Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI kaccha lekhaka ane samIkSaka 88 paM. candrazekharavijayajI kamala prakAzana TrasTa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI prakAzaka : kamala prakAza TrasTa jIvatalAla pratApazI saMskRti bhavana 2777, nizA poLa, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1. phonaH 25355823, 25356033 lekhaka-paricaya : siddhAnta mahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanA vineya pU. paM. zrI candrazekhavijayajI AvRtti prathama saMskaraNa : nakala : 3000 dvitIya saMskaraNa : nakala : 2000 vi.saM. 206 5, zrAvaNa suda-5. mulya rUA. 30/ TAIpaseTiMga : karaNa cAphekasa 1, riddhi pelesa, 90 phITa roDa, bhAyaMdara (vesTa) - 401 101. phonaH 2818 4pa99, mo. 98336 16004 mudraka : zItala prInTasa 211/212, pragatI InDasTriyala esTeTa, ena.ema. jozI mArga, loara parela (IsTa), muMbaI-11 phona : 6663 3046
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI prastAvanA 3 A pustakanI prastAvanA lakhavA vize mane kahevAmAM AvyuM tyAre mane kSobha thayo. eka sAdhupuruSanA pustakanI prastAvanA eka gRhastha lakhe temAM mane aucityanA niyamano bhaMga thato lAgyo, chatAM keTalIka vyaktio evI che jemanI tIvra lAgaNIno anAdara thaI zakato nathI. sAdhu eTale mokSamArgano sAdhaka. jene tame duniyA kaho cho te temanuM jIvana nathI. je meLavavAmAM paDyo che A tenI duniyA che. je choDavAmAM paDayA che tenuM 'jIvana' che. jene choDatA AvaDe che te ja kharuM meLavatAM zIkhe che. je strI choDe che tene sauMdarya maLe che. je AhAra choDe che tene jIvanazaktinI uSmA maLe che. je dhana choDe che tene dharma maLe che. je duniyA choDe che tene AtmA maLe che. A badhuM choDyuM che teno vicAra paNa je choDe che te 'meLavyuM che'no vicAra paNa choDe che. 'choDavuM' ane 'meLavavuM' te baMnenI pelI pAra mAtra '"hovApaNuM'' che. tyAM che cidAnaMdamaya sattAnuM akhaMDa prasAraNa. tyAM che virAganI mastI. A eka 'zUnya' dazA che jyAM pahoMcavA mATe pahelA sthULamAMthI sUkSmamAM javuM paDe che. sthULamAMthI sUkSmamAM ane sUkSmamAMthI zUnyamAM evI tIrthayAtrA, te ja jIvana che. ApaNuM jIvana rakhaDapaTTIrUpa che, pravAsarUpa che paNa tIrthayAtrA svarUpa nathI. virAganI mastI mATe tIrthayAtrA karanAra sAdhu che. sthULamAMthI sUkSmamAM ane sUkSmamAMthI zUnyamAM javAnI AdhyAtmika prakriyA te sAdhupadanuM jIvana che. jene choDavAnI kaLA siddha thaI che te sAdhu che. jene choDatAM AvaDe che tenuM jIvana sIdhuM sAduM ane saraLa che. dharma bIjuM kazuM ja nathI paNa vikAsanA naisargika vaheNamAM sarI jatI jIvanasaritA che. Adhunika yuga jIvanane zaNagAravAmAM mAne che. jIvanane ArasanI takatIomAM maDhI devA mAMge che. kesaranA chAMTaNAM karI jIvanane AsopAlavanAM toraNathI zaNagArI devA mAge che. sukha, salAmatI ane sagavaDonA thara upara thara caDAvI jIvanane kRtrima opa ApavAnI ghelachAthI Aje mAnavI akALe vRddha thato jAya che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 virAganI mastI jarUra che jIvanane jevuM che tevuM jovAnI. sIdhAsAdA, saraLa jIvanane samajIne svIkAravAnI. ahaMnuM visarjana karI yathArtha vizvadarzana karavAnI. virAganI mastI A darzanamAMthI ja utpanna thAya che. mAnave samAjarahita, pratiSThArahita ane prAptirahita thaIne tenI anaMta ekalatAmAM UbhA rahevAnuM che. mahAmaunanA niHstabdha sUnakAramAM lIna thavAnuM che. ekAMta ane monanI kaThora tapazcaryAthI tenuM sAMsArika astitva jalAvI devAnuM che. sAMsArika mRtyu te ja dhArmika janma che. virAganI mastI A rIte janme che. Aje mAro eka mitra "masta' zabdano vAraMvAra upayoga kare che. koI philma joI Avaze to kahe che, "philma masta che" koI phezana moDela joze to kaheze "masta che." paNa vItarAgane joze to te tene masta nathI lAgatA paNa susta lAge che. mastI ane sustInuM gaNita duniyAnuM juduM che. jananuM juduM che ane jenanuM juduM che. loko te mastI duniyAmAM zodhe che. sAdhu te mastI jIvanamAM zodhe che. jIvanathI UcuM bIjuM kAMI ja nathI. kAraNa jIvana kazuM ja nathI paNa sthaLa, samaya ane saMyoga dvArA vyakta thatAM "tame' ja cho. A jIvana ja sAdhanAnI karmabhUmi che. jIvanane cAhavuM te ja moTI vastu che. bhagavAne daza dRSTAMte durlabha manuSyajanma e mATe kahyo ke tame duniyAnA nahi paNa jIvananA premamAM paDo. Aje mAnava akALe vRddha thato jAya che. tenuM amara yovana teNe gumAvyuM che. kyAM che e mAnavI je sadA tAjagI bharyo che? sadA praphullita che? ciraullAsamaya che? Aje roja navI navI zodho thAya che. paNa AjanI duniyAne sauthI vadhu jarUranI zodha to A amara yauvananI che. pahADo ghAsanI gaMjInI jema tUTI paDe che, samudro sukAya che, phUlonI jema sarva kAMI karamAI jAya che paNa zAzvatatAne varelo AtmA akSaya yauvanane pAmyo che. virAganI mastI jene maLe che, te Avo amara yuvAna che. akALe vRddha thatA mAnavIonI banelI A vIsamI sadImAM zAzvata yovana ane ciraullAsanI zodha atyaMta jarUrI che. pU. paMnyAsazrI caMdrazekharavijayajI mahArAjanI virAganI mastI' vAMcI ane AvA vicAra spharyA. Aje jIvana khare ja "mahIkAMThA upara AvelA suvarNagaDhanI e abaLAnI jema' kUvo pUravA jevuM sastuM thaI gayuM che. bhautikavAdanuM e anivArya pariNAma che. pustakamAM je prazna UThayo che ke bhAratIya kalevaranuM navanirmANa ke bhaMgANa?' te prazna paTAvALAthI pradhAna sudhI sahue jAtane pUchavA jevo che. A
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI yuganAM aniSTo batAvI temAMthI chUTavA virAganuM tattvajJAna anivArya zaraNa che, " e paNa teozrIe suMdara rIte batAvyuM che. vimala zeTha ane jIvarAmadA dvArA teoe sAmAjika ane dhArmika Adarza rajU karyA che. zuSkadamana ke dabadabAbharyA pAMDityathI jIvanano avAja guMgaLAI jAya che. pachI tyAM svapna nathI rahetuM, saMgIta nathI rahetuM, zilpa paNa nathI rahetuM. ahIM svapna mAtra nidrAnuM nahi. anaMtanI pratIkSAmAM jhUratA hRdayanuM svapna abhipreta che. - saMgIta mAtra zabdo ane suronuM nahi paNa vicAra, bhAvanA ane karmanI saMvAditAnuM hoya. zilpa mAtra kharabacaDA patthara uparanuM nahi paNa jIvananAM suSupta sauMdaryane sAkAra karatuM hoya. A svapna, saMgIta ane zilpa dvArA jenAmAM AtmamastI jAge che te sAdhu che. pU. caMdrazekharavijayajI mahArAja AvA sAdhupuruSa che ane temanI kRti eka jIvaMta sarjana banI che, kAraNa ke sAdhu jene sparze che te tenI sAdhanA banI jAya che. lekhakaH vasaMtalAla kAMtilAla IzvaralAla (10, zAkuMtala, mAnava maMdira roDa, muMbaI- 6)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI Amukha yugAntaranA tribheTe UbhelA mAnavIne hajI e vAta nathI samajAI ke avakAzane AMbavA jatAM vijJAnane eTaluM badhuM mahattva eNe ApI dIdhuM che ke have e vijJAnanI sAme sAva ja vAmaNo dekhAvA lAgyo che! bezaka, eNe ghaDyuM ghaDatara vizvanuM ane emAM pUryAM sauMdarya vilAsanAM; paraMtu ema karavA jatAM tUTI paDyA mInArA Atma samRddhinA ane sukAI gayA pANI prema ane maitrInAM. mAnava rAcemAce che vijJAnanI pracaMDa siddhiomAM! aMjAI jAya che enA jhAkajhamALomAM! paraMtu jIvananA prANano paNa je prANa che te saMskAra upara vyApI rahelI jherI asarono hajI ene khyAla sudhdhAM Avyo nathI e ja bhAre aphasosanI bInA banI cUkI che. mAnavI rakhaDu-Trempa jevo banI gayo che ! savArathI sAMja sudhI e aneka jaMjALomAM jhaDapAyelo rahe che. pracAranAM totiMga yaMtroe UbhA karelA bhramonI pAchaLa e pAgala banyo che. e bhrama ene mATe sukhada banyo che. kemake e sukhada bhrame ja enI jijIviSAne TakAvI rAkhI che. 'Aje nahi to kadAca AvatIkAle to jarUra A vijJAna mane sukha Apaze; zAnti bakSaze.' A AzAnA taMtue ja Ajano mAnava zvAsa le che ane mUke che. paNa hajI 'Aja' khasatI nathI ane e 'AvatIkAla' AvatI nathI chatAM pUrapATa doDyo jAya che mAnavI, mRgajaLiyA mRgalAnI jema. nathI joto rAta ke divasa; nathI vicArato samAja ke namAjha; nathI mathato jIvana mRtyunA tattvajJAnane; nathI najare lAvato paralokane ke paramalokane. enI eka ja kAmanA che. vijJAne batAveluM meLavI lauM; eNe utpanna kareluM vasAvI lauM; eNe cIMdhyA sukhanA rAhe cAlI nAkhuM. jIvavuM che eTale jIvavuM che. jIvanano bIjo koI ethI vizeSa artha hoI zake nahi. svarga ahIM ja, mojamajAmAM che, naraka ahIM ja, dilanI vedanAomAM che; mokSa ahIM ja, koI du:khanI muktimAM che. mAnavI AvI samrAnta sthitinAM jabbara vamaLomAM evo to aTavAyo che,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI evo to aTavAyo che ke e bhrAntinI jIvaleNa bhIMsamAMthI chaTakavAno prayatna suddhAM nathI karato. pariNAma ? vaijJAnika sAdhanono svAmI banavA jatAM bicAro mAnavI eno ja gulAma banI rahyo. mAmUlI gulAma nahIM paNa svAmI hovAnI bhramaNAmAM rAcato gulAma. vijJAne A gulAmanI AMkhone potAnA cazmAMnA raMgIna kAcathI evI maDhI dIdhI ke enuM jIvanadarzana AkhuMya badalAI gayuM. jIvanaghaDataranI prakriyAomAM AmUlacUla parivartana AvyuM. Adarzo badalAyA ane jIvananAM mUlyAMkano tathA mApadaMDo paNa badalAyAM. hA, badhuM ja badalAyuM paNa saravALo? saravALo e ja ke mAnavI eka kSudra "jantuzo' banI rahyo- potAnI jAta mahAna che evI bhramaNA sevato kSudra-atizudra! vaijJAnika dRSTi pramANe ekavIsamI sadIno mAnava eTale yAMtrika utkrAntinI prakriyAnI eka beDhaMgI nIpaja! pArthiva dRSTie Ajano mAnava bhale potAne sakriya mAnato hoya chatAM AMtara dRSTie to e sAva ja akriya banyo che. yaMtra yugano abhizApa jo koI upara kharekhara Utaryo hoya to te vijJAnavAdamAM vaTalAyelA mAnavaprANI upara ja Utaryo che. vartamAna vizvane yaMtrayuganI sAcI dena A sajIva yAMtrika mAnava ja che. re! je mAnava aMdhakAramAM anekone dorato mazAlacI hato, je anekonA mUrajhAI gayelA jIvanabAgamAM prema ane zauryanAM pANI reDato hato; duHkhitonA je AMsu lUchato; ghAyalonA je ghAva rujhAvato; e mAnava Aje kazAkathI doravAI rahyo che. jAtane doravA jeTalI zakti paNa tenAmAM dekhAtI nathI! koNe enI maradAnIyatane raheMsI nAMkhI? koNe enA manane bUThuM banAvI dIdhuM? vijJAne tenA jIvanamAM navA ja prakArano niyativAda-prArabdhavAda preryo che. mAnava, ene potAne khabara paNa na paDe te rIte saMyogono ane agocara paribaLono gulAma banI cUkyo che. TaoNlsToyanI 'pAgala' nAmanI eka vArtAmAM Ave che tema vaijJAnika yuganA mAnavane paNa evuM ja thayuM che, "huM koNa? mAruM zuM Upaje ? huM kSudra-pAmara jIva!" navA prakAranA A prArabdhavAde mAnavane pAmara banAvI dIdho che. vijJAnanAM mUlyo ane mApadaMDo paNa AryadezanA paraMparAgata nItimUlyothI sAva nirALA ane virodhI che. jUnA vakhatanA nItimUlyo mAnavanA AMtaramananI jarUriyAtone lakSamAM laIne AkArAyAM hatAM. tyAM daihika sukha karatAM AMtarasukha upara dhyAna vizeSa kendrita karavAmAM AvatuM hatuM. satya, saMyama, zista ane
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 virAganI mastI prAmANikatAnA mUlyoe ja e mAnavane AMtarazAntinI bakSisa karI hatI. vijJAnano mApadaMDa to mAtra daihika sukha rahyo che. tenAM mUlyo che kAryakSamatA ane vega. tyAM niSThAne, prAmANikatAne ke saccAIne kazI levAdevA nathI. 'sAdhyane sAdho, lakSyane AMbo, rasto game te haze te cAlaze.' A che vijJAnayugano pukAra. navA mApadaMDamAM 'durAcAra' jevI koI vastu ja nathI. koIpaNa bhUla e vRttinuM skhalana mAtra gaNAya che. vRttino prAkRtika Avega game tevo hoya ene vahI javA devo e ja vijJAnanuM mAnasa. jene jUnA jamAnAmAM saMskAra kahevAtA e navA samAjamAM daMbha ane bhrama kahevAyA! zista ane saMyama sAme baMDA pokAranArA krAntikArI gaNAyA! TUMkamAM, AjanA samAjanA vaijJAnika dhoraNonA sTImarolaroe saMskArone kacaDI nAMkhyA! keTalAya jIvanone raheMsIpIMsIne enAM kUcA karI nAMkhyA! eka bAju mAnavamAM nirvIryatA ane nirAzA preryA ane AdhyAtmika kaTokaTI sarjI, bIjI bAju hetuvihInatA (meaninglessness)nI sthiti janmAvI. vijJAnane mana dizA ja mahattvanI vastu che. cAla ja mahAna parAkrama che. uddeza sAthe ene koI levAdevA nathI. jyArathI mAnave vijJAnanA AdhAre jovA-jANavAnuM ane jIvavAnuM zarU karyuM tyArathI enAM sukha, saMtoSa ane zAntinAM vaLatAM pANI thayAM. jIvana nIrasa ane jaDa banyuM! mAnava himAlayanI Toce caDI Avyo. AkAzane mApI Avyo. AkAzamAM cauda cauda divasa sudhI rahI Avyo. uttara ane dakSiNa dhruvanA sImADAo khUMdI Avyo ! 'holIDe homa'mAM prAkRtika rasa mANI Avyo! sAgaranA peTALamAM jaI sUI Avyo ! pRthvInAM paDa bhedI Avyo. eNe pRthvIno kaNakaNa tapAsI nAMkhyA. emAM bhayaMkara vege doDatAM IlekaTrona proTona ane nAITronane nAthI Avyo. kompyuTaro pAse seMkaDo jIvatA mAnavonAM kAma karAvI Avyo. guNAkAra bhAgAkAra karavAnuM jaMjALI kAma emane soMpI 'hAza' karI Avyo... paNa to ya Aje e azAnta che... ene kyAMya jaMpa nathI- cena nathI, sukha ane zAMti nathI... che mAtra hAyavoya ane enA aMtaramAM virATa zUnyAvakAza! zAthI? hetuvihIna jIvana jIvavAthI ja ne ? jIvanano sAco artha na karavAthI ja ne ? sukhada bhrama vAraMvAra tUTI paDavAthI ja ne ? hajI paNa e Arya satyono svIkAra karavAmAM Ave... mRtyunI pele pAranI ko'ka duniyAne ciMtanapathamAM lAvavAmAM Ave to...
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 9 ghaNuM UkalI jAya, azAnti nAsI jAya, haiyAMhoLI zamI jAya... mAnava mAnavane cAhato thaI jAya! jIva jIvane mahobbata karato thaI jAya! pachI ghAva lAgaze koInA dilamAM ane AMkho raDaze ko'ka bIjAnI! mAgaNIAothI UbharAtA A vizvamAM mAgaNIAono bhAre moTo dukALa paDI jaze ! jyAre sarvatra prema chavAI jaze, jyAre comera maitrI vyApI jaze, jyAre svArthI sahu maTI gayA haze tyAre vizvamAM bIjAM kazuM ja nahi hoya, sivAya chalochala AnaMda! have dRSTi badalavI paDaze, jagatanuM bhrAnta darzana tyAgI devuM paDaze. pelA vaijJAnika sara jemsa jInsanI vANI- ke, 'je svarUpamAM jagata dekhAya che, vastutaH te tenuM svarUpa ja nathI' - ene AtmasAt karavuM paDaze. rakhe koI kalpI le, lalanAnA dehamAM lasalasatuM sauMdarya! re! e to che rAkhanI DhagalI. rakhe koI mAnI le totiMga ImAratane vaibhava-vilAsano mahela! re e to che iMTa maToDAnuM khaMDiyera. kyAM rAcavuM mAcavuM che? sauMdaryamAM ? svajanomAM ? sine TokIjhomAM ? pArTIomAM ? pyAranI duniyAmAM ? re! game tevI bhavyatA haze viSayonA e gulamAM, paNa... paNa eka kAtila bhayAnakatA dharabAI che enA svarUpamAM! ene kALo DIbAMga DAgha lAgyo che! ene joyuM na jAya tevuM kalaMka lAgyuM che... nazvaratAnuM !!! badhuM ya nazvara!!! kazuM ja avinAzI nahi!!! hA... avinAzI mAtra AtmA. je bicAro nAzavaMtano pyAra karIne roto-kakaLATa karato ekalo cAlyo jAya tanaDAne mUkI daIne. khabhe nAMkhe che pApa-puNyano thelo ane hAthamAM pakaDe che bhavitavyatAnI lAkaDI! TakorA de che durgatinA dvAre! duHkhonI kALajhALa aganavarSA enA sanmAna kare! paramAdhAmInA haMTaro enA aMge aMge vIMjhAya ane romaroma ciciyArIo pADe ! jema A vizva nAzavaMta che tema jo AtmA ya nAzavaMta hota to ? paMcabhUtamAM ja maLI jAta ne? pachI na hatI durgatinI mahemAnagIrI, na hatuM koI du:kha, paNa sabUra... 'jo' ane 'to'nI kalpanA-sRSTimAM satyanI vAto viharatI nathI. vinAzI vizvamAM AtmA avinAzI che e satya che. eTaluM suMdara satya ke ene tarkanA vAghAvastra paherAvavAnI kazI ja jarUra nathI. jene A satya sparze che enI-viSayonA pralobhano tarapha dhasI jatI- haraNaphALa
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI ekadama AMcako khAI jAya che. e mana vicAre caDe che, "vinAzInI mahobbatamAM avinAzIne zire sItama gujare?' vinAzInI prItanAM sukha kevAM mohaka che ke avinAzIne bhUlo pADI de? ane bhaTakato rajhaLato choDI mUke naryA duHkhothI khadabadI UThelA bhava-rAnamAM ! hAya! to.... to..... duHkha nahi paNa e prItanAM sukha ja tyAjya che... evAM sukhonA sAdhano ja pheMkI devA jevA che. jo duHkha bhayaMkara che to sukha ethI paNa vadhu bhayaMkara nathI zuM? ke je evA bhayaMkara duHkhanuM janaka che ? to pachI duHkhabhIrUe sukhabhIrU ja banavuM joIe ne? sukhane AliMgato, duHkhathI nAsI chUTavA bhale lAkha lAkha prayatno karato rahe paNa e badhA ja prayatno niSphaLa javAnA. sukhanA AzleSa karavA ane enI mohinImAM chupAyelI du:khonI kAtila kaTArothI vegaLA rahI javuM? asaMbhava? viSakanyAne AliMgIne AnaMda mANavA jato rAjakumAra moja mANI jAya? jIvato rahI jAya? asaMbhava ! sukha ja bhayaMkara che' e mAnyatA ja mAnavane mahAmAnava banAve che. mahAmAnavane pUrNamAnava banAve che. sukha ja bhayaMkara che' e vAkya vAkya ja nathI, mahAvAkya nathI, e to che brahmavANI. e che paramazuddha Agamavacana. sarva satyano e ja sArAMza che. tamane lAge che ke AjanA vijJAnavAdanA cokaThAmAM phasAyelA tamArA jIvananI zAnti haNAI gaI che? tamAre tamArA jIvananI A karuNatAbharI barabAdImAMthI UgarI javuM che? to.... to rADa pADIne bolI nAMkho..." sukha ja bhayaMkara che." roma romathI pukAra karo, 'sukha ja zAntino vinAzaka che." sukha ja bhayaMkara che" e sUkSmAtisUkSma satya AtmasAt karo. sukhane bhayaMkara mAno, sukhathI bhAgI chUTo, sukhanA sAdhanone 'dhU" karavAnI kaLA zIkhI lo. sukha maLyuM hoya to ApI do; maLatuM hoya to pheMkI do; na maLavAnI mALAno ajapAjapa karo. pachI?. pachI ?.... sukha tamArI hatheLImAM ja ramatuM raheze. sukhathI nAsI chUTe ene cittazAntinuM apUrva sukha vaLagI ja paDe che. yAda che ne peluM vAkaya? happiness divided by wishes...! sukha haMmeza jarUriyAtothI ghaTatuM jAya che paNa jeNe sukhathI ane enA sAdhanothI ja nAsabhAga
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI karavA mAMDI che tene to navI jarUriyAto UbhI thatI nathI ane jUnI kalpelI jarUriyAtono himAlayana khaDakalo kaDaDaDabhUsa karato tUTI paDe che. pachI bAkI rahe che mAtra sukha.. cittazAntinuM apUrva gIta. - vijJAnavAde sarjelI karuNa honAratomAMthI mAnave mukta thavuM haze, prema ane vAtsalyanI gaMgA comera vahevaDAvavI haze, cittanI apUrva prazAntavAhitAne mANIne svarga-mokSanA AnaMdane paNa vIsarI javA haze to.... suMdara mAtramAM dharabAyelA nazvaratAnA kalaMkane AMkheAMkha joI levuM paDaze. jarA AMkha mIMcI do. hajI kAle ja prabhutAmAM pagalAM mAMDelI koDabharI pelI gabharu bALAnA lalATethI zuM sAI jatuM sindura juo ! raDI raDIne sUjI gayelI enI AMkho jAo! enA aramAno sAthe bhaDake baLatI priyatamanI citA jAo ! AganA e labakArAo nA prakAzamAM najare caDI jatAM enA sasarAnuM - AghatanA AMcake labaDI paDeluM - garadane laTakatuM - joyuM na jAya tevuM bhagna mukha jAo ! pharI AMkha mIMco! jAo pelA kensaranA dardIne! bhIMta sAthe mAthuM aphALe che, mAthAnI kAramI zULa vedanAnI parAkASThAne sahana karavAnA kevA vyartha phAMphAM! tamane kAna che ne? to sAMbhaLo enI hRdayane cIrI nAMkhatI cIsone! pharI AMkha mIMco! jAo pelA koTAnakoTi dhananA kuberapatinI UbhIne UbhI bhaDake baLatI ImAratane! bArIe UbhA rahIne asahAyatAnI cIso nAMkhatA zeThajIne ! joI lyo zrImaMtAInI bhavyatAnI ane zrImatInA sauMdaryanI eka sAthe rAkha karI nAMkhatI kALajhALa Agone! badhuM ja nazvara! to kyAM prIta karavI? kone dila devuM? kyAM TharIne besavuM? re, syuTanika yuganA mAnava! tane AMkho maLI ja che to mAtra sauMdaryane joIne tArA AtmAne anyAya na karIza; tane kAna maLyA che to mAtra gItonA paMcama svarane ja sAMbhaLIne tArA jIvana sAthe ramata na ramIza. tAre jovuM ja hoya to badhuM ja joI leje. dehanI gulAbI jovA sAthe enI azuci paNa joI leje.... sAMbhaLavuM ja hoya to badhuM ja sAMbhaLaje. paMcama svaronI halaka sAMbhaLavA sAthe sAthe enA pariNAme sarjAnArI karuNa ciciyArIo paNa sAMbhaLI leje. vizvanI vinAzitAno A vicAra mAnavane aDhaLaka pralobhanonI nAgacUDamAMthI bezaka mukta karI zake che. ane pAchA pagale ene laI jAya che. sattaramI sadImAM.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI jyAM A vijJAna na hatuM ane AjanA sukha paNa na hatAM chatAM hatI e sukhone ya yU karAvavAnI tAkAta bakSe tevI cittanI apUrva zAnti; jyAM A pralobhanonA khaDakalA na hatA chatAM UbharAtA hatA AnaMda aMtaramAM ane taravaratAM hatAM ojasa tanabadanamAM; jyAM AjanI kAna phADI nAMkhe tevI vizvazAntinI vAto na hatI chatAM sarvatra chavAI gaI hatI zItaLa chAyA prema ane maitrInI. jo mAnave mAnavane cAhavo haze, jIve jIvane prema karavo haze to nitya navA khaDakAtAM sukhanAM sAdhanonA khaDakalAthI najara uThAvI levI paDaze. duHkhane bhayAnaka mAnavA karatAM, enAthI bhAgI chUTavA karatAM sukhane ja bhayaMkara mAnavuM paDaze. enA sAdhanothI nAsabhAga karavI paDaze. vizvanA tamAma vidhAnone eka pallAmAM mUko ane bIjA pallAmAM ja vidhAna mUko! sukha ja bhayaMkara cheH tame mAno ke na mAno, paNa A bIjAM palluM ja namI jaze. kemake e mAtra vAkya nathI, mahAvAkya paNa nathI, e to che koTAnakoTI mahAvAkyonA tAtparyonuM paNa tApatyaM; rahasyonuM paNa rahasya: satyonuM paNa satya. sukhathI bhAgo ane sAcA arthamAM sukhI thAo. kahevA-samajavAnI A vAta nathI, tame eno prayoga karo ane jAo. jarA vAra mATe bhale vegaLI mUko mokSanI vAtone, ane dUra mUko paralokanI satya hakIkatone. mRtyuno to tame hRdayathI svIkAra karo cho ne? to eTaluM ja paNa basa che, mRtyunA e bihAmaNA dRzyane tamArI AMkha sAme khaDuM karI do; najaronajara nihALI lo tamArI smazAnayAtrAne; joI lo bhaDake jalatI prANavihoNI kAyAne, pachI jenI iMTeiTamAM rAga vyApI gayo che, jenA romaromamAM pyAra prasarI gayo che te alizAna ImArata ke te priyatamA vagare svajano nahi game.. jovAya nahi game. khAvuM paNa nahi bhAve. rAtre UMgha paNa nahi Ave. mana vicAre caDaze, "pyAranI duniyAno Avo karuNa aMjAma! pIrasAI cUkeluM bhojananuM bhANuM ekadama jhUTavAI javAnuM! jIvananI khetI karI nAMkhIne lohInA AMsu pADIne meLavelI samRddhi eTale mAtra pattAno mahela ! yamarAjanI eka ja pheMke dhULabhego! hAya! vinAzI vizvanI A te kevI dardabharI kahAnI! karuNatAnI kevI parAkASThA ? vizvanI vinAzitAno A vicAra jaDa uparano rAga-miTAvI deze; jIva uparanA leSabhAvano khAtmo bolAvI deze. prastuta kathAno uddeza A ja che; "vizvanI vinAzitAne AMkhe AMkha dekhADI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 13 devAno. sukhanI aganabhUkhe mAnavane akaLAvI mUkyo che. koTAnakoTI Dolarono svAmI rokaphelara zuM, ke telanA aDhaLaka kUvAonI samRddhino svAmI kuvaitano zekha zuM ke DarbInI TikiTa jItatA resanA ghoDAonA mAlika nAmadAra AgAkhAna zuM? koI paNa sAcA arthamAM sukhI nathI. re! sukhabhUkhyo zrImaMta to anidrAno bhoga banI trAhimAm pokArI rahyo che. e zrImaMtAInA kahevAtA sukha karatAM garIbInuM duHkha to kadAca ghaNuM ochuM kaDavuM haze. mATe ja have AvA sukhothI mAtra virAga nahi cAle paNa rUMvADe rUMvADe vyApI jatI virAganI mastI ja AliMgavI paDaze. tamAre bhagavAna mahAvIradevanA samatvanI ArAdhanA karavI che? gItAnA sthitaprajJa banavuM che? buddhanI maitrI ArAdhavI che? to jIvanamAM sukha virAganI mastInI relamachela bolAvI do. A kathAmAM je kAMI Ave che te saghaLuM ya mAnava manane virAganI mastIthI taraboLa karI devAnuM kArya kare che. have zarU karo "virAganI mastI tame Iccho ke na Iccho paNa enuM vAMcana dhIre dhIre eka navI ja duniyAmAM tamane laI jaze. kadAca tamane enI khabara paNa nahi paDe. ane jyAre pustaka pUrNa thaze tyAre tamAruM AMtaramana ciciyArIo pADI UThaze. kharekhara! bhayaMkara che A sukha, sukhano rAga, sukhanI kAramI bhUkha. apUrva che vizvanuM svarUpa ciMtana. cittanI azoka avasthA e ja ApI zake. sukhanA koI paNa sAdhana vinA badhA ja sukhano anubhava sukhavirAgathI ja thAya. A pukAra ja virAganI mastI che. anaMta kALa che, virATa pRthvI che; koIka dI kyAMka koIka AtmA e mastIne jyAre sparzaze, sarvAge AliMgaze tyAre A prayatna vizeSataH saphaLa thayo gaNAze. munizrI candrazekharavijayajI (vartamAna paM. candrazekharavijayajI gaNI.)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ _/ virAganI mastI pU. paM. candrazekharavijayajI (panyAsapravara candrazekharavijayajI ma.sAheba)
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI | [1] mahIsAgaranA kAMThe e gAmaDuM vasyuM hatuM. e mahIsAgara hatI to nadI, parantu A mahI (pRthvI) upara sAgara jevI lAgatI hatI, mATe ja loko ene mahIsAgara kahetA. bharaunALe paNa pele pAra javA mATe lokone hoDImAM besIne javuM paDatuM. emAM ya pUnama ane amAsane divase to khaMbhAtanA dariye jyAre bharatI AvatI tyAre to enAM khArAM pANI mahIsAgaramAM kyAMya vIsa-vIsa mAIla sudhI ghUsI jatAM. loko ekabIjAne kahetA saMbhaLAtA, 'bhAI, sAcavajo, jhAra Avyo che, koI bALabaccAne javA nA dezo." e vakhate mahIsAgaranAM mIThaDAM nIra khArAM khArAM thaI jatAM paNa e gAmaDAMnA kUvA jarA ya pAchA paDe tevA na hatA. keDa bAMdhIne UbhA thaI jatA ane mA-prakRtinA khoLe moTA thatAM pazudhanane pANI pAtA. thoDA dI' pasAra thatA ane mahIsAgaranAM pANI mIThAM thaI jatAM. khaLakhaLa vahI jatI saritA pAse sahu doDyA AvatA; ane saritA sahune pANI pAtI, ane enI mUMgI bhASAmAM sahune bodhapATha detI, "detAM ja zIkhajo. kudaratanA khoLe Ugato amAro AMbo mAra khAI ne ya mAla de che; puSpa cuMTAIne ya khUbo relAve che, caMdananuM kASTa ghasAIne ya zItaLatA bakSe che, ane pelI agarabattI? baLI-jaLIne ya sugaMdha sugaMdha karI mUke che." vaLI e mUka bhASAmAM saritA kahetI, "baLatA bapore tapItapIne zekAI jatAM vRkSone pANI daIne huM lIlAMchama rAkhuM; dharatInA bAluDAMonI tRSA huM chipAvuM ane melAMghelAM tamArA aMgone huM nirmaLa banAvuM ane mane zuM kAMI ja na maLe ema tame mAno cho? nA, nA. khoTI vAta. "de ene na maLe' evI niSphara kalpanA tamArI mAnava jAta ja karI zake... mAro to jAtaanubhava che... eka bAjAM dIdhe rAkhuM chuM to bIjI bAjA vAdaLo pANI bharIbharIne laI AvIne mArI upara varasAve ja rAkhe carotara pradezamAM UbheluM A gAmaDuM paiseTake to ghaNuM lIluM na hatuM parantu enI comare UbhelI hariyALI gAmaDAnI e khoTa kadI jaNAvA dIdhI na hatI. e
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI lIlIchama dharatInA eka ja darzane game tevuM dIvelIyuM moTuM paNa maraka maraka hasI UThatuM. dharatInA choru to rAta ne dI tyAM ja paDyAM-pAtharyA rahetAM; sakhata kAma karatAM paNa emanA moM upara koI divasa thAka jaNAto nahi; dharatInA e bAluDAo to sadeva hasatAM khIlelAM ja rahetAM. so savAso gharanA e gAmaDAnuM nAma hatuM suvarNagaDha. haze eno ya koI jAhojalAlIno samaya, jyAre koI rAjA-rajavADAe ene pharato sonAno gaDha caNyo haze, paNa Aje to e bhUtakALa bhUta thaIne bhAgI gayo hato. nahotA Aje tyAM koI rAjA-rajavADA; na hato e sonAno gaDha! re! mAtra hato gAralIyo kAco koTa ane hatuM mAtra nAma suvarNagaDha! gAmamAM vepArI hatA, paTela ane garAsIyA hatA, rabArI ane bharavADa paNa vasyA hatA, koLI-kaNabI ane ghAMcI paNa hatA. jAta badhAyanI jAdI hatI paNa mana to eka ja hatuM. ahIM na hatI moTI mahelAto, na hatAM tADa jevaDA TAvaro, na hatA dhumADA kADhatAM kArakhAnAo ke dhULa uDADatI zeThiyAonI moTaro. ahIM koI zeTha na hato. hA, gAmanI vacce AvelI sAdI havelImAM rahetA vimaLane loko vimaLa zeTha kahIne bolAvatA kharA. bhale emane loko zeTha kahetA paNa emanAmAM zeThAI' jevuM kazuM ja dekhAtuM na hatuM. emane avasare jhADu pakaDatA ya lAja na AvatI. bharabajAre koI duHkhiyArA apaMgano hAtha jhAlatAM khacakAtA paNa nahi. bezaka, vimaLa pAse thoDI pUMjI hatI ja paNa e lakSmIthI aMjAIne loko ene zeTha" kahevA lalacAyA na hatA, e to emanI AgavI paradu:khabhaMjana vRttie ja emane 'zeTha'nuM biruda apAvyuM hatuM. duSkarmanA yoge koI mANasa ekAeka muzkelImAM mukAI gayo hoya ane jyAM e vAtanI vimaLane khabara paDe ke e badhuM ya kAma paDatuM mUkIne doDato. kAyA to ThIka ThIka dIvALIo joI cUkI hatI chatAM jyAre koInA tanamanane e karamAyelAM joto. tyAre to tAjA lIlA pallava jevI tAjagI enA moM upara taravarI AvatI. nAnakaDA bajAramAMthI hAMphaLo-phAMphaLo banIne dhamAliyA vegathI jyAre vimaLa kyAMka jato dekhAto tyAre tene jonAra sahu eka bIjAnA kAnamAM kahetA, "jarUra, koIne duHkhanA dI jovAnA AvyA lAge che. zeTha eno hAtha jhAlavA, enAM AMsu lUchavA jaI rahyA hovA joIe. je zeThane paisAnI koI garamI nathI, mAnanI koI bhUkha nathI,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI nAnapa jeNe joI ja nathI e zeTha bIjA to kyA kAraNe doDadhAma karI mUke? koInA duHkhe zeThanI AMkho rotI; koInA kaleze zeThanA aMtaramAM valopAta thato; koInuM mota zeThane stabdha banAvI detuM. garIbono e belI hato paNa garIbIno to e kALa hato, duHkhiyAMno e bhagavAna hato; paNa duHkhonA vanano to e dAvAnaLa hato; azAMta manano e Azaro hato paNa azAMtine to AkhA gAmamAMthI vALIjhUDIne sApha karato raheto. madharAte paNa vimaLane sAda daIne be paisA ke thoDAM cAnAM pAMdaDAM mAgatAM koIneya saMkoca to na ja thato, paNa khUbInI vAta to e hatI ke evAM kAma karatAM vimaLane paNa jarA ya kaMTALo na Avato. enI lAkSaNika Dhabe, pelA khUNe paDeluM TamaTamatuM phAnasa UMcakato ane pachI bhIMte vaLagelo cAvIno jhUmakho laI tALAmAM cAvI pheravato bolato, 'bhaI, ATaluM moDuM kema karyuM? mArI pAse AvatAM ya zarama AvI? khera, bhUla to mArI ja che ke meM tAruM dhyAna na rAkhyuM. le, leto jA. jarAya saMkoca rAkhIza nahiM hoM !' Ama kahIne kAMIka smita verato, kAMIka gaMbhIratA dAkhavato vimaLa AgaMtukanA haiyAno bhAra tyAM ja ThalavAvI daIne ravAnA karato. eka duHkhI duHkha haLavuM karato ane vimaLa duHkhanA bhArathI kaNasato pathArImAM ALoTato.. enuM mana bolatuM, "kevA kevA duHkhiyArA loko! mArI ATalI kALajI chatAM koI duHkhI? khera... paNa dhananA garIba A lokonA mana keTalAM moTAM che? keTakeTalA duHkha emAM samAI jatA haze? hAtha keTalA zaramALa che? lAMbo karatAM so so vicAra kare. ane paga keTalA kAyara che? ahIM AvatA ja bhAre thaI jAya. AvA duHkhitonA peTa paNa na bharAya to mAre peTa bharavAnuM zobhe ? ane paTArA bharavAnI to kalpanA paNa kema karAya? evuM karanAro vimaLa InsAna nathI, hevAna che hevAna.' vimaLane badhuM ya ApI devuM paDe toya tene vAMdho na hato, paNa ApIne vimaLa dAtA bane.. loko ene zeTha kahe, kRtajJatAnA bhAra nIce koI dabAya... e yAcaka bane ane UbhI bajAre vimaLane namato rahe.. e to ene khUba ja akaLAvI mUke tevI vAto hatI. Avo hato vimaLazeTha. bharabajAre gheghUra vaDalo Ubho hoya to thAkyApAkyA sahuno e visAmo bane. enI zItaLa chAMyaDImAM sahu thoDI lahejata mANI le; maMda maMda vAtI pavananI be laherao zramitanA saMtApane harI le; ane vaDalAnI otha laIne beThelA-sUtelA sahunI duA laIne e vaDalo ya unALAnA dhUma tApa vacce
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI ane himALAnI kaDakaDatI ThaMDI vacce ya sadA lIlochama Ubho rahe.. na ene koI tApa naDe, na koI saMtApa aDe... barobara, AvA vaDalA jevo ja hato vimaLazeTha. AvA zeThanA dharmanI sahu prazaMsA kare emAM zI navAI? sahu kahetA, "kevA zeThanA bhagavAna! kevI sabuddhi ApI che, juo to kharA! ApaNe to aMtarathI namIe e bhagavAnane, ane enA A bhaktane!'' gAmanI DozIo kahetI, "vimaLa kharekhara tuM vimaLa ja che!" moTI uMmaranA DosA kahetA, vimaLa, tArA puNyapratApe ja A gAmaDuM mojathI zvAsa laI rahyuM che.' yuvatIothI bolAI jatuM, "zeTha hajAra varasanA thajo." navayuvAno kahetA, zeTha, kAMIpaNa kAma hoya to, madharAte jagADajo. jarAya saMkoca rAkhazo nahi." gAmanA nAnAM nAnAM bAluDAM jeTalI vAra zeThanI dukAnethI pasAra thatAM teTalIvAra zeThane namaskAra karatAM... DozIonI duAthI, saMtonA AziSothI, yuvatIonI maMgalavANIthI ane yuvakonA premathI zeThanuM bAhyajIvana sukhasAmagrIthI bharyuM bharyuM rahe temAM zI navAI ! chatAM zeTha e sukhasAmagrIthI nirALA hatA. emane to viSayabhogomAM evo koI rasa na hato. khAvApIvAnA zokha karavAnuM e zIkhyA na hatA.. emane to priya hatA emanA vItarAga bhagavAna ane enI bhakti.... bhaktinA tAnamAM bhakta bhAna bhUlatA. bhagavAnanI AjJAne jhIlavA bhakta sadaiva tatpara raheto. maMdiramAM ene bhagavAna dekhAtA. maMdiranI bahAra ene saghaLAya jIvo dekhAtA. bhagavAne e jIvo upara asIma karuNA varasAvI hatI. teno sAco bhakta paNa e ja kahevAya, jene sarva jIvo pratye karuNAbhAva hoya. je sarvano mitra hoya, potAnA jIvananA sukha khAtara koInA paNa jIvananA sukhano bhoga levA je lAcAra hoya. bhagavAnanA bhaktanI A ja sAcI bhakti. bhaktinA pAyA upara sAdhanAnI ImArata caNAI hoya to ja te UbhI rahe, bIjI to bhAMgIne bhukko thAya. > ALITY 00000039
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 19 [2] Aja gAmaDAmAM jIvarAma nAmanA nevuM varSanA eka DosA rahetA hatA. varSa to nevuM thayA hatA paNa dAMta to batrIze sAbUta hatA. nakhamAM ya roga jaNAto na hato, lAlabuMda kAyA hatI, zarIra ghATIluM hatuM, sapheda moTI dADhI enI pratibhAne navo ja opa ApatI hatI. aNiyALuM nAka, tejasvI AMkho ane vizALa chAtI bhalabhalA juvAniyAne zaramAvI de tevAM hatAM. zaheramAM rahIne aThThAvIsa varSa sudhI emaNe sa2kA2I nokarI karI hatI. tyAM zikSitonI banelI eka kalaba hatI. emAM vaijJAniko hatA, sAhityakAro hatA, kavio ane ciMtako paNa sArA pramANamAM hatA. jIvarAma roja A kalabamAM jatA ane judA jAdA mANaso pAsethI emanuM jJAna ane emano bahoLo anubhava meLavatA. sa2kA2I nokarImAMthI nivRtti thaIne 'penzana' upara UtaryA pachI to vividha viSayonuM talasparzI jJAna meLavavAnI temanI bhUkha ThIka ThIka pramANamAM saMtoSAvA lAgI. A pramANe varSo sudhI zaheramAM rahIne jIvarAma, pIDha kahI zakAya tevA sarvatomukhI pratibhAvALA sAkSara banyA. Ama zaherI jIvanamAM badhuMya goThI gayuM hovA chatAM jIvana to zaheranuM ja ne ? vilAsano vAyaro tyAM na vAto hoya, ekabIjAnI niMdA-kuthalI tyAM na thatI hoya, navA jamAnAnA zikSaNanI jherI asaro vAtAvaraNamAM na phelAI hoya, e to bane ja zenuM ? jIvarAma A badhI vAtothI khUba ja dubhAyA hatA. emane saMskAravihoNA zikSaNa tarapha bhAre napharata hatI. vadhu duHkhanI vAta to e hatI ke emanA e valopAtane vicAravA zaherano zikSita varga lAcAra hato. eTale ja akaLAIne kaMTALIne chevaTe temaNe e zahera choDyuM. jIvarAma suvarNagaDhamAM AvI vasyA. zAMti levA ane sAcI sukha-zAntino rAha gAmaDAnA gabharu mAnavone cIMdhIne eka gAmano uddhAra karavA. dhIre dhIre emane grAmya jIvana khUba mAphaka AvI gayuM. gAmaDAnA loko emane gamI gayA. ane lokone e paNa khUba gamI gayA. sahu emane jIvarAma dA' athavA to dA' kahIne ja bolAvatA.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI bhAratanuM gAmaDuM eTale saMto ane mahaMtonuM tIrthadhAma. A suvarNagaDhamAM paNa aneka saMto AvatA ane satnI vAto karatA. jIvarAma dA'ne ghaNA saMtono samAgama thayo. vijJAnavAda ane bhautikavAda to emaNe jANyo ja hato, paNa A saMtonA subhaga samAgame emane adhyAtmavAda paNa thoDo thoDo jANavA-zIkhavA maLyo. saMtonA sevaka samA jIvarAma dA" varSo jatAM khUba jJAnI banyA ane tenI sAthe sAthe saMtanA jIvanano AsvAda paNa meLavavA lAgyA. satsaMganA pariNAme emano jIvanavyavahAra atyaMta nirmaLa banyo hato, emanI cittavRttio khUba ja zAMta ane svastha thaI hatI. emanA mukha upara sAtvikatAnuM ojas taravaratuM hatuM. emanI AMkhomAM premanuM saravarIyuM chalochalabharyuM dekhAtuM hatuM. bALakanI sAthe bALa banatA ane moTAnI sAthe e gaMbhIra banatA. zuM bALa ke zuM vRddha, sahu emanI pAse AvatAM, sukhaduHkhanI vAto karatAM, ane dA' paNa lAga joIne emanA jIvanane sadAcAranI sanmukha banAvavA koziSa karatA. nadInA kAMThe vizALa vaDalo hato. haze basotraNaso varSa jUno. lokoe bhegA maLIne vaDalA nIcenI jamInane gArathI lIMpIne samatala karI dIdhI hatI. - sAMja paDe ke jIvarAmadA gharethI nIkaLatA. hAthamAM lAkaDI halAvatA halAvatA dhIme pagale vaDalA bhaNI cAlatA. vaDale AvIne lAkaDI bAjAe mUkatA ane "he! paramAtman !" kahIne vaDalAnA thaDane TekIne besatA. pachI, eka pachI eka gAmanuM mANasa AvatuM jatuM. dhIme dhIme aDadhA kalAkamAM to baso jeTalI saMkhyA thaI jatI. barobara nava vAgatA ke dA" khoMkhAro khAIne TaTTAra thatA ane pachI dharmagoSThI cAlatI, vacce praznottarI paNa thatA, ramUja paNa pharI vaLatI ane kyAreka badhAM gaMbhIra paNa thaI jatAM. paNa e badho ya dora dA'nA hAthamAM hato. emane ThIka lAge tema AkhI sabhAne dorI jatA. rAte 11-12 vAgatA ke sabhA vIkharAI jatI. sahu sahunA ghare pahoMcIne khATale leTI jatAM. gAmanA jIvono A nityakrama hato. gharadITha ochAmAM ochuM eka-be jaNa to tyAM AvatuM ja. suvarNagaDhanA e be moTA staMbha hatA. vimaLazeTha ane jIvarAma dA. zeTha lokone bAhya sukha sagavaDa ApavA tarapha vizeSa dhyAna detA. jyAre jIvarAma dA Attara zAnti tarapha sahunuM dhyAna kendrita karavA sadeva koziza karatA. game tevAM bhISaNa duHkhadardIne bhulAvI devA A be mANasonuM sAnnidhya basa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI hatuM. davAnA paDIkAnI paNa jarUra rahetI nahi. loko kyAreka vicAre caDatAM ke bemAM vadhAre moTuM koNa? vadhu baLavAna koNa? vadhu vajana konuM? buddhinA trAjave beyane besADatAM! paNa be ya pallAM ekadama sarakhAM ja rahetAM. tyAre TIkITIkIne loko jovA koziza paNa karatA ke tasubhAra paNa koI palluM namyuM che kharuM? paNa emAM temane saphaLatA maLatI nahi. AvA hatA A gAmaDAnA be prANavAna mANaso. bhAratanI janatAne mana jeTaluM mahattva rASTrapatinuM ane naherujInuM hatuM teTaluM ja mahattva suvarNagaDhanA dareka mANasane vimaLazeTha ane jIvarAmadAnuM hatuM. teTaluM ja mAna A beyane sahu ApatA! bhAratanA netAone sattAthI kAma levuM paDe paNa A be mahArathIoe to sattAno haMTara pAse rAkhyo ja na hato. prema ane karuNAnA komaLa sparze ja teo koI paNa kArya karAvI zakatA hatA.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI [3] eka vakhata suvarNagaDhamAM keTalAka sadgRhastho AvyA. emanI rItabhAta uparathI teo zaherI hovAnuM anumAna sahelAIthI thaI zakatuM hatuM. AkhuM aMga khAdInA zveta vastrothI DhaMkAyuM hatuM. mAthe khAdInI TopI, zarIre khAdIno jhabhbho ane dhotiyuM paNa khAdInuM. suvarNagaDhanA keTalAka juvAniyAoe temanuM svAgata karyuM. eka juvAne bIjAne dhIme avAje kahyuM, "A loko che to khAdIdhArI paraMtu lAge che to zaherI eTale jarUra vijJAnavAdanA nAde caDyA haze; pazcimanI saMskRti(!) nA jhAkajhamALe aMjAI gayelA paNa haze ja." dA'nI pAse ghaDAyelA A vidyArthIne ATalI kalpanA karavAmAM jarAya vAra na lAgI. badhA eka prAMgaNamAM khATalA DhALIne beThA, alpAhArano vidhi thayo. pachI eka zaherI sagRhastha bolyA, "A te kAMI tamAruM gAmaDuM che! sAva codamI sadInuM ! bhAratanA navanirmANa sAthe tamAre kazuM ya aDatuM-AbhaDatuM nathI zuM? Aje to gAmaDe gAmaDAnI ronaka badalAtI jAya che. tamArI AsapAsanA badhAM gAmaDAMmAM 'lAITa' AvI gaI ane tamAre tyAM haju paNa lAlaTena ane telanA dIvaDAo!" svastha mane eka juvAniyo bolyo, "bhAI, amAre nathI joItI e lAITo. amArA lAlaTena ane ghara gharamAM TamaTamatA dIvaDA ja amane mubAraka ho. tame zaherI loko aMtaranA aMdhakArane chupAvavA mATe bahAranI rozanIo karo cho ane kaho cho ke "have timira gayuM ane jyoti prakAzI' paNa bahAranI e rozanIomAM, aMdhAre paNa na thaI zake evAM keTalAM kALAM kAmo thAya che te ame kyAM nathI jANatA? amArA jIvarAmadA tamArI badhI vAto jANe che ane kyAreka amane cetavavA mATe kAMIka kahe paNa che hoM!'' A te tamArI lAITo ke jIvananA saMskArane saLagAvI mUkatA bhaDakAo! bhale amArAM gAmaDAM aMdhakAramAM ALoTatAM! ame bhale caudamI sadInA purANA jaMgalI jIva kahevAIe, bhale amAruM nava nirmANa na thatuM hoya! amane badhuM ya kabUla-maMjUra che!"
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 23 zaherI loko paraspara bolatAH che ne taddana jaDa prajA! AkhA bhAratanI kAyApalaTa thaI rahI che te vakhate ya AvAM keTalAMka aMgono lakavA nahi javAno te nahi ja javAno. uparathI naherujI Utare to ya e lakavo nahi ja maTavAno! jJAna vinA badhuM ya aMdhAruM! bicArA ajJAna che eTale ja AvA pachAta vicAro sUjhe che ne?'' gAmaDAno eka cakora juvAnIyo emanI vAta sAMbhaLI gayo ane tarata bolI UThyo, '"bhAIo, bhale amane tamAruM bhaNatara na maLe, amane to tenIya jarUra jaNAtI nathI. chevaTe bhaNatara laIne karavAnuM zuM che? jIvanamAM sadAcAra keLavavo, duHkhIo tarapha dayAbhAva rAkhavo, saMtoSI banavuM, paragaju banavuM, koI paNa jIvane jANIjoIne niSkAraNa dubhavavo nahi, koInuM paNa bUruM ciMtavavuM nahi, duHkhamAM paNa bhagavAnanuM nAma levuM vagere vagere... ke bIjuM kAMI?! amArA A gAmaDAnA eka eka mANasane tyAM tame ekeka dI' raho ane tenA jIvanane tapAsI juo to tamane khabara paDaze ke temanAmAM bhaNataranuM je caNatara che tenuM keTaluM suMdara ghaDatara thaI cUkyuM che! ame koI dI' jUThuM bolatA nathI, corI karatA nathI, durAcAra sevatA nathI. saMtoSI banIne roTalA khAIne masta jIvana jIvIe chIe! zakti mujaba bhagavadbhajana vagere paNa karIe chIe. have tamArA 'goTa-pITa' karavAnA bhaNataranI amAre zI jarUra rahI bhAI?'' vaLI pAchA eka zaherI sadgRhastha bolI UThyA, ''are! paNa tamane kazI eTIkeTa na AvaDe, sAruM banAvIne khAtAM na AvaDe, tame dezaduniyAnA samAcAro jANo nahi, bhAratanA prAnto ane tenA pradhAnonAM nAma paNa jANo nahi, raziyA amerikAnI sAThamArI jANo nahi, cIne kareluM AkramaNa ApaNA svarAjyane bhayamAM mUkI deze e ya jANo nahi, suvarNa niyamananA kAyadAnI kalamonuM tamane bhAna nathI, 'hUMDiyAmaNa' zuM vastu che e ya tame jANatA nathI, pAkistAna ApaNo mitradeza che ke zatrudeza ? enI ya tamane gama nathI. A badhuM na jANyuM to tame jANyuM zuM? Aje to gAmaDe gAmaDe nirakSaratA nivAraNanI jhuMbeza UpaDI che ane tame te viSayamAM taddana nIrasa rahyA cho ? jo AvI ja dazA tamane pasaMda hatI, to levo to ne pazuno avatAra, ahIM kema AvyA? nakAmo vasati vadhAro!!!'' A sagRhasthe ghaNA joramAM AvIne ghaNuM kahI nAMkhyuM, paNa dA'nuM sUtra hatuM,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 virAganI mastI 'kama khAnA ora gama khAnA;' eTale badhuMya zAntithI sAMbhaLI lIdhuM. pachI eka juvAniyo jarA TaTTAra thayo, enI mukhAkRti ema kahetI hatI ke have e bahuja makkama avAje evuM kaMIka rajU ka2ze ke jene sAMbhaLIne zikSita sadgRhastho paNa thoDI paLo mATe to stabdha thaI jaze. eNe kahyuM, bhAIo, tame to raziyA amerikAnI sAThamArInI vAto jANI ane bhAratanA prAnto ane pradhAnonAM nAmo paNa jANyA ne? hUMDiyAmaNane to tame samajyA ja cho ne? bhale, mane kahezo ke tame e badhuM jANIne meLavavA jevuM zuM meLavyuM? mane to lAge che ke tamArA zikSaNanA pazcimI cokaThAe bhAratanA saMskAradhanano vinAza notaryo che. Aje jeTalA bhaNIgaNIne DigrIdhArI banyA temAMnA ghaNA khurazIe besI jaIne lAMcaruzavatakhora banyA! dezano garIba varga peTe pATA bAMdhI tamane dhana Ape ane temAMthI aDadhA uparanuM dhana A lAMcaruzavatakhoronA bhaMDAromAM jamA thaI jAya! koI apavAda sivAya, nAnAthI TheTha moTA sudhInA badhAyane dhoLedahADe saphAIthI khissAM kAtarI nAkhavAnuM, garIbone nIcovavAnuM sattAnA nazAmAM cakacUra banIne prajAne kacaDavAnuM tamArA bhaNatare zIkhavyuM ke bIjuM kAMI? tamArA evA bhaNelAmAM ane co2mAM kazoya pharaka amane dekhAto nathI. beya paisA lUMTe, eka kAyado karIne to bIjo kAyado toDIne. tame bhaNIne eTaluM ya na zIkhyA ke dezanI AbAdI mATe ApaNe eka TaMka bhUkhyA rahIne teTaluM anAja dezane arpaNa karIe! phATyAMtUTyAM kapaDAM paherIne be garIbanA nAgAM aMga DhAMkIe! are, e vAta to dUra rahI paNa tamArA pradhAnone to 30-30 hajA2nAM pharnicaro joIe, 20 hajA2nI moTaro joIe! A 50 hajAra rUpiyA to bhAratanA 25 mANasonAM jIvana pheravI nAMkhe jIvana! paMdara paMdara varSa vItyAM to ya moMghavArIno pAro jarAya nIce to na gayo paNa haju ya UMco ne UMco jaI rahyo che. khoTI haiyAdhAraNa ApIApIne tame dezano vizvAsa harI rahyA cho ema nathI lAgatuM ? bhArata pragatinA mArge AgekUca karI rahyuM che ema to tame badhAya bolo cho, paNa jo pragati thaI hoya to lokone jIvananirvAha jogI cIjamAM ya rAhata na maLe evuM kadI bane ? tame rahyA jJAnI eTale amane game tema samajAvI do te nahIM cAlI zake. tamAre bhaNIne A ja karavAnuM hoya to amAre e bhaNatara joItuM nathI. e tamane ja mubA2ka ho ! tamAre bolavuM tema cAlavuM nahIM ane cAlavuM tema bolavuM nahIM. are ! tamArA bhaNataranI to zI vAta karIe... eka vAra amane jIvarAma dA'e
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI evI vAta karI hatI ke amane to e kahetAM ya zarama Ave che! re, amArA dezanAM bALakonI A dazA?" zaherI sadguhasthoe potAno joradAra bacAva karavAnI koI taka meLavI levAnI AzAthI te vAta karavA khUba Agraha karyo tyAre bAjumAM UbhelI DozI tADukI UThI ane gAmaDAnA juvAniyAone kahyuM, "khabaradAra! jo e vAta karI che to ! ApaNAthI te AvuM bolAya! je moMDhe bhagavAnanAM nAma laIe te moMthI AvuM kahevAya! zuM tamAre pAna khAIne koyalA cAvavA che?'' paNa Aje to zaherIone jaDabesalAka cupa karI devA mATe jIvarAma dA'nA vidyArthIoe kamara kasI hatI, eTale temaNe to jevI vAta zarU karI ke jhaTa kAnamAM AMgaLI khosIne keTalIka DozIoe to cAlatI ja pakaDI. eka juvAna gAmaDIo bolyo, "amArA dA" kahetA hatA ke, Aje to A chokarA chokarI 15-16 varSanAM thAya eTale emane jAtIya saMbaMdhonuM ughADuM zikSaNa ApavAmAM Ave che. Ajano 16 varSano chokaro ke 15 varSanI chokarI jAtIya saMbaMdhanA zAstrano pAra pAmI gaI hoya che. AjanA kahevAtA jJAnIonI e mAnyatA che ke evuM jJAna ApavAthI enI kAmavAsanAnI kutUhala vRtti zAnta thaI jAya che ane tethI chokarA-chokarI anAcArane mArge jatAM nathI. merI sTosanAM pustakone chokarA-chokarIo gItAnI jema vAMce che. "seksa ane lava'nI vAto game te chokaro game te chokarI sAthe ekAda khUNAmAM besIne karI zake che.!!!" amArA dA'nI A badhI vAto sAMbhaLIne ame to tAjuba thaI gayA! adhUrI vAta AgaLa calAvatA emaNe kahyuM ke, "calacitronI aMdara jAtIya Avegone uttejita karI mUke tevuM ja tattva batAvavAmAM Ave che. kemake mAnavInI e sAhajika lAgaNIne uzkeravAno e saphaLa upAya che. birAdaro ! ame dA'ne pUchyuM ke, "tene badale sarakAra dhArmika citro kema rajU na kare?' javAbamAM dA'e kahyuM ke, "e citrone jovA koNa Ave? dharmane to loko haMbaga mAne che. dhArmika calacitro jovA loko na Ave, eTale sarakArane karaverA dvArA je bhAre rakama maLe che te khUba ja moTI hoya che! ene e kema jatI kare!" lo, evI vAta! AjanI sarakArane joIe che paiso! e paisAnA badalAmAM bhAratIyatA, Aryatva ke sadAcAranuM satyAnAza nIkaLI jatuM hoya to sarakAra
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 virAganI mastI jarA ya nArAja thAya ema nathI. uparathI e to Icche che dharmano sarvanAza! kemake sarakAra mAne che ke nAtajAtanAM baMdhano dharmapaMtho vagerene lIdhe ja anekavAra A deza tArAja thayo che. mATe e badhuM phagAvI devuM, vAha kevuM tamAruM zikSaNa! A te kevuM thayuM AvatIkAlanA bhAratanA nAgarikanuM mAnasa ghaDatara? bIbhatsa citro jotAM e chokarAMonI manodazA kevI thAya che te jaNAvavA dA'e amane eka satya ghaTanA kahI te tame kAna daIne sAMbhaLo. mitA nAmanI soLa varSanI kanyA eka vakhata gADInA trIjA vargamAM musApharI karatI hatI. tenI sAmI pATalIe eka puruSa musAphara beTho hato. thoDIvAra thaI eTale kanyAe parsamAMthI eka phoTo kADhyo.. chAtIsaraso cAMpyo ane pAcho parsamAM mUkI dIdho. thoDI thoDI vAre Ama karavAthI sAme beThelA bhAIne te chokarI mATe khUba sArI lAgaNI thaI, kemake teNe ema dhAryuM ke, enA ISTadeva tarapha A chokarInI keTalI bhakti haze, jethI vAraMvAra te jAe che? jo ke hakIkata bIjI ja hatI. thoDIvAra sTezana AvatA gADI UbhI rahI. rAbetA mujaba parsamAMthI phoTo kADhIne chAnI chAnI rIte mitA joI rahI hatI. teTalAmAM ja tenI eka sakhI te ja DabAmAM caDI! mitAe tene joIne te phoTo parsamAM sarakAvI dIdho! tenI sakhI te joI gaI, ne tarata pUchyuM, "kono phoTo che? mane batAva!' mitAe ghaNI AnAkAnI karI. sakhIe pharI pUchyuM, "tArA ISTadevano che?" mitAe hA pADI. "to pachI batAvavAmAM zuM jAya che? basa, batAvavo ja paDaze.' chevaTe phoTo kADhIne batAvatAM mitAe kahyuM, "jo mArA ISTadevano ja phoTo che ne?'' sAme beThelA musApharane paNa te phoTAnI vyakti jANavAnuM kutUhala thayuM eTale teNe tIrachI najare tAkyAM karyuM. parsamAM phoTo sarakAvatAM ja te joI gayo. phoTo devano ja hato, paNa te deva eTale devaAnaMda! bhAratano suprasiddha rUpavAna naTa !' A vAta sAMbhaLIne bAjumAM beThelI eka DozIe to sIsakAro nAMkhI dIdho! koIe nisAsA nAMkhyA! AgaLa vadhatA juvAniyAe kahyuM, "bhAI, A ja tamAruM bhaNatarane? ane A ja tenuM ghaDatarane? amAre te joItuM nathI. je bhAratamAM sItA jevI satIo vasatI e ja bhAratamAM have mitA jevI premaghelIo vasavA lAgI ne!!!
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI bhAratanI bhAratIyatA maravA paDI. sadAcArane gaLe TUMpo devAyo. have bhAratanA kalevaranI zobhA vadhArIne zuM khuza thavA jevuM che? tame lokoe pazcimanA dezonuM anukaraNa karIne AMdhaLukiyAM karyA che. tamArA dezanI AbohavAne zuM mAphaka Ave teno kadI vicAra karyo nathI ane paradezIonI aMjAmaNamAM aMjAI gayA cho. eka vakhata iMgleMDamAM bhaNIne Avelo bhAratIyajana amadAvAdamAM bharaunALe garama sUTa paherIne pharato hato tyAre koIe tene tenuM kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM, "ahIM bhale garamI che paraMtu iMgleMDamAM to ThaMDI che ne!!!" tame loko paNa ahIMnA rivAjo, dharmo, lokamAnasa vagereno vicAra karyA vinA ja paradezanuM badhuM ThokI besADo cho ne? tame paradezIone tageDI mUkyA paNa paradezIoe potAnA saMskAra tamane soMpIne tamane ja paradezI jevA banAvyA che. kAle pharIne tame temane na bolAvo to amane yAda karajo! tamArA zaheranI kanyAomAM na maLe lAja ke na maLe zarama! na maLe vinaya ke viveka! aMgaupAMgone khullAM rAkhavAmAM ja je kaLA samaje te sannArI kahevAya ke..? javA do, amAre evI vAto karavI nathI. evA jIvanane janma detA bhaNatarane nava gajanA namaskAra!'' zaherIo to A vAto sAMbhaLIne samasamI gayA. paNa chatAM ya potAno bacAva karavA maraNiyo prayatna karatAM kahyuM, "paNa mUrkhAo! A rIte Adhunika bhaNatarane doSa dezo to duniyA sAthe jIvazo zI rIte ? bhaNIgaNIne tame tevA na banazo. pachI kAMI tamane vAMdho che?" tarata eka juvAniyAe vaLato hallo karyo, "A to kevI vAta karo cho? jhera khavaDAvavuM ane pachI kahevuM ke khabaradAra! jo bhUvo che to! tamArI kanyAone tame ja e bhaNatara ApyAM. ane pachI e pApo karyA vinA raheze ema? are! evI to keTalIe kumArikAoe garbha dhAraNa karyA! ane ene daMDa ApIne dhAka besADavAnI vAta to dUra rahI paNa e kumArI-mAtAone Azraya ApatI saMsthAo UbhI karI! - vaiSayikavAsanAonI tIvratA thaI javAne lIdhe bephAma rIte bhogavilAsa zarU thayA ane tethI varSe be varSe chokarAM thatAM rahyAM eTale vastI vadhArAthI akaLAIne tame saMtati niyamananAM sAdhano ApyAM! oparezana karAve tene InAmo ApyAM! brahmacaryanA dharmane tame pANImAM padharAvyo, vidhavAone pApanI sagavaDa karI ApI, kumArikAone paNa badhuM anukULa karI ApyuM. paNa yAda rAkhajo ke kudaratanI viruddha jaIne tame kazo lAbha to nahi meLavo paNa kamara bhAMgI nAkhe evo mAra khAI jazo!
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI eka pApa upara keTalA pApanA thara jAmyA! kyAM jaIne aTakazo? tamArA bhaNataranuM zuM thaze? amAre to tamane navI bhASAmAM 14 kereTanA kahevA ke 22 kereTanA? eka ja dhUna lAgI che. bhAratanuM navanirmANa karavuM, enuM klevara dharamULathI palaTI nAMkhavuM. re! hathoDAnA ghA karyA ane.... aphasosa! aMdarano prANa javA beTho, toya ghA karavAnuM tame cAlu ja rAkhyuM che. A te bhAratanA klevaranuM navanirmANa ke bhaMgANa! zuM kahevuM te amane samajAtuM nathI. tamane yAda che ne ke svarAja maLatAM ja bApue kaheluM ke "koMgresane vikherI nAMkho ane lokasevaka banI jAo" paNa tamAre to bhAratanuM navanirvANa(!) karavuM hatuM. sevaka banIne nahi, zeTha banIne. eTale to bApune ya kore mUkI dIdhA! A tamArI bhaNelAnI bhAta! paiso bhego karavA tame matsya udyoga calAvyo. karoDo mAchalAMone utpanna karIne paradeza mokalAvI karoDo rUpiyA meLavyA! re! paisA khAtara te karoDonI hiMsA! zuM paisA khAtara tamArI mA-dIkarIo potAnAM zIla paNa vecaze? ane temAM dharma samajaze? je bhAratamAMthI AkhA vizvamAM ahiMsA dharmanI vAto gaI te bhAratamAM ja kAramI hiMsAo! zuM tamane A ugra hiMsAnAM phaLa dekhAtAM nathI? A cInAo emane ema ekAeka tamArI upara tUTI paDyA che? nA nahi ja. e dareka mAchaluM ja cIno banIne tamane mArI khAvA pragaTato nahi hoya zuM? tame mAnatA hazo ke vAMdarA, mAchalAM, DhoronI ghora hiMsA karIne paisA meLavIne ame dezanuM navanirmANa karIzuM, paNa yAda rAkhajo e jIvonA nisAsA tamane nahi choDe. kudarata kopAyamAna thayA vinA nahi rahe. karoDonA kharce bAMdhelA baMdha e eka ja divasamAM toDI nAMkhaze. dharatImaiyA jarAka saLavaLIne karoDo-abajonA kArakhAnAone dhULabhegAM karI deze. kAramI ativRSTi karIne lAkhonA prANa laI jaze. maherabAno! tamArA A bhaNataranI AvI bhayAnaka phaLazrutio amArI najaramAM barobara AvI gaI che. evA bhaNatarane to nava gajanA namaskAra. maherabAnI karIne A suvarNagaDhamAM tamArI jJAnazALAo lAvazo nahi." jaDabAtoDa vidhAnothI bharapUra vaktavya sAMbhaLIne eka sagRhastha manomana samasamI gayA. A carcAne navo ja vaLAMka ApIne vijaya meLavavAnI taka jhaDapI
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI levAnA manasUbA sAthe temaNe kahyuM, "udyogo vinA dezano uddhAra zakya nathI. mAtra khetI upara deza Ubho rahI zake tema nathI, mATe udyogonA vikAsa tarapha ja lakSa ApavuM joIe ane paradezI anAja maMgAvavuM joIe. eTaluM ja nahi paNa vadhato jato vasativadhAro kAyado karIne paNa satvara aTakAvI devo joIe." zaherI gRhasthanA rokeTanI jema dhaDAdhaDa chUTatA gokhaNiyA vidhAnone sAMbhaLIne eka grAmINa juvAna khaDakhaDATa hasI paDyo. paLa be paLamAM svastha thayo. eNe arthataMtranI AMTIghUTIbharI vAtonI dA'nI sAthe ThIka ThIka carcAo karI hatI. pelA sagRhasthane teNe kahyuM, "have javA do, tamArI gokhI kADhelI naradama juThThI vAtone. Aja sudhIno bhAratano ItihAsa bole che ke anAjanA viSayamAM bhArate kadI tANa anubhavI nathI. ane Aje paNa zuM che? koNa kahe che ke sAcosAca anAjanI taMgI che? ekabAjA tamArA pATIla kahe ke anAjano puravaTho pUratA pramANamAM che. gaMjAvara utpAdana thayuM che ane pachI bIjI bAjA paradezamAMthI anAja maMgAvavAmAM Ave che. tame loko paisA pAchaLa evA gAMDA banyA cho, tamane hUMDiyAmaNanuM evuM gheluM lAgyuM che ke, enA ja pApe A dezanA lokone trAsa bhogavavo paDe che. ahIM utpanna thatuM hajAro maNa anAja kheDUto pAsethI laIne UMcA bhAve paradeza mokalI Apo cho ane halakA bhAvanuM anAja tyAMthI kharIdo cho. A rIte tamArI hUMDiyAmaNa vadhAravAnI badamurAda pUrI pADo cho. Ane amAre svadezaprema kahevo emane? bhAratanI prajAne potAnuM sAruM anAja khAvA na denAra ane halakuM anAja khavaDAvanAra svadezapremI kahevAya kharo? A rIte vadhune vadhu anAja paradeza mokalavA mATe ja tame ahIM nIpajatI anAjanI taMgI nivAravA lokone mAchalI khavaDAvatA kya! AryonuM Aryatva vaTalAvyuM ! lokone khoTI yuktio Apo cho ke ghauMnA so jIva mArIne so dANA khAvA karatAM eka mAchaluM khAI levAmAM dharma che; pApa nathI. kevI behUdI dalIla che! jIvanA vikAsavAdane tame jANe zIkhyA ja na ho tema AvA pATha bhaNAvo cho. eka IndriyavALI ghauMnA dANAmAMthI be IndriyavALI kIDIno janma letAM to e jIvane keTaluM kaSTa veThavuM paDe che? to pAMca IndriyavALAM mAchalAM sudhI pahoMcatAM to enI kAramI kaSTa yAtrAthI nIpajato vikAsa tamAre jovo ja nathI? jIva tarIke be ya bhale sarakhA hoya paNa vikAsamAM to AkAzapAtALanuM aMtara che. e dRSTie be jIvo jarA ya sarakhA nathI. lAkha marajo paNa teno tAraNahAra na marajo.' e vAta kayA bhAratIya janane samajAvavA javuM paDe tema che? lAkha jIvanA mota karatAM ya viziSTa puSyavALo eka
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 virAganI mastI jIva vadhu kiMmatI nahi? goDasee gAMdhIne mAryA ane eka bALake kIDI mArI te be ya sarakhI zikSAne pAtra gaNI zakAya kharA ? je dezano mULabhUta siddhAMta ahiMsA gaNavAmAM Avyo che, jemAM ghauMnA dANAnA jIvane paNa haNavAmAM pApa gayuM che, te dezanA loko potAnuM peTa bharavA mATe nachUTake ochAmAM ochA vikasita jIvanI hiMsA karaze ke Indriya vagerenA viziSTa aizvaryavALA vikasita jIvane paNa, rasanAnI lolupatAnA pApe mArI nAkhaze? re! dharatIe UbhelAne dhakko mAranAra ane parvatanI dhAre UbhelAne dhakko denAra be ya sarakhA kema kahevAya? javA do tamArI dayAnI vAto! tamAre dayA mAyA sAthe kazI ya levAdevA nathI. tamAre joIe che dhana dhana.... ne dhana. te mATe ja matsyonA pAvaDaranA lAkho pekeTonA utpAdana karavA taiyAra cho. dhana mATe ja karoDonA kharce katalakhAnAM UbhAM karavA hoMze hoMze TharAvo ghaDo cho ! tamAre mana to maMdira-masjida badhuM dhatIMga che! milo ane kArakhAnAMo ja tamArAM maMdira-masjida che je majUrone rojI Ape che! joI re, tamArI rojInI vAta! sattAnA sthAnethI na khasavA mATe ja tamAre majUro, kheDUto ane kAmadAra vargane poSavA che. temanA mata laIne tamArI khurazI pakaDI rAkhavAnA A petarA che ane pachI temanI rojInI tamAre dayA khAvI che te ame nahi kabUlI zakIe. tame bhaNIgaNIne bAkAyadA pravRttio AraMbhI dIdhI! dhArAsabhAmAM jaIne dharmasthAno upara tarApa mAratA kAyadA karyA! dharmAdA khAI javA sudhI tamArI najara pahoMcI! akabara jevA custa musalamAna bAdazAhanA samayamAM paNa ahiMsAno jhaMDo pharapharato hato, Aje tame tene ukheDIne khADAmAM pheMkI dIdho! ene pakaDI rAkhatA sAdhuo upara paNa begarsa ekTa jevA kAyadA lAvatAM tamArA dila na kamyAM! vezyAone tyAM jaIne paDyApAtharyA rahetAM vilAsI-zrImaMta bALakone tame rokI zakatA nathI. saMskAranA prANane raheMsI-pIsI nAMkhatA, sinepaDadA upara bhajavAtAM atyanta azlIla citronI paTTI upara, tamAruM ja banAvela sensara borDa kAtara mUkI zakatuM nathI! hAya! kevI karuNatA! A dharmazAsana boDIbAmaNInA khetara jevuM bhALyuM eTale jhaTabALa dIkSAnA kAyadA lAvavA tamArA jevA bhaNelA bhUta UbhA thaI gayA! je tIrthabhUmiomAM jaIne bhAvuka AtmAo parama AhvAda prApta kare, te tIrthabhUmino paiso paNa pacAvI letA tamane jarAya AMcako na lAge! basa, tame be
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 31 ja vAta rAkhI cheH khurasI pakaDI rAkhavI ane paiso bhego karavo. re! tame to kevA melA, khaMdhA mutsaddI cho te kahI dauM? khoTuM lagADazo mA! tame mUrtio bhAMgavAnI vAtanI mAMDavALa karI paNa e mUrtione namavAnI bhAvanAone ja bhAMgI nAMkhI; maMdiro UbhA rAkhyA ane bhaktone sine-Tokijha bhegA karyA; tIrtho UbhA rAkhyAM ane zilpa tathA sagavaDonA AkarSaNa UbhA karIne e tIrthone havAkhAvAnA sthaLa banAvI dIdhA! sAdhu-saMnyAsInA veSa jIvatA rAkhyA ane emanA dimAgamAM rASTrasevAnI havA bharI dIdhI! emane dharmanetA maTADI daIne sAdhu-veSe lokasevaka banAvyA! dharmanA vahIvaTI khAtAnA copaDA cokhkhA karavAnA nAme tame e vahIvaTamAM hastakSepa karyo; kara bharavAmAM moTI rAhata ApavAnI AkarSaka yojanA UbhI karIne dharmasaMsthAone sArvajanika saMsthAmAM palaTI nAMkhI. tame bhaNelAoe paisA ane pratiSThA khAtara zuM zuM nathI karyuM? paNa eka vAta yAda rAkhajo ke jo dharmano prANa chellAM DacakAM leze to rASTranI AbAdI paLabhara paNa UbhI rahI zakaze nahi." eka sagRhastha bolI UThyA, "o! grAmajano! javA do e badhI vAta. so vAtanI eka ja vAta karo. ekAda udyoga ahIM Ubho karI daIe to tamane badhI vAtanuM sukha thaI jaze. eka eka mANasane rojI-roTI maLaze. koI bhUkhyo nahi rahe. basa, tyAre A vAta to tame maMjUra karI ja lo. A naheruyuga che. naheruyuga eTale udyogayuga, yaMtrayuga. are! rahevA do A badhI bhabhakabharI vAtonA phaDAkA! ame jANIe chIe ke tame loko Aje yaMtro pAchaLa ghelA thayA cho paNa e yaMtro vinA mAnavInA potAnA parasevAthI ane puruSArthanI abhuta kAmo thaI zake che e tame kadI joyuM che? Abu ane zetruMjayanA pahADo upara rAjasthAnamAMthI Arasa lAvIne daherAM banAvyAM che, ene jovA mATe AkhuM jagata doDavuM Ave che. mahArAjA samudraguptanA vijayastaMbhane mATe loDhuM gALavAnI koI bhaThThI paradezathI nahotI AvI hoM? ajaMtA ane IlorAnI guphAomAM kotarakAma karavA mATe e zilpIone koI "koyanA projekaTa mATenAM paradezI sAdhanonI rAha jovI nahotI paDI. paNa... mArA maherabAna, yaMtro hoya to kAma vaheluM pate ne? A to spIDano jamAno che spIDano." vaLI eka sagRhastha bolI nAkhyuM. are! are ! tamane A badhI vAtomAM "spIDa'nuM kevuM gheluM lAgyuM che? tame eka vAta nakkI samajI rAkho ke bhAratIyajananuM jo cAritra sAbUta haze to tamArI yojanAo
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI pAMca ne paMdara varSe paNa bhalene pUrI thatI? temAM tamane khoTuM zuM che? majabUrInA badhA paisA dezamAM raheze. mAnavImAtrane kAma maLaze. tamArA paisAno paradezomAM vahI jato dhodha aTakI paDaze. zuM A dezanI sAcI AbAdInI vAta nathI? bezaka, yaMtrayuga jhaDapa vadhArI mUkaze paNa mANasone buddhihIna banAvaze. are, saravALA bAdabAkI paNa have yaMtro karaze? yaMtronI jhaDape to lAkho mANaso bekAra banaze. kema ke yaMtrabaLe to eka lAkha mITara kApaDa dasa mANasa dasa divasamAM taiyAra karI mUke jyAre eTaluM ja kApaDa vaNakaro taiyAra kare to seMkaDo mANasone rojI maLe. tamAre zuM karavI che spIDane! lo, spIDanIya vedanA kAMI ochI nathI. mAlano bharAvo vadhI paDe che. paradezomAM gharAkI maLatI nathI. milo baMdha karavAno samaya Ave che! A che tamAruM spIDa'nuM tattvajJAna! lokone vadhune vadhu bekAra banAvanAra, buddhihIna banAvanAra, dezane garIba banAvanAra tamArI "spIDa sivAya bIjuM koNa haze? A badhI paradezIoe zIkhavelI spIDanI vAtothI tame ja tamArI AtmahatyA karI rahyA cho! keTalI dayAjanaka bAbata! yaMtravAdanA vikAsanI Toce pahoMcelA amerikAnA rASTrapramukha keneDIe zuM kahyuM che te jANo cho? temaNe kahyuM che ke, "rASTranA jhaDapI udyogikIkaraNane lIdhe dara aThavADiye pacIsa hajAra mANaso bekAra bane che. temanI bekArIne TALavA mATe navA udyogo sthApavAnI ciMtAno bhAra mArA mAthe satata rahyA kare che. A viSacakramano aMta zI rIte lAvavo e ApaNA rASTranI eka moTI samasyA che.' eka bhAI bolI UThyA paNa Aje yaMtrayuge to keTalAyane zrImaMta banAvI dIdhA! keTalAya hajAro loko samRddha thayA che!'' bhAI, javA done A badho banAvavAnI vAto! Aje zrImaMta vadhu zrImaMta thato jAya che, ane garIba vadhu garIba banato jAya che! basa, ATalAmAM ja tame tamArA arthataMtranuM saravaiyuM kADhI lo to sAruM. paisAdAra thanArane ya tamAruM lokazAsana kyAM jaMpavA de tema che! enI rAkSasI nANAbhUkhe "verA" nAMkhavAmAM to sAce ja rekorDa karI nAMkhyo che. sAMbhaLo, mANasa vadhu kamAya to Avakavero, pachI vadhu vApare to kharcavero, na vApare ane bacAve to saMpattivero, dAna kare to bakSisavero! kazuMya na kare ane vArasAmAM mUkI jAya to vaLI pAcho vArasAvero! ane marI jAya to mRtyuvero! re! A te kaLajuga che ke karajuga! kevI verAonI lAMbI laMgAra! - biralAjI ThIka ja kahe che ke have bhAratamAM koI rokaphelara ke enjha kArnegI utpanna thAya e saMbhavita ja nathI.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 33 paNa Aje A yaMtrayuge keTalAya loko upara kRpA varasAvI che te kema jotA nathI? hajAro lakSAdhipatio bhAratamAM ubharAyA nathI zuM?" eka zaherI sagRhastha bolI UThyA. tarata ja eno vaLato javAba ApI devA sajja banelo eka juvAniyo bolI UThyo, amane nathI khapatI tamArI saMpattinI zrImaMtAI! tamAro yaMtravAda, spIDavAda, samAjavAda- badhuM ya tamArA zaherane ja mubAraka ho! ame to eka ja vAta samajyA chIe ke tamArI yojanAo, yaMtro, ane spIDa bhale kadAca A bhUlokamAM ja mANasane svarganuM rAja ApI de, paNa emAM jo eno AtmAne zetAnane vecavo paDe to temAM saravALe lAbha zo ? Aje to mAnavInA AtmAne mAtra paisA khAtara vecavAnI tame pharaja pADI cUkyA cho! tamAro sAco samAjavAda to e ke samasta samAja potAnA sadAcAranA baLe sahakAra ane saMtoSathI jIve ane potAnI jarUriyAta ane potAnuM sukha paraspara phALavI le. yAda rAkho cAritrya vagara koI vAda ghaDAto ja nathI. rASTranuM kAma mAnavIne cAritryabaLathI dRDha banAvavAnuM, enA patanathI sajAga rAkhavAnuM che. mAnavIne tame enA cAritrya upara majabUta rahevAnI tAlIma Apo, hAma Apo, sahAro Apo. ATaluM ja tamAruM kAma che, pachI rASTranI AbAdI to ApameLe thatI jovA maLaze. juo, badhuM tame karyuM paNa bhAratIyajananA cAritrya mATe sariyAma upekSA karI mATe ja Aje rASTrane barabAda karI denArAM lAMcaruzavatakhorInAM pApo vadhyAM che ne? tame paiso meLavavA sinemAgRho dvArA azlIla vAtAvaraNa prasAryuM, paNa tenAM bhayaMkara pApoe tamArI prajAne saMskArazUnya karI nAMkhI ne? nityanirmAlya saMtatinI pedAza paNa AnuM ja pariNAma che ne? dharmane dhatIMga manAvIne tame saMtonI duniyAthI lokone dUra kheMcI lIdhA paNa ethI ja sahuno svArtha keTalI hada sudhI vakaryo e tame joyuM? khera.. keTalI vAta kahevI? ame to be zabdomAM eTaluM ja kahIzuM ke tame koI jabbara bhulabhulAmaNImAM phasAI cukelA cho. saMtonI A bhUmi upara saMtone ja biradAvo. dharmane mahattva Apo. sahunA cAritryane prAdhAnya Apo. paisA jevI tuccha cIja khAtara saghaLuM hoDamAM mUkavAnI bhayaMkara sAhasavRttithI pIchehaTha karo, pachI badhuMya AbAda banI jaze. tame paiso banAvo to bhale banAvo paNa paisAne tame paramezvara banAvI dIdho che e to sAce ja A rAjyazAsananI kAramI karuNatA che. mahAzaya! amArA jIvarAmadA'e AvuM to ghaNuM ghaNuM samajAvyuM che, ane tethI ja ame A paisAbhUkhI sarakAra ane bhogabhUkhI prajAno mArga pasaMda karatA nathI.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI ame mAtra amAro dharma jANyo che ema nathI. AjanA jagatamAM cAlI rahelo kAramo adharma paNa jANyo che ane tethI ja amArA nItimaya jIvana upara amane akhUTa vizvAsa beTho che. amArA magajamAM e vAta sajjaDa besI gaI che ke saMtoSa ane nIti vinA kadI sukha maLI zake tema nathI. are! paNa davAkhAnuM ane ekAda hospiTala to tamAre joIze ne?' eka DokTara sagRhastha akaLAIne bolI UThyA! "mAMdA paDaze tyAre zuM karazo? kolerA phalunA upadravo phelAze tyAre badhAne maravA devA che zuM?" eka alamasta juvAna Ubho thaI gayo ane DokTara sAhebane kahevA lAgyo "jyAM rogo hoya tyAM davADokTaronI jarUra paDe. rogo thAya rasabhUkhyAne! ame evA jIbhanA sabaDakAmAM mAnatA ja nathI! ame to majUrI karIne jIvanArA! tamArI jema rasa-bhUkhyA thaIe to amArAM peTa na bharAya ane amArAM zarIra kAma paNa na karI zake, amAre to bAjarAnA roTalA ne chAza ja joIe ke jhaTa javAba de! sakhata kAma karanArane ane sAduM bhojana lenArane vaLI davA zI ane DokTara kevo! rasarogI zrImaMtone ja enA zokha paravaDe ! tamane page lAgIne kahIe chIe ke maherabAnI karIne e pApa ahIM UbhAM na karatA! nahi to e davAo ane DokTaro rogone UbhA karI deze ane DokTaro emanA peTa bharavA amArA peTa upara cIro mUkaze! amArI sukhAkArI lUMTI leze. tame loko davA khAIne ja jIvanArA. davA ja tamAro khorAka, DaoNkTara ja tamAro bhagavAna, ene jivADavo hoya to jivADe nahi to jhaTa pheMsalo lAve. tamAre tyAM anItinA dhananA DhagalA thAya, ene kharcavA mATe e rastA bhale mokaLA hoya, amane emAMnuM kazuMya pAlave tema nathI. tamAre mAMdAM rahevuM e paNa tamArA vaibhavavilAsanAM pApomAMthI janmelA vaibhavano eka prakAra ja che." vaLI koIke kahyuM, "sakhata majUrI karanArane sAMja paDe mana haLavuM karavA manoraMjananuM sAdhana to joIe ke nahi?" nA, bhAI, nA. tamAre pelA calacitro ane olA TaeN TaeN karatA bAbalA jevA TrAnjhIsTara reDiyonI vAta karavI che ne? javA do ne e duniyAnI paMcAta, ame tamArI jema thAkatA ja nathI. kema ke tamArI jema amArAM mana paisAnI pAchaLa pAgala banatAM nathI, bhogavilAsonI pAchaLa zarIranA satyane nIcovI kADhavAnuM dA" e amane zIkhavyuM nathI. sAMja paDe be gIto lalakAratAM ame gharabhegA thaIe. vALu karIne prabhunAM maMdire jaIe. rojabaroja navI vAta, navuM jJAna amane maLatuM jAya.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 35 kalAka be kalAka sAMbhaLIe tyAM to amAruM dila khuza thaI jAya. A ghare gayA ke khATale paDatAnI sAthe ja prabhusmaraNa karatAM ghasaghasATa UMghI jaIe, sIdhI savAra ja paDe. amAre tamArI jema kalAka-be kalAka sudhI pathArImAM ALoTavuM paDatuM nathI ke mananA kajiyA karavAnA hotA nathI. mAbApa! tame ahIM AvyA to bhale AvyA. pharIpharIne Avajo paNa amArI arajI dhyAnamAM rAkhajo ke koI dI tamArI sarakAra pAse amArA gAmanI dayA na khAtA ane davAkhAnA, reDiyo, sinemA, lAITa vagerenI maMjUrI nA letA. khera, tamane to emAM dhUma paisA khAvA maLI jAya tema che paNa amArA khAtara eTaluM jatuM karajo. zaherIo to A badhuM sAMbhaLIne sanna thaI gayA. paLabhara to emane ema thaI gayuM, jJAnI koNa? ApaNe ke A grAmajano? sAcA dezasevaka koNa? jIvarAmadA jevA dhArmika mAnavo ke AjanA paisAbhUkhyA netAo? pragati kyAM? AMdhaLI doDadhAmamAM ke TharIne besavAmAM? zuM karavuM? prANavihoNA klevaranuM navanirmANa ke phlevarane prANanuM dAna? zaherI juvAniyA samajI gayA ke A kahevAtA gAmaDiyAo budhdha nathI paNa kharekhara samajadAra mANaso che. emane AjanA pragativAdI jagatanI badhI jANa che ane te jANa meLavIne ja teo saMtoSI ane zAMtimaya jIvananI upAsanAnA kaTTara pakSapAtI banyA che, eTale have emanA vicAromAM parivartana lAvavAnuM azakya che. are! emane samajAvavA jatAM kadAca e loko ApaNane ja samajAvI de teTalA kAbela che. juvAniyAonA jaDabAtoDa javAbothI parAsta thaI gayelI zaherI ToLI cAlI gaI. jIvarAmadAnA pANI pAyelA A navayuvakonA manamAM eka paNa navA vicArano praveza to na thayo paNa emanA vicAronI kAMkarI paNa hAlI nahi. gAmanA lokoe A vAta sAMbhaLI. darekanI chAtI gajagaja phUlavA lAgI. raMga rAkhyo amArA juvAnoe. bhale amAro jamAno jUno suvarNagaDha dhULabhego thaI gayo, paNa amArA dA'e nItimaya jIvananA vicArone je abhedya lokhaMDI gaDha amArA mananI comera pharato Ubho karyo e ja amArA suvarNagaDhanI lokhaMDI tAkAta che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI [4] jayArathI jIvarAmadA" A gAmaDAmAM AvyA tyArathI temaNe satsaMga ane sadvAMcanane jIvanamAM khUba mahattvanuM sthAna ApyuM hatuM. bIjI bAju emanI eka mahattvAkAMkSA hatI. suvarNagaDhane Adarza grAma tarIke jovAnI. tethI ja temaNe roja rAtre "dharmasabhA'nuM Ayojana karyuM hatuM. ane temAM bALathI mAMDIne vRddha sudhInA badhAya strIpuruSone bhegA karatA. sahune temanI pAtratA mujabanA naitika ane AdhyAtmika dhoraNe vAto saMbhaLAvatA. dA" mAtra dharmatattvanA acchA jANakAra na hatA paNa teo rAjanItinA avanavA dAvapeconA paNa pUrA mAhitagAra hatA. jagata kyAM jaI rahyuM che? enI kAyApalaTanI prakriyA keTalI jhaDapathI thaI rahI che? emAM jIvanA jIvanano kevo vinAza verAI rahyo che? vagere vagere praznone seMkaDo loko sudhI emaNe zAnta citte vicAryA hatA. dharmagranthonA viSayamAM dA"nuM vAMcana mukhyatve to sAMkhya, yoga, mImAMsA, vedAnta ane bauddhadarzana aMgenuM hatuM. emAMnuM ghaNuM ghaNuM emane gamatuM paNa e badhAya darzanonI eka vAta temane khUba ja khUMcatI. te e ke, je koI vAtanuM te darzano pratipAdana kare temAM bhAre kadAgraha dAkhave. potAnI ja vAta sAcI che, bIjA badhA juThThA che' evuM dareka darzananuM pratipAdana temane khUba ja kaDavAzabharyuM lAgatuM. virodhI vAtomAM beya potapotAne sAcI kahIne ekabIjAne khoTA kahevAnuM sAhasa karI de eTale dA" to khUba ja akaLAI jatA. beyanI vAto dalIlothI bharapUra hoya. eTale emane mujhAro thato ke sAcuM zuM? AtmA aMge judA judA darzano judA judA virodhI vicAro rajU kare. vedAnta darzana kahe AtmA nitya eTale nitya ja. enAmAM koI kriyA paNa saMbhave nahi. kema ke kriyA to anitya che, eTale kriyAno nAza thatA te kriyAvALA AtmAno paNa nAza thaI jAya, to pachI AtmA nitya kyAM rahyo? mATe nitya eTale nitya ja, kriyAvALo paNa nahi evo nitya. jIvarAmadA" A vicArane pacAvavA khUba yatna karatA, paraMtu temAM temane saphaLatA maLatI nahi. kriyA vinAno AtmA paralokamAM jAya zI rIte? zarIrane banAve zI rIte ? vagere aneka prazno UThatA ane temane lAgatuM ke AtmAne A dRSTie anitya kema na manAya ?
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI boddhadarzana vAMcavA lIdhuM. temAM temaNe vAMcyuM ke "AtmA anitya che." ATaluM vAMcIne ja dA' prasanna thaI gayA. je mArA manamAM spharyuM hatuM ke, "AtmAmAM paralokagamana vagere kriyAo to che ja, ane te kriyAo nAza paNa pAme che mATe AtmAne anitya mAnavo joIe te ja vAta ahIM AvI! "paNa A AnaMda kSaNajIvI nIvaDato. kemake e bauddhadarzanamAM evuM vidhAna maLatuM ke AtmA anitya eTale mAtra kriyAvALo hoIne anitya nahi paraMtu e to dareka kSaNe sarvathA vinAza pAme che ane pharI pAcho pachI pachInI kSaNe utpanna thaI jAya che !' dA' vicAre caDI jatA. re! jo dareka AtmA vagere padArtha kSaNe kSaNe potAnI meLe ja vinAza pAmI jato hoya to pote ja potAnI hiMsA kare che ne? bIjo koI paNa padArtha enI hiMsA karI ja na zake ne? to pachI hiMsA-hiMsaka vagere badhuM zuM kahevAya che? ane jo hiMsA ja na hoya to ahiMsA zuM vastu che? ahiMsAne dharma kema kahevAya? hiMsA jo adharma kahevAto hoya to ja ahiMsA e dharma kahevAya ne? ane jo ahiMsA dharma na hoya to velAne vADa jevA satya vagere dharmo ya kyAMthI UbhA raheze? ane jo A rIte koI dharmanuM ja astitva na hoya to buddha dharma paNa ze" Ubho raheze ? to have AtmAne sarvathA nitya mAnavo? ke sarvathA anitya eke ya vAta baMdhabesatI AvatI nathI. vaLI koI kahetuM ke AtmA e ja deha che. dehathI jAdo koI AtmA che ja nahi. A vAta paNa temanA magajamAM besatI nahi. temanA manamAM evo prazna UThato ke jo deha ane AtmA eka ja hoya to bAlyavayanA nAnakaDA dehano prauDhavayamAM to nAza ja thaI gayo hoya che, to zuM bAlyavayano deharUpa AtmA taddana nAza pAmI gayo? vaLI maDaduM baLI jAya che te vakhate dehasvarUpa AtmA ya baLI jato haze? kema ke deha te ja AtmA che! nA. nA. to to paralokamAM koNa jAya? pUrvabhavonI mAnyatAnuM zuM thAya? mATe dehathI AtmA bhinna mAnavo joIe e ja ThIka lAge che paNa pAchA vicAre caDhatA emane prazna thato ke jo dehamAM AtmA taddana judo ja raheto hoya ane deha sAthe tene kAMI ja saMbaMdha na hoya to jaDa dehane koI soya aDADe tyAre ekadama duHkhanI lAgaNI thAya che, koI caMdana lagADe to AnaMdanI lAgaNI thAya che te badhuM zuM? jaDa dehane to sukhaduHkhanI lAgaNI thAya ja nahi ane jaDa dehane jo tevI lAgaNI thatI hoya to pachI A jaDa lAkaDIne paNa sukhadu:kha thavA joIe ane sukhaduHkhanI lAgaNI to cetanane ja thAya tevuM jANavA maLyuM che. eTale deha e ja
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 virAganI mastI AtmA kema mAnI zakAya? Ama badhI rIte dA' gUMcavAI jatA. mahinAo vityA paNa A gUMca na UkalI balake jema jema ukelavA mATe vadhu vAMcana karatA gayA tema tema gUMco vadhatI ja cAlI. have zuM karavuM? AvA badhA virodhI vicAronuM samAdhAna kyAMthI lAvavuM? dA' to khAtA-pItAM ya A vAtonuM samAdhAna meLavavA e ja vicAro karatA, "AtmA nitya ke anitya ja ? dehathI bhinna ke abhinna ja? be ya virodhI vAto!" - ekavAra dA' vimaLazeThane tyAM gayA haze tyAre vAtavAtamAM A vAta cheDAI paDI. vimaLazeTha to khUba vyavahAru mANasa! sAMbhaLIne kahyuM, juo huM to zAstronA marmane jANato nathI paNa vyavahArathI vAta karuM ke be virodhI vAto paNa eka ja vastumAM judI judI rIte, eTale ke judI judI dRSTie saMbhavatI hoya to eka ja vastumAM beya vAta kema na manAya? A chagana mAro bhatrIjo che paNa tethI zuM pelI jamanAbenano ya bhatrIjo ja che? nA. eno to dIkaro che. have bhatrIjo ane dIkaro be virodhI vAta nathI? mAro bhatrIjo e mAro ja dIkaro hoI zake ? nahi ja. paNa mAro bhatrIjo jamanAno to dIkaro hoI zake che ne? lo bIjI vAta karuM. A TacalI AMgaLInI bAjAnI AMgaLI nAnI ke moTI? jo jo dhyAna rAkhIne javAba dejo, beya virodhI vAta pUchI che! dA'to tarata bolI UThyA, "zeTha e to TacalInI dRSTie moTI, ane vacalI AMgaLInI dRSTie nAnI." zeTha hasI paDyA. pachI bolyA, "to paNa TacalInI ja dRSTie je moTI che te TacalInI ja dRSTie to nAnI nahi ja ne? ema vacalInI sarakhAmaNImAM je nAnI che te vacalInI ja sarakhAmaNImAM moTI nahi ja ne?'' dAe kahyuM, "nA bilakula nahi. eTale to have e vAta nakkI thaI ke eka ja vastunI sarakhAmaNImAM bIjI vastu nAnI-moTI vagere virodhI vAtavALI na hoya to paNa jAdI jAdI vastunI sarakhAmaNIe to eka ja vastumAM be virodhI vAta jarUra maLe.' zeThe kahyuM, "hA, vyavahAramAM to tema ja dekhAya che. have tame vicAra karajo ke tame kahelI AtmA vagerenI vAtomAMthI virodha TaLI jAya che ke nahi?" UbhA thatA dA' bolyA, "Aje ghera jaIne zAntithI vicArIza, pachI kAle AvIza.' dA' ghera gayA. jamI paravAryA ane hAthamAM chApuM lIdhuM, candralokamAM janArA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI mANasanI kevI dazA haze te saMbaMdhI lakhelI vAto najare caDI. temAM lakhyuM hatuM ke je mANasanuM vajana bhAratamAM 150 ratala haze te mANasanuM vajana uttara dhruvamAM to kAMTo 155 ratala dekhADaze, jyAre caMdralokamAM phakta 25 ratala vajana dekhADaze. dA" to vAMcatA ja camakyA! chApuM hAthamAM rahI gayuM ane caDI gayA e to ko'ka vicAre! jANe bAvAjIe samAdhi lagAvI! pachI ekadama tALI detA bolyA, taddana sAcI vAta. pelI savAranI ja vAta AvI. eka ja mANasamAM judAM judAM virodhI vajana saMbhave ja nahi chatAM judI judI bhUminI sarakhAmaNImAM bezaka saMbhave. pachI temAM virodha rahI zake ja nahi. are! A to kevI sIdhI vAta che? madrAsanA mANasa mATe nAgapura uttaramAM che chatAM kalakattAnA mANasonI dRSTie to nAgapura dakSiNa dizAmAM ja che ne? A nAke AvelI dukAna mArA gharathI dUra che paNa kAzmIranI sarakhAmaNImAM to sAva najIka che ane kAzmIra ghaNuM dUra che, paNa amerikAnI sarakhAmaNImAM to kAzmIra paNa sAva najIka che. ane amerikA ghaNuM dUra che, paNa e amerikA ya caMdralokanI sarakhAmaNImAM to sAva najIka che ja ne? lo kevI vAta! ekanI eka vastu dUra paNa kharI ane najIka paNa kharI! be ya virodhI vAto! hA. jarUra. judI judI dRSTithI eka ja vastumAM be vAta maLI zake che, tyAM pachI virodhI kahevAya ja nahi. eka ja vastunI daSTie be vAto virodhI banI jAya temAM nA na kahevAya. nAkAnI dukAna karatAM kAzmIra dUra che ane te nAkAnI dukAna karatAM kAzmIra najadIka paNa che ema to na ja kahevAya. have mArI gaDa beThI. to pachI AtmAnI vAtamAM ya zuM Ama ja haze! lAva te ya vicAruM. AtmA nitya che? hA. AtmAnA svarUpano kadI nAza thato nathI mATe te nitya che. eTale enA mULa svarUpanI sarakhAmaNImAM to AtmA nitya ja che. to zuM anitya nathI? nA, enA mULa svarUpanI sarakhAmaNImAM e anitya nathI ja paNa enAmAM judA jAdA janmAdi levAnI je kriyA thAya che tenI sarakhAmaNImAM te anitya paNa che ja. devadatta marI gayo eTale AtmAmAM devadatta tarIkenA jIvananI je kriyA cAlatI hatI te nAza pAmI gaI. ethI ApaNe bolIe chIe ke devadatta marI gayo. Ama AtmA judI judI kriyAvALo bane che, mATe anitya paNa che. mATe ja jAnI kriyAno nAza thatAM jUnI kriyAvALo AtmA nAza pAmyo ane navI kriyAvALo AtmA utpanna thayo ema jarUra kahI zakAya.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 virAganI mastI eTale A rIte to AtmA nitya ane anitya be ya kahevAya. basa, tyAre Aja rIte judI judI dRSTie AtmA dehathI abhinna ane bhinna paNa kahevAya. soya lAgatAM duHkhanI lAgaNI thAya che. mATe e dRSTie AtmA dehathI abhinna che; maDadAne soya mAratAM duHkhanI lAgaNI thatI nathI mATe tene dehathI bhinna paNa mAnavo joIe. eTale ja maDaduM saLagyA pahelAM AtmA paralokamAM cAlyo jAya che e vAta barobara ghaTI jAya che. basa, basa. Aje A vAta besI gaI. have prazna thAya che ke judA judA dharmagraMtho pote ekakI ja vAta pakaDIne tenA ja samarthanamAM badhuM kahe che te kema? kema be ya vAtone koI mAnya karatuM nathI? eka vastu jAtajAtanA agaNita svarUpe ja hoya to tema mAnavAmAM vAMdho zuM? judI judI apekSAe eka ja mANasa kAko, mAmo, bhatrIjo, sALo, banevI nathI hoto? tema eka ja AtmA nitya-anitya be ya na hoya? jarUra hoI zake; to pachI A loko banne vAto kema nathI mAnatA? emane ema mAnavAmAM virodhano bhaya pesI gayo te taddana khoTo nahi? jAdI judI sarakhAmaNIe ghaTanA karatAM virodha rahyo ja kyAM ? dA'nA mananA ghaNA prazno vimaLazeThanI vyavahAru buddhie ukelI nAMkhyA paNa have A badhA dharma Ama kema ekekI ja vAta pakaDI rAkhe che te praznano ukela bAkI rahI gayo.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI bIje divase dA'e vimaLazeThane saghaLI vAta karI tyAre zeThe kahyuM, tamArA e praznane ukelavA joguM mAruM bhejAM nathI paNa mane khabara che ke jaina dharmamAM A viSe bahu suMdara vicAraNA karI che, mATe have koI jaina sAdhu mahAtmA Ave tyAre vAta. dA' koI sAdhunA AgamananI rAha jotA divaso gaNe che. emane vadhu rAha jovI na paDI. gAmaDegAmaDe pagapALA ja cAlyA jatA lokone sanmArganI samajaNa ApatA jaina sAdhuo eka dI' suvarNagaDhamAM AvI caDyA. zeThe dA'ne khabara mokalyA. putrajanmanI vadhAmaNI jeTalo AnaMda dA'ne thayo. jhaTa hAthamAM lAkaDI letA e UpaDyA. ziSTAcArapUrvaka beThA. keTalIka dharmacarcA karI ane pachI dA'e pUchyuM: "gurudeva, AtmA nitya ke anitya? dehathI bhinna ke abhinna?" gurudeve pratyuttara Apyo, "mahAnubhAva! nitya paNa kharo; anitya paNa kharo. dehathI bhinna paNa kharo ane abhinna paNa kharo." ATaluM sAMbhaLatAM ja dA'nA aMtaramAM apAra AnaMda chavAI gayo. te ja vAtane lagatI potAnI AkhI vicAraNA kahI te sAMbhaLIne muni paNa khuza thaI gayA. ane bolyA: "dA' tamArI vicAraNA taddana barobara che. tamArI tIkSNa buddhine mArA dhanyavAda!" "to pachI gurudeva!" dA'e kahyuM: "bIjA badhA dharmavALAnA siddhAMto taddana khoTA ja ne?" gurudeve kahyuM: "nA dA'! emanA siddhAMta khoTA nahi paraMtu e siddhAMta mATeno emano je kadAgraha te ja khoTo. koI kahe ke AtmA nitya che athavA koI kahe ke AtmA anitya che, to tethI te thoDo ja khoTo kahevAya? paNa jyAre te siddhAMtano kadAgraha kare ane kahe ke AtmA nitya che eTale nitya ja che. anitya che ja nahi. anitya kahenAro khoTo ja che. tyAre ApaNe kahevuM paDe ke teno A kadAgraha khoTo che. A ja rIte AtmAne anitya kahenAro anitya ja kahe. nitya kahenArane jUTho kahe to te ya khoTuM." AvuM sAMbhaLatAM dA'ne to Aje kAMIka ora ja majA paDatI hatI. te bolyA, "to zuM gurudeva! teo jema bIjAne jUThA kahe tema Apa koIne ya jajUThA na kaho? nitya kahenArane sAco kaho ane anitya kahenArane paNa sAco kaho?"
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI gurudeve hasatAM hasatAM kahyuM, "hA, kema ke vastusthiti ja tevI che to tema zA mATe na kahevuM? ame to mAtra temanA Agrahane ja khoTo kahIe. vItarAga paramAtmAe to ghora ane ugra sAdhanA dvArA potAnA AtmAnAM AvaraNo khasI jatAM thayelA prakAzamAM jagatanuM je svarUpadarzana karyuM te kahyuM. temaNe navuM kazuM ya kahyuM nathI." "prabho! to have ema na kahevAya ke vItarAga- sarvajJanuM darzana eTale badhAM darzanonI mAnyatAno zaMbhumeLo ?' "nA. vItarAga-sarvajJanuM darzana badhAM darzanono zaMbhumeLo nathI kintu vItarAgasarvajJanA darzanarUpa vizALa nadImAMthI nIkaLelA e badhAM nAnAM jharaNAM che. vItarAgasarvajJanA darzananI vAtone AgrahapUrvaka pakaDI levAthI navA darzanano janma thAya che. eTale e badhA kadAgrahamukta darzano vItarAga-sarvajJanA darzananA ja aMza che ema bezaka kahI zakAya. je vAta kadAgrahathI kalaMkita bane che te tyAMthI chUTI paDe che ane kadAgrahamukta te vAta to vItarAga darzananI ja vAta che. dareka darzana e verAyelo maNako che. jyAre vItarAgadarzana e maNakAonI mALA che." aho! prabho! tyAre zuM Apa e saghaLAyane potAnAmAM samAvI lo cho? Apa koInAya virodhI nathI?" nA. jarAya nahi. vItarAga sarvajJa to nyAyAdhIza che. paraspara jhaghaDatAM e badhA ya darzanane samajAvatAM kahe che ke bhAIo, tame dareka tamArI potAnI dRSTie sAcA cho paNa bIjAnI dRSTie je bIjA paNa sAcA che temane taddana juThThA kahI do cho te ja taddana khoTuM che. tame dareka tamArI dRSTie sAcA cho ane tame dareka bIjAnI dRSTie khoTA cho ATalI vAta barAbara samajI lo ane pachI bIjAnI dRSTie temanI vAta vicArazo to tamane jaNAI Avaze ke tamArI jema teo paNa temanI dRSTie to sAcA ja che. parvatanI taLeTIe Ubhelo mANasa bIjA mANasone pAMca phUTanA jue ane parvatanI Toce Ubhelo mANasa te ja mANasone vaheMtiyA jevaDA jue to be ya mANasa potapotAnI dRSTie sAcA gaNAya. e be potAnI vAtane pakaDIne bIjAnI sAthe jhaghaDe to keTaluM khoTuM kahevAya? taLeTIno mANasa Toca upara jaIne te mANasone jue ane Tocano mANasa taLeTIe AvIne te mANasane jue to baMnene tarata ja ema lAge ke bIjo mANasa paNa tenI dRSTie sAco ja hato. A rIte vItarAgasarvajJa nyAyAdhIza, badhAyane samajAvIne potAnA mArga upara lAvI daIne sahunI sAthe maitrI sAdhe che ane sahune paraspara mitro banAve che."
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 43 "prabho! tyAre Apa to ajAtazatru samA! sarvanA mitra! sarvane potAno ja aMza mAnanArA! eTale ke e badhAya darzano ApanA darzanarUpa zarIranAM judAM judAM aMgo ja banyAM! ahA keTalI udAra dRSTi! kevI sarvatomukhI samajaNa! kevo sarvadarzana samabhAva! to, prabho! ApanA vItarAga sarvajJa ane bIjA badhAnA sarvajJo to te ja kahevAya ke jemaNe rAgadveSathI mukta thaIne anaMta jJAnaprakAzanI prApti karI hoya, ATaluM to barAbara che ne? kemake prabho! rAgI ke dveSI bhagavAna zenA? ane tenAmAM anaMta AtmaprakAza pragaTe ya zAno, kema vAruM?" munirAja bolyA, "hA jarUra. zuddhAtmasvarUpa sarvajJane sahu mAne che ema kahevAya. pachI bhale te sarvajJane koI buddha kahe, koI jina ke koI ziva kahe, ApaNane nAma sAthe kazo vAMdho nathI." dA' to A badhuM sAMbhaLIne Azcaryacakita thaI gayA! keTalI vizALa dRSTi! kevuM abhuta nirUpaNa ! ahIM bIjAone toDI pADavAnI, khAMDavAnI to jANe vAta ja nathI ! prabho! prabho! zuM A badhI vAta ApanA dharmagraMthomAM kahelI che?" gurudeve smita karatAM kahyuM, dharmagraMthomAM na kahelI vAtono eka harapha paNa uccAravA ame sarvathA lAcAra chIe. "ApaNA kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrijI mahArAjAe spaSTa kahyuM che ke A saMsArane janma detA rAga, roSa, moha jenA TaLI gayA hoya te brahmA hoya, viSNu hoya, hara hoya ke jina hoya game te hoya huM temane namaskAra karuM chuM! pU. haribhadrasUrijI mahArAjAe paNa kahyuM che ke, "mane mahAvIradeva tarapha pakSapAta nathI ke nathI kapilamuni tarapha dveSa. jenuM paNa vacana yuktiyukta hoya tenuM vacana mane sarvathA mAnya che.' dA' bolI UThyA, "vAha vAha kevI parama-udAra dRSTi! have prabho! eka ja vAta Apane pUchI lauM ke Apa bIjAM darzanonI jema Izvarane jagatano kartA mAno cho ke nahIM? meM to sAMbhaLyuM che ke Apa Izvarane jagatakartA mAnatA nathI, jo tema ja hoya to prazna thAya ke pUrve Ape kahyuM ke darekanI vAtane kadAgraha vinAnI karo to te ApanI ja vAta bane che te have zI rIte samajavuM? koI paNa dRSTie Izvarane jagatakartA kahenAra dharmane Ape sAco to kahevo ja rahyo ne? tenI dRSTie to dareka sAco che ne? gurudeve pratyuttara Apyo, "dA'! tamAro prazna taddana yathArtha che. Izvarakartutvano mata paNa amuka dRSTie ghaTAvIne ame paNa jarUra mAnIzuM. pU. haribhadrasUrijI mahArAjAe kahyuM che ke paramAtmA Izvare batAvelA mArganuM sevana karavAthI mukti prApta thAya che mATe mukitanA dAtA Izvara che ema vyavahArathI kahI zakAya, ane
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 virAganI mastI Izvare batAvela mArganuM sevana nahi karavAthI saMsAra Ubho thAya che mATe te Izvarano upadeza nahi mAnyAnI sajA che ema paNa vyavahArathI kahI zakAya. amArA dharmagraMthomAM paNa kahyuM che ke jeone IzvaranA jagat kartRtvamAM vizeSa Adara hoya teone nayapramANanA jANakAre te rItanI IzvarakartutvanI dezanA ApavI." prabho! ApanA dharmagraMthonI A virATa udAra dRSTinI to huM zI prazaMsA karuM? paNa have eka navo prazna upasthita thayo che ke Ape kahyuM ke vyavahArathI Izvarane jagatkartA mAnavo, eTale zuM Apa ema kaho cho ke IzvaramAM vastutaH jagatakatRtva nathI paNa chatAM temAM amuka dRSTie Aropa karI zakAya?" gurudeve kahyuM, "hA bhAgyavaMta! amAruM kahevuM tema ja che chatAM tame IzvaramAM jagatakartutvane kahetAM vAkyone tevA Aropa vinA, vastusthiti ja tevI che e rIte ghaTanA karavAnuM IcchatA ho to tema paNa kahI zakAya. amArA dharmagraMthomAM kahyuM che ke ApaNo AtmA ja paramezvarayukta che mATe Izvara che. ane A jIvAtmArUpa Izvara sarva prakAranI kriyAo kare che mATe te sAce ja jagatkartA che." prabho! e paNa bahu suMdara kahyuM, paNa je Izvara brahmasvarUpa che. zuddha, buddha, mukta che te ja Izvara jagatkartA che, evuM bhagavAna manu vageree je kahyuM che te to Ape na ja svIkAryuM ne? e ja rIte kapilamunino prakRtivAda, bhagavAna buddhano kSaNikavAda, vedAntIono advaitavAda vagere upara teonAM zAstromAM je rIte je vastu kahI che te rIte to Apa na ja mAno ne? to pachI mane prazna thAya che ke tevuM pratipAdana karanArA te kapila buddha vagere maharSioe asatyanuM pratipAdana karyuM?" gurudeve kahyuM, "nA tema to na kahevAya. te te maharSioe te te vAta saMsArI jIvonA AdhyAtmika vikAsane najaramAM rAkhIne karI hatI evuM amAruM maMtavya che. amArA dharmagraMthamAM kahyuM che ke, jyAM jyAM Izvarane jagat kartA kahevAmAM Avyo hoya tyAM tyAM potAnA ja AtmAne Izvara tarIke laIne artha karavo paNa brahmasvarUpa Izvarane samajIne nahi. paramArtha dRSTie brahmasvarUpa Izvarane jagakartA koI paNa zAstrakAra manAvI zake nahi, kAraNa ke zAstrakAra RSi mahAtmAo ghaNA bhAge paramArtha dRSTivALA ane lokopakAranI vRttivALA hoya che, mATe teo ayukta pramANAbAdhita upadeza kema karI zake? temanA kathananuM rahasya samajavA koziza karavI joIe ke kayA AzayathI teo te vAta kahe che. prakRtivAdane kahetAM kapilamunine paNa temanA rahasyanI vicAraNA karavApUrvaka amArA zAstrakAroe sAcA ja kahyA che.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 45 gautama buddhe kahelA kSaNikavAda mATe paNa kahyuM che ke madhyastha puruSonA abhiprAya pramANe A kSaNikavAda paramArtha dRSTie kahevAmAM Avyo nathI, kintu mohavAsanAne dUra karavAnA uddezathI kahyo che. - vijJAnavAda paNa tevA prakAranA yogya ziSyone AzrayIne athavA viSayasaMgane dUra karavAnA uddezathI batAvavAmAM Avyo che. zUnyavAda paNa yogya ziSyone laIne vairAgyanI puSTi karavAnA AzayathI tattvajJAnI buddhe kahyo jaNAya che. vedAntamAM paNa kahyuM che ke, "advaitavAda paNa badhuM eka che ema jaNAvIne jIvone samabhAva prApta karAvavA mATe che." dA" bolyA, "prabho ApanA darzanathI kevI taTastha dRSTi! anya darzana jevuM kadAgrahanuM jora Apane tyAM mane kayAMya jovA ja nathI maLatuM ema kahuM to cAle! badhAyanI vAtonA rahasyone najaramAM lAvIne Apa apanAvI lo cho. eTaluM ja nahi paraMtu ApanAM vacanomAM ya keTalI somyatA che! dRSTimAM keTaluM audArya ubharAyuM che! dhanya ho prabho! ApanA udAra-carita vItarAga-sarvajJa darzanane, vItarAga sarvajJone ! e sarvajJonA vizALahRdayI saMtone!" samaya ghaNo thaI gayo hato. dA' UbhA thayA. guruvarya "dharmalAbha'nI AziSa ApI. dA' ghera gayA. ghera jaIne jamyA. jamIne vAmakukSI karI. Akho ya divasa savAranI dharmacarcAnI vAto dA'nA manamAMthI khasatI na hatI. vAraMvAra bolI UThe che, ahA! kevI paramodAra dRSTi! kevo sarvadarzana samabhAva! kevI ajAtazatrutA! kevI vizvamaitrI? kevA haze jagasvarUpane yathArtha jonArA e vItarAga-sarvajJo! kevI haze emanI sAdhanA? kevo haze emano AtmA! Aja sudhI A darzana tarapha mArI najara ja na gaI! khera, have AjathI jinadarzananuM sAhitya vAMcuM, vicAruM ane tenI vAtone jIvanamAM utAravA koziza karuM. sAMja paDI. pharI gurudeva pAse dA' gayA. jinadarzananuM svarUpa jANavA mATenA sAhityanI noMdha karI lIdhI dA'e khUba khUba upakAra mAnyo gurudevano!
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI mitronI lAgavagathI bAjAnA zaheranI pablika lAIbrerImAMthI dA'e jina darzanane lagatAM pustako maMgAvyAM ane vyavasthita rIte teno abhyAsa karavAnuM AraMbhI dIdhuM. be traNa mAsamAM to dA'e ghaNuM badhuM sAhitya joI lIdhuM. jinadarzananI vizeSatAo rUpa syAdvAda, karmavAda pariNAmI-AtmavAda, nayapramANavAda ane dravyAnuyogAdine temaNe bahu sArI rIte samajI lIdhA. jema jema e padArtho upara emanuM ciMtana vadhatuM gayuM tema tema tattvajJAnanA sAgaramAM UMDene UMDe UtaratA gayA. have temane lAgyuM ke Aja sudhI temaNe jJAnanI laMbAI pahoLAI ja mApyA karI hatI, tenI UMDAI to Aje ja jovA maLI. have temanA aMtaramAM prakAza thato hoya tevuM bhAna thavAM lAgyuM. pelI badhI gUMco to kyAranI UkalI gaI hatI. have to zeSajIvananI dharmamaya jIvanacaryA tarapha teoe potAnuM dhyAna kendrita karyuM hatuM. jina upara vizvAsa besI jatAM jinavANI upara atUTa vizvAsa jAmI gayo hato. ethI e jinAjJArUpa jinavANInI viruddha javAnuM AcaraNa karavA teo pratidina vadhu ne vadhu kAyara banatA hatA ane jinAjJA anukUla karI chUTavA teo sadA talasatA hatA. Ama temanA jIvanamAM be moTA lAbha thayA. temanI bAhya pravRttimAM vizuddha dharmano praveza thayo ane temanA AMtara-manamAM sarvasamabhAva vRtti uttejita banI, dinapratidina sateja banatI gaI. Ano prabhAva temanI nityanI dharmasabhAmAM paNa sAro paDyo. jinazAstronI taddana ajJAta-aNakheDAyelI emanI manobhUminuM have bahu sArI rIte kheDANa thavA lAgyuM. have je kAMI sAruM tattva jyAM paNa jovA maLe te potAnuM ja che, UDIne tyAM gayeluM che ema ja samajatA. jyAM kyAMya jIvanA vikAsane varato guNa jovA maLe to tarata ja e aMzamAM guNiyala puruSonI mokaLA manathI anumodanA karatA. temanI dharmasabhAmAM sarvadharmanA, sarvajAtanA, sarvavarNanA bhAvuko AvatA. eTale kyAreka paropakAra zIkhavatA ane tenI upara pAchalA jIvanamAM dukhiyArA banelA mAghakavinI pelI ghaTanA kahetA ke e vakhate gharamAM kazuM ya na jaNAtAM sUtelI patninA hAthe dekhAyeluM sonAnuM kaDuM kevuM dhImethI kADhIne pelAne ApI dIdheluM!
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 47 ane jAgyA pachI bIjA hAthanuM bIjuM kaDuM rAkhI mUkavA badala enI patnIe kevo Thapako Apyo hato ! kyAreka kSamAno mahimA gAtA ane sokreTIsanI kSamAne yAda karatA. kevI kajiyALI hatI enI strI! Akho dahADo laDhavADa kare paNa sokreTIsa harapha paNa na bole! eka dI' to teNe keTalAka pratiSThita mitro sAthe vArtAlApa karatAM sokreTIsa upara melAM pANInI Dola reDI dIdhI! badhAya mitro samasamI gayA! sakhtamAM sakhta zikSA karavA kahyuM, paNa prazAnta sokreTIse eTaluM ja kahyuM, "ghaNA vakhatathI vAdaLAM jAmyAM hatAM. khUba ukaLATa thato hato vIkharAya nahi ne varaseya nahi. ThIka thayuM ke Aje varasI gayAM! have nirAnta thaI!'' AvA vakhate dA'ne tukArAma paNa yAda AvI jatA. khAvAne anAjano kaNa na maLe. emanI strI sasarAne tyAM jaI zeraDI laI AvavAnI pharaja pADe che. tuko jAya che. sAta-ATha zeraDInA sAMThA laIne pAcho phare che. rastAmAM dukhiyArA jIvo ze2DInA sAMThAnI karuNa yAcanA kare che. potAnuM peTa batAve che, 'tukA! jAo A peTa keTaluM UMDe gayuM che! traNa traNa dI'nA bhUkhyA chIe!' tukAthI rahevAtuM nathI, eka kaTako ApI de che. bIjo dukhiyAro maLe che. bIjo kaTako ApI de che. ghera pahoMcatA pAse eka ja kaTako ! patnI enI dayALu vRtti uparathI badhI kalpanA karI le che. khUba krodha caDhe che. sAMTho hAthamAM laIne tukAnI pITha upara jhIMke che. eTalA jorathI jhIMkyo ke be TukaDA thaI gayA! tuko hasI paDe che. 'tArI keTalI dayA! be kaTakA karavA jeTalI ya mane takalIpha na ApI! le eka tAro ! eka mAro !' paNa jyAre dA'ne kSamA upara paramAtmA mahAvIradevanI yAda AvatI ke e gaLagaLA thaI jatA! mahAvIradevanI karuNA to emanI ja karuNA anaMta zaktisaMpanna e paramAtmA jaMgalamAM dhyAna dhare che. duSTa saMgama Ave che. bhayaMkara bhorIMgo choDe che, paramAtmAnA dehane DaMkhIDaMkhIne thAkI jAya che to ya paramAtmA acaLa che! vikarALa vAgha choDyA, to ya acaLa! yamanA bhAI samA kUtarA choDyA to ya acaLa! UMcakI UMcakIne pachADyA to ya kazuM na bolyA! 'uMhakAro' paNa na karyo! vitADavAmAM saMgame jarA ya pAchIpAnI na karI. chevaTe chellAmAM chellu bhayaMkaramAM bhayaMkara kALacakra yAda karyuM! jene jovA mAtrathI cIsa paDI jAya eTaluM bhayaMkara! cAre dizAmAM Aga varasAvatuM e cAlyuM jAya! nirdaya saMgame A vizvoddhArakane paNa na joyA! ene to enI pratijJApUrNa ka2vI hatI. game te rIte A mAnava-magatarAne(!) calita karI nAMkhuM.' Aga varasAvatuM kALacakra dhasyuM devAdhidevanI aDola kAyA tarapha! jo prabhu
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 virAganI mastI dhArata to mAtra najara pheMkIne e kALacakranA curA karI nAMkhata. paNa jANe prabhue vicArI lIdhuM hatuM ke e Aga banyuM to huM pANI ja chuM ne? jagatane Aje samajAvI dauM ke baLavAna Aga paNa pANI pAse to "bicArI che. rUnI gaMjIne bhale e bALI zake, moTA vanone bhale e jalAvI zake. zaheronA zaherone ekasAthe bhale bhaDathuM karI zake paNa jyAM sudhI pANI nathI tyAM sudhI ja... pANI sAme AganuM koI mUlya nathI, kazuM ya baLa nathI.... saMgamanuM kALacakra krodhanuM pratIka che to huM kSamAnuM pratIka chuM. krodha Aga che; kSamA pANI che lAva, karI lauM mukAbalo ane vizvane ApI dauM mUka tattvajJAna pANInA abhuta baLanuM. prabhunA A vicAre ja jANe saMgamanA kALacakrane vadhAvI lIdhuM. dhamadhamATa karatuM kALacakra dhasI AvyuM ane bhayaMkara kaDAkA sAthe kSamAmUrtinI kAyA sAthe TakarAyuM! enA AghAte prabhune aDadhA jamInamAM utArI nAMkhyAM!!" ATaluM bolatAM bolatAM to dA'nI AMkho azrubhInI thaI jatI. dharmasabhAno pratyeka zrotA gadgad thaI jato. sahunA aMtara bolI UThatA, "dhanya e mahAvIradevane! kSamAnI paNa keTalI parAkASTA!" jarA svastha thaIne dA' kahetA, "e duSTa devAdhama saMgame ATaluM badhuM vitADyuM paNa prabhu acaLa te acaLa ja rahyA. aMte saMgama thAkIne pAcho jAya che tyAre ghora vedanA bhogavatI vakhate paNa jenAM netromAM AMsu AvyAM nathI e mahAvIradevanI AMkho AMsuthI UbharAI gaI. paramAtmAe vicAryuM, "mArA nimitte A jIve keTalAM pApa bAMdhyAM! bicAro coryAzInA cakkaramAM kyAM kyAM dhUmaze? keTaluM duHkha veDaze? arararara.. enuM zuM thaze? mArA to kaI karmonA bhukkA UDI gayA re! A rIte mArI upara upakAra karanAra upara mArA nimitte zuM apakAra thaI gayo!'' bhagavAnanI maMgala karuNAthI gadgad thaI gayela dA" AthI vadhu bhAgye ja bolI zakatA. pachI to e kyAMya sudhI AMsu vaDe paramAtmAnI kSamAnI mauktika pUjA kare jatA. kyAreka zAlibhadranI aDhaLaka samRddhinuM varNana karatA. dA" kahetA ke akhaMDa bhAratanA nijhAmanI tamAma saMpatti paNa zAlibhadranI samRddhi pAse sAva vAmaNI lAge. AvI samRddhine ya zAlibhadra lAta mArI. pachI dA" enI puruSArtha gItA saMbhaLAvatA tyAre to AkhI sabhA stabdha thaI jatI. "Avo vaibhavI ATalI hada sudhI virAgI banI gayo." jenA paganAM taLiyAM eTale mAkhaNanI gAdI ja joI lyo! khullA page gAmegAma cAlIne saMta zAlibhadra e taLiyAnI cAmaDIomAM cIrADo pADI nAMkho!
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 49 mAMsathI lathabathatI kAyAne ghora tapanI sAdhanAthI zoSI nAMkhI. sahelAIthI gaNI zakAya tevI rIte hADakAM bahAra kADhI nAMkhyA! punaH punaH vaMdana ho e zAlibhadrane!' ema kahIne dA" namI jatA.. sahunA mastaka jhUkI jatAM. jyAre dA' koI paNa vAta kare tyAre enuM AbehUba citra evuM khaDuM karI de ke sAMbhaLanArane ema ja lAge ke e AkhuMya dazya AMkha sAme barobara dekhAI rahyuM che! avasare dAgaMbhIra banI jatA ane taka maLe tyAre ramUjanI havA paNa phelAvI detA; TUMkamAM teo dharmasabhAne bahu ja sArI rIte kAbumAM rAkhI zakatA ane pote dhArI hoya tevI lAgaNIo dareka zrotAnA aMtaramAM UMDe UMDe utpanna karI detA. A rIte dAe aneka AtmAonA hRdayaparivartana ane jIvanaparivartana karyA. e siddhi dA'ne mana koI nAnIsUnI na hatI. eno AnaMda paNa emanA uramAM samAto na hato.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5o virAganI mastI | [7] divaso upara divaso pasAra thAya che. mahinA upara mahinA besatA jAya che. kALa potAnuM kArya anavarata gatie karye jAya che. kALanuM mukhya kArya che, navAne jUnuM karavAnuM. sarjananI prathama paLathI ja vastune visarjananI tarapha dorI javAnuM. je sarjAyuM tenuM visarjana tarata ja cAlu thavAnuM. je janmyo te bIjI ja paLathI motanA mukha bhaNI cAlavAno. jeno janma thayo tenuM mota aphara. janma e ja guno. mota e gunAnI sajA! kALa kahe che, "motathI kAM Daro! DaravuM hoya to motano koraDo vIMjhavAnuM aphara banAvI denAra janmathI ja Daro ! janmane mahotsava mAnazo to tamAre mana mota amaMgaLa paLa banI jaze. ane janmane ja trAsarUpa mAnazo to AgAmI mota maMgaLamaya banI raheze. janmamaraNanI vacce jholA khAtuM jIvana paNa duHkhonA dava vacce rahIne ya A mAnyatAnA divyathI, apUrva ThaMDakano anubhava karaze." vRkSa uparanA lIlAM pattAMne pILAM karI kALa mAnavone e ja vAtanI yAda Ape che. kAcAM phaLane pAkAM karIne ya e ja vAtano aNasAro kare che. sAta mALanI havelIne khaMDera banAvIne mAnavone e ja vAtanuM smaraNa karAve che. mAthAnA kALA bhammara vALane dhoLA karIne paNa bhAnabhUlyA mAnavane cUMTI khaNIne jAgRta karavA koziza kare che. paNa sarjanamAM ja mahAlato, visarjananA aphara koraDAnA bhAvi mArane avagaNato A mAnava bhAna bhUlI jAya che. eka IMTa upara bIjI IMTa goThavato ja rahe che. bhramanI e gADha nidrAmAM poDhelA ene DhaMDhoLIne ko'ka jagave che to jarA jAge che, paNa te paLa-be paLa; vaLI pAcho paDakhuM pharIne ghasaghasATa UMghI jAya che! abajo pAMdaDAM pAkaTa thaIne paDI gayAM. abajo phaLa kharI gayAM. abajo puSpo karamAI gayAM. abajo dhoLA vALa AvI gayA. paNa... mAnavo enAM rahasyo na pAmI zakayA! ko'ka pAMca-pacAsa mAnavo saphALA jAgyA ane visarjananI e
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vd virAganI mastI 51 ekadhArI prakriyAne AMkhe AMkha joI laIne sarjananI mohinIthI cetyA. ane sarjana visarjananI prakriyAnI kALamIDha dIvAlonI bhIMsamAMthI mukta thavAnI upAsanA tarapha vaLI gayA. vimaLazeTha u52 paNa visarjananI ekadhArI prakriyA cAlu hatI. paNa eka vakhata evuM aghaTita banI gayuM ke jenA pariNAme visarjananI e prakriyA ekadama vegavaMtI banI gaI. dUra rahIne DokiyA karatuM bihAmaNuM mota sAva ja najadIka AvIne UbhuM rahI gayuM ! vAta ema banI hatI ke e gAmamAM caMpA nAmanI eka suzIla strI rahetI hatI. be mAsa pahelAM ja e vidhavA banI hatI. traNa bALakonI javAbadArI caMpA upara nAkhIne pati paraloka cAlI gayo hato. Ama to enA dhaNI pAse ThIka ThIka dhana hatuM paNa chelle chelle enA badhA dAva avaLA paDatA gayA ane badhuM ya dhana. ADuMavaLuM ghalAI gayuM. e marI gayo tyAre pAMca sAta rUpiyA ane amUlya traNa ratno (bALako) caMpAne soMpato gayo. bicArI caMpA! paristhiti ekAeka Avo palaTo khAze enI ene svapneya kalpanA na hatI. gaI kAla sudhI enA patie ene kazuM ya jaNAvA dIdhuM na hatuM. enA gharamAM gaI kAle svarga hatuM paNa have ene lAgyuM ke e ghara Aje dojakhanA duHkhathI ubharAI gayuM che. ane kharekhara ema ja banyuM. caMpAnI kaLI samI A caMpAe kALI majUrI zarU karI. sAMja paDe cAra ATha AnA maLI jAya to chokarAne zAntithI suvaDAvI detI. nahi to rotAM kakaLatAM roTalo mAgatAM chatAM, roTalAnI kaTakI ya meLavyA vinA mAno thoDo mAra khAIne ApameLe kudaratanA khoLe sUI jatAM. A sthitimAM caMpAne to UMgha Ave ja zAnI? ATha dahADAmAM cAra dI' dekAro bolAI jato. Ama ne Ama traNa mAsa vItI gayA. khAnadAna caMpAe koIne hAtha na dharyo. enI garIbI koIneya jaNAvA na dIdhI. e mAnatI hatI ke garIbAInA bhaDakAmAM baLavuM paDe to jAte ja baLIne khAkha thaI javuM. e bhaDakA bIjAne batAvIne zo phAyado ? nakAmAM emanAM aMtara paNa jalI uThe! janama janamAM ghaNAM pApe ja A ghara bhaDake vIMTaLAI vaLyuM haze ne? have koInAM kUNAM haiyAMne e AgajhALa mAre aDADavI nathI. paNa Ama to kyAM sudhI cAle ! caMpA game tema to ya abaLA hatI. gaI kAlanI komaLa kaLI hatI. baLabaLatA baporIAnI lU e kyAM sudhI khame!
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vd 52 virAganI mastI chokarAM mAMdAM paDyAM. caMpA paNa ghaNI ja azakta thaI gaI. kAma karavA javA paga upADavA jeTalI paNa zakti na rahI. haju paNa koIne hAtha dharavA e lAcAra hatI. jo vimaLazeTha pAse jaIne duHkhano aNasAro paNa karI deta to caMpAnA duHkha kyAMya nAsI jAta! paNa A badhA ya duHkha karatA zeThanI pAse hAtha dharavAnuM duHkha ene mana asahya hatuM. aMte abaLAe hiMmata khoI. traNa traNa divasanA kaDAkA bolyA. bALako bebhAna jevAM thaIne paDyAM che. caMpA eka bAju sUnamUna beThI che. zuM karavuM? kazuM samajAtuM nathI. kAramI garIbInuM jIvana mRtyuthI ya bhayaMkara banyuM che paNa... eNe vicAryuM ke A jIvananI kaDavAza karatAM kadAca mRtyu ochuM ja kaDavuM haze. ATalI badhI kaDavAza cAkhyA pachI ochI kaDavAzavALuM mota kaMIka mIThuM paNa lAge! tyAre e mIThAza to mArA hAthamAM ja che. e mATe to be paisAnI ya jarUra nathI. paNa bALakonuM koNa? jhaTa aMtaramAMthI avAja Avyo, 'emanuM bhAgya!' mA jevI mA bALakonI banI nathI zakI to have emanA bhAgya sivAya emanuM koNa banaze ? kadAca mArAM ja pApa emanA bhAgyanI ADe AvatAM hoya evuM ya kema na bane ! to have bIjo vicAra karavAnI bhAgye ja jarUra rahe che. Aje ja rAte e pApanA pUMja samI huM ahIMthI khasI jAuM. bALakone emanA bhAgya sAthe ramI levA mUkI jAuM. paLa be paLamAM caMpAe saMkalpa karI lIdho ke Aje rAte gAmabahAra Avelo khAlI kUvo pUravo. sAMja paDI. bhUkhyAM sUtelAM traNe ya bALakone jagADyAM. 'mA' 'mA' khAvAnuM de! khUba bhUkha lAgI che. peTa baLe che, nathI rahevAtuM... kAMIka de! mAe pANI pAyuM, baLatA peTane ThAravA mATe enI pAse pANI sivAya kazuM ya na hatuM! beTA raDo nahi. pUrvajanmanAM pApa pokAratAM hoya tyAre ApaNe rovuM nahi.'' paNa A vAtane dhULiyAM bALako zuM samaje? "bA, bA tuM ya kevI che? bApA to amane roja roja kevuM kevuM khavaDAvatA hatA? bA, bApA kyAM gayA che? haju ya kema AvatA nathI? kyAre Avaze? tuM tyAM jaIne emane bolAvI na lAve?'' bALakonI vAto sAMbhaLatAM caMpAnuM haiyuM bharAI gayuM. kAbu rAkhavA ghaNo prayatna karyo paNa Aje to hada thaI gaI hatI! enI AMkhamAMthI daDadaDa AMsu javA lAgyAM! bALako mAne rotI joIne dhrusake dhrusake raDavA lAgyAM !
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 53 "mA'' tuM kema raDe che! tAre bApAne bolAvavA na javuM hoya to na jatI. e to emanI meLe ja Avaze. paNa have roIza nahi.'' bALako mAnAM AMsu lUche che, paNa AMsunI e dhAre have vahI javAno ja saMkalpa karyo hato. DUsakAM khAtAM khAtAM caMpAe kahyuM, "beTA Aje jarUra jaIza hoM, tamArA bApA gayA che tyAM. tame zAMtithI ekalA rahezo ne?'' "nA, nA, amAre bApAnuM kAMI kAma nathI. ame tane e vAta karI eTale ja tuM rovA lAgI. mA, o mA! bApA to Avaze ne Avaze ja paNa tuM have ro' nahi.'' aMdhAruM thavA AvyuM hatuM. mAe bALakonI sAme joyA ja karyuM. khUba dharAI dharAIne joyuM. aMtara jorathI bolavA lAgyuM; 'o pApINI! A mAsUma bALakone rajhaLatAM mUkIne maravA taiyAra thaI cho! jA. jA. vimaLazeTha pAse, tAro khoLo bharAI jAya eTalA paisA Apaze.' paNa e avAjane anusa2vA caMpA lAcAra banI hatI. bALakone eka pachI eka chAtIsarasAM cAMpyAM. khUba cUmIo bharI. ane pachI emanI sAme jotI jotI bAraNA sudhI gaI. paga UpaDatA nathI. vAtsalyanI doraDI enA page vIMTAtI jAya che. eka AMTo, bIjo AMTo, trIjo AMTo. caMpAe vicAra karyo, Ama hRdaya pIgaLI gaye kAma nahIM cAle. kaThora banye ja chUTako che. mAne jatI joIne bALako chAtIphATa roI rahyAM che. jyAM UThIne mA pAse AvavA paga upADe che tyAM ja hRdayamAM UbhI thayelI kaThoratAe vAtsalyanA e traNeya AMTA eka ja jhATake kApI nAMkhyA. caMpA AgaLa vadhI. bAraNe AvIne bUmo pADatAM, rotAM-kakaLatAM chokarAM kudaratanA khoLe soMpAI gayAM! lAMbI haraNaphALa bharatI eka moTI AMdhI dUradUranA gaganamAMthI dhasI AvI. bhayaMkara vAvaMToLa cAre bAjuthI de de karato tUTI paDyo ! sU sU sU karato pavana pUrapATa vege trATakyo... je aDapheTamAM AvyAM jhADa pAnaukheDIne pheMkI dIdhAM ! paLa be paLamAM to samagra vAyumaMDaLamAM ghamasANa macI gayuM! pRthvImaMDaLa dhrujI UThyuM... dharatInA e saLavaLATe pAMca pacAsa havelIone dhrujAvI mUkI.. dhrUjI UThyAM mUMgAM pazuo! raDI UThyAM bALako! stabdha thaI gayA mAnavo! eka bAju susavATAnA jhapATA deto pavana! bIjI bAju Abhane aDatI dhULanI DamarIo ! trIjI bAjA nAsabhAga karatAM nirdoSa pazuonI cIcIyArIo ! pavana pAchI pheMkato hato caMpAne... 'jA... jA... pAchI jA... tArA bALako
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 virAganI mastI khAtara pAchI jA.. jIvato nara bhadrA pAme." dhULanA goTA enI AMkhomAM bharAI jatA... ene AgaLa vadhavAno mArga aMdhAriyo karI detA.... "re caMpADI, A zuM dhAryuM che teM! haTuM, pAchI phara... nathI khamAtuM amArAthI paththarane ya pANI karI de tevuM tArA bALakonuM e chAtI phATa rUdana! re! tuM te mAM che ke jIvatI DAkaNa!" mUMgA bALa pazuonI cIcIyArIo caMpAne jANe kahetI, "o mAM! amArA bALamitrone tuM kAM choDI jAya! kAle amArI mAtAo paNa tArAM pagale cAlaze to !' prakRti maiyAM jANe vidhavidha svarUpe caMpAne pAchA pharI javAnuM jaNAvatI hatI. paNa caMpA aDola hatI. Aje e abaLAnA hRdayamAM zetAne praveza karyo hato. phATaphATa vahI rahelA vAyarAne dhakko daIne e AgaLa vadhI rahI hatI. enuM mukha jANe bolI rahyuM hatuM. 'bhAI pavana, have chellI paLe ADo kAM Ave! mArA ja pApe bALakone bhUkhamaro jovAno samo Avyo che. mane javA de.... pachI to enA hajAra mAta-pitA, mane DhaMDhoLavA de e dhanADhyone! mAro bhoga devAthI paNa jo emanI kuMbhakarNa-nidrA dUra thaI jatI hoya to e mRtyu to mAre mana maMgaLa mahotsava banI rahe che." dhULanI DamarIone ya jANe caMpA mUMgI bhASAmAM kahI rahI hatI, "baheno! bhale tame ya AvI.. paNa have mArA bALakone meM emanA bhAgya upara choDI dIdhA che! je banavAnuM haze te banaze; huM to have hiMmata hArI gaI chuM. huM khUba thAkI gaI chuM. mAre roTalo ya nathI joIto, mane oTalo ya nathI khapato... mAre to joIe che ciranidrA! evA sthAne javuM che jyAM mane koI uThADe nahi; jyAM huM kadI jAguM nahi." bALa-pazuonA citkArane ya javAba detuM caMpAnuM moM jANe kahetuM hatuM, "have koI raDazo mA! huM mAM chuM; mAtra mArA bALakonI nahi; jIvamAtranI! paNa Aje meM mAtRtva khoyuM che... mAM tarIke jIvavAno mane koI adhikAra nathI. bALako, sahu AnaMdathI rahejo.... tamArI mAtAonI godamAM khIlakhIlATa karajo. mArI tamane chellI AziSa che." ane... thoDI vAramAM nisAsA nAMkhatI maiyA-prakRti zAnta thavA lAgI. ene ya thayuM, "zuM karavuM? mAruM ya kAMI na cAlyuM! A caMpAnuM kevuM ghora ajJAna che ke
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI mRtyune e saghaLI zikhAmaNono rAmabANa IlAja mAne che. bicArIne khabara nathI . mRtyunI pele pAra duHkhamayI, AgabharI duniyAonI! mAtA banIne je mAtA maTI jAya tenI mAnava tarIkenI paNa hastI abajo varSo mATe maTI javAnI! kyAM khabara che A dInahIna caMpAne ke duHkhanuM osaDa mRtyu nathI, paNa duHkhanA mULiyAMno uccheda che. caMpAne pAchI pheravavAnA potAnA prayatnamAM thAkelI prakRti jANe jhaDapabhera pAchI pharI rahI hatI. pavane susavATo mUkI dIdho hato. dhULanI DamarIo zAnta thatI jatI hatI. bALapazuonI cIcIyArIo saMbhaLAtI baMdha thaI hatI. caMpA jhapATAbaMdha cAlI jatI hatI. enI cAlamAM vilakSaNa yoga hato. enA mukha upara saMkalpane pAra utAravAnI bhISaNa kaThoratA taravaratI hatI. enI AMkho jANe Aga varasAvatI hatI. caMpA kUve gaI. ISTadevanuM smaraNa karyuM. kUvo kalaMkita banyo. tyArathI lokoe e kUvo gojhAro kahevA mAMDyo. loko kahevA lAgyA, "caMpAnA paDozIe kazuM ya bhAna na rAkhyuM! chevaTanI ghaDI sudhI AMkha ADA kAna karyA! dhikkAra ho! e niSphara haiyAMne! e kalaMkita banelA kuTuMbane !' gharaDI DozIo kahevA lAgI, "Akho janmAro ahIM kADhyo paNa koI dI' AvuM banyuM nathI. Aje to suvarNagaDha kalaMkita thayo." juvAno kahevA lAgyA, "nA, nA, kalaMka to dhanavAnonI abhimAnI Alamane lAgyuM ke jemaNe peTa bharIne paTArAo bharyA toya saMtoSa na vaLyo. A bhUkhI abaLAnuM peTa na bharyuM! dhikkAra ho e dhanavAnonI Alamane! ekalapeTAone! svAdhone! garIbonI hAya eka dI' emanI mahelAtone UbhI ne UbhI saLagAvI nAMkhaze. enI bhasma paNa hAtha nahi lAge. paNa kyAM samajavo che emane kudaratano aTala InsApha!'' kalAka be kalAkamAM to tarehatarehanI havA phelAI gaI. sAce ja, suvarNagaDhamAM khUba ja AghAtajanaka ghaTanA banI gaI. je gAmamAM vimaLa jevo garIbono belI vasato hoya ane jIvarAmadA jevA saMtapuruSa sukhadu:khe ALAM banelAM haiyAonI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 virAganI mastI lInatA ane dInatAne daphanAvatA hoya, e gAmamAM eka duHkhIyArI strI duHkhanI mArI ane dInatAnA vIMchInA DaMkhathI kaNasatI kUvo pUre e kharekhara e gAmaDAnA AzcaryanI parAkASTA hatI. madharAte paNa jAgato vimaLa zuM bharabapore UMghI gayo haze! tattvajJAnI jIvarAmadA paNa zuM gaphalatamAM rahI gayA haze! game tema haze paNa eka abaLAe baLavAna banIne kUvo pUryo, e eka ughADuM satya hatuM. EM CAM.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 57 [8] A divase vimaLazeTha ane dA" bAjunA gAme kazAka kAme gayA hatA. rAtre to pAchA AvI javAnA hatA. gAmaDAnA juvAno ane gharaDAo bhegA thayA ane vicAra karavA lAgyA ke zeThane A vAtanI khabara zI rIte ApavI? garIbAIne kAraNe kUvo purAyAnI vAta jANatAMnI sAthe ja temane sakhta AghAta pahoMcaze. have vAta karavI zI rIte? A bAjA badhA mUMjhavaNamAM paDyA hatA. tyAre zeTha ane dA" gAmanI sIma pAse AvI cUkyA hatA. koI utAvaLiyo mahAjana zeThane ane dA'ne sau pahelAM samAcAra ApavAnI hoMzamAM tyAM jaI pahoMcyo. ekadama kahI nAMkhyuM, "zeTha, vimaLazeTha! kALo kera vartI gayo! caMpAe thoDA kalAka pahelAM ja kUvo pUryo! chokarAnI vAto sAMbhaLatAM lAge che ke asahya garIbAIne kAraNe ja teNe A kAma huM! huM! zuM? zuM?" kahetAM ja zeTha Dhagalo thaIne tyAM ja besI gayA. thoDIvAramAM bebhAna thaI gayA! dA'ne paNa sakhata AMcako lAgyo, pANI maMgAvyuM. loko bhegA thaI gayA. zeThane bhAnamAM lAvavA aneka upacAro karyA. cAlIsa miniTe zeThe AMkha kholI. sahune haiye zAMti vaLI. juvAniyA zeThane upADI ghera laI AvyA. dA'e badhAne dUra karyA. pachI zeThanI pAse besIne AzvAsana ApavA lAgyA, "zeTha! emAM tamAro kazoya doSa nathI, bicArInuM bhAgya ja avaLuM ke ene A sUjhayuM, nahIM to tamArI pAse AvIne badhI vAta na karata? paNa zuM thAya? khera. have tame ciMtA na karo. banavAnuM hatuM te banI gayuM. banelAno zoka karavo nahIM. je dA'nI vAto zeTha kAna daIne sAMbhaLatA temane Aje jANe kazuM ya saMbhaLAtuM nathI. hRdaya DUsakAM nAMkhatuM hatuM. manamAM vikalponAM ghammara valoNAM ghararara... ghararara.. cAlatAM hatAM. zeThane manamAM eka ja vAtano bhAre valopAta hato ke meM kema bhAna na rAkhyuM? A mArI bedarakArInuM ja pariNAma! Aje meM eka strInI hatyA karI! o prabho! A zuM thaI gayuM? zeThanuM magaja ghuma thaI gayuM hatuM. dA'e zeThanA moM tarapha joyuM. taddana naMkhAI gayuM hatuM. kalAka pahelAnA zeThamAM yovana thanaganatuM lAgatuM; eka ja kalAkamAM zeThe cAlIsa varSanI jIvana maMjila vaTAvI nAMkhI hoya tevuM temanA moM upara taravaratA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI bhAvo uparathI jaNAyuM. haiyuM bhAre thaI gayuM hatuM. mAthuM zUnya banI gayuM hatuM, dA'ne lAgyuM ke zeTha bolaze nahIM ke ekavAra mana mUkIne raDI leze nahi to zeThanA zarIra upara bhAre viparIta asara paDaze. dA'e kahyuM, "zeTha, have Ama vicAro karavAthI caMpA pAchI Avaze? tamane jo kadAca ema lAgyuM hoya ke e tamArI ja bhUlanuM pariNAma che to have evI bhUla pharI na thAya tenI kALajI rAkhajo paNa Ama hatAza thaI gaye kema cAlaze?" dA'e to pheravI pheravIne e vAta ghaNIvAra kahI paraMtu dA'no dAva niSphaLa gayo! zeThane A karuNa prasaMganA AghAtano sakhata AMcako lAgyo hato. emanA aMtarAtmAmAM UMDo jakhama paDI gayo hato. e jakhama dUjhato hato. kAyAnA jakhama jaladI rujhAya paNa aMtaramAM lAgelA ghA varSo sudhI dUjhatA rahe. pAkI gayelA pAMdaDAne lAgelo A AMcako koI navo akasmAta sarjI deze ema dA'nuM aMtara kahevA lAgyuM. dA'e ghaNA upAya karyA paNa badhA ya niSphaLa gayA! zeTha eka tarapha bolatA nathI. AMsunuM eka buMda sAratA nathI. emanuM aMtara rADo pADIne emane jANe kaDaka zabdomAM Thapako detuM hatuM, "zeTha, tamArA ja pApe kUvo kalaMkita thayo, tamAruM gAma kalaMkita thayuM, tame paNa kalaMkita thayA! tamArI sAta sAta peDhI kalaMkita thaI! AvI bedarakArI! mANasa motanA mukhamAM dhakelAI gayuM tyAM sudhI mojathI khAdhA-pIdhA karyuM! kazuM ya bhAna na rAkhyuM! khullI pITha upara mIThAnA pANI pAyelA haMTaro jhIMkAtA hoya tevI vedanA A zabdanAM haMTaro vIMjhAtAM zeTha anubhavatA hatA. AkhI rAta vItI gaI. AMkhanuM maTakuM paNa mAryA vinA zeTha emane ema besI rahyA. sahu sUI gayA. mAtra jAgatA hatA zeTha, jIvarAmadA ane bAjumAM nisteja banato jato dIvo! maLatyuM thayuM. dA'e vicAra karyo ke have koI paNa upAya zeThanuM haiyuM khAlI karI nAMkhavuM joIe. AjanI rAte emaNe potAnuM ghaNuMkharuM AyakhuM gumAvI dIdhuM che. A AMcako jIvaleNa nIvaDaze tema lAge che. paNa haju ya zeThane ugArI levA joIe." eTalAmAM ja caMpAnA pADozIo tenAM mAsUma bALakone tyAM laI AvyAM. traNe ya dhrusake dhrusake raDatAM hatAM. "bApA! amArI bA kyAre pAchI Avaze? amArA bApAne e bolavavA gaI che te have kyAre Avaze? bApA, tame ja emane bolAvI lAvone! bApAne na AvavuM hoya to kAMI nahi paNa bAne to bolavatA ja Avo.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 59 amane enA vinA lagIre gamatuM nathI." bALako bolatAM jAya che ane sAthe sAthe raDatAM jAya che. zeThathI na rahevAyuM. haiyuM ekadama bharAI gayuM ane bALakone chAtIsarasA cAMpI detAM ekadama roI paDyAM. A joIne dA'nA manane TADhaka vaLI. zeThe rotAM rotAM kahyuM, "bALako, huM ja tamAro bApu chuM, pachI tame kema raDo cho?'' raDatAM bALake javAba Apyo, "paNa amArI bA kyAM che? amAre to bApA na hoya to kAMI nahi, paNa jo tame bA nahi lAvI do to ame khAvAnA ja nathI. bApA! tame jhaTa bA pAse jAo ane ene teDI lAvo ane ahIM AvavAnI nA kahe to amane bA pAse laI jAo. bA. o... bA...'' bALakonA karUNa kalpAMtathI ghaNA mANaso bhegA thaI gayA hatA. darekanI AMkhomAMthI azrupravAha cAlyo jato hato. zeTha bolyA, "bALako huM jarUra tamArI bA pAse jaIza tame jarAya rozo nahi.." paNa bALako to emanI vAte kema vaLI jAya? mAnuM vAtsalya to bALaka ja samajI zake ne? bApA karatAM ya mAne bALaka keTaluM cAhe che e vAta A bALakoe kahI dekhADI. samaya samayanuM kAma kare che. duHkhanuM osaDa dahADA. e banAvane potAnA virATa udaramAM mahAkALe kyAMya samAvI dIdho! paNa zeThane tyAM ja rahelAM bALakoe zeThane e banAva vIsaravA na dIdho! divasamAM vAraMvAra bAne bolAvavA javAnI zeThane yAda devaDAvatAM, ane zeThanuM haiyuM bharAI jatuM. zeThane thayuM, have mAre ya emanI bAne bolAvavA javAnA ja divaso AvI lAgyA jaNAya che. je potAnA jIvananuM kartavya cUke che ane jIvavAno koI adhikAra nathI. huM Aja sudhI mArA dareka kartavyamAM sAvadhAna rahyo. paNa Aje huM kartavya cUkyo e ja sUcave che ke mAruM jIvana nAvaDuM kinAre AvI rahyuM che. zeTha vicAratA hatA. "dhanasaMpanna mANaso garIbonI mAM na bane to emanA dhanano ekeko sikko kALotaro nAga che. enI ekekI noTa seMkaDo phAMsInI sajAnAM pharamAna che! mAnava jevo mAnava potAnuM peTa bharAyA pachI paNa bIjA mAnavInI kALajI na le? jIva jevo jIva bIjA jIvonI saMbhALa na le? jo koI mAnava enA kSaNabhaMgura dehane AnaMda ApanArA svajana-snehIonI ja kALajImAM kRtakRtyatA anubhavato hoya to te mAnava ja nathI. "saMpattino eka navo paiso paNa paralokamAM AvanAra nathI." e satya spaSTa rIte jANavA chatAM jo mAnava enI upara mUcha rAkhe
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 virAganI mastI ane dayApAtra jIvo tarapha dhyAna na Ape; emanA pratyenI karuNA-bhAvanAne paga nIce kacaDI nAMkhe to e mAnava ja kema kahevAya ke je evA hajAro jIvonA lohI pIne ja tagaDo thayelo che. anekanA jIvana jalAvIne AnaMda pAmato, anekonA jIvanonA AnaMdanI kabara upara besIne mIThAI khAto matta mAnava jIvajagatano aparAdhI na kahevAya? jene bIjA jIvonuM jIvatva dekhAtuM nathI tene AMkhavALo kema kahI zakAya? jagatanI avadazA sAMbhaLIne jenI lAgaNImAM koI AMdolana jAgatuM nathI tene sahRdaya kema kahevAya ? emanA duHkha dUra karavA je doDI jato nathI tene pagavALo kema kahevAya? du:khanA AMsuothI chalakAI gayelI ko'kanI AMkhone je lUchato nathI te hAthavALo kema kahevAya? dhikkAra ho e dhananA dhanerAone jemanI dhanalAlasA ane bhogapipAsA jIvanA jIvatvane paNa vIsarAvI de che !' vimaLa manomana potAnI duniyAne dhikkAravA dvArA A rIte potAnI jAta upara ja bhArobhAra phiTakAra varasAvI rahyo hato. mAne laI AvavAnI bALakonI vAraMvAranI AjIjIoe vimaLanA saMtApanI bhaThThIne jozathI jagAthe rAkhI. vimaLano AtmA emAM zekAto ja rahyo. lohI ane mAMsa baLatAM gayAM. kAyA karatAM paNa vadhu sukAI gayuM zeThanuM mana. have emane saghaLI duniyA nIrasa lAgatI hatI. kyAMya utsAha na hato. kyAMya kazuMya goThatuM na hatuM. kudaratanA nyAyAlayamAM vimaLa potAnI jAtane pAMjarAmAM UbhelA aparAdhI tarIke joto hato. dA' roja vimaLa pAse AvatA. zeThanA deha upara jhaDapI vege thatI jatI visarjananI prakriyA najare caDI jatI ane dA" nisAso nAMkhI detA. eNe vimaLanI lathaDatI jatI kAyAne ugArI levA tamAma prayatno karyA paNa badhuM ja eLe gayuM. hRdaya upara paDelo e kArI ghA dUjhato ja rahyo.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI [9] eka divasa savAranA pahoramAM zeThe dA'ne bolAvavA mANasa mokalyo. dA' jhaDapathI AvyA. zeThe kahyuM, "dA' have dIpaka bujhAvavAnI taiyArImAM che. traNa divasathI vadhAre pahoMce teTaluM tela jaNAtuM nathI. mArI IcchA che ke AjathI huM chUTA hAthe dAna karuM. tame mArI bAjumAM beso ane huM kahuM te badhAyane bolAvatA jAo." zeThe eka pachI ekane yAda karI karIne bolAvyA. motIne bolAvIne pAMca maNa anAja ApyuM. lAlAne tenAM cAra bALako mATe kapaDAM ApyAM. jIvI DozIne so rUpiyA ApyA, camana camArane eka ghara rahevA ApyuM, zAmalA kheDUne pAMca vIghA jamIna ApI, rAmalAne kyAMka nokarIe goThavI dIdho. zeThanI smRtimAM je je AvyA te badhAyane zeThe khobA bharIbharIne dIdhuM. be divasa vItyA. trIjo divasa Ugyo, khera, Ugelo divasa sAMje Athame ja che. paNa Aje e astamAM eka azubha bhayanI lAgaNI jhajhUmI rahI hatI. maMgaLa karuNAnI zItaLa prabhAthI opatA vimaLanA jIvanasUryano paNa kadAca asta thaI jAya. zeThe dA'ne kahyuM, "dhArmika khAtAonI noMdha karo." dA'e badhAM khAtAMnI sUcI karI. pachI zeThanA kahyA mujaba badhI rakamo lakhI dIdhI. zeTha kAMIka asvastha thatA jaNAyA. gAmamAM sahune jANa thaI. dhIre dhIre to zeThanA makAnamAM ThaTha jAmI gaI. AkhI rAta sahu tyAM ja besI rahyA. zvAsa cAlato hato. DozIoe mAnatAo mAnI, juvAniyA paNa AkhaDIo levA lAgyA. zeThanuM svAthya sAruM thaI jAo evI bhAvanA sahu bhAvavA lAgyA. cothA divasanI savAra paDI. dA'e sahune samajAvIne ghare mokalyA. loko potapotAne ghera gayA. khAdhuM pIdhuM paNa koIne ya kazuMya bhAvatuM nathI. kheDUto bhAre pagale khetaramAM gayA; vepArI UMce mane dukAne gayA; beDAM laIlaIne panIhArIo kUve javA lAgI paNa sahunA haiyAM to zeThane tyAM ja hatAM. paLe paLe badhAMya vicAratAM "zeThane kema haze ?' rastethI nIkaLatA mANasane kheDUta bUma pADIne Ubho rAkhato ane pUchato, "bhAI, gAmamAMthI Avo cho ne? zeThane kema che?" kUvethI pAchI pharatI panIhArIo pANI bharavA mATe sAmethI AvatI panIhArIne pUchI levA adhIrI banatI, "zeThane
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 virAganI mastI kema che?'' vepArI paNa tela-maracuM levA AvatA gharAkane pUchI leto, '"bhAI zeThanA gha2 taraphathI Avo cho ? zeThane kema che ?'' sahunA manamAM eka ja ciMtA hatI, zeThane kema haze ? baporanA bAra vAgyA hatA. e divase zeThe aSTamIno upavAsa karyo hato. badhuMya kArya saMpUrNa karIne zubha bhAvanAmAM ramatA zeTha svastha thaIne beThA thayA. hAthamAM mALA lIdhI. arihaMta paramAtmAno japa karavA lAgyA. pAMca mALA pUrI karI. zeThanAM sagA-vahAlA ToLuM vaLIne beThAM hatAM. zeThe khoMkhAro khAIne kahyuM, ''sAMbhaLo.'' sahu zeThane sAMbhaLavA sajAga thaI gayA. "mArA gayA pachI koIe rokakaLa karavI nahi, chAtI kUTavI nahi, moM vALavuM nahi. ema karavAthI pIMjaramAMthI UDI gayelo haMsalo pAcho Avato nathI. u52thI evA azubha dhyAnathI AtmAne karmano lepa lAge che. have tamane ane AkhA gAmanA saghaLA ya lokone, samagra vizvanA sarva jaMtuone uddezIne huM kahuM chuM ke mArA taraphathI koIne paNa meM jarIke dubhAvyA hoya, pajavyA hoya, trAsa Apyo hoya ke kAMI paNa azubha karyuM hoya to huM tenI mAphI mAguM chuM...'' bolatAM bolatAM zeThanI AMkhomAM jhaLajhaLiyAM AvI gayA. svajano raDavA lAgyA, zeThe AgaLa calAvyuM. "tame badhA ya mane paNa kSamA Apo. A vizvamAM mArA sarva mitro che mane koI sAthe vera nathI. arihaMtonuM mane zaraNa ho. siddhonuM mane zaraNa ho. sAdhu bhagavaMtonuM mane zaraNa ho. vItarAga-sarvajJonA dharmanuM zaraNa ho. sahu khUba dharmadhyAna karajo. lo tyAre, ha...ve... jA........ chuM,'' ATaluM kahIne zeTha jaMpI gayA. cira nidrAnI zAMta godamAM poDhI gayA. zeThanI AMkhonA ardhomIlita popacAM jANe kazuMka kahI rahyAM hatAM. dehanA pIMjaramAMthI AMkhonA bAraNA vATe sadgatinA pravAse UDelA haMsalAnI pAvanakathA sivAya bIjuM zuM hoI zake e popacAnI kathAmAM ? phATI gayelAM vastro utArI nAMkhIne navAM vastro dhAraNa karavA zeThano AtmA cAlI nIkaLyo. prakRtimaiyAMe jIvavanA eka stananuM dhAvaNa ApavAnuM baMdha karyuM to bALake have maraNanA enA bIjA stanane dhAvavAnuM zarU karyuM.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI dharmazALAno musAphara mArge paDyo! paMkhIonA meLAmAMthI eka paMkhI UDI gayuM! vimaLanA mRtyuthI svajanonI AMkhomAMthI anarAdhAra AMsu vahevA lAgyAM. zeThanA maraNanI vAta vAyue bagalamAM upADIne cArekora doTa mUkI. kheDUtoe haLa paDatAM mUkyAM ane doDyA! codhAra AMsue rotA jAya che ane doDyA jAya che. haLe baMdhAyelA baLadiyA paNa zeThanA maraNane pAmI gayA. emaNe ya haLa sAthe gAma bhaNI laMbAvyuM! vepArIo dukAna baMdha karavA ya na rahyA. bAIoe roTalA baLatA mUkyA, badhAMya doDyA! koInI AMkha lUchanAra koI na maLe. badhAMya dhrusake dhrusake raDI rahyA che. phaLiyAnA kUtarA rovA lAgyA, khIle bAMdhelI zeThanI bheMso khIlo toDIne doDI AvI. badhAyanI AMkhamAM AMsu che. koNa nathI raDatuM? mAnavo ja raDe che? nA. pazuo ja raDe che? nA. prakRti paNa raDI rahI che. sarvatra zUnyatA vyApI gaI che. sonI AMkhamAM AMsu ubharAyA chatAM eka vyaktinI AMkho hajI AMsuthI palaLI paNa na hatI. tenA mukha uparathI ema lAgatuM hatuM ke koI tattvajJAnanI UMDAI mApavA kyAMka UMDe UtarI gaI hovAthI zeThanA maraNanI jANe tene jANa ja thaI nathI. tenA mukha upara bhAre ciMtA taravaratI hatI. lamaNe hAtha daIne te vyakti besI rahI hatI. e vyakti te jIvarAmadA. zeThanA maraNathI te ajJAta na hatA, paNa AMkho sAme bhajavAI gayelA eka jIvananA aMtanI nigUDha prakriyAne joIne maraNano tattvajJAnanA sAgaranA taLiye.. UMDe.... UMDe.. kyAMka.. garakAva thaI gayA hatA. gAmanA prANImAtranI AMkhomAM zrAvaNa ane bhAdaravo hajAra hajArarUpa dhAraNa karIne UtarI paDyA hatA. Utare ja ne? vimaLanuM mRtyu kyAM thayuM ja hatuM? suvarNagaDhano hIro adRzya thaI gayo hato. dayALutAno jIvato jAgato Adarza alopa thaI gayo hato. hajI vizvamAM dhanavAno to ghaNA jIvatA hatA eTale vimaLa jevo eka dhanavAna mANasa cAlyo jAya temAM gAmane raDavA jevuM kazuM ya na hatuM. pakSIonA AdhAra samo vaDalo dharaNI upara DhaLI paDe tyAre potAnA svArtha upara lAgelA ghA mATe e pakSIo raDe paNa kalAka be kalAka! kema ke gAmamAM bIjA vaDalA maLI rahe tema hatA. vaDalA na maLe to ya lIMbaDA to hatA ja. paNa suvarNagaDhanuM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI eka eka mANasa divaso sudhI raDatuM rahyuM. koIne khAvAnuM paNa bhAvatuM nathI, bolavuM ya gamatuM nathI. zeThanI gAdI upara zeTha dekhAya che. svapnamAM ya zeTha dekhAya che. hajI paNa koInA mAnyAmAM AvatuM nathI ke zeTha gayA! AvI karuNAmaya sthitine anubhavatA e grAmajano mATe kema kahI zakAya ke e emanI nirAdhAra banelI dazAne raDatA hatA? nA... nA.... jarAya nahi. emane to duHkha hatuM, guNiyala AtmAne khoI nAMkhyAnuM! udAracarita sAdhupuruSanAM darzana baMdha thayAnuM! gAmamAM eka ja divase so mANasa kadAca marI gayA hota to ya je gherI gamagInI na vyApI jAta tevI gamagInI Aje ekalA zeThanA javAthI AkhA gAma upara vyApI gaI hatI. ekasAmaTA so mRtyunA sakhta AghAtathI paNa jhAjhero hato e gAmane mATe vimaLanA eka mRtyuno AghAta.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 65 [10] roja sAMja paDe che. nityakrama mujaba roja dharmasabhAmAM badhA mANaso Ave che. dA' paNa Ave che paNa kazuMya bolatA nathI. bolavA mATe jIbha upADe che, paNa tyAM ja gaLe DUmo bharAI jAya che. AMkhamAMthI AMsu cAlyA jAya che. sahu karatAM vadhu AghAta dA'e anubhavyo. potAno sAthI gayo. jJAnagoSThinuM sAdhana gayuM, gAmaDAno mahAna Adarza gayo. dA' manomana pUchatA. zuM vimaLa kharekhara gayA? mane bhrama to nathI thato ne ? paNa nA, zeTha amArI vaccethI kharekhara cAlI gayA! kahetA gayA "jAgatA rahejo. motane tame bhUlI gayA cho, paNa mArA mota dvArA e motanI yAda tAjI karAvuM chuM. jo have mAthe laTakatuM mota tamane yAda rahI jaze to mAruM mRtyu paNa mahAna kartavya bajAvyAno AnaMda mANatuM maMgaLamaya banI jaze.'' dA' manomana babaDatAH ''hA. taddana sAcI vAta che. badhAya karatAM vizeSe karIne e vAta zeThe mane ja nathI karI? so varSa pUrA thavAmAM have thoDA ja varSa khUTe che. paNa kone khabara kAle ja mArAM soe varasa pUrAM na thaI jAya ?'' dA'nuM manomaMthana vadhatuM cAlyuM. koInI sAthe kazuMya bolatA nathI. AkhI dharmasabhA be be kalAka sudhI tyAM ja besI rahe che. zeThanI yAda koIthI vIsarAtI nathI. darekanI AMkho AMsuothI chalakAyelI che. kumaLAM hRdaya to poka mUkIne raDe che. cothA divasanI sAMja paDI. zeThanA mRtyunA divasa upa2 divasa vItI gayA! hajI zokanuM vAtAvaraNa teTaluM ja gheruM dekhAya che. ane... eka rAta paDI. dA' dharmasabhAmAM AvyA. comera najara nAMkhI. moM uparanA bhAvo joyA. kyAMya teja na dekhAyuM, kyAMya lAlimA na dekhAI. nAnA bALakamAMya smita ke AnaMda kazuM ya na dekhAyuM. dA'nA manamAM eka vicAra Avyo ke Ama to keTalA divasa jaze? zuM zeThanuM mRtyu AvuM amaMgaLakArI hoI zake? jeNe jIvanamAM sahune azokanI lUMTa karavA dIdhI, sahune AnaMdamAM rAkhyA e jIvananuM mRtyu sahune zokamAM garakAva karI de! zuM jIvana ane mRtyu eka ja sikkAnI be bAjuo nathI? khakhaDI gayelI kAyAno palaTo nathI? guNiyala vyaktinA mRtyu hoI zake che? zuM zeTha amArI AMkha sAme ja taravaratA nathI? bhale kadAca zeThe kAyApalaTa karI paNa emanI mahAnatA, udAratA,
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI karuNA, dayA, dhArmikatA, devaguru sevA parAyaNatA, to Aje ya AMkha sAme ja dekhAya che. zeThanI kAyAnI kiMmata ATalI badhI aMkAI hoya to te paNa te kAyamAM rahelA AtmAnA saguNone lIdhe ja ne? guNavihoNI kAyAne koNa yAda kare che? zeTha eTale guNono akSaya bhaMDAra! tenuM mRtyu kadI thayuM ja nathI ane thavAnuM paNa nathI. kAyAno tyAga karIne zeThe to enI nazvaratA amArI najara samakSa lAvI mUkI badhuM ya nazvara! mAtra AtmA ja avinAzI, AtmAne Izvara banAvavA nazvaranI mAyA tyAgavI ja rahI. nazvaranA rAgathI ja roSa karavAno vakhata Ave. jene na maLe nazvaranA saMyogaviyogamAM rAga ke roSa tenA jIvanamAM kyAMya na jovA maLe harSa ke zoka. aho! A tattvajJAna mane Aje ja lAdhuM. bharata cakrIne paNa nazvaranuM jIvaMta tattvajJAna ekAeka prApta thayeluM ne! cha khaMDa jItIne koTizilA upara cakrI tarIke potAnuM nAma lakhavA jeTalI jagA na maLI. chevaTe eka bhUtapUrva cakrInuM nAma bhUMsI nAMkhyuM ane tyAM potAnuM nAma lakhu... bharata.... cakrI' paNa aMtara pukArI UThya "A bharata-cakrInuM nAma paNa eka vAra koI cakrInA hAthe Aja rIte bhUMsAI ja jaze ne!" duHkhathI haiyuM dhrujI UThya! romAMca khaDA thaI gayA! cakrInI nAmanA khAtara to pakhaMDanAM rAjya meLavyAM. bhAI sAthe yuddhamAM UtarIne lAkho nirdoSa mAthAM raNamAM ragadoLyAM! ane pachI paNa A nAma nAzavaMta! aMtara bolyuM "hA. nAma, nAzavaMta. saghaLI mAyA paNa nAzavaMta. to rAga kyAM karavo? kazuMka managamatuM na maLe to roSa zA mATe karavo ?" dA'nA manamAMthI bharata cakrano Akho prasaMga calacitranA dazyanI mAphaka pasAra thaI gayo! dA'e vicAra karyo ke A zokagheryA vAtAvaraNane haMmezA mATe dUra karavA mATe mAre A grAmajanone rAga-virAganA raMgarAga samajAvavA joIe. caitanyanuM gAna gAI batAvavuM joIe. virAganA e saMgItamAM ja A AtmAo potAno zoka bhUlI jaze ane zeThanA maraNa dvArA, kadI na karelI virAganA tattvanI vicAraNAnA rasakuMDamAM dareka AtmA jhaboLAIne pavitra banaze. jIvananA vAstava AnaMdanuM Ugama sthAna prApta karI jIvanane dhanya banAvaze. vimaLanA mRtyuthI akaLAI gayelA, taddana hatAza thayelA dA'nA cittamAM utsAhanI uSA pragaTI. kiMkartavyamUDha banelA temane potAnA kartavyanuM bhAna thayuM. zokasAgaramAM gaLAbUDa DUbI gayelA AtmAone ugAravA mATe vizvanuM vAstava
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI svarUpadarzana ja samartha che e vAta A prasaMge emane barobara jacI gaI hatI. dA' dharmasabhAmAMthI UThyA. UThatI vakhate sahune kahyuM, "zeThanA mRtyunA prasaMge ApaNane badhAne bhagnahRdaya banAvI dIdhA che. Aje ApaNA badhAnI kamara bhAMgI gaI che. khera, zeThanuM maraNa paNa ApaNA mATe maMgalakArI banI rahevuM joIe. zeThanA maraNano zoka na hoya. kharekhara to zeTha mRtyu pAmyA ja nathI. amara AtmA enI adhUrI sAdhanA mATe jarUrI navo deha dhAraNa karavA A dehane choDI gayo che. AvatI kAle badhA ya ApaNI dharmasabhAmAM samayasara AvI rahejo." dA' UThyA. zeThanA maraNa bAda cAra cAra divasa sudhI taddana ALAM thaI gayelA haiyAMne dA'nA vacanoe kAMIka samAryA. emAM cetana ANyuM! vIkharatA bhAvuko paraspara vAto karavA lAgyA, "AvatI kAlanI dharmasabhAmAM dA' jarUra kazuMka navuM tattvajJAna Apaze, je kadI ApaNe sAMbhaLyuM nahIM hoya. aMtaramAM UMDe sudhI UtarI gayelA zeThanA maraNano ghA, temanA jIvanamAM jabbara parivartana lAvI mUke to navAI nahi. temanA mukha uparathI ja ema lAge che ke dA' kazAka nigUDha ciMtanamAM otaprota thaI gayA che. khera, have kAlane keTalI vAra che?''
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI [11] bIjA divasanI sAMja paDI. dA'nA khAsa AmaMtraNane lIdhe Aje badhA ya vahelA vahelA dharmasabhAmAM AvI rahyA hatA. dA'nA AvyA pahelAM vaDalAnI nIce vALIjhUDIne taiyAra karelI jamIna upara badhA grAmajano besI gayA hatA. sarvatra mauna chavAyuM hatuM. zItala pavana maMda maMda vAI rahyo hato. barobara nava vAgye dA" AvyA. prArthanA thaI. sahu nIce beThA. dA' vaDalAne TekIne beThA. dA'nA moM uparanA atizaya gAMbhIryane joIne sahune ema lAgatuM hatuM ke AjanI dharmasabhA yAdagAra banI rahe tevuM ja kAMIka dA'nA mukhamAMthI nIkaLaze. caMpAnI kaLI karamAIne paDI gaI. eNe zeThane AghAta lagADyo. zeTha paNa gayA. eno AghAta dA'ne lAgyo. paraMtu dA" potAnuM jIvana khoI bese te pahelAM anekane navuM jIvana ApI javA Aje utsuka banyA hatA. khoMkhAro khAtAM dA'e kahyuM, "sahu AvI gayA cho? paragAma bhaNavA gayelA ApaNA gAmanA je kizoro rajA gALavA ahIM AvyA che te paNa AvI gayA che? siddhArtha, kapila, gautama, jinadAsa, zaMkara, gaMgeza vagere AvI gayA che?' badhAe kahyuM, "hA jI. ApanI AjubAjumAM ja badhA goThavAI gayA che." "bahu sAruM. have sAMbhaLo tyAre gaI kAle meM tamane je uddezathI bolAvyA e ja uddeza pAra pADavA mATe Aje rAtre mane saMketa thayo che. meM svapnamAM vimaLazeThane joyA.' sahu sajAga thaI gayA! "zeThanuM divyarUpa joIne huM to acarajamAM DUbI gayo! devakumAra jevA lAgatA zeTha mArI pAse AvIne UbhA rahyA. mane jagADyo. huM ekadama beTho thaI gayo. zeTha mArI bAjumAM beThA. mane kahyuM, "dA' mArI kAyApalaTane divaso vItI gayA che chatAM haju A gAmaDuM zokamAM DUbeluM jaNAya che! hajI koIne sukha-zAnti jaNAtAM nathI! koI dhaMdhe vaLagyuM nathI! koIne kazI vAtamAM cena paDatuM nathI! dA'! tamArA jevA tattvajJAnI A gAmamAM vasatA hoya toya zuM A sthiti! zuM jIvanamaraNanuM tattvajJAna zokane dUra haDaselI devA samartha nathI? jagatanuM duHkha dhanathI ke moTI mahelAto ApI devAthI TaLI zakatuM nathI, koI TALI zakatuM ja nathI. e to kAmacalAu rAhata che. vizvanA vAstavika svarUpanuM darzana karAvatuM tattvajJAna
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI ja mAnavamananA samagra saMtApone zAnta karI zake che; kAramAM duHkhonI vacce paNa AnaMdita rAkhI zake che. dA'! tame sahune A tattvajJAna Apo. vizvanA tamAma padArthomAM je kAmavAsanA che te ja tamAma duHkhanI janetA che e vAta sahunAM aMtaramAM ramatI karo. viSayabhogonA saMyogamAM rAga karazo to enA viyogamAM rovuM paDaze e pATha badhAne gokhAvI do. jIvananI utkrAMtinI kathA kaho. dharmarAja ane moharAjanuM yuddha varNavo. chevaTe dharmarAjano vijayavAvaTo zI rIte pharakyo te batAvo ane dharmarAjanA zaraNe gayelA saMtonA jIvananI rUparekhA Apo. emanA virAganI mastInI jhAMkhI karAvo. dA' AvatIkAlanI dharmasabhAmAM A ja vAtane uddezIne vicAraNA karajo. lo, jAuM chuM." mArI AMkha UghaDI gaI. joyuM to kyAMya kazuM ya na maLe. badhuM ja aMdhAruM! svapnamAM zeTha sUcanA ApIne cAlI gayA! - mitro, jIvanamAM sukha ane zAnti mATe ja sahu koIno yatna hoya che. kIDIthI mAMDIne cakravartIo sudhInA badhA ya sukhanA kAmI che. paNa sukha kyAM che? e sukhanAM sAdhano kyAM che? e vAta tarapha lakSa ApyA vinA ghaNA doDe che. temanuM anukaraNa karIne bIjAo paNa doDI ja rahyA che. lagabhaga AkhuM vizva mAne che ke sukha paisAmAM, sukha strImAM, sukha makAnamAM, sukha svajanonA saMyogamAM che. dhana maLe to sukha, strI maLe to sukha, makAna maLe to sukha, svajana maLe to sukha ema kharuM? nA, dhana maLe to lUMTAI javAnA bhayanuM duHkha bheguM ja UbhuM che. strI maLe to ya tenI vaphAdArInI zaMkAnuM duHkha sAthe ja UbhuM che. makAna maLe toya tenI marAmatanuM duHkha UbhuM ja che. svajano maLe toya tenI sArasaMbhALa rAkhavAnuM du:kha UbhuM ja che. dhanane kAraNe dhanavAno e kyAM jIvana khoyAM nathI ? strInA ja kAraNe AtmahatyAo kyAM ochI thaI che? enI pAchaLa pAgala banIne keTalAe potAnAM jIvana badatara banAvyAM? svajanonA saMbaMdhoe bhayAnaka kalezanI Aga kyAM nathI cAMpI? to have e badhAne mAtra sukhanAM sAdhana tarIke ja kema mAnI levAya? jenI prItamAM trAsa, jenI rakSAmAM ya trAsa, jenA viyogamAM paNa trAsa, e vastunA yoga
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 virAganI mastI sukha Ape che ema to zI rIte kahevAya? puNya karma anukULa hoya to hA kadAca sukha mAnIe paNa to ya enA pariNAmonI kaTu paraMparAone lIdhe e sukha paNa jatuM karye ja chUTako che. bhAratavarSanA RSi-munioe vizvanA padArthonuM darzana karIne A ja vAta jAhera karI che ke saMyogamAM sukha mAnanArAo cetI jajo. mAthe mota bhame che. mota AvatAM ja tamArI phelAvelI saMsAra-jALa AkhI ya vIkharAI javAnI. badhA ya saMbaMdhono viyoga thavAno. karoDo rUpiyAmAMthI eka navo paiso paNa sAthe nathI AvavAno. eka paNa patnI durgatimAM tamArI AMkhanAM AMsu lUchavA nathI AvavAnI. bhayaMkara rAnI pazuo vacce tame pheMdAI jazo. tyAM rahevA mATe jarUrI A makAnanI eka iMTa paNa nathI AvavAnI. svajano to masANe tamane mUkI daIne pAchA vaLI javAnA. sAthe AvavAnuM mAtra karma. peTa ane paTArA bharatAM, bhoga-vilAsonI moja mANatAM, duHkhitone dhikkAratAM, svArthAnta banIne akaraNIya karatAM je kALAM pApakarma AtmAne vaLagI gayAM te ja sAthe AvavAnAM. jemAMnAM ekekA karmano udaya seMkaDo bhavo sudhI trAhi trAhi pokarAvI devAno. emAM ya kyAMka koI paLe sukha maLe to te ahIM AdarelI satkaraNIthI bAMdhelA puNya-karmanA phaLarUpe! bAkI sukhanI AchI chAMTa paNa jovA nahi maLe! thoDAka sukha khAtara pApa karIne kAramAM kaSTa veThIne parama-sukhanI anubhUti karavI che? viSayonA bhogamAM mAnava bhAna bhUle che ane Asakta thAya che. Asakti ja moTuM aniSTa che. bhayAnaka pApa che. thoDuM dhana maLatAM ja mANasa saMtoSI na banatAM AsaktinA pApe lobhI banato jAya che, eka strI pachI bIjI aneka strIo tarapha tenI pApI najara doDI jAya che. eka vastu cAkhyA pachI pharIne pharI te cAkhavAnI IcchA vega pakaDe che. buddhimAna mAnavo paNa AsaktinA kAraNe maryAdAne oLaMgI jAya che. A rAganI tIvratAne kAraNe ja jyAre jyAre potAne Icchita vastu prApta thatI nathI tyAre roSa utpanna thAya che. rAga ane e roSa, rati-aratine lAve che ane tethI citta svastha ane zAMta rahI zakatuM nathI. rAgI cittamAM te pralobhana tarapha tIvra Avega hoya, ane roSavALuM citta dhaMdhavAtuM hoya. mATe ja cittazAnti maLe che, rAga-roSa bhAvarahitanI sama avasthAmAM.'
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI je je mAnavo A vAtane samajatA nathI, samajavA chatAM enuM punaH punaH manana karIne hRdayamAM utAratA nathI, teo viSayonA bhogamAM vadhu Asakta thaIne potAnA jIvananI rahIsahI zAMtine zoSI nAMkhe che. mATe ja zAMtino zreSTha mArga che - viSayonA sarvasaMgano tyAga ane te mATe je azakata hoya tene mATe viSayonA saMgano zakya teTalo vadhu tyAga jarUrI bane che ane chevaTamAM chevaTa, koI tyAga na thAya to viSayonA svarUpane badhA dRSTikoNathI joI levA dvArA emanA tarapha jIvaMta virAga to hovo ja joIe. Ama tyAgI to virAgI hoya ja kintu bhogI paNa virAgI to hovo ja joIe. gulAbanI sugaMdha levA jatAM tINa kAMTAo bhoMkAvAnA duHkhano jene khyAla che te mANasa gulAbanI sugaMdha mANatI vakhate ghelo na bane, kintu sAvadhAna rahe. te samaje che ke sugaMdhanI tIvra IcchA thaI gaI che mATe e soDama lIdhA vinA rahI zakAya tema nathI paraMtu e soDamamAM kazI majA nathI. enI cAre bAjA rahelA kAMTA hAthamAM bhoMkAya to lohI kADhe mATe tyAM rAga to hoya ja nahi ane teno viyoga thAya to temAM AMsu sAravAnA hoya paNa nahi. je bahu UMce jAya te jo pachaDAya to tene ghaNuM ja vAgavAnuM. taLeTIe ja Ubho rahe te paDe to ene zuM thavAnuM?" dA'e kyuM, "baMdhuo, baheno! A che virAganI kathA. ApaNA sukha ane zAMtino mArga. vAraMvAra e virAgakathAonuM, virAgI saMtonA jIvananuM pAna karatA rahIe to jIvananA raMgarAga pratyenI tIvra mAyA mamatA ghaTatI jAya. AtmA virAgI banIne te raMgarAga ghaTADato paNa jAya. virAganAM suMdara majhAnA kathAnako sAMbhaLavAthI to evo adbhuta AlAda prApta thAya che je AphlAda saragamanA ustAdone mRdaMga, vINA ke pakhAja vagerenA madhura zravaNamAM ya anubhavavA maLato nathI. jJAnI te ja kahevAya je virAgI hoya. jJAnI mANaso rAgI hoI zake ja nahi, kemake jJAna ane rAga be prakAza ane timira samAM virodhI tattvo che. saMsAranA raMgarAgamAM cakacara dekhAto mANasa jJAnabharapura hoya to paNa te zabdasamRddha mANasa kahI zakAya paraMtu jJAnI to nahi ja kahevAya. kemake jJAnI to jIvanasamRddha hoya, ArSadraSTA hoya. jagatanA vinAzI bhAvo tarapha cAMpatI najara rAkhato virAgI mahAtmA hoya. sajjanono A virAga-mitra kevo majAno che ! je potAnA mitrane vivekaratna batADe che ane e dvArA enA bhAva-dAridrano nAza karI de che. AMtara rAjyamAM UbhelA adbhata rAjya maMdiramAM rahetA virAgIo potAnI samatA nAmanI patnI sAthe moja mANatA hoya che. emane jagatanI kazI ya paDI hotI nathI. jagatanA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI pralobhanomAM e kadI aTavAI jatA nathI. sAcA saMsAratyAgI paNa te ja kahevAya jeo virAgI che. virAgavihoNA tyAgIo to vanamAM bhamatA nirAdhAra mRgalA samA che. virAgIone vizvanuM koIpaNa pralobhana aDI zakatuM nathI. re! alakApurInI urvazIo ane zazInAM sauMdarya paNa emanI AMkhanI pAMpaNane ya UMcI karI zakatAM nathI. pahADone paNa bhedI nAkhavAnA sAmarthyavALo Indra potAnI samRddhi batAvIne emanA eka ruMvADAne paNa halAvI zakato nathI, kemake A virAgIonI AMtara sRSTimAM Indra ane IndrANIne ya TapI jAya evuM maMgala sauMdarya vaseluM hoya che. evI samRddhinA akSaya bhaMDAro paDelA hoya che ke enI pAse urvazI to bApaDI che, IndranI samRddhi to bicArI che!' dA'nI virAgI kathA sAMbhaLatAM AkhI sabhA virAganA rasamAM taraboLa thaI gaI. zoka to kyAMya ogaLI gayo. badhA eka dilathI dA'ne sAMbhaLatA ja rahyAM. tyAM siddhArtha bolyo, "gurudeva! Aje Apa amArA jIvanamAM koI navo ja prakAza pAtharI rahyA cho. raMgarAganA kAdavamAM kharaDAIne ja sukha mAnatA bheMsa ane pADAnA jevA amane Aje to ema ja lAge che ke ame koI sukhanI navI ja duniyAmAM jaI rahyA chIe. gurudeva, maLelI sAmagrImAM Asakta thaI jaIe to tenA viyoge vadhu valopAta thAya e vAta to anubhavasiddha che chatAM amane ane AkhA ya vizvane A vAta kema vIsarAI jatI haze? keTalAkane to AvuM sAMbhaLavuM ya gamatuM nathI?" gurudeve kahyuM, "beTA, siddhArtha! gadheDAne sAkara na bhAve temAM bicArI sAkarano zo doSa? durjanone virAgInI vAto na game temAM te vAtono thoDo ja doSa kahevAya? UMTane kalpatarunAM phaLa dharavAmAM Ave to ya tene tarachoDIne bAvaLIye jAya; tenA mATe tema ja banavAnuM svAbhAvika che. durjanone e vAta nathI gamatI e bhayathI ApaNe e vAta na karavI evuM paNa nathI. kemake to to pachI kapaDAM bagaDI javAnA bhayathI kapaDAM paheravAnuM ya baMdha karI devuM paDe !' gurudevanI mIThI ramUja sAMbhaLatAM ja badhA khaDakhaDATa hasI paDyA. gurudeva AgaLa bolyA, "eTale beTA siddhArtha, e durjanoe rAganAM timira khaDakyAM che mATe ja virAganA razminI jarUra paDI che. razmino udaya thatAM ja rAga ApoApa nAsI javAno. virAganI vAto tene ja game jene potAnA sukhanI vAta gamatI hoya. je koI sukhanI zodhamAM nIkaLe che tene A virAganI vAto bahu ja gamI jAya che kemake virAga bhAvane jAgrata karyA vinA sukha sAMpaDe tema che ja nahi. siddhArtha, mAnI le ke tAre tyAM kuberanI aDhaLaka lakSmI khaDakAI gaI ane dhAra ke tuM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 73 batrIsa kanyAno svAmI thayo!'' tyAM to sabhAmAM koka bolI UThyuM, "are! gurudeva haju to e apariNIta che!'' dA'e kahyuM, '"bhAI siddhArtha! A to dhA2vAnuM che, dhAravAmAM tAruM zuM jAya che? dhAra ke tArI pAse ghaNuM badhuM bhautika sukha UbhuM thaI gayuM che paNa tane teTalAthI saMtoSa na thAya to tuM sukhe UMghI zake kharo ? khAtAM-pItAM tane AnaMda Ave kharo ? tArA manamAM haju vadhu ne vadhu prApta karavAnI ciMtAonA bhaDakA ja baLatA hoya ne ? siddhArtha bolyo, "jarUra gurudeva, Apa kaho cho te taddana yathArtha che.'' 'sAruM, have A kapilanI vAta le. tArI sAta mALanI havelInI bAjumAM ja, dhAra ke A kapilanuM eka nAnakaDuM jhUMpaDuM che. roja cAra cha AnA kamAya che. ko'ka dI' upavAsa karIne potAno khAvAno roTalo koI dukhiyArAne ApIne khUba harakhAya che, sakhata majUrI kare che, ane rAtre bhagavAnanAM bhajaniyAM gAto gAto ghasaghasATa UMghI jAya che. enA moM upara kadI kazI vAtano kheda nathI, koI vAtanuM duHkha nathI. ene je maLyuM che emAM ene pUro saMtoSa che. jarIke vadhunI ene IcchA nathI. to kahe, tArA karatAM A mANasa sukhI kharo ke nahi? jo sukhI hoya to keTalo sukhI?'' siddhArtha bolyo, ''gurudeva! ghaNo ghaNo sukhI. enI bAjumAM kharekhara huM sAta mALanI havelImAM raheto houM to paNa enuM prasanna moM joIjoIne IrSyAthI baLIne aDadho thaI jAuM.'' 'to beTA siddhArtha ene A sukha kyAMthI maLyuM ? tArA jeTalA paisA nathI, patnI nathI, havelI nathI, snehIsagA nathI chatAM te sukhI kema? ane tArI pAse te badhuM chatAM tuM du:khI kema ?'' kapile kahyuM, "gurudeva! 'saMtoSI nara sadA sukhI.' e kahevata Aje barAbara samajAI gaI hoM !'' gurudeva bolyA, 'kaho e saMtoSa zAthI Avyo ? pelA ziyALabhAInI jema nathI maLatuM mATe mana vALIne saMtoSa keLavI laIe to tenAthI sukha maLe? sukha to te saMtoSa-vRttimAMthI janme che je santoSanI pAchaLa, 'padArtha mAtra nAzavaMta che' evuM tattvajJAna paDyuM hoya che ane e tattvajJAnathI jenA aMtaramAM virAgano rasa relAI gayo che. sAMbhaLyuM che ne? vidyullakSmI prabhutA pataMga! zuM rAcIe jyAM kSaNano prasaMga!''
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vd 74 virAganI mastI siddhArthe kahyuM, '"prabho! bhagavAna buddhe je vAta karI ke, "badhuM kSaNika che, paLe paLe nAzavaMta che,' e vAta jagatanA padArthothI virAga keLavavA mATe ja karI haze ne? aho! tyAre to temano siddhAMta paNa A rIte sAcA sukhanA mArge ja laI janAro bane che kema ? tyAM to kapila paNa bolI UThyo, "ane gurudeva! sAMkhyadharmamAM paNa je kahyuM che ke, 'AtmA to saccidAnaMda svarUpa che. A badhI jaDa prakRtinI mAyA che, emAM AtmAne kazuM ya lAgatuMvaLagatuM nathI.' e paNa mAyAthI virAgI banavA mATe ja kahyuM ne? vAha, tyAre to sAMkhya paNa sukhanI dizAmAM cAlyA kahevAya kema?'' vaLI zaMkara paNa bolI UThyo, '"vedAntamAM ya 'badhAno AtmA eka ja che' ema je kahyuM che te parasparano samabhAva keLavavA mATe ja ne ? samabhAva eTale rAga-roSa vinAno bhAva. A rIte to vedAntI paNa virAgI banavAnI ja vAta kare che!'' eTalAmAM jinadAsa paNa bolyo, "gurudeva, jinezvara bhagavAne paNa A ja vAta kahI che. mANasa tyAgI na hoya te bane paNa te virAgI to hovo ja joIe. te vinA tene sukha maLe ja nahi.'' tyAM to gautama bolI UThyo, "gurudeva! gurudeva! nyAya vaizeSika darzanamAM ya kahyuM che ke, 'rAgAdino nAza thayA vinA parama sukha maLI zake ja nahi ane e rAgAdino nAza mithyAjJAnanA nAzathI thAya che. mATe badhAe tattvajJAna meLavIne rAgAdino nAza karavo.'' gurudeva bolyA, "joyuM ne, mokSane mAnatA darzano sukha mATe to eka ja vAta kare che ke virAgI banavuM. saMsAranA padArthomAM mohAI na javuM. enA gulAma na banavuM. enI pAchaLa mAnavajIvananI uttamottama paLone barabAda na karavI. eTale have e vAta to nakkI thaI jAya che ne ke saMsAranA tIvra rAgone A vAta na gamatI hoya toya emanI dayA ciMtavIne ApaNA sukha mATe ApaNe virAganI vAto sAMbhaLIne virAganI kalpalatAnuM bIja ApaNA jIvana khetaramAM vAvI devuM joIe ? e bIjane jalAdinuM siMcana vagere karIne vikasAvavuM paNa joIe ?'' badhA bolI UThyA, "jarUra jarUra gurudeva! bIjAne e vAta na game tethI zuM ApaNe ya na karavI? saMgrahaNInA rogIne dUdha jovuM ya na game eTale ApaNe paNa na jovuM ? kamaLAnA doSavALAne duniyA pILI dekhAya eTale ApaNane dhoLI dekhAtI hoya to zuM AMkho baMdha karI devI? nA. nA. gurudeva, A to che amArA jIvanano
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 75 prANaprazna, 'sukha kyAMthI maLe?' Aje Akho ne Akho te ukalI rahyo che.'' tyAM to gautama bolyo, "gurudeva, mArAM manamAM pharI pharI e prazna Ubho thaI jAya che ke A virAganuM jIvana bahu ja majAnuM hovA chatAM rAga taraphanuM ja AkarSaNa kema rahe che ? virAga kema gamato nathI? virAgI jIvana jIvavAnI ruci kema jAgatI nathI? eTaluM ja nahi, paNa e vAta sAMbhaLatAM aMtaramAM aruci-dveSa vage2e kema utpanna thaI jAya che? are! keTalAka tyAgInA aMcaLamAM ya rAganI badabU vachUTatI dekhAya che te zAthI? tyAgI pAse to sAmagrI virAganI ja hoya chatAM ya virAga kema na hoya?'' gurudeva bolyA, ''beTA gautama! tAro prazna bahu ja suMdara che. thoDIvAra rAha joI hota to A prazna upasthita thAta nahi, kema ke e ja vAta huM hamaNAM karavAno hato. mitro, virAganI kalpalatAnuM bIja game tenA jIvanamAM vAvI devAtuM nathI. jenuM jIvana ukhara bhUmi che temAM to te bIja zI rIte UgavAnuM ? je AtmAnI bhUmi bIja vAvavAne yogya hoya temAM ja bIja vAveluM kAmanuM. eTale have virAganI vAto sAMbhaLavA chatAM ke tyAgano veSa pahe2vA chatAM jo tyAM ekalA rAganuM ja jo2 jaNAtuM hoya to samajI levuM ke e AtmA haju ukharabhUmi samo che. enI bhUmi kheDavA lAyaka banI nathI.'' jinadAsa bolyo, "gurudeva! amAro AtmA kaI jAtanI bhUmi kahevAya te pahelAM kaho eTale amane zAMti vaLe.'' gurudeve kahyuM, "beTA jinadAsa ! zAMtithI badhuM sAMbhaLa, utAvaLo na thA. anAdi kALathI bhaTakato AtmA Aje paNa bhaTakI ja rahyo che. have bhramaNonA cakkaro vaTAvato je AtmA taddana chellA cakramAM AvI gayo che, arthAt anaMtAnaMta AvartomAM bhamI bhamIne chevaTanA AvartamAM je AtmA pravezI cUkyo hoya eTale jene sarvaduHkhamukta thavA mATe eka ja cakra pharavAnuM bAkI hoya te AtmAmAM virAganuM bIja UgI nIkaLe. kemake tenuM jIvana have ukharabhUmi samuM rahyuM nathI. paNa hajI je chellA cakramAM Avyo nathI te AtmAnI bhUmi to ukharabhUmi samI ja kahevAya.'' jinadAse pUchyuM, "to gurudeva, ame badhA chellA cakramAM AvI gayA chIe ke nahi ?'' gurudeve kahyuM, "bhAI, e to trikALajJAnI ja kahI zake, chatAM sAmAnyataH ema kahI zakAya ke jene saMsAranAM baMdhanomAMthI chUTavAnI vAta upara aruci na thatI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI hoya, pApa karavA chatAM khUba AnaMdathI te pApo na karato hoya ane ucita pravRttinuM sevana karato hoya to te AtmA chellA cakramAM pravezI cUkyo che." badhAya bolI UThyA! "A vAta amArAmAM ghaTI jAya che." gurudeve kahyuM, "bhAgyavaMto! tamArI evI kazIka yogyatA joIne to huM virAganA bIjanI ane tenA aMtima phaLanI vAta karuM . have AgaLa sAMbhaLo. chellA cakra sivAyano je saMsAra-bhramaNano kALa e badhoya saMsAranI bAlyadazAno kALa che. chellA Avartano kALa e vairAgya-latAnA bIjane vAvavAno ane tenA mIThAM madhurAM phaLa meLavavAno kALa che. A kALa eTale saMsArasAgarathI pAra pAmI javA mATe have bahu ja thoDo bAkI rahelo kALa. have thoDA ja kALamAM e AtmA rAgaroSanA, rati-aratinA, kAma-krodhanA, pazutAnA kusaMskArothI mukta thaI javAno. AvA chellA AvartamAM jyAre jIva praveza pAme che tyAre tenI dharma pAmavAnI yogyatAno paripAka thavAthI tenI upara coMTelo sahaja maLa nAza pAme che ane tenAmAM vizuddha dharmano udaya thAya che. jyAM sudhI Ama banatuM nathI tyAM sudhI AtmAne e bhAna thatuM ja nathI ke rAgane utpanna karanArAM bhoga-sAdhano choDI devA jevA che ane virAgane utpanna karanArA sAdhano prApta karavA jevAM che. jyAM sudhI potapotAnA badhA kALa-vartuLomAMthI pasAra thaIne jIva mokSAvasthAnI taddana najIkanA chellA kALa-vartuLamAM praveze nahi tyAM sudhI to tene bhogasukho ja AdaravA yogya lAge ane dharmasAdhanA tyAjavA jevI lAge. jema cagaDoLamAM beThelA mANasane badhuM bhamatuM na hovA chatAM bhamatuM lAge che ane pote bhamato hovA chatAM sthira lAge che eTale kadAca evA kALamAM rahelA jIvane badhI jAtanI dharmasAmagrI maLe, sArA gurudeva maLe, virAganI vAto sAMbhaLavA maLe paNa chatAM te mokSa ApanArI na bane kemake chellA AvartanA kALanI sAmagrI haju joDAI nathI eTale maLelI bIjI badhI sAmagrI lAbha karanArI na bane. kuMbhArane ghaDo banAvavA mATe mATI maLe, daMDa maLe, bIjI badhI Avazyaka sAmagrI maLI jAya paNa cakra ja na maLe to ghaDo na ja thAya ne? Ama dareka kAryamAM bIjAM kAraNonI jema kALa paNa kAraNa che. - tame game teTalI mahenata karo paNa amuka kALa pasAra thayA vinA kerI pAke kharI? nahi ja. cAlavA mATe bALaka game teTalI mahenata kare tethI cAlatAM na AvaDI
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI jAya, te mATe amuka kALa paNa joIe. motIjharAno tAva kALanI sahAyathI ja Utare. AMbe maMjarI paNa kALanA sahAyathI ja Ave. e ja rIte AtmAmAM virAganI kalpalatAnuM bIja vAvavA mATe paNa enA chellA AvartamAM praveza thaI gayA pachIno ja kALa sahAyaka bane che. A ja kAraNathI yogIo e kALane dharmano yovanakALa kahe che. jyAre tenI pUrvanA saghaLA ya AvartanA bhramaNakALane bhavano bAlyakALa kahe che ke jemAM bhogo tarapha tIvra rAgabhAva ja ThAMsI ThAMsIne bharelo hoya che. have tamArA badhAnA AtmAne to tame chellA AvartamAM pravezI cUkelo mAno cho ne? sAruM. e bahu sArI vAta che. jo tema ja hoya to tamAro AtmA saMsAranA bAlyakALane vaTAvIne dharmanA yauvanakALamAM pravezyo kahevAya. have tamArAmAM e kalpalatAnuM bIja paDyuM che ke nahi? aMkuro, patra, puSpa vagere UgI nIkaLyAM che ke nahi? te paNa joIe. jene dharma upara rAga utpanna thAya teNe samajavuM ke tenA AtmAnI bhUmimAM dharmanuM rAgabIja to paDI gayuM che. A dharmarAga game teTalI vadhatI jatI bhautika rAgabhAvanI dhArAone sakhta AMcako ApIne chinnabhinna karI nAMkhe che." gurudeva, dharmarAga eTale zuM?" jinadAse pUchyuM. dharmarAga eTale sadAcAraparAyaNa mANasone joIne temanA sadAcAranI khUba prazaMsA karavI ane pote paNa tevA sadAcArI banavAnI IcchA rAkhavI. tevI IcchA vAraMvAra jAgavI te bIjamAMthI phUTelo aMkura samajavo. mokSanI IcchApUrvakanI zuddha kriyA karavAnI je IcchA te aMkuro. khoTuM choDavAnI IcchA ane sArI pravRttinA upAyone prApta karavAnI IcchA te aMkuramAMthI vikAsa pAmelAM be pAMdaDAM. sadguru AdirUpa upAyonI zodha karavI te thaDa. pachI vairAgyanA hetuo satyakSamAdimAM samabhAvayukta pragati karavI te pAMdaDAno samUha; ane bhAgyodaya thatAM sadguruno yoga thavo te puSpo. Aja sudhI mohane lIdhe niSphaLa banatI kriyAone A sadguruno yoga ja saphaLa banAve che. e guru ja rAganA kUvAnA kAMThe UbhelA-paLavAramAM kUvAmAM paTakAvAnI aNI upara AvelA-mAnavano hAtha pakaDI laIne bacAvI le che. pachI guru saddharmano mArga upadeze che ane te vakhate AtmA apUrva parAkrama karIne bhAva dharmanA rahasyarUpa samAdhi avasthAnI prApti kare che. te ja A vairAgya kalpalatAnuM
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 virAganI mastI madhura phaLa che. jyAM sudhI cittamAM samAdhibhAva prApta na thAya tyAM sudhI je kAMI kriyAkAMDarUpa dharmadhyAna karIe te badhuM svargAdi sukhane ApI zake, paNa sarva sukhothI utkRSTa evuM mokSa sukha to na ja ApI zake. e sukha ApavAnI tAkAta to samAdhinI prAptimAM ja che. have tamArA AtmAmAM juo. bIja paDI gayuM che? aMkuro phUTayA che? thaDa, pAMdaDAM, puSpa vagere AvI gayAM che?'' badhA ya bolI UThyA, "nA re nA.... gurudeva kazAyanAM ThekANAM lAgatAM nathI. mAtra bIja paDyuM hoya tema lAge che. gurudeva! have to amAre A bIjane vikasAvavuM che. e mATe kAMIka saraLa upAya batAvo ke bIyaMbIyAM, aMkuraaMkurA, patrapatrA, puSpapuSpA ane chevaTe phUlaphUlA AvI jAya ane pachI eno masta rasa gaTagaTa gaTAgaTa karatA pIvA lAgIe." gurudeva hasI paDyA. "baMdhuo tame to gaTagaTanI vAta karI paNa hajI to tamArA bIyaMbIyAnAM ya ThekANAM che ke nahi teno pAko nizcaya karavAnI jarUra che. kemake saMsArI jIvanI bhUmimAM jyAre vairAgya kalpavelaDInuM bIja paDe che tyArathI ja moharAjanI chAvaNImAM khaLabhaLATa macI jAya che. dharmarAja sAthe yuddha khelAya che ane eka moTuM mahAbhArata racAI jAya che." mahAbhAratanI vAta sAMbhaLIne to badhA ekadama bolI UThyA, "e zuM kahyuM? gurudeva! virAganI vAtamAM mahAbhArata zenuM? moharAja koNa? e kyAM rahe che?" gurudeve kahyuM, "tame badhA ekadama utAvaLA thaI jAo cho. Aje tamane taddana navI ja duniyAmAM laI gayo chuM eTale ja navuM navuM jANavAnI tamArI kutUhalavRtti vAraMvAra uttejita thaI jAya che. e mahAbhArata pAse pAMDava-kauravanuM mahAbhArata to bicAruM ApaNA gAmaDAnA phaLiyAmAM laDatAM e dUbaLA bALakonA yuddha jevuM lAge. kyAM e dharmarAja ane moharAja! emanA sAmarthyanI to zI vAta karavI? sAMbhaLo tyAre sAma-dAma-bhedabharI e yuddhakathA. paNa eka vAtanI cokhavaTa karI lauM to ja majA Avaze ke A yuddhakathAmAM eka bAju dharmarAja che ane bIjI bAju moharAja che. A yuddha bhAratanI ke AkhI duniyAnI koI sRSTi upara khelAyuM nathI, kintu ApaNA darekanI AMtarasRSTimAM khelAtuM manoyuddha che. ApaNe jANIe chIe ke ApaNA manamAM haMmeza amuka prakAranuM tophAna cAlatuM ja rahe che, kyAreka ApaNane dayA dAnanAM vicAro jAge che, to kyAreka tethI avaLA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI vicAro paNa jAgI jAya che. pachI e be jAtanA virodhI vicArano paraspara saMgharSa thato hoya evuM ApaNe anubhavIe chIe. te vakhate koI pUche ke bhAI zuM nirNaya upara AvyA? tyAre ApaNe tarata kahIe chIe ke haju kAMI ja nakkI thatuM nathI. manamAM beya vicAronuM tophAna cAle che. ghaDImAM eka jIte che, to ghaDImAM bIjo. AvA vicAro AtmAnA saMbaMdhamAM ya cAle che. ekAdazIno upavAsa karavo ke na karavo. pUjA bhaNAvavI ke na bhaNAvavI? eka bAju sumati kahe ke upavAsa karo, kalyANa thaze. pUjA bhaNAvo, sukhI thazo. tyAre bIjI bAju kumati kahe che ke upavAsamAM to lAMbA thaI jazo. mATe nathI karavA upavAsa, nathI karavI pUjA, moMghavArI keTalI vadhI gaI che? tyAM A pUjA-pAThanA kharcA! paisAnA dhumADA !" gautama ekadama Ubho thaI gayo! "taddana sAcI vAta gurudeva, taddana sAcI vAta. Aje to Ape kamAla karI nAMkhI che. amArA mananI vAto Apa kyAMthI jANI gayA?" dharmasabhAno zogiyo raMga Akhoya palaTAI gayo hato. badhAyanA moM upara kAMIka jANavAnI IcchA, AnaMda, Azcarya, prasannatAnI lAgaNIo taravaratI hatI. dA' manomana bolyA, "zokanuM vAtAvaraNa dUra karavAmAM dhArI saphaLatA maLI." khoMkhAro khAIne dA'e vAta AgaLa calAvI. sabhAmAM zAnti sthapAtAM kahyuM, have sAMbhaLo pelI yuddhanI vAta! ApaNA manamAM jyAre dharmabIja vikAsa pAme che tyAre azubha vAsanAo eTale ke moharAja kevuM tophAna macAve che? ane tenI sAme zubha bhAvanAo eTale ke dharmarAja kevI sakhata laData Ape che, te zAMtithI sAMbhaLajo ane temAM chupAyelo marma pakaDatA jajo. ekalI vArtA ja sAMbhaLavAmAM gulatAna na banI jazo.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI [12] vizALa medAnanI cAre bAju nAnI nAnI TekarIonI hAramALA hatI. A hAramALAmAM ja dharmarAje potAnI nagarI vasAvI hatI. sadAcAranuM kaThora vrata pALatA saMtonI e nagarI hatI. nAnakaDI TekarI upara vasatA A nAnakaDA nagaranI eka adbhuta vizeSatA hatI. te e ke tyAM eka evA prakAranI anokhI sugaMdha mahekyA karatI ke jenI suvAsathI A nAgariko masta rahetA. game teTaluM kaSTa veThavA chatAM teo kadI thAkatAM nahi. divaso sudhI bhUkhyA rahevA chatAM paNa teo prasannavadana jaNAtA. jIvananA bAhya raMgarAganI emane paravA ja na hatI. eTaluM ja nahi kintu enA tarapha to emane bhAre upekSA hatI. e haMmeza kahetA, "A raMgarAgamAMthI to asahya badabU Ave che. amAruM to mAthuM phATI jAya che. ame tyAM eka paLa paNa thobhI zakatA nathI." sadeva pelI dilatara sugaMdhamAM rahetAM A saMtone saMsAranAM raMgarAgamAM badabU Ave temAM kazI navAI nathI. A sugaMdha hatI samAdhinAM phaLathI lacI paDelI pelI vairAgya kalpalatAnI ghaTAdAra jhADI para khIlelA asaMkhya puSponI. TekarInA mULamAM enAM bIja, thaDa vagere hatAM; paNa e kalpataruno saMpUrNa vikAsa to TekarIne ja aDato hato. TekarInI beya bAju UbhelA e ghaTAdAra kalpatarunAM phaLomAMthI satata vahetI lokottara saurabha mANavAnuM sadabhAgya to TekarInA nAgarikone ja prApta thayuM hatuM. cAre bAju patharAyelI e parvatamALAnI vacce vizALa medAna hatuM. tyAM paNa ghaNA loko vasyA hatA, paraMtu teo hajI sudhI surabhi nagaranA nAgariko banI zakayA na hatA kemake teo utkRSTa sadAcAranA jIvanamAM hajI praveza karI zakyA na hatA. dharmarAjanI raiyata be vibhAgamAM vaheMcAyelI hatI. ekamAM sarvasaMganA tyAgI utkRSTa sadAcAranA saMgI mahAmAnavo hatA. jyAre bIjA vibhAgamAM viziSTa zaktinA abhAve yathAzakti sadAcAra pALanArA, utkRSTa sadAcAranA umedavAra sagRhastho hatA. dharmarAjanI rAjadhAnI to pelI TekarI upara ja hatI, kemake dharmarAjane saMto upara vizeSa prema hato eTale ja kalpalatAnI sugaMdhathI e bhUmi atiAlAdaka banI
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI hatI. medAnane vIMTaLAIne rahelI TekarIonI bahAra, badhI moharAjanI bhUmi hatI. tyAM je loko vasatA teo mananA ghaNA ja melA hatA. mAMsAhArI hatA, jUThuM bolavAmAM to pApa mAnatA ja nahi, corI ke lUMTaphATa karavAno to temano dhaMdho ja hato. e loko dhADapADuo hatA. parastrIgamana to temane mana sAmAnya bAbata hatI. temaNe corInA mAlathI keTalIya guphAo bharI dIdhI hatI. koI paNa mANasa dharmarAjanI sarahadamAM cAlyo na jAya te mATe moharAje bhAre takedArI rAkhI hatI. sarahada upara sakhta cokIpahero goThavI rAkhyo hato paNa tema chatAM lAga maLI jAya tyAre dharmarAjano bahumAnya sevaka sadAgama moharAjanA ekAda be mANasone uThAvI levAnuM cUkato nahi. eka vakhata AvI ja taka AvI lAgI ane sarahadanI potAnI bAjAe UbhelA sadAgame eka saMsArI jIvanI cittabhUmimAM peluM dharmaprazaMsAnuM bIja vAvI dIdhuM. pachI tene uThAvIne jhaTa potAnA medAnamAM laI Avyo. A bAju pelA jIvanI cittabhUmimAM bIja paDyuM ane moharAjanI rAjasabhAmAM khaLabhaLATa macyo. moTA moTA subhaTo becena banavA lAgyA. satata kAma karavA chatAM na thAke tevA rAgakesarI ane dveSagajendra paNa bagAsAM khAvA lAgyA. moharAja camakI gayA. tarata manamAM vicAryuM ke nakkI pelA sadAgame kazuMka kAmaNa-TramaNa karI nAMkhyuM lAge che. AMkho mIMcI dIdhI. jarAka dhyAna dharyuM to jaNAyuM ke amArA eka nAgarikanA cittamAM bIja nAMkhI dIdhAnuM A pariNAma che. aho! A nAgarika have hAthathI gayo! dharmarAjanA medAnamAM ene vasavATa maLI gayo ja samajo ! enI cittavRttimAM paDI gayeluM bIja kAle phUTaze, pachI aMkurita thaI jaze ane pachI puSpita paNa thaI jaze. eka bIja paDatAM ja mArA subhaTo bagAsAM khAvA lAgyA to emAMthI aMkuro nIkaLatAM zuM thaze? pAMdaDAM phUTatAM zuM thaze? mATe atyAre ja A amaMgaLanuM nivAraNa karI devuM joIe. bhale sadAgame game tevo maMtrono saMskAra ApIne bIja vAvI dIdhuM. paNa ame hamaNAM ja sarahadamAM ghUsI jaIne bIja kADhIne pheMkI daIzuM. koI paNa hisAbe eno vikAsa to nahi ja thavA daIe. Aja sudhImAM amArI bedarakArIne pariNAme agaNita kalpalatAo UbhI thaI gaI. enI upara beThelAM phaLonI sugaMdhi comera phelAI gaI. ame to e sugaMdhIne jIravI paNa zakatA nathI. haju temAM vadhAro thAya to amAruM thAya zuM? mATe have A navAM tophAnone to tatkALa dAbI devAmAM ja majA che.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI moharAje A pramANe manomana vicAra karI laIne eka maMtra bhaNyo ane phUMka mArI ke tarata ja badhAya pradhAno tandramukta thaI gayA. AMkho coLIne svastha thaI gayA. moharAje kahyuM: "are! mUrkhAo! dhULiyA chokarA jevA sadAgamanA kAmaNamAM tame aTavAI jazo to A rAjya kema cAlaze? cAlo, taiyAra thaI jAo. eka jIvanI cittavRttimAM paDI gayelA bIjane ukheDI nAMkhavA sajja banI jAo." moharAjanI hAka sAMbhaLatAM ja tenA yoddhAo sajja thaI gayA. sAcA arthamAM to A loko yoddhA hatA ja nahi, dhADapADuo ja hatA; eTale yuddhanItimAM te samajatA ja nahi, temanI to eka ja nIti hatI; potAnuM rAjya vistAravuM ane eka paNa mANasane zatrupakSamAM javA na devo! saMdhyA thaI! aMdhAruM thayuM. AgaLa vadhavAno hukama chUTyo. talavAro khaNakhaNI. ghoDAnA DAbalA banavA mAMDyA. dharmarAjanI sarahada upara moharAja AvI pahoMcyo. ekAeka A dhADa AvI paDatAM tyAM rahelA zubhAzaya vagere cokIdAro jarAka vicAramAM paDI gayA. chatAM temaNe maraNiyo humalo karyo. moharAjanA vyavasthita rIte trATakelA sainya temane badhAyane dharatI upara suvaDAvI dIdhA. TheTha medAnamAM ghUsI gayA. saMsArI jIvanI cittavRttimAM pahoMcI jaIne tyAM dATeluM bIja kheMcI kADhyuM ane jIva laIne pAchA nAThA. A bAju dharmarAjane khabara paDI. tarata ja sainya mokalyuM paNa medAnamAM koI na maLe. e dhADapADuo to kyAMya palAyana thaI gayA hatA. bIja pAchuM vAvI dIdhuM ane pAchA pharyA. AvuM ghaNIvAra banyuM. darekavAra dharmarAjanuM sainya moDuM paDI jatuM. eka vAra to moharAjanuM AkhuM ya sainya kandarAomAM chupAI rahyuM. dhADapADuo madharAte medAnamAM pesI gayA. kayAMkathI bIja ukheDyAM to kyAMka thaDa upara kuhADAnA ghA devA lAgyA. aMdara aMdaranI gupacupathI dharmarAjanA sainyane jANa thaI gaI. senApatie rADa nAMkhI. "hoMziyAra!" ane... badhAya sajja thaI gayA. dhADapADuo to e trADa sAMbhaLatAM ja dhrujI UThyA. badhuMya paDatuM melIne jAya bhAgyA jIva laIne... dharmarAjanA sainya pIcho pakaDyo. dhanuSaTaMkAra thayo ane eka pachI eka tIra chUTavA lAgyAM. koIno hAtha vIMdhAyo to koIno paga vIMdhAyo! koInA ghoDA laMgaDA thaI gayA! teone khUba mAryA! khUba mAryA! mArImArIne adhamUA karI nAMkhyA!'' jIvI DozI garajI UThyAM, "e to e ja dAvanA hatA!"
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 83 'DozImA, vArtA sAMbhaLavA ja tallIna banyAM dekhAya che. mAjI, vArtAnI pAchaLanuM rahasya vicAratAM raho cho ke nahi ?'' DozI bolyA, ''dA' jeTaluM samajAya teTaluM barAbara vicAruM chuM. have tamatamAre AgaLa calAvo. amAro rasa marI jAya che.'' gurudeve vAta AgaLa calAvI, "paNa A to dhADapADunI jAta! mAra khAya to ya enI DAgaLI ThekANe na Ave. e to vadhu roSe bharAya ane jhanUnI humalA karavA kamara kase.'' moharAjane badhI vAtanI khabara paDI. vAta sAMbhaLatAM ja e to samasamI gayo. enuM moM lAlacoLa thaI gayuM. e krodhathI kaMpavA lAgyo ! tyAM UbhelA subhaTo paNa ene joIne tharatharI gayA! 'o mAyakAMgalAo ! tamArAmAM kAMI zaurya ja nathI zuM ? jAo, joIe teTaluM sainya laI jAo ane dharmarAjanA sainyane sakhta parAjaya Apo. jAo, UbhA zuM rahyA cho ? TheTha enI rAjadhAnImAM pahoMcI jAo. dharmarAjane jIvato keda karo. mArI sAme lAvI mUko. mArI verapipAsA enuM lohI pIdhA vinA zAnta nahi thAya. sAMbhaLatA nathI? jAo, haju UbhA zuM rahyA cho ?'' khUba ja svasthatA sAthe senApati bolyA, "mahArAjAdhirAja! amArI muzkelIo Apa sAMbhaLI lo. pachI Apa jema kahezo tema karavA ame taiyAra chIe. dharmarAjanI rAjadhAnInI comera je kalpalatAonI jhADI che temAMthI evI koIka gajabanI suvAsa nIkaLe che ke te gaMdha tyAMnA lokone to bahu ja AnaMda Ape che paNa amane to tenAthI trAsa trAsa thaI jAya che, eTale TekarI upara javAnI vAta to amArA mATe zakaya ja nathI; re! medAnamAM jaIne navI kalpalatAonAM bIja, thaDa vagerene ukheDI nAMkhavA mATe paNa amAre bhAre jahemata uThAvavI paDe che. rAjAdhirAja! Apa to sattAnA siMhAsane birAjelA cho paNa eka vAra amArI sAthe tyAM padhAro to amArI vAtanI Apane pAkI khAtarI thAya ke medAnamAM phelAelI AchI pAtaLI gaMdha paNa amArA mATe keTalI trAsajanaka bane che! tyAM vasatA sagRhastho ane saMto A gaMdhamAM zI moja mANatA haze e ja amane to samajAtuM nathI. have A viSayamAM mahArAjAdhirAja amane je kAMI Adeza pharamAve te amane pramANa che.'' : A vAta sAMbhaLIne jarAka ThaMDA paDIne moharAje kahyuM, "vIra subhaTo! tamArI vAta taddana sAcI che. mArA jAsUso dvArA mane badhI vAtanI bAtamI maLI cUkI che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 virAganI mastI A lo, Aje tamane eka adbhuta vastra ApuM chuM. tenA TukaDA karI laIne badhAe potAnA nAka-moM bAMdhI devAM. AvI rIte bukAnI bAMdhIne tyAM jazo to tamArI badhI muzkelInuM nivAraNa thaI jaze. bhale hAlaturata dharmarAjanI rAjadhAnI sudhI na javAya; kintu tenI taLeTInA medAnamAM jaIne jeTalAM bane teTalAM bIja, thaDa ukheDI nAMkho jethI tenA phaLonI sugaMdhano navo vadhAro na thAya. jAo mArA vahAlA subhaTo! jarA ya gabharAzo nahi. aMtima vijaya tamAro ja che.'' samayapArakhu moharAje subhaTonI pITha thAbaDI. AziSa ApI. pANIdAra ghoDAo haNahaNATa karavA lAgyA. vIrahAka karatA, moharAjanI jaya bolAvatA subhaTo sarahadanI najIkamAM AvI gayA. tyAM ja paDAva nAMkhyo. rAtri paDI. zatrupradeza upara chApo mAryo. moDhe bukAnIo bAMdhI hatI eTale pelI gaMdha emane jhAjhI asara pahoMcADI zakI nahi. dharmarAjanA cokIdArone khUba mAra mArIne adhamUA karI nAMkhyA. seMkaDo bIja ukheDI nAMkhyAM. keTalAya thaDa toDI pADyAM. savAra paDatAM paDatAM to pAchA potAnI chAvaNImAM AvI gayA. moharAje darekane zAbAzI ApI. bhAre InAmonI vaheMcaNI karI. puSkaLa dhanadhAnya ApyuM. 'mahAvIra', 'zUravIra', 'parAkrama-vIra', vagere IlkAbo enAyata karyA. A kadarathI subhaTone paNa khUba pANI caDyuM. emano Asso ghaNo vadhI gayo. savAranA pahoramAM dharmarAjane khabara maLyA ke rAte dhADapADuonI moTI phoja UtarI paDI hatI ane puSkaLa nukasAna karIne cAlI gaI che. dharmarAja ciMtAtura banI gayA. potAnA priya maMtrI sadAgamane bolAvyo. sadAgama Avyo. dharmarAje kahyuM, "sadAgama! tuM badhI rIte bAhoza chatAM A zuM banI rahyuM che ? mohanuM sainya A rIte ApaNane dhamaroLI nAMkhe te kema cAle ? ApaNA siMhabaLa pAse e bakarI che tema chatAM Aje A zuM Azcarya? sadAgama! tuM bhAre bhejAbAja kahevAya, khepAnI kahevAya, baLa ane kaLa beya vidyAno paragAmI kahevAya ane A zuM? mane to kazI samajaNa paDatI nathI. zuM koI upAya nathI A lUMTArAone mahAta karavAno ? tane joIe teTaluM sainya ApuM paNa ekavAra tuM emane je2 ka2.'' sadAgame kahyuM, "mahArAja, Apa ciMtA na karo, A duSTonI laDavAnI adhama nIti, baLathI mahAta karI zakAya tema nathI. jene yuddhanA nItiniyamo pALavA nathI, e to game tevI nIca nIti apanAve. te vakhate zuM ApaNe ya tenA jevA thavuM? nahi ja. ApaNA kulavaTane je chAje nahi tevuM kazuM ya ApaNAthI na thAya.'' dharmarAja bolyA, ''to have karavuM zuM?''
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI sadAgame kahyuM, "mahArAja e lokone jera karavA kaLa ajamAvavI paDaze, mArI pAse evI kaLa che je ajamAvatA ahIM AvatAM te duSTonA pagamAM beDIo paDaze." dharmarAja bolI UThyA, "zuM kahe che? ahIM beThA beThA kaLa ajamAvavAnI, ane tyAM senAmAM beDI paDe! gajaba vAta karI teM to! kahe zuM che e yojanA! AmAM to ApaNA sainyanuM eka paNa mANasa na mare ane ApaNo vijayavAvaTo pharakI jAya! vAha enA jevuM bIjuM zuM sAruM hoI zake!'' sadAgame kahyuM, "e kaLa che paramezvaranI pUjAnI. ApaNA tAbAnA badhA ya pradezamAM paramezvaranI bhakti, nAma-dhUna, vagere have vadhu joramAM cAlu karI devAnuM pharamAna kADho. cAre bAju paramAtmAnI bhaktinI ramajhaTa bolAya, darekanA hoThe paramAtmAnuM ja nAma japAya, darekanA hRdayakamaLamAM paramAtmAnI sthApanA hoya. basa, ApaNo Akho ya pradeza paramAtmAmaya banI jAya. juo pachI e dhADapADuonI kevI vale thAya che." sadAgamanI vAtano tarata ja amala karavAmAM Avyo. ghera ghera viziSTa paramAtma bhaktino AraMbha thaI gayo. AvI paDelI deza uparanI Aphata dUra karavA mATe sahu ekadilathI prabhune bhajavA lAgyA. karoDonI saMkhyAmAM japa thayA. lAkho puSponI aMgaracanA thaI. aDhaLaka dhana devAdhidevanA caraNe mukAyuM. A bAju moharAja to eka ja vijayamAM khUba ja hiMmatavALA thaI gayA hatA. have emaNe yuddhanI bamaNI taiyArI karavA mAMDI. A vakhate to dharmarAjane jIvatA keda karI levA. bIjI vAta nahi! divasothI tADamAra taiyArIo cAlu thaI gaI. lAkhonI saMkhyAmAM sainyamAM bharatI thaI. badhA sajja thaI gayA. yuddhe caDavA mATeno mukarara karelo divasa AvI gayo. talavAro khaNakhaNavA lAgI. ghoDAo haNahaNavA lAgyA. hAthIone dArU pAvAmAM Avyo. tIrone viSa caDhAvavAmAM AvyuM. seniko hAtha masaLI rahyA che. kyAre raNamorace jaIe ane jyAre e duSTone maccharanI jema masaLI nAMkhIe ! ane. eka dI' raNaziMgA phUMkAyAM! daDamajala karatuM sainya Agekuca karavA lAgyuM. rAgakesarI ane dveSagajendra senApatipada lIdhuM. A bAjA jAsUsoe dharmarAjane bAtamI ApI. sAMbhaLatAnI sAthe ja vIra subhaToe talavAra kheMcI kADhI. "mahArAjAdhirAja, AjJA karo. ApanA zUravIra sainiko raNamorace potAnuM parAkrama batAvI Ape."
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI dharmarAje sadArAma sAme joyuM. tarata sadAgame UbhA thaIne aMjalipUrvaka namaskAra karIne dharmarAjane kahyuM, "mahArAjezvara! have kazuMya karavAnI jarUra nathI. paramAtmabhakti pUrajozamAM cAlI rahI che. hajA gaI kAle ja huM badhe pharI Avyo chuM. ApaNuM kArya satvare javAba deze. Apa nizcita banI jAo ema sevaka Icche che. vIra sainiko, tamArI talavAra myAna karo. zAMtithI badhuM joyA karo.' A bAju moharAjanuM sainya AvI gayuM. yuddhanI naitiktAmAM e samajyA ja na hatA. rAta paDe eTale chApo mAravo e ja emano dharma hato. ane.. jyAM sisoTIo vagADIne chApo mAravAnI sUcanA apAI tyAM to mohanuM sainya sarahada upara dhasI javA taiyAra thaI gayuM ! paNa A zuM? jANe AkAzamAMthI khaNakhaNa... khaNakhaNa avAja karatI beDIo UtarI paDI ane darekanA pagamAM jakaDAI gaI! AkhuM ya sainya tyAM ja sthira thaI gayuM. koI na hAle ke na cAle! AvI kAramI avadazA zAthI thaI te koIthI na samajAyuM! koNe karyuM? koIne khabara na paDI! have zuM karavuM? koI mArga na kADhI zakyuM! sahu gabharAI gayA! badhAnI chAtInA dhabakArA vadhI gayA! darekane AMkha sAme mota dekhAvA lAgyuM! badhAnI jiMdagI eka ja rAta jeTalI bAkI hatI ema sahue mAnI lIdhuM ! savAra paDaze ke A raNabhUmimAM ja ApaNAM dhaDa-mastaka ragadoLAze. ahIM lohInI nadIo vahetI thaze. koIne ya mAryA vinA maravAnuM. kevuM kAyara mota! savAra paDI. dharmarAja ane sadAgama AvyA. temanI pAchaLa nagaranA hajAro loko hatA. sainyanI avadazA joIne loko to Azcaryamugdha bhAve nIrakhI ja rahyA. dharmarAje rAgakesarIne pUchyuM, "kema senApatijI! joI lIdhuM ne tamAruM baLa! sadAgama, A badhAyane A ja sthitimAM ahIM paDI rahevA do. thoDA samaya bAda ApaNe jAheramAM emano vicAra karIzuM. AvA duSTa mANaso upara dayA to batADI zakAya ja nahi!'' dharmarAjano jayajayakAra thayo! saMsArIjIvanI cittavRttimAM pharI bIjanuM vAvetara thaI gayuM! sahu potapotAnA sthAne vidAya thayA. rAta paDI! madharAta thaI! pacAsa bukAnIdhArIo dabAte pagale dharmarAjanI sarahada pAse AvyA! moharAjane namyA! kazoka gaNagaNATa thayo! ane ghaDInA ya vilaMba vinA samagra sainyanI beDIo toDavAnuM kArya AraMbhAI gayuM ! moharAja, rAgakesarI ane dveSagajendranI beDIo tUTatAM ja teo UbhA thaI gayA! krodhanA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI AvezamAM dAMta pIsavA lAgyA ane hAtha masaLavA lAgyA! badhA chUTI gayA. jIva laI nAThA. moharAje rAtorAta sahune bhegA karyA. - siddhArtha bolI UThyo, "moharAja paNa keTalo avaLacaMDo che! hA mAra khAvAno thayo lAge che! gho maravAno thAya tyAre vAgharIvADe jAya! laTakI DozI bolyAM, "alyA siddhArtha, vacce zuM kAma TapakI paDe che? sAMbhaLane have sAMbhaLato hoya to. badhAno rasa bagADe che nakAmo !" vAta AgaLa vadhI. moharAje kahyuM, "mArA pyArA vIra sainiko! parAjayathI gabharAI javAnI kazI jarUra nathI eka vAra parAjaya, bIjI vAra parAjaya. are! cha vAra parAjaya. paNa sAtamIvAra to ApaNo ja vijaya che. paDyo te haMmezane mATe paDyo raheto nathI. Athamyo sUraja haMmeza mATe AthamI jato nathI. amAvAsyAe kSINa thaI gayelo caMdra paNa puruSArtha baLathI dhIre dhIre pharI potAnI soLe kaLAe khIlI UThe che, eTale ApaNe paNa hiMmata hArIne nAsIpAsa thaI javAnI kazI jarUra nathI. vIra subhaTa tarIke jene abhimAna che e to vera-pipAsA zAMta karyA vinA jaMpIne besI zakato ja nathI. sUrya paNa rAte chupAI rahIne avasara AvatAM ja virATa aMdhakArane cIrI nAMkhe che ane vizva upara pharI potAnuM sAmrAjya bichAvI de che, ApaNe paNa verazuddhi karyA vinA sukhe sUI paNa kema zakIe?" rAgakesarI bolyo, "mahArAja! ApanI vAta akSarazaH sAcI che. amane paNa A parAjaya romaromamAM zULanI jema bhoMkAya che paNa have karavuM zuM? tyAM jaIe to pagamAM beDI paDe che; amArI saghaLI tAkAta niSphaLa jAya che !' moharAja bolyA, "vIra rAgakesarI'' tamArI vAta taddana sAcI che. meM paNa vikaTa paristhitino vicAra karI lIdho che ane tethI ahIM ja rahIne eka upAya karavAno nizcaya karyo che. jethI dharmarAjano saMpUrNa vinAza thAya. e che abhicAra maMtrano jApa. ApaNe badhAe smazAnamAM aMdhArI rAte javAnuM che. kALAM vastro paherIne e abhicAra maMtra japavAno che. te pachI dareke potAnA zarIrane kApIne temAMthI mAMsanA locA kheMcI kADhIne homamAM balI tarIke nAMkhavAnA che. pretapizAcone A bhogano prasAda na dharIe to teo prasanna thAya nahi. kaho, mArA vahAlA subhaTo tame badhA taiyAra cho ne?" sahu ekaavAje bolI UThyA, "re! amArA zatrunA vinAza mATe AkhA dehanuM balidAna devA paNa taiyAra chIe. amAruM sarvasva laI jAo paNa badalAmAM zatruno
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI sarvanAza karo. amArA rASTrane zatrubhayathI mukta banAvo." zAbAza zAbAza; mArA prANapyArA sainiko! cAlo ApaNe e sAdhanA mATe smazAnamAM jaIe." bhISaNa madharAta jAmavA lAgI hatI. smazAnamAM aneka prakAranA bhayaMkara avAjo thatA hatA. ziyAlaNIonuM rudana vAtAvaraNane bhayAnaka banAvatuM hatuM. keTalIkavAra koI aTTahAsa saMbhaLAto tyAre to vajachAtIo paNa paLabhara dhrUjI jatI. badhI vyavasthA thaI gaI. mAMsanA TukaDAnA bali devAvA lAgyA ke tarata AkAzamAM agnino bhaDako thayo. paLabhara to sahu tharatharI gayA paNa tarata pAchA svastha thaI gayA. bhaDako holavAI gayo. moharAje UbhA thaIne kahyuM, "abhicAra maMtra siddha thaI gayo che. atyAre dharmarAjanA nagaramAM bhAre ulkApAta macI gayo haze. kalAka-be kalAkamAM ja tyAMthI ApaNA jAsUso AvIne badhI vAta jaNAvaze tyAre tamane khabara paDaze ke A maMtra kevI pracaMDa zakti dharAve che?" bahu samaya vIte te pahelAM ja mArate ghoDe be mANaso AvyA. ghoDA uparathI UtarI gayA. baLatA agnikuMDa pAse birAjelA moharAjane praNAma karyA. moharAje pUchyuM, "subhaTo, jhaTa kaho, zuM sacAmAra che?'' mahArAja! tyAM to trAsa trAsa vyApI gayo che! cAre bAju Aga lAgI che. lokonA aMtaramAMya lAhya lAhya UThI che. rAtanA be vAgyA ane ekAeka hohA macI gaI. strIo-chokarAMo, juvAniyA-badhAMya cIso pADavA lAgyAM. bacAvo, bacAvo, baLI jAuM chuM! pANI pANI!" cAre bAjuthI AvI rADo saMbhaLAvA lAgI che. moharAje pUchyuM, "paNa pelI kalpalatAnuM zuM thayuM?" "prabho! e paNa A sapATAthI mukta rahI zakI nathI. dhumADAnA goTegoTA UMce gayA che ane te kalpalatAnAM puSpo ane phaLone aDI cUkyA che. ame nizcita mAnIe chIe ke have ApaNane guMgaLAvI mAratI phaLonI gaMdha Aje nAza pAmaze. prabho! have to vijaya hAthaveMtamAM ja lAge che.'' jAsUsonI vAta sAMbhaLIne badhAya tALIo bajAvavA lAgyA! nAcavA kUdavA lAgyA! moharAja paNa maraka maraka hasI rahyA! paNa.. A badhuMya kSaNajIvI hatuM. dasa paMdara kSaNo vItI tyAM ekAeka moharAjanA zarIrane AMcako lAgyo ane te dharatI upara DhaLI paDyo! bAjumAM beThelA senApationI paNa e ja avadazA thaI. thoDI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vd virAganI mastI 88 vAramAM to badhAya UMdhA paTakAyA! darekanA moMmAMthI lohI vahevA lAgyuM ! taddana avAcaka banI gayA! kapila bolI UThyo, "paNa gurudeva A ekadama zuM banI gayuM?'' gurudeve kahyuM, 'vAta ema banI hatI ke potAnI prajAnI karuNa sthitinA sAmAcAra maLatAM ja dharmarAja ekadama gamagIna thaI gayA. zayyAmAMthI UbhA thaI jaIne ekAnta guphAmAM cAlyA gayA. tyAM jaIne samAdhi maMtra bhaNavA lAgyA. jyAM ekaso ne ATha maMtrono jApa thayo ke tarata ja smazAnamAM dhamAcakaDI macI gaI! badhA ya gulAMTa khAIne UMdhA paDI gayA. lohI vamatA thaI gayA!'' gautama to tALI paDato bolI UThyo, ''zAbAza dharmarAja! bahu sAruM thayuM. khUba majA paDI. A aMtara duSTo to e ja dAvanA hatA.'' dA' bolyA, '"zAbAza beTA gautama! taddana sAcI vAta. gusso to ApaNA aMtaranA A duSTo upa2 ja thAya; bahA2nA duSTo upa2 to nahi ja. nahi to ApaNI sujanatA lAje.'' dA' e vAta AgaLa calAvI. '"pachI dharmarAje e maMtra saghaLA lokone gaNavA Apyo. jema jema maMtrajApa thato gayo tema tema badhAnI lahAya zAnta thatI gaI. pharI dareka svastha thaI gayA. A bAju moha2AjanuM sainya maravA jevuM thaI gayuM. moMmAMthI khUba lohI vahI gayuM. badhA mRtaHprAya thaI gayA. dharmarAjano pratApI sUrya vAdaLamukta banIne pUrabahAramAM khIlI UThyo. saMsArI jIvanI cittavRtti duzmanonA bhayathI sadA mATe mukta thaI. AkAzamAM duMdubhinA nAda thayA. AkhA nagaramAM mAMgalika upacAro thavA lAgyA. lalanAoe mAMgalika gIto gAyAM! bALAo nRtya karavA lAgI. yuvAno ekaThA maLIne mukta mane dharmarAjanI stavanA karavA lAgyA. saMsArI jIvanI cittavRttimAM virAganI kalpalatAnuM bIja sthira thayuM ane aMkuro phUTavAnI suMdara bhUmikA taiyA2 thaI gaI.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI [13] siddhArtha bolyo, "gurudeva! chellA AvartamAM jIva Ave tyAre ja A dharmaprazaMsAnuM bIja paDe ane emAMthI ja virAganI kalpalatA phAlephUle kema? paNa e kalpalatAnuM phaLa kevuM ke jenI sugaMdhathI dharmarAjanA nAgarikonA mana prasanna thaI jAya ane pelA dhADapADuo trAsI jAya?" gurudeve kahyuM, "samAdhi e ja vairAgyano pUrNa vikAsa che. virAganI parAkASTA eTale samAdhinI masta anubhUti! e vakhate na maLe rAga ke na maLe roSa! na maLe rIsa ke na maLe rIjha. jema jema AtmA dharmarata thato jAya tema tema tenI samajaNa vadhatI jAya. pachI tene spaSTa samajAI Ave ke jagatanA koI paNa padArtha upara rAga karavAmAM majA nathI. jo rAga karIzuM to eno viyoga karAvanAra upara kyAreka roSa paNa thavAno ja. eTaluM ja nahi paNa bIjAone evuM rAgasAdhana maLe to IrSyA paNa thavAnI. "emane kadI na maLoevI melI bhAvanA manane saMtapta paNa rAkhavAnI ja. jene rAga hoto nathI tene roSa paNa hoI zakato ja nathI. rAga bhaDako che, roSa dhumADo che. bhaDakA vinA dhumADo saMbhave nahi. A rAga-dveSa vinAnI eka evI masta moja che ke jene saMtonI sRSTi ja anubhavavA bhAgyazALI bane che. ApaNe saMsArI loko rAga-roSanA cakkaramAM evA phasAI gayA chIe ke e mastInI ApaNane to jhAMkhI paNa nathI thatI. ApaNuM jIvana eTale pacAsa varSanuM jIvana! ApaNI duniyA eTale ApaNA mAnelA snehI-svajanonI ja duniyA! ApaNe eTale A zarIra! ane sukha eTale patnI, putro ane makAna vagerenA bhoga! jIvana to anaMta che! A pacAsa varSano eka kaTako mAtra jIvana nathI. haju enI pachI to jIvanonAM jIvanonI lAMbI katAra UbhI rahI che. duniyAnA e badhAya jIvanone najaramAM rAkhIne saghaLAM jIvanonAM sukhono vicAra svAbhAvika rIte ja A jIvananA raMgarAgathI temane vadhune vadhu virakta banAvato rahe che. emanI duniyA paNa ApaNA jeTalI saMkucita nathI. vizva emanuM kuTuMba che. jIvatvanA nAte saghaLA ya jIvo emanA mitra che. teo vizvAmitra che. ajAtazatru
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI che. tethI ja eka paNa jIvane dubhAvavAnI pravRttithI haMmezA dUra rahe che. teo ApaNI jema "sva" eTale zarIra nathI mAnatA, kintu zarIramAM rahelAM AtmAne ja "sva" mAne che. zarIra to baLIne khAkha thanArI cIja. na baLanArI, na dAjhanArI, kadI nAza na pAmanArI vastu te AtmA! konI sevA karavI? konA upara rAga karavo? baLIne khAkha thanAra zarIra upara? tene ja "sva" mAnI levAnI bhUla karIne bicArA AtmAne bhavobhava sudhI bhamAvavo ? A saMto pati-putranA bhoganA sukhane sukha nathI kahetA paraMtu emanA tyAgamAM ja sukha anubhave che. ApaNe jene bhogavIne sukha mANIe tene ja teo tyAgIne sukha mANe. tyAga ja temano bhoga banI rahe che." zaMkara bolyo, "gurudeva! dharma eTale zuM? dharma eTale sadAcAra, vicAra, saduccAra. emAM jeTalI mAtrA vadhe teTalo dharma UMcI koTino kahevAya. duniyAmAM je kaMjUsa hoya che, vyabhicArI hoya che, khAudharo hoya che ke badhAyanuM bUruM ciMtavanAro hoya che, te koIneya game che kharo? ane je udAra vRttivALo hoya che, parastrI sAme joto nathI, mitAhArI hoya che ane sarvanA zubhanI ciMtA kare che te badhAyane keTalo priya thaI paDe che, kahe jouM?'' kapile kahyuM, "prabho! e vAta taddana sAcI che. to pachI duniyAne paNa dharma ja game che, adharma nathI gamato e vAta nakkI thaI ne?" "hA, beTA." dA" bolyA. "have A badhA dharmone vikasAvavA mATe bhagavadbhakti guNIjanasevA vagere yojavAmAM AvyA che. eTale te paNa ApaNA mATe jarUrI bane che. vaLI dharmathI mANasane je tattvamAna prApta thAya che tethI game tevA duHkhamAM ya te zAMtithI rahI zake che. kadI roto nathI. koI pAse hAtha laMbAvato nathI. A dharmI mANasa A lokamAM sukhI thAya che ane paralokamAM paNa sukhI thAya che. bhAratanI bhUmi upara thaI gayelA evA dharmAtmAonAM jIvana to e ja jIvyA kahevAya jemaNe jIvanamAM sadAcAranA zreSThatama dharmane tANAvANAnI jema vaNI lIdho hoya. saMsAranI mohamAyAmAM phasAyA vinA abhuta AtmamastIno yoga sAdhyo hoya. game tevA TADha taDakAne paNa jeo jIravI laIne koIpaNa jAtanI parAdhInatA bhogavatA na hoya. ApaNe to Dagale ne pagale parAdhIna! tarasa lAge to pANInI jarUra! mAMdA paDyA to DokTarane tyAM doDAdoDa! dhaMdhAmAM vAMdhA paDyA to vakilanI ophisanA dhakkA! ApaNI parAdhInatAno te koI sumAra che?' jinadAsa bolyo, "prabho! saMtomAM TADha-taDako, bhUkha-tarasa, badhuM veThavAnI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 virAganI mastI tAkAta kyAMthI Ave che?" gurudeve kahyuM, "A potAnI parAdhInatAnA bhAnamAMthI "sto! jemane potAnuM jIvana taddana parAdhIna che evuM bhAna thAya che e svAdhInatA meLavavA talapApaDa thaI ja jAya che. ApaNane kadI ema lAgyuM ke ApaNe parAdhIna chIe? ApaNe to mAnIe chIe ke aMgrejo gayA pachI ApaNe svAdhIna thaI gayA paNa e to eka prakAranI svAdhInatA mAno! paraMtu e svAdhInatAne kayAMya TapI jAya tevI bIjI bhayaMkara parAdhInatAonuM zuM?' eka bALaka bhikhArIne tyAM janma pAme che. bIjo zrImaMtane tyAM janme che. ahIM bhikhArIne tyAM janma levAnI jene pharaja paDI tenuM kAraNa koNa? vahAlI mAtA potAnI ekanI eka dIkarIne paraNAvIne sAsare mokale che ane be cAra mAsamAM ja dIkarIne raMDApo Ave che. kanyAnuM chAtI phATa rudana joIne bhalabhalA manuSyo trAsI jAya che. e kanyAne A sthitimAM mUkI denAra koNa? ApaNe ekAeka mAMdagInA bichAne paTakAIe ane te vakhate nokarImAMthI chUTA thaI javuM paDe. bekArInI pariNAme gharamAM hAMDalAM khakhaDe! koI ApaNI sAme paNa na jue! AvI paristhiti koNa utpanna kare che? bicArI caMpAne motanA mukhamAM koNe dhakelI dIdhI? AkhA gAmane zItaLa chAMyaDI detA vimaLa vaDalAne koNe ghA mAryA? kALA mAthAno mAnava dhAre te karI zake ema bhale kahevAtuM hoya paNa mane batAvo ke ApaNuM dhAryuM keTaluM thAya che? keTalAe potAnA juvAnajodha dIkarAne yamasadanamAM cAlI jato nathI joyo? keTalAe potAnA vaphAdAra mitro taraphathI vizvAsaghAta nathI anubhavyo? chAzavAre ne chAzavAre chApAmAM khUna, lUMTa, AganA banAvo vAMcavA maLe che. ghAsaleTa chAMTIne baLI maratI 18-20 varSanI kanyAonA hRdaya kamakamAvI nAMkhe tevA kissAo vAMcavA maLe che. bhayAnaka dharatIkaMpa, nadInAM pUra, ativRSTi, duSkALa vagere kudaratI kopane lIdhe lAkho loko tArAja thaI gayA. hajAroe potAnA prANa khoyA. A badhI kAramI parAdhInatA ApaNane kadI sAlI che? mANasa jevo mANasa dInahIna manodazAnuM jIvana jIve e keTalo trAsa che? mAtA putrane janma Ape ane te kANo, bobaDo ke kadarUpo nIkaLe chatAM mAtAne
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI mane ke kamane tene vadhAvI levo paDe e AtmAnI anaMta zaktinuM apamAna nathI? 18 varSanI kanyA badhI rIte yogya hoya paraMtu enA kajiyALA svabhAvathI e sarvane apriya thaI paDI hoya, sahu ene phiTakAratA hoya ane uMmara vadhatI jatI hoya... e viSama dazAonuM sarjana enI mAtAne akaLAvanAruM na bane? koNe A veLA mAtAnA manamAM evI bhAvanA utpanna karI ke, "A karatAM to peTe paththara pAkyo hota to sAruM hatuM !' AzAbharyo kheDUta kAramI majurI karIne khetarane kheDI nAMkhe, vAvaNI mATe taiyAra karI de. aSADha gayo! bhAdaravo ya gayo! paNa varasAdanuM TIpuM ya bhALavA na maLyuM! Dhoro bhUkhe maravA lAgyAM! kheDUtone ya bhUkhe maravAno dI' najadIka lAgyo! zuM kheDUtonA prayatnamAM khAmI che? nahi ja. chatAM e karuNa sthiti koNe sarjI mANasa kadI Icchato nathI ke e duHkhI thAya paNa jIvanamAM ekAeka aNadhArI Aphato trATake che. aNadhAryA akasmAto sarjAya che. are! jIvana pote ja akasmAta che. ApaNe zI rIte A duniyAmAM jIvI zakIe chIe e ja AjanI duniyAnuM Azcarya che. duHkha na IcchavA chatAM bezarama banIne vaNanotaryA AvatAM ja rahe ane sukhane karagarIne bolAvavA chatAM ya svamAnabhera dUra ja UbhA rahe! A anubhUta satya upara thoDo vicAra karIzuM to ApaNane jaNAI Avaze ke ApaNe koInA gulAma chIe. ApaNuM dhAryuM kazuM ya thaI zake tema nathI! jene ApaNuM ja mAnI lIdhuM che te zarIra paNa ApaNuM rahetuM nathI to bIjAnI to vAta ja kyAMthI karavI? chatAM ya parAdhInatAnA ajJAne ja A jIvanane ravADe caDAvyuM che. beTA jinadAsa, kahe jo ke A badhI parAdhInatA koNe ANI mUkI che? evI te kaI sattA che, je samagra vizvane potAnuM gulAma banAvIne trAsano koraDo vIMjhayA ja kare che." jinadAse kahyuM, "gurudeva! karmasattA." dA" bolyA, "hA. ane vadhAre to te karmasattAne janma ApatA- ApaNe ja UbhA karelA-azubha AcAra-vicAra. saMsAranA raMgamAM lapeTAI javAthI je tIvra rAga-roSa UbhA thAya eNe ja AtmA upara karmasattAne sthAna ApyuM ane pachI e karmanA ApaNe gulAma banyA." kapila bolyo, "paNa gurudeva! ApaNe ekalA duHkhane ja anubhavatA nathI gurudeve kahyuM, "bhAI, e karmo je sukha Ape che temAMya kAMI mAla nathI. ApaNane
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI koI zeTha kUtarA jevA samajIne roTalAnA be TukaDA pheMke to temAM sukha ke duHkha? ApaNA ajJAne to hada karI che ke jethI AvI rIte paNa roTalAnA be sUkA kaTakA maLe to ya pUMchaDI paTapaTAvIe! bhAI, A to game tema toya karmarAjanI najarakeda che. najarakedamAM rahIne game tevuM sukha maLe to ya te duHkha ja kahevAya! keda te keda! ane svAdhInatApUrvaka game teTaluM duHkha veThavuM paDe to ya te sukha ja kahevAya, zeThane tyAM sonAnA pIMjarAmAM popaTane pUryo hoya, tene sArAmAM sAruM khAvApIvAnuM maLatuM hoya to ya te popaTa karatAM jaMgalano popaTa vadhAre sukhI hoya che; bhale pachI tene bhUkhyA paNa dI pasAra karavA paDatA hoya. karma ene mana phAve tyAre ApaNane nijhAmanI navAbIno vaibhava Ape ane ene ThIka paDe tyAre eka ja kSaNamAM hArTapheIla karIne enI ja kUtarInA peTe janma de! ke e mahelanA saMDAsa sApha karanArane tyAM janmAro de! re! e navAbInI sAhebImAM pULo paDo pULo, ke je game tevI avadazA sarjavAmAM kazI kamInA rAkhatI nathI. jinadAsa, AvAM sukha zA kAmanAM? e sukha to duHkha karatAM jarAya UtaratAM nathI hoM ! svAdhInatA e ja kharuM sukha che. svAdhInatA vinAnA devI sukho paNa duHkha ja che. ATalI vAta ApaNane nathI samajAI; paNa jemane A vAtano pAko khyAla AvI gayo che e badhA ya saMtonA sevaka banyA. ucca koTinI sAdhanA karIne saMta banyA. vizvane pUjanIya banyA. lalATe aMkAyeluM parAdhInatAnuM kalaMka vicArazuM to viSaya bhogo tarapha virAga jAgyA vagara raheze nahi. saMsAranA saghaLA ya raMgarAga... ApaNane lalacAvIne rAga roSa UbhA karAve che ane tethI karmanI gulAmI vadhatI jAya che. kSaNabharanA e rAga kSaNabhara sukha de. pachI lAkho varSo sudhIe rAge UbhAM karelA karmo keDo na mUke. trAhi trAhi pokArAvI de. evA rAganAM sukha te zA kAmanAM? evI lAlaco to ribAmaNa kahevAya ribAmaNa! ApaNI AMkha sAme ApaNe nathI jotAM ke gaI kAlanI puSpanI kaLI Aje majAnuM AkarSaka khilakhilATa hasatuM gulAba bane che. AvatI kAle koI ene cUMTI le che. parama divasa UgatAM UgatAM to bicAruM karamAI jAya che. enA tarapha jovuM ya gamatuM nathI! saMsAranA badhAMya sukha-sAdhano AvAM ja che. have emAM mohI paDIe to aMtaranI zAMti khoI besIe. enAM karatAM cittane jarAka samajAvI daIne enA bhAvI svarUpano
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI paNa vicAra karatA rahIe to e moha thAya kharo? mitro, yAda rAkho ke vastunA bhAgathI to te vastu karamAI javAnI, jyAre te vastunA bhinna bhinna banatAM jatAM rUparaMgonuM jJAna meLavavAthI ApaNo aMtarAtmA khIlI UThavAno. jIvana ane jagatano saMbaMdha bhogathI nathI kintu samajaNathI che. ApaNe jagatanA bhoktA na banIe; dRSTA banIe. nATakamAM naTa tarIke bhAga lenAra mANasa karatAM, e nATakanA bhajavAtA bhAvone joyA karanAra vadhu AnaMda meLave che. ApaNe saMsAra-nATakanA naTa nathI banavAnuM paNa draSTA banavAnuM che. dareka padArthanuM jhINavaTabharyuM darzana karavAnuM che. jagatamAM banI rahelA prasaMgo uparathI nitya navo virAga prApta karavAno che. paDozIne tyAM gAmamAM ke vizvabharamAM je kAMI koIne vIte che te uparathI karmanI parAdhInatAnA trAsano vicAra ApaNe AtmasAt karavAno che. krodha, mAyA, prapaMca, corI vagere pApoe bIje kyAMka kazoka anartha macAvyo to te uparathI tenI bhayAnakatA samajI-vicArIne ApaNe jIvanamAM e pApo kadI na pesADavAno dRDha saMkalpa karavAno che. jIvana to evuM jIvIe jemAM ApaNuM aMtara zAMta nadInA nIranI jema cokhkhuM rahyA kare. bhale eka vAta ochI calAvI laIzuM paNa aMtarane mela lagADIne koI paNa sukha meLavavAno InkAra karazuM. A lokane ja sukhI banAvavA jatAM je chaLakapaTo ke prapaMco khelaze te badhA ApaNA dIrdhakALanA paralokane bagADI nAMkhaze. mATe tevA anItibharyA jIvana ApaNane kadI gamavA na joIe. karmonI A parAdhInatA ApaNe barobara samajI levI joIe. parAdhInatAbharI jIvananI karuNa dazAne e saMto nihALI zakyA mATe ja virAganI mastI mANI zakyA. have emanuM siddha jIvana e ja ApaNI sAdhanA banI rahevI joIe. sadeva emanA jIvanane AMkha sAme taravaratuM rAkhatAM rahIe to jyAM tyAM rAgaroSa karatAM aTakI paDIe. duHkhada prasaMgomAM virAganI jyota vadhune vadhu jhaLahaLatI banAvavA bhAgyazALI banIe."
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI [14] saptarSinA tArA tarapha dA'e najara nAkhI ane anumAna karyuM ke rAta bahu vItI gaI che. ATalo samaya kyAM vItI gayo tenI koIne khabara paNa na paDI. dA' bolyA, "bhAIo, bahu samaya thaI gayo. have ApaNe thoDI ja vAramAM UThIe.'' badhA bolI UThyA, "nA. nA. gurudeva, Aje to ame je AnaMda anubhavIe chIe e to sAce ja avarNanIya che. virAgI saMto to virAganI mastI mANe ja paraMtu ame to e virAganI vAto sAMbhaLIne paNa apUrva mastIne anubhavIe chIe." juvAnoe kahyuM, "gurudeva, Ape to amArA jIvanamAM navo ja prakAza pAtharyo. Aje amane cokkasa lAge che ke yauvana e kAMI bhulabhulAmaNI nathI paNa jIvananI khilavaNI che." dA'e manamAM vicAra karyo, vimaLazeThano svapnagata Adeza meM pAra utAryo. atyAre koInA moM upara zokanI AchIpAtaLI paNa chAyA jaNAtI nathI. jANe ke badhAya zeThanA zokane vIsarI gayAM che ane virAganI navI ja sRSTimAM sahu UtarI paDyAM che. jinadAsa bolyo, "gurudeva! jagatamAM bhoktA na banavuM paNa draSTA banIne rahevuM e vAta to Ape bahu suMdara kahI. have mane e prazna thAya che ke draSTA banIne jIvana jIvanArA saMto Aje paNa A vizvane pAvana karatA haze kharA?'' sabhAmAM je gaNagaNATa zarU thayo hato te zAMta thaI gayo. sahu pAchA svastha thaI gayA. - dA'e kahyuM, "beTA jinadAsa! dharmarAjanI TekarI upara virAganI sugaMdhInI mastI mANatAM saMto Aje paNa che. meM evA aneka saMtone joyA che jeo A vizvathI virakata thaIne sadeva paramAtmadhyAnamAM layalIna rahe che. je vizvanA padArthomAM ApaNe mohI paDyA chIe te padArtho tarapha to temane leza paNa AkarSaNa hotuM nathI. bIjAnA duHkhanI kalpanAe saMtanI AMkho raDI jAya che! punaH punaH vaMdana ho e virAgI saMtone! jyAM bhalabhalA lapasI paDe tyAM saMta svastha rahI jAya. bhAI, jIvananuM sAcuM sukha paNa te virAgamAM ja che ne? saMto pAse ApaNI duniyAnuM koI sAdhana nathI tema chatAM teonA sukha AgaLa ApaNAM sukha to sukha ja na kahevAya! na Ave emane madhura bhojanamAM rasa ke na thAya emane rUpasuMdarImAM rAga; na emane suMvALA paTakuLamAM moha, ke na maLe emane kAyAnI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI che ? mAyA. koI emano zatru nahi; sahu emanA mitra. sahunA kalyANanI e ciMtA kare. koIne manathI mAravAno ke dubhavavAno vicAra sudhdhAM na kare. vizvanA raMgarAganA svarUpanI kSaNikatA jenI najare caDI jAya ene e raMgarAga zuM game? vizvanA ADaMbaromAM jene AtmAnA bhAvamRtyunI paraMparA dekhAya te saMta e ADaMbaro tarapha zenA AkarSAya? jene roSamAM bhabhakatI Aga dekhAya, mAyAmAM phUMphADA mAratI nAgaNa dekhAya, mAnamAM bhImakAya pizAca dekhAya, e saMte game tevA prasaMgamAM paNa krodha, mAna, mAyA, lobhanI zaraNAgati kema svIkAre ? ene mana to tuccha taNakhaluM ane moMghero maNi be ya samAna; potAnI jAta ane jagata be ya samAna; rUpa ane arUpa be ya samAna. paramAtmAnI bhaktimAM e ekatAna rahe, jagatanA svarUpaciMtanamAM e mastAna rahe, AMtarazuddhinA prayogamAM gulatAna bane. ApaNI mAnelI duniyAthI e sadeva virakata rahe. enI najare lAkho bhavonI paraloka paraMparA che. pUrva janmonAM saMcita karmone khatama karI nAMkhavAnuM kartavya zire raheluM che. pApa vAsanAonI gulAmImAMthI mukta thaIne jIvanane vizuddha banAvavAnI kaThora sAdhanA karavAnI che. ene samaya ja nathI A raMgarAga mANavAno! e avadhUta jotA ja nathI sukha IMTa maToDAmAM ane rAkhanI DhagalIomAM! mitro, Aje ApaNe badhA dRDha saMkalpa karIe ke ApaNe saMta na banIe to ya e saMtonA sevaka to jarUra banIe. e saMtonI utkaTa virAga bhAvanAno ekAdo aMza paNa jIvanamAM utArIne virAganI mastIno vAstavika anubhava karIe. jagatanA saghaLA padArtho nAzavaMta che, kSaNabhaMgura che, AtmA nitya che e vAta satata gogA karIzuM to ApaNo saMkalpa eka dI' jarUra pAra Utaraze. cAlo tyAre, have ApaNe UThIe. vaLI kyAreka saMtonA satnI vAto karIza. bhagavAna sthUlabhadranI anAsakti yoganI sAdhanA kahIza; bhakta sUradAsanI bhagavadbhakti kahIza, gopIcaMda bhartuharinI mAnAzaMsAne daphanAvavA mATenI ajabagajabanI kaLA kahIza; paramAtmA mahAvIradevanI sADAbAra varSanI ghora sAdhanA kahIza. mitro, virAganI vAto sAMbhaLatAM jo ATalo AnaMda anubhavI zakyA cho to virAganI mastI mANatA e saMtonA jIvana keTalAM AnaMdabharapUra haze enI kalpanA paNa karI zakAya tema nathI."
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 virAganI mastI [15] dA' UbhA thayA. badhA ya UbhA thaI gayA. dhIre dhIre sahu vIkharAvA lAgyA. darekanA mukha upara Aje anokhuM teja jaNAtuM hatuM. siddhArthe kapilane kahyuM, "mane pahelethI ja lAgyuM hatuM ke AjanI dharmasabhA e ApaNA jIvananI yAdagAra sabhA haze.'' kapila bolyo, ''mitra, mane to Aje saMsAranA raMgarAgathI bhAre napharata vachUTI che. have to ema ja thAya che ke A sukhanuM jIvaleNa ajJAna TaLI daIne jIvanane virAgamaya banAvI dauM'' jinadAse kahyuM, "huM to Aje ja mAtApitAne page paDIne vinaMtI karavAno chuM ke mane vItarAga sarvajJanA saMtonA mArge maMgaLa prayANa karavAnI AziSa Apo.'' gautama bolyo, ''basa, basa, so vAtanI eka vAta. A saMsAramAM raMgarAgamAM devALuM kADhavAnuM che. kadAca saMta na banAya to ya virAgI banyA vinA have sukhAnubhUti saMbhavita ja nathI.'' zaMkara bolyo, 'Aje ja samajAyuM ke A jagata jevuM dekhAya che tevuM to nathI ja. jene ApaNe suMdara mAnIe chIe te ja vadhumAM vadhu asuMdara che.'' jIvI DozI bolyAM, 'have to be pAMca varasa ja kADhavAnAM che. temAM saMsAranI badhI mAyA mana uparathI utArI nAMkhavI che. ane bhagavAnanAM bhajaniyAM ja gAvAM che, bIjI kazI vAta koI sAthe ka2vI nathI. nahi to zI khabara marIne haMsalo kUtarAnA khoLIye jaze ke kasAInA pADAnA. gaMgeze kahyuM, '"jaDa pratyenA rAganA pApe keTalIe vAra jIva jevA jIva uparaApaNA mitra u52-ApaNe dveSa karyA! keTalAya jIvonA vizvAsaghAta karyA! nirAdhAra jIvonA ghAta karyA! AjathI ja cinagArI cAMpuM e jaDa rAgamAM ane maMgaLamaya maitrI sAdhuM sarva jIva sAthe.'' maMda maMda gatie cAlyA jatA dA'nA kAne badhuM ya athaDAtuM jatuM hatuM. emanuM mukha smita veratuM hatuM. jIvananuM eka zreSTha sukRta bajAvyAno saMtoSa emanA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI mukha upara tarI Avato hato. emanA aMtaramAM AnaMda mAto na hato. e AnaMdamAM bhAga levA rajanIe paNa tAralA jaDita oDhaNuM oDhyuM hatuM. - dA'e AkAzamAMthI eka tAro kharato joyo. camakArA mArato, prakAza verato e kyAMka adazya thaI gayo! ane dA' manomana bolI UThyA.. vimaLazeTha paNa kharato tAro ja banyo ne? emanA mRtyue AjanI rAte kAMI ocho prakAza veryo hato ! mahAtmAonAM mRtyu paNa A rIte ja maMgaLamaya bane che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 virAganI mastI [16] maLakuM thayuM. paMkhIo kilakilATa karatAM mALAmAMthI UDavA lAgyAM. kheDUo haLamAM baLada jotaravA lAgyA. gharanI bAIo bapore jamavA mATeno bhAta taiyAra karatI hatI.... panIhArIo kUve javA gharamAMthI bahAra nIkaLatI hatI. tyAM ja eka juvAniyo doDato jato bolato saMbhaLAyo. "re! doDo, doDo.... ApaNA dA' - jIvarAma dA" - emanA gharamAM nathI." jeNe jeNe sAMbhaLyuM te ghaDIbhara to stabdha ja thaI gayA. dA" gharamAM nathI!!! hoya nahi.. vIjaLI vege vAta phelAI gaI. sahu doDyA dA'nA ghara tarapha. Aje e nAnakaDuM ghara sUmasAma jaNAtuM hatuM. e jhUMpaDI bheMkAra jaNAtI hatI. bahAra khATalo khAlI paDyo hato; bheMsa jorajorathI bhAMbharatI hatI. e ya pAmI gaI hatI enA mAlikanI vidAyane! ghoDo haNahaNATa karato hato. karuNa rUdana hatuM enI haNahaNATImAM.. jhUMpaDInA prAMgaNamAM loko AvIne UbhA.. mukhIe cAre bAju mANaso doDAvyA! "kotaro joI nAMkho; TekarAo pheMdI vaLo; vanavagaDe ghUmI Avo... dA' jAya kyAM?" dUra sudUranA pradezomAM tapAsa cAlI. jene jyAM vahema paDayo tyAM mANaso doDAvyA.... saMdhyA thaI. sahu zodhI zodhIne thAkyAM pAkyAM pAchA pharyA. dA" koIne ya na maLyA! dA" kyAMya na maLyA!
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 101 AkhuM gAma dA'nA prAMgaNamAM bheguM thayuM.... dA'nA khATalAnI comera sahu beThA! suvarNagaDhanA gAmanI A pahelI ja sabhA hatI jeno koI nAyaka na hato; jyAM dA' na hatA! vAtAvaraNa khUba gaMbhIra banI gayuM hatuM ! eka ja prazna sahunA aMge aMge vIMTaLAI vaLIne kAramo bharaDo lIdho hato... dA" kyAM gayA? Aje A pahelo ja prazna hato jeno javAba koI ApI zake tema na hatuM! yuvAnonA mana akaLAI gayA hatA. dA'nI bhALa na maLI te na ja maLI. bujhargo UMDA vicAramAM garakAva thaI gayA hatA. "re! dA' zA mATe cAlyA gayA! zuM duHkha hatuM emane?" bAIonA magajamAM zaMkAkuzaMkAnA ghammara valoNAM cAlatAM hatAM. "zuM dA'e ko'ka kuvo-havADo to nahi pUryo hoya ne! hAya! hAya! zuM thavA beThuM che Aja!' ghaNo samaya vItI gayo. zuM bolavuM? koIne sUjha paDatI nathI. aMte gAmanA mukhI UbhA thayA. kAMIka bolavA jatAM ja emanuM haiyuM bharAI gayuM. DUsakA nAMkhatA ane AMsu sAratAM mukhI bolyA... "A je.. ApaNo... prANa... gayo... suvarNagaDhamAM haMmeza mATe aMdhAruM thaI gayuM! dA" kyAM gayA? zA mATe gayA? hajI samajAtuM nathI. cAre bAju mANaso doDAvyA paNa kyAMya emanI bhALa maLI nathI. mitro, mAruM mAthuM kAma....' ATaluM bolatAM ja cakkarI khAIne mukhI dharatI upara DhaLI paDyA, bebhAna thaI gayA! yuvAno doDI AvyA. mukhInA mukha upara ThaMDuM pANI chAMTyuM. emane upADIne khATalAmAM suvaDAvyA. siddhArtha ane kapila eka khUNAmAM ghUsake dhrusake raDI rahyA hatA. jinadAsa ane gautamanA kakaLATano sumAra na hato. badhAyanA aMtara raDI rahyA hatA. koIne kAMI ja sUjhatuM na hatuM.! thoDI paLo vItI. bheMkAra maunane toDatAM jIvI DozI bolyA, "vimaLa zeTha gayA.. jIvarAma dA gayA, to ApaNe ahIM zuM kAma rahyA? have ahIM jIvavA jevuM zuM che ?'' DusakAM nAMkhato zaMkara bolyo, "re! AbhamAMthI eka dI' sUraja tUTI paDyo'to; Aje cAMdo ya tUTI paDyo! have prakAza deze koNa? aMtaramAM vyApI jatAM anaMta aMdhiyArane UlecI nAMkhaze koNa?"
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 virAganI mastI siddhArtha bolyo, "have dharmasabhA kyAre bharAze? basa, sadAne mATe e mastI marI paravArI? hAya! kone khabara hatI ke kAlanI dharmasabhA e chellI dharmasabhA hatI? o! dA" tame A zuM karyuM! sahune anAtha dazAmAM rotA kakaLatA mUkIne tame kyAM... cA...lyA... ga... yA....!' kaheto ekadama jorathI raDI paDyo. je dA'nA prAMgaNamAM bALako doDAdoDI karatAM te prAMgaNamAM Aje raDAroLa macI hatI... jyAM vizALa dADhIvALA dA"nI bhavya pratimAnA darzana thatAM tyAM Aje dA'no paDachAyo paNa jovA maLato nathI! e ghoDo ane e gAya! bannee Aje cAro sUMghIne ja tarachoDI dIdho che! be ya phaphapha phaphaka AMsu sArI rahyA che ! peluM AsopAlava paNa jANe Aje sAva naMkhAI karamAI gayuM lAgatuM hatuM! thoDI vAra thaI. mukhI bhAnamAM AvyA. dhIme rahIne beThA thayA. cAre bAju eka udAsa najara nAMkhatA bolyA, "mitro, kharekhara! dA' gayA? hajI samajAtuM nathI. paNa have e kaDavA satyane svIkAryuM ja chUTako che. vimaLazeThano viraha dA'ne asahya banyo hato e hakIkata che. mAtra ApaNI upara chAI gayelI gherA zokanI vAdaLIne vIkherI nAMkhavA mATe ja ApaNI vacce rahyA hatA. gaI rAtrie emaNe ApaNane adbhuta tattvajJAna ApyuM. A jagatanI vinAzitA samajAvI. ApaNA zokano bhAra haLavo karI daIne potAnuM kartavya bajAvI lIdhuM. ane.. Aje vahelI savAre e cAlI gayA... ApaNane sahune mUkIne cAlI gayA. kyAM haze dA'?- ApaNA prANasamA dA' vanamAM pharatA haze ke pachI aMtima samAdhimAM lIna thayA haze? zuM AtmahatyA to nahi ja karI hoya ne? nA... nA... dA' jevA tattvajJAnI mahAtmA mATe e saMbhavita ja nathI. khera.... dA" gayA to bhale gayA. paNa.... have mane A suvarNagaDhanuM bhAvi jarAya sAruM dekhAtuM nathI. A gAmanA gaDha samA e be ja hatA. vimaLazeTha ane jIvarAma dA'... beya gaDha tUTI gayA. suvarNagaDha have kAMkarIo gaDha banyo. mitro, mane bIjA to koI AkramaNanI dahezata nathI. dhADapADuono to huM kALa chuM! coro to mArI pAse UbhA paNa rahI na zake. mane to bhaya che pelA sudhArAvAdIono. have e dhoLAdahADAnA sapheda Thago
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAganI mastI 103 A gAma upara tUTI paDaze ! e loko A gAmamAM nizALa nAMkhaze, ApaNA chokarAchokarIne bhegA besADIne navA jamAnAnI vAto saMbhaLAvaze; nizALano mAstara najadIkanA zahe2mAM ApaNA bALakone sinemA jovA laI jaze ane emanA jIvana dhIme dhIme vilAsanA paMthe dhakelAI jaze. pelI 'mitA' jevI so so mitAo ApaNA gAmamAM pAkaze... ane... e zaherIo sahakArI maMDaLIonI sthApanA karaze. kAyadAonI jALo bichAvaze. lokone lAMcaruzvatakhorInA pApathI abhaDAvaze. have lAITo Avaze. ApaNI majenI UMgha harAma thaI jaze. have kArakhAnAo naMkhAze... enA dhumADA khAIne jIvavAnA dI' mane to have dUra dekhAtA nathI... have ApaNo bALa, kheDu maTIne kArakhAnAno kAmadAra banaze. vasati vadhaze. moMghavArI paNa vadhaze. paisA paisA mATe ragaDA-jhaghaDA thaze. ApaNI baheno gha2nI gRhiNI maTIne e kArakhAnAnI nokaraDI banaze. enA kapaDA badalAze. enI bolI pharI jaze. sahunI jarUriyAta vadhaze, badhAya potapotAnI sagavaDo mAMgaze. darekanA aMtaramAM vilAsI jIvananI bhayAnaka hutAzaNIo pragaTaze ! dA' gayA... paNa mane to sAthe sAthe ApaNuM badhuM sukha jatuM lAge che! ApaNI badhI zAnti harAI jatI dekhAya che. re! vidhAtA, tArAthI ya zuM na khamAyAM ama gAmaDIAnAM sukha ane zAnti! mitro! mArA kAne to pelA dhoLA jAkITavALA zaherIonI moTaranA bhUMgaLAnA avAjanA bhaNakArA vAge che. dA' gayA! moTo himAlaya khasI gayo! have to e peTabharAo ane paTArAbharAo AvyA ja samajajo. emanI dhanatRSNAnI AganA bhaDakA A nirdoSa gAmanI comera dekhAyA ja samajo. kAvAdAvA khelavAmAM emanI buddhi jarAya pAchI paDe tevI nathI. hRdaya jevI to koI vastu ja emanA zarIramAM astitva dharAvatI nathI. mitro, mane to anubhava che A mANasono. have eka ja mukkI mArIne bhedI nAMkhaze A kAMkariyo gaDha!''
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 virAganI mastI mukhInI A bhaviSyavANIthI sahunA aMtara phaphaDI UThyAM! badhAyanA aMtara ghA khAI gayA! "zuM karavuM?' koIne samajAtuM nathI. jANe ke darekanuM aMtara eka ja pokAra karI rahyuM hatuM, basa! have amAruM koI nathI? killola karatuM A gAma zuM vilAsanI AgomAM jhaDapAI javAnuM ! pelA zaherIo ahIM pharI ja vaLavAnA! amArA sukha ane zAntinI kabara khodAI javAnI! badhAyanA haiyAM bhAre thaI gayAM hatAM! darekano paga Aje hAthIpaga banI gayo hato! koInI AMkhanA AMsu Aje sukAtAM na hatAM. prANa vinAnA kalevaro zA" grAmajano UbhA thayA. jANe jIvatA maDadAM ghara bhaNI DhasaDAtAM hatAM! sahunA mukha uparathI eka vAta spaSTa tarI AvatI hatI ke zeThanA mRtyunA duHkha karatAM, dA'nA viyoganA AghAta karatAM.. emanA vinAnuM jIvatara khUba ja asahya hatuM! e ja vakhate eka moTuM kALuM bhamara vAdaLa AkAzamAM doDI AvyuM. ziyAlaNIonuM rUdana saMbhaLAvA lAgyuM. pavana paDI gayo hato! vRkSonA pAMdaDAM stabdha banIne DALane vaLagI rahyAM hatAM! aMdhakAra sarvatra vyApI gayo hato.