Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya hemacaMdrakRta co ga za sra [cAra prakAza : anuvAda sahita ] saMpAdaka zrI khuzAladAsa jagajIvanadAsa nyAyatItha" zrI mahAvIra jaina vidyAlaya gevAliyA Teka rADa " muMbaI 26
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya hemacaMdrakRta ce ga zA stra [cAra prakAza : anuvAda sahita). saMpAdaka zrI khuzAladAsa jagajIvanadAsa nyAyatIrtha hAvIra nA vadhAlaya r zrI mahAvIra jaina vidyAlaya gevAliyA Teka reDa | muMbaI 26
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka caMdulAla vardhamAna zAha, manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA, yaMtIlAla ratanacaMda zAha mAnada maMtrIo, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya gevAliyA TaMka roDa, muMbaI 26 tRtIyAvRtti prata 1000 vIra saM. 2492 I. sa. 1965 kiMmata : rUA. 1-25 mudraka yaMti ghelAbhAI dalAla, vasaMta prinTiMga presa, ghIkAMTA reDa, ghelAbhAInI vADI, amadAvAda.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAza kI ya abhyAsIene upayogI thAya, ane khAsa karIne zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA vidyArthIone emanA dhArmika abhyAsamAM madada kare te hetuthI zrI hemacaMdrAcArya viracita yegazAstranA cAra prakAza mULa ane atha sAthe pragaTa karyAM che. jaina sAhityanA e meATA vibhAga--tattvajJAna ane caraNakaraNa--aMge zrI tattvArthasUtranI yeAjanA paMDitavaya zrI sukhalAlajIe sudara rIte karI che. cAritravibhAgamAM A graMtha mULa ane anuvAda sahita taiyAra karyAM hAya teA tenI sahAyathI vidyArthIe dhArmika AcArane samajI zake te hetuthI A graMthanI ceAjanA karI che. caraNakaraNamAM yamaniyamane vibhAga vidyArthIo mATe khAsa upaceAgI hAI ceAgazAstranA prathamanA cAra prakAzane ja AmAM sthAna ApyuM che. vizeSa ruciva Mta vyaktie bAkInA vibhAga svaya' vAMcIne peAtAnI jijJAsA satASI zake che. A pustakane upayAgI banAvavA leAkAnukrama, dRSTAMtAnA TraeNka sAra vagere upayegI bAbata pariziSTarUpe ApI che. A rIte zarUAtanA abhyAsIne A pustaka mAgadazana karAvanAra thaI paDaze evI AzA che. jainardeza nakAre tattvajJAnane aMge jeTalI cIvaTa rAkhI che, teTalI ja caraNakaraNane aMge rAkhI che. enA cAra anuyAgamAM caraNakaraNane khAsa alaga sthAna ApavAmAM AvyuM che. samasta jaina caraNakaraNanA sAra * ahiMsA, saMyama ane tapa' e traNa '
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdomAM AvI jAya che. e zabdo dazavaikAlika sUtranI prathama gAthAnA dvitIya caraNamAM maLe che. e traNa zabda keTalA vizALa, keTalA sarvagrAhI ane keTalA artha rahasyabharapUra che ene khyAla A graMtha jevAthI AvI zakaze. e vAta jyAre barAbara lakSyamAM Avaze tyAre AkhA nIti vibhAgamAM jene zAstrakAronI najare keTalI sUkSma ane vizALa che, ane emane mAnasazAstrane keTalo UMDo abhyAsa che ene paNa khyAla Avaze. anya pAThazALAomAM paNa Ane upaga thAya e ISTa che. vAta eka ja che ke ApaNe vidyAthIvarga jenadharmanuM -enA tattvajJAna tema ja AcAranuM-rahasya samaje ane jene vizvabaMdhutvanI bhAvanA samajI ane jIvI zake che e vAtane svIkAra kare eTale ApaNo hetu kaMIka pAra paDyo ema mAnI zakAya che. ' A pustaka taiyAra karavAmAM paMDita zrI khuzAladAse pAThazuddhi tema ja arthanirNaya aMge lIdhela prayAsanI khAsa neMdha levAmAM Ave che. A prakAranuM prakAzana upagI thaze te bhaviSyamAM e dizAmAM vadhAre prayAsa karavAnI samitinI IcchA che. kharo AdhAra te enA para vivecana karanAra adhyApaka upara che. emane zAstrabodha hoya, pRthakkaraNazakti hoya ane vidyArthInI vaya, ruci ane prahaNazaktinuM dhyAna hoya to AvAM prakAzane vizeSa jijJAsAnAM preraka banI zake. jenadharmo uddhe la saMyama ane cAritranuM AmAM dehana che ane enI saphaLatA ene upayoga karavAnI AvaData para
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ avala e che. saMsthAnA A uddeza pAra paDe evI bhAvanA sAthe paMDita adhyApake enA khUba upayAga kare, evI ame umeda rAkhIe chIe. abhyAsIne mATe te A mAtra bhUmikArUpa che. enA para meTI TIkAo che, enA para zAsravistAra che ane enA para kahevA jevuM paNa ghaNuM che e vAtanuM dhyAna rahe. cAritra vagara mukti nathI ane cAritraprAptinI vividha bhUmikAo che, e vAta lakSyamAM rahe te| A nAnI pustikAmAMthI paNa ghaNuM mArgadarzana maLI raheze ane pachI ruci pramANe dhyAnaceAgamAM pragati thaze--e vAta tarapha dhyAna kheMcavAmAM Ave che. jainadharmInI sa kalyANanI bhAvanAnA A to pAyAnA paththaro che; enA para jIvanasAdhanAnI imArata caNAze tyAre anAkhI bhAta paDaze emAM zaMkA nathI. AnI bIjI AvRtti aprApya thaI javAthI enI punarmudraNa rUpa trIjI AvRtti pragaTa karavAmAM Ave che. AnA mudraNa mATe ame vasata prinTIMga presanA AbhAra mAnIe chIe. mevAliyA TeMka roDa, muMbaI-26 tA. 17-12-65 mAnada maMtrI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM pA da kI ya jena janatA samakSa zrI hemacaMdrAcArya jevA samartha AcAryanI kRti-yogazAstra bhAga 1lAne anuvAda-mUkatAM mane ati AnaMda thAya che. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA vidyAthIonA dhArmika abhyAsakramamAM ukta graMtha rAkhavAmAM Avela che, tethI vidyArthIone upayogI thAya e anuvAda vidyAlayanA adhikArIoe saMsthA taraphathI ja bahAra pADavAno nirNaya karyo ane e kAma mane seMpavAmAM AvyuM. anuvAda sAre banAvavAnI meM yathAzakya keziza karI che, tema chatAM mAre A sarvaprathama prayatna che tethI temAM skUlanA jarUra rahI haze. zikSake, vidvAne ane vidyArthIo te tarapha mAruM dhyAna kheMcaze te huM temane AbhArI banIza, jethI bhaviSyamAM te truTio dUra thaze, ane samAja samakSa sArAmAM sAro anuvAda rajU karI zakAze. mAtra anuvAda taiyAra karI TipaNe nahi e amArI maryAdA hatI, tethI mULa leka ane tene anuvAda Apela che. A anuvAda vidyAthIonI daSTie heIne lekane prAyaH akSarazaH anuvAda karavAnI koziza karela che, tathApi
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdanI bhASAne svAbhAvika pravAha ke tenI vizeSatA na haNAya tenI paNa yathAzakya kALajI rAkhela che. vaLI, AcArya je bhAva lekamAM kahevA mAgatA hoya, te kadAca temAM na AvI zakyo hoya, ane TIkAmAM tene spaSTa karyo hoya, te tene kauMsamAM mUkIne anuvAdamAM batAvavAmAM Avyo che. tema ja vizeSa spaSTatA khAtara je kAMI umeravAmAM Avela che tene paNa yathAzakya kauMsamAM mUkela che. uparAMta, vidyArthIonI sagavaDatA khAtara graMthakAranuM saMkSipta jIvanacarita ane pAchaLa keTalAMka pariziSTa paNa ApavAmAM Avela che. pAchaLanA AcAryoe yogazAstrane ghaNu chUTathI upayoga karela che, tethI saMpAdanakAryamAM upayegI thAya e daSTie pariziSTamAM lekene akArAdikrama paNa Apela che. mAre je khAsa kahevAnuM che te e che ke huM mArA pUrva anuvAdakene tathA saMpAdanamAM madadarUpa thayela graMtha ke lekhenA vidvAna saMpAdake tema ja lekhakene atyaMta ANI chuM. e badhAnAM nAmanI lAMbI hAramALA ApavAnuM ucita nathI dhAra, tathApi A kAmamAM avAranavAra pratyakSa salAha ApIne jemaNe mane ghaNI madada karI che tevAM nAmane ahIM ullekha karyA vinA huM rahI zakatuM nathI. teo che munizrI jinavijayajI, zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA ane zrI mehanalAla dalIcaMda dezAI zrI motIcaMdabhAIe te, temanI anekavidha pravRttiomAM vyasta rahetA hovA chatAMya, mAruM badhuM lakhANa atheti tapAsI jaI keTalIya vAra mane yegya
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ salAha-sUcanA ApI che, jethI temane vizeSa AbhArI chuM. AmAM temane saMsthA pratye anahada prema paNa tarI Ave che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya) gevAliyA TaMka roDa, muMbaI 26 vijayAdazamI, 1997 khuzAladAsa *.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya hemacandra jainadharmanA ItihAsamAM AcArya hemacandranuM sthAna anekhuM che. temaNe bajAvela jenadharmanI sevAo anupama che, tethI ja jena samAjanA paramopakArI pUrvAcAryomAM temanuM sthAna ghaNuM UMcuM che, te kAraNe ja jenee temane "kalikAlasarvajJa" evA zreSTha padathI saMbodhyA che, stavyA che. paraMtu A samartha saMtane mAtra jenadharmanI ja saMpatti samajavA e meTI bhUla lekhAze. temanI sarvatomukhI sevAoe--sAhityasevA, rAjasevA, janasevA ane sarvadharmasevA ke jemane ullekha AgaLa upara karavAmAM Avaze- mAtra jaina samAjane ja nahi paNa samasta gujarAtane ane bhAratavarSane ujajvaLa banAvyAM hatAM. tethI bhAratavarSanI ujajavaLa kIti karanAra AcAryonI paMktimAM AcArya hemacaMdra ghaNuM ja AdaraNIya Asane virAje che. upalabdha sAdhano AvA utkRSTa keTInA AcAryanuM caritra ghaNuM ja mananIya ane anukaraNIya kahevAya, paraMtu zrImAna jinavijayajI jaNAve che "je ke bhAratanA keI paNa aitihAsika puruSaviSayaka jeTalI aitihya sAmagrI upalabdha thAya che tenI tulanAmAM AcArya hemacaMdra viSayaka labhya sAmagrI vipula kahevAya, tathApi AcAryanA jIvananuM surekha citra citrita karavA mATe te sarvathA apUrNa che."
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ atyAre ApaNI samakSa A0 hemacaMdranA jIvana saMbaMdhI mAhitI ApatI nIcenA nI sAmagrI mukhya che - graMtha lekhaka saMvata 1. zatArtha kAvya ) laghuvayaska samakAlIna 2. kumArapALa pratibaMdha ke zrI semiprabhasUri vi. saM. 1241 3. maharAjaparAjaya. maMtrI yazapAla. vi. saM. 1229-32 4. purAtanaprabaMdhasaMgraha. kartA ajJAta che. 5. prabhAvaka caritra. zrI prabhAcaMdrasUri. vi. saM. 1334 6. prabaMdhaciMtAmaNi. zrI merUtuMgAcArya. vi. saM. 1361 7. prabaMdhakeza. zrI rAjazekharasUri vi. saM. 1405 8. kumArapAlaprabaMdha. upAdhyAya jinamaMDana. vi. saM. 1892 9. AcAryanA hRdayanuM pratibiMba pADate temane ja akSaradeha. temAMthI temanAM 'dvayAzraya kAvya", "siddhahema' vyAkaraNanI prazasti ane "triSaSTizalAkApuruSacaritamAnuM "mahAvIra carita' vizeSa ullekhanIya che. prastuta caritra-citraNamAM ukta badhA graMthane samIkSA tmaka vicAra karavAne IrAde nathI, paraMtu te graMthanA sAra rUpe vartamAna vidvAnoe je kAMI samIkSAtmaka lakhANa karyuM che tene, vidyArthI vargane jaladI grAhya thAya evI rIte, saMkSepamAM ApavAne ja mAre Azaya che. prAraMbhika jIvana AcArya hemacaMdrane janma vi. saM. 1145 (I. sa. (1889)nI kArtikI pUrNimAne divase thaye hato. temanA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitAnuM nAma "cacca" athavA "cAciga ane mAtAnuM nAma "cAhiNI" athavA "pAhiNI" hatuM. teo dhaMdhukAnA vatanI hatA. jAte moDha vANiyA hatA. pitA zivadharmI hatA ane mAtA jenamatAnuyAyinI hatI. mAtApitAe putranuM nAma caMgadeva rAkhyuM hatuM. putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI ja jaNAya che" e purAtana kahevata anusAra bALaka caMgadevanuM vartana pAse rahenArane evuM anumAna karavA preratuM ke A bALaka bhaviSyamAM jarUra pratibhAsaMpanna puruSa thavo joIe. eka vAra bALaka caMgadeva jyAre pAMceka varSano thaye haze, tyAre pUrNatalla gacchanA AcArya devacaMdrasUri vihAra karatA karatA dhaMdhukAmAM AvI pahoMcyA. jaina sAdhuonA sAmAnya krama mujaba sUrIzvara tyAM hamezAM vyAkhyAna ApatA. eka divasa vyAkhyAna pUruM thaye caMgadeva sUri pAse gayo ane saMsAra samudra taravA mATe sucAritrarUpI naukA ApavAnI" emane vinaMtI karI. sUrie tenuM ane tenA mAtApitAnuM nAma pUchyuM. te vakhate caMgadevane mAme nemi' tyAM ho, tethI teNe sUrine caMgadevane paricaya karAvyuM. zArIrika lakSaNenA jANakAra sUrie kahyuM ke A chokaro asAdhAraNa che. je tenAM mAtApitA anumati Ape te, ame tene tenI IcchAnusAra cAritra aMgIkAra karAvIe ane sakaLa zAstronA paramArthamAM avagAhana karAvIe. amane lAge che ke te tIrthakara je pamepakAraka thaze.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ - tethI zrAvakee tenA pitA cAcigane khUba samajAvyuM, paraMtu teNe pitAnA priya putrane ApavAnI nA kahI. A vAtanI caMgadevane khabara paDI tethI te devacaMdrasUrinI sAthe khaMbhAta cAlyA gayA. tyAM tene khaMbhAtanA maMtrI udayananA putra sAthe rAkhavAmAM Avyo. A taraphathI pitAne samajAvavAnA prayatna cAlu ja hatA. chevaTe temaNe anumati ApI ane vi. saM. 1154 (I.sa. 1098)mAM caMgadevanI dIkSA ApavAmAM AvI, ane tenuM nAma pheravI "somacaMdra rAkhavAmAM AvyuM. dIkSA grahaNa karyA pachI muni semacaMdra vidyAdhyayana mATe kaThina gasAdhanA zarU karI ane ghaNA theDA ja vakhatamAM "tarka", "lakSaNa" ane "sAhitya e traNeya vidyAnA pAragAmI thaI gayA; eTaluM ja nahi paNa temaNe sakaLa dharmazAstronuM avagAhana karI lIdhuM. kahevAya che ke teo eka divasamAM "zatasahasa'-lAkha pada yAda karI zakatA hatA. temanI AvI asAdhAraNa buddhiprabhA ane AcaraNanI ujajavaLatAthI prasanna thaIne guruzrIe vi. saM. 1166 (I sa. 1110)mAM temane mAtra ekavIza varSanI nAnI vaye AcAryapade sthApyA ane pite nivRtta thayA. A vakhate temanuM nAma pheravIne hemacaMdra rAkhyuM. temane sUripade sthApavAne viAdha nAgapura(nAgara)mAM thayo hate. samakAlIna paristhiti vanarAje aNahillapura pATaNanI sthApanA karI ane jene khAsa AmaMtraNa ApI vasAvyA tyArathI gUjarAtanI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANijyazrI, sAhityazrI ane rAjyazrI uttarottara vRddhi pAmI rahI hatI. temAM caulukya rAjAonA samayamAM ane temAM paNa samartha samrATa siddharAja ane azeka samA ahiMsaka rAjA kumArapALanA vakhatamAM te gUjarAtanI guNagAthA samasta bhAratavarSamAM gavAI rahI hatI. aneka grAma ane nagaramAMthI mANase vepArArthe ahIM AvI vasatA hatA. vaLI, gUjarAta vidvAnonuM kendrasthAna paNa kyAranuMya thaI cUkayuM hatuM. siddharAjanA pitAmaha bhImadeva pahelAe potAnA dirdhadaSTi ane sarvadharmasamabhAvI purohita semezvaranI salAhathI zaivAcArya jJAnadevane tema ja suvihita jenene Azraya ApIne gUjarAtanI zobhA vadhArI hatI. tenA ja samayamAM "kavIndra" ane "vAdicakI evA vizeSaNothI vibhU Sita takazAstranA prauDha adhyApaka zrI zAMtisUrie mAlavarAja lejanA AmaMtraNane mAna ApI tyAM jaIne tenI rAjasabhAnA 84 vAdIo upara vijaya meLavI gujarAtanI vAdasarasAI sAbita karI hatI. uttarAdhyayana sUtra uparanI temanI TIkA Aje paNa pitAnuM advitIya sthAna sAcavI rahI che. bhImadevanA uttarAdhikArI karNadeve paNa kAzmIrI kavi bilhaNane rAjyAzraya ApyuM hatuM. navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUri A samayane zebhAvI rahyA hatA. Ama satata vadhu vegathI vahI rahele jJAnapravAha siddharAjanA samayamAM ASADhI gaMgApravAhanI mAphaka mAjhA mUkI bhAratabharamAM prasarI gaye. mahAkavi zrIpALa tathA kAzmIrI mahApaMDita ane mahAvaiyAkaraNa "utsAha', 'pramANunayatattA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 lekIna ane tenA upara "svAduvAdaratnAkara" nAmanI moTI TIkAnA racanAra, digaMbara vAdI kumudacaMdra ane bhAgavatadhamAM mahAmati devabodha Adi aneka vAdIonA vijetA tathA vAdivetAla" zAMtisUrinA praziSya vAdI devasUri, sAMkhyavAdI "siMhanA vijetA "vIrAcArya mahAcAritryavAna mAladhArI hemacaMdra, "gaNaratnamahodadhi nA kartA vardhamAnasUri Adi vidvAne gUjarAta ane rAjasabhAne zobhAvI rahyA hatA. Ama gUjarAtanI rAjakIya, Arthika, sAhityika ane dhArmika jAhojalAlIne madhyAhna kALa e AcArya hemacaMdrane kALa hate. AvA utkRSTa vikAsakALamAM janma tha e kharekhara saddabhAgya che, paNa sAthe sAthe temAM agra sthAne AvavuM e eTaluM ja agharuM kAma che. AcArya hemacaMdra evuM agharuM kAma paNa kuzaLatApUrvaka pUruM karyuM e emanI asAdhAraNa zaktine ja AbhArI che. sAhityakAra, eka vakhata jyAre siddharAja mALavAne jItI lIdhA pachI tyAMne pustakabhaMDAra tapAsate hatuM tyAre teNe bhejarAjAnuM vyAkaraNa joyuM. tene paNa potAnA nAmanuM vyAkaraNa banAvavAnuM mana thaI AvyuM. pAchA pharI temaNe hemacaMdrAcAryane eka saraLa ane saMpUrNa vyAkaraNa taiyAra karavA vinaMtI karI. hemacaMdre tenI vinaMtIne dhyAnamAM laI vyAkaraNa racavAnuM svIkAryuM. Ama AcArya hemacaMdranI sAhityika pravRtti zarU thatI jaNAya che. te samaye vidyAnA dhAma samA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAzmIramAMthI prasiddha ATha vyAkaraNe maMgAvyAM ane temanA dehanarUpa eka sarvAMgasuMdara ane saMpUrNa vyAkaraNa taiyAra karI ApyuM. rAjA ane AcAryanI ekatra smRti khAtara tenuM nAma "siddhahema" rAkhyuM. A vyAkaraNa mAtra saMskRta bhASAnuM ja nathI, te vakhatanI jUnI prAkRtabhASAonuM paNa che. tyArabAda temaNe saMskRta ane prAkRta bhASAnA keza nAme "abhidhAnaciMtAmaNi" ane "dezInAmamALA" banAvyA. vyAkaraNanAM sUtrane bhASAmAM sArthaka batAvavA ane gujarAtanA caulukya vaMzanA rAjAone ItihAsa janatA samakSa mUkavA-evAM be kAraNonA AzrayarUpa temaNe dvayAzraya kAvya be bhAgamAM lakhyuM. pahele bhAga saMskRtamAM ane bIje bhAga prAkRtamAM che. bIjo bhAga kumArapALanA jIvanacaritrarUpa che. gujarAtanA itihAsa ane sAmAjika jIvananA abhyAsIe ane gaSake A banne kA avazya vAMcavAM joIe. te uparAMta kAvya ane chaMdanI mImAMsA karatA be graMtha nAme "kAvyAnuzAsana" ane "i denuzAsana" paNa racyA. tyArabAda "triSaSTizalAkApuruSacarita" racyuM. temAM 24 tIrthakaro, 12 cakravatIo, 9 baLadeve, 9 vAsudeve ane 9 prativAsude-ema 63 zreSTha puruSanAM caritre che. A eka vizALa purANa graMtha che. hemacaMdrAcAryanI vizALa pratibhAne samajavA mATe A graMtha jarUra vAMcavuM joIe. jena rAmAyaNa ane jaina mahAbhArata paNa emAM aMtargata thaI jAya che. temAM daza parvo che. uparAMta, eka pariziSTa parva che. temAM mahAvIra pachInA AcAryonAM caritra che. A pariziSTa parva
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanA prAcIna itihAsanI gaveSaNAmAM atyaMta upayogI che. rAjA kumArapALane anulakSIne lakhAyeluM "yegazAstra" te Aja sudhInA yugaviSayaka jena jenetara graMthomAM navI bhAta pADe che. je roga tevI davA, tema jevI mANasanI gyatA te tene upadeza. kuzaLa graMthakAra hemacaMdra A graMtha racIne kuzaLa guru tarIkenuM pitAnuM sthAna ghaNuM UMcuM sAbita karyuM che, tema ja pite anubhavI egI che evI khAtarI karAvI ApI che. vItarAgastetra" mAM temanAM nAnAM-moTAM stotrone saMgraha che. A saMgrahamAM ja temanI "acagavyavachedikA" ane "agavyavacchedikA" nAmanI batrIza batrIza lekonI be dArzanika stutio che. temAM anya dharmonA siddhAMtanuM khaMDana ane jaina dharmanA siddhAMtanuM khaMDana che. viSaya aghare hovA chatAMya bhASAnI prasannatA ane kAvyanuM mAdhurya ucca keTinAM che. kharekhara, stutikAra zrI siddhasena divAkaranuM A saphaLa ane viziSTa anukaraNa che. atyAranA gujarAtanA samartha vidvAna AcArya AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva kahe cheH "zrAviMzikAo ane teMtra sAhityika dRSTie hemacaMdranI uttama kRtio che. utkRSTa buddhi ane hRdayanI bhaktine emAM subhaga saMyoga che." kadAca temanI chelI kRti te pramANamImAMsA." A graMtha pAMca adhyAyamAM vaheMcAyelo che, paNa durbhAgyavaza ApaNane atyAra sudhI tene DeDha adhyAya maLI zakyo che. A graMtha sUtrarUpe che. tenA upara TIkA paNa temaNe pote ja lakhI che. lagabhaga temanA badhA mahattvanA graMtha upara temaNe
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pite ja svapajJa TIkAo lakhela che e saubhAgyanI vAta che. temanA graMthe jotAM jaNAya che ke temanA lagabhaga badhA graMthe temanA samaya sudhImAM pUrva prakAzita te te viSayanA badhA graMthonA dehanarUpa hoya che, ema khuzIthI kahI zakAya. tethI emanA badhA graMthe te te viSayanA Akara graMtha che. temanI bhASA ghaNI saraLa ane dhArAvAhI che, tema ja viSayenuM nirUpaNuM ghaNuM ja vizada che. vaLI, temanuM badhuM lakhANa bahu mApasara hoya che. paM. sukhalAlajI AcArya hemacaMdranA lekhananI mImAMsA karatAM jaNAve che: "emAM saMdeha nathI ke jena vAlmayamAM saMskRta bhASAnA praveza pachI uttarottara saMskRta bhASAnuM vaizArA ane prAMjala lekhapATava vadhatAM ja AvyAM che, tathApi hemacaMdranuM lekhavazArada ochAmAM ochuM jenavAlmamAM to mUrdhanya sthAna rAkhe che. vaiyAkaraNa, AlaMkArika, kavi ane kozakArarUpe hemacaMdranuM sthAna na kevaLa samagra jaina paraMparAmAM balake bhAratIya vidvatparaMparAmAM paNa asAdhAraNa rahela che." vizALa graMtharAzinI racanA ane tene pracAra kaI jabaradasta Azraya vinA azakya ja rahe. paNa hemacaMdra siddharAja ane kumArapALa jevA mahAna samrATane pitAnI asAdhAraNa pratibhAthI AkarSyA hatA. siddharAjanI paNa e jhaMkhanA hatI ke gujarAtanuM vidyAdhana vadhArIne tene prathama paMktimAM mUkyuM. mATe te teNe hemacaMdrane vyAkaraNa vagere graMtho racavA vInavyA.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ A hemacaMdrane siddharAja sAthe prathama paricaya kakyAre thaye te saMbaMdhI cokkasa mAhitI upalabdha sAdhanemAMthI maLI zakatI nathI, paraMtu mAlavavijaya pachI temane seMpAyeluM zabdAnuzAsana-vyAkaraNanuM bhagIratha kArya ema sUcave che ke temane paricaya te pahelAM ghaNo ghaniSTha ane dIrghakAlIna have joIe. tema ja vidvadurgamAM temanuM sthAna ghaNuM UMcuM-kadAca utkRSTa -hevuM joIe. prabaMdhakAranA judA judA ulekhenI mImAMsA karatAM ane mAtra vidvajanonA nahi paNa sarva janenA AkarSaNa sthAna e vakhatanA aNahilapurane vicAra karatAM ema lAge che ke hemacaMdra jevA potAnI jJAnabhUkha bhAMgavA ane sAthe ja potAmAM rahela jIvaMta javAhIrane gujarAtane caraNe dharavA AcArya thayA pahelAM ja athavA thayA pachI tarata ja khaMbhAtathI aNahilapuramAM AvelA hovA joIe. A0 hemacaMdranI siddharAja upara keTalI ane kevI asara hatI tenuM varNana "kumArapAlapratibaMdha"mAM A pramANe che - budhajanenA cUDAmaNi, bhuvanaprasiddha siddharAjane saMpUrNa saMzayasthAnamAM te praNavyA hatA. mithyAtvathI mugdhamati hovA chatAMya temanA upadezathI jayasiMha rAjA jinendranA dharmamAM anuraktamanA thaye hatA. temanA prabhAvamAM AvIne ja teNe te ja nagaramAM (aNahillapuramAM) ramya rAjavihAra' banAvyuM tathA siddhapuramAM cAra jinapratimAothI samRddha "siddhavihAra' nirmita karyo. jayasiMha devanA 1. dvayAzraya kAvyamAM (sarga 15, zloka 16) ullekha che ke siddharAje siddhapuramAM mahAvIramaMdira" baMdhAvyuM hatuM.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAthI A munI "siddhahema' vyAkaraNa banAvyuM ke je niHzeSa zabdalakSaNanuM vidhAna che. amRtamayI vANumAM vizALa evA AcAryane maLyA vinA jayasihadevanA cittamAM eka kSaNa paNa saMtoSa na thate."kumArapALa pratibodha pR. 22.* custa zaivadharmI siddharAja jevAnA salAhakAra ane rAhabara tarIke rAjasabhAmAM rahevuM e agatyanI jema svAvAda samudrane pI janAra, jJAnagaMbhIra ane bhImadeva pahelAnA udAradila rAjapurohita somezvara jevA sarvadharma samabhAvI hemacaMdrathI ja banI zake. temanI dRDha mAnyatA hatI ke sakaLa zAstramAM sadAcAranI bhUmikA sarakhI ja che. vaLI, jaina dArzanika vidvAne anekAMtane "sarvadarzanasaMgraha rUpe mAne ja che ? have ApaNe kumArapALa tathA hemacaMdranA saMbaMdhane tapAsIe. prabaMdha kahe che ke jyArathI siddharAje e jANyuM ke pote aputra maraNa pAmaze ane gAdIne vArasa kumArapALa thaze, tyArathI siddharAja kumArapALane mArI nAkhavA mAgate hatuM. paraMtu te vAtanI jANa thatAM ja vIza varSane kumArapALa siddharAjanA pachInA rAjyatvakALa daramyAna, eTale ke trIza varSa sudhI, bhinna bhinna veze rakhaDato ja rahyo. A daramyAna A0 hemacaMdra kumArapALane AzvAsana dvArA, pitAnA vidyAbaLe rAjya maLavAnI Apela khAtarI dvArA, Arthika madada apavIne ke gupta sthAne saMtADIne--ema aneka rIte aneka vakhata madada pahoMcADI hatI. Ama kumArapALa zarUAtathI ja 1. siMghI jenagraMthamALA dvArA prakAzita pramANumImAMsA prastAvanA pR.40 2. juo prabaMdhaciMtAmaNi, "sarvadarzanamAnyatA' nAmane prabaMdha. 3. juo "kumArapAlaprabaMdha', pA. 14, 15.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryanA upakAra taLe AvI cUkyo hato. tema chatAMya vi. saM. 1199mAM gAdIe AvyA pachI kumArapALane zarUAtanAM ATheka varSo sudhI vigraha zamAvavAmAM tema ja rAjyavyavasthAmAM rekAI rahevuM paDyuM hatuM, tethI te kALa daramyAna te kadAca AcAryane maLI zakyo nahi hoya. paraMtu badhuM thALe paDyA pachI tenI sahaja sAvika vRtti pharI jAgrata banI ane pitAnI pravRtti para daSTi pheMkatAM ja azokanI mAphaka ene paNa hiMsA pratye bhAre tiraskAra pedA thaye. ane sadguru hemacaMdranA sugathI ahiMsApradhAna jenadharma tarapha te jhUkate. gaye ane chevaTe potAnI jAtane sadgurunA zaraNamAM seMpI dIdhI. A uparathI ema jaNAya che ke kumArapALane saMbaMdha purogAmI siddharAjanA saMbaMdhathI judA prakArane hate. siddharAja hemacaMdrane sAmAnya mitra ke salAhakAra tarIke lekhate ane sanmAna; jyAre kumArapALa temane guru tarIke gaNato ane pUjato. siddharAjanI preraNAthI jema hamAcAryo siddhahemAdi graMtha racyA, tema kumArapALanA kahevAthI triSaSTizalAkApuruSacarita", "gazAstra', "vItarAgastotra" Adi graMthe racyA. lokaguru yathA rAjA tathA prajA" e anAdi kALanI AsajanenI ukti anubhavabaLa upara racAI che. cakavatI samA gujarAtanA be samartha samrATene pitAnA prabhAvathI dharmAnu rakta rAkhanAra pratApI puruSe prajAne paNa dharmamaya jIvana
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 jIvatI karI hatI. rAjAne hiMsA pratye aNagame hoya, pote hiMsaka yajJa vagerene tyAga karyo hoya, tyAre tenI AjJAmAM rahenAra rAjAe, sAmaMte ke prajAjano para paNa tenI asara thAya ane teo hiMsaka kR cheDe e samajI zakAya evI vAta che. kumArapALa eka jainadharmI rAjA hate. AcArya heme tene "paramahaMta' kahIne saMbo che. samakAlIna ane pachInA prabaMdhakAree paNa teNe jenadharma aMgIkAra karIne zrAvakavrata svIkAryAnuM kahela che. teNe yamAM, devadevInA balidAnAdinI kriyAomAM ke khAnapAna nimitte thatI jIvahiMsA baMdha karavAnI "amArISaNa" lagabhaga samasta AryAvata upara prasarela pitAnA sAmrAjyamAM pravartAvI. kumArapALanA vakhatanA "amArISaNane ullekha karatAM keTalAya zilAlekha ane tAmrapatre atyAre upalabdha che. mRgayAne rivAjA baMdha karAvyuM tema ja pazu-pakSIonI sAThamArInI ramata paNa baMdha karAvI. teNe evI AjJA karI hatI ke mArA rAjyamAM je kaMI paNa jIvahiMsA kare, te tene cera ane vyabhicArI karatAM paNa vadhAre kaDaka zikSA karavI." vaLI, te vakhate madyapAna tathA dhRtakIDA khUba pracalita hatAM. ghatakrIDAnuM durvyasana to khuda meTA moTA rAjAo, rAjaputro ane sAmaMtemAMya dekhAtuM hatuM, paNa nyAya ane nItiparAyaNa kumArapALe sakhta jApto rAkhIne madyapAna ane dhUtakIDA sadaMtara baMdha karAvI lokonI sukhAkArImAM vRddhi karI. ahiMsAne Adarza amala thate joIne, te vakhatanA WWW.jainelibrary.org
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNa paMDita zrIdhare hemacaMdranI stuti karatAM kahyuM cheH ' sAkSAt tIrthaMkaranA zrImukhathI dhama medha zravaNu karanAra zreNika je jIvarakSAne na karI zako, te jIvarakSAne AcAryanA upadeza sAMbhaLIne kumArapALa, koI paNa prakAranA kaSTa vinA, karI zakayote AcAya zrI hemacaMdra kharekhara paramaguru che.'' Ama AryAvartInA khIjA azekanI ahiMsaka rAjanIti ghaDavAmAM AcAya hemacaMdranI adbhuta asara dekhAI Ave che. A nItinA pariNAme ja vamAnamAM paNa jagatamAM gUjarAta sauthI vadhAre ahiMsApradhAna pradeza che. e ja ahiMsAnI asarane pariNAme mAne Aja gUjarAtamAM ahiMsAnA avatArarUpa mahAtmA gAMdhInA janma thayeA che. ahiMsAnuM temanuM sUkSmatama nirUpaNu mAne Ane ja AbhArI che. Ama AcArya hemacaMdranI satAmukhI sevAe temane sarvasAdhAraNanA gurupade saheje sthApyA che. zrI rasikabhAI e temane 'gujarAtanA vidyAcA ' kahIne stabyA che; jyAre zrI munazInA zabdamAM te 'gUjarAtanA jyotir' che, 1. jue 'rASi` kumArapALa' nAmanA lekha, bhAratIya vidyA, varSa 1, aMka 3.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAga [ jIvananA Adarza ] A saMsAramAM anAdi kALathI vicArakeAnI e para parAe cAlatI AvI che: eka jaDavAdIenI Adhibhautika; ane bIjI AtmavAdIonI AdhyAtmika. bannee A carAcara vizvane samajavAne prayatna karela che ane vizvadaza na uparathI sukha saMbadhI peAtAnA sAmAnya siddhAMtA kulita karela che. te e ke prANIAlamamAM kIDIthI kuMjara sudhInAM sau nAnAMmeTAM prANIomAM priya vastunI prApti mATenI ruci ane pravRtti tathA apriya vastune dUra karavA mATenI ruci ane pravRtti dekhAya che. tethI sukha, zAMti, anukULatA saune priya che ane duHkha, azAMti, pratikULatA saune apriya che. paraMtu sukhanI kalpanA ane vyAkhyAmAM anne paraMparA judI paDe che. bhautika para'parAne anuyAyI mAne che ke indriyasukha e ja sAcuM sukha che, tene meLavavA karAtA prayatnA vakhate nIti-anItinA khyAla Avazyaka nathI, ke pApapuNyanI dIvAlAne khaDI karavAnI jarUra nathI; jyAre AdhyAtmika paraMparAnA anuyAyIne Adaza aihika sukha nathI; te teA AtmAnA paripUrNa vikAsamAM mAne che. A paripUrNa vikAsajanya sukhanI sAme aihika sukha atigauNa hAya che, tethI te svapara aihika sukha mATe prayatna karatA hAvA chatAM tene prApta karavA hiMsA, asatya ke cArI jevA athavA dagA, daMbha ke dAnavatA jevA dugu NAnuM sevana karatA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. tenuM dhyeya te rAgadveSa ane mahine tyAga karI samabhAva prakaTAvI AtmAne paripUrNa vikAsa sAdhavo e che. have sukhanI A be kalpanAmAM kaI kalpanA vizeSa AdaraNIya che ene thaDe vicAra karIe. sAmAnya rIte manuSya tema ja manuSyatara badhAM prANuomAM Indriyasukha mATenI jhaMkhanA mukhyapaNe ane Atmika sukha mATenI jhaMkhanA gauNa bhAve dekhAya che. paraMtu mANasa prANaAlamamAM zreSTha prANI che. tenAmAM manana karavAnI, janAo ghaDavAnI, saMghabaLa UbhuM karavAnI tema ja bIjAne pitAnA upayogamAM levAnI advitIya AvaData ane kaLA rahelI che. tethI teNe sAmrAjyavAda, lekazAsanavAda ke samAjavAda jevA vAdo indriyasukhanI imArata mATe UbhA karelA che. alabata, A badhA vAde uttarottara adhikamAM adhika mANasane adhikamAM adhika sukha maLe e dRSTie ja racAyA che, temAMne samAjavAda te vaiyaktika sukhane sAmUhika sukhanI sarakhAmaNamAM bahu ja ochuM mahattva Ape che; kAraNa ke te Arthika asamAnatA dUra karavA utpanna thayela che. tenuM mAnavuM e che ke samAjanI pratyeka vyaktine bIjAnI mAphaka sukha prApta karavAno adhikAra che. te mATe rAjya tene badhI sagavaDa ApavI joIe. Ama vyaktigata lebhanI tIvra mAtrAne mAravA ja te utpanna thayela che. joke A siddhAMta adhyAtmavAdIonA "vasudhaiva kuTutha je udAtta lAge che, paNa vAstavika rIte te IndriyasukhanI kalpanA upara racAyela hevAne kAraNe svArtha mUlaka che. te siddhAMtanA vyApaka
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 pracAra mATe tenA upAye game tevA vinAzaka hoI zake che. te ja manuSyasamAjamAMthI keTalAka evA vicArake nIkaLyA ke jemane ema thayuM ke A sukha sahelAIthI maLatuM nathI. vilAsane mATe je nAnAvidha sAdhanonI jarUra rahe che tene meLavavA mATe ja mAnavajIvanane moTe bhAga cA jAya che, ane chatAMya tenI prApti anizcita ja rahe che. vaLI, te sukhanAM je sAdhane che te saune mATe sAmAnya che, tethI tenI prApti mATe puSkaLa prapaMce, anekavidha athaDAmaNe, anyAye ane yuddha jevA atyAcAra karavA paDe che. A mathAmaNamAM ja jIvana vItI jAya che ane indriyasukhane upaga adhUre ke ajANye ja rahI jAya che. bhUtakALanA mahAsaMhAre temanI najara samakSa AvIne UbhA rahe che. Indriyasupaga mATenI A rasAkasI keIne pUrNa sukha bhegavavA nathI detI athavA thoDe aMze bhegavAya che te te bIjAne sukhane bhege ja, anyathA nahi. vaLI, IndriyasukhanI IcchA evI che ke te adhika bhegavanAranI IrSyA kare che ane tema chatAMya pote te teTalA ja ke tethI paNa adhika sukha bhogavavAnI AzA rAkhe ja che, eTale ke e sukhanA mULamAM ja lebha, IrSyA ane meha jevAM tattvo rahelAM che. A rIte rAga, dveSa ane meha ja sukhecchAnuM ane tajajanya badhI athaDAmaNanuM mULa che ema temane anubhavAya che. sAthe ja te mULane dUra karIe te zuM pariNAma Ave tene vicAra teo zarU kare che tathA akhatarAo Adare che. akhatarAo vakhate temane sarvaprathama ghA indriyanA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilAsa upara hoya che ane temane badhI athaDAmaNe ApoApa adazya thatI dekhAya che. asatya, cerI ke hiMsA dvArA bhegAM karAtAM vibhavanAM sAdhanene saMgraha have nakAmo jaNAya che. tathA parasparane leza, IrSA, daga, anyAya vagere asAmAjika guNe paNa agecara thAya che. pariNAme saMtoSa, sevA, sadAcAra ne prema jevA guNene samAjamAM praveza thAya che ane sarvatra zAMtinuM mojuM pharI vaLe che. IndriyasaMcamanuM bIjuM pariNAma e Ave che ke temanuM zarIra sudaDha bane che, mana svastha thAya che ane sAthe sAthe ja evI sahaja kuraNa thAya che ke Indriya ane mana upara kAbU rAkhanAra keI svataMtra tatva hevuM ja joIe. vicAra karatAM temane jJAna ane AnaMdarUpa "AtmA" je svataMtra padArtha jaNAya che ane tene prApta karIne te akhUTa AnaMda ane agAdha jJAnane lUTavAnA prayatna paNa teo zarU kare che. A jagajajIvonI athaDAmaNe ochI karavAne te dazya jagatamAMthI adazya jagata tarapha jaI caDe che ane pariNAme dazya jagatanI badhI pravRtti eka taTastha mANasa tarIke kare che. temanAmAM kaI prakAranI Asakti hotI nathI, tethI temane keI jAtanA prapaMce paNa karavA. paDatA nathI. lebha ane mehamUlaka sAmrAjyavAdane, rASTravAdane, samAjavAdane ke tevA ja keI taddana navA vAdane vikasAvavA khAtara athavA amuka mANasonA indriyasukhanI adhika
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra7 tRpti khAtara jaLa, sthaLa ane AkAzamAM thatI atyAranI saMhAralIlA samakSa IndriyenA saMyamane, anAsakta pravRttine A ke suMdara Adarza che! eka kSaNavAra je kaI aMtamukha thaIne avalekaze te saMhAranuM e rAkSasI nRtya keTaluM bhayAnaka ane behUduM che e tarata jaNAI Avaze. zaThaM prata rAI phu" jevA ke "ko jIvajI vana" jevA Adarzane A ati vyApaka, dAruNa chatAM karuNa amala che. Indriyasukha ane Atmika sukha vacce A ja mahAna aMtara che. ekanA AdazanI zarUAta "keI paNa bhege sukhapUrvaka jIvothI thAya che ane "sukhapUrvaka jI ane jIvavA de" jeTalI hade vikasIne aTakI jAya che, jyAre bIjAnA AdarzanI zarUAta "badhAMya sukhapUrvaka jIva" thI zarU thAya che ane "pitAne bhege paNa jIvavA de" jeTalI hade vikase che. ekanI pravRtti, bha0mahAvIranAM zabdomAM, rAga, dveSa ane mehamUlaka che athavA gItAnA zabdomAM kaho to kAma, krodha ane mehamUlaka che athavA bha0 buddhanA zabdomAM kahe te lebha, dveSa ane mehamUlaka che, jyAre bIjAnI pravRtti tenAthI UlaTI tyAga, prema ane jJAnamUlaka che. A ati saMkSipta khyAna uparathI eTaluM te samajAyuM haze ke Adhibhautika sukha karatAM AdhyAtmika sukha anaMtagaNuM UMcuM che ane sthAyI che, tethI te vizeSa AdaraNIya che. tethI ja maharSi manue sukhaduHkhanI vyAkhyA 1. sattAM vitA |
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 karatAM kahyuM ke svAdhInatA e sukha ane parAdhInatA e duHkha. cega eTale zuM? have prazna e rahe che ke je AdhyAtmika sukha vadhAre AdaraNIya hoya te tene prApta kevI rIte karavuM joIe? Ane uttara ApaNA RSimunioe Apela che ja. jema pAzcAtya vidvAnoe Adhibhautika sukhanI prApti mATe khUba vyavasthita vicAre ane nirNa karela che, tema AdhyAtmika prApti mATe ApaNuM RSimunioe paNa khUba vyavasthita vicAro ane nirNaya karela che. te nirNaye mujaba teoe pitAnuM vartana rAkhyuM che ane sukha prApta karavAmAM saphaLa banelA che. sukha mATenI A sAdhanA, A vartana te yoga. AryAvartanI jUnI paraMparAo traNa vaidika, bauddha ane jenA traNeyanI sukhanI kalpanA AdhyAtmika ane ekasarakhI che. ane tene prApta karavA mATe traNeya paraMparAoe judA judA zabdomAM eka ja upAya batAvyo che. te upAya te roga. gaviSayaka vyavasthita vicAra karate sauthI jUno vaidika graMtha "pAtaMjala yugadarzana" che. tenAM mULa te TheTha veda kALanAM ke tethI paNa jUnA kALanAM che; teNe ganI vyAkhyA karI che zozcittavRttinirodhaH cittanI aMdara pedA thatI badhI zubhAzubha vRttiono virodha kare tenuM nAma yoga. vRttiene nirodha eTalA mATe jarUrI che ke temanAthI AtmAmAM rAgadveSa pedA thatA rahe che ane rAgadveSa pitAmAM tema ja 1. sarva paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / etadvidyAtsamAsena lakSaNaM sukhaduHkhayoH // manusmRti, adhyA04, 160 nAzikanA nidhI che ke tenA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane eTale rIlane athamAM kahyuM che jagatamAM azAMti phelAve che. ane je vRttione nirodha thAya te AtmAmAM samabhAva pedA thAya che. A samabhAva ja roga kahevAya che. gItAkAre kahyuM che "sarva vona kare, vaLI, AgaLa cAlatAM bIjA zabdomAM kahyuM che "ponA karmag caurAsTam'' kauzalane artha nipuNatA, paripUrNatA, sahajatA ane eTale ja samatA. A samatA sAdhatAM ja mANasane pitAnI pravRttimAM maLatI saphaLatA niSphaLatAne kAraNe zubhAzubha ke sukhaduHkhajanaka vicArone ke puNya pApanI kalpanAene sparza sarakhe paNa thato nathI. samatAne arthe ja upekSA che. temAM vihvaLatA ke unmAda hotAM ja nathI. kAraNa ke, gItAnA zabdomAM kahe che, tenI badhI pravRtti "anAsakta bhAve thatI hoya che. je kAMI karo te phalecchA vinA kare, yajJAthe karo, ahaMtva, mamatvane tyAga karIne kare. baddha loko vega arthamAM prAyaH samAdhi ke dhyAna zabda vApare che. samAdhi samAdhAna; mana, vacana ane zarIrane samatala rAkhavAM te. buddha bhagavAne aneka vakhata kahyuM che ke cittanuM samAdhAna karavuM eTale ke akuzaLa manavRttione cheDI kuzaLa mane vRttionuM sevana karavuM ane chevaTe kuzaLa upara paNa upekSAbhAva keLava ane AtmAmAM sthira thavuM. AnuM nAma ja samatvaprApti bhagavAna buddha jagatanuM duHkha joyuM ane temane saMsAranI 1. gItA adhyAya 2, 48, 50. 2. savvapApassa akaraNaM kusalassa upasaMpadA / sacittapariyodapanaM pataM buddhAnaM zAsanaM // samAdhimArga, pR. 11.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ anityAtA-kSaNabhaMguratA samajAI. te duHkhathI duniyAne dUra karavA temaNe gRhatyAga karyo. e duHkhanuM mULa temane avidyAmAM ane tRSNAmAM athavA lebha, dveSa ane mehamAM dekhAyuM. tethI temanuM e jIvanavrata hatuM ke pitAnI ane jagatanI avidyA ane tRSNA dUra karavI. te mATe ja temaNe buddha thayA pachI Arya aSTAMgika mArga sUcavyuM ane jAhera karyuM ke je kaI mANasa mArganI A ATha aMgonuM AcaraNa karaze e avidyA ane tRSNAthI mukta thaze. te A pramANe che : (1) sammA diddhi, (2) sammA saMkaSpa, (3) sammA vAcA, (4) sammA kammate, (5) sammA AjIve, (6) sammA vAyAme, (7) sammA sati (8) sammA samAdhi. A AThamAMthI sAta aMge AThamA aMga samAdhinAM saMrakSaka ane poSaka che. jainadharmane sUra paNa AthI kAMI judo paDato nathI. teNe paNa pitAnA rAga mujaba pitAnA zabdomAM e ja gAyuM che. teNe kahyuM ke ahiMsAdi sanAtana dharmonuM sevana, Indri ane mana uparane nigraha eTale ke mana, vacana ane kAyAnI badhI zubhAzubha pravRttine tyAga ane zuddha pravRttienuM vivekapUrvaka AcaraNe mANasane paripUrNa vikAsa sAdhe che. tethI badhI zuddha pravRttio pega kahevAya che. jene paraMparAmAM yogaviSayaka tattvone sauthI prathama samanvaya karanAra zrI haribhadrasUri che. temaNe te kahI dIdhuM ke "mekSaprApaka dharma vyApAra, te yoga che. zrI hemacaMdrAcArye paNa jUnI pari 1. juo samAdhimArga, pR. 13-14. 2. mukkheNa joyaNAo jogo sambodhi dhmmvaavaaro| parisuddho vineyo, ThANAigao viseseNa // haribhadrasUri, viMzikA 1
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 6 bhASAne kAyama rAkhIne yAganI vyAkhyA karI ke meAkSane prApta karAvanAra sabhyag dana, jJAna ane cAritra ja yAga che. A uparathI ema samajavuM joI e ke meAkSane prApta karavAmAM sAdhanarUpa je je vizvAsa, vicAra ane vana hAya te badhAM ceAgarUpa che ane tethI te upAdeya che, tathA te sivAyanAM badhA prakAranAM vizvAsa, vicAra ane vana cAgarUpa nathI ane tethI te heya che. yogasAdhanA mahaSi pataMjalie ceAganA ATha vibhAga pADelA che. yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. A ATheya ageAnA anuSThAnathI meAkSaprApti thAya che. bauddha leAkeAe AgaLa khatAvela ATha aMgAvALe mAga matAnyA che, ke jenA upara cAlavAthI mANasa pari pUrNa vikAsane pAme che. jainee jJAna, nruna ane cAritra rUpa yAgane meAkSamAga kahyo che. gItAneA pUrNa yAga paNu A ja che. gItAnA rahasyane jIvanamAM jaDanAra jagadya kama 1. layonajJAnacAritrALa mokSamArga; tattvA sUtra, adhyAya 1, 1 2. caturvarge'graNIrmokSo yogastasya ca kAraNam / jJAnazraddhAnacAritrarUpaM ratnatrayaM ca saH // yogazAstra, 1, 15 3. yogAGgAnuSThAnAdazuddhikSaye jJAnadIptirAvivekakhyAteH / cogadarzana, 3, 28, tathA ATha aMgeAnA vistAra mATe pada 3, sU. 29thI AgaLa.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 ceAgI gAMdhIjIe kahyu' che. " gItAne ceAgI te zuSkajJAnI nahi, vevaleA bhakta paNa nahiM. gItAnA ceAgI jJAna ane bhaktimaya anAsakta kama karanArA.'1 AcAya hematha ke enA ja, eka gRhasthane anulakSIne, jaina dRSTie, peAtAnA ceAgazAstramAM tene lAyaka vistAra karyo che. temaNe ATha ceAgAMgAneA jaina dRSTie vicAra karela che. paraMtu ceAthuM aMga prANAyAma jUnA vakhatathI ja ghaNuM vikaseluM che--jANe ke svataMtra yAga prakAra. tethI ja tenI prakriyAne 'huThayAga' evuM nAma apAyuM che. haThayeAgathI aneka siddhio prApta thatI hatI tethI tApaseA ane RSimunie emAM ja aTavAI gayelA rahetA. tenA prayAga eTale badhA vyApaka hatA ke leke ema ja mAnatA ke yAga eka duHsAdhya kImice che. tenAthI prApta thatI siddhie joIne leAkeA tenA prabhAvamAM aMjAI jatA. paramAne nahi jANanArA AvA haThayeAgIenI bhagavAna mahAvIra ane buddhe khUba khakhara lIdhI che. temaNe aneka ThekANe 'bALa tapasvI, khALa ajJAnI,' evA evA zabdothI temane sa'eAdhyA che. jaina temaja bauddha bannenA meAkSamArgane vicAra karIzuM te samajAze ke te manne mahA puruSoe indrio ane mana upara vijaya meLavavAmAM haThaceAganA niSedha karyAM che. jIvanavyavahArane dhama maya banAvavA e ja emanA upadeza che. AtmAne mana, vacana ane kAyAnI bAhya pravRttimAM na joDavA paNu paramAtmAmAM joDavA e ja meAkSamAga ke cAga che. khuda buddha te evI prakriyAmAMthI 1. gItAkheAdha, adhyAya 9, pR. 79.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 3 pasAra paNa thayelA ane te niHsAra lAgavAthI temaNe cheDI dIdhela. jainAnI traNa gupti ane pAMca samitinA vicAra karIe te tarata samajAze ke meAkSaprApaka dha vyavahAra ja ceAga che. buddhe kahyuM ' cittane pApa mAthI dUra rAkheA ane kalyANamAga mAM joDA.'* hemAcArye paNa peAtAnA yogazAstramAM tenA niSedha karyo che ke prANAyAmathI kAyakaleza bahu thAya che ane pAramArthika hetu sadhAtA nathI. tenAthI keTalIka siddhie sAMpaDe che. paNa mekSa nahi. te mATe temAM aTavAvAnI gItAkAre paNa nA kahI che. khuda gAMdhIjIe kahyuM che ke " AsanAdi ekalI kriyAthI kardI samatvane na pamAya e samajI levAnI jarUra che. Asana, prANAyAmAdi manane sthira karavAmAM, ekAgra karavAmAM gheADI madada kare, je te hetuthI te kriyAe thatI hoya teA. paNa te vaDe siddhie meLavavA ane camatkArI jovAne arthe A kriyAe karAya che, ethI lAbhane badale hAni thatI me joI che" pataMjali RSie paNa siddhiomAM aTavAI javAne niSedha karyo che.pa ' Adarza amala paraMtu yAga jo eka vyaktine anupama ane zAzvata 1. jIe samAdhimA, pR. 14. 2. abhittharetha kalyANe pApA cittaM nivAraye / dhammapada, pApavarga, 1. 3. jIe ceAgazAstra, pra. 6, 4. gItAmeAdha, adhyAya 6, pR. 67. 5. yAgadarzana, pAda 3, 37. zleka 1-5.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 sukha ApI zakatA hoya te samagra samAja, rASTra ke vizvane jarUra tevuM sukha ApI zake. je eka vyaktine mATe zakaya ke sAcuM che te eka samUhane mATe paNa zakaya ane sAcu hAya ja. mane lAge che ke AcAya hemacaMdre A ja siddhAMtane lakSyamAM rAkhIne rAjarSi kumArapALanA rAjyane tatkAlIna paristhiti anusAra AdhyAtmika bhUmikA upara AvAne Adaza prayatna karyAM hatA. temaNe rAjAprajAnI aMdara sadAcAra ane sadavRtti vadhe te mATe mAMsa, madirA ke jugAra jevAM dusanAne prajAjIvanamAMthI sadaMtara dezavaTe devarAjye hatA; svAtha ane leAba ghaTe te mATe aparigrahanA Adaza pATha rAjAprajA samakSa mUkela hatA. A rahyo temane maneAhArI upadeza yo bhUteSyabhayaM dadyAd bhUtebhyastasya no bhayam / cAyatIrthane jJAna tATamArAdyate jham // 20, 48 mAteva sarvabhUtAnAmahiMsA hitakAriNI / ahiMsaiva hi saMsAramarAvamRtasAraNiH // 20, 50 // AkaraH sarvadoSANAM guNagrasanarAkSasaH | jevo vyasanavaThThInAM homaH sarvArthavAghaH || 6, 28 dareka mANasanuM jIvana nItimaya ane dhamaya banyuM rahe tethI ane darekamAM saMpa ane prema vadhe te mATe temaNe dareka dharmanI nItinuM-sadupadezanuM dhAraNa samAna che ema tAravI batAvyuM hatuM; tema ja bIjA aneka prasaMgeAe peAtAne sava dharma pratyene samabhAva temaNe vyakta karyo hateA. evA vyApaka ceAganI te vakhata karatAM paNa Aje
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa adhikatara AvazyakatA che. je hiMda bhUkhamare ke bekArIne kayAreya anubhava sarakhe paNa karyuM na hatuM, je hiMdane AjIvikAnA prazna kadI satAvyuM na hatuM, te hiMdanI sAme Aje bhUkhamare ane bekArInA vikaTa prazno AvIne ukela mAgI rahyA che. e ukela yuganA jagavyApI thayA vinA azakya che. jagatabharamAM Aje lAbhanuM sAmrAjya chavAI gayuM che. lA leka lebhajavaranA bhAga banI rahyA che. jANe ke teNe pitAnI saMhAralIlA soLe kaLAe khIlavI che. "paraspara madada karavI ke ekabIjAne AdhAre jIvavuM" e te sRSTikrama che, jene svabhAva che. paNa svArthane adhinAyaka deva atyAre manuSya pAsethI potAnA svabhAvathI viruddha kAme karAvI rahyo che. mAnavInuM badhuM jJAna, vijJAna, tenI badhI pravRttio ane badhI kuzaLatA te devanI khuzAmata karatI dekhAya che. jANe ke vartamAna jagatanuM vatana AcArya hemacaMdranA uparanA lekanuM vAstavika ane virATa citraNakharekhara, hiMsA, jUTha, rAga, dveSa, krodha, krUratA, kapaTa, vilAsapriyatA jevA agaNita doSanI khANarUpa lobhe pitAnuM abhUtapUrva, vyavasthita ane jagadravyApI saMgaThana sAdhyuM che. Ane vaza na thavuM e AjanuM ApaNuM kartavya che. ene sAmane kara e ja ApaNuM mukhya pravRtti hevI joIe. ApaNA RSimunioe zubhAzubha badhI pravRttionA kAraNabhUta ApaNuM mananuM sUkSama anveSaNa karela che. emane 1. uttaropa vIvAnAm aa taravArthasUtra, adhyAya 1, 27 2. mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ema lAgyuM che ke A jagajajInI sukhAkArI ane AbAdI mATe sAmAjika, rAjakIya ke Arthika vyavasthA game tevI hoya te paNa je mAnavInA manamAMthI rAga, dveSa, kAma, krodha, mahAdi rAkSasI vRttio pratye Adara ane prema nahi gaye hoya ane temane AmULa cheda nahi thaye heya tyAM sudhI te vRttio te te vyavasthAnAM sAdhanane upaga pitAnA vikAsa mATe ja karaze ane pariNAme hiMsA, asatya, cerI, vyabhicAra, chaLa, kapaTa vagere prakAranAM anyAya ane anati vadhaze; tethI temaNe kahyuM che ke manane jIto, temAM rahelA asaguNone vINI vINIne bahAra kADhe. manaHzuddhi ja jagatane zAzvata sukha ApavAne ekamAtra upAya che. prema, vairAgya, nirmoha, nirlobha, samabhAva, sadasaviveka vagerenA vikAsamAM ja jagatanuM kalyANa che. ane Ane vikAsa mAtra zuddha buddhie, anAsakta bhAve ahaMkAra ane mamakAranA tyAga pUrvakanI pravRttithI ja zakya che. AvI pravRtti ja ga che evuM AgaLa vicArAI gayuM che. A rogane vyApaka banAvavA mATe saMkSepamAM nIcenA guNonA vikAsanI atyaMta AvazyakatA cheH (1) Indriya ane mana uparane kAbu. (2) mananI sthiratA. (3) viveka-jAgRti-vyavasthAbuddhi-bhedajJAna (4) ahaMndu mamatvane tyAga eTale nirabhimAnatA. (5) utsAha-vIrya.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 (6) pUrvagraheAnA tyAga. (7) kaSAyatyAga. (8) sevArthe` huMmeza kAMIka karI chUTavAnI vRtti. cAganuM phaLa chevaTe ceAgathI prApta thatI vibhUtie mATe thADuM kahI A nibaMdha pUrA karIza. khuda AcArye graMthanI zarUAtamAM yAganA mahimA gAtAM gAcuM che: 'sarva vipattirUpI madyasamUhane vidyAravAmAM ceAga tIkSNa parazu che. karmonA akalpya Dhagane te kSaNamAtramAM hatA-naheAtA karI zake che. tenA prabhAvathI ceAgInA ka, mela ke temane spa mAtra prabhAvazALI auSadharUpa banI jAya chaeN. vaLI, tenAthI AkAzagamanavidyA, AzIviSalabdhi, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna vagere siddhie ane zaktie sAMpaDe che ityAdi.' atyAranA yugane A nirUpaNa ThaMDA paheAranAM gappAM jevuM lAge; paNa lAgavA mAtrathI te vastu tevI ja che ema phAI e samajavuM joIe nahi. vijJAne 'amuka azakaya che' evI pAmara mAnyatAne ApaNAmAM rahevA dIdhI nathI e kharekhara tenA upakAra che. jema vijJAna ke bhautika zAstra prayAga ja che tema ceAgazAstra paNa prayAga pachI ja racAyela che. yAganuM lakSya AtmAnI pUrNatA sAdhavAnuM che. AvA sAdhakAnA anubhaveAne ApaNe vijJAnavAdIonA anubhavanI mArke mAnya rAkhavA joIe. ane khAtarI karavA mATe ApaNe tevA anubhavA meLavavA tatpara rahevuM joI e. maharSi
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 pataMjali ke je eka mahAna yogI hatA, jemanuM yogazAstra lagabhaga be hajAra varSothI Aja sudhI ekasarakhI rIte mAnya ane AdhArabhUta thatuM AvyuM che, temaNe pite pitAnA graMthanA vibhUtipAda nAmanA trIjA pAdamAM sUtra 18 thI 25 sudhInAM 37 sUtromAM gajanya aneka vibhUtionuM varNana karela che. yegathI pUrvajAtismaraNa jJAna thAya che, manaH5ryAyajJAnanI mAphaka bIjAnA cittanuM jJAna thAya che, avadhijJAnanI mAphaka sUkSama, vyavadhAnavALI ane gharanI vastuonuM jJAna thAya che, parazarIrapraveza karavAnI zakti sAMpaDe che, AkAzagamana tathA aNimA, mahimAdi ATha siddhio prApta thAya che vagere vagere. paraMtu te siddhio paNa pUrNatA prApta karavA mathatA yogIe tajavAnI che. temAM aTavAI rahya Are nathI. hemAcAryanI mAphaka sarve saMte kahe che ke ukta siddhio to yegavRkSanI kuMpaLe jevI che ane tenuM phaLa mekSa che. roga jIvanamukta thavA mATe che, bIjI koI paNa siddhio ke lAlasA mATe nathI. daSTAMtarUpe cAgane anubhava karanAra samartha saMto ane vegIo A bhAratabhUmi upara aneka thayela che. khuda hemacaMdrAcArya ja bhegI hatA.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ga viSayAnukramaNikA prakAzakIya : 3 saMpAdakIya : 6 AcArya hemacaMdra : 9 : 23 prathama prakAza pR. 1-10 neTa:-vigatavAra kramamAM je aMka che te pUrNAMka che. maMgalakathana 1. graMtha racavAnA AdhAra 2. yogamahimA 2. ganuM svarUpa pa. mahAvratAno nirdeza ane svarUpa 6. bhAvanAyukta mahAvratasevananuM phaLa mokSaprApti 8. bhAvanAonuM svarUpa, ahiMsA vratanI pAMca bhAvanAo 8. satyavratanI pAMca bhAvanAo 9. asteya vratanI pAMca bhAvanAo 9. brahmacarya vratanI pAMca bhAvanAo 10. aparigraha vratanI pAMca bhAvanAo 11. cAritranI bIjI vyAkhyA 12. pAMca samitio 12. traNa guptio 14. samiti-guptinuM mAtRtvathana 15. cAritrane be bheda 16. dharmAdhikArI-mArgAnusArInI gyatA 17. buddhiguNa 18. dvitIya prakAza pR. 20-49 gRhasthanAM bAra vratone nirdeza 20. samyakatva-mithyAtvanuM vyAvahArika lakSaNa 20. sAcA-khoTA devanI oLakha 21. sadguruviveka 22. sadasadharmanuM svarUpa 22. samyaktvanAM bAhya cihno 24. samyaktvanAM bhUSaNa 24. samRtvanAM dUSaNa 25. pAMca aNuvrata 26. ahiMsA vrata 26. satya vrata 34. asteya vrata 37. brahmacarya vrata 40. aparigraha vrata 46. tRtIya prakAza pR. 49-94 guNavratA: 1luM digavirati guNavrata 49. 2 ju gopabhegamAna guNavrata 50. bhogapabhoganuM svarUpa 50. sarvathA varjanIya vastuone nirdeza 51. madirAdevadarzana 51. mAMsadaSanirUpaNa 53. navanItabhakSaNa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 deSa 57. madha khAvAmAM rahelA doSo 58. pAMca udubara bhakSaNa deza 59. anaMtakAyane tyAga 60. ajJAta phala tyAga 61. rAtribhojananiSedha 61. kAcA dahIMnI sAthe kaThoLa khAvAno niSedha 67. 3 juM anarthadaMDaviramaNa guNavrata 67. apadhyAna niSedha 68. pApopadeza niSedha 68. pramAdAcaraNa niSedha 69. sAmAyika nAmanuM prathama zikSAvrata 70. dezAvakAzika vrata nAmaka bIjuM zikSAtrata 70. piSadha vrata-trIjuM zikSAvrata 71. atithi saMvibhAga-Athe zikSAvata 71. ahiMsAdi bAra vratonA aticArenuM varNana kara-85 (15 karmAdAnaaticAre cha7-81) mahAzrAvakanI dinacaryA-prAtaHkALa, saMdhyA samaya 85-88. prAtaHbhAvanA 88. zrAvakanA manoratha 91. lekhanA 93. caturtha prakAza 5, 9pa-127 AtmA e ja darzana, jJAna ane cAritra 95. AtmasAkSAtkAra e ja mokSa, 95. kaSAyono nirdeza 96. krodhajaya 97. mAnajaya 98. mAyAjya 98. lebhajaya 9. Indriyajaya 100. manaHzuddhi 102. rAga-dveSane jaya 105. samatva prApti 106. 12 bhAvanAonuM sevana 107. anitya bhAvanA 108. azaraNa bhAvanA 108, saMsAra bhAvanA 110. ekatva bhAvanA 110. anyatva bhAvanA 111. azucisva bhAvanA 111. Azrava bhAvanA 112. saMvara bhAvanA 113. nirjarA bhAvanA 114. tapa 115. dharmAsvAkhyAta bhAvanA 116. lekabhAvanA 119. bodhidurlabhatva bhAvanA 120. dhyAna 121. maitrI Adi cAra bhAvanA 123. vividha AsanonuM varNana 124. pariziSTa 1 : yogazAstrAMtagarta daSTAMtene TUMkasAra : 129-160 pahele prakAza 129. bIjo prakAza 135. trIjo prakAza 153. pariziSTa 2 : yogazAstranA zlokane akArAdi krama : 161-169 pariziSTa 3: viziSTa zabdonI sUci : 170-173
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana | kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya viracita yogazAstra gujarAtI anuvAda sahita prathama prakAza. maMgalakathana namo durvArarAgAdivairivAranivAriNe / ___ arhate yoginAthAya mahAvIrAya tAyine // 1 // pannage ca surendre ca kauzike pAdasaMspRzi / nirvizeSamanaskAya zrIvIrasvAmine namaH // 2 // kRtAparAdhe'pi jane kRpAmantharatArayoH / ISadvASpAIyobhadraM zrIvIrajinanetrayoH // 3 // ghaNI muzkelIthI vArI zakAya evA rAgadveSAdi dumanadaLane dUra karanAra, (jagajajInA) rakSaka, yogInAtha ahaMta NagavAna mahAvIrane namaskAra. (1)
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazAstra ' devAdhideva indra (bhaktibhAvathI) caraNasparza kare ke ugra sarSa kauzika (dezabuddhithI) caraNasparza kare chatAMya (banne viSe) samabhAva rAkhanAra zrI vIra prabhune praNAma. (2) pitAne duHkha denAra jana-prANIo pratye paNa kRpAthI kAMIka DhaLelAM-namra ane (karuNAthI) azrubhInAM zrI vIra prabhunAM netrenuM kalyANa thAo ! arthAt tevA karuNAsAgara zrI vIra prabhune amArAM vaMdana he. (3) graMtha racavAnA AdhAra zrutAmbhodheradhigamya sampradAyAcca sadguroH / svasaMvedanatazcApi yogazAstraM viracyate // 4 // (1)zAstrasamudramAMthI (2) sadguruparaMparAthI tema ja (3) pitAnA anubhavathI (ema traNa prakAre gatavana) nizcaya karIne huM A rogazAstra racuM chuM. (4) gamANamA yogaH sarvavipadallIvitAne parazuH zitaH / ___ amUlamantratantraM ca kArmaNaM nirdRtizriyaH // 5 // bhUyAMso'pi hi pApmAnaH pralayaM yAnti yogataH / caNDavAtAd ghanaghanA ghanAghanaghaTA iva // 6 // kSiNoti yogaH pApAni cirakAlAjitAnyapi / pracitAni yathaidhAMsi kSaNAdevAzuzukSaNiH // 7 // 1. A ane have pachInAM daSTAMtanI hakIkta TippaNomAM jevI.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza kaphavipuNmalAmarzasauMSadhimaharddhayaH / sambhinnazrotolabdhizca yaugaM tANDavaDambaram / 8 // cAraNAzIviSAvadhimanaHparyAyasampadaH / __ yogakalpadrumasyaitA vikAsikusumazriyaH // 9 // aho yogasya mAhAtmyaM prAjyaM sAmrAjyamudvahan / avApa kevalajJAnaM bharato bharatAdhipaH // 10 // pUrvamaprAptadharmA'pi paramAnandananditA / yogaprabhAvataH prApa marudevA paraM padam // 11 // brahmastrIbhrUNagoghAtapAtakAnarakAtitheH / ___ dRDhapahAriprabhRteryogo hastAvalambanam // 12 // tatkAlakRtaduSkarmakarmaThasya durAtmanaH / gopne cilAtIputrasya yogAya spRhayena kaH // 13 // tasyAjananirevAstu nRpazormoghajanmanaH / aviddhaka) yo yoga ityakSarazalAkayA // 14 // yega sarva vipattirUpI vallIsamUhane vidAravAmAM tIkSaNa parazu che tathA mekSalakSmIne vaza karavA mATe jaDIbuTTI, maMtra hai ta garnu (uttama) HY-qzI4294 che. (5) pracaMDa vAyuthI jema atighATI vAdaLInI ghaTA vIkharAI jAya che, tema ga vaDe game teTalAM moTAM pApa paNa nAza pAme che. (6) ghaNA lAMbA vakhata sudhI ekaThAM karelAM lAkaDAMne jema pracaMDa agni kSaNavAramAM bhasmasAt karI nAkhe che, tema cira |
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogasAsa kALathI saMcita pApane paNa vega bhasmIbhUta karI nAkhe che. (7) yegIne kapha, maLa, zArIrika mela, tene sparza vagere mahAddhi-prabhAvazALI auSadhirUpa banI jAya che tathA badhI IndriyenA viSayenuM jJAna te kaI paNa eka Indriya dvArA prApta karI zake che. A badhe yogane prabhAva che. (8) (jenAthI jaLa, sthaLa ke aMtarikSamAM nibaMdha gati karI zakAya evI) cAraNavidyA, (zApa ke varadAna ApavA samartha evI) AzIviSa labdhi, (sAmAnya prANune pakSa evA mUrtadravyanuM pratyakSa jJAna karI zake evuM) avadhijJAna ane (bIjAnA mananA paryAne pratyakSa dekhanAra) manaH paryAya jJAna garUpI kalpavRkSanI vikasita puSpazrI samAna che eTale ke phaLarUpa nathI. (tenuM phaLa te mokSa che.) (9) ahe,yoganuM kevuM mAhAbhya! ke jethI bharatakSetrane svAmI bharatacakavatI vizALa sAmrAjyanuM vahana karate hovA chatAMya kevaLajJAna prApta karI zakyo ! (10) pUrve kazI dharma saMpatti prApta na karelI hovA chatAM pama AnaMdathI mudita thayelI mAtA marUdevA cogaprabhAvathI parama pada pAmI zakyAM. (11) brAhmaNa, strI, garbha ane gAyanI hatyAnAM mahApApa karavAne kAraNe narakanA atithisamAna lUTAru daDhaprahArI vagerene mikSa javAmAM) vega ja AlaMbana Teke hate. (12) taratamAM ja-gheDA ja samaya pahelAM strI hatyAnuM) duSkarma karanAra, durAtmA calAtIputrane rakSaNa ApanAra yoganI spRhA keNa nahi kare ? (13)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza (tethI) je mANasane kAna "ga" evA akSararUpI saLI vaDe vIMdhAyA nathI eTale ke je mANasanA kAne "ga" e zabda paDayo nathI tevA vyartha janmavALA narapazune janma ja mA thaje ! (14) coganuM svarUpa caturvarge'graNIrmokSo yogastasya ca kAraNam / jJAnazraddhAnacAritrarUpaM ratnatrayaM ca saH // 15 // yathAvasthitatattvAnAM saMkSepAdvistareNa kA / yo'vabodhastamatrAhuH samyagjJAnaM manISiNaH // 16 // rucirjinoktatatveSu samyazraddhAnamucyate / ____ jAyate tanisargeNa guroradhigamena vA // 17 // sarvasAvadhayogAnAM tyAgazcAritramiSyate / __ kIrtitaM tadahiMsAdivatabhedena paJcadhA // 18 // (dharma, artha, kAma ane mokSarU5) cAra puruSArthomAM mokSa uttama che ane vega tenI prAptimAM kAraNa che. te ega eTale samyagajJAna, samyakrazraddhA ane samyakUcAritrarUpa ratnatraya. (15) je svarUpe jIva, ajIva Adi ta che, te ja svarUpe temane saMkSepathI ke vistArathI je bodha thAya, tene vidvAne samyajJAna kahe che. (16) vItarAgadeve kahelAM viSe ci-satya pratIti, tenuM nAma samyaka zraddhA. te zraddhA be rIte utpanna thAya che? WWW.jainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa (1) nisaga thI eTale ke mAhya nimitto vinA svAbhAvika rIte athavA (2) gurunA adhigamathI arthAt gurunA upadezathI. (17) kAyika, vAcika ke mAnasika badhI pApavALI pravRttie ne tyAga, tene samyakcAritra kahevAmAM Ave che. te cAritra ahiMsAdi (yAMga) mahAvratAne Ara pAMca aAranaM prasiddha che, (18) mahAvratonA nirdeza ahiMsA sUnRtAsteyabrahmacaryAparigrahAH / paJcabhiH paJcabhiryuktA bhAvanAbhirvimuktaye ||19| : (pAtapAtAnI) pAMca pAMca bhAvanAothI yukta ahiMsA, satya, asteya, brahmacaya ane aparigraharUpa pAMca mahAvrate meAkSane mATe che, arthAt AkSasAdhaka che. (19) pAMca mahAvratonuM svarUpa na yat pramAdayogena jIvitavyaparopaNam / sAnAM sthAvarANAM ca tadahiMsAtrataM matam ||20| priyaM pathyaM vacastathyaM nRtavratamucyate / tattathyamapi no tathyamapriyaM cAhitaM ca yat // 21 // anAdAnamadattasyAsteyavratamudIritam / bAhyAH prANA nRNAmartho haratA taM hatA hi te ||22|| divyaudArikakAmAnAM kRtAnumatikAritaiH / manovAkkAyatastyAgo brahmASTAdazadhA matam ||23||
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza sarvabhAveSu mUrcchAyAstyAgaH syAdaparigrahaH / carasati gAyeta mUrcchayA vicchinnaH // 24 // pramAdane vaza thaI trasa ane sthAvara jIvAne prANavadha na karavA te ahiMsA vrata manAyuM che. (20) priya ane hitakara hAya evuM sAcu vacana te satya nAmanuM ( bIjI) mahAvrata kahevAya che; je vacana sAcuM hAvA chatAMya apriya ane ahitakara hoya te satya nathI. (kAraNa, tevA vacanathI du:kha ke prANavaSa thAya che. ) (21) aNudIdhuM kAMI paNa na levuM tene asteya-acauya nAmanuM (trIjI`) mahAvrata kaheluM che; kAraNa ke artha eTale dhanadhAnyAdi padArtho mANaseAnA khAdya prANu che, tethI te arthane laI lenAre temanA prANa ja harI lIdhA kahevAya. (eTale ke trIjuM vrata paNa ahiMsAnuM pASaka che. ) (22) divya zarIra sAthenA tema ja audArika-sthUla zarIra sAthenA kAmaleAgene mana, vacana ane kAyA e darekathI na sevavA, na sevarAvavA ke sevatAne na anumedavA. e rIte aDhAre prakAranA kAmaleAgenA tyAga te (ceAthu') brahmacatrata manAyuM che ( 2 zarIra X 3 yAga x 3 karaNu=18 prakAra) (23) (jaDa, cetanarUpa) sava padArthomAM Asaktine tyAga te ja (pAMcamuM ) aparigraha vrata arthAt mAtra khAdya padArthAna tyAga e aparigraha vrata nathI, kAraNa ke khAdya padArthonA abhAvamAM eTale ke temanA tyAga karyo hAya chatAM paNu temanA upara Asakti hoya te citta caMcaLa rahe che. (24)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ egazAsa bhAvanAyukA mahAvata sevananuM phaLa -ekSaprApti- bhAvanAbhirbhAvitAni paJcabhiH paJcabhiH kramAt / ___mahAvratAni no kasya sAdhayantyavyayaM padam // 25 // anukrame (pitapatAnI) pAMca pAMca bhAvanAothI bhAvita-daDha karAyelAM (uparyukta pAMca) mahAvrata kene avyayayada-makSapada sAdhI ApatAM nathI? arthAt A mahAvatane bhAvanA sahita AcaranAra avazya mekSapada pAme che.(25) bhAvanAonuM svarUpa ahiMsAvatanI pAMca bhAvanAo magomuptyeSaNAdAneryAbhiH samitibhiH sadA / dRSTAnapAnagrahaNenAhiMsAM bhAvayet sudhIH // 26 // buddhimAna manuSya nIcenI pAMca bhAvanAo dvArA ahiMsA vratane daDha banAvavuM joIe? (1) mane musi-manane azubha vicAromAMthI rekI zubha vicAromAM joDavuM. (kAraNa ke hiMsA karavAmAM mananA vyApAranI mukhyatA che.) (ra) eSaNa samiti-vizuddha AhAra Adi jIvanapI vastuonA grahaNamAM jIvonI virAdhanA na thAya enI sAvadhAnI rAkhavI. () AdAna (nikSepa) samiti-upagapUrvaka kaI paNa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ * | citra prakAza vastune levI ke mUkavI. (jethI kaI jIvane duHkha na thAya. ) (4) IrSA samiti-keI paNa jatune kaleza na thAya evI rIte sAvadhAnIpUrvaka cAlavuM te. (5) Alekita annapAnagrahaNa-khAnapAnanI vastuone barA bara jaI tapAsIne levI, tene upayoga kara. (ke jethI jIvonI hiMsA na thAya.) (26) satyavratanI pAMca bhAvanAo hAsyalobhabhayakrodhapratyAkhyA nirantaram / Alocya bhASaNenApi bhAvayet sUnRtavatam // 27 // hAsyatyAga, lebhatyAga, bhayatyAga, krodhatyAga tathA vicArapUrvaka bhASaNa (e pAMca bhAvanAo) vaDe satyavratane niraMtara sudaDha karavuM joIe. (27) asteyaratanI pAMca bhAvanAo alocyAvagrahayAzcAbhIkSNAvagrahayAcanam / etAvanmAtramevaitadityavagrahadhAraNam // 28 // samAnadhArmikebhyazca tathAvagrahayAcanam / anujJApitapAnAnAzanamasteyabhAvanAH // 29 // (yugmam ) nicenI bhAvanA asteyavatanI che? (1) AlecAvagrahayAcanA-vicAra karIne ja vAparavA mATe joItA avagraha-sthAnanI egya mAlika pAse mAga karavI.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 yegazAsa (2) abhIkSNa avaJahuyAcanA--sAmAnya rIte mAlike eka vAra sthAna vAparavA ApyuM hAya chatAM rAgAdi vizeSa pratyeAjana mATe aMdaranAM khAsa khAsa sthAnAnI athavA te samagra sthAnanI, mAlikane phleza na thAya te mATe, tenI pAsethI abhIkSuvAravAra mAgaNI karavI te. (3) avamahudhAraNa--mAlika pAse jagyA mAgatI vakhate, ATalI ja joI e, khAkInI nahi' evuM cAkkasa pramANa nakkI karI devuM te. (4) sAdharmikAvagrahayAcanA--peAtAnI pahelAM peAtAnA samAnadharma vALA anya sAdhusAdhvIe koI sthAna meLavI lIdhuM hAya ane jo te sthAnanA upayega karavAnA prasaMga Ave te te sAdharmika pAsethI ja te sthAna mAgI levuM te. (5) anujJApitapAnabheAjanAzana--vidhipUrvaka annapAnAdi lAvyA pachI gurune batAvI temanI AjJA maLye tenA upayAga karavA. (28-29) brahmacaya'nI pAMca bhAvanA strIpaNDa pazumadrezmAsana kuMDyAntarojjhanAt / sarAgastrIkathAtyAgAt prAgratasmRtivarjanAt ||30|| strIramyAGgekSaNasvAGgasaMskAra parivarjanAt / praNItAtyazanatyAgAd brahmacaryaM tu bhAvayet ||31|| (yumnam )
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza (1) strISaDhapazumadmAsanakuDAntaravajana--. jyAM (deva, manuSya ke pazuvarganI) strI tathA napuMsaka rahetAM hoya te sthAnane, temanA dvArA sevAyela zayanAsanane tathA ADamAM rahIne daMpatInA praNayazabda ke ceSTAo saMbhaLAya ke dekhAya, tevA sthAnano tyAga. (2) sarAgastrIkathAvajana-rAgapUrvaka strIkathAne athavA rAgavALI strI sAthenI kathAne tyAga eTale ke kAmavardhaka ke kAmadIpaka vAtano tyAga. (3) prAratasmRtivajana-pahelAM je bhege bhegAvyA hoya temanuM smaraNa na karavuM. (4) strIramyAMgekSaNa (tathA) svAMgasaMskAra parivajana-brahma cArIe pitAthI vijAtIya strInAM kAme dIpaka aMge na jevAM tema ja potAnA zarIranI TApaTIpa na karavI. (5) praNItAtyazanavajana-praNIta eTale kAsavardhaka rasALAM khAnapAnane temaja pramANathI adhika mAtrAmAM sAdAM khAnapAnanA upagane paNa tyAga. A pAMca bhAvanAo vaDe brahmacaryavratane sthira karavuM. (30, 31) aparigrahanI pAMca bhAvanAo sparza rase ca gandhe ca rUpe zabde ca hAriNi / paJcasvitIndriyArtheSu gADhaM gAya'sya varjanam // 32 // 1. brahmacAriNIe pitA mATe jyAM " strI" che tyAM puruSa" zabda samajo.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mAgazara eteSvevAmanojJeSu sarvathA dveSavarjanam / AkiJcanyavratasyaivaM bhAvanAH paJca kIrtitAH // 33 // (yuma) manojJa-priya tathA apriya sparza, rasa, gaMdha, rUpa tathA zabda e pAMceya indriyenA viSe viSe anukrame Asaktine tathA zreSano sarvathA tyAga eTale ke samabhAva arthAt maNa amane sparza samabhAva, manojJAmanejJa rasasamabhAva Adi pAMcabhAvanA akiMcanavrata-aparigrahavratanI kahelI che. (32-33) ' cAritranI bIjI vyAkhyA athavA patriparitrita ! __ caritraM sampracAritramityAhurmunipuGgavAH // 34 // athavA pAMca samiti ane traNa gupti dvArA pavitra banela (sAdhuonI) pravRtti samyakracAritra che ema munizreSTha kahe che. samiti=sama-samya-vivekapUrvaka-Iti-pravRtti-ceSTA eTale ke - vivekapUrvaka pravRtti. gupti=AtmAnuM gopana-saMrakSaNa eTale jJAna ane zraddhA pUrvaka mana, vacana ane kAyAne unmArge jatAM rokavA ane sanmArge pravartAvavAM te gupti. (34) - pAMca samitio IryAbhASaNAdAnanikSepotsargasaMjJikAH / pazcAhuH samitIstisro guptIstriyoganigrahAt // 35 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama kAza lokAtivAhite mArge cumbite bhAsvadaMzubhiH / janturakSArthamAlokya gatirIryA matA satAm // 36 // avadyatyAgataH sarvajanInaM mitabhASaNam / miyA vAcaMyamAnAM sA bhASAsamitirucyate // 37 // dvicatvAriMzatA bhikSAdoSairnityamadUSitam / muniryadannamAdatte saiSaNAsamitirmatA // 38 // AsanAdIni saMvIkSya pratilikhya ca yatnataH / gRhNIyAnikSipedvA yatsAdAnasamitiH smRtA // 39 // kaphasUtramalaprAyaM nirjantujagatItale / yatnAdyadutsRjet sAdhuH sotsargasamitirbhavet // 40 // samiti pAMca che H (1) Iyosamiti (2) bhASAsamiti (3) eSaNAmiti (4) AdAnanikSepasamiti (5) utsaga samiti, ane gupti (mana, vacana tathA kAyAnA vyApArarUpa) traNa ceAgeAnA rodha karavA rUpa hovAthI traNa prakAranI che: (1) manazupti, (ra) vacanagupti, (3) kAyaDumi. (35) [ samiti sabhyak pravana rUpa che tethI temAM sakriyAnuM pravana mukhya che, jyAre gupti yAganA samyag nigraha rUpa che tethI temAM asatakriyAne tyAga mukhya che. 13 kAI jatune duHkha na thAya e mATe leAkeAnI khUba avarajavaravALA tathA sUryanAM kiraNAne jhIlatA mAge joIne sAvadhAnatApUrNAMka cAlavuM tene satpuruSAe Iyyasamiti" mAnI che. (36) :
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra bhASAdeSa rahita, lekone hitakara ane parimita bhASaNa bhASA saMyamI-munione 'bhASAsamiti" tarIke mAnya che. (37) muni hamezAM bhikSAnA 42 doSothI rahita anna, pAnAdi (jIvanopayegI Avazyaka) vastuonuM je grahaNa kare che te eSaNasamiti" kahevAya che. (38) - Asana (vastra, pAtra) Adine upagapUrvaka joIne tathA (rajoharaNa vaDe) yatnathI-jayaNAthI pramAjIne kAmamAM levAM athavA mUkavAM te "AdAnanikSepasamiti" nAmanI cothI samiti (39) kapha ke maLamUtra jevI tyAjya vastuone sAdhu kALajI pUrvaka nijIva sthAnamAM je tyAga kare te "utsargasamiti" kahevAya. (40) traNa guptio vimuktakalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / ___ AtmArAma manastajjJairmanoguptirudAhRtA // 41 // saMjJAdiparihAreNa yanmaunasyAvalambanam / vAgvRtteH saMvRtirvA yA sA vAgguptirihocyate // 42 // upasargaprasaGge'pi kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya kAyaguptirniMgadyate // 43 // zayanAsananikSepAdAnacaGkramaNeSu yaH / sthAneSu ceSTAniyamaH kAyaguptistu sA'parA // 44 // . (aneka prakAranI akuzaLa-duSTa-azubha) kalpanAjALathI mukta, (akrodhAdi kuzaLa kalpanAo dvArA) samabhAvamAM sthira
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza thayelA ane chevaTe kuzaLa, akuzaLa saMkalpavikalpone paNa rekI) AtmasvarUpanA ciMtanamAM ramamANa manane jANakAroe managupti kahela che. (41) (hAtha, meTuM, AMkha ke AMgaLI jevA zarIranA keI paNa bhAgathI thatA) IzArA-aNasArAne tyAga karI mauna dhAraNa karavuM athavA (belanAre) vacanavRttine kAbumAM rAkhavI eTale ke niyamanapUrvaka sakhyAlavuM te bIjI vacanagupti. (42) kAyotsarga-dhyAnamAM sthita sAdhue game tevAM vidane Ave te paNa zarIrane sthirIbhAva-nizcaLatA jALavI rAkhave arthAt zArIrika badhI ceSTAone sarvathA tyAga kara tene kAyamusi kahe che. (43) athavA sUvuM, besavuM, levuM, mUkavuM, haravuM, pharavuM vagere kaI paNa kiyAsthAnamAM zArIrika ceSTA-vyApAranuM niyamana karavuM, svachaMdane tyAga karavo te paNa kAyamusi kahevAya che. (44) samiti-guptinuM mAtRtvakathana etAzcAritragAtrasya jananAt paripAlanAt / saMzodhanAcca sAdhUnAM mAtaro'STau prakIrtitAH // 45 // A uparyukta pAMca samiti ane traNa gupti sAdhuonA cAritrarUpI zarIrane (mAtAnI mAphaka) janma detI hevAthI, tenuM paripAlana karatI hovAthI, tema ja tenI azuddhio dUra karI tene svaccha-nirmaLa rAkhatI hovAthI, temanI ATha mAtA rUpe zAstromAM prasiddha che. (45).
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa cAritranA be bheda sarvAtmanA yatIndrANAmetaccAritramIritam / yatidharmAnuraktAnAM dezataH syAdagAriNAm // 46 // yatIndro-munizreSTonuM cAritra e sarvavirati cAritra kahevAya che ane yatidharma-sarvavirati cAritra-upara prIti rAkhanAra (chatAM tenA pAlanamAM azakta) gRhasthanuM cAritra e dezavirati cAritra kahevAya che. arthAt cAritranA be prakAra (1) sarvaviti yAstri (2) zivirAti sAritra; pADetArnu pAlana sAdhu kare che ane bIjAnuM sevana sAdhudharmAnurAgI stha-zrAva 42 che. (46) dharmAdhikArI-mArgAnusArInI gyatA nyAyasampannavibhavaH ziSTAcAraprazaMsakaH / . kulazIlasamaiH sArddha kRtodvAhonyagotrajaiH // 47 // pApabhIruH prasiddhaM ca dezAcAraM samAcaran / avarNavAdI na kvApi rAjAdiSu vizeSataH // 48 // anativyaktagupte ca sthAne suprAtivezmike / anekanirgamadvAravivarjitaniketanaH // 49 // kRtasaGgaH sadAcArairmAtApitrozca pUjakaH / tyajannupaplutaM sthAnamapravRttazca garhite // 50 // vyayamAyocitaM kurvan veSaM vittAnusArataH / __ aSTabhirdhIguNairyuktaH zRNvAno dharmamanvaham // 51 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza ajIrNe bhojanatyAgI kAle bhoktA ca saatmytH| anyonyApratibandhena trivargamapi sAdhayan // 52 // yadAvadatithau sAdhau dIne ca pratipattikRt / sadAnabhiniviSTazca pakSapAtI guNeSu ca // 53 // adezAkAlayozcaryA tyajan jAnan balAbalam / vRttasthajJAnavRddhAnAM pUjakaH poSyapoSakaH // 54 // dIrghadarzI vizeSajJaH kRtajJo lokavallabhaH / __ salajjaH sadayaH saumyaH paropakRtikarmaThaH // 55 // antrnggaarissddvrgprihaarpraaynnH| vazIkRtendriyagrAmo gRhidharmAya kalpate // 56 // (dazabhiH kulakam) . dharmAdhikArI-gAdhikArI gRhasthanAM lakSaNe (1) jeNe pitAnI saMpatti nyAyapUrvaka pidA karI hoya, (2) 2 ziSTa-mAmAnya puruSAMnA mAyA-pata nn| praza: saka hoya, (3) jene samAna kuLa tathA zIlavALA anya gotranA mANase sAthe vivAha saMbaMdha hoya, (4) 2 pApalI DAya, (5) 2 (lAna, paraveza TE) prayamita zAyara anu sAra rahetA hoya, (6) je bIjAnI ane khAsa karIne rAjA (rAjapuru) AdinI niMdA na karate hoya,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra 18 (7) jenuM (rahevAnuM) makAna bahu khullA athavA bahu gusa (gIca ke UMDANuvALA) bhAgamAM na hoya, sArA pADAzIvALu' hAya tathA avarajavara mATe aneka daravAjAvALu na hAya, (8) jene sadAcArI puruSAnA saMga hAya, (9) je mAtA-pitAneA pUjaka-bhaktipUrvaka AdarasatkAra karavAvALA--hAya, (10) je (yuddha, dubhikSa ke rAgacALA jevA) upadravavALA sthAnanA tyAga karanAra hAya, (11) je ( deza, kALa ane jAtinI apekSAe) niMdya gaNAtI pravRtti na karatA hAya, (12) je Avaka anusAra kharca rAkhatA hAya, (13) je peAtAnI saMpatti pramANe paheraveza rAkhatA hAya, (14) je ATha buddhiguAthI yukta hAya, (15) je haMmeza dhama zravaNa karatA hAya, (16) je ajINu jaNAtAM bhAjanane tyAga karatA hAya, tathA 1. zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tathA / Uhospoho'rthavijJAnaM tattvajJAnaM ca dhIguNAH // 1 // zAstra-sArI vAta sAMbhaLavAnI IcchA, tene sAMbhaLavuM, tene artha samajAve, tene yAda rAkhavuM, samajela ane AdhAre tevA ja bIjA arthAne samajavA tarkavitarka karavA, viruddha arthAne dUra karavA, arthanuM samyagnAna karavuM, ane ( chevaTe) tattvane nirNaya karavA e buddhinA ATha guNA che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza (17) kALe eTale bhUkha lAge tyAre zAMtabhAve prakRtine anu kUla parimita bhojana karate heya, (18) je dharma, artha ane kAma e traNeyanuM, parasparane bAdhA na pahoMce tevI rIte, sevana karatA hoya, (19) je atithi, sAdhu tathA garIbanI yathAyogya sevA (satkAra) karate hoya, (20) je kaI divasa abhiniveza-pUrvagraha-kadAgraha rAkhate na hoya, (21) je guNene pakSapAtI hoya, (22) je niSiddha dezamAM ke niSiddha samaye jate na hoya, (23) je svaparanA balAbalane barAbara jANakAra hoya, (24) je vratadhArI tathA jJAnavRddhone pUjaka-sevA-sanmAna karanAra-hAya, (25) je piSya jana-kuTuMba parivAranuM (yathAyegya) piSaNa karate hoya, (26) je dIrghadaza hoya, (27) je vizeSajJa-vivekI hoya, (28) je kRtajJa-pitA para karelA upakArane jANanAra hoya, (29) je lekamAM priya-lekene premasaMpAdana karanAra-hoya, (30) je lAja-maryAdAvALo hoya, (31) je dayALu hoya, (32) je saumya AkRtivALo hoya, (33) je paropakAraparAyaNa hoya,
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAsa (34) je (kAma, krodha, lobha, mAna, mada ane matsara) e cha aMtaraMga zatruone parihAra-nAza karavAmAM tatpara hoya, (35) jeNe indriyane vaza karI hoya, te mANasa gRhastha dharmanuM pAlana karavA yogya thAya che. dvitIya prakAza gRhasthanAM bAra vratone nirdeza samyaktvamUlAni pazcANuvratAni guNAstrayaH / zikSApadAni catvAri vratAni gRhamedhinAm // 1 // pAMca aNuvrate, traNa guNavrata ane cAra zikSAtrata ema zrAvakenAM (bAra) vrata che te badhAM) samyaktvamUlaka che. samyaktva mithyAtvanuM vyAvahArika lakSaNa yA deve devatAbuddhiMgurau ca gurutaamtiH| dharme ca dharmadhIH zuddhA samyaktvamidamucyate // 2 // adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yaa| adharme dharmabuddhizca mithyAtvaM tadviparyayAt // 3 // deva, guru ane dharmane viSe devatva, gurutva ane dharmatvanI je zuddha buddhi, tene samyakatva kahevAmAM Ave che. (2) deva na hoya temAM devatvabuddhi, guru na hoya temAM gurutvabuddhi ane adhamamAM dharmasvabuddhi e mithyAtva che. kAraNa ke te samyaktvathI viparIta che. (3)
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza sAcA-kheTA devanI oLakha sarvajJo jitarAgAdidoSastrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca devo'hana paramezvaraH // 4 // dhyAtavyo'yamupAsyo'yamayaM zaraNamiSyatAm / asyaiva pratipattavyaM zAsanaM cetanA'sti cet // 5 // ye strIzastrAkSasUtrAdirAgAdyaGkakalaGkitAH / nigrahAnugrahaparAste devAH syuna muktaye // 6 // naattyaatttthaassnggiitaadhupplvvisNsthulaaH| lambhayeyuH padaM zAntaM prapannAn prANinaH katham ? // 7 // je sarvajJa che, jeNe rAgAdi dezone jItyA che, je traNa lekamAM pUjAya che, je padArthone jevA che tevA rUpe kahe che, te deva, ahaMna ke paramezvara kahevAya che. (4) jo (mANasamAM) cetanA-vivekabuddhi hoya te (teNe) A upara kahela devanuM ja dhyAna karavuM joIe, AnI ja upAsanA karavI joIe ane AnI ja AjJA svIkAravI joIe. (5) je deve strI zastra, japamALA vagere rAgAdika denAM cihnothI kalaMkita che (tathA) jeo nigraha-zApa, anugrahavaradAna ApyA kare che, teo mukti apAvanAra thatA nathI. nATya, aTTahAsya, saMgItAdi upadravothI asthira-samabhAva rahita de (patAne) zaraNe AvelAM prANIone zAMtapada -makSa kevI rIte prApta karAve? (7)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra sadaguraviveka mahAvratadharA dhIrA bhaikSamAtropajIvinaH / sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo mtaaH||8|| sarvAbhilASiNaH sarvabhojinaH sprigrhaaH| abrahmacAriNo mithyopadezA guravo na tu // 9 // parigrahArambhamanAstArayeyuH kathaM parAn / svayaM daridro na paramIzvarIkartumIzvaraH // 10 // (re| pAMya ) mahAvratadhArI, dhAra, bhAtra lakSAthI ja nirvAha karanArA, samabhAvamAM sthita, (tathA sAcA dharmanA apaheza cha (tamA sAyA) guru 42vAya che. (8) badhI vastunI icchA karanAra, (bhakSyAbhaDhya) badhuMya mAnA2, (khI, putra, dhana, dhAnya, mAna vagere) pariaDavA, asaMyamI tathA asatya upadeza ApanAra saddaguru nathI. (9) parigraha ane AraMbhamAM-hisAkAryamAM-DUbelA bIjAne zI rIte tArI zake? je pite ja daridra hoya, te bIjAne dhanavAna zI rIte banAvI zake? (10) sadasadu dharmanuM svarUpa durgatipapatatmANidhAraNAddharma ucyate / saMyamAdirdazavidhaH sarvajJokto vimuktaye // 11 // apauruSeyaM vacanamasambhavi bhavedyadi / na pramANaM bhavedvAcAM hyAptAdhInA pramANatA // 12 // mithyAdRSTibhirAmnAto hiMsAdhaiH klussiikRtH| . sa dharma iti vitto'pi bhavabhramaNakAraNam // 13 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvatIya prakAza durgatimAM paDatA prANIne dhAraNa kare-acAve te dharma kahevAya; (ane) ekSaprApti mATe sarvajJa puruSoe batAve (te dharma) saMyamAdi daza prakAra che. (11) ApauruSeya-keI puruSe na kaheluM-vacana asaMbhavita che, chatAM kadAca tevuM vacana saMbhave te (paNa) te pramANabhUta nathI; kAraNa ke vacananuM prAmANya (tenA bolanAra) AmaanubhavIne adhIna che. arthAta belanAranI deSarahitatA upara vacananI pramANabhUtatA saMbhave che, anyathA nahi. (12) - mithyAdaSTivALAoe kahele-batAvele dharma, dharma tarIke oLakhAtuM hoya te paNa te saMsArabhramaNanuM kAraNa che, arthAt te adharma ja che, (kAraNa ke, te hiMsA vagere dothI dUSita che. (13) upasaMhAra rAgo'pi hi devazced gururabrahmacAryapi / kRpAhIno'pi dharmaH syAt kaSTaM naSTaM hahA jagat // sarAgI paNa je deva kahevAya, abrahmacArI hovA chatAM je guru kahevAya, dayAbhAva vinAne dharma paNa je dharma kahevAya te A jagatanuM satyAnAza ja vanyuM samajavuM. (14) 1 uttamaH kSamAmArdavArjavazaucasatyasaMyamatapastyAgAkiJcanyabrahmacaryANi dharmaH ! tattvArthasUtra a0 9, sUtra 6 / tathA samavAyAMga sUtra, samavAya 10 (1) kSamA, (2) mArdava-mRdutA, (3) Arjava-saraLatA-vicAra, vANuM ane vartananI ektA, (4) zaucanirlobhatA (5) satya, (6) saMyama, (7) tapa, (8) tyAga, (9) AkiMca -mamatva na rAkhavuM te (10) brahmacarya.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ mogazAstra samyaktvanAM bAhya cine shmsNvegnirvedaanukmpaastikylkssnnaiH| lakSaNaH paJcabhiH samyak samyaktvamupalakSyate // 15 // nIcenAM pAMca lakSaNa dvArA samyaktva barAbara oLakhI zakAya che: (1) zama-anaMtAnubaMdhI kaSAyone upazama-zAMti, (2) savega-mokSAbhilASa-mumukSA de ke manuSyanA sukhane vAstavika sukha na mAnatAM mozene ja sAcuM sukha samajI tenI ja IcchA karavI. (3) nirveda-vairAgya; keI paNa prakAranA sAMsArika sukha pratye udAsInatA. (4) anukaMpA-bIjAnA duHkhane dUra karavAnI IcchA. (5) Astikya-vItarAge kahelAM ta upara vizvAsa. (15) samyaktvanAM bhUSaNa sthairya prabhAvanA bhaktiH kauzalaM jinazAsane // tIrthasevA ca paJcAsya bhUSaNAni pracakSate // 16 // samyaktvanAM pAMca bhUSaNe kahelAM che. (1) sthaye- jikta dharma viSe asthira cittavALAne sthiratA karAvavI ane svayaM paratIrthika prabhAvamAM na AvatAM aDAla rahevuM. (2) prabhAvanA-dharmanI unnati karavAmAMyathAzakti madada karavI. (1) prabhAvanA karanAra prabhAvake ATha prakAranA che? (1) pravacanI-AgamagraMtha sArI rIte jANanAra
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza (3) bhakti-vinaya, vaicyAvRnyAdi guNanuM paripAlana. (4) jinazAsanamAM kuzaLatA-jainadharmanA siddhAMtamAM nipuNatA. (5) tIrtha sevA-tIrthaMkaranA (janma, dIkSA, jJAna, nirvANa sthAne rU5) dravyatIrtha tathA (sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa)bhAvatIrthanI sevA.(16) samyaktvanAM dUSaNa zaGkA kAGkSA vicikitsA mithyAdRSTiprazaMsanam / tatsaMstavazva pazcApi samyaktvaM dUSayantyalam // 17 // nIcenA pAMce de samyaktvane khUba dUSita kare che: (1) zaMkA-jinekta tatva viSe saMdeha. (2) kAMkSA-bIjAnA dharmane vadhAre sukhakara-zAtAkArI ke vadhAre camatkArI samajI tenI IcchA karavI te. (3) vicikitsA-dharmAcaraNanA phaLa viSe avizvAsa (4) mithyAdaSTiprazaMsA-viparIta asatya mAnyatA dharAva nAranI prazaMsA. (2) dharmakathI--dharmakathA suMdara rIte karI zakanAra. (3) vAdI-vAdavivAdamAM kuzaLa. (4) naimittika-saikAlika lAbhAlAbha kahenAra, nimittazAstra jANanAra. (5) tapasvI. (6) vidyAvAna-prAptivagere zAsanadevatA jene madada karanAra hoya te. (7) siddha-aMjana, pAdalepa vagere sidionA dhAraka. (8) kavi.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ gizAstra (5) mithyAdaSTisaMstava-mithyAdaSTivALAne saMsarga-paricaya. (17) pAMca aNuvrato viratiM sthUlahiMsAdevividhatrividhAdinA / ahiMsAdIni pazcANuvratAni jagadurjinAH // 18 // (jene mithyAdaSTie paNa hiMsA rUpe kahe tevI sarva svIkRta) sthala hiMsA, (sthUla) asatya vagerethI (karavA, karAvavA rU5) be karaNa ane (mana, vacana tathA kAyA rU5) traNa yoga vaDe nivRtta thavuM tene jinezvaree ahiMsAdi eTale ke ahiMsA satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca aNuvrata -gRhastha mATenAM nAnAM vrata-kahela che. (18) pagukuSThikuNitvAdi dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH / nirAgastrasajantUnAM hiMsAM saGkalpatastyajet // 19 // - pAMgaLApaNuM, keDhiyApaNuM, ThaMDApaNuM vagere hiMsAnAM phaLarUpa samajIne buddhimAna puruSa niraparAdhI tra-jaMgamaprANIonI hiMsAne saMkalpathI (paNa) tyAga kare arthAt hiMsAne saMkalpa sarakho paNa na kare. (19) Atmavat sarvabhUteSu mukhaduHkhe priyApriye / cintayannAtmano'niSTAM hiMsAmanyasya nAcaret // 20 // pitAnI peThe badhAM prANIone sukha priya che ane duHkha apriya che ema vicAra karate (buddhimAna) pitAne na gamatI hiMsA bIjA pratye paNa na Acare. (20)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza nirathikAM na kurvIta jIveSu sthAvareSvapi / hiMsAmahiMsAdharmajJaH kAGkSanmokSamupAsakaH // 21 // ahiMsA dharmanA jANakAra, mekSanA abhilASI zrAvake sthAvara jInI paNa nirarthaka hiMsA na karavI. (21) prANI mANitalobhena yo rAjyamapi muzcati / tadvadhotthamaghaM sarvovIMdAne'pi na zAmyati // 22 // jIvavAnA lebha khAtara je prANI mAtra rAjya sudhAM paNa choDI de che, te prANIne vadha karavAthI thatuM pApa samasta pRthvInuM dAna karyuM paNa zamatuM nathI, chevAtuM nathI. (22) bane niraparAdhAnAM vAyutoyatRNAzinAm / nighnan mRgANAM mAMsArthI viziSyeta kathaM zunaH // 23 // vanamAM vAyu, jaLa ane ghAsa khAIne rahenArAM niraparAdhI mRgene-prANIone mAMsa mATe mAranAra (mANasa)kUtarAthI kevI rIte viziSTa che? arthAt kUtaro ja che! (23) dIryamANaH kuzenApi yaH savAGge hanta dUyate / nirmantUn sa kathaM jantUnantayenizitAyudhaiH // 24 // pitAnuM zarIra DAbha vaDe paNa bheMkAtAM je (mANasa) duHkhI thAya che, te niraparAdhI prANIone tINa zAstro vaDe kema nAza karI zake? (24) nirmAtuM krUrakarmANaH kSaNikAmAtmano dhRtim / samApayanti sakalaM janmAnyasya zarIriNaH // 25 // potAnA kSaNika svAthya-sukhanA nirmANa mATe ghAtakI mANase bIjA prANIne Akhe janma pUruM karI nAkhe che. (25)
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ gizAstra mriyasvetyucyamAno'pi dehI bhavati duHkhitH| mAryamANaH paharaNairdAruNaH sa kathaM bhavet // 26 // "tuM marI jA" eTaluM kahevAtAM ja (dareka) prANI duHkhI thAya che, te pachI tIkSaNa zastro vaDe haNAtAM (te) keTale duHkhI thatuM haze ? (26) zrUyate prANipAtena raudradhyAnaparAyaNau / mubhUmo brahmadattazca saptamaM narakaM gatau // 27 // zAstromAM kahyuM che ke raudradhyAnamAM rata-magna sulUma ane brahmadara (nAmanA be cakravatIo) prANIonA ghAta karavAne kAraNe sAtamI narake gayA che. (ra) kuNirvaraM varaM paGgurazarIrI varaM pumAn / api sampUrNasarvAGgo na tu hiMsAparAyaNaH // 28 // mANasa sAre, pAMgaLo mANasa sAre, are, azarIrI-kutsita zarIrI-kaDhiye sAre, paraMtu sarvAga saMpUrNa hovA chatAM hiMsAparAyaNa puruSa nahi sAre. (28) hiMsA vighnAya jAyeta vighnazAntyai kRtA'pi hi / kulAcAradhiyA'pyeSA kRtA kulavinAzinI // 29 // vighanI zAMti mATe karelI hiMsA paNa viddha mATe ja pariName che, tathA kulAcAranI daSTie karAyela hiMsA paNa kulanAzaka nIvaDe che. (29) api vaMzakramAyAtAM yastu hiMsAM parityajet / .. - te zreSTha nimiSaH rU.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza vaMzaparaMparAthI cAlatI AvelI hiMsAne paNa je tajI de che, te kAlasaukArikanA putra sulasanI mAphaka zreSTha che. (30) damo devagurUpAsti namadhyayanaM tapaH / sarvamapyetadaphalaM hiMsAM cenna parityajet // 31 // je mANasa hiMsAne tyAga na kare te tenAM dama-indriyanigraha, devagurunI upAsanA-sevA, dAna, adhyayana tathA tapa se madhuya ni0 naya cha. (31) vizvasto mugdhadhIloMkaH pAtyate narakAvanau / aho nRshNsailobhaandhaihiNsaashaastropdeshkaiH // 32 // aha! hiMsA zAstranA dayAhIna ane lebhAMdha upadezake vizvAsu ane mugdhabuddhivALA lekene naraka lekamAM pADe che.(32) " yajJArtha pazavaH sRSTAH svayameva svayaMbhuvA / yajJo'sya bhUtyai sarvasya tasmAdyajJe vadho'vadhaH // 33 // "auSadhyaH pazavo vRkSAstiyaJcaH pakSiNastathA / yajJArtha nidhanaM prAptAH prApnuvantyucchiti punaH // 34 // " madhuparke ca yajJe ca pitRdevatakarmaNi / __ atraiva pazavo hiMsyA nAnyatretyabravInmanuH // 36 // " eSvartheSu pazun hiMsan vedatattvArthavida dvijH| AtmAnaM ca pazRMzcaiva gamayatyuttamAM gatim" // 36 // temanuM hiMsAzAstra (ahIM manusmRti) kahe che - svayaMbhU-brahmAe pote ja pazuone yajJa mATe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 gazAstra saryA che. yajJa samasta vizvanA kalyANa arthe che, mATe yajJamAM karelI hiMsA hiMsA nathI. (33) "yajJane mATe haNAyelAM auSadhi-dAbha vagere vanaspati, pazu, vRkSa, tiryaMca tathA pakSIo ucca gatine pAme che. (3) "(jemAM gAyane vadhu thAya che evI) madhuparka nAmanI kiyAmAM, yajJamAM, pitRonAM ane devatAonAM (zrAddha, mahAyajJAdi karmomAM ja pazuhiMsA karavI; bIje nahi. (35) uparyukta karmo vakhate pazunI hiMsA karanAra vedavi bAhmaNa pitAne tathA te pazuone uttama gatimAM laI jAya che."1 (36) ye cakruH krUrakarmANaH zAstraM hiMsopadezakam / ka te yAsyanti narake nAstikebhyo'pi naastikaaH||37|| je kurakamI leke e hiMsAne upadeza ApanAra zAstro racyAM che, tevA nAstikaziromaNi kayA narakamAM jaze? arthAt kadAca navuM naraka racavuM paDaze! (37) varaM varAkazcArvAko yo'sau prakaTanAstikaH / lojitAsakkAnaM ra ra naimini rU8 bicAre cArvAka sAre ke te prakaTa-khullekhullo nAstika che, paraMtu moDhe vedavacane belate, tApasanA vezamAM chupAcele rAkSasa (sara) jaimini sAre nathI. (38) , " devopahAravyAjena yajJavyAjena ye'thvaa| ghnanti jantUn gataghRNA ghorAM te yAnti durgatim" / / 1. juo manusmRti, adhyAya 5, zleka 39-40-41-42.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza devane bali ApavAne bahAne ke yajJane bahAne je ghaNA vinAnA krUra leke jatuone haNe che, teo ghora durgatine pAme che." (39) zamazIladayAmUlaM hitvA dharma jagaddhitam / aho hiMsA'pi dhAya jagade mndbuddhibhiH||40|| zama-kaSAya ane indriyene jaya, zIla-sadvartanasusvabhAva ane dayAmUlaka jagahitakArI dharmane tyajIne maMdabuddhi ke e hiMsAne paNa dharmanA kAraNarUpe kahI che, e ati navAInI vAta che ! (40) " haviryacirarAtrAya yaccAnantyAya kalpate / pitRbhyo vidhivadattaM tatmavakSyAmyazeSataH" // 41 // je havizrAddha pitRone temanI) cirakALa tema ja anaMtakALa sudhInI tRpti arthe vidhipUrvaka devAya che, te saMbaMdhI badhuM kahuM chuM." (4) "tilatrIhiyarmArairadbhirmUlaphalena ca / dattena mAsaM prIyante vidhivatpitaro nRNAm // 42 // 1. zrI hemacaMdrAcAryanI "anyagavyavacchedika" nAmanI stuti upara "syAdavAdamaMjarI" nAmanI TIkA che. stutinA 11mA zleka uparanI TIkAmAM AcAryazrIne A zleka TAMkela che. ukta maMjarIne saMpAdaka sAkSaravara zrI. A. bA. dhruvane tema ja pachInA saMpAdaka zrI jagadIzacaMdrajI jainane A zlekanuM AdhArasthAna maLyuM nathI. 2. A ane bIjA pAMca zleke manaskRtinA che. juo manuramRti, adhyAya 3. zleka 266-67-68-69-70-71.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa "(mANasa) tala, DAMgara, java, kALA aDada, pANI ke mUlaphaLa (pitRone) vidhipUrvaka Ape te eka mAsa sudhI tRpti thAya che." (42) " dvau mAsau matsyamAMsena trIn mAsAn hAriNena tu / __ aurabhraNAtha caturaH zAkuneneha pazca tu // 43 // "gobhAsAM chApAna pada za .. ___ aSTAveNasya mAMsena rauraveNa navaiva tu // 44 // "daza mAsAMstu tRpyanti varAhamahiSAmiSaiH / rArA #morena mAne tu pAchA "saMvatsaraM tu gavyena payasA pAyasena tu / vAINasasya mAMsena tRptirdAdazavArSikI" // 46 // "vaLI, temane mAchalInA mAMsathI be mahinA, haraNanA mAMsathI traNa mahinA, gheTAnA mAMsathI cAra mahinA, pakSInA mAMsathI pAMca mahinA, bakarAnA mAMsathI cha mahinA, pRSatakAbarA mRganA mAMsathI sAta mahinA, "eNa" jAtanA mRganA mAMsathI ATha mahinA, ruru jAtinA mRganA mAMsathI nava mahinA, varAha-sUvara ane pADAnA mAMsathI daza mahinA, sasalA ane kAcabAnA mAMsathI agiyAra mahinA, gAyanA dUdha ane kSIrathI eka varSa ane gharaDA bakarAnA mAMsathI bAra varSa sudhI tRpti thAya che." (43-44-45-46) iti smRtyanusAreNa pitRNAM tarpaNAya yaa| mRdaividhIyate hiMsA sA'pi durgatihetave // 47 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza A pramANe smRtivAkyAnusAra pitRonI tRptine athe mUDha manuSya je hiMsA kare che te paNa temanI potAnI) durgatinuM kAraNa bane che. (47) yo bhUteSvabhayaM dadyAd bhUtebhyastasya no bhayam / yAdRgvitIryate dAnaM tAgAsAdhate phalam // 48 // (paraMtu) je mANasa anya prANIone abhayadAna Ape che, tene temanA taraphathI bhaya rahetuM nathI, (kAraNa ke) jevuM dAna devAya che tevuM phaLa pamAya che. (48) kodaNDadaNDacakrAsizUlazaktidharAH suraaH| hiMsakA api hA kaSTaM pUjyante devatAdhiyA // 49 // e ati aphasanI vAta che ke dhanurdhArI (zaMkara), daMDadhArI (yama), caka tathA khadhArI (viSNu), zUladhArI (ziva) ane zaktidhArI (kArtikeyakumAra) vagere deva hiMsaka hovA chatAM devatvabuddhithI pUjAya che. (49) mAteva sarvabhUtAnAmahiMsA hitkaarinnii| ahiMsaiva hi saMsAramarAvamRtasAraNiH // 50 // ahiMsA duHkhadAvAgniprAdRSeNyaghanAvalI / bhavabhramirugA nAmahiMsA paramauSadhI // 51 // mAtAnI mAphaka ahiMsA sarva jIvenI hitakAriNuM che, ahiMsA ja saMsArarUpI mabhUmimAM amRtanadI che; ahiMsA duHkharUpI dAvAgnine bUjhavavA mATe varSARtunAM (varasatAM) vAdaLAM jevI che ane ahiMsA ja bhalAmaNarUpa rogathI pIDAtAne parama auSadhi che. (50, 11)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazAsa dIrghamAyuH paraM rUpamArogyaM shlaaghniiytaa| / ahiMsAyAH phalaM sarva kimanyatkAmadaiva sA // 52 // dIrgha AyuSya, uttama rU5, nIregatA ane prazaMsA e badhAM ahiMsAnAM phaLa che. vadhAre zuM kahuM? ahiMsA te mane vAMcchita badhuMya ApanArI che. (12) satyavrata manmanatvaM kAhalatvaM mUkatvaM mukharogitAm / vIkSyAsatyaphalaM kanyAlIkAdhasatyamutsRjet // 53 // na samajAya evuM bela vApaNuM, tetaDApaNuM, mUMgApaNuM, moDhAnuM regilApaNuM-A badhAne asatyanAM phaLarUpe jANIne kanyA saMbaMdhI asatya vagere prakAranAM asatyane tyAga kare joIe. (53) kanyAgobhUmyalIkAni nyAsApaharaNaM tathA / kUTasAkSyaM ca pazceti sthUlAsatyAnyakIrtayan // 54 // (zrI jinezvara prabhue) nIcenAM pAMca sthUla asatya kahelAM che- (1) kanyAalIka-keI eka kanyAne bIjI kanyA tarIke kahevI, nAnIne mATI kahevI vagere prakAre kanyA saMbaMdhI asatya bolavuM te. kanyAnI mAphaka kumAra viSayaka asatyane paNa AmAM ja samAveza thAya che. (2) gealaka-gAya saMbaMdhI ane bIjAM badhAM pazu tema ja pakSI saMbaMdhI paNa asatya bolavuM te. WWW.jainelibrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 dvitIya prakAza (3) bhUmialIka-pitAnI bhUmine parAyI ke parAyIne pitAnI kahevI vagere prakAre bhUmi saMbaMdhI asatya balavuM te. (4) nyAsApaharaNa-keIe thApaNa mUkI hAya chatAM "nathI mUkI ema kahIne tene hajama karI javI te. (5) kUsAkSya-ATI sAkSI pUravI te, arthAt sAcAne khoTuM kahevuM ane beTAne sAcuM kahevuM te. (54) noMdha--TIkAmAM jaNAvela che ke prathamanAM traNa lekaviruddha che, ceAthe vizvAsaghAta karanAruM che ane pAMcamuM dharmaviruddha che. asatya nahi balavAnAM kAraNene nideza sarvalokaviruddhaM yadyadvizvasitaghAtakam / yadvipakSazca puNyasya na vadettadasUnRtam // 55 // (mATe) je lekathI viruddha che, je vizvAsane ghAta karavAvALuM che ane je puNyathI--dharmathI UlaTuM che, tevuM asatya na bolavuM. (55) asatyanuM phaLa asatyato laghIyastvamasatyAdvacanIyatA / adhogatirasatyAcca tadasatyaM parityajet // 56 // asatyathI A lokamAM halakAI ane nidA tathA para lekamAM adhogati thAya che, mATe asatyane tyAga kare. (56) asatyavacanaM prAjJaH pramAdenApi no vadet / zreyAMsi yena bhajyante vAtyayeva mahAdrumAH // 57 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 gizA mA DAhyA mANase pramAdathI-ajANatAM paNa-asatya na bolavuM, kAraNa ke, prabaLa pavanathI mahAvRkSa jema tUTI paDe che, tema asatyathI zreyane-kalyANane bhAMgIne bhUke thAya che. (57) astyvcnaadvairvissaadaaptyyaadyaaH| prAduHSanti na ke doSAH kupathyAd vyAdhayo yathA // 68 // jema kupagya sevavAthI (badhA) rego utpanna thAya che, tema asatya vacanathI vera virodha, viSAda pazcAttApa, avi. zvAsa vagere kayA kayA deze pedA nathI thatA ? (58) nigodeSvatha tiyakSu tathA narakavAsiSu / utpadyante mRSAvAdaprasAdena zarIriNa // 59 // prANIo asatya bolavAnA phaLarUpe nigeda, pazu tathA naranimAM utpanna thAya che. (59) brUyAd bhiyoparodhAdvA nAsatyaM kAlikAryavat / yastu brUte sa narakaM prayAti vasurAjavat // 60 // (koI paNa prakAranA) bhayathI ke upadhathI eTale ke prema vA lAlacathI asatya na bolavuM, jema kAlikAcArya na bolyA, paraMtu je mANasa tene kAraNe) jUThuM bole che te vasurAjAnI mAphaka narake jAya che. (60) na satyamapi bhASeta parapIDAkaraM vcH| loke'pi zrUyate yasmAt kauziko narakaM gataH // 61 // vaLI, sAcuM chatAM pArakAne pIDA karanAruM vacana na belavuM, kAraNa ke lekemAM saMbhaLAya che ke kauzika tApasa evuM vacana bolI narakamAM gayela che. (61)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza alpAdapi mRSAvAdA-dauravAdiSu saMbhavaH / anyathA vadatAM jainIM vAcaM sva kA gatiH ? ||62 // thoDA paNa asatya bhASaNathI rauravAdi naraka vageremAM utpanna thavuM paDe che, teA jinezvaranI vANIne viparIta rIte kahenArAMonI ahA, zI gati thaze ? (62) jJAnacAritrayormUlaM satyameva vadanti ye / dhAtrI pavitrIkriyate teSAM caraNa reNubhiH // 53 // jee jJAna ane cAritranA mULa svarUpa satyane ja ele che, temanI caraNarajathI pRthvI pavitra thAya che. (63) alIkaM ye na bhASante satyavratamahAdhanAH / nAparAddhamalaM tebhyo bhUtapretoragAdayaH || 64 || satyavratarUpI mahAdhanavALA je jIve jUThuM nathI khelatA, temane bhUta, preta, nAga vagere kAMI duHkha daI zakatAM nathI. (64) asteya vrata daurbhAgyaM preSyatAM dAsyamaGgacchedaM daridratAm / adattAttaphalaM jJAtvA sthUlasteyaM vivarjayet // 65 // 34 durbhAgya, nAkarI, dAsatva, gaccheda, daridratA e madhu cArInA phaLarUpe prApta thAya che ema jANIne sthUla cArIne tyAga karavA. (65) patitaM vismRtaM naSTaM sthitaM sthApitamAhitam / adattaM nAdadIta svaM parakIyaM kvacitsudhIH || 66 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ cogazAsa buddhimAna puruSe heThe paDI gayelu, bhulAI gayeluM, khAvAI gayeluM, (kAInI mAlikImAM) raheluM, thApaNa tarIke mukAyeluM ke Ahita-sa gharelu dATela hAya evu pArakAnuM dhana aNudIdhuM kadI na levuM. (66) ayaM lokaH paraloko dharmo dhairyaM dhRtirmatiH / 38 muSNatA parakIyaM svaM muSitaM sarvamapyadaH || 67 // je mANase pArakAnuM dhana cAyuM che, teNe potAnA paNa AlAka, paraleAka, dha, dhaiya, dhRti-hiMmata, mati e adhu cAyu che. (67) ekasyaikaM kSaNaM duHkhaM mAryamANasya jAyate / saputrapautrasya punaryAvajjIvaM hRte dhane // 68 // jo kAI jIvane jAnathI mAravAmAM Ave te te mara nAra ekalAne ja eka kSaNa du:kha thAya che, paraMtu (tenuM) dhana cArI levAmAM Ave teA (tene), tenA putra, pautra vagere (AkhA kuTuMbane) jIvanaparyaMta duHkha thAya. (68) cauryapApadrumasyeha vadhavandhAdikaM phalam / jAyate paraloke tu phalaM narakavedanA || 69 || cArIrUpa pApavRkSanuM phaLa A leAkamAM ja vadha, baMdhanAdi rUpe maLe che ane paraleAkamAM paNa tenu phaLa narakavedanArUpe maLe che. (69) divase vA rajanyAM vA svapne vA jAgare'pi vA / sazalya iva cauryeNa naiti svAsthyaM naraH kvacit // 70 // cArI karavAthI mANasa zalya bheAMkAyelA mANasanI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 dvitIya prakAza mAphaka divase ke rAtre, svamamAM-UMghatAM ke jAgatAM kadApi zAMti pAmato nathI. (70) mitraputrakalatrANi bhrAtaraH pitaro'pi hi / saMsRjanti kSaNamapi na mlecchariva taskaraiH // 7 // (vaLI) cerenAM mitra, putra, strI, bhAI , mAtApitA (vagere sagAMvahAlAM) paNa svecchanI mAphaka temanI sAthe eka kSaNa paNa saMsarga rAkhatAM nathI. saMbanthyapi nigRhyeta cauryAnmaNDikavannRpaiH / cauro'pi tyaktacauryaH syAtsvargabhAgrauhiNeyavat // 72 // ' (tema ja) rAjAo te saMbaMdhIne paNa maMDikanI mAphaka corI karavAne kAraNe nigrahamAM rAkhe che, chatAM keI cAra cerI cheDI de te te rohiNeyanI peThe svargasukha bhegavanAra deva bane che. (72) dUre parasya srvsvmphrtumupkrmH| upAdadIta nAdattaM tRNamAtramapi kvacit / / 73 // (mATe) mANase bIjAnuM sarvasva harI levAnuM te dUra rahyuM, eka taNakhaluM paNa aNadIdhuM kadI na levuM. (73) parArthagrahaNe yeSAM niyamaH zuddhacetasAm / abhyAyAnti zriyasteSAM svayameva svyNvraaH||74|| anarthA dUrato yAnti sAdhuvAdaH pravartate / svargasaukhyAni Dhaukante sphuTamasteyacAriNAm // 75 // je zuddha cittavALAo bIjAnA dhananuM haraNa karavAthI
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra nivRtta thayA che temanI pAse lakSmI svayaM svayaMvara (kanyA)nI mAphaka Ave che. jeo asteyavrata pALe che temanA badhA anartho dUra thaI jAya che, temanI prazaMsA phelAya che ane paralokamAM temane svarganAM sukhe AvI maLe che, (74-75) brahmacarya vrata paNDhatvamindriyacchedaM vIkSyAbrahmaphalaM sudhIH / bhavet svadArasaMtuSTo'nyadArAn vA vivarjayet // 76 // napuMsakapaNuM ane Indriyacheda maithunanuM phaLa che ema vicArIne sujJa puruSe svastrIsaMteSI thavuM athavA parastrIne tyAga kare. (75) ramyamApAtamAtre yat pariNAme'tidAruNam / kiMpAkaphalasaMkAzaM tatkaH seveta maithunam // 77 // je pahelavahelAM kiM pAkavRkSanA phaLa jevuM manahara lAge che, paraMtu pariNAme ati bhayaMkara che, evA mithunanuM koNa sevana kare? (77) kampaH svedaH zramo mUrchA bhramilA nirbalakSayaH / rAjayakSmAdirogAzca bhaveyumaithunotthitAH // 78 // (vaLa) maithunathI kaMpa, sveda-paraseve, zrama, mUccha, bhrama, glAni, nirbaLatA, kSaya vagere rege (mANasamAM) pidA thAya che. (78) yoniyantrasamutpannAH susUkSmA jnturaashyH| pIDyamAnA vipadyante yatra tanmaithunaM tyajet // 79 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza nimArgamAM utpanna thayelAM atisUkSma jaMtuo maithuna vakhate pIDA pAmavAthI nAza pAme che, tethI teno tyAga kare joIe. (79) vAsyAyane paNa kahyuM che ke - "nA mA sUkSma madhyAdhiza cA janmavartmasu kaNDUtiM janayanti tathAvidhAm" // 8 // lehImAMthI pedA thatAM, mRdu, madhyama ke adhika zaktivALAM kRmi jatuo nimArgamAM pitAnI zaktine anurUpa khajavALa pedA kare che." (80) strIsambhogena yaH kAmajvaraM praticikIrSati / sa hutAzaM ghRtAhutyA vidhyApayitumicchati // 8 // je mANasa potAnA kAma javarane strIsaMgathI dUra karavA Icche che, te ghInI Ahuti dvArA agnine halavavA Icche che. (81) varaM jvaladayastambhaparirambho vidhIyate / na punarnarakadvArarAmAjaghanasevanam // 82 // dhagadhagatA leDhAnA staMbhanuM AliMgana sAruM, paraMtu narakanA dvAra samA maithunanuM sevana nahi sAruM. (2) satAmapi hi vAmabhrUdedAnA hRdaye padam / abhirAmaM guNagrAmaM nirvAsayati nizcitam // 83 // sapuruSanA hRdayamAM paNa je vikArI strI sthAna pAme eTale ke puruSa paNa je strIsaMbaMdhI vikAranuM smaraNa kare te te strI temanA paNa umadA guNasamUhane dezanikAla kare che. (83)
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra vazcakatvaM nRzaMsatvaM cazcalatvaM kuzIlatA / iti naisargikA doSA yAsAM tAsu rameta kaH // 84 // jemane mAyAzIlatA, krUratA, caMcalatA, kuTilatA e badhA deze svAbhAvika che tevI strIo sAthe keNa krIDA kare? (84) prAptuM pAramapArasya pArAvArasya pAryate / strINAM prakRtivakrANAM duzcaritrasya no punaH // 85 // apAra udadhine pAra pAma zakya che, paNa prakRtithI vakra strIonA durAcaraNane pAra pAma azakya che. (85) nitambinyaH patiM putraM pitaraM bhrAtaraM kSaNAt / AropayantyakArye'pi durvRttAH prANasaMzaye // 86 // duzcaritravALI strIo najIvA kAraNe pitAnA) pati, putra, pitA ke bhrAtAne kSaNavAramAM jAnanA jokhamamAM utAre che. (86) bhavasya bIjaM narakadvAramArgasya diipikaa| zucAM kandaH kalemUlaM duHkhAnAM khAniraGganA // 87 // strIo saMsAranuM bIja che, narakadvArane mArgadarzaka dipaka che, zokanI jaDa che, kajiyA-kaMkAsanuM mULa che ane duHkhanI khANa che. (87) manasyanyadvacasyanyat kriyAyAmanyadeva hi / yAsAM sAdhAraNastrINAM tAH kathaM sukhahetavaH // 88 // jenA manamAM kAMIka haya, vacanamAM tethI juduM hoya ane kriyAmAM-vartanamAM tethIya judu hoya tevI vezyAo kevI rIte sukhahetuka thaI zake? (88)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza mAMsamizraM surAmizramanekaviTacumbitam / ko vezyAvadanaM cumbeducchiSTamiva bhojanam / / 89 // jAra puruSathI cuMbAyelA tema ja madirA ane mAMsayukta vezyAnA vadanane eThA bhajananI mAphaka keNa zuM ? (89) api pradattasarbasvAt kAmukAt kssiinnsmpdH| vAso'pyAcchettumicchanti gacchataH pnnyyossitH||90|| pitAnuM sarvasva ApI dIdheluM hovAthI nirdhana thaI gayelA (ane tethI tyAMthI cAlyA jatA kAmuka pAsethI (pahereluM) kapaDuM paNa kheMcI levAnI vezyAo IcchA kare che.(90) na devAna gurUnApi suhRdo na ca bAndhavAn / asatsaMgaratinityaM vezyAvazyo hi manyate // 91 // vezyAne vaza thayela kAmI puruSa deva, guru, mitra ane baMdhuonuM jarA paNa mAnate nathI; kAraNa ke te kharAba sebatamAM ja rata- pacce rahe che. (91) kuSThino'pi smarasamAn pazyantIM dhanakAGkSayA / tanvatI kRtrimaM snehaM niHsnehAM gaNikAM tyajet // 12 // dhananI AkAMkSAthI keDhiyAne paNa kAmadeva samAna jenArI-kahenArI tathA temanA tarapha) kRtrima prema phelAvanArIvarSAvanArI neha vinAnI vezyAne DAhyA mANase tajavI. (2) nAsaktyA sevanIyA hi svadArA apyupaaskaiH| AkaraH sarvapApAnAM kiM punaH parayoSitaH // 13 // upAsakee pitAnI strIne paNa AsaktipUrvaka ne
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAgAsa sevavI joI e, teA pachI parastrInI tA vAta ja zI ? kAraNu ke te sa` pApAnI khANa che. (93) svapatiM yA parityajya nitra popapatiM bhajet / tasyAM kSaNikacittAyAM vizrambhaH ko'nyayoSiti // 94 // je nilajja strI peAtAnA patine tajIne anya patine bhaje che te caMcaLavRttivALI parastrInA ze! vizvAsa ? (94) bhIrorAkulacittasya duHsthitasya parastriyAm / ratirna yujyate kartumupazUnaM pazori ||15|| kasAIkhAnA pAse UbhelA pazune jema keI paNa cIja upara prIti thaI zakatI nathI, tema bhayabhIta ane vyAkuLa cittavALA tathA kusthAne jaI caDelA jAra puruSane parastrI upara prema thaI zakatA nathI. (95) prANasandehajananaM paramaM vairakAraNam / lokadvayaviruddhaM ca parastrIgamanaM tyajet // 96 // jIvananA jokhamavALu, veranuM parama kANu ane A lAka tathA paraleAkathI viruddha evA parasIgamananA tyAga karavA joIe. (96) sarvasvaharaNaM bandhaM zarIrAvayavacchidAm / mRtazca narakaM ghoraM labhate pAradArikaH ||17|| parastrI sAthe gamana karanAra A leAkamAM peAtAnA sa svanA nAza, jela AdinuM baMdhana, zarIranA avayaveAne cheda (vagere) vaheAre che . ane maryAM pachI gheAra narakane pAme che. (97)
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza svadArarakSaNe yatnaM vidadhAno nirantaram / jAnannapi jano duHkhaM paradArAn kathaM vrajet // 98|| peAtAnI strInA rakSaNa mATe niraMtara prayatna karatAM aneka duHkhAne anubhavatA mANusa parastrIgamana kema kare ? (98) vikramAkrAntavizvo'pi parastrISu riraMsayA / kRtvA kulakSayaM prApa narakaM dazakandharaH || 99 | peAtAnA parAkramathI samasta vizvane gherI lenAra-parAjita karanAra-dazamastaka rAvaNa, parastrI sAthe ramaNa karavAnI icchA mAtrathI(peAtAnA),kuLanA vinAza karIne narakagatine pAmyA.(99) lAvaNyapuNyAvayavAM padaM saundaryasampadaH / kalAkalApa kuzalAmapi jahyAtparastriyam // 100 // parastrI lAvaNyayukta zubha avayavAvALI hAya ke saundarya rUpI lakSmInA sthAnarUpa hoya, athavA vividha kaLA-emAM kuzaLa hAya tepaNa tenA tyAga karaveA. (100) akalaGkamanovRtteH parastrIsannidhAvapi / sudarzanasya kiM brUmaH sudarzanasamunnateH // 101 // parastrI pAse hAvA chatAM paNa--tenA sevanane ceAga hAvA chatAM paNa-peAtAnI cittavRttine jarA paNa malina na thavA denAra (ane tethI ja) zAsananA prabhAvaka sudarzananI zI stuti karIe ? (101) aizvarya rAjarAjo'pi rUpamInadhvajo'pi ca / sItayA rAvaNa iva tyAjyo nAryA naraH paraH // 102 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra jema sItAe rAvaNane tyAga karyo tema strIoe aizvaryamAM rAjarAjezvara kubera sarakhA ane sauMdaryamAM kAmadeva sarakhA parapuruSane tyAga kare. (12) napuMsakatvaM tiryaktvaM daurbhAgyaM ca bhave bhave / bhavennarANAM strINAM cAnyakAntAsaktacetasAm // 103 // parastrImAM Asakta puruSane tathA parapuruSamAM Asakta strIone bhabhave napuMsakatA, pazutA ane durbhAgatA prApta thAya che. (103) pANabhUtaM caritrasya parabrahmaikakAraNam / samAcaran brahmacarya pUjitairapi pUjyate // 104 // cAritranA prANabhUta, parabrahma-mekSanA advitIya upAyarUpa brahmacaryanuM pAlana karanAra manuSya nareMdro ane deveMdrothI paNa pUjAya che. (10) cirAyuSaH susaMsthAnA dRDhasaMhananA nraaH| tejasvino mahAvIryA bhaveyubrahmacaryataH // 105 // brahmacaryanA pAlanathI manuSya dIrdhAyuSI, suDoLa, sudaDha bAMdhAvALA, tejasvI tema ja mahAvIryavAna bane che. (15) aparigraha vrata asantoSamavizvAsamArambhaM duHkhakAraNam / matvA mUrchAphalaM kuryAt parigrahaniyantraNam // 106 // duHkhanA kAraNabhUta asaMtoSa, avizvAsa ane hiMsAne mUcchanuM-parigrahanuM phaLa samajIne parigrahane niyama kare. (16)
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza parigrahamahattvAddhi majjatyeva bhavAmbudhau / mahApota iva prANI tyajettasmAt parigraham // 107 // jema atibhArathI vahANa DUbI jAya che, tema ati parigrahuthI prANI saMsArasamudramAM DUbI jAya che. (107) trasareNusamo'pyatra na guNaH ko'pi vidyate / doSAstu parvatasthUlAH prAduSyanti parigrahe // 108 // parigrahamAM trasareNu-sUkSma rajakaNa jeTale paNa guNa nathI, UlaTA temAM parvata jevaDA mATA meTA dveSA pedA thAya che. (108) 47 saGgAd bhavantyasanto'pi rAgadveSAdayo dviSaH / munerapi cacceto yattenAndolitAtmanaH // 109 // pahelAM na hatA evA rAgadveSAdi duzmane soMgamAMthI-parigrahamAMthI pedA thAya che, kAraNa ke tenA prabhAvamAM Avela munienAM citta paNa caMcaLa ane che. (109) saMsAramUlamArambhAsteSAM hetuH parigrahaH / tasmAdupAsakaH kuryAdalpamalpaM parigraham // 110 // saMsAranuM mULa hiMsAdi pravRttie che ane te pravRttienuM mULa parigraha che, mATe upAsake-zrAvake parigrahane mane teTale alpa karavA. (110) muSNanti viSayastenA dahati smarapAvakaH / rundhanti vanitAvyAdhAH saGgairaGgIkRtaM naram // 111 // parigrahane vaza thayelA mANasane viSayarUpI cArA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa (saMyamarUpI dhanathI) lUMTI le che, kAmAgni banyA kare che ane strIrUpI pAradhIo (saMsAramAM) rupI-badhI rAkhe che. (111) tRpto na putraiH sagaraH kucikarNoM na godhnaiH| na dhAnyastilakazreSThI na nandaH kanakotkaraiH // 112 // sagara rAjAne sATha hajAra putrathI, kucikane gAyonAM aneka dhaNa-TeLAthI, tilaka zeThane puSkaLa dhAnyathI ane naMdarAjAne suvarNanA DhagalAothI tRpti na thaI. (112) tapAzrutaparIvArAM zamasAmrAjyasampadam / parigrahagrahagrastAstyajeyuyogino'pi hi // 113 // parigraharUpI prahathI gaLAyelA yogIo paNa taya ane jJAnanA parivAravALI, saMtoSarUpI sAmrAjyanI saMpattine tyAga kare che, nAza kare che. (113) asantoSavataH saukhyaM na zakrasya na cakriNaH / jantoH santoSabhAjo yadabhayasyeva jAyate // 114 // saMtoSI mANasane abhayakumAranI mAphaka (saMtoSarUpI sAmrAjyanuM) je sukha sAMpaDe che te asaMtoSI (devA. dhideva) zakane ke (rAjAdhirAja) cakavartIne paNa nathI maLatuM. (11) sannidhau nidhayastasya kaamgvynugaaminii| amarAH kiGkarAyante santoSA yasya bhUSaNam // 115|| jenuM saMteSa AbhUSaNa che arthAta je parama saMtoSI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza che, tenA kAbUmAM (badhA) bhaMDAre che, kAmadhenu gAya tenI pAchaLa pAchaLa phare che ane badhA deve tene dAsa banI rahe che. (115) tRtIya prakAza traNa guNavrato digavirati guNavata dazasvapi kRtA dikSu yatra sImA na ladhyate / khyAtaM digviratiriti prathamaM tad guNavatam // 1 // je vratamAM daze dizAomAM (athavA amukamAM) (javaraavara mATe) karAyela maryAdAne bhaMga karavAmAM nathI Avato te divirati" nAmanA pahelA guNavrata tarIke prasiddha che. (1) [oMdha--guNavrata eTale aNuvratane guNakAraka, upakAraka vA piSaka vrata.] carAcarANAM jIvAnAM vimardananivartanAt / / taptAyogolakalpasya sadvataM gRhiNo'pyadaH // 2 // (tevI kSetramaryAdA karavAthI) carAcara jIvonA (nirbadhaamaryAdita) vinAzathI nivRtta thavAya che tethI tapelA leDhAnA geLA samA gRheltha mATe A vrata paNa zubha vrata kahevAyuM che. (2) [noMdha-A vrata gRhastha mATe che, sAdhu mATe nahi. kAraNa ke jema tapelA loDhAno geLo jyAM jAya tyAMnA badhA jIvone nAza kare che, tema gRhastha paNa jyAM jAya tyAM AraMbha, parigrahamAM pravRtta
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ gizAsa thato hovAthI jIvahiMsA kare che, jyAre sAdhu te navavidha hiMsAnA tyAgI hovAthI hara samaya samiti ane gupti yukta hoya che. tethI te taptagolaka mAphaka hiMsA karatA nathI. eTalA mATe gRhasthanA gamanAgamana upara kAbU rAkhavA mATe A vrata Avazyaka che ane tethI tene mATe te zubha paNa che. tevI ja rIte bIjAM be guNavrata ane cAra zikSAtratA paNa gRhastha mATe ja joyelAM che, sAdhu mATe nahi. ] jagadAkramamANasya prsrllobhvaaridheH| skhalanaM vidadhe tena yena digvaratiH kRtA // 3 // je mANasa "digavirati" vrata le che te samasta saMsAra upara AkramaNa karavA dhasatA lebhasamudrane dhe che. (3) gelegamAna guNavata bhogopabhogayoH saMkhyA zaktyA yatra vidhIyate / bhogopabhogamAnaM tad dvaitIyIkaM guNavatam // 4 // je vratamAM bhegepabheganI vastuonI saMkhyA-maryAdA yathAzakti nakkI karAya che, te "bhegepalegamAna nAmanuM bIjuM guNavrata che. (4) bhegepabheganuM svarUpa sakRdeva bhujyate yaH sa bhogo'nasragAdikaH / punaH punaH punarnogya upabhogo'GganAdikaH // 5 // anna, puSpamALA vagere je eka ja vakhata gavAya che te "ga" ane strI (vastra, alaMkAra) vagere je vAraMvAra bhagavAya che te "upabhega." (5)
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza sarvathA vajanIya vastuone nirdeza madyaM mAMsaM navanItaM madhUdumbarapaJcakam / anantakAyamajJAtaphalaM rAtrau ca bhojanam // 6 // AmagorasasaMpRktaM dvidalaM puSpitaudanam / dadhyahatiyAtItaM kuthitAnnaM ca varjayet // 7 // madha, mAMsa, mAkhaNa, madha, umare vagere pAMca vRkSanAM phaLa, anaMtakAyavALAM kaMda vagere, ajJAtaphaLa, rAtribhojana, kAcA dahIMmAM meLaveluM kaThoLa, vAsI bhAta, be divasa uparanuM thaI gayeluM dahIM ane kehI gayeluM anna, A badhuM sarvathA tajavuM joIe. (6-7) madirAdoSadarzana madirApAnamAtreNa buddhirnazyati duurtH| vaidagdhIbandhurasyApi daurbhAgyeNeva kAminI / / 8 // jema durbhAgyane kAraNe ati catura-buddhimAna puruSanI paNa strI (tenI pAsethI) cAlI jAya che, tema madirAnA pIvA mAtrathI (mANasanI) buddhi dUrathI ja cAlI jAya che, sarvathA naSTa thaI jAya che. (8) pApAH kaadmbriipaanvivshiikRtcetsH| jananI vA miyIyanti jananIyanti ca priyAm // 9 // na jAnAti paraM svaM vA madyAcalitacetanaH / svAmIyati varAkaH svaM svAminaM kiGkarIyati // 10 // dArU pIvAthI vyAkuLa cittavALA arthAt bhAnabhUlelA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ para cogazAstra pApI puruSA pAtAnI mAtA sAthe peAtAnI patnInI mAphaka vana rAkhe che ane peAtAnI patnI sAthe mAtAnA vyavahAra kare che. vaLI, tevA pAmara puruSA pAtAne tathA pArakAne pArakhI zakatA nathI, zeThane nAkara samAna ane peAtAne zeTha samAna gaNe che. (9-10) madyapasya zavasyeva luThitasya catuSpathe / mUtrayanti mukhe zvAno vyAtte vivarazaGkayA // 11 // ceAkamAM-cakalAmAM ALoTatA dArUDiyAnA muDadAnI mAphaka khullA thaI gayelA mADhAne khADA samajIne kUtarAMo temAM sUtarI jAya che. (11) madyapAnarase mano namaH svapiti catvare / gUDhaM ca svamabhiprAyaM prakAzayati lIlayA ||12|| madyapAnamAM magna thayele dArUDiyA cArA upara paNa nAge sUI jAya che ane peAtAnA gupta vicArene paNa te sahelAIthI-laherathI kahI de che. (12) vAruNIpAnato yAnti kAntikIrtimatizriyaH / vicitrAzcitraracanA viluThatkajjalAdiva // 13 // jevI rIte atisuMdara citrA upara kAjaLa pharI vaLe te te naSTa thaI jAya che, tevI rIte dArU pIvAthI mANasanI kAMti, kIrti, buddhipratibhA ane lakSmI nAza pAme che. (13) bhUtAttavannarInarti rAraTIti sazokavat / dAhajvarArttavadbhUmau surApo loluThIti ca // 14 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza 53 | dArUDiye bhUtanA vaLagADavALA mANasanI mAphaka dhUNyA kare che, zekavALA mANasanI mAphaka raDyA kare che, ane dAhajavarathI duHkhI mANasanI mAphaka ALoTyA kare che. (14) vidadhatyaGgazaithilyaM glapayantIndriyANi ca / mUrchAmatucchAM yacchantI hAlA hAlAhalopamA // 15 // hAlAhala viSa samI surA zarIrane zithila karI nAkhe che, Indriyane azakta karI nAkhe che ane khUba UMDA ghenamAM nAkhI de che. (15) vivekaH saMyamo jJAnaM satyaM zaucaM dayA kSamA / madyAtmalIyate sarva tRNyA vahnikaNAdiva // 16 // ghAsano Dhagale jema agninA taNakhAthI nAza pAme che, tema madirAthI viveka, saMyama, jJAna, satya, zauca, dayA ane kSamA nAza pAme che. (16) doSANAM kAraNaM madyaM madyaM kAraNamApadAm / rogAtura ivApathyaM tasmAnmadhaM vivarjayet // 17 // (cerI, vyabhicAra vagere) denuM kAraNa madha che tathA (vadha, baMdhanAdi) vipattionuM (paNa) te ja kAraNa che, mATe regI jema kupacyathI dUra rahe tema mANase tenAthI dUra rahevuM. mAMsadoSanirUpaNa cikhAdiSati yo mAMsaM paannipaannaaphaartH| unmUlayatyasau mUlaM dayA''khyaM dharmazAkhinaH // 18 // prANIonA prANa harIne je mANasa mAMsa khAvAnI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa IcchA rAkhe che, te dharmarUpI vRkSanA 'dayA' nAmaka mULane ukheDe che. (18) azanIyan sadA mAsaM dayAM yo hi cikIrSati / jvalati jvalane vallIM sa ropayitumicchati // 19 // je mAMsAhArI mANasa dayA karavA icche che te mAne aLatA agnimAM vela 2ApavA icche che. (19) hantA palasya vikretA saMskartA bhakSakastathA / kretA'numantA dAtA ca ghAtakA eva yanmanuH // 20 // " anumantA vizasitA nihantA krayavikrayI / saMskarttA copaharttA ca khAdakazceti ghAtakAH "" // 21 // vaLI kahe che ke"naakRtvaa prANinAM hiMsAM mAMsamutpadyate kvacit / na ca prANivadhaH svargyastasmAnmAMsaM vivarjayet"" // 22 // (prANInA ) ghAta karanAra, mAMsane vecanAra, (tenA upara) saMskAra karanAra eTale ke sudhAranAra, rAMdhanAra vagere, tene khAnAra, kharIdanAra, anumedana ApanAra tathA (atithine) denAra-pIrasanAra (e badhA) sarakhA ja ghAtaka che; maharSi manue paNa kahyuM che-- - '' anumedana ApanAra, mArelA prANInA zarIranA vibhAga karanAra, ghAta karanAra, vepAra karanAra, rAMdhanAra, pIrasanAra ane khAnAra e badhA ghAtaka ja che. 1. manusmRti, adhyAya 5, zlAka pa. 2. manusmRti, a. 5, zleA. 48.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sutIya prakAza "prANInI hiMsA karyA vinA mAMsa kyAreya utpanna thatuM nathI, tema ja prANIvadha svarga ApatuM nathI, mATe mAMsane - tyAga kare." (20-21-22) ye bhakSayantyanyapalaM svkiiyplpussttye|| te eva ghAtakA yanna vadhako bhakSakaM vinA // 23 // je leke pitAnA mAMsanI-zarIranI puSTine arthe bIjAnuM mAMsa khAya che, teo ja (kharI rIte) ghAtaka che. kAraNa ke (mAMsana keI) bhakSaka na hoya te prANIne vadha karanAra keI rahe ja nahi. (23) miSTAnnAnyapi viSThAsAdamRtAnyapi mUtrasAt / syuryasminaGgakasyAsya kRte kaH pApamAcaret // 24 // jemAM miSTAnna viSTArUpa thaI jAya che ane amRte mUtrarUpa banI jAya che, tevA zarIra mATe (hiMsArUpI) pApa keNa kare? (24) mAMsAzane na doSo'stItyucyate yairdurAtmabhiH / vyAdhagRdhrakavyAghrazRgAlAstaigurUkRtAH // 25 // mAMsa bhakSaNamAM deSa nathI" evuM je pApAtmAe kahe che teoe (sAce ja) pAradhI, gIdha, varu, vAgha, ziyALa, (jevAone pitAnA) guru banAvelA hovA joIe. (25) "mAM sa bhakSayitA'mutra yasya mAMsamihAmyaham / 1. juo manusmRti, adhyAya 5, bleka 56, " mAMsamakSa " ItyAdi.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTTa etanmAMsasya mAMsatve niruktaM manurabravIt "" // 26 // 'mAMsa " zabdanuM mAMsatva batAvavAmAM manue evI vyutpatti karI che ke jenuM 'mAMsa' huM A janmamAM khAuM chuM na' te' 'mAM'-'mane' para janmamAM khAze. (26) yogazAsa mAMsAsvAdanalubdhasya dehinaM dehinaM prati / hantuM pravartate buddhiH zAkinyA iva durdhiyaH ||27|| mAMsanA bhakSaNamAM lubdha thayela, dubuddhi mANasanI buddhi zAkinI devInI mAphaka pratyeka prANIne mAravA mATe pravarte che, joDAya che. (27) ye bhakSayanti pizitaM divyabhojyeSu satsvapi / sudhArasaM parityajya bhuJjate te halAhalam ||28|| divya bheAjanA haiAvA chatAM jee mAMsa khAya che, tee amRtarasa cheADIne halAhala viSa khAya che. (28) na dharmo nirdayasyAsti palAdasya kuto dayA / palalubdho na tadveti vidyAdvopadizena hi // 29 // mAMsa khAnAramAM yA haiAtI nathI ane dayArahitamAM dharma hAtA nathI (kAraNa ke) prAyaH mAMsalubdha mANusa (dayA mUlaka) dharmAMne jANatA nathI ane jANatA haiAya te te tevA dharmanA upadeza ApatA nathI. (29) } kecinmAMsaM mahAmohAdaznanti na paraM svayam / devapitratithibhyo'pi kalpayanti yadacare // 30 // 1 1 manusmRti, a. 5, zloka 55.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 tRtIya prakAza "krItvA svayaM vA'pyutpAdhaM paropahatameva vaa| devAn pitRn samabhyarcya khAdan mAMsaM na duSyati // 31 // keTalAka mANase mahAmUDhatAthI mAtra pote mAMsa khAya che eTaluM ja nahi paNa de, pitRo ane atithione paNa (mAMsa) Ape che; kAraNa ke teo kahe che ke "kharIdIne (meLavela), svayaM pidA karIne-hiMsA karIne (meLavela) athavA bIjAe lAvI Apela mAMsane devatA ane pitRonI pUjAmAM dharyA pachI khAnAra mANasa dUSita thato nathI." (30-31) mantrasaMskRtamapyadhAdhavAlpamapi no palam / bhavejjIvitanAzAya hAlAhalalavo'pi hi // 32 // maMtrothI pavitra karAyeluM hoya chatAMya javanA dANA jeTaluM paNa mAMsa na khAvuM, kAraNa ke halAhala viSanuM eka TIpuM paNa mRtyunuM kAraNa bane che. (32) sadyaH sammUrchitAnantajantusantAnadUSitam / narakAdhvani pAtheyaM ko'znIyAt pizitaM sudhIH // 33 // vaLI (prANInA maraNa pachI) tarata ja (tenuM) mAMsa sammA chima jaMtuonI utpattiparaMparAthI dUSita thAya che, arthAt temAM tarata ja anaMta sUkSma jaMtuo utpanna thaI jAya che, (tethI) narake jatAM rastAmAM bhAtArUpa tene keNu khAya? (33) navanItabhakSaNadoSa antarmuhUrtAt parataH musUkSmA janturAzayaH / .. yatra mUrchanti tanAdhaM navanItaM vivekimiH // 34 // 1. manusmRti, a. pa, ble. 32
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTa pogarA jemAM aMtamuhUrta bAda ati sUkSma jaMtudaLa samU chiMmabhAve utpanna thAya che, tevuM mAkhaNa vivekIoe na khAvuM. (34) ekasyA'pi hi jIvasya hiMsane kimacaM bhavet / jantujAtamayaM tatko navanItaM niSevate ? // 35 / / eka ja jIvane vadha karavAmAM keTaluM badhuM pApa lAge che! te pachI jatuonA samUha rUpa mAkhaNa koNa khAya ? (35) madha khAvAmAM rahelA de anekajantusaGghAtanighAtasamudbhavam / / jugupsanIyaM lAlAvat kaH svAdayati mAkSikam // 36 // aneka jaMtuonA samUhane nAza karavAthI utpanna thatuM tathA lALanI mAphaka jugupasA-cItarI caDhAvanAra madha keNa khAya ? (36) bhakSayanmAkSikaM kSudrajantulakSakSayodbhavam / stokajantunihantRbhyaH zaunikebhyo'tiricyate // 37 // DAM prANuM mAranAra khATakI karatAM lAkha (mAkhIo vagere) nAnAM jaMtuonA vinAzamAMthI utpanna thatuM madha khAnAra mANasa (pApamAM) vadhI jAya che. (37) ekaikakusumakroDAdasamApIya makSikAH / yadvamanti madhRcchiSTaM tadananti na dhArmikAH // 38 // eka eka phUlanA koDa-aMtaramAMthI rasa pIne mAkhe jenuM vamana karI kADhe che, tevA eThA madhane dhArmika puruSe nathI khAtA. (38)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakaDa tRtIya prakAza apyauSadhakRte jagdhaM madhu zvabhranibandhanam / bhakSitaH prANanAzAya kAlakUTakaNA'pi hi // 39 // jema kAlakUTa viSane eka kaNa paNa khAdhe hoya te te prANIne nAza kare che, tema davAne kAraNe khAdheluM madha paNa narakanuM kAraNa bane che. (39) madhuno'pi hi mAdhuryamabodhairahahocyate / AsAdhante yadAsvAdAciraM narakavedanAH // 40 // je madhanA cAkhavAthI dIrgha kALa sudhI narakanI vedanA cAkhavI paDe che, te madhanI madhuratAne te mUrkha leke ja "A hA hA !" karI vakhANe che. (40) makSikAmukhaniSThyUtaM jantughAtodbhavaM madhu / aho pavitraM manvAnA devasnAne prayuJjate // 41 // mAkhIonA mukhamAMthI nIkaLelA ane jaMtuonA vinAzamAMthI utpanna thatA madhane pavitra mAnanArA mANase tene devasnAna mATe vApare e kharekhara Azcarya che. (41) pAMca udubara bhakSaNadeSa udumbaravaTaplakSakAkodumbarazAkhinAm / pippalasya ca nAznIyAt phalaM kRmikulAkulam // 42 // umaraDe, vaDa, aMjIra, kAkeduMbara ane pIpaLe e pAMca vRkSanAM phaLa agaNita jaMtuonA sthAna rU5 hevAthI na khAvAM. (42)
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa aprApnuvananyabhakSyamapi kSAmo bubhukSayA / na bhakSayati puNyAtmA paJcodumbarajaM phalam // 43 // bIjuM kAMI khAvAnuM na meLavI zakanAra bhUkhathI kSINa thaI gayela hoya chatAM paNa puNyAtmA puruSa e pAMca umaraDA jAtinAM phaLa na khAya. (43) anaMtakAyane tyAga ArdraH kandaH samagro'pi sarvaH kizalayo'pi ca / snuhI lavaNavRkSavak kumArI girikarNikA // 44 // zatAvarI virUDhAni guDUcI komalAmlikA / palyako'mRtavallI ca vallaH zUkarasaMjJitaH // 45 // anantakAyAH sUtroktA apare'pi kRpAparaiH / mithyAdRzAmavijJAtA varjanIyAH prayatnataH // 46 // mithyASTione (anaMtakAyarUpe) nahi jaNAyelA evA (sUraNa, baTATA, DuMgaLI, mULA, gAjara, kariyAM, Adu, lasaNa, lIlI haLadara vagere) badhA lIlA kaMda, badhI jAtanI kuMpaLe, nuhI-ra, lavaNavRkSanI chAla, kuMvArapAThuM, girikaNikA vela, zatAvarI vela, keTA phUTelAM kaThoLa, gaLo, kuNI AmalI, patyaMka zAka, "amRta" nAmanI vela, zUkara jAtinA vAla vagere sUtromAM kahelA tema ja bIjA paNa anaMta jIvALA padArtho zrAvakoe yatanApUrvaka cheDavA. (44-45-46) 1 juo Agodaya samiti prakAzita prajJApanA sUtra, pada 1, sUtra 24, tathA de. lA. prakAzita chavAbhigamasUtra pratipatti 1, sUtra 21.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza ajJAta latyAga svayaM pareNa vA jJAtaM phalamadyAdvizAradaH / niSiddhe viSaphale vA mA bhUdasya pravartanam // 47 // niSiddha karAyeluM athavA jherI phaLa na khavAI jAya te mATe DAhyA mANase pitAne athavA bIjAne jANItuM ja 31 mAvu. (47) rAtribhejana-niSedha anaM pretapizAcAthaiH saJcaradbhiniraGkuzaiH / ucchiSTaM kriyate yatra tatra nAdyAdinAtyaye // 48 // je samaye (sarvatra) pharatAM niraMkuza preta, pizAca vagere mannane me 42 cha tavA rAtrinA samaye na mA. (48) ghorAndhakAraruddhAkSaiH patanto yatra jantavaH / naiva bhojye nirIkSyante tatra bhujIta ko nizi // 49 / / rAtrimAM ke je samaye ghera aMdhArAne kAraNe (mANasanI) raMdhAI gayelI AMkho dvArA bhojanamAM paDatAM jatuo mAtA nathI, tece sabhaye Ae lona re ? (48) medhAM pipIlikA hanti yUkA kuryAjalodaram / kurute makSikA vAnti kuSTharogaM ca kolikaH // 50 // kaNTako dAruravaNDaM ca vitanoti galavyathAm / vyaJjanAntanipatitastAlu vidhyati vRzcikaH // 51 // vilagnazca gale vAlaH svarabhaGgAya jAyate / ityAdayo dRSTadoSAH sarveSAM nizi bhojane // 52 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAzAya kIDI (khAvAmAM AvI jAya teA) buddhine nAza kare che, jAthI jalaMdara thaI jAya che, mAkhI UlaTI karAve che, karALiyAthI keADha thAya che, kAMTA ke phAcara gaLAmAM ijA kare che, zAkamAM vIMchI khavAI jAya teA tALavuM phADI nAkhe che, gaLAmAM vALa cATI jAya te svarabhaMga thAya che...vagere rAtri bhajanamAM thatA dveSa! savavavidyuta che. (50-51-52) nApekSya sUkSmajantUni nizyadyAtmAsukAnyapi / apyudyatkevalajJAnairnAdRtaM yannizA'zanam // 53 // rAtre na joI zakAya evA jatue heAvAthI prAsuka-niravadya bhAjana (mAika, phaLa vagere) paNa nahi khAvuM, kAraNa ke kevaLajJAnIoe rAtribhAjana svIkAryuM` nathI. (53) dharmanaiva bhuJjIta kadAcana dinAtyaye / bAhyA api nizAbhojyaM yadabhojyaM pracakSate // 54 // dharmanA samajanAre divasa pUrA thayA pachI kadI khAvuM nahi, kAraNa ke jainetara leAkeA paNa rAtribhAjanane abheAjya tarIke varNave che. (54) " trayItejomayo bhAnuriti vedavido viduH / tattvo pUtaviruM guma varma samApayet" " naivAhutirna ca snAnaM na zrAddhaM devatArcanam / jJAna vA vihita rAtrau monanaM tu vizeSataH'' / / 6 / 1. rAtribheAjananiSedhanA samarthanamAM AcAya zrIe TAMkelA zlokAnAM AdhArasthaLA purANAmAM kayAMka hAvAM joI e, paraMtu
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIya prakAza "divasasyASTame bhAge mandIbhUte divAkare / / naktaM tu tadvijAnIyAnna naktaM nizi bhojanam" // 57 / / sUrya (Rga, yajur ane sAmavedarUpI) vedatrayInA tejavALe che ema vedone jANanArAo kahe che, tethI tenAM kiraNothI pavitra karAyela hoya evuM ja zubha kAma karavuM. (tethI) rAtriveLAe Ahuti, snAna, zrAddha, devapUjA, dAna ane khAsa karIne rAtribhojanane niSedha karela che. "nakta" eTale rAtribhejana ema nahi, paNa sUrya maMda thaye heya tevA divasanA AThamA bhAgamAM karAyeluM bhajana te "nakta" samajavuM." (55-56-57) haju sudhI meLavI zakAyAM nathI. chatAM te ja Azayane piSaka AdhAre ahIM ApavAmAM Ave che - 'natvA sUrya paraM dhAma RgyajuHsAmarUpiNam' (AnaMdAzrama prakAzita) saura pu. a. 1-13 'snAnaM dAnaM japo homaH sUryaparvaNi yatkRtam / tatsavaM koTiguNitaM sUryakoTiprabhAvataH // skaMda pu. khaMDa che, a. 17-4 ra pANI jhava vidvAna brAnnIyAja na rAtri tathA 'sAyaM prAtastu bhuJjIta na tu bhUmau kadAcana' / mahAbhA. anu. parva. adhyA. 04-93, 94 yationA bhajana samayano vicAra karatAM nirNaya sAgara prakAzita manuM tema ja yAjJavakya smRtiomAM nIce pramANe che: "navAM varSa samAvi rahita rAH nakatapradeza (TIkA) manu smR. a. 6-19
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa vaLI kahyuM che ke"devaistu bhuktaM pUrvAhne madhyAhna RSibhistathA / aparAhne ca pitRbhiH sAyAhne daityadAnavaiH // 18 // "sAva akSaromA savA putra suda ! sarvavelAM vyatikramya rAtrau bhuktamabhojanam" // 59 // he kuladIpaka yudhiSThira ! deva, RSimunio, pitRo, detya-dAna ane yakSa-rAkSasa (anukrame) savAre, bapore, DhaLatA bapore, sAMje ane saMdhyA samaye bhojana kare che, tethI A badhI veLA vaTAvIne kareluM rAtribhojana abhejana-duSTarUpa che." (58-59) 'sAyaM prAtardijAtInAmazanaM smRtinoditam' manu smR. a. 2-6 (kSepaka) apramattazcared bhaikSye sAyAhe'nabhilakSitaH' yAjJa. TyU. a. 3-59 yati sAMje bhikSArthe nIkaLe tyAre gRhasthoe te pahelAM jamI lIdheluM hovuM joIekAraNa ke manue kevA ghera bhikSA mATe javuM te batAvatAM kahe che ke. 'bidhUme sannamusale vyaGgAre bhuktavajjane / vRtte zarAvasaMpAte bhikSAM nitya yatizcaret // manuM myu. a. 6-56 AnA upara TIkA lakhatAM TIkAkAra zrI kullaka bhaTTa spaSTa lakhe che ke- "taka TrimaroSamuhUrtaya jAyato rakSaNaE" .
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza AyurvedamAM paNa kahyuM che ke - "hanAbhipadmasaGkocazcaNDarocirapAyataH / ato naktaM na bhoktavyaM sUkSmajIvAdanAdapi" // 60 // sUryanA AthamI javAthI (zarIramAM rahela) hRdayakamaLa ane nAbhikamaLa saMkecAI jAya che, tethI, tema ja sUkSma jIve khavAI jAya che te kAraNe paNa, rAtrIjana na karavuM."(60) saMsajajjIvasaGghAtaM bhuJjAnA nizi bhojanam / rAkSasemyo viziSyante mUDhAtmAnaH kathaM nu te // 61 // (chatAMya) aneka jatuo (AvIne) paDatAM hoya tevuM rAtribhojana karanArA mUDha mANasane rAkSasethI kevI rIte judA pADI zakAya ? (61) vAsare ca rajanyAM ca yaH khAdaneva tiSThati / zaGgapucchaparibhraSTaH spaSTaM sa pazureva hi // 62 // rAtadivasa je khA khA kare che, te ziMgaDAM ane pUMchaDA vinAne pazu ja che. (62) ahno mukhe'vasAne ca yo dve dve ghaTike tyajan / nizAbhojanadoSajJo'znAtyasau puNyabhAjanam // 63 / / rAtribhejananA doSone jANanAra je mANasa divasanI zarUAtamAM ane aMtamAM babe ghaDI mUkIne bhajana karI le che, te puNyavAna che. (63) akRtvA niyamaM doSAbhojanAdinabhojyapi / phalaM bhajena niyAjaM na vRddhirbhASitaM vinA // 4 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAgAma jevI rIte vyAjanI eTalI karyA vinA (mAtra thApaNa mUkace) vRddhi-vyAja maLatI nathI, tevI rIte divase bheAjana karI lenArane paNa rAtribhAjanane tyAga karyA vinA tene svAbhAvika lAbha maLatA nathI. (64) ye vAsaraM parityajya rajanyAmeva bhuJjate / te parityajya mANikyaM kAcamAdadate jaDAH || 65 // je jaDa mANase divasane cheDIne mAtra rAtre khAya che, teo mANekane cheDIne kAcanuM grahaNa kare che. (65) 6 sare sati ye zreyaskAmyayA nizi bhuJjate / te vapantyUSare kSetre zAlIn satyapi palvale // 66 // divase anukULatA haiAvA chatAM je kAMI kalyANanI AzAe rAtre khAya che, teA kayArA hovAM chatAM khAravALI jamInamAM DAMgara vAve che. (66) ulUkakAkamArjAragRdhrazambarazUkarAH / ahivRzcikagodhAzca jAyante rAtribhojanAt // 67 // rAtribheAjana karavAthI manuSyA (AvatA janmamAM) ghuvaDa, kAgaDA, bilADA, gIdha, sAbara, bhUMDa, sApa, vIMchI ane maghara rUpe janme che. (67) zrUyate hyanyazapathAnanAdRtyaitra lakSmaNaH / nizAbhojanazapathaM kArito vanamAlayA // 68 / / ema saMbhaLAya che ke vanamAlAe lakSmaNa pAse bIjA badhA sogaMda na levarAvIne 'rAtribheAjananuM pApa lAge' evA seAgaDha levarAvyA. (68)
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'nA vatIya prakAza karoti viratiM dhanyo yaH sadA nizibhojanAt / so'rddha puruSAyuSasya syAdavazyamupoSitaH // 69 // je dhanya puruSa hamezAM rAtribhejanane tyAga kare che te pitAnA AyuSyano ardho bhAga upavAsI rahe che. (69) rajanIbhojanatyAge ye guNAH parito'pi tAn / na sarvajJAhate kazcidaparo vaktumIzvaraH // 7 // rAtribhejananA tyAgamAM je guNe che temane sarva sivAya bIje kaI kahevA samartha nathI. (70) kAcA dahIMnI sAthe kaThoLa khAvAne niSedha AmagorasasaMpRktadvidalAdiSu jantavaH / dRSTAH kevalibhiH sUkSmAstasmAttAni vivarjayet // 71 // kevaLajJAnIone kAcA dahIMmAM meLavela kaThoLa vageremAM sakama jatuo utpanna thatAM dekhAya che, tethI tevA kaThoLane tyAga kare. (71) jantumizraM phalaM puSpaM patraM cAnyadapi tyajeta / sandhAnamapi saMsaktaM jinadharmaparAyaNaH // 72 // vaLI, jaMtuvALAM phaLa, phUla, patra, athANuM ane evA ja dhanya padArthone jainadharmaparAyaNa puruSe tyAga kare. (2) 3. anarthadaMDaviramaNa guNavrata AttaM raudramapadhyAnaM pApakarmopadezitA / hiMsopakAridAnaM ca pramAdAcaraNaM tathA // 73 / /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68. cogazAsa zarIrAdyarthadaNDasya pratipakSatayA sthitaH / yo'narthadaNDastatyAgastRtIyaM tu guNavatam // 74 // zarIrAdine kAraNe thatA pApakArI vyApArane virodhI je niSkAraNa vyApAra tene tyAga, te ("anarthadaMDaviramaNa" nAmanuM) trIjuM guNavata. (te anarthadaMDa cAra prakArane che.) (1) ArtA ane raudradhyAnarUpa durgAna, (2) pApakarmane upadeza, (3) hiMsAmAM madada karanArAM (zastrAdi sAdhananuM) dAna, tathA (4) pramAdAcaraNa. (73-74) apadhyAna niSedha vairighAto narendratvaM puraghAtAgnidIpane / khecarakhAdyapadhyAnaM muhUrtAtparatastyajet // 75 // duzmano nAza karavAnA, rAjApaNuM pAmavAnA, zaheranA vinAzanA, dAvAnaLa pragaTAvavAnA, AkAzagamana karavAnA vagere prakAranA citavanarUpa apadhyAna (kadAca manamAM AvI jAya te) muhUrtavAramAM tajI devuM. (75) pApapadeza niSedha vRSabhAn damaya, kSetraM kRSa, SaNDhaya vAjinaH / dAkSiNyAviSaye pApopadezo'yaM na kalpate // 76 // dAkSiNya-putra, bhAI bhANeja, bhatrIje vagere--na hoya evAne "vAchaDAo poTa', khetara kheDa", "ghoDAone khasIkara' vagere prakArane pApapadeza Apavo zrAvakane vyAjabI nathI. (76)
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza hiM sopakArI sAdhana devAno niSedha yantralAGgalazastrAgnimuzalodUkhalAdikam / dAkSiNyAviSaye hiMsraM nApayet karuNAparaH // 77 // (tathA) putra vagere na hoya evAne gADuM, haLa, zastra, agni, sAMbeluM, khAMDaNiye vagere hiMsAmAM kAraNabhUta vastuo dayALu zrAvaka na Ape. (77) pramAdAcaraNa niSedha kutUhalAd gItanRttanATakAdinirIkSaNam / kAmazAstraprasaktizca dyUtamadyAdisevanam // 78 // jalakrIDA''ndolanAdivinodo jantuyodhanam / ripoH mutAdinA vairaM bhaktastrIdezarATakathAH // 79 // rogamArgazramau muktvA svApazca sakalAM nizAm / evamAdi pariharetpramAdAcaraNaM sudhIH // 8 // kutUhalapUrvaka gIta, nRtya, nATaka vagere jevAM; kAmazAstramAM cothA rahevuM jugAra, madirA vagerenuM sevana karavuM; jaLakIDA, hiMDoLA upara hiMcakavuM vagere prakArane vineda kare; pazu-pakSIonI sAThamArI karAvavI, duzamananA putra sAthe (paNa) verabhAva rAkho; khAnapAna, strI, deza ane rAjA saMbaMdhI vAta karyA karavI; roga ane pravAsanA thAkanA kAraNa sivAya AkhI rAta sUI rahevuM vagere prakAranAM pramAdanAM AcaraNene buddhimAna puruSe tyAga kare. (78-79-80) vilaashaasnisstthyuutnidraaklhdusskthaa| jinendrabhavanasyAntarAhAraM ca caturvidham // 81 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazaSya (tethI khAsa karIne) jinamaMdiramAM vilAsa, hAsya, thuMkavuM, nidrA, kalaha, (cera, parastrI vagere saMbaMdhI) duSkathA tathA cAra prakArano AhAra (e badhAM) tajavAM. (81) sAmAyikavrata nAmanuM prathama zikSAtrata tyaktAtaraudradhyAnasya tyaktasAvadhakarmaNaH / muhUrta samatA yA tAM viduH sAmAyikavatam // 82 / / Arta ane raudra dhyAnane tathA (sarva prakAranAM pApa karmone tyAga karIne mANasa eka muhUrta paryata je samatA dhAraNa kare che tene sAdhu puruSe "sAmAyikavata" tarIke jANe che. (82) sAmAyikatratasthasya gRhiNo'pi sthirAtmanaH / candrAvataMsakasyeva kSIyate karma sazcitam // 83 // sAmAyikavratamAM sthira thayela, zAMta cittavALA gRhasthanA paNa saMcita karmo caMdrAvataMsaka rAjAnI mAphaka kSINa thaI jAya che. (83) dezAvakAzikavatanAmaka bIjuM zikSAtrata dikhate parimANaM yattasya saMkSepaNaM punaH / dine rAtrau ca dezAvakAzikavatamucyate / / 84 // | divrata nAmanA (prathama) guNavratamAM (dizAomAM) javAnI je maryAdA karI hoya tene eka rAtadivasa pUratI TUMkAvavI te "dezAvakAzika" nAmanuM bIjuM zikSAtrata kahevAya che. (84)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza pASadha ta--trIjI' zikSAvrata catuSpa caturthAdikuvyApAra niSedhanam / brahmacaryakriyAsnAnAdityAgaH poSadhavratam // 85 // (AThama, caudaza, pUnama ane amAvAsyA e ) cAra pardhAmAM caturthAMdi-upavAsAdi tapa, kupravRttine tyAga, mAcanuM pAlana, snAnAdina tyAga e ja pASadhatrata * nAmanuM trIjuM zikSAvrata che. 6 gRhiNo'pi hi dhanyAste puNyaM ye poSadhavratam / duSpAlaM pAlayantyeva yathA sa culanIpitA // 86 // (gRhasthAvasthAmAM) pALavuM muzkela evuM pavitra peASadhavrata je gRhasthA culanIpitAnI peThe pALe ja che temane dhanya che. (86) atithisavibhAga--ceAthu zikSAtrata dAnaM caturvidhAhArapAtrAcchAdanasadmanAm / atithibhyo'tithisaMvibhAgavatamudIritam // 87 // 71 cAra prakAranA AhAra, pAtrA, vastra, makAna vagere atithine--sAdhusAdhvIone ApavuM te atithisa vibhAga nAmanuM ceAthuM zikSAvrata kahevAya che. (87) pazya saGgamako nAma sampadaM vatsapAlakaH / camatkArakarIM prApa munidAnaprabhAvataH ||88 || jue 'sagama' nAmanA govALiyA munine dAna karavAnA prabhAvathI camatkArI soMpattine pAmyA.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 vratAnA aticArAnuM varNana vratAni sAticArANi sukRtAya bhavanti na | aticArAstato heyAH paJca paJca vrate vrate // 89 // yogazAsa aticAravALAM-deSa ke skhalanavALAM-vratA zubha lAbha ApatAM nathI, tethI dareka vratanAM je pAMca pAMca aticAro che, temane tyAga karavA. (89) ahiMsAtratanA aticAra krodhAdbandha bhchedo'dhikabhArAdhiropaNam / prahAro'nAdirodhazvA hiMsAyAM parikIrtitAH // 90 // (1) krodhapUrNAMka koI paNa prANIne khAMdhavuM, (2) tenA avayaveA cheDhavA, (3) tenA upara gA uparAMta bhAra lAdavA, (4) tene (parANA, cAbakhA vagere vaDe) mAravuM tathA (5) tenA khAnapAnane aTakAvavuM--A pAMca aticAra| ahiMsAvratanA kahevAya che. (90) satyavratanA aticAre mithyopadezaH sahasA'bhyAkhyAnaM guhyabhASaNam / vizvastamantrabhedazca kUTalekhazca sUte // 99 // (1) mithyeApadeza--pArakAne pIDA thAya evuM belavuM athavA jevuM hAya tevuM na kahevuM athavA bhaLatuM ja samajAvavuM e. (2) sahasAbhyAkhyAna- vagara vicAye kAInA upara DhASArApaNu karavuM te. (3) guhyabhASaNa--rASTrahita ke samAjahitanI prakAzita na
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza karavA jevI vAtone prakAzita karavI te athavA be mANase vacce prIti ghaTe ane kaleza thAya e hetusara ekabIjAnI cADI khAvI te. (4) vizvastamaMtrabheda-pitAnA upara vizvAsa rAkhatAM strI, mitra vagerenI khAnagI vAte khullI karI devI te. (5) kUTa lekhoTA dastAvejo karavA athavA dastAvejonA akSaromAM ke mahAramAM pheraphAra kare te. (91) asteyavratanA aticAre stenAnujJA tadAnItAdAnaM dviDrAjyalaGghanam / pratirUpakriyA mAnAnyavaM cAsteyasaMzritAH // 92 // (1) snenAnujJAcarane corI karavAmAM preraNA ApavI athavA cArI mATenAM ojAra ApavA ke vecavAM te. (2) tadAnIta AdAna-Are ANelI vastu levI ke kharIdavI te. (3) dvirAjyalaMghana--be rAjyoe karela dANuvyavasthAne bhaMga karavA duzmana rAjyanI hada oLaMgavI te. (4) pratirUpa kriyA--sAcI vastu batAvIne beTI banAvaTI vastu ApavI athavA sArI vastu batAvI narasI vastu ApavI te. (5) mAnAnyatva-kheTAM tela-mApa dvArA vadhu levuM ane ochuM devuM te. (2) brahmacaryavratanA aticAre ivarAttAgamo'nAttAgatiranyavivAhanam / madanAtyAgraho'naGgakrIDA ca brahmaNi smRtAH // 13 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAgazAsa 74 (1) ivarAttAgama--thoDA vakhata mATe bhADe rAkhelI strI- vezyA sAthenuM maithunasevana. (2) anAttAgama--vezyA athavA jenA pati paradeza gaye hAya tevI strI athavA keAI anAtha strI athavA koI puruSanA kabajAmAM na heAya evI strI sAthe gamana karavuM te. (3) anyavivAhana--peAtAnI satati uparAMta bIjAnI saMtatinAM lagna karAvavAM te. (4) madanaatyAgraha--anya sAMsArika kajyeAnA bheAge strI sAthe vividha prakAre vAravAra maithunasevana karyAM karavuM te. (5) ana gakrIDA-asvAbhAvika rIte sRSTiviruddha kAmasevana karavuM athavA anya strI, puruSa ke napuMsaka sAthe vikAravadha ka ceSTAo karavI te. (93) aparigrahatanA aticAra dhanadhAnyasya kupyasya gavAdeH kSetravAstunaH / hiraNyamnazca saMkhyAtikramo'tra parigrahe // 94 // (1) dhanadhAnyasaMkhyAtikrama---dhanadhAnyanI je maryAdA karI. hAya tenuM ullaMghana karavuM te. (2) mukhyasaMkhyAtikrama--seAnA-cAMdInI vastuo sivAyanI badhI gharavakharInI maryAdAnuM ullaMghana karavuM te. (3) gavAdisa`khyAtikrama--gAya, bheMsa, baLada, gheADA vagere cApagAM; huMsa, bataka, mAra, pApaTa vagere e pagAM prANIonI tathA nAkara-cAkaronI maryAdAnuM ullaMghana karavuM te.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza 75 (4) kSetravAstusaMkhyAtikrama-kheDavA lAyaka jamIna ane rahevA lAyaka vAstu-ghara e beyanuM pramANa nakkI karyA pachI temanuM ullaMghana karavuM te. (5) hiraNyahemasaMkhyAtikrama--ghaDela ke nahi ghaDela cAMdI sonAnA pramANanI je maryAdA karI hoya tene ulaMghavI te. (94) bandhanAd bhAvato garbhAdhojanAdAnatastathA / pratipannavratasyaiSa paJcadhA'pi na yujyate // 15 // vratadhArI gRhastha nIcenA pAMca prakAre thatuM maryAdAnuM ullaMghana karavuM vAjabI nathI- (1) baMdhanathI-dhanadhAnyanI maryAdA karyA pachI jyAre bIje koI dhanadhAnya devA AvyuM hoya tyAre tene evuM kahe ke huM amuka vakhata pachI laIza, athavA mAruM amuka dhanadhAnya vecAyA pachI laIza, athavA laIne gharamAM juduM bAMdhI rAkhe te tema karyo pramANanuM ullaMghana karyuM kahevAya. (2) bhAvathI-gharavakharInI saMkhyAnuM pramANu barAbara thaI gayA pachI vAsaNa, gAdalAMgodaDAM, khATalA pATalA ke evuM ja bIjuM kAMI navuM AvyuM hoya te babe cIjo bhegI karIne saMkhyAnuM pramANa na ulaMghavA de te te bhAvathI saMkhyAnuM ullaMghana karyuM kahevAya. (3) garbhathI-gAya-bheMsenuM pramANa karyA pachI varSa dara myAna garbha dhAraNa karavAne kAraNe saMkhyA vadhe
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazAstra chatAM te garbhone dhyAnamAM na le te garbhathI pramANanuM ullaMghana karyuM kahevAya. (4) janathI-amuka ghara ane amuka khetaranI saMkhyA nakkI karI hoya, paNa pAchaLathI keI ghara ke khetara sAthe bIjA ghara ke khetaranuM joDANa karI daI eka karI levuM te rIte paNa pramANatikramane aticAra se kahevAya. (95) (5) dAnathI--eka cAturmAsa mATe keIe senA-cAMdInI maryAdA karI hoya, pachI tene rAjA taraphathI vA anya kAraNe maryAdAnA pramANathI adhika maLe tyAre "vrata pUruM thaye pAchuM laIza" ema kahI bIjAne sAcavavA Ape to maryAdAnuM te rIte ullaMghana karyuM kahevAya. di virativatanA aticAre smRtyantardhAnamUrdhvAdhastiryagbhAgavyatikramaH / kSetravRddhizca paJceti smRtA digvirativrate // 16 // (1) RtyaMtardhAna-dizAomAM javA mATe karela maryAdAne vyAkuLatA, pramAda, matimaMdatA vagere kAraNe bhUlI javI te. (2-3-4) UdhdhadhatiryagRbhAgavyatikrama--UMce javAnI, nIce javAnI ane tirachA javAnI je maryAdA bAMdhI hoya tene bekALajIthI oLaMgI javI te. . (5) kSetravRddhi-jarUra paDe tema eka dizAnuM pramANa ghaTADI bIjI dizAmAM vadhArI devuM te. (6)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza bhAgeApabhogamAnavratanA aticAra sacittastena saMbaddhaH saMmizro'bhiSavastathA / duSpakvAhAra ityete bhogopabhogamAnagAH // 97 // (1) sacittAhAra--kaM damULa, phaLa vagere jIvavALA padArthAMnA AhAra. *6660 (2) sacittasa`khaddhAhAra--DaLiyA, goTalI vagere sacetana padArthothI joDAyelAM khera, kerI vagere pAkAM phaLAnA AhAra. (3) abhiSavAhAra--kAI paNa prakAranA mAdaka dravyanuM sevana karavuM athavA ghaNA mAdaka dravyeAmAMthI utpanna thayela dArU vagere rasanuM sevana karavuM te. (5) duSpakavAhAra--adhakacaruM rAMdheluM athavA kharAmara na rAMdheluM khAvuM te. (97) C [' bhAge pabhAga=eka vakhata ke aneka vakhata bhAgavAya evI cIjo, evAM sAdhanA 'e sa sAmAnya artha uparAMta jenAe bhAge pabhAga' zabdanA arthAtara svIkAryAM che ane te e che ke te vastue ke sAdhanA meLavavA mATenI pravRtti; ' mATe bhegApaleAgamAnane bIjo artha thaye bhAgepabheAganAM sAdhanA mATenI pravRttinI maryAdA.' tethI A vratanA A trIjo athanI apekSAe 5dara aticAra che. temane AcAya A pramANe jaNAve che-- ] 15. karmAdAna-aticArI = amI bhojanatastyAjyAH karmataH kharakarma tu / tasmin paJcadazamalAn karmAdAnAni saMtyajet // 98 // C
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra uparyukta pAMca aticAre bhejananI apekSAe tajavAnA che, tathA karmanI apekSAe kaThera-prANibAdhaka karma (tajavAnAM che.) tethI prANibAdhaka karmanI maryAdArUpa bhegopabhegamAna vratanA "karmAdAna" saMjJAthI prasiddha paMdara aticAre. tajavAnA che. (68) aGgAravanazakaTabhATakasphoTajIvikA / dantalAkSArasakezaviSavANijyakAni ca // 99 / / yantrapIDA nirlAnchanamasatIpoSaNaM tathA / davadAnaM saraHzoSa iti paJcadaza tyajet // 10 // te paMdara karmedAne A pramANe che - (1) aMgArajIvikA, (2) vanajIvikA, (3) zakaTajIvikA, (4) bhATakajIvikA, (5) sphaTakajIvikA; (6) daMtavANijya, (7) lAkSAvANijya, (8) rasavANijya, (9) kezavANijya,(10) viSavANijya, (11) yaMtra pIDAkarma, (12) nila chanakarma, (13) asatIpaSaNa, (14) davadAna, (15) sarakazeSa. (9-100) aGgArabhrASTrakaraNaM kumbhAya svarNakAritA / ThaThAratveSTakApAkAviti baGgArajIvikA // 10 // (1) aMgArajIvikA-(lAkaDAM bALI) kelasA pADavAnA, (caNuM, cokhA, ghauM, juvAra vagere prakAranA anAjane) zekanAra bhaThiyArAnA, kuMbhAranA, luhAranA, senInA, kaMsArAnA ane ITe pakavavAnA dhaMdhA dvArA AjIvikA calAvavI te. (101) chinnAcchinnavanapatraprasanaphalavikrayaH / kaNAnAM dalanAt peSAd vRttizca vanajIvikA // 102 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza (2) vanajIvikA--cheThelA ke nahi cheThelA vananAM pAMdaDAM, phUla, phaLa vagere vecI tathA kaNa-anAjane daLI-bharaDIne AjIvikA calAvavI te. (102) zakaTAnAM tadaGgAnAM ghaTanaM kheTanaM tathA / vikrayazceti zakaTajIvikA parikIrtitA // 103 // (3) zakaTajIvikA--gADAM ane temanA vibhAgAne khanAvavAM, manAvarAvavAM, temane bhADe pheravavAM tathA vecavAM e zakaTajIvikA kahevAya che. (103) zakaTokSalulAyoSTrakharAzvataravAjinAm / bhArasya vahanAd vRttirbhavedbhATakajIvikA // 104 // (4) bhATakajIvikA----gADAM, ukSana-baLada,lulAya--pADA, UMTa, gadheDAM, khaccara ane gheADA vagerene bhADe pheravavAthI je jIvikA maLe te. (104) saraH kUpAdikhanana zilAkuTTanakarmabhiH / pRthivyArambhasambhUtairjIvanaM sphoTajIvikA // 105 // (5) sphoTaka jIvikA--taLAva, kUvA vagere kheADhavAM, paththara phADavA (vagere) pRthvIghAtaka karmo vaDe jIvikA calAvavI te. (105) dantakezanakhAsthitvagromNo grahaNamAkare | sAGgasya vaNijyArthaM dantavANijyamucyate // 106 // (6) daMtavANijya--(hAthI vagerenAM) dAMta, (camarI gAya vagerenAM) keza, (ghuvaDa vagerenAM) nakha, zaMkha vagerenAM
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa hADakAM, (vAgha vagerenAM) cAmaDAM, (haMsa vagerenAM) rema ityAdi jaMgama prANIonAM aMgone temanI utpattinA sthAne jaI grahaNa karAvI vepAra kare te. (16) lAkSAmanaHzilAnIlIdhAtakITaGkaNAdinaH / vikrayaH pApasadanaM lAkSAvANijyamucyate // 107 // (7) lAkSAvANijya-lAkha, manaHzila (eka jAtane piTAsa), gaLI, dhAtakI vRkSa (enI chAla, phUla vageremAMthI dArU gaLAya che), TaMkaNakhAra vagerene pApakArI vyApAra karavo te. (107) navanItavasAkSaudramadyaprabhRtivikrayaH / dvipAccatuSpAdvikrayo vANijyaM rasakezayoH // 108 / / (8) rasavANijya-mAkhaNa, vasA-carabI, kSaudra-madha, madirA vagerene vepAra. (9) kezavANijya-bepaga, copagAM vagere jIvatAM prANuone vepAra. (108) viSAstrahalayantrAyoharitAlAdivastunaH / vikrayo jIvitaghnasya viSavANijyamucyate // 109 // (10) viSavANijya--viSa, hathiyAra, haLa, (raMTa vagere) yaMtra, (keza, kedALI vagere) leDhAnAM ojAra, haratALa vagere jIvavighAtaka vastuono vepAra. (109) tilekSusarSapairaNDajalayantrAdipIDanam / dalatailasya ca kRtiryantrapIDA prakIrtitA // 110 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza (11) yaMtra pIDAka-tala, zeraDI, sarasava, eraMDI Adine ghANI, keluM vagere yaMtramAM pIlavA tathA yaMtrone banAvavAM te. (110) nAsAvedho'GkanaM muSkacchedanaM pRSThagAlanam / karNakambalavicchedo nirlAgchanamudIritam // 111 // (12) nirlA chana karma-(baLada, pADA vagerena) nAka vIMdhavAM, (gAya, gheDA vagerene) AMkavAM, (AkhalA, ghoDA vagerene) khasI karavA, (UMTa vagerenI) pITha gALavI, (gAya vagerenAM) kAna, dhAbaLI vagerene kApavAM (A badhI satata pravRttithI jIvikA calAvavI) te. (111) sArikAzukamArjArazvakukuMTakalApinAm / poSo dAsyAzca vittArthamasatIpoSaNaM viduH // 112 // (13) asatISaNa-sArikA, pipaTa,bilADAM, kUtarAM, kukaDAM, mora vagerene piSavA tathA (vyabhicAra dvArA Avaka mATe) dAsI vagere piSavAM te. (112) vyasanAt puNyabuddhayA vA davadAnaM bhaved dvidhA / saraHzoSaH saraHsindhujhdAderambusaMplavaH // 113 // (14) davadAna-nirarthaka Teva khAtara athavA puNyabuddhie ema be prakAre dava saLagAvavA te. (15) sara zeSa-sarovara, nadI, taLAva vageremAMthI pANI kADhI nAkhavuM te. (113)
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAAna anarthadaMDaviramaNavratanA aticAre saMyuktAdhikaraNatvamupabhogAtiriktatA / maukharyamatha kautkucyaM kandarpo'narthadaNDagAH // 114 // / anarthadaMDavirati" nAmanA trIjA guNavratanA A pAMca aticAre che- (1) saMyuktAdhikaraNatva-hiMsAnAM sAdhane saMyukta rAkhavA te arthAt khAMDaNiye ane sAMbeluM, gADuM ane dhaMsaruM, keza ane haLa, dhanuSya ane bANa-e badhAM hiMsAnAM sAdhane bhegAM rAkhavAM. (2) upabhegAtiriktatA-bhegoganI vastuone pitA mATe Avazyaka heya te karatAM vadhAre rAkhavI. (3) maukharya-nirlajjapaNe saMbaMdha vinAnuM vagara vicAryuM jema tema bakyA karavuM. (4) kau-- -bhAMDa jevI zArIrika kuceSTae karavI ke jethI bIjA ApaNI upara hase. (5) kaMdarpa-kAma; paNa ahIM kAmahetuka athavA kAma pradhAna vAkprayAga. (114) sAmAyika vratanA aticAro kAyavAGmanasAM duSTapraNidhAnamanAdaraH / smRtyanupasthApanaM ca smRtAH sAmAyikavrate // 115 // sAmAcikavratamAM nIcenA pAMca aticAro che: (1) kAyadupraNidhAna-hAtha, paga vagere aMgenuM nakAmuM ane khoTI rIte saMcAlana.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 tRtIya prakAza (2) vAdupraNidhAna-zabdasaMskAra vinAnI, artha vinAnI tema ja hAnikAraka bhASA bolavI te. (3) mane dupraNidhAna -kadha, droha vagere vikArone vaza thaI ciMtanAdi mane vyApAra kare te. (4) anAdara-anutsAha arthAta sAmAyikane vakhata thayA chatAM pravRtta na thavuM athavA te jema tema pravRtti karavI. (5) RtyanupasthApana-ekAgratAne abhAva arthAt karela athavA karavAnA sAmAyikanuM vismaraNa. (115) dezAvakAzikatratanA aticAre preSyaprayogAnayane pudgalakSepaNaM tathA / rAjupati 2 traNe TezAvazo ? dezAvakAzika nAmanA bIjA zikSAvratanA aticAro A pramANe che- (1) predhyapraga-vratadhArake jeTalA pradezanI maryAdA karI hoya tethI bahAra kAma paDe tyAre pote na jatAM nokarAdine ekalI tyAM beThAM kAma karAvavuM te. (2) Ayana-pita karela kSetramaryAdAnI bahArathI kaI vastunI jarUra paDe tyAre pote na jatAM nekarAdi dvArA te maMgAvavI te. (3) pudgalakSepaNu-maryAdita kSetranI bahAra hoya tene pitAnI najIka AvavA sUcanA karavA mATe kAMkarI, - DhekuM vagere pheMkavuM te.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra (4) zabdAnupAtu-maryAdA bahAranA keIne najIka belA vavA mATe sAvadhAna karavA khAMsI, ThasakuM Adi zabda karavA te. (5) rUpAnupAta-nakakI karela hada bahAranA keIne najIka AvavAnI sUcanA karavA kAMI paNa zabda karyA vinA mAtra AkRti Adi batAvavI te. (16) piSadhavratanA aticAre utsargAdAnasaMstArAnanavekSyApramRjya ca / anAdaraH smRtyanupasthApanaM ceti poSadhe // 117 // piSadhavratanA pAMca aticAro-- (1) anavekSita apramAjiMtautsarga-jIvajatu che ke nahi e AMkhe joyA vinAnA ane rajoharaNAdi kamaLa sAdhana dvArA sApha karAyA vinAnA sthAne maLa, mUtra vagerene tyAgavAM te. (2) anavekSitaapramArjitadAna-e ja pramANe joyA ane sApha karAyA vinAnI bAjaTha, lAkaDI vagere cI levA-mUkavI te. (3) anavekSitaapramAjitasaMstAra--e ja rIte joyA ke sApha karAyA vinAnuM bichAnuM pAtharavuM ke Asana nAkhavuM te. (4) anAdara-paSadhamAM utsAha vinA pravRtti karavI te. (5) RtyanupasthApana-ekAgratAno abhAva, eTale ke piSatrita lIdhuM che ke nahi, karavuM ke nahi, kyAre
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ * (119) tRtIya prakAza ane kema levuM vA na levuM vagerenuM smaraNa na rahevuM te. (117) atithisaMvibhAgavatanA aticAre sacittakSepaNaM tena pidhAnaM kAlalaGganama / matsaro'nyApadezazca turyazikSAtrate smRtAH // 118 // "atithisaMvibhAga" nAmanA cothA zikSAvratanA aticAre A pramANe kahevAyA che- (1) sacittakSepaNu-sAdhune nahi devAnI buddhie devAyegya khAnapAnanI vastune keIsacetana vastumAM mUkavIte. (2) sacittapidhAna-tevI ja buddhithI devAyegya vastune sacetana vastuthI DhAMkavI te. (3) kAlalaMghana-sAdhune kAMI ApavuM na paDe e AzayathI bhikSAno samaya vItye ke bhikSA samaya pahelAM ja khAI-pI levuM te. (4) matsara-dAna karavA chatAM Adara na rAkhave agara bIjAnA dAnaguNanI adekhAI karavA prerAvuM te. (5) anyApadeza-sAdhune amuka vastu nahi devAnI buddhi e te bIjAnI che ema kahevuM te. (118) mahAzrAvakanI dinacaryA evaM vratasthito bhaktyA saptakSetryAM dhanaM vapan / - dayayA cAtidIneSu mahAzrAvaka ucyate // 119 // upara pramANenAM bAra vratamAM sthira thayela, (jinamUrti, jinamaMdira, jinazAstra, jaina sAdhu, sAdhvI, zrAvaka
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra ane zrAvikA rU5) sAta kSetromAM bhaktipUrvaka tema ja ati dIna janemAM premapUrvaka pitAnuM dhana vAvanAra zrAvaka mahAzrAvaka kahevAya che. (119) yaH sad bAhyamanityaM ca kSetreSu na dhanaM vapet / / kathaM varAkazcAritraM duzvaraM sa samAcaret // 120 // je pAmara puruSa (pitAnA zarIrathI) bhinna ane anitya evA dhanane pitAnI pAse hovA chatAM paNa gya sthAnamAM vAparate nathI, te (sarvasaMgatyAgarUpI bIju) dura cAritra kema karIne AcarI zake ? (120) prAtaHkALa brAhma muhUrta uttiSThed parameSThistutiM paThan / kiMdharmA kiMkulazcAsmi kiMvato'smIti ca smaran // 121 // zuciH puSpAmiSastotrairdevamabhyarcya vezmani / pratyAkhyAnaM yathAzakti kRtvA devagRhaM vrajet // 122 // pravizya vidhinA tatra triH pradakSiNayajinam / puSpAdibhistamabhyacya stavanairuttamaiH stuyAt // 123 // mahAzrAvake brAhma muhUrtamAM UThavuM, pachI arihaMta siddhAdi pAMca parameSThIonI stuti karavI tathA mAre ko. dharma che, mAruM kuLa kayuM che ane mArAM vrato kayAM che e yAda karI javuM. (tyArabAda zauca, dAtaNa, snAnAdithI) pavitra thayela teNe pitAnA gharamAM ja arihaMta bhagavAnanI puSpa 1. rAtanAM 15 muhUrta hoya che. temAMnuM 14muM muhUrta brAhma kahevAya che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza naivedya tathA tetro vaDe pUjA karI tathA yathAzakti (AhAradine) tyAga karI, devamaMdiramAM javuM. temAM vidhisara praveza karI jina bhagavAnanI traNa vAra pradakSiNA karavI, (pachI) puSpa vagere dvArA temanAM pUjA--satkAra karI uttama stavane vaDe stuti karavI. (121-122-123) tato gurUNAmabhyaNe pratipattipuraHsaram / vidadhIta vizuddhAtmA pratyAkhyAnaprakAzanam // 124 // tyArabAda vizuddhAtmA mahAzrAvake (devavaMdana arthe AvelA ke dharmakathAdi kahevA mATe tyAM ja rahelA) guruonI samIpamAM (jaI) temane pratipatti-vinayapUrvaka pote karela AhArAdine tyAga kahI saMbhaLAve. (12) abhyutthAnaM tadAloke'bhiyAnaM ca tadAgame / zirasyaJjalisaMzleSaH svayamAsanaDhokanam // 125 // AsanAbhigraho bhaktyA vandanA paryupAsanam / - tadyAne'nugamazceti pratipattiriyaM guroH // 126 / / gurune dekhatAM ja UbhA thaI javuM, teo Ave tyAre sAmA javuM, mAthe hAtha joDavA, pitAnI jAte ja temane Asana lAvI ApavuM, temanA beThA pachI pote besavuM, bhaktipUrvaka vaMdana karavuM, temanI sevAzuzraSA karavI, tema ja teo pAchA jAya tyAre temanI pAchaLa pAchaLa (thaDe sudhI) javuM-A (guruvaMdanAdi upacAra vinayarU5) gurupratipatti kahevAya che. (125-126) tataH pratinivRttaH san sthAnaM gatvA yathocitam / WWW.jainelibrary.org
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ cigazAstra sudhIdharmAvirodhena vidadhItArthacintanam // 127 // devavaMdanAdi kriyAthI nivRtta thayela sujJa zrAvaka pita. pitAnA dhaMdhAne sthAne jaI dharmathI aviruddha rIte arthopAjana mATe pravRtti kare. (127) tato mAdhyAhnikI pUjAM kuryAt kRtvA ca bhojanam / tadvidbhiH saha zAstrArtharahasyAni vicArayet / / 128 // tyArabAda madhyAhnakALanI pUjA karavI, pachI bhejana karavuM ane bhojana bAda vidvAno sAthe zAstrArthanAM rahasyane vicAra kare. (128) saMdhyA samaya tatazca sandhyAsamaye kRtvA devArcanaM punaH / kRtAvazyakakarmA ca kuryAt svAdhyAyamuttamam // 129 // tyArabAda saMdhyAkALa thatAM pharIne (trIjI vAra) devapUjA karI (sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyetsarga ane pratyAkhyAna e che) Avazyaka-avazya karavA yogya kAryo kare ane pachI uttama svAdhyAya kare. (12) nyAyye kAle tato devagurusmRtipavitritaH / nidrAmalpAmupAsIta prAyeNAbrahmavarjakaH // 130 // tyArabAda devagurunA smaraNathI pavitra banela, moTe bhAge mithunane tyAga karanAra zrAvaka thoDI UMgha kare. (13) prAtaHbhAvanA nidrAcchede yoSidaGgasatatvaM paricintayet / sthUlabhadrAdisAdhUnAM tabhirti parAmRzan // 131 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza 89 (tathA) nidrA pUrI thatAM ja (viSayethI manane vimukha karavA) sthUlabhadra vagere sAdhuoe strI zarIrathI kevI nivRtti lIdhI tene vicAra karate te strI zarIranA svarUpanuM ciMtavana kare. (131) yakRcchakRnmalazleSmamajjAsthiparipUritAH / snAyusyUtA bahI ramyAH striyazcarmaprasevikA // 132 // strIo (aMdarathI) yakRta-mAMsapiMDa, zakRta-viSTA, mela, kapha, majajA, hADakAM vagerethI bharapUra che, chatAM (upara) snAyuthI baddha che tethI cAmaDAnI dhamaNanI mAphaka (aMdarathI gaMdI ane) bahArathI suramya che. (132). bahirantaviparyAsaH strIzarIrasya ced bhavet / tasyaiva kAmukaH kuryAda gRdhragomAyugopanam // 133 / / strI zarIrane aMdarano bhAga bahAra Ave ane bahArane aMdara jAya che te ja zarIrane bhegavavA IcchanAra puruSanAM rAtadivasa gIdhaDAM ane ziyALiyAM vagerethI tenuM rakSaNa karavAmAM ja jAya. (133) strIzastreNApi cet kAmo jagadetajigISati / tucchapicchamayaM zastraM kiM nAdatte sa mUDhadhIH ? // 134 // je mUDhamati kAmadeva strIzarIrarUpI (gaMdA) zastra dvArA A jagat jItavA Icche che, to te (ekAda) tuccha pIMchuM ja zastrarUpe kema nathI svIkArate? (134) : saGkalpayoninAnena hahA ! vizvaM viDambitam / tadutkhanAmi saGkalpaM mUlamasyeti cintayet // 135 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazAstra are ! saMkalpajanmA A kAmadeve te samasta saMsArane herAna herAna karI mUkyo che. tethI tenA janmasthAna saMkalpane ja huM ukheDI nAkhuM. (135). yo yaH syAdbodhako doSastasya tasya pratikriyAm / / cintayed doSamukteSu pramodaM yatiSu vrajan // 136 / / (vaLI mahAzrAvaka) devamukta sAdhuo pratye premabhAva rAkhIne pitAmAM je je bAdhaka doSa hoya temanAthI UlaTA guNanuM ciMtavana kare. (136) duHsthAM bhavasthiti sthemnA sarvajIveSu cintayan / nisargasukhasarga teSvapavarga vimArgayet // 137 // vaLI, sarve jIvonI saMsAraavasthA duHkhamUlaka che ema zAMta citte vicAra karate karate zrAvaka evI abhilASA kare ke badhA ja svAbhAvika sukhayukta mokSane meLave. (137) saMsarge'pyupasargANAM dRDhavrataparAyaNAH / dhanyAste kAmadevAdyAH zlAghyAstIrthakRtAmapi // 138 // (tyArabAda) ghaNA upadrave AvI paDavA chatAM pitAnA temAM daDha rahenAra ane tethI prabhunI paNa prazaMsA pAmanAra kAmadevAdi zrAvako kharekhara, dhanya che. (138) jino devaH kRpA dharmoM guravo yatra sAdhavaH / zrAvakatvAya kastasmai na zlAghetAvimUDhadhIH ? // 139 / / jene deva (rAgadveSAdine jItanAra) jina che, jene dharma dayArUpa che ane jenA guruo (pAMca mahAvratadhArI)
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza sAdhuo che tevA zrAvakapaNAnI kaye DAhyo mANasa prazaMsA na kare ? (139) zrAvakanA manoratha jinadharmavinirmukto mA bhUvaM cakravartyapi / syAM ceTo'pi daridro'pi jinadharmAdhivAsitaH // 14 // are ! huM jenadharmane upAsaka (rahevA) dAsa ke garIba mANasa tarIke rahuM, paraMtu jainadharma vinAne cakavatI paNa huM na banuM. (140) tyaktasaGgo jIrNavAsA malaklinnakalevaraH / bhajana mAdhukarI vRttiM municaryA kadAzraye ? // 141 // huM sAdhuonI raheNIkaraNIne kayAre AcarI zakIza ke jemAM huM badhA saMjogone tajanAra, phATyAMtUTyAM kapaDAMne paheranAra, melayukta zarIrane dhAraNa karanAra tathA mAdhukarI vRttithI jIvananirvAha karanAra banuM? (141) tyajan duHzIlasaMsarga gurupAdarajaH spRzan / ' kadA'haM yogamabhyasyan prabhaveyaM bhavacchide ? // 142 // durazIla puruSone saMsarga tyajI, gurucaraNonI rajamAM rahI, cegane abhyAsa karI A saMsArane cheda karavA huM kyAre samartha banIza ? (142) mahAnizAyAM prakRte kAyotsarge purAdahiH / stambhavat skandhakaSaNaM vRSAH kuryuH kadA mayi ? // 143 / / gADha rAtrimAM (muM) gAmabahAra kAtsarga kIdhe hoya
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ har yAgazAsa tyAre baLada vagere peAtAnI garadana, thAMbhalAnI sAthe dhase tema, mArI sAthe kaure ghasaze ? (143) vane padmAsanAsInaM kroDasthitamRgArbhakam / kadA''grAsyanti vaktre mAM jaranto mRgayUthapAH ? // 144 // vanamAM padmAsana vALIne beThA hAu ane kheALAmAM mRganAM baccAM AvIne beThAM hoya te vakhate vRddha mRgapatio (jee bIjAneA ochAmAM ochA vizvAsa rAkhanArA hoya che tee paNa) mArA meAhAne kacAre sUghaze ? (144) zatrau mitre tRNe straiNe svarNezmani maNau mRdi / mokSe bhave bhaviSyAmi nirvizeSamatiH kadA ? // 145 // zatru, mitra, tRNu, srIsamUha, suvarNa, paththara, maNi, mATI, meAkSa, saMsAra--e badhAM upara huM samabuddhivALA kayAre khanIza ? (145) adhiroDhuM guNazreNiM niHzreNIM muktivezmanaH / parAnandalatAkandAn kuryAditi manorathAn // 146 // A pramANe parama AnaMdanA kadarUpa-mULarUpa manA rathAne, (zrAvake) muktirUpI nisaraNI samI guNasthAnAnI paMkti upara caDhavA sAru, sevavA. (146) ityAhorAtrikIM caryAmapramattaH samAcaran / yathAvaduktavRttastho gRhastho'pi vizudhyati // 147 // A pramANe divasa-rAtanI carcAne apramAdIpaNe Acara nAra tathA zAstromAM kahelI pratimAe rUpI sartanane saddhi pUrNAMka sevanAra gRhastha paNa pApane kSaya karI zake che. (147)
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza saMlekhanA so'thAvazyakayogAnAM bhaGge mRtyorathAgame / kRtvA saMlekhanAmAdau pratipadya ca saMyamam // 148 // janmadIkSAjJAnamokSasthAneSu zrImadahatAm / tadabhAve gRhe'raNye sthaNDile jantuvarjite // 149 // tyaktvA caturvidhAhAraM namaskAraparAyaNaH / ArAdhanAM vidhAyoccaizcatuHzaraNamAzritaH // 150 // ihaloke paraloke jIvite maraNe tathA / tyaktvAzaMsAM nidAnaM ca samAdhisudhayokSitaH // 15 // parISahopasargebhyo nirbhIko jinabhaktibhAk / . pratipadyeta maraNamAnandaH zrAvako yathA // 152 / / pachI jyAre te zrAvaka Avazyaka karmo karavAne asamartha thaI jAya, athavA (tenuM) maraNa samIpa AvI pahoMce tyAre teNe tIrthakarenA janmasthAne, dIkSAsthAne, jJAna ke mekSanA sthAne jaIne athavA tene sthAne javuM zakya na hoya te gharamAM ke vanamAM jaturahita sthaLamAM jaIne (zarIra tathA kaSAyene pAtaLAM pADavA rUpI) saMlekhanA vrata (saMthArA) dhAraNa karavuM; ane (je tene dIkSA aMgIkAra karavI hoya te Indriyane hAsa thayA) pahelAM saMyama aMgIkAra karIne pachI upara mujaba saMthAre kare. tyAM teNe cAra prakAranA AhArene tyAga karIne paMca parameSThInAM stuti-smaraNemAM tatpara rahevuM tathA cAre zaraNune prakaTa rIte Azraya le eTale ke "huM arihaMta devane zaraNe jAuM chuM, siddhone zaraNe jAuM chuM, sAdhuone
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 04 yogazAstra zaraNe jAuM chuM ane kevaLajJAnIoe batAvela dharmane zaraNe jAuM " ema kahevuM. vaLI, parISahe ke upasargothI na DaranAra, jinabhaktimAM lIna thayela ane (tethI) samAdhirUpI amRtarasamAM taraboLa thayela te zrAvake A leka, paraleka, jIvita ke maraNa saMbaMdhI (kAMI prakAranI) kAmanA ke (amuka tapanuM phaLa mane amuka maLe evA) nidAna-saMkalpane tyAga karIne AnaMda zrAvakanI mAphaka maraNa pAmavuM. (148-149-150-151-1para) prAptaH sa kalpeSvindratvamanyadvA sthAnamuttamam / / modate'nuttaraprAjyapuNyasaMbhArabhAka tataH // 153 // cyutvotpadya manuSyeSu bhuktvA bhogAn sudurlabhAn / virakto muktimApnoti zuddhAtmAntabhevASTakam // 154 // (maryA bAda) (saudharmAdi) kamAM Indratva yA koI anya uttama sthAna pAmela te zrAvaka puNyanI uttama ane vipula sAdhana-sAmagrIo bhegavate AnaMdamAM rahe che. tyAMthI marIne te vizuddha AtmA manuSyonimAM utpanna thaI ati durlabha bhege bhegavI (aMte keI nimitta maLe) temanAthI virakta thAya che ane ATha bhavanI aMdaramAM ja ekSe jAya che. (153-154) iti saMkSepataH samyagratnatrayamudIritam / sarvo'pi yadanAsAdha nAsAdayati nitim // 155 / / . Ama saMkSepathI traNa samyaga ratnone varNavyAM ke jemane meLavyA vinA keI paNa mANasa kadI mokSa meLavI zako nathI. (155)
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza Atmaiva darzanajJAnacAritrANyathavA yateH / yattadAtmaka evaiSa zarIramadhitiSThati // 1 // athavA yatine AtmA ja darzana, jJAna ane cAritrarUpa che, kAraNa ke te darzanAdi ratnatrayarUpe ja zarIramAM vase che. (1) AtmAnamAtmanA vetti mohatyAgAdha Atmani / tadeva tasya cAritraM tajjJAnaM tacca darzanam // 2 // mehane tyAga karIne je AtmA svayameva AtmAmAM AtmAne jANe che, te jANapaNuM ja tenuM cAritra che, te ja tenuM jJAna che ane te ja tenuM darzana che. (2) AtmasAkSAtkAra e ja mokSa AtmajJAnabhavaM duHkhamAtmajJAnena hanyate / tapasA'pyAtmavijJAnahInaizchettuM na zakyate // 3 // AtmAnA ajJAnane kAraNe utpanna thatuM duHkha AtmajJAnathI nAza pAme che. AtmajJAna rahita mANaso tapa dvArA paNa te duHkha dUra karI zakatA nathI. (kAraNa ke AtmajJAna vinAnuM tapa niSphaLa che.) (3) ayamAtmaiva cidrapaH zarIrI karmayogataH / dhyAnAgnidagdhakarmA tu siddhAtmA syAniraJjanaH // 4 // caitanyasvarUpI A AtmA karmanA saMgathI zarIrI
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 yogazAstra bane che ane te ja AtmA (jyAre) dhyAnarUpI agni dvArA bhasmIbhUta kamaLo-kama rahita bane che (tyAre) te nirmaLa AtmA muktasvarUpI bane che. (4) ayamAtmaiva saMsAraH kaSAyendriyanirjitaH / tameva tadvijetAraM mokSamAhurmanISiNaH // 5 // kaSAye ane Idri vaDe jitAyele A AtmA ja saMsAra che ane te kaSAyo ane indriyane jItanAre AtmA ja mekSa che ema buddhimAna puruSe kahe che. (5) kaSAyono nirdeza syuH kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAH zarIriNAm / caturvidhAste pratyeka bhedaiH saMjvalanAdibhiH // 6 // sazarIrI AtmAne kIdha, mAna, mAyA ane lebha nAmaka cAra kaSAyo hoya che. te dareka kaSAya (nIce jaNAvelA) saMjavalanAdi bhedo dvArA cAra cAra prakAra che. (6) pakSaM saMjvalanaH pratyAkhyAno mAsacatuSTayam / apratyAkhyAnako varSe janmAnaMtAnubandhakaH // 7 // (tRNanA agninI mAphaka) jaladI saLagI UThanAra (krodha mAna, mAyA ane lebharUpI) "saMjvalana kaSAya eka pakhavADiyA sudhI rahe che; pratyAkhyAna-sarvavirati-sAdhupaNAne avarodhanAra "pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya cAra mAsa sudhI Take che apratyAkhyAna-apavirati-dezavirati-zrAvakapaNane ava dhanAra "apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya eka varSa jIvI heAya che
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 thaturtha prakAza ane anaMta bhava sudhI AtmAne bAMdhI rAkhanAra "anaMtAnubaMdhaka kaSAya jiMdagI paryata TakI rahe che. (7) vItarAMgayatizrAddhasamyagdRSTitvaghAtakAH / te devatvamanuSyatvatiyaktvanarakapradAH // 8 // te saMjavalanAdi kaSAya (anukrame) vItarAgabhAvanA, sAdhupaNAnA, zrAvakapaNAnA ane samyagadaSTipaNAnA vinAzaka che tathA (anukrame) devagati, manuSyagati, tiryaMcagati ane narakagatine prApta karAve che. (8) kodhajaya tatropatApakaH krodhaH krodho vairasya kAraNam / durgatervartanI krodhaH krodhaH zamasukhArgalA // 9 // utpadhamAnaH prathamaM dahatyeva svamAzrayam / krodhaH kRzAnuvatpazcAdanyaM dahati vA na vA // 10 // keAdha (zarIra tathA manane) saMtApa (padA) karanAra che, veranuM kAraNa che, durgatine mArga che tathA zAMtirUpI sukhane rekanAra AgaLa che. (vaLI) utpanna thatAM ja agninI mAphaka prathama te te pitAnA Azrayane ja bALI nAkhe che ane pachIthI te bIjAne bALe che athavA nathI paNa bALa. (9-10) krodhavaDhestadahnAya zamanAya zubhAtmabhiH / zrayaNIyA kSamaikaiva saMyamArAmasAraNiH // 11 // tethI krodharUpI agnine jaladI zAMta karavA mATe saMyamarUpI bagIcAne pallavita karanAra jharA samI kSamAne Azraya levuM joIe. (11)
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 Ta mAnajaya vinayazrutazIlAnAM trivargasya ca ghAtakaH / vivekalocanaM lumpana mAno'ndhaGkaraNo nRNAm // 12 // yegazAsa mAna vinaya, vidyA, zIla tathA (dharma, artha ane kAma e) traNeya puruSArthAnA ghAtaka che. vaLI, te mANaseAnA vivekacakSune phADI nAkhanAra ane tethI temane AMdhaLA karI sUkanAra che. (12) jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapaHzrutaiH / kurvan madaM punastAni hInAni labhate janaH // 13 // jAti, lAbha, kuLa, aizrvaya-prabhutva, maLa, rUpa, tapa tathA vidyA-jJAna e (ATha) prakAre mada karanAra mANasa e ATheyane UtaratA prakAranAM prApta kare che. (13) utsarpayan doSazAkhA guNamUlAnyadho nayan / unmUlanIya mAnadrastanmAdavasaritplavaiH ||14|| tethI doSarUpI DALIone UMce laI janAra tathA guNurUpI mULane nIce laI janAra mAnarUpI vRkSane namratArUpI nadInA pUra dvArA jaDamULathI ukheDI nAkhavuM joIe. (14) sAyAjaya asUnRtasya jananI parazuH zIlazAkhinaH / janmabhUmiravidyAnAM mAyA durgatikAraNam // 15 // mAyA asatyanI jananI che, zIlavRkSane (chedanAra) kuhADI che, avidyA-mithyAtva-ajJAnanI janmabhUmi che ane durgatinuM kAraNa che. (15)
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza kauTilyapaTavaH pApA mAyayA bakavRttayaH / bhuvanaM vaJcayamAnA vaJcayante svameva hi // 16 // kuTilatAmAM kuzaLa, pApakarma karanArA, bagalA jevI vRttivALA, mAyA vaDe jagatane chetaranAra mANasA vAstavika rIte potAne 4 uge che. (16) tadArjavamahauSadhyA jagadAnandahetunA / jayejjagadadrohaka mAyAM viSadharI mitra || 17 // tethI duniyAnA droha karanAra, jherI nAgiNI samI mAyAne jagatanA AnaMdanA kAraNarUpa saraLatArUpI mahAauSadhithI tavI (17) ee lAbhajaya AkaraH sarvadoSANAM guNagrasanarAkSasaH / kando vyasanavallInAM lobhaH sarvArthabAdhakaH || 18 || leAbha badhA doSAnI khANa che, guNlRAnA prAsa-kALiyA karI janAra rAkSasa che, duHkharUpI velanA mULarUpa che tathA (dharma, artha, abha ane mokSa35) yareya puruSArthonI mAdha (pazu) bola 4 che. (18) dhanahInaH zatamekaM sahasraM zatavAnapi / sahasrAdhipatirlakSa koTiM lakSezvaro'pi ca // 19 // koTIzvaro narendratvaM narendrazcakravartitAm / cakravartI ca devatvaM devo'pIndratvamicchati // 20 // indratve'pi hi saMprApte yadicchA na nivartate / mUle laghIyAMstalobhaH sarAva iva vardhate ||21||
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa taddana dhanahIna mANasa seA rUpiyAnI, seAvALA hajAranI, hajAravALA lAkhanI, lakSAdhipati karoDanI, karADAdhipati rAjyanI, rAjA cakravati paNAnI, cakravartI devapaNAnI ane deva indra banavAnI icchA kare che. (chevaTe) indrapaNu sAMpaDyA chatAM paNa icchAnI nivRtti tA thatI ja nathI, kAraNa ke mULamAM -zarUAtamAM bahu thADA dekhAtA lAbha zakArAnI mA ekadama vadhatA jAya che. (19-20-21) 100 lobhasAgaramudvelamativelaM mahAmatiH / saMtoSasetubandhena prasarantaM nivArayet ||22|| (mATe) ati UchaLatA leAbharUpI samudrane buddhimAna puruSe sa MtASarUpI setu-pALa bAMdhIne AgaLa vadhatA aTakAvavA. (22) kSAntyA krodho mRdutvena mAno mAyArjavena ca / lobhazcAnIhayA jeyAH kaSAyA iti saMgrahaH ||23|| kSamA, mRdutA, saraLatA ane sa MteASa dvArA (anukrame) krodha, mAna, mAyA ane leAbharUpI kaSAyAne jItavA. A pramANe ukta ane vivecananA saMgraha samajavA. (23) indriyajaya vinendriyajayaM naiva kaSAyAcetumIzvaraH / hanyate haimanaM jADyaM na vinA jvalitAnalam // 24 // paraMtu jema prajavalita agni vinA senAnI kaThAratA dUra karI zakAtI nathI, tema indriyA upara vijaya meLavyA vinA kaSAye jItI zakAtA nathI. (24)
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza adAntairindriyahayaizcalairapathagAmibhiH / AkRSya narakAraNye jantuH sapadi nIyate // 25 // 101 prANI (peAtAnA) caMcaLa, asayata ane unmAga gAmI indriyarUpI azvo dvArA narakarUpI jaMgalamAM jaladI ghasaDAI jAya che. (25) indriyairvijito jantuH kaSAyairabhibhUyate / vIne cheija pUrve gama hai vaine valkyane ? raddI je prANI indriyAthI jitAyela che, te kaSAyAthI jaladI jitAya che. baLavAna puruSo dvArA pahelethI kheMcI levAyelI IMTAvALA killAne pAchaLathI keNu nathI teADI pADatuM ? (26) kulaghAtAya pAtAya bandhAya ca vadhAya ca / anirjitAni jAyante karaNAni zarIriNAm ||27| aNujitAyela indriyeA mANasAnA kuLanA ghAta, adha: pAta, madha tathA vadhanA kAraNarUpa bane che. (27) vazAsparzasukhAsvAdaprasAhitakaraH karI / AlAnabandhanaklezamAsAdayati tatkSaNAt // 28 // hAthaNInA spa sukhanA svAda cAkhavA sUMDha lakhAvanAra hAthI tarata ja khIlA sAthe baMdhAvAnuM duHkha anubhave che. (28) "payasyagAdhe vicaran gilan galagatAmiSam / mainikasya kare dIno mInaH patati nizcitam // 29 // agAdha pANImAM vicaranAruM bicAruM. mAchyuM kAMTA
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 yegazAnsa uparane khAdya padArtha gaLatAM ja mAchInA hAthamAM jarUra jaI paDe che. (9) nipatan mattamAtaGgakapole gandhalolupaH / karNatAlatalAghAtAd mRtyumAmoti SaTpadaH // 30 // gaMdhalelupI bhamare mada gaLatA hAthInI khAMdha upara jaI besatAM ja tenA sUpaDA jevA kAnanA sapATAthI maraNa pAme che. (30) kanakacchedasaGkAzazicAlokavimohitaH / / rabhasena patana dIpe zalabho labhate mRtim // 31 // suvarNanA kA5 samI (prakAzita) javAlAnA tejathI hita thayela pataMga dIvAmAM paDatAM ja maraNa pAme che. (31) hariNo hAriNIM gItimAkarNayitumudhuraH / AkarNAkRSTacApasya yAti vyAdhasya vedhyatAm // 32 // manohara gIta sAMbhaLavAne UMcI Doka karIne UbhuM rahela haraNa kAna sudhI dhanuSya kheMcIne UbhA rahela pAradhInA bANathI vIMdhAI jAya che. (32) evaM viSaya ekaikaH paJcatvAya niSevitaH / kathaM hi yugapat paJca paJcatvAya bhavanti na ? // 33 // evI rIte indriyo dvArA levAyela eka eka viSaya maraNa nipajAve che, te eka sAthe pAMce viSaye maraNanAM kAraNa kema na bane ? (33) manaHzuddhi tadindriyajayaM kuryAd manaHzuddhayA mahAmatiH / yAM vinA yamaniyamaiH kAyaklezo vRthA nRNAm // 34 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 thaturtha prakAza mATe buddhimAna para mananI vizuddhi vaDe (bhAva) indrio upara vijaya meLava, (kAraNa ke, tenI zuddhi vinA (mAtra) yamaniyama dvArA karAyela mANasane kAyakleza nakAme jAya che. (34) manaHkSapAcaro bhrAmyannapazaGkaM niraGkuzaH / prapAtayati saMsArA''vatrtagatai jagatrayIm // 35 // (game tyAM) nirbhayapaNe bhaTakate niraMkuza manarUpI rAkSasa traNe jagatane saMsArarUpI pharatA khADAmAM pADe che. (35) tapyamAnAMstapo muktau gantukAmAn zarIriNaH / vAtyeva taralaM cetaH kSipatyanyatra kutracid // 36 // mokSe javAnI IcchAthI tapa tapatA manuSyane caMcaLa citta vaMTeLiyAnI mAphaka bIje kyAMka kheMcI jAya che. (36) aniruddhamanaskaH san yogazraddhAM dadhAti yaH / padbhyAM jigamiSurgAmaM sa pariva hasyate // 37 // manane nirodha karyA vinA je mANasa " huMgI chuM e (anucita) AtmavizvAsa dharAve che, te page cAlIne bIje gAma javA IcchatA pAMgaLA mANasanI mAphaka hAsyapAtra bane che. (37) manorodhe nirudhyante karmANyapi samantataH / niddha manaphpharza prasanna di tAri rUvA * * manane nirodha thatAM ja badhAM karmo saMpUrNa paNe ruMdhAI jAya che. jenuM mana vazamAM nathI tenAM karmo (UlaTA) vadhI jAya che. (38)
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 cAgazAstra manaHkapirayaM vizvaparibhramaNa lampaTaH / niyantraNIyo yatnena muktimicchubhirAtmanaH // 39 // (mATe) meAkSAbhilASIee (samasta) vizvamAM bhaTakavA icchatA A manarUpI vAMdarAne prayatnapUrvaka vazamAM lAvavA joIe. dIpikA khalvanirvANA nirvANapathadarzinI / ekaiva manasaH zuddhiH samAmnAtA manISibhiH // 40 // pUrvAcAryoe ekalI mananI zuddhine ja me kSamAga batAvanArI, kadI na bujhAya evI dIvI tarIke kahelI che. (40) satyAM hi manasaH zuddhau santyasanto'pi yad guNAH / santo'pyasatyAM no santi saiva kAryA budhaistataH // 41 // mananI zuddhi heAya te (mANasamAM) avidyamAna guNNA paNa astitvamAM Ave che. paraMtu te na heAya te mAbUda guNeAnA paNa abhAva thAya che; mATe buddhimAna puruSe manazuddhi ja prApta karavI. (41) manaHzuddhimavibhrANA ye tapasyanti muktaye / tyaktvA nAvaM bhujAbhyAM te titIrSanti mahArNavam // 42 // je leAkeA mananI zuddhi vinA mukti mATe tapa tape che, te leAkeA nAvaneA Azraya cheDIne hAtha vaDe samudra taravAnI icchA seve che. (42) tapasvino manaHzuddhivinAbhUtasya sarvathA / dhyAnaM khalu mubA cakSurvikalasyeva darpaNaH ||43|| jema AMkhA vinAnAne daNa nakAmuM che, tema mananI zuddhi vinAnA tapasvIne dhyAna nakAmuM che. (43)
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ thatu prakAza tadavazyaM manaHzuddhiH kartavyA siddhimicchatA / tava zrutayamakAyaiH manye jAyapha''nai / / !! mATe mumukSue mananI zuddhi avazya karavI joI e. (te sivAya) tapa, adhyayana, vrata jevA bIjA dehadamana karanAra upAyAthI zuM ? arthAt vya che. (44) rAgadveSanA jaya manaHzuddhayai ca kartavyo rAgadveSavinirjayaH / kAluSyaM yena hitvAtmA svasvarUpe'vatiSThate // 45 // mananI zuddhi mATe rAga-dveSane (sapUrNa) jaya karavA ke jethI AtmA (pAtAmAMnI) milanatA cheADIne zuddha svarUpamAM sthira thAya. (45) AtmAyattamapi svAntaM kurbatAmatra yoginAm / rAgAdibhiH samAkramya parAyattaM vidhIyate // 46 // 105 manane AtmAne AdhIna banAvavA mathatA yAgIonuM mana paNa rAga, dveSa vagerenA AkramaNa dvArA parAdhIna banI jAya che. (46) rakSyamANamapi svAntaM samAdAya manAg miSam / pizAcA iva rAgAdyAbhchalayanti muhurmuhuH ||47 || (kAraNa ke) rAgadveSa vagere bahAnuM maLatAM, (satata) rakSA karAtA manane paNa pizAcanI mAphaka vAravAra chetare che. (47) rAgAditimiradhvastajJAnena manasA janaH / andhenAndha ivAkRSTaH pAtyate narakAvaTe ||48||
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 gazAsa AMdhaLA mANasathI doravAyele mANasa jema khADAmAM paDe che, tema rAsAdi aMdhakArathI nAza pAmela sadjJAnavALA mana dvArA mANasa narakarUpI (UMDA) khADAmAM paDe che. (48) samatvaprApti gatanaeNrataH puminirvANapakSamA vidhAtaH samAna dvipanAH 41 mATe mokSapada pAmavAnI IcchAvALA jAgrata puruSoe samabhAva dvArA rAgadveSarUpI duzmana upara vijaya meLavavo joIe. amandAnandajanane sAmyavAriNi majjatAm / jAyate sahasA puMsAM rAgadveSamalakSayaH // 50 // samatArUpI ati AnaMdajanaka pANImAM DUbakI mAranAra mANasanA rAgadveSarUpI melane takSaNa kSaya thAya che. (50) praNihanti kSaNArdhana sAmyamAlambya karma tat / / yanna hanyAnarastIvratapasA janmakoTibhiH // 51 / / mANasa je karmane koTI janmanI kaThina tapazcaryAthI paNa na haNI zake, te karmane te samabhAvane Azraya laIne eka ardhA kSaNamAM haNe che. (51) karma jIvaM ca saMzliSTaM parijJAtAtmanizcayaH / vibhinnIkurute sAdhuH sAmAyikazalAkayA // 52 // jeNe AtmasvarUpane pharIpharIne nirNaya karyo che te, sAmAyikarUpI saLI dvArA, paraspara joDAyela jIva tathA kamane judAM kare che. (52).
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza 107 rAgAdidhvAntavidhvaMse kRte sAmAyikAMzunA / / svasmin svarUpaM pazyanti yoginaH paramAtmanaH // 53 // sAmAyikarUpI sUrya dvArA rAgAdi aMdhakArane nAza thatAM ja bhegIo pitAnAmAM ja paramAtmAnA svarUpane nihALe che. (53) snihyanti jantavo nityaM vairiNo'pi parasparam / api svArthakRte sAmyabhAjaH sAdhoH prabhAvataH // 54 // pitAnI ja khAtara samatvanuM sevana karanAra sAdhunA prabhAvane kAraNe janmathI ja veravRttivALAM prANIo paraspara prema kare che. (5) nirmamatvathI samatvaprApti tathA te mATe 12 bhAvanAonuM sevana sAmyaM syAbhirmamatvena tatkRte bhAvanAH zrayet / anityatAmazaraNaM bhavamekatvamanyatAm // 55 / / azaucamAzravidhi saMvaraM karmanirjarAm / dharmasvAkhyAtatAM 'lokaM dvAdazI bodhibhAvanAm // 56 / / (uparyukta) samatvanI prApti nirmamatva dvArA thAya che ane nimamatvanI prApti mATe nIcenI bAra bhAvanAone Azraya levo paDe che - (1) anityabhAvanA, (2) azaraNabhAvane, (3) saMsAra bhAvanA, (4) ekatabhAvanA, (5) anyatvabhAvanA, (6) azucitvabhAvanA, (7) AsavabhAvanA, (8) saMvarabhAvanA, (9) nirAbhAvanA, (10) dharmabhAvanA, (11) lekabhAvanA, (12) bAdhi-samyaktvabhAvanA. (55-56)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 gazAsa anityabhAvanA thatata cAde janma noMza ! nirIkSyate bhave'smin hI padArthAnAmanityatA // 57 // A saMsAramAM je savAramAM hoya che, te baporanA nathI dekhAtuM ane je bapore hoya che, te rAtre nathI dekhAtuM A pramANe padArthanI anityatA (sarvatra) dekhAya che. (57) zarIraM dehinAM sarvapuruSArthanibandhanam / pracaNDapavanoddhataghanAghanavinazvaram // 58 // badhA puruSArthonA kAraNabhUta prANIonuM (A) zarIra pracaMDa pavanathI vIkharAI gayela vAdaLAM jevuM vinAzazIla che. (58) kallolacapalA lakSmIH saMgamAH svamasaMnibhAH / vAtyAvyatikarotkSiptatUlatulyaM ca yauvanam // 59 // lakSmI mejAnI mAphaka caMcaLa che, (dhana, kuTuMbAdinA) saMgo svama samA che ane juvAnI vaLiyAnA AghAtathI UDelA rU jevI che. (59) ityanityaM jagadattaM sthiracittaH pratikSaNam / tRSNAkRSNAhimantrAya nirmamatvAya cintayet // 60 // A pramANe tRSNArUpI kALI nAgaNane vaza karanAra maMtra samA vitarAgabhAvanI prApti mATe jagatanA anitya svarUpane vicAra sthira citte pratikSaNa karavo. (60)
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza azaraNabhAvanA indropendrAdayo'pyete yanmRtyoryAnti gocaram / go ! tantajAti ja rANaH rAparipAna ddaza: indro, upendro vagere paNa je maraNane zaraNa thayA, te maraNanA bhaya vakhate prANane keNa zaraNa ApI zake ema che? (61) piturmAtuH svasurdhAtustanayAnAM ca pazyatAm / atrANo nIyate jantuH karmabhiryamasadmani // 62 / / (sAme) joI rahelAM bhAI bahena, mAtA, pitA, putra vagerenI sahAyathI rahita thaI gayela prANane pitAnAM ja) karma daLa yamadvAre kheMcI jAya che. (62) zocanti svajanAnantaM nIyamAnAn svakarmabhiH / neSyamANaM tu zocanti nAtmAnaM mUDhabuddhayaH / / 63 // pitAnAM ja karmothI maraNa pAmatAM svajanene mUDha mANase aphasesa kare che, paNa teo (tarata ja) mRtyunA mukhamAM mukAnA pitAnA AtmAne aphasesa karatA nathI. (63) saMsAre duHkhadAvAgnijvalajjvAlAkarAlite / bane mRgArbhakasyeva zaraNaM nAsti dehinaH // 64 // dAvAgninA bhabhakatA bhaDakAthI vikarALa dekhAtA vanamAM jema mRganA baccAnuM keI zaraNa nathI, tema duHkharUpI dAvAgninI jhaLahaLatI jvALAthI bhayaMkara (A) saMsAramAM prANInuM keI zaraNa nathI. (6)
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 gazAstra saMsArabhAvanA zrotriyaH zvapaMcaH svAmI pattibrahmA kRmizca saH / saMsAranATaye naTavat saMsArI hanta ! ceSTate // 65 // A saMsArarUpI raMgabhUmi upara prANI naTanI mAphaka (kaI vAra vedone pAragAmI) zrotriya brAhmaNa (te kaI vAra) caMDALa, (keIvAra) zeTha (te koI vAra)nokara, (keIvAra prajA pati) brahmA (te kaI vAra kSudra) kIDArUpe ceSTA-pravRtti kare che. na yAti katamAM yoni katamAM vA na muJcati / saMsArI karmasambandhAdavakrayakuTImiva // 66 // ' saMsArI jIva karma vazAt bhADAnI koTaDInI mAphaka kaI nimAM nathI jate ane kaI yonimAMthI nathI nIkaLate? arthAt karmAnusAra game te zarIramAMthI nIkaLI game te zarIra dhAraNa kare che. (66) samastalokAkAze'pi nAnArUpaiH svakarmataH / vAlAgramapi tamnAsti yanna spRSTaM zarIribhiH // 67 / / samasta kAkAzamAM vALanI aNI jeTaluM paNa kaI sthAna evuM nathI ke jene sparza jIve karmavaza thaIne vividha rUpe na karyo hoya. (67) ekatvabhAvanA eka utpadyate jantureka eva vipadyate / karmANyanubhavatyekaH pracitAni bhavAntare // 68 // jIva ekale ja utpanna thAya che ane eka ja (zarIra) choDI jAya che tathA (A janma tema ja) gata FO! '
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza 111 janmamAM bhegAM karelAM karmo paNa ekale ja bhogave che. (68) anyaistenArjitaM vittaM bhUyaH saMbhUya bhujyate / sa tveko narakakroDe klizyate nijakarmabhiH // 69 / / teNe bhege karela paise bIjA leke ja bhegA maLIne vAraMvAra bhegave che; paraMtu narakamAM nija karmonAM phaLe te te ekale ja bhagave che. (69) anyatvabhAvanA yatrAnyatvaM zarIrasya vaisadRzyAccharIriNaH / dhanabandhusahAyAnAM tatrAnyatvaM na durvacam // 7 // asamAnatAne kAraNe jyAM AtmAthI zarIranI judAI jaNAya che, tyAM dhana, baMdhu ane sahAyako AtmAthI judAM che evuM kathana karavuM ane samajavuM) agharuM nathI. (70) yo dehadhanabandhubhyo bhinnamAtmAnamIkSate / kva zokazaGkanA tasya hantAtaGkaH pratanyate // 71 // je prANa (pitAnAM) zarIra, dhana, baMdhu vagerethI pitAne bhinna rUpe jue che--jANe che, te mANasane zekabANa kyAMthI duHkha devAnAM? (71) azucisvabhAvanA rasAmrAMsameDisthimajJAzunnavasANA azucInAM padaM kAyaH zucitvaM tasya tatkutaH // 72 // (A) zarIra rasa, lehI, mAMsa, meda, hADakuM, majA, vIrya, AMtaraDAM, viSTA vagere apavitra vastuonA sthAnarUpa che, tethI tenI pavitratA kevI rIte kahevAya? (72)
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 navasrotaH sravadvisrarasaniH syandapicchile / dehe'pi zaucasaGkalpo mahanmohavijRmbhitam ||73 || (AMkha, kAna, nAka, mukha, adheAdvAra ane jananedriya rUpI) nava jharaNAMomAMthI apakava gaMdhavALA rasanA (satata) AvavAthI cIkaNA-gaMdA (rahetA) zarIramAM pavitratAnI kalpanA karavI e mahAmeAhanuM pradarzana che. (73) AzravabhAvanA manovAkkAya karmANi yogAH karma zubhAzubham / yadAzravanti jantUnAmAzravAstena kIrtitAH // 74 // prANIonAM mana, vacana ane kAyAnI pravRttirUpa (traNa) cega zubha ane azubha karmane (AtmAmAM) dAkhala kare che tethI te ceAge ja Azrava kahevAya che. (74) maitryAdivAsitaM cetaH karma sUte zubhAtmakam / kaSAyaviSayAkrAntaM vitanotyazubhaM punaH ||75 // yAgazAsa maitrI Adi (cAra bhAvanAe) dvArA suvAsita karela mana zubha ka`ne pedA kare che-lAve che; jyAre (krAdha, mAna, mAyA ane lAbharUpI) kaSAya tathA viSayAthI byAsa thayeluM mana azubha ka ne ekatra kare che (75) zubhArjanAya nirmithyaM zrutajJAnAzritaM vacaH / viparItaM punarjJeyamazubhArjanahetave // 76 || AgamAnusArI satya vacana tathA tenAthI viparIta vacana (anukrame) zubha ane azubha karmanI prApti karAve che. (76)
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ atu prakAza zarIreNa suguptena zarIrI cinute zubham / satatArambhiNA jantughAtakenAzubhaM punaH // 77 / / azubha pravRtti vinAnA zarIra dvArA prANI zubha ka saMcita kare che ane hiMsaka tathA pApakArI pravRttivALA zarIra dvArA te azubha kama kamAya che. (77) 13 kaSAyA viSayA yogAH pramAdAviratI tathA / mithyAtva mArtaraudre cetyazubhaM prati hetavaH // 78 // kaSAya, viSaya, ceAga, pramAda, avirati, mithyAtva tathA A ane raudra dhyAna--e badhAM azubha karmanA hetuo che. savarabhAvanA sarveSAmAzravANAM tu nirodhaH saMvaraH smRtaH / * sa punarbhidyate dvedhA dravyabhAvavibhedataH // 79 // uparyukta adhA AsavAnA nirodha 'savara' kahevAya che. tenA dravyasavara ane bhAvasa'vara ema be bheda che. (79) yaH karmapudgalAdAnacchedaH sa dravyasaMvaraH / bhavahetu kriyAtyAgaH sa punarbhAvasaMvaraH ||80|| kama pugaLanA AgamananeA rodha te 'dravyasaMvara' ane saMsAranA kAraNabhUta kriyAne tyAga te ' bhAvasaMvara, ' (80) yena yena hyupAyena rudhyate yo ya AzravaH / tasya tasya nirodhAya sa sa yojyo manISibhiH // 81 // je je upAya dvArA je je Asrava rokI zakAya, te te AsavanA nirodha mATe buddhimAna puruSoe te te upAya ceAjavA joIe. (81) .
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 rogazAstra kSamayA mRdubhAvena RjutvenApyanIhayA / krodhaM mAna tathA mAyAM lobhaM rundhyAdhathAkramam // 82 // kSamAM, namratA, saraLatA ane anicchA dvArA anukrame krodha, mAna, mAyA ane lebhane rokavAM. (82) asaMyamakRtotsekAn viSayAn viSasaMnibhAn / nirAkuryAdakhaNDena saMyamena mahAmatiH // 83 // buddhimAna puruSe akhaMDa saMyama dvArA asaMyama-unmAdathI prabaLa banelA viSa samA viSayane rokavA. (83) timRbhirguptibhiryogAn pramAdaM cApramAdataH / sAvadhayogahAnenAviratiM cApi sAdhayet // 84 // sadarzanena mithyAtvaM zubhasthairyeNa cetasaH / vijayetAtaraudre ca saMvarArtha kRtodyamaH // 85 // saMvara mATe prayatna karatA yogIe traNa guptio dvArA traNa bhegane, apramAda dvArA pramAdane, (badhA) pApakArI vyApAranA tyAga dvArA aviratine, samyatva dvArA mithyAtvane tathA dharma ane zukla dhyAnarUpa cittanI sthiratA dvArA Ata tathA raudra dhyAnane vaza karavAM. (84-85) nirjarAbhAvanA saMsArabIjabhUtAnAM karmaNAM jaraNAdiha / nirjarA sA smRtA dvedhA sakAmA kAmavarjitA // 86 // saMsAranA kAraNabhUta karmanuM kharavuM te "nijara." te be prakAranI cheH (1) sakAma nijArA, (2) akAma nija rA. (86)
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza 115 jJeyA sakAmA yaminAmakAmA tvanyadehinAm / karmaNAM phalavatpAko yadupAyAt svato'pi hi // 87 // - sAdhu puruSonI (tapa Adi upAya dvArA thatI) nirjarA te "sakAma nijA" ane bIjAM pramAdI prANIonI (udayAdhIna thatI) nijara te "akAma nija', kAraNa ke karmone vipAka-nijarA paNa phaLanA pAkanI mAphaka upAye vaDe ane svAbhAvika rIte thAya che. (87) sadoSamapi dIptena suvarNa vahinA yathA / tapo'minA tapyamAnastathA jIvo vizudhyati // 88 // jevI rIte azuddha suvarNa prajvalita agni dvArA tapAvavAmAM Ave te zuddha thAya che, tevI rIte tArUpI agni dvArA tapAvavAmAM Avate (azuddha) AtmA zuddha bane che. (88) garAnano jo saMsevaLa tathA - rasatyAgastanuklezo lInateti bahistapaH // 89 // (kama prApta tapa be prakAranuM cheH (1) AtyaMtara tapa ane (2) bAhya tapa.) bAhya tapa cha prakAranuM cheH (1) anazana-upavAsa. (2) audaryaUNuM a5 khAvuM te. () vRtti saMkSepa-je gharomAM bhikSA maLatI hoya temanI | maryAdA karavI che, jema ke be gharamAMthI ja ke ardhA gAmamAMthI ja bhikSA levI. (AmAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA abhigrahane samAveza thAya che.)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 sAgazAya (4) rasaparityAga--dUdha, dahIM, ghI, tela, madhu vagere vikAravadhaka rasALA padArthonA tyAga. (5) kAyaleza--TADhamAM, taDakAmAM ke AsanA vagere dvArA zarIrane kasavuM-kaSTa ApavuM-te. (6) lInatA--khAdhA vinAnA ekAMta sthAnamAM vasavuM te, (89) prAyazcittaM vaiyAvRttyaM svAdhyAyo vinayo'pi ca / vyutsargo'tha zubhaM dhyAnaM SoDhetyAbhyantaraM tapaH // 90 // AbhyaMtara tapa cha prakAranuM che (1) prAyazcitta----jenA vaDe lIdhela tratAmAM pramAdavaza lAgelA dASA vizuddha karavAmAM Ave te. (2) vaiyAnRtya-sevA-zuzruSA. (3) svAdhyAya, (4) vinaya, (5) vyutsaMga...aha, mamatvanA tyAga karavA te. (6) dhyAna--cittanA vikSeponA tyAga karavA te. (90) dIpyamAne tapovahnau bAhye cAbhyantare'pi ca / yamI jati karmANi durjarANyapi tatkSaNAt // 91 // saMyamI puruSa mAhya ane AbhyaMtara taparUpI prajavalita agnimAM muzkelIthI khape evAM tIvra karmAMne paNu tatkSaNu kSaya karI nAkhe che. (9) dharma svAkhyAtabhAvanA svAkhyAtaH khalu dharmo'yaM bhagavadbhirjinottamaiH / yaM samAlambamAno hi na majjed bhavasAgare // 92 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ matu prakAza 117 je dharmanuM AlaMbana lenArA prANI bhavasAgaramAM DUbatA nathI, te dhamane jinezvara devAe sArI rIte samajAvele che. (92) saMyamaH nRtaM zaucaM brahmAkiJcanatA tapaH / kSAntirmArdavamRjutA muktizva dazadhA sa tu // 93 // te dhama daza prakAranA cheH saMyama, satya, zauca=nirdhAbhatA=acauya, brahmacarya, akiMcanatA=aparigraha=nima matva, tapa, kSamA, mRdutA=namratA, RjutA=saraLatA ane tyAga (93) dharmaprabhAvataH kalpadrumAdyA dadatIpsitam / gocare'pi na te yatsyuradharmAdhiSThitAtmanAm // 94 // dharmAMnA prabhAvathI kalpavRkSa (ciMtAmaNi, kAmadhenu)vagere manuSyane icchita rAva` padArtho pUrA pADe che, jyAre adhamanuM AcaraNa karavAvALAone te (kalpavRkSAdri) najare paNa paDatAM nathI. (94) apAre vyasanA'mbhodhau patantaM pAti dehinam / sadA savidhavavandhurdharmo'tivatsalaH || 95|| sadA samIpa rahevAvALA, ananya bandhu same, ativatsala dharma ja apAra duHkhasamudramAM paDatA prANIne bacAve che. (5) AplAvayati nAmbhodhirAzvAsayati cAmbudaH / yanmahIM sa prabhAvo'yaM dhruvaM dharmasya kevalaH // 96 // samudra pRthvIne DubADatA nathI ane vAdaLAM tene AzvAsana-sukha Ape che, temAM kharekhara ekamAtra dhanA prabhAva che. (96)
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstra na jvalatyanalastiryag yadUcaM vAti nAnilaH / acintyamahimA tatra dharma eva nibandhanam // 9 // vaLI, agni tIra che baLatuM nathI ke pavana UMce vAte nathI, temAM (paNa) apAra mahimAvALe dharma ja kAraNa che. (7) nirArA nirAdhA vizvAdhAre vasuMdharA yaccAvatiSThate tatra dharmAdanyanna kAraNam // 98 // - bilakula AlaMbana ke AdhAra vinAnI A pRthvI AkhA vizvane je AdhArarUpa che, temAM paNa dharma sivAya bIjuM kAraNa nathI. (98) sUryAcandramasAvetau vizvopakRtihetave / udayete jagatyasmin nUnaM dharmasya zAsanAt // 99 // kharekhara dharmanA ja hukamathI A sUrya ane caMdra jagata upara upakAra karavA mATe udaya pAme che. (9) abandhUnAmasau bandhurasakhInAmasau sakhA / / anAthAnAmasau nAtho dharmoM vizvaikavatsalaH // 10 // samasta vizva upara vAtsalya rAkhanAra dharma ja baMdhu rahitone baMdhu, mitra vinAnAene mitra ane anAthane nAtha che. (100) rakSo yakSoragavyAghravyAlAnalagarAdayaH / nApakamalaM teSAM yaidharmaH zaraNaM zritaH // 101 // jemaNe dharmanuM zaraNa lIdhuM che temane rAkSasa, yakSa, sapa, vAgha, varu, vahni, viSa vagere jarAya IjA karI zakatAM nathI. (101)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 caturtha prakAza dharmoM narakapAtAlapAtAdavati dehinaH / dharmoM nirupamaM yacchatyapi sarvajJavaibhavam // 102 // dharma prANIne narakamAM paDate bacAve che ane dharma ja sarvajJane anupama vaibhava Ape che. (12) lokabhAvanA kaTisthakaravaizAkhasthAnakasthanarAkRtim / dravyaiH pUrNa smarellokaM sthityutpattivyayAtmakaiH // 103 // keDe hAtha mUkIne pahoLA paga rAkhI UbhelA puruSa jevI AkRtivALA ane sthiti, utpatti tathA vinAzAtmaka dravyathI paripUrNa lekanI bhAvanA bhAvavI. (103) loko jagattrayAkINoM bhuvaH saptAtra veSTitAH / ghanAmbhodhimahAvAtatanuvAtairmahAbalaiH // 104 // A leka (adha, madhya ane Urva evA) traNa jagatathI vyApta che. temAM adhe lekamAM (uttarottara nIce nIce) sAta narakabhUmie che; (temanI pharatAM ane nIce) mahAsamartha ghanasamudra, ghanavAna ane tanuvAta (anukrame) vIMTAyelA che. vetrAsanasamo'dhastAn madhyato jhallarInibhaH / / agre murajasaGkAzo lokaH syAdevamAkRtiH // 105 // A lekanI AkRti evI che ke tene nIceno bhAga eTale ke adhe laka-narakabhUmi vetrAsana same che, madhyane bhAga-manuSya leka jhAlara je che ane Urdhva bhAga-devaleka muraja jevo che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra0 gizAsa [vetrAsana-netaranuM Asana ke je nIcethI paheluM ane uparathI sAMkaDuM hoya te. muraja-eka jAtane Dhela ke je vacamAM paheLe ane banne bAju sAMkaDe hoya te, mRdaMga.] (15) niSpAdito na kenApi na dhRtaH kenacicca saH / svayaMsiddho nirAdhAro gagane kintvavasthitaH // 106 // A lekane (prakRti, Izvara, viSNu, brahma, puruSa vagere) keI e banAveluM nathI ke (zeSanAga, kAca, varAha vagere) kaI e tene TekavI rAkhyo nathI, paraMtu te te svayaMsiddha che ane AkAzamAM koIne paNa AdhAra vinA avasthita che, adhdhara rahela che. (16) bAdhidulabhatvabhAvanA akAmanirjarArUpAt puNyAjjantoH prajAyate / sthAvaratvAttrasatvaM vA tiryaktvaM vA kathaMcana // 107 // mAnuSyamAryadezazca jAtiH sarvAkSapATavam / Ayuzca prApyate tatra kathaJcitkarmalAghavAt // 108 // prApteSu puNyataH zraddhAkathakazravaNeSvapi / tattvanizcayarUpaM tadbodhiratnaM sudurlabham // 109 // kaI paNa prakAranI abhilASA vinA arthAt pitApitAnI ceni anusAra pravRtti karatAM karatAM karmanA kSayathI prApta thatA puNyane kAraNe jIve sthAvara nimAMthI trasa nimAM ke pazuenimAM janme che. tathA kamane vadhAre khapAvavAthI manuSyatva, Aryadeza, uttama kuLa, paripUrNa pAMce Indriye ane WWW.jainelibrary.org
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza 121 dIrgha AyuSya prApta thAya che, tethI paNa adhika) puNyane kAraNe dharmAbhilASarUpa zraddhA, dharmaguru ane temanA vacananuM zravaNa-A badhuM prApta thavA chatAM tattvanizcayarUpa badhiratna prApta thavuM ati durlabha che. (107-108-109) bhAvanAbhiravizrAntamiti bhAvitamAnasaH / nirmamaH sarvabhAveSu samatvamavalambate // 110 // Ama A bAra bhAvanAo vaDe avizrAntapaNe manane suvAsita karate, badhA padArtho pratye nirmamatva sevato mANasa samatvane pAme che. (110) viSayebhyo viraktAnAM sAmyavAsitacetasAm / upazAmyet kaSAyAgnirvAdhidIpaH samunmiSet // 111 // viSathI virakta thayelA, samabhAvathI suvAsita cittavALA sAdhupuruSone kaSAyarUpI agni zAMta thAya che (ane) bedhi-samyaktvarUpI dIpaka pragaTe che. (111) samatvamavalambyAtha dhyAnaM yogI samAzrayet / vinA samatvamArabdhe dhyAne svAtmA viDambyate // 112 // samatva prApta karyA pachI gI tene AdhAra laIne dhyAnanI zarUAta kare, (kAraNa ke, samabuddhi prApta karyA vinA je dhyAna zarU karavAmAM Ave te temAM ja pitAne AtmA aTavAI jAya che, muzkelImAM mukAya che. (112) *mokSaH karmakSayAdeva sa cAtmajJAnato bhavet / dhyAnasAdhyaM mataM tacca taddhayAnaM hitamAtmanaH // 113 // * karmonA saMpUrNa kSayathI ja mokSa thAya che, karmakSaya WWW.jainelibrary.org
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 yogazAsa AtmajJAnathI prApta thAya che ane AtmajJAna dhyAna dvArA sadhAya che; tethI sthAna AtmAnuM hitakArI che. (113) - dhyAna ane samabhAvamAM keNa vadhAre mahattvanuM che tevI zaMkAne uttara AcArya nIcenA kalekamAM Ape che - na sAmyena vinA dhyAnaM na dhyAnena vinA ca tat / niSkampaM jAyate tasmAda dvayamanyonyakAraNam // 114 // samabhAva vinA dhyAna saMbhavatuM nathI ane dhyAna vinA niSkapa sAmya saMbhavatuM nathI, tethI banne ekabIjAnAM kAraNarUpa che. (114) muhUrtAntarmanaHsthairya dhyAna chadmasthayoginAm / dhaya zuklaM ca tavedhA yogarodhastvayoginAm // 115 / / (eka ja viSayamAM) aMtarmuhUrta paryata mananI sthiratA te chavastha gIonuM-asarvanuM dhyAna. tenA be bheda cheH (1) dharmadhyAna, (2) zukaladhyAna. ane jegone (saMpUrNa) rodha kare te agI kevaLIonuM dhyAna. (115) _ muhUrtAt paratazcintA tadvA dhyAnAntaraM bhavet / vahvarthasaMkrame tu syAdIrghA'pi dhyAnasaMtatiH // 116 // [ jyArathI jIva chadmastha maTIne sarvajJa thAya che tyArathI videhI bane te pahelAM te sagI sarvajJa kahevAya che. te daramyAna tenAmAM dayAnane saMbhava nathI. paraMtu dehamukta thavAne samaya Ave che tyAre te traNe yegonI pravRtti reke che. jene A repa agI avasthA lAve che, tethI te agI sarvAnuM dhyAna kahevAyela che.] .
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 caturtha prakAza je aMtarmuhUrtathI vadhAre dhyAna laMbAya te te dhyAnAntara samajavuM (kAraNa ke eka ja viSaya-AlaMbana uparanuM dhyAna aMtarmuhUrtathI vadhAre TakI zakatuM nathI.) (e rIte) eka viSaya uparathI bIjA, trIjA ke cethA vagere viSaya upara dhyAna pharyA kare te dhyAnapravAha laMbAvI zakAya. (116) maitrI pramodakAruNyamAdhyasthyAni niyojayet / dhaya'dhyAnamupaskartuM taddhi tasya rasAyanam // 117 // dharmadhyAnane pravAha cAlu rAkhavA mATe maitrI, pramAda, karuNA ane mAdhyacya e cAra bhAvanAone AtmAmAM joDavI, kAraNa ke temanuM joDANa, tUTatA dhyAna mATe rasAyana rUpa che. (117) mA kArSIt ko'pi pApAni mA ca bhUt ko'pi duHkhitH| mucyatAM jagadapyeSA matimaitrI nigadyate // 118 // kaI prANa pApa na kare, kaI duHkhI na thAo, AkhuM jagata mukta thAo -AvI buddhi te maitrIbhAvanA kahevAya che. (118) apAstAzeSadoSANAM, vastutattvAvalokinAm / guNeSu pakSapAto yaH sa pramodaH prakIrtitaH // 119 // jemanA sarve de dUra thaI gayA che, ane jeo. vastusvarUpane jotA rahe che tevA sAdhuonA guNe viSe je pakSapAta te pramedabhAvanA che. (119) dIneSvArteSu bhIteSu yAcamAneSu jIvitam / pratIkAraparA buddhiH kAruNyamabhidhIyate // 120 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa dIna, pIDita, bhAta ane jIvita yAcatAM prANIonAM garIbAI, pIDA, bhaya ane jarA-maraNa dUra thaI temane zAzvata zAMti kayAre maLe evI buddhi te karuNA bhAvanA kahevAya che. (120) 14 krUrakarmasu niHzaGkaM devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA tanmAdhyasthyamudIritam // 121 // niHzaMkapaNe krUra karyAM karanArA, devagurunI niMdA karanArA tathA AtmazlAghA karanArA leke pratye upekSAmuddhi te mAdhyasthyabhAvanA kahevAya che. (121) AtmAnaM bhAvayannAbhirbhAvanAbhirmahAmatiH / truTitAmapi saMghate vizuddhadhyAna saMtatim // 122 // A bhAvanAe vaDe AtmAne bhAvita karatA rahenAra buddhimAna puruSa tUTela vizuddha dhyAnapravAhane paNa sAMdhI zake che. (122) tIrthaM vA svasthatAhetu yattadvA dhyAnasiddhaye / kRtAsanajayo yogI viviktaM sthAnamAzrayet // 123 // AsanAnA abhyAsI ceAgI dhyAnanI siddhi arthe (tIrthaMkarAnAM janmasthAna, dIkSAsthAna, jJAnasthAna ke nirvANasthAnamAM keAI ) tIrthaM sthAna athavA (strI, pazu, napuMsaka vagere vinAnuM guAdi jevuM) svAsthya sAcavI rAkhanAru ekAMta sthAna pasaMda kare. (123) vividha AsanenuM varNana paryaGkavIravajrAbjabhadradaNDAsanAni ca / utkaTikA godohikA kAyotsargastathAsanam // 124 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza 15 paryakAsana, vIrAsana, vajAsana, padmAsana, bhadrAsana, daMDAsana, utkaTikAsana, godatikAsana ane kAryotsarga-A. badhAM Asane che. (124) syAjjayoradhobhAge pAdopari kRte sati / paryako nAbhigottAnadakSiNottarapANikaH // 125 // beu ja ghAnA nIcalA bhAga upara paga mUkavAthI ane nAbhI AgaLa jatA DAbA hAtha upara cate jamaNe hAtha rAkhavAthI paryakAsana bane che. (125) vAmo'hidakSiNorUrdhva vAmorUpari dakSiNaH / kriyate yatra tadvIrocitaM vIrAsanaM smRtam // 126 // jemAM DAbo paga jamaNa sAthaLa upara ane jamaNe paga DAbA sAthaLa upara mUkavAmAM Ave che (ane hAtha paryakAsana mAphaka rakhAya che) tevuM Asana vIra puruSane ucita hovAthI vIrAsana kahevAyuM che. (Ane keTalAka padmAsana kahe che.) (126) pRSThe vajrAkRtIbhUte dobhyAM vIrAsane sati / gRhIyAta pAdayoryatrAGgaSThau vajrAsanaM tu tat // 127 // vIrAsana karyA pachI pIThane dhanuSyAkAra banAvI jemAM jamaNA hAtha vaDe jamaNA paganA aMgUThAne ane DAbA hAtha vaDe DAbA paganA aMgUThAne pakaDavAmAM Ave che te vajAsana kahevAya che. (bIjA keTalAka Ane vetAlAsana kahe che.) siMhAsanAdhirUDhasyAsanApanayane sati / tathaivAvasthitiyAM tAmanye vIrAsanaM viduH // 128 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAsa nIce paga TekavIne siMhAsana upara beThela mANasanuM siMhAsana laI levAyA chatAM paNa siMhAsana upara beThela hoya evI rIte adhdhara rahevuM tene keTalAka virAsana kahe " che. (128) jaGghAyA madhyabhAge tu saMzleSo yatra jayA / padmAsanamiti proktaM tadAsanavicakSaNaH // 129 / / je AsanamAM eka jAMghanA madhya bhAgamAM bIjI jAMghane meLApa thAya, tene AsanapravINa puruSe padmAsana kahe che. (129) saMpuTIkRtya muSkAgre talapAdau tathopari / pANikacchapikAM kuryAdyatra bhadrAsanaM tu tat // 130 // je AsanamAM paganAM be taLiyAM vRSaNa AgaLa ekaThAM karI temanA upara hAthane AMkaDA bIDI mUkavAmAM Ave te bhadrAsana samajavuM. (130) zliSTAGgalI zliSTagulpho bhUzliSTorU prasArayet / yatropavizya pAdau taddaNDAsanamudIritam // 131 // je AsanamAM nIce besIne AMgaLIo tathA ghUMTaNa joDelAM rAkhI ane jAMghe jamIna sAthe joDAyelI rAkhI paga lAMbA karavAnA hoya che tene daMDAsana kahe che. (131) putapASNisamAyoge prAhurukkaTikAsanam / pANibhyAM tu bhuvastyAge tatsyAd godohikAsanam // 132 // jemAM (jamIna upara rahelI) pAnI sAthe kulAnuM joDANa thAya tene utkaTikAsana kahe che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza 17 ane jyAre pAnIne jamIna uparathI laI levAmAM Ave tyAre te dehikAsana bane. (132) pralambitabhujadvandvamUrdhvasthasyAsitasya vA / sthAnaM kAyAnapekSaM yatkAyotsargaHsa kIrtitaH // 133 // banne bhujAone nIce laTakatI rAkhI Ubhela athavA beThela mANasanI kAyAnI apekSA vinAnI je sthiti tene kAyetsarga kahela che. (133) jAyate yena yeneha vihitena sthiraM manaH / tattadeva vidhAtavyamAsanaM dhyAnasAdhanam // 134 // ahIM varNavelAmAMnAM je je Asana dvArA mana sthira thAya te te Asanane ja dhyAnanuM sAdhana gaNavuM. (134) sukhAsanasamAsInaH muzliSTAdharapallavaH / nAsAgranyastadRgdvandvo dantairdantAnasaMspRzan // 135 // prasannavadanaH pUrvAbhimukho vApyudaGmukhaH / apramattaH susaMsthAno dhyAtA dhyAnodyato bhavet // 136 // sukhakara Asana upara sthira thayela, hoTha bIDI nAkanA agra bhAga upara banne AMkhe sthira rAkhanAra, dAMtene dAMte sAthe aDavA nahi denAra, prasanna vadana, pUrva ke uttara dizAmAM mituM rAkhanAra (Ama) egya rIte besanAra apramAdI dhyAnIe dhyAnamAM tatpara rahevuM. (135-136) ' - saMpUrNa -
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 1 yogazAstrAntargata darzane TUMka sAra prakAza pahelo mahAvIra-prakAza 1, kaleka 1 jenA vIza tIrthakaromAMnA carama tIrthakara zrIvadha mAna svAmI zrI mahAvIrasvAmI tarIke vizeSa prasiddha che. temaNe rAgadveSarUpI AMtara zatruone ghaNA TUMkA samayamAM parAjita karI pitAnI asAdhAraNa vIratAne paricaya karAvyuM hatuM. je vIrapuruSe pitAnI vIratAne paricaya bIjAonA vinAza dvArA Ape che, temanI samakSa temaNe "kAmAM pharI mUSaNam'ne Adarza mUkyo hato, ane kauzikanAga tathA saMgama govALiyA jevI aneka apakAraka vyaktione vinAza karavAne badale temanA upara kSamA varSAvI te Adarzane jIvanamAM caritArtha karI batAvyuM hatuM. kauzika-1-2 te eka daSTiviSa sarpa hato. zAstromAM te kauzika athavA caMDakauzika e nAmathI prasiddha che. ema kahevAya che ke te sarSanI pahelAMnA bhavamAM kauzika getramAM janmele tApasa hate; paraMtu pitAnA atyaMta krodhI svabhAvane kAraNe sarSarUpe jakhyuM hatuM. sAmAnya sarSanI mAphaka mAtra tenI dADhamAM ja
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 yogazAsa jherana hatuM, paraMtu tenI krodhabharI daSTimAMthI paNa jhera varasatuM hatuM. eka divasa zrI viraprabhu sAdhaka avasthAmAM vicaratA vicAratA tenA dara pAse jaI samAdhimAM UbhA rahyA. sarpe temanA upara daSTiviSa pheMkayuM, paNa prabhu calAyamAna thayA nahi. tethI vizeSa kuddha banI teNe DaMkha mAryA, chatAM paNa prabhu dhyAnabhaMga thayA nahi. sarSe Azcaryacakita thaI vicAramAM paDyo; kAraNanI UMDI tapAsamAM UtarI jatAM tene bhUtakALanuM smaraNa karAvatuM jJAna thaI AvyuM, tene bhUtakALa pratyakSa thaye, krodhanuM mAThuM pariNAma samajAyuM ane krodha pratye bhAre aNagame Upaye. tarata ja prabhunI kSamA yAcIne te temanA caraNe DhaLI paDyo. prabhue tene sadupadeza ApyuM. pachI prabhu vihAra karI AgaLa gayA ane sarSe pitAnuM zeSa jIvana tyAM pUruM karyuM. sanakumAra cakravartI-1-8 te eka cakravartI rAjA hatA. tenuM rUpa devene paNa mahAta kare evuM hatuM. eka divasa InDe pitAnI sabhAmAM temanA zarIranI nIgitA ane rUpanAM vakhANa karyA. tethI IndranA kathananI parIkSA karavA be deve brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karI temanI pAse AvyA. deve snAna mATe taiyArI karatA rAjAnA zarIranuM rUpa joI khuza thayA; paNa rAjAe temane ahaMkArathI kahyuM, "atyAre zuM? rAjasabhAmAM Apa mAruM rUpa jojo." tethI brAhmaNa vezadhArI deve rAjAne rAjasabhAmAM pharI maLyA. A vakhate teo tenA zarIrane regathI bharapUra joI khinna thayA. rAjAne raMgenI khAtarI karAvI de tyAMthI cAlatA thayA. rAjA zarIranI AvI sthiti joIne AzcaryamAM garakAva thaI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 131 gaye; tenuM hRdaya levAI gayuM; dehanI nazvaratA tene sAkSAt samajAvA lAgI. deha uparane tene garva gaLI gaye. sAthe ja tene sadupaga karavA te sarvasvane choDI jaMgalamAM javA nIkaLI paDyo. tyAM jaI teNe mana, vacana ane kAyAne badhI bAhya pravRttiothI rekI AtmasAdhanAmAM joDayAM. kALakrame yoganA prabhAvathI tene aneka Rddhio prApta thaI kahevAya che ke tenA ghUMkamAM evI zakti prApta thaI hatI ke te zarIranA keI paNa regI bhAga upara lagAvatAM ja rega naSTa thaI jato hate. cakravartI bharata-1-10 prathama tIrthakara zrI kaSabhadeva svAmIne 100 putre hatA. sauthI moTA bharata hatA. te gAdIe beThA pachI cha khaMDa jItI pite prathama cakavartI rAjA thayA hatA. eka divase rAjadarabAramAM javA mATe teo pitAnA arIsAbhuvanamAM vastrAbhUSaNe paherI rahyA hatA, te vakhate temanA jamaNA hAthanI TacalI AMgaLImAMthI vIMTI sarI paDI tethI te aDavI AMgaLInI zabhA jhAMkhI lAgavA lAgI. eTale emane e vicAra AvyuM ke AbhUSaNa vinAne hAtha keka lAgaze ? jouM te khare! hAtha uparanAM AbhUSaNe utAratAM ja temaNe kapelI zebhA adazya thaI gaI. Ama AkhA zarIra uparathI AbhUSaNe utArI letAM temane zarIranI asuMdaratA samajAI AbhUSaNenuM AkarSaNa nakAmuM lAgyuM. temane vicArapravAha paNa vizeSa aMtarmukha thaye ane AbhUSaNe uparanA mamatvanA tyAganI sAthe ja vilAsavabhavanAM sAdhane, vizALa rAjyapATa
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 gazAsa ane pitAnA deha uparanuM mamatva paNa osarI gayuM. AtmabhUkhI ugra vicAradhArA vahI AvI ane te ja bhavanamAM temane kevaLajJAna pragayuM. mana, vacana ane kAyAnA tIvratama saMyamanuM ja A pariNAma. mAtA marudevA-1-11 teo zrISabhadeva bhagavAnanAM mAtA hatAM. evI mAnyatA che ke marudevA mAtA nikRSTa vikAsavALA nigadanA jIvamAMthI kamazaH vikAsa pAmIne vanaspatikAyanA jIva tarIke eka keLanA jhADamAM utpanna thayAM hatAM. tyAMthI marI teo pahelavahelAM manuSyarUpe jamyAM hatAM. ahIM temaNe RSabhadevanI mAtA ane nAbhirAjAnI patnI banavAne lahAve lIdhe hato. temanI hayAtImAM ja zrI RSabhadeve dIkSA lIdhI hatI, tethI temanA viyegane kAraNe roI roIne temaNe AMkha gumAvI hatI. paraMtu jyAre kaSabhadevane kevaLajJAna pragaTa thayuM tyAre teo pitAnA pautra bharatarAjAnI sAthe temanAM darzane gayAM. tyAM RSabhadevanI nirmoha buddhi jANe temane paNa sAna AvI ane potAnI buddhine sarANa upara caDAvI tenA uparane agAdha mehamela kApI nAkhyuM ane pariNAme darzana karavA jatAM rastAmAM ja temane hAthInA hoddA upara ja kevaLajJAna pragaTayuM. dRDhaprahArI-1-12 - te eka nIca prakRtine brAhmaNa hatuM ane pAchaLathI coranI TeLImAM bhaLIne potAnI pravINatAthI tene nAyaka
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 pariziSTa-1 banyuM hatuM. pote zastraprayAgamAM eTale nipuNa hato ke jenA upara te prahAra kare, te khalAsa thayo ja hoya. tethI te pitAnI TeLImAM "daDhaprahArI" kahevAte. ekadA "kuzasthaLa" nAmanA gAmamAM teNe pitAnA mANase sAthe lUMTa calAvI. eka brAhmaNe potAnuM ghara lUMTAtuM joIne temane sAmano karyo ane daDhaprahArInA keTalAka mANasane mArI nAkhyA tathA bAkInAne nasADI mUkyA. A joIne daDhaprahArI UkaLI UThaDyo. teNe brAhmaNane mAravA talavAra ugAmI, paraMtu vacamAM gAya AvI jatAM teNe pahelAM gAyane ThAra karI. tyAMthI AgaLa vadhe te brAhmaNanI sagarbhA strI vacce paDI karagaravA lAgI. paraMtu teNe te te strIne paNa khalAsa karI ane AgaLa vadhI brAhmaNane paMcatva pamADyo tyAre ja tene zAMti thaI prahArI pitAnA prahAranI saphaLatA joI rAcavA lAgyo. paraMtu mananI vicitratAne pAra keNa pAmI zakayuM che? pAchA pharatAM bahAra taraphaDatAM garbhane, gAyane tathA strIne jotAM ja tenuM hRdaya raDI paDayuM. pitAnA aphara prahArane AnaMda adazya thayuM. temAMya pAse UbhelAM brAhmaNabALakanAM rudane tene vadhAre raDAvyo. tenA manamAM pazcAttApa pragaTayo -eka piTa mATe A badhe prapaMca zAne ? AnuM phaLa zuM? mane maMthanane aMte teNe corI choDI dIdhI, krodhane tyAga karyo ane te gAmanI AsapAsa ja cha mahinA vitAvI, grAmajano taraphathI thatA anekavidha upasargo samabhAve sahana karI, sarva pApane kSaya karyo.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 gazAsa cilAtIputra-1-13 rAjagRha nagarImAM "dhana" nAmanA sArthavAhane tyAM rahetI "cilAtI" nAmanI dAsIne te putra hatuM. te ghaNe ja kUrakama hevAthI zaheramAM lokone bahu herAna karatuM hatuM, tethI sArthavAhe tene rajA ApI. cilAtIputra tyAMthI nIkaLI eka coranI TeLImAM maLI gaye. eka vakhata teNe vera levA bIjA cere sAthe dhana sArthavAhane tyAM khAtara pADayuM. . teo tyAMthI puSkaLa dhana tathA sArthavAhanI "susamA" nAmanI putrIne upADI cAlatA thayA. cilAtIputra sArthavAhane tyAM hato tyArathI ja te enI putrInA premamAM hatuM. pAchaLathI sAthe vAhane khabara paDatAM teNe keTavALane khabara ApyA, ane tarata ja badhAe temane pIcho pakaDyo. pakaDAI javAnI bIke cere te dhana mUkIne nAsI gayA, paNa cilAtIputra susamAne upADI AgaLa vadhe. badhA cere tenAthI judA paDI gayA. chevaTe te paNa thAka ane bhayathI kaMTALI susamAnuM gaLuM kApI laI cAlato thayo. pAchaLa paDelA keTavALa tathA sArthavAha dhana joyuM. keTavALa tyAMthI aTakyo, ane sArthavAha AgaLa vadhe, paraMtu chevaTe putrInuM dhaDa joI hatAza thaI te paNa pAcho pharyo. A tarapha cilAtIputra paNa ghaNe ja nirAza thaI bAjunA jaMgalamAM jaI bharAye. bara thayelI pitAnI aMtaranI umedane Ama adazya thatI joIne, atyAra sudhInI phatehathI caDele tene garva gaLI gaye, eTaluM ja nahi paNa helavAI jatA jIvanadIpe tenA saMtApane saLagAvI mUkyo. chevaTe tenA saLagatA hRdayane zAMtinA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 135 zItaLa ane zAmaka jaLanI IcchA jAgI. sadbhAgye thoDe dUra keI eka sAdhu hatA temanI pAse te gaye. upazama, viveka ane saMvarae dharma che eTalA temanA alpa mAtra upadezamAM UMDuM avagAhana karatAM cilAtIputra mahAanarthamAMthI bace. prakAza bIje subhUma-2-27 te eka cakravartI rAjA hatA. te parazurAmane masiyAI bhatrIje hatuM, chatAM teNe ja parazurAmane vadha karyo hate. vAta ema che ke subhUmanA pitAmaha ane parazurAmanA mAsA anaMtavIrya thI parazurAmanI mAtA reNukAne garbha rahyo hato, tethI parazurAme pitAnI mAtAne mArI nAkhI. anaMtavIryane e asahya lAgyuM ane teNe parazurAmanA pitA jamadagnine Azrama chinnabhinna karI nAkhyo. parazurAme tene sAmane karyo ane anaMtavIryane mArI nAkhe. A rIte vera ane tenI vasu lAtanI paraMparA zarU thaI ane AgaLa vadhI. anaMtavIryane putra kRtavIrya pitAnA samAcAra sAMbhaLI gusse bharAye ane teNe parazurAmanA pitAne mArI nAkhyA. AthI parazurAmane krodhAgni khUba bhabhUkI UThayo. teNe kRtavIryane khalAsa karyo. eTalethI nahi aTakatAM teNe pRthvIpaTa paranI samasta kSatriya jAtinuM sAta sAta vAra nikaMdana kADhayuM. paraMtu haju saMhAra sImAe pahoMcyuM na hoya tema ethI vizeSa saMhAra bAkI rahyo hate. kRtavIryanI sagarbhA strI nAsIne tApasInA Azra
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazAna mamAM jaI bhasa hatI. tApasIe tene tathA tyAM jamelA tenA putra sulUmane parazurAmanI saMhAralIlAnA bhaMga thatAM bacAvI lIdhAM hatAM. dhIre dhIre subhUma meTe thayo. mAtAM pAsethI badhA samAcAra sAMbhaLyA ane pariNAma e AvyuM ke teNe parazurAmane vadha karyo ane pRthvIne ekavIza vAra brAhmaNa vinAnI karI. AvI tIvratama hiMsAnuM phaLa paNa tIvra tama ja hoya. tethI ja bhagavAna buddha sanAtana satya bhAkhyuM cha nahi vereNa verANi sammantIdha kudaacn|' brahmadara-2-27 te eka cakravatI rAjA hatA. tene pitA bacapaNamAM ja marI gaye hatuM. tethI tenA pitAnA mitre vArApharatI tenA rAjyanI saMbhALa rAkhatA hatA. temAMne dIrgharAja brahmadattanI mAtAnA premamAM paDyo. brahmadatta maTe thatAM emane te vindra je jaNAvA lAgyo; tethI mAtAe tenuM kAsaLa kADhavA dhAryuM, paNa tenA pitAne vizvAsu pradhAnanI madadathI te nAsI chUTyo. chevaTe teNe baLa bheguM karIne dIrgharAjane mArI nAkhyA ane rAjya pAchuM meLavyuM, eTaluM ja nahi paNa cakravartI rAjA tarIke pitAnI ANa pravartAvI. eka divase rAjAe potAnA zarUAtanA duHkhI divasAmAM madadarUpa thaI paDela brAhmaNane tenA kahevAthI potAnuM bhejana ApavAne hukama karyo. brAhmaNa te bhojana laI ghera gaye ane AkhA kuTuMbe tene khUba AnaMdapUrvaka khAdhuM. paraMtu te unmAdaka hevAthI rAtre badhAMne tIvra kAmenmAda pedA thaye ane AkhuM kuTuMba parasparane saMbaMdha bhUlI kAmakrIDA karavA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSa-1 137 lAgyuM. savAre unmAda zamatAM sarvanI zaramane pAra na rahyo. brAhmaNa te jaMgalamAM ja cAlyA gaye; ane jeke rAjA nirdoSa hatuM chatAM tenA A vyavahArane duSTa vyavahAra mAnI tenuM vera levAnA vicAro karavA lAgyo. eka vakhata jaMgalamAM teNe eka bharavADane kAMkarI vaDe jhADanAM pAna toDatAM je. tenI sAthe vAtacIta karatAM jaNAyuM ke te lakSyavedhI che. tethI teNe rAjAnI AMkhe uDI nAkhavA tene samajAvyuM. te mujaba bharavADe, jyAre rAjA zaheramAM savArIe nIkaLe tyAre, tenI be AMkhe uDI nAkhI. bharavADa pakaDAye. paraMtu jyAre rAjAe tenI pAsethI mULa hakIkata sAMbhaLI tyAre rAjA roSathI lAlacoLa thaI gaye. tene AkhI brAhmaNa jAti upara cheSa AvyuM ane teNe hamezAM eka thALI bharIne brAhmaNonI AMkho potAnI pAse lAvavAne hukama karyo. mahAna puruSanA guNadoSe paNa mahAna ja hoya che. mANasamAM jeTaluM sAmarthya teTalI ja samartha tenI sArI athavA narasI vRtti ke pravRtti. e rIte rAjAnAM chevaTanAM varSo atyaMta apadhyAnamAM javAthI tenI durgati thaI sula tathA kAlasaukari-2-30 magadhAdhirAja zreNikanA rAjanagara rAjagRhamAM kAlasaukarika nAmane eka kasAI rahetuM hatuM. tene sulasa nAmane putra hate. pitA ane putranI vRttimAM ghaNe phera hite. pitA pitAnA dhaMdhAmAM khUba rasapUrvaka rapa rahete hate. zreNika rAjAe tene e dhaMdhe cheDavA ghaNI rIte samajA, aneka upAye jyA, paNa te badhI mahenata eLe
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 gazAsa gaI tulasa dhArmika vRttino hate. tene pitAnA bApadAdAnA dhaMdhA upara sUga hatI. mAtra AjIvikA mATe tenAthI ATalI badhI ghera hiMsA sahI jatI na hatI. tethI pitAnA maraNa pachI teNe te dhaMdhe tajI dIdho. mag jene leke jema "cha ArAmAM covIza tIrthakaro thAya che." ema mAne che, tema hindu leka eka kalpamAM cauda manue thAya che ema mAne che. eka manuthI bIjA mananI vaccenA samayane "manvantara" kahevAya che. atyAre "vaivasvata" nAmanA sAtamA manune samaya cAle che. dareka manu pitAnA manva ntaranA pitA gaNAya che. mATe ja mANasane manuthI utpanna thayela "manuja' kahevAmAM Ave che. dareka manu rAjA hoya che. cAvaka-2-38 ema manAya che ke bRhaspatie cArvAka mata calAvyuM che. AnuM bIjuM nAma "lekAyata" mata paNa che. A matane prAmANika paricaya Apate temane keI graMtha atyAre upalabdha nathI; je kAMI jANI zakAya che, te jena, bauddha ke brAhmaNa graMthane AdhAre ja zrIharidrasUrinA "padarzana samuccaya' mAM ke zrImAdhavAcAryanA "sarvadarzanasaMgrahamAM tema ja anyatra A matanuM varNana maLe che. cArvAka lokenuM mAnavuM che ke AtmA jevA ke svataMtra padArthanuM astitva ja nathI. dharma, adharma, pApa, puNya ke nIti, anIti jevA vibhAge te parokSavAdIone prapaMca che, kAraNa ke dehanA vinAza pachI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 139 AtmA sukhaduHkhane anubhava karavA rahetA ja nathI; dehanA nAza thaye tene paNa nAza thAya che. je pratyakSa sukha meLavI nathI zakatA te parokSa sukha kevI rIte meLavI zakavAne hatA ? aihika sukha e ja AtyaMtika sukha che, te ja vAsta. vika che; bAkI tA azvI kalpanA che. mATe ahIM ja khUba sukhapUrvaka jIvavuM e ja dharma che, 'A bhava mIThA, parabhava kANe dIThA ' e leAkeAkita ja sAcI ane anubhavapUrNa che. tethI A lAke sukhanI prApti karavA jatAM nIti ke dhamane ADe AvavA detA ja nathI. indriyasukha e ja sava`sva che. te mATe mAMsa, madirA ke vyabhicAranu sevana temane amAnya nathI. temanA sAdhuo paNa sava anAcArane niHsa'kAca seve che. teo 'kApAlika' kahevAya che. ApaNe temane adheArI mAvA' kahIe chIe. jaimini 2-38 " ' ' Aje AryAvatanA sauthI jUnA graMtha veda gaNAya che. vedakALamAM yajJA bahu ja pracalita hatA. vedeAmAM vadhu vAyelA yajJa saMbaMdhI vicArAne pAchaLanA graMthAmAM dArzanika ane vyavasthita rUpe maLatuM gayuM. e prathAmAM ' pUrva sImAMsA ' ziAmaNi graMtha che. temanA racayitA jaimini RSi che, tethI temanA danane jaiminIyadarzIna ke mImAMsaka dana kahevAmAM Ave che. veDhe ke je upaniSado ke brAhmaNaprathAnI pUnA che, temane ja A dananA anuyAyIo pramANa mAne che. tethI te leAkeA pUrvamImAMsaka kahevAya che. yajJA dvArA devatAene prasanna karIne sva sukha meLavavuM emanA mukhya dhama
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 maw ane dazeya che. teo vedomAM kahelI hiMsAne hiMsA mAnatA nathI, balka dharma samaje che, tethI teo madhuparNAdi hiMsA maya vAnIothI atithione satkAra kare che, pitRone tRpta karavA hiMsaka zrAddha kare che ane devatAone prasanna karavA yajJamAM mAMsanI Ahutio paNa Ape che. ukta kriyAomAM ja racyApacyA rahevAne kAraNe A leke kriyAkaDI ke karmamImAMsaka paNa kahevAya che. tethI ja AcArya kahyuM che ke dharmane spaSTa inkAra karanAra cArvAka sAre, paNa dharmane nAme adharmanuM AcaraNa karanAra jemini nahi sAro. brahmA, viSNu, zaMkara, kumAra, yama-2-09 hindu leke A pRthvInI utpatti, rakSA ane saMhAra khAsakhAsa vyakti dvArA thayA kare che ema mAne che. sRSTinA sarjanahAra brahmA che. te pote keInAthI utpanna thayela nathI, paraMtu svayaM utpanna thayela che, mATe te "svayaMbhU " paNa kahevAya che. jagatanuM rakSaNa karanAra viSNu che. teo yugeyuge jarUra jaNAya tyAre jude jude rUpe janma le che. A janmane avatAra' kahevAmAM Ave che. chellAM temaNe zrIkRSNarUpe janma lIdhe. zrIkRSNa to aitihAsika puruSa che. temane soLa hajAra strIo hevAnuM manAya che, temAM ATha strIo mukhya hatI. temanAM AyudhomAM zaMkha, cakra, gadA mukhya hatAM. jagatane saMhAra karanAra zaMkara che. teo ziva, maheza, dra, trizUladhArI, dhanurdhArI vagere nAmathI paNa prasiddha che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSTa-1 14: temanI patnInuM nAma pAMtI hatuM. temane be putrA hatA : eka gaNeza ane bIjA kArtikeya. A bIjA putra, lagna nahi karela heAvAthI, 'kumAra'nA nAmathI oLakhAya che. mahAkavi kALidAse purANeAnA AdhAre ' kumArasaMbhava' nAmanuM ati manahara mahAkAvya banAvyuM che. temaNe daityAthI hArelA devAnA pakSamAM laDIne daityAne harAvyA hatA. temanuM Ayudha * zakti' hatuM. tethI te 'zaktidhara' paNa kahevAya che. ' > * yamarAja ' ke dhamarAja' evAM nAmeA bhAgye ja kAI e nahi sAMbhaLyAM haiAya. AtmAnAM kRtyAne nyAya ApanAra eka ja vyaktinAM A be nAmeA che. te pApAtmAe mATe 'yamarAja' che ane puNyAtmA mATe * dharmarAja ' che. purANAmAM kathA che ke te vivasvAna nAmanA AdityanA putra che. tenI mAtAnuM nAma saMjJA che ane bhAInuM nAma manu che. dakSiNa dizAne te adhipati-rakSaka che. enuM Ayudha '6'Da' che, kAlikAcA --2-60 jaina para parAmAM 'kAlaka' athavA kAlika' nAmanA ghaNA AcAryAM thaI gayA che. temAMnA sauthI pahelA AcAya nIranirvANunA cAthA saikAmAM thaI gayA che. te ja ApaNA prastuta kAlakAcAya hAvAnuM anumAna che. kathA evI che ke temaNe eka vakhata ramaNIyapura zaheramAM cAturmAsa karyuM hatuM. tyAM datta nAmanA purAhita rAjA hatA. te pahelAM teA pradhAna hatA, paNa kharA rAjA jitazatrune kedamAM pUrIne pAte rAjya .
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 yAgazAsa pacAvI paDayo hatA. ekadA teNe mahA sa'hAra karI yajJa AraMbhyA hatA. daramyAna te kAlakAcAyanAM darzane gayA ane temane yajJanuM phaLa pUchyuM. sUri vimAsaNumAM paDavA ke kharu kahIza te muzkelImAM mukAIza ane khATuM kahIza te| mahA anane uttejana maLaze; paraMtu dayAnA sAgara samA sUrie tarata ja mana sAthe nirNaya karyo ke mAre sAcuM ja kahevuM. temaNe uttara ApyA ke AvI jIvahiMsA karavAvALA mANasA narake jAya che. anukULa sAMbhaLavAnI vRttivALA rAjA AthI bahu gusse thayA, paraMtu krodha dabAvIne pUchyu ke tenI khAtarI zI ? sUrie javAba vAgye. * AjathI sAtame divase tuM kulInI aMdara pakAvAIza ane maraNa pAmIza. tenI nizAnI rUpe kubhImAM paDyA pahelAM tArA mukhamAM vidyAnA chAMTA paDaze. A tarapha sAmatAe dattanA trAsathI trAsI UThIne aMDa karyu... ane pUnA rAjAne baMdIkhAnAmAMthI bahAra kADhIne gAdIe besADayo. datta nAsI gayA rastAmAM gheADAne DAmale viSTAmAM paDavAthI chAMTA UDavA ane eka chAMTA tenA mukhamAM paDayo. Akhare te pakaDAyA ane AcArya nI AgAhI mujaba kuMbhImAM pakAvAyA. < vasurAja--2 60 te cedI dezanA rAjA hatA. temaNe peAtAne vidyAbhyAsa kSIrakakha nAmanA upAdhyAya pAse karyAM hatA. te vakhate upAdhyAyanA putra paryaMta tathA nAradamuni temanA sahAdhyAyI hatA. kALakrame vasu rAjA thayA ane parvata upAdhyAya thaye.. ekadA nAradamuni parvatane tyAM AvI caDacA, te vakhate
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 143 vidyArthI one bhaNAvatAM pa te ' anaiyapruzcama-yajJamAM anone hAmavA joI e '--e vAkacane atha karatAM ' ane 'nA atha makarA karyA. e atha sAMbhaLI nArade kahyuM, ' bhAI ! ' aja 'nA arthAMmAM kAMI phera thatA lAge che. gurue teA eneA a 'UgI na zake evuM traNa vanuM jUnuM dhAnya' karyAM hatA.' paraMtu paMte nArade kaheleA atha kabUla na rAkhyA. bannemAM vivAda vadhatAM evuM nakkI thayuM ke ApaNA sahAdhyAyI satyavAdI vasurAjA je artha kare te kabUla rAkhavA ane je kheATA paDe tenI jIbha kApavI. A badhuM gurupatnI sAMbhaLatAM hatAM. putranI bhUla thAya che ema samajatAM hAvAthI emaNe putrane vAryAM, paNa putre mAnyuM nahi . ane zarata maMjUra rAkhI. Akhare gurupatnI mehavazAta vasurAjA pAse gayAM ane vasurAjAne khUba anunayapUrvaka samajAvI kabUla karAvyuM ke banne jaNA Ave tyAre parvatane artha kharo che ema kahevuM. vasurAjAe ema ja kahyu ane pariNAme peAtAnI dugati thaI. kauzika tApasa--2-61 gagAtIre koI eka gAmanI najIka kauzika nAmanA eka satyavAdI paNa avivekI tApasa rahetA hatA. eka vakhata keTalAka cAroe te gAma lUTyuM. gAmajane cAro pAchaLa paDavA. cero Azrama najIka thaIne pAsenI jhADImAM jaI Jing bharAyA. gAmavALAoe tApasane pUchyuM ane satyavAdI tApase pariNAmanA vicAra karyAM vinA cArAnu sthAna khatAvI dIdhu. cAro pakaDAyA ane gAmaleAkeAe temanA nAza karyAM.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 cAmazAsa A rIte satyavacana AvA chatAMya bIjAne nukasAna karanAru vacana kahevAthI te gatine pAmyA. ki--272 pATalIputra nAmanA nagaramAM mULadeva nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tenA rAjyamAM maDika nAmanA eka cAra roja cArI karatA paNa pakaDAtA nahi. leAkeAnI phariyAdo ane kATavALanI azakti sAMbhaLI rAjA pAteja vezapalaTo karI cAranI zeAdhamAM nIkaLyeA. rAjA badhAM za kAsthAnAAmAM pharI vaLye, paNa cAranA bheTA thayA nahi. chevaTe thAkIne eka purANA maMdiranA khaMDeramAM jaI sUI gayA. akasmAt cAra tyAMthI pasAra thayA, ane rAjAnA paga sAthe bhaTakAyA. ceAre camakIne pUchyuM, tuM koNa che? rAjAe javAba ApyA, huM bhikhArI chuM. cAre tene tyAMthI peAtAnI sAthe lIdhe. zaheramAM jaI teNe khAtara pADyu. ane badhA mAla mULadevane mAthe mUkatho, tyAMthI banne jaNA cAranI chUpI guphAmAM gayA. tyAM mAla uttarAvI guphAmAM rahetI peAtAnI bahenane rAjAnA paga dhAvA kahyu'. saMketa mujaba bahena, paga dhAvAne bahAne rAjAne kUvAmAM phreMkI devA kUvA pAse laI gaI. paNa rAjAnAM rUpa ane cihno joI te mAhita thaI gaI, tethI teNIe rAjAne kUvAmAM phUMkavAne badale nasADI mUko; khIje divase rAjAe tene zaheramAM vajra vaNavAnuM kAma karatA joye.. eTale pAchaLathI tene peAtAnI pAse elAvI magAnyA, ane tene za MkA na Ave evI rIte tenI bahena sAthe paraNavAnI mAgaNI karI. maDike mAgaNI maMjUra rAkhI ane rAjAe tene vaDA pradhAna
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 pariziSTa-1 banAvyuM. tyArabAda rAjAe dhIme dhIme, te na jANe tema, tenuM badhuM dhana maMgAvI lIdhuM, ane aMte ene vadha karAvyo. rohiNaya-2-72 paramaAhaMta zreNika rAjAnA rAjyamAM lehakhura nAmane eka atiduSTa cera rahetuM hatuM. tene rauhiNeya nAmane samAna guNavALe eka putra hatuM. maratI vakhate putrane zikhAmaNa ApatAM teNe kahyuM, "tuM mahAvIrane upadeza kadI sAMbhaLIza nahi." "hiNeye pitAnI AjJA barAbara pALI. corI karavAmAM te pitAthI savAye nIvaDyo. eka vakhate rAjagRha javAnA pitAnA rastAmAM teNe bhagavAnane upadeza ApatA joyA. bIje rasto nahi hovAthI te mUMjhAye; chevaTe kAnamAM AMgaLIo besI tyAMthI deDatAM doDatAM cAlyA javAne kama teNe rAkhyo. paraMtu eka divase bhagavAnanA upadezasthAnanI pAsethI pasAra thatAM tenA pagamAM kAMTe vAge. kAMTe kADhavA kAnethI hAtha heThe laI jatAM eTale upadeza kAne paDyo ke "devonA paga bhUmine aDatA nathI, temanI AMkha mIMcAtI nathI, temanI mALA karamAtI nathI, temane paraseve thatuM nathI ane temanA zarIra upara mela heta nathI." have eka vakhata evuM banyuM ke cerInA trAsathI chUTavA khuda rAjAnA putra abhayakumAre zaherane ghero ghAlya ane rauhiNeya pakaDAya. saddabhAgye tenI pAsethI corIne muddo maLe nahi, tethI zreNika rAjAe tene cheDI mUkyo. paNa abhayakumAranA manamAMthI tenA caeNra tevA vizenI zaMkA dUra thaI nahi. tethI abhayakumAre tene ja me tenA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 rogazAstra pApanI kabUlAta karAvavA eka yukti che. teNe corane khUba manapasaMdabhejane jamADI dArU pAI tenuM bhAna bhulAvI dIdhuM, ane enI AsapAsa lalitAMga lalanAo, uttama gAyaka, vastrAbhUSaNe vagere goThavI daI svargano dekhAva karI dIdho. saheja zuddhi AvatAM chaDIdAre tene jayanAda gAya ane kahyuM ke AjathI Apa amArA svAmI che, havethI A amaralekanA Apa adhipati che. AjathI A apsarAo ApanI AjJAmAM che. sukhethI sahela kare, temanI sAthe vihare, ema kahI tene asarAo pAse laI javAmAM AvatA hato, tevAmAM eka devadUta AvyuM, ane kahyuM ke ahIMthI AgaLa jatAM pahelAM dareka jIvane pitAnAM badhAM sArAM ane narasAM kAme kahI batAvavAne niyama che. rauhiNeya pitAnI mugdhAvasthAmAM badhuM kahI devA taiyAra thaye, paNa acAnaka tene mahAvIrane pele upadeza yAda AvI caDayo, ane te jANI gaye ke A to mArAM kAryonI kabUlAta karAvavAnuM kArastAna che. tethI teNe mAtra pitAnAM zubha kAryo ja kahI saMbhaLAvyAM. Ama upadezanA upagathI teNe abhayakumAra jevA mahAbuddhizALI mANasane haMphALe, eTaluM ja nahi paNa pitAne thanAra sajAmAMthI e bace. sAthe sAthe tenA manamAM evo vicAra Avyo ke thoDA vakhata sudhI ja parANe pAna karelA jemanA vacanamAtra mane ugArI lIdhe, temanA vacana-vAridhinuM pAna karavA sadaiva svecchAe temanuM zaraNa lauM te mane keTalo badho lAbha thaze ? Ama teNe prabhu
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 147 mahAvIra pAse jaI bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI ane chevaTe te svarge sidhAvyo. kAmadeva-2-92, 102 te premane ane sauMdaryane adhiSThAtA deva kahevAya che. tenI strInuM nAma rati che. indriyenA sukhane upabhoga kare e enuM mukhya dhyeya che. je leke indriyasukhane cheDIne AdhyAtmika sukhamAM lIna thavA mAge che temanA upara te pitAnI senA laIne humalo kare che ane temane parAjita kare che. tenI senA mAtra apsarAonI banelI che. tene pAMca bANe che. te pAMca bANenAM nAma A pramANe che - (1) saMmehana, (2) unmAdana, (3) zeSaNa, (4) tApana, (5) staMbhanA keTalAka ema paNa kahe che ke tene pAMca bANa che, te dareka upara eka eka phUla che. tenAM nAma(1) kamaLa, (2) AsopAlavanuM phUla, (3) AMbAne mAra, (4) kevaDe, (5) bhUruM kamaLa. ema kahevAya che ke jyAre deve tArakAsurathI trAsI UThaDyA hatA tyAre teo brahmA pAse gayA ane temane badhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. brahmAe kahyuM: je zaMkaranA vIryathI kaI putra thAya to te dAnane harAvI zake. paraMtu samAdhistha zaMkaranuM citta vicalita karavuM saheluM na hatuM. chatAMya kAmadeve hiMmata karI. teNe pitAnAM bANa zaMkara upara cheDyAM ane temAM te saphaLa paNa thayo. paraMtu ethI zaMkara bahu gusse thayA ane pitAnI trIjI AMkhanA tejathI kAmadevane
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 cAgazAstra bhasma karI nAkhyuM; tethI te 'ana ga' paNa kahevAya che. vaLI, tenI dhRdhAmAM mAchalInuM cihna che tethI te ' mInadhvaja " paNa kahevAya che. 7 rAvaNa 2-99 bhagavAna rAmacaMdranI patnI sItAnuM haraNa karI janAra laMkApati rAvaNu eka atiprasiddha pAtra che. tenI pAse nava ratnajaDita eka mALA hatI. tene paheravAthI pratyeka ratnamAM peAtAnA mastakanuM pratibiMba paDatuM hAvAthI te dazamastaka paNa kahevAtA. teNe aneka vidyAe sAdhI hatI, tethI te ghaNA parAkramI hatA. paraMtu sItAne upADI lAvavAthI rAmacaMdre tenA upara caDAI karI, ane mATI khUnakhAra laDAI thaI. rAvaNu temAM marAyeA. Ama parastrIlAlasAne pariNAme teNe potAnA ane potAnA kuLanA kSaya karyAM. sudarzana--2-101 aMgadezamAM Avela ca'pAnagarImAM dadhivAhana nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tene abhayA nAmanI atyaMta rUpavatI rANI hatI. te ja nagaramAM suddadna nAmane dRDhadharmI zeTha rahetA hatA. tene manAramA nAmanI parama priya patnI hatI; tathA kapila nAme rAjapurohita parama mitra hatA. sudana jeTalA guNavAna teTalA ja rUpavAna hatA. kapila jema sudarzananA guNuthI AkarSAyA tema tenI strI kapilA sudaOnanA rUpathI lalacAI hatI. eka divasa jyAre kapila bahAragAma gayA tyAre kapilAe sudaza nane kahevarAvyuM : ' tamArA mitra
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 149 bimAra che, tamane elAve che.' sudaIna tarata ja purohitane ghera gayA. aMdara AvatAM ja kapilAe caturAIthI khAraNAM baMdha karyAM, ane potAnI icchA pragaTa karI. paraMtu catura sudarzane potAnI bhUla upara akseAsa karavAne avasara nahi dekhatAM tarata ja javAba ApyA ke huM te napu Msaka chuM! kapilA jhaMkhavAI gaI ane sudarzanane javA dIdhA. evA ja prasaMga rAjarANI abhayA sAthe paNa paDayo. hakIkata evI che ke eka vakhata kapilA tathA abhayA rANI bagIcAmAM pharatAM hatAM. temaNe sudananI strI maneAramAne peAtAnA cha putrA sAthe joI. kapilA tarata meAlI UThI ke sudana te napuMsaka che, A tenA putrA kema hAI zake? rANIe pUchatAM kapilAe badhI vAta kahI saMbhaLAvI. rANIe kahyuM : tane mUkhIne te chetarI gayA. tyAre kapilAe javAba ApyA ke have tame ene phasAvA, jouM tA kharI, kevAMka kuzaLa che ? rANIe tema karavAnuM mAthe lIdhuM. rANIe sudarzananI raheNIkaraNInI jhINI-mATI khadhI vigata jANI lIdhI. ane ema nakkI karavAmAM AvyuM ke sudaeNzana jyAre dhyAnamAM eThA hAya tyAre tene ahIM uThAvI lAvave. eka anukUla rAtrie tema karavAmAM AvyuM. sudarzanane dhyAnamAMthI calAyamAna karavA rANIe peAtAnI sarva zakti ajamAvI, paNa dhyAnamAM dRDhatara banatA jatA sudarzana AgaLa te eLe jatI dekhAI. chevaTe rANIe parapuruSathI bacavA mathatI strInI mAphaka peAtAnAM kapaDAM avyavasthita karI nAkhyAM, zarIra upara ujharaDA karyAM, ane * macAveA khacAve 'ema rADA pADavA lAgI. tarata ja mANase DhADI AvyA ane
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa0 gazAstra sudarzanane keda karyo. tene phAMsInI sajA thaI. paNa phAMsI upara caDatAM phAMsI siMhAsanarUpa banI gaI. sudarzanane jayajayakAra thaI gayA. rANuM phase khAIne marI gaI. sudarzane paNa dIkSA aMgIkAra karI. chatAM haju parIkSA bAkI hoya tema te eka divasa pATalIputra nagaramAM bhikSArthe bhramaNa karatAM devadattA nAmanI gaNikAne tyAM jaI caDyA. gaNikA temanA rUpathI mohita thaI gaI. temane bahabahu vinavyA paNa sudarzana pitAnA vratathI calita thayA nahi. chevaTe devadattA thAkI ane temane javA dIdhA. Ama sudarzana zeThe potAnA ja daSTAMtathI jainadharmanI ghaNI unnati karI, ane chevaTe pite mekSe gayA. kubera-2-102 purANo kahe che ke te pulatsya RSinA putra vizravAne putra hatuM, tethI tene vaizravaNa paNa kahetA. tenI mAtAnuM nAma devavarNa hatuM. te uttaradizAne adhipati che. tenuM nivAsasthAna kailAsa che. te sarva saMpatti ane khajAnAne svAmI gaNAya che. tethI tene "dhanapati' paNa kahe che. sItA-2-102 - janaka rAjAnI putrI ane rAmacaMdranI patnI sItA parama satI strI hatI. teNe paNa potAnA pati sAthe 14 varSane vanavAsa svIkAryo hato. te kALa daramyAna teo dakSiNamAM AvelA daMDakAraNyamAM paMcavaTI AgaLa Azrama bAMdhI rahelAM hatAM. tyAMthI cAlAkI vAparI rAvaNa temane upADI gayo. laMkAmAM
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 151 rAvaNe tene khUba khUba samajAvI, aneka lAlaceA ApI, ghaNA bhaya matAnye, paNa sItA vicalita thaI nahi; teNe rAmaraTaNa cheDayuM nahi. chevaTe rAme temanA patto meLaLye, ane rAvaNane mArI temane baMdhanamukta karyAM. sagara--2-112 te cakravartI rAjA hatA. temanI rAjadhAnI acAdhyA hatI. temane 60000 putrA hatA, chatAM paNa temane asaAASa rahyA karatA hatA. te putrAe pitAnA divya daMDanI madadathI aSTApada parvata pharatI khAI khAdI temAM gaMgA nadInuM pANI vALavAne kAraNe nAgalokanA rAjAe gusse thaI temane khALI nAkhyA. sagara rAjA A viparIta samAcAra sAMbhaLI mahu du:khI thayA, ane peAtAnA pautra bhagIrathane gAdIe besADayo, ane temaNe zrI ajitanAtha pAse dIkSA lIdhI. kucIkaNuM --2-12 magadha dezamAM AvelA sughASa nAmanA gAmamAM kucikaNu nAmanA eka kheDUta raheteA hateA. tene gAyA bhegI karavAnI ane temanAM dUdha, dahIM, ghI vagere khAvAnI kAI apUrva lAlasA hatI. tethI teA teNe judA juDhDhA rUpa, raMga ane ghATanI 100000 gAyA bhegI karI hatI. chatAM tenA asateASanI sImA baMdhAI na hatI. aMte e asa teASamAM ja ajINu rogathI pIDAIne te marI gayA, ane tiya cacenimAM janamyA.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 tilako--2-112 te eka viNaka hatA. anAja sadharavAnI ane tene ja vepAra karavAnI tene tIvra icchA rahyA karatI. eka vakhata keAI jyeAtiSIe tene kahyuM ke 'Avate varSe dukALa paDaze.' tyAre te tenI sa`grahanI icchAe mAjhA mUkI. teNe potAnA badhI saMpatti anAja kharIdavAmAM vAparI nAkhI, eTaluM ja nahi paNa vyAje paisA laIneya anAjanA saMgharA cAlu rAkhyA. paraMtu dukALa paDaco nahi ane tilaka zeThane saMgharAne lAbha maLye nahi, pAte meATI kheATamAM UtarI gaye, chevaTe du:khI avasthAmAM teNe deha cheADaco. naH--2-112 cogazAsa pATalIputra nagaramAM naMda rAjA rAjya karatA hatA. tene suvarNa saMgharavAnA khUba zAkha hatA. tethI teNe kheDUte pAsethI adhika kara laIne, dhanADhaco pAsethI aneka bahAne dhana kaDhAvIne, cAmaDAnA sikkA kADhI seAnuM khe'cI laIne --ema aneka rIte prajAne nina banAvI mUkI potAnA bhaDAramAM senAnA DhaganA Dhaga UbhA karyAM hatA. paraMtu pariNAma e AvyuM ke te aneka rAgeAthI rikhAI rikhAIne maraNa pAmyA. abhayakumAra 2-114 te magadharAja zreNikanA putra hatA. temanI buddhi ghaNI ja kuzaLa hatI. paristhitine paheAMcI vaLavAnI temanI zakti ajoDa hatI. teo zreNikanA mahAmAtya hatA ane
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 153 rAjyanA kArabhAra asAdhAraNa kuzaLatAthI calAvatA hatA. temanA buddhivaibhavathI prabhAvita thaI zreNike temane rAjya sAMpavAnI potAnI icchA jAhera karI. paraMtu abhayakumAre vivekapUrvaka jaNAvyuM ke peAtAnI icchA AtmAnnati sAdhavAnI che. Ama yuktinA bha`DAra abhayakumAre rAjyanA bhaMDArane jatA karI peAtAnA satASanA bhaDAra sAcavI rAkhyA, ane peAtAnuM mAkInuM jIvana AtmasAdhanAmAM vitAvyu. Ama teo vAstavika rASipaNuM pAmyA. prakAza trIje vanamALA ane lakSmaNa-3-68 aceAdhyAnA dazaratha rAjAne kauzalyA, kaikeyI ane sumitrA ema traNa rANIe hatI. temAM kauzalyAthI rAma, kaikeyIthI bharata tathA zatrunna ane sumitrAthI lakSmaNa nAmanA putra thayA hatA. lakSmaNa rAma sAthe vanamAM gayA hatA. vanamAM jatAM rastAmAM teo mahIdhara rAjAnI nagarI pAse rAtavAsa rahyA hatA. te vakhate lakSmaNane manathI varI cUkelI mahIdhara rAjaputrI vanamALA tene nahi meLavI zakavAthI gaLe phAMsa khAvA jatI hatI, tevAmAM lakSmaNe tene bacAvI. vaDIla aMdhu rAmanI tathA mahIdhara rAjAnI anumatithI bannenuM lagna thayuM. tyAM thADA vakhata rahyA pachI rAma vageree AgaLa javA rAjAnI rajA lIdhI. lakSmaNa paNa vanamALA pAse rajA mAgavA gayeA, paNa vanamALAe rajA na ApatAM sAthe AvavAnuM kahyuM.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 yogazAstra lakSmaNe tene khUba samajAvI; teNe kahyuM : huM jarUra pAcho AvIza, te badale tuM kahe te sogaMda lauM ke "je huM na AvuM te hiMsaka mANanuM pApa mane lAge." vanamALAne tethI saMtoSa thayo nahi. chevaTe teNe kahyuM ke tame evA sagaMda le ke "jo huM pAcho na AvuM te rAtribhojana karanArAonuM pApa mane lAge." lamaNe evA sogaMda lIdhA ane rajA laI tyAMthI AgaLa vadhyA. caMdrAvata saka-3-83 sAketapuranAmanA koI eka nagaramAM caMdrAvata saka nAmano dharmaparAyaNa rAjA rahetA hatA. eka vakhate te rAjA rAtre sAmAyika laI beThe hatuM, te vakhate pAsenA dIvAmAMnuM tela lagabhaga ekAda prahara cAlaze evuM lAgavAthI teNe e abhigraha-saMkalpa karyo ke A dIvo baLe tyAM sudhI huM dharmadhyAnamAM lIna rahIza. rAjA dhyAnamAM hatuM te vakhate dAsI AvI ane rAjAnI dharmaparAyaNatA joI khUba prasanna thaI tethI rAjAne potAnA dhyAnamAM bAdhA na paDe e zubhAzayathI teNe thoDuM thoDuM tela savAra sudhI pUryA karyuM. rAjAnuM zarIra AvA lAMbA dhyAnanI Teva nahi hovAthI tUTavA lAgyuM, paNa temaNe potAne daDha saMka9pa choDyo nahi. pariNAma e AvyuM ke savAra thatAM asahya zramane kAraNe rAjAnuM avasAna thayuM. paraMtu potAnA vratamAM sthira rahevA temaNe je ujajavala pariNAme sevyAM te kAraNe aneka saMcita azubha karmone kSaya karI te zubha gatimAM gayA. www.jaineljbrary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 155 culanI pitA-3-86 bhagavAna mahAvIranA daza upAsake mane e eka hate. te vArANasImAM rahetA hatA. tene zyAmA nAmanI eka suzIla strI hatI. tenAthI tene traNa putra thayA hatA. bhagavAna mahAvIranA upadezazravaNa pachI te pauSadhazALAmAM rahevA lAgyuM. eka divase koI eka mithyAtvI deve tene dhyAnathI vicalita karavAne mATe tenA badhA putrano eka pachI eka vadha karyo. temanuM lehI tenA upara chAMTayuM. chatAM te dhyAnamAMthI calita thaye nahi, tyAre deva vadhAre ugra banyuM. teNe tenI mAtAno vadha karavAnI dhamakI ApI. have culanI pitAthI rahevAyuM nahi. potAnA mATe aneka saMkaTa sahanAra, devaguru samAna potAnI jananInA vadhane vicAra tene asahya thaI paDyo. teNe vicAryuM ke A anarthane re joIe. tarata ja te dhyAna cheDI pelAne hAtha pakaDavA gaye. paNa deva to kAma saryuM eTale tyAMthI adazya thaI gaye. zrAvake mAtA pAsethI badhA sArA samAcAra sAMbhaLyA. pharIne prAyazcitta laI pUrvavat pauSadhazALAmAM rahevA lAgyo. kharekhara, pauSadha vrata pALavuM ati muzkela che. AvA daDhavamI mahAzrAvake paNa vicalita thaI jAya te sAmAnya zrAvakonI to vAta ja zI ? zubha karmomAM vidane bahu AvyA kare che. zreyAMti bahuvighnAni. saMgama-3-88 kaI eka strI duHkhanI mArI potAnA putra sAthe
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 yogazAsa zAlI nAmanA gAmamAM AvI vasI hatI. strI bIjAnAM kAma karatI ane putra gAmanAM vAcharaDAne cArate. e putranuM nAma saMgama hatuM. ekadA tahevArane divase saMgamane khIra khAvAnuM mana thayuM ane teNe mAtA pAse mAgaNI karI. garIba hovAthI potAnI lAcArIne kAraNe mAtA raDI paDI. pADozIone khabara paDatAM temaNe khIranI sAmagrI pUrI pADI. mAtAe saMgamane khIra banAvI ApI. saMgama khIra khAvA beThA hatA tevAmAM eka tapasvI muni bhikSA mATe tyAM AvI caDyA. saMgame khIra levA sAdhune harSagaddagada kaMThe vinaMti karI ane khUba premapUrvaka vaherAvI. tyArabAda saMgame khIra khAdhI, paNa vadhAre khAI levAne kAraNe tenuM peTa bhAre thaI gayuM ane tIvra ajIrNa thaI javAthI te rAtre ja te maraNa pAmyuM. paraMtu munidAnathI thayela potAnI prasannatAe tene duHkha sAlavA na dIdhuM. marIne teNe zreNika rAjAnI rAjadhAnI rAjagRhImAM rahetA gobhadra nAmanA ati dhanADhaya zeThane tyAM temanI bhadrA nAmanI strInI kUkhe janma lIdho. tenuM nAma zAlibhadra rAkhyuM. gobhadra zeThanI saMpatti aDhaLaka hatI. temaNe zAlibhadrane batrIza strIo paraNAvI hatI. bhadrA mAtA gharane badhe kArabhAra calAvatI hatI. emaNe putrane eTale badhA vibhavamAM rAkhyuM hatuM ke tene e paNa khabara na hatI ke "huM kaI rAjAne prajAjana chuM, mAre mAthe kaI ghaNuM che. paraMtu jyAre tene khabara paDI ke mAre mAthe keI dhaNI che tyAre tene pitAnAM
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa7 pariziSTa-1 karmo para aphasesa thaye ane chevaTe eka jJAnI sAdhunI salAhathI eNe dIkSA aMgIkAra karI. ema kahevAya che ke zAlibhadra marIne sarvArthasiddhi nAmanA vimAnamAM devapaNe utpanna thayA che. tyAMthI manuSya tarIke janma laIne mokSe jaze. A pramANe munidAnanA prabhAvathI te atula saMpattine svAmI thaye, eTaluM ja nahi paNa mokSalakSmIrUpa zAzvatI saMpattine paNa te svAmI thaze. sthUlabhadra-3-136 pATalIputrAdhipati naMdanA samayanI A vAta che. naMdane zakaTAla nAmanA mahAmAtya hatA. temane sthUlabhadra ane zrIyaka nAmanA be putra hatA. nAno bhAI zrIyaka naMdarAjAnA aMgarakSaka tarIke kAma karate, jyAre mATe bhAI sthUlabhadra, je ghaNe buddhizALI hato te, kezA nAmanI vezyAnA premamAM paDyo hato, tethI te tyAM ja paDyopAtharyo rahetuM hatuM. kezAne tyAM lagabhaga bAreka varSo vItyAM haze tevAmAM zakaTAla amAtyanuM avasAna thayuM. temanI pachI rAjA naMde moTA putra sthUlabhadrane amAtyapada svIkAravAne Agraha karyo. viSayanA kIDA skUlabhadrane e rucyuM nahi. tarata tene thayuM ke je rAjAnI sevA svIkArIza te svataMtra vitaraNa ane bhopabhegane sadaMtara tyAga karavo paDaze, ane je tyAga kare ja paDe te rAjasevAne badale AtmasevA zA mATe na svIkAravI ? Ama vicAramAM UtarI jatAM rAjAne bIje divase javAba ApavAnuM jaNAvyuM. bIje divase te teo sarva saMbaMdhone chedIne AtmasAdhanA mATe aNagAra banIne rAjA samakSa kaI
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 cogazAstra aciMtya vezamAM AvI UbhA rahyA. chevaTe rAjAe temanA nAnA bhAI zrIyakane amAtyapada ApyuM. sthUlabhadre kezAne tyAga karyo, saMbhUtivijaya pAse dIkSA lIdhI. emaNe indriyasukhanI vAsanAne eTalA tIvra bhAve tyAga karyo hato ke eka vakhata teo pUrvaparicita kezAnI kAme dIpaka citravALI citrazALAmAM ja mAruM rahyA hatA, ane tyAM vasayukta AhArapANInA upabhegapUrvaka rahevA chatAMya aNizuddha AcaraNa ane nirvikArabhAvane jALavIne temaNe kezAne pratibodhI hatI. AvA utkRSTa bhegIne utkRSTa tyAga kene vaMdanIya na hoya? kene prAtaHsmaraNIya na hoya? kAmadeva zrAvaka-1-138 bhagavAna mahAvIranA daza zrAvakemAM A eka hato. te caMpAnagarIne gRhapati hatA. tene bhadrA nAmanI strI hatI. te aDhAra karoDa naiyAne tathA daza hajAra gAyanuM eka evA che jene-gokulene svAmI hatuM. te samayanA rivAja mujaba te cha karoDa sonaiyA bhaMDAramAM, cha kareDa vepAramAM ane cha kareDa vyavahAramAM rAkho. eka vakhata rAmAnugrAma vihAra karatA karatA vIraprabhu caMpAnagarImAM samavasaryA. kAmadeva temanI pAse dharmazravaNAI gaye. temane upadeza atyaMta upakArI lAgyo eTale teNe gRhasthanAM bAra vratane aMgIkAra karyo. tenI strIe paNa te mujaba gRhastha dharmane svIkAra karyo. have kAmadeva pitAnA jyeSTha putrane kAryabhAra soMpIne, alaga piSadhazALAmAM rahIne dharmadhyAnamAM vizeSa rata rahevA WWW.jainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 15 lAge. ekadA kaI mithyAtvI deva tene dhyAnamAMthI calita karavA, kUra pizAcanuM rUpa laI, tenI pAse Avyo ane DarAvavA lAgyuM ke he mAyAvI! tuM A mithyA upAsanAne nahi choDe to huM tAre ziracheda karIza. be-traNa vakhata kahyA chatAMya jyAre kAmadeve kAna mAMDayA nahi tyAre teNe hAthInuM rUpa laIne tene AkAzamAM uDADyo ane dAMta upara jhIlIne paga nIce cagadyo. paraMtu dhyAnamagna kAmadeva calitacitta na thaye. vaLI, teNe sarpanuM rUpa lIdhuM ane aneka DaMkha mAryA, paNa dhIra zrAvake zubha dhyAnane na choDayuM. . Akhare teNe devarUpe pragaTa thaIne kAmadevanI mAphI mAgI. AvA ugra parISaha sahyA chatAM pitAne zubha bhAva nahi cheDanAra mANasa kenI prazaMsAne pAtra na hoya? A sAMbhaLIne vIraprabhue paNa tenI bhUri bhUri prazaMsA karI. kharekhara, guruo. guNavatsala ja hoya che. AnaMda-3-162 A paNa kAmadevanI mAphaka prabhunA daza mahAupAsakomAMnA eka hatA. te vANijyagrAmanA gRhapati hatA ane kellAka saMnivezamAM rahetA hatA. temane zivanaMdA nAmanI patiparAyaNa patnI hatI. te bAra karoDa sonaiyA ane cAra tranA svAmI hatA. jyAre zrIvIraprabhu vANijyagrAmamAM vihAra karatA padhAryA tyAre te temanA upadezanA zravaNArthe temanI pAse gayA hatA. temaNe ane temanI patnIe kAmadevanI mAphaka gRhasthanAM 12 vratone grahaNa karyA hatAM. teo zrAvaka banyA pachI 14 varSa gRhabhAra uThAvatA rahyA hatA. pachI temaNe
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 yogazAsa peAtAnA jyeSTha putrane gRhabhAra soMpIne judI pauSadhazALAmAM rahevAnuM rAkhyuM. tyAM te anukrame zrAvakanI 11 pratimAne dhAraNa karatA gayA. Akhare jyAre zarIra azakta banavA lAgyuM tyAre temaNe AmaraNAMta saMthAro maheNu karI caturvidha AhArane tyAga karyAM. te mAtra dhama dhyAnamAM rata rahevA lAgyA eTaluM ja nahi paNa maraNakALanI athavA bIjI kAI paNa aihika ke pAralaukika sukhanI kalpanA sarakhI manamAM AvavA dvIdhI nahi. dhamAM rata rahevAne kAraNe temane avadhijJAna utpanna thayuM. Ama vIza varSa sudhI vizuddha gRhastha dhanuM vizuddha rIte pAlana karIne te svage sidhAryAM.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 pariziSTa 2 gazAstranA zlokane akArAdi krama zlekane akArAdi krama pRSTha | zlokano akArAdi krama pRSTha akalaGkamanovRtteH 45 apAstAzeSadoSANAm 123 akAmanirjarArUpAt api pradattasarvasvAt akRtvA niyamaM doSA api vaMzakramAyAtAm 28 aGgArabhrASTrakaraNam apauruSeyaM vacanaaGgAravanazakaTa apyauSadhakRte jagdham ajIrNe bhojanatyAgI aprApnuvannanyabhakSyam athavA paJcasamiti abandhUnAmasau bandhuH 118 adAntairindriyahaya amandAnandajanane adeve devabuddhiA amI bhojanatastyAjyAH 77 adezakAlayozcaryAm ayamAtmaiva ciThThapaH adhiroDhuM guNazreNi 92 ayamAtmaiva saMsAraH anantakAyAH sUtroktAH ayaM lokaH paralokaH annaM pretapizAcAdi 61 alIkaM ye na bhASante anativyaktagupte ca alpAdapi mRSAvAdA- 37 anarthA dUrato yAnti aMvadyatyAgataH sarva anazanamaunodaryam 115 azanIyan sadA mAMsam 54 anAdAnamadattasya . azaucamAzravavidhim 107 aniruddhamanaskaH san asatyato laghIyastvam 35 anumantA vizasitA asatyavacanaM prAjJaH 35 anekajantusaGghAta asatyavacanAdvairaantaraGgAriSaDvarga asaMtoSamavizvAsa- 46 antarmuhUrtAt parataH asaMtoSavataH saukhyam 48 anyaistenArjitaM vittam 191 asaMyamakRtItsekAn 114 apAre vyasanAmbhodhau 117 / asUnRtasya jananI 98 20 17 Jain Educatioh International |
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 95 navaduHkha- lekene akArAdi krama pRSTha astatandrarataH pumbhiH 106 ahiMsA duHkhadAvAli- 33 ahiMsAstRtAsteya- 6 aho yogasya mAhAtmyam 3 ano mukhe'vasAne ca 65 AkaraH sarvadoSANAm 99 AtmajJAnabhavaM duHkhaAtmavat sarvabhUteSu 26 AtmAnaM bhAvayannAbhiH 124 AtmAnamAtmanA vetti 95 AtmAyattamapi svAntam 105 Atmaiva darzanajJAnaApalAvayati nAmbhodhi- 117 AmagorasasaMpRktaArdraH kandaH samagro'pi 60 Arta raudramapadhyAnam AlocyAvagrahayAcyA AsanAdIni saMvIkSya 13 iti saMkSepataH samyag 94 iti smRtyanusAreNa 32 ityanityaM jagavRttam 108 ityahorAtrikI caryAm 92 itvarAttAgamo nAttA 73 indratve'pi hi saMprApte 99 indriyaivijito jantuH 101 indropendrAdayo'pyete 109 yogazAsa zlekono akArAdi krama pRSTha ihaloke paraloke IryAbhASaNAdAnautpadhamAnaH prathamam utsargAdAnasaMstArautsarpayat doSazAkhA udumbaravaTaplakSaupasargaprasaMge'pi ulUkakAkamArjAraeka utpadyate jantu- 110 ekasyA'pi hi jIvasya 58 ekasyaka maNaM duHkham 38 pakaikakusumakroDAd etAzcAritragAtrasya eteSvevAmanojJeSu evaM viSaya ekaikaH 102 evaM vratasthito bhaktyA 85 eSvartheSu pazUn hiMsan 29 aizvaryarAjarAjo'pi 45 auSadhyaH pazavo vRkSAH 29 kaTisthakaravaizAkha- 119 kaNTako dArukhaNDaM ca 61 kanakacchedasaMkAza- 102 kanyAgobhUmyalIkAni kaphamUtramalaprAyam 13 kaphavipuNmalAmarSakampaH svedaH zramo 40 67 pa3 |
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 163 laeNkane akArAdi krama pRSTha lekIne akArAdi krama pRSTha karoti viratiM dhanyo 67 carAcarANAM jIvAnAm 49 karma jIvaM ca saMzliSTam 106 cAraNAzIviSAvadhi kallolacapalA lakSmIH 108 cikhAdiSati yo mAMsam 56 kaSAyA viSayA yogAH 113 cirAyuSaH susaMsthAnA kAyavAGmanasA duSTa- 82 cauryapApadrumasyeha kuNirvaraM varaM pazu- 28 cyutvotpadya manuSyeSu kutUhalAda gItanRtta- 69 chinnAchinnavanapatrakulaghAtAya pAtAya 101 jagadAkramamANasya kuSThino'pi smarasamAn 43 jadhAyA madhyabhAge tu 126 kRtasaGgaH sadAcArai- 16 jantumizraM phalam 67 kRtAparAdhe'pi jane janmadIkSAjJAnamokSa- 93 kecinmAMsaM mahAmohA- 56 jalakoDA''dolanAdi koTIzvaro narendratvam 99 jAtilAbhakulaizcaryakodaNDadaNDacakrAsi- 33 jAyate yena yeneha 127 kauTilyapaTavaH pApAH 99 jinadharmavinirmukto 91 krItvA svayaM vA'pyutpAdya 57 jino devaH kRpA dharmoM 90 krUrakarmasu niHzaMkam 124 jJAnacAritrayormUlam 37 krodhavanastadAya jJeyA sakAmA yaminAm 115 krodhAd bandhazchedo- 72 tataH pratinivRttaH san 87 kSamayA mRdubhAvena 114 tatazca sandhyAsamaye 88 kSAntyA krodho mRdutvena 100 tato gurUNAmabhya% 87 kSiNoti yogaH pApAni 2 tato mAdhyAhnikI pUjAm 88 gRhiNo'pi hi dhanyAste 71 tatropatApakaH krodhaH 97 ghorAndhakAraruddhAkSaH yAH 61 tadavazyaM manaHzuddhiH 105 caturvarge'graNImokSo tadArjavamahauSadhyA 99 batuSpA caturthAdi 71 / tadindriyajayaM kuryAt 102
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 gizAsa zlokane akArAdi krama pRSTha lokone akArAdi krama pRSTha tapaH zrutaparIvArAma 48 dIpyamAne tapovatI 116 tapasvino manAzuddhim 104 dIrghadarzI vizeSajJaH 17 tapyamAnAMstapo muktau 103 dIrghamAyuH paraM rUpa- 34 tasyAjananIrevA'stu dIryamANaH kuzenA'pi tilavrIhiyavaiSaiiH durgatiprapatatprANi- 22 tilekSusarSapairaNDa duHsthAM bhavasthitim tisRbhirguptibhiH dUre parasya sarvasvatIthaM vA svasthatAhetu 124 devopahAravyAjena tRpto na putraiH sagaraH 48 devaistu bhuktaM pUrvAle tyaktasaGgo jIrNavAsA 91 doSANAM kAraNaM madyam 53 tyaktAtaraudradhyAnasya daurbhAgyaM preSyatAm tyaktvA caturvidhAhAram dvau mAsau matsyamAMsena tyajan duHzIlasaMsargam dvicatvAriMzatA bhikSA 13 trayItejomayo bhAnuH dhanadhAnyasya kupyasya 74 prasareNusamo'nyatra dhanahInaH zatamekam 99 dantakezanakhAsthitvam dhyAtavyo'yamupAsyo'yam 21 damo devagurUpAsti dharmaprabhAvataH kalpa- 117 dazamAsAMstu tRpyanti dharmavinnaiva bhuJjIta 62 dasasvapi kRtA dikSu dharmo narakapAtAla- 119 dAnaM caturvidhAhAra- 71 na jAnAti paraM svaM vA 51 digbate parimANaM yat 70 na jvalatyanalastiryag 118 divasasyASTame bhAge . 63 na devAnna gurunApi .43 divase vA rajanyAM vA 38 na dharmo nirdayasyAsti 56 divyaudArikakAmAnAm 6 namo durvArarAgAdi dIneSvArteSu bhIteSu 123 / napuMsakatvaM tiryakatvam dIpikA khalvanirvANA 104 na yatpramAdayogena
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ : pariziSTa-2 pRSTha zlokAnA akArAdi krama na yAti katamAM yonim 120 navanItavasAkSIdranavasrotaHsravadvisrana satyamapi bhASeta 80 112 36 na sAmyena vinA dhyAnaM 122 ma kRtvA prANinAM hiMsAm 54 nATayATTahAsasaGgItanAprekSyasUkSmajantUni nAsaktyA sevanIyA hi 21 62 43 81 nAsAvegho'GkanaM mulkamigodeSvatha tiryakSu 36 nitambinyaH patiM putram 42 nidrAcchede yoSidaGganipatanmattamAtaGga 88 102 27 27 nirarthikAM na kurvIta nirAlambA nirAdhArA 118 nirmAtuM krUrakarmANaH niSpAdito na kenA'pi 120 naibAhutirna ca snAnam nyAyasampannavibhavaH 62 16 nyAyye kAle tato deva 77 96 26 pakSaM saMjvalanaH pratyApakuSThikuNitvAdi patitaM vismRtaM naSTam 37 page ca surendre ca ersyagAdheM vicaran 1 101 165 zlokAne akArAdi krama parArthagrahaNe yeSAm parigrahamahatvAddhi parigrahArambhamagnAparISahopasargebhyo pazya saMgamako nAma paryaGkavIravajrAbjapApabhIruH prasiddhaM ca pApAH kAdambarIpAnapiturmAtuH svasurbhrAtuH putapANi samAyoge pUrvamaprAptadharmA'pi pRSThe vajrAkRtibhUte praNihanti kSaNArdhana pralambitabhujadvandvapravizya vidhinA tatra prasannavadanaH pUrvAprANabhUtaM caritrasya prANasandehajananam prANI prANitalobhena prAptaH sa kalpevindra prAptuM pAramapArasya 42 116 prApteSu puNyataH zraddhA - 120 prAyazcittaM vaiyAvRtyam priyaM pathyaM vaicastathyam preSyaprayogAnayane bandhanAd bhAvato garbhA- 75 6 83 pRSTha 39 37 22 93 71 124 16 51 109 126 3 125 106 127 86 127 46 27
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 166 zvekene akArAdi kama bahirantaviparyAsa brahmastrIbhrUNagoghAtabrAhma muhUrta uttiSThet brUyAd bhiyoparodhAdvA bhakSayanmAkSikaM kSudrabhayasya bIjaM narakabhAvanAbhi vitAni bhAvanAbhiravizrAnta- 121 bhIrorAkulacittasya 44 bhUtAttavannarInati 52 bhUyAMso'pi hi pApmAnaH 2 bhogopabhogayoH saMkhyA makSikAmuniSThatam 59 madirApAnamAtreNa madyapasya zavasyeva madyapAnarase magno madyaM mAMsaM navanItam 51 madhuno'pi hi mAdhuryam 59 madhuparke ca yajJe ca 29 manaHkapirayaM vizva- 104 manaHkSapAcaro bhrAmyan 103 manaHzuddhimabibhrANA 104 manaHzuddhayai ca katavyo 105 manasyanyadvayasyanyat 42 manoguptyeSaNAdAnamanoroghe nirudhyante 103 yogazAsa zlekene akArAdi krama pRSTha manovAkAyakarmANi 112 mantrasaMskRtamapyadyA- 57 manmanatvaM kAhalatvam 34 mahAnizAyAM prakRte 91 mahAvratadharA dhIrA 22 mA kArSItko'pipApAni 123 mAteva sarvabhUtAnAm 33 mAnuSyamAryadezazca 120 mAM sa bhakSayitA 55 mAMsamizraM surAmizram 43 mAMsAzane na doSo'stI- 55 mAMsAsvAdanalubdhasya mitraputrakalatrANi mithyopadezaH sahasA 72 miSTAnnAnyapi viSThAmuSNanti viSayastenA- 47 muhUrtAtparatazcintA 122 muhUrtAntarmana sthairyam 132 meghAM pipIlikA hanti 61 mokSaH karmakSayAdeva 121 maitrIpramodakAruNya- 123 maitryAdivAsitaM cetaH 112 niyasvetyucyamAno'pi 28 yakRcchakRnmalaraleSma yaH karmapudgalAdAna- 113 yajJArtha pazavaH sRSTAH 29 56 |
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 kene akArAdi krama pRSTha zlekane akArAdi krama pUrNa yatprAtastanna madhyAhne 108 rAgAdidhvAntavidhvaMse 107 yatrAnyatvaM zarIrasya 111 rucijinotatattveSu yathAvadatithau sAdhau 17 / rogamArgazramo muktvA yathAvasthitatatvAnAm 5 lAkSAmanaHzilAnIlI yantrapIDA nirlAJchana- 78 lAvaNyapuNyAvayavAm yantralAGgalazastrAgni lokAtivAhite mArge yaH sad bAhyamanityaM ca loko jagattrayAkIrNo 119 yA deve devatAbuddhi- 20 lobhasAgaramuDhela- 100 ye cakruH krUrakarmANi 30 vazvakatvaM nRzaMsatvam yena yena jhapAyena vane niraparAdhAnAm ye bhakSayanti pizitam 56 vane padmAsanAsIna ye bhakSayantyanyapalam varaM jvaladayastambhaye vAsaraM parityajya 66 vara varAkazcArvAko ye strIzastrAkSasUtrAdi- 21 vazAsparzasukhAsvAda- 101 yogaH sarvavipadvallI- 2 vAmo'hidakSiNordhvam 125 yo dehadhanabandhubhyo 111 vAruNIpAnato yAnti 52 yoniyantrasamutpannAH 40 vAsare ca rajanyAM ca 65 yo bhUteSvabhayaM dadyAt 33 vAsare sati ye zreyas 66 yo yaH syAd bodhako 90 vikramAkAnta vizvo'pi 45 raktanAH kRmayaH sUkSmA 41 vidadhatyaGgazaithilyam rakSoyakSoragavyAghra- 118 vinayazrutazIlAnAm rakSyamANamapi svAntam 105 vinendriyajayaM naiva rajanobhojanatyAge vimuktakalpanAjAlam ramyamApAtamAtre yat 40 viratiM sthUlahiMsAdeH rasAmugamAMsamedo'sthi-111 / vilagnazca gale vAla: rAgAditimiradhvasta- 105 / vilAsahAsaniSThathata 55 67
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetra 68 15 168 keno akArAdi krama pRSTha vivekaH saMyamo jJAnam 53 vizvasto mugdhadhIlakaH 29 viSayebhyo viraktAnAm 121 viSAstrahalayantrAyo- 80 vItarAgayatizrAddha- 97 vRSabhAn damaya kSetra vetrAsana samo'dhastAt 119 vairidhAto narendratvam vyayamAyocitaM kuvan 16 vyasanAt puNyabuddhyA bratAni sAticArANi zakaTAnAM tadaGgAnAm zakaTokSalulAyoSTazaGkAkAGkSAvicikitsA 25 zatAvarI virUDhAni zatrau mitre tRNe straiNe zamazIladathAmUlam zamasaMveganidAzayanAzananikSepAzarIrAdyarthadaNDasya zarIraM dehinAM sarva- 108 zarIreNa suguptena 113 zuciH puSpAmiSastotrai- 86 zubhArjanAba nimithyam 112 zocanti svajanAnantam 109 zrutAmbhogheradhigamya 2 gizAstra kono akArAdi krama pRSTha zrUyate prANighAtena 28 zrUyate hyanyazapathA- 66 zrotriyaH zvapacaH svAmI 110 zliSTAGgulI zliSTa- 126 SaNDhatvamindriyacchedam 40 SaNmAsAMzchAgamAMsena 32 sakRdeva bhujyate yaH 50 sacittastenasambaddhaH sacittakSepaNaM tena 85 satAmapi hi vAmabhU- 41 satyAM hi manasaH zuddhau 104 sadoSamapi dIptena saddarzanena mithyAtvam 114 sadyaH sambhUchitAnanta- 57 sannidhau nidhayastasya 48 samatvamavalambyAtha 121 samastalokAkAze samAnadhArmikebhyazca samyaktvamUlAni pazca 20 sara kUpAdikhananasarAgo'pi hi devazcet 23 sarvazo jitarAgAdisarbabhAveSu mUrchAyAH sarvasAvadhayogAnAm sarvasvaharaNaM bandham 44 sarvalokaviruddhaM yad |
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 pariziSTa-2 zlekane akArAdi krama pUrNa zlokane akArAdi krama pRSTha sarvAtmanA yatIndrANAm 16 / sUryAcandramasAvetau 118 sarvAbhilASiNaH sarva- 22 so'thAvazyakayogAnAm 93 sarveSAmAzravANAM tu 113 stenAnujJA tadAnItA- 73 saMkalpayoninA'nena 89 sthairya prabhAvanA bhaktiH 24 saGgAd bhavantyasanto'pi 47 siAnti jantavonityam 107 saMhAdiparihAreNa . 14 sparza rase ca gandhe ca 11 saMdhyAyAM yakSarakSobhiH 64 smRtyantardhAnamUrdhA- 76 saMpuTIkRtya muSkAgre 126 sthAjjaGghayoradhobhAge 125 sambandhyapi nigRhyeta 39 syuH kaSAyAH krodhamAna- 96 strIramyAGgekSaNasvAGga- 10 saMthamaH sUnRtaM zaucam 117 saMyuktAdhikaraNatvam strIzastreNApi cetkAmo saMvatsaraM tu gavyena strISaNDhapazumadvezmA- 10 strIsambhogena yaH kAma- 41 saMsajajjIvasaMdhAtam svadArarakSaNe yatnam 45 saMsarge'yupasargANAm svapati yA parityajya 44 saMsArabIjabhUtAnAm svayaM pareNa vA zAtam 61 saMsAramUlamArambhA- 47 svAkhyAtaH khalu dharmo'yam 116 saMsAre duHkhadAvAgni- 109 hantA palasya vikretA 54 sAmAyikavatasthasya hariNo hAriNI gItim 102 sAmyaM syAnnirmamatvena 107 haviryaccirarAtrAya sArikAzukamArjAra hAsyalobhabhayakrodha- 9 siMhAsanAdhirUDhasya hiMsA vighnAya jAyeta sukhAsanasamAsInaH hanAbhipadmasaGkoca sasthasya 70
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 ka pariziSTa 3 viziSTa zabdonI sUci zabdane akArAdi kama pRSTha | zabdano akArAdi kama pRSTha Ayuvrata-pAMca 20,27 asteya-mahAvrata 7 aticAre 72-85 -ANuvrata 26,34-37 atithisaMvibhAga drata 71 -nI pAMca bhAvanAo 9 " -nA aticAre -nA aticAre 73 anarthadaMDaviramaNavrata ahiMsA-mahAvata 7 -nA prakAra -ANuvrata 26-34 -nA aticAre -nI pAMca bhAvanAo 8 anaMtakAyatyAga nA aticAre 72 anaMtAnubaMdhaka kaSAya 97 AtmasAkSAtkAra 95 anityabhAvanA 107,108 AtmA-darzana jJAnacAritrarUpa 5 anyatvabhAvanA 107,111 AtyaMtara tapa 115 aparigraha-mahAvrata 7 -nA prakAra 116 -aNuvrata 26,46-49 AraMbha -nI pAMca bhAvanAo 11 AdhyAna 70,114 -nA aticAre 74 Avazyaka apauruSeya 23 AzravabhAvanA 107,112 apratyAkhyAnAvaraNaya kaSAya 96 Asana azaraNabhAvanA 107,109 indriyajaya 100 azucitvabhAvanA 107,109 | uddebarabhakSaNadoSa 59 asatyanuM phaLa 35 | ekatvabhAvanA 107110 2. 88 124
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva 16 83 20 22. 97 pariziSTa-3 171 zabdone akArAdi krama zabdone akArAdi krama pUruM kaTheLabhakSaNadeSa karaNa-traNa -sAcAkheTA 26 dezavirati karuNAbhAvanA 123-124 dezAvakAzika vrata karmAdAna-paMdara 77-81 -nA aticAre kaSAye 96-100 dharma kAmaganA prakAra -sadasa krodhajaya zamazIladayAmUlaka 31 guNavrata 20,49,50,67 -nA daza prakAra 23,117 guru dharmasvAkhyAtabhAvanA 116 -sAcAkheTA 22 dharmAdhikArI -pratipatti 87 dhyAna 114,121-124 gupti-traNa 12,14 -nuM svarUpa 122 cAritra-samyak pa,6,12 -nA prakAra 114,122 -nA be prakAra 16 -asavAnuM 122 -nA pAMca prakAra 6 -sarvAnuM 122 -nI bIjI vyAkhyA -nI siddhi arthonuM sthaLa 124 cArvAka 30 -ne kALa 123 jJAna-samya nakta tapa-be prakAranuM 115,1 naraka-sAtamI 28 digavirativrata 49 119 -nA aticAre 76 navanItabhakSaNadeSa pa7 dinacaryA-mahAzrAvakanI 85 nirjarAbhAvanA 107, 114
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 yogazAsa -zabdano akArAdi krama pRSTha | zabdono akArAdi krama pUrNa nirmamatva 107 madhabhakSaNadeSa (parigraha)maryAdAnuM ullaMghana 75 manazuddhi 102-0pa puruSArtho-cAra mahAvrata 6, 7 paSadhavrata 71 mAdhyaccabhAvanA 123-124 -nA aticAre 84 mAna -nA jaya pratipatti mArgAnusArI pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya 96 mAMsadeSanirUpaNa pramAdAcaraNa 69 -nuM mAMsava (vyutpatti) pa6 pramAdabhAvanA 123 mithyAtvanuM vyAvahArika bAhya tapanA prakAra 115 lakSaNa 20 buddhiguNe-ATha 18 mitrIbhAvanA 123-124 bodhidurlabhatvabhAvanA 120 mekSa 4, 5, 21, 84, brahmacarya--mahAvrata 7 121 vagere -aNuvrata 26, 40-46 ga 3,4,5,7,13,26 vagere --nA aticAro 73 -mahimA -nI bhAvanAo 10 -nuM svarUpa briAhma muhUrta -nA prakAra 13, 112 vagere bhAvanAo mahAvratanI8-12 -no adhikArI 17 -bAra 107-121 ratnatraya -cAra 123, 124 rAgadveSajaya - 105 gopabhegamAnavrata 50, 67 rAtribhejananiSedha 61-67 -nA aticAre 77 | raudradhyAna 28, 70, 114 madirAdevadarzana 51 loka 120
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-3 zabdono akArAdi krama lekabhAvanA pUrNa lAbha 173 zabdano akArAdi krama pRSTha samiti-pAMca . 12 . samitiguptinuM mAtRtvakathana 15 sabhya jJAna -zraddhA -cAritra samyakatvanuM svarUpa pa, 6 -nuM vyAvahArika lakSaNara0-24 -nAM bAhya cihno 24 -nAM bhUSaNe -nAM duSaNe samyagraratna 5, 94 sarvathA vajanIya vastuo pa1 sarvavirati saMjavalana kaSAya 96 saMlekhanA 93 saMvarabhAvanA 107-113 sAmAyika 70, 88, 106 -vatanA aticAre 82 svAdhyAya 88, 116 -no jaya vedatrayI vata-mahA -ANu 20, 26 zatruo-aMtaraMga 17 zikSAvrata-cAra 20, 70-71 zukladhyAna 114, 122 zraddhA-samyaku -nI utpatti zrAvaka 85 -nI dinacaryA 85 -nA mane satya-mahAvrata -aNuvrata 26,34-37 -nA aticAre 72 -nI bhAvanAo 9 samatva 106-7, 122 25
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
_