Book Title: Vyavahar Sutra Pithika
Author(s): Malaygiri
Publisher: 
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020796/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra wwwkobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // aham // zrImAn malayagiri viracita vivaraNayukta bhASyaniyukti sametazrI vyavahArasUtrasyapIThikA'naMtara tRtIyo vibhAgaH / piMDassa jA visohI, samitIyo bhAvaNA tavo duviho // paDimA abhiggahAvi ya, uttaraguNA mo viyANAhi // 289 // piMDasyayA vizodhiryAzca samitaya I-samityAdikA yAzca bhAvanA mahAbatAnAM, yacca dvibhedaM tapaH, yAzca pratimA bhikSUNAM dvAdaza ye cAbhigrahA dravyAdibhedabhinnA etAnuttaraguNAn mo iti pAdapUraNe vijAnIhi, eteSAM cottaraguNAnAmiyaM krameNa saMkhyA // bAyAlA aTevau paNavIsA bAra bArasa ya ceva // davAicaurabhiggaha, bheyA khalu uttaraguNANaM // 26 // ___ uttaraguNAnAM prAguktAnAM piMDavizudhyAdInAM krameNa khalcamI bhedAstadyathA, piMDavizuherdAcatvAriMzadbhedAH SoDazavidha udgamaH, SoDazavidhA utpAdanA, dazavidhA eSaNA ca, samitInAmaSTau bhedAstadyathA paMca IryAsamityAdayastathA manaHsamitirvAk - For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- samitiH kAyasamitirityaSTau, bhAvanAnAM bhedAH paMcavizatiH, ekaikasya mahAvratasya paMca paMca bhAvanAH sadbhAvAt , tapaso hArasUtrasya / dvividhasyApi sarvasaMkhyayA bhedA dvAdaza, dvividhaM hi tapo bAhyAbhyaMtarabhedAt, bAhyAbhyaMtarasya ca pratyekaM SabhedA iti, pIThikA- pratimAnAM bhedA dvAdaza, te ca mAsAIsattaM tAityAdyAvazyakagraMthato veditavyAH, abhigrahabhedAzcatvAro dravyAdikAH dravyAbhigrahAH nNtrH| cetrAbhigrahAH kAlAbhigrahA bhAvAbhigrahAzca tadevamuktA uttaraguNAH; saMprati yadadhastAt prAyazcittamupavarNitaM, tadgatAnAM puruSANA mime vizeSA iti pratipAdayati, niggayavahatAvi ya saMcaiyA khalu tahA asNciyaa||ekekaate duvihA ugghAyA tahA aNugghAyA // 261 // ye pAyAzcattaM vahaMti, te dvividhAstadyathA nirgatAH vartamAnAzca nirgatA nAma ye tapoha prAyazcittamatikrAMtAcchedAdi prAptAH, varcamAnA ye taporhe prAyazcitte varcate, tatra ye varcamAnAste punardvividhAH saMcayitA asaMcayitAzca saMcayaH saMjAta eSAmiti saMcayitAH, tArakAdidarzanAditacapratyayaH yeSAM SamA mAsAnAM parataH saptamAsAdikaM yAvadutkarSato'zItaM zataM mAsAnAM prAyazcicaM prAptAste saMcayitAsteSAM mAsebhyaH sthApanAropaNAprakAreNa divasAn gRhItvA SaNmAsAvadhikaM prAyazcitvaM dIyate, asaMcayitA nAma ye mAsike dvaimAsike traimAsike cAturmAsike pAMcamAsike pANmAsike vA prAyazcitte varttate, te saMcayitA asaMcayitAzca ekaike dvividhA udghAtAstathA anudghAtA, udghAto nAma laghuranudghAto nAma gurustatra ye saMcaye asaMcaye ca udghAte varcate, te saMcayitA asaMcayitAzca udghAtAH, ye punaranudghAte varttate, saMcayitA asaMcayitAzca te anudghAtA; sAMpratamenAmevagAthA yathoktavyAkhyAnenavyAkhyAnayati / / For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chayAIyAvamAu niggayAte tavAu bodhavvA // je puNa vahati tave, te vadaMtA muNeyavvA / / 262 // mAsAdIpAvAle, jA chammAsA asaMcayaM hoi // chammAsAu pareNaM, saMcaiyaM taM muNeyavvaM // 293 // ye chedAdiprAyazcittamApannAste nirgatA ucyate, kutaste nirgatA ityAha, te tavAu bodhabbA, te nirgatAstapasastaporhAta | prAyazcittAttu bodhavyA, ye punavarttate, tapasi tapohe prAyazcitte, te vartamAnA jJAtavyAH, mAsAdI ityAdi-mAsAdikaM prAyazcittasthAnamApane mAsAdArabhya yAvat paNamAsAstAvat prAyazcittamasaMcayaM asaMcayasaMjhaM bhavati, SaNmAsAt SaDbhyo mAsebhyaH pareNa parato yat prAyazcittaM tat saMcayitaM jJAtavyaM, udghAtAnudghAtavizeSastu supratIta iti na vyAkhyAtaH saMprati saMcayAsaMcayedghAtAnudghAteSu prasthApanavidhi vivakSuridamAha mAsAi asaMcaie, saMcaie chahiM tu hoi pttrvnnaa|| terasapaya asaMcaie saMcaye ekkArasa payAiM // 26 // asaMcayite prAyazcittasthAne prasthApanA mAsAdi mAsaprabhRtikA, saMcayite punaH prasthApanA niyamataH SaDbhirmAsairbhavati, prasthApanA nAma dAnaM, uktaM ca nizIthacUrNI; paTThavaNA nAma dANaMti, iyamatra bhAvanA, asaMcayiprAyazcittasthAne viSaye yo mAsikaM prAyazcittasthAnamApannastasya mAsikI prasthApanA dvau mAsAvApannasya dvaimAsikI, trIn mAsAnnApannasya traimAsikI evaM yAvat SaNmAsAnApannasya pANmAsikI, yaH punaH saMcayApanastasya niyamAt pANmAsikI prasthApanAtatrAsaMcaye prasthApanAyAH padAni trayodaza, saMcaye ekAdaza, tatrA saMcaye prasthApanAyAH padAni trayodazAmUni / / For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaa'nNtrH| // 2 // * tavatiyaM cheyatiyaM vA, mUlatiyaM aNavaThThAvaNatiyaM c||crmNc ekasarayaM, paDhamaMtavavajiyaM biiyaM // 265 // tapatrikaM, chedatrikaM mUlatrika, anavasthApyatrikaM caramaM pArAMcitaM. tadekasaraM ekavAraM dIyate, idamuktaM bhavati, asaMcaye udghAtaM mAsAdikamApannasya prathamavelAyA mudghAto mAso dIyate, dvitIyavelAyAmuddhAtacAtumAsakaM, tRtIyavelAyAmudghAtapaNmAsikaM, caturthavelAyAM chedaH paMcamavelAyAmapi chedaH, SaSThavelAyAmapi chedaH, sarvatra trINi trINi dinAni chedaH saptamavelAyAM mUlamaSTamavelAyAM mUlaM, navamavelAyAmapi mUlaM, dazama velAyA manavasthApya mekAdaza velAyA manavasthApyaM, dvAdaza velAyAmapya navasthApyaM trayodazavelAyAM pArazcitamiti / evamanudaghAtite'pi asaMcaye trayodazapadAni prasthApanAyAM vaktavyAni / " paDhamaM ' ti prathamamasaMcayaM padaM gatam // dvitIyaM saMcayapadaM tavavaJjiyaM' ti mAsacaturmAsalakSaNAbhyAmAdimAbhyAM varjitamekAdazapadaM bhavati / etadeva vyAkhyAnayatibiiyaM saMcaiyaM khalu taM zrAipaehiM dohiM rahiyaM tu / chammAsatavAdIyaM ekkArasapaehiM caramehiM // 266 / / dvitIyaM khalu saMcayitamucyate, / tat dvAbhyAmAdipadAbhyAM rahitaM paNmAsatapAdikaM paNmAsatapaHprabhRtikaM caramairekAdazapadedraSTavyam / tatrApIyaM bhAvanA-saMcayitaprAyazcittasthAnamApanasya prathamamudghAtaM pANmAsAdikaM tapo dIyate / dvitIyavelAyAM cchedaH, tRtIyavelAyAM cchedaH, caturthavelAyAmapi cchedaH, paJcamavelAyAM mUlaM, SaSThavelAyAM mUlaM, saptamavelAyAmapi mUlaM, aSTamavelAyAmanavasthApyaM, navamavelAyAmanavasthApya, dazamavelAyAmanavasthApyaM, ekAdazavelAyAM pArAzcitamiti, / etadevAha // // 2 // For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chammAsa tavo cchedAiyANa tigatigatahekka caramaMca saMvaTTiyAvarAhe, ekkArasa payAu saMcaie // 297 // saMcayite kathaMbhUte ? ityAha-saMvartitAparAdhe saMvartitAH-piNDIbhRtA aparAdhA yatra tat saMvartitAparAdhaM / tathAhi bahuSu mAseSu pratiseviteSu sthApanAropaNAprakAreNa tebhyo mAsebhyo dinAni daza daza paJca paJcetyAdirUpatayA gRhItvA pANmAsika tapo niSpAdyate / tato bhavati saMcayitaM saMvartitAparAdha, tasminnekAdaza padAnyevaM bhavanti,-prathamavelAyAmudghAtaM pANmAsika tapaH / tataH chedAdInAM trikaM trikaM / kimuktaM bhavati ? tadanantaraM velAtrayamapi yAvat cchedatrika, tato mUlatrikaM tadanantaramanavasthApya trikaM, | tathA ekamekaM velaM vA caramaM pArAzcitamiti / evaM anudghAtite'pi saMcayite ekAdaza padAni vAcyAni / samprati yena prAyazcittasyAhAH puruSAstAn pratipAdayati,| pacchittassa u arihA ime upurisAcauThibahA hoti| ubhayatara AyataragA parataragA apataragA y||298|| prAyazcittasyAhI yogyA ime caturvidhAzcatvAraH puruSA bhavanti, / tadyathA-ubhayatarA AtmatarakAH paratarakA anyatarakAzca / tatra ye utkaSetaH SaNmAsAnapi yAvattapaH kurvato'glAnAH santaH prAcAryAdInAmapi vaiyAvRtyaM kurvanti, tat labdhyupatatvAt, te ubhayamAtmAnaM paraM cAcAryAdikaM tArayantItyubhayatarAH, | pRSodarAditvAta isvaH ye punastapobaliSThA yAvRtyalabdhihInAsta tapa eva yathoktarUpaM kurvanti, na vaiyAvatyamAcAryAdInAmityAtmAnaM kevalaM tArayantItyAtmatarAH, / svArthikapratyayavidhAnAta AtmatarakAH, / ye punastapaH kartumasamarthA vaiyAvRtyaM cAcAryAdInAM kurvanti, te paraM tArayantIti paratarakAH / yeSAM tapasi For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kA foy zrI vyavahArasUtrasya piitthikaa'nNtrH| tRtIyo vibhaagH| vaiyAvRtye ca sAmarthyamasti kevalamubhayaM yugapatkartuM na zaknuvanti, kintvanyataratte ekasmin kAle AtmaparayoranyamanyataraM tArayantIti anyatarakAH / / aAyatara paratare viya, Ayatare abhimuhe ya nikkhitte| ekkekamasaMcaie, saMcai ugghAyamaNugghAyA // 299 / / Atmatarazca sa paratarazca Atmataraparatara ubhayatara ityarthaH / yazcAtmatara etau dvAvapi prAyazcittavahanAbhimukhau bhavataH, / tatastasmin pratyekaM prAyazcittamabhimukhamucyate / yastu parataro'nyatarako vAyAvat vaiyAvRtyaM karoti, tAvattayoH prAyazcittaM nikSipta kriyate, iti tabikSiptamabhidhIyate / ekaikamabhimukhaM nikSiptaM ca dvidhA saMcayitamasaMcayitaM ca, punarekaikaM dvidhA-udghAtamanughAtaM ca / tadetat saMkSepata uktamidAnI vistaro'bhidheyastatra yaH prathama ubhayatarastasyemaM dRSTAntamAcAryAH parikalpayanti sevaka dRSTAnta bhAvanA jaha mAsato uladdho, sevayapuriseNa juyalayaM ceva / tassa duve tuTThIto vittIya kayA juyalayaM ca // 30 // ego sevagapuriso, rAyaM olaggai, / so rAyA tassa vittiM na dei, / annayA teNa rAyA keNai kAraNeNa paritosito, / tato teNa raNNA tassa tu?Na paidivasaM suvaNNamAsago vitti kayA, | pahANaM ca sevatthajuyalaM dina, tathA cAha-'jahetyAdi yatheti dRSTAntopanyAse mASaka: suvarNamASaka: sevakapuruSeNa labdho, yugalaM ca vastrayugalaM ca tasya ca sevakapuruSasya dve tuSTyau jAte, ekaM vRttiH kRtA dvitIyaM vastrayugalamiti eSa dRSTAnto'yamupanayaH, For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir evaM ubhayatarassA do tuTThIo u sevagasseva / sohI ya kayAmettI veyAvacce niutto ya // 301 // evaM sevakapuruSadRSTAntaprakAreNa ubhayatarasya sevakasyeva dve tuSTyau bhavatastadyathA-eka tAvanme prAyazcittadAnena zodhiH kRtA, dvitIyaM vaiyAvRtye niyuktasya mahatI me nirjarA bhaviSyati / ____ atha prAyazcittaM vahan vaiyAvRtyaM ca kurvan yadi punarapi zrotrAdInAM pazcAnAmindriyANAmanyatamenendriyeNa / AdizabdAta krodhAdibhizca stokaM bahu vA prAyazcittamApadyate, / yadi anyadapi prAyazcittamApadyate tadA katham ? ucyate, so puNa jai vahamANo, pAvajjai iMdiyA iha puNovi / taM pi ya se prAruhijjai, bhinnAiM paMcamAsaMtaM // 302 / / sa punarubhayataraH prAyazcittaM vahana vaiyAvRtyaM ca kurvan yadi punarapi zrotrAdInAM pazcAnAmindriyANAmanyatamenendriyeNa / AdizabdAtkrodhAdibhizca stokaM bahu vA prAyazcicamApadyate, / tatra stokaM viMzatirAtriMdivAdArabhya pazcAdAnupUrdhyA yAvat paJcarAtriMdivaM bahupArAJcitAdArabhya pazcAdanupUjyoM yAvatmAsikaM tadapi se tasya Aruhyate, bhinnAdibhinnamAsAdi / AdizabdAtsakalamAsAdiparigrahaH paJcAmAsAntaM pazcamAsaparyantaM iyamatra bhAvanA-stokaM bahuvA yathoktasvarUpaM yadi prAyazcittasthAnamApanastathApi tasya bhinnamAsAdi dIyate, / kasmAditi cedata Ahatavalitoso jamhA.teNa teNa appe vi dijaye bhuyN| paratara u puNa jamhA,dijjai bahue vito thovN||303|| yasmAdubhayatarakaH prAyazcittatapaH karaNe dhRtisaMhananabaliSTastena kAraNena rephaH pAdapUraNe 'ijerAH' pAdapUraNe itivacanAt / For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 4 // anpe'pi paJcarAtriM divAdike prAyazcittasthAne bahukaM bhinnamAsAdi dIyate / yasmAcca parataraH paramAcAryAdika vaiyAvRtyakaraNatastArayati / tato bahukepi pArAzcitAdike prAyazcitte prApte stokaM bhinnamAsAdi dIyate, tadevaM stoke bahuke vA prAyazcittasthAna prApte bhinnamAsAdidAne kAraNamuktam / samprati bhinnamAsAdi yathA dAtavyaM tathA pratipAdayati,-- vIsaTTArasa lahu guru, bhinnANaM mAsiyANamAvanno / sattArasa pannArasa, lahagurugA mAsiyA hoti // 304 // sa ubhayatarakaH prasthApitaM prAyazcittaM vahan vaiyAvRtyaM ca kurvan yadi stokaM bahuM vA udghAtamanudghAtaM vA prAyazcittasthAnamanyadApanastato yadi pUrvaprasthApitaM prAyazcittamudghAtaM tamudghAto bhitramAso dIyate / yadi punarapyAdyate tato bhUyo'pi bhinnamAso dIyate, evaM viMzativArAn bhinnamAso dAtavyaH / / 20 // yadi viMzatervArebhyaH parato'pi bhUya Apadyate, tataH stoke bahuke vA prAyazcitte prApte laghumAso dIyate / evaM bhUyo bhUyastAvadyAvat saptadaza vArA 17, navaramatra stokaM paJcakAdibhinnamAsAntaM bahu dvimAsAdi pArAzcitAntaM tataH parato yadi punarapi bhUyo bhUya Apadyate, tato'nyat saptadazavArAn dvaimAsika | dAtavyaM / atra stokaM paJcakAdilaghumAsaparyantaM bahutrimAsAdipArAzcitAntaM / evaM traimAsikAdiSvapyadhastanAni sthAnAni stokamuparitanAni bahu veditavyAni / tataH saptadazavArebhyaH parato yadi bhUyaH punaH punarApadyate / / tatastraimAsikaM saptadaza vArAn dIyate 17 / tato'pi parato yadi punaH punarAdyate, tataH saptavArAn laghu cAtumAsika dIyate 7 / tato'pi parato yadi punarbhUyo bhUya Apadyate tataH paJca vArAn laghu paJca mAsikaM dIyate / yadi tato'pi parato bhUya ApattistataH ekavAraM laghu pANmAsikaM dIyate / tadanantaraM yadi punarapi bhUyo bhUya ApattistatastrIn vArAn chedo dIyate For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 / yadi tataH paramapi punaH punarApattistatarastrIn vArAn mUlaM dIyate, 3 / tato'pi parato bhUyo bhUya Apattau trIn vArAn anavasthApya dAnaM / tadanantaraM yadi punarapyApadyate tataH ekaM vAraM pArAzcitaM dAnamiti / evamasaJcayitamudghAtitaM gatamathAsazcayamanudghAtitaM prasthApitaM / tatopaM bahu vA yadi prAyazcittasthAnamApadyate tarhi guruko bhinnamAso dIyate / tataH punaH punarApattau sa aSTAdaza vArAn dIyate 18 / tataH paraM bhUyo bhUya Apattau paJcadaza vArAn gurumAsikaM 15 / tataH paraM paJcadaza vArAn guru dvaimAsikaM 15 // tataH paraM paJcadaza vArAn guru dvaimAsikaM 15 / tataH paraM pazcadaza vArAn guru traimAsikam tato bhUyopi paraM paMcavArAn gurucAturmAsikam 5 / tataH paraM yadi bhUyo bhUya ApattistatastrIn vArAn gurupazcamAsikaM / tadanantaramekavAraM SaTguru 1 / tataH paraM chedatrikaM, tato mUlatrikaM, tato'navasthApya trikaM / tata paramekaM vAraM pArAzcitam / | sampratyakSarArthoM vitriyate-yadi pUrvasthApitamudghAtamanudghAtaM ca prAyazcittaM vahan vaiyAvRttyaM ca kurvan ubhayataraH stokaM bahu vA bhUyo bhUyaH prAyazcittasthAnamApadyate / tato yathAsaMkhyasamudghAtaM prAyazcittaM rahato laghubhinnAnAM mAsikAnAM viMzativArAn pradAnam, anudghAtaM prAyazcittaM vahato gurubhinAnAM mAsikAnAmaSTAdaza vArAn / tadanantaraM bhUyo bhUya ApattAvudghAtaM prAyazcittaM vahataH saptadaza vArAn laghumAsikA bhavanti, anudghAtaM prAyazcittaM vahataH paJcadaza vArAna gurumAsikAH // ugghAiyamAsANaM sattarasevaya annumyNtennN|nnaayvvaadonnnni tiriNa ya,guruyA puNa hoMti pnnnnrs||305|| satta caukkA ugdhAiyANaM, paMceva hoMta annugghaayaa| paMca lahuyAo paMca ugurugA paNa paMcagA tiNNi / / 306 // For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrIvyava- udghAtitamAsAnAmanudghAtitamAsAnI ye saptadaza vArA stAn amuJcatA jJAtavyo dvau mAso, trayazca mAsA jJAtavyAH hArasUtrasya ye punargurukA dvau trayazca mAsAste pazcadaza vArAna jJAtavyAH / kimuktaM bhavati ? udghAtitaM prAyazcittaM vahato mAsikAnantaraM pIThikA- ITI bhUyo bhUya Apattau dvau mAsau saptadaza vArAn dIyate / tato'pi bhUyo bhUya Apacau saptadaza vArAntrIn mAsAn athaanuraanNtrH| titaM prAyazcittaM vahati, tarhi gurumAsikAnantaraM bhUyo bhUya Apatto dvau guruko mAsau paJcadaza vArAn dIyate / tadanantaraM paJcadazavArAn trIn gurukAn mAsAniti saptacaukketyAdi udghAtitAnAM catuSkAH sapta bhavanti / anuddhAtitAnAmatra gAthAyAM | prathamA SaSThayarthe catuSkAH pazca bhavanti laghukAH paJca mAsA paJca vArAn bhavanti, gurukAH punaH paJcakAH paJcamAsAkhIna vArA nidamuktaM bhavati-udghAtaM prAyazcittaM vahataH traimAsikAnantaraM bhUyo bhUya Apattau saptavArAn laghukA zcatvAro mAsA dIyante / tadanantaraM paJcavArAn laghukAH paJcamAsAH anudghAtitaM prAyazcittaM vahataH traimAsikAnantaraM punarApattau pazca vArAna gurukA zcatvAromAsAH tadanantaraM trIn vArAn pazca gurumAsAn // sAmpratamatraivAsazcaye udghAtAnudghAtApattisthAnAnAnAM sukhAvagamopAyamAhaukkosA upayAto vA ThANe ThANe duve pariharejjA / evaM dagaparihANI, neyavvA jAva tinneva // 307 // ____ utkRSTaM nAma udghAtabhinnamAsagataM viMzatilakSaNaM tasmAdArabhyodghAtagate sthAne sthAne yadutkRSTaM tadapekSayA anudghAta gateSu sthAneSu dvau dvau parihApayet / evaM dvikaparihAnistAvat jJAtavyA yAvadudghAtagatapaJcakotkRSTApekSayA anudAte traya iti / iyamatra bhAvanA-udghAte bhinnamAse viMzatiH, anudAte dvikaparihAnyA aSTAdRza / tathA udghAte mAse saptadaza, For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anudAte paJcadRza / evaM dvimAse trimAse'pi / tathA udghAte caturmAse sapta anudAte paJca / tathA udghAte paJcamAte pazca anudAte traya iti / tadevamApattisthAnAnyuktAni // udghAtAnuddhAtadAnavidhiH sAmpratameteSAM dAnavidhimAhaahau avaNettA sesA dijjaMti jAva utimAso; jatthaThagAvahAro na hoja taM jhosae savvaM // 30 // ye bhinnamAsAdayo viMzatyAdivArA ApannAstebhyaH pratyekamaSTAvaSTAvapanayet / apanIya zeSA dIyaMte, evaM tAvat vAcyamayAvatrimAsAH traimAsikaM / ayamatra bhAvArthaH / viMzativArAH kilodghAtA bhinnamAsA ApannAstatrASTau bhinnamAsA jhoSitAH, zeSA dvAdaza dIyante / tepi sthApanAropaNAprakAreNAdhika parizATya paNmAsAH kRtvA dIyante, tathA aSTAdaza anuddhAtA| bhinnamAsA ApannAstebhyo'STau tyaktvA zeSA daza minnamAsAH pradAtavyAH / te'pi sthApanAropaNAprakAreNa adhikaM samastamapi tyaktvA SaNmAsAH kRtvA dAnIyA iti / tathA saptadazavArA laghumAsAH prAptAstebhyo'STau parityajya zeSA navalaghumAsA dIyante / paJcadazavArA gurumAsA ApannAstebhyo'STau parityajya zeSAH sapta gurumAsA deyAH / evaM dvaimAsike traimAsike'pi vAcyam / sarvatra sthApanAropaNAprakAreNAdhikyaM tyaktvA SaNmAsAH kRtvA deyAH / atha aSTakajhoSaNAbhidhAnaM kimartham ? eta deva kasmAnnoktaM viMzatyAdayo bhinnamAsAdayaH sthApanAropaNAprakAreNa SaNmAsIkRtya dAtavyA iti ? ucyate / madhyamatIrthakRtAmaSTamAsikI yA tapobhUmi stadanugrahArthamityadoSaH / uktaM ca nizIthacUrgoM-' aSTamasiyA manchimAtavo bhRmI tIe aNugahakaraNathamaTThamabhAgahArajhosaNA kayA iti / yatra punazcaturmAsike vA pazcamAsike vA aSTakApahAro na bhavet / aSTAnAmevAsambhavAt / taM sarva jhoSayetsarvamapi tatparityajet na kimapi tatra dAnaM bhavatIti bhAvaH / yebhyo'STakApahAre yadavatiSTate For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- tadetadumayaM darzayati-- hArasUtrasya / bArasa dasa nava ceva ya satteva jahannagAiM ThANAiM / vIsaThArasa sattarasa, pannaraThANANa bodhavvA // 309 // pIThikA dvAdaza daza nava saptetyamUni jaghanyAni sthAnAni bodhavyAni / jaghanyato yeSAM viMzatyAdyapekSayAmIpAM stokatvAt keSAM | nNtrH| | sthAne ityAha-viMzatyaSTAdazasaptadaza paJcadazasthAnAnAM sthAne idamuktaM bhavati,-viMzatisthAnAnAmaSTakApahAre dvAdaza sthA nAni / aSTAdazAnAmaSTakApahAre daza / saptadazAnAmaSTakApahAre nava / paJcadazAnAmaSTakApahAre sapteti // puNaravi je avasesA mAsA jahiM pi cchanhamAsANaM / uvariM jhoseuNaM, chammAsA sesa dAyavvA // 310 // ___aSTakApahAre kRte sati punarapi SaNNAM mAsAnAmupari ye'vazeSA mAsA vartante jehiM jehiM pItyAdi anugrahakRtsnaviSayametat yairapi ca divasAsavA pUrva prasthApitAnAM SaNNAM mAsAnAmupari gacchati tatsarva sthApanAropaNAprakAreNa jhoSayitvA SaNmAsAH zeSA dAtavyAH, / anugrahacittAyAM pUrva prasthApitaSaNmAsodvyUDhadivasaiH saha paripUrNIkRtya SaNmAsAH zeSA dAtavyA / niranugrahakRtsnacintAyAM paripUrNAH SaNmAsAH zeSA deyAH, / jhoSastu pUrvaprasthApitaSaNmAsaviSaya iti // chahiM divasehiM gaehiM, chaNhaM mAsANa hoti pkkhevo| chahiM ceva ya sesehiM chaNhaM mAsANa pkkhevo||311|| sUtre tRtIyA saptamyarthe / tato'yamarthaH / SaTsu divaseSu gateSu SaNmAsAnAM bhavati prakSepaH / iyamatra bhAvanA-ye te prasthA For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pitAH SaNmAsAsteSAM SaD divasA vyUDhAstadanantaramanyAn SaNmAsAnApannAstataH pUrva prasthApitaSaNmAsAnAM paJcamAsAzcaturviMzatidinAzca jhoSyaMte, / jhoSayitvA ca tatra pAzcAtyAH SaNmAsAH prakSipyante / te ca yathA prakSipyante yathA pUrvaprasthApitaSaNmAsAvyUDhadivasaiH saha SaNmAsA bhavanti / evaM pAzcAtyAnAmapi SaNmAsAnAM SaD divasA jhoSitA iti / etad dhRtisaMhananAbhyAM durbalamapekSyAnugrahakRtsnameSa mitravAcakakSamAzramaNAnAmAdezaH / sAdhurakSitagaNikSamAzramaNAH punarevaM bruvate, chahiM cevayetyAdi, padasu caiva divaseSu SaNmAsAnAM prakSepaH / idamuktaM bhavati?-ye pUrvaprasthApitAH SaNmAsAste paDbhirdivasairUnAH paripUrNAvyUDhAH zeSAH pad divasAstiSThanti / atrAntare anyAn SaNmAsAnApannAste SaNmAsAsteSveva paTsu divaseSu prakSipyante / kimuktaM bhavati ? teSAM paNNAM mAsAnAM SaT divasAH prAyazcittaM, zeSaM samastamapi jhoSitaM / pUrvaprasthApitaSaNmAsAnAmapi para divasAH jhossitaaH| etat dhRtisaMhananadurbalamapekSyAnugrahakRtsnamiti; samprati niranugrahakRtsnamAha| evaM vArasa mAlA chadivasUNA ya jeTThapaThavaNA / badivasae'guggaha niraguggaha chAgapa kkhevo / / 312 // ___ iha niranugrahakRtsne AdezadvayaM ekastAvadayamAdezaH / pUrvaprasthApitAnAM SaNmAsAnAM paT divasA vyUDhAsteSu SaTsu divaseSu vyUDheSu anyat pANmAsikamApannaH / tataH pUrvaprasthApitAH SaNmAsAsteSveva padsu divaseSu vyUDheSa parisamApyante / kimuktaM bhavati ? / ye vyUDhAH pad divasAste vyUDhA eva zeSA paJca mAsAzcaturvizatidivasA jhoSitAH yatpunaranyat pANmAsikaM tatparipUrNa dIyate / evaM SaT mAsAH pabhirdivasairadhikA bhavanti / etat dhRtisaMhananabaliSThasya niranugrahakRtsnaM dvitIya AdezaH, pUrvaprasthApitAnAM SaNmAsAnAM SaT divasAH zeSAstiSThanti, / anyatsamastamapi byUDhaM tato'nyAn paNmAsAn praaptH| tato ye zeSAH pad For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrIvyava- hArasUtrasya pIThikAna nNtrH| divapAste jhoSyante pAzcAtyaM pANmAsikaM paripUrNa dIyate, dhRtisaMhananabaliSThanvAt |evN ca SaNmAmAH paDbhirdibhanyUnaH pUrvasthApitAH pAzcAtyAH paripUrNAH SaNmAsAH tataH sarvasaMkalanayA dvAdaza mAsAH SabhirdivasainyUnA bhavanti / eSA jyA prasthApanAdAnaM, nAtaH parA tapo'he prAyazcitte utkRSTatarA prasthApanAstIti bhAvaH, atrApi sAnugrahaniranugrahacintAM kurvannAha-chaddivasagaetyAdi pUrvaprasthApitAnAM SaNmAsAnAM SaTsu divaseSu gateSu yadanyadApannaM SaNmAsAdikaM tapastadAropyate / pUrvaprasthApitAzca SaNmAsAsteSveva SaTsu divaseSu gateSu vyUDheSu parisamAptAH kriyante / etadanugrahakRtsnam , yatpunaH SaTsu mAseSu SaDbhiAvasaigagateSu avyUDheSu divasA zeSA avyUDhAH santi / anyacca samastamapi vyUDhamiti bhAvaH, / atrAntare anyat pANmAsikamApanastatparipUrNamAropyate / prAkRtAca zeSIbhUtAH SaT divasAH tyajyante / etanniranugrahakRtsnaM / iti / coei rAgadose dubbalabalie va jANae cakkhU / bhinne khaMdhaggimmiya, mAsa caumAsie ceDe / / 313 // parazcAdayati, yUrya rAgadveSavantastathAhi yasya SalAM mAsAnAM SaTsu divaseSu zeSIbhUteSvanyat pANmAsikamApannaM SaTsu divaseSu parisamApyate / tasya durvalasyopari rAgo yato yUyaM jAnItha eSa balikaH san sukhaM vinayavaiyAvRtyaM karoti / yasya punaH pUrvaprasthApitaSaNmAsAnAM paJcasu mAseSu caturSizatau divaseSu vyUDheSu Sad divasAH zeSIbhUtA jhossitaaH||1|| anyat pANmAsikamAropitaM, tasya baliSThasyopari vidveSaH / atrApi jAnItha yathaiSa tapaHkRzazarIro nAsmAkaM zaknoti vaiyAvRtyaM kartuM tasmAddIyatAmasya niranugrahaprAyazcittamiti / evaM bhavantaH kurvanto nUnaM cakSurmelaM kurutha / cakSurmelo nAma yadekaM cakSurunmIlayati / aparaM nimIlayati, / evamekaM sAnugrahaprAyazcittadAnena jIvApayatha, / aparaM niranugrahaprAyazcittadAnena mArayatheti / atrAcArya Aha For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | bhinnatyAdi pazcAI bhinno nAma tatkAlamaraNinirmanthanena navodito'gniH sa yathA mahati kASTAdike prakSipte taddandhumasamartho bhavati, zIghraM ca vidhyAyati, sa eva zlakSNakASTachagaNAdicUNAMdiSu stokaM prakSipyamANeSu krameNa prabala upajAyate / | skandhAgnirnAma mahatkASTaM prajvanyAgnirUpatayA pariNamitaH sa mahatyapi kASTAdike prakSipte taddagdhuM samartho bhavati / prabalaH | prabalatarazcopajAyate / evaM durbalasya pamu mAseSu pUrvaprasthApiteSu bahuSu vyUDheSu SaTsu divaseSu zeSIbhUteSu yadi vA SaTsu mAseSu pUrvasthApiteSu SaTsu divaseSu vyUDheSu yadanyat pANmAsikaM tapaH pRthag dIyate / tataH sabhinnA'gniriva viSaditi dhRtisaMhananadurvalatvAt / yasya punaH punaH padmu mAseSu vyUDheSu SaTsu divaseSu zeSIbhUteSu anyadAropyate pANmAsAdikaM tapaH sadhRtisaMhananAbhyAM balIyAniti na vidrAti na ca viSAdamupagacchati, skandhAniriva / tathA dvau ceTau, tadyathA-mAsajAtazcaturmAsajAtazca tatra yadi mAsajAtasya ceTasya caturmAsaceTAhAro dIyate, tadA sojIrNena vidrAti, caturmAsajAtasyApi yadi mAsajAtavadAhAro dIyate, tadA sa tenAhAreNa nAtmAnaM sandhArayitumalaM / evaM yo durbalastasya yadi baliSThaM prAyazcittaM dIyate, tadA sa vidrAti durbalatvAt mAsikaceTakavat , baliSThasyApi yadi durbalaprAyazcittaM dIyate, tadA sa tAvatA na zuddhimAsAdayatItyazuddhathA viSIdati, / tato yathA bhinnAnau stokamindhanaM skaMdhAgnau prabhUtamindhana tathA mAsajAte ceTe stokamAhAraM, caturmAsajAte prabhUtamAhAraM prayacchato | nraagdvessvttaayogytaanuruupprvRtteH| tathA durbale baliSThe ca yathoktarUpaM prAyazcittaM dadAnA na vayaM rAgadveSavaMta iti ukta ubhayatarakaH / idAnIM AtmatarakAdayo vktvyaaH| paramubhayatarasadRzo'nyatara iti sa evotkrameNa prathamato bhaNyate, / tasya svarUpamidamyathA ekena skandhena dvekApotyau yugapat voDhuM na zaknoti tathA so'pyanyatarakaH prAyazcittavaiyAvRtye yugapatkartuM na zaknoti / For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| // 8 // zrI vyaba- sa ca saMcayitamasaMcayitaM vA prAyazcittamApanno'tha ca tadA gurUNAmanyo vaidhAvRtyakaro na vidyate / tatastadApannaM prAyazcittaM nihArasUtrasya | kSipta kriyate / etena yadaktamadhastAta nikSiptamiti tadbhAvitamavaseyaM / gurUNAM vaiyAvRtya kAyate taca veyAvRtyaM kurvan yadAndripIThikA- yAdibhiranyadApadyate tatsarvaM jhoSyate yadA tu vaiyAvRtya samAptaM bhavati, tadA tatprAga nikSiptaM prAyazcittamurikSapyate / tacca vahan nNtrH| yadIndriyAdibhiranyadApadyate tadanena vidhinA dAtavyaM / satta caukkA ugghA iyANa paMceva hoMti annugghaayaa| paMca lahu paMca gurugA, gurugA puNapaMcagA tinni // 314 // sattArasa pannArasa nikkhevA hoti mAsiyANaM tu / vIsaTrArasa bhinne teNa paraM nikkhinnvyaau||315|| so'nyataraH pUrvaprasthApitaM prAyazcittaM vahan yadi stokaM bahu udghAtamanudghAta vA prAyazcittasthAnamApanastato yadi pUrvaprasthApitaM prAyazcittamudghAtastata uddhAto bhinnamAso dIyate, / yadi punarApadyate tadA bhUyo'pi bhinnamAsadAnamevaM bhUyo bhUya Apattau viMzativArAn bhinnamAsA dAtavyAH // 20 / / tadanantaraM saptadazavArA laghumAsAH 17 / evaM dvimAsatrimAsA api vaktavyAstadanantaramapi bhayo bhaya ApattI saptavArAzcaturmAsAH / tataH paraM pnycvaaraaH| paJca laghumAsAH 5 / tadanantaraM | trInvArAn cchedaH / tataH paraM vAratrayaM mUlaM, tadanantaraM vAratrayamanavasthApyaM, tadanantaramekaM vAraM pArAzcitamiti / / atha tasya pUrvasthApitamanudghAtitaM / tato'STAdaza vArA gurubhinnamAsA dAtavyAH 18 / tadanantaraM paJcadazavArA gurumAsAH 15 / evaM dvimAsAstrimAsA api vaktavyAH / tadanantaraM paJcavArAzcatvAro gurumAsAH / tato'pi paraM trivArAH // 8 // For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJca gurumAsAH 3 / tato vAratrayaM chedaH 3 / tadanantaraM vAravayaM mUlaM / tataH paraM vAratrayamanavasthApyaM / evaM saMcayite'pyudghAte'nudAte vaktavyam / navaramAdimAstapobhedA na vaktavyAH / kintu prathamata eva pANmAsikaM, tadanantaraM cchedatrikAdi aSTakApahArAdikaM pUrvavadvaktavyam / adhunAcaragamanikA-iha vicitrA vyAkhyA pravRttiriti pazcAnupUrtyA vyAkhyA vidheyA / pUrvaprasthApitamudghAtamanudghAtaM ca bahato yathAkramaM bhinna bhinnamAsaviSaye dAnaM viMzatyaSTAdazavArAn / kimuktaM bhavati ? pUrvaprasthApitamudghAtaM prAyazcittaM vahato viMzativArA bhitramAsA daatvyaaH| anudghAtaM bahato'STAdaza vArA bhinnamAsAH taNaparamityAdi, tato bhinnamAsadAnAt pazcAnupUyA paraM prAgiti bhAvArthaH / nikSepaNatA nikSiptatA AsIt viMzatyaSTAdazavArAnantaraM ca udghAtaM pUrvaprasthApitaM vahato mAsikAnAM laghUnAM mAsika dvaitraimAsikAnAM saptadazanikSepA bhavanti / saptadazavAraM dAnaM bhavatItyarthaH / anudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahato mAsikAnAM nikSepAH paJcadaza bhavanti / paJjadazavAraM mAsikAnAM dAnamityarthaH / tathA udghAtitAnAM catuSkamAsacatuSTyAni sapta bhavanti / anudAtAH catuSkAH paJca bhavanti / tathA pazca mAsA laghukAH pazca bhavanti, gurukAH punaH paJcakAH paJcamAsAstraya idamuktaM bhavati ? pUrvaprasthApitamuddhAtaM vahatastrimAsadAnAnantaraM saptavArAzcatvAro laghumAnA dAtavyAstadanantaraM pazcavArAH paJcamAsA laghavaH anudyAtaM pUrvaprasthApitaM vahato gurumAsatrimAsadAnAnantaraM paJcavArA laghavaH guruvazcatumosA daatvyaaH| tataH paraM guruvaH paJca mAsAkhivArA iti tadevamekapAmAcAyoNAM vyAkhyAnamupadazitamanye punarevaM vyAkhyAnayanti--- anyataro nAma dvidhA AtmataraH paratarazca / tatrAtmatarasya prAyazcittadAmavidhAnamidam-sattacaukkAugdhAiyANamityAdi, | For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga: zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 4 // yadi pUrvaprasthApitamudghAtaM vahan bhUyo bhUyo'nyadApadyate prAyazcittaM tadA prathamata eva saptavArA udghAtitAnAM laghUnAM mAsAnAM catuSkA daatvyaaH| saptavArA laghavaH caturmAsA deyAH, tadanantaraM paJcavArA laghavaH pazcamAsAstadanantaraM vAratrayaM cchedH,| tataH paraM vAratrikaM mUlaM / tato vAratrikamanavasthApyaM / tata ekavAraM pArAzcitam / athAnuddhAtaM pUrvaprasthApitaM vahan punaHpunarApadyate prAyazcittaM / tata Adau paJca vArA anudAtA guruvazcatvAro mAsA dAne bhavanti / tadanantaraM trInvArAn paJca mAsA guruvastato vAratrayaM cchedaM / tadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tato vAratrayamanavasthApyaM / tata ekavAraM pArAzcitaM / yastvanyatara paratarastasyedaM prAyazcittavidhAnam-sattarasapanarasetyAdipUrvaprasthApitamudghAtaM prAyazcittaM vahan yadi bhUyo bhUyaH stokaM bahu vA anyat prAyazcittamApadyate / tatastasya saptadaza traimAsikAnAM nikSepA bhavanti / saptadazavAraM traimAsikaM dIyate iti bhAvaH / tadanantaraM bhUyo bhUya Apattau saptadaza nikSepA dvaimAsikAnAM / tadanantaraM saptadaza nikSepA mAsikAnAM tata paraM nikSepaNatA nikSepaNaM dAnaM mine bhinnamAsasya viMzativArAn / tataH paraM vAratrayaM cheda stadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tataH paraM vAratrayamanavasthApyaM, tata ekavAraM pArAzcitaM,-anudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahan yadi bhUyo bhUyaH stokaM bahu vA prAyazcittamanyadApadyate / tasya paJcadaza gurUNAM dvaimAsikAnAM nikSepA bhavanti / paJcadazavAraM dvaimAsikaM guru dIyate ityarthaH / tata paraM nikSepaNatA bhinnamAsAnAM gurUNAmaSTAdazavArAn , tataH paraM vAratrayaM ccheda stadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tato'navasthApyatrikaM, tataH ekavAraM pArAzcitamiti ukto'nytrH| sAmpratamAtmatarasya prAyazcittadAnamucyate-saMcayitamasaMcayitaM vA pratyekamudghAtamanudghAtaM vA vahan yadi bhUyo bhUyaH stokaM // 6 // For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bahu vAnyadindriyAdimiH prAyazcittamApadyate / tadA saptavAraM laghumAsikaM dIyate, / tata paraM bhUyo bhUya Apattau caturvAraM laghukaM cAturmAsaM / tataH paraM cchedatrika, tadanantaraM mUlatrikaM / tadanantaraM anavasthApyatrikaM / tata ekavAraM pArAzcitaM / yadi punaH pUrvaprasthApitamanudghAtaM vahan stokaM bahu vAnyadApadyate, bhUyo bhUyastataH paJcavArAn gurumAsikaM dIyate / tataH paraM trIn vArAn caturguruka, tato vAratrayaM cchedastadanantaraM vAratrayaM mUlaM tato vAratrayamanavasthApyaM, tata ekavAraM pArAzcitametadevAhaAittaramAiyANaM mAsA lahugurugasattapaMceva / cautigacAummAsA tatto ya cauvviho bheo // 316 // Atmataro nAma yasya vaiyAvRtyakaraNe labdhirnAsti, AdizabdAt parataraparigrahaH AtmatarAdiryeSAM te AtmatarAdayaH AtmatarAH prtraashcetyrthH| teSAmAtmatarAdInAM prAyazcittadAnavidhirucyate-tatrAtmatarANAmayamudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahatA saptavArAn laghumAsA dIyante / tadanantaraM caturo vArAn caturmAsA laghavaH, / tatazcaturvidho bhedaschedamUlAnavasthApya pArAzcitalakSaNo dAtavyaH / anudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahAM pazca vArAn gurumAsA dIyante / tadanantaraM trIn vArAn guravazcaturmAsAH / tato yathoktarUpazcaturvidho bhedaH / samprati paratarasya prAyazcittadAnavidhirabhidhIyate / parataro nAma yasya vaiyAvRtyakaraNe | || labdhirasti na tapasi, tataH sa yadA tapaH karoti na tadA vaiyAvRtyaM kartuM samartha iti / atrApi ekaskandhena kApotIdvayaM voDhuM na zakyamiti dRSTAnto vaktavyaH / yazca prAyazcittaM saMcayitamasaMcayitaM vApanastat tu yAvadvaiyAvRtyaM karoti, tAvat nikSiptaM kriyate, vaiyAvRtyaM ca kurvan yadyanyadApadyate tat sarva jhoSyate, / vaiyAvRtye ca samApte tat pUrvanikSipta prasthApyate, tacca vahana | yadi bhUyo bhUyaH indriyAdibhiranyadApadyate / tata udghAtaM pUrvaprasthApitaM vahataH saptavArAn laghumAsikaM dIyate / tadanantaraM For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo |vibhAgaH zrI vyavahArasatrasya piitthikaa'nNtrH| paJcavArAn caturlaghukaM / tataH paraM vAratrayaM cchedastadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tataH paraM vAratrayamanavasthApyaM, tataH ekavAraM pArAJcitamiti, / anudghAtaM pUrvaprasthApitaM bahataH SadvArAn gurumAsikaM dIyate / tadanantaraM caturI vArAn caturgurukaM / tataH paraM vAratrayaM cchedastadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tataH paraM vAratrayamanavasthApyaM / tata ekavAraM pArAzcitaM etadeva suvyaktArthamAhazrAvaNNo iMdiehiM paratarae jholaNA ttoprnnN| mAsalahagAya satta uchacceva hoMti mAsa guru // 317 // cau lahugANaM pasAgaM caugurugANaM tahA caukkaM ca // tatto cchedAdIyaM, hoi caukkaM muNeyavvaM // 318 // paratarako vaiyAvRtyaM tu kurvan yadi indriyAdibhiH stokaM bahu vA Apadyate prAyazcittaM tatastasmin paratarake tato vaiyAvRtyakaraNAdArabhya yAvadvaiyAvRtyaM karoti tAvat paropakArIti / stokaM bahu vA yadanyadApadyate, tasya sarvasya jhoSaNatA prityaagH| tato vaiyAvRtyasamAtyanantaraM pUrvanikSiptaM prAyazcittamudghAtaM vahato bhUyo bhUya ApattI mAsalaghukAH sapta bhavanti dAtavyAH, saptavArAn laghumAso dIyate iti bhAvaH / anudAtaM vahataH Sad bhavanti mAsaguravo deyAH SaT vArAn gurunAso dIyate ityarthaH / caulahumANamityAdi udghAtaM vahataH saptavAralaghumAsikadAnAnantaraM bhUyo bhUya Apattau cartulaghukAnAM paJcakaM dAttavyam / pazca vArAn catvAro mAsalaghukA dAtavyA ityarthaH / anudghAtaM vahataH SaDvAragurumAmikAdAnAnantaraM caturgurukANAM catuSkaM caturo vArAn caturgurukaM deyam / tataH paramubhayasyApi cchedAdi catuSkaM cchedamUlAnavasthAppa pArAzcita lakSaNaM bhavati / pUrvaprakAreNa dAnabuddhathA jJAtavyaM / sAmprataM jhoSaNA tato pareNaM etasya vyAkhyAnArthamAha-- For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taM ceva puThvabhaNiyaM paratarae Nasthi egkhNdhaadii| do joe acayaMte, veyAvaccaTyA jhoso // 31 // yatpUrvamanyatarake bhaNitaM yathA nAstyetat yat egakhaMdhAI ekena skandhena ekakAlaM dve kApotyAvuhyete iti tadeva paratarakepi sarva bhaNanIyam / tato dvo yogo tapaHkaraNa vaiyAvRtyalakSaNo yugapadazaknuvan saMcayitamasaMcayitaM vA yadApanastanikSipta kRtvA vaiyAvRtyaM kurute / vaiyAvRtyaM ca kurvato yadyadApanaM stokaM bahu vA tasya sarvasyApi vaiyAvRtyArthatayA pravRttatvAt jhoSaH parityAgaH kartavyaH / tadevaM tapo bhaNitaM yAni yatra bhinnamAsAdIni mAsAdIni vA tapaHsthAnAni SaT pazcetyAdilakSaNAni tAvanti dinAni cchedaprApte cchedAH kartavyAH / atha mUlaM kIdRzasya deyamucyatetavatIyamasadahae tavabalie ceva hoi pariyAge / dubbala appariNAme asthiraabahussue mUlaM // 320 // yo mAsAdikaM SaNmAsaparyantaM tapo'tIto vyutkrAntaH / kimuktaM bhavati ? / mAsAdinA SaNmAsaparyantena tapasA yo na zuddhyati, tapograhaNamupalakSaNaM dezacchedamapi yo'tIto dezacchedenApi yo na zuddhyatIti bhAvaH, tasya mUlaM dIyate, iti sarvatra sambaddhyate / tathA asahahie iti tapasA pApaM zuddhyatIti etadyo na zraddadhAti, tasminnapyazraddadhAne mUlaM athavA azraddadhAno nAma mithyAdRSTiH, / tato yo azraddadhAna eva san vrateSu sthApitaH pazcAtsamyaktvaM pratipannaH san samyagAvRtto bhavati tasya mUlaM deyaM yathA govindavAcakasya dattamiti, / tava balietti tapasA baliko baliSTho'sau tapobalikaH / kimuktaM bhavati / mahatApi tapasA yo na klAmyati, yatra tatra svalpe prayojane tapaH kariSyAmIti vicintya pratisevate, / yadi vA pANmAsike For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 11 // tapasi datte vadati samartho'hamanyadapi tapaH kartuM tadapi me dehIti tasmin tapobalike mUlaM paryAye iti yasya cchedena chidyamAnaH paryAyo na pUryate stokatvAt / athavA cchedaparyAyaM yo na samyak zraddadhAti / yathA ko'yamardhajaratIyo nyAyaH kiyatparyAyasya cchidyate kiyanneti, cchidyate tahiM mUlata eva cchidyatAM / yadi vA na kimapIti, yadi bA vakti ratnAdhiko'haM bahuke'pi paricchinne paryAye asti me dIrghaH paryAya iti na kimapi chetsyati, tasya sarvasyApi paryAye hInasya paryAye zraddhAnarahitasya paryAye garvitasya mUlaM, tathA yo bahu prAyazcittamApano'tha ca dhRtisaMhananAbhyAM durbalatvAta tapaHkartamasamarthastasmin durbale mUlaM, tathAyo'pariNAmatvAt bUte / yadetattapaH pANmAsikaM yuSmAbhirme dattametenAhaM na zuddhyAmi prAyazcittasya bahutvAta tasminnapyapariNAme mUlaM, tathA yo dhRtidurvalatayA punaH punaH pratisevate tasminasthire dhRtyavaSTambharahite mUlaM, tathA'bahuzruto'gItArthaH / athavAnavasthApyaMpArAzcitaM vA Apanastasya vA'bahuzrutatayA tahAnAyogyatA tasminnapyabahuzrute mUlaM dAtavyamiti / sAmpratamAcAryoM vizeSa darzayitukAmo yadevAdhastAduktaM tadeva pracchayannAha / / jahamanne egamAsiyaM seviUNa egeNa so uniggcche| tahamanne mAsiyaseviUNa carameNa niggcche||321|| ___codako vakti-ahaM evaM manye yathA mAsikaM parihArasthAnaM sevitvA so'dhikRtaprAyazcittapratipannA ekena mAseneti gamyate nirgacchati zuddhyati / tathA AstAmanyena dvaimAsikAdinA etadapyahaM manye, atizayajJApanArtha bhUyo manye ityupAdAnaM mAsikaM sevitvA carameNa pArAzcitena nirgacchati zuddhayati / evaM codakenokte satyAcArya Aha-satyametat / yathA mAsika sevitvA mAsena sa nirgacchati tathA mAsikaM sevitvA kadAciccarameNa zuddhayati / iha mAsikaM sevitvA mAsena zuddhayatI // 11 // For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org tyAdi gamo gRhIto mAsikaM sevitvA carameNa zuddhayati / ityantagamaH pAdyantagrahaNe madhyamasyApi grahaNamiti zeSA api gamAH sUcitAH / mAsikagrahaNena dvaimAsikAdInyapi / tadyathA-mAsaM sevitvA mAsena nirgacchati tathA mAsaM sevitvA dvAbhyAM mAsAmyAM nirgacchati, mAsaM sevitvA tribhirmAsainirgacchati, mAsaM sevitvA caturbhirmAsainirgacchati, mAsaM sevitvA paJcabhirmAsainirgacchati, mAsaM sevitvA SaDbhirmAsainigacchati / mAsaM sevitvA cchedena nirgacchati, mAsaM sevitvA mUlena nirgacchati / mAsaM sevitvA anavasthApyena nirgacchati, mAsaM sevitvA carameNa pArAzcitena nirgacchati, tathA dvaimAsikaM sevitvA dvAbhyAM mAsAbhyAM nirgacchati / dvaimAsikaM sevitvA tribhirmAsanirgacchati evaM yAvat dvaimAsikaM sevitvA carameNa nirgacchati, tathA traimAsikaM sevitvA tribhirmAsainirgacchati, traimAsikaM sevitvA caturbhirmAsainirgacchati / evaM yAvat traimAsikaM sevitvA carameNa nirgacchati, tathA cAturmAsikaM sevitvA caturbhirmAsainirgacchati yAvaccarameNa nirgacchati / tathA pazcamAsikaM sevitvA paJcabhirmAsanirgacchati / evaM yAvaccarameNa nirgacchati, tathA pANmAsikaM sevitvA paDbhirmAsainigacchati yAvaccarameNa nirgacchati, / chedaM sevitvA cchedena nirgacchati, yAvaccarameNa nirgacchati, mUlaM sevitvA mUlena nirgacchati yAvaccarameNa, anavasthApyaM sevitvA anavasthApyena nirgacchati, anavasthApyaM sevitvA carameNa nirgacchati / atra ziSyaH prAha-yasminnApanne yattadeva dIyate tadApattisamaM dAnamucitaM anyadRzatvAsevite yadanyAdRzaM dIyate . tatra ko hetuH / prAcArya Aha-- jiNanillevaNakuDae mAse apaliuMcamANe sahANaM / mAseNa visujjJihiI, to deI guruvaeseNaM // 322 // jinAkevalino jinagrahaNAdavadhimanaHparyAyajJAninaH caturdazadazanavapUrvadharA gRhItAH ete yathAvasthitAH saMklezavizodhIH For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava-11 tRtIyo vibhaagH| hArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 12 // parijJAya aparAdhaniSpannaM mAsakAdibhAvaniSpannaM ca dvimAsikAdi yathA vizuddhayati tathA tadvizodhinimittaM prAyazcittaM ddti| tatrAdhyavasAnena mAse pratisevite yadyapratikuzcitamAloca yati / tatastasmintrAlocanAyAmapratikuzcati svasthAnaM mAsameva prayacchanti / atha pratikuJcanayA Alocayati / athavA yAni dvaimAsikAdInAM prAyazcittAnAmoNi yAni adhyavasAya sthAnAni tairmAsaH pratisevitaH / eSa dvimAsAdibhirmAsairvizotsyatIti jinAH kevalAdivalataH zrutavyavahAriNo vA gurUpadezenAdhikamapi prAyazcittaM prayacchati / atra cArthe nillevaNa kuDe iti nirlepanakuTadRSTAntaH / nilepano rajakaH / kuTo jalabhRto ghaTaH / yathA jalakuTervastrANi rajakaH prakSAlayati tathAparAdhapadAni jinAdayo mAsAdibhiH zodhayanti / athavA nilepanaM lepasya malasyAbhAvaH / kuTo jalakuTaH sa dRSTAntaH / atra catvAro bhaGgAH-ekaM vastramekena jalakuTena nirlepanaM kriyate 1, ekavastramanekailakuTaiH 2, anekAni vastrANi ekena jalakuTena 3, anekAni vastrANi anekajalakuTaiH 4 / tatra prathamadvitIyabhaGgavyAkhyAnArthamAha--- eguttariyA ghaDaccha karaNa ccheyAdi hoMti niymaannN| eehiM dosabuDhI kappijai dohiM ThANehiM // 323 // ekotarikA ghaTasya vRddhiH, ghaTaSadkena parisamApayitavyA / iyamatra bhAvanA-ko'pyanyamalaH paTa ekena jalakuTena zuddhayati / sa gRha eva prakSAnyate, eSa prathamo bhNgH| tato malinataraH kaThinamalo vA paTo dvAbhyAM kuTAbhyAM zuddhimAsAdayati, so'pi gRha eva prakSAnyate / tato'pi malinataratribhiH kuTaiH so'pi gRhe prakSAlyate / evamekotarikA vRddhistAvaneyA yAvat kopi mA nataraH SaDbhirjalakuTaiH zuddhayati / so'pi gRhe eva prakSAnyate / atra vastrasthAnIyAnyaparAdhapadAni malasthAnIvAni 12 / / For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * rAgadveSAdhyavasAyasthAnAni tajjanito vA karmasaMcayaH, jalakuTa sthAnIyAni mAsikAdIni prAyazcittAni, tathA halpamaparAdhapada mekena mAsena zuddhayati / tato gurvaparAdhapadaM dvAbhyAM mAsAnyAM, gurutaramaparAdhapadaM tribhirmAsaistato'pi gurutaraM caturbhirmAsairyAvat gurutaramaparAdhapadaM SaDbhirmAsaiH / chayAI hoti niggamaNamiti ye gADhagADhatarAdimalAH paTAste gRhAnirgatya bahiH sarittaDAgAdi gatvA prabhUtaprabhUtataraiH cAragomUtrAdibhirbahubahutarairAcchoTanapiTTanAdibhirmahanmahattaraprayatnaiH zuddhimAsAdayanti / tathAparAdhapadAnyapi gADhagADhatarAdhyavasAyanirvartitAni cchedamUlAnavasthApya pArAzcitaiH paryAyAdibhyo niHkAzena zuddhayanti / tato nirgamanaM nirgamanatulyAzchedAdayo bhavanti / atha kathaM jalakuTabahirnirgamanatunyAmAsAdicchedAdaya iti atrAha-eehiM ityAdi / etAbhyAmanantaroditAbhyAM dvAbhyAM sthApanAbhyAM mAsAdicchedAdilakSaNAbhyAM doSavRddhistIvratIvratararAgadveSAdhyavasA yavRddhistajanitAkarmopacayavRddhiA kalpyate, cchidyate, tato mAsAdi cchedAdayo nalakuTanirgamanasamAnAH / sAmpratamegottariyA ghaDacchakkaeNaMti vyAkhyAnayatiappamalo hoi suI, koi paDo jalakuDeNa ekkeNa / malaparivuDDIe bhave kuDaparivuTThI u jA chnnuu||324|| ko'pi paTo'npamalaH san ekena jalakuTena zucirbhavati zuddhyati / eSa prathama bhaGga uktaH, malaparivRddhau kuTaparivRddhirbhavati / sA ca tAvat yAvat SaT / tuzabdo'tivizeSaNArthaH / sa caitadvizinaSTi, Sadkena yAvat paTasya zuddhirgRha eva kriyate / iyamatra bhAvanA-bahumalaH paTo dvAbhyAM jalakuTAbhyAM zuddhathati / bahumalatarabibhijelakuTerevaM malaparivRddhayA jalakuTaparivRddhistAvadvaseyA yAvat vahumalatamaH paDbhirjalakuTairete ca gRha eva pracAlyante, evamaparAdhapadAnyapi mAsikAdIni sAdhUnAM svaparyAya 3 For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie tRtIyo vibhaagH| zrIvyava- hArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 13 // maMDalyAdirUpagRhe eva sthitAni mAsikAdibhiH prAyazcittaiH zodhyante, etena dvitIyo bhaMga upadarzitaH / cheyAI hoti niggamaNamityasya vyAkhyAnamAha-- teNa paraM sariyAdI gaMtuM sohiMti bahutaramalaM tu; malanANatteNa bhave, zrAyaM ca Na jattanANattaM // 325 // ___ tasmAdanantaroditAt paTAt paraM bahutaramalaM paTaM saridAdi, saridnadI, AdizabdAt hRdakUpataDAgAdiparigrahaH, tatragatvA zodhayanti / evaM sAdhUnAmapyaparAdhapadAni cchedAdibhiH paryAyamaNDanyAdirUpAt gRhAniSkAzanena jinAdayaH zodhayanti, / malanANateNetyAdi dvitIyAdipadeSu yathA yathA malanAnAtvaM tathA tathA prAdaMcanaM / yatnanAnAtvamapi, / AdazcanaM nAma gomUtrAjAliNDikokhAdi yatnAcchoTanapiTTanAdiSu prayatnaH tannAnAtvamapi / tathA hi-yathA yathA malasyopacayastathA tathA bahutaragomutrAdiprakSepo bahubahutarAcchoTanapiTTanAdiSu prayatnastato bhavati / malanAnAtve AdaJcana yatnanAnAtvamiva sAdhUnAmapyaparAdhapadeSu rAgadvepopacayavRddhau mAsAdivRddhau mAsAdivRddhistapaH kriyAvizeSavRddhizceti caramatRtIyabhaGgavyAkhyAnArthamAhabahuehiM jalakuMDehiM bahUNi vatthANi kANi vi visujjhe|appmlaanni bahUNivi kANi visujjhaMti ekkeNa kAnicit vastrANi tathAvidhagADhamalAni bahUni bahubhirjalakuTairvizuddhyanti / evamaparAdhapadAnyapi tathAvidhAni bahUni sAdhUnAM bahubhirmAsaiH zuddhimAsAdayanti / etena caturthabhaGgo vyAkhyAtaH / tathA kAnicit alpamalAni bahUni vastrANi ekena jalakuTena zuddhayanti / evaM mandAnubhAvakRtAni bahUnyapi sAdhUnAmaparAdhapadAni ekena mAsena zuddhayanti / eSa tRtIya bhaMga upadarzitaH naa||13|| For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atra ziSyaH prAha-rAgadveSavRddhivazataH prAyazcittavRddhirupalabdhA tathA kiM rAgadveSahAnivazataH prAyazcittahAnirapyupalabdhA / AcArya prAha-upalabdhA tathA caitadeva pRcchatijahamanne dasamaM seviUNa niggacchae udasameNaM / tahamanne dasamaM seviUNa navameNa niggacche // 327 // ahaM evaM manye, yathA dazamaM prAyazcittaM pArAzcittaM pratisevya dazamena pArAJcitena prAyazcittena nirgacchati / tathA etadapi manye dazamaM pArAzcita sevitvA navamena anavasthApyena prAyazcittena nigacchati zuddhyati / AcArya Aha-satyametat / dazamaM sevitvA dazamena zuddhyati kadAcinnavamenApi anayA gAthayA sarve'dhomukhAgamAH suucitaaH| te cAmI-dazamaM sevitvA mRlena nirgacchati, evaM pANmAsikena pAzcamAsikena cAturmAsikena traimAsikena dvaimAsikena mAsikena ca vaktavyam / dazamaM sevitvA bhinnamAsena nirgacchati / dazamaM sevitvA viMzatyA rAtriMdivairnigacchati dazamaM sevitvA paMcadazabhIrAtriMdivainirgacchati dazamaM sevitvA dazamIrAtriMdivairnirgacchati dazamaM sevitvA paMcabhIrAtriMdivainirgacchati dazamaM sevitvA dazamabhaktena nirgacchati, dazamaM sevitvA aSTamena nirgacchati, dazamaM sevitvA SaSThena nirgacchati, dazamaM sevitvA caturthena nirgacchati / dazamaM sevitvA AcAmlena nirgacchati / dazamaM sevitvA ekAzanakena nirgacchati / dazamaM sevitvA pUrvArddhana nirgacchati / dazamaM sevitvA nirvikRtikena nirgacchati, tathA anavasthApyaM sevitvA anavasthApyena nirgacchati anavasthApyaM sevitvA mUlena nirgacchati / evaM yAvannirvikRtikena nirgacchati, / evaM mUle'pi netavyam / yAvanmUlaM sevitvA nirvikRtikena nirgacchati / evaM cchede evaM pANmAsike, evaM pAzcamAsike, evaM cAturmAsike, evaM traimAsike, evaM dvaimAsike, evaM mAsike, evaM bhinnamAse viMzati rAtriM For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandi tRtIyo vibhaagH| zrI vyava-* dive paJcadazarAtriMdive dazarAtriMdive pazcarAtriMdive, dazamabhakta aSTame paSTe caturthe-AyAmAmle ekAzanake pUrvArddha nirvikRtike ca hArasUtrasya gamA vaktavyAH, / tathA ete'pi gamA draSTavyAH / sUtrasva sUcakatvAt nirvikRtika sevitvA tenaiva nirvikRtikena zuddhyati / pIThikAs nirvikRtika sevitvA pUrvArddhana nirgacchati / evaM yAvaccarameNa pArAJcitena nirgacchati / tathA pUrvArdha sevitvA pUrvArdhana nirgnNtrH| cchati / pUrvAdha sevitvA ekAzanena nirgacchati yAvaccarameNa ekAzanaM sevitvA ekAzanena nirgacchati / ekAzanaM sevitvA | AyAmAmlena nirgacchati / yAvazvarameNa evamAyAmlAdiSvapyUrdhvagamA vaktavyAH / atra ziSyaH praah||14|| jahamame bahasomAsiyAiMseviya egeNa so uniggcche|thmnne bahaso mAsiyAiMseviya bahahiM niggacche ahamevaM manye, yathA bahuzo baDhUna vArAnmAsikAni parihArasthAnAni sevitvA ekena mAsena so'parAdhakArI nirgacchati, / aparAdhapadAniryAti, mandAnubhAvena pratisevanAyAH kRtatvAt , / tathA etadapi manye bahuzo bahUn vArAn mAsikAni sevitvA | kadAcit bahubhirmAsainirgacchati, / yadi tIvrAnubhAvena pratisevanA kRtA syAditi bhAvaH, atrArthe AcAryeNAmamiti vaktavyam / | rAgadveSavRddhihAnivazata ekasminnApattisthAne sarvaprAyazcittAnAmAropaNAbhAvAt / tatra yaduktaM dazamaM prAyazcittasthAnaM sevitvA dazamena zuddhyati / dazamaM sevitvA navamena zuddhyati / tatra kuTa dRSTAntaM prAguktameva darzayatieguttariyA ghaDacchakaeNa ccheyAI hoti niggamaNaM / tehiM tu dosavuDhI, utpattIrAgadosehiM // 329 // ekotarikA jalakuTasya vRddhirghaTapadakena jalabhRtaghaTaSadkena niymyitvyaaH| kimuktaM bhavati ? ko'pi tathAvidhAlpamala: | paTa ekena jalakuTena gRhe prakSAlyate, ko'pi bahutaramalo dvAbhyAM kuTAbhyAM tato'pi bahutaramalasvibhiH kuTairevaM yAvat bahutamamalaH // 14 // For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pabhiH kuraiH / evaM kimapi sAdhUnAmaparAdhapadamatiprabhUtarAgadveSAdhyavasAyopacitaM svapayAryamaNDanyAdirUpe gRha evAvasthitAnAM | SaDbhirmAsaiH zuddhyati kimapi stokarAgadveSAdhyavasAyopacitaM paJcabhirmAsaistato'pi stokarAgadveSAdhyavasAyopacitaM caturmimausairevamekaikahAnistAvadvaktavyA yAvatkimapyalpatararAgadveSAdhyavasAyopacitamekena shuddhytiiti| ccheyAdI hoti niggamaNaM / yathA ke'pi paTA atiprabhUtakaThinamalA gRhAnirgatya bahiH sarittaDAgAdi gatvA bahubhirgomUtrAdibhirbahubhizcAcchoTanapiTTanaprakAraiH zudhyanti / tathA nirgamatulyAzchedAdayo bhavanti / tathA hi-kiJcidatiprabalarAgadveSAdhyavasAyopacitamaparAdhapadaM sAdhUnAM dazameva pArAzcitAmidhAnena zuddhyati, / kizcittato hInarAgadveSAdhyavasAyopacitamanavasthApyena, tato'pi hInatararAgadveSAdhyavasAyopacitaM mUlena, tato'pi hInatamarAgadveSAdhyavasAyopacitaM cchedena cchedAdayazca payAryAdi gRhAnikAzanena bhavantiH, / tato nirgamanatulyAH -chedAdayaH kasmAdevaM prAyazcittahAnirata Aha, tehi tu ityAdi, tai rAmadveSaistInatIvratarairdoSavRddhe karmopacayavRddhe rutpattirato yathA yathA rAgadveSAdhyavasAyavRddhistathA tathA prAyazcittasyApi vRddhiH / yathA yathA ca rAgadveSahAnistathA tathA prAyazcittasyApi hAniriti etadevAhajiNanillevaNakuDae, mAse apaliuMca mANe sttaannN||maasenn visujjhihiI todeM tigurUvaeseNaM // 330 // jinAH kevalyavadhimanaHparyAyajJAniprabhRtayaH te kevalAdivalato yathAvasthitA rAgadveSAdhyavasAyahAnivRddhirUpalamyamAnA nirlepanakuTAn prAguktaprakAreNa dRSTAntIkRtya yo yathA zuddhyati tasmai tathA prAyazcittaM prayacchanti / tathA hi-mAsAhaiM rAmadveSAdhyavasAyairmAse mAse pratisevite tadanantaramAlocanAyAmapratikuJcati jinAH kevalAdibalataH zrutavyavahAriNo gurUpadezataH For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| pAThAntare jinopadezena mAsenaiva vizotsthatIti vijJAya svasthAnaM mAsikameva prAyazcittaM dadati prayacchanti / yadi punardvamAsikaM traimAsikaM yAvatpArazcitaM vA mAsAMhairevaM rAgadveSAdhyavasAyaistato hInatarairvA pratisevitaM yadi pazcAt hA duSTu kRtamityAdiminindanaiH pratanukRtaM tadA jinAH kevalAdibalataH zrutavyavahAriNo gurUpadezatastathA vijJAya tamai mAsaM bhinnamAsaM yAvadante nivikRtikamapi prayacchanti, tato na kazciddoSaH / punarapyAha codakaHpatteyaM patteyaM. pae pae bhAsiUNa avraahe| to keNa kAraNeNaM, hINabbhahiyA va paTTavaNA // 331 // pade pade sUtragate pratyeka pratyekamaparAdhAn bhASitvA tadanantaramarthataH kena kAraNena hInA abhyadhikA vA prasthApanA bhaNitA / yathA stoke prAyazcittasthAne bahu prayacchatha, bahuke vA stokaM, yadi vA sarvathA jhoSaM kurutheti prAcArya pAhamaNaparamohijiNaM vA cau dasa dasa pubviyaM ca nvpuci| theraM ca samAsajjAUNabbhahiyA ca pttttvnnaa|332|| ___manaHparyAyajJAninaM paramAvadhi prabhUtAvadhiM jinaM vA kevalajJAninaM caturdazapUrviNaM dazapUrviNaM navapUrviNaM ca sthavirAMzca samAsAdyAzritya hInA abhyadhikA vA prasthApanA bhavati, / iyamatra bhAvanA-manaHparamAvadhijinAdayaH pratyakSajJAninastataste pratisevakeSu rAgadveSAdhyavasAyasthAnAnAM hAni vRddhiM vA sAkSAdavekSamANAstulye'pyaparAdhapade rAgadveSAnurUpaM hInamadhikaM vA prasthApayanti ddtiityrthH| atha ye manaHparamAvadhijinAdayaH pratyakSajJAninasteSAmetat yuktaM rAgadveSAdhyavasAyavRddhihAnyA sAkSAdavekSaNAta / ye punaH sthavirAste kathaM rAgadveSANAM hAni vA vRddhi vA jAnIyurucyate / bAhyapazcAcApAAdIliGgatastatra hAniparijJAnaliGagaM pazcAcApAdikamAha For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hA duhu kayaM hAduhu kAriyaM hA duTThamaNumayametti / aMtoM aMto Dajjhai, pacchAtAveNa cevaMte // 333 // prANAtipAtAdi kRtvA kArayitvA anumodya ca taduttarakAlaM hA iti viSAde duchu azobhanaM mayA kRtaM hA duSTu kAritaM, hA duSThu anumataM me mametyevaMlakSaNena pazcAttApena pazcAttApavAhinA vepamAnaH pazcAttApakaraNataH eva kampamAno antarantazcittamadhye dahyate, / tato jJAyate sthavirairetassa rAgadveSahAniriti tadanurUpaM prAyazcittaM prasthApyate vRddhiparijJAnaliGgamAhajiNapannatte bhAve, asaddahaMtassa tassa pacchittaM / harisamiva vedayaMto, tahA tahA vaDae uvari // 33 // tasya prAyazcittapratipatturjinaiH sarvajJaiH prakarSeNa jJaptAH prAptA bhAvA jIvAdikAstAna jinaprajJaptAn bhAvAn azraddadhAnasya tathA prANAtipAtAdi kRtvA AstAM taduttarakAlaM kiM cA locanAyAmapi nidhilAbhe harSamiva vedayamAnasya yathA yathA harSagamanaM tathA tathA prAyazcittamuparyupari vrdhte| kimuktaM bhavati ? sthavirA api jinaprajJaptabhAvAzraddhAnena tathA tathA harSagamanena ca pratisevakasya rAgadeSavRddhimavagacchantyavagatya ca tadanurUpamuparyupari prAyazcittaM prayacchanti / sUtram 'je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAtirega cAummAsiyaM vA sAtiregapaMcamAsiyaM vA eesi parihArahANANaM aplayaraM parihAraTThANaM paDisevittApAloejA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAtiregacAummAsiyaM paMcamAsiyaM vA sAtiregapaMcamAsiyaM; paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM vA sAtiregapaMcamAsiyaM chamAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMciyaevA te ceva chammAsA // 13 // (5) yo bhikSuzcAturmAsikaM vA sAtiregacAturmAsikaM vA pAzcamAsikaM vA sAtirekapAzcamAsikaM vA eteSAM parihArasthAnAnA muktaM bhavati ? ra prAyazcittaM prayAgAra parihArahA For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir zrI vyabahArasUtrasya tRtIyo vibhaagH| pIThikAna nNtrH| // 16 // manyatarat parihArasthAnamAlocayet tasyApratikuJcyAlocayataH cAturmAsika vA sAtirekacAturmAsikaM vA pAzcamAsikaM vA sAtirekapAzcamAsikaM vA dadyAtsAtireka iti shessH| yatpratisevitaM tad dadyAditi bhAvaH tadyogairevAdhyavasAnaistasya tasya pratisevanAdAlocanAyAM vA tatpratikucanAt pratikuzyAlocayatazcAturmAsikapratisevakasya pAzcamAsikaM sAtirekacAturmAsikapratisevakasya sAtirekapAzcamAsikaM mAyAniSpannasya gurumAsasyAdhikasya dAnAt pAzcamAsikapratisevakasya sAtirekapAzcamAsikapratisevakasya paemAsikaM paNmAsAt parasya bhagavadbardhamAnasvAmitIrthe tapodAnasthAsaMbhavAt / teNa paramityAdi tataH pAzcamAsikAt sthAnAt parasmin pANmAsike sAtireke vA pANmAsike pratisevita AlocanAkAle pratisevite prati kuMcita apratikuzcite vA ta eva sthitAH paNmAsAH pradAtavyAH / parasastapodAnasya niSedhanAttadevaM paJcamasUtramuktam / idAnI SaSThaM sUtramAha-evaM baDuso vineyabdha, evamamunA prakAreNa bahuzo'pi bahuzaH zabdena viziSTamapi sUtraM SaSThaM vaktavyam / taJcaivam-je bhikkhU bahuso cAummAsiyaM bahuso sAtiregacAummAsiyaM vA bahumo paJcamAsiyaM vA bahuso sAtiregapazcamAsiyaM | vA eersi parihAraThANANaM annayaraM parihAraThANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya pAloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paJcamAsiyaM vA sAiregapazcamAsiyaM vA paliuMciyaM AloemANassa pazcamAsiyaM vA sAtiregapaJcamAsiyaM chammAsiyaM vA teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA iti asyAkSaragamanikA paJcamasUtrAnusArataH krttvyaa| navaraM bahuzo'pi cAturmAsike pratisevite yadyekaM cAturmAsikaM dattaM tat bahuzopi pratisevanAyA mandAnubhAvakatatvAt mAlocanAvelAyAmappekakA sarvepAmAlocitatvAta / evaM sAtirekarUcAturmAsAdAvapi bhAvanIyam / // 16 // For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samprati vaktavyavizeSamabhidhitsurAha-(AlocanAyo dantapurakathAnakam / etto nikAyaNA mAsiyANa jaha ghosaNaM puhvipaalo| daMtapure kAsI yA, bAharaNaM tattha kAyabvaM // 335 // ita iti tRtIyArthe paJcamI / tato'yamarthaH / etairanantaroditaiH sarvairapisUtrarmAsikAnAM mAsaniSpannAnAM mAsikadvaimAsikatraimAsika yAvat paNmAsikAnAM nikAcanoktA / nikAcanA nAma yatmAsikAdi pratisevitaM tat yAvadadyApyAlocanAhesya purato nAlocyate tAvadanikAcitamavaseyamAlocitaM tu nikAcitaM tata AloejjA AlocanAheNa aparizrAviNA bhavitavyaM, dhanamitrodAharaNamatra / ityAdi padainikAcanA bhAvitA draSTavyA / tatra AlocanA AharaNaM jJAtaM kartavyaM / kiM tadityAhajaha ghosaNamityAdi, yayetyAharaNollekhopadarzane dantapure pattane pRthivIpAlo rAjA, dantavaktranAmA ghoSaNAmakAti-'dantA na kenApi kretavyAH svagRhe casantaH samarpaNIyAH / ityevaMrUpAmityAdi / taccedaM dantapuraM nayaraM, dantavaktro raayaa| tassa saccavatI devii| tIse dohalo jAto-'jai ahaM savvadaMtamae pAsAe kiilijaami'| nA rano kahiyaM / ramA amacco aanntto| sigyamevaM te uvaTThavesi / teNa nagare ghosAviyaM 'jo anno daMta kiNei na dei vA ghare saMte tassa sArIro dNddo'| tattha nagare dhaNamitto satthavAho / tassa do bhajAo-dhaNasirI / paumasirI ya / annayA tAsiM dunhavi kalaho jaao| tattha dhaNasirIe paumasirI bhaNiyA-'kimevaM gavyamubahasina kiM te saccavatIe viva daMtamo pAsAmo | kto'| tAhe paumasirIe asaggAho gahito 'jai me daMtamao pAsAdo Na kiJjai to alaM me jIvieNaM na dei dhaNamittassa vi ullAvaM / tassa vayaMmro daDhamitto nAma tasma kahiyaM / teNa bhaNiyaM akAlahINaM ahaM te icchaM pUremi, uDDAviyA assagAI tAheso daDha For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo |vibhaagH| zrI vyavahArasutrasya piitthikaasnNtrH| // 17 // mitto vaNayaradANamaNisaMgAhae karei tehiM bhaNiyaM kiM ANemo kiMvA paicchAmo teNa bhaNiyaM daMtemodeha, tehiM ya te daMtA khaDaprayagehiM goviyA, sagaDaM bhariyaM, nagaradAre pavesijaMtANa ego khaDapUyagotti goNeNAkaDDito daMto paDio, coro ti yo rAyapurisehiM vaNayaro ghito| pucchito kassete daMtA ? | so na saahi| etthaMtare daDhamitteNa bhaNiyaM-mamete dNtaa| esa kmmkro| tato vaNayaro mukko| daDhamitto gahito / raNNA pucchito| kassete daMtA? so bhaNati-mamaMti / etthaMtare daDhamicaM gahiyaM nAuM dhaNamitto paagto| raNo purato bhaNai-mamete daMtA mama daMDaM sArIraM vA niggahaM kareha / daDhamitto bhaNati-ahameyaM na jaannaami|| mamaM santiyA daMtA / mama niggahaM kareha / evaM te aNNoNNAvarAharakkhATThiyA, raNNA bhaNiyA to tumme nirAparAdhI bhUyatthaM kaheha, tehiM savvaM jahAbhUyaM kahiyaM / tuTeNa raNNA mukkA; ummukko jahA so daDhamitto niravalAvo abiyamaraNamapbhuvagato na ya parAvarAho siTTho, tahA AloyaNAriheNa aparisAviNA bhaviyavvaM / jahA so ghaNamitto bhUyatthaM kahei, mameso avarAhottievaM AloyageNa mUluttarAvarAhA apaliuMcamANeNa jahA TThiyA kaheyavvA / nikAcanA kila tatvata AlocanA / sA ca AlocanA AlocanArhAlocakAmbAM vinA na bhavatIti tritayamapi 4 saprapazcaM vivakSuridamAhaAloyaNArihobAloyazroya pAloyaNAe dosavihI paNagAtiregajA paNNavIsapaMcamasutte aha viseso336 AlocanAhoM yAdRgU bhavati, tAga vaktavyaH, / tathA Alocakazca yathAvasthito yAdRzo bhavati tAdRzo'bhidhAtavyaH, AlocanAyA doSavidhayo doSabhedA vaktavyAH; tathA ahatti eSa sUtre pazcamasUtre vizeSo yaduta cAturmAsikasya pAMcamAsikasya For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcakAtireko rAtriMdivapaJcakenAtireko'tyargalatA, eva paJcaka vRddhayAtirekastAvadvAcyo yAvatpaJcaviMzatiH / paJcaviMzatyAtireka ityarthaH / iyamatra bhAvanA-sUtre cAturmAsikasya pAMcamAsikasya ca yA sAtirekatA sA dinAnAM paJcakena dazakena paJcadazakena viMzatyA paJcaviMzatyA vA draSTavyeti, / sAmpratamAlocanA) yAdRg bhavati tAdRzamupadarzayatiAloyaNAriho khalu nirAvalAvI u jaha u daDhamito, aTahiM ceva guNehi, imehiM jutto naaybvo||337|| AlocanAhaH khalu nirapalApI / apalapati gRhatItyevaM zIlo'palApI nizcitamapalApI nirapalApI, niyamato'parizrAvIti bhAvArthaH / yathaiva turevakArArthaH / dRDhamitro'nantarakathAnakoktaH tathaiva draSTavyaH / sa cASTabhirguNairabhivakSyamANasvarUpairyukto jJAtavyaH / tAneva guNAnAhaAyAra va thAhArava vavahAro vIlae pkuvviiyaa| nijava vAyadaMsI, apparisAvIya bodhavvo // 33 // AcAro jJAnAcArAdirUpaH paJca prkaarH| so'syAstIti AcAravAn / prA sAmastyena paalocitaapraadhaanaaNdhaarnnmaadhaarH| so'syAstItyAdhAravAn / AlocakenAlocyamAno yaH sarvamavadhArayati sa aadhaarvaanityrthH| vyavahiyate'parAdhajAtaM prAyazcittaM pradAnato yena sa vyavahAraH aagmaadiruupshcprkaarH| so'syAstIti vyavahAravAn / yaH samyagAgamAdivyavahAraM jAnAti, jJAtvA ca samyak prAyazcittadAnato vyavaharati sa vyavahAravAniti bhaavH| tathA apanIDayati lajAM mocayatItyapatrIDakaH aAlocakaM lajjayA atIcArAn gopayantaM yo vicitramadhuravacanaprayogaistathA kathaMcanApi vakti / yathA sa lajAmapahAya samyagAlAcayeti so'pavrIDaka For Private and Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava- hArapatrasya tRtIyo vibhaagH| pIThikA nNtrH| // 18 // iyarthaH / pakuvdhIyatti kurva ityAgamaprasiddho dhAturasti yasya vikurvaNeti prayogaH / prakurvatItyevaM zIlaH prakurvI / kimuktaM bhavatyAlocakenAlociteSvaparAdheSu yaH samyak prAyazcittapradAnata Alocakasya vizuddhimupajanayati sa prakurvIti, / nijavatti, nizcitaM yApayati prAyazcittavidhiSu yApyamAlocakaM karoti nirvAhayatIti yAvaditi niryApaH / ac pratyayaH / aparAdhakArI yathoktaM prAyazcittaM kartumasamartho yathA nirvahati tathA prAyastaducitaprAyazcittapradAnataH prAyazcittaM kArayati sa niryApaka iti bhaavH| tathA ihalokApAyAn paralokApAyAMzca darzayatItyevaM zIlopAyadarzI / kimuktaM bhavati ? yaH samyagnAlocayati pratikuJcitaM vA Alocayati dattaM vA prAyazcittaM samyag na karoti tasya yadi tvaM samyag nAlocayiSyasi pratikuzcitaM vA kariSyasi dattaM vA prAyazcittaM na samyak pUrayiSyasi tataste bhUyAn mAsikAdiko daNDo bhaviSyatItyevamiha lokApAyAn tathA saMsAre janmamaraNAdikaM tvayA prabhUtamanubhavitavyam / durlabhabodhitA ca tavaivaM bhaviSyatItyevaM paralokApAyAMzca darzayati so'pAyadarzIti bhAvaH / tathA na parizravatItyevaM zIlo'parizrAvI / AlocitaM gopyamagopyaM vA yo'nyasmai na kathayati so'parizrAvIti bhAvaH / sAmpratamAlocakamabhiSitsurAha-- AloyaMto etto dasahiM guNehiM tu hoi uvveo| jAikulaviNayanANe daMsaNacaraNehiM sNpnno||33|| | khaMte daMte amAIzra apacchatAvI ya hoti bodhavve / AloyaNAe dose etto vocchaM samAseNaM // 340 // ita UrdhvamAlocayannAlocako vktvyH| sa ca dazabhirguNairupeta eva yukta eva bhavati / turevakArArtho bhinnakramatvAdatra il // 18 // For Private and Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir smbdhyte| tAneva guNAnupadarzayati jAti ityAdi jAtisampannaH, kulasampannA, mAtRpakSo jAtiH, pitRpakSaH kulam / vinayasampannA, jJAnasampannaH, darzanasampanna, caraNasampannaH, cAnta: dAntaH amAyI apazcAttApI ca bodhvyH| atha kasmAdAjJocakasyaitAvat guNasamUho'nviSyate ! ucyate / jAtisampannaH prAyo'kRtyaM na karoti, / atha kathamapi kRtaM tarhi samyagAlocayati, / kulasampannaH pratipannaprAyazcittanivAhaka upajAyate / vinayasampamo niSadyAdAnAdikaM vinayaM sarva karoti, samyagAlocayati / jJAnasampannaH zrutAnusAreNa samyagAlocayati, / amukazrutena me taddattaM prAyazcitamataH zuddho'hamiti ca jAnIte, darzana saMpannaH prAyazcicAt zuddhiM zraddhatte, caraNasaMpannaH punaraticAraM prAyo na karoti, anAlocite cAritraM me na zukSyatIti samyagAlocayati cAnto nAma kSamAyuktaH / sa kasmiMzcit prayojane gurvAdibhiH kharaparuSamapi bhaNitaH samyak pratipadyate / yadapi ca prAyazcittamAropitaM tatsamyag vahati / dAnto nAma indriyanAindriyajayasampannaH prAyazcittatapaH samyakkaroti / mAyA asyAstIti mAyI, na mAyI amAyI so'pratikuzcitamAlocayati / apazcAttApI nAma yaH pazcAtparitApaM na karoti hA duSTu kRtaM mayA yat AlocitamidAnIM prAyazcittatapaH kathaM kariSyAmIti kintvevaM manyate / kRtapuNyo'haM yatprAyazcitraM pratipannavAniti ata UrdhvamAlocanAyA doSAn samAsena saMkSepeNa vakSye pratijJAtameva nirvAhayati AkaMpayittA aNumANayittAjaM diThaM vAyaraM ca suhumaM vaa| chaNhaM sadA ulayaM bahujaNaavvatta tssevii||342|| ___ AvarjitaH san prAcAryaH stokaM me prAyazcittaM dAsyatIti bujhyA vaiyAvRtyakaraNAdibhirAlocanAcAryamAkaMpya ArAdhya For Private and Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www bath.org Acharya Si Kailassagersuri Gyanmandie tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| yat AlocayatyeSa aalocnaadossH|1| tathA anumAnya anumAnaM kRtvA laghutarAparAdhanivedanAdinA mRdu daNDapradAyakatvAdisvarUpamAcAryasyAkalayya aalocytyesso'pyaalocnaadossH|2| tathA yadRSTamaparAdhajAtaM kriyamANamAcAryAdinA tadevAlocayati nAparamiti tRtIya aalocnaadossH| vAyaratti bAdaraMdoSajAtamAlocayati na sUkSmaM tanAvajJAparatvAdeSa caturtha aalocnaadossH|4| suhamaM tti sUkSma vA doSajAtamAlocayati na bAdaraM yaH kila sUkSmamAlocayati sa kathaM cAdaraM nAlocayiSyatItyevaM rUpabhAva sampAdanArthamAcAryasyetyeSa paJcama aalocnaadossH| 5 / tathA chaNNamiti pracchannaM Alocayati kilamuktaM bhavati / lajAlutAmupadAparAdhAnampazabdena tathAlocayati yathA kevalamAtmaiva zRNoti na gururityeSa SaSTa aalocnaadossH| 6 / saddAulatti zabdAkulaM bRhacchabdaM yathA bhavatyevamAlocayati idam uktaM bhavati / mahatA zabdena tathA locayati yathAnye'pyagItArthAdayaH zRNvantItyeSa saptama aalocnaadossH|7| tathA bahujaNatti bahujanamadhye yadvAlocanaM tadvahujanaM athavA bahavo janA AlocanA gurave yatra tat bahujanamAlocanaM / kimuktaM bhavatyekasya purata Alocya tadevAparAdhajAvamanyasyAnyasya purata Alocayati eSo'STama aalocnaadossH| 8 / avvattatti bhavyakto'gItArthaH / tasyAvyaktasya guroH purato yadaparAdhAlocanaM tadavyaktameva navama AlocanAdoSaH // 9 // tassevIti ziSyo'yamaparAdhamAlocayiSyati tameva sevate yo gururasau tassevI / tassamIpe yadaparAdhAlocanameSa mamAticAreNa tulyastato na kimapi me prAyazcittaM dAsyatyanpaM vA dAsyati / na ca mAM kharaNTayiSyati / yathA virUpaM kRtaM tvayeti buddhyA tadAlocanaM tatsevI eSa dazama AlocanAdoSaH // 10 // tadevamAlocanAvidhirdoSA uktAH / samprati yathAbhUteSu dravyAdiSvAlocanaM tathAbhUtadravyAdipratipAdayabAha For Private and Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie AloyaNAvihANaM taM ceva dabbakhettakAle y| bhAve suddhamasuddhe sa saNiddhe sAtiregAI // 341 // AlocanAvidhAnaM tadevAtrApi savistaramabhidhAtavyam / yaduktaM prathamasUtre davvAdi caurabhigrahetyAdinA granthena tataH prAguktadoSavarjitAH AlocanA prazaste dUvye kSetre kAle bhAve ca prAguktasvarUpe dAtavyA, nAprazaste / iha pratisevitaM dvidhA bhavati-zuddhamazuddhaM ca / tatra yat zuddhena bhAvena pratisevitaM yatanayA ca tat zuddhaM / tacca zuddhatvAdeva na praayaashcittvissyH| yatvazuddhena bhAvena pratisevitamayatanayA ca tadazuddhaM / tacca prAyazcittaviSayo'zuddhatvAt / tasmizcAzuddhe prAyazcittAni kevalAni mAsikAdIni sAtirekANi ca tatra sAtirekANi sasaNiDe iti sasnigdhe haste mAtrake vA sati tena bhikSAgrahaNata upalakSaNametat / tena bIjakAyasaMghaTanAdinApi sAtirakANi draSTavyAni / tatra sAtirekAtAmeva bhAvayati--- paNageNAhiyo mAso, dasapakkheNaM ca vIsabhinnaNaM / saMjogA kAyavvA, gurulahumIsehi ya aNegA // 343 // iha mUlata pAramyAmUni sarvANyapyAlocanAsUtrANi kila sarvasaMkhyayA daza bhavanti / tatrAdyAni catvAri sUtrANi sAcAt sUtrata eva paripUrNAnyuktAni / zeSANi tu Sad sUtrANyAbhyAM dvAbhyAM sUtrAbhyAmarthataH sUcitAni tAni cAmUni sAtirekasUtraM 1 bahusAtirekamUtraM 2 sAtirekasaMyogasUtraM 3 bahusAtirekasaMyogasUtraM 4 navamaM sakalasyasAtirekasya ca saMyogasUtraM 5 dazamaM bahuzaH zabdaviziSTasya sakalasya bahuzaH zabdaviziSTasya sAtirekasya ca saMyogasUtraM 6 / tatra pazcamaM sAtirekasUtraM pazcasUtrAtmakaM / taccaivamuccAraNIyam-'je bhikkhU sAtiregamAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya AloemANassa sAti For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH / zrI vyavahArasUtrasya piitthkaa'nNtrH| // 20 // regamAsiyaM paliuMciyAloemANassa sAtiregadomAsiyaM' idaM pazcamasUtre prathamasUtram , atra mAsikasya sAtirekatAM pUrvArddhana vyAkhyAnayati-paJcakena rAtriMdivapaJcakena mAso'dhikaH / dazatti dazabhirahorAtraiH pakSaNa, vIsatti viMzatyA rAtriMdivairminena bhinnamAsena paJcaviMzatyAdinairityarthaH, tatrapaJcakAtirikto mAso yathA kenApi zayyAtarapiNDaH sasnigdhena hastakena mAtrakeNa vA gRhItaH / tatra mAsaHzayyAtarapiNDagrahaNAt rAtriMdivapaJcakaM sasnigdhena mAtrakeNa vA bhikSAgrahaNAt rAtriMdivadazakenAdhiko mAso, yathA kenApi zayyAtarapiNDaH parittakAyAnantaranikSiptaH sasnigdhena hastena mAtrakeNa vA gRhiitH| tatra mAsa: zayyAtarapiNDagrahaNAt rAtriMdivapaJcakaM parittakAyAntaranikSiptaprahaNAt dvitIyaM rAtriMdivapaJcakaM sasnigdhena hastakena mAtrakeNa vA mikSAgrahaNAt evaM pakSAdyatirekepi bhAvanA kAryo / evaM dvitIyatRtIyasUtrAdiSvapi dvaimAsikAdInAM sAtirekatA pazcakAdimirbhAvanIyA / sUtrapAThastvevam-'je bhikkhU sAtiregaM do mAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya AloemANassa sAtiregaM domAsiyaM paliuMciuM AloemANassa sAiregaM te mAsiyaM / je bhikkhU sAtiregaM timAsiyaM parihArahANamityAdi / SaSThamapi bahurAH zabdaviziSTa sAtirekasUtraM paJcasUtrAtmakaM tacaivamuccAraNIyam-'je bhikkhU bahuso sAtiregamAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya pAloemANassa sAtiregamAsiyaM paliuMciyaM AloemANassa sAtiregadomAsiyaM je bhikkhU bahuso sAtiregadomAsiyaM paDihAraTThANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya AloemANassa sAtiregaM domAsiyaM paliuMciya pAloemANassa sAtiregatemAsiyamityAdi / saptamaM sAtirekasaMyogasUtram / aSTamaM bahuzaH sAtirekasaMyogasUtraM / tatra sAtirekANAM mAsikAdInAM saMyogAH sAtirakasaMyogAH / tadAtmakaM sUtraM sAtirekasaMyogasUtra / hai // 20 // For Private and Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadeva bahuzaH zabdaviziSTaM bahuzaH sAtirekasaMyogasUtraM / tatra sAtirekANi pazca padAni, tadyathA-sAtirekaM mAsikaM 1, sAtirekaM dvaimAsikaM 2, sAtirekaM traimAsikaM 3 sAtirekaM cAturmAsikaM 4, sAtireka pAzcamAsika 5 / paJcAnAM ca padAnAM dvikasaMyoge bhaMgA daza, trikasaMyoge'pi daza, catuSkasaMyoge paJca, paJcakasaMyoge ekH| ete ca tRtIya caturthasUtracintAyAmiva bhAvanIyAH / sarvasaMkhyayA bhaGgAH ssddviNshti,| evameva SaDviMzatibhaGgA bahuzaH sAtirekaM saMyogasUtre'pi bhaavniiyaaH| ubhayamIlane bhaGgA dvApazcAzat / paJcasUtrANi paJcame sAtirekasUtre paJcasUtrANi SaSThe bahuzaH sAtirekasUtre tAnyapyatra mIlitAni jAtAni sarvasaMkhyayA dvASASTisUtrANi 62 / etAni ca udghAtAnudghAtavizeSarahitAni tata etAvantyevodghAtavizeSaparikalpitAnyanyAni sUtrANi draSTavyAni 62 / etAvantyeva cAnudghAtavizeSaparikalpitAnyapi 62 / evametAstisro dvApaSTayaH sUtrANAM sarvasaMkhyayA SaDazItasUtrazataM 186 / ata UrdhvaM tu udghAtAnudghAtamizrakAbhidhAnataH saMyogasUtrANi bhavanti tatsUcanArthamidamuttarArddhamAha-saMyogA kAyabvA ityAdi / guravazca laghavazca gurulaghavaste ca te mizrAzca gurulaghumizrAstairaneka saMyogA bhavanti kartavyAH / te caivamuccAraNIyAH-je bhikkhU sAtiregaugyAyamAsiyaM vA sAtiregaaNugghAyamAsiyaM vA parihAraTThANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya mAlAemANassa sAtiregamugdhAyamAsiyaM vA sAiregamaNugdhAyamAsiyaM vA paliuMciya AloemANassa sAtiregamugghAyadomAsiyaM vA sAtiregamaNugghAyadomAsiyaM vA / je bhikkha sAtirekamugdhAyamAsiyaM vA sAtiregamaNugdhAya domAsiyaM vA parihAraTThANaM paDisavitA / ityevamudghAtitapadamamuJcatA anudghAtadvaimAsikAdInyapi vaktavyAni, / evamete bhaGgAH paJca ete udghAtamAsike anudghAtamAsikadvaimAsikAdyakasaMyogena labdhAH / evamudghAtite dvaimAsikepi paMca For Private and Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthiyaanNtrH| // 21 // evaM traimAsike'pi pazca cAturmAsike'pi pazca pAzcamAsike'pi paJcetyubhayorapyekakasaMyogena sarvasaMkhyayA bhaGgAH paJcaviMzatiH, tathA udghAtasAtirekamAsika evamanudghAtasAtirekamAsikadvaimAsikAdidvikasaMyoge bhaGgA daza, evamudghAtite'pi sAtireke dvaimAsike traimAsike cAturmAsike pAzcamAsike ca pratyekaM daza dazeti sarvasaMkhyayA udghAtitakakasaMyoge anudghAtitadvikasaMyogebhaGgAH paJcAzat / evaM tRtIyasUtrAnusArato bhaGgAstAvadvAcyA yAvatsarvasaMkhyayA bhaGgAnAM navazatAnyekapaTyadhikAni 161 bhavanti, etAvanta eva ca 661 bhaGgakA aSTame'pi / bahuzaH sAtireka saMyogasUtre bhavanti paDazItaM zataM sUtrANAM prAktanamiti sarvasaMkhyayA paGacamaSaSTasaptamASTamasUtreSu sUtrANAmekaviMzatizatAnyaSTottarANi bhavanti 2108, / etAni ca mUlaguNAparAdhAbhidhAnena ca uttaraguNAparAdhAbhidhAnena ca pratyekaM vaktavyAnItyeSa rAzibhyAM guNyate jAtAni dvAcatvAriMzatazatAni SoDazottarANi 4216 / etAni ca daptaH kalpato vApyayatanayA bhavantIti dvAbhyAM guNyante jAtAni aSTau sahakhANi catvAri zatAni dvAtriMzadadhikAni 8432 / etAvantyeva cAdimeSu caturpa api sUtreSu sUtrANi bhavanti ityaSTAsvapi sUtreSu sarvasaMkhyayA sUtrANAM SoDazasahasrANyaSTau zatAni catuHSaSTyadhikAni bhavanti 16864 / navamaM sUtraM sakalasya sAtirekasya ca saMyogAtmakaM / tatra sakalasaMyogAmAsikadvaimAsikAdisaMyogAH sAtirekasaMyogA lghugurupnyckdshkaadisNyogaaH| tatra prathamato laghugururahitaH paJcakAdisUtrANi kevalAnyupadarzyante-'je bhikkhU paNagAtiregaM mAsiyaM parihANaThANaM paDisevicA AloenjA' ityAdi / je bhikkhU dazagAtiregaM mAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA ityAdi / evaM paJcadazakena viMzatyA paJcaviM | zatyA ca sAtirekasUtrANi mAsikaviSayANi ca vakavyAni / evameva pratyekaM dvaimAsikatraimAsikacAturmAsikapAMcamAsikaviSa // 21 // For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yANyapi paJca paJca sAtirekasUtrANi vaktavyAni / sarvasaMkhyayA paJcaviMzatistrANi evaM laghupazcakAdiviSayAeyapi paJcaviMzati sUtrANi vAcyAni, / evameva paJcaviMzatisUtrANi gurupazcakAdiviSayANyapi sarvamIlane paJcasaptatisUtrANi / etAni gurulaghuvizeSarahitamAsikAdiviSayANi / tadanantarametAvantyeva laghumAsikAdiviSayAeyapi vaktavyAni / tataH punarapyetAvanti gurumAsikAdiviSayANi / sarvasaMkhyayA ekakasaMyoge sUtrANAM dve zate paJcaviMzati adhike 225 / tadanantaraM je bhikkhU paNagAtiregaM mAsiyaM vA paNagAtiregaM do mAsiyaM vA parihArahANaM paDisevittA AloenjA ityAdiH / tathA je bhikkhU paNagAtiregamAsiyaM vA dasagAttirega mAsiyaM vA parihAraTThANaM paDisevittA AloejA ityAdi / evaM mAsikaM paJcakaM cAmuMcatA dvaimAsike paJcaka dazaka pazcadazaka viMzati pazcaviMzatibhiH saha paJcasUtrANi vaktavyAni / evaM traimAsike cAturmAsike pAzcamAsike ca pratyekaM paJca paJcetimAsike pazcakena viMzatisUtrANi labdhAni / evaM dazakena paJcadazakena viMzatyA paJcaviMzatyA ca viMzativiMzatisUtrANi labhyante iti / paJcaviMzatayaH zataM; tadanantaraM tu dvaimAsike pazcakamamuzcatA traimAsike pazcakadazakapazcadazakaviMzatibhinnamAsaiH saha pazca sUtrANi / evaM cAturmAsike paJca pazcamAsike dazaceti paJcadazasUtrANi vaktavyAni / evaM dazakaM paJcadazakaM viMzati paMcaviMzati vA' muzcatA pazcadaza paJcadaza sUtrANi labhyante / iti sarvamIlane pazcasaptatiH sUtrANi, tathA traimAsike pazcakamamuJcatA cAturmAsike pazcakAdibhiH saha pazca sUtrANi pazca pAzcamAsikapazcakAdibhiH saheti daza sUtrANi / evaM dazakAdInyapyamuzcatA pratyekaM pratyekaM daza daza labhyante iti paJcAzat sUtrANi / tadanantaraM cAturmAsike pazcakamamuJcatA yAni SaDmAsikapanakAdibhiH saha pazca sUtrANi vAcyAni evaM dazakAdInyapyamuzcatA pratyekaM paJca paJceti pazcaviMzati sUtrANi sarva For Private and Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrastha piitthikaanNtraa| // 22 // saMkhyayA ardhatRtIyAni zatAni sUtrANAM bhavanti / etAvanti laghupaJcakAdimirapyetAvantyeva guru paJjakAdibhirapIti sarva saMkhyayA pazcAzadadhikAni saptazatAni sUtrANAmetAni ca mAsikadvaimAsikAdInAM gurulaghuvizeSAbhAve labdhAni / tato mAsikAdInAM laghuvizeSavivakSAyAmapyetAvanti sUtrANi lamyante, / etAvantyeva ca guruvizeSavivacAyAmapi, sarvamIlane dvAviMzati zatAni paJcAzadadhikAni 2250 / tadanantaraM 'je bhikkhU paNagAtiregamAsiyaM vA paNagAtiregadomAsiyaM vA paNagAtirega te mAsiyaM vA eesiM parihAraTThANANaM aplayaraM parihArahANaM parisevittA ityAdIni sUtrANi trisaMyogaviSayANi / je bhikkhU paNagAtiregamAsiyaM vA paNagAtiregado mAsiyaM vA paNagAtirega timAsiyaM vA paNagAtirega cAummAsiyaM vA eesiM parihAraTThANANamityAdIni catuH saMyogaviSayANi / je bhikkhU paNagAtiregamAsiyaM vA paNagAtiregadomAsiyaM vA paNagAtiregatemAsiyaMvA paNagAtiregacAummAsiyaM vA paNagAtiregapaJcamAsiyaM vA / eesi parihAraTThANANamantrayaraM parihArahANamityAdIni paJcasaMyogaviSayANi bahUni patrANi vaktavyAni / etAni ca gurulaghugataparasparasaMyogarahitAnyupadarzitAni / samprati laghugurugataparasparasaMyogavipayANyupadaya'nte-je bhikkhU lahugapaNagagurugapaNagAtiregamAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA ityAdi / je bhikkhU lahupaNagalahudazagAtiregamAsiyaM parihAraTThANamityAdi / je bhikkhU lahugapaNagagurudazagAtiregamAsiyaM parihAraThANamityAdi evaMmAsikaM laghupaJcakaM vA muJcatA tAvadvaktavyaM yaavdgurubhinnmaasaaH| tato mAsikaM gurupaJcakaM vA muJcatA tAvadvaktavyaM yAvadgurubhinnamAsaH / evaM mAsikamamuzcatA paJcakAdInAM sarve dvikasaMyogAstadanantaraM sarve trikasaMyogAstataH paraM sarve catuSkasaMyogA yAvatsarve navakasaMyogA vaktavyAstataH parameko dazakasaMyogo vAcyaH / tato mAsalaghumamuzcatA pazcakadazakapazcadazakaviMzatipazca // 22 // For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viMzatInAM gurulaghubhedabhinnAnAM dvikAdisaMyogAdazakaikasaMyogaparyantAH sarve vaktavyAstataH paramevaM mAsa guru paMcakaMcA muzatA vaktavyAH / evaM dvaimAsikAdisthAneSvapi pratyekaM saMyogatazca paJcakAdInAM sarve saMyogAH krtvyaaH| evamanekasaMyogAtmaka sUtramevaM dazamasUtramapi bahuzaH sakalabahuzaH sAtirekasaMyogarUpaM vaktavyaM / tatra yeSu sthAneSu paJcakaM bhavati tAni sthAnAnyupadarzayati / sasaNiddha vIyaghaTTe kAesu mIsAesu pritttthvie| ittarasuhumasarakkhe paNagA emAiyA hoti // 34 // sasnigdhe haste mAtrake vA sati tena bhikSAgrahaNena tathA cIjaghaDe bIjakAyasaMghaTTa kurvatyAH sakAzAt bhivAdAne, tathA kAyeSu paricakAyeSu sacitteSu mizreSu sacittAcittarUpeSu parIttakAyeSu paristhApite paraMparasthApite itarasmin vA anantarasthApita gRhyamANe tathA suhumatti sUkSmaprAbhRtikAgrahaNe sarakkhatti sarajaskena hastena mAtrakena vA bhikSAgrahaNe sarvatra paJcakaM bhavatIti vAkyazeSaH / kimateSveva sthAneSu paJcakaM bhavati kiM cAnyeSvapi iti cet ucyate, anyeSvapi tathA cAha-paNagAemAiyA hoti paJcakAnyevamAdIni evamAdyaparAdhahetukAni bhavanti / evamAdiSvanyeSvapyaparAdheSu paJcaka-draSTavyamiti bhAvArthaH / sAmpratamAlocanArhasya yathA pazcakAdi parijJAnaM yathA ca prAyazcittadAnavidhiH tathA pratipAdayati. sasaNiddhamAdi ahiyaM, pArokkhI socca deMti ahiyaM tuhINAhiya tulaM vA nAuMbhAvaM tu pnyckkhii||345|| parokSeSu viSayeSu bhavaM pAro parokSaviSayaM jJAnaM tadasyAstIti parokSI zrutavyavahArI, zayyAtarapiNDAderadhikaM sasnigdhAdi AlocakamukhAt zrutvA mAsaM paJcakAdibhiradhikameva turevakArArthaH dadati prayacchanti / AlocakamuravAt zravaNAnusArataH For Private and Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 23 // prAyeNa tasya prAyazcittadAnavidhipravRtteH yaH punaH pratyakSI pratyakSajJAnI kevalyAdiH sa paJcakAtirikte mAse mAlocite tRtIyo bhAvameva turevakArArthaH / rAgadveSapariNAmaM lakSaNaM jJAtvA rAgadveSapariNAmAnusArataH pratisevanAto hInamadhikaM vA, yadi vA vimaagH| pratisevanAtulyaM prAyazcittaM prayacchati; sAmpratamasminnarthato navame sUtrataH paJcamasUtre saMyogavidhipradarzanArthamAhaettha paDisevaNAtoekkagadugatigacaukkapaNagehiM / chakkaga sattaga aTuga navadasagehiM aNegA u||346|| ihArthato navame sUtrataH pazcame sUtre sAkSAddazakasaMyogasyAntimAni catvAri padAnyupAttAni; tata etairdazakasaMyogo / drshitH| sa cAyam-mAsikaM 1 sAtirekamAsikaM 2 dvaimAsikaM 3 sAtirekadvaimAsikaM 4 traimAsikaM 5 sAtirekatraimAsikaM 6 cAturmAsikaM 7 sAtirekacAturmAsikaM pAzcamAsikaM 9 sAtirekapAzcamAsikaM 10 // tena ca dazakasaMyogena zeSA apyekakAdayaH saMyogAH sUcitAstAnantareNa dazakasaMyogavikalpasyAsaMbhavAttathA cAtra pUrvasUrayo vanIdRSTAntamupanyasyanti / sa ca prAgvad bhAvanIyastata mAha-anAdhikRterthato navame sUtrataH paJcame sUtre pratisevanA ekakadvikatrikacatuSkapazcakaiH SaTsaptakASTanavakadazakairanekA pratisevanA upAttAH prtipttvyaaH| kimuktaM bhavati? dazAnAM padAnAmekakadvikAdisaMyogeSu yAvanto bhaMgakA bhavanti, tAvatyaH pratisevanA aneka sUtreNa sUtritA draSTavyAH / tatraikakAdisaMyogeSu bhaMgasaMkhyAnayanAya karaNamAhakaraNaM ettha uiNamo ekkAdeguttarA dasaThaveuM / hiThA puNa vivarIyaM kAuM rUvaM guNeyavvaM // 347 // atra eSu ekakAdisaMyogeSu bhaGgakasaMkhyAnayanAya karaNamidaM-ekakAdIn ekottarAn daza sthApayitvA ekakAdIna maa||23|| For Private and Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekottarAnekottaravRddhayA pravardhamAnAn dazakaparyantAna bhaGkAna sthaapyitvetyrthH| adhastAt puna-viparItaM rAzi kRtvA, kimuktaM bhavati ye ekakAdaya ekottaradazaka paryantA aGkAH pUyonupUyA upari sthApitAsteSAmadhastAt pazcAnupUjyoM bhUya ekakAdaya ekottaradazakaparyantA prakAra sthApanIyAH / sthApanA atra uparitanA aGkA guNakArA adhastanA bhAgahArAH / atraikakasaMyogaMsakhyAmicchan anyadekaM sakalarUpaM sthApayet / sthApayitvA antimena dazamena guNakAreNa gunnyitvyN,| tena tasya guNane jAtA dazaiva, ekasya guNane tadeva bhavatIti vacanAva: dasahiM guNeuM rUvaM ekkeNa hiyaMmi bhAge jaM laddhaM / taM paDirAseUNaM puNavi navehi guNeyavvaM // 348 // dazabhirguNayitvA rUpaM ekenAdhastanena bhAgahAreNa bhAgo hrnniiyH| bhAge ca hRte yavandhaM tatpratirAzIkriyate / tasmAlabdhAzcAtra daza ekena bhAgahAreNa yadevopari tadeva labhyate iti vacanAt labdhA ekakasaMyoge bhaGgA daza / te ekAnte sthaapniiyaaH| tAn pratirAzya ekAnte sthApayitvA dvikasaMyoge bhaGgasaGghayAmicchatA tatpratirAzIkRtaM dazakalavaNamaGkasthAnaM punarapi navabhirguNayitavyaM jAtA navatiH / dohiM hariUNa bhAgaM paDirAseUNaM taMpi jaM laddhaM / eeNa kameNaM tu kAyavvaM prANupuvvIe // 349 // For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava tasyA navateradhastanena dvikena bhAgaM hiyAt / bhAge hRte labdhA paJcacatvAriMzat / AgataM dvikasaMyoge paJcacatvAriMzada | hArasUtrasya bhaMgA, te caivaM sUtrata uccAraNIyA: je bhikkhU mAsiyaM ca sAtiregamAsiyaM ca 1, je bhikkhu mAsiyaM ca domAsiyaM ca 2.je pIThikA bhikkha mAsiyaM ca sAtiregadomAsiyaM ca 3, je bhikkhU mAsiyaM ca temAsiyaM ca 4, je bhikkha mAsiyaM ca sAtiregatemAsiyaM ca ityAdi / tato yacandhaM pazcacatvAriMzallakSaNaM tatrikasaMyogabhaMgasaMkhyAmicchatA pratirAzIkartavyam / prtiraashyopritnenNtH| * nASTakena guNayet / etenAnantaroditena krameNa sarveSvapyaGkasthAneSvAnupUrvyA sarva karttavyaM / kairityaah||24|| urimaguNakArehiM heTillehiM bhAgahArehiM / jA zrAimaM tu ThANaM guNite ime hu~ti saMjogo // 350 // uparitanairguNakAraistasya tasya pratirAzIkRtasya krameNa guNanaM karttavyam / guNane ca kRte'dhastanairbhAgaharairbhAgo hartavyaH, / bhAge ca hRte yajamyate tairvivakSitasya trikasaMyogAderbhagA / etacca tAvatkartavyaM yAvadAdimaM sthAnamaGkasthAnaM tatraivamuparitanairguNakArairguNite upalakSaNametat / adhastanairbhAgahArairbhAge hRte ime vakSyamANasaGkhyAkAH krameNa saMyogA ekakadvikAdisaMyogabhaGgA bhavanti tAnevAhadasa ceva ya paNayAlA vIsAlasayaM ca do dasahiyA y| doNNisayA bAvaNNA dasuttarAdoNNi usayAu 351 vIsAlasayaM paNayAlIsaM dasa ceva hoMti ekko ya / tevIsaM ca sahassaM adava aNegA uneyAu // 352 // ekakasaMyoge daza bhaGgA, dvikasaMyoge paJcacatvAriMzat 45, ete ca prAgeva bhAvitAH / trikasaMyoge vIsAlasayaM ceti // 24 // For Private and Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viMzatyuttaraM zataM // 120 // taccaivam-paJcacatvAriMzat aSTakena guNitA jAtAni trINi zatAni SaSTyadhikAni 360, eteSAM trikenAdhastanena bhAgo hriyate / labdhaM vizaM zataM 120 / catuSkasaMyoge bhar3akAnAM dvezate dazAdhike 210 / tathAhi-trikasaMyoge labdhaM vizaM zataM prati rAzIkriyate / pratirAzyoparitanena saptakena guNyate, jAtAni aSTau zatAni catvAriMzadadhikAni 840 / teSAmadhastanena catuSkeNa bhAgo hriyate / labdhe dve zate dazottare / evaM sarvatra bhAvanA kAryA / paJcakasaMyoge bhaGgakAnAM dve zate dvipaJcAzadadhika 252, SaTkasaMyoge dazottare dve zate 210, saptakasaMyoge viMzatyuttaraM zataM 120, aSTakasaMyoge paJcacatvAriMzat 45, navakasaMyoge daza 10, dazakasaMyoge ekaH 1 / sarvasaGghacayA bhaGgAnAM trayoviMzaM trayoviMzatya dhikaM shsr| aduva-athavA aneke ito'pyatiprabhUtasaMkhyAkAH pratisevanA jnyaatvyaaH| kathamiti ceducyate-etA hi * anantaroditAH pratisevanAH sAmAnyata uktAstata etA eva bhUya udghAtavizeSaNa viziSTA jJAtavyAH / etA eva cAnudghAta- / vizeSaNaviziSTAstadanantaramanekA udghAtAnudghAtasaMyogavikalpata / tataH sarvA api piNDIkRtya mUlaguNottaraguNAparAdhAbhyAM guNayitavyAstato darpakalpAbhyAmevamanekA bhavanti / athavA anekapratisevAnayanAmiyaM triMzatpadAtmakA racanA krtvyaaH| mAsikaM 1 paJcadinAtirekamAsikaM 2 daza dinAtirekamAsikaM 3 paJcadazadinAtirekamAsikaM 4 viMzatidinAtirekamAsikaM 5 bhinnamAsAtirekamAsikaM 6 / evaM dvaimAsikatraimAsikacAturmAsikaJcamAsikeSu pratyekaM SaT Sad sthAnAni veditavyAni / evaM Sad kAni trizadeteSu ca triMzatipadeSu karaNamanantaroditaM pravayitavyam / tatra sarveSAmAgataphalAnAmekatra saMpiNDaneneyaM sUtrasaMkhyA koDisaya sattahiyaM sattatIsaMca hoMti lkkhaaii| eyaulIsa sahassA aThasayAhiyatevIsI // 353 // For Private and Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pike-- tRtIyo vibhaagH| shriivyvhaarsuutrsy| piitthikaanNtrH| etA api sAmAnyataH pratisevanA uktAstata etA evodghAtavizeSaNaviziSTA jJAvavyAstadanantarametAevAnudghAtavizeSaNaviziSTAstato'nekA udghAtAnudghAtasaMyogataH tataH sarvAH saMpiNDya mUlottarAparAdhAbhyAM guNayitavyAstanantaraM darpakalpAbhyAmevamanekAH pratisevanAH / sUtram je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAtiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAtiregapaMcamAsiyaM vA etesiM parihAraTThANANaM aNNayaraM parihAraTrANaM paDisevittA AloejA, apaliuMciya AloemANassa ThavaNijjaM ThavaNittA karaNijaM veyAvaDiyaM0 jAva puvaM paDiseviya pacchAAloiyaM0 jAva paliuMciemANasta savvameyaMsagayaM sAhaNiyaM0 jAva pAruhiyavvesiyA // 20 // je bhikkhU bahaso cAummAsiyaM vA0 evaM taM cevaM zrAruhiyavvesiyA // 21 // je bhikkhU ityAdi / je bhikkhU cAubhAsiyaM vA sAtiregacAumAsiyaM vA paJcamAsiyaM vA sAtiregapaJcamAsiyaM vA eesi parihArahANANaM annayaraM parihAraTThANANaM paDisevittA AloebjA / apaliuMciyamANoemANe ityasya sUtrAvayavasya vyAkhyA prAgvat / idaM sUtra parihAraprAyazcittatapaHpratipAdakamataH tadvidhimAha-ThavaNijaM ThavaittA ityAdi yA parihAratapaHprAyazcittasthAnamApannaH tasya parihAratapodAnArtha sakalasAdhusAdhvIjanaparijJAnAya sakalagacchasamadaM nirupasargapratyayaM kAyotsargaH pUrva kriyate / tatkaraNAnantaraM guruva'te-ahaM te kanpasthito'yaM ca sAdhuranupArihArikastataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahA 0:Kar-Joke-alOK- H // 25 // TOKakke- -- For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caraNIyaM / tat sthApyate iti sthApanIyaM vakSyamANamAlApana parivartanAdi tat sakalagaccha samakSaM sthApayitvA kampasthitenAnuparihArikeNa ca yathAyogamanuziSTayapAlambhopagraharUpaM vakSyamANavaiyAvRttyaM karaNIyaM / tAbhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRtte sthApite'pyAlApanAdau kadAcit kimapi pratisevitvA guroH samIpamupatiSThet / yathA bhagavan ahamamukaM prAyazcittasthAnamApannastataH sevitti tadapi kRtsnaM parihAratapasi udyamAne ArohayitavyaM, AropaNIyaM syAt / syAdityavyayamatrAvadhAraNe Arohayitavyam / kevalaM tatkRsnamAropayitavyamanugrahakRtlena niranugrahakRtlena tasya pratisevitasya gurusamakSamAlocanAyAM caturbhagI, tAmevAha-puvvaM paDiseviyamityAdi / pUrvamiti padaikadeze padasamudAyopacArAt pUrvAnupUti draSTavyaM / tato'yamartha:-gurulaghuparyAlocanayA pUrvAnupUrvyA laghupaMcakAdikrameNa pratisevitaM pUrva pUrvAnupUrvyA pratisevanAnukrameNetibhAvaH AlocitaM eSa prathamobhaMgaH, tathA pUrva gurulaghuparyAyalocanayA pUrvAnupUrvyA mAsalaghukAdi pratisevitaM tadanantaraM ca tathAvidhAnpaprayojanotpattI gurulaghuparyAlocanayaiva laghupazcakAdi pratisevitaM, AlocanAkAle tu pazcAt pazcAnupUrvyA AlocitaM pUrva laghupazcakAdyAlocitaM pazcAt laghumAsAdIti bhAvaH, / epa dvitIyo bhnggH| tathA pazcAt anupUcyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAmantareNa pUrva gurumAsAdikaM pratisevitaM pazcAt laghupazcakAdIti bhAvaH / AlocanAvelAyAmanupUA AlocitaM pUrva laghupaJcakAdyAlocitaM pazcAt gurumAsAdItyarthaH / eSasmRtIyo bhnggH| tathA pazcAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAdivirahito yathA kathaMcana pratisevitamiti bhAvaH / pazcAt pazcAdanupUA AlocitaM pratisevanAnukrameNaivAlocitamathavA smRtvA smRtvA yathA kathazcanApyAlocitamityarthaH / eSa caturtho bhnggH| iha prathamacaramabhaMgAvapratikuzcanAyAM dvitIyatRtIyabhaGgo pratikuzcanAyAmiti, For Private and Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava-1* hArasUtrasya piitthikaanNtrH| pratikuzcanApratikuJcanAmyAM caturthabhaGgI kRtA tAmevAha-apaliuMcie apaliuMciyamityAdi / yadA aparAdhAnApana - tRtIyo AlocanAbhimukhastadaivaM kazcitsaMkalpitavAn , yathA sarvepyaparAdhA mayA aalocniiyaaH| evaM pUrvasaMkalpakAlepratikuzcite vibhaagH| AlocanavelAyAmapratikuzcitamAlocayati / eSa prathamo bhnggH| tathA pUrva saMkalpakAlepratikuzvitamAlocanAvelAyAM tu pratikuJcitamAlocayatItyeSa dvitIyaH / pUrva saMkalpakAle kenApi pratikuzcitaM yathA na mayA sarve'parAdhA aalocniiyaaH| evaM pUrva saMkalpakAle pratikuzcite AlocanAvelAyAM bhAvaparAvRtteH sarvamapi apratikuJcitamAlocayati / eSa tRtIyo bhaGgaH / tathA pUrva saGkalpakAle kenApi pratikuzcitaM yathA na mayA sarve aparAdhA AlocanIyAH / tata evaM saMkalpakAle pratikuzcite AlocanAvelAyAmapi pratikuzcitamevAlocayati / eSa caturtho bhnggH| tatrApratikuzcitamAlocayato vIpsA sAkalyena vyAptA bhavati / tato'yamoM niravazeSamAlocayataH sarvametadyadApanamaparAdhajAtaM, yadi vA kathamapi pratikuzcanA kRtA syAttataH pratikuzcanAnipana, yacca guruNA sahAlocanAvelAyAM samAsanoccAsananiSpanna yA cAlocanAkAle asamAcArI taniSpannaM ca sakalametat svayamAtmanA aparAdhakAriNA kRtaM svakRtaM sAhaNiyA iti saMhatya ekatra mIlayitvA yadi saMcayitaM prAyazcittasthAnamApanastataH pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH pANmAsAtiriktaM tatsarva jhoSayet / atha mAsAdikaM prAyazcittamApanastatastadeva deyamiti, vAkyazeSaH, / je eyAi ityAdi yaH sAdhuretayAnantaroditayA pANmAsikyA mAsikyAdikayA vA prasthApanAyAH prAkkRtasyAmaparAdhasya viSaye sthApanA prAyazcittadAnaprasthApanA tayA prasthApitaH prAyazcitta karaNe pravartito nirvizamAnastataH prAyazcittamupabhuJjAnaH kurvANa ityarthaH / yatpramAdato viSayakaSAyAdibhirvA pratisevate tatastasyAM pratisevanAyAM yatprAyazcittaM sevate // 26 // For Private and Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadapi kRtsnamanugrahakRtlena niranugrahakRtsnena vA tatraiva pUrvaprasthApite prAyazcitte ArohayitavyaM syAt caDhApayitavyamityarthaH / eSa saMkSepataH sUtrArthaH vyAsArtha tu bhASyakAro vadan je bhikkhU ityAdi sUtrAvayavasya vyAkhyAnamatidezata Ahaje cciya suttivibhAsA hedillasuyaMmi valiyA esA / sa cciya ihaMpi neyA nANattaM ThavaNaparihAre // 349 // yA caiSA sUtravibhASA je bhikkhU ityAdisUtrAvayavavyAkhyA ekadvikakAdisaMyogopadarzanarUpA adhastanasUtre anantaroditasUtre varNitA / saiva ihApi asminnapi sUtre varNayitavyA yadi saiva varNayitavyAstataH ko vizeSaH ? tata Aha-nAnAtvaM pUrvasUtrAdvizeSaH sthApanAparihAre, / iyamatra bhAvanA-adhastanasUtre parihAratapo noktamiha tu parihAratapo vibhAvyate iti tatra yena vaktavyakrameNa parihAratapo vaktavyaM bhavati / tadvaktavyakramasaMsUcikA dvAragAthAmAhako bhaMte pariyAo suttatthAbhiggaho tavo kmm| kakkhaDamakakkhaDe vA suddhatave maMDavAdoNi // 350 // prathamataH parihAratapo yogyatA parijJAnAya ko bhadanta tvamasIti pRcchA kartavyA / tadanantaraM parihAratapo yogyasya paryAyo vAcyaH / tataH sUtrArthoM tadanantaramabhigrahastatastapaH karma tatra yadi tapasA karkazo bhavati / kimuktaM bhavati ? karkaze tapasi sadA kRtAbhyAsatayA na karkazena tapasA paribhUyate / tataH parihAratapastasai dIyate / itarasmistvakarkaze zuddhaM tapaH / atrArthe dvaumaNDapAveraNDazilAniSpannau dRssttaantau| eSa dvaargaathaasNkssepaarthH| vyAsArtha tu pratidvAraM vivakSuH prathamataH pRcchAdvAraM vivRNoti // sagaNaMminasthi pucchA, annagaNA AgataM tujaM jANe / aNNAyaM puNa pucche parihAratavassa jogaTTA // 351 // For Private and Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArapatrasya piitthikaasnNtrH| tRtayio vibhaag| // 27 // svagaNe svagaNasambandhini pRcchA uktasvarUpA vakSyamANA vA nAsti / svagaNavAstavyatayA paricitatvAt / anyagaNAdapi tu zado'pi zadvArthaH / sa ca bhinnakramatvAdatra sambajhyate / AgataM yaM jAnAti gItAdirUpamAkAreGgitadibhistasminnaSi | nAsti pRcchA / ajJAtaM puna: paragaNAdAgataM parihAratapaso yogyAthai yogyo'yaM na veti parijJAnArtha pRcchetkathamityAhagIyamagIto gIto ahaMti kiM vatthukAsavasi joggo| avigIetti va bhaNie thiramathiratave ya kayajoggo sa prAyazcittasthAnaprApta AlocayitumupasthitaH pRcchayate kiM tvaM gIto gItArthaH / makAro lAkSaNikaH / agItogItArthaH / tatra yadi brUte ahaM gIto gItArthaH tataH punarapi pRcchayate-tvaM kiM vastviti / AcArya upAdhyAyo vRSamAdibhirvA ? tatrAnyatarasmin kathite bhUyaH pRcchayate-kAsavasijoggitti, kasya vA tapasastvamasi yogyaH / kimuktaM bhavati ? kiM tapaH kartumutsahase, kasya vA tapasaH samartha iti pRcchanIya iti / atha sa brUte-ahamavigIto na viziSTo gIto'gItArtha ityarthaH / tato'vigIta iti bhaNitena punaH pRcchati / thiramathiratti, kiM tvaM sthiro'sthiro vA ? tatra sthiro nAma dhRtisaMhananAmyAM balavAn / tadviparIto'sthiraH / tatra yadi bUyAdahamasthiraH tataH punarapi pRcchA kAryA / tave ya kayajogotti, tapasi kutayogo nAma karkazatapobhiranekadhA bhAvitAtmA itarastu neti / tatra yadi tapasi kRtayogastatastasmai parihAratapo dIyate iti, itarasmai zuddhaM tapaH, gataM pRcchAdvAramadhunA paryAyadvAramAha--- gihi sAmanne ya tahA pariyAto duviha hoi naayvvo| igutIsA vIsAyA jahanna ukkosa desUNA // 353 // For Private and Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paryAyo bhavati dvidhA jJAtavyastadyathA-gRhe gRhaviSayaH janmata ArabhyetyarthaH / tathA zrAmaNye zrAmaNyaviSayaH zramaNabhAvapratipatterAramyeti bhAvaH / iyamatra bhAvanA-dvividhaH paryAyastadyathA-janmaparyAyo dIkSAparyAyazca / igutIsA vIsA ya jahaNNati yathAsaMkhyena yojanA janmaparyAyo jaghanyata ekonatriMzadvarSANi vijJeyo dIkSAparyAyo viMzativarSANi, utkarSata ubhayatrApi dezonA pUrvakoTI / uktaM ca-' pariyAto duviho-janmapariyAto dikkhapariyAto / janmapariyAto jahaNNeNaM iguNatIsaM vAsA / ukoseNaM deraNA punvakoDI dikkhApariyAto jahaNNeNaM vIsa vAso ukkoseNaM desUNA punakoDIti // gataM paryAyadvAram // samprati sUtrArthamAha dvAramnavamassa taIyavatyU jaharANaukosaUNagA dsyo| suttatthANi abhiggaha davvAdi ttorynnmaadii||35|| jaghanyataH sUtramarthazca yAvat navamasya pUrvasya tRtIyamAcAranAmakaM vastu utkarSato yAvadUnAni kiJcinvayUnAni dazapUrvANi, paripUrNadazapUrvagharAdInAM parihAratapodAnA yogAt / teSAM hi vAcanAdipaJcavidhasvAdhyAyavidhAnameva sarvottamaM karmanirjarAsthAnaM / gataM sUtrArthadvAramidAnImabhigrahadvAramAha-abhigraha-dravyAdi abhigrahA-dravyAdikAstadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca / tatra dravyAbhigrahA adya mayA kulmASA grAhyA yadi vA takrAdikamekaM dravyamiti / kSetrato'bhigrahA dehalImAkramyetyAdikAH / kAlato'bhigrahAstRtIyasyAM pauruSyAM / bhAvato'bhigrahA yadi hasantI rudantI vA bhikSAM ddaatiityevmaadikaaH| gatamabhigrahadvAramadhunA tapodvAramAha tapo rayaNamAdI tapo ratnAdikaM, padaikadezai padasamudAyopacArAt ratnAvalyAdikaM AdizabdAtkanakAlimuktAvalisiMhavikrIDitAdi tapaH parigrahaH / evaM gItArthatvayathoktaparyAyasUtrArthAbhigrahakarkazatapaH karmalakSaNa For Private and Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH / zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 28 // guNasamRhayuktasya parihAratapo dIyate / etadguNavihInasya punaH zuddhaM tapo deyam / atra ziSya pRcchatieyaguNasaMjuyassa ukiM kAraNadijjae u prihaaro| kamhA puNa parihArona dijjae taThivahUNassa 355 // ___ bhagavan ! ki kAraNametairanantaroditairgItArthatvAdibhirguNairyuktasya parihAraH parihAratapo dIyate, / kasmAtpunastadvihInasya gItArthatvAdiguNavikalpasya parihAro na dIyate ? atrAcAryo dvau maNDapo dRSTAntIkaroti-zailamaNDapameraNDamaNDapaM ca / tathA cAha___ jaM mAi tataM chupabhai selamaMDavena eraMDe / ubhayavaliyaMmi eyaM, parihAro dubbale suddho // 356 // zailamaye pApANamaye maNDape yatkimapi mAti tatsarva chubhyate prakSipyate / tasya tAvatyapi pracite maGgAsambhavAt / eraNDe eraNDamaye punarmaNDape yanmAti na tatsarva prakSipyate bhaGgasambhavAt , kintu yAvatkSamate tAvat prakSipyate / evaM ubhayena dhRtyA zarIrasaMhananena ca calike baliSTe gItArthatvAdiguNayukta parihAraH parihAratapo dIyate / durbale dhRtyA saMhananena vA ubhayena vA balavihIne zuddhatapo dIyate / ete ca parihArazuddhatapasI tulyAyAmapyApattau puruSavizeSAzrayaNena dIyate / tathA cAhaavisiThA pAvattI suddhatave ceva tahaya prihaare| vatthu puNa zrAsajA dijai iyaro vazyaro vaa||357|| zuddhatapasi dAtumiSTe parihAre ca aviziSTA tunyA ApattistathApi vastudhRtisaMhananasampannaM puruSavastu bhAsAdya apekSya | itarat parihAratapo dIyate / dhRtisaMhananavihInaM punaH puruSavastu AsAdya itarat zuddhatapo dIyate / kimuktaM bhavati / yadyapi dvAvapi janau tulyamApattisthAnamApanau tathApi yo dhRtisaMhananasampannastasai parihAratapo deyamitarasmai tulyAyAmapyApattoM // 28 // For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddhatapaH / atra dRSTAntamAhavamaNavireyaNamAI kakvakiriyA jahAure vlie| kIrai na dubbalaMmI, vaha diTuMto bhave duviho // 358 / / __yadyapi dvAvapi puruSau sadRzarogAbhibhUtau tathApi tayormadhye ya AturaH zarIreNa balavAn tasmin balike yathA vamanavirecanAdikA karkazakriyA kriyate, na tu durbale tasmin yathA sahate tathA akarkazA kriyA kriyate / ahatti eSa dRSTAntastapasi dvividhe parihArazuddhatapolakSaNe / idamuktaM bhavati / ayamatropasaMhAro balavatyAture karkazakriyeva dhRtisaMhananasampanne parihAratapo dIyate, balahInetvakarkazakriyeva dhRtisaMhananavihIne zuddhatapa iti, / samprati yebhyo niyamataH zuddhatapaH parihAratapo vA zuddhatapaH parihAratapo yogyApattisthAnApattau tapo deyam / tatpratipAdanArthamAhasuddhatavo ajANaM agiyatthe dubbale asNghynne| dhitibalie ya samannA gaeya samvesiM prihaaro||356|| ___parihAratapo yogye'pyApattisthAne samApatite AryANAmAryikANAM zuddhatapo deyamAryikANAM dhRtisaMhananadurbalatayA pUrvo'nAdhigamAcca parihArAyogyatvAt / tathA yo gItArtho yazca dhRtyA durbalo rogAdinA vA anupacitadeho durbalo yazcAsaMhananaAdimAnAM trayANAM saMhanAnAmanyatamenApi saMhananena vikala etebhyo'pi sarvebhyo niyamataH zuddhatapo dAtavyamagItArthatvAdinA parihArAyogyatvAt yaH punaH dhRtyA baliko balavAn vajrakuDvasamAno yazca samanvAgata-AdimAnAM trayANAM saMhananAnAmanyatamena saMhananena gItArthatvAdiguNaizca yukta etebhyaH sarvebhyo'pi niyamataH parihAratapo yogyApattisthAnaprAptau parihAraH parihAra For Private and Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie MAN zrI vyavahArapatrasya pIThikAs- tRtIyo vibhAgaH! nNtrH|| // 26 // tapo deyaM / tasyAyaM vidhiH / ThavahajaM ThavaittA yattena saha nAcaraNIyaM tat sthApanIyamucyate tatsakalagacchasamakSa sthApayitvA kathaM sthApayitvetyata Ahaviussago jANaNaTTA, ThavaNAtIesu dosutthviesu| agaDe nadIyarAyAdidruto bhIya bAsatthe // 36 // parihAratapodAnAta prAk AdAveva kAyotsargaH kriyate / kathamiti ceducyate guruH pUrvadigabhimukha uttaradigabhimukho vA carantI digabhimukho vA caityAnAM cAbhimukha evaM parihAratapasthopi navaraM gurovAmapArthe ISat pRSTatastau dvAvapi bhaNataH parihAratavapavajAvaNaThA karemi kAussaggaM niruvasaggavattimAe saddhAe mehAe dhiie dhAraNAe jAva vosirAmi / paNavIsussAsakAlaM subhajjhavasAyI cauvIsatthayaM vA ciMteuM namokAreNa pAretA akkhaliyaM cauvIsatthayaM uccaraMti / atra ziSyaH prAha-kimarthameSa kAyotsargaH kriyate ? ucyate jANaNaTThA-sAdhUnAM parijJAnArthamathavA nirupasarganimittametaccAnantaragAthAyAM vakSyati, / ThavaNati-kalpa sthitama anupArihArikasya ca sthApanA kartavyA, / tato dosu Thaviesutti kampasthite anupArihArike ca sthApite sati sa pArihArikaH kadAcidbhIto bhavet kathamahamAlApanAdiparivarjitaH sanH ugraM tapaH kariSyAmIti, tata evaM sa bhItaH samAzvAsayitavyaH / tatrAvaTaH kUpo nadI sarit rAjA ca dRSTAntastathAhi / yathA ko'pyavaTe patitaH san bhayamagamat kathamuttariSyAmi tataH sa taTasthaiH AzvAsyate / mA bhaistvaM vayaMtvAmuttArayiSyAmaH / tathA ca rajjuriyamAnItA vartate iti / evamAzvAsito nirbhayaH sansthairya vanAti / yadi punasttaM pratyevamucyate 'mRta epa varAko na etaM ko'pyuttArayiSyati tataH sa nirAzaH sannaMgaM nissahaM muktvA mriyate / tataH sa yathA niyamata AzvAsanIyastathA pArihAriko'pyAzvAsanIyaH, yathA vA ko'pi For Private and Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir nadyA anuzrotasohyamAno bhayamAyAsIt / tataH sa taTasthairAzvAsyate / AzvAsitaH san sthAghAM prAmoti anAzvAsito nirAzo bhayenaiva mriyate, yathA vA kasyacit rAjA ruSTaH tataH sa bhIto nUnamahaM mArayiSye / tataH so'nyairAzvAsyate 'mA maivayaM rAjAnaM vijJApayiSyAmo, na ca rAjA'panyAyaM karoti / evaM pArihArika AzvAsanIyaH, AzvAsanAdAnena ca tasmin bhIte mA samaMtAt svasthe jAte adhikRte tapasaH pratipattiH kriyate / samprati kAyotsargakaraNAya kAraNAntaramAhaniruvasagaM nimittaM bhayajaNaNaTrAe sesagANaM ca / tassappaNo ya guruNo ya sAhUe hoi paDivattI // 361 // | kAyotsargakaraNamAdau nirupasarganimittaM nirupasarga parihAratapaH samAptiM yAyAdityevamartha, tathA zeSANAM sAdhUnAM bhayajananArthaM / yathAmukamApattisthAnameSa prApta ityasmai mahAghoraM parihAratapo dAsyate, tasmAtraitadApattisthAna sevanIyaM, kintu yatnato rakSaNIyamiti / tataH kAyotsargakaraNAnantaraM tasya parihAratapaH pratipatturgurozca sAdhako'nukUnle zubhe tithikaraNamuhUtAdike zubhe tArAbale zubhe ca candrabale parihAratapasaH pratipattirbhavati / anyacca kAyotsargakaraNAnantaramAdAveva taM pArihArikamidaM guru--tekappadvito ahaM te, aNuparihArIya esa te giito| puvvaM kayaparihAro, tassAsitiyarovi dddhdeho||362|| ___ yAvattava kalpaparihArasamAptistAbadahaM tava kalpasthitaH vandanavAcanAdiSu kalpabhAve sthito na tu parihAryaH, zeSAH punaH sAdhavaH parihAyo / anyacca eSa sAdhurgIto gItArthaH pUrva kRtaparihAraH, kRtaparihAratvena sakalasAmAcArI jJAtA tavAnuparihArI yatra yatra bhikSAdinimittaM parihArI gacchati tatra tatra anu pazcAt pRSTato lagnaH san gacchatItyanugacchatItyanuparihArI athavA For Private and Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava-1 hArasUtrasya pIThikA nNtrH| // 30 // aNuparihArItyapi zabdasaMskAraH / tatrAyamanvarthaH-parihAriNo'Nu stokaM pratilekhanAdipu sAhAyyaM karotItyaNuparihArI / tatra yadi pUrva kRtaparihAro'nuparihArI na labhyate / tatastasya asati abhAve itaro'pi akRtaparihAratayA api dRDhadeho dRDhasaMhanano gItArtho'nuparihArI sthApyate / evaM kalpasthitamanuparihAriNaM ca sthApayitvA sthApanA sthApanIyA / tAM ca sthApanA sthApayannAcAryaH zeSasAdhUnidaM vakti, esa tavaM paDivajaina kiMci pAlavati mAya bAlavaha / attaciMtagassA vAghAtobhe na kaaytthvo||36|| | AcAryaH samastamapi sabAlavRddhaM gacchamAmantrya brUte-eSa sAdhu parihAratapaH pratipadyate / tataH kalpasthitireSA na kiJci sAdhumitaraM vA AlApayati, vartamAnasamIpe vartamAnavadveti vacanato bhaviSyati vartamAnA tato'yamarthaH-na kiJcidAlApayiSyati, mA ca yUyamapi enamAlApayatha, AlApayiSyatha / tathA Atmana eva kevalasyArtha bhaktAdilakSaNaM cintayati, / na bAlAdInAM tathA kalpasAmAcArAdityAtmArthacintakaH, / yadi vA AtmArtho nAma atIcAramalInasyAtmano yathoktena prAyazcittavidhinA niraticArakaraNaM vizodhanamityarthaH, / taM cintayantItyAtmArthacintakaH / tasya bhe-bhavadbhiretaiH padairvyAghAto na kartavyaH / tAnyeva padAnyAhaAlAvaNa paDipucchaNa pariyaDuhANa vaMdaNaga matte / paDilehaNa saMghADaga bhattadANa saMbhuMjaNA ceva // 36 // eSa na kizcidapyAlApayiSyati, yuSmAbhirapyeSa nAlApayitavyaH / tathA sUtramarthamanyadvA kizcideSa na yuSmAn prakSyati, For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yugmAbhirapyeSa sUtrArthAdau na pRSTavyastathA yuSmAbhiH saha naiSa sUtramartha vA parivartayiSyati / nApi yuSmAbhiranena saha sUtrAdi parivartanIya, / tathaiva kAlavelAdiSu yuSmAnotthApayiSyati, yuSmAbhirapyeSa notthApayitavyastathA na candanaM yuSmAkameSa kariSyati, nApi yuSmAbhiretasya kartavyam / tathA uccAraprasravaNakhelamAtrakANyeSa yuSmabhyaM na dAsyati, nApi yuSmAbhiretasmai dAtavyam / tathA na kiJcidupakaraNameSa yuSmAkaM pratilekhayiSyati / nApi yuSmAbhirupakaraNametasya pratilekhanIyaM / yathA naiva yuSmAkaM saGghATakamAvaM yAsyati, na ca yuSmAbhiretasya saMghATakairbhavitavyam / tathA na yuSmabhyameSa bhaktaM pAnaM vA AnIya dAsyati, na ca yuSmAbhiretasyAnIya dAtavyam / tathA nAyaM yuSmAbhiH saha bhokSyate, nApi yuSmAbhiretena saha bhoktavyam / tathA kalpe samAcArAttasmAt pAlApane pratipracchanne parivartane utthApane vandane vandanadApane mAtre uccAraprasravaNakhelamAtrakAnayane pratilekhane saGghATake saMghATakakaraNe bhaktadAne saMbhojane ca saha bhojanaviSaye vyAghAto na kartavya iti sambandhaH / AlApanAdibhirvyAghAto na kArya ityrthH| evametairdazabhiH padairgacchena sa parihataH so'pi gacchametaiH padaiH pariharati, yadi punargacchavAsI etAni padAnyaticarati tata idaM prAyazcittam / saMghADago ujAvaya lahumomAso dasaNha upyaann| lahugA ya bhattapANe, saMbhojaNe hota annugghaayaa||365|| dazAnAM padAnAM madhye AlApanApadAdArabhya yAvadaSTamaM padaM saMghATakarUpaM tAvadekaikasmin pade'ticaryamANe laghuko mAsaH prAyazcittaM, yadi punarbhaktaM pAnaM ca gacchavAsinaH prayacchanti / tato bhaktadAne bhaktapAnadAnaviSaye laghukAzcatvAro laghumAsAH prAyazcittaM, saMbhojane saha bhojane bhavantyanudghAtAH catvAro gurumAsA ityarthaH / sAmpratameteSveva padeSu parihAriNaH prAyazcittamAha For Private and Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie nA vyava | tRtIyo vibhaagH| hArasUtrasya pIThikA // 31 // saMghADago u jAva ya gurumAso dasarAha upayANaM / bhattapANeya saMbhuMjaNe ya parihArige gurugA // 366 // dazAnAM yadAnAmAlocanapadAdArabhya yAvatsaMghATakaH saMghATakapadaM tAvadeteSu padeSu aticaryamANeSu pratyekaM pratyeka | parihArike guruko mAsaH / yadi punargacchavAsibhyo bhaktapradAnaM karoti taiH saha bhukte vA tadA pratyekaM bhaktadAne saMbhojane ca prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH / yaH punaH kalpasthita sa idaM karoti kitikammaM ca paDicchai parima paDipucchiyaM pi se de| so citra gurumuvaciTai udaMtamavi pucchito kahaie // 367 // kRtikarma vandanakaM tat yadi parihAriko dadAti tadA guruH pratIcchati / upalakSaNametat, pAlocanamapi praticchati pariNatti pratyUSasi aparAhve ca parijJAM pratyAkhyAnaM tasmai dadAti / tathA sUtrArthe yadi vA pRcchati tataH pratipRcchAM ca ddaati| so'pi ca parihAriko gurumAcAryamAgacchantamabhyutthAnAdinA vinayenopatiSTate / udantaH zarIrasya ca vArttamAnikI vArtA tamapi guruNA pRSTaH san kathayati / evaM sthApanAyAM sthApitAyAM bhItasya pUrvoktaprakAreNAzvAsanAyAM ca kRtAyAM sa parihArikatapo voDhuM pravartate / tapo vahazca klamaM gato vIryAcAramanigRhayan yadyanyatarAM kriyAM kartumasamartho bhavati, tadA anupArihArikaH karoti tathA cAhauTrija nisIijA bhikkhaM hiMDeja bhaMDayaM pehe| kuviyapiyabaMdhavassa va karei iyarovi tusinniio||368|| For Private and Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir www.kobatirth.org yadyutthAtuM na zaknoti tato brUte uttiSThAmi tadanantaramanupArihArikaH samAgatyotthApayet tathA yadi niSIdanaM kartumasamarthastadA niSIdAmIti vacanAnantaraM satvaramAgatya niSIdayet / yacca bhikSAM gataH san kartuM na zaknoti tadapi bhikSAgrahaNAdikaM karoti / atha brUte bhikSA eva hinndditumsmrthH| yadA bhikSAmanupArihArikaH kevalo hiNDeta evaM bhaNDakapratyupekSaNe'pi sAhAyyaM karoti / samastaM vA bhANDakaM pratyupekSate / kathametatsarva karotItyata Aha kuvitetyAdi, yathAkopi kupita priya bAMdhavasyayatkaraNIyaMtatsarve tuSNIkaH karoti, evamitaropyanuparihArika stUSNIkA san sarve karoti, ahaHparAha. avaso va rAyadaMDo na e ya evaM tu hoi pacchittaM / saMkarasarisavasagaDe bhaMDavavattheNa diTraMto // 366 // ___avaso ityatra prathamA tRtIyArthe ApatvAttato'yamarthaH-yathA rAjadaNDo'vazyamavazenApi coDhavyaH, kimevamadhyavasAyaM kRtvA prAyazcittaM voDhavyamutAnyadAlambanaM kRtvA / sarirAha-naevaM rAjyadaNDanyAyena voDhavyaM kiM tu caraNavizuddhinimittametat prAyazcittamityevamadhyavasAyena bhavati prAyazcittaM voDhavyam / athavA yathA rAjadaNDo'vazyamavazenApyuhyate yadi punarnetinohyate tataH zarIravinAzo bhavati / evazabda evaM zabdAtparato draSTavyaH / evameva rAjadaNDanyAyenaiva prAyazcittamapyavazyaM bhavati voDhavyaM, / tadbahanAbhAve cAritrazarIravinAzApatteH, / punarapyAha-prabhUtaM prAyazcittasthAnamApanamudyatAM kiM stokamApannamuhyate na khalu kimapi tAvatA prAyazcittasthAnenApanena bhavati / atra AcAryaH prAha-saMkaretyAdi, pazcAdha saGkarastRNAdyavakarastena tathA sarpapAH pratItAH sarpapagrahaNaM pASANopalakSaNaM tato'yamarthaH-zakaTe pASANena maNDape sarSapeNa cAtra dRSTAntastathA hi-yathA sAraNyA kSetre pAyyamAne sAraNisrotasi tRNazUkamekaM tiryag lagnaM tai panItaM tanizrayA anyAnyapi tRNazakAni lagnAni tanni For Private and Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava- hArasUtrasya pIThikA nNtrH| / / 32 // zrayA prabhUtaH paMko lagnaH / tata evaM tasmin srotasi ruddha kSetraM samastamapi zuSkam / evaM stokena stokenAzodhyamAnena caraNakunyAnirodhe caraNakSetravinAzo bhavati, tata evaM jJAtvA stokamapi prAyazcittasthAnamApannaM voDhavyamiti, zakaTadRSTAntaH / tathA ekaH pASANaH zakaTe pracitaH sa nApanItaH, anyaH prakSiptaH so'pi naapniitH| evaM prakSipyamANeSu prakSipyamANeSu bhaviSyati / sa ko'pi garIyAn pASANo yasmin prakSipte tacchakaTaM bhaMcyati, evaM stokena stokena samApanena prAyazcittasthAnenAzodhyamAnena kAlakrameNa cAritrazakaTaM bhajyate / athavA anyathA zakaTadRSTAntabhAvanA zakaTe-ekaM dArubhagnaM tama saMsthApitamevamanyadanyat bhagnaM tantra saMsthApitamiti sarvabhanamevaM cAritrazakaTe'pyupasaMhAro bhAvanIyaH / tathA eraNDamaNDape ekaH sarpapaH prakSiptaH sa nApanItaH, anyaH prakSiptaH so'pi naapniitH| evaM prakSipyamANeSu prakSipyamANeSu sarpapeSu bhaviSyati sarSapo yena praciplena so'lpIyAneraNDamaNDapo bhajyate / evaM stokenApanenAzodhyamAnena kAlakrameNa cAritramaNDapo bhajyate, / bakhadRSTAnte bhAvanA, yathA-zuddhe vastre kardamabinduH patitaH, sa na prakSAlitaH, anyaH patitaH so'pi na prakSAlitaH, / evaM patatsu kardamabinduSvaprakSAlyamAneSu kAlakrameNa sarva tadvastraM kardamavaNaM saMjAtam evaM tu zuddhacAritraM stokAyAM stokAyAmApatitAyAmApattI prAyazcittenAzodhyamAnAyAM kAlakrameNA cAritraM sarvathA bhavati / evaM dRSTAntaH prAyazcittasya dAnakaraNe ca prasAdhite para AhaanukaMpiyA ya cattA ahavA sohI na vijae tesiM / kappaTThagabhaMDIe di,to dhammayA suddho // 370 // tulyAyAmapyApattau yasya zuddhatapaH prayacchataH sa yuSmAbhiranukampitastadviSaye ca bhavatAmavazyaM rAgo'nyathetthamanukampAkaraNAnupapatteH yasya punaH parihAraM prayacchata sa parityaktaH karkazatapodAnAt tathA ca sati tasmin vyaktaM pradveSaH / athavA For Private and Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paralokamapekSya parihAratapasvI anukampitaH parihAratapodAnena taccaraNazuddhikaraNAt zuddhatapasvI ca parityaktaH zuddhatapasA taccAritrasya zuddhyabhAvAt / evaM vivakSAto dvAvapyanukampitau yadi vA tyaktAviti, ahavA sohItyAdi athavA tayoH zodhiH sarvathA na vidyate / tathA hi-yadi parihAratapasA zuddhistataH zuddhatapasvino na zuddhistasya parihAratapo'bhAvAt / atha zuddhatapasA zuddhistarhi pArihArikasya yat parihAratapasaH karkazasya karaNaM-tatsarva nirarthakaM / zuddhatapasA zuddhyabhyupagato tena zuddhyabhAvAt / atrAcArya Aha-kappaTagetyAdi, kalpasthagA bAlAsteSAM bhaMDI gaMtrI tayA dRSTAntastathA hi-kalpasthakagrahaNaM mahadupalakSaNaM, tena mahadgacyA dRSTAMta ityapi draSTavyam , iyamatrabhAvanA atra bAlakamaMtryA bRhat puruSagaMtryA ca dRSTAMtaH tathA hi DimbhA AtmIyayA gaMtryA krIDanti svakAryaniSpattiM ca sAdhayanti na punaH zaknuvanti bRhatpuruSagaMcyA kArya kartu, tathA bRhatpuruSANAmapi AtmIyayA bRhadgancyA kArya kurvanti / na DimbhakagancyA atha DimbhakagancyA kurvanti tato bhUyAn palimanthadoSo na cAbhilaSitasya kAryasya paripUrNA siddhiH| atra bRhadganyA bhArastasyAmAropyate tarhi sA bhajyate mUlata eva kArya na zuddhyati / evaM zuddhatapasvinAM zuddhatapasA zuddhirbhavati parihAratapasvinAM ca parihAratapasA, yadi punaH zuddhatapasvinAM parihAratapa Aropyate tatastatra teSAM zaktyabhAvAt mRlata eva bhraMzaH, / athavA parihAratapasvinAM zuddhatapasa Aropastarhi caraNazuddhyabhAvastAvatA teSAM caraNazuddhyayogAt / atha kathaM zuddhatapasvI parihAratapasvI ca svasvatapasA zuddhyati nAnyena tata Aha-dhammayA zuddho iha zuddhatapasvI parihAratapasvI vA zuddho bhavati / dhammayA strItvaM prAkRtatvAt / dharmeNa svazaktilakSaNena svabhAvena, / tata evameva zuddhirnAnyathA / etadeva spaSTataraM bhAvayati / For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| jo jaM kAuM samattho,so teNa visujjhae asaDhabhAvo / gRhiyabalo na sujjhai, dhammasahAvotti egddh||371|| yaH sAdhuryat zuddhatapaH parihAratapo vA kartuM samarthaH sa sAdhurazaThabhAvaH svavIrya pratimAyAmakurvANaH svadharmavyavasthita tvAttena tapasA zuddhyati, / yaH punahitabalaH svavIryanigRhati, sa na zuddhayati svadharmagRhanAt / dharmasvabhAva iti dvayamapyekArtha / etena dharmayA zuddho iti dharmazabdasya paryAyeNa vyAkhyA kRtA pAdatrayeNa tvAdimena tatvata iti / atha zuddhatapaH parihAratapasoH katarat karkazaM tapaH sUrirAha bAlavaNAdI u payA suddhatave asthi kakkhaDo na bhave / iyaraMmi u te natthi kakkhaDao teNa so hoi // 372 / / yasmAt zuddhatapasi dazApyAlApanAdIni' padAni santi tena kAraNena tattapaH karkazaM na bhavati, / itarasmistu parihAratapasi yasmAttAnyAlApanAdIni padAni na santi, teSAM pUrvameva sakalagacchasamadaM sthApitatvAttena tadbhavati karkazamiti / yaH punastapaH kAlo yacca tapaH karaNaM tat dvayorapi tulyam / tamhA U kappaTTiyaM aNuparihAriM ca to ThaveUNaM / kajaM veyAvaccaM kiccaM taM vejjavaccaM tu // 373 // yasmAdevaM parihAratapaHsthitiH tasmAtkalpasthitam anuparihArakaM ca sthApayet , sthApayitvA ca tau tadanaMtaraM samApana parihAratapo voDhavyaM, taccApana parihAratapaH prapannasya tAbhyAM kalpasthitAnupArihArikAmyAM sthApitAbhyAM karaNijjaM veyA // 33 // For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir baccamiti sUtrapadametadevAnuvadati kArya vaiyAvRtyaM etadeva vyAcaSTe, kRtyaM karaNIyaM, tat svocitaMtAbhyAM vaiyAvRtyaM / atha kiM tat vaiyAvRtyaM yattAbhyAM kartavyamityata AhaveyAvacce tivihe, appANaMmi ya pare tadubhae y| aNusiTri uvAlaMbhe, uggahe ceva tivihmmi||37|| vaiyAvRtyaM trividhaM, tadyathA-anuziSTirupAlambho'nugrahazca / trividhe'pyasmin vaiyAvRtye pratyekaM trayo bhedAstadyathA-anuziSTirAtmani AtmaviSayA, parasmin paraviSayA, tadubhayasmin ubhyvissyaa| AtmaparatadubhayaviSayA ityarthaH / evamupAlambhopagrahAvapi pratyekamAtmaparatadubhayaviSayau bhAvayitanyau / tatra upadezapradAnamanuziSTiH, stutikaraNaM vA anuziSTiH / tatra yat AtmAnamAtmanA anuzAsti sA AtmAnuziSTiH / yatpunaH parasya pareNa cAnuzAsanaM sA praanushissttiH| tatrodAharaNam-campAyAM nagayoM subhadrA sA hi sarvairapi nAgarikajanairanuziSTA / yathA-dhanyAsi tvaM, kRtapuNyAsi tvamiti, / yatpunarAtmAnaM paraM cAnuzAsti, sA ubhyaanushissttiH| tathA anAcAre kRte sati yat sAnunayopadezadAnameSa upAlambhaH / so'pi vividhastadyathA-Atmani pare tadubhaye ca / tatra yadAtmAnamAtmanaivopAlabhate / yathA tvayedaM kRtaM tasmAt samyak | sahasveti sa AtmopAlambhaH / pareNAcAryAdinA yadupAlambhanaM sa propaalmbhH| ___ tatrodAharaNaM-mRgAvatirdevI sA hi AryacandanayA akAlacAriNIti kRtvA upAlabdhA / ubhayopAlambhano nAma yatpunaH prathamata AtmAnamAtmanopAlabhate pazcAdAcAryAdinA pareNopAlabhyate, / yadi vA guruNopAlabhyamAnastat guruvacanaM samyak pratipAdyamAnaM pratyuccarati, / essubhyopaalmbhH| tathA upagrahaNamupagrahaH upaSTaMbhakaraNamityarthaH / so'pi trividhastadyathA, Atmo For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArapatrasya pIThikA tRtIyo vibhaag| nNtrH| // 34 // pagrahaH paropagraha ubhayopagrahazca / tatra yadAtmana upaSTambhakaraNaM, sa aatmopgrhH| yatpunaH paramupagRhAti sa paropagrahaH / AtmanaH parasya copaSTambhakaraNamubhayopagrahaH / upagrahazca svarUpato dvidhA-dravyato bhAvatazca / atra caturbhaGgikA-dravyato nAmaika upagraho na bhAvataH, / 1 / bhAvata eko na dravyataH / 2 / eko dravyato bhAvato'pi / 3 / eko na dravyato nApi bhAvataH / 4 / atra caturtho bhaGgaH zUnyaH / tRtIyabhaGge udAharaNamAcAryaH tathA uktAneva dRSTAntAnupadarzayatiaNusaTThIe subhaddA uvAlaMbhaMmiya migAvatI devii| pAyariyo dosu uvaggaho ya savvattha vaayrishro||37|| anuziSTo parAnuziSTAbudAharaNaM subhadrA, upAlaMbhe paropAlaMbhe udAharaNaM mRgAvatirdevI / ete ca dve'pyudAharaNe prArgava bhAvite / parasyadravyabhAvayaviSaye upagrahe udAharaNamAcAryaH / sa hi dravyamanapAnAdi dApayati, bhAvataH pratipRcchAdika karoti / athavA dosu uvaggaheyatti yadvayoH pArihArikAnupArihArikayorupagrahe AcAryoM vartate tasmAt paropagrahe AcArya udAharaNaM / athavA sarvatra anuziSTau upAlambhe upagrahe ca udAharaNamAcAryaH / yataH sa pArihArikasyAnupArihArikasya samastasyApi gacchasyAnuziSTyAdIni karotIti / samprati trividhAmapyunuziSTiM bhAvayatidaMDasulabhaMmi loe,mA amatiM kuNasu dNdditomitti| esa dulaho hadaMDo,bhavadaMDanivAro jIva // 375 // avi pahu visohiyo te, appANAyAra mailiyo jiiv!| appa pare ubhae anusaTThI thuiti egaTTA // 37 // daNDaH sulabho yatrAsau daNDasulabhastasmin loke / e jIva mA evaMrUpAmamati kumatiM kuryAH yathAhamAcAryeNa prAyazcitta- | // 34 For Private and Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dAnato daNDito'smIti yata epa prAyazcittadAnarUpo daNDo durlabhaH / kasmAt durlabha ityAha-bhavadaNDanivArakaH nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyodarzanamiti nyAyAt / hetau prathamA / tato'yamarthaH-yata eSa daNDo bhava eva saMsAra eva duHsahaH duHkhAtmakatvAt / daNDo bhavadaNDastasya nivArako bhavadaNDanivArakaH tasmAt durlabhaH api ca hunizcitaM he jIva ! te mAtmA anAcAramalinaH prAyazcittapratipacyA vizodhito bhvti,| tasmAt na daNDito'smIti buddhirAtmani paribhAvayitavyA / kintUpakRto'hamanupakRtaparahitakAribhirAcAryairiti cintanIyamiti / evama munollekhena Atmani parasmin ubhysmiNshcaanushissttirnugntvyaa| Atmani sAkSAdiyamuktA etadanusAreNa parasminnubhayasminnapi ca sA pratipattavyati bhAvaH / anuziSTistutirityeko'rthotrApizandaH sAmarthyAdgamyate / etAvapi dvau zabdAvekAau~ / kimuktaM bhavati ? anuziSTiH stutirityapi draSTavyamiti / sampratyAtmopAlaMbhollekhaM darzayatitumae ceva kayamiNaM na suddhagArissa dijae dNddo| iha mukkovi na muccai parattha iha houvAlaMbho // 377 // tvayaiva svayaM kRtamidaM prAyazcittasthAnaM tasmAnna kasyApyupari anyathAbhAvaH kalpanIyaH na khalu zuddhakAriNo loke'pi daNDo dIyate / kiM ca yadi iha bhave kathamapyAcAryeNaiva mevamucyate tathApi iha bhave mukto'pi paratra paraloke na mucyate / tasmAtpramAdApannaM prAyazcittamavazyaM guNabuddhyA karttavyaM iti iha eSa bhavatyupAlambhaH / eSa aatmopaalmbhH| etadanusAreNa paropAlambha ubhayopAlambho'pi bhAvanIyaH / samprati paropagrahe yaduktaM 'Ayarito dosubaggahe ya" iti tat vyAkhyAnayatidavveNa ya bhAveNa ya uvaggaho davva ampaannaaiN| bhAve paDipucchAI, kareti vA gilANassa // 378 // For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaamH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 35 // upagraho dvividho-dravyeNa bhAvena ca / tatra dabbe iti tRtIyArthe saptamI / dravyeNopagrahaH kanpasthito'nupArihAriko vA'samarthasya sato'nnapAnAdyAnIya dadAti / bhAve bhAvenopagraho yat sUtrerthe vA pratipRcchAdi karoti / athavA yat glAnasya kriyate samAdhAnotpAdanameSa bhAvopagrahaH adhunA dosu uvaggahe ya ityasya vyAkhyAnAntaramAhaparihArANuparihArI duviheNa uvaggaheNa paayrio| uvageNhai savvaM vA, sa baalvuddddaaulNgcchN||37|| pArihArikamanupArihArikaM ca etau dvAvapi dvividhena dravyarUpeNa bhAvarUpeNa copagraheNAcArya upagRhAti, upaSTaznAti / * tataH paropagrahe AcArya udAharaNam / 'sabvatthavAyario' ityasya vyAkhyAnamAha-savvaM vA ityAdi vAzabdaH pUrvArdokta pakSApekSayA pakSAntarasUcane sarva pArihArikamanupArihArikaM sa cAlavRddhAkulaM ca gacchamAcAryo dravyato bhAvatazcopagRhAti, / tataH sarvatra samaste'pi gacche AcArya upagrahe vartate / tasmAtparopagrahe sa udAharaNaM atraiva vyAkhyAnAntaramAhaahavANusaTu vAlaMbhuvaggAhe kuNati tinni vi guru se| savvasa vigacchassa aNusaTThAINi so kunnti|380| ___ athaveti prakArAntare anuziSTi upAlambha upagrahAn trInapi gururAcAryaH se tasya pArihArikasya yathAyogaM karoti / na kevalaM pArihArikasya yathAyogaM karoti kintu sarvasyApi gacchasya anuziSTyAdIni trINyapi sa AcAryaH karoti / atra ziSyaH prAhaAyario kerisao, iha loge keriso va prloe| ihaloe asAraNio, paraloe phuDaM bhaNaMto u|381|| ya eSa upagRha kRta AcAryastameva jJAtumicchAmi kIdRzaH khanyAcArya ihaloke hitakArI kIdRzaH paraloke iti sUrirAha For Private and Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturvidhaH saamaanyenaacaaryH| tadyathA-ihaloke hito nAmaiko na paralokahitaH1, paralokahito nehalokahitaH 2 ihalokahito'pi paralokahito'pi 3, na ihalokahito nApi paralokahitaH 4 / tatra prathamadvitIyabhaMgavyAkhyAnamAha-' ihaloe' ityAdi / tatra yo vastrapAtrabhaktapAnAdikaM samastamapi sAdhUnAM pUrayati na punaH saMyame sIdataH sArayati so'sAraNikaH sAraNArahito ihalokahito na paraloke / eSA prathamabhaMgabhAvanA / yaH punaH saMyamayogeSu pramAdyatAM sAraNAM karoti na ca vastrapAtrabhaktapAnAdikaM prayacchati, sa kevalaM sphuTaM bhaNan bruvANaH paraloke hito na ihaloke iti sAmarthyAdgamyate, / eSA dvitIyamaGgabhAvanA / tRtIyacaturthabhaGgabhAvanA tu svayaM bhAvanIyA / sA caivam-yo vastrapAtrabhaktapAnAdikaM samastamapi sAdhUnAM pUrayati saMyamayogeSu ca sIdataH sArayati sa ihaloke hitaH paraloke ca hitaH / caturtha ubhayarahitaH / atra para Aha-' nanu yo bhadrasvabhAvatayA na sArayati vastrapAtrabhaktAdikaM tu samastamApUrayati sa eva samIcIno yaH punaH kharaparuSaM bruvANazcaNDarudrAcAyeM iva sArayati na samIcIno'samAdhyutpAdakatvAttatrAha-- jIhANa vilihaMto na bhaddato jattha sAraNA nthi| daMDeNavi tA.to sa bhaddato sAraNA jattha // 382 // yatra nAma saMyamayogeSu sIdatAM sAraNA nAsti, sa AcAryoM jIvayA vilihan madhuravacobhirAnandayan upalakSaNametat vastrapAtrAdikaM ca pUrayan na bhadrako na samarmAcIna:, paralokApAyeSu pAtanAt / yatra punaH sIdatAM sAdhUnAM samyak sAraNAsaMyamayogeSu pravartanA samasti sa AcAryoM daNDenApi tADayan bhadrakA ekAntasamIcInaH sakalasAMsArikApAyebhyaH paritrANakaraNAt / atha sAraNAmakurvANoM jihayA vilihana kasmAna samIcIna ityatrAha-- For Private and Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- hArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 36 // / jaha saraNamavagayANaM jIviyavavarovaNaM naro kuNai / evaM sAraNiyANaM zrAvarito asArao gacche // 383 / yathA ko'pi nara ekAntenAhitakArI zaraNamupagatAnAM jIvitavyaparopaNaM karoti evaM sAdhUnAmapi sAraNamupagatAnAM sAraNIyAnAM saMyamayogeSu pramAdavyAvattanenA pravartanIyAnAmAcAryo'sArako gacche bhAvanIyaH / sopi zaraNopagataziro nikartaka iva ekAntenAhitakArIti bhAvaH zaraNamupagatAnA saMsArApArapArAvAre niranukampa prakSepaNAt sa ca tAdRza iha paralokahitArthinA prityaajyH| yastu kharaparuSabhaNanenApi saMyamayogeSu sIdataH sArayati sNsaarnistaarktvaadekaantenaashrynniiyH| tatastRtIyabhaGgavartI prAcAryaH parihArikasyAnuziSTyAditrividhaM karoti kArayati anumanyate ca / evaM ca kIramANe aNusaTTAI mi veyavacce u| kovi ya paDisevijA se viyakasiNe'ruheyavve // 384 // evamapi yathAgamamanantaroditenApi prakAreNa anuziSTyAdau trividhe vaiyAvRtye kriyamANe ko'pi pratisevitaprAyazcittasthAnamApadyate iti bhAvaH / seviya kasiNe ruheyavve iti tadapi kRtsnamAropayitavyaM / kRtsnaM nAma niravazeSam / etena 'Thavie vi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA iti sUtrapadaM vyAkhyAtaM / kRtsnamityuktaM tatra kRtsnaprarUpaNArthamAhapaDisevaNAya saMcaya prAruvaNa aNuggahe ya bodhavve / aNugghAya niravasesaM kasiNaM puNa chavvihaM hoi||385|| pAraMciyamAsIyaM chammAsArUvaNa chadiNagaehiM / kAlaguruniraMtaraM vA, aNuNamahiyaM bhavecchaha // 386 // // 36 // For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandie anayorgAthayoryathAsaGkhathena padayojanA / sA caivaM kRtsnaM punaH zabdo vAkyabhedArthaH / sa ca vAkyabheda evaM vaiyAvRtye | kriyamANe pratiseveta tatastat kRtsnamAropayet / tat punaH kRtsnaM paDvidha padaprakAraM bhavati / tadyathA-pratisevaneti pratisevanA kRtsnamevaM saMcayakRtsnamAropaNAkRtsnaM anugrahakRtsnamanudghAtaM kRtsnaM niravazeSa kRtsnamiti / tatra pratisevanAkRtsnaM / tataH parasyAnyasya pratisevanAsthAnasyAsambhavAt / saJcayakRtsnamazItaM mAsazataM / tataH parasya saMcayasyAbhAvAt AropaNAkRtsnaM pANmAsikaM, / tataH parasya bhagavatovardhamAnasvAminaH tIrthe AropaNasyAbhAvAt , anugrahakRtsnaM yat SamAM mAsAnAmAropitaM pada divasA gatAstadanantaramanyata SaNmAsAn Apanastato yata avyUDhaM tatsamastaMjhoSitaM pazcAt yadanyat pANmAsikamApanaM tadvati, tathA cAha--'chaddiNa gahiehiM ' ti, atra tRtIyA saptamyarthe pUrvaSaNmAsasambandhiSu pasudineSu gateSu yadanyat pANmAsikamAropitamudyate / atra yasmAt pazcamAsAzcaturvizatidivasAcAropitAstata etadanugrahakRtsnamanugrahakRtsnagrahaNena niranugrahakRtsnamapi sUcitaM draSTavyaM / taccaivaM bhAvanIyaM-SaNmAse pratisthApite paJcamAsAzcaturvizatidivasAzca vyUDhAstadanantaramanyat pANmAsikamApanastataH tadvahati / pUrvaSaNmAsasya Sad divasA jhoSitAH anudghAtakRtsnaM yat kAlaguru yathA mAsagurukAdi athavA nirantaraM dAnamanudghAtakRtsnaM / atra mAsalaghukAdyapi nirantaraM dIyamAnamanudghAtamavasAtavyaM / yadi vA anudghAtaM trividhaM tadyathA-kAlaguru tapoguru ubhayaguru ca / tatra kAlagurunAma yat grISmAdau karkaze kAle dIyate / tapoguru yadaSTamAdi dIyate niraMtaraM vA ubhayaguru yat grISmAdau kAle nirantaraM ca dAnaM niravazeSa kRtsnaM nAma yadApannaM tatsarvamanyUnamanatiriktaM dIyate / athAtra katamena kRtsnenAropayitavyaM / ucyate For Private and Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga: zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 37 // ettosamArohejjA zreNuggahakasiNeNa cinnnnsesNmi|| bAloyaNaM suNettA purisajjAyaM ca vimAya // 387 // __etto iti, prAkRtazailIvazAt SaSTyarthe paJcamI / amISAM SamA kRtsnAnAM madhye anugrahakRtsnena prAgAropitasya cIrNe | zeSe cIrNazeSeSu divaseSu Aropayet / kiM kRtvA anugrahakRtsnenAropayet ityata Aha-AlocanA hA duSTu kRtamityAdi nindan puraHsaraM zrutvA AkarNya tathA puruSajAtaM dhRtisaMhananAbhyAM durbalaM vijJAya / iyamatra bhAvanA-yadi SaNmAsApatro dhRtisaMhananAbhyAM ca durbalastataste anugrahakRtsnena dIyante / atha tIbrAdhyavasAyena pratisevitaM rAgadveSAdhyavasAyakaluSitena vAlocitaM dhRtisaMhananAbhyAM ca na durbalastataste niranugrahakRtsnenAropyante SaTsu divaseSu zeSeSu tadanyat pANmAsikamAropyate iti bhAvaH / samprati pratisevanAlocanAviSayAcaturbhagikAkhaNDa mUtraM pucvaM paDisaviyamityAdi vyAkhyAnayati-- puvvANupubvi davihA, paDisevaNAe taheva paaloe| paDisevaNa AloyaNapuvvaM pacchAva cubhNgo| 388 // sUtre pUrvamiti padaikadeze padasamudAyopacArAt pUrvAnupUrvIti pratipattavyam / pUrvAnupUrvI nAma anuparipATiH sA dvidhA / tadyathA-pratisevane tathaiva Aloce AlocanAyAM tatra pratisevane AlocanAyAM ca pUrva pazcAditi padAbhyAM caturbhaGgI / sA ca yathA sUtre tathA uccArayitavyA paraM sUtre pUrvazabdaH pazcAcchandazca sAkSAdupAttaH / pUrvazabdazca pUrvAnupUrvIvAcakaH / pazcAcchandazca pazcAdanupUrvyAbhidhAyI / tata evaM bhaGgoccAraNaM draSTavyam / pUrvAnupUrvyA pratisevitaM pUrvAnupUrvyA pAlocitam 1, pUrvAnupUrvyA pratisevitaM pazcAdanupUrvyA bhAlocitam 2, pazcAdAnupUrvyA pratisevitaM pUrvAnupUrvyA AlocitaM 3, pazcAdAnupUrtyA pratisevitaM 37 For Private and Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pazcAdAnupUrdhyA bhAlocitaM 4 / caturbhaGgI bhAvanArthamevAhapuvANupuTiva paDhamo, vivarIe biiya taiyae gurugo / pAyariyakAraNA vA pacchA pacchAvasulo u||389|| ___yA pUrvAnupUrvI pratisevanAyAmAlocanAyAM ca eSa prathamo bhaGgaH / asya tviyaM bhAvanA / gItArthaH kAraNe samutpanne sati laghuguruparyAlocanApurassaraM laghugurupazcakAdi yatanayA pratisevate eSA pratisevanAnupUrvI / tadanantaraM gurusakAze yat yathA pratisevitaM tattathaivAlocayati-eSA AlocanAnupUrvI vivarIe biiya taiyatti yathAkramamanuttarapUrvayoH padayorviparItabhAvapradhAno'yaM nirdezaH / vaiparItye dvitIyatRtIyabhaGgau pUrvAnupUrtyA pratisevitaM pazcAdAnupA Alocitamiti dvitiiyH| pazcAdAnupUrdhyA pratisevitaM pUrvAnupUrvyA Alocitamiti tRtIya iti bhAvaH / tatreyaM dvitIyabhaGgabhAvanA pUrva laghuguruparyAlocanena laghugurumAsAdikrameNa yatanayA pratisevitaM tadanantaraM tathAvidhakAraNotpattau laghugurupazcakAdi pAlocanAvelAyo tu prathamato laghugurupaJcakAdi kathayati, pazcAt mAsAdi / kasmAdevaM kathayatIti cet ? ucyate-AzaGkAsambhavAt / tathA yadi pUrvamAsAdi kathayiSyAmi tasmAt pazcakAdi tata evaM gurUNAM citte sthAsyati / yathA eSo'yatanayA pratisevI kathamanyathA yatastato mAsAdi prathamataH pratisevitamAn / tato'yatanAniSpannaM ca dve prAyazcitte mahyaM dadyuriti pUrvAnupUjyoM pratisevate pazcAdAnupUrvyA Alocayati tRtIyabhaGge tviyaM bhAvanA pUrva gurulAghavacintA vikalatayA prathamato gurumAsAdIni pratisevitAni tadanantaraM gurupazcakAdIni / AlocanAbelAyAM tu pUrva laghupazcakAdIni kathayati, tadanantaraM gurumAsikAdIni mA mahyamayatanayA pratisevanAkArIti jJAtvA ayatanAniSpanna pratisevanA niSpannaM ceti prAyazcittadvayaM dadyuriti buddhayA athavA For Private and Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie | tRtIyo vibhaagH| nNt| zrI vyava- evamAlocayantaM zrutvA guravo jJAsyanti / yathA eSa mahAnubhAvo yatanayA pratisevitavAn tato na prAyazcittabhAgiti hArasUtrasya mahyaM prAyazcittaM dAsyanti alpaM vA dAsyanti / tato dvitIyabhaGge ca yathApanaM taddIyate / mAyAM ca kRtavAniti pIThikAna mAyAniSpano guruka iti gurumAso'dhiko dIyate / athavA pacchA paDiseviyaM puvvaM Aloiyamityatra na pUrvazabdaH pUrvAnupUrvA bhidhAyI / nApi pazcAcchabdaH pazcAdAnupUrvIvAcakaH, kintu prasiddhArthapratipAdako jnyeyH| tato'yamartha:-pazcAtpratisevite pUrva prAk Alocayati / epa bhaGgaH kathaM saMbhavatIti cet te AhuH-'AyariyakAraNA vA' iti / vA zabdastRtIyabhaGgasya prakArAntaratAvyAkhyApanArthaH / zrAcAryakAraNAt / upalakSaNametat / pazcAt pratisevate pUrva mAlocayati / iyamatra bhAvanA AcAyodikAraNato'nyagrAmaM gantumanA yadi vA kAraNAntare samutpanne sati vikRtimAhArayitukAma AcArya vijJapayati / -' icchAmi bhadanta yuSmAbhiranujJAtaH san etena kAraNena amuko vikRtimetAvantaM kAlamAhArayitumiti / evaM pUrvamAlocanA pazcAt pratisevanopajAyate / athavAyaM tRtIyo bhaGgaH zUnya eva draSTavyaH / tathAnujJAyAmapi kRtAyAM pratisevanAnantaraM bhUya AlocanAt / tathA cAha-pacchAvasunnotti, pazcAt pratisevanApUrvamAlocaneni zUnya eva bhaGgasturevakArArthaH / tatra yaduktaM puvANupundhi paDhamo * ityasya vyAkhyAnamAha pacchitta'NupubIe jayaNApaDisevaNAe annupuvii| emeva vigaDaNAe bitiyataiya mAiNo gurugo||36|| .. gurulaghuparyAlocanayA prAyazcittAnupUrvyA prAyazcittAnuparipATyA gurulaghupaJcakAdikrameNetyarthaH / yat yatanayA pratisevita- / | meSA pratisevanAyAmanupUrvI evameva yathaiva pratisevitavAn tathaiva yat Alocayati / eSA vikaTanAyAmAlocanAyAmanupUrvI // 38 // For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie www.kobatirth.org dvitIyatRtIyabhaMgayoH / punaryadApannaM tAvaniyamato dIyate, kevalaM mAyino mAyAvinastau bhaGgAviti dvayorapi bhaGgayoradhiko gurumAso dIyate / sAmpratamanayoreva bhaGgayorbhAvanAmAhapuvvaM gurUNi paDiseviUNa pacchA lahUNi sevittaa| laghue puvvaM kahayati mA me do dija pacchitte // 391 / / ___atra dvitIyabhaGgabhAvanAyAM guruzabdo bRhadabhidhAyI, laghuzabdo'lpavAcakaH / tato'yamarthaH-pUrva gurUNi mAsalaghukAdIni pratisevya pazcAt laghUni laghupaJcakAdIni pratisevate / pratisevya ca tadanantaramAlocanAvelAyAM pUrva laghukAni laghupazcakAdIni kathayati pazcAt mAsalaghukAdIni / kasmAdevaM kathayatIti cedata Aha-'mA me' ityAdi / pUrvamAsalaghukAdikathane bhayatanayA pratisevitvaM me guruNA vijJAyeta / tato dve prAyazcitte gururdadyAt / ayatanAniSpanna pratisevanAniSpannaM ca / tasmAt mAme dve prAyazcitte dadyAditi pUrva laghupazcakAdi kathayati / tRtIyabhaGgabhAvanAyAM tviyaM bhAvanA-gurulaghuparyAlocanAmantareNa gurUNi mAsagurukAdIni pratisevya pazcAt laghUni laghupaJcakAdIni pratisevate / pratisenya ca pUrva laghukAni laghupazcakAdIni kathayati / pazcAt gurumAsAdevaM kathayatIti cedatra Aha-mA me ityAdi pUrvavat / athaveyaM tRtIyabhaGgavizeSato bhaavnaa| ahavA jaya paDisevitti nava dAhiti majjha pacchittaM / iya do majjhimabhaMgA caramo puNa paDhama srisou|393| athaveti prakArAntare yataM yatanayA pratisevI pratisevanAkArIti jJAtvA naiva mama dAsyati prAyazcittaM, / upalakSaNametat / svanpaM vA dAsyanti prAyazcittamiti hetoruktena prakAreNa kathayati / tata iti evamamunA prakAreNa dvI madhyamabhaGgo dvitIyatRtIya For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie www.kobatirth.org tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 39 // bhaGgau mAyAvina iti zeSaH / caramaH punarbhaGgaH pazcAdAnupUrvyA prati sevitaM pazcAdAnupUrvyAlocitamityevaMrUpaH prathamasadRzaH / yathA prathame bhaGge yathaiva pratisevanA tathaivAlocanetyamAyAvinaH sa bhnggH| tathA caramabhaGge'pi pratisevanAkrameNAlocanA na mAyAvazato'nyathetyeSopyamAyina eveti prathamasadRzazcaramabhaGgaH / tadevaM yataH prathamacaramabhaGgAvamAyAvino dvitIyatRtIyabhaGgo pratikuzcanAyAmataH pratikuzcanA'pratikuzcanAviSayacaturbhaGgI sUtrakhaNDaM apaliuJciyaM ityAdi / etadvyAkhyAnArthamAha / / paliuMcaNa caubhaMgo vAhe goNIya paDhamato suddho|tN cevayamaccharite sahasA paliuMcamANe u // 394 // pratikuzcanamadhikRtya pratiSedhApratiSedhAbhyAM caturbhaGgI / gAthAyAM puMstvanirdezaH prAkRtatvAt / sA ca caturbhaGgI yathA sUtreNa tathoccAraNIyA / tadyathA apratikuzcitepratikuzcitaM 1, apratikuJcite pratikuJcitaM 2, pratikuJcite apratikuzcitaM 3, pratikuJcite pratikuzcitaM 4 / asyAM caturbhaGgayAM vyAdho goNI ca zabdAta bhikSukI ca dRshaantH| tatra vyAdhadRSTAnto'yam-jahA kovi vAho kassai Isarassa kayavittIto maMsa uvaNei / aNNayA so bAho maMsaM suMdaraM ghernu IsarasamIvaM saMpadvito ciMtei ya imassa savvaM maMsaM dAyavvaMti patto IsarasamIvaM / teNa AbhaTTho svAgataM susvAgataM uvavisAhitti vAheNaM tuTeNaM savvaM maMsaM dinnaM / evaM kovi sAvarAho AloiukAmo AyariyassagAsaM dvito ciMtei ya suhumabAyarA sabve maiyArA mae AloiyavvA iti patto AyariyasamIvaM / AyarieNaM suTTa ADhAitto dhamosi tuma, saMpugnosi tumaM, na dukaraM jaM paDisevijai taM dukaraM jaM samma Aloijai / tato tudveNa savvaM jahA ciMtiyamapaliciyamAloiyaM / iha ciMtAvelAyAmapyaprati For Private and Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | kuJcitamAlocanAvelAyAmapyapratikuzcitamiti prathamo bhaGgaH zuddhaH / taM cevaya maccharie ityAdi / yadeva prathama vyAdhodAharaNe vyAdhasyAgamanaM tadeva dvitIya bhaGge'pi vaktavyaM tathaivApratikuzcitabuddhayA vyAdha Agata iti vaktavyamityarthaH / tadyathA-vAho suMdaraM maMsaMghettuM issarAbhimuha saMpadvito ciMteiya savvaM maMsaM imassa dAyavvati / patto isarasamIvaM / tena ca IzvareNa kAraNe akAraNe vA sahasA pUrvAparamaparyAlocya matsarito matsarastasyotpAdito yathA kimiti tvamutsUre samAgata iti / kharaMTaNabhIto ruTro sakAraM diti tatiyae sesaM / bhikkhaNi vAha cauttho sahasA paliuMcamANeuM // 395 // sa uktaprakAreNa matsaritaH san kharaNTanabhItaH kharaNTanamuktaprakAreNa nirbhartsanaM tena bhItaH kharaNTanabhIto ruSTo roSaM gatavAn tatastena ruSTena pratikuzcitaM na sarva mAMsa dinnaM / tatastasmin sahasA matsarite kharaNTanabhIte ruSTe pratikuJcite dvitIyabhaGgasyopanayaH kAryaH / sa caivaM Aloyago vi Agato pucchito kena kAraNena mAgato'si bhaNiyamivarAhamAloeuM AyarieNaM kharaNTito kIsa tahA vihariyaM jahA avarAhaM patto pAloento vA kharASTito tato teNa na sammamAloiyaM iti / gato dvitIyabhaGgastRtIyabhaGgabhAvanArthamAha-sakkAra deMti taiyae asesaM tRtIyabhaMge sa Izvarastasya vyAdhasya satkAraM kRtavAn / tataH sa vyAdhastasmai azeSaM samastaM mAMsaM dadAti / eSo'kSarArtho bhAvArthastvayam-taheva vAhA saMpadvito maMsaM ghettuM ciMtei ya na savvaM maMsaM mae dAyavvaM ti patto IsarasamIvaM IsareNa suTTha ADhAito teNa se savvaM maMsaM dinaM / evamAloyagovi saMpadvito, pADiehiya sAI pucchati-amugassa Ayariyasta majjheNa Agato'si / so bhaNati prAma, keriso-so Ayarito suhAhigamo navatti teNa For Private and Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandi tRtIyo vibhaag| zrI vyava- bhaNiyaM / durahigamo taheba teNa ciMtiyaM na sammaM mae AloiyavvAMta / Agato gurusamIvaM / teNa sammamADhAtito pucchito hArapatrasya ya-'kimAgamaNaM' / teNa bhaNiyaM-AloiuM / tAhe AyarieNaM suTTha uvahito dhaNNosi tumamiccAdi vibhAsA / teNa tuDeNa | savvaM samma AloiyaM gatastRtIyo maGgaH / caturthabhaGgasya tveSA bhAvanA-so vAho maMsaM ghettuM paTThito ciMtei ya na savvaM maMsaM nNtrH|| mae dAyabatti / evaM paliuMciya Agato IsareNa kharaNTito teNa ya kharaMTieNa puvapaliuMciya bhAvaNa na savvaM dina / RS, evamAloyage vi uvaNayo kAyayo / // 40 // | samprati caturSapi bhaGgeSu goNIdRSTAntabhAvanA / jahA-goNI dohiukAmA panhuyA AgayA sAmiNA uvajjhiyA gRhe pravizantI madhurabhaNityA nAmnA upAhutA AkAritA ityarthaH / tato hadveNa puTThA dhUmAiMhiya uvaggahiyA valimattAe ya niuttA bhakkhe niyojitA ityarthaH / tato savvaM khIra paehayA evamAlocake'pi prAguktAnusAreNa svayamupanayo bhaavniiyH| vihayA goNI dohiukAmA panhuyA AgayA no DhAiyA piTiyA ya vaMsAIhiM / tIena savvaM khIraM dinN| evamAlocakepyupanayo bhAvanIyaH / tahayA goNI a doheukAmA AgayA ujjhayA palimattAe niuttA savvaM panhuyA evamAloyagevi vibhAsA / catutdhI goNI a dohiukAmA AgayA sAmiNA piTTiyA / savvaM khIraM na hu panhuyA / atrApyAlocake tthaivopnyH|| ____ adhunA caturvapi bhaGgeSu bhikSukIdRSTAnto bhAvyate-kAi bhikkhuNI kassai pubvapariciyassa gharaM gayA tIe pairikke +khoriyaM dilai gahiyaM ca / gayA niyaTThANaM pacchA se bhAvo pariNato appemi ti gharaM gayA tehiM ADhAiyA tuTThAe + bhAjanavizeSa. // 10 // For Private and Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir diNNaM khoriyaM, evamAloyagevi vibhAsA / ayA bhikkhuNI kassai pugyapariciyassa gharaM gayA tIe pairike khorayaM gahiyaM ciMtiyaM ca NAe dAyavvaM ti gharaM gayA sA nADhAiyA kharAMTiyA ya tIe na dina, evamAloyage vibhAsA / taiyAe bhikkhuNIe khorayaM gahiyaM ciMtiyaM ca na dAyavvaM tti gharaM gayA svAgataM susvAgataM uvavisAhitti bhAsaNAIhiM ADhAiyA tIe dinaM / evamAloyage vi uvaNa to 3 / cautthAe bhikkhuIe gahiyaM khorayaM ca ciMtiyaM ca NAe na dAyavyaMti, gharaM gayA nADhAiyA kharaMTiyA ya na diNNaM / evamAloyagevi vibhAsA bhikkhuNivAha ityAdi / caturvapi bhaGgeSu bhikSukI vyAdha upalakSaNametat gauzca dRSTAnto bhAvanIyaH / yathA ca bhikSukyAdiSu triSvapi dRSTAnteSu svayaM bhikSukyAdau pratikuzcati svAminA svArthabhraMzinA sahasA anAdarakharaMTanA vA kRtA tathA mAlocake'pi caturthabhane svayaM pratikuzcatyAcAryeNa sahasA kRto'nAdaraH kharaNTanA vA yojanIyeti etadeva vibhAvayipuridamAhaapaliuMciya upaliuM-ciyaMmi caurohavaMti bhNgaayo| vAhe ya goNI bhikkhuNi, causu vibhaMgesu di,to apratikuJcitaM ca pratikuzcitaM ca apratikuzcitapratikuzcitaM tasmin / kimuktaM bhavati ? apratikRzcitapratikuJcitAbhyAM catvAro bhaGgA bhavanti / caturvapi bhaMgeSu pratyeka vyAdho goNI gauH bhikSukIdRSTAntaH / paDhamataiesu pUyA khisA iyaresuvi siypykhore| emeva uvaNato khalu causu vi bhaMgesu viyate // 397 / / pizitaM mAMsa, payaH kSIraM, khorakaM vRttAkAro bhAjanavizeSaH / eteSAM samAhAro dvandvaH, tasmin viSaye yathAkramaM ye For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org / tRtIyo vibhaagH| zrIvyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 41 // vyAdhagobhikSukIdRSTAntAsteSAM yathA prathame tRtIye ca maGge pUjA svAmyAdinA kutA / itarayostu dvayordvitIya caramayorbhaGgayoH khisA kharaNTanA evameva anenaiva prakAreNa caturvapi bhaneSu vikaTayatyAlocayati khalUpanayaH kartavyaH / tatrAdau vyAghadRSTAntamavikRtyopanayayojanAmAhaissari sariso u gurU vAho sAha paDisevaNA mNsN| tamaNayA paliuMcaNa sakAro bIlaNA hoi / 398 // IzvarasadRza IzvarasthAnIyo guruAdho vyAdhasthAnIyaH sAdhuH pratisevanAsthAnIyamAMsaM tUmaNayeti dezIpadametat sthAganamityarthaH / svaganasthAnIyA pratikucanA, satkAraH satkArasthAnIyA brIDanA sthaganaviSaye lajjApAdanaM bhavatIti samprati apaliuMciya AloemANassa sabameyaM sakayaM sAhaNiyaje ieyAe paThavaNAe paThavie nivisamANe paDisevitti Haa sevakasiNe tattheva pArohiyavye siyA iti vyAkhyAnayanAhaAloyaNatti ya puNo jA esA akuMciyA ubhayato viM / savveva hoi sohI tatthaya merA imA hoti // 399 // AlAemANasseti kimuktaM bhavati ? AlocayataH / sA punareSA AlocanAyA ubhayataH saMkalpakAle mAlocanAkAle ca apratikuJcitA na vidyate pratikuzcitaM pratikuzcanaM yatra sA tathA pratikuzcanarahitA ityarthaH / saiva bhavati zuddhistAtvikI zuddhirubhayatrApi pratikuzcanAyA abhAvAt / iyamatra bhAvanA yo nAma saMkalpakAle'pyapratikuJcitamAlocanAkAle'pyapratikuzcitamAlocayati, yadi vA ubhayata iti pratisevanAnulomataH prAyazcittAnulomatazcApratikuzcitamAlocayati, / eSa eva tatvavRtyA For Private and Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddho mAyAlezasyApyabhAvAt / sA cAlocanA AcArya ziSyabhAve bhavati / tatrAcArya ziSyANAmiyaM maryAdA sAmAcArI, tAmevAhaAyarie kaha sohI sIhANuga vasabha koDagANuge / ahavA vi sahAveNaM nimaMsue mAsiyA timi // 40 // AcArye AlocanArdAcAryasamIpe yadA Alocaka AlocanAM prayukte tadA kathaM zuddhirupalakSaNametat kathamazuddhirvA bhavatIti ? ucyate-AvAryavividhastadyathA-siMhAnugo vRSabhAnugaH kroSTAnugazca / kroSTukaH zRgAlaH yatra yo mahatyAM niSadyAyAM sthitaH san sUtramartha vAcayati tiSThati vA sa siMhAnugaH, yaH punarekasmin kanpe sthitaH san vAcayati tiSThati vA sa vRSabhAnugaH, yastu rajoharaNa niSadyAyAmaupagrahikapAdaprochane vA sthito vAcayati tiSThati vA sa kroSTukAnuga iti / yadAcArya AlocanA) na prApyate, tadA vRSabhasyApi purata AlocanA dAtavyA / tadabhAve gItArthasya bhikSorapIti vRSabhabhikSu api prAcAryavat siMhavRSabhakroSTukAnugata yA pratyekaM trivikalpo vAcyo, / AlocakA api trividhAstadyathA-AcAyoM vRSabhA bhikSavazca / ekaike trivikalpA:-siMhAnugAH, vRSabhAnugAH, kroSTukAnugAzca / navaraM kroSTukAnuge vishessH| sa yadA niSadyAyAM pAdaproJchane vA utkuTuko vA Alocayati, tatra yadyutkuTukaH samAlocayati, tataH zuddhi niSadyApAdaproJchanayostu bhjnaa| kimuktaM bhavati? yadyAcAryo mahAnvA vRSabho yadi vA bhikSurapi glAna Alocayati AlocanANa ca kriyate anujJA tadA zuddhiH, zeSakAlamazuddhiriti / ahavAvi sabhAveNaM nimaMsue iti / athavA sa AcAryo vRSabho bhikSurvA svabhAvena sva AtmIyo bhAvaH svabhAvaH svazIlamityarthaH / tena kroSTAnugo bhavet / yadi vA ko'pi dharmazraddhayA niSadyAyAmupaveSTunecchati tasya kiM niSadyA kartavyA ? kiM vA na karttavyA? ucyate-bhavatu yo vA sa vA niyamena tasya niSadyAM For Private and Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaag| zrI vyavahArasatrasya piitthikaa'nNtrH| // 42 // kRtvA mAlocakenAlocayitavyaM / yadi punarna karoti tataH prAyazcittamAmoti, / atra dRSTAnto niHzmazruko rAjA / jahA-ego rAyA nimmaMsuo tassa kayavicIkAsavo so paribhaveNa na kamAi ubaDhAeti vAlA nasthitti kAuM so vinnaasitto| evamihApi yo niSadyAM na karoti sa prAyazcittadaNDena daNDyate / apmo kAsavo kato so sattame sattame divase uvaTThAti so ramA pUito / evamihApi yo niSadyAM karoti sa vinIto'yamiti yazaH prApnoti / paraloke karmakSapaNata: siddhimeti / tat punaH prAyazcitraM trINi mAsikAni / tAni ca sadRze sadRzAnuge sazasya sadRzAnugasya purata mAlocayati veditavyAni | kathamiti ceducyate-siMhAnugasyAcAryasya siMhAnuga evAcArye Alocayatyeka mAsikaM vRSabhasya vRSabhAnugasya vRSabha eva vRSabhAnuge Alocayati dvitIya, bhikSoH kroSTukAnugasya bhikSAva kroSTukAnuge pAlocayati tRtIyamiti, / etatsvasthAne prAyazcittamuktamidAnI svasthAnaparasthAnajJApanArtha svasthAnaparasthAneSu prAyazcittaM vaktukAma idamAha-- saTThANANugakeI paraThANANugaya kei gurumaadii| sa nisijAe kappo, puccha nisijjAca ukkudduo||401|| ___gurvAdayo guruvRSabhabhikSavaH kecit svasthAnAnugAH kecit parasthAnAnugAH / tatra AcAryasya satI zobhanA niSadyA tasyAM sthitasya prasthApanAnugatA vRSabhasya kalpa sthitasya bhivoH pAdaproJchanakaniSadyAyAM rajoharaNaniSadyAyo yadi vA yadi utkuDDuko'vatiSThate / eva bhikSoH svasthAnAnugatAH / iyamatra bhAvanA-prAcAryasya mahatyAM niSadyAyAmupaviSTasya * yat siMhAnugatatvametat svasthAnaM vRSabhAnugatvaM, kroSTukAnugatvaM ca parasthAnaM, vRSamasya kalpe'vasthitasya yat vRSabhAnugatvamidaM svasthAnaM / yatpunarmahatyAM niSadyAyAM pAdaproJchanake niSadyAyAM copavezanataH siMhAnugatvaM kroSTukAgatvaM ca tat parasthAnam , // 42 // For Private and Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhikSoH pAdapoJchanake rajoharaNaniSadyAyAmukkuDakatvenAvasthitasya yat kroSTukAnugatatvaM tat svasthAnaM, yattu saMniSadyAyAM kalpe copavezanataH siMhAnugatvaM vRSabhAnugatvaM ca tatparasthAnaM / tatra siMhAnugasyAcAryasya siMhAnugaH sannAcArya Alocayati eSa prathamaH // 1 // siMhAnugasyAcAryasya dhRSabhAnugaH santrAcArya Alocayati / eSa dvitIyaH 2 / siMhAnugasyAcAryasya kroSTukAnugaH sannAcArya iti tRtIyaH 3 / vRSabhAnugasyAcAryasya siMhAnugaH sannAcArya Alocayati eSa caturthaH 4 / vRSabhasyAnugasyAcAryasya vRSabhaH sannAcArya iti paJcamaH 5 / vRSabhasyAnugasyAcAryasya koSTukAnugaH sannAcArya iti SaSThaH 6 / kroSTukAnugasyAcAryasya siMhAnugaH samAcArya AlocayatIti saptamaH 7 / kroSTukAnugasyAcAryasya vRSabhAnugaH sannAcArya ityssttmH| kroSTukAnugasyAcAryasya kroSTukAnugaH sannAcArya AlocayatIti navamaH / eteSAM navAnAmapyAcAryANAmAlocayatAM yathAsaGkhya| miti prAyazcittam // mAso dunnio suddho caulahu lahu ya aMtimo suddho| guruyA lahuyA lahuya bheyA gaNiNo navagaNimi // 40 // ___gaNinyAcArye locanAgaNini gaNina AcAryasyAlocakasya bhedA nava te cAnantaramevopadarzitA eteSAM ca yathAkrama prAyazcittamidaM mAso ityAdi siMhAnugasyAcAryasya purataH siMhAnugatayAlocayata AcAryasya prAyazcittaM mAsalaghu / vRSabhAnugatayA Alocayan zuddhaH kroSTukAnugatayAlocayan zuddhaH vRSabhAnugasyAcAryasya purataH siMhAnugatayA Alocayata AcAryasya prAyazcittaM catvAro laghavo laghumAsAH, vRSabhAnugatayA Alocayato laghuko mAsaH, koSTukAnugatayAlocayana zuddhaH kroSTukA For Private and Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava-1 hAramUtrasya pIThikA tRtIyo vibhaagH| nNtrH| // 43 // nugatasyAcAryasya purataH siMhAnugatayAlocayata AcAryasya catvAro gurukA gurumAsAH, vRSabhAnugatayAlocayatazcatvAro laghukA laghumAsAH, / kroSTukAnugatayAlocayato laghuka eko lghumaasH| pAdaproJchane rajoharaNaniSadyAyAM ca koSTukAnugAlocanArhAcAryasadRzAsane upaviSTasya veditavyaH / yadA punarutkuTukaH sannAlocayati tadA zuddha eva, etAni prAyazcittAni tapasA kAlena ca gurukANi draSTavyAni / tathA siMhAnugavRSabhAnugakroSTukAnugarUpANAM trayANAM AcAryANAM vRSabhAAlocakA nava, teSAmapi yathAkramaM tAnyeva prAyazcittAni navaraM tapasA gurUNi kAlatolaghUni veditavyAni, tathA trayANAM siMhAnugavRSabhAnugakoSTakAnugarUpANAmAcAryANAM bhikSavopyAlocakAnava teSAmapi yathAkramaM tAnyeva prAyazcitAni navaraM tapasA laghuni kAlato gurUNi / tathA cAha dohiM vi gurUNi ete gurumi niyamA taveNa kAleNa / vasabhaMmi ya tava gurugA kAlagurU hoMti bhikkhumi // 403 // gurAvAcArye Alocake jAtAvekavacanaM gurulaghuSu AcAryeSu AlocakeSu navasu niyamAdetAni yathAkramamanantaroditAni prAyazcittAni dvAbhyAM gurukANi draSTavyAni / tadyathA-tapasA kAlena ca vRSabhetrApi jAtAvekavacanaM vRSa meSu tapasA gurukANi kAlato laghUnIti sAmarthyAdavasIyate, / bhikSau bhikSuSu kAlato gurUNi, sAmarthyAttapasA laghUni bhavanti, tadevamAlocanAhamAcArya pratItyAcAryavRSabhabhikSuSvAlocakeSu saptaviMzatiH prAyazcittasthAnAni pratipAditAnyadhunA siMhavRSabhakoSTukAnurUpatayA // 43 // For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie trayANAmAlocanAhANAM vRSabhANAM ye pUrvakrameNAcAryA AlocakA nava bhavanti teSAM yathAsaGkhyaM prAyazcittamAha lahuyA lahuo suddhA guruyA lahuyo ya aMtimo suddho| challaha caulahu lahuo vasabhassa u navasu ThANesu // 404 // vRSabhasyAlocanAIsya siMhAnugAdirUpatayA trividhasya navasu sthAneSu navasvAcAryeSu AlocakeSu yathAkramamidaM prAyazcittam / tadyathA-vRSabhasya siMhAnugasya purataH siMhAnugatayA Alocayati AcAryasya catvAro laghumAsA, vRSabhAnugatayA Alocayato laghuko laghumAsaH kroSTukAnugatayA Alocayan zuddhaH, vRSabhasya vRSabhAnugasya purataH siMhAnugatayA aAlocayata: AcAryasya catvAro gurukA gurumaasaaH| vRSabhAnugatayAlocayato laghuko laghumAsaH kroSTukAnugatayA Alocayana zuddhaH vRSabhasya krASTukAnugatasya purataH siMhAnugatayAlocayata AcAryasya prAyazcittaM SaT laghavo laghumAsAH bhavanti vRSabhAnugatayAlocayatacatvAro laghumAsAH, koSTukAnugatayAlocayato lghumaasH| dohiM vi gurugA ete gurumi niyamA taveNa kAleNaM / vasabhaMmi ya tava gurugA kAlagurU hoMti bhikkhUmi / / 405 // gurau navaprakAre Alocayati niyamAdetAni yathAkramamanantaroditAni prAyazcittAni dvAbhyAM gurukANi pratipattavyAni, / tadyathA-tapasA kAlena ca / vRSabhasyaiva siMhavRSabhakroSTukAnugatayA trividhasyAlocanArhasya purato vRSabhe navaprakAre Aloca For Private and Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH / zrI vyava-* yati yathAkramamanantaroditAni prAyazcittAni tapasA gurUNi sAmarthyAt kAlato laghUni veditavyAni, / tathA vRSabhasyaiva hArasUtrasya siMhavRSabhakroSTukAnugatayA tripakArasya purato navaprakAre bhikSAvAlocayati yathAsayamuktAni prAyazcittAni kAlato gurUNi pauThikAs- sAmarthyAttapasi laghUni bhavaMti pratipattavyAni, / tadevaM vRSabhamAlocanAhaM pratItya navAnAmAcAryANAM navAnAM vRSabhANAM navAnAM nNtrH| bhikSUNAmAlocayatAM prAyazcittamuktam / / idAnI siMhavRSabhakroSTukAnugatayA trayANAmAlocanArhANAM bhikSUNAM ye pUrvakrameNAcAryA AlocakA nava teSAM praayshcitt||44|| sthAnamAha cau guru cau lahu suddho challahu cau guruga aMtimo suddho| chagguru cau lahu lahuo bhikkhussa u navasu ThANesu // 406 // bhikSorAlocanArhasya siMhavRSabhakroSTu kAnugatayA trivikalpasya navasu sthAneSu navasvAlocakeSu yathAkramamidaM tadyathA-bhikSoH siMhAnugasya purataH siMhAnugatayA Alocayata AcAryasya catvAro gurukAH, vRSabhAnugatayA AlocayatazcatvAro laghukA laghumAsAH kroSTukAnugatayAlocayan zuddhaH. bhikSAvRSabhAnugasya purataH siMhAnugatayAlocayata AcAryasya SaT laghavo laghumAsAH / vRSabhAnugatayAlocayatazcatvAro gurukAH gurumaasaaH| kroSTukAnugatayA Alocayan zuddhaH, bhikSoH kroSTukAnugasya purataH siMhAnu| gatayA Alocayata pAcAyasya prAyazcittaM paT guravo gurumAsAH, vRSabhAnugatayAlocayatazcatvAro laghavo laghumAsAH, koSTukAnugatayAlocayato laghumAsaH, / so'pyAlocanAI sadRzAsane pratipattavyaH, I utkuTukastvAlocayan zuddhaH, etAni ca prAyazci | // 44 // For Private and Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tAni tapasA kAlena ca gurukAni draSTavyAni, / tathA siMhAnugavRSabhAnugakroSTukAnugarUpANAM trayANAmAlocanArhANAM bhikSuNAM vRSabhA apyAlocakA nava teSAmapi yathAkramamamUnyeva prAyazcittAni, navaraM tapasA gurUNi kAlato laghUni / tathA trayANAM siMhAnugAdirUpANAM bhikSUNAmAlocanAhINAM bhikSavo'pyAlocakA nava teSAmapi yathAkramamamanyeva prAyazcittAni, navaraM tapasA laghU. ni / kAlato gurUNi / tathA cAhadohiM vi guruyAete, guruminiyamAtaveNa kAleNaM vasabhaMmi ya tava guruNA kAlagurU hoMti bhikkhuumi||407|| ___gatArthA / samprati vyAptyA prAyazcittalakSaNapratipAdanArthamAhasavvatthavi saMThANaM amuMcamANasta mAsiyaM lahayaM / parahANami va suddho jai uccataro bhave iyaro // 408 // svasthAnaM nAma svocitamupavezanata Alocayannapi yadi na muJcati / tatastadamuJcataH sarvatrApi sarveSvapyAcAryatvAdiSu sthAneSu prAyazcittaM mAsikaM laghu / iyamatra bhAvanA-yathAlocanArhasyAcAryasya siMhAnugasya purataH siMhAnuga eva sannAcArya Alocayati, tathA vRSabhasya vRSabhAnugasya vRSabha eca vRSabhAnuga Alocayati tathA bhikSoH kroSTukAnugasya bhikSureva kroSTukAnuga Alocayati tata eteSu triSvapi sthAneSu pratyeka prAyazcittaM mAsikaM laghu, / etacca mAsiyA tinnitti prAgevoktaM parasthAne vartamAnaH sarvatra zuddho yadi nIcatarAnugaH sabAlocayati / itara AlocanAhaH punaruccatarAnugo bhavet / tadevaM vibhAgata ekAzIti vidhaprAyazcittamuktam / idAnImoghato navavidhaM prAyazcittamAha For Private and Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Si Kalassagersi Gyanmandie zrI vyavahArasUtrasya pIThikA' tRtIyo vibhAga nNtrH| cauguruyaM mAso vA mAso challahaga 3 gurumaaso| chagguruyaM challahuyaM cauguruyaM vA vitieNaM // 20 // siMhAnugasya purataH siMhAnugo bhRtvA yadyAlocayati. tatazcaturguru prAyazcittaM; siMhAnugasya vRSabhAnugIbhyAlocayato mAsalaghaH siMhAnugasya kroSTukAnugIbhUya pAdaproJchane rajAharaNaniSadyAyAM vA sthitasyAlocayato mAsalaghu, utkuTukaH sana Alocayana zuddhaH / vRSabhAnugasya purataH siMhAnugo bhUtvA yadyAlocayati, tataH SaT laghu SaT mAsA laghavaH prAyazcittaM, vRSabhAnugasya purato vRSabhAnugIbhUyAlocayatazcaturguru catvAro gurumAsAH, vRSabhAnugasya kroSTukAnugIbhUyAlocayato mAso laghumAsaH, kroSTukAnugasya purato yadi siMhAnugo bhUtvA Alocayati tataH SaT guru Sad mAsA guravaH kroSTukAnugasyaiva purato vRSabhAnugIbhUyAlocayataH SaT laghu SaNmAsA laghavaH, kroSTukAnugasya purataH kroSTukIbhUyAlocayatazcaturguru / etacca sadRzAsanaparigrahe pratipattavyaM yadi punarutkuTukaH sabAlocayati tadA zuddhaH, / atraiva vyAptyA prAyazcittalakSaNamAha / savvatthavi samAsaNe AloeMtassa cuguruuhoNti|vismaasnn niccatare akAraNe avihie maaso||410|| __sarvatrApi siMhAnuge vRSabhAnuga kroSTukAnuge ca same Asane upaviSTasya sata AlocayataH kimuktaM bhavati ? yAdRze Asane niviSTa AlocanAhaH Alocako'pi yadi tAdRza evAsane upaviSTaH sannAlocayati,tadA tasya prAyazcittaM bhavati caturguru catvAro gurumAsAH, ata eva prAk siMhAnugasya purataH siMhAnugasyaivAlocayato vRSabhAnugasya purato vRSabhAnugasyAlocayataH, kroSTukAnugasya purataH ko // 45 // For Private and Personal use only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir STukAnugasya samAnAsanasyAlocayatazcaturgurukamuktam / atha viSame adhike Asane sthitaH san Alocayati tataH SaT laghu SaT gururvA, tatra vRSabhAnugasya purataH siMhAnugasyAlocayataH paT laghu, kroSTukAnugasya purataH siMhAnugasyAlocayataH SaT guru. / etaccAnuktamapi sAmarthyAdavasitaM, tatra viSame Asane nIcatare sthitaH sannAlocayati / tataHprAyazcittaM maasolghumaasH| etaccAkAraNe niSIdato veditavyam / kAraNe niSIdan zuddha eva / tathA AlocanAkAle ye zeSA apramArjanAdayo vidhayasteSvapi pratyeka prAyazcittaM mAsalaghu / samprati je eyAe paTThavaNAe paTThavie nivisamANe paDisevito sa vikasiNe tattheva Aroheyavve siyA iti tadvayAkhyAnArthamAhamAsAdI paThavie jaM annaM sevae tayaM savvaM / sAhaNiUNaM mAsA, chadijaM te pare jhoso // 411 // prAguktayA prasthApanayA prAyazcittadAnalakSaNayA prasthApite prAyazcittakaraNe pravartite yadanyat mAsAdi sevate pratisevate tatsarve saMhatya ekatra mIlayitvA SaNmAsA dIyante / yatpunaH SaNmAsebhyaH paraM tasya samastasyApi gAthAyAM saptamI SaSTayarthe jhoSaH parityAgaH / sUtre paTThavetyuktaM tataH prasthApanAyA bhedAnAha-- duvihA paTTava yA khalu egamaNegA ya ho annegaay| tava tiya pariyatta tigaMterasa ujANi ya payANi // 412 // sA prAyazcittaprasthApanA dvividhA / tadyathA-ekA anekA ca / tatra yA saMcayitA sA niyamAt pANmAsikItyekavidhA / sApi svabhedacintAyAM dvidhA-udghAtA anudAtA ca / anekA punariyaM bhavati / yamityAdi tatra pazcakAdiSu bhinnamAsAnteSu parihAratapo na bhavati, kintu mAsAdiSu / tato mAsikamekaM tapaH sthAnakaM dvaimAsikAdi yAvaccAturmAsikametat dvitIyaM tapaH For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrIvyava- sthAnaM, pAzcamAsikaM pANmAsikaM ca tRtIyaMtapaHsthAnaM / etAnyapi pratyeka dvividhAni / tadyathA-udghAtAnudghAtAni ca / dvArasatrasya[7] etat tapatrikaM pariyattatigaM ti pravrajyAparyAyasya praavrtH| tasya trikaM parivartatrikaM tatra cchedatrikaM mRlatrikamanavasthApya cIThikA' | trikaM ca / cchedo dvidhA-udghAto'nudghAto vA pArAzcitamekametAni tapastrikasahitAni yAni trayodazapadAni eSA paaraanNtrH| zcitavarjA bhanekA prsthaapnaa| __athaitAni trayodaza padAni prAgevAbhihitAni kimarthamiha punaruccAryante / / ucyante-smaraNArtha, / athadA yadetat // 46 // prasthApito'pi pratisevate tat kRtsnamanugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA Aropyate / prAkkRtatvaM tvanugrahakRtsnenaivAropitamiti jJApanArtha / iha apaliuMciya paliuMcie ityAdi sUtram / apaliuMcie apaliuMciyamiti prathamabhaGgAnugatamityuktam / etaccopalakSaNaM, tena dvitIyena tRtIyabhaGgAnugate'pi sUtre vaktavye / taccaivam-'je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAtiregacAummAsiyaMvA ' ityAdi 'jAva ' apaliuMcie apaliuMciyaM, apaliuMcie paliuMciyaM, paliuMcie apaliuMciyaM, paliuMcie paliuMciyamAloemANassa savvameyaM sAhamiya jAva Aroheyavve siyA' tRtIyabhaGgAnugatamapi sUtramevamuccAraNIyam / navaraM paliuMcie apaliuMciyamAloemANasseti vaktavyaM, zeSaM tthaiv| caturbhaGgAnugataM tu sUtraM sAkSAdAha-'je mikkhU cAumbhAsiyaM vA sAtiregacAummAsiyaM vA' ityAdi / asya vyAkhyA niravazeSA prAgvat jJAtavyA navarameSo'tra vizeSa:-'paliuMcie paliuMciyamAloemANassa' iti, zeSaM tathaiva / evamamUni catvAri sUtrANi caturbhaGgavikalpena uktAni, evaM mAsikadvaimAsikAdi sUtrANya pyupayujya caturbhaGgavikalpanataH savistaraM bhaNanIyAni / evaM bahuzaH zabdaviziSTAnyapi prathamatazcaturbhaGgavikalpena // 46 // For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir catvArisUtrANi vaktavyAni / tatra prathamabhaGgAnugatasUtraM prAgevAtidezanata uktam / dvitIyatRtIyabhaGgAnugate sUtre prAgvadvaktavye, caturthabhaGgAnugataM sUtraM sAkSAdatidezata Aha-'evaM bahuso vi' iti / evamanantaroditasUtraprakAreNa bahuzopi bahuzaHzabdaviziSTamapi sUtraM vaktavyam / tadyathA-je bhikkhU bahuso caumAsiyaM vA bahuso sAtiregacAummAsiyaM vA bahuso paMcamAsiyaM vA bahuso sAtiregapaMcamAsiyaM vA / eesiM parihAraThANANaM asmayaraM parihAraThANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya AloemANe havaNija ThavayittA karaNijaM beyAvaDiyaM Thavie paDise vittA / sedhi kasiNe tattheva Aruheyavve siyA, punvaM paDiseviyaM puvvaM mAloiyaM jAva pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM apaliuMciya apaliuMciyaM jAva paliuMcie paliuMciya AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiyaM je eyAe paTThavaNAe jAva tattha Arohavve siyA iti tadanantaraM mAsikadvaimAsikAdInyapi sUtrANi samyagupayujya vistarato'nekAni baktavyAni | Aha-se vi tattheva Aroheyavve siyA ityuktaM tatra kati bhedA AropaNAyA ? ucyate-pazca / tathA cAhapaTravitiyATTaviyA kasiNAkasiNA taheva haaddhddaa| AropaNa paMcavihA pAyacchittaM purisajAte 413 // AropaNA paJcavidhA paJcaprakArA, tadyathA-prasthApanikA, sthApitA, kullA, akRtsnA, hADahaDA ca / eSA paJca prakArApyAropaNA prAyazcittasya / tacca prAyazcittaM puruSajAte kRtakaraNAdau yathAyogyamavaseyameva gAthAsaMkSepArthaH / idAnImenAmeva gAthA vyAkhyAnayan prathamataH prasthApanikAdi bhedacatuSTayaM vyAkhyAnayati For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 47 // paTTavitiyAvahaMte veyAvaJcaThiyA tthvitiyaau| kasiNA jhosavirahiyA jahiM jhososA aksinnaau||41|| yadAropitaM prAyazcittaM vahati eSA prasthApitikAropaNA, yA vaiyAvRtyakaraNalabdhisampanna prAcAryaprabhRtInAM vaiyAvRtyaM kurvan yat prAyazcittamApanastasyAropitamapi sthApitaM kriyate, yAvat vaiyAvRtya parisamAptirbhavati / dvau yogAvekakAlaM kartumasartha iti / kRtvA sA AropaNA sthApanikA; kRtsnA nAma yatra jhoSo na kriyate / akRtsnA yatra kizcit jhopyate / hADahaDA trividhA, tadyathA-sadyorUpA sthApitA prasthApitA ca / tatreyaM sayorUpAugghAyamaNDaghAyaM mAsAditavAzrodijae savvaM / mAsAdIni kkhittaM, jaM sesaM taM aNugghAyaM // 415 // ___udghAta laghu anudghAtaM guru yatmAsAdi mAsikamAdizabdAn dvaimAsikaM traimAsikaM vA ityAdi tapa mApanastadyadi sadyastatkAla dIyate / na kAlakSepeNa tadA sA haDAhaDA AropaNA sadyorUpA / yadi punaryanmAsAdikamApanastata vaiyAvRtyamAcAryAdInAM karotIti sthApitaM kriyate / tasmiMzca sthApite yadanyat zeSamudghAtamanudghAtaM vA padyate tatsarvamapi pramAdanivAraNArthamanudghAtaM dIyate, sA hADahaDA AropaNA sthApitA / prasthApitAyAH svarUpamAhachammAsAdi vahaMte aMtare zrAvaNNe jA upaasvnnaa| sA hoti aNugghAyA tinni vigappA ucrimaae||416|| pANmAsikaM tapo vahan , AdigrahaNAtpAzcamAsikaM cAturmAsikaM traimAsikaM dvaimAsikaM vA vahan antarA yadanyadApadyate udghAtamanudghAtaM tattasyAtipramAdanivAraNArthamanugrahakRtsnena cAnudghAtaM yadAropyate / eSA hADahaDA prAropaNA prsthaapitaa| For Private and Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ete trayo vikalpAzcaramAyA hADAhaDAyA athavA ime trayo vikalpA:| sA puNa jahanna ukkosa majjhimA tinni vigppaa| mAso chammAsA vA ajahaNNukosajemajjhe // 417 // sA hADahaDA AropaNA trividhA, tadyathA-jaghanyA madhyamA utkRSTA ca / ete trayo vikanyA hADahaDAyA bhavanti / tatra guruko mAso jaghanyA ' SaNmAsA gurava utkRSTA / etayoyomadhye ye gurudvimAsAdayo gurumAsapaJcakaparyantA eSA jaghanyoskRSTA hADahaDA sA caturvikampA, tadyathA-dvaimAsikaM guruka, traimAsikaM gurukaM cAturmAsikaM gurukaM pAzcamAsikaM gurukamiti / samprati yatprAguktaM prAyazcittaM puruSajAte iti tadnyAkhyAtukAmaH prastAvanAmAha-tAlapalaMvAdi AmetAlamalaMbetyAdinA samastena kalpa granthena / AdizabdasyAnekAbhidhAyakatvAta vyavahArAdhyayanenApi yaH prAyazcittarAzirukto vakSyate ca tasya samastasyApi yathAyogamime vakSyamANAH kRtakaraNAdayaH puruSA vahatkA vahamAnakAH / te ca yadyapi prAguktAstathApi prakaraNAnurodhAt bhUya AhakayakaraNA iyare ya sAvekkhA khalu taheva nirvekkhaa| niravekkhA jiNamAI sAvekkhA paayriymaadii||41|| ___etatprabhRtikA gAthA yadyapi prAgapi vyAkhyAtA tathApi mUlaTIkAkAreNApi bhUyo vyAkhyAtA iti tanmArgAnusArataH sthAnAzUnyArtha vayamapi lezena vyAkhyAmaH-tatra prAyazcittasya vahamAnakAH puruSA dvividhAstadyathA-kRtakaraNA akRtakaraNA | zva / tatra ye SaSTASTamAditapo bhAvitAste kRtakaraNAsta dvilakSaNA itare / tatra ye kRtakaraNAste dvividhAstadyathA-sApekSAH For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 48 // tathaiva khalu nirapekSAH / tatra ye gacchaM zarIraM vApekSante te sApekSA, yepunargacchaM zarIraM vA nApekSante te nirapekSAH / tatra nirapekSA jinAdayo jinakalpikA AdizabdAt zuddhapArihArikA yathAlandikAH pratimApratipannAzca, ete niyamataH kRtkrnnaaH| sApekSAH trividhA AcAryAdayaH, AcAryopAdhyAyA bhikSavazcetyarthaH / akayakaraNA yaduvihA aNahigahiyA ahigayAo bodhvvaa| sevei ahigato aNahigae asthire icchaa|| akRtakaraNA dvividhA-anadhigatA adhigatAzca / tatra ye'grahItasUtrArthAste anadhigatA gRhItasUtrAstvidhigatAH / tatra | yo'dhigata upalakSaNametat kRtakaraNo dhRtisaMhananayuktazca yatsevate prAyazcittasthAnaM tasya tatparipUrNa dIyate / ya: punaranadhiga. to'sthiro'dhikRtakaraNo dhRtisaMhananavihInazca tasya yadApannaM tadvA paripUrNa dIyate / yadi vA isvataraM yadvA sarvAtmanAjhoSastathA cAhAnadhigate'sthire upalakSaNametat akRtakaraNe dhRtisaMhananavihIne ca guroH prAyazcittadAnavidhAvicchA zrutopadezAnusArataH kadAcit yadApanaM tadeva kadAcit hInaM kadAcit stokaM kadAcit sarvathA jhopa iti bhAvaH / samprati puruSabhedamArgaNAmeva prakArAntareNAha* ahavA sAvekkhiyare niravekkho niyama sA u kykrnnaa| iyare kayA kayAviya thirAthirA hoti giiytthaa|| ___ athavA dvividhAH prAyazcittasyavahamAnakAH puruSAstadyathA-sApecA itare ca nirapekSAstatra ye nirapekSAste niyamasA u iti, niyamataH kRtakaraNA upalakSaNametat tataH kRtakaraNAdisamastaguNopetA ityarthaH / itare sApekSAste trividhA-AcAryo // 48 // For Private and Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie pAdhyAyabhikSubhedAt / te pratyekaM dvidhAstadyathA-kRtakaraNA akRtakaraNAzca / punaH pratyekaM dvidhA-adhigatA anadhigatAzca gItArthA agItAzcetyarthaH / gAthAyAM gItArthagrahaNamupalakSaNaM tenAgItArthA apyupAttA draSTavyAH / bhUyaH pratyekaM dvividhAstadyathA-sthirA asthirAzca / tatra ye carakAdibhirdarzanataH parISahopasagaiH caraNato'tikarkazaprAyazcittadAnataH svabhAvato vA na cAlyante te sthirAstadviparItA asthirAH / sAmprataM kRtakaraNasvarUpamAha-- chahamAiehiM kayakaraNA te ya ubhaya priyaae| ahigayakayakaraNattaM jogA ya tavArihA keI // ye ubhayaparyAye gRhasthaparyAye zrAmaNyaparyAye ca SaSTASTamAdimiH parikarmitazarIrAste kRtakaraNA itare'kRtakaraNAH / kecidAcAryA ye'dhigatAsteSAM niyamataH kRta karaNatvamicchanti / kasmAditi cedata Aha-jogA ya tavArihA iti, yatastaimahAkalpazru| tAdInAmAyatA dIrghakAlA yogA vyUDhAH / savvesiM avisiTTA pAvatI teNa paDhamayA mUlaM / sAvekkhe gurumUlaM kayAkae hoi cchedo u|| sAvekkhotti ca kAuMgurusta kayajogiNo bhave cchedo| akayakaraNaM micchagguru ii aDDo kaMtIe neyN|| iha ye nirapekSAste yat prAyazcittasthAnamApadyante tadeva tebhyo dIyate / gurulAghavacintayA apavAdapadenAnyat teSAM niranugrahatvAt / tataH sApekSANAmayaM prAyazcittadAnavidhiH / tatra mahatyapyaparAdhe sApekSANAM mUlaM nAnavasthApyaM pArAzcitaM vA / tayonirapecANAmeva satAM dAnabhAvAt / tena prathamatayA sarveSAM mUlamaviziSTamadhikRtya gurulAghavacintAyAM prAyazcittadAnavidhiH For Private and Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shriivyvhaarsuutrsy| piitthikaanNtrH|| // 49 / / rucyate / tatra sApekSe gurau AcArya gAthAyAmatra vibhaktilopaH prAkRtatvAt / kRte kRtakaraNe mUlaM, akRte'kRtakaraNe cchedH| * tRtIyo sAvekkhoti ca kAumityAdi atra guruzabdenopAdhyAya ucyate AcAryasyoktatvAt / gurorupAdhyAyasya kRtayoginaH kRtakara- vibhaagH| Nasya mUlaM prAyazcittamApanasyApi sApekSa iti kRtvA prAyazcicaM cchedo bhavati / akRtakaraNe tu tasminnevopAdhyAya mUlamApanne prAyazcittaM Sad gurukAH guravaH / SaNmAsAH akRtakaraNatayA cchedasyAnahetvAt / evamamunA prakAreNa 'aDDokaMtIe ' iti ardhApakrAntyA prAga vyAkhyAnarUpayA neyaM / tadyathA bhikSoradhigatasya kRtakaraNasya Sad guravaH akRtakaraNasya SaT laghavaH asthirasya kRtakaraNasya ghaT laghavaH akRtakaraNasya Sad laghavaH akRtakaraNasya tasyaiva caturguravaH anadhigatasya sthirasya kRtakaraNasya caturguravaH / tasyaivAkRtakaraNasya cturlghvH| asthirasya kRtakaraNasya caturlaghavaH / tasyaivAkRtakaraNasya gurumaasH| evaM malApattau mUlAdArabhya mAsaguruke samAptam / chedApattau cchedAdArabhya mAsalaghuke tiSThati, Sad gurukAdArabhya bhinnamAse guruke Sad laghugurukAdArabhya laghuke bhinnabhinnamAse caturgurukAdArabhya guruviMzatirAtriMdiveSu caturlaghukAdArabhya laghuviMzatirAtridiveSu mAsagurukAdArabhya guruSu paJcadazarAtriMdiveSu mAsalaghukAdArabhya laghupaJcadazarAtriMdiveSubhinnamAsagurukAdArabhya guruSu dazarAtriMdiveSu bhinna mAsalaghukAdArabhya laghu dazarAtriMdiveSu guruviMzatirAtriMdivebhya mArabhya gurupazcarAtri diveSu laghuviMzatirAtriMdivebhya laghupaMcarAtri diveSu, gurupaMcadazarAtri divebhyo dazame, laghupaMcadazarAtri divebhyo'STame, gurudazarAtriMdivebhya Arabhya SaSThe laghudazarAtriMdivebhya Arabhya caturthe, gurupaMcarAtriMdivebhya Arabhya AyAmAmle laghupaJcarAtri divebhyaH Arabhya ekAzane dazamAdAramya pUrvArdhaSTamAdArabhya nirvikRtike / samprati 'jaM sevei ahigato' ityAdi yat gAthottarArdha prAguktaM tadvyA // 49 / For Private and Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khyAnArthamAhaakayakaraNA ugIyA je agIyA ya akaya athirA y| te sAvatti aNaMtara bahuyaMtariyaM ca jhosovi|| ye gItA gItArthAH prakRtakaraNAH ye cAgItA agItArthA akayatti ya kRtakaraNAzcabdAt kRtakaraNAzca asthirAzca kRtakaraNA'kRtakaraNAzca teSAM kadAcidApatti prAyazcittaM dIyate / kadAcittathAvidhAyAmasamarthatAyAM yadApanaM prAyazcittaM tasya arvAktanamanantaraM dIyate / kadAcit prabhUtAyAmasamarthatAyAM bahantaritamatyantamasamarthatAyAM jhoSo vA / atra ziSyaH prAha-ye nirapekSAste ekavidhA ye sApekSAsteSAM ki nimittasvividho bhedastata AhakAraNamakAraNaM vA jayaNA ajayaNA navasthagIyatthe / eeNa kAraNeNaM AyariyAI bhave tivihA / / idaM pratisevanAyAH kAraNamidamakAraNaM / kimuktaM bhavati ? yAdRze kAraNe pratisevanA kriyate yAdRze ca na kriyate ityetat parijJAnaM / tathA iyaM yatanA iyamayatanA ityetadapi nAsti agItArthagItArthasya, arthAt gItArthasyAstIti pratIyate tatrAcAryopAdhyAyau gItArthAveva bhikSurgItArthaHagItArthazca gItArthasyAgItArthasya ca kAraNe yatanayA kAraNe ayatanayA akAraNe yatanayA akAraNe ayatanayA pRthak anyat prAyazcittaM / tathA tunye'pi prAyazcitte ApadyamAne sahAsahapuruSAdyapekSayA pRthaganyonyodAnavidhiretena kAraNena trividhA AcAryAdayo bhavanti / kiM cAnyat-- tivihe tegicchami u ujjuya vAulaNa sAhaNA ceva / parANavaNamaNicchaMte diluto bhaMDipoehi // For Private and Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava tRtIyo vibhaag| hArapatrasya piitthikaa'nNtrH| // 50 // trividhe triprakAre AcAryopAdhyAyabhikSulakSaNe vicikitse cikitsyamAne gItArtha iti gamyate / RjukaM sphuTameva prAvRtanasAdhanAvyApRtakiyAkayanaM / iyamatra bhAvanA-AcAryANAmupAdhyAyAnAM gItArthAnAM ca bhikSUNAM cikitsyamAnAnAM yadi zuddha prAsukameSaNIyaM labhyate tadA na tatra vicaarH| athapAsukameSaNIyaM na labhyate, atha cAvazyaM cikitsA kartavyA tadA azuddhamapyAnIya dIyate, tathAbhUtaM cAnIya dIyamAnaM sphuTameva kathanIyaM idamevaMbhUtamiti / gItArthatvenApariNAmadoSasyAtipariNAmadoSasyAsaMbhavAt agItArthasya punarbhikSoH zuddhAlAbhe cikitsAmazuddhena kurvato munivRSabhA yatanayA kurvanti / na cAzuddhaM kathayanti / yadi punaH kathayanti ayatanayA vA tadA so'pariNAmatvAdanicchan anAgADhAdiparitApanamanubhavati, tannimittaM prAyazcittamApatati munivRSabhANAM, yadvA atipariNAmakatayA so'tiprasaGgaM kuryAt tasmAnna kathanIyaM nApyayananA kartavyA / atha kathamapi tenAgItArthena bhikSuNA jJAtaM bhavati, yathA akalpikamAnIya mahyaM dIyate, tadA tasminnanicchati agItArthe bhikSau prajJApanAdi kriyate / yathA glAnArtha yadakampikamapi yatanayA sevyate tatra zuddho glAno yatanayA pravRtteralpIyAn doSo'zuddhagrahaNAt so'pi pazcAt prAyazcittena zodhayiSyate, / evaMrUpA ca prajJApanA kriyate taruNe dIrghAyuSi, yastu vRddhastaruNo * vA'tirogagrastocikitsanIyaH sa bhaktapratyAkhyAnaM prati protsAhyate / yadi punaH protsAhyamAno'pi na pratipadyate tadA bhaNDIpotAbhyAM dRSTAntaH kartavyaH / samprati bhaNDIpotAveva dRSTAntAvAha __jo egadese adaDhAu bhaMDI sIlappaesA u karei kajaM / // 50 For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jA dubbalA saMThaviyAvisaMtI na taM tusIlaMti visannadArUM // jo egadese adaDho u poto sIlijjate so u karei kajaM / jo dubbalo saMThavito vi saMto na taM tu sIlaMti visnndaaruuN|| vRttadvayamapi kaNThvam / ese va gamo niyamA samaNINaM dugavivajito hoi / AyariyAdINa jahA pavittiNamAdINa vi taheva // yo gamo'nantarodita mUlasUtrAdArabhya zramaNAnAmabhihita eSa eva gamo niyamAt saMyatInAmapi vktvyH| kimavizeSeNa ? netyAha-dvikavarjitaH pArAzcitAnavasthApya lakSaNadvikavarjito bhavati vaktavyaH / tadApatrAvapi tAsAM tayordAnAbhAvAt upalakSaNametat / parihAratapopitAsAM na bhavati yathA ca AcAryAdInAM trividho bheda uktastathA pravartinyAdInAmapi trividho bhedo' vasAtavyaH / tadyathA-pravartinI gaNAvacchedinI bhikSukI ca tatrAcAryasthAnIyA pravartinI upAdhyAyasthAnIyA gaNAvacchedinI bhikSusthAnIyA bhikSukI ceti, / tadevaM mUlasUtrAdArabhya yat prakRtaM tat parisamAptam / / For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava-1 hArapatrasya piitthikaa'nNtrH| tRtIyo vibhaagH| Pric BICICIS CICICICIS i ahIM viSaya samApta thato hovAthI pahelo uddezo AgaLa cAlu chatAM ATalo bhAga chUTo pADavo paThyo che. prakAzaka-vakIla kezavalAlabhAi premacaMda mATe chApI prasiddha karyu che. bhAvanagara-dhI AnaMda prInTIMga presamA zAha gulAbacaMda lallabhAie chApI, mUlya eka rupIyo. SOCIACIMIC. // 51 // For Private and Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saamprtmnydaarbhyte| tatra parihArikApArihAraviSayaM sUtramAha--bahave parihAriyA'parihAriyA icchejA-egaMto abhinisijja vA abhinIsihaM vA ceetae, No NaM kappati there aNApucchitA egaMtamao abhiniseja vA abhinIsihaM vA ceitae; kappaha haM there ApucchittA te egaMtao abhinisejaM vA abhinisIhiyaM vA ceitavAe, therAya haMse (te) viyarijA evaM haM kappai aminiseja vA abhinisIhiyaM vA cetetae / therA ehaM no vitarejA-evaM haM No kappai egatao abhiNisejaM vA abhiNinisIhiyaM vA cetetae / jo No there hiM avitiNhaM abhiNisijaM vA aminisIhiyaM vA ceteti, se saMtarA chede vA parihAre vA // 22 // bahave pArihAriyA ityAdi / atha ko'sya sUtrasya pUrvasUtreNa saha sambandhaH? ucyate-ihAnantarasUtre parihAratapa uktaM. parihArazca parihartavyApekSayA pratiSedhyAnAntarIyakatvAt / tataH parihAragrahaNena parihAro'pyAciptastatra ye parihAreNa caranti teparihArikA itare cA paarihaarikaaH| pUrvasUtraM ca pArihArikaviSayamatastatprakaraNAnurodhata idaM pArihArikApArihArikaviSayaM sUtra paThanti / athavA pUrvasUtre pArihArikasya sAmAcArI uktA / sA ca na niravazeSA kintu zeSamavatiSThate / taccApArihArikANAmapi sAdhAraNamatastatpratipAdanArtha pArihArikApArihArikaviSayaM sUtramuktavAn / tathA cAha-- pArihAriyAgA u viNA havaMti iyarehi vA aprihaannii| merAvasesakahaNaM iimissgsuttsNbNdho|| pArihArikA uktazabdArthA na tu naiva itarairapArihArikaivinA bhavanti / parihArikasya aparihAriNAnAntarIyakatvAt / For Private and Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArapatrasya piitthikaasnNtrH| // 52 // aparihAriNo vA itaraiH parihArikaivinA na bhavanti / aparihArasyApi parihArAnAntarIyakatvAt / tatpArihArikasUtrAnantaraM pArihArikApArihArikaviSayaM sUtra tathA merA maryAdA sAmAcArItyarthaH / sA pUrvasUtre pArihArikANAmuktA kiJciccheSamapArihAri kasAdhAraNamavatiSThate / tasya sAmAcAryavizeSasya kathanamanena sUtreNArabhyate kriyate iti, eSa mizrakasUtrasya pArihArikApArihArikasUtrasya pUrvasUtreNa sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyeyaM vyaakhyaa| vahavastriprabhRtayo'neke pArihArikA uktazabdArthAH bahavo'pArihArikA iccheyurekAnta ekAnte viviktapradezAntare vasatyaMtare vA abhiniSadyA abhirAtrimabhivyApya svAdhyAyanimi| tamAgatA niSIdantyasyAmityabhiniSadyA tAM vA tathA nissedhH| svAdhyAyavyatirekeNa sakalavyApArapratiSedhaH tena nivRttA naSedhikI abhi Abhimukhyena saMyataprAyogyatayA naiSedhikI abhinaSedhikI tAM vA / iyamatra bhaavnaa| tatra divA svAdhyAyaM kRtvA rAtrau vasatimeva sAdhavaH pratiyanti sA abhinaSedhikI / abhinaSedhikyAmeva svAdhyAyaM kRtvA rAtrimuSitvA pratyUSe vasatimupagacchanti sA abhiniSadyati tAmaminiSadyAmabhinaSedhikI vAcetitae iti gantuM tatra no naivameteSAM pArihArikANAmapArihArikANAM ca kalpate sthavirAnAcAryAdIn anApRcchaya ekAnta ekAnte vivikte pradeze vasatyantare vA bhiniSadyAmabhinaSedhikIM vA gantuM, ucchvAsaniHzvAsavyatirekeNa zeSa sAdhuvyApArANAM samastAnAmapi gurupRcchAdhInatvAt / tadevaM pratiSedhasUtramabhidhAya samprati vidhisUtramAha____ 'kappatiNhaM there ApucchittA' ityAdi sugamaM / iha pArihArikA nAma ApanaparihAratapaso'bhidhIyante / tatra codakaH prAhapuvvaMsi appamatto, bhikkhU uvavaNNito bhayaMtehiM / ekko va duve hojjA bahuyA u kahaM samAvannA / / // 52 // For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandie pUrvasminkalpanAmni adhyayane bhikSurapramatto bhadantaiH paramakanyANayogibhirupavarNitaH, tataH kathaM parihAratapaH prAyazcittApattiryataH pArihArikA bhveyuH| api ca eko dvau vA pArihAratapa ApadyeyAtAmekasya ekAkidoSANAM dvayorasamAptakalpadoSANAM saMbhavAt / ye ca bahavaste ca samAptakalpakalpatvAt paraspararakSaNaparAyaNAH kathaM pArihArikatvaM samApanA iti, atrAcArya Ahacoyaga bahuuppattI johAva jahA tahA samaNajohA / davvacchalaNe johA, bhAvacchalaNe smnnjohaa|| he codaka parIpahANAmasahanena zrotrendriyAdiviSayeSviSTAniSTeSu rAgadveSAbhigamanato vA parihAratapaH prAyazcittasthAnApacyA bahUnAM pArihArikANAmutpattina viruddhA / athavA yathA yodhAH sannaddhabaddhakavacA api raNapraviSTAH prati pandhipuruSaistathAvidhaM kamapyavasaramavApya dezataH sarvato vA cchanyante tathA zramaNayodhA api mUlaguNottaraguNeSvatyantamapramattatayA yatamAnA api chalanAmApnuvanti / sA ca cchalaNA dvidhA-dUvyato bhAvatazca / dravyata chalanA khaGgAdibhirbhAvataH priiphopsrgaayaiH| tatra dravyacchalane dravyata chalana viSayA yodhA raNe praviSTA bhaTAH / bhAvacchalane bhAvacchalanaviSayA zramaNayodhAH / samprati yaduktaM yathA yodhAstathA zramaNayodhA iti tat vyAkhyAnayati-- AvariyA viraNamuhe jahA cchalijaMti appamattA vi / cchalaNAvi hoi duvihA jIyaMtakarI ya iyarI y|| yathA yodhA AvRtA api sanaddhasamAhA api apramattA api ca raNamukhe praviSTAH pratibhaTai'chanyante / sA ca cchalanA For Private and Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie tRtIyo vimAgaH dArasUtrasya zrI vyava-11 dvidhA-jIvitAntakarI itarA ca / tatra yayA jIvitAt vyaparopyate sA jIvitAntakarI / yayA tu paritApanAdyApadyate nApadrA- vaNaM sA itarApIThikA- / mUlaguNa uttaraguNe jayamANA vi hu tahA chlijNti| bhAvacchalaNAe jati sA vi ya dese ya savve y|| nNtrH| ___ tathA batayo rAgAdipratipacabhAvanAsabahanyA ( sannAha ) sannaddhA yathAgamaM mUlaguNeghUttaraguNeSu cAtyapramattatayA yatamAnA api hu nizcitaM bhAvacchalanayA parISahopasagAdibhiH sanmArgacyAvanarUpayA cchanyante, / sApi ca bhAvacchalanA dviSA-dezataH // 53 // sarvatazca / tatra yayA tapo'haM prAyazcittamApadyate, sA dezato bhAvacchalanA, yayA mUlamAmoti sA sarvata evaM parihAriyAhariyahoja bahuyato te egato nisIhI abhisijaM vA viveejjA yato raNe praviSTA yodhA iva zramaNayodhA api parIpahAdibhizchanyante / tata evamuktena prakAreNa bahavaH pArihArikA aparihArikAzca bhaveyustadevaM pArihArikApArihArikabahutvamupapAdyAdhunA sUtrAvayavAn vyAcikhyAsurAha-te e to ityAdi te bahavaH pArihArikA aparihArikA vA ekAntata ekAnte vivikte pradeze pratyAsanne dUtare vA naiSedhikImabhizayyAM vApi aminiSadyAmapi cetayeyurgaccheyuH, gntumiccheyurityrthH| tatra kA naiSedhikI kA vA abhizayyeti vyAkhyAnayatiThANaM nisIhiyatti ya egar3he jattha tthaannmevegN| teti nisidiyA vA suttattha nisIhiyA sA u / / sajjhAyaM kAUNaM nisIhiyAto nisi ciya uti| abhivasiuM jattha nisi, uti pAto taI sejaa| // 53 // For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tiSThanti svAdhyAyavyApRtA asminniti sthAnaM, niSedhena svAdhyAyavyatiriktazeSavyApArapratiSedhena nirvRtA naiSedhikI, / tataH sthAnamiti vA naiSedhikIti vA egaTThamiti ekArtha, dvAvapyeto tunyArthAviti bhAvaH, / vyutpatyarthasya dvayorapyaviziSTatvAt / tatra yatra sthAnameva svAdhyAyanimittamekaM na tu Urdhva sthAnaM tvagvartanasthAnaM vA cetayanti nizi rAtrau divA vA sA sUtrArthahetubhUtA naiSedhikI, sUtrArtha naiSedhikI etenAsmin yA naiSedhikyuktA sA sUtrArthaprAyogyA naiSedhikI pratipattavyA / na tu kAlakaraNaprAyogyA naiSedhikI pratipattavyA, / kimuktaM bhavati? yasyAM naiSedhikyAM divA svAdhyAyaM kRtvA divaiva yadi vA divA nizi ca svAdhyAyaM kRtvA nizyeva nizAyAmamazyaM naipedhikIto vasatimupayanti sA abhinaSedhikA yasyAM punaSedhikyAM divA nizAyAM vA svAdhyAyaM kRtvA rAtrimuSitvA prAtarvasatimupayanti / taI iti takA abhizayyA abhiniSadyeti bhAvaH / atha sthavirA ApRSTA api yadA tamutkalanti tadA kiM kalpate na vetyAzaGkAyAmAha-therAyaNhamityAdi sthavirA aacaaryaadyH| cazabdo vAkyabhede, ehamiti vAkyAlaGkAre sa teSAM pArihArikANAmaparihArikANAM vA vitareyuranujAnIyurabhinaSedhikImabhizayyAM vA gantuM evamamunA prakAremA prahamiti pUrvavatkalpate / abhizayyAyAmabhinaSedhikyAM vA cetecae iti gantum / therAhamityAdi sthavirAhamiti prAgvat no naiva teSAM vitareyurevamamunA prakArekha no kalpate ekAntato niSadhAma bhiniSadyAmabhinaSedhikI vAgantuM / jeNamityAdi yaHpunaImiti vAkyAlaMkRtau sthavirairavitIrNo'nanujJAtaH san ekAntato abhiniSadyAmaminaiSedhikIMvAceteti gacchati / tataH se tasya svAntarAtsvakRtamantaraM svAntaraM tasmAdyAvanna milati yAvadvA svAdhyAyabhUmenottiSTati tAvat yat vicAlaM tadantaraM tasmAt svakRtAdantarAt cchedo vA paJcarAtriMdivAdikaH parihArovA parihAratapovA mAsalaghukAdireSa For Private and Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie zrI vyava- hArapatrasya piitthikaasnNtrH| // 54 // sUtrArthaH, adhunA niyuktivistaraH / tRtIyo nikAraNami gurugA kaje lahayA apucchaNe lhuo|pddisehmmi ya lahuyA gurugamaNe hoMti annugdhaayaa| [vibhAgaH / | yadi niSkAraNe kAraNAbhAve abhizapyAmabhinaSedhikI vA gacchanti tatasteSAM prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH atha kArye samutpanne gacchanti, tatra prAyazcittaM laghukAzcavAro laghumAsAH, kAryamupariSTAt bhASyakRvarNayiSyati / yadi punaH kArye samutpane anApRcchaya gacchanti, tadA apRcchane laghuko mAsaH ApRcchAyAmapi kRtAyAM yadi sthaviraiH pratiSedhe gacchanti / tato laghukAzcatvAro laghumAsAH / guru gamaNe ityAdi gururAcAryaH sa yadi gacchatyabhizayyAmabhinaSedhikI vA tatastasya bhavatyanudAtA gurukAzcatvAro gurumAsAH / ye punarvasatipAlAH samathoM bhikSavaste yadi gacchanti / tatasteSAmime doSAHteNAdesagilANe kAmaNa itthI napuMsa mucchA vA / UNattoNa dosA, havaMti ee u vshiie|| ye vasatipAlAstairvasaterUnatve hInatve ete gAthA pUrvArdhoktA doSA bhavanti / ladyathA-stenAzcaurAste gatAH sAdhavo vasateriti jJAtvA basatAvApateyuH AdezAH prAghUrNakAste vA samAgaccheyusteSAM ca samAgatAnAmavizrAmaNAdiprasaktiH samarthasAdhvabhAvAt / gilANatti glAno vA teSAmabhAve vyAdhipIDito'samAdhimApnuyAt / kAmaNatti dAho vA pradIpanakena basatebhUyAt / tathA stokAH sAdhavo vasatau tiSThantIti khiyo napuMsakA vA kAmavihalAH smaagccheyuH| tatrAtmaparobhayasamutthA doSAstathA mA kasyApi pittAdivazato bhUyAt / tadevaM yato vasatipAlAnAmime vinirgame doSAstasmAttairamizayyAdiSu na gantavyamityeSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / vyAsArtha tu bhASyakRdAha * // 54 // For Private and Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir duvihAvihArasohI ya esaNaghAto ya jA ya prihaannii| zrAesayavissAmaNa paritAvaNayA ya ekktre|| stenairapahAro dvividhastadyathA-sAdhvapahAra upadhyapahArazca / tasmin dvividhe'pyapahAre zodhiH prAyazcittaM, tadyathA yadyaika sAdhumapaharanti stenAstadA vasatipAlAnAM prAyazcittaM mUlaM, atha dvAvapaharanti / tato'navasthApyaM triprabhRtInAmapaharaNe paaraashcitN,| tathA jaghanyopadhyapahAre pazcarAtriMdivaM, madhyamopadhyapahAre mAsalaghu, utkRSTopadhyapahAre cturgurukN,| tathA epaNAyA ghAta: preraNameSaNAghAtaH, sa ca syAt / tathAhi bhavatyupadhi pAtrAdikamantareNa eSaNAghAtastata eSaNA preraNe yatprAyazcittaM tadApadyate teSAM vasatipAlAnAmiti / tathA jAyaparihANeti yA ca parihAni rupadhimantareNa zItAdibAdhitasya tadveSaNaprayatamAnasya vA sUtrArthasya ca bhraMzastannimittakamapi samApadyate prAyazcittaM, tatra sUtrapauruSyA akaraNe mAsalaghu, arthapauruSyA akaraNe mAsaguru athopadhigaveSaNalagnadIrghakAlataH sUtraM nAzayanti / tata zcatulapuarthanAzena caturguru, tathA teSu vasatipAleSu sAdhuSvabhizayyAdiSu gateSu AdezAnAM prAghUrNakAnAM samAgatAnAmadhvaparizrAntAnAmavizrAmaNe yA anAgADhA bhAgADhA vA paritApanopajAyate, taniSannamapi teSAmApadyate prAyazcittaM, / ekkataretti teSu vasatipAleSvabhizayyAdigateSu yo mukta ekataro vasatipAlaH sa eko dvau vA bahavo vA yadyAgacchanti prAghUrNakAste sarve'pi niyamato vizramayitavyA iti jinapravacanamanusmaran * bahUn prAghUrNakAn mAgatAn vizrAmayan yadanAgADhamAgAda vA paritApanAmAmoti tannimittakamapi samApatati teSAM prAyazcittaM, sAmpratamasyA eva gAthAyAH pazcAI vyAkhyAnayati / For Private and Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo |vibhaagH| bhI vyavahArasUtrasya pIThikAnaMtara // 55 // zrAdesamavissAmaNa paritAvaNa te sa'vacchalattaM ca / gurukaraNe viya dosA, havaMti pritaavnnaadiiyaa|| ___ AdezAnAM prAghUrNakAnAmavizrAmaNe gAthAyAMmakAro'lAkSaNikaH evamanyatrApi draSTavyam / dIrghAvaparizramato yadanAgADhamAgADhaM vA paritApanaM tathA teSvAdezeSu samAgateSu avacchalatvamavAtsanyakaraNaM taniSpannaM teSAM prAyazcittaM anyacca vasatipAleSvabhi zayyAdigateSu prAghUrNakAnAM samAgatAnAmanyAbhAve guruH svayaM vAtsalyaM karoti / gurukaraNe'pi ca doSA bhavanti paritApanAdayastathAhi-guroH svayaMkaraNe sukumAratayA anAgADhamAgAI vA paritApanaM syAt / paritApanAd rogasamAgame ca bahUnAM svagacchaparagacchIyAnAM sUtrArthahAniH zrAvakAdInAM dharmadezanAzravaNavyAghAtaH loke cAvarNavAdo yathA durvinItA ete ziSyA iti gatamAdeza dva.ramadhunA glAnadvAramAhasayakaraNamakaraNe vA gilANaparitAvaNA ya dahato vi / bAlovahINadAho tadahamaNNoca zrAlitte // vasatipAleSvabhizayyAdigateSu dvidhA topi dvAbhyAmapi prakArAbhyAM glAnasya pritaapnaa| tadyathA-vayaM karaNe akaraNe vaa| tathA hi glAno yadi svayamadvartanAdikaM karoti tadApi tasyAnAgADhAdiparitApasaMbhavaH / atha na karoti tathApi paritApanAsambhavastatastaM nimittaM zrApadyate teSAM prAyazcittaM, anyacca yaH pazcAnmukto vasatipAlaH sa yadA prabhUtaM glAnasya glAnAnAM vA kartavyaM karoti tadA so'pi paritApanamanAgADhamAgADhaM vA padyate / tatastaddhetukamapi teSAM prAyazcittam / / gataM glAnahAramadhunAjjhAmaNadvAramAha-vAlovahINa ityAdi teSu sarveSu vasatipAleSu bAlaM vasatipAlaM muktvA abhi // 5 // For Private and Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / zayyAmabhinaSedhikI vA gateSu agnikAyena pradIpte upAzraye bAlAnAmupadhInAM ca dAho bhavet / tatra yoko'pi sAdhuniyate tadA caramaM pArAzcitaM prAyazcittam / atha na mriyate kiMtu dAhe bhAgADhamanAgADhaM vA paritApanamAmoti tadA taniSpanna prAyazcittaM, athopadhirjaghanyo madhyama utkRSTo vA dahyate tatasta niSpanna prAyazcittaM, / tadaTThamannovatti tadartha bAlanistAraNArtha upaghinistaraNArtha vA anyaH pravizet / tadA kadAcitso'pi bAlo dAt / anyazca pravizan tatastadubhayanimittamApadyate prAyazcittaM, loke ca mahAnavarNavAdaH gatamagnidAhadvAramadhunA khrInapuMsakadvAramAhaicchI napuMsagAvi ya umattaNato tihA bhave dosA / abhighAya pittato vA mucchA aMto va bAhiM va // khiyo napuMsakA vA avamatvena hInatvena stokAH sAdhavo vasatau tiSThanti pariNatavratAzcAnyatra gatA vartante iti jJAtvA samAgaccheyustadAgamane ca tridhA prAtmaparobhayasamutthatvena dopAH syuH / tathA hi-yat syAdikamupalabhya strayaM kSobhamupayanti sAdhavaH, eSa Atmasamuttho doSaH / yatpunaH svayamakSubhyataH sAdhun balAt svyAdikaM kSobhayati, eSa parasamutthaH / yadA tu svayamapi cubhyanti stryAdikamapi ca kSobhayati, tadA ubhayasamuttha iti, mRcchadviAramAha-abhighAtetyAdi vasaterantasthitasya vasatipAlasya kathamapi jarAjIrNatvAdinA patatyAM vasatau kASTAdibhiH zarIrasyopari nipatadbhiH bahirvA vasateH sthitasya kathamapi vAtAdinA pAtyamAnena taruNA taruzAkhAyA vA abhighAtena murchA bhavet / upalakSaNametat / anAgADhA AgADhA vA paritApanA syAt / yadi cAvasaterantarbahirvA vyavasthitasyapittata: pittaprakopato muccho bhavet / tata ekAkina: satastasya ko mAmupazamayeda / tatastaniSpannAyazcittasaMbhavaH prabhUtazca janApavAdaH, tadevaM pazcAnmuktAnAM vasatipAlAnAM For Private and Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya pIThikA nNtrH| tRtIyo vibhaagH| doSA abhihitAH; samprati ye abhizayyAdigatAsteSAM doSAnabhidhitsuridamAhajattha vi ya ta vayaMtI abhiseja vA nisIhiyaM vA vi / tattha viya ime dosA hoMti gayANaM muNeyavvA // ___ yatrApi ca vivikte pradeze te niSkAraNagAmino bhizayyAmabhinaSedhikI vA vrajanti / tatrApi teSAM gatAnAmime | vakSyamANA doSA bhavanti jJAtavyAH / tAnevAbhidhitsurigAthAmAhavIyAra teNa zrArakkhi tirikkhA itthIo napuMsA ya / savisesatarA doSA dappagayANaM havaMte te // kathamapyakAlagamane vicAre vicArabhUmAvapratyupekSitAyAM tathA stenAzaGkAyAmArakkhitti ArakSakazaGkAyAM tathA tirazvAM catuSpadAdInAM saMbhave tathA striyo vA dattasaGketAstatra tiSThanti / napuMsakA vA dattasaGketAstatra tiSThanti ityAdyAzaGkAyAM ete vakSyamANAH savizeSatarA dopA darpagatAnAM niHkAraNagatAnAM bhavanti / tadeva savizeSataratvaM doSANAM pratidvAramabhidhitsuH prathamato vicAradvAramadhikRtyAhaappaDilehiyadosA avidiNNe vA havaMti ubhayapi / vasahI vAghAega vi ya ettamaNaMte ya dosA u|| yadi nAma te darpagatAH kathamapyacakSurviSayavelAyAM gatA bhaveyuH / tataH saMstArakoccAraprazravaNAdiSu bhUmiSvapratyupekSitAsu ma ye doSA oghaniyuktI savistaramAkhyAtAste sarve'pyatrApi vaktavyAH, tathA vikAlavelAyAM gamane yadi kathamapi zayyAtara uccAraprazravaNayogyamavakAzaM na vitaret tato'vitIrNe'nanujJAte avakAze ubhayasmin uccAraprazravaNalakSaNe bhavanti doSAH / / For Private and Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA hi-yadi ananujJAte'vakAze uccAraM prazravaNaM vA kurvanti tadA kadAcit zayyAtarasteSAmeva vasatyAdivyavacchedaM kuryAt / / yadi vA sAmAnyena darzanasyopari vidveSataH sarveSAmapi sAdhanAmiti athavA kathamapyalAcaNikatayA vasaterabhizayyArUpAyA vyAghAto bhavet / tato rAtrau mUlavasatimAgacchatAM tena zvApadAdibhirAtmavirAdhanA atha nAyAnti vasatiM tadA abhizayyAyAH samIpe apratyupekSitasthAnAzrayaNataH saMyamavirAdhanA / / gataM vicAradvAram adhunA stenadvAramArakSakadvAraM ca yugapadabhidhitsurAha-- sumAiM gehAi uti teNA, prArakkhiyA tANi ya saMcaraMti / teNotti eso purarakkhito vA, annonnasaMkA iti vAyaejjA // zUnyAni gRhANi stenA vivakSitagRhe pravezanAya velA pratIkSamANA prArakSakAdibhayato vA upayanti tAni ca zUnyAni gRhANi ArakSakAH puraracakA mA kazcidatra praviSTazcoro bhRyAditi saMcaranti pravizanti; evamubhayeSAM pravezasaMbhave anyonyA''zaGkayA AracakA abhizayyAyAmagre praviSTaM sAdhumupalabhya stena epa vyavatiSThate iti, stenA agre praviSTAstatra pravizantaM sAdhuM dRSTvA purarakSaka eSa pravizatItyevaMrUpayA stenA ArakSakA vA atipAtayeyuH vyaapaadyeyuH|| gate stenA rakSakadvAre // samprati tiryag dvAramAha dugaMcchiyA vA adagaMcchiyA vA dittAadittA tahiM va tirikkhA / cauppayA vAlasirIsavA vA, ego va dotimi va tattha dosA / For Private and Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir zrI vyavahArapatrasya piitthikaanNtrH| tRtIyo vibhaagH| // 57 // tatra abhizayyAyAmAbhinaSedhikyAM vA catuSpadAstiryaJco dvidhA bhaveyu stadyathA-jugupsitA nAma ninditAste ca kA gardabhIprabhRtayaH, tadviparItA ajugupsitA gomahiNyAdayaH / ekaike dvividhAstadyathA-dRptA adRptAzca / dRptA darpAdhmAtAstadviparItA adRptA na kevalamitthaM bhUtAzcatuSpadA bhaveyuH, kintu vyAlA bhujaGgAdayaH sarIsRpA vA gRhagodhikAdayaH / itthaMbhUteSu ca niryakSu catuSpadeSu vyAlasarIsRpeSu eko dvau trayo vA doSA bhaveyuH / tatra eka AtmavirAdhanAdInAM anyatamaH dvau sAdhubhedenAtmavirAdhanA saMyamavirAdhane trayaH kasyApyAtmavirAdhanA, kasyApi saMyamavirAdhanA, kasyApyubhayavirAdhanetiH / atra caturbhaGgI kasyApyAtmavirAdhanA na saMyamavirAdhanA 1, kasyApi saMyamavirAdhanA nAtmavirAdhanA 2 kasyApyAtmavirAdhanApi saMyamavirAdhanApi 3, kasyApi no bhayamapi 4 / upalakSaNametat / jugupsitatiryaktvacatuSpadasaMbhave virUpAzakAsaMbhavataH pravacanoDAho'pi syAditi / gataM tiryagdvAramadhunA strInapuMsakadvAre yugapadabhidhitsurAha saMgAradinnA va uti tattha zrohA paDicchaMti vilacchamANA / itthI napuMsA ca kareja dose, tassevaNaThAi uti je u|| saGgAraH saGketaH sa datto yaiste saGgAradattAH / niSThAMtasya paranipAtaH prAkRtatvAt / sukhAdidarzanAdvA dattasaGketA ityarthaH / itthaMbhUtAH santastatrAbhizayyAdipu upayanti gacchanti, / evaM lokAnAmAzaGkA bhavet / athavA tatra gateSu janAnAmevamAzakA samupajAyeta / yathA khiyo napuMsakA vA bhoghA iti tanmukhanirIkSyamANAH pratIcyante tato'mI gtaaH| yadi vA tAsAM strINa napuMsakAnAM vA sevanArtha ye tatropayanti puruSAste asmatsyAdisevanArthamete saMyatA samAgatA iti doSAt abhighAtA'varya 57 // For Private and Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir | vAdAdIn kuryuH / tadevaM yasmAdakAraNe nirgatAnAmime doSAstasmAna niSkAraNe gantavyam / kAraNe punargantavyaM tathA cAhahai kappaI u kAraNehiM abhisejaM gaMtumabhinisIhiM vaa| lahugAmo agamaNammi tANi ya kjjaannimaaiNtu|| kalpate punaH kAraNairasvAdhyAyAdilakSaNairvakSyamANairabhizayyAmabhinaSedhikI vA prAguktazabdArthA gantuM yadi punarna gacchanti tato laghukAzcatvAro laghumAsAH prAyazcittaM tAni punaH kAni kAraNAni imAni vakSyamANAni / tAnyeva bhAhaasajjhAiya pAhuNae saMsate vuTikAyasuyarahasse / paDhanacarame dagaMta sesesu ya hoi abhisejjaa|| basatAvasvAdhyAyaH prApUrNikA bahavaH samAgatA vasatizca saGkaTA, tato'svAdhyAye prAghUrNa ke prAghUrNakasamAgame tathA saMsakte prANajAtibhirupAzraye tathA vRSTikAye nipatati galantyAM vasatau tathA zrutarahasye chedazrutAdau vyAkhyAtumupakrAnte abhizayyA naiSedhikI vA gantavyA / tatra paDhame carame dugaM tU iti prathame sUtrakramaprAmANyAdasvAdhyAye carame zrutarahasye dvikamabhizayyAbhinaiSedhikIlakSaNaM yathAyogaM gantavyaM / zeSeSu ca prAghUrNakasaMsaktavRSTikAyarUpeSu kAraNeSu bhavatyabhizayyA gntvyaa| tatrAstyanAnupUrNyapi vyAkhyAyA iti nyAyakhyApanArtha prathamataH zrutarahasyamiti caramadvAraM vivarISuridamAha // cheyasyavijamaMtA pAhuDiavigIyanahisa ditthNto| ii dosA caramapae paDhamapae porisiibhNgo|| chedazrutAni prakampavyavahArAdIni tAni vasatI apariNAmako atipariNAmako vA zRNuyAt / tathA vidyAmantrAMzca vasatau kasyApi dIyamAnA avigIto nirddharmA zRNuyAt , prAbhRtaM vA yoniprAbhUtAdirUpaM basatI vyAkhyAyamAnaMgavigItakathamapi pAhuDiavigIyanahisa dilaNAmako atipariNAmako vA praNayavyAkhyAyamAnaM For Private and Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo |vibhAgaH / ... ThANa zrIvyava- zRNuyAt / tat zravaNe ca mahAn doSastathA cAtra mahiSadRSTAntaH " kayAi joNipAhuDe vakkhANijamANe egeNa AyarizrA- hArasUtrasya * / iNA adissamANeNa niddhameNa suyaM jahA-'amugaamugadavvasaMjoge mahiso saMmucchai taM souM so uppavvaito gato anami pIThikA- ThANe / tattha mahise davyasaMjogeNa saMmucchAvittA sAgAriyahatthesu vikkiNai / taM AyariyA kahamavi jANittA tattha AgayA nNtrH| udaMto se pucchito teNa sambhAvo kahito, / AyariyA bhaNaMti amaM suMdarasuvamarayaNajuttAdigeeha, teNa apbhuvagayaM, tato prAyariehiM bhaNiyaM-amugANi davANiyatirikkhasaMjoegjAsi tato pabhUyANi suvahArayaNANi bhavissaMti / teNa tahA kayaM, // 58 // samucchito diThIviso sappo teNa daTho mato iti dosA ityaadi"| ityevamuktena prakAreNa caramapade zrutarahasye vasatau vyA khyAyamAne doSAstasmAt zrutarahasya vyAkhyAnAya niyamato abhizayyA abhinaSedhikI vA gntvyaa| tathA prathamapadamasvAdhyAyalakSaNaM tatra doSaH pauruSIbhaGgaH / iyamatra bhAvanA-asvAdhyAye vasatAvupajAte svAdhyAyakaraNArthamavazyamabhizayyAyAmabhinaiSedhikyAM vA gantavyam / anyathA sUtrapauruSyA arthapauruSyAzca bhaGgaH, tadbhaGge ca taniSpannaprAyazcittApattiH / gataM caramadvAramasvAdhyAyadvAraM ca / samprati prAghUrNakAdidvAratritayamAhaabhisaMghaTTe hatthAdi ghaTTaNaM jaggaNe ajIrANAdI // dosu ya saMjamadosA jaggaNa ullo vahIyA vA / / kadAcidanye tathAvidhavasatyalAbhe sAdhavaH saGkaTAyAM vasatau sthitA bhaveyuH prAghUrNakAzca sAdhavo bhUyAMsaH samAgatAstatra divase yathA tathA ca tiSThanti / rAtrau bhUmiSu apUryamANAsu yadyabhizayyAM na vrajanti, tadA tasminnupAzraye'tizayena saMghaTTaH parasparaM saMgharSaHsAdhUnAM yatrAtisaGkaTatayA so'tisNghttttH| tasminneva sthitAnAM parasparaM hastAdInAM ghaTTanaM bhavet / tadbhAve ca kalahA // 58 // For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAdhyAdidoSasaMbhavaH / athaitaddoSabhayAdupaviSTA eva tiSThanti / tato jAgaraNe rAtrI jAgratAmajIrNAdidoSasaMbhavaH, / ajIrNamAhArasyAjaraNaM tadbhAve ca rogotpattiH, / roge ca cikitsAyA akaraNe asamAdhiH, kriyamANAyAM ca cikitsAyAM SaTkAyavyApattiriti gataM prAghUrNakadvAram / / ___ adhunA saMsaktadvAraM vRSTikAyadvAra cAha--' dosu ya saMjame ' tyAdi dvayoH saMsakte upAzraye vRSTikAye ca nipatati asaMya| madoSau saMyamavirAdhanArUpI doSau / tathA hi-saMsaktatve dupratyekSaNIyA vasatiriti tatrAvasthAne sphuTA saMyamavirAdhanA, / tathA vRSTikAye'pi nipatati keSucit pradezeSu vasatirgalatIti tatrApi saMyamavirAdhanA apkAyasaMyamarirAdhanAsaMbhavAt / anyacca vRSTikAye nipatati upadhirapakAyena stImpate stImitena copadhinA zarIralagnena rAtrau nidrA nAyAti nidrAyA abhAve ca ajIrNadoSaH / tasmAt saMsaktAyAM vasatau vRSTikAye ca nipatati niyamatomi gantavyA abhizayyeti tadevamuktaM gantavyakAraNaM / tathA cAha-- diTuM kAraNagamaNaM jai ya guruvaccae to gurugaa| orAla isthipellaNa saMkA paJcasthiyA dosA // dRSTaM upalabdhaM bhagavadupadezataH pUrvasUribhiH kAraNe asvAdhyAyAdilakSaNe abhizayyAyAM gamanaM / tatra yadyevaM dRSTe kAraNagamane gururabhizayyAmamineSedhikI vA vrajet / tatastasya prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH, / ko doSo gurugamane iti cedata Aha-urAletyAdi AcAryaH prAya udArazarIro bhavet / sahAyA api ca kathamapi tasya stokA abhavan / tataH kAzcana striyaH sahAyAdInasthApayitvA hRdayAdinA preryeyuH| prernnenaacaarymupsrgyeyuH| anyacca zayyAtarAdInAM zaGkA samupajAyate / PE tathA kiM vasatAvAcAryoM noSitaH nUnamagArI pratisevituM gata iti yadi vA pratyarthikAH pratyanIkAH prativAdyAdayo'lpasahAyamupa For Private and Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vimAmA zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNvrH| // 59 // labhya vinAzayeyustata evamAcAryagamane doSAstasmAtena na gantavyamiti, na kevalamAcAryeNa na gantavyaM / kintvatairapi / na gantavyam / ke te ete ityAhagurukaraNe paDiyArI, bhaeNaM balavaM kareja je rakkhaM / kaMdappaviggahI vA aciyatto ThANaduTo vaa|| gurorAcAryAdeH karaNe karaNaviSaye ye praticAriNaH praticArakAH kAyikImAtrakAdisamarpakA vizrAmakAzca tairna gantavyam / teSAM gamane guroH sIdanAt tathA bhayena pazcAt vasatAvapAntarAle'bhizayyAyAM vA taskarAdisamutthena bhayena sarvairapi sAdhubhirna gantavyamAtmasaMyamavirAdhanAdoSaprasaGgAt / tathA yo balavAn gurvAdInAM taskarAdibhyo rakSAM karoti tenApi na gantavyam / tadgamane gurvAdInAmapAyasambhavAt / tathA yaH kandarpaH kandarpazIlo yazca vigrahI yathA tathA vA rATikaraNazIlaH yo vA yatra gamyate tatra zayyAtarAdInAM kaizcidapi kAraNaiH pUrvavairAdibhiraviyattotti aprIto yazca sthAnaduSTaH purAdiduSTaH etairapi sarne gantavyaM, pravacanohAhAtmavirAdhanAdidoSaprasaGgAt / yadi kathamapi te gacchanti nato balAdAcAryAdibhirvArayitavyAH iti / atha kAraNe samutpanne teSAM gacchatA ko nAyakaH pravartayitavyaH ? ucyategaMtavvagaNAvacchedapavatti there ya gIyabhikkhU ya / eesiM asatIe aggIe merakahaNaM tu // kAraNe'svAdhyAyAdilakSaNe samutpanne sati zeSasAdhubhirgantavyamabhigantavyamabhizayyAdi teSAM ca gacchatA nAyakaH pravatinIyo gaNAvacchedako vakSyamANasvarUpaH tadabhAce pravatI, so'pi vakSyamANasvarUpaH tadabhAve sthavirastasyApyabhAve gIta // 59 // For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mithurgItArthaH saamaanyvrtii| eteSAmasati abhAve'gItArtho'pi maadhysthyaadigunnyuktHprvrtniiyH| kevalaM tasminna gIte bhagItArthe 'merakahaNaM tu' iti maryAdayA samAcAryAH kathanaM yathA sAdhUnAmAvazyake AlocanAyAM prAyazcittaM dIyate / namaskArapaurupyAdikaM ca pratyAkhyAnaM yat yasmai dAtavyamityevamAdi sarva kathyate iti mAvaH / atha kiMsvarUpaH so'gItArtho nAyakasthApanIya ityata Aha majjhastho'kaMdappI jo dose lihai lehamo ceva / ke su ya te sIejjA dosesu te ime suNasu // ____ madhyastho rAgadveSarahitaH akandapI kaMdarpoddIpanabhASitAdivikalaH / evaMbhUto nAyakaH sthApanIyaH, / tena ca sAdhano'samAcArI samAcarantaH shikssnniiyaaH| ziSyamANAzca yadi kathamapi abate / yathA yadi vayamevaM kurmastatastava kiM kastvamityAdi tadA sa leho cevatti lekhaka va sayuka lekhaka vatteSAM sarveSAM sAdhUnAM doSAn avismaraNanimittaM manasi likhati samyag avdhaarytiityrthH| atha keSu doSeSu te sAdhavaH sIdeyuryAn sa svacetasi dhArayati mUrirAha-tAn dopAnimAn vakSyamANAn zRNuta / tatra yaduktaM 'eesiM asatIe ' ityAdi tadvayAkhyAnArthamAha-- therapavattI gIyAsatIe meraM kahata agIyatthe / bhayagoravaM ca jassa u kareMti sayamujato jo y|| ___ sthavirasya pravartina upalakSaNametat / gaNAvacchedasya ca tathA gItasya gItArthasya bhikSorasati abhAve bhagItArtho'pi preSaNIyaH / tasmizcAgItArthe prekSyamANe meraci maryAdA sAmAcArI yathokakharUpAM kathayanti / kiMviziSTaH so'gItArthaH preSya For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 6 // Aha-bhayagauravamityAdi yasya bhayaM sAdhavaH kurvanti yasya cAnuvartanAguNatobhayato gauravaM yathocitaM kurvanti / yazca svayamAsmanA samudyukto'pramAdI so'gItArtho nAyakaH pravartanIyaH / kiM kAraNabhiti cet ? ucyate-asamAcArIrUpadoSapratiSedhanArtha / atha ke te asamAcArIrUpA doSAH ata Aha--- paDilehaNa'sajjhAe zrAvassagadaNDaviNayarA itthii| terIccha vANamantara pehA nahavINi kNdppe|| pratilekhanAyAmakhAdhyAye Avazyaka daNDe, upalakSaNametat , daNDakAdau viSaye / tathA vinaye vaMdanakAdau tathA rAzi striyAM tiryakSu hastyAdiSu vAnamantare vAnamantarapratimAyAM vipaNiSu rathena gacchantyAM prekSAyAM kAlagrahaNAdau nahavINatti nakhavINikAyAM kandarpa vA samAcArIrUpA doSAH / etadvAragAthAsaMcepArthaH etena yaduktaM prAguktAnimAn doSAn zRNuteti tavyAkhyAnamupakrAntamiti draSTavyaM / tatra pratilekhanadvAramasvAdhyAyadvAraM ca vivarISurAha-- paDilehaNa sajjhAe na kariti hINAhiyaM ca vivarIyaM / sejovahisaMthAre daMDaga uccaarmaadiisu|| pratilekhanAM svAdhyAyaM vA mUlata eva na kurvanti, yadi vA hInamadhikaM viparItaM vA viparyastakramaM kurvanti / tatra yeSu sthAneSu pratilekhanA saMbhavati tAni sthAnAnyupadarzayati / zayyopadhisaMstArakadaMDakoccArAdiSu / iyamatra bhAvanA zayyA vasatistasyAH pratyupekSaNaM mUlata eva na kurvanti / yadi vA hInamadhikaM vA kurvanti / athavA yaH zayyAyAH pratyupekSaNAkAlastamitra kurvanti, kintu kAlAtikrameNa, evamupadheH saMstArakasya daNDakAdezca bhAvanIyaM / tathA uccArAdibhUmI na pratyupekSante hInamadhikaM // 6 // For Private and Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA yadi vA kAlAtikrameNa pratyupekSanta iti, svAdhyAyamapi mUlata eva na kurvanti yadi vA aprasthApite kurvanti, athavA hInamadhikaM vA kAlikaM kAlataH kurvanti yadi vA kAlikavelAyAmutkAlikamutkAlikavelAyAM kAlikamiti / saMpratyAvazyakAdidvAratritayamAhana kareMtI zrAvassaM hINAhiyaniviThThapAuyanisannA / daMDagahaNAdiviNayaM rAiNiyAdINa na kareMti // AvazyakaM mUlata eva na kurvanti, yadi vA hInaM adhikaM vA kAyotsargANAM hInahInakaraNato'dhikaM vA'nuprekSArtha kAyotsargANAmeva cirakAlakaraNataH kurvanti / yadi vA niSamA upaviSTAH prAvRtAH zItAdibhayataH kalpAdiprAvaraNaprAvRtA niSabAstvagvartanena nipatitAHprakurvanti / gatamAvazyakadvAram / daNDa gahaNAditti daNDagrahAdau daNDagrahaNaM bhANDamAtrakAdInAmupalakSaNaM daNDakAdInAM grahAdau grahaNe nikSepe ca na pratyupekSaNaM, nApi pramArjanaM duHpratyupekSitAdi vA kurvanti / gataM dnndddvaarm| vinayadvAramAha-vinayaM ratnAdhikAdInAmAcAryAdInAM yathA ratnAdhikaM na kurvanti gataM vinayadvAram / rAjAdidvArakadambakamAha rAyaM itthi taha assamAdi vaMtararaheya peheMti / taha nakkhavINiyAdI kaMdappAdI va kuvvaMti // rAjAnaM nirgacchantaM vA striyaM surUpAmiti viziSTAbharaNAlaGkatAmAgacchantI vA tathA tirikkha ityasya vyAkhyAnam azvA-- dikam azvaM vA hastinaM vA rAjavAhanamatiprabhUtaguNAkIrNa, vyaMtara rathAnvA vibhUtyAvipaNimArgeSu gacchataH pratyAgacchato vA prekSate, / etena rAjasvItiryagvAnamantaradvArANi vyAkhyAtAni / tathetyanuktasamuccayArthaH / sa cedamuktaM samuccinoti kAlapratyupekSaNaM na kurvanti; na vA kAlaM pratijAgarati / gataM prekSAdvAraM / tathA nakhavINikAdikaM nakhairvINAvAdanaM AdizabdAt 11 For Private and Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir tRtIyo vibhAga zrI vyavahArasUtrasya pIThikA nNtr| // 61 // nakhAnA parasparaM gharSaNamityAdiparigrahaH / tathA kandarpAdika, kandarpakaukucyakautukAdi kurvanti // eesu vaTTamANe aTThiya paDisehie imA merA / hiyae karei dose gurUekahaNaM sa dei te sohiN|| eteSvanantaroditeSu doSeSu vartamAnAn vArayatIti kriyAdhyAhAraH kRte'pi vAraNe yadi te na tiSThanti pratiSedhanti, yadi vayamevaM kurmastata kiM tava ko vA tvmityaadi| tato'sthite pratiSedhite vA nAyake iyamanantaramucyamAnA merati maryAdA samAcArI tAmevAha; hRdaye tAn doSAn karoti, kRtvA ca gurakhe kathayati sa ca gururdadAti teSAM zodhi prAyazcittamiti / saMprati vakSyamANArthasaMgrahAya dvAragAthAmAhaatibahuyaM pacchittaM, adile vAheya rAyakannA y| ThANApati pAhuNae naugamaNaM mAsokkakaraNe // ___codakavacanaM atibahukaM prAyazcittaM gurumAsAdi na dAtavyaM, taddAne vratapariNAmasyApi hAniprasaktaH, / atra guruvacana | HI" jo jattieNa sujjhai " ityAdi vakSyamANaM, yaH punarAlocanApradAne prAyazcittaM zanyaM noddharati, tasinnadatte adattAlocane vyAdho dRSTAntaH / yaH punarAcAryaH ziSyasva prAyazcitasthAnApattiM jAnanapi na zodhiM dadAti, tasminnadatte adattaprAyazcitte gurau dRSTAnto rAjakanyApadaikadeze rAjakanyAntaHpurapAlakaH / tathA ThANA sati ityAdi saGkaTAyAM vasatau prAghUrNake samAgate sati sthAnasya yogyabhUmipradezasya asati bhAvapradhAno'yaM nirdezo avidyamAna utsargato na tu naiva gamanaM, kintu yatanA vakSyamANA kAryA, tasyAM ca yatanAyAM kartumazakyamANAyAmabhizayyAdiSu prekSyamANA yadi kecana karkarAyante yathA'smadvadhAya // 61 For Private and Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie prApUrNakAH samAgatA yat gantavyamasmAbhirAbhizayyAdiSu karttavyaM vA rAtrI jAgaraNamiti, / tadA teSAM karkaraNe prAyazcittaM mAsalaghudeyamiti dvAragAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva gAthAM vivarISuH prathamato'tibahukaM prAyazcittamiti vyAkhyAnayatiatibadyaM veDhijai bhante mAhu durubbuDhato bhavejAhi / pacchittehiM ayaMDe, niyadiNNehiM bhjejaa| bhadanta ! paramakanyANayogin guro yadi prabhUtaM gurumAmAdi prAyazcittaM pade pade dIyate, tataH sa prAyazcittaiH samantato'tizayena veTyate'tiveSTitaH san mA niSedhe hu nizcitaM durudveSTako bhUyAt / duHkhena tasya prAyazcittebhyaH uddeSTanaM syAta / atiprabhUteSu hi guruSu prAyazcitteSu pade pade dIyamAneSu sa kadAtmAnamudveSTayiSyatIti bhAvaH / api ca prakANDe yatra tatra vA pade pade nirdayaH sadbhiryuSmAbhirdattaiH prAyazcittaiH sa bhajyeta bhanmapariNAmo bhUyAt / tathA ca sati mahatI hAnistasmAt / taM dijau pacchittaM, jaMtaratI sA ya kIrau merA / jA tIrai parihariuM mosAdi apaccau iharA // tat prAyazcittaM dIyatAM yattarati zaknoti kartu sA ca kriyatAM ca merA maryAdA yA parihatuM zakyate pAThAntaraM vA parivahiumiti tatra yA parivoDhuM zakyate itti vyAkhyeyam / ubhayatrApyayaM bhaavaarthH| yA paripAlayituM zakyate iti mosAdi apaJcau iharA iti itarathA prabhUte prAyazcitte datte mRSA doSa ubhayorapi samupajAyate / tatra gurormAtrAdhikaprAyazcittadAnAt / itarasya tu bhanapariNAmatayA tathA paripAlanAyogAt / anyaccAtimAtre prAyazcitte datte yuSmAbhirapi pUrvamAzAtanAdoSa udbhaavitH| apratyayazca ziSyasyopajAyate yathAtiprabhUtamAcAryAH prAyazcittaM dadati / na caivaM rUpaM prAyazcittaM jinAH For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava-1 hArasUtrasya piitthikaanNtrH| tRtIyo vibhaagH| / / 62 // prarUpitavantaH, sakalajagajantuhitaiSitayA teSAM atikarkazaprAyazcittopadezadAnAyogAt tasmAtsarvamidaM svamatiparikalpitamasaditi / evaM codakenokte gururAhajo jattieNa sujjhai avarAho tassa tattiyaM dei / puvamiyaM parikahiyaM ghaDapaDagAiehiM nAehi // codaka! tvayA sarvamidamayuktamucyate yato dezakAlasaMhananAdyapekSayA yo'parAdho yAvanmAtreNa prAyazcittena zuddhyati tasyAparAdhasya zodhanAya tAvanmAtrameva mUriH prAyazcittaM dadAti, nAdhikaM nApi hInaM / etacca pUrvameva ghaTapaTAdibhijJotairudAharaNaijelanillevaNa kuDae ityAdinA granthena parikathitaM / tsmaanndossH| sAmpratamadattAlocane yo vyAdhadRSTAnta upanyastastaM bhAvayati kaMTakamAdipaviTre noddharai sayaM na bhoie kahai / kamaDhI bhUyavaNagae pAgalaNaM khobhiyA maraNaM // ___ iha kila vyAdhA vane saMcaranta upAnahI pAdeSu nopanahyanti / mA hastina upAnahoH zabdAn zroSuriti / tatraikasya vyAdhasyAnyadA vane upAnahI binA paribhramato dvayorapi pAdayoH kaNTakAdayaH praviSTA AdizabdAt zlakSNakilizcAdiparigrahaH / tAn praviSTAn kaNTakAdIn svayaM noddharati / nApi bhojikAyai nijabhAryAyai vyAdhaH kathayati / tataH sa taiH pAdatalapraviSTaiH kaNTakAdibhiH pIDitaH san vanagato hastinA pRSTato dhAvatA preryamANo dhAvan kamaThIbhUtaH sthale kamaTha iva mandagatirabhUt / tataH prApto hastI pratyAsannaM dezamiti jAnan kSubdhAkSobhaM gatvA AgalaNamiti vaikalyaM prAptaH / tato maraNameSa gaathaarthH| bhAvArthastvayam-ego vAho uvAhaNAto viNA vaNe gto| tassa pAyatalA kaMTagAINaM bhriyaa| te ya kaMTagAdIyAno sayamuddhariyA no viya vAhIe uddharAviyA / annayA vaNe saMcaraMto hathiNA diTho / to tassa dhAvaMtassa kaNTagAiyA dUtaramaMse paviTThA tAhe / / 62 / / For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ati dukkheNa addito mahApAyavo iva chinnamUlo hasthibhaeNa aceyaNabhUto paDito hatthiNA vinnaasito|| bitie sayamuddharatI aNuhie bhoiyAe nIharai / parimadaNadaMtamalAdi pUraNaM vaNagayapalAto // anyo dvitIyo vyAdha upAnahI vinA bane gatastasya vane saMcarantaH kaNTakAdayaH pAdatale praviSTAstAn svayamuddharati ye ca svayamuddhartuM na zaktAstAn anuddhatAn bhojikayA nijabhAryayA vyAdhyA nIhArayati niSkAzayati / tadanantaraM teSAM kaNTakAdi vedhasthAnAnAmaGguSTAdinA parimardanaM / tadanantaraM dantamalAdinA AdizabdAtkarNamalAdiparigrahaH pUraNaM kaNTakAdivedhAnAM tato'nyadA bana gataH san hastinA dRSTo'pi palAyito jAto jiivitvysukhaanaamaabhaagii| epa dRSTAntaH / / ___sAmprataM hArTAntikayojanAmAhavAhatthANI sAha vAhigurU kaMTakAdivarAhA / sohI ya osahAI pasatthA nAeNa vaNato u|| vyAdhasthAnIyAH saadhvH| vyAdhIsthAnIyo guruH / kaNTakAdisthAnIyA aparAdhA auSadhAni dantamalAdIni tat sthAnIyA zodhiH / atra dvau vyAghadRSTAntau / prazasto'prazastazca / Adyo'prazasto dvitIyaH prshstH| tatra prazastena jJAtena dRSTAntenopanayaH krtvyH| AcAryo'pi yadi tAnupekSate tataH kaNTakAdInAmupekSako vyAdha iva so'pi dustaramApadamApnoti / tathA cAhapaDisevaMta uvekkhai nayaNaM ovIlae akubvaMto / saMsArahatthihatthaM pAvati vivarIyamiyaro vi // itaro'pi AcAryo'pi / tuzabdo'pizabdArthaH / yaH pratisevamAnAn upekSate na tu niSedhati, na vA kurvato'kurvANAn For Private and Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| tRtIyo vibhaag| zA // 63 // prAyazcittamutpIDayati, na bhUyaH prAyazcittadAne daNDena tADayan kArayati, sa viparItamAcAryapadasya hi yathoktanItyA paripAlanaphalamacirAtmokSagamanaM tadviparItaM saMsAra eva hastihastaM prAmoti / dustaraM saMsAramApatatIti bhAvaH / upasaMhAramAha AloyamaNAloyaNa guNA ya dosAyavaNNiyA ee / ayamanno diThaMto sohimardite ya diMte ya / / ____ ete anantaroditA AlocanAnAyAM guNA anAlocanAyAM doSA varNitAH / samprati yaH prAyazcittaM dadAti tasmin zodhimadadAne anAdadAne ca ayaM vakSyamANo rAjakanyAntaHpurapAlakarUpo'nyo dRSTAntastamevAhanijjahAdipaloyaNaavareNa pasaMga aggadArAdi / dhuttapalAyaNa nivakahaNa daMDaNaM annaThavaNaM ca // ego kavateurapAlago so gokhalaeNa kanAo paloeMtIo na vArei / tato tAo aggadAreNa nippiDiumADhattA / tato vi na bArei / tA tAhe tato anivArija mANIto kayAi dhuttehiM samaM palAyAto / evaM savvamavAraNAdi keNai rano kahiyaM / | tato ranA tassa savvassa haraNaM kayaM viNAsito ya, aNNo kavateurapAlo Thavito, / adaragamanikA niya'ho gavAkSaH / gokha laka ityarthaH / AdizabdAttadanyatathAvidhapradeza parigrahaH tena ni!hAdinA pralokane avAraNaM na vAraNaM kRtavAn / tato'pradvArAdiSvapi prsnggH| agradvAre'nyatra vA yathAsveccha tAsAM kanyAnAM prsnggH| tato'nyadA dhUrvaiH saha palAyanaM, etasyApi vRtAntasya nRpasya purataH kathanaM / tato rAjA tasya kanyAntaH purapAlakasya daNDanaM, anyasya kanyAntaHpurapAlakasya sthApanaM cAkArSIt / nijjUhagayaM daTuM bitio anno u vA harittANaM / viNayaM karei tIse sesabhayaM pUyaNA rannA // // 63 // For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jApAnamApana. anyo dvitIyaH kanyAntaHpurapAlako nirmUhagatAM gavAkSagatAmekA kanyAM daSTA bAharitANaMti vyAhRtya AkArya vinayaM zikSA tasyAH karoti / tataH zeSANAM kanyAnAmudapAdibhayaM tenaikApyanadvArAdiSu nAvatiSThate / na ca dhRtarapaharaNaM / tataH samyak kanyAntaHpurapAlanaM kRtavAniti rAjJA pUjA kRtA / eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH / rAyA iva titthayarA mahattaragurU u sAhu knnnnaato| AloyaNa avarAhA apasatthapasatthago vnnto|| rAjA iva rAjasthAnIyA tIrthakarA mahattaraH kanyAntaHpurapAlakastatsthAnIyA guravaH, sAdhavaH kanyAsthAnIyAH, avalokanasthAnIyA aparAdhAH / atrAprazastena kanyAntaHpurapAlakena, prazastena copanayaH kartavyaH / tadyathA-ya AcAryaH pramAdinaH ziSyAn na vArayati, na ca prAyazcittaM dadAti sa vinazyati, / yathA prathamaH kanyAntaHpurapAlakaH; yastu pramAdyataH ziSyAn vArayati prAyazcittaM ca yathAparAdhaM prayacchati / sa iha loke prazaMsAdipUrjA prApnoti, paraloke ca samyak ziSya nistaraNato nirvANamacirAdApnuyAditi / samprati yaduktaM prAghUrNakasamAgame saMsakte upAzraye vRSTikAye ca nipatati abhizayAM gantavyeti tadviSayamapavAdaM krameNAmiditsurAhaasajjhAie asaMte ThANAsati pAhuNAgame ceva / annattha na gantavvaM gamaNe gurugA u puvvuttaa|| asvAdhyAyike asati avidyamAne prAghUrNakAnAmAgame ThANAsatti sthAnasya saMstArakayogyabhUmilakSaNasya asati api zabdo'tra sAmarthyAdavagamyate / asatyapi bhAvapradhAno'yaM nirdaza ityabhAve'pi anyatrAbhizayyAdau na gantavyaM / kintu For Private and Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir tRtIyo vibhAmA zrI vyava yatanA kartavyA / yadi punaryatanAkaraNapramAditayA anyatra gamanaM kurvanti / tato gamane pUrvoktA gurukAzcatvAro guru hArasUtrasya / / mAsAH prAyazcittaM // kA punaryataneti yatanAmAhapIThikA vatthavvA vAraMvAra eNa jaggaM tu mAya vaccaM tu / emeva ya pAhuNae jaggaNagADhaM aNuvvAe // nNtrH| vAstavyA vAraMvAra keNa vAreNa jAgratu iyamatra bhAvanA-vAstavyAnAM madhye yo yAvanmAtramardhayAmAdi jAgarituM zaknoti sa // 64 // tAvanmAnaM jAgarti / tadanantaraM jAgaritumazaknuvat anyaM sAdhumutthApayati / so'pi svajAgaraNavelAtikrame'nyamevaM vAreNa vAreNa jAgratu / yadi punarvAstavyAH samastAmapi rAtri vAreNa vAreNa jAgarituM na zaknuvanti / tato yadi gADhaM na parizrAntA prAghUrNakAstataH prAghUrNake gADhamaNuvvAe iti aparizrAnte evameva vAreNa vAreNa jAgaraNaM samarpaNIyaM mA punazcazabdaH punaH zabdArthe vrajantvabhizayyAM, yadi punarvAstavyAH prAghUrNakAzca na vAreNa vAreNa jAgarituM zaknuvanti tadA zayyA gantavyeti / emeva saMsatte dese agalaMtae ya saMsavvastha / amhavahA pAhuNagA uti rittaaukkkrnnaa| evameva anenaiva prakAreNa saMsakte upAzraye yo dezaH pradezo'saMsaktaH / tasmin saMsakte deze tathA vRSTikAye nipatati | yaH pradezo na galati tasmin pradeze yatanA kartavyA / tadyathA-saMsaktAyAM vasatau yeSvavakAzeSu saMsaktistAn parihRtya zeSeSvavakAzeSu saMsaktirahiteSu pUrvaprakAreNa jAgaraNayatanA krttvyaa,| tathA vRSTikAye'pi nipatati yeSvavakAzeSu vasatirnilagati tAnavakAzAn parihRtya zeSeSvagalatsvavakAzeSu yatanA pUrvavatkarttavyeti / savvatthati yadi punaH sarvatra saMsaktA sarvatra vA galati // 64 / / For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadAbhizayyAyA gantavyeti / yaduktaM-mAsoukakkaraNe iti tatra kakaraNaM vyAkhyAnayati / ete riktAH prAghUrNakA asmadvadhAya upayanti samAgacchanti / evamAdibhASaNaM kakkaraNeti / saMprati yadavAdIt AcAryeNa na gantavyamanApRcchayA vA (sAdhubhiH ) gantavyamiti tadviSayamapavAdamAha -- bitiya payaM vAyarie nido se duragamaNANA pucchA / paDisehe gamaNami to taM vasabhA balaM neti|| dvitIyapadamapavAdamAcAryaviSaye kva satItyata Aha-nirdoSe snyAdidoSANAmabhAve / yadi vA nirgatA doSA yasmAttat nirdoSa kSetraM, tasmin tathA dUre abhizayyA tatastatra dUragamane anApRcchA tathA pratiSedhitasya gamane dvitIyapadamidaM totti tasmAdeva saMjJAdisthAnAt parato yadi vRSabhA balAnayanti tadA sapratiSedhitaH pratipRcchAmantareNApi gacchatIti / eSa gaathaasNkssepaarthH| ___sAmpratamenAmeva gAthAM vivarISuH prathamata 'Ayarie niddosei ' iti vyAkhyAnayati-- jattha gaNI navi najai, bhaddesu ya jatya natthi te dosaa| tattha vayaMto suddho iyarevi vayaMti jynnaae| yatra gaNI AcAryoM na jJAyate, api zabdAna ca tathASidhodArazarIro nApi kenacidapi saha vAdo'bhavat / yatra svabhAvata eva bhadreSvanutkaTarAgadveSeSu lokeSu prAguktAH stryAdisamutthA doSA na santi tatrAbhizayyAmapi gacchannAcAryaH zuddhaH / itare'pi ye anApRcchayA gacchanti / ya eva pratiSedhitAste'pi yatanayA gacchanti / kA yataneti cedata AhavasahIe asajjhAe sannAdigato ya pAhuNe daTuM / souM ca asajjhAiM vasahi uveMte bhaNai amle // For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- vasatAvasvAdhyAyo jAto guruvazca saMjJAbhUmyAdiSu gatAstato'svAdhyAye yathA svayaM saMjJAdigataH saMjJAbhUmimAdizabdAhArasUtrasya danyadvA sthAna prayojanena gataH san prAghUrNakAn samAgacchato dRSTvA nUnamasmAkaM vasatiH saGkaTA prAghUrNa kAzca bahavaH samApIThikA- gatAstato na sarveSAM saMstArakayogyA bhUmiravApsyate iti vicintya tathA pUrva basatAvasvAdhyAyo nAbhUt / saMjJAdigatena ca nNtrH| * tena zrutaM yathA jAto vasatAvasvAdhyAyastato'svAdhyAyaM vA zrutvA yAvadgurUNAM praSTuM vasatAvAgacchati, tAvat rAtriH samA patati / dUre ca abhizayyA rAtrau ca gacchatAmArakSakAdibhayaM tato'nApRcchayaiva tataH sthAnAdabhizayyAM gacchati / kevalaM ye'nye // 65 // sAdhavo vasatimupayanti tAn bhaNati pratipAdayati saMdizatItyarthaH / kiM tadityAha dIveha gurUNa imaM dUre vasahI imo viyAlo ya / saMthArakAlakAiya bhUmIpehaTTa emeva / / dIpayata prakAzayata kathayateti yAvat gurUNAM yathA re vasatiramizayyA ayaM ca pratyakSata upalabhyamAno vikAlaH samApatitaH / tata evamevAnApRcchayaiva yuSmAn saMstArakabhUmeH kAlabhUmInAM kAyikI saMjJA / upalakSaNametat / prazravaNabhUmInAM ca prekSArthamabhizayyAM gata iti / evamanApRcchAyAmapavAda uktaH / samprati pratiSiddhe'pavAdamAha| emeva ya paDisiddhe saNNAdigayassa kaMci pddipucche| taMpiya hoDhA asamikkhiUNa paDisehito jamhA / / ___kasyApisAdho rabhizayyAdigamane guruNA pratiSiddhe saMjJAdigatasya kAyikyAdibhUmigatasya sata evameva anantaroktena prakAreNa gurUn prati sandezakathanaM jJAtavyam / kathamityAha-kaM ci paDipuccheti, kamapi vRSamaM pratipRcchet yathA-'na me For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailasagarsuri Gyanmandir kimapi gamanapratiSedhakAraNamabhUva , kevalamevameva guruNA pratiSiddho'tha ca mayA svAdhyAyaH kartavyo vasatau cA svAdhyAyAdikamupajAtamataH kiM karomi yAmi vasatiM pratipRcchAmi gurum ' iti / evamukte te vRSabhAdayo'bhizayyAM gantukAmAH kAlasya stokatvAt yAvat vasatau gatvA gurUn pratipRcchaya samAgacchanti tAvat rAtriH patatIti taM pratyevamudIrayati / taM pi yetyAdi tadapi gurUNAM pratipRcchanaM / 'hoDhA' iti dezIpadametat dattameva kRtmevetyrthH| yasmAdasamIkSyAparyAlocyAnAbhogata evamevetyarthaH / tvaM pratiSedhitastato yatra kimapi guravo vakSyante, tatra vayaM pratyAyapipyAmo yathaiva na kimapi gamanapratiSedhakArakhaMkRtavAn pratipRcchArtha vA gacchan asmAbhivoritastAvat kAlasyAprApyamANatvAt / evamuktvA balAdapi taM vRSabhA nayanti / so'pi ca balAnIyamAnazcintayati yathA 'nAsti mama kazciddoSaH kiM na gacchAmIti sa ca tatra gacchan vRSabhAzca / ye'nye sAdhavo vasatimupayanti teSAM sandezaM prayacchanti / athAsamIkSya sa pratiSiddha iti vRSabhAH kathaM jAnantItyata Aha-- jANaMti vataM vasabhA ahavA vasabhANa teNa spbhaavo| kahitona metthi doso toNaM vasabhA balA neti|| jAnanti svayameva taM vRSabhA yathA nirdoSa eSo'kAraNe guruNA pratiSiddhaH, asmatsamacamevAsya prAyo'vasthAnAt / athavA tena vRSabhANAM sadbhAvaH kathito yathA na me kazcana doSa iti / tat etat jJAtvA gurumanApRcchayaiva yathoktaprakAreNa vRSabhA balAnayanti / yo'pi AcAryasya praticArIpUrva pratiSiddhaH so'pi tatkartavyaM / yadi vRSabhaiH sampAditaM bhavati, tato gacchatyabhizayyAmiti na kazciddoSaH // sampratyabhizayyAyA naiSedhikyAzca bhedAnAha For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Si Klasagasti Gyarmandie Fo) zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| tRtIyo vibhaagH| abhiseja abhinisIhi ya ekekA duviha hoi nAyavvA / egavaDAe aMto, bahiyA sambaddha'sambaddhA ____ yA gantavyA abhizayyA abhinaSedhikI vA sA ekaikA dvividhA bhavati / tadyathA-sAdhu vasateH egavaDAe iti ekavRttiparikSepAyAM antarbahizca / iyamatra bhAvanA-dvividhAbhizayyA-ekavasaterekavRttiparikSepAyA antaraparA bahirevaM naiSedhikyapi dvividhA bhAvanIyA / bhUya ekaikAbhizayyA dvividhA / tadyathA-sambaddhA asambaddhA ca / tatra yasyA abhizayyAyA vasatezca eka eva pRSTavaMzaH sA sambaddhA / yasyAH punaH pRthak pRSTavaMzaH sA asambaddhAH / athaikavRttiparikSepasyAntarAbhizayyA dvividhA api yathoktaprakArA ghaTate / yAtvekavRttiparikSepasya bahiH sA nUnamasambaddhA syAt , tasyAH supratItatvAt / yA punaH sambaddhA sA punaH kathamupapadyate ? ucyate-yasyA abhizayyAyA vRttiparikSepasya bahirbhUtA yA vasatezca talamAyA ekA pRSTavaMzo'pA ntarAle vasatiH sA bahirbhUtApi sambaddhA iti| naiSedhikI punarantarbahirvA niyamAtsambaddhaiva hastazatasyAbhyantarato'svAdhyAyike * samutpane svAdhyAyAsaMbhavAt / tathA cAhajA sAu abhinisIhi ya sA niyamA hoi u asNbddhaa| saMbaddhamasaMbaddhA abhisejjA hoti naayvvaa|| atra yetyeva gatiH seti yaduktaM tadoSAbhAvopakramapradarzanArthamityaduSTaM yA sA abhinaSedhikI / sA niyamAdbhavatyasambaddhA kAraNamanantaramevoktaM yA tvabhizayyA sA sambaddhA asambaddhA ca bhavati jJAtavyA / atha kasyAM velAyAM tatra gantavyaM tatra Aha dharamANacciya sure sNthaaruccaarkaalbhuumiito| paDilehiyANNavie vasahehiM vayaMtima velaM // For Private and Personal use only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir +-- ---*-*--- yo'sAvabhizayyAyAH zayyAtarastaM vRSabhA anujJApayanti, yathA svAdhyAyanimittaM vayamatra vatsyAma iti / tata evaM vRSabhairanujJApite zayyAtare gharamANa eva anastamite eva sUrye tasyAbhizayyAyAM saMstArakoccArakAlabhUmIH pratyupekSya bhUyo vasatAvAgatya imAM velAmiti kAlAdhvanovyAptAviti saptamyarthe dvitIyA / asyAmanantaraM vakSyamANAyAM velAyAM vrajanti / kasyAM velAyAmityata Aha zrAvassayaM tu kAuM nivvAghAeNa hoti gaMtavvaM / vAghAraNa u bhayaNAdesaM savvaM akAUNaM // vyAghAtasya stenAdipratibandhasyAbhAvo nirvyAghAtaM tena nirvyAghAtena bhavati gantavyaM / vasaterAcAryaiH samamAvazyaka kRtvA vyAghAtena punarhetubhUtena bhajanA vikalpanA kA bhajanetyata Aha-dezaM vA AvazyakasyAkRtvA sarva vaavshykmkRtvaa| samprati yaiH kAraNaiH pratibandhastAnyupadarzayatiteNA sAvaya vAlA gummiya thArakkhi ThavaNa paDiNIe / ithi napuMsagasaMsatta vAsacikhalla kaMTeya // stenAzcaurAste sandhyAsamaye'ndhakArakaluSite saMcaranti / svApadAni vA duSTAni bhUyAMsi tadA ca dRptAni hiNDante / vyAlA vA bhujaGgamAdayo vAtAdipAnAya bhUyAMsaH saMvaranti / tathA gunmena samudAyena saMcarantIti gaulmikA pArakSakANAmapyupari sthAyino hiNDikAH ArakSakAH puraracakAste prakAle hiNDamAnAn gRhanti / tathA ThavaNatti, kvaciddeze evaMrUpA sthApanA kriyate yathA-' astamite sUrye rathyAdiSu sarvathA na saMcaraNIyam' iti pratyanIko vA ko'pyantarAyAtaM vighAtakaraNArtha tiSThan --** -*-*-* KO For Private and Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmande tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- * vartate, striyo napuMsakA cA kAmavivhalAstadA upasargayeyuH / saMsakto vA prANijAtibhirapAntarAle mArgaH / tato'ndhakAreNairyAhArasUtrasya pathikI na zuddhyati varSa vA patat saMbhAvyate, vA cikkhallotti kardamo vA pathi bhUyAnasti / tato rAtrau pAdalagna kardamaH pIThikA- kathaM kriyate kaMTatta kaNTakA vA mArge'tibahavaste rAtrau parihatuM na zakyate / etairvyAghAtakAraNaiH samupasthinairdezataH sarvato nNtrH| vAvazyakamakRtvA gacchanti / tatra dezataH kathamakRtvetyata Aha - thuDa maMgalakittikamme ussagge ya tivihakitikamme / tatto ya paDikkamaNe pAloyaNae kitikame / / // 67 // ___stunimaGgalamakRtvA stutimaGgalAkaraNe cAyaM vidhiH / Avazyake samApte dvistutIuccArya tRtIyAM stutimakRtvA abhizayAM gacchanti / tatra ca ganvA aiyopathikI pratikrampa tRtIyAM stutiM dadAti / athavA Avazyake samApte ekA stutiM kRtvA dve stutI abhizayyAM gatvA pUrvavidhinoccaranti / athavA samApte Avazyake abhizayAM gatvA tatratisrastutIdadati / athavA stutibhyo yadAktanaM, tat kRtikarma tasminnakRte'bhizayyAM gatvA tatrairyApathikI pratikramya mukhavastrikAM ca pratyupekSya kRtikarma kRtvA stutIrdadati, / kAussagge ya tiviha' ti trividhe kAyotsarge krameNAkRte tadyathA-caramaM kAyotsargamakRtvA abhizayyAM gatvA caramakAyotsargAdikaM kurvanti, / athavA dvau kAyotsargau caramAvakRtvA yadi vA trInapi kAyotsargAn akRtvA / athavA kAyotsargebhyoktinaM yat kRtikarma tasminakRte / upalakSaNametat / tato'pyaktine cAmaNe yadi vA tatopyaktine kRtikarmaNi akRte, athavA tatopyaktine pratikramaNe akRte yadi vA tatopyaktine Alocane prakRte athavA tato'pyArAttane kRtikarmaNi akRte abhizayyAmupagamya tatra tadAdyAvazyakaM kartavyamiti // evamAvazyakasya dezato'karaNamuktamidAnIM sarvasyAkaraNamAha For Private and Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAussaggamakAuM kitikammAloyaNaM jahammeNaM / gamaNammI esa vihI AgamaNammI vihiM vocchaM // yo daivasikAticArAnupecArtha prathamakAyotsargasamastamapyakRtvA kimuktaM bhavati ? sarvamAvazyakamakRtvAmizayyAM gacchanti | kimevameva gacchanti utAsti kazcana vidhirucyate / astIti brUmaH / tathA cAha-kitikammAloyaNaM jahaleNaMti jaghanyena jaghanyapade sarvamAvazyakamakRtvA sarve gurumyo vandanaM kRtvA yazca sarvottamo jyeSThaH sa Alocya tadanantaramabhizayyAM gatvA sarvamAvazyakamahInaM kurvanti / eSo'bhizayyAyAM gamane vidhirAgamane abhizayyAtaH pratyAgamane punaryovidhistamidAnIM vakSye // pratijJAtameva nirvAhayatizrAvassagaM akAuM nivvAghAeNa hoMti bhAgamaNaM vAghAyammi u bhayaNA, desaM savvaM ca kaauunnN|| yadi kazcanApi vyAghAto na bhavati, tato nirvyAghAtena vyAghAtAbhAvenAvazyakamakRtvA abhizayyAto vasatAvAgamanaM bhavati / Agatya ca gurumiH sahAvazyakaM kurvanti, vyAghAte tu bhajanA kA punarbhajanetyata Aha / dezamAvazyakasya kRtvA sarva vA AvazyakaM kRtvA, tatra dezata Avazyakasya karaNamAhakAussaggaM kAuM kitikammAloyaNaM paDikkamaNaM / kiikammaM tivihaM vA kAussaggaM prilaay|| kAyotsargamAdyaM kRtvA vasatAvAgatya ca gurubhiH saha kurvanti / athavA dvau kAyotsargoM kRtvA yadi vA bIn kAyotsargAn kRtvA athavA kAyotsargatrayAnantaraM yatkRtikarmatatkRtvA, athavA tadanantaramAlocanAmapi kRtvA, yadi vA tatparaM yatpratikramaNaM For Private and Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 68 // tadapi kRtvA athavA tadanantaraM yatkRtikarma dvibhedaM cAmaNAdAktanaM paraM cetyarthaH / tadapi kRtvA pAThAntaraM tivihaM veti mUla- kRtikApekSayA trividhaM vA kRtikarmakRtvA, athavA kAyotsarga caramaM SaNmAsikaM kRtvA parijJA pratyAkhyAnaMtAmapi vA kRtvA / atrAyaM vidhiH / sarve sAdhavazvaramaM kAyotsarga basatAvAgatya gurusamIpe vandanakaM kRtvA sarvottamazca jyeSTha Alocya sarve pratyAkhyAnaM gRhanti / athavA sarvamAvazyakaM kRtvA ekAM ca stutiM datvA zeSe dve stutI kRtvA zeSaM guru sakAze kurvanti / / tadevamuktaM dezata Avazyakasya karaNamadhunA sarvataH karaNamAhathutimaMgalaM ca kAuM zrAgamaNaM hoMti abhinisijaato| bitiyapade bhayaNAU,gilANamAdI sukAyavvA / / ___athavA pratyAkhyAnaM, tadanantaraM stuti maGgalaM ca stutitrayAkarSaNarUpaM tatra gatvA abhizayyAta AgamanaM bhavati / tatreyaM sAmAcArI gurusamIpe jyeSTa eka Alocayati / Alocya pratyAkhyAnaM gRhAti / zeSaiH jyeSThasya purataH AlocanApratyAkhyAnaM ca kRtaM vandanakaM ca sarve dadati / bAmaNaM ca; dvitIyapade apavAdapade glAnAdiSu prayojaneSu bhajanA krtvyaa| kimuktaM bhavati ? glAnAdikaM prayojanamuddizya vasatau nAgaccheyurapIti glAnAdInyeva prayojanAnyAhagelAvAsa mahiyA paTha aMteure nive agaNI / ahigaraNa hasthi saMbhama gelA niveyaNA navari // glAnatvamekasya bahUnAM sAdhUnAM tatrAbhavat / tataH sarve'pi sAdhava statravyApRtIbhUtA iti na basatAvAgamanaM / athavA varSa patitumArabdhaM, mihikA vA patituM lagnA, yadvA pauThati pradviSTaH ko'pyantarA virUpakaraNAya tiSThati antaHpuraM vA tadAnIM nirgantumArabdhaM / tatra ca rAjA udghoSitaM yathA-'puruSeNa na kenApi rathyAsu saMcaritavyam ' / rAjA vA tadA nirgacchati tatra // 68 // For Private and Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hayagajapuruSAdInAM saMmardaH / agnikAyo vA'pAntarAle mahAn utthitaH / adhikaraNaM vA gRhasthena samaM kathamapi jAtaM / bRhad vRSabhAstadupazamayituM lagnAH, hastisaMbhramo vA jaatH| kimuktaM bhavati ? hastI kamapyAlAnastambhaM bhaktvA zUnyAsanaH svecchayA tadA paribhramati / eteSu kAraNeSu nAgaccheyurapi vasatiM, navarameteSu kAraNeSu madhye glAnatve vizeSaH / yadi glAnatvamAgADhamupajAtamekasya bahUnAM vA tadA gurUNAM nivedanA kartavyA samAptA prAktanasyasUtrasya niravazeSA vyAkhyA / athAnantaramidaM sUtram-parihAra kappaTThite bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejA, therAyase sarejA, kappai se egarAiyAe paDimAe, jaMNaM jaM gaM disi amle sAhammiyA viharaMti, taMNaM taM NaM desaM ubalAtuM No se kappar3a, tattha vihAravattiyaM vatthae, kappaha se tattha kAraNavattiyaM vatthae, tassi ca NaM kAraNaMsi niTThiyasi parovaejA, vasAhi ajo! egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA batthae, nose kappai egarAyaM vA durAyaM vA paraM vasthae jaM tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai, se saMtarAe chede vA parihAre vA / / sU. 23 // parihAra kappaDhie bhikkhU bahiyA therANa veyAvaDiyAe gacchejA, therAyaseNo sarejA, kappaha se NivisamANassa egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaM NaM disi jAva tattha egarAyo vA durAyo vA paraM vasati, se saMtarAchede vA parihAre vA // sU. 24 // parihAra kappaTTite bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejA therAyase sarejA vA No sarejA vA, kappai se NivisamANassa egarAiyAe0 jAva chede vA parihAre vA // sU. 2 // parihArakappaThite bhikkhU ityAdi / athAsya sUtrasya kaH sambandhaH ? ucyate For Private and Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava parihAro khalu egato adinnagaM vAvi pAvaparihAraM / sakkhittaniggamo vA bhaNiu imagaMtudUrevi // hArasUtrasya iha pUrvapUrvatarasUtreSu parihAra ukto na ca kacidapyantarAle parihAraprakaraNaM vyavacchidaM tataH prakRtaH khalu parihAra iti pIThikA tatprakaraNAnurodhAdatra parihAryabhidhIyate yadi vA anantarastre idamuktaM sthavirairanujJAtAmabhizayyAmabhinaSedhikIM vA yadi gacchati nNtrH| tataH prAmoti parihAramiti / atra tu sa eva parihAritAmupagataH pratipAdyate / athavAnantarasUtre abhizayyAdigamanamuktaM sa pratyAsan kssetrnirgmH| idaM tu sUtraM dUre nirgamanamabhidhatte ityanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA parihArasya kanpaH sAmAcArI // 9 // parihArakalpastatrasthitaH parihArakampasthitaH prAyazcittatapaH prakAre vyavasthita ityarthaH bhicuvratI bahiranyatra nagarAdau sthavirA*NAmAcAryAdInAM vaiyAvRtyAya vaiyAvRtyakaraNAya gacchet sthavirAzca yeSAM samIpe tiSThanti te smareyuryatheSa parihArakampasthito vatete, smaradbhiH sthaviraiH sa vaktavyo yAvatpratyAgacchasi tAvavikSipa parihAratapaH / tatra yadi sAmarthyamasti tataH parihAratapaH apano gacchati, / athavA nAsti tato nikSipati, nikSipya ca sa tasya kampane ekarAtrikyA pratimayAna pratimAzabdo'bhigraho vaacii| ekarAtrikeNAbhigraheNa kimuktaM bhavati / yatrApAntarAle basAmi tatra gokulAdI pracuragorasAdi lAme'pi pratibandhamakurvatA kAraNamantareNa mayaikarAtrameva vastavyaM nAdhikamityevaM rUpeNAbhigraheNa, jasaM jasaM disimityAdi / patra dvitIyA saptamyarthe / yasyAM yasyAdizi / zaMzabdo vaakyaalngkaare| anye sAdharmikAH (liMgasAdharmikAH) pravacanasAdharmikA PSI vA saMvinasaMbhogikAdayo vakSyamANAstiSThanti / tamaM tamaM dizamiti tAM tAM dizaM NaM zabdo prAgvat / upalAtuM grahItumAzrayi tumityarthaH / lA AdAne iti vacanAt / no se kappai ityAdinonaiva se tasya parihArakanpasthitasya niciptaparihAratapaso vA // 66 // For Private and Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalpate / tatreti gacchan yatra vasati micA vA karoti / tatra sundara bhAhAraH, sundara upadhiH, sundara zayyeti, samIcIno vihAra iti vihArapratyayaM vastuM kappai setyAdi kanpate, se tasyAnantaroditasya yatra miyAM kRtavAn uSitavAn vA / tatra kAraNapratyayaM vakSyamANasUtrArtha pratipRcchAdAnAdikAraNanimittaM vastuM, tamsicaNamityAdi / yena kAraNenoSitastasmin kAraNe niSThite parisamApte yadi brUyAt / aho Aryavasa ekarAtraM dvirAtraM vA tata evaM taduparodhataH se tasya kanpate / ekarAtraM dvirAtraM vA vastuM na punaH se tasya kanpate ekarAtrAt dvirAtrAt paraM vastuM, yatpunastatraikarAtrAt dvirAtrAdvA paraM vasati niSkAraNaM tasmAtsAntarAt svakRtAdantarAdapAntarAle niSkAraNavasanarUpAtse tasya prAyazcittaM cchedo vA parihAratapo veti eSa sUtra saMkSepArthaH / sAmpratametadeva sUtraM vivarISuH prathamato micuzabdaviSaye cAlanA pratyavasthAne mAha parihAriya gahaNeNaM bhikkhugahaNaM tu hoi kiM na gayaM / kiM ca gihiNavibhamitti gaNi pAyariyANapaDiseho ? // 67 // athavA pArihArikagrahaNena parihArakanpasthitagrahaNena bhikSugrahaNaM kiM na bhavatIti gataM gatArtha bhavatyeveti bhaavH| parihArakasya bhikSutvAvyabhicArAt na khalu pArihArikatvaM gRhasvasyApi bhavati / etadeva kA kA mAha-kiM ca gihINavitti kiMvA gRhiNAmapi gRhasthAnAmapi bhavati pArihArikatvaM yena tavyavacchedakaraNato bhikSugrahaNaM saphalatAmanuvIt / naiva bhavatIti bhaavH| tato nirarthakaM minugrahaNaM / atrAha bhaNyate uttaraM dIyate, gaNyAcAryayorgaNI gacchAdhipatirAcAryo'nuyogAcArya For Private and Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo | vibhaagH| zrIvyava-13 stayoH / upalakSaNametat , upAdhyAyasya ca pratiSedho bhikSugrahaNena AcAryopAdhyAyapratiSedhArtha bhikSugrahaNamiti bhAvaH / punara-1 hArasUtrasya pyAkSepaparihArAvAhapIThikA veyAvaccujamaNe gaNi AyariyANa kiM nu pddiseho| nNtrH| bhikkhuparihAriu vihu karei kima pAyariyamAdI // 6 // vaiyAvRtyodyamena vaiyAvRtyaviSayodyamakaraNe kiM nu khalu gaNyAcAryayorgacchAdhipatyanuyogAcAryopAdhyAyAnAM pratiSedhaH // 70 // naivAsI yukta iti bhaavH| yato bhikSurapi zabdo bhinnakramatvAdanyatropAtto'pyatra sambadhyate parihArakaH karoti / saGgha vaiyAvRtyaM kimutAcAryAdi na karoti sutarAM tena kartavyaM guNottamatayA vizeSatastasyaitatkaraNAdhikAratvAt / atra sarirAhajamhA pAyariyAdI nikkhiviUgaM karei prihaarN| tamhA pAyariyAdI vibhikkhuNo hoti niyameNa // 66 // yasmAdAcAryAdikaH parihAraM parihAratapaH karoti / AcAryAdipadaM nikSipya muktvA tasmAdAcAryAdayo'pi bhavanti niyamena bhikSava iti bhikSugrahaNena te'pi tadavasthopagatA gRhItA iti / atha sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchatItyuktaM tatra kiM vaiyAvRtyaM yena hetubhUtena sa gacchati tata AhaparihArio u gacche sattattha visArayo slddhiio| annesiM gacchANaM imAI kajAI jAyAI // 7 // yasmAtsa pArihArikaH sUtrArthavizAradaH samyak strArtha tadubhayakuzalaH tathA sa labdhiko'nekalabdhisampannastataH sUtrArtha For Private and Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratipRcchApradAnanimittaM tadAnyeSAM gacchAdInAM SaSTI saptamyarthe prAkRtatvAdanyeSu gaccheSu imAni vakSyamANAni kAryANi jAtAni / tataH sAdhanArtha ca gacchet / idaM tu mahatpravacanasya vaiyAvRtyaM yatsUtrArthapradAnAdi karoti / athakAnyanyeSu gaccheSu jAtAni kAryANi yadartha sa vrajet ata Aha akiriyajIe piTTaNa saMjamabaMdheya bhttmlbhNte| bhattaparimagilANe saMjamatIe ya vAdI ya // 71 // ___ akriyAvAdI nAstikavAdI sa rAjasamakSaM vAdaM vAcate / jIe ti jIvite sAdhUnAM prANeSu vA rAjA kenApi kAraNena pradviSTaH / 'piTTaNa 'tti piTTayati vA lakuTAdibhiH sAdhun / 'saMjama' tti saMyamAdAcyAvayati utpravrAjayatIti bhAvaH / baMdhatti banAti vA sAdhun bandhe ca kRte sAdhavo rAjJaH sakAzAdbhaktapAnaM labhante vA na vA kimuktaM bhavati / bandhayitvA svayaM dadAti vA athavA vArayati etebhyo hiNDamAnebhyaH ko'pi mA bhikSAM dadyAditi bhAvabhattitti durbhikSevA samApatite bhaktamatIva durlabhaM jAtamiti gatvA sa saMpAdayati, parimatti bhaktapratyAkhyAnaM vA kenApi sAdhunA kRtaM sa ca parihArikaH zobhano niryAmakaH, / gilANatti glAno vA ko'pyAcAryAdikaH pravacanAdhArabhUto jAtaH sa ca pArihArikaH samyag vaidyakalAkuzalaH, saMjamatIteti saMyamAtItA utpravrajitAste rAjJA kRtAH kRtvA ca dhRtA vartante iti tanmocanArtha gacchati, vAdItti nAstikavAdi vyatirikto darzanAntarasthaH ko'pi vAdaM yAcate / eteSAM kAraNAnAmanyatarasminnapi kAraNe jAte anyagacchavartibhiH saGghATakaH preSitaH / tena ca saGghATakena AcAryasya niveditam / tata AcAryastasya parihArikasya mAhAtmyamavagacchanidamAha For Private and Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tRtIyo vimAgaH zrI vyavahArasUtrasya pIThikA nNtrH| // 71 // na vi ya samattho anno pahiyaM gacchAmi nikkhiviya bhUmi / saramANehiM vi bhaNiyaM, AyariyA jANiyA tujjhaM // 72 // parihArikaM muktvA naiva apizabdo'vadhAraNArthaH anyaH ko'pi taM vAdinaM nivArayituM anyadvA prayojanaM sAdhayituM samarthaH / yadi vA sa eva parihAriko brUte / pracaNDa sa vAdI na mAM muktvA anyaH ko'pi nivArayituM samarthaH / na vA rAjAnaM piTTanAdi kArayaMtaM tato yadi guravo'nujAnate tato'haM gacchAmi evaM svayaM tanmAhAtmye jhAte'nyena vA kathite tairAcAryaireSa parihAratapovahatItisaradbhistaM pratibhaNitaM karttavyaM, etat trUyAt taM pratItyarthaH / yathA-Arya ! nidhipa muzca bhUmi AtmIyAM bhUmikA yAvatpratyAgamamiha bhavati tAvatmucyatA parihAratapa iti| evamukte yadi nidhipati tato nikSepaM kaaryte| atha brUte parihAriko bhagavan zaknomi prAyazcittaM voDhuM tadapi ca prayojanaM kartuM tata AcAryairvaktavyam / AyariyA jANagA tujjhamiti tava AcAryAkAH kimuktaM bhavati ? yatra tvaM gacchasi tatra ye prAcAryAste yat bruvate tat kuryA iti atra yaduktaM / na tthi ya samattho anno ahiyaM gacchAmici tadvibhAvayiSuridamAhajANatA mAhappaM, kahati so vA sayaM prikhei| tattha savAdI hamae, vAdesa parAjito bhuso||73|| tasya parihArikasya mAhAtmyamadbhutAM zaktiM svayaM jAnAnA idaM tasmai kathayanti / yathA nAnyaH ko'pi samarthastvAM muktvA athavA sa eva pArihArikaH svayaM gurubhyaH parikathayati / yathA tatra tasin gantavye sthAne yo vAdI vartate sa mayA hu nizcitaM For Private and Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bahuzo anekavAraM vAdeSu prakriyAvAdAdiSu parAjitaH pracaNDazca sa na mAM muktvA anyena nivArayituM zakyate / nApi rAjA | piTTanAdi kArayan , tato yadi gurUNAmanujJA bhavati tato'haM gacchAmIti zeSaM pUrvagAthAgatamuvAnamiti na vyAkhyAtam / atra codaka Ahacoei kahaM tupbhe parihAratavaM gataM pavamaM tu| nikkhiviuM pesehA coyaga suNa kAreNamiNaM tu // 74 // ___codayati praznayati paro yathA-kathaM yUyaM takaM parihAratapaM pratipanaM parihAratapo vahantaM, nikkhiviumiti parihAratapo nikSipya nikSepaM parihAratapasaH kArayitvA preSayata sa hi mahAtapasvI duSkarakArI tato na yuktamatasya tapo mocayitvA preSaNamiti / atrAcArya Aha codaka bhRNu kAraNamidaM yena kAraNena sa tapo nikSipya precate tadeva kAraNamAhatikkhesu tikkhakajaM sahamANesu ya kameNa kAyavvaM / na ya nAma na kAyavvaM kAyavvaM vA uvAdAya // 75 // tIkSNaM nAma yadgurukamatipAti ca / teSu tIkSNeSu kAryeSu samutpanceSu ya tIkSNakAryamatrataralopo draSTavyaH / tIkSNataraM kArya tatprathamaM kartavyaM pazcAditarat / uktaM ca yugapatsamupetAnAM kAryANAM yadatipAti tatkArya, atipAtiSvapi phalaM, phaladeSvapi dharmasaMyuktaM 'sahamANesuya' ti sahamAnaM gurukamanatipAti ca teSu sahamAnepu punaH kAryeSu samutpatreSu / tadyathA-dezakAlAdyaucityena yujyate tattathAkrameNa kartavyaM na ya nAma na kAyavvaMti / na ca nAma tIkSNataraM kArya kRtvA pazcAtsahamAnakaM na kartavyaM kintu For Private and Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya pIThikA nNtrH| tRtIyo vibhaagH| // 72 // kartavyameva kAyayaM vA uvAdAyeti yadi vA dvayoratipAtinoH kAryayoH samutpannayorgurulAghavacintAmupAdAya yata guruka pravacanopakArisakalasavasAdhAraNaM ca tatkartavyamitaradatipAtyupekSate / yatra yaduktaM tIkSNataraM prathamataH kRtvA pazcAtsahamAnaka kartavyaM / na ca tannakartavyamiti tatra dRSTAnto vraNakriyAH / tAmevAhavaNa kiriyAe jo hoi vAvaDA jaradhaNuggahAdIyA / kAumuvavakiriyaM sameMti to taMvaNaM vijaa||76|| ___ baNakriyAyAM prArabdhAyAmapAntarAle yA bhavati vyApadupadravaH kAyApadityAha / jvaradhanugrahAdikA jvaro vA samutpanno dhanugraho vA vAtavizeSaH AdizabdAttadanyeSAM gurukavyAdhi vizeSANAM jIvitAntakAriNAM parigrahaH / tasya vyApalacaNasya upadravasya kriyAM kRtvA tataH pazcAtaM vrakhaM vaidyAH zamayanti / eSa dRSTAnto'yamarthopanayaHjaha Arogge pagayaM emeva imaMmi kammakhavaNeNa / iharA u avacchallaM ohAvaNa titthahANI ya // 77 // ___ yathA vaidyakriyAyAmArogyaprakRtaM yenArogyaM bhavati, tatprathamaM kriyate zeSaM pazcAdityarthaH / evameva anenaiva prakAreNa asminnapi mokSAnuSThAne karmakSapaNena prakRtaM yenAnuSThAne karmakSapaNamacirAdbhavati, tatprathamataH kartavyamiti bhAvaH / iyamatra bhAvanA-mokSArtha kriyamANAyAM kriyAyAmapAntarAle yadantarAyamupajAyate, yenAkriyamANena prAyazcittamupajAyate, tat prathamataH kattavyamitarat pazcAttathA cAtrApi parihAratapasyudyamAne antarA saGghAdikAryamupasthitam / tataH parihAratapo niSipya tat kriyate, anyathA prAyazcittApattitaH karmakSapaNAsaMbhavastathA cAha-itarathA adhikRtasakdAdiprayojanAkaraNe bhavAtsanyaM // 72 // For Private and Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sacAvAtsalyapratyayaM, apabhrAjanApratyayaM, tIrthahAnizca tIrthahAnipratyayaM ca prAyazcittamApadyate iti / / apparihArI gacchati tassa asatIe jou prihaarii| ubhayammi vi aviruddha pAyaraheuM tutaggahaNaM / 78 // ____ atreyaM sAmA cArI yadyaparihArika sUtrArthasampannaH salabdhikazca tatkArya sAdhayituM samarthaH tataH sa gacchati / tasya tathAbhUtasyApArihArikasyAsatyavidyamAnatve yaH parihArI pArihArika: sa gacchati evamubhayasminnapi apArihArike pArihArike ca gamane aviruddhe yatsUtre tadahaNaM tasyaiva pArihArikasya grahaNaM kRtaM tadAdarahetoH sUtre dvitIyA pazcamyarthe AdarakhyApanArthamityarthaH / kimuktaM bhavati ? yadi pArihAriko'pi gacchati tataH sutarAmapArihArikeNa gantavyamiti khthApanArtha pArihArikagrahaNaM na cobhayagrahaNamupapattimat pArihAriva grahaNenaivoktiyuktita: ubhayagrahaNasya siddhatvAt / yadi punarapArihArikagrahaNameva kevalaM syAttataH pArihAriko na yAtIti pratipattiH syAna cai tatsamIcInamato yathA nyAsaH zreyAniti / samprati tasya saMsthitasya sahAyacintAM karotisaMviggamaNumajutro, asatI zramaNulamIsapaMtheNaM / samaNulesu bhikkhaM kAuM vasae'maNupmesu // 79 // ___sa pArihArika saMvinamanojJayukto, asati manojJe saMvignA'manojJasahAyo gacchet / iyamatra bhAvanA-tasya pArihArikasya gantuM prasthitasya saMvigno manojJazca sahAyo dAtavyaH, manojJaH sAMbhogikastadabhAve saMvigno'sAMbhogikaH / evaMbhUtasahAyasya ca | yadi sAmarthyamasti / tataH utsargataH kanpate nirvizamAnakasya sato gantuM, nirvizamAnako nAma parihArakalpasthitaH / atha For Private and Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtr| // 73 // * nAsti sAmarthya tataH parihAratapo nikSipya gokulAdiSu pratibandhamakurvan gacchati, / tatra yaduktaM-'jaba jammaM disA sAhammiyA tamaM tasaM disaM uvalittae' iti tadvyAkhyAnamAha-mIsapaMtheNa mizreNa sAdharmikA sAdharmika yuktena pathA gantavyam / asyaiva vyAkhyAnamAha-samaNuhosu ityAdi sa parihArikaH samanojJeSu saMbhogikeSu bhikSAM kRtvA manojJeSu saMbhogikeSu vasati / atra catvAro bhaGgAstadyathA manojJeSu bhikSAMkRtvA manojJeSu vasati eSa prathamo bhaGgaH saakssaadupaattH| etasyAsaMbhave sAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asAMbhogikeSu vasati 2 / etasyApyabhAve tRtIyaH asAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA sAMbhogikeSu vasati 3 / etasyApyasaMbhave caturtha: asAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asAMbhogikeSu vasati / evamete saMvijJa sAMbhogikeSu catvAro bhaGgA uktaaH| evaM saMvignA saMvijJa sAMbhogikAdiSu draSTavyAstathA cAhaemevaya saMvigge asaMvigge ceva ettha sNjogaa| pacchAkaDa sAbhiggaha sAvagasaMvigga pakkhIya // 8 // yathA saMvijJa sAMbhogikAsAMbhogikeSu caturbhaGgayA bhikSAvasataya uktA, evameva anenaivaprakAreNa saMvigre'saMvigne vA sAMbhogike bhikSAvasativicAre saMyogA vktvyaaH| evameva asaMvinAH sAMbhogikAH pazcAtkRtasAbhigrahanirabhigraha zrAvakeSu, teSAmapyasaMbhave saMvijJapAkSikAsaMvijJapAkSika zrAvakeSu pratyekaM catvAraH saMyogAH krtvyaaH| sarvatra ca pUrvapUrvacaturbhaGgI caturthabhaGga uttarottara caturbhaGgayAM prathamo bhnggH| tadyathA-saMvinAsaMvibhogikeSu bhikSAM kRtvA saMvijJAsaMbhogikeSu vasati 1 / etasya bhaGgasyAbhAve saMvinAsaMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJAsAMbhogikeSu vasati 2 / asaMvijJAsA bhogikeSu bhikSAM kRtvA saMvijJAsAMbhogikeSu vasati 3 / asyAsaMbhave asaMvijJAsAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asaMvinAsAMbhogikeSu vasati 4 / tadevaM saMvijJAsAMbhogika caturbhaGgI bhaavitaa|| // 73 / / For Private and Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sAmpratamasaMvignA sAMbhogikapazcAtkRta sAbhigrahacaturbhaGgI bhAvyate, asaMvijJA sAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJA sAMbhogikeSu vasati / eSa pUrvacaturbhaGgayAzcaturtho bhaGgaH / etasyAbhAve asaMvinA sAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu vasati 2 / pazcAt kRtavrataparyAyo yaiste pazcAt kRtA muktavrataparyAyAH purANA ityarthaH / etasyApi bhaGgasyAbhAve pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJA sAMbhogikeSu vasati 3 / etadabhAve pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu vasati 4 / / idAnIM pazcAtkRtasAbhigrahanirabhigrahazrAvakacaturbhaGgI bhAvyate-pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigraha zrAvakeSu vasati 1 / eSa pUrvacaturbhaGgapAzcaturtho bhaGgaH / etasyAbhAve pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu mikSAM kRtvA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu vasati 2 / etasyAbhAve pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu vasati 3 / etadabhAve pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu vasati 4 // samprati pazcAtkRtanirabhigrahasaMvignapAkSikazrAvakeSu caturbhaGgIbhAvanA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu vasati / eSa prAktanacaturbhaGgaghAzcaturthabhaGgaH 1 / etasyAbhAve pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA saMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati 2 / etasyAsaMbhave saMvijJapAkSikeSu zrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu vasati 3 / etasyApyasaMbhave saMvignapAkSikazrAvakeSu bhikSAM kRtvA saMvignapAkSikazrAvakeSu vasati 4 / idAnIM saMvijJapAkSikAsaMvijJapAtikazrAvaka caturbhaGgI bhAvyate-savijJapAkSikazrAvakeSu bhikSAM kRtvAM saMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati 1 / eSa pUrvacaturbhaGgayAzcaturtho bhaGgaH / For Private and Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 74 // etasyAbhAve saMvijJapAkSikeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati 2 / etasyAbhAve saMvijJapAkSikazrAvakeSu mikSA kRtvA saMvijJapAcikazrAvakaSu vasati 3 / asyApyasaMbhave saMvijJapAkSikazrAvakeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati / / samprati yaduktaM 'no se kappada vihAravattiyaM vatthae ' iti tatra vihAraM vyAkhyAnayabAhaAhArovahijjhAto, suMdara sejA vihoi hu vihaaro| kAraNato u vasejA. ime ute kAraNA hoti // 81 // __ AhAraH khanvatra zobhano labhyate / yadi vA upadhiH svAdhyAyo vA tatra sukhena nirvahati / athavA suMdarA zobhanA zayyA vasatirityeSa AhArAdi vihArahetutvAdbhavati vihAraH / tatpratyayaM na kalpate vastuM kAraNataH punastuzabdasya punaH zabdArthatvAt vaset / etena kAraNavattiyaM vatthae iti vyAkhyAnayati / tAni punaH kAraNAnImAni vakSyamANAni bhavanti tAnyevAhaubhato gelanne vA vAsa nadI sutta attha pucchA vaa|vijaa nimittagahaNaM kareti zrAgADha pannAvA // 2 // ubhayato dvAbhyAM prakArAbhyAM glAnyaM glAnatvaM bhavet / kimuktaM bhavati ? sa eva pArihAriko gacchan apAntarAle glAno jAtaH / tato vasedyadivAnyaH ko'pi sAdhurabhavat glAnastaM dRSTvA zrutvA vA tatparicaraNArtha tiSThet / yadi vA varSe patati nadI vA pUreNa samAgatA, / sutta attha pucchA vA iti kecidAcAryAH sUtramartha pratipRccheyuH / tataH sUtrArthapratipRcchAdAnanimittaM vaset , vijetti paravAdino mukhabandhakaraNI kasyApi pArzve vidyA samasti, yadi vA mAyUrI nakulI ityAdikAH kasyApi vidyAH santi nimittaM vA'tizAyi kasyacit sakAze'sti / tato yAvadvidyAgrahaNaM nimittagrahaNaM vA karoti // 74 // For Private and Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie tAvadAste / tathA 'AgADhaM ' ti AgADhayogapraviSTAH kecana sAdhavaH teSAmAcAryA yadi vA yastAn nirvAhayati vAcanA pradAnAdinA sa vA kAlagatastato yAvattAn vAcayati, tAvadavatiSte / pappatti IdRzaM kimapi zAstramapAntarAle tena labdhaM yasminnadhIte gADhaprajJAvAn bhavati / tataH prajJo'haM bhUyAsamiti vaset / sa mUlAdArabhya kathaM vrajatItyata AhavahamANa avahamANo saMghADageNa vA asati ego| asatI mUlasahAe annevi sahAyae deMti // 3 // parihAratapo vahan yadi vA'vahan nikSiptaparihAratapAH, 'saMghADageNetti' saMdyATakena saMghATasAdhunaikena sahavrajet / tathA AcAryeNa glAnAdi prayojana vyApRtatayA tasya saMghATasAdhuH sahAyo na dattastato'satisaMghATakasAdhAvekAkI vrajet / ekAkinazca gacchataH sato'sati mUlasahAye'vidyamAne mUlAdArabhya saMghATakasAdhave'nye'pi yeSAmAcAryANAM madhyena gacchati te'pi tasya sahAyAn dadati / mottaNa bhikkhavelaM jANiya kajjAiM puva bhnniyaaii|appddibddho vaccai kAlaM thAmaM ca zrAsajja // 4 // muktvA bhikSAvelA yAni ca kAryANi pUrvabhaNitAni ubhayo gelanne vA ityAdi rUpANi tAni ca muktvA apratibaddho gokulAdiSu pracuragorasasarpirAdilAbhe'pi pratibandhamakurvan kAlaM vihArocitaM sthAmaM ca prANamAtmIyaM gamanaviSayamAsAdya vihArakramakAlamaucityena svarAyocityena cetyartho vrajet // gaMtaNa ya so tattha ya, puci saMgigahae tato prisN| saMgirihattA parisaM kareivAdaM samaM teNaM // 8 // For Private and Personal use only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArapatrasya piitthikaa'nNtrH| // 7 // yasmin sthAne prayojanaM tatraso'dhikRtaH parihArakalpasthito nikSiptaparihAratapo vA gatvA pUrvameva saMgRhNAti AtmIkaroti pariSadaM, saMgRhya ca pariSadaM paTahena ghoSayati / yasya vAdaM kartuM zaktirasti sa tadabhikAMkSI satvaraM samAgacchatu / evaM ca ghoSaNAyAM kAritAyAM tena samaM vAdaM karoti kathamityAha abaMbhacAri eso kiMnnAhiMti koTha esa uvagaraNaM / vesitthIe parAjito unnivvisaya parUvaNAsamae // 86 // | vAdAtpUrvameva nimittamupayujya tasya svarUpamavagacchati, / tatastasminnanAgate idaM brUte-eSa vAdyabrahmaNo'pi doSAna jAnAti / ataeSo'brahmacArI abrahmapratisevIpazuvadabrahmaNo'pidoSAnajAnan kiM kathamanyat jJAsyati, evamukta sabhyAH prekSakA yuH kathamavasitameSo'brahmacArIti ? sa pAha-gacchata prekSadhvaM yUyaM yatrAsAvavasthitaH tasmin koSTake AzrayavizeSe'dhikaraNaM khadavAdi amukapradeze saMgopitamastIti / tathA amukayA vezyayA striyA samameSa amukadivase cUtena ramamANaH parAjitaH tata etasya vastraMgrahaNakaMgRhItamevamAdibhiH cikhairavagacchata / yathaiSo'brahmacArIti te gatAH sarvasaMvaditaM kathitaM rAjJaH, nimbisa ya parUvaNA ityAdi pazcAt vyAkhyAsyate / tadevaM nimittAbhogabalavato yatkartavyaM taduktam / sAmpratamatizayavizeSamadhikRtyAha| jo puNa atizayanANI so bhaNatI esa bhinncittotti| koNeNa samaM vAdo daTuMpi na jujjae esa // 87 // yaH punaratizayajJAnI avadhijJAnAdikalitaH sa ca bahutaraM tasya duHzIlatvamavagamya sarvamuccainiHzaGkitaM bhaNati / yathaiSa minnavrata iti tataH ko'nena samamasmAkaM vAdo ya eSa draSTumapi na yujyate iti / atha kena samaM yujyate vAda: ucyate bhaNatI esa bhinnata tasya duHzIlatvA atha kena sarma // 75 For Private and Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | AryatvAdiguNopetena tathA coktam - - ajeNa bhavveNa viyANaeNa dhammapattimeNa alIya bhiirunnaa| sIlakulAyArasamattieNa teNaM samaM vAya samAyarejA // Arya AryakarmakArI ajugupsitakarmakArItyarthaH tena, bhavyo'nekaguNasaMbhAvanIyaH / vijJo vAdAbhijJaH dharmapratijJo dharmakaraNAbhyupagamaparaH, alIkabhIruH satyavAdI / tathA zIlAcArasamanvitaH zIladoSarahita iti bhAvaH / kulAcArasamanvitaH kula-11 doSarahitaH tena samaM vAdaM samAcaret / tata IdRzena samaM vAdastIrthakarairanujJAto nAnyAdazeneti / atha sa zUnyavAdI bhavet na darzanI, tataH svazaktibalena yaM yaM hetumuccarati sa sa pratyuccAryA siddhatvaviruddhatvAnakAntikatvadoSaiSayitavyaH / pratijJAdikamapi dUSayitavyam / atha kadAcittenAsmadIya eva siddhAnto jagRhe yathA dvau jIvAjIvalakSaNau rAzI jagatItimamapratijJeti atra pUrvagAthA khaMDasyAvakAzaH parAjito'nivisayaM parUvaNAsamae iti tena pArihArikeNatrIn rAzIna prasthApayitvA vAde praajetvyH| etacca nidarzanamAtre, anyathApi siddhAntottIrNamuccairbhASitvA parAjetavyaH / parAjitazca sa yadi bhavet rAjJA ca nirviSaya AdiSTastataH pazcAt sakalapaSetsamakSaM svasamaye svasamayaviSayA prarUpaNA kartavyA kathamityAha- . paribhUyamati eyassa eyaduttaM na esaNe samato / samaeNa viNiggahie gajai vasabhovva parisAe // 8 // yaduktaM mayA trayo rAzayo jIvo'jIvo nojIva ityAdi na eSo'smAkaM samayaH kintvetasya vAdino matiM paribhavitumetaduktaM yadi punaH svasamayena paro vinigRhItaH syAttatastasminvini gRhIte vRSabha iva prativRSabhaM nirjitya parSadi parSanmadhye garjati, For Private and Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArapatrasya | piitthikaasnNtrH| garjanavizeSataH svasamayaprarUpaNAM kurute / tadevamakriyAvAdIti gatam / samprati jIva iti dvAravyAkhyAnArthamAhaaNumANeuM rAyaM sAmAyaga giraahmaannvijjaadii| pacchAkaDe caritte jahA tahAneva suddho u||89|| yadi rAjA brUte mayA sahavAdo dIyatAmiti, tadA rAjAnamanumAnayet / anukulavacasA pratibodhayet / yathA rAjA pRthivIpatistvacchatracchAyAzritAH prajAH sarve ca darzaninastataH kathaM rAjJA saha vivAdaH / atrArthe cedamuktaM paThet kiM tadityAhaatthavatiNA nivatiNA pakkhavatA balavayA payaMDeNaM / guruNA nIeNa tavassiNA ya saha vajae vAdaM // 9 // arthapatinA dhanapatinA nRpatinA rAjJA pakSavatA nRpavargIyapakSasamanvitena tathA balavatA vidyAmantracUrNAdibalopetena pracaNDena tIbaroSeNa tathA guruNA vidyAdAyinA dharmapradAyinA ca tathA nIcena nIcajAtIyena tathA tapasvinA vikRSTatapaHkAriNA ca saha varjayet vAdamiti, / evamanumAnito'pi yadA na tiSThati tadA ye rAjJaH sajJAtikAH samAnajJAtikAH svajanA ityarthaH | tairanumAnayet / tairapi pratibodhyamAno yadi na tiSThati, tadA vidyAdinA gRhyate vidyAdinAvazyaM kuryAt / AdizabdAt mantreNa cUrNayogairvAvazyaM kuryAditi parigrahaH / vidyAdinApyagRhyamANe cAritre cAritraviSaye pazcAt kRto bhUyAt svaliGga parityajya gRhaliGgaM ca gRhItvA tathA kartavyaM yathA naiva sa rAjA bhavati / etadapi sa kurvANa zuddha eva pravacanarakSArtha tasya prvRtteH| yathA casa rAjA utpATanIyastathA tadviSayaM matkoTakocchedicANakyaprayuktanandasaktacaurasamUlaghAti naladAmakuvindadRSTAntamupadarzayati / naMde bhoiya khaNNA arakkhiyaghaDaNa geru naladAme / muIga geha DahaNA ThavaNA bhattesukattasirA // 91 // // 76 // For Private and Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir HOK nande cANakyenotpATite candragupte ca rAjye saMsthApite nandasatkA ye bhojikAste cANakyena 'khaNNA' iti dezIpadametat , sarvAtmanA lUSitAstataste ajIvantazcandraguptArakSakaiH saha ghaTanaM kRtavantaH / kRtvA ca kSAtrakhananAdinA nagaramupadravanti / ye'pyanye ArakSikAH sthApyante tAnapi te sambalayitvA tathaiva nagaropadravaM kurute / tatazcANakyena cintayitvA gerukaveSaNa 'muIga 'tti dezIpadaM matkoTakavAcakaM matkoTakageha dahane pravRttaM naladAmanAmAnaM kurvidaM dRSTvA tasminnArakSakapadasya sthApanA kRtA tena ca nandasatkabhojikAnAM samastAnAmapi saputrANAM bhakte-bhakta pradAna velAyAM zirAMsi lUnAni / eSa gAthA saMkSepArthoM bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaM / taccedam naMde nicchuDhe raje pariTThAvite caMdagutte naMdassa je bhoiyA te cANakkeNaM lUsiyA / tAhe te ajIvamANA caMdaguttArakkhiehiM samaM saMvalitA khatta khaNaNAdIhiM NagaraM ubaddavaMti, jevi aNNe ArakkhiyA ThavijaMti tevi saMvalaMti tAhe cANakeNa ciMtiyaM, ko labhijA coragraho jona saMvaliA jo ya sa mUle core uppADei tAhe cANako parivAyagavesaM kAUNa nagarabAhiriyAe hiMDati / hiMDamANeNa divo naladAmakRvindo taMtuvAya sAlAdvito tassi velAe naladAma koliyassa puco ramamANo makoDa eNa khaito roIto piussagasallINo kahiyaM makoDaeNa ahaM khavito, naladAmeNa bhaNito daMsehiM jatthogAse khadito si, daMsito so uyAso tato tena naladAmeNa jevilAto niggayA diTThA makkoDayA te mAriyA / tato bilaM khaNitA je vilassaMto aMDayAdivA tesu taNANi pakkhivittA palIvittA aMDayA vi daDDA cANakeNa so pucchito 'kiM kAraNaM khaNettA aMto vilassa palIviyaM ? naladAmo bhaNati-ee aMDayA niSphanA khAissaMti / tato cANakaNa ciMtiyaM / esa coraggAho kato For Private and Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir +11 tRtIyo vibhAga) zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 77 // saMtosamattho muiMgaparidAhavvacorAucchedaiuM / tato so coraggAho Thavito tAhe kei naMdapakkhiyA corA naladAmaM urveti subaI corabhAgaM dAhAmo mA rakkheha / naladAmeNa bhaNiyaM-evaM houtti imaM ca bhaNiyaM / annevi evamupalabheha te savve pattejAvettAmamasakAsamANehiM tehiM tahatti kayaM sabve saMmANiyA naladAmeNa annayA teNa naladAmeNa tesiM corANaM vipulaM bhattaM sajiyaM / jAhe savve saputtA AgayA, / tAhe savvesi saputtANaM sirANi chinnaanniH| tadevaM yathA cANikyena nanda utpATito yathA naladAmnA matkoTakAcorAzca samUlA uccheditAstathA pravacanapradviSTaM rAjAnaM samUlamutpATayet / tatra utpATayati, ya ca tasya sAhAyyaM kurvate, ye ca taTasthitA anumodante, te sarve zuddhAH pravacanopaghAtarakSaNe pravRttatvAt / na kevalaM zuddhamAtraM kintvacirAnmokSagamanaM tathA cAtra dRSTAntaH pravacanopaghAtarakSako viSNukumAra iti / samatItaMmiu kajje pare vayaM taMsi egaduvihaM vaa| saMvAso na nisiddho teNa paraM ccheyprihaaro||91|| samatIte punaH kArye yadi paro vadati, ekarAtraM dvirAtraMvAsaMvAsaH kriyatAmiti evaM pare vadati ekarAtraM dvirAtraM trirAtraM vAsaMvAso nnissiddhH| tathA saMvAse'pi na kimapi prAyazcittamiti bhaavH| tato dvirAtrAtrirAtrAdvA paraM yadi vasati, tatastasya prAyazcittaM cchedaH parihAro vA; yadi punaH sUtrArtha pratipRcchAdAnAdilakSaNaM kAraNaM bhavet , tarhi tataH paramapi vaset yAvatprayojanaparisamAptistathA cAhasuttattha pADipucchaM, kareMti sAhUu tastamIvaMmi / AgAmiva joge, tesiM guruhoja kAlagato // 9 // | // 77 // For Private and Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtrArthapratipRcchAM kurvanti tasya samIpe sAdhavaH yadi vA AgADhe yoge vyavasthitAnAM teSAM sAdhUnAM gururupalakSaNa metat , yo vA vAcanApradAnena teSAM nistArakobhavati so'pi kAlagataH tataH sa tAn sUtrArthapradAnAdinA nirvAhayati / tato yAvatsUtrArtha pratipRcchA yAvacca teSAmAgADha yogAnA parisamAptistAvadavatiSThate / tataH paraM tu neti / atha sUtre sesaMtarA cchede vA parihAre vA ityuktaM tatra parihArAcchedo garIyAn / prathamaM ca laghu vaktavyaM, pazcAt guru / tataH sesaMtarAparihAre vA cchede vA iti vaktavye kimarthaM prathamata chedagrahaNaMmatamAha baMdhANu lomayAe ukkamakaraNaM tu hoti suttassa / AgAdamiya kaje dappeNavi te bhavecchedo // 93 // evaM rUpo hi pATho lalitapadavinyAsatastato bandhAnulomatayA, tathA AgADhe prayojane samupasthite yadi kathamapi darpaNa sa na gacchati tasmin darpaNa sthite ccheda eva prAyazcittaM tasya bhavatinaparihAratapa iti etadarthaM ca mUtrasyApyutkramakaraNamiti / tatra yadi pradviSTaM rAjAnaM nasamUlamutpATayitumIzaH tarhi sa labdhikaH samastaM saddhaM nistArayet / atha nasamastaM saGgha nistArayitumISTeta, tata imAn paJca nistArayet / tAnevAhaAyarie abhisee bhikkhu khuDDe taheva there ya / gahaNaM tesiM iNamo saMjogagamaM ca vocchAmi // 9 // prAcAryo gacchAdhipatiH, abhiSekaH sUtrArthatadubhayopetaH AcAryapadasthApanAhaH, bhikSuH pratItaH, kSullako bAlaH, sthaviro vRddhH| eteSAM pazcAnAmapi grahaNamidaM vakSyamANaM saMyogagamaM saMyogato gamaH prakAro yasya tattathA vakSyAmi, pratijJAtameva nirvAhayati For Private and Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie zrI vyava- tarUNe nipphanne parivAra laddhijutte taheva apbhaase| abhiseyaMmi ya cauro sesANaM paMca ceva gmaa||95|| tRtIyo hArasUtrasya yadi zaktirasti tataH pazcApi AcAryAdIn yugapannistArayet / atha na zaktistataH sthavirakharjAn caturastatrApyazaktI vibhAga: pIThikAs-* cullakasthaviravarjAntrIn tatrApyasAmarthe AcAryamekaM / so'pyekaH sthaviro yadi vartate aparastaruNastarhi tosthavirataruNayormadhye nNtrH| taruNo nistaarnniiyH| dvayostaruNayorataruNayorvA madhye niSpannaH samyak sUtrArtha kuzalaH, dvayoraniSpatrayorvA saparivAraH, dvayoH saparivArayoraparivArayorvA madhyelabdhiyuktAdvayolabdhiyuktayora labdhiyuktayorvA abhyAse samIpe sthitaH / atra smprdaayH| // 78 // dvayorabhyAse sthitayoryo naMSTumazaktaH sa nistAraNIyaH / ete paJcagamA AcArya bhavanti, abhiSekastu niyamAniSpana eva bhavati / anyathA tatvata AcAryapadasthApanAyogyatvAnupapatteH tatastasminnabhiSeke niSpannA niSpanagamAbhAvAt , / zeSAstu catvAro gamAstadyathA-sthavirataruNayormadhye taruNaH, dvayostaruNayorataruNayorvA saparivAraH dvayoH saparivArayoraparivArayorvA labdhiyuktaH yorlandhiyuktayoralabdhiyuktayorvAbhyAse sthitaH, iti zeSANAM bhikSukSullakasthavirANAM pazcaiva gamA bhavanti / te ca yathAnantaramAcArye bhAvitAstathAbhAvanIyAH / tathA caitadeva vyAcikhyAsugorthAdvayamAhataruNe bahuparivAre saladdhijutte taheva abbhAse // ete va sahasta gamA nipphanno jeNa so niyamA // 9 // taruNe nipphanne vA bahu parivAre sa laddhi abbhAse // bhikkhu khuDDA therANa hoMti ee gamA paMca // 97 // gAthAdvayamapIdaM vyAkhyAtArtha, navaraM vRSabho'bhiSekaH saparivArazca vRSabhAdInAmAcAryapradattaH pravrajitasvajanavargo vA ITI|| 78 // For Private and Personal use only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir draSTavyaH / tadevaM sAdhUnAM nistAraNavidhiruktaH / idAnIM sAdhvInAM tamAhapavittiNi bhiseyapattA bhikkhuNi khuDDA taheva therI yogahaNaM tAsiM iNamo saMjogagamaMtu vocchAmi // 98 // pravartinIsamastasAdhvInAM nAyikA AcAryasthAnIyA, abhiSekA pravartinIpadayogyA, bhikSukI cucikA sthavirA ca pratItA / etAsAM pazcAnAmapigrahaNamidaM vakSyamANaM saMyogagamaM / saMyogato'nekaprakAraM vakSyAmi pratijJAtameva nirvAhayatitaruNI nipphannaparivArA saladdhiyA jAya hoti apbhaase| abhiseyANaM cauro sesANaMpaMca ceva gmaa||99|| ____ yadi zaktirasti tataH pazcApi pravartinvAdayo yugapanistAraNIyA azaktau catasraH tatrApyazaktau tisrastadabhAve dve | pravartinyabhiSeke / tatrApyazaktI pravartinyekA / tatrApi yadyekA pravartinI sthavirA bhavati aparA ca taruNI / tatastaruNI sthavirayormadhye taruNI nistAraNIyA / dvayostaruNyoH sthavirayorvA madhye niSpannA, dvayoniSpannayoraniSpannayorvA madhye saparivArA dvayoH saparivArayora parivArayorvA madhye labdhiyuktA dvayorlandhiyuktayoralabdhikayorvA yA bhavatyabhyAse sA nistAraNIyA ete paMca gamAHpravarttinyAM, abhiSekAyAM catvAro gamAH, tasyAniSpannatayA niSpannAniSpannagamAsaMbhavAt zeSANAM bhikSukI kSullikA sthavirANAM paMcagamA bhavaMti teca paMcApi gamAH pravarttinyA iva bhaavniiyaaH| tadevaM sAdhUnAM sAdhvInAM ca pratyekaM nistAraNavidhiruktaH sAmpratamubhayeSAM saMyogata AhapAyariya gaNaNi vasabhe, kamasoggahaNaM taheva abhiseyaa|septaann puvamitthI mIsagakaraNe kmoes|100 For Private and Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrIvyavahArasUtrasya pIThikAna nNtrH| // 7 // yadyasti zaktistato dvAvapi vargoM yugapanistArayet / athAsamarthastata evaM yatanA AcAryapravartinyormadhye prathamata prAcArya nistArayet / tataH prvrtiniiN| pravartinIvRSabhayomadhye pravartinI prazcAt vRSabhaM / vRSabho'bhiSekaH / vRSabhAbhiSekayormadhye pUrvamabhiSekaM pazcAdabhiSekAM / sesANapuvvamitthIti-zeSeSu SaSTI saptamyarthe prAkRtatvAt pUrva strI nistAraNIyA anukampyatvAt pazcAtpuruSAstadyathA-bhikSubhikSukyormadhye bhikSukI pazcAdbhikSuH / kSullikAkSullikayormadhye prathamataH kSullikA pazcAttullakaH / sthavirAsthavirayoH pUrva sthavirA pazcAtsthaviraH / atrApi sunipuNena bhUtvA alpabahutvacintA kartavyA / kRtvA ca yadbhahuguNaM tatsamAcaraNIyam / uktaM ca-"bahuvittharamussaggaM bahutaramuvavAyavittharaM nAuM / jaha jaha saMjama vuDDI jaha jayasU nijarA jayaha // " epa mizrakaraNe yugapatsAdhusAdhvIvarganistAraNakaraNe eSo'nantaroditaH kramaH gataM jIyatti dvAramadhunA piTTanadvAramAhabhikkhU khUDDaga there abhisege ceva tahaya aayrie| gahaNaM tersi iNamo saMjogagamaMtu vocchaami||101|| bhikSuH kSullakaH sthaviro'bhiSekaH AcAryasteSAmevaM krameNa vyavasthitAnAM pazcAnAmapi grahaNamidaM vakSyamANaM saMyogagarma saMyogato'nekaprakAraM vakSyAmi / pratijJAtameva nirvAhayatitaruNe nipphannaparivAre saladdhie jeya hoMti apbhaase| abhiseyaMmi caurosesANaM paMca ceva gmaa||10|| ___yadi zaktistataH pazcApi yugapanistArayet / tadazaktAvekaikahAnyA yAvadekaM bhikSu so'pi yadekastaruNo'parazca sthaviraH tadA taruNo nistAraNIyaH / dvayostaruNayorataruNayorvA niSpanno dvayoniSpannayoraniSpannayorvAsaparivAraH dvayoH saparivArayo // 79 // For Private and Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir raparivArayorvAsalabdhikaH dvayoH salabdhikayoralabdhikayo, yo bhavatyabhyAse samIpe sa nistAraNIyaH / ete paJca gamA bhikSau bhavanti abhiSekagamAzcatvAro niSpannatayA tasya niSpannAniSpannagamAbhAvAt / zeSANAM tu kSullakasthavirAcAryANAM ca bhikSorikha paJcaiva gmaaH| tatra bhikSukAdikramakaraNe kAraNamAha-- asahate paccA taraNaMmi, mAhoja savvapatthAro / khuDDo bhIru NukaMpo asaho ghAyassa thero ya // 10 // gaNi AyariyAu saha dehavioeu sAhasa vivjii| emevabhaMsaNaMmi vi udinnnnvedottinaanntN||10|| ___ bhikSavo'hi yadi rAjJA piTTayitumArabhyante tadA te kizcidagItArthatvenAsahamAnAH pratyAstarayeyuH / pratyAstaraNaM nAma saMmukhIbhUya yuddhakaraNaM / tato'sahamAne jAtAvekavacanaM / SaSTyartheca saptamI / asahamAnAnAM pratyAstaraNe pratikUlamabhimukhIbhUyastaratvakaraNe mA sarvaprastAraH samastasaGghopadravo bhUyAt / kimuktaM bhavati ? mA gADhataraM pradviSTaH san rAjA sarvamapi saGghamupadravet / anena kAraNena piTTanadvAre bhikSuH prathamamupAttaH, tadanantaraM dullakaH sa hi bAlatvAdbhIruranukampyazca / tataH sa dvitIyasthAne sthaapitH| tadanantaraM sthaviro yataH sthaviratvenAGgapratyaGgAnAM zlathIbhUtatayA ghAtasya piTTanasyAsahaH gaNi AyariyAu saha ityAdi gaNI gacchAdhipatirAcArya AcAryapadArha etau dvAvapi sahI samarthoM ghAtasyeti sambadhyate / api ca dehaviyoge'pi dehabhraMze api tuzabdo'pizabdArthe sAdhvasavivarjitau avimRzya pravRttiH sAdhvasaM tadvivarjitau saMmukhIbhUya yuddhapradAnalakSaNa sAdhvasarahitAviti bhAvaH / tataH sthavirAnantaraM tau dvAvapi upAttau tatrApyabhiSekAdatizayena saho gacchAdhipatirityabhiSekAnantaraM gaNina upAdAnaM evamevetyAdi bhraMzanasaMyamacyAvanadvAre'pyevameva anenaivaprakAreNa bhikSukAdikramakaraNe kAraNamabhidhAnIya,navaraM bhi For Private and Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 8 // curudIrNavedo'pi saMbhavatIti nAnAtvaM / kimuktaM bhavati ? yadi bhikSostaruNatayA pracuramohanIyodayatayA utpravrAjanamanukUlaM bhavet / tataH sa kSipramutpabajediti prathamaM bhikSugrahaNaM, tadanantaraM kSullakAdikramakaraNe prayojanaM prAguktamavasAtavyam etacca lAghavAya prastAvAduktaM saMpratyadhikRta eva piTTanadvAre sAdhvInAM nistAraNa vidhimAhaH-bhikkhuNI khuTThIbherI, abhisegAya pavattiNIceva; karaNaM tAsiM iNamo, saMjogagamaM tu vocchaami|| bhikSukI kSullikA sthavirA abhiSekApravartinI ca etAsAmevaM kramopanyAse kAraNaM sAdhuviSaye pAguktamevAvasAtavyam / tAsAM pazcAnAmapi karaNaM nistAraNakaraNamidaM vakSyamANaM saMyogagamaM vakSyAmi / pratijJAtameva nirvAhayatitaruNI unipphannA parivAra saladdhiyA ya apbhaase| abhiseyAe cauro sesANaM paMca ceva gamA // 105 // ___ asyAH sAdhugatagAthAyA iva vyAkhyA / samprati dvayorapi sAdhusAdhvIvargayoH saMyogena nistAraNavidhimAhapaMtAvaNamIsANaM doNhaM vaggANaM hoi karaNaM tu| puvvaM tu saMjaINaM pacchA puNa saMjayANa bhave // 106 // paMtAvaNaM nAma piTTanaM / tatra mizrayoyorapi vargayoH sAdhusAdhvIrUpayoH karaNaM nistAraNakaraNaM bhavati / pUrva saMyatInAM pazcAt punarbhavati saMyatAnAM / tadyathA-bhikSubhikSukyoH pUrva bhikSukI pshcaadbhikssuH| evaM tulakakSullikayoH pUrva kSullikA sthavirAsthavirayoH sthavirA / abhiSekAbhiSekayorabhiSekA / AcAryapravartinyoH pravartinI pshcaadaacaaryH| gataM piTTanadvAramadhunA saMyamacyAvanadvAramAhabhikkhU khuDDe there abhiseyAyariya saMjame pdduppnnnne| karaNe tesiM iNamo saMjogagamaMtu vocchaami||107|| bhikSu tullakA sthaviro abhiSeka AcAryaH / kathaMbhUta ? ekaikaityAha-saMyame pratyutpanno vartamAnaH teSAM bhikSuprabhRtInAM paJcAnAM nistAraNakaraNamidaM vakSyamANaM saMyogagama saMyogato'nekaprakAraM vkssyaami| yathA pratijJAtameva karoti // 8 // For Private and Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taruNe niSphapannarivArasaladdhiejeya hoti apbhaase|abhiseyNmi ya caurosaMsANaM paMca ceva gamA // 108 // ___asyA vyAkhyA prAgvat / samprati yaduktaM ' udinnavedo tti nANattamiti' tavyAciralyAsurAhaapariNatoso jamhA annabhAvaM vaejja to puvvaM / apariNAmo ahavAna nijai kiM ci kAhIi // 106 // sa bhikSuryasmAdapariNato pariNAmatvAcAnyabhAvamutpravAjanAbhiprAya lakSaNaM vrajet / tataH sa satvaramevotpravrAjate / anyacca athavA na jJAyate so'pariNAmaH san kiMcIti kimapi saMmukhIbhUya yuddhaM kariSyati / yena sakalasyApi saGghasyopadravo bhavet / tata etaddopabhayAt pUrva bhikSunistAraNIya iti pUrva tasyopAdAnaM, zeSANAM tu kramopanyAse prayojanaM piTTanadvArabadavaseyamiti / atraiva sAdhvIradhikRtya nistAraNavidhimAha bhikkhuNi khuDDI therI abhisegapavittiNi saMjame paDuppamA / karaNaM tAsiM iNamo saMjogagamaM tu vocchAmi // 110 // taruNI nipphannaparivArA saladdhiyA jA ya hoi abhAse / abhiseyAe cauro sesANaM paMca ceva gamA // 111 // idaM gAthAdvayamapi prAgvat / samprati baddha labhaMte iti dvAra vyAkhyAnArthamAha For Private and Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 1 // khaDDe there bhikkhU abhiseyAyariyabhattapANaM tu / karaNaM tesiM iNamo saMjogagamaM tu vocchaami||112|| bullakaH, sthaviro, bhikSurabhiSeka AcAryasteSAM paJcAnAmapyevaM kramavyavasthitAnAM rAjJA niruddhaM bhaktapAnamadhikRtya karaNaM nistArakaraNaM saMyogagama saMyogato'nekaprakAraM vakSyAmi / yathA pratijJAtameva karotitaruNe nipphannaparivAre saladdhIe jeya hoi apbhaase| abhiseyaMmi ya caurosesANaM paMca ceva gmaa||113|| zaktau satyAM pazcApi yugapanistArayet zaktyabhAve ekaikahAnyA yAvat pUrva kSullakaM nistArayet , so'pi ydaikstrunno'protrunnH| taruNo nAma prathamakumAratve vartamAna itaro'taruNastayo staruNonistAraNIyaH taruNayorataruNayorvA niSpannaH, bAlasya sUtrArtha niSpannatA vajrasvAmina iva bhAvanIyA / dvayoniSpannayorvAsaparivAraH dvayoH saparivArayoraparivArayorvA salabdhikaH / dvayoH salabdhikayoralabdhikayorvA yo bhavatyabhyAse sa nistAryaH / ete paJca gamAH tullakasya / abhiSeke catvAraH niSpannatayA tasya niSpannAniSpannagamAbhAvAt zeSANAM sthavirabhitvAcAryANAM paJca gamAH // samprati sAdhvIradhikRtya nistAraNamAhakhuDDiyA therI bhikSuNI abhiseyapavitti bhattapANaM tu|krnnN tAsiM iNamo saMjogagamaMtu vocchaami||114|| taruNI niSpannaparivArA laddhiyA jA yahoi apbhaase|abhiseyaae cauro sesANaM paMca ceva gmaa||115 // ___ idaM gAthAdvayaM sAdhugatagAthAdvayamitra vyAkhyAtavyam // adhunA kSullakAdikramakaraNe prayojanamAhaaNukaMpA jaNagarihA tikkhaoho hoi khuDDato paDhamaM / ii bhattapANarohe dullabhabhattevi emeva // 116 // pANaM tu kiraNa gamAH // sampratikasya / ani * // 1 // For Private and Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSullakasya yadA prathamato bhaktapAnaviSaye nistAraNaM kriyate tadA tasyAnukampA kRtA bhavati, / yadi punastasya prathama nistAro na kriyte| kintvAcAryAdInAM tadA janagahoM yathAdhigatAna muNDAn yadvAlaM bubhukSAkrAntaM muktvA AtmAnaM ciMtitavanta iti / api ca bAlatvAdeva sa tIkSNakSutvAcca stokakAlenApi bhaktapAnanirodhena klamamupayAti, tena kAraNena kSullakA prathamaM nistAryate tadantaraM sthaviraH / so'pihi bAlavat stokakAlenApi bhaktapAnanirodhena klAmyati / kevalaM kSullakApekSayA manAk saha iti tadanantaraM tasyopAdAnaM sthavirAdapi bhikSuzcirakAla saha iti tadanantaraM tasyopAdAnaM / tato'pyabhiSekaH samarthastasmAdAcArya iti tadanantaraM iti tau krameNopAttAviti iti prathamabhaktapAnanirodhakSullakAdikramakaraNe prayojanaM gataM baMdha| labhaMtamalabhaMta iti dvAram / / adhunA durlabhabhaktadvAramAha--- dullabhabhattevi emeva evameva anenaiva prakAreNa durbhikSatvena durlabhabhakte nistAraNavidhirvaktavyaH / tadyathA| khuDDe there bhikkhU abhiseyAyariya dullabhaM bhttN| karaNaM tesiM iNamo saMjogagamaM tu vocchAmi // 117 // taruNe nipphanna parivAre saladdhie jeya hoi apbhaase|abhiseyNmi ya cauro sesANaM paMca ceva gmaa||118|| khuDDiya therI bhikkhuNi, abhiseyapaviti dullabhaM bhattaM karaNaM tAsi iNamo saMjogagamaMtuvocchAmi // 116 // taruNI nipphannaparivArA,saladdhiyAjAya hoi abbhaase| abhiseyAe caurosesANaM paMcaceva gmaa||120|| kSullakAdikramakaraNaprayojanamapi tathaiva vaktavyam / For Private and Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaag| zrI vyavahArasUtrasya pIThikA'naMtaraH // 82 // gataM durlabhabhaktadvAraM bhakta parijJAdvAraM glAnadvAraM ca yugapadAha parimAya gilANassa ya doNhavi kayarassa hoMti kAyavvaM / asatIe gilANassa ya doNha vi saMte parimAe // 121 // parijJAteti padaikadeze padasamudAyopacArAt bhaktaparijJAzabdaH pratyAkhyAnavAcItvAttasya ca paranipAtaH prAkRtatvAt sukhAdidarzanAdvA pratyAkhyAtabhaktasya glAnasya ca saMbhave dvayormadhye katarasya bhavati kartavyam / ucyate-zaktI satyAM dvayorapi karttavyam / atha na zakto dvayorapi kartu tato glAnasya kartavyam , tasya jIvitasApekSatvAt / zaktau satyAM dvayorapi vaiyAvRtye kriyamANe sati parijJAte bhakte pratyAkhyAtabhaktasyetyarthaH / vizeSataraM kartavyamiti vAkyazeSaH atha zaktAvasatyAM glAnasya kartavyamityuktam kiM kAraNamata AhasAvekkho ugilANoni rakkhojIviyAMma uprisii| iidoNhavi kAyavve ukamakaraNe kreash|122|| ___glAno jIvite jIvane sApekSaH, parijJI bhaktaparijJAnavAn jIvite nirapekSastato'vazyaM glAno jIvayitavya iti, dvayorapi kartavye'saho'satyAM ut krameNa bhaktaparijJAvantamullaMghya glAnasya karaNaM karaNIyaM vaiyAvRtyaM kuryAt / yaduktaM zaktau satyAM dvayorapi kartavye pratyAkhyAtabhaktasya vizeSataH kartavyamiti / tatra kAraNamAhavasahe johe ya tahA nijAmagavirahie jahA poe| pAvati viNAsamevaM bhattapariNAe sNmuuddho||123|| // 82 // For Private and Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ___yathA vRSabho balIvardaH susArathirahitaH, yathA vA yodhAH susvAmivirahitAstathA niryAmakavirahitaH potaH prAmoti vinAzamevaM bhaktaparijJAyAM samyak niryAmakAbhAvataH saMmUDhaH san samAdhilakSaNaprANavinAzamApnoti / tatra prathamaM vRSabhadRSTAntaM bhAvayatinAmeNa vi goeNa vi palAyaMto vi sAvito sNto| avi bhIrU vi niyattai vasaho apphAlio pahuNA // ___yathA vRSabhaH prathamaM sArathirahitaH san prativRSabheNa yuddhe parAjito vipalAyate na yuddhAbhimukhI bhavati / vipalAyamAnazca / kathamapi prabhuNA sArathinA dRSTaH san nAmnA gotreNa ca zApitaH zabdita AkArita ityarthaH / tathA prasAdapurassaramAsphAlitazca skandhAdipradezeSu hastena tata evaM protsAhitasatvaH san , apisaMbhAvane / bhIrUrapi vipalAyamAno'pi punarapi prati vRSabheNa saha yuddhadAnAya pratinivartate / evaM kRta pratyAkhyAno'pi samyag niryAmakAbhAvato jAtamandapariNAmo'pi niryAmakena protsAhitaH san pratinivartate / sa parISahacamUmabhibhavitumiti bhAvito vRSabhadRSTAntaH / samprati yodhadRSTAntabhAvanAmAhaapphAliyA jaha raNejohA bhaMjaMti parabalANIyaM / gIyajutou pariNI taha jiNai parIsahANIyaM // 125 // prabhuNA nAmnA gotreNa guNaprazaMsane ca AsphAlitA A samantAt sphAra prApitA yathA yodhAH subhaTA raNe saMgrAme para balAnIkaM pareSAM vairiNAM balaM tacca tat anIkaM ca parabalAnIkaM bhaJjanti / tathA parijhI bhaktaparijJAvAn gItayutasamyag niyomakopeto jayati abhibhavati paripahAnIkamiti / uktA yodhadRSTAntabhAvanA / samprati potadRSTAntabhAvanAprAha--- For Private and Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya pIThikAna tRtIyo vibhaagH| naMtara // 3 // suNiUNanijjhAmagavirahiyassa poyassa jaha bhave naaso| gIyatthavirahiyassa u taheva nAso parismissa // 126 // sunipuNaH samyaga jalamArgakuzalaH tena niryAmakena virahitasya potasya yathA bhavati vinAzastathaiva gItArthavirahitasya parijJinaH kRtabhaktapratyAkhyAnasya bhavati vinAzaH pratyAkhyAnaphalasya sugatilAbhasyAbhAvAt / niuNamatinijAmagapoto jaha icchiyaM vae bhuumi| gIyattheNuvetotahaya pariNI lahai siddhiM // 127 // yathA potaH pravahaNaM nipuNamatiniryAmakaH karNadhAro yasya sa tathA IpsitAM bhUmi vrajati / evaM gItArthenopeto yuktaH san parijJI labhate siddhi mokSamiti uktA potadRSTAntabhAvanA / atha kiM tasya vizeSataraM karaNIyamityata AhauvvattaNA ya pANaga dhIravaNA ceva dhammakahaNA y| aMto bahinIharaNaM tammi ya kAle nmokkaaro||128|| tasya kRtabhaktapratyAkhyAnasya svayamudvartanaM kartumazaknuvata udvartanA kartavyA / tasyAM ca kriyamANAyAM mahAn AzvAso bhavati samAdhi ca paramAM labhate, tataH sAdhayati paramamuttamArtha, tathA tRSApIDitasya sataHpAnakaM pAnaM samarpaNIyaM / dhIravaNAcevatti duHkhena paritApyamAnasya dhIrApanA kartavyA / yathA dhIrobhava dhIro bhava ahaM tavaitat duHkhaM vizrAmaNAdinA apaneSyAmi api ca puNyabhAgin ! sahasvaitat duHkhaM samyagata eva tatsahanAnantaramacirAtsarvaduHkhapahINo bhaviSyasi ityAdi / tathA dharmakathanApUrvapUrvaparamaduHkhakArimunicaritarUpA kathayitavyA / tathA madhye dharmamasahamAnasya bahiniharaNaM bahi ||83 // For Private and Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nayanaM bahirvAtAdikamasahamAnasya antarnirharaNaM tathA tasmin kAle maraNasamaye namaskAro dAtavyaH / gataM parijJAdvAraM glAnadvAraM ca / samprati saMyamAtItadvAraM vAdidvAraM cAhajovviya bhaMsijate gamatosoceva bhNsiyaannNpi| heThA akariyavAdI bhaNito iNamo kiriyvaadii||126|| ya eva cAritrAdbhazyamAne saMyamapratyutpannadvAre gamaka uktaH sa eva bhraMzitAnAmutpravrajitAnAmapi dhriyamANAnAM veditavyaH na punaH kizcidapi nAnAtvaM, / gataM saMyamAtItadvAramadhunA vAdidvAramAha-akiriyavAdI ityAdi ya eva prAparavAdini gama uktaH sa evAtrApi draSTavyaH / kevalaM so'kriyAvAdI bhaNito / ayaM tu kriyAvAdIti vizeSaH / yatra sthAne vAdo dAtavyaH tatra gatasya yatkartavyaM tathA cAha vAde jeNa samAhI vijAgahaNaM ca vaadipddivkkho| sUttaM na sarai vikkheveNaM nivisamANo tahiM gacche // 130 // vAde vAdaviSaye yena tasya samAdhirupajAyate tatsarvaM kriyata, tadyathA-yadi bhaNati vAkpATavakAri brAmyAdyauSadhaM dIyatAmiti taddIyate zarIrajADyApahAri tadupadiSTaM vaidyaupadiSTaM vA kizcidvastu yadi vA dugdhAdivikRti praNItabhaktaM athavA dezasnAnaM sarvasnAnaM vastrAdivibhUSA vA vidyAgrahaNaM ca / 'vAdipaDivakkho' ti vidyAgrahaNaM vA vAdipratipakSaH vAdividyA-pratipakSabhUtaM kAryate / kimuktaM bhavati? yA prativAdI vidyA jAnAti tAsAM pratipanthinyo yA anyA vidyA yathA-'morInaulivirAlI' For Private and Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya pIThikA tRtIyo vibhaag| ityAdi tAsAM grahaNaM kAryate / kasmAdetatsarva kriyate iti ceducyate guNadarzanAttathAhi brAhmayAdyauSadhopayogato vAkpATavaM, zarIrajADyApahAyauSadhAbhyavahArataH zarIralaghutA, dugdhapraNItAhArA'bhyavahArato medhAviziSTaM ca dhAraNAvalaM, sarpiH sanmizrabhojana muktita uD ghRtena pATavamiti vacanAt dezataH sarvato vA snAnena vastrAdibhUSAyAM ca tejasvitA pratipakSavidyAgrahaNato mahAnmAnasiko'vaSTambhaH / etatsarva vAdavelAyAmupayogi / tathA cAhavAyAMpuggalalahuyA mehAujAya dhAraNAbalaM ca / tejassiyA sattaM, vAyAya iyaMmi saMgAme // 131 // vAg vyaktAkSarA, pudgalalaghutA zarIrapudgalAnAM jADyApagamaH, medhA apUrvApUrvaUhaNohAtmako jJAnavizeSaH / UrjA balaM prabhUtatarabhASaNe'pi pravardhamAnasvabalaH AntaraM utsAhavizeSa ityarthaH / dhAraNAbalaM prativAdinaH zabdatadarthAvadhAraNaM balaM, tejasvitA prativAdikSobhApAdikA zarIrasya sphUrtimatI dIpyamAnatA, satvaM prANavyaparopaNasamarthavidyAprayoge'pyacalitastanmAnopamardaheturavaSTambhaH / etatsarva vAGmaye saMgrAme upayujyate sUtraM-" parihArakappaThite bhikkhU vahiyA therANaM veyAvaDiyAgacchejjA / therAya se no sarejjA kappai se nivvisamANassa egarAiyAe paDimAe" ityAdi _ atra no sarejA iti vizeSaH, zeSaM samastamapi pUrvavat / no sarejA ityasyAyamarthaH eSa parihAratapo vahan tiSThatIti sthavirA AcAryA na smareyuH / kasmAna smareyuriti cet ? ucyate-vyAkSepAt / tathA cAha-na saraha ityAdi pUrvegAthA pahiyA therANaM gAvya paropaNasamavidyAprayatadarthAvadhAraNaM | // 4 // For Private and Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir pazcArdha vidyAnAM nimittAnAM pratyuttarANAM ca kathanato bahuvidhasandezakathanato vA AcAryoM na sarati / tatastasminna smaraNe sati nirvizamAnaka eva gacchet / gatvA ca yatra gantavyaM tatra yatkaroti tadAhatattha gatoviya saMto purisaM thAmaMca nAuto ThavaNaM / sAhINamasAhINe gurummi ThavaNA asahaNe u||132|| tatra gato'pi ca sanpuruSa prativAdilakSaNaM pracaNDaM vA sthAmaprANamAtmano jJAtvA tadanantaraM yadi samarthamAtmAnaM saMbhAvayati, tadA na nikSipati, athAzaktiH saMbhAvyate tataH sthApanAnikSepaNaM parihAratapasaH kartavyam / kimuktaM bhavati ? durjayaH khalu prativAdI na yathAkathazcana jetuM zakyate ahaM ca kSAmatayA bahuvidhamuttaraM dAtumazakto matimoho vA tadAnIM mama kSAmatayA bhavet iti yadi saMbhAvayati, tarhi nikSipati, / atha kathaM sa nikSipatItyata Aha-sAhINetyAdi svAdhIne sannihite, asvAdhine asannihite gurA va sahasya sthApanA parihAratapaso nikSepaNaM bhavati / iyamatra bhAvanA-yadyAcArya: sannihito bhavati tataH sa eva taM nikSepayati / atha nAsti sanihitaH tato na zaktaH kSAmatvena parivAdinaM jetumityAlambanataH svayameva nikSipati / atra para Aha-" nanu yadi svayaM nikSipati tataH sa AtmacchaMdasA nikSipan yadi udghAtitaM vahati tato anudghAtitaM prAmoti, / athAnudghAtitaM tataH parataraM sthAnamApnoti" iti / sUrirAhakAmaM appacchaMdo nikkhiyamANo u dosavaM hoi| taM puNa jujja i asaDhe tIriyakajje puNa vahejjA // 133 // kAmazabdo makaradhvaje avadhRtau ca / ihAvate kAmamavadhRte kAmamavadhRtametat AtmacchaMdasA nikSipan doSavAn bhavati . For Private and Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 8 // paraM niSkAraNe, yadi punarazaThaH san evaM cintayati na zaktaH kSAmatayA paravAdinaM jetumidAnI tIritaH kAryaH smaaptkaaryH| punarbhUyo vaheyamiti tatastasmin nikSepaNaM yujyate eva aduSTameva puSTAlambanatvAt // __sUtraM--parihArakappaThie bhikkhubahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA / therAya se sarijA vA no sarijA vA no kappai tti // se nivisamANassetyAdi etadapi sUtraM tathaiva, navarametAvAn vizeSaH / therAya se sarijA vA no sarijA no kappai se | nivvisamANasseti / asyAyamarthaH-sthavirA se tasya parihArakalpaM sareyuryadi vA vyAkSepAna sareyuH / vAzabdAdubhAvapi na smareyAtAM tathApi yadi niviMzamAnako gacchati tataH se tasya nirvizamAnakasya ekaratrikyA pratimayA ekarAtrikeNa vA sAbhigraheNa kvacidapi pratibandhamantareNa gacchata ityAdi / tathA cAhasaramANe jo ugamo assaramANevi hoi emev| emeva mIsagammi vi desaM savvaM ca AsajjA // 13 // ___ iha trINi sUtrANi, tadyathA--prathamaM smaraNasUtra, dvitIyamasmaraNasUtraM, tRtIyaM mizrakasUtraM smaraNAsmaraNasUtramityarthaH / tatra ya eva gamaH smaraNe smaraNasUtre uktaH emeva anenaiva prakAreNa prathamasUtraprakAreNetyarthaH / asmaraNe asmaraNasUtre bhavati gamaH / evameva anenaiva prakAreNa mizrakasUtre'pi tatra sUtratraye'pi vahanaM nikSepaNaM jhoSo vA dezaM sarva vA AsAdya pratItya drssttvyH| tatra dvayorapi vismaraNaM sUcitaM / / tatra kAraNamAha // 5 // For Private and Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vijAnimitta uttara kahaNe appAhaNAya khiyaayo| atisaMbhama turiya viNiggayANa dogahapi vissriyN|| vidyAnAM prati vidyA pratipakSabhUtAnAM nimittAnAmanekaprakArANAmuttarANAM prativAdiviSayANAM yathA yadi sa vAdI evaM yAta tato bhavAnitthaM vadedityevamAdirUpANAM kathane tathA appAhaNAya saMdezakAH bahukA kthitaaH| tata AcAryasyAtisaMbhrameNa itarasyApi cAtisaMbhramAdeva tvaritavinirgatasya dvayorapi vismRtaM, yathA parihAratapo nikSepaNIyamiti / tatra yadi AcAryAH smareyuH sa vA smArayati tadA nikSipya gacchati / atha dvayorapi vismRtaM parihAratapo nikSepaNIyamiti / atha dvayorapi vismRtaM tadA nirvizamAnaka eva yAti / yadA tu pUrva sa smRtavAn na pazcAttadA kA vAHtyata AhapuvvaM so sariUNa saMpatthie vijamAdi kajjehiM / jassa puNo vissariyaM nivvisamANe tahiMpi vae // 136 // pUrva sa parihArikaH smRtvA parihAratapo nikSipya mayA gantavyamiti vicintya saMprasthite samprasthAnakAle vidyAdikAryairvidyAgrahaNAdikAryAkulIbhUtatayA yasya pUnavismRtaM yo vismRtaM gatavAn tatrApi pUrva smaraNe pazcAda smaraNe nirvizamAno vrajet / ___samprati yaduktaM dezaM vA sarva vA AsAdyeti tadvyAkhyAnayatidesaMvA vi vahejjA desaMca Thaveja ahava jhosijaa| savvaM vA vivahejA savvaM Thavija savvaM va jhosijjaa||137|| triSvapi sUtreSu parasparasamuccayArthAH / tathA triSvapi sUtreSu dezaMvA vAhayedapi, dezaMvA sthApayedapi, athavA dezajhoSayedapi, sarva vAhayedapi sarva vA sthApayedapi sarva vA jhoSayedapi / atra vAzabdAddezaM vetyAdyapekSayA vikalpArtho / For Private and Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandir tRtIyo vibhaag| zrI vyava-api zabdAH pUrvavat / atha kathaM dezasya vahanAdi ? ucyate parihAratapaH prAyaH sarva vyUDhaM stokaM tiSThati / atrAntare ca gamanahArasUtrasya / kAryamadhikRtaM samutpannaM tataH AcAryairuktampIThikA- nikkhiva na nikkhivAmI pathicciya desameva vojjhaami| asaha puNa nikkhivae jhosaMti meeja tvsesN|138|| naMtaraH / nikSipa muzca adhikRtaM prihaartpH| yata idaM gamanakAryamidAnI samutpanna, tatra samarthaH san prAha na nikSipAmi // 86 // muzcAmi yadenaM dezaM pathyeva mArga eva vokSyAmi na pathi klamaM gamiSyAmi zaktatvAt , asaho'samarthaH san punanamahaM | gamiSyAmIti vicintayan taM deza nikSipati, / athavA se tasya yadavazeSa stokamavyUDhamavatiSThati tattasya saMprasthitasya vAcAryAH prasAdabuddhyA samasta jhopayaMti muzcanti / yathA mahati prayojane tvaM saMprasthito vartase iti muktaM prasAdatastavaitat tapaH zepamiti ! / tadevaM dezasya vahananikSepaNa jhopAbhAvitAH / samprati sarvasya tAn bhAvayatiemeva ya sambaMpi va dUraddhANami taM bhave niymaa| emeva sabase vAhaNajhosA paDiniyatte // 139 // ___ evameva anenaiva prakAreNa sarvamapi bAhyaM nikSepaNIyaM jhoSaNIyaM ca bhAvanIyaM, navaraM tadbhavati bAhyAdikaM niyamAna duuraadhvni| hai tathAhi-kasyApi parihAratapo dattaM voDhuM ca sa prvRttH| atrAntare ca gamana prayojanamupajAtaM, tata AnAryA bruvate-'bhadra samutpanna midaM gamanaprayojanaM tasmAnikSipa parihAratapa' iti / samarthaH san prAha-'bhagavan gacchannapi samartho'haM voDhuM adhvano dUratvAca | mArge evaM samastaM bocyAmi / tathA hi-sarvajaghanya parihAratapo mAsikaM, tadApano'sau, gantavyaM cAnandapurAt mthuraayaaN| tatastacapo * 6 // For Private and Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mArga eva samAptimupayAtIti / asamarthaH punarnikSipati yadi vA mahatprayojanamupasthitaM garIyAMzcAdhvA etasya ca prayojanasyAyameva guNagarIyastvAt kartA / tataH samyak pravacanabhakto'yaM paramaduSkarakArIti vicintya sUrayaH sarvamapi tasya prasAdato muzcati / evaM sarvasya vahana nikSepajhopA emavetyAdi, evameva anenaiva prakAreNa pratinivRtteH pratyAgatasya dezasya sarvasya vA vAhanAjhoSau veditavyau / tadyathA-yadi gacchatA dezo nikSiptastataH sa dezaH prtyaagtenohyte| atha samastaM tataH sarvamiti / yadi vA aho duSkaramidaM kAryamanena kRtamiti parituSTAH sUrayo nikSiptaM dezaM sarva vA muJcati / evaM pratyAgatasya dezasarvavAhanajhoSau / ___atha kathaM dezasya vA prasAdato jhopakaraNaM, na khalu prasAdataH pApamupayAtIti tata AhaveyAvaccakaraNaM hoti aNugghAtie vi ugghAyaM / sesANa aNugghAyA appacchaMdo kvetANaM // 140 // yathA anudAtite parihAratapasi prApte vaiyAvRtyakarANAM saGghAdivaiyAvRtyapravRttAnAmudghAtiparihAratapo bhavati / dAnayogyavaiyAvRtyAlambanena teSAmavalambitatvAt / evaM kadAcit dezakAlAdyapekSayA dezasya sarvasya vA jhoSo'pi kriyte| tathA tIrthakarAnu jnyaaprvRtteH| tathA coktam-titthagarehiM bhaNiyaM veyAvaccakarANAM jhoso bhavati, aNudghAtitaM ugdhAiyaM kanjai iti zeSANAM vaiyAvRtyA* lambanarahitAnAmudghAtita prApte'nudghAtitameva dIyate, / tathAye vaiyAvRtyAlambanarahitA AtmacchaMdasA nikSipanto yadi udghAtitaM vahanta AsIran / tadAnudghAtitaM dIyate atha anudghAtitaM nikSiptavantastata uparitanaM teSAM prAyazcittamiti / (sUtram je bhikkhU gaNAo avakamma ekallavihArapaDimaM uvasaMpanjitANaM viharittae puNo AloejA puNopaDikkamejA |puNo cheyaparihArassa ubaTThAvejA // 26 // evaM gaNAvaccheie, evaM Ayariya uvajjhAe // 27 // ) For Private and Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie tRtIyo vibhAga: zrI vyava-| hArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 87 // | sUtraM 'bhikkhUyagaNAto avakkama ' ityAdi / athAsya sUtrasya pUrvasUtreNa saha kA sambandhastata Aha niggamaNaM tu ahikayaM, annuvtttivaatvaadhikaaraao| taM puNavi tiNNa gamaNaM, imaM tu suttaM ubhayahA vi|| ___ anantarasUtre pArihArikanirgamanamadhikRtamuktamihApi tadeva nirgamanamucyate / athavA anantarasUtre tapaso'dhikAro'nuvartate / ihApi sa eva tapo'dhikAraH / tatpunaranantarasUtraM nirgamanamabhihitaM ca vitIrNamanujJAtamidaM tu sUtraM nirgamanamubhayathApi vitIrNamavatIrNa ca bhASate / anena sambandhenAyAtasyAstha sUtrasya vyAkhyA-bhikSuH prAguktazabdArthazca punararthAt vAkyabhede sa ca vAkyabhedaH supratItaH, pUrvasUtravAkyAdvitIrNagamanAbhidhAyino'sya sUtra vAkyasya vitIrNAvitIrNagamanAbhidhAyitayA kathaMcidbhinatvAt gaNAdgacchAdavakramya vinirgatyaekAki vihArapratimAmekAkivihArayogyAM mAsikyAdikI pratimAmupasampadya viharet / sa ca gaNasya smarati, saMbhAvyate caitat / tathA hi yaH sUtrArthatadubhayairavyakto yazcAvidhinA pratimAM ca pratipadyet sa niyamAddha mupaiti iti / tataH sagaNaM smaran icchet dvitIyamapi vAraM, ekaM vAraM pUrvamapi pravrajyApratipattikAlamAzritavAn / idAnIM dvitIyaM vAramata uktaM-dvitIyamapi vAraM, tamevAtmIyapUrvamuktaguNavatamupasampadya vihA~, imaM ca gaNamupasaMpadya punastamekAkivihArapratimAbhaGgamAlocayet / gurusamIpe Alocya punaH punarakAraNatayA tasmAt sthAnAt pratikramet pratikramya ca yadApanna: prAyazcittaM cchedaM parihAraM vA tasya cchedasya parihArasya vA karaNAya punarupatiSThet / iha pratimApratipannena yatraivAkRtyaM samAsevitaM tatraivAha-duSTu kRtaM mayetyAdicintanata stadAlocitaM pratikrAntaM ca gurusamakSaM tu dvitIyavAramiti punaH zabdopa // 7 // For Private and Personal use only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie pattiH / eSa sUtrasaMkSepArthaH / vistarArtha tu bhASyakRdAhasaMtharamANassa vihI, AyAradasAsu variNato puvi / so ceva ya hoi iha tassa vibhAsA imA hoti|| saMstaran nAma sa ucyate-yaH sUtroktavidhinA pratimApratipattiyogyatAmupAgataH mAsikyAdInAM ca pratimAnAM madhye yA pratimA pratipanastAM samyak paripAlayituM kSamastasya saMstarato vidhisamAcArI AcArapradhAnA dazA AcAradazAstAsu dshaashrutskndhevityrthH| bhikSupratimAdhyayane pUrva varNitaH sa eva ihApi asminnapyadhikRtasUtravyAkhyAprastAce paripUrNo bhavati jJAtavyaH, tasya prastAvAyAtatvAt / tathA hi-ekAkivihAripratimAmupasampadya viharedityuktaM, tataH sAcAdupAttA ekAkivihAripratimeti bhavati, tadvidhiprarUpaNAvasaraH / kevalaMsa sakalabhikSupratimAdhyayanapratipAdya iti tata evAvadhAraNIyaH / iha punastasyaikAkivihAripratimAvidhirvibhASA kartavyA / yathA IdRzasya ekAkivihAre pratimApratipattiH kanpate / anena ca prakAreNa pratipadyate / IdRzazca ekAkivihArapratimAyA ayogya iti sA iyaM vakSyamANA bhavati / tAmevAbhidhitsurAhaghara sauNisIhapavvaiya sikkhaparikammakaraNa dojohaa|thirkrnne lagacchakhamadugagacchArAmA tato nIti parikarmakaraNe dvau dRSTAntau, tadyathA-gRhe'vasthitaH zakunihazakunistathA siMhazca vane vyavasthita iti gamyate / tathA 'pabvaisikkha' tiM pravrajanaM pravrajitaM pravrajyA ityarthaH / zikSAgrahaNAsevanarUpaM zikSAdvikaM / ete dve dvAre vaktavye, etacca zeSadvArANAmarthagrahaNAdInAmupalakSaNabhatastAnyapi vaktavyAni / tataH parikarmakaraNaM vaktavyaM, tadanantaraM parikarmitaH parIkSAyAM For Private and Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| tRtIyo | vibhaag| // 18 // dvau yodhau dRSTAntatvenopanyasanIyau / tataH sthirIkaraNanimittaM tasyopasargavyAvarNanAyAM sUtrArthakaraNavyavasthitai'kAkSarUpaM kSapa- | kadvikajJAtaM vaktavyam / tata evaM kRtaparikarmA san gacchArAmAt sarvartukapuSpaphalopagArAmarUpAt gacchAdvinirgacchati / eSa dvAragAthA saMkSepArthaH / sAmpratamenAmevavivarISuH prathamato gRhazakunidRSTAntaM bhAvayati vAsagagayaM tu posati caMcUpUrehiM sauNiyA sAvaM / vArei taM uDutaM jAva samatthaM na jAyaM tu // zakunikA pakSiNI AtmIyaM zAvaM, 'vAsagagayaM' ti prAkRtatvAdAdyAkArasya lopa AvAso nIDamAvAsa evAvAsakastadgataM / turevakArArthaH / AvAsagagatamevazAvaM caJcUpUraizcaJcubharaNaiH puSNAti puSTIkaroti / yadi kathamApyasaJjAtapakSopi vAlacApalenAvAsAdahirjigamiSuruDDIyate, tatastamuDDIyamAnaM vArayati pratiSedhayati / sA caivaM tAvatkaroti yAvatsamartho na jAyate / gAthAyAM tu napuMsakanirdezaH prAkRtatvAt / samarthastu jAtaH sanna pratiSidhyate / tato nirupadravaM svecchayA viharati / bhAvitaH zakuni dRSTAntaH / samprati siMhadRSTAntaM bhAvayatiemeva vaNe sIhI sA rakkhai chAvapoyagaM gahane / khIramiu pisiya cavviya, jA khAyai aTriyAiM pi|| __evameva zakunikAgatenaiva prakAreNa vane / kiM viziSTe ? ityAha-gahane atizayena guhile sthitA satI siMhI zAvapotakaM | zAva evAtilaghutvAt potaH potakaH zAvapotakastaM rakSayati vyAghrAdibhyastathA kSIreNa stanyena mRducarvitapizitena ca tAvadAtmIya zAvapotakaM puSNAti yAvadasthInyapi khAdati / For Private and Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAriya mamAriehiM taM tIrAveti chAvaehiM tu / vaNamahisahatthivagghANa paccalo jAva so jaato|| vanamahiSAdInAM zAvakAritaramAritairvA tAvattamAtmIyazAvaM tIrayati samarthIkaroti yAvateSAM vanamahiSahastivyAghrANAM svayameva vyApAdane pratyala.samartho jAto bhavati / kRtA siMhadRSTAntabhAvanA / / sAmpratamanayoreva nidarzanayorupanayanArthamidamAhaakayaparikammamasahaM duvihA sikkhA akoviyamavattaM / paDivakkheNa uvamimo.sauNiga sIhAdikAvehiM / na kRtAni parikarmANi vakSyamANAni yena sa tathA tamakRtaparikarmANamakRtaparikarmatvAdevAsahamekAkivihArapratimA pratipattumasamartha, tathA dvividhAyAM zikSAyAM grahaNAsevanarUpAyAmapi kovidamanabhijJa tathAzrutena vayasA cA prAptayogyatAkaM paDivakkheNaMti ye prAkzakunipotasiMhazAvakAnAM saMjAtapakSatvAdayo guNA uktAsteSAM pratipakSaNa pratikUlyenAsaMjAtapakSatvAdinA viziSTAH zakunisiMhAdizAvakA AdizabdAt vyAghrAdiparigrahastairupamayAmastathAhi-yathA zakunipoto'saMjAtapakSo yadyAvAsAdvinirgatya svacchaMdasA paribhramati, tataH sa kAkaDhaMkAdibhirvinAzamAvizati, / siMhapotako'pi yadi kSIrAhAro guhAto vinirgatya vane svecchayA viharati tataHso'pi vanamahiSavyAghrAdibhirupahanyate / evaM sAdhurapyakRtaparikarmA dvividhazikSAyAmakovidaH zrutena vayasAcAprAptayogyatAko yadi gacchAdekAkivihArapratimApratipattaye vinirgacchati, tataH sa niyamAdAtmavirAdhanAM saMyamavirAdhanAM ca prAmoti / tadevaM gharasauNisIhatti vyAkhyAtam / samprati pravrajitazicAdIni dvArANi vaktavyAni tatsaMgrAhikA ceyaM gAthApavvajAsikkhAvayamatthayaggahaNaM ca aNiyato vaaso| nippattIya vihAro, sAmAyArI ThitI ceva // For Private and Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasutrasya pIThikA-1 nNtrH|* ||8 || asyA vyAkhyAnaM kalpe savistaramuktamatra tu lezato'rthamAtramabhidhIyate / prathamatastAvatpravajyA bhavati, sA ca dvidhA dharmazravaNato'bhisamAgamatazca / tatra yA prAcAryAdibhyo dharmadezanAmAkarNya saMsArAdvirajya pratipadyate sA dharmazravaNata: / yA punaoNtismaraNAdinA sA abhisamAgamataH, pravrajitasya zikSApadaM bhavati / zikSA ca dvidhA-grahaNazikSA, AsevanAzikSA c| tatra grahaNazikSA sUtrAvagAhanalakSaNA / AsevanAzikSA sAmAcAryabhyasanaM / zikSApadamantaraM cArthagrahaNaMbhavati, arthagrahaNakaraNAnantaraM cAniyato vAso nAnAdezaparibhramaNaM kartavyam / tadanantareNa nAnAdezIyazabdAkauzalena nAnAdezIbhASAtmakasya sUtrasya parisphuTarUpArthanirNayakAritvAnupapatteH, tadanantaraM vAcanApradAnAdinA gacchasya niSpatti niSpAdanaM kartavyam / tadanantaraM vihAro'bhyudyato vihAro jinakalpAdipratipattilakSaNaH karaNIyaH / tasya ca vihArasya yA sAmAcArI sA vaktavyA / tathA sthitirjinakalpAdInAM kSetrakAlAdinA kSetrakAlAdidvAreSu cintanIyA tatra pravrajyA zikSApadamarthagrahaNamaniyato vAsaH niSpattivihAraH / sAmAcArIti sapta dvArANi pratimAyAmupayogIni tatrApi pravrajyA zikSApadamarthagrahaNaM ceti trINi dvArANi pratipattukAmasya niyamato bhavanti, zeSANAM bhjnaa| tathA cAhapavajA sikkhApayamatthagahaNaM ca sesae bhayaNA / sAmAyArIviseso navaraM vutto u pddimaae|| pravrajyA pravarjana, zikSApadaM grahaNaM sevanArUpaM zikSAdvikaM arthagrahaNamarthaparijJAnamityetat trayaM pratimA pratipitsoniyamena bhavati / zeSake aniyatavAsaniSpattilakSaNadvAradvike bhajanA vikalpanAya AcAryapadArhastasya niyamAdidaM dvAradvayamAsta, zeSasya tu nAstItyarthaH / vihAraH punaH pratimApratipacilakSaNo'styeva sAmAcAryA api jinakalpikasAmAcArIto vizeSo'sti // 9 // For Private and Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir navaraM sAmAcArI vizeSaH pratimAyAM pratimAgato dazAzrutaskandhe bhinupratimA dhyayane ukta pratipAditaH iti na punarucyate // samprati parikarmakaraNaM vaktavyam / tatra para Aha-nanu tatparikarma kiM gaccha eva sthitaH karoti uta gacchAdvinirgatyeti sarirAhagaNaharaguNehiM jutto, jati anno gaNaharo gaNe atthi| nItigaNAto iharA kuNati gaNe ceva parikammaM / yadi nAma gaNe gacche anyonyagaNadharo gaNadharasamAno gaNadharapadAha ityarthaH / gaNadharaguNairyukto vidyate na ca prayojanenAnyatra gatastahitaM gaNesthApayitvA gaNAdvinirgacchativinirgatya ca parikarma karoti itarathA tathAvidhAnyagaNadharaguNayuktagaNadharatvAhA'bhAve gaNa eva sthitaH sanparikarma karoti / atra para Aha-nanu tena pUrva dvividhAMzikSA zikSamANenAtmA bhAvita eva tata kimidAnIM bhAratvAbhAvegaNa evasthitaHsan bhAvanAbhiH parikarmaNayetyata Ahajai viha duvihA sikkhA, pAillA hoMti gacchavAsammiAtahavi ya egavihAre jA joggA tIe bhaaveti|| yadyapi dvividhA zikSA AdyAsUtragrahaNasAmAcAryAsevanalakSaNA bhavati gacchavAse tathApi gacchavAse yogyA na punarekAkivihArayogyA tata ekAkivihAre yA yogyA zikSA tadyogyasAmAcAryabhyAsarUpatayA sa AtmAnaM bhAvayati / tadgatasAmAcAryabhyAsazca paJcabhirbhAvanAbhirbhavati, tatastAbhirvizeSata AtmAnaM parikarmayati / taveNa satteNa sutteNa egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA paDimaM paDivajjatto / pratimA pratipadyamAnasya pratipattukAmasya tulanA karmaNA paJcadhA paJca prakArA proktA / tadyathA--tapasA, satvena, sUtreNa, For Private and Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 10 // ekatvena balena ca, tatra tapobhAvanApratipAdanArthamAhacaubhatteNajatiuM chaThehiM aTTamehiM dasamehiM bArasacaudasamehiM ya, dhIro dhIimaM tulle appA // prathamatazcaturthena yatate kimuktaM bhavati ? prathamato niyamena trIn vArAn caturthaM karoti / tatra yadi tribhirapi kRte caturthe | klAmyati / tatastAvadabhyasyati caturthe yAvaccaturtha kurvan manAgapi na klamamupayAti / evaM caturthena yatitvA trIn vArAn SaSThaM karoti, tatrApi yadi vAratrayaM kRte SaSThe klamamupaiti tatazca caturthavat paSThe'pyabhyAsaM tAvatkaroti yAvattasyApi karaNe glAnirnopapadyate / evaM SaSThairAtmAnaM bhAvayitvA aSTamai rbhAvayati, tadanantaraM dazamaiH / tato dvAdazairupalakSaNametat / tato anena prakAreNa SoDazAdibhizca dhIro dhRtimAn AtmAnaM tulayati / parikarmayati, sa ca tAvattulayati, yAvatSaNmAsAna sopasarge'pi na kSudhAhAni upagacchati / uktaM ca jAvaNabbhattho poriti mAi tavoutaMti guNaM / kuNaichahA vijayaThA girinadIsiMheNa diEto|| ekekaM tAva tavaM kareti jahA teNa kIramANeNa / hANI na hoi jaiyAvi hoja chammAsa uvsggo|| / tatra yaduktaM caturthAdiSu tAvadasyAsaM karoti yAvanna klAmyati / tatra girinadIsiMhadRSTAntastathAhi-yathA siMho girinadI taran parataTe cihnaM karoti, yathA amukapradeze vRkSAdyupalakSite mayA gantavyamiti saMcaran tIkSNenodakavegenApahiyate / tataH pratyAvRttyottarati / evaM pramANatastAvatkaraNaM karoti yAvadabhagnaH san sakalAmapi girinadI zIghraM tarati / evaM // 10 // For Private and Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie sAdhurapi yadi caturtha paSThamaSTamAdi vA trIn vArAn kRtvA klAma yAti / tatazcaturthAdikaM pratyekaM tAvadabhyasyati yAvatra klAmyatIti tathAcemAmevasiMhadRSTAntayojanAmAhajaha sIho taha sAhU girinadI sIho tavodhaNo sAhU / veyAvaJcakilaMto abhinnaromo ya zrAvAse // ___ yathA sAmAnyena guhAyAM vartamAnaH siMhastathA gacche vartamAnaH sAdhuH yathA ca girinadImuttara abhyAsakaraNe pravRttaH siMhastathA tapodhanastapaH karaNAbhyAsapravRttaH sAdhuH evaM ca caturtha SaSThASTamAditapaH kurvan AtmavaiyAvRtyakaro jJAtavyaH / kasmAditi ceducyate-yasmAtsa tapasA pUrvasaMcitakarmamalaM zodhayannAtmana evopakAre vartate / tataH sa AtmavaiyAvRtyakaraH / evamAtmano vaiyAvRtye aklAntaH san AvAseti avazyakaraNIyeSu yogeSu bhinnaromA bhavati / romamAtramapi na klamaM yAti / gataM tapo bhAvanAdvAramadhunA satva bhAvanAdvAramAhapaDhamAuvassayaMmi biiyAbAhiM taiyA caukkaMmi / surANaharammi cautthI paMcamiyA taha masANaMmi // prathamA satvabhAvanA upaashrye| kathamiti cet ? upAzrayasyAntarnizi pratimAyAM pratidivasamavatiSThate / sa ca tathA ca tiSThamAno mUSakamArjArAdisparzanadarzanAdi bhayaM tAvajayati yAvattatsparzanAdibhAvepi romojhedamAtrakaramapi bhayaM nopajAyate / uktaM cachakkassa vakkhaiyastava masiyamAdIhi vA nisicrehiN|jh navi jAyai romubbheyo thvaaysodhiiro|| dvitIyA satvabhAvanA upAzrayasya bahirupari ccho / tatra hi pratimA pratipannasya bahutaraM mArjArAdi bhayaM saMbhavati / tata For Private and Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava-1 hArapatrasya * pIThikA nNtr| // 11 // staayArtha dvitIyA satvabhAvanA tRtIyA satvamAvanA catumke tatrApi prabhUtataraM trividhaM taskarAracakazvApadAdibhyo bhayaM / tRtIyo caturthI zUnyagRhe, paJcamI zmazAne / tatra hi yathottaraM savizeSA savizeSatarA trividhA bAdhA / uktaM ca vibhaagH| savisesatarA bAhiM takkara Arakkhi sAvayA dIyA / suNNagharamasANesuya savisesatarA bhave tivihaa|| etAbhiHpaMcabhirapi ca satvabhAvanAbhistAvadAtmAnaM bhAvayati yAvaddivArAtrau vA devairapi bhImarUpairna cAlayituM zakyate / uktaM cadevehiM bhesiyA avi diyAvA rAto va bhImarUvehiM / to sattabhAvaNAe vahati bharaM nijjhato sglN|| gatA satvabhAvanA / samprati sUtrabhAvanAmAhaukkattito vattiyAti suttAI karei soyvvaaiN| muhattaddhaporisIto diNe ya kAle ahortte|| so'dhikRto pratimApratipattinimitra parikarmakArI sAdhuH sarvANyapi sUtrANi utkacitApatkacitAni karoti / kimuktaM bhavati? uparitanAdArabhyotkareNadho'vatarati mUlAdvA samArabhya krameNoparyuparyavagAhate / ekAntaritA lApakagrahaNena sarva mUlAdArabhya tAvatparAvartayati yAvatparyantaH / tata uparitanabhAgAdArabhya guNitaM muzcan sarvamaguNitaM tAvatpazcAdanupUrdhyA guNayati yAvanmUlamityAdi / nanu pUrvamapi tasya svAbhidhAnamiva sarvamapi zrutaM pUrvAdirUpamatiparicitameva tataH kasmAdevamidAnImabhyasyati / ucyate-kAlaparimANAvabodhanimittaM / tathA hi-sa tathA sUtramAcAranAmakanavamapUrvagatatRtIyavastUktaprakAreNa parAvartayati / IH // 91 // For Private and Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yathA uchavAsaparimANaM yathoktarUpamavadhArayati / tata ucvAsaparimANAvadhAraNAt uvAsanizvAsaparimANAvadhAraNaM tasmAtstokasya stokAnmuhartasya muhatarardhapauruSyAbhyAM pauruSyAH pauruSImirdinAnAmupalakSaNa metat / rAtriNAM ca dinarAtrINAM ca / vA'horAtrANAmevaM dinarAtribhyAM muhUrtArddhAt pauruSI dinAni ahorAtrAMzca kAle kAlaviSaye jAnAti / uktaM cajaiviyasevaNNAdI sanAmamiva pariciyaM suyaM tassa / kAlaparimANaheuM tahAvi khalu tajjayaM kunnti|| ussAsAto pANUtatoyathovo tato viymuhtto| muhuttehiM porisI to jANaMti nisA ya divasA ya // uktA sUtrabhAvanA / sAmpratamekatvabhAvanAmAha-- aNNo dehAto ahaM, nANattaM jassa evamuvaladdhaM / so kiMci pAhirikkaM na kuNati dehassa bhNgevi|| ahaM dehAdanya ityevamekatvabhAvanayA yasya sAdhoH parikarmaNAM kurvataH zarIrAdAtmani nAnAtvamupalabdhaH sadivyAdiSu upasargavelAyA dehasya bhaGge'pi vinAze'pi na kizcidapi ahirikkamiti utrAsaM na karoti / gatA ekatvabhAvanA / sampatti balabhAvanAmAhaemevaya dehabalaM abhikkhamAsevaNAI ta hoi / laMkkhaka malle uvamA, Asakisore ya joggvie|| ___evameva anenaiva prakAreNa balabhAvanayApi dehastathA bhAvayitavyo, yathA dehasya karaNIyeSu yogeSu balaM na hAnimupagacchati, nanu tapasA kriyamANena niyamatodehabalamapagacchati, tataH kathamucyate balabhAvanayA tathA dehobhAvayitavyo yathA dehavalaM na hAnimupayAtIti satyametat / kintu dehabalaM dhRtivalasUcanArtha tato'yaM bhAvArtho balabhAvanayA tathA yateta yathA dehApacaye'pi For Private and Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -. + zrI vyavahArasUtrasya pIThikA nNtr| // 42 // dhRtisamutsAhavatI samutsAhavatitarA smupjaayte,| yathAprabalAmapi parIpahacammatisopasargAmapi lIlayA yodhayati / tathA coktam- || tRtIyo kAmaM tu sarIrabalaM hAyati tava bhAvaNAettassa / dehAvacaevi sattI jahahoi dhitI tahA jayati // vibhaagH| kasiNA parIsahacam jai udvejAhi sovasaggAvi / duddharapahakaravegA bhayajaNaNI appasattANaM / / dhitidhaNiyabaddhakaccho jo hoi aNAilo tmvvhito| valabhAvaNAe dhIro saMpuNNamaNoraho hoi / api ca sarvA api bhAvanA dhRtiblpurssraaH| tato vizeSato dhRtibalabhAvanA bhAvaSitavyA yathA prabaladivyAdyupasargopanipAte'pi svakArya sAdhayati / na khalu dhRteH kiMcidasAdhyamasti / Aha ca dhitibalapurassarAto havaMti savvAvi bhAvaNAtoya / taMtu na vijai saddhaM jaMdhiimaMto na sAhei // ___ tacca tapobalaprabhRtikaM tapaH prabhRtInAmAbhIkSNe sevanayA bhavati / atropamA dRSTAnto laMkhakomallazca na kevalaM laMkhakomallakazca dRSTAntaH / kinvazvakizorazca / kiM viziSTa ityAha-yojJApitaH parikarmita ityarthaH / eSAM ca dRSTAntAnAmiyaM bhAvanA-lako'bhyAsaM kurvannabhyAsaprakarSavazato raJAvapi nRtyaM karoti / mallo'pi karaNAni pUrva duHkhenAbhyasyan kAlena kRtAbhyAsaH pazcAdayatnena pratimallaM jayati / azvakizoro'pi hastyAdimyo bhayaM gRhNAna: duHkhaM tatpArzve prathamataH sthApyamAno'bhyAsaprakarSavazato na manAgapi tadbhayaM karoti / tathA ca sati saMgrAme hastyAdibhizca bhavane (paribhavane )'pi na bhaGgamupayAti / eSA dRSTAntabhAvanA / dArzantikayojanAtviyam / evamabhIkSNAsevanayA tapasA na klAmpati / saccAvaSTambhato devAdibhyo na bibheti, / / 82 // For Private and Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | sUtrataH sUtrArthacintanapramANena kAlaM dinarAtrigatAgatarUpaM jAnAti, / ekatvabhAvanAto yathoktasvarUpo nissaGgo bhavati / balabhAvanAto dhRtyatraSTambhaH prANAtyaye'pi nAtmAnaM muJcati / tadevaM parikarmakaraNaM vyAkhyAtam / samprati do johA ityetat vyAkhyAtavyaM / tatraparikarmaNi kRte AcAryeNa sa parIkSaNIyaH / kimasau kRtasamyak parikarmA kiMvAneti / tatra dvayoryodha nidarzane ta evAha--- pajjoyamavaMtIvaikhaMDakaraNasAhassi malla pAricchA / mahakAla cchagalamuraghaDa tAlapisAe kare mNsN|| avantIpatiH pradyotaH, khaNDakarmo nAma mantrI / anyadA rAjJaH pArzve sAhasikaH sAhasikayodhI mallaH samAgataH, / tasya khaNDakarNenAmAtyena mahAkAlazmazAne pachAgena surAkuTena ca madirAghaTena parIkSA kRtA, / tatra tAlapramANa: pizAcastAlapizAcastasya kare haste mAMsaM dattavAn / dvitIyo mantra aagtH| so'pi tathaiva parIkSitaH / kevalaM sa tAlapizAcAdbhayamagamat / eSa gaathaasNkssepaarthH|| bhAvArtha:-kathAnakAdavaseyastaccedam , avaMtIjaNavae poyassa raNNomaMtI khaMDakaNNo nAma / annayA sahassaMpi jo juddhe jiNati so Agato olaggAmiti rAyANaM viNNaveti / raNNA bhaNiyaM-ulaggAhi / tato so bhaNati-mamavittI jA sahassajohANaM sA dAyavvA / tato khaMDakaNNo ciMteti / parikkhAmi tAva eyassa sattaM jaisattamaMto hoi tato savvaM sAhassajohI / tato khaMDakaNNeNaM cchagalosurAghaDato ya dAtuM bhaNito, / aja kaNhacauddasIe rattiM mahAkAle masANe bhakkheyavvaM / tato so mahAkAlaM gaMtuM cchagalayaM uddavittA pauleuM maMsaM khAiuM suraM ca pAumADhato / navaraM tAlapisAco AgaMtuM hatthaM pasAreti / For Private and Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir +NTRE tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- hAramantrasyA pIThikA naMtara mamavi dehitti / tato so sahassajohI abhIto pisAyassa vi deti / appaNA ya khAyati ya, raNNAya paccaMtiyapurisApaDiyAragA pesiyA te jahAvittaM pasittA raNNo khaMDakaNNassayaM kaheMti / saccaM sahassajohI esotti vittIdiNNA, / aNNovi AgaMtuM viNNavetti / ulaggAmitti sovi taheva parikkhi umADhaco / tAlapisAto Agato bhIto, naTThoparicAragehiM khaMDakaNNassaya jahAvittaM kahiyaM / na diNyA sahassa johavittI / evamAcAryo'pi kimayaM kRtasamyak parikarmA kiM vA neti tapaHprabhRtibhiH taM parIkSeta kathamiti cedata Ahana kilammati dIheNavi taveNa na vi tAsito vi bIheti / chaNNe vi hito velaM sAhati puTro avithNtu|| purapaccha saMthuehiM na sajai dihirAgamAIhiM / diTTI suhavagaNehiya apbhatthabalaM samUhati / / AcAryastapaHkArApaNAdinA prakAreNa taM samyak parIkSate / tadyathA-dIgheNApi tapasA na klAmyati tadA sa tapaH parikarmito jJAtavyaH / yadA tu navitrAsito mArjAraprabhRtizvApadAdibhirna bibheti / tadA saccaparikarmitaH / yadA tu meghacchanne nabhasi vasati madhye vA sthitaH kiyagataM divasasya kiyadvA gataM rAtreH kiyadvA zeSamiti divasasya rAtrervA velA pRSTaH sannavitathaM sAdhayati kathayati, tadA jJAtavyaH sa sUtrabhAvanA parikarmitaH, tathA pUrva saMstutA mAtApitrAdayaH pazcAtsaMstutA bhAryA zvabhU zvazurAdayaH teSu pUrvasaMstutapazcAt saMstuteSu vandanArthamupagateSu gAthAyAM tRtIyA saptamyarthe prAkRtatvAt / dRSTirAgAdibhirna snigdhadRSTyAdibhiH / mAdizabdAt mukhavikAzAdiparigrahaH na sajate na saGgamupajAti, tadA sa ekatvabhAvanA parikarmito veditavyaH / etadeva vyAcaSTe-dRSTiA For Private and Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khavarNAbhyAM snigdhayA dRzyA avalokanena sphArikRtakAntimukhavarNakaraNena ca / upalakSaNametat saMbhASaNAdinA ca tasyAdhyAtmabalamekAkitva bhAvanAvalaM samUhaMti paribhAvayanti sUrayaH / balabhAvanAmAhaubhayato kiso kisadeho daDhokisoyA vidohivi daDhoyAbIyacaramApasatthA dhitidehaM samappiyA bhNgaa| balacintAyAM caturbhaGgI / tadyathA-ubhayato dhRti dehAbhyAM kshH| kimuktaM bhavati ? zarIreNa kRzo dhRtyA ca kazaH / eSa prathamo bhaGgaH / kisa dehotti zarIreNa kRzo dhRtyA ca dRDhaH eSa dvitiiyH| dRDho kisoyAvitti zarIreNa dRDho dhRtyAkRzaH, eSa tRtIyaH / dvAbhyAmapi ca zarIreNa dhRtyA ca dRDhaH / eSa caturthaH / atra dvitIyacaturthabhaGgo dhRtidehasamAzritau / dhRtidehaviSayau prazastAvekAkivihArapratimAyogyau / dvitIyasya dRDhadhRtyAzrayatvAt / caramasya dRDhadhRtidehAzrayatvAt / ete ca ekAki vihArapratipattaye kRtaparikarmANaH khayamevAtmAnaM tulitamatulitaM vA prAyo jAnanti / jJAtvA ca pratimApratipacaye AcAryAn vijJapayanti / tathA cAhasuttatthajhariyasArA suteNakAlaM tu suTU nAUNaM / pariciya parikammeNa ya suTu tuleUNa appANaM // to vimati dhIrA pAyarie egaviharaNamatI u| pariyAgasuyasarIre kayakaraNA tivvsddhaagaa|| trArthayojharaNena kSaraNena sArAH zobhanAH sUtrArthazaraNasArA sUtreNa straparikarmaNAtaH kAlaM divasarAtrigatamabhracchannagaganAdAvapi suSTha jJAtvA paricitena svabhyastena parikarmaNA tapAprabhRti parikarmaNA suSThu AtmAnaM tulayitvA dhIrA mahAsattvA For Private and Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga: zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| praza // 14 // ekAkiviharaNamatikA ekAkivihArAbhiprAyAH paryAye gRhasthaparyAye pravrajyAparyAye ca zrute pUrvagate zarIre ca kRtakaraNAH kRtAbhyAsAstIvrazraddhAkAH pravarddhamAnazraddhAkAH tatastulanAnantaramAcAryAn vijJapayanti, atra yo'nAcAryaH sa prAcArya vinapayati / yathA-'bhagavan kRtaparikAhamicchAmi yuSmAbhiranujJAta ekAkivihArapratimA pratipattumiti, yaH punarAcAryaH sa svagacchAya kathayati / yathA parikarmito'hamataH pratipadye ekAkivihArapratimAmiti yaduktaM-pariyAgasuya sarIre iti tavyAkhyAnArthamAhaegaNa tIsa vIsA, koDI pAyAravatthu dasamaM ca / saMghayaNaM puNa AdillagANa tiNhaM tu aNNayaraM // dvividhaH paryAyo-gRhi paryAyo vrataparyAyazca / tatra yo janmata Arabhya paryAyaH saH gRhiparyAyaH / sa ca jaghanyata ekonatriMzadvarSANi kathamiti ceducyate-idaM garbhASTamavarSa pravrajito viMzativarSaparyAyasya ca dRSTivAda uddiSTaH, ekenavarSeNa yogaH samAptaH / sarvamIlanena jAtAnyekonatriMzadvarSANi, vrataparyAyapravrajyApratipatteH Arabhya sa ca jaghanyato viMzativarSANi tAvat pramANaparyAyasyaiva dRSTivAdoddezabhAvAt / utkarSato janmato paryAyo vrataparyAyo vA dezonApUrvakoTI etacca pUrvakoTyAyuSke veditavyaM nAnyasya / uktaM capaDimA paDivAlassa u gihipariyAto jhmugunntiisaa| jatipariyAto vIsA doNhavi ukkosdesuunnaa|| zrutaM jaghanyato navamasya pUrvasya tRtIyamAcAranAmakaM vastu yAvattatra kAlajJAnasyAbhidhAnAt , utkarSato yAvaddazamaM pUrva, // 4 // For Private and Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ca zadasyAnuktArtha saMsUcanAddezonamiti draSTavyam / tathA coktam AyAravatthutaiyaM jahannagaM hoi navamapuvvassa / tahiyaM kAlannANaM dasa ukkosANi bhinnANi // saMhananaM punarAdimAnAM trayANAM saMhananAnAM anyatamadyadA tenApRSTaM pratipadye'hamiti tadA sa sthirIkaraNanimittamiti vaktavyaH / jaivi si tIoveo Ayapare dukkaraM khuveraggaM / ApucchaNeNu sajaNapaDivajaNa gaccha samavAyaM // yadyapyasi bhavasi tvaM tayA parikarmaNayA upeto yuktaH tathApyAtmapare AtmaparaviSayeSu AtmasamuttheSu parasamusthiteSu ubhayasamuttheSu cetyarthaH / parISaheSviti gamyate duSkaraM vairAgyaM rAganigrahaNamupalakSaNametadveSanigrahaNaM ceti tato bhUya ApRcchanA kriyate / kiM tvayA kRtA samyak parikarmaNA kiMvA neti evamApRcchanAyAM kRtAyAM yadi samyak parikRtakarmA jJAto bhavati tatastasya visarjanamanujJA tasya kriyate / anujJAtazca gacchasamavAyaMkRtvA prazasteSu dravyakSetrakAlabhAveSu pratipAdanaM pratimAyAH pratipatiM karoti / eSa gAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva vivarISuH pUvArdha tAvavyAkhyAnayatiparikammito vi vuccai kimuya aparikammamaMdaparikammA / aAyaparobhayadosesu, hoidukkhaMkhuveraggaM // parikarmito'pi suSTu kRtaparikarmApi ucyate ApRcchayate iti tAtparyArthaH yathA tvayA kRtA satparikarmaNA kiMvA na | * kRteti, kimuta akRtaparikAmandaparikarmA vA te sutarAmApracchanIyA iti bhAvaH / kasyAdevamApracchanA kriyate iti cet For Private and Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaag| zrI vyavahAramatrasya pIThikAsnaMtaraH mata Aha-yata pAtmaparobhayadoSeSu bhAtmaparobhayasamuttheSu parISaheSu samutthiteSu duHkhaM khu bhavati vairAgyaM rAgopazamalakSaNamupalakSaNametat dveSopazamo vA tato mAbhUt pratipattau ca kazcidayAghAta ityApRcchanA kiyate / atha ke te prAtmaparobhayasamutthAH parISahA iti tAn pratipAdayatipaDhamabiyAda lAbhe roge pAramAdigAya pAyAe / sI upahAdI u pare nisIhiyAdI u ubhae vi|| - prathamaH parISahaH budvitIyaH pipAsA / Adi zabdAdratyaratyAdi parISahaparigrahaH / tathA lAmo lAmaparISahA, romo rogaparISahaH prajJAdikAH prajJAdayaH parIpahAH mAdizabdAdajJAnAdiparigrahaH / ete Atmani bhAtmasamutthAH priisshaaH| tathA zItoSNAdayaH zItoSNadaMzamazakAdiparIpahA pare paraviSayAH parasamutthA ityarthaH / naiSedhikyAdayaH naiSedhikIcaryAdayaH punaH parISahA ubhayasmin ubhayasamutthAH / sampati jharaNelagacchagativyAkhyAnArthavapakramate-- ee samuppaNNesu, dukkhaM veragga bhAvaNA kaauN| puvvaM prabhAvito khalu sa hoi elagacchou // yaH khalu pUrvamabhAvito yathoktaparikarmaNayA aparikarmito bhavati / yathA zaica eDakAcastasya eteSu prAtmaparobhayasamuttheSu parISaheSu duHkhaM mahatkaSTaM vairAgyabhAvanArAganigrahabhAvanAupalakSaNametat / dveSanigrahabhAvanAzca kartuM na zakyante / evaM rAgadveSa| nigrahabhAvanA kartumiti bhAvaH / yastu samyakkRtaparikarmA bhavati / sa karotyayatnena vairAgyabhAvanAM yathAkSapakastathA cAha parikammaNAe khavago seha balAmoDie vi tahaThAtiApAbhAtiya uvasagge kayaMmi pArei so seho| // 65 // For Private and Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pArehi taMpi bhaMte deva ya acchI caveDa pADaNayA / kAussaggA kaMpaNa elagassa pesnivvttii|| parikarmaNAyAmudAharaNaM ApakaH / balA moTikAyAM zrutAparyAptatvena parikarmaNAyAmeva pratipattAvAharaNaM zaikSakaH / so'pi | zaicakastathA capakaiva tiSThati / kAyotsargeNAvatiSThate, tato devatayA prAbhAtike upasarge kRte sa zaikSakaH pArayati pArayitvA ca / ApakaM brute / tathA bhadanta ! tvamapi pAraya jAtaM prabhAtamiti / tato devatayA capeTApradAnena tasyA'kSNoH pAtanamakAri, tadanantaraM zaikSakAnukampayA devatArAdhanArtha kAyotsargaH kRtastena devatAyA AkampanamAvarjanamabhUttataH sadyo mAritasya eDakasya sa pradezayorakSaNostatra nivRtti niSpattiHkRtAH / eSa gAthAdvayasaMkSepArthaH bhAvanArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam ego khavago egallavihArapaDimmae parikammaM karei, / so paDimaMThito suttatthANi jharati / abho khabago appasuto AyariyaM vinaveti, ahaMpi parikammaM karemi, / AyarieNaM bhaNiyaM, tumaM sueNaM apaJjato na pAuggosi, vArijamANo asuNittA tassa jamalato taheva paDimaM Thito devayA ciMteti esa ANAmaMge baDhattiti, / aGgaratte pabhAyaM dNseti,| tato seha | khamago pArittA bhaNati taMkhavarga pArehi seha khamago devayAe caveDAe aahto| dovi atthINi paDiyANi, taM daI iyaro _ tadaNukaMpaNaTThA devayAe AkaMpaNanimittaM dhaNiuM kAussaggeNa Thito, / tato sA devayA AgatA bhaNati / khamagA saMdisaha | kiM karemi, khamageNa bhaNiyaM,-kIsa te seho dukkhAvito dehi se acchINi tAhe tIe devayAe bhaNiyaM-acchINi appadesI bhUyANi, khavamo bhaNati-kahavi karehi, tAhe sajomAriyassa elagassa sappaesANi sehakhamagassa lAiyANi / sAmpratametasya nidarzanopanayamAha For Private and Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandie zrI vyava tRtIyo vibhaagH| hArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 66 // bhAviyamabhAviyANaM guNAguNamAiyattito therA / vitaraMti bhAviyANaM, dvvaadisubheypddivttii|| mAvitAnAM kRtakarmaNAM guNA yathA Apakasya prabhAvitAnAmakRtaparikarmaNAnAmaguNA yathA zaikSakakSapakasya iti / evaM bhAvitAnAM guNA guNajJAH sthavirA prAcAryAstata ApRcchAnantaraM yAn bhAvitAn samyagjAnanti teSAM bhAvitAnAM pratimAprati-| pattiM vitaranti samanujAnanti, / etena ApucchaNA visajaNa ityetadavyAkhyAtamadhunA paDivajaNa ityetadvyAkhyAnArthamAhadavvAdisubheyapaDivatti dravyAdau dravyakSetrakAlabhAveSu zubheSu prazasteSu pratimAyAH pratipattirbhavati / kathamityAhaniruvasagganimittaM uvasaggaM vaMdiUNa pAyarie / zrAvassiyaM tu kAuM niravekkho vaccae bhayavaM // pUrvasamastamapi svagacchamAgatya yathAI camayitvA tadanantaramAcAryeNa sakalasvagacchasamanvitena sakalasaGghasamanvitena vA | saha nirupasarganimittamupasargAbhAvena sakalamapi pratimAnuSThAnaM nirvahatvityetannimittaM kAyotsarga karoti / tadyathA-niruvasaggavattiAe sahAe mehAe ityAdi kAyotsargAnantaraM ca sUtroktavidhinA pratimA pratipadya AcAryAnvaMdate, vanditvA ca pAvazyakIM kRtvA sabhANDamAtropakaraNaH siMhaivaguphAto nirapekSaM pUrvApekSAvirahito bhagavAn vrajati / AcAryAzca sakalasaGghasamanvitAH pRSTato'nuvrajanti te ca tAvadgacchanti yAvadrAmasya nagarasya vA AghATastato nirIkSamANAstAvadAsate yAvad dRSTipathAtIto bhavati tataH sarve vinivartante / samprati vakSyamANavaktavyatA saMsUcanAya dvAragAthAmAhapariciyakAlAmaMtaNa khAmaNa tava saMjame ya saMghayaNA / bhattovahi nikkheve pAvalo lAbhagamaNe y|| For Private and Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie paricitazrutaH san yAvantaM kAlaM parikarma karoti, tasya tAvatkAlo vktvyH| tathA svagaNAmantraNaM vaktavyam / tathA kSAmaNa tapaH saMyamaH saMhananaM tathA bhaktamalepakRdAdi upadhiryAvatsaMkhyAko jaghanyata utkarSatazca tAvatsaMkhyAko vaktavyaH / tathA nikSepaupadhernakartavyovasateranyatra gacchateti vAcyam / tathA manasApi yatprAyazcittamApanno bhavati tatratattadAtavyam / tathA sacittAcittalAbho yathAkartavyastathA bhnnniiyH| tathAgamanaMvihArastadyasyAM pauruSyAM kartavyaM / tathA kathayitavyam / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva vyAcikhyAsuH prathamataH paricitakAladvAramAha pariciyasumo u maggasiramAdi jA jeTha kuNati parikammaM / eso cciya so kAlo, puNarei gaNaM uvaggaMmi // paricitamatyantamabhyastIkRtaM zrutaM yena sa paricitazrutaH sanmArgazIrSamAsamAdiM kRtvA yAvajjyeSTAmAsastAvatparikarma karoti / eSa eva tAvatpramANaM evaM sAdhoH pratimApratipitsorjaghanyapade utkarSataH kAlaH parikarmaNAyAH / etAvatpramANotkRSTaparikarmaNA kAlAnantaraM ca yadyapyavyavadhAnena pratimA pratipitsustathApi agrasyamukhasya varSAkAlasambandhinaH samIpamupAgamASADhamAsa ityrthH| tasmin varSAkAlayogyamupadhi grahItuM punaretyAgacchati svagaNamiti evaM tAvanmukulitamuktamidAnImetadeva savizeSataraM vivRNoti jo jati mAse kAhiti paDimaM so tattie jhrnn| kuNati muNI parikamma, ukkosaM bhAvito jAva // ___ yoniyatimAsAn pratimA kariSyati, sa tati mAsAn jaghanyena parikarma karoti, tadyathA-mAsikI pratimA pratipitsureka For Private and Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabarth.org Acharya Shri Karlssagarsuri Gyarmandie tRtIyo vibhAgaH zrI vyavahArasUtrasya pIThikAnaMtaraH / // 7 // mAsaM dvaimAsikI dvaumAsau traimAsikI trInmAsAn evaM yAvat saptamAsikI saptamAsAn evaM ca mArgazIrSAdArabhya saptamAsikyA parikarmajyeSTamAse samAptimupayAti, etAvAneva ca jaghanyapade utkRSTakAlaH tataH paraM pratimAnAM mAsaiH parimANA saMbhavAt utkarSamadhikRtya punaH parikarmaNAkAlo yAvatA kAlena paripUrNamAgamoktena prakAreNa bhAvito bhavati, tAvAn veditavyaH / tatra jaghanyapadaparikarmaNAkAlamadhikRtya kAsAMcitpratimAnAM tasminneva varSe pratipattiM kAsAcidvarSAntare'bhidhitsurAha tavvarise kAsiMcI paDivattI annahiM uvarimANaM / prAimapaimassau icchAe bhAvaNA sese|| kAsAMcidAdyAnAM pratimAnAM tadvarSe eva yasmin varSe parikarmasamArabdhavAn tasminneva varSe pratipattiruparitanInAmanyasmin varSe / iyamatra bhAvanA-mAsikyA dvaimAsikyAstraimAsikyAzcaturmAsikyA vA yasminneva varSe parikarma tasminneva varSe prtipttiH| kasmAditi cet ? parikarmaNAkAlasya pratimAkAlasya ca ASADhamAsaparyantAdarvAk labhyamAnatvAt pAzcamAsikISAemAsikIsaptamAsikInAmanyasmin varSe parikarma anyasmin varSe pratipattirmArgazIrSamAsAdArabhya parikarmakAlasya pratimAkAlasya cASADhamAsaparyantAdarvAga labhyamAnatvAditi / yena ca yA pratimA pUrvamAcIrNA tasyAcIrNapratimasya tAM pratimAMprati parikarmaNA icchayA yadIcchA bhavati tataH karoti nocenneti / kimuktaM bhavati ? cirakAlakRtatayA yadi gatAbhyAso bhavati tataH karoti parikarmaNAmanyathA neti zeSe yena yA pratimA pUrva nAcIrNA tasya tAMprati niyamAdbhAvanA parikarmaNA bhavati sAmpratamAmantraNakSAmaNatapaH saMyamadvArANyAha AmaMteUNa gaNaM sa bAlavuDDAulaM khmaavettaa| uggatavabhAviyappA saMjamapaDhame va bitie vaa|| For Private and Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie gaNaM gacchaM, saha bAlAdyaiste sabAlAste ca te vRddhAzca tairAkulamAmantrya samAhUya kSamayati, yathA yadi kiJcit pramAdato mayA na suSTu bhavatAM vartitaM tadahaM niHzanyo niHkaSAyaH kSamayAmIti, ye ca pUrvaviruddhAstAnevaM sa vizeSataH kSamayati, / evamukte ye laghavaste AnandAzrupapAtaM kurvANA bhUmigatazIrSAstaM kSamayanti / ye punaH zrutaparyAyavRddhAH tAn pAdeSu patitvA sa kSamayati / uktaM ca-jai kiM cipamAeNaM na suTTabhe vaTTiyaM mae puci / taM khAmemi ahaM nissallo nikksaaoy|| ANaMdaaMsupAyaM kuNamANAM tevi bhUmIgayasIsA / taM khAmeti jaharihaM, jahArihaM khAmiyA tenn|| evaM kSamayatastasya ke guNA iti cet ? ucyate-niHzalyatA vinayaprattipatirmArgasya prakAzanaM, apahRtabhArasyeva bhAravAhasya laghutA, ekAkitvapratipacyabhyupagamaH / kvacidapyapratibaddhatA ete pratimAsu pratipadyamAnAsu kSamayato gunnaaH| uktaM caHkhAmetassa guNA khalu nisallayaviNayadIvaNAmagge / lAghaviyaMegattaM appaDibaddho ya paDimAsu // gatamAmaMtraNadvAraM / sa evaM ca kSAmayitvA bhAvitAtmA tapobhAvanAbhAvitAntaHugratapaH karoti, gataM tapodvAraM / sa ca tathA pratimA pratipannaH saMyame prathame vA sAmAyikalakSaNe vartate, dvitIye vA cchedopasthApane / tatra prathame saMyame madhyamatIrthakaratIrtheSu videhatIrthakaratIrtheSu ca dvitIye bharatAdi prathamapazcimatIrthakaratIrtheSu, / etacca pratipadyamAnakAnadhikRtyoktaM veditavyam / pUrvaprati| pannAH punaH pazcAnAM saMyamAnAmanyatamasmin saMyame bhaveyuH / uktaM ca paDhame vA biie vA paDivajjai saMjamammi pddimaato| puvvapaDivannato puNa, annayare saMjame hojjA // For Private and Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya pIThikA tRtIyo vibhaagH| nNtrH| // 8 // gataM saMyamadvAramadhunA bhaktadvAramupadhidvAraM cAhapaggahiyamalevakaDaM bhattajaharaNeNa navaviho uvhii| pAuraNavajiyassa u iyarassa dasA vi jA baaraa|| bhaktamupalakSaNametat , pAnakaM ca alepakRt kalpate / tathApragRhItaM ihAlepadbhikSAyA uparitanAnAM tisRNAM bhikSANAM madhyamA madhyamagrahaNe cAdyaMtayorapi grahaNaM / tato'yamarthaH-saptasu piNDaiSaNAsu madhye uparitanInAM catasRNAmanyatamasyAH pieDaiSaNAyA abhigrahaH / zrAdyAnAM timRNAM piNDaiSaNAnAM pratiSedhaH / etacca cUrNikAropadezAt vivRtaM / tathA cAha cUrNikRt | uparillA hiM cauhi, piNDesaNAhiM annayarIe / abhiggaho sesAsu tisu aggaho iti|| gataM bhaktadvAramupadhidvAramAha-jaghanyenopadhirnavavidhaH pAtrapAtrabandhapAtrasthApanA pAtrakesarikA paTalarajastrANagocchakamukhavastrikArajoharaNalakSaNa epa ca navavidho jaghanyata upadhiryaH prAvaraNavIkRtaprAparaNaparihArAbhigrahastasya beditavyaH / itarasya kRtaprAvaraNaparigrahasya dazAdiko vijJeyo yAvat dvAdazavidhaH / tatraikasautrikakalpaparigrahe dazavidhaH sautrikakalpadvayaparigrahe ekAdazavidhaH kalpatrayasyApi parigrahe dvAdazavidhaH / gatamupadhidvAraM samprati nikSepadvAramAhavasahIe niggamaNaM hiMNDato savvabhaMDamAdAya / nayanikkhivai jalAisu jattha se sUro vayati atthN|| ___ vasateH sakAzAdyadi nirgamanaM bhavati tato nacanaivAvadhAraNenaiva bhANDamupakaraNamAtmIyavasatau kSipati kintu sarva bhANDamAdAya hiNDate / hiNDamAnazca yatraiva jalAdiSu jale sthale grAme nagare kAnane vane vA tasya sUryo vrajatyastaM tatraiva kAyotsa // 68 // For Private and Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rgeNa anyathA vAvatiSThate / na punaH padamAtramutkSipati / gataMnikSepadvAramadhunA ApanalAbhagamanadvArANyAha maNasA vi aNugghAyA saccitte ceva kuNati uvadesaM / accittajogagahaNaM bhattaM paMtho ya tiyaae|| ____ manasA vi AstA vAcA kAyena cetyapi zabdArthaH / yAni prAyazcittAni Apadyate tAni sarvANyapi tasyAnudghAtAni gurUNi bhavanti / gatamApanadvAram / lAbhadvAramAha-sacitte cetyAdi lAbho dvividha:-sacittasya acittasya ca tatra sacittasya pravrajitukAmasya manuSyasya, acittasya bhktpaanaadeH| tatra yadA sacittasya lAbha upasthito jJAyate / yathA nUnameSa pravrajiSyati natu sthAsyati tadA tasmin sacitte pravajitumupasampadyamAnatayA saMbhAvite upadezameva karoti / na tu taM pravrAjayati. tasya tAmabasthAmupagatasya pravrajyAdAnAnatvAt / evakAro bhinnakramaH / sa ca yathAsthAnaM yojitaH / acittasya punaryogyasya bhaktasya pAnasya vAgrahaNaM karoti / gataM lAbhadvAraM / gamanadvAramAha-bhaktaM bhikSAcAyoM panthAH pathi vihArakramakaraNAya gamanaM, tRtIyasyAM pauruSyA nAnyadA tathA kalpatvAt / tadevaM bhikSau pratimApratipattividhiruktaH / samprati gaNAvacchedyAdiSu tAmevAhaemeva gaNAyarie gaNanikkhivaNammi nvrnaannttN| puThavovahissa ahavA nikkhivaNamapuvvagahaNaM tu // ___ evameva anenaiva bhikSugatena prakAreNa gaNitti gaNAvacchedini, / Ayarie iti AcAryopAdhyAye vaktavyam / kimuktaM | bhavati / yathA bhikSau pratimApratipattuM pratipanne vidhiruktastathA gaNAvacchedini AcAryopAdhyAye ca pratipattavyaH / tathA ca sUtrakAro'pi tatsUtre atizata Aha-eva gaNAvacchee evaM AyaritovajjhAe evaM bhikSugatena sUtraprakAreNa gaNAvaccheda evameva For Private and Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // // AcAryAzca upAdhyAyAzca prAcAryopAdhyAyaM tasmin sUtraM vaktavyaM / tadyathA-- 'gaNAvacchee ya vA gaNAto avakamaegallavihArapaDimaM upasaMpajittANaM viharejA / seicchejA docaMpi tameva ThANaM uvasaMpajjittANaM viharittae puNo AloejA puNo paDikkamejA puNo cchedassa parihArassa vA ubaTThAvejA / tato AyariyAto vajjhAe ya gaNAto avakamma egallavihArapaDima uvasaMpaJjitANaM viharejA' ityAdi / vyAkhyApyasya sUtradvayasya tathaiva / atha kimavizeSeNa bhikSAviva pratimApratipattividhiranusaraNIyo yadi vAsti kazcidvizeSastata Aha-gaNanikkhevaNammItyAdi navaraM nAnAtvaM bhedo gaNanikSepaNe / iyamatra bhAvanA-gaNAvacchedI gaNAvaccheditvaM muktvA pratimA pratipadyate, AcAryo'nyaM gaNadharaM sthApayitveti zeSaH / athavA idaM bhikSugatavidhergaNAvacchedyAcAryayovidhiH nAnAtvaM gaNAvacchedI AcAryoM vA pUrvagRhItaM upadhiM nikSipya anyamupadhi prAyogyamutpAdya pratimA pratipadyate / ityuktaH pratimApratipattividhiH / idAnIM samAptividhimAhatIriya ubbhAmaNiyoga darisaNaM sAhu sanni vappAhe / daMDIya bhoIya asatI sAvagasaMgho va sakAraM // tIritAyAM samAptAyAM pratimAyAM utprAbalyena bhramantyuddhamAH bhikSAcarAsteSAM niyogo vyApAro yatra sa uddhAmakaniyogo grAmastatra darzanamAtmanaH prakaTanaM karoti / tataH sAdhu saMyataM saMjJinaM vA samyagdRSTiM zrAvakaM appAhetti saMdezayati / tato daNDino rAjJo nivedanaM satkAraM karoti, tadabhAve bhojikastasyApyabhAve zrAvakavargastasyApyabhAve saGghaH saadhusaadhviivrgH| iyamatra bhAvanA-pratimAyAM samAptAyAM yasmin grAme pratyAsane bahavo bhikSAcarAH sAdhavazca samAgacchanti / tatrAgatyAtmAnaM // 88 // For Private and Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir darzayati / darzayaMzca svayaM sAdhu zrAvakaM vA pazyati, tasya saMdezaM kathayati yathA samApitA mayA pratimA, tato'hamAgata iti tatrAcAryA rAjJo nivedayanti, yathA-amuko mahAtapasvI samAptatapaH karmAbhUditi sa mahatA satkAreNa gacche pravezanIya iti / tataH sa rAjA tasya satkAraM kArayitavyastadabhAve'dhikRtasya grAmasya nagarasya vA nAyakastadabhAve samRddhaH zrAvakavarga stadabhAve sAdhusAdhvI prabhRtikaH saGgho yathAzakti satkAraM karoti, | satkAro mAnastasyopari candrodaya dhAraNaM nAndI tUryAsphAlanaM sugandhavAsaprakSepaNamityAdi / evaM rUpeNa satkAreNa gacchaM pravezayet / satkAreNa pravezanAyAmime guNA: udbhAvaNApavayaNe, saddhAjaNaNaM taheva bhumaanno| uhAvaNA kutitthe jIyaM taha titthavaDDIya / / pravezasatkAreNa pravacanasya uddhAjanA prAbalyena prakAzanaM bhavati, / tathA anyeSAM bahUnAM sAdhUnAM zraddhAjananaM yathA vayamapyevaM kurmo yena mahatI zAsanasya prabhAvanA bhavati, / tathA zrAvakazrAvikANAmanyeSAM ca bahumAnamupajAyate zAsanasyopari yathA aho mahApratApi pAramezvaraM zAsanaM, yatredazA mahAtapasvina iti; tathA kutIrthe jAtAvekavacanaM / kutIrthAnAmapabhrAjanA hIlanA | tatra IdRzAM mahAsatvAnAM tapasvinAmabhAvAt / tathA jItametatkalpa eSa samAptapratimAnuSThAnaH satkaraNIya iti, tathA tIrtha vRddhizca / evaM hi pravacanasyAtizayamudIkSamANA bahavaH saMsArAdvirajyante viraktAzca parityaktasaGgAH pravrajyA pratipadyante / tato bhavati tIrthapravRddhiriti / tadevaM parikarmaNAbhidhAnaM pratimApratipattiH pravezasatkArazca bhaNitaH / sAmpratamadhikRtasUtraM yatra yogamarhati tadvivakSuridamAha For Private and Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 10 // eeNa sutta na gayaM suttanivAto imo u avvtte| uccAriya sarisaM puNa, parUbIyaM putthvbhnniyNpi|| yadetadanantaraM parikarmaNAdikamuktaM, naitena sUtragataM vyAkhyAtaM, jAtAvekavacanasya bhAvAt / naitena trINi sUtrANi vyAkhyAtAni, sUtrANAmanyaviSayatvAt / tathA cAha-'suttanivAto imo u abbate' tu zabdaH punararthe sa ca punarartha prakAzayana hetvarthamapi prakAzayati, yato'yamadhikRtaH sUtranipAto'vyakte'vyaktazabdaviSayaH, avyakto nAma zrutena vayasA cA prApto'parikarmitazca pUrvabhaNitaM ca samastaM vyaktaviSayamato'vyaktaviSayatvaM ca prAguktamiti naitena prAguktena sUtratrayaM gatamiti, / atrAha-yadetat prAgvyAkhyAtaM na tena yadi sUtratrayaM gataM tarhi tadetat kuta AgataM sUtrAttAvanna bhavati / sUtrasyAnyaviSayatvAt / anyasmAcettarhi na vaktavyamasambaddhatvAdata Aha-uccAriya sarisamityAdi parikarmaNAbhidhAnaM yaca pUrvamAcAradazAsu bhikSupratimAgatamuktaM / yathA gharasauNI sIha ityAdi tathA pariciyakAlAmantaNetyAdi ca prAgaNitamapi prarUpitamuccaritasya sadRzamanugatamiti kRtvA kimuktaM bhavati ? egallavihArapaDimaM uvasaMpanjittANaM viharittae ityuktamattacca sUtrakhaMDaM vyakte avyakte ca samAnaM tato yadyapi sakalasUtropanipAto'vyaktaviSayastadapi yadetatsUtrakhaNDaM tat vyakte'pi samAnamiti vyaktaviSayaM parikarmaNAdimuktamityadoSaH, / yaduktamayamadhikRtasUtropanipAto avyaktaviSaya iti / tatrAvyakte yathA pratimApratipattisaMbhavastathopapAdayati zrAgamaNe sakAraM, koyaM daThUNa jAyasaMvego / zrApucchaNapaDisehaNa devI saMgAmato nIti // // 10 // For Private and Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAptipratimAnuSThAnasya gacchepratyAgamane rAjAdibhiH kriyamANaM satkAraM ko'pi bhikSurgaNAvacchedI prAcAryo vA dRSTo jAtasaMvegaH san vAcAryANAM purata ApRcchanaM karoti / yathA-bhagavamahamapyekAkivihArapratimA pratipaye iti te tataste prAcAryA viziSTazrutavido jAnanti bhUtaM bhAvinaM ceti tasyAyogyatAmudIkSamANAH pratiSedhanaM kRtavantaH / yathA-tvamayogyaH zrutena vayasA vA prAptatvAt / na ca parikarmaNA tadyogyA tvayAkRteti sa evaM pratiSidhyamAno'pi yadA na tiSThati tadA sUribhirvaktavyo yadi na sthAsyati tarhi vinaMkSyasi yathA sA devI / kA sA devIti cedata Aha-devI saMgAmato nIti devI rAjJA vAryamANApi tato rAjJaH sakAzAdvinirgacchati saJcAme pravizatIti / saMgAme niva paDimaM devI kAUNa jujjhati rnnmi|bitiy baleNa naravati nAuM gahiyA dhrisiyaay|| saGgrAme devI nRpapratimA rAjJa AkAraM kRtvA yudhyate / sA ca tathA raNe saGkAme yudhyamAnA dvitIyavale pratipakSabale yo narapatistena kathamapi jJAtvA are mahelA yudhyate sannAhApecaM kRtvA gRhItacaeDAlairdharSApitA mAritA ca / eSo akSarArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam egeNa ramA egassa rakho nagaraM veDhiyaM / rAyA sa aMteuro nagarapbhatare aggamahisI bhaNati jujjhAmi vArijaMtI viranA na ThAti / tato sA saMnahittA khaMdhAvAreNa samaM niggaMtuM paravalena samaMjujjhai mahilatti kAuM gahiyA caMDAlehiM dharisAvittA maariyaa| dUre tA paDimAto gaccha vihAre vi so na nimmaatto| niggaMtuM zrAsannA niyatte lahato gurU For Private and Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbabirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga: zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtr| // 10 // dare tAvatpratimAH / kimuktaM bhavati tadviSayamidaM sUtratrikaM tasya pratimA pratipattavyAstAvat dUre viziSTazrutavayobhyAma prAptatayAtatsamAcArIparijJAnasya parikarmaNAyAzcAbhAvAt gacchavihAre gacchasamAcAryAmapi so'dhikRtasUtratrayaviSaye nirmAto na pariniSThAmupagataH sa AcAryeNa vAryate / sa ca vAryamANo'pi yadA vagacchAnirgatya yadi kathamapi buddhiparAvartanenAsannAdvinivartate / tatastasya prAyazcittaM laghuko mAsaH dUre dUrAdvinivartate guruko mAsaH / atha na nivartate tata AhasacchaMdo so gacchA niggaMtUNaM Thito u supmagharaM / sutattha suptAhiyo saMbharai imesi megAgI // svamAtmIyaMcchando'bhiprAyo yasya sa svacchandaH san gacchAdvinirgatya zUnyagRhe upalakSaNametat zmazAne vA vRkSamUle vA devakulasamIpe vA kAyotsargeNa sthitaH / sa ca sUtramartha vA na kimapi jAnAti yaccintayati / tataH sUtrArthazUnyahRdaya ekAkI | san eSAM vakSyamANAnAmAcAryAdInAM smarati tAnevAhapAyariyavasabhasaMghADa-eya kaMdappamAsiyaM lahuyaM / egANiyattasumaghare atthamie patthare gurugA // AcAryoM gacchAdhipatistaM vA yadi smarati yadi vA vRSabhamathavA saMghATika, kaMdappatti atra vibhaktilopo matvarthIyalopazca prAkRtatvAt / yairyairvA sAdhubhiH samaM gacche vasan kandarpa hAsaMcasUryAdirUpaM kRtavAn kandarpikAn smarati / tadA prAyazcittaM mAsikaM laghukaM tathA egANiyatta ekAkI san zUnyagRhe upalakSaNametat zmazAnAdau vA divase bibheti tadA catvAro laghu| mAsAH, yadi punarastamite sUrye bhayaM gRhan prastarAn pASANAn cchuyati tadA ctugurukaaH| // 10 // For Private and Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabarth.org Acharya Shri Karlssagarsuri Gyarmandie pattharacchuheNa rattA gamaNe gurulahugadivasato hoti / zrAyasamutthAee devayakaraNaM tu vocchAmi // ___ yadi rAtrau mArjArAdi zvApadAdibhyo vibhyan prastArAn zUnyagRhasyAntaH chuhaitti pravezayati yadi vA stenAdibhayena rAtrI gacchamAgacchati tadA prAyazcittaM catvAro gurukAH, yadi punardivase eva zUnyagRhAdAvavatiSThamAno bhayAt prastarAn pravezayati / gacchaM vA bhayamajIyan samAyAti tadA catvAro laghumAsAH, ete dhAtmasamutthA doSA uktAH / idAnIM yaddevatA karoti tadevatAkaraNaM vakSyAmi / sAmpratamegANiyasummaghare ityAdi yaduktaM tat bhikSugaNAvacchedyAcAryabhedeSu pratyekaM savizeSataraM bhAvayatipattharamaNasaMkappe, maggaNadiTheya gahiya khetteya / paDiya paritAviya mae, pacchittaM hoi tigahapi // mAso lahuto guruto, cauro lahugA ya caugurugA y| chammAsA lahugurugA, ccheomUlaM taha dugaM c|| | prastarANAM grahaNAya manaH saGkalpe mArgaNe tathA grahaNabuddhyA prastare dRSTe tathA gRhIte tathA kSipte yasyopari prakSiptaH prastaraH tasyoparipatanena caramaparitApite anAgADhaM paritApite tathA mRte ca trayANAmapi bhikSugaNAvacchedyAcAryANAM prAyazcittaM vakSyamANaM pAyathA agrima bhavati tadevAha-mAso ityaadi| mAso laghuko gurukAzcatvAro laghukAzcatvAro gurukAH SaNmAsA laghavaH paNmAsA | gurukaaH| cchedo mUlaM tathA dvikamanavasthApya pArAzcitarUpamiti gAthA dvayasaMkSepArthaH / bhAvArthastvayam-yadi bhikSurbhayavazAtprastaraviSayaM mana: saMkalpa karoti gRhAmi prastaramiti, tadA tasya prAyazcittaM laghumAsaH prastarasya mAgaNe gurumAsaHprastarogrAhyo'yamiti buddhyAvalokite catvAro laghumAsA gRhIte prastare catvAro gurukAH kSipte mArjArAdizvApadAdInAmupari prastare SaNmAsA laghavaH, For Private and Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabarth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrI vyava-- yasyopari ciptastasyoparipatite tasinaparitApite SaNmAsA guruvaH, gADhaM paritApite cchedaH, mRte mUlaM, tadevaM bhikSolaghumAsAdAradhatRtIyA hArapatrasya mUle niSThitaM, gaNAvicchedinaH prastaramanaH saMkalpe prAyazcittaM guruko mAsaH, prastaramArgaNe catvAro laghumAsAH, prastare grAbabukhyA vibhaag| pIThikA' dRSTa catvAro gurukAH, prastare gRhIte SaNmAsAlaghavaH kSipte SaNmAsA guravaH, prastare ghAtasyoparipatite cchedaH / ghAtye gArDa nNtrH| paritApite mUlaM, mRte'navasthApyaM, tadevaM gaNAvacchedino gurumAsAdArabhyamanavasthApye niSThita, prAcAryasya prastara manaH saMkalpe catvAro laghumAsAH, prastaramArgaNe catvAro gurukAH, prastare grAhyabujhyA dRSTe SaNmAsA laghavaH, prastare gRhIte guravaH SaNmAsA:, // 102 // kSipte cchedaH, / ghAtyasyopari patite prastare mUla, gADhaM paritApite ghAtye'navasthApyaM, mRte pArAzcitamiti / / ___samprati yaduktaM devayaM karaNaM tu vocchAmi iti tat anyacca vivakSuragAthAmAhabahuputtapurisamehe udayaggI jaDa sappe culhgaa| acchaNa avaloganiyaTTakaMTaga gegrahaNa diTreya bhAve y|| devatAyA bahuputravikurvANAnantaraM codite tathA puruSamedhe puruSayajJe tathA udake udakapravAhe agnau pradIpanakarUpe jar3e hastini sarpe ca samAgacchati palAyamAnAdau catvAro laghuko mAsAH, / tathA devatAyA vikurvita saMyatI rUpAyAH pRSTato lagnAyAH pratIkSasva yAvat kaNTakaM pAdalagnamapanayAmItyevaM bruvantyAH acchaNatti pratizravaNe tathA avalokane tathA dUrAdAsanAdvA nivartane kaNTakagrahaNe upalakSaNametat / kaNTakoddharaNIyapAdagrahaNe pAdotkSepaNe ca tathA dRSTe sAgArike mRgapadIrUpe pratiseveiti pariNate bhAve ca zabdAtpratisevAkaraNe ca yathAyogaM prAyazcittamiti dvAragAthAsaMcepArthaH sAmpratamenAmeva gAthAM vivarISuH prathamato bahuputradvAraM vivRNoti // 10 // For Private and Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Sri Kalassagarsuri Gyarmande bahuputtatthI bhAgamadosu balesuM tu thaalivijjhvnnaa| aplomaM paDicoyaNa vaJcagaNaM mAcchalepaMtA / / bahuputrA strI devatArUpaM tasyA Agamo dvayorupalayoruparitayA sthAlI nivezitA sA patitA / jAtamagnervidhyApana tataH parasparaM praticodanA tadanantaraM tayA ukta-vrajagaNaM gacchaM mA prAntadevatA tvAM cchalayiSyatIti / eSa gAthAkSarArtho | bhAvAtha svayam sammaddiTThI devayA itthIrUvaM bahu ya putte ceDarUce viuvitA paDimAgayassa sAhussa samIvamallINA ceDarUvANi rovamANANi bhaNaMti 'bhattaM dehi 'tti / sA bhaNati-khippaM raMdhemi jAva tAva mA royh| tAhe sA doni pAhaNe jamale ThaveDaM tesiM majjhe aggi pajjAlittA tesiM ubaripihaDaM pANiyassa bharitA mukaM, taM pihaDaM taiya patthareNa viNA paDiyaM so aggI vijjhavito tato puNo vi aggi pajAliUNa pihaDaM pANiya bhariyaM mukaM tahe va paDitaM aggI vijjhavito / evaM taiyaMpi vAraM vijjhvito| tato paDimAgato sAhU bhaNati-ettIeNaM vimANeNaM tuma ettiyANi ceuruvANi niSphAesi / evaM bhaNamANassa tassa pacchittaM caulahuyaM, | sA bhaNati-tumaM kahamattieNa sueNa appAyoggo paDimaM paDivanno sigghaM jAhi gacchaMmAte paMta devayA chalehiti gataM vahuputradvAram / / idAnIM puruSamedhadvAramAha uvAiyaM samiddhaM mahApasuM demo sjjmjjhaae| ettheva tA nirikkhaha diTre vADaM samaNo vA // __ sa kadAcidavyakta AryAsamIpe kAyotsarge sthitastatra ca bahavo manuSyA AryAvandanArthamAgatAste ca tasya pratimA 18 For Private and Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie tRtIyo vibhaagH| hArasUtrasya pIThikA' naMtaraH // 13 // sthitasya sAdhotsamIpadeze sthitA truvate / yathA yadaupayAcitakamAyA bhaTTArikAyAH samIpe yAcitaM yathA yadyanukaM prayojanamasmAkaM setsyati / tato mahApazuM prayacchAma iti tadidAnI samRddhaM nisspnnmityrthH| tataH sadya idAnIM pazuM damaH mahApazurnAmapuruSaH / tato gaveSayata atraiva kazcit manuSyaM gatA gaveSaNAya manuSyAH, dRSTaH sa pratimA pratipano dRSTvA ca kathitaM mRlapuruSAya yathaiva zramaNo dIyatAmAryAyai iti evamukte yadi bhayena vArD karoti, dezIvacanametat nazanaM karoti nazyatItyarthaH / yadi vA zramaNo'hamiti brUte tadA prAyazcitaM caturlaghu / udagabhaeNa palAyai pavai rukkhaM duruhae sahasA / emeva sesaesu vi bhaesu paDikAramo kuNati // so'vyaktaH pratimA pratipannaH kAyotsargeNa sthita udakapravAhe nadyAdigate samAgacchati yAdakabhayena palAyate, yadi | vA plavate tarati, athavA sahasA vRkSamArohati, tadA tasya prAyazcitaM caturlaghu, / evameva anenaiva prakAreNa zeSeSvapyagnyAdisamuttheSu bhayeSu samutthiteSu yadi pratikAra karoti, tadA caturlaghu; / iyamatra bhAvanA-agnau prasarpati sa vA samAgacchati yadi palAyate anyaM vA pratIkAraM karoti, tadA prAyazcitaM pratyekaM caturlaghu, / etAni ca puruSameghodakAgnihastisarparUpANi devatAkRtAnyapi saMbhAvyante svAbhAvikAni ca tatra yadi devatAkRtAni svAbhAvikAni sarveSvapyeteSu pratyeka caturlaghuH / sAmpratamatthaNa mAloyaNetyAdi vyAcikhyAsurAhajeTTaja paDicchAhie ahaM tumbhehiM samaMvaccAmi / iti sakaluNamAlato mujjhati seho athirabhAve // // 10 // For Private and Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir athavA sA devatA saMyatIveSaM kRtvA kAyotsarge samApte vihArakramaM prati prasthitamavyaktaM sAdhupratimA pratipanaM brUyAt-'aho jyeSThArya ahamapi yuSmAbhiH samaM vrajAmi, tatpratIkSasva tAvadyAvat pAdalagnaM kaNTakamapanayAmi iti / evaM tayA devatayA kRtasaMyatIveSayA sakaruNamAlaptaH sa varAkaH zaikSaH zaikSatvAdevAsthirabhAvo muhyati mohamupagacchati muhyaM ca yadi pratIkSaNAdi karoti tathA prAyazcitaM tadevAha acchati avaloeti ya lahugA puNa kaMTaumelagatti / gurugA niyattamANe taha kaMTagamaggaNe ceva // ___ satra yadi kaNTako me lagna iti vacaH zrutvA, acchatitti pratIkSate tadA prAyazcittaM laghukAzcatvAro laghu mAsAH / athApi tatsaMmukhamavalokate tadApi caturlaghuH yadipunarAsanAnnivate tadAcaturlaghu etacca AsanAto lahuto iti vakSyamANagranthAdavasitam / atha durAttadA tasmin dUrAnnivartamAne catvAro gurukA gurumAsAstathA kaNTakamArgaNe cevetti yadi kaNTakamapaneNyAmIti tatpAdalagnaM kaNTakaM mRgayate, tadApi prAyazcittaM caturguru / kaMTakapAyaggahaNe challahu chagguruga calaNamukkheve / diTT micchaggurugA pariNayakaraNeya sattaTThA // kaNTakaM pAdagataM yadi gRhAti tadA prAyazcittaM Sadlaghavo laghumAsAH atha tasyAH saMyatyAH pAdaM gRhAti kaNTakoddharaNAya tadApi SaT laghu, yadi punazcaraNaM pAdamutkSipati utpATayati kaNTakoddharaNAya tathA Sad guru, pAde utpATite sati yadi sAgArikaM pazyati sadA tasminnapi dRSTe SaT guru, sAgArikadarzanAnantaraM yadi bhAvaH pariNato bhavati yadAhaM pratiseve iti For Private and Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| naMtaraH zrIvyava- tadAcchedaH karaNe prati sevAkaraNe mUlaM etatprAyazcittavidhAnaM bhikSoruktam / haarsuutrsy| gaNAvacchedyAcAryayoH punaridamAha-sattaThatti, atra pUraNa pratyayAMtasya lopaH prAkRtatvAt / tato'yamarthaH gaNAvacchedina: pIThikAnA prAyazcittavidhAnaM dvitIyAccaturlaghukAdArabdhaM saptamamanavasthApyaM prAyazcitaM yAvadavaseyamAcAryasya prathamAcaturgurukAdArabdhamaSTamaM pArAzcitaM prAyazcittaM yAvadetadevAha lahuyA ya dosu dosu ya gurugAcchammAsa lahu gurucchedo| bhikkhu gaNAyariyANaM mUla annvtthpaarNcii| // 10 // bhikSugaNAvacchedyAcAryANAM yathAkramaM prAyazcittavidhAnamUlamanavasthApyaM pArAzcitaM ca, yAvadyathA bhikSodvayoH pratIkSaNe'valokate ca catvAro mAsA laghavaH dvayonivartane kaNTakamArgaNe catvAro gurukAH, chammAsalahugurutti atra dosu iti pratyekamabhisambadhyate / dvayoH kaNTakagrahaNe pAdagrahaNe ca SaNmAsA laghavaH dvayoH pAdotkSepe sAgArikadarzane ca SaT guru, pratisevAbhiprAye cchedaH pratisevAkaraNe mUlaM, gaNAvacchedino yathA'navasthApyaM paryante bhavati tathA vaktavyaM taccaivaM gaNAvacchedinaH pratIkSaNe catvAro laghukAH avalokane catvAro guravaH nivartane catvAro guravaH, kaNTakamArgaNe SaT laghu, kaNTakagrahaNe SaT laghu, saMyatIpAdagrahaNe paT guru, pAdotpATane cchedaH, mAgArikadarzane cchedaH / pratisevAbhiprAye mUlaM, pratisevAkaraNe'navasthApyaM, AcAryasya yathA pArAzcitamante bhavati tathA vaktavyam / taccaivamAcAryasya pratIkSaNe caturguru avalokane caturgurunivartane kaNTakamArgaNe ca SaT laghu, kaNTakagrahaNe pAdagrahaNe ca SaT guru, pAdotpATane cchedaH, sAgArikadarzane mUlaM, pratisevAbhiprAye'navasthApyaM, pratisevAkaraNe pArAzcitamiti / samprati yaduktaM 'gurugAnivattamANe ' iti tatra vizeSamAha // 104 // For Private and Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie AsannAto lahayo dUraniyattassa guruttaro dNddo| coyagasaMgAmadugaM niyakhisaMta aNugghAyA // saMyatyA AsanAtpradezAnivRtte laghuko daNDaH catvAro laghumAsA daNDa ityarthaH / dUrAnivRttasya gurutarazcatvAro gurumAsAH; evamAcAryeNa prarUpite codakaH praznayati / tatra codakAcAryanidarzanaM saGgrAmadvikaM nidarzanaM, taM ca bhagnapratijJaM nivRttaM pratyAgataM santaM ye khisaMtitti hIlayanti teSAmudghAtAzcatvAro gurukA mAsAH prAyazcittamityuttarArdha saMkSepArthaH / idAnImetadevottarArdha vivarISuH prathamatazcodakavacanaM bhAvayati / diTuM loe bAloyabhaMgi vaNieya avaNiyaniyatto / avarAhe nANattaM na royae keNa yaM tujhe // prAguktAcArya prarUpaNAnantaraM paraH praznayati / nanu saMyatyAH pratyAsanAtpradezAtpratinivRttasya gurutareNa daNDena bhavitavyam / dUrAtpratinivRttasya laghutareNa, na caitadanupapannaM yato loke'pi dRSTaM tathA Tekasya rAjJo nagarama paro rAjA veSTayitu kAmaH samAgacchati / taM ca samAgacchantaM zrutvA nagarasvAmI bhaTAn preSayati / yathA yUyaM tatra gatvA yudhyadhvAmiti / tatraiko bhaTaH parabala miti prabhUtamAlokya darzanamAtra eva bhagnaH pratyAgato'nyo yudhdhvA cirakAlaM sajAtavraNo bhagnaH samAgataH / aparaH paravalena sahAyudhvA saJjAtavraNa eva bhagnaH pratinivRttaH / tatraiSAM bhaTAnAM madhye yaH pAlokabhaGgI darzanamAtrato bhagnaH pratinivRttastasya bahutaro'parAdhaH / yaH punaH saJjAtAvraNo yazcAvaNita etau dvAvapi bhagnau santau pratinivRttAvityaparAdhinI kevalamAlokabhanayapekSayA'lpatarAparAdhau, dUrAtpratinivRttatvAddevalokedgasannabhedenAparAdhe 'naanaatvmidmuplbdhm| tata eva dRSTAntabalena For Private and Personal use only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava tRtIyo vibhAga: hArasUtrasya pIThikA nNtrH| // 10 // yanmayoktaM saMyatyAH pratyAsanAtpradezAtpratinivRttasya bhUyAn daNDo dUrAt pratinivRttasyAlpatara iti tataH kena kAraNena yuSmabhyaM na rocate / mUrirAha__akkhayadeha niyattaM bahudukkhabhayeNa jasamANeha / eyamahaM na royati ko te viseso bhave ettha // yadvahu duHkhabhayena parabalena saha yudhyamAnasya prabhUtaduHkhaM maraNaparyavasAnaM bhaviSyatIti bhayenAkSatadehaH san nivRttaH pratinivRtto'kSatadehanivRttastaM samAnaya etanmahyaM na rocate viSamatvAttathAhi sarvathA atrAkSatacAritraH pratinivatete kintu kSatacAritrastato'pyatra sa upanyasanIyo yo'dhikRtadATotikena sahasamAnatAmavalambate, na cAsau tatheti para Aha-yadeSa dRSTAntastava na bhAsate tataH ko'trAsin vicAre tava vizeSo bhavet viziSTo dRSTAntaH syAtmarirAha eseva ya diThaMto purarohe jattha vAriyaM raNNA / mANIha tatthaniyaMte dUrAsanne ya nANattA // eSa eva bhavadupanyasto dRSTAntaH purarodhe sati draSTavyo yatra purarodhe rAjJA vAritaM yathA mA ko'pi purAbhiryAsIditi * tatraivaM nivArite tatra nirgacchati / dUrAsanAcca pratinivRtte yathA nAnAtvamaparAdhaviSayaM tadihApi yojanIyam / tadyathA-parabalena nagararoghe kRte rAjJA paTahena ghoSitaM yathA yo nagarAnniryAsvati sa mayAnirgrAhya iti / tataH ko'pi nirgatya bhAsanAtpratinivRtto'paro dAttatra yathaitayorAsannAtpratinivRttasyAmpataro rAjJA daNDo dAtpratinivRttasya bahutara evaM yo dAtsaMyatyAH pratinivRttastasya garIyAn bhAvadoSa iti caturgurukamAsanAtpratinivRttasya tvanpIyAn bhAvadoSa iti caturlaghu / samprati 'puNo AloejA' kaa||10|| For Private and Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ityAdisUtraM vyAkhyAnayati sesammi crittsy| loyaNayA puNo paDikkamaNaM / cchedaM parihAraM vA jaM zrAvanno tayaM pAve // yadyapi pratimApratipannasya cAritravirAdhanAsIt tathApi na cAritraM sarvathApagataM kintu zeSo'vatiSThate / vyavahAranayamatena dezabhaGgena sarvabhaGgAbhAvAt tataH zeSecAritrasya sati punarAlocanA punaH pratikramaNaM natu punaH zabdo dvitIyavArApekSaH / tathA ca loke vaktAraH kRtamidamekavAramidAnI punaH kriyate iti / atra tu prathamamevAlocanaM prathamameva ca pratikramaNaM tataH kathaM punaH zabdopapattiH ? ucyate-yatraiva sthAne so'kRtyaM kRtavAn / tatraiva sa itthamacintayat AlocayAmi pratikramAmi ca tAvadahametasyA kRtyasya pazcAdgurusamakSaM bhUya AlocayiSyAmi ca evaM ca cintayitvA tathaiva AkArSIt tato ghaTate punaH zabdopAdAnamiti yadi vA yadeva tadAnIMhA duSThukRtaM duSThukAritamityAdi cintanaM tadeva ca pratikramaNamiti bhavati / tadapekSayA | punaH zabdopapattiH yadapi ca cchedaM parihAraM vA prAyazcicamApanastatprAmoti pratipadyate / samprati yaduktaM / niyaTTakhisaMtaNugghAyA iti tadvyAkhyAnayati-- evaM subhapariNAmaM puNovi gacchaMti taM paDiniyattaM / je hIlai khiMsai vA pAvati gurue caummAse // | evaM punarAlocanA pratipatyAdiprakAreNa zubhapariNAmaM zobhanAdhyavasAyaM punarapi gacche pratinivRttaM santa yo hIlayati khisayati vA, tatra yadasyayA nindanaM tat hIlanaM yathA samApti nItA'nena pratimAsAMpratamAgato vartate tataH kriyatAmasya pUjeti yatpunaH For Private and Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 106 // prakaTaM nindanaM sA khisA yathAdhik tava bhraSTapratijJasyetyAdi sa prAmoti prAyazcittaM gurukAn anudghAtAn caturo mAsAn / sUtram bhikkhU vA gaNAo avakkamma pAsatthavihAre viharejA seyaicchejA docaMpitamevagaNaM uvasaMpajittANaM viharittae asthiyA ittha se puNo AloejjA, puNopaDikkamejA, puNocheda parihArassa uvaTThAijA, evaMmahAchaMdo kusIlo osammo saMsatto // sU. 26 sUtram / 'bhikkhUya gaNAto avakammetyAdi bhikSuruktazabdArthaH vA vAkyabhede gaNAdapakramya niHsRtya pArzvesthavihAraM pArzvasthacaryA pratipadyeta sa bhUyo'pi bhAvaparAvRtyA icchedvitIyamapi vAraM gaNamupasampadya vihA~ asthiyA itthetti asti cAtra kazcit yaH zeSe cAritrasya sati punarAlocayet, punaH pratikAmet puna chedaM parihAraM vA yaH prAyazcittamApanastasya cchedasya parihArasya vA pratipattaye'myutiSThet / yaH punaH sarvathApagate cAritraM punarAlocayet punaHpratikAmet sa mUlamApana iti mUlasya pratipattaye'bhyutiSThet / idaM sUtraM pArzvasthaviSaya evamuktamevaM yathAcchaMdasi kuzIle avasane saMsakte ca vaktavyam / tadyathA "bhikkhU ya gaNAto avakamma ahAcchaMdavihAraM viharejA / so icche doccapi puNopaDikkamejA puNocheyaparihArassu uvaTThAijA tahevagaNaM uvasaMpajittANaM viharittae asthiyA icchasese puNo aaloejaa| athAmISAM sUtrANAM pUrvasUtratrayeNa saha kA sambandha ityata AhavuttA vitigamaNA iyANimavitinnimiggame suttA / paDisiddhimavattassa imesu savvesu paDisiddhaM // pUrvamuktA abhizayyAdiSu vitIrNagamanAH vitIrNamanujJAtaM gamanaM yeSAM te tathA idAnIM punaH sUtrANi avitIrNe'nanujJAte nirgame yadivA prAk ekAkivihAra pratimAviSayeNa sUtratrayeNAvyaktasya zrutena vayasA parikarmaNayA vA prAptasya nirgamaNaM // 10 // For Private and Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratiSiddhamateSu punaH paJcasu sUtreSu sarveSAM vyaktAnAmavyaktAnAM ca nirgamanaM pratiSiddhamityeSa sambandhaH / __ adhunA amUni pazcApi sUtrANi yadviSayANi tAni krameNa vizeSapratipAdanArthamupanyasyatipAsastha grahAcchaMdo kusIla usannameva sNstto| eesiM nANattaM vocchAmi ahANupuvIe / jJAnAdInAM pArve tiSThatIti pArzvasthaH, pAzastha iti saMskArastatreyaM vyutpattiH mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAsteSu tiSThatIti pAzasthaH / ahAcchaMdo iti yathAcchando'bhiprAya icchA tathaivAgamanirapekSaM yo vartate sa yathAcchandaH / kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH sAmAcAryAsevane, avasIdati smetyavasannaH / tathA saMsakta iva saMsaktaH pArzvasthAdikaM tapasvinAM cAsAdya sannihitadoSaguNa ityarthaH / idaM tu vyutpattimAtra sthAnAzUnyArthamuktaM / yAvatA bhASyakRdeva svayamagre vyutpattimamISA zabdAnA karipyati / eesimityAdi eteSAM pArzvasthAdInAmanuSThAnabhedato yannAnAtvaM tadahaM yathAnupUrdhyA yathoktakrameNa vakSyAmi / atha kathaM pArzvasthAdayo jAyante tata Aha gacchaMmi kei purisA, sauNI jaha paMjaraMtaraniruddhA / sAraNapaMjaracaiyA pAsasthagayAdi viharaMti // ___ yathA zakuniH zakunikApaJjarAntaraniruddhA mahatA kaSTena vartate, tathA kecit gurukarmANaH puruSAgacche smAraNacodanAdi mahatkaSTamabhimanyamAnAH kaSTena vartante, / tataH smAraNalakSaNapaJjaratyAjitAH santaH pArzvasthagatAdayaH AdizabdAdyathAcchando gatAdiparigrahaH viharantyavatiSThante vihRtya ca kecidbhUyaH svaguNamupasampadyate / teSAM copasampadyamAnAnAM prAyazcittadeyamatastadvi For Private and Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH zrI vyava- hArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 107 // vakSuridamAhatesiM pAyacchittaM vocchaM oheya payavibhAge ya / ThappaMtu payavibhAge oheNa imaM tu vocchAmi // 21 // teSAM pArzvasthAdInAM svaguNamupasampadyamAnAnAM prAyazcittaM vakSye kathamityAha-opena sAmAnyena padavibhAgena ca kAlAdivizeSeNa, gAthAyAM saptamItRtIyAthai / tatra yatpadavibhAgena prAyazcittaM vaktavyaM tat sthApyaM sthApanIyaM pazcAdvakSyate ityarthaH / prodhena sAmAnyena kAlAdivizeSarahitatveneti bhAvaH / / punaridamanantaraM vakSyamANatayA pratyakSIbhUtamiva vakSyAmi pratijJAtameva nirvAhayati-- UsavavajjakayAI, lahuo-lahayA abhikkhagahaNaMmi / UsavikayAi lahudhA gurugA ya abhikkhagahaNaMmi // 211 // utsavavarjamutsavAbhAve yadi kadAcit zayyAtarapiNDAdikaM gRhItavAn / tatastasya prAyazcittaM laghuko mAsaH, tathAbhISaNaM gRhItavAn tathA catvAro laghumAsAH, / prathotsave kadAcit zayyAtarapiNDamagrahIt tatazcatvAro laghukA mAsAH / athAmINamutsaveSu gRhItavAn tatazcatvAro gurukA ihAnutsavAdutsave gurukazodhipradAnakaraNamane svayameva vakSyatIti nAbhidhIyate // ____ atra kAlavizeSo na ko'pi nirdiSTa itIdamoghena prAyazcittAbhidhAnamidAnIM kAlaM sAmAnyata Aha-- cauchammAse varise kayAi lahuguruya tahaya chggurugaa| eesucevabhikkhaM cau guru taha chagguru cchedo||212|| // 107 // For Private and Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturo mAsAn yAvat kadAcit api gRhItavAn yadi zayyAtarapiNDaM tatazcatvAro laghukAH SaNmAsAn kadAcidhaye catvAro gurukA, varSe yAvat kadAcidabhigRhIte paNmAsA guravaH, eteSveva caturmAsAH SaNmAsavarSeSu abhIkSNagrahaNe yathAkrama caturguru, SaT gurucchedazca, kimuktaM bhavati / caturo mAsAn yAvadabhISaNagrahaNe catvAro gurukA mAsAH, SaNmAsAnabhIcyagrahakhe SaNmAsAH guravaH, varSa yAvadabhIkSNagrahaNe cchedaH, / atrotsavAnutsavavizeSarahitatayA sAmAnyenAbhidhAnaM tathA cAhaese u hotiohe, etto payavibhAgato puNo vocchN| cautthamAse carime,Usavavaja jai kyaai||213|| geNhai lahuolahuyA guruyA itto abhikkhghnnNmi| cauro lahuyA guruyA chagguruyA UsavavivajjA // 21 // ___ eSAmanantaroktaH prAyazcittavizeSaH opena sAmAnyena bhavati draSTavyaH / ata UcaM punarvibhAgataH padavibhAgena prAyazcittaM vakSye / yathA pratijJAtaM karoti, caturo mAsAn yadi kadAcit utsavavarjamagRhItazayyAtarapiNDaM tato mAsalaghu, paemAsAnutsavavarjamabhigRhIte catvAro laghukAH, varSa yAvadutsavavarja kadAcidabhigrahaNe catvAro gurukAH, / itara UrdhvameteSveva catu: SaDvarSe'bhISaNagrahaNe vakSye catvAro laghukA gurukAH SaTgurukA utsavavarjA yathAkramaM jJAtavyAH, kimuktaM bhavati ? caturo mAsAnutsavavarjezayyAtarapiNDamabhIkSNamagRhIt tataH prAyazcittaM catvAro mAsAH laghukAH, SaNmAsAnutsavavarjamabhIkSNagrahaNe catvAro | gurukAH, varSe yAvadutsavavarjamabhIkSaNagrahaNe SaT gurukAH, utsavavarja gatamidAnImutsave pratipAdayati cauro lahuyA gurugA chammAsA Usarvami u kyaaii|evN abhikkhagahaNe chagguru cuchggurucchedo||215|| For Private and Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya pIThikA tRtIyo vibhaagH| nNtrH| // 108 // cataro mAsAna yadi kadAcidutsave gRhItavAn tatazcatvAro mAsA laghavaH, SaNmAsAn kadAcidutsave grahaNe catvAro gurukAH, varSe yAvatkadAcidgRhNataH SaNmAsA guravaH etatpunarvekSyamANamabhIkSNagrahaNe Sad guru ityAdi, caturo mAsAnutsavedhvamIkSaNagrahaNe SaNmAsA guravA, paramAsAnutsave vabhISaNagrahaNe catuguruka chedAvarSe yAvadabhIkSNamutsaveSu grahaNe padagurukacchedaH atha kasmAdutsaveSu kadAcidabhIkSNaM vA grahaNe adhikataraprAyazcittadAnamata Ahautsavavajje na geNhai nibbaMdho UsavaMmi geNhatti / ajjhAyaragAdIyA iti ahigAusave sohI // 216 // ___eSa sAdhurutsavavarje utsavarahite zeSe kAle bhikSAM na gRhNAti / utsave punarvipulaM bhaktapAna prAsukamupalabhya kathamapi nirbandhAt gADhAdarakaraNAdgRhNAti / tato'smai paryAptaM dAtavyamiti kizcit na adhyavapUrakAdayo doSAH sambhavanti / AdizabdAt mizrakAdidoSaparigrahaH iti asAddhetorutsave adhikAbahutarA zodhiHprAyazcittamiti / evaM uvaThiyasta paDitappiya sAhUNo padaM hasati / coie rAgadose diThaMto paNNagatilehiM // 217 // evamupadarzitena prakAreNa zayyAtarapiNDAdi pratisevya punarakAraNatayo pasthitasya glAnAdiprayojaneSu pratarpitA bhaktapAnapradAnAdinA sopaSTambhIkRtAH sAdhavo yena prasarpitasAghustasya padaM pratisevAlakSaNaM isati evamevamucyate / ayamatra sampradAyo yadi paJcarAtri diva dazarAtriM divaM yAvadbhinamAsa ityApano bhavati, tataH sa evamevamucyate, tasya sAdhupratapaNenaiva zuddhimAvAt / atha mAsAdikamApanastadantimaM evaM isati tadyathA yadi dvau mAsAvApannastata eko mAso mucyate, eko dIyate / atha // 108 // For Private and Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir trIn mAsAn tarhi eko mucyate dvau mAsau dIyate ityAdi / atra paro rAgadveSau codayati, yathA yUyaM rAgadveSavantaH / tathAhiyena sAdhUnAM pratarpitaM tasyapadamanurAgatohAsayatha, yena punarna pratitarpitaM tasya dveSataH sakalamapi prAyazcittaM paripUrNa prayacchatha / sUrirAha-diThaMto paeNagatilehiM na vayaM rAgadveSavantastathA cAtra dRSTAnta upmaapnktilaiH| tathAhi pannakatilA nAma durgandhitilAH te sthAnadvayepi sthaapitaaH| tatraike nimbapuSpairvAsitAH, apare svAbhAvikA eva sthitAH / tatra ye nimbapuSpavAsitAsteSAM durabhigandho bahuvidhenopakrameNApanetuM zakyate / itareSA stokena evAmahApi ye svarUpataH pArzvasthA aparaM ca sAdhusAmAcArIpradveSato glAnAdiprayojaneSu sAdhUnAmapratarpiNo'varNabhASiNazca te mahatA prAyazcitena zuddhimAsAdayanti / ye tu pArzvasthA api karmalaghutayA sAdhusamAcArAnugatAH sAdhUna glAnAdiprayojaneSu pratarpayanti zlAghAkAriNazca te stokAparAdhena evameva zuddhayanti, / mahAparAdhino'ntimapadahAsataH stokena prAyazcitteneti pannakatilAzcopalakSaNaM tena sarvAzyasaLazirogAbhyAM dhautAdhautazAradapaTAbhyAM pannakatilena copamA draSTavyAH / tadyathA sarvamaznAtItyevaM zIlaHsarvAzIbahubhakSako'sarvAzI alpabhojI, tatra sarvAzI rogI karkazayA kriyayA zuddhimAsAdayati / asarvAzIstokayA kriyayA yathA vA dvau paTau zArado tatraiko vAte vAti pratidivasaM tena vAtena dhRnyate aparo na evaM tayordvayorapi kAlakrameNa malinIbhUtayorvidhUtapaTaH stokenopakrameNa zuddhimAsAdayatyavidhUtapaTo baDUnopakrameNa evaM yaH pArzvasthaH sAdhUnAmavarNabhASI sa mahatA prAyazcittena zuddhiM labhate / iti tasmai paripUrNa prAyazcittaM dIyate / itarasya tu sAdhUnAM pratapaNena varNabhApaNena ca zuddhiHsambhavatyetadartha hAsa iti sAmpratametadeva vivarISuH paraH praznaM bhAvayati jo tujjhaM paDitappai tassegaM ThANagaM tuhaaseh| vaDDeha appaDitappe ii rAgaddoliyA tubbhe||218|| For Private and Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- yo'smAkaM pratitarpayati upakAraM karoti, tasya eka sthAnakamantimalakSaNaM prAguktasvarUpaM hAsayatha, yaH punarna pratitarpahArasUtrasya yati tasminnapratita tadekasthAnakamantimalakSaNaM vardhayatha / pUrNa paripUrNa tasmai prAyazcittaM dattha ityarthaH / ityevamamunA prakAreNa pIThikA- yUyaM rAgadveSikA rAgadveSavantaH / samprati yaduktaM patrakatilairdaSTAnta iti tdbhaavytinNtrH|| iharahavi tAvacoyaga kaTuyaM tellaM tu pnngtilaannN| kiM puNa nimbatilehiM bhAviyANaM bhavekhajjaM // 219 // // 16 // itarathA pi nimbakusumAdi vAsanAmantareNApi tAvat he codakapanakatilAnAM durgadhitilAnAM tailaM kaTukameva / turevakArArtho bhinnakramazca / na khAdyaM bhavatIti bhaavH| kiM punasteSAM pannAtilAnAM niMbatilaiH tilA iva sUkSmatvAt nibatilA kusumAni svasyatilAni svatilAstairnimbakusumairityarthaH bhAvitAnAM vAsitAnAM tailaM khAdyaM bhaven naiva bhavedityarthaH / eSa dRSTAnto'yamupanayaH---- | evaM so pAsattho avatAvAdI puNo ya sAhUNaM / tassa ya mahatI sohI bahadososotthaho ceva // 220 // evaM sodhikRtaH sAdhurekaM tAvatpArzvasthasamAcArakArI punaH sAdhUnAmavarNavAdI sAdhusamAcArapradveSAt / tatastasya tathArUpasya * mahatI zuddhiH prAyazcittaM yatso'tra prAyazcittadAnavidhau paricintyamAno bahudoSa eva bhavati vartate / tadevamaprazastatilairupanaya: kRtaH / sampani prazastatilaistamabhidhitsurAhajaha puNa te ceva tilAusiNodaga dhoyakhIrauvvakA / tesiM jaM tellaM tattaM ghayamaDhuM visesei // 221 // // 10 // For Private and Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tapito jouAnApAnauSadhAdibhistA prakalpa kimApa, __ yathA punasta eva pannakatilA uSNodakena pUrva dhautAstadanantareNa cIreNa dugdhena uvvakkA kSIramadhye prakSipya kiyatkAlaM dhRtvA tato niSkAzitAH teSAMya tailaM ghRtamADamapi vizeSayati / tato'pyadhikataraM bhavatIti bhAvaH / eSa dRSTAnto'yamupanayaH kAraNa saMviggANaM AhArAdIhiM tapito jou|niiyaavttnnutppii tappakkhiya vaNNavAdI ya // 222 // ____ yaH kAraNeSvazivAvamaudaryAdiSu saMvinAnAM susaMyatAnAmAhArAdibhaktapAnauSadhAdibhistarpitaHpratarpaNaM kRtavAn / tathA yaH saMvignAnAM nIcaivRttirvartanaM yasya sa tathA kimuktaM bhavati sa tAn vandate na punarvadApayati / tathA akalpaM kimapi pratisevya anu pazcAt hA duSThukRtaM hA duSTu kAritamityAdi rUpeNa tapati santApamanubhavatItyevaM zIlo'nutApI tathA teSAM saMvijJAnAM pakSastatpakSastatra bhavastatpAkSikaH saMvignapAkSika ityarthastathA varNavAdI zlAghAkArI suvihitAnAM tataH kimityAhapAvasta ubaciyasta vi paDisADaNamokareti so evaM / savvAsi rogi uvamA saraeya paDe avidhuyNmi|| ___ evamamunA prakAreNa saMvinatarpaNAdinAdyApi pArzvasthena satA upacayaM nItaM tathApi tasyopacitasyApi pApasya parizATanabhAvaM karoti / mo iti pAdapUraNe tena tasyaikasya padasya hAsaH uktApanakatiladRSTAntabhAvanA; evamavarNavAdina: pArzvasthasya paripUrNaprAyazcittadAne sarvAzirogiNopamayA ca zAradike paTe vAte dhRte sA ca dRSTAntabhAvanA bhAvayitavyA sahAsaM pratipannastadRSTAntabhAvanAmAhapanno yacchaMto kimiNoya aNupAvayaM vacchito yA ulloya kaNasevA ya putteNaM bubhulaiyaM muNeUNaM / / 224 // For Private and Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 110 // tadevamitaraH pArzvasthaH sAdhUnAmapratapayitA na ca pApaM kRtvA'nutapati / yadapi ca pApaM kurute tadapi nirdayaH san , | sAdhUnAM vAvarNabhASI, tataH so'nyathA na zuddhyatIti tasmai paripUrNa prAyazcittaM dIyate / dvitIyastu sAdhupratarpaNAdinA bahupApaM kSapayitavAn na ca nirdayaH sannakarotpApamiti tasya padAsena bhAvayati-- thovaM bhinnamAsAdigAoyarAiMdiyAi jA pNc| seseupayaM hasatI paritappiyaeyare sayalaM // 225 // yadi nAmastokaM bhinnamAsAdikAdArabhya yAvatpazcarAtriM divAni etAni samuditAnyekataraM vA prAyazcittamApanastadA sa evameva mucyate / tasya sAdhupratarpaNAdinA zuddhIbhUtatvAt yadi punabhinnamAsasyopari prAyazcittamApanastatastasmin zepe prAyazcitte samApatite sati padamantima pratarpite sAdhau isati / tasya cAntimapadahAsasya bhAvanA prAgeva kRtA / itarasmin sAdhUnAmapratarpiNyavarNavAdini ca sakalaM paripUrNa prAyazcittaM tasyAnyathA zuddhyabhAvAt / tato na vayaM rAgadveSavantaH / samprati pArzvasthAn vyAkhyAnayatiduviho khalu pAsattho dese savve ya hoi naayvvo| savve tinni vikappA dese sejjAyara kulAdI // 226 // dvividho dviprakAraH, khalu nizcitaM pArzvasthaH / tadyathA-deze dezataH, sarvasmin sarvataH pArzvasthaH; zabdaH saMskAramAzritya trayo vikalpAstrayaH prakArAstadyathA-pArzvasthaH prAsvasthaH pAzasthazca / ete svayamevAgre vakSyante / deze dezataH pAvasthA, zayyAtarakulAdi pratisevamAnaH, 'tidhi vigappA' ityuktaM tatra prathama prakAramAha--- // 110 // For Private and Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie dasaNanANacaritte tave ya attAhitopavayaNe ya / tesiM pAsavihArI pAsatthaM taM viyANehi // 227 / / darzanaM samyaktvaM, jJAnamAbhinibodhikAdi, cAritramAzravanirodhaH, eteSAM samAhAro dvandvastasmin / tathA tapasi bAhyAbhyantararUpe dvAdazaprakAre pravacane ca dvAdazAGgalakSaNe yasyAtmA hRtoprayukto na samyag yogavAnityarthaH / yadi vA ahitasteSAM virAdhakatvAt / kintu teSAM jJAnAdInAM pArzve taTe viharatItyevaM zIlo vihArI / na teSu jJAnAdiSvantargata ityarthaH / sa pArzvastha iti vijAnIhi, jJAnAdInAM pArzve tiSThatIti vyutpatteH / iha yadyapi yo duSkaramAzravaM nirodhaM karoti sa paramArthatastapoyukta eveti vacanatazcAritragrahaNena tapo, jJAnagrahaNena ca pravacanaM gataM, tathApi tayo rupAdAnaM mokSaM prati pradhAnAMgatA khyApanArtha bhavati ca tapo mokSaM prati pradhAnamaGgaM pUrvasazcitakarmakSapaNatvAt pravacanaM ca vidheyAvidheyopadezadAyitvAditi ukta ekaH prakAraH // samprati dvitIyaprakAramAhadasaNanANacaritte satto acchati tahiM na ujmti| eeNaM pAsattho, eso anno vi pajAo // 228 // jJAnadarzana cAritre yathoktarUpe yaH svastho'vatiSThate na punastatra jJAnAdau yathA udyacchati udyamaM karoti / etena kAraNenaiSa pArzvastha ucyate / prakarSaNAsamantAt jJAnAdiSu nirudyamatayA svasthaH prAsvastha iti vyutpatteH / eSa khalu anyo dvitIyo'pi paryAyaH / apizabdaH khanvarthe bhinnakramazca / sa ca yathAsthAnaM yojitaH / ukto dvitIyaH prakAraH // samprati tRtIyamAha For Private and Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhI vyava tRtIyo vibhAga hArapatrasya piitthikaa'nNtrH| // 111 // pAsotti baMdhaNaMti ya egaTuM baMdhaheyavo pAsA / pAsatthio pAsattho anno vi ya esa pajjAo // 229 // ___pAza iti vA bandhanamiti vA ekArtham / iha ye mithyAtvAdayo bandhahetavaste pAzAiva pAzAsteSu sthitaH paashsthH| pAzeSu | tiSThatIti pAzastha iti vyutpatteH / eSo'nyaH khalu tRtIyaH paryAyaH / uktAstrayo'pi prakArAstadbhaNanAca bhaNitaH sarvataH pArzvasthaH / / idAnI dezataH pArzvasthaM vyAcikhyAsunA yaduktaM ' sejAyara kulAdI' iti tadvyAkhyAnayati sejjAyara kula nissiya ThavaNa kula paloyaNA abhihaDe ya / puci pacchA saMthava nii aggapiMDa bhoi pAsattho // 230 // yaH zayyAtarapiNDaM bhute yAni ca tasya nizritAnyAzritAni kulAni tAni satatamupajIvati / kimuktaM bhavati ? yAni * kulAni tasyAgre samyaktvaM pratipannAni yeSu prAmeSu nagareSu vA vasanti, teSu gatvA tebhyaH AhArAdikamutpAdayati / 'ThavaNa' tti sthApanAkulAni nirvizati / athavA yAni loke garhitAni kulAni tAni sthApitAnyucyante / teSAmaparibhogyatayA janaiH (jinaiH) sthApitatvAt tebhyaH AhArAdikamutpAdayati / paloyaNa ti saGkhayAH satatamAhArAlolyataH pralokanA yena kriyate zarIrasya vA zubhavarNAdi nirIkSaNArtha prloknaa| tathA abhyAhRtAni AcIrNAnanAcIyozcAhArAn yo gRhAti / yastu pUrvasaMsaktAn mAtApitrAdIn pazcAtsaMstutAn zvazrUprabhRtIn upajIvati, yadi vA pUrvaparicitAnapyAhAralokyanaH pUrvasaMstutAn pazcAtsaMtsutAn vA karoti / tathA nityapiNDamagra piNDaM ca yo bhute sa dezataH pArzvasthaH / / sAmpratamabhyAhRtapiNDaM niyatapiNDaM ca vyAkhyAnayati // 11 // For Private and Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAimaNAimaM nisIha bhihaDaM ca no nisIhaM ca / sAbhAviyaM ca niyayaM nikAyaNa nimaMtaNe lho||231|| ___abhyAhRtaM dvividhamAcIrNamanAcIrNa ca / tatrAcIrNamupayogasaMbhave gRhatrayamadhye, tataH paramanAcIrNamupayogAsambhavAt / | anAcIrNamapi dvividhA-nizIthAbhyAhRtaM nonisIthAbhyAhRtaM ca / tatra yatsAdhoraviditamabhyAhRtaM ca tanizIthAbhyAhRtamitarat sAdhoviditamAnItaM no nizIthAbhyAhRtaM / etAni kAraNe niSkAraNe vA kathaMcit yathAbhigRhAno dezataH pArzvasthA, niyataM trividham / tadyathA-svAbhAvikaM, nikAcitaM, nimantritaM c| tatra yanayatArthameva kintu ya eva zramaNo'nyo vA prathamamAgacchati tasmai yadagraM piNDAdi dIyate, tatsvAbhAvikam / yatpunabhUtikarmAdikaraNatazcaturmAsAdikaM kAlaM yAvat pratidivasaM nikAcitaM nibaddhIkRtaM gRhyate tanikAcitam / yattu dAyakena nimantraNApurassaraM pratidivAM niyataM dIyate tannimantritam / etAnyapi gRvAno dezataH pArzvasthA, svAbhAvikaniyate nikAcane nimantraNe ca sarvatra prAyazcittaM mAsalaghuH // atha pArzvastho bhUtvA kathaM saMvinavihAramupapadyate yenocyate-'sa icchejA doccaM tameva ThANaM uvasaMpajittANaM viharittae' ityAdi, tata AhasaMvigna jaNo jaDDo jaha suhito sAraNAe caiou / vaccai saMbharamANo taM ceva gaNaM puNo eti // iha saMvino jano jaDa iva hastIva veditvyH| tathAhi-yathA hastI vanAdAnIto ghRtaguDAdibhiH puSTiM nItaHsmRtvA vanaM jagAma / hai tacca vanamanAvRSTibhAvato'vArIbhUtaM / tatastatra duHkhamanubhavat ghRtaguDAdikaM smarati, smRtvA ca bhUyo nagaramAyAti / evaM so For Private and Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga: zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtr| // 112 // 'pyadhikRtaH saMvino janaH saMvinAnAM madhye bhagavataprasAdata utkRSTairAhAraiH poSamupAgatastataH sukhitaH san smAraNAmasahamAnastayA tyAjitaH pArzvasthavihAramupapadyate / tatra ca sthitaH pArzvastha iti kRtvA zrAddhAdibhirnAdriyate kevalaM lokata AkrozamavAmoti / yathA yaM dhik zithilo jAta iti / tataH saMvinAnAM pUjAM satkAraM ca saMsmaran tamevAtmIyaM gaNaM punareti samAgacchati / samAgatazca sanmAlocanAdyarthamabhyuttiSThati / tata idamAhaasthiya sesAvasesa, jai natthI mUlamasthi tavaccheyA; thovaM jai Avanno paDitappae sAhuNA suddho // 233 // pUrvamidaM paribhAvanIyaM se tasya AlocanAdyarthamabhyudyatasya sAvazeSaM cAritramasti / cazabdAt kiM vA nAsti / tato mUlaM dAtavyam / mUlaM nAma sarvaparyAyocchedaH / athAsti sAvazeSaM cAritraM tatastasmai tapo vA dIyatAM cchedo vA / tatra yadi stokamApanno bhavati stokaM nAma rAtriMdivapazcakAdArabhya bhinnamAsaM yAvatsAdhUnAM ca sa pratitarpitaH / tataH sa sAdhutarpaNAdeva zuddha iti prasAdena mucyate / mAsAdyApattau tvantimapadahAsa iti gataM pArzvasthasUtramidAnIM yathAcchandasUtraM vaktavyam / tacca prAgevopadarzitam / idAnIM yathAcchandasvarUpaM varNayatiussuttamAyaraMto ussUttaM ceva pannavimANo / eso u ahAchaMdo icchAcchaMdo ya egaThA // 234 // sUtrAdurdhva uttIrNa pribhrssttmityrthH| utsUtraM tadAcaran pratisevamAnastadeva yaH parebhyaH prajJApayan vartate eSa yathAcchando'midhIyate / samprati cchandaH zabdArtha paryAyeNavyAcaSTe / icchAcchanda ityekaarthH| kimuktaM bhavati? cchando nAma iccheti // 11 For Private and Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir vyutpattizca yathAcchandazabdasya prAgevopadarzitA utsUtramityuktamata utsUtraM vyAkhyAnayatiussuttamaNuvadiThaM sacchaMdavigappiyaM annnnuvaadii| paratattiya pavittetitaNe ya eso ahAcchaMdo // utsUtraM nAma yattIrthaGkarAdibhiranupadiSTaM tatra yA sUriparamparAgatA samAcArI / yathA nAgilA rajoharaNamUrdhvamukhaM kRtvA kAyotsarga kurvanti / vAraNAnAM vandanake kathamapItyucyate ityAdi sApyanepAGgeSu nopadiSTetyanupadiSTaM zaGketa tato'nupadiSTamAhasacchandena svAbhiprAyena vikalpitaM racitaM svecchAkalpitamityarthaH / ata evAnanupAti siddhAntena sahApaTamAnakaM na kevalamutsUtramAcaran prajJApayazca yathAcchandaH kintu yaH paratattiSu gRhasthaprayojaneSu karaNakAraNAnumatibhiH pravRttaH parataptipravRttaH / tathA ti tiNo nAma yaH svarUpe'pi kenacitsAdhunAparAddhe'navarataM punaH punastaM ruSamAste'yamevaM rUpo yathAcchandaH tathAsacchaMdamativigappiya kiM cI sukhasAya vigai pddibddho| tihiM gAravehiM majati taM jANAhI prhaacchNd|| ___ svacchandamativikalpitaM kizcitkRtvA tallokAya prajJApayati / tataH prajJApanaguNena lokAdvikRtIrlabhate / tAzca vikRtI: paribhuJjAnaH svasukhamAsAdayati, tena ca sukhAsAdanena tatraiva ratimAtiSThati tathA cAha-sukhasvAdane sukhAsvAde vikRtau ca pratibaddhaH / tathA tena svacchandaH mativikalpitaprajJApanena lokapUjyo bhavati / abhiSTarasAMcAhArAn pratilabhate basatyAdikaM ca viziSTamataH sa pAtmAnamanyebhyo bahumanyate / tathA cAha-tribhigauravaiRddhirasasAtalakSaNairmAvati ya evaMbhUtastaM yathAcchandaM saMjAnIhi / iha utsUtraM prarUpayan yathAcchanda ucyate tata utsUtraprarUpaNAmeva bhedataH prarUpayati For Private and Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhaagH| zrI vyava-15 hArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 113 // ahacchaMdassa parUvaNa ussuttA duviha hoI nAyavvA / caraNesu gaIsu jA, tattha caraNe imA hoti // ___ yathAcchandasaH prarUpaNA utsUtrAstrAduttIrNA dvidhA bhavati jJAtavyA / tadyathA-caraNeSu caraNaviSayA gatiSu gtivissyaa,| tatra yA caraNe caraNaviSayA sA iyaM vakSyamANA bhavati tAmevAhapaDilehaNa muhapottiya rayaharaNanisejapAyamattae paTTe paDalAiM colauNNA dasiyA paDilehaNA potte|| . yA mukhapottikA mukhavastrikA saiva pratilekhanIyA pAtrapratyupecyA pAtrakesarikAH kiM dvayoH parigraheNa atiriktopadhigraha Nena saMbhavAt / tathA rayaharaNanisejatti kiM rajoharaNasya dvAbhyAM niSadyAbhyAM kartavyamityekA niSadyAstu, pAyamattaetti yadevapAtraM tadevamAtra kriyatAm mAtrakaM vA pAtraM kiM dvayoH parigraheNa, tathApaTTati ya eva colapaTTakaH / sa eva rAtrau saMstArakasyottarapaTTaH kiyA kiM pRthaguttarapaTTaparigraheNa / tathA paDalAI colatti paTalAni kimiti pRthaka dhriyaMte colapaTTa eva bhikSArtha hiNDamAnena dviguNastriguNo vA kRtvA paTalakasthAne nivezyatAm / uNNAdasiyatti rajoharaNasya dazA kimityurNAmayyaH kriyante kSaumikAH kriyantAM tahayUMrNAmayIbhyo mRdutarA bhavanti / tathA 'paDilehaNA potto' tti pratilekhanAvelAyAmekaM potaM prastArya tasyopari samastavastuprekSaNAM kRtvA tadanantara mupAzrayAdahiH pratyupekSaNIyamevaM mahatI jIvadayA kRtA iti // dantacchannamalittaM hariyaThiyamajjaNAya Nitassa / aNuvAdi aNaNuvAdI pruutrnnaacrnnmaaiisuN|| // 113 // For Private and Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hastagatAH pAdagatA nakhAH pravRddhA dantaizchettacyA / na nakharadanane, nakharadanaM hi dhriyamANamadhikaraNaM bhavati tathA alisamiti pAtramalitaM kartavyam , na pAtraM lepanIyamiti bhAvaH / pAtralepanena bahusaMyamadoSasambhavAt / ' hariya Thiya' ci haritapratiSThitaM bhaktapAnAdigrAhyaM tadrahaNe hi teSAM haritakAyajIvAnAM bhArApahAraH kRto bhavati / 'pamajaNA ya nitasse 'tti yadi cchanne jIvadayAnimittaM pramArjanA kriyate tato bahirapyacchanne kriyatAM jIvadayAparipAlanarUpasya nimittasyobhayatrApi saMbhavAt / akSaraghaTanA tvavem-'nitassa nirgacchataHpramArjanA bhavatu yathA vasaterantariti / evaM yathAcchandena caraNeSu ca prarUpaNAnupAtinI anusAriNI ananupAtinI ca kriyate / atha kiM svarUpAnupAtinItyanupAtinyananupAtinyoH svarUpamAha | aNuvAittI najai juttIpaDiyaM khubhAsae eso| jaM puNa suttAveyaM taM hoti aNaNuvAtitti // yadbhASamANaH sa yathAcchando jJAyate yathA khalu nizcitaM yuktisaGgameSa bhASate tadanupAti prarUpaNaM yathA yaiva mukhapotikA saiva pratilekhanikAstvityAdi yattu punarbhASyamANaM sUtrApetaM sUtraparibhraSTaM pratibhAsate tadbhavatyananupAti / yathA colapaTTaH paTalAni kriyatAM SaTpadikApatanasambhavato yuktyasaGgatatayA pratibhAsamAnatvAt tatra caraNe prarUpaNamanupAtyananupAti coktamidaM cAnyat dRSTavyam / / tadevAhasAgAriyAdipaliyaMka nisejA sevaNA ya gihimtto| niggaMtha ciThaNAI paDiseho mAsakappassa // sAgArikaH zayyAtarastAdvipaye brUte tathA zayyAtarapiNDe gRhyamANenAsti doSaH pratyutaguNo vasatidAnato bhaktapAnAdi For Private and Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga: zrI vyavahArasUtrasya pIThikAnaMtaraH / // 114 // dAnatazca prabhRtataranirjarAsambhavAt / AdizabdAt sthApanAkuleSvapi pravizato nAsti doSaH / paliyakatti paryaGkAdiSu paribhujyamAneSu na ko'pi doSaH kevalaM bhUmAvupavizamAne lAghavAdayo bhutrdossaaH| 'nisejAsevaNa 'tti gRhiniSadyAyAmAsevyamAnAyAM gRheSu niSadyAgrahaNe ityarthaH / ko nAma doSo'pi tvatiprabhUto guNaste hi jantavo dharmakathAzravaNataH sambodhamApnuvanti 'gihimitta 'tti gRhimAtrake bhojanaM kasmAnna kriyate / evaM pravacanopaghAtaH parihato bhavati / tathA 'niggathiciThaNAdi 'tti nigranthInAmupAzraye avasthAnAdau ko doSaH saMkliSTamano nirodhena hyasaMkliSTaM manaH sampradhAraNIyamiti bhAgavata upadezaH taccAsaMkliSTamanaHsampradhAraNaM yatra tatra vA sthitena kriyatAmiti na kazciddoSo'nyathA hi anyatrApi sthito yadyazubhaM manaH sampradhArayati tatra kina lipyate iti / tathA mAsakalpasya pratiSedhasena kriyate / yathA yadi mAsakalpAtparato doSo na vidyate tatastatraiva tiSThanti tiSThantu mA vihArakrama kAdhuriti / cAre verajeyA paDhamasamosaraNa tahaya nitiesu / sule akappieyA shrmaauccheysNbhoe|| cArazcaraNaM gamanamityekArthaH / tadviSaye brUte / tadyathA-caturpu mAseSu madhye yAvadvarSa patati tAvanmA vihArakramamakApIt / | yadA tu napatati varSa tadA ko doSo hiNDamAnasyeti tathA vairAjye'pi te yathA vairAjye'pi sAdhavo vihArakrama kurvantu parityaktaM hi sAdhubhiH paramArthataH zarIraM tadyadi te gRhISyanti / kiM cUNNaM sAdhUnAM, soDhavyAH khalu sAdhubhirupasargAH / tato yaduktaM-no kappai niggaMthANaM verajaviruddharajaMsi sajaM gamaNaM sajamAgamaNaMti, tadayuktamiti paDhamasamosaraNaMti prathamasamavasaraNaM | nAma prathamavarSAkAlastatra te / yathA prathama samavasaraNe udgamAdidoSaparizuddhaM vastraM pAtraM vA kiMna kalpate gRhItuM dvitIyasamavasara // 114 // For Private and Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kobarth.org Acharya Shri Karlssagarsuri Gyarmandie Nepi hyudgamAdidoSaparizuddhamiti kRtvA gRhyate / sA ca doSazuddhirubhayatrApyaviziSTeti tahaya nItiesutti tathA nityeSu nityavAseSu prarUpayati / yathA nityavAseSu yadyudgamotpAdanaiSaNA zuddhaM lamyate bhaktapAnAdi tatastatra ko doSaH pratyutadIrghakAlamekakSetre vasatAM sUtrArthAdayaH prabhUtA bhavanti, tathA 'sunnatti' yApakaraNaM na kenApi hiyate tataH zUnyAyAM vasatau kriyamANAyAM ko doSaH / athotsaGghaTanenopahanyate tacca cittasyopadhiH ka upaghAtaH / athAkappiyatti akalpiko nAmAgItArthaH tadviSaye brUte / yathA akalpikena prathamazaikSakarUpeNa zuddhamajJAtoJcha vastrapAtrAdyAnItaM kiM na bhujyate / tasyAjJAtomchatayA vizeSataH | paribhogArhatvAt / saMbhoe iti tathA saMbhoge brUte / yathA sarve paJcamahAvratadhAriNaH sAdhavaH saMbhogikA eva yuktA nA saMbhogikAH iti / / sAmpratamakalpikoveti vivRNotikiMvA akappieNaM gahiyaM phAsuyaM tu hoi u abhojaM / annA ucchaM ko vA hoi guNo kappie gahie / kiMvA kena vA kAraNena akalpikena agItArthena gRhItaM prAsukamajJAtoJchamapi abhojyamaparibhoktavyaM bhavati / ko vA kalpikena / atra gAthAyAM saptamI tRtIyArthe gRhIto guNo bhavati naiva kazcit ubhayatrApi zuddhatvAvizeSAt / adhunA saMbhoe iti vyAkhyAnayatipaJcamahavvayadhArI samaNA savvevi kiM na bhuMjaMti / iyacaraNavitahavAdI, etto vocchaM gatImuM tu // paJcamahAvratadhAriNaH sarve zramaNAH kiM naikatra bhuJjate kinnAvizeSeNa sarve saMbhogikA bhavanti yenaike sAMbhogikAH kriyante For Private and Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| iti / ityevamuktena prakAreNa yathA ahAcchando anAlocitaguNadoSazcaraNe caraNaviSaye vitathavAdI ataUvaM tu gatiSu vita-1* tRtIyo thavAdinaM vakSyAmi // yathA pratijJAtameva karoti vibhaagH| khettaM gato ya aDaviM ekko saMcikkhae tahiM cev| titthagarottiya piyaro, khettaM puNa bhAvato siddhii|| sa yathAcchando gatiSu viSaye evaM prarUpaNAM karoti-ego gAhavatI, tassa timi puttA, te savve khettakammovajIviNo / piyareNa khittakamme niyojitA / tatthego khettaMkammaM jahANattaM karei / ego aDaviMgato desa deseNaM hiMDai ityrthH| ego jimittA jimittA devakulAlAdisu acchati / kAlAMtareNa tesi piyA mto| tehiM dadhvaMpitisaMtiyaM kAuM savvaM sammaM virikaM / evaM tesiM jaM egeNa uvajjiyaM taM savvesi sAmathaM jAyaM / evaM amhaM piyA titthayaro tassavvayovadeseNaM savve samaNA kAyakilesaM kuvvaMti / amhe na karemo / jaM tupbhehiM kayaM taM sAmannaM jahA tupme devaloga sukulapavAyAti vA siddhiM vA gacchaha tahA amhe vigacchissAmo / epa gAthA bhAvArthaH / akSarayojanAtviyam-ekaputraH kSetraM gataH, eko'TavI dezAntareSu paribhramatItyarthaH / apara ekastatraiva saMtiSThati pitari ca mRte dhanaM sarveSAmapi samAna evamatrApi pitApitRsthAnIyatIrthakaraH cetraM kSetraphalaM dhanaM punarbhAvataH paramArthataH siddhistA yUyamiva yuSmadupArjanena vayamapi gamiSyAmaH / uktA gatiSvapi yathAcchandasya vitathaprarUpaNA / samprati teSAM yathAcchandAnAmevaM vadatAM doSamupadarzayatijiNavayaNasavvasAraM mUlaM saMsAradukkhamokkhassa / saMmattaM mailettA te doggai vaDagA hoti // // 11 // For Private and Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir te yathAcchandAzcaraNeSu gatiSu caivaM bruvANAH samyaktvaM samyagdarzanaM kathaM bhUtamityAha-jinAnAM sarvajJAnAM vacanaM jina| vacanaM dvAdazAGgaM tasya sAraM pradhAnaM pradhAnatAcAsya tadantareNa zrutasya paThitasyApyazrutatvAt / punaH kiM viziSTamityAha mulaM prathamaM kAraNaM saMsAraduHkhamokSasya samastasAMsArikaduHkhavimokSasya tadevaM bhUtaM samyaktvaM malinayitvA Atmano durgativardhakA bhavanti / durgatisteSAmeva vadatAM phalamiti bhAvaH / iha pUrvamutsave'nutsave vA gRhmANasya pArzvasthasya prAyazcittamuktaM / tatra utsavaprarUpaNArthamAha-- sakkamahAdIyA puNa pAsatthe UsavA muNeyavvA // ahachaMde Usavvo puNa, jIe parisAe kahei // pArzvastha pArzvasthasya utsavA jJAtavyAH zakramahAdayaH indramahAdayaH / AdizabdAt skandarudramahAdiparigrahaH yathAcchandasya punarutsavoyasyAH parSadaHpurato yathAcchandaH svacchandavikalpitaM prarUpayati sA pat jnyaatvyaaH| tadapi ca utsavabhUtAyAM parSadi svakIyakumataprarUpaNaM caturmAsaSaNmAsavarSeSu kadAcidvA karoti / abhIkSNaM vA tataH eteSu sthAneSu vaktavyaM tacca pArzvasthAgamAnusAreNa jJeyamata Aha-- " jaulahau taha lahagA, caugurU tahiM ThANe jehiM; ThANe caugurugA, chammAse tatthaujANe // jehiyaM puNa chammAsA, tahiM ccheyaM ThANae mUlaM, pAsatthe jaha bhaNiyaM, ahacchaMde vivaDiyaM jaanne||" yatra pArzvasthasya mAsalaghu prAyazcittamuktaM tatra yathAcchandasi catvAro laghukAH yatra sthAnecatvAro laghukAH tatra sthAne For Private and Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie zrI gyava hArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 116 // catvAro guravaH / yatra catvAro gurukAstatra SaNmAsAn gurUn jAnIhi / yatra punaH paNmAsAH tatra jJAtavyaH cchedaH, cchedasthAne ca || tRtIyo mUlaM, / tadyathA-yayutsavAbhAve kadAcitkathayatitatazcatvAro laghukA mAsA athAbhIkSNaM kathayati / tatazcatvAro gurukAH, vibhaag| athotsave kadAcit brUte tatazcatvAro gurukAH, / abhIkSNakathane SaNmAsA guravaH, caturomAsAn yAvatkadAcit kathane catvArogurukAH paNmAsAn yAvatkadAcitakathane SaNmAsA guravaH varSayAvat kadAcit kathaneccheda , caturomAsAn yAvat abhIkSaNa karane SaNmAsAguravaH SaNmAsAn yAvat abhIkSNakathane cchedaH / varSa yAvadabhIkSNakathane mUlaM / atrotsavAnutsavavizeSarahitatayA sAmAnyato'bhidhAnaM uktamodhena prAyazcittam, adhunA vibhAgata ucyate / caturo mAsAn yAvatkadAcit utsavAbhAve prarUpaNAyAM catvAro laghumAsAH, SaNmAsAn yAvat catvAro guravaH, varSa yAvat SaNmAsA guravaH / tathA caturo mAsAn yAvadutsavAbhAve abhIkSNaprarUpaNAyAM catvAro gurukaaH| SaNmAsAn yAvadutsavavarjamabhIkSNaprarUpaNAyAM SaNmAsA guravaH / varSa yAvadevaM prarUpaNAyAM cchedaH, / caturo mAsAn yAvadutsavekadAcitprarUpaNAyAM catvAro mAsA guravaH / paNmAsAn yAvadevaM prarUpaNAyAM SaNmAsA guravaH, varSe yAvattathA prarUpaNAyAM cchedH| tathA caturo mAsAna yAvadutsave abhIkSNaM prANAyAM caturgurukacchedaH SaNmAsAn yAvadevaM prarUpaNAyAM paTagurukaH / varSa yAvadevaM prarUpaNAyAM mUlabhiti, etadeva sAmAnyataH prAha-pAsatthetyAdi, pArzvasthe yatra sthAne yad bhaNitaM prAyazcittaM tasmin sthAne yathAcchande vivahitaM vizeSeNa varddhitaM jAnIhi / tacca tathaivAnantaramupadarzitaM, kasmAdvivArdhitaM jAnIhIti cet ucyate-prasiddhasevanAt kuprarUpaNAyA bahudoSatvAdihapArzvasthatvaM trayANAmapi sambhavati / tadyathA bhikSArgaNAvacchedina prAcAryasya ca, yathAcchandatvaM punarbhikSAreva tataH pArzvasthaviSayaM sUtraM trisUtrAtmakaM yathAcchandaviSayaM tvekasvarUpamiti // 116 // For Private and Personal use only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samprati kuzIlAdInAM prAyazcittavidhimatidezata AhapAsatthe zrArovaNa zrohavibhAgeNa valiyA puvaM / sA ceva niravasesA kuzIlamAdINa nAyavvA // | yaiva pUrva pArzvasthe prAyazcittasyaudhena vibhAgena cAropaNApradAnamupavarNitA saiva niravazeSA oghena vibhAgena ca jJAtavyA, yatra tu vizeSaH sa tatra vakSyate, / gataM yathAcchandaH sUtramidAnI kuzIlasUtraM vaktavyaM, tacca prAgvadbhAvanIyam adhunA * kuzIla prarUpaNAmAha| eto tivihakusIlaM tamahaM vocchAmi ahaannuputthviie| dasaNanANacaritte tiviha kusIlo munneyvvo|| ito yathAcchandaH prarUpaNAnantaraM trividhaM kuzIlamahamAnupUrvyA vakSyAmi / yathA pratijJAtameva karoti, daMsaNetyAdi trividhaH kuzIlo jJAtavyaH / tadyathA-darzane jJAne cAritre ca / etadeva vyAciralyAsuridamAha nANe nANAyAraM jou virAhei kAlamAdIyaM / dasaNe daMsaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi|| yo jJAnAcAraM kAlAdikaM kAleviNae ityAdirUpaM virAdhayati sa jJAne jJAnakuzIla ucyate / yastu darzanAcAraM niHzaGkita-* tvAdikaM virAdhayati sa darzane darzanakuzIlaH / caraNakuzIlo'yaM vakSyamANasvarUpo bhavati tamevAhakouya bhUtikamme pasiNApasiNe nimittamAjIvI / kakakuruyAya lakSaNa muvajIvati vijmNtaadaa|| kautukaM nAma Azcarya yathA mAyAkArako mukhe golakAn prakSipya karNena niSkAzayati, / nAzikayA vA tathA mukhA For Private and Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga zrI vyvhaarsuutrsy| pIThikA naMtara // 117 // dagni niSkAzayatItyAdi / athavA pareSAM saubhAgyAdinimittaM yat snapanAdi kriyate / etat kautukaM / uktaM ca-'sohaggAdinimittaM paresi NhavaNAdi kougaM bhaNiyamiti,' evaMbhUtAni kautukAni tathA bhUtikarmanAma yajjvaritAdInAmabhimantritena cAreNa rakSAkaraNaM, 'jariyAdibhUtidANaM bhUtIkammaviNidiTThamiti' vacanAt praznApraznaM nAma yat svamavidyAdibhiH ziSTasyAnyebhyaH kathanam / uktaM casuviNagavijA kahiyaM pAyaM(iM)khaNi ghaMTiyAdi kahiyaM vA / jaM sIsai aplesiM pasiNApasiNaM havai eyaM // ___ nimittmtiitaadibhaavkthnN| tathA AjIbo nAma AjIvi(va)kaH / sa ca jAtyAdibhedataH saptaprakArAH tAn , tathA kanko nAma prasatyAdiSu rogeSu kSArapAtanamathavAtmanaH zarIrasya dezataH sarvato vA lodhrAdibhirudvartanaM, tathA kuru(ra)kA dezataH sarvato vA zarIrasya prakSAlanaM, lakSaNaM puruSalakSaNAdi, tathA sasAdhanA vidyA asAdhano mantraH / yadi vA yasyAdhiSThAtrI devatA sA vidyA yasya puruSaH samaMtraH AdizabdAt mUlakarmacUrNAdiparigrahaH / tatra mUla karma nAma puruSadveSiNyAH satyA apuruSadveSiNI karaNamapuruSa dveSiNyAH satyAH puruSadveSiNIkaraNaM, garbhotpATanaM garbhapAtanamityAdi cUrNayogAdayazca pratItAH / etAni ya upajIvati sa caraNakuzIlaH / sampratyAjIvaM vyAkhyAnayati-- jAti kule gaNe yA kamme sippe tave sue cev| sattavihaM zrAjIvaM uvajIvati jo kusIlo u|| jAtirmAtRkI, kulaM paitRkaM, gaNo mngnnaadiH| karma anAcAryakamAcAryopadezajaM zilpaM, tapaH zrute pratIte / evaM sapta For Private and Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vidhamAjIvaM ya upajIvati jIvanArthamAzrayati, tadyathA-jAti kulaM cAtmIyaM lokebhyaH kathayati yena jAtipUjyatayA kulapUjyatayA vA bhaktapAnAdikaM prabhUtaM labheyamiti / anayaiva buddhyAmallagaNAdibhyo gaNebhyo vA gaNavidyAkuzalatvaM karmazilpakuzalebhyaH karmazilpakauzalaM kathayati-tapasA upajIvanA tapaH kRtvA Apako'hamiti janebhyaH kathamati zrutopajIvanA, bahuzruto'hamiti sa kuzIla iti // sAmpratameteSu kautukAdiSu prAyazcittamAha bhUtIkamme lahuo lahu gurunimittasesae imaM tu / lahugAya sayaMkaraNe parakaraNe hota NugghAyA / bhUtikarmakaraNe prAyazcittaM mAsalaghu atItanimittakathane catvAro laghumAsAH / vartamAnanimittakathane catvAro gurumAsAH, zeSake kautukAdau idaM prAyazcitaM-svayaM kautukAdikaraNe catvAro lghukaaH| paraiH kAraNe bhavanti catvAro'nudghAtA guravomAsA, mUlakarmakaraNe mUlamiti gataM kuzIlasUtramidAnImavasambasUtraM vaktavyaM / tacca prAgvadbhAvanIyam / sampratyavasannaprarUpaNAmAhaduviho khallu osaNNo dese savve ya hoi nAyavyo / desosaNNo tahiyaM AvAsAI imo hoi|| avasannaH khalu bhavati dvividho jJAtavyastadyathA-dezedezataH, sarvasmin sarvatastatra dezAvasanna AvazyakAdhikRtyAyaM vakSyamANo bhavati / tamevAhazrAvassagasajjhAe paDilehaNajjhANabhikkhabhattaThe / AgamaNe niggamaNe ThANe ya nisIyaNa tuytte|| AvazyakAdiSvavasIdan dezato'vasanna ityoghato gAthAkSarayojanA, bhAvArthastvayam-'AvazyakamaniyatakAlaM karoti, yadi vA For Private and Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtr| // 11 // hInaM hInakAryotsargAdikaraNAt atiriktaM vA anuprekSArthamadhikatarakAyotsargakaraNAt / athavA yadevasike Avazyake kartavyaM tat || tRtIyo rAtrike karoti, rAtrike kartavyaM devasike / tathA svAdhyAyaM sUtrapauruSIlakSaNaM arthapauruSIlakSaNaM vA kurudhvAmiti guruNokte gurusaM vibhAgaH mukhIbhUya kizcidaniSThaM jalpitvA avipriyeNa karoti na karoti vA, sarvathA viparItaM vA karoti, / kAlikamutkAlikavelAyAmutkAlika vA kAlavelAyAM, pratilekhanAmapi vastrAdInAmAvartanAdimirUnAmatiriktAM vA viparItAM vA doSairvA saMsaktAM karoti / tathA dhyAnaM dharmadhyAnaM zukladhyAnaM vA yathAkAlaM na dhyAyati tathA bhikSAM na hiNDate, guruNA vA bhikSAM niyukto gurusammukhaM kizcidaniSTaM janpitvA hiNDate, tathA bhaktArtha bhaktaviSayaM prayojanaM samyag na karoti, kimuktaM bhavati na maNDalyAM samuddizati, / kAkazRgAlAdibhakSitaM vA karoti, anye tu vyaacksste,| abhattaThatti abhaktArthagrahaNaM sakalapratyAkhyAnopalakSaNaM tatrAyamarthaH pratyAkhyAnaM na karoti / guruNA vA bhaNito gurusammukhaM kizcidaniSTamuktvA karoti, / AgamanenaipedhikIM na karoti nirgamane AvazyakI, sthAne UrdhvasthAne niSadane upavezane svagavartane zayane eteSu kriyamANeSu na pratyupekSaNaM karoti, nApi pramAjenaM karoti vA pratyupekSaNapramArjane doSaduSTe vA karoti, sAmpratamAvazyakadvAraM vyAkhyAnayati-- zrAvassayaM zraNiyayaMkarei hINAtirittavivarIyaM / guruvayaNeNaniyoge, valAi INamo u osanno // Avazyakamaniyatama niyatakAlaM yadi vA hInamathavAtiriktaM viparItaM vA karoti, gururAcAryastasya vacanaM guruvacanaM tena niyogo vyApAraNaM tasmin sati saMmukho valati / kimuktaM bhavati ? guruNA bhikSAdiSu niyuktaH san gurusammukhameva kiJcidaniSTaM bhASamANo valate, na guruvacastathaivAnutiSThati / eSa dezato'vapannaH atra prAyazcittavidhiH paarshvsthsyevaanusrnniiyH| 118 // For Private and Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandie yaduktaM ' gurusammukho valate' iti tat savizeSa vivRNoti / jaha u bailo balavaM bhaMjati samilaM tu sovi emeva / guruvayaNaM akareMto valAi kuNatIca ussoddhuN|| yathA balavAn balIvardaH preritaH san duHzIlatayA saMmukhaM byAvartamAnaH samilA bhanakti / evameva anenaiva prakAreNa so'pyavasano guruvacanamakurvan sammukho balate na punaHkaroti, tataH kAryakaro vA utsAhya utazabdo'vaniSedhArthe asoDhA ityrthH| kimuktaM bhavati ? gurusaMmukhaM kiJcidaniSTamuktvA rupan karotIti ukto dezato'vasannaH / sarvato'vasanamAhauubaddhapIDhaphalagaM osannaM saMjayaM viyANAhi / Thaviyagaraiyagabhoi emeyA paDivattito // yaH pakSasyAbhyantare pIDhaphalakAdInAM bandhanAni muktvA pratyupekSaNAM na karoti yo vA nityAvastRsaMstArakaH so'baddhapIThaphalakaH taM saMyataM sarvato'vasana vijAnIhi / tathA yaH sthApitakabhojI sthApanAdoSaduSTaprAbhRtikA bhojI racitakaM nAma kAzyapAtrAdiSupaTAdiSu vA yadazanAdideyabuddhyA vaivikkyena sthApitaM tadbhute ityevaM zIlo racitakabhojI, tamapi sarvato'vasatraM jAnIhi / evamamunA prakAreNa etAH sarvato'vasannaviSaye pratipattayo veditavyAH / adhunA prAyazcittavidhimAha-- sAmAyArI vitahaM zrosanno jaM ca pAvae jattha / saMsatto ca alaMdo naDarUvI elago ceva // sAmAcArI jJAnAdi sAmAcArI 'kAle viNae' ityAdi rUpAM yadi vA sUtramaNDalyartha maNDalyAdigatAM sAmAcArI vitathA kurvan yathAsthAne yat prAyazcitvaM prAmoti, tatra tasya svasthAnaniSpanaM prAyazcitcamiti gatamavasamasUtram / samprati For Private and Personal use only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrI vyava-* tRtIyo vibhaag| hArasUtrasya : pIThikA nNtr| // 11 // saMsaktasUtraM vaktavyaM, tacca prAgvatparibhAvanIyam / adhunA saMsaktaparUpaNAmAha-saMsattova' ityAdi saMsakto'liMda iva naTa iva bahurUpI naTarUpI eDaka iva ca jJAtavya iti zeSaH / etadeva vyAcikhyAsurAhagobhattA laMdoviva bahurUva naDovva elago ceva / saMsatto so duviho asaMkiliTTho va iyaro vA // gobhaktayukto'lindo gobhaktAlinda iva / kimuktaM bhavati ? / yathA alinde gobhaktaM kukkusAodanabhissaTA avazrAvaNamityAdi pUrvamekatvamilitaM bhavatIti saMsakta ucyate / evaM yaH pArzvasthAdiSu militaH pArzvasthasadRzo bhavati saMvineSu militaH saMvignasadRzaH sa saMsakta iti / yathA vA naTo raGgabhUmau praviSTaH kathAnusAratastattadrUpaM karoti evaM bahurUpanaTa iva so'pi pArzvasthAdi militaH pArzvasthAdirUpaM bhajate, saMvignamilitaH saMvignarUpamiti / yadi vA yathA eDako lAkSArase nimagnaH san lohitavarNo bhavati, gulikAkuNDe nimagnaH san nIlavarNa ityAdi evaM pArzvasthAdi saMsargataH pArzvasthAdiH / sa dvidhA, tadyathA-asaMkliSTa itarazcasaMkliSTaH / tatrAsaMkliSTamAha pAsattha grahAcchaMdo kusIla usannameva sNstto| piyadhammo piyadhamme su ceva iNamo u saMsatto // ____ pArzvasthe militaH pArzvasthaH yathAcchande yathAcchandaH kuzIle kuzIlaH abasanne avasannaH saMsakte sNsktH| tathA priyadharmasu militaH priyadharmA epa saMsakto'saMkliSTo jJAtavyaH, saMkliSTamAhapaMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi pddibddho| iritha girisaMkiliTho saMsatto so u naayvvo|| // 11 // For Private and Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaH khalu paJcasu AzraveSu hiMsAdiSu pravRttaH / tathApi tribhigauravaiRddhirasasAtalakSaNaiH pratibaddhaH tathA strISu gRhISu ca | pratibaddhaH sa saMkliSTaH sa saMsakto jJAtavyaH / asya cAsaMkliSTasya prAyazcittavidhirdezataH pArzvasthasyeva veditavyaH bhikkhU ya gaNAo abakkamma para pAsaMDapaDima uvasaMpajittANaM viharijA, seya icchenA docaM pi tameva uvasaMpajittANaM viharittae nasthiNaM tassa tappaiyaM kai chede vA parihAre vA nabattha emAe AloyaNAe" (sU. 31.) bhikkhUya gaNAto avakametyAdi athAsya sUtrasya kA sambandha ityata AhadeseNa avakaMtA savveNaM ceva bhaavliNgaao| iti samuditA usuttA iNamannaM dabvato vigate // dravyaliGgamadhikRtya dezenApakAntAbhAvaliGgato bhAvaliGgamadhikRtya sarveNa sarvAtmanApakrAntAH pArzvasthAdaya iti / evamanyanantarasUtrANi samuditAni samyakpratipAditAni, idAnImadhikRtyamanyatsUtraM dravyato dravyaliGgena vigate viyukte dravyaliGgaviyuktaviSayamiti bhAvaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-bhikSuH prAguktazabdArthazvazabdo'nuktasamuccayArthaH / sa caitat samuccinoti rAgadveSAdinA kAraNena gaNAdapakramya nirgatya parapAkhaNDapratimA parapASaNDaliGgamupasampadya viharet / vihRtya ca kAraNe samApte dvitIyamapi vAraM tameva gaNamupasampadya vihartumicchet / tasya tathopasampadyamAnasya nAsti kazcit cchedo vA parihAro vA upalakSaNametat / anyadapi prAyazcittaM na kimapyasti kAraNataH paraliGgapratipatteH pratipacAvapi samyag yatanAkaraNAt / kiM sarvathA na kimapi netyAha-nAnyatra ekAyA mAlocanikAyAH anyatra zabdaH parivarjanAoM yathA | bhImArjunAbhyAmanyatra sarve yoddhAra ityAdi tato'yamarthaH / ekAmAlocanA muktvA AlocanA punarbhavatyevetibhAvaH, eSa sUtra For Private and Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrI vyavahArasUtrasya pIThikAnaMtaraH tRtIyo vibhaagH| // 120|| saMkSepArthaH / adhunA niyuktibhASyavistara:kaMdappe paraliMge, mUlaM gurugA ya garulapakkhammi / suttaM tu bhicchugAdI kA lakkhevo va gamaNaM vA // __ yadi kaMdakandarpataH AhAragRGkhyAdi karaNatA lakSaNataH paraliGgaM karoti / tatastasminparaliGge kRte tasya prAyazcittaM malaM atha guruDapAkSikaM garuDAdirUpaM paraliGgaM kroti,| tadAzcatvAro gurukAH, / cazabdasaMyatIprAvaraNApi catvAro gurukA ityAdi saMsUcanArthaH atra para Aha-nanu sUtraniryuktyoranupapattiH tathA hi sUtreNa paraliGgakaraNamanujJAtaM prAyazcittAdAnAta niyuktikatA tata vAritaM prAyazcittapradAnAt / naiSa doSo'bhiprAyA parijJAnAt niyuktikRtA hi kandapaMtaH paraliGgakaraNe prAyazcittamuktaM, / sUtraM puna: kathamapi rAjJi pradviSTe yAvatsArthoM labhyate, tAvatkAlakSepaH kriyatAmiti hetorvA zabdo na kAlaM vikalpArtho'nuktasamuccayArthaH sa caitat samuccinoti / na zakyate sahasA viSayaparityAgaH kartumiti yAvat prajJApanAkriyate gamaNaM veti gamanaM vA'zivAdi kAraNato anAryadezamadhyena samupasthitaM tata etaiH kAraNairyasya rAjo ye pUjyA bhitukAdayaH bhitukAH zauddhodanIyAH / zrAdizabdA tparivrAjakapaNDarAgAdiparigrahaH / taliGgaM gRhNIyAdityetadviparyamato na kazcidoSaH / enAmeva gAthAM bhASyakad vyAkhyAnayatikhaMdhe duvAra saMjai garuDaddhaM seya paTTaliMgaduve / lahuolahumolahuyA tisu ca uguru dosu mUlaMtu // ___iha pUrvArdhottarArdhapadAnAM yathAsaMkhyena yojanA / sA caivaM--yadi kandarpato vastraM gRhastha iva skandhe karoti tadA tasya prAyazcittaM laghuko mAsaH duvAreti gopucchikaM karoti tadApi laghuko mAsaH, saMyatIprAvaraNakaraNe catvAro laghumAsAH, garuDA // 12 // For Private and Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie | diparaliGgakaraNe catvAro gurukAH, / addhaMsetti ardhamaMse skandhe digambara iva yadi vastrasya karoti tadApi catvAro gurukaaH,|| 'paTTatti yadi gRhastha iva kaTipaTTakaM badhnAti tadApi catvAro gurukA:, / liMgaduve iti liGgadvikaM gRhiliGgaM parapApaNDaliGgaM ca tasmin gRhi liGge parapAkhaNDaliGge ca kandarpataH parigRhyamANe pratyekaM prAyazcittaM mUlam / samprati kAlakkhevo gamaNaM vA ityetadvyAkhyAnArthamAhaasivAdikAraNehiM rAyadudvevi hoja paraliMgaM / kAlakkhevanimittaM pAlavaNaThThAvagamaNaTThA // azivaM devatAkRta upadravaH, AdizabdAdavamaudaryAdi parigrahasteSu azivAdiSu kAraNeSu gAthAyAM tRtIyA saptamyarthe prAkatatvAt tathAdveSaNaM dviSTaM rAjhidviSTaM rAjadviSTaM rAjJaHpradveSa ityrthH| tasin vA sati paraliGgaM grAhyaM bhavet / kimarthamiti cedata Aha kAletyAdi yAvatsArtho labhyate tAvat khalu paraliGgagrahaNena kAlakSepaH kriyatAmityevaM kAlakSepanimittamathavA na zakyaH khalu sahasA viSayaH parityaktumiti yAvadrAjJaH prajJApanA kriyate tAvadAhyaM paraliGgamiti prajJApanArtha yadi azivAdikAraNeSu samupasthitepvanAryadezamadhye gamanamupajAtaM taccAnAryadezamadhyena gamanaM na paraliGgagrahaNamRte zakyate kartumiti gamanArtha vA paraliGgagrahaNaM / atha kasya paraliGgagrAhyamityAzaGkaya bhikkhugAdI ityetadvyAkhyAnayati / jaMjasya acciyaM tassa pUyaNijaM tamAssiyA liMgaM / khIrAdiladdhijuttA gamati taM channasAmatthA // yat bhikSukAdigataM liGgaM yasya rAjJo'rcita bhAvektapratyayo mAnya mityarthaH / tatrArthitamapi nAvazyaM kasyApyanatikramaNIyaM For Private and Personal use only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie tRtIyo vibhaagH| zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 12 // bhavati tato'natikramaNIyatA pratipAdanArthamAha-tasya rAjJo yatpUjanIyaM anatikramaNIyaM taliGgamAzritAstadhi pratipannAH chanasAmarthyAH paraliGgagrahaNenAcchAditasvarUpAH taM rAjAnaM gamayanti upazamayaMti / kIdRzA upazamayantItyata pAha-cIrAdilabdhiyuktAH kSIrAzravalabdhisampannAH / AdizabdAd vidyAmantrayogAdi vazIkaraNakuzalA iti parigrahaH // kalAsu savvAsu savittharAsu zrAgADha paNhesu ya saMthavesu / jo jattha sattotamaNupavisse, avAhato tassa sa eva paMthA // kalAdvAsaptatisaMkhyA lokaprasiddhA tAsu kalAsu sarvAsvapi savistarAsu AgADhaprazneSu cAtyantadurbhedaprabheSu paricayeSu satsu yo rAjA yatra kalAdivizeSesakta Asakto bhavati / kimuktaM bhavati ? / yasya rAjJo yasmin kalAdivizeSe atyantamabhiSvaGgo bhavati tamanupravezayeyustaM samyak jJAtvA rAjJaH purataH pravedayeyuH pravedayantazvarAjAnamupazamayanti / yata eSa tasya rAjJa upazamane avyAhataH svaparA virodhIpanthAmArgaupAyaH / tatra yadItthamupazAnto bhavati tadA samIcInamatha nopazAntastata eva kalAdivizeSe tAvatprarUpayanti yAvatsArtho labhyate, sArthe ca lamdhe nirgacchanti / tathA cAha aNuvasamaMte niggama liMgavivegeNa hoi AgADhe / desaMtarasaMkamaNaM bhikkhugAdI kuliMgeNaM // anupazamayati upazamamakurvati rAzi nirgamo bhavati, / kathamityAha-liGgavivekena liGgaparityAgena gRhasthalinenetyarthaH / atha tathApi na muzcati gADhakopAvezAt , tata mAha AgADhaM atyantaprakopato gADhamamocaNe micukAdiliona dezAntara // 121 // For Private and Personal use only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie saMkramaNaM kartavyam / azivAdI vA kAraNe samupasthite dezAntaragamanaM kila kartavyam / tatra tatra yena pathA gantavyaM sa kIgityAhapAyariyasaMkamaNe pariharaMti diTThami jAva pddivtti| asatIe pavisaNaM thUbhiyaMmi gahiyaMmi jA jynnaa|| ___ Aryena dezena saMkramaNaM tasmin svaliGgena gantavyamiti vAkyazeSaH / AryasaMkramaNagrahaNato bhaGgacatuSTayaM sUcitaM, / tadyathA Aryadeza Aryadezamadhyana gamanamityeko bhaMgaH, prAyadeze anAryadeza madhyeneti dvitIyaH, anAryadeze Aryadezamadhyeneti tRtIyaH, anAryadeze anAryadeza madhyeneti caturthaH, tatra prathama bhaMge ardha SaD viMzati janapada madhye, dvitIya bhaMge bhAryadeze mAlava nAmaka mleccha deza madhyena, tRtIya bhaMge yathA--kuDukkaviSaye AryaviSayamadhyena, caturthabhaGge pArasIkadeze anArya dezamadhyena / iha prathamabhaGge'zivAdikAraNopasthitau svaliGgena gantavyam / dvitIya tRtIya caturthabhaGge tu paraliGgena, tatra rAzi praviSTe azivAdikAraNe vA bhikSukAdilinena gacchan udgamAdIn doSAn teSAM ca liGginAmAzrayasthAnAni pariharati / tathA gacchan yadi kenApi kApi grAma nagarAdo dRSTo bhavet tarhi dRSTe sati tena yA kAcanAdhikRtaliGgAnuzAsanapratipatti sAmAcArI karcavyA / kimuktaM bhavati ? tatsAmAcAryAvartitavyamiti / atha tadAzrayasthAnaparihAreNa samudAnaM na labhyate tato asati avidyamAne samudAne pravezanaM tadAzrayasthAnapravezanaM kartavyam / tatra yadi teSAM pratyayotpAdanArtha buddhapratimA stUpAni vA bandanIyAni bhavanti / tadA jinapratimA manasi sampracArya vanditavyAni / bhivAyAM ca svayaM gantavyam / atha bhikSA na labhyate, tato bhikSukaiH saha bhoktavyam / tatra yadi pudgalaM kandAdikaM vA patati tadA zarIrasyedaM mamAmayakAraka For Private and Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyavahArapatrasya piitthikaa'nNtrH| tRtIyo |vibhaagH| // 122 // vaidyena nivAritamiti pratiSedhayet / atha kathamapi anAbhogatastadroSabhayato vA gRhItaM bhavet tadA tasmin gRhIte yA yatanA sA krtvyaa| kimuktaM bhavati alpasAgArikaM kathamapyapasAya vidhinA pariSThApayet / eSa gAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva gAthAM vivRNotipAyariya desAyariyaliMgasaMkamoettha hoi cubhNgo| bitiya caramesu annaM asivAdi gato kare annaM // __ azivAdiSu kAraNeSu samupasthiteSu Aryadeze Aryadezamadhyena liGgena svaliMgena saMkramo bhavati, / yanmadhyena yatra ca gantavyaM tayorubhayorapi dezayorAryatvAt atra ca prAguktaprakAreNa caturbhaGgI gAthAyAM puMstvanirdezaH prAkRtatvAttatra dvitIyatRtIyacarameSu bhaGgeSu azivAdigataH san anyat gRhasthaliGgaM yadi vA yasya dezasya madhyena yatra vA deze gantavyaM tatra yetiprasiddhAbhikSukAdayastaliGgaM karoti samprati pariharatIti yaduktaM tadvyAkhyAnayatipariharai uggamAdI vihAraThANAya tesi liMgINaM / apuThavesA gamito pAyariyatte taroimaMtu // pariharati udgamAdIn doSAn / tathA teSAM liGginAM yAni vihArasthAnAni tAni ca pariharati / tatra apUrveSu sthAneSu gataH san yadi yalliGgaM gRhItaM tadAgameSu kuzalo bhavati tadA mA kenApi liGgaviDambaka iti jJAtvA pragrahya iti AcAryatvamAcAryakaM tadraMthavyAkhyAtRtvaM karoti, athetarasteSAmAgameSva kuzala stataH sa idaM karoti, tadevAha // moNeNa jaMca gahiyaM, tu kukkuDaM ubhayo vi aviruddhaM / paccayahe upaNAmo, jiNa paDimAu maNe kunnti|| // 12 // For Private and Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maunena vAksaMyamalakSaNena kriyAM karoti, maunavratitvamalambate ityarthaH / yaca viziSTasampradAyAdgRhItuM kukuTavidyAdinA daMbha prayogalakSaNaM ubhayato'pi ubhayeSAmapi sAdhucaryAyAMsteSAM ca liGginAmaviruddhaM tatkaroti, / tathA samudAnAsaMbhave teSAmAzrayeSu gatasya satasteSAM pratyayahetoH pratyayotpAdanArtha buddhapratimAnAM stUpAnAM vA praNAme karaNIyatayopasthite jinapratimA manasi karoti / kimuktaM bhavati ? jinapratimA manasi kRtya teSAM praNAmaM karoti // bhAveti piMDavAtittaNeNa ghettuM ca davai apatte / kaMdAdi puggalANa ya AkAragaM eyapaDiseho // tathA AtmAnaM janebhyaH piNDapAtitvena bhAvayati, tato bhikSA paribhramaNena jIvati athAvamaudaryadoSataH paripUrNo na bhavati, tato dAnazAlAyAM bhikSukAdibhiH saha patathA samupavizati / tataH paripATyA pariveSaNe jAte sati-apatte iti atra prAkRtatvAt yakAralopaH / ayaMpAtre tadgRhItvA anyatra vivikte pradeze samuddizati / athAnyatra gatvA samuddezakaraNe teSAM kAcit zaGkA saMbhAvyate / tato bhikSukAdibhiH eva saha paGkathopaviSTaH san samuddizati / tatra yadi sacittaM kandAdipudgalaM vA mAMsAparaparyAyaM pariveSakaH pariveSayati / tadA mamedamakAraka vaidyena pratiSiddhamiti vadatA teSAM kandAdInAM pudgalasya ca pratiSedhaH kartavyaH / atraiva pudgala viSayepavAdamIhabitiyapayaM tu gilANo nikhkhiva caMkamaNAdi kunnmaanno| loyaM vA kuNamANo kitikammaMvA sarIrAdI // dvitIyapadamapavAdapadaM yadi bhANDamAtropakaraNAnAM nikSepamupalakSaNametat / AdAnaM pratyupekSaNAdikaM ca kurvan tathA cakra For Private and Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kobarth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie tRtIyo vibhAga zrI vyavahArasUtrasya piitthikaanNtrH| // 12 // maNAdi AdizabdAdutthAnAdi parigrahaH kurvan yadi vA locaM kurvan athavA kRtikarmazarIrAdeH kurvan yadi glAno bhavati | tadopajIvyaM pudgalamiti / prastutamanusandhAnamAhaaha puNa rusejjA hI to ghetu vigiMcae jahA vihinnaa| evaM tu tahiM jayaNaM kujjAhI kAraNAgADho // atha punaH prAguktaprakAreNa kandAdipudgalAnAM pratiSedhe kriyamANe ruSyeyuriti saMbhAvyate, tarhigRtIyAt gRhItvA ca yathAvidhinA yathoktena vidhinA viriMcyAt tat dRSTivaMcanenApasArya sUtroktavidhinA pariSThApayet upasaMhAramAhaiti kAraNesu gahite, paraliMge tIrie tahiM kaje / jayakArI sujjhai viyaDaNAe iyaro jamAvaje // iti evamuktena prakAreNa kAraNeSva zivAdiSu samupasthiteSu paraliGgeSu tIrite ca samApti nIte ca kArye tatra yo jayakArI yatanAkArI yathoktarUpA yatanAM kRtavAn savikaTanayA AlocanAmAtreNa zuddhyati, / yatanayA sarvadoSANAmapahRtatvAt / itaronAma yena yatanA na kRtA sa yat ayattanApratyayaM prAyazcittamApadyate tattasmai dIyate / sUtram bhikkhUya gaNAo avakamma ohAvejA seicchejA doccaMpi tamevagaNaM uvasaMpajitANaM viharittae NatthiNaMtassa tappaiyaM keicchedevA parihArevA NaNathaegAe sehovaTThAvaNAe; bhikkhUya gaNAo avakamma mohAvejA se icchejA ityAdi athAsya sUtrasya kA sambandhaH ucyateegayaraliMga vijaDhe, iisuttAvaliyAu je heThA / ubhayajaDhe apamatto zrAraMbho hoi suttassa // E 123 // For Private and Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAnyaghastanAni sUtrANi pArzvasthAdigatAni varNitAni tAnyekataraliGga vijaDhe ekataraliGgaparityAge tathAhi pArzvasthAdi sUtrANi bhAvaliGgaparityAgaviSayANi parapASaNDapratimAsUtradravyaliGgaparityAgaviSayamitizabdo hetau yato'dhastanAni sUtrANyaparaliGgaviSayANi tato'yamanya AraMbhaHsUtrasya bhavatyubhaya jaDhe iti ubhayaliGgaparityAgaviSayaH prastAvAyAtatvAt / evamanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-bhikSurgaNAdapakramya nirgatya avadhAveta vrataparyAyAdavAGmukhI parAGmukho bhUtvA gRhasthaparyAya pratigacchet tato bhAvaparAvRtyA saicchet dvitIyamapi vAraM tameva gaNamupasampadya vihartu nasthiNamityAdiNamiti khanvarthe nipAtAnAmanekArthatvAt nAsti khalu tasya kazcidapi cchedaH parihAro vA / kiM sarvathA na kimapi netyAha-nAnyatra ekasyAH zaikSikopasthApanAyAH / kimuktaM bhavatyekA zaikSikopasthApanikA bhavati mUlaM bhavatItyarthaH / eSa sUtrasaMkSepArthaH sAmpratametadeva sUtra vyAcikhyAsurapakramyetyavadhAvediti bhedaparyAyaiAkhyAnayatiniggamaNamavakkamaNaM nissaraNapalAyaNaM ca egaTThA; luTaNa lohaNa palohaNa uThANaM ceva egttraa|| nirgamanamapakramaNaM nissaraNaM plaaynmityekaarthaaH| loTanaM luThanaM praloTanamavadhAvanamiti caikArthaH / tatrapraloTanamiti luTaviloTane ityasyaiva prapUrvasya paryAyazabdairapyadhikRta zabdArthapratItirupajAyate / tatvabhedaparyAyaiAkhyeti vacanamapyasti tatastadupanyAsa iti atha kaiH kAraNairavadhAvanaM kuryAdityavadhAnakAraNAnyAhavisaodaeNaM ahigaraNato vacaitova dukkhasejjAe / iha liMgassa vivegaM kareja paccakkha parokkhaM // For Private and Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAgaH zrI vyavahArasUtrasya pIThikA'naMtaraH / parityAgaM kuryAtmAvataH athavA duHkhazayyayA lakSaNAt / tato'yama // 124 // viSayodayena atra viSayaviSayo mohaH parigRhyate / viSayeNa viSayiNo lakSaNAt / tato'yamarthaH viSayaviSayamohodayena yadi vA kenApi saha adhikaraNabhAvataH kalahabhAvataH athavA duHkhazayyayA caturvidhayA tyAjita iti hetorliGgasya pravrajyAcihnasyarajoharaNasya vivekaM parityAgaM kuryAtkathamityAha / sAdhUnAM pratyakSa parokSaM vA kutra kuryAdityAhaaMto uvassae chaDDuNA u bahigAmapAse vA / biiyaM gilANa loe kiyakammasarIramAdisu // upAzrayasyAntarmadhye liMgassa chaDaNA parityAgaH kriyate yadi vA bahiruSAzrayAt / athavA grAmamadhye yadi vA grAmasya pArzve zrAsanapradeze'thavA tatraivAcAryasya samIpe idamavadhAvana-kAle liGgasyo jjhanaM apavAdato avadhAvanAbhAve'pi bhavati / tathA cAha-dvitIyapadamapavAdapadaM liGgasyojjhane glAnaloke glAnajane zarIrAdiSu AdizabdAducArapariSThApanAparigrahasteSu katakamaNi vyApAra tathA glAnasya zarIre vizrAmaNAdikamuccArAdi pariSThApanAdikaM kurvan kharaNTanAdibhayAlliGgasya vivikte pradeze mocanaM bhavatIti sampratyavadhAvanena liGgasyojjhane vidhivizeSamAha-- uvasAmie pareNa, sayaM va samuvaThie uvtthvnnaa| takkhaNA cirakAleNa va, diThaMto akkhabhaMgeNa // ____ upAzrayAntaH prabhRtiSu yeSu sthAneSu rajoharaNamuktaM teSu sthAneSu tebhyaH parasinvA nyasmin sthAne upazAmite pareNopazamaM nIte svayaM vA tathAvidhAnukUlakarmodayataH upazamaM gate tataH punarakaraNatayA tatkSaNaM liGgojjhanAnantaraM tatkAlaM cireNa vAdIghekAlena gurusamIpe samutthite niyamata upasthApanA kartavyA nAnyathA pravezanIyaH / Aha, yadi tena na kiJcidapi pratisevitaM // 124 // For Private and Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tataH kasmAdupasthApyate / atra mUrirAha-dRSTAntonAkSabhaGgena yathA zakaTasyAne bhanne niyamAdanyo'kSaH kriyata evaM sAdhorapi bhAvAne bhagne punarutthApanArUpo bhAvAkSa AdhIyate akSodhUH punarapi paraH prAhamUlaguNa uttaraguNe asevamANasta tassa atiyaarN| takkhaNa uvaTriyassa u kiM kAraNa dijjae muulN|| mUlaguNa mUlaguNaviSaye uttaraguNa viSaye kizcidappatIcAraM tasyApratisevamAnasya kathamapratisevanetyata Aha-tat kSaNaM liGgojjhanAnantaraM tatkAlama punaH karaNatayA samutthitasya na bhAvAkSo bhagna iti / kiM kAraNaM tasmai mUlaM dIyate / upasthApanA kriyate mUrirAhasevau mA va vayANaM, aiyAraM tahavi deMti se mulaM / vigaDAsavA jalammi u, kahaMtu nAvA na voddejaa|| vratAnAM prANAtipAtavinivRtyAdInAmatIcAraM sevatAM vA mA vA tathApi se tasya pravacanopaniSadvedino mUlaM dadati / bhAvato'saMvRtAzravaddhAratayA cAritrabhaGgAt tatraiva prativastUpamayA bhAvanAmAha ! viyaDAsavetyAdi vikaTAni atiprakaTAni sthUrANItyarthaH / AzravANi jalapravezasthAnAni yasyAH sA tathArUpA satI nauH kathaM tu jale prakSiptA na nimajediti bhAvaH / AzravadvArANAmatiprakaTAnAM bhAvAdevaM sAdhurapi bhAvato'nivAritAzrayaH sambhazubhakarmajale nimajatIti bhavati tasyopasthApanAhatA / atraiva dRSTAntAntaramAhacorissAmiti mati, jo khalu saMdhAi pheDae muii| ahiyaMmi vi so coro, emeva imaM pipaasaamo|| For Private and Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vibhAga: zrI vyavahArasUtrasya piitthikaasnNtrH| // 125 // bhaI corayiSyAmIti mati sandhAya yaH khalu mudrA sphaTayAta sa yadyApa tadAnAmAracakairgRhItatvAdinA kAraNena na kizcidapahRtavAn tathApi tatpariNAmopetatvAdahRte'pi sa cauro bhavati / evameva anenaiva prakAreNa imamapi pazyAmaH pracAritrapariNAmopetatvenA cAritrAdupasthApanAyogyaM pazyAma ityrthH|| bhikkhU ya annayaraM akiccaTThANaM sevittA ichejA pAloettae jattheva appaNo pAyariyauvajjhAe pAsejA, tassantiyaM AloejA paDikkamejjA nindejA garahejA viuddejA visohejjA bakarayANa abbhuThejA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM pddivjjejjaa|no ceva appaNo pAyariyauvajjhAe pAsejjA, jattheva saMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM tastantiyaM pAloejjA jAva pddivjjejaa|no ceva saMbhoiyaM sAhammiyaM, jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahassuyaM babbhAgama, | tassantiyaM AloejjA jAva paDivajjejjA / no ceva annasaMbhoiyaM, jattheva sArUviyaM pAsejjA bahu spuyaM babbhAgamaM tasmantiyaM AloejA jAvapaDivajjejA / no ceva gaM sArUviyaM, jattheva sammaM1 bhAviyAI ceiAI pAsejjA, tesantie AloejA jAva paDivajjejjA / no ceva sammaM-bhAviyAI, ceiAI bahiyA gAmassa vA nagarasta vA nigamasta vA rAyahANIe vA kheDassa vA kabaDassa vA For Private and Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maDaMbassa vA paTTaNassa vA doNamuhasta vA Asamassa vA saMvAhassa vA saMnivesassa vA pAINAbhimuhe vA udINAbhimuhe vA karayala-pariggahiyaMsi sirasAvattaM matthae ajaliM kaDu evaM vaejAH-' evaiyA me zravarAhA, evai khutto ahaM avaraddho, ' arahantANaM siddhANaM antie pAloejjA jAva paDi. vajjejjAsi-tti bemi| sUtraM je bhikkhUya annayara akiJcaTThANaM sevittA' ityAdi / athAsya sUtrasya kA sambandha ucyate| aiyAre khalu niyameNa vigaDaNA esa suttsNbNdho| kiMci na teNA cinnaM donna vi liMgA jaDhA jenn|| iha anantarasUtre'tIcAra uktaH / ko'sAvatIcAra iti cedata Aha-kiM cetyAdi kiM vA na tenAcIrNa yena dvepi dravya| bhAvarUpe liGge parityakte sarvata eva tasyAtIcAra iti bhAvaH / atIcAre ca sati khalu niyamenavikaTanA AlocanA bhavati tadA dAtavyA / tata AlocanApratipAdanArthameva sUtrAraMbha iti sUtrasambandhaH prakArAntareNa sUtra sambandhamAha ahavA heTThANaMtarasutte pAloyaNA bhave niymaa| ihamavi jaM nimittaM ullaTTo tassa kAyavvo // athaveti prakArAntare adhastanAnantarasUtre dravyabhAvaliGgaparityAgaH kRtastabimittA niyamAdbhavatyAlocanA anyathA zekSikopasthApanAyA ayogAditi pratipAditaM / ihApi yanimittamakRtyaM pratisevitaM tasyApavartaH pratyAvatteH kartavyaH / sa cA For Private and Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava- tRtIyo hArasUtrasya vibhaagH| piitthikaanNtr| // 126 // locanAmantareNa netyAlocanA pratipAdyate ityanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA / bhikSuranyatarata akRtyasthAnaM sevitvA pratisevya icchet AlocayituM / sa cA locayitumicchuryatraivAtmana AcAryopAdhyAyAn pazyettatraiva gatvA teSAmanti ke samIpe AlocayedatIcArajAtaM vacasA prakaTI kuryAt pratikrAmet mithyAduSkRtaM tadviSaye dadyAdyAvatkAraNAt "nindijA garihinjA viuddejA visohijjA akaraNayAe abbhuTejA / ahArihaM tavo kammaM pAyacchittaM pddivjejaa'| iti parigrahaH / tatra niMdyAdAtmasAkSikaM / jugupset garhet gurusAkSikam / iha nindanagarhaNamapi tAtvikaM tadA bhavati yadA tatkaraNataH pratinivarttate / tata Aha-viuddejA iti tasmAdakRtya pratisevanAt vyAvarteta nivRtteta, vyAvRtAvapi kRtAtpApAttadA mucyate, yathAtmano vizodhirbhavati, tata Aha AtmAnaM vizodhayet , pApamalaspheTanato nirmalI kuryAt / sA ca vizuddhirapunaH karaNatAyAmupasaMpadyate / tatastAmevA punaH karaNatAmAha / akaraNatayA punarabhyuttiSThet / punarakaraNatayA abhyutthAne'pi vizodhiprAyazcittapratipatyA bhavati / tata Aha-yathArha yathAyogyaM tapaHkarma tapograhaNamupalakSaNaM cchedAdikaM prAyazcittaM pratipadyate / yadi punarAtmIyeSvAcAryopAdhyAyeSu satsu anyepAmantike Alocayati / tataH prAyazrittaM tasya caturguru yadi punarAtmana AcAryopAdhyAyAna pazyet / abhAvAddaravyavadhAnato vA tato yatraiva sAMbhogika sAdharmika viziSTasAmAcArIniSpanna bahu zrutaM cchedagranthAdikuzalaM uddhAmakamudyatavihAriNaM pAThAntaraM bahvAgamamarthataH prabhUtAgamaM pazyettasyAntike AlocayedatrApi yAvatkaraNAt paDikkamejA ityAdi padakadambakaparigrahaH / yadi punaH tasya bhAve anyasya sakAze Alocayati tadA caturlaghu evaM sarvatrotkramakaraNe vaktavyam / sAMbhogikasAdharmikabahuzrutAbhAve asAMbhogika sAdharmika bahuzruta saMvignasyAntike tasyApyabhAve sArUpikasyavahuzrutasyAntike samAna rUpaM sarUpaM tatra bhavaH // 126 // For Private and Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArUpiko vakSyamANasvarUpaH / tasyApyabhAve yatraiva samyag bhAvitAni jinavacanavAsitAntaHkaraNAni daivatAni pazyati / tatra gatvA teSAmantike Alocayet / teSAmapya bhAve bahinAmasya grasati buddhyAdIna guNAn yadi vA gamyaH zAstraprasiddhAnAmaSTAdazAnAM karANAmiti grAmastasya yAvatkaraNAt / "nagarasya vA nigamassa vA rAyahANIe vA kheDassa vA kappaDasyavA paTTaNassa vA dosamuhassa vA Asamassa vA saMvAhassavA sannivesassa vA iti parigrahaH" // tatra na vidyate karo yasmin tat nakaraM tasya, nigamaH prabhUtatara vaNigvargAvAsastasya vA rAjAdhiSThAna nagaraM rAjadhAnI tasya vA pAzuprAkAra nibaddhaM kheTaM tasya vA kSullakaprakAraveSTitaM kaTaM tasya vA, ardhatRtIyagavyUtAnta mAntararahitaM maDamba tasya vA, pattanaM jalasthalanirgamapravezaM yathA bhRgukaccha / uktaM ca "pattanaM zakaTaigamyaM, ghoTakainaubhireva ca / naubhirevayadgamyaM, paTTanaM tatya kSate // " tasya vA droNamukhaM jalanirgamapravezaM / yathA-' kokaNadezesthAnakanAmakaM puraM tasya ca, Akaro hiraNyAkarAdiH | AzramastApasAvasathopalacita AzrayavizeSaH tasya vA saMbAdho yAtrAsamAgataprabhUtajananivezastasya vA, saMnivezastathA vidhaprAkRtalokanivAsastasya vA prAcInAbhimukho vA udIcInAbhimukho vA pUrvadigabhimukha uttaradigabhimukho vA ityarthaH, / iha cirantanavyAkaraNeSu dizyapistriyAmabhidheyAyAmInapratyayaH svArthe bhavati, tata evaM nirdezaH pUrvottarAdigrahaNamAlocanAyAmetayoreva dizayorahetvAt karatalAmyAM prakarSaNa gRhItaH karatalapragRhItaH taM tathA zirasyAvarto yasya sa zirasyAvataH kaNThe kAlavada luk samAsaH taM mastake aJjaliM kRtvA evaM vakSyamANarItyA vadeva / tAmeva rItiM darzayati etAvanto me mamAparApA etAvat kRtvA etAvato vArAn yAvadahamaparAddha evamarhatA tIrthakRtAM kathaM bhUtAnAmityAha-siddhAnAmapagatamalakalakAnAma 22 For Private and Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo vibhAga: zrI vyava-* ntike AlocayedityAdi pUrvavadeSa sUtrasaMcepArthaH / adhunA niyuktibhASyavistaraH / tatra yaduktamakRtyaM sthAna sevitveti hArasUtrasya / tadviSayamupadarzayatipIThikA- annayaraM tu akiccaM mUlaguNe ceva uttaraguNe yAmUlaM ca savvadesaM emeva ya uttaraguNesu // nNtr| anyataradakRtyaM punaH sUtroktaM mUlaguNe mUlaguNaviSayamuttaraguNe vA uttaraguNaviSayaM vA / tatra mUlaM mUlaguNaviSayaM sarva dezaM // 127 // vA / sarvathA mUlaguNasyocchedena dezato vA ityarthaH / evamevAnenaiva prakAreNa uttaraguNeSvapi dvaividhyaM bhAvanIyaM / tadyathA-uttaraguNasyApi sarvato dezato vA ucchedeneti tatraiva vyAkhyAnAntaramAhaahavA paNagAdIyaM mAsAdIvAvi jAva chmmaasaa| evaM tavArihaM khalu cchedAdi cauNhavegayaraM // athaveti akRtyasthAnasya prakArAntaratopadarzane paJcakAdikaM rAtriMdivapaJcaka prabhRti prAyazcitta sthAnamakRtyaM sthAnaM, yadi vA mAsAdi tacca tAvat yAvat ssnnmaasaaH| etatkhalu prakRtyasthAnaM tapo'haM taporUpaprAyazcittAI yadi vA cchedAdInAM caturNA prAyazcittasthAnamakRtyasthAnaM tadevamakRtyasthAnaM vyAkhyAya samprati yathA svakIyAcAryopAdhyAyAdInAmadarzanaM saMbhavati tathA pratipAdayatizrAuya vAghAyaM vA dullahagIyaM ca pattakAlaM tu / aparakkamamAsajja va suttamiNaM tUdisA jAva // svakIyAnAmAcAryopAdhyAyAnAmAyuSo vyAghAto'bhavat jIvitasya bahudhAtasaMkulatvAt / yadi vA tasyaivAlocakasyA // 127 // For Private and Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuryAvadAcAryopAdhyAyAdi samIpe gacchati tAvat na prabhavati stokAvazeSatvAt , tata AyuSo vyAghAtaM vA samAzritya tathA bhaviSyati sa kAlo yatra durlabho gItArtha: AlocanAIstata eNyantaM kAlamadhikRtya durlabhaM gItArtha gItArtha vAzritya tathA jaGghAbala-parihAnyArogAtaMkeNa (na) vA jAto'parAkrama AlocakastatastaM vA pratItya sUtramidamadhikRtaM pravRttaM yAvadizAdi sUtram / atra para Aha-nanu pUrvamekAkivihArapratimAsUtrANi vyAkhyAtAni yathA ekAkivihAre doSAH, tadanantaraM pArzvasthAdi vihAro'pi prtissiddhH| tato niyamAdcche vastavyamiti niyamitaM / evaM ca niyamite kathamekAkI jAto yenocyate naivAtmanamAcAryopAdhyAyAn pazyettatraiva gatvA teSAmantike Alocayedityatra sUrirAhasuttamiNaM kAraNiyaM pAyariyAdINa jattha gacchaMmi / paMcaNhaM hI asatI ego ca tahiM na vasiyavvaM // sUtramidamadhikRtaM kAraNika, kAraNe bhavaM kAraNikaM kAraNe satyekAkivihAraviSayamityarthaH / iyamatra bhAvanA-bahUni khanvazivAdIni ekAkitvakAraNAni tataH kAraNavazato yo jAta ekAkI tadviSayamidaM sUtramiti na kazciddoSaH azivAdIni tu kAraNAni muktvA prAcAryAdivirahitasya na vartate vastuM / tathA cAha-yatra gacche pazcAnAmA!yApAdhyAyagaNAvacchedi pravartisthavirarUpANAmasadabhAvo yadi vA yatra pazcAnAmanyatamo'pyeko na vidyate tatra na vastavyamanekadoSasambhavAt / tAneva doSAnAha-. evaM asubhagilANe paripakulakajamAdivaggo u / asmassatisasallassA jIviyaghAte caraNaghAto // evamuktena prakAreNa ekAdihIne gacche eko'zubhakArye mRtakasthApanAdau aparoglAnaprayojanepvanyaH paritrAyAM kRtabhakta For Private and Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobalbirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie tRtIyo vibhaag| zrI vyavahArapatrasya piitthikaasnNtrH| // 128 // pratyAkhyAnasya dezanAdau, aparaH kulakAryAdau vyagra iti, anyasya paJcamasyApyantyAvasthAprAptasya AlocanAyA asaMbhavena | | sazalyasya sato jIvitaghAte jIvitanAze caraNavyAghAtazcaraNagAtra zazcaraNa,ze ca zubhagativinAzaH atra para Aha evaM hoi viroho, AloyaNa pariNato ya suddho u| egaMteNa pamANaM pariNAmo vi na khalu amhN|| | / nanvevaM sati parasparavirodhastathAhi bhavadbhiridAnImevamucyate sazalyasya sato jIvitanAze caraNabhraMzaHprAk caiva muktamadacAlocane'pyAlocanApariNAmapariNataH zuddhaiti tato bhavati paraspara virodhaH, atra mUrirAha-egaMtaNetyAdi, na khalvasmAkaM sva zakti nigRhanena yathAzaktipravRttivirahitaH kevalapariNAmaH ekAntena pramANaM tasya pariNAmAbhAsatvAt , kintu sUtraM pramANI | kuvato yathAzakti pravRttisamanvitaH na caikAdyabhAve gacche vasan sUtramanuvartate / tatastasya tAtvikapariNAma eva neti sa zalyasya jIvitanAze caraNanAzaH / punarapi vaktavyAnantaraM vivakSuH praznamutthApayaticoyaga kiMvA kAraNa paMcaNha satI tahiM na vasiyavvaM / diTato vANiyae piDiya atthe vasiu kaamo|| codaka Aha-yatra pazcAnAM paripUrNAnAmasadabhAvastatra na vastavyamityatra kiMvA kAraNaM ko nAma doSaH ? sUrirAha-atra adhikRtArthe vaNijA piNDitArthena vastukAmena dRSTAntaH upamA, gAthAyAM saptamI tRtIyArthe / iyamatra bhAvanA-ko'pi vaNik tena prabhRto'rthaH piNDitaH / tataH so'cintayat / kutra mayA vastavyaM yatrainamartha paribhuJjaha (ya) miti tatastena paricintyedaM nizcikye: // 128 // For Private and Personal Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tattha na kappai vAso AhArA jattha natthi paMca ime / rAyA vejo dhaNimaM nevaiyA rUvajakkhAya // tatra mama na kalpate vAso yatreme vakSyamANAH paJca nAdhArAH / ke te ityAha-rAjA nRpativaidyo bhiSak , anye ca dhanavanto naitikakA nItikAriNo rUpayakSA dharmapAThakAH / kasmAditi cedata Aha-- daviNassa jIvayassa ya vAghAto hoja jattha natthete / vAghAe vegatarassa davvasaMghADaNA aphalA // yatra na santyete rAjAdayaH paripUrNAH paJca tatra niyamato draviNasya dhanasya jIvitasya vA vyAghAto bhavet / vebaina vinA jIvitasya, rAjAdibhirvinA dhanasyavyAghAte caikatarasya dhanasya jIvitasya vA dravyasaGghATanA dravyopArjanA viphalA paribhogasyA sambhavAdathavA-- ramA juvaramA vA mahayaraya amacca taha kumArehiM / eehiM pariggahiyaM, vaseja rajaM guNavisAlaM // rAjA yuvarAjena mahattarakenAmAtyena tathA kumArairetaiH paJcabhiH parigRhItaM rAjyaM guNavizAlaM bhavati / guNavizAlatvAcca tadvaset / tatra kIdRzo rAjeti rAjalakSaNamAha ubhato joNIsuddho rAyA dasabhAgametta sNtuttttho| loe vede samae kayAgamo dhammito rAyA / / yo rAjA ubhayayonizuddhaH mAtRpitRpakSaparizuddhaH / tathA prajAmyo daza (ma) bhaagmaatrgrhnnsntussttH| tathA loke lokAcAre vede samastadarzaninAM siddhAnte samaye nItizAstre kRtAgamaH kRtaparijJAno dhArmiko dharmazraddhAvAn sa rAjA, zeSastu For Private and Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava-1 hArapatrasya pIThikA tRtIyo vishmH| naMtaraH / // 129 // rAjAbhAsaH, tathApaMcavihe kAmaguNe sAhINe bhuMjae niruvigge / vAvAravippamukko rAyA eyAriso hoi|| paJcavidhAna pazcaprakArAn rUparasagandhasparzazabdalacaNAn kAmaguNAn svAdhInAn svabhujopArjitAn nirudvimaH pratyantarAjakRtamanoduHkhAsikAyA abhAvAt vyApAravipramukto dezaparipanthanAdivyApAravipramukto yuvarAjAdInAM tadvayApArAdhyAropaNA to yaH sa etAdRzo rAjA bhavati, yuvarAjasya svarUpamAhazrAvassayAiM kAuM, so puvAI tu niravasesAI / atthANI majjhagato, pecchai kajjAI juvarAyA // yo nAma prAtarutthAya pUrvANi prathamAni AvazyakAni zarIracintA devatArcanAdIni niravazeSANi kRtvA AsthAnikAmadhyagataH san kAryANi prekSate cintayati sa yuvarAjaH, mahattarakalakSaNamAhagaMbhIro maddavito, kusalo jAi vinnysNpnno| juvaralAe sahito pecchai kajjAiM mahattarao // yo gambhIro labdhabuddhimadhyabhAgo mArdavito mArdavopetaH saJjAtaM mArdavamasyeti tArakAdi darzanAditapratyayaH / kuzalaH sakalanItizAstradakSo jAtivinayasampanno yuvarAjena sahitaH san prekSate kAryANi rAjyakAryANi samahattaraka iti, amAtyalakSaNamAhasajaNavayaM puravaraM ciMtaMto atthai naravati ca / vavahAranItikuzalo, amacco eyAriso ahvaa|| yo vyavahArakuzalo nItikuzalazca san sajanapadaM puravaraM narapatiM ca cintayannavatiSThate sa etAdRzo bhavati amAtyaH / // 129 // For Private and Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir athavA yo rAjJo'pi zikSA prayacchati sa amAtyastathA caitadeva savistaraM bhAvayiSurAha-- rAyA purohito vA saMghillAto nagaraMmi dovi jnnaa| aMteure dharisijjA, amacceNaM khisiyA dovi|| ___ rAjA purohitazca vAzabdaH samuccaye / etau dvAvapi janau ' saMghinAutti saMghAtavantau parasparaM madu ( ? )kAvityarthaH nagare vatete tau ca tathA vartamAnAvantaHpurAmyAM nijanijakalatreNa dharSitau amAtyena ca dvAvapi khisito, nindApurassaraM zikSitAvityarthaH / eSa gAthAkSarArthaH / / bhAvArthaH kathAnakAdavase yastaJcedam 'ego rAyA / tassa purohito / tersi doNhavi bhajAto paropparaM bhagiNIto / anayA tesi samunnAvo jAto / rAya majjA bhaNai-'mama vasso rAyA' / purohitabhanjA bhaNai-mama vasso bhayo' to pecchAmo kayarAe vasso patI, / tato puro hitamAe bhattaM uvasAhitA ramo bhajA bhagiNI nimaMtiyA / ratiM purohiyabhajAe purohito bhaNito-'mae uvAiyaM kayaM jaba mama varo amugo samijjhi hi, tato bhagiNIe samaM tava sire bhAyaNaM kAuM jemimi so ya me varo saMparaso, saMparya taba mulAto pasAyaM mamgAmi' purohito bhaNati 'aNuggaho me' tato rAyabhajAe rAu bhaNito-'ajarattiM tava piThIe vilaggiuM purohiyagharaM vaccAmi, rAyA bhaNati 'aNuggaho me' tahi sA rAyaM palANittA piThIe vilamgittA purohiyagharaM gaMtuM paThittA U ruhittA vAhaNatti kAuM khaMbhe baddho / tato dovi jaNIto purohiyassa uvari matthae bhAyaNaM kAuM purohieNa dharejjamANe bhAyaNe * muMjati / rAyA khame baddho hayahasiyaM kareti, bhottuM gayA rAyabhajA / tato rakSA purohieNaM dharesitomitti tassa siraM muMDAviyaM amacceNa taM savvaM nAyaM pabhAe rAyA purohito ya khisito amumevArthamAha For Private and Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vyava tRtIyo hArapatrasya vibhaagH| piitthikaanNtrH| // 130 // chaMdANuvatti tujhaM majjhaMvImaMsaNAnive khaliNaM / nisigamaNa marugathAlaM dhareti bhujaMti tA dovi // ___tava vA patirmama vA paticchandonuvartIti na vimarzavyatirekeNa jJAtuM zakyate tato mImAMsA parIkSAkartumArabdhA / tatra rAjabhAyeMyA nRpe khalInamAropitaM / tato nizi rAtrau purohitagRhe gamanaM, tato maruko brAhmaNaH purohitaH zirasAsthAlaM dharati / tatra dvAvapi bhunyjaate| eSa gAthAkSarayojanA / bhAvArtho'nantarameva kathitaH / atha kathamamAtyo dvAvapi to zikSitavAn tata AhapaDivesiya rAyANo soumiNaM paribhaveNahasihiti / thInijito pamatto vAvirajaMpi pelejA // prAtivezikA nAma sImAntaravartinaH pratyarthino rAjAna idaM zrutvA paribhavena paribhavotpAdanabuddhayA hasiSyanti / na kevalaM hasiSyanti kintu strInirjitaH pramatta eSa iti jJAtvA rAjyamapi prerayiSyanti gRhnniiyrityrthH|| dhittesiM gAmanagarANa jesi itthI paNAyagA / teyA vi dhikkayA purisA je itthINa vasaMgayA // viga nindAyAM, teSAM grAmanagarANAM yeSAM strI praNAyikA prakarSeNa svatantratayA nAyikA / atra dhim goge dvitIyA prAptAvapi SaSThIprAkRtatvAt / tathA te'pi puruSA dhikkRtA dhikkAra prAptavanto ye strINAM vazamAyattatAM gatAH / tathA"itthIto balavaMjattha gAmesu nagaresu vA / so gAma nagaraM vApi, khippameva vinnssiN||" __yatra grAmeSunagareSu vA striyo balavatyaH sa grAmo nagaraM vA kSiprameva vinazyati / bahuvacanenopakramyopasaMhAro jAtau bahuvacanamekavacanaM ca bhavatIti jnyaapnaarthH| evamukte rAjA purodhA vA evaM manasi sampradhArayet yathA ' nAsmAkaM grAmeSu nagareSu vA // 130 // For Private and Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir striyo balavatya ' iti / tata AhaitthIto balavaMtattha gAmesuya nagaresuya, aNassA jatthahesaMti, apavvaMmiya muNddnnN|| tatra teSu grAmeSu nagareSu vA striyo valavatyo yatra anazvA heSaMti, aparvaNica ziromuMDanaM, etena rAjJo haya heSitaM prakaTIkRtaM purodhasazcaziro muMDanaM, atha kathametadamAtyena jJAtamityata Aha // sUyaga tahANu sUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / purisA kayavittIyA vasaMti sAmaMtarajjesu // tasyAmAtyasya puruSAH kRtavRttayaH kRtAjIvikA zcatasRSu dikSu cArajJAnArtha sAmantarAjyeSu prAtivezakarAjyeSu vasanti / tadyathA-sUcakA anusUcakAH pratisUcakAH sarvasUcakAzca / tatra sUcakAH sAmantarAjyeSu gatvA antaHpurapAlakaiH saha maitrI kRtvA yattatra rahasyaM tatsarva jAnanti / anusUcakA nagarAbhyantare cAramupalabhante, prati sUcakAnagaradvArasamIpe anpavyApArA avatiSThati, sarvasUcakA svanagaraM punarAgacchanti punayonti tatra ye sUcakAstaiH zrutaM dRSTaM vA sarvamanusUcakebhyaH kathayanti anusUcakAH sUcaka kathitaM svayamupalabdhaM ca pratisUcakemyaH pratisUcakAH anusUcakakathitaM svayamupalabdhaM ca srvsuuckebhyH| sarvasUcakA amAtyAya kathayanti / yathA tasyAmAtyasya caturvidhAH puruSAH sAmantarAjyeSu vasanti tathA mahelA api| tathA cAhasUyaga tahANusUyaga paDisayaga savvasUyagA ceva / mahilAkayavittIyA vasaMti sAmaMtarajesu // asya vyAkhyA prAgvat / yathA ca puruSAH khiyazca sAmantarAjyeSu samasteSu vasanti tathA sAmantanagareSvapi rAjadhAnI For Private and Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie tRtIyo vibhaag| zrI vyavahArasUtrasya pIThikA nNtrH| // 13 // rUpeSu / tathA cAhasUyaga tahANusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / purisA kayavittiyA vasaMti saamNtngres|| sUyaga tahANusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / mahilA kaya vittIyA vasaMti sAmaMtanagaresu // idaM gAthAdvayamapi pUrvavadyathA ca pararAjyeSu paranagareSu ca puruSAkhayazca vasanti tathA nijarAjye nijanagare antaHpure ca / / tathAcAhasUyaga tahANusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / purisA kaya vittIyA vasaMti niyayaMmi rjmi|| sUyaga tahANusUyaga, paDisUyaga savvasUyagA ceva; mahilA kaya vittiyA, vasaMti niyayaMmi rajami sayaga tahANusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / purisA kaya vittIyA vasaMti niyayaMmi ngrNmi|| sUyaga tahANusUyaga, paDisyaga savasyagA ceva mahilA kaya vittIyA, vasaMti niyayaMmi nagaraMmi suyaga tahANusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / purisA kaya vittIyA vasaMti aMteure rkho|| sUyaga tahANusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / mahilA kaya vittIyA vasaMti aMteure rmo|| gAthA SaTkasyApi vyAkhyA pUrvavat / tata evaM nijacArapuruSamahilAmyo rAjJaHpurodhasazca nizivRttamamAtyo jAtavAn / tadevaM rAjJo'pi yaH zikSApradAne'dhikArI so'mAtya iti uktamamAtyasya svarUpam // madhunA kumArasyAha // 13 // For Private and Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandir paccaMte khubbhaMte duIte savvato davemANo / saMgAmanIti kusalo kumAra eyAriso hoi / pratyantAn sImAsandhivartinaH cubhyato antabhUtaNyarthatvAt samastA api sImAparyantavartinIH prajAH kSobhayato durdAntAn / | duHzikSitAn saMgrAmanIti kuzalaH sarvataH sarvAsu dinu yo damayan vartate // sa etAdRzaH kumAro bhvti| tadevaM rAjayuvarAjAdi vyAkhyAtaM pazcakaM samprati rAjavaidyAdi paJcakaM // tatra rAjasvarUpamuktamidAnI vaidyasvarUpamAhaammApiI hi jaNiyassa pAyaMkapauradosehiM / vijjA deMti samAhi, jahiM kayA zrAgamA hoti|| mAtApitRbhyAM janitasya tasyAdhikRtasya vagija AtaGkAta rogAt ye samutthAH pracurA doSAstairupetasyeti gamyate vaidyA dadati kurvanti samAdhi svAsthyaM niirogtaamityrthH| yaiH kRtA abhyastA AgamA vaidyakazAstralakSaNA bhavanti vartante / uktaM vaidyasvarUpam / adhunA dhanavA svarUpamAhakoDiggaso hiramaM mnnimuttsilppvaalrynnaaii| ajayapiupajjAgaya erisayA hoMti dhaNavattA // yeSAM AryaH pitAmahaH, pitA prtiitH| prAyaH prapitAmahaH tebhya AgataM vidyate koTyAzA, koTisaGkhyayA hiraNyaM maNimuktAzilApravAlaratnAni ca maNayacaMdrakAntAdyAH muktAmuktaphalAni vidrumANi ratnAni karketanAdIni te IdRzA bhavanti dhanavantaH / / uktaM dhanavatAM svarUpamidAnI naiyatikasvarUpamAhasaNasattarasAdINaM dhannANaM kuMbhakoDikoDINaM / jesiMtA bhAyaNaThA erisiyA hoMti niyaiiyA / For Private and Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo |vibhaag| zrI vyava-| hArasUtrasya piitthikaa:nNtrH| // 132 // saNaH saptadazo yeSAM tAni saNasaptadazAni tAni cAmUni tadyathA-zAliH 1 yavaH 2 kodravAH 3 vIhi 4 rAlakaH 5 tilA:6 mudgAH 7 mASA: cavalA 6 caNakAH 10 / tuvarI 11 masurakaH 12 kulatthAH 13 godhUmAH 14 niSpAvA: | 15 atasI 16 saNazca 17 uktaM ca sAli java koiva vIhi rAlagatila mugga mAsa cavala caNA / tuvari masUra kulatthA gohumaniSpAva ayasi saNA // saNasaptadazAni mAdiryeSAM tAni saNasaptadazAni, teSAM dhAnyAnAM kumbhakoTI koTyo yeSAM bhojanArtha vizrANanArtha gRheSu sAnta te etAdRzA bhavanti naiyatikAH, niyatirvyavasthA tatra niyuktAstathA vA carantIti (nai)niyatikAH / uktaM niyatikasvarUpam / / adhunA rUpayakSasvarUpamAha bhaMbhIya mAsurukkhe mADharakoDila daMDanItisu / allaMcapakkhagAhI erisayA ruuvjkkhaato|| bhambhyAyAmAsu(zuda )vRkSe mADhare nItizAstre kauNDinyapraNItAsu ca daNDanItiSu ye kuzalA iti gamyate / tathA na kasyApi laJcAmutkocaM gRhanti / nApyAtmIyo'yamiti kRtvA parva gRhanti te etAdRzo'laMcApacagrAhiNo rUpayakSArUpeNa | mUrtyA yakSA iva rUpayakSAH mUrtimanto dharmaikaniSThA devA ityarthaH / ukto vaNig dRSTAntaH // sAmpratamupanayanamAha| tattha na kappai vAso guNAgarA jattha nasthi paMca ime / pAyariya uvajjhAe pavittathereya giiytthe|| // 132 // For Private and Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaNija iva rAjAdyabhAve sAdhorapi tatra gacche vAso na kanpate / yatra ime vakSyamANAguNAnAmAkarAH sthAnAni guNAkarAH paJca na santi ke te ityAha-AcArya upAdhyAyaH pravRttiH sthaviro gItArthazca / tatra kIdRzaH aacaarysttsvruupmaah| suttattha tadubhaehiM uvauttA nANadaMsaNacaritte / gaNatatti vippamukkA erisayA hoti pAyariyA // ye sUtrArthatadubharupetA iti gmyte| tathA satataM jJAnadarzanacAritresamAhAro dvandvaH jJAnadarzanacAritreSu upayuktAH kRtopayogAstathA gaNasya gacchasya yA taptiH sArA tayA viSamuktA gaNAvacchedaprabhRtInAM tattapteH samarpitatvAt , upalakSaNametat , zubhalakSaNopetAca ya etAdRzA bhavantyAcAryAH / te cArthameva kevalaM bhASante na tu sUtramapi vAcayanti tathA coktamsuttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meTi(Dhi)bhUto y| gaNatatti vippamukko atthaM bhAsei paayrio|| atha kiM kAraNamAcAryAH svayaM sUtraM na vAcayanti / tata AhaegaggayA ya jjhANe vuDDI titthayara aNuggaI gruyaa| ANAghejamitiguru, kayariNamokkho na vaaei|| sUtravAcanApradAnaparihAreNArthameva kevalaM vyAkhyAnAya AcAryasya ekAgratA ekAgramanaskatA dhyAne'rthacintanAtmake bhavati / yadi punaH sUtramapi vAcayettadA bahuvyagratvAdarthacintAyAmekAgratA na syAt , ekAgratayApi ko guNa ityata AhavRddhiH ekAgrasya hi sato'tha cintayataH sUtrArthasya / tatra sUkSmArthonmIlanAt vRddhirupajAyate tathA tIrthakarAnukatirevaM kRtA bhavati / tathA hi tIrthakRto bhagavantaH kilArthameva kevalaM bhASante, na tu sUtraM nApi gaNataptiM kurvanti / evamAcAryA api tathA For Private and Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir PIK tRtIyo vibhAga zrI vyvhaarsuutrsy| pIThikA naMtara // 13 // vartamAnAstIrthakarAnukAriNo bhavanti / sUtravAcanAM tu prayacchatAmAcAryANAM lAghavamapyupajAyate tadvAcanAyAstato'dhastanapadavarSibhirapyupAdhyAyAdibhiH kriyamANatvAdevaM tasya tathA vartamAnasya loke rAjJa iva mahatI gurutA prAdurbhavati tadgurutAyAM ca pravacanaprabhAvanA tathA AjJAyAM sthairyamAjJAsthairya kRtaM bhavati tIrthakRtAmevamAjJA pAlitA bhavatItyarthaH / iyaM hi tIrthakRtAmAjJA yathoktaprakAreNamamAnukAriNA prAcAryeNa bhavitavyamiti / ityasmAt hetukalApAt gururAcAryaH kRtaH RNamokSo yena sa kRtaRNamokSastena hi sAmAnyAvasthAyAmaneke sAdhavaH sUtra madhyApitAstata RNamokSasya kRtatvAtsUtraM na vAcayati uktamAcAryasvarUpamidAnImupAdhyAyasvarUpamAhasuttatthatadubhayaviU ujjuttA nANadaMsaNacaritte / nippAyagasissANaM erisayA hoMti uvajjhAyA // ye sUtrArtha tadubhayavido jJAnadarzanacAritreSayuktAstathA ziSyANAM sUtravAcanAdinA niSpAdakA etAdRzA bhavanti upAdhyAyAH / / uktaM casaMmattanANasaMjama, juttosuttatthatadubhaya vihinnnnuu| AyariyaThANajoggo suttaM vAei uvajjhAto // atha kasmAtsUtramupAdhyAyo vAcayati taducyate-anekaguNasaMbhavAcAnevAhasuttatthesu thirataM, RNamokkho zrAyatIya pddibNdho| pADicchemohajo, tamhA vAe uvjjhaato|| upAdhyAyaH ziSyebhyaH sUtravAcanAM prayacchan svayamarthamapi paribhAvayati / sUtre'rthe ca tasya sthiratvamupajAyate / tathAnyasya sUtravAcanApradAnena sUtralakSaNasya RNasya mokSaHkRto bhavati / tathA AyatyAmAgAmini kAle AcAryapadAdhyAse'pratibandho' // 13 // For Private and Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie tyantAbhyastatayA yathAvasthatayA svarUpasya sUtrasyAnuvartanaM bhavati / tathA pADiccheti ye'nyato gacchAntarAdAgatya sAdhavastatropasampadaM gahate te pratIcchakA ucyante / te ca sUtravAcanApradAnenAnugRhItA bhavantIti vaakyshessH| tathA mohajayaH kRto bhavati / sUtravAcanAdAnavyagrasya sataH prAyazcittavizrotasikAyA prabhAvAt / yata evaM guNAstasmAdupAdhyAyaH sUtraM vAcayet / pAThAntaraM 'tamhA u gaNIu vAetti' atrApi sa evArtho navaraM gaNI upAdhyAyaH / uktamupAdhyAyasvarUpamadhunA pravartisvarUpamAhatavaniyamaviNayaguNanihi, pavattayA nANa saNacaritte / saMgahuvaggahakusalA pavatti eyArisA hoNti|| tapo dvAdazaprabhedaM niyamA vicitrA dravyAdyabhigrahAH / vinayo jnyaanaadivinyH| taponiyamavinayA eva guNA steSAM nidhaya iva taponiyamavinayaguNanidhayasteSAM pravartakAH / tathA jJAnadarzanacAritreSu udyuktAH satatopayogavanta iti vAkyazeSaH / tathA saMgrahaH ziSyANAM sahaNAmupagrahasteSAmeva jJAnAdiSu sIdatAmupaSTambhakaraNaM tayoH saGgrahopagrahayoH kuzalA etAdRzA evarUpAH pravarttino bhavanti / yathocitaM prazastayogeSu sAdhun pravatyatItyeva zIlA: pravartinaH iti vyutpatte stathAcAhasaMjama tava niyamasuM jo jogo tatthataM pavatteti; asahaya niyattI, gaNatattIllo pvttiiyo|| tapa saMyamaniyama yogeSu madhye yo yatra yogyastaM tatra pravartayanti asahAMzvAsamAMzca nivartayanti / evaM gaNatAptipravRttAH pravartinaH uktaM pravartisvarUpamadhunA sthavirasvarUpamAha saMviggo mahavito piyadhammo nANadaMsaNacaritte / je aparihAyati sArato to havai thero|| yaH saMvigno mocAbhilASI mArdavitaH saMjAtamArdavaH priyadharmA ekAntavavabhaH saMyamAnuSThAne yo zAnadarzanacAritreSu madhye For Private and Personal use only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobarth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmande tRtIyo vibhaagH| zrI vyava- yAnarthAn upAdeyAna anuSThAna vizeSAn parihApayati hAni nayati tAn saMsmArayan bhavati sthiraH / sIdamAnAn sAdhUna aihihArasUtrasthA kAmuSmikApAyapradarzanato mokSamArge sthirI karotIti sthavira iti vyutpatte stathA cAhapIThikA thirakaraNA puNa thero, pavatti vAyAriesu atthesu / jo jattha sIyai jaI, saMtabalo taM pacodeti // nNtrH| pravarttivyApAriteSvartheSu yo yatra yatiH sIdati sat vidyamAnaM balaM yasya sa sadalaH tathAbhUtaH san pracodayati prakarSaNa // 134 // zikSayati, sa sthirakaraNAt sthavira iti uktaM sthavirasya svarUpam adhunA gItArthasya svarUpamAhauddhAvaNA pahAvaNa khettovahimaggaNAsu avisaadii| suttattha tadabhayaviU gIyatthA erisA hoMti // ___utprAvalyena dhAvanamuddhAvanaM prAkRtatvAcca strItvanirdezaH / kimuktaM bhavati ? tathAvidhe gacche prayojane samutpanne AcAryeNa sandiSTo asandiSTo vA AcAryAn vijJapya yathaitatkAryamahaM kariSyAmIti tasya kAryasyAtmAnugrahabuddhyAkaraNaM uddhAvanaM zIghra tasya kAryasya niSpAdanaM pradhAvanaM kSetramArgaNA kSetrapratyupekSaNA upadhi(dhe)rutpAdanaM etAsu ye'viSAdino viSAdaM na gacchati, tathA sUtrArthatadubhayavidaH anyathA heyopAdeyaparijJAnAyogAt te etAdRzA evaMvidhA gItArthA gaNAvacchedina ityrthH| evamAcAryAdipaJcakasamete gacche vastavyaM yadi punaH kathazcidaparAdhaprApto bhavati gacchazca paJcakaparihInastadAyaM dRSTAntaH jaha paMcakaparihINaM rajjaMDamarabhayacora uviggaM / uggahiya sagaDapiDagaM paraMparaM vaccae sAbhiM // yathA rAjyaM rAjAdipazcakaM parihInaM santaM DamaraH svadezottho viplavaH, bhayaM paracakreNa samutthaM, taskarAcaurAstairudvignamupagataM // 134 // For Private and Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie parityajya AtmIyaM ca zakaTapiTakamudgRhya paramparaM svAminaM drAga brajati yatra svAsthyaM labhate iya paJcaka parihIne gacche zrAvannakAraNe sAhu / bAloyaNamalahaMto paraMparaM vaccae siddhe|| iti evamanena dRSTAntaprakAreNa paJcakaparihIne AcAryAdipaJcakavirahite gacchetat prAyazcittasthAnamApannaH sAdhuH kAraNena prAgukte AyurvyAghAtAdirUpeNa nijAcAryAdInAmantike AlocanAmalabhamAnaH sUtroktyA nItyA paramparamanyasAMbhogikAdikaM tAbadvajati yAvasiddhAn gacchati etadeva savizeSamAhaAyarie pAloyaNa, paMcaNhaM asati gacche bahiyA jo| vavacce caulahugA, gIyatthe hoMti cau gurugaa| AcArye AcAryasamIpe AlocanA dAtavyA, / gacche pazcAnAmAcAryAdInAmasatigacchAdahirgantavyam / iyamatra bhAvanAprAyazcittasthAnamApannena sAdhunA niyamataH svakIyAnAmAcAryANAM samIpe Alocayitavyam / teSAmabhAve upAdhyAyasya, tasyApyabhAve pravartinastasyApyabhAve sthavirasya, tasyApyabhAve gnnaavcchedinH| atha svagacche pazcAnAmapyabhAvastato bahiranyasmin sAMbhogika gantavyam / tatrApyAcAryAdikrameNa Alocayitavyam / sAMbhogikAnAmAcAryAdInAmabhAve saMvinAnAmasAMbhogikAnAM samIpe gantavyam / tatrApyAcAryAdikrameNAlocanA pradAtavyA / yadA punaruktakramollaGghanenAlocanAM prayacchati / tadA prAyazcittaM cturlghu| tathA cAha-vavacce cau lahugA iti vyatyaye viparyAse uktakramollakane ityarthaH / catvAro laghukA laghumAsAH yadi punaruktakramamullaGghayan agItArthasamIpe Alocayati / tadA prAyazcittaM caturguru etadevAha-gIyatthe hoti cau gurugaa| tadevaM saMvignAnAM sAMbhogikAn yAvat vidhiruktaH samprati zeSAn pratividhimAha For Private and Personal use only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsu Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI vyava hArapatrasya piitthikaanNtrH| // 135 // saMvigne gIyatthe sarUvI pacchAkaDe ya gIyatthe / paDikate apbhuTThiya asatI annattha tattheva // OM tRtIvo saMvigne anyasAMbhogikalakSaNe asati avidyamAne pArzvasthasya gItArthasya samIpe Alocayitavyam / tasminnapi gItArthe vibhaagH| pArzvasthe asati sArUpikasya vakSyamANa svarUsya gItArthasya samIpe tasminnapi sArUpike asati pazcAtkRte pazcAtkRtasya gItArthasya samIpe Alocayitavyam / eteSAM ca madhye yasya purata AlocanA dAtumiSyate / tamabhyutthApya tadanantaraMtasya purata Alocayitavyam / abhyutthApanaM nAma vandanaka pratIcchanAdikaM pratyabhyupagamakArApaNA / tathA cAha-paDikaMte abhuTThiyatti abhyutthite vandanA pratIcchanAdikaM pratikRtAbhyupagame pratikrAnto bhUyAt nAnyathA / atha te pArzvasthAdaya AtmAnaM hInaguNaM pazyanto nAmyutiSThanti / tata Aha / asatitti asati avidyamAne abhyutthAne pArzvasthAdInAM niSadyAmAracayya praNAmamAtraM kRtvAlocanIyamitarasya tu pazcAtkRtasya iravarasAmAyikAropaNaM liGgapradAnaM ca kRtvA yathAvidhi tadantike AlocanIyam / annattha tatthevatti yadi pArzvasthAdiko'myuttiSThati tadA tenAnyatra gantavyaM yena pravacanalAghavaM na bhavati / tatra ca gatvA tamApanaprAyazcittaM zuddhatapo vAhayati / mAsAdimutkarSataH SaNmAsaparyavasAnaM yadi vA prAgukta svarUpaM parihAratapaH atha sa nAbhyuttiSThati zuddhaM ca tapaH tena prAyazcittaM dattaM tatastatraiva tapo vahati / etadeva sati ityAdikaM vyAkhyAnayati / asatIe liMgakaraNaM sAmAiya ittaraM kitikammaM / tattheva ya suddhatavo gavesaNA jAva suha dukkhe // asati avidyamAne pazcAtkRtasyAbhyutthAne gRhasthatvAt liGgakaraNaM itvarakAlaM liGgasamarpaNaM tathA itvaramitvarakAlaM sAmAyikamAropaNIyaM / tatastasyApi niSedyAmAracayya kRtikarmavandanaM kRtvA tatpurata AlocayitavyaM / tadevamasatIti vyA- // 13 // For Private and Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khyAtamadhunA tatthevatti vyAkhyA-yadi pArzvasthAdiko nAbhyuttiSThati zuddhaM ca tapastena prAyazcitta tayA dattaM tatastatraiva tat zuddhaM tapo vahati yAvattapo vahati tAvattasyAlocanApradAyinaH sukhaduHkhe gaveSayati, sarvamudantaM vahatItyarthaH pazcAtkRtagatameva vidhimAhaliMgakaraNaM nisejA kitikamma maNicchato paNAmo y| emeya devayAe navaraM sAmAiyaM mottuM / pazcAtkRtasyatvarakAlasAmAyikAropaNa purassaramitvarakAlaM liGgakaraNaM rajoharaNasamarpaNaM tadanantaraM niSadyAkaraNaM / tataH kRtikarma vandanakaM dAtavyam / atha sa vandanakaM necchati tatastasya kRtikarmA nicchataH praNAmo vAcA kAyena ca praNAmamAtra kartavyaM pArzvasthAderapi kRtikonicchAyAM praNAmaH kartavyaH / evameva anenaiva prakAreNa devatAyA api samyaktva bhAvitAyAH purataH Alocayati / navaraM sAmAyikAropaNaM liGgasamarpaNaM ca na kartavyamaviratatvena tasyAstadyogyatAyA abhAvAt / yaduktaM ' gaveSaNA jAva suhadukkhe' iti tadvyAkhyAnayati AhAra uvahi sejjA esaNAmAdIsu hoi jaiyavvaM / aNamoyaNa kArAvaNa sikkhatti payammitto sddho| ___AhAraH piNDa upadhipAtraniryogAdiH zayyA vasatireSaNAzabdaH pratyekamamisambadhyate / AhAraiSaNAyAmupadhyeSaNAyAM zayyaiSaNAyAmAdizabdAdvinayavaiyAvRtyAdiSu ca bhavati tena yatitavyam / kathamityAha-anumodanena kArApaNena ca / kimuktaM bhavati ? yadi tasyAlocanAhasya kazcidAhArAdIn utpAdayati tatastasyAnumodanAkaraNataH protsAhane yatate athAnyaH kazcinnotpAdayati tataH svayamAlocaka AhArAdIn zuddhAnutpAdayati / atha zuddhaM notpAdyate tataH zrAddhAn protsAyAkalpi For Private and Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyo zrI vyavajharasUtrasya pIThikA vibhaagH| nNtrH| // 136 // kAnapyAhArAdIn yatanayA utpAdayatIti / athAkalpikAnAhArAdInutpAdayataH tasya mahatI malinatopajAyate / atha ca sa zuddhikaraNArtha tadantikamAgatastataH paraspara virodhaH / atrAha-sikkhatti payaMmito suddho yadyapi nAma tasyAlocanAIsyArthAyA kampikAnapyAhArAdInutpAdayati / tathApyAsevanAzitA tasyAntike kriyate / vitiyapade apavAdapade sa tathA vartamAnaH zuddha eva tadeva bhAvayaticoiya se parivAraM akaremANe bhaNai yA sddddhe| avyocchitti karista u suyabhattIe kuNahayUyaM // prathamataH se tasyAlocanAIsya parivAraM vaiyAvRtyAdikamakurvantaM codayati zikSayati / tathA grahaNA sevanA zikSA niSNAta eSa tata etasya vinayavaiyAvRtyAdikaM kriyamANaM mahAnirjarAheturiti / evamapi zikSamANo yadi na karoti tatastasminnakurvANe svayamAhArAdInutpAdayati / atha svayaM zuddhaM prAyogyamAhArAdikaM na labhate tataH zrAddhAn bhaNati prajJApayati / prajJApya ca tebhyo'kalpikamapi yatanayA sampAdayati / na ca vAcyaM tasyaivaM kurvataH kathaM na doSo yata Aha-avvocchittItyAdi / avyacchittikarasya pArzvasthAdeH zrutabhaktihetubhUtayA akalpikasyApyAhArAdeH saMpAdanena zrutabhaktyA pUjAM kuruta yUyaM na ca tatra doSa evamatrApi / iyamatra bhAvanA-yathA kAraNe pArzvasthAdInAM samIpe sUtramartha ca gRGkhAno'kalpikamapyAhArAdikaM yatanayA tadartha pratisevamAnaH zuddho grahaNazikSAyA kriyamANatvAdevamAlocanArhasyApi nimittaM pratisevamAnaH zuddha eva AsevanA zikSAyAH tatsamIpe kriyamANatvAditi etadeva spaSTataraM bhAvayati duvihA satI etesiM AhArAdi karei savvesiM / paNahANIe jayaMto yattaTThAe vi emeva / / // 136 // For Private and Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir iha parivArAbhAve tasyAlocanAhasya kartavyamiti / sAmAcArI ca teSAM pArzvasthAdInAM, duvihA asatI iti parivArAbhAvo dvividhaH vidyamAnAbhAvo'vidyamAnAbhAvazca / vidyamAnaH san abhAvo'san vaiyAvRtyAderakaraNAt vidymaanaabhaavH| avidyamAnasanabhAvo vidyamAnAbhAvaH / tatra dvividhe'pyabhAve se tasyAlocanArhasyAhArAdikaM sarva kalpikamakalpika vA yatanayA karoti utpAdayati / yatanayA kathamakampikamutpAdayati iti cedata Aha-paJcakahAnyA yatamAnaH / kimuktaM bhavati ? aparipUrNa mAsikaprAyazcittasthAnapratisevanApattau gurulAghavaparyAlocanayA pazcakAdi paJcakahInamAsikaprAyazcittasthAnapratisevanAM karoti / tAmapi yatanayA paJcakagrahaNamupalakSaNaM tena dazAdihAnyApi yatamAna iti draSTavyam / evaM sarvatra na kevalamAlocanArthimevaM yatate kintu kAraNe samutpanne AtmArthamapyevameva pazcakahAnyA yatata iti / yaduktaM samyaktvabhASitAyAH purataH Alocayitavyamiti tadetadbhAvayatikoraMTagaM jahA bhAviyaTamaM pucchiUNa vA annaM / asati arihaMta siddhe jANaMto suddho jA ceva // koraNTakaM nAma bharukacche udyAnaM, tatra bhagavAnmunisuvratasvAmyahannabhIkSNaM samavamRtastatra tIrthakareNa gaNadharaiH ca bahUnAM bahUni prAyazcitAni ca dIyamAnAni tatratyayA devatayA dRSTAni tataH koraNTakaM gatvA tatra ca samyaktvabhAvitadevatArAdhanArthamaSTamaM kRtvA tatra ca samyakkaMpitAyA devatAyAH purato yathocitapratipattipurassaramAlocayati / sA ca prayacchati yathArha prAyazcittaM, / atha sA devatA kadAcit cyutA bhavet pazcAdanyA samutpannA tayA ca na daSTastIrthaMkarastataH sASTamenAkaMpitA brUtemahAvidehe tIrthakaramApRcchaya samAgacchAmi / tataH sA tenAnunAtA mahAvidehe gatvA tIrthakaraM pRcchati pRSTvA ca samAgatya For Private and Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandi zrI vyava-* sAdhave prAyazcittaM kathayati yathA ca koraNTakamudyAnamuktamevaM guNazilAdikamapi draSTavyam / tatrApyabhIkSNaM vardhamAnasAmyAdInAM tRtIyo hArasUtrasya samavasaraNAt tAsAmapi devatAnAmabhAve'hatpratimAnAM purataH svaprAyazcittadAnaparijJAnakuzala Alocayati / tataH svayameva * vimAga: pIThikA pratipadyate / prAyazcittaM tAsAmapyabhAve prAcInAdigabhimukhoItaH siddhAnabhisamIkSya jAnan prAyazcittadAnavidhi vidvAn paalonNtrH| cayati / mAlocya ca svayameva pratipadyate prAyazcittaM / sa ca tathApratipadyamAnaH zuddha eva sUtroktavidhinA pravRtteH yadapi ca virAdhitaM tatrApi zuddhaH prAyazcittapratipatteriti / koraeTakaM jahetyatra yathAzabdopAdAnAt koraNTakasamudizatAnAnyapyudyAnAni // 137 // sUcitAnIti prakaTayiSurAha-- sohIkaraNA diTThA guNasilamAdIsu jaha ya sAhaNaM / to deMti visohIto paccuppAmAya pucchti|| guNasilAsUdyAneSu yAbhirdevatAbhiH sAdhUnA tIrthakarairgaNadharaizvAnekazo vidhIyamAnAni zodhikaraNAni dRSTAni, tAH svayaM dadati prayacchanti vizodhIH prAyazcittAni yAH punaH pratyutpannA devatAsto mahAvideheSu gatvA tIrthakarAn pRcchanti pRSTvA c| sAdhubhyaH kathayanti // // iti zrImalayagiriviracitAyAM vyavahAraTIkAyAM prathamaudezakaH samAptaH / sapIThake prathamoddezake granthAgranthaH 10878 // 1 // Basneracoecomecome20000 prathama uddezo samApta Banner // 137 // For Private and Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina dharma prasAraka sabhA. jAvanagara. For Private and Personal Use Only