Book Title: Vyakhyan Sahitya Sangraha Part 01
Author(s): Vinayvijay
Publisher: Devchand Damji Sheth
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023352/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna-sAhitya saMgraha bhAga 1 lo. -~(deva, gurU ane dharmanAra varUpane samajAvI AtmasattA darzAvanAra graMtha.) saMzodhaka ane vivecaka, munirAja zrI vinayavijayajI. prasiddha kartA, devacaMda dAmajI zeTha. adhipati ane mAleka, "jaina" bhAvanagara, prathamavRtti. prata 1000, - * * * * * * * bhAvanagara-AnaMda pranTIMga presamAM zA. gulAbacaMda lalubhAIe hAtha. vikrama saMvata 171. vIra saMvata 2441. sane 1915. mUlya rUA. 28-0 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantapAraM kiLa sarvazAstraM svalpaM tathAyurbahavazca vighnAH sAraM tato bAhyamapAsya phalguhaMsairyathA kSIramivAmbumadhyAt / . zAstra anaMta che, bhaNavAnuM ghaNuM che, AyuSya alpa che, vigha ghaNuM che, vAte Avazyaka hoya tene ja abhyAsa karavAmAM haMsane nirakSIra viveka prApta karo. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana hitaciMtaka zrI mAMgareALa jaina zvetAMbara tapagaccha saMgha samasta zrI mAMgaroLa, brusa banyuM ? zAsanane abhyudaya, sAhityanI khIlavaNI ane keLavaNInI abhivRddhimAM rahelA che, te ucca vicArane avala bI tameAe zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA nirvA hanA upayAgI DhAmAM lagabhaga sArI jevI rakama ApavA udAratA batAvI che, temaja jaina sAhitya sagraha graMthanI upayeAgItA joi tenI paNa jeTalI kApI agAuthI kharIdavAnI je udAra lAgaNI darzAvI che te, ane tevA keLavaNInA zubha prasaMgAmAM zAsananI unnati khAtara tame mAMgarALa temaja su'baImAM vepArArthe vasatA bhAIe je utsAha dekhADo che, e sarve hakIkatathI tamArA sArdutya prema joi, A graMtha tame bandhuone apaNu karatAM mane Ana Mda thAya che. bhAvanagara ASADha zukala caturdazi ( cAmAsI caudaza ) savata 1901 prakAzaka. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasyAsyAdvacanormiMraMgalalitA saMnirgatA zAMtidA / syAdvAdAma latIra tattvaviTapipaullAsa saMdAyinI / bhavyAtmA pAMtha tarpaNakarI graMthAvalI jAnhavI | nityaM bhAratamA punAti vijayAnaMdAkhyasUriM numaH // 1 // jemanA mukhamAMthI pragaTa thayelI graMtha zreNirUpa gaMgA ke je vacanarUpa taraMgAnA raMgathI suMdara che, je syAdvAdarUpa nirmala tIra upara rahelA tattvarUpI vRkSAne ullAsa ApanArI che, ane bhavI AmArUpI nirdoSa musApharone tRpti ane zAMti ApanArI che, te graMtha zreNirUpa gaMgA adyApi A bhAratavarSane pavitra kare che. te zrI vijayAna dhrusUrine ame stavIe chIe. 1 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @ kkkkkngg 87777777778*6*6r'er'sr'rt marahuma AcArya zrImad vijayAnaMdasUri mahArAja (saa(maadnndd maa2aag.) oN r'k772878 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tharacanA vivecana. AzIrvAdAtmaka, zArdUlavikrIDitam. (r) nAnApaTTapurANakAvyatatito nAnetihAsAdito nAnAzAstrakathAprabandhasumahatsAhityakozAditaH saMgRhyAtisuyatnataH prakaTito vyAkhyAnasaukaryakRd bhASAmizrita eSako'stu bhavatAM granyo mude sarvadA // 1 // bhinna bhinna prakAmAM paTTa(saMghapaTTAdika) purANa tathA kAvyAdinI paMkitaomAMthI, bhinna bhinna bhAratAdi ItihAsa vigeremAMthI, bhinna bhinna zAstra, kathAo, prabaMdhe ja A padyanuM vrata rAhUvidita che tenuM lakSaNa "sUryadina gau satata sAvitrIhitama" arthAta 12 ane 7 akSare virAma ane ma gaNa 3 gaNu ja gaNa so gaNu ta gaNu ta gaNu ane guru eka akSara ema 19 akSaranuM eka pada bane che tevA cAra padanuM eka vRtta thAya che. gaNa ma, na, ma, ya, ra, 2, 3, ane te ema ATha che. ane te eka eka gaNu 3-3 akSare maLI thAya che. chanda zAstramAM jaNAvyuM che ke chanda mukhya be prakAranA che, temAM keTalAka mAryA vagere mAtrA meLa che ane bAkInA ghaNu cho gaNa meLa che. gaNunuM rUpa ApatAM jaNAve che ke mAtra guNa tri laghuzcanakAro bhAdi guruH punarAdilaghuryaH / jo guru madhyagatorala madhyaH so'ntyaguruH kathito'ntyalaghu taH II hoya eTale jemAM traNeya akSara gurU hoya te ma gaNa (udAharaNa-mAtAjI) ane jemAM SSS traNa ladhu hoya te na gaNa (udAharaNanagara ) Adi akSara gurU hoya te ma gaNa (bhArata) ane sI. Adi laghu te ya gaNa ( pathArI) jemAM gurU akSara madhyamAM hoya te na gaNu (sutAra) ane laghu ! Da Da madhyamAM hoya te ra gaNa (kAMkarA) ane anya gurU hoya te na gaNa (patharA) ane chello laghu SIS heya te ta gaNa (sUthAra) gurU ladhunI pIchANa mATe jaNAve che ke svara mAMthI A r 3 4 4 sivAyanA SS! tamAma vare dI svara kahevAya A $ % % 0 co au aM aH te dIdhuM. tema ja zuM ? $ A pAMca akSara hasava ane zA je zo phrI : A akSara dIrdha (guru) che, tema have Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka ane mahAn sAhityanA bhaMDAra vigeremAMthI sArI rIte yatnathI saMgraha karI A " vyAkhyAna sAhitya sagraha " grantha prasiddha karela che. vaLI temAM bhinnabhinna zleAkeA bhinnabhinna prathAmAMthI bhASAntara tathA vivecana sahita levAmAM AvyA che jethI A grantha vyAkhyAnanA kArya mAM saralatAne karavAvALA temaja Apa sanA Ananda mATe thAo. 1 vinayavijayajI, "3 vagere tamAma akSaranuM jANI levuM. ane vizeSamAM eTalu' paNa jANavu` ke akSara pote -harava hoya paraMtu tenA pachI joDAkSara Ave te te laghu akSara dIrdha ( gurU ) kahevAya che. jemake " kSa AmAM % akSara hasva che paraMtu kSa joDAkSara AvatAM te rU dI (gurU) jANavA. ane mAryAM vagerenI mAtrA gaNavI paDe tyAM gurU akSaranI be mAtrA ane laghu akSaranI eka mAtrA gaNavI. paraMtu tenA khIjA tathA cothA caraNamAMnA chellA akSara vikalpe gurU haiAya te| laghu gaNAya ane laghu hAya te gurU gaNAya, paraMtu mAtrA eka vatI dhaTatI heAya te tema thaI zake che ane cha te laghu akSanuM ane TM te gurU akSaranuM cinha jANavu. : IdanAM sAmAnya bheda darzAvyA, paraMtu chaMdazAstra vizALa che tethI vizeSa jJAtAnA mukhathI jANI levuM. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAcanA. gacchataH skhalanaM kApi bhavatyeva pramAdataH virati va satra samAvati sannanAda | je manuSya gati karate hoya tene kayAMkapaNe pramAdathI Thesa lAge che ja, paraMtu teve prasaMge khala purUSe (tene dekhIne) hase che ane sarjana purU (tenuM) samAdhAna kare che. 1 A vAkyane anusarI A granthamAM koI paNa ThekANe mAre pramAda thayela hoya te tene mATe sUcanA karavAnI sajana mahAzayane huM vinaMti karuM chuM ke jethI ame nya prasaMge te tarapha upakAra saha lakSa ApI zakAya. A graMthamAM akeka viSayanI vizALatA ane puSTi tarapha lakSa ApatAM temAM jaina temaja jainetara bahoLAM sAstronA pramANene saMgraha thavA pAmela che. tethI koI sthaLe viparIta bhAva jaNAya, te samajuvarga te jaNAvaze te upakAra thaze. vinaya. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' pUrva karmanuM vartamAna saMghana. upajAti. vidharvidhAtA niyatiH svabhAvaH kAlo grahAzvezvarakarmadevAH / bhAgyAni puNyaM niyamaH kRtAntaH paryAyanAmAni purAkRtasya // 1 // vidhi (bhAga ) 1, vidhAtA (brahmA) 2, niyati (bhAvibhAva) , svabhAva (prakRti), kAla (samaya ) 5, rahe (sUryAdi nava graho) 6, izvara (paramezvara) , karma (prArabdha ) 8, daiva (karma preraka zakti ) , bhAgya (nazIba) 10, puNya (zubha adaSTa dharma ) 11, niyama (kudaratI paddhatisara cAlato upakrama)12, kRtAMta (pUrva janmamAM karelA karmanuM phalAbhukha deva) 13. ema tera pUrva janmamAM karelA karmanAM dha nAmo che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pha WAAAwwwwwwwwwwwwwwsonwwwwwwwwwwww munimahAja zrI vinayavijayejI mahArAja, ( jaina sAhitya saMgraha tathA jaina *ve. graMthagAIDanA kartA, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che! che. SN. DROIT munimahArAjazrI vinayavijayajInuM jIvana caritra. vananI zarUAta. coming events cast their shadows before. putranAM lakSaNe pAraNAmAMthI jaNAya. yathA mRtpiDataH kartAkurute yadyadicchati evamAtmakRtaM karma mAnavaH prapipadyate jema mATInA geLA kuMbhAra icchIta AkAra karI zake che tema dareka mANasa pitAnuM sAruM ke naThAruM nasibanuM baMdhAraNa pitAnI jAte ja meLavI zake che. A apUrva graMthanuM saMzodhana karI vanA parIzrama pachI spaSTArtha ane vi. vecana yukta deva, gurU, ane dharmane oLakhAvatA kimatI sAhityane khajAne A paNa mATe arpaNa karanAra muni zrI vinayavijayajInA vartamAna jIvananI zarUAta kAThiyAvADanA eka nAnA gAmaDAmAMthI thAya che. choDavaDI gAma junAgaDha najIkanuM eka gAmaDuM che, ke jyAM devakaraNa jAdavajI nAmanA vizAzrImALI vaNika grahasthane ghare temane janma saM. 19ra7 nA ASADha vadI 11 nA roja thayela hatuM. A vakhate temanuM nAma vIrajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. mAtA-pitAne mukhya guNa putravAtsalyane hoya che, ane temAM paNa devakaraNa zeThane tyAM ekaja saMtAnanI prApti hovAthI temane bahu lADathI ucheravAmAM AvatA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 hatA. temanI AnaMdI bALaceSTA, nirdoSa hAsya ane sarala gammatathI temanAM mAtA jhaverabAI bahu khuzi rahetAM ane temanI saMbhALamAMja saghaLe vakhata AnaMdathI pasAra karatAM. kamanasibe mAtAne putraratnanA prArabdhane vizeSa nihALavAno prasaMga maLe te pUrve putranI ummara haju te sAta varSanI thaI teTalAmAM dehamukata thayAM ane tethI pitA putrane kaiTuMbika varga sAthe khAvA-rahevAnI zeThavaNa karavI paDI. putranAM lakSaNa pAraNAmAMthIja vartAya." te nyAye temanI keLavaNI paratve rUcI, tapAsavAnI Teva tathA grAhya zakita asAdhAraNa hatAM. chatAM temanuM janmasthaLa khuNAmAM paDela hevAthI agiyAra varSanI ummare teo gujarAtI cha cepaDIne a bhyAsa karI rahyA teTalAmAM temane dukAnamAM joDI devAmAM AvyA. dukAnamAM temane mukhya kAma nAmAnuM karavAnuM hatuM. chatAM te uparAMta potAnI khetI upara dekharekha paNa rAkhavI paDatI. agara e ke khetInuM kAma karavAne mATe kheDUtane nekara (sAthI) rAkhela hatuM, te paNa jamInanI mAlikI ane phoramanI javAbadArI tenA kuTuMbane zIra hatI ane tethI jamInanI AvakamAM temanA Ama manAtA vargane lAbhAlAbha samAya hate. vartamAna saMjogomAM jema moTe bhAge levAya che, tema ghaNuM kuTuMbamAM saMjeganI pratikuLatAthI bALakane zikSaNane samaya chatAM najIvI Avaka mATe dhaMdhAnI dhusarI ke nekarInI beDImAM nAMkhI devAya che tema ApaNuM zrIyuta virajIbhAI mATe thayuM, chatAM keTalIka vakhata najIvA saMjogo paNa khAsa anukuLa thaI paDe che te nyAya A prasaMge vIrajIbhAIne lAgu paDaze. kemake tenuM hRdaya komaLa hatuM, tethI khetI jevI sakhta majurI karanAra kheDUta (majura)nA zrama mATe temane dayA AvatI ane pite zeThanI upAdhIvALA chatAM te meTAIne bAju mukI pAka tapAsavA jatAM pitAnA kheDUta sAthIne baporanA jamavAne bhAta sAthe laI jaI ApatA tathA temanI sAthe vAtacItamAM keTaleka kALa rekatA, A pravRttithI teone AnaMda e thatuM ke pitAne sAthI pukhta ummarane ane dharmane rAgI hatuM tethI te bhajana lalakArate te teone sAMbhaLavAne hasa vadhavA lAgI. sAthI jenuM nAma bahecara hatuM te gRhasthAzramI chatAM strI purUSa baMnee cethAvatanA niyama karyA hatA. ane te vakhate vakhata be traNa upavAsa ekI sAthe kheMcI kADhate. ATaluM chatAM te hamezAM kAma upara jate ane rAtre taMbu laI meDI rAta sudhI bhajana kIrtana karate. virajIbhAIne parIcaya vadhatA gaye; tema tema te rAtrInA bhajanamAM paNa jeDAvA lAgyA ane pote paNa sAthe gAvA ane bhajana tathA prahAda AkhyAna, dhruva khyAna, kuMvarabAInuM mAmeruM vigere keTalAka gAmaDAmAM sarva paricita javAtA bhajane mee karI nAMkhyA. A saghaLAnuM pariNAma e thayuM ke virajIbhAIne bhakti upara prema jAgyA ane bahecara tathA virajIbhAI baMne bhakatanA nAmathI oLakhAvA lAgyA, Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 virajIbhAInuM kuTuMba na hatuM, teo jenanA putra hatA. ane jenA nAme oLakhAtA hatA chatAM Aja kAlanI dharma--dharma zabda pikAranAranI dharma bhAvanA hRdayamAMthI khasIne jIbhamAM AvI vasI hoya tema teo jana tatva jANavAne benasIba hatA. dareka dharmamAM joIzuM te ghaNe bhAga pitAnA kahevAtA dharmanuM mAM mAthuM paNa bhAgyeja jANavA chatAM phakta dharmanuM dhaDa pakaDI jhujhe che. paNa teo dharmanA rahasyane samajatAM zIkhe te pachI Atmahita saheje sulabha thaI zake. te paNa subhAgye dharmanA aMge mukarara thayelAM niyamita kriyAkAMDa ane vRta niyama tathA parva divasanI saralatA evI te anukuLa ane sudaDha paddhitithI yejAela che ke bhavione te pitAnI pharajanuM sahaja bhAna karAve che. paryuSaNa parva e jaina prajA mATe e divasa che ke jenAthI "jena "birUda dharAvatAM bALa vRddha sarva jANItA che. moTA zaheramAM ke nAnA gAmaDAmAM, sekaDe mANasothI ke jaMgalamAM vasate eka ja jaina paNa A parvanA divasa tapa, japa, divAna, bhAvanA-sevA-bhakti ane dharmarAdhanAmAM pasAra kare che. gAmaDAnA loko pate jena che te paryuSaNanA ATha divasa jANI zake che. sAmAyika pratikramaNa pUjA zAjavAMcana vagere nitya Avazyaka Atmahita yinuM ArAdhana A ATha divasa ane nahi te chellA eka divasa te sarva keI kare che. A pramANe cheDavaDImAM paNa paryuSaNanA divasa AvatAM vIrajIbhAIne pote "jaina"hevAnuM bhAna thayuM. gAmanA mATe bhAga vaiznava saMpradAyI hovAthI ane vIrajI bhaktane prathama saMskAra becara bhaktanA thavAthI temanuM hadaya vedika dharmamAM raMgAyuM hatuM. te paryuSaNa parvamAM zAstra zravaNa thatAM navuM jANavA AkarSAyuM. ane ekaDAne pATha pAke thavA pachI eka zIkhavAne jema vidyArthInuM citta AkarSAya che, tema pitAnA kuLa dharma mATe abhyAsa karavAnI jIjJAzA thaI AvI. vIrajIbhAI jaina dharma mATe jema jema navuM navuM vAMcatA gayA tema tema vadhAre uDA utaravA IcchA thatI gaI ane tenA pariNAme vairAgya bhAva thaI AvyuM. atyAra sudhImAM teo dukAnanA kAmamAM bahu ochA bhAga letA hatA, ane bAkI pustaka vAMcavA ane ratavana, bhajana karavAmAM divasa kADhatA hatA. tethI temanA pitAne vIrajIbhAInA lagna jaladI karavA IcchA thaI. teo mAnatA hatA ke saMsAramAM putranuM joDANa karavA ane tenuM dhaMdhAmAM citta lagADavAne strI rUpI beThI paherAvavA jarUra che. strIne mAhinInuM rUpa eTalA mATe Apela che ke tenA saMsarga pAsanI moha dizAmAM purUSa aMdha banI javAthI pitAnuM AtmakalyANa dharmadhyAna ane vairAgyanA vicArane visarI jAya che. A uparathI potAnA putranA vairAgyabhAvane saMsA. 2 pakSamAM kheMcI rAkhavAne tathA potAnI gharasaMga sthita hovAthI putravadhu AvatAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 khAra khulle te mATe temaNe vIrajIbhAInA sabaMdha-sagAI karavA dhAryuM. pazu A khakhara vIrajIbhAine paDI javAthI temane tema karavA sApha nA paDI ane te kharIDha arthe 1952 mAM jetapura gayA ke jyAM druoyAnA sAdhu mANekacaMdrajI svAmo ( tapasvI ) cAmAsu` hatA tethI temane maLyA ane dharmacarcA thavAthI temane Ana 4 thatAM peAtAne dIkSA levAnI icchA thai hatI, ne A avakAza maLI AvyA, jethI tuta temaNe tyAMja dIkSA levA dhArI, rajA mATe pAtAnA pitAne patra lakhyuM. prema e addabhuta lAgaNI che. sAmAnya paricita be vyakti vacce premanu khIja na dhArelI rIte navAI javA pachI te vRkSa evI chupI rIte vadhI javA pAme che ke tenI majaburtI ane vizALatAnu` kharU' bhAna prasage ja thai zake che. A sAmAnya vyaktinA premanuM svarUpa che. tyAre pItA putra vaccenA kudarato prema keTale vizALa hAya tenI gaNanA thavI bahu muzkela che; game tevA aparAdha vacce paNa putrane nirdoSa jue che, game tevA kurUpa vacce paNa pitA putrane tejasvI mAne che. ane game tevA vana chatAM paNa pitA putrane cAhe che, tenuM kAraNa kudaratI prema nahiM te khIjuM zuM? kahyuM che ke pitA baMdhanAni khalu saMti bahUni premarajjudRDha baMdhana meva dArubheda nipuNo'pi SaDaM priMrniSkriyo bhavati paMkaja koze "baMdhana ghaNA haiAya che, para`tu premarUpa deraDI dRDhama dhana che. kema ke bhramara lAkaDuM bhedavAmAM catura chatAM paNa kamaLa kezane bhedI zakatA nathI. " peAtAnA putranu" citta sa'sAramAM joie tevu nathI, tema devakaraNa zeDa jANutA hatA, chatAM jyAre te dIkSA levAnA che tema tene khabara maLyA ke tu jANeke te haMmezane mATe putraratna gumAvI besatA hoya tevA AghAta thayA. putranA vatanamAM tenu hita keTale aMze sadhAya che te gaNanA karavA jeTalI temanI premaTaSTi uttAra thaI zakI nahi. tethI te potAnA bhAI jIvAbhAi sAthe jetapura AvyA ane dIkSAne mATe rajA ApavAne badale aneka prakAre AkraMda karatA vIrajIbhAIne peAtAnI sAthe lai gayA. kahyuM che ke-- pAdAkulakaM hA hA duSTakadatikAyaiH kSiptaM janma mudhA vyavasAyaiH kAkiNyarthe cintAratnaM hAritametadakRtvA yatnam " jema keAI kADI meLavavA mATe ciMtAmaNI ratna khAi bese che, tema duSTa sa`sAranI vAsanA mATe niSphaLa prayatnavALA purUSA prabhu bhajananA yatna karyA vinA janma gumAvI de che, 3 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 18 mana e svataMtra che. zarIrane rokavA-kAbumAM rAkhavA ke keda karavA bhale sarva kaI prayatna kare, paraMtu manane rokavA koI samartha nathI. manane pravAha akaLa-asima ane agAdha che. mananI sthiratA jemAM prema joDe che, temAMja te cirasthAyI lAgI rahe che. tene bIjI vAta, zRMgAra ke mehaka vastu paNa tuccha lAge che. tema vIrajIbhAI temanA pitAdI-kaiTuMbIka AgrahathI ghare pAchA pharyA, paraMtu temanuM mana vairAgyathI pAchuM pharyuM hatuM. svAbhAvika kahevAya che ke mana | manuSyAmAM vim vaMdha pakSo mana eja manuSyane baMdha (mahAdi) ane mekSa (chuTApaNA) nuM kAraNa che. ane te pramANe varachamAInuM mana mokSa (saMsArathI chuTApaNuM) cAhatuM hatuM. tethI teoe ghare AvavA pachI -bhUmizayana, ekAsaNu, brahmacarthavRta, saceta tyAga, e vagere virakta bhAvanAnA AcAra grahaNa karyA hatA. agara jo ke pitAnI pAse rahI A pramANe karavA sAme temanuM kuTuMba tAtkAlika vAMdhA letuM hatuM nahi paNa vIrajIbha InuM mana hamezane mATe baMdhanamAM rahI tema karavAthI kadI khalana thavAnI zaMkA rAkhatuM hatuM. vaLI game teTalI chuTa chatAM saMsAra avasthA ane paricita meha temanA dharmakAryamAM kadAca aMtarAya lAve te banavAjoga hatuM ane tethI eka varSa. mAM cAra pAMca vakhata tapasvI pAse jA Ava thaI ane aMte 153 nA cemAsA mAM tapasvI verAvaLa levAthI tyAM temanI pAse gayA ane dIkSA levAne daDha saMkalpa jaNAvyuM ke je khabara punaH temanA pitAne ApatAM teo tyAM AvI pAchA teDI javA kahevA lAgyA. vIrajIbhAIne nizcaya daDha hatuM, ane tethI saralatAthI mArga karavA ane bane te parahita karavAnA hetuthI temaNe pitAnA pitAne javAbamAM vinaMtI karI kahyuM ke * pitAjI ! game tevA tuccha viSayamAM pravezavA chatAM ujavaLa AtmAone dharma vataH vairAgyamAM jhaMpalAvuM e che. ba hyadaSTithI jyAM sudhI ujavaLa AtmAe saMsAranA mAlika prapaMcamAM darzana de che, tyAM sudhI te thananI siddhatA kavacita durlabha che, e niHsaMzaya che. mahAvIrane eka samaya mAtra paNa saMsArane upadeza nathI. enAM saghaLAM pravacanamAM emaNe eja pradarzita karyuM che, tema tevuM svAcaraNathI siddha paNa karI ApyuM che. kaMcanavarNa kAyA, yadA jevI rANa, aDhaLaka sAmrAjya lakSamI, ane mahA pratApI rAjana parivArane samUha chatAM tenA mehane utArI daI jJAna darzana gaparAyaNa thaI eNe je addabhUtatA darzAvI che, te anupama che. enuM eja rahasya prakAza karatAM pavitra uttarAdhyayana sUtramAM, AThamA adhyayananI pahelI gAthAmAM kapila kevaLInI samIpe tatvAbhilASInA mukha kamaLathI mahAvIra kahevarAve che ke - adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi dukhkhapaurAe kiM nAma dudhyaM takammayaM jeNAhaM duggaI na gachejhA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI mane e zaMkA che ke - kvacidvidvadgoSTiH kvacidapi surAmattakalahaH kvacidvINAvAdaH kvacidapi ca hA heti ruditam kvacidamyA rAmA kvacidapi jarAjarjaratanu------- najAne saMsAraH kimamRtamayaH kiM viSamayaH saMsAramAM koI vakhata vidvAnone vinoda, koI vakhata madirA pIne masta thaelAone kalaha, kaI vakhata vINano nAda, koI vakhata hAhAkAra thatuM rUdana, keI vakhata manahara strI ane koI vakhata vRddhAvasthAthI jarjarIta thaela zarIra dekhAya che. A uparathI saMsArane amRtamaya kahe ke viSayamaya te samajI zakAtuM nathI. he pitA! A e guMcavaNavALe prazna che ke je ukelavA samartha purUSanI jarUra che, ane tevA purUSanI prApti mATe saMsAra mehathI virakta thavA prathama jarUra che kAraNa ke tevA samartha na saMsAramAM rahIne meLavI zakAtA nathI. kemake ramyaM harmyatalaM na ki vaptataye zrAvyaM na geyAdikam , kiMvA mANasamAsamAgamamukhaM naivAdhikaM prItaye / kiMtUbrAntapatatpataMgapavanavyAloladIpAMkura cchAyAcaMcalamAkalavya sakalaM saMto vanAntaM gtaaH|| mahelavALI agAzIomAM rahevuM zuM ramya nathI ? gAyanAdI saMgIta zravaNa karavAM te zuM pasaMda nathI paDatuM ke zuM prANathI paNuM priya saMbaMdhIonuM samAgama sukha adhika prItinuM pAtra nathI? hAM che. paraMtu vastutaH e sarva pataMgIyAnI peThe paLavAra UMce caDhI paDI jAya tevuM, ane dIpakanI tinI chAyAM pere calAyamAna che, tema je purUSo vanamAM cAlyA gayA che. mATe he pitAzrI ! Apa mArA hitiSI he te ubhaya bhavanA kalyANa athe mane je bhAvanA uddabhavI che temAM avarodha lAve nahIM. A vacanenI dhArelI asara devakaraNa zeThanA hadaya upara thaI eTaluM ja nahi paNa teDavA Avela pitA te paNa dikSA levA taiyAra thayA. tapatIe temane abhyAsa zarU karAvyuM ane vIrajIbhAIne temanI AjJAthI dikSA ApavA nakkI karyuM. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA. zuddhaH prasiddhimAyAnti laghavo'pIha netare / tamasyapi vilokyante dantidantAna dantinaH / / jema aMdhArAmAM rahelA hAthInA dAMta dekhAya che paratu hAthI dekhAtA nathI. ( kemake dAMta |LA che ane hAthI kALA che ) tema nAnA chatAM zuddha purUSa prasiddhi pAme che. ane mATA Dugara jevaDA paNa azuddha heAvAthI prasiddhi pAmatA nathI. sattAvIza varSanI pUra yuvAna avasthAe kuTu baneA cyAgraha prema ane sukhasa Mpatti vacce sasAra upara anitya bhAva bhAvanAra ApaNA graMthanAyaka virajIbhAIne dIkSA levAnu` muhUrta sa. 1954 nA kArtika vI. 6 nuM mukarara thayu ane tethI verAvaLanA druDhIAbhAie mahAtsavane mATe pa'dara divasathI khAsa maDapa ane dezaparadeza kAtrI lakhI utsAha bharI taiyArI karavA lAgyA. A prasa`ge pitA ane putra sAthe dikSA lenAra che te khakharathI vIrajIbhAi ane tenA pItAnA nAmanA vahIvaTathI mukta karavA temanA leNA tathA devAnI sarva vyavasthA karI nAMkhI; vaLI samakitasAra graMtha bahAra pADavA mATe verAvaLanA druDhIyA bhAIoe madada karI haze tethI takhkhA sagha sAthe sneha nahAtA te mATe te graMthanA tyAMthI sadaMtara nAza karavA kabulavAthI ekasapI thatAM mahAtsava satASakAraka thai paDayA. A maheAtsava prasa`ge bahuAra gAmathI doDhathI e huMjAra memAna ekaThA thayA. dIkSAmahAtsavanA kAnya ane graMtha racAyA ane A sarva sa'yeAge vacce mukarara tArIkhe dikSA levA pachI tee vIrajI svAmInA nAme prasiddha thayA. jayAre temanA pItA devakaraNa zeTha abhyAsamAM AgaLa vadhI dIkSA le te pUrva tAvanI bImArImAM te pachI e traNa mAsamAM gujarI gayA. mANekaca'dajI svAmIne vIrajI svAmInA paricaya jema jema vadhatA gayA tema temanA buddhibaLe mANekacaMdajI svAmInA hRdayamAM ucca vicAra jamAvyA ane temanA jJAnathI khuzI thai savAranA vyAkhyAna sivAya khAkI upadeza-vyAkhyAna vagere mATe vIrajI svAmI upara bhAra Avye. A sthiti vacce jetapura tathA peramaMdaranA cAmAmAM zAMtithI pasAra thayAM, A arasAmAM vIrajI svAmIne vAMcavA bhaNavAne bahu taka maLI ane mANekacadrajI svAmInA graMtha saMgrahanA mATe bhAga teoe dRSTi taLe kADhI gayA. jyAre jyAre vIrajIsvAmIne vAMcanamAM kaipaNu prazna thatA tyAre mANekaca dajI svAmIne puchatA, ane jyAMsudhI potAnA mananuM samAdhAna na thAya tyAMsudhI hA mAM hA meLavI detA nahi. eka vakhata prakaraNa ratnAkara bhAga 3 jAmAM huMDInu` stavana vAMcatA temAM jIna pratimA saMbaMdhI pAThA sUtranA atha sAthe vAMcavAthI temanA manane pratimA pUjAnI AvazyaktA mATe zaMkA thaI ane tenA pariNAme samakti salyeAhAra graMtha vAMcavA zarU karyAM ane A rIte baMne graMthanA vAMcanathI temanA hudayamAM aneka prazna utpanna thayA. peAtAnA haMmezanA rIvAja pramANe A sarve mATe temaNe Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 gurUne puchayuM, paNa kazuM saMtoSakAraka samAdhAna na thatAM te graMtha vAMcavA manA thaI ane tethI utpanna thayelA prazno zaMkA rUpe daDha thavA pAmyA. A zakALu hadaya thavA sAthe daSTibhramamAM AvavA pachI tenuM nirAkaraNa na thAya tyAM sudhI tene lagatA sAmAnya prasaMga paNa bArIka tarka karavAne kAraNuM Ape che tema te 5chInA vihAramAM tapasvInA pagalAM keI sthaLe levAyAM te joI pagalAM pratyenI pujya bhAvanAnA dekhAve prabhu pratimA mATe temanA manane vadhAre draDha banAvavA kAraNa ApyuM ane vaLI vadhAre uMDANamAM AvatAM teozrInA pheTA levAyAnuM jANuM vIrajIsavAmIne sthApanAnI jarUriyAta mATe je vicAra thayA hatA te cheka majabuta thayA ane tethI pitAnI zaMkAnA vizeSa samAdhAna mATe keI vidvAnane prasaMga zedhavA lAgyA. zihoramAM pipaTanAmane eka janmamuMge mANasa mahArAja zrI (hAla upAdhyAyazrI che te) vIravijayajI mahArAjanA pUmamaLe temanAM darzanathI balate thayo. tevA khabara temaNe sAMbhaLyA hatA, tethI jyAre teo potAnA gurU mANekacaMdajI svAmI sAthe amarelImAM saM. 15nu mAsuM rahyA tyAre temanI IcchA uparokta vicAre mATe teozrI pAsethI zaMkAnuM samAdhAna karAvavAnI thaI AvI ane teja arasAmAM mahArAjazrI vIravijayajI ke jeo pAlItANe cemAsu hatA tyAM patra lakhI pitAnI zaMkA mATe prazna puchavA IcchA jaNAvI ane tene uttara maLI javAthI pUchyuM ke - A5 zrI je vastune hAthamAM agara keDamAM rAkhe che ane tene (muhapati) kaho che te pheravI tene hAthapatti athavA keDapati kahe te zuM cheTuM? AnA javAbamAM upAdhyAyajI mahArAje lakhyuM ke "mahAnubhava vyAkhyAnAdi bolatI vakhate mukha AcchAdana karavAnI vastu che mATe zAstrakAre muhapatti kahI che, ane je tamArA kahyA mujaba meDhe bAMdhavAthI ja muhapati kahevAtI hoya te tame AhAra karavA bese tyAre tenuM nAma zuM kaheze ? kAraNa ke te vakhate muhapati meDhe bAMdhelI hetI nathI. je vastu rAja kare che tene tame rajoharaNa kahe che te pachI vihAra kare tyAre page bAMdhIne pharo te rajoharaNa kahevAze nahIMtara kApaharaNa kahevAze, kAraNa ke te vakhate kAkhamAM rAkhe che. AvI ja rIte pagarakhAnuM tathA aMgarakhA vigere ghaNAM draSTAM. te ApI te praznottaranuM ghaNuM sArI rIte samAdhAna karyuM. evI rIte judA judA ekavIza praznano javAba maLavAthI vIrajIsvAmIne upAdhyAyajI mahArAja parane gurUbhAva dinapratidina vadhate gaco. vicAravamaLa vace vIrajIvAmIe pitAnA gurU mANekacaMdajI svAmI sAthe amarelIthI vAkenera tarapha vihAra karyo. teTalAmAM premacaMda nAmanA eka zakhsa dIkSA levA araja karI ane teo vIrajI svAmIjInA ziSya thayA. A rIte ziSya saM. khyA zarU thavAthI vIrajIsvAmIne ulaTuM saMkaTa AvI paDayuM. kemake pite je mArga mAM zaMkAyukata hatA, temAM jANa bujhIne eka navA mANasane je te temanA manane ThIka lAgyuM nahi, ane tethI potAnI zaMkAe temane jaNAvI dIdhI ke jethI teNe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 paNa temAM sAmela thavA IcchA batAvI ane te rIte pitAne te eka samanidarzaka sthAna thaI paDayuM jANI sarva vAtathI temane vAkepha karyA. anukrame 1957nA mAsAmAM kaMDalA rahevAnuM thayuM, jyAre upAdhyAyazrI vIravijayajI vagere muni maMDaLanuM comAsuM pATaNa gujarAtamAM hatuM ane tethI patra vahevAra zarU rAkho aneka zaMkAnuM samAdhAna thatAM saMvega dikSA levA daDha nizcaya karyo paraMtu A sava kArya daramiyAnamAM kuMDalAnA DhuMDhIyA bhAIone zaMkA paDavAthI keTaleka khulAse pUchyuM. A samaya dharma saMkaTane hate. zraddhAne raMga je saMvegamAM palaTAyuM hatuM, te vAta daDha hatA, tyAre bIjI tarapha comAsAmAM gamana te cAritrAvasthAmAM vinarUpa hatuM. AvA saMjogomAM kArtikI punama AvI ane savAranA vI. rajIsvAmI derAsaramAM jaI caityavaMdana karavA beThA. A banAve mATe kelAhala karI mU kArtakI pUname DhaMDhIyA ane je sarva sAthe moTA ADaMbarathI vAjate gAjate zatruMjayanA darzana arthe gAma bahAra jatA hatA tenI taiyArImAM levAthI A dekhAva joI huMDhIyA bhAIone lAgI AvyuM ane mutsadI vargamAM pharIyAda raju karI. mahArAja virajI svAmI darzana karI tyAMnA zvetAMbara upAzrayamAM jaI beThA hatA tathI jaina saMghanAM AgevAna zeTha mULajI lavajI pAse jaI mahArAjazrIne upAzrayamAMthI jA ApavA jaNAvyuM. tenA uttaramAM muLajI zeThe jaNAvyuM ke " upAzraya mArI mAlekIne nahi paNa zrI saMghanI mAlekIne che, ane saMghamAM sAdhu vargane paNa samAveza thAya che, tethI temane jyAM hakka che tyAMthI huM uThADI zakuM, ke rajA ApI zakuM te mArI sattAnI bahAranI vAta che." have bIjA praznane avakAza rahyo nahIM. zeTha majakuranI prabhAva ane punya prakRti teja sAme vizeSa kahevuM te vyartha hatuM. have vIrajI svAmIne A pramANe na karatA jaNAvavAthI kahyuM ke-"bhAIo ! dIdhuM vicAra pachI janapratimA zAstrAnusAra vaMdaniya-pUjaniya havAnI jarUra svIkAruM chuM. temAM tamane ochuM Ave te Azcarya che. kemake temAM huM tamane duHkha detuM nathI, tamAre bhAgyodaya A dizAnuM jJAna thavAmAM aMtarAya kare te tamArA bhAgyanI vAta che." vagere rIte zAMta paNa daDha javAba ApavAthI bIjo mArga na hoIne sarve pitapitAnA sthAne gayA ane saMgha zatruMjayanA darzana karavA vAjate gAjate jaI AvyA. te pachI vIrajI svAmIe tyAMthI zeTha muLajIbhAInI dekharekha bharI madada sAthe pAlItANA tarapha vihAra karI zrI zatruMjaya gIrIvare jaI yAtrAne lAbha lIdhe, ne tyAMthI pATaNa-gujarAta jaIne gurU vIravijayajI mahArAjane maLyA. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvega dIkSA ane vihAra, guNeSu kriyatAM yatnaH kimATopaiH prayojanam vikriyante na ghaMTAbhirgAvaH kSIravivarjitAH guNumAM yatna karavA, DeLanu' prayeAjana zuM che ? kemake jema dUdha vinAnI gAyane ghaTA vaDe zaNugAravAthI kAi kharIdatuM nathI tema guNa vinAne ADaMbara nakkAmA che. A pramANe tattvacI thavAthI pATaNamAM temane kArtika vaddI 10 nA rAjasa`vega dIkSA ApavAmAM AvI ne tyArayAM te zrI vina.vajayajI mahArAjanA nAmathI eLakhAvA lAgya, A prazna'ge pATaNamAM AcArya zrI vijayakamaLasUrijI tathA pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja ziSya zamudAya nA meATA parivAra sAthe hatA. A prasa`ga vihAranA hatA eTale tuta ja tyAMthI vicaravAnu hatu, tethI sUrizvaranI AjJAnusAra gurU upAdhyAya zrI viravijayajI, panyAsa zrI dAnavijayajI, premavijayajI tathA vinayavijayajI vagere sarvee vaDodarA tarapha vihAra karyAM, ane anukrame cAmAsu` chANImAM karyuM. abhyAsa pratye pUrNa prema heAyane vinayavijayajI mahArAje prathamathIja davekAlIka, uttarAdhyayana, vagere keTalAka zAstranuM adhyayana karyuM hatu. ane tethI tapagacchanA pa'capratikramaNu mAMe karI sAraskRta vyAkaraNu zikhavAneA lAbha lIdhe ane cAmAsA pachI 1959 mAM gurU AjJAnusAre uMjhe gayA. ke jyAM AcArya zro vijayakamalasUri, upAdhyAya zro trirAveyajI, pravarttaka zro krAMtivijayajI, zrIman muni 'vijayajI vagere munizvarA peAtAnA ziSya samudAya sAthe navavikSita muni vane jega vahevarAvavA ekatra thayA hatA. ane tethI tyAM vidhisaDuM yAgavaDunanI kriyA pUrNa thavAthI sarva sAthe vinayavijayajI mahArAjane mahA zuThThI pa nA rAja vaDI dIkSA ApavAmAM AvI. mahArAja zrI venayavijayajInA vidvAra gurU zrI upAdhyAya viravijayajInI sAtheja AgaLa zarU thayA, ane anukrame pAlaNapura te cAmAsu thayu. temane abhyAsa 5. dAnavijayajI, muni caturavijayajI tayA muni premavijayajI pAse AgaLa zarU hatA, ane vaLI teoe muLa dikSA lIdhelI tyArathI hamezAM ekaja vakhata ahAra letA tethI magajane duHkhAvA zarU thayA. A vyAdhithI temanA gurUe zarIra sabhALavA bhalAmaNu karI. paraMtu punyanA utkRSTa prabhAva mATe dRDha bhAvanAthI temaNe ekAsaNA karavAnI paddhati zarUja rAkhI ane te nizcaya cheka atyArasudhI jALavatA rahyA che, eTaluMja nahi paNa prAyazaH vigaya (ghI) paNa vAparatA nathI, temaja kerInA hume Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zane mATe tyAga che. AvA aneka puNyatejanI nIzAnI che. ane te pazu ALakhAya che. 19 vRtta ane parIsahe sahana karavA te temanA tethI atyAre tapasvI mahArAjanA upanAmathI cAmAsA pachI tyAMthI kuMbhArIyAjInI yAtrAe nIkaLelA saMghamAM upAdhyAya zrI sAthe temaneA vihAra zarU thaye huta ane te prasaMge AcArya zrI paNa IDaranA sagha sAthe tyAM AvyA hatA. je hakIkata A prasaMganI bhAvanA mATe vinayavijayajI mAr3ArAje eka stavana raceluM che te uparathI jANI zakAya che, ku bhArIyAtho DabhAi raste vaDodarA thaI gurU AjJAthI 1960nuM ceAma su chANI thayuM. cAturmAsa pachI sa. 1961mAM vaDodarAmAM jaina kaeNnkansa bharavAmAM AvI hatI, mA prasaMge te chANIthI tyAM gurU pAse gayA hatA, ane kenpharansamAM khAsa bhASaNa karela (rIporTa mAM jue) je ghaNuM asarakAraka thai paDayuM, ane nAragAmanA paTela umedabhAie peAtAnA be putra tathA bhatrIjA ne bhAz2eja sAthe temanI pAse dIkSA levA nizcaya karyo ke je pachI te paikI cAre pa dAnavijayajI mahArAja pAse a eke muni nayavijayajI pAse dIkSA lIdhI. cegIne yAtrA-ce!ga-dhyAna ane dha kathA eja kalyANu tathA kataMtrya che. te pramANe upAdhyAyazronI IcchA zIkharajInI yAtrA karavAnI thatAM teoe gurUnI sAthe mALavA tarapha vIhAra zarU karyAM ane ratalAma, iMdera, ujajayanI thaI mAMDavagaDhanI yAtrA karI cAmAsA upara lazkara-gvAlIyara paheAMcyA ahIM cemAsAmAM gurUne zvAsa jaNAtAM prasaMgopAta temane vyAkhyAna ApavAne taka maLavA lAgI ane temAM tee muLa abhyA sane lIdhe jaladI jhaLakI nIkaLyA. vaLI ceAmAsa daramiyAna "prameAma caMdrikA" ne graMtha kaDhAtre karyAM. A prasaMge upAdhyAjInA upadezathI tyAnAM saMdhamAM cAlatA kaleza dUra thavAthI devadravyanI ghaNI rakama ekaThI thai hatI, cAmAsA pachI u' dhyAyazrI sAthe tenAM vihAra maMgALA tarapha AgaLa va dayA ane banArasa ( kAzI ), ayeAdhyA, sihapUrI, caMdrapurI, kAkirdi, ratnapurIdhunAvA, lakhaneAra, kAnapura, vagere sthaLe yAtrA karI zikharajI padhAryA. ane tyAM kalakattAnA AvelA saghanI vina MtithI te tarapha javu thatAM sa. 1962 nuM ceAmAsuM kalakattAmAM thayuM. kalakattAthI cemAsA pachI sagha sAthe upAdhyAyajI sahIta murzidAbAda (makSudAkhAda ), thai ajImamaja AvatAM tyAM AcArya zrI vijayakamaLasUri maLyA. ahIM bAbu dhanapatasiMhe chapAvela zAsrA vahArI tenA vAMcano lAbha lIdhe, ahIMthI caMpApurIne mATe saMgha hAthI, meTarA, gADI, gheADA ane relavenA rIjhava DakhA sAthe bAbu tatho nIkaLatAM temAM pAda vahAra karatAM capApurInI yAtrA karI upAdhyAyajI sAthe 1963 nuM cAmAsu AgrAmAM karyuM, ke je daramiyAna tyAM upAdhyAyajInA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 nAmathI pAThazALA zeTha gulAbacaMdajI mIThanalAlajI taraphathI khelavAmAM AvI. tyAMthI comAsuM pUrNa thatAM vicarI dilhI, aMbAlA, ludhIAnA, amRtasara, lAhera thaI gujarAnavAlA AvyA. ahIM mama AcAryazrI vijayAnaMdasUrizvara (AtmArAmajI) mahArAjanI pAdukAne pratiSThA mahatsava thaye. A prasaMge AryazrI vijayakamaLasUrinuM paNa tyAM padhAravuM thayuM hatuM, dharmanA jhaghaDAnuM A vakhate tyAM prabaLa hatuM. ane temAM paNa teja vakhate ajJAna timira bhAskara para lanAtana bhAIo vace maTe jhaghaDo ubhuM thayuM hatuM. A bAbatamAM vAda vivAda mATe munizrI vallabha vijayajI mahArAjanuM gujarAta, taraphanA vihAramAMthI pAchuM gujarAnavAlA AvavuM thatAM sarvene tyAM ja comAsu sAthe rahevA taka maLI ne tethI temanI sevAmAM teo pitAne abhyAsa ghaNuM AgaLa va. dhArI zakayA. A dareka cemAsAmAM upAdhyAyazrInI tabIyata nAdurasta jaNAtAM vyAkhyAna temane vAMcavuM paDatuM hatuM, tathA vallabhavijayajI mahArAjane paNa paricayamAM temanI zaktine mATe vadhAre UMce mata baMdhAyuM hatuM. A lAMbI mudatamAM gujarAta kAThi yAvADamAMthI vinayavijaya mahArAjane have A tarapha vicaravA rajA ApavA mATe upAdhyAyajI tarapha patro AvatA hovAthI gujarAnavAlethI vihAra karavA pachI aMbA. lAmAM paM. dAnavijayajI mahArAja maLa thI te pachI gurU AjJAthI te be kezaravijayajI mahArAja sAthe hastinApUra thaI dilhI gayA. ahIM vRddha muni caMdanavijayajI bimAra hovAthI temanI cAkarImAM rokAvuM thayuM ne te daramiyAna zaMghanA AgrahathI gurU AjJA maLatAM tyAM cAturmAsa rahyA. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgrahanI zarUAta while we live let us live. " jIvavAnuM sArthaka karI che." mahArAjane vAMcanane zekha eTale badhe che ke vyAkhyAna-upadeza uparAMta banI zaka vakhata vAMcanamAMja pasAra thAya che. Ama vAMcanamAM je kaMI tatva maLe tene saMgraha karI bhaviSyanI prajA mATe sAre saMgraha zodhI rAkhavA temanA hRdayamAM dilhIthI preraNA thaI ane te vakhatathI temaNe A graMtha lakhavAnuM zarU karyuM ke jenA pariNAme sAta varSanA satata parizramanA phaLa rUpe saMgrahAela sAgara maheMdImAMthI eka laharI tarIke A graMtha atyAre ApaNe prakAzamAM Avela joI zakayA chIe dIlhIthI comAsA pachI sikaMdarAbAda (budelakhaMDa) jatAM tyAM zeTha javAhara lAla jene jJAna bhaMDAra jevA taka maLavAthI tene vyavasthAmAM mukI sUcitrAdi karavA sAthe tyAMthI keTalAka navA graMthe maLI zakayA. te pachI vicarI saM, 1966 nuM cAmAsuM gurU AjJAthI AgrAmAM karyuM. AgrAmAM yAtrALu bAne utaravA sAdhana na hovAthI mahArAjazrInA upadezathI tyAMnA jainAe meTA khace dharmazALA baMdhAvIne te pachI temAM gurU upadezathI pAThazALA tathA lAyabrerI khelavAmAM Avela che. ce mAsA pachInA vihAramAM jayapura pahoMcatAM aDrAImahetyavAdI zubha kArya thavA pAmela te pachI kIsanagaDha jatAM ajamerano saMgha AmaMtraNa karavA AvavAthI tyAM pUjAdi dhamarAna thavA pachI ajamera jatAM guru AjJA tathA saMdhanAM AgrahathI 1960 nuM comAsuM tyAM ja karyuM. ane te daramiyAnamAM ledhI pArzvanAtha tathA meDatAnI yAtrA karI tyAMnA bhaMDAra ughaDavI sucIpavAdInI vyavasthA karI. ajamethI comAsA pachInA vihAramAM nayA zahera (bIyAvara) thaI jata AvatAM tyAMnA derAsara tathA upAzrayanI hajAro rUpiyAnI jamIna vagerenI geravyavasthA hatI te mATe upadeza daI sudhAro karAvI, tyAMthI pAlI, rANakapuranI paMcatIrtha nAnI vayA moTI karI, AbujI thaI pAlaNapura bAvatAM gurU AjJA 168 nuM mAsuM tyAM karyuM. A vihAra daramiyAna mahArAjazrIne be bhaMDAre jevAne tathA sutre ane aneka bhASA graMthano paricaya thayo hato. ATalA uparathI AvA graMthamAM zuM che? tenA maraNathe jaina graMthanI gAIDanI jarUrIyAta jaNAvANA pAlaNapuranA cemA sA daramiyAna te kAma hAtha dharyuM. ane tyAja puruM karyuM " A graMtha (jaina graMtha gAIDa) tyAMnA ja vatnI gAMdhI cadulAla bhAIcaMdanA samaraNArthe Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 temanAM vidhavA strI bAI motInI madadathI atrenI AtmAnaMda sabhA mAta bahAra paDI cukela che. ane jenA mATe judA judA prazasApatre bahAra AvyA che. mAsA pachI tyAMthI vihAra karI tArAjI thaI UMjhAnA saMgha sAthe keza rIyAjInI yAtrA karI pachI bheAyaNajI (maThThInAtha) pAnasara, zakhezvara thaI vaDhavANakAMpa padhAratAM tyAM jAhera bhASaNa karyuM. tyAMthI lIMbaDI AvatAM tyAM paNa bhaktithI pura praveza thavA sAthe jAhera bhASaNuM karyuM. ke jemAM tyAMnA ThAkora sAheba tathA DhuMDhIyAnA sAdhu zrI nAgajI muni, nAnacaMda muni vageree temaja baMne phirakAnA jaina bhAIoe utsAhathI bhAga lIdho hate. pachI tyAMthI rANapura, cuDA, boTAda, vaLa, pachegAma thaI pAlItANA padhAryA ke je daramiyAna uparanA sarva sthaLe vahana mahotsava ane jAhera bhASaNathI ane ka prakAra thayA hatA. mahArAjazrI pAlItANa padhAravAnA khabara kaMDale thavAthI tyAMnA saMghe premathI AmaMtraNa karyuM ne gurU AjJA meLavatAM 1999 nuM mAruM tyAM TharyuM. A prasaMge pAlItANethI kuMDale padhAratAM kaMDalAnI TeLI sAme AvI gArIyAdhAra, bhesavaDa, junAsAvara vagere sthaLe pUjA bhaNavavAdika dharmArAdhana kayuM hatuM. A varSamAM kAThIyAvADa ane khAsa karI pAlItANA tathA kuMDalAmAM ati vRSTi thavAthI tyAM ane AsapAsanAM gAmemAM aneka kuTuMbe pAyamAla thayAM hatAM tethI mahArAjazrIe muMbaI vallubhavijayajI mahArAja upara patra lakhatAM muMbaInA saMgha mArata tathA pATa, pAlaNapura vagere taraphathI maLelA lagabhaga be hajAra rUpiyA nAnA gAmamAM nukazAnamAM Avela kuTuMbomAM gudAna rUpe vaheMcAyA hatA. kuMDalAnA comAsA pachI gIranAranI yAtrA karavA jatAM kuMDalAnI TevI sAthe jaI dhAragaNI, calALA, dhArI, bhADera vagere sthaLe svAmIvAtsalya tathA pUjA mahotsava karyo hato ane te pachI bagasare jatAM tyAM praveza mahotsava, Imahotsava, svAmIvAtsalyAdi dharma kArya thayAM hatAM ane teja prasaMge DhuMDhIyA saMpradAya nA tapasvIjI mANekacaMdajI svAmI tathA jecaMda muni tyAM hovAthI te saMghamAM paNa be svAmIvAtsalya thayAM hatAM. vaLI te prasaMge bagasarAmAM dharmArAdhana mATe upAzraya na hovAthI upadeza detAM dezI kurajI bhAbhAnI vidhavA bAI gagala tathA sAteka taraphathI upAzraya mATe beThavaNu karavAmAM AvI hatI, tathA saMghe derAsarajI karavA jamIna laI te mATe taiyArI karI hatI. tyAMthI vihAra karI amarelI jatAM tyAMnA nAganAthanA vizALa cekamAM " zuddha bhAvanA" e viSaya upara jAhera bhASaNa ApyuM hatuM, tyAMthI mAvajIvA, bheMsANa thaIne pitAnA janmasthAna cheDavaDI gayA hatA. mahArAjazrInA mA taraphanA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 vihAramAM jainadharma mATe ghaNI jAgRti thaI hatI ane dareka sthaLe traNa vakhata vyA khyAna, pUjA, prabhAvanA, savAmIvAtsalyAdi mahotsava thaI rahyA hatA. cheDADImAM traNa svAmIvAtsalya thayAM hatAM. ane jetapurathI pAchA teDavA janA2 jIvAbhAIe pazu A prasaMge gurUbhakti ane zAsanna unnatimAM savAmIvAtsalyAdi karI sAre bhAga lIdhe hate. temaja mArgamAM revanyu kamozanara, vahIvaTadAra vagere maMDaLe pratibaMdha mATe prasaMga meLavI Atmahita prApta karyuM hatuM. emAM ekaMdara mAvajavethI junAgaDha sudhInA dareka gAmathI zrAvaka varga sAthe cAlI gIranArajInI yAtrA saMgha samu dAya yukta karI hatI. A prasaMge mArgamAM rANapura tathA khAracIyAmAM derAsara tathA upAzraya karAvavA goThavaNa thaI hatI ane tyAM jAhera bhASaNa karavAmAM AvyAM hatAM. jyAre vaDALamAM ane sakhaparamAM pUjA, jAhera bhASaNa vagere zAsana unnatinA kArya thayAM hatAM. junAgaDha yAtrA mATe rokAyA daramiyAna mahAvIra jayaMtIno prasaMga AvatAM citra suda 13nA roja jayaMtI ujavavAmAM AvI hatI. je prasaMge meTA meLAvaDAmAM prasiddhavaktAzrI caritravijayajI mahArAje tathA teozrIe jayatA mATe bhASaNa karI jayaMtI tarapha lekarUcI utpanna karI hatI. junAgaDhathI mAMgaroLa padhAratAM tyAM dIkSA mahotsava temaja aThThAImahotsavanA prasaMga pasAra thavA pAmyA hatA. daramiyAna cAturmAsa AvatAM gurU AjJAthI saM. 1970 nuM cAturmAsa mAMgaroLa karyuM. ane cemAsA daramiyAna paNa dharmacaya te. maja jJAnagoSTi vizeSa thavA sAthe ekatra thayela sagrahane prakAzamAM lAvavA tyAMnA saMghano Agraha thatAM tene A prathama bhAga bahAra AvavA pAmyA. cAturmAsa pachI vihAra karatI vakhate tIrthayAtrAne lAbha letAM sudhI saMgha sAthe gaye ane tyAM vAmIvAtsalyAdi thavA sAthe tIrthanI vyavasthA mATe keTalIka pejanA darzAvI. A prasaMge verAvaLathI paNa tyAM zaMgha Avela hatuM tethI mahArAjazrIne tyAM padhAravA vinaMtI karI ane verAvaLa tarapha padhAryA. prasaMge mArgamAM coravADa-sAdarI vagere sthaLe svAmIvAtsalya thayAM hatAM ane verAvaLa javAthI tyAM samavasaraNa tathA a. ThAI mahetsava thavA sAthe nIrAzrItAzrayanI yojanA AvA prasaMge amalamAM mukavAmAM AvI temaja jamaNa zuddhi mATe avasthA thaI. verAvaLa mahatsava kriyA zarU hatI teTalAmAM mAMgaroLa dIkSA mahotsavane bIjA prasaMga upasthIta thatAM AmaMtraNathI tyAM javuM paDayuM ane pachI tyAMthI vihAra rAjakoTa tarapha AgaLa zarU karyo. jyAre mArgamAM dareka sthaLe jAhera upadeza zarU rAkhavA uparAMta bhANavaDamAM aThThAI mahatsava thaye ane hamezanA jAhera lekacaramAM hiMdu musalamAna se eka sarakhA utsAhathI joDAvA lAgyuM. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 anukrame vihAra AgaLa vadhatAM jAmanagara padhAravuM thayuM ane gurU AjJAthI saM. 1971 nuM comAsuM tyAM thayuM. jAmanagara najIkano vAgaDa pradeza keLavaNImAM bahu pachAta che ema mahArAjazrInA anubhavamAM AvatAM teozrIe te bhAganA keLavaNI kSetranI khIlavaNa mATe sAnukuLatA thavA mATe egya upadeza ApavAthI yoga hIlacAla ane vyavasthA thaI ane sthAnIka lAbha mATe hamezanA vyAkhyAna uparAMta dareka aThavADIe jAhera lekacara ApavAnuM zarU rAkhyuM ke jethI judA judA prasaMgoe judA judA viSaya para lekamata keLavavAne kAraNu maLI zakayuM. ane comAsA daramiyAna mahAvIra jayaMtI tema gurU AtmArAmajI jayaMtI ujavI te dhAraNa kAyama jaLavAya tevI yejanA karI. upara jIvana zreNIthI joI zakAya che ke mahArAjazrInA nitya abhyAsanI prasthA ane saMzodhana prakRti upakAraka che. vaLI niyama, manonigraha ane le lu patAnA tyAgathI tapasvI bhAvanA paNa vaMdaniya che. temaja satyazodhaka gRhastha vRti sAthe namratAnA saddaguNathI jovAtI gurUbhakita paNa AdaraNIya che. ane jenA parI. sAme gurU zrI upAdhyAya vIravIjayajI mahArAjanA nAma smaraNa sAthe ajJA. dhAraka vRtti sarvadA jaLavAyela vAya zake che. prakAzaka, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zta.. zeDa makanajI kAnajI mAMgarALa, - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha makanajI kAnajInuM jIvana caritra. jIvana caritrane uddeza. yasminjIvanti bahavaH satu jIvati kAkopi kiM na karUtu caMccA svodarapUraNam jenA AzrayathI ghaNA jIve che, te ja jIvato che tema jANavuM, kAraNake potAnuM peTa te zuM kAgaDo paNa cAMcathI nathI bharatA ? jagatamAM janma dharavI zuddha antaHkaraNavALI manuSya vyaktionA jIvana vRrAta uparathI janasamAjane dhaDe levAnuM prApta thAya che kemake tethI manuSya potAnI jaMdagImAM AvI paDatA sukhaduHkhathI prasannAprasanna na thatAM pitAnI jIdagIne uttama rIte nibhAvI le che. matalabake sajInA vRttAntanI rUparekhA te kharekhara manuSyanA jIvanane upayegI thaI paDe che. janma prasaMga. A graMthane prakAzamAM lAvavAnA vicArane mULa puSTi ApIne jJAnamAM kartAnI icchA pramANe buka 125 vAparavA ane 25 svIkArI chapAela jevAnI hoMza darzAvanAra zeTha makanajIbhAIne janma saurASTra dezamAM AvelA zrI mAMgarela zaheramAM nivAsa karatA zeTha kAnajInAM dharmapatno bAI ANaMdanI kukSithI vikrama saMvat 1921 nA bhAdrapada zudi 1nA roja thaye hate. te hajI te skulamAM joDAvAne egya sAta varSanI uMmare pahoMcyA, teTalAmAM temanA pitA ke je dezakALane anusaratI nizALamAM vyApArapagI AvarA khAtAvahInA pAkA nAmAne lagate abhyAsa karI muMbaImAM zeTha mathurAdAsa ravajInI ophIsamAM metAgIrInI nekarI karI pitAnI AbarU sArI jamAvI rahyA hatA teo trIza varSanI bharayuvAna vaye saM. 128 nA ASADha sudI 1 nA roja gujarI gayA. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 patinA stravAsa samaye ANu dabAinI ummara nAnI hovA sAthe AzvAsana tarIke makanajIbhAI ekaja putraratna hatuM. tenI ummara khALaka hatI tethI pati vi yeAganI ciMtA sAthe putrarakSaNanA bhAra paNa temanA zire AvI paDayA, chatAM Ave prasa`ge dhairyane na khAi detAM putrane kelavaNInA maDhiramAM mekalI dIdhA ane gharamAM paNa pAte vinaya, viveka temaja dharma saMbandhI upadeza ApI uttama guNNAnuM khIja rApavA lAgyAM. makanajI zeThe Ama sAta varSanI umare dezI skulamAM dAkhala thai 5 varSomAM eTale 12 vaSa~nI umara thatAM te vakhate cAlatA abhyAsanI chellI pari sthiti pAmyA. eTale nAmA lekhA vagerenu uttama vyApAre payegI zikSaNu prApta karyuM. ane prasaMge prasaMge AvatA dhArmika utsavAmAM potAnA putrane mAtuzrIe dha kAryoMmAM joDI tene dharma zradhA paNa ghaNI sArI chApa besADI. sAmAnya sthiti vacce ghara kA bhAra upADI nirvAhanI vyavasthA karavA sAthe putrane bhaNAvavAnI sagavaDa taiyAra rAkhavAmAM ANu dabAIne aneka prakAre saMkaDAmaNu mAMthI pasAra thavuM paDyu, pazu makanajIbhAinI umara khAra varSanI thatAM mAtAnA A parizramanA badale takIde vALI devA temane tIvra icchA thai AvI; A vakhate dezamAM gharakharca nabhI zake tevI nAkarI ke bhaviSyanA udayanI AzA na hatI, tema svata Mtra dhaMdhA mATe joitI sagavaDa na hatI; tethI ATalI nAnI umare nAkarI arthe mu Mbai gayA, tyAM jatAM prathama jamavA rahevA uparAMta aDhI rUpaiyAnA mAsika pagArathI zeTha sundara jI khImajIne tyAM nAkarI maLI, je svIkArI. A pramANe be varSe ( sa. 1933 sudhI ) nAkarI karavA pachI khIje ThekANe mAsi . cha rUpaiAnA pagArathI dAkhala thayA, tyAM be varSa rahevA pachI saM. 1936nI sAlamAM trIje ThekANe mAsika rUA. 11nA pagArathI dAkhala thayA, ke jyAM ATha varSa sudhI eTale sa. 1944 nI sAla sudhI rahyA. daramiyAna mAtAne bhAra ochA thaye kemake zeThanA lagna khAI huMmakeAranI sAthe thayAM, temane sa. 1944nI sAlamAM eka putraneA janma thayA. parantu kama samege te putra khALavayamAM ja maraNu zaraNa thayA ane te pachI atyAra sudhI sAMtatI sukha mATe teo enasIma rahelA che, ke je khAmI tee dhama premathI sAkhe che. sthItinuM parAvartana. zeThazrInI nIti nipuNutAnI sAthe vyApAramAM kArya kuzaLatA vyApArIonI dRSTimAM taravA lAgyAM tethI zeTha vanarAvana purUSAttame temane svataMtra dukAna karavA preraNA karI, eTaluM ja nahi paNu te mATenI madada karavA IcchA khatAvI. A pramANe temanI hAMsane puSTi maLatAM sa. 1945 nA kArtika mAsamAM zeThazrIe mukhaimAM kApaDanI dukAna khAlI ane temAM vacana ApanAranI muDI maLavApUrve peAtAnA vagavasIlAmAMthI rUA. 20000) nA mAla bhayo eTale makka ApavAnu` kahenAre ' Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 27 za. 800) dukAna mAMDayA bAda 6 mAse ApyA, jyAre peAtAnI cAlAkIthI jathAmanya mAla bharI vyApAra karavA mAMDayA. eka varSanA vyApAramAM sArA lAbha thavAthI sa'. 1946 mAM bIjI dukAna ane sa'. 1948 nI sAlamAM trIMjI dukAna calAvavI zarU karIne traNe dukAne 12 nAkarenI madadathI pAte calAvavA mAMDI, jethI vyApArI lekAmAM ane jJAtimAM peAte prasiddhimAM AvyA. k 8 sataSa eja parama sukha che " e nyAye zeTha zro traNa dukAna khAlavA pachI lakSmI devInI kRpA prApta karI zakayA. para'tu te sAthe je vyavasAya vadhI paDaye te AtmakalyANunA hetumAM vighnarUpa thatA jaNAya, tethI maLela anukuLatAthI saMteSa mAnavAnuM dhArI vyApArane huimAM rAkhIne dezamAM rahevA sAthe AtmasAdhana karava!ne vicAra karyo ane te mATe sa. 1956nI sAlamAM trIjI dukAna bandha karI e dukA nAthI vyApAra karavA zarU rAkhyA. ane-pete-peAtAnA dhapatnI tathA mAtuzrI sAthe dezamAM ( mAMgareALamAM) AvyA ke putranA udayathI zAMta thatAM temanAM mAne phAgaNa vada 11 ne divase svarga vAsa thayA. tyArabAda zeDanA zarIranI taMdurastI paNa joie tevI na rahevAthI sa. 1960nI sAlamAM mumbaimAM eka dukAna calAvavI zarU rAkhI ( je Aja panta cAlu rahI che) ane pote sa. 1960nI sAlatho petAnA dharma patnI sAthe peAtAnA janmasthAna mAMgareLamAM ja hamezAM rahevAnu cAgya dhArI AnandamAM peAtAnA divaseA nimana kare che. dhArmika kAryo. dharmanA zubha kAryaImAM zeTha makanajIbhAi peAtAnI unnati sAthe vadhAre pramANamAM bhAga letA rahyA che, pararaMtu meTA bhAge tee khAnagI sakhAvata karavAne vadhAre pasaMda kare che. te paNa khAsa karIne paryuSaNa parvo ane maheAqhavAdi prasaMge mAM AgaLa paDatA kharce daravarSe karatA jovAya che. A uparAMta saM. 1968nI sAlamAM temanAM dharma patnI khAI hemakeAre varSItapa karyuM hatuM. tenA ujamAmAM rUA. 3000) thI vadhAre dravyanA sadupayoga karyAM hatA A sivAya muniene prajaryAM vagere dhA mika kAryamAM te agra bhAga letA AvyA che. eTalu'ja nahi paraMtu pAte meLavelI ghaNI sa*pattimAMthI mAtra rUA. 25000) pAtApAse rAkhI bAkInA dhananA sadupayeAga karI dIdhe che. ane peAtAnI pAsenA dravyamAMthI pazu dhArmika kAryAMmAM ja kharca karavAnI utkaMThA dharAvatA rahyA che. A uparAMta mAMga rALa pAMjarApALa khAtAnA mukhaimAM rahelA vahIvaTanA trasTI tarIke tathA mAMgarALanA derAsarajInA abhUSaNe vagere dravyanA sa rakSaka (Trejharara ) tarIke utsAhathI kArya bajAvatA rahyA che. AvA zubha kAimAM teenuM citta eTalu te premathI joDA ela rahe che ke tevA sajogomAM vyavahuAra meAhune tee meTA bhAge vIsarI jAya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke je pramANe 1970mAM temanA taraphathI thaela dIkSA mahotsava prasaMge mAMgaroLanI pitAnI dukAne cerI thavAnA samAcAra maLavA chatAM te vAtathI uga na lAvatAM kaMI ja na banyuM hoya tema vAtane dAbI devAmAM AvI ane mahatsava prasaMgane vadhAre hAMsathI dIpAvyuM. zeTha makanajIbhAInA jIvananA kAryonI ATalI TuMka arebA darzA. vavAthI aneka ucharatA utsAhI vyaktigaNamAM te mAnaniya thaze tema dhAratAM IcchIzuM ke AvA aneka prasaMge sAthe temanuM jIvana vizeSa ujavaLa banatuM raho! prakAzaka, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaghAta. sAhityanA mATe ApaNe deza-ApaNI Arya prajA ane khAsa karIne jena prajA eTalAM te magarUra che, ke naitika bhAvanAnI parIpATIe atyAra sudhImAM koI paNa deza ke dharmanuM sAhitya tenI harIphAI karI zakela nathI. matalaba ke vartamAna samayamAM pravartatA zAsana nAyaka zrI carma tirthaMkara vIra paramAtamAthI laIne atyAra sudhImAM seMkaDe AcArya-paMDita-sAkSara ane samartha saMzAdhakee maLIne jaina prajA mATe sAhityane je vAraso mukyo che te agamya ane akika saMkalanAthI guMthAelahevA sAthe eTale te vizALa che ke A amUlya samRddhinA vistAranuM nAma mAtrathI paNa saMpUrNa digadarzana karAvI zakAyuM nathI. Arya samAja mATe, kahe ke sAmAnya dezanI pravRttimAM naitika bhAvanAne pi javAne paNa vikrama-bheja Adi rAjavaMzIoe sAhityanuM bahu vizALa bhAvanA thI poSaNa karyuM hatuM. ane AvA rAjyAzrita zAMta jamAnAmAM sAmAnya pagI ucca koTInuM sAhitya bahu sArI rIte kheDAI zakayuM hatuM. A pramANe upalaka dRSTithI joIzuM te paNa sahaja bhAsa thaze ke ApaNI daSTi sanmukha jevA sAhityane bhaMDoLa eTale te vizALa che ke A sarva dezIya amRta jharaNunuM pAna karI levAnI lAlasA AyuSyanA kSetra pramANamAM duHsAdhya che. bIjI taraphathI vicAra karatAM vartamAna samayamAM AjIvikAnA phAMphAMmAM agara te lakSmInA vizeSa mehamAM garIba ane zrImaMta sai eka sarakhA bhAvathI ekAkAra thaI jatAM vyavahArika pravRttinuM sAmrAjya eTaluM te jAmI gayuM che ke AvA amulya khajAnAne lAbha levA agara tema nahi te tapAsavA ane jALavavA jeTalo paNa avakAzane abhAva moTe bhAga batAvate jovAya che. A pramANe chate sAdhane saMkaDAmaNa bhagavAtA prasaMgamAM kimatI sAhityanuM dehana karI AvA saMzodhananA saMgrahavaDe janasamAjane saMtoSavA ane abhyAvakAze paNa vizeSa lAbha meLavI zakAya tevA hetuthI jaina ke jainetara kaI paNa samAjanA naitika tatvono vizALa saMgraha mahArAjazrI vinayavijayajI ekatra kare che tevuM jAvAmAM AvatAM te bahALA saMgraha paikI eka sutra TIkA saha be varSa pUrve mArA taraphathI pragaTa thayela "jaina darzana" nAmanA graMthamAM bahAra mUkavAmAM AvyuM hatuM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ane te pachInA TuMka vakhatamAM A saMzAdhana tarapha jokalAgaNIe dhAravA karatAM paNa vadhAre prema darzAvela che tevA saMgrahamAMthI eka bhAga jasamAjanA upagArthe prakAzamAM lAvavAne A taka hAtha dharI che. janasamAjanI lAgaNImAM naitika bhAva reDI tene ukeTIe keLavavAnuM kArya jema lekhakonuM che tema vaktAone paNa temAM sAro hisso che. nahi lakhI vAMcI zakanAra vargane paNa mAnuSa pharajonuM bhAna karAvavA mATe A vaktA varga prathama dara upakAraka che tema kahevuM cheTuM nathI. AvA vaktAone mATe kai viSaya upara belatAM te viSayanA pramANu bhUta siddhAMta ane daI tene jema vizeSa anubhava hoya tema potAnA carcavAnA viSayane vadhAre sughaTI rIte piSI sArI asara karI zake che tethI temanA upagAthe A sAhityasaMgrahamAM dareka viSaya sAthe tene ghaTatA laikika daSTAMte tathA sAmAnya pagho paNa joDavAmAM AvyAM che. A graMthamAM dharmanAM naitika ane Atmazakita darzaka tane saMgraha karelA hevAthI jema hiMdudharmanA Sa darzana (cha darzana) kahevAya che tema A prathama bhAgamAM cha paricacheda rAkhavAmAM AvyA che ane tevA dareka paricchedane peTA adhikArathI alaMkRta karavAmAM Avela che. Atmazuddhi prApta karavA mATe prathama deva gurU ane dharmanA svarUpane oLakha vA jarUra che tethI A graMthamAM khAsa karI A trIpuTI viSayaka uMDANamAM abhyAsa thaI zake te mATe khAsa kALajI rAkhI pachIja AtmasvarUpane abhyAsa karAvavAmAM Avela che. ane tevA hetuthI graMthanI saMkalanAne kama teja dhera rAkhavAmAM Avela che temAM nIcenI TuMkI hakIkatathI jaNAI Avaze. agAu jaNAvela che tema graMthamAM jelA cha pariccheda paikI prathama paricchedamAM bAra adhikAra rAkhavAmAM AvyA che. jemAM zarUAtamAM maMgaLAcaraNa-stuti karatAM zAsana nAyaka ahaMta prabhu ane te pachI sIddhanA svarUpane oLakhAvI temanI stuti karavA sAthe aSTa prakAre pUjA karavAnI uccabhAvanA ane lAgaNI chatAM tenA vidhividhAnatathA hetu samajavAnI gerahAjarIthI phaLanI prApti durlabha thaI paDe che, tevA prasaMgamAM pradakSiNAdi kriyA ane puSpAdi dravyapUjA temaja bhAvanAdi bhAvapUjA-arcA kiyA sahavartamAna darzAvI pUjAnA viSayane bahu phuTa karavAmAM Avela che. eTaluM ja nahi paNa kriyA sevanathI AtmA nirmaLa thatAM eTale guNazreNIe caDhavA 5chI dravya pUjananA avalaMbana 5ra (sAdhu avasthAmAM) bhAvapUjathI je bhakti karavAnI che, te sarva keIne vizeSa Avazyaka hAyane te khAsa vistArathI ApavAno prayatna karavAmAM AvyuM che. tathA te sAthe prabhubhakti mATe puSpa uparAMta vastrAbharaNa, dhUpa, dipa, ghaMTanAda AratI Adi sAdhana vaDe thatI bhAvanA temaja nRtyAdi ullAsanA nitya karma, hetu tathA kiyA sAthe samajAvavA yatna thaye che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 tyArabAda ArAdhananA saMbadhe bolatAM sarvatatvanA sArarUpa mahAmaMtra naikAranA svarUpane bahu vistArathI samajAvavAmAM Avela che, temaja tithaudhirAja siddhAcaLa mahAsabhyane TuMkamAM dAkhala karavAmAM Avela che. avalaMbana kriyA sAthe karma nirjAthe manamarkaTane aMkuzamAM rAkhavA tapazcaryA e mukhya sAdhana che. A hetuthI tyArabAda tapazcaryAnA svarUpane samajAvI tenA mATe ujhamaNA (ughApanA)Adi thatI kriyAonI AvazyakatA hetu purasara samajAvavAne paNa khAsa yatna karyo che.. bhakti ane upAsanA athe uparokata viSe carcavA pachI sarva kriyA karma nA avalaMbanarUpa devanA svarUpane oLakhAvavAne khAsa vistArathI lakhAela che. jemAM kaI paNa dharma mATe sudevanA lakSaNa zuM che te samajAvavAne khAsa prayatna karyo che. ke jema karatAM deva tarIke kayA aDhAra che tyAjya che. ane kayA ce. trIza atiSaye temanI yegyatA darzAve che, te vistArathI jaNAvI tevA sa.. guNa saMpanna kaI paNa devane deva tarIke svIkAravA bhalAmaNa karavAmAM AvI che. eTaluM ja nahi paNa tevA sarvaguNa vibhUSita ahata prabhune oLakhAvatAM manuSya keTImAMthI tirthaMkara pada prApta karavAnA prasaMge temanA janma dikSA ane kevalya temaja nirvANa mahImAnA svarUpane samajAvavA sAthe kevalyAvasthAnI prApti mATe manuSya kayA dhoraNe adhikAra prApta karI zake te samajAvI devanA svarUpanuM bhAna karAvatAM prathama pariccheda pUrNa karavAmAM Avyo che. bIjA paricchedamAM gurUnA svarUpane oLakhAvavAne yatna thayela che. ane te mATe aDhAra adhikAre rAkhela che, jemAM prathama susAdhunA lakSaNa ane AcaraNanI oLakha ApI, dharmabheda vinA sAdhu tarIkenI lAyakAta dharAvatA jIvanane nirmaLa svarUpamAM samajAvavAne bahu phuTa rIte prayatna karyo che. ane te sAthe sAdhu dharmanA mukhya lakSaNo sthiratA-saMtaSi-nirAbAdhapaNuM (lema ane mamatvane tyAga) nispRhatA (meha ane mAyAne tyAga) ane nirbhaya avasthAnA svarUpane samajAvI sAdhu jIvananuM tatvadRSTi tarapha prayANa karAvI, te sthiti vacce temane sarva samRddhi (devaapavarga sukha) sahaja prApta thavAnI zAstrAdhAre khAtrI karI ApI che. ATalI ucca kakSAe sAdhu jIvanane mukavA pachI temanI gurU tarIkenI yogya tA samajAvavA sAthe temanA AtmajJAnanI mahattA varNavI che. ane te sAthe gurUstu. ti karI gurU AvazyaktA puravAra karatAM sAdhu tarIkenI lAyakAtanA mukhya guNa saralatA temaja satyavaktA paNa mATe vistArathI anubhava karAvyo che. AgaLa vadhatAM vaMdaniya gurUva pitAnI pAchaLa gya vArase ( ziSya saMpradAya) kevI kuzAgra buddhithI sabadhI taiyAra karI zake che te darzAvatAM ziSyane. hitabodhanA zikSAsutra ApI viSayane vadhAre vikAsa Ape che, ane temAM svAmI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 vivekAnaMdanA ziSyapadezanA upayogI bhAgane paNa khAsaumeravAmAM AvyuM che eTaluM ja nahi paNa chevaTa brAhmaNugurU, brahmacArI yati vagere sarva dezi gurU lakSasune parIcaya karAvI viSayane sarva pakSe vizALa ane gurU pIchANa mATe upayogI thaI paDe te mATe khAsa niHpakSa kALajI rAkhavAmAM AvI che. trIjA pachidamAM dikSita nahi tevA sujana (saMsAra vyavahAramAM rahelA sAdhu) nA lakSaNa darzAvI saMsArI tarIke paNa sAdhu jIvana kevI rIte pasAra karI zakAya te batAvavAmAM Avela che. jemAM sajajana purUnA guNane aneka ucca pagathIpara darzAvavA sAthe temanA kAryanA mArgamAM kaMTakarUpa durjananA lakSaNa ane adharmAcaraNe samajAvI tethI cetavA temaja temanA tevA svAbhAvika vartana mATe dayA khAvAne sUcavI vyavahAramAM vasatA vargane sujana durjananA rIta rIvAja ane vartanane uDe abhyAsa karAvavA sAthe sajajanatAmAM praveza karAvavA preraNA karI che; eTaluM ja nahi paNa chevaTe satsaMgatinA lAbha darzAvI daSTAMte sAthe sata samAgamanI mahattA sudaDha karavAmAM AvI che. cethA paricchamAM musAdhu yAne durjananA durlakSaNone vistArathI darzAvI te. nAthI bacavA ane bacAvavAne, zikSapadeza ApI vairAgya vRtti prApta karavAne zAeNkta paddhatithI munikartavya samajAvatAM sAdhunuM pAMca prakAranuM svAdhyAya svarUpa, pAM. ca samiti ane traNa guptinA bheda, bAhya ane atyaMtara tapanA bheda, vikAranuM svarU5, tene jItavAnA mArga, bAvIza parIsahanA bheda tathA te sahavAnI AvazyaktA temaja aDhAra hajAra zIlAMga dhAraNa karavAnA mArgane vistArathI batAvela che ane tenuM sevana karavA bhalAmaNa karavA pachI ATha siddhinI prAptinA mArga ane siddhinA kSetrothI vAkepha karavAmAM Avela che. uparokata hakIktanA anubhava pachI paNa kadAca koI vyakti kusAdhu yAne durjananA nitya paricayathI kusaMskAra pAmI utkarSanA zikSA sutrane na anusa karI zakavAthI ardhadagdha sthItimAM AvI aTake te temanA hitArthe tevI vyakitanAM svarUpane samajAvI AtmaniMdA karAvI laghutAmAM kheMcavA yatna karyo che, ke jenA avalokanathI teo sahaja uddharI zake. sadara adhikAromAM sAdhu vargane uddezI lakhavA pachI gurU ane gRhasthanA bhedane samajAvI gRhasthAzrama bhegavatA samudAyamAM jovAtA kuktAne oLakhAvavA sAthe tenA usutra vaktavya, AjJAbhaMga prakRti temaja kriyAthI hina vRtine khullAM pADI tevA kubrAhmaNanA lakSaNane paNa darzAvavAmAM AvyAM che, ane temanA uddhAra mATe upakArI sAdhane chatAM temanI adhama prakRtimAM rahelI vakabhAvanA tathA vratabhaMgANuM keTale aMze hoya che, te batAvyuM che. pAMcamA paricchedamAM durjanane aneka prakAre bodha ApavA chatAM jemanI prakRti ja jhaDa vaka che, tevA abhavi AtmAnA svarUpane oLakhAvI temanAmAM rahela daMbha, Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 dhUrtatA, kRtavratA, zatrubhAva, vijJateSa vRtti vagerenu bhAna karAvavA pachI tevA ethI khacavA mATe kusaMgatinA duSkaLa darzAvavAmAM Avela che. ane te rIte bhiva AtmAne AtmajJAnaneA abhyAsa karAvavA pUrve temane avithI nirALA karavAmAM AvyA che. chaThA paricchedamAM dharmanA svarUpane darzAvavAmAM Avela che, jemAM sAmAnya daSTithI dhamanI parIkSA karAvI dharmAcaraNanu phaLa deSTata sAthe batAvavA pachI dharmanI syAdvAda zaikSIne samajAvI dharmAdharmanA bheda darzAvatAM dharma bhAvanAne sudraDha karI che. cArakhAMda dharmArAdhana mATe tIrtha gaura ane tenA sevanane vividha phaLa sAthe dRSTAMta puraHsara samajAvatAM sadhanuM gaurava ane tenI bhikatanA mArga temaja mahAtmya batAvela che, ane e vastu prApta karAvavA pachI zrAvaka tarIkenI ceAgyatA prApta thayelI jANI zrAvakanA 21 guNa ane nityakarma vistArathI Apela che. chevaTe zAstrAdhyayananI AvazyakatA temaja tenA lAbha darzAvavA sAthe paoNrAdha nanA hetu jaNAvI dravyazuddhi ane bhAvazuddhi vadhu AtmAnA mULa svarUpane oLakhavela che tathA tenI puSTimAM AtmasattAnuM digdarzana karAvavA sAthe AtmaprakAzanA anubhava karAvatAM AtmabhavyatA darzAvI aMte AtmasiddhinA paramapadane sAdhya karavAnA zIrAkhIMdue lai AvI A prathama bhAga pUchyuM karatAM upasaMhArathI manuSya prakRti ane vRttinuM maLa batAvI dareka manuSya kevI rIte mekSanA adhikArI thaI zake che te khullu' batAvI Apela che. dareka pariccheda ane tenA AdhakArI temaja peTA adhikAromAM carcAtA viSayane banI zakatA yatne taTastha vRtithI skruTa karavAmAM AvyA che ane tethI koi paNu hakIkata mATe koI paNa ceAgya pramANa levAmAM dharma ke vyakitane bheTa rAkhavAmAM AnyA nathI, AvA sogeAmAM kAi sthaLe jainettara draSTie asa badha bhAsatu' hAya te te jaina matane saMmata chetema A graMtha sAkSI puratA nathI. para Mtu jainIjhama svAdvAda svarUpe hoya ne nIti ane nyAyanA pramANAne temAM a'za ovAthI te sane viSaya puSTI athaeN Adara apAce che ema jaNAvavAnI A take jarUra nathI. graMthamAM carcAelA viSayane uparanI Tuka hakIkatamAM anubhava thavA muzkela che. kemake dareka adhikAranI puSTI mATe bhinna miza vicArakAnA pramANeA leka-dya-gava ane dRSTAMtAthI eTalAtA vistArapUrvaka saMcAjelA che ke te jANavAne graMtha adyata vAMcI jave teja salAhakAraka che, tepaNu AvA koi viSayanA sa`badhamAM phrI karIne evA jANavAne saralatAthI banI zake teTalA mATe paricchedna ane peTA adhikArInI anukramaNikA ApavA uparAMta kAipaNa zloka zeAdhI zakAya tevA hetuthI graMthamAM AvatA zleAkeAnI akSarAnukramaNikAne pazuthane cheDe joDavAmAM AvI che. temaja Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthamAM vaparAelA dareka chaMdanA mApa tathA gaNanA svarUpane jANu zakavA mATe tevA judA judA chaMda nIce tenA mApa tathA lakSaNa ApavAmAM Avela che. ane temAM AvatA gaNa temaja laghu gurUnI oLakha mATe graMtha kartAnA vivecanamAM khAsa naidha levAmAM AvI che. eTaluM ja nahi paNa e sarva koIpaNa prasaMge joI jANI zakavA mATe chaMdAnukramaNikA paNa dAkhala karI che, tethI AzA che ke kAvyapremI vargane temaja abhyAsa mATe AvI bhinna bhinna sucI (anukramaNikA) ne zrama upayogI thaI paDaze. ane vyAkhyAna karavAvALAne te te khAsa sAhyaka thaze. A graMthanA saMgrahanA saMzodhana mATe mahArAjazrI vinayavijayajIne sAta varSathI satata zrama cAlu ja che. ane tethI te daramiyAna temaja atyAre ane haju pachI te mATe harahameza thatAM vAMcanamAMthI mahArAjazrI ugI noMdha jALavI rAkhe che A saM#ha atyAra sudhImAM teozrI pAse je ekatrIta thaela che. tenA pramANamAM A pragaTa thate bhAga mAtra tenA eka vibhAgarUpe lagabhaga savAso graMthanuM dehana che. jyAre te bahALe khajAne bIjA bhAgarUpe janasamAjanA hitArthe prakAzamAM AvavA pAme tevI takane AvakAra ApI, prakAzake ne saMgraha ApavAnI teozrI kRpA karatA raheze tema huM mahArAjazrIne vinaMtI karavA A take rajA lauM chuM. uparokata saMgrahanI presa kepI karavA ane meTarane yathAkAme lakhavA vagere kAryanI vyavasthAthI graya jaladI prakAzamAM AvI zakaze tevA hetuthI jIjJAsuvarNa taraphathI tevA kAryanA kharca mATe rUA. 125 bagasarAnAM saMghe tathA rUA. 100 ekalevAvALA zeTha nAnacaMdayAlacaMde ApI zAstrI rokavAno prabaMdha karavAthI vyavasthAsara meTara taiyAra thayuM hoya tema jANavAmAM AvyuM che, temaja AvA taiyAra thaela meTarane prakAzamAM mukavA arthe lagabhaga traNa jeTalI prate kharIdavAne mAMgaroLanA saMgha agAuthI vacana ApavA sAthe tenI prathamathI levAnA hisAbe thAya te kimata bharI Apela che. te sarve anukuLatA vacce A graMthane prakAzamAM lAvavA taka maLI che. sababa tevA utsAhI vargane dhanyavAda ghaTe che animahArAjazrI vinayavijayajI mahArAja A graMthane ATale bahoLo saMgraha karavAne je avakAza meLavI zakyA che temAM nitya sahagAmI muni mahArAjazrI kesaravijayajInI sahAya upakAraka thaI paDI che tema jaNAvatAM harSa thAya che, temaja dIlhIvALA agravAla munAlAle paNa mAnasika madada sArI karI che te prasaMzAne pAtra che. graMthanA saMzodhaka ane saMgraha karanAra tarIke zrama uThAvanAra mahArAjazrI vinayavijayajInA jIvana caritramAMthI vAcakane dhaTatuM jANavA ane zIkhavAne maLI zake tema che, tethI graMthanI zarUAtamAM teozrInA jIvana paikI maLI zakela jAhera hita ekaThI karI jIvana caritra AlekhavAmAM AvyuM che ane te pheTA sAthe prasiddha karyuM che, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 ke jethI upakArI purUSanA darzananA lAbha paNa maLI zake. vaLI te sAthe temanA gurUzrI upAdhyAyazrI vivijayajInA nAmane joDavA uparAMta upAdhyAyazrInA gurU ( gurUvarya ) zrImad vijrayAna dasUri (AtmArAmajI ) mar3ArAjanA phoTA paNa mukavAmAM Avela che ke je jainasamAjane daza niya-danIya thai paDaze. temaja prasiddha AcAryazrInA aneka upakArA pachI paNa temanI ziSya 'para'parAmAM rahelI jJAnApAsanAne khyAla AvI zakaze graMthanA saMzodhana mATe zramaane buddhanA je upayAga dhanyavAdane pAtra che te sadhaLu mAna mahArAjazrI vinayavijayajIne che, jayAre graMthane yathAkrame geAThavavA tathA chApava mAM je je skhalanA-asaMbaMdha ke azuddhi jovAya te mATe amArI buddhi doSita che, te tevI azuddhi ke asaMbaMdha mATe kSamA mAgatAM jANI zakAya teTalI bhuleAnu zuddhipatra gra'thane cheDe mukavAmAM Avela che. tenA sAthe tapAsI-sudhArI vAMcavAne vinaMtI che, ane tevI jAvela bhulye uparAMta kaMi agatyanI sUcanA rahI jatI hAya te vAcaka varga jaNAvavA tasdi leze te A graMthanI devanAgarI TAipamAM bIjI AvRtti kare che, temAM upayogI thai zake, temaja A saMgrahane khInne bhAga prakAzamAM mukavA taiyArI sa'bhaLAya che, te te vakhate paNa tevI sUcanAnA amala thai zake. ityalak AtaH presa. bhAvanagara. sa. 1971 caiAmAsI caudasa. } devacaMda Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 . A graMthamAM Avela zlekenA vratanAM lakSaNenI akSarAnukramaNikA. vrato. anuSTupa. .... Ayo. indravajrA. indravaMzA. upagIti. upajAti. * upajAti. upendravajrA. ... gIti. .... toTaka. drutavilambita. puSpitAnA. praharSaNI. bhujaGgaprayAta. ... mandAkrAntA. .... mAlinI. rathoddhatA. rucirA chanda. .... vaMzastha. .... vasantatilakA. .... vaitAlIya. .... .... .... .... zAla vikrIDita. ( nivaervi) zikhariNI. .... sragdharA. .... .... .... .... hariNI. .... .... .... .... * iMdravaMzA ane vaMzasthane saMkara thavAthI je upajAti chaMda thAya che te Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haO * * * paricchedanA adhikAra (viSaya)nI anukramaNikA. na. adhikAra pRSTha naM. adhikAra pRSTha prathama pariccheda tutIya pariccheda 1 zrI maMgalAcaraNa stuti kusumAMjali 1 1 sujana 145 2 ahaMdu bhakti 2 sujana durjanatA 155 3 siddha stuti guNa prazaMsA 161 4 sarasvatI stuti 4 eka guNa samagra deSane nAza kare che. 167 5 jinabiMba 5 eka guNato avazya dhAraNa kare joIe. 168 7 bhAvapUjA 6 eTalA guNa vaira karAvanArA che 169 8 paMcaparameSThi smaraNa mAhAsya 7 guNavAna purUSo ghaNuM karIne kalezane 9 siddhAcaLa mAhAmya prApta thAya che 10 udyApana 8 guNavAna purUSa lAMbA vakhata sudhI eka sthA11 sudeva namAM Take te devathI sahana karI zakAtuM nathI 11 12 arihaMta 9 guNavAna purUSomAM guNa guNarUpathAya che171 13 tIrthaMkara 10 guNI guNavALAne cheDatA nathI 172 14 kevaLI sarva barAbara 11 guNI purUSane doSa paNa zreSTha che. 175, dvitIya pariccheda, 12 guNa purUSanA nAnA doSa paNa mahAna dekhA1 susAdhu va che. . 176 2 sthiratA ... 13 svIkAra karela manuSyanuM pAlana 176 3 tRpti . *** 14 guNI anAcAranuM AcaraNa kare nahIM.177 4 nilepa ... ... ... 84 5 nispRhatA 15 kahelA vacananuM pratipAlana kare. 178 ... 16 guNa gupta rahI zakato nathI . 178 6 nirbhaya 7 tatvadRSTi 17 varatu guNavaDe pUjAya che, paNa janmathI nahIM. ... ... ... 179 8 sarva samRddhi 18 guNane guNataranI apekSA che . 183 8 gurU svarUpa 10 guNI ja guNavAnane jANe che ... 184 10 Atma jJAna 20 guNanA lAbhanA abhAvamAM mahA11 gurU stuti .. . na purUSo sthAnane tyAga kare che. 185 12 gurU Avazyaka 21 sapurUSonI vibhuti bIjAnA ka13 sAdhusaralatA - 9ghANanA mATe ja hoya che. * 186 14 suvakatA 22 jenA guNane je jANatA nathI, te tenI 15 ziSya hitopadeza niMdha kare che. ... ... 191 16 ziSya zairyopadeza 127 23 mahAna purUSa cAlyA javAthI tevA 17 subrAhmaNa 138 purUSane kAMI hAnI thatI nathI paNa bIjA18 yatirathAnAtizaya varNana 141 ] ne ja nukazAna thAya che 193 12pa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 250 ja ja 290 0 0 . 0 ja . che. 24 mahApuruSamAM halakAIne zaMkA na karavI 15 [ 9 pizunatA deSa viSadharato. 314 25 guNavAna purUSa durbaLa hoya to paNa 10 kRtagha niMdA thathA jagapati367 uttama che .. .. . . . 196 11 mukha loke guNa purUSane jANatA nathI 26 susaMgati ... ... ... ... 198 ---jItanuM. 378 27 mahAnanA saMgamAM vipatti paNa zebhe che ra912 nIca purUSa uttama purUSa sAthe spardhA 28 saMganuM phaLa .. . . .. 210 - rAkhe che yamAnA 379 - caturtha pariccheda | 13 durjana potAnA prANone tajIne paNa bI. 1 phasAdhu... ... ... .. jAne vidhra kare che vyavahA0i 386 2 yati zikSo padeza .. . 14 pavitra saMtevI vAna. 389 8 ardhadagadha sAdhu avasthA 15 nIca purUSa bIjAne prere che prerAti. 389 4 sAdhu Atma nindA 16 nIca purUSane adhikAra maLatAM te du:saha 5 gurU gRhastha bheda ... thaI jAya che anyamAM pai0 300 6 kuvaktA ... 17 nIca purUSa adhamaneja grahaNa kare che 7 usUtrabhAvi doSa ... ma0i 291 8 AnA bhaMga doSa .. 18 satya vastu prApta thatAM asatya vastu nAza | 9 kiyAhIna jJAna niSphaLa pAme che tAvatti . 393 10 kubrAhmaNa .. . . 19 satya vastunA abhAvamAM asatyavastu11 vabhAvanA ... nI prazaMsA thAya che, udyoto. da93 12 vratabhaMga devuM. . .. ... 328 | 20 A uttama che paNa A uttama nathI. vaMkAravaMta paMcama para che 396 1 durjana niMdA ... ... .. 331 21 khala purUSa sarSava jevA anyanA dezane 2 durjana purUSa cheDAmAM ahaMkArI thAya moTA kahI jANe che. ta. 399 che ... ... viSamAra0 345 22 nIca purUSanA vinayano ADaMbara kADhaM durjana zikSAne pAtra che lassAnAM 346 400 4 durjana purUSane sneha paNa duHkhadAthI che 23 khaLa purUSanI suMdaratAne ADaMbara anavasthita 350 vAratA402 5 huM durjanane prathama vaMduM chuM sunaM. 355 | 24 durjananA sarva aMgamAM jhera hoya che 6 durjanoe sevela uttama vastu paNa ze : takSakasya0403 bhatI nathI prAyaH svamAd0 55 | 25 duSTane durAgraha pASANo0404 cha daMbha deSa vara0 357 26 nIca purUSa nIcanI sevA kare che. nIca0 8 nAnA (prakAranA) dhUrta muhUM362 | 405 * durjana purUSa DAmAM ahaMkArI thAya che tyAMthI AraMbhIne durjananuM hadaya duSTa hoya che. tyAM sudhInA durjananA peTA vibhAganA adhikAro 29 gaNyA che. temAMthI keTalAMkanA pAnAmAMnA nAma lakhANuM che ne keTalAMkanAM lakhAyAM nathI tethI bIjI AvRttimAM te sudharI jaze. te kayAM kayA patramAM sudharavA tathA hAla vAMcavAmAM anukaLanA Ave mATe ahIM sucanA karI teonAM patra TAMkI ApyAM che. tathA tenI sArI samajaNa paDe tene mATe e adhikAranA prathama zlokane Adi zabda A sAMkaLIyAmAM patranI pAse melyo che, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 27 dUdha baLela manuSya chAzane paNa choDI [ 5 saMdha bhakti .. - 467 de che durjana, 406 6 subrAvaka ... '. 473 28 pitAnA AzrayanuM nikaMdana karanAra 7 suzAstra * * 478 yasmim 401 8 paryuSaNa parva .. * 486 29 durjananI uttamatA bIjAnA nAzane 9 dravya zauca .. *** 494 mATe che vyAghrasya 408 10 bhAva ca ... ... 3durjananuM hadaya duSTa hoya che saLA 409 11 Atma vicAra ... 502 31 kusaMgati 409 12 AtmasattA ... 505 SaSTha pariccheda 13 AmaprakAza * 512 1 dharma svarUpa ... * 14 AtmabhavyatA 513 2 svAdAda .. .. 436 . 15 Atmasiddhi 517 3 dharmedyama Avazyaka ... 442 | 16 upasaMhAra, 521 4 tIrtha mAhabhya * * Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSTAcAra. - granyArabhamAM ma'gaLAcaraNa karavAne A ziSTAcAra lekhaka tathA pAThakane te te granthanI nini vratA pUrNAMka samApti thavA mATe pUrvakAlathI pracalita che, ane te dheAraNe ma'gaLAcaraNamAM AzIH namakriyA, vastunirdeza, A traNa prakAra hoya che. temAM A granthanA AraMbhamAM " zrI RSabhadeva bhagavAn " eja parama vastu che, te zrI bhagavAnanA aMgAmAM uttamAMga-zirAbhAga te vizeSa magaLakArI che. ke jenAM dana, vandena, zravaNu, smaraNu ane guNu gAnathI samagra vighyA mULathI naSTa thaI jAya che. punaH te jaina zAsanAnuyAyIo tathA jainetaranuM parama vandvanIya devata che. ataeva magaLA caraNa teozrInA svarUpa rUpI vastu nirdezathI karavAmAM Ave che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ * sAhitya saMgraha zrImaMgaLAcaraNastutikusumAMjaliH *sa'tatilakA (1 thI 8 ) devaH sa vaH zivamasau tanutAM yugAdyo, yasyAMsapIThalulitAsitakuMtalAlI / doH staMbhayorupari manmathamohadarpajaitraprazastiphalakazriyamAzrayetAm // 1 // vyAkhyAna SARAT je prabhunA ane khabhAnI pITha upara AvelI zyAma kezanI e zreNI (laTA), kAma ane meAhu-e baMnene garva utAravAthI prApta karI peAtAnA baMne bhuja staMbha upara laTakAvelA vijaya prazastinA e paTTAnI zelAne dhAraNa kare che, te zrI yugAdi RSabhadeva prabhu tamArUM kalyANa kare|. 1 sArAMza--A glAkamAM kavi prabhunA khabhA upara rahela kezanI me laTA upara utprekSA kare che, jyAre kAi vIra purUSa kAi mahAna yoddhA upara vijaya meLave che, tyAre tenI bhujA upara vijaya prazastinA paTTa khAMdhavAmAM Ave che, tevI rIte prabhue kAmaane mAhurUpI e mahAna cAddhAonA vijaya karyA che, tethI temanI e sujA upara kezanI me laTAnA miSathI vijayaprazastinA e paTTAo mAdhavAmAM AvyA hoya tema dekhAya che. * sAyaMsatatiA temanA nau : te gaNu ma gaNu na gaNu na gaNu ane me gurU akSarA maLI 14 akSarAnu eka pAda bane che. tevAM cAra pAnuM 1 vasaMtatilakA vRtta thAya che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vyAkhyAna sAhitya saMgraha. prabhunA kezane nIlIdaLa ane bhramara zreNInuM rUpaka. AdiprabhoranizamaMsatI nivaNNakezacchalena parito vadanAravindam / kiM nIlikAdalamidaM tadupeyuSI vA saddhalubdhamadhupAvalirAvibhAti // 2 // prathama. jenI cAre khAjI khabhAnA pITha upara hamezA keza rahelA che, evu zrI Adi prabhunu'mukha kamaLa jANe te kezanA miSathI tyAM nIlIDhaLa bAjhI gayuM hoya ! athavA teA te mukha kamaLanA sugadhamAM lubdha thaIne bhramarAenI zreNI tyAM hAya, tevu' zAle che. 2 AvI sArAMza--A zlAkathI kavi prabhunA khabhA upara patharAelA kezane uddezIne bIjI rIte utprekSA kare che. jevI rIte kamaLanI AsapAsa jaLanI lIla mAjhe che. ane tenI sugadha levAne bhramarAA Ave che, tevI rIte prabhunA sukha kamaLanI AsapAsa rahelA zyAma kezane nIlIdaLa ane bhramarAnI zreNInI sAthe sarakhAvyA che. ane te uparathI prabhunA kezanI zyAmatA nIlIdaLa ane bhramaranI zreNInA jevI che, ema darzAvyu che. prabhunA dezanI zAbhAne dIkSA lakSmInI vadanamALAnuM rUpaka niSkAsitAviratiyoSiti bAhudaMbhastaMbho paristhakizalopama kezakAMtiH / zrI nAbhijasya hRdayAvasathe vizaMtyA, dIkSAzriyaH sphurati vaMdanamAlikeva // 3 // jemAMthI avirati rUpI strIne kADhI mukI che, evA zrI AdinAtha prabhunA hRdaya rUpI ma'dviramAM praveza karatI dIkSA rUpI lakSmIne mATe jANe raNamALA bAMdhI hoya, tevI temanA ( AdinAtha prabhunA ) bAhu rUpI be sta'bha upara rahela keza rUpI palluvAnI kAMti sphuraNAyamAna dekhAya che. 3 sArAMza--A zlAkathI kavi prabhunA kezane trIjI rIte utprekSA karI varNave che. jema keAine maMdiramAM pravezAtsava karavA hAya tyAre maMdiranA dvAramAM be staMbha ( TADA ) upara nava pAvAnu tAraNa bAMdhavAmAM Ave che, tevI rIte ahiM dIkSA rUpI lakSmInA prabhunA hRdaya maMdiranI aMdara pravezAtsava darzAvyA che. prabhunI khe bhujAone e tabhanI upamAM ApI che ane te upara patharAelA kezane nava pallu vanA tAraNanI upamAM ApI che. prabhu chadmasthA vasthAmAM avirata hatA, te jyAre dIkSita thayA tyAre virata thayA che, tethI temanA hRdaya maMdiramAMthI avirati nAza pAmI, tethI kahevAmAM Avyu che ke, avirati rUpI srIne kADhI cukIne dIkSA rUpI lakSmInA praveza karAvavAmAM AvyA che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marida. zrI maMgaLAcaraNa rastuti kusumAMjali. - prabhunA kezanI zebhAne brahmacarya rUpa agninA dhUmADAnI laharInuM rUpaka eSA yadAdimajinasya ziroruhazrIrudbhUtadhUmalaharIva vibholibhAti / sadbrahmarupamanumayamaghendhanaddhamaMtaH sphurattadiha nUnamanUnamArciH // 4 // - zrI AdinAtha prabhunA mastakanA kezanI zobhA aMdarathI pragaTa thayelI dhUmADAnI laharIna jevI zobhe che. te uparathI nizcaya thAya che ke, temanA aMtaramAM karma rUpa IdhaNAnA hemathI vadhelo sabrahmacarya rUpa anupama agni pUrNarIte pharI rahyo che. 4 sArAMza-A zlekathI kavi prabhunA mastakanakezane eka addabhuta ubekSAthI vaNave che. prabhunA mastakanA kezane dhUmADAnI laharI (gaTA) nI sAthe sarakhAvyA che. jyAM agni hoya tyAM dhUmADe he joie e niyamathI kavi ulTekSA kare che ke, prabhunA hRdayamAM sad bahAcarya rU5 agni saLagI rahyo che, ke je agni karmarUpI iMdhaNa eno homa thavAthI vadhe che, te agnimAMthI dhUmADAnI laharIo nIkaLe che, je A mastakanA keza rUpe dekhAya che. agnine dhUmADo uce jAya che, tethI mastakanA udava bhAga upara rahelA kezanI sAthe barAbara ghaTe che. ane brahmacarya rUpa agni nIce aMtaramAM-dadayamAM rahelo che. te paNa yathArtha rIte ghaTe che. kezanI yAmatAne saMyamanA bhArathI paDelA kAMdhalAnuM rUpaka, zaMke puraH sphurati komalakuMtalazrIdabhAdamuSya vRSabhasya vibhorabhIkSNam / skaMdhAdhiruDhadRDhasaMyamabhUribhAravyaktIbhavatkiNagaNolvaNakAliketham // 5 // zrI kaSabha deva bhagavAnanA skaMdha upara je komaLa evA kezanI zebhA vAraMvAra dekhAya che, te prabhue pitAnA skaMdha upara upADelA ddaDha saMyamanA bhArane laIne paDelA kAMdheLAnI tIvra kaLaza te kezanI zebhAnA miSathI dekhAtI hoya ema lAge che. 5 sArAMza-a. kalekathI kavi prabhunA skaMdha upara rahelA kezanI vicitra ullaMkSA karI varNave che. jema-je vahenAra vRSabhanI kAMdha upara kALuM kApeluM paDI jAya che, tevI rIte prabhue potAnA skadha upara saMyamane bhAra upADelo che, tethI tyAM rahelA keza te kAMdhalAnA jevA dekhAya che. e hetune laine kavie kAvyamAM prabhunuM vRSabha nAma darzAvyuM che, prabhunA kezanI zebhAne meghazreNa sAthe sarakhAmaNI. saipa prabhuH kanakabhaMganimAMgayaSTi, lokampRNo na kathamastu yadaMsadeze / merorupAMtavilasadghanarAjigasarvakaSA sphurati pezalakezalakSmIH // 6 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sauMgraha. mAma jemanA zarIranI krAMti bhAMgelA suvaNunA jevI che, evA te zrI AdinAtha prabhu leAkAne prIti upajAvanAra zA mATe na thAya? kAraNa ke, jemanA skaMdha bhAga upara AvelI kAmaLa kezanI zaiAlA merUparvata pAse vilAsa karatI meghazreNInI zeAbhAnA gavate teADanArI che. 6 * sArAMza--A leAkathI kavi prabhunA kezanI zAbhAne adbhuta rIte varNave che. ahiM'kavie prabhunA zarIrane merU parvata sAthe sarakhAvyu che. ane skaMdha upara rahelA kezane meghazreNInI sAthe sarakhAvyA che. merU parvata suvarNanA che ane meSazreNI zyAma che, tethI prabhunA suvaNa kAMtivALA zarIranI ane kezanI zyAmatAnI yathA ghaTanA thAya che. medha yAre leAkeAne prIti upajAvanArA thAya che teA pachI tatsamAna dharmavALA prabhu lokone prIti yajAvanArA kema na thAya ? prabhunA kezanI zAbhA meghazreNInA garvane tADanArI che, ema kahIne kavie vyatirekAla kAranI chAyA darzAvI che. huM prabhunA mukhacaMdranI adhikatA. manye vizodhya vidhiraiMdavameva biMbaM zrInAbhipArthivabhuvo mukhamuccakAra / tasya dhruvaM tadiyamaMsa niveza kezacchAyAchalAdapatadaka kalaMkarekhA // 7 // vidhAtAe caMdranA biMbane zoSIne zrI nAbhirAjAnA putra zrI RSabhadeva bhaga vAnanu mukha raceluM che, ema khAtrI thAya che, kAraNa ke, te caMdranA kalaMkanI rekhA prabhunA khabhA upara rahelA kezanI chAyAnA miSathI paDelI hAya ema lAge che. cha sArAMza--A lAkathI kavi prabhunA mukhane cadranI sAthe sapUrNa rIte ghaTAvI varNave che. vidhAtAe caMdrane zodhIne eTale caMdramAMthI kalakanA bhAgane dUra karIne prabhunu mukha manAveluM che, ema kavi utprekSAthI nizcaya kare che. cane zodhavAthI tenA kalarkanA bhAga judA pADayA eTale prabhunA mukhacaMdrathI dUra thai kezanI chAyAnA miSathI prabhunA khabhA upara AvIne rahelA heAya, ema kavinI utprekSA che. kula 7 zyAma che, tethI kezanI sAthe tenI baDhanA karI che. prabhunA khabhA upara saMyamanI rAjalakSmInI maNimaya krIDAbhUmi, sasthalI cikurakaMcukitA yugAdidevasya vigrahagRhe vihitAzrayAyAH / krIDA kRte marakate| palabaddha bhUmizobhAM dadhAti gurusaMyamarAjalakSmyAH || 8 || keza rUpI kAMcaLIne dhAraNa karanArI zrI RSabhadeva bhagavAnnI khabhAnI sthaLI- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda adU bhakti-adhikAra. bhUmi, temanA zarIra rUpI kmaMdiramAM vAsa karIne rahelI mahAsayamanI rAjalakSmIne krIDA karavA mATe marakata maNimethI bAMdhelI bhUminI zAbhAne dhAraNa kare che, 8 sArAMza--A phlAthI kavi prabhunA kezane ane khabhAne eka ramaNIya utprekSA karI varNave che. jema kAi mahArAjAnI rANIne krIDA karavA mATe tenA aMta:puranA maMdiramAM maNimaya bhUmikA (eTalI ) khAMdhavAmAM Ave che, tema ahiM kavi vaNaeN ve che ke, prabhue grahaNa karela mahAn saMyamanI rAjalakSmI ke je prabhunA zarIra rUpI madiramAM vAsa karIne rahelI che, teNIne krIDA karavA mATe prabhunA keza rUpI marakata maNiothI khabhA rUpI bhUmikA mAMdhavAmAM AvelI che. kezanA varNa zyAma hAvAthI tene marakatamaNi sAthe ane khabhA vajrasa'huna nArAcavALA hovAthI tene bhUmikAeTalAnI sAthe sarakhAvyA che. arhad bhakti-adhikAra. A pustakane AraMbha karatAM zro arjund bhagavAnanI bhaktinA adhikAra zarUdila .AtamAM mukavA amene ThIka lAgyA che ane te sava sujJa purUSone paNa ceAgyaja lAgaze. ka.raNa ke maMgaLamAM zrI a Mt bhagavAna ke je, ApaNuM parama daivata che, temanu prAthamika smaraNu karavu te hitarUpa che. jaganA manuSyA strI, dhana, putra vagere aneka nazvara sthAvara jagama padArthInI bhakita kare che, paraMtu tenI bhakitanuM phaLa nAzavALu' che ane zrI arhad bhagavAnanI bhaktinuM phaLa sattama che, tenuM apUrva gArava samajAvA sArU tathA teA vItarAgAnI bhakita zA vAste karavI ? te jaNAvavA sArU A adhikAranA Arabha karavAmAM Ave che. pUjAnA pAMca prakAranuM svarUpa. +anuSTupU. puSpAyaca tadAjJA ca taduvyaparirakSaNam / utsavAstIrthayAtrA ca, bhaktiH paMcavidhA jine // 1 // + zloke SaSThaM guru jJeyaM sarvatra laghu paMcamam / dvicatuSpAdayorhasvaM saptamaM dIrghamanyayoH anuSTupulAka-mAM eka pAda 8 akSaranu hAya che ane tevA 4 pAda malI 32 akSaranA te chaMda che. temAM cAreya caraNamAM / / akSara dI ane pAMcame akSara=-hava ane 2 na tathA 4 thA pAdamAM 7 me akSara -hasya ane pahelA tathA 3 jA pAdamAM 7 me akSara dIrdha Ave che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. ma. puSpAdikathI prabhunI pUjA karavI (1) prabhunI AjJAnuM pAlana karavu* (2) dhruva dravyanI rakSA karavI, ( 3 ) aneka prakAranA utsavA karavA ( 4 ) ane tI yAtrA karavI ( 5 ) e pAMca prakAre zrI jinezvara bhagavatanI bhakti karAya che. 1 te bhakitamAM vinaya ane maryAdA saMbhALavAnI jarUra che, te mATe kahyuM che ke, *zrAe~. 'paJcavidhAbhigamo'sau khaGgacchatre upAnahau svapadoH / sukuddhaM ca camarayugmaM vimucya vandeta kevalinam // 2 // Hong kha, chatra, paganI meAjaDI, mugaTa ane e camara tyajIne kevaLa bhagavatane je vadanA karavI, te pAMca prakAranA abhigama kahevAya che. 2 A pramANe vinayathI jinadvAramAM praveza karavA e vyavahAramAhanA tyAga che. ane te rIte vyavahAra meDa cheDavAthI bhakitanI maryAdA sAcavI zakAya che. dazaMne jatAM prathama dhruva dravyanA rakSaNu ane vyavasthA mATe vicAra karavA joie. deva dravyanI rakSA karanAra tathA vRddhi karanArane thatuM phaLa rarakaMto jiNadavvaM, parittasaMsArio jio hoI | vaddanto jiNadabbaM, titthayarataM lahai jIvo // 3 // je jIva jina dravyanI rakSA kare che tejIva parimita sa'sArI (alpa sa'sArI) thAya che. ane je jIva jina dravyanI vRddhi kare che, te jIva tIrthaMkarapaNAne prApta thAya che. 3 deva dravyAdi vyavasthA tapAsavA pachI dazananA lAbha levA. zrAjita bhagavAnA namaskAranuM phaLa, arihantanamukAro, jIvaM morakara bhavasamuddAo / bhAveNa kIramANo, hoi puNo bohilAbhAe || 4 || jIvane bhavasamudrathI teja bhavamAM mekSa prApti thAya che, 4 "" '' bhAva thakI zrI adbhuita lagAne karela namaskAra A pAra utAre che. arthAt meAkSa prApti karAve che, kadyApi kama` ceAge prApti na thAya te bIjA janmamAM kheAdhilAbha ( samyakattva ) nI *" yasyAH pAde prathame dvAdazamAtrAstathA tRtIye'pi aSTAdaza dvitIye caturthake jenA 5 lA tathA 3 jA caraNamAM 12-12 mAtrA ane 2 jA caraNamAM 18 ane 4 thA aNumAM 15 mAtrA Ave e vRttane AryAM kahevAmAM Ave che, paMcadaza sAryA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ahad zakita--adhikAra. vaLI zrI arhuta bhagavAnane namaskAra karanAra pratye anumedana karanArane paNa mahAn phaLa maLe che. kahyuM che ke-- arihaMtanamukAro, dhanANaM bhavarakathaMkaraM tANam / hiayaM aNumAanto, visuttiAvArao hoi // , r sa'sArane kSaya karanArA ane dhanya evA purUSA arihaMtane namaskAra kare che, tene hRdayatha! anumenanA karanAra prANI pazu sa'sAranA duHkha tathA AsaktinA nivAraNa karanAra thAya che. 5 adbhuta bhakti upara praznAttara. * eka ziSya peAtAnA gurUne puche che ke--he mahArAja! gurUnI sevA ( bhakti ) karavAthI tee prasanna thAya che. ane sevA karanArA tenA sadupadezazravaNu nA temaja aneka zAstranA abhyAsanA lAbha pAme che. eTale gurU sevAnuM phaLa tA sevakane pratyakSa dekhAya che, tethI te te karavI yukta che; paraMtu devA te vItarAga siddha nira'jana che, te sevA bhakti karavAthI sevaka upara prasanna thatA nathI, tema na karavAthI a prasanna thatA nathI, tyAre temanI sevA-bhakti karavAthI ke na karavAthI sevakajanAne kAMi lAbha hAni dekhAtI nathI, mATe ahiM'ta, siddha. mArA deva che ema mAnavu te jarUratuM che. kANu ke tethI samyakdaSTipaNu` nirmaLa thAya che; paraMtu temanI sevA bhakita vizeSe karavAnI tA jarUra jaNAtI nathI; tee tene IcchatA paNa nathI te te zAmATe karavI joie ? uttara--he bhaya ! gurU sevAnuM dRSTAMta ApIne tame kahyuM ke 'deva vItarAga hAvAthI te sevA bhakti karavAthI prasanna thatA nathI ane na karavAthI aprasanna thatA nathI te te kharAkhara che. paNa ? * sevA bhikata karavAthI ke na karavAthI sevaka janAne kAMi lAbha hAni dekhAtI nathI' e kahevuM asatya che. bhakita karavAthI lAbha che. ane na karavAthI hAni che, tethIja meAkSArthi Ane deva pUjA karavI avazya ghaTita che sa dharmanuM mULa deva bhakti che, te vinAM sava dhama kriyA niSphaLa thAya che. ane dhruva bhakti sAthe karAtI sarva karaNI saphaLa thAya che eTale karavAthI lAbha te na karavAthI hAni che e pratyakSa siddha che, jema ciMtAmaNi ratna acetana hAvAthI tenI pUjA karanAra upara te prasanna thatuM nathI, paraMtu tenI pUjA karanAra tenI bhaktithI A leAka sabaMdhI icchita sukhane pAme che, tema vItarAga devanI bhakita karavAthI sevaka A lAkamAM ane paraleAkamAM sarva prakAranA kalyANanu' bhAjana thAya che. vaLI jema agnine koi ajatanAthI rAkhe ane anAdarathI seve te tenA upara te thatA * tattvArtA. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha. karanAra nathI paNa tene bALI de che; tema vItarAgane viSe paNa abhakita--anAdara peAtAnA tevA pariNAmathI ja peAtAnA karelA sarva dharma kRtyanA phaLa naSTa karI nAkhe che, ATalA uparathI e siddha thAya che ke vItarAga ke pote bhakti karavAthI tuSTamAna thatA nathI ke na karavAthI rUdrSTamAna thatA nathI; paraMtu karanArane ane nahIM karanArane bhaktithI ane atithI thanArU teSa ne rASanu phaLa teA prApta thAya che. prathama prazna--he mahArAja! Ape kahyuM ke ' sa` dhanu' mULa deva bhakita che ' tenA sAra huM samajI zakayA nahIM tethI te samajAvavA kRpA karo. . uttara--he bhavya, deva sathI utkRSTa, jJAna darzanAdi guru svabhAvamaya hAya che, tethI tevAM vaMdganika atizAyI cetanane avalakhIne sarva mumukSu jatene evI buddhi upaje ke " " A bhagavAna stavavA lAyaka, pUjavA lAyaka, mAnavA lAyaka, namavA lAyaka, ane dhyAvA lAyaka che, ane temane sa` upadeza Atma hitecchu jIvAe AdaravAlAyaka che. e sajJa paramAtmAe sarva jIvane hitakArI upadeza karela che, tethI e prabhu sanA parama upakArI che" AvI buddhi tevA devane AzrayA vinA nirAlIne upajatI nathI. pUjayane viSe pUjya buddhi pUjyanA Ala*khanathI ja utpanna thAya che ane evI dhavicAraNAvALI buddhi ja dhanu mULa che. vaLI tenI buddhi vItarAga devanA avalakhanathI upajelI hAvAne lIdhe te buddhinA mULa kAraNu deva hAvAthI deva bhakitaja sudhanuM mULa che, ema ame kahyuM che. vaLI devanA avalaMbanathI evI dhama buddhi pAmIne bhavya jIvane te dharma buddhinI preraNAthI dhruva upara pAramArthika bhakitarAga pragaTe, ane tenA bhakti rAgathI te devanA guNAnI stavanA karavAmAM, temanI pUjA karavAmAM, temane namavAmAM, temanA maraNumAM, temanA nAmanA jApa karavAmAM, temanuM dhyAna dharavAmAM, udya mavaMta thAya. temaja dhruva madira karAvavAmAM, jina biMba bharAvavAmAM temanA pratiSThA maheAtsava karavAmAM, temanI puSpahaeNAra kezara caMdanAddhi vaDe vizeSa bhakita karavAmAM ane vividha alaMkArAdi vaDe temane zRMgAravAmAM peAtAnA drazyanI saphaLatA samaje, vaLI gurU mukhe vidhi pUrvaka jinAgama bhaNavAmAM ane zravaNu karavAmAM peAtAnI jIdagInI saphaLatA mAne, temaja zakti pramANe dezavirati ke savarati dha AdaravAmAM, vidhi zuddha tapa saMyama pALavAmAM udyamavata thAya. A badhu pArakI preraNA vinA deva bhakitanA prema rasathI bharelI dha buddhinA lusitapaNAthI thAya. evA jina bhakitanA prALa prabhAva che. tethI sa` dharmanu mULa deva bhakti che, ema ame kahyuM che, vaLI devabhakta udbhasita thaIne sarva dhama kRtyAmAM pravarte che, tethI deva bhakti ja sarva dharma saphaLa che ane bhaktihIna prANI dharmamAM tevA udbhasita thatA nathI. tethI tenA dharma kRtya mAkSa prAptinI apekSAe niSphaLa che, ema ame Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww pariccheda ahaMdU bhakita-adhikAra siddhati-adhikAra. kahyuM che. kadi tevA dhama kRtyathI sAMsArika sukhanI prApti thAya che paNa paramArtha vRttie vicAratAM mekSa phaLa na ApavAthI te niSphaLa che. mATe samyaphadaSTithI karAte je dharma teja zuddha dharma jANave. e dharma pAmavAthI avazya mokSaprApti thAya che. e samyakatva mithyAvAdika pApakarmane nAza karavAthI prApta thAya che, mithyAtvAdine nAza tathAbhavyatA pAkavAthI thaI zake che. evI tathAbhavyatA arihaMtAdika cAra zaraNa AdaravAthI, duSTakRtyane niMdavAthI ane sukRtyane anumedavAthI pAke che, mATe zuddha dharmanA athI ane mokSanA abhilASI bhavya jIe cAra zaraNAdikane aMgIkAra karavA temaja upara batAvyA pramANe sAlaMbana dharma karaNa karavAne yathAzakti prayatna avazya karo. 9 siddhastuti-AdhikAra. zrI ahaMta bhagavAna pachI bIjo adhikAra siddha evA niraMjana nirAkArane che, mATe bIjA adhikAra tarIke "siddhastuti" nAmanA siddha purUSanA rastavanarUpa adhikArane goThavavAmAM Avyo che. prathama temAM evI jijJAsA utpanna thAya che kesiddha mahAtmAo kone kahevA tathA tenI bhAvapUjA kevA prakAranA upahAra (candana, tala, puSpamALA, naivedya, dIpa, dhUpa, phaLa, vigere) thI thaI zake ? te samajAvavA sArU bhAvapUjA, kramathI A adhikAramAM ApavAmAM AvI che, tethI zraddhALu purUe A siddha stutinA kenuM arthanusaMdhAna pUrvakapaThana karavuM, tethI siddhAparamAtmAnA anaMta catuyAdi guNe pitAnAmAM pragaTa karavAnI bhAvanA thAya, zrI siddha mahAtmAonA nAmane prabhAva. $ uvajJAti. yathAgnitApaH sukhado janAnAM zItaM sadA hanti na saMzayo'tra / zrIsiddhajApo hi tathA ca hanti pApaM prakRSTaM ca kimatra citram // 1 // * savajJAti tathA vajhA tathA vajhA nuM lakSaNa sAtheja samajI zakAya che tethI atra ApavAmAM Ave che. vA" vigrA Dha ta arthAta ta gaNu ta gaNa na gaNuM ane chellA be akSaro ga3, ema A chanda 11 akSarano che. "pendravajJA kathane ghau sA" uparanA chandamAM dareka caraNane 1 lo akSara laghu hoya te te upendravajhA kahevAya che ane "manantarolotirumamAgau pAvIvahIyArUpajJAtiyaTEL" indravajA tathA upendravajAnA caraNo mizrita hoya te sapanAti kahevAya che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. prathama. jema agnine tApa sukhadAyaka thaI sadA manuSyanI tADhane haNe che, e ni:saMzaya vAta che, tema siddha nAmanA maMtrane jApa utkRSTa evA pApane haNe che temAM zuM Azcarya ? 1 siddha purUSe kevA hoya che? dravaMjJA (2-3 ) ye'nAdimuktau kila santi siddhA, mAyAvimuktA gatakarmabandhAH / ekasvarUpAH kathitA munIndraH, siddhAntazAstraSu niraJjanAste // 3 // je siddhAtmAe anAdi muktine viSe rahelA che, teo mAyAthI mukta arthAta rahita, karmanA baMdhathI rahita, ekaja svarUpa vALA ane niraMjana che, ema munienA idra evA tIrthakaroe siddhAMta zAstramAM kahela che. 2 temanA nAma smaraNanuM phaLa. sarvajJadevasya ca nAmajApAta, prApnoti kinnAgnibhayaM kSayaM ca / prApnoti kiM rAjabhayaM na nAzaM prApnoti kiJcorabhayaM na nAzam // 3 // zrI sarva devanA nAmane japa karavAthI zuM agnine bhaya kSaya nathI pAmato? zuM rAjAne bhaya nAza nathI pAmate? ane zuM cerane bhaya vinAza nathI pAmate? arthAt sarva bhaya nAza pAme che. paNa te jApa kharA zuddha aMtaHkaraNa pUrvaka have joIe; 3 siddha bhagavAnanI bhAva pUja, kurtavizvita. (4 thI 11) nijamanomaNibhAjanabhArayA zamarasaikasudhArasadhArayA / sakalabodhakalAramaNIyakam sahajasiddhamahamparipUjaye pitAnA mana rUpI maNimaya pAtramAM bharelI evI samatArasarUpa eka amRtanI dhArA vaDe sarva prakAranA bodhanI kaLAthI arthAt kevaLajJAnathI ramaNIya evA sahaja siddha paramAtmAne huM pUchuM chuM. 4 * sutAvita nuM lakSaNa 4 pAnu 9 muM juo. "kutavistRtimADha nI mo" na gaNa ma gaNa ma gaNa ane ra gaNa Ama 12 akSaranuM eka kAraNa che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. siddharastuti-adhikAra. siddha bhagavAnanIcaMdana pUjA sahajakarmakalaGkavinAzanairamalabhAvasuvAsitacandanaiH / anupamAnaguNAvalinAyakaM, sahajasiddhamahampahipUjaye / 5 // sahaja-svAbhAvika karma kalaMkane nAza karanArA, nirmaLa bhAva rUpa sugaMdhI caMdana vaDe anupama evI guNa zreNInA nAyaka sahaja siddha paramAtmAne huM pUchuM chuM. 5 siddha bhagavAnanI akSata pUjA sahajabhAvasunirmalatandulaiH sakaladoSavizAlavizodhanaiH / anuparodhasubodhanidhAnakaM sahajasiddhamahaMparipUjaye || 2 // jeno avarodha na thAya evA uttama bedhanA bhaMDAra rUpa evA sahaja siddha paramAtmAne, sarva denA vizALa zodhana karanArA sahaja bhAva rUpa nirmaLa akSata vaDe huM pUchuM chuM. 6 samayasArasupuSpasumAlayA sahajakarmakareNa vizodhayA / paramayogabalena vazIkRtaM sahajasiddhamahamparipUjaye || 7 | sahaja karmanA samUhane zedhanArI evI siddhAMtanA sAra rUpa pupinI mALA vaDe parama bheganA baLathI vaza karelA sahaja siddha paramAtmAne huM pUchuM chuM. 7 " nevedya pUjA. gatarovinirvitinAtanarAmarAjo niravadhipracurAtmaguNAlayaM sahajasiddhamahamparipUjaye | 8 || jemaNe janma, jarA ane mRtyune nAza kare che, evA svAbhAvika bedharUpa divya naivedya vaDe avadhirahita ghaNuM AtmAnA guNenA sthAna rUpa evA sahaja siddha paramAtmAne huM pUchuM chuM. 8-- dIpaka pUjA. sahajaratnarucipratidIpakairuci vibhUtitamaHpavinAzanaiH / niravadhisvavikAzavikAzanaM sahajasicamahamparipUjaye // 9 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prIma, 12 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. sAMsArika kAmanAo ane vaibhavarUpa aMdhakArane nAza karanAra evA sahaja jJAnarUpa ratnanI rUcirUpa dIvAo vaDe AtmAnA niravadhi vikAzane karanArA sahaja siddha paramAtmAnI huM pUjA karuM chuM. dhUpa pUjA nijaguNAkSayarUpasudhUpanaiH, svaguNaghAtamalapavinAzanaiH / vizadabodhasudIrghasukhAtmakaM, sahajasiddhamahamparipUjaye // 10 // AtmAnA guNene ghAta karanAra, maLane nAza karanArA evA pitAnA guNanA akSayarUpa sundara dhUpa vaDe ujavaLa bedhathI ati dIrgha (akSaya) evA sukha svarUpa sahaja siddha paramAtmAne huM pUchuM chuM. 10 phaLa pUjA. paramabhASaphalAvalisampadA, sahajabhAvakubhAvavizodhayA / nijaguNasphuraNAtmaniraJjanaM, sahajasiddhamahamparipUjaye // 11 // sahaja bhAvamAM rahela kubhAvane zodhanArI utkRSTa bhAvarUpa phalanI zreNInI samRddhi vaDe AtmaguNanI kuraNarUpe niraMjana evA sahaja siddha paramAtmAne huM pUchuM chuM. 11 sarasvatIstuti-adhikAra. "siddha stuti" nAmanA bIjA adhikAramAM zrI siddha mahAtmAonuM je stavana karyuM temAM sarasvatI (vANuM) nI apekSAnI khAtrI sujJa janane thaI haze ke AvI bhAva pUjArUpe stavana karavAmAM sarasvatI (vidyAdevI) nI upAsanA (abhyAsa) sivAya stavana kArya thaI zake nahi, tema sarasvatI e manuSyanI buddhi rUpI vanitAnI eka muktAphaLa mALA che ane teja sarasvatI vItarAga devanI (vANI) na heta te vidvAna tathA mUrkhane manuSya jANe kema zakata? ata evI sarasvatIjInuM stavana karavuM che ema dhArI A adhikAra ArabhAya che. sarasvatI te vidvAna tathA mUrNa manuSyanI buddhirUpI senAnI kasoTI che. anuku. (1-2). pAtu vo nikaSagrAvA matihemnaH sarasvatI / prajJetaraparicchedaM vacasaiva karoti yA // 1 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sarasvatI stuti-adhikAra jinabiMba-adhikAra. 13 WWWw % ^ ^ ^ ^^^, mati rUpa suvarNanI kaTI evI sarasvatI tamAruM rakSaNa kare, ke je sarasvatI vacanathI ja vidvAna ane mUrkhanuM vivecana karI Ape che. 1 virodhAbhAsa alaMkArathI sarasvatIjInA bhaMDAranuM varNana. avyaye vyayamAyAti vyaye yAti suvistaram / apUrvaH ko'pi bhaNDArastava bhArati dRzyate // 3 // he sararavati? tamAre koI apUrva bhaMDAra dekhAya che, ke je bhaMDAra nahIM kharcAvAthI khuTI jAya che ane kharcavAthI sArA vistArane pAme che. 1 sarasvatIthI kavionI zAstra saMpattinuM darzana. prA. zrutasampadaH kavInAmuktibhireva prakAzatAM yAnti / sindhorapArajalabharamukArA eva kathayanti // 3 // kavionI zAstrIya saMpattie temanI uktiothI ja prakAzatAne pAme che. samudranA apAra jaLanA samUhane tenA ugAre ja jaNAvI Ape che. eTale jema samudranA mojAe uparathI tenAmAM agAdha jaLa che ema jatrAI Ave che, tema kavionI kavitA uparathI temanAmAM zAne bodha keTalo che te jaNAI Ave che. 3 jinabiMba-adhikAra. prAsaMgika sarasvatI stutinAmanA adhikArane pUrNa karI punaH prastuta viSayane anusarAya che, eTale prathamanA ahaMndu bhaktinAmanA adhikAramAM zrI ahaMta bhagavA nanI bhakti karavAnuM siddha karyuM. temAM zrI ahaMta bhaktimAM bhagavAnanI pUjAnA pAMca prakAra jaNAvyA che te te pramANe pUjana kyA sthAnamAM karavuM? evI rIte prazna uddabhave che, kAraNa ke ahaMta bhagavAnanA pratyakSa svarUpe sadAkALa darzana thatAM nathI, ane pUjAte candana puSpAdithI karavAnI temAM jaNAvelI che. te te pUjA pratyakSa sundara mUrti vinA kema thaI zake? te praznone uddabhava thatAM tene uttara ApavA mATe zrI jina bhagavantanA biMbanI sthApanA karavAnuM siddha karavA tathA tenA phaLa mATe adhikAra AraMbhAya che, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vyAkhyAna sAhitya saMgraha pratimA karavAnuM phaLa. grA (1-2), jo kAravei paDimaM jiNANaM jiyarAgadAsamohANaM / so pAvai anna bhave, suhajamma dhammavararayaNaM / / / jemaNe rAga, dveSa ane meha jItelA che, evA zrI jina bhagavaMtanI pratimAne je purUSa karAve che, te purUSa anya bhavane viSe zubha janma ane dharmarUpI uttama ratnane pAme che. 1 dAridaM dohaggaM kujAi kusarIra kumaz kugio|| avamANe roga sogA na huMti jiNa bimbakAriNAm // 2 // zrI jina biba karAvanArA purUSone dAridraya, durbhAgya, kajAti, kuzarIra, kubuddhi, durgati. apamAna, roga ane zoka thatAM nathI. 2 vasantatila. agaSThamAnamapi yaH prakaroti bimbaM vIrAvasAnavRSabhAdijinezvarANAm / svarge pradhAna vipularddhimukhAni bhuktvA pazcAdanuttaragatiM samupaiti dhIraH // 3 // je dhIra purUSa zrI RSabhadeva bhagavAnathI mAMDIne chelA zrI mahAvIra prabhusudhInA jinezvarenuM eTale covIza tIrthaMkara paikI game te tIrthakaranuM aMguSTa pramANu paNa biMba karAve che, te purUSa svargane viSe vistAravALI samRddhinA sukha bhagavA pachI anuttara gati-mekSane pAme che. te pachI adhika karAvanArane mATe te kahevuM ja zuM? 3 jinAlaya baMdhAvanArane phala. rAhUlavikrIDita (4-5) ramyaM yena jinAlayaM nijabhujopAttena muSTavArpita mokSArtha svadhanane zuddhamanasA puMsA sadAcAriNA / vedyantena narAmarendramahitaM tIrthezvarANAM padaM prAptaM janmaphalaM kRtaM jinamataM gotraM samudyotitam // 4 // sadAcAravALA ane zuddha hadayavALA je purUSe mokSane arthe pitAnI bhujAthI meLavelA (nyAyapArjita) dhanavaDe ramaNIya jinAlaya karAvI sArI rIte arpaNa kareluM che te purUSa manuSya ane devatAonA indrae pUjelA zrI tIrtha karenA padane Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda jinabiMba adhikAra pUjA-adhikAra. 15 meLavyuM che, pitAnA janmanuM phaLa prApta karyuM che, jinazAsana pALyuM che ane pitAnA getrane ujavaLa karyuM che. 4 kumArapALa rAjAnI sevA. AjJAvartiSu maNDaleSu vipuleSvaSTAdazasvAdarA dabdAnyeva caturdaza prasRmarAMmArI nivAryojasA / kIrtistambhanibhAn caturdazazatIsaMkhyAn vihArAMstathA nainAnitivAna gumAskRtidravyacca mUri | va che. kumArapALa rAjAe pitAnA parAkramathI AjJAmAM vartanArA ane vistAra vALa aDhAra maMDaLa-dezamAM cAdavarSa sudhI amArI ghoSaNA karAvI pitAnI kIrtinA thaMbha jevA cehase jena vihAra-jaina maMdire karAvyAM hatAM ane ghaNuM dravya kharyuM hatuM. 5 - pUjJAdhara, jina biMbaadhikAramAM zrI jinabiMbanI sthApanA vagerenuM pratipAdana thayuM che. have te jina biMbenI pUjA kayA prakArathI karavI? te prazna udbhave che. tene yathAyogya rIte javAba jaNAvatAM A pUjAdhikAra zarU karI atra ucita lAge che. A adhikAramAM zrI jina prabhunI navAMga pUjA karavAmAM Ave che tenuM tathA candana vagerethI karAtI pUjAnuM phaLa vistArathI ApavAmAM AvyuM che. A viSaya zrAvake tathA sAdhuo vagerene ghaNeja manana karavA yaMgya che, eTaluM ja nahi paNa te akSarazaH AdaravA cagya che. jinezvaranI bhakitathI phaLaprApti. manuSagu-(1 thI 4) nApita kSatti thanAjhirabAra gUganAta pU zrIgo, vinA sAkSAta zuTupa che ! zrI jina bhagavAna e sAkSAt kalpavRkSa ja che. je darzanathI pApa nAza kare che, vaMdanA karavAthI vAMchita Ape che ane pUjavAthI sarva prakAranI lakSamIone pUranArA thAya che. 1 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. prathama www zrI akSata pUjA, akSatAn Dhaukayedyo'tra devAne bhaktipUrvakam / akhaNDasukhamAmoti strIputradhanasaMyutam // 3 // je purUSa jinezvaranI AgaLa bhakti pUrvaka akSata dhare che, arthAta je akSata pUjA kare che, te puruSa strI, putra ane. dravyathI sukhI thaI aMte akSaya-mekSarUpa akhaMDa sukha prApta kare che. 2 phalapUjAvidhau tu syAt saubhAgyaM janamAnyatA / aizvarya rUpamArogyaM svargamokSasukhAnyapi // 3 // jinezvara bhagavAnanI phaLa pUjA karavAthI saibhAgya, lekamAna, ezvarya, rUpa, Arogya ane svarga yAvat mekSanAM sukha paNa maLe che. 3 zrI jinezvara bhagavAnanI pUjAnuM phaLa upasargAH kSayaM yAnti chicante vighnavadbhUyaH / / manA kaNajAti pUjyamAne vinezvara | 4 || zrI jinezvarane pUjavAthI upadrava kSaya pAme che, vigharUpI latAo chedAI jAya che, ane hRdaya prasannatAne prApta thAya che. 4 jina maMdiramAM praveza karavA vagerenuM phaLa. mAryA-(5 thI 7) saMpatto jiNa bhavaNe, pAvai chammAsiaM phalaM puriso / saMvacchari antuphalaM dAradesaTilahai // 5 // je purUSa jina bhavanane prApta kare che te chamAsI tapanuM phaLa pAme che, ane jina bhagavAnanA dvAra pradezamAM sthira thatAM saMvatsarI (varSa) tapanuM phaLa meLave che. 5 pradakSiNa vagerenuM phaLa. pAyakhiNeNa pAvai, vari sasayaMphalaM taujaNe mahiye / pAvaivarisa sahassa aNaMta puNaM jiNe thuNiye // 6 // . jinezvarane pradakSiNa karavAthI so varSItapanuM phaLa meLave che. pUjavAthI hajAra varSItapanuM phaLa meLave che, ane stuti karavAthI anantagaNuM phaLa meLave che. 6 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjA--adhikAra. zrI jaina khine pramArjana karanArane phaLa. sayaM pamajjaNe puNNaM sahassaM ca vilevaNe / sayasAhassiA mAlA aNantaM jIavAie // 7 // prabhune pramAna karavAthI seAgaNuM, caMdaeNna vaDe vilepana karavAthI hajAragaNu, puSpamALA caDAvavAthI lAkhagaNu. ane gIta vAtri karavAthI anatagaNuM phaLa thAya che. 7. vItarAnI sevAthI meAkSa prApti pariccheda 17 napajJAti. ( 8 thI 10 ) gRhAdikarmANi vihAya bhavyAH, zrIvItarAgaM paripUjayanti / zuddhabhAvAtridazAdhipatvaM, sampAdayantyAzu zivaM krameNa // 8 // je bhavya manuSye ghara vagerenA kAma che!DI dai zuddha bhAvathI zrI vItarAga bhagavAne pUje che, te iMdra paNAne prApta kare che; ane pachI anukrame satvameAkSane pAme che. 8. puSpa pUjA. pUrva navAGgaM navabhiH prasUnaiH, pUjAkRtA zyenakamAlikena / tato navasveva bhaveSu lakSmIM, navAM navAM prApa zivarddhimante // 9 // pUrve spenaka nAmanA mAlIe nava puSpAthI prabhunA nava aMge pUjA karI hatI, tethI teNe na bhavane viSe navI navI lakSmIne prApta karI che. chevaTe te mekSa lakSmIne prApta thayA. 9. na yAnti dAsyaM na daridrabhAvaM, na preSyatAM naiva ca hInayonim / na cApi vaikalyamindriyANAM, ye kArayantyatra jinendrapUjAm // 10 // jee. A leAkane viSe jinendra bhagavAnanI pUjA karAve che, (bhaNAve che,) te dAsapaNAne ane dAridrayapaNAne pAmatA nathI, keAinI tAbedArI uThAvatA nathI, halakI jAtimAM janmatA nathI ane iMdriyAnI vikaLatA pAmatA nathI. teA pachI je pAta pUjA kare tenu teA kahevuM ja zuM ? 10 pUjAnAM upakaraNa, drutavilambita. udakacandanatandU lapuSpakaizcarumudIpasudhUpaphalArghakaiH / dhavalamaGgalagAnaravAkule, jinagRhe jinadevamahaM yaje // 11 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vyAkhyAna sAhitya saMgraha dhavaLa maMgaLanA gItanA zabdothI gAjI rahela evA jinAlayane viSe jaLa, caMdana, akSata, puSpa, carU, (naivedya) dIpa, uttama dhUpa, phaLa ane arthathI huM jine zvaranI pUjA karUM chuM. 11. zrI jina bhagavAnanI pUjAnA lAbha. & rivaraWI. kadAcinnAtaGkaH kuppita iva pazyatyabhimukhaM, . vidUre dAridraM cakitamiva nazyatyanudinam / viraktA kAnteva tyajati kugatiH saGgamudayo, na muJcatyabhyarNa suhRdiva jinAcI racayataH // 12 // je bhavya manuSya zrI jinezvaranI pUjA kare che, tene mukhanI sAmuM jANe kepa pAmyo hoya, tema rega jotAja nathI, jANe bhaya pAmyuM hoya, tema dAridraya hamezAM tenAthI dUra nAza che, viraktA thayelI strInI jema durgati tene saMga cheDI de che ane mitranI jema Udaya tenI pAsethI khasateja nathI. 12 - zrI jina maMdiramAM javA vigerenuM phaLa rAhUlavikrInita. (13 thI ra1) yAsyAmyAyatanaM jinasya labhate dhyAyazcaturtha phalaM, SaSThazcosthita udyato'STamamathogantuM pravRtto'dhvani / zraddhAlurdazamaM bahirjinagRhAtmAptastatodvAdaza, madhye pAkSikamIkSite jinapatau mAsopavAsaM phalam // 13 // huM jinAlayamAM jaIza evo vicAra thatAM caturtha tapa (eka upavAsa)nuM phaLa maLe che. tyAM javAne uThatAMja cha tapanuM phaLa maLe che, tene mATe uga karatAM aThThamanuM phaLa maLe che, ne zraddhALu thaI raste cAlavA pravartatAM ja dazamanuM phaLa maLe che, jinAlayanI bAhera AvatAM dvAdaza tapanuM phaLa maLe che, caityamAM arthAta maMdiranI rilaranI"nuM lakSaNa lai harijInA camanamAna: risaraLa " 6 ane 11 akSare virAma tathA gaNagaNunagaNa gaNa gaNu ane eka akSara laghu tathA chelo eka akSara guru maLI 17 akSaranuM eka caraNa ema cAra caraNa maLIne "rAvaLo" chaMda thAya che, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada pUjA-adhikAra. aMdara jatAM pAkSika tapanuM phaLa maLe che zrI jinezvaranAM darzana thatAMja mApavAsa nuM phaLa maLe che. 13 bhAva pUjA. netronmIlivikAzabhAvanivahairatyantabodhAya vai, vA gandhAkSatapuSpadAmacarukaiH saddIpadhUpaiH phalaiH / yazcintAmaNizuddhabhAvaparamajJAnAtmakairarcayet , siddhaM svAdumagAdhabodhamacalaM taM carcayAmo vayam // 14 // je purUSa, mokSa arthe netrane UnmIlana karanArA hadayanA) vikAzabhAvanA samUharUpa ane ciMtAmaNi samAna zuddhabhAva tathA parama jJAnarUpa evA gaMdha, akSata, puSpamALA, carU, dIpa, dhUpa ane phaLethI svAdiSTa rUpI agAdha bedha ane avicaLa evA siddha bhagavAne pUje che, tevA purUSane ame pUjIe chIe. 14 - pUjAthI bhinna bhinna phaLa prApti vastrairvastravibhUtayaH zucitarAlArato'laGkatiH, puSpaiH pUjyapadaM sugandhitanutA gandhairjine pUjite / dIpairjAnamanAvRtaM nirupamaM bhogadhi ratnAdibhiH, santyetAni kimadbhutaM zivapadaprAptistato dehinAm // 15 // zrI jina bhagavAnane vacce vaDe pUjavAthI vastronI vibhUti prApta thAya che, ati pavitra alaMkAre vaDe pUjavAthI alaMkAro maLe che, pu vaDe pUjavAthI pUjaya padavI maLe che, gaMdha vaDe pUjavAthI zarIra sugaMdhI thAya che, dIpa vaDe pUjavAthI AvaraNa 2hita jJAna prApta thAya che, ane ratna vagerethI pUjavAthI anupama bhega samRddhi prApta thAya che. TUMkamAM tIrthakara bhagavAnanI pUjAnuM phaLa varNana karI zakAya tema nathI, kemake e badhA phaLa prApta thAya che. eTaluM ja nahi paNa te prabhunI pUjAthI prANIone mekSa padanI paNa prApti thAya che. 15 jinezvaranI pUjAnuM akathya phaLa. AyuSkaM yadi sAgaropamamitaM vyAdhivyathAvArjitaM, pANDityaM ca samastavastuviSayaM prAvINyalabdhyAspadam / jihvA koTimitA ca pATavayutA syAnme dharitrItale, no zaknomi tathApi varNitumalaM tiirtheshpuujaaphlm||16|| * A kAvyathI bhAva pUjAnuM varNana kareluM che Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sauMgraha, prathama. A pRthvI upara mArUM' AyuSya vyAdhi ane pIDA vagaranuM sAgarApama jeDelu` hAya, mArAmAM pravINatAnI labdhinu sthAna rUpa evuM sava padArthInA viSayAnA jJAnavALuM pAMDitya hAya, ane cAlAkI vALI koTi pramANu jInhAe DAya, tApaNu zrI tIrthaMkaranI pUjAnuM phaLa varNana karavAne huM samartha thaI zakuM nahIM. 16 20 zrI jina bhagavAnnI pUjAnA sarvottama lAbha, naureSA bhavavAridhau zivapadamAsAdaniHzreNikA, mArgaH svargapurasya durgatipuradvAramavezArgalA / karmagranthiziloccayasya dalane dambholidhArAsamA, kalyANaikaniketanaM nigaditA pUjA jinAnAM parA // 17 // zrI jinezvarAnI pUjA A sasAra sAgaramAM naukA rUpa che, mAkSapada rUpa mahela upara caDavAnI nisaraNI che, svarUpa nagaranA mArga che, duti rUpa nagaranA daravAjAnI bhUgaLa che, karmagraMthi rUpa parvatane teDavAmAM vajAnI dhArAsamAna che ane kalyANunuM eka sthAna rUpa che. ema zAstrakAroe kahelu' che. 17 pUjAthI manuSyane thatA lAbha. netrAnandakarI bhavodadhitarI zreyastaro maJjarI, zrImaddharmamahAnarendranagarI vyApallatAghUmarI / harSotkarSazubha pravAhalaharI bhAvadviSAM jitvarI, pUjA zrIjinapuGgavasya vihitA zreyaskarI dehinAm // 18 // sarvottama evA zrI jinezvaranI pUjA netrAne Anandva karanArI, sa'sAra sAgaramAMthI tAranArI, kalyANu rUpa vRkSanI majarI jevI, zrI dharma rUpa mahAn rAjAnI rAjyadhAnIrUpa, vipattirUpa latAemAM dhUmasarUpa, harSanA utkarSa tathA zumanA pravA hu nI UmirUpa, 'taranA kAma krodhAdizatrune jitanArI ane prANIonu zreya kara nArI kahelI che. 18 aonuM phaLa. pApaM lumpati durgatiM dalayati vyApAdayatyApadaM puNyaM saJcinute zriyaM vitanute puSNAti nIrogatAm / saubhAgyaM vidadhAti pallavayati prItiM prasUte yazaH, svarga yacchati nivRtiM ca racayatyarcAItAM nirmitA // 19 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. pariccheda. pUjA-adhikAra zrI ahaMntanI karelI pUjA pApane lope che, durgatine daLe che, Apattine nAza kare che, puNyane saMcaya kare che, tamIne vistAre cheArogyanuM piSaNa kare che, saubhAgyane sAdhya kare che, prItine vistAre che, yazane utpanna kare che, vargane Apeche, ane mekSane race che. 19 zrI jina pUjAthI mekSa paryAnI prApti. svargastasya gRhAGgaNaM sahacarI sAmrAjyalakSmIH zubhA, saubhAgyAdiguNAvalirvilasati svairaM vapurvezmani / saMsAraH sutaraH zivaM karatalakoDe luThatyaJjasA, yaH zraddhAbharabhAjanaM jinapateH pUjAM vidhatte janaH // 20 // je manuSya ati zraddhAnuM pAtra banI zrI jinezvara bhagavAnanI pUjA kare che tene svarga gharanuM AMgaNuM thAya che, uttama evI sAmrAjyanI lakSamI tenI sahacarI thAya che, tenA zarIra rUpI gharamAM saibhAgya vagere guNenI zreNe svecchAthI vilAsa kare che tene A saMsAra sahelAIthI karI zakAya te thAya che ane tenI hatheLImAM mekSa pratyakSa AvI krIDA kare che, arthAt zraddhAthI jina pUjA karanArane svarga, sAmrAjyamI, saibhAgya vagere guNe, saMsAranI sugamatA ane mokSa prApta thAya che. 20 jina bhakitathI nikAMcita karmane nAza. yaH puSpairjinamarcati smitasurastrIlaucanaisso'rcyate, yastaM vandata ekazastrijagatA so'hanihAM vandyate / yastaM stauti paratra vRtradamanastomena sa stUyate, yastaM dhyAyati luptakarmanidhanaH sa dhyAyate yogibhiH // 21 // je manuSya (zuddha bhAvathI) puSpa vaDe zrI jinezvara devanuM arcana kare che, te manda hAsya yukta devAMganAonA netrethI pUjAya che eTale te puruSane devAMganAo paNa sekaMDa thaIne juve che, je bhagavAnanI ArA bhAvathI vandanA kare che te sadA traNa le kanA samUhathI vandana karAya che, je A lekamAM zrI jinezvara devanI stutI kare che te paralekamAM idra devanA samUhothI stavAya che ane je bhagavAnanuM dhyAna dhare che te sarva karmane nAza karI svaravarUpane prApta thAya che, ke jethI yegI puruSo paNa tenuM dhyAna dhare che. 21 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prathama vyAkhyAna sAhitya saMgraha. zrI jinezvara bhagavatenI navAMga pUjA. duhA. +jala bharI saMpUTapatramA yugalika nara pUjaMta / RSabha caraNa aMguMThaDo dAyaka bhavajala aMta / / 22 // jAnubale kAusagA rahyA / bicaryA deza videza // khaDAM khaDAM kevala layuM / pUjo jAnu nareza / / 23 // lokAMtika vacane kari / varasyA varasI dAna / / karakAMDe prabhu pUjanA / pUjo bhavI bahumAna // 24 // mAna gayuM doya aMzathI / dekhI vIrya anaMta // bhUjA bale bhava jala tayoM / pUjo khaMdha mahaMta // 25 // siddhazilA guNa ujalI / lokAnte bhagavaMta // vasiyA teNe kAraNa bhavi / zira zikhA pUjaMta // 26 // tIrthakara pada pUnyathI / tribhUvana jana sevaMta // tribhUvana tilaka samA prabhu / bhIla tilaka jayavaMt // 37 // sola pahora prabhu dezanA ! kaMThe vivara vastula // madhura dhvani suranara suNe / teNe gale tilaka amUla // 38 // hRdaya kamala upazama ghale / bALyA rAgane roSa // hima dahe vana khaMDane / hRdaya tilaka saMtoSa // 29 // ratnatrayI guNa ujalI / sakala suguNa visarAma / / nAbhiM kamalanI puujnaa| karatAM avicala dhAma // 30 // upadezaka nava tatvanA / tiNe nava aMga jiNaMda // pUjoM bahu vidha rAgathI / kahe zubha vira muNiMda // 31 // * yarAnA maguhA,. 1. geza 2 bhAgumadha, 3 sabhA, 4 zizimA, 5 mAsa, 1 gaNu, 7 vaya, 8 bhane nAmi. + bhASA pUla saMgraha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda pUjA-(bhAvapUjA) adhikAra 23 - mAvapUna-dhAra. A adhikAra te yujA adhikArane piTAbhAga che; eTale pUjA be prakAranI che, temAM AgaLanA adhikAramAM je pUjA jaNAvI che, te candana vagere dravyothI thaI zake che ane te pUjA karavAno adhikAra sarvazrAvaka mahAzayane che paraMtu A bhAva pUjAne adhikAra te abheda upAsanAnA adhikArI sAdhu mahAtmAone che temaja zrAvakane paNa Ane adhikAra upalakSaNathI che, tethI tevA sAdhu mahAzayane A bAbata jANavAnI ghaNuM jarUranI che, tema A bAbata upara uttama zrAvake e paNa dhyAna ApavuM jarUranuM che, ata evA upayogI jANe A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. dayArUpI jaLathI snAna karI sateSarUpI zubha vastra dhArI vivekarUpI candananuM tilaka karI bhAvanAthI pavitra anta:karaNavALe thaI bhAva pUjana karavuM joIe. kahyuM che ke anuSyapU. (1 thI 8) dayAmbhasA kRtasnAnaH, santoSazubhavastrabhRt / vivekatilakabhrAjI bhAvanApAvanAzayaH // 1 // bhktishrddhaanghusRnnonmishrpaattiirjdrvaiH|| navabrahmAGgato devaM, zuddhamAtmAnamaya // 2 // zabdArtha-dayArUpI jaLathI jeNe snAna karyuM che, sateSa rUpI zubha vastra jeNe dhAraNa karyA che, viveka rUpI tilakathI je zebhe che, bhAvanAe karIne jene A zaya pavitra che, evA tame bhakti ane zraddhArUpI kezarathI mizrata caMdane karIne navA brahmAMge zuddhAtmArUpa devanI pUjA kare, vivecana-dayA eTale sarva prANIone viSe dravya ane bhAvakarUNa te rUpI jaLathI jeNe snAna karyuM che pApa melanA tyAgarUpa AbhAMganuM prakSAlana jeNe karyuM che, svabhAvane viSe nizcalapaNuM eTale ke saMteSa rUpI sakala sukhanA hetubhUta ujavaLa vastra jeNe dhAraNa karyo che-manarUpI aMga upara dharyA che -viveka eTale svapara svarUpanI bhinnatAne nirdhAra karanAra jJAna. te rUpI tilakathI je zobhe che; bhAvanA eTale dehAdi * "siddhati" adhikAramAM bhAvapUjana jaNAvavAmAM AvyuM che te kevala siddha paramAtmA para che ane A bhAva pUjana samuccaya jinezvara bhagavanta paratve che mATe punarukti doSanI zaMkA na karavI. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. prathama vvvvvvvvvvvvvv anitya che, ane AtmA avinAzI che, te rUpI ciMtananI pariNati, teNe karIne jene abhiprAya pavitra che evA tame bhakti eTale ekAgra cittavRttirUpa ArAdhyatAnI pariNati, ane zraddhAna eTale cittanI prasannatA, te pUrvaka jina matamAM parama Astikya, te rUpI kezara sAthe mizrita caMdane brahmacarya rakSaNanA nava aMga-upAye ne viSe pUjA karatA, nirvikAra AtmavibhAvarUpa devane pUjo. 1-2 prabhunA aMgamAM kevI jAtanI puSpa mALA tathA vastra AbhUSaNe dharAvavAM joIe? kSamApuSpanajaM dharmayugmakSaumadvayaM tathA / dhyAnAbharaNasAraM ca, tadaGge vinivezaya // 3 // zabdArtha--kSamArUpI puSpane hAra, be dharmarUpI be vastra ane dhyAnarUpI zreSTha AbharaNa, te prabhunA aMge sthApe. vivecana-kSamA eTale ke tyAganI pariNati, te rUpI sugaMdhI puSpanI mALA, dharma eTale zruta, cAritrarUpa athavA deza virati, sarvaviratirUpa, athavA nizcaya, vyavahArarUpa, tenuM yugma, te rUpI be vacce ane dharma ane zukala dhyAnarUpa zreSTha alaMkAra, pUrvokta zuddhAtma devanA zarIra upara viziSTa vidhie race-sthApe. 3. prabhu AgaLa aSTamaMgaLa lakhI kevI rItano dhUpa karavo? madasthAnabhidAtyAgailikhAgre cASTamaGgalIm / jJAnAno zubhasaGkalpakAkatuNDaM ca dhUpaya // 4 // zabdArtha-madasthAnanA prakAranA tyAga karIne tenI samakSa aSTa magaLa rA; ane jJAnAgnine viSe zubha saMkalparUpa kRSNagurUne dhUpa karo. vivecana--mada eTale ahaMkAra vizeSa tenA ATha sthAne che. eTale ke jAtimada, kuLamada, baLamada, rUpamada, zratamada, tapamada, prabhutAmA, ane lAbhamada, tenA prakA ne parihAra karI zuddhAtma devanA mukhA svastika Adi aSTa maMgaLa race, ane nirmaLa jJAnarUpI dhUmarahita vahnine viSe ujavaLa maratha rUpI kRSNAcarUne dhUpa kare.4 kevI jAtanuM lavaNetAra karma karavuM? tathA kevA prakAranI Arati karavI? pAgadharma lavaNo tAraM, dhrmsnnyaasvhninaa| kurvan pUraya sAmarthyarAjannIrAjanAvidhim // 5 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda pUjA-(bhAvapUjA) adhikAra. 15 rAjjA --dha sanyAsarUpI agnie karIne pUrve dharmAne lavaNAvataraNa karIne sAmarthya yoge karIne roAlatA Arati vidhi karo. vivecana--dharma sanyAsa eTale Adayika svabhAva rUpa icchAnA pariNAmeAnA dvitIya apUva karaNane viSe tyAga, te rUpI agnikuMDa karIne, prAgyama eTale sarAga avasthAthI thatA kSAApazamika dharmo, samyak dazanAdi tenuM kSAyika bhAvanI prAptie karIne lavaNuAvataraNa racIne, sAmarthya, eTale kSapakazreNinA zikhara upara labhya parizAma, teNe karIne zobhatA AratinI vidhi pUro racA, prAgyama eTale pUrvanA sarAadhama te rUpI luNu-mIThu'-prabhu uparathI utArIne agnimAM nAMkheA. eTale sarAga dharmAMnA tyAga kare, ane dharma sanyAsa agnie karIne Arati utArAyAne vItarAga dhana| Adara karI. pa kevA prakAranA dIvA tathA nRtya vagere joie? sphuranmaGgaladIpaM ca sthApayAnubhavaM puraH / yoganRtyaparastauryatrikasaMyamavAnbhava // 6 // zabdA--anubhava rUpI sphurat mA~gaLadIpa te devanI atre sthApA, yAgarUpI nRtyane viSe tatpara thAo, ane taiAyaMtrika rU5 sayamavALA thA vivecana--anubhava eTale AtmasvarUpanA AsvAdana yukta spajJAna, te rUpI vilAsa dhAraNa karavA vALA, sarva upadrava zAMta karanAra, maMgaLanAM prIpa zuddhAtma devanA sukhAgre sthApe; ane ceAga eTale mana vacana ane kAyAnuM zuddha AtmabhAva ne viSe ekAya pravana te rUpI nRtya ne viSe tatpara thAo-upayoga vRtti karA; taiAya' eTale murajAti vAditranA dhvani tenA trika-saMdha- te rUpI iMdriyayeAga - SAya nigraharUpa saMyama vALA thAe. mana sayama, vacana saMyama ane kAya sayama vAn thAo. huM prabhu AgaLa kevA prakAranI ghaTA joie ? ullasanmanasaH satyaghaNTAM vAdayatastava / bhAvapUjAratasyetthaM, karakroDe mahodayaH // 7 // zabdA--A pramANe bhAva pUjAne viSe tatpara, ullAsa yukta manavALA ane satya gha'TA nAda karanAranA mahAkraya karaphreDa ne viSe che. vivecana--pUrvokta vidhi pramANe bhAva pUjA eTale zuddha svabhAve karIne pUjA athavA zuddha svabhAva sAmagrImaya pUjA, yAne zuddha svabhAvanI pUjA, arcanA, tene viSe je tatpara che tenA ane jenu citta parama AhvAdavALuM che tenA, tathA satya eTale 4 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ": "\* * * * * * v ********** vyAkhyAna sAhitya saMgraha. prathama yathArtha svarUpa, yathAvAdI tathA kAritvarUpa prasiddhavAda te rUpa ghaMTA bajAvanArane, mekSa hasvatala - hathelImAM ja che. 7 bhedopAsanA rUpa dravya pUjA temaja bhAva pUjA keNe karavI! dravyapUjocitA bhedopAsanA gRhamedhinAm / - mAvapUnA tu tApUnAmetopAsanAHiI II. 8, ' zabdArtha bhedana viSe ArAdhanA rUpa dravya pUjA gRhasthane ucita che ane abhinna ArAdhanA svarUpa bhAva pUjA sAdhune ucita che. vivecana-bheda pAsanA eTale svAbhasattAthI bhinna AnaMda cidra vilAsI sakala ka jenAM siddha thayAM che evA ahaMta paramezvarane virSe AlaMbana vALI ArAdhanA te rUpI dravya pUjA gRhasthone ucita che. ane abhinna AhArane avalaMbana karanArI bhAvapUjA-nirvikalpa evA sAdhuone ucita che, savikalpa bhAvapUjA gRhasthane paNa ucita che. 8 ItyAdi kahI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che.' paMcaparameSThi smaraNa mAhAtmya-adhikAra... pUjA adhikAra pachI A adhikArane Arabha karatAM vAcaka mahAzane jaNAvavAnI apekSA paDe che ke zraddhAlu cha zrI jineza bhagavAnanI pUjA karyA pachI paMcaparameSTi bhagavantane namaskAra tathA teonuM dayAna, maraNa, navakAra maMtrane japa vagere karavAnuM prApta thAya che. te kAryomAM pravRtta thatAM pahelAM evA prakAranA prazna udbhave che ke-parameSTi bhagavantonI mahattA keTalI che? kAraNa ke kaI paNa vyaktinI mahattA jANyA vinA temAM prema thatuM nathI, mATe mahattA jANavAnI paNuM jarUra paDe che. tema teone uddezIne karAtA namaskAra, dhyAna, nAma maraNa vagerethI manuSyane zuM phaLa prApta thAya che? ane temanA nAmanA rahastharUpa evA navakAra maMtrano japa karavAthI zuM phaLa maLe che? vagere praznonuM nirAkaraNa karavA sArU - A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda paMcaparameSTi smaraNa mAhAsya adhikAra. paMca parameSThinA namaskAranuM phaLa. anuk[, (6 thI 23) . apavitraH pavitro vA, susthitau duHsthito'pi vA / / i (koI) apavitra ke pavitra avasthAmAM hoya, sArI sthitimAM hoya ke naThArI sthitimAM hoya paNa je te paMca namaskAranuM dhyAna kare che te te sarva pApathI mukata thaI jAya che. 1' ' " paramAtmAnA smaraNanuM phaLa. apavitraH pavitro vA, sarvAvasthAGgato'pi vaa|| vara paramAtmAna, na ghAhyAkhyattAkavi | 2 je apavitra ke, pavitra hoya athavA sarva prakAranI avasthAmAM rahyuM hoya, paNa je paramAtmAnuM smaraNa kare che te bAhera ane aMdara pavitra thaI jAya che. 2 paramAtmAnA aparAjiMta mitranuM phaLa. aparAjitamantro'yaM, sarvavighnavinAzakaH / / maGgaleSu ca sarveSu, prathamammaGgalaM matam // 3 // je aparAjita (yAne bIjAthI jItI na zakAya eve) paMcaparameSTi maMtra che, te sarva vinene nAza karanAre che, ane sarvamaMgaLAmAM prathama maMgaLarUpa che. 3 ' , , ahama padanuM svarUpa. ahamityakSaraM brahma, vAcakaM parameSThinaH / siddhavadAca tIvra, sataka anAsthaNa || 4 | . "ga" e akSara brahmarUpa che, paMcaparameSThine vAcaka che ane siddhacakranuM uttama bIjarUpa che. tene huM sarva prakAre praNAma karuM chuM. ja che : siddhacakane namaskAra. karmASTakavinirmuktaM, mokSalakSmIniketanam / ' saccarizuLa, sirAje namANa I thI ATha karmothI mukta thayeluM, mekSa lakSamInuM sthAnarUpa, ane samyakatvAMdiguNa vALuM je siddhacakra pada che, tene huM namaskAra karuM . 5 , Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya maha. praNa wwww navakAra maMtranI mahattA, cakriviSNumativiSNudhalAyaizvaryasampadaH / namaskAramabhAvAbdhestaTamuktAdisabhimAH // 6 // cakravartI, vAsudeva, prativAsudeva, ane baLadeva vagerenA aizvaryanI je saMpa ttio che, te navakAra maMtranA prabhAvarUpa samudranA tIrapara paDelA motI vagerenI samAna che. 64 vazIkaraNa vagere karmamAM A maMtranI sattA. pazyavidveSaNakSobhastambhamohAdikarmasu / yathAvidhi prayukto'yaM, mantraH siddhiM prayacchati // 7 // vidhi pramANe e parameSimaMtrane praveza karavAmAM Ave che te vazIkaraNa, zatru mAraNa, staMbhana ane mohAdika karmonI siddhine Ape che. 7 navakAra maMtra ke kalpavRkSa? tiryagloke candramukhyAH, pAvAle camarAdayaH / saudharmAdiSu zakAdyAstadagre'pi ca ye surAH // 8 // teSAM sarvAH zriyaH paJcaparameSThimahattaroH / aGkarA vA pallavA vA, kalikA vA sumAni vA // 9 // tiryaMga lekamAM caMdra pramukha, pAtALa-alekamAM camadra vagere, harSa leka-saidharmAdi devalekamAM zadra vagere ane temanI AgaLa rahelA je devatAo che, temanI sarva samRddhi te paMcaparameSi maMtrarUpa kalpavRkSanA aMkura, pAla, kaLio ane puSpo che. 8-9 zrI parameSTi maMtra jApanuM phaLa. te gatAste gamiSyanti, te gacchanti paraM padam / ArUDhA nirapAyaM ye, namaskAramahAratham // 10 // jeo namaskAra maMtrarUpI avinAzI mahA ratha upara ArUDha thayelA che, teo paramapada-mekSane pAmelA che, pAmavAnA che ane pAme che. 10 4 6 thI 23 namaskAra mahAmya-siddhasena divAkarata. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra wwwwww pariccheda paca paramekismaraNa mAha-adhikAra - lakSa navakAra maMtra japanArane phaLa. japanti ye namaskAralakSapUrNa trizuddhitaH / jinasaGghapUjitaistaistIrthakRt karma badhyate // 11 // jeo mana, vacana ane kAyAnI zuddhithI pUrepUrA eka lAkha navakAra jape che. teo caturvidha saMghathI pUjita thaI tIrthakara nAmakarma uparAjita kare che. 11 - vipattimAM namaskAra smaraNa pradIse bhuvane yadvava , zeSaM muktvA gRhI sudhIH / gRhNAtyekaM mahAratnamApanistAraNakSamam // 12 / / jema sad buddhimAna purUSa jyAre pitAnuM ghara saLagI uThe che, tyAre ApattimAMthI tAravAne samartha evuM eka mahA ratna laI le che. (tevI rIte bhavya prANI aneka duHkhathI saLagI uThelA A saMsAramAMthI tAravAne samartha evuM navakAra maMtrarUpa ratna laI le che.) 12 navakAra maMtrane upayoga, AkAlikaraNotpAte, yadvA ko'pi mahAbhaTaH / amoghamastramAdatte, sAraM dambholidaNDavat // 13 // jema keI mahAna yoddhA, akasmAtuM raNabhUmimAM utpAta thaI Ave tyAre vajanA daMDanA jevA sAra rUpa amegha asrane grahaNa kare che. tevI rIte bhavya jIve A saMsAramAM utpAta thaI Ave tyAre navakAra maMtranA smaraNa rUpa amegha astrane grahaNa karavuM. 13 kemake- evaM nAzakSaNe sarvazrutaskandhasya cintane / prAyeNa na kSamo jIvastamAttadtamAnasaH // 14 // evI rIte nAzane vakhate mANasanuM hadaya prAye karIne te nAzanA vicAramAM ja hevAthI te sarva AgamanA audhanuM citavana karavAne samartha thaI zakatuM nathI, tethI teNe paMcaparameSinuM smaraNa karavuM egya che. 14 - antakALanuM AzvAsana. sarvathApyakSamo daivAdyadvAnte dharmabAndhavAt / zRNvan mantramamuM citte, dharmAtmA bhAvayediti // 15 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. prasa sarvathA asamartha evA mANasa daivAge jo pAtAnI pAse rahelA dharma bAMdhava pAsethI e navakAra matrane sAMbhaLe te te dharmAtmA peAtAnA cittamAM tenI bhAvanA karI zake che, 15 30 dharmAtmA manuSye ci'tavavA cAgya bhAvanA. amRtaiH kimahaM siktaH, sarvAGgaM yadi vA kRtaH / sonamayoLAde, jenAbanavavadhunA / / 12 / / ahA ! tuM mArA sava 'gAmAM amRtanu sicana thayu' ? koi paNa nirdeauSa evA mArA zuddha ae mane akasmAt sarva AnaMdamaya banAvI dIdhA ? 16 ane mAnavuM ke-- paraM puNyaM paraM zreyaH paraM maGgalakAraNam / ' yadidAnIM zrAvito'haM paJcanAthanamaskRtim / / 17 / / hAla je-mane paMcaparameSThi namaskAra maMtranuM zravaNu karAvyu, te mAre parama puNya, utkRSTa kalyANu ane parama maMgaLanu kAraNu thayuM che. 17 aho durlabhalAbho me, mamAho priyasaGgamaH / gaddo tattvamAzo mai, sAmudiddo mama // 28 // ahaiA mane durlabha lAva prApta thayA ! ahA mane priyane samAgama thayA ! ahA mane tatvanA prakAza thayA ane ahA sAra vastuthI mArI muSTi bharAi gai. 18 adya kaSTAni naSTAni, duritaM dUrato yayau / mAsaH vAraM mavAmnoye:, zrutvA vastranamatim // 22 || - Aje 5'caparameSThi maMtra sAMbhaLIne mArAM kaSTo naSTa thaI gayAM. mArU pApa dUra thai gayu` ane huM A saMsAra sAgaranA pArane pAmI gayA. 19 prajJAmo devagurvAjJApAlanaM niyamastapaH / adya me saphalaM janma, zrutapaJcanamaskRteH / / 20 / / Aje jeNe pacaparameSThi matra sAMbhaLyeA che, evA mane prazama, devagurUnI A jJAnuM pAlana, niyama ane tapa prApta thavAthI mAre janma saphaLa thaI gayA. 20 svarNasyevAgnisantApo, diSTayA meM vipadapyabhUt / yahemegha mapAnadhya, parameSThimaya ma||2|| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda paMcaparameSTi smaraNamAhAsya adhikAre. aMtakALanI vipattimAM paNa Aje mahA amUlya evA paMcaparameSTimaya tejano mane je lAbha thaye che, te suvaNane jema agnine saMtApa thAya tema thayuM che, tethI huM mArUM sadbhAgya samajuM chuM. 21 AvI uccatama bhAvanAnuM phaLa. . evaM zamarasollAsapUrva zrutvA namaskRtim / nihatya liSTakamoNi, sudhIH zrayati sadatim // 22 // AvI rIte sada buddhivALe purUSa zamatA rasanA ullAsa pUrvaka navakAra maMtra sAMbhaLI pitAnA kilaSTa karmone haNI saddagatine pAme che. 22 ukta bhAvanAnI siddhine krama. utpadyottamadeveSu, vipuleSu kuleSvapi / antarbhavASTakaM siddhaH, syAnamaskArabhaktibhAk / / 23 // navakAra maMtrane bhajanAre manuSya uttama devatAnA kuLamAM ane te pachI vi zALa e uttama manuSya kuLamAM utpanna thaI ATha bhavanI aMdarasiddhine pAme che. 23 navakAra maMtrArAdhakanI sattA. saza. (24 thI 28) jiNa sAsaNa ssasAro cauddasapuvvANa josamuddhAro / jassamaNe navakAro saMsAro tassa kiMkuNa // 24 // zrI chana zAsananA sArarUpa ane cAda pUrvenA uddhAra rUpa evA navakAra maMtrane je smare che, tene A saMsAra zuM karI zake? raMja+ " , navakAra maMtranA cintanamAM rahelu sukha eso maGgala nilao bhavakli osavvasaMti jaNaoa / ... navakAra parama maMtto citi amitto suhaMdeza // 25 // maMgaLanuM sthAna rU5, saMsArane vilaya karanAra ane sarva prakAranI zAMtine ApanAra e parama navakAramaMtra mAtra ciMtavavAthI ja sukhane Ape che. 25 navakAra maMtranI kalpavRkSa ane cintAmaNi sAthe sarakhAmaNI. apucI kappataru, eso ciMtAmaNI apuvvoa / jo gAya i sayakAlaM sopAva isi. vasuhaM viulaM . // 16 // +24 thI 28 yuktimuktAvalI. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama, W ANNAMAAAAAAAAAAAAA vyAkhyAna sAhitya saMgraha, apUrva kalpa vRkSa jevA ane apUrva ciMtAmaNi jevA zrI navakAra maMtrane je sadAkALa gAya che, te vizALa evA mokSa sukhane pAme che. 26 . navakAra maMtranuM mahApApa chedavAnuM sAmarthya. navakAraikka akara, pAvaM pheDeI satta ayarANaM / .. pannAsaM ca paeNaM sAgarapaNasaya samaggeNaM // 7 // navakAra maMtrane eka akSara gaNavAthI sAta sAgaropamanA pApane nAza thAya che, eka pada gaNavAthI pacAsa sAgaropamanA pApa nAza thAya che. ane samagaA navakAra gaNe te pAMcase sAgarepamanA pApa nAza thAya che, 27 eka lAkha navakAra maMtra japanArane bIjuM phaLa, jo guNa ila rakamegaM pUei, vihI ijiNa namukkAraM / titthaya ra nAma goraM sobaMdha inasthi saMdeho // 8 // je manuSya eka lAkha navakAra gaNe ane vidhithI bhagavAnanI pUjA kare che te tIrthakara nAma gAtra bAMdhe che, emAM kaI jAtane saMdeha nathI. 28 navakAra maMtrathI saMkaTamAM paNa zAMti vasantatilakA. sAmavAridhikarIndrabhujaGgasiMhadurvyAdhivahiripubandhanasambhavAni / duSTagrahabhramanizAcarazAkinInAM, nazyanti pnycprmesstthipdairbhyaani||29|| paMca parameSTi maMtranA japa vaDe saMgrAma, samudra, gaje, sarpasiMha, che rAga, agni, zatru, baMdhana, durNa graha, rAkSase ane bhUta-DAkaNuthI unna thayelA bhaya nAza pAmI jAya che. 29 navakAra maMtranA smaraNathI mahA pApIne mokSanI AzA. zArdUlavikrIDita. hiMsAvAnanRtapriyaH paradhanAhA parastrIrataH kiJcAnyeSvapi lokagarhitamahApApeSu gADhodyataH / - mantrezaM sa yadi smaredavistaM prANAtyaye sarvathA duSkarmArjitadurgadurgatirapi svargI bhavenmAnavaH // 30 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ****** ** ** *** **** * paricheda. paMcaparameSTi maraNa mahAtma-adhikAra siddhAcaLa mAhAtmya-adhikAra. 33 je manuSya hiMsA karanAra, asatya bolanAra, paradhanane haranAra, parastrImAM Asa kata ane bIjA loka nidita, evA mahA pApa karavAmAM gADha udyamavaMta hoya ane tevA duSTa karmo karI durga evI durgatine upArjana karanAra thaye hoya, paNa je te manuSya prANa jatI vakhate pazcAtApa pUrvaka vAraMvAra zuddha aMtaHkaraNathI navakAra matrane saMbhAre che te te manuSya varganI gatine prApta karanAre thAya che. 30 ' vizvAvaruM bAhyAbhyadhara. pUrvokta adhikAramAM je bhakti, stuti, pUjA, bhAvapUjA, navakAra maMtra japa vagerenuM phaLa sahita pratipAdana karavAmAM AvyuM che. te karma kyA sthaLamAM karavAmAM Ave te tatkALa uttama prakAranA phaLanuM vitaraNa kare? eTale pratyeka satkarmamAM apekSita evAM deza, kALa, dravya, rtA, maMtra ane kamasAnukuLa hovAM joIe. AmAM deza zabdane prathama mUkavAmAM Avela che tethI satkarma karavA mATe pavitra deza jANavAnI sahaja jijJAsA manuSyane udbhave che, kAraNa ke uttama dezamAM kareluM pUjanAra manuSyane gheADA vakhatamAM vAMchita phaLa Ape che, A jijJAsA pUrNa karavA mATe zrI siddhAcaLa ane jenuM bIjuM nAma zatruMjaya Adi nAme kahevAmAM Ave che, ane jemAM zrI jinendra bhagavarnonA uttama prakAranAM svarUpa, maMdire, gajendrapada kuMDa vagere mahA pavitra sthAnake che, te zrI siddhAcaLa parvatanAM darzana, praNama, ArahaNa karI bhagavarnonuM yajana karavA vagerenuM phaLa jaNAvavA sArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. jagatamAM jaNAti traNa advitIya vastu " anud. (1 thI 7) namaskArasamo mantraH, zatruJjayasamo giriH| rAjendrapa nI, ninda avanave ? " A traNa bhuvanane viSe navakAra maMtra, zatruMjaya parvata (tIrtha) ane gajendrapada kuMDanuM jaLa-e advitIya che, arthAt bIju tenI samAna kaMI nathI. 1 siddhAcaLa tIrtha sevanathI pApI pazuone uddhAra kRtvA pApasahastrANi, hatvA jantuzatAni ca / idaM tIrtha samAsAdya, tiyaJco'pi divaM gatAH // // +1 thI 11 kitamuktAvalI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 vyAkhyAna sAhitya saMgraha prathama www/ % ^ ^/ www hajAro pApa karIne ane sekaDo jaMtuone ghAta karIne tiryae paNa A zatruMjaya tIrthamAM AvI svarge gayelA che. 2 siddhAcaLanAM darzana ane praNAmanAM phaLa. yo dRSTo duritaM hanti, praNato durgatidvayam / saMghacAhantyapadakRta, sa jIyAdvimalAcalaH // 3 // je darzana karavAthI pApane haNe che ane namaskAra karavAthI naraka ane tiryaMca e durgatine haNe che, te saMghapati ane ahaMta padane ApanAre zrI zatruMjaya giri jya pAmo. 3 siddhAcaLanuM bIju mAhAo. vamaH kimasya cocaistvaM, yena pUrvajinezituH / vihAra , pura re tama / 4 / , zatruMjaya parvatanI uccattAne mATe zuM kahIe? kemake jenI upara caDIne AdinAtha bhagavAnanA putrae paNa kArA pitAne hAtha karI lIdhuM hatuM ja siddhAcaLanA dhyAna ane abhigrahathI thatuM phaLa, palyopamasahasrantu, dhyAnAkSamabhigrahAda / duSkarma kSIyate mArge, sAgaropamasAzcitam // 5 // zrI zatruMjaya parvatanuM dhyAna karavAthI eka hajAra popamanuM duSkarma kSaya pAme che, tyAM javAne abhigraha karavAthI eka lAkha popamanuM duSkarma kSaya pAme che ane mArge cAlavAthI sAgaropama duSkarma kSaya pAme che. 5 zrI zatruMjaya parvata upara zrI jina bhagavAnanAM darzanathI thatuM phaLa, zatruJjaye jinedRSTe, durgadvitayaM kSipet / sALa saphAM 2, phUgAnAga viSAnatiH || | zrI zatruMjayane viSe rahelA jina bhagavAnanAM darzana karavAthI naraka ane tiryaMca baMne prakAranI durgatine nAza thAya che ane pUjA tathA nAtra vidhi karavAthI hajAra sAgarepama pramANa duSkarmane nAza thAya che. 6 vadanathI thatuM phaLa, mithyAtvagaralodvAraH, samyagdRSTisudhArasaH / pUrvo ikhaH paro dIrghA, nAbhinandanakandane // 7 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda zihAcaLa mAhAtmaya-adhikAra. upa bI nAbhI rAjAnA putra zrI rASabhadeva bhagavAnane vaMdanA karavAthI mithyAtvarUpI viSane udagAra TuMke thaI jAya che ane samyam daSTirUpI amRtanA rasane uddagA2 lAMbA thaI jAya che. 7 zrI zatruMjayanuM pramANa vasantatilakA. zatruJjayAdrirayamAdiyuge garIyAn , AsIdasImasukRtodayarAzireva / AdIyamAnasukRtaH kila bhavyalokaiH, kAle kalau bhajati sampati durbalatvam // 8 // * A zatruMjaya parvata Adi yugane viSe anata sukRtenA udayane ati mahAna rAzi-Dhaga hatuM, pachI bhavya chae temAMthI sukRtene grahaNa karavA mAMDayA, tethI A kaliyugane vize hAla te durbala paNane prApta thayela che. 8 manuSya janma tathA prApta thayela vaibhavanI saphaLatA kema thAya? AryA. (thI 11) evaM jammasta phalaM, sAraM vihavassa iti ceva / jaM adhijjai gaMtuM, sittuMje risaiti tyayaro // 9 // zatruMjaya giri para jaIne zrI rASabhadeva tIrthakaranI pUjA karavI teja manuSya janmanuM phaLa che ane prApta thayelA vaibhavane sAra paNa teja che. 9 tapayukta yAtrAnuM phaLa. chaTeNaM bhaveNaM apANaeNaM tu satta jacAo / o kuNai sittuMje so taiabhave lahai siddhim // 10 // ja pUrve zatruMjaya parvatanI je UMcAI hatI, te hAla ochI che, te upara kavie A alaMkArI kalpanA karelI che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 vyAkhyAna sAhitya ma je prANI-jaLa vinA cAvIhrArA zna karIne eTale be upavAsatsarIne zatru. jayanI sAta yAtrA kare te trIje bhave siddhipaddhane pAse che 10. zatruMjaya para pUjAdi karavAnuM phaLa jIo suvanabhUmI bhUsaNa dANeNa avatitthesu / jaM pAvai punnaphalaM pUANhavaNeNa situM // 11 // manuSya-jIva khIjA tIrthAMmAM suvaNuM, bhUmi ane AbhUSaNanA dAnathI je puNyaphaLa meLave che, teTaluM puNyaLa zatruMjaya upara pUrva tathA Atra mAtrakaravAthI meLave che. 11 ityAdi zatruMjya mahAtmyanA sahuja sarakArathI adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che, udyApana adhikAra. gata adhikArImAM jaNAvela pUjA vagera bhAvanA-kriyA tathA karelI tapasyAnuM udyApana karavuM joie. kAraNa ke udyApana karyA sivAya tratAdi tapasyAnuzAstramAM kahyA pramANe phaLa prApta thaI zakatuM nathI. mATe te qhAmata zraddhALu mahAzayAne jaNAvavA sArU A adhikArane Arbha karavAmAM Ave che, ucApana (ujamaNuM) karanArane lekSa, upajAti. (9-2) lakSmIH kRtArthA saphalaM tapo'pi, dhyAnaM sado cairjana bodhilAbhaH / jinasya bhaktiH kramataH zivazrIrguNAH syurudyApanato narANAm // 1 // manuSyAne ughApAna-( ujamaNu ) karavAthI ghannuA guNeA thAya che, jemake, lakSmI kRtArtha, thAya che, tapa saphaLa thAya che. sadA zubha Ana rahe che. bIjA leAkeAne anumAnanathI kheAdhilAbha thAya che, zrI jita bhagavAnano bhakta thAya che ane anukrame mAkSano lakSmI prApta thAya che. 1 * 1 thI 4 sukti mukatAvaLI, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda uthApana adhikAra udyAnathI tapamAM mahattA. goM yathA dohadapUraNena, kAyo yathA SaDsabhojanena / vizeSazobhAM labhate yathoktenodhApanenaiva tathA tapo'pi // 2 // jema dAddha pUravAthI garbha ane Sa sa jAnathI zarIra vizeSa zelAne prApta kare che, tema yathArtha kahelA sthApana karavAthI tapa paNa vizeSa zobhAne prApta kare che. 2 : tapa ane ughAyanane kiyA saMbaMdha. karAtA sUtrANi santaH muttapobhiruccairArAdhya kaNThe dadhate tthaapi| mAlAM ca sarvocamanAya nUnaM zreyoguNazrIyazasAM jayasya // 3 // . . . sapurUSe uttama prakAranA tapana vaDe ucca rIte aparAdhIne sane kayAM kAraNa kare che, te paNa teo sarva prakAranA udyama-udhA5nane mATe kayA guNalakSI yaza ane vijayanI mALA pahere che eNhavAne bhAvArtha e che ke, upadhAne kAvAvALA tapa pUrvaka sUtrane kaThe dhAraNa kare che ke je mA-udhAyana kriyAthI mAha pUrvaka vijaya mALarUpa che. 3 tapasyAnI pUrNatAe udyApana karanArane phI : zArdUlavikrIDita. prAsAde kalazAdhiropaNasama, bimbe pratiSThopamam, puNyazrIsphuTasaMvibhAgakaraNaM vibhradviziSTe jane / saubhAgyopari maJjarImatinibhaM pUrNe tapasyAvadhI, yaH zaktyodhamanaM karoti vidhimA sampATamA somaNIH // 4 // ka . je manuSya tapasyAne avadhi pUrNa thAya tyAre pitAnI zakti pramANe jina prAsAda upara kalaza caDhAvyA jevuM, jinabiMbanI pratiSThA karavA jevuM, viziSTa kayAM puNyalakSamIne phuTa rIte saMvibhAga karavA jevuM, ane saibhAgya upara maMjarI A vyA jevuM ujamaNuM vidhi pUrvaka kare che, te manuSya samyagdaSTi makhaMkhyAmAM agresara thAya che. 4 A pramANe tapaziyA e upana (jamaNa) thI ati ane phaLavatI che e A adhikArathI darzAvela che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Now mahAna zAhitya graha sudeva-adhikAra . . .- - -- "ArAnA bI a bhakita adhikAthI ArabhI hAjana adhikAra patta saMta adhikArAmAM ThekANe ThekANe ahIM bhagavAna, siddha bhagavanta, paMca parameSTi bhagavatenA stavana, namana, pUjana vagerenuM pratipAdana karyuM che. temAM evI zaMkA udabhave che ke-jinendra bhagavate sivAya bIjA paNa ghaNA devatA che. tenuM pUjana karavA vagerenuM temAM zA vAte nathI kahyuM? eTale anya deva karatAM zrI ji. nendra bhagavAnamAM vizeSa kaI jAtanI zakti vaibhave vagere che? ke jethI sarva ne tajI tene ekane ja bhajavA ItyAdi jijJAsA uddabhave che tenuM samAdhAna karavA mATe A adhikAra AraMbha che. have A adhikAramAM sadevanuM pratipAdana karatAM prathama temAM brAhANa dharmanA pustakamAM zuM kahevAmAM AvyuM che? tyAMthI AraMbhI aneka pramANethI zrI jinendra bhagavAnanuM sudevatva 38 saMta pathI siddha karavAmAM AvyuM che. tyAra pachI gujarAtI 59 tathA gadhethI zrI arihanta bhagavAna tathA tI. ghera vagerenI sattAnuM varNana karyuM che. vAcaka mahAzayane sarala paDavA sArU A sarva bAbatanuM yatkiMcit mizana atra karAvI have A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. . purANamAM brAhmaNe kene deva kahe che? anuNa (1 thI 2) nirmamoM nirahaGkAro, nissaGgo niHparigrahaH / . : dinipurA seve rANA vivuM che ? ' che. je mamata, ahaMkAra, saMga ane paribrahathI rahita hoya ane je rAga tathA cheSathI mukta heya tene brAhmaNe "deva kahe che. 1 . ' evA sahaja vidvAna aizvarya saMpanna ane suMdara kayuM che? anadhyayanavidvAMso; nidravyaparamezvarAH / / analaGkArasumamAH pAntu yuSmAJjinezvarAH // // jeo abhyAsa karyA vinA vidvAna che, dravya na chatAM parama vaibhavavALA che, ane alakAra na chatAM suMdara dekhAvavALA che, tevA jinezvare tamArU rakSaNa kare, 2 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para da. mnannnnnnnnn . sudeva adhikAra. niSpakSa bhAvanA. pakSapAto na. me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // 3 // mAre zrI vIrabhagavAna upara pakSapAta nathI, ane kapila vagerenI upara deva nathI paraMtu jenuM vacana yuktivALuM che, tene parigraha svIkAra mAre karavo che. 3. kavi kevA devane praNAma kare che? mo mo roM meM meM mA~ daM dve, he yogada lena meM pH| ete yasya na vidyante, taM devaM praNamAmyaham // 4 // jenAmAM moha, mAyA, rAga, mada, maLa, mAna, daMbha ane cheSa e deSa nathI te devane huM praNAma karuM chuM. 4 De chaThThAno upayoga. * . A nindhena mAMsakhaNDena, kiM tayA jihyayA nRNAm / mAhAtmya yA jinendrANAm, na svIti kSaNe kSaNe // 5 // je manuSyanI jillA zrI jinezvaranA mAhAbhyane kSaNe kSaNe stavatI nathI, te pachI eka mAMsanA niMdavA gya kaTakA jevI te jihA mANasane zA kAmanI che? 59 karNadriyanuM kartavya. arhacAritramAdhuryamudhAsvAdAnabhijJayoH / karNayozchidrayovApi, svalpamapyasti nAntaram // 6 // je mANasanA be kAna zrI arihaMta bhagavAnanI caritranI madhuratArUpa amRtanA savAdane jANanArA na hoya, arthAta bhagavAnanA caritrane sAMbhaLatA na hoya te pachI temAM ane chidrAmAM che taphAvata che? 6 ' cakSuriTriyanuM kartavya. sarvAviSayasampamA, ye jinAcarcA na pazyataH / na te vilocane kintu, badanAlayajAlake / / 7 // 27 5 thI 20 nasarakAra mahAmya ' . ; ; ; , Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . " ma. * ke , ''' ' S'"" "" "" vyAkhyAna sAhitya saMgraha je mANasanAM be ne sarva arkizI saMpanna evI zrI jinezvaranI pratimAne chatAM na hoya te te tene strI, paNa, sukharUpI. gharanA be jALIyAM che. 7 ahata lAgavAnI myurtinAM darzananuM phaLa ' ': ' - sanADI vatana tere bImAnAmA jA , . ' ati limAM dag, jo saMsApALa / 8 . zrI AdrakumAra anAyade vasate ho, paNa zrI arihaMtanI pratimAne Ine A saMsArana pArane pAmanAra tha. 8 ane tevI ja rIte jinavimvekSaNAsAtatacyaH zayyambhavadvijaH / A nivega puro palAturamAtheraNApaMcavuM che ! zrI jinezvanI pratimAne jevAthI zayyabhava nAmane brAhmaNa tatvane pratA banI sadagurUnA caraNane sevI uttamArtha-mAkSa sAdhaka thayo. 9 daDha bhakitanuM daSTAta. aho sAlikamadhanyo, bajrakoM mahIpatiH / sarvanAze'pi yo yasmai, na nanAma jinaM vinA // 10 // aho-Arya che ke, satvaguNI purUmAM mugaTarUpa evA vajakarNa rAjAe pitAnA sarvane nAza thaye chatAM paNa zrI jinabhagavAna sivAya bIjAne namaskAra karyo nahIM. 10 traNa tatvamAM sthirAtmA purUSanuM dRSTAMta. - he guNa, tane cilmanA balino vAnarendrasya, mahanIyamaho mahaH // 11 // , devatatva, gurUtatva ane dharmatava upara sthira rahenAra balavAna evA vAnarenA iMdra hanumAnanuM teja ahe! kevuM pUjavA yogya che. 11 darzana karavA jatAM deDakAne thayela zubha phaLa. zrIvIra bandi bhAvAbalitI dardurAvapi / ..mUkhA sodhakaraNatvajonau akrasamau maga // 12 // je ane dara-deDakAo zrI bhagavAnane vadhanA karavAne bhAvathI cAlyA hatA, teo mRtyu pAmIne sadharmadevalenI aMdara zA-IdanA javA devatA thayA. 12 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parira. sudeva-adhikAra. 41 jinabiMba samAna AkAravALA anya padArthanI namaskRtinuM phaLa, zrUyate caramAmbhodhau, jinabimbAkRtestimaH / namaskRtiparo mIno, jAtasmRtirdivaM yayau // 13 // carama (vayaMbhUramaNa) samudrane viSe timi jAtane eka matsya jinabiM. banA jevI AkRtivALe thayuM hatuM, tene joI kaI bhavI masthane jAti maraNa jJAna thavAthI aMte namaskAramAM tatpara eve te matsya svarge gaye, ema sAMbhaLavAmAM Ave che. 13 jina bhagavAna sarvottama deva che. vahnijvAlA iva jale, viSormaya ivAmRte / .. jinasAmye vilIyante, harAdInAM kathAprathAH // 14 // agninI jvALAo jema jaLamAM nAza pAme che ane vizvanA tarage jema amRtathI nAza pAme che tema mahAdeva vagere bIjA devenI kathAe te zrI jina bhagavAnanI tulanAmAM nAza pAme che, arthAt tenI barAbarI karI zakatI nathI. 14 jinezvara bhagavAnanA caraNa kamaLanI raja paNa ati durlabha che. sulabhAtrijagalakSmyaH, sulabhAH siddhayo'STa tAH / jinAGinIrajarajaHkaNikAstvatidurlabhAH // 15 // traNa jagatanI lamIo sulabha che ane ATha siddhio sulabha che, paraMtu zrI jinezvanA caraNa kamaLanI rajanI kaNio ati durlabha che. 15 sarva matenuM utpatisthAna zrI jineMdra bhagavAna che. rohaNAderivAdAya, jinendraatprmaatmnH| nAnA vidhAni ratnAni, vidagdhairvyavahAribhiH // 16 // suvarNabhUSaNAnyAzu, kRtvA svasvamateSvatha / / tattaddeveSvAhitAni, kAlAttannAmatAmaguH // 17 // catura evA vyApArIoe rehaNAcaLa parvata jevA zrI jinendra paramAtmAmAMthI vividha rane laIne suvarNanA AbhUSaNu rUpa evA pitapatAnA matadarzane te te darzanenA devatAomAM jaDyA, te kALe karIne te te devanA nAme oLakhAyA. 16-17 ( 1 ahIM vyApArI eTale te te darzanane calAvanArA AcAryo samajavA. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vyAkhyAna sAhitya saMgraha lekAdhirUDha bhagavantanA anyadeva rUpe kahevAtAM nAma, amRtAni yathAvasya, taDAgAdiSu pAtataH // tajjanmAni janAH prAhurnAmAnyevaM tathAhataH // 18 // lokAgramadhirUDhasya, nilInAni harAdiSu // teSAM satyAni gIyante, lokaiH prAyo bahirmukhaiH // 19 // jema AkAzamAM rahelA varSadanAM amRtarUpa jaLa taLAva vageremAM paDe che, te jaLane leke te taLAva vageremAMthI thayelAM kahe che, tevI rIte lokAgra upara rahelA ahaMta bhagavAnamAMthI thayelAM nAmane bahirdaSTithI jonArA lake mahAdeva vagere devethI thayelA kahe che ane prAyaH tene satyarUpe gAya che. 18-19 jina bhagavAna pote ja save rUpe che. jino dAtA jino bhoktA, jinaH sarvamidaM jagat / jino jayati sarvatra, yo jinaH so'yameva ca // 20 // zrI jina bhagavAna dAtA che. zrI jina bhagavAna bhetA che, A sarva jagata paNa jina bhagavAna ja che, jina bhagavAna sarvatra jaya pAme che ane je jina bhagavAna che te Aja che. 20 zrI jineMdra bhagavAna 18 prakAranA dAthI mukta che. kawA. yo varjitaH paJcabhirantarAyaihAsyena ratyAratibhItizokaiH / / mithyAtvakAmAviratipramIlagadveSairjugupsAjaDatAtirAgaiH // 21 // 35=Ati.(22 thI 2) amIbhiraSTAdazabhirvimukto, dostamaHpuSTikate pradoSaiH / tathA caturviMzadudArasAravistArizobhAtizayAtigamyaH // 22 // dAnAMtarAya (1), lAbhAMtarAya (2), bhegAMtarAya (3), upabhegAMtarAya (4) ane vItarAya (5) e pAMca aMtarAya, hAsya (6), rati (7), arati (8), bhaya (9), zeka (10), mithyAtva (11) kAma (12), avirata (13), pramAda (14), Sa (15), jugupsA (16), jaDatA (17), ane rAga (18) A aDhAra deSa ke jeo aMdhakAranI puSTine mATe pradeSa kALa jevA che, tenAthI je mukta thayelA che ane jeo udAra, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. sudeva-adhikAra zreSTha ane vistAravALI zobhAvALA trIza atizayethI yukata che teja zo jinezvara deva che. 21-22+ nirdoSa evA zrI jinendra bhagavAna ja praNAma, dhyAna ane stuti ka2vA gya che. samastajIve karuNAzarIraH, sampAptasaMsArapayodhitIraH / devAdhidevaH kRtazakrasevaH, sarvAvabhAsI zivasabavAsI // 3 // zrI vItarAgo bhuvi bhAti yo'tra, sa eva devo na pare sadoSAH / nityaM manaHkAyavacaHmapaH, dhyeyaH praNamyaH stavanIya eSaH // 14 // je jinezvara bhagavAna sarva jIva upara karUNa maya zarIra vALA che, jemaNe A saMsArasAgaranA tIrane prApta karela che, zaka-Ike jemanI sevA karelI che jeo sarva padArthone prakAza karanArA che ane jeo ziva- rUpa maMdiramAM vAsa karanArA che, te zrI vItarAga bhagavAna Alokane viSe zebhI rahyA che ane te ja kharekharA deva che bAkInA bIjA devatAo je delavALA che, teo deva nathI. mATe tevA nirdoSa zrI jinezvara bhagavAna ja hamezAM mana, vacana ane kAyAnA roga vaDe dhyAna karavA yegya, praNAma karavA cogya ane ratavana karavA yogya che. 23-24. jinendra bhagavAnanI mudrApaNa anya dethI zikhI zakANI nathI. upendravajA. vapuzca paryazayaM zlathaM ca, dRzau ca nAsAniyate sthire ca / na zikSiteyaM paratIrthanAthaijinendra mudrApi tavAnyadAstAm // 20 // he jinendra! paryaka-Asana ane zithila-kamaLa evuM zarIra ane nAsikA upara niyata karIne sthira karelAM be netre-AvI tamArI vega mudrAne paNa anya tIthionA de zIkhyA nathI te pachI bIjI vAta te zI karavI ? 25 | zrI jinendra bhagavAnano vaibhava. rUpajJAti. (26 thI ra9) azokavRkSaH surapuSpavRSTirdivyadhvanizcAmaramAsanaM ca / bhAmaNDalaM dandubhirAtapatraM, satpAtihAyoNi jinezvarANAm // 26 / / + 21 thI 24 navama caritra Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *^^^^^ ^ vyAkhyAna sAhitya sabhA azoka vRkSa (1), devatAe karelI puSpanI vRSTi (2), divya vani (3), cAmara (), Asana (5), bhAmaMDala (6), duMdubhine nAda (7) ane chatra (8) e ATha prAtihArya zrI jinezvara bhagavatanI sAthe hamezAM vidyamAna hoya che. sTa zrI jinendra bhagavAnanA divya svarUpanuM varNana, teSAM ca deho'JjatarUpagandho, nirAmayaH svedamalojjitazca / zvAso'bjagandho rudhirAmiSantu, gokSIradhArAdhavala pavitram // 7 // jinezvaranuM zarIra adabhuta rUpa ane sugaMdhavALuM regathI rahita, temaja pasI na tathA maLathI varjita hoya che (1) temane zvAsa kamaLanA jevA gaMdha vALa hoya che (2) temanuM rUdhira tathA mAMsa gAyanA dUdhanI dhAra jevuM ujavaLa ane durgadha rahita hoya che (3) 27 zrI jinendra bhagavAnanA atizayanuM teja AhAranIhAravidhistvadRzyazcatvAra ete'tizayAH shotyaaH| kSetre rithatinanamAtra, guvatiganoTisa 28 temane AhAra tathA nIhAra (utsarga) no vidhi adrazya hoya che eTale carma cakSu joI zakatAM nathI (4). A cAra atizaye sahaja eTale temanA janmathI ja hoya che, temanA atizaye karI eka jana pramANu samavasaraNanI bhUmimAM manuSya, devatA ane tiryaMcanI keTA keTI rahI zake che. (5) 28 zrI jinendra bhagavAnanI bhASA tathA bhAmaMDaLa kAnti. vANI nRtiryaksuralokabhASAsaMvAdinI yojanagAminI c| bhAmaNDalaM cAru ca maulipRSThe, viDambitAharpatimaNDalatri // 9 // temanI vANI manuSya,tiryaMca ane devatAne sarvasva bhASAmAM pariName-eTale teo badhA samajI zake tevI ane eka jana sudhI saMbhaLAya tevI hoya che. (6) sUryanA maMDaLanI zobhAne harAvanAra suMdara bhAmaMDaLa temanA mastaka pAchaLa hoya che. (7) 29 zrI jinendra bhagavAnanA vihAramAM zAMtinuM sAmarAjya, 8 verA. sAgre ca gavyUtizatadvaye rujA, vairatayo mAryativRSTayadRSTayaH / durbhikSamanyasvakacakratobhayaM, syAnnaitaekAdaza karmaghAtajAH / * 27 thI 34 adhyAtma kalpadruma dravaMzA "nuM lakSaNuM "cAhiyaMrA tarasaMyutaH mata gaNu ta gaNu gaNa ane raNa Ama bAra akSaranuM eka caraNa thAya che. evAM cAra caraNa maLI "vA " chaMda kahevAya che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ri sudeva-adhikAra jyAM jinezvara bhagavAna vicare tyAM pharatA pAMcase kozamAM rAga, (8) vaira ) Iti, (10) mArI,(11) ati vRSTi (12) anAvRSTi, (13) duSkALa,(14) svacaka ane paracakane bhaya (15) A badhAM thatAM nathI. e agIAra eTale pAMcathI paMdara sudhInA atizaya, (1) jJAnAvaraNa (2) darzanAvaraNa (3) mehanIya ane (4) aMtarAya e cAra ghAti karmanA kSaya thavAthI utpanna thAya che. 30. bhagavAnanA cetrIza atizayanuM svarUpa. G1. khe dharmacakraM camarAH sapAdapIThammRgendrAsanamujjvamaJca / chatratrayaM ratnamayadhvajo'DvinyAse ca cAmIkarapaGkajAni B? II bhagavAnanI AgaLa AkAzamAM dharma cakra cAle che. (1) be bAju bhagavAnane cAmara vIjAya che. (2) besavAne pAda pITha sahita ujavaLa siMhAsana prApta thAya che (3) mastaka upara traNa chatra hoya che, (4) ratnamaya dhvaja (idra dhajA) AgaLa cAle che. (5) bhagavAna jyAM caraNa mUke tyAM devatA suvarNanAM kamaLa race che. (6) 31. tathA- indravaMzA. vapratrayazcArucaturmukhAGgatAzcaityadrumo'dhovadanAzcakaNTakAH / drumAnatirdundubhinAda uccakairvAto'nukUlaH zakunAH pradakSiNAH // 12 // devatA traNa gaDha sahita suMdara samavasaraNa race che, (7) samavasaraNamAM birAje tyAre bhagavAna cAra mukhe dezanA detA najare Ave che eTale eka tarapha bhagavAna pite sAkSAta birAje che ane traNa bAju temanA jevA ja rUpanA traNa biMba devatA padharAve che. eTale cAre tarapha darzanano lAbha lekene maLe (8) devatA bhagavAnanA upara caitya vRkSa banAve che. (9) tathA bhagavAna vicare tyAM kAMTAe adhe mukha thaI jAya che. (10) vRkSe namI jAya che. (11) AkAzamAM deva duMdubhine ucca vani thAya che, ( 12 ) pavana anukULa vAya che (13) ane jamaNI taraphanAM zukana thAya che(14) 32. e sivAya - 35Ati. gandhAmbuvarSambahuvarNapuSpaSTiH kcsmshrunkhaaprddhiH| caturvidhA martya nikAyakoTijaghanyabhAvAdapipAdeze *badhAnyapadravAsa kago mUvivAvikAgirALa: dhAnyane upadrava karanAra uMdara TIDa vagere, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha prathama, bhagavAna jinezvara deva padhAre tyAM samavasaraNImAM sugadhI jaLanI vRddhi thAya che, (15) tathA pAMca varSanA pune varSada thAya che, (16) bhagavAnanA keza tathA dADhI mUchanA vALa ane nakha vadhatA nathI, (17) bhagavAnanI sevAmAM niraMtara jaghanya bhAvathI paNa cAra jAtinA eka keDa devatA rahe che (18) 33. temaja RtUnAmindriyArthAnAmanukUlatvamityamI / ekonaviMzatirdaivyAcatustriMzaJcamIlitAH // 34 // 1 chae hatuo anukULa rahe che. (19)e ogaNIsa atizaya devatAonA karelA, sarva ekaMdara maLI trIsa atizaya zrI jinezvara devanA jANavA. 34 * jinezvaranI samAna daSTinuM svarUpa. : @ jukavAyata. na kopo na lobho na mAno na mAyA, na hAsyaM na lAsyaM na gItaM na kAntA / na vA yasya putrA na mitraM na zatrustamekaM pravande jinaM devadevam // 35 // jemane dha, bha, mAna, mAyA, hAsya, nRtya, gIta ane strI hatA nathI. temaja jemane putra mitra ane zatru hotA nathI, te devAdhideva evA zrI jinezvara bhagavAnane huM utkarSapaNe vaMdanA karuM chuM. 35 - vartamAnamAM devonI temanA guNa svarUpathI pIchANa. vasantatisakA.. pratyakSato na bhagavAnRSabho na viSNurAlokyate na ca haro na hiraNyagarbhaH / teSAM svarUpaguNamAgamasampavAdAda, jJAtvA vicArayata ko'tra parApavAdaH // 36 / / he lavyajano! bhagavAna trASabhadeva, viSNu, zaMkara, ane hiraNyagarbha-brahyA e pikI keIpaNa deva pratyakSa jovAmAM AvatA nathI. te temanA svarUpa tathA guNa, A gama-zAstrathI jANIne vicAre te pachI temAM bIjAone apavAda zI rIte rahe? 36 munnAyAta nuM lakSaNa mugAthAta marthathamiH cAra ya gaNathI bhujaMga prayAta (bhujagI) chanda thAya che, eTale tenA pratyeka caraNamAM 12 akSara hoya che ema cAra caraNa A chaMdamAM che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sudeva adhikAra. zrI jinendra bhagavAnamAM anya devAnI utprekSAe nirdoSapaNu, zArdUlavikrI mita. candraH kiM sa na yat kalaGkaGkalitaH sUryo'pi no tIvrarum, meruH kinna sa yannitAntakaThino viSNurna yatso'sitaH |brhmaa kinna jarAturaH sa ca jarAbhIrurna yatso'tanuH, doSavivarjito'khilaguNAkIrNo'ntimastIrthakRt // 37 // jJAtaM - zu'A caMdra haze ? nahIM, te te kalaMka vALA che, ane A niSphalaka che, tyAre zuM sUrya haze ? nahIM, te tA tIvra kAMtivALA thaI bIjAne tapAve che, ane AtA zItalatA Ape che! tyAre zuM merU paryaMta haze ? nahIM, te merU parvata tA atyaMta kaThina che; ane A teA namra lAge che! tyAre zu' viSNu haze? nahIM, te kALe che, ane AtA sva vaNe che ! tyAre zuM brahmA haze? nahIM, te teA jarAvALA che; eTale vRddha che, ane AtA yuvA mAlama paDe che ? tyAre zuM kAmadeva dgaze ? nA, te atanu-zarIra vinAnA che, ane A te zarIradhArI che? ahA have jANuvAmAM Avyu A te doSa rahita ane sarvaguNu sa`panna evA chellA tIrthaMkara zrI mahAvI2 prabhu che!! 37 * sragdharA. nIce jaNAvelA guNavALA game te deva hAya tene namavAno jarUra. 7 * yo vizvaM vedavedyaM jananajalanidherbhaGginaH pAradRzvA, paurvAparyAviruddhaM vacanamanupamaM niSkalaGkaM yadIyam // taM vande sAdhuvandyaM sakalaguNanidhiM dhvastadoSadviSantaM / buddhaM vA karddhamAnaM zatadalanilayaM kezavaM vA zivaM vA // 38 // je A janmajarA rAga sAga duHkhAti - A kAvyamAM zrI vIrabhagavAnane joine indrabhUtie judI judI UpamAnA tarko karelA che. ladharA nuM lakSaNa je A sarva jANuvA ceAgyane jANe "( zro sau yAnAM trayeLa trimuniyAtayutA hraparA jatiyam '' magaNuM gaNu magaNuM namaNu ane traNa cagaNu ema 21 akSaranuM eka caraNu vALuM A vRtta che ane sAta sAta ane sAta akSare virAma che Ama cAra caraNa maLI " AparA vRtta " kahevAya che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bApAna sAhitya praha. taragee karIne vicitra aMgavALA saMsArasAgaranA svarUpane jenAra che, arthAta je sarvara che, ane jenuM vacana pUrvApara virodha vagaranuM, upamArahita (utkRSTa-pradhAna) ane niSkalaMka che evA, sAdhuoe karIne vaMdanIya, sarva guNonA bhaMDAra rU5 ane devarUpI zatruone nAza karanArA game te buddha hoya, game te mahAvIra hAya, game te brahmA ke zaMkara hoya tene huM vaMdanA karuM chuM. 38 jinendra bhagavAnanuM sarvopari uttamottama baLa. bhujaga prayAta suNe vIrya bahu vizAle vidhe, nare bAra edhe maLI eka go daze gedhale lekha eka gheDa, turagaNu bAre maLI eka pADe. 39 daze pAMca pADe madenmatta nAgo, gajA pAMcase kezarI vIrya to; hari vIsathI vIrya aSTApade ko, daze lakSa aSTApade rAma eke. 40, bhalA rAma cume same vAsu de, duve vAsudeve gaNI cakI le; bhalA lakSacausamo nAga zUre, vaLI keDi nagAdhipe iMdra pUre. 41 anate suI maLI vIrya je tuM, TacI aMgulI agrathI jina te tuM. 45 A pramANe kahI sudeva adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. arihaMta-adhikAra. arihaMta pichANanA praznottara, prazna-4 arihaMta sarvajJa che, te sarve bhAvene jANe che ke, temane paNa kaI bhAva ajANa rahe che? uttara-he bhadra! te prabhu sarva bhAve jANe che, keIpaNa bhAva tenAthI ane ja rahetuM nathI. jene keIpaNa bhAva ajANyA rahe te sarvajJa ja na kahevAya. praznae ema che te arihate e te tamArA kahelA AtmAdi sarva padArthonI Adi-prathamatA jANe che ke nahI? e jANa che te te sarve padArtho sAdi siddha thayA ane je jANuM nathI te pachI eTaluM ajANa paNuM hevAthI teo sarvajJa kahevAze nahIM. uttara-he bhavya! arihaMta sarvajJa che, ane te prabhu sarva jANe che kemake teo nirAvaraNa jJAnavALA che, paraMtu te prabhu yathArtha jJAnavaMtA che, tethI je padArtho ja tavavArtA. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvv padi sudeva (ahiMtastI kara adhikAra vizvamAM je prakAre chatA che te prakAre tene chatA jANe che, ne je prakAre je padArtho achata che te prakAre tene achata jANe che, tethI AtmAdika padArthone AdipaNe achavA jAyA che. temanI Adine atyatAbhAva te prabhue jANa che, tethI sarva bhAvane jANanArA hevAthI teo sarvajJa ja che, jene atyaMta abhAva che te koI kALe paNa bhAvarUpe chatA hoya ja nahIM-sarva kALe achatA jAya. jema AkAzanuM kula. mATe jIva pramukha padArthonI Adi nathI te anAdi paNe ja chatA eTale vidyamAna che. A pramANe kahI arihaMta adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. tIrthakara-adhikAra, tIrthakara vize praznottara prazna- he mahArAja! je sarva tulya thAya che te pachI arihatene dava mAnavA, temanI pratimAo karAvavI, puSpa alaMkArAdike bahu mAna pUrvaka temanI pUjA karavI ane anya vItarAga sarvane devapaNe na mAnavA, temanI pratimAo na karavI ityAdi leka rUDhi cAlI Ave che ke temAM kAMI hetu che? uttara he bhavya! jinazAsanamAM arihane ane anerA savA siha nirajanone-banene devapaNe mAnelA che, temanAM derAM, pratimA, pUjA mahatsava karavAmAM Ave che, hamaNAM paNa siddhAcaLAdi upara temanAM derAMne pratimA che, paNa prAyaH ghaNu mANasa te vAta jANatA nathI; arihatene ja deva tarIke jANe che, tenuM kAraNa arihaMtanA prabhAvanuM atizAyI paNa che, arihaMta vinA bIjA jyAre vIta rAga sarvajJa thaI siddhapaNe niSpanna thAya che tyAre te devapaNe arihaMtanA jIvanI pUjAya che paNa atizaya rahita pUjAya che ane ahi adhikatA. bhagavAna te arihaMta paNe avatare tyAMthI sarva kALe pUjAya che, kemake teo garbhavatArathI ja sAtizaya hoya che. tene paNa heta e che ke-anAdi sakSama nigadamAM jema bIjA sarva bhaya rahe che tema bhAvI atinA cha paNa anaMta kALa rahyA hatA ane anatA bhAvI arihaMta haju paNa tyAM bhavyapaNe rahelA che. paraMtu bhAvI arihatenI bhavyatA tyAM nigodAvasthAmAM paNa bIjA bhA nI bhavyatA karatAM vilakSaNatAvALI ane uttamatA jika tatvavAtAM . Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhyAna zAhitya saMgraha prathama, paNa A yukta hoya che, jema ranenI khANamAM sarva jAtinAM ratnanA aMkurA sarakhApaNe ugelA hoya che paraMtu ciMtAmaNionA aMkurA samadhika tejavALA vilakSaNa heya che ane tethI ja zarANe caDatAM tenAmAM bIjA ratna karatAM adhika teja Ave che, tema arihaMtenA jIvemAM paNa mukti gamana egya bhavyatA uttama prabhAvanI sattAvALI nigodAvasthAmAM paNa hovAthI ja arihaMta paNamAM bIjA sAmAnya kevaLIye karatAM atizaya prabhAvavALI utpanna thAya che, ane tethI ja te kALe paNa tenI bhavyatA anya cha karatAM vilakSaNa hatI ema siddha thAya che. kAraNa ke-kAraNane sadaza kArya thAya che, vaLI te bhAvI arihaMtenI bhavyatA jyAre paripakava thAya che tyAre temanI sAmyakatva prApti paNa niyamA svalpa kALamAM-saMkhyAtA bhavamAM siddhi dAyinI, lagavibhAvane niSpanna karatI ane anya-bhavyenI samyakUva prAptithI vilakSaNatA vALI hoya che. temane tatvajJAta samajAvatA upadezaka gurUne adhika parizrama paDatuM nathI. sahaja kathana mAtrathI yathArthabhAsa temanA hRdayamAM pravRtta thAya che. tevA sukara bodha svabhAva guNavaDe te prathama bhavathIja vaya saMbuddha hoya che. tyAMthI ja temane evI bhAvanA pravRtta thAya ke- "ahe! jaina dharmane prakAza chatAM A saMsArI jI ghara mAMdhakAramAM bhUlA bhame che te mahA Azcarya che? tethI huM prabaLa udyama karIne e mehabaMdhakAramAMthI te sarvane kADhI. zuddha mekSa pathe caDAvuM ane parama sukhIyAM karuM." AvI bhAvanA temane sadAya varte che. ane tema karavAne teo pravRtta thAya che. vaLI te jyAM sudhI saMsAramAM rahe tyAM sudhI mahA karUNanA samudra, kRtajJa ziromaNi, vinaya pradhAna, ati audArya zairya gAMbhirya, zairyavAnuM zaraNAgata vatsala, nyAya mArgagAmI, devagurUnA bhakta, parama popakArI, prArthanA bhaMga bhIrU ane jagajajana baMdhu hoya che tathA tIrthakara thavAnA bhAvathI pahelAMnA trIjA bhavane pAme tyAre te bhavamAM jinAgama prasiddha vIza sthAnakonA ArAdhanane tapa avazya kare che, tethI tIrthakara nAma gotra gIvatAra upArjana karI, svarga lokamA mahardika devatA thAya che. tyAMthI evI jyAre manuSyalokamAM rAjakuLamAM jananInI kakSimAM carama avatAre avatare che, tyAre te rAtrie jananI ceda mahA savama tene che. jina garbhAvatAranA prabhAve IMdrAsana kaMpe che ane Idra garbhamAM vartatA prabhune vAre che. pachI IdranI AjJAthI devatAo temanA mAtA pitAnuM ghara senuM, rUpuM, ratna, vastra, alaMkAra, ane dhana dhAnyAdike pUrNa kare che. mAtA pitAne zraddhA zuddha dharmabuddhi pravarte che, mAtAnA hRdayamAM jagatane abhaya dAna devAnA-amArI pravatavavAnA manoratha thAya che. vaira, virodha zAMta thAya che, deza badhAmAM leke sukhIyA nirogI ne nirUpadavI thAya che. A pramANene te garbhavatArane prabhAva hoya che. pachI je rAtrie janma thAya che te rAtrie traNa bhuvanamAM sarvatra una thAya che, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudeva ( ra )-dhikAra. mAtmaya dIkSAtsava bhUmi paNa cAra aMguLa ulasAyamAna thAya che, krizAe paNa Anaa pAmI haiAya tema prasanna-nimaLa thAya che. vanarAjI navapAva puSpakLe pUrNa ane nRtya karatI jaNAya che. vAyu sugaMdhI zItaLa ane madhura maMda maMda vAya che, pakSI paNa jayakArI ni karatA kalleAla kare che. sava prajAne prameAda thAya che, ghera ghera vasaMta krIDAkrika maheAtsava pravarte che, chappana krizA kumArIonAM ane cAsaDha iMdrAnAM Asana kapAyamAna cAya che, teo avadhijJAna vaDe prabhunA janma thayA jANI paramAnathI pUrNa thaI zIghraNe pAta peAtAnI sava Rddhi ane parivAra sahita Ave che. prathama dizAkumArIe AvIne bhUmi zeAdhA, suga'dhI jaLa ne puSpanI vRSTi karI prasAta kArya karI jAya che, pachI iMdra AvIne prabhune merU zikhare laI jaI mahA vistArathI vividha prakAranA maheAtsava vaDe janmAbhiSeka mahimA karI prabhune mAtA pAse mukI svasthAne jAya che, prabhu pazu rAja Rddhi bhAgavI varSIdAna daI dIkSA levA tatpara thAya che, te vakhate paNa pAchA IMdrAddhika AvI abhiSeka ane dIkSA mahAtsava kare che, prabhu dIkSA aMgIkAra karIne tapa saMyama vaDe jJAnAvaraNuAdi cAra ghAti karmAMnA kSaya karI kevaLa vItarAga saCjJa thAya che, te vakhate IMdrArdika AvI samavasarazu race che, prabhu ratna siMhAsane khIrAjI tribhuvananI padAmAM yathArtha vastu dharmamaya dezanA Ape che, te dezanA eka ceAjana pRthvImAM sarva jIvAne sva sva bhASApaNe 5Nime che, aneka jIvAe pUchelA judA judA praznAnA uttara prabhujI temanA mananu' samAdhAna thAya tevA eka vacane Ape che, pachI dhama dezanA detA satA mahima`DaLamAM vicare che, aSTa mahA prAtihA ane cAtrIza atizaya vaDe ala kRta thAya che, mArgamAM vRkSA name che. pakSoe pradakSiNA de che. kAMTA adhamukha thaI jAya che, chae Rtu sava kALe sukha Ape tevI varte che. ityAkri anaMta mahimAvALA tIrthaMkarA thAya che. nirvANumahimA kevaLIne A kahela prabhAva hAtA natho. teA kevaLa jJAna hRnavaDatA hoya che. A pramANe arihaMta deva paramAthe parama upakArI hAvAthI mukhyatAe " deva " kahevAya che. temano je keAI - jJAnI jIva azAtanA anAdara avajJArdika kare che te anaMta kALa paryaMta krutimAM rajhaLe che. ane temanI bhakita karanArA jIvA sarva prakAranI sukha sa'padA pAmeche, jJAna darzana upajAvI jJAnAtsava sAmAnya parikhava Akhare sarva karmo kSaya karI mukti prApta kare che te vakhate paNa IMdrAdri devatAA mahimA kare che evI rIte tIrthaMkarAnA pAMce kalyANaka * mahimAvALAM heAnAtho jagamAM temanI adhikatA svAsAvika hoya temAM kAMi Azcaya nathI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnuM sAhima samaha. mAhe mahArAja ? jevI rIte arihateA ahIM ahA prabhAvavALA hovA thI ane anaMta mahimAvALA haiAvAthI sava kevaLIo karatAM zreSTha che tema sAkSamAM paNa sava` sidhdhA karatAM temanI siddhatA zreSThatAvALI hoya che ke nahI ? para uttara--hai bhaya ! ahIM khIjA kevaLIe karatAM tItharAnA je adhika prabhAva hoya che te temanI ceAgyatA vizeSathI upAna karAtI mahA puNyarUpa zula ka zazinA sahacArI phaLarUpa hAya che, tevA karmanA sahacArI bhAva tA bhavasthane hAya che, mAkSa tA temane paNa sakaLa karma kSaya janya anya sarva jJAnI samAnaja DAya che. kAraNa samAna hAvAthI kArya samAnaja thAya che. tema meAkSamAM sa sine kanA sahacArI paNAnA savathA abhAva samAna hAvAthI siddha thayelA aztiAnI siddhatAmAM kicit paNa adhikatA haiAtI nI. A pramANe kahI tIrthaMkara adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. kevaLI sarva barAbara - adhikAra. 7. prazna--he mahArAja! je pramANe arihaMta, vItarAga sarvajJa thAya che, teja pramANe anya jIvA paNa vItarAga sajJa thAya che ke kAMI nyUnapaNe thAya che? uttara--hai bhavya! vItarAga sajJa sava tulyaja thAya che. prazna--temanA jevI puNyarAzi khIjA bhavya jIvA upArjana karI zake ke nahIM uttara----je bhAvanAthI arihatA tevI mahA puNya rAzi utpanna kare che tevI bhAvanA AvavAnI caigyatA anya bhavya jIveAmAM anAdithI nathI ane tenI bhAvanAnI pariNati vinA tevI mahA puNyarAzi upArjana thaI zakatI nathI. keAdarAnA bIjathI kamAinA aMkurA utpanna thatA ja nathI tethI bhAvi arihaMta vinA tenI puNyazAza anerA bhavya jIve. upArjana karI zake nahIM, cyA pramANe kahI kevaLI sa barAbara adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * tattva vArtA. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parima che. sudeva vaLI sarva barAbara)-adhikAra. graMthasaMgrahitA.. li. vinayavijayamuninAyaM prathamapariccheda evamatraiva / sathitaH sumamArtha vyAkhyAtRRNAM mude. sadA bhUyAt // vinayavijaya munie A (vyAkhyAna sAhitya saMgraha nAmanA) graMthane prathama pariccheda vyAkhyAna karanArAonI sugamatAmATe saMgrathita karyo che, te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAdhvIo AdinA AnaMdane mATe thAo. prathama pariccheda paripUrNa. * gItinI mAtrA-pahelA tathA trIjA caraNamAM 12 ane bIja tathA cothA caraNamAM 18 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda -kama-~ jJAna-bhAvanA ke vyavahAra vicAramAM deva ratuti e maMgaLanA hetu rUpa che. kemake deva smaraNa, prabhu pUjA, e mAnasika bhAvanAne nirmaLa banAvI zuddha sarakAre vaDe mane baLane sateja karI zake che. A hetuthI ja graMthAraMbhamAM devahuti karatAM devanI oLakha karAvavAne yatna karyo che. kemake je pavitra bhAvanA devamaraNa mATe che te bhAvanAnI siddhi tevAja pavitra-pUjya devanA dhyAnathI prApta thaI zake che. A ane teTalAja mATe sudevanI oLakha ApavA sAthe Ata, siddha, Adi pavitra nirAbAdha devenI oLakha ApatAM temanA guNa, zakti ane prabhAvane darzAvavA sAthe temanI dravya temaja bhAvapUjAnuM svarUpa batAvavAmAM Avela che. A svarUpane vistArathI ane sarala bhAvathI samajAvavAnuM kArya gurUnuM che. ane tethI gurUmaraNanI jarUrIyAta keI paNa kAryamAM teTalI ja agatyanI gaNAya che. devamaraNa e jeTale aMze manane nirmaLa kare che teTaleja aze gurU manane sarala ane samajadAra karI zake che. kaI paNa vAtacita, vyavahAra, vAMcana ke dharmAcaraNa athavA jagatanA koI paNa vyavahAramAM gurU-dazakanI prathama jarUra che. jyAM sudhI kaI vAtane gurU sanmukha mUkavAmAM AvatI nathI tyAM sudhI te spaSTa ane sudRDha asara karI zakatI nathI. ane teTalAja mATe gurUne dIpakanI upamA apAya che evA pavitra jJAnamaya mahAtmA gurUnuM A prasaMge smaraNa karatAM gurUnA svarUpane darzAvavAne A pariche. damAM yatna karavAmAM AvyuM che. susAdhu-adhikAra. gurU yAne sAdhunI oLakha karavA mATe vyavahAra ane AcaraNane jANavA mATe sugurUnA lakSaNa prathama darzAvavAmAM Ave che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAdhu adhikAra. atithi kAne kahevA ? anuSTup (1 thI 30) tapazIlasamAyuktaM brahmacaryadRDhavratam / alolamazaThaM dAntamatithiM jAnAmi tAdRzam // 1 // je tapa ane zILathI yukta hAya, brahmacarya ane dRDhatAthI vratane karanAra hAya, lAlupatA rahita, mAyA mRSAvAdathI rahita ane iMdriyane damana karanAra hAya tevAne huM... atithi jANu chu. 1 kevA atithi guNavAna kahevAya ? snAnopabhogarahitaH, pUjAlaGkAravarjitaH / madhumAMsanivRttaca, guNavAnatithirbhavet // 2 // di snAna tathA upabhAgathI rahita, pUjA tathA alaMkAreAyI nirjata, madya mAMsanA tyAgI ane guNavAna evA atithi ( suni ) DAya che, 2 vaLI kahyuM che keH-- kevA purUSa atithi kahevAya? satyArjavadayAyuktaM, pApArambhavivarjitam / ugratapassamAyuktamatithiM viddhi tAdRzam // 3 // je satya, saraLatA, ane dayAthI yukata hAya, je pApanA Ara'bhathI varjita ane je ugra tapasyAthI yukata heAya tevA purUSane atithi jANu. 3 sugurUnI nirlobha vRtti. hiraNye vA suvarNe vA dhane dhAnye tathaivaca / atithiM ca vijAnIyAdyasya lobho na vidyate // 4 // seAnA rUpAnA dravyanA ane dhAnyanA jene lAbha na heAya tene atithi suni jANavA ja guNathI AtinI parIkSA. urvazIgarbhasambhUto, vasiSThastu mahAmuniH / tapasA brAhmaNo jAtastasmAjjAtira kAraNam // 5 // * 1 thI 33 purANu tathA mahAbhArata. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmuni vasiSTa urvazI asarAnA garbhamAMthI utpanna thayelA hatA ane pachI tapasyA karIne brAhANa thayA hatA, ema uccatAnuM kAraNa jAti nathI, paNa guNa che. 5 keTalAeka mahAtmAonI mAtAonI jAti ane sthaLa. reNukAjanayadrAmamRSyazRGkha bane mRgii| kaivaya'janayadavyAsaM, kakSAvantaM ca zUdrikA // 6 // reNukAe parazurAmane janma Ape, haraNIe vanamAM mRgI RSine janma Ape, DhImaranI chokarIe pAsane janma Apyo ane zanI chokarIe kakSAvAna munine janma Ape hate. 6 dayAnuM prAdhAnya yasya cittaM dravIbhUtaM, kRpayA sarvajIviSu / tasya jJAnaM ca mokSazca, kiM jaTAbhasmacIvaraiH // 7 // jenuM citta sarva prANuone viSe dayAthI Addha thaI jAya che, tene ja jJAna thayeluM che, ane tene ja mokSa thavAno che. bAkI jaTA, bharama ane kASAya vothI kAMi thavAnuM nathI. 7 brahanI prApti kyAre thAya? yadA na kurute pApaM, sarvabhUteSu dAruNam / karmaNA manasA vAcA, brahma sampadyate tadA / / 8 // jyAre sarva prANuo upara mana, vacana ane kAyAthI dArUNa-bhayaMkara evuM pApa na karavAmAM Ave tyAre brahmanI prApti thAya che. 8 - bahya prAptinAM pAMca lakSaNe. tyakhyA kuTumbavAsaM tu, nirmamo niSparigrahaH / / yuktazcarati niHsaGgaH, paJcamaM brahmalakSaNam // 9 // je kuTuMbane vAsa choDI daI mamatA rahita thaI, parigrahane tyAga karI, vega karI ane saMga rahita thaI vicare che, tyAre tenAmAM pAMcamuM lakSaNa brahmajJAna prApta thAya che eTale mamatA rahita, parigraha rahita, gadhArI ane nisaMga e cAra haNovALA purUSamAM pAMcamuM zAnuM lakSaNa prApta thAya che. 9 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda susAdhu-adhikAra mahAtmAnuM AzrayasthAna. kimaraNyairadAntasya, dAntasya ca kimAzramaiH / yatra yatra vasedAntastadaraNyaM tadAzramam // 10 // je IdrinuM damana karanAra na hoya tene araNyavAsa zA kAmane che? ane iMdriyanuM damana karanAra che, temane AzramanI zI jarUra che? idrine damana karanAra mahAtmA jyAM jyAM vase che, te te araNya ane te te Azrama che. 10 ajIvikA kone ApavI? ayAcanakazIlAnAM, dIkSitAnAM tapasvinAm / / ahiMsakAnAM muktAnAM, kuru vRttiM yudhiSThira // 11 // che yudhiSThira rAjA! jeo keInI pAse yAcanA karatA na hoya, jeoe dIkSA lIdhI hoya, jeo tapasyA karatA hoya, jeo hiMsA karatA na hoya ane jeo saMsArathI mukta thayelA hoya teone AjIvikA Api 11 karmanuM zeAdhana, no mRttikA naivajalaM, nApyagniH karmazodhana / / zodhayanti budhAH karma, jJAnadhyAnatapojalaiH // 12 // karmane zeSanArA mustikA, jala ke agni nathI, paraMtu vidvAna purU jJAna, dhyAna ane tArUpI jaLavaDe karmane zodhe che. 12 kemake azuciH pApakarmA yA, zuddhakarmA zucirbhavet / tasmAtkarmAtmakaM zaucamanyaM zaucaM nirarthakam // 13 // je pApa karma karanAra che, te haMmezA azuci che ane zuddha karma karanAra che, te haMmezA zuci che, tethI karmAtmaka-karmarUpa zica (zuddhi) satya che ane bAkInuM (mattikA jaLa vagerenuM) zAca nirarthaka che. 13 kriyAmAM tIrthe. -- satyaM tIrtha tapastIrtha, tIrthamindriyanigrahaH / mUtarA tIrthanI vAta che ! Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyAkhyAna sAhitya saMgrahe. dvitIya. satya tIrthaM che, tapasyA karavI e tIrthaM che, iMdriyAneA nigraha karavA e tIrthaM che ane sarva prANI upara dayA rAkhavI e tItha che. eTalAM tItha kahelAM che, 14 kharI pavitratA kai che ? samatA sarvabhUteSu manovAkkAyanigrahaH / pApapthAna pAvALAM, nizraddena suvimavet // 25 sarvAM prANIo upara samatA rAkhavI, mana, vacana ane kAyAnA nigraha karavA ane azubha dhyAna tathA kAma krodhAdi kaSAyAnA nigraha karavA ethI pavitra thavAya che. 15 kharU snAna karyuM che ? nodakakkimagAtro'pi snAta ityabhidhIyate / sastrAta yo damasnAtaH, sa bAhyAbhyantaraH zuciH // 16 // jaLamAM zarIra meLavu', ethI kAMi snAna karelA kahevAtA nathI paraMtu je iMdriyAnu" damana karavArUpa snAna kare che, teja nhAyelA kahevAya che ane te khAhera ane aMdara pavitra thAya che. 16 mana, vacana ane kAyAnI zuddhi cittaM zamAdibhiH zuddhaM vacanaM satyabhASaNaiH / brahmacaryAdibhiH kAyazuddho gaGgAM vinApi saH // // 17 // zamadama vagerethI citta zuddha thAya che, satya bhASaNa karavAthI vacana zuddha thAya che ane zuddha jaLa vinA paNa pracaya vagerethI kAyA zuddha thAya che. 17 A jagatamAM sadA kANu jAge che? bhavabhramaNavibhrAnte, mohanidrAstacetane / eka eva jagatyasmin, yogI jAgartyaharnizam // 18 // saMsAranA bhramaNathI vibhrAMta thayela, ane mAha nidrAthI cetana rahita thayela evA A jagamAM eka ceAgI rAtri divasa jAgatA rahe che. 18 brahmacaryanuM mahatva. devamAnuSyatiryakSu, maithunaM varjayedyadA / kAmarAgavimuktasya brahma sampadyate tadA // 19 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susApha-adhikAra jyAre deva, manuSya ane tiryAmAM maithunane tyAga kare ane kAma rAgathI mukta thAya tyAre brahmAnI prApti thAya che. 19 mamatva tyAga yadA sarva parityajya, nissaGgo niSparigrahaH / nizcintazca careddharma, brahma sampadyate tadA // 3 // jayAre sarvane tyAga karI saMga ane parigraha choDI nizcita thaIne dharmanuM AcaraNa kare tyAre brahmanI prApti thAya che. 20 cAturmAsamAM sthiratA. grISmahemantikAnmAsAnaSTau bhikSuH pracakramet / dayAyai sarvabhUtAnAM, varSAmekatra saMvaset // 21 // grISma Rtu ane hemaMta Rtu vagerenA ATha mAsa sudhI munie vicaravuM ane varSA RtumAM sarva prANuonI dayA pALavA mATe eka sthaLe rahevuM. 21 munine pANI hAravAne zivajIe pArvatIjIne karela bedha. yadamISA maharSINAM, jaladAnAdapi priye / sukRtaM prApyate lokaina hi tadyajJakoTibhiH // 22 // he priyA ! e mahA muniene jaLadAna karavAthI lekane jeTaluM sukRta-puNya prApta thAya che, teTaluM puNya keTI ya karavAthI paNa thatuM nathI. 22 ahaM bhaktane bhejana ApavAnuM phaLa. dazabhirbhojitairviprayatkRte jAyate phalam / arhanaktasya tadAne, jAyate tatphalaM kalau // 23 // kaliyugamAM daza brAhaNene jamADavAthI je phaLa thAya che, te phaLa ahaMdubhaktane jamADavAthI thAya che. 23 munie eka sthaLe keTaluM rahevuM joIe.? ekarAtraM sthitiAme, paJcarAtraM sthitiH pure| tathA tiSThedyathA bhItidveSazca nAsya jAyate // 24 // gAmaDAmAM munie eka rAtri (pAMca cha divasa) rahevuM ane zaheramAM pAMca Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha, ditIya rAtri (utkRSTa eka mAsa) rahevuM, ane te evI rIte rahevuM ke jethI koInI sAthe rAga ane keInI sAthe dveSa thAya nahIM. 24 sarvotkRSTa pavitratA, prdaarprdrohprdrvypraaddmukhH| gaGgApyAha kadAgalya, mAmayaM pAvayiSyati // 35 // parI, parane deha ane paradravyathI vimukha rahenArA purUSane mATe gaMgA paNa kahe che ke, "e purUSa kyAre AvIne mane pavitra karaze?" 25 snAna, yajJA, jJAna ane kathAnanuM lakSaNa snAnaM manomalatyAgo, yAgazcendriyaronadham / abhedadarzanaM jJAnaM, dhyAnaM nirviSayaM mnH||16|| mananA melane tyAga karavo e snAna che, indriyane nirAdha kare e yajJa che, sarva prANI upara abheda daSTithI jovuM, e jJAna che ane manane viSaya rahita rAkhavuM, e dhyAna che. 26 gurUnAM lakSaNa mahAvratadharAdhIrA, bhaikSamAtropajIvinaH / sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo matAH // 7 // jeo paMca mahAvratene dharanAra hoya, jeo mAtra bhikSA upara AvanArA hAya, jeo haMmezA sAmAyika karanArA hoya ane jeo dharmane upadeza karanAra hoya tevA gurU kahevAya che. 27 lImI tyAgamAM raheluM sukha. arthino dhanamaprApya, dhanino'pyaviptitaH / kaSTaM sarve'pi sIdanti, parameko muniH sukhI // 28 // dhananA athao dhana na maLavAthI ane dhanavAna purUSe asaMtoSathI-e sarve paNa kaSTathI sIdAya che, (pIDAya che) mAtra eka muni ja sukhI che. 28 jJAnIne vidhi paNa kAMI karI zakato nathI. nirdhanatvaM dhanaM yeSAM, mRtyureva hi jIvitam / kiM karoti vidhisteSAM, satAM jJAnakacakSuSAm // 19 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susA-adhikAra ' jeone nirdhana pazuM eja dhana che ane mRtyu eja jIvana che, evA jJAna rUpI eka netravALA purUSone vidhi zuM karI zake? 29 sazunI sattA. hRdayaM sadayaM yasya, bhASitaM satyabhUSitam / kAyaH parahitopAyaH, kali kurvIta tasya kim // 30 // jenuM hadaya dayAvALuM che, jenuM bhASaNa satyathI bhUSita che ane jenuM zarIra bIjAnA hitane mATe che. tene duSamakALa zuM karI zake? 30 ke mahAtmA lekamAM jaya pAme che? prA. paraparivAde mUkaH, paradArAvaktravIkSaNe'pyandhaH / paGgaH paradhanaharaNe, sajayati loke mahApuruSaH // 31 // je bIjAnI niMdA karavAmAM muge che, parInuM mukha jovAmAM AMdhaLe che. ane pArakuM dhana harI levAmAM pAMgaLe che, te mahA purUSa lekamAM japa pAse che. 31 kuLanA karatAM zILa vadhAre uttama che. 3pajJAti. (3rathI47) zIlaM pradhAnaM na kulaM pradhAnaM, kulena kiM zIlavivarjitena / bhUyo narA nIcakuleSu jAtAH, svarga gatAH zIlamupAsya dhIrAH // 3 // zIla pradhAna che, kuLa pradhAnathI zIla vagaranuM kuLa zA kAmanuM che? nIca kuLamAM utpanna thayelA ghaNuM purU dhIra banI zILanI upAsanA karI savage gayelA che. 32 manuSya zarIramAM rahelAM tIrtho. mano vizuddha puruSasya tIrtha, vAksaMyamazcendriyanigrahazca / etAni tIrthAni zarIrajAni, mokSasya mArga ca nidarzayanti // 33 // zuddha mana, vANIne saMyama, ane iMdriyane nigraha-e purUSanA zarIranAM tIrtho che, te tIrthe mokSanA mArgane batAve che. 33 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha hitIya -~ ~ kevAM gurUdarzana yogya che. prakSAlayantaM janapApapaDU, pramAdavAde vihitAbhizaGkam / vistArayantaM sukRtaprayoga, guNaMdharAkhyaM gurumAlukoka // 34 // lokonA pAparUpI kAdavane dhoI nAkhanArA, pramAda ane vAhanI zaMkA rAkhanArA ( arthAt tethI DaranArA) ane puNyanA prayogane vistAranArA guNuMdhara nAmanA gurUnAM teNe darzana karyA. 34 + saranAM lakSaNa saMsArasantApasudhAprakAro, vicitracAritravidhUtamAraH / anekadhA sUtritabhUvihAraH, paropakArAya kRtAvatAraH // 35 // je gurU A saMsArane saMtApa dUra karavAmAM amRta jevA che, jemaNe pitAnA vicitra cAritrathI kAmadevane tiraskAra kare che. jeo A pRthvI upara aneka prakAre vihAra kare che, ane jemane avatAra parepakArane mATe che. 35 kevA gurUne dekhI harSa thAya che? ..marusthalIkaltarUpamAna, mohAndhakArocayanityabhAnum / saMsAravArAMnidhiyAnapAtraM, taM vIkSya jAtaH pramadaikapAtram // 36 // jeo marU sthaLamAM kalpavRkSanA jevA che, jeo meharUpI aMdhakAranA samUhane nAza karavAmAM nitye sUrya rUpa che ane jeo A saMsAra rUpI samudramAM vahANa samAna che, tevA gurUne vilakI te harSanuM pAtra banI gaye. 36 kevA gurUne namaskAra karavo? doSapluSe puNyapuSe guNaughajuSe kSatAzeSaruSe samantAt / saptarciSe darpakadarthakakSe, samatvabhAje khalu duHkhasaukhye // 37 // prazAntacittAya bhavAbdhitIragatAya tAtAya jagajjanAnAm / mohAndhakArotkarabhAskarAya, namonamaH sUrivarAya tubhyam // 38 // dene bALanAra, puNyane piSanArA, guNenA samUhane sevanArA cAre bAju badhA reSane nAza karanArA, garvanA anartha rUpa ghAsamAM agnirUpa, duHkha ane sukhamAM samatAne rAkhanArA, zAMta cittavALA, saMsAra rUpa samudrane tIra gayelA, jagatanA + 34 thI 44 navama caritra Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susAdhu adhikA jInA pitA rUpa, ane meharUpI aMdhakAranA samUhamAM sUryarUpa, evA Apa sUrivarane namaskAra che. 37-38 sukRta-puNyanI garjanA kevI hoya che? anyatra deve vigatasvarUpA, zrIvItarAge kRtatatvarUpA / vinizcitA yA hRdi devabuddhiryA jAyate sA sukRtasya garjA // 39 // bIjA devanA svarUpa vagaranI ane zrIvItarAga bhagavAnamAM ja tatvarUpa karanArI je nizcayavALI hadayamAM deva buddhi utpanna thAya, te sukRta-puNyanI garjanA kahevAya che. 39 sAdhu purUSanA AcAra, SaDbhedayuktaM vratamAcarantaH, SaDjIvakAyAn paripAlayantaH / akalpamAhAramanAharanto, naivAdadAnA gRhabhAjanAni // 40 // . jeo cha bheda vALA vratane AcaranArA che, jeo zakAya chanuM pAlana karanArA che, jeo akalpanIya AhArane letA nathI, jeo gRhasthanA bhapakaraNane parigraha rAkhatA nathI. 40 ane vaLI- vacamAsaMvimuSkiAnA mere nivaghA = = sapAnA AjanmataH snAnamanAcarantaH, svadehazobhA parivarjayantaH // 41 // .. jeo palaMga tathA uttama Asanane cheDanArA che, jeo gRhasthanA gharamAM beThaka rAkhatA nathI, jeo janmathIja (dIkSA lIdhA pachI sarvathA) nAna karatA nathI, jeo pitAnA dehanI zobhA karatA nathI. 41 tathA-- atyugrarUpaM yatipAlanIyamAcAramaSTAdazadhA dadhAnAH / triguptiguptAH samitIcapaJca, prapaJcayantazcaturAvadhAnAH // 42 // jeo ati ugra ane yatione pALavA yogya evA aDhAra prakAranA AcArane AcaranArA che jemAM traNa gupti tathA pAMca samitine dhAranAra che jemAM sadA catura paNe sAvadhAna rahenArA che. 4ra temaja- Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^ ^ ^ ^/ vyAkhyAna sAhitya saMgraha ditIya. navApi tattvAni vicArayantaH, siddhAntasidhuM hRdi dhArayantaH / utsargamArge'pyapavAdamArge, vicAravanto vigatapramAdAH // 43 // jeo nava tatvane vicAra karanArA che. jeo siddhAMtanA mahAsAga hadayamAM dharanArA che. jeo utsarga tathA apavAda mAge vicAra pUrvaka vartanArA che, jeo pramAda rahita che. 43 vaLI phavA . (44 thI 46) kurvanta uccaivividhaM tapo ye, sarvakriyAyAM bahudhA vidhijnyaaH| hRdvANikAyairapi saMvadantaH, svAdhyAyapIyUSarasaM pibantaH // 44 // jeo ucca prakAre bAhya ane AtyaMtara evA be prakAranA tapane karanAra che, jeo sarva prakAranI kriyAnI vidhine badhA jANanArA che, jeo mana, vacana ane kAyAnI sAthe saMvAda karanArA che eTale temanA azubha yogane nAza karanArA che, jeo svAdhyAya rUpI amRta rasane pInArA che. 44 ane- zrutvopadezaM vizadaM gurUNAM, bhavyaH prabodhaM sahasA labheta / zuddhAJjanaM vai nayanasya tejacchAyAmapAkRtya vyanakti vegAt // 45 // gurUone zuddha upadeza sAMbhaLI bhavya jIva tatkALa pratibaMdhane pAme che, jemake zuddha aMjana netranI chAyA (paDaLa) dUra karI vegaNI tejane pragaTAve che. 45 sthA kaSTe tvakaSTe samacetaso ye, te bhaikSyamAstArayituM smrthaaH| . guptendriyA AtmavicAradakSA lAbhetvalAbhe samabhAvanAzca // 46 // jeo kaNa ane akaNamAM eTale duHkha ane sukhamAM samAna cittavALA che, ane jeo lAbha ane lAbhamAM samabhAvavALA che, jeo iddhine niyamamAM rAkhanArA ane AtmavicAra karavAmAM rasa che teo sunicaryAne vistAravA samartha che. 49 temaja rUpanAti (47thI 57) paropakAramavaNAH svasatvAnurUpayatnA ytmaancittaaH| samastavidhvasvakukarmayogAH, sAdhukriyAsu prabaLaprayogAH // 7 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padi susAdhu-adhikAra. jeo popakAra karavAmAM pravINa che, jeo pitAnA satva-vIrya pramANe yatna karanArA che, jeo cittane nirAdha karanAra che, jeo kukarmanA sava yogane nAza karanArA che, jeo sArI kriyAomAM prabaLa pravega karanArA che, 47 + vaLI- ... mamatvamAyAmadamAnalobhakrodhAdibhAvArigaNaM jayantaH / - sArA tirAnAnA, sAvana zanivAra - 48 || jeo mamatA, mAyA, mada, mAna, lebha ane dhAdi bhAva zatruonA samUhane jItanArA che, jeo saMgane cheDanAra che. jeo atizAMta tathA Idriyane damana karanArA che, jeo saddharma karmanA AcaraNathI manahara che 48 tathA- prabodhayanto bhavikAmbujAni, sacakraharSa pripossyntH| mohAndhakAraprasaraM haranto, mahAsvarUpA bhuvi bhAnurUpAH // 45 // jeo bhaviprANa rUpa kamaLane vikAza karanArA, sApurUSonA samUhane harSanuM piSaNa karanArA, ane moharUpI aMdhakAranA prasarane haranArA che teo A pRthvI upara sUrya rUpe temaya purUSe che. 49 temaja candropamAnAH kRtasaJcakorapramodapUrAvaratArakezAH / merUpamA nizcalacittavRttyA, nirAzrayatvAdanilopamAnAH // 50 // jeo sat purUSa rUpI cakera pakSIne harSanA samUhane ApanArA ane uttama tAraka svAmI rUpa hovAthI caMdranI upamA vALA che, jeo cittanI vRtimAM nizcaLa rahenArA hovAthI merUparvatanI upamA vALA che, jeo koI anyane Azraya levA vagaranA hovAthI pavananI upamA vALA che. 50 tathA- adhRSyabhAvena mRgAritulyAH, shaunnddiiycryaabhiribhsvbhaavaaH| gambhIrabhAvena payodhitulyAH, sarva sahatvena vasundharAmAH // 51 // jeo aSya bhAvathI eTale keInAthI dharSaNa na thavAnA svabhAvathI siMhanA jevA che, jeo baLa cAturyathI gajenA jevA svabhAva vALA che. jeo gAMbhIryapathAthI samudranI tulya che,jeo sarvane sahana karanArA hevAthI pRthvInA jevA che. 51 47 thI 15 naravarma caritrA 1 tAraka-bhavazvAgarane tAranArA svAmI rUpa che ane caMdrapakSe tArakatArAono svAmI che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitI 1 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. vaLI- ziSyapaziSyAvalidattazikSA dakSeSu mukhyAH kRtajIvarakSAH / cAritrasaMsAdhanabaddhakakSAH, kadamohoragabhaGgatAkSyAH // 5 // jeo pitAnA ziSya ane praziSyane zikSA ApanArA che, jeo dakSa pAmAM mukhya gaNAya che, jeo jIvonI rakSA karanArA che, jeo caritrane sAdhavAmAM baddhaparikara rahe che, jeo naThArA artha tathA meha rUpI sarvene bhaga karavAne garUDa samAna che. para temaja akiJcanAH kAJcanaloSTatulyAH, samastazokobdhRtapApazalyAH / evaM vidhAH zrInaravarmarAjan, sadAgamajJA guravo bhavanti // 53 // jeo akicana-kAMI parigraha nahIM rAkhanAra che, jemAM suvarNa ane mATInA hephAne sarakhA mAnanArA che, jeo sarva prakAranA zeka tathA pApa rUpI zalyane kADhanArA che, ane jeo sata Agamane jANanArA che, (mATe) he naravarma rAjA, AvA purUSe ja gurU kahevAya che. 53 6 kevA munine jayanI AzISa ApavI? kAruNyakelIkalitAGgayaSTe, jJAnAdiratnatrayajAtapuSTe / sadhyAnadhArAkSatakarmasRSTe, munIza jIyAH kRtapuNyaviSTe // 54 // jene deha daMDa karUNa-dayAnI kIDAne karanAre che, jJAna, darzana ane cAritra rUpI traNa ratnothI jenI puSTi thayelI che, jeNe zubha dhyAnanI dhArAthI karmonI sRSTine nAza karyo che ane jeNe puNyamAM praveza kare che, evA he munipati! tame jaya pAme. 54 kevA purUSane leke harSathI anusare che? nadyaH payodhi nayinaM guNAghAH, dharma vivekI vinayI ca vidyAm / yathAnugacchanti tathA saharSAH, zreyovicAramavaNaM pumAMsaM // 55 // jema nadIo samudrane anusare che, guNenA samUha nItimAna purUSane anusare che, vivekI purUSa dharmane anusare che ane vinayI purUSa vidyAne anusare che, tema kalyANane vicAra karavAmAM tatpara evA purUSane leke harSathI anusare che 55 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda 67 susAdhu adhikAra. kharA mAtA pitA kANuche? ane kharA zatru kANu che? mAtA pitA svaH suguruzcatatvAt prabodhya yo yojayati svadharme / na tatsamo'riH kSipate bhavAndhau, yo dharmavighnAdikRte ca jIvam / / 56 / / je jIvane tatvathI pratibodha ApI svadharmamAM ceAje che, teja purUSa peAtAnA mAtA, pitA, peAtAnA (sambandhI-Asa) ane gurU che ane je jIvane dharmamAM vighna vagere karanArA sa'sAra samudramAM nAMkhe che, tenA jevA koI zatru nathI. 56 guNI gurU vinA vicakSaNa mANasa paNa dharma jANI zakatA nathI, vinA gurubhyo guNanIradhijyo, jAnAti dharma na vicakSaNo'pi / AkarNadIrghojvalalocano'pi, dIpaM vinA pazyati nAndhakAre // 97 // jema kAna sudhI vizALa ane ujavaLa netravALA mANusa paNa a'dhakAramAM dIpaka vinA joI zakatA nathI tema, guNNAnA samudra rUpa gurU zivAya vicakSaNu mANusa paNu dharmAMne jANutA nathI. 57 satkarma mAM pravRtta rahenArane vanavAsa karavAnI jarUra nathI. Mast doSAH prabhavanti rAgiNAM gRhe'pi paJcendriyanigrahastapaH / akutsite karmaNi yaH pravartate, nivRttarAgasya gRhaM tapovanam 1146 11 sa'sArI viSayavALA manuSyane aNyamAM paNa anarthA prApta thAya che ane paca iMdriyAne vaza karanAra vairAgI manuSyane gharamAM paNa tapazcaryAM sAdhI zakAya che, haMmezAM je manuSya zubha karma kare che tene peAtAnuM ghara teja tapa karavAnu' vana che ema mAnavuM. 58 kevAonA meAkSa thatA nathI. pendravajJA (59-60) na zabdazAstrAbhiratasya mokSo, na caiva ramyA''vasatipriyasya / na bhojanAsvAdana tatparasya, na lokavittagrahaNe ratasya // 19 // je kevaLa zabdazAstra-vyAkaraNamAM tatpara rahenArA che, jene ramaNIya sthAna priya che, je leAjananA svAda levAmAM ja tamara rahenArA che, ane je leAkeAnu drazya levAmAM Asakata che, tevAonA mekSa thatA nathI. 59 gurUthI thatA lAbha. guruM vinA ko na hi muktidAtA, guruM binA ko na hi mArgagantA / guruM vinA ko na hi jADyahartA, guruM vinA ko na hi saukhyakartA // 60 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha. dvitIya. gurU vinA kAi mukita ApanAra nathI, gurU vinA keAI sanmArge cAlI zakatu nathI, gurU vinA kAI jaDatAne harI zakanAra nathI ane gurU vinA koI sukha karanAra nathI. 60 kevA gurUnI sevA karavI ?- verAya. manaH sthiraM yasya vinAvalambanaM dRSTiH sthirA yasya vinaiva darzanam / vapuH sthiraM yasya vinA prayatnataH, sa eva yogI saguruzca sevyatAm / / 61 / / jenu mana kAipaNa Alakhana vinA sthira rahe che, jenI STi dana vinA sthira rahe che ane jenu zarIra prayatna vinA sthira rahe che, te ja cegI kahevAya che, tevA cAMgI gurUnI sevA karo. 61 kevA gurU sarva klezane dahe che ? jIniI. (62 thI 64) yamAnayamanitAntaH zAntabAlAntarAtmA, pariNamitasamAdhiH sarvasatvAnukampI / vihitahitamitAzI klezajAkaM samUlaM, dahati nihatanidro nizcitAdhyAtmasAraH // 62 // yama-niyamanA atizayathI jenA bAhya tathA atazatmA zAMta hAya che, jene samAdhi prApta thai che, je sarva jIva upara anuka'pAvALA che; je ceAgya hita karanAra, apa leAjana karanAra che, ane vaLI je nidrA rahita che, jeNe adhyAtmanA sAranA nizcaya karelA che, te mULamAMthI kalezanA jALane maLI nAMkhe che. 62. kevA gurUe muktinA pAtra ane che? samadhigata samastAH sarvasAvadyadUrAH, svahita nihitacittAH zAntasarvapracArAH / svapara saphala jalpAH sarvasaGkalpamuktAH, kathamiha na vimukterbhAjanaM te vimuktAH // 63 // jee sava` padArthAne kSaceApasama pramANe jANanArA che, jee savaDhASAthI - vaMzavRtta nuM lakSaNu, " natau tu vairAcamudrIti karI. ' jemAM ga gaNu, ta gaNu, maiM gaNu ane ra gaNu Ave te vaMzavRtta kahevAya che, ekaMdara A nRttamAM bAra akSarA Ave che. * mArjino cha MdanuM lakSaNu--< nanamacayayuteya mAhitI monijonai: " jemAM pahelA be 7 gaNu pachI meM gaNu ane te pachI be ya gaNu Ave ane jenA uccAramAM ATha ane sAta akSare e virAma Ave te rAzino chaMda kahevAya che. ekaMdara paMdara akSarA A chaMdanA eka caraNamAM Ave che, ema cAra caraNu maLI mAhitI chaMda thAya che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susAdhuadhikAra. dUra rahenArA che, jeo AtmahitanuM ciMtavana karanArA che, jemanI sarva pravRtti zAMta hAya che, jemanu* kathana sva ane parane mATe saphaLa che, ane jeesa sakapAthI mukta thayelA che, tevA mukata purUSA A leAkamAM muktinA pAtra kema nakhane? 63 muni vattana kevu Azcaya kAraka che? sakaLavimalabodho dehagehAd viniryana, jvalana iva sa kASThaM niSThuraM bhasmayitvA / punani tapha Ave tajana hyuva: sana, maryAta ditivRttiH sarvathAzcaryamUmiH / / 64) jema agni kaMThAra kAmane khALIne kASThanA abhAva chatAM ujavaLa thaI prajava lita rahe che tema sa padArthonA te nimaLa edha, deharUpI gharamAMthI nIkaLI pApane nAza karI ujjvaLa thaI prajavalita rahe che. tethI munivRtti savathA Azca *nI bhUmirUpa che. 64 A jagamAM gurU zivAya bIjo kAI narakamAMthI bacAvanAra nathI. zikhariNI. pitA mAtA bhrAtA priyasahacarI sUnunivahaH, suhRtsvAmI mAdyatkaribhaTarathAzvaH parikaraH / nimajjantaM jantuM narakakuhare rakSitumalaM, gurordharmAdharmaprakaTanaparAtko'pi na paraH // 65 // dharma tathA adhama ne pragaTa karanArA gurU zivAya pitA, mAtA, bhAI, priya strI, putrAnA samUha, mitra, svAmI, mada bharelA hAthI, sulaTa, ratha, azva ane parivAra ke khIne kAi paNu (paMdA') narakanA khADAmAM khuTatA evA jIvane khacAvavAne samatha thai zakatA nathI. 65 jyAre saMsAra samudranA kAMThA prApta thAya che, tyAre manuSyanuM vartana kevu thAya che ? - raLI. viSayaviratiH saGgatyAgaH kaSAyavinigrahaH, zamayamadamAstatvAbhyAsastapazvaraNodyamaH / : raLI chaMvanuM jALa, 4 rasayue: sau prau chau zo caTA gharanAM tayA " jemAM 7 gaNu, sa gaNu, ma gaNu, 2 gaNu, sa gaNu, ane chellA be akSaramAM laghu, gurU Ave che jenA uccAra karatAM cha, cAra ane sAta akSAe virAma Ave che ema eka caraNamAM sattara akSarA gaNAya che evAM cAra caraNu maLI riLI chaMdra kahevAya che. che Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naman vyAkhyAna sAhitya saMgraha hitIya. niyamitamanovRttibhaktirjineSu dayAlutA, bhavati kRtinaH saMsArAbdhestaTe nikaTe sati // 66 // puNyavAna manuSyane jyAre saMsArarUpa samudranuM tIra najIka Ave che, tyAre tenAmAM viSayenI virati thAya che, saMgane tyAga thAya che, kaSAyone nigraha thAya che, zama, yama tathA damAdi utpanna thAya che, tane abhyAsa sujhe che, tapasyA karavAmAM tathA cAritra pALavAmAM udyama thAya che, mananI vRttine nirodha thAya che. zrI jina bhagavaMtano bhakti thAya che ane dayALupaNuM prApta thAya che. 66 saMsArIonA karatAM munionuM jIvana ucca ane AnaMdamaya che. phArdUlavikrInita. (67 thI 5) dhanyAnAM girikandareSu vasatAM jyotiH paraM dhyAyatAmAnandAcakaNAnpibanti zakunA nizzaGkamalezayAH / asmAkaM tu manorathoparacitapAsAdavApItaTa krIDAkAnanakelikautukajuSAmAyuH paraM kSIyate // 67 // je mahAtmAo parvatanI guphAomAM rahI parama jayaMti paramAtmAnuM dhyAna karI beThelA che, te mahAtmAonA utsagamAM (kheLAmAM) AvI pakSIo temanA AnaMdanA azrunA biMduenuM niHzaMkaya thaI pAna kare che, te mahAtmAone dhanya che. paraMtu je ame saMsArIo mane ratha vaDe racelA mehele, vApIkAonA taTa, ane kIDAvanamAM kriIDA karavAnA kautukane sevanArA chIe, tevuM amAruM AyuSya nakAmuM kSaya pAme che-vRthA jAya che. 67 adyApi purUSo aneka svarUpe vicare che. bhartAraH kulaparvatA iva juvo mohaM vihAya svayaM, ratnAnAM nidhayaH payodhaya iva vyaavRttvitspRhaaH| spaSTAH kairapi no nabhovibhutayA vizvasya vizrAntaye, santyayApi ciraMtanAntikacarAH santaH kiyanto'pyamI // 68 // keTalAka kaLa parvatanI mAphaka mehane tyAga karIne svayaM piSaka che eTale IthI sarvanA hita cintake che keTalAeka aneka sadvatnanA bhaMDAra hovA chatAM thonI paDe tRSNa rahita che keTalAo jaganA zreyArthe AkAza maMDaLa paryanta Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susAdhu-adhikAra. hI vAta vipatIone paNa sparza karatA nathI ane keTalAeka nitya samIpamAM vicaranArA satyarUpe adyApi (vartamAna samayamAM) paNa che. 68 mahAtmA purUSe amArA manane pavitra kare. yeSAM bhUSaNamaGgasaGgatarajaH sthAnaM zilAyAstalaM, zayyA zarkarilA mahI muvihitaM gehaM guhA dvIpinAm / AtmAtmIyavikalpavItamatayakhuTyattamogranthaya ste no jJAnaghanA manAMsi punatAM muktispRhAnispRhAH // 69 // jemanuM AbhUSaNa aMge sAthe maLela raja che, zilAtaLa jemanuM sthAna che, kAMkarAvALI jamIna jemanI zayyA che, vAghane rahevAnI guphA jemanuM ghara che, jemanI buddhi AtmA tathA zarIranA saMkalpa vikalpathI rahita che. jemanI tama-ajJAnanI graMthio tuTI gaI che ane jemane mukti upara paNa pRhA nathI, evA jJAnaghanamahAjJAnI mahAtmAo amArA manane pavitra karo. 69 satyarUSane ke purUSa vaMdanIya che? yatmAgjanmani sazcitaM tanubhRtA karmAzubhaM vAzubhaM, tadevaM tadudIraNAdanubhavan duHkhaM sukhaM vAgatam / kuryAdyaH zubhamevaso'pyabhimato yastUmayocittaye, sarvArambhaparigrahagRhaparityAgI sa vandyaH satAm // 70 // prANa pUrva janmane viSe je zubha ke azubha saMcita karma kare che te deva kahe vAya che. te daiva-karmanI udIraNAthI sukha duHkha AveluM che, tene anubhavate je ma hAtmA zubha karmane ja kare che. te paNa cagya che ane je zubha-azubhane uche karavA mATe sarva prakAranA AraMbha, parigraha ane gRha tyAga kare che, te mahAtmA sarUne paNa vaMdana karavA yogya che. 70jemanI pAse zuddha viveka rUpI vaja pharyA kare che temane vikAre kAMIpaNa karI zakatA nathI, AtAmrAyatalocanAbhiranizaM santaya' santaya' ca, kSiptastIkSNakaTAkSamArgaNagaNo mattAganAbhi zam / yeSAM kinnu vidhAsyati prazamitapradhumnalIlAtmanAM, yeSAM zuddhavivekavajraphalakaM pArSe paribhrAmyati // 71 // . Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha ritIya jemanI pAse zuddha viveka rUpI vajanuM phaLuM pharyA kare che ane jemaNe kAmadevanI lIlAne zamAvI dIdhI che, evA mAhAtmAonI upara rAtA ane vizALa locana vALI unmatta vanitAo haMmezA tiraskAra karIne pitAnA kaTAkSarUpI tIphaNa bANene samUha pheMkyA kare, te paNa temane te zuM karI zakavAne hate.? 71 kevA mahAtmAoe A pRthvIne pavitra karI che? kAruNyena itA vadhavyasanitA satyena durvAcyatA, santoSeNa parArthacauryapaTutA zIlena rAgAndhatA / naigranthyena parigrahagrahilatA yaiyauvane'pi sphuTaM, pRthvIyaM sakalApi taiH sukRtibhirmanye pavitrIkRtA / / 72 // jeoe yauvana vayamAM paNa karUNAthI hiMsAnA vyasanane, satyathI durvacana paNAne, saMtoSathI pArakAdravyanI cerInI caturatAne, zILathI rAgAMdha paNa ane nigraMthapaNuthI parigrahanI ghelazAne nAza karela che, tevA sukRti purUe ja A badhI pRthvI pavitra karelI che, ema huM mAnuM chuM. 72 kevA purUSone dhanya che? yatrAbjo'pi vicitramaJjaribharavyAjena romAJcito, dolArUDhavilAsinIvilasitaM caitre vilokyAdbhutam / siddhAntopaniSaniSaNNamanasAM yeSAM manaH sarvathA, tasminmanmathabAdhayA na mathitaM dhanyAsta eva dhruvam // 73 // je cetra (vasaMta) mAM hIMDoLA upara caDelI strInA addabhuta vilAsane joI ne jaDaevuM vRkSa paNa vicitra maMjarInA samUhanA miSathI romAMcita thaI jAya che, te vasaMtarUtamAM paNa siddhAMtanA jJAnane viSe ArUDha thayeluM jemanuM hadaya sarvathA kAmadevanI bAdhAthI vyAkula thayeluM nathI, teja mahAtmAone dhanya che? 73 kevA dhanya mahAtmAo sukhe rAtri prasAra kare che? svAdhyAyottamagItisaGgatijuSaH santoSapuSpAMJcitAH, samyagjJAnavilAsamaNDapagatAH sadhyAnazayyAM zritAH / tattvArthapratibodhadIpakalikAH kSyAntyaGganAsaGgino, nirvANakamukhAbhilASimanaso dhanyA nayante nizAm // 74 // 4 71 thI 75 mAbAmALA gucchaka sAtamo . Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73. susAdhu-adhikAra. svAdhyAyarUpI uttama saMgItanu sevana karanArA, sateSarUpI puSpothI pUjA elA, samyajJAna vilAsarUpa ma`DapamAM rahI sAnarUpI pala'ga upara sutelA. tattvArthanA pratibAdharUpI dIvAonA prakAzamAM rahelA ane zAMtirUpI suMdarInA saMga karanArA evA je mahAtmAe pAtAnA manane mekSanA sukhanuM abhilASI karI rAtrine ni mana kare che, te mahAtmAone dhanya che. 74 pariccheda mitra ane zatrumAM samAna hRdaMyavALA te thADAja purUSA nIkaLI Ave che. dRzyante bahavaH kalAsu kuzalAste ca sphuratkIrtaye, sarvasvaM vitaranti tRNamiva kSudrairapi prArthitAH / dhIrAste'pi ca ye tyajanti jhaTiti prANAn kRte svAmino, dvitrAste tu narA manaH samarasaM yeSAM suhRdvairiNoH / / 75 / / jeo kaLAomAM kuzaLa ane kIrttine mATe kSudra janAnI prArthanAthI paNa tuNunI jema sarvasvane arpaNu karanArA te ghaNA purUSA dekhAya che, temaja jee pAtAnA svAmIne arthe tatkALa prANanA tyAga kare che, tevA pazu dhIra purUSa jaNAI Ave che, paNa jemanuM hRdaya mitra ane zatrumAM samAna rasavALuM che, evA purUSA tA e traNa ja mAlama paDe che, arthAt ghaNA ja thADA che. 75 vaMdanIya sAdhuonA guNA. sA. (76-77) saMvignAH sopadezAH zrutanikapavidaH kSetrakA lAyapekSAnuSThAnAzuddhamArgaprakaTanapaTavaH prAstamithyApravAdAH / vandyAH satsAdhavo'sminniyamazamadamaucityagAmbhIryadhairyasthaiyaudAryAryacaryA vinayanayadayAdAkSyadAkSiNyapuNyAH // 76 // | jee sa Mvega (vairAgyane) dharanArA che, je sad upadezanA denArA che vaLI ethyA AgamanI kasoTIne jANunAzache. je dravya kSetra tathA kALa vagereno apekSAe AcaraNu karanArA che, je zuddha mAne pragaTa karavAmAM catura che, jee mithyAtvanA vAdyane dUra karanArA che ane jee niyama, zama, krama, ceAgyatA, gAMbhI, dhairya, sthiratA, udAratA, uttamacaryA, vinaya, naya, dayA, DAhApaNu ane dAkSiNyatAthI pavitra che, tevA sat sAdhue ja A jagamAM vaMdana karavA ceAgya che. 76 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ex vyAkhyAna sAhitya saMgraha. sarvemAM samadarzI mahAtmA tA koi eka ja heAya che. saudhotsaGge zmazAne stutizapanavidhau kardame kuGkame vA, palyaGke kakAgre dRzadi zazimaNau carmacInAMzukeSu / zIrNAGke divyanAryAmasamazamavazAdyasya cittaM vikalpainITaM so'yamekaH kalayati kuzalaH sAmalIlAvilAsam // 77 // dvitIya mehelanA agra bhAge ke zmazAnamAM, stuti ke zApamAM, kAdava ke kezaramAM, 5laMgamAM ke kAMTA upara, pASANumAM ke caMdrakAMta maNuimAM, ca mAM ke cInAi vastramAM ane zI` thayelA bhAgamAM ke divya vanitAmAM jenuM hRdaya asamAna zamane vaza thaI saMkalpa-vikalpa karatuM nathI, evA kAi eka mahAtmA ja sAma-zAMtinI lIlAnA vilAsa anubhave che. 77 mANasa bIjA kAryo peAtAnI jAte karI zake che; paraMtu dharmanuM kAyate| gurUthI ja karI zakAya che. zAryo. ihalokavidhInkurute, svayaM jano na tu guruM vinA dharmam / azvo hi tRNAnyatti, svayaM ghRtaM pAyyate'nyena // 78 // mANasa A leAkanA bIjA kAryAM peAtAnI jAte karI zake che, paNa gurU vinA peAtAnI jAte dharma karI zakatA nathI. gheADA ghAsa peAtAnI meLe khAya che, pazu tene ghI tA bIjA ja pAya che, 78 jema samudramAM puSkaLa ratnA DhAya paNa te sa ApaNe grahaNa karI zakatA nathI tema susAdhumAM aneka guNeA rahelA che, paNa te badhA vaNuM na karavAne ApaNe zakitamAna nathI tethI susAdhu adhikAranA peTA vibhAganA adhikAranu varNana karvAnA avakAza levA mATe A susAdhu adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . Sii sApu (sthiratA)-dhavAra. cAritrathI alaMkRta thayelA munie sthiratA guNa prApta karo jaIe. kAraNuM ke, asthira manapariNAmavALe muni sadabhAvanAnI mAtAnA mahAna guNa meLavI zakate nathI, bhega tRSNAdikathI thatI asthiratA zuddha baMdha prApta karavAmAM mahAna aMtarAya utpanna kare che. Ahata zAstra eTale sudhI lakhe che ke, "asthiratAthI - relI mokSadAyaka kriyA paNa niSphaLa thAya che." tethI saMyamanA dhAraka munie sarvadA sthiratA prApta karavI joIe. sva svabhAvanI sthiratA munine pUrNAnaMdane prabhAva batAvI Ape che. tethI ahiM susAdhunA adhikAramAM sthiratAne piTA adhikAra kahevAmAM Ave che. mananI asthiratAthI bhramaNane kheda thAya che, te viSe zi Syane upadeza. anuSTup. vatsa kiM cazcalasvAMto, bhrAntvA bhrAntvA viSIdasi / nidhiM svasanidhAveva, sthiratA darzayiSyati // 1 // zabdArtha he vatsa, caMcala mana pariNAmavALe hAIne (sukhane sArU) bhramaNa karIne zA mATe kaleza pAme che! (kAraNa ke, te (sukha rUpI) khajAne sthiratA tArI pAse ja batAvaze. vivecana-have sthiratAnuM svarUpa graMthakAra kahe che, he baMdhu, sukha prAptine athe asthira mana pariNamavALo heIne ane sukhanI gaveSaNa karate karate zA mATe tuM viSAdane pAme che? vyartha kaleza zA mATe kare che. ? tAre je sukha prApta karavAnuM che te vanitAdi paravastune viSe nathI. dharma, mekSa, tAre je prApta karavAnA che te nimittabhUta paravastune viSe vidhamAna nathI. paraMtu te sarva sukha tArI pAse ja che, mATe sthiratA prApta kara. pUrNAnaMda rUpa kozAgAra sarva anya sthAnAMtara vajIne sva samIpe ja che ema sthiratA-svabhAvane viSe nizcalatA-tane batAvaze. pUrNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha dvitIya nadane parabhAvane viSe abhAva che mATe huM badhu, cacalanA tajIne vAtmAne viSe sthira thA. asthiratAthI lebha ane vibha rUpI kuceka jJAna rUpI dUdhane nAza kare che, tenuM dRSTAMta pUrvaka nirUpaNa. jJAnadugdhaM vinazyeta, lobhvikssobhkuurckaiH|| amladravyAdivAsthaiyAditi matvA sthiro bhava // // zabdArtha -khATA padArthathI jema dUdhane nAza thAya che tema asthiratAthIlobhathI thatA vikSobha rUpI kUrcake (kAdave) karIne jJAnarUpI dUdhane nAza thAya che, ema samajIne tuM sthira thA. vivecana--khaTAzavALA kAMjI Adi padArthothI jema dUdha besvAda thaI nAza pAme che, tema anizcala pariNAmathI bhega tRSNAdithI thatI caMcalatAthI-zuddha bAdha rUpI dUdhane nAza thAya che-2vakArya karavAne asamartha thaI jAya che. lobha eTale vane abhilASa pariNAma vizeSa tethI te vibha eTale cittanuM vyartha saMcAlana te rUpI kUrcAe karIne pUrva prApta karela Atmadarzana paNa pharIthI pAmI zake nahIM, kAraNa ke abhilASa rUpI deSathI jJAnane nAza thAya che. samyaka prakAre Ama jANIne he baMdhu, tuM sthira svabhAvavALe thA. asthira citte karelI mekSa ApanArI kriyA paNa niSphaLa thAya che. mananI asthiratAthI mana, vacana ane kAyAnI ceSTAo gopavavI te kayANakArI nathI. asthire hRdaye citrA, vAnetrAkAragopanA / / puMzcalyA iva kalyANakAriNI na prakIrtitA // 3 // zabdArtha -hadaya asthira sate vividha prakAre vAcA, netra ane AkAranuM gepavuM te asatI strIna, gepananI jema kalyANukArI nathI ema jJAnIoe kahyuM che. vivecana-bhe ga tRSNAthI jyAre cittanI caMcalatA thayelI che tyAre vAcA, te ane AkAre karIne zarIranuM je gopavuM-vikArotpattinI rakSA karavAne mATe je kriyA karavI te jJAnAdi saMpattinI vRddhi karanAra nathI. jema asatI strInuM vividha prakAranuM gepana svaabhimata yaza sukha ApatuM nathI, tema asthira citte vividha prakAranuM je gopana te AtmajJAnanI vRddhi karatuM nathI. ema jJAnI purUSanuM kahevuM che. asthiratA hadayagata zalya tulya thAya che te kahe che. jAra karma karanArI strI vAcA, netra, ane AkAranuM gepana karI satI strInA dekhAva mAtramAM ja pravartana kare te tene Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAdhu (rivatA)-adhikAra, tyANakArI nathI temaja asthira hRdaya sate samajavu, jyAMsudhI hRdayamAMthI asthiratArUpa zaya gayuM na heAya tyAMsudhI kriyArUpa auSadha guNa karatuM nathI. antargataM mahAzailyamasthairya yadi nodhdhRtam / kriSadhasya ko doSastadA guNamayacchataH // 4 // zaThThA ----asthiratArUpI hRdaya gata mahAzalya ne te` kADhI nAMkhyu` nathI teA guNu nahIM karanAra kriyArUpI auSadhanA zuM doSa ? vivecana--hai cemni! sva hRdaye sthita asthira pariNAmarUpa mahAzalya ne ukheDI nAMkhyuM nathI tA svala siddhane nahIM ApanAra bhAvazyakAdi kriyArUpI auSadhaneA bilakula doSa nathI; doSa te asthiratA rUpI zakSane ja che. ane tethI ja svalanI siddhi thatI nathI, doSa te pramAdanA ja che. mana, vacana ane kAyAnI sthiratA rAkhanArA ceAgIe. aharniza samabhAva pariNAmI thAya che. sthiratA vAGmanaHkAyairyeSAmaGgAGgitAM gatA / yoginaH samazIlAste grAme'raNye divA nizi // 5 // zabdA --je ceAgInI sthiratA, vacana, mana ane kAyAe karIne aMgata thayelI che, te ceAgI zaheramAM temaja araNyamAM, divase temaja rAtrie samabhAva pariNAmI hAya che. vivecana--sthiratAnu phaLa khatAvatAM graMthakAra kahe che ke vAk eTale vacana vyApAra, mana eTale mAnasika vyApAra ane kAya eTale gamana vileAkanAdi zarIra vyApAra teNe karIne sthiratA jenI agAgita thai che, hADAhADa esI gaI chetanmayatAne pAmI che, abheda dharma dharmI sabadha bhAvane pAmI che evA sunie janasamUha vyAsa evA nagarane viSe ane vanAdine viSe divase temaja zatrie tulya svabhAvavALA hAya che. dezakAlanA bhedathI paNa teenI pariNatimAM leka thatA nathI. jyAM sthiratArUpa ratnamaya dIpa prakAzatA haiAya tyAM vikalpa rUpI dhumADA ane malina Azrava zuM karavAnA che ? sthairyaratnapradIpadIptaH saGkalpadoSajaiH / tadvikalpairalaM dhUmairalaM dhUmaistathA zravaiH ||6|| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha ditIya zabdArtha - sthiratArUpI tejomaya ratna pradIpa hoya te saMkalpa rIpathI utpanna thatA vikalpa pUmathI zuM, ane malina AzravathI paNa zuM ? vivecana-je muninA hRdayamAM sthiratArUpI prakAzita ratnamaya pradIpa heya te saMka95 eTale azuddha cAlyatArUpa mane ratha te spIje dIpa tethI utpanna thatA vikalparUpI dhUme karIne zarTa ane ati malina karmabaMdha hetu AzravathI paNa zaryuM tAtparya e che ke, saMkalpa vikalapathI tathA Azrava sevavAthI kAMI sAdhya nathI. mATe nirdhama dhairya ratna pradIpa AdaravA yogya che. asthiratArUpI pavana dharmamegharUpa samAdhinI ghaTAne . vIkherI nAMkhe che. udIrayiSyasi svAntAdasthairyapavanaM yadi / / samAdhedharma meghasya, ghaTAM vighaTayiSyasi // 7 // zabdArtha - sva hadayamAMthI asthiratArUpI pavanane te prerIza te samA dhirUpI dharmameghanI ghaTAne vikherI nAMkhIza, vivecana-mehanA udayathI AtmAne viSe upayoga rahita asAvadhAna thaIne aMtaHkaraNamAMthI asthiratArUpI pavanane tuM prerIza, eTale ke, sthiratA tajIne caMcala pariNAmI thaIza te samAdhi eTale mana, vacana, ane kAyAnuM ekAgrapaNuM te rUpI je dharmameva nAmanA samAdhinI ghaTA, sva svabhAvarUpI meghanI ghaTA-anna mAlAtene pavana vikherI nAMkhaze. jevI rIte vAyu prerita meghanI ghaTAne nAza thaI jAya che, tevI rIte asthiratAthI samAdhirUpI dharmameghanI ghaTAne nAza thAya che, siddhanA jIvo paNa sthiratApa cAritrane cAhe che. cAritraM sthiratArUpamataH siddheSvapISyate / .... yatantAM yatayo'vazyamasyA eva prasiddhaye // 8 // zabdArtha_siddha chamAM paNa sthiratArUpe cAritra manAya che. mATe te sthiratAnA ja siddhine arthe munio yatnavALA avazya thAo. vivecana-he gIzvara, sthiratA eTale AtmapradezanI jJAna darzakanA tmaka upaganI nizcalatA, varUpa, niSpattine arthe pracura udyamavaMtA thAo. siddhane viSe cAritrane AgamamAM je niSedha kahelo che te kriyAtmaka cAritra samajavuM, cAritra be prakAranuM che. nizcaya cAritra ane vyavahAra cAritra vyavahAra cAritra kriyAbhaka che te sitane viSe nathI. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAdhu (kUta) vadhavAra, uttama sAdhu jyAre sthiratAne prApta kare che, te pachI tene parama tRpti prApta thAya che. sAdhu jIvananI uccatA tRptimAM ja rahelI che. e tRNi svaguNemAM ramaNa karavAthI prApta thAya che. jyAre A jaganA padagalika padArthonI viSayavAsanAonI tadana nivRtti thAya che tyAreja parama tRpti pragaTe che, e tRtinA prabhAvathI AtmavIryane ullAsa utpanna thAya che, pachI tevA svayaM tRpta mahAtmAne paratRptine samArepa ghaTatuM nathI. tenA tRpta hRdayamAMthI manaHkapita brAMtio dUra thaI jAya che, e tRptine mahAna guNa A adhikArathI kahevAmAM Ave che. muni ze upabhegA karI parama tRmi pAme che. anuSTup. pItvA jhAnAmRtaM bhuktvA, kriyAsuralatAphalam / . sAmyatAmbUlamAsvAdha, tRptiM yAti parAM muniH // 1 // zabdArtha-jJAnarUpI amRtanuM pAna karIne kriyArUpI sura latAnA (kalpalatAnA ) phalanuM bhajana karIne ane sAmya tAMbulanuM AsvAdana karIne muni utkRSTa tRmine pAme che. vivecana-vyavahAramAM bhejanAdi paNa kriyA che ane te bhejanAdi kriyAthI keTalAeka tRmi mAne che. paraMtu te AtyaMtikI tRpti nathI, tethI jJAnakriyAthI thayelI tRpti AtyaMtikI che, ema batAvatA kahe che ke, muni eTale jJAnakriyAvALA yegI sva para svarUpane anubhAsa karanAra badhajJAna te rUpI amRtanuM zravaNa, manana ane nididhyAsana rUpa dhArAe pAna karIne, manane abhimata kriyArUpI kalpalatAnA phalanuM svAbhAvika AnaMdarUpa phelanuM-bhUjana karIne, dhIme dhIme cAvI, subuddhirUpI jihAe vAda laine, ane sarvatra tulya daSTirUpI tAMbUlanuM-AtmAne viSe ratirUpa sugaMdhI vibhuSAkArI nAgavallInA pAnanuM AhavAna karIne, sAmya taraMgita thaIne, tajanya lIlA anubhavIne sarvotkRSTa tRptine-sarva IcchAnI nivRttine pAme che. : Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha. dvitIya guNathI zAzvata si bApta karanAne kinI nANAvata tRpti zA svaguNaireva tRptizcedAkAlamavinazvarI / -- jJAnino viSayaH kiM tairbhavetasiritvarI // 2 // zabdArtha-jJAnIne svaguNathI ja je cirakAla sthAyinI avinazvarI tRpti thAya che te je nAzavata tRptine upajAvanAra che te viSayethI zuM? vivecana-yathArtha vastu svarUpanA jANanArane nispRhatyAdi dharma karIne sarva kAla sthAyI, avinAzI, icchA nivRtti, thAya te vinAza zIlavALI, a95kALa rahenArI tRpti icchA nivRtti je ke pUrvokta zabdAdi viSayothI thAya che tenuM zuM prajana che! zAMta rasanA svAdanI tRminA jevI SaTsanI tRpti hotI nathI. yA zAntaikarasAsvAdAdbhavettRptiratIndritA / sA na jihendriyadvArA, SaDrasAsvAdanAdapi ||shaa zabdArtha_eka zAMta rasanA AvavAthI je atIndriya tRpti thAya che te ji. hA iMdriyadvArA SaTra rasanA AsvAdanathI thatI nathI. vivecanajilDA indriyane jItavAthI bIjI sarve iDhiye chatAya che te mATe tenA viSayanI nIrasatA batAvatAM zAMta rasanI stuti kare che. he Atmana, kahe vAne azakya ane apUrva evI je svabhAva anuyAyI, nirveda sthAyI, jIvanI je pariNati, te eka zAMta rasane anubhava prema saMkrama-tethI thatI je atipriya anubhava rUpI rasaneMdriyathI jANI zakAya eva-niSkAma vRtti je thAya, te tRpti jigahA rUpI dvAre-sAdhane karIne tikta, kaTu, kaSAya, Amsa, madhura, ane lavaNa e cha rasanA vAdathI paNa thatI nathI. abhimAnIjha tRpti svamavata mithyA che ane bhrAMti vagaranI nRsi satya che. saMsArasvamavanmithyA, tRptiH syaadaabhimaanikii| . . . taththA tu mAnittarAcA, sAtmavIryavivAchara kA - zabada -saMsAramAM abhimAnikI tRmi svapnavata mithyA che. Atma vIthanA vipake karI zAMtizAstranI tRpti kharekharI che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susAdhu-(mi) adhikAra | vivecana-sAMsArika tRpti mAtra brAMtirUpa che ema batAvatAM kahe che ke che cetana, karmonA udayathI thatA janmAdi rU5 bhavane viSe abhimAnikI eTale mahAdaya mizrita ahaMtAjJAna te abhimAna, tethI-thatI je tRpti te khoTI che. chatAM mana kalpanAthI ahIM mAnelI mAtra brAMtirUpa che. rAtrine viSe svapnamAM jema mahArA jyAdinI prApti thAya che, tenI jema abhilASanI zAMti mithyA che. yathArtha tRpti kaI che? te kahe che, AtmavIrtha eTale jIvanI sahaja zaktine ullAsa, tenI vRddhi karanArI bhrama rahita addajJAnavALAnI tRpti eja kharI che-satya che. : - jJAnIne AtmatRpti ja che, tene viSe paritRptino samArA : : ghaTatuM nathI. . pudgalaiH pudgalAstRptiM yAntyAtmA punarAtmanA / vAtRtiSamArouo, jJAnistana yuthane paNa . zabdA yugalathI pudagala tRpti pAme che, ane AtmA AtmAthI tRpti pAme che. mATe paratRptine samApa jJAnIne ghaTatuM nathI. vivecana-- cetana, deha, Idriya, mana Adi mUrtimAna pudagalajanya 5dArtho, AhAra, vastra, alaMkArAdi pulathI tRpti pAme che, kAraNake teone samAna dharma che, jyAre AtmA-jIva anicchAdi svabhAvathI tRpta thAya che. paraMtu pudagalathI tRpta thatuM nathI; kAraNake temane vilakSaNa dharma che. ukta kAraNathI jANe che, vastu 2vabhAva jeNe evA jJAnIne, parakRta tRptine samAropa, upacAra, ghaTatuM nathI. vi dharmamAM sukha mAnavuM e buddhine viryA che.' A lokanA padArthothI bAhya evI parabrahmanI tRptinA svAdane leko jANatA nathI. madhurAjyamahAzAkAgrAhye bAhye ca gorasAta / parabrahmaNi tRptiA, janAstAM jAnate'pi na // 6 // zabdAtha-parabrahmane viSe je tRpti che, tene leke IndriyanA rasathI agrA. hA svAdiSTa vRtazAkAdimAM ane dazya bAhya viSayamAM jANatA paNa nathI. vivecana je para upabhegamAM tRpita mAne che te satya tRptine jANatA nathI. te batAve che. he muni, miSTa rasa yukta je dhRta ane ati pradhAna tikta Akhya rasAtie saMskRta evAM zAka tenA AsvAdanathI jenA svarUpanuM anumAna i zake nahIM tevI athavA manahara bhAga sAdhana rAjyane vazavartI bhegaluw Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAna sAhitya saMgraha. dvitIya haveAthI jenuM svarUpa kaLI zakAya nahIM evI, vaLI gArasa eTale gIta, nRtya, stuti rUpa vANI rasa tenI bahAra eTale zabdomAM kahI zakAya nahIM tevI, athavA gArasa eTale pAdathI nivRtta thayu che svarUpa jenu' evI; parabrahma eTale sava pradhAna, sakala vikAra rahita, anata vijJAna dhana zuddha caitanya, tene viSe apUrva tRmiM icchA nivRtti-tene vivekahIna purUSa jANatA nathI e meTuM Azcarya che. te tRptinI prAptine mATe prayAsa karavAnuM te dUra rahyuM paraMtu tene jANatA paNa nathI. pudgaLathI atRpta jIvane jherI oDakAra Ave che ane jJAnathI tRpta evA jIvane dhyAnAmRtanA oDakAra Ave che. viSayormiviSohAraH syAdatRptasya putraH / jJAnatRptasya tu dhyAnasUbodvAraparaMparA ||7|| zabdA--pudgalathI atRpta jIvane viSayanI urmirUpa viSaudgAra thAya che. ane jJAnathI tuma jIvane plAna rUpI amRtanI udbhAra para parA thAya che. vivecana--puddhalanI bhAga tRSNAe Atura jIvanI viSAdvAra jevI durgati thAya che; ane jJAnanA vAdathI tRpta jIvanI dhyAna rUpI amRtanA udgAra jevI sad gati thAya che te kahe che. pAla eTale zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane patve karIne pariNata, paramANunA kapa tethI je tRpta thayA nathI, tenA bhAgamAM je tRSNAtura che tene zabdAdi viSaya lAya tenI imanAratha tara Mga-te rUpI jheranu` vamana-duHkha phulamaya durgati thAya che, para'tu yathArtha svarUpanA gAdhathI jenA abhilASa pUrNa thayA che tene, dharma ane zukala kyAna rUpa amRta, tenA udbhAra-sukhamaya sadnati Adi phaLanI prApti rUpa havamana-tenI zreNI-sukha upara sukha saMtati thAya che. eka jJAna tuma bhikSuka iMdrAdikanA karatAM paNa sukhI che. sukhino viSayAsAnendropendrAdayo 'pyaho / videza khulI toDe pAnayubo niAnaH || 8 || rAjA -----viSayane viSe tRpta iMdra ane upendrAdi paNa sukhI nathI, paraMtu TAkAmAM jJAnatRsa, ajana rahita eka bhikSuka sukhI che. vivecana--zabdAdi viSayamAM je tRSAtura che, jenI bhAgAbhilASA nivRtta thaI nathI evA surapati, upedra eTale cakravatI, vAsudevAti rAjA, ane mADhi pa Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAri , asAdhu-tami) adhikAra karIne sAmAnya trAhimAna deva, manuSya temAM paNa sukhI nathI, kAraNa ke temanAM hAya pAlita che. gAma che tyAre bIjA prANInuM te zuM karavuM? deva ane manaemAM vaparadharma vijhANie karIne je tRpta che, cAla abhilASa jenA nivRtta thayA che, ane vaLI je nirajana che--Na, ani, saM5 pratika rUpe AjanathI rahita che, evA eka muni ja sukhI che-paramAna vilAsI che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAdhu (nirlepa) adhikAra. tRpti guNane prApta thayela sAdhu nilepa thavAne adhikArI thAya che, tethI tRpti pachI nirlepa adhikArane prasaMga Ape che. A saMsAramAM pratyeka saMsArI jIva svArtha buddhithI deha, dhana, kuTuMAdi mamatva bhAvamAM lepAya che, e lepane laIne saMsArane kAjaLanA gRhanI upamA apAya che, e saMsArarUpa kAjaLanA gRhamAMthI mukta thayela jJAnI muni temAM lepAta nathI. kAraNa ke, tenI mane vRttimAM pudagala bhAratarapha kaI jAtanI ahaMtA rahetI nathI. te pitAne parabhAvathI bhinna zuddhAtmA samaje che. e samajUtIthA tenAmAM nirlepa bhAva pragaTe che, je bhAva pariNAme jJAnIne muktimArgamAM pUrNa sahAyakArI thAya che. tethI nirlepa bhAva susAdhune ucca guNa che, te ahiM kahevAmAM Ave che. svArthasiddha purUSa saMsAramAM lepAya che, jJAnasiddha purUSa temAM kadi paNa lapAtuM nathI, anuSTupa. saMsAre nivasan svArthasajjaH kajalazmani / lipyate nikhilo loko jJAnasiddho na lipyate // 1 // zabdAtha-saMsArarUpa kAjaLamaya gRDamAM rahete svArtha tatpara, nikhila leka lepAya che. jJAnasiddha lepate nathI vivecana-svArtha eTale pitAnA deha, dhana kuTuMbAdi mamatva bhAvane je le temAM tatpara eve samasta prANIone samUha kAjaLamaya gRhamAM, bhavavAsamAM rahete sate lepAya che, pApa karmarUpI dhUlithI DhaMkAya che. jJAnavAn muni lepate nathI-baMdha hetuthI baMdhAtuM nathI. je pukala bhAna karanAra, karAvanAra ane anumodana karanAra nathI te AtmajJAnI zI rIte saMsAramAM lepAya? nAhaM pudgalabhAvAnAM, kartA kArayitA ca na / nAnumantApi cetyAtmajJAnavAn lipyate katham // 2 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susAdhu ('vilepa) adhikAra zabdAtha-pula bhAvane huM kartA nathI, karAvanAra nathI ane taddaguNa anuyAyI nathI. AvA AtmajJAnavALA kema lepAya? vivecana-pulabhAva eTale paramANuthI thayelA deha, karma, viSaya paMcaka, gati, jAti, AkAra, gAdi, bhAva tene kartA huM nathI. svataMtra nipAka nathI.' huM jJAnavAna chuM, zuddhAtmA chuM, parabhAva hevAthI teone rtA nathI. dareka vastunuM svabhAvane viSe kartutva che mATe ema na mAnIe te ati prasaMga dUSaNathI siddhanA ine paNa parabhAva kartApaNuM Ave. vaLI te pudgala bhAvane bIjA pAsethI huM nipAdayitA nathI tathA tenA guNane anuyAyI-pakSapAtI-paNa huM nathI. A rIte svarUpane vettA jIva kema karIne lepAya? arthAt na ja lepAya. aMjanathI jema citrAkAza levAtuM nathI tema huM pudralethI levA -- nathI, ema ciMtavanAra jJAnI kadI paNa lapAto nathI. lipyate pudgalaskandho, na lipye pudgalairaham / vithonAjhane neva, yAtrata na sTivyate rA. zabdAtha-pudgalathI pudagala rakaMdha lepAya che, paNa aMjanathI citra - manI jema huM lepAte nathI, evuM dhyAna karanAra pAte nathI. vivecana-dehAdi rUpa pudgalane sakadha samaha, liMga-zarIra, pudgalathI lepAya che. pudgalathI kareluM upacaya temAM ja thAya che. paraMtu AtmAmAM thatuM nathI. huM sat lakSaNavALe AtmA, lepate nathI; mizrita thatuM nathI. bhinna sattA svabhAva che mATe vividha raMganA AlekhanI jema gagana, aMjanathI-zyAma varNanA padAkaMthI-lepAtuM nathI, tema mArA AtmAnI zuddha sattAmAM paNa karma Alekha thata nathI. ciMtanya acaitanya mizra thAya ja nahIM. pUrvokta prakAranuM dhyAna karata-citavana karate-AtmA karma thI lepAne nathI. sava svabhAvane anuyAyI pariNAmavALI pariNati che mATe. nilepa jJAnInI kriyA sarvatra upayogI thAya che. limatAjJAnasampAtapatighAtAya kevalam / nirlepajJAnamanasya, kriyA sarvopayujyate // 4 // zabdArtha-nilepa jJAnane viSe magna evA purUSanI sarva kriyA kevaLa li. satA jJAna sapAtanA nivAraNa arthe che. vivecana-nilepa eTale AtmA nibaMdha che evA bhAve karIne thayela je pratibhAsa-je jJAna-tene viSe jenuM citta salIna che, evA purUSanI sarva kiyA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vApAna zAhitya saMgraha. dvitIya vikama te mATe che? te kahe che ke karma yugalanA samUhanI sAthe je saMmilita abhAva, tenuM je jJAna tene liptatAjJAna kahIe. kae karIne AtmA aha che evuM je vyavahArika saMka95thI jANavuM tenuM je samApatana tenA pratikAta-nivArane arthe che. bhAvanA jJAnathI pUrNae purUSakriyA kare nahIM te paNa lepAta nathI. tapAzrutAdinA mattaH, kriyAvAnapi lipyate // bhAvanAmAnasaMpanno, niSkri yo'pi na lipyate // 5 // zabdArtha tapa ane zruta jJAnAdie mA e diyAvAna paNa lepAya che. paraMtu bhAvanA jJAna karIne pUrNa eziyAhita paNa lepa nathI. vivecana-kamarUpI vananuM dahana karanAra, bAhyA ane atyaMtara bAra prakArane je tapa, anekRta zAsanuM jJAna Adi pade karIne jAti kulAdi grahaNa karavAM. te tapa ane jJAnA dithI matta thayela abhimAnI, saMyama kriyAmAM uhamavaMta heya te paNa pApakarmathI lepAya che. sadharma svasvabhAvane viSe punaH punaH AtmAne pariNa bhAva te bhAvanA rUpI jJAna karIne pUrNa, AvezyAdi kayA rahita heya te paNa lepAse nathI, karmothI baMdhAtuM nathI. tethI karIne nirlepa Atma saMpAdanane arthe kriyA karanArAe madane tyAga karavo joIe. upAdhyAya anyatra kahe che. pada parapa1nati apanI karamAne, kiriyA ga ghele unakuM jena kahe kayuM kahiye, so mUrakhame pahele parama gurU jaina kahe karyuM have. jJAnI ane yiAvAna purUSane AtmA kevI daSTie zuddha thAya che? alipto nizcayenAtmA, liptazca vyavahArataH / zudhyatyaliptayA jJAnI, kriyAvAn limayAdRzA / / 6 // zabdArtha-nizcaya na karIne AtmA alipta che ane vyavahArathI lipta che. jAnI alipta daSTie ane diyAvAna lipta daSTie tene zuddha kare che. vivecana-naya vibhAge karIne AtmAnuM lisa, alisapaNuM darzAvatAM kahe che ke AtmA-caitanya svarUpI jIvana nizcaya nayanI daSTie alipta che. kama raNunA saMsagathI rahita che. vaLI te nathI te AtmA anutpannAvinarNa, sthira, eka rUpa kartRtva bhakatRtva rahita che, vyavahAra nathI jatAM, paryApika nayathI pita che. kama sudhI Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sAdhu (ni )-adhikAra saMspiSTa che. utpAda caya muvameva vastu hoya che tethI zuddha azuddhatAthI baha, lipta kahevAya che. ema darzAvanArI netrathI-zuddha svarUpanuM dhyAna karata-AtmAne zuddha kare che, sagAdi baMdhanane nirAdha karavAthI karmamala rahita thAya che ane tapa AvazyakAdi kriyAmAM pravartamAna lipta eTale anAdi pravAhika karma melathI huM lipta chuM mATe zuddha thA" ema darzAvatAM netre karIne mahA mahAdi doSanA ravApI vimala thAya che. moTA deSanI nivRtti kiyAnA baLathI ja thAya che, sUma deSanI nivRtti jJAnanA baLathI ja heya mATe- jIvane jJAna ane kriyArUpa netro kevI rIte mukhya gaNAya che? jJAnakriyAsamAvezaH sadaivonmIlane dvayoH / bhUmikAbhedatastvatra bhavedekaikamukhyatA // 7 // zabdArtha-sata karmanA khIlavAthI (udaya thavAthI) jJAna ane kriyAne samAveza thAya che ane bannenI bhUmikA bhere karIne atra ekanI mukhyatA thAya che. vivecana-jIvane jJAna ane kriyAne lAbha sAthe ja thAya che te batAve che pUta jJAna netra ane kriyA netra te uddaghATana karavAne jJAna ane kriyAne ekI bhAva sAtheja thAya che, paraMtu kAla bhere karIne thatuM nathI. kAraNa ke jJAnanI rUca ane kriyAnI rUci bhede karIne thatI nathI. paraMtu atra eTale samyak daSTi jIvane viSe bhUmikA eTale deza pramatta, sarva pramatta, apramata, sarAga, vItarAgAdi saMyamavAnanI avasthA tene bheda eTale kAla guNAdithI thayelI bhinnatA teNe karIne eka ekanI, kavacita kriyAnI ane kavacita jJAnanI mukhyatA, pradhAnyarUpa, thAya che. bhAvArtha, jJAna ane yiAne ekI bhAva che. keI vakhate jJAnanI mukhyatAnI sAthe dhyAnI gaNatA hoya che, ane kriyAnI mukhyatAnI sAthe jJAnanI gaNatA che te mAtra pUrvokta bhUmikA bheda AzrIne che. samakita guNa thAnavartI jIvane samati 5NunI karaNInI mukhyatA che. dezavirati, sarva viravine te sthAnanI karaNInI mukhyatA che. paraMtu sAtamA AThamA ane navamA guNasthAne vartatA chavane jJAnanI mukhyAtA che. jenuM jJAna ane anuSThAna nilepa raheluM che, te mahAtmAne namaskAra samAnaM yadanuSThAnaM na lisaM doSapaMkataH / / zudavudAmAvAva tame mAre namaH || 8 | zabdArtha-sAna pUrvaka jenuM anuSThAna cheSa pakathI lisa nathI evA zuddha, buddha, ravabhAvI mahAtmAne namaskAra che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya '88 - vyAkhyAna sAhitya saMgraha. - vivecana-alinI stuti karatAM samApta kare che. jJAna pUrvaka je mahAtmAnI bata pAlanAdi diyA, deSa eTale Iha kAzasA, paraleka AzasA, mithyAtva, viSaya, kaSAyAdi te rU5 paMka-kAdava, Adi rUpa mala, tethI jenI kriyA dazya thayelI nathI, evA vimala, he pAdeya jJAna yukta, mana pariNAmavALA gIne-jJAna, vairAgya, aizvaryavAnane namaskAra che. iti susAdhu (nirlepa) adhikAra Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAdhu (niHspRhatA)--AdhAra, + je nile 5 hAya che, te niHspRha thaI zake che. tethI have nispRhatA adhikAra kahevAmAM Ave che. spRhA athavA AzA e cAritra rUpI amRtamAM viSa rUpa che. muni dharma rUpa mahAgirinA zikhara upara caDeleA muni spRhAnA yAga thavAthI adhaHpatanane pAme che. tethI munie peAtAnA cAritra jIvananI Unnati karavA mATe nispRhatA rAkhavAnI jarUra che. jyAMsudhI niHspRhatA prApta thatI nathI tyAM sudhI nileSa bhAva ke manenigraha thaI zakatA nathI, tethI susAdhue paraspRhA rUpI viSalatAnuM chedyana karavuM joie, evI niHspRhatAnuM mAhAtmya darzAvavA mATe A adhikAranI upayeAgitA che. niHspRha muni Atma-aizvarya meLavI zake che. anuSTupU. svabhAvAbhAt kimapi prAptavyaM nAvaziSyate / ityAtmaizvarya-saMpanno niHspRho jAyate muniH // 1 // zabdA--svabhAva lAbhathI bIjuM kAMi prApta karavAnuM rahetu nathI mATe niHspRha muni Atma aizvathI yukata thAya che. vivecana--he prANI, svabhAvalAbha eTale samagra svadharmamaya vastunI-nija sahuja svarUpanI-AvaraNutA abhAvathI prApti tenA karatAM bIjuM kAMI A jagamAM jIvane prApta karavAnuM nathI. sarve prAptimAM svabhAvaprAptinuM pradhAnatva che. e hetuthI anAtmIya bhAvane viSe nizazcita bhAvane pAmele sAdhu AtmAnuM je sahaja azvaya, jJAnAdi vibhUti teNe karI yukta thAya che. 12 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - susAdhu (nirbhaya) adhikAra. je nispRha che, te sadA nirbhaya rahI zake che, tethI A adhikAranI AvazyakatA ahIM upasthita thAya che. - " A saMsAranA bhayaMkara vAsamAMthI mukta thayelA muni sarva prakAre nirNaya bane che. A leka tathA paralakanA bhayane tyAga thavAthI muninA hRdayamAM anupama AnaMda prApta thAya che ane nija svarUpane pragaTAvanAra jJAnAnaMdanuM sukha prApta karavAne te zaktimAna thAya che. tevI nirbhayatA batAvavA mATe ja A adhikArane udeza che. parApekSAthI rahita evA munine nirbhayatA prApta thAya che. ___ yasya nAsti parApekSA svabhAvAdvaitagAminaH / tasya kiM na bhayabhrAntikAntisaMtAnatAnavam // 1 // zabdArtha- abheda svabhAvane viSe pravartazIla jene paranI apekSA nathI tene bhaya, zAMti ane lAMtinA pravAhanI taytA-kSINatA zuM thatI nathI? vivecana- svakIya nija bhAvathI abheda gamanazIla che evA vakSyamANa guNe karIne yukta, jene para eTale AtmAthI bhinna padArthothI deha, viSayAdithI sukhAdinI AkAMkSA nathI, evAne bhaya eTale IhalokAdi sAta prakArane trAsa, krAMti eTale viSayAtimAM sukha prApti Adi brama, ane lAMti eTale sAMsArika pravartanamAM pIDA thAyate,tetraNanI paraMparA-pravAha tenItanutA-svalpatA zuM nathI thatI? arthAta thAya che. bhayaMkara rUpa bhavanA sukhathI nibha ya jJAnanuM sukha vizeSa che. bhavasaukhyena kiM bhUribhayajvalanabhasmanA / sadA bhayojjhitaM jJAnaM sukhameva viziSyate // 2 // zabdArtha--atyaMta bhayarUpI agninI bhasmarUpa saMsAra mukhathI zuM? sadA pUrvokta bhaya jeNe tape che evu savathI adhika sukha jJAna ja che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI pariccheda. susAdhu (nirbhaya)-adhikAra vivecana-Ileka, paraleka, je pracurabhayate rUpI sukhanuM javalana karavAne vanDi tethI thayelI bharama-rakSA, te bhasmarUpa saMsAranAM sukhathI zuM? arthAt kAMI ja nahIM. kAraNake bhaya AnaMdanuM zoSaNa kare che mATe niHsvAdanIya che. pUrvokta bhayano jene viSe tyAga che evuM nija svarUpanuM Avedana karanAra jJAna AnaMdarUpa sukha, sarva sukhathI adhika che, kAraNa ke te ja eka sukha rUpe vadhe che. jene gopya, Arogya, heya ane deya nathI tevA jJAnIne ze bhaya che? na gopyaM kApi nAropyaM heyaM deyaM ca na kacit / ka bhayena muneH stheyaM jJeyaM jJAnena pazyataH // 3 // zabdArtha je munine kAMI gaya nathI, Arogya nathI, heya nathI, deya nathI, ane jJAna karIne mane jANe che, tevA muninI sthiti zuM bhayavALI che? vivecana-muni eTale paramAtma bhAva prAptinA upAyane viSe jenuM pravartana che te sAdhune zaheramAM athavA araNyamAM, divase, temaja rAtrie, kAMI gepya nathI kaI vastu vastrAdithI saMtADavAnI nathI-bIjAo te vastunuM haraNa kare che tene svabhAva nathI. savabhAva dharmanuM anyatra laI javuM azakya che. svabhAvamAMthI kAMI tajavA yogya nathI, temaja bIjAne devA egya kAMI nathI. reya vastune sva anubhava bodhathI jotAM sAdhunI sthiti kayA pUrvokta bhayavALI che? arthAta temane kaI jagyAe bhaya nathI. raNamAM rahelA mahAna gajeMdranI jema mehanI sAme laDavA taiyAra thayele muni nirbhaya rahI zake che. ekaM brahmAstramAdAya nighnan mohacamU muniH| vibheti naiva sAmazIrSastha iva nAgarAT // 4 // zabdArtha_eka brahmAstrane laIne mahinA sainyane haNatA muni,yuddhane mekhare ubhelA hastinI jema vhitA nathI. - vivecana-dharmarUpI dhanavALA mAdhu bIjA sarva zo tane eka zuddha jJAna rUpa zastra dhAraNa karo, me hanA-mehanIyAdi sarva karmanA-sakala sainyane nAza karatAM bhaya pAmatA nathI. jema yuddhanA agra bhAgamAM sthita thayela gajarAja trAsa pAmate nathI, tema muni paNa bhIma pariSaha ane upasargathI trAsa pAmatA nathI. brahmasvarUpanA AvedanamAM jenuM citta lIna thayuM che te dehapIDA laNatA nathI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra vyAkhyAna sAhitya saMgraha dvitIya jyAM jJAnadaSTi rUpI mayUrI hoya tyAM bhayarUpa sarpoTakI zakatA nathI. mayUrI jJAnadRSTizcet prasarpati manovane / veSTanaM bhayasarpANAM na tdaanNdcndn|| 5 // zabdArtha-manarUpI vanamAM jJAnadaSTi rUpI mayUrI vilAsa karate sate, AnaMda rUpI caMdanane viSe bhaya rUpI sarpanuM veina nathI. vivecana-he AtmA, je mana rUpI ArAmamAM, zuddha caitanyanA svarUpanI anuyAthI jJAnanI pariNati rUpe mayurIDhela-vilAsa kare che. te, parama pramada rU5 caMdana vRkSane viSe pUrvokta maya rUpI nuM pachina thatuM nI. bhAvArtha e che ke, svarUpa avinAzI che e nirdhAra jeNe karyo che tene bhayano abhAva che. caMdana vRkSa sarponuM sAdhana Azrama sthAna-vihArasthAna-che ane mayUra mayUrIne svara sAMsaLatAM ja va bhA ka vairane lIdhe te nAzI jAya che. jJAna rUpI kavaca dharanArane kAme yuddhamAM bhaya lAgato nathI. kRtamohAstravaiphalyaM jJAnavama vibharti yaH / kabhIstasya ka vA bhaGgaH karmasaGgarakeliSu // 6 // zabdArtha-mehanA zAstranuM jeNe vaiphalya karyuM che evA jJAna rU5 kAcane je dhAraNa kare che, tene karmayuddhanI krIDAmAM bhaya kayAMthI hoya, ane parAjaya kyAMthI hoya? vivecana-kAma, kepa, harSa, zeka, arati, ajJAna, bhaya, ane jugupsAdi je mehanIya karmanA zastra che tene jeNe niSphaLa karyA che-zakti vinAnAM karI dIdhAM che ane vaparanA jJAna rUpI kavaca-bakhara-potAnA zarIra upara dhAraNa karyuM che-yathArtha jJAna jene prApta thayuM che, evA guNavAnane jJAnAvaraNAdi karmonI sAthe thatA yuddhamAM je duHkha, AghAta rUpI krIDA karavI temAM zuM bhaya che? athavA parAjaya che? jJAnanA udayathI sarva bhayane nAza thAya che jJAnI purUSanuM eka rUvAMDu paNa bhayarUpI pavanathI kaMpatuM nathI, tUlavabaghavo mUDhA bhramantyabhre bhayAnilaiH naikaM romApi tainigariSThAnAM tu kampate // 7 // zabdArtha-rU jevA halakA mUDha (ajJAnI) bhaya rUpI pavane karIne gaganamAM bhame che. te bhayathI jJAna gariSTanuM eka rema paNa kaMpAyamAna thatuM nathI. vivecana-ajJAnI purUSa AkaDAnA rUnI jema halakA che ane tethI pUrvekata bhayarUpI pavane karIne sakala lokAkAza rUpI gagana maMDalamAM vividha janmarUpa eka sthAnathI bIjA sthAnamAM bhramaNa kare che. paraMtu pUrvokta jJAne karIne je gariSTha Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda surasAdhu-(nibaMdha) adhikAra che.-bhAre che. vizAla baMdha karIne ati mahAna che, teonuM eka roma pazu-jIvapradeza paNa-pUrvokta bhayathI kaMpatuM nathI. jJAnarUpI mahAna rAjya upara rahelA sAdhune keno bhaya che? citte pariNataM yasya cAritryamakutobhayam / akhaNDajJAnarAjyasya tasya sAdhoH kuto bhayam // 8 // zabdArtha-bhaya rahita cAritra jenA cittamAM vyApyuM che, evA akhaMDa jJAna rAjyavALA sAdhune kyAMthI bhaya hoya? vivecana--jene viSe kAMI bhItI nathI, jemAM sakala nibhAvanI nivRtti thaI che, evuM cAritra je bhavya purUSanA manamAM sakala AtmapradezamAM agAMgabhAva thayuM che evA, jenuM jJAna rAjya svabhAva anuyAyI rAjya mithyAtvAdi adUSita che, evA sAdhune tenAthI bhaya heya? arthata kaI kAraNathI bhaya hAya nahI. utkarSane nirbhayatAnI zI jarUra che te viSe svAnubhavane dAkhalo ApuM chuM. eka vakhata himAlayanA ghera arayamAM acAnaka pAca rIMcha "rAma" nA zarIra upara dhasI AvyAM, paraMtu teo "rAmane bilakula IjA karI zakyAM nahi. enuM kAraNa zuM? phakta nirbhayatA. huM deva nathI, mana nathI, huM sarvezvara chuM. parabrahma chuM. agni mahane bALI zakatuM nathI ane zastra mane chedI zake tema nathI? ityAdi bhAvanAomAM "rAma" tadrupa banI gayuM hatuM, tethI te rIMchanI sAme ekI Taze jotAM ja te nyAsI gayAM. eka vakhata te DoLA dekhADatAM ja eka hiMsaka varU hArI gayuM. bIjI eka veLAe eka vAgha paNa evI ja rIte hasADayA. gAmaDAMonI zerIomAM cAlatAM bhItinAM cinha batAvatAM ja kutarAMo bhase che, pAchaLa doDe che ane satAve che e zuM hame nathI anubhavyuM ? gabharAIzuM te kutarAo paNa ApaNane phADI khAze, paraMtu nirbhaya rahIzuM te vAgha varUne paNa chatIne pALelA kutarA jevA karI daIzuM. koI paNa pravAhI padArtha eka vAsaNamAMthI bIjAmAM nAkhatAM hAtha jarIka paNa kaMpatAM ja te padArtha DhoLAya che. paraMtu vicAre karyA vagara ane dhrujyA vagara ekadama te bIjA vAsaNamAM reDa eTale eka TIpuM paNa DheLAze nahi. unanAM garama kapaDAMothI AcchAdita thaele khAse sADA traNa maNane deha ekAda kSullaka phaTAkaDAnA avAjathI, hAnA sarakhA uMdarathI, khaDakhaDa thatAM pAMdaDAMthI eTaluM ja nahi paNa ekAda caMcaLa chAyAthI paNa DarIne pAcho paDe e zuM ochuM zocanIya che? - 2 - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAdhu (tatvari)-AdhAra, jyAre nirbhayatA prApta thAya che, tyAre zAMti upalabdha thAya che ane jyAM zAMti tyAMja tatva dadi sulabha che. tethI ahiM tatvadaSTinA adhikArane prasaMga prApta thAya che. cAritranA mukhya AMtara sAdhanomAM tatvadaSTi mukhya sAdhana che. bAhya carma daSTi pudagala janita padArthone ja vileAkI mUchI vaDe bhrAMta thaI jAya che. tyAre tatva daSTi nirvikAra cidAnaMda svarUpane dile kI tanmagna banI jAya che. jJAnathI samRddha banelI tavadaSTi bhramane Azraya karatI nathI, tethI cAritradhArI mahAtmA te tatva daSTi vaDe vizvanuM sUkSama avalokana karI AtmasvarUpane pUrNadaSTa bane che. tethI A adhikAramAM e mahA guNanuM vivecana karavAmAM Ave che. tatvadaSTi purUSa arUpI AtmasvarUpamAM sadA magna rahe che. rUpe rUpavatI dRSTi dRSTvA rUpaM vimuhyati / majjatyAtmani nIrUpe tatvadRSTistvarUpiNI // 1 // zabadArtha-jenI daSTi rUpavatI che, te rUpane joIne rUpane viSe meha pAme che, ane jenI draSTi arUpI tatvadaSTi che te, nIrUpa AtmAmAM magna che. vivecana- rUpavatI eTale AkAra varNa, gaMdha, rasa, sparza zuM jene che te. vI jenI daSTi che, carma cakSu che, eve, rUpane pula janita prakAdi gaDha havelI pramukhane joIne, rUpane viSe surUpa AkAra vadimata strI purUSazarIrAdine viSe vividha prakAre ajJAnathI thaelI mUchae karIne brAMti pAme che. paraMtu jenI tavadaSTi che, iMdriyanI apekSA rahita, svataMtra, sAkSAta vastunA saddabhAvanuM vilokana karavA samartha che, evI jenI dRSTi arUpI che, AkAra varNAdi tatva rahita che, eTale jene jJAna cakSu che, te nirvikAra cidAnaMda svarUpane viSe magna thAya che. sukhecchu tatva daSTi bAhya dRSTimAM ramaNa karatI nathI. bhramavATI bahidRSTibhramacchAyA tadIkSaNam / ajrAMtastattvadRSTistu nAsyAM zete sukhAzayA // 4 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susAdhu-(tatvadaSTi) adhikAra 5 zabdArtha--je bAhya daSTi che te bhramanI vADI che, ane tenuM avalokana manI chAyA che. je abrAMta, tatva daSTivAnA che te temAM sukhanI icchAthI zayana karatuM nathI. vivecana-jenI daSTi anAtmIya che, zarIra kuTuMbAdi padArtho pitAnA che ema je jue che, te daSTi, bhrama eTale mithyAjJAna athavA cittanI brAMti, tenI vATikA-nivAsa bhUmi-jANavI. te daSTinuM vilakana pUrvokta bhramanI chAyAnuM pratibiMba che. evI paramArthadazI daSTi sukhanI AzAe karIne te jama bhUmimAM athavA tenI chAyAmAM zayana karatI nathI. zrama prApta karatI nathI, sarva nibhraMta ja , jue che. arthAt bhayane Azraya tatva daSTi kare nahIM. bAhya daSTi mehane mATe thAya che ane AMtara daSTi vairAgyane mATe thAya che. grAmArAmAdimohAya yad dRSTaM bAhyayA dRzA / tatvadRSTayA tadevAtItaM vairAgyasampade // 3 // zabdArtha -bAhyadRSTithI joyela grAma, ArAmAdi mahane mATe che. tatvadaSTie samAcita teja vastuo vairAgya prAptine mATe che. vivecana-AkArAdi darzanane viSe pravRtta thayelI daSTie karIne zubhAzubha anukala, pratikUla nagara, vADIo, gaja, azva, vastrAlaMkAre evAM te ajJAna rUpa jaDabhAvanI vRddhine mATe che. jJAnadaSTie karIne teja vastuo samAce te vairAgyanI samRddhi-prAptine mATe thAya che. bAhyadaSTi ane tatvadaSTimAM keTaluM aMtara che? tenuM daSTAMta. bAhyadRSTeH sudhAsAraghaTitA bhAti sundarI / / tatvadRSTastu sA sAkSAdviNmUtrapiTharodarI // 4 // zabdArtha-bAhyadRSTie jotAM suMdarI sudhAsArathI banAvelI bhAse che, paNa tavadRSTithI jotAM sAkSAt viSTA ane mUtranA bhAjana rUpa udavALI bhAse che. vivecana-manahara jenuM rUpa che evI dRI athavA mAnuSI strI, amRtanA satvathI racela hoya tema bAhyadRdie bhAse che, paraMtu tatvaSTie karIne jotAM pratyakSa viSTArUpa maLa mUtranA sthAnarUpa, jenu udara che, evI bhAse che. tatvaSTithI joIe tyAreja vastunA satya svarUpanuM bhAna thAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha dvitIya bAhyadaSTi ane tatvaSTi zarIrane kevI rIte jue che? lAvaNyalaharIpuNyaM vapuH pazyati bAhyadRk / ' tatvadRSTiH zvakAkAnAM bhakSyaM kramikulAkulam // 5 // zabdAtha- bAhyadaSTi zarIrane lAvaNyanA taraMgathI pavitra jue che, paraMtu tatvadaSTi teja zarIrane kRminA samUhathI, bharela zvAna ane kagaDAnuM lakSaNa che. e pramANe jue che. vivecana-jenI bAhyadaSTi che. te zarIrane lAvaNya eTale kAntinuM saindarya tenA taragee karIne pavitra jue che. aha? AnuM zarIra kevuM zobhAyamAna che.? ema jue che. paraMtu tenI aMntardaSTi che, te lAvaNya laharInA puNya karIne zebhAyamAna teja zarIrane, kIDAothI bharela kAgaDA ane kutarAnA bhAvI bhejana rUpa jANe che. rAjabhuvana upara bAhyadaSTi ane tatvadaSTimAM kevo bheda che? gajAzvarbhUpabhuvanaM vismayAya bhirdRshH| tatrAzvebhavanAtko'pi bhedastatvadRzastuna // 6 // zabdArtha - haritao ane ae karIne nupamadira bAhyadaSTithI jonArane vismaya pamADe che. paraMtu gaja ane azvinA vanathI temAM tatvadaSTivALAne kAMI bheda lAgatuM nathI. vivecana- atatvaSTithI joIe te hatI ane ethI bhita nRpa maM. dira vimaya pamADe che. "ahe? A rAjA puNyavAna che. jeNe AvI durlabha vastuo prApta karI che, e pramoda utpanna kare che, paramArtha dazIne te nRpamaMdiramAM ane hastI ane azvanA utpatti sthAna bhUta viMdhyAcala Adi aTavImAM kAMI bheda lAgate nathI, kAraNa ke rAjAnA maMdiramAM sthita ane vanamAM sthita hastio samAna che. malIna zarIra upara bAhyadRSTi ane tatvadaSTinuM darzana kevuM hoya che? bhasmanA kezalocena vapurtamalena vA / mahAntaM bAhyadRg vetti citsAmrAjyena tatvavit // 7 // zabdArtha- bAhyadaSTi, bhame, karIne keza lekarIne, athavA zarIra upara rAkhelAM malIna vAe karIne mATe mAne che. tatvaSTi, jJAnasAmrAjya karIne gariSTha jANe che. vivecana-bAhyadaSTie jotAM keNa maTe garika, lAge che, te kahe che. je purUSa zarIrapara bhasma lagAve che, athavA te kezane lagna karIne muDe rahenArane, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che susAdhu tatvadaSTi-sarva samRddhi)-adhikAra athavA zarIra upara dhAraNa karela prasvedathI thayela mela tenAthI jenAM vastra tathA gaLe malina che, tene guNagaNavALe purUSottama che, ema samaje che. paramArtha grahaNa kara. vAthI aMtargata guNazazi karanArane jJAnanA sAmrAjyathI je gari che teja purUttama che ema jaNAya che. tatvadaSTi purUSonI utpatti vizvanA upakAra mATe che. na vikArAya vizvasyopakArAyaiva nirmitAH / sphuratkAruNyapIyUSadRSTayastatvadRSTayaH // 8 // zabdArtha_vistAravALI karUNArUpI amRtanI vRSTine karanArA tatvadaSTi purUSe vizvanA upakArane mATe nirmANa thayelA che; paraMtu vikArane mATe nirmANa civa nathI. vivecana-kuratuM eTale jAgrata mbhAvathI vistAra pAmatI karUNA rasanI pracuratA te rUpI amRtane varSAvanArI evI jenI tatvaSTi che te, tribhuvananA upakArane mATe sajJAnane upadeza karavAne arthe che. paraMtu te, bhrAMti ajhAnA rUpa rita vizvamane mATe athavA bIjAnA saMtApane mATe nathI. 8 A pramANe kahI tattvadRSTi adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. sutApu (sarva sari)- ra. jyAre bAhyadaSTine pracAra virUddha thAya che. ane tatvaSTi prApta thAya che, tyAre mahAtmAone sarva samRtio pratyakSa dekhAya che. je samRtinA prabhAvathI te mahAtmAo dharmanA cakravartI banI jAya che. sarva samaddhi saMpanna evA munie zuddha jJAna kriyAtmaka evA anuSThAnanuM AcaraNa karI savAtma bhAvanI nirmalatA saMpAdana karI zake che. tethI ahi A susAdhunA adhikAramAM sarva samadvi adhikAranI upagitA siddha thAya che. te A sthaLe darzAve che. munine sarva samRddhi kayAre pratyakSa thAya che? anuSya(1thI 8) pAvaraSTipacAreSu mudriteSu, mhaatmnH| kAlAvAra, rA ra sa ha I ? Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ## A che Ki " che .. | mAkhyAna mahilA saha + A hitI zabdArtha -bAhmarSinA pracAra nirUddha karyuM te mahAtmAnI sarve samRddhi AtmAne viSe pratyakSa dekhAya che.. - vivecana- bahAdUSinuM svarUpa AgaLa kahevAmAM AvyuM tenA pracAraAtmavibhAvathI bhinna viSayAMtaramAM saMcAra kare evuM pravartana, tenA prakAre nira thaye sate, sadabhAvane jANanAra mahApurUSanI azaSa samRddhi AtmAne viSe ja A anubhavathI pratyakSa dekhAya che. munine prApta thatI maheMdranA jevI saMpattinuM varNana samAdhina~danaM dhairya, dambholi samatA shcii|" #aa mahAvinA ja vAraMvarSi pu rUA zabadAthI-samAdhirUpI naMdana vana, vairUpI vA, samatArUpI zI. (IbraNI): ane zAnarUpI mahAna vimAna A sarve mahene jema saMpatti muninI che. vivecana-vAyava eTale maheMdra tene bhegavavA lAyaka vimAnA saMpatti sa gIrAne paNa che, tenuM svarUpa darzAve che. samAdhi eTale traNa caganI. ekAgratAe karIne nija svarUpamAM mAtA-kta rUpI ramaNIya ArAma che che eTale pariSahAdi chatAM nija svabhAvamAM sthira nizcala pariNAmIpaNuM-te rUpI, karmarUpI denuM nikaMdana karavAne vaja che, samatA eTale sarvatra IchAniSTa vikalpanA pari. hAra karIne tulyadazIpaNuM, te rUpI zacI-vasvarUpane saMgama karanArI, jJAna vaca. nene vilAsa patArI krANI che. te pAthara vapane vidhI karanAra jJAnarUpI mahAna vimAna che. 2 . . sarva samRddhivALA muni, cakavI kema na kahevAya? - vilAstiyANAnArmAro nivAranavAra ' '' bolo chapAuM, cakravatI ja phri gunA mAM ? zabdArtha-kriyA ane jJAnarUpI carmachatra je vistAryuM che evA, meharUpI oNrachanI mahAvRSTine nivAratA muni, cakavatI kema na hoya? vivecana-sama sAdhunA AcAra te kriyA, ane samasta vAtu sadabhAvano prakAza karanAra jJAnarUpI dhana ane chatraratna jeNe viratAryuM che ane mohanIya karmarUpI pleccha-bhayAbhaphanA virAra hita sarva kAryanA karanAra ane satapurUSane upadrava karanAra yavana-teNe karelI kuvAsanArUpa jaLadhArAne pUrvokta diyA * 1 thI 8n : - - - - - - - - - - - - - - Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rika susAdhu (sarva samRddhi apiMkAra. ane jJAnathI niSedha karanAra, gIzvara zuM cakravartI nathI. arthAta te cakavatI ja che ema samajavuM. cAvatInI pAse carmarana ane chatrarana hoya che. jyAre te vaitAtya parvatanuM ulaghana karI mlecchane mulaka jItavAne jAya che, tyAre meTI nadIo 2 stAmAM Ave che, te utaravAne mATe carmaratna pAthare, ane te eTaluM vizALa thaI jAya che ke cakravartInuM sakala sainya te upara thaIne nadIne pele pAra utare che. pachI malerachanI sAthe bhAre yuddha thAya che, mleccha rAjA pitAnA ISTa devanuM smaraNa kare che. jethI te deve cakravartInA sinyane herAna karavA ghaNIja bhAre vRddhi kare che, te vakhate cAvata chatra rara vistAre che jethI potAnI senAne bilakula aDacaNa thatI nathI. chevaTe svecchane parAjaya kare che. te pramANe muninA saMbaMdhamAM yiArUpI carmaratna che ane jJAnarUpI chatraratna che ane tene vistAra karI meharUpI malecchane parA jaya kare che. 3 - munine prApta thatI nAgalokapatinA jevI samRddhinuM svarUpa, navabrahmasudhAkuNDaniSTAdhiSTAyako muniH| - nAgalokezavad bhAti, kSamA rakSan prytntH||4|| | zabdA-nava prakAranA brahmacarya rUpa amRta kuMDane viSe jenI sthiti che, ane je adhiSThAyaka che, evA muni prayatnathI pRthvInuM rakSaNa karavA nAgalokanA svAmI zeSanAganI jema prakAze che. vivecana-nava prakAranuM brahmacarya sarva brahma kriyAne darzAvanAra AcArAMgajInA nava adhyayanane viSe kahelo AcAra te rU5 nava amRtakuMDa che, jene te rUpI janmAdi sarva rogane haNanAra ane sadupAya darzAvanAra jJAnAmRtanA kaMDene viSe je sthita che ane je adhiSThAyaka che, rakSaNa karavAnA sAmarthya yukta che. evA yogIzvara praDha udyama karIne pRthvInuM rakSaNa karanAra pAtAla lekanA svAmInA jema zebhe che. anata nAgAnava sudhA kaMDano svAmI che, ane pRthvIne dhAraNa kareche, evI loka prasiddhi che. 4 laikika deva-zaMkaranI samRddhinI sAthe muninI sarakhAmaNI. muniradhyAtmakailAse, vivekvRssbhsthitH| zobhate viratijJaptigaGgAgaurIyutaH zivaH // 5 // zabdArtha-adhyAtmarUpI kelAsamAM vivekarUpI vRSabha upara sthita, ane virati tathA sirUpI gaMgA, gerI yukta ziva-muni zobhe che. vivecana-zuddha jJAna kriyAtmaka anuSThAna rUpI kailAsa parvata-zivanA sthAnabhUta sphaTikamaya parvata, silyane viSe viveka rUpI vRSabha para sthita thayela ane virati Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgrA. dvitIya eTale sakala parabhAvathI vyAvRtti 35 pariNati te rUpI gaMgA tathA kRNi eTale zuddha jJAna daza te rUpI garI, teNe samAligita, zivarUpa muni virAje che. 5 muninI viSNu sAthe samAnatA,. jJAnadarzanacandrArkanetrasya nrkcchidH| muravasAgaramagnasya, kiM nyanaM yogino hre||6|| | zabdAtha- jJAna ane darzana rUpI caMdra ane sUrya netravALA, narakane ! pavAvALA, sukhasAgaramAM magna evA cAgine viSNu karatAM kaI nyUnatA che? zuM ochuM che? vivecana-jJAna eTale vastuno viroSa svabhAva grahaNa karanAra dvAi bodha ane darzana eTale sAmAnya svabhAvagrAhI nirAkAra che te rUpI caMdra ane sUrya tathvALA sAdhu. ane vaLI samyak prakAre mokSa prApta karavAnA upAye sevavAthI 12 nI cAdi gatine je kApI nAMkhe che-taprAyogya karma bAMdhatA nathI, " raLI paramAnaMda rUpI kSIrasAgarane viSe magna che. evA gIzvarane viSa, ka tA kaI cUpa che? viSNu paNa caMdraka netra kahevAya che. narakAsurane chedaka che. ane kSIrasAgaramAM magna che, evI loka prasiddhi che. mATe viSNuthI kaI nyUnatA munine che? arthAta kAMI nyUnatA nathI. 6 brahmAnI sRSTinA karatAM muninI guNa sRSTinI adhikatA. yA sRSTibrahmaNo bAhyA, bAhyApekSAvalambinI / muneH parAnapekSAMtarguNasRSTistato'dhikA // 7 // zabdArtha-bAhya apekSAnA avalaMbanathI racAelI brahmAnI bAhya sari karatAM sAdhano para apekSA rahita, abAhA guNanI sRSTi adhikI che. - vivecana-bA eTale anAtmIya paMcamahAbhUtanI apekSA-kArDa kAraNa saMbaMdhonuM avalaMbana kare che evI tenA vinA karI zake nahi evI, lempasi iMdriyAdirUpa, nAzavaMta, asatya evI brahmAnI sRSTi che, sAdhunI sRSTi kevI che, te kahe che, para eTale mAyAdinI apekSA kAraNupaNAe karIne jemAM apekSA nathI, eTale vAdhIna, evI vaLI abAhya-avinacI-vaLI jJAnAdi dharmonI suSTiracanA che te bAhyasRSTinI adhika che. kAraNa ke temAM paranI apekSA nathI ane vaLI avinAzI che. rAtrayathI pavitra gasiddha sAdhune tIrthaMkara padavI dUra nathI, ratnaikhibhiH pavitrA yA, zrotobhiriva jaanhvii| siddhayogasya sApyahat padavI na davIyasI // 8 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susAi (sarva addhi gurU svarUpa)-adhikAra zabdArtha- traNa setathI gaMgAnI jema ratnatrayathI pavitra, siddhArA sAdhune ahaMtapadavI paNa dUra nathI. * vivecana-ega eTale jJAna, kriyA, dhAna, zAsabhakti, te coga jene siha thaye che, evA sAdhunI tribhuvanane viSe traNa-svarga, pRthvI ane pAtAla-pravAha karIne gaMgAnI jema samyak darzana jJAna cAritre karI pavitra, pUjanIya, ahaMta padavIjinezvarapaNunI padavI-surendrazreNIthI pUjyatA, samavasaraNanI racanA, aSTa prAtihAryAdiSIvirAjIta evI padavI paNa daravatI nathI-pAseja che. suprApya che. 8 te viSe gurjara kavi paNa kahe che, vina.. je ari mIta barAbara jAnata, pArasa eAra pASAna ju deI; kaMcana kica samAna ahe, jasa nIca nAsime bheda na ke , mAna kahA apamAna kaha, mata ese vicAra nahita sahAI rAgarU rasa nahi cita jAke ju, dhanya ahe jagameM jana soI jJAnI kaho ju ajJAnI kahe keI, yAnI kaho mana mAnaju koI jogI kahe bhAve bhegI kaho keI, jAku jise mana bhAsata hoI " dezI kahe niradoSI kahe, piDapelI kahe koI o guNa joI rAgarU rasa nahiM suNa jAkuM , dhanya ahe jaga meM jana seI 10 sAdhu susaMta mahata kahe keI, bhAve kahe niragratha supyAre, cara kahe cADa Thera kaho keI seva kare kIM jANu dulAre. vine karI ke uce beThAve , dUrathI dekha kahe ke jANe dhAra sadA sama bhAva cidAnaMda, leka kahAvata sunita nyAre 11 ' A pramANe kahI A sarva samRddhi adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. gurusvarUpa-adhikAra, - upara kahelA vividha-adhikArathI susAdhunI yogyatAnuM svarUpa pratipAdana karavAmAM AvyuM che. evA susAdhu gurUtatvanA saMpUrNa AdhakArI thaI zake che, tethI have gurUsvarUpane adhikAra darzAvavAmAM Ave che. traNa tomAM deva ane dharma tattvane yathArtha rIte prarUpanAra gurU mahArAja che. tethI sarvatatvamAM gurUtatvanI mukhyatA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitIya * * ** ra na rahelI cheAryadharmamAM je te prarUpelAM che, te tanuM kavarUpa guradvArA ja jANI zakAya che, eTaluM ja nahIM paNa sarva samAjanI dhArmika kAti AdhAra geratatva uparaja rahelo chetothI gurUtaratvanI zuTinI pUrNa AvazayakatA che, jAtiva4 ratnanI jema e gurUtatvanI parIkSA karavAnI AvazyakatA che, tethI gurUvarUpane upayogI adhikAra A sthaLe darzAvavAmAM Ave che. ' - hariyA (1 thI 3) karI A saMsAra rUpa zaNune nAza karavA mATe kevA gurune namana karU thaIe? ginemAmagmttimapitA oijiripurvamAM vAritA pavratAn padiha guNAMcaranti ye nAmitAnbhavaripubhicaye gurun // 1 // je zrI jinezvaranA caraNayugalanI zaktithI zAnita thayelA che, jemaNe traNa jaganA tane vistAra avalaka che ane jeo cha tavALA cha gune Acare che, tevA gurUone A saMsArarUpI zatrune bhedane mATe huM namaskAra A jagatamAM kevA gurUo phulabha che? samudyatAstapasi jinezvarodite, vitanvate. nikhisahitAni nispRhAH / sadA na ye madanamadairapAkRtA, mugumA lagAni munIzinotra // 2 // jeo jinezvare kahelA te dhiMdha dharama che, jeo ni pahapaNe sarvanuM hita kare che ane jeo hamezA kAma tela mAthI pazabhava pAmelA khecI tevA munI. jarA A jagatamAM durlabha che. 2. nirmaLa pada (mokSa) prAptine mATe kevA gurUne Azraya vAsi ye zivasukhadAni tanvate, prakurvate svaparaparigrahagraham / vivarjitAH sakalamamatvadUSaNaH, ayAmi tAnamaLapadAptaye yatIn // 3 // tu risA bau sagau : gaNu, magaNuM, vagaNa, gaNu. tathA eka gurU akSara maLI kula 1 akSaranuM eka caraNa thAya che; tevAM cAra caraNa maLI riA chaMda kahevAya che, ane A mAM che tathA navame akSare yati Ave che. te . . + 1 thI 23 subhASita ratna sadeha. ' . . . Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati gurUsvarUpa asthira. jeo e sukhane Ape evAM vacane bole che, jeo pitAnA ane bIjAnA parigrahane nigraha kare che ane jeo mamatAnA sarva dUSaNethI rahita che, evA te munione nimala padanI prAptine mATe Azraya karUM chuM. 3 - pALu gurUothI je guNa thAya che, te bIjA keIthI thatuM nathI, napAdhavasvajanamutamiyAdayo, vitanvate tamiha guNaM zarIriNAm / vibhedato bhavabhayabhUribhUbhRtA, munIzvarA vidadhati yaM kRpAvaH // 4 // kapALu evA munio A saMsAranA bhaya rUpI parvatane bheTI prANIone je guNa kare che, te guNa svajane, putra ane priya strI vagere karI zakatA nathI, 4. dayAthI janaka samAna evA gurUo sadA bhajavA roga che. zarIriNaH kulaguNamArgaNAdito, vibuddhaye vidadhati nirmalA dayAM / vibhIravo jananadurantaduHkhato, bhajAmi tAnna nakasamAngurUn sadA // 5 // janma tathA maraNa) nA duSTa aMtavALA duHkhathI bhaya pAmanAra evA je gurUe prANIonA ene mATe kuLa tathA guNanI mAgaNA vagere karI temanI para nirmaLa dayA kare che tenA pitA samAna gurUone huM sadAkALa bhajuM chuM. 5 vacana zahivALA gurUo sadA mekSane mATe thAya che. badanti ye vacanamaninditaM budhai rapIDakaM sakaLazarIradhAriNAm / manoharaM rahitakaSAyadUSaNaM, bhavantu te mama gurakho vimuktaye // 6 // ddhiAne niMdA nahIM kareluM, sarva prANIone nahIM pIDA karanAra, manahara ane kaSAyanA deSathI rahita evuM vacana je uccAre che, te gurUo mane mokSane mATe thAo. 6 adattAdAnanA tyAgI mahAsatavALA gurUne namaskAra, nAti yaH sthitapatitAdikaM dhanaM, purAkarakSitigharakAnanAdiSu / . / vidhA tRNabhamukhamadattamuttamo, namAmi taM jananavinAzinaM gurum // 7 // je uttama gurU mana, vacana ane kAyAthI zahera, khANa, parvata ane vana vageramAM raheluM ane paDI gayeluM dhana ke tRNa pramukha atta-koIe ApyA zivAya detA nathI, tevA gurUne huM namaskAra karuM chuM. 7. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 www www vyAkhyAna sAhitya saMgraha hitI brahmacarya dharanArA viSayavinAzI gurU paramapUjya che. tridhA striyaH svasRjananIsutAsamA vilokya te kthnviloknaaditH| parAGmukhAH zamitakaSAyazatravo, yajAmi tAn viSayavinAzino gurUn // 8 // jeo mana, vacana ane kAyAvaDe sarva strIone hena, mAtA ane putrI jevI jaIne teonI sAthe (rAgathI) bhASaNa tathA jevA vagere thI vimukha rahe che; temaja jeoe kaSAyarUpI zatruone nAza karyo che, evA-viSayAne nAza karanArA gurUene huM pUchuM 8 aparigraha vratadhArI gurU saMsArane chedanArA thAya che. parigraha...dvividhaM tridhApi ye, nagRhNate tnummtaavivrjitaaH| vinirmalasthirazivasaukhyakAGkiNo, bhavantu te mama guravo bhvcchidH||e|| jeo mana, vacana ane kAyAthI be prakAranA (ba hya tathA AtyaMtara) parijhahane tyAga karanArA che, je zarIranI mamatAthI rahita che ane jeo vizeSa nirma. La tathA sthira evA mekSa sukhanI IcchAvALA che, tevA gurUo mArA saMsArane Uccheda karanArA thAo 9 iryApathikIthI vicaranArA gurUo bhavya prANIone sukhadAyaka che. vijantuke dinakararazmibhAsite, vrajanti ye pathi divase yugekssnnaaH| svakAryataH sakalazarIradhAriNAM, dayAlavo dadati sukhAni te'GginAm // 10 // jeo divase sUryanA kiraNothI prakAzita ane jaMtu rahita evA mArgamAM pitAnA rUrI kAryathI ipathiki vaDe cAre tarapha dhuMsarA jeTalI pRthvI jaIne cAle che ane jeo sarva prANuonI upara dayA karanArA che, te gurUo prANIone sukha Ape che. 10 : A saMsArarUpI zatruthI pIDAelAM prANIone vacana - samiti dharanArA gurUe ja zaraNarUpa che. dayAlavo madhuramapaizunaM vacaH, zrutoditaM svaparahitAvaha mitam / bruvanti ye gRhijanajalpanojjhitaM, bhavAritaH zaraNamito'smi tAn gurUn // 11 // dayALu evA je gurUo madhura, pizunatA rahita, zAstramAM kahevuM hoya tevuM, pitAne ane parane hitakArI ane gRhastha jana bele tevuM nahIM tathA mita eTale joIe teTaluM ja vacana bole che, tevA gurUonA zaraNe huM A saMsArarUpI zatruthI bhaya pAmIne gaye chuM. 11 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padi gurUsvarUpa-adhikAra 105 jeo zuddha eSaNa samiti sahita che. teo ja gurU thavAne yogya che. svato manovacanazarIranirmitaM, samAzayAH kaTukarasAdikeSu ye| na bhuJjate paramasukhaiSiNo'zanaM, munIzvarA mama guravo bhavantu te // 1 // parama sukha-mokSa sukhanI IcchA rAkhanArA je gurUo kaTu ane madhura rasa vageremAM samAna daSTivALA thaI pitAnA uddezathI mana, vacana ane kAyAthI nirmita evuM azana (bhajana) letA nathI, tevA munie mArA gurU thAo. 12 bhaDapakaraNAdi nikSepaNa samiti sahita sarva prANI upara dayALu evA gurUo ja janma jarA ane mRtyune kaMpAvanAra che. zanaiH purA vikRtipurassaraM ca ye, vimAkSaNagrahaNavidhi vitanvate / kRpAparA jagati samastadehinAM, dhunanti te jananajarAviparyayAn // 13 // jeo prathama haLave haLave vikRti (yana) pUrvaka bhaMDaupakaraNAdi kSaNa ane grahaNane vidhi kare che ane je jaganA sarva prANIonI upara dayAvALA che, tevA gurUo janma, jarA ane mRtyune kaMpAve che. 13 zuddha parijhApanikA samiti jANanArA munio ja gurU na thavAne yogya che. savistare dharaNitale'virodhake, nirIkSyate parajanatAvinAkRte / tyajanti ye tanumalamaGgivarjite, yatIzvarA mama guravo bhavantu te // 14 // vistAravALI, avirodhI, anya janathI rahita, (athavA anyanI mAlikI vinAne pradeza) ane nirjIva evI bhUmi upara nirIkSaNa karIne jeo malayAga kare che, tevA yatIzvaro mArA gurU thAo. 14 jeo vairyanA baLathI iMdriyarUpI zatruone jItanArA che, tevA gurUe ja harSa ApanArA thAya che. zarIriNAmamukhazatasya kAraNaM, tapodayAzamaguNazIlanAzanam / jayanti ye dhRtibalato'kSavairiNaM, bhavantu te yatiSamA mude mama // 15 // prANione saikaDo duHkhanuM kAraNa rUpa ane tapa, dayA, zama, guNa ane zILane nAza karanAra ikiya rUpI zatrune jeo vairyanA baLathI jItI le che te 14. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvv vyAkhyAna sAhitya saMgraha dvitIya zreSTha (vRSabha gherinI samAna cAritranA bhArane vahanArA) munio mane harSane mATe thAo. 15 kaSAyarUpI zatruone kaMpAvanArA gurUo ja stuti--- karavAne yogya che. vRSa citaM vrataniyamairanekadhA, vinirmalasthirasukhahetumuttamam / / vidhunvato jhaTiti kaSAyavairiNo, vinAzakAnamaladhiyaH stuve gurUn // 16 // aneka prakAranA vrate tathA niyamathI saMcaya karelA ane nirmaLa tathA sthira evA sukhanA heturUpa evA uttama dharmane kaMpAvanArA je kaSAyarUpI zatrue che tene satvara nAza karanArA evA nirmaLa buddhivALA gurUone huM stavuM chuM16 haripramukha devatAone tAbe karanAra kAmadevane paNa bhedanArA gurUonuM ja namana karavuM joIe. vinirjitA hariharavahnijAdayo, vibhinditA yuvtikttaaksstomraiH| manobhuvA paramabalena yena taM, vibhindato namata guruujhmessubhiH|| 17 // - je kAmadeve parama baLathI viSNu, zakara ane brahmAdika dene juvAna strIenA kaTAkSarUpI bANethI bhedIne jItI lIdhA che, tevA kAmadevane zamarUpI bANethI bhedanArA gurUone tame namaskAra kare. 17 sadA zuddha manana karI potAnA cAritra upara daSTi rAkhanArA gurUo ja manane pramAda ApanArA thAya che. na rAgiNaH kvacana na roSadUSitA na mohino bhavabhayabhedanodyatAH / gRhItasanmananacaritradRSTayo, bhavantu me manasi mude tapodhanAH // 18 // jeo kyAre paNa rAgI thatA nathI, phradhathI dUSita thatA nathI ane meha pAmanathI, temaja jeo saMsAranA bhayane nAza karavAne udhamavaMta ane uttama prakAranuM manana tathA caritra upara dRSTi rAkhanArA che, tevA taparavI munio mArA manane harSa kAraka thAo. 18 samAna hRdayavALA tapasvI gurUja A saMsArane chedanArA thAya che. sukhaasukhsvprviyogyogitaapriyaapriyvypgtjiivitaadibhiH| / bhavanti ye samamanasastapodhanA bhavantu te mama guravo bhavacchiduH // 19 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda gurUsvarUpa-adhikAra. 107 jee sukha ane duHkha svajana ane parajana, viyeAga ane yAga, priya ane apriya, mRtta ane jIvita vageremAM samAna hRdayavALA che. tevA tapasvI gurUe mArA sasArane chedanArA thAze. 19 jinavacanAne jamAna ApanArA mumukSu gurU heranArA thAya che. ja yApane jinodite vacasi ratA vitanvate, tapAMsi ye kalilakalaGkamuktaye / vivecakAH svaparamavazyatattvato, harantu te mama duritaM mumukSavaH // 20 // je durbhedya A ( duSTa ) kalaMkamAMthI mukta thavAne zrI jinezvare kahelAM vacanamAM tatpara thaIne tapasyA Acare che ane jee avazya tattvathI sva vastu tathA para vastunuM vivecana karanArA che, tevA mumukSu gurU mArA pApane hurA, 20 je pitA tulya hitakArI munie caturvidha sadhanI rakSA karanArA che, teeja gurUpadanA adhikArI che. avanti ye janakasamA munIzvarAzcaturvidhaM gaNamanavadyavRttayaH / svadeha vaddalitamadASTakArayo, bhavantu te mama guravo bhavAntakAH // 21 // jemaNe ATha prakAranA madarUpI zatruenA sahAra karyAM che, ane jemanI manA vRtti nirdoSa che, evA je munio pitA samAna thai peAtAnA dehanI jema caturvidha sa'dhanuM rakSaNa kare che, te munie mArA gurU thai sasArane nAza karanArA thAo. 21 jee jinaprarUpita dharma batAvI prANione A saMsAra sAgaramAMthI tAre che, tevA ja gurUe peAtAnA AzritAne mANe lai jAya che. vadanti ye nipatibhASitaM vRSaM vRSezvarAH sakalazarIriNAM hitam / bhavAbdhitastaraNamanarthanAzanaM, nayanti te zivapadamAzritaM janam // 22 // dharmanA niya'tArUpa evA jee sarva prANIne hitakArI, sa`sArarUpa samudrathI tAranArA ane anA nAza karanArA evA zrI jinezvare prarUpelA dhane kahe che, tevA gurUe pAtAnA Azrata janane mApadamAM lahI jAya che. 22 caturvidha saMdhanA vinaya karanArA sAdhue duritavanane khALI nAMkhe che. tanUbhRtAM niyamatapovratAni ye, dayAnvitA dadati samasta labdhaye / caturvidhe vinayaparA gaNe sadA, dahanti te duritavanAni sAdhavaH // 23 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya annen vyAkhyAna sAhitya saMgraha. je dayALu thaIne prANIone sarva labdhine mATe sadA niyama, tapa ane tene upadeza Ape che ane jeo caturvidha saMghane viSe sadA vinIta thaI rahe che. tevA sAdhuo durita-pApa rUpI vanane bALI nAMkhe che. 23 zubha zubha karma karanAra, karAvanAra, anumodanAra ane sahAya karanAra e sarvane samAna phaLa thAya che. ndravajA. kartustathA kArayituH pareNa, tuSTena cittena tthaanumntuH| sAhAyyakartuzca zubhAzubheSu, tulyaM phalaM tattvavido vadanti // 24 // pita karanAra bIjA pAse karAvanAra, prasanna citte anumodanA karanAra ane zubha-azubhamAM sahAya karanAra e sarvane sarakhuM phaLa thAya che. ema tattvavettA kahe che. 24 A pramANe kahI gurU svarUpa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che, AtmajJAna-adhikAra, AtmajJAna saMpAdana karavA mATe jemaNe AtmAne sAkSAtkAra karelo hoya tevA sadagurUnI AvazyakatA che te jyAre adhikArI purUSane upadeza kare che tyAre te adhikArIne AtmAnuM vAstava varUpa samajAya che, gurUnA upadezathI jemane Atma sAkSAtkAra nathI thaye evA ajJAnI purUSe jo kadApi bahu kALa sudhI ke ziSyane A padeza kare che te paNa tene jJAna thatuM nathI. temaja nAnA prakAranA tarkovaDe ciMtana karavAthI paNa mANasane AtmajJAna thatuM nathI. paraMtu kharekhara jemane A tmajJAnane anubhava thayo hoya tevA saddagurU dvArAjJAnane upadeza thAya che teja AtmajJAna utpanna thAya che. jema atrethI ApaNe amerIkAmAM AveluM nyuyeka kyAM AvyuM che te saMbaMdhamAM bhUgoLamAM vAMcIe temaja skula mAstara mAraphata jANIe chIe te uparathI ApaNane nyuyorkamAM AvelI vastI, temaja vartaNuka tyAMnA mANasonI rItabhAta vigerenuM jevuM bhAna thAya tenA karatAM eka mANasa nyuyorka jaI tyAM anubhava meLavI 24 bhAgyodaya aMka 8 me sane 1913 akaTembara Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda AtmajJAna-adhikAra, 10e ane tyAMnuM varNana kare te uparathI ApaNA manamAM nyuyorka viSe ghaNeja sAre khyAla AvI zake che, tevI ja rIte je mANase pustakedvArA AtmAnA sAmarce vigerenuM mAtra pipaTIyuM jJAna prApta karI ApaNane AtmAne upadeza Ape tethI zuM ApaNane AtmajJAna thavAnuM? kadIja nahi tyAre jemane Atma sAkSAtkAra thayela che tevA saddagurUdvArA upadezane grahaNa karavAthI avazya AtmajJAna prApta thaI zake che. keIpaNa gAmane raste jeNe dIThe hoya tene ApaNe mArga pUchIe ke phalANuM gAmano mArga kayAM thaIne che ane te ApaNane tyAM javAne je saraLa raste batAve che te rIte keI ajAye manuSya batAvI zake? nahi ja. teja pramANe AtmajJAna prApta karavAmAM paNa jemane Atma sAkSAtkAra thayela che tevA sadagurUne pUchavAthI ane temaNe batAvelA mArge prayANa karavAthI AtmajJAna utpanna thAya che. mATe AtmajJAna meLavavA mATe vivekI manuSyae sadagurU karavAmAM paNa bahu sAvacetI rAkhavAnI jarUra che. gurU mukhathI karelA zravaNa, manana, ane nididhyAsanathI ja AtmajJAna prApta thAya che kAraNa ke AtmA sUkSamatara padArthothI paNa ati sUkSama che, mATe te durviya kahevAya che ane kAMI tarka karavAthI prApta thatuM nathI. paraMtu gurU upadiSTa mArge prayANa karavAthI ja prApta thAya che, AtmajJAna mATe sadagurUe karelA upadeza uparAMta ApaNe paNa azuddha vicAre-tarkone chedana mATe paNa nAnA prakAranI yuktiothI AtmajJAna thavAne mATe haMmezAM prayatna karavAnI jarUra che. sadagurU baMdhita upade. zanuM niraMtara raTaNa karavAthI Atma sAkSAtkAra thAya che. jeo zAstra ane gurUnA upadeza upara zraddhA rAkhI prayatna karatA nathI temane AtmajJAna thatuM nathI paNa jeo zAstra ane gurUnA vacanemAM avizvAsavALA heI mithyA tarka vitarka karavAnuM mukI daI upadiSTa sAghane dvArA hamezAM prayatna kare che teja AtmajJAnane meLave che. ( zraddhA ane vizvAsa sivAya AtmajJAna utpanna thatuM nathI kAraNa ke AtmA anubhavane viSaya che, tarka vitarane nahIM. ane tethI tenuM jJAna meLavavAne mATe tarka vitarka karI zAstramAM ke gurUnA vacanamAM vizvAsa dharavAnI jarUra nathI paNa mAtra temanA vacanemAM zraddhA rAkhI upadiSTa mArge prayANa karI anubhavamAM utArI khAtrI karavAnI jarUra che. A pramANe kahI AtmAjJAna adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. tiIya wwwvivie nd pa guru stuti-adhikAra. pada. rAga agame udAsI. anubhavI Are ApaNA dezamAM, viveka maLe te karIe guMjanI vAta je gurUmukhI jANere AtmajJAnane, saccidAnaMda kare sAkSAta che. anubhavI. Teka. abhimAnI jANe nahI gurU upadezanemanamukhI te jANe nahI jugadIza je, anubhavIne paramagurU paramAtmA, tana mana dhana te seMpI de e ziSya che, anu. 1 mumukSu uttamare maLavA dehyalA, aMtara bAhara parama gurU zuM prema je; asatya bhASaNa aMtaramAM nava upaje, satya jJAnane avicaLa nema che. anu. 2 sadagurU vinA tenAM citta Thare nahI, abhimAnInA saMgathI upaje duHkha je, bhALyA dIThA viNa bhASaNa je kare, mehana svarUpa satsaMgathI upaje sukhajo, anu. 3 vivekI maLavAre vIrA dehyalA, satya asatyane zuddha kare vicAraje, rAga dveSane saMbhava nahiM cittamAM, upadeza karI utAre pAra je, vivekI, amane je vItI te vIra varNavuM, vaibhava tajIne lIdhe che vairAga je; piDa paDe paNa paramezvarane prIchavA, saMta samAgama kIdhe upaje tyAga, vivekI 5 sAdhya vinA bole te sanepAtIyA, eka kahe Izvara kare te thAya che, eka kahe adraSTathI sarave upaje, koI kahe che kALa thakI niramAya. vivekI, 6 AtmadarzI gurU maLIyAre mananA bhAvatA, teNe kIdhela mane deha chatAM videhaje; huM mArUM samI gaI mananI mAnyatA, teNe karI TaLIyAM cittathI sutapitA geha, A 7 pitAne jANIne kRpa mujane karI, ye nahIM kAMI aparAdhIne kaMda je ApIne varadAna bhava laya TALIyuM, pAyuM mujane amRta brahmAnaMda je, A. 8 huM asaMgI saMga nahI mAre A aMgane, chAza paDI rahI jema mAkhaNa dura thAya; bhAsuM sa sarakhe paNa saithI vegaLe, raMga taNe phATakamAM bhAse na kAMI. A, 9 rAga dhanAzrI dheLa. parama gurUnI prArthanA.-prArthanA karU mArA parama gurU, tajIne ahameva; suranara kare seva, parama gurUnI prArthanA. agama agocara anirvacanIya, adRzya dazya na kahAya; je jana jAe kheLavAre, kheALaNahAre temAM khovAya para. 11 + mohana padya ratnAvaLI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda gurarasuti adhikAra herI, rAga kAphI. parama gurUne raMga racAye, svarUpa nija pada parakhAye. parama Teka. prema pIcakArI kSetrame mArI bhItara saba bhIjavAye, vaMda tatpada ektA karI ke, asi para ektA Ave; rema rAma raMga macAye. - parama0 12 gara puravane puNyare gurU mujane maLyA, aMtara jAmI abalAnA AdhAra, sutI zedhana karatI sadagurU devanuM kyAre maLaze muktivadhu bharatAra, pUrava. 13 tIratha vrata sAdhana sakhI meM bahu kya, te paNa vRtti pAmI nahi vizrAma je, manasubo dekhADe mithyA sukhane, gurU gama vinA karI na bese ThAma je. pUrava. 14 pachI prArthanA karI sadagurU devanI, citta dvArAe suddha karyo vicAraje, padmAsana vALyuMre piyune prIchavA, netra muMdIne dhyAM daze dvAraje. pUrava. 15 bahAravRtti aMtaramAM utarI, nivRttine pAmyuM mAruM mana; " yAdI mujane AvIre saddagurU gamanI, samapyuM saddagurUne tana mana dhana je. pUrava 16 sukhadAI saMbaMdhIre sakhI mujane maLyAM, viveka vicAra zAMtine saMtoSa bhakti zraddhA mAtA bheTayAM mujane, dahana thayA have anaMta janmanA Sa. 17 pada, garabI, sadagurUne upakAra na sakhI huM visaruM. Teka. kRpA nAthe karyo mujane upadeza, svapnAnAM sukhaDAMre mane gamatAM nathI, vicArI letAM Atmasukha vizeSaje, saddagurUne upakAra na sakhI huM visaruM. 18 deha taNuM saMbadhI re svArthanA sagA, kuTuMba saghaLuM dhana dekhIne dhAya, . janma maraNanuM kaSTa keI letuM nathI, paramagurU vinA dukhaDAM nava harAyaje. sadagurU 19 mAtA ne pItAre saMbadhI zarIranAM, aMtakALe keI nahi Ave kAma, viSayanAM sukhaDAM re cittatuM choDaje, meha tajI mana parama gurUpada pAmo, 20 rAga vairAga bhatharI gurU vinA jJAna upaje nahI, karIe keTI upAya, trividha tApamAM tana tape, vRtti viSaye vahI jAya che. gurU vinA. 21 garu gama AvI kema jANIe, upa viveka vairAgajI; AvaraNathI aLagA rahe, AzA tRSNane tyAga. gurU vinA, 22 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zara vyAkhyAna sAhitya saMgraha. dvitIya ww zuddha vicAra jenA cittamAM, pAmyA parama AnaMdajI; jIvana mukta te jANavA, mIyA mAyAnA phaMdajI. gurU vinA. 23 AThe pahera AnaMdamAM, kare kalezane nAzajI; .. vRtti viSayathI vALIne, bhALe brahma vilAsa. gurU vinA 24 mAyAthI mana caLe nahiM jAye juThe saMsAra" - . vapnAmAM paNa cuke nahI, prIyA prANAdhArajI gurU vinA 25 gurUgama AvI jenA ghaTamAM, tene TaLe nahI Teka; sAmAM citta caLe nahIM, nityA nitya vivekajI, gurU gama. 26 parama gurUnI parIkSA, chare kema jaNAyajI, zIla sateSa kSamA dayA, anubhavIthI oLakhAya che. gurU gama. 27 sad gurUthI sukha upaje, dazane duHkha jAya che, saMzayanA re curA kare, parapaca paLAyajI, gurU gama. 28 - evA sadagurUne sevatAM, ughaDe anaMta canajI, durgaNa kenA dekhe nahIM, te paramAtmA prasanna che. gurU 29 * gurU upadeza jenA ghaTamAM, tene upaje vairAgajI. tRSNA tyAM ubhI nava rahe, kare tanamAMthI tyAgajI. gurU u50 30 . sukha duHkhane saMbhava nahI, taje harSane zekajI dazya padAratha jeTaluM, jANe nAzavaMta pheka. gurU upa0 31 AzA tRSNathI aLagA rahe, nirakhe nija svarUpajI; upAdhi aMtaramAM game nahI, dekhe DAkeNa rUpajI. gurU u50 32 AzA tRNune upAdhire, traNe avidyAnuM aMga; 'vidhI viveka vicAranA. pADe bhajanamAM bhaMgajI, gurU u50 33, parapaMcathI pAchu pharI, utare aMtaramAM mana mohana svarUpa evA gurUpade, sepIe tana mana dhanajI. gurU u50 34 A pramANe kahI A gurUtuti adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda gurU Avazyaka, sAdhu saraLatA-adhikAra sAtha muTha mAravadhavAra ' ghaNA chokarA eka hoDImAM besIne moTI nadImAM sehela karatA hatA eTalAmAM kAMI akasmAtathI te heDI DubavA lAgI tethI ghaNuM chokarAo nadImAM kudI paDyA ane kinAre pahoMcavA mATe taraphaDiyAM mAravA lAgyA. e vakhate ubhelA kaI bhalA mANase te chokarAone bacAvavA mATe nadImAM deraDuM pheMkayuM je chokarAe e deraDAne pakaDI rAkhyuM teo bacI gayA, paNa je chekarA pitAnA zera upara mustAka rahyA ne evuM abhimAna karyuM ke amane deraDAnI jarUra nathI, ame emaja kinAre pahoMcI jaIzuM teo nadInA pUramAM taNAI jaIne DubI muvA. ApaNe paNa anAnI chIe, eTale te chokarAonA jevA ja chIe. ApaNuM bahANa te saMsAra che. nadI e kALane pravAha che. kinArethI deraDuM pheMkanAra te gurU che, ne deraDuM te dharma che. jeoe deraDuM na pakaDayuM teo DubI muvA. temaja ApaNe paNa saddagurUe batAvelA dharma na pALIe te janma-maraNanA cakkaramAM paDI jaIma mATe DubatAne bacAve tevA dayALu saddagurUnI jarUra che. A pramANe kahI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. -cchane sAdhu saraLatA adhikAra je dharma ane nItitatvanA vettAo che, tevA mahAna purUSanA hRdayamAM kadi paNa vikAra thatuM nathI. A vizvanuM zreya karavA pravRtti karanArA te mahAtmAo sarvadA nirvikAra vRttithI rahe che. game tevA prasaMge prApta thAya te paNa temanA amRtamaya hRdaya Upara vikAranuM viSa prasaratuM nathI. jeo kSullaka vRttivALA ane saMkucita hadayavALA che. tevAone ja A vizvanA vikArenI asara thAya che. vikArane vaza nahIM thanAra mahAtmAo te ja gurU padanegyA che. tethI gurU Avazyakane adhikAra darzAvyA pachI A adhikAra prasaMga darzAvavAmAM Ave che. * svarga vimAna vaga ja 1pa Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha, hitIya moTAone kadi paNavikAra thato nathI tenuM draSTAMta sahita pratipAdana kare che. anukun (1 thI 6) gavAdInAM payo'nyedyuH, sadyo vA jAyate dadhi / , kSIrodadhestunAyApi, mahatAM vikRtiH kutaH // 1 // gAya, bheMsa, bakarI vigerenuM dUdha bIje davase athavA tarataja dahiM thaI jAya che. paNa dUdhanA samudranuM dUdha adyApi dahIM thayuM nathI. arthAt je sata purUSa che, temane vikAra kema thAya ? na ja thAya. 1 te viSe samudra ane hastInuM asarakAraka daSTAMta ratnarApUritasyApi, madalezo'sti naambudhH| muile vatiyA nAtha, mAtA mahAvidyA | 2 samudra ranathI bharapUra che, tathApi tenAmAM leza mAtra paNa mada te nathI. ane hAthIo DAM motIo prApta karI mada vaDe viThThala banI jAya che. kahevAne Azaya e che ke, uttama prakAranA purUSe game teTale vaibhava prApta kare te paNa teo garva karatA nathI ane kSudra manuSyo theDe vaibhava maLatAM bahekI jAya che. 2 - vikAranA bAhya svarUpanAM darzana viSe zaMkhanuM daSTAMta. santo na yAnti vaivarNyamApatsu patitAsvapi / pahinA dagdhazaGkho'pi, zuklatvaM naiva muJcati // 3 // sapurUSe Apattio AvI paDe te paNa pitAne varNa badalatA nathI. zaMkhane azithI bAlya hoya te paNa te potAne zukala varNa cheDete nathI. 3 suvaza (sAre vAMsa athavA sArA vaMzamAM thayele purUSa) kaSTamAM AvI paDe tepaNa kuvacana bolato nathI. chinaH sa nizitaiH zastrairviddhazca nava sptdhaa| tathApi hi suvaMzena, virasaM nApajalpitam // 4 // sArA vaza-veNu tIkSaNa zastrothI chedavAmAM Ave, tathA sAta athavA nava prakAre vadhavAmAM AvyuM, te paNa teNe apazabda uccAryA nahIM.+ 4 1 krodhAdi kaSAye utpanna thavAthI mANasa pitAne varNa badale che eTale ke dhamAM rAte thai jAya che ane apakRtya karavAthI zyAma thaI jAya che. + bIjo artha e paNa thAya che, jeno sAra vaMza-kula hoya tene game teTaluM dukha ApavAmAM Ave te paNa te purUSa mukhamAMthI apazabdo kADhato nathI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * paricaMda sAdhu saraLatA-avikAra 115 moTA mANasane saMtApa karyo hoya te paNa te hita kare che. hitAya nAhitAya syAnmahAn santApito'pi hi / pazya rogApahArAya, bhaveduSNIkRtaM pyH||5|| moTA purUSane saMtApa karyo hoya te paNa te hitakArI thAya che paraMtu ahi" takArI thatuM nathI. june garama kareluM dUdha rogane nAza karanArUM thAya che, pa sAdhupurUSa doSane aMtaramAMja pacAvI de che. na mukhenodrityUrva, hRdayAna nayatyayaH / / jarayatyantarA sAdhudoSa viSamivezvaraH // 6 // jema zaMkara viSane mukhanI bAhara kADhatA nathItema hadayanI nIce utAratA nathI paraMtu vaccamAM rAkhI jIve che, tema sAdhupurUSa deSane mukhanI bAhara kADhate nathI, tema hadayanI nIce utAratA nathI paraMtu vacamAM ja karavI rAkhe che. 6 * mahA purUSonI kharI zakti ApattiomAMja dekhAI Ave che. / mAryA (7 thI 14) Apatsveva hi mahatA, zaktirabhivyajyate na sampatsu / * agurostathA na gandhaH, prAgasti yathAgnipatitasya // 7 // mahAna parUnI zakti jevI ApattiomAM pragaTI nIkaLe che, tevI saMpatti. nAmAM pragaTI nIkaLatI nathI. agarUnI sugaMdha agnimAM paDayA pachI ja hoya che, tenI pahelAM tevI hetI nathI. 7. darpaNanA jevA nirmaLa hRdayane dhAraNa karanArA sajjanene ja namaskAra che. svastyastu sajjanebhyo, yeSAM hRdayAni darpaNanibhAni / durvacanabhasmasaMgAdadhikataraM yAnti nirmalatAm // 8 // jeonAM hu darpaNanI jema durvacana rUpI bhasmanA saMgathI nirmaLa thAya che, tevA sajajana purUSonuM kalyANa thAo. 8 & 6 thI 17 mukti muktAvalI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha dvitIya sAdhu purUSa dukhamAM paNa potAnA svabhAvane vadhAre sAre kare che. santApito'pi sAdhuH, zubhasvabhAvaM vizeSato bhajati / yita ira ii, madhuramano mati1 / sAdhu purUSane satApa pamADa heya te paNa te pitAnA zubha svabhAvane vadhAre bhaje che. ukaLeluM dUdha zuM madhura rasathI viroSa manahara nathI banatuM? sAdhupurUSane durjana saMtApe te paNa te vadhAre sAdhupurUSa bane che. durjanajanasaMtapto, yaH sAdhuH sAdhureva sa vizeSAt / pAvaNanatta, vaE 2chAro mage IbA je sAdhu purUSa che, te durjanathI paritApa pAse hoya tyAre te vadhAre sAdhu bane che. sAkarane kaDake agnimAM tapAvavAthI vadhAre madhura bane che. 10 durjana game tevA durvacana saMbhaLAve te paNa Aye-sAdhupurUSanA | mukhamAMthI vipriya vacana nIkaLatuM nathI. durjanavacanAkArairdagdho'pi na vipriyaM vadatyAyaH / na hi dahyamAnopyagaruH, svabhAvagandhaM parityajati // 11 // AryapurUSa durjananA vacanarUpI aMgArAothI dagdha thayo hoya te paNa te apriya bela nathI. agarUne bALavAmAM Ave te paNa te pitAno svAbhAvika gaMdha choDatuM nathI, 11 pizune jane dUSita kare te paNa purUSonI vANInuM mAdhurya, vikRta thatuM nathI. pizunajanapitA api, nanu santaH satyameva sadAcaH / api barbaracaraNahataH, khajUrI miSTa eva syAt // 1 // sapurUSe cugaLI karanArA lokee deSita karyA hoya te paNa teo kharekhara saddhacana belanArA rahe che. pleccha lokee caraNathI pahala khajUra madhura ja thAya che. 1ra , 1 khajUrane jyAre taiyAra karavAmAM Ave che, tyAre te loke tene pagathI khUche che, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 pariccheda sAdhusaraLatA-adhikAra sajana purUSa ja dAkSiNyatAno mahAsAgara che. sahate kaTuM na jalpati, lAti na doSAn guNAnprakAzayati / ruSyati na roSavatsvapi, dAkSiNyamahodadhiH sujanaH // 13 // DAhApaNanA bhaMDAra rUpa sajajana purUSa kaTu vacana sahana kare paNa kaTu vacana belata nathI. koInA deva letuM nathI paNa ulaTA guNene prakAze che ane pitAnI upara rASa karanArA upara paNa te zeSa karatA nathI. 13 - kartavyaniSTha mANasa durjananI vacce paNa kuzala rahe che.. nijakarmakaraNadakSaH, saha vasati durAtmAnApi nirapAyaM / phri na DurAna raNanA, lazanA nAmantare rahe che ?4 | pitAnA kartavya kAmamAM catura e purUSa durjananA sahavAsamAM paNa kuzaLa rahe che. zuM jihA dAMtanI vacce kuzaLa nathI rahetI? 14 jyAMsudhI hRdayamAM mUDhatA che, tyAMsudhI ja viSayo sArA lAge che, jyAre hRdayamAM tatvajJAnanA vicAro Ave che, tyAre te viSa nuM sukha rUcikara lAgatuM nathI. kutAvisTazvita dadati tAvadamI viSayAH sukhaM, sphurati yAvadiyaM hRdi mUDhatA / - manasi tattvavidAM tu vicArake, ka viSayAH ka sukhaM ka parigrahaH // 15 // jyAM sudhI hRdayanI aMdara mUDhatA puraNayamAna thAya che, tyAM sudhI ja A idvienA viSaye sukha Ape che, paraMtu jyAre mana tatvajJAnane vicAra karanAruM thAya che, tyAre pachI viSaye kayAM? sukha kyAM? ane parigraha kayAM? arthAt hRdayamAM tatvajJAna thavAthI viSayo, sukha ane parigraha rUcikara lAgatA nathI. 15 * eka rAjAne uddezIne koI mahAtmA kahe che ke kharA sarUSane durjananA saMgano doSa paNa lAgatuM nathI. masTini (16-17) bhavati kila vinAzo durjanaiH saGgatAnA... miti vadati jano'yaM sarvametaddhi mithyA / bhujagaphaNamaNInAM kiM nimittaM hi rAjan , na bhavati viSadoSo nirviSo vA bhujaGgaH // 16 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. hitI he rAjA lokaeN kahe che ke, durjananI sAthe rahenArAono vinAza thaI jAya che. paNa e vAta mithyA che kAraNa ke, sarpanI phaNuM upara rahelA maNione sarpanA viSane doSa lAgatuM nathI, tenuM zuM kAraNa? athavA zuM sarSa nirviSa che, ema samajavuM? athavA maNinA sahavAsathI sarSa paNa niviSa thatuM nathI. 16 mumukSu purUSone mana ane zarIra upara kaI jAtanuM duHkha lAgatuM nathI. kSititaLazayanaM vA prAntabhailAzanaM vA, sahajaparibhavo vA nIcadurbhASitaM vA / mahati phalavizeSe nityamabhyudyatAnAM, na manasi na zarIre duHkha mutpAdayanti / 17 / / je mahA purUSe mokSanuM moTuM phaLa meLavavAne mATe haMmezAM udyamavaMta thayelA che, temanA mana ane zarIrane pRthvI upara zayana, bhikSAnuM jevuM tevuM bhejana, svA bhAvika paribhava, athavA nIca kenAM durvacane duHkha utpanna karI zaktAM nathI. 17 uttama purUSone prANutakALe paNa prakRtimAM vikRti thatI nathI. *manvaritA (18-19 ) dagdhandagdhampunarapi punaH kAJcanaM kAntavarNa, pUchuM chuI punA punazcanhanaM vAhavA chinnaM chinnaM punarapi punaH svAditaM cakSudaNDaM, prANAnte'pi prakRtivikRtirjAyate nottamAnAm // 18 // senAne jema jema bALe tema tema te vizeSa caLakatuM thAya che, caMdanane jema jema ghasavAmAM Ave tema tema te vizeSa sudhI bane che ane zelaDIne jema jema kApavAmAM Ave, tema tema te vadhAre svAdiSTa bane che, te uparathI samajavAnuM ke, prANAMta thAya te paNa uttama purUnI prakRtimAM vikAra thatuM nathI. 18 sAdhupurUSane durjana game teTaluM duHkha Ape te paNa te pitAne - svabhAva choDatuM nathI. asyatyuccaiH zakalitavapuzcandano nAtmagandhaM, nekSuryantrairapi madhuratAM pIDyamAno jahAti / yadvatsvarNanna calati hitaM chinnaghRSTopataptaM, tadvatsAdhuH kujananihato'pyanyathAtvaM na yAti // 15 // mAmAnA vRttanuM lakSaNa. "mAtA vaSiSaTau natau tAda vi." jemAM magaNu, magaNa, nagaNa, tagaNa ane tagaNa pachI be gurU akSara Ave ane jeno uccAra karatAM cAra, cha ane sAta akSare virAma Ave te mandrAnnA'chaMda kahevAya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sAdhu saraLatA-adhikAra. jema caMdananA zarIrane kApIne ghasavAmAM Ave che, te paNa te pitAnI sugaMdha cheDatuM nathI. zelaDInA sAMThAne yaMtramAM pIlavAmAM Ave che, te paNa te pitAnI madhuratA choDatuM nathI, ane suvarNane kApI TIpI ane tapAvavAmAM Ave che, te paNa te pitAnI kAMtithI calita thatuM nathI, tema sajajana purUSa durjanathI pIDita thAya te paNa te anyathA thatuM nathI, eTale pitAnI sajajanatA teDate nathI. 19 vikArI padArthone khAnArA purUSo je iMdriyane nigraha karI zake te pachI samudramAM viMdhyAcala parvata tare, e vAta satya gaNAya. zArdUlavikrIDita. vizvAmitraparAzaraprabhRtayo vAtAmbuparNAzanAH te'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gtaaH| . zAlyannaM saghRtaM payodadhiyutaM ye bhuJjate mAnavAH, teSAmini vidhidhyatattAnA IB || - vizvAmitra ane pArAzara vagere munio pavana, pANI ane pAMdaDA khAIne rahenArA hatA. te paNa strInA suMdara mukha kamaLane joIne moha pAmI gayA hatA, te pachI je manuSya ghI, dudha ane dahIM sAthe UMcI jAtanuM anna khAnArA che, tevAo je Idrine nigraha karI zake te pachI vidhAcala parvata samudra upara tare e vAta saMbhave. 20 uparanA lekane uttara ApatAM kavi kahe che ke, iMdriya nigraha karavAnI zakti AhArane AdhIna nathI paNa manane AdhIna che, tenuM dRSTAMta. vasantativa. siMho balI dviradazoNitamAMsabhojI, samvatsareNa kurute ratimekavAram / pArAvataH kharazilAkaNabhakSaNena, kAmI bhavatyanudinaM vada ko'tra hetuH||1|| je siMha balavAna hAthIonA rUdhira ane mAMsane khAnAra che. te varSamAM eka vAra viSaya bhAga kare che. ane je pArevA pakSI retInA kaThera kaNanuM bhakSaNuM kare che, te pratidivasa kAmI thAya che. kahe tenuM zuM kAraNa? 21 uparanA zlokanuM ja samarthana karatAM kahe che ke, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www na 120 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. ritIya viSaye kAyara purUSane vaza karI zake che, purUSane vaza karI zakatA nathI, AryA. viSayagaNaH kApuruSaM, karoti vazavarttinaM na satpuruSa / badhnAti mazakameva hi, lUtAtanturna mAtaGgam // 2 // ikiyenA viSayone samUha naThArA purUSa eTale viSayavAnane vaza kare che paNa je satyarUSa che, tene vaza karI zakti nathI. keraLIyAne taMtu mazalAne bAMdhI le che paNa hAthIne bAMdhI zaktA nathI. 22 jagatamAM je vaDA (meTA) kahevAya che, te duHkha pAmatA paNa potAnI vaDAI choDatA nathI. Iviya che. amArI kuTI cakacUra karI, bhabharAvIe bhUkI marI maracAnI; mizrita khArataNuM jaLa chAMTI, pIDA karI velaNathI vaNavAnI aMtara cheda karI ucakI, taLIye vaLI tela viSe tapatAnI; tepaNa paDa jaNAya prakulita, vizva viSe juo rIta vaDAnI. 23 A pramANe kahI sAdhu saraLatA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. +@ suvaktA-adhikAra. mahAna purUSanuM sadA nirvikArI svarUpa che, e vAta pUrvanA adhikAramAM darzAvI, have suvaktA-sArA vaktA purUSa kevA hoya che? te viSe A adhikAra darzAvavAmAM Ave che. kAraNa ke, je sadA nirvikArI rahenAra hoyatevA purUSe je suvatA hoya te suvarNa ane sugaMdhane vega gaNAya che. uttama suvaktAnI vANImAM divya, AkarSaka guNa rahele che, te vANI vidyutanA camakArAnI jema zretAonA Aritaka hadaya upara sArI asara karI zake che. suvaktAnI vANInuM baLa vizvamAM sarvottama gaNAya che ane tene divya prabhAvathI dharma, nIti ane vyavahAranI bhAvanAo pravarte che, suvaktA e vizvanI mAnasa zaktine mahAna preraka ane pravartaka gaNAya che. - dalapata kAvya bhAga 2 je. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda suvaktA adhikAra jeo jagatane uddhAra karavAnI icchA rAkhanArA che, tevA su vaktAo durlabha che. manuSyag. (1 thI 7) janA ghanAzca vAcAlAH, sulabhAH syuthotthitaaH| . durlabhA hyantarAdAste, jagadabhyujihIrSavaH // 1 // vRthA uThI vAcALa thanAra purUSa ane megha sulabha che, paNa jeo jagatane uddhAra karavAnI IcchAvALA che, ane aMtaramAM Arda rahenArA che, tevA durlabha che. eTale jema gAjatA megha varasatA nathI tema kevaLa vAcALa purUSe kAMI kAmanA nathI. 1 je vANI svajana, parajana, vidvAna, mUrkha ane zatrunA manane A karSe teja vANI sabhAmAM besavA yogya che. tAstu vAcaH sabhAyogyA yaashcittaakrssnnkssmaaH| sveSAM pareSAM viduSAM, dviSAmaviduSAmapi // 2 // je vANI mitra ane sAmAnya manuSya, vidvAne,zatruo, ane mUnA cittane AkarSaNa karavAmAM zaktivALI thAya che te vANI sabhAne cagya jANavI. rak suvAktAnI buddhi, karma ane mana bIjAnA karatAM vilakSaNa hoya che ane te sadA eka vacanI hoya che. tIkSNA nAruntudA buddhiH, karma zAntaM pratApavat / nopatApi manaH soSma, vAgekA vAgminaH sataH // 3 // sapurUSanI buddhi tIkSaNa chatAM marmasthaLane pIDA karanArI nathI. tenuM kAma zAMta chatAM pratApI che, tenuM mana garama chatAM paritApavALuM nathI ane te vakatA chatAM te eka vacanI hoya che. 3 ucca AzayavALo muvakatA kevuM vacana bele che? te kahe che. prAsAdaramyamojasvi, garIyo lAghavAnvitam / sAkAsamanupaskAra, viSvaggati nirAkulam // 4 // nyAyanirNItasAratvAnirapekSamivAgame / / apakampatayAnyeSAmAmnAya vacanopamam // 5 // ja 2 thI 7 subhASita ratna bhAMDAgAra. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha dvitIya alakatvAjanairanyaiH, kSubhitodanvarjitam / audAryAdarthasampatteH, zAnvaM cittamRSeriva // 6 // idamIdagguNopetaM, labdhAvasarasAdhanam / .... vyAkuyItkaH priya vAkyaM, yo vaktA nedagAzayaH // 7 // je vacana tIvra chatAM prAsAda guNathI ramaNIya che, je paiDha chatAM laghutAvaLuM che, je AkAMkSAvALuM chatAM upaskAra vagaranuM che, je tarapha lAgu paDatuM chatAM A kuLatAthI rahita che. 4 * je vacanane sAra nyAyathI nirNata karela hoya che, tene AgamanI apekSA rahetI nathI. ane je vacana keIthI parAbhUta thAya tevuM na hovAthI bIjAone Anortha-AgermanA vacana jevuM thaI paDe che. 5 je vacana anya jInene alaMdhya hovAthI khaLabhaLelA samudranA jevuM uga che ane je vacana artha saMpattinA audArya (mahattA) ne laIne muninA cittanA jevuM zAMta che. 6 AvA guNavALuM ane avasare sAdhanarUpa thanArUM priya vacana evA AzayavALa vaktA na hoya te bIje ke belI zake? 7 je suvatAnI vANI prasaMzA pAtra gaNAya che, te tenA Azrayane prabhAva che. rUparAti (8 thI 10) tathA ca yatkiJcidahaM bruve'haM, so'yaM prabhAvahaH sakaLaH prabhUNAm / yahaduro nRtyati nAgamaulau, nAnyonarendrAdiha heturasti // 8 // huM je kAMI kahuM chuM, te sarva prabhAva prabhune che. je deDakA sapanA mugaTa upara na karI zake tenuM kAraNa nareMdra (gArUDI ) zivAya bIjuM nathI. 8 AgamanA bahuzruta sakatAolekanuM kalyANa karI zake che. dravyAdisAphalyamatulyacetonairmalyavAtsalyaguNAn dadhAnAH / bhavyA bhavantyAgamavAcanAyAM, tridhA pravRttAH zubharAjibhAjaH // // 1 gAraDI leke sarSane vaza karI tenA mAthA upara deDakAne nacAvavAnI ramata kare che. - - 8 thI 10 sUkitamukatAvalI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda suvatA-adhikAra. je bhavya purU dravyAdinI saphaLatA, citanI anupama nirmaLatA ane vAtsalya guNene dhAraNa karanArA thaI mana, vacana ane kAyAthI AgamanI vAcanAmAM pravRtta thAya che, teo kalyANanI zreNIne bhajanArA thAya che. huM suvaktAne hitipadeza sAMbhaLavAthI zAstranA sarva AzA jANI zakAya che. samRdibaddhI prabhutA pratiSThA, jinatvamanye'pi manobhAvAH / hitopadezazravaNe bhavanti, te cAtra zAstre sakalA bhavanti // 10 // samRddhi, vRddhi, prabhutA, pratiSThA, ane tIrthaMkarapaNuM ane te sivAya bIjA je je uttama bhAve hitepadeza sAMbhaLavAmAM rahelA che, te badhA AlekamAM zAstranI aMdara AvI jAya che. 10 kaI eka dhanavAna lakSamInI andhatAmAM aMjAIne mahAna avaktAne satya boSa detA aTakAvavAno prayatna karato joI ne kavi kahe che ke - satya kahenArA avaktAne lakSamInI lAlaca aTakAvI zakatI nathI. mAlinI. adhigataparamArthAnpaNDitAnmAvamaMsthA stRNamiva laghulakSmInaivatAsaMruNaddhi / padamilitamilindazyAmagaNDasthalAnAM, na bhavati visavanturvAraNaM vAraNAnAm // 11 // jemaNe paramArtha jANelo che evA paMDitanI avajJA tuM karIza nahI, kAraNa ke, tRNanA jevI halakI lakSamI teone rokI zakavAnI nathI. mAthI ekaThA thayelA imarAo vaDe jemanA gaMDasthaLa zyAma banI gayelA che evA gajene kamaLanA resAne taMtu aTakAvI zakatuM nathI. 11 kevA guNavALe suvatA sapurUSane paNa gurU banI zake che.? sUripI. zrutamavikalaM zuddhAvRtiH parapratibodhane, pariNatirurUdyogo mArgapravartanasadvidhau / budhanutiranutseko lokajJatA mRdutA spRhA,yatipatiguNA yasminnanye caso'stu gurussatAm12 paripUrNa sat zAstra, zuddha vRtti, bIjAone pratibaMdha karavAmAM pariNati, mArganusAripaNAnI vidhimAM mahAna uga, vidvAnanI prazasa karavAnI pravRtti, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N N 124 vyAkhyAna sAhitya saMgraha hitIya nirabhimAnitA, lokajJatA, komaLatA, ane nispRhatA-e ane bIjA uttama munienA guNe jenAmAM rahelA che, te purUSa satyurUne gurU thAo. 12 suvaktAe kevA guNe dhAraNa karI madhura akSarethI dharma kathA kahevI joIe. rACviDita (13-14) prAjJaH prAptasamastazAstrahRdayaH pravyaktalokasthitiH, . prAstAzaH pratibhAparaH prazamavAn prAgeva dRssttottrH| prAyaH praznasahaH prabhuH paramanojharI parAnindayA, brUyAddharmakAM gaNI guNanidhiH praspaSTamiSTAkSaraH / / 13 // prAra, sarva zAstranA Azayane samajanAra, lekasthitine jANanAra, keInI AzA-hA nahIM rAkhanAra,uttama buddhivAna, zamatAvAna,prathamathI ja uttama jANe lenAra, prAye karIne praznone sahana karanAra, eTale bIjAnA praznothI kaMTALe nahIM pAmanAra, samartha, paniMdAne tyAga karavAthI bIjAonA manane haranAra, guNenA bhaMDAra rUpa ane spaSTa madhura-akSare belanAra evA gaNIgurU dharma kathA kahevI joIe arthata e purUSa dharma kathA karavAne yogya che. 13 suvatAnA mukhamAMthI kevAM vacane nIkaLavAM joIe? tadvaktA sadasi bravItu vacanaM yacchRNvatAM cetasaH, prollAsaM rasapUraNaM zravaNayorakSNorvikAsazriyam / . .jhunnidrAzramaduHkhakAlagatihatkAryAntaraprasmRti, protkaNThAmanizaM zrutau vitanute zokaM virAmAdapi // 14 // sabhAmAM vaktAe tevuM vacana bolavuM ke, je zravaNa karanAra zretAnA cittane u. ttama prakAranA rasane pUrI AnaMdapUrvaka ullAsa pamADe, kAna ane tene je vikasita kare, sudhA, nidrA, zrama, duHkha, kALa, ane gatine je haraNa kare, je bIjA kArya ne bhUlAve, sAMbhaLavAmAM je hamezAM utsukapaNuM rakhAve ane jayAre vacana (kathA) baMdha thAya tyAre zeka utpanna thAya. 14 * rasajJa savakatAe sabhAmAM kevAM vacano uccAravAM joIe.? tathyaM pathyaM sahetu priyamitamRdulaM sAravadvainyahInaM, sAmikA kupA savinayamarA viramapAsa ra ' ': ' Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww paricacheda suvA-ziSya hitopadeza-adhikAra 125 vahatha kopazUnyaM smitayutaghanadAkSiNyasandehahInaM, vAkyaM brUyAdrasazaH pariSadi samaye saprameyApramattam // 15 // rasajJAtA manuSya sabhAmAM cagya samayamAM sAcuM, hitakara, sapramANa, prItikara, kamaLa, sAravALuM, dInatArahita, abhiprAyavALuM, durlabha, vinayavALuM, zatAvinAnuM, citravicitra, thaDA akSaravALuM, bahu arthavALuM, ke parahita, hAsyayukta, bahu huzIyArIvALuM, saMdeha vinAnuM vAkya balavuM. 15 A pramANe kahI A suvaktA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. ziSya hitopadeza-adhikAra. suvaktA ke heya? tenAmAM kevA kevA guNe jaIe? ane tenA mukhamAMthI kevAM vacane nIkaLavAM joIe, e samajUtI ApI have A adhikAramAM savaktA gurUnI kaTuvANI paNa pariNAme hitakArI hovAthI te sarva prakAre grAhya che, e viSe vive. cana karavAmAM Avaze. dIrgha dazI ane prANI mAtranuM hita karanAra zuddha upadezaka gurUnI vANI kadi kaThora lAgatI hoya tathApi tenI aMdara lekenA kalyANanI vAta rahevAthI, te sarva prakAre mAnya ane grAhya hoya che. te vize jaNAvavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. priyavAdI ghaNAM maLI Ave che, paraMtu apriya ane hitakArI vaktA ane teno zrotA maLavA durlabha che. anuSya. (14) sulabhAH puruSA rAjan , satataM priyavAdinaH / apiyasya ca pathyasya, vaktA zrotA ca durlbhaaH||1|| he rAjana ! haMmezAM priya bolanAra purUSe maLavA sulabha che paNa kaThera bane paththa (phAyadA kAraka), belanAra ane tene ( kaThora ane pathyane) zravaNa karanAra purUSe maLavA durlabha che. 1 vakatA karyA vinA saraLatA jANI zakAtI nathI. kAryA kAryAya kasmaicitsaralairapi vakratA / RjutAM vastuno vetti, kiM cakSuH kUNanaM vinA // // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha. dvitIya saraLa purUSAe paNa koI kAryane mATe vakratA karavI eie. netra khUNAnI vakratA karyAM vinA zuM vastunI saraLatA jANI zake che? 2 jenI pAse vaidya, matrI ane gurU khuzAmatIyA haiAya te sA sarva rIte pAyamAla thaI jAya che. RE vaidyo guruzca mantrI ca, yasya rAjJaH priyaMvadAH / rIdhamejorogya, kSirga sa Iyate / / 2 / / je rAjAnI AgaLa vaidya, gurU ane matrI priyavAdI haiAya te rAjA zarIra, dharma ane khajAnAmAM satthara hIna thaI jAya che 3 vaDIlAnAM vacanA kaThora haiAya te paNa sajjana zreAtAnA manane khIlAve che. vikAzayanti bhavyasya, manomukulamaMzavaH / kheravAravindasya, kaThorAzca gurUktayaH // 4 // jema sUryanAM kiraNeA kamaLanI kaLIne khIlAve che, tema gurU ( vaDila jana) nAM kaThAra vacanA bhavya purUSanI manarUpI kaLIne khIlave che. 4 vaDalAnA kaThAra vacanAnA tiraskArathI ulaTI mahattA prApta thAya che. pannAti. gIbhirgurUNAM paruSAkSarAbhi stiraskRtA yAnti narA mahatvaM / alabdhazANotkaSaNA nRpANAM, na jAtu maulau maNayo vasanti // 5 // mAtA, pitA, gurU ke vaDilAnI kaThora vANI vaDe tiraskAra thayelA purUSA pariNAme meATI padavI pAme che, jyAM sudhI vaDaleAnI kaThAra vANIthI apamAna na pamyA DAya tyAM sudhI moTI padavI pAmatA nathI. jema zANu para nahi ghasAyalA miNa hAya, te rAjAnA mukuTanA sthAnane kayAre paNa pAmatA nathI. ( arthAt zANuthI caLakelA maNIe rAjAnA mukuTamAM melavAmAM Ave che. ) 5+ nIca mANasanA saMsarganA lAbhanA pharatAM sArA mANasa taraphathI apamAna sArU che. vairAsthavRtta. ( 6-7 ) baraM sakhe ! satpuruSApamAnito, na nIca saMsargaguNairalaGkRtaH / varAzvapAdena hato virAjate, na rAsabhasyopari saMsthito naraH // 6 // + 5 thI 8 subhASita ratna bhAMDAgAra, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ziSya hatopadeza, ziSyazapadeza-AdhakAra. he mitra! sapurUSAthI apamAna pAmavuM sAruM paraMtu nIcanA saMsarga rUpa guNe vaDe suzobhita thavuM e sAruM nathI, jemake suMdara gheDAnI lAta khAvI sArI paraMtu gadheDA upara savArI karavI e egya nathI. 6 AlokamAM svAdiSTa ane hitakArI auSadhanI jema vidvAna mitra maLa durlabha che. manISiNaH santi na te hitaiSiNo, hitaiSiNaH santi na te manISiNaH / muhRcca vidvAnapi durlabho nRNAM, yathauSadhaM svAdu hitaM ca durlabham // 7 // je purUSe buddhimAna hoya che, te (ApaNuM) hita IcchanArA detA nathI. ane jeo ApaNuM hita IcchanAra che. teo (ghaNuM karIne) buddhivALA nathI. jema ravAdiSTa tathA pathya (hitakAraka) auSadha maLavuM durlabha che, tema manuSyone vidvAna tathA hitaciMtaka mitra maLa durlabha che. 7 jema kesara kaDavuM chatAM ramaNIya lAge che, tema vidvAna mANasane reSa paNa ramaNIya lAge che. - varAti8. vizvAbhirAmaguNagauravagumphitAnAM, roSo'pi nirmaladhiyAM ramaNIya eva / lokapriyaiH parimalaiH paripUritasya, kAzmIrajasya kaTutApi nitAntaramyA // 8 // jagatane AnaMda ApanAra evA guNenA gauravathI saMyukta evA svaccha buddhivALA manuSyane kadAca kopa utpanna thAya te sAre mAna; kAraNa ke manuSyane prIya evI sugaMdhathI paripUrNa kesaranI kaDavAza, hamezAM manahara bhAse che. (arthAta jema kezaranI sugaMdhathI temanI kaDavAzanI koI niMdA karatuM nathI tema sapurUSane dha hitakara hovAthI temanI paNa keI niMdA karatuM nathI.) 8 A pramANe kahI A ziSyahitepadeza adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. ziSya zauryopadeza-adhikAra. mahAMta purU-gurUo jJAna gejhithI Atmahita kare che eTaluM ja nahIM paNa bIjA manuSyane stavana karavAne aneka zubha saMskAra vaDe ziSya paraMparAne piSI jagatamAM teno bahoLo vistAra kare che.. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. . ritIya ziSya paraMparAne ApavAnI hita auSadhI teo kevI rIte thAya che, te ApaNe pUrva adhikAramAM jaI gayA chIe. mAtA jema bALakanA hita mATe kayuM auSadha ApI bALakane nirogI ane baLavAna rAkhe che tema gurU-ziSya hitArthe kaTutAthI paNa upadeza ApI tene sarala-bhadrika banAve chevaLI te sAthe tenAmAM nisteja bhAva na Ave mATe zairya paNa reDe che. tethI A rIte ziSyane jamAne oLakhAvI upadeza karela daSTAMta A adhikAramAM ApavAmAM Ave che. je ziSya jJAna saMpAdana karavA mATe kRpALu gurUthI thatuM apamAna sahana karyuM nathI te ziSya sarva vizvanuM apamAna vAraMvAra sahana kare che paNa je ziSya gurUnuM apamAna sahana karI tenI IzvaranI mAphaka pUjA karI bedha grahaNa karela che te ziSya zrI paNa leza mAtra jagatanuM apamAna sahana karatuM nathI eTale te eTale badhe vyavahAra tathA paramArthamAM vadhI jAya che ke dareka manuSya tenuM vartana tathA abhiprAya levA vAraMvAra sarala ane guNa grAhI rahe che. ziSyone zikSA huM tamane AthI vahelo patra lakhI zake nahi tenuM kAraNa huM nyuyorkathI besTana Amatema paryaTana karatuM hatuM te che. huM hiMdamAM kayAre pAcho pharIza te huM pote jAte nathI je prabhu mane pITha pAchaLa rahI dore che. tenA ja hAthamAM sau vAta mUkavI e vadhAre ISTa che. mArA vagara kArya karavAmAM pravRtta rahe ane te evI rIte ke jANe huM kadI paNa astitva dharAvate naha keIne mATe, yA kaI vastune mATe aTakI rAha jotAM besI na rahe je tamArAthI banI zake te kare ane keI upara ta. mArI AzAne madAra bAMdhe nahi bhASaNanuM kArya meM ahIM bahu karyuM che. kharca paNa ahIM jabaradasta thayela che. jo ke ghaNA suMdara ane moTA kuTuMbavALAe mArI saMbhALa dareka sthaLe lIdhI che. chatAM mArI pAsethI paise cAlyA jAya che. A unALAmAM huM ahIMthI vidAya thaIza ke nahi te huM jANute nathI banatAM sudhI te nahi paNa te daramyAna tame ApaNuM pejanAne vyavasthita karI gatimAM make tame sarva karI zake tema che. temAM zraddhA rAkhe barAbara samajo ke bhagavAna ApaNe sAthe ja che. ane tethI bahAra AtmAo AgaLa vadhe? mArA pitAnA dezamAM mArI puratI kadara thaI che. kadara ke nakadara paNa nidrAvaza na rahe, dhImA na paDe tamAre eja yAda rAkhavAnuM che ke ApaNuM pejanAne kicita aMza mAtra 5NuM amalamAM haju sudhI Avyo nathI, vivekAnaMda Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ziSyazapadeza-adhikAra. 12 manna tamAruM kArya zikSita yuvaka jane para bajAve, temane eka saMpamAM lAvI vyavasthita kare. mahAna kAryo mahAna AtmabhegathIja banI zake che. keI jAtanI svArtha parAyaNAnA, keinAM nAma ke kIrti mArAM ke tamArAM, are mArA gurUnAM nAma ke kIti rAkhavAnI bIlakula jarUra nathI. kArya kare vicAra ane pejanA kAryamAM mUke-mArA ziSya, mArA bahAdUra, umadA ane saMskArI AmAe!-kaTIbaddha thaI cakro gatimAna kare nAma ke kIrti ke evA arthahIna mamatva mATe pAchaLa jovA aTake nahi pitAnI jAtane-mamatvane kADhI nAkhI kArya kare tame zIkhI gayA che ke tRNamAM tRNa bheguM karI deraDuM vaNIe chIe te doraDA vaDe gAMDe hAthI bAMdhI zakAya che, te yAda lAve tame sarva para prabhunA AzIrvAda che. te manI zakti tamArA sarvamAM ho-tevI zakti tamArAmAM kyAranI che ke huM mAnuM chuM. jAgRta thAo ane sAdhya jyAM sudhI prApta nathI karyuM tyAM sudhI virame nahi RBta vAra bAtha varamobata-evuM veda kahe che. uThe, uThe laMbI rAtrI pa. sAra thaI gaI che. ane divasa Ave che. samudranuM maMju uchaLyuM che. have te bharatInuM rUpa le che. tyAre tenA vega sAme pratirodha karavA kaMI paNa zaktimAna thaI zakaze nahi te bharatI te mArA ziSyo! prema che! are prema che! zraddhA che. te bhaya na rAkhe, bhaya te te mahAnamAM mahApApa che. - sarvane mArA AzIrvAda che, tyAM sarva umadA jIvane jeNe ApaNuM kAryamAM sahAya ApI che. tene kaheje ke huM temane mAre zAzvata prema ane upakAra mokaluM chuM, paNa temane dhImA na paDavAnI yAcanA karuM chuM A bhAvane sarva sthale pracAra kare abhimAnI banaze nahi; ane matavAda para Agraha rAkhaze nahi ApaNuM kArya rasAyanavaratuo ekaThI karI mUkavAnuM che. ane tenuM vagIkaraNa-pRthaka karaNa je rUpa le che. te te bhagavAna ja jANe che sau karatAM vizeSa to e che ke mArI tamArI phateha thAya tethI kulAI jaze nahi, mahAnuM kAryo ka. ravAnAM che. je karavAnuM rahe che tenA pramANamAM A nAnI phateha zuM visAtamAM che? zraddhA, draDha zraddhA rAkhe ke prabhunI AjJA thaI. che Izvarane juse AgaLa vadhe che ke hiMda jAgRta thaze ja hiMdanA sAmAnya prajAjane ane garIba sukhI thavAnA che. harSita thAo, adhyAtmika javega uchaLe che; te jala bhUmi para pasAra thAya che, koI tene aTakAvI zakatuM nathI, pramANamAM sImA vagaranuM AgaLa dhase che, ane sarvane pitAmAM samAvI de che evuM huM jouM chuM dareka mANasa mokhare Ave che, dareka sArUM sArUM te veganA balamAM umerAtuM jAya che, dareka bala pitAnA mArgane sahele kare che, ane tene jaza Izvara para che. mane kaI prakAranI sahAyanI apekSA nathI. eka phaMDa ekaThuM karavA make, te phaMDamAMthI thoDAMka mejIka laeNTarna (jAduI phAnasa) nakazA pRthvInA 17 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. dvitIya geLAo vagere thaDA rasAyanika padArtho kharIda kare pachI sAMje garIba a. ne halakA varNanA mANasenuM ToLuM ane temAM zUdra jAtinA mANase paNa bhegA kare ane temanI AgaLa prathama dharma saMbaMdhI bhASaNa Ape ane pachI mejIka lUMTana ane bIjI vastuo dvArA khagoLa vidyA bhUgoLa Adi zAstra leka bhASAmAM zIkha utsAhI yuvaka janenI maMDaLIne keLavo. tamAre juse temAM reDa, ane dhIme dhI. me A vyavasthita maMDaLane vadhAre vizAla banAvI vadhAre je sarasa banI zake te kare, paNa nadImAMthI sarva paNa jatuM rahe tyAre ja te nadI oLaMgavI evA vicArathI rAha joI besI na rahe, bezaka mAsika, lekho vagere chApavAM e sAruM che, paNa zAzvata kAla sudhI je lakhANa lakhIe ane je vAta karIe tenA karatAM anaMtamAM bhAga jeTaluM paNa kArya caDe che. (mA) eka sabhA belA, thoDA paisA meLave, ane je huM hamaNAM jaNAvI game te vastuo kharIde, pachI eka jhuMpaDuM bhADe rAkhI temAM A kArya calAve. mAsika gaNu che. paNa A pradhAna che. tamAre sAmAnya prajAjane para kAbu have joIe, nAnI zarUAta thAya che tethI bIo nahI kAraNa ke mahAna vastuo pachIthI Ave che. dhairyavAna thAo. tame tamArA baMdhuone gheravAno prayatna na karo. paNa temanI sevA karavAmAM pravRtta thAo mANasane deravAnI pazuvatuM ghelachAthI jIvana rUpI pravAhamAM aneka moTA vahANa DUbI gayAM che. Ane mATe khAsa sAvadha thatAM zIkhe, matalaba ke maraNa paryata niravAthI bane. je mAre kahevAnuM hatuM te badhuM huM lekhI zakyuM nathI, paNa mArA bahAdUra putro! bhagavAna tamane badhuM samajavAnI buddhi Apaze. te tarapha mArA putra! prayANa karo. prabhune jaya thAo! Apane premazIla vivekA-mArA bahAdUra putro!-vyavasthita saMsthAthI kAma cAlavA de.prema, zuddha aMtaHkaraNa pUrvaka lAgaNI ane dherya-A traNa vastu sivAya bIjuM kaMI upaganuM nathI. A traNanA baLathIja sarva kAryanI siddhi che. vRddhi eTale uttarottara vadhavuM. prema eja manuSya jIvananuM rahasya che. tethI sarva prakArane prema eja jIvana che, teja jIvanane kevala niyama che, ane badhI jAtane svArtha eja jIvanane aMta-maraNa che. A vAta A lekamAM temaja paralokamAM satya pramANabhUta che. bIjAnuM sAruM karavuM e jIvavuM che, bIjAnuM sAruM na karavuM e jIvavuM nahi paNa maravuM che. tame juo che ke manuSya jAtane nevuM TakA jeTalo bhAga mRtaka che-pizAce che, kAraNa ke mArA putra! je premavAna che te sivAya koI paNa jIvatuM nathI. mArA bAlake! lAgaNI darzAve! garIba, ajJAnI, dabAI gayelA evAone mATe lAgaNI rAkho! jyAM sudhI lAgaNI batAvatAM tamAruM hadaya baMdha paDI jAya - gaja bezuddha banI jAya ane tamane jaNAya ke have huM gAMDA thaI jaIza. tyAM sudhI tame Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anananananan ana pariccheda ziSyazairyopadeza-adhikAra. 131 teo para lAgaNuM batAve! Ama lAgaNI batAvatAM tamArI upara kahelI sthiti thAya, tyAre tamAro AtmA prabhunA caraNe mUko, eTale tamArAmAM addabhuta zakti, sahAya ane atula kArya zakti Avaze. chellAM dazavarSo thayAM mAro mudrA lekha e hatuM ke jyAM sudhI kArya na thAya tyAM sudhI te pAchaLa maMDyA rahevuM prayatno karyA ja karavAnuM ane haju paNa eja tamane kahuM chuM. jyAre sarvatra aMdhakAra sivAya kaMI dekhAtuM na hatuM tyAre paNa huM teja mudrAlekhane-maMtrano jApa karate; hamaNAM jyAre jJAnanAM prakAzanAM kiraNe ajJAnarUpI aMdhakArane nAza kare che, tyAre paNa huM teja kahuM chuM. mArA balake! bhaya bilakula rAkhaze nahi, bIka manamAM rAkhI AkAzamAMnA tArAnI zreNI sAmuM jANe ke te tamane kacarI nAkhaze evI rIte UMcI daSTi karazeja nahi. sabUrI pakaDe! thoDA kalAkamAM te badhu tamAre zaraNe thaze. rAha jue, paise ke kIrti ke buddhithI lAbha meLavaze nahi. premaja sarva lAbha ApI zake che, zuddha vartanaja vidonI vajAmaya divAlane bhedI pitAne mArga kApI zake che-have ApaNI sanmukha je prazna khaDe che te e che ke, svataMtratA sivAya jIvananI vRddhi kadi nathI. ApaNuM pUrvajoe dhArmika vicAramAM svataMtratA lIdhI ane ApI ane tenA phaLa tarIke A paNI pAse addabhuta dharma che; paNa teo e samAjanA pagamAM bhAre beDIo nAMkhI ane tenA phaLa tarIke ApaNe samAja TUMkamAM kahIe te bhayaMkara, pizAca samAna che. pazcimamAM samAjane hamezAM svataMtratA hatI ane tenA phaLa tarIke jue? temanI samAja keTalI gatimAna thaI che? tevI ja rIte bIjI bAjue ApaNe dharma juo? (te paNa tethIja gatimAna thayela che.) jIvana vRddhine mATe pahelAM prathama vataMtratA atyaMta Avazyaka che. jevI rIte manuSyane vicAravAnI ane besavAnI svataMtratAnI jarUra che ja tevI rIte tene jyAM sudhI te bIjAne nukazAna karatuM nathI tyAM sudhI kherAka, pizAka ane lagnamAM, temaja bIjI badhI bAbatamAM svataMtratAnI jarUra che, tika saMsakRtithI virUddha ApaNe mUrkha banI bolIe chIe. kAraNa ke drAkSa khATI che eTale te maLI zake tema nathI. eka vakhata A badhI mUrkha vAtane paNa kabula karIe, te AkhA hiMdustAnamAM dhAre ke eka lAkha kharA dhArmika-AdhyAtmika strI purUSe che. have AnI AdhyAtmika sthiti mATe trIsa karoDa mANasonI prajAe jaMgalI dazAmAM ane bhUkhe maratA paDI rahevuM? zAmATe temaNe bhUkhe maravuM? hiMduene musalamAnoe jItI lIdhA enuM zuM kAraNa? tenuM kAraNa hiduonuM daitikajaDavAdI saMskRtinuM ajJAna che. musalamAnoe paNa teone darajIe banAvelAM kapaDAM paheravAnuM zIkhavyuM, zerInI dhULa kheArAkamAM na bheLavI zuddha-svaccha rIte khAvAnuM mahemadane pAsethI hiMduo zIkhyA hatA. bhaitika sudhAraNa balake moja zekha paNa Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 vyAkhyAna sAhitya saMgraha ditIya jarUranA che kAraNa ke tethI garIbonI rojI jAge che. rojA rAjI!je prabhu ahIM mane rejI-roTalI na Ape, svargamAM zAzvata sukha Ape te prabhune huM mAnato nathI. chaTa! hiMdane uzata karavAnuM che tene garIba mANasane anAja pUruM pADavAnuM che, kelavaNI. ne prasAra karavAnuM che, ane sAdhuothI thatAM duHkhane nAza karavAnuM che, sAdhuonA prapaMca maTe te, sarva sAmAjika jUlama maTe tema che! jema vadhu rejI maLe tema dareka mATe vadhu taka maLe che! ApaNA juvAne mUrkha che ke, aMgrejo pAsethI vadhAre sattA meLavavAne sabhAo bhare che; jyAre te agrejo A joI phakta hase che. je vAtaMtrya ApavA tatpara nathI te svataMtratA meLavavA mATe lAyaka nathI. dhAro ke aMgrejo temane badhI sattA ApI de, tethI zuM thaze? ke meLavelI sattAthI teo lekene dAkhaze, ane loko svataMtratA mAgaze te Apaze nahi. AthI ema banaze ke gulAmane svataMtratA ApavAthI te gulAma bIjA vadhu gulAma banAve che. have, svataMtratAne praveza dhIme dhIme karavAnI jarUra che, ane ApaNA dharma upara mustAka banI samAjane savAtaMtrya Ape. sAdhu mahArAjenA prapaMca prAcIna dharmamAMthI nirmULa kare, ane tema thatAM AkhA jagatamAM ApaNe dharma uttama rIte paMkAze. A kahuM chuM te yathA svarUpa tame samajI zake che? mAre kahevAnuM tAtparya e che ke hiMdanA dharmanuM mizraNuM karI yupIana samAjanA dharaNu upara tame tamArI : samAja banAvI zake tema che? mArI zraddhA che ke te zakya che, te thavuM ja joIe-bhavya cejanA e che ke madhya hiMdamAM eka saMsthAna evuM sthApavuM ke jyAM tame svataMtra rIte tamArA pitAnA vicAronuM pAlana karI zake, ane pachI je thoDuM amRta che te badhAne amRta maya karaze. te daramyAna eka kendrasthAnarUpa saMsthA sthApI tenI zAkhAo AkhA AryA vartamAM judI judI phelAve, hamaNAM te tene dharmanA pAyAo upara zarU kare, paNa atyAre ekadama hacamacAvI nAMkhe evA sAMsArika sudhArAne upadeza karazo nahi, phakata mUrkha vahemo che tene uttejana na Ape, zaMkarAcArya, rAmAnuja ane caitanya jevA prAcIna mahatmAoe beThelA sarva vyApaka mekSanA ane samAnatAnA prAcIna pAyA upara samAjane sajIvana karavAnA prayatna karo. jura rAkhI tene sarvatra phelAve, kArya kare, basa kArya kare. bIjAne daravA jatAM tame sevaka bane,nisvArthI rahe, eka mitranuM bIjA para AkSepa karatuM kathana ekAM. tamAM khAnagImAM kadI na sAMbhaLe anaMta pairya che eTale tamAre vijayaja che...bI. jAnI niMdA na thAya tema hamaNAM khAsa kALajI-sAdhavAnI rAkhe, huM mArA patro tamane himezAM mokaluM chuM tenuM kAraNa e nathI ke, mArA bIjA mitre upara tame tamAruM mahatva jaNAvavA prayatna karo, huM jANuM chuM ke tame tema karI mUrkha kadI paNa banaze nahi, paNa te chatAM tamane te viSe cetavaNI ApavAnI mArI pharaja che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda ziSyazoryopadeza adhikAra 14 Ama thavAthIja sarva vyavasthita saMrathAo maraNa pAmI che. kArya kare basa kArya kare. kAraNa ke bIjAnA bhalA mATe kArya karavuM eja jIvanuM rahasya che-jIvana che. " huM mAtra eja mAguM chuM ke daMbha, luccAI, prapaMca hevAM na joIe. meM hamezAM prabhupara vizvAsa rAkhe che. sUryanA prakAza samAna vizAla javalaMta satyaparaja hamezAM AdhAra rAkhe che, nAma, kIrti meLavavAne are! bIjAnuM bhaluM karavA mATe paNa, te meLavavAne huM jesyuTIsama je daMbha karI mArA hRdaya upara kalaMka laI maravA mAgatuM nathI. asadAcarane eka zvAsa paNa, kharAba kAvAdAvAnuM kalaMka paNuM hovuM na joIe. bahArane dekhAva, ADaMbara, daMbha, DALa, e sarva mithyA che, temAMnuM kaMI paNa khuNAmAM rahIne karavAnuM nathI. gurUdeva upara khAsa priyatA batAvavAnI nathI, ane kaI gurUe te mATe kaMI IcchA rAkhavAnI nathI. mArA bahAra putro! tamAre AgaLa dhasavAnuM che. dhana maLo agara na maLe, manuSya maLo, yA na maLe paNa AgaLa dhaze. tamArAmAM prema che, izvara che! tame sAmA zatrumAM bhaMgANa pADe tyAM sudhI AgaLa vadhe ane dhase. pachI tamArI sAme kaI thaI zakanAra nathI. tamAruM nAma keI laI zakanAra nathI.-thIo phInAM mAsike kahe che ke, mArA vijayane mArga badhe teoe karI Ape; e keTaluM badhuM behuduM-asatya-tadRna mithyAvacana che-saMbhALa rAkhe, ane je asatya che te sarvathI cetatA rahe. satyane vaLagI rahe ane ApaNe dhIme dhIme paNa sacoTa paNe vijaya pAmIzuM. huM kadi hateja nahi ema dhArI kArya karyA kare. tamArAmAMnA dareka upara AkhuM kArya raheluM che ema dhArI kAryo karyA kare. karyA kare. pacAza zake tamArA pratye dRSTi pheke che, hiMdanA bhaviSyane tamArA para AdhAra che, te kArya AgaLa calAvyuM jAo. kyAre AvI zakIza te huM pote jANatA nathI. hiMdamAM evuM te hiMdIo mane bahu baha kare te khUba vakhANe, paNa keI kArya mATe teo eka pAI paNa ApavAnA nathI. Ama pateja bhIkhArIo banyA che, te teo kenI pAsethI zuM meLavI zakaze? tethIja te ee chellAM be hajAra varSa ke tethI vadhAre varSa thayAM lekahita karavAnI zakti beI che, hamaNAMja teo prajAnA, samAjanA, vicAra karatAM zIkhyA che, tethI mAre temane deSa ApavAnI jarUra nathI. vadhu have pachI. - pustake ane temAnI "thI arIothI zuM saravAnuM che? lokenA hRdayane jAgRta karavAne uccamAM ucca ane ekaja mAga, ApaNuM zuddha jIvana che; teja vyaktigata AkarSaka lehacuMbaka che. paramAtmA dina pratidina mane uDAmAM uDuM ane tethI uDuM darzana karAve che. kArya kare, basa kArya karyA karamUrkhAI bharela vAta taddana chaDI ghe; prabhunI ja vAta kare, kapaTa ane jaLane vAta karavAmAM vakhata gALavA je. TalI A jIdagI nathI, te bahu TuMkI che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. * vyAkhyAna sAhitya saMgraha. ritIya | tamAre sarvadA e smaraNamAM rAkhavAnuM che ke dareka prajAe potAne bacAva pitAnI meLe karavo joIe, tevIja rIte dareka manuSyanA saMbaMdhamAM samajavuM; bIjA upara AdhAra rAkhavAnI kadI vRtti rAkhaze nahi ahIM phakta parizrama zIla kArya karIne ja huM tamArA kAryane mATe thoDA paisA vAraMvAra mokalAvavA zaktimAna thaIza, paNa te sivAya bIjuM kaMI nahi, je tamAre te sivAya bIjAnI jarUra rahetI hoya ane tenI AzAmAM rAja karatA he, te tamAre turata ja baMdha karI devuM bahetara che. vaLI A paNa jANajo ke mArA vicAronuM mahAna kSetra A deza che ane pachI teo hiMdu, musalamAna ke khristIo ho tenI mane darakAra nathI. paraMtu je prabhu pratye prIti rAkhe che tene hamezAM mArI sevA maLatI ja raheze. huM zAMtithI ane mainapaNe kArya karavA cAhuM chuM, ane paramAtmA mArI sAtheja hamezAM che. tamArI IcchA hoya te ati ugrapaNe hRdayaniSTha, saMpUrNa niHsvAthI ane te sarva uparAMta saMpUrNa paNe pavitra banIne mArI pAchaLa cAle. mArA AzIrvAde tamArI sAthe ja che. A TuMkA jIvanamAM eka bIjAne dhanyavAda ApavAmAM vakhata gALavA jevuM nathI. ApaNuM yuddha pUruM thAya tyAra pachI ApaNe eka bIjAnAM kAmanI ne tapAsI eka bIjAne je dhanyavAda ghaTatA haze te peTa bharIne ApIzuM hamaNuM te mithyAlApa karavAne samaya nathI. kArya kare, kArya kare, basa kArya karyA kare! tame hiMdamAM kaI paNa karyuM hoya temAMthI sthAyI kArya eka paNa jo te nathI tame eka paNa kedrita sthAna kareluM mArA levAmAM AvatuM nathI tame eka paNa maMdira ke makAna baMdhAvyuM hoya tema paNa dekhavAmAM AvatuM nathI-koI tamArI sAthene sAthe rahI kArya karatuM hoya tema paNa dekhAtuM nathI. jyAM juo tyAM atizaya vAte vAte ne vAteja karavAmAM Ave che! (ke) ApaNe mahAna chIe, ApaNe mahAna chIe ! A se mithyAlApa ja che! ApaNe bAyelA chIe, eja kharUM che. nAma tathA kIti mATe bahu kathane karavAM ane temAM bIjA arthahIna phArasa karavAM te sauthI mane zuM prApta karI Ape che! mane te badhAnI zuM darakAra che? huM te eja jevA cAhuM chuM ke paramAtmAmAM pitAnI jAtane arpaNa karanArA seMkaDe mAro bahAra Ave che! AvA kayAM che? mAre tenI jarUra che, huM teone je cAhuM chuM. tamAre AvA mANase zedhI kahADavA Avazyaka che. tame mane phakta moTuM nAma tathA moTe jaza Ape che. AvAM nAma tathA jaza para pULe mUke. mArA bahAdura vIro! kArya kare, basa kAryamAM ja parisamApti che. tamArAmAM haju mAre juse-kAryotsAha pravezavA pAmyuM nathI-tame haju mane oLakhatA nathI! tame te Alasya ane vi. lAsenA jUnA cIlAomAM ghasaDAyA jAo che, A sarva Alasya khaMkherI nAMkhe, ane hamaNAnA temaja have pachInA bhega vilAsa para DAma ghe. utsAhanI agnimAM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ziSyazapadeza-adhikAra 135 kUdake mArI lekene prabhu sanmukha lAve. tamArAmAM mAro juse praveze, tame ugra rIte hRdaya niSTha bane, tame yuddha kSetra para eka vIra tarIke mRtyu pAme-teja sadAnI prArthanA che jenI be-vivekAnaMda. tA. ka-a)-ka-DA ba-ane bIjA sarvane evuM kahe ke mAvajIbhAI, ke pethebhAI ApaNI tarapheNamAM ke virUddhamAM je kahe te para bIlakula mAnyatA teo rAkhe nahi, paraMtu kArya upara pitAnI sarva zaktine ekAgra-ekatrika kare, vivekAnaMda vizeSa eka vAta e kahevAnI ke sarvanA dAsa bane ane koIne kAbumAM rAkhavAnI talamAtra paNa kazaza na kare. tema karaze te adekhAI utpanna thaze ane sarva bhAMgI paDazekUca kare. atyAra sudhImAM tame AzcaryakAraka rIte sAruM karyuM che. mArA putra! tuM AtmAvalaMbI, vaphAdAra ane sahana zIla bana. ApaNe badhuM sAdhI zakIzuM. mArA bIjA mitro sAthe zatrubhAva rAkhIza nahi-vAdavivAda karIza nahi. sarvanI sAthe saMpathI raheje. sarvane mArA zAzvata prema sAthe. Apane sadAne AzIrvAda saha-vivekAnaMda tA.ka. je tame netA tarIke AgaLa vadhaze te tamane sahAya ApavA kaI Avaze nahi. prathama te ahaMbhAvanuM nikaMdana karo, tyAra pachI ja vijayanI dhAraNA saMpUrNa pAra paDaze-tamArA pratye sadAne mATe premasaha vartamAna, tamAre hadayaniSTha--vivekAnaMda tamone (anne) mAre kahevuM joIe ke tamAro bacAva tamAre jAte ja karavA ne che. sAva bALaka peThe zA mATe varto cho? tamArA dharma para keI AkSepa kare te zA mATe tame tenI pAse bacAva karI zakatA nathI? mArA viSe pUcho te tamAre koI paNa jAtanI bhIti rAkhavAnI nathI. ahIM mArA zatruo che, tenA karatAM mitro vadhAre che, ane A dezamAM trIjo bhAga khristIo che, ane zikSita vargamAMthI te ghaNI ja juja saMkhyA khristI mizanarIo mATe paravA rAkhe che. bIjuM vaLI e che ke je vastu sAme mizanarIo abhAva batAve che, te ja vastu eSaNIya hevI joIe, ema zikSita varga mAne che. te mizanarIonI AgaLanI sattA have ahIMthI gaI che. ane divase divase nAbuda thatI jAya che. teonA karelA AkSepathI tamane duHkha thatu hoya te zA mATe jakkI bAlakanI peThe tame varte che, ane te vAta mane bhaLAve che ane pUche che? bAyalApaNuM rAkhavuM e saddaguNa nathI. - ahI mane anusaranAra ghaNuM pratiSThita purUSe kayAranA thaI cUkayA che. bIje varase huM evI vyavasthA karanAra chuM ke tene kAryagata zreNI para mUkI ApIza ane pachI ApaNuM kArya cAlu thayAM jaze, ane jyAre huM hiMdamAM AvavA ahIMthI upaDiza tyAre ahIM evA mitre raheze ke je mane avalaMbana ApatA rahI hiMdamAM Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vyAkhyAna sAhitya sauMgraha. dvitIya paNa madada karyAM karaze, teA tamAre kai paNa khIhIvAnu` nathI. jyAM sudhI tame mizanarIonA prayatnA joI rahyA karaze, ane te mATe ka'I paNa karavA zaktimAna thayA vagara kudakA mAryA karaze. tyAM sudhI hu* tamArA pratye hAsya karatA ja rahIza tame nAnI putaLIo jevA che. arthAta tame kANu mAtra che.... svAmI purANA khALakA mATe zuM karI zakaze ? mArA putra huM... jANu` chuM ke mAre AvIne tamArA TeALAmAMthI kharA manuSya ne upajAvavA paDaze. huM sArI rIte jANuM chuM ke hiM'mAM phakta srIo ane khAyalAe ja vase che, AthI tame gusse thatA nahi tyAM kArya karavA mATe mane sAdhanAnA khapa paDo SS nirvIya purUSonA hastakamAM mane mUkavA mAgatA nathI. tamAre te bAbatanI prIkara rAkhavAnI nathI. je thADu' tamArAthI ane te karyAM karo mAre te pahelethI te che. DA sudhI paDe ja kArya karavAnuM rahyuM che.....A AtmA nirvIya thI prApta thavAnA nathI mArA mATenI bhIti tamAre rAkhavAnI nathI. paramAtmA mArI sAthe ja rahela che tamAre te phakta tamArI bacAva karavAnA che, ane tema tame karI zake che. eTalu ja mane batAvI Apaze teA mane sahateSa thaze; amuka Ama mArA viSe kahe che, evu lakhIne have vadhAre vAra mArU mAthuM khAze nahi. mArA viSe mUkha amuka cukAdo Ape che, te sAMbhaLavAne huM rAha jote nathI. tame nAnAM baccAMo ! yAda rAkho ke mahAn piraNAmeA, mahAna dhairya, mahAn sahanazIlatA, ane mahAn prayatneAthI ja prAsa thAya che....ka--nuM mana vakhatA vakhata maMdalAtu jAya che. evI khIka mane rahe che. mahAna kAryAM mAtra zUravIrA ja karI zake che, nahi ke khAyalA, azraddhALu baccAMo ! chevaTanu` ekI vakhate ATalu te jANI lye! ke huM paramAtmAnA hastakamalamAM chuM jyAM sudhI huM pavitra chuM ane te paramAtmAne dAsa chuM tyAM sudhI mArA mAthAnA eka vALane paNa kAi aDakI zakanAra nathI. vAMkeA karI zakanAra nathI....deza prajA mATe ka'I karI pachI teo tamane madada Apaze ane tyAre AkhI prajA tamArI sAthe ja tamArI sahAyamAM raheze. mahAdUra aneA, vIra aneA, manuSyanuM maraNu mAtra eka vakhata ja thAya che. mArA ziSyA khAyalA kadI na ja heAvA joIe. prema pUrvaka Apane sadAne vivekAnaMda, vhAlA (a)mizanarIonA mithyA pralApa mATe tamane bahu ga MbhIrapaNe lAgI Ave che e jANI huM' Azcarya cakita thAuM chuM. hiMdanA leAkeA huM hiMdu khArAka ja la' ema IcchatA hoya te tene eka rasAyA tathA tenA nibhAva mATenA paisA meAkalavAnuM kRpA karI kahene A mUrkhAe kharI madadanA eka nAnA sarakhA kakaDo paNa ApyA vagara makavATa kare che, tethI mane hasavu Ave che. khIjI bAjue jo mizanarIe ema tamane kahetA hoya ke, sanyAsInAM e mahAna vrata-nAme pavitratA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariracheda ziSyazAryopadeza-adhikAra. 187 ane acinatAne meM bhaMga karyo che te temane kahe ke teo mahAna jUThA che. (9) mizanarIne maherabAnI karI patra lakhIne pUchajo ke teoe mArAmAM je asata vartane joyAM hoya tenI eka vigatavAra yAdI lakhI tamane mokalAve, agara tene mArA viSe keNe ke khabara ApI che. tenAM nAmo mokalAve, tathA te khabara eka cesa manuSya taraphathI sIdhI rIte AvI che? Ama karaze te AkhA praznanuM enI meLe nirAkaraNa thaI jaze. ane A ghaTApa enI meLe uDI jaze. mArA viSe pUcho te yAda rAkhajo ke keI mAre mukhatyAra nathI. huM keInA kahevA pramANe cAlavA baMdhAyela nathI. mArA jIvananuM mizanaaMtima udeza huM sArI rIte jANuM chuM are mArI pAse carivalInA niyama nathI. jema huM hiMdano vatanI chuM tema AkhI duniyAne vatanI chuM. te te saMbaMdhe mithyA pralApa karavAne nathI... meM mArAthI banI zake teTalI madada tamane ApI che have tamane tamArI potAnI madada maLavI joIe. e kaye deza che ke jene khAsa haka mArApara pahoMce che? zuM huM kaI prajAno vecAyela gulAma chuM? tame beImAnI nAtike ! have pachI e mUrkha, arthahIna pralA5 vadhAre vakhata karatA nahi. meM ghaNI vakhata rIte kArya karyuM che ane eTale mArI pAse paiso Avyo te kalaktA ane madrAsa mokalAvI Ape che, ane A badhuM karyA pachI zuM huM teonA kahevA pramANe cAlavA baMdhAela chuM? tame zaramAtA nathI? zuM huM teone kaI rIte devAdAra chuM? teo mArAM vakhANa kare tenI huM lezamAtra darakAra karUM tema chuM? ane teo mane niMde tethI zuM huM DarUM tema chuM? mArA vhAlA putra! huM kaI vilakSaNa manuSya chuM ane tame paNa mane haju sudhI samajI zakyA nathI. tame tamAruM kArya karyA jAo, je na karI zake te baMdha rAkhe; paNa mane tamAro mithyA pralApa kahI satAvavAno prayatna karatA nahi. mArI pITha pAchaLa rahI sahAya ApanAra manuSyazakti karatAM mahAna zakti, athavA prabhune athavA keIdevane huM joI zakuM chuM. mArI AkhI jIdagI sudhI huM bIjAne madada Apate A chuM je deze mahAnamAM mahAna purUSa-rAmakRSNa parama hasane janma Ape che te dezamAM tenAM kAryane sahAya ApavA cheDA rUpIA paNa jeo ekaThA karI zakatA nathI, ane mithyA pralA5 kare hoya te taiyAra rahe che, ane jene mATe teoe kaMI karyuM nathI paNa jeNe temane mATe banI zake teTaluM badhuM karyuM che tene tuM Ama kara, tAre Amaja karavuM joIe ! ema Adeza ApI tene te paLAvavA mAMge che! AvI upakAra vagaranI-kRtazrI duniyA che. zuM tame ema kahevA Icche che ke je jJAtinA deramAM dabAyelA, vahemI dayAhIna, dAMbhika, nAstika, bAyalAo, keLavAyelA hidumAM tamane maLI Ave che tevA18 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 vyAkhyAta sAhitya sauMgraha. dvitIya mAMnA eka tarIke jIMdagI gujAravA ane maraNa pAmavA hu' janmela chuM ? huM hIcakArA paNAne dhikkArU' chuM hIcakArA ke rAjakIya mithyA pralApa karanArA sAthe mAre ka'i paNa levA devA ke nisakhata nathI koi rAjanItimAM mate zraddhA nathI. jagatmAM prabhu ane satya e be rAjyanIti che, bAkInu sarva mithyA che,----huM kAle la'Dana upaDI jAuM' che. AziSa sAthe ApanA vivekAnanda, A pramANe kahI A ziSyazAyA~padeza adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. mudrAkSaLa-gAMdhAra. gata adhikAramAM gurU ziSyane zAya matAve che. temAM gurU zabdanA artha AcArya -- upadezaka athavA viDela thAya che. temAM Upadeza-gurUne UIne tenA lakSaNA kahevAne A subrAhmaNu-adhikAranA Ara'bha karavAmAM Ave che. dharmopadezaka gurUmAM uttama prakAranuM brahmatva hAvuM joie. tethI tevA gurU ja subrAhmaNa kahevAya che. ane te subrAhmaNamahAtmAe ja kharA brAhmaNu kahevAya che. itara brAhmaNeA mAtra nAmadhArI che. kharA subrAhmaNA ja Upadeza ApavAne adhikArI che ane temanA Upadeza sarva prakAre AdaraNIya che. subrAhmaNanAM agIyAra lakSaNA, anuSTup. (1 thI 10) kSamA damo dayA dAnaM satyaM zIlaM dhRtirghRNA / vidyA vijJAnamA stikyamete brAhmaNalakSaNam // 1 // kSamA, dama, dayA, dAna, satya, zILa, dhIraja, kAmaLatA, vidyA, vijJAna ane AstA-e brAhmaNunAM lakSaNA che. 1 + brAhmaNanuM brahmatva zuM kahevAya ? satyaM brahma tapo brahma, brahma cendriyanigrahaH / sarvabhUtadayA brahma, etadbrAhmaNalakSaNam // 2 // + 1 thI 12 purANu, samrAMta vigere. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda subrAhmaNa adhikAra. 13 brahma eTale satya, brahma eTale tapa, brahma eTale IMdrane nigraha ane brahma eTale sarva prANIo upara dayA. e brahma ja brAhmaNanuM lakSaNa che. 2 khare brAhmaNa keNa? AhiMsA satyamasteyaM, brhmcryaaprigrhii| / kAmakrodhanivRttastu, brAhmaNaH sa yudhiSThara // 3 // ' he yudhiSThira rAjA, je hiMsA kare nahIM, je satya bele, je cerI kare nahIM, je brahmacarya pALe, je parigraha rAkhe nahIM ane je kAma tathA dhathI nivRtta rahe. te brAhmaNa kahevAya che. 3 kharA brahmatvanI prApti kayAre thAya che? yadA na kurute pApaM, sarvabhUteSu dAruNaM / karmaNA manasA vAcA, brahma sampadyate tadA // 4 // jyAre mana, vacana ane karmathI sarva prANIo upara dArUNa pApa kare nahIM tyAre brahmane prApta kare che. 4 kevAM vacane bolanAra brahmatvane pAme che? yadA sarvAnRtaM tyaktvA, mRSAvAdAdivarjitaM / anavayaM ca bhASeta, brahma sampadyate tadA // 5 // jyAre sarva anaMta asatyane tyAga karI mRSAvAda pramukhathI rahita evuM nidaiSa vacana bole tyAre ja brahma prApta thAya che. 5 jyAre adattAdAna tyAga nAmanuM mahAtrata dhAraNa karavAmAM Ave tyAre ja brahmatvanI prApti thAya che. yadA sarva paradravyaM, vahirvA yadi vA gRhe / adattaM naiva gRhNAti, brahma sampayate tadA // 6 // jyAre bAhera athavA gharamAM adatta evuM sarva para dravya grahaNa kare nahIM arthAt cerI kare nahiM tyAre brahma prApta thAya che. da ke purUSa AyuSyano kSaya thatAM brahma sthAnane adhikArI bane che? ___ yeSAM japastapaH zaucaM, kSAntirmuktirdayAzamaH / taizvAyuSaHkSaye vatsa, brahmasthAnaM vidhIyate // 7 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya samA dvitIya he vatsa, jemane japa, tapa, gaioca, kSamA, mukti, dayA ane zama hoya che, temane AyuSyanA kSaya thatAM brahmasthAna prApta thAya che. 7 sarva jAtiomAM kevA purUSaSa brAhmaNa gaNAya che ? 140 brahmacaryatapoyuktAssamakAJcanakoSTakAH / sarvabhUtadayAyuktA brAhmaNAssarvajAtiSu // 8 // je brahmacaya ane tapathI yukta che, je suvaNa ane mATInA DhakAMne samAna gaNanArA che ane jee sarva prANIo upara dayA rAkhanArA che, tevA sa jAtimAmAM brAhmaNu gaNAya che. 8 prAca zivAyanA brAhmaNa nAmadhArI brAhmaNa che. brAhmaNo brahmacaryeNa yathA zalyena zalpikaH / anyathA nAmamAtraM syAdindragopAkhyakITavat // 9 // jema zalya vaDe zalpika kahevAya che, tema brahmacarya vaDe brAhmaNa kahevAya che. jo tenAmAM brahmacarya na heAya tA iMdragopanA kIDA ke je nAmathI "devanI gAya? kahevAya che, tema te nAmathI brAhmaNa kahevAya che. 9 khIje prakAre brahmanAM agIyAra lakSA. zamo damastapaH zaucaM, santoSaH kSAntirArjavam / jJAnaM dayAcyutAtmatvaM, satyaM ca brahmalakSaNam // 10 // zama, dama, tapa, zauca, sateSa, kSamA, saralatA, jJAna, yA paramAvabhAva ane satya e brahmanAM lakSaNeA che. 10 kevA brAhmaNA leAkeAne tAravAne samartha thaI zake che? upajAti ( 11-12 ) ye zAnta dAntAH zrutapUrNakarNA jitendriyAH prANivadhAnnivRttAH / parigrahe saGkucitA nirIhA ste brAhmaNAstArayituM samarthAH // 11 // jeo zAMta, dAMta, zAstra zravaNu karanA, iMdriyAne jItanArA, prANIeAne vadha karavAthI nivRtta thayelA, parigraha rAkhavAmAM sa`kAca karanAra ane niHspRha che. tevA brAhmaNA tAravane samartha thAya che, 11 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda subrAhmaNa, vatisthAnAtizAyavarNana adhikAra ke brAhmaNa zAMta brahmalokane Azrita bane che? mokSAzramaM yazvarate yathoktaM, zuciH svasaGkalpitayuktabuddhiH / anindhanaM jyotiriva prazAntaM, sa brahmalokaM zrayate dvijAtiH // 12 // je pavitra ane pitAnA saMka95 pramANe buddhine preranArA thaI yathArtha mekSAzramane Acare che, te brAhmaNa IdhaNa vagaranA agninA jevA zAMta rahyA lekane pAme che. 12 - bA pramANe kahI A subrAhmaNa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. yatisthAnAtizaya varNana--adhikAra, gata adhikAramAM uttama bahAtvane dhAraNa karanArA yatioja kahevAya che, kAraNa ke, brahmatvanAM sarva lakSaNe temane viSeja rahelAM hoya che, tevA satya brAhmaNa rU5 yatie je sthAne vase che, te sthAna sarva devarUpa ane sarva tIrtharUpa gaNAya che, tevA yatisthAnanuM mahAbhya batAvAne A yatiyAnAtizayanA varNanane adhikAra kahevAmAM Ave che. je sthAnamAM yati rahe che, te sthAnamAM sarva tIrtho ane sarva devatAo rahe che. anuSku. (1 thI 2) jitendriyaH sarvahito, dharmakarmaparAyaNaH / yatra tiSThati tatraiva, sarvatIrthAni devatAH // 1 // jyAM Idriyone jItanAra, sarva prANImAtranuM hita karanAra ane dharma karmamAM tatpara evA muni vase che, tyAM sarva tIrtho ane devatAo vase che. 1 : je sthAne yogIo mAtra nimiSa ke ardha nimiSa rahe che, te sthAna sarva kalyANakArI tIrtha ane tapavana rUpa gaNAya che. nimiSaM nimiSArdambA, yatra tiSThanti yoginaH / tatraiva sarvazreyAMsi, tattIrtha tattapovanaM // 3 // # 1-2 nAradIya purANa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 vyAkhyAna sAhitya saMgraha, dvitIya je sthAnamAM ceAgIe eka nimiSa athavA adha nAmaSa rahe che, te sthAnamAM sarva kalyANA rahe che ane te sthAna tIrthaM rUpa ane tapeAvanarUpa gaNAya che. ra mahAn yationA sthAnamAM tiryaMceA paNa parasparanA vairabhAva cheADI de che. vasantatilikA. vyAjRmbhamANavadanasyahareH kareNa, karSanti kesarasaTAH kalabhAH kilaike / anye ca kesarikizora kapItamuktaM, dugdhaM mRgendravanitAstanajaM pibanti // 3 // keTalAMeka hAthInAM baccAMcyA (mahAtmAnA AzramamAM) khagAsAM khAtA siMhanI kezavALIAne peAtAnI suMDhathI khece che, ane keTalAMka baccAMcyA siddhanA bALakeAe dhAvyA pachI cheDI dIdhela siMhaNe nA stanamAMthI utpanna thatuM dUdha dhAve che. 3 cAgIenA tAvanamAM vRkSo paNa Atithya kare che. mAlinI. madhuramiva vadanti svAgataM bhRGganAdai timiva phalanaH kurvate'mI zirobhiH | nanu dadata ivArdhaM puSpavRSTi kirantaH, kathamatithi saparyA zikSitAH zAkhino'pi // 4 // bhamarAnA nAdo vaDe jANe madhura AvakAra ApatA hAya ema dekhAya che, phaLanA bhAra vaDe jANe mastakathI namratA batAvatA heyA ema jaNAya che, puSpanI vRSTi karavAthI jANe agha ApatA hoya ema dekhAya che. ( AvI ceSTA uparathI ) A vRkSe jANe atithionI pUjA karavAmAM keLavAyelA hAya evA jaNAya che. 4 tapeA vananA tiya'cAnI vairabhAva rahita ceSTAonuM varNana. zArdUlavikrIDita. krIDanmANavakAGghritADanazatairujAgarasya kSaNaM, zArdUlasya nakhAGkureSu kurute kaNDUvinodaM mRgaH / caJcacandrazikhaNDituNDaghaTanAnirmokanirmocitaH, kiJcAyaM pibati prasuptanakula zvAsAnilaM pannagaH // 5 // * 3 thI 5 subhASita ratnabhAMDAgAra, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda thatisthAnAtizaya varNana-adhikAra 143 ramatuM evuM je mRgalAnuM banyuM tenI pATunA prahAra vaDe kSazuvAramAM jAgelI e je siMha tenA nakha rUpI aMkere upara te bALaka mRgalAnuM baccuM pitAnA aMganI kharaja maTADe che, caLakatA picchAvALA A meralAe pitAnA cAMcanA prahAra thI jenI kAMcaLI utArI nAkhI che e sarpa, sUtelA neLIyAnA zvAsanA pavananuM pAna kare che. eTale suMghe che. 5 A pramANe kahI A yatisthAnAtizayavarNana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * graMthasaMgrahitA. nIti. vinayavijayamuninAyaM, dvitIyapariccheda evamatraiva / sathitaH sugamArtha, vyAkhyAtRRNAM mude sadA bhUyAt // vinaya vijaya munie A ( vyAkhyAna sAhitya saMgraha nAmanA ) graMthane dvitIya paricheda vyAkhyAna karanArAonI sugamatA mATe saMgrathita karyo che, te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAdhvIonA AnaMdane mATe thAo. dvitIya pariccheda paripUrNa. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda. dvitIya paricchedramAM susAdhunI elakha viSe TuMka varNanamAM sthiratA kAne kahevI. tRpti kema dhAraNa karavI, sa'sAramAM nile 5 kema rahevuM, dareka padArthamAM niHspRhatA kema rAkhavI, sarva prANIethI nirbhIya kema rahevu', saMsAramAM kharUM' tattva zuM che, sa samRddhi kone kahevI tathA A sarva mahad bhAvanAnuM svarUpa prApta thayela gurUnuM' vaNuM na levAthI sAdhupurUSamAM rahelI saralatA, bhASA khelavAnI Dhama, ane upadeza zreNInA anubhava thaI zakela haze darekane sukhI ane zreSTha thavAne icchA heAya che, para`tu te sthitie pahoMcavAmAM dhairya, niHspRhatA ane nirAbhimAna vRtinI jarUra che A pramANe manuSya tarIke oLa khAvAne je lAyakAta prApta karavI eIe tenA mATe yAgya thavA pUrve manuSya tarIkenI gaNunA thavI paNa muzkela che, te pachI temanA mATe uparokta sAdhu sthiti keTalI dUra thaI paDe ? ATalA mATe manuSyatarIke ceAgya gaNatrImAM mUhi zakAya tevA (sujana) nA sabaMdhamAM vivecana karavu' yogya thai zakaze. saMsAra vyavahAramAM rahevA chatAM uccavartana ane utkRSTa bhAvanAthI sa`sArI- sAdhu jIvana bhAgavatA jovAya che. eTaluMja nahi paNu saMsAramAM gRhastha bhAve rahIne sujana pa'ktine ceAgya sadguNunu' sevana karavAthI krame krame maneAkhala deDha thatAM bhAvanA nirmala thavAthI sAdhu purUSanA padane pahoMcavA ne paNa ceAgya ava sara prApta thaI zake che. tethI susAdhunA padmane prApta karavAmAM niHsaraNIrUpa sujana adhikAranA atre AraMbha karavAmAM Ave che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sujana-adhikAra. sujana-adhikAra. A bhUmi temaja temAMnA savasthAne sajajanothI ja zebhe che, ke jeo paropakAraparAyaNa, gurU vAyenuM yathArtha pAlana karanArA, sadAcArIo, dAna devAmAM Ananda mAnanArA, bIjA prANIone duHkhI joI pote duHkhI thanArA, samagranA hitamAM ane aspRdayamAM khuzI mAnanArA, samRddhinA samayamAM vinayathI vartana karanArA, bhUminA bhUSaNa rUpa, amRtamaya vAkayathI lekane anuraMjana karanArA, aDaga rIte satyanuM pAlana karanArA, kene kaTuM na lAge tevAM kharAM vAkya kahenArA. vagere aneka uttama guNagaNethI bharapUra hoya che, tenuM cAritra sevanathI manuSya mAtra mukti me. LavI zake che, jene mATe teo kevI rIte vartana kare che, ItyAdi aneka kAryo darzAvavA sadaSTAnta A adhikAra AraMbhAya che, ke jenuM yathArtha manana karavAthI saMsAramAM sucAritrathI vartIne pariNAme ekSapade pahoMcAya che. kacI mAtA ja putravatI gaNAya? - hiMndravajJAM. (1-2) gRhe gRhe santi sutA aneke, drohprmaadvysnaavliiddhaaH| sattvaikavaryaM dhRtadharmadhairya, tvAmeva putraM jananI prasUtA // 1 // eka sujana pratye koI vidvAnanuM kahevuM che ke ghera ghera eka bIjAne deha Alasya ane aneka prakAranAM durvyasanothI yukta ghaNA putro che paNa sAtvika vRttivALAomAM eka uttama dharma ane dhIrajatAne dhAraNa karanAra tune ja tArI mAtAe janma Ape che, arthAt AvA purUSanA janmathI ja mAtA janma ApanArI (putravatI) gaNAya che. 1 pRthvInI zobhA zuM che? airAvaNenaiva surendrasenA, kalpadrumenaiva sumerubhUmiH / zrIkaustubhenaiva mukundavakSaH, paJcAnanenaiva guhA vibhAti // 2 // airAvaNa hAthI vaDe jema IdranI senA zebhe che, kalpavRkSathI jema sumerU parva tanI bhUmi zebhe che, kaistubha magvaDe jevI rIte zrIkRSNa mahArAjanuM vakSaH sthala (chAtI) zebhe che ane siMha vaDe jema guphA zebhe che; tema je purUSa airAvaNa hAthInA jevo dareka kAryamAM masta banI gaMbhIratAthI gamana karate hoya, kalpavRkSanI mAphaka sarvanI IcchA pUrNa karate hAya, keratubha maNInI peThe pitAnA tejathI bIjAone AcchAdi 19 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 vyAkhyAna sAhitya sagraha. tRtIya ta karI sanAM antaHkaraNane priya thai paDatA hoya ane sihu sarakhe parAkramI DhAya te purUSathI ja bhUmi zAle che. ra sujanAne zu roAbhAve che ? upajAti ( 3 thI 6 ) gurUpadezaH zrutimaNDanAni, satyaM mukhe'laGkaraNaM ca yeSAM / karAmbuje kaGkaNameva dAnaM, sarvAGgazRGgArakaraM ca zIlam // 3 // jene gurUnA upadeza teja kAnanAM ghareNAM che, ane jeenAM mukhamAM satya rUpIja alakAra rahelA che, ane hAthamAM dAna teja kaMkaNa ( kaDuM) che, ane AkhA zarIramAM zAbhA karanArUM zILarUpa ghareNuM che, AvA alakArAthI sujane zobhe che. 3 sujananA zaNagAra. zrotraM zrutenaiva na kuNDalena, dAnena pANirna tu kaDUNena / vibhAti kAyA karuNAparANAM, paropakAreNa na candanena // 4 // kRpA parAyaNa purUSAnA kAnazAstra zravaNathI cAle che, kuMDaLathI zAlatA nathI, hAtha dAnathI zeAle che, paNu kaMkaNuthI nahiM, ane zarIra pApakArathI cAle che paNa candanathI nathI zeAlatuM; arthAt sujJapurUSA sadA satkathA zravaNu, dAna ane paropakAra karatA rahe che. 4 sarIte prazasanIya kANu ? varNyaH sa yo nAmakarmakArI, sa saMyamI yaH smaravIravArI / zUraH sa yo karmaripuprahArI, zuciH sa yo nAnyadhanApahArI // 5 // je nIca (nindavA lAyaka) karyAM na kare, teja vakhANavA lAyaka, je kAmane pAche haThADe (te) te sa'yamI, je kama'rUpa zatruone haNe (mekSa mAne pAme) te zUravIra ane bIjAnu` kAMi paNa dravya na cAre, te pavitra samajavA. 5 kharA udAra carita kAne kahevA dAnI sa yaH svalpadhano'pi datte, mAnI sa yo dainyavaco na vakti / guNI sa yaH sarvajane hitArthI, sA strI ca yA zIlaguNaprasaktA // 6 // peAtAnI pAse thADu' dhana hoya tepaNu je dAna Ape, teja dAtAra jANavA. keAI samaye paNa je dInatAvALuM (namaLuM) vacana na khole te mAnI, sarvAM prANI mAtranuM je hita ciMtave te guNI ane je zIyaLatrata parAyaNa hoya teja sI kahevAya. 6 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sujana-adhikAra. 147 arthAt sajjanA dAna ApavAmAM pachAta rahetA nathI, dInatA bhareluM vacana sa`bhaLAvatA nathI ane prANI mAtranuM hita cAheche. satpurUSAnI samRddhimAM taTasthabhAvanA vairAmya (7-8) bhavanti namrAstaravaH phalodgamairnavAmbubhiravilambino ghanAH / anuddhatAssatpuruSAH samRddhibhiH, svabhAva evaiSa paropakAriNAm // 7 // vRkSA phaLa AvavAthI namra thAya che, vAdaLAMe navA jalathI ghaNAM nIce Aveche ane satpurUSa sa pattismAthI namra thAya che mATe paropakArI purUSonA evA ja svabhAva che. 7 pRthvIne ratnAnI khANu zAthI jANavI sa eva dhanyA yazasAM niketanaM, taireva ratnaprasavA vasundharA / balena vIryeNa dhiyAGgiyA zriyA, kurvanti ye zrIjinazAsanonnatim // 8 // je purUSA baLathI, parAkramathI,buddhithI ane zarIra sa.pattithI zrI jaina zAsana (zrI tIrthaMkarA praNIta AjJA vAkye) nI unnati kare che, teja dhanya ane yazelanu nivAsasthAna che ane te navaratnA vaDe ja pRthvI ratnaprasanAM (ratnAne janma ApanArI ) che. 8 pRthvI bahu ratnA che, tethI keAI dAnAdika guNeAthI vismaya pAmavuM nahiM anuSTupU. dAne tapasi zaurye ca, vijJAne vinaye naye / vismayo na hi kartavyo, bahuratnA vasundharA // 7 // kAinA dAna, tapa, zaiA, vajJAna, vinaya ane naya ( nyAya ) joi vismaya pAvu' nahIM, kAraNake, pRthvI bahu ratnavALI che, eTale pRthvImAM tenAthI caDIyAtA bIjA maLI Ave tema che. 9 satpurUSAnA svAbhAvika svabhAva. vimbita. vipadi dhairyamathAbhyudaye kSamA, sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH / yazasi cAbhiratirvyasanaM zrutau prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAm // 10 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. tRtIya vipattimAM dharya, AbAdImAM kSamA, sabhAmAM vANInI kuzalatA, yuddhamAM parAkrama, yaza meLavavAmAM prIti ane zAstramAM Asakti, eTalA guNuM mahAtmAone svabhAvathI ja siddha che. sujanemAM parahita vRtti. vantatila (11-12) padmAkaraM dinakaro vikacIkaroti, candro vikAsayati kairavacakravAlam / nAbhyarthito jaladharo'pi jalaM dadAti, santaH svayaM parahite vihitAbhiyogA; // 11 // sUrya kamalene vikAzI kare che, caMdra piyaNanA Dhagane praphullita kare che ane vAdaLuM prArthanA karyA sivAya jala Ape che, tema sapurUSe pote parahitamAM taiyAra che. 11 jainetara zAstronuM kahevuM che ke kUrmapati zA vAste dharaNuM dhAraNa kare che? yeSAM manAMsi karuNArasaraJjitAni, yeSAM vAMsi paradoSavivarjitAni / yeSAM dhanAni sakalArthijanAzritAni, teSAM kRte vahati kurmapatirdharitrIm // 1 // jeonAM mana karUNArasathI AnaMti che, jenAM vAkya bIjAnA doSa (nindA) thI rahita che, jenAM dhane samagra arthiMjanethI Azrita che arthAt jenuM dravya dareka athane maLavAthI upayogamAM Ave che, tevA purUSane mATe mahAkUrma (kAcabAnuM varUpa dhArI paramAtmA pitAnI pITha upara dharaNane dhAraNa kare che. 12 " kevA purUSo durlabha che. mAlinI manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNAstribhuvanamupakArazreNibhiH prINayantaH / paraguNaparamANUnparvatIkRtya nityaM, nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyantaH // 13 // jenAM mana, vacana ane kAyA puNyarUpa amRtathI paripUrNa che je puSkaLa upakArathI traNe jagane khuzI kare che ane bIjAnA thaDA guNane parvata jevaDA moTA karI sadA potAnA manamAM khuzI thAya che, evA satpara keTalA che? (arthAta viralA ja che) 13 * mana, vacana, ane kAyAthI je zubha kAryo karyA ja kare che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sujana--adhikAra. sajjaneAnI kudaratI zAlA, zikhariNI ( 14 thI 16 ) kare zlAghyatyAgaH zirasi gurupAdapraNayitA, mukhe satyAvANI vijayIbhujayovaryamatulaM / hRdi svacchAvRttiH zrutamadhigataM ca zravaNayovinAyaizvaryeNa prakRtimahatAM maNDanamidam // 14 // hAthamAM uttama prakAranuM dAna, mastakamAM gurUnA pagane praNAma karavA paNu, mukhamAM satya vANI, vijayavALA hAthamAM agAdha maLa, ane hRdayamAM zuddhabhAva tathA kAnamAM zuddha zAstranu zravaNa, e svabhAvathI meATA purUSonA aizvaya vinA paNa zaNagAra che. 14 saMtanuM taravAranI dhAra upara rahevA jevu vrata priyA nyAyyA vRttirmalinamasubhaGge'pyasukaraM, vasanto nAbhyarthyAH suhRdapi na yAcyaH kuzadhanaH |vipdyuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM ca mahatAM, satAM kenoddiSTaM viSamama sidhArAvratamidam / / 15 / / 149 nyAyathI AjIvikA calAvavA upara prema, prANunA nAza thavAnA samaya Ave te paNa pApa karavuM'nahi, adhama purUSAne yAcavA nahi, duba La mitranI pAse kaMI mAgavuM nahIM, duHkha Ave tyAre uttama rIte vartavuM, ane satpurUSAne pagale cAlavuM, AvuM taravAranI dhAra jevuM vrata satpurUSane koNe zIkhavyu` che ? ( arthAt svataH siddha hAya ema jaNAya che. ) 15 sadguNInAM lakSaNa. pradAnaM pracchanaM gRhamupagate sambhramavidhiH, priyaM kRtvA maunaM sadasi kathanaM nApyupakRteH / anutseko lakSmyAM nirabhisArAH parakathAH, satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam / / 16 / gupta rIte dAna devuM, ghera Avela. parANAne AdarathI mAna ApavuM, keAInuM priya karIne cupa rahevuM, sabhAne viSe karela upakAra kahevA nahI, dhanADhaya chatAM mada nahi, ni'DhAvALI pArakI vAtA karavI nahiM, evI rIte mahAvikaTa taravAranI dhAra jevuM vrata satpurUSone kANe batAvyuM che ? koie nahI. ( e svAbhAvika ja jaNAya che.) 16 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha tRtIya sajAne revA satyarUSane varNave che. morAi . (17 ) yo nAkSipya pravadati kA nAjyasUyAM vidhatte, na stauti svaM isati na para vakti nAnyasya marma / hanti krodhaM sthirayati zamaM prItito na vyayIti santaH santaM vyapagatamadaM taM sadA varNayanti // 17 // - je AkSepa karIne (nindA karIne) vAta karatuM nathI, keInI IrSyA karatuM nathI, pitAnI prazaMsA karatuM nathI, bIjAnI hAMsI karato nathI, tema bIjAnI gupta vAta belauM nathI, krodhane haNe che, zamane sthira rAkhe che, prItithI jude na paDe athavA nAza na pAme evA madarahita saMtapurUSane hamezAM sajajane vakhANe che. 17 - mAhapurUSonI paraduHkhabhaMjana vRtti varSe zibira te nAmiAcito, dau yaddhaM zrayati yadayaM tasya hAnau ca hanim / ajJAto vA bhavati mahataH ko'pyapUrvasvabhAvo, dehenApi vrajati tanutAM yena dRSTvAnyaduHkham // 18 // - ahiM javAtI rIte AkAzamAM rahele paNa candramA samudranuM zuM kare che ke je A. caMdramA samudranI vRddhimAM (bharatImAM)pote paNa vRddhine Azraya kare che, ane tenI hAtimAM (oTamAM)pote paNa hAnitakSINatA)bhagave che athavA te mahAtmAone kaMI apUrva ravabhAva jANI zakAya tevuM nathI ke je bIjAnAM duHkha joIne pote paNa zarIrathI ghasAI jAya che. sArAMza-zukala pratipadAthI samudranI pUrNimA sudhI vRddhi thatI rahe che teja pramANe caMdra paNa zukala pratipadAtho pUrNimA sudhI vRddhi pAme che. pachI samudra tathA caMdra ane kSINatA pAme che, e joine kavie caMdrane sujana banAvI samudranA sukhathI sukhI ne duHkhathI duHkhI ema darzAvela che. beune paraspara Azraya hevAthI A kalpanA ayogya nathI. 18 sajjananuM kartavya. . satyAM vAcaM vadati kurute nAtmazaMsAnyaninde, no mAtsarya zrayati tanute nApakAraM pareSAm / 17 thI 24 subhASita rana sadeha, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ajana-adhikAra no zato'pi vrajati vikRti naiti manyu kadAci kenApyetanigaditamaho ceSTitaM sajjanasya // 19 // sAcI vANI bole che, pitAnAM vakhANuM ane bIjAnI nindA karatuM nathI, kadApi masara(khAra-adekhAIne gAzraya karatuM nathI, bIjAnuM buruM karato nathI, pitAne gALa Ape, nine tepaNa vikAra pAmate nathI, koI samaye paNa dhavaza thAya nahiM AvuM Azcarya janaka sajajanenuM kartavya koNe batAveluM che. (kaheluM che.)(arthAta svabhAvathI ja siddha che) 19 sajjana divasanIpere zobhe che. nazyattandro bhuvanabhavano'dbhutatattvadarzI, samyaGamArgaprakaTanaparo dhvastadoSAkarazrIH / puSyatpayo gilitatimiro dattamitrapratApo, rAjattejA divasasahazaH sajjano bhAti loke // 20 // tandrA(susti) ne nAza karanAra, bhuvanarUpI bhavanamAM utpanna thayelA adbhUtatatvane batAvanAra, sArIrIte mArgane pragaTa rIte dekhADanAra, candramAnI zebhAne haNa nAra, kamalanuM poSaNa karanAra, anyakArane gaLanAra, mitradevane(sUrya)pratApa ApanAra, samRddha tejavAna divasanAM jeja sajajana eTale suti haranAra bhUmimAM utpanna thayelA prANIone uttama tattvajJAnane mArga batAvanAra, bhAgAnanA mArga prakaTa karavAmAM tasara, dezanA bhaMDAranI samRddhine nAzaka, pavAsananuM piSaNa karanAra ajJAnarUpa anyakArane gaLI janAra (nAthakaranAra) mitrano abhyadaya karanAra mahAtejasvI sajajana purUSa (divasasamAna) lekamAM zebhe che. 20 muniyAnI sAthe sAmenI ghaTanA. samyagdharmavyavasitaparaH pApavidhvaMsado, mitrAbhitrasthirasamamanAH saukhyaduHkhaikacetAH / jJAnAcyAsAtmazamitamadakrodhalobhamapazcA, savRttADhayo muniriva jano sajjano rAjate'tra // 21 // samyaka dharmanuM AcaraNa karavAmAM parAyaNa, pApane nAza karavAmAM kuzaLa, zatru mitramAM sthira rIte samAna manavALa, sukha duHkhamAM eka sarakhI bhAvanAyukta hadayavAna, jJAnanA abhyAsathI jeNe mada, dha, lobha, prapaMca vagera zAnta karela che e ane sadavartanathI bharapUra muninI mAphaka A saMsAramAM sajajana prANI zobhe che. 21 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtIya vyAkhyAna sAhitya saMgraha DAhyA mANaso sajjanamAM kayAre gaNe? cittAhAdi vyasanavimukhaH zokatApApanodi,' prajJotpAdi zravaNasubhagaM nyAyamArgAnuyAyi / tathyaM pathyaM vyayagatamalaM sArthakaM muktabAdha, yo nirdoSa racayati vacastaM budhAH santamAhuH // 22 // je purUSa duHkhathI rahita ( nirbhaya rIte) manane prasanna karanAruM, zeka ane tApane haranAruM, buddhine utpanna karanAruM, kAnane priya, nyAya mArganuM anusaranAruM, sAcu, priya, malarahita, arthayukta, baMdhana rahita, nirdoSa vAkya goThave (bele) tene sajajane jJAnI kahe che. 22 vidvAnI vAkyAturImAM raheluM vazIkaraNa mAtRsvAmisvajanajanakabhrAtRbhAjanAcAdAtuM zaktAstadiha na phalaM sajanA yaddadante / kAcitteSAM vacanaracanA yena sA dhvastadoSA, yAM zRNvantaH zamitakaluSA niti yAnti satvAH // 23 // - je phaLa sajajane Ape che, te phaLa ApavAne mAtA, pati (svAmI ) - tAnA pitA, bhAI, strI, vagere jene samartha nathI ke je satparUSanA prasAda phaLavaDe te manuSyonI kaI vacana racanA ja nirdoSa hoya che ke jenuM zravaNa karatAM ja prANIo nirvera (jhera vinAnAM) zAna banIne nivRttine pAme che. 23 pavitra puNyavAne thaDA heya che. muktvA svArtha sakRpahRdayAH kurvate ye parArtha, ye nirvyAjAM vijitakaluSAM tanvate dharmabuddhim / ye nirmaLa vidadhati hitaM gRhNate nApavAda, te punnAgA jagati viralAH puNyavanto bhavanti // 24 // jeo sadAya hRdayavALA, (dayAlue) pitAnA svArthane choDI daIne paramArthanuM kArya kare che, jeo niSkapaTa (badalAnI IcchAvinA) pAparahita dharmabuddhine vi. tAre che, je abhimAna rahitapaNe hitakAryo kare che ane apavAda grahaNa karatA nathI, tevA puNyazALI purUSa gaja (uttama purUSa) duniyAmAM thoDA ja thAya che. 24 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. sujana-adhikAra ha vaMdanIya purUSe. rArdUilavikrAnita. (25 thI ra9) vAJchA sajjanasaGgame paraguNe prItigurau namratA, vidyAyAM vyasanaM svayoSiti ratirlokApavAdAjayam / bhaktizcAIti zaktirAtmadamane saMsargamuktiH khale dhvete yeSu vasanti nirmalaguNAstebhyo narebhyo namaH // 25 // sajajana purUSanA samAgamanI icchA, pArakA guNamAM prIti, gurUmAM namrabhAva, vilAmAM Asakti, pitAnI strImAM saMteSa, kApavAdathI bhIti, AhadevamAM bhakti, AtmAne damana karavAmAM (vaza karavAmAM) zakti, ane khaLapurUSanA samAgamathI mukti evA nirmaLa guNe jeomAM vAsa kare che tevA purUSone namaskAra, 25 saccAritra, na brUte paradUSaNaM paraguNaM vaktyalpamapyanvahaM, santoSaM vahate pararddhiSu parAbAdhAsu dhane zucam / svalAdhAM na karoti noJjhati nayaM naucityamullaDanya tyuktopyapriyamakSamAM na racayatyetacaritraM satAm // 26 // sapurUSa pArakA deSane bolatA nathI, thoDA evA paNa pArakA guNane niraMtara kahe che, vaLI para saMpatine viSe abhilASA rAkhatA nathI, para pIDAne viSe zokane dhAraNa kare che. tathA AtmaprazaMsA karatA nathI, naya (nyAya athavA vinaya) ne tyAga karatA nathI, egyatAne ullaghana karatA nathI. potAne keI duSTa vacana kahete tenA tarapha dha batAvatA nathI, tethI A satparUnuM cAritra sarvottama che. 26 sajjanone upamA ApavA lAyaka kaI paNa padArtha nathI. kSAro vArinidhiH kalakaluSazcandro ravistApakatparjanyazcapalAzrayo'bhrapaTalAdRzyaH suvaNocalaH / zUnyaM vyoma rasA dvijihyavidhRtA svardhAmadhenuH pazuH, kASThaM kalpataruTTeSatsuramaNistatkena sAmyaM satAm // 27 // samudra khAre che, caMdramAM kalaMkI che, sUrya uSNu che, megha vIjaLIne Azraya karIne rahe che, merU meghanAM vAdaLAthI adrazya che, AkAza zUnya che, pRthvIne zeSanAge dhAraNa karelI che, kAmadhenuM pazu che, kalpavRkSa koNa che, ane ciMtAmaNi patthara 20 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udhai tRtIya vyAkhyAna sAhitya saMgraha. che, tethI purUSanI ke padArthanI sAthe tulanA karI zakAya tema nathI. (arthAta satyarUSanI sanmukha upalAM sarva padArtha nisteja che. 27 uttama janamAM rahelA nava amRtanA De. cetaH sArdrataraM vacaH sumadhuraM dRSTiH prasanojvalA, zaktiH zAntiyutA matiH zritanayA zrIrdAnadainyApahA / rUpaM zIlyutaM zrutaM gatamadaM svAmitvamutsekatA, nirmuktaM prakaTAnyaho nava sudhAkuNDAnyamUnyuttame // 28 // atizaya komaLatA yukata hadaya, sundara miSTa vacana, prasannatAthI ujavala daSTi, (mIThI najara) sahanazIlatA yukta zakti, nyAyanA AzrayavALI buddhi, dAnathI dInatA haranArI lakSamI, sadAcaraNa yukata svarUpa, garva vinAnuM zAstra-zravaNa, uddhatapaNuM vagaranuM svAmIpaNuM, (adhikArItva, AvI rIte cekhA dekhAtA uttama purUSamAM nava amRtanA kuDe che. 28 mahAna purUSanA satya baLanA AdhArathI A pRthvI TakI rahI che. ke dIneSu dayAlavaH spRzati yAnalpo'pi na zrImado, vyagrA ye ca paropakArakaraNe hRSyanti ye yAcitAH / svasthAH santi ca yAMvanonmadamahAvyAdhiprakope'pi ye, taiH stambhairiva susthiraiH kila bharaklAntA dharA dhAryate // 19 // je garIba manuSya upara dayALa che, alpa e lakSamImada paNa jene aDakate nathI,(dhanAya che chatAM abhimAna rahita che,) popakAra karavAmAM vyagra cira che, yAcanA karavAthI khuzI thAya che, vanarUpI saMnipAtanA moTA vyAdhinA kopamAM paNa jeo svastha rahe che, acaLa evA te thAMbhalAthI (mahAna purUSothI) ghaNA bhAravALI A pRthvI acaLa rahI che. 29 sarvajana hitakara mArga, aSA-(30-1) prANAghAtAbhivRttiH paradhanaharaNe saMyamaH satyavAkyaM, kAle zaktyA pradAnaM yuvatijanakathAbhUkabhAvaH pareSAm / tRSNAsrotovibhaGgo guruSu ca vinayaH sarvabhUtAnukampA, sAmAnyaH savazAsraSvanupahatavidhiH zreyasAmeSa panthAH // 30 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricae. sujana, sujana duntA-adhikAra. prANinI hiMsA karavI nahi, paradhana coravuM nahi, satya bolavuM, samaya Ave zakti pramANe dAna karavuM, parastrI sAthe vAta karavI nahi, tRSNAne nAza, gurUjI tarapha vinaya, sava prANi upara dayA, uparanA sarva niyamo sarva zAstrane mAnya che te uparathI siddha thAya che ke kalyANane raste Aja che. 30 sajjane kene vandanIya nathI? namratvenonnamantaH paraguNakathanaH svAnguNAnkhyApayantaH, svArthAnsampAdayanto vitatabahutarArambhayatnAH parArthe / kSAntyavAkSeparUkSAkSaramukharamukhAndurjenAnduHkhayantaH, santaH sAzcaryacaryA jagati bahumatA kasya nAbhyarthanIyAH // 31 // jeo bIjAne namavAthI moTAI pAmelA, bIjAnA gukhanA vakhANa karavAthI pite prakhyAta thayelA, paropakAra vRttithI karela kAryane lIdhe svArthane sAdhanArA, (IzvaranI kRpAvALA) mukhathI apamAnanA kaThora akSara bolanArA mUrkhane jeo titikSA (zAMti) guNathI duHkhI karanArA (mUrkhane lajajALu karanArA) jagamAM bahumAna pAmelA, evA Azcarya yukta AcaraNavALA saMta purUSonI pheNa prArthanA na kare? (arthAt sarva prArthanA kare) e bhAva che. 31. . kAma vicArI kare, Dare nahi te jana DAhya, guNane na dhare garva, sarvathI hoya savA; vaDuM na vAve vera, jheranI jIbha na rAkhe, madhura vacananAM miSTa, catura thaIne phaLa cAkhe; vaLI kaLAya nahi te keIthI, parane pAme pAra che, duniyAmAM te dalapata kahe, DAhyo DahApaNadAra che. 32 sujana durjanatA-adhikAra. jagatamAM vastA aneka manuSyane svabhAva ane vartana eka sarakhuM hoI zakatuM , nathI, upara joyela guNavALA sajajana purUSa hoya che, tema jagatamAM durjane paNa che tenA saMbanyAmAM dareka vyaktie jANavuM ja joIe kAraNake, aneka dujene kevA hoya che tenuM jJAna tenA rUpa uparathI thatuM nathI, paraMtu tenA uttaramAdhama guNa uparathI Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. thaI zake che temAM jagatamAM keTalAka pAmaze ema mAne che ke uttama sthAna uttama vo, uttama bhUSA, uttama bhejana vagere karavAmAM ja uttamatA che te purUSane uttama evA sajajana ane adhama evA durjanane bheda batAvavA sArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. kArya uparathI sajjana-durjananI samaja manuSya(1 thI 8) nIcAH zarIrasaukhyArthamRddhivyApAyamadhyamAH / kasmaicidadbhutArthAya, yatante punaruttamAH // 1 // nIca purUSe zarIranA sukha mATe yatna kare che, ane madhyama purU Rddhi (dhana) nI prApti mATe yatna kare che ane uttama purUSa te adabhuta (sarvane sukha utpanna karanAra) evA artha mATe yatna karI rahyA che, 1 temaja bAlye'pi madhurAH ke'pi, drAkSAvatke'pi cUtavat / vipAke na kadApIndravAruNIphalavatpare // 2 // keTalAka bAlyAvasthAmAM drAkSanI mAphaka madhura che. ane keTalAka AMbAnI mAphaka madhura che. paraMtu temAMthI keTalAka iMdravArUNInA phala (IMdaravArUNIyA-iMdrAmaNAM) nI mAphaka pAke tyAre paNa madhura thatA nathI. 2 vaLI- gItazAstravinodena, kAlo gacchati dhImatAm / vyasanena tu mUrkhANAM, nidrayA kalahena vA // 3 // paMDitajJAnI purUSane vakhata zAstravAMcavAnA AnaMdathI ane mukhano samaya vyasana phleza ke nidrAthI nigamana thAya che. 3. sajana-durjananI nIzAnI. taSyanti bhojanairvimA mayUrA ghanagarjitaiH / sAdhavaH parasantoSaiH, khalAH paravipattiSu // 4 // brAdyo bhejanathI, mayUra megha garjanAthI, satyarUpe bIjAone saMtoSa thavAthI, ane baLa purUSe bIjAone dukhI thavAthI, sateSa pAme che. 4 temaja- nAlikerasamAkArA dRzyante ke'pi sajjanAH / anye tu badarAkArA bahireva manoramAH // 5 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sujana dunitA-adhikArakeTalAka rAjana purU nAlikera (nALIyera)nA samAna AkAravALA dekhAya che, paraMtu bIja te moranA jevA AkAravALA che eTale bahArathI ja sundara manehara dekhAya che paraMtu aMdara te vikArI che. 5 sajanane supaDAnI upamA ane durjanane cAlaNInI upamAthI ghaTAve che. santyajyazUrpavaghoSAn , guNAngRhNAti paNDitaH / / doSagrAhI guNatyAgI, pallolIva hi durjanaH / / 6 // vidvAna-sajajana purUSa sUpaDAnI peThe de tyajI guNe ja grahaNa kare che ane durjana cAlaNanI peThe guNa tajI daI deSa grahaNa kare che. 6 sajjanane haMsanI sAthe ne durjanane bhuMDanI sAthe ghaTADe che. durjano doSamAdace, durgandhimiva skaraH / sajjanazca guNagrAhI, haMsaH kSIramivAmbhasaH // 7 // jema bhuMDa durgadha (vijhA ) grahaNa kare che tema durjana deSaja svIkAre che. jema haMsa pANIthI mizrita dUdha judu pADIne tene (dudhane) grahaNa kare che, tema sajajana purUSa avaguNamAMthI guNaja grahaNa kare che. 7 kene kaI vastu priya hoya che.? mAkSikAH kSatamicchanti, dhanamicchanti pArthivAH / nIcAH kalahamicchanti, zAntimicchanti sAdhavaH // 8 // jema mAkhIo pitAne besavA mATe cAMdAne, (gaDagumaDane) rAjA dhanane, nIca purUSe kalezane Icche che, tema saMta purUSe zAMti Icche che. 8 durjana tathA sujana purUSanuM avaguNa guNa grAhIpaNuM, -(9 thI 11). pracchAdayati durAtmA, sujanaH prakaTayati paraguNAnkAle / tirayati bhuvanAni tamastAnyeva raviH prakAzayati // 9 // durAmAM purUSa pArakAnA guNAne jyAre vakhata maLe tyAe DhAMkI deya che, ane sujana purUSa pragaTa kare che. jema rAtri viSe aMdhAruM bhuvanene DhAMkI deya che, ane sUrya bhuvanane prakAzavALAM kare che. 9--- guNaguNa grahaNa karavAmAM seyanA be bhAganuM daSTAMta - anukurutaH khalasujanAvagrimapAzcAtyayoH sUcyAH / vidadhAti randhrameko, guNavAnanyastu pidadhAti // 10 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna ahiyagraha - seyanI aNI tulyadurjana, ne soyanuM derA yukta nAkuM rAjAjana purUSa che, kAraNa ke soya jema chiddha na hoya tyAM chiddha pADe che tema ja purUSa paNa jenAmAM deSa na hoya tenAmAM devene Arepa kare che. jema seyanuM nAkuM dorAthI chidra hAMke tema guNavAna sujana pUrUSa bIjAnA chidrane DhAMke che. 10 guNImAM deSa guNarUpa che ane dejavALAmAM guNa paNa deSa thai jAya che. doSo guNAya guNinAM, mahadapi doSAya doSiNAM sukRvam / tRNamiva dugdhAya gavAM, dugdhamiva viSAya sANAm // 11 // deSa paNa guNa manuSyanA guNa mATe thAya che. ane mahaTe paNa guNa (su. kRta) daiSavALA manuSyonA deSane mATe thAya che, tyAM dAkhale Ape che ke, vAMsa (guNahIna che te paNa) gAyenA zayane utpanna kare che ane sarpone ApeluM dUdha (guNavALuM che te paNa) jema tenA jheramAM vRddhine kare che. tahata 11 sajana tathA durjanane vidyAdi zakti maLe to kema upayoga kare che? upajAti. vidyA vivAdAya dharma madAya, zaktiH pareSAM paripITanAya / . khalasya sAdhorviparItametajjJAnAya dAnAya ca rakSaNAya // 12 // dunane vidyA vivAdane mATe, dhana madane mATe ane zakti bIjAne paDavAne mATe thAya che. ane sajajana purUSane tethI viparIta-eTale vighA jJAnane mATe, dhana dAnane mATe ane zakti bIjAnA rakSaNa mATe thAya che. 12 keIthI dukha pAmele sajajana ne sukha pAmela durjana kema varte che? | vasaMtatilAvaze. Akrozito'pi sujano na vadatyavAcya, niSpIDito'pi rasamudirate ythessuH| nIco jano guNazatairapi sevyamAno, hAsyena tadvadati yatkalahe'pyavAcyam // 1 // jema zeraDIne saTha yaMtramAM pIlANe hoya te paNa te madhura rasa Ape che, tema keIe purUSane tiraskAra karyo hoya te paNa te nIMdavA gya vacana kyAre paNa bela nathI, ulaTuM miNa bhASaNa kare che. paraMtu seMkaDebaMdha lAbha ApIne durjananI sevA karI hoya chatAM kalezamAM paNa je vacana na bolavuM joIe tevuM vacana durjana mazkarImAM bole che. 13 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w ww. sujana sujanatA-adhikAra eka raMgImAM bheda viSe. rAhUlevitrImita. (14-15) zauklye haMsabakoTayoH sati same yadtAvantaraM, kASNye kokilakAkayoH kila yathA bhedo bhRzaM bhASite / paitye hemaharidrayorapi yathA mUlye vibhinnAryatA, mAnuSye sadRze tathAryakhalayo vibhedo guNaiH // 14 // hasa ane bagale bane dhoLA hoya che, paraMtu jyAre gati kare che, tyAre bagale ane haMsa ema mAlUma paDe che. tema kAgaDo ane keyala ane kALAM hoya che, paraMtu jyAre bele tyAre bheda jaNAya che. tema senuM ane hasadara banne pILAM hoya che paNa mUlya thAya tyAre vibhedA thatA (davALe artha) jaNAya che. tema Arya (sajajana) ane khaLa (duSTa) bane manuSya che paraMtu bannenA guNethI bheda jaNAya che. 14 sajjana-durjana-ane rAkSasa kene kahevA? te vai satpuraSAH parArthaghaTakAH svArthAnparityajya ye, sAmAnyAstu parArthamudyamabhRtaH svArthAvirodhena ye / te'mI mAnuSarAkSasAH parahitaM svArthAya nighnanti ye, ye tu nanti nirarthakaM parahitaM te ke na jAnImahe // 15 / / je purUSe vArthane tyAga karI parepakAra kArya kare che te satparU kahevAya che, je pitAnuM sudhArIne bIjAnuM paNa sudhAre te madhyama paruSe kahevAya che, je vasukha sAdhavAne mATe paranuM bagADe che te manuSyajAtimAM rAkSasa mAnavA, paraMtu pitAne svArtha sudhare nahiM te anyanuM vagara kAraNe bagADavuM te purUSane kaI upamA ApavI e ame jANI zaktA nathI. 15 sArA narasA manuSya viSe. mA pAvA te gaDhathI utaryA, mahAkALI re" e rAga, * jana bhalA e bhUtaLa mAMya, dhanya janama dhariyA ! je julamI jane jaNAya, e zira avatariyA? 19 jeNe kIdhAM rUDAM kAma, dhanya janama dhariyA ! na rahyuM che nizcaLa nAma, e zida avatariyA? 17 ja dalapata kAvya bhAga pahelo. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha, jeNe sevyA mAne bApa, dhanya janama dhariyA ! jeNe senA lIdhA zApa, e zida avatariyA 18 jeNe pALyA mANasa pAMca, dhanya janama dhariyA ! jeNe lele lIdhI lAMca, e zida avatariyA? 19 jeNe dharI dharamanI rIta, dhanya janama dhariyA ! jenI pA5 upara bahu prIta, ezida avatariyA? 20 jeNe sene dhadhAM sukha, dhanya janama dhariyA ! duniyAne sIdhAM duHkha, e zida avatariyA? 21 jeNe dilIdhe sadeva subodha, dhanya janama dhariyA ! jeNe karyo gariba para de, e ziva avatariyA? rara jenAM vidha vidha thAya vakhANa, dhanya janama dhariyA ! jeNe paranA lIdhA prANu, e ziha avatariyA ? ra3 jeNe dayAthI dIdhAM hasta, dhanya janama dhariyA ! je nija ne nAdAna, e zida avatariyA 24 je prajA taNuM pratipALa, dhanya janama dhariyA? je cera thayA caMDALa, e zida avatariyA ? 25 satyavAdI zANu zeTha, dhanya janama dhariyA je pApe bhariyAM piTa, e zida avatariyA? 26 jenI tanamana sArI Teva, dhanya janama dhariyA? na bhajyA dalapatanA deva, e zira avatariyA ? 27 sujana bIbI ane durjana mIyAMnI vArtA. ve dina kahAMke mike pAMume jutI? mIyAM bahu karIne gAmaDAmAM rahenAra eka musalamAna hatuM. te bicArAne kAMI paNa karI nahIM maLavAthI khaDane bhAre lAvI vecI pitAne nibhAva ghaNI lIthI karate hate. paMDa para phATala-gTala lUgaDAM e miAne zaNagAra hate. lA-sUke kArane roTalo ne AchI-pAtaLI chAza tenuM bhajana hatuM. pagamAM 5garakhuM paDeyane paMdareka varSa vitI gayAM haze, eTalI mudatamAM rUpisavA rUpi. A kharacI pagarakhAM levAnI zakita AvI nahotI. tenI strI marIama ghaNI bhalI hatI. reTIA pUNInI upaja potAnA khAviMdane ghara calAvavAmAM te moTI madadagAra thaI paDatI hatI. mibhAI pite hiNakamAu paNa mijAjane bhaMDAra hate, kahevata che ke nabaLe mAMTI aurI para zu" haravakhata mibhAI bIbIne satAvyA karate paNa samaju bicArI marIama bunIAdanuM pharajaMda heIne khAza pakaDatI. takamALA. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda SA sujanadurjanatA, guNaprasA-adhikAra eka vakhata mibhAIe ghaNI takarAra karatAM bIbIne na kahevAnAM vacana kahyAM tethI bIbIe namratAthI miAne kahyuM ke-"mi sAheba, aba bahuta huI, mere te mApha karanA" mi-kyA bahuta huI? kucha mArI te nAha? bIbI-ItanAhI bAkI hai! e bhI marajI have te kara lo. mi-( gusse thaIne) raDI! jAde TakaTaka karegI te sAta tAhIkAM jUtI mAra mArake haDI teDa DAuMgA. bIbI-ve dina kahAM ke mike pAumeM jUti?" A sAMbhaLI mionuM veNa pitAnA manamAM ja rahyuM. pitAnI pAse na hoya tevA sAdhanathI baDAI mAranAra mUrkhanA daSTAMtanI A vAta che. miA duja na hatuM ane bIbI sujanatAvALI hatI. A pramANe kahI A sujana-durjanatA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. guNaprazaMsA-adhikAra. gata adhikAramAM sajajana ane durjana purUSanA saMbaMdhamAM kahevAmAM AvyuM che, temAM bIjI kaI rIte nahi paNa uttama evA guNethI sujanapaNuM ane durgathI nIcapaNuM siddha karavAmAM AvyuM che temAM eTaluM jJAtavya bAkI rahe che ke, guNe zuM karI zakaze? eTale guNemAM kyA prakAranI sattA che te jaNAvavA sArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. A adhikAranA peTA bhAgamAM "eka paNa guNa dene nAza kare che 1, eka guNa te avazya dhAraNa kare neIe 2, eTalA guNa vaira karAvanArA thAya che 3, guNavAna purUSe ghaNuM karIne kalezane prApta thAya che 4 guNavAna purUSa lAMbA vakhata sudhI eka sthAnamAM Take te daivathI sahana karI zakAtuM nathI, 5, guNavAna purUSomAM guNa guNarUpa thAya che 6, guNavAna purUSa guNane choDate nathI, 7, guNa purUne deSa paNa vara (zreSTha) che 8, guNa purUne bahAne deSa paNa mahAna dekhAya che 9, guNa aMgIkRta vastunuM pratipAlana kare che 10, guNI anAcAranuM AcaraNa kare nahIM 11, kahelA vacananuM pratipAlana kare 12, guNa guNa rahI zakatuM nathI 13, guNothI pUjyapaNuM che nahi ke janmathI 14, guNa bIjA gu nI apekSA rAkhe che 15, guNa purUSa ja guNane jANe che 16, guNanA lAbhanA abhAvamAM mahAna purUSa sthAnane tyAga kare che 17, paropakArane mATe purUSone Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. tRtIya vibhUti rUpI guNa che 18, je jene jANa nathI te tene nide che 19 mahA purUSa ne hAni nathI paraMtu te sthAnane hAni che 20. mahA purUSamAM halakAInI zaMkA na karavI 21, guNavAna purUSa durbala heya te paNa uttama che 22" Ama bAvIza prakAre guNInuM svarUpa jANI zakAya che tethI tenuM A adhikAra sAthe ekIbhAva ( ekapaNuM) che. mATe te bAbatamAM vizeSa na lakhatAM A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. - guNenI prasiddhi svatA ja thAya che. nuSya (1 thI 10 ) guNAH kurvanti dUtatvaM, dUre'pi vasatAM satAm / ketakIgandhamAghrAya, svayaM gacchanti SaTpadAH / / 1 // satyarUSe ghaNuM dUra vasatA hoya, paNa pitAnA guNe dUtapaNuM kare che (athatu pitAnA guNe jagatamAM prasiddha thavAthI manuSya darzana arthe Ave che) jemake ketakImAM sugaMdhIne guNa hevAthI bhamarAe pitAnI meLe kevaDA tarapha AkarSAya che 1 * guNavAna padArthanA saMsarganuM phaLa. guNavajjanasaMsargAdyAti sarvo'pi gauravam / puSpamAlAprasaGgena, sUtraM zirasi dhAryate // 2 // guNahIna manuSya jo guNavaMta sajajananI sobatamAM Ave te avazya moTAI meLave che, jemake sUtara puSpanI mALAmAM guMthAvAthI deva ke manuSyanA kaMThamAM rahe che kAraNa ke puSpa rahita sUtara kaMThamAM perAya nahi. 2 guNe jaNAvavAmAM segana khAvAnI jarUra nathI. yadi santi guNAH puMsAM, vikasantyeva te svayam / na hi kastUrikAmodaH, zapathena nirvAyate // 3 / / je mANasomAM guNe bharelA che te mANase guNane lIdhe pitAnI meLe jagatamAM jAhera che, jemake A kasturI che anya vastu nathI evI kasturInA sAbItI karavA mATe segana khAvAnI jarUra nathI. kAraNa ke kasturInI sugaMdhI ja suprasiddha che. 3 * 1 thI 6 subhASita ratna bhAMDAgAra. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda guNaprazaMsA-adhikAra. 163 guNagrAhI, doSane jota nathI. ketakIkusumaM bhRGgaH, khaNDyamAno'pi sevate / doSAH kiM nAma kurvanti, guNApahRtacetasaH // 4 // kAMTAthI khaMDita thayelo bhramara paNa guNagrAhI hovAthI kevaDAnA puSpanuM sevana kare che, kAraNake guNevaDe haraNa thaI gayela che aMtaHkaraNa jenuM evA manuSyane deze zuM kare? ( arthAt guNagrAhI purU deSane jotA ja nathI.) 4 guNa meLavavA mATe purUSane prayatna jaNAve che. aho guNAnAM prAptyartha, yatante bahudhA nraaH| muktA yadathe bhagnAsyA itareSAM ca kA kathA // 5 // AzcaryanI vAta che ke guNone mATe ghaNA prakAre purUSe prayatna kare che jene mATe ( guNa-derA mATe) meti paNa chIdravALAM thaI jAya che temaja mekSa pAmanArA purUSo nAza pAme che ( arthAt udArika zarIrane nAza kare paDe che) te bIjAnI te zuM vAta karavI ? " manuSya guNathI pUjAya che, paNa rUpathI pUjAtuM nathI. guNena spRhaNIyaH syAnna rUpeNa yuto janaH / saugandhyavajyaM nAdeyaM, puSpaM kAntamapi svayam // 6 // dareka manuSya guNa vaDe grAhya (spRhA karavA cogya) che. kAMI rUpa vaDe mANasa grahaNa karavA gya thatuM nathI. kAraNake puSpa ghaNuM suMdara ane manahara hoya paraMtu sugaMdha rahita hoya te te grahaNa karavA yogya nathI. 6 guNuM tathA nirguNa manuSyamAM moTuM attara che. guNinAM nigurNAnAM ca, dRzyate mahadantaram / dAH kaantaH strI, nUpurAuna 2 pAro | 7 | guNI ane niNI manuSyamAM ghaNoja pheraphAra che. (eTale pitApitAnI chegyatA pramANe mAna maLe che, tyAM daSTAMta Ape che ke-metIne hAra :( guNa-sutarane lIdhe) kaMThamAM paherAya che, ne jhAMjharane upayoga pagamAM ja thAya che. dunIyAmAM guNAnurAgI paNa thoDA che. AsatAM guNinastAvabhUSitAzeSabhUtalAH / yeSAM guNAnurAgo'sti, sAmpataM te'pi durlabhAH // 8 // ja 7 thI 11 sukita mukatAvaLa. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya v vvvv vvvv111111111/11/15 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. samagra bhUmaMDaLane zaNagAravAvALA guNi purUSe te eka tarapha rahyA paraMtu jeene guNamAM prema che, tevA purUSe paNa hamaNAM (Aja kAlanA vakhatamAM) durlabha che.8 manuSya guNethI ja gauravane pAme che. guNairgauravamAyAnti, na mahatyA'pi sampadA / pUrNenduH kiM tathA vanyo, niSkalaGko yathA kRzaH // 9 // manuSya guNothI ja gairava (TAI) ne prApta thAya che, mahATI saMpattithI nahi. kRza, (pAtaLo) kalaMka rahita bIjane candramA jema manuSyathI vanyAya che, tema sakalaMka e pUrNa candra vandanAne pAtra thatuM nathI. 9. pUrNa saMpattivALAe paNa guNano tyAga na kare. guNeSvanAdaraM bhrAtaH, pUrNazrIrapi mA kRthAH / / sampUrNo'pi ghaTaH kUpe, guNacchedAtpatatyadhaH // 10 // he bhAI! tane saMpUrNa lakSamI prApta thAya te paNa guNamAM anAdara kara nahi. kAraNake ghaDe saMpUrNa hoya te paNa guNa (deraDA) nA kapAvAthI kUvAmAM nIce paDI jAya che. 10 guNIpaNuM kevaLa svAbhAvika hetuM nathI. ziriNI. gatA ye pUjyatvaM prakRtipuruSA eva khalu te, janA doSatyAge janayata samutsAhamatulam / na sAdhUnAM kSetraM na ca bhavati naisargikamidaM, guNAn yo yo dhatte sa bhavati sAdhurbhajata tAn // 11 // je leke pUjyapaNane pAmyA che te nakkI svabhAvathI purUSe che (kAMI devatAo nathI) mATe he manuSya! deSanA tyAgamAM atula evA utsAhane dhAraNa kare. sAdhu (guNa) purUSanuM kayAMya kSetra (khetara) nathI hotuM. tema svabhAvathI ja keIne guNIpaNuM hetuM nathI. paraMtu je je purUSa guNene dhAraNa kare che te te sAdhu (guNa) kahevAya che mATe tame guNene bhaje. 11 guNI para dRSTAMta. + suratamAM eka vijayakuMvara nAmanI strIne ThaThaNapALa nAmanA kulina ane gRhastha dhaNI sAthe nAnapaNamAM tenAM mAbApe paraNAvI hatI. te lAyaka umaranI thaI + kesukamALA. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda guNu prazaMsA--adhikAra. 165 eTale sAsare AvI. sAsarAmAM sarva prakAranuM sukha hatu' paNa tenA dhaNInuM DIMTaNapALa nAma sAMbhaLI tene kheda thayA. are daiva ! kayAM mArUM nAma vijayakuMvara ane kayAM DhIMDhaNupALa, kevuM kAne DarAmaNu` ne kharAba lAge che ? vaLI tenA atha zA ? te te kAMI jaNAtA nathI. artha vagaranA AvA kaDhaMgA nAma pADanArane dhikka che ? arerere ! mAre mATe te kayAMthI navuM nAma utpanna thayuM ? mANusAnAM kevAM ke.AM caM pakarAya, navanidharAya, naTavararAya, maname hanarAya, pritamalAla, manasukhalAla vagere suMdara, manaharaNu ane uttama nAma che vaLI guNu paNa nAma pramANe ja haze ? jenu' nAma kharAkha tenAmAM guNa kayAMthI sAra hAya? are, tevA nAma upara ulaTa Aveja kema ? sArAne vidvAnanA saMga tevAne hAya ja kayAMthI ?pachI tenAmAM sArA guNu kema hAya ? ema kheda karavA lAgI. vaLI tenI sahIyare jyAre bhegI thAya, tyAre paraspara peAtAnA dhaNInA navalazakara, dolatarAya, gaurIza Mkara, giradharalAla, jagajIvanadAsa, kezavarAma, bhagavAnalAla vagere kAnane pyArAM lAge evAM suMdara nAmanA dAkhalA ApI tene bahuja khIjave, tethI vijayakuvaranA manamAM zeka thayA kare. e citAmAM tenu zarIra utarI gayuM, ThIMThaNupALanA nAmanI zeAcanAne lIdhe tenA umadA guNu taraph tA te dhyAna ApatI nahi, tethI teNInA mananu samAdhAna thai roSa bharelA neNu zI rIte utare. huMve te tene dareka mANusanuM nAma pUchavAnI Teva paDI gaI hatI. tethI jene tene nAma pUchyA karatI hatI. eka vakhata vijayakuvara havelInA ATalA upara nirAMtathI beThI hatI, tevAmAM eka garIba khAi hAthamAM gheADI lAkha lai vecavA nIkaLI. teNe vijyakuvarane kahyuM ke, " are khAi sAheba, tamAre lAkha joito hAya teA lye. tenI kiMmata je tamArI najaramAM Ave te ApA, mAre te vecavAnI ghaNI jarUra che ema Agraha karI, pharI pharI kahyuM, " viSakuMvare prathama te teNIne hAthamAM lAkha, dekhAve ka'gAlIyata ne bhUkhanI mAraza jevI ei sAmuM paNu joyu naRsi. chevaTe tenA AdyathI pUchyuM, are khAi, tu' Ama kema cheka dItA batAve che ? tamArU' nAma ja zu evuM che ke ? " lAkhavALI mAI--mArU' nAma teA lakSmI che. vijayakuMvara--tArU' nAma ja sAkSAtkAra lakSmi che, teA pachI tAre A lAkhanA gheADA paisA upajAvavA sArU ghera ghera AyaDavuM paDe che zA mATe ? lAkhavALI bAI-nAma lakSmI emAM zu' vaLyu ! gharamAM khAvA dANAne rAtI pAi sarakhI nathI, chekarAM bUmA pADatAM haze, tethI jyAre A lAkha vecIne enAdANA lAvI roTalA karIza, tyAre khAvAnuM pAmazuM, nAma pramANe guru hAyatA huMtA ghaNI rAjI chauM, Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rk; vyAkhyAna sAhitya sagraha nRtoya paNa ema te kema ? nAmata mANase sArAM sArAM pADe che, paNa dhULa upara lIMpaNu, mArA paDozamAM galAla ane kaku nAmanI bAIDIyeA kAjaLathI kALI che, jhavera ne mAtI te kuTI badAmanI gaNatarImAM nathI,gulAmatA gaMdhAtI rahe che ne sAkara kaDavA jIlI che vadhAre zuM kahuM ? mATe nAma pramANe guNu heAyaja nahi ema kahI te te cAlI gai, gheADIvAra thai tyAM eka dhanapALa nAmanA mAsa bhikha mAgavA ALye, teNe vijayakuvarane kahyuM ke "mAi tamArA hRdayamAM prabhu vase te kAMi ApA, hAthe teja sAthe che, tamane dhama thaze. mArI AMtaraDI duvA deze ne tamArUM bhaluM thaze. vijayakuMvara--mare bhAi tu' Ama bhIkha mAgatA phare che tezu, tArU nAma evuM bhIkhArIdAsa che, ? dhanapALa--nA, khAi mArU' nAma tA dhanapALa che. paNa temAM kAma zu' Ave. mArA janma madhe bhIkha mAgavAmAM gayeA che, vijayaku vara--vaLI dhanapALane paNu khIkha mAgavI paDe ke? zuM, nAma evA guNa na heAya ?! dhanapALa----are khAi, nAma evA guNu kyAMthI hAya ? eka miyAMnuM nAma darIAvamAM hatuM, paNa pANI vagara tara maratA hatA. nAmamAMthI eka TIpu* pANI paNa kAma na AvyuM. are ! zItaladdAsa nAmanA sAdhu ghaNA krodhI hatA. nAgAnaMda te suzAlita vastrAla kArathI garakAva rahe che. hanumAnadAsa teA ame mAiDIyeA rAkhe che. evAmAM eka sa tASadAsa nAmanA sAdhu Avye ne vijayakuvara pAse savAla nAkhyA, tyAre teNIe pUchyu ke " mahArAja, taiyAra rasAi jamI leze ke sidhuM leze. " sataSadAse kahyuM ke, " taiyAra sAi pAvege, aur thADA kheta sidhA paNa leMge. " AthI dhanapALanA kahevAno vijayakuvarane khAtrI thai ke nAma pramANe guNa hAtA nathI. dva evAmAM pADezamAM rahenAra eka vANIe gujarI gayA, tenI khumarANI paDI. vijayakuvare tajavIjakarI tA mAlUma paDayuM ke te amaracaMda nAmane vIza varSoMnA juvAna hatA. amara nAma chatAM marI gayAnuM sAMbhaLI, te khAinI tamAma brAMti thai, are nAma evA guNa heAtA nathI. mATe nAma naThArU' hAya te paNa zuM ne tArUM hAya tepaNa zu? paNa guNu sArA haiAya te dIpI nIkaLe che, huM atyAra sudhI aM dhAre kuTAIne nAma uparathI zunu' anumAna karI rASamAM rahI, te meATI bhUla karI che, ema pastAvA karyAM, pachIthI tenI sahIare maLI khIjavavA lAgI tyAre kahyuM ke, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda guNupraza sA--adhikAra. dAhA. 66 lAkha vecatI lakSmI, bhikhA dhanapALa; amara maratA meM suNyA, (te) bhalA mArA DhIMDhaNupALa, "" mATe mArA dhaNI ThIMThaNupALa nAmanA che teja bhaleA samajavA, kemake tenA guNa tarapha jotAM ghaNA sArA che. arthAt eka guNa samagra deASAnA nAza kare che. vasantatilakA. 167 nAma game tevu* hoya te te guNu karmanI sAthe sabaMdha rAkhatu nathI, mATe sArA nAma upara meAhita thavu' ne narasA nAmane vakhADavu' e kevaLa ajJAnatA che. Tit eko'pi guNonihaMtidoSAna. vakro'pi paGkajanito'pi durAsado'pi vyAlAzrito'pi viphalo'pi sakaNTako'pi / gandhena bandhurasi ketaka puSpajena, hyeko guNaH khalu nihanti samastadoSAn // 1 // huM kevaDA tuM vAMkA che, kAdavamAMthI utpanna thayA che, duHkhathI meLavI zakAya tevA che, tu sarpAthI viMTAyela che, phaLa rahita che, kAMTAvALA che, paratu puSpamAMthI utpanna thayelA gamathI sarvanA mitra che, kAraNa ke tArA suga'dhI guNa tArAmAM rahelA sava DhASAne nAza kare che, 1 nirguNa chatAM mAtra svakuTuMba vAtsalya guNathI kAgaDAne vakhANe che. zArdUlavikrI mita. gAtraM te malinaM tathA zravaNayorudvegakRtkeGkataM, bhakSyaM sarvamapi svabhAvacapalaM duzreSTitaM te sadA / etairvAyasa saGgato'syavinayairdoSairamIbhiH paraM, yatsarvatra kuTumbavatsalamatistenaiva dhanyo bhavAn // 2 // 12 subhASita ratnamAMDAgAra. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha tRtIya he kAgaDA ! tAruM zarIra kALuM che. tArI bhASA kAnane uga utpanna karanArI che, sarva prakAranI sArI vA narasI varatu tu khAya che ane svabhAvathI ja caMcaLa hovAthI tArI ceSTAo paNa sArI nathI. A prakAre avinayAdi sarva prakAranA doSa tane prApta thayelA che, paraMtu tArA kuTuMbIo pratye tuM je vAtsalyabhAva rAkhe che tethI tane kharekhara dhanyavAda ApavAmAM Ave che. 2 eka guNanI jarUra AvazyakatA. "odhavajI sadeze kahejo zAmane " e rAga. 1papaTajI beThA sonAne pAMjare, rAjA rANI joI rAjI thAya; cAkara rAja kare popaTanI cAkarI, juo pipaTa kayAMI na ramavA jAya che. pipaTa.1 ekaja guNa paNa A jagamAM e bhale, vizeSa saithI vizva viSe vakhaNAya, jaza jAme tene saghaLA saMsAramAM, caturajane sai tene cittamAM hAyapipaTa 2 motI te AbhuSaNamAM zobhe bhalAM, mANasamAM te tethI pAmyAM mAnajo; ame paNa rasa Ape eka prakArane, te guNathI te gaNAya che guNavAna. popaTa, 3 sugaMdhane guNa sarasa gulAba viSe vase, bhakSa karyAMthI bhAge nahI jana bhUkhaje; A te Ave esaDa upagamAM, dehataNuM te dUra kare che duHkhaze. pipaTa. 4 semala paNa saMhAre roga zarIrane, tadabirathI tene karatAM upayoga, ghaDuM te ghaNI majala kare dina ekamAM, jaNAya uttama janane vAhana vega. pi0 5 hemataNI vATI bhAve hAthane, zobhAve nahi evuM senuM zera; lekhaNu te lakhavuM hoya te Ape lakhI, pAmI te ekaja guNa uttama peraje. pi0 6 1 dalapatakAvya bhAga 1 lo. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa prazA-adhikAra ete guNA vairakarA bhavaMti. (ATalA guNe vaira karAvanArA hoya che.) guNenuM dukha kahe che. _ anuSTupa guNAnAmeva daurAtmyAdhuri dhuryo niyojyate / asaJjAtakiNaskandhaH, sukhaM tiSThati gorgale // 1 // guNenA ja durAmya (duSTapaNa) thI sarIne vahana karavAmAM samartha e baLada ghesarImAM joDAya che, ane jene gaLAnA kAmamAM dhasarIno ghA nathI paDe e (Ukana) baLada (gele) bancAIne sukhe rahe che. 1 kayA kayA guNe vairakArI che. . pAti. mAMsa mRgANAM dazanau gajAnA, mRgadviSAM carma phalaM drumANAM / _ strINAM ca rUpaM ca nRNAM hiraNyamete guNA vairakarA bhavanti // 2 // mRgalAonuM mAMsa, hAthInA dAMta, siMhanuM cama, (cAmaDuM) vRkSanuM phaLa, sIenuM rUpa ane manuSyanuM dhana A guNe (eTale guNa rUpa che te paNa) verane karAvanArA thAya che. 2 guNanvataH klizyante prAyeNa. (guNavAna purUSe ghaNuM karIne kalezane prApta thAya che.) guNavantaH klizyante, prAyeNa bhavanti nirguNAH sukhinaH / bandhanamAyAnti zukA yatheSTasaJcAriNaH kaakaaH||1|| guNavAna mANase ghaNuM karIne duHkhI hoya che, ane guNa rahita mANasa sukhI thAya che, jemake pipaTa suMdara madhurI vANuM bele che tyAre tene baMdhanamAM (pAMjarAmAM) rahevuM paDe che. ane guNahIna kAgaDA potAnI marajI pramANe uDe che. 1 prArabbAdhIna thavA viSe. * je lugaDAM sArAM hoya che, teneja dhekA mArIne devAya che. phADI nAkhavA * svargavimAna. 22 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 170 vyAkhyAna sAhitya sauMgraha. sArU kAMi tene dhokA mAratA nathI, paNa teneA mela kADhavA sArU ja tene dhokA mAravAmAM Ave che, kAraNa ke duHkharUpI dheAkAthI ja te pavitra thAya che, paNa je phATelAM, saDelA ga'DhIlAM cIMtharAM hAya che, tene te kAkaDImAM ke masAleAmAM khALI ja devAmAM Ave che. evAM maLI javAne ceAgya rakhaDatAM cIMtharAene dhAvAnI mahenata keAi lei nahIM; sArAM kapaDAM hAya teja dheAvAya. + + temaja azubha kama bhAgavavAne ja ] duHkha hoya che. mATe duHkhathI hiMmata nahIM hArI jAe, paNa tene khuzIthI bhAgavA. emAM khukhI eja che ke dalagIra thaine bhogavaze| te duHkhamAM DukhI jaze, ne prArabdhAdhIna thaine zAMtithI bhAgavaze| tA tarI jaze, asalanA vakhatamAM eka mahAtmA hatA te mahAtmAne koI eka garIba bhakta hyuM ke, tame DAhyA che. te jJAnI che, mATe mArI eka vAtanA khulAsA kare, mahAmAe kahyuM ke kheAla, tArI zuM vAta che ? mArAthI bane te khulAsA karavA huM taiyAra chuM. tyAre te garIba bhakte' kahyuM ke, huM bahu garIba mANusa thru ne tema chatAM dararAja vadhAre ne vadhAre garIba thatA jAuM chuM. have mArI pAse kAMi rahyuM nathI. mAtra eka ghAsanI jhuMpaDI mane rahevA mATe hatI temAM paNa kAle Aga lAgI tenuM kAraNa zuM? + + + mArA jevA "duHkhI upara DahAma ne paDayA upara pATu" jevuM duniyAmAM ghaNe ThekANe bane che. tenu kAraNa zuM che? e bheda jANavA huM icchu chu....+ + + tyAre dayALu mahAtmA eAlyA ke, bhAi mane epha i'8. joIe chIe te lAvI Apa, pachI tane javAkha ApI dauM. pelA garIkha bhakta zaheramAMnA suMdara meheAllAnA bhabhakAdAra meheleAmAM gayA paNa suMdara mAneAmAMthI iMTa levAnI tenI icchA thai nahIM e pache te garImAnA latAmAM gayA tyAM eka TuTelI dIvAla paDI javAne mATe jhuMkI rahI hatI, temAMthI eka iMTa khecI lIdhI ne te mahAtmAne ApI. tyAre pelA mahAtmAe kIdhuM ke, A iMTa tuM kayAMthI lAvyeA ? tyAre pelA ka gALa bhakte kahyuM ke, eka aradhI tuTelI ne vadhAre TuTavA mATe jhukI paDelI eka garIba mANasanI dIvAlamAMthI te lAvyeA. mahAtmAe kahyuM ke, gajama gajaba ? aMte te bahu geravyAjakhI karyuM. meTA moTA mahela UDIne eka garIba mANusanI TuTelI dIvAlamAMthI te' zAmATe IiMTa lIdhI ? e DhuMDhelI dIvAlane tevIja sthitimAM vadhAre vakhata rahevA dIdhI heAta ne tene badale kAI meATA mahelamAMthI eka iTa kheMcI lIdhI hAta teA tane zu' aDacaNu hatI ? zAmATe teM ema na karyu^? T bhakte kahyuM ke, mahArAja ? meATA mahelamAMthI eka iMTa khe cavAthI tenI su'daratA bagaDI jAta, ne bhAMgelI dIvAlamAMthI i'Ta khecI kahADavAthI te dIvAla paDI gai ` ne have tyAM khIjI navI dIvAla madhAze, A sAMbhaLI mahAtmAe kahyu ke, azubha karmanA nAza thaye duHkha jaze ne zubha karmanA udaya thaye puNya sukha bhAgavI, ate izvara tulya thaiza; e A IMTanA udAharaNathI tAre samajI levu. + + + Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. pariccheda. guNa prazaMsA-adhikAra. .. guNavAn sucirasthAyI, daivenApi na sahyate. (guNavAna purUSa lAMbA vakhata sudhI eka sthAnamAM Take te daivathI sahana karI zakAtuM nathI.) anuSTup guNavAn sucirasthAyI, daivenApi na sahyate / tiSThatyekAM nizAM candraH, zrImAn sampUrNamaNDalaH // 1 // guNavAna purUSa vadhAre vakhata Take te devathI paNa sahana karI zakAtuM nathI. kArake saMpUrNa maMDaLavALo candramAM eka rAtri ja zobhAyukta rahI zake che (eTale bIje divasethI tenI kAnti kSINa thatI jAya che e prakAra guNa purUSa tarapha jANuM le. 1 guNA guNajJeSu guNI bhavanti. (guNavAna purUSamAM guNe guNarUpa thAya che.) upajAti. guNA guNajJeSu guNIbhavanti, te nirguNaM prApya bhavanti dossaaH|.. susvAdutoyAH pravahanti nadyaH, samudramAsAdya bhvntypeyaaH||1|| guNe guNane jANanArAone pAmIne guNa bane che. ane teja guNe nirgaNane prApta thaIne doSarUpa bane che. jema nadIo ghaNuM ja svAdavALAM jaLavALI che. paraMtu teja jyAre mahA samudramAM maLe che, tyAre tenuM jaLa pIvA jevuM rahetuM nathI.1 + anuSya ( 2-3) guNagrAhI vinA guNIne saMkaTa, guNino'pi hi sIdanti, guNagrAhI na cediha / . .. saguNaH pUrNakumbho'pi, kUpa eva nimajjati // 5 // A ThekANe je kaI guNane grahaNa karanAra heya nahi te guNavAna mANase paNa besI rahe che. guNa (daraDA) sAhata e pUrNa kuMbha hoya te paNa tene kuvAmAMthI kahADavAne ke manuSya na hoya te te kuvAmAM ja Dubelo rahe che. 2 guNuM purUSonA guNenI apUjAnuM duHkha jaNAve che. guNA yatra na pUjyante, kA tatra guNinAM gtiH| nanakSapaNakagrAme, rajakaH kiM kariSyati // 3 // + 1-2 subhASita ratnabhAMDAgAra. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CK vyAkhyAna sAhitya mAgraha. tRtIya je sthAnamAM guNeAnA satkAra thatA nathI, tyAM guNImanuSyAnI zI gati thAya ? kAraNa ke nAgA bAvAnA gAmamAM dheAkhI zu' kare ? eTale kenAM vastra e ? 3 guNaguNaM na muJcati. arthAt guNI guNavALAne cheADatA nathI, AryAM. (1 thI 3 ) atikupitA api sujanA, yogena mRdUbhavanti na tu nIvAH| hemnaH kaThinasyApi dravaNopAyo'sti na tRNAnAm // 1 // sujana puruSa| ati kopAyamAna thayA DhAya tepaNu cAga (amuka rIte sAMtvana karavA ) thI sukAmaLa ( zAnta ) thaI jAya che. paraMtu nIca puruSA kAi paNa rIte zAnta thatA nathI. tyAM daSTAMnta Ape che ke-sAnu kaThina che. tApaNu tene gALavAnA upAya che, paraMtu ghAMsanA taraNA sukAmala che paNa te maLI javu' mula kare che paNa gaLatAM nathI. 1 uttama purUSane durjananA saMga thAya tA paNa tenI tene asara thatI nathI. nivasamapi samamitarairabhijAtaH zikSate na durvacanam / dhvAntavirAvI na pikaH, sthitavAnapi balibhujAM bhavane // 2 // uttama ( guNavAna ) puruSa bIjA ( durjana leAkeA ) nI sAthe vasate| hAya tApaNu te du+cana ( duSTa vacana ) zikhatA nathI tyAM daSTAMnta Ape che ke-krAyala kAgaDAnA gharamAM vase che te paNa te kAgaDA pramANe zabda karatA nathI eTale kAyala peAtAnA baccAM ( IMDA ) rUpe hAya tyAre kAgaDAnA mALAmAM mUkI Ave che ane kAgaDAnA IMDAne upADI pheMkI DhIce che paraMtu vAtane na jANanAra kAgaDA peAtAnA baccAMnI buddhithI kAyalanAM maccAnu peASaNa kare che, para'tu jyAre te baccAM melavA zIkhe che tyAre krAyalanI bhASA ja khele che. pazu kAgaDAnA duSTa vacananI tene asara thatI nathI. 2 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNAcA-adhikAra. mahAtmAo upakArIne uce dhAraNa kare che. tasmAdiSu nihitaM, jalamAvirbhavati pallayAmeSu / / nimrata thaI, tA.pAnto vanyu 2 | vRkSonAM mULa vigeremAM sIcela pANuM, tenA pallavanA agrabhAgamAM pragaTa thAya che. tevI rIte je gupta rIte upakAra karAya che, tene mahAtmAo uce prakAre vahe che. (jagatamAM suprasiddha kare che.) 3 mahAna purUSanuM gaurava durjananA vacanathI nAza pAmatuM nathI. tAchIza. vacanairasatAM mahIyaso, na khalu vyeti gurutvamuddhataiH / kimapaiti rajobhiraurvaraivakIrNasya maNermahAryatA // 4 // duSTanI kaThora vANIthI tejasvI purUSanI moTAI ghaTatI nathI. kAraNake, pRthvI nI rajathI DhaMkAyela maNinI kismata ghaTe che? (arthAtu nahi) 4 candana vRkSa kadi paNa sugadhane choDato nathI te, kavI tene anyAtithI kahe che upajAti. mule bhujaGgAH zikhare vihaGgAH, zAkhA vihaGgaiH kusumAni bhRnggaiH| santiSThase duSTajanasya madhye, na muJcase candana cArugandham // 5 // he candana vRkSa! tArA mULamAM saryo che ane zikhara (DALanI Toca) upara pakSIo beThAM che zAkhA (DALIo) paNa pakSIothI gherAyelI che. pupe bhamarAothI vIMTAyelAM che ema tuM duSTajananA madhyamAM rahe che te paNa tArA sundara gabdhane mukate (tyAga karI nathI. eTale tane dhanya che ema eka sujanane udezIne kavi. e candana vRkSane kahyuM che. kAraNake te sujana purUSa nIca purUSanA sabanyamAM rahe chatAM temAM durjane kAMI paNa asara karI zakyA nahiM tethI prasanna thatAM kahyuM che. 5 viSame sasajA guruH same, sabharA lo'va mururviyoginI. 1 lA tathA trIjA caraNamAM 3 gaNa, 3 gaNu, gaNu ane chello dazamo akSara gurahe che; 2 na tathA 4 thA caraNamAM 3 gaNuM, gaNa, ragaNu ane ladhu, gurU maLI 11 akSara thAya che, A vratane vinI ke tAjIya kaMda kahe che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 vyAkhyAna sAhitya sa`graha. sajjananA saMganI asara dujanane thAya che, paraMtu durjananA saMsaJanI asara sajjanane thatI nathI. *pradUSaNI. saMsargAdbhavati hi sAdhutA khalAnAM sAdhUnAM na ca khalasaGgamAtkhalatvam / AmodaM kusumabhavaM mRdeva dhatte, mRdgandhaM na ca kusumAni dhArayanti / / 6 / / khaLa ( nIca ) purUSone sAdhu purUSAnI sAthe sasa thavAthI tene sAdhutA ( sajjanatA ) prApta thAya che. paraMtu khaLa purUSanA saMsargathI sajjana purUSAmAM khaLapaNuM prApta thatuM nathI tyAM hRSTAnta Ape che ke-mATIja kusuma (phula) thI utpanna thayelA gandhane dhAraNa kare che. paraMtu mRttikAnA gandhane kusumeA dhAraNa karatAM nathI. 6 sAdhu (guNI ) purUSA karelA upakArane bhUlatA nathI. mAlinI. prathamavayasi pItaM toyamalpaM smarantaH, zirasi nihitabhArA nAlikerA narANAm / udakamamRtakalpaM dadhurAjIvatAntaM na hi kRtamupakAraM sAdhavo vismaranti // 7 // nALIeranAM vrukSA je peAtAnI uccharatI vayamAM leAkeAnI pAsethI gheADu' jaLa pIdhelu hatu, tene yAda rAkhI pachI mastakapara bhAra upADIne lekeAne (peAtAne ucche ranArane) AkhI jIMoNMgI sudhI amRta jevu' madhura jaLa Ape che, kAraNa ke, zreSTha purUSo karelA upakArane bhUlatA nathI. 7 guNI purUSa kaMdI nIca kRtya karatA nathI. zArdUlavikrIDita. kRpe pAnamadhAmukhasya hi bhavedvApyo varAkyastriyaH, sAmAnyaM kaTiTTibhaiH saha sarasyevaM samAlokayan / nAda tRSito'pi sindhusalilaM krUrairvRtaM jantubhimIMnA dudhdhRtakandharaH surapatiM taccAtako yAcate // 8 // * vaLo" tu lakSaNuM. straunau jitazAMti: prathima " meM gaNu na Nu na gaNu ra gaNu ane chellA akSara gurU maLI 13 akSaranuM eka caraNa thAya che, tevAM cAra caraNu maLI vaLI chaMda kahevAya che. ane A IMdumAM trIje tathA dazame akSare yati Ave che, Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. guNuprazaMsA-adhikAra. 1975 kuvAmAM jo pANI pIvAmAM Ave te te nIcI mukhamudrA rAkhanAra ja pANInuM pAna karI zake eTale mukha nIcuM thAya ane vAvA che te tuccha evI strI che tethI tenu pANI keNu pIe? ane taLAvamAM pANo pIvAya te te khagalA ane TIToDA nAmanA (tuccha) pakSIonI sAthe sAmAnyapaNuM prApta thAya, ane samudranu` pANI krUra (niya) evA jala jatuethI vIMTAyela che, mATe ema vicAra karatA kharaiceA mInasa'krAtithI eTale caitra mAsathI zarU karI (AkhA cAmAsA sudhI) UMcI DAka rAkhIne megharAjA pAse te pANInI yAcanA kare che. 8 sAnu te sAnu ja che. dAharA. *saMpa karI kadI seA jaNA, kahe kanakane tuccha; paNa ate juThA paDe, heAya hema jo svaccha, huM guNinAM doSo'pi varaH (guNI purUSAnA doSa paNa zreSTha che. ) vasantatilakA. sadvaMzajasya paritApanudaH suvRttazuddhAtmanaH sakalalokavibhUSaNasya / chidraM prajAtamapi sAdhujanasya daivAnmuktAmaNeriva guNAya bhavatyavazyam // 1 // uttama vazamAM janmela, bIjAnI pIDAne nAza karanAra, sArA caritrathI ( mAtInA pakSamAM gALapaNAthI ) zuddha AtmAvALA ane samagra leAkanA bhUSaNarUpI sAdhupurUSane devathI mAtAnI mAphaka eTale jema uparanA guNu dharAvanAra muktAmaNimAM jema chidra paDe che teA paNa te guNu ( aMdara dArA AvavA mATe thAya che) tema duSaNa prApta thAya te paNu te nakkI tenA guNane mATe ja thAya che. 1 + dalapattakAvya bhAga 2 jo. * subhASita ratnabhAMDAgAra, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 vyAkhyAna sAhitya saMgraha guNinAM svalpadoSo'pi mahAn (guNI purUnA nAne deSa paNa mahAna gaNAya che.)---- guNine svalpa deza paNa grahaNa kare sahele che paraMtu tenA moTA guNe grahaNa karI zakAtA nathI. zArdUlavikrIDita. doSaH sarvaguNAkarasya mahato daivAnurodhAtkaci dyAto yadyapi candralAJchanasamastaM draSTumandho'pyalam / draSTvApnoti na tAvadasya padavImidoH kalaGkaM jagat, vizvaM pazyati tatprabhAprakaTitaDriMko'pyagAttatpadam // 1 // sarva guNonI khANurUpa evA moTA purUSane kadi devanA baLathI caMdranA kalakanI jema deSa prApta thAya te vakhate che ke tenA saMpUrNa lAMchanane ardha manuSya paNa I ( jANI) zake che te paNa tene dekhIne keI tenI padavIne pAmI zakatuM nathI paraMtu tenI kAntithI pragaTa thayelA jagatane manuSya joI zake che eTale zuM ke manuSya sajananA padane pAmI zake che? arthAt ke nahiM. tyAM candranuM dazAnta Ape che ke-candranA sapUrNa lAcchanane adha manuSya paNa I (jaNa) zake che paNa te lAMcchanane dekhI jagata (janasamAja ) tenI padavIne pAmI zakatuM nathI, paraMtu te lAMchita candramAnI kAntithI pragaTa dekhAtA samagra jagatane te janasamAja jaI zake che. te zuM kaI manuSya te candranA adhikArane pAmI zake tema che? arthAt ke nahiMtaka-1 * aGgIkRtaM pAlayet. svIkAra karela manuSyanuM pAlana grA. (1-2) guruA na gaNanti guNe paDivanaM niguNaMpi pAlAnta / aphalA saphalA vi taru giriNA sIseNa vRnjhanti // 1 // 1 ahIM aMdha zabda ajJAnI vAcaka che, caMdra pakSamAM paNa sAmAnya rIte bALa zevALa (gepALa-bharavADa) janavAcaka che, tethI ahIM aMdha zAbdane atizayoktimAM vAparyo che. * AtmAnuM zAsana. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa prasaMzA adhikAra 177 mahAna puSa, aMgIkAra karela guNa ke nirguNIne pALe che, kemake parvata phaLavALAM ke phaLarahita vRkSane pitAnA mastaka upara rAkhe che. 1 sajjanane gharma, panito'pi rAhuvadane, taraNirbodhayati padmakhaNDAni / 'bhavati vipadyapi mahatAmaGgIkRtavastunirvAhaH // 2 // rAhunA mukhamAM paDela ( grahaNa vakhate paga ) sUrya kamaLane prakAzita kare che, kAraNa ke mahAn purUSe vipattimAM paNa aMgIkAra karelI vastune nirvAha kare che. (arthAt pAlaNapoSaNa kare che.) 2 * vasantatilakA. doSAkaro'pi kuTilo'pi kalaDinto'pi, mitrAvasAnasamaye vihitodayo'pi / candrastathApi haravallabhatAmupaiti, naivAzriteSu mahatAM guNadoSazaGkA // 3 // deSanI khANa rUpa (pakSe deSA rAtrine karanAra), vAMke, kalaMkI ane mitra (sUrya)ne duHkha vakhate udaya karanAra e cadra (pakSe duSTa purUSa) che. tathApi te zaMkarane (pakSe mahAn purUSane) priya thayo che, tethI moTA purUSone potAnA AzritenI upara guNa ane doSanI zaMkA rahetI nathI. 3 anAcAraM nAcaret. (guNe anAcAranuM AcaraNa kare nahIM) sajananI haMsanI sAthe ghaTanA. anuSya vipadyapi gatAH santaH, pApakarma na kurvate / haMsaH kukuTavatkITAnatti kiM kSudhito'pyalam // 1 // vipatti (duHkha)ne pAmyA che te paNa sat purUSa pApa karma karatA nathI, kAraNa ke haMsa atyanta bhUkhe thayo hoya te paNa zuM te kukaDAnI mAphaka kIDAnuM bhakSaNa kare che? arthAt ke nahi. tema sajajana purUSa kadi nIca vRtti karatuM nathI. 16 zare 2 subhASita ratna bhAMDAgAra $ 1 rUpasena caritra. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. uktaM pAlayet (kahelA vacananuM pratipAlana kare.) sajananuM vAkaya te zilAlekha che. anuSTa (1-2) sanistu lIlayA prAktaM, zilAlikhitamakSaram / asajiH zapathenApi, jale likhitamakSaram // 1 // satparU phakta ramata gamatathI je vacana bole, te zilAmAM lakhela akSara samajavA (akSaya evo zilAlekha che) ne duo sogana khAIne je vacana bele te pANInA lakhela akSara samajavA. (arthAt jema pANImAM akSara rahe nahi tama belela zabda nirarthaka 1 - sajananuM vAkaya hAthIdAMta samAna che. dantidantasamAnaM hi, niHsRtaM mahatAM vacaH / kUrmagrIveva nIcAnAM, punarAyAti yAti ca // 2 // mahAna purUSanA meDhAmAMthI je vacana nIkaLyuM te hAthIdAMta sarakhuM che. (arthata hathInA dAMta jema nIkaLelA pAchA mukhamAM jatA nathI tema mahApurUSe pitAnuM vacana pALe che) ane nIca purUSa je vacana bole che, te kAcabAnI Deka jevuM che, (arthAta Deka jevI nIkaLe che tevI pAchI aMdara jAya che tema TuTe potAnuM bolela vacana pALatA nathI.) 2 guNo gupto'pi suprasiddhaH (guNa guma rahI zaka nathI.) sajjana sarvatra prasiddha che. yadyapi khadirAraNye, gupto vaste hi campako vRkSaH / tadapi ca parimalamatulaM, dizi dizi kathayetsamIraNastasya // 1 // ha12 subhASita ratnabhAMDAgAra Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. suNu pradazA-AdhikAra. 19 jo ca'pakanu' jhADa kadAca kheranA jaMgalamAM gupta rIte ugyuM hoya te pazu puvana sarva dizAmAM temanI suga MdhI prasArI ne prasiddha kare che. 1 ukata khAkhatanuM gur kavitAthI . samana krare che. manahara. tArAkI jotame' ca'dra chupe nahi, sura chupe nahi mAdala chAyA; rIDa paDe rajapUta chupe nahi, dAtA chupe nahi mAgana AyA; caMcala nArIke tena chupe nahi, prota chupe nahi pITha krikhAyA; gaMga kahe suN zAhu akabara, (paNu) kama chUpe nahi bhabhuta lagAyA. 2 guNaiH pUjyaM na janmanA. (vastu guNAvaDe pUjAya che, paNu janmathI nahIM. ) rAja mAnyAdi kAraNathI jyeSThatA. anuSTup ( 1 thI 9 ) rAjamAnyo dhanADhyazva, vidyAvA~stapasAnvitaH / raNe zUrazca dAtA ca, kaniSTho jyeSTha ucyate // 1 // rAjAenI pAse mAna pAmela, dhanADhaya, vidvAna,tapasvI, raNasa`grAmamAM zUravIra ane dAtA A manuSya umare nhAneA hAya tA paNa te jyeSTha ( mhoTA ) kahevAya che. 1 sarvatra guNA-jAya che. guNAH sarvatra pUjyante, pitRvaMzo nirarthakaH / vAsudevaM namasyanti, vasudevaM na te janAH // 2 // guNeA ( guNavALA mANase ) nI pUjA karavAmAM Ave che paNu ( guNa rahita ) bApanA vazanI pUjA karavAmAM AvatI nathI mATe te niraka che kAraNa ke je ma nuSyeA vAsudevane namana kare che te mAluse kAMi vasudevane namana karatA nathI, 2 / * subhASitaratna bhAMDAgAra. + 2 thI pamabhASitarana bhAMDAgara Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 vyAkhyAna sAhitya saMgraha guNathI 45NuM che. na hi janmani jyeSThatvaM, jyeSThatvaM guNa ucyate / guNAdgurutvamAyAti, dadhi dugdhaM ghRtaM yathA // 3 // nakkI janmamAM (eTale prathama janma thavAmAM) mahaTApaNuM nathI paraMtu guNa te ja mahaTApaNuM che, kAraNa ke uttarottara guNa-saMpAdana karavAthI dudha, dahiM, vRta (ghI) heTAIne prApta kare che. 3 guNamAM kuLanuM kAraNa nathI kiM kulenopadiSTena, zIlamevAtra kAraNam / bhavAnta sutarAM sphItA, sukSetre knnttkidrumaaH||4|| upadezavALuM (subhita) kuLa hoya tethI zuM? ahIM te mAtra svabhAva eja mukhya bAbata che, kAraNa ke sArA khetaramAM (duHkha ApanArAM) kAMTAvALAM vRkSo (boraDI vigere) ghaNuM utpanna thAya che. arthAt sArA kuLamAM duSTa manuSyo paNa utpanna thAya che e, bhAva samajo 4 tathA- ___kiM kulena vizAlena, zIlamevAtra kAraNam / kRmayaH kiM na jAyante, kusumeSu sugandhiSu // 5 // prakhyAta kuLathI zuM phAyadA) che? je vinayI te manuSya sAre. kAraNa ke sugaMdhIvALA puSpamAM zuM jatuo utpanna nathI thatA ? arthAta sArA kuLamAM durjana pa thAya che. 5 te pramANe yasya tasya prasUto'tra, guNavAnpUjyate nrH| suvaMzo'pi dhanurdaNDo, nirguNaH kiM kariSyati / / 6 // ahiM game te manuSyane tyAM janmele purUSa guNavAna hoya te te pUjAya che dhanuSane daMDa sArA vaMza (uttama vAMsaDAnA vaze) mAM utpanna thayela che. paraMtu je te guNa (derI-pratyaMcA) rahita hoya te zuM karI zake? arthAt kAMI paNa karI zake nahiM 6 tathA- viziSTakulajAto'pi, yaH khalaH khala eva saH / candanAdapi sambhUto, dahatyeva hutAzanaH // 7 // uttama kuLamAM janmyA hoya te paNa je khaLa che te te khaLa ja rahe che candananA vRkSamAMthI paNa utpanna thayelA agni (padArthane) bALIne bhasma ja kare che eTale janmasthAna te guNanuM kAraNa nathI e bhAva che. 7 vaLI- Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNuprazaMsA-adhikAra. guNAnarcanti jantUnAM, jAtiM kevaLAM kacit / sphATikaM bhAjanaM bhagnaM, kAkinyApi na gRhyate // 8 // leAkeA prANIonA guNNAne pUje che kevaLa jAtIne pUjatA nathI. sphaTikanA bhAMgI gayelA vAsaNanI kAkinI ( vIza keDInI kIMmata ) paNa kAi Apatu nathI temaja uttama kuLamAM utpanna thayA hAya, paNa guNahIna hAya te kyAMthI pUjA ? 8 temaja-- gauravAya guNA eva, na tu jJAteyaDambaraH / vAneyaM gRhyate puSpamaGgajastyajyate malaH / / 9 / / 181 gArava ( heATAi ) mATe guNuAja che, jJAti ( nAta ) ne 'khara mhATAI mATe nathI, kAraNa ke vanamAM utpanna thayeluM. puSpa manuSyAthI grahaNa karAya che. ane agamAM utpanna thayeleA mUtrAdi mala tajI devAya che 9 te pramANe-- prAryo. ( 10-11 ) paGkAnvayamapi sarasijamadhirohati devadevamUrdhAnam / sthata guLamAMmAnaM, caLAkRti mukhyate dUH || 10 || ( hai sajjane ! ) tame guNanA mahi jue, kamaLa pa' kAdava )nA vaza'mAM janmyuM' che teApaNu ! te guNI che mATe ) devAnA deva evA bhagavAnanA mastaka upara caDe che ane paka pagathI kacarAya che. 10 tathA-- guNINA purisA kulassa gavaM vahanti te mUDhA / sUpaviNU guNahINe natthi TaGkAro // 11 // sArA sArA kuLamAM utpanna thayA, tApaNu peAtAnAmAM guNNA nahIM chatAM, je purUSA peAtAnu kuLa uMcuM che evuM je abhimAna rAkhe che, te mUrkhAo che; kAraNa vAMsaDAmAMthI utpanna thayela dhanuSya jo guNa (pratyaMcA ) rahita haiAya te TaMkAra ( khANu phekavA)ne cagya nathI. 11 vaLI-- vasantatilakA. kiM janmanA ca mahatA pitRpauruSeNa, zaktyA hi yAti nijayA puruSaH pratiSThAm / kumbhA na kUpamapi zoSayituM samarthAH, kumbhodbhavena muninAmbudhireva pItaH // 12 // 9 thI 11 sUktimuktAvalI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya 180 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. koI manuSya pitAnA kuLanI prakhyAtithI ke pitAnA puruSArthathI kAMI prasiddhi meLavate nathI, paNa pitAnI zaktine lIdhe ja prasiddhi meLave che, jemake ghaDAo, eka kUvAnA pANIne paNa zeSaNa karavAne samartha nathI paNa te ghaDAmAMthI utpanna thayelA agatya munie badhA samudranuM pAna karyuM. 12 ke te pramANe makhvAjhaantA. janmasthAnaM na khalu vimalaM varNanIyo na varNo, dUre puMsAM vapuSi racanA* paGkazaGkAM karoti / yadyapyevaM sakalasurabhidravyagarvApahArI, ko jAnIte parimalaguNaH ko'pi kastUrikAyAH // 13 // kastUrinuM janmasthAna ravaccha nathI; (cAmaDAnA geTAmAM utpanna thAya che ) tene varNa (raMga) vakhANavA egya nathI (kALe che) tene vegaLethI levAmAM Ave to tenI racanA evI dekhAya che ke manuSyanA aMtaHkaraNamAM kAdavanI zaMkA utpanna thAya che, ke je ke ema che te paNa sarva prakAranAM sugaMdhamaya dravyonA garvane treDanAra e je tene parimala guNa tene kaI kaI manuSya jANe che. 13 guNahIna kuLamAM janmyA chatAM guNeja guNI janane prasiddha kare che. rAhUlavikrInita. kauzeyaM kRmijaM suvarNamupalAdindIvaraM gomayAta, pakAttAmrarasaM zazADU udadhegopittato rocanA / kASThAdagniraheH phaNAdapimaNiduvApi goromataH, pAkAzyaM svaguNodayena guNino yAsyanti kiM janmanA // 14 // kauzaya (rezama) che te kRmithI utpanna thAya che. ane suvarNa pASANamAMthI utpanna thayela che. nIla kamala, gomayathI (chANamAMthI) utpanna thayela che, raktakamala kAdavathI, caMdramA sadramumAMthI, gepittathI (gAyanA pittathI) gerecana, kAithI agni, sarSanI pheNathI maNi, ane gAyanA ramathI dUrvA (dhare) utpanna thAya che. evI rIte A cIne nIcasthAnathI utpanna thayelI che, te paNa te * 12 thI 14 subhASita ratna bhAMDAgAra, * nizitA e paNa pATha sukita mukatAvaLImAM che. fathavA zarIra upara lepa karyo hoya te kAdava bhAse che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. guNaprazaMsA-adhikAra. sarve uttama che, te ja rIte guNI mANase paNa pitAnA guNe vaDe ja prakAzI nIkaLaze temAM janmathI zuM che? arthAt sArA kuLamAM janmyA hoya ane guNa bIlakula hoya nahi te te sArA kuLamAM janmavAnuM phaLa zuM? 14 guNo guNAntarApekSI. (guNane guNAntaranI apekSA che.) anuSyapa. (1-2) guNo guNAntarApekSI, svarUpakhyAtihetave / svabhAvaramyaM lAvaNyaM, tArUNyena manoharam // 1 // pitAnA svarUpanI stuti thavA mATe eka guNa bIjA guNanI IcchA rAkhe che. rUpa svabhAvathI ja sAruM hoya, paraMtu yuvAvasthA vaDe ghaNuM suMdara dekhAya che. 1 ra tathA guNaissarvajJakalpo'pi, sIdatyeko nirAzrayaH / anarghamapi mANikya, hemAzrayamapekSate // 2 // guNe vaDe sarvajJa tulya hoya te paNa Azraya vinAne ekale duHkha pAme che. ati kiMmatI (amUlya) mANeka che, te paNa suvarNanA Azraya vinA bhatuM nathI. 2 guNI paraspara guNavAnanI apekSA rAkhe che. to deva che. maNinA valayaM valayena maNimaNinA valayena vibhAti karaH, kavinA ca vibhurvibhunA ca kaviH, kavinA vibhunA ca vibhAti sbhaa| zazinA ca nizA nizayA ca zazI, zazinA nizayA ca vibhAti namaH, payasA kamalaM kamalena payaH, payasA kamalena vibhAti srH||3|| maNi vaDe kaMkaNa zobhe che ane kaMkaNa vaDe maNi zebhe che, tathA maNi ane kaMkaNu e beu vaDe hAtha zebhe che. kavizrI rAjA zobhe che, rAjAthI kavi zobhe che ane + 1 thI 3 subhASita ratna bhAMDAgAra. A "va Timazviyutama cAra sa gaNavALuM bAra akSaranuM eka caraNa thAya che, tevAM cAra caraNa maLI to cheda kahevAya che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. rAjA tathA kavi e bethI sabhA zobhe che. caMdrathI rAtrI robhe che, rAtrI vaDe caMdra zebhe che, ane caMdra tathA rAtrI e beu vaDe AkAza zebhe che. pANi vaDe kamala zobhe che, kamala vaDe pANi zobhe che ane kamala tathA pANI e beuthI taLAva zobhe che. 3. guva ne vera (guNa guNavAnane jANe che.) kavine uttama bhASaNothI kavio ja prasanna thAya che. anuku (1-2) kavayaH parituSyanti, netare kavisUktibhiH / nahyakUpAravatkRpA vartante vidhukAntibhiH // 1 // kavinI camakRtivALI kAvyazaktithI kavie ja saMteSa pAme che bIjA saMtoSa pAmatA nathI. kAraNa ke caMdranI kAMtiothI samudra jema vadhe che (samudranupANa uchaLe che) tema bIjA kUvAo uchaLatA nathI. 1 satyarUnAM duone purUSo ja haNuM zake che. santa eva satAM nitymaapduddhrnnkssmaaH| TgAna gharmazAnAM, jagA putra yuvA | s . satyurUSanA dukhene nAza karavAne satparU ja zaktivALA hoya che. kAraNa ke kAdavamAM khucI gayelA hAthIone bahAra kADhavAne hAthIe ja dhuradhara (samartha che) 2 satyurUSanI durlabhatA. cayA (3-4) viralA jANanti guNA, virlaaviryNtilliakkvvaaii| viralAsAhassaghaNA, paraduHkhedurikayA viralA / / 3 // guNone viralA purUSe ja jANe che, suMdara kAvyane viralA purUSe ja race che, sAhasarUpI dhanavALA purUSe (sAhasika purUSa) viralA ja hoya che, tathA pAraka dukhe dukhI evA purUSe paNa viralA ja hoya che. 3 guNajJa puruSa guNa puruSathI Ananda pAme che. guNini guNajJo ramate, nAguNazIlasya guNini paritoSaH / alireti vanAtkamalaM, na dadrastvekavAso'pi // 4 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda guNu prazaMsA--adhikAra. 15 guNI manuSya guNavaMta manuSyane joi khuzI thAya che paNa guNurahita manuSya guNajJane joi satASa pAmatA nathI, kAraNake bhamare vanamAMthI kamalanI sugadhI levAne Ave che. ane deDake eka sthAnamAM (kamalanI pAse) rahe che te paNa suga dhI levA sAmu netA nathI. 4 ucca puruSAnA manerathAne ucca puruSA ja pUrI zake che. napajJAti. tuGgAtmanAM tuGgatarAH samarthA manorathAnpUrayituM na nIcAH / dhArAdharA eva dharAdharANAM nidAghadAhaM zamituM na nadyaH // 5 // aLavAn purUSAnA maneAratha pUravAne baLavAna purUSo ja samartha hoya che, paNa nIca purUSo samartha nathI, kAraNake, parvatane lAgelA uSNa RtunA dAhne zamAvavAne megha ja zaktivAna che. nadIe zaktivAna nathI. 5 A guNalAbhAbhAve mahAntaH sthAnaM tyajanti. ( guNanA lAbhanA abhAvamAM mahAna purUSA sthAnanA tyAga kare che. ) apamAnathI sthAna tyAga che ane nathI. anuSTup ( 1 thI 3 ) trayaH sthAnaM na muJcanti, kAkA: kApuruSA mRgAH / apamAne trayo yAnti, siMhAH satpuruSA gajAH // 1 // apamAna thAya tApaNu kAgaDA, nIcapurUSA ane mRgalAe A traNa prANIo sthAnanA tyAga karatA nathI ane apamAna thatAM sihA, satpurUSA ane hAthIe sthAnanA tyAga karI cAlyA jAya che. 1 sthAnabhraSTa thAya tepaNa nIcenI vyaktie zeAbhe che. pUgIphalAni pAtrANi, rAjahaMsaturaGgamAH / sthAnaSThA suzomaste, siMhA sarapuruSA nanAH |!zA pUgIphaLa (seApArI,) pAtrA, (vAsaNA) rAjahu'sa (uttama evA huMsa nAmanA pakSIo, ) gheADAe, si hA, satpurUSA ane hAthIe A vyaktie sthAnabhraSTa thai hAya tA paNa cAle che. 2 34 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha. mahAn purUSa! kyA sthAnanA tyAga kare che? yatra vidyAgamo nAsti, yatra nAsti dhanAgamaH / yatra grAme sukhaM nAsti, na tatra divasaM vaset // 3 // jyAM vidyAnI prApti nathI, jyAM dhananI prApti nathI, je gAmamAM sukha nathI te sthaLamAM eka divasa paNa na rahevuM -arthAt mahAn purUSo AvA sthAnanA tyAga kare che. 3 186 sthAna tyAga karavA viSe bhramaramati anyAkita zArdUlavikrIDita. dagdhA sA bakuLAvalI kavalitAste te rasAladrumAH, pluSTAste'pi vinidrapuSpapaTalI pItAtapAH pAdapAH / bhrAtarbhuGga davAgninA vanamidaM valmIkazeSaMkRtaM, kiM tvaM samprati kAnanAntaraparispandAya mandAya se || 4 // tRtIya su'dara makula vRkSeAnI hArA maLI gai, pelAM badhAM AmravRkSe pazu maLI gayAM, ane khIlela puSpAnA samUhavALAM A (bIjAM) vRkSe paNa agninA ugra tApathI khAkha thai gayAM; hai bhAI bhramara! dAvAgnie A vanane kevaLa mika zeSa (sarpa ke udhainA rADA zivAya bIjuM kAMipaNa rahyuM nathI, jemAM tevuM) karI nAMkhyuM! tyAre have tuM khIjA vanamAM javAne ma'dAdara (ALasu) kema che? arthAt have tAre bIjA vanamAM gayA vinA chUTakA ja nathI, tApachI ekadama javAmAM vizeSa lAbha che. 4 paropakArAya satAM vibhUtiH ( satpurUSAnI vibhUti ( vaibhava ) bIjAnA kalyANanA mATe ja hoya che. ) anuSTup--( 1 thI 3) nIrasAnyapi rocante, kArpAsasya phalAni me / evAM zuLamaya namna, parezAM yudghanuye // // kapAsanAM phaLa rasarahita hAya che, chatAM te mane priya lAge che, kAraNa ke, temanA guNamaya janma ( sUtara ) khIjAonA guhya bhAga DhAMkavAne mATe upayegI thAya che. 1 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda guNaprazaMsA-adhikAra, 17 kahevAne Azaya e che ke, kadi vastu nIrasa hoya paNa te te leke pagI hoya te te Adara karavA egya che, kemake AtmaguNa khIlavavAne e sarala mArga che, jyAM sudhI AtmA saralabhAva-paraguNapriyatA ane svAtma niMdAmAM nimagna thata nathI; tyAMsudhI sAdhuvRtti prApta thaI zakatI nathI. kemake sAdhu purUSa bIjAnI ApattimAM vatsala thAya che. kahyuM che ke parasyApadi jAyate, sAdhavastItravatsalAH / mahAkSA vizeSeNa, grISmakAle hi sAvalAH // 2 // sAdhu purUSe bIjAne Apatti Ave tyAre tIvra vatsala bane che. grISmatumAM moTA vRkSe vadhAre lIlA ane pallavita thAya che, eTale tApanA vakhatamAM prANIone chAMyAnI jarUra paDe che, tethI temanI tApanI Apatti dUra karavAne vRkSo navapadghavita bane che. 2 vaLI temane svabhAva hamezAM paropakArI hoya che, ane tethI ja satparUpotAnA apakAra karanAra mANasa upara paNa upakArI thAya che. kahyuM che ke apakAriNyapi prAyaH, svacchAH syurupakAriNaH / mArakebhyo'pi kalyANaM, rasarAjaH prayacchati // 3 // * jema rasarAsa (pAre) pitAne mAranArA purUSenuM paNa kalyANa kare che yAne auSadha upacAramAM mArele pAre tenA mAranArAne paNa nIrogI kare che. tema svaccha pavitra purUSa prAye karI pitAnA apakArI upara paNa upakAra karanArA thAya che. 3 A bInA sAmAnya jana samAja mATe paNa dazya che, kemake upakAra upara upakAra kare te vizeSa nathI. AvI rIte upakAra karanArane bhUlI jAya che te kRtaghI ja kahI zakAya ane mArA zabdomAM te te manuSyatvathI paNa hIna gaNI zakAya tyAre sAdhu purUSamAM tethI vizeSa khubI e che ke sAdhu purUSa sArI sthitimAM na hoya te paNa bIjAno upakAra kare che. kahyuM che ke - carcA-(4thI ) yadyapi candanaviTapI, vidhinA phalakusumavarjito vihitaH / nijavapuSaiva pareSAM, tathApi santApamapaharati // 4 // - ke, vidhi ( vidhAtA) e caMdananA vRkSane phaLa tathA puSpa vagaranuM kareluM che. tathApi te pitAnA zarIrathIja bIjAonA saMtApane dUra kare che. 4 - vaLI sAdhu purUSe bIjAnuM kArya karavA mATe kaleza bhagave che te mATe zAstra pramANa e che ke Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha. yadamI dazanti dazanA, rasanA tatsvAdasukhamavApnoti / prakRtiriyaM dhavalAnAM klizyanti yadanyakAryeSu // 2 // jema dAMta cAvI de che ane svAdanA sukhanA anubhava jijJA kare che. tevI rIte je nirmaLa purUSA che, temanI evI prakRti hAya che ke te bIjAnA kAryo mATe kaleza pAme che. 5 * TuMkAmAM kahIe te prANIonA hitane mATe uttama purUSA zuM nathI karatA ? matalaba ke temanA guNu vartana amApa upakArI ja hAya che kemake-- laGghayati bhuvanamudadhermadhyaM pravizati vahati jalabhAram / jImUtaH sacvahitAH, kiM na kurvanti cAnyArthAH // 6 // tRtIya megha prathama traNa bhuvanane eLage che, samudranA madhyamAM praveza kare che ane jaLanA bhAra upADe che, tema je prANI mAtranA hitakArI purUSA che, te khIjane mATe zuM nathI karatA ? ( sadA hitAvahaja hAya che. ) eTalu ja nahi paNa uttama purUSA peAtAne pIDA karanAranA pazu upakAra kare che. 6 bAdhAvidhAyinAmapi, vidadhatyupakAramamaLAtmAnaH / baddhamapi kiM na janayani, saurabhyaM ketakIkusumam // 7 // nirmaLa hRdayavALA uttama purUSo pAtAne pIDA karanArA mANasane paNa upakAra kare che. ketakInuM puSpa mALA sAthe bAMdhIne zu'cyu' hoya te paNa zu* te sugaMdha nathI Apatu ? eTaluMja nahi paNa satpurUSo vipatti bhAgavIne paNa bIjAnA upakAra kareche. 7 upakArameva tanute, vipataH saUNo mahatAm / mUrchAGgato mRto vA, nidarzanaM pArado'tra rasaH // 8 // satpurUSonA samUha vipattimAM Ave te paNa te ghaNAMnA UpakAra ja kare che. te upara mUti karelA athavA mArelA pArA dRSTAMtarU5che. eDhale pArA pete marIne paNu rAgI janAnA rAyane dUra karavAnA upakAra kare che. 8 upakRtisAhasikatayA, kSatimapi gaNayanti no guNinaH janayanti hi prakAza, dIpazikhAH svAGgadA hena // 9 // jema dIpakanI zikhA ( vATaya ) peAtAnu aMga bALIne pazu prakAza Ape. che, tema guNI purUSo bIjAnA upakAra karavAmAM evA sAhasika bane che, ke te 5 thI 7 sUkti muktAvalI, * 8 thI 10 subhASitaratna bhAMDAgAra. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda aNaprasAra adhikAra pitAne kSaya thatuM hoya te paNa tene gaNatA nathI. huM ekaMdare jatAM satyurUne vaibhava paropakArane mATeja hoya che kemake- upajAti pibanti nadhaH svayameva nAmbhaH, svayaM na khAdanni phalAni vRkssaa| nAdanti sasyaM khalu vArivAhAH, paropakArAya satAM vibhuutyH||10|| nadIe pitAnuM jaLa pite pItI nathI. vRkSe pitAnAM phaLa pite khAtA nathI. ane megha pote utpanna kareluM ghAsa pite khAtA nathI. te uparathI samajavAnuM ke, sapurUSAnI vibhUti ( vaibhava) popakArane mATe ja hoya che. 10 manuSya janma e mekSagati prApta karavAne mukhya sthAna che, ane tethI te takano lAbha gumAve te comAsuM javA pachI jamIna kheDanArane thatA pazcAtApa jevuM che. agara ke khetIkArate pitAnI bhUla bIjA varSanA comAsA pUrve sudhArI zake che, paraMtu manuSyadeha maLela chatAM Atmahita sAdhavAmAM je pramAda sevAya te pachI te taka punaH maLavI durlabha che. ane tethI ja kahyuM che ke A zarIra popakArane mATeja che. temATe kahela che ke upendravajJA. paropakArAya phalanti vRkSAH, paropakArAya vahanti nadyaH / paropakArAya caranti gAvaH, paropakArArthamidaM zarIram // 11 // vRkSa paropakArane mATe phaLe che, nadIo para pakAranemATe vahe che ene gAye papakArane mATe care che. tevI rIte A zarIra paNa paropakArane mATeja che, 11 3pagati. ratnAkaraH kiM kurute svaratnairvindhyAcalaH kiM karibhiH karoti / zrI khaNDakhaNDaimalayAcalaH kiM, paropakArAya satAM vibhUtiH // 12 // ratnAkara samudra pitAnA patnothI zuM kare che? vidhyAcaLa parvata pitAnAmAM utpanna thatA hAthIo vaDe zuM kare che? ane malayAcaLa parvata pitAnAmAM ugatA strIkhaMDa-caMdanane pote ze upaga kare che arthAt teo pite upayoga karatA nathI paNa bIjAonA upayogane mATe rAkhe che. 12 vaLI kahyuM che ke-sajajanene parahita karavAmAM je Adara hoya che, te pitAnuM hita karavAmAM te nathI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha, tRtIya mAlinI, dhavalayati samagraM candramA jIvalokaM, kimiti nijakalaI nAtmasaMsthaM pramArTi / bhuvanaviditametatmAyazaH sajjanAnAM, parahitaniratAnAmAdaro nAtmakArye / / 13 // caMdra pitAnI kAMtithI sarva jIva lene dheLe che(ujavaLa kare che paraMtu te pi. tAnAmAM rahela kalaMkane kema gheI nAMkhate nathI? te uparathI ete jagajAhera che ke, prA karIne bIjAnuM hita karavAmAM tatpara evA sajajane pitAnA kAryamAM Adara heta nathI. 13 kemake-sAdhu purUSa svabhAvathIja parahita karavAmAM kaTibaddha rahe che. ane teja mahAna guNavaDe teo pitAnuM jIvana ujavaLa karI zake che kahyuM che ke avantiI -(15-16) kasyAdezAta kSapayati tamaH saptasaptiH prajAnAM, chAyAM kartuM pArtha viTApanAmaJjaliH kena baddhaH / abhyathyente navajalamucaH kena vA dRSTiheto jotyaivaite parahitavidhau sAdhavo baddhakakSAH // 14 // sUrya kenI AjJAthI prajAonA aMdhakArane nAza kare che? mArgamAM chAyA karavAne mATe vRkSone kaNa aMjaLi joDe che? ane vRSTi karavAne mATe navIna meghanI prArthanA kaNa kare che? (keI nahI) chatAM te temane paramArthI svabhAva che. tema sAdhu purU svabhAvathIja bIjAnuM hita karavAne kaTIbaddha thAya che. 14 A kharUM kahIe te sajajana purU prANIone guNa karI pite doSa vaherI le che. te mATe kahela che ke yad bhAnurvitarati karairmodamambhoruhANAM, zItajyotiH saridadhipatiM labdhaddhiM vidhatte / vArdo lokAnudakavisaraistarpayatyastahetu stadvaddoSaM racayati guNaiH sajjanaH prANabhAjAm // 15 // jema sUrya astano hetu banI pitAnA kiraNothI kamaLane harSa Ape che. caMdra pite astane hetu banI samudrane vadhAre che. megha pite astane hetu banI lekone pANInI chaLathI tRpta kare che. tema sajajana purUSe bIjAne guNa karI pite deSa vahere che. 15 A hakIkatanI vizeSa puSTi mATe uttama purUSa bIjAne upayogI sAdhanabhUta thavAmAM keTaluM duHkha hare che. te mATe kapAsanuM draSTAMta tapAsIe. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. guNuprakSa sA--adhikAra. zAhUMvikIti. niSpeSo'sthicayasya duHsahataraH prAptastulArohaNaM, grAmyastrInakhacumbana vyatikarastantrIprahAravyathA / mAtaGgozitamaNDavArikaNikApAnaM ca kUrcAhatiH, kArpAsena parArthasAdhanavidhau kiM kiM na cAGgIkRtam ||16|| karI prathama ati duHsahu evA asthicayanuM peSaNa eTale kapAsanAM phaLa ( kAlAM) ne tADI phAlavAmAM Ave che te, pachI tulArAhaNu eTale trAjavA upara nAMkhI tALa vAmAM Ave che. te pachI gAmaDAnI strIe tene nakhavaDe tUNe che, te pachI tenI upara taMtrI-tAMtanA prahAranI pIDA thAya che, eTale pIMjavAmAM Ave che. te pachI caDALa leAkeA tenI upara pANInA kAgaLAnI kaNIyA nAMkhe che, tevA jaLanu` tene pAna karavuM paDe che, ane te pachI tenA upara kUcaDAnA AghAta thAya che, ATalA vAnAM ane che, tyAre kapAsanuM vajra thAya che. pachI te vastra leAkeAnA upayeAgamAM Ave che. A upa rathI samajavAnuM ke, khIjAnA upayegane mATe kapAse zu zu sahana nathI karyuM ? uttama purUSA, paNa bIjAnA upakArane mATe aneka kaSTA sahana kare che. 16 A sAdhu purUSanA guNunA badhAraNu uparathI temanA pratye janasamAjanI pU jaya buddhi hAya tesvabhAvika che, chatAM janasvabhAva ekaja prakaranA hAtA nathI ?zAstrakAra kahe che ke jIvAtmAnI gaNanA bhavI ane abhavI ema be prakAre vaheM'cAyelI che. avi jIvAtmAnI svabhAva guNadRSTithI taddana e nasima hoya che ane tethI-- yo yasya na jAnAti sa tameva nindati (jenA guNune je jANatA nathI, te tenI nidA kare che. ) upajAti. 1 // na vetti yo yasya guNaprakarSa, sa taM sadA nindati nAtra citram | yathA kirAtI karikumbhajAtAM, muktAM parityajya bibharti guJjam // bhIlaDI hAthInA kuMbhasthaLamAMthI utpanna thayeluM meAtI cheADI dai caNeAThIne dhArachu kare che tema, je mAzusa jenA guNanA utkarSane jANatA nathI temANusa tenI nidrA kare temAM kAMIM paNa Azcarya nathI. 1 - : 1-2 subhASitaratna bhAMDAgAra. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya 16 vyAkhyAna hiya mAha. AvI rIte be darakAra mANasa avajJA kare tethI kheda kara nahI kAraNa ke tevI avajJAthI ulaTAM jJAnInA pApa nAza pAme che ane AtmAne utkarSa thAya che. vyavahAramAM paNa saMgha svAmIvAtsalya karanAra potAnA UtsAhane zreSTa karavA mATe te kArya je potAnA duzmanane sepe te te vadhAre prazaMsApAtra thaI paDe che, kemake duzmana tenA gharamAM nukazAna karavAnA hetuthI uDhAra thaI pramANu bahAra kharca kare che. ke je kharca, karanAranI zobhArUpa thaI paDe che. A pramANe sAdhu jIvanamAM paNa te avajJA karanAra varga sAme hovAthI vizeSa jAgRti rahevA sAthe Atmahita sAdhana utkRSTa rIte thaI zake che. ane tethI ja kharI mekSa samRddhi sarala thAya che. jagatamAM naThArUM e zabda na hoya te sAruM kevI rIte pIchANI zakAya? te vicAravA jevI vAta che. ane tethI naThArAthI ja sArAnI kharI kimata aMkAya che. kemake * puuitA, kamalini malinIkaroSi cetaH, kimiti bakairavahelitAnabhijJaiH / pariNatamakarandamArmikAste, jagati bhavantu cirAyuSo milindAH / / che! kamalinI tArA guNane nahIM jANanArA bagalAo tAro avajJA kare che tethI tu tArA aMtaHkaraNane zA mATe malina kare che ? arthAta zAmATe manamAM kSe pAme che? kemake tArA jAmelA makaraMda (puSparasa)nA vAdane marma jANanArA bhamarAo A jagatamAM dIrdhAyuSya rahe. arthAta tArA guNane jANanArA bhamarAo kAyama rahe te pachI be kadara bagalAonA apamAnanI darakAra rAkhavI nakAmI che. 2 A bAbatamAM abhavi mANasanI jAtane doSa daIe te karatAM tenA svabhAvane deva vizeSa che, kemake tene AtmA jaDa hevAthI ayogya mANasa UMcI jAtanI vastunI kadara karI zakatA nathI. ane ajJAnI mANasa jJAnIne oLakhI zakatA nathI, kahyuM che ke sAdhavA. kazcida grAmINa eka pathi vinipatitaM pApa muktAphalaM tad hastenAdAya dRSTvA mama kila yavakAH santi yavye prabhUtAH / ekenAnena kiM syAditi manasi vicAryAkSipaca pratasthe, nAjJA jAnanti vijJAna paNamiva halamRjjAtu muktAphalAnAm // 3 // ja ane nayuktio thaze, yuge ja nanI natha puSyitAprA. pahelA tathA trIjA caraNamAM gaNa, na gaNu, gaNuM ane ca gaNu ema bAra, bAra akSara ane bIjA tathA cothA caraNamAM na gaNuM, 1 gaNa, gha gaNu, gaNu ane teramo akSara gurU ema tera, tera akSara thI A puSmitAjhA cheda che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rannnnnnnn pariccheda. guNa prazaMsA-adhikAra. koI gAmaDIA kheDUtane rastAmAM paDeluM eka sAcuM matI jaDyuM, teNe te motIne hAthamAM laI joyuM tyAre vicAryuM ke, mArA javanA kSetramAM AvA ghaNA java che, te A ekaja zA kAmanuM?" A pramANe manamAM vicArI te kheDUte te sAcuM motI nAMkhI dIdhuM ane pite tyAMthI cAlatuM thayuM. A uparathI samajavAnuM ke, jema te kheDUta sAcA motInA mUlyane pite paNa jANI zake nahi tema ajJAna mANase vidvAne purUSone jANI zaktA nathI. 3 koI koI vAra evuM bane che ke mahAna purUSanI prabhAmAM abhavi AtmAne glAni jaNAya che. ane tethI tevA bhavi jIvethI vimukha rahevA mAge che ane pitAnuM ja sArUM" tevA vicAramAM pArakA uttama vicArone tapAsavAmAM paNa hAni samaje che, kharUM kahIe te A temanI ekapakSIya aMdhabhAvanA che. tava jANanAre te sarva dizAmAMthI saMzodhana karI sArUM zodhI kADhIne "sArUM hoya te mArUM" karI levuM joIe che. darekane dareka bAbatamAM vicAra karavAne hakka che ane te hakka luMTI le che anyAya che. tethI sAdhu purU tevI luMTa kadI paNa calAvatA nathI. paraMtu sarvamAMthI tatva tapAsI zreSTha vastu svIkAre che. ane bIjAnI nIMdA karatA nathI, paNa upekSA kare che tathA tenA pratye ane temanA ekaTaSTi bhAva pratye dayAnI daSTithI jue che. ATaluM chatAM potAnA jhAMkhA prakAzane jAheramAM lAvavAne dUra rahevA irache che. mahati gate hAnirna mahatAm (mahAna purU cAlyA javAthI tevA purUSane kAMI hAni thatI nathI, paNa bIjAne ja nukazAna thAya che.) kemake - yatrApi kutrApi bhavanti haMsA haMsA mahImaNDalamaNDanAni / hAnistu teSAM hi sarovarANAM, yeSAM marAlaiH saha viprayogaH // 1 // haso game tyAM hoya tyAM teo pRthvI maMDaLamAM AbhUSaNa rUpa thAya che. paraMtu je sarovarone te haMsane viga thAya che te sarovarane ja hAni thavAnI. arthAta haso game tyAM jaze tyAM te zabhA rUpa thaze; paNa je sarovaramAMthI cAlyA jaze, te sarovaranI zobhA ghaTaze. tethI savane hAni che, hasone nathI. tevI rIte jemanI pAsethI sajajana purUSa cAlyA jaze, teone hAni thaze, sajajana purUSone te kAMI paNa hAni thaze nahIM. 1 * *1 thI 3 subhASita ratna bhAMDAgAra, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 vyAkhyAna sAhitya sa'graha. A hakIkata mATe eka anyAkita che kevsnttilkaa. ( 2-3 ) asmAn vicitravapuSastava pRSThalagnAn, kasmAdvimuJcati bhavAn yadi vA vimuJca / re nIlakaNTha guruhAniriyaM tavaiva, maulau punaH kSitibhRto bhavitA sthitirnaH // 2 // pIMchAMne cheDI denAra mayUrane tenA pichAM kahe che. " huM mayUra, vicitraraMga era'gI svarUpavALAM ame tArA pRSTha bhAge vaLagyAM chIe, chatAM ameAne tu zAmATe cheDI de che ? athavA tu bhale cheDI de, tethI kAMI amAre hAni thavAnI nathI paraMtu tethI tane peAtAne mATI hAni thavAnI che. amArI sthiti te rAjAnA mugaTa upara thaze. A UparathI samajavAnu' ke je sajjananA sahavAsa cheDI de che, tene ja mATI hAni thAya che, kAraNake sajjanane te jyAM jaze tyAM mAna maLaze ja. 2 upara kahelA Azaya upara gajeMdranI khIjI anyAkita che ke dAnArthino madhukarA yadi karNatAlaidurIkRtAH kazvireNa madAndhabuddhyA / tasyaiva gaNDayugamaNDanahAnireSA, mULAH punarviSapadmayane anti / 2 / / tRtIya madAMdha buddhivALA gajendre dAna ( mada ) nA arthI evA bhamarAene potAnA kaNuM tALathI dUra karI dIdhA, tethI te gajedrane peAtAnA ane gaMDasthaLanI zeAbhAmAM hAni thai che. bhamarAone kAMipaNa hAni thaI nathI, kAraNa te bhramarAe te vikAza pAmelA kamaLAnA vanamAM vicaraze, te uparathI samajavAnu` ke, je mattuthI dAnanI IcchA karanArA uttama pAtrAne vimukha kare--pAchA vALe che, tethI te pAchA vALanArane apakIrti thavAthI hAni thAya che, je pAtra che, temane te khIje sthaLe paNa dAna mAna maLaze. 3 vaLI te upara zelaDI ane gadheDAnA prasa`ga evA che ke manahara chaMda. zelaDI kahe che suNa gava A sAkarane, zuM thayuM e tArA jevA Adara na Apaze; Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivAda. guNamahaMsA adhikAra. deve tenA svAdane tane na adhikAra Apyo, ethI IrSothI enI AbarU uthApaze. tAro aMte thaze tela dhamakaze DhIlA Dhela. tArA bele bela badhA tujane saMtApaze; amathe bake zuM Ama kahe dalapatarAma, sAkara te ThAma ThAma vizva viSe vyApaze. 4 ATalA uparathI samajAze ke abhAvi jIvAtmA mATe kaMI grAhya che ja mahi, jyAre bhAvi jIvAtmA kvacita kusaMganA malina paDathI AchAdita thaI paraniMdAmAM paDI jAya tethI bacAvavA te jarUranuM che. guNa grahaNa karanArane dharma e che ke vizALa vizvamAMnA anaMta avaguNanAM sthAna pratye aMdha thaI guNane joI zake che. tyAre alapajhane svabhAva game teTalA vizALa guNa vacce paNa avaguNu zodhavAne heya che. ke je prakRti ja Atma vikAzamAM vigharUpa thAya che. AtmaprasaMzA e ja Atma utkarSa mAM AvaraNarUpa che chatAM kaI kaI vakhata jJAnI purU pitAnI pIchANa ApatAM je zabda prakAze te prazaMsAthI dUrane viSaya che, kemake temAM temane hetu svAtmaprazaMsAne hete nathI paNa anyane satya uttara ApavAne hoya che, chatAM A vAtane niMdArUpe gaNuM eka zabdane hetu vagara gekhI rAkha te ucita nathI. kemake jJAna ane bhAvanA vivejyukta hoya te ja phaLadAyaka che. kahe che ke mahati laghutvazaGkA na kartavyA (mahA purUSamAM halakAInI zaMkA na karavI) anuSTupa yadyapi svacchabhAvena, darzayatyambudhimaNIn / tathApi jAnudanno'yamiti cetasi mA kRthaaH||1|| he manuSya! samudra pitAnI svacchatAthI aMdara rahela maNione darzAvI Ape che, te uparathI tAre ema na samajavuM ke, A samudra DhIMcaNa jeTalo uMDA che." 1 kahevAne Azaya e che ke, keI mahAtmA pitAnA hadayanI nirmaLatAthI -saraLatAthI pitAne Azaya jaNAvI Ape, te uparathI ema na samajavuM ke te mahAtmA gAMbhIra athavA dIrvAdaza nathI. mahAtmA purUSa upara tevI laghutAnI zaMkA karavI ja nahI. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha vyAkhyAna sAhitya saMgraha. satyarUSa azubha kAmamAM pravRtti karatA nathI. AryA. yadinAma sarSapakaNaM, zakroti karI kareNa nAdAtum / iyasaiva tasya nanu ki, parAkramaglAniriha jAtA / / / kadI hAthI pitAnI zuDha vaDe sarSavanA dANAne grahaNa karI zake nahIM, teTalA ja uparathI zuM tenAmAM parAkrama ochuM che ema samajavuM. A uparathI samajavAnuM che ke, je mahAna purUSa hoya te kSudra-halakA viSayamAM pravRtti karatA nathI, tevI halakI pravRtti karavAmAM temanuM sAmarthya na hoya tethI temanAmAM laghutAnI zaMkA karavI nahI 2 paraMtu khAsa karIne svabhAvathI moTA purUSomAM (prabhA) teja jevAnuM che, temanI mUrti jovAnI nathI. hariNI aNurapi maNiH prANatrANakSamo viSabhakSiNAM, zizurapi ruSA siMhIsUnuH samAhayate gajAn / tanurapi taruskandhodbhUto dahatyanalo vanaM, prakRtimahatAM jAtyaM tejo na mUrtimapekSate // 3 // maNi nA hoya che, te paNa te viSa bhakSI prANIonA prANane bacAvavAne samartha thAya che, siMhaNanuM baccuM nAnuM hoya te paNa te dhathI hAthIenI sAme thAya che ane vRkSanA thaDIAmAMthI utpanna thayelA agni jhINe hoya che, te paNa AkhA vanane bALI nAMkhe che. te uparathI samajavAnuM ke, jeo svabhAvathI moTA che teomAM je jAtivaMta teja raheluM che, te mUrtinI apekSA rAkhatuM nathI. 3 guNavAn kRzo'pivaraH (guNavAna purUSa durbaLa hoya te paNa uttama che. ) ATalA uparathI spaSTa thaze ke, kharI pUjA guNanI che. anuSTupa. niH svo'pi saGgataH sAdhurvaramRddho'pi naadhmH| aSA roDa zomA, puchoDa na punA ravADa | ' Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patida gAya prasaMzA avikAra. 197 sAdhu purUSa ni na hoya tA paNa sArA che ane du na purUSa samRddhimAna hAya te pazu sArA nathI. gheADA dula hAya tA pazu cAbhA Ape che ane gadheDA puSTa hAya tA paNu lAM ApatA nathI. 1 A save. hakIkatanA vicAra karavA pachI eTaluM te saheja samajI zakAze ke, guNavAn game tyAM chAnA rahe te paNa te peAtAnA guNAthI prakAzita thAya che. kemake yAe~. viSamasthito'pi guNavAn, sphuTataramAbhAti nijaguNaireva / jalanidhijalamadhye'pi hi, dIpyante kiM na ratnAni // 2 // jema rahnA samudranA jaLanI aMdara rahelAM che te paNa te prakAzI nIkaLe che tema guNavAna mANusa viSama sthAnamAM rahyA hAya tA paNa te peAtAnA guNuthI skuTa rIte jhaLakI nIkaLe che. ra eTaluM ja nahi paNa keTalAeka padArthoM amuka vakhate ochA thavAthI jema zAbhe che, tema mahAtmA purUSa kasAvAthI utkRSTatAne prApta kare che. zikhariNI maNiH zANAlIDhaH samaravijayI hetinihato, madakSINo nAgaH zaradi saritaH zyAnapulinAH / kalAzeSacandraH suratamRditA bAlavanitA, nimna zobhante gaLitavibhavAzvArthiSu nRpAH // 3 // zarANuthI cheleleA maNa, raNabhUmimAM hathIAAthI ghAyala thayelA vijayI vIranara, madathI kSINu thayelA hAthI, zaRRRRtumAM sukAI gayelA kAMThAvALI nadI, avazeSa kaLAvALA khIjanA caMdra, krIDAmAM glAnI pAmelI mAla vanitA ane yAca kAne dAna ApI vaibhava rahita thayelA rAjAe e badhA AchA thavAthI zAle che. 3 A pramANe kahI A guNuprazaMsA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyAkhyAna sAhitya saMgraha vatIya susaGgati-adhikAra. vizvamAM satsaMgane sarva dharma custa puruSe eka sarakhI rIte prasanna thaI mAna ApI rahyA che, eTale satsaMga karavAmAM keIpaNa be mata nathI, paraMtu dareka dharmanA anuyAyI maMDalamAM satsaMga karanArA ghaNu thoDA hoya che, ane kusaMgI ghaNA heya che, tethI dhamane paNa dUSita karavAnA Aropo udbhave che, satsaMganA mahAbhyanI eTalI badhI prasaMsA zAstromAM karavAmAM AvI che, ke te mekSa sukhane paNa meLavI Ape che, tyAre dhana, putra. strI uttama bhUSaNe, svarga vagere tenAthI prApta thAya temAM zuM Azcarya ? Ama sarvatra satsaMganI prazaMsA dazya thAya che, te bAbatamAM sajajana mahAzayenuM citta AkarSavA TuMka varNana karavAmAM Ave che. A adhikAranA paTAbhAgamAM "mahApurUSanA saMgamAM vipatti prApta thAya te paNa sArUM "saMgatiphaLa" A nAmanA be adhikAre dAkhala karavAmAM AvyA che. te A adhikAranI sAthe ekIbhUta hevAthI te bAbata vizeSa nahiM lakhatAM A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. zAnta purUSanA darzanane prabhAva anuSka6 (1 thI 13) saumyasya darzane nUnamA syAtkaThino'pi hi / candrAlokena kiM na syAtpASANe'pi jaladravaH // 1 // zAnta purUnAM kharekhara darzanathI kaThina manuSya paNa Ardra (kavIbhUta-pIgaLela hadayavALa) thaI jAya che. daSTAnta Ape che ke-candranA darzanathI (candrakAnta nAmanA) pASANamAMthI paNa zuM jaLa (pANuM) tulya drava (rasanathI nIkaLate? arthAta ke candranA darzanathI candrakAnta maNi-pASANa che te paNa te rasa thaI jAya che tema kaThina. manuSyapaNa sajajananA darzana mAtrathI pIgaLI jAya che. 1 - durjana satsaMgathI sajajana thAya che. maLayAcalagandhena, vindhanaM candanAyate / tathA sajjanasaGgona, dujenaH sajjanAyateM // // je pramANe lAkaDuM, malayAcalamAM rahela caMdananA lAkaDAthI sugadhIvALuM thaI caMdana thAya che, te pramANe satparUSanA saMgathI durjana paNa sajajana thAya che. 2 6 $ 2 thI 5 subhASitaratna bhAMDAgAra, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susaMgati adhikAra tathA- mando'pyamandatAmeti, saMsargeNa vipazcitaH / paGkacchidaH phalasyeva, nikarSaNAdilaM payaH // 3 // vidvAnanA saMsargathI mUrkha je purUSa paNa vidvAna thaI jAya che. aka takanA phaLanA saMsargathI oLuM pANu nirmaLa thaI jAya che. 3 sapurUSonA mAnitAne phaLa. kITo'pi sumanaHsaGgAdArohati satAM ziraH / azmApi yAti devatvaM, mahajiH supratiSThitaH // 4 // kIDe paNa kulanA saMgathI satparUSanA mastaka para caDhe che. pASANu paNa moTA purUSoe (zAstra maMtravaDe) pratiSThA karavAthI devapaNAne pAme che ke satsaMganuM phaLa. kAcaH kAJcanasaMsargAddhatte mArakatIdyutIH / tathA satsannidhAnena, mUkhoM yAti pravINatAm // 5 // jema kAca suvarNanA saMgathI marakta maNinI zebhAne dhAraNa kare che. tema sapurUSanA saMgathI mUkha vidvAna thAya che. 5. satsaMgathI ja sAthe janmelo doSa paNa nAza pAme che. AstAmopAdhiko doSaH, sahajopi'pi susnggtH| __apayAti yathA karma, jIvasya jJAnasaGgamAt // 6 // upAdhithI utpanna thayele doSa te eka tarapha rahyo. (eTale satsaMgathI upAdhi janya doSa nAza pAme te vAtane eka tarapha rahI.) paraMtu sahaja (sAthe janmela) doSa paNa "jema jIvanuM karma jJAnanA saMgathI nAza pAme che tema susaMgathI nAza pAme che. 6 + sacetananA saMgathI sukhAsukha thAya te vAta to eka tarapha rahI paNa jaDa vRkSanA AzrayathI paNa te thaI zake che. AstAM sacetasAM saGgAtsadasatsyAttarorapi / azokaH zokanAzAya, kalaye tu kalidrumaH // 7 // A taka jAtanI auSadhInuM eka pula thAya che tenuM cUrNa karI jaLamAM nAkhavAthI jaLa nirmaLa thaI jAya che, + 6 thI 11 pArzvanAtha caritra Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha tRtIya cetanavALAM (jaMgama prANIo-manuSya) nA sagethI sArAM naratAM phaLanI prApti thAya te vAta te eka tarapha rahI paraMtu jaDa-sthAvara evA vRkSanA saMgathI paNa sArUM naratuM phaLa prApta thAya che. eTale azoka (AzapAlava)ne Azraya karavAthI zekano nAza thAya che ane kalidruma ( vibhItaka-baheDAM) nA vRkSano Azraya karavAthI kalaha (ka ) utpanna thAya che. 7 satsaMga sulabha nathI, susaGgasyopadezo'pi, labhyate na yathA tathA / ityarthe lokavikhyAtA, prabhAkarakathocyate // 8 // sahelI rIte uttama saMgane upadeza (mAtra) paNa maLI zakatA nathI e nirNaya karavA mATe suprasiddha prabhAkara (eka brAhmaNanA putra)nI kathA kahevAya che. 8 * bharatapura nAmanA nagaramAM nitya saMdhyAdi cha karma karanAra divAkara nAmano brAhmaNa vasate. hato tene ghaNI khoTano ekano eka putra hatuM jenuM nAma prabhAkara hatuM te putra jyAMthI samajavA zIkhyo tyAMthI niraMkuza hAthInI mAphaka vicAravA lAgyo ane jugAra khelavA vagerenuM kAma karavA lAgyo tene pitA aneka prakAre tene zIkhAmaNa Ape che paraMtu te tene mAnatA nathI ane pitAnI marajI mujaba AhAra vyavahAra karavA lAgyo ema karatAM divAkara brAhmaNanuM maraNa pAse AvyuM. tyAre putrane pAse bolAvIne kahyuM ke bhAI ! tane meM aneka vakhata zIkhAmaNa ApI paraMtu te te upara dhyAna ApyuM nahiM have mAro A avasAnane samaya che mATe tene TuMkI traNa zikSA (zIkhAmaNa) ApuM te zAMbhaLa. prathamate satyane jANanAra zeTha (svAmI) nI nokarI karavI (1) bIjuM sundara svabhAvavALI strI paraNuvI (2) anetrIju nirlobhI manuSyane mitra karo (3) prabhAkara paNa A vAta sAMbhaLI jugAra ramavA cAlyo gayo. tyAM jugAra ramatAM sAMbhaLyuM ke "tAro pitA maraNa zaraNa thaye" tyAre prabhAkare pitAnA mitrane kahyuM ke mitra! tuM jA ane mArA pitAnA zavane " dAha vagere kara tethI te mitre te karma badhuM karyuM ane prabhAkara te vRtanA gRhamAM ja besI rahyo Ama tenI uttara kriyA paNa te prabhAkare mitradvAra karAvI pachI keTalAka samaya gayA bAda teNe vicAra karyo ke mAre pitA je mane bhalAmaNa karI gayela che tenI parIkSA karavI ke satya na jANanAra svAmInI nokarIthI zuM saMkaTa thAya che? tema kuzIlA strI tathA lobhI mitra karavAthI zuM pariNAma Ave che? tene tapAsa karavo ema vicAra karI teNe eka "siMha" nAmanA eka gAmanA ThAkoranI nokarI karavAnuM nakkI karI te kAmamAM joDANa ane tyAM tenI dAsI je vasyA hatI teneja para ane gAmamAM eka "lobhAnI" karIne vANuo hato tenI sAthe mitratA bAMdhI have prabhAkara brAhmaNa ane siMha nAmane ThAkara bane jaNAe lazkara ekatra karI yuddha karIne pAsenA maheTA dezanA rAjAne mArI deza pacAvI pADaze. eTale prabhAkaranI madadathI "siMha" ThAkera moTA dezane adhipati thaI gayo tema prabhAkarane paNa rAjAe dhana saMpatti ApI. te badhI dhana saMpatti prabhAkara pitAnA miva lobhAnandIne tyAM rAkhI. A Ananda cAlI rahyo che temAM prabhAkare vicAra karyo ke rAjAne, mitrane ane strIne mArA upara keTalo yAra che? tenI parIkSA karUM ema dhArI Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, susaMgati-adhikAra. 21 paMDitanI sAthe maraNa uttama che; paraMtu mUrkhanI sAthe rAjya karavuM uttama nathI. nRNAmmRtyurapi zreyAn , paNDitena saha dhruvam / na rAjyamapi mUrkheNa, lokayavinAzinA / / e|| paMDita purUnI sAthe purUnuM maraNa thaI jAya te kharekhara kalyANakArI che, paraMtu Aleka tathA paraloka bannene nAza karanAra evA mUrkha mANasanI sAthe rAjya bhegavavuM uttama nathI. 9 satsaMgatinuM phaLa. zirasA sumanassaGgAddhAryante tantavo'pi hi| . te'pi pAdena mRdhante, paTeSu malasaGgataH // 10 // puSyane saMga karavAthI (sUtaranA) taMtuo (ra) paNa manuSya vaDe mastathI dhAraNa karAya che. ane te ja takhtao (derA) vastramAM maLa (mela)ne saMga kare che tethI te tantAo pagathI devAmAM mardana karAya che. 10 teNe "siMha" rAjAne parama priya eka mayUra (mora) hatA, tene pitAnA gharamAM saMdharI mUko ane strI sagabhAM hatI tethI teNe meranA mAMsanI mAMgaNI karI hatI tethI tene bIjA prANInuM mAMsa ApI rAjAnA merane mArI nAMkhyAnuM kahyuM. evAmAM rAjAne jamavAno zramaya thayo tyAre, pitAnA vahAlA morane yAda karyo paraMtu paherIgaroe jaNAvyuM ke Apane mAra prabhAkara nAmanA ApanA dIvAna laI gayA che tethI teNe prabhAkarane tyAM anucare mokalyA teone prabhAkare AvatA joyA ke te tyAMthI pachavADenA bAraNuthI bhAgI chUTa ane pitAnA mitrane tyAM jaI kahevA lAgyo ke mArAthI A krura karma thayuM che jethI mane rAjAthI bacAva te sAMbhaLI lobhAnandI kahevA lAgyo ke ahIMthI tuM jA, kAraNa ke rAjAnA gunhegArane saMdharIne zuM mAre mahArAM gharabAra luMTAvavAM che ? Ama sAMbhaLI khinnatAno dekhAva karI prabhAkara pAcho potAnA gharamAM Ave che tyAM strIne joI kahevA lAgyo ke mane bacAva. kAraNa ke meM tArA sArU morane mahAryo che, tyAre strI bAlI ke rAjAnA merane mAravAnuM meM kyAM kahyuM hatuM? have tuM tAruM bhegava. mane te bIje dhaNI maLI raheze. teTalAmAM rAjAnA taraphane DhaDhero pITAtAM sAMbhaLyo ke je koI rAjAnA mAranA samAcAra - paze te tene ekaso ATha senAmahero tathA abhayadAna rAjA taraphathI maLaze, A DhaMDhero prabhAkaranI strIe sAMbhaLyo, tethI teNe vicAra karyo ke rAjAne jaIne khabara ApuM ke-mArA dhaNIe tamArA morane mAryo che ema vicAra karI rAjAnI pAse jaI uparanI bInA jaNAvI, te sAMbhaLI "siMha" rAjAe prabhAkarane bolAvI tene kahyuM ke duSTI teMja mArA meranA prANa lIdhA che tethI mArA morane ApI de, nahitara A taravArathI tAruM mastaka chedI nAkhuM chuM. tyAre prabhAkare ghaNI jAtanA kAlAvAlA ! rAja na mAne tyAre prabhAkare kapaTathI saMtADela mAra pAcho rAjAne Ape, ane te rAjAnI nokarI tathA strI tathA lAbhAndI mitrane choDI cAlI nIkaLyo. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 tathA vyAkhyAna sAhitya saMgraha pazya satsaGgamAhAtmyaM, sparzapASANayogataH / lohaM svarNa bhavetsvarNayogAtkAco maNIyate || 11 || tRtIya ke he bhAI ! tu' satsaMganu' mahAtmya o, (kAraNake) spaza pASANu (pArasamaNu) nA yAgathI letuM sAnuM thai jAya che, ane seAnAnA sayAgathI kAca maNi tulya dekhAya che. 11 satanA Azritane thatu phaLa mahimAnaM mahIyAMsaM, saGgaH sUte mahAtmanAM / mandAkinI mRdo banyAtrivedIvedinAmapi // 12 // mahAtmA purUSonA sa`ga mahAna mahiMmAne pragaTa kare che, kAraNa ke mandAkInI ( gaMgA ) nI mATI ( RRgU, yantu, sAma ) ema traNa vedane jANanArA purUSone paNuM vandana karavA ceAgya che. eTale ga'gAjInA sagamathI mATInuM eTaluM mahAtmya vadhI jAya che. 12 tyAMthI AgaLa cAlI vicAra karyAM mArA pitAnI zikhAmaNathI virUddha kArya karavAnuM mULa tA najare joyuM. paNa have tenI zikhAmaNa pramANe cAlI tenu paLa dekhuM ema vicAra karI eka zaheramAM jai pahoMcyA, tyAM hemaratha nAmanA rAjA rAjya karatA hatA, ane tenA putranuM nAma "gusu ndara" hatuM, tenI mitratA bAMdhI ema keTalAka vakhata jatAM hemaratha rAjA maraNu zaraNu thayA ane guNasundara kumAra rAjAdhirAja thayA tyAre teNe peAtAnA rAjyanuM pradhAnapada prabhAkarane Apyu tethI prabhAkara AnandamAM AvI gayA. ane eka guNADhaya nAmana! zeThanI mitratA bAMdhI tathA sundara svabhAvanI '" suzIlA'" nAmanI brAhmaNa jAtinI uttama kanyAne paraNyA, eka divasa gheADAnI hoDa thavAthI pradhAna tathA rAjA vagere tamAma dhADesvAra thai gAmanI bahAra nIkaLyA temAM pradhAna tathA rAjAnA gheADA evA masta hatA ke eka vakhata kazA (kAraDA) nA prahAra thatAM AkAzamAM uDatA hoya tema bhUmine mApIne dhAra araNyamAM cAlyA gayA, daramyAna gheADA kudatA hatA, temAM prabhAkara pradhAne eka AMbaLAnA vRkSamAMthI 3 AMmaLA lai potAnA khIsAmAM nAMkhyAM hatAM. have rAjA tathA pradhAna ni nuja pANI vagaranA vanamAM cAlyA gayA temAM vaizAkha mAsanA taDakAnA asahya tApa paDavAthI rAjAnuM mhADhuM sukAvA mAMDayuM ane pariNAme mUchA~ khAi tarasane lIdhe rAjA pRthvImAM paDI gaye, tene joi pradhAne eka AMkhaLAnuM cUrNa karI tenA mukhamAM nAMkhyuM tethI rAjAne zuddhi AvI. ema eka vakhata mUrchA vaLatAM kSaNamAM khIjI trIjI vakhata mUrchA AvI te vakhane pradhAne khIjI trIjI ema AMkhaLAonu cUrNa tenA mukhamAM nAMkhyuM ane rAjAnI mUchA~ utarI gai daramyAna eka kalAka jeTalA samaya thavAthI pachavADethI rAjAnuM lazkara AvI paheAMcyuM tenI pAse dhaNuM anna tathA pANI hatuM tethI rAjAne kAi paNa prakAranI harakata AvI nahi. AvI rIte dhaNI vakhata rAjAne prasanna karavAthI ApaNI vArtAnA nAyaka prabhAkara ( pradhAna mahAna thai gayA eTale teNe rAjAnI yAthI peAtAnA ghaNA lAgatA vaLagatAne dhanADhaya karI dIdhA Ama cAlatuM hatuM temAM pitAnA vacananI parIkSA karavA sArU teNe eka divasa rAjAnA ekanA eka pyArA pAMca Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susaMgati-adhikAra 276 sAdhune saMgama sarvathI zItala che. candanaM zItalaM loke, candanApi candramAH / candracandanayomadhye, zItalaH sAdhusaGgamaH // 13 // A jagatamAM caMdana zItaLa che, caMdanathI caMdramA zItaLa che ane caMdana tathA caMdra e bannethI purUSane samAgama zItala che. 13 guNanI mahattA. . vaMzabhavo guNavAnapi, saGgavizeSaNa pUjyate puruSaH / na hi tumbIphalavikalo, vINAdaNDaH prayAti mahimAnam // 14 // sArA vaMzamAM utpanna thayela guNavAna purUSa paNa saMgane lIdhe pUjAya che. (kharAba saMga thavAthI temanI keI paNa gaNanA karatuM nathI) jema sArA vaMza (vAMvarSanA putranuM haraNakarI potAnA gharamAM saMtADI do. have rAjAne jamavAnA vakhata thatAM rAjAe putrane yAda karyo tethI rAjAnA anucaro te kumArane zodhavA maMDyA teone ema patto lAdhyo ke-kumArane dIvAna lai gayA che, tethI teo dIvAnane tyAM jaI rAjaputranI khabara pUchavA lAgyA paNuM te vakhate jANe pote gunho karyo hoya tema jaNAvI prabhAkarabhAI gharamAM pezI gayo ne pitAnI strInI pAse rAMka samAna thaI besI rahyo, tethI strIe kahyuM ke koI harakata nahiM mArA prANa jAya te bhale paNa huM tamArA prANa bacAvIza ema kahI te strI, rAjA pAse gaI ne kahevA mAMDI ke rAjAjI huMja tamArA putrane mAravA vALI chuM mATe mane zikSA kare-Ama jyAM strI kahI rahI che teTalAmAM prabhAkaranA mitra guNayane khabara paDavAthI te pitAnuM sarvasva dhana laI hAjara thaI rAjAne kahevA lAgyo ke mane mArI nAMkho ane A badhuM mArU dhana luMTI lyo meM tamArA patrane mAryo che-te vakhate sIpAIoe pakaDIne eka tarapha besADela prabhAkara bolyo ke he rAjAjI ! mArI strI tathA mAro mitra guNADhaya mane bacAvavA khAtara potAnA prANa ApavA taiyAra thayA che paraMtu kuMvarane mAranAra huM chuM mATe mArAmATe je zikSA yogya lAge te pharamAvo. te sAMbhaLI rAjA vicAramAM paDI gayo ke-AmAM kone zikSA karavI? chevaTa ema nakkI thayuM ke prabhAkara (dIvAna )ja gunhegAra che. tyAre vicAra thaye ke game tema ho paNa A pradhAna mArA jIvanane ApanAra che, tethI tene kema mArI zakAya ? ema vicAra karI rAjA belyo ke he pradhAnajI! bhale tame kuMvarane mAryo heya te paNa tamane huM zikSA karatA nathI paraMtu tame mane tarasathI mAre jIva javAnA prasaMgamAM traNa AmaLAM tame khavarAvyAM hatAM temAMthI eka ALAno upakAra rada karuM chuM ane hajI be AMbaLAMno upakAra jamA rAkhuM chuM. ema kahi prabhAkarane badhanamAMthI mukta karAvyuM. tyAre prabhAkare kumArane lAvI arpaNa karyo ane pitAnI janmathI mAMDI sarva vArtA rAjAne kahI, snehathI tenI sAthe AnaMda karavA lAgyo eTale satsaMgane prabhAva eTalo mahAna che ke traNa zikhAmaNanA zabda prabhAkarane mahAna saMkaTamAMthI bacavAnA sAdhanarUpa thayA. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pa ja vyAkhyAna sAhitya saMgraha. sa) mAMthI thayelo (banAvele)vINa daMDa tu baDInA phaLa (taMbura)nI sAthe saMga na hoya, te te mahimAne pAmate nathI. (arthAt sArA vAMsamAMthI banAvela, nakazI kAmathI katarela e je sAraMgIne daMDa, guNa-loDhAnA tAra vALo hoya paNuM che satsaMga rUpI tuMbaDAmAM besate karela na hoya te sArI rIte vAgavAmAM upayogI nathI.) 14 * sajananA saMgathI duHsAdhya te susAdhya thAya che. upajAti. asajjanaH sajjanasaGgisaGgAtkaroti duHsAdhyamapIha sAdhyam / puSpAzrayAcchambhuziro'dhirUDhA, pipIlikA cumbati candrabimbam // 15 // duSTa purUSa, mahA kaSTathI je kArya na sAdhI zakAya te sajajane saMga karanArAnA susaMgathI sAdhI zake che, jemake puSpamAM rahelI kaDI puSpanI sAthe jyAre zaMbhunA mastaka upara caDhe che tyAre temanA mastaka upara bIrAjatA caMdraboMbanuM cuMbana kare che. 15 satsaga zuM karI zakatuM nathI? vasattatiTI. (16 thI 19) jADayaM dhiyo harati siJcati vAci satyaM, mAnonnati dizati pApamapAkaroti / cetaH prasAdayati dikSu tanoti kIrtim , satsaGgatiH kathaya kina karoti puMsAm // 16 // purUSane satsaMga zuM (phAyado) nathI karate? jemake satsaMga buddhinI jaDatAne hare che, vANImAM satyatAnuM siMcana kare che, mAnathI unnatti apAve che, pApane dUra kare che, citta prasanna kare che, ane dizAomAM kIrtine phelAve che (arthAta satsaMgathI sarva phAyadA ja che.) 16 satsaMga niSphaLa nathI. kiM vA pareNa bahunA parijalpitena, satsaGga eva mahatAM mahate phalAya / ambhonidhestaTaruhAstaravo'pi yena, velAjalocchalitaratnakRtAlavAlAH // 17 // ja jainetaraukti. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. suMragati-adhikAra have vizeSa kahevAthI zuM? purUSane saMga mahAna phaLadAyaka che. jemake samudranA kAMThA upara je vRkSa che tenA kyArA samudranI veLanA pANIthI uchaLela ratnothI bharapUra che. 17 susaMgatinI mahattA. kAntArabhUmiruhamaulinivAsazIlA:, prAyaH palAyanaparA janavIkSaNena / kUjanti te'pi hi zukAH khalu rAmanAma, saGgaH svabhAvaparivartavidhau nidAnam // 14 // jaMgalanA vRkSonA zikhara upara vAsa karanArAM, manuSyane joI uDI janArAM evAM je zuka pakSIo rAma nAma jape che te svabhAva badalavAnuM mULa kAraNa satsaMgati che ema nirNaya thAya che. 18 ajJAna mANasa kumArge cAle temAM tene zo aparAdha ? .ekaM hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvadbhireva saha saMvasatirdvitIyam / ..- etad dvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'ndhastasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH // 19 // sahaja e je viveka ( jJAna te eka nirmaLa netra kahela che ane vivekI (jJAni) purUSonI sAthe rahevuM e bIjuM netra che. pRthvImAM A be netre (AMkha) jene nathI te purUSa tatvathI (zuddha jJAnathI) AMdhaLe che ema jANavuM tethI tene kharAba mArga tarapha cAlavAmAM kaye aparAdha ( gunha) che? arthata ke jene viveka ane vivekIne saMga nathI, e purUSa kumArge cAle te svAbhAvika che mATe sujJa purUSe prathamanuM netra meLavavA mATe vivekI purUne saMga karavo ane A banne netra maLavAthI jarUra kumArgathI te aTakI zakaze evo bhAvArtha che. 19 sajanI saMgati manuSyanuM zuM zuM bhaluM karI zakatI nathI? mAntiA. hanti dhvAntaM harayati rajaH sattvamAviSkaroti, prajJA sUte vitarati sukhaM nyAyavRttiM tanoti / dharme buddhi racayatitarAM pApabuddhi dhunIte, puMsAno vA kimiha kurute saGgatiH sajjanAnAm // 10 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. tIya ajJAnarUpI andhakArane nAza kare che, rajoguNanuM haraNa kare che, satva guNane pragaTa kare che, buddhine janma Ape che, sukhane vistAre che, cAyanI vRttine pAthare che. dharmamAM atyanta buddhine kare che. ane pAparUpI kubuddhine nAza kare che. ema sajajana purUSonI saMgati (saMga) purUSenuM ahiM zuM zuM hita karatI nathI? atha. tu manuSyam sarva jAtanuM hita kare che. 20 satsaMgathI thatA phAyadA. hari. harati kumati bhinte mohaM karoti vivekitAM, vitarati ratiM sUte nIti tanoti guNAvalim / prathayati yazo dhatte dharma vyapohati durgati, janayati nRNAM kiM nAmoSTaM guNottamasaGgamaH // 1 // manuSyone guNavALAjane saMga zuM Icchitane nathI Apate? arthAta sarva Ape che. te batAve che. susaMga kubuddhine hare che tathA ajJAnane bheTe che. vivekapAsuM batAve che, saMteSane Ape che, tyAyane prasare che. tathA guNazraNane vistAre che. ane kIrti phelAve che. dharmane dhAraNa kare che. naraka (tiryaSyati) ne nAza kare che. ema guNottamajanane saMga te abhISTa padArtha Ape che te mATe uttama janene saMga kare. 21 tathA-- rAhUDhavirahita. (22 thI 24) labdhuM buddhikalApamApadamapAkartuM vihA~ pathi, prAptuM kIrtimasAdhutAM vidhu vituM dharma samAsevitum / rodhdhuM pApavipAkamAkalayituM svargApavargazriyaM, cettvaM citta samIhase guNavatA saGga tadaGgIkuru // 22 // he citta ! je tuM puSkaLa buddhi meLavavAne, duHkha nAza karavAne, nyAya mArgamAM cAlavAne, kIrti meLavavAne, khaLatA nAza karavAne, dharma sevavAne, pA5 - kavAne, svarga tathA mekSanI samRddhi meLavavA IcchatuM che te satsaMga svIkAra. 22 mitrane satsaMgane baMdha ye jAtyA laghavaH sadaiva gaNanAM yAtA na ye kutracita, paz2ayAmeva vimarditAH pratidinaM bhUmau vilInAviram / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2eo pariyAda. susaMgati adhikAra utkSiptAzcapalAzayena marutA pazyAntarikSe sakhe ! tuGgAnAmupari sthiti kSitibhRtAM kurvantyamI pAMsavaH // 23 // sadA je raja (pU.) jAtithI halakI che, tema kayAMI paNa je gaNanA nahIsAba) mAM gaNatI nathI ane manuSyae potAnA pagathI jenuM mardana (cUrNa) karI nAMkhyuM che, mATe je lAMbA vakhata sudhI bhUmimAM saMtAI rahI che ane hamaNAM vegavALA pavanathI ucI pheMkavAmAM AvI che, mATe he mitra! tuM tene AkAzamAM che ke A raja uMcA parvatanI upara sthiti karI rahI che, Ama satsaMga halakA prANIne paNa ucca sthiti upara besADI de che, eTalA mATe te satsaMga kara Ama kathanIya che. 23 sanmahAtmA vastrAdithI suzobhita na hoya te zuM tene mAna na ApavuM? karNe cAmaracArukambukalikAH kaNThe maNInAM gaNaH, sindUramakaraH ziraH parisare pArdhAntike kingkinnii| labdhazvennRpavAhanena kariNA baDhena bhUSAvidhi statkiM bhUdharadhUlidhUsaratanumAnyo na vanyaH karI // 24 // kAnanI pAse cAmaranAM karelAM suMdara karNabhUSaNa, kaMThamAM maNionA samUhane hAra, gaMDasthala upara siMdUranuM citra ane bAjumAM ghaMTaDIo, e prakAranAM A bhUSaNa (rAjya) hastine maLe che, tepaNuM pRthvInI dhULathI dhULavALuM kareluM che pitAnuM zarIra jeNe e vanamAM rahenAre hasti zuM mAnya nathI? eTale tene mAna ghaTatuM nathI? athAt ApavuM ghaTe che ja. eTale satyarUSanI parIkSA uparanA DALathI thatI nathI paraMtu tenA aMtaHkaraNanuM nirIkSaNa karI te sanmahAtmAne saMga kara. 24 have satsaMgane mahimA gurjara kAvyothI kahe che. iMdravijaya gablalake saMga phulela bhaye tila tela tete sahuke mana bhAvai, pArasa ke parasaMgathI dekhie lehAnuM kaMcana hoya vikalaiM, gaMgameM jAya milya saritA jalate mahA jaga upamA pArve, saMgata ke phala dekha cidAnaMda nIca padAratha uMca kahArve. 25 ja cidAnaMdajI. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. tRtIya ^^^^wwww manahara suNuM bhaMga kere zabda kIDa phITa bhaMga thaye, lehake vikAra gaye pArasa parasathI, kulake saMga tilatela hu bhaye phulela, tarU bhaye caMdana suvAsake pharasathI, muktaphala vAtake kiye sIpa sama, kAi hu pASANu huM seledaka sarasathI; cidAnaMda AtamA pramAtmA svarUpa thaye, avasara pAya bheda jJAna ke darasathI. 26 chAMDaOM kusaMgati susaMgathI saneha kIje, guNa rahi lIje avaguNa daSTi TAra ke, bheda jJAna pAya ga javAlA kari bhinna kIje, kanaka upalaku viveka khAra DArke, jJAnI je milate jJAna dhyAna ke vicAra kIje, mile je ajJAnI te rahije mana dhArakaiM, cidAnaMda tatva cehi Atama vicAra kIje, aMtara sakala paramAda bhAva DAra kai. 27 eka satsaMganA saMbaMdhamAM caturAIvALI vArtA. , pArasa parasyA chatAM lekhaMDaja rahyuM A eka samaya akabara zAha rAjapATIkA pharavA chaDI svArIe padhAryA hatA, tyAMthI pAchA pharatAM punaH zaheranA cekamAM AvI pahoMcyA, te vakhate eka DezI pitAnA hAthamAM eka taravAra pakaDI ubhI rahelI hatI ane pitAnA sAthenA mANaso paNa bIjA hathiyAra laI ubhAM hatAM, te tarapha akabarazAhanI daSTi jaI paDI. tethI vimaya kArI banAva joI te DozInI najIka jaI pUchyuM ke "bAI taravArane grahaNa karI coka bajAramAM zA kAraNathI ubhAM che? ane A sAthenA mANaso paNa zastradhArI che te paNa tamArA ja che?" te sAMbhaLI DezI bolI ke "neka nAmadAra? A taravArane vecavAnA IrAde ahIMyAM ubhI chuM ane A mANase pAse je zastra che te paNa vecavAnAM ja che, te sAMbhaLI zAhe kahyuM ke "joUM te taravAra kevI che?" A pramANe zAhanuM vacana sAMbhaLatAM DezI pitAnA hAthamAMnI taravAra zAhane ApI. jyAre te taravArane A bIrabala bAdazAha, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda susa gati adhikAra 209 ' myAnamAMthI kahuDI pAte nihALI tyAre khIlakula kharAkha ane mAtra nAmanI ja taravAra kahevAya tevI leAkhaMDanA patrAnI muDI-nakAmI jaNAi tethI te taravAra myAna karI DozIne pAchI ApI, tethI te taravAra myAnamAMthI kaDuADI DeAzI dhArI dhArIne jema kAie peAtAnI taravAra khahalAvI lIdhI hAya tevA bhAva batAvatI taravArane nihALavA lAgI, tethI zAhe pUchyuM ke " bAI ! sazaka mudrA vaDe taravAra tarapha dhArI dhArIne zu jIvA che ? " te sAMbhaLI hAtha joDI dIna vANI vaDe khelI ke " garIma paravara huM mArI taravAra badalAi che evI krAMi zaMkA lAvI jotI nathI paNa e beuM chuM sAkSAta pArasa samAna ApanA hAthaneA mArI taravArane sparza thayA chatAM paNu mArAM kamanasIba che ? ke seAnAnI kema na banI ? te tapAsu chu " A pramANe tenuM camatkArika yukti bhayuM khelavu' sAMbhaLI tenI cAturI tathA Tvina pratidina dIrgha draSTi karI te DozIne taravAra bhArAbhAra seAnuM ApavAnA hukama karyAM ane tene sataSI tenI duHkhAvasthA dUra karI, tema DeAzI paNa zubhAzIrvAda ApI peAtAne ghera gai. mahatAM vipadApi varaM arthAt mahAnnA sa`gamAM vipatti paNa zAbhe che. anuSTup mahatAM prArthanenaiva, vipattirapi zobhate / dantabhaGgo hi nAgAnAM zlAghyo girividAraNe // 1 // mahAn naronI sAthe riphAI karatAM vipatti thAya te paNa zeAle che, jemake patine treADavAmAM thayelA hAthInA dAMtanA bha'ga vakhANavA cegya che. 1 upadeza na Ape teA paNa satpurUSAnA sa`ga na choDavA. Aryo ( 2-3 ) upacaritavyAH santo, yadyapi kathayanti naikamupadezam | yAtveSAM svairakathAstA eva bhavanti zAstrANi // 2 // satpurUSa ne ke eka pazu upadeza ( vAkaya ) ne na kahetA haiAya te pazu tenI sAthe rahIne tenI sevA karavI; kAraNa ke tenI svAbhAvika vArtA paNa zAstra hAya che eTale temanI svAbhAvika vArtAmAM zAsrapadeza rahele che. 2 27 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 vyAkhyAna sAhitya saMgraha tRtIya guNa purUSanI samIpe rahevAthI guNahIna purUSa paNa pUjAya che. guNinaH samIpavartI, pUjyo lokasya guNavihIno'pi / vimalekSaNaprasaGgAdaJjanamApnoti kANAkSi // 3 // guNahIna purUSa paNa guNI purUSanI samIpamAM rahetA hoya te loko pUjya thAya ' lekamAM pUjAya ) che, kAraNa ke nirmaLa (dekhatA) trinA saMgathI kANuM AMkha paNa aMjana (AMjaNa)ne prApta thAya che nahitara beya AMkha kuTela hoya te koNa Aje? athata kaI na je. 3 ~ saGgatiphalam. saMganuM phaLa, T[ (1 thI 3) matkuNAnAM ca saMyogAt , khaTTA daNDena tAjyate / puSpamAlAnusaGgena, sUtraM zirasi dhAryate / / 1 / / mAkaDane saMga karavAthI khATalAne daMDane mAra sahana karavo paDe che. ane puSponI mALAne saMga karavAthI sUtara mastaka upara dhAraNa karAya che, mATe satsaMga kare paNa kusaMga na kare e bhAva che. 1 temAM rAtrinuM dRSTAnta Ape che saGgatiryAdRzI tAdRk , khyAtirAyAti vastunaH / rajaniryotsnayA jyotsnI, tamasA ca samasthinI // 2 // manuSyane jevI jAtanI saMgati hoya tevI jAtanI tenI prasiddhi( khyAti-nAma) prApta thAya che, eTale ke rAtri cAndanInA saMgathI nI " kahevAya che ane andhakArathI "tamasvinI" kahevAya che eTale rAtri pite upara mujaba saMgathI prakAzavALI" tathA "andhakAra vALI" kahevAya che, tevuM saMganuM phaLa che. 2 eka popaTanuM baccuM kahe che ke mAtApyekA pitApyeko, mama tasya ca pakSiNaH / ahaM munibhirAnItaH, sa tu nIto gavAzibhiH // 3 // mArI ane te pakSInI mAtA eka ane pitA paNa eka. mane munie ahiM lAvyA ane te pakSI (mArA bhAI ) ne te gomAMsa bhakSaNa karanArA pleccha leko laI gayA. 3 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 paricacheda. susaMgati-adhikAra. tethI sAMsargika doSa kahe che 3panAti. javAnAM hai zroti, ga zAnana muniyvAnA | na cAsya doSo na ca madguNo vA, saMsargajA doSaguNA bhavanti // // he nRpa te gAyone bhakSaNa karanArA pleccha manuSyanAM vacanane sAMbhaLe che ane huM pavitra muninAM vacana sAMbhaLuM chuM tethI Ane doSa nathI ane mAre guNa nathI kAraNa ke deSa ane guNa saMsargathI ja utpanna thAya che. 4 ja saMgathI thatuM tuMbaDIne sukha duHkha mandAkrAntA. eke tumbA vratikaragatAH pAtratAmAnayanti, gAyantyanye sarasamadhuraM zuddhavaMze vilagnAH / eke tAvad grathitasaguNA dustaraM tArayanti, teSAM madhye jvalitahRdayA raktameke pibanti // 5 // keTalAMka tuMbaDAM yogI purUSanA hAthamAM pAtra rUpe rahela che, keTalAMka zuddha vaMza (vAMsa) ne cheDe lagADavAthI rasabhara madhura zabda kare che, keTalAMka deraDAthI guthI zarIranI sAthe bAMdhavAthI vikaTa jaLasthAnamAMthI tAre che, ane te mATenAM keTalAMka evAM paNa che ke je aMtaHkaraNa bALIne rakta pIe che. paNa sajjanane purUSanA saMgathI ja prema udabhave che. ___ zArdUlavikrIDita. naivAsvAdharasAyanasya rasanAtpIyUSapAnAca no, no sAmrAjyapadAptitaH pratidinaM no putralAbhAdapi / naivAyatnasuratnalAbhavazato naivAnyatopyasti sA, yA samprItirudeti sajjananRNAM sadbhiH samaM saGgamAt // 6 // sajajana manuSyane purUSonI sAthe saMgama (malApa) thavAthI je uttama prIti (Ananda) udaya pAme che te prema khAdya (jamavA gya evA lADu vagere) | # A ka, tathA tenI pahelAne loka muninA gharamAM rahenArA koI zuka pakSIe sveccha ne ghera rahelA potAnI sahedara bhAInA kusaMganA pariNAmane sAMbhaLI eka rAjAne kahela che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vyAkhyAna sAhitya saMgraha tRtIya rasAyana ( rasa bharyAM anna ) nA bheAjanathI, amRtanA pAnathI, cakravartInA padanI prAptithI, prati divasa putra sukhanA lAbhathI, vagara mahenate maLela uttama ratnAnA lAbhathI ane bIjI kai rIte paNa utpanna thatA nathI. 6 sajajana prema saMbaMdhe gujara kAnya manahara, * ga gAmAM gayuM je jaLa gaNAyu te gaMgAjaLa, gaTaramAM gayu. jaLa gaMduM' te gaNAyuM che;. khAre darIye gayu` te kharekharU' khArUM thayuM, chAzamAM paDayuM. te chAza rUpe thai chaNuyu che; zelaDIye sezyu thayu' zelDInA rasa rUpe, cUnAmAM bhaLyuM te cUnA rUpa thai caNAyu che; ekaja AkAzanI peDhAza dalapata kahe, jevA jevA joga thayA tevuM te jaNAyuM che. 7 satpurUSane zuddha vAtAvaraNanA sa yAganI jarUrIyAta. Aje sthaLe sthaLe, rAganA, dvezanA, irSyAnA, asUyAnA, svAnA, amaryAda leAbanA, krodhanA, vairanA, ane e vinA vividhaprakAranA durAcAranA vicAro prajAnA mATA bhAgamAM prasarelA tathA prasaratA heAvAthI, ApaNA dezamAM vicAranuM je vAtA varaNu khadhAcu che tathA baMdhAya che, tenI maryAdAmAM nivAsa karanAra sane, te vi cArAnI nyUnAdhika pramANamAM asara thayA vinA rahetI nathI. ghaNA satsa`skArI sa janA zuddha vicArane sevavAnA AgrahathI prayatna sevatAM chatAM paNa ghaNuM prasaMge temanAM nirdoSa aMtaHkaraNamAM doSa athavA azuddha vicAra prakaTelA temane jaNAya che. Anu kAraNu anya kAMi nathI, paNa doSavALA vicArAnu temanI AjubAju baMdhAyahu` vAtAvaraNa ja che. koi manuSya pAtanA gharamAM game teTalI svacchatA rAkhate hAya tApaNu je mahelAmAM te rahete haiAya tyAM bhAre gaMdakI rahetI haiAya te te gaMda kIvALI asvaccha havA, tenA svaccha gharamAM paNa AvI tene naDayA vinA rahetI nathI, tema manuSya peAtAnA aMtaHkaraNane zuddha rAkhavAnA game teTale prayatna sevatA hAya tApaNu je nagaramAM athavA dezamAM te rahetA hoya, te nagara athavA dezanuM, vicAranu vAtAvaraNa ne zuddha arthAt dekhanA vicArAvALuM hAya che teA tenA zuddha ataHka raNamAM prasa'gApAtta doSa prakaTa thayA vinA rahetA nathI. AthI karIne satyayugamAM arthAt je samaye samagra prajAjana zuddha vicArane sevatA haiAya che, te samaye aMtaH. karaNane zuddha rAkhI rahevAnu kArya atyaMta saraLa heAya che, tathA kaliyugamAM arthAt * dlapata kAvya bhAga 2 jo. - adhyAtma alapeASaka graMthamALA prathama akSa. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. susa'gati--adhikAra. 213 je samathe prajAnA meTA bhAga azuddha vicArane sevatA hoya che te samaye aMtaHkaraNune pavitra rAkhavAnuM kAya nikaTa hAya che, evu je koi koi sthaLe pratipAdana karAyaluM che, te kevaLa satya che. jema jema zuddha vicArane sevanAra ghaNA manuSyA thAya che, tema tema te sthaLe zuddha vicAranuM vAtAvaraNa baMdhAtuM jAya che, ane jema jema azuddha vicArane seva nAra ghaNA manuSyA thAya che, tema tema te sthaLe azuddha vicAranu vAtAvaraNu baMdhAtu jAya che; ane AthI ja karIne je sthaLe niraMtara zuddha vicArA sevAtA hAya che, evA satpuruSAnA AzramamAM praveza karatAM manuSyAne anAyAsa peAtAnA vikAra dakhI gayelA bhAse che, tathA zAMtinuM bhAna thAya che, ane je sthaLe niraMtara azuddha vicArA sevAta! hAya che, evAM kasAikhAnAMmAM, khuna vagere ghAra karmAM thatAM sthaLAmAM, ayeAgya zRgArane bhajavanArAM nATakagRheAmAM, tathA evAM ja vividha doSavALAM sthaLemAM praveza karatAM, manuSyeAnA vikArA anAyAsa udbhave che, puSTine pAme che, tathA teAnA rAjasa tAmasa guNu vadhI temane vyAkuLatA tathA azAMtinuM bhAna thAya che. Ama hAvAthI sukha ane zAMtine satra pravartAvavAnI icchA rAkhanAre vicAranu vAtAvaraNa sudhAravuM, e temanu' prathama kavya che. A pramANe kahI A susa'gati adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. graMtha saMgrahitA. nIti. vinayavijaya muninAyaM, tRtIyapariccheda evamatraiva / grathita sugamArtha tu, vyAkhyAtRRNAM mude sadA bhUyAt // vinayavijaya munie A ( vyAkhyAnasAhityasa`graha nAmanA ) graM'thanA tRtIya paricchedra vyAkhyAna karanArAe ( ane zrAtAe ) nI sugamatA mATe sa Mgrathita karyAM che; te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAvIe| ( ane zretAvaga ) nA A naDhane mATe thAo. tRtIya pariccheda paripUrNa. 1 cAra grahaNa karavAthI moTTA e zabda adhyAhAra che ema sUcave che, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wor : ), * caturtha pariccheda. sujana e sAdhu purUSanA upanAmane dIpAvanAra che. kemake sAdhunI oLakha temanA vezamAM hoya tenA karatAM temanI pratiSThA temAM jIvAtA guNa upara vadhAre rahe che. AvA pavitra guNanuM jJAna thaI zake te mATe sujana-sapurUSamAM rahelA umadA guNe, pavitra bhAvanA ane ucca vartana saMbaMdhe gayA parichedamAM vistArathI varNana kareluM che. sAdhu purUSanA guNa jANavAthI dareka guNanI pIchANa thatAM te te guNane A bhyAsa karavAne taka levI teja manuSya kartavya che. paraMtu AvA guNa ane guNInA abhyAsIoe durguNethI cetavAne paNa zIkhavuM jarUranuM che. kemake manuSya prakRti kaMI eka sarakhI hoI zakatI nathI. sRSTimAM jema sarala purUSa vase che tema niMdake ane duSTa bhAvanAvALA abhavi manuSya paNa hoya che. AvA manuSyane samAgama nirmaLa manuSyane utaratI sthitimAM mUkI de che. kAraNa ke nirmaLa manuSyanuM hRdaya pANI jevuM svaccha ane nirmaLa hoya che tethI jema nirmaLa jaLamAM je raMga nAkhIe te raMga pANI le che tema nirmaLa manuSyanA hadaya upara samAgamanI chApa sahaja paDI Ave che ATalA mATe tevI duSTa bhAvanAvALA manuSyanA paricaya mAMthI bacavAne durjana-kusAdhunA vartananI oLakhANa karAvavI uccita samajI A cethA paricachedamAM tevA adhikAro goThavavAmAM Ave che. kusAdhu-adhikAra. A kusAdhu-adhikArane Arabha karatAM prathama eka evI zaMkA upasthita thAya che ke, A deSa nirUpaNa prakaraNanA viSayamAM samaya tathA jJAnane bhoga ApavA karatAM susAdhu adhikaraNamAM ja kema na pravRtta rahevuM joIe ? pratyuttaramAM jaNAva Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida musAdhu-adhikAra 215 vAnuM ke te prakaraNamAM guNenAM lakSaNe jANavAthI jema te upAdeya (grahaNa karavA gyo che. tema nuM paNa jANavAmAM Ave te teonuM heyatva ( tyajavA paNuM ) thAya che jethI A adhikAraNokta kulakSaNanuM paNa svarUpa jANavAnI jarUra che. kAraNa ke vizvanI samagra vyaktio pite je je sAyegamAM, saMsthAomAM niyukta thaI che temAM pitAnA AcAra vicArane guNa rUpaja mAne che temAM ame deSa nirIkSaNa karanAra koIka ja vyakita apavAda tarIke haze. punaHAgaLa vicAra karatAM je je jana samAjane AtmadeSa nirIkSaNa karavAnuM jJAna ApI te dUra karavA mATe jagatamAM aneka prakAre che temAM sAdhue prathama pade che kAraNa ke tevA mahAtamAonA baMdhathI te te janasamAja dUSaNanuM svarUpa jANuM temAMthI mukata thaI zuddha svarUpa bane che. paraMtu te pite upadeSTAo ja tevA durlakSaNothI grasita hoya te bIjAnA denuM pRthakkaraNa karI zake nahiM, tethI tevA gurUo, sAdhuo, mahAtmAo A parizramanA parizIlanane lAbha laI svayaMzuddha thaI bIjAone zuddha karaze. jethI vyAkhyAna rtAnA A parizramane saphaLatA thaze evI AkAMkSA puraHsara A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. nirmaLa bhAva rahita sAdhunAM phaLa. anuSka6 (1 thI 8) *agnihotraM vane vAsaH, svAdhyAyo dAnasatkriyA / tAnyevaitAni mithyAmyuryadi bhAvo na nirmalaH / / 1 / / (sAdhu purUSa mAM) je nirmaLa bhAva na hoya te agnihotra, vanamAM vAsa, zAstrAbhyAsa, dAna, sArI kriyA, te A badhAM nakakI mithyA ja thAya che. 1+ kevaLa bAhya kriyAothI sAdhutA nathI. muNDanAcchamaNo naiva, saMskArAhAhmaNo na ca / muninoraNyavAsitvAvalkalAnna ca tApasaH // 3 // mastakamAM muMDAvavAthI yati nathI ja (kahevAte) ane saMskAra (mAtra) thI brAhmaNa nathI kahevAte. jaMgalamAM rahevAthI muni ( na kahevAya) ane valakala (jADanI chAla paheravA) thI tapasvI na ( kahevAya.) 2 * ghaNAkharA zlokamAM jainetara ukti che. + 1 thI 7 purANu. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha indriyone AdhIna rahenAra sAdhunuM sthAna. kimaraNyairadAntasya hyadAntasya kimAzramaH / yatra tatra vasedAntastadaraNyantadAzramam / / 3 // .... adAnta (jeNe pitAnI indrione AdhIna nathI karI tevA sAdhu)ne vanethI (vanavAsethI) zuM? AzramathI zuM ? (paraMtu jyAM jayAM dAna sAdhu rahe te vana ne te Azrama che ? durAcArI sAdhu mATe dUra rahetI zuddhi. mRdo bhArasahasreNa, jalakumbhazatena ca / ' na zudhyati durAcArastIrthasnAnazatairapi // 4 // mATInA hajAra bhArathI (zarIra upara ghaNuM mATI copaDavAthI) ane jaLanA se ghaDAthI ane tIrthomAM seMkaDo vakhata nAvAthI paNa purUSa zuddha thatA nathI. 4 tathA-- cittamantargatanduSTaM, tIrthasnAnairna zudhyati / zatazo'pi jalaidhauMtaM, surAbhANDamivAzuci // 5 // aMdaranuM duSTa citta tIrthanA nAnethI zuddha thatuM nathI. jema sekaDovAra jaLathI dhoyeluM madirAnuM pAtra apavitra ja che. 5 apavitra purUSa mATe tIrtha sthaLamAM kiMmata. ... kAmarAgamadonmattA ye ca striivshvrtinH| na te jalena zudhyanti, snAnaistIrthazatairapi // 6 // kAma (aneka prakAranI viSaya bheganI IcachAo) rAga (saMsAra saMbaMdhI sneha) ane (dhana, vidyA, kuLa AdinA) madathI matta thayelA ane je strIone AdhIna che te manuSya jaLathI, seMkaDe tIrthomAM nhAvAthI paNa zuddha thatA nathI. 6 pavitra sthaLamAM durgaNIne tiraskAra, cittaM rAgAdibhiH kliSTamalIkavacanairmukham / jIvaghAtAdibhiH kAyastasya gaGgA parAGmukhI / / 7 // jenuM citta rAga (saMsArAsakita) vigerethI kaleza pAmela che, maheThuM asatya vacanathI kilarNa thayela che, (ane) jIvahiMsA vigerethI zarIra kilaSTa thayela che, tene (tevA purUSathI) gaMgA vimukha thAya che. 7 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kusAlu--adhikAra anAcArI gurUnA upadezanuM niSphaLapaNuM, sarvAbhilASiNassarvabhojinaH saparigrahAH / abrahmacAriNo mithyopadezA guravo matAH // 8 // sarva padArthInI icchA rAkhanArA, sarva bhakSI, dhanAdi parigrahavALA, brAcaya hIna gurU, mithyA upadezavALA manAyelA che ( athAt temanA upadeza vRthA che, ) 8 mAtra nAmadhArI sAdhuone namavAnI manA. AnA (9 thI 14) bandAmi tavaM tahasaMja, maMca khantIya bambhacerazca / jIvANa nahiMsA jazca niyattA gihAvAsA // e // jeemAM tapa temaja 'yama, kSamA, brahmacarya, zAnti, prANI mAtranI ahiMsA ane aniyata gRhavAsa eka Azrama-maThamAM nitya na rahevu te ityAdi zubha guNeA che tene huM namana karUM chuM huM vadmanIya guNu che ke veza ? 20 ja ite liGgapamANaM vandAhIM ninhara tumaM sabbe / ee avandamANassa liGgamavi appamANaMte // 10 // 28 ne liMga mAtra vandvanIya hAya te eTale ke yatinA veSa dhAraNa karavAthI vattta nIya TharatA hAya te dhUtA-ninhevA paNa vandanAne pAtra thAya che, mATe kevaLa mAhya cinhadhArI vandanAne pAtra nathI; kAraNake e peAteja apramANu hAvAthI tenA veza paNa apramANa ja che. 10 vizeSa pramANA, pAsatthAI vandamANassa neva kittIM na nijjarA hoi / kAya kille emeva kuNai taha kammabandha ca // / 11 // pAsratyAdine vadanA karatAM yazakIti athavA nirjarA kaMI paNa thAya nahiM mAtra kAyakleza tathA navAM kama athAya che paNa lAbha thatA nathI. 11 vaLI kahyuM che ke-- asuiThANe paDiyA campagamAlA na kIraI sIse / pAtthA ThANe va mANA taha apujjAM // 12 // 11 thI 16 saMdhapaTTakanI TIkAnA, Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha jema azuci sthAnamAM paDelI cAMpAnA phUlanI mALA mastake dhAraNa karavA cogya nathI. tema pAsatthA, usajA, kuzIliyA, saMsatyA, ahA'dA e paMca prakAranI apavitratAmAM paDelA sAdhuo paNa tevI rIte apUjanIya, avaMdanIya ane agrAhya che. 12 kemake. pakaNakuLe vasanto sauNIpArovi garahiu hoi / iyagarahiyA suvihiyA maji vasantA kusIlANam // 13 // jema caMDAlanA samudAyamAM pavitra jAtivALo brAhmaNa paNa niMdApAtra thAya che tema suvihita gItArtha purUSa paNa kuzIliyAnAM TeLAmAM rahevAthI niMdA pAtra bane che. 13 cAritra bhraSTa puruSanI sthiti. subahuM pi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippahINassa / andhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 14 // atizaya zAstrAbhyAsa te cAritrahIna purUSane zuM karI zake tema che! tyAM daSTAMta kahe che ke AMdhaLA purUSa AgaLa hajAre dIvA karyA hoya te paNa tethI te aMdha purUSane zo lAbha che? arthAta kAMI nahi. 14 vaidaka-jatiSI sAdhunI kiMmata anuSTup vidyayaM joisaM ceva kammaM saMsAri aMtahA / vidyAmaMtaM kuNaMto ya sohU hoi viraaho||15|| saMsAranI vRddhi karavAvALA evA je vaidaka tiSa vidyA maMtra vigere duSTa karma karate je sAdhu te AjJA virAdhaka thAya che. 15 kugurUnuM bhava bhramaNa. (r) upagIti sappo ikkammaraNaM kuguru aNaMtAimaraNAI / to varaM sappagahiraM mA kuru kugurusevaNaM bhadda // 16 // * AryottarArSatulyaM, prathamArdhamapi prayuktaM cet / kAmini tAmupagIti, prakAzayante mahAkavayaH // he strI pahelA caraNamAM 12 mAtrA, bIjA caraNamAM 15, trIjA caraNamAM 12 ane cothA caraNamAM 15 mAtrA hoya te sati chaMda kahevAya che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kusAdhu-adhikAra. zaha sarpa karaDe teA. eka vakhata maraNa thAya, paNa kugurU sevanathI anatA maraNu thAya che. tethI sarpa sevana karavuM te sArU che. paNa he bheALA jIva ! kugurU sevana kadI paNa karaze nahi. 16 nirgu NIne tyAga. indravajrA. ebhirguNaughaiH parivarjitA ye, pradveSapoSAya sakhIbhavantaH / sArambha lokavyavahArabhRGgA rAmAramArAgavazIkRtAGgAH // 17 // A guNeAnA samUhathI jee varjita che. ( ane ) dveSanA pASaNa mATe mitra rUpa thatA. Ara'bha sahita leAka vyavahAramAM bhramara tulya ( sasAramAM atyaMta lubdha thayelA ), zrI, dhaneAnA snehuthI jenAM aMge vaza karAyelAM che tevA 17 tathA upajAti. (18 thI 21) kusaGgalIlA hatasaGgazIlAH, kugrAhamUlA: pramadAnukUlAH / atyantamohAH kugatiprarohAH, vijJena te dUrata eva heyAH // 18 // kharAkha saMgAmAM ramavA vALA ( ane ) tevA duHsaMgathI jenu' suzIla najI thayu` che, ane kharAba Agraha jenu mULa che ane je srIthyAne anukUla che, a tyanta ajJAnavALA, kharAba gatinA prarohA ( navAMkurA) rUpa te duSTa ( sAdhuzmA ) ne vidvAna purUSe cheTethI ja tajI devA. 18 Adya vezadhArI sAthe zuM karavuM ? svaliGgino vA paraliGgino vA, sumArgabAhyAH kugurusvruupaaH| svayaM pramAdojjitatattvarUpAH, kUpA iva tyAjyapade vidheyAH // 19 // peAtAnAM cinhA ( veza ) vALA, athavA khIjAnA cinhA ( veza ) vALA ane sanmA`thI bAhya kutsita ( kharAba ) gurUnA svarUpane dhAraNa karanArA pote pramAdane lIdhe tattvathI tathA svarUpathI bhraSTa thayelA (AvA gurUe ) ne kuvAonI mAphaka tadevA, 19 pratikULa sacAga vakhate zuM karavuM ? gatArthasArthasya varaM videzo, bhraSTapratijJasya varaM vinAzaH / kubuddhisaGgAdaramekatAdrau, varaM daridrI bahupApacitAt // 20 // * 18 thI 24 navama caritra. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha jene sArtha tathA atha (dhana) cAlyuM gayela che, teNe paradezamAM rahevuM uttama che. pratijJAthI bhraSTa thayelane mata sArUM che, kubuddhipuruSa (kugurU) nA saMga karatAM pavitemAM maLI javuM (vananivAsa kare) e sAruM che, bahu pApamAM citta rAkhanAra karatAM daridrI (kaMgAla) mANasa uttama che. 20 temaja kopasya saGgAdvaramagnisevanaM, mano'bhiSaNAdaramadilaGghanaM / sachadmabuddhevaramalpabuddhitA, gAnipAto varamugralobhataH // 21 // krodhanA saMga karatAM agninuM sevana (agnimAM paDavuM) sAruM che. manane AdhIna thavA karatAM parvatanuM ullaghana uttama che. kapaTI buddhivALA karatAM alpa buddhipaNuM zreSTha che, ujha (atyanta) labha karatAM khADamAM paDavuM sundara che. 21 vaLI- gehI varaM naiva kuzIlaliGgI, mRoM varaM mA vibudhaH pramAdI / andho varaM mA paravittadRSTiH, mUko varaM mA bahukUTabhASI // 22 // kutsita svabhAvavALA yati karatAM gRhasthAzramI purUSa uttama che. (kuyati uttama nathI ja.) mUrkha uttama che, (paNa) pramAdI (InDiyAdhIna) vidvAna uttama nathI, AMdhaLA purUSa uttama che, (paNa) bIjAnA dhanamAM najara rAkhanAra purUSa uttama nathI, mUMge mANasa zreSTha che. (paNa) bahu khoTuM bolanAra uttama nathI. 22 eTaluM ja nahi paraMtu- viMrAtha. varaM ca dAsyaM vihitAnyamArgaNAraM ca zastryA na parastriyA gamaH / varaM viSaM mA gurudevavaJcanaM, varaM vinAzo na kalaGkiH jIvitam // 23 // lAbhavALA anyAyanA rastA karatAM dAsapaNuM karavuM sArU che. churI sAthe bheTavuM sAruM che, paraMtu parastrI sAthe bheTavuM sAruM nathI. viSa (jhera khAvuM) sArUM (paNa) gurU tathA dene chetaravuM sAruM nathI, maraNa sArUM che (paNa) kalakI jIvavuM sAruM nathI. 23 kasAdhuonuM daMbhipaNuM. rUpajJAti (24 thI 29 ) pIyUSadhArAmiva dAmbhikAH pAk, pragalbhanIyAGgiramujhiranti / punarvipAke khiladoSadhAtrI, saivAzete bata kAlakUTam // 24 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kuca adhikAra rA ^^^ ^^^ dAMbhika purUSo pahelAM amRtanI dhArAnI mAphaka baDAIvALa vANuM bele che. punaH (pharI) pariNAme te ja vANu badhA dene dhAraNa karanArI thAya che. ane Azcarya che ke jhera karatAM paNa vadhI jAya che 24 kasAdhuonA saMgathI saMsAramAM DUbavApaNu. na bhAvi dhabhairavidhiprayuktairgAmI zivaM yeSu gururna shuddhH| rogI hi kalpo na rasAyanaistai ryeSAM prayoktA bhiSagevamUDhaH // 25 // jemAM vidhihIna DI kADhela dharmo pramANe cAlanAra gurU che te zuddha gurU nathI, ane teonuM kalyANa thatuM nathI. (tyAM daSTAMta kahe che ke, je auSadhane proktA (ApanAra) vaidya ja mUDha hoya te cekasa te auSadhethI regI zaktimAna na thAya. (sA na thAya) 25 temaja- samAzritastArakabuddhito yo, yasyAstyaho majjayitA sa eva / oghaM tarItA viSayaM kathaM sa tathaiva jantuH kugurobhavAbdhim // 26 // tAranAra che evI buddhithI jeNe jene Azraya karyo che te ja tene DUbAve che, te te zIrIte jaLapravAha tarI zake temaja jIva kusAdhu-kugurUthI bhava samudrane ke temAM rahela (viSaya) viSayane kema karI zake? 26 kupathyanuM phaLa. mAyasyazuddhairgurudevadharmeMrdhiSTirAgaNa gunnaanpekssH| amutra zociSyasi tatphale tu, kupathyabhonIva mahAmayAtaH // 7 // DhikkAra vALI draSTinA ragathI (zamadamAdi guNonI apekSA na rAkhanAre tuM azuddha evA gurU devanA dharmothI matta bane che tethI tenA pariNAma rUpa para lekamAM tu zeka karIza. (tyAM daSTAnta kahe che ke, jema kupacca (rotpAdaka) ane khAnAra purUSa mahA rogathI dherAya che (paDAya che) tema, 27 tava na jANanAranuM ubhaya bhraSTapaNuM muNDI jaTI valkalavAstridaNDI, kaSAyavAsA vratakArzatAGgaH / tyaktahiko vA yadi-nAptatattvastadA tu tasyobhayameva naSTam // 28 // mastaka muMDAvanAra, jaTA dhAraNa karanAra, valakala (jhADanI chAla) nA vastra dhAraNa karanAra, traNa kaMTha dhAraNa karanAra, bhagavAM vastra paheranAra, vrata (upavAso) thI dubaLA 26, 27, 28. adhyAtma kalpa kumA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rarara vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha aMgavALe ane A leka saMbandhI sukhane tyAga karanAra evA yatie paNa che tatvanI prApti na karI hoya te tenuM te banne (aihika paralaikika) naSTa thAya che. 28 dayA vigere dharmonI apekSA. tyaktvA kuTumbaM ca dhanaM samastamAdAya veSaM zramaNasya puMsA / na pAlito yena dayAdidharmo, hA hAritaM tena manuSyajanma // 29 // kuTuMba tathA badhA dhanane cheDIne yatinA veSane dhAraNa karIne je purUSe dayA vigere dharmanuM pAlana nathI karyuM; teNe manuSya janma hArele che ema khedathI kahevuM paDe che. arthAt vyartha gumAvyuM che. 29 saMsAramAM dhyAna na ApavAnI yatinI pharaja. drakA. saMsArakaM yena sukhaM sakaSTaM, jJAtveti vairAgyabalena muktam / pazcAnadeyA khalu tena dRSTiH, saMsArasindhau pratipUrNakaSTe // 30 // saMsAranuM sukha kaSTavALuM jANI jeNe vairAgyanA baLathI choDI dIdhuM che, te yatie pachI pUrNa kaSTavALA saMsAra samudramAM daSTi (najara) na devI. 30 karUonI karela sevAnuM niSphaLapaNuM vairAzya nAnaM susikto'pi dadAti nimbakaH, puSTA rasairvandhyagavI payo na ca / duSTo nRpo naiva susevitaH zriyaM, dharma zivaM vA kugurune sevitaH // 31 // sArI rIte siMcela hoya te paNa nimna vRkSa lIMbaDo) AMbAnA phalane Apate nathI. ane rasothI puSTa karela hoya te paNa) vaA (vAMjhaNa) gAya dUdha ApatI nathI, sArI rIte sevela heya (te paNa duSTa rAjA lakSamI (dhana) ApatuM nathI, tema (sArI rIte) sevela hAya (te paNa) kuguru (kharAba guru) kalyANakArI dharmane batAvI zakatA nathI. 31 kuguruonI kapaTa jALa, vatantatiSTha. yAtrAH pratItya pitarau bhavato'tra caitye, yadvAtra mAsi vihitA dhaninAmunA yat / kAryAstvayApi ca tatheti kathaM gRhasthairdharmoyamityanucitaM racayanti dhUrtAH // 3 // rakR30 thI 3ra subhASita ratnabhAMDAgAra. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda musAdhu-adhikAra, (eka dhUrta gurU rava sevakane chetare che) ke tArAM mAbApa A dharma sthAnamAM yAtrA nimitta AvI (rahetAM) athavA A mAsamAM A ThekANe A zeThe je yAtrA (sevA) karI che, tAre paNa tevI rIte yAtrAo (pUjA) (mAtA pitAnA puNyArthe) karavI joIe gRhasthAno mA dharma che. A pramANe dhUrta sAdhuo anu. cita racanA (banAvaTe) zA vAste kare che? 32 kapaTa jALathI mukta rahevAnI sAdhunI pharaja. mAlinI bhavati niyatamatrAsaMyamassyAdvibhUSA, nRpatikakudamaitallokahAsazca bhikSoH / sphuTatara iha saGgaH sAtazIlatvamuzcai riti na khalu mumukSossaGgataM gabdikAdi 33 nakkI mumukSu sAdhu purUSane gAdI takIA vigere rAjopacAra yogya nathI (tyAM. kAraNa jaNAve che ke) AmAM nakkI Indriyono saMyama thaI zakatuM nathI tema tyAM aneka jAtanI zobhA thAya che ane A rAjyasana che (rAjAne gya che) ane bhikSa puruSane te A lekenA hAsyanuM ThekANuM che kAraNa ke ahi prasiddha rIte lokene saMga thAya che ne ucca prakAranA zIlane nAza thAya che A kAraNathI yatine gAdi paryakAdi rAjopacAra vajarya che. 33 upadrava na thAya tevA vacananI jarUra. mandAkrAntA itthaM mithyApathakathanayA tathyayApIha kazcin , medaM jJAsIdanucitamayo mA kupatko'pi yasmAt / jainabhrAntyA kupathapatitAnprekSya naeNstatpamohA pohAyedaM kimapi kRpayA kalpitaM jalpitaM ca // 34 // AvI rIte satya che te paNa mArganA mizyA lakSaNe (durlakSaNo) nA kathanathI koI purUSa ane agya na jANe. ane kaI paNa guse na thAo kAraNake jaina dharmanI brAnitathI peTe raste pahelAM mANasane dekhIne teonA ajJAnanA nAza mATe kAMI paNa A (gurU devanI) kRpAthI racyuM che ane kahyuM che. arthAt jaina gurUnI brAMtithI kugurUmAM phasAvuM nahIM 34 *34 thI 36. saMdhapaTTakanI TIkAnA. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI vyAkhyAna sAhitya saMgraha zuddha bhAvanAhIna kriyAonI niSphaLatA rAvijhIti. (35 thI 51). jvAlAbhizzalabhA jalairjalacarAstiryagajAbhirvaTA muNDaireDaDakAH samastapazavo nanAH kharA bhasmamiH / kASThAbhissakalA drumAH zukavarAH pAThAdvakA dhyAnato, no zudhyanti vizuddhabhAvacapalA naite kriyAtatparAH // 35 // kevaLa te te kriyAothI chava zuddha thatuM hoya te pataMgIyAe javALAothI, (temAM baLImaravAthI) jaLacara prANIo jaLethI, vaTavRkSa nIcI jaTAo rAkhavAthI, * gADa mAthAM muMDAvavAthI, samasta pazue bra(digaMbara) che tethI, gadheDAMo bhasmathI, (rAkhamAM loTavAthI) samagra vRkSe eka ThekANe ubhA rahevAthI, uttama popaTe pATha karavAthI, bagalAe dhyAna karavAthI (zuddha thavA joIe paNa teo) zuddha thatA nathI. kAraNa ke A badhAe zuddha bhAva rahita che ane kriyA kare che paNa te kArya lakSa pUrvaka karatA nathI 35 yati ne niSiddha annabhakSaNane niSedha paTukAyAnupamRdha nirdayamRSInAdhAya yatsAdhitaM, zAstreSu pratiSidhyate yadasakRnistriMzatAdhAyi yat / gomAMsAdyupamaM yadAhuratha yadbhaktvAyatiryAtyadha statkonAma jighitsatIha saghRNaH saGghAdibhaktiM vidan // 36 // nirdaya rIte SaTUkAya nAmanA prANIo (pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati ane trasakrAI)nuM mardana karIne jerUSio (yatio) ne uddeza karIne siddha kareluM che. arthAt je anna sAdhuone mATe ja rAMdheluM che. ane jene hamezAM zAsmamAM niSe dha che. ane je nirdayapane dhAraNa karanAruM che. ane je AdhAkama annane yatio mATe gomAMsa vigerenI upamA(zAstromAM ApavAmAM AvI che. ane jenuM bhakSaNa karI yati narakane prApta thAya che. tevA annanI ka yati jamavAnI IcchA rAkhe? ke (yati) dayA yukta che ane saMgha bhakti vigere sArU dhANuM che ema jANavAvALe che. 36 kusAdhuonA svadharmAjJAnanuM spaSTIkaraNa. yatkiJcidvitayaM yadapyanucitaM yallokalokottarottIrNa yajavahetureva bhavinAM yacchAstrabAdhAkaram / tattaddharma iti bruvanti kudhiyo mUDhAstaIn matabhrAntyA lAnti ca hA durantadazamAzcaryasya vistArjitam // 37 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kusAdhu--adhikAra. pa ( jagatmAM ) je kaMi asatya ( khATu' ) che; ane je ayeAgya che; ane je duniyA tathA tenA leAkeAmAM utareluM che. ( prasarelu che, ) ane je sa'sArI jIvAne saMsAra ( janma jarA maraNu ) nA kAraNarUpa che. ane jene zAstrAmAM pIDA karanArU kahela che. te te ( vana--AcaraNane ) kutsita buddhivALA yatie dhama evI rIte kahe che. ane tadanuyAyI mUDha leAkeA tene at bhagavAnanA matanI bhrAntithI. ( A arjunnata che evI bhUlathI ) grahaNa kare che tene kheda puraHsara kahevuM paDe che ke duranta ( duHkharUpa antavALuM ) dazamA AzcayanuM garjita che. 37 guNazIla vija ta kusAdhuonI mAhadazA. nirvAhArthinamujjitaM guNaLavairajJAtazIlAnvayaM, vaMzajataguNena guruNA svArthAya muNDIkRtam / tadvikhyAtaguNAnvayA api janA lagnogra gacchagrahA devebhyo'dhikamaccayanti mahato mohasya tajjRmbhitam ||38|| nirvAc (udara bharavA) nA avALA ane jemAM leza paNa guNa nathI tema jenA svabhAva va'zanI koine khabara nathI ane je tevAja vaMzamAM janmelA ane tevA guNavALA gurUthI svArtha mATe (pAtAnA dhanAdinA vArasA ApavA sArU) muMDAela che tevA purUSa (kusAdhu) nA te te prasiddha guNu tathA vazavALA ane uccA gaccharUpI heAmAM pakaDAelA uttama janA paNu devA karatAM adhika pUjA kare che. te (A ) mahA mAha (ajJAna) nuM garjita che. (prakaTa svarUpa che) 38 vaiSadhArI kuTila sAdhuothI thatA anatha. kSutkSAmaH kila kospi raGgazizukaH pravrajya caitye kacit, kRtvA kaJcanapakSamakSata kaliH prAptastadAcAryakaM, citraM caityagRhe gRhIyati nije gacche kuTumbIyati, svaM zakrIyati bAlizIyati budhAnvizvaM varAkIyati ||39|| sudhAyI kRza-duLa thayelA kaeNAipaNu ('kanA bALaka koi devasthAnamAM pratrajyA laI ane kASTha ( gaccha ) nA pakSane Azraya karI jo ke peAtAmAM kaLi-koSa lezapaNa eche thayeA nathI tApaNu AcAya padyane prApta thAya che. tyAM Azcaya che ke te kucati devasthAnane ghara kare che, peAtAnA gaccha ( anuyAyI ) saMghamAM kuTuMma jevu karI mUke che, peAtAnA kAI (sa'a'dhI hoya) tene indratulya dhanADhaya kare che ane *38 thI 49 sApaTTaka. 29 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. vidvAnane mUrkha banAve che, ane AkhA jagatane keDI (kAkaNikA) tulya gaNe che. 39 tevA zrAvakonuM vikaLapaNuM kindiGmohamitAH kimandhabadhirAH kiM yogacUrNIkRtAH, kindaivopahatAH kimaGga dakitAH kiM vA grahAvezitAH / . kRtvA mUrdhni padaM zrutasya yadamI dRSTorudoSA api, vyAni kupathAjjaDA na dadhate sUyanti caitatkRte // 40 // A sarva zrAvako ke jeo tevA dhUrtonA matane anusAranArA che) teo zuM A badhA digamUDha thayA che? zuM anya ke badhira (baherA ) thayA che? zuM saMsAranA bhegathI cUrNa rUpa thayA che? zuM devathI haNAya gayA che? athavA he mitra! teo chetarAyelA che? zuM graho (pApagraha) thI Avezita thayA che? arthAt zuM pApagraheo matta banAvI dIdhA che? ke ghaNA deze jotAM chatAM paNa A jaDa kuzrAvake dharmazAstrane mAthe paga mUkIne kumArgathI pAchA haThatA nathI ane Ane mATe (adhikAdhika) bIjA sanmArge cAlanArAonI nindA karI rahyA che. 40 kutionA zrAvakone dukhaprada zrama. utsUtroccayamUcuSaH sukhajuSaH siddhAntapadyAmuSaH, potsarpadbhavatApakApathapuSaH samyagdRzAM vidviSaH / ye kSudrAH pratijAnate gurutayA bhUrInkusUrInaho, te cumbanti sahasrazaH zramabharodazrAzcatastrogatIH // 31 // ulsa (sUravirUddha) nA samUhane uccAra karanArA ane tethI sukhane sevavAvALA siddhAntAnA mArgane lepanArA--bhUlAvanArA, utkaTa saMsAra (huM ane mArU) nA kutsita mArganuM piSaNa karanArA, sArA vidvAnonA zatruo, evA ghaNA kurio (duSTa AcAryo) ne je tuccha leke gurU paNathI jANe che, (seve che, teo hajAra vakhata kevaLa parizramanA bhArathI duHkharUpa evI (narka, tIrthaMca-manuSya-deva) rUpI cAra gationuM cumbana kare che arthAt karma pramANe te gati bhogavavI paDe che. 41 kutsita sAdhuonA daMbhamAM raheluM sarvoparipaNuM. sarvatrAsthagitAzravAH svaviSayavyAsaktasarvendriyA valgagauravacaNDadaNDaturagAH puSyatkaSAyoragAH / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kasAthu-adhikAra sarvAkRtyakRto'pi kaSTamadhunAtyAzcaryarAjAzritAH, sthitvA sanmunimUrdhasUddhatadhitastuSyanti puSyanti ca // 4 // sarva sthAnamAM jatAM pAMca prakAranA saMyamone nahIM rakSaNa karanArA, (zabda, sparza, rUpa, rasa ane gabdha rUpI) te te pita pitAnA viSayamAM sarva Indrione Asakta rAkhanArA, vadhI paDelA geravathI (maheTAIthI) jIvane daMDa karAvanAra evA pApI mana-vacana-kAyA rUpI ghoDAe jenA niyamamAM nathI evA ane kaSAya. (dha-mAna-mAyA-lobha) rUpI sarponuM piSaNa karanArA, sarva akRtyo (na karavAnAM kAryo) ne karanArA, (vastutAe AvA che) paNa khedathI kahevuM paDe che ke hamaNAM Azcarya sahita rAjAonA Azrita banI uddhata buddhivALA A kusAdhue zreSTha mu. nionA mastaka upara ubhA rahI prasanna thAya che ane puSTa bane che. 42 gRhastha karatAM paNa tevA yationI hInatA. sarvArambhaparigrahasya gRhiNo'pyekAzanAghekadA, pratyAkhyAyanarakSato hadi bhavettItrAnutApassadA / SaTkRtvatrividhaMtridhetyanudinaM procyApi bhaJjanti ye teSAM tu ka tapaH ka satyavacana ka jJAnitA ka vratam // 4 // badhA dhanagRha vigere parigrahavALA gRhasthane paNa "huM eka vakhata bhojana karIza arthAta ekAsaNA Adi karIza" ema pratijJA karIne te pratijJA pramAdathI pALI na zakAya te hadayamAM hamezAM ghaNe paritApa-kheda thAya che ke meM pratijJAne bhaMga karyo. tyAre je yatio hamezAM prAtaH ane sAyaMkALe kAyika, vAcika ane mAnasika ane te karavuM, karAvavuM ane anumodana ApavuM ema trividhe-trividhe paccakhANa kare che te paNa te pratijJAne bhaMga kare che teonuM tapa kyAM? satya vacana kyAM? jJAnipaNuM kyAM ? ane trata kyAM ? 43 dharmanA nAme kusAdhunI dhUrtatA. devArthavyayato yathAruci kRte sarvaturamye maThe, nityasthAH zucipaTTatUlizayanAH sadgabdikAdyAsanAH / sArambhAH saparigrahAH saviSayAH seAH sakAGkAH sadA, sAdhuvyAjaviTA aho sitapaTAH kaSTaM caranti vratam // 44 // deva bhagavAna (jinamaMdira)ne mATe vyaya (kharcanA) bahAnAthI te potAnI marajI mujaba sundara Azrama (kapAyAdi) banAve che ke jemAM zIta uSNa varSa vigere badhI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha, caturtha hatuo anukULa rahe evA sthAnamAM pite hamezAM rahe che, ane svaccha vastravALAM gAdalAomAM zayana kare che, ane sundara gAdI takIyA vigerethI suzobhita AsanamAM bese che. (tathA sAMsArika kAryone) AraMbha, dhanAdi) parigraha, sAMsArika) viSaye, adekhAI ane aneka kAmanAo vALA, ane sAdhunA miSathI kAmI, gheLAM vastra dhAraNa karanArA, A kusAdhue vrata carcAne DoLa karI rahyA che e mahA khedanI vAta che. ' tevA yati, dharmanA sarva rIte zatru che. ityAdhuddhatasopahAsavacasaH syuH prekSya lokAH sthiti, zrutvAnye'bhimukhA api zrutapathAdvaimukhyamAtanvate / mithyoktyAsudRzo'pi bijrati manaHsandehadolAcalaM, yeSAnte nanu sarvathA jinapathapratyarthino'mI tataH // 45 // ItyAdi (pUrva lekamAM kahelI ke je yatine mATe niSiddha che) tene joIne leka uddhatapaNAthI aneka hAsya vacane kahe che. ane bIjA (dhama sevake) tenAthI sanmukha che (bhaktivALA che) teo paNa kAnanA mArgathI sAMbhaLIne vimukha bane che arthAta tene pUjya tarIke mAnatA nathI. ane jeonA mithyA bhASaNathI zuddha najaravALA (pavitra purUSa) paNa saMdehanA hIMcakAmAM calAyamAna thAya che (tenuM kAraNa darzAve che ke, A kusAdhuo nakakI badhI rIte jaina patha (dharma) nA zatruo che tethI Ama badhuM bane che. 45 teonAM durlakSaNenuM vizeSa spaSTIkaraNa, bhikSA sUtakamandire bhagavatAM pUjA malinyA striyA, hInAnAM parameSThisaMstavavidheryacchikSaNaM dIkSaNam / jainendrapatimAvidhApanamaho tallokalokottara vyAvRtterathahetumapyadhiSaNAH zreyastayA cakSate // 46 // sUtakIne ghera bhikSA karavI, tathA malina strI pAse bhagavAnanI pUjA karAvavI, hIna jAtivALAMene parameSTi bhagavAnanA stavana vidhinuM zikSaNa ApavuM, ane dIkSA ApavI, ane jenendra bhagavAnanI pratimAnuM vidhi vidhAna tevA hIna jAtivALa pAse karAvavuM, A badhuM leka tathA lakattara samAjamAM niSedhanA kAraNa rUpa kahela che te paNa A badhAM vidhAnane pAmara gurUo zreyapaNathI jaNAve che arthAt AmAM dharma che ema mAnI samajAve che-karAve che. 46 '". tathA-- Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R pariccheda. kujAdhu-adhikAra. kaSThaM naSTadizAM nRNAM yadadRzAM jAtyandhavaidezikA, kAntAre pradizatyabhIpsitapurAvAnaM kilotkandharaH / etatkaSTatarantu so'pi sudRzaH sanmArgagAMstadvida stArayAvanurvino sati vattAvAgajJAniva IINA hA kaSTa che ke dizA bhUlI gayelAM AMdhaLAM mANasane janmAnya videzI purUSa araNyamAM ucI dharA (DAka) rAkhIne je nakkI Icchita zaherane raste batAve che eTaluM ja nahi paraMtu AnAthI paNa bIjuM eka mahA kaSTa che ke te janmAnya purUSa sundara daSTivALA, sArA mArgamAM cAlanArA, ane te mArganA satyane jANanArA purUSone tathA tevA mahAtmAonA vAkyane anusaranArAone avajJA pUrvaka ajJAnIonI mAphaka hase che. ka7. mekSapadamAM praveza karavA sivAya badhA vyApAra vyartha che. ki vedaiH smRtibhiH purANapaThanaiH zAstrairmahAvistaraiH, svargagrAmakuTInivAsaphaladaiH karmakriyAvibhramaiH / muktvaikaM bhavaduHkhabhAraracanAvidhvaMsakAlAnalaM, svAtmAnaMdapadapravezakalanaM zeSairvaNigvRttibhiH // 48 // * saMsAranI duHkha rUpa racanAo (kalpanAo) ne nAza karavAmAM pralaya kALanA agnitulya eka svakIya (pitAnA) AtmAnA Anandarya padamAM praveza karavA (mokSa prApti) ne je vicAra tene cheDIne arthAt A vicArane eka tarapha mUkI daI bIjAM vyApArIonI (A lekanI) kamANI jevAM (vadhAremAM vadhAre) svarga, gAmakuTI (jhupaDI) nA nivAsanA phaLane ApanArA ane kama kriyAonA bhramavALAM veda, mRtio, ane purANe nA pAThathI tathA mahA vistAravALA dharma zAstrathI zuM? arthAt kAMI phaLa nahiM eTale mekSa teja parama purUSArtha che. 48 mekSa mArganI pravRtti virUdha svakIya pazcAttApa. nyastA muktipathasya vAhakatayA zrIvIra ye prAktayA, luNTAkAstvadRte'bhavan bahutarAstvacchAsane te kalau / vibhrANA yatinAma tattanudhiyAM muSNanti puNyazriyaH, phUtkurmaH kimarAjake hyapi tavArakSyA na kiM dasyavaH // 4 // he zrImAna vIrasvAmI ! Ape mokSa mArganA vAhaka paNuthI (calAvanAra 5thI) jeone pUrvakALathI bhUmImAM rAkhyA che tevA ghaNA musAdhue ApanA jaina Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 230 vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha zAsana (dharma) mAM rahI ApanA svadhAma prayANu pachI luTArA thai DayA che, ane yatinA nAmane dhAraNa karanArA tee tenA zarIranA darzana mAtrathI A yativaya che evI buddhivALAnI puNyArUpI sa'pattionu haraNu kare che. tetho kyAM sudhI pu"kADA mArIe ! (sahana karIe; ) kAraNake rAjA vagaranA dezamAM tevA leAkeAne Ape na rAkhavA joie. zu te dasyu tulya cAra rUpa nathI ? arthAta tevA che. 49 kusAdhuenA manane krUra karanArAM upAdAnA-nidAna-darzAve che. sarvairutkaTakAlakUTapaTalaiH sarvairapuNyoncayaissarvavyAlakulaissamasta vidhurAdhivyAdhiduSTaprahaiH / nUnaM krUramakAri mAnasamamuM durmArgamAseduSAM daurAtmyena nijaghnuSAM jinapathaM vAcaiSasetyUcuSAm ||20|| jagatamAMnA madhIjAtanAM jheranA samUha thI; badhA pApAnA rAzithI, sarva sarponA kuLAthI badhAM du:kha, mana pIDA, rAgo, tathA duSTa evA maMgalADhi pApa graheAthI A kumAge (adharmane mAge) gayelA A ku yationuM mana krUra (niya)karAyuM che. kA raNa ke te zuddha jina mArganu khaMDana karI rahyA che ane vANIthI adhama mAte A zuddha jaina dharma mArga che" ema khelI rahyA che. arthAt bhrAnta cittavALA thaI gayA che tethI uparanI sa'bhAvanA che. 50 kusAenA kathana zravaNathI bacavAnI jarUra. durbhedasphuradugrakugrahatamaH stomAstaghIcakSuSAM, siddhAntadviSatAM nirantaramahAmohAdahaMmAninAm / naSTAnAM svayamanyanAzanakRte baddhodyamAnAM sadA, mithyAcAravatAM vacAMsi kurute karNe sakarNaH katham ||21|| durbhedya prasiddha bhayaMkara kharAba AgraharUpI adhArAnA samUhathI pAkha yukta medhathI jeonAM buddhirUpI maitrA harAya gayelAM che. ane tethI siddhAntA (dharmAMnA zuddha tattva) nI niMdA karavAvALA tathA nirantara mahA ajJAnathI mithyAbhimAna vALA pAte naSTa thayelA ane haMmezAM khIjAenA nAza karavA (dharmabhraSTa karavA) sArU udhamAne bAMdhanArA mithyA AcAravALA A kusAdhue nA vacanene kahyuM (jJAna) zaktivALA (sahRdaya) manuSya zAvAste kAne kareche arthAt dhyAna dai sAMbhaLeche? 51 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sAdhu-adhikAra 231 jaina maMdiramAM zuddha ahaMnmatAnusArI mahAtmAo vasatA nathI. dharA-(para--pa3). gAyagandharvanRtyatpaNaramaNiraNadveNugujjanmRdaGgaprevatpuSpasragudyanmRgamadalasadubolacaJcajanaudhe / devadravyopabhogadhruvamaThapatitAzAtanAbhyastrasantaH, santaH sadbhaktiyogye na khalu jinagRhe'haMnmatajJA vasanti // 5 // je jina bhagavAnanI bhakti karavAne gya che ane jemAM gaMdha gAna karI rahyA che, gaNikA nAcI rahI che, veNuo vAgI rahyA che mRdaMga dhiktAna karI rahyA che kulenI mALAo bahekI rahI che ane je kasturi AdinA parimalathI matta Amatema cAlatA jana samUhathI bharapUra che evA jinagRha (jIna maMdIra) mAM ahaMna bhAgavAnanA zuddha matane jANanArA satpara rahetA nathI, kAraNa ke teo devanA dravyanA upayogathI tathA AzramanA nakkI thayelA dhaNIpaNAthI thatI AzAtanAthI trAsa pAme che. para kutio janasamAjane chetaravA mATe karatA ADabaro. AkRSTuM mugdhamInAn baDizapizitavadvimbamAdaryajainaM, tannAmnA ramyarUpAnapi varakamaThAn sveSTasidhyai vidhApya / yAtrAsnAnAdyupAyai masitakanizAjAgarAdyaizchalaizca zraddhAlu majainaizchalita iva zarvaJcyate hA jano'yam // 53 // ajJAnI mInatulya bheLAM lekene kheMcavA sArU matsyavedhana (jALamAM rahela lehazaMku) mAM rahelA mAMsarUpa jana pratimAnuM darzana karAvIne te pratimAnA nAmathI sundara maMdIra (derAsara) pitAnuM Icchita pAra pADavA sArU karAvIne-baMdhAvIne yAtrA (pUjA) nAna (abhiSeka vigere upAyothI tathA chaLethI (kapaTa jALathI) namaH skAra, rAtrinA jAgaraNe vigere upAyathI ItyAdi nhAnAe karI jainAcAryanA nAmane dhAraNa karanArA zaThAthI (nIca purUSathI) zraddhALu e A janasamAja chetarAyela che ane hajI paNa AgaLa chetarAtA hoya tema jaNAya che.) 53 prastAvika udAharaNe. - hA* de keDIka gepIcaMdana, de kaDIkI vAnI; de keDIkI lInI tUmaDI, cha koDIai svAmI. 54 * cidAnaMdajI. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha pAi zAMtinAtha tuma zAMti kare, geLa kapAsIyA meMghA kare, khetA mAthe ceTI dhare, te jAya khetAne ghare. 55 bhajana jinakA veza lajAyA che jinavara rUma-pAyA be-jinakA-Teka. gharakuM choDa kara zira muMDAyA beThA banake yegI yega mArgakA marma na jAnA aMtarameM haya bhegI 56 saMsArika saba kaleza choDa ke garaSTha mamatA ghara beThA vAda vivAde masta rahe nita laDatA jesA gheTA-jinakIpa7 krodha karIne jagamAM pote muni nAmane lajAve re bheLA janane veza batAvI kaleza taNuM bI vAve-jinakA 58 kalezotpAdaka bedha deIne mUrakhane bharamAve re pakSakAra thaI daMbha vaDe te kaTu vANIthI tapAve-jinakAha 59 manahara phUle phira bhUlyA meha madirAkI chAka mAMhiM dhAryo nahi Atama adhyAtama vicArakuM paMDIta kahA baha graMtha paDhi Ave nahi sAce bheda pAye dhA viSaya vicArakuM prabhutAI dhAre navi prabhuke saMbhAre mukha jJAnate cAre navi mAre seminAra kuM cheTe upadeza deve ati anAcAra seve tene nahiM pArva bhava udadhi ke pArakuM 60 baga dhare dhyAna zuka kathe mukha jJAna maracha kaccha asanAna payapAna zizu jANiye khara aMga chAra dhAra phaNipinake AhAra dIpa zIkho aMga jAre pataMga pichANie bheDa mULa cAle laThA pazu ana paThA arU jaTA dhArave ke rUkha vRkSa nuM bakhANie Asana udhete rahe gidrI sadA kAla tAki ItyAdika karazuM na gitimeM ANie. 61 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kusAdhu-adhikAra. chappA * vagara mahenate khAya, pArakA mAgI mevA; vagara mahenate khAya, harAyA sAMDhA jevA; jIve pAraku khAya, DIlanA DALa vadhAre; dIlamAM dAnata khUrI, hAthamAM mALA dhAre; e mAla pArakA khAIne, nija manamAM harakhAya che; duniyA bhUkha banI emane, malIdA Ape jAya che. + begaTAnI jamAtA AvatI hai, aDaga dise na lugaDu eka; rahI nAgA nide che nAthane 2. Deka, 233 kara 13 65 DIla Akhu diga'khara dvIpatuM re, dhIka dhIka 'dhI e Teka. rahI hAya evI icchA e izvarI re, kema tyAre uMgeja kapAsa. rahI0 pApa zenuM a'caLane eDhatAM re, nahIM peye zene sa'nyAsa! rahI. ema DhAMkayAnI IcchA izvarI re, khAsa dvIse karyAMthI tapAsa; ' rahI chAla pAne DhAMke jana ja*galI re, AtA prabhU virUddha prayAsa. rahI0 paDe AvA pracAra zIta dezamAMre, theADivAre seje madha thAya; rahI0 jakhamArI mUkI devA paDere, nikara TADhe tUrata marI jAya. rahI gAma vacce phare te nAgaDAre, ghaNI ethI e anukhI thAya; a'dha rAkhI zake zuM bAilAre, bAiDIe tenI kane jAya. koi bhU'huM khele zrI sUtAMre, tyAre tene karaDavA dhAya; haze bhuMDA zIre zuM zIMgaDAM?? eja bhuMDAthI bhuMDuM gaNAya. kaMi evA lherI paNa leAkachere, ghare teDI Aghe ulaTAja; pachI pAye paDe tyAM premathI, sUta yAdI sava samAja, hAya zUrA yUropiana jo kIre, ane AvI eaTThaSI joya; kaira karI nAkhe tyAMja temanere, pharI evu kare nahi kAya, jhulaNA chaMda. * kaDhi dhAra TikA kiyA lekhanikA, ane Thika ThikA cale rAvaname; same pAya lAge dhare bheTa Age, bahu cAturI leAka khelAvaname, sAkhi kheta zikhi kare vAta tikhI, ghanI rivaThAne guna gAvanama; brahmAnaMda kahe kheta jJAna jAne, terA tAna teA rAMDha rIjAvaname'. sajjana sanmitra. + subheAdha ciMtAmaNui. 1 (kudarati.) + brahmAnaMda. 64 rahI rahI0 67 rahI. rahI 69 rahI0 rahI 69 rahI rahI 70 71 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha 7ra 73 74 75 kare ja sevA ThagI dravya levA, hiye nIca hevA chale TekarImeM; kahai kona kAje dharyA bhekha bhUMDuM, rahyA dAba DukhyA lajA lekarimeM; kabu saMtakI Tela te nAhi kare, rahe hAjara rAMDakI nekarImeM; brahmAnaMda kahe rijha rAma kese, terA citta te chekarA chekarImaM. saMta bhekha dharyA arU cheSa dhare, jana leza vicAra na jevatA che ghaTa bhiMtara te ati mela bharyo, arU bAhera tatakuM che tA he; tere aMtara jAla japi nahi kAmakI, rAmAkI ke liye rovatA he brahmAnaMda ke mahisuM mana muDe vina, muMDa muMDe kahA hovatA he. laDu khAMDakA ceye lAlajIyuM, guDa beta garama janAvatA he; dhaI misarIkA bAla bhega cahe, dudha bheMsakA ghanA bhAvatA he; ceye bhAMga gAMjA mere lAlajIkuM, bhAji tAjIyAM bhega lagAvatA he. brahmAnaMda kahe Thagileta pesA, esA lekuM jJAna batAvatA he. kahe bAIyAM kuM dhana tana hase, sadA cAkarI saMtakI kijijI; keI AI kahe rAma Aja mila, esI bAtamuM nAMhi patI jija; ache bhoga dhare mere lAlajI kuM, dhaMI zAlIgarAmakuM pIjiyejI; brahmAnaMda kahe khabaDadAra renA, denA hAya se hamakuM dIjiyejI. calyA muMDa muMDAI ke hAI sAdhu, jage bAMdhake mAMgaki lAvatA he; rAMka muMDiyAM dvArase mAra kADhe, khuba 2 DiyAM dekha khilAvatA he; nakha zikha bharyA tana dhAIyAmeM, tAnA mAMjhA sAtha milAvatA he; brahmAnaMda ke mAnameM TeTa rahyA, ThAlA kAyakuM ghaTa hilAvatA he. mAI dekha terA yaha deha beTA, tAte saMtake kAma lagAvanAM; sAdhu dvAra khaDe gau rAmajI, khuba mAla tAjA khavarAvanAM; jina bhAva na rAkhiye bhekhase, tAki sIta prasAdI bI pAvanajI; brahmAnaMda kahe kachu maMtra kahe ge, ekAMta Asape AvanAjI. sabI Dhora DhAMDha mere rAmajIke, bheMza rAmajIkI dudha pAvanakuM; sabe khetI vADI mere rAmajIkI, bhAbhi zAka bi bhega dharAvanekuM; deya chekarA chokari rAmajike, eka TelavI chAna uThAvakuM; brahmAnaMda kahe rAmanA nAma leve, sabe Apane kAma lagAvanekuM kare eka celI rakhe Apa bhalI, tAki baMdagI beta bakhAnatA he sadagraMthaki rIta na kAna dhare, kare vAda beTA mata tAnatA he; kare kuDa kapaTa rU eArakA, dhana Apane maMdira AnatA he; brahmAnaMda ke rAmakI bAta nahi, manamAMI ki jAtameM mAnatA he. 76 77 78 79 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda 3sAdhu adhikAra kuMDalIA chaMda. bhekha anAvyA saMtakA pukI dharata hai pAva, vAnara upara si'hune kriyA kapaTakAdAva; kiyA kapaTakA dAva dekhi vAnara mana bhAyA, yahu kAu sata sAcA titra tana bhakti chAyA; dAkhata brahmAnaMda cahuta vAnaraku khAyA, phuMkI dharata hai pAva satakA lekha khanAyA. 80 zarane AyA si Mhuke sAcA sAdhu jAna, lapaTa japaTamukha melIyA nipaTa kapaTakI khAna; nipaTa kapaTakI khAna jAna vAnara hazi dghinA, siMhu paryAM mana sAca bhai yahuvA tanavinA; pUchata vikasyA vakrana vAnarA vanapara dhAyA, sAcA sAdhu jAna sihuke zarame AyA. 81 vana para rAve . vAnarA muri kari te vIra, yA vana vizvAsI dhane tArkikamAku pira; tAkI meAku pIra saMtakA lekha bigAthA,peTa kAja karI kapaTa bhaktikA mAtama khAya; dAkhata brahmAnaMda duSTa sakhakI patya khAve, burI karI te vIra vAnarA vanapara rAve tribhaMgI chaMduM bhaTa veda paDhaMDhA sadhyA va`dA ka` na kuMdA ujhuDhDhA, `AkAra japa`dA mukhya rahe`dA aMtara maTThA mukuTThA; A pUnI kathA kahe`dA leAka ThagaThThA vikala phidA varata'nA, sadgurUkA adA brahmAnA sAca kahuMdA sakhahu dA. saMnyAsa sahutA khina na tharUtA kirata vazutA jaga khutA, mAyAke pUtA nagara rahetA dharana vibhUtA dhanadhUtA; bhekha arU bhUtA jayaMta sa'zrutA 2DiphatA na tara'dA, sadgurUkA adA brahmAMnA sAca kahuMdA sabahu dA. jama kAvata jegI sama vidhI bhegI a'tara rAgI adha eghI, madyamAMsa bhakheAgI bhUta japeAgI layA kheAgI kAmagI; tanakA naTeMgI ezuddha hAgI krUrata hai pUgI cukaMdA, sada gurUkA baMdA brahmAnaMdA sAca kahuMdA sakhahu dA. arU ja'gama kahAve lIMga laTakAve ghaTa khajAve ziva gAve, punI bhIkha maMgAve paisA pAve trapata na Ave tana tAve; kira zvAna bhasAve leAka hasAve bhekha lajAve bharamadA, sadgurUkA maMdA brahmAnaDhDhA sAca kahuMdA samahUA. arU kiyA krUratA kalamA bharaMtA aMtara jaratA nahiM TharatA, jivanaku` maratA zaMka na dharatA juhura karaDatA nahi DaratA; khelata kharakharatA kahu" karatA pachIma dharatA dhUmadA, sadgurUkA adA brahmAnaMdA sAca kahuMdA sakhahuM dA. 83 4 85 86 49 rakta 82 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 vyAkhyAna sAhitya graha, kahAvata vairAgI lubdhA lAgI aMtara AgI triya rAgI, javAlA viSa jAgI mAyA pAgI akalave kAgI nibhAgI; bAMdhata ghara bAgI lajyA tyAgI dhana arU tAMgI dhAradA, saddagurUkA baMdA bahAnaMdA sAca kaheMdA sabaraMdA - bhaktie bhagalA bAtana phagalA aMtara dagalA viSa DhagalA, dekhata Taga TagalA Delata nagalA thirakava pagalA jagaThagalA. bahAra gati bagalA aMtara kagalA vAkA saMgalA chAMThaMdA, saddagurUkA baMdA brahmAnaMda sAca kahaMdA sabahaMdA. gale dhArata mAlA aMtara kAlA viSe bihAlA cita calA, majabuta masAlA tripata rasAlA ThAkura kAlA paMDa pAlA; manaoNMdha karAlA jata jaMjAlA aMtara ThAlA mukuMdA, sazurUkA baMdA brahmAnaMda sAca kahudA sabahaMdA. vairAgI trI dekhata bhaMDI Atama khaDI kama kaDI, ura jaDatA uDI mamatA maMDI TIlA TuDI pAkhaMDI, rAkhata ghara raMDI sabavidhi cheDI patharA piDI pUjA, sadagurUkA baMdA brahmAnaMdA satya kahaMda saba ThaMdA. nAvata jalanIkA dhArata TIkA gala kaMThIka tulasIkA, arU miThA jIkA kapaTI hiyakA nAhInakIkA muraghIkA bAnA harajIkA vIkala bilIkA kiMkara triyakA viSakaMdA, saddagurUkA baMdA brahmAnaMdA sAca kAMdA sabahaMda. bhekhanake dhAri sabameM khAri aMtara bhAri ahaMkAri, belata mukha gAri rAkhata nArI mAyA mArI vyApArI; jaba maMgala kAri gurU milhArI bhramanA TArI jaga phaMdA, saddagurUkA baMdA brahmAnaMda sAca kahedA sabahaMdA. - caMdravalA chaMda 4 bhagavuM karIne zvAna sAve kADhe saMtane veza, damaDA kAraNu ghera ghera Dele reNi na male leza; reNI na male leze te kahIye evA saMtathI alaga re, kahe goviMdarAma hari tenA sapanAmAM na Ave, bhagavuM karine zvAna bhasAve kahe saMtane veza. 4 goviMdarAma. 4 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida. kuyu adhikAra bhekha mAMI te lela paDI che te kAliMgAnuM kAma, bAjImAM rAjI thaI beThA tyAMthI uThayA rAma tyAMthI uThayA rAma te kopI vIse lAja dhamanI lApI, kahe zeviMdarAma saMta thaIne mati bagaDI che, lekha mAMI ite bhela paDI che te kaliMgAnuM kAma. jyAM kAma krodha ne lebha rahe che e pragaTa narkane paMtha, e mAge te aMdhA cAle paNa kadi na cAle saMta, kadina cAle saMta te kevA dhra prahalAda sanakAdika jevA, kahe goviMdarAma ema gItA kahe che; jyAM kAma krodhane lebhaja rahe che e pragaTa narkane paMtha. 96 bagaDayAM be bA ne bAvI navarAM le che nAma, kalaMka bharyA kAnaja kukI kaIka bagADayAM gAma; kaIke bagADayAM gAma te kevAM aMdha gurU tenA celA paNa evA, kahe neviMdarAma gurUnI gamata nAvI, bagaDayAM be bA ne bAvI navarAM le che nAma. bhekhamAMI bhaDavApaNuM pi beI dharamanI lAja, AgaLa te kAMI evuM natuM paNa evuM maMDANuM Aja; evuM maMDANuM Ajaze mATe kAma krodha ne lobha te mATe, kahe goviMdarAma badalAmuM beThuM; lekhamAMI bhaDavApaNuM peThuM kheAI dharamanI lAja, mora gurU ne vAMse celA navarA narake jAya, gurU marIne zvAnaja sajo ziza gagaDA khAya ziSa gIMgaDA khAya te zAmATe ThagIne dravya lIdhuM te mATe, kahe geviMdarAma jamapurImAM pahelA mora gurU ne vAse celA te navA narake jAya. zItaladAsa paNa baLatI sagaDI baDabaDa kADhe bela, jJAna guNI te jANe nahIM jANIye zuM khela; jANI bheMkayo khela te khele ne reNI karaNInI korane pile, kahe geviMdarAma bAvuM paDuM tenuM ghara gayuM bagaDI, zItaladAsa paNa baLatI sagaDI baDabaDa kADhe bola. 100 A pramANe dharmanA nAme duniyAne anAcAra ane adharmamAM derI janAra Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMRArviram 24 vyAkhyAna sAhitya saMgraha catuthI sAdhune kaI upamA ApavI te gaMbhIra prazna che. sane 1911 "gujarAtI " patramAM "saMdigdha saMsAra athavA sAdhu ke zayatAna " nAmaka vArtAmAM keTalAka dAMbhika dharma pratyenA saMbaMdhamAM lakhe che ke - 'hindustAna ke sAdhu' ye hamAre Ajake vyAkhyAna kA viSaya hai. Ajakala hindustAnameM sAdhuoMkI saMkhyA bhayaMkaratAse baDhatI jAtI hai, aura unke nivAhakAbhAra svalpa AyavAle Arata bhArata ke gRhastha nivAsIoM ke sarapara paDanese dina dina bhAratavarSa avanatike samudrameM DUbatA jAtA hai. kadAcit yahAM koi e zaMkA upasthita karegA ke sAghu to saMsAra baMdhanako toDanevAle aura dharmakA mArga batAnevAle hai, vo avanatike kAraNa kisa rItise ho sakate hayeM ? ye zaMkA yathArtha hai aura mayeMbhI kahatA huM ke yadi sAdhu-saccA sAdhu, niHspRhI aura udyogI ke kartavyaparAyaNa ho, to vo avazya unnatike zikhara uparahI le jAtA hai. paraMtu ayase sAdhu bahota kama mila sakateM haye. vizeSatAH Ajakalake sAdhu nirakSara, jAhila, aura durvyasanI hI hote hayeM. jo vidvAn tathA pratiSThita hayeM vo nija karttavyako bhula mAna, abhimAna, pratiSThA tathA vaibhavavilAsameM tallIna hokara, sAdhu nAma dhAraNa karate huve baDe gRhastha bane bayaThe haye. arthAt bhAratavarSa ke gRhastha ina sAdhuoMke pAlanapoSaNa meM jo dhanakA vyaya karate hayeM uskA badalA unheM kuchabhI nahI milatA haya. dezameM udyogahIna aura Alasya bhaktoMko saMkhyA baDhane ke kAraNa deza dina pratidina dAridraya ke aMdhaHkArase gIrA jAtA haya phira koi ye kahegA ke bhAi ! sAdhuoMkA sivA rAmanAma japaneke aura kartavya hI kyA haya ? kyoM ke saMsAra ke kartavyoMko choDa karake vo sAdhu bane hai-agara kartavya karanA hotA to sAdhu kyoM banateM ? ye koTi ThIka nahIM haya. jo ye mAnege, to phira jitane karttavyahIna puruSa hoM, una sarvako sAdhuhI mAnanA hogA. sAdhusaMsArake azlIla prapaMcoMko to tyAgatA haya, paraMtu phirabhI usakA eka kartavya ajJAna prajAko sajJAna banAnekA haya. bImAroMkI suzruSA karanA aura duHkhI manuSyoM ke manakA sIMtvana karanA yebhI sAdhuoMkA parama karttavya haya. paramArtha sAdhu honeke badale vartamAna kAlameM sAdhu svArtha sAdhu hI bane phirate haye, lakSmIkA tathA lalanAkA lobha rakhate haye, aura khAnapAnakI vastuoMko svAdase cakhate hayeM ! yahI unkA Ajakala parama dharma, parama kartavya aura jIvana ho rahA haya. maryene ayase aneka sAdhu dekhe haye ke jo sAdhu ke svarUpameM zayatAna hayeM-kisIne ThIka Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dusAdhu- vyadhiAra 239 kIyA hai ke " nIma hakIma khataraye jAna, nIma mullA khataraye imAna !" yAnI AdhA hakIma jAnako jokhamameM DAla detA haya, aura ardhadagdha dharmaguru dharmakA nAza karanevAlA hotA haya. durbhAgI bhAratavarSa meM isa kahAvatakI satyatAkA hama Ajakala pratyakSa anubhava kara rahe hayeM. sAdhu nAmadhArI zayatAna ayase dAMbhika aura galakaTTe hote hayeM ke paramAtmA bacAve ! aneka prakAra ke pAkhaMDoMkA vistAra karake ajJAna puruSa varga aura bhAvika strIvargako vo bhramameM DAla dete hayeM, aura unke dhana, zIla, tathA sarvasvakA haraNa karake svayaM mahAtmA bane amanacamana uDAte hayeM. sirpha itanA hI nahIM, varnA sAdhu-ahiMsA paramo dharmakA pratipAdana karanevAle sAdhu-manuSya hiMsA aura strIhatyA karaneko to apanA paramadharma mAnate hayeMkahiye mahAzaya ! ase sAdhuoMko AryAvartta meM honA kyA AryAvartta ke udakA cihna haya ? ma ayasehI eka sayatAna sAdhukA celA thA, aura apanI ajJAnAvasthAmeM zayatAna gurukI AjJAnusAra mayeM khuda ayase kaniSTa karma karatA thA - magara jaba AMkha khulI to ayase karmoM para tiraskAra tathA dhikkAra hone lagA. guru ziSya ke saMbaMdhakA toDa DAlA aura pavitratA meM jIvanako vyatIta karake janasamAjako ayaseM sAdhuoMke kapaTa jAlase bacanekA mArga dikhalA denekA nizcaya kara liyA. morI sarva mahAzayAoMkA yahI prArthanA haya ke kisI sAdhumeM vizvAsa karate samaya pAtra apAtrakA vicAra karo, aMdhazraddhAlu na bano, aura vinA kAraNa dIna karake dhanakA nAza na karo. apAtrako dAna denese manuSya pApa bhAgI hotA haya, ye kyA Apa nahIM jAnate ? magara Ajakala bahudhA rezama* kI gadI upara baTane vAle hAthI kI svArI karanevAle, vyabhicArameM rata rahanevAle, aura vaibhavoMke bhoganevAle kupAtra sAdhuoMkohI dAna diyA jAtA haya; aura sacce sAdhuoM kA vo dAMbhika na hone ke kAraNa apamAna kiyA jAtA haya yahI kahAvata ThIka mAluma hotI haya ke ' bhareko saba koi bharatA haya, aura ga boMko denA ho to tInapAca karatA haya. ' rugNa, avayavahIna tathA sAdhanahIna kiMvA suzIla karttavyaparAyaNoM kA paripAlana karo unke duHkhoM kA kSAlana karoM; paraMtu pApI kalaMkita sAdhuoMke saMgakA tyAga karo - unke darzanase dUra raho ; nahIM to jindagI kI barabAdI hogI, aura hara gharameM aura sAre mulakameM khAnA kharAbakI AbAdI hogI. " Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~~~~~~~~~ ~ ~~ ~~~~ ~~* * vyAkhyAna sAhityasaMgraha caturtha vaLI teja vAtamAM keTalAka dharmanA dAMbhika svarUpa batAvatAM lakhe che ke, have ApaNe vAmAcArIonA dharma vidhinuM nirIkSaNa karIzuM. e vAma mAgIonI dharma kiyAe sAdhAraNa zAkatadharmanI kriyAethI virUddha che ane vAmIe temane jAhera rIte svIkAra kare che. teo zivanI zakti svarUpanuM devInI ja pUjA kare che, paraMtu vizeSataH e che ke, teo pitAnI upAsanAmAM lakSamI, sarasvatI, mAtu, nAyakA yogI nI, eTaluM ja nahI paNa apavitra ni DAkinI ane zAkinIone paNa svIkAra kare che euparAMta vAmAcArIo ane dakSiNAcArIo khAsa karIne bhairavanA rUpamAM zivanI paNa upAsanA kare che. ziva ubhayamAgIonI upAsanAne eka sAmAnya viSaya thaI paDe che. vAmAcAryonI dharmakriyAne prakAra tatranA eka bhAgamAMthI levAmAM AvyuM che ane paMtha paratve te dharma kiyA vaLI ghaNuM bhAgamAM vaheMcAI gaelI che, upAsanA tAtkAlika hetu pramANe upAsya zaktinA viziSTa svarUpe niyata karelAM che, paraMtu devInI koI paNa svarUpamAM pUjA karatI vakhate paMca makAra athavA emAMnA ane muka makAnI yejanA te avasya thavI ja joIe, e sarva sAdhAraNa niyama che. mAMsa, matya, madha, maithuna ane mudrA e zakita dharmanA paMcamakAra. sarva zabdane prAraMbhama akSarathI thatuM hovAthI makAra kahevAya che. e pUjAne aMta jevI rIte lAvavAnuM hoya tenA pramANamAM tevA maMtrane uccAra karavAmAM Ave che ane e mAtrAmAM bahudhA bIbhatsa athavA azlIla arthe rahelA hoya che. jyAre pUjAne apavitra AtmA (pizAce) e para sattA meLavavAne ane temanI sAthe vAtacIta karavAne uddeza hoya che tyAre eka maDaduM (manuSyanuM mRtazarIra) avazya joIe che. upAsaka madhyarAtrinA bhayaMkara samaye kabrastAna, samazAna athavA te vadhasthAnamAM te mRta zarIrane laIne ekale jAya che ane te maDadAM para besIne pizAcene je kAMI naivedya ApavAnuM hoya che te Ape che. A kriyAne te koI paNa prakAranA bhaya vinA pAra pADI zake che te bhUta ane ginI Adi purUSa ane strI pizAcAtmAe tene vaza thaI jAya che-tenAM gulAma thAya che ema mAne che. e ane upAsanAnA bIjA prakAromAM ekAMtanI yejanA te avazya karavAmAM Ave che. e upAsanA veLAe devInI prati AkRti ane sajIva pratinidhirUpa eka strInI hAjarI te avazya hovI ja joIe. je vidhi bahudhA saMmizrata samudAyamAM karavAmAM Ave che te e samudAyamAMnA purUSe bhairave ane vIra manAya che tathA samudAyamAMnI strIo bhairavI ke nAyikArUpa lekhAya che. mukhya strI mAM ane mAMsa devInA prasAda tarIke devIbhakatAne vaheMcI Ape che, keTalAka maMtrane uccAra karavAmAM Ave che, aMgulIvaDe azlIla mudrAone vidhi karAya che, bIjA paNa ke. TalAka bhinnabhinna vidhio karavAmAM Ave che ane chevaTe e strI purUSa devIbhakatenA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda kusAdhu-adhikAra atyaMta siMgha rAtrutsava vyabhicAramaya vidhi-sAthe e pUjAne aMta thAya che. e zAkatavidhi zrIcaka athavAte pUrNabhiSekanA nAmathI oLakhAya che. kharI rIte jotAM e apavitra vidhiono mULa tatramAM niSedhaja karAyelo che, chatAM vAmamArgIoe vidhine parama ISTa vidhi mAne che ane emAM pUrNa bhAvanA rAkhe che. AryAvartAmAM e zaktidharmanA anuyAyi janenI saMkhyA ghaNI ja moTI che ane temAM paNa brAhmaNanuM pramANa vizeSa che. e zAkatadharmamAM thiesephila sAyaTI ane svAmI nArAyaNanA paMtha pramANe sarva jAti ke dharmane bheda na mAnatAM sarvane samAna gaNavAmAM Ave che. bahAra judI judI jAtinA ane judA judA dharmanA leke pitAnA jAtibheda ke dharmabhedane dhAraNa kare che, ane pote zAkata nathI emaja batAve che. paraMtu siMduranAM tilaka ane kaTie lAla rezamanA kakaDAthI teo zakti tarIke tarata oLakhAI Ave che. dakSiNAcArI ane vAmamArgIo uparAMta zAktane eka bahuja amalIla trIjo paMtha paNa che ane te "kAMculIya mArganA nAmathI prasiddha che. e kAMcalIya mArgane dakSiNa dezamAM vizeSa pracAra che. gujarAta ane kAThiyAvADamAM e paMthane cenA mArganA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. e paMthavALAonI dharmakriyAo kela athavA vAmAcArIo jevI ja che. mAtra eka vizeSa vidhithI e paMtha bIjA zAkta paMthethI bhinna che. strI maitrInA grathione purUSa sAthe meLavI devI ane devIbhaktomAM strIonA samudAyane vadhAre kare eTaluM ja nahIM, paNa je svAbhAvakalajajAbaMdhana hoya tene paNa teDIne niraMkuza thaI vartavuM e e vidhine A zaya che. ema kahevAmAM Ave che ke e kAMcaLIyA rathavALAnA dharma cvadhinA samayamA sarva strIe potapotAnI cALIo utArIne gurUnA adhikAramAM tyAM paDelI eka peTImAM mUke che. jyAre sAdhAraNa dharma kyAnI samApti thAya che, tyAre pratyeka purUSa te peTImAMthI eka eka ceLI upADI le che. je strInI caLI je purUSanA hAthamAM Ave, te strI game te te purUSanI nikaTatama saMbaMdhInI eTale ke bhagini ke putrI hoya te paNa teTalA samayane mATe te purUSanA kAma vyApAranI bhAginI thAya che. eTale nisargakRta nItinA svAbhAvika durgane paNa e vidhithI teDI nAkhavAmAM Ave che. makarANa pradezamAM je hiMgulA devInuM sthAna AveluM che, te bahudhA vAmamAgIo ane e kAMcaLIyA paMthanA devIbhakateja tIrthasthAna che !! prativarSa tyAM hajAro zA matavAdIe yAtrA mATe jAya che. je pradezamAM e sthAna AveluM che tyAMnI bhUmimAM paravALA jevA eka jAtanA dANuM thAya che ane tene raMga lAla 31. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24ra vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha hoya che. je leke gilA devInI yAtrA karI Ave che teo yAtrAnA cinDa tarIke e lAla dANAnI kaThI gaLAmAM bAMdhe che ke je "marAnA nAmathI oLakhAya che. AjakAle je giri, purI ane bhAratI Adi dazanAmIomAMnA aMte bhraSTa tate bhraSTa thaelA sAdhu che, teo sarva vAmamArgI ane kAMcaLIyA paMthanAja che ane sarva durAcAramAM agresara che ema kahetAM atizaya kheda utpanna thAya che. kasAdhu ne bodha, ja vizvAsa rAkhI zaraNe AvelAne cheha deve, tenA jevuM eke pApa nathI te te baLe sutelAnuM mAthuM kApavA jevuM julamI che. bhalA bhalA buddhizALI leke paNa dharmanA bahAne vizvAsa kare che, tevA dharmanA athI janene svArtha aMdha banI dharmanA bahAneja ThagavA e mahA anyAya che potAmAM pilapalA chatAM guNI gurUne ADaMbara racI pApI evA viSayAdi pramAdanA paravazapaNAthI mugdha lekone ThagavA tenA je eke vizvAsaghAta nathI. bheLA bhakta jANe che ke, ApaNe gurUnI bhakita karI gurUnuM zaraNu lahI, A bhavajaLa tarI javAnA. tyAre paththaranI nAva peThe aneka dethI dUSita chatAM mithyA mahatvane icchanArA daMbhI kugurUe pitAne ane parIkSA rahita aMdha pravRtti karanAra pitAnA mugdha Azritane bhava samudramAM ja bUDADe che, Ama sva-parane mahA duHkha upAdhimAM hAthe karIne nAMkhe che. jenAM mahA kaTaka phaLa te dharma Thagone A saMsAra cakamAM pharatAM vizeSa veThavAM paDe che. A mATe ja zrI sarva deve dharmagurUne raheNI kaheNuM eka sarakhI rAkhI nibhANeja vartavA pharamAvyuM che. ApaNe prakaTa joI zakIe chIe ke keTalAka kumatinA pAzamAM paDelA ane viSaya vAsanAthI bharelA chatAM, dharmagurUne DeLa ghAlI kevaLa pitAne tuccha svArtha sAdhavA aneka prapaMca racI, ane aneka kutarko karI satya, ane hitakara sarvajJa upadezane paNa gopave che. Ama pate dharmagurUja dharma ThagapaNuM AdarI mugdha mRgalAM jevA kevaLa kAnanA rasIyA ane AMkha mIMcIne hAjahAja karanArA vAzrita bheLA bhatAne svaparanuM pragaTapaNe bagADe che, te vivekI hase kema sahana karI zake? dina dinaprati te pApI ce5 prasarI duniyAne pAyamAla kare che. tethI te upekSA karavA gya nathI ja. jagat mAtrane hita zikSA ApavAne baMdhAyelA dikSita sAdhuo jeo sarvajJa prabhunI pavitra AjJA-vacanene uramAM dhArI rAkhanArA, ane kapaTa rahitapaNe tavata vartavA svazakita kurAvanArA ane sarva lebha lAlacane parihari janma maraNanA duHkhathI DarI leza mAtra paNa vItarAga vacanane nahi gepavatAM zrI sarvajJa AjJAne pUrNa premathI ArAdhavA khapa karyA kare che, teoja dharmagurUnA nAmane sAcuM karI batAvavA samartha thaI zake che. tevA siMha kizereja sAcA sarvajJa putra * jaina hitadha. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. 3sAdhu-adhikAra. 243 kahevAya che. khAkI, hAthInA dAMtanI peThe dekhADavAnA paNu nyArA, ane cAvavAnA pazu nyArA che, temanA nAmane teA deDha gAunA namaskAra ! ! bhe bhaLye viveka cakSu khAlI sugurU ane gurU-sAcA dharmagurU ane dhama Thagane kharAkhara eLakhI leAbhI, lAlacu, ane da.bhI, kugurUneA kALA nAganI mAphka sarvathA tyAga karI, azaraNu zaraNu dharmaradhara ane siMha kizeAra samAna sama sAcA sa`jJa putranuM parama bhakti bhAve sevana karavA tatpara thAe ? jethI sa janma jarA ane maraNunI upAdhI TALI,tame aMte akSaya pada varI zake! ? uttama sArathI ke uttama AnayAmaka jevA sadgurUnAja dRDha AlamanathI pUrve paNa asabhya prANIye A duHkhamaya sa'sAraneA pAra pAmyA che. ApaNane paNa evAja mahAtmAnu' sadA zaraNu hA ! evA paropakArazIla mahAtmA kadApi prANAMte paNa paravacana kareja nahIM kiMtu jagane ekAMta hitakArIja hAya manana karI dhAraNa karavA ceAgya vicArazreNi peAtAnA manamAM masta rahevuM, jagatanI paravA karavI nahi, kaMi Nu kAmakAja kavuM nahi, ALasamAM dina vyatIta karavA ke dharmane nAme mithyAcAra sevavA ene sAdhupaNuM' keTaleka sthaLe samajavAmAM Ave che, jIvanamAM pramAda, ALasa, avyavasthA, sa`kucitatA vyagratA ane ci'tAe dhA mA nAkhyA che; nya niSThA, zraddhA, udAratA, prema ane satyaniSThAne sthAne temanAmAM kartavya vimukhatA, vhema, svAtha, sakeAca, mAha, kRpaNutA, prapaMca ane pratAraNAe praveza karyAM che; keTalAka sthaLete bahAranA ArDara, dabha ane DALanAM ja nATaka bhajavavAmAM Ave che. tepaNa zraddhAnuM tattva ApaNu leAkane para parAe mAtAnA dhAvaNunI sAtheja maLatu hAvAthI e jIvana pratyenI ApaNI sanmAnavRttine lIdheja hajI e jIvana sudhArI levAmAM Ave te bahu sArU kAma karI zake ema che, pratyeka sAvacAraka jANe che ke, keAi paNa samAjanI ke dharmanI unnati, prasAra, ke avanatineA AdhAra tenA upadezaka varga upara rahe che, ane dhArmika unnati vinA sAmAjIka sudhAraNAnI AzA vya che. sa`sArika abhyudaya ane pAramArthika ni:zre yas nA upadezA ceAgya acAidvArA nIkaLatA ane zAsana unnata avasthAe paheAMcatu e vAta paNa ApaNA itihArathI susiddha che. jaMbusvAmI, bhadrabAhusvAmI, hemacadrAcArya, haribhadrasUri, munisu dara vagere AcAyInA prayAsa pratyeka jaina dharmAbhi mAnIne suvirdita ja haze. kALe karI upadezaka vargamAM zithilatA AvI, gabhedanA kalahu vadhyA, paraspara vidveSanAM bIja ropAyAM, upadezaka varga taraphathI temAM jaLa sicana thatuM gayuM, eka jaina dharma aneka zAkhA prazAkhAmAM vheMcAi gayA, saMghazakita-saMyukatakhaLa chinna minna thai gayuM, ane vyavahAra tema paramAnA tema jaina *zrI jaina zvetAmbara kAransa heralDa. ogaSTa, sapTembara 1913 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha tattvajJAnanA vAtsava svarUpanuM jemane bIlakula bhAna ke jJAna nahIM evA nAmanA veSadhArI purUSa upadezaka vargamAM ubharAvA lAgyA. AthI pariName kiyA jaDatA zuSkajJAna, bAhA kriyAmAMja rAga, AMtara daSiAnI saMvRddhi, vivecaka zakitane abhAve parIkSaka zakitane abhAva, agyane Adara kartavya-akartavya -ayogya aucityanuM ajJAna, ane evAM bIjAM aneka hAnikara aniSTa tatte prajAmAM prasarI gayAM. A nAmanA upadezake e je kAMIpaNa karyu hoya te te eTaluMja ke jena prajAmAMthI dharmanuM saMsAmAtra nAma jatuM aTakAvI rAkhyuM che. dharmane sthAne dharmA bhAsa, jJAnane sthAne kriyA jaDatA AvyAM kharAM, paNa kaIne kaI rUpe dharma rahe te khara (upakAra !) nAmanA upadezake e TakAvI rAkhela e nAmanA dharmathI kaMI vizeSa lAbha nathI, evA dharmAbhAsathI saMtoSa mAnI besI rahevuM e zreyaskara nathI. jainadarzana je tatvajJAnathI bharapura che ane tarka para baMdhAyela che. tenuM rahasya pUrNa jJAna pAmavAnI yegyatA saMsAra vAsanAmAM sukha mAnanArA, bahAranA ADaMbara-TApaTIpa vicAra zUnya kyAmAM lAgI rahelA jJAna rahita purUSomAM hevI ja ghaTatI nathI. te e darzananA uttama vicArone anyamAM saMkrAMta karavAnI yogyatA te kayAMthIja hoya! jena dharma malina-asvaccha nAstika-sAra rahita ane agrAhya che evuM keTaleka sthaLe manAya jAya che. te paNa AvA nAmanA upadezakene pratApeja. leka mata hamezAM hArda samajIne badhAne nathI lekane kaI tatva samajavAnI IcchA nathI avakAza nathI tema jarUra paNa nathI. e te upara uparanI kriyA, bAhyavyApAra anuyA.' thI varganA AcAra vicAra ane dharmanI kahevAtI purANa kathAo uparathI kAMIka sAdhAra ane kaMIka nirAdhAra kalapanAone pramANarUpe gaNI mata bAMdhe che. AvA ravabhAvavALe prajA varga, nAmanA upadekenA upadeza, zithilAcAra, jaDakriyA parAyaNatA ane anuyAyI varganI ajJAna yukta pravRttio joI virUddha anumAna badhe te temAM aparAdha emane nahi paNa jaina darzananA jJAna tathA karma AdinA rahasya ane zairavathI cheka ajJAna evA upadezake che, ema kahevAmAM dhRSTatA nahija gaNAya. Ama ApaNe joyuM ke koI paNa samAja ane dharmanI unnata avasthA thavAmAM vidvAna upadezaka varga bahu agatyane bhAga bajAve che ane vizeSa karIne e varga jema tyAgI, nispRhI, sarva saMga parityAgI, jJAna vijJAna yukta, dezakAlAdine sahama viveka karI kartavya ceAjanA ghaDanAra, tene amalamAM mUkavAnI zakti dharAvanAra ane tethIja pUjya ane vaMdanIya hAya tema te vadhAre sAruM kAma bajAvI zake che. jaina dharmamAM AvA samartha upadezake thaI gayA che. ahiM A vAta lakhatAM lekhakane abhimAna thAya che ke jenamAM je caturvidha saMghanuM baMdhAraNuM tathA tenA karta nya vibhAga AdinI vyavasthA che te bahu suMdara, upakAraka ane sarva prakAranA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda musAdhu-adhikAra. dezakALa paristhitimAM kAma lAgI zake tevI uttama che. A dharme strIone visarI nathI, mekSano adhikAra tenA hAthamAMthI chInavI lIdhe nathI tene paNa parama gati pAmavAne adhikAra svIrA che ane viveka virAga saMpanna mokSecchu temaja zAstrakta lakSaNa yukta strI IcchAnusAra purUSanI peThe ja dIkSA laI zake che. AvA sAdhanA varga mATe keTalAMka uMcA prakAranAM baMdhAraNe bAMdhavAmAM AvyAM che. upadezane lAbha strI varga cakkasaja maryAdAmAM pAmI zake che, temane sahavAsa amuka niyamo AdhIna rahI evI zake che arthAt e vargane vadhAre lAbha laI zakAya ema nathI. A zrAvikA varganI unnati mATe sAdhvIne varga baMdhAya che. saMsAranI kaTutAmAM strI varga taraphathI vadhAro nahi paNa ghaTADe karavA, tene svargamaya banAvavA, strInAM kartavya tene yathAvat samajAvavA, kartavyamAM utsAha letI karavA, dharma ane nItinA saMskAro bharavA, te sAdhvI vargane keLavavAnI keTalI agatya che. e vagere bAbatanuM vivecana karavAne ahiM prasaMga nathI eTale e sabadhamAM mana rAkhavuM paDe che. te paNa suvicAraka vivekI vAcaka joI zakaze ke, A dharma ane nItinA saMskArathI saMskRta thayelA sAdhavI vagathI zikhI zrI varga dhArmika ane nItimaya jIvana zikhI saMsAra sudhArI zake che, pitAne ane pitAnAM kuTumbIone ucca gatie laI jaI zake che. purUSa ane strI varga je rAtri divasa saMsAranA kAryanA bhArathI dabAele, dharma ane paramArtha jJAna pAmI zakavAne anukULa nahi tevI sthitimAM rahelo che, temane sAdhu ane sAdhvI varga ke je upAdha rahIta,naciMta che, dharma ane paramArthanAM tathA nIti ane vyavahAranA svarUpane yathAvata samajI tema samajAvI zake che, uttama prakAranAM cAritra zIla che, te dharmanA suvyavasthita baMdhAraNane laI pitAne lAbha Ape-abhyadaya ane niHzreyasAdhaka upadeza Ape e baMdhAraNa keTaluM badhuM uttama che? dharma, nIti, cAritra, saMyama,tapa AdI sAtvika vRtti ane pravRttionA vAtAvaraNa yukta sthAnake, uttama saMskAra vALA saMyamI cAritra zIla zAanirdiSTa lakSaNathI yukata sAvI varga ane zraddhA-taharatAyuta bheLe bhale dharma upara rUcivALe zrAvaka zrAvikA varga A sarvane sughaTita saMga; ahe A darzana keTaluM badhuM ramya, AkarSaka ane recaka che? A keTaluM badhuM unnatikara baMdhAraNa che? dhanya che te zAsananA racanArAone ! dhanya che temanI tatva bhAvanA tathA kriyA-kAMDAdinA rahasya jJAnavALA upadezaka vargane, ke jemanA prayAsathI, zuddha saMkalpathI satya vicArathI dharma eka vakhata sarvoparI padane pAmI cUkyuM hatuM, akabara ane jahAMgIra jevA bAdazAha pAse pitAnA tIrtha sthaLamAM hiMsA baMdha karavAnA paravAnA leI zakya ha! eka vakhata heTA mahaTA rAjA rANAe A zAsananI sattAmAM mastaka namAvatA hatA, niHspRhI tyAgI sAdhu Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nnnnnnnnnnnnnnnnnn manninn vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha mahAtmAonA paga pAse pitAnA rAjyanI sarva vibhUti-aizvarya arpaNa karatA hatA temanA sAme hAtha joDI ubhA rahetA hatA, ane A mahAtmAo paNa tatvabhAvanAemAM, tatvaciMtanamAM,svakatavyamAM eTalA masta rahetA hatA ke e sarvathI leza paNa DagatA nahi ke ghamaMDa karatA nahi, paraMtu kyAM che e manahara citra,kayAM che e uttama vAtAvaraNathIyukata sthAnake kyAM che e jJAnI cAritryazIla sAdhu mahAtmAo,kyAM che e dharma para rUcirAkhanArA zraddhALu zretA varga, kyAM che e vakhatanAM zreSTha lAdhya pariNAme ? zI kALanI vicitratA, brahanA avaLA yeAga ! zI agamya kAraNenI paraMparA! Aja emAnuM kazuM nathI. kazuM nathI eTale kevaLa zUnya che ema nathI, amArA A udgAra samagra rIte che nahi, hAya zake paNa nahi, game tema teo mAnavadaSTi paricchija che; amuka maryAdAthI bahAra tenI gati nathI, eTale A dRSTinI paricchinnatA tathA jJAnanI alapatAnA aMza, e uddagAra kahADavAnAM kAraNemAM bhaLI jAya ja. AvI sthi timAM uccArAyelA A uddagAra mATe kaSAya tyAgI sAdhu mahAtmAo tathA zrAvaka vAM kSamAdaSTa rAkhaze evI AzA che. vastra pAtrAdi upakaraNanI tAla mela, ziSya kSetra ane pustakeSaNa, AhAra pANInI tajavIja ane gocarInA ja niyamanuM paThana pAThana jJAna, tathA gAma gapATAmAM sAdhu jIvana vyatIta thAya che tethI vadhAre zokanI vAta kaI che vArU? keTaleka sthaLe te samajyA vagaranA sUtra siddhAntanA azuddha mukhapATha sivAya anya zAstranAM vAMcanane, kAvya vyAkaraNuM sAhitya philaNI AdinA abhyAsane, vizcarcA. ne, anya dharmanA vicArenA saMsargano vagerene niSedha hoI jJAna ane sudhArAnAM dvAra baMdha thayAM che. dharmane nAme saMkucita daSTi, vahema, jaDatA upadezAya che. ane kaMI paNa sakriyA thAya te dharmane bhaMga thAya, samakita nAza thAya. karmabaMdha thAya evI mAnyatAthI kevaLa ahatva pUrvaka AtmaparAyaNa rahevAmAM dharma ane munitva samAyelAM rahamajAya che. mustitva zAmAM che ene zAstra tema vyavahAranI daSTie vicAra karatAM ema te nahija jaNAya ke, niyama baddha khAnapAnanA pAlanamAM, DeLa tamAkavALAM TApa TIpIAM bhASaNamAM, nATakIyAM gAyane racavAmAM ane jevAM tevAM pustako bahAra pADavAmAM munitva samAyeluM che, te pachI paraspara vidveSa karavAmAM anyanA chidde tapAsavAmAM, anyanA jarA jeTalA deSane maheATe karI batAvavAmAM jhINI jhINI vAtane manamAM rAkhI kusaMpa vadhAravAmAM, potAnA vADAmAMnAM gheTAMo bIjAnA vADAmAM na ghusI jAya te mATe eka nAdAna bharavADa jeTalA ja jussAthI DATAM DAMgarAM laI sAma sAmA zabda viSayathI bharyA prahAro karavAmAM, ziSya karavA mATe eka amuka gRhastha jeTalI ciMtA sevI game tevA prapaMcamAM paDavAmAM, ane bicArA bheLA ajJAta vargane phasAvAmAM munitva zAnuMja : Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. musAdhu-adhikAra. 47 hiya? paraMtu jaInA derAmAM brAhmaNatva ane rAtA vastramAM sanyAsItva manAya che tema, munitva paNa evA evA niSiddha vyavahAramAM manAI gayuM che. virAga, abhyAsa, vicAraNA, dharmadhyAna, yegAnuSThAna, prajAhitanA saMka9pa, aspRdaya sAdhaka u. padeza ane zikSaNa enAM te svapnAMja rahyAM che. keI keI upadezakanAM vyAkhyAna kavacitaja saMbhaLAya che. mananA muniraMtha "manana kare che mATe muni" kahevAya che paraMtu manana zAnuM? zuM AhAra, nidrA, bhaya, maithunAdi pazudhanuM? zuM kevaLa Apa svArthanuM? paradeSa darzana ke paraniMdA kathananuM ? zAstraniSiddha tyAjya vyavahAranuM? nA, nA, ema te naja heya ane nathI jae manana te nidrA, lekavArtA, za. rIra AdinA vismaraNa pUrvaka AtmabhAvanuM, zAstranuM, lekasthitinuM, dezakAlAdinuM, vAraMvAra badalAtI jatI javAbadArInuM manana che. AvA mananamAM masta eja muni. AvA mananane pAraNAme nIpajatI saMzaya ane viparyaya rahIta nizcita kartavya pa. dvatine ghaDavAmAM ane javAbadArI bajAvavAmAM nimagna eja muni. Atmahita sAdhI cukele, bhavasAgara tarI pAra gayele, ahetuka dayAthI lokahita athe prayatamAna eja yati" AnaMda ghanamimAM kahyuM che ke "AtamajJAnI zramaNa kahAve bIjA te dravya liMgIre....." zAMta-dAMta-dhIra-rAgadveSa rahIta-jJAna, darzana, cAritra, saMyamamAMja kIDA karanAra-prIta rAkhanAra-tRpti lenAra teja pUjya-vaMdanIya jaina muni che. zAstra dIpanA prakAzavaDe AvuM Adarza munita spaSTa hamajAya che. cittagata doSonA sAma vazAt A vAta ApaNe na samajIe, e prakAzathI jJAna pAmI tadanusAra na ctIe, te ApaNe doSa che, ane tenI zikSA paNa ApaNeja jogavavI paDe che. bhegavIe paNa chIe. te paNa jamAne palaTAyo che. haju palaTAya che. mudraNakaLA, patravyavahArAdinI thayelI sagavaDa, keLavaNInI sulabhatA, pAzcAtya vicArane sahavAvAsa, navazikSita yuvaka varga, badalAyelA dezakALa saMbaMdha Adine bhegA thayA che. aMdhazraddhA dharmaghelachA, gaccha bhedanAkalaha, matabhedanI asahiSNutA, hadaya saMkeca, svArtha, ADaMbara bAhyasthUla, vicArazUnya, dhamAMbhAsa, jaDakiyA, parAyaNatA e sarvane sthAne kaI ke I sthaLe kaMIka kaMIka (savaze to nahija ) ghaNe bhAga hajI upara kahI tevI sthitimAM che. vicAra yukata zraddhA, kharUM dharmAbhimAna, sahanazIlatA, hadaya vistAra parArtha buddhi, tattvabhAvanA ane jJAnapara rUci AMtaradoSa TALavAnI pravRtti tathA harekanI kAM sAMbhaLavAnI vRtti levAmAM Ave che. jamAno vicAra svataMtratAne che. nyAyasiddha pramANenI kasoTIe caDAvelA siddhAMteja vIkArAya che, dareka siddhAMtanuM rahasya jevAya che, dareka kriyAnuM prajana-phala-vidhi pUchAya che, jevuM tevuM calAvI levAmAM AvatuM nathI, AvI sthiti thatI jAya che-thavA para che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha AthI munivarga upara paNa asara thavA mAMDI che. e varga paNa potAnI kharI mahattA zAmAM che te Aste Ate samajavA lAgyA che. jo ke pramANamAM ajJAna, aMdhakAra ane athaDAmaNa vizeSa che kharAM, paNa kaMIka saMtoSa thAya evI sthita sUcaka cinha jovAmAM Ave che kharAM. * munioe kevA thavuM ane zuM karavuM e be prazna hamezAM vicAravA joIe. temanA keTalAka dharmo dezakAlAdinI daSTie pheravAya che, keTalAka nathI pheravAtA. jamAnAno vicAra karI prajAhita mATe temaNe tatpa rahevuM joIe. bhagavAna, zaMkara, buddha, pataMjalI vagere pUrvAtya ane kenTa, mIla, harbaTa, spensara vigere pAzcAtya taka vajJa, arthazAstrI, nyAyazAstrInA vicArone pravAha, saMbaMdha, sahavAsa ane A jubAjunI havAne aMge besatA keTalAka saMkAre, e sarva para lakSa ApI hAlanI kartavya yojanA ghaDavAne dIrgha dRSTithI abhyAsa karanAra, ghaDelI yejanAne amalamAM mUkanAra temaja mUkAvavAnI zakti (sattA) dharAvanAra munivarganI atyAre jarUra che. pAzcAtya tatvajJonA ulekhe ane svataMtra lekhethI vAkepha thaI nava zikSita yuvakane navIna paddhatie jaina dharmanAM rahasyabhUta tattva samajAvavAnI agatya che. navIna phileseNiI sAthe jaina tattvajJAnane sarakhAvI sarva hakIkta barAbara rIte samajAvavA-upadezavA pUratI jJAna sAmagrI meLavavI joIe. prajAnI jarUrIAto ane paristhiti samajI temanA uddhAra mATe vicAra pUrakasara upadeza paddhati ghaDavI joIe prajAhita ane AtmahitanA vizuddha saMkalapa ane satya vicAromAM nimagna rahevuM joIe, ema aneka vidhio jamAnAnI najare batAvI zakAya ema che. samAjarUpa gADAne gya mArge dero javAnuM sArathIpaNuM jene prApta thayuM che e muni vagagya mArgane jJAnavALe, tene mArge dero javAthI zaktivALo kuzaLa, vivekI have joIe e niHsaMdeha che. e varga te thAya te mATe prayAsa levAnuM kAma savanuM che. vAstavika rIte munione kartavya pradeza saMkucita nahi paNa vizALa che. vistAra bhayathI ahi te kaMIka digadarzana A pramANe thaI zake - (1) munijIvanane pAye vizuddha vairAga ane viveka upara rAve joie. (2) viveka-vairAga saMpanna jJAti muni hoya te ja potAnA kartavya padezanuM svarUpa hamajI temAM cAre khUNe vicarI zake che. (3) kartavya jANavAnI IcchA, rtavya samajavAnI zakti ane kartavya pALavAnI daDhatA e kartavya niSThAnAM traNa aMga che, A traNamAMthI eka paNa aMga jemAM nyUna na hoya teja kartavyaniSTha rahI zake che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kusAdhu-adhikAra. 249 () A viveka vairAgazIla, jJAnI, kartavyaniSTha munine kArya pradeza vizALa 'hoya che. ane vagara batAvyuM che temAM ghUmI zake che ane uccatama pariNAma lAve che. jyAM jyAM vihAra karavAnuM hoya tyAM tyAM lokonI sthiti, dhamarUci, jarUrIAta vagerenuM jJAna meLavI, pachI lAMbe vicAra karI ta6nusAra upadeza paddhati rAkhavI ane kaMIne kaMI sAruM kAma karAvavuM. dharmanI keLavaNIne, pustakAlayone, saphajJAnane prasAra kare dharmavRttine sateja banAvI samAjamAM dharmavRddhi karavI. kusaMpa, vidveSa, jhaghaDA, taDa vAMdhAne samULa nAza thAya te mATe banatA prayAsa karavA. zAstra jJAna pAmI tenuM rahasya lekene hamajAvI dharmane nAme cAlatI keTalI ka vinAzaka rUDhiono nAza kare, lokone bhramamAMthI kADhI sAcI hakIkatathI vAkepha karavA. sAdhu zALA ane sAdhvIzALA khelAvavI tathA sAdhu sAdhvIne varga ucca prakArane nIvaDe evA prayAsa levA. mAlA graMtho bahAra pADavAnI jaganI jUThI moTAI meLavavAnI, ane je pravRtti sAmAnya gRSNe paNa evI zake tevI pravRttiomAM paDI kavi-paMDita-lekhaka graMthakAra kahevaDAvavAnI lAlasAne aTakAvI mAgadhI ane saMskRta bhASAmAM niSNAta thaI dharma zAnAM gaMbhIra rahasyanA ciMtanamAM masta thaI apUrva ta bahAra lAvI navIna prakAza pADe. uMDA utarI kharAM motI bahAra lAvavAM, sapATI upara taravAthI de kAThe kAMThe rakhaDavAthI te namAlAM zaMkhalAM ane keDIeja maLaze. AvAM zaMkhalAM ane keDIthI ramavAnI bAla ramate munine zebhe nahi. * dharmanA pradezamAMthI prapaMca, pratAraNe dUra karavAM. prajAnA hita zodhanamAM niSkAma bhAve mastiSkanuM vyaya karavuM. jaina samAjamAMthI emanuM nAma jatuM rahyuM che. emane upadeza te keIkaja sthaLe thatuM haze. te ApaNe eka kartavya che. pega sAdhavAne munione keTalIka agavaDe che kharI, paNa eka evuM khAsa maMDaLa sthApI ekAMta sthaLamAM e zAstrane abhyAsa thAya, kaMIka anuSThAna thAya, ane -vidyA khIle te avazya kaMI siddhi jaNAya. A viSaya e che ke tenA para vistArathI lakhavAnI jarUra che. sujJa muni. vare vicAraze. lekhaka pitAne uccasthAne besADI rtavyane upadeza ApavAnuM ghamaMDa nathI dharAvate, te paNa eka sAdhAraNa vyakti che. tene icchAo mahAna che kharI, e I. 2chA pAra pADavAnI anukuLatA tene hAtha nathI. AvI IcchAnA vege A lekhane jakara Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha nma Ape che. e vegathI tIvratAmAM kaMI virUddha lakhAyuM hoya te te mATe kSamA maLaze ema tene vizvAsa che. aMtamAM muninuM nizcita avyagra jIvana gALavAnuM sadabhAgya jeone maLyuM che. te varga te jIvananuM svarUpa ane uddeza yathAvata rahamajI tene sadupayega kare ane tene kuzaLa sArathIpaNAthI samAja ucca sthAnane pAme evI prArthanA pUrvaka A kusAdhu adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. yatizikSopadeza-adhikAra, uttama prakAranA sAdhu thavAne mATe pratyeka sAdhue yatizikSAne upadeza hadayamAM levA joIe. jenA hRdayamAM yatizikSAne upadeza ArUDha thaye nahoya te sAdhu pitAnA cAritra dharmane meLavI zakatA nathI. te sAdhu kusAdhu gaNAya che, jene viSe uparanA sAdhu adhikAramAM kahevAmAM AvyuM che. kusAdhunAM lakSaNe lakSamAM rAkhavAthI susAdhu banavAnI icchA pragaTI Ave che, tethI te kusAdhunA adhikAra pachI susAdhu thavA mATe upayogI e A yatizikSAnA adhikArano prAraMbha karavAmAM Ave che. vairAgya vagaranA sakAma tapanA karatAM gRhasthAvAsa ghaNe daraje sAre che. anuSyam varaM gAIsthyamevAdya, tapaso bhAvijanmanaH / sustrIkaTAkSaluNTAkailuptavairAgyasampadaH // 1 // suMdara strInA kaTAkSarUpI luMTArAoe jemAM vairAgyanI saMpati luMTI lIdhI che ane jethI bhaviSyamAM pAchuM janma levA IcchA rAkhI che, tevA tapanA karatAM gRhasthAvAsa ghaNe darajaja sAre che. 1 sAdhunA vezamAtrathI mokSa maLatuM nathI rUpajJAti. (2 thI 11). svAdhyAyamAdhitsasi no pramAdaiH, zuddhA na guptIH samitIzca dhatse tapo dvidhA nArjasi dehamohAdalpe hi hetau dadhase kaSAyAn // // 1 alpe'vIti pAThAntaraM. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda yatizikSapadeza-adhikAra 25 parISahAno sahase na copasargAna zIlAGgadharo'pi cAsi / tanmokSyamANo'pi bhavAbdhipAraM, mune ! kathaM yAsyasi veSamAtrAt // 3 // yugmam he muni! tuM vikathAdi pramAda karIne svAdhyAya (sajajhAya dhAna) karavA IcchatA nathI, viSayAdi pramAdathI samiti ane gupti dhAraNa karatuM nathI, zarIrapara mamatvathI bane prakAranAM tapa karatuM nathI, najIvA kAraNathI kaSAya kare che, parISaha tathA upasarga sahana karatuM nathI, (aDhAra hajAra) zIlAMga dhAraNa karatuM nathI te chatAM tuM mekSa me. LavavA Icche che, paNa he muni! vezamAtrathI saMsAra samudrane pAra kevI rIte pAmIza? \ vivecana-+atra vyatirekarUpe munioe zuM karavuM joIe te kahe che, 1 pAMca prakArane svAdhyAya munie dararoja kare joIe. vAMcanA (vAMcavuM te), pRchanA (zaMkA pUchavI te), parAvartana (saMbhAravuM- rIvIjhana), anuprekSA (vicAraNa) ane dharma kathA A pAMca prakAranA svAdhyAya che. 2 pAMca samiti ane traNa guNi te pravacanamAtA kahevAya che ane sAdhupaNAnuM khAsa lakSaNa che nirjIva mArge sUrya ugyA pachI sADA traNa hAtha AgaLa daSTi rAkhI, jeIne cAlavuM te icya samiti. niravA, sAcuM, hitakArI ane priya vacana vicArIne besavuM te bhASA samiti. anna, pANi vigere beMtALIza deSa rahita levAM te eSaNa samiti. kaI paNa vastu jIva rahita bhUmi jeIne tathA pramArjanA karIne mUkavI ke levI e AdAna bhaMDamatta nikSepaNuM samiti. maLa, mUtrAdi chava rahita bhUmie tajavAM te parijhApanikA samiti. manapara azubha ciMtavana mATe pUrNa aMkuza rAkhave athavA sarvathA mane vyApAra nakara e managupti, - kaI paNa prakAranuM sAruM ke kharAba vayana balavuM nahi athavA savigha varSa niravadya bolavuM te vacana gupti kAyAne aNAe pravartAvavI nahi athavA sarvathA pravartAvavI nahi te kAya gupti. 3 sAdhue be prakAranAM tapa karavAM joIe. bAthatapa-upavAsAdi karI bIlakula khAvuM nahi, ochuM khAvuM, ochI vastuo khAvI, rasavALI vastuo ghI vigere na khAvAM, karma kSaya karavA mATe zarIrane kaSTa ApavuM ane aMge pAMga indrio ane manane sAcI rAkhavAM A sthaLatapa kahevAya che. abhyataratapa-karela pApakRtyanuM prAyazcita levuM, jinadi dazane yathAyogya vinaya kara, jinAdi dazanuM gya vaiyAvacca karavuM, vAMcanA vigere Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha pAMca prakAranA svAdhyAya karavA, dhyAna karavu' ane khAdya abhyatara upAdhinA tyAga karavA. A atyaMtara tapa kahevAya che. para 4 cAra prakAranA krodha, mAna, mAyA ane leAla tathA tene janma ApanAra temaja tenI sAthe rahenAra hAsya, rati, Arati vigere nAkaSAya che te na karavA joie, athavA manI zake teTale tene tyAga karavA joie. 5 bhUkha, tarasa sahana karavA vigere AvIza prakAranA parISaheA che. tenu' svarUpa zAstramAM Apelu che. tathA manuSya ane devatA vigerenA karelA anukULa ke pratikULa upasargo samatAthI sahana karavA joie, e vakhate manamAM jarApaNu krodha, dveSa ke kaleza na ANuvA joie. evI rIte peAtAnu` vartana karI samatAmaya jIvana karavuM joIe, 6 zAstrakAre cAra mukhya ane tenA peTA bhedathI soLa prakAranA upasa kahyA che. 1 devakRta. 1 hAsyathI, 2 dveSathI, 3 vimathI ( vicAra-sahuna karI zake che ke nahui te daDhatA jovA mATe parIkSA karavI te ), 4 pRthavimAtrA ( dharma nI IrSA Adine aMge vaiSkriya zarIra karIne upasarga kare che te ). 2 manuSyakRta. 1 hAsyathI, 2 dveSathI, 3 vimazathI, 4 kuzIla mATe ( brahmacArIthI putra thAya te maLavAn hAya che ema dhArIne dharma vAsanA vinAnuM mANasa brahmacaryathI caLAvavA anukULa pratikULa upasarga kare te ). 3 tiryaMcakRta 1 bhayathI ( manuSyane joIne mane anatha karaze ema dhArI sAmA dhase te, 2 dveSathI, 3 AhAra mATe ( bhUkha lAgyAthI tenu nivAraNa karavA mATe ziLAya gRdhrAdi upasarga kare te ), 4 peAtAnAM muccAnAM rakSaNa mATe. 4 AtmatRta 1 vAta, 2 pitta, 3 kapha, 4 sa'nipAta, 7 aDhAra hajAra zIlAMga dhAraNu karavAM joie. e aDhAra hajAra zIlAMga zu che te saba'dhI jarA la'khANu paNa upayAgI neTa upamiti bhava prapa canA pIThamadhanA bhASAMtaramAMthI atra utArI levAmAM Ave che. yAga traNa, karaNa traNa, saMjJAcAra, iMdriya pAMca, pRthvI kAyArabhAdika daza ane zramaNadhama daza teNe karIne aDhAra hajArazIlAMga thAya che zIlA'ga aTale cAritranA avayavA (vibhAga) te nIce Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda yatizikSApadeza-adhikAra 253 pramANe -ga traNa che managa, vacanaga, kAyayega, karaNa traNa che. karavuM, karAvavuM ane amedavuM. saMjJA cAra che; AhAra saMjJA, bhayasaMjJA, parigraha saMjJA ane maithuna saMjJA. iMdriya pAMca che; sparzendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotraMdriya, pRthvIkAyA raMbhAdika dazaH pRthvIkAya AraMbha, apakAya AraMbha, teukAya , AraMbha, vAukAya AraMbha, vanaspatikAya AraMbha, be iMdriya AraMbha, te indriya AraMbha, cariMdriya AraMbha, paMcendriya AraMbha ane ajIva AraMbha yati dharma daza che. kSamA, mAva, Arjava, nirlobhANuM (mukita), tapa, saMjama, satya, zaica, akiMcanapaNuM ane brahmacarya. AmAMnA darekanuM ekeka pada laI jUdA jUdA bheda karavAnA che. prathama bheda dAkhalA tarIke nIce pramANe karAya-"mane karI AhArasaMjJA rahita thaI eneMdriyane saMvara karI kSamAyukata rahI pRthvIkAyane AraMbha kare nahI." A vAkaya kAyama rAkhI "kSamAyukta zabdane badale mAdvayukata vigere daza dharmo mUke tyAre daza bheda thAya, paNa te badhA pRthvIkAya saMbaMdhe ja thayA. te jyAre apakAya vigere upara jaNAvelA daza bheda sAthe daza daza bheda kare tyAre so bheda thAya. te badhA zretre kriye thayA, ane tevI ja rIte bAkInI cAra idri sAthe meLavatAM pAMcase bheda thAya, te darekane AhAra, bhaya, parigraha ane maithuna saMjJA sAthe meLavatAM be hajAra bheda thAya. mana, vacana, kAyAnA pega sAthe meLavatAM cha hajAra bheda thAya ane tene karavuM, karAvavuM ane anumedavuM e traNe karaNa sAthe meLavatAM aDhAra hajAra bheda thAya. A bhedane mATe zrI pravacana sAroddhAra graMthanA pRSTha 339 me ( prakaraNa ratnAkara bhAga 3 ) eka keSTaka ApeluM che tenI khUbi evI che ke te najara AgaLa rAkhavAthI 18000 gAthA banAvI zakAya che. jijJAsuoe te jarUra vAMcavuM, kAraNa ke te upagI hovA sAthe kartAnI apUrva vidvattA batAve che. mekSAthI jIve upara pramANe vartana karavuM joIe. tuM nathI karate savAdhyAya temaja nathI rAkhate samiti gupti, vaLI najIvA kAraNasara kaSAya karI nAkhe che ane tapasyA karatuM nathI, temaja parISaha upasarga paNa sahana karatuM nathI ane sadarahu zIlAMga dhAraNa karatA nathI. tuM jANe che ke mekSe javAnA upAya te upara kahyuM tema sakjhAya vigere che, te pachI tuM vAMche che mekSa javAnuM ane kArya kare che tenI virU hatAM. A mokSanagara dUra che, tyAM pahoMcavA mATe saMsAra samudrane pAra pAmave joIe; tene gya nAva te tuM taiyAra rakhate nathI, tyAre tuM tyAM kevI rIte jaIza? tAre yAda rAkhavuM ke veza mAtrathI mekSa maLatuM nathI, vezAnusAra karaNI-vartana je. 1 jIvanI buddhithI ajIvane mAravAthI temaja upakaraNAdikanI paDilehaNa nahi karavAthI je AraMbha thAya te ajIva AraMbha kahevAya che, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanamAM vyAkhyAne sAhitya saMgraha. Ie. bAkI te merU parvata jeTalAM evA muhupatti karyo temAM paNa kAMI AtmAnuM vaLyuM nathI. 2-3 + tArA kayA guNa mATe tuM khyAtinI IcchA rAkhe che? na kApi siddharna ca te'tizAyi, mune kriyAyogatapaHzrutAdi / tathApyahaGkArakarthitastvaM, khyAtIcchayA tAmyasi dhiG mudhA kim // 4 // he mune ! tArAmAM nathI keI khAsa siddhi ke nathI ucA prakAranAM kyiA, gi tapasyA ke jJAna, chatAM paNa ahaMkArathI kadarzana pAme prasiddhi pAmavAnI IcchAthI he adhama! tuM nakAme paritApa zA mATe kare che? bhAvArtha--aNimA vigere Akasiddhi1, tArAmAM hoya athavA uMcA prakAranI AtApanA levA rUpa ke ghera parISaha upasargAdi sahevArUpa kiyA hoya ke gavahanamaka + 2 thI 27 adhyAkalpa kuma. 1 ATha siddhio nIce pramANe che - 11 aNimA siddhi. ethI zarIra eTaluM sUkSma karI zakAya che ke jema sAyanA kANAmAMthI dare cAlyo jAya che tema teTalI jagAmAMthI pite pasAra thaI zake. 2 mahimA siddhi. aNimA siddhithI ulaTI. eTaluM moTuM rUpa karI zake ke merU parvata paNa tenA zarIra AgaLa jAnuM pramANa thAya. 3 ladhimA siddhi. pavanathI paNa vadhAre halakA (telamAM) thaI jAya che. 4 garimA siddhi. vajathI atyaMta bhAre thaI jAya. e bhAra eTalo badhe thAya ke iMdrAdika 5Nu sahana karI zake nahi. 5 prApti zakti siddhi. zarIranI eTalI badhI uMcAI karI zake ke bhUmi upara rahyA chatAM aMgu linA agra bhAga vaDe merU parvatanI Toca ane grahAdikane spaze. (vaikriya zarIrathI nahi) 6 prAkAmya zakti. pANInI peThe jamInamAM DUbakI mArI zake ane jamInanI peThe pANImAM cAlI zake. 7 Izitva. cakravartI ane iMdranI Rddhi pragaTa karavAne zaktivAnuM thAya. 8 vazitva. siMhAdi krUra jaMtuo paNa vaza thaI jAya-Adizvara caritra sarga 1 lo 85-850 8 gavahana-sUtre sAdhuthI vAMcI zakAya, amuka varSanA dIkSA paryAya pachI vAMcI zakAya ane yogavahananI kriyA karyA pachI vAMcI zakAya. A traNe bAbata bahu upayogI che paNa tenA hetu saMbaMdhI vizeSa vivecana karavAnuM atra sthaLa nathI, paraMtu zAstranA upayogI rahasya upara e hakIkta baMdhAyelI che. zrAvaka AraMbhamAM rakata hoya tyAM rahasyanI vAta jANavAmAM AvatAM apavAda sevI jAya. sAdhu paNa amuka dIkSA paryAya pachIja apavAda mAge grahaNa karI zake, kAraNa ke saMyamamAM amuka vakhata sudhI ramaNatAthI ane vahana karavAthI mana vacana kAyApara yogya aMkuza Ave e yogavahananA sAmAnya hetu che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. yatizikSApadeza-adhikAra. pa athavA rogacUrNadi+ tane prApta thayA hoya vA ghera tapasyA-mAsakhamaNudi te karela hoya athavA te sUtra siddhAMtanuM rahasya pAmavA jeTaluM temaja vidyAdikanuM gItArtha egya jJAna teM meLavyuM hoya ane mAna meLavavAnI vAMchA karate heya te jANe samajyA (jo ke evA vidvAna ke tapasyAvAna kadi mAna karatAja nathI) paNa tuM te zuM joIne abhimAna kare che? tArAmAM e kaye asAdhAraNa guNa che ke te prasiddhi meLavavAnI IcchAthI karthanA pAmI te maLatI nathI eTale saMtapta rahyA kare che. are sAdhu! guNa te kasturI je che, tethI je e hoya che te pitAnI meLe bhabhukI uThe che, mATe nakAmAM phAMphAM mAravAM mUkI de ane tArUM kartavya kara. tArAmAM lAyakAta haze te svAbhAvika rIte khyAti vadhaze e tuM niHsaMzaya samajI rAkhaje. 4 nirguNa hoya chatAM stutinI IcchA rAkhe tenuM phaLa. hIno'pyare bhAgyaguNairmudhAtman , vAJchaMstavAca dhanavApnuvaMzca / iyana parebhyo labhase'titApamihApi yAtA kugati paratra // 5 // he AtmA tuM nipuNyaka che chatAM paNa pUjA vigerenI IcchA rAkhe che ane te maLatAM nathI tyAre bIjA upara dveSa kare che. (paNa tema karavAthI) A bhavamAM baLatarA vahorI le che ane parabhave kugatimAM javAnuM che. gavahananI kriyAmAM amuka vidhi bane tapasyA karavA pachI pATha vAMcavAno Adeza maLe che ane udeza kahevAmAM Ave che. ethI vadhAre yogyatA thAya tyAre gurU mahArAja e pAThanuM punarAvartana karavA ane sthira karavA tathA te saMbaMdhamAM zaMkA samAdhAna vigerenI vAtacIta karavAnI rajA Ape che e samudeza ethI paNa vadhAre gyatA thAya tyAre teja pATha bhaNAvavAnI, saMbhaLAvavAnI ane tene game te lAyaka upayoga karavAnI rajA ApavAmAM Ave te anujJA. A traNa bAbata dhyAnamAM rAkhavA yogya che. + gacUrNa pudgalanI anaMta zakti che be vastunA saMgathI athavA ghaNuM vastunA saMgathI evA prakAranAM cUrNo nIpajAvI zakAya che ke tethI dhaNacamatkAra batAvI zakAya. dAkhalAtarIke e cUrNa pANImAM nAkhavAthI mAchalAM thaI jAya, siMha thaI jAya, jaLa mArga Ape vigere vigere aneka Azcarya thaI zake che pulanI anaMta zakti che te vastu vijJAna zAstranA abhyAsIne turata samajAI jAya tevuM che. AtmAnI aciMtya zakti ane nile papaNuM yAda devarAvI pitAnA svabhAvamAM ramatA karavA mATe pratinAyakane uddezIne A saMbaMdhana mUkyuM che athavA pratinAyakane potAne uddezIne A graMtha vAMco ke vicAratA hoya te tenA zuddha svarUpane uddezIne potAnA AtmAne AvI rIte kahI zake teTalA mATe A sAdhana mUkavAmAM AvyuM che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha bhAvAtha --tuM nazIkhanA meLeA che, parabhave dAnAdi karyA' nathI chatAM A bhavamAM prasiddhi meLavavAnI icchA rAkhe che ane nathI maLatI tyAre kheda pAme che, paNa temAM tArI bhUla che, kei paNa khAkhatanI icchA rAkhyA pahelAM tene mATe lAyaka thavAnI ghaNI jarUra che. jo stuti meLavavAnI tArI icchA haiAya te guNavAn thA, abhyAsa kara, tArI pharaja bajAva, stuti evI vastu che ke je tene icche che tenAthI te dUra jAya che, paNa je tene lAta mArI tenAM kAraNeA meLave che tene te vaLagatI Ave che matalakha, stutine icchavAnI jarUra nathI, paNa guNu pragaTa karavA mATe prayAsa karavAnI jarUra che. 56 ane khAsa karIne tuM kANu che ? eka rIte joIza te tuM taddana vahevArU jIva che, anata jIya samudAyamAMnA mAtra eka samudAyamAMne tu' eka che, tyAre stuti zI? keTale| vakhata cAlaze ? keNu yada rAkhaze ? vaLI bIjI rIte joIza te tuM sAdhu che, vIra paramAtmAneA jyeSTha putra che, tenuM zAsana tArApara varte che, vIra paramAtmA kaDhi stutinI icchA karatA hatA ? iMdranA maTThAtsavathI ke dazA bhadranA sAmaiyAthI tenA manapara jarA paNa asara thai hatI ? tArA vaDIla-tArA upakArIne pagale cAla, lAyaka thA ane AvA sArA prasaga maLyA che tenA sadupayAga karI le. 1 chatAM paNu je tuM stutinI icchA karIza teA tethI tane zuM lAbha che ? guNu vagara kAi tArI stuti karaze ? nahi kare, eTale tane pedya thaze. vaLI stuti meLa vavA mATe tAre phekaTa prayAsa karavA paDaze te lAbhamAM raheze. bAkI tA atra sa'tApa ane patra durgati che mATe pahelAM lAyaka thA ane pachI IcchAkara. 5 parigraha tyAga. parigrahaM cedvarthajahA gRhAdestatkiM nu dharmopakRticchalAttam / karoSi zayyopadhipustakAdergaro'pi nAmAntarato'pi hantA // 6 // ghara vigere parigrahane te' tajI dIdhA che te pachI dharmanA upakaraNane mhAne zayyA, upadhi, pustaka vigerenA parigraha zA mATe kare che ? jherane nAmAMtara karyAthI te mAre che. paNa bhAvA --dhana, dhAnya, dvipada, catuSpada vigere sarva sAMsArika parigrahanA huM mune ! teM tyAga karyAM che te* mahA kaSTa veThI A paisA ane ghara mahela vigere pa ranA mehu utaryAM che, AvI rIte tuM saMsAra samudra tarI javAnI aNI upara A vI gayeA che, tyAre have tArI pAse zayyAnI pATa, pustaka ke khIjA` upakaraNA che tenA parigraha zA mATe kare che ? te vastunI mUrchArUpa parigraha paNa tajI de. 1miti vA pATaH Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda yatizikSApadeza-adhikAra, 257 A prasaMge parigraha zu' che ane parigraha kene kahevAya te samajavu' upayeA. gI thai paDaze. upakaraNA tajI devAnA ke pustakAnA tyAga karavAnA atra uddeza nathI. parigraha eTale mUrchA, mujjA Lo vRtto. eka vastu upara mArA paNAnI muddhi thAya-mamatva thAya ene tyAga karatAM kheda thAya, e pabriDu che. evA prakAranI mUrchA kAI paNu upara rAkhavI nahi, dharmanAM upakaraNane nAme paNu sAMsAki rAga sAdhumAM keilAra thai jAya che e manuSya svabhAvanI nakhaLAi kaheA ke 5cama kALanA prabhAva kaheA ke vibhAva dazAne svabhAvadazAmAM palaTana pAmelI sthitinA AvirbhAva kahA, game te kaDA, paraMtu eTale sthULa parigraha paNa tyAjya che, je vastu dhArmika kriyAmAM sAdhanarUpa che te teTale a Mze rAkhavA yAgya che; paNa tenA upara mArApaNAnI buddhi athavA te ene vArasA mukarara karavAnI peAtAnI sattA ke ene lagatI koi paNa jAtanI khaTapaTa tAya che. A khAmatamAM jo kAMi paNa apavAi hoya te te zuSuniSpanna gItA adhipati mATe che, jenA sabaMdhamAM atra ullekha nathI A cha leAkamAM A viSaya bahu dRSTAMta ApIne carcyA che. adhipati vyatirikta vyaktie zAstramAM gAvelAM upakaraNayI adhika rAkhavAM e paNu parigraha che e upavRkSaNathI samajI levuM. he muni ! tu kAi paNa vastune dhArmika upakaraNanuM nAma ApI tenApara mUrchA karIza tA te tane bhavAMtaramAM duHkha Apazeja; nAma pheravavAthI kAMi pariNAma pharI jatuM nathI. pariNAma te! abhiprAya pheravavAthI phache, jherI ka'pAkane 'phaLa" kahI nAmAMtara karavAmAM Ave te tethI tenuM dAraNu phaLa maLyA vagara rahetu' nathI, athavA * mIThAinu nAma ApavAthI jhera peAtAnu phaLa ApyA vagara rahetuM nathI, evI ja rIte parigrahane khIjuM kaI paNa kalpita nAma ApavAthI kAma thatuM nathI. tArI marajI hoya te tene dhaupakaraNa kahe ke game te kahe paNa jo tenA upara tArI mUrchA haze te te tane peAtAnA durguNu khatAvyA vagara raheze nahIM. 6 pariSaha sahana-savara. zItAtapAdyAnna manAgapIha, parISadAMzcetkSamase viseoDhum | kathaM tato narakagarbhavAsaduHkhAni soDhAsi bhavAntare tvam // 7 // A bhavamAM jara pazu ThaM'DI, tApa vigere parISahA sahana karavAne zitavAn thatA nathI te pachI bhavAMtaramAM nArakInAM temaja garbhavAsanAM duHkhA kevI rIte sahuna karI zakIza ? bhAvA --uve jUdA jUdA viSaya upara prakI` zlAmAM upadeza Ape che, enuM sAdhya munijIvana che ane mahudhA eka viSaya khIjA viSaya 33 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 vyAkhyAna sAhitya sa`graha, caturtha sAthe khAsa sakaLanA dharAvatA hAya evu' dheAraNu nathI. chatAM A+ zlokamAM parISahu sahana karavAnA mukhya upadeza che. he muni ! je dvArA navAM karmAM AvatAM aTake ene zAstrakAra savara kahe che. vabhAva damAmAM manevRtti ghaNuM karIne vina zane ( adhe! ) mAge ja gamana kare che, kAraNa ke tenA para Adhipatya rAgadveSa vigerenu hAya che, A jIvane pratikULa viSayA maLe chatAM paNa calAvI letAM zIkhavavuM, ane rAgADhi zatruonA dora aTakAvavA e sa'varanu` kAma che ane te khAsa karIne parISaheAne jItavAthI ja banI zake tema che. e parISaDA jaina zAstra kAra khAvIza gaNAve che jemAMnA keTalAka anukULa paNa hoya che. enu vizeSa svarUpa atra sthaLa sa kAcathI lakhI sakAtu nathI. e parISahu sahana karavAthI navIna karmInI rAzi aTakI paDe che ane pUrvopArjita prakhaLa karmAM kSaya pAme che. e huja meTA lAbha thAya che. he muni ! tArA jIvanamAM A parISahusahana te bahuja agatyanA bhAga bajAve ema hevu' joie ane yAda rAkhaje ke jo atra te khuzIthI sahana karavAmAM pAche paDIza te kuMbhIpAka athavA garbhavAsanAM duHkhe te khamavAM ja paDaze, phera eTale ke atra svavazathI ane thADe vakhata parISahe sahuna karavA paDaze jyAre bhavAMtaramAM ethI viparIta thaze. 7 mahAtapodhyAnaparISahAdi, na sattvasAdhyaM yadi dhartumIzaH / tadbhAvanAH kiM samitIca guptIrdhatse zivArthina manaHprasAdhyAH // 8 // ugratapasyA, dhyAna, parISahu vigere sattvathI sAdhI zakAya tevA che te sAdhavAne tu* zitavAn na hoya tApaNuM bhAvanA, samiti ane gupti je manathI ja sAdhI zakAya tema che tene huM meAkSArthI ! tu' kema dhAraNa karatA nathI ? vivecana---cha mAsAdika tapasyA ane mahA prANAyAmAdika dhyAna temaja moTA upasarga parISaheA sahuna karavAnuM kadAca pa`cama kALanA prabhAve hAla zArIrika khaLa na hoya tepaNu te mATe rastA baMdha nathI. te paNu dhAre tA lAbha prApta karI zake tema che. manapara akuza hAya tA tene anusAre iMdriya damana, Atmasayama, cegarU'dhana vigere zArIrika kaSTa vagaranAM mahA vikaTa kAryAM paNa khanI zake che. tethI ja upara kahyuM che ke tArAthI mAsakhamaNu vigere tapasyA, mahA prANa-vAyudamana ( mahA prANAyAma ) vigere dhyAna athavA sthULa khAvIza parISaddha sahana vigere na bane tepaNa tAre dhama buddhine aMge utpanna thatI sa'sAranI anityatA bhAvavI, tArUM' ekapaNuM vicAravu', zarIrane azucinA piMDa samajI tenA paranI mamatA ghaTADavI vigere suprasiddha khAra bhAvanA bhAvavI e tArU khAsa kanya che, temaja varcuvelI maitrI, pramAda, kArUNya ane mAdhyasthya *jI AgaLa lAka 12 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ' yatizikSapadeza-adhikAra" 259 e cAre bhAvanA niraMtara bhAvavI e paNa tArI pharaja che. e uparAMta keI paNa vastu letAM mUkatAM, cAlatAM, besatAM, belatAM upayoga rAkha emAM samitine samAveza thAya che, jyAre manavacana kAyAnI pravRtti para akuMza rAkhavo e gupti kahevAya che. e samiti gupti dhAraNa karavI te tArA manabaLapara AdhAra rAkhe che, ane tuM dhArIza te ene aMge ghaNuM karI zakIza, 8 yogarUdhananI AvazyakatA. xhataM manaste kuvikalpajAlairvacopyavadyaizca vapuH pramAdaiH / labdhIzca siddhIzca tathApi vAJchan , manorathaireva hahA hato'si // 9 // tArUM mana kharAba saMkalpa vikalapathI haNAyeluM che, tArAM asatya vacana ane kaThora bhASaNathI kharaDAyAM che ane tArUM zarIra pramAdathI bagaDayuM che, chatAM paNa tuM labdhi ane siddhinI vAMchA kare che kharekhara ! tuM (mithyA) manorathathI haNAye che. bhAva-manasAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM tathA vacana, kAyAne nigraha karavAnI jarUrIAta che e traNe yugone chUTA mUkIne pachI labdhi siddhinI IcchA rAkhavI e taddana mithyA che, asaMbhavita che. avicArI che. e prasaMge labdhi thavAnI ke siddhi thavAnI IcchA rAkhavI e manamAM nakAmo kaleza karAvanAra thaI paDe che. enuM pari- NAma kAMI AvatuM nathI ane eka thavAthI ulaTI Atmaavanati thAya che mATe trikaraNa megene mokaLA mUkI daI labdhi siddhi meLavavAnA nakAmA manera karavA ja nahi. autama svAmIne labdhio prApta thaI hatI e ApaNe jANIe chIe, paraMtu enuM . yegavazIkaraNa eTaluM te uttama hatuM ke vIraprabhupara rAga na hatI te parama jJAna paNa ghaNu jaladI meLavI zakyA hota. he sAdhu ! ga vaza karavAnI bahuja jarUra che. saMsAra duHkhane AtyaMtika nAza ane siddhilakSamIne prasAda tenAthI bahuja jaladI prApta thAya che. eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM. 9 nirjarA nimitta parISaha sahana. maharSayaH ke'pi sahantyudIryApyugrAtapAdInyadi nirjarArtham / kaSTaM prasaGgAgatamapyaNIyo'pIcchan zivaM kiM sahase na bhikSo ! // 10 // x prathama paMktisthAne " dagdhaM mano me kuvikalpaja laiH " caturtha paMktisthAneM " manorathaireva hahA vihanye" rUti vA ghATa. A pAThAMtaramAM bIjA purUSane uddezIne kahevAne badale AtmAne uddezIne prathama purUSamAM teja bhAva rahe che. e pATha paNa samIcIna che. ene artha "mAruM mana kuvikalpothI baLI gayuM che, vacana asatya ane kaThera bhASaNathI kharaDAyAM che ane zarIra pramAdathI bagaDayuM che. chatAM paNuM labdhi siddhinI vAMchA karIne arere ! huM manarathathI haNAyo chuM" A arthane bhAva samajAya tevo che. * * Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cata vyAkhyAna sAhitya saMgraha. - jyAre moTA RSimunio kamanI nirjarA mATe udIraNA karIne paNa AtApanAdi sahana kare che te tuM mokSanI IcchA rAkhe che tyAre pitAnI meLe prApta thayela atyaMta alpa kaSTane paNa he sAdhu! tuM kema sahana karete nathI. bhAva-karmane udayakALa prApta thayA pahelAM tene purUSArthathI AkarSaNa karI bhogavI levAMtene "udIraNu" kahe che. (pUrvabaddha karmonI nirja karavA mATe tenI sthiti prApta thayA pahelAM tene udayamAM lAvI bhegavIne AtmapradezathI khaMkherI nAkhavA mATe kaSTAdi sahana karavuM te "udIraNu" kahevAya che.) addabhUta cAritravALa mahAtmAe AmalAbhanI prApti mATe kaNane zodhe che, paramAtmAnI prArthanA kare che ke "amane evAM kaSTa Apo.' virAsatu na rAzvata amane niraMtara vipatti ha-A pramANe stuti ka.. rIne paNa zuddha dRSTithI AtmakalyANa mATe vipatti bhegavanAra dhIra, vIra purUSArtha karanAra madhyAhenadInI veLamAM AtApanA le che, pisa mAsanI kharI ThaMDImAM kapaDAM vagara nadInA tIra jevA ati ThaMDInAM sthaLa upara kAussagna thAne rahe che ane bIjA ane neka kaSTa zodhIne khame che. mekSa sanmukha thavAnI IcchA hoya tene A pramANe karavAnI khAsa jarUra che ane te sAdhu! tArI IcchA che te ja prApta karavAnI che, chatAM jarA kaSTa paDe ke tuM hAya ya kare che athavA nisAsA mUke che e tane chAjatuM nathI. uMcI sthiti prApta karavA mATe keTalAka svArthane paNa bhega Apa paDe che, paraMtu AmAM te tevuM paNa kAMI nathI. AgaMtuka kaSTa paNa sahana karavAmAM tuM pAche zA mATe paDe che? Ane badale uMcI sthiti prApta karavI e tAre svArtha che. +vaLI dunIyAmAM kaI paNa vastu evI nathI ke je abhyAsathI sAdhI zakAya nahi. dharmasaMgrahamAM kahyuM che ke - evaM ca viraterabhyAsenAviratijarjIyate / abhyAsAdeva sarvakriyAsu kauzalyamumilati, anubhavasiddhaM cedaM, likhanapaThanasaMkhyAnagAnanRtyAdisarvakalAvijJAneSu sarveSAmuktamapi gamyAna jiyA sarvA, abhyAsAtsA zA | abhyAsAd dhyAnamaunAdi, kimabhyAsasya duSkaram // viratine abhyAsa pADavAthI aviratine parAjaya thAya che, abhyAsathI sarva kiyAmAM kuzaLatA prApta thAya che, lekhana, paThana, saMkhyA, gAyana, nRtya vigere sarva kaLAvijJAna abhyAsathI thAya che, e pramANe sarva vidvAnone anubhava siddha che. kahyuM che ke "abhyAsathI sarva kriyAo thaI zake che, abhyAsathI sarva kaLAe prApta karAya che. abhyAsathI dhyAna mana vigere thAya che, abhyAsa pAse zuM muzkela che ?" AvI rIte abhyAsa pADavAnI jarUra che. guNine pravacana mAtA kahevAmAM Ave che, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. mamanna yatizikSApadeza-adhikAra tenuM kAraNa paNa e ja che. e barAbara prApta karavAthI bhagavAnanI sarva AjJA 5nAya che. have pachInA lekamAM munine sIdhI rIte ane AkSeparUpe zikSA ApI che, te bahu upayogI che, te prakIrNa havA sAthe yathAsthita che tethI te para dhyAna ApavAnI khAsa jarUra che. 10 cAritra prApti-pramAda tyAga, pApyApi cAritramidaM durApaM, svdossjairydvissyprmaadaiH| bhavAmbudhau dhik patito'si bhikSo, hato'si duHkhaistdnntkaalm||11|| mahAkaNathI paNa maLavuM muzkela evuM A cAritra prApta karIne pitAnA de SathI utpanna karelA viSaya ane pramAde vaDe he bhikSu! tuM saMsAra samudramAM paDatuM jAya che ane tenA pariNAme anaMtakALa sudhI dukha khamIza. bhAva-skarmabaMdhana dvArA tArA pitAnA utpanna karelA viSaya pramAde che ane tene je pracAra thavA daiza te pachI anaMtakALa sudhI tAre dukhe khamavAM paDaze. mukhya vAta e ja che ke viSaya pramAda ane tajajanya kriyA bhavabhramaNuno ja hetu thAya che. sujJajIva vicAra karyA vagara pravRtti karatA nathI, ema jANavA chatAM A jIva game tevuM vartana calAve to pachI vAstavika rIte anaMta duHkhasamudramAM bate jAya temAM navAI nathI. 11 parISaha sahana karavAne upadeza (svavazatAmAM sukha.) kutavinvita. saha tapoyamasaMyamayantraNAM, svavazatAsahane hi guNo mahAn * / paravazastvatibhUri sahiSyase, na ca guNaM bahumApsyasi kaJcana // 12 // tuM tapa, yama ane saMyamanI niyatraNa sahana kara. pitAne vaza rahIne (parIvahAdinuM duHkha) sahana karavAmAM mATe guNa che. paravaza paDIza tyAre te duHkha bahu khamavuM paDaze ane tenuM phaLa kAMI paNa thaze nahi. vivecana-tapa bAra prakAra che cha bAhya ane cha atyaMtara. bAhyatAmAM upavAsa vigere Ave che, ane aMtaraMga tapamAM prAyazcita vigere Ave che. + yama pAMca che. java vadhatyAga, satya vacana uccAraNuM, asteya (naSTa thayeluM, paDeluM, vismaraNa thayeluM athavA phekeluM paradravya na levuM te athavA sarvathA cAre prakAranAM adattane tyAga kare te), akhaMDa brahmacarya ane dhananI mUchano tyAga; eTale TUMkamAM kahIe te pAMca aNuvrate ke mahAvratanuM AdaravuM e yama che. u5ra lakhelAM pAMca ma. * guNo mahAn itisthAne zivaM guNa iti vA pAThaH Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra vyAkhyAna sAhitya sagraha. caturtha hAvratAnuM AcaraNa, 2Ara kaSAyanA tyAga, mana, vacana, kAyAnA cegApara aMkuza agara nirAdha ane pAMca iMdracAnu damana--e sattara prakAre sayama che. A tapa, yama ane sa'yamane pALavAmAM thatA bAhya kaSTane yaMtraNA kahe che, e kaSTate che paNu te svahaste vahAreluM ane pariNAme zubha phaLa ApanArU che. e duHkhane bhaviSyamAM mahAn lAbha denAra jANI sahana karavAmAM Ave te temAMthI paNa AnaMda maLe che, ane manamAM zAMti rahe che. vaLI bIjI paMkitamAM kahe che ke te bahu agatyanuM che. svavazapaNe sahana karavAmAM bahu lAbha, bhatR hira kahe che keH-- avazyaM yAtArazcirataramuSitvApi viSayA viyoge ko bhedastyajati na jano yatsvayamamUn / vrajantaH svAtantryAdatulaparitApAya manasaH, svayaM tyaktA hyete zamasukhamanantaM vidadhate // ghaNA vakhata sudhI rahyA pachI paNa viSaye Akhare te javanA ja che. leke jo tene peAtAnI meLe tajI na de te paNa tenA viyAga thavAnA temAM kAMi e mata che ja nahiM. jo te potAnI meLe jaze te manapara mahA zAkanI asara mUkIne jaze, jyAre ApaNe jo temene tajI daie te mahA zAMti Ape che. A hakIkata anubhava siddha che. ghaDapaNamAM iMdriyanA viSaye zarIranI nabaLAithI tajavA paDe che, tyAre pachI pUrvanI icchAne lIdhe khALa ceSTAe karavI paDe che. dAkhalA tarIke gAMDhIAnA leATa karavA paDe che ane pAnane suDImAM mUkI kApavuM paDe che. meTIya sudhI viSaye tajavAnI Teva na paDavAne lIdhe AvI hAsyAspada sthiti prApta thAya che. tene badale jo te ummara prApta thayA pahelAM svayameva viSayane tajavAmAM Ave te bahu AnaMda thAya che. vaLI A manuSyabhavamAM daza vIza paccIza ke pacAza varasa sayama pALI svavazapaNe je AtmavibhUti prApta thAya che, tenu phaLa jyAre cirakALa sudhInAM svaganAM sukha vA anaMtakALa sudhInAM mekSanAM sukha thAya che tyAre anubhavamAM Ave che, ane ahIM je temAM galatI karavAmAM Ave che te parabhave paravazapaNe atyaMta duHkha sahana karavAM paDe che, ane lAbha kAMi prApta thatA nathI. Avo rIte Aja bhavamAM parISahu sahana karavAmAM jyAre aneka prakAranA lAbha che tyAre te parabhava upara mulatavI rAkhavAmAM dekhItu' nukazAna che e khakhatanA vicAra karI atra zuddha vana rAkhI tapa, japa, dhyAna, saMyama, IMdriya damana vigere bAbatamAM vArAra vadhArA karavA cIvaTa rAkhavI cegya che. 12 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda yatizikSapadeza-adhikAra. loka sakArane hetu, guNu vagaranI gati varAthavi. guNAMstavAzritya namantyamI janA, dadatyupadhyAlayabhaikSyaziSyakAn / . vinA guNAn veSamRServibharSi cet, tataSThakAnAM tava bhAvinI gatiH // 13 // A leke tArA guNene AzrayIne tane name che ane upadhi, upAzraya, AhAra ane ziSya tane Ape che. have jo guNa vagara phaSi (yati)ne veza tu dhAraNa karate haIza te ThaganA jevI tArI gati thaze. bhAvAtha-artha spaSTa che. mULa tArA sevake sArAM kapaDAM tane ApavA Icche che. gharamAM sArI vastu kare te tene prathama AmaMtraNa kare che pite jhuMpaDAmAM rahe chatAM tane mahela jevA upAzraye rahevA Ape che ane chevaTe pitAnA vahAlA putra putrIne paNa tArA ziSyapaNe arpaNa karI de che; e badhuM tArAmAM sAdhupaNAnA uttama guNe vigere daza yati dharmo che, ema dhArone Ape che. A guNe vagaranA tArA jIvanane te daMbhI-pApI-dhutArAnI upamA apAya ane jIMdagInuM phaLa paNa tevuM ja maLe. - A teramA kalekamAM lekaraMjanathI aTakI munipaNane guNa grahaNa karavA u. padeza karyo che. daMbha-kapaTa vigere karIne bahArathI dekhAva karanArane A uparathI bahu samajavAnuM che. svamAnanA rUpamAM A jamAnA mAM daMbhane sArUM rUpa ApavAmAM Ave che. buddhimAna yatie temAM dabha zuM che te samajI javuM joIe. A mIThe avaguNa badhivRkSane ghAta kare che ane prANIne pitAnI kharI pharaja zuM che. tene khyAla AvavA dete nathI dareka yati-sAdhue yAda rAkhavuM ke tenuM kAma lokene kevaLa khuzI karavAnuM nathI, paNa barAbara zuddha mArge doravAnuM che, duniyAnA upade. zaka havAne dA ekAMtamAM kukarma kare evA zekhInene mATe te adhe loka taiyAra che, paNa atra kapelA munivarya te manamAM paNa kharAba vicAra lAve nahi ane kAyAnuM vartana te bahuja zuddha rAkhe. AvA muni teja sAdhu kahevAya, bAkI te vatinA jati ane gurUjIne garajI thaI gayA che. te zabdanI mAphaka vatanamAM paNu apabhraMza batAve che. vIra paramAtmA zuddha pavanane phelAvo kare ! 1 A zloka parathI vairAgyavAna putraputrIne ziSya tarIke vaherAvavAne pracAra agAu hato ema jaNAya che. A bAbatamAM graho ane mAtA udAra citta rahetAM hatAM. temaja sAdhuo paNa ziSyane vahorI letA hatA ema jaNAya che. e saMbaMdhamAM hIravijayasUri vigerenAM dRSTAMta prasiddha che. e saMbadhamAM zrImadda hemacaMdrAcArya zAstramAM trIjA prakAzane cheDe sAta kSetranA nirUpaNamAM putraputrI vaharAvavAno krama spaSTa batAve che ane te ja viSayamAM zrI mAnavijayajI upAdhyAya dhama. saMgrahamAM spaSTa ullekha kare che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha lokaraMjana e vAstavika rIte zuM che? ke paiDe vakhata kahe ke amuka yati sArA che emAM vaLyuM zuM? jyAM sarva sukha duHkhane AdhAra karma baMdha upara che tyAM bAhyadaSTinI kimata kevaLa mIMDA mAtra che. vaLI bane che ema ke zuddha vartanavALA purUSane keTalAka kAraNasara keTalIkavAra nukazAna jAya che tyAre ke tenI niMdA kare che, paNa sAdhune tevuM kAMI hatuM ja nathI. mallinAthanA stavanamAM upAdhyAyajIe lokaraMjana ane lekettara raMjanane tela karI lokottara raMjanane prAdhAnya ApyuM che anaMta kALacakranA relAmAM ghasaDAI janAra pAmara jIva! tArA mAnI ledhelA nAnA sarkalanA upara uparanA vakhANa mATe tuM badhuM gumAvI devAnI bhUla karIza nahi. 13 yati sAvadya Acare temAM paravacanane doSa. - kAkAti. (14-15) veSopadezAdyupadhipratAritA dadatvabhISTAnRjavo'dhunA janAH / mujhe ca zeSe ca sukhaM viceSTase, bhavAntare jJAsyasi tatphalaM punaH // 14 // veza, upadeza ane kapaTathI chetarAyelA bhadraka leke tane hAla vAMchita vastuo Ape che, tuM sukhe khAya che, suve che ane pharate phare che, paNa AvatA bhave tenAM phaLa jANIza. bhAvArthateramA zlokamAM A bAbatamAM bahu kahyuM che. he yati ! bhadraka jIve tane guNavAn dhArIne pite na khAya tevI vastuo tane khAvA mATe Ape che, tema ja tane dareka prakAranI sagavaDa karI Ape che, tene tuM geralAbha le che. sAdhupaNAne egya tAruM vartana na hoya te tAre te vastu para keIpaNa prakArane haka nathI. haka vagara tuM kAMI paNa grahaNa karIza te devAdAra thaIza ane te uparAMta daMbha karavAthI mahA durgatimAM javuM paDaze. daMbha karanArane bhavAMtare te mahA kaSTa thAya che paNa atre bahu upAdhi thaI paDe che khoTo dekhAva jALavI rAkhavA aneka khaTapaTe karavI paDe che asatya bolavuM paDe che khuzAmata karavI paDe che ane chatAM paNa khullA paDI javAnA cAlu bhayamAM rahevuM paDe che. uparanA zlokamAM kahelI hakIkata upAdhyAyajI TuMkA zabdomAM kahe che "je juThe dIe upadeza, manoraMjanane dhare veza, tene jUThe saphaLa kaleza he lAla-mAyA masa na kIje." tyAre upadeza ane vartana judAM rAkhavAM e mAyAmRSAvAda thayuM eTalI vAta hAla turata dhyAnamAM rAkhavI AgaLa upara prasaMge e bAbata para vadhAre khulAso thaze. 14 * iMdravaMzA ane vaMzastha saMkara thavAthI upajAti thAya che. A upajAti te jAtano che. juo che dezanuzAsana Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariche. yatizikSapadeza-adhikAra.' ra6pa nirguNa muninI bhaktithI tene tathA bhaktine phaLa thatuM nathI. ArAdhito vA guNavAn svayaM taran, bhavAbdhimasmAnapi tArayiSyati / zrayanti ye tvAmiti bhUribhaktibhiH, phalaM tavaiSAM ca kimasti nirguNa ! // 15 // A guNavAna purUSanI ArAdhanA karI hoya te te bhavasamudra tare tyAre A paNane paNa tAraze evA prakAranI bahu bhaktithI ghaNAM mANase tAre Azraya kare che. tethI he nirguNa! tane ane teone zuM lAbha che? bhAvArtha-A sAdhu guNavAnuM che ema dhArI keTalAka zrAvako bhaktibhAvathI tane vaherAve che paNa tethI teone puNyabaMdha thaze ema kalpI tenA kAraNabhUta tha. vAthI tene puNyabaMdha thaze ema tuM dhAre che te tArI bhUla che, kAraNa ke tArAmAM tenA dhArelA sArA guNo jarA paNa nathI. tArAmAM guNa hoya ane bhavasamudra taravAnI zakti hoya te jUrI vAta che bAkI khAlI kalpanAo karavAmAM tane kAMI paNa lAbha thavAno nathI, eTaluM ja nahi paNa have pachInA glaeNkamAM jaNAvavAmAM Avaze ema A tArA vartanathI te pApane badhaja thaze. bicArA alapajhAnI jIvo bhadrakabhAvathI tAre dharmabuddhie Azraya kare che te saMsArasamudra taravAmAM tArI sahAyanI icchAthI kare che, evI sahAya te tuM kAMI ApatA nathI ApI zakatA nathI, tyAre tene zuM lAbha thAya? 15 nirguNa munine pApa baMdha thAya che. vaM sthavitra. (16 thI 19) svayaM pramAdainipatana bhavAmbudhau, kathaM svabhaktAnapi tArayiSyasi / pratArayan svArthamRjan zivArthinaH, svato'nyatazcaiva vilupyaseM'hasA // 16 // tuM pote pramAdavaDe saMsArasamudramAM paDI jAya che tyAM pitAnA bhaktane te kevI rIte tAravAnuM hatuM ? bicArA mokSAthI saraLa jIne pitAnA svArtha mATe chetarIne pitAthI ane anya dvArA pApavaDe tuM kharaDAya che. bhAvArtha-mekSa meLavI saMsArajALathI phArega thavAnI IcchAvALA saraLa jIve tAre Azraya karI tArA upadeza pramANe vartana kare che, teone chetarIne tuM anyadvAra " pApabaMdha kare che ane te lIdhelAM paccakhANuM (mahAvate ) ne viSaya kaSAyAdipramAdasevanathI bhaMga karI "pitAthI pApabaMdha kare che AvI rIte he mune ! tuM nirguNa che tethI tene lAbha thatuM nathI ete niHsaMzaya 4 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 vyAkhyAna sAhitya sa grahe. catu che, tArA jevA i'bhI, leAka satkAranA aIne vastra ke anna ApavAthI ApanArane lAbha thAya ane tenuM nimitta tu` hAvAthI tane lAbha thAya evA dAMbhika khyAla cheDI de; paNu samajI leje ke AvA vartanathI teA tuM evaDA bhAre thAya che, mahA pApapakamAM kharaDAya che ane aneka bhava sudhI UMcA AvI zake nassi evA sa'sAra samudramAM gaLe paththara mAMdhIne DUbatA jAya che. huM yati ! tArA hAthamAM sa'sArasamudrane taravAnu... vahANu AvI gayu' che tene AvI rIte vAparavAnI tArI mUrkhatA tajI de, kaptAna thA, pavana jo ane pele cheDe mAkSanagara che te sAdhya biMdu najaramAM rAkhI tyAM paheAMcavA yatna kara. vacce kharAkhA ke Du'garA Ave che te dhyAnamAM rAkha ane manamAM hiMmata rAkha A nAkAnA je sAdhu upayeAga karatA nathI ane tene svataH nAza karI khacavAnAM sAdhAne ja ulaTA DUbADavAnAM sAdhaneAmAM pheravI nAkhe che te kei pazu rIte petAnA temaja peAtAnA AzritAnA kalyANane mArga letA nathI ane sa'sArasamudramAM rakhaDayA kare che athavA taLIe jaine bese che. 16 guNa vagara stutinI icchA karanArUM RNa, guNairvino'pi janAnatistutipratigrahAn yanmuditaH pratIcchasi / lulAyago'zvoSTrakharAdijanmabhirvinA tataste bhavitA na niSkrayaH // 17 // tu' guNa vinAnA che chatAM paNa leAkeA taraphathI vaMdana, stuti, AhAra pANInu grahaNa vigere khuzI thaine meLavavA icchA rAkhe che, paNa yAda rAkhaje ke pADA, gAya, gheADA, uMTa ke gadheDAnA janma lIdhA vagara tu' te devAmAMthI chUTA thai zakIza nAhu. bhAvA--devu bhArAbhAra teALI Apavu paDaze, leNadeNu patAvavI paDaze ane hisAba cUkate karaveA paDaze. tuM samajIza nahui ke leAkeA vAMde che, pUje che, AhAra vaheArAvavA sArU ADA paDIne ghera lai jAya che te tane maphata pacI jaze. jo atre tArI pharaja bajAvIza te tuM te sava` meLavavA mATe hakadAra che, nahi te AvatA bhavamAM baLada ke pADA thaIne bhAra khecI devAM pUrAM karavAM paDaze athavA gadheDA ke gheADA thaIne vAhana kheMcavAM paDaze. bharUcanA pADA thaIne devu' ApavuM paDaze. mATe guNu vagara stutinI icchA rAkha nahi. guNu mATe prayAsa kara, paDAI pachavADe pUchaDuM cAlyuM Ave che, tema guNu pachavADe stuti te cAlI ja Ave che. 17 dharmanA nimittathI rAkhela parigraha. parigrahAtsvIkRtadharmasAdhanAbhidhAnamAtrAtkim mUDha! tuSyasi / na vetsi hemnApyatibhAritA taro, nimajjayatyaGginamambudhau dunam || 8 || Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda yatizikSApadeza-adhikAra he mUDha ! dharmanA sAdhanane upakaraNadinuM nAma mAtra ApIne svIkArelA parigrahathI tu kema harSa pAme che? zuM jANatA nathI ke vahANamAM je senAne paNa ati bhAra bharyo hoya to te paNa besanAra prANune turata ja samudramAM bUDADe che ! bhAvArtha-sonuM sarvane priya lAge che, tene raMga joIne prANa mehamAM paDe che, chatAM paNa eka vahANamAM tene ati bhAra bharavAmAM Ave te te vahANa paNa DUbe che ane besanArane DUbADe che, tevI ja rIte parigraha priya lAge che, bAhyarUpa joI tenA para meha lagADe che ane khAsa karIne dharmane nimitte karavAmAM Avate parigraha te jarA paNa khUTe che ema keTalIkavAra vicAra karyA vagara samajavAmAM paNa AvatuM nathI, chatAM paNa yatijIvanarUpa vahANamAM e bahArathI suMdara dekhAtA parigraharUpa savane ati bhArI bharavAmAM Ave te cAritranAkA saMsAramamudramAM nAza pAme che ane eno Azraya karanAra mUDha jIva paNa DUbe che. AvI rIte jIva AtmavaMcana kare che e mAne che dharma, paraMtu pitAne mUchI thAya che te samajAtuM nathI, pustakanI meTI lAIbrerI rAkhe ke bhaMDAra rAkhe tenI sAthe atra saMbaMdha nathI atra kahevAne uddeza e ja che ke kaI paNa vastu upara dharmane nAme paNa hadayamAM mArA pazunI buddhine ahemamAM bhAvano tyAga kare, e pramANe thaze nahi tyAM sudhI tame parigrahathI mukta che ema kahI zakAze nahIM. alabata, pitAnI pAse paisA rAkhavA, athavA amuka nimitta - namAM kalpI zrAvakane tyAM jame rAkhavA ke zAstrane Adeza dUra karI utsarga apavAdanA nimitta vagara vadhAre vastrapAtrAdi rAkhavAM e te atyAcAra ja che ane badhA saMsAra vadhAranAra ja che atra te je hoya tenA para mamavabuddhi tajavAno upade za che. 18 matsatyAga. dhravaH pramAdairbhavavAridhI mune, tava prapAtaH paramatsaraH punH| gale nibaddhoruzilopamo'sti cetkathaM tadonmajjanamapyavApsyasi // 19 // he muni! tuM pramAda kare che tene lIdhe saMsArasamudramAM tAre pAta te jANe nakakI ja che paNa vaLI pAchAM bIjA upara matsara kare che te gaLe bAMdhelI moTI zilA je che. tyAre pachI te tuM temAMthI UMce paNa kevI rIte AvI zakIza? 1 saMyamanA nirvAha mATe kAme lAgatAM vastra pAtrAdikane upakaraNa" kahevAmAM Ave che ane je nakAmAM mamatA buddhithI ekaThAM karelAM hoya tevAM upakaraNane adhikaraNa kahevAmAM Ave che (yatidinacaryA) Aja hetuthI tevAM adhikaraNane ava atibhArarUpa kahevAmAM Avela che, Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --^^^^^^^^^^^^^, vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha bhAvAtha-pramAda karavAthI saMsAra samudramAM pAta thAya che, sAdhudharmamAM AtmajAgRti rAkhavI e mukhya dharma che. jAgRta rAkhyA vagarane vyavahAra niMdya che, heya che, adhaHpAta karAvanAro che. AtmajAgRti cUkanAra pramAdane vaza paDe che athavA pramAdavaza paDela hoya te AtmajAgRti karI zakatuM nathI. A banne vacana barAbara satya che. sAdhune apramatta avasthAmAM rahevAnuM teTalA mATe ja pharamAna che ane chadmasthapaNAmAM apramattadazA temaja pramattadazAnI sthitinA saMbaMdhamAM je zAstrakArane lekha che te yathAsthita che. atra te vizALa arthavALA pramAdAcaraNa, madha, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrAmAM na paDavAne upadeza che. e pramAda karanAre jIva avazya utkrAMtimAM nIce paDI jAya che, ane sAthe jo matsara-ISya kare te te pachI adhaHpAta thatI vakhata gaLe meTo patharo bAMdhe che tethI enAthI tarIne u. paraja AvI zakAtuM nathI ane bicAre kSaNika sukha khAtara anaMta kALa sudhI saM. sArasamudrane taLIe sabaDyA kare che. atra paramatsara na kare, paraavarNavAda ne bolavA ane pramAda na kare e upadeza che. sAdhujIvanamAM A upadeza khAsa upayogI che, paNa bIjAne tenuM upayogIpaNuM ochuM nathI. 19 vatantati8 (20 thI 31) jAne'sti saMyamatapobhiramIbhirAtmanasya pratigrahabharasya na niSkriyo'pi / kiM durgatau nipatataH zaraNaM tavAste, saukhyazca dAsyati paratra kimityavehi // 20 // mArA jANavA pramANe he Atmana ! AvA prakAranA saMyama ane tethI te (gRhastha pAsethI lIdhelAM pAtra, bhejana vigere) vastuonuM bhADuM paNa pUrUM thatu nathI. tyAre durgatimAM paDatAM tane zaraNu zuM thaze? ane paralokamAM sukha koNa A paze? tene te vicAra kara. | bhAvArtha-+ bAhyAcAra mAtra veza rAkhavAmAM Ave athavA taddana bAhAbara mATe karavAmAM Ave tenuM phaLa zuM te atra vicAre che. gRhastha pAsethI bhejana, vastra, pAtra vigere yatine maphata maLe che, jene mATe suri mahArAja kaThe che ke ukata dekhAtA mAtra tapa saMyamathI te tenuM bhADuM paNa vaLatuM nathI mATe te yati! tAruM samartha royana mA pAyag "gatama! samaya mAva paNa pramAda karIza nahIM. e vAkya pramAdanuM atyaMta anarthakArIpaNuM batAvavA mATe ja samaye sarakhA sukSma kALane mATe praveluM che. kemake samayapramANu upayoga chadmasthano heto nathI, paNa aMtamuhUrta pramANa ja hoya che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda yatizikSapadeza-adhikAra. 269 devuM pheDavA mATe paNa tAre tAruM vartana bahu ja ucA prakAranuM rAkhavAnI jarUra che, jeo duniyAnA upadezaka havAne dAna karatA hoya teonuM cAritra te evuM sarasa ane anukaraNIya hovuM joIe ke emAM be bheda paDe ja nahIM. bAhya dekhAva jUde ane AMtara vana taddana judA prakAranuM e vAta zuddha dizAmAM vartanArA jI nI kalapanAmAM paNa Ave nahIM ane leke pitAne mATe zuM dhAre che e te enA manamAM khyAla paNa na hoya. tene kAMI paNa khyAla hoya te te pitAnI uMcA prakAranI pharajane khyAla hoya che. AtmAnA A bhava ane parabhavanA sukha mATe veza ane vartananI aikyatA karavAnI khAsa jarUra che. + AvA glaeNkamAM bAhyADaMbara-veza dhAraNa karanArane mATe bahu kahyuM che garajI, zrIpU, jati ane saMvegI pakSamAM paNa keTalAka mAtra vezadhArI hoya temaNe ATalI hakIkata uparathI bahu bahu samajavAnuM che. derA dhAgA karI, gRhakAryAdi sAvadya kAmamAM salAha kAraka banI daSTirAgI bhagate banAvI, mugdha prANIone dharmane nAme chetaranAra, dharmane bahAne AjIvikA calAvanAra, kezanA paTI pADI dharmane duniAnI draSTimAM halake pADanAra AvA mUrkhadatta pitAnI jAtane saMsArasamudramAM pADe che ane sAthe DekamAM Azrita janane DUbADavAnA pAparUpa paththara bAMdhe che tethI te pharIne uMcA AvatAja nathI. vaLI keTalIkavAra saMvegI pakSa jevA zuddha kahahamAM paNa keTalAka nApasaMda karavA lAyaka dekhAva jovAmAM Ave che. saMbhaLAya na khasusa karIne tevI zuddha gurUNIonA samudAyamAM paNa keTalIkanI sthiti para tamAna ApavAnI bahu jarUra jaNAya che vezathI kAMI lAbha nathI ane tethI tene taravArUpa nukazAna che e 5Na che. vaLI ATaluM lakhatAM sUrimahArAja sArI rIte jANe che ke vezathI kaI vakhata prANI zaramanI khAtara-dekhAva khAtara pazu agya raste jatAM aTake che. sAdhu-mahaMta-tyAgI- vairAgI jevA bhAvanAmaya jIvanane dekhAva rAkhyAthIja le ke mahA utama vartananI AzA rAkhe che ane teja jagAe jyAre kAMI paNa cAritra na hoya tyAre keTaluM beka karavA jevuM gaNAya e vicAra karavAthI samajAI jAya tevuM che + + 20 vezamAtrathI kAMI vaLatuM nathI. AjIvikArthamiha yadyativezameSa, dhatse caritramamalaM na tu kssttbhiiruH| tadvetsi kiM na na bibheti jagajighRkSu mRtyuH kuto'pi narakazca na veSamAtrAt // 21 // 1 meva ityapi pAThAntaraM dRzyate / 2 jagajighassuriti pAThAntaram Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha tuM AjIvikA mATe ja A saMsAramAM yatine veza dhAraNa kare che paNa kaSTathI bahI jaIne zuddha cAritra pALatuM nathI, paNa tane khabara nathI ke tamAma jagatane gra haNa karavAnI IcchAvALuM mRtyu ane naraka kaI kaI paNa prANInA veza uparathI DarI jatAM nathI. bhAvArtha-keI ajJAnI chava saMsAranA dukhathI pIDAI duHkha gati vairA gyane DALa dhAraNa karI (yati thayA pachI tyAM paNa zrAvake pAsethI sArI sArI gecarI meLavavAneja lebha 2.khe che, paNa cAritranI kriyA karatuM nathI, agAunA zlokamAM bhAvArtharUpe batAveluM vartana jarApaNa karato nathI, paraMtu eka navI jAta. neja saMsAra AraMbhe che keTalAka nAma dhArI zrIpU ane garajIe te cAritranA prANabhUta caturthavrata bhaMga karavA sudhInI hade paNa pahoMcI jAya che, teone te A adhikAramAM rahevAnI paNa jagyA nathI. zithilAcArI, ekalavihArI, AdhAkama AhAra lenAra vigerene kaNabIrU kahyA che parISaha upasargathI DarI janArA yatine uddezIne kahe che ke mRtyu AkhI duniyAne keLIo karI jatuM vATa joI rahyuM che, tenA dAMtamAMthI koI bacyuM nathI ane tenI pelI bAjue bhayaMkara aMdhakArathI bhareluM duHkhanuM ja sthaLa ane kalpanA mAtrathI paNa zarIrane dhrujAvanAra naraka dekhAya che. A bane (mRtyu ane naraka) vezanI darakAra rAkhatA nathI teo evA sapta che ke keIne cheDatA nathI, chatAM paNa agAunA lekamAM bhAvArtha tarIke kahyuM tevuM Aca raNa karanArA mahAtmAo te tene paNa evA jatI jAya che ke pAchA pharI vAra tenAM darzana paNa na kare, TuMkAmAM ajara amara thaI jAya che. mATe zuddha cAritra dhAraNa karI manamAM khuzI thaje mAtra vezathI rAcIza nahi sAdhupaNAnI pharaja eka bAjue ane bIjI bAjue nArakI tathA mRtyu dhyAnamAM rAkhaje pharaja bhUlyA te bane rAkSasa taiyAra che e manamAM cekasa rAkhaje. 21 kevaLa veza dhAraNa karanArane te ulaTo deSa prApta thAya che. veSeNa mAdyasi yatezcaraNaM vinAtman , pUjAM ca vAJchasi janAdahudhopadhi ca / mugdhapratAraNabhave narake'si gantA, * vAgha viSe tagArAyaNa I 99 . he Atmana ! tuM vartana (cAritra) vagara mAtra yatinA vezathIja makkama rahe che (ahaMkAra kare che) ane vaLI lekenI pUjAnI apekSA rAkhe che ane aneka prakAre vasapAtrAdi upAdhi meLavavAnI IcchA rAkhe che, tethI bheLA vizvAsa rAkha nArA lokone chetaravAthI prApta karela narakamAM tuM jarUra javAnuM che ema lAge che kharekhara tuM ajAgaLa kartarI nyAya dhAraNa kare che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * pariccheda yatizikSApadeza-adhikAra. ra71 bhAvArtha-upadhi e dharmopakaraNa sAdhunAM vastra, pAtra vigerenA samUhavAcI zabda che. joke vaMdana namaskAra kare evI IcchA rAkhavI ane aneka prakAranI upAdhi meLavavA IcchA rAkhavI e guNa vagara ThIka nathI. vaMdana kone ghaTe? upadhi zA mATe rAkhavAnI che? e kAMI ja zekhanuM sAdhana nathI, e te saMyama guNunI vRddhimAM agavaDa na paDe te sArU jela sAdhana che AvA bAhyAcAra upara vRtti rAkhavI ane potAnuM vartana jarA paNa uMcuM na rAkhavuM e pitAne hAthe pitAne vadha karavA jevuM che. jevI rIte bakarIne eka khATakIe mAravA taiyAra karI ane te sArU charI zodhavA lAgyo bIjethI tene charI prApta thaI nahi, paNa jAti svabhAvathI bakarIe bhUmi ukheDI, pite dIThelI charI dATI, upara dhULa nAkhI, ane te bhAga upara gaLuM rAkhI te charI chupAvavAnI buddhie beThI. paraMtu ema karavA jatAM eja kAti vaDe tene nAza thaye A ajAgaLa kartarI) nyAya che AvI rIte potAnA hAthathIja pitAne nAza karavo e anucita vartana che. mAtra veza yatine rAkhave ane vartana rAkhavuM ethI dutirUpa duHkha svahaste meLavavA jevuM thAya che. zuddha cAritravAna paNa vaMdana, namaskAra ke upadhinI vAMcchA karatA nathI paNa kadi teo kare te nItinI apekSAye kAMI paNa vAjabI gaNAya, kAraNa ke tema karavAne teone haka che. paNa he nAmadhArI! tAre te eka paNa bacAvanuM sAdhana nathI. 22 vartana vinAnuM lokaraMjana, bedhivRkSane kuhADe, saMsAra samudramAM pAta. kiM lokasatkRtinamaskaraNArcanAyai, re mugdha tuSyasi vinApi vizuddhayogAn / kRntan bhavAndhupatane tava yatmamAdo, bodhimAzrayamimAni karoti pazUn // 23 // - tArA trikaraNa yoga vizuddha nathI chatAM paNa leke tAre Adara satkAra kare, tane namaskAra kare athavA tArI pUjA sevA kare tyAre huM mUDha! tuM zA mATe saMtoSa mAne che? saMsAra samudramAM paDatAM tane AdhAra phakta bodhivRkSane ja che te jhADane kApI nAkhavAmAM namaskArAdithI thate saMteSAda pramAda A (leka satkAra vigere) ne kuhADA banAve che. bhAvArtha-mananI asthiratA ochI thaI nathI vacanapara aMkuza Avyo nathI, kAyAnA ge kAbumAM nathI ane tema chatAM paNa leke vaMdana, pUjana, bhakti kare tyAre tArA manamAM AnaMda Ave che e keTaluM beTuM che? he sAdhu? tevAM vaMdana pUjana upara tare haka zuM che? tu jarA samaja ke A saMsAra e samudra che, emAM je DUbe che tene cheDe anaMtakALe paNa AvatuM nathI, chatAM temAMthI bacavA mATe bodhivRkSa-samyatvatarU prApta thaI jAya te bacAva thAya che. paraMtu tene pramAda 1 vAsakSepa barAsa vigera uttama gadhethI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 vyAkhyAna sAhitya sugraha. caturtha thAya che te zithiLavAne lIdhe A vaDhana namaskAra upara kahelA vRkSane kApI nAkhavAmAM kuhADAnuM kAma kare che, e vRkSanA nAza thaye ane tethI karIne e vRkSanA eka vakhata paNu Azraya tane na maLye, te pachI tu' sa'sArasamudramAM ghasaDAI jaIza tyAM tane koi paNa prakArane Azraya maLaze nahi. tArA zuddha vezathI tArI javAbadArI keTalI vadhe che tenA tuM vicAra kara duniyA tArI pAsethI tArI pratijJAne anusAre keTalA UMcA vatananI AzA rAkhe tenA khyAla kara hai muni ! jarA ataraMgacakSu ughADa Ave! yAga AvI sAmagrI tane pharI maLavI bahu muzkela che DaDDApaNu vAparI samayanA upayAga kara, upalakSaNathI munineA adhikAra chatAM paNa zrAvake khAsa A zlokanA bhAvAthI vicAra karI samajavAnuM che ke zrAvakapaNa nA DALa dhAraNa karI gugu sivAya mArAmArI karI dhamAdhamIthI nekArazI AdinAM jamaNu jamavAM, anekaprakAranI bhAvanA vagara hake, anItithI, vagara guNe, eka vakhatathI paNa vadhAre vakhata levAnI tucchatA karI, tenA hakadAra tarIke potAnA AtmAne mAnaveA e bahu vicAravA jevu che. AvA vicAra zrAvake paNa potAnA AtmAne mATe A adhikAramAM dareka sthaLe karavAne che, 23 catipaNAnuM sukha ane pharaja. nAjIvikApraNayinItanayAdicintA, no rAjabhIzca bhagavatsamayaM ca vetsi / zuddhe tathApi caraNe yatase na bhikSo, tatte parigrahabharo narakArthameva // 24 // tAre AjIvikA, stro, putra vigerenI ciMtA nathI, rAjya taraphanI bIka nathI ane bhagavAnanAM siddhAMtA tuM jANe che athavA siddhAMtanAM pustake tArI pAse che, chatAM paNa he yati ! jo tu zuddha cAritra mATe yatna karIza nahi te pachI tArI pAsenI vastuonA bhAra ( parigraha ) naraka mATe ja che, bhAvAtha --tAre e pAMcanAM peTa bharavAM nathI, strI sArU sADI ke baMgaDIe levI nathI, putra nuM vetrizALa ke lagnAdi karavAM nathI ke kuTuMbanI aneka upAdhie karavI paDatI nathI, tAre kamAvAnI mAthAkuTa nathI ane A saTM riphAInA jamAnAmAM tAre hAtha paNa halAvaveA paDatA nathI, tArI pAse meATI puMjI paNa nathI ke agAunA vakhatamAM tane rAjya taraphathI bhaya hatA ane hAlanA vakhatamAM nakAmA kajI AnA kharacamAM luMTAvAneA bhaya che, tevA bhaya tAre hoya. A sarva uparAMta tuM jJAnI che, samajuM che, zAstravid che ane vIparamAtmAe sa` samayane anukULa thAya che tevAM batAvelAM siddhAMtAnuM rahasya jANanAra che. ATalI sagavaDa chatAM paNa jo tu zuddha caritra pALatA nathI teA pachI tArUM bhaviSya amane te sArU lAgatu nathI tuM 1 no rAjabhIrSarasi cAgamapustakAnIti vA pATha: Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. yatizikSapadeza-adhikAra ardhadagdha sAdhu avasthA-adhikAra 281 iMdriyarUpI cerethI jJAna, darzana ane cAritra rUpI ratnanI rakSA. dAsatvaM viSayaprabhorgatavatAmAtmApi yeSAM parasteSAM bho guNadoSazUnyamanasAM kiM tatpunarnazyati / bhetavyaM bhavataiva yasya bhuvanapadyoti ratnatrayaM, bhrAmyantIndriyataskarAzca paritasvaM tanmuhujAgRhi // 37 // he muni ! je viSayarUpI svAmInA dAsa thaI gayA che, temano je ke AtmA utkRSTa che, paNa temanuM mana guNa ane deSathI zUnya thaI gayuM che, eTale temane pachI nAza pAmavAnuM kAMI rahyuM nathI, tethI temane jAgrati rAkhavAnI jarUra nathI, paraMtu tAre te hItA rahevuM. kAraNa ke, A bhuvanane prakAzita karanArA jJAna, darzana ane cAritrarUpI traNa rane je tArI pAse rahelAM che, temane corI levA mATe tenI AsapAsa iMdriyarUpI cera ke hamezAM pharyA kare che. 37 yatine mATe TuMka zikhAmaNa. manahara 9 bhule phire brama te kahata kachu era aura, karata na tApa dUrI karata saMtApaku dakSa bhaye rahejnI dakSa prajApati jese deta para dikSaNA na dIkSA deta ApakuM. suMdara kahata ese jAme na yugatI kachuM; aura jApa japa na japata nIja jApakuM, bAla bhaye javAna bhaye vaya vIte vadha bhaye, vadhu rUpa hAIke vIsarI gaye ApakuM 38 A pramANe badha ApatAM A yatizikSapadeza adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. ardhadagdha sAdhu avasthA-adhikAra. kusAdhunA hitArthe ane Atmateja oLakhAvavA yatizikSapadeza adhikAra pUrve lakhAya che paraMtu jyAM sudhI manarUpI gheDAnI sthiti sAdhu avasthAmAM daDha thatI nathI tyAM sudhI phakta sAdhuveza paheravAthI AtmakalyANa sAdhI zakAtuM nathI paNa ulaTuM ane bhraSTa tate traNa jevI avasthA thaI rahe che. * suMdaradAsa. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha saMsAramAM kaI paNa jAtane moha ke mamatva rahI javAthI athavA sAdhu avasthA prApta thavA chatAM tAjya karela bhAvanAmAM vRtti javAthI tevA adazya sAdhunI zI sthiti thAya te jANavAne A adhikAra lakhavAmAM ave che. asthira cittamAM azAMti. anuSya>(1-2). vane rativiraktAnAM, raktAnAM ca jane ratiH / / anavasthitacittAnAM, na vane na jane ratiH // 1 // saMsArathI virakta purUSane vanamAM Ananda rahe che. saMsAramAM Asakata purUpine jana samAjamAM Ananda rahe che, ane asthira cittavALAone te araNya agara janasamAja bannemAM Ananda hete nathI. 1 hita zikSAne durapayega. apathyasevako rogI, sadveSo hitavAdiSu / nIrogo'pyauSadhamAzI, mumUrSunAtra saMzayaH // 2 // rogI chatAM je purUSa apathya-gatpAdaka padArthone seve che. arthAt tevAM bhejanAdi upayogamAM le che. ane je purUSa hita phAyadAkAraka upadeza ApanArA emAM dveSa rAkhe che. tathA je purUSa naragI chatAM auSadhe khAdhA kare che. A traNeya purUSe mRtyune cAhanArA che. temAM saMzaya nathI. 2 gurU gurUmAM rahele taphAvata 3jJAti. kASThe ca kASThe'ntaratA yathAsti, dugdhe ca dugdhe'ntaratA yathAsti / jale jale cAntaratA yathAsti, gurau gurau cAntaratA tathAsti // 3 // jema kASTha kASThamAM taphAvata che. eTale eka kASTa-lAkaDuM zeDI kiMmate maLe che, ane bIjuM lAkaDuM tenAthI se gaNa kiMmate paNa teTaluM maLI zakatuM nathI, jema dUdha dUdhamAM taphAvata che. ane jema pANuM pANImAM antara che. tema gurU gurUmAM paNa taphAvata che. 3 aMdhakAranuM sthAna. mandAkrAntA. prAtaH puSNo bhavati mahimAnopatApAya yasmAt , kAlenAstaM ka iha na gatAH ke na yasyanti cAnthe / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ardhadagdha sAdhu avasthA-adhikAra. sAdhu AtmaniMdA-adhikAra. 283 etAvattu vyathayati yadA lokabAstimobhi tamiva pratinaiigni ghoDavArA dhyA prAtaHkAle sUryane mahimA mArA upatApa mATe nathI eTaleke prAtaHkAle sUryanA udayathI aghakArano nAza thaI jAya che. temAM mane kaze upatApa nathI, kAraNa ke A jagatamAM kALathI kyA padArtho asta pAmatA nathI. athavA bIjA kyA padArtho arata nahi pAme? arthAt tema sarvanuM thatuM AvyuM che. paraMtu AmAM ATalI bAbata mane pIDA kare che. ke havabhAvathI malina evAM te leka bAhya andhArAe te AkAzamAM ja jagyA-raheThANa meLavyuM che. arthAt sUrya andhakArane jyAMthI kADhI mUkayuM che. te sthAnanA eka bhAgamAM aMdhAruM rahyuM che te bAbatanI pIDA thAya che. 4 Idra vijaya, mAnikuM hoya na madRvatA guNa, madRvatA tava kaheke mAni; dAni na hoya adatta jika, adatta bhaye tete kahe ke dAni; dayAnikuM caMcalatA navi vyApata, caMcalatA taba kAhake dayAnI; jJAni na hAtha gumAnI zuNe nara, mAna ahitava kaheke jJAti A pramANe ardhadagdha sAdhunI sthiti samajAvatAM A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. sAdhu AtmanindA-AdhikAra. sAdhu (tyAgI ane sarjana) purUSamAM, mane nigraha, mamatva tyAga temaja mAna mAyAno vidhavaMsa hai joIe. ane tema hoya te ja veza zobhA yukta hoI zake, kemake tyAga ane moha e ubhayane saMbaMdha eka sthAne hoI zakyuM nathI. ATaluM chatAM pUrve sAdhunA agya vartana mATe kahevAmAM AvyuM che. AvA durguNathI mukta thavA vicAra kare ane te tajavAne mathana karavuM temaja pitAnA doSa-bhUla mATe 5sta kare te pitAnI vAela bAjI hAtha karavAne sonerI taka che. ane tethI sAdhu purUSone pitAnI bhUla sudhAravA mATe ane AtmAne oLakhavA mATe AtmaniMdAne A adhikAra lakhavAmAM Ave che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 vyAkhyAna sAhitya saMgraha sAdhuveSanA ADaMbaranI niMdA, zAstravikrIDita (1 thI 4) kaTayAM colapaTaM tanau sitapadaM kRtvA ziroluzcanaM, skandhe kambalikA rajoharaNakaM nikSipya kakSAntare / vaktre vastramatho vidhAya dadataH zrIdharmalAbhAziSaM, veSADambariNaH svajIvanakRte vidyo gatiM nAtmanaH // 1 // keDa para calapaTTAne dhAraNa karIne, zarIrapara zveta vastra (kapaDAM) oDhIne, mAstakano leca karIne, khAMdhe kAmaLI rAkhIne, bagalamAM rajoharaNa (ghe) nAMkhIne, tathA mukha upara vastra (mukhavastrikA) rAkhIne zrI dharmalAbha evA AzIrvAdane detA tathA pitAnI AjIvikAne mATe vezane ADaMbara karatA evA AtmAnI (jI. vanI) kaI gati thaze? e ame jANatA nathI. 1 ka parigrahanI niMdA, vastraM pAtramupAzrayaM bahuvidhaM bhakSyaM catudhauMpadhaM, zayyApustakapustakopakaraNaM ziSyaM ca zikSAmapi / gRhImaH parakIyameva sutarAmAjanma vRddhAH vayaM, yAsyAmaH kathamIdazena tapasA teSAM hahA niSkrayam // 2 // ghaNA prakAranAM vastra, pAtra, upAzraya, cAra prakArane AhAra, auSadha, zayyA, pustaka, pustakanA upakaraNa (sApaDA, pATalI vigere), ziSya ane upadeza, A sarva pArakI vastune ja janmathI AraMbhIne ame vRdhe atyaMta grahaNa karIe chIe, eTale ke dIkSA grahaNa karI tyArathI AraMbhIne atyAre vRddha thayA chIe tyAM sudhI pArakI vastueja grahaNa karI che. te ahe ! te sarva varatunA niSkayane (traNa - hitapaNune) AvA tapathI ame zI rIte pAmazuM? athata kAMIpaNa utkRSTa tapa karatA nathI tethI te lIdhelI vastuone pratIkAra kaI rIte paNa thaI zakaze nahIM. 2 pAkhaMDanI niMdA. antarmatsariNAM bahiH zamavatAM pracchannapApAtmanAM, nayambhaHkRtazuddhimadyapavaNigdurvAsanAzAtminAm / pAkhaNDavratadhAriNAM bakadRzAM mithyAdRzAmIdRzAM, baddho'haM dhuri tAvadeva caritaistanme hahA kA gatiH // 3 // * 1 thI 3 kAvyamAlA gucchaka sAtame. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu AtmaniMdA adhikAra. 285 aMtaHkaraNumAM matsara ( dveSa ) ne dhAraNa karanAra, bahArathI zamatAne dhAraNa karanAra, gupta rIte pApa karanAra, nadInA jaLathI (AtmAnI ) zuddhi karanAra, madirA pAnavALA niNanI jema duSTa vAsanA ane AzAne dhAraNu karanAra, pAkhaMDa vratanA aMgIkAra karanAra, bagalAnI jevI dRSTivALA ( magadhyAnI ), AvA mithyAdaSTiAnA agrabhAgane viSe tevAja AcaraNothI huM kha'dhAyelA chu'. te ahai ! mArI zI gati thaze ? arthAt AvA cAritrathI mArI durgati thaze. 3 pariccheda jJAnInI stutipUrvaka ajJAnInI niMdA, brahmajJAnaviveka nirmaladhiyaH kurvantyaho duSkaraM, yanmuJcantyupabhogabhAjjyapi dhanAnyekAntato niHspRhAH / samprAptAnna purA na sampati na ca prAptau dRDhapratyayA, vAJchA mAtra parigrahAnapi paraM tyaktuM na zaktA vayam ||4 || * ahA ! brahmajJAnanA viveke karIne nima La buddhivALA purUSA duSkara kArya ne kare che. kAraNa ke teo ekAMtapaNe niHspRha ( icchA rahita ) thaine upabheAgamAM u. pacegI dhanano paNa tyAga kare che. paraMtu amane teA pahelAM ( pUrva janmamAM ) paNa prApta thayelA nathI, atyAre ( A bhavamAM ) paNa prApta thatA nathI, ane ( have pachI eTale AvatA bhavamAM ) prApta thaze ke nahIM te viSayamAM ame dRDha vizvAsavALA nathI. te paNa te parigrahanI mAtra vAMchAne paNa ame tyAga karavA sama thatA nathI, e ati khedyanI vAta che. 4 cAritra para arUci thavAnAM kAraNeA pUrvaka AtmaniMdA. satharA. kiM bhAvI nArako'haM kimuta bahubhavI dUrabhavyo nabhavyaH, kiM vA'haM kRSNapakSI kimacaramaguNasthAnakaM karmadoSAt / jvAle zikSA vratamapi vivatkhaGgadhArA tapasyA, svAdhyAyaH karNasUcI yama iva viSamaH saMyamo yadvibhAti ||2|| zu' huM' kanA doSane lIdhe nArakI thavAne! haiza ? ke khaDubhava (ghaNA sa MsAra vALA) haiza ? ke dUra bhavI huiza ? ke abhavya haiza ? ke kRSNupakhIye haiza ? ke pahelA guNasthAnaka ( mithyAtva guNasthAna) vALA haiza ? ke jethI karIne mane dhazikSA ( upadeza ) agnijavALA jevI bhAse che, vrata paNa viSa jevuM bhAse che, ta Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha, caturtha pasyA banI dhArA jevI bhAse che, svAdhyAya (sajhAyadhyAna) kAnamAM seya je bhAse che, ane saMyama (cAritra) yamarAjanI jevo viSama bhAse che. 5 Ama pazcAttApa darzAvatAM sAdhuAtmaniMdA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. guru gRhastha bheda-AdhikAra. sAdhu purUSane tyAgaguNa eTale te mahAna che ke tethI temanAmAM rahela teja alokika prabhAvazALI jovAya che. keTalAkanuM mAnavuM che ke saMsAramAM gRhastha tarIke rahIne paNa lebha, mAna, mAyA vigere durgAne tyAga karavAthI pavitra ane prabhAvazALI jIvana prApta thaI zake che. paraMtu te bAbatamAM keTaleka aMze bhUla che. alabata eTaluM kharuM che ke sadaguNanA sevanathI gRhasthajIvana prasaMzanIya lekhAze paraMtu gRhasthajIvanamAM rahyA thakA judA judA prasaMgamAM vyavahAra daSTie AvaraNe AvI paDavAthI tevA nirmohajIvanamAM kavacit aMtarAya AvI paDavAnA dareka saMbhava rahe che. ane tethI gRhasthane gurUpadanI upamA vAstavIka rIte ghaTI zaktI nathI, matalaba ke gurUpadane yogya thavA mATe prathama tyAganI jarUra che. tethI gRhastha gurU kahI zakAya nahi tenI khAtrI mATe A adhikAra lakhavAmAM Ave che. prazna-Ape prathama samyakatva prAptinA prasaMgamAM kahyuM che ke-te jIva zuddha tattvanA upadezaka nirAraMbhI gurU vinA anerA gRhasthAdikane viSe gurUbhAva lAve nahIM, te gRhastha, gurUbhAvane yegya na hoya tethI tema kahyuM che ke keIbIjA kAraNathI kahyuM che? uttara-mukhyapaNe te gRhastha gurUbhAvane yogya ja nathI. gurU zabdane artha zAstramAM ema karyo che ke--dharma vastutatvanA jANu, dharmanA ja karanAra, dharmamAM sadA rahenAra ane dharmanA ja upadezaka je hoya tene gurU kahIe. e kahelAM gurUnA lakSaNa gRhasthamAM hoya nahIM tethI tenAmAM gurUbhAvanI gyatA nathI ema ame kahyuM che. prazna-jeharaNadi muninAM cinha dhAraNa na karavAthI gRhasthamAM gurUpaNuM nathI ke koI jJAnAdikanA abhAvanA kAraNathI nathI ? uttara-he bhadra! veSano abhAva te sarva manuSyo dekhI zake che temAM vizeSa nathI, paNuM dharma-vastutatvanA jANa e prathama kaheluM gurUnuM lakSaNa tenAmAM hatuM nathI tethI tenAmAM gurUpaNuM nathI. tattvavArtA. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. gurU gRhastha bheda-adhikAra. 287 1. prazna-gRhastha paNa mahA paMDita hoya che te teo dharma-tatvanA jANuM kema na hoya? tenAmAM e lakSaNane abhAva ghaTI zakato nathI. uttara-he bhadrA putrane javAnI pIDAthI pIDAtI ane rUdana karatI aneka strIonI pAse besavAthI je vaMdhyA strIne tenI pIDAne anubhava thAya te kAvya, vyAkaraNa, nyAya, tarka, chaMda, alaMkAra, karmagraMtha paryata prakaraNa vigere ghaNuM zAstrone jANa ane ghaNuM AgamonA sAMbhaLanAra gRhastha mahA paMDitane AgamanA abhyAsI nirAraMbhI muninI je dharma varatune anubhava jAge. paraMtu tema thatuM nathI tethI gRhastha mahA paDi ne paNa nirAraMbhI muninA je dharma vastune anubhava jAga asaMbhavita che, tethI ame te lakSaNane abhAva kaho che. praznahe mahArAja! gRhasthane muninI je dharmanA svarUpane bhAsa nahIM jAgavAnuM kAraNa zuM? uttara- he bhavya! gRhasthanI Agama bhaNavArUpa agyatA hovAthI tene muni je anubhava jAgate nathI, sarva kAryanI siddhi karanArI yogyatA na hovI te mukhya kAraNa che, bIjAM sarva tenAM sahakArI kAraNa che. prazana-gRhasthane Agama bhaNavAnI yogyatA na hovAnuM zuM kAraNa? uttara-tenuM savizeSa kAraNa te kevalIgamya che. ame te sarvajJoe Aga mamAM gRhasthane siddhAMta bhaNavA bhaNAvavAne niSedha kareluM che te uparathI emajANI. e chIe, ke-agyatA vinA sarva jIvonA parama upakArI arihaMta gaNadhara je kartavya jene sukhadAI hoya tene te kartavyane niSedha kare nahIM mATe agyatA siddha che. prazna-AgamamAM kevI rIte niSedha kareluM che ? uttara-AgamamAM ema kahyuM che ke-je keI sAdhu anya tIthIne tathA Jhasthane siddhAMtanI vAMcanA Ape athavA anerA pAseM apAve athavA je pitAnI meLe Apate hoya tene anude te sAdhune eka mAzI athavA cAra mAsI prAyazcitta jANavuM' ityAdi lekhethI khullI rIte gRhasthane Agama bhaNavA bhaNAvavAne niSedha siddhAMtamAM pratipAdana karela che. prazna-zuM eTalA uparathI ja gRhastha gurU na thaI zake ke bIjA paNa hetu che? he bhavya! sarva anarthanuM mULa ajANa paNuM ekaluM ja sarva ayogyatAnuM maM. dira che, tethI bIjA hetunI jarUra rahetI nathI te paNa bIjA hetue che te A pramA che-jema sAdhu, mAtra dharma kAryanAja karanArA hoya che tema gRhastha mAtra dharma kAryanAja karanArA hotA nathI; teo chakAyanA AraMbha, viSaya bhega, putra putrAdikanA vivAha vigere sAMsArika kAryanA paNa karanArA hoya che, tethI sadA dharmakartA evuM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha gurUnuM bIjuM lakSaNa kahyuM che tene paNa tenAmAM abhAva che. vaLI sAdhu, mAtra dharmopa dezanA karanArA che tema gRhastha, mAtra dharmopadezanA karanArA nathI, teo te sAMsArika upadeza paNa kare che. tAre putra nathI mATe bIjI strI paraNuM, tArI putrI maTI thaI che tenAM lagna kara, dANune, ghI, telane athavA kapAsa vigerene bajAra teja thavAne che tethI tenI kharIdI kara ItyAdi aneka AraMbhanA paNa kahenArA hoya che tethI dharmopadezakarUpa gurUnA trIjA lakSaNane paNa tenAmAM abhAva che, tathA jema sAdhu rAtri divasa dharma vyApAramAM ja rahe che tema gRhastha rAtri divasa dharma vyApAramAM vartatA nathI, teo kavacit devapUjAdi dharma kAryamAM rahe ane kavacit samAna bhejana kAma vilAsa vyApAra rojagArAdi pA5 kAryamAM paNa pravarte che. tathA dhama mAM sthitirUpa gurUnA cethA lakSaNane paNa tenAmAM abhAva che eTale "ghaoN vArtA ja ghaNA ghaDyo hate? e cAra lakSaNane abhAva hovAthI gRhastha gurU thaI na zake. prazna-he mahArAja! sAdhu pazu AhAradika te kare che. bhikSA lAva, vastrAdi joI Apa, ema ziSyone AjJA kare che, eTale svArtha upadize che, nidrAdikamAM rahe che, eTale Ape kahelA cAre lakSaNa sAdhumAM paNa niraMtara ghaTatA nathI, tenAmAM paNa gurUpaNuM ghaTI zakaze nahIM. uttara-he bhavya ! sAdhuonuM zarIra dharmanuM sAdhana che. zarIra vinA dharma sAdhI zakAya nahIM tethI te zarIrane TakAvavAnA kAraNarUpa AhArane vastrApAtrAdi u. pakaraNa gavelIne lAvavA dhovA zivavA paDe che. temaja bahibhUmigamana nidrAkaraNa vigere karavuM paDe che paNa te sarva tene dharmakRtyaja che. tethI teo rAtadina dharma vyApAramAM ja rahe che ema samajavuM, mATe tenAmAM kahelAM lakSaNe ghaTI zake che. prazna-he mahArAja ! pUrvakALanA uttama sAdhuo tevA hatA tethI temanAM badhAM kRtyo dharma kRtya tarIke kahI zakAya paNa A kALamAM teM zarIrane rUTa puSTa karanArA zobhanika rAkhanArA, DhIlA, zithila vihAro, pAsasthA ghaNuM dekhAya che; khare. kharA sAdhu dekhAtA nathI, tethI temanA karatAM te gRhastha gurU zuM beTA che? uttara-he bhadra evAM vacana na besavAM, ema bolavAthI mahA deSa lAge. pAMcamAM ArAnA aMta sudhI vira bhagavAne caturvidha saMghanI sthiti kahI che. vaLI tuM rUSTa puSTa vigere vizeSaNavALAne dekhIne bhaDake che paNa zAMta pariNAma karI tene hetu sAMbhaLa-pUrvakALe bharatakSetramAM pAMca prakAranA niyaMThA eTale nigraMtha vica. ratA hatA. paraMtu AgamamAM AcAra prAye kaSAya kuzaLa nigraMthane ucita prarUpe che. kAraNa ke te madhyama nigraMtha hoya che. A pAMcamAM ArAmAM te be prakAranA ni yaMThAja vicare che. bukasane kuzIlapaDilevI temAM bukkasa Agama bedhAdi guNe kAM Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. gurUgrahastha bheda-adhikAra. Ika zreSTha haya, bAkI bAhya kriyAmAM te ghaNuM karIne baMne tulya heya, bukkasane piMDa vizudhyAdi uttara gugumAM ghaNuM aticAra heya ane kuzaLapaDisevIne mULa guNane uttara guNa banemAM ghaNuM aticAra hoya; ekavIza saMbaLa doSathI tenuM cAritra citra kAbaDuM hoya paNa anAcAra baMnene na hoya. zarIranI zobhA vibhUSA munipaNamAM thaI zake tevI hastapAda mukha prakSAlanAdirUpa kare, bAhya vyavahArathI pArzva sthAdika jevA dekhAya paNa pArthasthAkika vratamAM nirapekSa nirvasa pariNAmI hoya ne A vratamAM sApekSa mRdu pariNamI heya, tethI A kALe paNa sAdhu che ane tene manA kRtya temanA niyaMThAnI hadamAM hovAthI dharmamaya che. A hakIkatathI gRhasthAvasthAmAM rAkhavAnA sadaguNI vatananI mahatvatA ochI samajavAnI nathI. kemake tyAgI purUSanI apekSAe sadaguNI purUSa zreSTha pade hAI zake che. te mATe prazna thAya che ke | * prazna-he mahArAja? jaina darzana te syAdvAdarUpa che te te apekSAe gRhasthane gurU bhAvane niSedha sarvathA kema kahI zakAya? uttara-he bhavyI gurUbhAva aneka prakAra che, te sarva prakArane ame ni. nathI. ame te sarvatra sarva jIvene zuddha dharmopadezaka gurUbhAva gRhasthane noI zake tethI tene niSedha karyo che. anyathA keIka gRhastha keIka bhavya jIvane dharmAcAryarUpa dharmopadezaka gurU thaI zake che. jema yugabAhune tenI strI madanarekhA thaI hatI, teNIe aMta samaye pitAnA patine dharma pamADayuM hatuM, tethI te tenI dharmAcArya thaI ane tethI yugabAhue devapaNe utpanna thaIne tenI pAse AvatAM prathama tene vaMdanA karI, paNa teTalA uparathI pAse beThelA vidyAre tene uttama jANyA chatAM gurU bhAve vAdI nahIM. temaja cArUdatta bakarAne aMta samaye zuddha dharma pamADa, tethI te naMdIzara nAme deva thaye, te deve AvI cArUdattane dharmAcArya jANI gurUbhAve vAlA paNa pAse beThelA vidyAdhara muninA putroe tene gurUbhAve na vAMdhA, A prakAre hAvAthI jina vANunA syAdvAdapaNAmAM vAMdho Avato nathI. A pramANe gurU ane gRhastha gurU bheda darzAvatAM A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. calentou ja tattvavAtI. 37. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. vA-vihAra. ** "" vaktA zabda kAMi thADI mahattAvALA nathI. kAraNa ke jagatmAnA tamAma dharmAM vaktA purUSAnI vakatRtva zakitathI vistArate pAmI zake che. para`tu joizu teA vyAkhyAna kartAemAM sulaktA ghaDDA gheADA haiAya che . paNa vidyAbhyAsane abhAve agara teA adhazraddhA ke gava`buddhithI kutraktAonu` bahulya hAya che, eka nItizAstramAM kahela che keH-- zateSu jAyate zUraH sahastreSu ca paNDitaH / lakSeSu jAyate dAtA vaktA koTiSu durlabhaH / / arthAt sA manuSyamAM eka zUravIra purUSa nikaLe che, hajAra purUSamAM eka vidvAn purUSa maLI zake che, lAkha purUSamAM eka dAtA purUSa prApta thAya che, jyAre vaktA purUSa te| kreDa manuSyamAM eka maLave pazu durlabha thAya che. eTale viSaya sabandha vigere sAthe nyAyathI khelanAra vaktA durlabha DeAya che jyAre viSayAntara karI vArtAonA aprAsaMgika gapARRke! hAMkavA sAthe ADakatarA gIte gAvAvALA ghaNA purUSA hoya che ane te purUSa ema pazu samajatA nathI ke-"anAjozita jAya sya vArajAlaM vAgmino vRyA nimittAdaparAddhepordhAnuSkasyeva valgitam " caturtha eTale ke jema lakSyathI jevuM khANu khasI gayu che tevA dhanuSyadhArInI laDAI vya che, tema prasa`ga vigerenA kAryanI jenAmAM jJAna zakti nathI evA vAcALa purUSanu khelavuM nya che. AvI rIte vakatavya tema vakatAnA guNu jJAna upara dhamanI mahattA ane vizALatA AdhAra rAkhe che. tethI vakatAnI pIchANu thavA sAthe kulaktAnA bheda samajI zakAya teTalA mATe A kuvakatA--adhikArane Araba karavAmAM Ave che. asa'bhavita vakta02. anuSTup. (1 thI 3) asambhAvyaM na vaktavyaM pratyakSaM yadi dRzyate / yathA vAnarasaMgIta tathA tarati sA zilA // 1 // na ne pratyakSa netrathI joyuM hAya tApaNu je asabhavita che, te vAnarAnuM gIta ane zilAnu` taravuM, arthAt H paththara tare che "9 te khelavu.. jema vAta. 1 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. - viktA adhikAra -~~-~ ~~-~narkagAmI tripuTI. aho ! vyasanavidhvastailokaH pApaNDibhirbaLAt / nIyate narakaM ghoraM, hiMsAzAstropadezakaiH / / 3 // Azcarya che ke vyasano-sAMsArika khethI vinAza pAmelA, hisA jemAM batAvavAmAM Avela che, evA zAno upadeza karanArA evA pAkhaMDi kuvakatAobaLAtkArathI lokone ghera narakamAM laI jAya che. 2 prANi hiMsAnA mRSA upadezake. pramANIkRtya zAstrANi yairvadhaH kriyate'dhamaiH / sahyate paraloke taiH zvabhre zUlAdirohaNam. // 3 // dharmazAstrane pramANu karIne je nIca purUSa prANIonI hiMsA kare che, teo paralokamAM-yamanagara viSe khADamAM zUla vigere upara caDavAnuM saMkaTa sahana kare che. 3 - dUSita rasamAM Asakita. | (AryA--5) mLatti nAvarA, grAma = rANA rasikatvenAkulitA vezyApatayaH kukavayazca // 4 // rasikapaNAthI AkuLavyAkuLa thayela evA jAra purUSa ane kutsita kavio kuvaktAe apazabdane, vRttanA bhaMgane ane arthanA nAzane gaNavA nathI. eTale ke jAra purUSe kaI pe tane be avAya zabda kahe tene tathA zIlavratanA bhaMgane ane paisAnA nAzane gaNatA nathI. jene kukavie kavitAmAM AvatA ku-kharAba zabdane, anuSTra, Adi vRttanA bhaMgane ane kai sthaLamAM zabdArtha na maLatA hoya te tene paNa gaNatA nathI. paraMtu kevaLa dUSita rasamAM ja Asakta rahe che. 4, abhavine upadeza. kuggahagahagahiANaM, mUDho jo dei dhammauvaesaM / so cammAsIkukura, vayaNammi khavei kapUraM // 5 // kadAgraharUpI grahathI grahita abhAvine je dharmopadeza Ape che te, carmane . kSaNa karanAra kUtarAne suMdara kapUra ApyA karabara kAma kare che. paNa Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. nATya zAstrAthI sabhALavAnI jarUra. rupanAti. ( 6 thI 8 ) kiM modase paNDitanAmamAtrAt, zAstreSvadhItI janaraJjakeSu / tatkiMcanAdhISva kuruSva cAzu, na te bhavedyena bhavAnpiAtaH // 6 // manuSyone mAtra 2jana karanArA nATakAdi zAstrAnA abhyAsa karanAra tu "huM pa'Dita chuM " AvA nAma mAtrathI zuM Ananda pAmI rahyA che? arthAt te badhA zAe meAkSa mA mAM kAMi karI zaktA natho, tethI kAMIka evuM zAstra bhaNu, te te kAma tu kara ke je bhaNavAthI tathA kriyAmAM lAvavAthI tAre sasAra samudramAM paDavuM na paDe. 6 upadezanuM pAtra pramANa, vicArasArA api zAstravAco mUDhairgRhItA viphalA bhavanti / mitaMpacagrAmyadaridradvArAH kurvantyudArA api kiM sujAtIH // 7 // catu vicAra karatAM jemAM ghaNA sAra bharela che, evI zAsranI vANIe paNu mUDha leAkAe grahaNa karelI hAya teA te niSphaLa thaIjAya che, dRSTAnta che ke ka'gAlapaNAne lIdhe gheADuM rAMdhanArI grAmya ( kuvaDa ) evI strIone meTA pramANamAM bhejananI sAma zrIe ApavAthI te sundara jAtanI karI zakatI nathI, para'tu ulaTI bagADI nAkhe che. 7 kuvakatAnI jaDatA, jaDAtmako dhAraNA vimukto vaktuM na vettA vizarA svAdI / prastAvaparSadviSayAna vedI vyAkhyAdhikAryeSu janaH kathaM syAt // 8 // je vakatA pAte jaDAmA ( mUrkha ) che. dhAraNAthI hIna che. khetI zakI nathI, athavA mele che teA yadvAtaddA khelI rahyA che ane prastAva, triya ( prasa*ga ) vigerene jANutA nathI, AveA purUSa vyAkhyAnanA mukhya kAyamAM kema joDI zakAya? 8 sabhA, AtmazlAdhAthI jJAnAvarAdha. vairArtha. (9-11) atino'rcAdikRte jinAgamaH pramAdino #durgatipApatermudhA / * durgatipatanazIlasya atra pApateriti patdhAtoH ghaDi Dau sAhivAvahicAca lipApatiriti sUtreNaSaSThayAM sAdhuH / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kuvaktA adhikAra jyotirvimUDhasya hi dIpapAtino guNAya kasmai zalabhasya cakSuSI // 9 // durgatimAM paDanAra pramAdI prANI svAtmapUjA mATe zAstrane abhyAsa kare che te niSphaLa che. dIvAnI jyotimAM phasAyelA dIvAmAM paDanAra pataMgiyAnI AMkho tene zuM lAbha karanArI che? 9 bhAvArtha-AMkha vagara jIvana akAruM che, paNa teja AMkhene durUpayega thAya te teo ja A jIvanane nAza kare che. jemake pataMgiyuM AMkhathIja phasAya che. zAstrAbhyAsa vagara durgatine nAza thato nathI, paNa jyAre teja abhyAsa pitAnI pUjA satkAra mATe temaja pahelI khurazI meLavavA mATe eTale mAnanI pipAsAthI thayo hoya tyAre niSphaLa thAya che eTaluM ja nahi paNa nukasAna karanAra thAya che. jarA mAna maLe tene lAbha kahe te bhale, paNa zAsakAra ene nukazAna kahe che. zAstrAbhyAsanA pariNAme mAna maLe che, pramukhanI khurazI maLe che ke graMthakAra thavAya che, paNa abhyAsInI abhyAsanA phaLa tarIke e IcchA nahevI jaIe e IcchA thaI ke ba. dhuM gayuM ema samajavuM. zrImAna haribhadrasUri mahArAja teTalA mATe viSaya pratibhAsa jJAnanI vyAkhyA karatA kahe che ke e jJAnathI pravRtti kevI karavI te saMbaMdha. mAM taddana nirapekSa vRtti rahe che, e vartana vagara jJAnathI lAbha thatuM nathI te jema atra daSTAMta ApIne spaSTa karavAmAM AvyuM che tema aSTakamAM levA jJAnane mahA A pAyanA kAraNarUpa kahyuM che + ApaNe vyavahAramAM paNa e vAtane vAraMvAra anubhava karIe chIe. jeo avyavasthita paNe bahu abhyAsa karI gayA hoya che teone pitAnI pravRttinA saMbaMdhamAM bahu viveka rahetA nathI. ekaluM magaja keLavAyuM hoya ane aMtaHkaraNa para tenI chApa na paDI hoya tyAre AvuM bhayaMkara pariNAma Ave che ane aMtaHkaraNanI keLavaNIne taphAvata atra sArI rIte daSTigocara thAya che. eka vidvAna gaNAtA manuSyane azuddha vyavahAramAM pravartate dekhavAmAM Ave te samajavuM ke tenuM jJAna prathamanI pakti uparaja che, pravRttimAM AtmAne yathAsthita lAbha alAbhane saddabhAva batAvanAra jyAM sudhI tenA jJAnane viSaya thAya nahi tyAM sudhI jJAna ApyuM bara mAtra che, ane te jJAnane zAstrakAra aneka prasaMge ajJAna ja kahe che. 9 9 jJAnanI kriyA sAthe saMbaMdha, adhItimAtreNa phalanti nAgamAH samIhitairjIvasukhairbhavAntare / + juo haribhadrasUrinAM aSTaka navamAno trIje loka. - 9 thI 14 adhyAtmakalpakuma. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha svanuSThitaiH kiMtu tadIritaiH kharo, na yatsitAyA vahanazramAtsukhI // 10 // jevI rIte sAkarane be ja upADavAnA zramathI gagheDo kAMI sukhI nathI, tema mAtra abhyAsathIja bhavAMtaramAM ichita sukha ApIne Agama phaLatA nathI, paraMtu temAM batAvela zubha anuSThAne karavAthI Aga phaLe che. 10 bhAvArtha-mAtra abhyAsa karI parabhavamAM tethI sukha ka2vuM e vAta ane saMbhavanIya che, ayana ucca prakAranuM sukha prApta karavAnuM eka kAraNa che kharuM paNa ekalA adhyayanathI te phaLa maLe ja che ema nathI, kAraNake abhyAsI hovA chatAM vartananI adhamatAthI tevuM phaLa maLatuM nathI ema bane che. temaja vaLI abhyAsI na he ya chatAM sadavartanathI phaLa prApti thAya che ema paNa bane che, AthI mAtra abhyAsa upara kAMI paNa AdhAra nathI. sukha-Amika sukha meLavavAne upAya zAstramAM pharamAvelA anuSThAna-caritra-vartanamAM che. jevI rIte gardabha sAkarane bejo upaDe tethI tene ke ImIThAza AvatI nathI, tevI rIte jJAna paNa vartana vagara mAtra be ja che eTale jJAna pramANe vartana kare te ja jJAnanI mIThAza prApta thAya che. upadezamALAmAM dharmadAsagaNi kahe che ke - jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI nahu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI nahu suggaie / jevI rIte caMdanane-sukhaDane bhAra vahana karanAra gadheDe bhArane bhAgI che, paNa caMdanane nathI. tevI ja rIte vartana vagaranA jJAnane jANanAre jJAnane bhAgI che, paNa saMgatine nathI. A hakIkata uparanA lekamAM paNa teja rUpamAM kahI che. zAstrAbhyAsa sAthe vartananI saraLatA mATe jaNAvavAnuM ke jeo abhyAsanI khAtaraja abhyAsa karatA hoya, sabhAo jItI pitAnA vijayaDaMkA vagADavAnI IcchA rAkhatA heya, akAraNe zAzveno zuSkavAda karavAnuM AmaMtraNa karatA hoya teoe terame zleka gokhI rAkhavA jevo che. A uparAMta kahevAtA paMDite upara A adhikAramAM sakhata cAbakho che. cakkasa gaMbhIra zabda yukta bhASAmAM bolatA AvA DoLa ghA luonI te vakhatanI davAnI Dhabachaba, mukhane raMga ane AMkhanA ane hAthanA cALA joyA hoya te jANe mahA uDA tattvajJAnInuM bhASaNa cAlyuM. vaLI te vakhata zretAne ema paNa lAge ke AvA mANasa te atrethI uThIne Ara. bhATikamAM ke AzravamAM pravartatA paga nahIM hoya; paNa khAnagI rAte je khAvA pI. vAmAM, sAMsArika sukhabhegamAM, vyavahAramAM, leNadeNamAM ane pramANikapaNumAM Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kuvatA--adhikAra. pa temanA vyavahAra jrayA haiAya te tenA jJAnanI asara mAtra paNa teomAM jaNAtI nathI, AvA keTalAka DALavAyue bahu nukazAna kare che; pete DUbe che ane paththaranA nAvanI jema sAthe besanArane DukhADe che, temaja dharmane Nu vagAve che. amuka hada sudhI jJAna ane kriyAnI jarUra che ATalA uparathI dakrayAne ekAMta pakSa karavAnA A hetu che ema dhAravAnu` nathI; jJAnAbhyAsanI jarUra bahuja che te ame svIkArI e chIe, paNa keTalAka pramAdI jIve tenuM mhAnuM kADhI kriyA tarapha aprItine dekhAva kare che. eTalu ja nahIM paNa zuddha kriyA karanArane hasI kADhe che, teone nIcenA be mahAna vAkA lakSamAM levAnI AvazyakatA che. r kriyA rahita jJAna mAtra niSphaLa che, kemake rastAnA jANunAra paNa gati karyAM vagara vAMchita nagare paheAcatA nathI. "" ( jJAnasAra 9--2 zrI madyaze:vijayajI ) 8 kriyA vinA jJAna nahIM kakhaDuM, kriyA jJAna khIjI nAhI; kriyA jJAna deu milata raheta hai, janmyA jalasa jalamAMhI parama gurU jaina heA karyuM have !! " A paNa eja dhuraMdhara vidvAnanuM mahAvAkaya che. kahevAnI matalaba eja che ke dekhAva karA nahi, zuddha vartana kare; dareka mAsa meTA thavA ke dhanavAn thavA a' dhAyelA nathI, paNa bhalA-sArA thavA badhAyele che. A adhikAramAMthI eTalu paNu jaNAya che ke vizeSa abhyAsa na karyAM hAya te pazu zuddha zraddhAthI kriyA karanAra jIva ucca sthiti prApta kare che. ' sTeTlA zleAkamAM * 2Asabhanu'' dRSTAMta manana karavA jevu' che, jJAna bhaNavAnI pUrepUrI-bahuja jarUra che, pazu bhaNIne pachI AgaLa vadhavu', aDuMkAra ke dekhAva karavA nahi, mukhya rastA eja che ke jJAnanA abhyAsa karI peAtAne cagya kriyA karI zuddha vyavahAra karavA, kAraNa ke jJAnanuM phaLa-ja virati che. nahi te te jJAna vadhyu che. tu sAdhu hai| te sa`sArano asAratA vicAra, dharmopadeza ApI leAkAne yAgya raste dera, iMdricepama sayama kara, manapara akuza rAkha, tu' zrAvaka hateA vrata daDhatA rAkha, vyavahAra zuddha rAkha, cittavRttimAMthI kacarA kADhI nAkha, dekhAva karavAno cA hanAmAM phasAI jaIza nahi. A jamAnAmAM phasAvAnu` kAraNu bAhya dekhAva ja che ane temAM ghaNA mANasA lalacAi jAya che. caida pUrvadhara jyAre pramAdavaza thai nigeTThamAM rakhaDe che, tyAre sAdI rIte sAmAyika karanAra mAkSe jAya che. tenu kAraNu sUkSma buddhie vicAravA cegya che, zraddhApUrvaka anuSThAna sivAya agArama kAcAnuM jJAna zuM kAma AvyuM ? Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha ane audakAcAryanA pAMcaze ziSyanI gati zI thaI ane teonI pitAnI gati jJAna chatAM paNa zamanA abhAve kevI thaI? te vicAravAthI khAtrI thaze ke jJAna sAthe ucca vartana, iMdriyadamana, citta para aMkuza vigere hoya te ja dhArela lAbha thAya che. A viSayane aMge zrI haribhadrasUri mahArAjanuM navamuM aNaka bahu manana karavA gyA che. jyAM sudhI viSayapratibhAsa jJAna hoya che, tyAM sudhI bahu lAbha thatuM nathI. cAlu jamAnAmAM jJAnanI taMgI nathI, jJAnInI paNa nathI; paNa bahudhA upara kahyuM teja jJAna jevAmAM Ave che, AnA pariNAme tyAga ane grahaNanuM zuddha svarUpa paNa maLatuM nathI. ane tethI tyAga vairAgya paNa thatA nathI, zAstrakAre A jJAnane ajJAna ja kahe che. jyAre vastu svarUpanuM zuddha bhAna karAvanAra tatvasaMvedanA jJAna prApta thAya tyAreja jJAnI hovAne dAva karI zakAya ane tevA jJAnI mATe A AkhA adhikAramAM kAMI kahevA jevuM rahetuM nathI. atra je AkSepa che te prathamanA jJAna mATe ja che. zAstrAbhyAsIne saMyamanI jarUra ghigAgamairmAvasi raJjayaJjanAn , noghacchasi pretya hitAya saMyame / dadhAsi kukSimbhirimAtratA mune ka te ka tat kaiSa ca te bhavAntare // 11 // "he muni siddhAMtavaDe tuM lekene raMjana kara khuzI thAya che ane tArA pitAnA Amumika hita mATe yatna karato nathI tethI tene dhikkAra che? tuM mAtra peTa bharApaNuM ja dhAraNa kare che, paNa he muni? bhavAMtaramAM te tArAM Aga kayAM jaze, te tArUM janaraMjana kayAM jaze, ane tAre saMyama kyAM jaze.?" bhAva-zAstrAbhyAsa karIne zuM karavuM te upara sAmAnya zabdomAM kahyuM, atra spaSTa zabdomAM munine uddezIne kahe che ke je pAMca iMdripara saMyama na hoya te abhyAsa vyartha che-peTa bharApaNuM ja che, eTale ke sarva saMpankarI bhikSA adhikArI te thaI zakateja nathI. AvA sAdhuo nathI sAdhatA A bhavanuM ane nathI sAdhatA parabhavanuM; tevIja rIte paMDita havAne dekhAva karanArA keTalAka zrAvake paNa teja sthitimAM hoya che. je "zupAThI" kahevAya che te A vargamAM Ave che, abhyAsanuM phaLa AtmapariNati sudhAravI eja che, e na bane te pachI abhyAsa viMdhya thAya che. graMthakAra pate te nIcenI bAramI gAthAmAM AthI paNa nIcI hade te vAta mUke che, jIvanano hetu-abhyAsane hetu zuM che, kayAM rahI zake che te vicAre. lakaraMjana kara Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kuvatA--adhikAra. 297 nAra abhyAsInu peTabharApaNu' teramAM AAkamAM vistArathI Avaze. AmAM khAsa vicAravA ceAgya eTalu ja che ke parabhavamAM tu kyAM jaIza? tArAM AgamA kyAM jaze? ane tArA sa'yama kyAM jaze? vaLI tArUM pretya dvita kayAM jaze, ane jeenI . pAsethI tu kIrtinI IcchA rAkhe che, te kyAM jaze? jarA mAnI lIdhelA mAna nAmanA manA vikArane tRpti ApavA khAtara tArUM bahu bagaDe che ane tRpti paNa pUrI thatI nathI, atra maraNu tA anivAya che ane tyArapachI tArI gati tuM jANatA nathI, ane chevaTe sa'sAra samudranA uMDA khaDaka upara tArU jIvana vahANu tane dUra pheMkI deze, tyAre pachI tArA kIrtinA lAla ane te khAtara sahana karelA parISaheA tane kAMi upayAgI nahi thAya, uddeza atra eja che ke zAstrAbhyAsa karIne sayama rAkhave. '' TIkAkAra neTa lakhe che ke " pitA putrane zikhAmaNa ApavA sArU tiraskAranA zabda lakhe te yuktaja che. " 11 mugdhabuddhi paDita. vasantatilakA. dhanyaH samugdhamatirapyuditArhadAjJArAgeNa yaH sRjati puNyamadurvikalpaH / pAThena kiM vyasanato'sya tu durvikalpairyo dusthito'trasadanuSThi tiSu pramAdI // 12 // mAThA sa'peA nahIM karanArA ane tIrthakara mahArAjAe pharamAvelI AjJAmenA rAgathI zubha kriyA karanArA prANI abhyAsa karavAmAM mukhya muddhivALA hAya tApaNu bhAgyazALI che, je prANI mAThA vicAro karyAM kare che ane je zubha kriyAmAM pramAdI hAya che, tevA prANIne abhyAsathI ane tenI TevathI paNa ze lAbha che?" 12 bhAvA -- tIrthaMkara mahArAje kahyuM che te kharUM che bAkI sarva mithyA che ' evI sAmAnya buddhivALA prANI sasAra samudra tarI jAya che; paNa je prANI mAThA vicAra karatA hAya, sa'sAramAM rAcyAmAai rahetA hAya, rAjakathArdika vikathAmAM Asata hoya ane zubha kriyAmAM pramAdI hoya, te prANI vidvAna hoya te paNa kAmanA nathI. zuddha zraddhA keTalA lAbha Ape che . ve atra jovAnu` che. zuddha zraddhA vagara kAMdha thai zakatu nathI, gaNutarImAM paNa jIva tyAre ja Ave che. atIdriya viSayamAM zraddhA rAkhavAnI jarUra che. manuSya pravRttimAM prANIne vicAra karavAnA paNa vakhata maLa nathI, tethI jeoe vicAra karyAM hAya te para AdhAra rAkhI teene pagale pagale cAlavu' zreSTa che. manuSya jIvananA kALa alpa che, buddhi mada ane anya vyavahA ramAM kALakSepa bahu thAya che, tethI mATe bhAge te jemanAM vacana Apta lAgatAM hoya tenI parIkSA karIne tene anusaravu' eja mArga grahaNa karavA yAgya jaNAya che. eka mANu' bhAta rasAi mATe culApara caDAvyA hAya, te tenI parIkSA eka kaNuthI karavI 38 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha paDe che, tema vItarAgadazA, zuddha mArga kathana, apekSAonuM zuddha sthApana, naya svarUpane vicAra ane svAdvAda vicArazreNI e AtatAnI parIkSA mATe pUratAM che vizeSa kSayopazama hoya ane anukULatA hoya teNe vizeSa prakAra parIkSA karavAno atra niSedha nathI, paraMtu game tema karI AtanAM vacana pramANe anuSThAna karavAnI AvazyakatA atra svIkArI che. - atra je mArganuM darzana karAvavAmAM AvyuM che, temAM paNa jJAna prApta karavAne niSedha nathI, paNa duvikalpane tyAga karavAne upadeza che e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. 12 mAnapadanA abhilASInI sthiti, rAThUMvadaMta. (13-14) modante bahutarkatarkaNacaNAH kecijayAdvAdinAma, kAvyaiH kecana kalpitArthaghaTanaistuSTAH kavikhyAtitaH / jyotirnATakanItilakSaNadhanurvedAdizAstraiH pare, brUmaH pretyahite tu karmaNi jaDAn kukSimbharIneva tAn // 13 / ghaNA nyAyazAstranA tarkamAM nipuNa evA keTalAka niyAyika purU, vAdI pu rUne jItI javAthI Ananda pAme che. ane keTalAka kavi manuSyo arthanI ghaTanAthI racela evAM kAvyathI "kavi" evI khyAti pAmIne saMtuSTa thAya che, ane bIjA vidvAne tiSa, nATaka, nIti, sAmudrika zAstro dhanurveda Adi zA. zAethI saMtoSa mAnI rahyA che. paraMtu AvatA bhavamAM hitakArI kArya tarapha je teo ajJa (bedarakArI hoya te ame te teone udarabhari (peTabharA) ja kahIe chIe. 13 bhAvArtha keTalAka nyAyanI keTImAM UMDA utarI AnaMda mAne che, jyAre keTalAka kavi thAya che, keTalAka jozI, nATakakAra, rAjadvArI nItimAM kuzaLa, sAmudrika jJAnamAM kuzaLa, zastravidyAmAM kuzaLa ane keTalAka pRthakakaraNazAstrI, AMkaDAzAstrI, arthazAstrI, khagoLavettA, bhUtaLavettA, vanaspati vidyAkuzaLa, gaNitazAstramAM pravaNa, vaiyAkaraNa vigere vigere thAya che; uga, gurUkRpA ane kSapazama pramANe vidvattA meLave che, paNa je temane bhavanI bIka nathI te AvatA bhavamAM hitakArI dharmAnuSThAna karI zakatA nathI ane dharmAnuSThAna karyA sivAya AvatA bhava mATe mokSa taiyAra nathI ane te dharma hevA karatAM dhama hovAno dekhAva mAtra kare che. A pramANe Adi zabda vAparavAthI bhayAla, rUdrayAmala, vAstuzAstra, kAtyayane vasyAyana ane zakuna zAstrane samAveza thAya che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kuvakatA-adhikAra hoya te jANavuM ke te mANasa peTa bharAja che ane kALanI sapATImAM lAganArA pavana anusAra taNAI javAnA che. aSTakaLanA TIkAkAra kahe che ke avasesiyA mai sammadiThista sA maznANaM / maiannANaM micchAdiThista suyaMpi emeva // samyagdaSTinI buddhi te "matijJAna che ane mithyArthinI buddhi te "matiajJAna che. matimAM kAMI phephAra nathI. zrutajJAnanA saMbaMdhamAM paNa teja prakAre samajavuM." mahAtarka karanAra hoya te paNa jyAM sudhI jJAnanI asara Atmika zubha pravRttimAM thatI nathI, tyAM sudhI tevA jJAnane zAstrakAra ajJAna ja kahe che, ane ajJAna te kaSAyAdi mahAzipuethI paNa vadhAre kharAba che. AthI amuka vyakita vidvAna hoya tethI kAMI bahu khuzI thaI javA jevuM nathI. vAstavika tulanA te pravRtti uparaja rahe che. ane jeo amuka kArya te Atmika unnati avanatine aMge ze saMbaMdha che te vicAratA nathI athavA vicAra karavAnI darakAra karatA nathI teo va stutaH ajJAnI ja che, saMsAra rasikaja che, saMsAramAM rakhaDanArAja che ane tethI teone "peTabharA kahevA yukataja che. jeo pitAnA paTa pUrate vicAra karI besI rahe che teo peTabharA kahevAya che, atra saMsAranA vadhAranArane te nAma ApavuM bahu sArtha che, vicAra karIne samajavA gya che ane samajAI jAya tevuM che. ame kahIe chIe ema munisuMdara mahArAja bhAra mUkIne kahe che. graMthakArane bahu vacanathI lakhavAne haka che. emAM mAna jevuM kazuM nathI. vadhu sthiti lokenA mana para ThasAvavA mATe bhAra mUkIne kahevAnI A paddhati bahu asarakAraka che. TIkAkAranA kahevA pramANe te samAna gharmavALAonI eka vAkyatA eTale sarakhA vicAra dharAvanArAone sarvAnumate thayele nirNaya batAve che. 13 dhanyAH kepyanadhItino'pi sadanuSThAneSu baddhAdarA, supAccey parovarAvatA zraddhAnazuddhAzayAH | kecitvAgamapAThino'pi dadhatastatpustakAn ye'lasA; atrAmutra hiteSu karmasu kathaM te bhAvinaH pretyhaaH||14|| - keTalAka prANIe e zAstranA abhyAsa karyo na hoya te paNa bIjAnA jarA upadezathI muzkelIthI sAdhI zakAya tevAM zubha anuSThAne tarapha AdaravALAM thaI jAya che, ane zraddhA pUrvaka zuddha AzayavALA thaI jAya che teone dhanya che? keTalAka te Agamana abhyAsI hoya ane tenAM pustaka pAse rAkhatA hoya chatAM paNa A bhava parabhavanA hitakArI kAryomAM pramAdI thaI jAya che ane paralokane haNI nAMkhe che. teonuM zuM thaze ?" 14 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgrA. caturtha - vivecana-vidyA ane mukti prAptine ke saMbaMdha che te vicAravA jevuM che. vidvAnane ja mokSa maLe che ema nathI, paNa abhyAsanI sAthe saraLatA-sadvartana joIe. smAilsa nAmane eka prakhyAta graMthakAra kahe che ke asAdhAraNa vidvattAnI sAthe halakAmAM halakA durgaNe keTalIkavAra maLelA hoya che, ane ucca cAritrane vidyA sAthe kAMI paNa khAsa saMbaMdha nathI; deva, gurU, dharmapara zuddha zraddhA, zuddha - rtana ane saraLa semya prakRtithI ghaNuM bhadraka jIve tarI gayA che. hakIkata Ama che chatAM paNa vidyAvAnane saMsAra to sahele paDe che, emAM te jarA paNa zaka nathI. jJAnIne vicAraNu-vartana sArA thaI javA bahu saMbhava che. ane ajJAnI karoDa varSe je karmakSaya kare te jJAnI eka zvAse zvAsamAM karI zake che, paNa AvI sagavaDa che te sAthe ja je jJAnI pramAdI thaI jAya, ADaMbara karanAre thaI jAya, vAhavAha belanA thaI jAya, AzAbhAva rAkhI dharmAcaraNa kare, te tene moTuM nukazAna thAya che athavA TuMkamAM tene adhaHpAta thAya che. jema karmakSayanuM prabaLa sAdhana jJAnInA hAthamAM rahe che, tema tIvra karmabaMdha ane javAbadArInuM jekhama paNa tene mAthe vadhAre che. jJAnavAne-vidyAvAne bahu vicArIne dareka kArya karavAnI jarUra che. mULa lekamAM zAstrane nahIM abhyAsa karanAra ema kahyuM che, te a5 abhyAsa karanAra mATe hoya ema samajAya che. A zlekathI ajJAnavAdane puSTi ApI nathI te khAsa samajavAnI jarUra che. A AkhA adhikAramAM jJAnane alapAMze pada ApavAmAM AvyuM hoya tyAM viSaya pratibhAsa jJAnane aMge te kathana che ema samajavuM. tatvasaMvedana jJAna jyAre prApta thAya, tyAre te A adhikAramAM varNavelI sthiti hoya ja nahIM. te jJAnavAnane heya upAdeyane zuddha nizcaya hoya che, tenI vRtti svastha hoya che. tevA jJAnavALAnuM vartana bahu zuddha hoya che ane tenI ane a9pa abhyAsanI kadi paNa sarakhAmaNa thaI zake ja nahIM, zAstrakAra anya jJAnavAdanI kadi paNa puSTi ApatA nathI, e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. bAkI jJAnanAM purato bhaMDAra kabajAmAM rAkhavAthI ane moTI sabhAo jItavA mAtrathI kAMI bahu lAbha nathI e atra udeza che. 14 A pramANe kahI A kuvaktA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * haribhadra aSTaka (9-6) Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda utsUtraM bhAvideSa adhikAra. utsUtra bhASidoSa - adhikAra. III... pUrve ApaNe je kuvakatAnu' svarUpa joyuM temAM mATe bhAge A prasa`zAnA adhikArI ane khAhyADaMbarathI bharapUra varkatAnA svarUpanu bhAna thAya che. jyAre keTalAka vakatA- jJAtA potAnA jJAnane ADe mAge lai janArA paNa hAya che, ke je vadhAre adhama che. dharma pratrata ke| ane mahAna jJAtA yAne trikALadazI kaheA ke pachI kevaLajJAnanI koI sthitie paheAMcevA mahApurUSa! je je sUtrA-zAstra racI gayA che te samajAvavAmAM ane vadhAre phaeNTa pharAmAM peAtAnA svArtha ne puSTi maLe tevA manasvI tarko umerI mULa hetune bhu MsI nAMkhavA athavA ADe mAge laI javAnu kAma adazya AtmazlAghAnA upAsakAmAM rahela DAya che, AvA zAstra vacananuM unmUlana karanAra va utsUtra bhASi kahevAya che. tevA purUSA kharU' kahIe te sva-paranuM ahita kare che. kemake sUtrane anamAM lai javAthI pAte Dube che ane bIjAne paNu ADe mAge dorI jai DukhAve che, taiyA usUtra bhASanu svarUpa tathA tenA doSanI jvAbadArI A adhikArathI darzAvavAmAM Ave che. jInAjJA bhaMganuM phaLa. Argo. 32 ( 1 thI 11 ) jiNavara ANAbhaGga umagA usmuttale sadesaNayai / ANAbhaGge pAvaM tA jiNamayadukkaradhammaM // 1 // jinabhagavAnanI AjJAnuM ulllaMghana karI aMza mAtra paNa upadeza devAmAM AnyA haiAya te jInabhagavAnanIja AnA ullaMghana karI gaNAya, athavA cAlatA zuddha mAneA tyAga karI avaLe mArge pravatana karyuM." gaNAya, kAraNa ke jInabhagavAnanI AjJA bhaMgamAM eTalu' badhu te pApa che ke jinadhama meLavavA atizaya kaThina thai paDe che. 1 kevA upadezakathI dUra rahevu' ? bahuguNavijjANilao ussUttabhAsI ta hAvi muttadhvo / jaMha varamaNi to viduvigghaparo visaharo loe // 2 // 1 thI 11 upadeza siddhAMtaratnamALA. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sa`graha. caturtha sarpanI mAM uttama miz rahelA che. chatAM sihata sapanA tya gaja karavA joie. nahuitara jarUra temAMthI vighna utpanna thAya che. tema sUtra athavA jIinaM vANInu ullaMghana karI upadeza devAvALA kadAca kSamAdi yukata athavA vyAkaraNAdi zAstramAM niSNAta hoya teA pazu avazya tevA mANusanA tyAga karavA. 2 prasazA arthe utsUtrabhASinI sthiti 302 iyarajaNa saMsaNA dhi ussUttabhAsIe Na bhayaM / hA hA tANa NarANaM duhAi jai muNai jiNaNAho // 3 // anya jIvAnI prazaMsA karavAthI, teme mane sArI rIte mAna Apaze evA kAraNathI je jina sUtra virUddha meAlavAmAM bhaya rAkhatA nathI te jIvane dhikkAra che. te jIvanane AgAmI bhavamAM eTaluM badhu duHkha prApta thAya che ke te duHkha jANavAne dhruvaLI bhagavAna vinA anya jIvamAM sAmarthya nathI. 3 dhIra purUSAnA te tarapha abhAva. ussUttabhAsiyANaM bohiNAso ananta saMsAro / pANavvae vidhI ussUttaM lANa bhAsanti // 4 // e jIva jina sUtranuM udya'ghana karI upadeza de, tene samyakatvanI prApti rUpa edhikanA nAza thAya che' ane anaMta saMsAra vAravAra bhAgavavA paDe che, arthAt dhIra purUSa prANunAza sahana kare che paNa sUtravirUddha kyAre paNa khelavu' ke sAMbha Lavu' sahena karatA nathI. 4 viparIta AcaraNanI prazaMsAmAM doSa, muddhA raMjayaNattha avihiyasaMsaM kayAvi Na karijjaM / kiM kulabahu katthavi Nanti vesANa cariyAI // 5 // mUrkhAne prasanna karavA mATe mithyAtvInA vIparIta AcaraNanI kayAre paNa prazaMsA karavI ce|gya nathI. kulavadhU zu` vezyAnA AcaraNanI stuti kare che ! arthAt nathI ja karatI. 5 sasAra bhramaNanA bhaya. jiNaANAbhaGgabhayaM bhavabhayabhIANa hoi jIvANaM / manamayagamIyALa niLagALAmasana nIDA // 6 // je jIva saMsArathI bhayabhIta che tene bhagavAnanI AjJA bhaMganA bhaya rahe che, jene saMsAranA bhaya nathI, tene jita bhagavAnanI AjJAne bhaMga karavA te mata mAtra che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra bhASideSa adhikAra. tapazcaryAnI niSphaLatA. saNa paraM ko vA jaiji a ussuttabhAsaNaM vihiaM / tA hu busiNitaM NiratthayaM tava kuDADAvaM // 7 // jinasUtra virUddha khelavAthI jemAM ApaNu athavA anyanu kalyANu nathI evA doSathI yukta he jIva! tu niHsa deha rIte saMsAra samudramAM DubI gayA, eTalu ja nahIM paNa tArA tapazcaryAM vRthA javAthI te vRthA ADaMbara rUpa che. 7 gavabhASita vakatA. pariccheda. tayA himANaahama kAraNarahiyA a NANagavveNa je japanti sutaM te siMdhiddhityuM paMDite // 8 // je jIva gavathI vagara kAraNe ajJAnane lIdhe sUtra ullaghana karI janamata virUddha khele, te te pApI karatAM paNa mahA pApI che, ema mAnavA, ne evI vidvattAne dhikkAra che. 8 garva utsUtra bhASAnuM phaLa. jaM vIrajiNassa jio marIi ussUttalesadesaNao | sAyarakoDA koDiM hiMDiDaM aibhImabhavarayaNeNa || 9 || tAja i imaM pivaNaM vAraM vAraM suNantu samayammi / doseNa avANigattA ussutupayAi sevanti // 10 // tANa kahaM jiNadhammaM kahaNANaM kaha pahANaveragaM kUDA bhimANapaMDiya DiA buDuMti Narayammi // 11 // 303 zrI mahAvIra svAmInA jIva marIce jIna sUtrathI virUddha upadeza karyo tethI keADA keADI sAgara paryaMta ati bhayAnaka bhavarUpI vanamAM bhamyA, AvAM vacana zAstra mAM sAMbhaLatAM chatAM doSa na gaNe, ne mithyA sUtranA cananu sevana kare, te tene jina dharma ke samyakatvanI prApti thatI nathI, tyAre uttama vairAgya tA kayAMthI hoya ? Ave mithyAbhimAnI jIva-mUkha paMDita avazya narakamAM DUbe che. 9-10-11 ATalAM pramANeA kahI A utsUtra bhASi doSa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. LET Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 04 AkhyAna sAhitya saMgraha caturthI AjJAbhaMga doSa-adhikAra. mahAna purUnI AjJA virUddha bolavuM ke virUddha samajAvavuM te jema deSa che teja rIte AjJAne bhaMga kare eTale pharamAne virUddha vartavuM te paNa devanuM kAraNa che. kemake mahA purUnI AjJA hamezAM hitamaya heya che. te chatAM tenA gauravane ane hetune samajavA vagara ke IrAdA pUrvaka tenAthI virUddha vartana karavAthI aneka Apatti e AvI paDe che temaja paramavAnuM bagaDe che. AvA AjJAbhaMganA prasaMge kevI rIte bane che ane tevA AjJAvirAdhake kevI avasthAne prApta kare che? te batAvavA A AjJAbhaMga deva adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. AjJAne anAdara karavAthI sarva kriyAo niSphaLa che. sAryA. (1 thI 9 ) iyarANa cakkurANa vi ANAbhaGge vi hoI maraNaduham / kiM puNa tiloyapahuNo niNindadevAhidevasta // 1 // cakravatI athavA anya rAjAnI AjJA bhaMga karavAthI bhayaMkara duHkha prApta thAya che, tyAre traNa lekanA prabhu devAdhideva jinendra bhagavAnanI AjJA bhaMga karavAthI zuM dukha utpanna na thAya? avazya thAya. 1 * AjJAmAM hitakara bhAvanA. jagagurujiNassa vayaNaM sayalANa jiyANa hoi hiyakaraNaM / tA tassa virAhaNayA kaha dhammo kaha Nu jIvadayA // 2 // jagaddagurU jidra bhagavAnanuM vacana samasta jIvane hitakArI che. te vacana virUddha AcaraNa karavAthI dharma kayAMthI meLavI zakAya ? athavA kevI rIte jIvadayA pALI zakAya? 2 ajJAna bhAve tapazcaryA, kiriyAphaDADovaM ahiMsA haMti AgamavihUNaM / muddhANa raMjaNatthaM suddhANaM holaNatthAe // 3 / / / je jIva Agama rahita tapazcaryAdi kriyAne ADaMbara bahu rIte kare che tethI mUrkha purUSe prasanna thAya che, paNa jJAnIoe te tenA tarapha niMdAbhAvathI eve che. 3 Ika 1 thI 6 upadeza siddhAMta ranamALA. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. AjJAbhaMga deSa adhikAra 385 diyAhIna pUjA paNa niSphaLa che. jaM taMbaMsi pujjasi vayaNaM hilesi tassa rAeNa / tA kaha vaMdasi pujjasi jiNavAyaThiyaM pi Na muNasi // 4 // keI ajJAnI purUSa DAkaDamALathI zrI jinendra bhagavAnanI bhakita tathA pUjA bahu prakAre kare che kharA; paraMtu temanA vacana (zAsa) pramANe vartana na kare, te bhagavAnanI karelI bhakita arthAt namaskAra ke pUjA niSphaLa che. 4 kudeva ane kugurUnI pichANa. loevi imaM suNiyaM jaM ArAhijaM taM Na kovijjo / maNijja tasta vayaNaM jai icchasi icchiyaM kAuM // 5 // A vAta to jagat prasiddha che ke, rAjAdikanI sevA karIne, kAMI phaLa meLavavuM heya, to temanI AjJA pramANe avazya cAlavuM joIe. kadAca AjJA pramANe na cAle te ulaTe daMDa thAya che, mATe he bhAI! je tuM jineMdrabhagavAnanI pUjA kare che, te temanA vacana ( zAstra) pramANe cAla. te zAstramAM kahyuM che ke -rAga dveSAdika u. tpanna karavAvALA kSetrapAlAdi je deva che, tene sudeva nahIM mAnatAM kudeva mAnavA, ane parigrahadhArI viSayAbhilASI je gurU che tene sugurU nahIM mAnatAM kugurU mAnavA. 5 upara pramANe bhagavAnanI AjJA che, te pramANe vartana nahI rAkhavAthI, mekSa ke je bhagavAnanI bhakita-pUjAthI utpanna thatuM phaLa che, te jyAre paNa maLaze nahi. AjJA bhagathI duHkha vRddhi baMdhaNa maraNa bhayAI duhAI tikkhAi aNeyadurakAI / durakANa duhaNihANaM pahuvayaNAsAyaNAkaraNaM // 6 // A lekamAM baMdhana (keTa) ke maraNa e mahA bhayaMkara dukha che, chatAM jinendra bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karavAthI je aneka janmamAM mahAdaHkha utpanna thAya che, tenI AgaLa A lekanuM duHkha kAMI hisAbamAM nathI. (arthAt tuccha che.) 6. AjJApAlana vRddhinI mahattA. ANAi tavo ANAi saMjamo tahaya dANa maannaae| ANArahio dhammo palAla pulavya parihAi // 7 // je bhagavAnanI AjJAnuM pAlaNa piSaNa karavuM, teja tapa, teja saMyama, teja 39. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha dAna dIdhuM kahevAya che. kAraNa ke temanI AjJAne je bhaMga kare, te kada ca dharma gate hoya te te dharmane parALa (tarA)nI mAphaka nakAme jANI ne tajI de, 7% - AjJAbhaMgathI thatuM bhavabhramaNa bhamiobhavoaNanto tuhaANA virahiehiMjIvehiM / punamakiya teTuM, heM naMgAthA gALA 8 | he bhagavAna, je jIvo ApanI AjJAnuM ulaMghana kare che, te che A saMsAramAM vAraMvAra gothAM khAya che, eTaluM ja nahiM paNa he bhagavAna, je prANIo tamArI AjJA pharI svIkAraze nahi, te prANIo A saMsAramAM bhaTakayA karaze. 8 AjJA bhaMga thanAranI traNe lokamAM sthiti. jo na kuNai tuhaANaM, so ANaM kuNai tihuaNajaNasta / jopuNakuNai jiNANaM, tassANA tihuvaNecena // 9 // he bhagavAna, je manuSya tamArI AjJA pALe nahi te te mANasane traNa leka nI AjJA pALavI paDe che (sarvatra ThAkara khAvI paDe che, je manuSya jinezvara bhaga vAnanI AjJA svIkAre, te temanI AjJA traNa leka uThAve che, (arthAta bhagavAnanI AjJA sevanAra bhagavAna tulya bane che tethI temanI AjJA traNa leka seve, e svAbhAvika siddha che.) mATe bhagavAne je je upadeza hoya te te sarva manuSya grahaNa karavo joIe, e abhiprAya che. 9 A pramANe kahI A AjJAbhaMga deSa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. kriyAhIna jJAna niSphaLa adhikAra. saddabhAgye kaI manuSya AjJA virUddha na vate, paraMtu kevaLa AjJAnA abhyAsathI kAryasiddhi thatI nathI. kemake jagatamAM jJAna (jANavA mAtrathI kRtArthatAna thI paNa te mujaba vartana karavuM joIe eTale kiyA vagaranuM jJAna vyartha che ema ka hIe te paNa khoTuM nathI, te bAbata eka TuMka dAkhalo ApIye chIe ke "eka vakhata eka strI purUSanuM jeDu pitAnA bhuvanamAM rAtrinA vakhate zayanagRhamAM hatuM, tyAM gharamAM cAra AvyuM. tene joI strIe potAnA svAmIne kahyuM ke cora A pratyu. ttaramAM patie jaNAvyuM ke huM jANuM chuM. pachI te core AvI peTI toDI yathecchita * 7 thI 9 gappadIpikAsamIra. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kriyAhIna jJAna niSphaLa adhikAra. 307 dhana bhUSAdghinI cArI karI. te arasAmAM pAMca sAta vakhata potAnA dhaNIne strIe kahyuM ke A cAra dhana lai jAya che vigere, tenA javAkhamAM huM jANuM chuM eve ja uttara patie ApyA karyAM ane chevaTa cAra cArI karI cAlyA gayA tA paNu jANuM chuM, jANu'chuM, Ama javAba te strInA dhaNI Apate rahyA. tyAre chevaTamAM bahuja gusse thai sroe jaNAvyuM' ke tamArA jANavAmAM krUDa paDI cAra badhuM dhana laIne cAlyA gaye " A purUSanA jevuMja kriyAIna jJAnInu jJAna vyaja samajavuM mATe jJAna ane kriyAnA sabadha samajAvavA mATe A prasa`ga yatkiMcit samarthana karI A adhikaraNanA AraMbha karAya che. ' kriyAnI AvazyakatA, anuSTup. ( 1 thI 4 ) jJAnI kriyAparaH zAnto, bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrNo bhavAMbhodheH paraM tArayituM kSamaH // 1 // zabdA--jJAnI, kriyAne viSe tatpara, zAMta bhAvanAthI vAsita che jene AtmA, jitendriya, temaja bhavasamudrane taravAne ane khIjAne tAravAne samartha che. 1 vivecana--gurUmukhathI sarvajJa prekta Agama jeNe grahaNa karyAM che, te jJAnI kahevAya, kriyA para eTale ubhayakALe Avazyaka paDilehugu, AhArazuddhi, ugravidvArAdi, kriyAne viSe udyamavaMta, zAMta eTale jeNe viSaya kaSAyanA saMga tajgyA che, bhAvi tAtmA eTale . samyakatva bhAvanA, dhyAna ane zubha adhyavasAyAdie karIne jene mAnasika upayoga vAsita che; ane jitedriya eTale viSaya pravRttimAMthI iMdriyAnuM damana karIne potAne vaza jeNe karI che te, pUrveikata samagra guNethI yukata evA muni bhavarUpI samudra pote taravAne ane petAthI anya bhavya janene tAravAne samartha che, mATe he cetana, tuM paNa teveA jJAna pUrvaka kriyA karanArA thA. marU devI mAtA huratI upara kevalajJAna pAmyAM ane kAMi kriyA karI naheAtI, evuM Alabana laine kriyAmAM je tatpara nathI, te ajJAnI jANuvA, 1 saMpUrNa jJAnamAM paNa kriyAnuM AlaMbana. svAnukUlAM kriyAM kAle jJAnapUrNo'pyapekSate / garIvara tratrAzo'va, tejapUti thayA / / 2 / / zabdArtha - svaprakAza pradIpa jema tailapUrti AdinI apekSA kare che, tema jJAne karIne pUrNa eve purUSa paNa sva anukULa kriyAnI apekSA kare che. 2 4 1-2 nAnasAra, Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha vivecanakevaLajJAne karIne pUrNa evA kevalI paNa pitAne ucita dharmopadeza, vihAra, lega nirodha, zailezya gamanAdi svayegya kriyAnuM AlaMbana kare che, kAraNa ke pUrvokta kriyA vinA zeSa rahelAM kevalInAM karma paNa kSaya pAmatA nathI. te chavaccenuM zuM kahevuM ? te mATe daSTAMta kahe che ke pradIpa pita utavALa chatA teila pUravAnI ane vATa vigerenI apekSA kare che. tevI rIte jJAna paNa makSa sAdhavAmAM sahakArI kriyAnI apekSA kare che. 2 upadeza pramANe AcaraNamAM mukelI. upadeSTuM ca vaktuM ca, janaH sarvo'pi paNDitaH / tadanuSThAnakartRtve, munayo'pi na paNDitAH // 3 // zAstrane upadeza karavAne ane bhASaNa karavAne te sarvajana (manuSya) samUha pati che, paNa te mujaba vartavAne te muniyo paNa paMDita nathI, arthAta kahevA mujaba vartavuM munine paNa kaThina che. 3 eka kriyAthI pAMDitya prApti. paThakaH pAThakazcaiva, ye cAnye zAstracintakAH / / sarve vyasanino jJeyA yaH kriyAvAn sa paNDitaH // 4 // zAne bhaNanAre ane bhaNAvanArA, ane bIjA zAstranuM cintana karanAra purUSa che te badhAo phegaTa thasanavALA-duHkhI jANavA. paraMtu je purUSa zAstra mujaba kriyAvALe che te paDita gaNAya che. bIjA gaNAtA nathI. 4 kriyA vinA zAstrAbhyAsa tathA jJAnatapAdikanI niSphaLatA. napajAti. adhItya zAstrANi bhavanti mUrkhA yastukriyAvAn puruSaH sa vidvAn / sucintitaM cauSadhamAturaM hi na jJAnamAtreNa karotyarogaM // 5 // kiyAhIna purUSa zAstra bhaNIne paNa mUrkha kahe che, paraMtu je zAstra mujaba kiyAvALe purUSa che, teja vidvAna gaNAya che. auSadha sArI rIte vicAreluM hoya te paNa te jJAna mAtrathI Atura-regI manuSyane naregI karI zakatuM nathI 5 kiyAhIna upadezakanI sthiti. vasantatilakA. zAstrAvagAhaparighaTTanatatparo'pi, naivAbudhaH samadhigacchati vastutattvam / nAnAprakArarasamadhyagatApi darvI, svAdaM rasasya sucirAdapi naiva vetti // 6 // * 3 thI 6 sUktimuktAvALI Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kriyAhIna jJAna niSphaLa-adhikAra 309 zAsa bhaNavAmAM tathA tene upadeza ApavAmAM kuzaLa paNa pote abudha (zAstra upadeza pramANe nahIM cAlanAra) e mANasa hoya te (zAstramAM rahelA) zuddha tatvane jANatA nathI kAraNake nAnA prakAranA rasamAM kAyama rahenArI kaDachI suMdara rasane svAda jANuM zakatI nathI. 6 cAritryathI sarva sAdhyapaNuM. 3panAti. sadarzanajJAnatapodamADhyAzcAritrabhAjaH saphalAH samastAH / vyarthAzcaritreNa vinA bhavanti jJAtveha santazcarite yatante // 7 // sa tra zAstranuM jJAna, tapazcaryA ane dama (iMdriyane nigraha) thI bharapUra (paripUrNa ) sago hoya, paraMtu te sarve jJAnatapAdi cAritravALA purUSane je phaLadAyaka thAya che ane cAritra (suvartana) vinA te sarva vRthA thAya che evuM jANune saMta purUSa cAritrane viSe prayatna kare che. 7 lemAM zuddhacAritrayukta mahAtmAonuM viralApaNuM. zArdUlavikrIDita. kecitkAvyakalAkalApakuzalAH kecica sallakSaNAH,, kecittarkavitarkatattvanipuNAH kecicca saiddhAntikAH / kecinistuSabIjazAstraniratA jyotirvido bhUraya zcAritraikavilAsavAsabhavanAH svalpAH punaH sUrayaH // 8 // keTalAka purU kAvya kaLA-cosaTha kaLAnA samUhane jANavAvALA che, keTalAka zubha lakSaNazAstra eTale sAmudrikazAstrane jANanAra che keTalAka nyAya saM. badhI vicAranA tatvamAM nipuNa che, ane keTalAka dharmanA siddhAntane jANavAvALA che. keTalAka photarA vagaranA bIjanI mAphaka zuddha evAM zAstromAM prItivALA che, ane jotiSa zAstrane jANavAvALA te ghaNuM purUSe che. paraMtu zubha caritra-SaDindriya nigrahAdi-AnandanA eka nivAsarUpa arthAta jeo vItarAga thayA che, evA sUri- pUjya vidvAno te jagatamAM ghaNuM thaDA che. 8 jJAnI-pApIno pIchANa. eka dIvo laine kuvAmAM paDe te jJAnI pApI kahevAya che. sAMbhaLe badhuM, sa * svarga vimAna. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 * vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha maje badhuM, paNa kare kAMI nahIM, te jJAnI pApI kahevAya che. evAM mANase vAte baha meTI maTI kare che, upadeza paNa bahu Ape che, upara uparathI dekhAva paNa sAre sAro kare che, paNuM aMtaramAM DhamaDhola ne mAMhI polaja hoya che. bIjAo to aM. dhArAne lIdhe kuvAmAM paDe che, paNa jJAnI-pApI te potAnA hAthamAM masAla laIne kuvAmAM paDe che. bIjAo te ajJAnathI, kharAba saMjogI, ke akasmAtathI bhUlya cuye mare che, paNa jJAnI-pApI te jANuM bujIne ApaghAta kare che. bIjA pApIemAM ne jJAnI-pApImAM je bheda che, te eja ke jJAnI-pApIe te AMdhaLA jevA che ne temanuM jJAna te teonA hAthamAM masAlA jevuM che, paNa AMdhaLAne pitAnA ha - thimAMnI masAla paNa jema kAma AvatI nathI, tema jJAnI-pApIne pitAnuM jJAna paNa kAma AvatuM nathI, kAraNa ke je jJAna vaDe pApathI bacavuM joIe, teja jJAnathI teo vadhAre pApa kare che. samajyA chatAM, jJAna chatAM mANase kema pApa kare che, e eka moTo savAla che; paNa tene mATe mahAtmAoe kaheluM ke, jJAna che te bane bAjuthI dhAravALI taravaravALuM che, tethI ApaNuM baMdhana paNa kapAya che, ane tethI ApaNuM mAthuM paNa kapAya che. jJAnanI taravArane kema upayoga karavo e tenA vApara. nAranA hAthamAM che. bhakta ke jJAnanI taravArathI potAnA karmanA baMdhanane kApI nAkhe che. ane jJAna-pApIe jJAnanI taravArathI potAnA ja hRdayamAM jakhama pADe che. jJAnI-bhaktomAM ne jJAnI-pApIomAM eja bheda che ke, jJAnI-bhakta tarate jAya che, ne jJAnI-pApI Dubate jAya che. mATe bhAIo ! murakha rahI javAya to phikara nahIM, paNa jJAnI-pApI na thavAya e saMbhALaje. nakazAmAM vilAyata jayAthI kAMI vilAyatano anubhava thAya nahIM, temaja mAtra zAstra vAMcI gayAthI dharmanA niyama pALyA sivAya koI uddhAra thAya nahIM. chokarAo nakazAmAM jema jhaTa laIne IrAnanI hada batAvI deya che, paNa kharA IrAnanI hada jema e chekarAe joyelI nathI, tema pithImAMthI zAstrIe aMdagIne hetu kahI jAya che, paNa teo pote jIdagIno khare hetu samajelA hotA nathI. jema karAo pitAnI khuzIArI batAvavA mATe jhaTa AMgaLI mUkIne sahArAnuM moTuM ujaDa raNu batAvI de che, tema pirANika bAvAo jagatanI utpatti ane nAzanI moTI vAto karyA kare che, paNa teo pote jagatanI utpatti ane layane bheda samaje. lA hotA nathI. chekarAo nakazAmAM jhaTa laIne cInanI dIvAla batAvI de che, paNa kharI dIvAla teoe kadI paNa joI nathI; temaja bhaTajI mahArAje ApaNane mAyAnuM mithyApaNuM samajAve che, paNa teoe jarA paNa mAyAnuM mithyApaNuM anubhave Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kubrAhmaNa--adhikAra. 11 lu' heAtuM nathI. chekarAe nakazAmAM jema jepAnanA jvAlAmukhI pahADa batAve che, paNa e pahADA jema teNe eelA nathI, temaja zAstra vAMcI gayelA pa'DitA jIvanu' svarUpa batAve che, paNa te pote jIvanu satya svarUpa samajelA hAtA nathI; ane jema chekarAe ekaja AMgaLI vaDe karIne ekaja seka'DamAM hiMmAlayanu uMcAmAM UMcu zikhara batAvI de che, paNa e zikhara jema Aja divasa sudhI koie joyelu nathI, temaja kathA vAMcanArAe prabhunAM strarUpanI vAta karI jAya che, pazu te kadI paNa e svarUpane samajelA hAtA nathI, kAraNake kahI javu' e kAMIka judIja vastu che, ane samajavu e kAMika judIja vastu che. vAtA karavAmAM te anubhava levAmAM te jamIna AsamAnanA phera che, evA anusatra te bhAgyazALI bhakatAja laI zake che, ane prabhunA nAmanI leha lAgyA vinAnA paDatA te nAnAM bALakeAnI peThe nakaze jovAmAMja rahI jAya che, A uparathI ema samajavAnu nathI ke zAstra jANavAM nakAmAM che; paNu kahevAne hetu eja che ke, mAtra peTa bharavA sArU, vAteA karavA sArU, mhATAi meLavavA sArU, ke vivAda karavA sArU, zAstra vAMcI javAthIja kAMI vaLavAnuM nathI, paNu vAMceluM hRdayamAM dhAraNa karavuM joie, ane te jIgImAM pratyakSa rIte anubhavavu' joie, teja te kAmanuM che, paNa te bhaktithI ( prabhupremathI ) thai zake che, mATe jema ane tema prabhu uparanA prema vadhe tema kara, prabhupremane mATeja zAstre che, te sArU paNI jIMdagI che, te sArUja A duniyAM che ane temAMja-prabhupremamAMja mekSa che. mATe bhAie ! nakazAmAM vilAyata jevAnA jevAja nahIM rahI jatAM dharmAMnAM rahasya kAMika anubhavamAM Ave ane prabhu uparane prema vadhe tema kare. +++ A A pramANe kahI A kriyAhIna jJAna niSphaLa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. kubrAhmaNa adhikAra, 100 D A adhikAranA Ara'bha karatAM pahelAM keTalu'ka te sabaMdhI jaNAvavAnI a pekSA rahe che, temAM prathama jaNAvavAnu ke brAhmaNa dharmanA granthAmAM brAhmaNAne ucca sthAne mUkavAmAM AvyA che, ane tanuyAyI varga ghaNA bhAvathI te brAhmAnA sa tkAra karatA Avela che, ane adyApi kare che. matalakha ke brAhmaNa jAtinA pUjyapaNAnuM kAraNa paNa te te zAstramAM ghaNe ThekANe ApavAmAM Avyu che te e che ke te brAhmaNeAe anya kSatriya, vaizya, zudrAddika karatAM ghaNAja kaThaNa niyameA pALana karavAnA che. te saMbaMdhamAM zrI RSabhadeva bhagavAne kIdhu che ke-- Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 vyAkhyAna sAhitya sauMgraha. " brAhmaNasyacadeho'yaM kSudrakAmAyaneSyate / kacchrAya tapase ceha pretyAnantasukhAya ca " arthAt brAhmaNanA A deha tuccha viSayasega bheLavavA sArU nathI, paraMtu tapa ane kaSTa bhAgavavA vArate che. tema karavAthI phaLa e utpanna thAya che ke A deha tayA pachI anaMta sukha ( meAkSa ) maLe che. paraMtu ukta zloka pramANe je brAhmaNeA tapa kaSTa Adi ravadhanA zAsanAthI anyathA-khIjI rIte varte che, tene mATe bhAratAdimAM tenI niMdAnuM kathana paNa karavAmAM AvyuM che, ane te bhAga upara je te brAhmaNusamUha lakSa ApI sudharaze, teA tene aihika temaja pAralaukika banne leAkanA sukhanI prApti thaze. tema anya vAcakavRnda paNa A lekhananA lAbha lai tene sudharavAnu jaNAvaze te paNa te zuddha dharmanuM tattva joi sukhI thaze. je kAraNathI A adhikaraNanA Ara'bha karavAmAM Ave che. adhama brAhmaNanAM lakSaNA. anuSTup--( 1 thI 25 ) kRSivANijyagorakSA rAjyasevAM cikitsitam / ye brAhmaNA prakurvanti vRSalAste na saMzayaH // 1 // kRSi-kheDa, vyApAra, gAya vigerenI sevA karI tenA dudha, dahiM, ghI vagere vikraya karI vRtti calAvavI te, ane vaidu, rAjayanI nAkarI je brAhmA kare che, tee zUdra tulya che, emA saMzaya nathI, 1 strI sevaka brAhmaNA. arai gatA nityaM, vizvAsa pahatAzca ye / ye strIpAdarajaHspRSTAste'pi zUdrA yudhiSThira // 2 // he dhama rAjA ! je brAhmaNA humezAM strIene AdhIna che ane khIjAnA vi zvAsathI je mRtatulya thayA che, ane je sroenA caraNanI rajathI spa karAyelA che. aIt strIeAnA dAsarUpa thai gayA che. te paNa brAhmaNeA zUdratulya che, ema zAntipa mAM bhISmapitAmahe rAjA yudhiSTharane kahyu che. 2 vaLI khetIkAra brAhmaNeA. halakarSaNakArya tu, yasya viprasya varttate na hi sa brAhmaNaHproktaH so'pi zUdro yudhiSThira || 3 | * 1 thI 13 purANu, mahAbhArata tathA manusmRti. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ku brAhmaNa-adhikAra. 323 he rAjA dharma ! je brAhmaNanI vRti-dhadhe haLa kheDavAne che, arthAt kRSikheDa karavAnuM che, te brAhmaNa nathI paNa zUdra che. 3 brAhmaNanAM patita AcaraNe. hiMsako'nRtavAdI ca, caurye tUparatazca yH| vahAvI ra sa te vanitA dinAra ja che , je brAhmaNa hiMsA karanAra, mithyAvAdI (asatya bolanAra) ane cerInA kAmamAM prItivALe temaja bIjAnI strIone bhegavavAvALe che, te badhA brAhmaNe patita jANavA. 4 zAstrAbhyAsathI virakata varga. svAdhyAyahInA vRSalAH parakarmopajIvinaH / vAvALAnane, vikAsanAtiy vinditA | " II je brAhmaNe ravAdhyAya-vedazAstrathI hIna bIjAnA dhaMdhA upara AjIvikA calAvanArA ane AmantraNa vinA sarva sthAne janArA che, teo zudra tulya che ane sarva varNomAM nindAne pAtra che. 5 go vikraya karanAra brAhmaNe. govikrayAstu ye viprA jJeyAste maatRvikryaaH| tena devAzca vedAza vikrItA nAtra saMzayaH // 6 // je brAhmaNa goviya-gAye vecavAnuM kAma karanArA che, te pitAnI mAtAne vecavAvALA jANavA ane te brAhmaNe e sava veda tathA de ne vikraya karyo ema jANavuM temAM saMzaya nahiM. kAraNa ke gAyanA zarIramAM tamAma veda tathA de rahyA che, ema brAhmaNa dhamanA zAstramAM lakheluM che. 6 zudradAna sparzanuM phaLa. adhItya caturo vedAn sAGgopAGgAn savRttikAn / zudrAtpatigrahaM kRtvA kharo bhavati brAhmaNaH // 7 // aMga, upAMga tathA vRtti sahita cAra vedane abhyAsa karIne je brAhmaNa zuddha pAsethI dAna grahaNa kare te bIjA janmamAM khara (gardabha) nA avatArane pAme che. 7 tAjaya dAnathI bhavabhramaNuM, kharo dvAdaza janmAni, SaSTijanmAni zUkaraH zvAnaH saptatijanmAni ityevaM manurabravIt // 8 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. temAM bAra jame sudhI khara, sATha janma sudhI sUkara (Dukkara ) ane sItera janma sudhI zvAna-kUtarAnA janmane pAme che. ema manue kahyuM che. 8 adhama vRttinA brAhmaNanuM sthAna satyaM nAsti tapo nAsti, nAsti cendriyanigrahaH / sarvabhUtadayA nAsti, etaccANDAlalakSaNam // 9 // brAhmaNamAM je satya naheya, tapa naheya, indriyane nigraha nahAya, sarva bhUta (prANa) upara dayA na hoya, te e cAMDAlanuM lakSaNa che. arthAt te brAghaNu cAMDAla tulya jANa. 9temaja caturvedyapi yo bhUtvA, caNDakarma samAcaret / caNDAlassa tuvijJeyo, navedAstatra kAraNam // 10 // - je brAhmaNa cAra vedene jANanAre hoya te paNa je ugra brAhmaNa dharma virUddha karma kare tene cAMDAla jANuM. temAM brAhmaNapaNamAM-vede kAraNarUpa nathI. 10 brAhmaNane tajavA yogya mArga, vArdhakAssevakAzcaiva, nksstrtithisuuckaaH| te rAsamA vinA manunA pariNIrtitA . ? je brAhmaNe vyAja utpanna karI nirvAha calAvanArA che, bIjAnI nokarI karavAvALA che, nakSatro ane tithione sUcavavAvALA arthAta jezInA kAmane karanArA che, A brAhmaNane manurAja RSiye zudra samAna kahyA che. 11 vaLI- ayogya vartanathI niMdya avasthA. karAzaveI pApAza, thApArikA : nirdayAH sarvabhUteSu, cANDA yassarvajAtiSu / / 1 // je brAhmaNo atyanta dedhavALa, pApa karma karanArA, bIjanA dhanane cavAvA LA, ane sarva prANI mAtramAM dayA vagaranA che, teo sarva varNamAM cAMDAlatulya che. 12 adhama brAhmaNane bhejana prIti. modakA yatra labhyante, na dUre pacayojanI / vaTakA yatra labhyante, na dUre dazayojanI // 13 // lADubhaTane laDu maLatA hoya te 20 gAU paNa dUra nathI ane je vaDAMnuM bhojana maLatuM te 40 gAu paNa dUra nathI. arthAta bhajana sArU ATalA panthane paNa gaNatA nathI. 13 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ke brAhmaNa-adhikAra akarAMtiye jamaNaprema. parAnnaM prApya durbuddhe, mA prANeSu dayAM kuru / durlabhAni parAnnAni, prANA janmani janmani // 14 / / eka udaraMbhari brAhmaNa sva tanaya-putrane kahe che ke he durbuddhivALA ! parAjabIjAnA ane pAmI prANemAM dayA rAkhamA eTale jamatAM prANa nIkaLI jAya te paNa bhejanane tyAga karamAM. kAraNa ke parAja durlabha che ane prANe te janme janme maLI zake che jethI parAjanuM bhakSaNa karavAmAM prANabAdhAne paNa gaNamA. 14 kevA brAhmaNane ApeluM dAna niSphaLa thAya che? caNDasya putrahInasya, dambhAcAraratasya ca / svakarmatyAginazcApi, dattaM bhavati niSphalam // 15 // dhI, putrahIna, daMbha-juTha DALa-nA AcAramAM prItivALe, ane jeNe pitAnA saMdhAvadanAdi karmono tyAga karela che, evA brAhmaNane ApeluM dAna niSphaLa thAya che. 15% vaLI kahyuM che ke paradAraratasyApi, paradravyAbhilASiNaH / nakSatrasUcakasyApi dattaM bhavati niSphalam // 16 // bIjAnI strIomAM prItivALe, bIjAnA dhananI IcchA rAkhanAra, ane nakSane batAvanAra-tikazAstra upara AjIvikA calAvanAra evA brAhmaNane ApeluM dAna niSphaLa thAya che. 16 tathA abhyAsIne kahe che ke - vedavikrayiNazcApi, smRtivikrayiNastathA / dharmavikrayiNo vipra, dattaM bhavati niSphalam // 17 // he veda,bhyAsI! vede ne vikraya karanAra (vecanAra) smRtione vikraya karanAra, ane dharmane vecanAra arthAt te vrata vigere karI, te nimitte paisA laI bIjAne phaLa ApanAra e je brAhmaNa che, tene ApeluM dAna niSphaLa jAya che. 17 temaja asijIvI maSInIvI, devalo grAmayAjakaH / dhAvako vA bhavetteSAM, dattaM bhavati niSphalam // 18 // * 15 thI 22 nAradIya purANa Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha taravAra bAMdhI AjIvikA calAvanAra eTale lazkaranI nokarI karanAra, gaLI vecanAra, athavA lekhana karanAra, dhana laI devanI pUjA karanAra gAmeTa arthAt je AkhA gAmanuM goravaNuM kare che te, eka gAmathI bIje gAma saMdezA athavA patre ApI vRtti calAvanAra, A vRtti karanArA brAhmaNane ApeluM dAna niSphaLa thAya che. 18 vaLI- pAkakartuH parasyArthe, kavaye gadahAriNe / abhakSyabhakSakasyApi, dattaM bhavati niSphalam // 15 // bIjA mATe pAka (rasoI karanAra ), kavitA karI dhana lenAra, vaidyane dhaMdhe karanAra ane abhakSya-lazuna-palAMDu-vigere padArthone bhakSaNa karanAra evA brAhma ne ApeluM dAna niSphaLa jAya che. 19 ane- zUdAnnabhojinazcaiva, zUdrANAM zavadAhinaH / UMcA namunAja, ratta mavati nig I go || zanA annanuM bhakSaNa karanAra, zudranAM zava-muDadAMne dAha karanAra ane vezyA strIo tathA tenA jAra purUSanA annanuM bhakSaNa karanAra evA brAhmaNane ApeluM dAna paNa niSphaLa thAya che. 20 brAhmaNane narakamAM javAno sidhe raste vizvAsaghAtinAM caiva maryAdAbhedinAM tathA / parAnalolupAnAM ca narakaM zRNu dAruNaM // 1 // vizvAsaghAta karanArA, dharmanI maryAdAne bhedanArA, ane bIjAonA annanuM bhakSaNa karavAmAM lupalebhavALA-evA brAhmaNane dArUNa narakanI prApti thAya che, ema tuM zravaNa kara. 21 tathA pratigraharatA ye ca, ye vai nakSatrapAkAH / / ye ca devalokAnnAnAM, bhojinastAzRNuSva me // 2 // je brAhmaNe dAna levAmAM prItivALA che, ane jeo nakSatrane pATha karanArA arthAt ti zAsathI nirvAha calAvanAra che. ane jeo devaka-devapUjA karI dhana grahaNa karanAra-brAhmaNanuM anna bhakSaNa karanArA brAhmaNe che, teone narakanI prApti che, ema tuM mArI pAsethI sAMbhaLa. 22 patita brAhmaNanAM lakSaNa "avratI kitavaH stenaH, prANivikrayako'pi vA / pratimAvikrayaM yo vai, karoti patitastu sH||23|| Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ku brAhmaNa-adhikAra vrata karanAra, kapaTI, cerI karanAra, prANI-gAya, bheMsa, ghoDA, bakarAM-vigerene vecanAra, athavA je brAhmaNa mUrtio-deva vigerenI pratimA - vikraya kare che, te brAhmaNa patita che ema jANavuM. 23 tevI ja rIte jIvanAtha parAsthIni, dhRtvA tIrtha prayAti yaH mAtApitrovinA so'piH, patitaH parikIrtitaH // 14 // je brAhmaNa AjIvikA sArU mAtA pitA sivAya bIjAnAM asthi-hADakAM-ne mAthe dhAraNa karI tIrthamAM jAya che, tene paNa patita kahela che. 24 manuSyane brahmahatyAnuM pApa. yastu yogarato vimo, viSayeSu spRhaanvitH| tatsaMbhASaNamAtreNa, bahmahatyA bhavennRNAm // 25 // je brAhmaNa yoga-samAdhi-kAryane karanAra chatAM sAMsArika viSamAM IcchA rAkhI teone bhegave che, tenI sAthe bhASaNa mAtrathI manuSyone brahmahatyAnuM pApa lAge che. 25 nIca brAhmaNano manoratha. pro. vigrahamicchanti bhaTA, vaidyAzca vyAdhipIDitaM lokam / mRtakabahulaM ca viprAH, kSemasubhikSaM ca nirganthAH // 26 // laDavaiyAo yuddhanI IcchA rAkhe che, vaidya leke lekane rogagrasita-gavALe cAhe che, nIca brAhmaNe vadhAre maraNane Irache che, ane jenA hadayanI ajJAna. rUpI gAMTha chUTI gayela che, evA mahAtmAo kSema ane subhikSa -sukhAkArI cAhe che.26 lADubhaTTane aneka prakAranI upamA. 'rUpajJAti. agastitulyAzca ghRtAbdhizoSaNe, dambholitulyA vaTakAdribhedane / zAkAvalIkAnanavahirUpAsta eva bhaTTA itare bhaTAzca // 37 // ghIrUpI samudrane pAna karavAmAM agatya muni jevA, vaDAMrUpI girine nAza karavAmAM idranA vaja jevA, ane zAkanI paMkitarUpa vanane bALavAmAM agni jevA (puSkaLa zAka khAnArA) je che te bhaTTa (lADubhaTTa ) kahevAya che. ane bIjAo bhaTa-laDavaiyA kahevAya che. 27. * 26 thI 28 subhASita rana mAMDAgAra. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' caturtha 18 vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhejanA priya brAhmaNanuM mahAvRSabha sAthe zleSa alaMkArathI nirUpaNa vasaMtatila. kSetreSu sasyamatibhakSya ciraM mahAkSA bhIti jane vidadhato nijagarjanAbhiH / svajJAtipIDanaparA vigatAnyacintA vimA ivAdya vicaranti parAnnapuSTAH / 28 / Aja zaraRtumAM dhA sArAM pAkavAthI kSetramAM dhAnyanuM lAMbA vakhata sudhI bhakSaNa karIne pitAnI garjanAo ( gyA) nA zabdathI lekamAM bhayane utpanna karavAvALA, pitAnI jJAti-nAnA AkhalA vigerene pIDA karavAvALA ane " dakSiNe cakaM vAme trizula " AvA cihnavALA hovAthI DabA vigeremAM purAtA nathI tethI bIjI citAthI rahita evA mahA saMDhe bIjAnA annathI purNa thayelA brAhmaNanI mAphaka vicare che. uparanA vizeSaNe brAhmaNemAM ghaTAve che ke-Aja zraddhapakSa hevAthI yajamAnenA dharmakSetramAM lADu pAyasa vigere annanuM lAMbA vakhata sudhI bhakSaNa karIne lekamAM pitAnI garjanAothI bhayane utpanna karatA, pitA. nI jJAtine pIDA karavAmAM tatpara ane gharamAM bhejanAdine kharca na hovAthI bIjI cintA rahita arthAt cintA vagaranA parAzathI puSTa thayelA brAhmaNe vicare che. 28 bhikSuka brAhmaNanI bAra prakAre kuzaLatA rArdUilavikita-(29-31) uccairadhyayanaM purAtanakathA strIbhiH sahAlApana, tAsAmarbhakalAlanaM patinutistatpAkamithyAstutiH / Adezasya karAvalambanavidhiH pANDityalekhakriyA, horAgAruDamantratantraka vidhibhikSorguNA dvAdaza / 28 / uMce svare bhaNavuM, junI kathA kahevI, strIonI sAthe vAtacIta karavI, temanAM bALane lADa laDAvavA, sionA pationAM vakhANa karavA, temanI rAInI mi gyA stuti karavI, temanA hukamanuM hAthavaDe uThAvavuM, paMDitapaNuM tathA lekha kiyAmAM kuzaLapaNuM batAvavuM, ane horA gArUDI maMtra taMtrane vidhi jANa e bArabhikSukanA guNa che. 29 teonuM nitya karma prAtaHkSAlitalocanAH karatale cnyctpvitraangkraatattarathAnaniveritistrArthAntaraddhAkSatA Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda 3 brAhmaNu-adhikAra. ko jAtazca mRto'thavA mRtatithiH kasyAlaye vartate, cetthaM harSazatairyutAH pratidinaM dhAvantyaho bhikSukAH |30| 314 prAtaHkALamAM AMkhA pANIthI sApha karyA pachI hAthamAM do~ athavA durgAnA akurA rAkhI, zarIranA te te ceAgya bhAgamAM unna` (ubhuM) tilaka karI ane vastranA cheDAmAM cAkhA khAMdhI ' Aja kANu janmyA che ? * ' Aje kANu marI gayA che? ' athavA ' Aje kAne ghare maraNu tithi che'? e pramANe hajAragaNA AnaMda pAmI, ahA ? hamezAM bhikSuka doDe che. 30 kuhrAhmaNAnA lakSaNAne mhAne dambhanI ceSTAonu' utprekSaNa, pANau tAmraghaTI kuzaH karatale dhote site vAsasI, bhAle mRttilakaH sacandanaraso nyastaikapuSpaM ziraH / dUrAtkSiprapadAgatirdRDhataravyAzliSTadantA giraH so'yaM vaJcayituM jagadbhagavato dambhasya dehakramaH // 31 // eka hAthamAM tAmraghaTI-tAMbaDI khIjA hAthamAM darbha ane dheAyela evAM e vastra, bhAla-kapAlamAM canhananA rasavALuM mRttikAnuM tilaka, ane mastaka upara eka kula tathA dUrathI utAvaLA pagavALI gati, mamrUta rIte dAMtAne dakhAvIne azuddha prAya evI vANI, te A bhagavAn damsanA deRskrama mithyADALa kubrAhmaNeAnI ceSTA ene mhAne karI jagatane chetaravAne pravRtta thayA che. 31 punaH kuMbhAlaNAnA da'bhanu vizeSa sphoTana. sragdharA. pIThIprakSAlanena kSitipatikathayA sajjanAnAM pravAhaiH, prAtanatvArddhayAmaM kuzakusumasamArambhaNavyagrahastAH / pazcAdete nimajjatpurayuvatikucA bhogadattekSaNArdhAH, prANAyAmApadezAdiha sariti sadA vAsarANi kSayanti ||32|| prAtaHkALane pATalAonA kSAlana kama thI, rAjAenI vArtAthI ane sajjanenA maheATA vAdothI vyatIta karIne tyAra pachI adhadhai paheAra dakSa, puSpA vigere levAmAM vyatIta kare che, ane tyArapachI mamrATT sandhyA vakhatanA prANAyAmanA drAnA thI nadImAM snAna karatI puranI strIenA staneA tathA zarIrImAM a kaTAkSathI kudRSTi karavAvALA A brAhmaNA sadA traNe vakhata te nadImAM divaseA gALe che. 32 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0 vyAkhyAna sAhitya sugraha. * brAhmaNa bhaTTA, nita lADunu' gADu' have nahi cAlaze, zikSA vRtti, bhuMDAmAM bhuMDI giNu dhadhA jAlaje. tuM mAgI khAya capaTI capaTI, tane lAja nathI paDatAMja laTI, tArU DahApaNu zakha badhuM kapaTI,brAhmaNu bhaTTA mara mAta banelu' bahu khATu, paNa tuM na gaNe meTu cheTu; tArU tA cita lADumAM cAMTayuM. brAhmaNu bhaTTA tu' leAhi kALiyA bhUkha bhare, nahi aMta kALa lADUthI .Dare; tane kema zikhAmaNu asara kare, brAhmaNu bhaTTA tana tArUM harAma thayeluM che, vaLi mana vidyA vaNu melu che; tane samajAvyAnuM na se' luM che, brAhmaNa bhaTTA tuja dADha ganyAmAM saLakI che, tethI temAM prIti vaLagI che; paNa nItithI e aLagI che, brAhmaNa bhaTTA. bahu dina dhRti khAdhu pIdhu, kahi "svasti presana " sIdhu lIdhuM; have khasakara bahu sArUM kIdhuM, brAhmaNa bhaTTA tane hAtha pageA prabhue ApyA, nAtha bhAgi paDayAM nathIre kApyA; titha mATA karI tamane thApyA, brAhmaNu bhaTTA. nathi lAbha tane paNa bhikSAthI, zrImaMta na kAi thaye AthI, garibAi sadA thai che sAthI, brAhmaNu bhaTTA. ca'DALa taNA dhaMdhA sArA, paNa tethI bhuMDA che tAre; upadeza vicArI jo mArA, brAhmaNa bhaTTA bahu prajA vadhI paDI viprataNI, saiAe grahi gurUpadanI karaNI; etho aDacaNa emAM AvI ghaNI, brAhmaNu bhaTTA. jIja jajamAnA ne gAra ghaNA, pazu udyama na kare sajA; tethI ra'ka paNAmAM rahi na maNA, brAhmaNu bhaTTA. mahArAja paDayu che nAma have, te kevaLa brAhmaNa bhUkha thave; jANe AvyA avatAra nave, brAhmaNu bhaTTA. vidyA che tAro kuLa devI, te samaya pramANe tuM sevI; meLava paTTI paDita jevI, brAhmaNu bhaTTA. tu' pUjane jo sa`bhArI, RSivara vidvAna hatA bhArI; mara mUDha peTa pALImArI, brAhmaNu bhaTTA. te nAma kIdhA bALasa bhramane bherU, brAhmaNu bhaTTA. . sumeAdha ciMtAmaNi, nyu brAhmaNu kerU, tu' thaye| kAMkarA maTi merU; ka caturtha 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 4 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 47 pariccheda ku brAhmaNa-adhikArabrahmava taNe tuM taja pha, baLi mate thA bhaNIne bAMka; nahi vallabha vALa thaze vAMke, brAhmaNa bhaTTA, lobhI brAhmaNa e bhAvanagaramAM mAdhavajI bhaTa karIne brAhmaNa rahe hate. zAstrAnusAra pi tene dharma zuM te kAMI samajete nahIM. jarA vAMcatA lakhatAM nAnapaNamAM zIkhela, te paNa bhAgya jene bhUlI gayela hatuM. te bolIne vAcALa hovAthI mAnI lIdhuM ke vidyA bhaNavAthI vizeSa zuM che? bhaNelA ghaNA bhUkhe mare che, vedIA hera jevA hoya che. AjakAla hajAre brAhmaNe navI navI yukti karI bhIkha mAgavAnuM laI beThA che, te karavA ApaNe kyAM kama haziAra chIe? ApaNe te dhaMdhe Izvara salAmata rAkhe te basa che? bApadAdA e manA ema bhIkha mAgI marI gayA, temane kAMI a. DacaNa paDI nathI, te Apa jevAne aDacaNa zenI paDavAnI che, mATe bhaNavAnI mAthAkUTa keNa kare. evA nizcayathI teNe pitAne maLelA brAhmaNanA amUlya avatA ranI kharekharI pharajo samajI kAMI sArthaka karyuM nahIM, paNa pitAne vaMza paraMparAne vArasAmAM utarele bhIkha mAgavAne dhaMdhe zarU karyo, ane temAM ghaNI akkala deDAvI yukti karI te vAcaka nIcenI hakIkatathI jANe ajAyaba thaze. bhIkha ne bhAre te savArane sAre" e kahevata anusarI bhaTajI savAranA uThe tyArathI te daza bAra vAgatA sudhI, hAthamAM vaTaleI sAthe gharoghara bhaTakavuM zarU kare. pATha pUjA, saMdhyA vaMdanAdi pite jAte hoya te karekanI ? vakhatapara navAyuM te bhale, nahitara vagara nA paNa bhasma bhuMsI yA TIlA TabakAM karI nIkaLe, purUSa karatAM strI vargamAM tenuM vadhAre phAvatuM. keIne dharmAtmA te koIne gaibrAhmaNa pratipALa, keIne savarIbAI te keAIne mIrAM. bAI, keIne annapUrNa, te kaIne mahAlakSamI, vagere umadI upamA ApI pulAvI paTAvI puSkaLa loTa, dALa Adi ghera lAvate; A savAranuM tenuM nitya karma hatuM. saMkrAMtinuM parva AvavAnuM hoya tyAre ATha divasa AgaLathI ne ATha divasa pAchaLathI bhaTajI gAmaDAmAM mAgavA nIkaLe. "sakAMta punya parvaNi" nA lAMbA sAdathI kheDUtenAM khaLAM gajAvI mUke, savArathI sAMja sudhImAM traNa cAra gAmane pherI pharI, be traNa maNa dANAne kothaLo bharI, majuranI peThe mAthe upADI ghera lAve. khuda saMkAMtane divase zaheramAM mAgavA nIkaLe, kemake zaheravALA te parvanA divaseja Ape. zaherane badhA gAmaDAmAM pharI zakAya nahIM, jethI pakakA brAhmaNe saMkrAMtanuM pUchaDuM lAMbu karI dIdhuM. * kautukamALA. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wowman karaze vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha baLeva Ave tyAre bhaTajI rakSA baMdhanathI ( rAkhaDI bAMdhI) bIjAnAM dukhakApavAne paragaju thaI paDe. savArathI sAMja sudhImAM ghare ghara ane uMbare uMbarA pharI vaLe. gharanAM nAnA meTAM strI purUSa tathA haiyAM chekarAne rakSA baMdhana kare eTaluM ja nahiM, paNa khaDIyA, kalama, detaNIrUM, 2jIyAM, cepaDA, gheDIyA ane Dhora DhAkharane paNa rAkhaDI bAMdhavA cuke nahi. tenuM kAraNa ke kAMI paNa karatAM gharadhaNa khuzI thaI, dANA yA pAI paisAnI dakSINuM Ape. e rIte rakSA baMdhananA kalyANakArI kAma sArU bhAIbaMdha, dostadAre, oLakhItA, jeelA, sAMbhaLelA, ne chevaTa rastAnI jhapaTamAM AvatAnI hAjarI lIdhA vagara cheDe nahi, besatA varSane ja paNa teja mu. jaba AzIrvAda ApavA nikaLe. AthI karIne bhaTajInI thayela oLakhANa kadAca ApaNe bhUlI gayA hoIe, paraMtu A tahevAra upara te te khasusa karIne yAda lAvI darzana Apeja Ape. AvI bhaTajInI vartaNukathI keTalAka kaMTALelA lokoe AkhI brAhmaNanI kemane "brAhmaNabhAI mAge ne maga" ema prasiddha rIte kahevA mAMDyuM, che ke sarva tema hotA nathI. varSanA amuka bhAgamAM eka vakhata TelIA bhaTa banI Tela nAkhavA mAMDe. ziyALe heAya te DagalAnI Tela nAkhe, lAMbA sAdathI "TelIA bhaTanI Tela che, dAtArane mana sehela che; Dagale Dagale thAya che, ziyALe vahI jAya che, Dagale Dagale pILo paTI te Dagale bhaTe peheryo nathI; Dagale Dagale rAtI kera, te Dagale paheryAne keDa." evA evA lAMbA ghAMTAnA kAna phroDanArA, tathA je sAMbhaLI retAM chokarAM chAnAM rahe ne uMdhatAM jAgI uThe, tevA avAjathI 5 helI ne pAchalI rAte zaheramAM sAda pADe. keTalAka divasa tenI Tela thAya, eTale zerInA ke zaheranA mukhya mANase kharaDe karI bhaTajInI vAMchanA mujaba DagalA ke bIjI cIjo pUrI pADe. keI vakhata kaMkunA cAMdalA karI rUpIA meLavavAnI Teva kare. eka thALImAM zera deDhazera kaMku laIne je mANasa rastAmAM maLe temane cAMdalo kare, ne ghera ghera pha. rIne cAMdalA uparAMta gharanAM bAraNanI sAkhe kaMkunA thApA mAre. ema be cAra ma. hinA pharaphara karI, chevaTa tamAmane kaMTALe Ape, nA kahe te mane nahi, ne pitAnuM kAma kare ja jAya, chevaTa dakSiNanI ugharANI zarU kare. dakSiNamAM rUpA nANuM je Ie! ghaNuM dahADAnI mahenata ma Te te vagara te cAle kema? vaLI ATalA divasa te muMge meDhe cAMdalA karavAnA hatA, paNa have te bIjI yukti karavI joIe; tethI keIe kharekharUM ApyuM hoya, yA na ApyuM hoya, te paNa lAMbA ghATAthI "eka rUpIo bothaDabhAInA gharane Ave che, kAzI kSeramAM vAvyuM che; aDadha rUpo kAlIbAe Ape che." Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ku brAhmaNu-adhikAra. ra3 e pramANe bUma pADe, AvI rIte melIne bIjAene tema ApavA lalacAve che. jazanA bhUkhyA mANase puNya te zuM, e vAta samajayA vagara te peAtAnA jaza gavarAvavA khAtara Ape, bhaTajIne je maLe tethI vadhAre paDatu melI AkhA gAmamAM ApanAranI nAmanA gAya. A rIte thADA mahinAmAM keTalAka rUpiAnI upaja karI nAkhe. ke|i vakhata bhaTajI e cAra sAtritA karI cuMdaDI karI kaMku, nALIera, nADAchaDI, trizULAdi lai paragAma nIkaLI paDe. gAma vacce jai thALI pITI leAkeA ekaThA kare, prAM maNusA bhegAM thayAM ke eka jaNu cAdara oDhI dhUNavA mAMDI, sAkSAt bahucarAjI mAta jI AvyAnA DhALa batAve. tenA sAmritA dhanya mA, dhanyamA nA avAja vacce mAtAjI AvyAnI nizAnIe mAge. eTale mhAMmAMthI nALIe2, kaMku, nADAchaDI vagere kADhI Ape. AvI rItanA dekhAvathI bhe.LA leAkA dANA, daNI, pAi, paisA, dIvAnu ghI vagere mAtAjInI AgaLa hAjara kare te laine cA latA thAya AvI rItanI aneka yukti bhaTajIe karavA mAMDeTTI, tethI pAse theDI suDI thai tenAM e khetarA lIdhAM, vyAje rUpIA ApavA mAMDayA tenI upaja paNa AvavA lAgI, paNa bhIkhArI bhaTajInA chatra te kavacitaja bhIkhArI maTe, emAM navAI na;i tenI sAmItI nIcenI hakIkata vAMcanArane batAvI Apaze. khIjA brAhmaNe bhaNI kathA karatA hatA, te joI bhaTajIne pastAvA thavA lAgyA; tethI dhIre dhIre abhyAsa karavA mAMDayA, theADI cute kathAe vAMcavAnuM khAkharU` jJAna thayu ke peAtAnI Apa buddhi ane vAcALa zaktithI kathAe vAMcavI zarU karI. kAi vakhata kAinA ghera, teA kei vakhata zerI ke maMdiramAM vAMce, temAM paNu kathAnI kharI bhukhI sAMbhaLanArAe samajI zake che ke nahI, ne tenA hetu pAra paDI zake che ke nahi, enI teA darakAraja zuM kAma hAya ! phakata leAkA rajana thai khaDakhaDa hase che ke nahi, e upara mukhya bhaTajInuM dhyAna jatuM hatu; tethI ' kathA tyA~ vArtA " haiAvIja eie, ema kahI ADI teDI saMsAranI mAyA ne viSayanI mujI vAte, kissA vigere vakhate vakhata kahevA mAMDe, te sAMbhaLavAne ghaNA lAke khuzInI sAtha ekaThA thAya. kathAmAM bhaTTajIne jamavAnuM kahe tenA jamaNanI hakIkata kahetAM mIThuM maracuM bhabharAvI padyanA AkAramAM mATu' DIMgaLa karI, gAi batAve, eTale khIjAe turata peAtAne jaza gavarAvavA mATe jamavAnAM netarAM uparAupara Ape jAya. chevaTa kathAnI pUrNahuti thatAM sudhImAM bhaTajI keTalAka dANAduNI, lugaDAMlattAM, vAsasakusaNu ne rUpIAdi paidA karI le. * atizayeAkitavALu --gapa bhareluM padya Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka24. vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturtha A rIte bhaTajI pite paisAnI sArI muDI ne sthAvara mIlakatane dhaNI thaye, paNa ghadhe te zikSAne ne bhikSA rAkhe che. jAhera vAtacita ne sarakAra darabAramAM paNa prasiddha rIte bhikSAne dhaMdheja calAvye jAya. e vAtanI kAMI lAja ke zarama lelekhave nahIM. eka vakhata korTamAM bhaTajInI keie sAhedI ApI samansa kaDhAvyuM, tethI keTamAM hAjara thavuM paDayuM. tyAM AgaLa tema dhaMdhe pUchavAmAM AvyuM ke bhikSAvRttine bedhaDaka rIte lakhA ne sAhedI te khare kharI pUrI, mULa korTe te bhaTajInA bhIkhArI dhaMdhAne khyAla nahIM lAvatAM te sAhedI upara vajana rAkhI phesale Ape. te kAmanI chevaTa apIla hAyakoraTamAM thaI. vidvAna jaDaje bhI. khArI bhaTajInI sAhedI upara maTI TIkA karI tenA belavAne nIcenI keTe vajana ApyuM hatuM te bhUla TharAvI bhIkhArI sAhedI upara bharese nahIM rAkhatAM nIcenI kerTane TharAva pheravyuM. A uparathI vAMcanAra e dhaMdhAnI keTalI AbarU te samajaze? - eka vakhata bhaTajIe vaiSNavanA maMdiramAM zrImada bhAgavatanI saptAha mAMDI hatI. tenI pUrNAhutine reja keDIlA vaiSNae mahArAja sAhebane hAthI pUratA sAja sahita mAgI aNI, bhaTajIne hAthI para besADI ghera mUkavA cAlyA. zrImaMta vaiSNae vastrAlaMkArathI bhaTajIne rAjavaMzI jevA banAvI dIdhA hatA. AgaLa DhAla, trAmAM, nagArAM vAge jAya che, sevakenAM TeLAM cAlyA jAya che. vacce vacce uDatA gulAbathI AkAza rAtuM thaI rahyuM che. pAchaLa bhAvika strIe Izvara vivAhanAM gIte madhura rAgathI gAya che temAM bhaTTANI paNa cAlI Ave che. evI aneka tarehanI zebhA thaI rahI che. cAlatAM cAlatAM vaDe zAkapITha AgaLa AvI pahoMcyuM; tyA AgaLa eka gRhastha dharma dAkhala bhULA vaheMca hare, ne brAhmaNa sAdhune aneka mULe Apane hatuM, te joI hAthI para beThela bhaTajIe jANyuM ke, "mAgyA vinA mA paNa pirasatI nathI" te bolyA vagara rahevAthI zeThane zuM khabara paDaze ke A brAhmaNa che, tene mULo ApuM ? are! tema thayuM te mULa che te ! "makta ke mUkI kele jesI majA AvavAnI nahi ! ahe jIva! Ate ThIka nahi, ema dhArI turata lAMbe sAthI maLe che, te levA bhaThThANI ubhI rahI, e vakhate eka paradezI kavi bhaTajInI vArI jevA ubhe ho, te atyAra sudhI bhaTajIne mATe jamInadAra ke saradAra jAte hatA, paNa teNe maLa mAge, tethI samaje ke A keI lobhI ane bhikSuka che. tene ghaNo phiTakAra Ape, ane bhaTTANuM je mULa letI hatI, tene pratye kahyuM ke, kaMthaDo kuMjara caDha, kanaka kaDA de hAtha; mAgyAM mukta phaLa maLe, (paNa) bhikhane mAthe bhaThTha." Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda vajrabhAvanA adhikAra. 35 e phiTakAranI kAMi darakAra na karatAM bhaTTANI mULA lai cAlI gai, iti, A pramANe kubrAhmaNunu svarUpa darzAvI A kubrAhmaNa adhikAra pUNa karavAmAM Ave che. vamAvanA-AdhiAra. vALana vyavahAra-dhama agara teA sRSTikramanuM aMdhAraNa niyamIta samAnya ane dirghadaSi buddhigamya bhAvanAyukata vAtAvaraNAnA AMdolaneAmAM evuM te utkRSTa ghaDAya rahe che ke e kramanA virUddha raheNI karaNI karana ra sRSTinA niyamanA bhaMga mATe gunhegAra gaNAya che. eTaluMja nahi paNa tevA virUddha vartanathI sAmAjIka pragatimAM te pAchaLa paDI jAya che. A saghaLu chatAM prakRtinI ghaTanA ekaja prakAranI hoi zakatI nathI. AtmAnA bhagyAbhavyapaNuAthI agara teA nikAMcita karmoMnA ceAge aneka AtmAe evA paNa hAya che ke jetu dRSTimIMdu tiA bhAve kArya kare che; sarala mArgane kaThINu ane muzkela pathane sarala samajI niraMtara duHkhI thavA pAme che. A bhava ane parabhavanuM bagADe che, chatAM pagu tenI muLa vakra prakRti jevIte tevI eka sarakhI virUddha ja dizAe vahana kare che. TukamAM jema bIjA vRkSezanA pavita thavAthI javAseA zuSka thAya che tema AvA vakrAtmA pArakA sukhe duHkhI thAya che. ane jema ghUvaDa peAtAnI cakSudriyanA naka hetuthI rAtrIne divasa ane divasane adhakAra samaje che, tema AvA vaka ( jhaDa ) buddhinA purUSA anyanA kArya temaja vata nane judIja daSTithI jue che. ane tevA vaka vartanathI AghAta pAmavA chatAM paNu tA parA magara ghAre te carA " nA mukhya vicArAne vaLagI rahe che. AvA vAmAnA svarUpane eLakhAvavA ane tevA bhAvathI bacI zakavA mATe A vajrabhAvanA adhikArano atre Arabha karavAmAM Ave che. .. parA vartanamAM vakrabhAva. anuSTup. dUto vAcikavismArI, gItakArI kharasvaraH / gRhAzramarato yogI, mahogakarAstrayaH / / 1 / / kRtanuM' kAma karanArA jo bahu khelakA tathA chetaranArA hAya, vai hAya ane ga MbhanA svara ( rAga ) jevA ravara haiAya, ceAgI hAya ne gRhAzramI ( strI putrAkrikamAM prItivALA ) hAya. AvI rIte upara kahelA traNe purUSo moTA udvega karanArAo che. 1 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturtha vaka prakRtinuM svarUpa. vasantalimakA. dhattUrakanTaka phalapratirodhabudhyA, vairaM tathaiva kuruSe panasena sArddham / santo hasanti na bhajanti ca cetasA tvAM, bhrAntA bhavanti puruSAstasevanena // 2 // he dhatUrAnA kAMTA? tane je phaLa utpanna thatAM nathI temAM phaNasane deSa nathI ke tuM phaNasanI sAthe mithyA vera kare che. kAraNa ke DAhyA purUSe prItithI tArI sevA karatA nathI, eTaluM ja nahIM paNa tArI ulaTI mazkarI kare che, kAraNa ke tArUM sevana karavAthI manuSya gAMDA thAya che. 2 vakabhASinuM draSTAMta. | muMdrAmAM eka ADakhAM karIne miAM hatuM, tene evI te vicitra Teva hatI ke koI pUche te tene javAba sIdhI rIte sAmA mANasane Ape nahI. miAnA labhanI vAta pUchavAmAM Ave tene paNa eja javAba Ape, te bIjI vAtane ADe javAba Ape emAM navAI zenI? tethI banatAM sudhI tene kaI bolAvatuM nahIM. eka divasa dhIrajarAma tathA sUryarAma karIne be paMDita mitrone paraspara vAda thaye, temAM dhIrajarAma kahe ke je ApaNe bhalAI ne naramAzathI vartIe te se mANaso ApaNI joDe temaja te te bAbatamAM je mANasa bIjA mANasone vAMka kADhe che te temanI bhUla che. sAme mANasa ADo cAle tenuM kAraNa ApaNeja ApaNuM taraphathI ApeluM hovuM joIe e nyAyazAstrane khAsa niyama che." - bIjA paMDita sUryarAme kahyuM ke "Apa kahe che te niyama che kharo, paNa e sarvene lAgu paDe tema nathI. keTalAka mANasenA svabhAvaja evA heya che ke bhalAI ne naramAzathI tenA sAthe vartIe te paNa te te sAmane sAme thayA kare che. kahevAya che ke bAra gAue bolI badale, tarUvara badale zAkhA buDhApaNAmAM keza badale (paNa) lakhaNuM na badale lAkhA, A rIta dhIrajarAmane gamI nahIM. tethI enuM samAdhAna karavA baMne eka jagee beThA, tyAM AgaLa ADemAM mIyAM nIkaLe. tenI sAthe potAne chokaro AMgaLIe vaLagele hate. mine joIe sUryarAme vAtacIta karavA mAMDI. sUryarAma-jamAdAra sAheba salAma che salAma? miyAM-(sAmuM joIne manamAM) salAmavAlA kenahaya? (meTethI) bola 'kayA, kAma he kucha ! * ketakamALA. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda vajrabhAvanA--adhikAra. 327 sUryarAma--kAma te zu...? tame ghaNA divase Aja dekhAyA tethI Ana thaye ne tamane khelAvyA. miyAM--ma te sArA dina gAme' phIratA tuma AMkha khaMdha karake calatA haiAgA te kIsa tarehaMse sUryarAma--A chekare AMgaLIe vaLagelA te Apane che ? miyAM--subhAna annA ! humerA nihu te kayA tumerA hai ? era tumaku dekhatA hu;, lekIna hamaku dekha zake ? sUrya rAma----ghaNI khuzInI vAta ! AvaDe mATA dIkare che, paNa tenuM zarIra ghaNuja nabaLuM che, te tene A ziyALAmAM kAMi pAka ke davA khavarAvA te zarIre puSTa thaze. mi--acchA ! mara suka suke laDI hA jAyagA ! tere ce khAtakA kyA kAma haya ? sUrya rAma--jamAdAra sAheba, ame tA tamArA TekarAnA bhalAMnI khAtara kahIe chIe. te zarIre sArA thAya ne Izvara tene seA varSanI AvarA Ape ema ameA icchIe chIe. siAM--kayA tumere kahenese jIIMganI lakhI hAtI huya ? idhara mAra DAlIe ! terA caDhe te sUryarAma--mI, tamArU nAma zu' ? huM bhUlI gayA chu, te kaheAne ? miyA~--tere kayA kAma haya ? cala nahIM khelatA. sUrya rAma--are bhalA mANusa ! mAsa maNusanI sAthe vAta karIne pUche, temAM tame ADA javAba zAmATe do che ? miyAM----( ati kraMdha karIne ) bhalA kiku` kahetA haya ? ma tA bhalA nahiM lekIna khurAja hraya ! dekha, akhI hamaku pUNegA tA mAra DAlu gA ! * eTalAmAM eka TaMTAkhAra bhagalebhagaDa jatA hatA, tene saMbhaLAvavA sArU sU rAme miAMne kahyuM ke " tame amane te ADA javAba Ape che ne vaLI mAravAnI dhamakI Ape che. tA yA ! have A bhagalA bhaMgaDane kema pAMsarA javAma Apaze ? miyAM--skA khAvAkI kayAM paravA huya ? isse hama DaranevAlA nahi, isku lekIna iskA khAvAku' bhI aisA javAma deve ! teA kyA, bhagaleAla gaDa A vAta sAMbhaLIne samaye ke mane kAMika mIAMe kahyuM, tethI pUchavA lAgyA ke " kema sImAM, mane kaheA che ? '' Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. caturthAM kIyA jAya, huma miyA~Aha ! tuma teA kayA, lekIna tumerA bAvAse bhI DaranevAlA nahIM ve|hI dusarA mAnA! tumaku' kisa sakhama nahu kehe zake ? bhagalAla gaDa--jamAdAra, javAdene, tamArU nAmaDAma te me kAMi lIdhuM nathI, ne nakAmA sAmA thAe de! te emAM mAla nahui vakhata para mArA jevA kei maLyA te vAMse halakeA karaze, 318 mi--tuma kayA mAraneAlA ! terI tAkAta kayA huya eka DhoMsAme' jamIna para gIrA dagA ! terI marajI huMya te. AjA, bhagalAbha'gaDa--ThIka, AvI jAe. ema kahI ne vaDhI paDayA. miAMe keTaleka mAra khAdhA tyAre narama paDayA, mANusA AvI paDeAMcyAM temaNe bannene jUdA pADayA, AthI sUryarAmanA kahevAnI dhIrajarAmane khAtrI thai. A pramANe vakra prakRtinAM eLakha mATe kahI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. vratabhaGga doSa-adhikAra, === vrata A zabda bhinna bhinna vyakti`AmAM caritra, sadAcAra, zIla vagere pavitra AcaraNeAthI prayeAjAya che. te vratanA bIjo evA paNu artha thAya che ke, amuka karela pratijJA-niyama vagere, eTale banne rIte atha karatAM vrata zabda ghaNI mahattA vALA che. tethI te sadAcaraNurUpe sadA pAlana karavA cegya che ane pratijJArUpe svI kArela hAya teA tenu' paripAlana bahuja premathI zraddhA pUrvaka karavuM joie, evA khIo uddeza che. strIe vivAha vakhate karela pratijJAnI khAtara karmAnusAra svAmInuM maraNu thAya te yAvati vaidhanya pALe che, tema itihAsanA bhAgamAMthI ema paNa sAMbha LavAmAM Avyu che ke hajArA vIranitA sArI strIee peAtAnA zILa dhamanI khAtara agnimAM paDI peAtAnA sarvottama deDune bhasmIbhUta karela che. AvI rIte vrata (zIla) nI mahattA aneka za emAM che te sunna mahAzaye jAge che, chatAM keTalAka mahula saMsArI jIvA te mahAna baMdhAraNane visarI jai vratanI mahattA na samajatAM akhI elyA akhI phAka' nA nyAye vrata bha'ga karatA jovAya che. AvA durAtmAnA svarUpane oLakhAvavA ane tevAthI kheMcI javAnA adhyayana mATe A vratabha'ga dASa adhikArane atre Arabha karavAmAM Ave che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parirUpe da vratabhaMga deSa-adhikAra. vratanI dRDhatA. mAryo. varamagnimi paveso, varaM visudveNa kammuNA maraNam / mA gahiya vvayabhaGgo, mA jIaM khaliasIlassa // 1 // vizuddha manuSye agnimAM praveza karI maravuM te uttama che. pANImAM majjana karI maraNa pAmavuM te paNa uttama che. para`tu vrata-suzIla-nA bhaMga tathA nIca jIvana nakkI uttama nathI. arthAt vrata bhaMga karIne jIvavu' sArUM' nathI, 1 vratahIna jIvananI gaNanA, upajAti. jaya karaTa garbhevilInaM varamatra mAtuH, prasUtikAle'pi varaM vinAzaH / asambhavo vA varamaGgabhAjo, na jIvitaM cArucaritramuktam // 2 // mAtAnA udaramAM che|Da thaIne rahevu athavA garbhAmAMja gaLI javu' sArU' che, ane janma thatI vakhate maraNa pAmavu' paNa uttama che ke na janmavu sArU' che. paraMtu azuddha cAritra-AcArahIna evu` dehadhArI prANInuM jIvana sArUM' nathI. 2 utkRSTa AbhUSaNa, upendravajrA nirastabhUSo'pi yathA vibhAti, pavitracAritravibhUSitAtmA / anekabhUSAbhiralaGkato'pi, vimuktavRtto na tathA manuSyaH // 3 // jema bhUSaNAthI zatrugArela na hoya te paNa vizuddha cAritrA-sadAcaraNA-thI vibhuSita AtmAvALA purUSa zAle che. tema aneka bhUSaNeAthI vibhUSita karelA hAya te paNa pavitra khAcaraNAthI rahita eve manuSya zAlatA nathI. sadAcaraNanI AvazyakatA. zivAnI. varaM zRgotsaGgAdguruzikhariNaH kApi viSame, patitvAyaMkAyaH kaThinadRSadante vigalitaH / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vyAkhyAna sAhitya saMgraha caturthI varaM nyasto hastaH phaNipatimukhe tIkSNadazane, varaM vahnau pAtastadapi na kRtaH zIlavilayaH // 4 // moTA parvatanA zikharanA-ullaMga-LAmAMthI kaI paNa viSama sthAnamAM A dehane pADIne kaThina zilAonA antamAM cucurA karI nAkhe te paNa sAruM, tathA tIkSaNa dantavALA sarpanA mukhamAM hAtha nAkhe te paNa sArUM, agnimAM paDavuM te paNa sArUM, paraMtu zILa-sadAcaraNane nAza kare te sAruM nahi. 4 A pramAne vratahina jIvatavyanI niSphaLatA darzAvatAM A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. graMtha saMgrahitA. gIti, vinayavijaya muninAyaM caturtha pariccheda evamatratra saGgrathitaH sugamArtha vyArakhyAtRRNAM mudesadAbhUyAt vinayavijaya munie A (vyAkhyAna sAhitya saMgraha) graMthane caturtha paricacheda vyAkhyAna karanArAonI sugamatA mATe saMgrahita karyo che, te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAdhvIo AdinA AnaMdane mATe thAo. caturthavari gi. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda. sAdhu adhikArathI sAdhunA kulakSA ane tene sudhAravAnA prasageA mATe kahevAyuM che, paraMtu jemanI prakRti ja kevaLa adhama AcaraNAthI yukata hAya che, tevA duna manuSyeAnA kuvana ane rItabhAtathI sAvaceta rahevAnI jarUra che. AvA durAtmA prAyazaH pAte patthara samAna vajanadAra hAvAthI niraMtara DubatA ja Aya che. eTaluM ja nassi paNa saratacukathI ne sahaja samAgama thavA pAme te tenA sa'gati doSathI paNu dugaMdhanA pAsa lAgI jAya che. e tA svAbhAvika che ke sADA traNa hAthanI kAyAnA dareka bhAgeA sArA ane nirogI chatAM jo temAM khoMdumAtra saDo thavA pAme tA krame krame te AkhA zarIrane bagADe che ane chevaTa dehane cekasa vakhate AtmAthI vikhuTA paDavu' ` paDe che. ATalA mATe AvA saheja paNa saDathI khacavA ane tene cepa na lAge tema sa`bhALathI nirdeLa karavAne jema ApaNI pharaja che, tema du nathI khacI tevA duSTatAnA cepa na lAge tema tenu kalyANa karavAne banI zake teTalA mATe dunanI eLakha ApavA tevI kusaMgatinAM phaLa samajAvI tethI sAvadhAna rahevAnI sulabhatA khAtara e adhikArAne pacama paricchedamAM guMthavAmAM AvyA che. TurnananindrA--adhiSThAra. X jagamAM sujatA karatAM vaMcaka evA durjana manuSyAnA mhoTA bhAga che ane teeAnA saMgamAM anna leke potAnI bhulathI sAtA jAya che. te druna kone kahe vA joie, temanu' jene jJAna nathI te turta ja tevAnA ADaMbaramAM sAI jai petAnA aneka janmomAM karelA puNyane nAza karI A leAkamAM paNa aneka duHkhA bhAgavI pariNAme narakamAM paDe che. durjanA peAtAnA prapaMcamAM anna lekene tA phasAvI de che, eTalu ja nahi paraMtu ne alpajJa purUSa tenA sapATAmAM Ave Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww te tene paNa potAnI prapaMcajALamAM ekadama bAMdhI le che, eTale jagatanA sujJa mAnavee tevA khaLa purUthI barAbara pitAne bacAva karI cAlavuM. paraMtu durja nathI bacavAmAM prathama te A manuSya sujana che ke ? durjana ? A bAbata e jANavAmAM Ave teja manuSya temAMthI bacI zake. mATe te durjanenI pichAna ApavA sArU A adhikAra AraMbha che. A adhikAramAM candramAM ne 27 mA laeNkamAM durjana tarIke jaNAvavAmAM Avela che ane 7 mA zlekamAM sujana tarIke jaNAvavAmAM Avela che te mATe kahe vAmAM Ave che ke kavi pite dareka padArthanA guNene grahaNa karI sujanamAM ghaTAve che. ane teja padArthanA dene gaNavI durjanamAM ghaTAve che, eTale dareka vastuo guNa doSathI yukata hovAthI tema thaI zake che eTale eka lakSaNathI eka padArthane durjanamAM ghaTA tethI te durjana tulya che ema dhAravAnuM nathI kAraNa ke temAM bIjA sada guNe che, tethI tene padArthanA deSa tathA guNa batAvI durjananuM tathA sujananuM spaSTa lakSaNa batAvyuM che. tema hamezAM daSTAnta ekadezI hoya che. eTale purUSa ke ke? siMha je tethI karIne purUSa mAM puchaDuM vagere nathI paNa mAtra siMhano tathA purUSanI himatanuM aikya batAvavA sArU tevI upamA ApavAmAM Ave che. Ama sujana purUSe zaMkAne parihAra samaje. bAkI durjanapaNane yathArtha pheTana karavAnuM A adhikAramAM varNana karavAmAM AvyuM che tethI bhumikAmAM vizeSa laMbANa nahi karatAM A adhikAra ja AraMbha karIe chIe. sujJa manuSyoe tyAMja akSarasaH nirIkSaNa kara durjanathI bacI cAlavuM. A adhikAranA peTamAM 29 adhikAra che. tenA nAma "1 durjana purUSa thoDAmAM ahaMkArI thAya che. 2 durjana zikSAne pAtra che. 3 durjana purUSane sneha paNa duHkhadAyaka che. 4 huM durjanane prathama vadu chuM. 5 durjanee sevela uttama vastu paNa zobhatI nathI. 6 daMbhadekhaSa. 7 nAnA (prakAranA) dhUrta. 8 pizutA doSa. 9 kRtagna nindA. 10 mukha leka guNI purUSane jANatA nathI. 11 nIca pu. rUSa uttama purU sAthe spardhA rAkhe che. 12 durjane pitAnA prANene tyajIne paNa bIjAne vinna kare che. 13 paraviddha saMteSI. 14 nIca purUSa bIjAne prere che. 15 nIca purUSane adhikAra maLatAM te dusaha thaI jAya che. 16 nIca purUSa azubhane ja grahaNa kare che. 17 satya vastu prApta thatAM asatya vastu nAza pAme che. 18 satya vastunA abhAvamAM asatya vastunI prazaMsA thAya che. 19 A uttama che paNa A uttama nathI. 20 khela purUSa sapaMpa jevA anyanA dezane moTA karI jANe che. 21 nIca purUSanA vinayane ADaMbara. 22 khala purUSanI sundaratAne ADaMbara. 23 dujananA sarva aMgamAM jhera hoya che. 24 duSTane durAgraha 25 nIca purUSa nIcanI Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. durjananindAadhikAra. 333 sevA kare che. 26 dudhano maLela manuSya chAzane paNa cheADI de che. 27 peAtAnA A zrayanuM' nikandana karanAra. 28 durjananI uttamatA khIjAnA nAza mATe che. ra9 6. jainanuM hRdaya duSTa hAya che. ema AgaNatrIza adhikAro ApavAmAM AvyA che. 5. raMtu teonuM A duna nindA adhikAranI sAthe ekapaNu' hAvAthI te sa'badhe sarva te te adhikAramAM joi sujana purUSA jANI zake tema che tethI tevA dareka adhikArane bhinna bhinna na rAkhatAM A duja na nindA adhikAranA ra'bha karavAmAM Ave che. durjanane tyAga. anuSTup ( 10 thI 15 ) durjanaH parihartavyo, vidyayA bhUSito'pi san / maNinA bhUSitaH sarpaH, kimasau na bhayaMkaraH || 1 || vidyAthI zaNagArela du na heAya te paNu ( avazya ) tenA tyAga karavA kAraNa ke maNithI zAlita sarpa zuM bhayaMkara nathI ? ( arthAt prANuhura che ) 1 paraniMdAnuM vyasana. na vinA paravAdena, ramate durjano janaH / kAkaH sarvarasAn bhuGkte, vinA medhyaM na tRpyati // 2 // duna anyanI sAthe vAdavivAda karyA vinA zAMti pAmatA nathI. jemake kAgaDA sa rasanuM bhAjana kare che chatAM paNa apavitra viSThAnA AhAra vinA tRpti meLavane nathI. 2 * chidra zeAdhavAnA svabhAva. bahuniSkapaTadrohI, bahudhAnyopaghAtakaH / randhrAnveSI ca sarvatra duSako mUSako yathA || 3 || jevA uMdara tevA duja na che, kemake uMdara bahu kimati naane kApI nAkhanAra, sarva jatinAM dhAnyane nAzaka, kANAM ( bheAMNu ) zeAdhanAra hAya che. te pramANe duna purUSa, kapaTa rahita satpurUSanA keha karanAra, sarva prakAre khIjAonA nAzaka, ane anyanAM chidro zeAdhanAra hAya che. 2 durjana ane kutarAnI puchaDInI samAnatA. vakratAM vibhrato yasya, guhyameva prakAzate / kathaM na ca samAnaH syAtpucchena pizunaH zunaH // 4 // 2 thI & subhASita ratna bhAMDAgAra. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. paMcama jema kutarAnI pUMchaDI jyAre vAMkI vaLe che, tyAre pitAnI gudA khullI dekhAya che tema durjana vaka (kuTilapaNuM ) dhAraNa kare che tyAre guA (gupta pA5) prakAze che. ( arthAt durjana zvAna pUcha mAphaka che.) duna tathA haLanuM tulyapaNuM. AjanmasiddhaM kauTilyaM, khalasya ca hlsyc| soDhuM tayormukhAkSepamaLamekaiva sA kSamA // 5 // khaLa purUSa tathA haLa e beu janmathIja vAMkI rIta cAle che, mATe tene mukhano AkSepa sahana karavAne kSamA (sahanazIlatA-bIjA pakSamAM pRthvI) samartha che. sarSa karatAM paNa durjananI adhika nIcatA. sarpadurjanayormadhye, varaM sarpo na durjanaH / sarpo dazati kAlena, durjanastu pade pade // 6 // | sarSa ane duSTajana e bemAM sarSa sAre paNa duSTajana sAre nahI. kAraNa ke sarpa te kALe karone hase che ane duSTajana te pagale pagale hase che. 6 durjanane jAtisvabhAva. durjano nArjavaM yAti, sevyamAno'pi nityazaH / svedanAbhyaJjanopAyaiH, zvapucchamiva nAmitam // 7 // duSTa manuSyanI hamezAM sevA karavAmAM AvI hoya te paNa te sarala thatuM nathI. kAraNa ke jema vAMkuM vaLela kUtarAnuM pUchaDuM, bhIjavavuM ke ceLavuM evA seMkaDe u pAthI sarala thatuM nathI, tema durjanane e jAtisvabhAva che. 7 . durjanathI dUra rahevAnI jarUra durjanena samaM sakhyaM, vairaM cApi na kArayet / uSNo dahati cAGgAraH, zItaH kRSNAyate karam // 7 // khaLa purUSanI sAthe mitratA ke zatrutA karavI nahIM. kAraNa ke agnine aMgAre garama hoya te bALe che ane ThaMDe hoya te hAtha kALe kare che. 8 peTa bharI prakRti kApuruSaH kukkurazca, bhojanakaparAyaNaH / lAlitaH pAzvamAyAti, vArito na ca gacchati // 9 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananindAadhikAra. 334 khaLa purUSa tathA kUtarA ane leAjananA yAra hoya che. jo tene lADa laDAvavAmAM Ave, te paDakhe AvIne ubheA rahe che, ne nA pADayA chatAM pAche| jate nathI. huM sannipAtavara ane duja nanI ekatA. kaciduSNaH kacicchItaH, kacitsAdhAraNo mataH / navA vahananA, samavAta phana varH || 10 || kAi vakhate garama, kei vakhate DhaDe, ane kAi vakhate sAdhAraNa ( kAMIka ThaMDAM ane kAMika UnA ) evA sannipAta nAmanA tAvanI mAphka nIca purUSa eka rUpavALA hatA nathI eTale kSaNamAM rUo ane kSaNamAM tuSTa dekhAya che. 10 x duna ane jheranI sagAi. durjanaH kAlakUTaM ca jJAtametau sahodarau / agrajanmAnujanmA ca na vidmaH kataro'nayoH // 11 // durjana purUSa ane kAlakUTanuM jhera A banne jaNAM eka uDDaramAMthI janmyAM DAya tema jANavAmAM Ave che, paraMtu A bannemAM mhATu' (prathama janmelu' ) kANu ? ane nhAvuM ( pachI janmelu` keNu ? te ame jANutA nathI. 11 durjanamAM jheranuM sthAna, vRzcikAnAM bhujaGgAnAM, durjanAnAM ca vedhasA / vibhajya niyataM nyastaM viSaM pucche mukhe hRdi // 12 // vIMchIonA pUchaDAmAM, saunA mukhamAM, duSTa nAnA hRdayamAM ema (karmarUpI) brahmAe vibhAga karIne jhera nAMkhyu che. 12 khaLapurUSanA jheranI adbhuta asara. aho khalabhujaGgasya ko'pyapUrvo vadhakramaH / anyasya dazatiznotraM prANairanyo vimucyate / / 13 / / are ! nIca purUSarUpI sarpanA mAravAnA krama koi paNa apUrNAM( pUrve na thayelA ) che ke ekane kAne karaDe che ane khIjo manuSya prANu mukta thaI jAya che eTale sarpa te jene karaDe teja mare ane khaLapurUSa tA 'ekanA kAnamAM jaine evI vAta kare ke tethI khIjo manuSya ke jenA saMbaMdhanI khala purUSe vAta karI hAya te maraNu zaraNa thAya che. 13 x 10 thI 15 sUtimukatAvaLI. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMthama vyAkhyAna sAhitya saMgraha 33) uMdara ane nIcapurUSanuM sarakhApaNuM AkhubhyaH kiM khalaiAtaM, khalebhyazca kimAkhubhiH / yeSAM paragRhotkhAtAdanyatkarma na vidyate // 14 // udara pAsethI zuM khalapurUSa zIkhyA haze? ke khalapurU pAsethI zuM uMdara zIkhyA haze ? kemake unDara tathA khalapurUSane bIjAnuM ghara davA sivAya bIje dha nathI. eTale uttara jema bIjAnAM gharane pitAnA dAMtathI chedI nAkhe che, ane khalapurUSa bIjAnA gharamAM kleza vagere utpanna karI tenAM ghara bhegAve che arthAta bIjAone duHkha utpanna thAya tema kukArya kyaja kare che. 14 dujena manuSyathI keTaluM dUra rahevuM? zakaTaM paJca hastena, dazahastena vAjinam / hastinaM zatahastena, dezatyAgena durjanam / / 15 // sujJa purUSe gADAthI pAMca hAtha, gheDAthI daza hAtha, hAthIthI so hAtha dUra 2 hevuM paNa durjana manuSyathI te deza choDavAne prasaMga Ave te te deza cheDIne paNa avazya dUra rahevuM. 15 sajjana kSamArUpI auSadha zAmATe pIe che? . sAtha. (16 thI 18): durjanavadanavinirgatavacanabhujaGgena sajano daSTaH / tadviSaghAtanahetorvidvAn kSAntyauSadhaM pibati // 16 // durjana purUSanA mukhamAMthI nikaLela vacanarUpI sarSathI karaDAyelo vidvAna purUSa te jherane nAza karavAnA kAraNathI kSamA rUpI auSadhanuM pAna kare che. 16 durjananI kokatAlIya kAryasiddhi. sAdhayati yatyayojanamajJastasya kAkatAlIyam / dainAtkathamapyakSaramutkirati ghuNo'pi kASTeSu // 17 // ajJAnI manuSya vakhate keI kAryane siddha kare che. te tenuM kArya kAtAlIya nyAya pramANe jANavuM eTale kAgaDAnuM besavuM ane tADanuM paDavuM devage sAthe thAya ema siddha thayeluM jANavuM. kAraNa ke ghuNa (ghaNu) nAmane kIDo paNa kASTha (lAkaDA) mAM devagathI kaI rIte akSarane paNa kotare che eTale te uparathI ghaNane sAkSara na mAnave tema durjanane sujana mAnave nahi. 17 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. huM nanindA--adhikAra. durjananI khIjAmAM doSa jovAnI dRSTi. akalita parasvarUpaH, svakamapi doSaM parasthitaM vetti / nAvi sthitastaTasthAna calAnapi vicalato manute || 18 | jema vahANumAM beThelA manuSya kAMThA upara rahelAM acala ( evA vRkSAdi padA caune calAyamAna jIve che tadbhuta mIjAnA ane peAtAnA rUpane na jANnAra khalapurUSa peAtAnA doSane khIjAmAM rahelA jANe che. 18 adhama prakRtinA sAmAnya svabhAvajanyalakSaNA mAlinI. kAke zaucaM dyUtakAreSu satyaM sarve kSAntiH strISu kAmopazAntiH / klIve dhairya madya tatvacintA, rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA // 19 // 43 30 kAgaDAmAM nimaLatA, jugArImAM satyatA, sarpamAM kSamA, srIyAmAM kAmanI zAnti, napuMsakamAM dhIraja, madyapAna karanAra mANusamAM tattvajJAnane vicAra ane rAjA keAInA mitra heAya; e bAbate koIe sAMbhaLI che ? athavA joI che? sArAMza ke e mAbata kadI banatI ja nathI. 19 anatha kArI sAkSara durjana. rathoddhatA. ( 20 thI 21) vidyayA vimalayAdhyalaGkRto, durjanaH sadasi mAstu kazcana / sAkSarA hi viparItatAGgatAH, kevalaM jagati te'pi rAkSasAH // 20 // kadAca nirmaLa zuddha vidyAthI duSTa manuSya zaNugArelA hAya tA pazu tene sabhAmAM dAkhala na karavA. kAraNake sAkSaraI (vidyAnA) A zabdane ulaTAvIne eTale avaLA akSara elIe te TAHI (rAkSasA-daitya) evA atha thAya che. A uparathI e samajavAnuM che ke kevaLa jaDa akSara arthanA anartha kare che tyAre caitanya vALA khaLa purUSa sabhAmAM zuM ana utpanna na kare? 20 durjana uMce sthAne rahI zakatA nathI. unnataM padamavApya yo laghu, layaiva sa patediti bruvan / zailazekharagataH pRSadgaNazcArumArutayutaH patatyadhaH // 21 // patanA zikhara upara gayela jaLabIMduenA samudAya khIjAne zikhAmaNu Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama 338 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. Apate chatAM mRdu pavananA kapAvAthI nIce paDe che, tema je halake mANasa che te mahata sthAnane meLavIne ramata mAtrAmAM pAcho nIce paDe che. 21 durAtmAonAM svabhAva siddha durlakSaNe. drutavilambita. akaruNatvamakAraNavigrahaH, paradhane parayopiti ca spRhA / svajanavandhujaneSvasahiSNutA, prakRtisiddhamidaM hi durAtmanAm // 22 // nirdayatA, kAraNa zivAya vera, paradhana tathA parastrI tarapha IcchA, kuTuMba tathA mitra ke jJAti tarapha akSamA, e sarva bAbata khaLa purUSane svabhAvathI ja siddha thayela che. 22 khaLa tathA zvAnane saMbaMdha vasantatilakA. sUkSma virauti parikupyati nirnimittaM, sparzena dUSayati vArayati pravezam / lajjAkaraM dazati naiva ca tRpyatIti, kauleyakasya ca khalasya ca ko vizeSaH // 23 // kutare ane khala (durjana) purUSamAM koNa vizeSa che? amane to te banne sa2khA lAge che. kAraNake te banne jaNA kaThera jema hoya tema bele che (bhase che) ane kAraNa vinA gusse thAya che, tema sparza mAtrathI manuSyane dUSita kare che, cAla te manuSyane praveza karatAM aTakAve che. lajajAvALA manuSyane karaDe che, ane kadI tR tine pAmatA nathI, Ama khala tathA kutarAnI ceSTA samAna hovAthI tenuM samAnapaNuM ja che. 23 nIca purUSane kaye uttama purUSa seve ? rAiivadita. (24 thI 37) vAkyaM jalpati, komalaM sukhakaraM kRtyaM karotyanyathA, vakratvaM na jahAti jAtu manasA sarpo yathA duSTadhIH / no bhUti sahate parasya na guNaM jAnAti kopAkulo, yastaM loka-vininditaM khalajanaMkaH sattamaH sevate // 24 // nIca purUSa komaLa-sukha karanArU vacana bele che, ane AcaraNa tethI judI rIte kare che. ane durNa buddhivALA sarSanI mAphaka vakrapaNuM koI divasa manathI cheData nathI, bIjAnI samRdvine sahana karI zaktA nathI ane kepathI Akula e te Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananidA--adhikAra. 39 khA purUSa guNune jANI zakatA nathI tathA lekamAM nindAne prApta thayela evA ta nIca purUSane uttama evA kayA purUSa seve che arthAt ke kAi nahi. 24 durjananA sadA tyAga karavA jarUra. nIcocAdivivekanAzakuzalo bAdhAkaro dehinAmAzAbhoganirAsano malinatAcchannAtmanAM vallabhaH / saddaSTimasarAvarodhana paTurmitrapratApAhataH, kRtyAkRtyavidA pradoSasadRzo varjyaH sadA durjanaH // 25 // nRtya, ( karavA yAgya ) ane akRtya ( na karavA caiAgya) evA kAne jANunAra purUSa pradeSa ( aMdhArI rAtrinA AraMbha ) nI mAphaka sadA dunane tyAga karavA, te durjana purUSa kevA che ? ke nIca ane ucca purUSAnA vivekana: nAzamAM kuzaLa, (pradoSa paNa ucAM nIcAM sthAnanA jJAnaneA nAza karavAmAM kuzaLa che) manuSyane pIDA karanAra, ( pradeoSa paNa cAra vagerethI manuSyane pIDA kare che. ) kAi purUSanI AzA tathA sukhane nAza karanAra, ( pradeSa pazu dizAnA phAMTAnA jJAnane nAza karanAra che eTale temAM pUrva pazcimAdi jJAna thatuM nathI, ) malinatA ( pApIpaNA )thI potAnA zarIrane DhAMkanArA pApI leAkeAne priya, ( pradoSa paNa cArAne priya hAya che, ) uttama dRSTi ( jJAna ) vALA purUSAnA pravezane rekavAmAM catura ) ( pedASapakSe nizagI AMkheAnI danazitAne rokavAmAM catura ane mitranA pratApanA cA taraphathI nAza karanAra ( pradeoSapakSe sUryanA pratApa (teja) nA nAza karanAra) evA durjana tathA pradeoSa che. eTale A bannenI kriyA sarakhI che, mATe sujJa purUSe du nA sadA,tyAga karavA 25 candra tathA durjananAM samAna lakSaNA. dhvAntadhvaMsaparaH kalaGkitatanurvRddhikSayotpAdakaH, padmAzI kumudaprakAzanipuNo doSAkaro yo jaDaH / kAmodvegarasaH samastabhavinAM loke nizAnAthava kastaM nAma jano mahAsukhakaraM jAnAti no durjanam // 26 // mahuA du:khane karanAra evA du nane kyA manuSya candranI mAphaka eLakhate nathI ? arthAt tAma jANe che. have uparanA traNa padmathI candramAM ane durjananuM samAnapaNuM darzAve che ke candramA pene kala Mkita zarIravALA che chatAM khIjAnA anya kAranA nAza karavAmAM tatpara thAya che. tema durjana paNa pAte kalAti hAya chatAM bIjAne * 24 thI 35, subhASita ratnasa Mdeha. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340. vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama zuddha karavAmAM tatpara thaI jAya che. candra (kaLAonI) vRddhi ane kSayane utpanna karanAro che, tema durjana paNa kaiinI vRddhi (caDhatI) thatI hoya te tene nAza karanAra che. candramAM padma (kamala) nuM bhakSaNa karanAro che, eTale himathI kamalane nAza kare che. tema durjana padma (saMkhyA) jeTaluM dhana hoya teTaluM bhakSa karI jAya che. cadramAM kumuda nAmanA kamalene prakAza karavA (khIlavavA) mAM pravINa che, tema durja. na manuSya kutsita (nIca) purUSanA Anandane prakAza karavAmAM hazIyAra che, candramAM devA (rAtrI) ne karanAra che tema durjana denI khANa che. candramAnuM vimAna jaDa che tema dune manuSya paNa jaDa che. candramAM lekamAM samasta prANIne kAma (viSaya bhega)nI pIDAne (piSaNa karavAmAM) rasarUpa che, tema durjana manuSya samasta prANaemAM kAma (viSayabheganI IcchA ane udvegane karavA mATe rasarUpa che. Ama candra tathA durjanane kaNa jANatuM nathI ? arthAt sarva jANe che. 26 dujana manuSyathI sujana purUSo zA vAste Dare che ? duSTo yo vidadhAti duHkhamaparaM pazyansukhenAcitaM, dRSTvA tasya vibhUtimastadhiSaNo hetuM vinA kupyati / vAkyaM jalpati kiJcidAkulamanA duHkhAvahaM yannRNAM, tasmAdurjanato vizuddhamatayaH kANDAdyathA bibhyati / / 27 // je duSTa purUSa bIjAne sukhI joI na zakavAthI tene duHkhI kare che ane bIjA manuSyanI samRddhi joIne kAraNa vinA gusse thAya che tathA udvigna thaIne manuSyone duHkha ApanAra evA kAMIka vacanane bele che tethI durjana manuSyathI zuddha mativALA sajajana purUSa bANathI jema Dare tema bhayane pAme che. 27 khela purUSane jJAna ApavAne koI samartha nathI. yastyaktvA guNasaMhati vitanute gRhNAti doSAnpare, doSAneva karoti jAtu na guNaM tredhA trayaM duSTadhIH / yuktAyuktavicAraNAvirahito vidhvastadharmakiyo, lokAnandiguNo'pi ko'pi na khalaM zakroti saMbodhitum // 28 // je nIca purUSa bIjA manuSyamAM guNene samUha hoya tene tajIne dene grahaNa kare che tema vistAra che. (jagatmAM prasiddha kare che ) ane duSTa buddhivALe je baLa purUSa traNa prakAranA (mAnasika, vAcika, ane kAyika) dene ja traNa prakAre (kartA, kArayitA, ane anuditA e ) karIne karyA kare che. paraMtu kaI di. vasa guNane karate ja nathI. kAraNa ke pote A yogya che. ane A agya che. evA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananidA-adhikAra 341 vicArathI rahita che tema tenI samagra dharmakriyAo paNa nAza pAmI gaI che. mATe tevA durjana purUSane jJAna ApavAne lekamAM Ananda ApanAra guNavALe kaI paNa mahAtmA zakitamAna thaI zakatuM nathI. 28 santa purUSa khaLa purUSothI zA mATe Dare che? doSeSu svayameva duSTadhiSaNo yo vartamAnaH sadA, tatrAnyAnapi manyate sthitivatastrailokyavatyeginAm / kRtyaM ninditamAtanoti vacanaM yo duHzravaM jalpati, cApAropitamArgaNAdiva khalAtsantastato bibhyati // 29 // duSTa buddhivALe baLa purUSa pitaja hamezAM dezamAM vatI rahe che, tethI bIjA manuSyane paNa doSamAM rahelAM mAne che. ane traNa kramAM vartanArA prANIoe nidela evA kAryane kare che. tema kAnane duHkha ApanAra evA (kaTu) vacanane bele che. A kAraNane lIdhe dhanuSamAM caDAvelA bANathI jema (manuSya) Dare tema satra purUSa nIca manuSyathI bhayane prApta thAya che. 29 durjana manuSya sarvatra pIDArUpa che. yo'nyeSAM bhaSaNAyataH zvazizuvacchidrekSaNaH sarpavadagrAhyaH prmaannuvnmurjvktrdvyenaanvitH| nAnArUpasamanvitaH zaradivodgako bhujaGgezava skasyAsau na karoti doSanilayazcittavyathAM durjanaH // 30 // je khela purUSa kutara nA baccAM (kurakurIyA) nI mAphaka bIjAone bhasavAmAM taiyAra che ane sarpanI mAphaka chidra eTale sarpa jema dara joyA kare che, tema bIjAnuM ( duzcinha) joyA kare che. ane je paramANuM (bahu sUphama) evA rajakaNanI mAphaka hAthamAM Ave tema nathI ane muraja (mRdaMga) nI mAphaka be moDhethI belanAra che. eTale ghaDImAM Ama ne kSaNamAM Ama ema bhinna bhinna rIte bolI rahyA che tema je zara6 jatunI mAphaka nAnA prakAranA rUpathI yukta che. tema sapanA Iza (mahAsa) nI mAphaka vaka (vAMka) che e denA ghararUpI A durjana purUSa kyA manuSyanA cittamAM pIDA karate nathI ? athatu ke sarva manuSyanA manamAM pIDA utpanna kare che. 30 dunarUpI sapane vaza karavAne koNa samartha che? . yatsAdhUditamantragocaramatikrAnto dvijihvAnanaH, kruddho raktavilocano'sitatamo muzcatyavAcyAviSam / . Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama raudro dRSTiviSo vibhISitajano randhrAvalokoditaH, kastaM durjanapannagaM kuTilagaM zakroti kartuM vazam // 31 // sarpanI mAphaka jenA mukhamAM be jIbha che eTale haDI Ama belanAra ane ghaDI tethI viparIta rIte bhASaNa karanAra) e durjanarUpI sarSa sAdhu purUSee betAvela evI maMtranI bhUmine ullaMghana karI zake che eTale sarpa jema maMtrela kuMDALAne ThekI jAya tema te zAstranI maryAdAne ullaMghana karI gayuM che. ane kopAyamAna thAya che tyAre lAlacaLa netravALo ane kALA thaI gayele je khalarUpI sarpa avAo (na belavA gya evA) vacana rUpI jherane muke che eTale pitAnA mukhamAMthI bahAra kADhe che tema je sarpanI mAphaka bhayaMkara netramAM jheravALe manuSyane bhaya utpanna karanAra, bIjAnA chidra evAmAM taiyAra thayela che evA vakra (vAMkI) gati karanArA te durjana rUpI sapane vaza karavAne kANu samartha che? arthAta keI paNa nahi. 31 satyarUSa durjana ne kahe che? vairaM yaH kurute nimittarahito mithyAvaco bhASate, nIcoktaM vacanaM zRNoti sahate stauti svamanyaM janaM / nityaM nindati garvito'bhibhavati spardhA tanotyUrjitA, mevaM durjenamastazuddhadhiSaNaM santo vadantyaGginAm // 3 // je kAraNa vinA bIjAnI sAthe vera kare che, mithyA vacananuM bhASaNa kare che, nIca purUSe kahelA vacanane sAMbhaLe che. ane tene sahana kare che. eTaluM ja nahi para. tu pitAnA vakhANa kare che tathA nitya abhimAnI banIne bIjAnI nindA kare che -5rAbhava kare che ane khoTI adekhAIne vistare che. manuSyamAM zuddha buddhithI hIna evA te lakSaNavALA purUSane satparU durjana kahe che. eTale AvA lakSaNavALA durjana purUSanA saMgane tyAga karavo e sujJa purUSenuM kartavya che. 32 durjananA mukhamAM suvAkyanI gerahAjarI, bhAnoH zItamatigmagorahimatA zRGgAtpayo'dhenutaH, pIyUSaM viSato'mRtAdviSalatA zuklatvamaGgArataH / vanheAri tato'nalaH surasa nimbAdbhavejjAtuci no vAkyaM mahitaM satAM hatamaterutpadyate durjanAt // 33 // sUryamAMthI zItaLatA, candramAMthI uSNatA, gAyanA zIMgaDAmAMthI dudha, jheramAMthI amRta, amRtamAMthI jheranI velI, keyalA mAMthI sve paNuM, agnimAMthI pANI, pANI Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parika cheda duninidA-adhikAra. 343 mAMthI agni, ane lIMbaDAmAMthI sAkara utpanna thAya, paraMtu satparUSoe vakhANeluM vacana hata (haNAyela) buddhivALA durjana purUSamAMthI eTale tenA mukhamAMthI nikaLatu nathI. 33 sujJa manuSya sarSanI mAphaka kone choDI devo? sarvodvegavikSacaNaH pracuraruGmuJcannavAcyaM viSaM, prANAkarSapadopadezakuTilasvAnto vijihvAnvitaH / bhImabhrAntavilocano'samagatiH zazvaddayAvarjita zichadrAnveSaNatatparo bhujgvdvyo budhairdurjanaH // 34 // sarvane uddega utpanna karavAmAM catura, bhayaMkara tejavALe, na bolavA gya va.. canarUpI jherane muko, anyanA prANa laI levAnA sthAnanA upadezane lIdhe kuTila svabhAvavALo, be jIbhavALo, eTale ghaDI Ama te ghaDI Ama ema bolavAvALe, bhayaMkara cakkaLa vakkaLa netravALe, vAMkI gativALe, hamezAM dayAthI varjita, bIjAnAM chidra gotavAmAM tatpara e durjana manuSya sapanI mAphaka varjavA gya che eTale sajana purUSe AvA durjanane tyAga kare hitakara che. 34 sAdhu tathA durjananI samAnatA. dharmAdharmavicAraNAvirahitAH sanmArgavidveSiNo, nindyAcAravidhau samudyatadhiyaH svArthaikaniSTAparAH / duHkhotpAdakavAkyabhASaNaratAH sarvAprazaMsAkarA draSTavyA aparigrahabatisamA vidvajjanairdurjanAH // 35 // vidvAna purUSoe durjana purUSane niSparivaDa evA vRti (sAdhuo) samAna jANavA. kemake sAdhue brahmadazAne prApta thavAthI dharma adharmanA vicArathI rahita che tema durjana purUSe paNa dharma adharmanA vicAra vagaranA che. sAdhuo jagatamAM cAlatA aneka sAMsArika dharmone dveSa karanArA mAne che, tema durjana purUSe uttama evA dharma mArgane DhaSa karanAra gaNe che. sAdhuo mehAnya prANIonI najarathI nindAne gya evA AcAravALA che. tema durjana paNa lekaninja evA AcAra (cerI vagere) karavAmAM udyamayukta buddhivALA che. sAdhue potAnA AtmAnuM bhaluM karavuM tevI eka niSThAvALA che, tema durjana purUSo kevaLa svArthaparAyaNa che. sAdhuo bIjAne duHkha upaja karanAra vAte (eTale satya vAta kahevAthI manuSyane duHkha thAya che) teo ni:spRhI hovAthI karatA nathI, tema durjana purUSe paNa duSkarma chupAvavA mana rahe che. sAdhuo eka mekSasukha sivAya bIjA tamAma prakAranA sucanI nindA karavAvALA che, tema Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 vyAkhyAna sAhitya sagraha paMcama dunA paNa sanI nindA karavAvALA che. Ama aparigrahu cegI samAna dunAne jANavA. eTale AvA lakSaNavALA dunAnA tyAga karavA ane sAdhu mahAtmAnI sevA karavI evA bhAva che. 35 durjanane rAhunI tulanA. vIkSyAtmIyaguNairmRNAladhavalairyavardhamAnaM janaM, rAhurvAsitadIrghataM mukhakarairAnandayantaM jagat / no nIcaH sahate nimittarahito nyakkAravaddhAspRhaH, kiJcinnAtra tadadbhutaM khalajane yena ke'vasthitiH / / 36 / / jema rAhu mukharUpa kiraNAthI jagatane AnaMda ApanArA ane kamaLanA 2sAnA jevA peAtAnA ujjaLa guNethI vRddhi pAmanArA cadrane joine te sahana karI zakatA nathI, paNa vinA kAraNu tene tiraskAra karavAmAM spRhA karanAro thAya che, tema nIca mANusa mukha` tayA hAthathI jagane AnaMda ApanArA ane kamaLanA resAnA jevA potAnA ujavaLa guNaiAthI vadhatA evA mANusane joine te sahana karI zakate nathI paNu kAraNa vinA teneA tiraskAra karavAmAM te spRhA rAkhanArA thAya che. kAraNu ke, dunanI sthiti vRkanA jevI hAya che. 36 khaLa purUSa zu zu kare che ? vandyAnnindati duHkhitAnupahasatyAbAdhate bAndhavAJchUrAn dveSTi dhanacyutAn paribhavatyAjJApayatyAzritAn / guhyAni prakaTIkaroti ghaTayan yatnena vairAzayaM, brUte zIghramavAcyamujjhati guNAn gRhNAti doSAn khalaH // 37 // khaLa purUSa jaya leAkeAnI nindA kare che, du:khita lene hase che, bhAIe sAthe kleza kare che ( harakata kare che. ) zUra purUSonA dveSa kare che. vyApAyAdimAM devathI khATa AvatAM dhanahINu thayela evA purUSonA parAbhava kare che, peAtAnA Azritaja nene AjJA karyAM kare che. chAnI vArtAne prasiddha karI Ape che. mahenattathI varavALa! antaHkaraNane ghaTAvatA avAcya ( na khelavAnA ) vacanane khele che. guNNAnA tyAga kare che. ane dekhene grahaNa kare che. mATe sujJa purUSe AvA du nathI dUra rahevuM. 37 1 mukhathI eTale sArA madhura vacane kheAlavAthI. ane hAthathI eTale dAna tathA jInAmA ApavAthI. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 pariccheda durjananiA -adhikAra. zudra deDakAnI haMsa prati durjanatA. adharA. he pakSinAgatastvaM kuta iha sarasastatkiyadbho vizAlaM, kiM maddhAmno'pi bADhaM tadativipulatAM pApa mA brUhi mithyA, itthaM kUpodakasthaH zapati taTagataM da1ro rAjahaMsa, nIcaH mAyaH zaThArtho bhavati hi viSamo nAparAdhena dRSTaH // 30 // eka deDake haMsane kahe che, ke "he pakSI? tuM kyAMthI AvyuM?" "sarovarathI te kevaDu che? ghaNuM he che. satyathI kahe zuM mArA gharathI paNa vizALa che? tenAthI te ghaNuM vizALa che." "he pApI! tuM miA bola nahi." A pramANe kuvAnA pANIne deDake kAMThe rahelA rAjahaMsane gALyo Ape che tema je kheLa purUSa che te ghaNuM karIne lucce ane nitya avaLo ja hoya che eTale te ajJAna tathA aparAdhI chatAM te jovAmAM AvatuM nathI. 38 durjana bheTe topaNa sAre nahiM. dehA. bAtha bharI bheTyA thaka, kariye nahi vizvAsa phaphalane le bAthamAM, sUDI kare vinAza. 39 ___ durjano'lpe'pyahaMkurute dujena cheDA jherane paNa gupta rAkhI zakatA nathI. manuSya--(1-4) biSabhArasahastreNa, garva nAyAti vAsukiH / vRzciko bindumAtreNa, Urdhva vahati kaNTakam // 1 // puSkaLa viSanA bhAravaDe vAsukI nAga garva dhAraNa karatuM nathI, paNa phakata eka biMdu mAtra viSathI vichI AMkaDe (garvane lIdhe) UMco rAkhe che. 1 ukata bAbatanuM koyala tathA deDakAnuM daSTAMta. divyaM cUtarasaM pItvA, garva no yAti kokilaH / pItvA kardamapAnIyaM bheko raTaraTAyate // 2 // 1 A zlokamAM praznotara che. * dalapatarAma, Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama krAyala pakSI devane ceAgya evI kerInA rasanuM pAna karIne garviSTha thatuM nathI, paraMtu kAdavavALu' pANI pIine deDakA DAu* ! DarA! khakhaDyA kare che, ra khalanA ADaMbara mATe kAMsya pAtranu dRSTAMta. niHsArasya padArthasya prAyeNADambaro mahAn / na suvarNo dhvanistAdRgyAdRkkAMsye prajAyate ||3|| 346 ghaNe bhAge halakA ( mANuse ) ADaMbara (DeLa ) rAkhanArA che. jemake kAMsAnA pAtramAM jevA ni DAya che. tevA dhvani (zabda) suvaNu mAM hAtA nathI. 3 dUnanI caMcala sthiti. i aho susadRzI vRttistulAkoTe : khalasya ca / stAkenAnnatimAyAti, stokena yAtyadhogatim // 4 // hA ? ( Azcarya che ke ) nIcapurUSanI ane tALavAnA kAMTAnI sarakhI vRtti che ke jarA bhArathI uMcA thai jAya ane thADA bhArathI nIce namI jAya che. A ma khala manuSya paNu kSaNe tuSTa ane kSaNe rUSTa thatA vAra lAgatI nathI. 4 kAmala manuSyamAM paNa durjana gusse thai jAya che. Aryo. prAkRta eva prAyo, mRduSu tarAM dIpyate nasatpuruSAH vAriNi tailaM vikasati, nirmuktaM styAyate sarpiH || 5 || ghaNuM karIne prAkRta ( nIce ) kemala manuSyeAmAM atyanta kApa kare che. paNa satpurUSA kApa karatA nathI eTale jema pANImAM meAtIne zeAdhanArA manuSye potAnA meDhAmAM telanA kAgaLA lai pANImAM utarI tene mukhamAMthI kADhI tenA prakAzamAM metIne zekhI zake che paNa ghI nAMkhyu hAya te te jAmI jAya che. tema duja na manuSya parahitamAM te nirUpayogI-jaDa thai jAya che. p durjano daNDayaH durjana zikSAne pAtra che. anuSTupu ( 1 thI 4 ) khalAnAM kaNTakAnAM ca, dvividhaiva pratikriyA / lavAnammulamo vA, dUto vAva varjhanam // ? / / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananidA-adhikAra." 347 khaLa purUSa tathA kAMTAne (mAta karavA) mATe phakta beja upAya che; pagamAM paheravAnA joDAthI temanuM mukha bhAMgI nAMkhavuM athavA tenAthI dUra rahevuM. 1% kapha tathA khaLanI samAnatA. aho prakRtisAdRzya, zleSmaNo durjanasya ca / madhuraiH kopamAyAti kaTukenaiva zAmyati // 3 // khaLa purUSa tathA kapha baMne prakRtimAM sarakhAM che. kemake jema mIThA vacanathI khaLa kepe che tema gaLI vastuthI kapha ke pAyamAna thAya che, ane kaDavA vacanathI khaLa tathA kaDavI auSadhithI kapha zAMta thAya che. 2 duSTane sApha karavAne upAya mAlinyamavalambeta, yadA darpaNavatkhalaH / tadaiva tanmukhe deyaM, rajo nAnyA pratikriyA // 3 // jyAre duSTa purUSa darpaNanI mAphaka mele thAya, tyAre tene sApha karavA mATe) tenA mukhamAM dhaDa nAkhI sApha kare, e sivAya (zuddha karavA mATe) bIjo upAya nathI. 3 kavi khaLane namana kare che. sadA khaNDanayogyAya tuSapUrNAzayAya ca / namo'stu bahubIjAya khalAyolUkhalAya ca // 4 // phe tarAMmATe hamezAM khAMDavA (zikSA) ne yogya, khAMDaNIye. tathA niSkAraNa paDadA karanAra khaLa purUSane namaskAra che kemake khAMDaNImAM jema pherA caeNTI jAya che tema khaLapurUSamAM niSkAraNa chaDAnuM AchAdana rahe che. 4 khaLa purUSa zikSAne ja pAtra che. stradhara. mArga rudhdhvA sagarva kamapigatabhayaM gardabhaM ko'pi pAntho, dRSTA saMyojya hastau viracitavinatiH sAdaraM sambabhASe / AryAdhvAnaM madartha tyaja mayi ca gate sthAsyasi tvaM yathecchaM, vAvadita na rAri virjito taNA prApti mUrva NA * 1 thI 4 subhASita ratnabhAMDAgAra, Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www 348 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama 0 kaI eka gardabha (gadheDe) garvathI mArga rUdhIne bhayarahita ubhe hatuM, te. ne eka musAphare jaI, be hAtha joDI,(vinaya pUrvaka) namratA mAna sAthe kIdhuM ke - he Arya ! mAre mATe (mAre javA mATe) rahe cheDI dyo, mArA gayA pachI Apa marajI mAphaka birAjaze. ema kahyA chatAM gardabhabhAI e te sAMbhaLyuM nahIM, pachI musAphare (puSpAMjali) zikSA karI ke tarataja (maherabAna sAhebe) raste cheDayo. (A uparathI e siddha thayuM ke) mUkhe zikSAneja pAtra che. 5 | duSTane zikSA eja zAMtinuM sthAna che. - "ete miA bhAIkA kheta he, beDI (vidhavA) bamanIkA nahi." sada bAdazAhI vakhatamAM amadAvAdathI be musalamAna savAre nekarIno hukama thavAthI paragAma javA nIkaLyA miyAMne ghera te hAMlehalAM kustI karatAM hatAM, pitAnuM piSaNa bahu muzkelIthI thatuM, te ghaDAne peTapura khAvAnI AzA zI? bicArA gheDAnA peTamAM hAtha hAthanA khADA paDyA hatA. khetaramAM lIla-harIALI jeve ne gheDAcaDa DhaMkAya jAya e UMce mela joIne mioe te ghoDA mATe chUTA mUkI dIdhA, paNa khetaranA mAlikane khabara paDavAthI jorathI hAkoTe karyo ke phakRmi AMo tarata ghoDA bahAra kADhI laI, jANe kaMIja banyuM nathI. tema DolatA DolatA AgaLa cAlyA, Deka gayA eTale eka vAra belyo, "ye khetarameM kaI AdamI dIkhA jAtA nahi hai, Isame ghoDA choDa daMge?" tenA sebatIe hA kahI tethI khetarane mala caravA ghaDAne chUTA mUkI dIdhA. e khetara keI bicArI vidhavA brahmAnA. hatuM, te vakhate te tyAM hatI, tenA khetaramAM ghoDA peThelA joI svAra pAse jaI page lAgI, ghaNAja kAlAvAlA karyA, paNa daityane dayA zAnI Ave? miyAMbhAIe gaNukayuM nahIM, paNa ulaTI be cAra gALe daI mAravAnI dhamakI ApI. bicArI abaLAjAta zuM kare? lAcAra thaI nukazAna thayuM te joyA karyuM, miyAMbhAIe te ghoDA carAvatAM carAvatAM AgaLa cAlavA mAMDayuM. brAhmaNanuM khetara pUruM thayuM ane cheDe bIjuM khetara AvyuM, te e paNa brAhmaNanuM ja haze, ema dhArI temAM paNa carAvavA jArI rAkhyA, miyAM phusakuone khabara nahi ke e koI jAgIdArano vajIphe che, nahiM te zeDhApara caData paNa nahI. jAgIradAranA mANasoe pitAnA vajIphAmAM gheDA savAra sahita pekelA , ekadama DeDI kAMI pUchaparacha kIdhA vagara baMne svArane ghethI cheke nAkhI mAravA mAMDayA eTale eka miyAM be ke, "tuma kAyaku hama lekakuM mAratA haya tumerAkucha bigADa nahi kIyA ? e khetarate beDI bamanI kA hai Ime tumerA kyAM lIyA?" * UtakamALA. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA-adhikAra 3 e miyAMbhAIkA kheta hai baDA bamanIkA nahA hai " Ama belI savArane maNanA cha pAMca zerI karI javA dIdhA. have pachI mIyAM khetaramAM peThA avala tenA dhaNInA nAma ThAma pUchavA Teva rAkhI. je javAbamAM beDI brAhmaNanA, rAMDIkuMDI bAInA, sAdhu verAgInA khetara jaNAya te khuzInI sAtha che DA carAvA maMDI jAya, paNa je miyAMbhAInA ke koI rajapUta garAsIyAnA jAya te "calebhAI cale" kahI cAlavA mAMDe. hicakArA ke nabaLA upara je julama gujAre che te uparanI vAta batAvI Ape che. teo sabaLAthI te sadAya deDha gAu dUra rahe che. athAt pace tene hADe visame che ne jyAM lAge tyAMthI te bhAge che. dhikkAra che evA hIcakarAone. durjana daMDathI ja pAdharo thAya che. jese karI kAMbarI caDhe na dujo raMga." * eka divasa akabarazAhe pitAnA vahAlA gulAmane pUchayuM kema vahAlA ane InAja tuM sAcesAcuM bela ke, duniyAnI kaI pazu cIjano tane IcchA bAkI rahI che? AvuM nAmavaranuM bolavuM sAMbhaLI gulAma be ke-jI jahAMpanAha! sarva mArA mananI umeda Apa nAmavare pUrI pADI che. paNa eka bAkI rahe che mATe haju 2 hukama Ape te rezana karUM. A pramANe gulAmanuM bolavuM sAMbhaLI bAdazAhe khuzIthI kahyuM ke mArA pArA jAna? tuM khuzIthI je bAkI rahyuM hoya te mAgI le, huM ApavA kabula karuM chuM. A zAhane svAla thatAM gulAma be ke sarakAra ! keI divasa nAzI gaye nathI mATe te umeda mArA manamAM bAkI rahI che. AvuM gulAma padane nachAjatuM bolavuM sAMbhaLavA chatAM potAnuM vacana pALavA pAdazAhe kahyuM ke ThIka je tArI umeda che te pUrI kara! pachI gulAma tyAMthI nAzI eka pitAnA destanA gharamAM saMtAI rahyuM. vahAlA gulAmane viga thaye jethI bAdazAha ghaNuMja be cena thaI gaye ane hajurIAone hukama karyo ke anAja jyAM hoya tyAMthI zedhI maMgAvI mArI pAse lAve. pachI hajura-marajIkAno ane kArabhArI vagere tene manAvavA gayA, paNa gulAmabhAIe te uha uhuja karyA karyuM, manAvA janArAoe bahuja tene AjIjIthI gya zukane kahyAM, paNa keInuM kahevuM teNe dhyAnamAM lIdhuM nahIM tethI thAkIne chevaTe teo pAchA AvyA; paraMtu zAha te jema jema vadhAre vakhata thate gaye tema tema tenA viyegathI bahuja AkuLavyAkuLa thaye ane khAsamaMDaLane hukama karyo ke je aInAja manAvI lAve tene amUlya hIrAne hAra ApuM. AvuM zAhanuM bolavuM sAMbhaLI bIjAte keIe hA pADI nahIM, paNa zAhanA bIrabale kahyuM ke khAviMda! ja bIrabala bAdazAha Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 vyAkhyAna sAhitya saMgraha, paMcama manAvI lAvuM chuM jarA paNa akaLAtA nahIM ema kahI te gulAma jyAM te tyAM gaye ane bolyA cAlyA vagara jatAveMta lAta mukIonI garamAgara che mIThAI cakhADavA mAMDI jethI gulAma gabharAI che ke maherabAna ane zAsArU mAre che. huM kyAM ApanI sAthe AvavA nA pADuM chuM. bIrabale kahyuM ke tyAre thA jhaTapaTa AgaLa eTaluM kahetAM te turata te gulAma AgaLa thaye ane zAhanA hajura lAvI khaDe karyo tene joI premaghele zAha ekadama ubhuM thaye bheTI paDe ane pUchayuM ke hAla ainAja! tene bIrabala zuM phare. daIne manAvI lALe te mane jaNAva? aInAje jaNAvyuM ke bIrabalajIe te mane kabuno chatrIza zeraja belyA cAlyA vagara karavA mAMDe tethI meM jANyuM ke javAnI hA nahIM pADuM te A mArA hamaNAne hamaNuMja prANa kAhADI nAMkhaze mATe turata AvavAnI kabulAta ApI, aInAjanuM bolavuM sAMbhaLI zAha bIrabalanI vicikSaNatA joI eTale te khuzI thaye ke tene amulya hIrAne hAra inAyata karI dIdhe. durjananI kRpAnuM phaLa. anukY (1 thI 3) anavasthitacittAnAM, prasAdo'pi bhayaMkaraH / sarpiNyatti kila snehAtsvApatyAni na vairtH|| 1 // vaira nahi paNa nehAvezamAM sarpiNI (nAgaNa) jema pitAnAM baccAMne khAI jAya che, tema asthi cittavALA manuSyanI maherabAnI paNa bhayaMkara thAya che. eTale dujananI kRpA paNa duHkhanuM kAraNa che mATe tenI kRpAnI paNa IcchA rAkhavI nahi.1 halakI kAdhInA prasaMgathI senAnI zarama, TaMkacchede na me daHkhaM, na dAghe na ca gharSaNe / etadeva mahaduHkhaM, guJjayA saha tolanam // 2 // sanuM kahe che ke-TAMkaNuM mArI mane kADhavAmAM AvyuM, retImAMthI judu pADavA mATe bALavAmAM AvyuM, ane tapAsa karavAmATe ghasavAmAM AvyuM, A bAbatamAM mane duHkha thayuM nathI, paNa caNe ThInI sAthe taLAvAmAM mane mahA duHkha utpanna thayuM che. 2 mitra tathA verI tarIke paNa khalano tyAga karavo joIe. varjanIyo matimatA durjanaH sakhyavairayo / zvA bhavatyapakArAya, lihannapi dazanapi // 3 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA-adhikAra. 351 - buddhizALI purUSe duSTa manuSyanI sAthe mitratA tathA zatrutAne tyAga kara, kAraNa ke mitratAthI cAhate ane zatrutAthI karaDe kUtare kehane mATe che. 3 durjanano sneha paNa duHkhadAya che. tra eka phatemAM karIne mIyAM have te potAnA gAmathI thoDe dUranA gAmamAM havAladAro karate hare, pitAnI vIza varSanI umarathI naikarI karatAM cAlIza varSanI umara thavA AvI, tethI vatanamAM jaI rahevAnI marajI hAIne nekarInuM rAjInAmuM ApyuM paraMtu viza varSa sudhI nokarI karI te mudatamAM gAmanA leka sAthe haLImaLIne moDhe mIThAza rAkhI rahevAthI tenA para sarva khuzI hatA. mione khAdhApIdhAnuM kAMI kharaca besatuM nahatuM, hamezAM eka pachI eka gharavALe tene khavarAvate hate. vaLI kaI vivAha ke kArajanA prasaMga upara miyAMne jamavAnuM paheluM maLatuM keTalAka paTelIA jeDe te e saMbaMdha baMdhAI gaye hatuM ke vAra tahevAra ane kaI kaI sAdhAraNa prasaMga upara miyAMne netaravAmAM AvatuM hatuM, eTale sudhI ke tenA upara prIti rAkhatA ke jANe potAnA kuTuMbane mANasa hoya nahIM! jatI vakhata miyAM upara bhAva dekhADA leka De sudhI vaLAvavA AvyA. chevaTa salAma karI Avaje, AvanA' zabdathI paraspara rajA lIdhI. gAmanA loka te jyAre jyAre miyAMnI vAta nIkaLe tyAre tenI tArIpha karatA hatA, ane miyAMne maLavAnI keIvAra AturatA rAkhatA hatA. - eka vakhata paTelIAnA chokarA tathA gAmanAM mANase maLI paMdara jaNa eka gharane gAma meLo thatuM hatuM te upara javAne taiyAra thayA. rastAmAM miyAMnuM gAma AvavAnuM hatuM, jethI rAjI thatA thatA tene maLavAnA ullAsamAM rasto kApavA lAgyA. gAmane pAdara gayA tyAre eka pahora dahADe pAchale bAkI hatA. pUchatAM pUchatAM miyAne ghera ToLune TeLuM ubhuM rahyuM. miyAM AvakAra ApI saune ubhA thaI maLyA ne salAma karI beThA. miyAMe kahyuM "dhanagha ! dhanadahADe ! Aja tuma saba paTela leka hamAre gharakuM mIjabAna Aye, hama bAta beta khuza havA !" meDhethI upara pramANe che paraMtu miyAMnA manamAM te kAMInuM kAMI thavA lAgyuM ! are paMdara vIza dhorA (marada) AvIne beThA che ! temane tyAM hajAro va. khata ApaNe khAdheluM che, te eka vakhata khavarAvavAnI nA kema kahevAya. prathamaja paNa AvyA che tene jeTalA khIcaDI paNu AgaLa dharAyaja nahi Ate kaMsAranA memAna che ! tethI pAMca sAta rUpIene ghera gaLI Ave evuM che ! are khudA ! Ate purepurI kamabaddhi AvI! kharca karavAnI marajI te nathI paNa moDethI te bhaluM manavavuM joIe? yuktithI khara mAMthI bacIe ane bhalAI le evuM bavAya. * ketukamALA. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3para vyAkhyAna sAhitya saMgraha. paMcama nete ThIka AvA AvA aneka vicAre miyAMbhAInA manamAM eka pachI eka AvavA mAMDyA Akhara sainA sAMbhaLatAM bIbIne kahyuM ke A saba apane bata pachAnavAle hai, aura maine be daphe uSka vAM khAnA acchA acchA khAyA haya, te uoke vAte kaMsArakI taiyArI banAde, aura kisIkra, raseI pakAnekuM lAva meM bajAramese ghI, guDa, sarakArI vagere lAtA haUM" ema kahI se memAnane ghera besArI bahAra gayo. memAne jANyuM ke mine lAva ApaNA upara ghaNe che. juone kaMsAra karavAne kahyuM ne ghI geLa levA paNu ga. vAha! zuM bhalA mANasa che ! sipAI te A heya nahi, "mIbhAinI yArI te jhAMpA lagI sArI" ema kahevAya che te temAM beTuM pADe che ? minA manamAM te kapaTa hatuM tethI turata pitAnA bhAIbaMdha jAlamakhAne ghera gaye ane sarva vAtathI vAkepha karI kahyuM ke "dekha yAra abI te lAja zarama tere hAthameM haya, jazakA jaza mIle ne bIjamAnakuM khIlAnA na paDe aisA upAya karanA merI hAlata abI kaisI haya se tuma jAnate he e sAlA pAMca sAta rUpi. yAkA nukazAna kara jAya ume apane kayA naphA? abIte unakA bApAkI paravA bhI nahI hai" jAlamakhAM kahe acchA, derata marI pAsa ulkA upAya te hai, lekIna beta muzkila bAta hai. temAM kesA muzkila hai, bela te sacca. jAlamakhAM-dekha, merA aisA IrAdA hai ke meM pAMca daza AdamI jamA karake terA gharakI najaka A aura gAlI deke beluM ke "e saba mIjabAnakuM nIkAla, e merA gunegAra hai, nahi te meM mAra DAluMgA." usI bakhta tamane merI sAmane hathIAra leke uskI taraphase laDAI karanekuM taiyAra henA e bAtase saba mIjabAna Darake mAre, bhAga jAeMge, kabI na bhAga jAve te te taraphaeN vakhta para baMdukakA bhaDAkA bI karanA paDega. bhaDAkA sunake pIche te o saba bhAga jAeMge magara usI bakhta baDI hazIyArI rakhanA kabI gelI chuTa jAve te jAna jAnekA saTTA hai! khAM- bAta te mIjabAnakuM nIkAlanakI bahuta achI he, lekIna baMdukakI golIkI bAta achI nahi hai. jAlamakhAM-taba, cala, cale jA tere gharakuM. jaza khAlI pIlI kIsa tarehase mIle? "jaza te jAna gaye mIle" terekuM mAlUma hai? Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA-adhikAra. 353 phaktakhAne daDha vicAra memAnane kADhI mukavAno hase tethI lAIlAje tenuM kahevuM kabula rAkhyuM, ne pitAne ghera jatI vakhata jAlamakhAMne pAchaLathI AvavAnuM kahete gaye. phatehAMe ghera AvI kamADa baMdha karIne memAnone vAte hekA bharAvyA ne agAunA vakhatanI vAta karavA mAMDI. jAlamakhAMe bIjA pAMca sAta AdamIne bolAvyA, DhAla, taravAra, ane baMduka hAthamAM laI lIdhI, jAmagarI saLagatI rAkhI pharekhAMnA ghara AgaLa te mANase sahita AvI hAkoTe karyo ke, " are harAmI laka! AI jAo abI medAnameM! hamArA baDA nukasAna karake gharameM ghusI gayA che, te tuma saba kayA samajate he !! calo satAbI kare are e. phatemAM phasakuM sunatA nahi? nIkAla saba lokakuM bahAra nakAla saba lokakuM bahAra ! pelA bicArA gAmaDIyA loko te coMkyA ke Ate kene bahAra nIkaLavAnuM kahe che te khAMe temane zAMta pADI aMdarathI tADake karyo ke "e jAlamakhAM julamI, tuma kikuM nikAlanekuM bolate he ? jAlamakhAM-tumerA mIjabAnakuM ! unhAne hamArA baDA guhA kayA hai! phate khAM-kyA gunhA kiyA hai? jAlamapAM-merA bAvA InukA gAMume nekarathA usI bakha Isune uku mArAtha. phatekhAMnA pUchavAthI pelA gAmaDI e jAlamakhAM sAMbhaLe tema javAba dIdhuM ke, nA bhAIsAheba, ame to kAMI jANatA nathI ! temaja emanA bApane paNa dIThA nathI! te amoe temane mAryA te kyAMthI hAya !!!" jAlamakhAM-jaba tamane nahi te tumerA bhAIe mArA hegaDA ! e saba ekAekaja che ke dusa? yAda rAkho, meM abI choDanevAlA nahi! yaha hathIyArase mAra mArake TukaDe TukaDA kara DAluMgA. gAmaDIAo gabharAvA lAgyA, te joI phatekhAe pilA gAmaDIAone hiMmata ApI ke jAlamakhAMne ze bhAra che? tamane huM beTho chuM tyAM sudhI unI AMca AvavA denAra nathI. ema kahI te paNa DhAla, taravAra, baMduka laI laDavAne taiyAra thayo. AthI paTelIAone himmata AvI tathA teo niSa hatA, tethI manamAM emaja hatu ke Ate keIkane badale koIkane vaDhavA Avela jaNAya che. tethI theDIvAramAM phate khAM samajAvI kADhI mukaze. Ama vicArIne teo nirbhayapaNe besI rahyA, 45 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. paMcama phakhAM khaDakInAM bAraNuM ughADAM mUkI vacamAM ubhe ubhe kahevA lAge "e jAlamakhAM julamI, hamerA gharakI lAja letA hai! e saba hamezA gharake mIjabAna hai. uo ke mArakuM AyA te unakI pahelA meM tumerI sAthe laDuMgA. bhI sipAI baccA hai ! laDanemeM kucha kamatI nahi hai! " jAlamakhAMe A belavAnI kAMI gaNatrI karI nahi. te jANatuM hatuM ke "une pANIe kAMI ghara baLavAnuM nathI!" paNuM hajI gAmaDIAo DagyA nahi, mATe kAMI taDAkA bhaDAkA te batAvyA vinA chUTake nathI ema dhArIne baMduka hAthamAM lIdhI pAMca daza gALo paNa dIdhI, ane "abe phatekhAM ukuM nIkAlata haya ke nahi dekha terIbI kamabakhrI AI hai!" ema kahI khAlI baMdukanA bahAra karavA mAMDyA. AthI paTelaAene caTapaTI thaI te turata ubhA thaI nAzI javAne raste zodhavA maMDI paDyA. paNa vicAra thaye ke phatemAM temanI taraphathI jabarI laData karaze enI AzAthI mana pharyuM ne javAnuM baMdha rAkhyuM. vaLI sAMja paDI javA AvI hatI tethI bIje kaMI javuM gamatuM paNa nahetuM. AvI rIta paTelIAonuM niDarapaNuM joI gelI bharI baMduka taiyAra karI tenA upara ta kI (manamAM te bhIMta sAmI viMzAnI karI have pachI evA hAla badhAnA karavAnI cetavaNI ApavAne hetu hate.) turata tene bahAra karyo, phatekhAMe prathamathI jANyuM hatu ke goLI vAgavAnI nathI. tethI teNe khazI javAnI tajavIja karI nahi. te gaLI chUTI te hAtha para vAgI, tethI lohI vahevA mAMDayuM. A dekhAva paTelIAe the ke potAnA hAtha heThA paDayA. te turata vaDI uparathI ThekI ThekIne bIje rastethI nAThA te najIkanA gAmamAM aMdhArUM thatAM paDoMcI gayA. phatekhAne vAgI javAthI jAlamakhAM dilagIra che, paNa temanI laDAIno hetu jazane jaza meLavI paTelI Aone khavarAvyA vinA nasADavAne hatuM te pAra utarela I saMtoSa thaye. phakhAe tenA mitra jAlamakhAne kahyuM ke tuma kahete the ke, " jaza jAna gaye mIle e bAta sabhya hai. phekaTane jaza meLavA icchavuM enA jevI nAdAnI bIjI ye DIja haze te kharekharUM kapaTa che, ne kaI rIte guma rahetuM nathI. Akharate jAhera thAya che ja. te vakhata jazane badale jutIAM khamavo paDe che. temaja kaI phekaTamAM jaza le. vA jAya che te tene asatya, vizvAsaghAta, vagere nIca pApI kAmo karavAM paDe che. te chevaTa pitAne jAna paNa jokhamamAM utArave paDe che ema batAvavAne A vAtane hetu che, mATe tevA prapaMcathI sadA dUra rahevuM jarUranuM che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 riccheda durjananiMdA-adhikAra. 355 khaLapurUSane prathama namana karavAnuM kAraNa anuSTupa durjanaM prathamaM vaMde sajjanaM tadanantaram / mukhaprakSAlanAtpUrva gudaprakSAlanaM yathA // 1 // hu khaLa purUSane prathama namIne pachI satparUSane namuM chuM. kAraNa ke (prAtaH kALamAM) prathama gudA prakSAlana- (jhADe jaMgala javuM te) karyA pachI mukha prakSAlana ( dAtaNa vigerethI mukha sApha karavuM te) karavAmAM Ave che. 1 duSTanA pAsathI sujana pAse kaMTALe. - vasatati. prAyaH svabhAvamalino mahatAM samIpe, tiSThan khalaH prakurute'rthijanopaghAtam , zItAditaissakalalokasukhAvaho'pi, dhUme sthite na hi sukhena niSevyate'gniH // 1 // svabhAvathI malina e khaLa purUSa mahApurUSonI samIpa rahetuM hoya ghaNuM karIne te baLa purUSanI samIpa AvatA arthi janenA nAzane kare che. tyAM daSTAMta Ape che ke agni samagra lekane sukha ApavAvALe che, te paNa dhumADe heya sudhI zIta (tADha) thI pIDA pAmelA manuSpathI sukhe karIne sevI zakatuM nathI. 1 durjana saMgI sujana pAse javAne bhaya. phijiI . upAnItaM gatparimalamupAghrAya marutA, smaayaasiidsminmdhurmdhulobhaanmdhukrH| paro dUre lAbhaH kupitaphaNinazcandanataroH, punarjIvanyAyAdi tadiha lAbho'yamatulaH / / 3 // pavanathI AlA candana vRkSanA sugandhane cheTethI suMdhIne madhura evA madhu (makaranda) nA lAbhathI bhamare A candana vRkSamAM gaye. eTale cheTe ubhe hatuM tyAM tene maheNo lAla ha paraMtu have ke pAyamAna jemAM sarpa che, evA candananA vRkSamAMthI je pharI jIvate pAcho ahiM Ave te A atuLa (na teLI zakAya) evo lAbha che eTale hujanathI AvRta evA sujana pAse jatAM vadhAre bhaya che. 2 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama duSTanA amUlya saMgIne tyAga. rACvirohita (2 thI 5 ) sauvarNaH kamalAkaraH zazizilAsopAnabandhakramo, vAri kSIrasahodaraMtaTataruzregI sukhAH kSoNayaH / sarva te ruciraM sarovara paraM nindhaH kuto'yaM vidhiH, kUTagrAhabhayAtprayAnti vimukhAH pAnthA nidAghe'pyamI // 3 // he sarevara ! tArAmAM rahelo kamalene samUha suvarNa samAna raMgavALe che. ane candrakAnta nAmanA maNiothI tArA tIranA pagathIyAMnI sIDI bAMdhelI che. tema sIra ( dudha) samAna tArUM pANI che. tathA kAMThAnA vRkSonI paMktithI sukharUpI evI tArA kAMThAnI bhUmi che ema tArUM sarva sundara che. chatAM tane A nindavA yogya (vidhi) deva kayAMthI prApta thayuM? ke A (bhayaMkara ) uSNa tumAM paNa musAphara loke gupta rahelA jhuDanI bIkathI vimukha (ADuM mukha rAkhanArA) thaI cAlyA jAya che? matalaba ke sajajana purUSa pAse AvA jIDa jevA rjane hoya te tenI pAse kaI athI jana ja nathI. 3 bAvaLanI nirUpayegI prathA, * gAtraM kaNTakasaGkaTaM praviralacchAyA na cAyAsahata, nirgandhaH kusumotkarastava phalaM na zudvinAzakSamam / babbUladruma mUlameti na janastattAvadAstAmaho, hyanyeSAmapi zAkhinAM phalavatAM guptyai vRtijoyase // 4 // he bAvaLanA vRkSa ! tArUM zarIra kAMTAnA saMkaTavALuM che, tArI AchI chAyA manuSyanA thAkane haraNa karI zakatI nathI, tArA pulane samUha gabdha rahita che. tema tArUM phaLa manuSyanI sudhAne nAza karavAmAM samartha nathI eTaluM ja nahi paNa phaLavALAM bIjA vRkSone paNa DhAMkI devA sArU tuM vADarUpa thAya che. eTale temAMthI paNa phaLa bIjAne levA detA nathI, AvA tArA nirUpayogI lakSaNathI manuSya tArAthI bIe che. 4 kusaMga mATe bhramarane upAlaMbha. ki kApi pralayAnalairviTapino nirdahya bhasmIkRtAH, kiM vA daivagajena paGkajavanaM niSkandamunmUlitam / * bAvaLa e kevaLa nirUpayegI varatuM nathI, paraMtu durgaNInA cokaya lakSaNa trAsanuM kAraNa che te ghaTAvavAne AvA daSTAMto ApavAmAM Ave che. katAM, Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjanani dA--adhikAra. kiM vA hanta kRtAntakesaribhayAcyakto madaH kuJjare, yenAsminvira se karIrakusume hA bhRGga ? vizrAmyasi // 2 // hai. bhamarA ? pralayanA agnithI zu' vRkSe maLIne bhasmIbhUta thaI gayA che ? zu' 'dranA hAthIe kanjha sahuita kamalanuM' vana mULamAMthI ukheDI nAkhyu` che ? athavA zu kALarUpI si'DunA bhayathI hAthIee peAtAnA gaMDasthalamAM rahela manA tyAga karyAM che ? ke jethI tuM A rasahIna keraDAnA puSpamAM vizrAnti karI rahyA che ? matalama ke bhamarAnA vasavAnA traNa ucca sthAnakA ( vRkSA, kaLA ane hAthInA mada) hAvA chatAM tene nIrasa keraDAnA vRkSamAM rahelA joI A prazna che. pa dambhadoSa. bAhyADa khara. agalAnA IMbha. anuSTup ( 1 thI 2 ) pazya lakSmaNa paMpAyAM, bakaH paramadhArmikaH / zanaizra muzcate vAto, nIyAnAmanujampayA / ? // 357 zrI rAmacaMdrajI lakSmaNajIne kahe che ke--he lakSmaNa ! pa'pAnAmanA taLAvamAM parama dhArmika evA A magalA jIvA upara dayAnI khAtara dhIme dhIme paga mUkI rahyA che e jo. kemake tenA daMbhI varttanane uttama purUSo jANI zakatA nathI. 1 matsyanA khulAsA. sahavAsyeva jAnAti sahavAsiviceSTitam / trAsyate 2 rAmeLa, tenArUM nahchItaH // 2 // sahavAsInI ceSTAne sahavAsI ja jANe che. rAmacandrajI bagalAnA sahavAsI nathI tethIja khagalAnI prazaMsA karI rahyA che, kemake te nathI jANatA ke e kuLahIna karANA che, arthAt A bagalAe mArA AkhA kuLanuM' nikandana karI nAMkhyu che. 2 dabhInAM lakSaNA. Aryo. ( 3 thI 22 ) nirguNalokapraNataH, saguNe stabdhaH svabandhuSu dveSI / varnanaLAvatyu:, jItyathI vAzmijJo dhUrtaH // 2 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama je guNahIna evA leAkane praNAma kare che. guNavAna purUSane dekhI akkaDa rahe che. peAtAnA bandhuone| dveSa kare che ane bIjA makhyAmAM dayAyI madhubhAva dhAraNa kare che, tevA kIrtinA athavALA lakSaNI dhRta purUSane nI jANavA 3 ma svArtha sAdhaka ha~bhIe. 358 kAryopayogakAle praNatazirAvAdvazatavacanakArI | maGgo maunI, kRtakAryoM dAmbhikaH krUraH // 4 // ' daMbhIpurUSa kAnA hetuthI ( garaje) mastaka namAvanAra tathA saikaDA cATu ( mIThAM ) vacanane khelanAra thAya che. ane kArya siddha thayA pachI bhrUkuTI vAMkI karI mAnavrata dhAraNa karanAra ane krUra (niya ) thai jAya che. 4 daMbhI daitya. stambhita vibudhasamRddhidaityoM yo'bhUt purA jambhaH / dambhaH so'yaM nivasati bhUmitale bhUtadeheSu // e // devatAonI samRddhine rokanAra evA " jala " nAmanA daitya je pahelAM thaye hatA. te A dabharUpe thai bhUtalamAM bhUta-prANI mAtranA zarIramAM nivAsa karI rahyA che. pa du'bhI kriyA upara nispRhatAnuM sAmrAjya. zucidambhaH zamadambhaH snAtakadambhaH sabhAdhidambha | niHspRhadambhasya tulAM yAnti tu naite zatAMzena // 6 // pavitratAnA da'bhane rAkhanArA, zama ( indriya nigrahapaNA) nA daMbhane rAkhanAra snAtaka (vidyAranAtaka, vratasnAtaka ane vidyAvratasnAtaka) Ama traNa prakAranA snAtakanA abhimAnane dhAraNa karanArA ane samAdhi ( yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi Ama aSTAMga cega ) ne jANuM chuM, ema dabha rAkhanArA A cAra prakAranA dubhIe nispRhI daMbhI purUSanI spardhAmAM paNa TakI zake tema nathI, eTale nispRhatAnA da'bhI sarvopari che. 6 zaiAcanAM 'bha. zaucAcAravivAdI mRtkSayakArI svabAndhavasparzI | zucidambhena jano'yam vizvAmitratvamAyAti // 7 // *3 thI 21 kAvyamAlA prathama gucchaka. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, durjananindA adhikAra. 35 zAcanA AcArane vAda karavAvALe eTale mRttikAne kSaya karanArA ane potAnA bApene ja sparza karanAre manuSya pavitrapaNAnA daMbhathI jagatanA zatrubhAvane pAme che. 7 ahiMsA vatane daMbha saMhRtabahuvidhasatvo, niHkSepadaviNavAribahutRSNaH / satatamahiMsAdambho vaDavAgniH sarvabhakSo'yam // 8 // ghaNuM prANIone saMhAra karanAra ane bIjAnI thApaNunA dhana rUpI pANImAM ghaNI tRSNA rAkhanAra e samudramAM rahelA vaDavAnala nAmanA agninI mAphaka sarvanuM bhakSaNa karanAro manuSya che tethI tene ahiMsA vratanA daMbhane rAkhanAro jANa. 8 daMbhanI lIlA. muNDo jaTilo nagnazchatrI daNDI kaSAyacIrI vA / bhasmasmerazarIro dizi dizi bhogI vijRbhate dambhaH // 9 // keI-mAthuM muMDAvanAra te kaI jaTA rAkhanAra koI nagna ( nAgete) koI mastaka upara chatra rAkhavAvALe, kaI daMDane dhAraNa karanAre, keI bhasma ( rAkha) thI veLA zarIra vALa e deha dhArI (eTale pAkhaMDI rUpe thayelo) daMbha jagatmAM Ananda karI rahyA che. huM daMbhInA ADaMbara, khalvATa:: sthUlavapuH zuSktanumunisamAnarUpo vA ! zATakaveSTitazIrSazcaityonnatazikharaveSTano vApi // 10 // koI mAthe TAlavALe, to keI sthULa zarIravALe, kaI zuSka (sukAyela) zarIravALe to kaI muninA samAna rUpane dhAraNa karanAra keI rezamI vastrathI mastakane bAMdhanAre te kaI mandiranA uMcA zikhara samAna jaTAnA kezane bAMdhavA re, Ama anekarUpe daMbhI purUSe jagatane pitAnA daMbhanI jAlamAM grahaNa karela che 10 daMbhanuM kuTuMba lobhaH pitAtibaddho jananI mAyA sahodaraH kUTaH / kuTilA kRtizca gRhiNI putro dambhasya huMkAraH // 11 // atyanta vRddha (vRddhi pAmela) lebha daMbhane pitA che. mAyA (kapaTa) mAtA che. phaTa (asatya bhASaNa) sadara (sago) badhu (bhAI) che. ane kuTila evI je kRti kAma) te strI che ane mAna (huMkAra karIne javAba A ve te putra che. athaoNt A sarva daMbhanA kuTuMba che. 11 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha zarIra ceSTAthI da'bhInA jovAtA hAda. nayanAJcalaiH sakopairbhRkuTi huMkAravadanasaMjJAbhiH / bahuvidhakadarthanAbhiH kathitAkhilahRdayavAJchito maunI // 12 // mAna rAkhIne paNu ke pa rahita evA netratA isArAthI bhrakuTI caDAvI huMkAravALA sukhanI sa jJAthI ane ghaNuA prakAranI kutsita ceSThAethI pA tAnA hRdayanuM tamAma icchita dazA~vI Ape che. 12 IMbhI purUSa 360 pavitra brAlekamAM daMbhanI darakhAsta. rakSanparasaMsparza zaucArthI bahmaloke'pi / paMcama dambhaH puro'sya tasthAvutthita evAsanAkAGkSI / / 13 // brahmaleAkamAM paNa khIjAthI sparza ( aDakavA ) ne kheMcAvatA eTale sa`kucita vajra karI cAlate zaiocanA jene hetu che, evA daMbha A brahmAjInI AgaLa AsananI icchA rAkhIneja uThIne umeA rahyA eTale pavitra brahmalekamAM paNa petAnu ati pavitrapaNu khatAvatA ubhA rahyA ke A badhA sthAnakA apavitra che. jethI mane pavitra sthAnaka Ape. 13 brahmAnA uttara. upaviza putra mamAGke niyamena mahIyasAticitreNa / ahasi guNagaNodbhUtagauravasaMvAdinAnena // 14 // hai putra ! DhaMbha ! mArA kheALAmAM niyamathI tu e? kAraNake guNanA samUhanI mATAIne kahenAra evA A ( tArA ) atIva meATA cAritrathI tu ( mArA kheALAnA Asanane ) lAyaka che. 14 dabhanu vana. ityukto vizvasRjA tasyAM kamazaMkayA sasaMkocaH / abhyukSya vArimuSThayA kRcchre gopAvizadaMbhaH // 15 // brahmAjIthI A pramANe kahevAyalA dale sakeAcanI sAthe hAthamAM pANI lai te brahmAjInA kheALAnAM chAMTayuM. ane ( ema pavitra karI ) pachI za'kA choDIne pruthI temAM beThA, 15 dasanI navI darakhAsta naucyamavazyaM yadi vAcyaM hastapadyena / AcchAdya vaktrarandhaM spRSTo na syAM yathAsya vAtAMzaiH // 16 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjana-adhikAra 361 tamAre avazya uce svarethI na bolavuM. ane je belavuM paDe prathama te hAtha rUpI kamalathI mukhanA chidrane DhAMkIne besavuM. ke jethI mukhane pavananA aMza rUpa thuMkanA chAMTAthI huM ahiM spezita na thAuM. eDale mane tamArA thuMkanA chAMTA na uDe. 16 dabhanI jagatamAM musApharI. atha martyalokametya bhrAntvA dambho vanAni nagarANi / vinivezya gauDaviSaye nijajayaketuM jagAma dizaH // 17 // have ( svargathI) daMbha manuSya lekamAM AvIne vane tathA nagaramAM bhramaNa karIne zaiDa dezamAM pitAnA vijayanI vijAne caDAvIne pachI anya dizAne vijya karavA cAlyA. 17 daMbhane nivAsa, tadanu ca gaNakacikitsakasevakavaNinAM sahemakArANAm / naTabhaTagAyakavAcakacakicarANAM ca hRdayAni // 17 / / tyArapachI dakSe jezI, vidya, nokara, vANuA, senI, naTa, (nAcakaranArA,) laDavaiyA, gavaiyA, kathA vAMcanAra, ane cakravati rAjAonA guNa anucaronA hRdayamAM praveza karyo. 18 daMbhane pakSIomAM praveza. matsyArthI carati tapaH suciraM niHspaMda ekapAdena / tIrtheSu vakatapasvI tena vihaMgAnagato dambhaH // 19 // mAchalAnA arthavALo te paNa ghaNuM vakhata sudhI eka page sthira rahyo ne tapasvI e bagale tIrthomAM tapa karI rahyuM che, tethI (te bagalA mArkata) daMbha pakSiomAM peThe. 19 vRkSamAM rahelo daMbha. vipulajaTAvalkalinaH zItAtapavAtakarzitAH satatam / vRkSA jalArthino yaddambhasya vijRmbhitaM tadapi // 20 // maTI jaTA ane valkala ( chAla)ne dhAraNa karavAvALAM tema hamezAM tADha tathA taDakAthI durbaLa thayelAM (eTale uparathI tapasvInA samAna veza tathA tapa karavAvALAM) vRkSe jaLanI IcchA rAkhIne ubhAM che te paNa daMbhanuM prakaTa va. rUpa che. 20 & geDa dezamAM be purUSe vadhAre che ema kavine abhiprAya che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36ra vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama daMbhane prabhAva. dambhavikAraH purato, vaJcakacakrasya kalpavRkSo'yam / vAmanadambhana purA, hariNA trailokyamAkAntam // 1 // zaTha lekane daMbhane vikAra kalpavRkSa samAna che. kAraNa ke pahelAM bhagavAne vAmana rUpane daMbha karIne AkhuM leya ( balirAjAnuM rAjya) laI dabAvI dIdhuM hatuM. 21 tratadaMbhanuM sAmrAjya, zamadamabhaktivihInastItvatadurgrahagrastaH / abhibhavati pratipakSyA sAdhujanaM kIrticauro'ptau // 2 // zama (indriyanigraha) dama (manonigraha) ane bhakitathI hIna chatAM paNa tIvra evAM vratarUpI duSTa rahethI gaLAyela eTale antaHkaraNamAM zama, dama, bhakti nathI te paNa daMbha batAvavA sArU aneka upavAsAdi vratane karavAvALe eTale kI ne cAra arthata ke Ama upavAsAdi vrata karUM te leke mane dharmiSTha kahe, evI kInI abhilASA khAtara upavAsAdi vrata karanAre daMbhI purUSa sajajara purUSane vizvAsa pedA karI tene parAbhava kare che. 22 dhUrtanA traNa lakSaNa anuSka. (1-2 ) mukhaM padmadalAkAraM, vAcA. candanazItalA / hRdayaM kartarItulyaM, trividhaM dhUrtalakSaNam // 1 // mukha padma (kamala) nA dala sarakhuM che. ane vacana candanasamAna zItala (ThaMDuM) che, paraMtu hadaya te kAtara tulya che eTale A traNa dhUrta (dhUtArA) manuSyanAM lakSaNo che. dhUrtanAM bIja lakSaNa dhRSTo duSTo'pi pApiSTo, nirlajjo nirdayaH kudhIH / nizzaGko yo bhavetkrUraH, etadhdhUrtasya lakSaNam // 3 // dabhIpurUSa bIjAne parAbhava karanAra, duSTa, pApI, lajajAhIna, dayArahita, kutsita dhyAna karanAre (kubuddhivALe) ane krUra hoya che chatAM paNa te mATe te zaMkA hita hoya che eTale A kahevA durguNe pitAmAM che chatAM te pitAmAM nathI ema bIjAne batAvavA sArU zaMkArahita thaI vicare che. 2 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda, durjananindA adhikAra 363 maMtra daMbhI yegI. mAryA. (3 thI 7) vezyAkarSaNayogI pathi pathi rakSAM dadAti nArINAm / ratikAmatantramUlaM mUlaM maMtraM na jAnAti // 3 // vazIkaraNa tathA AkarSaNa karavA sArU jeNe ga dhAryo che. e daMbhIpurUSa sthaLe sthaLe strIone rakSA (rAkha) nI capaTI ApI rahyA che eTale A rakSAthI tane putra, dhana vigerenI prApti thaze, tAre pati tane AdhIna thaze ItyAdi kahe che. jyAre "ni kAmataMtra" vAtsyAyana zAstranA mUla maMtrane paNa jANa nathI chapAM yegamArgane daMbha karI rahyA che 3 9 viSayI gurUo. bahavo rathyAguravo, laghudIkSAH svalpayogamutpAdya / vyAdhA iva vardhante, mugdhAnAM draviNadAraharAH // 4 // keTalAka zerI zerInA gurU thayelA (pAmare) halakI dIkSA laI gheDa egane utpanna karI, pArAdhIonI mAphaka ajJAnI lekonAM dhana tathA strIonuM haraNa karanArA thaIne vadhI rahyA che. eTale pitA upara vizvAsu banelAne celA karI teonI saMpatti tathA strIone paNa bhegave che. 4 sAmudrika zAstrane daMbha rAkhanAra durjana. hastasthA dhanarekhA vipulatarAsyAH patizca clcittH| mRgAti kulavadhUnAmityuktvA kamalakomalaM pANiM / / 5 // * sAmudrika zAstrane daMbha dazavI kahe che ke-A strIne hAthamAM rahelI rekhA ghaNIja vizALa che. paraMtu Ano dhaNI calacitta (calAyamAna citta ke vaLe che, eTale bIjI strIomAM prIti vALo che. eTale A strI upara tenA dhaNIne prema nathI ema kahIne daMbhI purUSa kulavatI strIonA kamala samAna kemala hAthanuM mardana daMbhI prapaMcathI sarva keIne ThagI zake che. abhinavasevakavinayaiH, prAghUNoMktibhirvilAsinoruditaiH / dhUrtajanavacananikarairiha kazcidavazcito nAsti // 7 // 34 3 thI 6 kAvyamALA prathama gucchaka. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama 314 vyAkhyAna sAhitya saMgraha - sevaka (nekara) nA vividha vinathI. navina AvelA pareNu (memAna) nA bhASaNethI vilAsinI (kAminI) strIonA rUdanathI, ane dhUrta ja tenA vacananA samUhathI ahiM kaI paNa purUSa na chetarato hoya tema nathI athata uparanA prapaMce sarva jana samUhane chetare che. 7 cADIye manuSya viSadhara karatAM paNa viSama che. AryA. viSadharato'pyativiSamaH, khala iti na mRSA vadanti vidvAMsaH / thaI naIpI, sI punaH virUAnA che ? IF khaLa purUSa viSadhara (sarpa) karatAM paNa ati viSama (duHkha dAyaka) che, A pramANe vidvAne kahe che te vAta satya jaNAya che. kAraNa ke sapa te"nA " neLIya nA zreSane karanAra che ane cADIye (nIca) purUSa" sa " kuLavAna manuSyane TheSa kare che. eTale nakuLane dveSa karanAra karatAM sakuLane cheSa karanAra ati viSama che A vidvAnenuM kathana satya che. 1 dhUvaDa ane cADIyAnuM samAnapaNuM. hovA janAnigrit Test durganA ghU. I darzanamapi bhayajananaM yeSAmanimittapizunAnAm // 3 // bIjAnA doSane jovAmAM catura (ghuvaDa pakSe rAtriye jovAmAM nipuNa ) kaThora vANIvALA (eTale ghuvaDanI vANuM paNa kaThora heya che) AvA prakAranA durjana leka ane dhuvaDa nAmanAM pakSIo che. kAraNa ke niSNajana bIjAnuM bhuMDuM sUcavavAvALA ghuDa tathA durjana lokonuM darzana paNa bhayane utpanna karanAra che. eTale durjanane joIne manuSyane bhayanI prApti thAya che tema dhuDane dekhIne paNa aniSTa phaLanI dhAstIthI manuSya Dare che. 2 cADIyAnI calaNInI sAthe samAnatA. svamapi bhUricchidrazcApalamapi sarvato mukhaM tanvan / titaustulyaH pizuno, doSasya vivecane'dhikRtaH / / 3 // jema pate ghaNuM kANAvALI chatAM pitAnA capaLa mukhane cetarapha pheravatI cAlI phetarAne vibhAga karavAmAM adhikArane pAmI che tema pite ghaNA chidra (lAM 4 thI 11 subhASita ratnabhAMDAgAra Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananindA adhikAra 365 chana-dUSaNa) vALa hoya te paNa sarva ThekANe pitAnA capalatAyukta maheDhAne pheravate e cADIye manuSya jagatanA deSanA vivecana karavAmAM pAmele che. 3 nIcanuM osaDa nIca. pizanaH khalu sujanAnAM khalameva puro nidhAya jetavyaH / kRtvAvara mAtmIyaM, jigAya vANaM raNe viSNuH // 4 // jema viSNu bhagavAne potAnA (tAThIyA) tAvane AgaLa karIne raNasaMgrAmamAM bANAsurane jItyA hatA tema sajajana purUe je cADIyA (nIca) purUSane chata hoya te tenA samAna nIca purUSane ja AgaLa karIne jatA. 4 cADIyAnI jIbhanI kALI nAgaNa sAthe sarakhAmaNuM. vadane vinivezitA bhujaGgI, pizunAnAM rasanAmiSeNa dhAtrA / anayA kathamanyathA vilIDhA nahi jIvanti janA manAgamantrAH // 5 // brahmAjIe khaLa purUSanA mukhamAM jIbhanA nimittathI nAgaNa melI che (je jIbha che te sarpiNInA jevuM kAma kare che, eTale ke jema nAgaNa manuSyone karaDe che ane maMtra bhaNanArA purUSe pitAne bacAva karanArA na maLI zake arthAta pite maMtra rahita thAya te avazya pitAnuM maraNa thAya che. tema chabharUpI sarpiNI jeone karaDe che, teo je maMtra rahita thAya arthAt vicAra karyA vinA cAle) te avazya maraNane zaraNa thAya che. 5 sajajana tathA cADIyAnI jIbhamAM taphAvata. puSitA. prakaTamapi na saMvRNoti doSaM guNalavalaMpaTa eSa sAdhuvargaH / atipuruSaruSAM vinApi doSaiH, pizunagunAM ruSatAM prayAti kAlaH // 6 // kSaNa mAtra paNa guNamAM Asakta e sAdhu purUSano samUha bIjAne deSa prakaTa dekhAtuM hoya te paNa tene DhAMke che tyAre cADIyA manuSya anyanA doSa vinA paNa atyanta kaThera reSavALAM vacanathI barADA pADatAM (kutarAne pakSamAM bhasatAM) jAya che. 6 cADIye manuSya atiduSkara kAma paNa karI zake che. phutavinvita. ka pizunasya gatiH pratihanyate dazati dRSTamapi zrutamapyasau / atisuduSkaramavyatiriktadRk zrutibhirapyatha dRSTiviSairidam / / 7 / / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama cADI (nIca purUSa) nI gati kaI ThekANe zuM haNAya che? nahIM ja kAraNa ke halakI daSTivALe purUSa, pitAne (sAdhavAmAM) bahu zrama paDe tevuM kArya hoya, te paNa jherI najarathI joyeluM ke pitAnA (jherI) kAnathI sAMbhaLeluM je (manuSya ke kArya) hoya tene daMzIne (avaLuM belIne) nAza kare che. 7 zuM cADIyAonI jIbha guNanA rasane jANI zakatI haze? zivIi. abhUdambhorAhoH sahavasatirAsItkaralayA, guNAnAmAdhAro nayanaphalaminduH prathayati / kathaM siMhIsUnustamapi tudati prauDhadazana rguNAnAmAsvAda, pizunarasanA ki rasayati // 9 // candramAM ke je samudramAMthI utpanna thaye che. ane tyAM lakSamIjInI sAthe (bena bhAI hevAthI) rahete e guNonA AdhArarUpI hovAthI (zAnti ApI) netranA phane Ape che evA sujana candramAne paNa dAMtathI rAha zA vAste duHkha Apate haze? eTale jema cADIyA (nIca purUSa) nI jIbha guNenA svAdane jANI zakatI nathI, tema rAhune hetu samajI zakato nathI. 9 deSa zedhaka durjane. mandAkrAntA. jihmolokaH kathayati purA hanta hitvA guNaughAnambhaH kSAraM guNagaNanidhestasya ratnAkarasya / vizve chidrAnusaraNasamAruDhasarvendriyANAM, doSe dRSTiH pizunamanasAM nAnurAgo guNeSu // 10 // kapaTI leka guNanA bhaMDArarUpa ratnAkara (samudra) nA guNane tajIne ratnAkara nuM pANI khAruM karyuM che, ema (deSa batAvI) babaDyA kare che, kAraNa ke gat mAM deva zedhavAmAM ArUDha idrivALA, tathA cADIyA manavALA evA duSTa purUnI daSTi deSa sevAmAM rahe che, paNa temanI guNe upara prIti thatI nathI. 10 cADIyAnI jIbhamAM kasturInI kiMmata. rAhUvitrahita. vAtAta tavaiva paLakhi thAna tUIi, kAntArAntaravAriNAM tRNamujAM yanmAbhimUle kRtA / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjana-adhikAra. 367 yadyevaM pizunasya hanta rasanAmUle'kariSyastadA, pAyAsena vinA bhaviSyadatulA kIrtizca nirdoSatA // 11 // he deva! vananI aMdara cAlanArAM, khaDa khAnArAM evAM mRgalAonA nAbhidezamAM je teM karaturI utpanna karI che, temAM kharekhara tArAja deSa che, kAraNa ke baLa purUpanI jIbha upara je te kasturI utpanna karavAmAM AvI hota, te tArI doSa rahita agaNita (puSkaLa) kIti mahAnuM zrama vinA prasiddhi pAmata. 11 cADIyAne zikSA ke eka divasa bAdazAhe birabalane puchyuM ke "bIrabala cADI karanArane zuM zikSA karavI yogya che?" birabale pitAnI cADI karanArAone ghATa ghaDavAne dAva A jANI be ke "garIba paravara ! cADI karanArane tenA kAna cheda karavAnI zikSA egya che ! A sAMbhaLI zAha be ke " kharekhara te cADI karanArAo kA. namAM AvI pArakI ADI avaLI vAte bharAve che, tema teo beTI nAgI gaI sAMbhaLI bIjAnuM aniSTa karavA dhAre che, mATe kAna cheda karavAmAM Ave te bezaka thADIyA cADI karatA aTake emAM jarA zaka nathI, ema kaDI pAdazAha bIrabalanI yuktinA vakhANa karavA lAgyA. kRtaghnanindA. (sukhakAra upara apakAra.) nIca purUSane je DALe bese teneja kApe. anudY (1 thI 11) yathA gajapati zrAntazchAyArthI vRkSamAzritaH / vizramya taM drumaM hanti, tathA nIca stramAzrayam // 1 // jema hAthI chAyAmATe vRkSane Azraya karI vizrAni thayA bAda te vRkSane haNI nAkhe che tema nIca purUSa pitAnA Azraya sthAnane (kArya siddha thayA pachI) ha nAkhe che. 1 pRthvInI pharIyAda na hi me parvatA bhArA na me bhArAzca saagraaH| chatAya mAmA mA vivAghAta 2. pRthvI kahe che ke mane parvatane bhAra nathI samudrane bhAra nathI paraMtu je purU kRtana,(karyA upakArane nAza karavA vALA arthAta upakArI manuSyane apa _x bIrabala bAdazAha Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama kAra karavAvALA) tene mahAbhAra lAge che tema vizvAsaghAta karanArA manuSyane ane tibhAra lAge che. 2 duSTane karelo upakAra apakAraja thAya che. upakAro'pi nIcAnAmapakAro hi jAyate / payaHpAnaM bhujaGgAnAM kevalaM viSavardhanam // 3 // - jema sapane dUdha pIvarAvavuM te kevaLa viSanI vRddhi karanAruM che. temAM khaLa purU ne karela upakAra (ulaTe) apakAra rUpe (harUpe) gaNAya che. 3 keza tathA kupurUSo vakatA choDatA nathI. alakAzca khalAzcaiva mUrdhabhiH sujanaidhRtAH / uparyupari saMskAre'pyAviSkurvanti vakratAm // 4 // keza tathA khala purUSone sujana leke potAnA mAthA upara dhAraNa kare che, ane teone uparA upara saMskAra karyA kare che te paNa te (keza tathA khala purUSa) pitAnI vakatA (vAMkApaNuM) kSaNe kSaNe prakaTa kare che. ke khaLane ahita karavAnI prathA khalAnAM dhanuSAM cApi sadazajanuSAmapi / . . guNalAbho bhavedAzu, parahadbhedakArakaH // 5 // dhanuSa jema sArA vaMza (vAMsaDA) mAMthI utpanna thayela che tema nIca purUSa uttama vazamAM janmelA hoya te paNa tene je guNanI (yanuSa pakSe guNa-derIpratyaMcAnI ) prApti thaI hoya te te guNa-lAbha turta bIjAnA hRdayane bhedanAra thAya che. mATe durjanamAM rahela guNa kazA kAmane nathI. paNa ulaTa duHkha. prada thAya che. 5 katrima namratAnuM aniSTa chevaTa, svabhAvakaThinasyAsya, kRtrimAmbimrato natiM / guNo'pi parahiMsAya, cApasya ca khalasya ca // 6 // svabhAvathI kaThina, banAvaTI namratAne dhAraNa karanAra evA A dhanuSa tathA khaLa purUSane guNa (dhanuSa pakSe pratyaMcA) paNa bIjAnI hIMsA mATe che. 6 subhASita ratnabhAMDAgAra. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dunindA-adhikAra, khaLa purUSa agni jevA che. yathA yathaiva snehena bhUyiSThamupacaryate / dhatte tathA tathA tApaM mahAnvaizvAnaraH khalaH // 7 // jema jema snehathI--ghI ke telavaOM agnimAM heAma karavAmAM Ave, tema tema te meATA thayelA agni vizeSa tApane dhAraNu kare che; te pramANe jema jema khaLa purUSane sneha-prItithI adhika rIte satkAra karavAmAM Ave tema tema te adhika satApane ( khIjAne duHkha devu te) dhAraNa kare che. arthAt khaLa tathA agni ane dADuka svabhAvavALAM che. 7 kRtaghnane karelA guNa avaguNane mATe thAya che. khalaH satkriyamANo'pi dadAti kalahaM satAM / dudho'pi kiM yAti vAyasaH kalahaMsatAm || 8 || khaLa purUSa game teTalA satkAra pAmyA hAya, chatAM saMpurUSAmAM kakAsa utpanna kare che. kemake kAgaDA kadAca dUdhathI snAna kare tepaNa zuM te rAjahaMsa khate kharI ? ( arthAt nahIM ) 8 369 khaLanA uyamAM ati. vardhanaM vAtha sanmAnaM, khalAnAM prItaye kutaH / phalantyamRtasake'pi na pathyAni viSadrumAH // 9 // ra jema jheranAM vRkSeA amRtanA pANIthI si'cAya teA paNa hitakArI phaLathI phaLatAM nathI, tema khaLa purUSonuM sanmAna tathA (temanI AbAdInu) vadhAravuM, e khaLa purUSAnI prItine mATe kayAMthI thAya? arthAt tethI khaLapurUSa| prasanna thatA nathI.) 9 dujAne zAMtimAM AtApa. sadbhiH saMsevyamAno'pi, zAntavAkyairjalairapi / pluSTapASANavaduSTastApamevAbhimuJcati / / 10 / / duSTa manuSya satpurUSavaDe zAnta vacanerUpI pANIthI sArI rIte sevA hAya tA paNa (cunAnI bhaThThImAM ) maLelA paththaranI mAphaka tApaneja muke che, eTale zAnta karatAM paNa bIjAne saLagAvIde che. 19 nIca purUSanA khaLabhaLATa. atiyatnagRhIto'pi khalaH khalu khalAyate / zirasA dhAryamANo'pi, toyasyArdhaghaTo yathA // 11 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vyAkhyAna sAhitya saMgraha jema pANIne adhuro ghaDe mastaka upara dhAraNa karyo hoya te paNa jema te khaLabhaLATa kare che, tema ati mahenatathI grahaNa karela hoya te paNa nIca purUSa nakkI khaLabhaLATa karyA kare che. 11 kRtagnano tyAga karavArUpa pRthvIne upadeza. mAryA (1ra thI 16) upakAriNi vizrabdhe, zuddhamato yaH samAcarati pApam / taM janamasatyasandhaM, bhagavati vasudhe kathaM vahati // 12 // he bhagavati pRthvi? upakAra karanAra, vizvAsu, zuddha buddhivALe e koI manuSya hoya tenA upara je mANasa pApane Arepa kare che, tevA satyahIna (bhraSTa pratinAvALA ) purUSane tuM kema vahana kare che? ( arthAta tArA zarIramAM tene DUbAvI de.) 12 kRtanane karele upakAra niSphaLa thAya che. vyomani zamvA kurute, citraM nirmAti yatnataH salile / snapayati pavanaM salilairyastu khale carati satkAram // 13 // je manuSya baLa purUSa upara upakAra kare che, te AkAzamAM be vAra (be gaNuM daIne) haLa kheDe che, pANImAM yatna pUrvaka citra kADhe che, ane pANIthI pavanane bhAna karAve che (arthAt sarva niSphaLa che.) 13 * kUtarA karatAM paNa kRtana halake che. zokaM mA kuru kukkura, sattveSvahamadhama iti mudhA sAdho / kaSTAdapi kaSTataraM, dRSTvA zvAnaM kRtaghnanAmAnam // 14 // he kUtarA tuM sarva prANImAM adhama che ema mAnI vyartha zeka kara nahIM, kAraNa ke tArAthI paNa adhika kaSTakArI e kRtadhra nAmane zvAna (kUtare) che, tene te tuM je, 14 - kRtadhane maccharanI tulanA. arthagrahaNe na tathA vyathayati kaDakUjitairyathA pizunaH rUdhirAdAnAdadhikaM dunoti karNe kvaNanmazakaH // 15 / / jema kAnane apriya zabda (guNagaNATa) karanAra macchara (zarIramAM caTake bharIne ) rUdhira-ca.khIne je pIDA kare che, tenA karatAM vadhAre vyathA guNagaNATa zarU * 13 thI 15 suktamukatAvalI. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dujananindA-adhikAra. 371 bdathI kare che tema baLa purUSa paise laI javAthI je pIDA karI zake tenA karatA kaDavA (marma bhedaka) vacanathI vadhAre pIDA kare che, 15 + ukhaLa manuSyane kaNa potAnuM che? rUpajJAti. chAyAM prakurvanti namanti puSpaiH phalAni yacchanti taTadrupA ye / unmUlya tAneva nado prayAti, taraGgiNAM ka pratipannamasti / / 16 // je kAMThAnA vRkSa chAyA kare che, puSpathI namaskAra kare che. tathA phaLa Ape che. teja vRkSone (mULamAMthI) ukheDIne nadI cAlI jAya che. eTale taraMgiNI nadInA taraMganI mAphaka uchaMkhaLa svabhAvavALAM manuSyane kaNa aMgIkRta (pitAnuM karelo che? arthAta ke I paNa pitAnuM nathI. 16 kRtadha mANasa upakAra karanArano nAza kare che. vasantatilakA. saMvardhito'pi bhujagaH payasA na vazyastatpAlakAnapi nihanti balena siMhaH / duSTaH parairupakRtastadaniSTakArI, vizvAsaleza iha naiva buvidheyaH / / 17 / / dUdhavaDe pALIne ujerela sarpa paNa vaza thato nathI, siMha paNa pitAnA pALakane baLavaDe nAza kare che, tema para pakArI purUSathI upakAra pAmela duSTa purUSa paropakArInu ja aniSTa kare che, tethI A (bAbatamAM) sUcana karavAnuM ke DAhyA mANasoe jarA paNa tevA duSTa mANasane vizvAsa kare nahI 17 eka kRtajJIne uddezIne hAthI prati kavinuM kathana. pArTUvikrIDita (18 thI 10 pItaM yatra himaM payaH kavalitA yasminmRNAlAGkarAstApAtena nimajya yatra saraso madhye vimuktaH zramaH / dhik tasyaiva jalAni paDrilayataH pAthojinI mathnataH kUlAnyutkhanataH kahIndra bhavato lajjApi no jAyate // 18 / / + 15 thI 18 subhASita ratnabhAMDAgAra. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha. paMyama * * * he karIndra ! hAthInA svAmI ! je taLAvamAM teM ThaMDuM pANI pIdhuM, jemAMthI kamalanA aMkuranuM bhakSaNa karyuM, tema tApathI pIDAyelA te je taLAvanA madhyamAM nimajajana [snAna karIne pitAne thAka utAryo, teja taLAvanA pANIne melAM karatA kamalenuM mardana karatA kAMThAone ukheDI nAkhatA evA tane zarama paNa thatI nathI, mATe tane dhikakAra che. 18 uttama sAdhana chatAM khaLanI vakratA. no nidhUtaviSa pibannapi payaH sampadyate pannago, nimbAGgAH kaTutAM payomadhughaTaiH sikto'pi no muJcati / nozIrairapi sarvadA vilasitaM dhAnyaM dadAtyUparaM, naivaM muJcati vakratAM khalajanaH saMsevitopyuttamaiH 19 sarpa dudhanuM pAna karato hoya te paNa tenuM jhera nAza pAmatuM nathI; lIMbaDAnuM zarIra dudha tathA madhunA ghaDAo vaDe secana karavAmAM Ave, to paNa te kaDavAsane cheDatuM nathI. tema uttama prakAranA sugaMdhIvALA jalothI hamezAM zebhAvavAmAM Ave te paNa raNanI khArI jamIna dhAnyane ApatI nathI. te ja pramANe khaLa purUSanuM bhale uttama purUSe sevana kare, te paNa te pitAnI vakratA (vAMkAI) ne cheDate nathI. kRtajJatAne badale kRtajJatA manahara chaMda jADImAM ajADI madhapUDo pADaye pAradhIe, pApI vAgha aMge pIDA pUraNa pamADI che; dayALu manuSya dIThe; dayA tene dIla AvI, tethI teNe tArI bArI, chuTyAnI ughADI che, chApa mArI cheDanAranAja te choDAvyA prANa, temAM te zI jagatamAM bA'durI jagADI che, kahe dalapatarAma, kRtajJatA karI tene, kharekharI kRtaghatA, teM karI dekhADI che.- 20 siMhane zikAra karanAra nara nirakhIne, caMpe eka aja cAle siMhane cetAvavA jANe bhALI mAro bhAva visAraze vairabhAva, ethI mAre enI pAse thaze javA AvavA; kUdakAre mArI siMhe ajane vidArI nAMkhyuM, kahyuM zANe jaine, A mane samajAvavA aMtara vicArI Ama, kahe dalapatarAma, jorAvarane na jaie DApaNu zikhAvavA-21 katanI suradAsanuM dRSTAMta. suradAsakI TekI, lagI te lagI, nahi te rAmaguka te lagAI hai. eka caDetaranA eka gAmamAM mathuradAsa karIne pATIdAra rahetuM hatuM. tene kAMI saMtAna nahotuM; ghaNuM ghaNuMA beu dhamapara sArI AsthA rAkhatAM hatAM. temane - 1 dalapata kAvya bhAga bIje ja ketukamALA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda duninidA-adhikAra. 273 jAtrA karavAnI icchA thavAthI gharanI gADI DI DAkorajI tarapha cAlyA, tyAM AvI gomatI snAna ne raNachoDarAyanA darzana karyA bAda pATIdAranI strIe pitAnA beu hAtha para chApa lIdhI. pATIdAre te evA DAmathI banazIba rahevAnuM dhAryuM. jAtrA pUrI karIne pATIdAra ane tenI A ghara tarapha pAchAM vaLyAM. paTalANI gADIne peNe bhAga kI meTI palAMThI vALI gADAmAM beThI che, pATIdAra rAze DhIlI mUkI paTalANa sAmuM he rAkhI vAta karo ane baLada aTakI jAya tyAre Da cakArI vagADate jAya che. tevAmAM eka suradAsa mArgamAM ahIMthI tahIM AthaDIyAM khAte temanI najare paDaye tene koI pATIdAranI eAratane dayA AvI ne gADI ubhI rakhAvI bAvAne pUchayuM ke "mahArAja ? AmathI tema rakhaDe che zA sArU ?" bAvAe uttara dIdhuM ke "bAI meM rastA bhUla gayA hai, bahuta deraseM hUMDhatA hai lekIna pattA nahi lagatA; meM suradAsa hai, aura zAmakA vakha hai, se merepara kirapA karake najIkake gAue pahuMcavAe te raNachoDa cha tumhArA bhalA karegA, " khAvA karUNa janaka kAlAvAlA sAMbhaLI bAInuM dIla dayAthI pIgaLyuM, ane pitAnA dhaNIne kahyuM A suradAsane ApaNuM gADAmAM besADI najIkanA gAma AgaLa utArI mukI e te ThIka. nahi te tene A vagaDAmAM kaI janAvara mArI nAkhaze. pATIdAra pahoMcela hatuM. bAInA je cheka pocA hRdayane tathA bheLe nahotuM. teNe kahyuM, uparakI te achI, magara bhItarakI te rAmajI jANe, suradAsa moDethI mIThuM mIThuM bele che, paNa te ajANyo ane paradezI che. mATe tene sAthe besADI laI javo te ajANyuM phaLa cAkhavA barAbara che. tethI vakhate mAThuM pariNAma paNa nIpaje. mATe ApaNe tene te caDhAvIe. eTale enI meLe cAlyA jaze. suradAse ghaNI AjIjI. karavA mAMDI tethI tathA bAIDInA ghaNA AgrahathI pATIdAre tene tenA sAmAna sahita gADImAM besADI gADI cAlatI karI. thoDIvAre eka gAma AvuM. tyAM AgaLa gADI ubhI rAkhI suradAsane pATIdAre kahyuM... suradAsa, A gAma moTuM che mATe utarI jAo, amAre sAMja paDe che tethI jaladIthI javuM che. suradAsa-abe kunabI? kIsakuM utarane belatA hai! pATIdAra-mahArAja tamane suradAsa-hamane tumhArI gADI bhADe kIyI hai, se tuma mukAmape nahi pahuca+ viSNunA zaMkha, cakra, gadA, padmanA AkAramAM loDhAnA bibA unA karIne cAMpe che te # suradAsa eka bhakata tathA kavi thaI gayo te AMdhaLe hatuM tethI hAla dareka sAdhu pitAne suradAsa kahe che ne loko paNa teja nAme bolAve che, Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama vAtA aura bIcameM utarane kahetA hai, te tumakuM bhADA nahi mIlega, cala, hama aura hamArI orata dene kuM utAra de!!! pATIdAra-mahArAja? tamArI orata kyAM che suradAsa-hamArI saMga gADImAM beThI che e. tuma jAnatA hai aura kAyakuM pUchate hai, kyA hamArI oratakuM le jAnekA vicAra hai!!! pATIdAranI strI je pAse beThI beThI A badhI rakajhaka sAMbhaLatI hatI te vimita thaI kheda pAmI kahevA lAgI "mahArAja! tame te mArA bhAI ane bApane ThekANe che. are, tame sAdhu thaIne AvuM aNaghaTatuM ane juThuM bole che. te moTA pApI thAo che, tame na mAM paDaze, jaladIthI utarI jAo nahi te jabarajastI karI utAravA paDaze. " suradAse (mIjAja be Ine) kahyuM "abe raMDI! tumabI phIra jAtI hai? kunabI baDA khabaradAra teramuMbI phIrA dII? lekina me tujhe nahi choDanevAlA, cupakIse hamArI saMga calI AtI te ThIka hai, nahita amaladArakI pAsa pharIyAda karUMgA." pATIdAra kahevA lAgyuM ke "A te cIbhaDAmAMthI varALa nIkaLI. rAMDane huM prathamathI ja kahetuM hatuM ke, ajAyAne sAthe besADavAnuM kahe mA. paNa raDe mAnyuM ja nahi. have A paradezamAM ApaNuM keNa sAhedI thaze?" AvuM traNe jaNAnuM bAIDI bAbatanA vAMdhAnuM belavuM sAMbhaLIne gAmanA loko bhegA thaI gayA, paNa temanAthI e vAMdhe patAvI zakAye nahiM. suradAse te gAmanA amaladArane jAhera karI pATIdAra tathA tenI dhaNIANI e beune pakaDAvyAM. amaladAre eka pachI eka ema traNe jaNanI kIkata sAMbhaLI lIdhI, te erata pitAnI che ema pATIdAra kahetA hatA paNa te vakhate te bAbatane sabaLa purA nahote. bAIDInA kahevA para vajana rAkhavuM e jakhama bhareluM hatuM. kadAca suradAsa tene khara dhaNuM hoya, paNa tene cheDI daI bAInI kaNabI sAthe javAnI marajI thaI hoya te kaNabInI bAIDI chuM, ema huM bele e saMbhavita che. suradAsane pitAnI orata che, te bAbatane teno paNa sabaLa pUrA nahote, paNa suradAsane DAkorajImAM potAnA hAtha upara chApa lIdhelI hatI tevI ja te oratanA hAtha para paNa hatI; tethI te beue sAthe jAtrA karI chApa lIdhI heya ema saMbhava hate. AvI rItanAM zakApUrvaka anumAne uparathI kharI rIte te parata konI che, te nakakI TharAvI zakAya ema jaNAyuM nahiM, tyAre nyAyAdhIze e traNe jaNane jUdI jUdI koTaDImAM pUrI, te upara pahere cAlate rAkhI teo rAtamAM zuM bele che, te barAbara rIte sAMbhaLI levA hukama karyo. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. durjanabhindA-adhikAra. 375 rAtamAM pelA pATIdAra ane tenI dhaNIyANIe te kalpAMta karyA karyuM eTale nirAMta karI suvAnuM te kyAMthI hoya? pATIdAra bolatuM hatuM ke "rAMDanI jAta bheLI che. teNe daMbhI suradAsane tene nI AjIjIthI dayA khAI gADImAM besaDA, te A phAMdAmAM phasAyA. he parame. zvara ! A paropakAranuM kAma karatAM duHkhI thaIe chIe, temAMthI bacAva kara. Ate namAja paDhatAM masIda keTe vaLagI che. AmAMthI chUTuM te pachI rAMDane pUrI zikSA karI evI samajAvuM ke pharIne uparathI sArUM joI bheLavAya nahi.. pATIdAranI orata tenI keTaDImAM belatI hatI ke, "he raNacheDarAyajI ! ane mane sahAya thA. mArA dhaNInI nA chatAM meM Agraha karI suradAsane gADImAM besaDA be tenuM A phaLa? dharama karatAM dhADa AvI. he dInadayALa ! he bhagavAn ! amArI kharI vAta chatAM mAryA jaIe chIe. te tuM nahi sAMbhaLe te bIje keNu sAMbha Laze? karavA gayA kaMsAra ne thaI gaI thulI enA jevuM amAre te thayuM che. kadAca mane mArA dhaNathI chUTI pADI duSTa suradAsane eNpavA vicAra thaye te mAre te ja vavuM nathI te ja vakhata ApaghAta karI mArA prANa tajIza." suradAsa te nizcita uMghate hate. vacamAM jAgI uThate, tyAre be la ke apanekuM te kucha nukasAna te hai nahIM. kunaMbIkA pUrAvA nahIM mIlegA, te usakI erata apanakuM mIlegI " suradAsakI TekI lagI te lagI, nahi to rAmajuka te lagAI hai" savAra thatAM paheregIree nyAyAdhIzane rAtanI tamAma hakIkta jAhera karI. te uparathI nyAyAdhIzane khAtrI thai ke e orata pATIdAsanI ja che, ane suradAsa Tei gaLe paDe che, tethI majakura erata pATIdArane havAle karI gaLe paDu suradAsane zikSA karI. pake tapAsa karyA sivAya koI ajANyA mANasanA upara vizvAsa rAkhavAthI koI vakhate ghaNuM muzkelImAM AvI javAya che, jo ke Akhara satyaja tare che te 'paNa enuM laIe kazI ane mANasa joIe vazI. tane te mIMAU paNa tArA bApane paNa mI'ArzI e damaNa gAmamAM beghAzA nAme keI mATe vepArI rahete have tene vepAramAM bhAre oTa AvIne ghaNe devadAra thaI gaye jethI pitAnI dukAna baMdha karI gharamAM saMtAI rahyA. leNukAre saMkha ugharANuM karavA maMDayA, ATApara AMTA khAya paNa patto lAge nahIM. keTaleka dahADe temanA jANavAmAM AvyuM ke begha zAha amuka guma jagAe gharamAM bharAI beThA che. te uparathI le ke e te zI pAse ugharANI karavA ja kautukamALA. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama S javAno nizcaya karyo. A vAta boghAzAnA jANavAmAM AvyAthI gabharAye ke have leke ahIMyAM Avaze tene ze uttara ApIza? mATe teNe pitAnI pichAnavALA paNa tenA leNadAra, dhIrajalAla zeThanI salAha levAne IrAde karI tene pitAnI pAse belAvyuM. beghAzA-zeThajI Apa jANe che ke, huM hAla ghaNu taMgI hAlatamAM AvI paDa chuM, mAre eTaluM badhuM devuM che ke rUpIe eka rAma(Ane) mujaba cukavavA jeTalI paNa mArI puMjI nathI. ApanuM je devuM che te te huM purepurU patAvIza paraMtu hAla bIjA leNadAronI kanaDagatamAMthI mokaLo karAve te tamArA jevo prabhue nahi, e kAMI upAya batAve ke teo ugharANI karatA ja baMdha thaI jAya. dhIrajalAla-je bhAI tane IlAja te batAvuM paNa garaja sarI ke vida verI e pramANe thAya nahi. beghAzA-nAjI, ema nahi thAya. huM zuM bevakupha chuM je karele upakAra bhUlI jAuM, dhIrajalAla-te ThIka, sAMbhaLa. e bAbatane IlAja TuMke che. keI leNadAra ugharANI Ave tene bIjo kAMI uttara nahi ApatAM "mIAUM" "zIA ' karyA karavuM ethI karIne leNadAre dhAraze ke, A bicAre gAMDa thaI gayo che te "paDyA para pATu zI mAravI?" eTale ugharANI karatA baMdha paDaze. A upAya baghAzAhane ThIka gamyo. bIje divase thApaNa mUkanArA tathA vepa2 karanArA tamAma leNadAro AvI takAjo karI lAgyA - eka vepArI-boghAzA amAro hisAba cukavI Ape. boghAzA-mIMAG. bIje vepArI-pAdhare javAba ApatAM kAMI meTuM due che. rUpIA gaNI Apane ? beghAzA-mIMA. sarapha-mIAU vALA te jANyuM DahApaNa bApanI matA hatI je rUpIA kethaLI bharIne laI gaye ha; je bicAre ? letI vakhate te nANAvaTI thaIne A vyA hatA, paNa yAda rAkha, ke rUpIA lIdhA vagara janAra nathI. boghAzA-ma AUM. kaThiyAre-bhaNamANasa ! meM te thApaNuM mUkI che emAM zuM khAdhuM pIdhuM che? keI utAvaLanA vakhatamAM amArA jevA gharakhuNIya ne rUpiA kAma lAgatA te have beThAnI DALa zA mATe kApe che? amane garIbane te Apa. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dunanindA--adhikAra. meAghAzA--mIMAu' ! ! ! ** A eka leNadAranA dIkarA--devALIyAnA dIkarA tuM samajatA nahi ke vAMjhIyAnA mAla che te tane pacaze " paNu Ate pachavADe AvaDA AvaDA dAMtavALA beThA chIe te vArA jIva lezuM. mATe jhaTa daIne rUpIA meghAzAmIAU* ! ! ! kADhI Apa. pa'jAre--megha bhAi A ze| gajaba, rUpIA maNunI taLArdhamAM suI rahevAnuM kahetA hatA, ne have A rAMkarASa ne prANureza javA do ne rUpiyA Ape. khAdyAzA--mIMAU* ! ! ! letI vakhata amane " se zuM samajavuM? amAre rAMDIrAMDa--are bhAi ! rAMDI rUe mAMDI rUe, paNa sAta bharathArI tA mAMe na ughADe ema hAtu haze ? tame ghaNI taraphathI AvakavALA, lAkhAnA vepAra karanArA, sArI zAkhavALA thaIne A zu` khele che ? me mArI rAMDIreLAnI thApaNa mUkI che te upara mArA ra'DApA che, mATe Ape. meghAzA--mIMAt ! ! ! senI--zeTha tamAre pArakA ghara upara A badhI dhAmadhUma ne vepAra zAmATe karavA paDayA hatA peAtAnuM ghara tapAsIne vAta karavI evuM zuM sAnu paherIe ke kAna tUTe.' A lIdhA che rUpIA te te ApavA paDaze. meghAzA--mIMAU' ! ! ! khAjo--muLAnA patIkA jevA rUpIA gaNI ApyA che te have ADe javAkha zAmATe Ape che ? letI vakhata ApavA paDaze ema jANutA nahAtA ? meghAzA--mIMAU` ! ! ? AvI rIte judA judA leNadArAe aneka prazna karyAM paNa tenA uttara mIMAUM mIMANaM sivAya khIje kAMI meghAzA pAsethI maLyA nahi, tethI te gAMDA thaI gaye che, ema dhArI te khadhAe nirAza thai ugharANI karavI adha karI. A IlAja meghAzAne rAmabANu jevA thai paDayA. ugharANIrUpI duHkha dUra nAzI gayuM jANI te khuzI thayA paNa pachIthI te lAbhakArI vAta joI hurAmanA - pela rUpIyA joDe maDAgAMTha vALI beTho, game tema thAya paNa camaDI tuTe paNa damaDI na chuTe evA TharAva para AvI gayA. keTalAka dIvasa vItyA pachI dhIrajalAla zeThe vicAyuM ke have te meghAzAtA saghaLA leNadArA ugharANI karatA baMdha paDayA haze, mATe have jaine mArAM nANAM re 7 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama patAvI lAvuM. A umedathI dhIrajalAla zeThe beghAzAhane ghare AvI pitAnA rUpIAnI ugharANI karatAM beghAzAe "mIMAuM " kahyuM. dhIrajalAla zeTha te cakti thaIne kahe che, "are bhalA AdamI? mane paNa" mIMAuM ??? tane te mIA paNa tArA bApane paNa "mIMbA " beghAzA e uttara dIdho. AthI dhIrajalAla pastAIne vIle meDhe cAlyA gayA. duniyAmAM keTalAka svArthanA bhukhyA hoya che. te pitAne artha saryo eTale upakArane AMkhanA paTA je gaNe che. temaja jeo phakata pitAne lAbha tAkI bIjAnuM kharAba karavA icche tene bahAthanA karela haiye vAge che." te vakhate pUre parata thAya che. mu loko guNI purUSane jANatA nathI. - zrI rAmacandrajI jyAre laMkAthI sItAjIne laIne adhyA padhAratA hatA tyAre rastAmAM kikiMdhA nagarImAM utarI vizrAma lIdhuM. tyAM sItAjIne dekhIne vAnaranI strIe kahevA lAgI ke - vasantali. gaurI tanurnayanamAyatamunnatA ca nAsA kazA kaTitaTI ca paTI vicitrA / aMgAni romarahitAni sukhAya bhartuH pucchaM na tucchamiti kRtra samastavastu // 1 // A sItAjInuM zarIra gera che. tetra vizALa che. nAsikA (pipaTanI mAphaka) uMcI che. kaTibhAga pAtaLe che. ane vicitra prakAranI sundara sADI che. tema ago remathI rahita che eTale sItAjInuM sarva saijaya svAmI evA zrI rAmacandrajInA sukhane mATe che. paraMtu (vidhAtAe) tuccha (nAnuM sarakhu) puchaDuM na karyuM tethI A badhuM vastu saindarya zuM kAmanuM che? athatu nakAmuM che. A upara tAtparya e che ke mUrkha mAnave bIjAnA saindaryamAM paNa khAmIo jotAM vadhunA saundaryane jANatA nathI. gAmaDAnA lake hAthIne joI hAMsI kare che. rAhUDhavitrahita. UrNA naiSa dadhAti nApi viSayo vAhasya dohasya vA, tRptiAsti mahodarasya bahuzo ghAsaiH palAlairapi / hA kaSTaM kathamasya pRSThazikhare goNI samAropyate, ko gRhNAti kapardakairamumiti grAmyairgajo hAsyate // 2 // subhASita ratna bhAMDAgAra Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA adhikAra. A hAthI (gheTAnI mAphaka) unane dhAraNa karatuM nathI. eTale tenA zarIra upara una nathI ke, jenA dhAbaLA vagere paherIe. tema te vAhananA (gheDA vagerenI mAphaka) kAmamAM AvatuM nathI, tema AnA heTA peTanI ghaNA prakAranA dhAnya tathA palale (dhAnyanA phatavA pIMchA vagere) thI tRpti thAya tema nathI. hA kaSTa che ke, AnA vAMsAnA zikhara upara (dANa) nI guNa kema caDhAvI zakAya? (ema sarva rIte nakAme hovAthI keDI mAtra dhanathI paNa (hAthIne) keNu vecA rAkhe! ema gAmaDAnA (mUrkha) manuSyathI hAthInI hAMsI karAya che. eTale grAmya buddhivALA mUkha leke vidvAna purUSenI paNa A pramANeja dazA kare che. kAraNa ke teone tenA guNanuM jJAna nathI. jethI kavie tevA lokone uddezIne hAthI pratye grAmya lekenI ukitathI jaNAvyuM che. guNI gAyaka prati zeThanI yukti. manahara eka zaraNAIvALe sAta varSa sudhI zIkhI, rAga rAgaNa vagADavAmAM vakhaNANe che, ekane ja jAcuM evI Teka cheka rAkhI dila zeTha zeTha pAse moja levAne maMDANe che, kahe dalapata pachI be te kaMjusa zeTha, gAyaka nalAyaka tuM phekaTa kulANe che, piluM che te bolyuM temAM karI te zI kArIgarI, sAMbeluM bajAve te huM jANuM ke, aNe che, guNa na samajanAra vALa. sedAgara eka zuka sArikAne sArI rIte, zIkhavI kavita nIta sArA varamAM koI bhAre bhUpatine bheTa karavAne cAlyo. gAmaDAmAM vAse vo govALanA gharamAM tArIpha suNIne jevA tyAM loko tamAma maLyA,khI rItabhAta kazIna AvI najaramAM te kahe dalapatarAma gAmane gamAra be, tevA tetara to che mArA khetaramAM 4. azaktithI pArakA dUSaNa jevAnI prathA anuk[ (1 thI 5) dahyamAnAH sutIveNa, nIcAH parayazogninA / azaktAstatpadaM gantuM, tato niMdAM prakurvate // 1 // bIjAnA yazarUpI pracaMDa agnithI baLatA evA nIca purUSa tenA padane pAma vAne azakta (asamartha che. tethI te ( purUSa ) nI nindA kare che. 1 parachidra zedhaka vRtti. dUSayanti durAcArA nirdoSAmapi bhAratIm / vidhubimbazriyaM kokAH sudhArasamayImiva / / // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha pagama jema cakravAka ( cakeArapakSI ) amRtamaya caMdrabiMbanI zAtrAne dUSita kare che, tema durAcArI purUSo nirdoSa evI bhAratI (vANI) ne dUSita kare che. 2 sajjana purUSane khalanI sAthe spardhA karavAthI geralAbha, kA khalena saha spardhA sajjanasyAbhimAninaH / bhASaNaM bhISaNaM sAdhu dUSaNaM yasya bhUSaNam || 3 || 380 sajjana purUSane nIca purUSanI sAthe zI spardhA ( sarasAi ) hoya ? eTale sajjana purUSa nIcanI sAthe sarasAi karatAja nathI. kAraNa ke abhimAnI evA nIca purUSanuM bhASaNa bhayaMkara heine sAdhupurUSane dUSaNu rUpa che. jayAre khalapurUSane te te bhASaNa bhUSaNarUpa che. 3 adhama leAkeAnI asima adhamatA. aho rAhuH kathaM krUracandraM gilati muJcati / gilanti na hi muJcanti durjanAH sajjanavrajam // 4 // ahIM ! rAhune zA vAste nirdaya kahevA te prazna che. kAraNa ke candramAne gaLIne pAchA cheDI Ape che paNa duta purUSo te sajjana purUSAnA samUhane gaLI jAya che te punaH kheDatAja nathI, arthAt du nA rAhu karatAM paNa kharAma che. adhama purUSanI karavata sAthe sarakhAmaNI. udvejakosticAduktacA marma - spazIM isannapi / nirguNo guNanindAkRt, krakacapratimaH pumAn // 5 // duna na manuSya ati cATu ( mIThA ) zabdanA bhASaNuthI paNu khIjAnA manamAM udvega pedA kare che. ane hasatA chatAM paNu khIjAnA mane sparza kare. eTale khIjAne kaleje ghA mAre che. tema pAte guNahIna che tethI bIjAnA guNeAnI nindA karI rahyA che, eTale adhama purUSa karavatanI samAna che. kANu ke karavatapaNu lAkaDAne kApatI vakhate mIThA mIThA dhvani kare che, paNa te dhvani sAMbhaLanArane udvega utpanna kare che ane dAMtAthI hasatu hAya tema dekhAya che chatAM lAkaDAnA ma bhAgane kApI nAkhe che ane temAM dorI nathI tethI khIjAnA guNu (deArA) maiM kApanAra che. tema adhikArI sajanane durjana paNu pIDA kare che. 5 * rilALIyA hAnAnAM mavAta viSu raTo" cadramA cakArapakSIne aMgArAnI sagaDI tulya che, kAraNa ke cAra da Mpati ( strIpurUSa) ne rAtrimAM eka bIjAnA viyoga veDavA paDe che. 3 thI 5 suktimuktAvalI ` Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. pariccheda durjananiMdA adhikAra niSkAja zatrubhAva, mAryA ( u 7) mRgapInasajjanAnAM, tRNajalasantoSavihitavRttInAm / lubdhakadhIvarapizunA niSkAraNavairiNo jargAta // 6 // mRgalAM ghAsa khAIne sukhI rahenArAM, chatAM vagara kAraNe temane pArAdhI zatru che, mAchalAM jaLapAna karI sukhethI AjIvikA calAvanArAM che chatAM vagara kAraNe DhImara (mAchImAra) tene zatru che tema satparU svayameva saMtoSI che, chatAM khala purUSa temanA vagara kAraNe zatru che. ahita kartavyanI prakRti. avikAriNamapi sajjanamanizamanAryaH pravAdhate'tyartham / / kamalinyA kimiha kRtaM himasya yattAM sadA dahati / / 7 // jema kamalinIe himanuM zuM karyuM nathI, chatAM tene (kamalinIne)te hamezAM bALI nAkhe che tema vikArarahita (keInuM buruM na karanAra) evA sajajana purUSane paNa nIca manuSya atyanta pIDA kare che. 7 uttama, madhyama, ane adhamAdhama buddhinuM kArya. rathoddhatA. dUSaNaM matirupaiti nauttamI, mAdhyamI spRzati bhASate na ca / vIkSya pArzvamatha bhASate'dhamo, rAraTIti sahasA dhamAdhamaH // 7 // uttama purUSanI buddhi (bIjAnA) dUSaNane prApta karatI nathI, madhyama le kenI buddhi bIjAnA dUSaNane sparza kare che paNa te belI hAra pADatI nathI; a dhama (nIca) purUSa dUSaNane joIne tene vacana dvArA turta pragaTa karI de che. jyAre adhamAdhama (nIcamAM paNa nIca) purUSa te bIjAnA dUSaNane prasiddha karavA sArU atyanta rADArADa karI muke che. 8 pipaTanI madhuratAno aMte jaya. upajAti. subhASitasyAdhyayane'nuSaktaM, zukaM varAkAH prahasanti kAkAH / tameva saMsatsu giraM kisntaM, dRSTvA bhavanti trapayAnatAsyAH // 9 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 vyAkhyAna sAhitya saMgraha, paMcama suMdara bhASaNanA abhyAsamAM Asakata evA pipaTane nIca evA kAgaDAo hase che ke-A zuM matanI mAthAkuTa karI rahyo che? paraMtu sabhAmAM madhura vA ne bolatAM tene joIne te kAgaDAo lajajAthI kAM svala banAvA thAya che eTale zaramathI nIcuM joI jAya che tema vidyAbhyAsa karanAranI hAMsI karanAra nIca purUSanI aMte e sthiti thAya che. 9 sujananI vANu sAme durjananI bhayaMkaratA. mAchinI. idamapaTukapATaM jarjaraH paJjaro'yaM, viramati na gRhe'sminkrmaaaaryaatraa| zuka mukulitajihaH sthIyatAM kiM vacobhi stavavacana-vinode nAdaraH pAmarANAm 10 / / he pipaTa A tuTela kamADa che. ane A tAruM pAMjaruM paNa jIrNa thaI gayuM che. tema A gharamAM nirdaya evA bilADAMonuM AvavuM baMdha paDatuM nathI mATe tArI jI. ne dabAvIne sthira thaI jA, kAraNa ke tArA madhura vacanathI A sthaLe zuM phaLa che? kemake tArA bhASaNanuM zravaNa jo bIlADAMne thaze te ulaTA tArA prANanI hAni thaze. apAvasthAmAM mada baLa. zArdUlavihitam (11 thI 16) spardhatAM sukhameva kuJjaratayA dikuJjaraiH kuJjarA grAmyA vA vanavAsino madajalapasnigdhagaNDasthalAH / A:kAlasya kutUhalaM zRNu sakhe prAcInapAlomalaiH, prAyaH snigdhakapolapAliradhamaH kolo'pi saMspardhate // 11 // khedayukata kALanuM kautuka e che ke janma vakhatanA gaMDasthaLamAM rahelA malAthI bhIMjAela Dukakara hAthInI sAme spardhA kare che te pachI madanA pANIthI bhIMjAyela gaMDasthaLavALA gAmamAM rahevAvALA athavA vanamAM vasavAvALA hAthIe pite hAthI che tethI dizAnA hAthIonI sAthe spardhA kare temAM zuM khoTuM? 11 durjananuM kharuM svarUpa. meSaM ko'pi jhare pibantamavadadvAri cyutaM te mukhAdAyAtIti ko na caivamuraNo'dho'smIti varSAtpurA / mA voco vRka re na me janirabhUttAtastavoktvA gRhIt , kazciddoSamasantamapyatha vadandInaM khalo bAdhate // 15 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA adhikAra. . 43 eka nAra (jaMgalamAM ) jharAnI aMdara pANI pItuM hatuM, teja vakhate eka gheTe paNa nAranA nIcA bhAgamAM pANI pIvA lAgyuM, tene joI nAra be, (are. mUrkha !) tArA mukhamAMthI (ajIThuM) pANI mArI tarapha ) Ave che e tuM jete nathI ? gheTe (naramAzathI) be ke nArabhAI! huM pANunA DheLa (nIcANamAM) ma chuM, (eTale tyAM pANI AvavA saMbhava nathI.) tyAre nAra (zaramAIne yukti karI ke(he mUrkha ! A vAta AjanI nahIM paNa) eka varSa pahelAnI kahuM chuM; javAbamAM gheTe jaNAvyuM ke he nArabhAI! te vakhate te mAro janma paNa nahate. (e javAba sAMbhaLatAMja bIjI yukitathI) te bolyA ke AvI jAtane aparAdha tArA pitAe karyo che (ema satyAsatya samajAvI najara cukavI kudake mArI) te gheTAne pakaDI lIdhe. Ane sArAMza e che ke garIba mANasamAM doSa na hoya te paNa temanA upara doSane Arepa karI khaLa purUSa tene aneka rIte paDe che. keyela sAme kAgaDAnI asthAne spardhA yasyAkarNya vacaH sudhAkavalitaM vAcaMyamAnAmapi, vyagrANi vyathayanti manmathakathAM cetAMsi caitrotsave / rere kAka varAka sAkamamunA puskokilenAdhunA, spardhAbandhamupayuSastava nu kiM lajjA'pi no jAyate // 13 // caiitra mAsanA vasaMtanA utsavamAM amRtanA uddagAravALA jenA zabdane sAMbhaLIne vANune niyamamAM rAkhanArA muni le kenAM citta kAmadevanI sthA tarapha vyagra (A sata) thaI vyathAne prApta thAya che. evI mIThI kAyala sAthe spardhA karatAM are tuccha kAgaDA ! tane zarama kema nathI AvatI? kemake he kAgaDA ! tu kayAM? ane keyala kyAM? 13 sapurUSa upara khaLanI khaLatA. samyagmArgapuSaH prazAntavapuSaH prItollasaccakSuSaH, zrAmaNyardhimupeyuSaH smayajuSaH kandarpakakSapluSaH / siddhAntAdhvani tasthuSaH zamajuSaH satpUjyatAM jagmuSaH, satsAdhUn viduSaH khalAH kRtaduSaH kSAmyanti nobadruSaH // 14 // bIjA upara beTI rIte dene Azapa karanArA evA je dveSI khaLa purUSa che te, bhagavat praNIta zAstrane piSaNa karanArA, prazAMta aMtaHkaraNa tathA zarIravALA, zatrune joIne paNa prakullita netravALA, pAMcamahAvrata (prANAtipAta, mRSAvAda, ada Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama nAdAna, maithuna, parigraha.) ne sadA pALanArA, ahaMkAra rahita, kAmadevarUpI ghAsa (khaDa) ne bALanArA, siddhAMta mArga pramANe cAlanArA, kSamAvALA, vivekI janasamUhathI sevAtA evA je vidvAna satkarSe che, tene dveSa kare che. 14 sarva guNamAM khaLa purUSanI sarva vyApakatA. jADayaM hImati gaNyate vratazucau dambhaH zucau kaitavaM, zUre nighRNatA munau vimatitA dainyaM priyAlApini / tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiHsthire, tatko nAma guNo bhavetsa guNinAM yo durjanairnAGkitaH // 15 // lajajALu purUSane viSe jaDatA. pavitra vrata pALanArane viSe daMbha, zuddhatAmAM kapaTa, zUravIra upara nirdayatA, mananazIla purUSane viSe buddhihInapaNuM madhura vAya belanArane viSe garIbAI, tejasvImAM uddhatAI, vaktA upara vAyaDApaNuM, sthira-zAMtane viSe azakti, ema guNIne ye guNa durjana purUSae aMkita (ALa caDhavyA) vinAne (bAkI) rAkhe che? 15 durjana purUSanI dRSTie sujana purUSanA guNamAM dekAre pa. satyA yonirujaM vadanti yamino dambhaM zucedhUrtatA, lajjAlorjaDatAM paTomukharatAM tejasvino garvatAM / zAntasyAkSamatAmRjoramatitAM dharmArthino mUrkhatA mityevaM guNinAM guNAstribhuvane nAdUpitA durjanaH // 16 // nIca purUSe satI strInA jananasthAnamAM rogane, yama (Indriya nigraha) karanAra purUSamAM daMbhane, pavitra manuSyamAM dhUrta paNane, lajajAvAna manuSyamAM jaDapa NAne, catura purUSamAM vAcAlapaNane tejasiva manuSyamAM abhimAnapaNane, zAnta purUSamAM asamarthapaNAne, sarala purUSamAM nibuddhipaNune, ane dharmArtha manuSyamAM mUrNapaNane, kahI rahyA che. eTale A pramANe traNa bhuvanamAM guNa purUSanA guNene durjana purUe dUSita karI nAMkhyA che. je 16 * A zlokamAM sarvaSaSThayanta padane sambandhA che tethI te purUSonA guNamAM deSane Arepa kare che ema vaktavya che. te paNa zuddha gujarAtI karatAM sAtamIne artha karavAthI vizeSa spaSTa samajI zakAya che tethI tema karavuM yaMgya dhAryuM che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 pariccheda durjananiMdA-adhikAra nakaTA manuSyanA zaheramAM eka vepArInuM javuM. dharA. paNyAjIvastu kazcit kacidapi nagare yatra vinAsamagrA vyagro'bhUttatra gatvA garUDa iti vcstrjitstaalikaabhiH| tatratyaireva sarvairatha sa kathamapi svAM ca ciccheda nAsAM, duSTAH svaireva doSairadhigatasavidhAnyojayantyeva sAdhUn // 17 // eka vepArI koI nagaramAM gaye ke jyAM sarva manuSya nakaTAM (nAka rahita) rahe che, temane joIne sarva nAkakaTAM manuSya eka bIjAne tALI ApIne "A garUDa che, A garUDa che," ema mazkarI karavA lAgyAM, AvI mazkarI nahIM sahana karavAthI teNe pitAnuM nAka mahA mahenate kApI nAkhyuM, A rIte duSTa purUSe purUSe upara potAnA doSane Aropa melIne deSita kare che. 17 satupurUSa phakta jJAnIne gurU che te mATe daSTAMta. * koI eka gAmamAM eka bhale mANasa hatuM te sane prasaMgopAta bahu sAro upadeza ApatuM hatuM, tethI ghaNA le ke tene gurU tarIke bahu mAna ApatA hatA. tethI te bhalA mANasanI eka mUrkha mANasane adekhAI lAgI. te mUrkhane ema vicAra thaye ke e mANasa badhAne gurU te zA mATe thaI beThe che; evA te duniyAmAM sa. tarase paDyA che. e maphatanuM mAna khATI jAya che ne mAre te kaI bhAva paNa pUchatuM nathI. mATe enuM gurUpaNuM bhUlAvuM te huM khare. lAga maLe tyAre prayatna karIza eTa. le enI meLe pAdhare thaI jaze, ema dhArI tene lAga jevA lAgyA. eTalAmAM te bhale mANasa bahAra gAma jatA hatA, tyAM rastAmAM pele adekhe mUrkha mANasa sAme maLyo. tethI potAnA hAthamAM pI DAMga upADIne kahyuM ke gAmamAM badhAno gurU bane che te tuM ke? tyAre te gue javAba dIdho ke, kema bhAI? tAre zuM kAma che? tyAre teNe kahyuM ke mAre tenI khabara levI che, DIka pUjA karavI che. gurU cetI gayA, eTale teNe kahyuM ke bhAI? huM te jJAnIne gurU chuM; ajJAnIne dAsa chuM. tAre te huM dAsa chuM; huM kaI tAre gurU nathI; mane tuM zuM karavA mAre che? evI rIte kAlAvAlA karIne tene samajAvye tyAre teNe tene cheDI dIdhe. AvI rIte sArA gurUo che te jeo navuM jANavAnI icchAvALA che, dharma upara premavALA che, ane jene prabhunA nAmanI leha lAgI che teone mATe che. AsurI * svarga vimAna. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -386 vyAkhyAna sAhitya saMgraha 5cama vRttivALa lekene mATe te nathI evA adekhAo, nAstike, luccAo ke aradhA vaTalelAedurathI sArA gurUo upara paththara pheke tethI kAMI sArA gurUonuM gurUpaNuM maTI jatuM nathI, ulaTI teonI tarapha lokonI. dilasojI vadhatI jAya che, kAraNa ke teo evA chalakAtA adhurA ghaDAonI darakAra karatA nathI, paNa reja raja pite jAte sudharatA jAya che, roja raja pitAne abhyAsa vadhAratA jAya che ane bIjAone sudhAravA tathA prabhunA rastAmAM lAvavA teo rAta divasa masyA rahe che, mATe yAda rAkhajo ke gurUonuM gurUpaNuM che tene AdhAra evA AsurI vRttivALAenA belavA upara nathI, paNa e gurUpaNane AdhAra te prabhunA nAmanI sAthe saMbaMdha dharAve che. mATe jyAM sudhI gurUo sarvazaktimAna prabhunA pavitra nAmane pakaDI rAkhe ne prabhunA hukama pramANe deza kALa vicArIne cAle, tyAM sudhI zubha karma temane madada kare che, ane jyAM temanI raheNIkaraNa sArI hoya tyAM sudhI temane gurU tarIke mAnavAne ane temane vAjabI madada karavAne ApaNe ApaNuM dharmathI baMdhAyelA chIe. durjana mANasa mAkhInI jema potAnA prANanI darakAra karyA vinA paNa paranuM ahita Acare che. mAryA (1 thI 5) . tyaktvApi nijaprANAnparahitavighnaM khalaH karotyeva / kavale patitA sagho, vamayati khalu makSikAnabhoktAram // 1 // jema makSikA (jamanAranA) keLIyAmAM paDIne (pitAne prANa tajIne) bhojana karanArane vamana karAve che tema khaLa purUSa pitAnA prANanA nAzanuM jokhama kheDIne (pitAne nAza nahIM gaNakArIne) bIjAnA hitamAM vinna kare che. 1 pArakAne bhedanAra bANa RjureSa pakSavAniti kANDe prIti khale ca mA kArSIH / prAyeNa hi tyaktaguNaH, phalena hRdayaM vidArayati // 2 // khaLa pakSe artha (he mitra!) A purUSa sarala che. ane sneha pakSavALe che ema jANI khaLa purUSamAM tuM prema kara nahIM; kAraNake ghaNuM karI te purUSa guNane tyAga karI parINAme hRdayane bhedI nAkhe che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA-adhikAra. - 387 bANa pakSe artha (he mitra!) A sarala che pIchAMvALuM che ema dhArI bAjumAM tuM prema kara nahIM, kAraNake te guNa (dhanuSyanI derImAM) thI juduM paDe che ke tasta phaLa (phaLa) thI hRdayane bhedI nAkhe che. 2. bIjA manuSyane saMhAra karatAM duSTane thate nAza. naivAtmano vinAzaM, gaNayati pizunaH eravyasanahaSTaH / prApya sahasravinAzaM, samare nRtyati kabandha iva // 3 // raNasaMgrAmamAM hajAra rItathI pitAne nAza thavA chatAM vIra purUSanuM dhaDa nRtya kare che tema bIjAnA duHkhane joIne AnaMda pAmanAra duSTa manuSya pitAnA nAzanA prakArane gaNakAratA nathI, 3 parAyAne duHkha ApatAM pApIne saMteSa. paraparitApanakutukI, gaNayati nAtmIyamapi tApam / parahatihetoH pizunaH, sandaMza iva svapIDanaM sahate // 4 // pArakAnA saMtApamAM (duHkhamAM) zIle e duSTa purUSa ( leDhAnI ) sAMzInI mAphaka pitAnA duHkhane gaNakAratuM nathI ane bIjAnA nAzanA hetuthI pote pIDA sahana kare che. 4 tuccha manuSya ujavala purUSane dekhI zakato nathI. ujvalaguNamabhyuditaM, kSudro draSTuM na kathamapi kSamate / phivA tanama zamA, kuSya sArivAti / 2 / jema pataMgIye pitAnA zarIrane chevane paNa ujavala evI dIvAnI kAntine nAza karavA jAya che tema ujavala guNavALA udaya pAmelA purUSane zudra (tuccha manuSya kaI paNa rIte dekhI zakato nathI. arthAta patagIo jema pariNAme mRtyu pAme che tema durjananI paNa ane e sthiti thAya che. 5 praznottarathI khaLa purUSanI khaLatA. zArdUtra-vikrIDita. karatvaM bhadra ! khalezvaro'hamiha kiM ghore vane sthIyate, zArdUlAdibhireva hiMsrapazubhiH khAdyo'hamiyAzayA / Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha. kasmAtkaSTamidaM tvayA vyavasitaM maddehanAMsAzinaH, pratyutpannanRmAMsabhakSaNadhiyaste nantu sarvAnnarAn // 6 // he kalyANu kAraka ! tuM kANuM che ! huM khaLa purUSanA adhipati chuM. zA mATe ( Apa) bhayaMkara vanamAM rahe che ? siMhu vigere hiMsaka pazuo mArU bhakSaNu kare evI iccha.thI rahuM chuM. AvuM du:kha zA kAraNathI sahevuM paDe che ? mArA deDhumAM rahela mAMsa khAvAthI manuSyanA mAMsanI ( siddha vigere hiMsaka prANIone ) Teva paDe te (te Tevane laine ) sarva manuSyAte haNI nAkhe(te ThIka evA manerathathI A duHkha sahana karU chu. ) 388 anyane duHkha thavA duHkha icchatA durjane sragdharA. dAsyatyecaiva kintu dviguNamaNisamagra parebhyo'bhyudIrya, jagrAha kazcinnutajalanidhinA zaGkhino yAcayitvA / cintAkrAntaH svavittadviguNamitaragaM vIkSya bhinnaikacakSu paMcama rbhUtvA cakre'kSiyugmojjhitamitarajanaM durjano'nyApadarthaH // 7 // koi eka gAmamAM sema ( dhanaleAbhI ) manuSya rahete hatA, jo ke te nirdhana na hatA paNa bIjAnI samRddhi joi anyA karatA, ane vicAravA lAgyA ke A gAmamAM sarva manuSyA karatAM mAre vadhAre dhana prApti phrema thAya ? chevaTe e vicAra upara Avye ke samudra ratnanI khANu che, te te mArA maneratha pUrNa karaze, ema dhArI samudra upara tapazcaryA karI, traNa divasamAM samudra smRti mAt thaI prasanna thayAneM khelyuM ke Apane zu joie chIe ? javAmamAM bahu dhananI mAgaNI karI. samudre eka zakhinI ApI, ne kahyuM ke he bhAi khA zabinI pAse tu' mAgaze te tane eka teja Apaze ema nahI' paNa tArA AkhA gAmamAM sava ne tArAthI eva u dhana A paze. e sAMbhaLI pele leAbhI tA haSa sa the ze.ka karavA lAgyA, zaMkhInInI pUjA karIne lAkha rUpIA mAgyA, eTele zaminI e leAbhI ne lAkha ane bIjA manublene be lAkha rUpIJA ApyA, e joi te becAro du;khI thai gayA, kAraNu bIjAe karatAM potAne vadhAre dhana utpanna thAya evA upAya rahyo nahIM, pachI pate evA vicAra karyo ke AkhA gAmanA manuSpA jo AMdhaLA thai jAya tA sanI samRddhi cArI lauM, eve vicAra karI, zakhinI sanmukha hAtha joDI vina ti karavA lAgyA ke huM ma!tajI ! mArI eka AMkha phADI nAMkhA te sAMbhaLo svabhAvAnusAra za'khinIe temanI eka AMkha pheDI nAkhI ane bIjA manuScAnI banne AMkhA phADI nAkhI. arthAt duSTa purUSa bIjAnA du:khe sukhI hAya che. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. durjananinjA-adhikAra vizvasatelI durjana anuSkA (12) paravighnena saMtoSaM, bhajate durjano janaH / labhedamiH parAM dIptiM paramandiradAhataH // 1 // jema agni bIjAnuM ghara bALavAthI atyanta tejane prApta thAya che. tema durjana purUSa bIjA manuSyane vinna karIne tethI ( pate) satiSa mAne che. 1 sujanane dukha ApavAthI prasiddha thatA durjana : prAyaH prakAzatAM yAti, malinaH sAdhubAdhayA / nAsiSyata cedarka, ko'jJAsyAtsaMhikAsutam // 2 // rAhu sUryanuM grahaNa karI prasiddhine pAme che tema malIna purUSa purUSane pIDA karavAthI ghaNuM karIne (jagatamAM) prasiddhine pAme che. 2 kukamamAM khela manuSyanI buddhino prakAza grA. atimaline kartavye, bhavati khalAnAmatIva nipuNAdhIH / timire hi kauzikAnAM, rUpaM pratipadyate dRSTiH // 3 // jema aMdhakAramAM ghuvaDa pakSIonI AMkha prakAza jaI zake che tema khela purUnI buddhi halakA kAmAM kuzaLa bane che. 3 zaktihIna adhama purUSo bIjAthI karatA kukarmo. grA. (1-2) prerayati paramanAryaH zaktivihIno'pi jagadabhidrohe / tejayati zastradhArAM svayamasamarthaH zilAM chenuM / / 1 // AyudhadhArI manuSya pite asamartha che chatAM te pattharane kApavA pitAnA nI dhAra sajIne kADhe che tema duSTa purUSa (pite bIjAne haNavAne) zakti rahIta che, te paNa jagatanA drahane mATe bIjAne preraNa kare che. 1 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama AdhakAramAM adhamatA. anyasmAbagdhapado, nIcaH prAyeNa duHsaho bhavati / ravirapi na dahati tAdRgyAdRk sandahati vaalukaanikrH|| 1 // sUryanA karatAM sUryathI tapelI retI (manuSyanA pagamAM pharaphalA pADIne) dAha utpanna kare che, tevI rIte duSTa svabhAvavALAne bIjAe (rAjAe) adhikAra (bIjAne dukha ApavAmAM ) pite dusaha (dukhe sahana karI zake e eTale duHkha ApanA che) thAya che. 19 utkarSamAM adhamatA. (r) rathotA. evameva na hi jIvyate khalaiH tatra kA nRpativallabhe kathA / pUrvameva hi sudussaho'nalaH, kiM punaH prblvaayuneritH||4|| satya kahuM chuM ke khala purUSa ane jIvavA detuM nathI, temAM vaLI 2jAne tenA upara pyAra thaye, te have te temanI vAta ja zI karavI? kAraNa ke jema agninuM sevana karavuM e prathamathI ja dusaha (sahana thaI zake nahi tevuM) che chatAM vaLI te agnine vadhAre prajvali thavA vAyunI madada maLe tyAre pachI tenuM varNana zuM karavuM? arthAta asahya thAya che. 2 vaLI- vasantatilakA. dhUmaM payodharapadaM kathamapyavApya, varSAmbubhiH zamayati jvalanasya tejaH daivAdavApya kaluSaprakRtimahatvaM, prAyaH svabandhujanameva tiraskaroti // 3 // jema dhUmADe agnimAMthI utpanna thayA chatAM (teja, pANI, pavananI sAthe maLI ) mahA mahenate vAdaLAMrUpe banavA pachI agninI uSNatAne ja varSARtumAM pANI vaDe dAbI dIe che tema nIca manuSya prArabdha vege (prathAnAdhika) mahApadane meLave te pitAnAja baMdhune tiraskAra (apamAnanI sAthe zakti nAza) kare che. 3 - 1 thI 3 subhASitaratna bhAMDAgAra. * sarapaoNrnaurathoddhatA. maNa, na gaNuM, 2 gaNu, laghu tathA gurU ema 11 akSaranuM eka caraNa, tevAM cAra caraNa maLI rathoddhatA chaMda kahevAya che, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananidA-adhikAra 32 mUrkha manuSyo asAra grAhI hAya che. anuku (1 2) mUkhoM hi jalpatA puMsAM, zrutvA vAcaH shubhaashubhaaH| azubhaM vAkyamAdatta, puriSamiva shuukrH||1|| jema Dukkara sArI vastu choDIne viSkAne grahaNa kare che tema mUkha manuSya, belanAra manuSyanI zubha ane azubha evI vaNIne sAMbhaLIne ( temAMthI ) azubha vacananeja grahaNa kare che. 1 jenI pAse je hoya te ja te Ape. yadyadiSTatamaM tattaddeyaM guNavate kila / ata eva khalo doSAn sAdhubhyaH saMprayacchati // 2 // jene je cIja agatyanI priya hoya te te cIja guNavAna purUSane Ape che." te pramANe adhama purUSa (pitAne deSa atyanta priya che tethI) sAdhu purUne denuM ja dAna kare che. 2 durjana kevI rIte guNane choDIne doSane grahaNa kare che? mA. tyajati ca guNAnsudaraM, tanumapi doSa nirIkSya gRhNAti / muktvAlaGkatakezAn, yUkAmiva vAnaraH pizunaH // 3 // jema nIca e vAnara (vAMdara) (metI vagerethI) suzobhita evA keze. tyAga karIne jema juMne grahaNa kare tema durjana purUSa guNAne cheTethI tyAga kare che. ane ceDA paNa devane dekhIne grahaNa kare che. 3 deSa grahaNa karavAmAM durjana ane sAMDhIyAnI samAnatA. 3panAti (45) karNAmRtaM sUktirasaM vimucya, doSeSu yatnaH sumahAnkhalasya avekSate kelivanaM praviSTA, kramelakaH kaNTa kajAlameva // 4 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama kIDAnA vanamAM peThela e sAMDhIye kAMTAnA samuhane ja dekhe che. (zodhe che.) paNa zubhalatAone dekhI zakatA nathI taddhata durjana kAnane amRta tulya evA uttama bhASaNunA rasane choDIne khala purUSanA dezomAM ghaNI mahenata kare che. ( deSa grAhI thAya che.) 4 doSanuM dAna karavA chatAM durjana pAse rahele doSasaMgraha, samarpitAH kasya na tena doSA haThAdguNA vA na hRtA khalena / tathApi doSairna viyujyate'sau, spRSTo'pi naikena guNena citram // 5 // nIca purUSe kyA manuSyane deSanuM dAna nathI karyuM ane balAtkArathI kenA guNunuM haraNa nathI karyuM (eTale pitAnA saMbadhumAM AvavAthI kene te guNahIna nathI karI mUkate ? chatAM jema cAra bIjAnuM dravya core che te prathama pitAne prApta thAya che tema A nIca purUSa deSanuM dAna ApyA kare che te paNa tenA deSa khUTatA nathI ane tene prApta thavA joIe te thatA nathI e AzcaryanI vAta che ! 5 durjanane halakI vastu prApta karavAne prema, rUriLI. kRmikulacitaM lAlAklinnaM vigandhi jugupsitaM, nirupamarasaprItyA khAdannarAsthi nirAmiSa / surapatimapi zvA pArzvasthaM vilokya na zakunte, na hi gaNayati kSudro jantuH parigrahaphalgutAm // 6 // jyAre kUtare ghaNA kIDAthI vyAsa, lALathI bhInuM durgadhIvALuM, niMdavAlAyaka savAda vinAnuM mAMsa rahita evA manuSyanA hADakAne snehathI khAte hoya che tyAre kadAca tenI pAse devAdhirAja (iMdra) ubhe hoya te paNa pite zaramAtuM nathI, teja pramANe halake mANasa paNa ( purUSanI sanmukha) halakI vastu svIkAravAmAM zaramAtuM nathI, 6 guNa karatAM deSamAM durjanane jaNAtI mahattA. zArdUlavikrIDita. tyasvA mauktikasaMhati karaTino gRhyanti kAkAH palaM, tyaktvA candanamAzrayanti kupitebhyo'tikSayaM makSikAH / Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda '33 durjananidA-adhikAra hitvAnnaM vividhaM manohararasaM zvAno malaM bhuJjate, yadvallAnti guNaM vihAya satataM doSaM tathA durjenAH // 7 // jema kAgaDAe hAthInA (mastaka upara rahela) motInA samUhane choDIne (temAMthI) mAMsa grahaNa kare che, mAkhIo candanane tyAga karIne duHkhI thayelAMonA cAMThAne Azraya kare che kutarAe manohara rasavALA vividha prakAranA ane tyAga karIne maLa (viSa)nuM bhakSaNa kare che. tema durjana purUSa guNane tyAga karIne hamezAM dezanuM grahaNa kare che. durjano kayAM sudhI garjanA kare che. anuSTupa. tAvadrjanti maNDUkAH kUpamAzritya nirbhayAH / yAvatkarikarAkAraH kRSNasarpo na vidyate // 1 // jyAM sudhI hAthInI suMDhanA AkAra je kALe (kALInAga ) sarpa (pAsa) na hoya tyAM sudhI kuvAmAM nirbhaya rIte rahelA deDakAe DarAu DarAMuM garjanA kare che. 1 duSTanA svArthanuM darzana. mAlinI. iha sarasi saharSa maJjuguJjAbhirAmaM, madhukara kuru kolaM sArdhamammojinIbhiH / anupamamakaraMdAmodadattapramodA, tyajati bata na niMdrAM mAlatI yAvadeSA // 2 // he bhamarA ! jyAM sudhI anupama makaraMdanA sugaMdhathI AnaMdane ApanAra evI A mAlatI (pu5latA) nidrAne tyAga na kare (eTale na uDe) tyAM sudhI tuM A taLAvamAM harSathI suMdara guMjArava karatAM mane hara rIte kamalinI (kamaLalatAo)nI sAthe krIDA (ramaNa) kara. 2 satya AgaLa asatyanI jhAMkhapa, anuSTup. ' vidyote ghotane tAvadhAvova te sArI ! udite tu sahasrAMzI na khadyoto na cndrmaaH||1|| 50 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama jyAM sudhI caMdramA udaya pAmato nathI, tyAM sudhI pataMgIo prakAze che; paNa jyAre sUrya prakAze che, tyAre caMdramAM prakAzI zakato nathI tyAre pataMgIo te kayAMthI prakAza kare? (arthAt pacaMDa tejanA prakAza mAM a5 tejasvataMtra rIte prakAzI - katuM nathI.) ahI sUkti dvArA koI satya zAstrokta dhuraMdhara dharmaniSTha AcAryanA parAkamanuM varNana che. ke "he kRpALa ! ApanA anu manI siddhAM AgaLa A pAkhaMDI dharmanA siddhAMte zA hisAbamAM che? Ape jyAM sudhI sabhA bharI teone parAjaya nathI , tyAM sudhI A pAkhaMDI dharmaniSTha ADaMbarI purUSa ADaMbara karI rahyA che. 1 durjananI baDAI. niyIlanAya padmAnAmudayAyAlpatejasAm / tamasAmavakAzAya, vrajatyastamasau raviH // 2 // pAnA vivA mATe, thaDA tejavALA (grahanakSatrAdi ) udaya mATe tathA (jagatamAM) aMdhakAra prasare tene mATe sUryane asta thAya che. sArAMza-jyAre satparU bIjAonA sukhane mATe pite duHkhamaya sthiti bhegavavAne taiyAra thAya che. tyAre duSTa jane baDAI kare che. 2 kaI vakhata strI paNa niMdha chatAM prazasta che. strINAmapi vacaH kAle'nukUlaM manyate budhaiH / dugA vAmagatA kiM na zasyate mAgeMgAmibhiH / / 3 // koI samaye strIonA vacanane paNa vidvAna purU anukUla mAne che. kAraNa ke * durgA (cIbarI) nAmanI pakSINa DAbe paDakhe rahI hoya te te vaTemArguo vaDe zuM nathI vakhaNAtI? arthAta te zukana manAya che. 3 * Tu zabdano A zlokamAM (cIbarI nAme pakSI) ema artha karavAmAM Avyo che paraMtu khare artha zuM kare e kaThIna che kAraNa ke A zakunane viSaya che eTale zukana jANI levuM e vadhAre sAruM che te paNa mArAthI te viSe jeTale zodha thaze che te Apa mahAzayanI dRSTigocara karyuM che zArga dhara paddhattimAM sunA (16) paryAya zabdo A pramANe ApA che - rathAmA swLI rAkunaH sitAkSA vatI kumAre tyAM dugo devI viTakA dhanurdharI pANDavI ca varAhI svam // 354 // pAnthajananI tathAmA brahmasutA zakunadevatA svamAsa / vAcakSA mava mAvate namatu te herime siddhi II 255 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 pariccheda durjananiMdA-adhikAra kALanI balIhArI. vasatata8 (4-5) yasyAM sa kesariyuvA padamAvabandha, gandhadvipendrarudhirAruNitAGgaNAyAm / tAmadya parvatadarIM dhutadhUmalomA, gomAyureSa vapuSA malinIkaroti / / 4 // bahekI gayelA ane madavALA hAthIonA rUdhirathI rAtA AMgaNavALI je guphAmAM yuvaka kezarI vihAra karate hate; te guphAne Aja vALa khaMkheranAra zIyALa potAnA zarIrathI malIna kare che. 4 * alpajJane upAlaMbha. induH prAyasyati vinakSyati tArakazrIH, sthAsyanti lIDhatimirAna mnniprdiipaaH| andhaM samagramaNi kITamaNe bhaviSyatyunmeSameSyati bhavAnapi dUrametat // 5 // hekITama!i ( pataMgIyA !) candramA palAyana karI jaze. tArA maMDaLanI zebhA vinAzane pAmaze. ane andhakAranuM bhakSaNa karanArA maNinA divAo sthira rahI zakaze nahi eTale tene prakAza nahiM TakI zake. tethI sarva jagata andha thaI jaze. te vakhate tuM "teja vipaNane pAmIza. A vAta dUra che. kAraNa ke AvA vakhatamAM te sUrya udaya thaze. te vAtanI tane khabara ja nathI. sajananA abhAve durjananuM sAmrAjya. zivari. gane tasminmAnau tribhuvanasamunmeSavirahavyathAM candro neSyatyanucitamito nAsti kimapi / iI cetastApaM janayatitarAmatra yadapi, pradIpAH saMjAtAstimirahatibaddhoddharazikhAH // 6 // jyAre sUrya arata thAya che tyAre traNa jagatanI viraha vedanA caMdrane thatI nathI tenA jevuM agya bIjuM zuM kahevuM ! (arthAt sUryAsta pachI caMdradaya thAya che.) temaja aMdhakArane nAza karavA sArUM uMcI zikhAvALA dIvAo utpanna thAya che. te uparathI mana atIze saMtApa pAme che.. sArAMza-sUryanA tejathI caMdrateja prakAze che mATe sUryAsta pachI caMdra pate prakAzita thavuM na joIe chatAM kRtajJatA bhUlI jaI kRtAtA batAvavI ethI bIju ayogya zuM ? temaja je manuSya jemanAthI poSAyo hoya temanuM mahAtmya khaMDita karavA taiyAra thavuM e ghaNuMja ayogya che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. nAyaka vagaranuM nira'kuza yaMtra. zArdUlavikrIDita. eNaH krIDati sUkaraca khanati dvIpI ca gavayate, kroSTA krandati valgate ca zazako vegAdururdhAvati / niHzaGkaH karipotakastarulatA munmoTate lIlayA, ho siMha vinA vA vipine kIdRgdazA vartate // 7 // paMcama hu hai ( kheda sUcaka saMkheAdhana ) huM siMhu tArA vinA Aja A vanamAM kevI dazA vartI rahI che. ke hiraNa ( mRga ) ramata karI rahyA che. Dukkara ( bhUmine peAtAnA dAtaraDAthI) kheAdI rahyA che. dIpaDo mahA gavamAM garakAba thaI gayA che. zIyALa barADA pADI rahyA che. zazale ( jayAM tyAM ) vaLagI rahyA che rUrU nAmanA mRgale ( Ama tema) deDI rahyA che, ane hAthInu` khaccu lIlA (2mata) thI vRkSanI latAne ukheDI rahyuM che. matalatra ke samartha nAyakanA abhAvamAM khela purUSa potAnuM kevuM cAturya bhinna minna rIte darzAve che tenuM digdarzana karAvavA sArU A anyAkti che. anyAyApArjita dhana karatAM nidhananI kimata. anuSTup varaM dAridryamanyAyaprabhavAdvibhavAdiha kRzatAbhimatA dehe pInatA natu zophataH jema seAjAnA rAgathI zarIramAM puchtA ( jADAi ) karatAM nIregI zarIranI kRzatA ( pAtaLAi) sArI che tema A jagatamAM anyAyathI utpanna karela samRddhi karatAM daridratA sArI che; 1 kuTubInA Azraya karatAM maraNamAM zAMnti. varaM mRtyurnaraM bhikSA varaM sevApi vairiNAm / daivAdvipadi jAtAyAM svajanA bhigamo na tu // 2 // daivathI kadI vipatti utpanna thAya te maraNa pAmavuM sArUM, bhIkha mAgavI sArI ane duzmaneAnI nAkarI karavI paNa uttama che, paraMtu svajana ( kuTuMbI ) nA AzrayanI rahevu eTale svajananI nAkarI ke yAcanA karavI sArI nathI. sadAcAramAM zAMti rupajJAti. ( 3-4 ) duHkhaM varaM caiva varaM ca bhaikSyaM, varaM ca maurya hi varaM rujo'pi / mRtyuH pravAso'pi varaM narANAM paraM sadAcAravilaGghanaM no // 3 // Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA adhikAra 7 duHkha AvavuM, bhikha mAgI AjIvikA calAvavI, mUrkhatA ( jaDa buddhi) ke aneka prakAranA rege, maraNa ane pravAsa saMbandhI duHkha e sarva manuSyone sArAM che. paraMtu sadAcAra (zuddha cAritra) nuM ullaMghana karavuM sAruM nathI. 3 nidhana vigerenA sukhanA sthAna. gatArthasArthasya varaM videzo, bhraSTapratijJasya varaM vinAzaH / kubuddhisaMgAdvaramekatAdrI, varaM daridrI bahupApacittAt // 4 // jenA dhanane ja cAlyA gayA che evA manuSyane videzamAM vasavuM sArU che, pratijJA braNa evA manuSyanuM maraNa sAruM che, kubuddhivALA purUSanA saMga karatAM parvatamAM ekatA karI patthara jevA ba rahevuM sAruM che. ane ghaNuM pApomAM citta rAkhanArA dhanADhya) karatAM dIna (garIba) manuSya uttama che. 4 agni karatAM krodhAgnimAM uSNatA. kopasya saMgAdvaramagnisevanaM, mano'bhiSagAdvaramadilavanam / sachadmabuddhe ramalpabuddhitA, gAnipAto varamugralobhataH // 5 // dhanA saMga karatAM agninuM sevana karavuM (eTale temAM baLI maravuM ) sArU che. manane vaza karavA karatAM parvatanuM ullaMghana karavuM sAruM che, eTale mana vaza karavuM duSkara che. ) kapaTI buddhivALA manuSya karatAM alpabuddhivALApaNuM sAruM che, ane ugra evA lobha karatAM gartA (khADA) mAM paDavuM sAruM che. 5 uttamatAnI kasoTI. indravajrA. gehI raM naiva kuzIlaliMgI, mUoM varaM yA vibudhaH pramAdI / andho varaM mA paravira dRSTi, mUko varaM mA bahukUTabhASI / / 6 // gRhasthAzramI purUSa uttama che paraMtu kutsita caritravALe yati uttama nathI, mUkha purUSa uttama che paNa pramAdarAkhanAra vidvAna purUSa uttama nathI, AMdhaLe manuSya uttama che, paNa bIjAnA dhanamAM daSTi ( najara ) rAkhanAra uttama nathI, meMge manuSya uttama che, paraMtu ghaNuM kUTa (asatya) bhASaNa karanAra manuSya uttama nathI. 6 anAcArathI bacavA uttama mArga vaMzastha. varaM ca dAsyaM vihitAnyamArgaNAdvaraM ca zastryA na parastriyAM gamaH / varaM viSaM mA gurudevavaJcanaM, varaM vinAzo na kalaGki jIvitam // 7 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama ** * vihita (zAstromAM kahela evA dharma vagere) thI anya vyavahAramAM zodha karavA karatAM dAsapaNuM karavuM sArU che. zastrI (jurI) sAthe bheTavuM sAruM che. paraMtu parastrIne bheTavuM sAruM nathI, jheranuM bhakSaNa karavuM sAruM che, paraMtu gurUdevane chetaravA nuM kArya uttama nathI. maraNa sAruM che. paNa kalaMki jIvana sArUM nathI. 7 zuM zuM grAhya che? ane zuM zuM tyAjya che? riLi (8-9). varaM maunaM kArya na ca vacanamuktaM yadanRtaM, varaM klailyaM puMsAM na ca parakalatrAbhigamanam / varaM prANatyAgo na ca pizunavAkyeSvabhiruci varaM bhijJAzitvaM na ca paradhanAsvAdanamukham // 7 // cUpa rahevuM e sAruM che. paNa khoTuM bolavuM e ThIka nathI. paraonA samAgama karatAM manuSyane napusaka paNuM zreSTha che. cADIyAnA vacana upara prIti karyA karatAM pite maravuM e prazaMsanIya che, ane anyanA dhanathI meLavela sukha karatAM bhikSAthI nirvAha calAva e uttama che. 8 ayogya AzrayathI bacavAnA sthAne. varaM zUnyA zAlA na ca khalu varo duSTakRSabho, varaM vezyA patnI na punaravinItA kulavadhUH / varaM vAso'raNye na punaravivekAdhipapure, varaM prANatyAgo na punaradhamAnAmupagamaH // 9 / / pazuzALA (DhAra bAMdhavAnI jagyA) khAlI rahe e sAruM che paNa mArakaNe baLada temAM bAMdhave e sAruM nathI, vezyA strIne pitAnI strI banAvavI e yogya che paNa bhraSTa thayelI kulInastrIne dharmapanAne haka Apa e egya nathI, araNyamAM nivAsa kare e zreSTha che paNa viveka rahita rAjAnA zaheramAM rahevuM zreSTha nathI, prANa tyAga karavo e suzobhita che paNa duSTa mANasanA Azraya nIce AjIvikA calAvavI e suzobhita nathI. 9 vadhAre sAruM zuM? manahara chaMda ati apamAna karI dayA vinA dIdhuM dAna, evuM dAna dIdhAthI na dIdhuM teja sAruM che; ALasa na kIdhI paNa kapaTanuM kIdhuM kAma, evuM kAma kIdhAthI na kIdhuM teja sAruM che Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dunanindA--adhikAra. 399 pANInI taraza lAge vikha taNuM pIdhuM pAna, evuM pAna pIdhAthI na pIdhu teja sArU che; kahe dalapatta ThagavA prabhunu' lIdhuM' nAma, evu' nAma lIdhAthI na lIdhuM teja sArUM che. 1 khala purUSa peAtAnAM moTAM SaNA dUpaNa jotA nathI. anuSTup khalaH sarSapamAtrANi paracchidrANi pazyati / Atmano bilvamAtrANi pazyannapi na pazyati // 1 // khaLa purUSa khIjAnuM nAnAmAM nAnA sa`pAnA dANA ( eka jAtanu dhAnya ) jevaDu' chidra hAya tA paNa tene joine (jagatamAM jAhera kare che ) paNu pAtAnA chidra khIlAM ( eka jAtanAM phaLA ) jevaDAM hAya te te joyA kare teA paNa jANe jotA ja nathI (ema mAne che. tyAre jAhera te kayAMthI kare?) 1 kavita. mukha UMTanI Atma zlAdhA . uMTa kahe A samayamAM vAMkA aMgavALA bhuMDA, bhUtaLamAM pakSIo ne pazue apAra che; agalAnI DoDha vAMkI pApaTanI cAMca vAMkI, kutarAnI puchaDInA vAMke vistAra che, vAraNanI suDha vAMkI vAghanA che nakha vAMkA, lezane teA zIra vAMkA zIgaDAnA bhAra che; sAMbhaLI zIyALa khelyA dAkhe dalapatarAma, anyanu' te eka vAMku ApanAM aDhAra che, 2 haMsa ane kAgaDAnA savAda. manahara chaMda kAga kahe rAma mArA haMsathI rasika rUDA, agataNA raMga paNa jANanAra jANaze; maradanI muae jaMga hAya huMsa aMza jevA, raMga khAMdhI, raMga muja aga tulya aNuze; pativratA pataninA pati paradeza hAya, yatijathI te te| mArA khelane pramANaze; zuM kahuM vizeSa vAta suNe dalapatarAma, viveka vinAnA leAka huMsane vakhANuze. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 paMcama vyAkhyAna sAhitya saMgraha. haMsa kare hADIyAnuM cAyanI cAla cheDa, bADIyA tArA te bela cAhI koNa cAkhaze; ApanAM vakhANuM Apa Apa kare Apa mukha. duniyAM te dekhaze tevA ja guNa dAkhaze; mAna maLe tane, te huM nathI apamAna dete, mAna apamAna jega mAnavIo bhAkhaze; dAjhe baLe dveSa kare tethI dalapata kahe, rAga raMga rUDe gaNI tane keNa rAkhaze. 4 bAhya ADaMbara karatA jherI durjana, zArvavirahita (1 thI 3). gADhaM zlipyati dUrato'pi kurute'bhyutthAnamAi~kSaNo, datte'rdhAsanamAtanoti madhuraM vAkyaM prasannAnanaH / cittAntargatavaJcano vinayavAn mithyAvadhiduSTadhI yoduHkhAmRtabharmaNAviSamayo manye kRto durjanaH // 1 // durjana manuSya bIjAne maLatAM ekadama (majabuta rIte) bheTI paDe che, ane cheTethI paNa AMsu vALI AMkha karIne ubhe thaI jAya che, ane pAse jatAM prasanna mukha rAkhIne adhuM Asana Ape che tathA madhUra vAkyane vistare che. paraMtu cittamAM chetaravAnuM kAma ja karyA kare che eTale A manuSyane kema chetarUM ? e vicAra karyA kare che. paraMtu uparathI vinayane DoLa kare che eTale duSTabuddhivALA durjana mithyA paNAnI avadhirUpa che. eTale duHkha (vikha) tathA amRtane sthAna rUpa evA brahmA e jhera maya (jheramAMthI) ja durjanane utpanna karyo che ema huM mAnuM chuM. durjananI prapaMcajALa. pratyutthAti sameti nauti nati prahlAdate sevate, mujhe bhojayate dhinoti vacanaigRhNAti datte punaH / aGgaM zliSyati santanoti vadanaM viskAritAprekSaNaM, cittAropitavakrimo'nukurute kRtyaM yadiSTaM khalaH // 2 // cittamAM vakrapaNune dhAraNa karanAra khalapurUSa bIjAne je ThIka lAge tevuM Icchita AcaraNa kare che te kevI rIte? ke bIjA manuSyane Avate dekhI ubhe thaI sAme jAya che. vakhANa karavA mAMDe che, namaskAra kare che, harSa batAve che, sevA karavA lAge che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda duniMdA adhikAra pite jame che tene jamADe che vividha vana De prIti utpanna kare che, kArya Ave kAMI vastu tenI pAsethI grahaNa kare che ane pAchI paNa ApI de che (kSaNa mAtramAM ) aMgane bheTavA mAMDe che ane vikasavara tathA AdranetravALA mukhane vistAra che A sarva ceSTAe bIjAne chetaravAnI buddhithIja kare che. 2 duSTa manuSyane kRtrima sneha, dUrAducchritapANirArdranayanaH protsAritArdhAsano, gADhAliGgagnatatparaH priyakathAprazneSu dattAdaraH / antarbhUtaviSo bahirmadhumayazcAtIva mAyApaTuH, ko nAmAyamapUrvanATakavidhiyaH zikSito durjanaiH // 3 // darathI koI manuSyane joIne uMcA hAtha karavA, netramAM AMsu lAvavAM, ardha Asana besavA mATe khAlI karavuM, gADha AliMgana karavAmAM taiyAra rahevuM, nehIonI kuzaLa kathAnA prazna pUchavAmAM bhAva batAvate cittanI aMdara jhera (zakapaNuM) rAkhavuM ane bAhera mIThAza (vivekanI ADaMbastA) batAvavI, AvI je kapaTanI apUrva nATakanI racanA ala purUSe zIkhyA che te kevI jAtanI hovI joIe? 3 machara mAravAnA sAMcAnuM draSTAMta. indravijaya. zItaLa zAMta svabhAva saje, khaLa mAnavi macchara mAraNa sAce vizavasA vizvAsa vase, upaje nahi kheda paDe nahi khAMce vAta vizeSa kahe dalapata, strI bedha viSe vigate karI vAMce ThaMDaka dekhI rahe TharI macchara, caMcaLa hai pakaDe pachI sAMce. 4 khAkharAnA phaLanI sarakhAmaNI. che bharapUra bhalAI dise 5NuM, dUra pachi kALa ja kApe; khUba khi darase tarU khAkhara, Akhara te kaDavAM phaLa Ape, temaja duSTa tamAma taNI gati, mitra thaI mana ApaNuM Ape, mitra maTI dalapata kahe pachei. zatru samAna sadaiva saMtApe. 5 -- deha. bAtha bharI bheTayA thakI, kariyo nahi vizvAsa, -- kephIne le bAthamAM, sUDI kare vinAza. 6 1 phaLa-pItapApaDo. 51 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 vyAkhyAna sAhitya saMgraha, paMcama nIca purUSanA guNemAM jhera. *anudda6 ( 1 thI 5) cArutA pahadArArtha dhanaM lokopataptaye / prabhutvaM sAdhunAzAya khale khalatarA guNAH // 1 // nIca purUSanI sundaratA bIjAnI strIne bhraSTa karavA sArU che. ane dhana lekane saMtApa karavA sArU che, tema tenI moTAI sajanene nAza karavA sArU che. ema khala purUSamAM rahelA guNe paNa atyanta khala thaI jAya che. 1 durjananI reTanA ghaDA sAthenI tulanA. jIvanagrahaNe namrA gRhItvA punarunatAH / kiM kaniSThAH kimu jyeSThA ghaTIyantrasya durjanAH // 5 // durjane (keine) jIva levAmAM prathama namra banI jAya che, pachI jIva grahaNa karIne uddhata thAya che. mATe reTanA ghaDA jevA che. kemake jema reTanA ghaDA prathama jIvana (jaLa) letI vakhata namI jAya che ne pAchaLathI uMcA mukha rAkhI uddhata banyA jevA dekhAya che e rIte durjana tathA reTanA ghaDAe sarakhA ja che. durjana sAMbelA jevo che. kurvate svamukhenaiva, bahudhAnyasya khaNDanam / namaH patanazIlApa, musalAya khalAya ca // 3 / baLa purUSa pitAnA mukha vaDe ghaNe prakAre bIjAnuM khaMDana kare che, eTale * pite patana (pApa) zILavALe sAMbelA tulya che tene dUrathI namaskAra che. matalaba ke sAMbeluM pitAnA mukha bhAgathI bahu dhAnyanuM khaMDana karanAra vAraMvAra paDavAnA svabhAvavALuM che tema durjanane svabhAva paNa che. 3 dhaturAnA phaLa sAthe duSTane mukAbale. antarmalinadehena, bahirAhAdakAriNA / mahAkAlaphaleneva, ke khalena na vaJcitAH // 4 // aMdara malina deha (citta) vALe ane bahArathI suMdara AkAravALo e je khaLa purUSa tathA tevuM dhaturAnuM phaLa tenAthI kayA purUSo chetarAyA nathI ? 4 1 thI 5 subhASita ratna bhAMDAgAra. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 403 paricheda. durjananindA-adhikAra durjana tathA macchara beu sadaza che. vasantatilakA. prAk pAdayoH patati khAdati pRSThamAMsa, karNe kalaM kimapi rauti naiyicitram / . chidraM nirUpya sahasA pravizatyazaGka: sarva khalasya caritaM mazakaH karoti // 5 // - macchara duSTa purUSanI mAphaka pagamAM paDe che, vAMsAnA bhAgamAM mAMsamAMthI baTakA kare che, kAna pAse vicitra prakArane suMdara zabda kare che. ane chidra joIne zaMkA rahita thaI ekadama temAM praveza kare che, tema khaLa purUSa paNa prathama pagamAM paDI namana kare che, pAchaLathI mAravAnA upAyo race che, kAnane priya lAge tevI vicitra prakAranI vArtAo kahe che ne pariNAme chidra (deza) jeI nizaMka thaI temAM praveza kare che. arthAta dezone jAhera karI mAna khaMDana kare che. 5 viSamaya durjana. manuSka6 (1 thI 5) takSakasya viSaM dante makSikAyA viSaM shirH| vRzcikasya viSaM pucchaM saGgei durjano viSam // 1 // sarpane dADhamAM, mAkhIne mAthAmAM ane vIMchIne pUchaDAmAM jhera hoya che, paNa duSTa purUSanA te sarva aMgamAM jhera raheluM che. 1 kAMTA karatAM khalanI duSTa kriyAnI prabaLatA mukhenaikena vidhyanti, pAdamekasya kaNTakAH dUrAnmukhasahasreNa, sarvapANaharAH khalAH // // kAMTAe ekaja meDhathI manuSyanA pagane vIMdhI nAkhe che, paraMtu khala purUte cheTe rahIne hajAra maheThethI sarva manuSyanA prANanuM haraNa karI le che. 2 - kavi vidhAtAnI kRtimAM vitarka kare che. nirmAya khalajihvAgraM, sarvapANaharaM nRNAm / cakAra kiM vRthA zastraviSavahvInprajApatiH // 3 // ka 1 thI 6 subhASita ratna bhAMDAgAra. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama prajApatie (kameM ) manuSyanA sarva prANane haraNa karanAra evA khela purUpanI jIbhanA agra bhAgane banAvavA chatAM za, jhera, ane agnine phogaTa zA vAte utpanna karyA haze! eTale ke te zasAdi sarvanuM kArya khalanI jIbhane agrabhAga karI rahI che. kutarAnI ane durjananI samAnatA. jihAkSitasatpAtraH, piMNDArthI kalahotkaTaH / tulyatAmazucinityaM, bibharti pizunaH zunaH // 4 // nIca purUSa hamezAM kutarAnI samAna eTale kutare jema potAnI jIbha pheravI bIjAnA uttama pAtrane dUSita karI nAkhe che, tema durjana paNa pitAnI jIbhathI (vacana mAtrathI ) satpAtra purUSane dUSita karI nAMkhe che. kutare jema piDa ( AhA 2) no athI che, tema khela purUSa paNa kevala peTabhare ja hoya che. ane kutare jema kalamAM taiyAra hoya che, tema durjana paNa kalaha karavA mATe taiyAra hoya che, ekaMdare kutare jema apavitra che, tema khala purUSa apavitra che. 4 adhamane adhIkAra, khalena dhanamattena nIcena prabhaviSNunA / pizunena padasthena hA praje ka gamiSyasi // 5 // khala, dhanathI matta nIca ane samartha e adhama purUSa adhikAranA pada u. para Ave che. mATe he prajA ! have tuM kayAM jaIza? durjanane dUSaNa jovAmAM utsAha paravAde dazavadanaH, pararanghranirIkSaNe sahasrAkSaH / viro , vATaNaaNunaH (zunA ? bIjAnI nindA karavAmAM dayamukhavALe (rAvaNa je) bIjAnA chidro jovAmAM hajAra netravALe (Indra samAna) ane uttama caritra rUpI bIjAnA dhananuM haraNa karavAmAM hajAra hAthavALA sahastrArjuna rAjA samAna khela purUSa hoya che. 6 durAtmAnuM citta kaI rIte bhedAtuM nathI. anuSTupa pASANo bhidhate TakairvajaM vajreNa bhidyate / so'pi bhidyate mantrairduSTAtmA naiva bhidhate // 1 // Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda durjananiMdA adhikAra TAMkaNAthI patthara kapAya che, hIre hIrAthI kapAya che, sarpa mAthI bhedAya che (parAjya pAmI pAchA phare che) paNa duSTa purUSakeI upAyathI zAMta thatuM nathI. 1 khaLa purUSane zAMta karavAnI muzkelI. rAhUDhavikrIDita.(2-3) mAnaM mArdavataH krudhaM prazamato lobhaM tu santoSato, mAyAmArjavato janImavamatejihAjayAnmanmatham / dhvAntaM bhAskarato'nalaM salilato mantrAtsamIrAzanaM, netuM zAntimalaMkuto'pi na khalaM maryo nimittAdbhuvi // 2 // kamaLapaNathI abhimAnane, zAntithI dhana, sateSathI lebhane, namratAthI kapaTane, (saMsAranA) tiraskArathI janmane, jIbha (rasanA Indriya)nA jayathI kAmadevane, sUryathI akArane, pANIthI agnine, maMtrathI sarSane, zAnta karavAne saMpUrNa rIte manuSya samartha che, paraMtu kaI paNa kAraNathI bhUtaLamAM khaLa purUSane zAnta karavAne koI paNa samartha nathI. 2 durjanane sujana karavAmAM vidhAtAnI niSphaLatA. potodustaravArirAzitaraNe dIpo'ndhakArAgame, nirvAte vyajanaM madAndhakariNAM darpopazAntyai mRNiH / itthaM tadbhuvi nAsti yasya vidhinA nopAyacintA kRtA, manye durjanacittavRttiharaNe dhAtApi bhamodyamaH // 3 // vidhAtAe agAdha samudra taravAne vahAnuM banAvyuM. aMdhakAranA nAza sArU di banA, pavana rahita sthAnamAM (pavana utpanna karavAne) vija banAvyuM, boMkI gayelA hAthInuM abhimAna teDavAne aMkuza (kuMtaNuM) banAvyuM, mATe A - uparathI siddha thAya che ke pRthvImAM evI kaI vastu nathI ke jene upAya batAvavAmAM vidhAtAe vicAra karyo na hoya te paNa mArI mAnyatA evI che ke duSTa manubanI cittavRtti haraNa karavAmAM vidhAtAne udyama paNa niSphaLa gaye che (arthAta vidhAtA paNa duSTane sajajana banAvI zake tema nathI.) 3 noca manuSyane nIca manuSyaja seve che. vatantatilevA. nIcaM samRddhamapi sevati nIca eva, taM dUrataH pariharanti punarmahAntaH / zAkhoTakaM madhurapakkaphalairupetaM, sevanti vAyasagaNA na tu rAjahaMsAH // 1 // Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha 5ricaya : jema pAkelA madhura phaLavALuM ma zAkheTaka nAmanuM vRkSa che, tenI sevA kAgaDAne samUhaja kare che, paraMtu rAja karatA nathI, tema nAca mANasa samRddhivALe hoya te paNa tene nIca mANasaja seve che, jyAre mahApurUSe tene durathIja tajI de che, durjanathI dUSita manavALA purUSone sujana purUSamAM paNa zaMkA rahe che. durjanadUSitamanasAM, puMsAM sujane'pi nAsti vizvAsaH / bAlaH payasA dagdho, dadhyapi phUtkRtya bhakSayati // 1 // jema dudhathI baLela bALaka dahine paNa kaMkIne jame che, tema durjana purUe jenA manane duSita karI nAkhyAM che, evA purUSone sujana purUSamAM paNa vizvAsa nathI. 1 kuLa doSita durjane. manuSya. (1 thI 3) yasminvaMze samutpannAstameva nijaceSTitaiH / dUSayatyacireNaiva ghuNakITa ivAdhamaH // 1 // jema ghuNa nAmane jIvaDe je vAMsaDAmAM utpanna thAya che, teja vAMsaDAne pitAnI ceSTA (TecavA ) thI TuMka vakhatamAM deSita (pile) kare che tema duSTa purUSa je vaMza (kuLa)mAM utpanna thAya che, te ja kuLane pitAnI ceSTA (kukarma) thI TuMka vakhatamAM deSita (kalaMkita) kare che. zeThane droha karanAra nIca jane. sAryA. (2-3) labdhocchrAyo nIcaH, prathamataraM svAminaM parAbhavati / bhUmirajorathyAdAvutthApakameva saMkRNute // 3 // jema zerI vageremAM rahelI pRthvInI raja utthApaka (eTale tarataja te uMcI karanAra ) manuSyane prathama gherI le che, tema nIca purUSane ucca adhikAra maLatAM te prathama pitAnA zeThane ja parAbhava karavA mAMDe che. zAnta manuSyanI pAse rahetAM paNa durjana zAnta thatuM nathI. upakAriNyapi sujane, snigdhe'pi khalAstyajanti na prakRtim / jvalati jalairapi sindhorar3e nihito'pi vaDavAgniH / / 3 / / * zAkhATaka, pItaLa, chAgI, kSIravinAzana e cAra paryAya mAnava.niSa mAM che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda durjananiMdA-adhikAra. 47. aw , jema samudranA madhyamAM rahelo vaDavAnala nAmane agri samudranA pANIthI jvAlAo kADhI rahyo che eTale pANuthI zAnta thavuM joIe tyAM te ulaTe prajavalita thaI jAya che eTale samudrane tapAvI rahyA che tema durjana kadAca upakAra hi sujananI pAse rahetA hoya te paNa pitAnA nIca svabhAvane cheDatA nathI. 3 uttama kuLamAM janmavA chatAM paNa khalanI adhamatA, rACvitrahita (4-5) * yaccindanasambhavo'pi dahano dAhAtmakaH sarvadA, sampanno'pi samudravAriNi yathA prANAntako DuDubhiH (bhH)| divyAhArasamunavo'pi bhavati vyAdhiryathA vAdhaka stadvaduHkhakaraH khalastanumatAM jAtaH kule'pyuttame / / 4 // candananA kASTramAMthI utpanna thayela che te paNa agni sarvadA jema bALavAvALa che, samudranA pANImAM sArI rIte uttapanna thayo che te paNa DaMDubhi nAmane sapa jema manuSyanA prANene nAza kare che. divya (medakAdi) AhArathI utpanna thayela che, te paNa roga jema manuSyane pIDA karanAro thAya che, tevI rIte uttama kuLamAM janme che te paNa khaLa purUSa dehadhArI manuSyone duHkha karanAre ja thAya che. 4 durjane potAnA mAtApitA vigereno paNa nAza kare che. labdhaM janma yato yataH pRthuguNA jIvanti yatrAzritA ye tatrApi jane vane phaLavati ploSaM pulindA iva / nistriMzA vitaranti dhUtamatayaH zazvatkhalAH pApina ste muzcanti kathaM vicArarahitA jIvantamanyaM janam // 5 // jyAM pite janmagrahaNa karyo che. jyAMthI pitAne ghaNu guNonI prApti thaI che tema jene Azraya karI AjIvikAne kare che evA bhila loko jema te phaLavALA vanamAM dAvAnaLa mukI bALI bhasma kare che, te pramANe jyAM janma grahaNa karyo che, tema jenAthI ghaNu guNe prApta karyA che ane jene Azraya karIne pite sadA rahe che, tevA phaLavALA manuSyamAM paNa naSTa mativALA pApI evA khaLa purUSa hamezAM ni. daya thaIne teno dAha karI nAkhe che. jyAre A rIte teo pitAnA AzrayadAtA ja nmadAtA phaLadAtAne nAza karI nAkhe che tyAre vicAra rahita evA te puruSo bIjA purUSane jIvate kema muke? 5 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama duSTanA dharmAcaraNathI adhamanI vRddhi. __anuSTup vyAghasya copavAsena, pAraNaM pazumAraNam / / durjanasya viziSTatvaM paropadravakAraNam // 1 / / vAgha je upavAsa kare te tenA pAraNAmAM pazu hiMsAja thAya, tema khaLa purUSanI zreSThatA bIjAne duHkhanuM kAraNa thAya che. 1 khala purUSanA gharmamAM hiMsA. mAryA (2 thI 4) dharmArambhe'pyasatAM parahisaiva prayojikA bhavati / kAkAnAmabhiSeke'kAraNatAM dRSTiranubhavati // 3 // jema kAgaDAe nAna kare che, tyAre vasAda thato aTakI jAya che. tema khaLa purU dharma kare, te paNa temAM bIjAnI hiMsAnuM kAraNa raheluM hoya che. 2 jALa ane khaLanuM caritra samAna hoya che. ghaMzAvalambanaM yadyo vistAro guNasya yA ca ntiH| tajjAlasya khalasya ca nijADU-suptapraNAzAya // 3 // jema jALa vaza (vAMsa) ne avalabIne rahe che, guNa (doraDA) nA vistAra vALI che ane namratA batAve che chatAM pitAnA aMka (madhya bhAga) mAM sutela prA. nA prANune na za kare che. tema durjana paNa vaMza (sArA kuLa) vALo hoya puSkaLa guNavALe hAya, namratAvALo hoya, chatAM pitAnA upara vizvAsa rAkhIne rahe. lA manuSyone nAza kare che. 3 khalane guNa paNa bIjAne bAdhaka thAya che. prakRtikhalavAdasatAM, doSa iva guNo'pi bAdhate lokAn / viSakusumAnAM gandhaH surabhirapi manAMsi mohayati // 4 // jherI puSpane anya sundara (khuzabedAra) hoya te paNa (suMghanAra manuSya nA) manamAM moha ( mUcha ) utpanna kare che tema duSTa lake svamAthI ja khela che mATe tene guNa deSanI mAphaka lekene pIDA kare che. 4 ha7 1 thI 4 subhASita ratna bhAMDAgAra paraMparAthI vRddha lokonI kahevata che ke jyAre kAgaDe nahAya che, tyAre varasAda thatA nathI. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dunaniMdA--adhikAra, kusaMgati adhikAra. madhura vANI paNa khalanA mukhamAM jatAM viguNa thai jAya che. AryA ( 1-2 ) saguNApi hanta viguNA, bhavati khalAsyAdvicitravarNApi / AkhumukhAdiva zATI padaparipATI kaveH kApi // 1 // 48 guNu (ra) vALI vicitra prakAranA raMgathI raMgita sADI udaranA mukha thakI (uMdaranA kApavAtho) viguNa (dArA vagaranI) jema thaI jAya che; tema kAvyanA rasa tathA alaMkAravALI jhaDajhamaka akSaravALI kavinI kavitA, dunanA mukhathI ( duMjananA khelavAthI) viguNu virasa thAya che. 1 dujanA sujananA hRdayamAM paNa potAnA khalatvanI asara karI deche. sujanAnAmapi hRdayaM, pizunapariSvaMga lipta miha bhavati / pavanaH parAgavAhI, rathyAsu vahanrajasvalo bhavati // 2 // jema puSpanI suga MdhIvALA pavana ( je ) zerIeAmAM kare che, te rajavALA ( krUDanI sugaMdhIvALA) thAya che tema satpurUSanu hRdaya paNa duSTa manuSyanA samAgamathI lepAyeluM ( duSTa ) thaI jAya che. 2 A pramANe durjana purUSonA vividha tyAjya lakSaNe darzAvIne A duna ni'dA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. kusaMgati adhikAra. 7 jagamAM jema satsaMgathI uttama phUlanI prApti thAya che tema kusagathI manuSya ne narakAhinI prApti thAya che mATe dareka vyaktie sarvAMtra vyavahAra karatAM temAM kusagatA nathI ? A bAbatanA prathama vicAra karI ne jo te vyavahAra kaisa`ga rahita hAya te temAM joDAvu". tema nava yuvakone vezyA strI tathA tenA sa`gI purUSanA saMgathI mahA naraka pAtra thAya che. mATe tenAthI kharAkhara cetIne cAlavu. A viSayanI vadhAre samaja mATe A adhikAramAM khatAvavAmAM AvyuM che ke jaDa pada ne pazu saMganI asara thAya che, te cetana prANI manuSyane kema na thAya ? Ata eva peAtAnu hita icchanAra purUSe satra kusa`gathI DarI cAlavu para Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA 410 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama kusaMgane bIjA zabdomAM kahI te durjananI sebata kahI zakAya. pUrve ApaNe gata adhikAramAM durjananA durAcaraNe mATe bahu vistArathI jANI gayA chIe tevA durAcaraNanA aMga ke sparza mAtrathI kevA anartho thAya che te paNa joyuM che kemake temanA mana, vacana ane kAyA traNe haLa haLa viSathI bharelAM hoya che. eTaluM ja nahi paNa tenI AsapAsanuM vAtAvaraNa paNa kevaLa durgadhamaya hoya che ATalA mATe tevAethI cheka nirALA rahevAnI vizeSa AvazyakatA samajAvavA A kusaMgati adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. durjana samakSa rahevAthI tADanano bhaya. manuSya. (1 thI 7) chidrANAM nikaTe vAso, na kartavyaH kadAcana / ghaTI pibati pAnIyaM, tADyate pazya jhallarI // 1 // kaI paNa vakhate chidra (kANurUpa evA durjana)nI samIpe vAsa na kare kAraNa ke chidravALI trAMbAnI vATakIrUpa ghaTI ke je ghaDIye ghaDIye pANImAM DUbIne prANInuM pAna kare che chatAM tene Azraya karavAthI TakarAnI jAlara vAraMvAra tADanane prApta thAya che. 1 rAvaNanA pApe rAkSasone nAza. rAvaNena kRte pApe, rAkSasAnAM tu kottyH| hatA. zrIrAmamA phuvatera hakUmatA 2 rAvaNa nAmanA rAkSase pApa karyuM ane tenA pApathI zrI rAmacandrajInA bhakta ke pAyamAna thayela hanumAnajIthI kareDe rAkSase haNI nakhANuM. tema kusaMgInA saMgathI ghaNane duHkha prApta thAya che mATe kusaMga na kare. 2 uttama kuLanA manuSyane kusaMganI asara vikArAya bhavatyeva, kulajo'pi kusaGgataH / jalajAto'pi dAhAya, zaGkho vahniniSevaNAt // 3 // manuSya uttama kulamAM ja hoya te paNa kusaMgathI vikArI thAya che, jemake zekha jala (zItaLa pANa)mAM janme che te paNa te agninA saMgathI dAhaka thAya che (arthAt zaMkhanI karelI bhasma cune gaNAya che ne temAM pANuM nAkhavAthI hAtha dAjhe evuM garama pANI thAya che.) 3 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kusaMgati-adhikAra. 411 kusaMgI pitAnA Azraya sthAnano nAza kare che. yathA gajapatiH zrAntazchAyArthI vRkSamAzritaH / vizramya taM drumaM hanti, tathA nIcaH svamAzrayam // 4 // jema thAkI gayele hAthI chAyAne mATe vRkSane Azraya karI teja vRkSane haNI nAkhe che. tema nIca manuSya pitAne Azraya ApanArane haNI nAkhe che. 4 & kusaMganuM phala. tejomayo'pi pUjyo'pi, ghAtinA nIcadhAtubhiH / lohena saGgato vahniH sahate ghanatADanam // 5 // agni tejomaya ane pUjya che te paNa nIca dhAtuonI sAthe malavAthI hAthaDAvaDe ghATA praharane sahana kare che tema sujanane durjananA saMgathI saMkaTa sahana karavuM paDe che. 5 mUkhane saMga Idra bhavanamAM paNa uttama nathI. - va tatpu, cAra vana I na mUganAamara che 6 // araNya tathA parvatane viSe ke vananAM pazuonI sAthe bhaTakavuM sAruM che, paNa Idra bhuvana-svargamAM mUrkha manuSyane sahavAsa sAra nathI. 6. ucca purUSane kudaratI nIce saMganI Apatti. mahatAmapyaho daivAd, durvArA nIcasaGgatiH / karasya kathaM na syAdaMgAreNa samaM ratiH // 7 // jema kapUrane agninI sAthe rati (saMyega) thoya che, eTale kapUrane Ati karavAmAM athiI saLagAvavAmAM Ave che tema mahAna purUSane paNa daivathI nIca manuSyanI saMgata thAya che te durvAra (duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevI) che. 7 khaLanI mItratAnuM phaLa. mAryA. (8) pAtramapAtrIkurute dahati guNaM snehamAzu nAzayati / amale malaM niyacchati, dIpajvAleva khalamaitrI // 8 // * 4 thI 7 sUktimuktAvalI, Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^^^ ^ ^ 412 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. paMcama khaLa purUSanI maitrI ane dIvAnI javAlA sarakhI che. dIpakanI javAlA jema cImanI vigere zuddha pAtrane kALuM karI de che, tema durjananI maitrI pAtra (zuddha mA susa) ne apavitra ayogya banAve che. dIpakanI javAlA guga (dIvATa) ne bALe che tema durjananI maitrI saddaguNane nAza kare che. jema dIpakanI javAlA tatkALa neha (tela ke ghI) ne nAza kare che, tema duSTanI maitrI sneha (prema)ne nAza kare che. ane jema dIpakanI javAlA nirmaLa vastumAM paNa mata (masa) lagADe che te durjana nI maitrI purUSane viSe mala(doSa) nuM ALa caDhAve che. 8 durjanano saMga na kare. na paraM phalati hi kiMcit khala evAnarthamAvahati yAvat / mArayati sapadi viSatarurAzrayamANaM zramApanude // 9 // khaLa purUSane Azraya karyo hoya te te kAMI sArUM phaLa ApatuM nathI. paraMtu ulaTe jyAM sudhI pitAnuM cAle tyAM sudhI anarthaneja Ape che jemake parizrama (thAka) utAravA mATe pitAne Azraya karatA manuSyane viSa (jhera) nuM vRkSa ma rI nAkhe che. mATe koIpaNa divasa durjanane saMga na kara. 9 khaLa purUSanA saMbaMdhamAM azAMti. vantativaI (10-11) udbhAsitAkhilakhalasya vizRMkhalasya prAgjAtavismRtanijAdhamakarmavRtteH / daivAdavAptavibhavasya guNadviSo'sya nIcasya gocaragataissukhamAsyate kaiH // 10 // jeNe tamAma khaLa purUSane dIpAvyA che te mAyAvagarane baLa purUSa pi tAnA pUrve thaelA adhama vartanane bhUlI jaI devagathI bhavane pAme che. tevA nIca mANasanA saMbaMdhamAM AvavAthI keIe paNa sukha meLavyuM che ? matalaba ke nahi ja. 10 durjananA saMgIne thatuM phaLa. durvRttasaGgatiranarthaparaMparAyA, hetuH satAM bhavati kiM vacanIyametat / laGkezvaro harati dAzaratheH kalatraM, mAmoti bandhamathadakSiNasindhunAthaH // 11 // sapurUSone paNa duSTanI sabata te ghaNuM nukazAna thavAnuM kAraNa che temAM kahe. vAnuM zuM ? jue te rAvaNe rAmacaMdrajInI strI sItAnuM haraNa karyuM tethI dakSiNa dizAnA samudrane baMdhana thayuM. 11 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ whv... parikeda kusaMgati adhikAra 413 saralane kuTilanA saMgathI hAni zivari. (12-13) paNajI vA samunitAmathavA, samUrtebhaGgaM vA patanamazucau nAzamathavA / zaraH prAmotyetAn hRdayapathasaMstho'pi dhanuSa govaijJAti ravahu kumakuma || 9 || vAMkA (kuTila) padArthane Azraya karavAthI sarala manuSyane nakI prasiddha rIte azubha (akalyANu)nI prApti thAya che. tyAM daSTAnta Ape che ke sarala evuM bANa . vAMkA evA dhanuSanA hadayamAM (madhya bhAgamAM) rahela che te paNa te tenAthI pheMkAtA pitAnI pAMkhonA bhaMgane (manuSya pakSe pitAnA pakSarUpa evA bhAI vagerenA nAzane) cagya evA phalA ( agrabhAga) nA nAzane (manuSyapaNe pitAnA puNyakarmanA saMgathI prApta thayela uttama evA phalanA nAzane) potAnA zarIranA nAzane athavA apavitra sthAnamAM paDavAne (manuSyapakSe narakamAM paDavAne) athavA nAzane (manuSyapaNe mRtyune) prApta thAya che. 12 kusaMgInA saMgathI utpanna thatI durjanatA. varaM kSiptaH pANiH kupitaphaNino vakrakuhare, varaM jhampApAto jvaladanalakuNDe viracitaH / varaM prAsapAntaH sapadi jaTharAntarvinihito, na janyandaurjanyaM tadapi vipadAM sadma viduSA // 13 // ke pAyamAna thayelA evA sarpanA mukha vivarane viSe hAtha nA hoya te sArUM, prajavalita evA agni kuMDane viSe pRpApAta karyo hoya te sAre, kuMtaNune agrabhAga tatkAla udaranA madhyabhAgane viSe nA hoya te sAre paNa paMDitajane kusaMgIne saMga karave sAre nathI, kAraNa ke te ApattinuM gRha che. 13 mehaka strImAM phasAyela kAmAMdha purUSane bhamarAnI anyakti. mandAkrAntA. gandhaigaDhyA jagati viditA ketakI svarNavarNA, padmabhrAntyA kSudhitamadhupaH puSpamadhye papAta / andhIbhUtastadanu rajasA kaNTakaizchinnapalaH, sthAtuM gantuM kSaNamapi sakhe naiva zakto dvirephaH // 15 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 vyAkhyAna sAhitya saMgraha, paMcama he mitra ! suvarNanA jevI suMdara kAMtavALI, jagatamAM sArI rIte prasiddha thayelI, ghaNI khuzabodAra ketakInA puSpa upara padmanI brAMtithI ( A padya che ema mAnIne) bhUkhe mare beThe. (pachI pitAne lAbha e maLe ke) ketakInI rajathI beu AMkhe AMdhaLo thaye, kAMTAthI pitAnI beu pAMkha kapAI gaI, ane tyAM kSaNa vAra rahevAne ke tyAMthI javAne bhamara azakta thaye. eTale "lene gaI pUta era I AI khasama" jevuM thayuM. 14 kalyANArthIe kusaMga na kara. riNI (15 16) himati mahimAmbhoje caNDAnilatyudayAmbude, dviradati dayArAme kSemakSamAbhRti vajrati / samidhati kumatya'nau kandatyanItilatAsu yaH, kimabhilaSatA zreyaH zreyassanirguNasaGgamaH // 15 // dune saMga e mahimA rUpI kamaLane hima tulya che, AbAdI rUpI meghane pracaMDa pavana tulya che dayA rUpI puSpanA bAgane hAthI jevuM che, kalyANarUpI parvatane vaja tulya che. kumati rUpI agnine viSe kASTa tulya che, ane anIti rUpI velAne kaMda (mULa) tulya che, mATe kalyANanI IcchAvALA manuSya duSTa saMgane avazya tyAga kare. 15 khalano saMga ati anarthakArI che. zamayati yazaH klezaM sUte dizatyazivAM gati, janayati janodvegAyAsaM nayatyupahAsyatAm / bhramayati matiM mAnaM hanti kSiNoti ca jIvitaM kSipati sakalaM kalyANAnAM kulaM khalasaGgamaH // 16 // nIca manuSyane saMga yazane nAza kare che. kalezane janma Ape che. amaMgaLa gatine (nAkI vagere gatine) Ape che. janasamAjane uga karAve che, manuSyane jagatamAM hAsyapAtra karAve che, buddhine bhamAvI de che, mAnane haNI nAkhe che, jIvita ne nAza kare che ane samagra evA puNyanA samUhane phekI de che. ItyAdi sarva prakAranuM aniSTa nIca manuSyane saMga kare che. 16 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. kusaMgati adhikAra 415 je akalyANa kusaMgatithI thAya che te bIjI kaI rIte thatuM nathI. rAhUDhavikrohita. (17-20) na vyAghraH kSudhayAturo'pi kupito nAzIviSaH pannago, nArAtirbalasatvabuddhikalito mattaH karIndro na ca / taM zaknoti na kartumatra nRpatiH kaNThIravo nodhdhuro, doSaM durjanasaGgatirvisanute yaM dehinAM ninditA // 17 // nizvita evI durjana purUnI saMgati manuSyonA saMbajamAM je doSa utpanna kare che te deSane karavAne kSudhAtura eve vAgha, ke pAyamAna thayele jherI sarpa, baLa vairya ane buddhithI yukta e zatru, mamatta e hAthI, rAjA ane phATela e siMha paNa zaktimAna thaI zakatuM nathI. 17 asAdhunA saMga karatAM anya saMkaTano zreSThatA. vyAdhavyAlabhujaGgasaGgabhayakRcchreSThaM vanaM sevitaM, kalpAntodgatabhImavIcinicito vArdhivaraM gaahitH| vizvaploSakarotojjvalazikho vahnivaraM cAzrita trailokyodaravartidoSajanake nAsAdhumadhye sthitam // 10 // pArAdhi, vAgha, sarpAdinA saMgathI bhaya karanAruM (ghara) jaMgala sevavuM te paNa sArUM. kapAta (jaganA laya) vakhate uMcI thayelI bhayaMkara laherothI bharapUra evA samudramAM pharavuM te paNa sArUM, AkhA jagane bALanAra uddhata prajavalita evA agnine Azraya kare tyAre paraMtu traNa lekanA madhyamAM rahenAra (prANIomAM) deSane utpanna karanAra evA asAdhu ( duSTa purUSa ) nA madhyamAM rahevuM sAruM nathI. 18 durgaNI bAvaLa prati anyakti. tuccha etraphalaM kaSAyavirasaM chAyApi te kabuMga, zAkhAkaNTakakoTibhiH parivRtA matkoTakoTisthalam / anyasyApi taroH phalAni dadataH tyaktAtistiSThase, re babbUla taro susaGgarahitaH kiM vaye te te'dhunA // 19 // - he bAvaLanA vRkSa ! turUM ane rasa rahita tuccha evuM tAruM pAMdaDuM tathA phaLa che, ane tArI chAyA paNa kAbaracitarI che, eTale ghATI nathI, tArI zAkhA (DALa) Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha paMcama kAMTAonA agrabhAgathI vIMTAI gayela che ane tu karaDo makoDAnA rathAnarUpa che. vaLI jyAre tene kApavAmAM Ave che tyAre tuM phaLane ApanArA vRkSanI vADarUpa thaI rahe che eTale bIjAnA phaLa levA deto nathI e rIte tuM sarvathA satsaMgathI rahita che tethI tArUM hamaNuM zuM varNana karI zakAya? 19 guNa purUSane saMga choDavAthI kalyANamAM hAnI. dharma dhvastadayo yazacyutanayo vittaM pramattaH pumAn kAvyaM niHpratibhastapaH zamadayAzUnyo'lpamedhAH zrutam / vastvAlokamalocanazcalamanA dhyAnaM ca vAMchatyasau yaH saMga guNinAM vimucya vimatiH kalyANamAkAMkSati // 20 // jema dayA rahita purUSa dharmane, nyAyarahita yazane, ALasu paisAne, buddhihIna kAvyane, zama-dayA rahita tapane, a5 budhivALo zAstrane, AMkha vinAne vadhu jevAne, ane caMcaLa manavALo dhyAnane Icache che paNa tema banavuM azakya che te pramANe guNavAna manuSyane tyAga karIne je kalyANanI (mekSanI) IcchA rAkhe che te vyartha che. 20 satsaMganuM mAhAbhya. Ivijya sarpa se su nahI kachu tAlaka, vadhu lage subhale karI mAne siMha ha khAte nAhI kachu Dara, gaja mAratate nahIM hAne. Aga re jala bUDi mare, girajAya gire kachu bheMmata Anai, suMdara aura bhale sabahIM para, durjana saMga bhale nAhI jAne. 21 siMhataNI kariye kadi bata, masta thaye na mahAbata rAkhe, lepa kare hita kepa karI pachi, nirdaya thaI paLamAM haNi nAkhe; mitra amitra na tatra gaNe, tane cAmaDI cIri cupacupa cAkhe e dalapata bhale paNa duSTa, adAvata rAkhI naDe bhava Akhe. 22 duSTa thakI dura je vaziye, khasImeM khaLane parakhI paDachAye; heta nihALI thavuM nahi harSita, guNa bhale bahu varNavi gAye, gaImanI kadi thAya na gAya, gamAra bhale jamunA jala nAhyA, dukanI sebatathI dalapata, nathI jagamAM sukha kaI kamAye, 23. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kusaMgati adhikAra. 417 ApramaNe kusa'ginA pariNAma darzAvIne A kusaMgati adhikAra pUrNa karatAM tevA durjanAthI samagra Alama khace ema icchIzu graMtha sagrahitA. gIti. vinayavinayamuninA, pacamo pariccheda evamatraiva / grathitazca sugamatu (mAryo) vyAkhyAtRRNAM mudde sadA bhUyAt // vyAkhyAnasAhitya sagraha nAmanA graMthanA ane zvetAnI sugamatA mATe saprathita tathA sAdhvIe ane zvetA varganA AnaH pAMcamA pariccheda sapUrNa vinayavijaya munie A vRttIya pariccheH vyAkhyAna karanArA karyAM che te sadA nya khyAna karanAra sAdhu ne mATe thAo. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C ka SaSTha pariccheda. pavitraAtmA ( lukama cha) te svabhAva vajanamAM haLave che. paraMtu tene azuci agya paricaya thavAthI vajana vadhI jAya che eja bhava bramaNanuM kAraNa che. kemake haLavI cIjanI gati uce javAnA svabhAvavALI che. tyAre vajanadAra cIjanI gati nIce javAnA svabhAvavAnI che. sarva dharmanA eja vicAra che ke uce svarga che. ane nIce narka che e hakIktane uparanA kAraNethI puSTi maLe che kemake jema jema AtmA karma baMdha kare che tema tema vajana vadhAravAthI nice (narkamAM) javAne adhikAro thAya che tyAre satkarmathI haLave thatAM uMce (svargamAM) caDhe che. ATalI hakIkata jANavA pachI e ka bhaviAtmA haze ke je nice javAnuM pasaMda kare ? AtmAne muLaravabhAva nirmaLa che paraMtu vividha vAtAvaraNanA AcchAdanathI te e te malIna thaI jAya che ke keTalIka vakhata te sArUM narasuM vicAravAnI zakti paNa gumAvI de che. bhavyAtmAne A zakti punaH prApta thaI zake teTalA mATe vyavahAramAM saMsAramAM rahelAM tyAjya AchAdane nirAlaMbana vastuo ane duSTa prakR tinA svarUpa mATe pUrva vistArathI samajAvavAmAM AvyuM che eTale che tevA dareka ahitakara saMsargathI bacavAne kALajI rAkhavAmAM Ave te AtmA pitAnI mULasthitine samajavAne hakkadAra thaI zake che. pavitra bhAvanAvALA jIjJAsu mumukSu varga A avasthAne prApta karI zake te pachI AtmAnI oLakha ane tenI zakitane anubhava thavAnI jarUra che. tethI A tma zakti darzAvavAne A paricachedamAM prayatna karavAmAM Avela che ane AzA che ke bhavyAtmA tethI pitAnA mULa svarUpane oLaMgI AtmasattA tejano anubhava tha. tAM ucagatine prApta karavAne pitAnuM Ama vIrya pheravaze. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dharma svarUpa adhikAra. dharma svarUpa adhikAra, ail ho 46 A adhikAramAM dharmanuM svarUpa, phaLa ane tenu sarvoparipaNu* vividha padyathI batAvavAmAM AvyuM che. te akSarazaH manana karavA cegya che jaganA aneka prANIomAM jo manuSyanu zreSTha paNuM svIkAravAmAM Ave che te te eka dharmothIja, kahyuM che ke AhAranidrAbhayamaithunaM ca sAmAnyametatpazubhirnarANAM dharmo hi tenASito vizeSo dhamaLa paTTInAH pamiH samAnAH " arthAt AhAra, nidrA, bhaya ane maithuna A cAra AcaraNe mATe manuSye pazue sAthe sarakhA che. jyAre mAtra manuSyAmAM dharma eja vizeSa che eTale je manuSye dhama thI hIna che. te pazu tulya che. dharmIe manuSyane ucca sthAne pahoMcavAne mukhya Alakhana che. ane tenA sevanathI ja mananI nirmaLatA thatAM AtmAne AgaLa vadhavAne taka maLe che. mATe prathama dharmanuM svarUpa samajAvavA adhikAranA Ara'bha karavAmAM Ave che. dharmanuM svarUpa. 419 anuSTup. (1 thI 7) zrUyatAM dharmasarvasvaM zrutvA caivAvadhAryatAm / gAmana: gati hAni, jevA na samApayeta // 1 // huM vAMcaka mahAzaye| ! dharmanuM sasva sAMbhaLeA ane sAMbhaLIne nakkI kare ke je kAryo peAtAne tathA bIjA prANIone pratikUla che arthAt duHkha ApavAvALAM che te kAie pazu na karavAM, 1 dharmanA sthAna mATe prazna, kathamutpadyate dharmaH, kathaM dharmo vardha / kathaM ca sthApyate dharmaH kathaM dharmo vinazyate // 2 // dharma zIrIte utpanna thAya che? zIrIte vadhe che ? zIrIte sthApana karAya che ane zIrIte vinAza pAme che? 2 dharmanI utpatti, vRddhi, sthiratA ane vinAzanAM lakSaNa satyenotpadyate dharmo, dayAdAnena vardhate / kSamayA sthApyate dharmaH krodhalobhAdvinazyati // 3 // * 1-5 mahAbhArata zAMtiparva prathamapAda. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SA 420 - vyAkhyAna sAhitya saMgraha satyathI dharma utpanna thAya che. dayA tathA dAnathI vadhe che. kSamAthI dharmanuM sthApana karAya che ane krodha tathA lebhathI dharma nAza pAme che. 3 pAlana karavA yogya mukhya pAMca dharmo.. ahiMsA satyamasteyaM tyAgo maithunavarjanam / paJcasvateSu dharmeSu sarve dharmAH prtisstthitaaH|| 4 // ahiMsA-bhUta prANI mAtranI hiMsA na karavI te, satya-sAcuM bolavuM,cArI na karavI, parigrahane tyAga, dAna ApavuM, ane maithuna-I saMgane tyAga karavo A pAMca dharmAmAM sarva dharmata samAI jAya che. 4 - dayA dharmanI mukhyatA. sarve vedA na tat kuryuH sarvayajJAzca bhArata / sarve tIrthAbhiSekAzca yatkuryAtmANinAM dayA // 5 // he bhArata ! bhUta prANI upara rAkhelI dayA je kArya kare che te kArya sarva vede, sarva yo ane sarva tIrthomAM karelA abhiSeke karI zakatA nathI. 5 pUrvajanmamAM karela dharmanuM anumAna dharAntaHsthaM taromUlamucchrayeNAnumIyate / tathA pUrvakRto dhamo'pyanumIyeta sampadA // 6 // pRthvImAM rahela vRkSanA mULanuM te vRkSanI ucAIthI anumAna karAya che. tema pUrvajanmamAM karele dharma saMpada-dhana dhAnyAdinI saMpattithI anumAna karAya che. e saMbhAvanA che. 64 dharma pApa nAza kare che. dIpo hanti tamaH stomaM raso rogamahAbharam / sudhAbindurviSAvegaM dharmaH pApabharaM tathA // 7 // jema dIve andhakAranA samUhane nAza kare che. rasAyana-zuddha auSadha reganA mahA bhArane nAza kare che. ane amRtanuM bindu jheranA vegane nAza kare che. tema dharma pApanA bhArane nAza kare che. 7 mAtA pitA ane mitra rUpe dharma vijhA, dharmo mahAmaGgalamaGgabhAjAM dharmo jnnyuddlitaakhilaartiH| dharmaH pitA pUritacintitArthoM dharmaH suhRdardhitanityaharSaH // 7 // * 6 thI 9 sUkti muktAvalI. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^ ^^^ ^ pariccheda dharmasvarUpa adhikAra. 421 dharma dehadhArI prANIonuM mahA kalyANa che. dharma samagra pIDAne nAza karanArI mAtA che. dharma Icachela arthane pUrNa karanAra pitA che. dharma nitya Anandane vadhAranAra sahada mitra-che. 8 dharma karanArane zuM zuM phaLa maLe che? 3panAti (9 thI 11) dine dine maJjulamaMgalAlI susampadaH saukhyaparaMparA ca / iSTArthasiddhirbahulA ca buddhiH sarvatra siddhiH sRjatAM sudharmam // 9 // sad dharmanuM AcaraNa karanAra manuSyane sarva ThekANe divase divase sudara maMgalenI paMktio, sArI saMpattio, sukhanI paraMparA, Ijha-Ichita arthanI siddhi, ghaNuM buddhi, ane sarvatra siddhi prApta thAya che. 9 gharmazIla purUSane sarvatra nirbhayapaNuM. yo dharmazIlo jitamAnaropI vidyAvinIto na parapratApI / svadAratuSTaH paradAravarjI na tasya loke bhayamasti kiMcit // 10 // dharmazIla, mAna, krodhane jaya karanAra tathA vivAthI vinIta-vinayavALo, bIjAne duHkha na ApanAra, pitAnI strImAM saMtoSa rAkhanAra ane bIjAnI strIone tyAgakaranAra je purUSa che. tene jagatamAM kAMI bhaya-bIka nathI 10 gharma hIna purUSanuM jIvana pazu tulya che. trivargasaMptAdhanamantareNa pazorivAyurviphalaM narasya / tatrApi dharma pravaraM vadanti na taM vinA yajavato'rthakAmau // 11 // he bhavya ane dharma ane kAmAdinA sAdhana vinA manuSyanuM AyuSya chAgadikanI peThe niSphaLa jANavuM. arthAta dharma, artha, kAma ane mekSa e cAra je pu. rUSArtha che. temAM mokSanuM sApaNuM durlabha che. jyAre bAkInA dharma, artha ane kAma, e traNanA upArjana vinA manuSyanuM vitavya pazunI peThe viphala jANavuM. e traNa vargamAM paNa dharmane zreSTha kahe che kemake dharma vinA artha ane kAma beu hAya zake nahIM, kAraNake jeNe pUrva janma dharma karyo che tene ja artha kAma A janmamAM prApta thAya che. te mATe traNa vargamAM paNa je dharma che teja zreSTha che. tethI he bhavya prANIo manane viSe viveka lAvIne zrI sarvajJa praNIta dharmaja Adara. 11 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra vyAkhyAna sAhitya saMgraha dharmanI parIkSA. vaMzastha, yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate nigharSaNacchedanatApatADanaiH tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapodayAguNaiH // 12 // senAnI parIkSA karavAmAM senAne paththara sAthe ghasavuM, tene kApavuM agnimAM melavuM tathA hathoDIthI TIpavuM ema jema cAra prakArathI parIkSA karAya che tema dharmanI parIkSA karavAmAM zAstra, zubha AcaraNa, tapa ane dayA guNe lekamAM upayogI che. 12 dharmarUpI vRkSanuM phala drutavilambita. sukulajanmavibhUtiranekadhA priyasamAgamasaukhyaparaMparAH / nRpakule gurutA vimalaM yazo bhavati dharma taroH phalamIdRzam // 13 // uttama kulamAM janma, aneka prakAranuM aizvarya, priya janane samAgama, sukhanI paraMparA, arthAt eka pachI eka ema sukhanuM AvavuM te temaja rAjakulamAM gurUpaNuM athavA heTAI, nirmala e yaza, e dharmarUpI vRkSanuM phaLa che. 13 khare vakhate rakSaNa karanAra dharma mATina (14 15) suciramapi upitvA syAtmiyaurviprayogaH suciramapi caritvA nAsti bhogeSu tRptiH / muciramapi hi puSTaM yAti nAzaM zarIram suciramapi vicintyaM trANameko hi dharmaH // 14 // lAMbA vakhata sudhI sAthe vasIne paNa priya sagAM vahAlAethI viyoga thAya che. ghaNA vakhata sudhI bheLavavAmAM Ave te paNa viSaya bhegamAM manuSyane tRpti thatI nathI. zarIrane dIrgha kAla paryanta puSTa karavAmAM Ave te paNa te nakkI nAzane pAme che. jyAre lAMbA samaya vicAra karavAmAM Ave te pariNAme eka dharma ja rakSA karanAra che. 14 saMsArathI pIDIta jana samAjane satya zaraNa vyasanazatagatAnAM klezarogAturANAm maraNabhayahatAnAM duHkhazokArditAnAM / * 13 thI 16 sUkata mukatAvalI. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dharmavarUpa-adhikAra 4ra3 jagati bahuvidhAnAM vyAkulAnAM janAnAM rAjAmarALAnAM nityame di ghaH | 8 || sekaDo duHkhane pAmelA, saMsAranA kaleza ane vyAdhithI pIDita thayelA, maraNanA bhayathI mRta tulya thayelA, duHkha tathA zekathI pIDAyelA, Azraya vagaranA evA ghaNuM vyAkula manuSyane jagatamAM nitya eka dharmaja Azraya che. 15 dharmanAM vividha phale zikhariNI. kulaM vizvazlAghyaM vapurapagadaM jAtiramalA murUpaM saubhAgyaM lalitalalanA bhogyakamalA / cirAyustAruNyaM balamavikalaM sthAnamatulaM yadanyazca zreyo bhavati bhavinAM dharmata idam // 16 // jagatamAM vakhANavA cogya evuM kula, roga rahita zarIra, nirmala. kSatriya vaizya, brAhmaNadi jAtinI prApti, sundara rUpa, sAruM bhAgya, uttama strI, bheLavI zakAya tevuM dhana, dIrgha AyuSya, yuvA varathA, (juvAnI) daDha evuM baLa, kaivata, namAvI zakAya tevI padavI, ane bIjuM je pAralekika kalyANa e badhuM saMsArI bhavya jIne dharma thIja thAya che. 16 suyoga e bhAgyabaLa che. mAtA . (17-18) - jaino dharmaH prakaTavibhavaH saGgatiH sAdhuloke vidvAdoSTicanapaTutA kauzalaM sakriyAsu / ' sAdhvI lakSmIzcaraNakamalopAsanaM sadgurUNAm zuddhaM zIlaM sumatiramalA prApyate bhaagyvdbhiH|| 17 // Indriyane jemAM nigraha che evo jaina dharma ke je vaibhava prasiddha che te, sAdhu samAjane satsaMga, vidvAnonI sAthe goSTi-satsaMgasabhA-vacanenuM cAturya, sundara kriyAomAM kuzalatA, zreSTha evuM dhana, saddagurUonA caraNakamalanuM upAsana, pavitra svabhAva, agara AcaraNa, ane nirmala evI sumati A badhAM padArtho bhAgyavAna purUSane ja prApta thAya che. 17 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 vyAkhyAna sAhityasaMgraha dha lAbhanAM lakSaNA rUpaM ramyaM karaNapaTutA rogyamAyurviMzAlam kAntA rUpAnamitaratayaH sUnavo bhaktimantaH SaTkhaNDAvata parivRDhatvaM yazaH kSIrazubhraM saubhAgyazrIriti phala ho - dharmavRkSasya sarvam || 18 || sigsang sundarUpa, kArya mAM caturatA, zarIramAM AMgya-nirogIpaNu-lAMbu AyuSa, rUpathI ratine namAvanAra evI strI, premI evA putrA, cha khaDavALI pRthvItalanu parivraDhanapaNuM-rAjaya, kSIratulya ujavala evI kIrti, sundara bhAgyavALuM dhana, A badhuM phaLa dharmarUpI vRkSanu che. 18 dhamahIna purUSanA manuSya janmanI vyatha sthiti. rAghUMvitrita. ( 19 thI 24 ) rAjyaM niHsacivaM gatapraharaNaM, sainyaM vinetraM mukham barSA nirjaladA dhanI ca kRpaNo, bhojyaM tathAjyaM vinA / duHzIlA gRhiNI hunna kRtimAn rAjA pratApojjhitaH ziSyo bhaktivivarjito bata tathA, dehI ca dharma vinA // 19 // kheda che ke ! jema pradhAna vinAnu` rAjaya, hathIyAra vagaranu` sainya, AMkhahIna sukha-mhATTu, varSAda vinAnI varSARtu, kRpaNu-adyAtA evA dhanADhya purUSa, ghI vinAnu` bhAjana, duSTa svabhAva avathA durAcaraNavALI sro, kaMi paNa na karI zakanAra evA mitra, pratApathI hIna evA rAjA, ane bhakti rahita evA ziSya, tema dharma vinAnA manuSyane jANave. 19 dhahIna manuSyanI nistejatA. nirdanta: karaTI ho gatajavazcandraM vinA zarvarI nirgandhaM kusumaM saro gatajalaM, chAyAvihInastaruH / sUpo nirlavaNaH suto gataguNazcAritrahIno yatiH nirdevaM bhavanaM na rAjati tathA dharma vinA mAnavaH jema ita rahita eve! hAthI, vega vagaranA gheADA, candravinAnI rAtri, suga dha vinAnu puSpa, jaLavinAnu` taLAva, chAyA vinAnuM vRkSa, latraNa mIThAM vinAnu zAka athavA kaThoLa, guNu hIna putra, sat cAritra indriya vijayAdri thI hIna evA yati, deva vinAnu` devAlaya zAbhatuM nathI tena dharma vinA mAnava zeAlatuM natho 20 60 // Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma svarUpa-adhikAra. ADakataro rIte dharmArAdhananuM phaLa. lajjAto bhayato vitarkavazato, mAtsaryataH snehato lobhAdeva ThAbhimAnavinayAcchRGgAra kI yaditaH duHkhAtkautuka vismayAt viparito, bhAvAt kulAcArato vairAgyAcca bhajanti dharmamasamaM, teSAmameyaM phalam // 21 // lajjAtho, bhayathI, vicArane vaza thaIne, adekhAIthI, snehathI, leAbhathI, huDaasimAnatho, vinayathI,zaMgAra ane kIrti vigeretho, duHkhathI, cAtarapha adbhutadaza - nanA Azrcarya tho, premabhAvathI, kula cArathI, verAgyathI, ema kei paNa rIte je asAdhAraNa evA dharmane seve che te manuSyAne ghaNuM phaLa thAya che. 21 dharmanuM maLa. pariccheda rUpa dharmo duHkhadavAnalasya jaladaH, saukhyaikacintAmaNiH rogamahoragasya garuDo, dharmo vipattApakaH / dharmaH prauDhapadamado jinapado dharmo dvitIyaH sakhA dharmo janmajarAmRtikSayakaro dharmo hi zarmapradaH // 22 // dha duHkharUpI dAvAnalane varSAda tulya che. dharma sukhanA cintAmaNi che. - rthAt cintAmaNi vat cintata sukhane ApavA vALA che. dharma sa'sAranA roga rUpI mahAn sa te garUDa samAna che, dhama duHkhanA nAza karanAra che. dharma meATI padavIyA (tIrthaMkara cakravati Adi mAkSa sudhInA pada ) ne ApavA vALA che. dharma khIje mitra che, dharma janma, jarA, mANutA na za karanAra che ane cekakasa dharma kalyANane ApavA vALA che. 22 dharmAtmAne idranI samRddhi yannAmnA madavAribhinnakaraTA stiSThanti nidrAlasA dvAre vibhUSitAzca turagA heSaMti yaddarpitAH / veNumRdaGgazaGkhapaNaH suptazca yadbodhate tatsabai suralokabhUtisadRzaM dharmasya viSphUrjitam / / 23 / / nAmatho ane madanA jalathI jeenA gaMDasthala bheDhAyela che, ane jenA maitrAmAM nidrAnu` Alasa AvI zuM che evA hAthIe jene tyAM ubhA rahe che. ane jenA dvAramAM hema-suvarNa thI vibhUSita ane garviSTa evA gheADA haNuhaNATInA zabda karI rahyA che. ane vINA, veNu, mRdaMga, zaMkha, ane pazuvanA zabdo vaDe nidrAthI jAgRta karavAmAM Ave che tevI indralekanI samRddhi jevu* A badhuM dharmanuM prakaTa svarUpa che. 23 54 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha puNyanA udayanA lakSaNe. patnI premavatI sutaH savinayo bhrAtA guNAlaGkataH snigdho bandhujanaH sakhAticaturo nityaM prasannaH prabhuH / nirlobho'nucaraH svabandhusumunimAyopayogyaM dhanam puNyAnAmudayena santatamidaM kasyApi sampadyate // 24 // premavALI strI, vinayavALo putra, guNethI bhita e bhAI, nehavALo badhujana, ati catura e mitra, hamezAM prasanna e svAmI, zeTha-, nirlobha e nAkara, ane pitAnA badhuo tathA zreSTha yatione bhegavavA gya dhana, hamezAM A badhuM puNyanA udayathI keIkaja purUSane prApta thAya che. 24 . dhama adharmI upara lalitAMga kumAranI kathA. bharata kSetrane viSe zrIvAla nAme nagara che. tyAM naravAhanA nAme rAjA rAjya kare che, tene rUpAvana nidhAna sarva guNe karI pradhAna, amRta samAna jenI vANI che evI kamalA nAme strI che. tenI kukheM jema chIpane viSe muktAphala upaje, tevA rUpe karI amara samAna lalitAMga nAse kumAra jame, te anukrame sarva kalAmAM pravINa thaye, sAkSAta kaMdarpavatAra che ane vinaya viveka vicAra cAturyAdi guNe saMpanna thayo, ane dhIme dhIme yuvAvasthAnA sukhe bhegavavA lAge kaIka avasare te kumArane keI sajajana e nAme mitra AvI maLe yadyapi tenuM nAma te sajajana che paraMtu pariNAme karI te ati durjana che have tenI upara kumA2 atyaMta prIti rAkhe che paNa te pitAnuM durjanapaNuM vadhAre jAya che ke tAre zazini khalu kalaMkaH kaNTakaH padmanAle jaladhijalamapeyaM paNDite nirdhanatvaM / dayitajana viyogo dubhaMgatvaM surUpe dhanavati kRpaNatvaM ratnadoSI kRtAntaH // 1 // matalaba ke cadramAM kalaMka che. kamaLamAM kAMTA che, samudra khAre che, paMDita ni. dhana hoya che, hAlAne viyega saMbhave che varUpamAM durbhAgya temaja dhanavAnamAM labha vRtti e pramANe ratnarUpa sAdhamAM deSane AvirbhAva che e paNa kALane prabhAva che. vaLI jovAya che ke - zazI divasadhUsaro galitayauvanA kAminI / saro vigatavArijaM mukhamanakSaraM svAkRteH / prabhudhanaparAyaNaH satatadurgatiH sajjano . nRpAMgaNagataH khalo manasi sapta zalyAni me // 2 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~ ~ pariccheda dharmavarUpa-adhikAra 4ra7 divase dekhAte jhAMkho caMdra, vaivanAvasthA gayelI rasI, kamaLa vinAnuM sarovara, nirakSara varUpavAna, dhana saMgrahamAM macela zrImaMta, sajajana purUSa chatAM nidhana, ane rAjadarabAramAM rahelo khaLa purUSa e sAta mArA manamAM zalyarUpe che. A pramANe jema nAgaravelImAM niSphaLatAnuM kalaMka caMdanamAM kaTutAnuM kalaMka, lakamImAM capalatAnuM kalaka, suvarNane viSe nidhatAnuM kalaMka che. tema lalitAMga kumArane nAmadhArI sajajananI mitratA kalaMkarUpa che. eka vakhata lalitAMgakumAra rAjAne namaskAra karavA mATe gaye, vinaya tathA guNavALA kumArane joI rAjA saMtuSTa thayo ane amUlya hAra rAjAe dIdhe. kumAra rAjAne namaskAra karI pAcho vaLatAM te kumAranI mArgamAM yAcaka janee ya thAo jaya thAo ema prArthanA karI, tethI kumAre tarataja te hAra vAcakone ApI dIdhe te sarva vAta sajajane jANI ane teNe AvI rAjAnI AgaLa cADI khAdhI. kahyuM che ke paravinena santoSaM bhajate durjano janaH / labhedagniH parAM dIptiM paramaMdiradAhataH // 1 // matalaba ke jema agni bIjAnuM ghara bALIne vadhAre dIpe che tema durjana mANasa bIjAne vana karavAthI ja saMteSa pAme che. rAjAe te vAta sAMbhaLI krodhavaMta thaI kumArane teDAvI ekAMte besADo zIkhAmaNa ApIne kahyuM ke, he putra! tuM atyaMta dAna devAnA vyasanane tyAga kara ! yataH | atidAnAdalibaddho naSTo mAnAt suyodhanaH / vinaSTo rAvaNo laulyAdati sarvatra varjayet / / / eTale ke atidAna karavAthI balIrAjA baMdhAye hatuM, atimAnathI duryoddhana nAza pAmyuM hatuM, ati Asakti rAvaNa nAza pAmyo hato mATe sarva bAbatamAM vadhAre paDatuM thAya te ThIka nahi. ---- vaLI kahyuM che ke mahAduHkhAya sampadyedatimeghasya varSaNam / prANaghAtAya jAyeta prANinAmatibhojanam // 3 // eTale varasAda bahu varase te te duHkharUpa thAya che tema bahu bhojana karavAthI prANune nAza thAya che.. A mATe he putra! AvakathI adhika vyaya kare te samudra paNa khAlI thaI jAya ane pachI nirdhana purUSa kayAMya Adara pAmatA nathI kahyuM che ke / thato. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha thai wwww AdaraM labhate loke na kApi dhnvrjitH| kAntihIno yathA candro vAsare na labhet prathAM // 1 // matalaba ke jema divase kAMti vinAne caMdra anAdara pAme che tema dhana vinA ne duniyAmAM sarvatra anAdara pAme che ane e rIte kula, zIla, AcAra, vidyA, iyinuM parutva, e sarva dhana vinA nirarthaka jANavAM. te have he vatsa! AjathI tAre Avaka mAphaka ucita kharca kare, ne saMgraha kare, je mATe rAjyane yogya tuM che, ane rAjaya paNa je bhaMDAramAM dravya sabaLa haze teja cAlaze, ane vaLI dravya haze te ja sarva sabhA tArI AjJAmAM raheze. evuM pitAnuM vacana sAMbhaLI kumAra manamAM vicAra karavA lAge, ke jue hArA upara keTaluM heta che | thatA | AkAriMgatargatyA ceSTayA bhASaNena ca / netravaktravikAraizca jJAyate'targataM manaH / / matalaba ke sAmAnA mananI parIkSA caherAthI, hadayanA umaLakAthI, cAlacala gatathI, ceSTAthI, bhASaNathI ane meM tathA AMkhanA vikArathI thAya che. A pramANe keIka puNyazALI uparaja mAtA pitAnA sAmya daSTi paDe. mATe mArUM ahebhAgya che. have kumAra pitAnI AjJA pAmyA pachI svalpa sva5 dAna dharma karavA lAge, te vAre yAcaka jane kahevA lAgyA ke he lalitAMga kumAra prathama tame hAthI sarakhA dAtAra thaIne have gardabha jevA kRpaNa kema thayA? athavA prathama tame ka9pavRkSa samAna thaIne have dhaturA prAya: ma thayA! athavA pahelAM siMha samAna thaIne have zIyALI jevA kema thayA? ema svArtha naSTa yAcaka leke kahevA lAgyA ne thatA | tAvata prItibhavelloke yAvaddAnaM pradIyate / vatsaH kSIrakSayaMdRSTvA svayaM tyajati mAtaraM // eTale ke jyAM sudhI kaI paNa dAna apAya che tyAM sudhI lekamAM proti rahe che, matalaba ke gAya dudha Apati baMdha thAya che eTale tene putra vAcharaDo paNa tenA uparano prema cheDI de che. temaja- caleca meruH pracalettu mandaraH calettu tArAgrahacandrabhAnuH / kadApa kAle pRthivI caleddhi tathApi vAkyaM na caledi sAdhoH / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dharmasvarUpa-adhikAra. kadAca merU parvata calAyamAna thAya, maMdarAcala (himAlaya) calAyamAna thAya tArA, graha, caMdra ke sUrya paNa calAyamAna thAya, ke kadApI pRthavI paNa koI kALe calAyamAna thAya paraMtu sajajana purUSanuM vacana kadI pharatuM nathI. AvAM vacana sAMbhaLI kumAra dukhita thaye, ane ciMtAmAM paDI gaye, ke mane te vAgha nadInA nyAya samAna kaSTa prApta thayuM che. have jo huM dAnezvara thAuM chuM, te pitAnI AjJAnuM ullaMghana thAya che, ane je dAna nathI Apate, te kIrtAi jAya che. paNa rUDuM karatAM mane ze doSa che? evuM vicArI kumAra pUrvanI peThe dAtAra thaI dAna devA lAge te vAta rAjAe sAMbhaLI ke tarata kopAyamAna thaI kumArane dezavaTe dIdhe eTale kumAra paNa mAnapUrvaka sAhasikapaNe mAtra eka azva sahita hathiyAre yukata tatkAla paradeze cAle, kemake tejI tAjaNe khame nahIM. pachI te samAcAra lokonA mukhathI jANIne sajajana paNa pAchaLathI nIkaLIne kumArane jaI maLyo, mArgamAM beu jaNa cAlyA jAya che, te vakhate sajajana pratye kumAra pUchavA lAge de he sajana! kAMI camatkArika vAta te kaho. tyAre sAjana bolyA ke he kumAra ! tame kaho ke puNya ane pApa e be mAMhe keNu rUDuM che? ke jenI prazaMsA karIe. te vakhate lalitAMga kumAra hasIne kahevA lAgyo ke are bhuMDA mUkhI! eTaluM te sarva jANe che, ke "jyAM dharma che tyAM jAya che. ane pApa tyAM kSaya che. " te sAMbhaLI adhamI sajajana belyo ke he svAmI! je puNya rUDuM che, te tame dAna puNyAdika karatAM karAvatAM ahIM AvI avasthA kema pAmyA tyAre tene kumAre hyuM ke je kaSTa pAmIe te pUrvakRta pApa karmane udaya jANu. ane je zAtA pAmIe te pUrvakRta puNyakarmane udaya jANa. tethI pharI sajajana be , ke tamArA dharmanuM phala te meM pratyakSa dIThuM. mATe have tame cArI vigerethI dhana upArjana karI rAjya pitAne vaza kare, te sAMbhaLI lalitAga kumAra beltha ke--he dAsa! tuM evAM sapApa vacana na bela kAraNa ke svabhAve paNa pApa vacana bolyAthI jIva duHkha pAme che. mATe tAre evA yadvA taddA pralApa karavA nahIM, chatAM te nirNaya kare hoya te cAle ApaNe koI mahAna purUSane pUchIe. te sAMbhaLI sajajana bolyA ke-bhale dharmathI jaya che ema keI kahe to huM A janma paryata tamAro dAsa thaIne rahIza, ane jo ema na kahe te A janma paryata tame mahArA dAsa thaIne rahe. banne jaNe e vAta kabula karI, Agala cAlatAM eka gAma AvyuM tyAM lekenAM TeLAmAM jaI pUchavA lAgyA ke-bhAIo, sukhazreya pAmIe te puNyathI kivA pApathI? e prazna sAMbhaLIne leke bolyA ke bhAI? hamaNuM te pA5ja sukha hetu che, ane puNyathI kSaya thAya che, evuM sAMbhaLI beu jaNa AgaLa cAlyA mArga mAM lalitAMga kumArane sajana hAMsi pUrvaka kahevA lAgyo ke ahe kumAra ? have tame gheDA uparathI utarI cAkara thaIne mArI AgaLa cAle ne pitAnI Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. pratijJA pALe. evuM vacana sAMbhaLI kumAra ghoDAthI nIce utarI sajana pratye kahevA lAgyuM ke he mitra! huM sarvadA tAre sevakaja chuM. asAra dhananI mane darakAra nathI paNa kevaLa dharmanIja abhilASA che. ema kahI sevaka thaI AgaLa cAlyA, ane sajajana ghaDA upara caDhaye; AgaLa cAlatAM vaLI kumAra pratye kahevA lAgyo ke he kumAra! dharmanAM phaLa bhogave kevAM che? huM tamane hajI paNa kahuM chuM, ke tame tamAre kadAgraha mUkIne pApa cedika karma karote sivAya bIjo koI tamAre jIvavAne upAya mane bhAsatuM nathI. jo ema nahiM karaze te kaSTa pAmaze. evAM vacana sAMbhaLI rIza caDhAvIne kumAra be ke are mUrkha ! tArAmAM guNa te sarva durjananAja dekhAya che chatAM tArI phaIe tAruM nAma sajajana pADayuM che te mithyA che je mithyA upadeza Ape, te mahA pApI jANa tenI upara eka daSTAMta kahuM chuM te sAMbhaLa. kaI eka pArAdhI niraMtara jIvono vadha karate aTavImAM vase che. ekadA pArAdhIe vanamAM eka haraNI joI tene mAravA mATe kAna paryata bANa sAMdhIne tIra choDavAne taiyAra thayo te vakhate haraNI belI ke he vyAdha ! he bAMdhava! tuM kSaNa eka sabUra kara. eTalAmAM huM mahArA nhAnAM baccAMone dhavarAvI pAchI AvuM te vakhate pArAdhIe kahyuM-are prapaMcI! tuM A bANathI chUTI jA te pharI pAchI kyAMthI Ave? te vakhate tene haraNue kahyuM ke jo huM na AvuM te mahAre zIra gohatyAdikanA pApa che te vacana sAMbhaLI pArAdhIe kahyuM ke kacchamAMthI ugaravA mATe tuM evAM vacana bole che, te huM mAnuM nahI. chatAM tuM kAlAMvAlAM kare che te upadeza pUchatAM kuupadeza Ape, tenuM pApa tAre zira le, to jAvA dauM, haraNuM te pratijJA karIne gaI ane potAnA bAlakane dhavarAvI saMteSIne pitAnuM vacana pALavA mATe pAchI pArAdhI pAse AvIne kahevA lAgI ke he vadhaka ! hakaI dizAe nAsI jAuM te tArA bANathI chUTuM? te sAMbhaLI vyApa vicAravA lAgyo ke huM ene kuzIkha ApIza te mane pApa lAgaze, mATe kharUM kahevuM joIe, ema ciMtavIne kahevA lAgyuM ke tuM jamaNI bAjue nAzI jA, te chUTe, evuM vacana sAMbhaLI haraNa jamaNI bAju nAThI tethI chUTI. mATe he sajajana zIkha ApatAM kuzIkha Ape che te mahApApI kahevAya, te have tuM mAro mitra chatAM mane kazIkha kema Ape che? je kaI bApaDA pAmara lekae dharma nahIM vakhANe te zuM tethI dharma vyartha thaI gaye samaja? - je AMdhaLe purUSe sUrya na dIThe, te zuM sUrya nathI uge, ema samajavuM? kharuM puche te saMsAramAM sAra padArtha sarva lekane AdhAra, sarva sukhane bhaMDAra, svargApavargane dAtAra aciMtya ciMtAmaNi samAna, sakala kalA pradhAna evo eka dharma ja che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dhamaravarUpa adhikAra 43 sajajane AgaLa cAlatAM pharI kahyuM ke-ahe kumAra tune mAhA kadAgrahI dekhAya che, kemake dharmanAM viparIta phala dekhate chate paNa hajI mAnatA nathI. rAsabhanuM pUcha pakaDayuM te mukavuMja nahI. e tAre nyAya che. jema ke grAmINa mAtA pitAe putrane zIkhavyuM je pAMca jaNAmAM bezI je vAta aMgIkAra karIe te mukIe nahI, evI zikSA dIdhI. ekadA te mUrkha zire maNie eka sAMDha nAzI jate hato tethI teNe pAMcanI sAkSithI tenuM pUcha pakaDayuM paNa mUke nahI tyAre le ke kahevA lAgyA ke he mUrkha ! mUkI Apa. paNa pele mUke nahIM. tema te paNa haTha lIdhe te choDato nathI. hajI paNa je mahArUM kahyuM na mAne te cAla AgaLa bIjA lekone pUchIe ema vAda karatAM paraMpare netranI heDa karI. eTale je hAre te pitAnA netra kADhI Ape AgaLa ke gAmamAM jaI lokene pUchayuM ke dharma uttama ke adharma ? te vakhate te mukhae paNa adharmanI ja sthApanA karI, te vANuM sAMbhaLI sajajana harSa pAme. AgaLa jatAM kumAranI pAsethI hoDamAM hArelAM netra mAgyAM kumAre paNa pitAnI cakSu charI vaDe kADhI ApI. te vakhate sajajane kahyuM ke kema kumArajI dharmanA phaLa dIThAM ke ? AMdhaLA te thayA? ema kahI jarAvAra tyAM besI pachI kumArane mukI ghoDe caDIne sajajana anya deze ja rahe. have pAchaLathI kumAra vicAravA lAgyo ke ApadA rUpa nadInuM pUra, pUrvakRta karma pramANe mahAre vRddhi pAmyuM che, paNa tethI zuM? dharmane prasAdathI savA sArU ja thaze. ema ciMtavI jJAna baLe dharma upara nizcaLa mana karI ubhA rahyA. evAmAM sUrya asta pAme. cAre dizAe aMdhakAra pasa, rAtricara jIve saMcAra karavA lAgyA, evA avasareM tyAM vaDa upara bhAraDa pakSIo maLI mAhomAMhe vArtA karavA lAgyA ke jeNe je kaeNtaka dIThuM heya te kaho. te vakhate eka be ke ahIMthI pUrva dizAmAM capA nagaramAM jinazatru rAjA rAjya kare che, tene puchapavatI nAme putrI prANathI paNa vallabha che, te mahArUpa saMdaryanuM nidhAna vanAvasthA pAmI paNa kata karmane vege tene aMdha paNuM prApta thayuM che. eka divase rAjA pitAnI putrIne khoLAmAM besADI vicAravA lAgyo ke eka te dIkarI che te svabhAve ciMtAnuM ja kAraNa che ane vaLI e te keme kaMlakita che ane vivAha yegya paNa thaI che. have ze upAya kare? ema vicArI nagaramAM DhaDhere pheravA ke jAnI putrInI AMkhe je sArI kare tene rAjA adhuM rAjya tayA teja kanyA Ape. evI rIte rAjapurUSa tyAM cahaTe cahuTe DhaDharo pherave che. eketuka meM dIThuM have AgaLa zuM thAze? te huM jAte naryA. evuM sAMbhaLI vaLI nhAne bhAkhaMDa be ke he tAta! tame jANatA he te kahe ke netra sArAM thavAne keI upAya che? te sAMbhaLI vRddha bhAraDa be ke huM Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4hara vyAkhyAna sAhitya saMgraha SI vatsa upAya te ghaNuya che, paNa bhAgya vinA maLe nahIM. te vakhate laghu bhAraDe te ka. rahevA Agraha karyo paNa vRddha bhAraDa be ke he vatsa rAtrie kahevAya nahIM thatA ! divA nirokSya vaktavyaM rAtrau naiva ca naiva ca ...---- saMcaranti mahAdhUrtA vaTe vaTaruciyathA // matalaba ke divase jaI tapAsIne bolavuM ane rAtre te kadi belavuM nahi, kemake te vakhate dhutArA leke pharatA hoya te sAMbhaLavAthI vaDa upara vararUcI eka rAtre vAta karavAthI jema duHkhI thayA tema duHkhI thavuM paDe che. vaLI laghu bhAraDa be ke ahIM to koI sAMbhaLatuM nathI mATe tame kahe te vakhate vRddha be ke A vRkSane je velI viMTAI rahI che, tene laIne AMkhe aMjana kare, te navAM netra Ave, te sAMbhaLI laghu bhAra te kaika jevAne tenI sAthe temAM javAne Agraha karI hA paDAvI. kumAra vaDa heThaLa beThe hatuM tethI temaNe upaluM sarva vRtAMta jANyuM, ane vicAravA lAge ke puNyanuM pramANu adyApi pravate che. pachI te velI hAtha pheravI zodhI lIdhI tenA rasathI pitAnI AMkhe aMjana karyuM ke turta navAM cakSu AvyAM pachI thoDI vela sAthe bAMdhI vaDa upara caDhaye ane pote bhAraDa pakSI nI pAMkhamAM besI rahyA. prabhAte bhAraMDa u caMpA nagare pahoMcatA jamIna para utaryA ke kumAra pAMkhamAMthI nIsarI rAjadvAre gaye, daravAne AvI rAjA AgaLa hakIkata jAhera karI ke he sva mI! keIka dezAMtarI purUSa AvI kahe che, ke huM rAjakumArInI AMkho sArI karIza. te vAta sAMbhaLI rAjAe tene AdarathI teDI vinaMti karI kahyuM ke he mahApurUSa! upakAra kare. pachI kumAre tarataja velIne rasa kADhI, kuvarInI AMkhe aMjana karyuM ke rAjaputrIne dekhAvA lAgyuM. te vakhate rAjAe paNa mhoTA utsava pUrvaka pitAnI putrI kumArane paraNAvI dIdhI lagna prasaMgamAM hAthI, ghoDA, pAyala pramukha ghaNu lakSamI ApI ane ardha rAjya dIdhuM. eTale kumAra tyAM manuSya saMbaMdhI bhega bhegavate rahevA lAgyA. eka vakhata pite gavAkSamAM beThe che, evAmAM jenI AMkhamAMthI AMsu jhare che, roge karI grasta ane phATelAM vastra, bIbhatsAMga, dunirIkya, ati pIDita evA sa janane Avate dIThe. te vakhate pApanAM pratyakSa phaLa jaIne kumArane dayA AvI tethI cAkara ekalI teDAvI besADIne pUchayuM ke he sajajana ! tuM mane oLakhe che? te be ahe saMpurUSa tamane koNa nathI oLakhata kumAre sAcuM pUchyuM te vakhate cUpa rahyA. pachI rAjakumAre pAchaluM vRtAMta kahI sarva pitAnI hakIkata saMbhaLAvI, tethI te sajajana lajajA pAmyuM. pachI tenAM phATelAM vastra utarAvI navAM paherAvI bhe jana karAvIne kahyuM ke he mitra! A lakSamI sarva tArI che, te nizcita thaI ahIM sukha bhagava, Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma svarUpa--adhikAra. 433 peAtAnA adhama thI chuTA paDavA pachI je duHkhA bhAgavavAM paDayAM hatAM te yAda karI rAjakumAra pAse mAphI mAgI. chatAM rAjakumAre te tenA upakAra mAnatAM tene pradhAna padavI ApI, pariccheda. e khakhara kumAranI strI puSpAvatIe sAMbhanyA te vakhate bhatttara pratye kahevA lAgI ke he svAmIn ! e tamArA bAlapaNAnA mitra che. te ene ekAda gAma ApI ghA, paNa tamArAthI dUra rAkhA, paraMtu pAse na rAkheA kemake / / yataH || durjanaH parihartavyo vidyayA bhUSito'pi san / maNinA bhUSitaH sarpaH kimasau na bhayaMkaraH // matalaba ke sapa` maNithI bhUSita hAya chatAM bhaya zuM nathI kaztA ? mATe krujanamAM vidyA hAya chatAM tenA vizvAsa karavA nahi du nane upakAra karatAM ulaTuM duHkha thAya che. jemake koi eka kAgaDo khaga Adine taratA joi pote paNa temanI peThe matsya bhakSaNa karavA sArUM pANImAM paDayA, paNa taratAM AvaDatuM nathI tethI pANImAM DUbavA lAgyA, tyAM tene kAi dayALu rAja siNIe joyA, tene dayA AvI te vakhate rAjahuM sane kahevA lAgI ke huM svAmI ! bApaDI kAgaDA DUbe che, mATe tame upakAra karI ene kADho te vakhate da MpatIe maLI cAMce tANI pakaDIne bahAra kADho. pachI kAgaDA huMsa siNIne page lAgI kahevA lAgyA ke he bhAgyavAnA ! huM jyAM sudhI jIvatA rahuM tyAM sudhI tamArA upakAra mAnIza. have kRpA karI tame beu jaNu amArA vanamAM AhAra bhakSaNa karavA Ave. te vakhate huMse haMsiNIne pUchyuM ke kema thArI zI marajI che ? siNI eTalI ke he svAmI ! upakAra sa ta karIe paNa ajANyAnI saMgata na karIe, ema huMsiNIe vAryAM, te paNa dAkSiNyatAne lIdhe hu'sa kAgaDAnI sAthe vanamAM gayA te beu kei lIMbaDAnA ADa upara beThA te vRkSanI nIce koi rAjA AvI visAmAne arthe ubhA rahyA che. tenAM upara kAgaDe viSTA karI tyAMthI uDI gayA. rAjAe 'cu' joine haMsanI upara khANuM mUkyuM tethI huMsa tarapha DatA bhUmi upara paDayA, rAjAe vicAryuM ke A dhavala kAga e kAtuka jevI vAta che te sAMbhaLI hai'sa melyA-- nAhaM kAko mahArAja ! haMso'haM vimale jale | nIca saMgaprasaMgena mRtyureva na saMzayaH // ApramANe draSTAMta ApI srIe ghaNuM kahyuM. paratu kumAre dAkSiNa paNe tenA sa suga zarU khya 15 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 vyAkhyAna sAhitya saMgraha wwwww ghaNe vakhata jevA pachI eka divasa rAjAe sajajanane pUchayuM ke e kumAranI sAthe tamAre mAha mAhe gADha snehanuM kAraNa zuM che? te vakhate sajajane vicAryuM je huM prathamathI kumAranI upara dUANa caDhAvuM, te pachI vhArAM dUSaNa e prakAzI zakaze nahIM, ema vicArI rAjA pratye be ke he ravAmina? evAta kahevAyegya nathI, kemake kumAre mane sogana khavarAvyA che. evuM sAMbhaLI rAjA vaLI vize Agraha karI pUchavA lAge. eTale sajajane rAjAne segana ApI jaNAvyuM ke he mahArAjA! huM vAsapurI nagarImAM naravAhana rAjAne putra chuM ane e hArA gharanI dAsIne patra che. kamapege dezAMtare bhamavAthI vidyA pApe, te vakhate nIca jAtithI lajajA pAmIne gharamAM rahe nahIM. dezAMtareja bhamyA kare, te bhama bhamate tamAre nagare A . vidyAvata mATe tamee Adara dIdhA cUrva karmanA prasAdathI addha rAja padavI pA, ane huM paNa mahArA pitAthI parAbhava pAmIne ahIM Avya, mane eNe oLakhe kAraNa ke marmane jANuja marma jANe, tethI eNe mane pitAnI pAse rAkhe he svAmI enI vAta meM tamane kahI, paNa e vAtamAM kAMI sAra nathI. evI vAta sAMbhaLI rAjA vicAramAM paDyA je meM aNu vicAryuM kAma karyuM rAja jAte bhale jAo paraMtu mArAthI mahAre vaMza malIna thaye te atyaMta akArya thayuM. ema vi. cArI jamAIne mAravA mATe rAjAe aMtaraMga purUSane teDAvIne kahyuM ke Aja rAtrie gharanI aMdaranA raste je Ave tenuM tarata samAdhAna karI nAkha, sevake paNa tevIja rIte rAjAnI AjJA pramANa kIdhI rAjAe rAtrine samaye bhale purUSa mokalIne kumArane mAravA mATe teDA, teNe jaI kumArane vina, ke Apane rAjA avazya teDAve che, kaI mahetuM kArya che. temATe gharane raste thaIne Ave kumAra paNa tevIja rIte sajja thaIne javA lAge tevakhate strI belI svAmI bheLA thaI rAtre jAo che paNa rAjya sthiti malIna che. | yArA. kAke zaucaM dyutakAreSu satyaM sa zAntiH strISu kAmopazAntiH klIve dhairya madyape tatvaMcintA, rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA / / matalaba ke kAgaDAmAM pavitratA, jugArImAM satyatA, sarSamAM kSamA, strIomAM kAmanI zAMti, napuMsakamAM dherya, dAruDIyAne tatvano vicAra, ane rAjAne mitra e keIe dIThA ke sAMbhaLyA nathI. te sAMbhaLI kumAra be he subhAgi! tuM kahe che te satya che, paraMtu rAjAnI AjJA lepIe te mahA deSa lAge. yA AjJAmaMgonarendrANAM gurUNAM mAnamardanam / pRthakzayyA ca nArINAMmazastravadha ucyate // Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dharmasvarUpa adhikAra 435. matalaba ke rAjAnI AjJAne bhaMga, gurUnA mAnane bhaMga ane strIone judI, zamyA e temane vagara hathiyAre vadha karavA jevA che. te sAMbhaLI strI belI. tame kahe che te paNa satya che. mATe hamaNuM mitrane mele, kumAre paNa temaja karyuM ane sajajanane mokalyo. mArge jAtAM rAjAnA sevake pUrva saMketathI tene pesatAM ja mArI nAMkhe maraNa pAmIne durgatie gaye. . tA. mitradrohI kRtaghnAzca ye ca vishvaasghaatkaaH| te narA narakaM yAnti yAvaccandradivAkarau // matalaba ke mItrane draha karanAra, kRddhi ane vizvAsa ghAtake te badhA hamezane mATe narkamAM ja jAya che. ' sajajanane mAratAM tyAM kolAhala thaye, te vakhate rAjaputrI belI he svAmI jo tame tyAM jAta te zA havAla thAtA mATe have tame pramAda tajI sainya taiyAra rAkhI sAvadhAna rahe kumAra paNa te pramANe taiyAra rahe. rAjA paNa sarva vAta jANe sainya laI yuddha karavAne sahAmAM AvyuM. be sainya mAMhe mAMhe maLyAM evAmAM A anathe joI rAjAne maMtrIzvara AvI rAjAne kahevA lAgyuM ke he svAmI aNuvicAryuM yuddha na karIe. kahyuM che ke - aparIkSitaM na kartavyaM kartavyaM suparIkSitaM / pAkavi saMtApo brAhmaNo naI thayA che. dareka kAma sArI parIkSA karIne karavuM paNa parIkSA karyA vinA kaMI karavuM nahI kAraNa ke nakuLane mArI nAMkhavAthI brAhmaNa jema pastAI tema pAchaLathI pazcAttApa thAya che. ItyAdi pradhAnanAM vacana sAMbhaLI rAjAe yuddha nivAraNa karI kula jAti pU chavA mATe maMtrIzvarane kumAra pAse meha, matrIzvare AvI kumArane vina. ke tamAre kulavaMza prakAza kare. kumAra be ke satparUSa pitAnuM kula pitAnA mukhathI kahe nahIM. pradhAna bolyAM ke tamArA sAjana mitre AvIne rAjAnI AgaLa tamArA kuLane nihyuM che. prAyaH durjana hAya te paravine saMtoSI thAya. te vacana sAMbhaLI kumAre pitAnuM sarva vRtAMta pradhAna AgaLa kahyuM. maMtrIe jaI rAjAnI AgaLa nivedana karyuM te samAcAra jANavA tatkALa kAgaLa lakhI rAjAe kumAra nagara tarapha sevaka mekalyo. te sevaka paNa lalitAga kumAranA pitA pAse jaI sarva hakIkta kahI. te vakhate rAjA pitAnA putranI khabara sAMbhaLI ghaNe ja harSavata thaye. ane kahevA lAgyo ke ghaNuM ja sAruM thayuM. ke mArA putrane tamee jIvanI peThe sAcavyuM. meM maMda bhAgIe te atidAnanuM dUSaNa ApIne sajananA kahevAthI Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : SaSTha: vyAkhyAna sAhitya praha. putrane paradeze kahADho. ema kahI te rAjAnA sevakane vaAdika ApI saMtoSIne visarjana karyo. ane kumArane teDavA maMtrI sAthe sainya ravAnA karyuM sevake AvI rAjAnI AgaLa sarva samAcAra kA. tethI rAjA ghaNe ja pramudita thaye, jamAI tathA putrI pAse jaI thayelA aparAdhanI mAphI mAgI. ane kahyuM ke he lalitAMgajI tamArA jevA guNavaMta keI nathI. ane sajajana je durgaNI ke pApI paNa kaI nathI, mATe he kumAra to rAjyane aMgikAra kare. ema kahI kumArane rAjya ApI pate dIkSA laI devaleke gaye. kumArane teDavA nIkaLela maMtrI sainya sAthe tyAM AvI vinaMti karavAthI te pitAnI pAse gaye ne temane saMteSa pamADe. pitAe pitAnI uttara avasthA joI kumArane gAdI seMpIne cAritra grahaNa karyuM ne karma apAvI sadagatine pAme. ne pachI putra ghaNuM divasa beu rAjya nyAya pUrvaka bhegavI cAritra karI uttama padavIne pAmya. mATe he bhavya jano! tame dharmane viSe prIti rAkho. ane dAnAdika cAra prakAranA dharma pAle, pramAda Tale, pA5 gAle, ATha mada TALe, AtmAne ujavala kare, te svarga mekSanAM sukha avazya pAmaze. A pramANe dharmanI AvazyaktA ane temAM AdaravA yogya pharaje mATe vivecana karatAM tathA dharmo mATe daSTAMta ApI dharma svarUpa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - syAhAda-adhikAra, nedde dharmanA je je mukhya saMskAra mATe pUrva adhikAramAM varNana karavAmAM AvyuM che te AjJAnA ekAMta svarUpane vistAra che. paraMtu dharmanuM zuddha svarUpa te syAdvAda zilI upara racAyuM che. koI paNa vAtamAM ekAMtavAda vAta hoya te keTalIka vakhata gu. cavaNa ubhI kare che. ane tethI tevA prasaMge ubhaya vAda darzaka AjJA che. dharmazAstra, mAM mojuda che teja dharma sarvotkRSTa sthAna bheLavI zake che. daSTAMta tarIke joIzuM te satya bolavuM" e dharmanuM pharamAna che. paraMtu je tene amala karavAthI kaI jIvane ghAta thatuM hoya te jANavA chatAM mana rahevuM agara mUrkha, baherA ke ajJA ta sthitimAM dekhAvuM te satya vacananI AjJA pAlana karavAnuM syAdvAda svarUpa che. vaLI dharmAcaraNanA eka pharamAnane avalaMbavAmAM bIjA dharmAcaraNane paNa svIkAravuM Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda syAdvAda-adhikAra. 477 jarUranuM che kemake tevA arasa parasanA puSTi ApatA dharma tatvanA ekatrasevanathI ja te valapa samayamAM lAbhaprada thAya che. tethI AvI rIte dharmanA mahAna pharamAne-AjJAne ziSa vagha gaNutAM syAdvAra svarUpanA prasaMge jANavAne A adhikArane Araba karavAmAM Ave che. tapa ane zamane sahAga. anuSya' (1 thI 10) nayato'bhIpsitaM sthAnaM prANinastau tapaH zamau / samanizcalavistArau pakSAviva vihaGgamam // 1 // samAna ane sthira vistAravALI be pAMkhe jema pakSIne tenA Icchita sthAnamAM laI jAya che, tema samatA upara sthira vistAravALA te ta5 ane zama prANIone Icchita sthAne laI jAya che. 1 + brahmacaryanuM mAhAbhya. yuktau dhuryAvivotsargApavAdau vRSabhAvubhau / zIlAGgarathamArUDhaM kSaNAtyApayataH zivam // 3 // - bhAra vahana karI zake tevA DelA baladenI jema utsarga ane apavAda zIlAMga sahastra aMgavALa brahmacarya rUpI ratha upara caDelA prANIne kSaNavAramAM mese laI jAya che, 2 nizcaya ane vyavahAra dharma. nizcayavyavahArau dvau sUryAcandramasAviva / ihAmutra divArAtrau sadAyotAya jAgrataH // 3 // A leka tathA paralokamAM nizcaya ane vyavahAra e baMne sUrya caMdranI jema uta-prakAza ApavAne anukrame rAtri divase sadA jAgrata rahelA che. 3 - mana zuddhi ane saMyamane vega. antastatvaM manaHzuddhirbahistatvaM ca saMyamaH / kaivalyaM dvayasaMyoge tasmAd dvitayabhA'bhava // 4 // mananI zuddhi rAkhavI e aMtara tatva che ane saMyama e bAheranuM tatva che. te bane tane saMga thavAthI kevaLajJAnanI prApti thAya che. tethI he bhavya jIva, tuM te manaHzuddha ane saMyama baMnene sevanAro thA. 4 41 thI 10 namaskAra mahAmya. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAta sAhityasaMgraha ekAMta pakSe agavaDa. naikacakro stho yAti naikapakSo vihaGgamaH / naivamekAntamArgastho naro nirvANamRcchati // 5 // - eka cakravALo ratha cAlI zakatuM nathI. ane eka pAMkhavALuM pakSI uDI zakatuM nathI, tethI ekAMta mArge vartanAre eTale syAdvAdane nahIM mAnanAre purUSa nirvANa mokSane prApta thatuM nathI. 5 syAdvAdamAM rahela anekAMtavAdanuM darzana. dazakAMtanavAstitvanyAyAdekAntamapyaho / anekAntasamudre'pi pralInaM sindhupuravat // 6 // jema " dezanI saMkhyAnI aMdara navanI saMkhyA hoyaja e nyAya vaDe ekAMta. vAda paNa anekAMtavAda-bhyAdvAdarUpa samudranI aMdara nadInA pUranI jema samAI gayela che. 6 ekAMtavAdanuM sAMkaDApaNuM ekAnte tu na lIyante tucche'nekAntasampadaH / na daridrarahe mAMti sArvabhaumasamRddhayaH // 7 // jema nirdhananA gharamAM cakravartInI samRddhio kadi paNa samAtI nathI tema tuccha evA ekAMtavAdanI aMdara anekAMta syAdvAdanI samRddhi samAtI nathI, ekAMtavAdane syAdvAdane chUpA Azraya. ekAntabhAso yaH kApi so'nekaantprsttijH| vartitailAdisAmagrI janmAnaM pazya dIpakam // 8 // jema dave vATa ane tela vagerenI sAmagrIthIja bane che, tema je kaI ke kANe ekAMtavAdane AbhAsa dekhAya che, te anekAMtavAdanA prasaMgathI utpanna thayelo samaja, eTale te anekAMtavAdanI sAmagrI che, ema samajavuM 8 guNAvaguNanA joDalAMthI jJAna prApti satvAsatvanityAnityadharmAdharmAdayo guNAH / evaM dvaye dvaye zliSTAH satAM siddhimadarzinaH // 9 // satva ane asatva, niya ane anitya tathA dharma ane adharma ItyAdi guNe che enA raDA sAthe malIneja satpadArthonI siddhine darzAvanArA thAya che. 9 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda tyAMdAdu adhikAra. siddha sthAna meLavavAnA mAga tadekAntagrahAvezamadhIguNamantrataH / muktvA yatadhvaM tatvAya siddhatve yadi kAmanA || 10 // 439 e siddhapaNuM prAsa karavAnI icchA hAya teA ATha prakAranI muddhinA guNAthI vicAra karI ekAMtavAdanA AgrahanA Aveza cheADI tatva meLavavAne mATe yatna karI. 10 jhaDavAdanA parAka Adara jIva kSamA guNu Adara--e dezI. ( 11 thI 17 ) mithyA matinA e SaT thAnaka, jeha tyaje guNavatAjI; sughu samakita tehaja pAme, ima bhAMkhe bhagavaMtAjI, naya pramANathI tehane sUje, saghaLA mAraga sAce jI; lahe 'za jima mithyAdaSTi, tehamAM ke mata rAceAjI. 11 grahI ekeka a'za jima aMdhaLa, kahe kuMjara e pUrAjI; tema mithyAtvI vastu na jANuM, jANe aMza adhUrAjI; leAcana jenA bihuM vikasvara, te pUrA gaja dekhejI; samakita dRSTi temaja sakalanaya, sa`mata vastu vizeSe'jI. 12+ * 1 nAstikavAda, 2. aniSavAda, 3 akartRvAda, 4 abheAkatRvAda, 5 meAkSAbhAvavAda, ane 6 anupAyavAda. e mithyA matinA cha vAdane je guNI jana tyajI de che, te zuddha samyakatvane prApta kare che, ema zrI jina bhagavata kahe che. samyagadRSTi te smaza aMzathI kevaLI che, tethI tene naya pramANathI sadhaLA satya mArga sUjhe che ane mithyAdaSTi tene eka aze tatvarUpe svIkAre che ane bIjAne dveSa kare che. tethI temAM rAjI thoA nahIM. 11+ + jema kAi aMdhA purUSA hAthInA kAeka aMza grahIne (e hAthI che) ema sadgu. eTale je hAthInA daMta grahaNa kare te hAthIne mUlaka pramANu kahe, je sUMDha grahaNa kare te daMDa pramANu kahe, ane je kAna grahaNa kare te sUpaDA pramANu kahuM, tevI rIte mithyAtvI vastunA yAvaka mAne che, tAvat karma mAnane pUrNa jANe nahIM, te adhUrA eka aMza bhedAdika jANe che, paraMtu jenA baMne locana vikasvara che, te teA hAthIne hAtha, paga, dAMta vagere avayavA joI tene saMsthAna-rUpAki viziSTa-pUrNa dekhe che. tevI rIte samyag dRSTi sa` naya sa mata evI vastune jANI nayavAdamAM udAsIna thai rahe che, tethI niMdA ke stuti karatA nathI. 12 + 11 thI 17 jainakathA ratnakASa bhAga 5 me SasthAnakanI copAI Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 % vyAkhyAna sAhitya saMgraha aMza grahI naya kuMvara ucA, vastu tava tarU bhAMje, syAdvAda aMkuzathI tehane, ApaNe dhIra mulAje che; teha niraMkuza heya matavAlA, cAlA kare anekeji; aMkuzathI darabAre chAje, gAje dhariya vivekeji. 13 naiyAyika vaizeSika vica, nigama naya anusAra, vedAMtI saMgraha na raMgI, kapila ziSya vyavahAre jI; jajI sUtrAdika nayathI siAgata, mImAMsaka nayabhelejI; pUrNa vastu te jaina pramANe, SaTadarzana eka meleja. 14 : nitya pakSamAM dUSaNa dAkhe naya anitya pakSapAtIjI niyavAdamAMhe je rAtA, te anitya naya ghAtIjI. mAMhamAMhI laDe be kuMjara, bhAMje nijakara tejI. syAdda vAda sAdhaka te dekhe, paDe na tihAM bhagavatajI. 15 4 ja aMza grAhI nayarUpI hAthI eka eka aMza grahI unmatta thaIne vastutatvarUpI vRkSane bhAMgI nAMkhe che tene dhIra purUSa syAdvAdarUpI aMkuza vaDe maryAdAmAM rAkhI zake che. je te navarUpI hAthI niraMkuza raheto vedAMtAdi vAdamAM praveza karIne aneka prakAranA cALA kare che tethI tenI para aMkuza rAkhavAnI jarUra che. syAdvAdarUpI aMkuzathI te navarUpI hAthI svamaryAdAmAM rahe che ane te viveka rAkhI ne gAje che. eTale syAdvAdarUpa aMkuze zikSita thayela te naya hAthI padahastI thaI zrI jinazAsanarUpa rAjakAramAM AtmabaLe garjanA kare che. 13 kanaiyAyika ane vaizeSika e be darzana nigamanayane anusare che eTale te pRthaka nityAnityAdi dravya mAne che vedAMtI saMgraha nayanA raMgI che. eTale te zuddhAtma dravya mAne che. kapila ziSya-kapila matavALA vyavahAra na cAle che eTale te pacavIza tane mAne che. saMgata-matavALA jusU trAdika nayathI thayelA che. eTale jusUtra nayane mAne che. sitrAMtika, vaibhASika, yugAcAra ane mA dhyamika e anukrame RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta nayathI thayelA che. mImAMsaka upalakSaNathI vaiyAkaraNadika naya bhUle eTale nayanA sAMkyA mizraNathI thayelA che ane pUrNa vastu eTale pUrNa naya bhaMga pramANe vastu vadarzana naye eka meLavI jaina pramANe che 14 4 je anitya nAnA pakSapAtI kSaNikavAdI bauddhAdika che, te nitya pakSamAM dUSaNa batAve che, te aMkurAdi janaka ajanakatva vagerenA vidhithI kSaNika bIjAdi sthApe che ane sadazakSaNane deSa batAvI abhedagrahAdi upavAdana kare che, tathA je nityavAdamAM rAtA che eTale nityavAdane mAnanAra che, te aniya nayanA ghAtaka banI ekAMte nitya AtmAdika mAne che, te baMne hasti samAna mAMhA mAMhI laDe che ane laDatA thakI potAnA kara suMDa tathA dAMta bhAMge che, ane je spAdaka sAdhaka che, teo taTastha rahI temanI laDAI dekhe che. syAdAda sAdhaka bhagavaMta temAM paDatA nathI, UdAsIna rahe che. 15 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. syAdA adhikAra chuTA ratna na mAlA kahiye, mAlA teha parAyAM tima ekeka dazananavi sAcA, Apa hi Apa vigeyAM che; syAdavAda sUtre te guMcyA, samakita darzana kahiyeji; samudra aMzanI samudra taNi pare, pragaTa bheda IhAM lahiye che. 16 * vacana mAtra zrata jJAne have, nija ji mata AzojI, citA zAne naya vicArathI, teha raLe saMkalezejI; cArA mATe ajANa jima ke, siddhamalikA cArejI, bhAvana jJAne tima munijanane, mAragamAM avatAre. 17 + arasaparasanI sahAyanI AvazyakatA, deharA. (1thI6) - be jaNa nImyA hoya tyAM, eke sare na artha be kamADane bAraNe, vAcchu eka te vyartha kazuM na nIpaje ekathI, phegaTa mana kulAya; kamADa tALuM be maLI, gharanuM rakSaNa thAya. joIe temAM eka paNa, che nahi nibhAya; pAyA ise UMghaLAM maLI khATale thAya. eka rUpIo sAMpaDe, nANAvaTuM na thAya, maLe suMThane gAMgaDe, gAMdhi nahi kahevAya. 22 * jema chuTA chuTA ratno hoya te mALA kahevAtI nathI. paNa jyAM te ratno parovyAM hoya, tyAre te mALA kahevAya che, tevI rIte eka eka chuTA dazano sAcAM kahevAtA nathI, te te pita pitAnI meLe vagevAya che. paNa jyAre temane syAdvAda rUpI sUtramAM guMthavAmAM Ave, tyAre te samyakatva darzana rUpe thAya che, eTale svAkAre ekAMtAbhiniveza TaLI jAya che. jema mAlAkArane pukhyAdika siddha che, tenI yojanA karavA rUpa vyApAra mAtra mAlAkArane AdhIna che, tema samyaga dakine siddha darzanane syAdvAda e yojanA mAtra vyApAra che. samudranA aMzane samudramAM jeTalo bheda teTalo ahiM naya pramANamAM pragaTa bheda jANa. 16 + vacana mAtra evA zrata jJAnathI je purUSane piAtapitAnA matane Aveza-haTha thaI gayo hoya, te purUSane naya jJAnanA vicArathI ciMtamAna-vicAra karatAM te haTha TaLI jAya che saMkalezarUpa vicAra janya sarva naya samAvezanA jJAnano pakSapAta TaLI jAya che. jema pazurUpa thayelA purUSane tenI strIe vyaMtaranA vacanathI thayAno cAro carAvyuM, tyAre saMjIvanI ASadhI mukhamAM AvI javAthI tenuM svarUpe pragaTa thaI AvyuM hatuM, tema bhAvanA jJAnavaMta saMzrUte bhavya prANIne apunarbadhakArika kriyAmAM te rIte pravartAve che. je rIte tene samyaga darzanarUpa saMjIvanI auSadhI cAvatAM tenuM nizcaya rUpe pragaTa thAya che ane mithyAtvamaya pazurUpa TaLI jAya che. 17. * dalapata kAvya bhAga bIje. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna yAtiya saMgraha kAraja sahAyatA vinA, karI zake nahi koya kaho have zuM kare, je nahi hAthe hoya. nie niyama pramANamAM, kazara karI na zakAya; raMga eTale nAMkhie, tevuM paTa raMgAya - cAkara alpa pagArane, heya na cAkhI cAla; jarUra jANe jagatamAM, mUla pramANe mAla pita karavA egya te, para ne sepe kAma; te paNa pachI pastAya che, dilamAM dalapatarAma dharmodyama Avazyaka adhikAra. dharmanA kavarUpane jANIne tene syAdvAda zailIthI traNa karavA pachI tenA dharma bhAvanAmAM dina pratidina vizeSa sudaDha thavAthI karmanI nirjara thatAM AtmA nirmaLa thAya che. paraMtu dharma varatutaH prApta karavA mATe udyamanI AvazyakatA che. keTalIka vakhata evuM jovAya che ke leke "dharma-dharma" kahI ane mAre che tyAre kharuM kahIe te dharmane nAme adharma thAya che. je dharmanA nAme dharmaja te hoya te dharmanA jhaghaDA-vAdavivAda ane mArAmArI saMbhavI zake nahi. paraMtu kharuM kahIe te leke dharmanA kharA arthane pIchANI zakyA nathI ane phakta tene putra te vaibhava ane jemane putra te jana thaI paDayA che alabata eTaluM kharUM che ke dharmanA saMskAra vArase utaravA joIe paraMtu te saMskAra saMskArIta na rahevAthI moTA bhAge vaiznava ke jananI chApathI pite dharmane pAmI gayA mAnI dharmane kalaMkIta kare che ane pite dhamanuM bIrUda meLavavA chatA agatimAM jAya che. AvA kamanasiba AtmA pitAne hastagata thaela ratna gu. mAvI na bese teTalA mATe dharmamAM utama karavAnA kAraNe samajAvI evA dharmanA upanAmadhArIne svarUpa ane zudra mArganI cetavaNI ApavAne A dharmolama adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. upAdhImAM paNa dharmArAdhananI jarUra manuSya. (1 thI 17). vyAkulemApi manasA dharmaH kAryoM niraMtaram / meTIbaddho'pi hi bhrAmyan ghAsapAsaM karoti gauH // 1 // Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parichaka dhamadhama Avazyaka-adhikAra mana vyAkuLa hoya te paNa niratara dharmAcaraNa karavuM. tyAM dAna Ape che kemeDhI, hAlamAM jItela e baLada bhamatuM hoya te paNa pAsanA grAsane kare che. arthAtu vAsamAM moTuM nAkhI khAvAnuM kArya kare che. 1 + dharmArAdhana mATe avakAza levAnI jarUra catvAraH maharA yAnti dehinAM gRhaceSTitaiH / teSAM pAde tadarthe vA kartavyo dharmasaMgrahaH // 2 // manuSyane gharanA kAryo karavAmAM divasanA cAra pahero cAlyA jAya che. mATe tamAMthI eka pahoramAM agara ardhA paheramAM paNa dharma saMgraha kara. 2 cAra purUSArtha vagara jIvananI niSphaLatA. dharmArthakAmamokSANAM yasyaiko'pi na vidyte| . ajAyalastanaspeva tasya janma nirarthakam // 3 // je manuSyane dharma, artha, kAma, mokSa A cAra purUSArthomAMthI eka paNa na heya tene janma bakarInA gaLAnA stananI mAphaka nirarthaka che. arthAta bakarInA gaLAnA stanamAMthI dUdha nikaLatuM nathI tema A purUSanuM jIvana paNa artha. hIna che. 8 dharmanA phaLa chatAM tehI vartananuM chevaTa. dharmAdadhigataizcaryo dharmameva nihanti yH| kathaM zubhagatirbhAvI sa svAmidrohapAtakI // 4 // dharmathI ezvane pAmIne eTale je aizvaryAdi prApta thAya che, te dhathIja prApta thAya che. chatAM je purUSa dharmane ja nAza kare che. te zubha gativALe kema thAya arthAt tenI zubha gati kayAMthI thAya? kAra ke te svAmInA kehane pAtakI che ane thata te khare dhaNI je dharma, eTale dharma ja aizvaryAdine denAra che, tenA dehanuM pAtaka karanAra thayA che. 4 dharmAdi trivargahIna purUSanuM zuSka jIvana. yasya trivargazUnyAni dinAnyAyAnti yAnti c| sa lohakArabhareva zvasanapi na jIvati // 5 // je purUSanA dharma artha, kAma A trivargathI rahita divase Ave che ane jAya che. te purUSa luhAranI dhamaNanI mAphaka zvAsa letAM chatAM paNa jIva nathI ane thata mRta tulya che. 5 + 1 thI 28 suktimutavalI. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyAna sAhitya saMgraha. kALAdika zatruo sAme dharma rUpI DhAla. nAntakasya priyaH kazcinna lakSmyAH ko'pi vllbhH| nApto jarAyAH ko'pyasti yUyaM tadapi susthitaaH|| 6 // kAlane kaI priya nathI, lakSamIne kaI paNa hAle nathI. vRddhAvasthAno keI mitra nathI. te paNa tame sArI rIte sthira thaIne beThA che. arthAt kAlane kaI priya nathI eTale vakhata Ave cheDanAra nathI. ane lakSmIne kaI priya nathI eTale te marI janAranI sAthe nahi cAle. ane jarA ne kaI mitra nathI eTale ghaDapaNa paNa Avaze. te jANavA chatAM te bhUkha tene sAme hathIyAra rUpa dharmA caraNa karavAmAM vilaMba kema kare che ? 6 dharmanuM eka sthAna aGkasthAne bhaveddharmaH zUnyasthAnaM tataH param / aGkasthAne punarbheSTe sarva zUnyamidaM bhavet // 7 // aMka, AMkaDAne ThekANe dharma che ane tyAra pachI dhana putrAdi je kAMI che te zya mIMDAne ThekANe che temAM je aMka rUpI dharma sthAna braNa thaze te eTale dharma naSTa thaze te badhuM A strI putra dhanAdi zatya (bhIMDA) tulya che. 7 kSaNekSaNe ghama saMcaya karavAnI jarUra yathA bindunipAtena kramazaH pUryate saraH / sahetuH sarvavidyAnAM dharmasya ca dhanasya ca // 8 // jema TIpuM TIpuM pANI paDatAM kamethI taLAva bharAya jAya che. tema sarva vidyA dharma ane dhananI vRddhi mATe paNa eja mArga che arthAt vidyA paNa akSare akSare melavI zakAya che ane dharma paNa temaja prApta karI zakAya che. 8 dharma sivAya sarva vAsanAonA yatnanI niSphaLatA. yatnaH kAmArthayazasAM kRto'pi viphalo bhavet / dharmakarmasamArambhaH saGkalpo'pi na niSphalaH // 9 // kAma, IcchAo dhana, ane kIrti sArU yatna karyo hoya te paNa te niSphaLa jAya che. paNa saMkalpamAM mAtra dharma kAryone AraMbha karavAmAM AvyuM hoya te paNa te niSphala ja nathI. huM dharma kAryamAM vilaMba na karavAnA kAraNa sthairya sarveSu kAryeSu zaMsati nayapaNDitAH / bahantarAyavighnasya dharmasya tvaritA gatiH // 10 // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dharmAMdhama Avazyaka adhikAra. 5 nyAya zAstramAM nipuNu evA vidvAnA sava kArTImAM sthiratA rAkhavI ema kahe che. paraMtu dhama kArya tu karavu ema kahe che kAraNa ke jenA madhyamAM ghaNA vitA paDe che evA dharmanI gati utAvaLI che. 10 dharmArAdhana sivAyanA jIvananIjavAmadArI. prathame nArjitA vidyA dvitIye nArjitaM dhanaM / tRtIye nArjito dharmacaturthe kiM kariSyati // 11 // je purUSe prathama umaramAM vidyA na meLavI hoya khIjI avasthAmAM dhana na meLavyu hAya ane trIjI avasthAmAM dharmAMpArjanana karyuM. hAya te te purUSa ceAthI vRddhAvasthAmAM zuM karI zakaze ? arthAt kAMi karI zakaze nahi. 11 dhama hIna evA dhanADhaya purUSa keTalu TakI zakaze? chinnamUlo yathA vRkSo gatazIrSo mahAbhaTaH / dharmahIno dhanI tadvatkiyatkAlaM laliSyati // 12 // jenu mUla chedAya gayela che evuM vRkSa ane jenu* mastaka kapAya gayela che. evA caiAdhA jema TakI zakatA nathI, tema dhama thI hIna evA dhanADhya purUSa kAM sudhI rahI zakaze. 12 dharmapriya ane adhamI enI sthitimAM atara. mUlabhUtaM tato dharma siktvA bhogaphalaM budhAH / gRhNanti bahuzo mUDhAH samucchidyaikadA punaH // 13 // tethI sarvanA mUla rUpI evA dharmInuM secana karI buddhimAn purUSo tenA bhAga rUpa meAkSAdi phUlane prApta thAya che, paraMtu ghaNA mUDha purUSA tA eka vakhate dhama vRkSanA mUlane kApIne duHkhI thAya che. 13 dhathI ubhaya lAkamAM AlhAda yadi mokSaphalaM kAle bhavitA dharmazAkhinaH / siktastathApi saMsAra saukhyacchAyAM karautyasau // 14 // jo ke dhama rUpI vRkSanu' mekSa rUpI phUla keTalAka samaya bAda thaze, te paNa te dharma vRkSanu sevana karavAmAM nitya AvatuM haze teA A dharUpI vRkSa saMsAranA sukha rUpI chAyAne kare ja che. arthAt dhama` A leka ane paraleAka ema ane lAphanA sukhane siddha karavAvALA che. 14 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w vyAkhyAna sAhityasaMgraha subhAgI ane nirbhAgonA vartanane bheda. ataH siJcanti taM puNyakriyAnIreNa pnndditaaH| anAcAskuThAreNa punazchindanti bAliyAH // 15 // vidvAna purUSe puNyanI kriyA rUpI jaLathI te dharmavRkSanuM secana kare che. paratuM mUkha leke te anAthAra rUpI kuvADAthI tene kApI rahyA che. 15 prANute paNa dharmanuM sevana. akartavyaM na kartavyaM prANaiH knntthgtairpi| sukartavyaM tu kartavyaM prANaiH kaNThagatairapi // 16 // prANe kaThagata thayA hoya arthata maraNanI chelI paDI hoya te paNa je kArya karavAnuM nathI te na karavuM. ane je dharma kArya zubha kartavya rUpa che tene kaMTha gata prANe heya tyAM sudhImAM paNa karavuM. 16 amRtanI AzAe jheranuM sevana karatA mukhe dharmasya phalamicchanti dharma necchanti maanvaaH| phalaM pApasya necchanti pApaM kurvanti sAdarAH // 17 // manuSya dharmanA phaLane irache che eTale dhana sukha putrAdika je dharmanuM phaLa che tene Icche che paNa dharmane IcchatA nathI. ane dukha gAdika evA pApanA phaLane IcchatA nathI chatAM pApa karma te Adara sahita karI rahyA che. 17 chavane traNa zatruthI sAvadhAna rahevA mATe upadeza. AryA. mA sUbaha jaggoabbaM paDhAiavvaM na kIsa vIsamaha / tina nA rajIsTara ja nara/ 1 majUra 28 che ke pachavADe lAgelA roga, vRddhAvasthA, mRtyu e traNa zatru jyAM sudhI najIka AvyA nathI tyAM sudhI tame suo nahI, sutA he te jaladI jAge, jAgatA he te dharma pAna mATe jaladI deDe (arthAt sarva samayamAM dharma dhyAna kare.) 18 * mA svapIhi jAgaritanyaM palAyitavya mA kvApi vimAmaya / trayo janA anulamA ra gazca jarA ca mRtyuzca // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padi dhamaya Avaka-adhikAra gaNe avasthAmAM ADakatarI upAdhi. bAlaH prAyo ramaNAsaktastaruNaH prAyo rmnniirktH| vRddhaH prAyazcintAmanastadaho dharma ko'pi na lagaH // 19 // manuSya bALaka hoya tyAre ghaNuM karI ramavAmAM Asakatta hoya che. juvAna heya tyAre heTe lAge strImAM Asakta rahe che ane vRddhathayA tyAre ghaNuM karI cintA (hAya marI jaIza! AbAlakanuM zuM thaze?) vigere, mAM magna rahe che. jyAre A zcarya che ke! dharmamAM kaI paNa manuSya koI paNa avasthAmAM Asakta nathI. 19 mRtyune jANavAchatAM dharma tarapha arUcI __ upajAtiH jAnAti yajjIvati naiva deho sambandhino vetti ca mRtyumAptAna / khaM grasyamAnAJjarasAvagacchena dumatidharmamatistathApi // 20 // dehadhArI koI manuSya amara nathI ema jANe che. tenI sAthe saMbaMdhita sagA hAlA) nAmRtyune paNa jANe che. ane vRddhAvasthAthI gaLAtA mitrajanene jANe che te paNa durmati vALA manuSya dharmamAM mati rAkhatA nathI. arthAta jANe che badhuM - dharma zivAyanAM anya padArtho sarva nazvara che te paNa dharma caraNa karatuM nathI. 20 dUdhane badale jheranuM pAna nDijhA, (21-22) yatnena pApAni samAcaranti dharma prasaGgAdapi nAcaranti / Azcaryametaddhi manuSyaloke kSIraM parityajya viSaM pibanti // 1 // manuSyo ya nathI (mahenata laI) pApane kare che ane prasaMgathI paNa dharmanuM AcaraNa karate nathI manuSyalakamAM A nakkI Azcarya che ke dudhane tajIne loka jheranuM pAna kare che. 21 svargathI AvelA puNya zAlI chanA cAra lakSaNe svargacyutAnAmiha jIvaloke catvAri nityaM hRdaye vasanti / dAnamasaGgo vimalA ca bANI devArcanaM sadgurusevanaM ca // 12 // Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha A jIvalekamAM svargathI paDela (janmela)manuSyanA hRdayamAM hamezAM cAra salakSaNe rahe che, te dAnaprasaMga eTale prasaMgane anusarI dAna ApavuM, nirmala vANuM, deva (jInezvaradeva)nuM pUjana, ane saddagurUnuM sevana che. 22 dharmI purUSanuM uttama paNuM. vaMzastha. varaM daridro'pi sudharmavAnnaro na cApyadharmI bahuratnamaNDitaH / sulocano jIrNapaTaizca zobhate na netrahInaH kanakairaLantaH // 23 // sudharma vALo purUSa daridra (dhanahIna hoyate paNa uttama che paNa ghaNuM ratna thI maMDita (zobhAyamAna) hoya te paNa adhamI purUSa uttama nathI. dAkhalA tarIke suMdara netra vALe purUSa jIrNa vastrothI paNa zebhe che. paraMtu anya manuSya temanA ane laMkArathI zaNagArela hoya te paNa zobhate nathI 23 paralekanI musApharImAM bhAtAnI jarUra vasatatiAM . grAmAntare vihitazambalakA prayAti sarvo'pi loka iha rUDhiriti prasiddhA / mUDhastu dIrghaparalokapathaprayANe pAtheyamAtramapi no viddhaatydhnyH||24|| A lokamAM sarva jana samAja eka gAmathI bIje gAma javuM hoya te paNa bhAtuM sAthe laIne jAya che A rUDI (rIvAja) jagatamAM prasiddha che. tyAre lAMbA vakhatanA palekanA mArganA pramANamAM (javAmAM) mUDha prANuM bhAtuM mAtra paNa lete nathI mATe te adhanya che eTale dhikkArane pAtra che. 24 manuSya dharmathIja zebhe che. zArdU (25 thI 28) toyeneva saraH zriyeva vibhutA seneva susvAmimA jIneneva kalevaraM jaladharazreNIva dRSTizriyA / prAsAdastridazArcayeva sarasatveneva kAvyaM priyA premNeva pratibhAsate na rahito dharmeNa jantuH kacit / / 25 // . jalathI jema talAva, lamI (dhana) thI jema prabhutA, (mahekAI) sArA nA thakathI jema senA, jIvathI jema zarIra, varSAvavAnI zobhAthI jema meghavRnda Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. dharmodaya Avazyaka-adhikAra. devatAonA pUjanathI jema maMdira, (mahela) rasethI jema kAvya ane premathI jema priyA zebhe che tema dharmathI chava zobhe che paNa kayAMya dharmahIna jIva zebhate nathI. 25 svarUpavatI strI ane nirdhana manuSyane dharmarakSaNanI muzkelI. kiM citraM yadi rAjanItikuzalo rAjA bhaveddhArmikaH kiM citraM yadi vedazAstranipuNo vipro bhavetpaNDitaH / tacitraM yadi rUpayauvanavatI sAdhvI bhavetkAminI tacitraM yadi nirdhano'pi puruSaH pApaM na kuryAtkacit // 26 // rAjanItimAM kuzala rAjA dhArmika gaNAya e AzcaryanI vAta nathI, tema vedazAstramAM kuzaLa brAhmaNe vaMdanIya gaNuya e paNa Azcarya pAmyA jevuM nathI. 5. Na rUpa vanavALI kAminI strI je pativratA dharma pALe tathA nirdhana manuSya kyAre paNa pApa naja kare e kharuM Azcarya che. 26 dharmaniSTha purUSone dhanyavAda. dhanyAnAmiha dharmakarmaviSayA vAJchApi sajjAyate dhanyAnAmiha tatmaniracanA keSAMcidevolavet / dhanyAstasya ca yAnti pAramathavA dhanyA:prazaMsanti ye dhanyAste'pi ca ye'nyalokavihitaM dharma na nindanti ye // 27 // A lokamAM dharma kamanA viSayavALI IcchA dhanya purUSane utpanna thAya che. tathA te dharmakAryanI pravRtti temaja racanA (diyA) koIka dhanya purUSane ja uddabhave che. ane dharmanA pArane paNa dhanya purUSa pAme che athavA jeo dharmanI prazaMsA kare che te purUSe paNa dhanya che. temaja jeo paralekanA mokSa sukhane ApanAra evA dha. mane nijatA nathI te purUSe paNa dhanya che. ra7 sarvajJa praNita dharma rakSakene dhanyavAda. tathA- dhanyA bhAratavarSasambhavijanA ye'dyApi kAle kalo nistIrthezvara-kevale niravadhau nazyanmanaHparyaye tudhatsUtravizeSasampadi bhavaddogatyaduHkhaprade zrIjainendravaco'nurAgavazataH kurvanti dharmodhamam // 20 // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya "graha. jemAM zrI tIrthaMkara bhagavAnanA viraha che, je kevala jJAna tathA adhijJAnathI zUnya che; jemAMthI mana: paya nAmanuM jJAna nAza pAmI gayuM che, jemAM sUvizeSa ( 8 DvAdAdi ) sa'pachtA vinAza thai rahyA che. ane utpanna thatI dugatithA duH prezane ApanAra evA A kalikAlamAM bharatakhaMDamAM janma dhArI je koi manuSya adyApi sudhI zrI jinendra bhagavAnanA vayaneAnA snehune AdhIna thai dhama sabandhI udyama karI rahyA che te leAMkAne paNa dhanyavAda che. 28 advaita bhakatanI eLakhANa, , * jaina e zabda dharmanuM ' vizeSaNa che. eTale jaina dharma evA ane 9 jaina " zabda medha kare che. dhama e kANuM paNu vibhAvika vastu nathI. pazu AhvIM jainadhama e zabdathI Atmika dharma samajavAnA che. jeTale 'ze rAga dveSa nivRtti, teTale a Mze mahune nAza, ane mehu sAthe tathA prakAranA ajJAnatA nAza ane jJAnanA prakAza thAya che, je prakAza AtmAnA dharma che. teza dharmane je prakaTAve athavA tevA dharmAM je prApta kare, teja jaina kahI zakAya. tIkarAe A tmaguNanI sthitinA prakAza mATe caida sthAnaka kahelAM che, je sthAnakAne ' gurusthAna nA nAmathI eLakhAvela che; tevA gugu sthAnakAne kramazaH prazna karavAM ane AgaLa vadhatA javu tene " gurusthAna kramArehuNu " kahevAmAM Ave che. jainapaNAnI zarUAta caturthAM guNu sthAnakathI thAya che, 450 14 jee| jainapaNAnu abhimAna dharAvatA chatAM eka bIjA upara vaira virodha ubhA kare che ane rAkhe che, amuka vyakitae mArU A badhu e bagADayu` mATe te mArA kaTTA zatru che. A mArUM bhalu' karyuM' te mArA mitra che; dravyanI prAptithI ane putranA janmathI paramAnada pAmavA, ane tema te bannenA javAthI pAka mukavI, dIlagIra thavu, hAyapITa karavI vairI sAthe prANAMta sudhI prayA ceAjavA ane jo peAtAnu' cAlI zake te tene duniyAM pAra karatAM manamAM AMcakA na khAvA, dharmanA nAmathI jhaghaDA ubhA karavA ane te nimatte hujArA rUpIAne laDAie|mAM dhumADo karavA, e vage. 2 malina dhIkkAravA lAyaka pravRtti sevavI ane 'ameA jaina chIe' ema duniyA mAM chAtI ThokIne potAne oLakhAvavu e zaramAvA jevuM naddhi tA khIju zu? vamAnakALamAM eTalA sudhI anubhava purUSa anubhavI zakayA che. ke, keTalAeka mithyAbhimAnIonA mAnanI kSati koi vyakita taraphathI ke samudAya taraphathI sakAraNu karavAmAM AvI haze, te tenuM vera levA, samAjika, dhArmika, kAya nI kSatinA `ge paNa, peAtAnI vAta kema rAkhavI, eja karavAmAM jemanu jIvana purU thatu kathI zrI jaina zvetAmbara kAnpharansa heralDa pustaka-9 aMka 8-9 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dharmodaya Avazyaka-adhikAra. 451 levAya che. tenA pitAne mAtra jainanA nAmathI na calAvI letAM jenenA ane jaina zAsananA netA banI bese che, ane amArA upara jaina zAsanane AdhAra che ame jaina zAsananA sthaMbha chIe ema pite pitAmAM mAnI le che, ane hAjIkhAo temane te viSayamAM agra gaNya gaNavA taiyAra thAya che, A dareka jene nathI khule khulI rIte kahevuM joIze ke, teo jenAbhAsa che. jo ke samyak daSTi jaina pramAda yege kadAcit kaSAyavaza banI bhUla kare che, paNa te tarataja pite pitAthI athavA bIjAthI jyAre pitAnI bhUlane bhUla tarIke samaje ke tarata te saMbaMdhamAM pazcAttApa sAthe bemikA duSkRta" daI pitAnI bhUlathI pite zuddha thAya che, je vijJAna, vartamAna kAliya jenee eka sAdhAraNa upahAsyarUpe banAvI dIdhuM che, vyavahAra athavA paraMparAthI cAlI AvelI praNAlikA sAcavavA, zikSaNa, eka bI. jAne deze chatAM hadaya gata kaluSatAne vismarI jaze nahIM. bIje divase, balka, teja divase te doSane kriyAmAM mukatAM aTakaze nahi. AvA jene kharI rIte jaina zabdane ane pavitra vItarAganA mArgane lAMchana lagADanArA che, eTaluM ja nahi, paNa bIjI rIte kahIe, te vagevanAra che, anyanI draSTimAM uccamAM ucca jaina dharmane halake pADanArA che, AvA jethI jenapaNuM jaLavAya che, ema kahevA karatAM, jenapaNane vilopa thAya che, ema kahevuM vadhAre sAruM che. aneka phirakAo ane aneka bheda jaina nAmathI je janma pAmyA hoya, to te AvA jainane ja AbhArI che. jyAM kharUM jainatva che, jeo kharA jene che, eTale ke jeonI samyak daSTi che, tyAM phikkA ke bheda, e zabdanI gaMdha ja na hoya, e svAbhAvika che. AvuM jene paNa je che, te Amika guNa che ane te Atmika guNu je AtmAmAM prakAza pAmyA hoya, tenuM ja vartana yathArtha ane ucca prakAranuM, aMze athavA sarvathA hoI zake che. eTale aze pita pitAnuM vartana ucca sthitimAM rAkhI zakatA nathI, teTale aMze tevA pitAnA asaddha vartanane nide che, dhikkAra che. asat mAne che ane tenA tyAgane , mATe bhAvanA bhAve che. sarvathI sada vartana sevanArAo apramatta rahevA Atura-jA gRta rahevA prayatnazIla rahe che, ane tethIja aMza sadavartananI sthiti, paMcamI . nuM sthAnakavati jIvane hoya zake che ane sarvathA sadavartanavALA jIvanI sthiti chaThThA guNa sthAnakamAM hoI zake che. eTale chaThuM sAtamuM guNa sthAnaka eja jIvane kahI zakAya che. A uparathI phuTa karI samajAvavAnuM ke, jeo zrAvakanAM dvAdaH za tratene pALanArA sAmAyika, pratikramaNa, jInapUjA, tIrthayAtrA, vagere sukRtane sevanAra hoya te paMcama guNa sthAnaka vatI kahevAya, ane jeo sarvathA saMsAra tyAgI, nirvagha mArgamAM vartanArA parama bhegI munivare hoya che te chaThThA ane sAtamA guNa sthAnaka vati kahevAya che. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra vyAkhyAna sAhitya saMgraha kharA jemAM bAhyADaMbara e heya, kemake teo Atmahita tarapha pitAnuM laya vizeSa rAkhe che, ane abhimAnAdikane aMta:karaNathI vikAre che; jyAre nAmanA jemAM bAhyADaMbarane vizeSa mAna apAya che mAnAkAMkSipaNuM paNa tevAomAM ugra hoya che, ane teone pitAnA mAnanI kSatimAM bahu lAgI Ave che, jethI kRtya akatya dhamadhama, pApa puNyathI nirapekSa banI pitAnA mAnane khAtara game te karavA taiyAra thAya che. AvA jaine jene nathI paNa saMsAra paribhramaNane lAyaka pAmara prANI che. pachI te zrAvaka nAmadhArI ke sAdhu nAmadhArI ke game te he, paNa samyakatvano abhAva athavA samyatvanI khAmI mArAmAM che, evA vicArathI potAnuM hadaya pArakhyuM nathI pitAnI sthiti eLakhI nathI. tevAo bAhya pravRttithI pitAmAM sAdhu, zrAvakapaNAnI pUrNatA mAnI AgaLa vadhatA aTake che. adhurAthI manAI gayelI pUrNatA adhurApaNA mATe che. hAlamAM sabhAothI, maMDaLethI, maMDaLIothI, ane saMsthAothI thatA sudhArA jaina dharmanI unnatinAM kAraNe che, ema mAnavAmAM Ave che, bhale bAhya vyavahAranI amaryAdAmAMthI maryAdAmAM lAvavA samartha thAya, paNa jainatva te karmamaLane (mithyAtvane) dUra karyA vinA, navatatvanuM yathArtha svarUpa samajyA vinA, ane temAM yathArtha zraddhA thayA vinA AvavAnuM nathI. navatatvane aMteja lakhyuM che ke, vIvArU nava vAgye gALa to tame eTale jIvAdika nA padArthane je jANe, tene samyakattavAna kahevA eTale navatatvanI gAthAe mukha pATha karavI, tenA artha bhaNI jaI, ame navatatva zIkhyA chIe, ema mAnavuM agara belavuM, te jyAM sudhI te navatatvathI thayeluM jJAna pitAmAM vApaNuM nathI, eTale huM jIva chuM, A ajIva che, A pApa che, A putya che, A baMdha che, A Azrava che vagere pitAmAM nava tatvamAMthI kyAM kyAM upalabdha che, pite kaI parisImAmAM varte che, e khyAla nathI, evuM manana nathI tyAMsudhI navatatvanuM je jJAna che. te cadana bhAra vAhI gardabhavata che zAstramAM sthaLe sthaLe zrAvakonA varNanamAM "jIva jIvAdika nava padArthanA jANa" evAM vizeSa parva zrAvakone mATe vAMcavAmAM Ave che. hAlamAM jugArI paNa jaina, atyAcAra sevanAra paNa jaina, vepAramAM eneka jAtanA mRSAvAdanA TopalA upADanArA paNa jaina, cI karanAra paNa jana, vizvAsaghAta karanAra paNa jena, kAmamAM saMghamAM-jJAtimAM-kuTuMbamAM-mitromAM kalaha jagADanAra paNa jaina, ema jainenA e gheogha ubharAI nIkaLyA che. jeo kaMI be akSaranuM jJAna saMpAdana karI, jJAnIomAM khapanAra che, teo paikI keTalAka gacchAgrahI, matAgrahI, ane keTalAka vamata sthApana zarA levAmAM Ave che. khIjAonA vizvAsa pitAupara besADI, ghaNI vakhate te vizvAsane gera upayoga karI tA dekhAya che. jANavuM, bolavuM ane vartavuM e traNe eka jAtanA hoya evuM sAhasa mAMthI eka bemAMja bhAgye dekhAvA saMbhava che.. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paei .' dharmohya Avazya-adhikAra. 453 che ke keTalAekomAM sAmAnya rUci, jaina dharmanA pharamAne upara athavA te jainIya kriyA upara aMtaHkararUmAM kratI hoya ane tene laIne tevAe ema kahetA hoya ke amArAmAM zraddhA che, te tevI samajavALA te vicAramAM keTalAka vakhata chetarAvA saMbhava che, kemake zraddhA kAMI judI ja cIja che, ane moha julI cIja che. kula dharmane laIne, lAMbA kAlanA paricayane, athavA te tevAM bIjA kAraNene laIne keTalAkane amuka kriyA upara, amuka dharma upara, ane amuka dharmanA aMga upara, eka jAtane moha thaI jAya che, je mehanI kasoTI keTalIka vAra saphaLa, ane keTalIkavAra nISphaLa nIvaDe che. satya zraddhA tethI judI ja cIja che zraddhAmAM yathArtha draSTi che, tyAre mehamAM Agraha pedA thAya che. A hakita bahu vicAra karavAthI, ane pitAnA aMtaHkaraNane pUchavAthI, vicArazIlane samajAya tevI che, bIjI rIte zAstramAM ema paNuM kahevuM che ke vyavahArathI samyakata Are paNa karI jaina banAve, ane te kramazaH zuddha vyavahAra sevanathI, satsaMgathI, satuzAstra paricayathI bhAva jaina thaI zake che. A vAkyane lekhaka aMtaHkaraNathI mAna Ape che paNa jeono vyavahAra paNa tathA prakAranA pariNAmanI sthiti prApta karanAra hoya tevA ene mATe satya nIvaDe; paNa je AvAM vacanane savIkAra karI, pitAmAM pUrNatA mAnI bese che, tevAone vyavahAra kadI paNuM bhAva jainatAne prApta karI ApatA nathI. bIjA guNe manuSya jAtamAM ane temAM paNa jenemAM bhale kramazaH prApta thAo, paNa manazuddhine prayatna te prathama seva joIe. aMtaHkaraNanI zuddhi mATe jyAM sudhI beparavAI bharelI pravRti karavAmAM Ave che, tyAM sudhI tevA jemAM bhAvajona paNuM prApta thavuM durlabha che; samyakatvanI mAphaka aMtaHkaraNanI zuddhi paNa eka uttama zarUAtanuM sAdhana che. vartamAna kALanA je paikI ghaNA jaine pite pitAnI jAta mATe pitAnA aMtaHkaraNane pUchaze, ane pitAnI jIMdagI daramyAna karelAM sAmAyika, devapUjA, tI ) rthayAtrA vagerene saravALe mUkaze, ane tenA pariNAme mAnasika zuddhinI saphaLatA keTalI meLavI, e tapAsaze te bALa avasthAmAM je dazA hatI, tejavAvasthAmAM ane vanAvasthAmAM je sthiti hatI tejavRddhAvasthAmAM, pitAnA aMtaHkaraNamAM prAya karIne nihALaze, jIvanane ghaNe bhAga zubha kriyAomAM nirgamana karyA chatAM, aMtaHkaraNa jevuM ane tevuM rahyuM, malinatA dura thaI nahIM, kuvAsanA khasI nahIM, vairavidhine tilAMjali apAya nahIM, atyAcAra bhUlAyA nahi, krodhAdika maMda paDyA nahi, dhana, dhAnya putra pautrAdika kuTuMba uparathI mUchama paDI nahIM, svazarIranI hAjate ane iMdriya vepAramAM udAsInatA AvI nahIM, te pachI karelI zubha kriyAothI zuM meLavyuM? mamatA tRSNAnI vRddhi kare che, ane tRSNAvazavati jIva rAgadveSamAM vITalAI aneka anartho che tevA cha prAyazaH dharma pADramukha banI jAya che. zrAvaka hovA sAdhu ho. paNa mamatA tyAga athavA mamatAnI nirbaLavA jyAM sudhI karI na hoya, tyAM sudhI Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vyAkhyAna sAhityasaMgraha ucca ritie caDI zakatA nathI mahAna munie aneka kaTe sevI, aneka guNe pitAmAM prApta karyA che, paNa tevA purUSomAM jyAre mamatA prApta thAya che tyAre te mamatAnA lAbhathI prApta karelA guNe kSaNamAM teo mAMthI nAza pAmI jAya che mamatA kyAMthI ane zAthI pedA thAya che, tene mATe amuka sthaLa ke amuka kAraNa nimita nathI game te sthaLamAM game te viSayamAM mamatA pote potAne dekhAva de che ane jagatanA jIne chetare che putra tyajyA, ane ziSya upara mamatA thaI, ghara mUkI anagAra banyA, tyAM upAzrayanA vezamAM mamatA jAgrata thaI, dhana mUkayuM, tyAM pustakanA svarUpe mamatAe dekhAva Ape, A badhuM e sacavAyuM te chevaTa svamatAgraharUpe mamatAe pitAne veza bhajavyuM, Ama anekaghA amuka viSayamAM mamatA sabaLane nirbaLa banAve che. eka sadI ane nAnAmAM nAnI cIja, jene ApaNe nakAmI mAnatA hoIe temAMthI paNa mamatA janma pAme che tene mATe eka dAkhalo che ke keI tapasvI hatuM, ane te mAtra ekaja laMgoTI maryAdA mATe rAkhato hato. eka vakhata tenA manamAM sAmAnyataH evI kuraNa thaI ke, ethI bIjI lageTI hoya te anukuLatA ThIka thaI paDe. A uparathI ekanI be laMgoTI thaI tyAra pachI laTI mUkavA mATe sthaLa nirmANa karyuM sthaLamAM uMdara lageTI kApavA lAgyA, e. Tale bIlADI rAkhavAnuM mana thayuM. bilADI ane pachI tenAM baccAM tene dugdha pAna karAvavA te mahA tapasvIe gAya rAkhI, temAMthI vAchaDA thayA. eTale khetIvADI karavA lAgyA. rAjAnI jamIna vinA AjJAe kheDavAthI gunegAra TharyA. keda pakaDAyA, rAjya taraphathI zikSA maLI ke A divasa vAMsA upara paththara mUkI taDakAmAM ubhe rAkha. mahAtmAnI tarataja te pramANe sthiti karavAmAM AvI. te vakhate mahAtmAne vicAra thaye ke, mArI A dazA karanAra A laMgoTI che, je ekanI be laMgeTI na karI hota te huM A sthitie pahoMcatA nahIM. kahevAnuM tAtparya e che ke eka sAdhAraNa cIjamAM mamatA pitAnuM sAmrAjya kevI rIte vadhAre che te AvAM dAMtathI samajI, tethI vimukha kema rahevuM e tarapha vizeSa lakSa A parva jarUra che. tyAgIo mATe jyAre AvI phIkara rahe che. te pachI je gRhasthAzramamAM rahenArA bahArathI eTale vyavahArathI bhale, amuka jAtanA niyama ke vra svIkAre, paNa teoe eTaluM khAsa yAda rAkhavuM joIe ke, jyAM sudhI hadayamAMthI mamatA tRSNa maMda thaI nathI, tathA te maMda karavA prayatna sevA nathI, tyAM sudhI teo ucca keTie kadI paNa caDI za. kavAne adhikArI banavAnA nathI. A dareka hakIkta uparathI ema samajavAne sabaLa kAraNuM maLe che, ke kriyA jene karatAM vicArajene teja kharA ane zreSTha jaina kahI zakAya. vicAra ane kriyA bane pakSe jeomAM jainatva uddabhavela che. teo zreSThatama jene tarIke mAnI zakAya. paNa vicAra jena vinA diyA jene Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dharmodaya Avazyaka-adhikAra. kazyapa mAtra nAmanA jaine che, ema ghaNe bhAge mAnavuM paDaze. ane tethI ja keTalAeka ThekANe lakhyuM che ke, merU parvatanA jeTalA ghA muhapatti keTalAeka chae te paNa pAra pAmI zakayA nathI. vicAra jaina, kriyA jaina, vicAra kiSA jena ema traNa jAtanA jena kahe vAya tevAM pAtro pUrva kALamAM kaNa kaNa hatA, te tarapha ApaNe ApaNuM lakSa kheMcIe zreNika ane kRSNa vAsudeva jevA rAjAo mAtra vicAra jaina hatA. ane tene ee kSAyaka samyakatva prApta karela hatuM, jethI teo mAtra samyakatvanA prabhAve tI. thiMkara nAmakarma bAMdhavA bhAgyazALI thayA che. mAtra kiyA jainamAM keTalAeka abhavI durbhavI gaNavA paDaze. vicAra kiyA jainamAM AnaMda, kAmadeva vigere pavitra zrAvakene gaNavA jeze. kemake samyakatvavAna hatA ane zuddha kriyA karanAra paNa hatA. munione samAveza paNa Aja bhedamAM AvI jAya che, kemake temAM paNa vicAra kriyA sAthe jenapaNuM hoya che. ane tathA prakAranA guNavinA mAtra veSadhArIne samAveza, vastutaH kriyA jemAM paNa kaI heI zakatuM nathI, kemake tevA veSa viDaMbake kriyAmAM paNa avyavasthita hoya che, ane tethI teone mATe nIcenuM vAkya lAgu paDe che keH "hALIne rAjAre, guNa vinAne saMyamI." hiyA jene mATe mAtra eTale apavAda svIkAravuM paDaze ke jeo pote sarala che, ane vicAra jenonA Azrita banIne jeo kriyA karanArA che, eTale pitAmAM tathA prakAranI ajJAnatA chatAM tathA prakAranA jJAnIonA kahyA mujaba tadanuM yAyI banI kriyA karanArAone jainapaNAmAMthI bAtala karavA joItA nathI. hAlamAM draDha paraMparAthI mUrkha samUho ane ardha dagdhanA samUhamAM ema sudraDha manAI gayuM che ke koI paNa jaina nAma dhAraka hoya tene amuka amuka jAtanI. kiyA te karavI ja joIe, je kaI jAtanI kriyA na kare te te jene na kahevAya. koI vicAra jaina temane kahe ke "huM jaina chuM" te tevAne hAlanA jaina mane hasI kAze . dhikAze, ane jaina kahevAnai AMcake khAze. eTaluM ja nahi paNa tuM jaina nathI.' jaina heya te ame jema karIe chaIe tema tuM kema karatA nathI! ema bolI devAne taiyAra thaze. AvI mAnyatAthI jainadharmane amuka jJAtie jANe IjA lIdhe hera tema manAI gayuM che, tyAM keI musalamAna, pArasI, ke aMgreja agara yahudI, aMtaHkayumAM jainatanI sudaDha chApa paDavAthI jenanAM to satya ane te paNa yathArtha che ema mAnatA hoya, teta upara temane saMpUrNa zraddhA hoya, paNa keTalA eka saMjogone laIne athavA te jJAtinA kAraNane laIne, teo jaina dharmanI bAhya kriyA na karI zaktA heya, kaMI tyAga na karI zakatA hoya tevAone jaina naja kahevA ema hAlanA jene ekI avAje, ghaNA bhAge, kahevA taiyAra thaze. aphasosa! ke evAoe vicAranI vizuddhine gaNa gaNI, ane bAhA vyavahArane mukhya gaNe che. joke ghaNA bhAge jeomAM vicAra che. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. navA pragaTe, temane vyavahAra kamizaH pavitra tha joIe, paNa dhAreke tema karavA te asamartha nIvaDaye tethI te jainakeTimAM na gaNAya ema je kahevuM agara mAnavuM taddana bhUlabhareluM che jJAna, jJAnAvaraNIya karmanA kSaye pazama athavA kSayathI thAya che, zraddhA (yathArtha zraddhA) samyakatava, samakti mohanI karmanA kSapazamathI athavA kSayathI prakaTe che, ane tyAga vRtti cAritra mehanIya karmanA pazama agara kSayathI prApta thAya che, Ama kamo eka bIjA guNene AcchAdana karavAmAM bhinna bhinna che, tyAre te guNanA prakAza karavAmAM Ave te guNane abhAva paNa bhinna bhinna rIte kAraNabhUta che. keIe jJAnAvaraNIya karmane kSayopazama karyo, te tene mAtra jJAnaja prApta thAya che, paNa samyakacvanA abhAve ayathArthatA hovAthI, ajJAna nA nAmathI oLakhAya che. te kaImAM mAtra zraddhA hoI zake, keImAM jJAna ane zraddhA banne heI zake, ane kaImAM cAritra sAthe cAritra mehanI karmane kSopazama hoya te traNe paNa hoI zake; eTale ke koI paNa jAtane emAM niyama jyAM nathI tyAM amuka sthiti vALAne ja jaine kahevA ema mAnI levuM te pitAnuM DahApaNa nahi te bIjuM zuM satya evI cIja che, ke je sarvane priyaja hoya che, ane tenI prazaMsA game te sthitimAM rahelA manuSyathI thayA vinA rahetI nathI. tame joI zakaze ke nATakamAM nATakakAraka pAtre aneka jAtanAM nATaka bhajave che, prekSake aneka hetuthI tyAM prekSaka tarIke potAnI hAjarI Ape che, temAM dareka guNagrAhI hetA nathI, tema saphava. tanavALA dareka heya te niyama hete nathI, chatAM paNa jyAre sItA ane rAma. caMdrajInuM nATaka bhajavAtuM hoya, temAM rAvaNa sItAne harI jaI, azoka vATikAmAM rAkhI pote premabhikSA mAge che, ane sItA te vakhate rAvaNane tiraskAra kare che, te vakhatanA dekhAvanI asara, jeo rAvaNane dhikkAravA taiyAra thaI jAya che teonA manamAM sajajaDa thai jAya che, bhartRharinA nATakamAM pagalA prapaMca karI bhatuM. harine chetare che, ane tenuM pikaLa jyAre jAheramAM Ave che tyAre te vakhatamAM eka avAje prekSaka pIMgaLAne dhikkAravA taiyAra thAya che, ane bhartuhari tarapha dayAjanaka sthitie jevA Atura bane che. AvI rIte prekSakonA mananI sthiti aneka nATa. kemAM ghaNe bhAge nItinA pAtra tarapha AkarSAya che, ane anItinAM pAtre tarapha apamAnanI najarathI jue che. bhalene pitAmAM tevI nIti-pAtratA na haya, chatAM nIti sarva priya hevAthI, anItinAM pAtrone paNa nIti priyaja lAge che. A daSTAMtathI ema khAtrI thAya che ke lekamAM anIti, anAcAra ke adharma tarapha abhAva che, vaLI AtmAne paNa mULa eja svabhAva che, kemake kaMIpaNa kharAba vicAra karatAM athavA agya kArya mATe pravRtta thatAM hadaya kare che, hAtha paga dhruje che ane jANe keI nA kahetuM hoya tema AghAta thAya che. A sarva hakIktano vicAra karatAM dharma ekaja zaraNa che. te batAvatAM A dharmedhaya adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - - - Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda tIrtha mAhAbhya-adhikAra 457 w tIrtha mAhAtmya-adhikAra, dharmamAM udyama karanArane avalaMbana rUpa prabhu pratimA ane tIrthATana e be mukhya che, kemake AtmAnI nirmaLatA thavA mATe dhamAcaraNamAM daDha zraddhA prApta karAvavAne temanA jevuM bIjuM eka ucca sthAna nathI. uparokta be AlaMbana paikI pratimA pUjA kaho ke prabhu pUjA mATe pUrva vistArathI kahevAI gayuM che, tyAre tIrthayAtrAthI zuM lAbha che, ane te kevI rIte prApta thaI zake che, te darzAvavAne atre prayatna karavAmAM Avela che. tIrtha e pavitra mahA purUSanA nivAsasthAna rU5 rahevAthI ane tyAM anaMta puNyAtmAnA Agamana thavAthI te bhUminA rajakaNe nimaLaja hoya che jethI tirthayAtrA karanArane tene spaSTa thavAthI nirmaLatA pragaTe te niHzake che. vadhAre spaSTa zabdomAM kahIe te tIrthayAtrA e prANAyAmathI Atmazuddhi prApta karavAne pavitra prayoga che. kemake prANAyAmamAM jema vAyunA recakapUrakane upakrama che te rIte tIrthasthaLe prAyaza parvata upara hevAthI yAtrAe jatAM zvAsane pravAha vadhe che ne te rIte apavitra uzvAsa nIkaLI pavitra rajakaNethI bharapurathI zvAsa praveza karI manebhAvanAne nirmaLa kare che. mATe tIrthayAtrA mahAgya darzAvavA A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. tIrthayAtrAthI phaLa zuM? upajAti. sadA zubhadhyAnasusAralakSmIH phalaM caturdhA sukRtAni [ccaiH / tIrthonnatistIrthakRtAM padAptirguNA hi yAtrAprabhavAH syurete // 1 // niraMtara zubha dhyAnanI prApti sArabhUta lakSmInI vyavasthA dharmAdika cAra prakAranuM phaLa, meTAM puNya kAryo, tIrthanI unnati (prabhAvanA) tathA tIrthakarapadanI prApti, ATalA guNe yAtrA karavAthI utpanna thAya che. 1 AdaravA cogya cAra karaNI vaMzastha. vapuH pavitrIkuru tIrthayAtrayA cittaM pavitrIkuru dhrmvaanychyaa| vittaM pavitrIkuru pAtradAnataH kulaM pavitrIkuru saccaritraiH // // 58 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha he bhaca! tIrthayAtrA karIne zarIrane pavitra kara, dharmanI IcchA vaDe antaHkaraNane zuddha kara, supAtrane dAna ApavAthI dUcanI (dhananI) zuddhi kara ane sadAcaraNa vaDe kuLane pavitra kara. 2 tIrtha sevanamAM mahattA vasantatilakA. zrItIrthapAntharajasA virajI bhavanti tIrtheSu vibhramaNato na bhave bhramanti / tArthavyayAdiha narAH sthirasampadaH syustIrthArcanAdiha bhavejanavandanIyaH // 3 // pavitra tIrthanA mArganI raja-dhUlI vaDe (temane sparza thavAthIja) niSpApa thavAya che, tIrthomAM bhramaNa karavAthI tene saMsAramAM bhramaNa-bhaTakavuM rahetuM nathI, tIrthomAM dravyane thaya-kharcathI ( satpAtrane dAna vagere ApavAthI) sampattinI sthira tA thAya che ane tIrthanuM arthana pUjana karavAthI A saMsAramAM manuSyane vandana karavA yogya thavAya che. 3 tIrthayAtrAnA anaMta phaLa. dharA, AraMbhANAM nivRttiviNasaphalatAM saGghavAtsalyamuccainairmalyaM darzanasya praNayijanahita jIrNacaityAdikRtyam / tIrthonnatyaM ca samyak jinavacanakRtistIrtha satkarmakatvaM siddherAsanabhAvaH suranarapadavI tIrthayAtrAphalAni // 4 // tIrthayAtrA karavA jatAM vyavahArarthe ArabhelA mahAtmaka kAryothI nivRtti (zAMti) maLe che, samAge (supAtramAM) vaparAvAthI dravyanA vyayanI saphaLatA thAya che, svAmI bhAIone jJAnagoSTi tathA jamavA jamADavAmAM saMsarga thavAthI saMghasamudAyamAM vAtsalya bhAva (prema) uddabhave che, darzanathI samakita nirmaLa (suddha thAya che ane tethI AptavarganuM hita karavAnI buddhi pragaTe che, tathA jIrNa cityaparI pATInA rakSaNa (uddhAra) mATe pejanA thAya che. vaLI tIrtha mahAbhyamAM vRddhi thavAthI jInezvaranA samakitabedhI bIjanuM yathArtha pAlana thavA sAthe satkarmamAM svAbhAvika pravRtti thAya che, ane e sarva suganA phaLarUpe Atmasiddhi athavA devalokanI prApti thavI e tIrthayAtrAnuM phaLa che. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to mAhAtmya-adhikAra. tirthoddhAraka maMtronI kathA. t * ekadA zrI kumArapALa rAjAe sAraTha dezanA rAjA samarane jItavA mATe uDDayana nAmanA pradhAnane mAkalye . te pAdalima ( pAlItANA ) nagaramAM zrIvIrane namIne zrIRSabhadeva bhagavAnane vAMDhavAnI IcchA thavAthI sAma tAkrikane AgaLa prayANa karavAnu kahIne pote zatruMjaya parvatapara caDayA. tyAM dravyastava sapUrNa karIne a vagrahanI bahAra nIkaLo trIjI nisaddhi karIne caityavaMdanA karavAnI zarUAta kare che, teTalAmAM eka uMdara dIvAno saLagato vATa kASThanA prAsAdamAM peAtAnA darane viSe laI javA lAgyA. derAnA pUjAroe tene joya, tethI te vATa mUkAvI. te joIne ma trInI samAdhinA bhaMga thayA, kachanA prAsAdanA AvI rIte koi vakhata nAza thavAnA saMbhava jaNAvAthI dilagIra thaine teNe vicAra karyo ke ' rAjAeAnA apAra vyApAramAM guMthAelA amane dhikkAra che ke jethI ame AvA jINuM caityanA uddhAra karI zakatA nathI ? rAjAenI pApavyApAra pravRtti vaDe upArjana karenrI lakSmI za kAmanI che ? ke je lakSmI tenA adhikArIothI tIrthArdikamAM vAparIne kRtArtha karAtI nathI. " 5chI jIrNoddhAra karavAnI IcchAvALA maMtrIe prabhu samakSa brahmacarya, ekAsaNu, pRthvIpara zayana ane tAMbUlaneA tyAga iyAddhi abhigraheA grahaNa karyAM, ane siddhagiri parathI utarIne prayANa karatAM pAtAnA skaMdhAvAranI bheLA thai gayA. samarasena rAjA sAthe yuddha thatAM peAtAnu' sainya bhAMgavAthI pote sa'grAmamAM utarIne zatrunu* sainya kA pavA lAgyuM. temAM pAtra jo ke zatruenA khANuthI jarita thayA, tApaNu teNe aneka khANA vaDe samararAjAne mArI nAMkhyA. pachI tenA dezamAM peAtAnA rAjAnI A jJA pheravIne ma MtrI svadeza tarapha pAchA vaLye, pariccheda 459 mAgamAM zatrunA prahAranI pIDAthI maMtrInI AMkhe adhArA AvavAthI te mUrchA khAIne pRthvIpara paDayo; tene pavana vigerenA upacArathI sajaja karyAM, teNe karUNasvare sAmata vigerene peAtAnA mananA cAra zalya kahyAM, petAnA nAnA putra ane baDane senApatipaNu apAvavuM, ( 2 ) zatrujaya giripara paththaramaya prAsAdanuM ce. tya banAvavuM, ( 3 ) giranAra parvata upara navAM pagathIyAM karavAM ane (4) mRtyu samaye nijhAmaNA karanAra gurUno abhAva, A cAra zalya sAMbhaLIne brahma'tAki mezyA ke " huM maMtrIzvara ! prathamanA traNa manAratha te tamArA mATe putra mAhADadeva pUrNa karaze, temAM ame sAkSIbhUta chIe. " ema kahIne kAi varDa purUSane sAdhunA veSa paherAvIne maMtrI pAse lAvI kahyuM ke " A gurU AvyA. " maMtro tene gaitama svAmInI jema namI, samagra prANIone khamAvI, karelA pApane nidrI tathA puNya karaNInu anumAdana karI svarge gayA. + upadezaprAsAda bhAga cothA Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgrA. te sarva jaIne pelA vaDe vicAryuM ke aha? A muninA veSane mahimA ke che? huM bhikSuka chatAM A sarva lekane parAbhava karanAra ane jagata jenI naM danA kare che evA maMtrIe mane vaMdanA karI, tethI A jagavaMdya veSane huM bhAvathI paNa zaraNarUpa karUM chuM." ema nizcaya karIne te giranAra parvata para jaI be mAsanA anazanathI koLa karIne devaloka gaye. udyana maMtrIe tathA sAmetAdike te muninI zuddha prazaMsA karI, je sAMbhaLIne bhikSukanI zraddhA daDha thaI, tethI te giranAra para jaIne svarge gaye." pachI sAmetAdika sainya sahita pATaNa AvyA, ane zrI caulukaya [ kumArapALa ] rAjAne zatrunI lakSamI vigerenuM prAbhUta [bheTazuM ] ApIne zrI ughana pradhAnanA zeryanI prazaMsA pUrvaka tene sarva vRttAMta kahyA. pachI rAjA, sAmaMta vigere bAhaDa ane aMbAne ghera gayA, ane temane zeka utarAvI belyA ke- yuvAM yadi piturbhaktau, dharmamarmavidAvapi / udaghriyethAM tadA tIrthe, gRhItvA tadabhigrahAn // 1 // bhAvArtha je tame banne bhAIo kharekharA pitAnA bhakta che ane dharmanA rahasyane jANatA he, te tamArA pitAe grahaNa karelA abhigrahane grahaNa karIne " te bane tIthane uddhAra kare." RNamanyadapi prAyo, nRNAM duHkhAya jAyate / / yadevasya RNaM tattu, mahAduHkhanibaMdhanam / / / / bhAvArtha-bIjuM [lokika ] aNu paNa ghaNuM karIne mANasone duHkhadAyaka thAya che, te devanuM traNa mahA duHkhanuM kAraNabhUta che." stutyAH sutAsta eva syuH pitaraM mocayaMti ye| RNAddevaRNAttAtaM mocayeyAM yuvAM tataH // 3 // | bhAvArtha-bajeo pitAnA pitAne traNathI mukta kare che, te putra ja pra. zaMsA karavA lAyaka che, tethI tame tamArA pitAne devatraNathI mukta kare." savitaryastamApane, manAgapi hi tatpadam / ke anuraMtastanayA niyaMte zanivajjanaH // 4 // bhAvArtha-"savitA asta pApe sate tenA putra je tenA sthAnane jarA paNa uddhAra na kara, to tevA putra zaninI jema ke vaDe niMdAya che. " 1 savitA eTale sUrya tathA pitA e be artha thavAthI-surya asta pAme tyAre je tenA sthAnane zani nAmano graha jue nahIM te te ghaNe riSTa gaNAya che, e vAta jyotiSa zAstramAM prasiddha che. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda tIrtha mahAmya adhikAra. A pramANenAM rAjA vigerenAM amRta tulya vacana sAMbhaLIne utsAha pAmelA bAhaDa tathA aMbaDe eka eka abhigraha grahaNa karyo. pachI bAhaDe pitAnA eramAna bhAI aMbaDane senApatinuM sthAna rAjA pAse apAvyuM, ane pote rAjAnI AjJA laIne raivataka [ giranAra | gayo. tyAM aMbikA devIe je mArge akSata chAMTayA te mAge tresaThalAkha dravyane vyaya karIne navAM sugama pagathI karAvyAM. pachI tyAMthI zatruMjayanI taleTIe jaIne tyAM AvAsasthAna karAvI sainya sahita paDAva nAkhyA ane dezaparadezanA kArIgarone lAvyA. saiddhAranA samAcAra sAMbhaLIne bIjA ane neka zrAvaka gRhastha paNa tyAM AvyA. te vakhate caTImANaka nAmanA gAmane rahIza bhIma nAmane kuDalIo vaNika mAtra cha rUpIAnIja muDIvaDe ghI laIne tyAM AvyuM, te ghI bAhaDanA sainyamAM vecIne zuddha vyApArathI teNe eka rUpIyAthI adhika naphe upArjana na karyo, pachI eka rUpIyAnAM pupe laIne te vaDe prabhunI pUjA karI te sainyamAM AvyuM. tyAM Ama tema pharatAM teNe aneka jAthI sevAtA bAhaDa maMtrIne joyA. te vakhate dvArapALe tene dhakkA mArIne dUra karatA hatA, chatAM AjIjIthI teNe aMdara pasI jaIne vicAra karyo ke- aho martyatayA toTyamasya me'pi guNaH punH| dvayorapyaMtaraM ratnopalayoriva hA kiyat // 1 // bhAvArtha-"oho! manuSya jAtithI te mAruM tathA A maMtrInuM tulyapaNuM che, paNa guNathI te amArA bemAM rana tathA pASANanI jema keTaluM badhuM aMtara che" bhImavaNika ema vicAre che teTalAmAM dvArapALe tyAM AvI gaLe hAtha daIne tene kADhI mUkavA lAgyA te maMtrIe joyuM, eTale tene potAnI pAse bolAvIne pUchyuM. bhIme ghI vecavAthI thayelA lAbhavaDe prabhunI pUjA karyAnuM vRttAMta kahyuM tyAre maMtrI bolyA ke dhanyastvaM nirdhano'pyevaM, yjinedrmpuujyH| . dharmabaMdhustvamasi me tataH sAdharmikatvataH // 1 // bhAvArtha-"tane dhanya che, ke te nidhana chatAM paNa A pramANe jinezvaranI pUjA karI, tethI sAdharmikapaNAthI tuM mAre dharmabaMdhu che." A pramANe sarva gRhasthanI samakSa te bhImanI prazaMsA karIne tene ghaNA AgrahathI pitAnA ardha Asana para besADaze. te vakhate bhImane vicAra thaye ke " ahe! jinezvaranA dharmane mahimake che ane jinezvaranA pUjAnI lIlA paNa kevI chemake jethI huM daridra ziromaNI chatAM AvuM sanmAna pAmyA." te vakhate moTA lakSAdhipati gRhasthoe maMtrIne kahyuM ke- Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 vyAkhyAna ahitya saMgraha prabhaviSNustvameko'pi, tIrthoddhAra'si dhIMsakha / baMdhUniva tathApyasmAna, puNye'smin yoktumarhasi // 1 // bhAvArtha-he maMtrIzvara ! A tIrthane uddhAra karavAmAM tame ekalA samartha che, te paNa A puNyamAM baMdhanI jema amane paNa eDavAne tame egya che." pitrAdayo'pi caMcyate kadApi kvApi dhaarmikaiH| ' na tu sAma dhAniyaMtragata IT 3 | bhAvArtha...."dhArmika purUSe koI vakhata koI prasaMge pitA vigerene paNa chetare che, paraMtu dharma sneharUpI pAsathI baMdhAyelA hovAthI sAdharmikane kadi paNa chetaratA nathI. tethI amArUM dhana paNa A tIrthanA uddhAramAM vAparIne amane kRtArtha kare." ( A pramANe kahIne te gRhastha suvarNAdi dravya ApavA lAgyA, eTale maMtrIe cepaDAmAM teonAM nAma lakhavA mAMDyAM, te joI bhIme vicAryuM ke "mArI pAse sAta rUpIyA che, paNa je tIrthamAM upayogI thAya te huM kRtArtha thAuM, paraMtu ATalI thoDI rakama zI rIte ApI zakAya? " bhIma A pramANe vicAre che tevAmAM maMtrIe tenA AkAra uparathI kahyuM ke "he sAdharmika baMdhu! tamArI paNa IcchA hoya te kAMIka Apa. A tIrthanA uddhAra mAM bhAga le te moTA puNyathIja bane tema che." maMtrIe A pramANe kahevAthI bhIme potAnA sAte rUpIA ApI dIdhA, te laIne ucitapaNAmAM pravINa maMtrIe tenuM nAma sarva gRhasthanAM nAmanI upara lakhyuM. te joIne gRhasthAe tema karavAnuM kAraNa pUchyuM, tyAre maMtrI belyA ke "ApaNe te pitAnuM sarvasva ApyuM che, ane tame te tamArI pujIne, zatAMza paNa A nathI, mATe te tamArAthI adhika che. te sAMbhaLI te gRhastha harSa tathA lajajA pAmyA. pachI maMtrIe bhImane pAMcaso rUpiyA ane traNa paTTakuLa (a) ApavA mAMDayAM. paNa bhIme eka keDInA lAbhathI keTI dhana gumAvavA jevuM mAnIne te lIdhuM nahIM ane potAne ghera gayo. tenI strI pizAcaNI jevI hatI, tethI tenI pAse vAta karatAM bhaya pAme te paNa sarva vRttAMta dhIre dhIre kahyuM. te sAMbhaLIne puNyanA udayathI strIe kahyuM ke-" tIrthanA uddhAmAM bhAga lIdhe te sAruM karyuM, ane maMtrI pasethI kAMI lIdhuM nahI te te ghaNuM ja sAruM karyuM. pachI te strI purUSa gAyane bAMdhavA mATe khIlo nAMkhatAM hatAM. tyAM pRthvI khedatAM temAMthI cAra hajAra suvarNa dravyane kaLaza maLyo te joI " ahe! ke puNyane udaya che? A kaLaza paNa puNya karmamAMja ApIe te ThIka." ema vicArIne pitAnI strInI saMmatithI kaLaza laIne Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda tIrtha mAhAtma-adhikAra bhIma maMtrI pAse AvyA. maMtrIne te kaLaza saMbaMdhI vRttAMta kahIne tIrthoddhArane mATe te ApavA lAgyA. maMtrIe levAnI nA kahI paNa bhIma baLAtkAra ApavA lAgyA, ema kheMcatANa karatAM rAtri paDI. rAtrie kapada yakSe AvIne bhImane kala ke "huM bhIma ! teM eka rUpIyAnA puSpa laIne AdIzvaranI pUjA karI, tenAthI prasanna thaIne meM tane nidhi Ape che, mATe te tuM vecchAthI bhagava." ema kahIne yakSa aMtardhana thaye. prAtaHkALe bhIme maMtrIne vAta karI, pachI suvarNa tathA ratnanAM puSpothI A dIzvaranI pUjA karIne te kaLaza laI bhIma pitAne ghera Avyo ane gRhasthanI jema puNyamArgamAM pravRtta thaye. ahIM maMtrIe zubha muhUrta koSanuM caitya dUra karAvI suvarNanI vAta mUrti vidhi pUrvaka pRthvImAM sthApana karI, tenI upara moTI zilA mukI khAtamuhurta karyuM. pachI cityanuM kAma zarU karyuM. te pASANamaya prAsAda be varSe saMpUrNa thaye. te pUrNa thayAnA samAcAra ApanArane maMtroe vadhAmaNImAM batrIza suvarNanI jahavA ApI. te saMbaMdhI harSotsava cAle che, tevAmAM bIjA mANase AvIne kahyuM ke "he maMtrI ! koI paNa kAraNathI prAsAda phATI gaye. " te sAMbhaLIne maMtrIe tene bamaNI vadhAmaNa ApI. te joIne pAse beThelA mANasoe tenuM kAraNa pUchyuM. tyAre maMtrI che ke mArA jIvatAM- prAsAda phATaye te ThIka thayuM, kemake huM pharIthI bIjI vAra karAvIza." pachI maMtrIe sUtradhAra (salATe)ne be lAvIne prAsAda phATavAnuM kAraNa pUchayuM. tyAre teo belayA ke "he maMtrIrAja! bhamatIvALA prAsAdanI bhama. tImAM pavana peThe? te nIkaLI zakaze nahIM, eTale tenA jerathI prAsAda phATake che, ane e bhamatI vinAne prAsAda karIe chIe te karAvanArane saMtAna na thAya e lekha che." te sAMbhaLIne maMtrIe vicAryuM ke saMtAnaH susthiraH kasya, sa ca bhAvI bhave bhave / sAMprataM dharmasaMtAna, evAstu mama vAstavaH // 1 // bhAvArtha_"kenI saMtati acaLa rahI che? te te dareka bhavamAM thayA ja kare che, mATe hAla te mATe vAstavika evA dharmasaMtati ja ho." ema vicArIne maMtrIe pharatInI banne bhIMtenA vacamAM majabUta zilAo mukAvIne te pUrI dIdhI. te prAsAda traNa varSa pUrNa thayuM. A jIrNoddhAra karAvatAM maMtrIne be karoDane sattANuM lAkha drazyane kharca kArIgarone ApavAmAM thayuM che, ema pUrva purUSe kahe che. pachI te prAsAdanI pratiSThA karavA mATe zrIsaMgha sahita hemacaMdrAcAryane belAvIne moTA utsava pUrvaka saMvata 1211 nI sAlamAM (zanIvArane divase) suvarNa nA daMDa, kaLaza ane davAnI pratiSThA karIne tene prAsAra upara sthApana karyA tyAM deva Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. pUjAne mATe cAvIza udyAna tathA cAvIza gAma ApIne taLeTImAM mAhaDapura nAme gAma vasAvyuM. te gAmamAM trIbhuvanapALavihAra nAmanA prAsAda karAvIne temAM zrIpAzrvanAthanuM khi'>> sthApana karyuM. te ma`trInA AvA leAkeAttara cAstrathI prasanna thaine zrI hemacaMdrAcAya melyA ke jagaddharmAdhAraH sagurutaratIrthAdhikaraNastadapyanmUlaM sa punaradhunA tatpratinidhiH / tadAvAsacaityaM saciva bhavatodhdhRtya tadidaM samaM svenodda bhuvanamapi manye'hamakhilam // 1 // 54 bhAvAthI--" jagatanA dhamanA AdhAra ane meATA meTA tIrthAMnuM adhikaraNu a`tu mUlaka che, sAMprata kALamAM te arihaMtane badale tenI pratimA che, te pratimAnA AvAsarUpa cayanA te uddhAra karyo, tethI hu' mAnu chuM ke saciva ! te' tArA AtmA sahita AkhA bhuvananA uddhAra karyAM, e pramANe sakaLa sa Mghe stuti karAyelA vAgabhaTa (bAhuDa) maMtrI pATajumAM A nyA, ane rAjAne prasanna karyAM. have AmrabhaTa (aMkhaDe) paNa pitAnA zreyane mATe zrI bhRgupura (bharUca)mAM zakunikAvihAra nAmanA prAsAda karAvavAnA AraMbha karyAM, tene mATe khADA kheADhatAM nadA nadI pAse hAvAthI tenuM pANI akasmAt temAM bharAi gayuM, tethI saM kArIgarA temAM DUbI gayA. te hakIkata sAMbhaLatAM anuka'pAnA vizeSapaNAthI AmrabhaTe peAtAnA AtmAnI niMdA karatA zrI putra sahita temAM jhaMpApAta karyAM. e pramANe paDayA chatAM paNa tenA aMgane kAMI paNa nukazAna thayuM nahIM, avuM tenu' niHsIma sattva joine prasanna thayelI srIrUpa kei devIe tene melAvyA. eTale teNe tene pUchyuM ke " tame kANu che ?" te elI ke " huM A kSetranI aSISThAtrI devI chuM. tArA sattvanI parIkSA karavA mATe A sava meM karyuM' che. huM vIra ! tuM kharekhara pra. zaMsA karavAne cAgya che. vIrapurUSAmAM agraNI che, tArUM' sattva ati utkRSTa che, nahIM tA bIjA ghaNA mANusA chatA thADA mANasanu` maraNu thavAthI tArI jema A pramANe maravAne kANu taiyAra thAya ? A tArA sarve kArIgaro akSatAMgaja che tenA viSe tu ciMtA karIza nahIM. have tArU dhAreluM kArya pUrNa kara" ityAdi kahIne devI aMta oNna thai. maMtrI kuTuMba ane kArIgaro sahita bahAra nIkaLye, pachI devIne cAgya maLidAna ApIne aDhAra hAtha ucA zrI munisuvrata svAmIne prAsAda karAyela, tathA zakunikA muni ane nyagrAdha (vaDa)nI lekhyamaya mUtti e karAvI. A zanikAvihA rane uddhAra saMvata 1220nI sAlamAM abaDe hu pUrvaka karAvyA. pachI pratiSThAne Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. tIrthaM mAhatmya adhikAra. 45 mATe rAjAne, hemAcAne tathA sakala saMdhane kheAlAvIne zrI suvrata svAmInI pratiSThA karI. pUrve zrI mallikArjunane jItIne akhaMDa maMtro tenA dravyakoza lAgye hatA, kumArapALa rAjAe tene ja ApyA hatA, temAMthI khatrIza ghaDI suvaNu vaDe kaLaza, suvarNa daMDa tathA paTTakuLamaya dhvajA karAvI tenI yathAvidhi pratiSThA karIne tene prAsAda upara sthApana karyAM. pachI ati hu nA AvezathI caityanA zikhara para caDIne teNe suvarNa ane ratnanI vRSTi karI pachI zikhara uparathI utarIne cAlukaya rAjAnI preraNAthI AmrasaTa maMtrIe AratI vigerenuM kArya zarU karyuM. te vakhate zrI suvratasvAmInI pAse kumArapALa rAjA vidhi karAvanAra tarIke rahyA, khetara sAmaMtA suvarNanA daDavALA cAmarane dhAraNa karI. ne ubhA rahyA. ane vAgbhaTa vigere matrIe sava sAhitya taiyAra karI ApanArA thayA pachI AratI utArIne magaLadIpa pragaTa karyAM, tesamaye prabhunA guNa gAnArAone atrIzalakSa dravyanu' dAna ApyuM tenuM AvuM leAkeAttara caritrane eine cittamAM A dhairya utpanna thavAthI janma paMta manuSyanI stuti na karavAnA niyama bhUlI jaine zrI hemaca'drasUri melyA ke~~ kiM kRtena hi yatra tvaM yatra tvaM kimasau kaliH / kalau cedbhavato janma kalirastu kRtena kim || 1 || bhAvA--" huM maMtrI ! tuM jayAM che tyAM satyayuge karIne zuM ? arthAta jyAM tuM che tyAM satyayugaja che ! ane jyAM tuM che tyAM A kaLiyuga zuM che ? arthAt kaLi yuganu' kAMI cAlatuM ja nathI. tethI je tAro janma kaLiyugamAM hoya tA eve kaLiyugaja sarva kALa chA, satyayuganu kAMi kAma nathI. " 1 kRte varSasahasreNa, tretAyAM hAyanena ca / dvApare yacca mAsena, ahorAtreNa tatkalau // 2 // bhAvA-- je kArya satyugamAM hajAra varSa siddha thAya che, tretAyugamAM eka varSe siddha thAya che ane dvAparamAM eka mAse siddha thAya che, te kaLiyugamAM mAtra eka aheArAtramAMja siddha thAya che. " 2 A pramANe AgrasaTanI pazu'sA karIne gurU tathA rAjA potAne sthAnake gayA. ( pATaNa gayA. ) ahIM gurU tathA rAjAnA gayA pachI AmrabhaTa matrIne akasmAt kAi devInA doSathI maraNu tulya mUrchA AvI. te va ta koie gurU pAse jaIne vinati pUrvaka ni vedana karI, tyAre gurUe tarataja jANyu ke " te mAhAtmAe prasAdanA zikhara upara caDIne harSa thI nAca karyA te vakhate koi mithyATaSTi devIenA dRSTidoSa lAgavAthI A thayuM che. " ema jANIne sa dhyAkALe yazazcaMdra nAmanA upAdhyAyane sAthe * pa Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha laIne gurU AkAza gatithI ati alapakALamAMja bharUcanI parisara bhUmie AvI pahoMcyA. tyAM siMdhudevInA anunaya mATe gurUe kAryotsarga karyo. te devIe chaThThA baMdha karone gurUnI avagaNanA karI, tyAre yazacaMdra gaNi e khAraNIyAmAM zALa nAMkhIne tenA muzalanA prahAra karavAnuM zarU karyuM. tenA pratha. ma prahArathIja devInA prAsAdane prakaMpa thaye, bIjA prahAre devInI mUrti ja tenA sthA nathI uDIne "vAprahArathI mArI rakSA kare, rakSA karo" ema belanI prabhunA carazumAM AvIne paDI. A pramANe niravagha vidyAnA baLathI mithyAdaSTi vyaMtara devIe che doSane nigraha karIne zrI AjhamaTa maMtrIne udamAya nAnavaDe sajaja karIne gurU savasthAne gayAM. tIrthayAtrAthI durgatine nAza. tairAtmA supavitrito nijakulaM tairnirmalaM nirmitaM . saiH saMsAramahAMdhakUpapatatA hastAvalambo dade / labdhaM janmaphalaM kRtaM ca kugatidvArakasaMrodhanaM ye zatrujayamukhyatIrthanivaha yAtrAsu kluptodyamAH / / 5 // je manuSya zatrujya vagere mukhya tIrthayAtrAmAM vakhANavA yogya udyama ka relo che. teoe ja pitAne AtmA pavitra kare che, pitAnA kuLane nirmaLa banA vyuM, temaNe ja saMsArarUpa mahAna aMdhArA kuvAmAM paDatAM prANIone hastAvalamba AoM (ugArya) janmanuM phaLa paNa teoeja meLavyuM ane durgatinAM bAraNAnuM DhAMkaNuM paNa temaNe ja karyuM. arthAta durgati baMdha karI che. 3 | tIrthayAtrAne prabhAva. taizcandre likhitaM svanAma vizadaM dhAtrI pavitrIkRtA te vandyAH kRtinaH satAM sukRtino vaMzasya te bhUSaNaM / te jIvanti jayanti bhUrivibhavAste zreyasAM mandiraM sarvAMgairapi kurvate vidhiparA ye tIrthayAtrAmimAM // 6 // jeo sarva aMge ( kuTumba parivAra) sahita vidhi parAyaNa rahI tIthavA trA kare che, teo eja candramaMDaLamAM cekhuM pitAnuM nAma lakhyuM che. teoe pitAnI mAtAne ane bhUmine pavitra karI che. purUSone paNa te kRtArtha purUSe vaMdanAya che, vaMzanuM bhUSaNa paNa te sukRtieja che, meTA vaibhavavALA tee ja jIve che ane jaya pAme che ane samasta kalyANenuM nivAsasthAna paNa teja che. 4 A pramANe tirthayAtrA ane tenI sevA karavAnI pharaja tathA phaLa darzAvatAM A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda saMdha bhakti-adhikAra. 467 saGghabhakti-adhikAra, na nirarsa e pavitra zabdanuM uccAraNa paramAtmA zrI tIrthakara prabhunA zrImukhe saMghanA vizeSaNa rUpe thayuM hatuM e spaSTa batAve che ke jeTalA aMze tIrtha e pavitra ane pUjya sthAna che te pramANe zrI saMgha (sAdhu, sAdhavI, zrAvaka, zrAvikA)ne ekaMdara samUha e paNa tIrthanA jeTalAMja geravavALAM che. matalaba ke hAla ApaNe jene tIrtha tarIke pIchANue chIe te sthAvara tIrtha che. jyAre zrI saMghae jaMgama tIrtha che. AvI mahAna pAvara (zrI saMgha) nA navA mATe jyAre khuda paramAtmA zrI tIrthakara prabhu AvA ucca bhAvathI jue che te pachI temanAmAM pavitra teja keTaluM hovuM joIe te samajavAnI jarUra che. dareka jaina zrI saMghanuM aMga che. eTale pavitra samUhane aMza paNa pavitra 4 heya te nyAye dareka jene paNa pavitraja hoI zake te nirvivAda che. AvA sva AtmA tejanA jJAnane samajI zrI saMghanA pavitra nAmane ujavaLa karI zakAya teTalA mATe zrI saMghanA zuddha svarUpane oLakhIne tevA pavitra guNathI aMkita zrI saMghanI bhakti karavI te phaja che. vyavahAramAM vasI dravya saMcaya karanAra mATe pitAnI kamANIne amuka hi se saTTamArge vAparavAne je pharamAna che temAM paNa mukhya sAta mArga darzAvyA che. e sAta paikI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e cAranI sevA zuzruSA ane hita mATe vAparavAne pharamAna che. A pramANe sAta kSetramAMthI cAra kSetra eTale ardha karatAM vadhAre hi jenA mATe vAparavAnuM che tenA ekaMdara samUha (zrI saMgha nI bhakti karavI te mahata puNyanuM kArya ane mukhya pharaja che. tema jANa saMghabhakti mATe dareka prayatna AdaravA zrI saMghanI mahattA darzAvavAne A adhikAra ArakSA karavAmAM Ave che. saMghanA caraNa sparzanI bhAvanA. *pranuSya. kadA kila bhaviSyanti madgahAMgaNabhUmayaH / zrI saMtacaraNAmbhojarajorAnipavitritAH // 1 // mArA gharanA AMgaNAnI bhUmio zro sAghanA caraNa kamalanA jana patiethI pavitra kyAre thAze ? + 1-2 sUkita mukatAvalI. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 vyAkhyAna sAhitya saMgraha AgamanathI siddhi. mAlinI. rucirakanakadhArAH prAGgaNe tasya petuH pravaramaNinidhAnaM taruhAntaH praviSTamH / amaratarulatAnAmudgamastasyagehe bhavanabhiha saharSa yasya pasparza saGghaH ||2|| 54 jemanA ghara pratye sa'dha Ana Mda pUrvaka jAya che, (gharanA sparza kare che) tenA AgaNAmAM suMdara suvarNanI vRSTi thAya che. uttama maNienA bhaMDAra temanA gharamAM pese che ane tenA ghara samIpa kalpavRkSanI velaneA udbhava thAya che. tema jANavu. 2 savaguNanuM sthAna zrI sadha. rAtUla-( 3-8 ) ratnAnAbhiha rohaNakSitidharaH khantArakANAmiha svargaH kalpamahIruhAmiva saraH paGkeruhANAmiva / pAthodhiH payasAmitrendumahasAM sthAnaM guNAnAmasA vityAlocya viracyatAmbhagavataH saGghasya pUjAvidhiH // 3 // jema ratnAnu` sthAna rAhaNAcaLa paryaMta che, tArAonu sthAna AkAza che, pavRkSanu sthAna svarga che, kamaLanu sthAna sarovara che, caMdranA teja samAna pANInuM sthAna samudra che, tema sa` guNAnu sthAna caturvidha (sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA,) saMgha che ema jANIne te uttama prakAranA saMghanI pUjA ( yogya satkArathI sevA ) karavI. 3 + satramAM rahelI pavitratA. * yaH saMsAranirAsalAlasamatirmuktacaryamuttiSThate yantIrthaM kathayanti pAvanatayA yenAsti nAnyaH samaH / yasmai tIrthapatirnamasyati satAM yasmAcchubhajAyate sphUrtiryasya parA vasanti ca guNA yasminsa saGghane'rcchatAm // 4 // je sa'gha, saMsAranI lAlasAne tyAga karanAro che ane mukti ApavAne tatpara che, peAtAnI pavitratAne lIdhe peAte tIrthasvarUpa che, je saMghanI kharekhara khIje + 3 thI 6 siMdUra prakara . A zlAkamAM sAta vibhaktinA samAveza karyo che. caH ) pada laIne zarU karyuM" che te ( vamana ) pada elI samApti karI che e paNuM tlAka kartAnI nipuNatA che. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida saMdhabhakti-adhikAra. kaI padAtha nathI, jene (saMghane) vIrthakara paNa "namonidhya" ema kahI namaskAra kare che, je saMghathI satparUSanu paNuM kalyANa thAya che jene mahimA sarvotkRSTa che, je saMghamAM akhUTa guNe rahelA che, te saMghanI avazya pUjA karavI. 4 saMdhasevAthI svargasiddhi. lakSmIstasvayamabhyupaiti rabhasA kIrtistamAliGgati prItistaM bhajate matiH prayatate taM labdhamutkaNThayA / svAzrIstaM parirandhumicchati muhurmuktistamAlokate yassaDaGguNarAzikelisadanaM zreyoruciH sevate // 5 // je mumukSu purUSa, sarva guNanuM sthAnakarUpa (sarva guNathI yukta) saMghane seve che tene lakSamI pitAnI meLe vegathI prApta thAya che, kIrti AliMgana kare che, neha tenI sevA kare che, buddhi te purUSane meLavavAne utkaMThAthI prayatna kare che, varganI lakSamI tene bheTavAnI IcchA kare che, eTaluM ja nahi paNa mukita te te purUSane vAra vAra joyA kare che. arthAt saMgha sevAthI sarvasva prApta thAya che. 5 yadbhakteH phalamaIdAdipadavImukhyaGkaSeH sasyavat / cakritvaM tridazendratAdivaNavat prAsaGgika goyate / zaktiM yanmahimastutau na dadhate vAco'pi vAcaspateH saGgha so'ghaharaH punAtu caraNanyAsaissatAM mandiram // 6 // saMghanI bhakitathI tIrthaMkara padanI prAptinuM phaLa maLe che tIrthakara thayA pahelAM je cakravartI rAjA ke IMdra thAya che te prAsaMgika phaLa kahevAya che, kAraNa ke kheDUta jema kheDathI uttama prakArane pAka (DuMDA vigere) meLave che e mukhya phaLa kahevAya, ne ghAsacAra vigere phaLane je lAbha prApta kare che te prAsaMgika phaLa kahevAya, saMghanI mahattAnuM varNana karavAmAM bRhaspatinI vANI paNa samartha nathI. mATe sarva pApane haranAra te saMgha purUSanA maMdirane pitAnA caraNa sthApavAthI pavitra kare. sArAMza-saMgha sevAthI manuSya cakavatI rAjA thAya ke IMdra thAya e Azcarya nathI kAraNa ke te manuSya te tIrthaMkara padane lAyaka gaNAya che. vaLI saMghanuM mAhAmya eTaluM badhuM che ke bahaspati jevA samartha vaktA paNa jenuM varNana karI zaktA nathI tyAre bIjA te kayAMthI varNana karI zake? 6 saMgha sevAne phalitArtha. pUtaM dhAma nija kulaM vimalitaM jAtiH samudyotitA chinnaM durgatidAma nAma likhitaM zItayutermaNDale / / Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAsthAna sahiyagraha. datto kuzkhajalAMjalinirupama myAsIkRtaM svAmukham yenetthaM zivazarmakArmaNamaNeH saGghasya pUjA kRtA // 7 // jeNe AvI rIte kalyANakArI karmanA maNirUpa saMghanI pUjA karI taiNe pitAnuM ghara pavitra karyuM, kula nirmaLa banAvyuM, jAti (jJAti) dIpAvI, durgatinuM deraDuM kApyuM zItayuti (zAntijanaka mAmaDaLamAM nAma lakhyuM, duHkhane haThADayuM ane nirUpama svarganuM sukha saMpAdana karyuM. 7 : saMdha AgamanathI sarva saMpattinI prApti. kalporvIruhasantatistadajire cintAmaNistakare zlAdhyA kAmadughAnaghAca murabhI tasyAvatIrNA gRhe / trailokyAdhipatitvasAdhanasahAzrIstanmukhaM vIkSate ___saGgho yasya gRhAMgaNaM guNayutaH pAde samAkrAmati // 8 // jenA ghara AMgaNe guNa yukata saMdha pagathI cAlIne gharanuM AMgaNu zobhAve che. (Ave che.) tenA gharamAM kalpavRkSanI velane samUha (maMDa5) chavAye. tenA hAthamAM cintAmaNi AvyuM. tenA gharamAM nirmaLa vakhANavA yogya kAmadughA (IcchA 5ripUrNa karanArI) gAya utarI. zailekamanA AdhipatayanI sattAvAnanA samAna lakSamI - tenu mukhe dekhe che. arthAt jene tyAM saMgha padhAre tenAM ahebhAgya samajavA ane tene tyAM sarva saMpattieye vAsa karyo tema samajavuM. 8 saMghapati padanI durlabhatA. zArdUla (ra thI 8) saMsAre'dhigatA narAmarabhavAH prAptAH zriyo'nekazaH kIrtisphurtimadarjitaM ca zatazaH sAmrAjyamapyUrjitaM / svArAjyaM bahudhA sudhAzanacayArAdhyaM samAsAditaM lebhe puNyamayaM kadApi meM punaH saMghAdhipatyaM param // 9 // saMsAramAM AvelA purUe aneka vakhata manuSya ane devatAone lAyaka samadvio paNa meLavI haze. sekaDevAra kIrtithI jhaLahaLatuM (prakAzata) baLathI yukta sAmrAjya pada paNa meLavyuM haze. ghaNe vakhata devatAone ArAdhanA karavA lAyaka Indrapada paNa meLavyuM haze paraMtu kaMI vakhate paNa sarvotkRSTa-puNyamaya saMghanuM A dhipatya pharIne nahiM meLavyuM hoya. arthAt saMgheza padavI vAraMvAra maLatI nathI. huM * 7-8 sUkita mukatAvaLI, Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda saMbhaktiadhikAra. saMghapatinA lakSaNa 45. matta mAtApitRnAM vananaganAraMvAthI nAnA zraddhAluA zuddhabuddhirgatamadakalahaH zIlavAn dAnavarSI / akSobhyaH siddhagAmI paraguNavibhavotkarSahRSTaH kRpAluH saMghezvaryAdhikArI bhavati kila naro daivataM mUrtameva // 10 // mAtApitAne bhakta, pitAnA saMbaMdhIo tathA bIjAone Anada ApanAra atizaya zAta zraddhAvAna, nirmala buddhiyukta, kaleza tathA abhimAnathI rahita, sArAM AcaraNavALe, tathA zIyalayukta, dAna ApanAra, kaI paNa prakAre mi (meha) na pAmanAra, siddhinA mArgone anusarI vartana karanAra (siddha mAge jA. nAra) bIjAnA guNa ane vaibhavanI vRddhimAM Anada mAnanAra, (khuza rahenAra) dayALu e je purUSa hoya teja saMghanA IzvarapaNAne (saMgheza padavI) adhikArI thAya ane tene mUrtimAna devaja samaja. 10 saghabhakitathI mokSaprAptinuM daSTAMta. adhyA nagarImAM bharata cakravatI nyAya rIte rAjya kare che. eka zrI AdinAthane kevalajJAna upane thake corAzI gaNadhara sahita vihAra karatA ayodhyAnA udhAnamAM samesaryA. udyAnapAlake vadhAmaNi dIdhI. tene sADIbAra koDanuM dAna dIdhuM. pachI bhArata rAjAe vicAryuM je Aja bASabhadeva padhAryA che, tene saparikara bhejana karAvuM? ema ciMtavI ghaNuM gADAM pakavAnnAdike bharI samosaraNe AvI bhagavAnane vAMdIne vinati karI ke mahArAja ! Aja sarva sAdhuo sahita Apa mahArUM bhejana svIkAre. te vAre bhagavAna bolyA ke he bharatI sAdhune rAjyapiMDa agrAhya che. thaLI ' AdhAkama-sAhAme A te AhAra paNa agrAhya che. evI vANI sAMbhaLI bharata pazcAtApa karavA lAce. tyAre bhagavAna belyA ke he rAjendra? tuM asatoSa kara nahIM. paheluM pAtra vItarAga, bIjuM pAtra sAdhu, trIjuM pAtra aNuvratadhArI ane cothuM pAtra darzanadhara, mATe tuM ANuvrata dhArI zrAvakanI bhakti kara, je thakI saMsAra rUpa samudra culuka samAna thAya, evuM sAMbhaLI bharata rAjA harSa pAye thake ravasthAnaka AvyuM. zrAvaka mAtrane jamavA mATe netarAM rIdhAM niraMtara sarva leka jamavA Ave. * siMdUra prakAranI TIkA. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. kemake te vakhate leka sarva jI (saraLa) hatA. mATe hara hameza AvavA lAgyA, te vAre rasoI karanArAe rAjAne vinavyuM ke mahArAja ! prajA sarva ulaTI paDI che, kene jamADIe ane kene na jamADIe? tethI rAjAe parIkSA karI zuddha zrAvakane jJAna, darzana, ane cAritrarUpa traNa rekhA kAMkaNa ratnathI kIdhI ema karI potAne avatAra saphala karavA lAgyA. tathA zrI zatruMjyano prathama uddhAra karyo, saMdhavInI padavI pAmyuM. aSTApada parvata upara RSabhadeva pramukha AgAmIkAle thanArA vIza tIrthakaranA prAsAda karI mAnepata pratimA bharAvI. e rIte zrI saMghanI bhakti karI anukrame A sAbhavanamAM rUpa jotAM anitya bhAvanA utpanna thavAthI manamAM vairAgya vRddhi karatAM A saMsAramAM sAra te eka dhama ja che. ema kahetAM kahetAM kevala jJAna pAmyA. tene devatAoe mahotsava karyo. cerazI lAkha pUrvanuM AyuSya bhegavI mokSe gayA. temane putra zrI sUkhyA thaye teNe paNa bharatezvaranI peThe ja zrI saMghanI bhakti karI. urvazI pramukha devAMganAoe parIkSA kIdhI paNa calAyamAna thaye nahI. temane paNa ArIsAmAM rUpa jotAM kevala jJAna upajayuM ane mekSe gaye. temane putra mahAzaya, temane putra atibala temane putra balabhadra, temane putra balavIrya, temane putra kRtavIrya, temane putra jalavIye, temane putra AThame pATe daMDavIrya e sarva traNa khaMDanA joktA thayA. caturvidha zrI saMghanI bhaktinA karanAra thayAM. ahIM bharatanI pAchaLa cha keDI pUrva varSa gayAM, te vakhate saiodhamaeN avadhijJAnana pramANe stavanA karI pote adhyA mAMhe AvI jJAnAdika guNa jahuAvavA mATe ya pavIta dhArI bAra vratanAM bAra tilaka karyA. te avasare daMDavIrya rAjAe iMdrane zrAvakarUpe dIThe. te dekhIne harSavaMta thaye. pachI jamavAnI nimaMtraNa kIdhI, raseiyAne kahyuM ke sAdharmikane rUDI rIte bhejana karAve. iMdra paNa zrAvakarUpa dharata gharamAMhe A paccakakhANa pAro zrAvakenI paMkitamAM jamavA beTha. eka doDa zrAvakane athe jeTaluM anna nipajAvyuM hatuM teTaluM te ekale janme. valI rasoyAne kahyuM ke huM mukhya chuM mATe anna Apa, raseyAe rAjAnI AgaLa sarva vAta kahI. rAjA tyAM AvyuM, tene zrAvakarUpadhAraka Ike kahyuM ke rasoI karanAra sarvane bhUkhyA rAkhe che. rAjAe valI se muDA anna raMdhAvI pIrasyuM, te tatkAla jamIne valI kahevA lAgyuM ke mArI bhUkha gaI nathI. e rIte rAjAnuM apamAna karavA lAgyuM ke huM tRpta thatuM nathI. te vakhate rAjAe ma namAM kheda karyo ke mArAthI saMghano pUrNa bhakita thatI nathI mATe mane dhikAra che. sevaka be lyA mahArAja! e kaI deva svarUpI che te vakhate rAjAe dhUpadika saMtevI namaskAra karI pUchayuM ke he svAmI ! prasanna thAo, sAdhamanI bhakti mahArAthI kema thaI zake? evuM sAMbhaLI cheke pitAnuM pragaTa rUpa kIdhuM. daMDavIyanI Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tela, raccheda suNAvaka adhikAra prazaMsA karavA lAgyA ne kahyuM ke he daMDavoya! yuga di deva vaMza ujA, dhanya che tune je tu AvI rIte sAdhamanI bhakti kare che. karjarI te putrA ye piturbhaktAH sa pitA yastu poSakaH / tanmitraM yatra vizvAsaH sA bhAyoM yatra nitiH|| pitAnI bhakti karanArAo putra gaNAya che, ane piSaNa karanAra pitA gaaya che, je vizvAsu hoya te mitra gaNAya che, ne jenAthI zAMti thAya che te strI kahevAya che. ItyAdi stavanA karI Idra devaloke gaye. daMDavI paNa saMghabhakti karI janma saphala karI mekSe pahoMcyA. A pramANe saMghanA guNa samajAvavA sAthe saMghapatinA lakSaNa ane saMghasevAnA phaLa samajAvavA pachI saMghanI sevAnA mArgo mATe vicAra karazuM te svAmIvAtsatha, tIrthayAtrAnA apAtA lA ane sarvanA sAmAnya hita mATenA kArya tarapha pavitra bhAvathI kALajI rAkhavI te saMghabhakitanA lakSaNe che. e darzAvatAM A saMghabhakita adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. suzrAvaka-adhikAra. janAjJA Azrita zrAvaka zrAvikA ke je zrI saMghanuM aMga che. temanAmAM te sada lAyakAta pramANe aneka zubha AcaraNa sthita hoya che. tIrthayAtrA upara prIti, saMdha bhakita vagere jema zrAvakanA mukhya kartavya ApaNe pUrve I gayA tema zrAvaka tarIke sAmAnya karma ane pharajo aneka che, ke je samajAvavA mATe zrAdha vidhi" vagere mahAnagAthe pUrva yurUSee guMthelA che. A sarva kartavyanA sAra rUpa sadaguNanI keTalIka agatya pharajo samajAvavA A suzrAvaka adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che zrAvakane kayuM kAryatA che? ayazaH prApyate yema yena cAdho gatirbhavet / svArthAcca bhrazyate yena na satkarma samAcaret // 1 // 1thI 15 kita mukatAvavI Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sa`graha. sA suzrAvakA2e jenAthI apayaza meLavAya, jethI adheAgati thAya ane jethI svArtha bhraSTa thavAya tevu' karma Acaravu' nahi. 1 deza virati cAritranI jarUra. jinazAsanAvataMsAH zaGkhAdyAH zrAvakA: purA jAtAH / adhigamya dezaviratiM santu bhavanto'pi tAdRzAH // 2 // zrI jInazAsananA bhUSaNu rUpa zakha vagere zrAvakA pUrve dezavirati cAritra meLavIne zrI jinazAsananA AbhUSaNa rUpa thayA che mATe tame paNa teva! thA|. 2 zrAvakanA mukhya kartavya. jiNapUA muNidANaM itti amittaM gihINa saccariaM / jai eyAo bhaTTho to bhaTTho saya surakANam // 3 // jinezvara bhagavAnanI pUjA karavI, muniene dAna devuM. e gRhastha zrAvakanu saccaritra che. jo te ( pUjanAkiyI ) bhraSTa thAya te te satra sukhathI bhraSTa thAya che.3 sasArInA sAta sukha. indravajrA. sthAne nivAsaH, sukulaM kalatraM putraH pavitraH svajanAnurAgaH / nyAyAptavittaM svahitaM ca cittaM nirdammadharmaca sukhAni sapta ||4|| sthAnamAM nivAsa, kuLavAna sra, patritra putra petAnA kuTumbI janamAM prIti, nyAyathI upArjIta kareluM dravya, peAtAnu ticAhanArU mana ane daMbha vagaranA dha cchA sAta mAnava sukhA che ane zrAvakAne te sahaja che kAraNa ke dhama pi vRkSanA te aMkurA che. 4 zrAvakAnuM nivAse sthAna. svAgatA. tatra dhAni vaseGgRhamedhI sampataMti khalu yatra munIndrAH / yatra caityagRhamasti jinAnAM zrAvakAH parivasanti ca yatra // 5 // gRhastha zramI zrAvakoe je sthAnamAM munIndrA padhAratA hAya, jyAM zrI jaina dhamanA pAse mandirA hAya ane je jagyAmAM zrAvake nivAsa karatA hoya tevA sthAnamAM vAsa karavA. 5 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parika6 suzrAvaka-adhikAra. 75 uttama zrAvakanI oLakhANa zraddhAlutAM zrAti jinendrazAsane dhanAni kSetreSu vapatyanArataM / / karoti puNyAni susAdhusevanaM tatazca taM zrAvakamAhuruttamam // 6 // jeo zrI jItendra zAstramAM zraddhA bhAva rAkhe che kSetramAM ( supAtromAM ) khuzIthI dhana vAve che. (dAna Ape che) sArI rIte zubha mArga mAM puNya kare che ane susAdhuonI bhakita kare che tene uttama zrAvaka kahe che. 6 zrAvakonuM Avazyaka kartavya. kartavyaM jinavandanaM vidhiparaiharSollasanmAnasaiH saccAritravibhUSitAH pratidinaM sevyAH sadA sAdhavaH / zrotavyaM ca dinedine jinavaco mithyAtvanirnAzanaM dAnAdau vratapAlane ca satataM kAryA ratiH zrAvakaiH // 7 // harSathI ullasitamane vidhi parAyaNa zrAvakoe zrI tIrthakarane vaMdanA karavI, nitya prati sucaritrathI vibhUSita sAdhuonI sevA karavI, hamezAM mithyAtvane nAza karanAra zrI jItendra vAkya (siddhAnta) nuM zravaNa karavuM ane niraMtara dAna va. geremAM tathA tenuM pAlana karavAmAM (vate karavAmAM) prIti karavI. 7 citta zuddhinA avalaMbana. , devaM zreNikavatprapUjaya guruM vandasva govindavadAnaM zIlatapaH prasaGgasubhagAM cAnyasya sajJAvanAm / zreyAMsazca sudazenazca bhagavAnAdhaH sa cakrI yathA dharye karmaNi kAmadevavadajhe cetazciraM sthApaya // // zreNika rAjAnI peThe deva (tIrthakara) nI pUjA kare. zrIkRSNa mahArAjanI mAphaka gurUnuM vandana kare. zreyAMsanI peThe dAnamAM ane sudarzana peThe zIlamAM temaja mahAvIra prabhunI jema tapamAM tathA bharata rAjAnI jema saddabhAvanAmAM cirakAla cittanuM sthApana karo. ane dharma karmamAM kAmadeva zrAvakanI barAbara citta reka. 8 puNyazALI zrAvakanAM lakSaNe. sarvajJo hadi vAci tadguNagaNaH kAyena dezavataM dharme tatparatA paraHpariNato bAgho budhavAdhyatA / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna zAhitrAmaha prItiH sAdhuSu bandhutA budhajane jaine patiH zAsane yasyaivaM bhavabhedako guNagaNaH saH pAvakaH puNyabhAk // 9 // hRdayamAM sarva jANanAra prabhunevAsa, vANamAM te sarvajJa prabhutA guNagAnuM ciMtavana, zarIrathI deza vatI paNuM, dharmamAM tatparatA paNa vRtti, namavA gya (va khANavA lAyaka) bodhanuM zravaNa DAhyA mANasemAM vakhANavA paNuM, sapurUSomAM prIti, vidvAnamAM mitratA, zrI jaina zAsanamAM prIti. AvI rItanA sasArachedaka jenA guNagaNe heya te zrAvaka puNyane bheMkatA jA.9 uttama zrAvane dharma, traikAlyaM jinapUjana pratidinaM saMghasna sanmAnanaM svAdhyAyo gurusevanaM ca vidhinA dAmaM layAvazyakam / zalyA ca vratapAlana karasapo jJAnasya pAThastathA saiSa zrAvakapuGgavasya kathito dho jinendrAgame // 1 // | trikAla, (prAtaH madhyAnha sAyaM=savAra, bapora, sAMja) zrI jItendra bhagavAnanuM nitya pUjana, saMghanuM sanmAna. zAstrAbhyAsa, gurUnuM sevana, vidhi kSamA dAna tathA Avazyaka (pratikamaNa) zakita mujaba vrata pAlana, uttama tapa, temaja jJAnane pATha vagerenuM AcaravuM te A zrI tIrthaMkara prati zAstramAM uttama zrAvane dharma kahe che. 10 kartavyaniSTha zrAvaka haste dAmavidhirmamo jinamate vApaH sadA sUnRte pagAra sarvanano vini vaive ! yenaivaM viniyojitAni zatazo vizvatrayImaNDanaM dhanyaH ko'pi sa viSTapaisilakaM kAle kalau zrAvakaH // 11 // hAtha dAna kAryamAM, mana zrI jaina satamAM, vANI hamezAM atyamAM, prANe samasta prANIonA upakAra karavAmAM ane dravya zrI jene marinA utsavamAM jemaNe ema seMkaDo vakhata rekelA che, te traNa lokanA maMDana, bhuvanamAM tilakarUpa, kalikAlamAM dhanya zrAvaka jANuM. 11 mekSAbhilASI zrAvane dharma, karttavyA devapUjA zubhaguruvacanaM niramAmArmanIyaM dAnaMdeyaM supAtre pratidinamamalaM pAlanIyaM ca zILA / Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. sakSAnA adhira. tapyaM zuddhaM svaza kyA tapa iha mahatI bhAvanA bhAvanIyA zrAddhAnAmeSa dharmo jinapatigar3itaH pUrvanirvANamArgaH // 12 // nitya devapUjA karavI,zubhakArI gurUvAyAnu zravaNu karavu,supAtrane pratini dAnaApatu,nimala zIlanu pAlana karavuM, potAnI zakti pramANe zuddha tapanuM acaraNu karavu, ane A sa'sAramAM meTI zubha bhAvanAe bhAvavI (uttama vicAra karavA) Apazcima mAkSanA mArUpa zraddhAlu zrAvakonA dharma zrI jItendrabhagavAne kahelA che. 12 puNyAnuma'zrI zrAvakAma takSaNa sarvajJAcanuraktirvipulataradhiyA tIrthayAtrA nupaktiH pApAdAne viraktirmunivaracaraNArAdhane'gAtrabhaktiH / dAnAsaktiH samagrAgrahaviratiratirdharmakarmaprasaktiH keSAMcit puNyayogAdbhavati : yadiparaM prANinAM prAptireSA // 13 // zrI sajJabhagavAnanI pUjAmAM prIti, atyaMta udAra muddhithI tIrthaM pAtrAmAM zraddhA, pApanA karmImAM verAgya, munienA caraNu sevanamAM magadha sakti, dAnamAM Asakti samagra tithyA grahonI zAntimAM prIti, dharma kayAM Asakti vagere prANIone e puNyAnu'baMdhI puNyanA utkraya hoya te prApta thAya che 13 zrAvakAnA ra1 guNA akSudra rUpasaumyo vinayaguNayuktaH krUratAzAvyamukto madhyastho dIrghadarzI parahitanirato labdhalakSaH kRtajJaH / sAkSiNyo'bhIruH sadayaguNaruciH satkathaH pakSayukto vRddhA lajjayAluH zubhajanadayito dharmaratnasya yogyaH // 14 // . 1 akSudratAvAna 2 rUpavAn 3 prakrutisAmya 4 vinayavAn 5 nyAyI ( leAka priya, 6 akrUra. 7 zaThatArahita. 8 madhyastha ( taTastha ) 9 dI darzI 10 parahitamAM tapara. 11 labdhalakSa. 12 kRtajJa. 13 sudAkSiNyavAn 14 pApabhIrU, 15 dayALuM. 16 guNurALI 17 satkathAyukta. 18 supakSavAn 19 vRddhagamI. 20 lajjAlu, (zaramALa) 21 pararhuita cAhanAra AvA 21 guNethI yukta zrAvaka dhama ratnane lAyaka che. 14 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhyAna sAhitya , gurUbhakti ciMtaz jaikajjAI nadiTThakhaliovi hoi ni ho / egaMtavacchalo jaijaNasta, jaNaNIsamo saTTo // 15 // je yatinA kAmanI saMbhALa , bhUla dekhe te paNa prIti na mUke ane sAdhujanene ekAMta bhakta heya te mAtA samAna zrAvaka jANe. 15 muni prema. * hiyae sasiNehoviya muNINa maMdAyaro viNayakamme / bhAisamo sAhUNaM parAbhave hoi susahAo // 16 // je hadayamAM snehavAna chatAM munionA vinaya karmamAM ochA AdaravALo hoya te bhAI samAna jANa, te munine parAbhava thatAM tarata sahAyakArI thAya che. 16 sAdhumaitrI. mittasamANo mANA IsiM rUkhai apucchio kaje / manaMto appANaM muNINa sayaNAu abbhahiyaM // 17 // je mAna guNI heI kAryamAM nahi pUchAtAM jarA rasa dhare ane pitAnA muniene kharekhara so karI gaNe te mitra samAna jANu. 17 : gurU zraddhA. gurubhaNiyo suttho vivijjai avitaho maNe jassa / so AdassasamANo susAvao vanio samae // 17 // gurUne kahela sUtrArtha jenA manamAM kharekhara pesI jAya te ArIsA samAna suzrAvaka zAstramAM kahela che. 18 sAdhu bhAvanA. paDivannamasagAI namuyai goyatyasamaNusiTTho vi| thANusamANo eso apaoso muNi jaNe navaraM / / 1 // je gItArthe samajAvyA chatAM paNa lIdhelA haThane nahi choDe te thANu samAna jANa, te munijanapara adveSI hoya che. 19 15 thI 18 dharma rana prakaraNa bhAga pahelo.. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parie suzA-adhikara. A pramANe TuMkamAM zrAvaka kartavya ane gurUbhAvanAno bheda batAvI A suzrAvaka adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. suzAstra-adhikAra. zAstra (paramAtmAnA vacana) upara prema tathA temAMnI ekeka AjJA ane vacane upara saMpUrNa zradhA e paNa zrAvakanuM kartavya che, paraMtu tevI bhAvanA zAvaka temaja sAdhuvargamAM eka sarakhI utkRSTa lAgaNIvALI hevI joIe tethI A adhi. kArane jude pADI zAstranA lakSaNa ane temAM saddabhAvanI AvazyaktA samajAvavA A suzAstra avikArane AraMbha karavAmAM Ave che. zAsrAdhyayana carmavakSurbhUtaH sarve devAzcAvadhicakSuSaH / * sarvatazcakSuSaH siddhAH sAdhavaH zAstracakSuSaH // 1 // zabdArtha-sarva prANa carmacakSue dekhanAra che, deve avadhi cakSuvALA che, siddho kevaLadarzana cakSuvALA che, ane sAdhuo zAAcakSuvALA che. 1 vivecana-carma eTale tvacA, te tvacAmaya netravALA se caturgatigAmI carmacakSuvALA che. deva-bhavanapati, vyaMtara, jatiSka ane vaimAnika-rUpI viSayane AtmAthI sAkSAta jANavA te avadhi rUpI netra jene che evA deva paNa che. siddhakRtakRtya-upara nIce, ane bAjue cAre tarapha kevalajJAna darzanarUpa netrayukta che. sAdhu eTale mukti mArgane je sAdhe che te munie, heye pAdeya ane utsa, apavAda, vibhAge karIne syAdavAda nItithI mane upAya batAve che temATe zAsa3 pI cakSu temane che. mATe sAdhuoe sarva sAdhana zAsA daSTie sAdhavuM ema siddha thAya che. 1 ja. jJAnIyonAM zAstracakSu. purasthitAnivodhistiryaglokavivartinaH / sarvAn bhAvAnapekSante jhAninaH zAstracakSuSA // 2 // 0 1 thI 18 vAnasAra Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodhyAmAM rAdhikA saMgraha. zabdArtha-jJAnIo, urvalaka, aleka ane tirthagaka vivatI sarva bhAvane mukhA vartamAna hoya tema, zAstranetre karIne jue che. 2 vivecana-zAstranuM yathArtha jJAna jene thayeluM che te pUrve zArarUpa netra karIne, urva eTale devalokAdirUpa, adhaH eTale narakarirUpa ane tiryagatiSacakra dvIpa samudrAdirUpa je lesakala vizva tene vize uddavartana apavartanarUpa vidhi pariNAmanuM pariNamana jene che evA bhUta bhaviSyarUpa sarva bhAvane padArthone ane tenA dharmane najaranI pAse jANe heya tema dekhe che, mATe zAstracakSu parama upakArI che. 2 vItarAganuM vacana teja zAstra. zAsanAt trANazaktezca budhaiH zAstra nirucyate / vayanaM vItarAgasya tattu nAnyasya kasyacit // 3 // zabadAthe-zIkhavAthI ane rakSA karavAthI paMDite zA kahe che. tevAM zAstra vItarAganAM vacana che. bIjA keInuM vacana zaru thatuM nathI. 3 vivecana-nikRSTane hitakArI satyadharmamAM ane yathArtha varatu svarUpanA jJAnAdi sAdhanamAM je pravarte che te zAsana kahevAya che ke je jIvane dharmazikSaNa ApI trANa, eTale dugatamAM paDanArAonI pApa pravRtine niSedha karI rakSaNa kare che, te kAryamAM anavagha sArtha, rAgAdi bhedanazakti vagere jenA vegathI thAya tevA tatvajJAnanA paMDitenA vacanane zAstra kahe che. ane te zAstra pUrvokta lakSaNathI vitasAganA vAjarUpa che. vItarAga eTale rAga dveSa, meha jene nathI te Avana niravava vItarAganA uzananuM anuyAyitva jene nathI evA kaI prANI mAtranuM vacana pramANa nathI, kAraNake teo rAgAdie sahita che ane rAga-dveSa e zikhyA vacananuM u5tti sthAna che. 3 zAstrasevAthI siddha zAstre puraskRte tasmAd vItarAgaH purskRtH| puraskRte punastasmin niyamAt sarva siddhayaH // 4 // zabdArtha-te kAraNathI zAstra puraskRta kaye sate, vItarAga puraskRta thAya che. ane vItarAga puraskRta sata, nizcayathI sarva siddhi thAya che. 4 vivecana-pUrvokta kA vItarAganA vacana rUpazAsa puraskRta agresarI karavAthI eTale bahumAna pUjA karIne pUjita karavAthI vItarAga agresarI karAya che. ane ahI pasmAtmAnI agresara hadayane viSe niverita karyuM te - jIvane nizcaye karIne azeSa kevalajJAnAdi saMpati prApta thAya che. 4 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suzAstra-adhikAra. zAstra jyAtiSa sivAya skhalanA. adRSTArthe'nudhAvantaH zAstradIpaM vinA jaDAH / prApnuvanti paraM khedaM praskhalantaH pade pade || 2 || zAsrarUpI pradIpa vinA, aTThaSTa padArthanI pAchaLa janArA jaDa purUSA pagale pagale skhalanA pAmatA ghaNA kheda pAme che. p pariccheda. vivecana--puaukata lakSagu yukata zAsrarUpI jyotiSa sivAya jaDamati yathAya mekSa svarUpa ane tenA sAdhanAdi vastunA bedhane pAmavAthI ajJAta rUpI adhakArane viSe magna hInasa hAine meAkSanA anuyAyInI saza DhoDatA, sthAne sthAne skhalanA pAmI krutimAM paDavAthI jenI mukita prayANanI gatinA bhaMga thatAM puH punaH saMtApa pAme che. * 41 ajJAnAhimahAmantraM svacchaMdya jvara laGghanam / dharmArAmasudhAkulyAM zAstramAhurmaharSayaH // 6 // rAjjA --maharSi e kahe che ke zAstra che te ajJAna rUpI sarpanA mahAmaMtra che. svecchAcArI tAvane lAMghaNu rUpa che, ane dharma rUpI ArAmane viSe sudhAnuM jharaNu che. 6 vivecana--jJAnAdi guNNAe karIne je gariSTha che evA RSio anuSTaya jJApaka zAstranA karanArA AcAryAM, ajJAnarUpI sarpa zuddha zraddhAnA nAza rUpa mUoN utpanna karanAra tenAthI karela kuvAsanArUpI viSavegane utAravA mATe pUrvIkata zAstrane mahAmaMtra kahe che tathA svAcchadya eTale nija icchAkArI paNuM te rUpI je javara tenA nAza karavAne lAMghaNu rUpa kahe che. dharma eTale nijasvabhAva ane meAkSanA upAyanu sevavu' te ArAma bagIce. tene viSe amRtanu' jharaNu nIkaLe che. zAstrAbhyAsathI paramapadaprApti. zAstroktAcArakartA ca zAstrajJaH zAstra dezakaH / zAstrokadRg mahAyogI prApnoti paramaM padam // 7 // zabdArtha-zAstrAkata AcAranA kartA, zAstranA jANunAra, zAstranA upadezaka, ane zAstra rUpI eka dRSTi che jenI evA mahAyogI, 5ma pada prApta kare che. cha vivecana-mumukSue mATe je kaSya zAstramAM kahyuM che tene zasrAnusAra karavAvALA syAdvAda dezakapaNuddhi lakSaNeA karIne zAstrane jANe che. ane zAstranA arthAnA bhavya purUSAne upadeza kare che ane zAstra ekaja jenI dRSTi che, evA mahA ceAgI- mAkSanA upAya sevanAra--savetkRSTa sthAna prApta kare che. cha 61 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha kasitazAstranI pIchANuM. AptopajJamanullaGghayamadRSTeSTavirodhakam / tatvopadezakRtsA zAstrApathaghaTTanam / / 8 / / Ata (satya vakatA) evA zrI jinendra bhagavAnanuM AdijJAna keI paNa zAstrathI oLaMgAya tema nathI chatAM paNa je zAstra mekSasukhanA vireAdha rUpa che ane tatvane upadeza karanAra tarIke vatI rahyuM che, te badhuM zAstra kutsita (kharAba) mAne upadeza (ghaTTanA) karavAvALuM che ema jANavuM. 8 mithyA zAstrathI sAvacetI. aho sati jagatpUjya lokyvishuddhide| jJAnazAstre sudhIH kaH svamasacchAstreviDambayet // e|| Azcarya che ke-jagatumAM pUjya (pUjanane yogya) aihika pAralaukika ema be lekanI zuddhinuM dAna karanAra jJAnazAstra vidyamAna che te ka uttama dhyAna karanAre purUSa pitAnA AtmAne mithyA zAstrathI chetare? arthAta keI paNa na chetare. 9 rakSaNa mATe sAvacetI. bhagna pRSTakaTigrIvAbuddhidRSTi tvadhomukham / kaSTena likhitaM zAstraM yatnena paripAlayet // 10 // vAse, kaDa, Doka, buddhi ane najarane bhAMgIne heThuM mukha rAkhI je pustaka ( zAstra) kaNathI lakhyuM che, tenuM (surapurUSa) yatnathI paripAlana karavuM. 10 zAstra rakSaNa. tailAdrakSyaM jalAdrakSyaM rakSyaM zithilabandhanAt / mUrkhahaste na dAtavyamevaM vadati pustakam // 11 // (pustakanI) telathI rakSA karavI, pANIthI rakSA karavI, zithila ( zikhaLa vi. khaLa) evA bandhanathI rakSA karavI ane mUrNa manuSyanA hAthamAM na ApavuM ema . pustaka pite kahe che. 11 jinavacanamAM zAMti. 'vasantati . moha dhiyo harati kApathamucchinani saMvegamuttamayati prazamaM tanoti / sUte'nurAgamadhikaM mudamAdadhAti jainaM vacaH zravagataH kimuno vidhatte // 12 // Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda suzAstra adhikAra 483 buddhinA meha (ajJAna) ne haraNa kare che, kutsita mArgane ukheDI nAkhe che, cittane uttama banAve che, zAntine vistAre che(dharma kAryamAM) avika premane u 5nna kare che ane Anandane dhAraNa kare che. ema jinedra bhagavAnanuM vacana zravaNa karavAthI zuM nathI karI zakAtuM ? arthAt sarva sukhane vistAra che. 12 janAjJArUpa cakSuhInanI sthiti, zivarA. na devaM nAdevaM na gurumakalaMka na kuguruM, na dharma nAdharma na guNapariNaddhaM na viguNaM / na satyaM nAsatyaM na hitamahitaM nApi nipuNaM vilokaMte lokA jinavacanacakSurvirahitAH // 13 // jinezvara bhagavAnanA vacanarUpI netrathI hIna evA leke devane ke adevane, niSkalaMka evA gurUne ke kutsita gurUne dhamane ke adharmane, guNavAnane ke guNahInane, satyane ke asatyane hitane ke ahitane ane vidvAne (ke mUkhane) joI (jANI) zaktA nathI. 13 zAstranuM sarovara sAthe aiya. rAhU0. ( 14-15) yatrAnekakathAnakadrukalitApAlI ca kAvyAvalI sopAnAni ca sargabandharacanA sarvopakAraH payaH / zrIgehaM kamalAni dharmavidhayastatpuNyahamapriyaM zAstraM sphArasarovaraM tanubhRtAM niHzaGkapaDApaham // 14 // jyAM aneka kathAnA mukharUpI vRkSethI vyApta evI kAvyanI patirUpI pALa che ane sarganA baghananI je racanArUpI pagathIyAM che, sava upara upakAra karavArUpI jemAM pANI che, lakSmInA ghararUpI jyAM kamaLe che, ane jyAM aneka prakAranA dharmanA vidhi thaI rahyA che. evuM pavitra haMsa (suddha'ntaH karasuvALA mahAtmA e) ne priya manuSyanA zaMkA rahita pApa paMka (gArA) ne nAza karavAvALuM zastra vizAla sarovara che. 14 jinavacananI durlabhatA. -rAjyaM vAnivibhUtidantinivahaM pAdAtisadvikrama saGkalyArthadakalpapAdapalatA dhenurAkAmadA / Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNa 4i84 vyAkhyAna sAhitya saMgraha, cintAmAtraviciMtitapada itazcintAmaNiH prApyate duH prApaM bhavavAridhau jinapateH sAhityakalpaM vacaH // 15 // jagatamAM ghaDA, vibhUti, (ezvarya,) ane dakti (hAthI)nA samUhavALuM ane parAkramI jemAM pALAo che, evuM rAjya prApta karI zakAya che. saMkalpa (dhAya) pramANe arthane ApanAra kalpavRkSanI latA, kAma (IcchA)nuM dAna karanAra u. tama kAmadughA gAya, ane cintana mAtrathI cintata padArthane ApanAra e ci nAmaNi paNa aMhi prApta karI zakAya che, paraMtu saMsArarUpI samudramAM jagatanuM hita karavAmAM samartha evuM vitarAga devanuM vacana prApta thavuM durlabha che. 15 kAvyazAstranI mahattA. anuSTup. stokApi vandyate lokaiH kasyApi mukaveH kRtiH / zava sRriNA purI navA / navIna evI rekhAthI prakAzamAna yaMtI (bIjanA) candramAnI kaLA jema vadAya che, tema sundara evA kaI paNa kavinI cheDI kRti paNa lekethI vajAya che (eTale lokamAM prazaMsApAtra thAya che.) 16 kAvya camatkAra, manahara. * zikSaka samAna sArI zikhAmaNanI denArI, vRddha tulya jemAM kahyuM vividha vicAra che, mitra tulya mAnavInA manamAM pramoda Ape, tarUNI satI sama subhASaNa taiyAra che; AnaMda same dhare te AnaMda adhika ape, duHkha same dukhiyAne dilAse denAra che, savitA pratApe bane kavitA te kevI karuM, adhara rahelA jana manane AdhAra che. 17 AbhUSaNarUpa kAvya. hAthamAM dharo te vIMTI pacIthI vizeSa zebhe, kane dhare te amUlya kuMDala AkAra che; ja dalapatakAvya bhAga pahaleA. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda suzAstra-adhikAra. 485 mukhe dhare te te mukhavAsathI suvAsa Ape, kaThe dhare te te hIrA motI taNe hAra che; magajamAM dhare te mugaTathI sarasa zebhe, gharamAM dhare te rUDe ghara zaNagAra che; savitA pratApe bane kavitA te kevI karuM, adhara rahelA jana manane AdhAra che. 18 kAvyano divya khorAka, bAlaka pIe te tene jJAna bala bahu vadhe, juvAna pIe te utare juvAnIne; vRddha je pIe te tene hiMmata ne jora vadhe, upajAve aMtaramAM rasa sele AnIne; satIo pIe te tene saMtane mAraga sUje, sudhA rasa sama nArI mATI ane nAnIne sakavitA keIne na heya avaguNa kArI, deSa na dekhAya jemAM jarIe nAdAnIne 19 tyAya kAvya kAraNa kavitAnuM je nIti para prIti vadhe, sarasa ke narasa te te para saMbhAlIe; je kavitA vAMcIne anItinI asara thAya evI kavitAne unDA pANImAM ukALIe; nIti ne anIti mizra bhAva jene bhAlIye te, bAvaLanA keyalAnI sAthe tene bALIe; bahena ke beTI pAse belI na zakAya bela, evI kavitAne te ukaraDe uchAlIe. 20 A pavitra kAvya ghaTanA. bALaka vAMce to tenI budhimAM bigADa thAya, juvAna vAMce te te jarUra vahi jAya che, vRddha jana vAMce te te lAge tene viSa jevI ghU ghU kahI je kavitA upara thuMkAya che; bhaginIo sAMbhaLatA bhArathI bhaya nahi, lAjavALA mANaso te vAMcatAM lajAya che; ke evI kavitAne kaheze je kavitA che, kavitA te saine sukhakAraka gaNAya che. 21 kAvya parIkSA. sukavinI kavitA te nItinuM piSaNa kare, piSakAraka jevuM mAnuM paya pAna che; meTA mANasane suNI manamAM mIThAza lAge, miSTatA bhareluM jevuM jagamAMmiSTAna che kukavinI kavitA vAMcyAthI kALakera thAya, anIti bharelI jhAjhA jheranI samAna che; kahe dalapatarAma kadI nahi dhare kAna, naraka nivAsano denArI te nidAna che. 22 A pramANe zAstra ane kAvya parIkSA saMbaMdhe jaNAvatAM A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 vyAkhyAna sAhitya saMgraha Saka *paryuSaNaparva-adhikAra, 6* dharma ArAdhanA mATe dareka divasa dareka ghaDI dareka paLa ane vipaLa upagamAM levI joIe, kemake A kSaNabhaMgura dehano saMbaMdha kayAre chuTI jaze ane ceta. narAmanI saphara kayAre zarU thaze te cokkasa nathI, mATe ja manuSya bhavanI durlabhatA prA pta thavA pachI AtmAnI nirmaLatA ane mekSa prApti arthe dareka kSaNe Ama sAdha. namAM tatpara raheluM joIe; paraMtu vyavahArika pharajomAM bhaMga na thavA sAthe Atmahita sAdhI zakAya teTalA mATe divasane amuka kaLa dharmarAdhanane nirmANa karela che. vizeSa diyAne mATe tivie mukarara karI che. ane tethI adhikatara dharmArAdhana mATe parvonI yojanA thaI che. AvA parvonA rAjA (parvAdhirAja pava) zrI paryuM. paNa parva ane temAM karavAnA kartavya samajAvavAne A zrI paryuSaNa parva-adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. paryuSaNa eTale zuM? paryuSaNa eTale sthiratA. mananI AtmAne viSe vilayatA thavAthI je sthiratA prApta thAya che tene ja paryuSaNa kahevAmAM Avela che. eTale mana zAnti, AtmasthiratA te paryuSaNa. - paryuSaNa parvanI pravRtti thavAnuM kAraNuM. paryuSaNa parvanI pravRtti e eka jAtanuM saMmelana che. Adhunika samayamAM jema dharma kArya mATe zreyasAdhaka adhikArI varga, thIose ivagere samudAyavALA, amuka divasoe ekaThA maLIne dharma dhyAnane, temana paMthanA rivAja anusAra sAdhya kare che, tevija rIte prAcIna kALamAM dharma ayAna karavAnA rivAjane laIne varSamAM ATha divasa paNa manaH zAMti ane AkasthiratAnI prApti mATe ekaThA maLIne dharma dhyAnAdi sAdhya karavAmAM AvatAM hatAM, e ja pravRtti paryuSaNa parva tarIke adyApi payaMta majuda che. anAdi kALathI te pravRtti cAlu raheze. - dareka mANase aharniza AtmasthiratA dhAraNa karavI joIe, AtmasthiratA na rahetI hoya te te prApta karavA mATe prabala purUSArtha kare joIe. jeo aharniza prabaLa purUSArtha dvArA AtmasthiratA prApta karavA prayAsa karI rahyA che, teone te sadaiva paryuSaNa parvaja che, paraMtu evA adhikArI te jagatamAM anAdi kALathI bahuja alpa jovAmAM Ave che, sAmAnya buddhi jI hamezAM AtmasthiratA rAkhI zaktA ja heralDa, sane 1913 agaSTa-sapTembara. lakhanAra gokaladAsa nAnajIbhAI TaMkArA. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda paryuSaNa parva adhikAra. 487 nathI eTaluM ja nahIM paNa tene mATe prayAsa paNa karI zaktA nathI; evAone A khuM varSa na bane te dareka mahinAmAM cha para be pakSe maLIne bAra divasa te manaH zAMti ane AtmasthiratA mATe prayAsa karavuM joIeparaMtu te paNa ghaNuM sAdhya karI zakatA nathI, temane mATe daza divasa che. te paNa na karI zake temane mATe AThamA ane daza banne pakSe maLI dareka mAsamAM cAra divasa te AtmasiyaratA meLavavAnA prayAsamAM gALavA ja joIe. paraMtu ghaNA evA bIjA jIve che ke trIsa divasamAM cAra divasa paNa AtmadhyAna dvArA AtmariyaratA prApta karI zakatA nathI, temane mATe mahAna AtmavettA zrI tIrthakara bhagavAnanA kalyANakanA divaso nakakI karAyelA che ke te mahAna purUSanI jayaMtInA divase teozrInI AtmathiratAnI vAtanuM zravaNa karI te pramANe banate prayAsa kare, paraMtu AvA amuka divasomAM paNa ghaNe samudAya saMpUrNa bhAga laI zaka nathI. AtmasthiratA te zI rIte karavI te bAju para rahyuM paNa seMkaDe navANuM TakAne te A dhyAnanI pakhabara hotI nathI. jayAM AtmadhyAnanI kuMcInuM abhAna che, tyAM mana:zAMti ane AtmasthiratA rUpa payuMSaNAnI te AzAja zI rIte rAkhavI. A badhuM dhyAnamAM rAkhIne je pharajIAta rIte amuka divase AmadhyAna dvArA AtmathiratA mATe nakakI karavAmAM na Ave te akhila vizva AtmajJAnanI vimukha banI jAya ane sa. rvatra azAMti ane asthiratAnuM ja sAmrAjya pravartamAna thAya. AvuM na bane ane jagamAM mana:zAMti ane AtmasthiratA cAlu rahe e dhyAnamAM rAkhIne prAcIna mahatparUe pharajIAta rIte varSamAM ATha divasa te AtmadhyAna dvArA, manaH zAMti ane AtmasthiratA meLavavI joIe e nirNaya karIne sarva AtmasthiratA ArAdhake-caturvidha saMghane mATe paryuSaNa parvanI pravRtti karI che-eTale ke kAMI nahi te varSamAM ATha divasa te Atmati Icchaka varge avazya dhyAnAdika dhArmika kriyAo sAmAyika, pratikramaNa, pUjana, vrata, upavAsa, pratyAkhyAna vagere karavAM jeIe, e karavAne hetu phakta Amathigsa-paryuSaNAja che. sAmAyikamAM te pratyakSa rIte samabhAvamAM AvavuM ja joIe. pratikamaNamAM paNa AtmAbhimukha pagalAM bharavAM ja joIe. pUjanamAM paNa saMdarya dvArA mana:zAMti prApta karI AtmadhyAna karavuM joIe. upavAsAdinA pratyAkhyAnane hetu te spaSTa che ke ethI zarIra sthira thatAM mana zAMti sAMpaDe che. upavAsAdine hetu mukhya te evo che ke AtmasthiratA prApta karavA mATe eTalo purUSArtha kare ke khAvuM paNa nahIM, pIvuM paNa nahi, balavuM 5. zuM nahi, paraMtu kevala AtmadhyAna dvArA AtmasthiratAnI prApti karavI. AvI rIte je pratyAkhyAne thAya che te vizeSa saphaLatA vALAM gaNI zakAya. aMdhaparaMparAe lelelola te mithyA matio eTale AtmajJAna vimukhe kuTe che. aMdhaparaMparAe Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 vyAkhyAna sAhitya saMgraha. karanAre paNa vakhate, koI paNa vakhate nathI karatA temanA karatAM ThIka lAbha meLavatA jaNAya che. zarUAtamAM dekhAdekhIe anukaraNa karatAM zIkhe pachI te sAthakane ravataviyAranuM skuraNa thaze ane sudharaze. jeo dekhAdekhImAMthI satya rastA upara Ave che temanI te balIhArI che. jagatane ghaNe bhAga te AkhI jIMdagI dekhAdekhImAM ja pUrNa kare che, eTale ke kevaLa aMdha para parAe gADuM calAve che ke ThIka che paryuSaNa parva AvyAM che mATe lekanI dekhAdekhIe niyama pramANe pratikramaNadi karavAM ane ekAda be upavAsa karI nAMkhavA, vaLI ekAda vakhata sAkaranI leNI karavI ane bahu te ekAda pUjA bhaNAvavI eTale basa paryuSaNa parvanI samApti thaI, paryuSaNa parvane hetu pUrNa thaye. je ke AvI pravRtti paNa keTalIka vakhata lAbhadAyaka thAya chetathA teo te rastethI paNa paraMparAe keTalI dharma pravRttinA puNya pratApathI AgaLa vadhI zakaze e vAta sAcI che. aMdagIne bharoso nahi hovAthI parama zAntine ApanArI AtmajJAnIonI vANIne tarata grahaNa karavI pa temAM pramAda kare nahi joIe. keTalAkanI mAnyatA evI che ke AgaLa upara samajAze. ekaDA pachI bagaDe hAya, A vAta sAcI che paNa tethI vilaMba te kare nahi joIe. garama jevA mahApurUSane paNa zrI vItarAgadeva mahAvIrane upadeza devAnI jarUra jaNAtAM zrI uttarAdhyayanamAM pharamAvyuM che ke, "kusagge jai osa biMdue thovaM ciTai laMbamANae / evaM maNDaNAya jIviyaM samayaM goyama mA pmaaye"|| darbhane agre jema jalabiMdu alapakALa rahI khasI paDe che, tema manuSyanuM A yuSya asthira che mATe he gautama (AtmajJAna meLavavAmAM) kSaNa paNa pramAda kare nahi. matalaba ke apramatta thavuM, athaoNt AtmadhyAnanI suratA tuTavA devI ja nahi. bhAvArtha e che ke AtmavizvAna dvArA vagara vilaMbe AtmasthiratA prApta karavI paraMtu aMdha paraMparAe cAlavuM nahi. jagatane ghaNe bhAga aMdhaparaMparAe eTale ke svAzraye nahi kiMta parAzraye cAlate joIne bhagavAna sUtrakArane paNa zrI sUtrakRtAMga-sUyaDAMgajImAM UpadezavuM paDyuM che ke aMdho aMdhapahaM Nito dUra maddhAlu gacchai / Avaje upahaM jaMtuM aDavA paMthANugAmiNa // jema koI aMdha bIjA ane dUra laI jAya te paNa te aMdha unmArge paDe athata anya mArge jAya paNa vAMchita sthaLe na jAya eTale ke pote ane bIjA Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada paryuSaNa parva adhikAra 489 avaLe mArge jAya tema AtmajJAna rahita kriyA karanAra ajJAnIone te aMdhaparaMparA mArga che. te muktine anukULa thAya nahi. bhAvArtha evo che ke kAMI nahIM te varSamAM ATha divasamAM avazya AtmasthiratA,prApta karavA mATe prayAsa kare joIe. A hetu lakSamAM rAkhIne ja paryuSaNa parvanI pravRtti anAdi kAlathI cAvI Ave che ane anaMta kAla sudhI digvijaya sAthe cAlaze. ATha divasanI AtmasthiratA mATe ja samudAya ekaThA thaI, savAramAM pratikra maNa, sAmAyika, pUjana kare, paThana pAThana kare karAve, gAya, AnaMdamAM nAce, nUtana vastrAbhUSaNa dhAraNa kare, AtmadhyAna dhare, gAvuM, nAcavuM, pUjavuM, bhaNavuM vagere A tmadhyAnanAM aMgabhUta che. kAraNa ke gAvA vagerethI prema utpanna thAya che, prema utpanna thayethI AtmadhyAna thaI zake che ane AtmadhyAna dvArA AtmasthiratA saMprApta thAya che. AtmasthiratAnI prApti eja paryuSaNa jANavuM. payuMSaNa parva kahevAnuM kAraNu-parva eTale utsava ke AnaMdanA khAsa divasa, ATha divase paNa UtsAhapUrvaka, AnaMdapUrvaka, sthiratApUrvaka ujava vAnA heI temane mahAna parva tarIke gaNavAmAM Ave che. e ATha divase zrAvaNa vadi 12 thI bhAdrapada sudi 4-5 sudhI mukarara karelA che. paryuSaNa parva mATe zrAvaNa bhAdrapada mAsa pasaMda karavAne hetu - prAcIna kALathI AtmasthiratA-payuMSaNa-mATe eTale AtmasthiratA karavA sArU tathA agAu tevA AtmasthiratAvaMta thaI gayA temanI yAdagiri sArU, ekaThA maLI ne paramAnaMdamAM paryuSaNa parva ujavavA mATe zrAvaNa vadi 12 thI bhAdrapada sudi 4-5 sudhInA divase nakkI karAyela che. e divase nakkI karavAmAM paNa mahAna rahasva raheluM che. e niyama che ke A masthiratA saMprApta karavA mATe dezakAla upara khAsa lakSa ApavuM joIe. deza mATe bharatakSepa utama sAdhana che ane temAM paNa siddhakSetra samIpavatI saurASTra eTale kAThiyAvADa utkRSTa deza che. kAla upara daSTi ka. ratAM spaSTa samajAya che ke ziAlAnI Rtu sArI che paNa temAM anahada ThaMDI paDavAne lIdhe manuSyamana AtmadhyAnamAM sthira nahi thatAM, te mane maya cakranuM thaDI tarapha kheM cANa thaze eTale ke ThaMDI che te paNa AtmadhyAnanI sarvotkRSTa sAdhanAmAM keTalIka vakhata aMtarAyabhUta thavA saMbhava rahe che. unALAmAM ati uSNutAne lIdhe lehI u. kaLavAthI ravAbhAvika rIte cittamAM vyagratA rahyA kare ane tethI paNa AtmadhyAnamAM mananI-vilayatA thaI zakavI durlabha che. je zIta ane uSNakAlanA samabhAvamAM kAla hoya te te cagya gaNAya. ASADha mahinAthI comAsuM bese che tyArathI jagatamAM zAMti thAya che, ThaMDI ane uSNatAnuM sama pramANa thavAthI mana paNa zAMta thAya che. A Rtune Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saka vyAkhyAna sAhitya saMgraha ati lAbha levA mATe munirAjo ane mahAtmA purUSa te cAturmAsa-azuddhi15thI AtmadhyAna dharavA eka sthaLe mA rahe che. paraMtu graha che ke enI upara pitA.. nA bAhabale kamAI potAnA kuTuMbanuM piSaNa karavAnuM tathA dezanuM kapALu karavAnuM jokhama raheluM che. teo comAsAnA cAra mAsa kAyama rIte AmiyAna badhira zaki nahIM mATe tevAe sArU e mAsAnI lagAga adhI mecamAM jatAM eTale zrAvaNa bhAdrapada mAsanI saMdhimAMtaddana samazItoSNa masamanA divase nakkI karelA che. A divase evA che ke vakhate gRhasthane ghaNuM kAma hotuM nathIeTale ke lagabhaga navarI mesama jevuM hoya che. A mosamanA melapANI sArAM jaI lekanAM citta vyavahASTie paNa rithara heya che, ullAsamaya hoya che. pUrNa varasAda-pANIthI tha. yela saMteSane pariNAme teo be paisA kharcavAmAM paNa chuTa laI zake che. e upa rAMta A samaye vAtAvara paNa svaccha hoya che, havA nigI hoya che. AvAM kAra ne lIdhe te vakhate bAhyAbhaMtara mananI sthiratA svAbhAvika hoya che, ane temAM AvuM satsaMgAdi nimitta dvArA AtmadhyAna karavAmAM Ave te pachI mana zAMtinI apUrvatA mAluma paDe ane AtmasthiratA saMprApta thAya emAM navAI nathI e hetu lakSamAM rAkhIne ja zrAvaNa-bhAdrapada mAsanI saMdhimAM paryuSaNa parva ujavavA mATe prAcInakALathI nirNaya karAyela che. juo pega sAdhaka purUSa ati uSNu tema-ati zItakAlamAM joIe te gaM sAdhI zakatA nathI paNa samazIteNamAM ja sAdhI zake che. Atmasthira paryuSaNa e paNa gaja che, te AtmasthiratA ke je yoganuM phalake pariNAma che te te samazItoSNamAM sAdhya karavuM joIe temAM navAI nathI. mATe ja dezakALA dhyAnamAM rAkhIne paryuSaNa mATe zrAvaNuM-bhAdrapada mATe sanI saMdhi pasaMda karelI che. sAthe ane payuMSaNa kalpa. zrI kalpasUtra tathA sthAnAMgadine viSe sAdhunA mukhya daza kaha5 eTale AcAra kahA che, te paikI dazamuM paryuSaNa ka9pa kaheluM che, jue zrI sthAnAMga sUtramAM "vosa ve" paryuSaNa kalpa ThANe dazama) kahela chetemAM paryuSaNane artha sthiratA batAvyA che. eka sthaLe sthira thavu te paryuSaNa ka5. sAdhue caturmAsamAM eka sthaLe sthira rahI AtmariyaratA sAdhavI te sAdhune payuSaNakalpa che* AtmasAdhaka sAdhu munirAje cAtumasa rUpa paryuSaNamAM pUrNa rIte AtmasAdhana dvArA AtmasthiratAne prayAsa kare che te eTale sudhI ke e sthaLa choDIne bIje. gAma teo khAsa upasarga sivAya jatAja nathI. tenI IcchA anyanAma javAnI thAya te temane mATe adhikAra paratve zAsakAroe nA pADelI che. A divasamAM sAdhu munirAje paNa zrAvakene paNa madadarUpa thaI paDe che. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 pariccheda paSaNa parva-adhikAra. paryuSaNa parva ane zrAvako. ATha divasanuM paryuSaNa parva zrAvakoe parama zAntimAM vyatIta karavuM joIe. prAcInakALathI A parvamAM avake vrata pratyAkhyAna kare che. dAna, ziyala, tapa ane , bhAvanA bhAve chetathA sAdhu-munirAnI vaiyAvacca kare che, eTaluM ja nahi tapasvI zrAvakenuM paNa pUrNa bhArthI vaiyAvacca kare che. A badhuM jAtRbhakti vadhAravAnuM - khAsa sAdhana che. jagatamAM bhAIcAra thAya teja zekSati thaI zake che. paryuSaNa parvamAM zI rIte vartavuM joIe? AtmasthiratA prApta karavA mATe akhila vizva tarapha AtmabhAva rAkhave, saghaLA jIva, bhUta, prANa, satva tarapha abheda daSTi khavI, dareka tarapha pUrNa premanI - najare jovuM. evI bhAvanA rAkhavI ke akhila vizvamAM saghaLe AtmasvarUpa ja che mATe kenI tarapha rAgadveSa kara, saghaLe mArAMja rUpa che. mAre, Izvarane ane akhila vizvanA prANIone abheda che. keI bhinna nathI ja, ema jANuM dareka prati prema rAkha. manamAM AMnadamaya rahevuM. jhAjhuM bolavuM nahi, paNa Atma dhyAna karavuM. AtmadhyAnanI anukuLatA mATe DuM khAvuM, upavAsa karavA, pratyA- khyAna (niyama) karavA ane baMne vakhate dhyatikramaNa (AsanajayAdi mATe ? karavAM jinadevadarzana pUjana karavAM. munirAje .prati Izvara tulya, gurUbhakita ane - dharmabaMdhu tarapha trAtRbhAva rAkhIne akhila vizva tarapha AtmabhAva rAkhI vartavuM. TuMkAmAM kahIe te paryuSaNa parvanA ArASake paramazAMti pUrvaka dareka bhUta tarapha AtmabhAva rAkhIne vartavuM ane AtmadhyAnane dera tUTavA devA nahIM dera na tUTe teTalA mATe tene madada karanArA sAmAyika pratikamaNudi bAvazyaka kriyAo avazya karavI joIe. jene na AvaDatI hoya teNe samabhAvathI bIjA pAsethI vaNa karI te pramANe vartana karavuM joIe. uttama adhikArIe aMtarmukha upaga na bhUlavuM joIe ane sAdhAraNa adhikArIe. aturmukha upayoga karavA satata purUSArtha karavo joIe. TuMkAmAM kahIe te AtmAbhimukhavRtti rAkhIne vakartavuM e zrama ane zravaNopAsakenuM paryuSaNa parvamAM prathama ane mukhya kartavya che. arthAta paryuSaNa parvamAM kevaLa AtmAbhimukha vRtti rAkhIne vartavuM joIe. paryuSaNa parvanA lAbha A parvathI manuSyamAM adhInatAne guNa prApta thAya che. jIvAni amAvAthI manamAM dInatA sAthe aMtaHkaraNamAM nirmaLatA Ave che. jinAlaya dvArA saMdaryanuM -jana thatAM prema prakaTa thAya che. nitya pratye sAmAyikAdikathI Asana jya thavAM prA , menejaya karI zakAya che, abheda bhAvanA bhAvatAM akhila vizvamAM jJAnamaya AtmasvarUpane sAkSAtkAra thAya che. te uparAMta zrI kalapasUtrAdika dvArA mahAvIrAdi Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya graha satra mahapurUSanA jIvanacitranuM zravaNa thatAM zI rIte vartta na karavAtho mekSanI prApti thaI zake che, tepaNu samajI zakAya che. paryuSaNa parvamAM sAMvatsarika matikramaNa, sara pratikramaNamAM prati eTale sAmAM ane kramaNa eTale pagalAM bharavAM atimA sAme ke AtmAbhimukha` pagalAM bharavAM te pratikramaNa. prati eTale ulaTAM ane krameNu eTale pagalAM bharavAM atyaMta khahikRtithI ulaTA eTale 'ta? mukha pagalAM bharavAM ke aMtardaSTi rAkhavA mATe purUSArtha karavA te pratikramaNu, pratinA atha sAme (thavu') letAM AtmAvimukha vRttinI sAme thai ke tenA parAjya karIne AtmAbhimukha pagalAM bharavAM evAja bhAvArtha thaI zake che. jee AkhA varSa mAM eka aThavADImAnA savAra sAMja maLI e paheAra AtmAbhimukha vRtti na rAkhI zakatA rAya, tevA adhi kArIe varSAmAM eka divasanA sAMjane eka samaya tA avazya pratikramaNa eTale AtmAbhimukha vRtti rAkhavA prayAsa karavA sArU pratikramaNa karavuM joie, AtmAbhimukha vRttinA vaSa~ varSa prati ekaja vakhatane. prAsa hAi Ane sAMvatsarIka pratikramaNa kahevAmAM Ave che. A pratikramaNa vakhate haMmezAM jee pratikramaNa kare che te tathA bIlakula jee nathI karatA te tamAma maLIne AtmajJAnanA prakA zaka paramazAMta zrIsadgurUnI sAkSIe AkhA varSanA pApAMnA pazcAttApa karIne have pachI tevAM apakRtye nahi karavA manamAM nirNaya karavAmAM Ave che. AkhA varSamAM jagadabhimukhavRtti rAkhavAthI je kalpanAmaya sRSTine anubhava thayA DAya te rUpa je pApa lAgyAM hoya te AbAbhimukhavRtti dvArA vilaya karIne have pachI jagAbhimuM kha vRtti nahiM karatAM banatAM sudhI AtmAbhimukhavRtti rAkhavAnA dRDha nizcaya ka ravAmAM Ave che eja sAMvasarika pratikramaNanA hetuM che ane te sarvamAnya che. ja gadabhimukhavRttine rekavI vilaya karavI ane bhASAbhimukhavRttinA Adara karavA te pratikramaNu. zrI sthAnAMga sUtramAM paNa ArthavadvArA ke jagadazimukhavRttine kavI te pratikramaNa kaheluM che jue " vaiviSe kimane" pratikramaNa paMcavidha kIdhelu che. gAvavavAra patimane " AzravadvArabahivRtti-rokavA rUpa pratikramaNa micchA DimaLe. " mithyAtva deha buddhi `pratikramaNu karavu, mAya miLe kaSAyane pratikramavAM, benA pavimaLa mana, vacana ane kAya yeLane pratikramavAM, mAnacitramane bhAvapratikramaNa karavuM. 66 upara pramANe ane zramaNopAsaEAe sAMvatsarika pratikramaNa krUrajIAta karavAnu DhAi, te pratikramaNa avazya paramabhAva pUrvaka karavu ane sa jIne zuddhAMtaHkaraNa pUrvaka gadagada ka ke thai khamArcIne satra abhedabhAvane lAvIne ni. jasvarUpamAM lIna thai javu eja sAMvatsarika pratikramaNunA hetu che. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. paNuM parva adhikAra paryuSaNa parvanI bhinnatA uparathI udbhavatA vicAre. jemAM mukhya digabara ane zvetAMbara evA be varga pikI digabaMra ane zvetAMbarenA paryuSa sAthe nahiM thatAM AgaLa pAchaLa-thAya che paNa teja RtumAM thAya che. vetAMbarAmAM derAsara vALA zvetAMbare ane sthAnakavAsI DhaMDhaka zvetAMbarane cotha, pAMcamane taphAvata paDe che. tapagaccha zvetAMbarama (desara vALamAM) paNa aM calika pAyada, tapaccha, kharatara gacchavageremAM cotha pAMcama vigerenI A jAja 'takarAra levAmAM Ave che digabara petabaMremI payuMSaNadi mATenI tathA zvetAMbaranI aMdara aMdara cetha pAMcama gerInI nakAmI takarAra cAlyA ja kare che. A takazare vArdathI aMta AvavAM ja nathI. jeo paramapUjapatama zrI AnaMdaghanajI. mahArAja paNa AvI nakAmI paNa pAyamAla karanArI takarAra karanArA prati dayAbhAvathI upadeze che ke "vastu vicAre vAdaparaMmaparA pAra na pahoce keya" ane sue vicAravuM joIe ke AtmasthiratA thAya tyAre je paryuSaNa jAvuM, bhale Atha heya vA pAMcamahAatethI zuM!! paNa AtmasthiratA thavI joie. AtmasthitAthI mukti che paNa etha pAMcamathI ja khAsa mukti thAya che evuM kazuM nathI. maMDalanA mANase ekaThA thaI bhale pitAnI mukararatA pramANe keTalAka cothe pratikramaNa kare, pAMcame bhale kare, ke paMdara divasa AgaLa pAchaLa bhale kare, paNa game te upAye Atmaspi ratA thavI joIe. pratikramaNa karavAthI AMtmasiritA thayA che ke kema e jovAnuM che keTaleka sthaLe te cetha pAMcamanA vAdavivAdane takakAranuM rUpa ApIne paryuSaNa parvane - azAMtimaya banAvI de che, keTaleka sthaLe te atyaMsthiratA meLavavAne-samaye eTale paryuSaNa parvamAM AkhA varSanI nAta jAtanI derAsaranI ke upAzrayadinI takara, pratikamaNuM karavAnA sthAnamAM jAhera rIte ukheLIne nakAmI cevaTe karavAmAM Ave che te ane temAMthI chevaTe kawA paNa thayA vagara bhAgye ja rahevA pAme evuM kavarUpa pakaDAya che. jo ke vyavahAra sAce che paNa te paryuSaNamAM ukheLavAne napI. paryuSaNamAM te dareke jIvene khamAvIne paramazAMta banI AtmAbhimukha upaga rAkhavA zIkhavuM joIe. je e pramANe rAjaSanA mUlabhUta takarAre tajI daIne kevaLa AbhAbhimukha vRtti rAkhIne zrI vItaraMga deve pitAnA abheda mArgamAM prarUpela zrI payuSaNa parvanuM parama prema pUrvaka ujavaNuM karavAmAM Ave te ja paryuSaNa parvanI saphaLatA thaI anubhavAze. bAkI takara mATe te Akhu varSa taiyAra che ne!!! cetha pAMcama ke bIjA vArSika jhagaDA tajane zAMta citte AtmAbhimukha vRtti rAkhI vartavuM. tha ane pAMcama bhithaze to be divasa dharmadhyAnanuM vAtAvaraNa pravartaze vaLI paMdara divasa pachI paryuSeNa thaze te e paNa kizuMbha-mAMgalika divasa tarIke gaNAze. e divasa dharmasthAno heI suSTinA saMdaryamAM vRddhi karanArA Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacArayAta mAhitya saMgraha, thaze. mATe e nakAmI takarAro kesuNAtIte AsAhita karanArI te nathI ja. - bhale the, pAMcame ke, paMdara divasa pachI kare paNa AtmaNiratA thaze te ja temane paryuSaNa parvanuM phaLa saMgrAma sArA pramANamAM thayuM jANavuM. chevaTe bedha. AviSayamAM ghaNu samajavAnuM che tathA kahevAnuM che tene sAra, apamansa sajAvyo che. A sarva parvAdhirAja mAMgalika para varSamAM eka ja vakhata Ave che. mATe saMparNa bhAvathI ujavavuM, DhArmika kriyAo utsAha pUrvaka karavI ane bhAI cAra vadhe, abheda haSTi thAya, satata Atmazimukha upayoga rahyA kare tema vartana calAvavuM. zrI tirAgane A mArga AtmajJAnamaya che. paNa A kAMI kIyA paMtha thI. 1. sUryanI abhedapti thaI zrI vItakAgadeve bhAkhelA abhedya mArga dvArA samAdhi mAga pANIne prarama zAntimAM sakalavizva virAma eja IcchA ApraNe paryuSaNa parvanuM gAravA ane temAM AcaravA enya kartAharbhavatAM A adhikAra saMpUrNa rAjavAmAM Ave che. dravya zauca-adhikAra. parAdhamAM thatI tapa kriyAthI AMtarazuddhi thAya che. paraMtu AmAnI nikaLatA mATe bAhya zuddhinI paNa teTalI ja jarUra che kemake bAhA vAtAvaraNa ane : rajakaNekanI asara Atmazuddhi upara asara karI zake che, te ja kahyuM che kepauvanakasalavAra arthAta hamezAMzuddhimAM prayatnavALa rahevuM joIe. AlA| mATe bAhyazuti (zarIra zuddhi nA lakSaNa darzAvavA A dravya zaicaadhikArane - AraMbha karavAmAM Ave che. nAna, kayAM na karavuM. pe syAdavasaM svAnaM nayAM caivatu madhyasam / bApyAntu varjayetsnAnaM tar3Age naiva kArayet // 1 // chavAmAM phanAna karavuM te adhama nadImAM madhyama, vApI (vAva) mAM. vajI devA yegyA ane taLAvamAM te nAna karavAnI taddana manAve che. * * 1 thI purANa Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda snAna mATe avAsthaLI gRhe caivottamaM snAnaM vastrapratena vAriNA / tasmAcaM pANDavazreSTha gRhe snAnaM samAcara // 2 // .. varuNI gALelA pANI vaDe ghara AgaLa je sanAta karavuM te uttama che mATe he. dharAja, tuM gharanAkara. 2 snAnamAM rAkhavI joItI saMbhALa pIjyante jantavo yainaM jaLamadhye vyavasthitAH / snAnena tena kiM pArtha puNyaM pApaM samaM bhavet // 3 // he dharmarAja, je snAna kAthI jaLamAM rahela jatuo pIDAya che, te nAnAkarava thI 4 phaLa? kemake temAM puNya ane pApa banne sarakhAM thAya che : snAna kayAre ane kayAM na karavuM? nAsnAnamAcaravakto nAturo na mahAnizipa na vastraiH sahanAjasraM nAvijJAte jalAzaye // bhojana karyA bAda, rAgIasthAmAM madhya rAtrinA samaye, tamAma va paherIne vAraMmavAra eTale dIvaramAM anekavAra vijaLAzayamAM (vAva-kuvA taLAva-nadI) vageremAM snAna karavuM nahIM. 4 parzAspazane doSa kayAM nathI. devayAtrAvivAheSu sambhrame rAjadarzane / saGgAme hamAcaM spRdhaspRSTi naduSyati // 5 // .. devayAtrAvarala meLA vageremAM vivAhamAM, utAvaLanA samayamAM, rAjAnamAM, sabhA vageremAM. laDAImAM, bajAranA margamAM, sparzAsparzane dekAnapI: 5 gaLelA pANI vAparavAnI AjJA nA vALane vArA imANavA sarvAminikokiSNunA sahAmodo bAra . vIgaLelA jaLavaDe je purU mAdhavane nAnA karNave che te tamAmafpApathI rahita thaIne viSNulokamAM) viSNunI sAthe AnaMda pAme che. 7 0 nAradIya purANa Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna zani maha. bhAvazoSa adhikAra* AgaLa joyuM tema bAhyazuddhi kRtikA tathA pANI AdithI thAya che ane sujJAna, saharzanaane saracAritra vagere sAtha nathI anaranI"zuddhi thAya che. A pramANe banne prakAre zuddhinI AvazyakatA che chatAM keTalAMka TuMka kivA manu bIjI Atara zuddhi upara lA ApatA nathI ane prathAnI jala vagerethI thatI zarIra zuddhimAM vadhAre maratuM rahe che ane tethI ja pitAnA AtmAne zuddha thayela mAne che tevA lekenI ekapakSI pravRttine sudhAravA bAhAkRddhinuM kAraNa paNa che e vAta nirvivAda hevA chatAM je tenuM khaMDana karavAmAM nahi Ave te zamadamAdithI thatI Antara zuddhi tarapha manuSyanuM lakSayabindu kheMcAze nahiM tema dhArI kAvyakAra mahAzarya pANIthI thatI zuddhinA khaMDana pura:sara bhAvathI thatI zuddhine A adhikAramAM prazaMsanIya gaNe che. brahAyArita saMsArathI-virakta evA mahAtmAene khAsa hitakara che tema jANI bhAzAca adhikArane.. ane AraMbha karavAmAM Ave che. nirmaLa jJAnathI zuddhi vanati -(1-2) saMsArasAgaramapAramatItya pUtaM mokSaM yadi vajitumicchata muktabAdham / tajjJAnavAriNi vidhUtamale mannuSyAH snAnaM kurudhvamamahAya jalAbhiSekam // 1 // he manuSya ! apAra evA saMsArarUpI samudrane tarIne pIDA rahita pavitra evA mokSa (mukita)jo tame pAmavA IcchatA ho te pANIthI nAna (hAvA) ne tyAga karIne nirmaLa jJAnarUpI pANImAM snAna kare arthAta jJAna prApta karavAmAM prayatna karo. 1. samyakajJAbhinI AvazakatA. tIrtheSu zudhyati jalaiH zatamAmi dhotaM nAntargata viniyAmalAvaliptam / cittaM vicintya manaseti vizuddhamodhA samyatvavapUsasalila kurutAbhiSekam // 2 // tIrthanAM, pANI- sekaDo vakhata dhovAmAM na Ave te paNa vividha prakAranA pApanA maLayI liMpAyela antaranuM citta zuddha thatuM nathI. A pramANe manathI che A.bhAvazAca adhikAra vItarAgI evA mahAmAone mATe vizeSa karIne che1 thI 22 subhASita ratnasa deha. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pariccheda bhAva zauca-adhikAra. vicAra karIne huM zuddha jJAnavALA purU ! tame samaka jJAnarUpI pANIthI abhiSeka (nAna) kare. 2 cAritrAbhiSekathI vizeSa zuddhi. tIrthAbhiSekakaraNAbhiratasya bAhyo nazyatyayaM sakaladehamalo narasya / . nAntargataM kalilamityakSArthe santazcAritravAriNiM nimajata zuddhihetoH // 3 // tIrthanA pANImAM snAna karanAra manuSyane bahArane A samagra dehane mala nAza pAme che. paraMtu andara rahela (cittane) mala nAza pAmate nathI, ema nizcaya karI he sajajane ! pavitra vAritrarUpI pANImAM zuddhi (pavitratA) thavAnA kAraNathI tame nimajajana (snAna) kare. 3 jInavacanAmRta snAna zuddhi. sajjJAnadarzanacaritrajalaM kSamoni kujJAnadarzanacaritramalAvamuktam / . : yatsarvakarmamalamujinavAkyatIrthe snAnaM vidadhamihanAsti jaLena zuddhiH // 3 // (he manuSya!) sata (satya) evAM jJAna, dazana, ane cAritra rUpI jemAM pANI che, je kSamA rUpI da i( lahera) vALuM ane je (kutsita) evA jJAna, (kujhAna) kudarzana ane kucatrirUpI malothI rahita che, evA sarva karmanA malane nAza karanAra zrI jina bhagavAnane vacana rUpI tIrthamAM tame nAna kare. kAraNake ahiM pANIthI antara zuddhi thatI nathI. 4 pANInI prakRti mATe zaMkA. tIrtheSu cetkSayamupaiti samastapApaM snAnena tiSThati kathaM puruSasya puNyam / naikasya gandhamalayodhutayoH zarIraM dRSTvA sthitiH salilazuddhividhau samAne // 5 // tIrthomAM snAna karavAthI je sasta pApa nAza pAmatuM hoya te purUSanuM puNya kema TakI zake? eTale je pANIne svabhAva sugaMdhI temaja durgadhI bane padArthane dhaI nAkhe che. te pachI temAM nAna karanArAnA puNya tathA pApanuM paNa temaja thavuM joIe. 5 kevaLa snAnathI zuddhi nathI. tIrthAbhiSekavazataH mugatiM jagatyAM puNyavinApi yadi yAnti narAstadetaH / nAnAvidhodakasamudbhavajantuvargA bAlatvacArumaraNAnna kathaM vrajanti // 6 // pRthvImAM puNyakarmo vinA paNa je manuSya tIrthomAM snAna karavAthI zubha gatine pAmatA heya, te nAnA prakAranA pANImAM utpanna thayela jatuonA samUha Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 vyAkhyAna sAhitya saMgata. bAlakapaNAthI mAMDI chevaTa maraNa parva temAM rahe che, teo zA vAte zubha gatine pAmatAM nathI? 6 tenuM kAraNa zuM? yacchukrazoNitasamutthamaniSTagandhaM nAnAvidhaM kRmikulAkulita samantAt / / vyAdhyAdidoSapalasamavinindanIyaM tadvAritaH kamiharcchati zuddhimaGgam // 7 // je zarIra zuka (pitAnuM vIrya ) rudhira (mAtAnuM zakita) A be tattamAMthI utpanna thayeluM che ane e tarapha bhinna bhinna prakAranA kRmi (karamIyA) nAmanA jatuothI Akula che. tathA tega vagere dethI malanA ghararUpa nindAne pAtra che te zarIra pANIthI ja kema zuddhine pAme ? 7 zarIranI azucinA kAraNe. gauzucau kRmikulainicite zarIraM yadarSitaM malarasena naveha mAsAn / va!gRhe kRmirivAtimalAvalipte zuddhiH kathaM bhavati tasya jalaplutasya // 8 // atyanta malathI lipta (lipAyela) evA vijhAgRhamAM ane kRmi nAmanA ja--enA kulathI bharapUra evA apavitra garbhasthAnamAM je zarIra nava mAsa sudhI malanA rasathI vRddhi gata (mahe TuM) karavAmAM AvyuM che te mAtra pANImAM snAna karavAthI zuddha kema thAya? 8 zarIra zuddhi mATe pANunI azakti, nindhena vAgaviSayeNa viniHsRtasya nyUnonnatena kuthitAdibhRtasya garne mAsAnnavAzucigRhe vapuSaH sthitasya zuddhiH plutasya na alaiH zatazo'pi saH // 9 // nikavAne pAtra vANuM paNa jenuM yathArtha kathana karI zake nahiM tevA sAMkaDA ane uMcANa (uMDANa) vALA guhyasthAnamAMthI nikaLela, durgadha yukta vagere maLamUtrathI bharapura, garbha rUpI apavitra gharamAM navamAsa sudhI rahela evA zarIrane sarva prakAranA pANIthI seMkaDe vakhata sanAna karAvavAmAM Ave te paNa tenI zuddhi thatI nathI. 9 zarIra zuddhi mATe vizeSa muzkelI. yanirmitaM kuthitataH kuthitena pUrNa zrotraiH sadA kuthitameva vimuJcate'Ggam / __ prakSAlyamAnamapi muJcati romakUpaiH prasvadevAri kathamasya jalena zudhiH // 10 // je zarIra durgadhayukta pArthothI baneluM che, je pote paNa durgadha padArthothI pUzuM che, je zravaNAdi (kaNuM vigere) IMdriya vaDe niraMtara durgadhane ja mUke che, tathA je zarIra pANIthI dhoyuM chatuM paNa ramanA chidramAMthI svedajaLane mUke che tevA AzarIranI pANIthI kema zuddhi thAya? athaoNt naja thAya. 10 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda bhAvauca-adhikAra. zarIra sparzathI jaLanI azuddhi duHkhena zudhyati mazIvaTikA yathA no duHkhaM tu jAtu malinatvamitisvarUpam / nAGgaM vizudhyati tathA sArilena dhautaM pAnIyameti nu malImasatAM samastam // 11 // vitarka thAya che ke-mazIvaTikA (kAjaLa zAhInI goLI athavA kAyela) ghaNA zramathI pANI vaDe dhevAmAM Ave te paNa jema te Ujavala thatuM nathI, paraMtu zrama pheTa jAya che tema pANIthI dheyeluM aMga zuddha thatuM nathI paraMtu chevAthI badhuM pANI malinapaNane prApta thAya che. 11 " pANImAM rahela azuddha to. AzArAta: vattA nahimaLe tatra dhAvamamurAmAvattinA nAnAvidhAvanigatAzucipUrNama! yattena zuddhimupayAti kathaM zarIram // 1 // je pANI AkAzamAMthI paDeluM che. te nadI vagerenA madhyamAM AvIne ane tyAM utpanna thayela malethI loMpAI gayeluM che, tema pRthvImAM rahelI nAnA ( bhinna bhinna) prakAthI apavitra cIjathI pUrNa che. te pANIthI zarIra kema zuddha thaI zake? - suMdara guNemAM paNuM zarIra sparzathI khAmI. mAlAmbarAbharaNabhojanamAninInAM lokAtizAyikamanIyaguNAnvitAnAm / hAni guNA jhaTiti yAnti yamAzritAnAM dehasya tasya salilena kathaM vizuddhiH // 13 // je zarIrane Azraya karavAthI puSpamALA, va, bhUSaNe, bhajana ane mAnavALI strIo A lokamAM sundara guNavALA gaNavA chatAM paNa tenA te uttama guNe turta nAzane pAme che, te zarIranI pANIthI kema zuddhi thaI zake? 13 pApa prakSAlana mATe jaLanI azakita. janvindriyAlamidamatra jalena zaucaM kenApi duSTamatinA kathitaM janAnAm / yaddehazuddhimapikamala jalaM no tatpApakarma vinihanti kathaM hi santaH // 14 // ahiM pANIthI kareluM A eka zaicaja manuSyanA malina ( tpAdaka) jantao tathA Indriyajanya pApa karmane nAza kare che eTale jatuone upanna thavA detuM nathI tema Indrione vaza kare che, ema paNa kaI purUSe kahyuM che. paraMtu prathama jaNAvyA mujaba je jaLa zarIranI zuddhi karavAne samartha nathI, te he sarjana, mahAza ! pApa karmane kema haNI zake? 14 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya jagraha, jaLathI zarIrazuddhi mATe asaMbhava. merUpamAnamadhupavajasevisantaM cenjAyate kyiti kaJjamanantapatram / kAyasya jAtu jalato malapUritasya zuddhistadA bhavati nindyamalodbhavasya // 15 // merU parvata samAna bhramarAonA samUhathI jeno eka cheDe sevAyela che evuM ananta patravALuM kamala jo AkAzamAM utpanna thAya te kadApi malamUtrathI pUrNa ni nAyukta maLethI utpanna thayela zarIranI pANIthI zuddhi thAya! 15 jJAnajaLathI Atmazuddhi kiM bhASitena bahunA na jalena zudbhirjanmAntareNa bhavatIti vicintya santaH / tredhA vimucya jaladhautakRtAbhimAnaM kurvantu bodhaLilena zucitvapatra // 16 // bahu kahevAthI zuM, pANIthI snAna karavAthI bIje janma paNa zarIranI zuddhi thatI nathI ema vicAra karIne santa mahAtmAe traNa prakAre (kartA, kAyitA, anuditAe) karIne pANIthI zuddha thavAnA karelA abhimAnane choDIne atra jJA narUpI jaLathI svakIya Atmazuddhi kare. 16 aSTakarmanI zuddhi mATe tripuTImaMtra. duSTASTakamamalazuddhividhau samarthe niHzeSalokabhavatApavidhAtadakSe / sajJAnadarzanacaritrajale vizAlazaucaM vidadhvamapi vidhyajalAbhiSekam // 17 // he sajajane! pANImAM zaiane tyAga karIne duSTa evA * ATha prakAranA karmanI zuddhi karavAnA vidhimAM samartha, samagra lekanA saMsAranA tApane nAza karavAmAM catura evA sat (satya) jJAna, sadarzana, ane saccAritrarUpI vizALa pANImAM zecane kare. 17 jJAnajaLanuM prakSAlana. niHzeSarApamalabAdhanadakSamaya' jJAnodakaM vinayazIlataTadvayADhayaM cAritravIcinicayaM muditAmalatvaM mithyAtvamInavikalaM karuNAdhagAdham // 10 // samagra pApanA malane nAza karavAmAM catura, pUjavA gya, vinaya ane zIla e be kAMThA sudhI bhareluM, cArItra rUpI laheronA samUhavALuM, Ananda yukta jemAM nirmalapaNuM che. ane mithyAtva rUpI mAchalAMothI rahita, karUNuM vagere uttama guthI agAdha evuM jJAnarUpI pANI che. 18 jJAnAvaraNa 1 darzanAvaraNa 2 vedanI 3 mohanI 4 AyuSa 5 nAma 6 gotra 7 ane AmuM antarAya 8 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada bhAva raca-adhikAra. jInAzApa sItAmAM zarIra zuddhi. samyaktvazIlamanaghaM jinavAkyatIrtha yattatracArudhiSaNAH kurutAbhiSekam / tIrthAbhiSekazato manasaH kadAcinnAntargatasya hi manAgapi shuddhbuddhiH|| 19 // he uttama buddhivALA purUSa! je jina bhagavAnanA vAyarUpI tIrtha samyakatva ane zIlavALuM che ane niSpA5 che temAM tame snAna kare eTale jJAnAmRtanuM AdarathI zravaNa pAna kare. kAraNa ke pANInA tIrthomAM nhAvAthI keI paNa divasa adara rahelA mananI kAMIpaNa zuddhatAnI buddhi thatI nathI. 19 jaLasnAna bAhya zuddhi mATe ja che. cittaM vizudhyati jalena malAvaliptaM yo bhASate'nRtaparo'sti jano na tasmAt / bAhyaM malaM tanugataM vyapahanti nIraM gandhaM zubhetaramapIti vadanti santaH // 20 // maLa(kAma)thI lIMpAyeluM citta jaLathI zuddha thAya che, ema je mANasa bole che, tenAthI bIje kaI mANasa asatyavAdI nathI paraMtu purUSa kahe che ke jaLa te mAtra zarIra para rahelA bAhya maLane tathA azubha gaMdhane dUra kare che. 20 jJAna zILAdimAM saMpUrNa zuddhine prabhAva. vAryagnibhasmaravimantradharAdibhedAcchAddhaM vadanti bahudhA bhuvi kintu puMsAm / sujJAnazIla zamasaMyamazuddhitonyA no pApalepamapahantumalaM vizuddhiH // 21 // pANI, agni, bhama, sUrya, anna, pRthvI vagere bhedethI pRthvImAM purUSanI ghaNe prakAre zuddhi kahela che. paraMtu sundara evuM jJAna, zIla, zama, (Indriyanigraha) ane saMyama A zuddhithI bIjA prakAranI vizuddha(pavitratA) manuSyonA pApanA lepane haNavAne joIe teTalA samartha nathI. 21 triratna sevanathI AMtara zuddhi. ratnatrayAmalajalena karoti zuddhi zrutvA jineMdramukhanirgatavAkyatIrtham / yo'ntargataM nikhilakarmamalaM durantaM pakSAlya mokSasukhamapratima sa yAti // 2 // je manuSya sujJAna. sudarzana sucAritra Ama traNa ratna rUpI nirmaLa jaLathI zuddhi kare che. te manuSya zrI jinendrabhagavAnanA mukhamAMthI nikaLela vAkaya rUpI tIrthanuM zravaNa karIne andara rahelA tamAma karmanA duranta evA maLanuM prakSAlana karone apratima (anupama) e mokSa sukhane pAme che. 22 A pramANe bAhya ane AMtarazuddhinA bheda tathA te mATenA prayoge samajAvavAmAM A bhAva zaica adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha gAtmAvanAra sAdhAra + + + AtmAnI AMtara tathA khAhya zuddhi thayA pachI AtmaguNu ane tenI sattAne vicAra karavAnA che, je Atmazakita anata tejomaya ane sava zaktimAna che tenI mahattA na samajavAthI leAkA manuSya jAtanI prApti thayA chatAM AtmIya phAravI zakatA nathI temane AtmasattAneA anubhava karAvavA nibaMdharUpa keTalIka bInA bA adhikAramAM darzAvavAne zarU karavAmAM Ave che. 502 13 AtmasattA. * tame gharanI bahAra gayA . hA ane tamArA ISTa mitrathI tamane khabara maLe ke tamAre ghera 'vAisaroya ' tamane maLavA AvyA che teA tame hajAra kAma paDatAM mUkI kevA dhasamasa gharabhaNI vadhe che ? huM mAM tame mAgamAM keTalIvAra ThekarA khA ? kAi mArgamAM eka kSaNavAra tamane rIke te tame tenA upara keza cIDAI jAe che? ane gharamAM pesatAM tame TrATelI AMkhethI kevA Amatema jIe che ? praveza karatAM AgaLanA divAnakhAnAmAM "vAisaroya te na letAM tame kevA, je maLe tene " vAIsaroya ' karyAM che. " vAisaroya 'kayAM che, e prazna pUche che, ane meDA upara ke anya khaMDamAM che, ema jAgutAM tame ke te khaMDamAM ati vega thI dhaseA che ? ane ema chatAM masakhya vAIsaroyAnAM mukhya akSaiAhidzI sainye ekaThAM karatAM paNa jenI tulanA svalpa azamAM paNa thai zakavA sa bhava nathI, evA anaMta jagadhirAja paramezvara, A zarIramAM, hRdayama diramAM, niraMtara samIpa sthi ta che, evu* satpurUSA tathA satzAstra meghagarjanathI nitya vadatAM chatAM paNu manuSye te vacanane zravaNu karatA nathI, zravaNa kare che te te vacanane satya mAnatA nathI, satya mAne che te te paramezvarane jovA alpa paNu prayatna karatA nathI, ane prayatna kare che te pahelA eraDAmAM nahi jAtAM nirAza thai, satpurUSA tathA satzAstranAM yathArtha va canamAM azraddhA dharI, Akhu ghara zeAdhavAnA satya deDha prayatna karatA nathI paNa parame. zvara hRdayamaMdiramAMthI bahAra nIkaLI Ape Apa dana Apaze, evI durAzAne vaza thaI ALasa tathA pramAdamAM kAla gAle che, tamane paramezvara tamArI pAse chatAM, tamArA hRdayamAM chatAM, ceADA kALanA prayatnathI jaNAvAnA sava saMbhava chatAM, evAnI garaja nathI, jovAnI navarAza nathI, te paramezvarane paNu tamane darzana devAnI garaja nathI ane darzana ApavAnI navarAza paNu nathI. khAvApIvAnI, pharavAharavAnI, mitrAkrine DhaLavAmaLavAnI, vyavahAranAM asaMkhya kAmA karavAnI, ane aneka prasa Mge dustara *yAtmagala pASaka graMthamALA prathama akSa. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda AtmavicAra-adhikAra 50 ane viTa jANatA vividha vyavahAranA kAma karavAnI tamane navarAza maLe che, nATake jevA javAnI ane ramata gamata karavAnI tamane navarAza maLe che, ane hRdayamaMdiramAM pisavAnI tamane navarAza nathI maLatI. bahu sAruM bahAra phayI karo, bahAra sukhane zodhyA kare. ratnanI upekSA karyA kare, ane dhumADAnA bAcakA bharIne khuba kamANI karI che. ema mAnIne AnaMdamAM magna rahe. Akhare peTI khAlIkham rahe, daridratAnuM duHkha jaNAye, hadayamaMdiramAM padhArajo! hRdayamaMdiramAM paramezvara vase che, evuM tame zraddhApUrvaka mAne che, enI khAtarI zI? jo tame mAnatAja che ke hRdayamAM te che, te tyAM tame temane zeja. paNa tame tyAM nathI zodhatA, e zuM darzAve che? eja ke tamane hadayamAM Izvara che enI pUNe khAtarI nathI, athavA khAtarI che te tamane Izvara meLavavAnI hajI ane gatya jaNAtI nathI. kUvAmAM jaLa che evuM jANavA chatAM tRSAtura manuSya kUvAmAMthI jaLa kADhavAno prayatna na kare te zuM samajavuM? eja ke tene hajI tRSA lAgI nathI. tame paNa hRdayamaMdiramAM che, evuM jANatAM chatAM, je hajI hadayamaMdira zodhatA nathI te tamane paNa hajI Izvarane prApta karavAnI IcchA thaI nathI. pratyeka manuSyanA hRdayamAM sukha prApta karavAnI IchA akhaMDa kuryA kare che, tethI pratyeka manuSyane Izvarane prApta karavAnI prabaLa IcchA che, e siddha thAya che. kAraNake Izvara ane sukha e be kaMI bhinna padArtha nathI. ubhaya ekaja che, tethI pra tyeka manuSya sukhane Icchate hevAthI te Izvarane ja icche che. paraMtu nicAravAna manuSya jyAre A sukha athavA Izvara hRdayamAM che, ema mAne che, ane tethI tene tyAM zeThe che tyAre ajJAnI manuSya A sukha athavA Izvara hRdayathI bahAra che, ema mAne che, ane tethI tene bahAra zodhe che. ane AthI sukhanI yatheccha prApti karavAmA sarvadA niSphaLa rahe che. samudra payaMtanI pRthvI prApta karavA chatAM zuM nRpatine hRdayamAM yatheccha sukha maLyuM hoya che ? nA, kAraNake suSa bahAranA pRthvI Adi padArthomAM nathI, paNa aMtara che. anargaLa dravya saMgraha karI zuM zrImAna paramazA. tine anubava kare che ? ciMtA vagere saMtApane upajAvanArA vikArothI te rahita heya che? nA, kAraNake paramazAMti dravya vagere bAhya padArtho mAM nathI, paNa aMtara che. devAdine vaza vartAvavA jevuM sAmarthya tathA alokika aizvarya prApta karavAthI zuM rAvaNe acala tRtine anubhava karyo hate? nA, kAraNa acala tRpti bAhya padArthomAM nathI paNa aMtara che. jJAnavAna tathA ajJAnIne bheda A jagAeja che. jJAnavAnuM sukhane aMtaramAM-hRdayamAM pitAnAmAM-zeLe che. tyAre ajJAnI sukha bahAra-jagatamAM-dazya padArthomAM zedhe che. heja mAM athavA TAMkImAM bArathI ANane bhareluM jaLa theDA divasamAM khAlI Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha thaI jAya che paraMtu pAtAla pheDIne kUvAmAM prakaTAveluM jaLa akhuTa rahe che. bAra bAra kesa rAtri divasa cAlu rAkhavA chatAM AvA pAtALa kUvAnAM pANI ochA thatAM nathI. citizakti e pAtALa kUve che. e pAtALa kUvAmAMthI jaLa prApta karavAnA aMtara prayatna jeo seve che, temane jaLane dukALa anubhavavAne prasaMga kadI paNa Avate nathI, bAhya jagatu e heja athavA TAMkI che, emAMthI jaLa prApta karavAne bAhya prayatna jeo seve che teonuM jaLa nitya ochuM thAya che, ane teone nitya ane nitya navuM jaLa prApta karavAno prayatna sevyA kare paDe che. AtmAnI AtmatA. asaMkhyAta pradezI, anaMta, jJAnamayI, anaMtadarzanamaya, anaMta cAritramayI, anaMta vIryamayI, anaMta dAna thI, anaMta lAbhamayI, anaMta bhegamayI, anaMta upabhegamayI, arUpI, akhaMDa, agurU laghu mayI,akSayI ajara amara azarIrI advitIya, anAhArI, alezI, anu pAdhi, naragI. aSI, akehI(okriAdhI) bamanI, apAyI, alabhI, akalezI, mithyAtva rahita avirati rahita.cega rahita, agI, siddha svarUpa, saMsAra rahita, svakhAtma sattAvaMta, para sattArahita, para bhAva akartA, svabhAvane kartA, parabhAvane abhaktA, svabhAvane bhakatA yavetA, kSetra avagAhI, parakSetra svapa anavagAhI, leka paramANuavagAhanAvata, dharmAstikAyathI bhinna adhama stikAyathI bhinna, AkAzavI bhinna, pudagalathI nija, parakAlathI bhinna, ravadvavyavaMta, svakSetravaMta, kAlavata svasvabhAvavata, vyAstikapaNe nitya, paryAstikapaNe nityanitya, dvavyapaNeeka, guNa paryAye aneka, dravyAstika anaMtAdharma anaMtA paryastakadharma evI asaMpadAmayI cetana lakSaNelaikSita, svasaMpadAe saMpUrNa che, parasaMga praNamya saMsAra kare, ajJAna darzana cAritra pra . siddhatA kare, e. havA AtmadrayanI oLakhANa anaMtana anaMta nikSepeja thAya, e rIte ja A tmAnI pratIti karavI evA pratItavata jIvane janamAga mAgamAM gaNe che, evo AtmA jaina mAne, anekAMta mata maya kahyuM che, ekAMtamAne te mithyAtvI jANo, anekAMte syAdavAda pratIte te samaMti darzana e rIte jJAna te jJAna tathA emAM rama vuM te cAritra, e ratna trayI vAtane AtmajJAna dana cAritrAdi anaMta guNamayI che, AtmAnuM svarUpa sadA che, samakita jIvane sadA AtmAmAM bhAvavuM, A pramANe IzvaranuM svarUpa samajAvI kharUM sukha dazya karAvatAM AtmAnI AtmatA samajAvanAra A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda AtmasattA--adhikAra. AtmasattA-adhikAra, 505 AtmAnI zaktinA vicAra thavAtho teno sattAnuM anatIya teja jANavAmAM Ava tAM tevI sattA vaDe AtmAnA kharA svarUpane oLakhak sAthe anukrame guNu zreNI e caDhatAM amara padmanI prApti thai zake che. te darzAvavAM Atmasa tA-adhikAranA atre smaraNa karavAmAM Ave che. AtmAnu siddha svarUpa anuSTupU. AtmanyavAtmanaH kuryAt, yaHSaTkAraka saMgatim / kvAvivekajvarasyAsya, vaiSamyaM jaDamajjanAt // 1 // zabdA--AtmAne viSeja AtmAno cha kAraka cegyatA je kare che tene jaDapaNAmAM DUbavAthI Aviveka javaranI viSamatA hoya ? 1 vivecana--AtmAne viSeja AtmA SaT kArakapariNamanagyatA je kare che, tene jaDapaNA rUpa jJAnanA aMdhakAra maya adharUpamAM DUbavArUpa avivekanAmA tAvanI tIvra dArUNa viSamatA eTale kaTuka bhayaMkara rega, zAka, viyeAga, janma, jarA, maraNAdi anaMta ka` janita AdhirUpa salezanI baLatrA kayAMthI hAya ? paraMtu, svarUpa kAya rUcibhAsa thaye, svasvarUpa niSpanna karavAne sanmukha thayela sAdhaka AtmAne SaTkAraka zuddha ratnatrayonI sAdhanAM karAvIne peAtAnA sahujAnaMda svarUpane siddha svarUpe pravarte che. SakAraka cakra svarUpa. * have vastu dhama niSpattimAM cha kAraka paNa avazya upayeAgI kAraNA rUpe kA bhajave che, tenuM kAMika svarUpa vicArIe chIe; tyAM kAraka eTale AtmAmAnA je karyAM dravya tenI pariNati, tene kAraka kahe che te cha prakAre che; 1 kartA, 2 kama a thavA kArya, 3 kAraNa ke karaNa, 4 saMpradAna, 5 apAdAna, 6 AdhAra e cha kArakA; jIva ke ajIva samasta padArthI, sAthe samavaya eTale sahakArI sakhape niratara bASakapaNuM, sAdhakapaNe, ke sAdhyapaNe prate che; jema ghaTa eTale ghaDAnu' daSTAMta lahI ce; temAM kuMbhakAra te karyAM, ghaTa te kArya, mRttikA eTale mATinA piMDa te upAdAna, svasvabhAva sAdhya ceAgya, mULa avazya sAdhana kAraNu, ane bIjI nimitta kAraNa, caka TruDArdika karaNu sAdhana, mATinA pIDane navA paryAyanI prApti te sapradAna, piMDa sthAbhAgnAdi pUrva paryAyane caya, eTale vyaya, nAza, te apAdAna, ane ghaTAda *sajana sanmitra. te 4 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 vyAkhyAna sAhitya saMgraha paryAyanuM AdhArapaNuM te AdhAra, ema ghaTaphapa kAryamAM khaTakAraka che, temaja AtmA ne anAdi kAlanA e cha kAraka, bAdhakarUpe pariNAmyAM che, te dekhADe che, 1 AtmA, paravibhAva rAgAdi, jJAnAvaraNAdi dravya karma kartA thayo che, 2 rAga dveSanI paraNatirUpa bhAva karmo karI, jJAnAvaraNadi dravya pudagalane grahaNa karavArUpa kArya kare, te kArya athavA karma nAmA bIjuM kAraka, 3 azuM vibhAvapariNatirUpa bhAvAzava te upAdAna, ane hiMsAdi aDhAre pApa sthAnakanA sevanarUpa dravyAzrava ta nimita te be kAramAMthI karma baMdhAya che, mATe e karaNa nAmA trIjuM kAraNa jANavuM; 4 azuddha kSapazamane. tathA dravya karmane lAbha, te saMpradAna nAma zuM kAraka jANavuM; 5 varUpa, zuddhakSapazamanI hANI, ane parabhavAnuyAyitA, te apAdAnanAmA pAMcamuM kAraka, 6 anaMta azuddha vibhAvatA. tathA jJAnAvaraNadi karmane rAkhavArUpa je zakti, eTale tene viSeja cetanAnI vizrAmatA, sthiti, te AdhAranAmA chaThuM kAraka jANavuM, e rIte e che kArakanuM cakra anAdinuM azuddhapaNe bAdhakatArUpe A tmAne pariNamI rahyuM che, te ja vakhate sAdhaka AtmA, pitAne svadharma nipajAvavA paNe pariNamave, te prasaMge e chae kAska sAdhakapaNe pravRtyA thakA, avaguNarUpa A madhamanI sAdhanA kare, e rIte cha kAraka sAdhakapaNe pariNamyAthakA, kArya nipaje, zuddha svarUpa thAya; e svarUpa pariNAmiktArUpa svakArya kArakapaNuM, kone kone, kayAre ane kevI rIte pariName? te kahe che, je nirAbAdha, zrI siddha bhagavata, tehane che kAraka, te zuddha, siddhavarUpapaNe pravarte che, ane bAdhaka jIvana bAdhakapaNe pariName che, tathA sAdhaka jIne samakiti guNu ThANAthI mAMDIne caudamA aAgI guNu ThANu paryata sAdhakapaNe pariName che, tathA siddha bhagavaMtanA zuddha svarUparUpe pariName che, ema e khaTakAraka cakra, sAdhakane sApakarUpe, bAdhakane bAdhakarUpe, ane siddhane zuddha sAdhya varUpe, yathAzyapaNe ulaTA suleTA, jIvanI rUdhi arUcinI gyatA pramANe pariName che, paNa jyAM sudhI jIva anAdi kALanI bhavavIsanAe prerAyele bAdhakatAne tyAga karIne sAdhatAne avalaMbe nahI, svarU cabhAsa thAya nahI, tyAM sudhI tenA sarva zubha vyApAra eTale dharmakaraNa paNa paramArthe bhAva prANirUpa kArya karavA tarapha ja che, ema samajavuM; kemaje zrIpUjaya bhagavAne kahyuM che, ke AtmA tatva kartA paNe thayA vinA sarva zubha pravatana te bALakanI cAla che, ane thata, ajJAnamaya bALaceSTAvata jANavuM; mATe kAraka cakra bAdhakatAthI vArIne, sAdhatAne avalaMbIne te kAraka cakrane samAravuM, svarUpAnuyAyI karavuM, ane A bAne ema kahevuM je he cetana ! tuM paramavane kartA, tathA bhaktA, ane grAhakatA nahi. tuM te saMpUrNa jJAnAnaMdane zuddha vilAsI che, ane tuM je parabhAvamAM ramI rahyo che, tathA parabhAvane bhegA thaI rahyo che, e tujane ghaTe nahi, tAruM kArya, te anaMta guNa parimikarUpa svarUpabhektApaNuM che, te mATe huM caitanya haMsa! have tu ya Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda AtmasanA adhikAra. 597 thArtha jinavANIrUpa amRta pAna karIne, anAdi vibhAvavizva vAmIne pitAnuM tatva saMbhArI, savAra vivecanakArI thaIne pitAnuM ja sahajAnaMda pada tene prApta kara, eDIja tAruM kArya che. tuM tanu upAdAna kAraNa zaktivaMta che, tene levAvAle che, tuM tArI guNa saMpadA tAre pradeze pragaTa karavArUpa dAna saMpradAnI che, mATe he cetanA e anAdi azuddha pariNAmane tuMhIja tyAga karIza; ane tArI sattAne AdhAra paNa tuMhIja che, mATe tuMhIja tArA tatvane kara, tAharUM tatva tuM nIpajAvIza; ema pite pitAnA AtmAne kahine sAdhakapaNe AdaravuM, te AdaratAM kAraka samarathI anukrame AtmAnuM svIkArya nIpaje pachI ehIja AtmA siddha thAya, mATe ehIja sAdhanane mArga che, sAdhana kIdhethI kAryanI siddhi thAya, e krama che. sAmarcodadhi. * sarva sAmarthya mahAsAgararUpa paramAtmA che, mATe je tamAre sAmarthya prApti karavI hoya te paramAtmAbhimukha thavuM. tRSA nivAravAnI IcchA rAkhanAra ve. rAnamAM jaze ke jaLAzaya tarapha jaze? je tene tRSA lAgI ja haze ane jaLanI jarUra haze te te verAnamAM nahija jAya paNa jaLAzaya tarapha jaze. je tamAre sAmarthyanI IcchA heya, sAmarthyane meLavavuM hoya te tame paramAtmAbhimukha je paramAtmAbhimukha thavAthIja tamArAmAM sAmarthanI prApti thaze. muMbaIthI punA javA IcchamAra manuSya gujarAta melamAM besI amadAvAda tarapha javAne? punA javAne mATe teNe tarapha jatI gADImAM besavuM joIe, tevI ja rIte ApaNe je vastune meLavI joItI hoya te vastu meLavavAne mATe te vastu jyAM hoya tyAM javuM joIe. - sUryanuM kAma prakAza ApavAnuM che. aMdhakAra karavAnuM kAma sUryanuM nathI te sadA tejomaya che. aMdhakAra evuM kazuM ja sUyamAM nathI. tevI ja rIte paramAtmA sukhamaya che, temanAmAM duHkhane kevaLa abhAva che. je sUrya nArAyaNa che. pUjA karanArane temaja temanA sAme dhuLa nAMkharane, tamAmane adhika cUta nahi paNa sarakhAja prakAre prakAzane Ape tevIja rIte paramAtmA sarva prANI mAtrane sukhanAja kAraNa che. tyAre keTalAka manuSyane duHkhI thatA jovAmAM Ave che tenuM kAraNa zuM ! te eja ke te manuSyo pite pitAnI meLe duHkhane prApta kare che jema sUryane svabhAva prANI mAtrane prakAza ApavAnuM che chatAM keTalAka manu sUryanAM kiraNene pitAnA upara prakAza ApatAM aTakAvavAnI khAtara keI baMdha makAnamAM besI rahe ane ba. hAra sUryanA prakAzamAM na praveza kare che temAM sUryane vAMka ke pelA manuSyane? a. * bhAgyodaya aMka 8 mA sane 1913 akabara. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 vyAkhyAna sAhityasaMgraha vazya tame kahevAnAja ke te vAMka sUryane nahiM paNa pelA manuSyane. sUrya te pitAnA kiraNadvArA jagamAM prakAza ApyAja kare che paNa tene grahaNa kare tyA na kare e manuSyanuM kAma che tevIja rIte paramAtmA te sadA sukhane mATe pravarte che paNa temanA abhimukha rahI sukhane meLavavuM yA vimukha rahI duHkhane meLavavuM e manuSyanuM kAma che sAmadi kayAM che! e kaI prazna kare ane kahe ke amAre te sukha ane sArArthe meLavavuM te ghaNuya che paNa karIe zuM? samudranA jaLanI IcchA te hoya paNa jana samudraja dha na hoya yA te samudra kyAM che tenuM jJAna ja na hoya te pachI samudra jaLa kyAMthI meLavavuM? A prazna uThe e svAbhAvika che. A sAmarcodadhi tamArIja pAse che. te sUrya eTale uce ke samudra jeTale vegaLe nathI te tamArI najIkamAM najIka che. te pahADa parvate ke guphAmAM nathI, te tamArI nikaTamAM nikaTa che. te tame jANe che chatAM te vacane upara avizvAsa rAkhI tene meLavavAne tame kadI paNa prayatna karyo nathI ane tethI ja te tamArI nikaTa hovA chatAM tamane vegaLe ane vegaLe bhAse che. paramAtmA tamArAmAM ja che tamArA hRdayamAM sukhanA kiraNene prasarAvatA te sadAkALa virAjamAna che. te kiraNamAM praveza karI sukhane grahaNa karavuM e tamAruM kAma che. te kiraNamAM praveza na karatAM, jema aMdhArI keTaDImAM rahI sUryanA prakA zane kaI grahaNa na karI sUryane deSa ke te te mUrNa gaNAya, tema tame je, paramAbhAbhimukha thaI sukhanA kiraNene grahaNa karI na zakatAM duHkhanA daDAM raDayAM kare te temAM paramAtmA sukha nathI ApatA e kahevuM e mUrkhatAbharyuM kahevAya che. paramAtmAbhimukha thavAne mATe je te paramAtmA pAse javAya che te rastAnI vacce ADe AvelI vastuone ApaNe khaseDavI joIe. jema gharanAM bAraNuM ughA DavAthI sUrya pitAnI meLe temAM prakAza nAkhe che, tema ApaNe paNa paramAtmAnAM sukhamaya kiraNene grahaNuM karavAne mATe zubha vicAre rUpI daravAjAne ughADavA joIe ane A pramANe kAmanA, kaidhanA, mehanA, bhayanA udveganA, dveSanA ane evAja azu bhavicArene dUra khaseDI paramAtmAnAM sukhamaya kiraNane grahaNa karavAM joIe. - uparokata hakIktathI paramAtmA tamArAmAMja vilasI rahyA che, te jANuM tamArA hRdayamAM ja temanuM nivAsasthAna che te prati abhimukha thAva. abhimukha zI rIte thavuM e prazna A sthaLe svAbhAvika rIte utpanna thAya che. paramAtmAkAra vRtti kare paramAtmA jyAre tamArA hRdayaMgama pradezamAM che evuM tame jANyuM te pachI temanA prati ekAgra vRttithI temanA guNa ane sAmanthanuM ciMtana karatA tamArA vicAronAM kakaDAne vegaLAM mUke ane mAtra paramAtmAnA guNa dharmonA vicAreneja grahaNa karI teja vicArarUpa deraDe vaLagyA vaLagyA jAva. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. AtmasattAadhikAra. 5 te vicAra jyAMthI utpanna thAya che, tyAM jaI virame ane tyAM jaI paramAtmAnA svarUpa sAmarthyane vicAra karatA paramAtmAnuM dhyAna kare. Ama karavAthI tamArA hAthamAM paramAtmA AvI jaze ema na mAnaze, A te eka abhyAsa karavAnuM sUtra che, paNa teja pramANe dararoja niyamasara ekaja sUtra-deDA vicArane vaLagI AgaLa ane AgaLa tenA mULa sthAne javAnI Teva pADo. vacce vidhi vicArorUpI vidano uThe te te tarapha lakSa na ApatAM tame je paramAtmAnuM saMdhAna karAvanAra vicArarUpa deraDAne jhAlyuM che, teja deraDe vaLagI rahI AgaLa ane AgaLa cAlyA kare, je deraDuM mukI daI bIjA doraDArUpI vicAramAM taNAyA te pachI tarataja pAchA rabbaDanuM deraDuM jema hAthamAMthI chaTake ane jyAM hoya tyAMnuM tyAM jaI bese tema tame pAchA jyAM haze tyAMnA tyAMja jaze, mATe A paramAtmAkAra karAvanAra ekaja vicArane vaLagI raheze, te aMte sAmaIdhimAM sanAna karaze. * tamArA AtmAmAM humelIne thaI jazo eTale dRzya jagatane sarva vistAra hamArI AgaLa cheka pAtaLo thaI jaze. hame hene game te AkAra ApI zakaze athavA te kapUranI peThe uDI jaze. "huM deha nathI" ema samajAtAMja sarva zArIrika vyApAra, saMbaMdha ane baMdhane kevaLa ramakaDAM jevAM bhAsaze. e sarva nATakanI raMgabhUmi uparanA pAtronAM kAma che. raMgabhUmi uparanA pAtra tarIke eka manuSya hAre zatru hoya che, bIje mahAre mitra bane che, kaI pitA thAya che te kaI putra thAya che. paraMtu vastutaH huM putra paNa nathI ane pitAe nathI. e zatru mitro paNa kharekhara zatru mitra nathI. huM kevaLa brahma chuM, saMsArI baMdhane athavA saMbaMdha hane bAMdhI zaktAM nathI. sava saMbaMdha mAyAvI che. raMgabhUmi upara sarva pAtrae pitapatAne pArTa barAbara bhajavavuM joIe, paraMtu je nATakamAMno prema ane che kharAM gaNIne pitAnA zarIra para te gaherI le che te kevaLa mUrkha che. tevI ja rIte AkhuM jagat jyAre nATakane eka sIna-dekhAva-ja che te kartavyanA bAhya svarUpane bIna jarUrI mahatva zA mATe ApavuM? eka rAjA hoya te henI adekhAI zA mATe karavI? kivA bIje raMka hoya te tene tirarakAra karavAne ApaNane zuM adhikAra che? dhAro ke eka nyAyAdhIza che te nyAyamaMdiramAM Ave che ane pitAne ne bese che. vAdI prativAdIo, kArakune, vakIle, nekara cAkara ane bIjA loko kayAranAe henI rAha jotA hene mAluma paDe che. nyAyAdhIzane sAkSIne bolAvavA ke vakIlene nimaMtraNa ApavA javuM paDatuM nathI. vAdI prativAdIne lAvavA paDatA svAmI rAmathIya graMtha 1 lo. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5e vyAkhyAna sAhitya saMgraha nathI, tene oraDAo vALavA, sApha karavA, Tebala luchavA, beThaka sApha karavI vagera karavuM paDatuM nathI. te AvatAM ja sarva kAma vyavasthita rIte zarU thAya che. jema sUryanA ugavAthI ja sarva sRSTi jAgRta thAya che. nadI, vanaspati, manuSya sarvane AhAda thAya che, tevI ja rIte jayAre hame satya svarUpamAM hamArUM thANuM besADaze tyAre hame niSpakSapAtI variSTha nyAyAdhIza tarIke hamArA AtmAnI jagyAe adhiSita thaze. jyAre hamAre divya AtmA sarva zakitathI prakAzavA lAgaze, tyAre sarva pari sthiti pitAnI meLe ja potAnuM kArya karavA lAgaze ane huM mArI samIpatAnA su khakAraka prakAzathI sarva vastuo AnaMdita ane suvyavasthita thaze. - dareka manuSya bALakanI eTalI badhI khuzAmata zA mATe kare che? e hAne sarakho bALa rAjA moTA moTAone khabhe caDI bese che, ane temanI muMcho kheMce che e zAthI? enuM kAraNa eja ke bALaka paristhitithI alipta ane ajANatAM ja brahmamaya sthitimAM hoya che. gAmamAM rAjA AvatuM hoya to keTalI saphAI rAkhavI paDe che? tyAre prabhune hRdayamAM lAvavA mATe keTaluM badhuM pavitra thavuM joIe? e vicAra te kare. * kalakattAne gavarnara janarala AvavAnuM hatuM, tethI muMbaI zaheramAM sudhArAnI meTI dhAmadhuma cAlI rahI hatI. raratAe sApha thatA hatA; makAna upara raMga ane vAranI lAgI rahyAM hatAM, rastAo upara lake vAvaTA ane teNe bAMdhatA hatA, keI kAgaLanAM kulo goThavatA hatA, keI pitAnI dukAna pAse jarInA taktAe laTakAvatA hatA ke dhajA patAkA pharakAvatA keI senerI rUperI meTA akSare "bhale padhAre nAmadAra vAIsaroya sAheba" ema lakhatA hatA; koI suzobhita kAgaLanI bhabhakAdAra kamAna banAvatA hatA keI phulapAnanAM ronakadAra AkAMo goThavatA hatA, ane keTalAka jhaverIoe pitAnAM ghara pAse motIonI zero laTa. kAvI dIdhI hatI. baMdara upara lekonAM ToLe ToLAM maLatAM hatA, ane rastAnI beu bAjue bhAre dabadabAthI lazkara goThavAI gayuM hatuM tathA vAIsarAya sAhebanA mAnamAM tepanA bahAra thaI rahyA hatA. muMbaImAM jyAre AvI dhAmadhuma cAlI rahI hatI, tyAre kAThiyAvADathI eka bhata muMbaImAM AvelA hatA, te bhakta koInI bhalAmaNathI muMbaInA eka sudharelA zeThIne tyAM utarelA hatA, je zeThiye adhe vaTahela jevuM hatuM, tethI tene bhaktanI rItabhAta pasaMda paDatI nahotI, eTale vAtamAM vAtamAM te bhaktanI ceSTA karyA karate hate. bhakta divasamAM be traNa vakhata nahAya, bahu mAlA-kaMThI rAkhe, bahu ti * svarganuM vimAna Page #549 -------------------------------------------------------------------------- Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 vyAkhyAna sAhitya saMgraha " bhAIo? bhaktinAM bahAranAM cinha te prabhu taraphanI vaphAdArInI nizAnIo che, ane prabhune aMtaramAM lAvavAnI te taiyArIo che. mATe je pUrNa premathI mahAna prabhune aMtaramAM lAvavA hoya te zarUAtamAM bhaktinAM bahAranA cinhAnI paNa ke. Taleka darajaje jarUra che. aMtaHkaraNanI zuddhi vinA Atmazuddhi thavI asaMbhavita che ema spaSTIkara9 karI Atmazuddhi adhikAra mAM karavAmAM Ave che. Atma prakAza-AdhikAra. AtmAnI guNa zreNI anukrame hRdaya para kAbu meLavI, sava vikAra je bhedI zake tyAre ja tene niramaLa prakAza daSTimAM thaI zake che. te mATe AtmaprakAzanuM svarUpa mamajAvavAne A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. svaprakAza Atmazakita. sAryA. (1 thI 3) ravicandravahnidIpapramukhAH svaparaprakAzAH syuH / yadyapi tathApyamIbhiH prakAzyate kApi naivAtmA // 1 // sUrya, caMdra, agni, ane dIpaka pramukha padArtho je ke pitAne ane para-bI. jAne prakAza karanAra che. tathApi e sUryAdi padArtho kyAre paNa AtmAne prakAza karI zakatA nathI. kAraNa AtmA svaprakAra che. 1 AtmAno Idriyapara kAbu. ... . satyAtmanyapi kiM no jJAnaM taccendriyAntareNa syAt / andhe hakapratibandhe karasambandhe padArthabhAnaM hi // je AtmA hoya te bIjI idriya vaDe paNa zuM jJAna nathI thatuM arthata thA. ya che. kAraNa ke daSTine pratibaMdha karyo hoya arthAt adha heya. te paNa hAtha vaDe padArthanuM bhAna thAya che. 2 AtmAnI saMpUrNa zakita. jAnAti yena sarva kena ca taM vA vijAnIyAta / ityupaniSadAmuktibadhyata AtmAtmanA tasmAt // 3 // 1 thI kAvyamAlA gucchaka AThamo jenetarakti che. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmabhavyatA--adhikAra. 513 UpaniSado kahe che ke, je AtmAthI sava padArtho jaNAya che, te AtmAne kAnAthI jANavA ? matalakha ke AtmA AtmAthIja khaddha thayelA che. 3 AtmasvarUpa kema ALakhI zakAya te samajAvatAM A AtmaprakAzanAmA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. pariccheda. gAbhamanyatA-vihAra. AtmasvarUpane eLakhavAthI tathAbhavyatA svarUpanI prApti thavAne prasaga maLe che. tethI have tathAbhavyatAnuM svarUpa prazcAtara rUpe samajAvavAne A adhikAranA AraMbha karavAmAM Ave che. * prazna--hu mahArAja ! zuddha dharmanI prApti zAthI thAya ! uttara--mithyAtvAdi pApa karmanA nAza thavAthI thAya. prazna--tenA nAza zAthI thAya? uttara--De zubhecchu ! jIvAnI anadi " tathAbhavyatA " jayAre paripakava thAya tyAre--eTale te vizeSa zaktivALI thAya tyAre mithyAtvAdvi pApanA nAza thAya, prarana-- he mahArAja ! te " tathAbhavyatA " zuM che ? # ** tA uttara--he bhadra ! te " tathA bhavyatA " anAdinA vene meAkSa gamananI cAgyatA rUpa pAriNAmika bhAva che. te meAkSanI ceAgyatA sarva bhavya jIvAte svarUpa mAtra tulya che. paNa sarva jIvanI samakALe paripatra thatI nathI; jude jude kALe paripAka pAme che. te kALa bhede pAkavA rUpa vicitratAvALI hovAthI tene tathA-bhavyatA kahelI che. ' tathA ' eTale te te peAta peAtAnA pAkavA yeAgya kramagata kALane pAmI pAmIne pAkavAnA svabhAva vALI evI je " bhavyatA " eTale mekSagamananI cegyatA te N tathA bhavyatA " te jIvane judA judA vicitra prakAranA kALAMtare pAke che, tethI sava jIvAne samyak dazanAdvi guNAnI tathA meAkSanI prapti samakALe thatI nathI. jo sava jIvAnI ceAgyatA sAthe pAke te zuSuprapti sarvane eka sAthe thAya, paNa tema thatuM nathI; mATe e jyAre pAke tyAre tenA jherathI mithyAtvAdi pApa karyAMnuM tathA anAddhi karma baMdhanI ceAgyAnu maLa ghaTI javAthI jIva zuddha dharma pAmI zake, ane zuddha dharma pAmavAthI janma jarA maraNA HkhAneA aMtakarI ajarAmara paNuM pAme. prazna-- hai mahArAja ! te " tathA bhavyatA " kayAre pAke che! ane te svabhA veja pADe che ke koi sAdhana sevavAthI pAke che? tattva vArtA. 5 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sa Mgraha. uttara----hai bhavya jIva, jayAre peAtAnA carama pudgala parAvartana rUpa kALamAM Ave tyAre kei jIvanI " tathAbhavyatA " svabhAveja pAke che ane dhaNA jIvAnI upAyanA sevanathI pAke che. 514 14 prazna--Ape carama eTale chellu puddagaLa parAvatana kahyuM teA "pugaLa parAva na " keTalA hoya che? ne tenuM zuM svarUpa iM? uttara--hai bhadra ! Atma ane kALa banne anaDhihAvAthI atItakALa saMbaMdhI puddagaLa parAvartana sarva jIvAne-darekane anaMtAnaMta vyatIta thayA che-kAine echA thayA nathI. ane anAgatakALe jayAMsudhI mekSa nahIM pAme tyAMsudhImAM keAi jIvane anaMtAnaMta thaze, kAMine anatA, koine asaMkhyAtA, koIne sakhyAta, koine e, kAine eka, keine paNu, kAine aradhuM ne koine pA thavAnu heya che, ema bhAvI pudgaLa parAvartana anatAna'ta jIvAne ana tAnata thavAnA, temAMthI jeTalA jIvAne A cAlatu ekaja pugaLa parAvartana bAkI rahyu hAya-A pudgaLa parAvanamAMja je jIvA mAkSe javAnA hoya, tene chellA (carama) pudgaLa parAvartana prApta kahIe. temAM e tathAbhavyatA pAke che. pugaLa parAvartana e eka prakAranu ati mahAn anaMtA vaSaeNnI sa MkhyAvALu sarva prakAranA kALamAnathI meTu kALamAna che, tenu' paramANu anaMtA varSoMnu hAvA thI te gaNI zakAya nahIM tethI sarvajJa bhagavAne zAstramAM vyavahArI jIvAne samajavA mATe keTalAka dAkhalA ane tenu mAna ApelA che. temAMthI eka dAkhale A pramANe che-A cAda rAjanA pramANavALA leAka anatAnata chuTA paramANuethI temaja tenA dvipradezI tripradezI yAvat anaMta pradezo ska'dhethI nizcitapaNe vyAsa che ke je paramANuo ne karUMdhA vata mAnamAM koi jIve grahaNa karelA nathI. uparAMta anatAnata jIvAe audArika 1, vaikriya ra, AhAraka 3, tejasa 4, ane kANu 5, e pAMca zarIrapaNe tathA ekendriyAdi sarva jIvAe zvAseAzvAsapaNe ane hrauMdriya, trakriya, caturi driya ne pacendriya jIve e bhASApaNe temaja paMcendriya evA nArakI tIya ca manuSya ane devatAe e matapaNe grahaNa karelA evA paNa ana`tAna ta kA che. te sarva puddagaLAne koieka jIva AhAraka zivAyanA bAkInA cAra zarIramAMthI - koieka zarIrapaNe, athavA bhASApaNuM, athavA zvAsozvAsapaNe, athavA manapaNe pra thama apUrva paNe grahaNu meAcana karavAvarDa jeTalA kALe caDI mUkI rahe teTalA kALane eka dravya pudgaLa parAvartana- kahIe, AvA pudgala parAvartana dareka jItrane pUrva anatA thayelA che. prazna--he mahArAja ! jIva carama pudgaLa parAvartanamAM zI rIte AvI zake ? uttara--anAdi sahaja pariNAmathI jIva e prakAranA svabhAvavALA hAvAthI Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ' AtmabhavyatA-adhikAra. (515 be jAtinA che. eka bhavI jAtinA ne bIjA abhAvI jAtinA, temAM je bhAvI jAtinA che temanAmAM mokSe javAnI yegyatArUpa svabhAvanI sattA anAdithI rahelI che, tethI temanI bhavapariNati palaTAya che; ne abhavImAM mokSe javAnI cetA na hovAthI temanI bhavapariNati badalAtI nathI; anAdithI jevI che tevIne tevI ja rahe che. eTale temanA anAgata pudagaLa parAvartana ochA thavAnA nathI. bhavI nI bhavapariNati badalAya che, tethI temanA anAgata pudagaLa parAvartana echA ochA thatA jAya che. temAM bhavIonI paNa anAdithI te karma baMdhanI yegyatA atizaya utkRSTa saMkilaSTa pariNAmamaya ghera miyA- avirati, rAga dveSAdika paNe pariNamelI hatI tethI jIva ati saMkaleza kArI karma baMdha karatA hatA. ane mahA malina pariNAmI thayA satA ghora ajJAna aMdhakAra mayI mahA saMkilaSTa duHkha rAzimAM vartatA hatA. tevI rIte atiprabhuta kALa-anaMta kALa rAkTa paryata tevuM duHkha bhogavatAM jyAre akasmAt ghusAphara nyAye akAma nirjarA kAMIka sArI thAya tyAre temanI anAdi sahaja karma baMdha - gyatA je atizaya tIvra pariNAma vALI hatI te kAIka aMze (kiMcatu mAtra) prathama karatAM maMda pariNAma vALI thAya tethI teTale aMze karma baMdha paNa ocho thAya, tyAMthI laIne bhavI jIvenA anA gata puddagaLa parAvartanamAM eka eka ochuM thatuM jAya. karma baMdhanI gyatA paNa pratyeka pudgaLa parAvarte maMdamaMda thatI jAya. eviA kamathI akAma nirjarA vaDe jIva ghaNuM karIne carama pudagaLa parAvartanamAM Ave, te jIvane mekSa prApti je prathama aneka pudagaLa parAvartananA aMtakAle atidura hatI ke te eka pudagaLa parAvartananA aMtakALamAM-samIpe Ave. mokSa prApti samIpa AvavAthI enI tathA bhavyatA pAke eTale te yathArtha dharma tavAdikane jAvAnI IcchAne utpanna karavAnI zakitavALI thAya. carama puzaLa parAvartanamAM pahelAM keTalAka jIve manuSya bhava pAme che ane jainadharmanI athavA anya dharmanI tapapa pUjA saMyama pramukha karI kare che ane tenA phaLa tarIke rAjyabhega ane svargAdika pAme che paraMtu tatva bhUta dharmamArga jANavAnI IcchA rUcine pAmelA na hovAthI temane dhama saMbaMdhI sadanuMjhA nI prAptine hemaja sadajJAna kriyAnA phaLabhUta mekSanI prAptine hetu bhUta te dharma thata nathI. tathAbhavyatA pAkelI na hovAnI yathArtha tatva jIjJAsAne temane abhAva hoya che. carama puddagaLa parAvartanamAM Avela chavaja saddharmane yogya thAya che. praznahe mahArAja! ApaNe carama puddagaLa parAvartanamAM AvyA chIe ke nahIM? te kema samajAya? uttara-he lAvya! te samajavA mATe ApaNe jJAna draSTimAM pitAnuM aMtaHka Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 vyAkhyAna sAhityasaMgraha, A ^^^ ~ ~ raNu tapAsavuM ke ApaNane mokSa pAmavAne abhilASa, dharma karavAne abhilASA ane tatva jANavAne abhilASa nirvyAja pariNAmika bhAvathI utpanna thaye che ke upara ceTIo chaLa pariNAmavAle abhilASa che? ema satya paNe Atma sASie pitAnA hRdayamAM vAraMvAra tapAsatAM traNe abhilASa paramArtharUpe che ema bhAse te jANavuM ke ApaNe carama pudgaLa parAvartanamAM vatIe chIe. praznahe mahArAja! Ape prathama kahyuM ke " tathAbhavyatA keIkanI svabhAve pAke ne ghaNAnI te upAyasevanathI pAke che te tene pakAvavAno upAya zuM che? uttara-tene pakAvavAne upAya A pramANe che-prathama te pitAnA hRdaya mAM e niradhAra kare ke -mAre AtmA nirAdhAra che, azaraNa che, anAtha che, kemake A janmamAM paNa regAdika ke rAgAdikanI eka padAmAMthI dhana, strI, putra, ja nanI janakAdi ke mAruM rakSaNa karI zake tema nathI, tema chatAM paNa te ApavA ApyA kare che. jayAre A janmamAM te zaraNabhUta thaI zakatA nathI te pachI parabhavanI ApadAmAM te te zaraNabhUta kemaja thaI zake? mATe vItarAga arihaMtanuM, siddha niraMjananuM, zuddha nirAraMbhI tatvajJAnI munionuM tathA sarvajJabhASita tathA sthita vastu svarUpa jJApaka Agama dharmanuM dhyAna maraNarUpe mAre zaraNa che. A cAra zaraNanI ahAniza raTanA karavAthI tathA bhavyatA pAke (1) tathA A bhavamAM karelA ane pUrva janmamAM ajJAna paNe karelA pitAnA dukRta-pApone satya ve sadA niMdavAthI tathAbhavyatA pAke (2) tathA yathAzakti vairAgyabhAvathI mekSanI abhilASA sahita tapa saMyama dAnAdi sukRta karavAthI, devagurUnI pUjA bhakita karavAthI, saddharma zravaNuM karavAthI ne nyAyamArganA sevanathI temaja vaparanI karelI sukRta karaNInA anumodanathI tathAbhavyatA pAke. (3) prazna-A pramANenA upAye sevavAthI tathAbhavyatA pAke paNa tyArapachI zuM thAya? uttara-e upAyanA sevanathI mithyAtva pariNAma durbaLa thAya, bhavyatA zakita prabaLa thAya, mithyAtvAdikano parAbhava AtmAne oche thAya, tatva jIjJAsA puSTa thAya, eTale jIva mArganusArI thAya tenA karelA sukRta sadanuSThAnanI prAptinA heta thAya, tenI karelI deva gurUnI bhakti yogyatAnI pAramArthika sevA thAya, te vItarAga niraMjanano bhakata thAya. tene prAye carama puddagaLa parAvartananA sAdhaka prathamanA ardhabhAga sudhIja anAdi mithyAtvane udaya rahe evA mAganusArIne tatva samajavAnI ati IcchAvALAne mithyAtvAdikane ghaNe bhAge pralaya thAya, pachI tatvavArtA sAMbhaLatAM athavA citavatAM tene apUrvakaraNanI prApti thAya che. pUrve anAdi kALamAM koI kALe A AtmAne tatvajJAsAjanya paramAnaMdamaya zubha parimANa Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisada Atmasiddhi-adhikAra 517 prApta na hatA, tevA prApta thavAthI tene "apUrvakaraNa" kahe che. e apUrvakaraNanI prApti thavAthI jIva tenA vaDe grathine bheda kare. "graMthi te ati niviDa ghana kaThina dubheLa mokSathI vimukha rAkhanAra mithyAtvanA mahA rAga dveSane ajJAnarUpa pariNAma jANavA. tene bheda prathama kaI kALe karyo nathI. mArgAnusArI jIva apUrva kara gurUpa tIvra pariNAmanI dhArAvaDe bheda-vidAre. . saMsAramAMthI mukata thavAne tathA mekSa padavInI prApti mATe upAya batAvatAM A AtmabhavyatA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Atmasiddhi-adhikAra, AtmazaktinI oLakha thavA sAthe tene pavitra bhAvanAonA saMsage sparza thI anukrame AtmAnuM sthAna (siddhi) AtmA vayameva prApta karI zake che. kemake AtmAne mULa svabhAva te pavitra ane tejomaya che paraMtu tenA upara aneka prakAranA AcchAdana chavAI javAthI ApaNane tenA mULa svarUpa jANavAmAM muzkelI naDe che paraMtu jyAre ApaNe pUrva laI gayA tema AtmAnI nirmaLatA vadhatI javAthI aMte Atmasiddhi prApta thaI zake che te darzAvavA A adhikAra Arabha karavAmAM Ave che. dehamAM rahelo AtmA. . . manuSya-( 1-2 ) pASANeSu yathA hema dugdhamadhye yathA ghRtam / / tilamadhye yathA tailaM dehamadhye tathA zivaM // 1 // jema pASANanI aMdara suvarNa raheluM che, jema dUdhanI aMdara ghI raheluM che ane jema tilanI aMdara taila raheluM che, tema dehanI aMdara AtmA rahelo che. 1 AMgopAMgamAM Atmazakitane vistAra kASThamadhye yathA vahniH zaktirUpeNa tiSThati / ayamAtmA zarIreSu yo jAnAti sa paNDitaH / / - jema kaSTamAM zakitarUpe agni rahe che, tema A AtmA zarIranI aMdara rahela che. A pramANe je jANe che te paMDita kahevAya che. 2 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vyAkhyAna sAhitya sagraha. abhedya AtmamA. ae. niSThura kuThAraghAtaiH kASThe saMcchedyamAne'pi / antarvartI vahniH kiM ghAtaicchedyate tadvat // 3 // deha ane AtmAnI bhinnatA, dAhA. * bhAsyA DhahAdhyAsathI, AtmA deha samAna, paNa te anna bhinna che, jema asIne myAna. je dhyA che STine je jANe che rUpa; akhAdhya anubhava je rahe, te che jIva svarUpa che iMdriya pratyekane, nija nija viSayanu' jJAna; pAMca iMdrInA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. deha na jANe teRste, jANe na iMdrI prANa; AtmAnI sattA vadhu, teDu pravate jANa. sarva avasthAne viSe, dvArA sadA jaNAya; pragaTa rUpa caitanyamaya, e e dhANe sadAya. ghaTapaTa Adi jANatuM, tethI tene mAna; jANu nAra ne bhAna nahi, kahiye kevu* jJAna. parama buddhi kuza dehamAM, sthUla deha mati apa; dehu hAyo AttamA, ghaTe na Ama vikalpa, jaDa cetananA bhinna che, kevala pragaTa svabhAva; ekapaNu pAme nahIM, traNu kAle ya bhAva. cApAi 4 5 7 . re 10 11 14 * prajJAdika sthiti sarikhI nahiM, yugala jAti narane paNa sahi; te krama te kAyApariNAma, nue teDhumAM AtamarAma SS rUpI paNa navI dIse vAta, lakSNathI huiye avadAta to krIma krIse jIva arUpa, te te kevalajJAna svarUpa. 7 4-11 Aiiddha 13 teM yugalI manuSyane paNa buddhi vigerenI sthiti sarakhI hAtI nathI, te te prajJA, kAyAnuM pariNAma krama hAya zake ? arthAt na heAi zake. temAM AtmArAma eTale jIva judo che, tenu je pariNAma che, te tame samaLe. SSrUpI evA padArtho pavanAdika paNa eTalA sakSma hAya che ke ApaNI dRSTie paDatA nathI, lakSaNa vaDeja tenI hayAtI ApaNe jANI zakIe chIe, te pachI arUpI evA va tA carma cakSue dekhAyaja kema ? kemake te te kevaLa jJAna svarUpI che. 12 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. Atmasiddhi-adhikAra pATa jIva ane AtmAnuM abhedapaNuM, * prazna-he mahArAja ! AtmA zI vastu che? uttara- he bhavya! je cetanavaMta padArtha che, teja Atmavastu che. AtmA zivAya je mana vacana kAyAdika te sarva acetana che. * praznane cetanA zI vastu che ke jethI tame cetanAnaMta AtmA jaNAve che? uttara-sarva kALe niraMtara je jIvane "jANavApaNuM che te cetanA che, te jANavApaNuM sarva jIvene be prakAre varte che. 1 sAmAnya ane vizeSa. sAmAnya jANapaNuM te "avyakta cetanA" jema sAdhAraNa nidrAvaza manuSya DAMsa, macchara, mAMkaDa, pramukhanA caTakAnI pIDA ane prahAra, mUchita jema daMdaDikanA prahAranI pIDAne jANe che tema avyaktapaNe jANe che, eTale ke te sukha-mUchitane te vakhate pitAne thatI pIDAnI pUrI gama paDatI nathI, te pramANe avyakatapaNe jANavuM te sAmAnya cetanA, te sUkSama viMgeTIyAothI laIne manuSya, deva, tiryaMca, nArakI vigere paMceMdriya paryata sarva jIvamAM vatI rahI che, tenAthI vizeSa je pragaTapaNe bhedapUrvaka jANapaNuM jAga tA ane sAvadhAna mANasane ghaTAdika padArthonuM jJAna thAya che, tenI jema je thAya te "vyakta cetanA" spaSTa jJAna jANavuM. te paNa sarva jIvone tIvra, maMda, maMdatarapaNe niraMtara hoya che.. prazna--Ape cetanAne artha "sarvakALe niraMtara jANavApaNuM " e karyo che, paraMtu sarva kALe niraMtara jANanAra cho te jaNatA nathI mATe te niraMtara paNuM kevI rIte samajavuM? uttara-he bhadrA tenuM niraMtarapaNuM kALa bheda thatA vyakta tathA avyakta ubhaya jJAna svabhAvathI nipaje che. je kALe vyakta jJAna hoya te kALe "huM jANuM chuM" ema jANe ane je kALe avyakata jJAna varte te kALe "huM jANuM chuM ema jANatA nathI te paNa te vakhate avyakatarUpa jANe che. jema nidrAvaza manuSya jyAM mAkaDa karaDe tyAM hAtha pherave che te je prakAre jANe che te prakAre jAgRtAvasthAmAM paNuM zUnyapaNe avyakta bedhane vakhate jANe che, e be prakAranuM jANapaNuM jude jude kALe rahe che tethI jIva niraMtara ( sadA) jANe che. prazna--evA jJAnathI zuM jANe? uttara-je jene pazama thayela hoya te pramANe pitAnA sukha duHkhAdika aMtaraMga bhAve ane ghaTa paTAdika bahAranA bhAvene jANe ja tacvavAtI. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para.. vyAkhyAna sAhitya saMgraha. prazna-jIvane jANavAnI zakita keTalI che? te kayAM sudhI jANavA samartha che? uttara-he bhavya! te pitAnAja dhana sukha duHkhathI prAraMbhIne sacetana, rUpI, arUpI, sUkSama, bAdara evA sarva dravyane-vizva vyApI reya rAzi tamAmane " dravyathI" jANavA samartha che. "kSetrathI" sarva leka alekamAM rahelA padArthonAM bhAvene kALathI atIta kALe thaI gayelA sarva bhAvane, vartamAnamAM vartatA tribhuvana vatI sarva bhAvane, temaja "bhAvathI" rUpI, arUpI, jaDa, cetana sarva vastunA guNa paryAya-utpAda, vyaya, sthiti, vartanAdika sarvane jANavAne sarvajInI cetanA zakitavALI che. prazna-e eTalI mahA jJAnazakti sadA cetanamAM vidyamAna che te te cetanA Ape kahyA pramANe sarvadA kema jANatI nathI? '' uttara-he bhavya ! cetanAnI e prakAranI jJAna zakitane jJAnAvaraNIya karmo sarva AvarI lIdhI che mAtra kevaLa jJAnI zivAya sava saMsArI chaghastha jIvene saM. pUrNa cetanAne anaMta aMza ja pragaTa che, tethI chaghane sarva 3ya bhAvene A natame bhAgaja jANavAmAM Ave che. Ama havAthI cetanA sarvadA saraya rAzine jANatI nathI. prazna-e rUpI guNa che ke arUpI guNa che? uttara-arUpI guNa che. prazna-he mahArAja! Apa AtmAnI vAte jIvane lAgu kare che ane jIvanI AtmAne lAgu karo che ema kema kare che? uttara-he bhavya! AtmA, cetana, jIva, prANa ItyAdika sarva eka vastunA ja paryAyI nAma che. vastu judI judI nathI; nAma judAM che. jema suvarNa, hema, hATaka, cAmIkara, kanaka, kAMcanAdika nAma judAM che paNa vastu te eka suvarNa ja che. te mATe AtmA ne jIva banne eka ja vastu che. nAma judAM kahevAthI bhulAve khAvAne nathI. A pramANe jIvanuM svarUpa samajAvatAM A Atmasiddhi adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda upasaMhAra, 51. A upasaMhAra. - A sarva kahIne siddha karavAnuM eja che ke vicAranAM Adelane atyaMta sUkSma tathA atyaMta vegavALAM hovAthI samagra dazya prapaMca upara te sAmrAjya bhegave che. pahADa jevuM jaNAtuM zarIra, hRdayane bhAre dhakko lAge e vicAra eka kSaNavAra uThatAM zaba thaI pRthvI para paDe che, e banAva vicAranAM AMdolananuM sAmarthya sUcave che. mahAzakathI eka rAtrimAM yuvAna manuSyanA zarIramAM pheraphAra thaI prAtaHkALe tenA keza veta thaI te yuvAnane vRddha thaI jAya che, e prasaMga vicAranAM AMdolananuM vilakSaNa baLa sUcave che. mRtyunI pathArIe paDelA manuSyane vyAdhI eka kSaNamAM nivRtta thaI, tenAmAM vilakSaNa baLa jaNAvAnAM udAharaNe vicAranAM AMdolananuM jaDa upara keTaluM sAmrAjya che te spaSTa kare che. zrApa tathA vara vagere saphaLa thavA mAM A vicAranAM AMdelane ja hetu che. sva5mAM vicAranAM adelane sarva karavAne samartha thAya che. vicAramAM sarva kAryone siddha karanAra adalanane prakaTAvavAnuM baLa citiza. ktine sAmarthya vaDeja utpanna thaI te vicAra kaI paNa kArya karavA samartha thAya che. citizaktirUpa akhUTa bhaMDAramAMthI vicAra, IcchAnukuLa sAmarthyane prApta karI A jagatmAM IcchAnukULa kAryone sAdhe che. manuSya je prakArano vicAra seve che te prakAra nuM baLa citizaktimAMthI tene prApta thaI te vicArAnusAra phaLane te pratyakSa kare che. tame ciMtAnA vicAra sealpa samayamAM tamane jyAM tyAMthI ciMtAnAM ja kAraNe ubhAM thayelAM jAze; kAraNa vicAranAM AMdelane prakRti pradezamAM vahIne tamArA vica 2 pramANe ja tamane phaLa dekhADe che. tame bhayanA vicArane sevA kare-a5 sAra tamane tamAruM mAgeluM maLaze ja. huM eka mahinAmAM marI jaIza, evuM tame daDhapaNe mAnyA kare-mahine pUro thatAM tame avazya mRtyune pAmavAnA ja. vicAranAM AMdelanuM sAmarthya, manuSyo jANe che tenA karatAM atyanta moTuM che. dIpaka upara kALI hAMDI DhAMkatAM kALo prakAza ave temAM dIpakano doSa che ? athavA tenA upara ghaDe DhAMkatAM bIlakula prakAza na Ave temAM dIpakane aparAdha che? kALI hAMDImAM dIpaka mUke, tamane kALe prakAza maLaze; lIlImAM mUko, lIlo maLaze, ane ghaDAmAM mUdha, tame aMdhArA mAM raheze. dIpakane zuddha prakAza joItA hoya te tenA upara svaccha pAradarzaka AcchAdana mUke. tene prakAza AvI zake tevuM AcchAdana mUke, athavA kevaLa dIpakane ja lAbha jete hoya te AcchAdana mAtra dura karo. @ adhyAtmala piSaka graMthamAlA prathama akSa- . Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parara . vyAkhyAna sAhitya saMgraha. azuddha vicAra e citizaktinA upara mATInA ghaDAnuM DhAMkaNa che. zuddha vicAra e svaccha, pAradarzaka kAcanuM DhAMkaNa che. avidyA ane tenA kAryonAM malinanigha vicAra sevatAM tamane citizakitane zuddha prakAza-zuddha sAmarthya nahi ja maLe. vidyA ane tenAM kAryonAM vihita zuddha vicAra sevavAthI ja citizikitanuM sarva zaktimatva tathA sarvatra prakAze che. tame alpajJa che! kAraNake tame malina vicAra sevyA che. tame alagha zakti che! kAraNake tame zu vihita vicAravaDe citizakitanuM sarvazakitamava tamArAmAM graha karavA anAdara karyo che. najaramAM Ave tevA vicAra karavAnI hAni have tamane samajAya che; rAga, dvezanA, kAmanA, lejanA, asUyAnA? ISyanA vagere vividha siMgha vicAra karavAthI tame pite pitAne keTalI hAni karI che, citizakitanuM aizvarya tamArAmAM pragaTa na thavA devAmAM tame kevA ADA patharAo nAMkhyA che, te have tamane spaSTa thAya che? keIe jarA apriya vacana kahyuM ke vAghanI peThe taNUka karavAthI kone hAni thaI, e tamArA lakSamAM Ave che? amukanA upara dveSa karavAthI amukanA upara IrSyA karavAthI, amukanuM bagADavAnA vicArA karavAthI tenuM bagaDe che, e have samajAya che? pAMca daza jaNa bhegA maLI, nakAmI kuthalIo karavAthI, mAla vinAnA jhapATA ThokavAthI, gadhaDAvinAnuM, bhasa vAthI, ane evA ja prakAranA bIjA hajAre nakAmA vicAre karavAthI, kenuM bagaDe che, ane keNa duHkhI thAya che, e tamane ArasI jevuM spaSTa bhAse che? je je manu duHkhI jAya che, te temanA AgalA janmonA tathA A janmanA karelA azubha vi. cArAnuM pariNAma che. je je manuSya sukhI jaNAya che, te temanA AgalA janmanA tathA A janmanA karelA zubha vicArenuM pariNAma che. zubha vicAra citizaktimAMthI sarva zubhane bahAra prakaTa karI Adrazya jagatamAM ApaNane dRzyarUpe pratyakSa darzAvanAra che; azubha virAra ApaNane prApta thatA saMva zubhane pratirodha karI azubhanI ApaNane prApti karAvanAra che. zuddha vicAra kalyANane racavAnI zakitavALo che, azubha vicAra prApta kalyANuno nAza karanAra tathA akalyANane utpanna karanAra che. zubha vicAra kalyANane piSaka che, azubha vicAra kalyANane zeSaka che. citizaktinuM ananya bhAve ciMtana e sarvottama zuddha vicAra che. citizakti e mArUM AtmasvarUpa che, citizakti e huM ja chuM, evuM bhAna sakaLa jAgrata rAkhavuM, e zuddha vicAro-avadhi che. e ja sarvottama bhakti che. varSAnadhAnA parivAra A citizaktinuM AtmasvarUpe akhaMDa anusaMdhAna rAkhavuM, e ja sarvottama bhakita che. atyaMta premapI citizaktirUpa A pitAnA sva varUpane vAraMvAra smaravuM, punaH punaH A svaravarUpanAM lakSaNone hRdayamAM purAvavAM, Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. upasaMhAra para3 jyAM jyAM mana jAya, je je vicAra pure te sarvamAM A citizaktinA svarUpa dharmone AgrahavaDe jevA, eTaluM ja nahi, paNa te dharmone pitAnAmAM anubhavavAM, citiza. ktinAM lakSaNe vinA vijAtIya eka paNa lakSaNane aMtaHkaraNamAM prakaTavA na devuM, citizaktinAM lakSaNomAM tanmaya thaI javuM eja bhaktinuM zikhara che. AvI ja ananya bhakti IsitAthane arpe che. vicArarUpI mahAdhana tamane prApta che, te rAtridivasa vaparAtAM khuTe evuM nathI. vaLI te vAparavAnI jyAre kaLA AvaDe che, tyAre te eTaluM badhuM baLavAna samajAya che ke A lekika dhananuM baLa tene AgaLa atyaMta tuccha bhAse che. laikika dhana kSaNika hita sAdhe che, tyAre A vicAra dhananuM dAna cirasthAyI hitane sAdhe che. tethI A laikika dhananuM dAna karavAne jIva na cAle te ciMtA nathI, paNa prANI mAtranA hita. nA saMkalpane hRdayamAM prakaTAvatAM kadI kaMjusa thaze nahiM. e saMkalpa punaH punaH thatAM tamArI kRpazutA paNa krame krame naSTa thaze ja. pakata vicArothI tamane spaSTa thayuM haze ja ke zuddha vicAranuM satata sevana karavAthI citizakitanI nikaTanA pradezamAM Adezane prakaTAvavAnuM sAmarthya prApta thAya che. zuddha vicAre ja e pradezamAM jaI zakavA samartha che. azuddha vicAre skUla hevAthI temane tyAM praveza nathI. jema jema zuddhavicAronuM prAbalya aMtaHkaraNamAM vadhatuM jAya che tema tema citizakitanA pradezamAM praveza karavAnuM ApaNuM sAmarthya vadhatuM jAya che, ane jema jema azuddha vicAranI prabaLatA aMtaHkaraNamAM thatI jAya che, tema tema citizaktinA pradezathI ApaNe vadhAre ane vadhAre dUra jatA jaIe chIe. citizakitane pradeza sarva sAmarthyanuM utpatti sthAna che. tethI sAmanI icchAvALAe citizaktinA pradezamAM pravezavAnA niyamonuM pAlana karavuM e avazya kartavya che. ane zuddhavicAra ane zuddhAcaraNa eja A niyamanuM pAlana che. A janmamAM avazya mane ISTa sAkSAtkAra athavA svarUpa sAkSAtkAra thaze ja. e vI daDha zraddhArtha varUpa sAkSAtkAranI vATa joyA karavI, e paNa zuddha vicAra che. A Adi aneka prakAranI zuddha vicAramAM gaNanA thAya che. AvA vicArene niraMtara sevavA eja citizaktinA anaMta sAmarthyane hRdayamAM prakaTAvavAnI amogha kaLA che. manuSya jevA vicAra kare che, te te avazya thAya ja che. zuddhavicAra manuSyane zuddha citizakita svarUpa avazya karI mUke ja che. akhaMDa sukha-anaMta sAmarthyane A vinA anya keI upAya pUrve hato nahi, Aje che nahi, bhaviSyamAM haze nahi. sAdhana mAtra uddeza-pachI te bhakita hoya, yoga hoya, sAMkhya hoya ke game te hoya Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vyAkhyAna sAhitya saMgraha paNa-vicAranI atyaMta zuddhi sAdhavI, vicArane citizaktimaya karI de eja che. zuddhavicAra seve-zuddha vicAranuM ja sevana karo. ruddhavirArane natAzALamAM savA bazara pAravo. azuddha vicAra tatkALa tyajI de, hamaNAM tyaje-A kSaNamAM tya, tame deva thaze, devanA paNa deva thaze-tribhuvanamAM tamAruM svAmI pravartaze. dhana, aizvarya, Arogya, baLa, vidyA, je joIze te sarve tamAre caraNe paDaze. tamane kaI paNa durlabha nahi rahe, tame sarvAdhipati pUrNa purUSottama thaze. zuddha vicAra seva kaThina jaNAya che? zuddha AcaraNanuM pAlana azakaya ja. NAya che? zA mATe mithyA bhaDake che? saralane kaThina bhrAMtithI zA mATe mAne che ? tamArA aMtaHkaraNamAM sarvAdhipati citizakita virAje che. siMhanI samIpamAM rahIne sasalAthI bIho cho? lajajA pAme. asaMkhya mahArathIone pUre paDe e arjuna samAna citizaktirUpa atirathI tamArA hRdaya rathamAM chatAM bIkaNuM uttara kumAranI peThe pAche page nAse che zuM? thira thAo, zraddhA dhare, bhayane parityaje. zuddhavicAra seva, e bahuja saraLa che. zuddhavicAra svAbhAvika che. azuddha vicAra asvAbhAvika che. svAbhAvikane sevavuM emAM kaThina zuM? Itizam graMthasaMgrahitA. gIti. vinayavijayamuninAyaM SaSThapariccheda evmtraiv| saGgrathitaH sugamArtha vyAkhyAtRRNAM mude sadA bhUyAt // 1 // vinayavijaya munie A (vyAkhyAna sAhitya saMgraha ) graMthane cha pa-i cheda vyAkhyAna karanArAo (sAdhu tathA sAdhvIo)nI sugamatA mATe race che, te sadA vaktA tathA zretAnA kalyANa mATe ho ! SaSTha pariccheda paripUrNa Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ erestak vijJapti, 96 anuSTup dRSTaM kimapi loke'sminna nirdoSa na nirguNam / AvRNudhvamato doSAnvikRNudhvaM guNAnbudhAH // A jagatamAM meM je kAMI joyuM, te nirdoSa nathI, tema nirguNa : je paNa nathI, tethI he DAhyA mANase ! manuSanA dAba ane je che guNone jAhera rIte prakaTa kare Gratisgarresterng-c9KG se AzIrvAda. S OLCOHT1KG K STRUCKD zArdUlavikrIDita. lakSmIrvezmani bhAratI ca vadane zaurya ca bAhoyutI, tyAgaH pANitale sudhIzca hRdaye saubhAgyazaubhA tanau / kIrtirdikSu supakSatA guNijane yasmAnavedaGginAM, so'yaM vo vidadhAtu vAJchitaphalaM zrIdharmacintAmaNiH // ASKASKO nAthA (zrI dharmayatAmayithA) manuSyAnA gharamA sakSamI-- chane nivAsa, mukhamAM sarasvatI, bebAhumAM zUravIratA, hatheLImAM dAna devApaNuM, hRdayamAM subuddhi, zarIramAM suMdaratA, dizAomAM ja * jAti, suzIna 52 supakSatA (prIti) hoya te mA zrIdharma- rUpI ciMtAmaNi tamene vAMchita phaLa arpaNa karo. r ketSeskterkisses itizrI vyAkhyAna sAhityasaMgraha prathama bhAga saMpUrNa. Receederwasakasmxxx a Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * abhiprAya mAne eka parama dayALu muni mahArAja zrI vinayavijayajI mahArAjazrInI pavitra sevAmAM- AjJAnusArI arajUnasiMhajInA savinaya praNAma sAtha vinaMtI ke-Apa kRpAchunA prAsAda rUpe A alpa prANInA uddhAra jevA AraMbhela pustaka 'sAhitya saMgraha) nAM pAca phorama daSTigocara thatAM atI AnaMda thayo che. kaMI paNa prazaMsA karavI te atIzayatI yAne khuzAmata samajAya, paraMtu A alpajJa sevakanI buddhi zakatI anusAra eja vinaMtI che ke A graMthamAM nIti, vairAgya ane vyavahAranA darzana u. 'parAMta samaja manana karI varte te mokSadvAra samajI zakAya tema che tethI huM te AbhArI chuM ane kharekhara sAdhu bhuSaNarUpa pustaka banaze ema mAnuM chuM: tA. 27-2-15 mu. bhANavaDa lI. se. arajunasiMhajI vIjayasihajI Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zlokonI akSarAnukramaNikA, zlokonuM Adipada. pRSTa. aMka. 338 22 graMtha. . a. pArzvacaritra. bhartRhari nItizataka. sUktimuktAvalI. naravarmacaritra. bhASApUjAsaMgraha. rUpasenacaritra. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. purANa. sUktimuktAvalI. .337 18 66 53 477 14 317 27 215 1 444 aMsasthalIcikurakaJcakitA akaruNatvamakAraNa akartavyaM na karttavyaM akalitaparasvarUpa akiJcanAH kAJcanalo akRtabodhasudivya akSatAn Dhokayedyo'tra akSudro rUpasaumyo agastitulyAzca ghRtAbdhi agnihotraM vane vAsaH aGkasthAne bhavedadharmaH aMguSTamAnamapi yaH ajJAnAhimahAmantra aNurapi maNiH prANa ataH siJcanti taM puNya atikupitA api vajanA atidAnAdalibaddho atimaline karttavye atiyatnagRhIto'pi atyugrarUpaM yatipAlanIya athamartyalokametya adRSTArthe'nudhAvantaH adha kaSTAni naSTAni 9 mru jJAnasAra. 481 subhASitaratnabhAMDAgAra. 196 3 sUktimuktAvalI. 446 15 zArGgadharapaddhati. 172 1 427 subhASitaratnabhAMDAgAra. 389 3 sUktimuktAvalI.. 369 11 naravamacaritra, 63 42 kAvyamAlA prathama gucchaka. 361 17 jJAnasAra. namaskAramAhAtmya. (siddhasenadivAkarakRta) Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m h h mh 8 h h h h adhigataparamArthAnpaNDitAn zArGgadharapaddhati. 123 11 adhItino'rcAdikRte adhyAtmakalpadruma. 292 9 adhItimAtreNa phalanti 293 10 adhItya caturo vedAn purANa. 313 7 adhItya zAstrANi sUktimuktAvalI. 308 5 adhRSyabhAvenamRgAri naravamacaritra. anadhyayanavidvAMso sUktimuktAvalI, 38 2 anavasthitacittAnAM sUktimuktAvalI. 350 1 anArye'pi vasan deze namaskAramAhAtmya. anukurutaH khalasujanA subhASitaratnasaMdoha. 157 10 antargataM mahAzalya jJAnasAra. antamatsariNAM bahiH zamavatAM kAvyamAlA gucchaka sAtamo. 284 3 antarmalinadehena subhASitaratnabhAMDAgAra. 402 antastatvaM manaH zuddhi namaskAramAhAtmya, 437 andho andhapahaMNitA sUyagaDAMga 488 anyatra deve vigatasvarUpA naravarmacaritra. 63 anyasmAllabdhapado subhASitaratnabhAMDAgAra. apakAriNyapi prAyaH sUktimuktAvalI 187 apathyasevako rogI tatvanirNayaprAsAda aparAjitamantro'yaM aparIkSitaM na karttavyaM apavitraH pavitro vA 27 1 apavitraH pavitro vA sarvA apuvvI kappataru sUktimuktAvalI abhinavasevakavinayaiH rUpasanacaritra. 363 abhUdambhArAzeH sahavasati subhASitaratnabhAMDAgAra abhyAsena kriyAH sarvA / 258 amIbhiraSTAdazabhi naravarmacaritra amRtAni yathAbdaspa 42 18 amRtaiH kimahaM siktaH 30 16 h mh sr bh sr 282 435 mh bm 27 m w m 366 namaskAramAhAtmya Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 1 370 60 * * * * * * * * * * 368 122 107 21 sUktimuktAvalI mahAbhArata sUktimuktAvalI subhASitaratnabhAMjagAra AtmAnuzAsana namaskAramAhAtmya subhASitaratnabhAMDAgAra subhASitaratnabhAMDAgAra. jJAnasAra. subhASitaratnasaMdoha. bhahari. bhartRharinItizataka. sUktimuktAvalI. nirNayasiMdhu. purANa. hemacaMdramUri. subhASitaratnabhAMDAgAra. zArGgadharapaddhati. nAradIyapurANa. saMghapaTTakanI TIkA. jJAnasAra. subhASitaratnabhAMDAgAra. subhASitaratnasaMdoha. mahAbhArata. 381 ayazaH pApyate yena ayAcanakazIlAnAM arihanta namukkAro, jIvaM arihanta namukkAro, dhannANaM arthagrahaNe na tathA arthino dhanamaprApya aIccAritramAdhurya ahamityakSaraM brahma alakAzca khalAzcaiva alaGghayatvAUnairanyaiH alipto nizcayenAtmA avanti ye janakasamA avazyaM yAtArazciratara adhikAriNamapi saUna avyaye vyayamAyAti avratI kitavaH stenaH azuciH pApakarmA yaH azokavRkSaH surapuSpa asajjanaH sajjanasa asambhAvyaM na vaktavyaM asijIvI maSIjIvI asuiThANe paDiyA asthiro hRdaye citrA asmAn vicitravapuSa asyatyuccaiH zakalitavapu . ahiMsA satyamasteyaM tyAgo ahiMsA satyamasteyaM brahma ahitavihitaprItiH pItaM -- aho khalabhujaMgasya aho guNAnAM prAptyartha aho durlabhalAbho me 6 316 23 57 13 * * * * * * 204 2901 315 18 27 76 194 118 19 * * * * 420 purANa. 139 3 277 33 335 13 AtmAnuzAsana. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. namaskAramAhAtmya. 30 18 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) subhASitaratnabhAMDAgAra. 347 sUktimuktAvalI. aho prakRtisAdRzyaM aho martyatayA taulya aho rAhuH kathaM krUrazcandra aho vyasanavidhvastai aho sati jagatpUjye aho sAtvikamUrdhanyo aho susadRzI vRttistu 3804 291 2 482 9 jJAnArNava. namaskAramAhAtmya. sUktimuktAvalI. A. orm ances 346 namaskAramAhAtmya. subhASitaratnasaMdoha. saMghapaTTaka. sUktimuktAvalI. 428 1 29 13 499 12 231 53 158 13 336 14 334 5 274 26 269 21 434 subhASitaratnabhAMDAgAra. adhyAtmakalpadruma. AkArairiMgitairgatyA AkAlikaraNotpAte AkAzataH patitametya AkRSTuM mugdhamInAn baDiza Akrozito'pi sujano na AkhubhyaH kiM khalaijJAta AjanmasiddhaM kauTilyaM AjIvikAdi vividhArti AjIvikAthamiha yadyati AjJAbhaGgo narendrANAM AjJAvatiSu maNDaleSu ANAi tavo ANAi AtAmrAyatalocanA AtmanyevAtmanaH kuryAta AdaraM labhate loke AdiprabhoranizamasataTI Apatsveva hi mahatAM AptopajJamanulladhya AyuSkaM yadi sAgaropama ArambhANAM nivRttirdri ArAdhito vA guNavAn svayaM AsatAM guNinastAvad sUktimuktAvalI. upadezasiddhAMtaratnamAlA. kAvyamAlAgucchaka sAtamo. jJAnasAra. 305 71 428 pArzvacaritra zAdharapaddhati. ratnakaraMDazrAvakAcAra. sUktimuktAvalI. nam Gurmms. 482 458 265 adhyAtmakalpadruma. sUktimuktAvalI. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAthacaritra. AstAmopAdhiko doSaH AstAM sacetasAM saGgA AhAranIhAravidhi adhyAtmakalpadruma. 199 7 44 28 223 34 228 45 360 itthaM mithyApathakathanayA ityAyuddhatasopahAsavaca ityuktovizvasRjA idamapaTukapATaM jarjaraH paJjaro idamIdRgguNopetaM induH prayAsyati vina iyarajaNasaMsaNAe iyarANa cakkurANa iha lokavidhInkurute iha sarasi saharSa saMghapaTTakaTIkA.. saMghapaTTaka, kAvyamAlAprathama gucchaka. zAGgadharapaddhati. subhASitaratnabhAMDAgAra. zAGgadharapaddhati. upadezasiddhAMtaratnamAlA. 382 10 122 7 395 2. & : * * * * * 302 rUpasenacaritra. zArGgadharapaddhati 304 74 393 1 78 2 m adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. 273 25 318 29 387 5 uccArayasyanudinaM na uccairadhyayanaM purAtanakathA ujvalaguNamabhyuditaM udakacandanatandula udIrayiSyasi svAntA udbhAsitAkhilakhalasya utpadyottamadeveSu utsUtroccayamUcuSaH unnataM padamavApya upakArameva tanute upakAriNi vizrabdhe upakAriNyapi sujane upakAro'pi nIcAnAM upakRtisAhasikatayA upacaritanyAH santo jJAnasAra, bhartRharinItizataka. namaskAramAhAtmya. saMghapaTTaka. subhASitaratnabhAMDAgAra. 412 10 31 13 226 41 337 188 370 12 406 368 3 188 9 209 2 h h h h h h h h mh 8 h s s m ` " sUktimuktAvalI subhASitaratnabhAMDAgAra. zArGgadharapaddhati. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUktimuktAvalI. 308 3 kAvyamAlA prathama gucchaka. 360 14 zAMtistotra. upadeSTuM ca vaktuM ca upaviza putra mamAtra upasargAH kSayaM yAnti urvazIgarbhasambhUto ullasanmanasaH satya ussUttabhAsiyoNaM jI naiSadadhAti nApi s @ h m m h m jJAnasAra. 25 upadeza siddhAMta ratnamAlA. 302 subhASitaratnabhAMDAgAra. 378 R. sUktimuktAvalI. 386 460 adhyAtmakalpadruma. RjureSa pakSavAniti RNamanyadapi prAyo RtUnAmindriyArthAnA ` m h . sUktimuktAvalI. purANa. jhAnasari. sUktimuktAvalI. namaskAramAhAtmya. m h h 59 24 91 4 205 19 438 7 438 7 211 5 eaMjammassa phalaM ekarAtraM sthitime ekaM brahmAstramAdAya ekaM hi cakSuramalaM sahajo ekAntabhAso yaH kApi ekAnte tu nalIyante eke tumbA vratikaragatAH eNaH krIDati sUkaraca ebhirguNaughaiH parivarjitA ye evaM nAzakSaNe sarva evameva nahi jIvyate evaM zamarasollAsa eSA yadAdimajinasya eso maGgalanilao airAvaNenaiva surendra h m m h h sUktimuktAvalI. zArGgadharapaddhati. naravarmacaritra. namaskAramAhAtmya. subhASitaratnabhAMDAgAra. mamaskAramAhAtmya. pArzvacaritra. sUktimuktAvalI. naravarmacaritra. 219 29 390 31 h h h h h bh 145 kaThyAM colepaTaM tanau sita kathamutpadyate dharmaH kAvyamAlA gucchaka sAtamo mahAbhArata. 419 2 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadA kila bhaviSyanti kadAcinnAtaka kupita kamalini malinIkaroSi kare zlAghyastyAgaH zirasi karNAmRtaM sUktirasaM karNe cAmaracArakambu kartavyaM jinakandanaM kartavyA devapUjA kartustathA kArayituH karmASTakavinirmuktaM kalporvIrUhasantati kavayaH parituSyanti kazcidvAmiNa ekaM kaSTaM naSTadizAM nRNAM kaSTe tvakaSTe samacetaso ye kastvaM bhadra khalezvaro kasyAdezAt kSapayati kAke zaucaM dyUtakAreSu kAke zaucaM dhUtakAre kA khalena saha spardhA kAcaH kAzcanasaMsargA kAntArabhUmiruhamauli kApuruSaH kukkurazca kAmarAgamadonmattA kAruNyakelIkalitAMga kAruNyena hatA vadhavya kAyo kAryAya kasmaicit kAryopayogakAle kASThamadhye yathAvanhiH kASThe ca kASThe'ntaratA sUktimuktAvalI. 467 . 1 bhASA pUjA saMgraha. . 18 12 subhASitaratnabhAMDAgAra. 192 2 bhartRhari nItizataka. 149 2 zAGgagharapaddhati. - 391 4 207 24 sUktimuktAvalI. 475 7 476 12 108 24 .. 27 5 sUktimuktAvalI. 470. 8 zArGgadharapaddhati. 184 1. dRSTAMtapaccIzo. 192 saMghapahaka 220 47 64 46 subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. 190 14 siMdUramakara. 337. 19 sUktimukAvalI. 380 3 subhASitaratnabhAMDAgAra. 199 5 205 18 " purANa. naravamecaritra. kAvyamAlA gucchaka sAtamo. sUktimuktAvalI. 125 kAvyamAlA prathama gucchaka. 517 2 282 . 3 mr.urer Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) subhASitaratnabhAMDAgAra. rd M ki kulena vizAlena kiM kulenopadiSTena kiM kRtena hi yatraM tvaM kiM citraM yadi rAjanIti kiM janmanA ca mahatA kindiGmohamitAH kimandha kimaraNyairadAntasya kimaraNyairadAntasya kiM bhAvI nArako'haM kiM bhASitena bahunA kiM modase paNDitanAmamAtrAt kiriyAphaDADovaM kiM lokasatkRtinamaskAra kiM vA pareNa bahunA kiM vedaiH smRtibhiH purANa kITo'pi sumanaHsaGgA krIDanmANavakAghritADana kuggahagahiANaM kurvate svamukhenaiva kurvanta uccaidividhaM kulaM vizvalAdhyaM vapu kusaggejaiosa kusaGgalIlAhatasaGgazIlAH kUpe pAnamadhomukhasya kUpe syAdadharma snAnaM kRtamohAstravaiphalyaM kRte varSasahastreNa kRtvA pApasahastrANi kRmikulacitaM lAlA kRSivANijyagorakSA 465 1 sUktimuktAvalI. 449 26 subhASitaratnabhAMDAgAra. 181 12 saMghapaTTaka 226 40 purANa. 57 10 236 3 kAvyamAlA gucchaka sAtamo. 285 5 subhASitaratnasaMdoha. 500 16 sUktimuktAvalI. 292 6 upadezasiddhAMta ratnamAlA.. 304 3 adhyAtmakalpadruma. 271 23 subhASitaratnabhAMDAgAra. 204 17 bhartRharivairAgyazataka. 229 48 subhASitaratnabhAMDAgAra. 199 4 subhASitaratnabhAMDAgAra. 142 5 sUktimuktAvalI. 291 5 subhASitaratnabhAMDAgAra. naravarmacaritra. 64 44 sUktimuktAvalI. 423 16 uttarAdhyayana. 488 naravarmacaritra. 219 18 zAvarapaddhati. purANa. 494 jJAnasAra. 92 sUktimuktAvalo. 402 174 -vour or ur or bhartRhari nItizataka. purANa. 312 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kecitkAvyakalAkalApa ketakIkusumaM bhRGgaH kApasya saGgAdvaramagni sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. naravarmacaritra. subhASitaratnabhAMDAgAra. purANa. subhASitaratnabhAMDAgAra. purANa, jJAnasAra. sUktimuktAvalI. saMghapaTTaka. sUktisthAmAsika. 220 21 3975 182 14 314 12 kauzeyaM kRmirja krarAzcaNDAzva pApAzca ka pizunasya gatiH kSamA damo dayA dAnaM kSamApuSpasajadharma kSititalazayanaM vA prAnta kSutkSAmaH kila ko'pi raGka: kSetreSu sasyamatibhakSya 24 118 17 225 39 318 28 kha. subhASitaratnabhAMDAgAra. manusmRti. subhASitaratnabhAMDAgAra. 369 346 khadyoto dyotate tAvada kharo dvAdaza janmAni khalaH sakriyamANo'pi khalAnAM kanTakAnAM ca khalAnAM dhanuSAM cApi khalena dhanamattena khalvATaH sthUlavapuH khe dharmacakraM camarAH sapAda 404 5 359 10 Fror gajAzvairbhUpabhavanaM gaNayanti nApazabdaM gatA ye pUjyatvaM prakRti gatArthasArthasya varaM kAvyamAlA prathama gucchaka adhyAtmakalpadruma ga jJAnasAra. adhyAtmakalpadruma. sUktimuktAvalI. naravarmacaritra. 291 4 164 11 219 20 gate tasminmAnau tribhuvana gandhAMbuvarSe bahuvarNa gandhairAnyA jagati subhASitaratnabhAMDAgAra. adhyAtmakalpadrama. subhASitaratnabhAMDAgAra. 45 33 413 14 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 498 (10) subhASitaratnasaMdoha. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra.. suktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. bh 8 m m 211 4 3544 h h m . h subhASitaratnasaMdoha. saMghapaTTaka. 231 52 subhASitaratnabhAMDAgAra. . 126 162 5 169 171 garbhe vilInaM varamatra garbhe'zucau kRmikulai garbho yathA dohada gavAdInAM payo'nyeyuH gavAzinAM vai sagiraH gAtraM kaNTakasaGkaTaM gAtraM te malinaM tathA gADhaM zliSyati dUrato gAyadgandharvanRtyatpaNa gItazAstravinodena gIrbhigurUNAM paruSA guNavajanasaMsargA guNavantaH klizyante guNavAn sucirasthAyI guNahINA je purisA guNA guNajJeSu guNI bhavanti guNAnanti jantUnAM guNAnAmeva daurAtmyAd guNA yatra na pUjyante guNAMstavAzritya namantyamo guNAH kurvanti dUtatvaM guNAH sarvatra pUjyante guNinaH samIpavartI guNinAM nirguNAnAM ca guNini guNajJo ramate gugino'pi hi sodanti guNena spRhaNIyaH syAnna guNeSvanAdaraM bhrAtaH gugaigauravamAyAnti guNairvihIno'pi janA sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. 181 11 171 181 & non anava m m on om sUktimuktAvalI. 1 171 adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnabhANDAgAra sUktimuktAvalI. 179 210 subhASitaratnabhANDAgAra. do 171 163 2 6 sUktimuktAvalI. 164 266 9 17 adhyAtmakalpadruma. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitaratnabhANDAgAra. guNaissarvajJakalpo'pi guNo guNAntarApekSI guru A na gaNanti guNe guru bhaNize sutthA guruM vinA ko na hi mukti gurUpadezaH zrutimaNDanAni gRhAdikarmANi vihAya gRhe gRhe santi sutA gRhe caivottamaM snAnaM gehI varaM naiva kuzIla rUpasenacaritra. dharmaratnaprakaraNa. mahipAlacaritra, 183 176 478 67 146 17 sUktimuktAvalI. naravarmacaritra. purANa. naravama caritra. 145 495 397 220 goSikriyAstu ye viprA gaukhAya guNA eva gorI tanuneyanamAyata grAmAntare vihita grAmArAmAdi mohAya grISpahentikAmAsA purANa. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhANDAgAra. sUktimuktAvalI. jJAnasAra. purANa. 141 378 448 24 '59 21 315 18 cakriviSNu prativiSNu caNasya putrahInasya ca turvedyapi yo bhUtvA catvAraHmaharA yAnti candanaM zItalaM loke candraH ka sa na yat candrApamAnAH kRtasaba carmacakSurbhUtaH sarve calecca meruH pracalentu cAritraM sthistArUpa cArutA paradArArtha citai jai kajjAI namaskAramAhAtmya. nAradIyapurANa. purANa. mUktimuktAvalo sUktimuktAvalI. kalpasuvAdhikA. naramacaritra. jJAnasAra. ---- --- jJA 203 13 47 37 65 50 479 428 78 8 402 1 478 15 jJAnasAra. subhASitaratnabhAMDAgAra. dhameratnaprakaraNa. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) cittamantargatanduSTa citaM rAgAdibhiH kliSTa cittaM vizudhyati jalena cittaM zamAdibhiH zuddhaM cittAhalAdi vyasanavimukhaH cice pariNataM yasya cetaH sArdrataraM vacaH sumadhuraM 216 5 216 7 501 20 -58 17 152 8 purANa. subhASitaratnasaMdoha. purANa. subhASitaratnasaMdoha. jJAnasAra. sUktimuktAvalI. cha. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. rUpasenacaritra sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. 93 154 M chaTheNaMbhatteNaMapANa chAyAM prakurvanti namanti chidrANAM nikaTe vAso chinnamUlo yathA vRkSo chinnaH sa nizitaiH 371 16 410 1 445 12 . . . .. jaM vIrajiNassa jio ja ite liGgapamANaM jagagurujiNassa vayaNaM jagaddhamAdhAraH saguru jaDAtmako dhAraNayA janA ghanAzca vAcAlAH jaM taMvaMsi pujasi jantvindriyAlamida janmasthAnaM na khalu vimalaM japanti ye namaskAra jalena vastrapUtena jADyaM dhiyo harati jADyaM homati gaNyate jAnAti rajjIvati naiva jAnAti yena sarva kena jAne'sti saMyamatapobhiramI upadeza siddhAMta ratnamAlA. 303. 9 saMghapaTTakanI TIkA. upadeza siddhAMta ratnamAlA. 304 464 adhyAtmakalpadruma. 292 8 AtmAnuzAsana. 121 1 upadeza siddhAMta ratnamAlA. 305 4 subhASitaratnasaMdoha. 499 14 subhASitaratnabhAMDAgAra. 182 13 namaskAramAhAtmya. 29 11 nAradIyapurANa, 495 7 bhartRhari nItizataka. 204 16 384 15 sUktimuktAvalI. 447 20 kAvyamAlA gucchaka AThamo. 512 3 adhyAtmakalpadruma. 269 21 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 6 474 . 3 301 upadezasiddhAMtaratnamAlA. sUktimuktAvalI. upadezasiddhAMtaratnamAlA. sUktimuktAvalI. nAradIya purANa. - sUktimuktAvalI. subhASitaratnasaMdoha. namaskAramAhAtmyaM. subhASitaratnasaMdoha. subhASitaratnabhAMDAgAra. ww m on 31 24 141 102 42 107 20 jiNa ANaaGgabhayaM jiNapUA muNidANaM jiNavara ANAbhaGga jiNa sAsaNassa sAro jitendriyaH sarvahito jinazAsanAvataMsAH jinezvarakramayugabhakti jino dAtA jino bhoktA jinodite vacasi ratA jihmo lokaH kathayati jihAdUSitasatpAtraH jIo suvanabhUmI bhUsaNa jIvanagrahaNe namrA jaino dharmaH prakaTavibhavaH jo kAraveza paDimaM jo guNai larakamegaM jo na kuNai tuha ANaM jJAnakriyA samAvezaH jJAnadarzanacandrAke . jJAnadugdhaM vinazyeta jJAnI kriyAparaH zAnto jvAlAbhizzalabhA jalai sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. 404 4 36 11 402 2 423 17 2 sUktimuktAvalI. . 32 28 306 9 upadezasiddhAntaratnamAlA. jJAnasAra. 76 Durn or 224 350 TaDucchede na me duHkha Na sayaM NaparaM kovA sUktimuktAvalI. upadezasiddhAMtaratnamAlA. ta iyAhimANa ahamA ta eva dhanyA yazasAM niketanaM takSakasya viSaM dante tatra dhAmni vasedgRha upadezasiddhAMtaratnamAlA. naravarmacaritra. 147 subhASitaratnabhAMDAgAra.. 403 sUktimuktAvalI. 474 v var Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1228 124 15 subhASitaratnabhAMDAgAra. kAvyamAlA prathama gucchaka. namaskAramAhAtmya. subhASitaratnabhAMDAgAra. subhASitaratnasaMdoha. purANa. jJAnasAra. subhASitaratnabhAMDAgAra. upadeza siddhAMta ratnamALA. 439 10 124 14 107 23 .. 173 .. 303 . 428 subhASitaratnabhAMDAgAra. 121 tathA ca yatkizcida tathyaM pathyaM sahetu piya tadanu ca gaNakacikitsaka tadekAnanagrahAveza tadvaktA sadasi bravIta tanUbhRtAM niyamatapo tapazzIlasamAyuktaM tapa:zrutAdinA mattaH tarubhUlAdiSu nihitaM nA ja i imaM pi vayaNaM tANa kahaM jiNadhamma tAvat prItirbhavelloke tAvadganti maNDUkAH tAstu vAcaH samAyogyA tiryagloke candramukhyAH tIkSNA nAruntudA buddhiH tIrthAbhiSekakaraNa tIrthAbhiSekavazataH tIrtheSucetkSayamupaiti tIrtheSu zudhyati jalaiH tuGgAtmanAM tuGgatarAH tucchaM patraphalakaSAya tuSyanti bhojanairvimA tUlavallaghavo mUDhA gatAste gamiSyanti tejomayo'pi pUjyo'pi te putrA ye pitubhaktAH te vai satpuruSAH parArtha teSAM ca dehodbhutarUpa teSAM sarvAH zriyaH paJca 28 namaskAramAhAtmya. subhASitaratnabhAMDAgAra. subhASitaratnasaMdoha. w ua .. 121 497 497 497 n subhASitaratnabhAMDAgAra. 185 415 Ga sUktimuktAvalI. jJAnasAra. namaskAramAhAtmya. sUktimuktAvalI. . bhartRhari nItizataka. adhyAtmakalpadruma. namaskAramAhAtmya. 92 7 28 10 411 473 149 15 44 27 28 9 - Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 , 11 448 222 25 29 tarAtmA supavitrato tailAdrakSyaM jalAdrakSya taizcandre likhita toyeneva saraH zriyeva tyaktvA kuTumbaM ca dhanaM tyaktvA kuTumbavAsaM tu tyaktvApi nijaprANAn tyaktvAmauktikasaMhatiM tyajati ca guNAnsudUraM tyajatu tapase cakraM cakrI trayaH sthAnaM na muJcanti tridhA striyaH svasRjananI trivargasaMsAdhanamanta traikAlyaM jinapUjanaM sUktimuktAvalI. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. purANa. subhASitaratnabhAMDAgAra. subhASitaratnasaMdoha. subhASitaratnabhAMDAgAra. AtmAnuzAsana. sUktimuktAvalI. subhASitaratnasaMdoha. siMdUraprakaraNa. sUktimuktAvalI. 386 392 391 277 * * * * * ) 185 104 8 421 476 10 dagdhaM dagdhaM punarapi subhASitaratnabhAMDAgAra. 118. 18 dagdhA sA bakulAvalI sUktimuktAvalI. 186 4 dadati tAvadamI viSayAH 117 15 dantidantasamAna hi mubhASitaratnabhAMDAgAra. 178 2 dambhavikAraH purato kAvyamALA prathama gucchaka. 362 21 dayAmbhasA kRtasnAnaH jJAnasAra. dayAlavo madhuramapaizunaM subhASitaratnasaMdoha. darzanAd duritaM hanti / aSTAhnikA. dazakAntanavAstitva namaskAramAhAtmya. 438 6 dazabhirbhojitaiviprai dahyamAnAH sutIveNa zAGgadharapaddhati. 379 1 dAnArthino madhukarA subhASitaratnabhAMDAgAra. dAnI sa yaH svalpadhano'pi datte naravarmacaritra. 146 . 6 dAne tapasi zaurya ca sUktimuktAvalI. 147 9 dAridaM dohammaM ku jAi 14 2 purANa. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsana. dRSTAMtapaccIzI. sUktimuktAvalI. 281 37 388 7 421 432 345 subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. 420 dAsatvaM viSayaprabhorgatavatA dAsyatyeSaiva kintu dviguNa dine dine maJjulamaM divA nirIkSya vaktavyaM divyaM cUtarasaM pItvA dIpo hanti tamaHstomaM duHkhaM varaM caiva varaM duHkhena zudhyati mazI durjanajanasantapto durjanadUSitamanasAM durjanavacanAGgArai durjanavadanavinirgata durjanaH kAlakUTaM ca durjanaH parihartavyo 499 11 subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. zArGgadharapaddhati, sUktimuktAvalI. rUpasenacaritra. sUktimuktAvalI siMdUrapakaraNa. W-0-00cc Mom orm wo w w w w 5 mm 2 " DATAM on 9 9 . subhASitaratnabhAMDAgAra. 355 157 saMghapaTTaka. sUktimuktAvalI. 230 51 412 11 durjanaM prathamaM vaMde durjanena samaM sakhyaM durjano doSamAdatte dUrjano nArjavaM yAti durbhedasphuradugrakugrahatamaH duvRttasaGgatiranartha dUSaNaM matirupaiti nauttamI dUSayanti durAcArA duSTASTakarmamalazu duSTo yo vidadhAti duHkha dUto vAcikavismArI dUrAducchritapANirAI dRzyante bahavaH kalAsu duSTaM kimapi loke'smin dRSTvA janaM vrajasi kiM 379 jJAnArNava. subhASitaratnasaMdoha. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. . kAvyamAlA gucchaka sAtamo. subhASitaratnabhAMDAgAra. AtmAnuzAsana. 340 27 325 1 401 3 73. 75 525 276 30 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 495 5 devatatve gurutatve devamAnuSyatiryakSu devayAtrAvivAheSu devaH sa vaH zivamasau devaM zreNikavatpapUjaya devArthavyayato yathAruci doSapluSe puNyapuSe doSAkaro'pi kuTilo'pi doSAlokanipuNAH doSeSu svayameva doSo guNAya guNinAM doSaH sarvaguNAkarasya dravyapUjocitA bhedo dravyAdisAphalyamatulya (17) namaskAramAhAtmya. purANa. sUktimuktAvalI. pArzvacaritra..- sUktimuktAvalI. saMghapaTTaka. naravamacaritra. subhASitaratnabhAMDAgAra. subhASitaratnasaMdoha. 227 44 62 37 177 3 364 3 341 29 158 11 176 1 26 122 9 AtmAnuzAsana. jJAnasAra. sUktimuktAvalI. www subhASitaratnabhAMDAgAra. 461 1 297 12 adhyAtmakalpadruma. bhartRhari vairAgya. sUktimuktAvalI. dhattUrakaNTakaphala dhanyastvaM nirdhano'pyevaM dhanyaH sa mugdhamatirapyu dhanyAnAM girikandare dhanyAnAmiha dharmakarma dhanyAbhAratavarSasambhava dhanyAH kepyanadhItino'pi dharAntaHsthaM taromUla dharmasya phalamicchati dharma dhvastadayo yazo dharmAdadhigataizvaryo dharmAdharmavicAraNAvira dharmArambhe'pyasatAM dharmArthakAmamokSANAM dharmo duHkhadavAnalasya adhyAtmakalpadruma, sUktimuktAvalI. siMdUramakaraNa. sUktimuktAvalI. subhASitaratnasaMdoha. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. 449 449 28 299 14 420 6 446 17 416 20 443 343 35 443 3 425 22 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUktimuktAvalI. 420 8 296 11 dharmo mahAmaGgalamaGga dhavalayati samagraM candramA dhigAgamairmAdyasi raJjaya dhUmaM payodharapadaM dhRSTo duSTo'pi pApiSTho dhruvaH pramAdairbhavavAridhI mune dhvAntadhvaMsaMparaH kalaM adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnabhAMDAgAra. rUpasenacaritra. adhyAtmakalpadruma, subhASitaratnasaMdoha. 267 19 339 26 adhyAtmakalpadruma. 254 4 91 3 483 13 * * * * jJAnasAra. sUktimuktAvalI. naravamacaritra. subhASitaratnabhAMDAgAra.. subhASitaratnasaMdoha. siMdUraprakara. adhyAtmakalpadruma. sUktimuktAvalI. 412 9 153 26 221 25 * * * * * * na kApi siddhirna ca te na kopo na lobho na mAno na gopyaM kvApi nAropyaM na devaM nAdevaM na guru nadyaH payodhi nayinaM na paraM phalati hi kiM na bAndhavasvajanasuta na brUte paradUSaNaM paraguNaM na bhAvI dharmeravidhiprayu namaskArasamo mantraH na mukhenodviratyUrva namratvenonnamantaH paraguNa nayato'bhIpsitaM nayanAJcalaiH sakopai na yAnti dAsyaM na daridra na rAgiNaH kacana na roSa na lAti yaH sthitapatitAdikaM navakAraikka akara navabrahmasudhAkuNDa navApi tattvAni vicA na vikArAya vizvasyo na vinA paravAdena 115 bhartRhari nItizataka. namaskAramAhAtmya. kAvyamAlA prathama gucchaka. mUktimuktAvalI. subhASitaratnasaMdoha. sUktimuktAvalI. . jJAnasAra. naravarmacaritra. jJAnasAra. subhASitaratnabhAMDAgAra. 32 27 .64 43 978 333 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na vetti yo yasya guNaprakarSa na vyAghraH kSudhAturo'pi na zabdazAstrAbhiratasya nayandro bhuvana na snAnamAcaretkto na hi janmani jyeSThatvaM hi me parvatA bhArA nAjIvikA praNayinItanayA nAnApaTTapurANa nAntakasyapriyaH kazcin namra susiko'pi dadAti nArisamAkArA nAkAko mahArAja - nAhaM pudgalabhAvAnAM nijakarmakaraNadakSaH nijaguNakSayarUpa nijamanomaNibhAjana nindyena mAMsakhaNDena nindyena vAgaviSayeNa nimiSaM nimiSAdvivA nimIlanAya padmA nirastabhUSo'pi yathA nirguNalokapraNataH nirdantaH karI ho nirdhanatvaM dhanaM yeSAM nirmamo nirahaGkA nirmAya khalajihvAgraM nirvAhArthinamujja nivasannapi samamitarai nizcayavyavahArau (11) 97 subhASitaratnasaMdoha. purANa. subhASitaratnasaMdohe. zArGgadharapaddhati. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. adhyAtma kalpadruma. 0 sUktimuktAvalI. adhyAtma kalpadruma. sUktimuktAvalI. 0 jJAnasAra. sUktimuktAvalI. bhASA pUjAsaMgraha. namaskAramAhAtmya. subhASitaratna. nAradIyapurANa. subhASitaratnabhAMDAgAra. subhASitaratnasaMdoha kAvyamAlA prathama gucchaka. 0 AtmAnuzAsana. zivapurANa. subhASitaratnabhAMDAra, saMghapaTTaka. sUktimuktAvalI. namaskAramAhAtmya. 191 1 415 17 59 67 151 20 495 180 367 272 swac 24 3 1 444 6 222 31 156 433 84 117 14 12 10 10 4 39 5 498 141 394 329 357 424 60 38 2 mr 20 29 1 403 3 225 38 172 2 437 m 3. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) 500 17 191 16 346 196 405 niHzeSapApamalabAdhana subhASitaratnasaMdoha. niSkAsitAviratiyoSiti pArzvacaritra. niSThurakuThAraghAtaiH niSpeSo'sthicayasya subhASitaratnabhAMDAgAra. niHsArasya padArthasya zArGgadharapaddhati. niHsvo'pi saGgataH sAdhu sUktimuktAvalI. nIcaM samRdvimapi sevati subhASitaratnabhAMDAgAra.. nIcAH zarIrasaukhyArtha pArzvanAthacaritra. nIcocAdivivekanAzakuzalo mubhASitaratnasaMdoha. nIrasAnyapi rocante subhASitaratnabhAMDAgAra. nRNAmmRtyurapi zreyAn pArzvanAthacaritra. netrAnandakarI bhavodadhi sUktimuktAvalI. netronmIli vikAzabhAva agaandhiaa , naikacakro ratho yAti namaskAramAhAtmya. naivAtmano vinAzaM subhASitaratnabhAMDAgAra. naivAsvAdya rasAyanasya rasanAt noccairvAcyamavazyaM kAvyamAlA prathama gucchaka. nodakaklinnagAtro'pi no nidhUtaviSaM pibannapi subhASitaratnasaMdoha. no mRttikA naiva jalaM purANa. naureSA bhavavAridhI sUktimuktAvalI. nyastA muktipathasya vAhakatayA adhyAtmakalpadruma. nyAyanirNItasAratvAn subhASitaratnabhAMDAgAra. 438 5 387 211 360 16 purANa, 372 19 20 17 229 49 121 5 218 13 pakkaNakule vasanto pakSapAto na me vIre patrAnvayamapi sarasija paJcavidhAbhigamo'sau paThakaH pAThakazcaiva paDivannamasagAhaM saMghapaTTakanI TIkA. haribhadrasUri. sUktimuktAvalI. . M" . . 02 308 dharmaratnaprakaraNa. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) 385 17 177 2 427 24 148 11 60 25 315 16 387 16 purANa. 404 389 427 187 Gnomm paNyAjIvastukazcit dRSTAMtapaJcIzI. patito'pi rAhuvadane subhASitaratnabhAMDAgAra. patnI premavatI sutaH suktimuktAvalI. padmAkaraM dinakaro bhartRharinItizataka. paradAraparadroha purANa. paradAraratasyApi nAradIyapurANa. paraparitApanakutukI subhASitaratnabhAMDAgAra. paraparivAde mUkaH paramabhAvaphalAvali bhASApUjAsaMgraha. paravAde dazavadanaH subhASitaratnabhAMDAgAra. paravighnena saMtoSaM parasyApadi jAyante pArzvacaritra khaMDa sAtamo. paraM puNyaM paraM zreyaH namaskAramAhAtmya. parAnaM prApya durbuddhe subhASitaratnabhAMDAgAra parigrahaM ceyajahA adhyAtmakalpadruma. parigrahAtsvIkRtadharmasAdhanA parigrahaM dvividhaM tri subhASitaratnasaMdoha. pariSahAno sahase na adhyAtmakalpadruma. paropakArapravaNAH svasatvA naravarmacaritra, paropakArAya phalanti vRkSAH bhartRhari nItizataka. palyaGkamAsaMdikamujihAnA naravamaicaritra. palyopamasahasrantu sUktimuktAvalI. pazya lakSmaNa paMpAyAM siMdUrapakaraNanI TIkA. pazya satsaGgamAhAtmyaM pArzvanAthacaritra. pANau tAmraghaTI kuzaH --- subhASitaratnabhAMDAgAra. pAtu vo nikaSagrAvA . " pAtramapAtrIkurute pApakatuH parasyArthe nAradIyapurANa. pApaM lumpati durgatiM dalayati mUktimuktAvalI. 256 6 266 18 Madur 251 3 64 47 189 11 357 1 202 11 319 31 411. 8 20 19 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyakhiNeNa pAvai pASANe yathA pASANo bhidyate Ta pAsatthAI vandamANassa pitA mAtA bhrAtA priya pitrAdayo'pi vacyante - pibanti nadyaH svayameva pizunaH khaLu sujanAnAM pizunajanadUSitA pIDhI prakSAlanena kSiti pIDyate jantavo yena pItaM yatra himaM payaH pItvA jJAnAmRtaM bhuktvA pIyuSadhArAmitra dAmbhikAH pudgalaiH pulAstu siM puraH sthitAnivordhvAdha puSpAdyaca tadAjJAca pUgIphalAni pAtrANi pUtaM dhAma nijaM kulaM pUrva navA navabhiH poto dustaravAritaraNe prakaTamapi na saMvRgoti prakRtikhalatvAdastAM prakSAlayantaM janapApapaGka pracchAdayati durAtmA patigraharatA ye ca pratyakSato na bhagavAnRSabho pratyutthAtisameta nauti prathamavayasi pItaM toya prathame nArjitA vidyA (22) aSTAhikA. 16 404 1 kAvyamAlA gucchaka AThamo, 517 1 subhASitaratnabhAMDAgAra. saMghapaTTanI TIkA. siMdUrakara. 217 69 0 subhASitaratnabhAMDAgAra. 99 sUktimuktAvalI. subhASitaratna mAMDAgAra. purANa. zArGgadharapaddhati. jJAnasAra* saMghaTIkA. jJAnasAra. " sUktimuktAvalI. " "" bhASApUjA saMgraha. subhASitaratnabhAMDAgAra. " 19 navacaritra. sUktimuktAvalI. nAradIyapurANa. haribhadrasUri. subhASitaratna saMdoha subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. 462 2 189 10 365 4 116 12 319 32 495 371 79 210 81 479 185 469 17 11 65 405 365 408 3 18 1 24 74 9 mw 4 62 34 157 9 316 22 46 36 400 174 7 445 11 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradAnaM pracchannaM gRha pradIpte bhuvane yadvat airat bhavikAM prabhaviSNustvameko'pi pramANIkRtya zAstrANi prazamo devagurvAjJA prazAntacittAyabhavAbdhi prAkRta eva prAyo prAk pAdayoH patati prAgdharma lavaNottAraM prAjJaH prAptasamasta prANAghAtAnnivRttiH prAtaH kSAlitalocanAH prAtaH puSNo bhavati mahimA prApyApi cAritramidaM prAyaH prakAzatAM yAti prAyaH svabhAvamalino prAsAdaramyamojasvi prAsAde kalazAdhiropaNasamaM priyA nyAyyA vRttirmalina prerayati paramanAyaH phalapUjAvidhau tu bahavo rathyA guravo bahuguNa vijjANilao bahuniSkapaTadrohi bhAI bAdhAvidhAyinAmapi bAlaH prAyo ramaNAsaktaH (23) bhartRhari nItizataka. namaskAramAhAtmya. naravarmacaritra. 0 sUktimuktAvalI. namaskAra mAhAtmya. naravarmacaritra. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. jJAnasAra. AtmAnuzAsana. bhartRharinotizataka. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnabhAMDAgAra. 99 " sUktimuktAvalI. bhartRharinItizataka, subhASitaratnabhAMDAgAra. -pha sUktimuktAvalI. ba kAvyamAlA prathama gucchaka. upadezasiddhAMta ratnamAlA. subhASitaratnabhAMDAgAra. upadezasiddhAMta ratnamAlA. sUktimuktAvalI. " 149 16 29 12 65 49 1 462 291 30 20 62 38 346 403 24 124 13 154 30 318 30 282 4 261 11 389 2 355 1 121 4 37 149 389 16 363 301 333 35 305 188 4 15 M 20 mins 90 67 447 19 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 bAlye'pi madhurAH ke'pi brahmacaryatapoyuktA brahmajJAnavivekanirmala brAhmaNo brahmacaryeNa bAhyadRSTipracAreSu bAhyadRSTeH sudhAsAra. (24). pArzvanAthacaritra. purANa. bhartRhari vairAgyazataka. purANa. jJAnasAra bh 8 mhm m m ---- 140 . ---- sAra 97 h . bha .. jJAnasAra. sUktimuktAvalI, 471 10 482 10 bhaktizraddhAnaghusRNo bhakto mAtApitRRNAM bhagnapRSThakaTigrIvA bhAraH kulaparvatA bhavati kila vinAzo bhavati niyatamatrAsaMyama bhavanti namrAstaravaH bhavabhramaNavibhrAnte bhavasaukhyena kiM bharamanA kezalocana bhikSA sUtakamandire bhUmiobhako aNanto bhramavATI vahidRSTi AtmAnuzAsana. sUktimuktAvalI. saMghapaTTakaTIkA. bhartRharinItizataka purANa. jJAnasAra. jJAnasAra. saMghapaTTaka. upadeza siddhAMtaratnamAlA. jJAnasAra. 147 58 h h h h h h h h h h h 8 ` 228 46 157 8 s s 197 makSikAH kSatamicchanti maNinA valayaM valayena maNiH zANolliDhaH samara matkuNAnAM ca saMyogAt gatsyArthI carati tapaH madasthAnabhidAtyAga madhuramiva vadanti madhurAjyamahAzAkA manasi vacasi kAye sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. pArzvanAthacaritra. sUktimuktAvalI kAvyAmAlAprathamagucchaka. jJAnasAra subhASitaratnabhAMDAgAra. jJAnasAra. bhartRhari nItizataka: 210 1 361 19 24 4 148 13 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 7 199 4 rUpasenacaritra. subhASitaratnabhAMDAgAra. purANa. subhASitaratnabhAMDAgAra. pAcacaritra. naravarmacaritra. jJAnasAra. naravarmacaritra. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalo. zAGgedharapaddhati. adhyAtmakalpadruma. 65 48 g 36 62 198 411 -- G N manaH sthiraM yasya vinA manISiNaH santi na te mano vizuddha puruSasya mando'pyamandatAmeti manye vizodhya vidhirainda mamatvamAyAmadamAna madhUrI jJAnadRSTizcet marusthalIkalpatarUpamAnaM malayAcalagandhena mahatAmapyaho daivAd mahatAM pArthanenaiva maharSayaH ke'pi sahantyu mahAtapodhyAnaparISa mahAduHkhAya sampaye mahAvratadharA dhIrA mahimAnaM mahIyAMsaM mAtA pitA svaH suguru mAtApyekA pitApyeko mAtRsvAmisvajanajanaka mAdyasyazuddhairgurudeva mAnaM mArdavataH krudhaM mArga rudravA sagarva kamapi / mAlAmbarAbharaNabhojana mAlinyamavalambeta mAMsaM mRgANI dazanau mAsUaha jaggIabdha mAsvapohi jAgarivyaM 259 10 258 437 2 Han 203 12 hemAcArya. sUktimuktAvalI. adhyAtmakalpadruma. siMdUraprakaraTIkA. subhASitaratnasaMdoha. adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnasaMdoha. dRSTAMtapacIzI. subhASitaratnasaMdoha. subhASitaratnabhAMDAgAra. zAdharapaddhati. sUktimuktAvalI. 210 3 152 23 21 27 405 2 499 13 446 18 mittasamANo mANA mitradrohI kRtaghnazca dharmaratnaprakaraNa. phuTanoTamAM che. 478 17 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) 9 34 152 24 215 2 sUktimuktAvalI. subhASitaratnasaMdoha. rUpasenacaritra. subhASitaratnabhAMDAgAra.purANa. subhASitaratnabhAMDAgAra. kAvyamAlA prathama gucchaka. upadezasiddhAMta ratnamAlA, jJAnasAra. zAGgadharapaddhati. sUktimuktAvalI. 221 359 M F 302 mithyAtvagaralodvAraH muktvA svArtha sakRpahRdayA mukhaM padmadalAkAraM mukhenaikena vidhyanti muNDanAcchramaNo naiva mueko jaTI valkalavo muNDo jaTilo nagna muddhANa raMjayaNatya muniradhyAtmakailAse mUkhoM hi jalpatAM puMsAM mUlabhUtaM tato dharma mUle bhujaGgAH zikhare mRgamInasajjanAnAM mRdo bhArasahasreNa merUpamAnamadhupavraja meSaM ko'pi jhare pibanta mokSAzramaM yazvarate yatho modakA yatra lajyante modante bahutarkatarkaNacaNAH mo mA rA ma mA daM dve mohaM dhiyo harati 5 445 13 sUktimuktAvalI. purANa. subhASitaratnasaMdoha. dRSTAMtapaccIzI. purANa. 216 500 15 382 141 12 adhyAtmakalpadruma. 298 13 sUktimuktAvalI. 482 12 subhASitaratnasaMdoha. saMghapaTTaka. sUktimuktAvalI. yacchukrazoNitasamutpa yatkiJcidvitathaM yadapya yatnaH kAmArthayazasAM yatnena pApAni samAcaranti yatpAgjanmani saJcitaM yatra vidyAmo nAsti yatrAnekakathAnakadra yatrApi kutrApi bhavanti 498 7 224 37 444 9 447 1 71 70 AtmAnuzAsana. zAGgaMdharapaddhati. 483 14 subhASitaratrabhAMDAgAra. Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatrAbjo'pi vicitra yatsAdhUditamantragocara yathA gajapatizzrAntaH (25) kAvyamAlA gucchaka sAtamo. 72 73 subhASitaratnasaMdoha.. 341 31 sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. 422 12 274 444 369 7 sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. Awxcco exam ... purANa. yayAgnitApaH sukhado yathA caturbhiH kanakaM yathA cittaM tathA vAco yathA bindunipAtena yathA yathaiva snehena yadamI dazanti dazanA yadamISAM maharSINAM yadA na kurute pApaM yadA sarva parityajya yadA sarve paradravyaM yadA sarvAnRtaM tyaktvA yadi nAma sarvapakaNaM yadi mokSaphalaM kAle yadi santi guNAH puMsAM yadbhakteH phalamahaMdAdi yadyadiSTatamaM tattat yadyapi khadirAraNye yadyapi candanaviTapI yadyapi svacchabhAvena yadvaccandanasambhavo'pi yadvadbhAnurvitarati yannAmnA madavAra yanirmittaM kuthitataH yamaniyamanitAntaH yastu yogarato vimo 59 139 sUktimuktAvalI. 196 2 445 14 mr or subhASitaratnabhAMDAgAra. siMdUramakara. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. or n 391 178 187 195 4074 190 15 425 23 sUktimuktAvalI. subhASitaratnasaMdoha. on -- " subhASitaratnasaMdoha. AtmAnuzAsana, nAradIyapurANa. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) subhASitaratnasaMdoha... subhASitaratnabhAMDAgAra. adhyAtmakalpadruma, purANa. pArzvanAthacaritra. sUktimuktAvalI. jJAnasAra. zArGgadharapaddhati. subhASitaratnabhAMDAgAra. siMdUrapakara.' saMghapaTTakaTIkA. jJAnasAra. 340 28 406 1 275. 27 - - 56 7 180 6 443. 5 ' 90 1 383 13 21 21 468 4 yastyattvA guNasaMhati. yasminvaMze samutpannA yasya kSaNo'pi suradhAma yasya cittaM dravIbhUtaM yasya tasya prasUto'tra yasya trivargazUnyAni yasya nAsti parApekSA yasyAkarNya vacaH sudhAkavalitaM yasyAM sa kesariyuvA yaH puSpairjinamarcati yaH saMsAranirAsalAla yAtrAH pratItya pitarau yA zAntaikarasAsvAda yA sRSTibrahmaNo bAhyA yAsyAmyAyatanaM jinasya yuktau dhuryAvivotsargA yuvAM yadi piturbhakto ye jAtyA laghavaH sadaiva ye dIneSu dayAlavaH spRzati ye'nAdimuktau kila ye zAntadAntAH zrutapUrNa yeSAM japastapaH zaucaM yeSAM bhUSaNamaGgasaGgata yeSAM manAMsi karuNA ye strIvazaM gatA nityaM yo daSTo duritaM hanti yo dharmazIlo jitamAna yo nAkSipya pravadati yo'nyeSAM bhaSaNodhataH sUktimuktAvalI. namaskAramAhAtmya. 437 subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. 206 154 purANa, 140 139 AtmAnuzAsana. sUktimuktAvalI. mahAbhArata. sUktimuktAvalo. 148 12 312 subhASitaratnasaMdoha. 421 10 150 17 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo varjitaH paJcabhirantarAyai yo vizvaM vedavedyaM janana (24) naravarmacaritra, akalaMkastotra. ___42 21 47 28 360 12 278 35 rakSanparasaMsparza rakSArtha khalu saMyamasya gaditA rarakaMto niNadavvaM raGkaH ko'pi janAbhibhUti ratnatrayAmalajalena ratnAkaraH kiM kurute ratnAnAmiha rohaNa ratnairApUritasyApi ratnaikhibhiH pavitrAyA , ramyaM yena jinAlayaM ramyeSu vastuvanitAdiSu ravicandravanhidIpa rAjamAnyo dhanADhayazca rAjyaM niHsacivaM gata rAjyaM vAjivibhUtidanti rAvaNena kRte pApe rucirakanakadhArAH rUpe rUpavatI dRSTi rUpaM ramyaM karaNapaTutA reNukAjanayadrAma rohaNAnerivAdAya kAvyamAlA prathamagucchaka. adhyAtmakalpaduma. suktimuktAvalI. adhyAtmakalpaduma. subhASitaratnasaMdoha. subhASitaratnabhAMDAgAra. sindramakara0 subhASitaratnabhAMDAgAra. jJAnasAra. sUktimuktAvalI. AtmAnuzAsana. kAvyamAlA gucchaka. rUpasenacaritra. 279 36 501 22 189 12 467 114 2 100 8 277 31 512 1 %r or 179 0 424 483 450 468 sUktimuktAvalI. rUpasenacaritra. . sUktimuktAvalI. jJAnasAra. sUktimuktAvalI. purANa. namaskAramAhAtmya. orar 94 424. 41 16 lakSmIzmani bhAvatI lakSmIstaM svayamabhyupaiti --- siMdaraprakara. lakSmIH kRtArtho saphalaM sUktimuktAvalI. laGkSayati bhuvanamudadhe 469 5 188 6 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) 425 407 206 21 5 mubhASitaratnasaMdoha. siMdUrapakara. subhASitaratrasaMdoha... jJAnasAra. lajjAto bhayato vitarka labdhaM janma yato yataH labdhuM buddhikalApa labdhocchAyo nIcaH lAvaNyalaharIpuNyaM lipyate pudgalaskandho loevi imaM suNiyaM jaM lokAgramadhirUDhasya lobhaH pitAtibaddho 406 sus upadezasiddhAMta ratnamAlA. 305 namaskAramAhAtmya. 42 19 kAvyamAlA prathama gucchaka. 359 11 subhASitaratnabhAMDAgAra. 203 408 173 subhASitaratnasaMdoha. sUktimuktAvalI. jJAnasAra. subhASitaratnabhAMDAgAra. subhASitaratnasaMdoha. .. a wom 75 vaMzabhavo guNavAnapi vaMzAvalambanaM yadyo vakratAM bibhrato yasya vakro'pi paDujanito'pi vacanairasatAM mahIyaso vAsi ye zivamukhadAni vamaH kimasya cocaistvaM vatsa kiM caJcalasvAnto vadane vinivezitA vadanti ye jinapatibhASitaM vadanti ye vacanamaninditaM vane'pi doSAH prabhavanti vane ratirviraktAnAM candAmi tavaM tahasaMja vandyAnindati duHkhi vapuH pavitrIkuru tIrthayAtrA vapuzca paryakazayaM zlathaM vapratrayaM cArucaturmukhAMgatA varamaggimi paveso varaM kSiptaH pANiH kupita . 365 5 107 22 103 282 .... 217 subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. saMghapaTTakanI TIkA. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. hemacaMdrasUri. adhyAtmakalpadruma. subodhikA. siMdUrapakara. / 344 37 457 2 43 25 45 32 329 1 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varaM grAsthyamevAdya varaM ca dAsyaM vihitAnya varaM daridro'pi dharmavA varaM dAridryamanyAya baraM parvatadurgeSu varaM mRtyurvaraM bhikSA varaM maunaM kArya na ca varaM zUnyA zALA na ca varaM bhRMgotsaGgAdguru varaM sakhe satpuruSApamAnito varjanIya matimatA varNyaH sa yo nAmakarmakArI vardhanaM vAtha sanmAna - vazyavidveSaNa kSobha vastraM pAtramupAzraye bahuvidhaM vastrairvavibhUtayaH hijvAlA iva jale vAkyaM jalpati komalaM vAcchA sajjanasaGgame vANI vRtiryaksuraloke bhASA vArdhakArasevakAva vAzcandraH kimiha vAryagnibhasmara vi vikArAya bhavatyeva vikAzayanti bhavyasya vigrahamicchanti bhaTA vicArasArA api zAstra vijantuke dinakararazmi vidyaya joisa ceva (31) AtmAnuzAsana. naravarmacaritra. 99 sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. pArzvacarita. subhASitaratnabhAMDAra. 17 bhartRhari nItizataka subhASitaratnabhAMDAgAra. " naravarmacaritra subhASitaratnabhAMDAgAra. namaskAra mAhAtmya. kAvyamAlA gucchaka sAtamo bhASA pUjAsaMgraha. namaskAramAhAtmya. subhASitaratna saMdoha. bhartRhari nItizataka, adhyAtmakalpadruma. manusmRti. subhASitabhAMDAgAra. subhASitaratna saMdoha. pArzvacaritra. subhASitaratnabhAMDAra. sUktimuktAvalI. adhyAtmakalpadruma. subhASitaratna saMdoha saMghaTTanI TIkA. 250 220 23 297 448 23 296 1 411 6 296 298 298 329 126 350 146 369 28 284 6 6) 19 15 41 14 338 24 153 25 44 29 314 11 150 18 501 21 510 2 126 317 26 292 2 104 10 216 18 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32). subhASitaratnabhAMDAgAra. 158 12 -8 -1 67 57 147 10 subhASitaratnasaMdoha. bhartRhari nItizataka. rUpasenacaritra. kavyamAlA prathama gucchaka.. sUktimuktAvalI. 137 119 8 20 subhASitaratnabhAMDAgAra. nAradIyapurANa. subhASitaratnabhAMDAgAra. vidhayA vimalayApya vidyA vivAdotha dhanaM vidhividhAtAniyati vinA gurujyo guNanIradenyo vinirjitA harihara vipadi dhairyamathAjyudaye vipadyapi gatAH santaH vipulajaTAvalkalinaH viralA jANanti guNA viziSTakulajAto'pi vizvAbhirAmaguNagaurava vizvAmitraparAzara vizvAsaghAtinAM caiva viSadharato'pyativiSamaH viSabhArasahastreNa viSamasthito'pi guNavAn viSayagaNaH kApuruSa viSayavirati saMgaH viSayormiviSodvAraH vistAritakriyAjJAna vIkSyAtmIyaguNairmRNAla vRzcikAnAM bhujaGgAnA vRSa cittaM vrataniyamairanakathA vedavikrayiNathApi vezyAkarSaNayogI veSeNa mAdyasi yatezcaraNaM , veSopadezAdyupadhi vaidyo guruzca mantrI ca vairaM yaH kurute nimi vyasanazatagatAnAM zAGgadharapaddhati. sUktimuktAvalI. AtmAnuzAsana. jJAnasAra. subhASitaratnasaMdoha.. muktimuktAvalI. 344 - 36 315 nAradIyapurANa. kAvyamAlA prathama gucchaka. adhyAtmakalpadruma. 363 sUktimuktAvalI. subhASitaratnasaMdoha. sUktimuktAvalI. 270 22 264 14 126 3 342 32 422 15 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deg vowwe (33) vyAkulenApi manasA 442 1 vyAghrasya copavAsena subhASitaratnabhAMDAgAra. 408 1 vyAjRmbhamANavadanasya vyAghavyAlabhuGgaga subhASitaratnasaMdoha. 415 18 vyomani zamvA kurute subhASitaratnabhAMDAgAra. 370 13 za zakaTaM paJcahastena sUktimuktAvalI. 336 15 zaMke puraH sphurati komala pAzvacaritra.. zateSu jAyate zUraH 290 0 zatruJjayAdisyamAdi sUktimuktAvalI. zatruJjaye jine dRSTe zanaiH purA vikRtipurassaraM subhASitaratnasaMdoha. 105 13 zamadamabhaktivihIna kAvyamAlA prathama gucchaka. 362 22 zamayati yazaH klezaM subhASitaratnabhAMDAgAra. 414 16 zamo damastapaH zaucaM purANa. 140 10 zayyAtalAdapi tu ko'pi AtmAnuzAsana. . 276 zarIriNaH kulaguru subhASitaratnasaMdoha. zarIriNAmamukhazatasya 105 15 zazini khalu kalaMka: 426 zazI divasadhUsaro 426 zAsanAt trANazaktezca jJAnasAra. 480 zAstrajJo'pi dhRtavato'pi adhyAtmakalpadruma. 278 zAstrAvagAhaparighaTTana - sUktimuktAvalI. 308 zAstre puraskRte tasmAd jJAnasAra. zAstroktAcArakartAca 481 7 zirasA sumanassaGgA --- --- pArzvanAthacaritra. 201 10 ziSyapaziSyAvalIda naravarmacaritra. 66 52 zItAtapAyAnna manAgapIha adhyAtmakalpadruma. 257 7 zIlaM pradhAnaM nakulaM purANa. zucidambhaH zamadambha. kAvyamAlA prathama gucchaka. 358 6 a 0 0 Mar 20 2 2 480 Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) 64 45 316 20419 1 zrutasampadaH kavInA zrutvopadezaM vizadaM zUdrAnabhojinazcaiva zrUyatAM dharmasarvasvaM zrUyate caramAmbhodhau zokaM mA kuru kukkura zauklye haMsabakoTayoH zaucAcAravivAdo zraddhAlutAM zrAti jinendra - zrItIrthapAntharajasA zrIvItarAgo bhuvi bhAti zrIvIraM vandituM bhAvAca zrutamavikalaM zuddhA vRttiH zrotaMzrutenaiva na kuNDalena sUktimuktAvalI. mahIpAla caritra. nAradIyapurANa. mahAbhArata.. namaskAramAhAtmya.subhASitaratnabhAMDAgAra. kAvyamAlA gucchaka. kAvyamAlA prathama gucchaka. sUktimuktAvalI. 159 14 358 naravarmacaritra. namaskAramAhAtmya. AtmAnuzAsana. bhartRharinItizataka. 475 6 4583 .43 24 40 12 123 12 146 4 SaTakAyAnupamRdya SaDbhedayuktaM vratamA saMghapaTTaka. naravarmacaritra. 224 36 63 40 saMvardhito'pi bhujagaH saMvinAH sopadezAH saMsargAd bhavati hi sAdhutA saMsArakaM yena sukhaM saMsArasantApasudhAprakAro saMsArasAgaramapAra saMsAra:svamavanmithyA saMsAre'dhigatA narAmarabhavAH / saMsAre nivasan saMhRtabahuvidhasattvo sakalavimalavoco saguNamapi hanta viguNA subhASitaratnabhAMDAgAra. 371 17 saMghapaTTaka. 174 subhASitaratna. 222 30 naravarmacaritra. 62 35 subhASitaratnasaMdoha. 496 jJAnasAra. sUktimuktAvalI. jJAnasAra. kAvyamAlA prathama gucchaka. 359 8 AtmAnuzAsana. 69 64 subhASitaratnabhAMDAgAra. 409 - 1 Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saGgatiryAdRzI tAdRk saGgrAmavAridhikarI karIndra sajjJAnaM yadanuSThAnaM sajjJAnadarzanacAritra satyaM tIrthaM tapastIrtha satyaM nAsti tapo nAsti satyaM brahma tapo brahma satyAtmanyapi kiM no satyA yonirujaM vadanti satyArjavadayAyuktaM satyAM vAcaM vadati kurute satyenotpadyate dharmo satvAsatvanityAnitya sadA khaNDana yogyAya sadA zubhadhyAnasusAra sadarzanajJAna tapo damADhyA sadbhistu lIlayA proktaM sadbhiH saMsevyamAno'pi sadvaMzajasya paritApanudaH santa eva satAM nitya santAnaH susthiraH santApito'pi sAdhuH santo na yAnti vaivarNya santyajya zUrpadoSAn santyeva kautukazatAni sappo ikkammaraNaM samatA sarvabhUteSu samAdhigatasamastAH samayasAra supuSpa samarpitAH kasya na tena (34) siMdUraprakaraTIkA. rUpa senacaritra. jJAnasAra. subhASitaratna saMdoha purANa. 99 purANa. subhASitaratna saMdoha mahAbhArata. namaskAra mAhAtmya. subhASitaratnabhAMDAra. rUpasenacaritra. subhASitaratnasaMdoha. subhASitaratna bhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. 314 138 99 kAvyamAlA gucchaka AThamo. 512 subhASitaratnasaMdoha. 384 55 150 419 438 347 457 309 175 0 sUktimuktAvalI. rupasenacaritra. subhASitaratna bhAMDAgAra. AtmAnuzAsana. -upadezasiddhAMta ratnamAlA. purANa. 211 AtmAnuzAsana. bhASA pUjA saMgraha. sUktimuktAvalI. 35 29 ra 4 57 14 87 497 184 463 2 116 114 157 16 19 3 8 a 4 1 369 10 175 9 6 Y 276 29 218 16 58 15 68 63 11 7 392 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) 43 23 98 2 221. 26 naravarmacaritra. jJAnasAra. adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnasaMdoha. sUktimuktAvalI.. aSTAhnikA. subhASitaratnasaMdoha. 102 123 501 19 15: 21 383 14 saMghapaTTaka.. aSTAhnikA. subhASitaratnabhAMDAgAra. h h h h h m m h h m m s h m h h 17 334 sUktimuktAvalI. 477 13 samastajIve karuNA samAdhinaMdanaM dhairya samAzritastArakabuddhi samudyatAstapasi ni samRddhiddhI prabhutA saMpatto jiNa bhavaNe samyaktvazIlamanaghaM samyagadharmavyavasitaparaH samyagmArgapuSaH prazAntavapuSaH sayaMpamajaNepuNAM sarpadurjanayomadhye sarvajJadevasya ca nAma sarvajJArcAnuraktirvipula sarvajJo hadi vAci tada sarvatrAsthagitAzravAH sarvathApyakSamo daivA sarvAtizayasampannAM sarvAbhilASiNassarva sarvArambhaparigrahasya sarve vedA na tatkuryu sarutkaTakAlakUTaraTalaiH sarvodvegavicakSaNaH savitaryastamApanne savistare dharaNItale sahajakarmakalaMka sahajabhAvasunirmaLa sahajaratnarucipratidIpakai saha tapoyamasaMyamayantraNAM sahate kaTuM na jalpati sahavAsyeva jAnAti sAgre ca ganyUtizatadvaya sAdhayati yatprayojana 475 237 42 saMghapaTTaka. namaskAramAhAtmya. . 217 8 jainatatvAdarza. saMghapaTTaka. mahAbhArata. saMghapaTTaka. subhASitaratnasaMdoha. 420 5 subhASitaratnasaMdoha. bhASApUjAsaMgraha. 4604 105 14 11 261 adhyAtmakalpadruma. sUktimuktAvalI. siMdUrapakaranITIkA. adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnabhAMDAgAra. 44 30 Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) 106 sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. jJAnasAra. sUktimuktAvalI. subhASitaratnabhAMDAgAra. saMghapaTTakanITIkA. subhASitaratnabhAMDAgAra. namaskAramAhAtmya.. subhASitaratnabhAMDAgAra. namaskAramAhAtmya. pArzvanAthacaritra. subhASitaratnabhAMDAgAra. sUktimuktAvalI. pArzvanAthacaritra. 432 14 409 218 381 9 41 . xn020200 338 23 . 0 siMho valI dviradazoNita sukulajanmavibhUti mukhAsukhasvapara sukhino viSayAvRptA muciramapi upitvA mujanAnAmapi hRdayaM subahuM pi suyamahIyaM subhASitasyAdhyayane mulabhAtrijagallakSmya. sulabhAH puruSA rAjan suvarNabhUSaNAnyAzu susaGgasyopadezo'pi sUkSma virauti parikupyati sUtrANi santaH sutapobhi saiSa prabhuH kanakabhaMga saudhotsaGge zmazAne saumyasya darzane nUna sauvarNaH kamagakaraH stambhitavibudhasamRddhi stutyAH sutAsta eva stokApi vandyate kokaiH strINAmami vacaH kAle sthAne nivAsaH sukulaM sthiratA vAanaH . sthaiyaratnapradIpazceddIptaH sthairya sarveSu kAryeSu snAnaM manomalatyAgo snAnopabhogarahitaH spardhantAM sukhameva -- sphuranmaGgaladIpaM ca svaguNaireva tRptizcedA svatomanovacanazarIra muzu.rani pArzvanAthacaritra khaMDa sAtamo. 198 subhASitaratnabhAMDAgAra. kAvyamAlA prathama gucchaka. 460 sUktimuktAvalI. 484 394 474 . 4 jJAnasAra. 77 sUktimuktAvalI. 444 10 purANa. 55 - 2 subhASitaratnabhAMDAgAra. . jJAnasAra. mubhASitaratnasaMdoha... 105 15 77 382 11 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) subhASitaratnabhAMDAgAra. vapakSacchedaM kA samucita svabhAvakagnisyAsya svabhAvalAbhAta kimapi svamapi bhUricchidrazcA svayaM pramAiniyatan svargacyutAnAmiha jIvaloke svargastasya gRhAGgaNaM svarNasyevAmisantApo . svaliGgino vA paraliGgi svastyastu sajjJAnebhyo svAdhyAyamAdhitsati no svAdhyAyahInA vRSalAH svAdhyAyottamagItisaGga svAnukUlAM kriyAM kAle 365 16 447 22 21 20 jJAnasAra. subhASitaratnabhAMDAgAra. ayAtmakalpadruma.. sUktimuktAvalI. siMdaspakara. namaskAramAhAtmya. maravarmacaritra. sUktimuktAvalI. adhyAtmakalpadruma. purANa. kAvyamAlA gucchaka sAtamo. jJAnasAra. 19 19 250 2 313 3 72 74 307 2 adhyAtmakalpadruma. subhASitaratnasaMdoha. siMdarapakara. purANa. kAvyamAlA prathama gucchaka. sUktimuktAvalI. 259 9 205 20 206 21 312 3 363 476 1 119 hataM manaste kuvikalpa hanti dhvAntaM harayati harati kumati bhinte halakarSaNakArya tu hastasthA dhanarekhA haste dAnavidhirmano hitAya nAhitAya himati mahimAmbhoje hiMsako'tRtavAdI ca hiMsAvAnavRtapriyaH hiyae sasiNehoviya hiraNye vA suvarNe vA hIno'pyare bhAgyaguNai hRdayaM sadayaM yasya he pakSinAgatastvaM siMdUrakara. purANa. sUktimuktAvalI. dharmaratnamakaraNa. 32 30 478 16 55 __ adhyAtmakalpadruma. 255 5 kAvyamAlA gucchaka sAtamo. 61 30 subhASitaratnabhAMDAgAra. 365 38 Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - A sA pitra, pRSTa pati azuddha zuddha pRSTa paMkti azuddha zuddha 1 3 maMgaLA maGgalA , 23 bAhara pAse 1 17 satatilakA vasantatilakA 19 -13 'laGkatiH 'laGkatiH 2 2 nibaNNa niSaNNa 20 2 jeDaluM jeTaluM " 3 saddha sadagandha / 20 15 tahomaJjarI tahomaJjarI , 18 raNa te raNa , 28 niti vili 3 4 bahmarupa brahmarUpa 21 16 nikAMcita nikAcita , 4 manumaya manumeya 435 5 kAusamA kAusagma 16 nIMce nIce 22 22 kavira vIra . 19 kAliketham kAlikeyam 34 10 saGkaltha saGkalpa 3 23 A 24 19 magaLa maMgaLa che 21 vi. leMka 32 , graho, sAkSa rahe. bhrama - 6 5 AyoM gA(rIpa ! kSaNe , 8 kevaLa kevaLI 34 21 durgadvitayaM durgatidvitayaM 8 9 tevAM 36 15 lebha lAbha , 31 bhakti bhaktithI 41 11 nAza zAMta 10 66 bharo bharau / [, 18 jinazvanA jinezvaranA 11 3 pahipUjaye paripUjaye 42 19 pramIlA pramAda 4 12 pU5 55 45 9 bajoli dhvajo'DDi 12 7 karanArA, ma- karanArA, e 46 samavasara- samavasaraNamAM Lane vA maLane mAM 14 13 agaSTamAna aGguSThamAna 11 tatvajJAta tattvajJAna , 1 karavAnuM karAvavAnuM 19 audArya audArya 14 23 svadhanane svadhanena 9 zeAdhA dhI 15 1 anuSTupa anuSTup , prasUAta prasUti 22 satA chatA 17 1 jaina jina 29 azAtanA AzAtanA jI re gavAra na gavA 14 nyUna' nyUnya , 7 vItarAnI vItarAganI 18 tenI ,, 12 satva satvara 54 20 eALakha eALakhANa 18 5 *zikharaNI zikhariNI 55 20 tathaivaca tathaiva ca >> 6 ti kuti | 55 27 33 - 17 - - bha - - - - - - ' tevI Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA 18 " kevA pRSTa paMkita azuddha zuddha pRSTa paMkti azuddha zuddha pa6 gg tyAM tyavavA 92 8 pUrvokta pUrvokta bhaya 57 7 ajIvikA AjIvikA y , paMnuM sarpanuM 59 17 0 19 thI 26 9 avina zI avinAzI 11 sajayati sa jayati p. 11 sabhA ke sahabhAvika 18 che, kuLa 93 12 0 che, paNa kuLa nirbhayatAnA -- -- - - 1 kevAM kevI svarUpanuM darzana, 8 ane pravAse 14 kaltarU kalpatarU / - 31 0 svAmI rAmatIrtha 13 yamAnayama yamaniyama 95 13 tadevAtanItaM tadevAMttanItaM 71 7 muktispRhA muktispRhA 5 kagaDAnuM kAgaDAnuM 9 tenI jenI 2 anuSTup anuSTup / 96 12 bhuvanaM bhavanaM (2 thI ) 96 23 vapudhRta vapurdhata 31 1 thI 8 jJAnasAra | 106 21 pAma nathI pAmatA nathI 4 aulya zalya 107 4 jamAna ja mAna 77 9 siddha, siddhi , 20 AzritAne Azritane , 21 aMgAgita aMgArita | 109 25 vita ne vitarkane 78 24 avazya avazya prasiddha 111 12 muMdIne rUMdIne 79 10 anuSTup anuSTup / 115 16 aguro agaro (? zA 8) | 116 22 cugaLI yugalI 79 11 jhAnAmRtaM jJAnAmRtaM . 117 8 durAtmA durAtma 82 3 pradhAdathI dUdhAdithI | 121 6 uThI vAcALa uDI (utaja 84 3 Age Avyo thaI ) 85 10 aMjanathA aMjanathI 122 22 (gArUDI) (gArUDI) 16 samaha samUha 133 7 zAsra zAstre 14 kiyA kriyA 123. 12 detA 24 nizcaya nace kharekhara 124 9 gaNI karIne 125 9 heya heya 87 15 rUci rUci 125 17 tene 22 bhrAmaka bhUmikA 126 17 gIbhi gAma 23 viravine viratine ka 11 sudhA 2 AzaMsA zaMsA 4 thAya na thAya 89 16 nija nija 32 sadhAraNA sudhAraNa 90 19 nibhaya nirbhaya 13ra 7 ane aMgrejI detAM guNI tenA sudhA Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa pati 134 77 139 99 99 ** 140 dd 145 21 vahirvA 24 karanA 11 3 142 143 12 vyakhyAna 149 19 ,, '' 145 29 39 155 "" 159 160 azuddha zuddha 8 khistIe khristIe 10 UIne 161 1 iMdriyanA " 163 7 nivRtta 17 sarva anaMta 39 asatyane 13 vyakhyAna 13 / / 1 / 3 praNayitA 150 sArAka 16 akAzamAM AkAzamAM 253 4 vyayagatapalaM vyapagatamalaM 153 5 bhakticAIti bhaktizzU lini sapatti hisA guNanAM uddezIne iMdriyAne nivRtta sarva asatya na bahirvA tAnA 4 vaha? karanArA 3 .. vyAkhyAna 11 dujana 19 rAhata 29 sukti vyAkhyAna 515 * 1-2 naravarma caritra praNamanaM 22 pracchanaM 4 vijayI 24 nirabhisArA: nirabhi bhava pracchannaM . vijayi *17 sa'pati 1 hasA 10 guNanA 9 hradara haladara 29 upaja - - upajathI pA tAnA nahi ? duna hita sUkti (41) pRSTha pati 16 "" 167 129 169 77 170 171 :9 173 176 97 "> '' ' 178 182 184 ,, 187 190 17 ,, 193 195 9 2 bhAI 13 khIkha 8 doSAna 9 ramavA 12 mAMsa 17 guNanvata 7 dalagIra 7 juvAna 23 sAhata 10 vara azuddha 2 nAnA 8 mio: 13 karanAra 19 anuSTup 21 kukuTa 9 tama . 15 hathI hAthI 99 181 9 jAtiM kevalAM jAtiM na 24 saMdrabhumAMthI 6 guNI 23 durikayA 7 sAlAH 5 ta 6 kamAM 14 caita zuddha are bhAi bhIkha 14 kamAlinI 4 32thI 7 mahi 13 utkRSa doSAn 20vA mAMsaM guNavantaH dilagIra guNavAna sahita rai nAnA mo: canAra anuSTup kukkuTa tema samudramAMthI guNIja dukhikayA sAdvalAH te kArya mAM vai kevalAM kamalinI uparathI nahi *utka "" 197 18 candraH zcandraH 199 17 sahaja pi pi sahajo'pi Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pa`kti azuddha zuddha 203 2 candanApi candanadapi 4 caMdanathI cadramAM caDhanathI "" paNa cakramA 8 saGgavizeSaNa saGgavizeSeNa vanAM 29 12 varSonAM 204 2 na heAya 5 manuSyeAmuM pAmyAna hAya manuSyAnu 206 203 ', 207 "" 25 jaga "" 208 6 mula "" 210 ,, 209 5 sazaka 7 krAMI 15 kusaMga 27 karanArA 39 215 ,, 14 guNazraNI 24 leA ha'nu' 24 vikAvai. ' 218 20 rAjapATIkA '' 219 217 5 at 2 tetuM 24 muMDAvavAthI yati 29 11 thI 16 cAMpAnA 19 sohU 8 A guNNAnA 220 28 saivAzete 19 raMgathI ', . 222 2 28 28 30thI32 "" 224 25 36 guNazreNI lehanuM bikAve jala muktAphala rAjavATIkA sAhU A ( susAdhu adhikAramAM varNana karelA guNAnA saivAtizete rAgathI 28 26,27,28, 25,26,27, . sazaka kAMi (42) kusaMga karanArA teonu` mu`DAvavAthIja yati arthAt 11 thI 15 ca'pAnA 28 28thI32 36 * pRSTa pa`kti 28 ,, 226 "" 220 229 27 d ', $9 23. B 19 233 8 "" 99 235 19 236 .. 19 zuddha azuddha peAtAne petAne kratuI sabhya mAne che. badhIhAya .. tene keMdratulya dhanADhya kare che. 13 kurmIMga 13 hardi 21 ta pratijJAne 26 ana 1 kaMSTha 12 ki 16 racanae 19 vyAparIe 1. nI 27 10 30 cidAnaMdajI 15 kulyA 32 0 O kumA hRdi te prati jJAnA ane kaSTaM kiM racanA vyApArIzenI 50 * 50thI53 sadha paTTaka ra * kulye. *cidAna'dajI aMtakALesaNu' nahIM kAinu 2 rAga 9 khigAyA bigAyA 13 AkAra AkAra 14 Aka2 OMkAra 19 brahmAMnadA brahmAnadA 22 karata krita 16 satya sAca 22 mArI bhArI 6 sarapara sirapara Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virSi (43) pRSTa paMkti azuddha zuddha pRSTa paMkita azuddha zuddha , 19 sivA sivAya || 12 javanA javAnA 14 saMbaMdhaka saMbaMdha | 263 4 vibharSi 16 merI merI , 19 te tene 18 dIna dAna | 264 7 ledhelA lidhelA 19 o para para 25 ane 2 pUrNabhi- pUrNabhiSekanA peTanI 267 11 mamudramAM samudramAM 12 zakita zAkta 26 pAchAM pAcho 24 bhakatane bhakatene Tha. 268 2 jAgRAta jAgRti gIta 21. 17 paNe paNa 21 upade ke upadezakonA 24 kaTaluM keTaluM 270 30 vastra vasa 22 anuyAyI anuyAyI 23 saMteSAda saMteSAdi 272 1 vIsarI visArI 6 vartatananI "vartananI 24 bAMdhavAthI belavAthI 3 svIkAryo svIkAryo 276 21 sampApya 18 upAdhi upAdhi samprApya 24 kaituka 247 16 prIta kaituka prIti 23 kataka 248 3 svaita sthiti 277 28 buddhaH 9 sudhaH 20 ke kaThe ke kAMThe 278 2 strInA strIne 250 13 atizikSAnA yatizikSAna- | 11 zAstrane zAstrane manA 12 vaMzane vazane 251 22 savidya sAvadha 13 koi koI 30 jinadi jinAdi - 9 18 ke strInA ke strInA 2para ziLAya ziyALa 24 bhagavya 254 siddha siddhi 279 24 tyatyaktvA tyaktvA >> 5 ANamAM aNimAM 281 5 paritasvaM paritastvaM 257 6 kaIlAra ke IvAra 5 14 bhale bhulA 19 mUcha mUcha --- - 35 saMtA paku saMtApa 19 dara dArUNI | ja82 - 2 tAjya tyAjya 3 damAmAM - dazAmAM 282 29 yasyanti yAsyanti 259 9 tArAM asatya tArAM vacano 683 10 che ! eTale ; asatya thayuM che [, 24 prakArane prakAranuM paNa ? bhagavyA , 258 Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - karanA 22 pRSTa paMkita azuddha zuddha pRSTa paMkita . azuddha zuddha - mAMthI a- ( 304 2 mahAna mahAna jJAna jatuM | 308 4 pAmatA pAmatAM nathI.4 312 23 azAt - arthAta 286 20 zAstramAM zAstramAM 313 19 saMva sarva 0 dhamamAM dharmamAM 313 67 tAya tyAjya 10 lakSaNane lakSaNane 314 28 maLatuM te maLatuM hoya te 27 pAMcamAM pAMcamA 315 11 juThe juThA. 7 sahastreSu sahasreSu | 315 20 No viSa NazcApi 13 ADakatarA ADakatarAM 315 21 he dA. bhyAsI! 0 2 baLAt balAt / 316 12 pauzcalA puMzcalya 317 1 vrata karanAra vrata nahIM karanAra 5 karanArA |317 10 brahmahatyA brahmahatyA 7 zaktA zaktAM 317 17 nirganthAH nirgranthAH 293 13 jaIe joIe 319 8 kubrahmaNonA kubrahmaNanAM 293 24 pakti paMkti 319 9 dhote chete 294 3 gadheDo gadheDA 326 10 ? 10 sadavartana saddavartana 321 17 kahevata kahevatane 13 kaI kAMI 322 3 nAnA nAnAM 14 pramANe pramANe 322 3 chokarAne chokarAMne 20 chellA A 322 4 gheDIyA gheDIyAM 296 17 kukSimbhiri kuzimbhari 324 304 lelekha lekha , 24 ve te 324 8 hAyakeTamAM hAIkorTamAM 298 28 mavamAM bhava mATe 324 11 abarU AbarU che 299 29 Agamana AgamanA | 324 12 maMdimAM maramAM 301 6 mahAna mahAna 224 16 cAlyA ra0 jIna bhagavA jina bhaga 324 19 vyA nanI 325 vAnI dirghadarza - dirghadaSI 25 6 dhaDAya ghaDAI che 21 jIna bhagavA. jina bhaga. mahodvega va 325 25 mahovaga nI 326 27 jema joIna 23 1 10 jIvanane jIvane 39 18 lasatto laGkato .19 11 zrRgo zrRMgo 11 bhagavAna bhagavAna / 330 12 vyAravyAtRRNAM vyAkhyAthaNAM Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ja ja bhuGkatvA paruSa " " ja ja pRSTa paMkita zuddha zuddha pRSTa paMkita azuddha zuddha 331 2 sAdhunA sAdhunAM ( 360 25 kheLAnAM kheLAnuM 332 360 28 nozce nozcai 332 7 37 36. 332 30 sapapa 365 24 pApiSTo pApiSTho sarSa 5 333 8 10 thI 1 thI 364 - 9 dAyakA dAyaka , 11 naLIyanA neLIyAnA 27 vibhrato vibhrato 364 9 puruSa i 19 pakSIo che pakSIo ba225 4 thI rAbara che 335 22 znotraM zrotraM # 28 + thI 11 +1 thI 11 337 8 mAlinI zAlinI 365 2 pAmele che catura che 339 25 kastanAma 366 1 cADI cADIyA skastannAma 351 27 vona voda 366 29 vAriNAM cAriNAM 343 17niSTAparA triSThAparA 367 17 sukhakAra upakAra 343 32 sukhanI - sukhanI 18 purUSa purUSa 345 3 he pakSi 1 he pakSi 367 27, vizvAdhArakAH vishvaasghaaka 11 ajJAna ajJAnI al 348 30 kyAM 368 18 dhanuSa dhanuSa 39 8 arthAt arthAta che 27 subhASita 6 thI 12 su 350 60 kelInA caNeThInA bhASita 350 20 senAnI senAne 370 5 (12 thI 16) (12thI 2) 352 29 rUpIAne rUpIyAnI 371 1 karatA karatAM 351 31 le. ka 10 kaI kAi 351 31. bavAya belAya che 72 rada hIndra zarI 3para te 37ra 18 madhapUDa paDaye madhe pI upara mUka 3para 20 baluM ke beluM ke , 18 ane 357 22 e kuLahIna enAthI che 21 tene nahi 27 rAmaguDa rAmadhuna 357 23 karANe che thaelo chu 374 15 kahemA kamAM 358 17 samAdhi samAdhi 375 20 pATIdAsanI pATIdAranI 359 18 khalvATa:: khalvATaH 376 22 due che dukhe che , 18 zuSktanu zuSkatanu 381 27 kisntaM kirantaM >> 30 daMbhanAM daMbhanuM ! 282 18 vamaa 5mika kayA aisA Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa pati 385 97 387 388 . 390 392 99 1 krIDA - 3 khala puSa 22 tene >> 392 25 gRhyanti 395 9 prAyasyati "" "7 azuddha zuddha 2. khagdharA sragdharA 3 vigrA samagrA vigrAH sa "" 401 397 4 sukhanAM 397 21 dRSTi 398 40 ' 403 23 mRtyu 5 grAhya 1 kara 9 mAhya 9 karatA 99 400 25 viskAri 401 12 zaGkhino "" 25 kAraNa * 6 adhikAra 22 krUra pachI 22 kALaja 27 i 23 rAma magrA citram mRtyu zaktinIM "" 404 22 1 kAraNa ke Apela a dhikArathI jema . tene guNa prApta gRhaNanti prayAsyati sukhanAM dRSTiH grAhya kaha mAhya 3 pahadArA paradArA karatA visphAri rAhalA 4 saitinAtha-naitizanaivi krUra thaI pachI kALajI krie 403 15 ziraH ca ke 16 pucchaM pucche 16 durjano viSaM durjanasya ca 26 pajApatiH prajApatiH (46) pRSTa pati azuddha zuddha 406 18 madanapALA madanapAla 407 3 upakAra ne. upakAra karanA 2 snehI citram 408 "" ** 411 -412 13 414 11 415 415 43 99 25 26 re 3 5 6 421 21 99 4rara 7 437 16 12 1 svabhA tene e dalapata hAtheADA marI mArI tyasnau tyagnau ,, .. 424 13 29 425 4 422 14 nAse 429 1 sI strI .. 1* svabhAva te A (17 20) (17thI20) nAzIviSaH nAzIviSaH te ThThalapata hathoDA pacamo paJcama grathitaca sagrathitaH mA (mA4) chAgAdika- chAgAdrika pazu nI nI ane . dayAguNA yA ane guNA varSA varSA tena dharma te dha viparito 21 Asakita AsakitathI 19 430 18 kAlAM vAlAM kAlAvAlA 433 29 strI 437 3 zirSo sahasa tha gAd sIe ziznA sahasa tha tasmAda dvayaM tasmAdri Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pati azuddha dvitaya bhAvaya bhA'vaya anekAMte ekAMta jimata * jinamata 438 441 "" 39 99 443 446 5 tuM 446 26 447 7 ,, 5 46 427 5 6 19 7 "9 447 23 jIneveva 4-1 19 455 13 456 33 77 8 "" 99 18 i raLe pazu tamAMthI 23 rajezva vRddha thavA jyAre nija TaLe paNa temAMthI 457 9 spa spa 459 1 dvAraka dudhAraka 29 svAmIne svAmIne "" 45 2 akhaDa a'khaDa 23 32 2 tu rogezva unA , 468 3 tadguhAntaH 4 bhavanabhiha 5 AMgaNuAmA 9 (3-8) 469 6 mahaspati "" 472 17 thayAM 22 pArI vRddha thayA tethI jIveneva phIkkA pIkA dhikkAraNe dhikkAre che kAi hAi kAi rIte hAya dharmAdyaya dharmAMdhama zuddha satyugamAM satya yugamAM sadhyAkALe sadhyAkALe kautsaga kAcATsama namo nissaM tiththassa bha Arabha saghanA tadagRhAntaH bhavana maha AMgaNAmAM (3thI 10) bRhaspati thayA pALI (47) pRSTa paMkti 474 39 474 16 nirdamma 475 2 0 475 8. . 477 "" 476 28 deg ' 478 479 480 "" 29 19 482 4 0 13 saMsArInA saMsArInAM nirdambha vaMzastha azuddha zuddha Aryo (2-3) "" 491 27 zlAdhyatA "" 12 pAtrAmAM 19 abhIruH 2 deg vacanaM zIkhavavAnI arhat ka "" .. 481 7 pAmavAthI na pAmavAthI 481 24 zAstroka dagU zAstroktadRg 30 sarve tkRSTa 3 tatvopa 484 6 ciMtana 10 . 11 vayanaM 12 zIkhavAe 30 ata ka 485 12 sata 485 24 bhArathI 486 6 rahelu 19 temana "" 488 15 mahapurUSa 489 22 saprama 490 7 ke vakhate 23 sthAnAMgaDhine shaarduulvikriivitta (7thI11) 4 nahi 8 akhila zlAghyatA sra'dharA (12thI14) yAtrAmAM aghabhIruH AryA (1pa2I 19) anuSTupa (1tho sarvotkRSTa tattvopa ciMtita sata bhAIthI rahevu temanA mahapurUSa sa'prAsa ke te vakhate sthAnAMgAdine nahi paNa akhila Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " kA kaThe pRSTa paMkita azuddha zudhdha pRSTa paMkita azudhdha zuddha , 9 khavI rAkhavI [ 503 18 nicAravAnuM vicAravAnuM , 20 pratikramadi pratikramaNadi , 23 sukha sukha492 6 aMta mukha aMDamukha 24 aMtara che. aMtaramAM che che 8 letAM ketAM ' , 25 anubhava anubhava 504 15 3yavetA yavettA 497 15 keTalAka keTalAka 29 sthAbhAsAdi sthAsAdi ka 14 takarAra takarAra 3 tanu tenu 495 3 tamAcara samAcAra 18 teNe tarapha teNe te tarapha che ? sAme sAme 508 20 thase pAse che ka pA hama | 509 13 sAmarthyardadhi sAmarcodadhi 46 3 saghana pATha 496 17 mamahAya mapahAye che 32 ramathIrtha rAmatIrtha A 25 devAmAM na Ave dhovAmAM Ave 511 5 te kuTI te5 phuTI 497 1 samakatva samyakara 1 512 6 Atmazuddhi AtmasattA 497 5 tyavArye tyavadhArya che 10 majAvavAne samajAvavAne 499 3 sAlilena salilena , 15 pamukha pramukha 23 prati prApti ka 18 sIe strIo 514 - 2 dhaNuM ghaNuM 500 15 vidhAta vidhAta 9 koIne koIne sajjJAna 18 ApelA che Apela che vizAle 516 7 pakAvavAMne pakAvavAne 26 513 Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) agAuthI grAhaka thaela mubAraka nAmanuM lIe. amadAvAda anavarapura 1 sA. nagInadAsa dharamacaMda 1 rAvabahAdura javAharalAla jenI amarApura AgrA-belanagaMja 1 dozI jecaMda kAnajI 1 lakSmIcaMdajI jaina lAibrerI amarelI ekalArU 1 vakIla iMdarajI DAhyAbhAi 2 zA. nAnacaMda nAhAlacaMda 1 TAkalIyA rAmajI mAdhavajI 1 zA. nAthAbhAI karamacaMda 1 Tola A kIcaM vIrajI 1 zA. dharamacaMda joItA 1 jana zrAvikA upAzraya ha. mAI kalI kalakatA 1 zA vIracaMda jIvAbhAi 5 bAbu sumeramalajI surANuM ajANa sukha 1 dezI narabherAma jIvana 1 zA. kALA rUpazI 1 zrAvaka rAyacaMda nAraNajI AMbA 1 zA. lIlAdhara hIrAcaMda 1 zA amulakha trIkamajI mahAjana samasta 1 zA. tribhuvana iMdarajI AraMbhaDA 1 dezI darajI lAlajI 1 gAMdhI manajI dhanajI 1 cA namIdAsa nAnajI * umatA 1 koThArI hIrAcaMda kAnajI 1 zA vADIlAla hemacaMda. 1 bANa hanumAnasIMhacha lakSmIcaMdajI 1 dozI phatecaMda metIcaMda 1 saMdhavI motIcaMdajI vIracaMda udepura kaMDalA 2 zA rAzanalAlajI sutra 1 saMdhavI haMsarAja meghajI 1 zA nArasaMgajI lesarA 1 saMdhavI kALA melajI 1 zA phatalAlajI dhuNA 1 saMdhavI jeThAbhAi devacaMda 1 zA sAmatamalajI dugaDa * 1 zA kesarIcaMdajI vanarayA 1 jeThAlAla enDa bradharsa 1 zA sAheba lAlajI sIrIyA kAlaMkI 1 zArU jha mahetA 1 munI mehana vijayajI 1 rAjapura kaMthArIyA 1 zA je bacaMda 1 zrI nAnacaMdrajI jina lAyabrerI Akela khaDAlA. zA bahucaMda dalacaMda 1 zA devacaMda lAlacaMda eNa khAkharA 1 zA viracaMda motIcaMda 1 zeTha makanajI jhaveracaMda - acchArI kheravA 1 zA. dalIcaMda kaccha -1 zA puMjAbhAI mAnacaMda usamAnAbAda 1 khAracIyA 1 gAMdhI hIrAcaMda amIcaMda | 1 kAraDIyA zAmajI devacaMda Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zeDa tArAcaMda zAmajI 1 zA devajI vAlajI 1 zA nAgajI devacaMda khADI 1 zeTha kalyANujI tejapALa 1 zeTha narazI pAsu 1 zA. padamA mANekajI 1 zA punazI medhajI vIradhAra 1 zA hAkemacaMdra mathurAdAsa khAkharecI 1 zadhavI lADakacaMda catrabhuja khaDavA 1.zA harakhacaMda cunIlAla khAracIyA 1 veArA harakhacaMdu sAmajI 1 dozI mAdhavajI rUganAtha galatha 1 bhAyANI gulAcaMda pAnAcaMda gAdhakaDA 1 jaina lAyabrerI hA. vIracaMda amarazI gArIyAdhAra 1 zA ANu jI goviMdrajI 1 rA cheTAlAla maganalAla guDhDhA 1 mAu suMdarajI premajI hA. lakSmIcaMda suMdaracha cAraNIyA-vaDIyA 1 kAmadAra lAlajI geApALajI celA 1 jaina upAzraya hA. hIrAcaMda premaca da (50) cItaLa 1 vIsAzrImALI zadha samasta hA. dhrujeThA mAvajI chANI 1zA sAkaracaMda dalapata 1 zA kezavalAla haragAvi da 1 zA nagInada:sa bApulAla 1 zA jIvacaMda bhAgIlAla 1 thA tribhuvana raNacheDa 1zA sAkaracaMda lakSmIcaMdu 1 zA zIvAla bhagavAna 1 zA maganalAla hImaca da 1 zA lAlacaMda mehAlAla 1 zA kezavalAla garabaDadAsa cheDavaDI 1 zA jIvA jAdavajI 1 zA rUganAtha kurajI 1 zeTha vAlajI kalyANajI 1 zA mIThA premajI 1 zeTha caMdranamalanAgArI jayapura 3 zeThe gulAbacaMdrajI ciMtAmaNudAsa TIMsAdarI junAgaDha 2 junAgaDha jainazALA haste AdhavajIbhAi 1 zeTha harakhacaMda jaiyada 1 zeTha vIracaMda jecaMda 2zeTha nathubhAi lakSmIcaMda 1 zeTha lavacaMda karazana 1 daDIyA paramANuE hIrajI 1 zA mANekacaMda haMsarAja 1 zA meAhanalAla amIcaMda 1 daDIyA mulacaMda hIrajI 1 jelara maNIlAla manasukharAma 1 zA kacarA jIvaNa 2zeTha jagajIvana velajI 3. zA trIbhAvanadAsa mAta 1 paTavA khuzAla ANu 1 DAkaTara ANu dalAla gIradharalAla 1 rA. galAlacaMdabhAI jAmanagaravAlA 1 paTavA hIrAcaMda kalyANajI 1 zA bhagavAnadAsa maneArAsa 1 zA mAhanalAla amulakha 1 zA Atama dAmodara 1 rA DAcAlAla harakhaca da 2ze. jhaveracaMda purUSe tama Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jetapura (51) 1 rA. premacaMdabhaSe vahIsTadAra dhorAjI 1 vakIla mehanalAla nAgajI cInAi 1 tapakacha jainazALA lAyabrerI hA. bhImajI | 1 bakhAya bhagavAnajI ravajI prAgajI 1 dhorAjI jana kanyAzALAnA zikSaka bAI kaMku jAvavA navAgAme 1 mIsarImala karnAvaTa 1 tArI saMdha hA. covaTIyA pAMcA tathA jAmanagara kalA 1 zeTha lAlajI rAmajI prabhAsapATaNa 2 metA vasarAma hIrAcaMda 1 zA nemacaMda vIMdajI 1 zrAvikA dIvAlIbAI suMdarajI 1 zA hIrajI nAgajI 1 zeTha govIMdajI DosAbhAI pATaNavAva 1 zA nathu jhaveracaMda 1 saMdha masta hA vAsaNajI dAdara jAsakA pAlanapura 1 muni hIravijayajI 5 rA. bAlubhAI lavajI TIkara 1 jaina vidyotejaka sabhA 1 metA maNIlAla vakhatacaMda 1 pArekha praznacaMda kevalacaMda - torI. pATaNa-gujarAta 1 bhagavAnajI vanamAlI 2 zrImadda hemacaMdrAcArya jaina sabhA ha. zA. tAsaMgama * mAyAcaMda gulAbacaMda 1 zA kevalAla umeda 1 zeTha cunIlAla yAkaLacaMda janazALA thANAgAloLa pAlI 1 zA bhagavAnajI jhaveracaMda 7 zA navelacaMda suvAcaMda devagAma pIMpalavaDI 1 saMdha samasta hA. metA meghajI zAmajI 1 zA paraSotamAsa jayacaMda deNapa punA 1 zA. matarAma devacaMda 1 zA ratanacaMda kRSNAjI rAparA 1 zA kRSNajI vAlAjI 1 gAMdhI kAlIdAsa 1 zA khemacaMda rUpAjI dAvanagIrI 1 zA bhagavAnajI vAlAjI 1 zA jetasI rajapAla 1 zA devacaMda harakhacaMda. 1 zA mohanalAla zobhAmacaMda 1 zrI sadharma lAyabrerI 1 rA. zIvarAma kasturacaMda viramacchA 1 zA nemacaMda veNIcaMda 1 zA kevalacaMda metIcaMda vahAlacaMda 1 medI pAnAcaMda dalachArAma dhAraNa 1 zA mANekacaMda karamacaMda 1 zeTha dAmajI bhImajI 1 zA gaMgArAma sarUpacaMda Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * paDANa 1 vorA gopALajI catrabhuja 1 zA popaTalAla dharamazI 1 rANuM surasIMhajI adAbhAI mahAlakArI porabaMdara 4 bhaluzAlI meghajI cAMpazI 1 jhaverabhAI harajIvana yuniyana jainazALA 1 zo dhArazI muLajI 1 zA kezavajI nemacaMda prema 2 zA mAnazaMga kacarA pAlaDI maTI 1 muni jayavijayajI bagasarA 1 dezI karasanajI hemacaMda 1 vArA viracaMda suMdarajI 1 zA mulacaMda vIracaMda 1 dezI catrabhuja narazI 1 zA popaTalAla jhaverIlAla 1 vA kesarIsaMga jezaMgalAla bAmaNIyA 1 paTela dhanajI hIrajI bIlIma 2 zeTha lalubhAI kezarIcaMda bIkAnera 1 bhaTArake devacaMdrajI surIzvara bIyAvara 1 mahArAja zrI hema muni bhamedarA 1 zeTha ANaMdajI khuzAla bhADera 1 dezI kALA lAdhA 1 , rAmajI tathA raNachoDa bhANavaDa 1 zA. gokaLacaMda goradhana 1 zeTha premacaMda kacarANI 1 jaina pAThazALA 1 zA. muLacaMda bhImajI |* 1 zA. hIrajI lAdhA 1 Thakara narazI chaNubhAI 1 Thakkara kalyANajI kALIdAsa 1 nAnI bhANajI muLajI. 1 senI suMdarajI bhImajI - bheMsavADI 1 metA prAgajI meghajI bhesANa 2 rA. sukhalAla kevaLadAsa vahIvaTadAra 1 zeTha ThAkarazI tathA vakIla prAgajIbhAI 1 zA. rUganAtha tathA rUpANI ajarAmara 1 vakIla jagajIvana premajI 1 rA. choTAlAla jIvaNajI bI. e. ela. ela. bI. munasapha bhelagAmaDA 1 verA DAyAbhAI bhImajI bhoLAda 1 zA. bhurAbhAi lalubhAI magharavADa 2 zA. jIvaNa tulasI majevaDI 1 zeTha manajI dharamazI ? jenArA mahA 1 jaina derAsara jJAnabhaMDAra hA. zeTha gAMDAlAla ANaMdajI 1 metA parabhudArA jeThA maMca 1 zA. chaganalAla dharamacaMda mAvajIMjavA 3 verA devacaM rAma, 1 verA vIThala DuMgarI mATe 1 muni mohana vijayajI mAMgaroLa 125 zeTha makanajI kAnajI te munImahArAja vinaya vijayajI mAraphata jJAna khAte vAparavA 25 zeTha makanajI kAnajI . 15 zeTha morArajI khImajI 11 zeTha devIdAsa pulacaMda kacarA | 11 zeTha motIcaMdadevacaMda Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zeTha choTAlAla premajI 1 bAI avala te sA aMdarajI raNachoDanI 5 zA. metIcaMda parazotama vidhavA 5 zA. jhaveracaMda paramANuMda 1 bASTha praNAvatI vanarAvana hemacaMda 2 sA. choTAlAla aMdarajI 1 bAjI suMdara mulajI rAmajI 2 pArekha jhaveracaMda nAnajI 1 bAI devakara bAI 2 pArekha pAnacaMda nAnajI 1bhAi rUpa nathu vasanajInI vIdhavA 2 zeTha lIlAdhara premajI 1 bAra jhavera nyu kAnajInI vIdhavA 2 zrI AtmArAmajI pAThazALA * 1 bAi mAnakera harIdAsa raNachoDanI vISavA 1 zA. harIdAsa vIrajI 1 bAi dUdhI premajI jeThA 1 zeTha varachAlAla lIlAdhara 1 bAI chakora tArAcaMda vIrajInI vidhavA 1 zA parazotama lalubhAI mahetAjI 1 bAne kaMvara kapuracaMda dIpacaMdanI vidhavA 1 zA. devIdAsa menajI 1 sabhAgavatA bena jaDAva kezavajI devajI 1, zeTha savacaMda juThA 1 bena maMjulA zeTha choTAlAla premajInI dIkarI 1 zA. jIvarAja kacarA 1 bASTra rAjakera sabhAmacaMda e tamacaMdanI 1 zA. kALIdAsa vasanajI bakhAI - vidhavA 1 sA. dhArazI govIMdajI 1 bAI kastura trIbhuvana aMdarajInI vidhavA 1 zA. kacarA haracaMda 1 bAI hemakAra jhaveracaMda sudarajInI vIdhavA 1 zA rAmajI bhagavAnadAsa 1 bAI mANeka kalyANajI juThAnI vidhavA 1 zA. kacarA vAlajI 1 bAI hemAdera puMjA ANaMdajInI vidhavA 1 zA. kalyANajI rAmajI 5 bAI kuMvarajI vanarAvana hemacaMdanI vidhavA 1 zA. durlabhadAsa kALIdAsa mAstara muMbaI 1 zA. motIcaMda zerAkaraNa 1 bhaNasAlI 2majI dharamazI zezakara 1 zA. catrabhaja goradhana 1 zA hemarAja meghajI 1 zA. mArArajI dayALa 1 zA khuzAla vIrajI 1 zeTha bhagavAnadAsa jeThAbhAI mAMDavI 1 sukhaDIyA merArajI jAdavajI 1 pATalIyA jAdavajI velajI 1 sukhaDIyA motIcaMdadevajI 1 junI dharmazALA mATe hA pATalIyA jAdavajI 1 pArekha rUpajI lIlAdhara velajI 1 zA. gAla zezakaraNa 1 zA paraNetama amarazI 1 thI su harIdAsa mArAreDa nAraNa 1 muni kamaLavijayajI 1 zA. valabhajI na meTImAraDa 1 zA. trIkamalAla hemacaMda-hAla zIla 1 zA bhurA velajI 1 motIvAlA zeTha premajI kAnajI 1 tapagaccha jaidha masta 1 zA amaracaMda kAnajI rAjakoTa 7 zeTha dharamazI govIMdajI - 1 rAha mehanalAla sAkalacaMda phojadAra 1 8 kalyANajI nemacaMda rANapura 1 bAI pAravatI te madanajI harakhacaMdanI vidhavA 1 tapagaccha saMdha ha. vazarAma rAyacaMda 1 bAI ratana te zA jIvajI suMdarajInI vidhavA zakudara 1 bAI maNI zeTha bhagavAnadAsa mANekanI putrI | 1 zA meghajI aMdara Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 za, jamanAdAsa harIdAsa 1 cA, devIdAsa parazotama 1 zrI jana jJAna vardhakazALA ha. khuzAla karamacaMda lalIpara 1 verA lAlajI kalyANajI lAlapura 1 jainazALA ha. zrA. zavajI kacarA lAkhAvadara 1 paTela nAraNa kALA loNuMda zA kezavalAla nemacaMda lakhana 1 rAtribhuvanadAsa amulakha vaDodarA 2 zA. motIlAla vIracaMda vAMkAnera 1 jainazALA vaDanagara 1 zA haragevIdAsa vIracaMda 1 zA narotama lakhamIcaMda 1 zA aMbAlAla lalu 1 za hakamacaMda hAthI vALa 1 metA mena catrabhuja * vaMthalI-seraTha 2 jaina vidyAzALA 1 zrImacAritravijayajI lAyabrerI vANuka 1 dezI devacaMda mAdhavajI vADodara ka dezI bhANajI kALA vIsAvadara 1 zA gopAlajIbIvana 1 jJAnazALA ha. dalasukha cIkAbhAI valasADa 1 selaMkI rAjacaMda nayujI vaDhavANa kAMpa 1 sA amIcaMda jINAbhAI Hotell 1 zA lallubhAI gulAbacaMda vAvaDI 1 zA cunIlAla harIcaMda vaMthalI-hAlAra 1 vorA rUpacaMda mANekacaMda zAhapura 1 zA. triIbhavanadAsa umedarAma 1 zeTha hIrA nAgajI zakhapara 1 sA khetasI makanajI samaDhAyAlA 1 zAla bhavAnIzaMkara 1 za rUpacaMda pAnAcaMda sAdanI 1 jenazaMdha pAThazALA ha. gagArAma haMsarAja sANaMda 1 munI mahArAjazrI haMsavijayajI hA, caturabhAI karazana sIrapura 1 nyAyara munI zAMtIvijaya haDapasara 1 zA DAhyAlAla vIracaMda hAla navA - ) 1 jaina pAThazALA vahIcaMda rAmacaMda verAvala 4 zeTha kalyANajI khuzAla 1 rA devacaMda kalyANajI 1 sA lAlajI dayAla 1 zA valabhajI tArAcaMda Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMda mIgi presa. ekaja evuM presa che ke jeNe daza varSamAM pitAnA kAryathI chapAvanArane eka sarakha saMtoSa Apela che. A presa tadana sudhareDhI DhabanI navI mazInarIthI moTA vistAramAM ubhuM karavAmAM Avela che. ane jaththAbaMdha mANasothI kAma cAlI rahyuM che, jethI saMkhyAbaMdha tathA pithIo chapAya che. vaLI temAM - agrejI-gujarAtI-halI traNa prakAranI lIpIna-ane vaLI. buka varga-ba varka- -katrI-haDI-caka vagere dareka vAtanAM eka raMgamAM ane ghaNu raMgamAM chapAya che. TAnuM kAma paNa thAya che. chApavAne mATe joitA rapha glejha 32 rastalathI cheka 80 ratala sudhInA DemIrAyala-supararAyala-kAuna- kule na-Dabalapulesa-raMgIna vividha phezananA- kArDa -ATa pepara-kalarIMga barDa vagere dareka jAtanAM kAgaLa presamAM ja maLe che. bAIDIMga varga, pAku-kAcuM ijhIMga-gIlTIMga ane pikaeNTa phezananuM dareka thAya che. ane te mATenA A be kapaDAM-senerI, rUperI, ane raMga be raMgI sIMgala Dabala, lAna, ane mArabala, beDI pepara e sarve presamAMja rAkhela che. lakhe zeTha devacaMda ane gulAbacaMdanI kuM, mAleka ane menejare AnaMda presa-bhAvanagara jaina janarala buka pe. jaina bhAIone pitAnA khAnagI vAMcana mATe temaja jena lAyabrerIo mATe tema maDANa-prabhAvanA karavA mATe jude jude sthaLethI pustake maMgAvavAM paDatAM have vidhavA sAthe vakhata javA chatAM puratI sagavaDa thatI nathI. tethI ame atre narala bukaDe khelI che temAM koIpaNa saMsthA-maMDaLa-sabhA ke vyakti taraphathI chapAmela jaina dharmane lagatuM keIpaNa pustaka maLI zakaze. amArI DemAM paryuSaNanI dareka jAtanI kaMkotrIo tathA dIvALInA dareka jAtanA phezanebala mubAraka patro paNa maLe che. jene tirtho-muniva-jaina graha vagere dareka prakAranA pheTA-nakazA ane citra paNa rAkhavAmAM Ave che. patra vyavahAra, menejara jaina janarala bukaDe The. AnaMdapresa-bhAvanagara, Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnA nA - jena prajA mATe A ekaja tera varSanuM junuM jANItuM ane svataMtra patra che, te dara ravivAre savAramAM pragaTa thAya che. A patranI mukhya ophIsa bAvanagaramAM che. jyAre muMbaImAM brAMca che, ane amadAvAda tathA kalakattAmAM ejansI che. jaina patramAM aMgrejI gujarAtI ane hIdI lekhe Ave che. namune maphata maLe che, game tyAre grAhaka thavAya che. jaina patranI bheTe. temAM AvatA viSaye. dhamaMbindu zrI pALa svataMtra vIDIMga zrAvidhi vartamAna dhe arvajati jaina samAcAra zatrujaya mahAmya ' muni vicAra harIvikama caritra jaina jIvana caritra strInasAthI hAsya vinoda pradyumna caritra vepArI viSa giranAra mahAmya jena tirthanI musApharI dilhI darabAra jana saMsthAnA ItihAsa dareka konpharansanA rIpe nItinA viSa jena citramALA vartamAna carcA ranamALA vartamAna samAcAra saMsArI navala kathA yAtrA varNana vyAkhyAnasaMgraha vividha prazna-samAdhAna jaina darzana vagere vagere * tirthaMkara caritra apa Tu DeITa tAjA khabare Ave che dharma dezanA vagere vagere. varSanA rU. 3-0-0lakhe -adhipati "jaina"-bhAvanagara, - - , -