinAzanam // 86 // trayazcevindavo rAjan paGktayo viSameNa (2) vaa| uparyupari vAdho'dhastrivindAkhyamariSTakam / (1) nolAriSThamidaM iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vaidhamena iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ asvayuktiH / tasya sparzanamAtreNa sacelaM snAnamAcaret // 87 // kAlikAriSTamityetad dhauSTati smRti nAzanam // 88 // ekatra yadi na hyeSa prayatnenApi saMvRtaH / dAro nAma mahAriSTaM sarvvAbhISTa - vinAzanam / anekaguNa-sampannaH khaDgo lokairna gTahyate // 66 // kapotapakSapratimamariSTaM cet tadAhvayam / bharttaH kulaM yazo vidyAM valaM vuddhiJca nAzayet // 100 // kAkAkkRti ryadAriSTa' kAkAriSTaM tadocyate / anena bharttuH saMgrAme bhaGga evopajAyate // 1 // ariSTe kharparAkAre kharparAriSTamucyate / bhartturyazo valaM voyryyaM vuddhiM prautiJca nAzayet // 2 // yadAnyallohazakalaM (1) ( lagnaM syAdiva lakSyate / zakalIti sa vai khagaH sarvvAbhISTa-nisUdanaH // 3 // (kror3I kuzapatrakayorlakSaNe patite) / yasmin nimnamivAbhAti madhye vA dRzyate kacit / jAlAriSTa(2)midaM nAma bharttuH kuladhanApaham // 4 // ekaikarekhA dorghAgrA yadA pallavinau bhavet / sparze vAtha kareNAtha karAlA (3) riSTamucyate // 5 // ayaM hi kSitipAlAnAM dRSTiyogyo bhavennahi / darzanAdeva nazyanti yazo lakSmI -jayAdayaH // 6 // ( 1 ) sakalaM iti (ka) pustaka pAThaH / (2) jalAriSTa iti (kha) pustaka pAThaH / (3) karolo' iti (ga) pustaka pAThaH / 167
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 yuktikalpatarauariSTe kaGkapatrAbhe kaTAriSTa taducyate / asya sparzana-mAtreNa nazyatyAyuyazo valam // 7 // khajUravRkSa-pratimaM yadAriSTastu lakSyate / khajUrAriSTametat sthAittaH kuladhanApaham // 8 // gozRGgAbhamariSTa cet zRGgAriSTaM taducyate / anena bhattunazyanti lakSmIvala-kulAdayaH // 8 // gopucchAkRti cet khaDne ariSTaM saMpratIkSyate / pucchAriSTamidaM nAma bhattuMH sarvArtha-nAzanam // 10 // khanitrAbhamariSTa cet khanitrAriSTamucyate / zUrANAmapi saMgrAma bhaGgametat prayacchati // 11 // ariSTe lAGgalAkAra laangglaarissttmucyte| ayaM pApAt pApataraH prekSaNIyo na bhuubhujaa| ayamAyuH zriyaM hanti vidyAM valamazeSataH // 12 // (var3izAriSTasya lakSaNaM patitaM / ) ityariSTAni proktAni nAnAtantrAt prayatnataH / bicAryetAni matimAn khaGga koze nidhApayet / 13 // divAnamidamuddiSTamariSTAnAM hitAtmanAm (1) / amaGgalAnAM mandAnAM darzanaccAzubhAvaham // 14 // ariSTamekamevasyAd hirariSTaM zubhAvaham / anyAnyamazubhaM hanyAdiSasya hi viSaM yathA // 15 // ekamArabhya (2)saptAntamariSTaM prAha nAnyathA / yathottaraM dviguNitaM phalamAhurmanISiNaH // 16 // iti khAnaparoyAmariSTAdhyAyaH SaSThaH // (1) hatAtmanAm iti (ka) pustaka pAThaH / (2) ekAdArabhya iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ / ajayuktiH / ... 166 __ atha dvividhA bhuumiH| divyabhaumavibhAgena bhUmiryA vividhA mtaa| divyA divi samudbhUtA bhaumA bhUmisamudbhavA // 17 // tallakSaNamazeSeNa likhyate tbivodht| devadAnavayomadhye sanasRSTirabhUt puraa| te khaGgAH puNyadezeSu keSu keSu pratiSThitAH // 18 // divya-lakSaNaM ythaa| ye khagAH sthaladhArA bhRzamatilaghavo nirmalAgAH sunetrAH, ye riSTAcAkharUpAH suvimalatanava(1)zcApyasaMskArayogAt / durbhadyA durghaTAzca dhvaniguNaguravo yatkSate dAhapAko ; te divyAH kute'mI kuladhana-vijayazrIyazovRddhimAzu (2) // 18 // atha bhaumlkssnnm| vRhadArIte, pUrva mahezena viSANi yAni, bhuktAni teSAM patitAstu vindavaH / yasmin pradeze sa sa eva dezaH ; kAlAyasAmAkaratAM jagAma // 20 // purAmRtaM kSaurasamudramadhyAdutyAdya saMgrAhya yayuH surendrAH / / tahindavo yatra nipetureSa zuddhAyasAmAkaratAM jagAma // 21 // ye viSotthA bhRzaM kAlAH kharAGgAH sambhavanti hi| mULadAhajvarAnAha zoka hikAvamaukarA: // 22 // (1) laghava iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vRddhimate iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 buktikalpatarau - ye'mRtotthAH (1) karvvarAGgAH mandAGgAH sambhavanti ca / balopalitamAlinya jvarAvyAdhi vinAzanAH ! yatraiva patitaM yat tu tattadAkaratAM gatAH (2) // 23 // tadyathA / vArANasImagadhasiMhala-bhUmibhAvI, nepAlabhUmiSu tathAGga mahopradeze / saurASTrike'nyataradhanya mahovibhAge; zuddhAyasAM kRtivarAH pravadanti janma // 24 // tadyathA / vArANaseyAH susnigdhAstIcNadhArAH sadaGginaH / laghavaH sukhasandheyA jJeyAzvAbhedyazAlinaH // 25 // mAgadhA: karkazAH sthaladhArA gUr3hatarAGgiNaH / guravo duHkhasandheyAH khanA jJeyA vicakSaNaiH // 26 // nepAladeza-prabhavA niraGgA nizcalAca ye / jJeyA: (3) sadaGgA malinA laghavaH sthUladhAriNaH // 27 // kaliGgA guravaH svacchA vyaktAGgAstantu hetavaH / saurASTrA nirmalAH snigdhAH suvyaktAGgA bhRzaM kharAH // 28 // siMhaladdIpajAtAnAM caturddhA bheda ucyate / kecit sadaGgA guravaH karkazA : snigdhadhAriNaH // 28 // kecit sadaGgA laghavaH susnigdhAH sthaladhAriNaH / eSAM rUpeNa mizraNa jJeyA hi dvijajAtayaH // 30 // ( 1 ) ye'mRtothA iti (ka) pustaka pATha: / (2) tattadAkaratAM gataM iti (kha) pustaka pAThaH / (3) aGgA iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktiH / sAmAnyAda dviguNaJcoktaM (iM) kalirdazaguNastataH / kaleH zataguNaM bhadraM bhadrAitraM sahasradhA // 31 // vaccAt SaSTiguNaH pANDirniravirdazabhirguNaiH / tataH koTisahasreNa hAyaskAntaH prazasyate // 32 // [ ityAdikaM rasAyanopayogikameva natu khar3e dRSTaphalam / ] yadAha / eSAM tu lauhanAtInAM vajraM khaGgAya yujyate // 33 // tathAca / ye khajAstIcNadhArA bhRzamatiguravaH SaDguNADhyAH subhedyAH, kecit sAGgA niraGgAH katicana samalA nirmalA: kecideva | te bhaumAH kurvvate'mI dhanavijayavalaM SaDguNA nirguNA vA ; te duHkhaM stokamugraM dadhati valakula zrIyazonAzanAste // 34 // iti khaga parIkSAyAM bhUmyadhyAyaH saptamaH // 1 athASTadhA dhvaniH / dhvaniraSTavidhaH prokto yaH pUrvvaM sUtrasaMgrahe / teSAmapi likhAmyatra saguNaM lakSaNASTakam // 35 // taduyathA / haMsa kAMsye tathA meghaH DhakkA kAkazca tanvikA / gardabhaH prastarazcaiva dhvaniraSTavidhaH smRtaH // 36 // pUrve catvAraH zubhadAH pare nindAspadA stathA / vicAyya khaGgamAnaJca karttavyaM khar3akovidaiH // 37 // ghorastAra iti khyAto dvividhaH khaGgakovidaiH / ghoraH syAt sukhasampattyai tAra uccATane mataH // 38 // 171
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 yuktikamataroyatra saravasyeva khaGge nakhahata (1) dhvaniH / haMsadhvanirayaM khaGgaH sakalArtha prasAdhanaH // 28 // kAMsyazabda ivAmAti yasmin khaGge hate dhvaniH / kAMsyadhvanirayaM khaGgaH prAha nAgAjano muniH // 40 // avasya lakSaNaM patitam / DhakkAzabda ivAbhAti yasmin khaGge hate dhvaniH / DhakAdhvanirayaM khaGgaH sarvazatrunimUdanaH // 41 // kAkasvara ivAbhAti yasmin khaGge hate dhvaniH / kAkakharo'yaM khaGgaH syAt zrIyaza: kulanAzanaH // 42 // tanvIvarasamo yasmin bhavet khAne hate dhvaniH / tantrIdhvanirayaM khaGgaH kulazrIdhananAzanaH // 43 // kharasyeva dhaniryasmin kharadhvanirayaM mtH| zrIyazo-jJAna-vijJAna-jayatejo vinAzanaH // 44 // prastarasyeva yaH khaGgaH sa nindyaH khaDna lakSaNe // 45 // gabhIratAra dhvanitA khanasya zubhalakSaNam / uttAnamandradhvanitA khaGgasyAzubhalakSaNam // 46 // apAGga netrahIno'pi khagaH sudhvaniruttamaH (2) / andhaH kurUpo manujo yathA bhuvi sugAyana: (3) // 47 // sabbalakSaNasampannaH khaGgo yo dhvani-varjitaH / sa nindyaH sundarAGgo'pi yathA vAkyavivajita: / 48 // (1) khar3a gena khahate iti (ka) pustakapAThaH / (2) khar3ageSu dhvanirucyate iti (kha) pustaka pAThaH / (3) yadA bhuvi yugAyanaH iti (ga) pustaka pAThaH
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktiH / 173 nakhena vAtha daNDena tathA lauhshlaakyaa| loSTrena zarkarAbhirvA dhvani vijJAnamucyate // 4 // iti khaDna parIkSAyAM dhvanyadhyAyo'STamaH // ___ atha dvividhaM maanm| yanmAnaM dvividhaM proktaM tasya lakSaNamucyate / uttamAdhamabhedena bhedohi hi vividho mataH // 50 // uttamaM yadizAlaM syAlaghumAnaM prakIrtitam / adharma tacca yat khabba (1) gurumAnaM prakIrtitam // 51 // tatpuna strividhaM protamAdimadhyAntabhedataH // 552 // yo muSTi viMzati samAyatatIvradhAro, bharbhavet prasarato'pi SaDaMgulIbhiH / mAnena cASTa palikaH sa hi khaGgamadhye ; nAti prakRSTana vikaSTaphalapradaH syAt / / 53 // yo hAdazASTa navamuSTibhirAyataH syAt, mando bhavet prasarato'pi caturthabhAgaH / tAvat palaiH parimitastu tato'dhiko vA ; khaGgAdhamo dhanayazaH kulanAzanAya // 54 // nAgAjjuno'pi,yAvatyo muSTayo dairghyaM tadAGgalayo yadA / prasare tacaturthAzamiti vai mAnamuttamam // 55 // yAvatyo muSTayo daiye prasaratattribhAgikaH / palaistadaIstulitaH sa khaGgo madhya ucyate // 56 // yAvatyo muSTayo dairghya tulyAMzaH prasare tu tat / (1) yacca kharavaM iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ buktikamataroadhamaH (1) kaurttitaH khaGgastatsamo vAdhikaH palaiH // 57 // bhaumAnAmidamuddiSTaM divyAstu laghavo matA: // 58 // iti khaga parIkSAyAM mAnAdhyAyaH / bhojastu,daurghatA laghutA caiva kharavistIrNatA tathA / durbhadyatA sughaTatA khaGgAnAM guNasaMgrahaH // 58 / / khavatA gurutA caiva mandatA tanutA tathA / . subhedyatA durghaTatA khaGgAnAM doSasaMgrahaH // 60 : iti nikhilamudAramuktamatra vahutantreSu nikRSNa khana yaSTeH / nRpatiriti vicintya yo vidhatte ma ciratarAM zriyamucchitAM labheta // 61 // iti zrIbhojarAjauye yuktikalpataro khata parIkSA :: atha crm-lkssnnm| zarIrAvaraka zastra carma ityabhidhIyate / tat punardividhaM kASThaM carmasambhavabhedataH // 62 // zarIrAvarakatvacca laghutA dRr3hatA tthaa| durbhadyateti kathitA carmaNAM guNasaMgrahaH // 63 // svalpatA gurutA (2) caiva mRdutA mukhbhedytaa| viruvarNatA (3) ceti carmaNAM doSa saMgraha // 4 // (1) adhame iti (ka) pustaka pAThaH / (2) laghutA iti (kha) pustaka pAThaH / (3) vastutA iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 asaamaa-vRttiH| sito raktastathA potaH kRSNa itybhishbditH| brahmAdijAti bhedena carmaNAM varNanirNayaH // 65 // citravarNastu sarveSAM sarvadaivopapadyate // 66 // . iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau carmaparIkSA // 00 atha dhanulakSaNam / dhanustu vividhaM proktaM zAGga vAMza(sa) tathaiva ca / komalaM varNadRr3hatA tayorguNa udAhRtaH // 67 // sukhasampattikaraNaM samamuTyAyataM dhanuH / vipado muSTivaiSamye tadaGga bhaGgamAvahet // 68 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau dhanuHparIkSA // atha vANa lakSagAm / laghatA dRr3hatA caiva tathA kharatarAsyatA / vANAnAmiti nirdiSTo bhUbhujAM guNasaMgrahaH // 6 // tanmAnaM viduSAkAryamaGgalobhiyathoditam / aGgalI mAna vaiSamya vijayo jAyate raNe / aGgulI mAna sAmyatu bhaGga evopajAyate // 70 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau vANaparIkSA // zaramallaukharatarau laghu dRddh'traumtau| aIcandrastukathito laghutIvratarAnana: // 71 // nArAcastuzirAlaH syAttIkSNAgraH karkazAgrakaH / zaktiyaSTyAdayoya'nye te tIkSNAgrAH pratiSThitAH // 72 // .
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataroityAdizastrajAtAnAM lakSaNaM bhojbhuubhujaa| proktamatyanta saMkSepAllikhitaM mayakAvatu // 73 // tIkSNatA laghutAcaiva tathaiva dRr3hatApi ca / sarveSAmastra jAtInAM lakSaNaM samudAhRtam // 14 // yat kiJcidatramaNiruktamati prakAza, zastrasya lakSaNamihakhayameva vuddhyA / vijJAya tabikhilazastra(1)vidAjanena, zastraM vidheyamaripakSa-vinAzanAya // 75 // astreNa tu vinA sainymndhvprtijaayte| tasmAdastra vizeSeNa rakSaNIyaM mahIbhUjA // 76 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau astra parIkSA // atha yAtrAyuvistavasamayaH / yAtrAyAM vividha: kAlo vaikAla: (2) mahajastathA / protAmAtyayike kArye vi(dhi)kAro nAtra nirNayaH // 77 // sahaja svecchayA rAjJAM tasya nirNaya ucyate / yAtrAja siMha madhyA zanaizcara budhozanamA raheSu // 78 // bhAnau kulauravaSavRzcikagobhirdIrghA zastastudevalamate'dhvani pRSThato'kaH (3) // 7 // (1) mastra iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vaikAraH iti (kha) pustaka pAThaH / (3) karka iti (ga) pustakapAThaH /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 yaatraayuktiH| 17 azvinI revatI jyeSThA tathA puthA punarvasu / maitraM mRgaziro mUlA yAtrAyAmuttamAH smRtAH // 80 // bharaNI kattikAzleSA vizAkhA cottraatrym| maghA pazupatizcaiva yAtrAyAM maraNapradAH // 81 // pUrva kuvere dahane nizATe, yame jaleza pavane maheze / tyAjyaM narasya pratipat krameNa ; yugma tithInAM pravadanti tajJAH / syAt sanmukhe(1) yAnamasukSayAya, pazcAdbhavet sarvazubhAya puMsAm // 2 // sUryaH zukraH kujo rAhurmandazcandro gururbudhaH / / agrataH zobhanA yAtrA pRSThato maraNaM dhruvam // 23 // pUrveNendra dakSiNa yA(jA)napA(pa)daM, rohiNyetaccAryamAkhyaJca(2) zUlam / kAmaM yAyAmAmparAMyeSu kArye-dhvanyahApi prekSya zUlAni bhAni // 84 / tatra dikzUlam / SaSThASTamI caturthI ca navamI dvAdazI tthaa| catuI zo kuhastyAjyA yAtrAyAmazubhapradAH // 85 // prAyo jaguH sahaja zatrudazAya-saMsthA:, pApAH zubhAH saviTaja (3) parimucya khastham / sarvatragAH zubhaphalaM janayanti saumyAstyatAri-saMsthamamarAri guru jigoSoH // 86 // nAkAlavarSa vidyutstaniteSviSTa (4) kathaJcidapi yAnam / A saptAhAt divyAntarIkSabhaumaistathotpAtaiH // 87 // (1) samutthe iti (ka) pustaka paatthH| (2) rohiNyotaccAyaM mAkhyaJca iti (kha) pustaka pAThaH / (3) sabitya iti (ga) pustaka pAThaH / (4) vidyutstuniteSviSTa iti (gha) pustaka pAThaH /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 yuktikaatarau tatra kramaH / rAjJAM yAtrAvidhiM vakSye jigoSUNAM (1) parAvanIm / norAjanAvidhiM kRtvA sainikAM(ka)zcAnayet ttH| gajAnanyAn mRgAnanyAniti yAtrAkramo mataH // 88 // __atha tatra naurAjanAvidhiH / varSAnte'bhyudite zukre candre pUrNe zubhakSaNe / azva-nIrAjanaM kuryyAda yathoktamRSisattamaiH // 8 // udIcI prasthite bhAnau saMkrAntyAM vA zubha dine / gaja-nIrAjanaM kuryAt mahIpAlo jigauSivAn // 10 // vRzcikasthe ravau kuryAt pattinIrAjanA-vidhim / naukA-nIrAjanaM kuryAt dakSiNAzAM pratiSThate // 81 // anyeSAJcaiva (2) yAnAnAM vijayAdazamotithim / dhvajAdInAJca sarveSAM zakrotthAne norAjanam // 82 // chatrasya navadaNDasya tathA siMhAsanasya ca / rahasya nagarasyApi mahAviSuva-saMkrame // 13 // Atmano yuvarAjasya mahiSyA mantriNAM tathA / svajanmadivase rAjA kuryAnorAjanA-vidhim // abhiSeka-dinaM proktameSAM janmadinaM mayA (3) // 84 // tdythaa| azvAnAM bhAskaro devo revantamiti saMjayA / gajAnAM devatA zakraH pattInAM kAlikAmatA (4) // 85 // (1) jigISANAM iti (ka) pustaka pAThaH / (2) anyAsAJca va iti (kha) pustakapAThaH / (3) janmadinAkhyayA iti (ga) pustakapAThaH / (4) zatruH pattInAM kAlikA matA iti (gha) pustakapAThaH /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 yaatraa-nauraajn-yuktiH| naukANAM varuNo devo yAnAnAntu jayantakaH / astrANAM devatA rAmo yamaH khaGgasya pUjyate // 86 // dhvajAnAM hanumAn pUjyo vRhaspatiriti kramAt / tAn pUjayitvA vidhivadetAn naurAjayabRpaH // 87 // hAdaza mahiSaiH puSTazcAmara-ghaNTAmvanAdibhUSAvyaH / chAgalaimahiSadiguNaiH chAgalahiguNaivaSaiH sva puSTAGgaiH // 88 // vRSabhadviguNaiH puruSasta dviguNaizcArudIpikAbhiH / bhavyaM vA sahasra zubhadine nIrAjayedarAjA / 88 // dvAdaza-vAhai ruciraiH saanggopaanggairto'iitcossttraiH| . tasyAIto vyAghrargajazata-nIrAjanaM sambhavati // 10 // chAgalazataM vRSabhazataM zataJca meSANAm / turagA daza hRSTAGgA vyAghrAH paJca hipazcaikaH // 1 // bhallakA hi kukkurAzcaikaikAH pattilakSaNasya / naukA zatakaM sAGga navadazakaM kAJcanAdibhirghaTitam // 2 // bahuzatamapi jantUnAM naukA norAjane rAjJAm / yahA dvipadaM yAnaM sarveSAmiSyate turagaiH // 3 // khadazA (1) vasaravasitai yogyAGgaryogyavarNezca / aSTAbhirdhAtubhiH kuryyAdastra-nIrAjanA-vidhim // 4 // gajAkha nara naukAbhi biguNAbhiyaMthottaram / ratnairnAnAvidhairasvairdhAtubhirvasanaistathA // 5 // siMhAsanaizca yogyaizca kuryyAvIrAjanA-vidhim / gRhanaurAjanApyevaM narasyAtha nigadyate / 6 // khabhiH kharaiH zRgAlaizca vyAghra ruSTraistathoktaiH / puraM naurAjayedrAjA cirasampatti-hetave // 7 // (1) mu dazA iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataraukhA dazAzvastadaIna narazcaiva tadarthataH / vyAghrAdInAM tathaivaikaM ratna nAnAvidhaM tathA // 8 // astrANi dhAtavazcaiva vastrANi ca phalAni ca / vanajAH sthalajAzcaiva jalajAzcaiva jantavaH // 8 // navagrahAzca sUryyAdyAH zailAH saptaghaTAstathA / yogyadhAtu-samudbhatA naukAkhaNDavayaM tathA // 10 // ekaikaM hipadaM yAnaM khaTTA zayyAzanaM tathA / nija-dehamitaM svarNa rajataM tAmra meva vA // 11 // Atma-naurAjane dadyAd yadiccheccira-saMsthitim / astrairnAnAvidhaiH kuryAd yuvarAja-nirAjanam // 12 // alaGkAraizca vividhairdevI-nIrAjanaM matam / mantri-nIrAjanaM rAjA hayenaiva samAcaret // 13 // amAtyAnAM sainikAnAM viprANAM dhaninAM tathA / vastrai!rAjanaM kuryAditi bhojasya sammatam // 14 // norAjanAyA vastUni na pazyendra punaH spRzet / saptakatvaH paribhrAmya kuryyAnnaurAjanAvidhim // 15 // nyasevA pararASTraSu gahane vA jale'pi vaa| daivanna vaidya-dInabhya prayaccheddA yathAyatham // 16 // iti saMkSepataH proto mayA nIrAjanAvidhiH / anena vidhinA rAjA suciraM sukhamaznute // 17 // tathAhi grgH| norAjanA mahondrANAM nihanti vipado'khilA: / saiva sabahanaM (1) rAjJAM kaJcukeneva saMyataH // 18 // (1) sandahanam iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 prazvayuktiH / naurAjanA vanditAnAM nabhayaM vidyate kacit / norAjanA-vihInAnAM nazyeyuH sarbasampadaH // 18 // tathA ca vaatsyH| ye bhUmipAlA: prativamarAnte, kubanti nIrAjana karmasamyak / ., teSAM na lakSmIH kSayatAmupaiti, sAmrAjya lakSmIH karagaiva teSAm // 20 // evaM nIrAjanaM katvA (1) rAjA prasthAnamAcaret / prasthAnaM yAnatoyasmAttasmAdayAnaM nirUpyate // 21 // catuSpadaM dipadaJca a(khA)padaJceti tvidhaa| yAneSu vAhino mukhyA nirdiSTAH sarbasanmatAH / atasteSAM pravakSyAmi lakSaNatvamataH param // 22 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau naurAjanavidhiH / athaashvpriikssaa| sapakSA rAjinaH pUrva saMjAtA vyomacAriNaH / gandharvebhyo yathAkAmaM gacchanti ca samanvitAH // 23 // indrAdezAcchAlihotrasteSAM pkssmthaacchint| . tataH prabhRti niSpakSA sturaGgA dharaNIM gatAH // 24 // uttamA madhyamA nIcAH kaNIyAMsastathA pare / caturdA vAjino bhUmau jAyante dezasaMzrayAt // 25 // (1) tyaktA iti (ka) pustaka paThaH /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 yuktikamatarotAjitAH khurazAlAzca tuSArAzcottamA hayAH / gojikANAca kekANA: praur3hAhArAzca madhyamAH // 26 // tAr3ajA uttamAzAzca rAja-zUlAzca madhyamAH / gatvarAH sAdhya (1) vAsAca sindhudArAH kaNIyasaH // 27 // anyadezodbhavA ye ca te vai nIcAH prakIrtitAH / vAjino jalajAH kecidahnijAtAstathApare // 28 // samoraprabhavAzcAnye turagA mRgajAH pre| jalodbhavA vijA jJeyA: kSatriyA vahni-sambhavAH // 28 // prabhaJjanabhavA vaizyA mRgajAH zUdrajAtayaH / puSpagandhirbhavevipraH kSattiyo gurugandhikaH // 30 // dhRtagandho bhaveddezyo maunAmodI ca zUTrakaH / viveko saghaNo viprastejasvI kSatriyo valI // 31 // koSNabhAvo (2) bhaveddezyaH zUdro niHsattvako bhavet / viprAdyA vAhanAH sarve trayo bhUmipateH sadA / zUdrajAtiM turaGgantu na spRzanti narezvarA: // 32 // ityazvotpattiH / athaanggulyaanggvibhaagH| saptaviMzatyaGgalobhirmukha-mAnaM vidhIyate / karNI Sar3aGgalau prokto bhAlakaM caturaGgulam // 33 // catvAriMzaca saptAbyaH (3) skandhaH saMparikIrtitaH / pRSThavaMzazcaturviMzaH saptaviMzA tathA kaTau // 34 // (1) sAdhvavAsAzca iti (ka) pustaka pAThaH / (2) koNabhAve iti (kha) pustaka pAThaH / (3) saptADhayA iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 ashvktiH| iti sUkSmaM tathA nimnaM pratipuccha hayAdhikam / . liGga hasta-pramANantu tathANDau caturaGga lau // 35 // madhya (1) sthAnaM caturvizaM hRdayaM ssodd'shaatmkm| . kaTikukSya(kakSA)ntaraM proktaM catvAriMzat pramANataH // 26 // maNivandha-hayaJcaiva kSurAzca caturaGga lAH / azotyaGga, likA: pAdA dIrghA viMzAdhikA matAH // 37 // . ityazvAGga li-vibhAgaH / atha varNaH / yadAha nakulaH,saptavarNA bhavantIha sarveSAM vAjinAM dhruvam / tAnahaM kIrtayiSyAmi bhedairjAtAnanekadhA // 38 // sito raktastathA pItaH sAraGgaH piGga eva ca / naulaH kaSNo'tha sarveSAM khetaH zreSThatamo mata: // 38 // khataH kundenTusaGkAzo raktA: kaumumbha (2) sabibhaH / haridrA-sadRza: pota: sAraGgaH karburaH smRtaH // 40 // piza(Sa)GgaH kapilAkAro nIlo dUrvAdala-prabhaH / kRSNo jambuphalAkAraH zAstrajJaiH samudAhRtaH // 41 // ityazva-varNAH / atha vyovibhaagH| , danteSu vyaJjanaM yahat (3) tena jJeyo vayaHkramaH // 42 // (1) mAku iti (ka) pustaka pAThaH / (2) kundendu iti (kha) pustaka pAThaH / (3) yad yat iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 yuktikapataro tadyathAkAlikA hariNI zuklA kAcA makSikayA saha / zako mUSalakaJcaiva dantAnAM cltaa(taa)tthaa| ityaSTau vyaJjanAnyAhurathaiSAM lakSaNaM zRNu / 43 // caturbhivatsarai ntAzcatvAraH parikIrtitAH / paJcabhizca SaDityevaM jAyante tvatha kAlikA: // 44 // SaSThe saMvatsare prApta kAlikAnyA bhavet tu hi / tathAnyA saptame varSe caturthI (1) kAlikA bhavet // 45 // aSTame vatsare prApte jAyante sarvakAlikAH / navame tvatha tA: sarvA ApotAH sambhavanti ca // 46 // kecidekAdaze varSe tAvat potatvamAgatAH / tataH zvetAH prajAyante caturdazasamAvadhi // 47 // tataH kAcapramAH samyag yAvat saMvasarAstrayaH / tataH saptadazAdUca yAvarSANi viMzatiH // 18 // makSikAbhAM vadantyeSAM (2) yAvadarSatrayaM puna: / zaGkhAbhAsAH sarvvadantA bhavanti vAjinAM tataH // 4 // trayoviMzAt pare varSe dazamA mUSalA matAH / Sar3aviMzAt parato dantAH sthAnAJcalanamApnuyuH // 50 // yAvarSatrayaM pazcAnipatanti smaatrye| dvAtriMzaddamare vAjI nUnaM nirbANamApna yAt // 51 // ityazva-vayaH sthaanm| (1) caturthe iti (ka) pustaka pAThaH / (2) matibhAbhAvadanteSAM iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 ashvyuktiH| atha akhasya shubhlkssnnaani| dIrghAH zuSkA vizAlAsthA ye bhavanti turaGgamAH / te zastAH pArthivendrasya yAnavAhanakarmaNi // 52 // AsyaM bhujau cApi kakATikA ca, doghaM catuSka turagasya zastam / tathobate prANapuTe lalATe; zaphazca (1) vAjipravarasya vodhyaH // 53 // zrotre ca maNivandhazca pucchaM koSTha laghUttamam / pItAGgaH zva tapAdo yo yazca syAt sitalocana: (2) // 54 // cakravAkaH sa vijJeyo rAjAha: priysttmH| . mukhe candrakasaMvota: pakvajambUphalAkRtiH // 55 // khetapAdaH sa vijJeyo mallikAkhyaH supUjitaH (3) / sarbazvato hayo yastu zyAmaikazravaNo bhavet // 5 // sa vAjau vAjimedhArhaH zyAmakarNaH sudurlabhaH / yasya pAdAH sitAH sarve puccho muSko mukhaM tathA // 57 // mUIjAstu sitA yasya taM vidyAdaSTamaGgalam / yasya pAdAH sitAH sarve candrakaJca lalATake // 58 // kalyANapaJcakaH proto bhatta: kalyANa-kArakaH / vimizravarNakAH sarve prazastA vAjino matAH // 5 // yasyotkRSTatarA varNA vRddhiM yAnti zanaiH zanaiH / nAzayanti tathA nIcAn karoti sa vahan hayAn // 6 // ityazvasya zubhalakSaNAni / (1) kaphazca iti (ka) pustakapAThaH / , (2) sthAcchitalocanaH iti (kha) pustkpaatthH| (3) sa pUjitaH iti (ga) pustakapAThaH /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 yuktikalpataro athAzvasya AvartaguNAH / romnAM (1) bhramivadAvRttirAvarta iti gadyate / Sar3avidho dakSiNo vAmo dakSiNastu zubhAvahaH // 61 // nAsikAgre lalATAgre zaGkha kaNThe ca mastake / Avarto jAyate yeSAM te dhanyAstu turaGgamAH // 62 // lalATe yasya caavto hitoyastu kukundare / mastake ca Tatoyastu sa vijJeyo hayottamaH // 63 // d(g)nnddaavto bhavedayasya vAjino dakSiNAzrayaH / sa karoti mahAsaukhya svAminaH zirasaMjita: (2) // 64 // karNamUle yadAvataH stanamadhye tathAparaH / vijayAkhyAvubhau tau tu yuddhakAle jayapradau // 65 // . skandhapA yadAvarttaH sa bhavet sukhakArakaH / nAsAmadhye yadAvarta eko vA yadi vA trayaH // 66 // ckrvtto sa vijJeyo vAjo bhUpAla-bhUSitaH / kaNThe yasya mahAvattaH proktazcintAmaNi: zubhaH // 67 // romnAM vRzcikavat sthAnaM shuktiritybhidhiiyte| yatrAvartaH zubhastatra zuktistatra zubhAvahA (3) // 68 // iti Avarta guNAH / athAvasya dossaaH| catvAro'pyasitAH pAdA: sarvazkhetasya vAjinaH / bhavanti yasya sa tyAjyo yamadUtaH sudUrataH // 6 // (1) vyomnAM iti (ka) pustakapAThaH (2) ziraHsaGgitaH iti (kha) pustakapAThaH / (3) zubhA bhavet iti (ga) pustakapAThaH /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ azvaktiH / catvAro yasya vai pAdAH paraspara vivarNakAH / sa tyAjyo muSalo nAmnA munibhiH kulanAzanaH // 70 // durlakSma vAjinaM jahyAd yadIcchet zAkhatIM zriyam / yastu(sya) varNavibhedena jJAyate romasambhavAt // 71 // puSpAkhyaH sa parityAjya: sarbavAji-bhayAvahaH / yasyAvazeSa varNana chAdyate ca pradhAnata: // 72 // viddhi gacchataH so'zvaH kurute hayasaMkSayam // 73 // iti skandhe gale caiva kaTideza tathaiva ca / nAbhau kukSau ca pAvAMza (1) madhyamaH sa prakIrtitaH // 74 // eko vAmakapolastho yasyAvataH pradRzyate / carvaNI sa hayastyAjya: kurute svAminAzanam // 75 // vAmagaNDAzrayAvataH prakaroti dhanakSayam / kakSAnte yasya cAvata: sa mRttyaM kurute vibhoH // 76 // klezaM jAnugatAvata: pravAsaM kurute'tha vA / vaajaumddh'gtaavto vajanauyo mahobhujA // 77 // trivali prabhavAvarta strivargasya praNAzakaH / pRSThavaMze yadAvata ekaH sNprilkssyte| dhUmaketuriti khyAtaH sa tyAjyo dUrato nRpaiH // 70 // guhye pucche valau yasya bhavantyAvarta kAstrayaH / sa katAntastu rUpeNa varjatoyasturaGgamaH // 78 // adhorkhaJca yadA vAjI sampuTaM na spRzet kvacit / yamadUtaH sa vijJa yo vajanauyasturaGgamaH // 80 // honadanto'dhikazcaiva karAlo kaSNatAlukaH / muSalI ca tathA zRGgo Sar3ete ghAtakAH sma tA: // 81 // (1) pArthA se iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 yuktikapatarotatrAdyau viditArthau tu zeSANAM lakSaNaM zRNu / bayaH pAdAH sitA yasya kRSNazcaiko'bhijAyate // 2 // bayo vApyasitA yasya ekaH zuklo'bhijAyate (1) / muSalo nAma pApo'yaM dUra tyAjyo hayAdhamaH // 83 // vikaTo viSamo yasya dazanaH sa karAlakaH / karAlo kurute nAzaM bharturatra na saMzayaH // 84 // kRSNatAluhayo nAzaM kurute nAtra saMzayaH / viSadanto bhavedyastu kaSNatAlu nai duSyate // 85 // karNAnte cUlikAnte ca zRGgavalakSyate yadi / sa zRGgo kurute nAzaM rASTrasya ca kulasya ca // 86 // ekANDo'jAtakANDazca honANDo'bhyadhikANDakaH / ghaNTo (2) ca kambalI caiva Sar3ete pApakRttamAH // 87 // . ityazvasya dossaaH| athaavsyaarissttm| susthasyApi ca netrAnte syAtAM nole ca vAjinaH / tathaiva tasya jAnIyAt bhavenmRtyubivArSikI // 88 // naulapote ca netrAnte tribhirmAsarvapuHkSayaH / yasya netrAntara rekhA vahuvarNA prajAyate // 88 // vizeSAhAjino jJeyaM tasyAyuH paccamAsikam / jihvAyAM jAyate vindurakasmAdayadivAjinaH // 8 // mAsaikaM jIvitaM tatra pote mAsahayaM tathA / rakte mRtyusvibhirmAsaizcaturbhizca vicitrake // 81 // (1) vijAyate iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vaNTI iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 azvayuktiH / paJcabhirnIlavarNaM ca Sabhiva- (1) smaakto| saptabhiH pATalAkAra caNakAme tathASTabhiH // 82 // . navabhizca haridrAme dazabhijatukopame / ekAdaze suvarNAbha vAreNa himadyutau // 13 // yasya khAso bhaveduSNaH zarIraM pulakAnvitam (2) / jihvA hi malinAkArA mAsaSaTkaM sa jIvati // 14 // jihvAgre pir3akA yasya pAdAnte ca tthodre| mUtraM karoti raktaM vA mAsaSaTakaM sa jIvati // 85 // karNayoH kSatajaM yasya netrAbhyAM vA prvrtte|| vAjinaH pittagrastasya daza mAsAn sa jIvati // 86 // yasya netre haridrAbhe yasya vAtAhitasya ca / tasyAyuH saptamAsauyaM bahuvarNa tathA dinaH // 17 // yasyekaM locanaM honaM dvitIyaM raktasabimam / puTAnte ca sa vijJeyaH pautAbhe (3) mAsajIvakaH // 18 // (etAni ariSTAni vktdossjaani|) sphuliGgA yasya dRzyante pucchato'zvasya vahnijAH / nirgacchantaH prabho zaM te vadanti nizAgame // 88 // azvazAlA samAsAdya yadA ca madhumakSikAH / madhujAlaM pravananti tadAkhAn (4) nanti vatsrazaH // 100 // . ityrissttaani| (1) bakra iti (ka) pustaka pAThaH / (2) pulakAbhitam iti (kha) pustaka pAThaH / (3) pautAbho iti (ga) pustaka pAThaH / (4) tadavAn iti (gha) pustakapAThaH /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ . yuktikalpatarau - atha haya kriyAkAlaH / svavaruNa gurupArzvAsyeSu bhaumArkavAra, svatithi karaNatArAcandra yogodayeSu / zubhamiha iyaH kASTha N (1) kAryamAryeNa buDvA ; na zaniravikujAnAM vAsare nogratAre // 1 // iti hayakriyAkAla: / atha hayArohaNa jJAnam / calakizalayapAdaH karNamadhyeka dRSTi-, rnacalati kaTidezaH vAsane saMsthito yaH / hayahRdayagatijJaH sthAnaM daNDAvatApa: (2) sa khalu turagayAtA pUjyate pArthivendraiH // 2 // meruH sthiro yasya calau ca pAdau, ; trikonataM saMhatamAsanaJca / sa vAjivAhaH prathitaH pRthivyAM ; zeSA narA bhArakarA hayAnAm // 3 // iti hayArohaNa jJAnam / tAr3anavidhiH / atha raktakoSThe (3) mukhe cauSThe gale pucche ca tAr3ayet / bhote vakSaHsthalaM hanyAdakta conmArgagAminaH // 4 // (1) kASThaM iti (ka) pustaka pAThaH / (2) sthAnadaNDAvapAtI iti (kha) pustaka pAThaH / (3) kaNTha iti ( ga ) pustaka pAThaH /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ azvayuktiH / 11 kupite pucchasaMsthAnaM bhrAnte jAnuhayaM tathA / sabasyA(sya)prAptadaNDasya daNDa mekaM nipAtayet // 5 // yadyatpraskhalate gAtraM tatra daNDaM nipAtayet / asthAnadaNDapAtAJca vahudoSaH prajAyate / tasmAnirIkSya kartavya haye daNDanipAtanam // 6 // iti haya tAr3anavidhiH / atha hayadhAvanavidhiH / hastaizcatuvizatibhiInudde NDa udAhRtaH / akSNo nimeSaNAnyaSTau mAtrA proktA vitrakSaNa: // 7 // mAtrA Sor3azanAkho yo dhAvati dhanuHzatam / tamuttamottamaM vidyAdvAyuvegaM mahAjavam (1) // 8 // viMzatyA madhyamo je yo hyato'nye cAdhamA matAH / nabhasyAzvayuje mAsi naivAkhAn vAhayennRpaH // 8 // vajAgni-sadRzaM pittaM zramAt kupyati vAjinAm / kAryeNa mahatA vApi yojyo mAsi tu kArtike // 10 // hemanta zizira yogo vasante ca yadRcchayA / vAlaM vRddhaM kazaM rugnaM dattane haM bahahalim (2) / / pUrNAtiritA koSThaJca gubiNauJca na vAhayet // 11 // iti hayadhAvanavidhiH / (1) mahAjaram iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vAlo vRddhaH kazo rogI daNDana ho vahaddaliH iti (kha) pustaka paatthH|
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 yuktikalpataro atha hayaraktamokSaNavidhiH / hAsaptatisahasrANi nADonAM sambhavanti hi / vAjinAmiha sarveSAmAzu raktaM vyavasthitam // 12 // tAsAM nirmokSaNArthAya hArANyaSTau vadAmyaham / yairyAti kutsitaM raktaM sarvadehasamudbhavam // 13 // kaNThe kakSe locanayo raMsayozca mukhe tathA / aNDayoratha pAdeSu pArkhayorubhayorapi // 14 // etaddama (1) suvijJeyaM vAjinAM bhiSaguttamaH / anye saptadazAnyAhuH zirAbArANi vAjinaH // 15 // yeSu raktaM hRtaM sadyaH prakaroti tata: sukham / gulphe gale tathA mer3he kakSAnte caiva patrake // 16 // gude pucche'tha vastau ca jaGghayoH sarvasandhiSu / jihvAyAJcAdhara cauSThe netrayorubhayorapi // 17 // karNamUle maNo gaNDe (2) rudhiraM srAvayeSik / sauzrutamAnapa(pA)lena tyAjyaM raktaM turaGgapramANam // 18 // tdythaa| palaM zataM mukhe tyAjyaM (3) kakSayozcaikameva ca / zatAI netradezAca maddezAt tathaiva ca // 18 // gaNDayoraNDayozcaiva srAvayet paJcaviMzatim / dvAdazaiva gude prAhurakha 4 zAstravicakSaNA: // 20 // (1) etadumma savijJeyo vAjinAM bhiSaguttamam iti (ka) pustaka pAThaH / + (2) karNamUle mane prAnte iti (kha) pustaka pAThaH / (3) nyAyya iti (ga) pustaka pAThaH / (4) prAhurastra iti (gha) pustaka pAThaH /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 azvayuktiH / paittikaM kAlikaM vidyAhAte vidyAt kaphe'nilam / picchilaM zleSmalaM pANDu kaSAyodakavaJca yat // 21 // iti haya rakta-mokSaNavidhiH / atha hy-Rtucryaa| na prAjJo vAhayedavAn prAvaTakAle kathaJcana / yadIcchedamRtaM (1) tasya vAhanaM dazamAsikam // 22 // kUpodakaM kaTukataila-nivAta(ha)gehaM, zastaM palAIlavaNaM divasAntareNa / tavAnyathA sati sukhAmayavIbahAnimukhyalevirahitastu vayo (2) vinazyet // 23 // zaradi gur3aTataM (3) payaH prazastaM, zaradi sitASTapala pramANamaccham / madhuramatha jalaM sarovarotya; vRtayutanaula mukuSTakAca (4) bhojyAH // 24 // hemantakAle ta tailamASA(SA:), nirvAtasaMsthA ca payo yatheccham / zanaiH zanairvAhanakarmAkuryyAda yavAMzca pattA (5) vitareda vidhinaH / 25 // (1) yadIcchedagrataH iti (ka) pustaka pAThaH / (2) rago iti (kha) pustaka pAThaH / (3) yutaM iti (ga) pustaka pAThaH / (4) mukundakAzca iti (gha) pustaka pAThaH / (5) muktA iti (ca) pustaka pAThaH /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 yuktikalpatarozizire taila palASTakaM kaTisthaM , dinasaptAvadhi pAyayet turaGgAn / tadanu prAtarbhojayed yAzca ; yavayavasAMzca tathAmRtakharUpAn // 26 // yasya dattA yavAbhojye zizire samupasthite / prakatvApi kriyAH sarvAH sa hayaH sukhamRcchati // 27 // vasante saMprApte nijasukhavazAhAhaya hayAn, vRtaM tailaM zasta sakalavidhiruto'pi ca mataH / payo dadyAdI salavaNamatho vAhanavidhi- ; . bhRzaM yojyasnenAbdamapi sukhamicchedayavaraH // 28 // vasantasamaye yo'zvaH sthAne tiSThati vandhane / tasyosAha: praNazyeta sAlasyaM jAyate vapuH // 28 // prome vRtaM catajamokSaNadharmazAntiM, succhAyavandhana-vimahana-zItatoyam / dUrvA TaNaM laghu ca komalamanyadeva ; yat kiJcidevamupayuktamidaM vadanti // 30 // bhojena tu hayalakSaNamanyathoktAm / tayathA, nigdhAGgo laghutaralomakastu puccho, dorNasyAsthinayanakeza pRSThavaMzaH (1) / raktoSThaH pRthulanitambamArara(va)kSA ; rAjA: bhavati turaGgamaH prazasyaH // 31 // (1) sigghA......karNa pucchodIrghAsya trinayanakeza pRSThavaMzaH iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 azvayuktiH / nAbhi(bherA)mArabhya dehastu dvidhA pUrvAparakramAt / pUrvakAyasthitA ratAH zubhAya haya-saMsthitAH 32 // adhaH kAye sthitA ratAH adhamatva-prakAzakAH / zaktInAM vaiparItyena prazasta-phalamAdizet // 33 // vAtsyastu ,brahmAdi-jAdibhedena hayajAtizcaturvidhA // 34 // tadyathA, ye zuklAH suvimalapuSpagandhakA vA, zuddhAGgAH saNasaduSNa bhojino vA / akruddhAH samaragatA bhRzaJca puSTAste viprAH ; kSitipati-vAhane'ti yogyAH // 35 // ye ratAH padgurugandhayo'hatA vA, saMruSTA vahutarabhojino balADhyAH / azrAntA: sakalaguNagrahAH pravINAH ; vijJeyA vidhikarajAta-jAtayaste // 36 // ye pItAH khalu tagandhayo'pi ye bA / ye'kravAH kathamapi gandharoSazAlino ye // 30 // vaDA vA vahutara nAda ghoSaNA vA vijJeyA nRpavara vaizyajAtayaste / ye kRSNAH saruSAmagandhayo'pi ye vA anyathA vahutaratAr3anairapome // 38 // kSINAGgA laghutanavo'pi vezahInAste / zUdrAH kSitipatinA bhRzaM viheyAH / etatta ekaikameva lakSaNaM na sAmudAyikam // 38 // lakSaNahayasambandhAt dvijAtiH syAt turaGgamaH / caturlakSaNayuktastu dUre tyAjyo hayAdhamaH // 40 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 yukikalpataro anytrtu| sAttvikA rAjasAzceti tAmasAzceti te hayAH // 41 // ye zuddhavarNA bhRzavegayuktA azAnti-bhAjI vahubhoginazca / prakrodhazolA: samara'tiruSTAste sAttvikA bhUpa turaGgamA: syuH // 42 // ye raktavarNA guruvegaroSAH kaSAtighAtaM (1) na hi ye sahante / ye'mI valADhyAH khalu dIrghadehAsta rAjasA bhUpa turaGgamAH syuH // 43 // ye kRSNavarNAstanuroSavegA alpAzino lakSaNalakSitAzca / ye durbalA: sarvaguNaivihonAste tAmasA bhUpa turaGgamA'dhamA: // 44 // hayorlakSaNa sambandhAt dviguNo vAjimadhyamaH / trayANAM guNasambandhAt triguNo vAjinindita: // 45 // parAzarasaMhitAyAntu,pRthivi-vAyutejaHkhe. paJcabhisturagAzritaH / ulSaNaiH paJcadhA bhedA: parAzaramatA yathA / 46 // ye sthUlA: zramasahadeharUpabhAjacAlAntA vahutara bhojanAzca dIrghAH / akruddhAH samagagatAstu roSabhAjo ; bhaumAste dhanagurughargharasvarAstu // 40 // ye zlathAGgAstanuvalA: zramasaha kalevarAH / akrodhavegAH sa khamA(GgA) prApyAsta turagAdhamAH // 48 // ye vAtavega-pratimogravegAH zuSkA bhRzaM dIrgha kalevarAzca / atrAntibhAjo vahudUragAzca te vAyavA vAjivarAH pradiSTAH // 48 // ye krodhazaulA bhRzavegayuktAH, muktA dinAt krozazataM vrjnti| (1) kalAbhiSAtaM iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 abhayuktiH / te taijasAH puNyavatAM pradeze ; bhavanti puNyarapi te milanti // 50 // eko yadA taijasasaMjJako'zvaH, kiM kAryamanyaisturagAdhamaistu / zuddha yadA horakakhaNDamakaM ; ki kAryamanyairmaNibhirvicitraiH // 51 // utpnu tya ye vAjivarA vrajanti kahA bhRzaM vegasamanvitAzca / ye laGghayantaH parikhAmapArAM te gAganAH puNyatamAH pradiSTAH // 52 // hayorlakSaNasambandhAt turagaH syAd dibhautikaH / khajAtiguNabhUtAnAM hayAnAM vAhanaM zubham // 52 // asajjAtiguNAdInAM vAhanaM klezakAriNam / eSAM cikitsAna protA granthavistAra-sambhavAt // 54 / zAlihotrAdivijJAnAt tadvijJeyaM ythottrm| asambhave (1) hi duSTAzva vAhayediti cet tadA // 55 // tilaM sakAJcanaM dadyAlavaNaM vA gudd'aanvitm| revanta (2) pUjayeddApi nijaM nirmanthayet tadA / dadyAt tAmrapalaM vApi abhAve sarvakarmaNa: // 56 // evmnytraapi| kAJcanaM rajataM tAmra lauhametad yathAkramam / brahmAdi-jAtidoSANAM deyametatpazAntaye // 57 // abhAve'pi ca sarveSAM tAmeNa syAt pratikriyA // 58 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau haya-parIkSA (ka) // 0 // (1) asambhaveti iti (ka) pustaka pAThaH / (2) vemanya iti (kha) pustaka pAThaH / / * turagatattva sarva zAlihobIye, zrImajayanta-nakula-racitAzvavaidya ke nusandha yam /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 yuktikalpatarau - atha gaja parIkSA | tatrakAlaH / aindramitravaruNAnila puSyAcandra toyaravi vArijatAre | sUryya-zukra guru somajavAre (1) zreyase bhavati kuJjarayAnam // 58 // lagne care zubhasamAzrita vIkSite vA. candrasya dRSTiribha-yAnavidhau viruddhA / saumye dine karanizATava suzravaNyatoyezamaitra (2) maditizca zubhagrahAhaH // 60 // syAtkuccarakrayaNadarzanadAnakAla: zeSeSu dukhaH phalamArkasute'hni (3) caiva / gajAnAmaSTadhA bhedaH saMkSepeNa prakAzyate / airAvataH puNDaroko vAmanaH kumudo'jJjanaH // 61 // puSpadantaH sarvvabhaumaH supratIkaJca digagajAH / eSAM vaMzaprasUtatvAt (tAdA) gajAnAmaSTajAtayaH // 62 // ye kuJjarAH pANDurasarvvadehAH sudIrghadantAH sitapuSpadantAH / AlomazA alpabhujo valAcyA mahApramANA laghupuSTaliGgAH // 63 // kruddhAH samauke mRdavo'nyakAle nadyambupAnA ( 4 ) vahulogradAnAH / vistIrNadAnAstanulomapucchA airAvatasyAbhijanaprasUtAH // 64 // (1) saumyavAsare iti (ka) pustaka pAThaH / (2) sAbhedinekara nizATavasuzravaNyatozeSa medra iti (kha) pustaka pATha: / (3) sutAni caiva iti (ga) pustaka pAThaH / (4) laghumbu pAnA iti (gha) pustaka pAThaH /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1raTa ashvyuktiH| teSveva sarveSu vizuddhavarNA atIva vRttAH prabhavanti muktAH / nAlyena puNyena mahIpatInAM spRzanti bhUmaNDalamadhyamete // 65 // dantA vibhagnA api yuddharaGga punaH prarohanti puraiva teSAm / ye kuJjarA: komalasarbadehAH pucchA na daNDAH kharaga(da)NDadezA: // 66 // sravanmadAH santataroSabhAjo'mara priyA:sarvabhujo valADhyAH / sutIkSaNadantA rasanA gakAnAM te puNDarIka pravaraprasUtAH / te padmagandhaM visRjanti reto dAnaJca naiSAM vamathuH prabhUtA // 67 // natoyapAne'bhyadhikA spRhAca zrame'pi naite.valamutsRjanti / amI tu yeSAM nivasanti rAjJAM te vai samastakSitizAsanArhAH // 68 // ye kuJjarAH karkazakhabadehA: kadApi mAdyanti galanmadAzca / AhAra yogAhalavIryabhAjo nAtyamba kAmA vahulomagaNDAH / virUpadantAsta nupucchakarNA jeyA vudhairvAmanabaMzajAtAH // 68 / ye dIrghadehAstanudIrgha zuNDAH kudantabhAjo malapUrNa dehaaH| sthaviSTagaNDAH kalahapriyAzca te kuJjarAH syuH kumudasya vaMzAH / anyadipAn darzanamAtratastu nighnanti te durgamanAzca puMsAm // 70 // ye snigdhadehAH salilAbhilASA mahApramANAstanuzuNDadantAH / sthaviSThadantAH zramaduHsahAzca te kaJjarAzcAJjanavaMzajAtAH // 71 // retazca dAnaJca sRjanti zavadAnUpadeze prabhavanti ye tu / te puSpadantAbhi(ti)janaprasUtA mahAjavAste tanupucchabhAgAH // 72 // sudIrghadantA vahulomabhAjo mahApramANAzca sukarkazAGgAH / bhrAmyantinAvabhramaNAbhiyogAnAhArapAnAdiSu cAtizaktiH // 73 // marupradeze vicaranti te vai muktAphalAnAmiha janmamadhye / mahAzarIrAtisukarkazAGgA nAriSTadantA mRduzaladantAH // 74 / / mahAzanAH kSINapUroSa mUtravistIrNa karNAstanuromagaNDAH /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarote sArbabhaumAbhijanaprasUtA vizuddhamuktAH prabhavanti (1) ceSu // 75 // ye doghaMzuNDAH suvibhaktadehA mahAjavAH krodhaparItakAzca / vistabdha karNAstanupucchadantAH sadAzanAzcaiva vazA(sA)priyAzca // 76 // pravRddhagaNDAstanulomayuktAH te supratIkapravaraprasUtAH (2) / mahApramANAmitamauktikAni bhavanti caitabijagAda kApyaH // 77 // ekajAtiH samutpano gajaH stabdha iti smRtaH / lakSaNaJca yathA proktaM zuddhaJcatyatra dRzyate // 7 // zuddhaddijAti sambhUtastallakSaNa samanvitaH / jArajo nAma vikhyAto yathAkhaM valavIryavAn // 7 // dijAtihayajAto yaH (3) sa zUra iti kathyate / dijAti jArajotpanna uddAnta iti kathyate // 80 // evaM saMyogabhedena gajajAtiranekadhA / tAM yo jAnAti tattvena sa rAjJaH pAtramahati // 81 // brahmAdijAtibhedena teSAM bhedazcaturvidhaH / vizAlAgA: pavitrAzca brAhmaNA: svalpabhojinaH / zUrA(lA) vizAlA vahvAzA: kruddhAH kSatriyajAtayaH // 82 // atha gunnaaH| yathA raktaM yathA khaGgo yathA strI saptayo yathA / parIkSyante guNairevaM gajAnAmapi nirNayaH // 83 // ramyo bhaumo (4) dhvajo'dhauro vIraH zUro'STamaGgalaH / (1) pravadanti iti (ka) pustakapAThaH / (2) teja skhayuktA pravaraprasUtAH iti (kha) pustaka pAThaH / (3) hayasambhUtAH iti (ga) pustaka paatthH| (4) vIro iti (ca) pustaka pAThaH /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajayukti: / sunandaH sarvvato bhadraH sthiro gambhIravedyapi / varAroha iti proktA gajA dvAdaza sattamAH // 84 // tadyathAha bhojaH / vibhaktAvayavaH puSTaH sudantaH sumahAnapi / tejasvI ramya ityukto gajaH sampattivardhakaH // 85 // aGkuzAdiprahAreNa yasya bhautirna jAyate / sa bhaumo'yaM gajaH zuddho rAmaH sarvvArtha-sAdhanaH // 86 // zuNDAgrAt pucchaparyyanta' rekhA yasyaiva dRzyate / dhvajaH zuddo gajo nAma sAmrAjya prANadAyakaH // 87 // samau kumbhau kharAkArau zrAvarttI tatra cocchrayau (1) / adhIro'yaM gajo nAmnA rAjJAM vipravinAzanaH // 88 // Avata: pRSThato yasya svanAbhimabhivindati / puSTAGgo valavAn vauro rAjJAmabhimatapradaH // 86 // mahApramANa: puSTAGgaH sudantazcArugaNDakaH / bhakSaNe bhakSaNe zrAntaH zUro lakSmI-vivarddhanaH // 60 // sitau dantau sitaH pucchaH sitA rekhA sitA nakhAH / raktakumbhAcivIyyAGgervijJeyaH so'STamaGgalaH // 81 // ayaM gajendro yasyAste tasya syAt sakalA mahI / nAriSTAnItayastatra yattrAste'yaM gajezvaraH // 82 // AyojanazataM yAvadanarthaM kurute kSayam / nAlpapuNyairayaM prApyo manujendreH kalau yuge // 83 // zubhau dantau zubhaH zuNDaH zubhau kumbhau zubhastanuH / ga (a)NDayorgaNDayormadhye Avartta : zubhalakSaNaH // 84 // ( 1 ) covratau iti (ka) pustaka pAThaH / 26 201
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 __ yuktikalpatarolalATamadhye yasyaiva dRzyate yena bhuubhujaa| ... ... ... ... ... tato muNondrAH * // 5 // zavanmadasruti-pariplutagaNDadezA,stIkSNAGkuzena vinivArayituM na zakyAH / jAtidviSo navapayoda(dha)ravA gabhIrAH ; pRthvIbhujA sakalasaukhyakarA bhavanti // 86 // atha dossaaH| donAkSINo'tha viSamo virUpo vikala: kharaH / vimado mApakaH kAko dhUmro jaTila ityapi // 87 // ajino maNDalI khitrI hatAvarto mahAbhayaH / rASTrahA muSalI bhAlI niHsattva (1) iti viMzatiH // mahAdoSA: samAkhyAtA gajAnAM bhojabhUbhujA // 8 // tythaa| atikSINataraH kSINatanudanto'tiniSpabhaH / daunAkhyaH kurute dInaM bhUbhujaM nAtra saMzayaH // 88 / kharvazuNDo mahApuccho nikhAso vegavarjitaH / kSINo'yaM kurute kSoNaM svAminaM dhanasampadA / 100 // kumbhe dante'kSikarNe ca vaiSamyaM pArkhayostathA / yasyAyaM viSamo nAgo nAgavat kurute kSayam // 1 // prAskandhAt tu ziraH kSINaM pazcAdbhAgasya puSTatA / virUpa iti nAgo'yaM kurute bhUdhanakSayam // 2 // nAnAbhogairapi katairyasya no jAyate madaH / yuddhAya nopakramate vikalaM taM vivajayet // 3 // (1) niSiddha iti (ka) pustaka pAThaH / / * atra granyAza: kiJcit patita iti manye /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ gjyuktiH| kharatA sahajA yasya zarIre'stoti lkssyte| . tanudantakaro hastI kharaH kulavinAzanaH // 4 // najAyate mado yasya svakAle jAyate'thavA / virUpo vivazo vApi vimadaM dUratastyajet // 5 // laghu pramANa: kSoNAGgastanuzuNDa zirodaraH / azrAntaM svasiti (1) vyagraH patehenatrayormalam // 6 // trike pucchAgrato vApi aavto maNDalo'thavA / vahiH (hniH) prakurute liGga sarvathA gataceSTavat // 7 // bhUbhujA nahi vIkSyo'yaM bhApakAkhyo gajAdhamaH / yadIcchecchAkhatIM bhUtiM zarIrArogyameva vA // 8 // zavadezI yasya bhagnau skandhadezo'ti gucchakaH (2) ! kAko'yaM kurute mRtyu svAmino nAtra saMzayaH // 8 // viSamau zaGkhagau dantau yasya shunnddvirodhinau| bhidyate vA vidIyaMtAM svayaM zUnyAntarAvubhau // kurute vyAdhitaM nAthaM dhUmanAmA gajAdhamaH // 10 // mUIjAH karkazA rUkSA jaTArUpAnuvandhinaH / yasyAyaM jaTilo nAgaH kurute dhanasaMkSayam // 11 // skandhe vA gAtradeza vA lagnaM carme'valakSyate / ajino nAma nAgo'yaM kurute bhUdhanakSayam // 12 // nainaM spRzetra vIkSeta yadIcchedAtmanaH zriyam / maNDalAni pradRzyante eka he vA vahani vA // 13 // (1) khasitaM iti (ka) pustaka pAThaH / (2) tucchakaH iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 * yuktikalpatarovirUpANyugatAnIva maNDalI kulanAzanaH / tAni khetAni yasya syuH khitrI sa dhananAzanaH // 14 // hRdaye udare caiva bike pUcchasya mUlataH / gude mer3he pade caiva Avartana hatazriyam // 15 // yoginaM kurute bhUpaM pravAsinamupadrutam (1) / gacchato yasya gulphAbhyAM bhavet saMgharSaNaM muhuH / api sarvaguNairyuktastyAjyazca sa mahAbhayaH // 16 // rASTra dhanaM kulaM sainyaM maitradArAn tathA prajAH / kSapayatya zubho nAgo dRSTamAtro na saMzayaH // 17 // tatrApamriyate lokastatra vanabhayaM bhvet| vyAdhi vahnibhayaM vAtra yatrAste sa mahAbhayaH // 18 // bhRzaM santAdyamAnastu pAdekaM yo na gacchati / pRSThodaraM samAtya rekhA raktAsamA yadi // 18 // nyastAgrimapada sthAne pazcAt pAtaH pade yadi / api sarvaguNaiyato rASTrahAyaM gajAdhamaH // 20 // rASTrAdapAkriyate'yaM bhUbhujA shriymicchtaa| rASTrAnte rakSito mohAt kurute rASTrasaMkSayam // 21 // pAdAzcAtyantaviSamA dantau cAnyonya viSamau / paJjaro dRzyate bhagna eko vASTau (2) iyo'thavA // 22 // dantau vA calato yasya kiM yuvAna (3) prarohataH / kumbhau vA viSadau yasya muSalo sa gajAdhamaH // 23 // (1) zrutam iti (ka) pustaka pAThaH / (2) rASTrau iti (kha) pustakapAThaH / (3) kimu vAna iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 gajayuktiH / rASTradurga (1) valAmAtya-kSayakat taM prityjet| carmakhaNDa ivAbhAti bhAle yasyAti karkazaH // 24 // bhAlo sa kurute nAgo bhattaH kuladhanakSayam / puSTo vizAlaH sahantaH satkAro'pi zubho'pi san // na raNe sAhaso yasya sa niHsattvo gajAdhamaH // 25 // sarveSAM gajadoSANAmukta eva mahAnayam / yenaikena guNAH sarve TaNAyante sunizcitam // 26 // pAlakApyastu * / kSINadantAGga zuNDatvaM viSamatvaM radAdiSu / ziraH kSINamadhaH puSTirete doSA gaje matAH // 27 // gaay'stu| ye kuJjarAstanuradAstanugaNDazuNDAH, kSINAH sudInavapuSo guru dIrghapucchAH / vazyAdibhiH khalu gunairahito hitAya ; te bhUbhujAmabhimatA na hi vokSaNIyAH // 28 // yo na sravenmadajalaM tanumUIbhAgo, nirvIryatAmupagato vahubhojane'pi / necchatyasAvupagatAnaparAn nihantuM'; bhUmIbhujA nahi gajo'yamavekSaNIyaH // 28 // doSairdaSTAn gajAn rAjA na vIkSeta kadAcana / nyasevA pararASTreSu nagarAt kriyate vahiH // 30 // (1) rASTraduddaddalA (ka) pustaka pAThaH / * pAlakApyarSiviracita hasyAyurveda: draSTavyaH /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikamataraudadyAt dijebhyaH zuddhebhyo gaNakAyAthavA nRpaH / dRSTvA yadi gajAn duSTAn dadyAcchaGgizataM hije // 31 // puraM nIrAjayehApi AtmAnaM vAthavA sutam / devIsUtona juhuyAdayutaM vAti(pi) tatparaH // 32 // tilAn vA juhuyAdagnau tatpratIkAra hetve| brahmAdi jAtibhedena jAtiruktA caturvidhA // 33 // caturvidhAnAM bhUpAnAM vAhane te zubhapradAH / ye doSA doSavattvAnAM ta eva syuH svajAtita: // 34 // ye vyAdhayo narANAM syuste gajAnAmapi smRtAH / cikimApi tathA teSAM mAtrAcaiva garIyasI // 35 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau gaja parIkSA / atha vRsspriikssaa| akhebhalakSaNe yuvA vakSyante'nye catuSpadAH / gAvaH kRtayuge sRSTAH svayameva sayambhuvA // 36 // brahmakSatriya-viT-zUdra jAtibhedAzcaturvidhAH / zuklAGgAH zucayo'kru DA mRdavaH zuddhacetasaH // 37 // allAzino bahuvalA vRSabhA brahmajAtayaH / hayolakSaNa sambandhAt triguNa: sa vRSAdhamaH // 38 // vilakSaNa samAvezAt triguNaH sa vRSAdhamaH / pItAGgA mRdavaH zuddhA akrodhA bhAravAhina: // 38 // + ahaMrudrebhirityAdinA vedotana iti / * gajaviSaye, vahnipurANa garuDapurANa-kAlikApurANa-vasantarAja zAkunAni TraSTavyAni /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ vssyuktiH| yadRcchA bhojina: kSauNA vRSabhA vaizyajAtayaH / kRSNAGgAH krU rahRdayA apavitrAH sadAzinaH // 40 // vRhahaSaNaroSAzca (1) vRSabhAH zUdrajAtayaH / dvayorlakSaNasamparkAt dvijAtivRSabho bhavet // 41 // vAtsyastu,pRthvItale samutpanA gajAkhA ye catuSpadAH / guNatrayavibhedena teSAM bhedatrayaM bhavet // 42 // etanmatAnusAreNa bhoja: prAha mahIpatiH / ye zuklAH zucayaH zuddhA bhRzaM bhAravahA api // 4 // vAzina: khalparoSAste vRSAH sAtvikA matAH / vyaktAvyaktaruSaH(SA:) zuddhA dRr3hA bhAravahAH zubhAH // 44 // vahAzino vahuvalAste haSA rAjasA matAH / vivarNA vikatAGgAzca nirvalA: svalpabhojina: // 45 // apavitrA vRhadroSAste vRSAstAmasA matAH / lakSaNahayasambandhAt dviguNo vRSabho bhavet / vilakSaNasamAvezAt triguNaH sa vRSAdhamaH // 46 // ___ atha gunnaaH| nolaH zubho dhvajo vAmaH kSemo bhadraH zivaH sthiraH / bhojadevena likhitA ityaSTau vRSabhA guNAH // 47 // tadyathA,-- khetAdanyataro varNa: khetaH khuraviSANayoH / lalATapucchayoH khetaH sa naula: zubhamAvahet // 48 // yo hRSTapuSTo ramyAtmA suvibhaktAtanuH zubhaH / (1) vRhadaNaSaroSAzca iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 yuktikalpatarau-. kurute dhanavRddhiM sa doSai,to yadA tvayam // 48 // varNastu (1) sahajaH puccho ramyazca dhvaja ucyate / bhata : kulaM dhanaM dhAnyaM vivardhayati nizcayam // 50 // pUrbA? covato vastu parAI caiva nocakaH / nirdoSo vAma ityeSa kurute ripusaGgyam / 51 // candrakaM dRzyate yasya lalATe devanirmitam / kSemanAmA vRSaH kuryAt dhanadhAnyavivaInam // 52 // prAvatazca zumA yasya zuktayazcApi vA zubhAH / bhadranAmA vRSaH kuryAt bhattuH sarvArtha-sAdhanam // 53 // Avarta zuktivijJAnaM hayeSu vRSabheSvapi / pAdAH sarve sitA yasya pucchabhAlau sito tathA // 54 // mahokSA cAyate netre kau~ cAti laghU sthirau| muSkayoH kRSNatA caiva zRGge cAtizubha dRr3he // 55 // tanuromA (2) mahAvegaH snigdhagambhIra nikhanaH / ziva ityeSa kathita: zivaM prakurute dhruvam // 56 // caraNAH paJjarAH sthUlA: ziraH zubhna bhavettanuH / ApucchAdAyatA zubhacA rekhA mastakagAminI // 57 // raktatAlvoSThajihvastu sthiraH sthairyakaraH zriyAH / nAlpapuNyena labhyo'yaM vRSabhaH zubhalakSaNaH // 58 // gargastu,mahattvaM tanulomatvaM puSTatA bhAravAhitA (3) / kumArakatvamityete vRSabhANAM guNA matA: // 50 // (1) SaNDastu ramyaH sadhvaja iti (ka) pustakapAThaH / (2) tAnuromAH iti (kha) pustakapAThaH / (3) vAravAhitA iti (ga) pustakapAThaH /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.4 vaSayuktiH / . atha vRSabhadoSAH / vyaGgo vivarNo viSamaH khitrI dhUmazcala kharaH / ete sapta mahAdoSA vRSamANAmudIritAH / 60 // viSANo viSamau yasya khurAzca vissmaastthaa| netraprA(kA)nte'tha vA gAtre paJjara vaikataM bhavet // 61 // vyaGga ityeSa kathito dhanadhAnya-vinAzakaH / pUbAImanyavarNantu parAIJcAnyavarNakam // 12 // pRSTha kror3o vivarNo vA vivarNaH kulanAzanaH / parAdhamuvrataM yasya pUrvAJcAti nIcakam // 63 // gacchatazcaraNau lagnau zabdAyate kharakharaH (1) / viSamo nAma vRSabhaH sampattikSayakArakaH // 64 // himakundendusaGkAzA gAtreSu lomavindavaH / vitrI nAma mahAdoSI dUratastaM parityajet // 65 // zRGgAgre dIpikAkAraM jvalate kekare dRshau| kapila: pucchabhAgazcet sa dhUmro mRtyumAvahet // 66 / danta zRGgakhurAdInAM yadyeko'pi calet svayam / muSko vA (2) calate yasya sa cala: kulanAzanaH // 67 // AvartAH zuktAyo rekhA viSamAzca visaMsthitAH / nyUnAdhikAH paJjarAstu khurAstu viSamAstathA // 68 // gudAnmedrAntare yAvadekhA vyaktava dRzyate / vistRta viSame ghoNa(re) jihvA caivA(va)sitA bhavet // 68 // sa kharo dUratastyAjyo bhattaH sarvArtha-nAzanaH / khalpatA dIrgharomatvaM kSoNatAbhAravAhitA // 70 // (1) kharaH kharaH iti (ka) pustaka paThaH / (2) mukSorA iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarovyaGgatvaM mArakatvaJca vRSadoSA udAhRtAH / brahmAdi-jAtibhedena catvAro ye vRSA matAH // 71 // caturvidhAnAM lokAnAM ta eva syuH zubhAvahAH / yo mohAdanyajAtIyaM kurute vRSabhaM naraH // 72 // tasya nazyanti vittAni dhanamAyuH kulaM valam / durvalo vRSabhoyatra go-jAtistatranazyati // 73 // vAtapittakaphodrekA vyAdhayo ye vRSe matAH / teSAnupazamaH kAryo yathAsvaM vidhinA budhaiH // 74 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau vRSaparIkSA / atha mahiSa priikssaa| vipakSe hayasantrAsaM kurute yena hetunA / bhAraM vahati vA dUraM mahiSo'smAnirUpyate / brahmakSatriyaviTazUdrAtyajabhedena paJcadhA // 15 // tdythaa| bhRzaM SNA: pavitrAzca vahaTTaSaNa ghoNakAH / vahAzino mArakAca mahiSA brahmajAtayaH // 76 // kekarAH kAmalA: (1) sthUlA bhRzaM kruddhAzca mArakAH / vahvAzino bahuvalA mahiSAH kSatrajAtayaH // 77 // zlathAGgAH kSINazRGgAzca sukruddhAbhAravAhinaH / amArakA vahuvalA mahiSA: vaizyajAtayaH // 78 // kSINAH kSoNavalAH kSINazRGgaghoNAruSazca (2) ye| alpAzino bhArasahA mahiSA: zUdrajAtayaH // 79 // (1) kapilAM iti (ka) pustaka pAThaH / (2) ghoSAruSAzca iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 bhRgyuktiH| sabaMdA jalamicchanti ye'lpasattvA mahaujasaH / bhArasahAH kuzRGgAzca te'ntyajA mahiSA matAH // 80 // eSAM doSA guNA vApi vRSavalakSayedbudhaH / poSaNaJcApi saMsthAnaM vRSatulyaM tathA matam // 81 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau mhisspriikssaa| * - -- atha mRgaparIkSA mRganAbhiM samAdAtuM kautukArthe tathApunaH / mRgA:poSthA mahondrANAM teSAM vakSyAmi lakSaNam // 82 // pRthivyava vAyugaganAstejo'dhikAsta paJcadhA / bhidyante naikabhedAstu samastA mRgajAtayaH // 83 // tdythaa| ye gandhina: kSoNazarIrakarNAste pArthivA gandhamRgAH pradiSTAH / sarvAGgameSAM surabhi prakAmaM puNThe pradeza prabhavanti te tu||84 // ye vai vizAlA gurudIrghazRGgA amAMsalAstIbrakhura pradezAH / ApyAstu te vai prasarantibhUri sarvatra deza prabhavanti caiva // 85 // dhAvanti ye vAtamivAntarIkSe dIrghAstu te vAtamRgAH pradiSTAH / te yatra yatraiva bhavanti zaktAstatraiva sarvANi zubhAni santi // 86 // laghupramANA laghu vIryasattvA nirgandhadehAzchagala-pramANAH / te gAganA vegakarA narANAM smRzyA na te nApi nirIkSaNIyAH // 87 // ye kRSNavarNA gurudIrghazRGgAH kaDA bhRzaM yAnti ca vAyuvegA:(t) / te kRSNasArAH khalu tejasAstu puNyapradeza prabhavanti te tu // 8 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataro - bhojo'pyaah| pArthivAdidgaH sarbacaturjAtirbhavet pRthak / suzRGgAstanulomAno brAhmaNA mRgajAtayaH // 88 // krachA: pazvari (1) zRGgAya kSatriyAH kharalomazAH / Avarta zRGgAstanavo hariNA vaizyajAtayaH // 20 // kuzRGgA vApyazRGgA vA zUdrAH kharatanUruhAH / azvAnAM ye guNA doSAste jJeyA hariNeSvapi // 81 // tathApi doSAH paJcAmo vakSyante hariNAzrayAH / netrayorantare yasya lomAvartAH sa pApakvat // 82 / viSamau vikato zRGgo yasya sa kSemanAzanaH / bhAvataH pRSThato yasya pAnAmi-mabhivindati // 13 // pazcAI yasya vAvartasto tyAjyau bhykaarko| varNanetrapadAdInAM vaikatAina-nAzanaH // 84 // gaayH| doSavan mRgajAtInAM vijAtInAmathApi vaa| darzanAt sparzanAt caiva gandhAdAnAcca poSaNAt / bhaveyurvipadaH sarvAstathA caivAdya poSaNAt // 45 // shngkho'pi| hariNapoSaNato dharaNIbhujAMnahi bhavenmarudbhava-por3anam / na parivahirajoripujaM bhayaM tadava taM hariNaM guNinaM nRpa // 16 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau mRgpriikssaa| (1) pazuri iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ saarmaiyyuktiH| atha sArameya priikssaa| mRgayArthaM zAkunArthaM kautukArthi-mahIkSitA (1) / khAnaH poSyAstatasteSAmatra vakSyAmi lakSaNam // guNajAti prabhedena zunAM bhedo hyanekadhA // 87 // tdythaa| sAttvikA rAjasAzcaiva tAmasAzca vidhA matAH / azAntA aparikSINAH pavitrA: khalpamojinaH // 88 // khAnasta sAttvikAH proktA dRzyante ca kvacit kvacit / kruddhA vahubhujo dIrghA guru vakSastanUdarA: // 28 // jAGgalasthA jAvikAca khAnaste rAjasA matAH / alpazrameNa ye zAntA lalani hvA gurUdarAH // 100 // khAnaste tAmasA jJeyAH sandhyAvanasamAzrayAH / brahmAdi jAtibhedena catucI sarva eva hi // 1 // zubhrA dIrghAH stabdhakarNA laghupucchAstanUdarAH / suzuklakharadantAzca khAnaste brahmajAtayaH // 2 // raktAGgAstanulomAno lalakarNAstanUdarAH / dIrghA dIrghA nakharadAH khAnasta kSatrajAtayaH // 3 // ye pItavarNA mRdavastanulomAna eva ca / RddhAkruddhA lalajjihvAsta zvAno vaizyajAtayaH // 4 // kRSNavarNAstanamukhA dIrgharomANa eva ca / akraDAH zramayuktAzca te khAna: zUdrajAtayaH // 5 // (1) mRgayatva zAIrtha kautukArthaM mahIkSitA iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarolaghu pramANAstu gurUdarA ye ye'madhyabhakSA vahuputrakAca / pravRddhapucchA laghusUkSma dantA sta cAntyajAH kukkarajAtayaH syaH // 6 // dijAti cihnasaMsargAt hijAtiH zvA bhayAvahaH / lakSaNatrayasambandhAt trijAtidhananAzanaH // 7 // bhojo'pi,dvijAtirvA vijAtirvA vijAti: zvA mahIbhRtAm / bhayaM dhanakSayaM zokaM vidadhAti yathAkramam // 8 // iti zrIbhojarAjIye yuktikalpatarau khaparIkSA / bharadvAjastu valiprakaraNe-- ajlkssnnmaah| tadanusArena bhojo'pi,nakSatrANAM vibhedena narANAntu gaNatrayam / teSAM zubhAya nirdiSTaM pazuvastavayaM (1) valau // 8 // tadyathA,ye kRSNAH zucayazchAgAH pazavo'nye tathaiva ca / devajAtibhirutsRjyAsta sArthopasiddhaye // 10 // ye pItA haritA vApi narajAtarudauritAH / ye zuklAzca mahAnto vA rakSojAteH zubhapradAH // 11 // (1) pazuvastuvayaM iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 yaanyuktiH| yo mohAdathavAjJAnAhalimanyaM prayacchati / vadha eva phalaM tasya nAnyat kiJcit phalaM bhavet // 12 // iti zrIbhojarAjoye yukti kalpatarau ajAdi lakSaNam / / atha catuSpadayAnoddezaH / ye brahmajAtyAdi vibhedato'mI, mayA nirutA iha vAjimukhyAH / dizAnayA sarvacatuSyadAnAM ; bhedo vidheyo viduSAdareNa // 13 // yathA yathAkhAdikapoSaNena, yAnena vA doSa guNau bhavatAm / tathA tathaivAnya catuSpadAnAM; prakortitau doSaguNau vudhana // 14 // varamayAnamapoSaNameva vA varamivAnya zarIra mapoSaNam / nakhalu doSayutaM catuSpadaM spRzati pazyati zobhanacetanaH // 15 // surAvinduHSayati (1) payoghaTazataM ythaa| tathA savvaM dUSayati doSa duSTazcatuSpadaH // 16 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau catuSpada yAnoddezaH / (1) surArivindUrdoSayati iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpataro atha dvipadayAnoddezaH / mAnuSaiH pakSibhirvApi tathAnyaidipadairapi / yAnaM sthAvipadaM nAma tasya bhedo ghanekadhA // 17 // haMsaimayUraiH kaGkAlairanyairvApi vishesstH|| sAmAnyaJca vizeSazca tasya bhedo vidhA bhavet // 18 // tatra sAmAnyam / yathA,yAnaM yadvipadAbhyAM sattaholAdi kamucyate (1) / caturbhiyukti saMyuktardaNDadhAtuguNAmbaraiH // doleti kathyate teSAM niyamo'yaM pradarzyate // 18 // tatra smyH| upendra mUlAhi zivAgnivajja, zastandutArA (2) tithi yogalamne / viSTikSamAputra yamAhavajja ; dolAdikArohaNamAdyamiSTam // 20 // daNDakASThasya niyame niyamazchatra daNDavat / kanakaM rajataM tAmra lauha dhAtucatuSTayam // 21 // caturvidhAnA muhiSTa brahmAdInAM yathAkramam(mAt) / surANAma (3) surANAJca cAturvarNyamudAhRtam // 22 // (1) yattadyAnAdikamucyate iti (ka) pustakapAThaH / (2) bhAvA iti iti (kha) pustaka pAThaH / (3) guNAnAm iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 217 yAnayuktiH / vihastasammito madhye tadaI pArkhayoIyoH / vijayAnAma doleyaM vijayAya mahIkSitAm // 23 // vijayA maGgalA karA zivA klezA zubhA kramAt / vitastyekakasaMvRyA dolA: SaT syaH sukhAnadA: (1) // 24 // kumbhazca padmakoSazca zaGkhaH parvata eva c| / catubidhAnAM dolAsu kalyANAya catuSTayam // 25 // haMsaH keko zuko bhRGgacatuSTayamidaM kramAt / kumbhAdyagre nidhAtavyaM caturvidha mahIkSitAm // atrApi varma(ga)vinyAso vijJeyo navadaNDavat // 26 // bhojastu,gajaH prasthAnadolAyAM raNadolAsu(ca) keshrii| mRgo bhramaNadolAyAM krIr3AdolAsu SaTpadaH // 27 // bhujaGgamaH zatrurAjye vRSabho dAna-karmaNi / dolopari (pah) pari nyasyo vahubhimanizAsanam // 28 // yahakradaNDaM yAnaM syAt tat paryaRmiti smRtam / trihastasammito yAnastadarthapariNAhavAn // 28 // parvataH kSemanAmAyaM bhattaH sarvArtha-sAdhakaH / kSemo(me) mRtyujayo duHkhazcatvAraste yathAkramam // 30 // vitastyekaika saMvuyA yathA cANuna saGginaH / maNidhAtuguNAdInAM niyamaH pUrvavanmataH // 31 // vizeSamatha vakSyAmi paryasya yathAkramam / zuktizca gajadantazca mRgazRGga tathaiva ca // 32 // (1) yathAnnadAH iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 yuktikalpatarauana()pAdikajAtAnAM paryaGgeSu nyaset kramAt / padmazagajAzvAlihaMsakokazukAn (1) kramAt // 33 // AdityAdi dazAjAnAM maNirUpeNa vinyaset / mahondrANAM vizeSeNa siMhamAnava zasyate // 34 // nirmANa zuktidaNDAzca rAjyabhogasukhapradAH / tadevAvakradaNDantu khaTAyAnamiti smRtam // 35 // asyApi pUrvavanmAna maNi dhAtvAdi-nirNayaH / vizeSazcaraNocchrAyaH pariNAhAI-sammitaH / tadeva cevizvaraNaM poThayAnamiti smRtam // 36 // tasya bhedo vidhA daNDavakrAvakra (2) prabhedataH / mAnAdikaM pUrbatulyaM vizeSAccaturasratA // 30 // evamanyAni mizrANi yAnAni vividhAni ca / sAmAnyAkhyAni jAnIyAt zilpibhirnirmitAni vai // 38 / manoharatvaM laghutA dRr3hateti guNatrayam / proktaM hipadayAnAnAM mahajaM bhojabhUbhujA // 38 // iti zrIbhojarAjoye yuktikalpatarau hipdyaanpriikssaa| atha vizeSa vipadayAna kathanam / rAjJo yahipadaM yAnaM vizeSAkhyamalaM viduH (3) // 40 // tdythaa| catubhiruhyate yatta caturkelaM taducyate // 41 // (1) zukAH iti (ka) pustaka pAThaH / (2) ranAvakra iti (kha) pustakapAThaH / (3) -matadviduH iti (ga) pustaka paatthH|
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAnayuktiH / bhojastu,- -- caturbhirvAhaka INDaiH SaD bhiH kumbhaiH susaMsthitaiH / stambhairaSTAbhiruditaM caturholamanuttamam // 42 // tadbhedA jayakalyANa vIra - siMhA yathAkramam / caturvvidhAnAM bhUpAnAM caturholA: prakAzitAH // 43 // trihasta- sammitAyAmo dihasta pariNAhavAn / hastaddayonnataH proktazcaturholo (lo) jayAkhyayA // 44 // caturhastAya to yastu sAndastadanyathA / caturholaH samAkhyAtaH kalyANastAvadunnataH (1) // 45 // paJcahastAyato va (ya) stu vihastapariNAhavAn / tAvadevonnato vIra (2) catuddala udAhRtaH // 46 // AyAmapariNAhAbhyAM caturhastamito hi yaH / caturholo hyayaM siMhastadarDenonnataH zubhaH // 7 // sarvo'tha dvividhaH proktaH sacchadizcApi nimbadiH / zrAdyaH samaravarSAsu paraH (ca) kelighanAtyaye // 48 // sarvveSAmeva kASThAnAM daNDaH syAdvajjavAraNaH / candanenaiva ghaTanA sarvveSAmupayujyate // 48 // lomajaM sarvvavastreSu (3) kanakaM sarvvadhAtuSu / kumbhazca padmakoSazca girizceti yathAkramam // 50 // vaidezAnAM mahondrANAM caturholeSu vinyaset / darpaNaJcArddhacandrazca haMsaH kekI zuko gajaH // (1) stAvaddurlabhaH iti (ka) pustaka pAThaH / (2) dhIraiH iti (kha) pustaka pAThaH / (3) zastreSu iti (ga) pustaka pATha: / 218
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarauazvaH siMhazca tasyAgre prAdityAdi dazottarAn // 51 // maNi-niyamastu daNDavat / raktaH zuklaca pItazca kRSNacitrastathAruNaH / naula: kapila ityuktaH patAkAnAntu saMgrahaH / caturdolaH sapatAkaH zubhayAnamiti smRtaH // 52 // muktAstavakadda zabhiryuktaH syAdrAjakezAnAm / cAmaradaNDaidazabhiTiMgjayinAM caturdolaH // 53 // cAmapakSasya pucchaJcet (1) sarvopari parinyaset / yAtrAsiddhirayaM nAmnA caturdolo mahIbhUjAm // 54 // atha nichdiH| stambhacchAdarahito nizcadiraktacaturdolaH // 55 // mAnaM pUrvavat / sa punarhi vidhaH proktaH sadhvajazcAtha nirdhvajaH / dhvajAn Sar3atra nyasyanti SaDvarga(ndha) vijayaiSiNaH // 56 // teSAM mAnantu catvAraH svAmihastai kasammitAH / koNeSu pazcAdagre ca hastahayamitau dhvajau // 57 // suvarNa rajataM yugma trividhAnAM mahobhujAm / maNicAmarakumbhANAM khanAdaunAM vinizcayaH // 58 // caturdoladhvaje rAjJAM vijeyo navadaNDavat / nirdhvaje ca caturdole mAnamanyatamaM zRNu // 5 // AyAmapariNAhAbhyAM caturhastamito hi yaH / vijayo nAma vijJAtazcaturdolo mahIbhujAm // 60 // (1) vAsapakSazca pucchazcat iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaanyuktiH| 221 vijayo maGgalo bhavyo vitastyekaikavaddhitaH / trividhAnAM mahondrANAM yAnatrayamudAhRtam // 61 // aSTAbhiruhyate yastu aSTadolamuzanti(taM) ca / sopAnahitayaJcAtra vijJeyaM zilpi-nirmitam // 62 // bhojastu,aSTAbhirvAhakaidaNDaiH Sabhistu dshbhirghttaiH| stambhastu dazabhirjeyamaSTadolaM mahIbhujAm // 63 // tadbhedA jayakalyANavIrasiMhA yathAkramam / caturvidhAnAM bhUpAnAM aSTadolAH prakAzitAH // 64 // Sar3a bhihastairmitAyAmaH pariNAhazcaturbhujaH / caturhastovrato rAjJAmaSTadolaM jayaM viduH (1) // 65 // AyAmapariNAhAbhyAM paJcahasta mito hi yaH / kalyANAkhyo'STadolo'yaM (2) caturhastamitobatiH // 66 // saptahastAyata: kArya pravare paJcahastakaH / paJcahastovrato vaurathASTadolo mahobhujAm // 67 // AyAmapariNAhAbhyAmaSTahastamito hi yaH / siMhanAmASTadolo'yaM vijJeyaH Sar3a bhujotrataH / 68 // sarvo'tha vividhaH proktaH sacchadizcApi nizchadiH / kASThavastraghaTAdInAM maNInAM cAmarasya ca // 68 // caturdolavadunneyo niyamo'nyopi sUribhiH / pUrvabavizchadermAnaM (3) dhvaja-mAnamihocyate // 70 // (1) -ca yAM viTuH iti (ka) pustaka pAThaH / (2) siMhAnAmASTadolo'yaM iti (kha) pustaka pAThaH / (3) pUrvavanizcadiryAnaM iti (ga) pustakapAThaH /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 yuktikAtarodaza (1) dhvajAsteSu cASTau svAmihastahayovratAH / pazcAdane dhvajau rAjazcaturhastamitau matau // 71 // maNicAmarapakSANAM nirNayo niSyatAkavat / nirdhvajazcASTadolo yaH ziviketi sa gdyte| maNi kumbhamukhAdInAM niyamo navadaNDavat // 72 // ityssttdol-kthnm| evaM hAdaza Sor3aza-viMzati dolAdikAH (zAnayA) kAryAH / mAnaM sAIdviguNitaM mAItriguNitaM yuktAmeteSAm // 73 // viMzatidolAtparato bhojamate sambhaveTyAnam / yAnaM vanuyojyaM vahuguNametajjagAda vai vyAsaH // 74 // bhaviSyottare'pi,yaduktaM hipadaM yAnaM tena mAnena yo nRpaH / khayAnaM kurute divyaM sa ciraM sukhamazna te // 75 // khayogayuktAyAnastho bhogamApnoti mAnavaH / parayaugikayAnasthaH kle zamApnoti puSkalam // 76 // yo dambhAdathavA'jJAnAd yAnaM prakurute'nyathA / tasyaitAni vinazyanti AyurvidyA yazodhanam // 77 // pradhAnaM yAnamAzritya niyamo'yaM smaashritH| nApradhAne nirNayo'sti talliGgantu manojatA // 78 // iti yAnayukto vipada-yAnohezaH / (1) kuza iti (ka) pustaka pAThaH /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAnayuktiH / atha niSpadayAnoddezaH / + naukAdyaM niSpadaM yAnaM tasya lakSaNamucyate // 7 // azkhAdikantu yadyAnaM sthale savvaM pratiSThitam / jale naukaiva yAnaM syAdata stAM yatnato vahet / 80 // atha kAlaH / suvAravelA tithi candra yoge, cara vilagne makarAdiSaTkai / RkSe'ntya (1) saptasvatirekato'nye ; vadanti naukA ghaTanA(kA)dikama // 81 // akhikharAMzu sudhAnidhi-pUrvA, mitra dhanAcyutabhe(te) zubhalagne / tAraka yogatithaunduvizuddhI naugamanaM zubhadaM zubhavAre // 82 // (1) rukSeti saptavyatireka iti (ka) pustaka pAThaH / + "durgANi vizvA nAveva sindhum" ( veda: ) / "samudra saMyAnam"-nAvAhopAntaragamanam, iti vaudhAyana dharmasUtre tahattauca / "ApUrNitovA vA tena sthita: potemahANave" iti mArkaNDeya purANe / "samudrayAne ratnAni mahAmUlyAni sAdhubhiH / rana-pArIkSakaiH sAImAnayiSye vahanica // zukena saha saMpAtI mahAntaM lvnnaarnnvm|| potArur3hAstata: sarve potavAhai rupAsitA: // apAra dustarogA dhe yAnti vegena nityshH|" iti varAha purANe / anyat sarvaM jyotizcakre , azciyAnamImAMsAyAM TraSTavyam //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktikalpatarovRkSAyurvedagaditA vRkssjaatishctuvidhaa| samAsenaiva gaditaM teSAM kASThaM caturvidham // 83 // tythaa| laghu yat komalaM kASThaM sughaTaM brahmajAti tat / dRr3hAGga laghu yat kASThamaghaTaM kSatrajAti tat // 84 // komalaM guru yat kASTha vaizyajAti taducyate / dRr3hAGga guru yat kASTha zUdrajAti taducyate / lakSaNahayayogena dijAtiH kASThasaMgrahaH // 85 / kSatriyakASTherghaTitA bhojamate sukhasampadaM naukaa| anye laghubhiH sudRr3he : vidadhati jaladuSpade(1)naukAm // 86 // vibhinajAtihayakASThajAtA na zreyase nApi sukhAya naukaa| naiSA ciraM tiSThati pacyate ca vibhidyate vAriNi majjate ca // 87 // na sindhugAdyAhati 2) lauhavandha', talloha-kAntai: hiyate hi lauham / vipadyate tena jaleSu naukA; guNena vandha nijagAda bhojaH // 88 // atha lkssnnaani| sAmAnyaJca vizeSazca naukAyA lakSaNadayam // 88 // tatra saamaanym| rAjahastamitAyAmA ttyaadprinnaahino| tAvadevonnatA naukA kSudreti gaditA vudhaiH // 80 // (1) jaladuSpadaiH iti (ka) pustakapAThaH / (2) na sindhugAhyarhati lauhavandha iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 nauyaanyuktiH| ataH sAImitAyAmA tadaI-pariNAhinI / tribhAgaNotthitA naukA madhyameti pracakSate // 81 // kSudrAtha madhyamA bhImA capalA paTalA'bhayA (1) / dIrghA patrapuTA caiva garbharA mantharA tathA // 82 // naukAdazakamityuktaM rAjahastairanukramam / ekaikavaddhaH (buddheH) sA.zca vijAnIyAda iyaM hayam // 83 // unnatizca pravINA ca hastAdavAMza-sammitA / atra bhImA'bhayA caiva garbharA (2) cAzubhapradA // 84 // mantharA parato yAstu tAsAmevAmbudhau gatiH / tAsAM guNastu saMkSepAt dRr3hatA ca prakIrNatA // 85 // __ atha vizeSaH / lauhatAmrAdipatraNa kAntalohena vA tthaa| dIrghA caivonnatA ceti vizeSa dvividhA bhidA // 86 // tatra dIrghA yathA,rAjahasta hayAyAmA assttaaNsh-prinnaahinii| * naukeyaM dIrghikA nAma dazAGgenovatApi ca // 7 // dIrghikA taraNirlolA gatvarA gAmino tariH / javAlA plAvinI caiva dhAriNI veginI tathA // 18 // rAjahastaikaikabaddhA(yA) naukAnAmAni vai daza / unnatiH pariNAhazca dazASTAMzamitI kramAt // 8 // atra lolA gAminI ca plAvinI duHkhadA bhavet / lolAyA mAnamArabhya yAvadbhavati gatvarA // 10 // (1) paTalAbhiSA iti (ka) pustakapAThaH / (2) na gurA iti (kha) pustakapAThaH / 28
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 yuktikalpataro lolAyAH phalamAdhatte evaM savrvAsu nirNayaH / veginyAH parato yA tu sA zivAyottarA yathA // 1 // bhojo'pi - naukAdorghaM yatheccha syAt tabai tAni vivarjayet / hastasaMkhyA parityAjyA vasuveda (1) grahottare // 2 // SaSThAttaramitA naukA kulaM hanti valaM dhanam / navateruttare yApi yA catvAriMzateH parA // 3 // etena catvAriMzat SaSTi navati (2) saMkhyA tatatparato'pi / yAvadaparadazakaM tAvadeva tatphalamiti // 4 // iti dIrghA 1 athovatA | rAjahastaddayamitA tAvatprasaraNonnatA / iyamUrddhAbhidhA (3) naukA cemAya pRthivI bhujAm // 5 // UrddhA mUrddhA svarNamukhI garbhiNau mantharA tathA / rAjastaikaika yA nAma paJcatrayaM bhavet // 6 // atrAnRrddhA garbhiNo ca ninditaM nAmayugmakam / mantharAyAH (4) parA yAstu tAH zubhAya yathodbhavam // 7 // bhojo'pi - vANAgnyuttarato mAnaM naukAnAma zubhaM vahet / paJcAzadUrddhAdullAsaM dhananAzaM trayo'rddhataH // 8 // ityunnatA / (1) vasudeva iti (ka) pustakapAThaH / (2) na bhavati iti (kha) pustakapAThaH / (3) iyamUrddhAvidhA iti (ga) pustakapAThaH / ( 8 ) mamyarIyAH iti (gha) pustakapAThaH /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 227 dhaatu-nauyaanyuktiH| dhAtvAdonAmato vakSye nirNayaM tari-saMzrayam / kanakaM rajataM tAna tritayaM vA yathAkramam // 8 // brahmAdibhiH parinyasya naukA citraNa-karmANi / catuHzRGgA trizRGgAbhA (1) dizRGgA caikazRGgiNo // 10 // sitaratApautanaulavarNAn dadyAd yathAkramam / kezarI mahiSo nAgo hirado vyAghra eva ca // 11 // pakSI bheko manuSyazca eteSAM vadanASTakam / nAvAM (2) mukhe parinyasya AdityAdi-dazAbhuvAm // 12 // kalaso darpaNazcandrasvaidazAnAM mahobhujAm / haMsaH keko zukaH siMho gajo'hirvyAghra SaTpadau / 13 // AdityAdidazA jAta(tA) naukopari parinyaset / catustritveka vimitA caturvarNA yathAkramam // 14 // AcchAdanaM catuSpAte kamalA nAma kathyate / tat saMkhyAzatapAde me tadardhAI mivAparAt // 15 // zuklaratothacitrazca pautaH kRSNastribhistribhiH / avajJAsika saMjJAnAM vastravarNASTakaM viduH // 16 // naukAsu maNivinyAso vijJeyo navadaNDavat / muktAstavakairyuktA naukA syAt sarvato bhadrA // 17 // tat saMkhyA cedatha (3) rasaveda yasammitA kramazaH / kanakAdInAM mAlA(mano) jayamAleti gadyate sadbhiH // 18 // (1) catuHzTaGgAdrizTaGgAbhA iti (ka) pustaka pAThaH / (2) naukA iti (kha) pustaka pAThaH / (3) cehasurasa iti (ga) pustaka pAThaH /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 yuktikalpatarobrahmakSaH dvitaye ekaike vaishyshuudryonii| niguhaM sagrahaM vAtha tatsarve vividhaM bhavet // 18 // nirguhaM pUrvamuddiSTa saTahANi yathA(ca) shRnnu| sadahA (1) trividhA proktA (botA) sarvamadhyAnamandirA // 20 // sabbato mandiraM yatra sA jJeyA sbb-mndiraa| rAjJAM kezAkhanArINAM yAnamatra prazasyate // 21 // madhyato mandiraM yatra sA jJeyA madhyamandirA (2) / rAjJAM vilAsa yAtrAdi(tvaM) varSAsu ca prazasyate // 22 // agrato mandiraM yatra sA jJeyA tvgrmndiraa| cirapravAsa yAtrAyAM raNe kAle ghnaatyye| mandira(rA)mAnaM naukA prasarata evAI (3) bhAgato nyUnam // 23 bhojstu| dIrghahattavasuSaT-divAkarAneka-diG navamitA yathAkramam (4) / rAjapaJcabhujasammitonnati mandira tarigate mahobhujAm // 24 // bhAskarAdika-dazAbhuvA punardhAtu nirNayanamatra pUrvavat / patAkAkalasAdInAM nirNayo navadaNDavat // 25 // kASThajaM dhAtujaJceti mandiraM vividhaM bhavet / kASThajaM sukhasampattyai vilAse dhAtujaM matam // 26 // (1) sadAhA iti (ka) pustaka pAThaH / (2) mandirAGganAM iti (kha) pustaka pAThaH / (3) prasaratAtra vA subhAgata iti (ga) pustaka pAThaH / (4) dIrghavRttadibAkara vasuSadivAkaraNika digbhuvamitA yathAkramAt / iti (gha) pustaka paatthH|
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 yaanyuktiH| atra zayyAsanAdInAM mantharolocayorapi (1) / anyeSAJcava munibhi nirNayaH pUrvavanmataH // 27 // dinAnamidamuddiSTaM naukAlakSaNamagrajam / pradhAneSvava niyamo apradhAne na nirNayaH // 28 // laghutA dRr3hatA caiva gAmitA chidratA tathA / samateti guNoddezo naukAnA(yAM) samprakAzitaH // 28 // evaM vicintya yo rAjA naukAyAnaM karoti caahi)| sa ciraM sukhamAproti vijayaM samare zriyam // 30 // yo'jJAnAdanyathA yAnaM naukAnAM kurute nRpaH / tasyaitAni vinazyanti yazo vIrya valaM dhanam // 31 // iti niSpadayAnohe ze naukA-yAnam / 0 // atha jaghanyajalayAnAni / yathA,naukAnyato jale(sya)yAnaM jaghanyamiti gadyate / tadde hA vahavaste tu pAzcAtyAnAM prakIrtitAH // 32 // droNIrUpantu yayAnaM droNIyAnaM taducyate / ghaTI(TA)bhirghaTitaM yAnaM ghaTI nauketi gadyate // 33 // tumbanAyestu (2) phalaryAnaM phalayAnaM pracakSate / carmabhiHsthU(stU)lapUrNaryaJcama-yAnaM taducyate // 34 // (1) atra zayyAsanAdInAmasvaronnopayorapi iti (ka) pustaka pAThaH / (2) tabAhyanta iti (kha) pustaka pAThaH /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuttikAtaseyAnaMyamadhubhihaM ca kSa-yAnataducyate / jantubhiH salile yAnaM jantuyAnaM pracakSate / vAhubhyAM santarehAri jaghanyeSu na nirNayaH // 35 // . zrIbhojarAjauye yuktikalpatarau niSpadayAnoddezaH // iti zrImahArAja bhojarAja-viracito yuktikalpataruH samAptaH // 7 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma 1 / bRhaspatinauti: unasa 2 / gargaH } 3 / bhaviSyottaram... 4 / parAzaraH 5 / nautizAstram... 6 / bhoja: 16 bhoja: yuktikalpatarUllikhita granthanAmAni / pRSThe | grabhthanAma 13 bhojaH, matsyapurANam... 8 / bhaviSyottaram hai| vAkya : 10 / bhoja: 11 / bhojaH 12 / bhoja, parAzara saMhitA } parAzara: 14 / bhojaH 15 | } 16 / gArur3aH 17 / gArur3a: 18 / gAr3a: 18. / gArur3a: 20 / gArur3a: 21 / gArur3a: 21 / gArur3a: 23 | garur3apurANam 24 / gAkar3a: } garur3apurANam, viSNudharmottaram ... } 21 22 27 28 31 13 37 43 44 48 56 62 67 84 hadda nale 25 / vAtyaH 26 / lauhArNavaH 27 / 28 / lauhRddaupa: zArGgadharaH 29 / lauhapradIpaH 30 / lauhapradIpaH 31 / padmapurANam, lauhapradIpa: lauhapradIpa: bRhaddhArItaH nAgArjuNa: 32 / 33 / 34 / 35 / bhojaH 36 / gArgyaH 37 / vAtsya: 38 / bhoja: 38 / vAtyaH 40 / bhojaH 41 / 42 / vAkya: 43 / gargaH 43 / gArgyaH ... 108 1.14 zaGkhaH 123 45 / bhojaH 131 133 134 136 ... ... pAlakApyaH, gAgya : ... :: : : 46 / bhoja: 40 / bhoja: 48 / bhaviSyottaram 48 / bhoja: ... : pRSThe 140 141 143 144 145 147 151 154 168 173 178 180 181 194 195 201 203 207 208 212 215 214 225 224 228
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
_