Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezamALA) "oghaTI bhAvAnuvAda l - R) ( :: punaH saMpAdaka : AcArya deva zrI ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA nA ziSyaratna upAdhyAya zrI ratnatraya vijayajI ma.sA.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrI goDIjI pArzvanAthAya namaH | | || zrI jita-hIra-buddhi-tilaka-zAMticaMdra-ratnazekhara-rAjendrasUribhyo namaH zrI vIraprabhu hastadIkSita zrI dharmadAsagaNi praNIta tathA . zrI ratnaprabhasUrikRta 'ghaTTI vikhyAta-vRti alaMkRtA upadezamAlA udaghaTTI bhAvAnuvAda bhAvAnuvAdakartA AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma. sA. nAM ziSya AcAryadeva zrI hemasAgarasUrIzvarajI ma.sA. puna: saMpAdana kartA parama pUjya AcAryadevazrI ratnAkarasUrIzvarajI ma. sA. nAM ziSya upAdhyAya zrI ratnatrayavijayajI ma. sA. prakAzaka zrI raMjanavijayajI jaina pustakAlaya mAlavADA ji. jAlora (rAja.) vi. saMvata : 2069 nakala : 1000 kiMmata : 250 rUpiyA mudraka : navanIta prInTarsa (nikuMja zAha) 2733, kuvAvALI poLa, zAhapura, amadAvAda-1 mo. 09825291177 Email : navneet1177@gmail.com prAptisthAna zrI pArasa-gaMgA jJAnamaMdira B/103/104 kedAra TAvara rAjasthAna hospITala sAme zAhIbAga-amadAvAda - 4 phona naM. 079-22860247/ 9426539076
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezamALA graMtha eTale zuM? A huMDA avasarpiNImAM paMcamakAlamAM zrI vIrabhagavaMtanAM avicchinna prabhAvazALI jinazAsanamAM aneka gItArtha AcArya bhagavaMto thaI gayA ane zAsananAM puNya prabhAve haju paNa zAsananI dhurA vahana karanArAM prabhAvaka mahApurUSo thaze. jeonAM upadezayoge dareka kALamAM zAsananI chatrachAyAmAM puNyazALI AtmAo temanAM upadezAnusAra samyagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanAmAM joDAi mokSamArganAM adhikArI banaze. tIrthaMkara-gaNadhara bhagavaMtonI gerahAjarImAM tIrthaMkara-gaNadharanAM vacanAnusAra upadeza ApI aneka AtmAo saMsAra vimukha banI saMsAra sAgarathI pAra utare che. sAdhubhagavaMta temaja zrAvakone saMsAra sAgarathI pAra utAravA mATe samakitanI prApti karI dezavirati, sarvavirati sudhI pahoMcI mokSamArgane anusaravA mATe bhagavAna mahAvIranAM ziSya dharmadAsagaNIe A graMthanI racanA karela che. A upadezamALAnAM 542 zloka prAkRta bhASAmAM dharmadAsagaNIe potAnA putra raNasiMha je rAjaputra hato tene pratibodhavA mATe tathA temanAM pachI bIjAne paNa pratibodhavA mATe racanA karela che. A upadezamALAnAM 542 zloka racI vijayA sAdhvI tathA sujayasAdhu (jinadAsagaNI) ne kaMThastha karAvI upadeza ApavA mATe raNasiMha rAjaputra pAse mokalyA. raNasiMha rAjaputre paNa A upadezamALAnAM 542 zloka kaMThastha karI vairAgyabhAga prApta karI potAnAM putrane rAjagAdI sAthe A upadezamALA graMtha soMpI pote AcArya municaMdrasUri pAse saMyama grahaNa karela. jema raNasiMha rAjaputre upadezamALA graMthathI vairAgya prApta karela ane pethaDa maMtrI dararoja pAlakhImAM besI A graMthano svAdhyAya karatA hatAM. tethI A graMtha vAdidevasUrinAM ziSya ratnaprabhasUrie vi. saM. 1238nAM mAgha mAsamAM mAtra 542 zlokanI 11150 zloka pramANa TIkA banAvI. bhRgukaccha (bharUca) nagaranAM abhyAvabodha tIrthamAM munisuvratasvAmInI chatrachAyAmAM pragaTa karela. ane zrI hemasAgarasUrie AnuM bhASAMtara karela. A saMsAranI antargata ghaNAM bhArekarmI jIvo hoya ghaNAM pramAdamAM paDelA hoya. vaLI artha, kAmamAM atyaMta Asakta banelA hoya. saMyama tapamAM pramAdI hoya, darzana-jJAna-cAritranI kriyAmAM utsAha vagaranAM hoya tevAM AtmAo jo upadezamALA graMthanuM vAMcana kare to dharma ane mokSamArganA musAphIra banI AgaLa vadhI zake. sarala gujarAtI bhASAmAM doghaTI TIkAvALuM A graMtha punaH prakAzana karela che. to dareka sAdhu-sAdhvIjI temaja dareka zrAvaka-zrAvikA A graMthane saMpUrNa rUpe vAMcI sva-paranAM kalyANa mATe kalyANakArI bane eja hArdika zubhecchA. hAla doghaTTI TIkAvALo graMtha aprApya hovAthI punaH saMpAdana karela che. zrAvakanAM aticAramAM paNa A graMthanuM nAma Ave che mATe A graMthane jIvanamAM ekavAra to avazya vAMcavo joie.. li. AcAryadevazrI ratnAkarasUrijInAM ziSya upAdhyAyazrI ratnatrayavijayajI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama pUjaya AcAryadeva zrI ratnokhara sUrIzvarajI ma.sA. parama pUjya AcAryadeva zrI 'ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatruMjayamaMDana-zrIRSabhasvAmine namaH / zrIzrutadha2-prabhAvaka-sthavirebhyo namaH / anuvAdakIya-saMpAdakIya nivedana anaMtajJAnI zrItIrthaMkara bhagavatonAM vacanAnusAra anaMtadu:khasvarUpa, anaMta duHkhaphala ane anaMta duHkhaparaMparAvALA A saMsAramAM A jIva cAreya-gati temaja 84 lAkha jIvayonimAM Ama-tema cakaDoLa mAphaka uMce-nIce athaDAto athaDAto, bhavitavyatA paripakva thavAnA yoge akAmanirjarAnA kAraNe halukarmI thavA sAthe saritpASANa-golanyAye atidurlabha manuSyabhava sudhI AvI pahoMcyo. dareka bhavamAM AhAra, bhaya, maithuna ane parigrahasaMjJA ane tenA udyamavALo hato, paraMtu AtmalakSI dRSTivAdopadezikI saMjJA koI bhavamAM pAmyo nathI. te saMjJA meLavavA pahelAM jIve aneka vizuddha prayatno karavA paDe che. tIrthaMkara bhagavaMtanA zAsana ke gItArtha gurumahArAjano yoga thayA sivAya, temanA upadeza sivAya tevA prayatno karavA AtmA svayaM ullasita thai zakato nathI. tIrthaMkara bhagavaMtanA AtmAone paNa chellA bhava sivAya lagabhaga dareka bhavamAM upadezaka gItArtha gurubhagavaMtonA sahArAnI jarUra rahe, to pachI sAmAnya AtmA mATe to upadezaka gurumahArAjanI vizeSa jarU2 gaNAya. hUMDA-avasarpiNInA A pAMcamAM ArAmAM paNa zrIvIrabhagavaMtanA avicchinna prabhAvazALI jainazAsanamAM tevA aneka jJAnI gItArtha AcArya bhagavaMto thai gayA ane zAsananA puNyaprabhAve haju paNa zAsananI dhurA vahana karanArA prabhAvaka mahApuruSo-guruvaryo thaze, jenA upadezayoge dareka kALamAM zAsananI chatrachAyAmAM vartI puNyazALI AtmAo temanA upadezAnusAra samyagdarzanAdi mokSamArgamAM joDAze. sthira thaze, vRddhi pAmaze ane bIjA AtmAonA preraka banaze. tIrthaMkara bhagavaMtanI gerahAjarImAM paNa AcArya bhagavaMtAdi gItArtha gurubhagavaMto tIrthaMkaranA vacanAnusAra mokSamArgano ja upadeza ApI, aneka zAsana-prabhAvanAo karI koi prakAre aneka AtmAone saMsAravimukha banAvI mokSamArga tarapha prIti utpanna karAvanArI, saMsArasamudra tAranArI, Atmonnati karAvanArI suMdara dezanAno vipulapravAha AgamanA uMDA gaMbhIra zAstra-sarovaramAM vahevaDAve che. vaLI AvA kevalI tIrthaMkara bhagavaMtanA virahakAlamAM jIvane sahelAithI saMsArasamudra taravAnAM mukhya be anupama sAdhano che. eka jinezvara bhagavaMtanI zAnta karUNAmRtarasapUrNa 3
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUrti ane bIjuM temanA prarUpalA Agamo-dvAdazAMgIrUpa zrutajJAna. temanI mUrtine oLakhAvanArA A zrutajJAna-zAstro che, je gaNipiTaka kahevAya che. te zAstranA rahasyo paraMparAgama dvArA meLavelA hoya che. guru pAsethI zAstronA pAramArthika artho vinaya karIne, bahumAna sAcavIne, temanI pUrNakRpAthI prApta karIne avadhAraNa karI zakAya che. vinayAdika kAryo vagara meLavelA artho AtmAne yathArtha pariNamatAM nathI. lAbhadAyaka nIvaDatAM nathI. AtmAnI paramaRddhi pamADanAra A zrutajJAna che. "suyaTTvi maDhiyaM" - zrutajJAna mahaddhika che. apekSAe kevalajJAna karatAM paNa zrutajJAna mahAna eTalA mATe kahevuM che ke, kevalajJAna mUMguM che. jyAre zrutajJAna potAne ane bIjAne prakAzita karanAra che. kevalajJAnI bhagavaMto zrutajJAnadvArA bIjA jIvo para paropakAra kare che. AtmAnuM zuddhasvarUpa karma, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, mokSa vagere karaNIya, akaraNIya, bhakSyAbhaDhya, payAreya, sanmArga, saMsAramArga A sarva padArthonuM jJAna karAvanAra hoya to sarvajJa bhagavaMte prarUpelA dvAdazAMgIrUpa zrutajJAna. A zrutajJAna sivAya atIndriya padArthonuM jJAna, zraddhA, saMvega, tyAga, vartana tapasyAdi thavAM muzkela che. temAM mukhyatayA gaNadharabhagavaMtoe atizayavatI tripadI prApta thavAyoge racelI dvAdazAMgI antargata caudapUrvo che, jenA AdhAre vartamAnatIrtha avicchinnapaNe pravartI raheluM che. AcAryonI paraMparAthI paraMparAgama prApta karela evA pUrvAcAryoe vartamAnakALanA alpajJAnI AtmAone sahelAithI pratibodha thai zake, te mATe AgamAnusArI AgamanA siddhAMtone pratipAdana karanArA evA anekAneka mahAgrantho, prakaraNo, zAstronI racanAo karelI che. bahuzruta gItArtha prabhAvaka zAsanAdhAra jevA ke kalpasUtra, daza niryuktiAdinA racayitA zrI bhadrabAhusvAmI, dazavaikAlikanA kartA zayyabhavasUri, vizeSAvazyaka bhASyakAra zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNa, AryarakSitasUri, skaMdilAcArya, naMdIsUtrakartA devavAcaka, prajJApanAsUtra kartA zyAmAcArya, tatvArtha-sabhASyakartA umAsvAtI, 1444 granthakartA zrIharibhadrasUri, zilAMkAcArya, navAMgI TIkAkAra abhayadevasUri, zrImallavAdI, vAdItAla, zAMtisUri, vAdIdevasUri, dArzanika abhayadevasUri, upamiti kathAkAra siddharSi, kuvalayamAlA kathAkAra dAkSiNyacihnAMka udyotanasUri, kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya, zrIsaMghadAsagaNI, zrIjinadAsagaNI, zrImunicandrasUri, zrIratnaprabhasUri, pravacanaparIkSA-kalpakiraNAvalI Adi graMthakartA u. zrIdharmasAgarajI u. zrIyazovijayajI Adi granthakAro zAsananA puNyaprabhAve anekAneka thai gayA che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM upadezamALA nAmanA prakaraNakartA prabhumahAvIranA hasta-dIkSita avadhijJAnavALA zrIdharmadAsagaNivare potAnA rAjaputra raNasiMha tema ja bIjAone pratibodha karavA mATe A prakaraNanI racanA karelI che. jenA upara upamitibhava-prapaMca-kathAkAra zrIsiddharSigaNivare kathAvagaranI saMskRta saMkSepaTIkA racelI che, tathA ratnAvatArikAkAra zrIratnaprabhasUrie te TIkAno upayoga karI prAkRta ane apabhraMza bhASAmAM kathAsahita "doghaTTI" nAmanI TIkA racelI che. je keTalAMka varSo pahelAM meM tADapatra uparathI presakopI karAvI bIjI prato sAthe saMzodhana karI chapAvI hatI. upadezamALA e AgamanI tulanAmAM mUkI zakAya tevuM apUrva vipulavairAgyotpAdaka zAstra che, jemAM vividha prakAranA aneka viSayo tathA savAso uparAMta suMdara kathAo che, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA caturvidha zrIsaMghane upakAraka ane paThana-pAThana mATe keTalAka zramaNo ane zrAvakonA anurodhathI meM A TIkAno gUrjarAnuvAda karyo, jemAM siddhasenanI TIkAne paNa sAthe AvarI lIdhI che, jethI aneka varSo pahelAM Do. yAkobIe lakhelI hakIkata Aje sAkAra banI sAcI paDI che. kevI rIte ? sva. mohanalAla UMcaMdabhAi desAi eDavokeTa teoe jaina-sAhityano saMkSipta itihAsa lakhela che, jenA 186mA patre lakhela che ke - "gupta saM. 198 varSamAM eTale vi. saM. 974mAM siddharSie dharmadAsagaNikRta prAkRta upadezamALA upara saMskRta vivaraNa-TIkA lakhela che. A graMtha be jAtano che. eka ghaNI kathAovALo moTo, ane bIjo laghuvRtti nAmano nAno grantha che. A saMskRtavRtti atiupayogI che. te ja pAnA para 188-189-190 nI TIppaNImAM pITarsana rIporTamAM Do. yAkobI kahe che ke - "huM AzA rAkhuM chuM ke koi vidvAna kathAo sAthe te vivaraNa prasiddha karavA prayatna karaze. granthakartAnI kIrti ane samaya jatAM te vivaraNano grantha aMdhArAmAMthI bahAra lAvavA mATenA khAsa kAraNo che kRtiriyaM jina-jaimini-kaNabhUk-saugatAdidarzana vedinaH | sakalagranthArthanipuNasya zrIsiddharmahAcAryasyeti- || eTale ke jaina, jaiminIyA, kaNAda-sAMkhya, bauddhaAdi darzana jANanAra, sakala arthonA arthathI nipuNa evA zrIsiddharSimatAcAryanI A kRti che, ema granthane aMte jaNAvyuM che. A para vardhamAnasUrie kathAnaka yojela che. pI. 5, pari. pR. 57, vaLI A siddharSinI vRtti parathI ja gAthArtha laine zrIratnaprabhasUrie saM. 1238mAM upadezamALA "doghaTTI" nAmanI vRtti racI che. jethI aMte siddharSine 'vyAraNyAtR vUDAmaLi' tarIke yathArtha kahela che. kAraNa ke siddharSine 'vyAdhyAtR' nuM birUda hatuM (prabhAvaka caritra zRMga 14 zloka
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97, pI. 3, pR. 168) ane potAnA banAvelA be granthanA cheDe teo 'sattAdhumiH taparmayi zodhanIya' e zabdo lakhe che ne tevuM ja vAkya A vRttinA aMte paNa che. A sivAya mULagrantha ane TIkAonA praNetA viSayaka grantha ane TIkA-viSayaka prastAvanAmAM ghaNuM kahevAela hovAthI tema ja anukramaNikAmAM dareka viSayo nirdezelA hovAthI ahIM vistArabhayathI kahetAM nathI. upadezamALAnI mULa gAthAo sAthe chapAvI che. ane prAkRta TIkAnA bhASAntaramAM lAMbI kathAo hoya tyAM 25-50-100 ema zlokasaMkhyA sUcavI che, jethI koi koi vakhata anuvAdano mULa sAthe upayoga karavo paDe to sugamatA rahe. AvA mahAna grantho saMpAdana karavAmAM vividha prakAre anekonA sahakAranI jarU2 5De che, temAM keTalIka saMsthAo tathA munibhagavaMto tathA sAdhvIjIonI preraNAo, vyaktigata zrAvako taraphathI sahAyaka ane grAhaka tarIke Arthika sAro sahakAra maLelo che. vaLI vaDodarA rAjyanA nivRtta-jainapaMDita lAlacandra bhagavAna gAMdhIe mArI lakhela gUrjarAnuvAdanI presakopI bArIkIthI tapAsI ApI che, tathA chApelA phA2ma tapAsI ApI zuddhipatraka paNa jINavaTabhara dRSTithI tapAsI Apela che. uparAMta zrI bahAdurasiMhajI pri. presanA mAlIka bhAnucaMdrabhAi nAnacaMda mahetAe potAnuM aMgatakArya mAnI suMdara-saphAidAra chApakAma ghaNuM ja jhaDapI karI Apela che. tema ja mArA vinItaziSyo muni zrImanojJasAgarajI, zrInirmalasAgarajI AdinI saMpAdana kAryamAM vividhaprakAranI sevA maLelI che. A sarveno suMdara sahakAra maLyo na hota, to ATaluM jaldI kArya pUrNa na thai zakate. mATe sahakAra ApanAra darekanAM kAryo dhanyavAdane pAtra ane abhinaMdanIya banyAM che. A anuvAda lakhatAM kSayopazamanI maMdatA, anupayoga ke pramAdadoSanA kAraNe jo kaMi paNa jinezvara vacana-viruddha lakhAyuM hoya to micchA mi dukkaDaM. vAcakavarganA khyAlamAM Ave to mArA khyAlapara lAvavA sAdara vinaMti. aMte A pUrvAcArya-racita upadezamALA doghaTTI TIkAsahita mahAgranthanA gUrjaraanuvAdano svAdhyAya vAMcana-paThana-pAThana karI granthakartA, vivaraNakartA ane anuvAda karanAranA parizramane ane dhyeyane saphaLa karo - e ja abhilASA. A. hemasAgarasUri 6
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. TIkAkAranuM prathama maMgala 2. raNasiMha kathA 3. kalikALano prabhAva - - savivaraNa upadezamALA-gUrjarAnuvAdano viSayAnukrama prathama vizrAma 4. tapanAM prabhAva upara RSabhadevanuM caritra 5. tapanAM prabhAva upara mahAvIra caritra 6. caMdanabAlAnI kathA 7. kSamA rAkhavAno adhikAra... 8. upasarga samaye aDolatA rAkhavI 9. vinayaadhikAra ...... 10. AcAryanAM 36 guNonI vidhidhatAM 11. sAdhvIjIne vinayopadeza 12. purUSanI pradhAnatA (jyeSThatA) 13. bharata mahArAjAno AtmasAkSika dharma - 14. prasannacandra rAjarSi-kathA 15. bAhubalInI kathA 16. sanatsumAra cakrInI kathA 17. lavasaptama devatA kema kahevAya ? 18. brahmadatta cakrInI kathA - 19. udAyirAjAne mAranAra vinayaratnanuM dRSTAMta bIjo vizrAma 20. devatAi varadAnavALI citrakAranI kathA 21. mRgAvatInI kathA 22. jA sA sA sAnuM dRSTAMta 23. mRgAvatI-AryacaMdanAne kevalajJAna 24. jaMbusvAmI-caritra -. 25. nAgilAno hitopadeza 7 1 3 25 30 36 38 43 44 45 46 49 51 52 54 62 73 84 85 115 119 121 127 130 ........ 133 136
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 144 153 ............... 131 26. avadhijJAnI sAgaradattamuni - .... 139 27. sAgaradatta muni sAthe zivakumArano samAgama - .. ...................... 139 28. zrAvakaputra daDhadharme karelI veyAvacca - ... ................ 140 29. cAre gatinAM duHkho - 30. anAdata devanI utpatti -. ........ 31. ATha kanyAo sAthe pANi-grahaNa - .................... ...................... 146 32. prabhAvakumAra - madhubindunuM dRSTAMta - ............ 148 33. kuberadatta ane kuberadattAyugala - ................ 151 34. eka bhavamAM 18 saMbaMdha-sagapaNa kevI rIte thayAM - ............................ 35. mahezvara-kathAnaka - .... 155 37. makaradADhA-vezyAnI kathA - ................. ................ 157 37. bhautAcAryanI kathA - ................... 160 38. vAnara-daMpatInI kathA - ............... ................ 39, aucitya lAbhano lobha - kSetradevatA ane jugArI - ...................... 162 40. prItivALI traNa sakhIo - .... 165 41. lakSmI sthira manuSyone vare che -...... 167 42. utAvaLa karanAranI lakSmI nAza pAme che -.. .............. .....169 43. dharmakAryamAM sthiratA DhIla na karavI - 169 44. vijaya-sujayanI kathA -................ 170 45. yogarAja-zaMkarikAnI kathA -....... 174 46. kalirAjya kathA - ... ............ 180 47. be DosInI kathA -..................... ............. 183 48. nitya-parva-juhAra mitronI kathA -.. ............. 184 49. amarasena-pravarasena be badhunI kathA - ............... 50. atilobha upara lohArgalA gaNikAnI kathA :-..... 51. prabhAkaranI kathA - .......... 197 para. cilAtIputra susumAnuM udAharaNa - ....... ............. 207 pa3. DhaMDhaNakumAranI kathA - .. 210 54. skaMdakakumAranI kathA - ...... 214 - ........ .... 187 190
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55. harikezamuninI kathA - 56. zAla-mahAzAlaAdi pAMcakevalIonI kathA 57. gautamasvAmI dvArA aSTApadanI yAtrA 58. vajrasvAmInI kathA 9. vasudevanA pUrvabhava naMdiSaNamuninI kathA - 60. kSamA rAkhavA upara gajasukumAlanI kathA - 61. dharmanuM mULa vinaya 62. dRDha vrata ArAdhanA karanAra sthUlabhadra muninI kathA 63. guNIonI irSyA na ka2vI guNAnumohanA karavI 64. guNa-prazaMsA sahana na karanAra pITha-mahApIThanI kathA 65. pArakA doSo na bolavAM .. 66. tAmali-tApasanI kathA A pramANe che - 67. zAlibhadranI kathA - 68. avaMtisukumAlanI kathA kahe che 69. caMdrAvataMsaka rAjAnI kathA 70. sAgaracaMdra rAjAnI kathA 71. metAryamuninI kathA bIjo khaMDa. 72. dattasAdhunI kathA 73. bhakti rAga upara sunakSatramuninI kathA 74. pradezIrAjAnI kathA 75. kAlakAcAryanuM dRSTAMta 76. micinAM bhavabhramaNanI kathA 77. baladevamuni ane mRganI kathA 78. pUraNaRSanI ane camarendra kathA - 79. vAratrakamuninI kathA 80. strI-yuvati paricayanAM doSo 81. kamalAmelA-sAgaracaMdranuM dRSTAMta 82. dharmanI daDhatAmAM kAmadeva zrAvakanI kathA 9 218 225 227 232 250 258 265 266 278 279 286 288 293 302 308 310 315 324 326 ......330 334 339 342 347 353 360 362 .366
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ............. ............. ...... ****. 388 ... ... ........... *.... 401 -...... ........ 83. durgatigAmI damakanI kathA-............. 37) 84. sAmya sukha svarUpa- ............. 371 85. gozALAnI kathA ............ 373 86. daDhaprahArInI kathA-.. .. 377 87. sahastrallinuM AkhyAnaka A pramANe jANavuM .. 381 88. aMdhakamuninI kathA- . 385 89. teTalIputramaMtrI-poliA patnInI kathA - ..................... 90. zreNika-koNikanI kathA - ... 392 91. ceDAmahArAjAnI sAta putrIo kayA kayAM paraNI ?.. .............. . 397 92. sulatAnuM aDola samyakta-........ 93. pitAno verI koNika putra kema thayo ?..... ........ 403 94. abhaya ane kapaTI vezyA zrAvikAo- ..... ... 406 95. koNike pitAne keda karyA............. .............. ..413 96. zreNikanuM maraNa ..... 414 97. caMdragupta ane cANakyanI kathA - ............ ......416 98. cANakyanI kuTilanItI-......................... ***************** 99. subuddhimaMtrInuM vera kevI rIte vALyuM ? 100. cANakya svIkArela anazanavrata- ..... .427 101. parazurAma ane subhamacInI kathA -.......... 102. AryamahAgirinI kathA -... ... 434 103. meghakumAranI kathA -.................... ...... 437 104. ekalA sAdhunuM sAdhupaNuM nathI te batAve che - .............. ......446 105. satyakInI kathA - .. 107. sAdhu-vaMdana-phala upara kRSNa kathA ............................ ......... 452 107. caMDarUdrAcAryanI kathA - ...... 455 108. abhavya aMgAramaEkAcAryanI kathA - ......................... ...... 457 109. puSpacUlA sAdhvIjInI kathA - ........... ......................... 110. agnikAputrAcAryanI kathA - .... 462 111. karelA pApo keTalAM guNA phaLo Ape tenuM svarUpa-.................. ... 422 .......... 425 ..428 *... 447 ........... *... 460 ................. 465 10
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ .................. ........ *.. 483 ...... ........... 491 112. pratyekabuddha karakaMDunI kathA - ............. ..... 463 114. durmukhanI kathA - ......... 470 115. pratyeka buddha namirAjarSi kathA kahe che -.. ......... 471 116. nagai rAjAnuM caritra - 472 117. sukumAlikAnI kathA ..474 118. ATharUpako dvArA AtmadamananI hitazikSA- ............ 477 119. rasagAravAdhIna maMgu AcAryanI kathA - 478 120. dharmakAryamAM pramAda karavAthI phaLa-... ..... 480 121. A jIve keTalIvAra AhAra stanapAnAdi karela ? 481 122. pApabhogaRddhinI durmoyakatA- .... 123. mahAgraha-pApagrahanI pIDA-.. ................. 485 124. pramAdI zramaNonI saMyamavirUddha caryA ......... 488 125. saMsargathI thanAra guNa-doSanuM dRSTAnta -..... .488 129. mArgAnusArInAM 35 guNo-. ....... .... 127. zrAvakanI dinacaryA-.. 492 128. zrAvakadharma vidhinAM kartavyo .................... 496, 129. sarvadharmomAM jIvadayA ziromaNI che- . ............. 500 130. parigraha mamatA mahAduHkha, saMtoSa mahAsukha 502 131. zelakAcArya ane patthakaziSyanuM udAharaNa - ............................. 503 132. zreNikaputra naMdiSaNanI kathA- ... ... pa06 133. nikAcita Adi karbhAvasthAo ... 509 134. puMDarIka-kaMDarIkanI kathA -... 510 135. zaziprabha-sUryaprabha bhAIonI kathA - , ... 513 133. zoka karavA lAyaka manuSyonI gati ............... ...517 137. bhillanI bhakti upara kathA - ... ............. .. 518 138. vinaya upara zreNika rAjAnI kathA - ..................................... 519 139. gurUne na oLavavA viSe dRSTAMta-....... ... 140. samyakta mithyAtvanuM svarUpa- .. ..... . 523 141. suguru-kugurunuM svarUpa - ................ .... 525 ................. ...................... ...... ......... ............... 522
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...................527 pa28 529 .......... ................. 439 ............. ............. .......... ......... pa38 533 pa34 535 ............... ........... ....... ........... ........... 543 545 547 548 549 papa1 ........... 142. ekadivasamAM puNya pApa keTaluM ?............ 143. deva nArakInAM sukhaduHkho- .... 144. tiryacca gatinAM duHkho145. manuSyagatinAM duHkho- ..... .......... 146. devagatinAM duHkho. 147. najIkanA mokSagAmI AtmAnuM lakSaNa-... 148. saMghayaNa baLa pramANe jayaNAthI ArAdhanA149. pAMca samitinuM svarUpa- pa- ........ 150. kaSAyonuM svarUpa ane tyAga- ...... 151. upamA dvArA kaSAyono nigraha-... 152. nokaSAyanuM svarUpa ane tyAga-..... 153. traNa gAravanuM svarUpa ane tyAga- .. 154. indriyono nigraha155. AThamadanuM svarUpa ane tyAga- ................. 15. brahmacaryanI navavADa- .. ....................................... 157. svAdhyAya dvAra158. vinayadvAra kahe che. -................ 159. tapaDhAra160. apavAda kyAre ane zA mATe sevo ?.... 131. pAsatkAdika sAdhuonuM svarUpa- .. 12. pAsatyAdi sAdhunAM pramAda sthAno- ..... 163. pAkSikaparva carcA164. pAsasthAdika hInAcAranAM pramAdasthAno165. kapaTakSapakanI kathA - .. 160. gItArtha nizrAyukta rahenAra mokSagAmI che167. gItArtha-agItArthanI rUparekhA168. agItArtha anaMta saMsArI kema ?......... 169. jJAnakriyAnI paraspara sApekSatA-.. 170. kriyAzUnya jJAna nakAmuM che- .. 171. cAritrarahita jJAna nirarthaka che 12. 552 ........ ............... .............. .............. .................... papa3 papa4 papa4 papa7 558 paka2 pa63 paka7 paDa9 ... ......... 2. cha-...... ......... 571 ........... 572 - .............. ......... pa76 ............. ....... pa79 pa78
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..... 172. sarvaviratinI virAdhanA bodhinAza mATe !. 173. dadrAMkadevanI kathA - 174. zreNikanAM samyaktanI parIkSA- ... 175. kAlasaukarika kasAinI kathA - .. 176. sulasanI ahiMsA bhAvanA- . 177. hitopadeza- ... 178. avivekanAM lakSaNo-.............. 179. guNavAnuM aguNavAnanuM kathana-....... 180. jamAlinI kathA - 181. hitopadeza- .......... 182. AyuSyane upakrama lAgavAnAM kAraNo- ... 183. "mA sAhasa' pakSI sarakhA upadezo- ................... 184. paDelAne caDavu muzkela che ?..................... 185. hitopadeza- .. 186. suvarNa jinamaMdira karatAM tapa saMyama adhika che-.. 187. viratidharma pramAda tyAga-...... 188. mAtra veSadhArI na bano ?.. 189. dravyaliMgano saMbadha anaMtakALathI ?.... 190. traNa prakArano mokSamArga- ................. 191. upadezamALAthI vairAgya na pAme te kevo ?. 192. upadezamALA dvArA raNasiMhane pratibodha-. 193. A upadezamALA kone ApavI ?. vyAkhyAkAranI prazasti -. punaH saMpAdaka prazasti, 580 582 593 ....... pa96 597 pa99 601 103 ........... 604 SOC 611 .............. ..... 612 914 .................. 617 ............ u18 ....... ka20 .............. 622 ............. ................ 927 928 ......... 329 630 .............. 625 ) : ................. ********.... 333 .634 13
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA vizvavatsala vizvazubhecchaka vizvakalyANakara vizvamaitrI-pravartaka vizvazAMti-mArgadarzaka ahiMsA-satyamaya sanmArgadarzaka samyagdarzana-jJAna-cAritramaya mokSa-mArgadarzaka vizvavandha zrIvardhamAna sarvajJa bhagavAna mahAvIra siddha buddha thai, sarva karmothI mukta thai nirvANasthAnamAM padhArye gata varSanI dIvALIe aDhI hajAra (2500) varSo pasAra thai gayAM. e bhagavAna mahAvIranA samakAlIna ane temanI hastadIkSita ziSya tarIke prasiddha prauDha vidvAna zrIdharmadAsagaNie lokopakAra mATe prAkRtamAM mahattvanA upadezothI bharapUra upadezamAlA 540 (544) gAthA-pramANa racI hatI, je sAdhu-sAdhvI zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha jaina saMghamAM seMkaDo varSothI paThana-pAThana dvArA ghaNI mAnya thayelI che. pATaNa, jesalamera, khaMbhAta, vaDodarA, chANI, Dabhoi, liMbaDI, cANasmA, sUrata vagere aneka sthaLonAM prAcIna jJAnabhaMDAromAM tADapatrIya ane kAgaLo para lakhAyelI hastalikhita pratiyomAM prakaraNAtmaka pustikAomAM maLI Ave che. A upadezamAlA (mULa)nI vosasayamUlanAnaM0 51mI gAthAnA zatArthI udayadharmagaNi nAmanA vidvAne vi. saM. 1905mAM racI hatI. ya. vi. granthamALA mATe vi. saM. 1973mAM amarelImAM cAturmAsamAM meM tenI presakopInuM saMzodhana karyuM hatuM. dharmadAsagaNinI A upadezamAlAe aneka vidvAnone upadezAtmaka racanA karavA preraNAthI ApI che. gUrjarezvara siddharAjajayasiMhathI sanmAnita thayelA maladhArI hemacandrasUrie e ja nAmanI prA. upadezamAlA aparanAma puSpamAlA svopajJa vistRta vivaraNa sAthe racI hatI, je prasiddha che. temanI vizeSAvazyaka-bhASya-vRtti 28000 zloka pramANa vagere racanA prasiddha che. vizeSa mATe juo amAro "aitihAsika lekha-saMgraha" (sayAjI sAhityamAlA, puSpa 335) dharmadAsagaNinI A upadezamAlAno nyAyAcArya upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAje 125 gAthAnA, thA 350 gAthAnA zrI sImandhara jina-stavanamAM anekavAra pramANa tarIke nirdeza karyo che. e upadezamALA upara aneka prauDha vidvAnoe saMskRta-prAkRta-apabhraMzAtmaka tathA avasUri, bAlAvabadharUpa gUrjarabhASAmAM paNa kathAothI bharapUra saMkSipta vistRta vyAkhyAo racI che temAM suprasiddha vyAkhyAta-cUDAmaNi siddharSi vidvAna (saM. 962 lagabhaga)nI vyAkhyA (paM. hI. huM. prakAzita) prasiddha che. jenI tADapatrIya prati saM. 1236mAM lakhAyelI pATaNamAM saMghavI pADAnA jainabhaMDAramAM che. teno ja mukhya gAthArtha laine zrIvAdidevasUrinA ziSyaratna 14
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIratnaprabhasUrie saMskRta, prAkRta, apabhraMzabhASAmAM vistArathI vizeSArthIonA harSa mATe kathAnako-daSTAMtothI AkarSaka vyAkhyA saM. 1238mAM bhRgupura (bharUca)mAM racI hatI, jenuM saMpAdana AgamoddhAraka AcArya zrIAnaMdasAgarasUrijInA ziSyaratna zrIhemasAgarasUrijIe vikrama saMvata 2031mAM patrakAra pustikAnA rUpamAM karyuM hatuM. jemAM saMskRta bhASAmAM vidvattAbharyo upakrama zrIcandrasAgarasUriziSya zrI dharmasAgaragaNiziSya muni zrIabhayasAgarajIe racyo hato. ratnaprabhasUrinI 11150 zloka-pramANa e vizeSavRtti, je doghaTTInAmathI paNa prasiddha che, jeno A prakAzita thato gUjarAtI anuvAda paNa e ja A. zrIhemasAgarasUrijIe racela che, je gUjarAtI vAcakone AnandadAyaka thaze-evI AzA che. vRddhavAda saMbhaLAya che ke, dharmadAsagaNie kalikAla-prabhAvita potAnA sAMsArika putra raNasiMhane pratibodha karavA mATe prA. upadezamAlAnI racanA karI hatI, vyAkhyAkAra siddharSie ane ratnaprabhasUri vageree paNa raNasiMhanI kathA jaNAvI che, te sAthe kalikAlanA prabhAvathI kathA paNa jANavA jevI che. prA. upadezamAlA (mUla)nA kartA dharmadAsagaNinA samaya-saMbaMdhamAM matabheda che. aitihAsika dRSTithI vicAranArA keTalAka dharmadAsagaNine bhagavAna mahAvIranA samakAlIna mAnatA nathI. tenA kAraNamAM bhagavAna mahAvIra pachI lagabhaga pAMcaso varSo sudhImAM thayelA sthUlabhadrajI, Arya mahAgirijI ane vajasvAmI, paryatnanA nAma-nirdezo-daSTAnto temAM sUcita che. tenA samAdhAnamAM mULa granthakAre avadhijJAnathI bhaviSyamAM thanArA mahApuruSonAM caritro sUcavyAM jaNAvAya che. vyAkhyAkAro ane bAlAvabodhakAra vageree e vAtanuM samarthana karyuM che. upadezamAlA (mUla)nA saMpAdaka sadgata AnandasAgarasUrijI ema mAnatA jaNAya che. upakrama karanAra vidvAna muni zrI abhayasAgarajIe saMskRtamAM enI vistArathI carcA karI prAcIna mAnyatAne siddha karavA prayatna karyo che. tattva to kevaligamya kahI zakAya. prastuta vyAkhyAkAra ratnaprabhasUri, bRhadgacchamAM thayelA suprasiddha municandrasUrinA nAmAMkita ziSya vAdI devasUrinA ziSyaratna hatA. municandrasUrie haribhadrasUrinA prA. upadezapada para vistArathI vyAkhyA racI hatI, jeno gUjarAtI anuvAda A. zrIhemasAgarasUrijIe karyo hato, je A AnaMdamagranthamAlAmAM (naM. 18) A pahelAM prasiddha thai gayela che, tenI prastAvanAmAM meM darbhAvatI-Dabhoi (lATa-gujarAta) nivAsI municandrasUrino saMkSepamAM paricaya karAvyo che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdI devasUrie pATaNamAM gUrjarezvara mahArAjA siddharAja jayasiMhanI rAjasabhAmAM digaMbara mahAnavAdI kumudacaMdrane vi. saM. 1181mAM vAdamAM parAsta karyo hato, ane strInirvANanI siddhi karI hatI-ethI e AcArya vizeSa prasiddhimAM AvyA hatA. temanI grantha-racanA sUtrAtmaka pramANa-naya-tattvAloka che. je "syAdvAdaratnAkara" nAmanI 84000 zloka-pramANa vistRta vyAkhyAthI alaMkRta che. e syAdvAdaranAkaranI racanAmAM vAdI devasUrie sahakAra karanArA potAnA be vidvAna ziSyono nAma nirdeza karyo che - 'kiM duSkaraM bhavatu tatra mama prabandhe ? yatrAtinirmalamatiH satatAbhimukhaH | bhadrezvaraH pravarasUktisudhApravAho, ratnaprabhazca bhajate sahakAribhAvam / / ' syAdvAdaratnAkaramAM praveza sugama thAya te mATe ratnaprabhasUrie ratnAkarAvatArikA nAmanI prauDha vidvatAbharI racanA karI hatI, je zrIyazovijaya jaina granthamAlA, vArANasIthI varSo pahelAM prasiddha che, tathA lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAbhavana, amadAvAda taraphathI paNa anuvAda sAthe prakAzita che. ratnAkarAvatArikAnA aMtamAM vRttikAra ratnaprabhasUrino paricaya maLe che ke - 'prajJAtaH padavedibhiH sphuTadRzA sambhAvitastArkikaiH, kurvANaH pramadAd mahAkavikathAM siddhAntamArgAdhvagaH | durvAdyaGkuza-devasUri-caraNAmbhojadvayISaTpadaH, zrIratnaprabhasUriralpataradhIretAM vyadhAd vRttikAm / / ' bhAvArtha : padavedIo-(vyAkaraNazo) vaDe prakRSTa tarIke jANItA, tArkiko vaDe skuTa dRSTi vaDe saMbhAvanA-Adara karAyela, ane harSathI mahAkavinI kathAne karanAra, siddhAntanA mArge cAlanAra, durvAdarUpI hAthInA aMkuza jevA devasUrinA baMne caraNa-kamaLomAM bhramara samAna, atyanta alpabuddhivALA zrIratnaprabhasUrie A vRttinI racI che. A ratnAkarAvatArikAnA be pariccheda upara maladhArI zrIrAjazekharasUrie racela paMjikA ya. vi. graMthamAlA, vArANasIthI prakAzita che. ratnAkarAvatArikAnA Adya padyanI zatArthI vi. saM. 1539mAM jinamANikyasUrie 1. ratnAkarAvatArikAnI prAcIna tADapatrIya prati vi. saM. 122pamAM vaTapadrakamAM lakhAyelI hatI, teno nirdeza ame "jesalamera-bhAMDAgArIya granthasUcI" (gA. o. si. naM. 21, pR. 18)mAM karyo che. 16
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ racI hatI, tenI amadAvAdanA DelAnA upAzraya-2 bhaMDAranI ha. li. prati uparathI presakopI meM muni malayavijayanI preraNAthI karI ApI hatI, je lA. sa. bhAratIya saMskRti vidyAmandira, amadAvAdathI prakAzita che. A sivAya A ratnaprabhasUrie upadezamAlA-vRtti racanA karatAM pahelAM prAkRta bhASAmAM vi. saM. 1233mAM ariSTanemicarita aNahillavADa pATaNamAM samarthita karyuM hatuM. jeno prAraMbha nAgaura (nAgora)mAM karyo hato. cha prastAvavALA A caritanuM zlokapramANa 13600 jaNAya che. A caritanA Adyanta bhAgano ullekha ame pATaNa-jainabhaMDAragranthasUcI (gA. o. si. naM. 76, pR. 250 thI 252mAM) darzAvela che. temAM paNa vaDagaccha (bRhadgaccha) mAM thayelA municaMdrasUrinuM varNana, je ame upadezapada-anuvAdanI prastAvanAmAM uddhRta karela che. tyArapachI devasUrinA varNanamAM jaNAvyuM che ke, "siddhaziromaNi jayasiMharAjAnI AgaLa vibudhonI sabhAmAM strI-nirvANa siddha karIne jemaNe pravacanane prabhAvita karyuM hatuM. tathA aNahillavADapuramAM sAha thAhaDe karAvela zrIvIranAthane devasUrie hasta-padmathI pratiSThita karyA hatA. teoe potAnA paTa para zrIbhadrezvarasUrine pratiSThita karyA hatA, jeo prazamAdi guNo vaDe temanA pratiskaMda-pratibiMba jevA hatA." upadezamAlAnA vizeSavRttikA2 ratnaprabhasUrie A vRttinA aMtamAM ratnAkara samAna bRhadagacchamAM thayelA sAhitya, tarka, Agama, lakSaNa (vyAkaraNa)-vizArada, samasta dezomAM vicaranAra vidvarya municandrasUrinA paTTadhara ziSya devasUrinA ziSya tarIke potAno paricaya Apyo che - 'ziSya-zrImunicandrasUrigurubhirgItArthacUDAmaNiH / paTTe sve vinivezitastadanu zrIdevasUriprabhuH / AsthAne jayasiMhadevanRpateryenAstadigvAsasA, strInirvANa-samarthanena vijayastambhaH samuttambhitaH / / tatpaTTaprabhavo'bhavannatha guNagrAmAbhirAmodayAH, zrIbhadrezvarasUrayaH zucidhiyastanmAnasaprItaye / zrIratnaprabhasUribhiH zubhakRte zrIdevasUriprabhoH, ziSyaH seyamakAri saMmadakRte vRttirvizeSArthinAm / / vyAkhyAtRcUDAmaNi-siddhanAmnaH, prAyeNa gAthArtha ihAbhyadhAyi / kvacit kvacid yA tu vizeSarekhA, sadbhiH svayaM sA paribhAvanIyA / / ' 17
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha: zrImunicandrasUri gurujIe potAnA parTa para, gItArtha-cUDAmaNizaSya devasUriprabhune tyArapachI sthApita karyA hatA, jemaNe jayasiMhadeva rAjAnA AsthAna (sabhA)mAM, digambarane parAsta karI, strInirvANanuM samarthana karIne vijayastaMbha sArI rIte ropyo hato te vAdi devasUrinA paTTa-prabhu, pavitra buddhivALA, guNonA samUhathI abhirAma udayavALA zrIbhadrezvarasUri thayA. temanA mananI prIti mATe, zrIdevasUriprabhunA ziSya ratnaprabhasUrie zubha mATe vizeSa arthIonAM harSamATe te A (upadezamAlAnI) vRtti karI che. A vRttimAM, vyAkhyAtR-cUDAmaNi siddha nAmanA vidvAnano gAthArtha kahevAmAM Avyo che. kyAMka kyAMka je vizeSarekhA che, te to sajjanoe svayaM paribhAvana-vicAra karavA yogya che. prakRtA samarthitA ca zrIvIrajinAgrato bhRgupure'sau / / azvAvabodhatIrthezrIsuvrataparyupAstivazAt / / vikramAd vasu-lokArka (1238) varSe mAdhe samarthitA / ekAdaza sahasrANi, mAnaM sArdhazataM tathA / / aMkato'pi granthAgraM 11150 tathA sUtramaM 11764 / / ' bhAvArtha : A vRttino prAraMbha, bhRgupura (bharUca)mAM zrIvIrajina AgaLa karyo hato ane tyAM azvAvabodha tIrthamAM, zrImunisuvrata jinanI paryuSAstivazathI A vRtti samarthita karI che - pUrNa karavAmAM AvI che. vikrama saMvat 1238 varSamAM, mAgha mAsamAM A vRtti samarthita karI che, tenuM zlokapramANa 11 hajAra, 150 jeTaluM che. pATaNamAM, saMghavI pADAnA jJAnabhaMDAramAM A vRttinI tADapatrIya prati, vi. saM. 1293 varSamAM lakhAyelI che, teno aMtima prazastino ullekha ame pattanarazya-zrAvyarnanamASkArIyaprathamUvI (gA. o. si. naM. 76, pR. 206-208)mAM darzAvyo che. tema ja saMgha-bhaMDAranI saM. 1394 varSamAM lakhAyelI pratino ullekha tyAM pR. 323-324mAM darzAvela che. saMskRta prAkRta ane apabhraMza bhASAnA prauDha vidvAn ratnaprabhasUrinI A upadezamAlAvizeSavRttimAM 4 vizrAmo (paricchedo) che. temAM prAkRta bhASAmAM kathAo racelI che, tema keTalIka kathAo apabhraMza bhASAmAM paNa racelI che. kaDavakasamUhAtmaka saMdhi hemachandoDanuzAsanamAM sUcavela che, 18
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. RSabha pAraNaka saMdhi 4. zAlibhadrasaMdhi 2. candanabAlA pAraNaka saMdhi 5. avantisukumAlasaMdhi 3. gajasukumAlasaMdhi 6. pUraNarSisandhi viSayAnukramamAM jovAthI ane anuvAda vAMcavAthI vizeSa jaNAze, ethI ahi teno vistAra karyo nathI. kalikAlanuM svarUpa bIjA prakArathI bIje darzAvyuM che. vinayathI vidyA grahaNa karAya-e saMbaMdhamAM zreNika ane caMDAlanI kathA che. dharmamAM puruSanI pradhAnatA samajAvI che. AcAryamAM kevA guNo hovA joie ? ekalA sAdhuthI dharma paLAvo mukela che. e saMbaMdhamAM yukti-prayukti darzAvI che. ratnaprabhasUrie kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryanA svopajJa vivaraNa sahita yogazAstrano ane temanA pariziSTaparva vagere graMthono sArI rIte upayoga karyo jaNAya che. tulanAtmaka dRSTithI abhyAsa karanArane jaNAi Ave tema che. bIjI vyAkhyA-vRttio upadezamAlAnI siddharSikRta vRttine vardhamAnasUrie prAntana munIndra-racita kathAnako sAthe joDIne vRtti racela che, tenI saM. 1227 mAM tathA saM. 1279mAM lakhAyelI tADapatrIya prati pATaNa jainabhaMDAramAM maLI Ave che, teno nirdeza ame pATaNa jainabhaMDAra granthasUcI (gA. o. si. naM. 76, pR. 283, 334)mAM karyo che. upadezamAlAnI bIjI eka bArahajAra zloka-pramANa vizeSavRtti, je karNikA nAmathI paNa prasiddha che, te nAgendrakulanA vijayasenasUrinA vidvAna ziSya udayaprabhasUrie vi. saM. 1299mAM dhavalakapura (dhoLakA)mAM maMtrIzvara vastupAla-tejapAlanI vasati (upAzraya)mAM vasIne racI hatI, teno nirdeza ame pATaNa jainabhaMDAra granthasUcI (naM. 76, pR. 235 thI 238) mAM Adi aMtanA bhAga sAthe darzAvyo che. - zrIjinabhadrasUrie (zAlibhadrasUri ziSya), tathA AcArya zrI sarvANaMdasUrie upadezamAlA para vivaraNa kathA-saMkSepa sAthe karela che. teno nirdeza paNa ame pATaNabhaMDAragranthasUcI (gA. o. si. naM. 76, pR. 90, tathA pR. 392-3)mAM karyo che. A upadezamAlAnI eka vyAkhyA rAmavijayajI gaNie saM. 1781mAM racI jaNAya che, je hIravijayasUrinI paramparAmAM sumativijayajInA ziSya hatA. te vyAkhyAno hindI anuvAda munizrI padmavijayajIe karyo che. saMzodhana paM. nemicandrajI ma. e karela che, sadgata vijayavallabhasUrie samarpita karela che. zrInircanthasAhitya prakAzana saMgha, dilhIthI I. sana 1971mAM prakAzita che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ chappaya gAyakavADa oriyanTala sirIjha (naM. 13)mAM, isvIsan 1920mAM "prAcIna gUrjara kAvya saMgraha" prakAzita thayela che. saMpAdaka sI. DI. dalAlano i. san 1918mAM svargavAsa thavAthI, tenA upara noTa, prastAvanA ke upoddAta vinA e pragaTa thayela che, temAM (pR. 11 thI 27) A upadezamAlAnA kathAnaka chappaya 81 - vasaMmatti-vAya-chappaya prakAzita thayela che, tenA prAraMbhano chappaya A pramANe che - 'vijaya nariMda jiNiMda vIra-hatthihiM vaya levij, dhammadAsa gaNi-nAmi gAmi nayarihiM viharai puNu; niyaputtaha raNasIha rAya-paDibohaNa-sArihiM, karai esa uvaesamAla jiNa-vayaNa-viyArihiM; saya paMca cyAla gAhA-rayaNa-maNikaraMDa mahiyali muNau, suha bhAvi suddha siddhaMta-sama savi susAhu sAvaya suNau. 1' - tenA aMtamAM 81 mAM chappayamAM kavie potAne ratnasiMhasUrinA ziSya (udayadharma ?) tarIke oLakhAvyA che - 'iNi pari siri uvaesamAla-kahANaya, tava-saMjama-saMtosa-viNaya-vijjAi pahANaya; sAvaya-saMbharaNattha attha-paya chappaya-chaMdihi, rayaNasIhasUrIsa-sIsa pabhaNai ANaMdihiM; arihaMta-ANa aNudiNa udaya dhamma-mUla matthai hauM, mo bhaviya ! matti-sattihiM saMta sayana nacchitnInA nahara |' bAlAvabodha A upadezamAlAno bAlAvabodha gUrjarabhASAmAM tapAgacchIya devasundarasUrinA ziSya zrI somasuMdarasUrijIe vi. saM. 1485mAM racyo hato. tema ja bIjA keTalAka munivaroe avacUri, bAlAvabodhanA rUpamAM 16mI, 17mI sadImAM prayatna karyo jaNAya che. upasaMhAra seMkaDo varSothI jainasaMghamAM siddhAMta tarIke bahumAnya thayela dharmadAsa gaNinI prA. 20 ,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezamAlAnI vyAkhyA, vivaraNa, vRtti, avasUri, bAlAvabodha 2cI aneka vidvAnoe samAja upara mahAna upakAra karyo che. prastuta vizeSavRtti racanAra ratnaprabhasUrie (vAdI devasUrinA ziSyaratne rasika prAkRta, apabhraMza kathAo racI vizeSa AkarSaNa karyuM che, tenuM saMpAdana suprasiddha AgamoddhAraka yazasvI sadgat AnaMdasAgarasUrijInA ziSyaratna A. zrIheMmasAgarasUrijIe AjathI 17 varSo pahelAM saM. 2014 mAM karyuM hatuM, teno gUjarAtI anuvAda paNa vidyAvyAsaMgI e ja AcArya zrIhemasAgarasUrijIe lokopakAra mATe racela che, je hAlamAM prakAzita thAya che. temanA bIjA anuvAdo - (1) prA. kuvalayamAlA kathA, (2) prA. samarAditya-mahAkathA, (3) savivaraNa saM. yogazAstra, (4) prA. copanna mahApuruSacaritra, (5) prA. paumacariya-jainamahArAmAyaNa, (6) prA. upadezapada-anuvAda vagerenI jema A (7) prA. upadezamAlA-vizeSavRttino anuvAda paNa lokapriya thaze-anuvAda vagerenI jema A jijJAsu gUjarAtI vAcakone viziSTa samyajJAna ApavAmAM sahAyaka thaze, AdhyAtmika ucca prakAranI preraNA ApanAra thaze-satkartavyo karavA sadbodha Apaze. rasika kathAnakomAMthI paNa uttama bodha maLI raheze-tevI AzA che. anuvAdaka pU. A. mahArAja zrIhemasAgarasUrijIe temanA chellA 6 mahAgraMthomAM mane sahasaMpAdaka tarIke yazobhAgI banAvyo che, te mATe huM kRtajJa chuM. chellA A graMthanA saMzodhana mATe pAlItANA pahoMcavAnuM mAre mATe akasmAtanI asare azakya thavAthI ahiM rahIne yathAzakya kartavya bajAvyuM che. A granthanA vAcana-manana-parizIlanathI vAcakone AtmahitanI kartavyabuddhi prakaTo, zeyane jANI, heya-tyAga karavA yogyano tyAga karI, upAdeya-grahaNa ka2vA yogyane grahaNa karI, samyagdarzana-jJAna-cAritramaya mokSamArgane ArAdhavA udyamavaMta thai zAzvata siddhisukhane prApta karanAra thAo mUla graMtha racanArano, vyAkhyAkArano, anuvAdakano, saMpAdakano, prakAzakano prayatna saphala thAo-e ja zubhecchA. 21 saM. 2031 caitra zudi 2 vaDIvADI, rAvapurA, vaDodarA (gujarAta) sadguNAnurAgI lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI (nivRtta "jaina paMDita' vaDodarA-rAjya)
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ upanha mitrovinivAsimayANIjAmogrANakAmApaniyonAkAmApAtakAlayatImArAjAvAdamAgabAramAramAnapAemirAsa miyAmavAdavAdadIvAvakiparakyAtIrAjAkidhyAsamayAImiramasamAjayAcarIekAramensabanIsanakSamanihiyatihalakAsamisAbAdhirA|| bAkInAmaparimAkamaumAdavijasmarabAramidharajodaNAsaenaridAUmImAsappaIsaporAjAkiMkichavajharasAdazadavarkiyantramAdemA kAro ugasayAkijAuAkAmaMcIyaribalagrasakA kiyavarNIyAvinAnimpadRzyAkAhAcazvaniyArvatAvAsaninanalamaharA niyanayariMgaMjaNaniyani dazanAma rivanaparivArAnAlApanaviyAmAvatANAkArAMdhAdharimAparaeskarakyasaMvAraNamaMdiyA hitaahishvirmaacvlgogolaakaariko| dikAriyAsamANAdavAelAnarasarAbahinivamiMdhaNakaraNasaNa pshyhivnmikpaashaamaaynnryaannaalrnnmpttaayaavsvaaivhaadvisaacin| ki majapAnipatraraparAdamiAvaDAtAsavApAtArisaDAlajAyA gayamanAyALayayajaNAyaNAyAnanakalavarazyakAmAlAMDalA rANAyAmarAmasaMgaraMcamiccAnavirahiyANahAsAyAhA hIrAya AharaNAkSaNAkSaNasAlaaAkArANamaNiyalaMkAgocamabA| yAsAuMguraparahipayANapriyAgagarimApiramabaNasAlamahinANaM jAdiyabAmapaNArAtyArapatAraNalAgemar3ayANAkkosaNetIvAsIyAparAbA sakasAInAnavirakiyaMmAlAmaNayAuyayA vikatapatamahanArakirasAra ymudikssnikvshcaahnnjmvaayshaarnnaasnaapaasaaycisdaaykaatthokaavegaa| kniuddaadhysiyaarimaarguroptaanaatthaavmiddaadvohhkaavsovdimnkaaspkaanaamhsaamnaallluurpaagaanyaabhnmk| zAnAmaUlaMdhakalaMkiMtImoravanAunapanImAraMvacakravyAsAjanAraMparinAvyayAnikaranIradharagakolAkazmAkanavayakAmaNiyAtanAnA kiMvinAvinyAminavajJakaMTakagharAmaMTa kinAzAmalInirmayadimadAdayasamitiyatamAmakapanAmimAzyAdavidisaMbAyanAsahisATipAsAvAjA spnaaupddaayrgaavcaalisvlkliprdilNbomddiobaadikaarddveddaanykNpmaannsmsaaevedivinishcnaalgaamaagrnnyaavhm| zyahaNapaesAsojamuDabharAvarAzvAranadiharayavayAnaramayajagAnayaNAgadAdAbAradamANAdevohapazatAkaremAniradhiyaMnidhiyaMrakhAsakara - - - - 10 saMzitaprati likhita saM. 1586 A. ma. zrI vijayanemisUrIzvarajI zAna bhaMDAra khaMbhAta. 1144 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ . upakhaNDa vI dikSitArataramatarthatarakakaDArakAdAdaramaparAvasajAvalApaskadivaritagamayAvaniyakatra bAsAnimamatamaka vigaNiyavijhaliniyati- apila vikiparaka nirakadalatavyAvyavAdiyaUyatAvasAtagayAviNaniramAdiMDariyAvaMDazmaMdamahiyalaniapahadinadisamAjivaMdadinavirunaMdasirivardisaMpaDhiAu liidAharataravAsarAbayiphalitaullataraNidikarAtibatavAtalagavarakAzitadavinasAmiyAkhyANijavAramakAlayavAramazvArakhaNasarIravaradarakharAniNa kaMpanimmala anirukzANakA'viNanAvAniyavAsIyAlazmAyanusamIraNAnAsArasAhAsAsiyavAcadAdaravaNAmAnaratarUavicalacirAiparAmasamavidarivipurapaNagirigAmiti niramAyAnavidyArAmidivasarAmadikSiNatigayadharapaTaNavAripakanAjaNighirataruvaradhavalaharihiMazyavala kitAvanasamikhavaNapasihaMmadimahiyali tilaniviniyAmaThajamahAtmapAlajJAnayakasudharaNagauravinAlazatamAsayatrAmiDavarAmazvApArAkAnAsakAragirimamiNazmAkhavAyarakaviyarakalasimikSA saIlaskazanazzyAritAsAsAlibivalavakavAkhanevAlakiraNalAlara vivibadapAhayakaTArasadasaekamArataDiyAsaDivisidihupayArisAsamiNAmAmaTha simati jArikAsamaraMgaNijAtaharIrahAUmarividyamAhikAsadhAravhAnipiparapaka pAtaviparAunavApADaNamAAcavAvarAzyapasaradAnAyarakatimiliyApakadiniyamiNapati sAsvAyaramahAnazAInaravazvavAisAkAdazphakamaruda mahAsa sugavakinisabassihAtAlAsarAparakazyanagagayakharakharApAlidipavisaMtasAnimana sarvitajanazaktisaMbautabasamajabaDAzasayaMtrAvisididavAsi banArahivaznAisahavAsahimAradivizrosaNAnidhakariSAsAvaranAUgalAhivAsI himabisAUzsaMDAyauzradasasahavimANiparAyAcabijalamAruvAusamAja vAsaNAtalaMkarasamajatArisAvavivasavatarisaphavitinAuMpAyanadhAnarasanimA ruvikSasviruvidarAvikaNAvinAjazmanudharaMgaNikamavitAmaNipazvavidazAvamiyAcitaMtahaparisavAripaccAsadasahasAnagapavikhAtAmiuharisimAnakamArumiAna nivAritaphAyadagirvitazyabArAtalAbhadauRtutilAkadapakarAjamAyAkhArusasArapAraumyAdinirunibADavAsAmanayatraNegadANAgAAupAdiyakAlakarAmadAmA dimatharalayahavidAuskapiunasAmayaanidANApaDinAhaaUnaekamAUlajAdAmAyayAnabuzmaNAkAmadAsaRAVEritArakAyayaravArikhajharakheDadarakApatra niripanaukalasanidavalamakAramasAyalAkhAyaramAdAyaNirauvAlaviNakaradikAravizukraruppAidarisavisAraNapANipiyAmajapANipasAradivara pakaDanidivAsirisa yaMkasamArapAlAmAtadivajAnavarasakaMlaviArAyacAsadAzsakSArAbava girijaMtaagavAUlahiNDatamadAsasaviAsamAsAtavAniutiAlAyanAdasahiDanAviSadivANitA khalivijaviSaDAnavadharaNaya linasihatAvimaMDakhapAsipAlAsavinAkhalAmiyAsamahAmApuGahasamAjasamazyaJchanivAravAmarasatagayaruyArAvijAtanihAvita - - B saMzitaprati likhita saM. 1558 sAhitya rasika munirAja zrI puNyavijayajInA saMgrahamAMthI. 12 // 45 -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 Ding Zhi Ri // OM arham // zrIzamezvarapArzvanAthAya namaH / zrIdevasUrigurupAdukAbhyo namaH / zrIvIravidIkSitadharmadAsagaNimavarapraNItA zrI ratnaprabhasUrikRta ' doghaTTI 'tivikhyAta vizeSaTacisagala kRtA zrI upadezamAlA // yasyAraghaTTasya ghanopadeza - mAlApitadhyAnaghaTAghaTIbhiH / saMsArakUpAdbhavabhRjjalAnA - mUrdhva gatiH syAtsaGgino'vavAdaH // 1 // rAgAdikSapaNapaTuH sa kevala zrIjRmbhArivrajamahito yathArthavAkyaH / nAmeyaH sa bhavatu bhUtaye sadA nastIrthasyAdhipatirayaM ca vardhamAnaH // 2 // pAya pAyaM pravacanasudhA prIyate yA prakAmaM, svairaM svairaM carati kRtinAM kIrtivalI vaneSu / dogdhI kAmAbhavanavarasaiH sA bhRzaM prINayantI, mAhagU vatsAn jayati jagati zrIgavI devasareH // 3 // vizuddhasiddhAntadhurAM dadhAnAM saMsAranissArakRtAvadhAnAm / zrAddhaH sughAsindhumimAM vizALAM, mAmoti puNyairupadezamAlAm // 4 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 upadezamAlAvizeSavRttiH // 2 // satyAmapi sadvRttau vRttimanuSyAH karomyahRdayo'pi / tvarayati yasmAnmAmiha savizeSakathA rthinAM yatnaH // 5 // tatrAdau maMgalAmidheyAdipratipAdanAyAha namiUNa jivariMde iMdanariMdaccie tiloagurU / utrapasamAlA miNamo vRcchAmi gurUvaraseNaM // 1 // ana pUrvArddhana nirvighnamArabdhaprakaraNasamAptyarthamiSTadevatAnna naskArarUpaM maMgalamaparArddhena punaradhyetR-zrotR-vyAkhyAtRpravRttyarthamabhidheyasambandhau sAkSArAha, prayojanaM tu sAmarthyena darzayati, avayavArthavyAkhyAnAdayamarthoM yathAvad vyavasthA rayituM zakyata iti sa eva tAba - dvitanyate, 'natvA'- praNamya jinavarendrAn rAgadijayAjjinAste va chadmasthavItarAgA api bhavantyataH kevalipratiprattyarthaM 'vara' prahaNam / jinAnAM parA jinavarAste ca sAmAnya kevalino'pi syurato'Itpratipatpartha 'mindragrahaNam', jinavarANAmindrA jinavarendrAH, jinatve kevalitve ca sati tIrthakRbhAmarUpaparamaizvaryavattvAd ityarthastAn, 'namiUNa arahaMte' iyateva vivakSitArthapratItiM bhavantImupekSya 'jinavarendrAni 'tyabhidhAnaM, jinAnAM jinavarANAM ca tadantargatAnAM smaraNArtham, IndrAzcandrasUryAdayo dvAtriMzacatuHSaSTirasaMkhyA vA, narendrAHpArthiSAdayaH saMkhyAtAstairacitan - pUjitAn trailokyasya - udUrdhvAdhastiryaglokatrayasya kevalabalenAlokya yathAvasthitAnyarthatastvAni gRNantimuvanti ye trilokyagurUn, anena jJAnAtizayavAgavizayau bhagavataH proktau, jinavarendrAnityanena tvapAyApagamAtizayo rAgAdyapAyA'pagamenaiva jinatvasya siddheH, yadi vA jJAnAtizayo'pyanenaivokto jJAtavyaH / kevalitve satyeva svAmini ' jinAnAM varatvasya sadbhAvAt indranarendrArcitAnityanena punaH pUjAtizayo'bhihitaH, evaM caite jagatprabhormUlAtizayAmyatvAro'pi pratipAditAH, atizayokIsaMnameva hi stutirabhidhIyate, ubhayasAdhAraNadharmairhi kiMkRtaH storastutyavibhAgaH syAt, upadezAnAM hitArthA'bhidhAyakavAkyAnAM mAlAMparamparAM vakSye, yataH - , 1 pu B maGgalAdi0 // 2 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvAnuvAda upadezamAlA udaghaTTI 26.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM ma | zrI vardhamAnasvAmine namaH / zrI devasUrigurupAdukAbhyo namaH | zrI vIravibhu-hastadIkSita-zrI dharmadAsa gaNipravara-praNItA zrI ratnaprabhasUrikRti doghaTI' vikhyAta-vizeSa-vRtti-alaMkatA zrI upadezamAlAno gUrjaranuvAda 1. TIkAkAranuM prathama maMgala - je jinezvara bhagavaMtarUpa reMTanA sacoTa upadeza zreNIe pragaTa karela dhyAnarUpI ghaDAonI zreNIo vaDe saMsArarUpa kUpamAMthI bhavyAtmArUpa jaLa (jaDa)nI ucca gati thAya che, te jina tamAruM rakSaNa karo. 1 - rAgAdika zatruono nAza karavAmAM samartha, kevalajJAna lakSmIthI alaMkRta, devendronA samUhathI pUjita, pUrvApara-avirodhI ane yathArtha vacana bolanArA, zrI RSabhadeva bhagavaMta tema ja vartamAna tIrthanA adhipati zrI vardhamAnasvAmI haMmezAM amAruM kalyANa karanArA thAo. 2 pravacanAmRtanuM vAraMvAra pAna karanArane atyanta prIti karAvanAra paMDita puruSonI kIrtirUpa velaDIonAM vanamAM vaira vicaranAra, navIna navIna navaraso vaDe icchita manorathone pUrNa karanAra, mArA sarakhA bALa vatsane atyaMta pramoda pamADanAra evI (mArA guru mahArAja) devasUrinI suMdara vANIrUpI kAmadhenu jagatamAM jayavaMtI varte che. 3 nirmala siddhAMtarUpI dhurAne dhAraNa karanAra, saMsAranI niHsAratAno nizcaya karAvanAra, vizALa amRtasAgara sarakhI evI A "upadezamALA' puNyano prabaLa yoga thAya, tyAre ja zriddhALu bhavyAtmA prApta karI zake che. 4 jo ke A upadezamALA upara bIjI suMdara vRtti-TIkA hovA chatAM paNa nibuddhi huM navIna vRttinI racanA karuM chuM. kAraNa ke vizeSa prakAranI navIna kathAnA rasiko mATe yatna karavAnA vegane huM rokI zakato nathI. 5 temAM zaru karatAM pahelAM maMgala, abhidheya vagere pratipAdana karavA mATe prathama gAthA kahe che - namiUNa jiNavariMde, iMda-nariMdaccie tiloagurU / uvaesamAlAmiNamo vucchAmi gurUvaeseNaM / / 1 / /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda ahiM prathama ardha gAthA dvArA AraMbha karelA kAryanI nirvighna samApti thAya te mATe iSTa devatAne namaskAra karavArUpa maMgala ane pAchalI ardhI gAthA dvArA adhyayana karanAra, zravaNa karanAra ane vyAkhyA karanAranI pravRtti mATe graMthanuM nAma ane saMbaMdha sAkSAt kahela che ane graMtha karavAnuM prayojana sAmarthyathI jaNAvaze. chUTAM chUTAM padonI vyAkhyA karavAthI yathArtha artha samajAvI zakAya, te mATe have arthanI vistRta vyAkhyA kahevAya che. rAgAdika zatrune jitanAra hovAthI jino, chadmastha vitarAga bAramA guNasthAnake rahelA paNa "jina" kahevAya. mATe kevalI evA jina grahaNa karavA mATe "vara' zabda grahaNa karyo. jinomAM zreSTha te jinavaro. sAmAnya kevalIone paNa jinavara kahI zakAya. te mATe jinavaromAM paNa indra eTale jinapaNuM kevalIpaNuM hovA chatAM te sAthe tIrthaMkara nAmakarmarUpa zreSTha aizvaryavALA, temane namaskAra karIne, 3ra ke 64 saMkhyAvALA indro ane mahArAjAo vaDe pUjA pAmelA, kevalajJAnanA prabhAvathI traNe lokanA tamAma padArthone yathArtha jANIne yathArtha rIte kahenAra hovAthI traNe lokanA guru. Ama kathana karavA dvArA bhagavaMtanA jJAnAtizaya ane vacanAtizaya jaNAvyA. "jinavarendra' pada kahevA dvArA apAyApagamAtizaya ane "indranarendrArthita padathI pUjAtizaya jaNAvyo. AvI rIte jinezvara bhagavaMtanA cAra mULa atizayo jaNAvyA. atizayonuM kIrtana karavuM, te bhagavaMtanI stuti ja kahevAya. upadezo-AtmAne hitakArI evAM vAkyonI zreNI-paraMparAne huM kahIza. je mATe kahevuM che ke - "saMtoSane poSaNa karanAra, karelA aparAdhonuM zoSaNa karanAra, klezane dUra karanAra, mAnasika saMtApano lopa karanAra, prazamarasamAM praveza karAvanAra, chevaTe siddhisAmrAjya apAvanAra hoya to te sadguruno hitopadeza che." A upadezamALA huM mArI svataMtra buddhithI kaheto nathI, paraMtu tIrthaMkara bhagavaMtanA upadezane anusarIne ja kahIza. ahIM kahevA yogya hitakArI upadezanAM vacanonI mAlA, te upadezamAlA, te jaNAvIne kartAe nAmano nirdeza karyo. te sAthe kartAe sAmarthanI paropakAranuM najIkanuM prayojana jaNAvyuM. zrotAne to upadeza dvArA A loka ane paralokanA hitakArI padArthanI prApti, baMnene paraMpara prayojana to mokSaphaLanI prApti. paropakAra ane hitArthanI prApti te paraMparAe chevaTanuM mokSa phala ja ApanAra thAya che. saMbaMdha to guru upadezaparaMparA svarUpa gurUupadezAnusAra e padathI kahelo che. prakaraNaabhidheya vAcya-vAcakabhAva, abhidheya-prayojana upAya-upeyabhAva saMbaMdha pUrvanI vRttimAM samajAvI gayA che. keTalAka A gAthA umerelI mAne che. zrI dharmadAsagaNIe A prakaraNa kayA uddezathI raceluM che, te vRddhA pAsethI sAMbhaLeluM ahiM kahevAya che.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 2. raNasiMha kathA - A jaMbUdIpanA dakSiNArdhabharatamAM mukuTa samAna zatruno parAbhava karI jaya prApta karela evuM vijayapura nAmanuM nagara hatuM. jyAM jinamaMdiranA vAjiMtro ane paDaghAnA zabdonA bAnAthIete nagara jANe devanagarInI spardhA kema karatuM na hoya tevuM jaNAtuM hatuM, je nagaramAM puSponA ane bhramaronA saMbaMdhayoge manohara jaNAtA evA bagIcAo aMdara ane bahAra seMkaDonI saMkhyAmAM hatA. je rAjAnA yuddhamAM zatrunA hAthIonAM kuMbhasthaLo viSe taravArarUpa gAyo cAro caratI hatI. evo te vijayasena rAjA rAjyanuM pAlana karato hato. potAnA nirmalakulakramAgata raNotsAhanuM akhaMDita pAlana karanAra trivikrama rAjAnA zauryanI spardhA karanAra evA A rAjAnI ujvala kIrti naMdanavanamAM suvarNazilA para beThelI apsarAo Aje paNa gAya che. zrI vijayasena rAjAnA mAnarUpa hAthInA baMdhanataMbha sarakhI, mAninIomAM agresara evI ajayA nAmanI tene agramahiSI hatI. rohaNAcala parvatamAM ratnakhANa samAna zIlaratnane dhAraNa karanAra tema ja gaurI samAna saubhAgyavatI suMdara aMgavALI bIjI vijayA nAmanI priyA hatI. tenI sAthe saMsArasukha bhogavatAM bhogavatAM bhAgyazALI strIone meLavavA yogya garbha utpanna thayo. yogya samaye rAtre tapAvelA suvarNanI kAMtiyukta putrane janma Apyo. pApiNI ajayA rANIe pahelAMthI ja sUyANIne lAlaca ApI phoDI nAkhI hatI ane nakkI karAvyuM hatuM ke, putra janme tyAre koIka mRta bAlaka lAvI tyAM seravI devo ane jIvato putra mane Apavo. dAsIe te pramANe mukhya rANI ajayAne putra arpaNa karyo. bIjI bAju koI na jANe tema gupta rIte dAsI dvArA junA UMDANavALI ane ghAsa ugelI jhADImAM eTale dUra pheMkAvyo ke, ApoApa sudhAthI bALaka mRtyu pAme. te bIjI rANIe dAna-sanmAna pUrvaka vizvAsu sUtikArikAne A kAryamAM guptapaNe joDI. dhanadhAnyanI lAlacathI tevI halakI dAsIo potAnA halakA kulAnusAra adhama kArya karavA bhale taiyAra thAya, paraMtu putra mATe mukhya paTarANI paNa AvuM kArya karavA taiyAra thAya to bIjAnI zI vAta karavI ? - "mUDha mativALI mahilA kArya ane akAryane jANatI nathI, eka padAntara hoya che; yaMtra paNa kharekhara jANatuM nathI. to bahetara che ke, gharamAM potAnI gRhiNIne badale yaMtra yuvatI karavAmAM Ave che, jethI zatru samAna thaI asAdhAraNa vyasana na ANe." A bAju vijayapura najIka sarvaprakAre zobhAyamAna ati dhAnya dUdha, ghI Adi sAmagrInI sulabhatA yukta zreSTha gAma hatuM. te gAmamAM rahenAra eka suMdara nAmano kheDUta tyAM ghAsa levA mATe Avyo hato tyAre teNe rudana karatAM te bALakane joyo. Azcarya pAmatA te kheDUte jhADImAM praveza karIne ugelI velaDI ane latA vacce paDelA kumArane maNimaya pratimA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hoya, tema potAnA karasaMpuTamAM harSapUrvaka grahaNa karyo. "vidhi (deva) evA prakAranuM vicitra - che ke, nara, je kAryane hRdayamAM vicArI zakato nathI, jyAM ghoDAnA vaccharA haNahaNATa karatA nathI, tevuM na ghaTatuM kArya paNa ghaTAve che ane bIjuM ghaTatuM kArya paNa vighaTita kare che-vinaSTa kare che." (na dhAreluM kArya karAve che ane dhArela kAryathI ulaTuM kArya karAve che.) aNadhAryuM nidhAna prApta thayuM hoya, tema te bALakane laine potAnA ghare AvIne mUrta manorathanI jema potAnI prANapriyAne arpaNa kare che. patnIne kahyuM ke, "vanadevatAe prasanna thaine aputriyA evA ApaNane A putra Apyo che. kalpavRkSanA navIna aMkura mAphaka tAre A putrane kALajIthI ucheravo.' samaye te bALakanuM raNasiMha evuM nAma sthApana karyuM. te kumAra hAthI, ghoDA upara besI aneka prakAranI rAjakIDAomAM AnaMdathI samaya pasAra kare che. have koIka samaye vijayasena rAjAne rAjalokanA koIka manuSya ekAMtamAM agramahiSIe karela sAhasanI hakIkata jaNAvI. "caMdranI kaLA, astrAthI karela muMDana, corI-chUpIthI gupta pApakrIDA karelI hoya, e sArI rIte chupAvavA prayatna karavA chatAM trIjA divase nakkI pragaTa thAya che." nipuNatApUrvaka sAcI sarva hakIkata jANIne rAjA rANInuM duzcaritra vicAravA lAgyo ke "arere ! strIone ane durjanone koi akArya hotuM nathI. are ! meM enA mATe zuM karavAnuM bAkI rAkhyuM che ? meM haMmezAM tenA upara prasannatA rAkhI che, putranuM apaharaNa karAvIne kharekhara teNe mAruM maraNa nIpajAvyuM che. apayazarUpI madirA-gharathI vAsita thai pApa karanArI, kucaritarUpI kAjalathI lepAyela mukhavALI he ajayA ! te zuM sAMbhaLyuM nathI ? "zokyano putra paNa je kulIna hoya che, te suvinIta hoya che ane je jananIthI utpanna thayo hoya chatAM akulIna jevo avinIta thAya rAmacaMdra paNa apara mAtA kaikeyInI AjJAthI vanavAsa cAlyA hatA; parazurAme potAnI mAtA reNukAnuM mastaka kApyuM hatuM. eka kesarIsiMhanA nahoranA agra bhAgathI hAlAhalajheranI lahara uchaLe che. bIjuM kAlakUTa jheranA koLiyA bharavA jevuM che, A cAlatI Aga jevuM che. kUDa-kapaTathI ekane zatru karavAmAM Ave che. nicce nArIne vidhie AvI ghaDI che; mAro saMdeha naSTa thayo che. ajayAe mArA jIvita samAna putranuM haraNa karyuM - e mArA dehane bALe che. mATe gharavAsa e phAMso che, rAjya e pApa che, sukha e nakkI duHkha che, bhogo kSayaroga samAna che, nArI cAlatI marakI che; to have A sarvethI saryuM. A nimittathI bhavano aMta ANavA mATe zrI vIra bhagavaMte kahela saMyama aMgIkAra karIza. A pramANe potAnA vaMzamAM thaela koIka kumArano rAjyAbhiSeka karIne nizcala cittavALA vijayasena rAjAe vijayA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda rANI ane potAnA sujaya nAmanA sALA sAthe bhavasamudramAM mahApravahaNa evA vIra prabhunA hastathI dIkSA grahaNa karI. tyArabAda ati tIvra tapa tapavA lAgyA, AgamazAstrano abhyAsa, grahaNa-Asevana zikSA, dhyAna tema ja manohara dharmanI ArAdhanA karavA lAgyA. keTaloka samaya vItyA pachI temane avadhijJAna utpanna thayuM. baLavAn tejasvI yazasvI evA te mahAtapasvI zrI vIra bhagavaMtanA caraNakamaLanI niraMtara sevA karatAM karatAM gItArtha thayA tyArapachI te sAdhu sAthe pRthvImAM vihAra karatA hatA. A bAju vistAra pAmelA navayauvanavALo manohara rUpavALo raNasiMha khetaranI sArasaMbhALa karato hato. gAmanI najIkamAM khetaranI sAme zrI pArzvanAtha bhagavaMtanuM eka jinamaMdira hatuM, jenuM rakSaNa eka yakSa karato hato. je maMdira, pATaNanA bajAra jevuM, tulA-sahita dhAnya-sahita, puSpamAlA-sahita hAthInA kuMbhasthaLavALuM, zreSTha sakala zAlivALuM zobhatuM hatuM. nipuNa zilpIe aneka kArIgarIvALuM jinamaMdira banAvyuM hatuM, jenA zikhara upara kaLaza ane dhajAdaMDa zobhatA hatA. da22oja vijayapura nagaramAMthI dhArmika loko AvI abhiSeka, vilepana, puSpapUjA, nATaka karatA hatA. temAM vividha prakAranAM citrAmaNo hatAM. vaLI ghaselI nirmala kAMtivALI bhittimAM yAtrA mATe AvelA lokonAM pratibiMbo dekhatAM hatAM. nirdhanane dhana, du:khIne sukha, durbhAgIne saubhAgya, aputriyAne putra namaskAra karanArAne haMmezAM prApta thatA hatA. khetara kheDavAnA lAgelA thAkane dUra karavA mATe ane keLanA zItaLa gRha samAna te tIrthasthAnamAM raNasiMha AvI pahoMcyo. pratimAnuM avalokana karato jeTalAmAM tyAM rahelo hato, teTalAmAM nirmala kalahaMsanA yugala sarakhA be cAraNa munio AvI pahoMcyA. bhagavaMtane vaMdana karIne jeTalAmAM munio jatA hatA, teTalAmAM puruSasiMha sarakhA raNasiMhakumAre temane abhivaMdana karyuM, eTale munioe te kumAramAM 2AjalakSaNo dekhyAM, munioe AzIrvAda ApIne dharmadezanA zaru karI. eTale mastaka upara aMjali karI AgaLa besI zravaNa karavA lAgyo. 'dharmanA prabhAvathI hAthIonI zreNIyukta, capaLa haNahaNatA azvo sahita, navIna vijaLI sarakhI kAMtivALA aMtaHpura sahita mahArAjyanI prApti thAya che. keTalAko saubhAgya upara maMjarI samAna svarga, koIka rAjya, koika putra je kaMi paNa ciMtave che, te dharmanA prabhAvathI meLave che. zAlibhadranA jIve AgalA bhavamAM suMdara dAnadharmanuM ArAdhana karyuM hatuM, to tenA prabhAve teNe atula sukha meLavyuM. ane hajAro zIlAMga sahita sAdhupaNuM pAlana karavAthI mokSanI prApti thAya che. tIvra tapa karavAthI kaThaNa pApakarma nAza pAme che ane aMtaHkaraNapUrvaka bhAvanA bhAvanAra sarva sukha-saMpatti meLavI chelle siddhipada prApta kare che.' je dAna, zIla, tapa, bhAvanArUpa dharma karavA mATe zaktimAn na hoya, te koIpaNa eka niyamanuM pAlana kare,
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tene kyo deva sahAya karanAra thato nathI ? jeo traNa vastu meLavIne khAtA nathI, traNa vastuo meLavI paheratA nathI, ghaNA lokovALA nagaramAM ane aTavImAM bhame che; potAnAM duHkho vaDe jUre che-duHkhI thAya che. ghaNA kAMTA ane kAMkarAothI karAla sthalamAM rAte ghare sUe che, athavA bhame che, dikSArahita hovA chatAM maharSinI jema bhikSA mATe bhramaNa kare che." eTalAmAMthI dharma saMbaMdhI koipaNa eka niyama levAmAM Ave, je karavAmAM Ave, to lAkha duHkhano nAza thAya che, tema ja icchelA manoratho kSaNavAramAM nakkI pUrNa thAya che. dezanA pachI te raNasiMhane kahyuM ke, "he vatsa ! tAre dararoja ahiM AvavuM ane bhagavaMtanA darzana-vaMdana karavAM." tyAre bALake kahyuM ke, "he nAtha ! mArAM eTalAM moTAM bhAgya nathI. vaLI sukRtanA nidhAnabhUta evA bhagavaMtanA vaMdana-pUjana-vidhi kema karavI ? te paNa huM jANato nathI.' munie kahyuM ke, "jinabhakti karavAthI nakkI icchita phaLanI siddhi thAya che. jo tane vaMdanavidhi na AvaDatI hoya to tAre tArA bhojanamAMthI A devane thoDo piMDa dharAvI pachI haMmezAM bhojana karavuM. ATalo paNa niyama sArI rIte pAlana karIza, to tArI AzArUpI velaDIo haMmezAM phaLIbhUta thaze." A pramANeno abhigraha aMgIkAra karIne munione vaMdana karyuM. munio AkAzamAM adazya thayA ane raNasiMha paNa potAnA khetaramAM gayo. lIdhelo niyama saMpUrNapaNe pALe che ane dararoja prabhu pAse kUra-karaMbAdi naivedya dhare che. tyAM AgaLa devamaMDapanA dvAramAM ciMtAmaNi nAmanA eka yakSe tenI parIkSA karavA mATe temaja tenA abhigrahano bhaMga karavA mATe kaThora nakhavALA AgalA caraNa vaDe ekadama phALa mAravAnI taiyArI karato, gaMbhIra zabdayukta guMjArava karato, atikuTila dADhAvALo eka bhayaMkara siMha bALaka vikaryo, raNasiMhe vicAra karyo ke, "A siMha jAnavara che, huM narasiMha banIza. A devakulano siMha mane zuM karI zakavAno che ? e pramANe nirbhaya banI jeTalAmAM hakkAra karI tenA upara AkramaNa karavA taiyAra thAya che, teTalAmAM te kyAMI adazya thayo. zodhavA chatAM kyAMI na dekhAyo. tyArapachI naivedya taiyAra karIne jinezvarane dharAvyuM ane khetaramAM bhojana karavA beTho. teTalAmAM vagarasamaye be bALa ziSyo AvI pahoMcyA. temane pratilAbhIne keTalAmAM jamavA beTho, teTalAmAM vaLI jarjarita aMgavALA vRddha munio AvyA. temane paNa pratilAbhIne vicAravA lAgyo ke, "jo pApapaMka sukavavA mATe sUryasamAna evA te cAraNa munio atyAre ahiM Ave, to A sarva bAkInuM paNa ApI dauM ane A janmanuM phaLa prApta karuM." uttama devA yogya pAtra, moTI zraddhA, yogya kALe, yathocita devA yogya padArtha, dharmayogya sAdhana-sAmagrI alpapuNyavALA pAmI zakatA nathI. marelA maDadAnI jema kRpaNa
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda puruSa yogya pAtra chatAM dAna ApI zakato nathI. zarIramAM mAtra mAMsanI vRddhi karanArA evA teNe kayo upakAra karyo ? te sajjana puruSone dhanya che ke, jeo bhojana samaye AvI pahoMcelA guNI puruSone vahorAvIne pote bAkI raheluM bhojana kare che. tenA cittane jANanAra evA te yakSe pratyakSa thaine kahyuM ke, "tAruM sattva bIjA koInI tulanAmAM AvI zake tema nathI, mATe varadAna mAga." raNasiMhe pratyuttara Apyo ke, "mAre kazAnI jarUra nathI. tamAruM durlabha darzana prApta thayuM te ochuM che ? chatAM paNa he deva ! zakya hoya to A mArI daridratA dUra karo.' e pramANe kahyuM eTale deve jaNAvyuM ke-kanakapuramAM kanakazekhara rAjAnI kanakavatI putrInA svayaMvaramAM tAre jaldI pahoMcavuM. tyArapachI huM sarva saMbhALI laiza. he vatsa ! tyAM tuM Azcarya dekhaje. jyAre jyAre tuM mAruM smaraNa karIza, tyAre tyAre jiMdagI sudhI huM tAro sahAyaka thaIza." ema kahIne te yakSa adRzya thayo. cAra-pAMca divase raNasiMha tyAM pahoMcyo. tyAM svayaMvara-maMDapa thayAnI hakIkata sAMbhaLI eTale ujvala baLavAna nAnA be baLadanI joDI joDelA haLa upara ArUDha thaelo hAthamAM tIkSNa parazu dhAraNa karIne tyAM pahoMcyo. te samaye teNe saMkhyAbaMdha rAjAonI zreNI ekaThI thaine moTA maMca para beThelI dekhI. vaLI svayaMvaramaMDapane kevo zaNagAryo hato ? akhaMDa vagara sAMdhelA moTA raMga-beraMgI rezamI lAMbA vastro jemAM laTakatAM hatAM, paravALAM, moTI, mANikya, ratnAdika jaDelA maMDapastaMbho camakatA hatA. tyAM zveta vastrothI zobhAyamAna zarIravALI, hAthamAM suMdara puSpamALA dhAraNa karelI jANe sarasvatI jAte ja AvI hoya, tevI kanakavatIne dekhI jANe rAjakumAro AgaLa cAlatI dIpikA AgaLa prakAza ane pAchaLa aMdhakAra ApatI hoya tevI kanakavatI zobhatI hatI. teNIe cAlatAM cAlatAM eka paNa kSatriyanA kaMThamAM mALA na paherAvI ane valakhI thaelI te vicAratI hatI, teTalAmAM tarata ja vegathI raNasiMha kheDUta sanmukha doDI. rAjalakSmI mAphaka harSathI tenA kaMThamAM varamALA paherAvI. eTale ubhaTa bhRkuTIvALA kapALa caDAvIne tiraskAratA rAjakuMvaro ekaThA thaIne kahevA lAgyA ke, "he kanakarAja ! A na karavAyogya tame kema karAvyuM ? jo A tamane sammata che, to phogaTa amane zA mATe bolAvyA ? amAruM apamAna karAvIne tame navuM vaira utpanna karyuM che." kanakazakhara-svayaMvaramAM manavallabhane vare, temAM ayukta zuM ? tame nItiviruddha hAlikabAlaka jema kema bolo cho ?' rAjAo- "are hAlika ! tAruM kula kayuM che ? te kahe, nahitara phogaTa mRtyu pAmIza." raNasiMha-atyAre kulakathA kahevAno avasara nathI, kadAca kahuM to paNa tamane vizvAsa na bese, tethI saMgrAma karIzuM, temAM ja kuLano nirNaya thaze." tyArapachI bakhtara sahita hAthIonI ghaTA, kavaca dhAraNa karelA subhaTo, palANa kavacathI sajja karelA capaLa azvo
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda rAjAonA pakSamAM taiyAra thayA. tyArapachI bhAlAM, barachI, taravAra, bANa, mudgara, gadA vagere hathiyArathI tenA upara prahAra karavA lAgyA. A agnithI saLagAvela cAbUka cAre bAju pherave che, paraMtu A bALaka ke bALa vRSabhonA zarIrane hathiyAro lagIra paNa lAgatAM nathI. bALa vRSabhone mukta karI zatrusainyamAM mokalyA eTale zatrusainya sAthe jhagaDavA lAgyA. zatrusainyanA subhaTonAM bakhtaro toDI nAkhyAM, paganI kaThaNa kharIthI cIrI nAkhyA, hAthIonI ghaTAne bhedI nAkhI. bhayaMkara kesarIsiMha samAna evo te yuddha karavA lAgyo ke, jethI darekanA manamAM camatkAra utpanna thayo. jema baLarAme haLa upADIne rUkmIrAjAne kaMThapradezamAMthI kApI nAkhyo, athavA to kheDUta haLathI pRthvIne khodI nAkhe, tema zatrusainyane koine gabaDAvato hato, koine bALato hato, koine cIrato hato, jema haraNanA ToLAmAM siMha tema zatrusainyamAM raNasiMha garjanA karato hato. parazurAmanI jema satata agninI jALavALI bhayaMka2 parazu hAthamAM laine sama-viSamanI gaNatarI karyA vagara raNamAM jhajhumato hato. te samaye rAjakumAro-sainya sAthe nAsI gayA eTale raNasiMha tArAgaNamAM jema caMdra tema ekalo zobhavA lAgyo. 8 A samaye harSathI pulakita thayelA kanakarAjAe kahyuM ke, 'he vatsa ! Azcarya Azcarya ! A teM kevI rIte karyuM ? ekalA mAtra haLathI bakhtaravALA hAthInI ghaTA kevI rIte tagaDI mUkI ?' tyAre teNe kahyuM ke, 'A to mAtra mArA rakhavAla yakSanI krIDA che.' hAthamAM dhUpano kaDacho uMco rAkhI kanakazekhara rAjA yakSane tevI vinaMti karavA lAgyo, jethI tarata yakSa pratyakSa thayo. yakSe kanakarAjAne raNasiMhanI janmathI mAMDI atyAra sudhInI sarva hakIkata jaNAvI ane meM ja tene ahiM ANyo che. vijayasena rAjA ane vijayA rANIno A putra che, kheDUta nathI. putra-viyoganA duHkhathI tapI rahelA evA teoe dIkSA aMgIkAra karI che. (100) pachI te rAjAe harSa pAmIne pelA sarva rAjakuMvarone bolAvyA. deve kahelI hakIkata jaNAvI ane temanuM sanmAna karyuM. AvelA kumArone rajA ApI, eTale teo potAnA sthAne gayA. raNasiMhakumAra paNa kanakavatI sAthe viSayasukha bhogavato hato. sasarAe Apela eka dezanuM rAjya nyAya-nItipUrvaka bhogavato hato. te narasiMha potAnuM rAjya pApa choDIne karato hato. pelA pAlaka suMdara kheDUtane potAnI pAse bolAvyo, ucita kAryano jANakAra te paNa rAjyanI sAra-saMbhALa-ciMtA karato hato. have somApurI nagarImAM puruSotama rAjAnI tinA rUpa samAna rUpavALI kanakavatInA phainI putrI ratnavatI nAmanI hatI, te rAjakuMvarIe kanakavatInA vivAhanuM kautuka sAMbhaLyuM eTale raNasiMhakumA2 upa2 teno snehAnurAga-sAgara ekadama uchaLyo. jeTalI vAta sAMbhaLelI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mIThI lAge che, teTalI dIThelI nathI lAgatI. AvI jagatanI sthiti hoya che. temAM paNa ramaNIo jeo bIjAnI AMkhathI jovAvALI ane vizvAsa rAkhanArI hoya che, tene to A vizeSapaNe hoya che. tyArapachI putrInA manobhAva jANIne puruSottama rAjAe potAnA mukhya puruSone raNasiMha rAjAne lAvavA mATe mokalyA. "nAgavallI jema sopArInA vRkSano AdhAra icche che, tema suMdarAMgI ratnAvatI uttamamukhavALA ane AdhAra ApanAra varanI abhilASA kare che. e pramANe tame kahejo. saMdezo lAvanAra teo raNasiMha pAse AvyA ane praNAma karIne potAnA svAmIno saMdezo jaNAvyo. raNasiMhe kahyuM ke, "A viSayamAM kanakarAjA pramANa che." tyArapachI raNasiMhakumArane juhArIne nIkaLyA ane kanakazekhara pAse AvyA. puruSottama rAjAno saMdezo jaNAvyo. tyArapachI praNAma karIne sukhAsana para beThA. teNe paNa kahyuM ke, "te paNa mArI bhANeja che ane mane putrI samAna che, to teno vivAha mAre ja nakkI karavAno che.' tyArapachI kanakazekhara rAjAe raNasiMhane tarata potAnI pAse bolAvIne mArgamAM upayogI ghaNI vizALa sAmagrI sahita Avela manuSyo sAthe somAnagarIe mokalyo. rokAyA vagaranA akhaMDa prayANa karatAM karatAM mArga vacce AvelA pATalIkhaMDapuramAM eka sthAnamAM zreSTha bagIco hato, tenA suMdara pradezamAM paDAva nAkhyo. thoDA parivAra sAthe ciMtAmaNiyakSanA bhavanamAM pahoMcyo. tene praNAma karIne tenA madonmatta hAthI upara jeTalAmAM beTho, teTalAmAM tenI jamaNI AMkha pharakI eTale vicAravA lAgyo ke, " Aje mane priya manuSyanAM darzana, agara priya manuSyano meLApa ahiM thaze. athavA yakSanA prasAdathI kayA monaratha siddha thatA nathI ? A samaye pATalIkhaMDanA rAjA kamalasenanI putrI kamalavatI ciMtAmaNi yakSanI pUjA karavA AvI. suMdara sugaMdhI puSpo, kesara, caMdana vagere pUjAnI sAmagrIthI pUrNa chAbaDI jenA hAthamAM rahelI che, jenI pAchaLa sumaMgalA dAsI anusarI rahelI che. vikasita netrarUpI nIlakamaLa vaDe lakSmI sarakhI mRgAkSInI pUjA karato hoya tema te kanyAne dekhI. iSTa padArtha jovo kone na game ? lakSmI ane sarasvatI baMne paraspara virodhI che, eka bIjAne teo sahetA nathI. athavA to baMneno samAyoga karavA mATe deve Ane banAvI che. jeonuM mAnasa bhedavA mATe madanabANa samartha nathI, te kharekhara buThThA thai gayA che. tevAonA mAnasa bhedavA mATe ja vidhie A tIvra kaTAkSo AmAM banAvyA che. dustara kAmadevanA bANathI sajjaDa viMdhAelA mArA hRdayanA ghAne rUjhavanArI A suMdarAMgI mahAauSadhI Ave che. amRta, suMdara aMganA sAthe kAmadevanA prasaMgano AnaMdarasa, sajjana sAthenI goSThI A traNa pagathiyAM sukhaparvata caDavA mATe jaNAvelAM che." A pramANe ciMtavana karatA te kumAranI sanmukha snehapUrNa zarIravALI kaMIka kaTAkSapUrNa netrathI najara karatI yakSa pAse jAya che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 - 3} : - prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda yakSanI pUjA karIne prArthanA karavA lAgI ke, "he deva ! bIjA badhA patinI ciMtAthI mane saryuM. tamArA maMdiranA dvAramAM rahelA che, te ja mane pati ho." "pahelAM paNa meM kanyA ApI che, atyAre to vaLI atithino satkAra thaze, avasarocita yoga AvI pahoMcyo.' - ema vicArIne yakSe te vAta svIkArI. netrarUpI doraDAthI jakaDIne mArA svAmIne sAthe lai jAuMema vicAratI hatI. vaLI jatAM jatAM pharI pharI premapUrvaka kumAra tarapha najara karatI kumArI potAne ghare gai. kSaNavAra vRddha dAsI sAthe AdarapUrvaka vAtacIta karIne nAma, oLakhANa, paricaya vagere paraspara teoe jANI lIdhA. raNasiMha potAnA mAnasathI ciMtAmaNi yakSanA bhavanane ane AkhA jagatane te kanyA vagaranuM zUnya mAnato potAnA nivAsasthAne pahoMcyo. bIjA divase kamalavatI yakSanI pUjA karIne paMcama svarathI manohara kaMTha ane mUrchAnA sahita viNA vagADavA lAgI. tyAM AgaLa raNasiMha pAse AvIne kanyAnA snehamAM parAdhIna banelA kumAra tarapha ticha AMkhathI najara karatI evI teNe potAno AtmA kumArane arpaNa karyo. "sAmo manuSya khuza che ke roSavALo che, anurAgavALo che ke anurAga vagarano che, evA bIjA vikalpo lokonA netrathI jANI zakAya che." ghare AvelI te vicAravA lAgI ke, huM tenI sAthe ja paraNIza, jo kadAca ema na thAya to mAre jIvavAthI saryuM.' tyArapachI kumAra potAnA nivAsasthAne pahoMcyo, eTale puruSottama rAjAnA sevakoe potAnI nagarI tarapha prayANa karavAnI vinaMti karI. "Aje zA mATe vilaMba karo cho ?' tyAre raNasiMhe kahyuM ke, "Aje mAre tevuM rokAvAnuM khAsa prayojana che, to tame AgaLa prayANa cAlu rAkho. mAruM icchita kArya pUrNa thaze, eTale tarata nirvighna huM AvI pahoMcIza.' tyAM AgaLa kamalasena rAjAnI sevA karavA mATe bhIma nAmano rAjaputra Avelo hato, te paNa kamalavatIne paraNavA mATe icchA karato hato. kamalavatInI dhAvamAtAne vastra, suvarNa AbhUSaNa, kapUra vagere padArtho ApI lalacAvato hato. dhAvamAtAe kamalAvatIne bhImakumAranI abhilASA jaNAvI, to tenuM nAma sAMbhaLavA paNa te icchatI nathI je upacAra kare, prapaMca kare, khuzAmatanAM priyavacano uccAre najara paNa nAkhe, paraMtu pratikUla vAmAo (strIo) tene tRNasamAna gaNe che. yakSamaMdiramAM jAya che ema jANyuM tyAre te tenI pAchaLa pahoMcyo. "jo madhura vacanothI bolAvIza, to kadAca mane icchaze." "dhanadAna, lokasanmAna, rUpa, saubhAgya, mIThAM vacano te sarve manohara sneha AgaLa tRNanI jema kazAM kAraNa nathI." yakSamaMdiranA dvAra-pradezamAM te dhITho thaIne beTho eTale dAsIne kumArIe kahyuM ke, pUjA karyA pachI ApaNe ghare kevI rIte jai zakIzuM ? kAraNa ke, A kAra vacce ja beTho
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda che. athavA A dvArapradezamAM kaMi kaheze agara aMdara Avaze mATe tuM dvAramAM besa ane tene aMdara praveza kare to rokaje.' te pramANe dAsI tyAM beThI, ane ekAMtamAM mRgAkSI kamalavatIe AgaLa meLavelI mUlikAne bAMdhI. enA prabhAvathI te puruSa svarUpa banI bahAra nIkaLI. eTale kumAre pUchyuM ke, "he pUjArI ! haju kema kumArI bahAra na nIkaLI ?" pUjArIe kahyuM ke, "te ja A che. bIjI koine meM dekhI nathI.' ema kahIne kumArI ghare gai. kAna uparathI mUlikA choDI saMtADI de che. yakSamaMdarimAM be traNa vakhata dareka sthaLe tapAsa karI, paraMtu te jovAmAM na AvI eTale vilakho thayo, pelo sumaMgalAkumArI pAse Avyo. eTale dAsIe pUchyuM ke, huM bhartadArikA ! tuM ahiM kevI rIte AvI gaI ane A zI hakIkata che ?" tyAre kamalavatIe kahyuM ke, "huM auSadhinA prabhAvathI puruSanuM rUpa karIne ahiM AvI gai chuM. teNe mane pUchyuM hatuM tyAre meM tene bhaLato uttara Apyo hato. (15) A auSadhinI utpattinI hakIkata sAMbhaLa. eka vakhata ame ciMtAmaNiyakSanA maMdiramAM gayA hatA. tyAre tyAM vidyAdharanuM yugala pharatuM dekhyuM. yakSamaMdiranA UMcA zikharanuM ullaMghana karatA teo kSobha pAmyA. amo pUjA karavAnI dhamAlamAM hatA. te vidyAdhara yugale maMdiramAM praveza karyo. mAruM rUpa dekhI rakhe vidyAdhara mohita thAya ema dhArIne vidyAdharIe mArA kAne auSadhi-mUlikA bAMdhI, tenI mane khabara na paDI. paraMtu te yugala gayA pachI huM mAruM rUpa dekhuM chuM, to puruSarUpa dekhAyuM mane A jovAthI dhrAsako paDyo ane mAruM samagra rUpa jotAM khecarI yAda AvI. eTalAmAM kAna upara mUlikA dekhI. eTalAmAM tene choDI teTalAmAM svAbhAvika asala zarIravALI kumArI thai gai. te auSadhino prabhAva jANyo, eTale dhAraNa karIne tene sArI rIte saMbhALI rAkhuM chuM. atisnehAdhIna thaelA bhImakumAre kamalavatInI mAtAne samajAvIne kumArI ApavA mATe taiyAra karI. kamalinI nAmanI rANIe A hakIkata rAjAne jaNAvI. bIjA divase lagna karavAno nirNaya karyo. A hakIkata jANIne kumArI pharavA jatI nathI, bhojana karatI nathI, hasatI nathI, sutI nathI, sakhIone bolAvatI nathI, durjanothI chetarAela sajjana rudana karavA lAgyA. have teonA upara karuNA AvavAthI tenA darzanane mATe ja hoya tema sUrya udayAcalanA zikharano sparza karIne manohara biMbavALo pragaTa thayo. (199). he rAtrinA rAjA caMdra ! tuM rAgInA hRdayamAM hato" - ethI irSAlu Indra prAta:kAle zaMkita thaine potAnI zuddhi mATe, divya padavI pAmI samudranA vaDavAnalanA tApavALA taLiyAthI kheMcIne pUrva dizAe tane AkAzamAM bahAra mUkyo che, tapelA mASa jevo sUrya dipe che. (200) koIke kahyuM ke prAtaHkALe bagIcAmAM meM kamalavatIne dekhI. vastro paherelAnA lakSaNathI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda te taratanI paraNelI suMdarI ane bIjo rAjA hovo joie.' A sAMbhaLI bhayaMkara ubhaTa bhRkuTI caDAvela kapALavALo mahAbAhu bhImarAja hajAro bakhtara paherelA subhaTo sAthe jayakuMvara hAthI upara ArUDha thai mRga ToLuM jema siMhane, tema vAgatA vAjiMtronA ADaMbara sahita raNasiMhane jitavA mATe nIkaLyo. aneka sainikasenA sahita kamalasena rAjA paNa Avyo. raNasiMhe paNa tarata ja senA sajja karI. potapotAnA pakSanA rAjAnI jayalakSmI icchatA evA baMnenA sainyo 'huM pahelAM huM pahelA laDavA jauM' e pramANe yuddha jAmyuM. te A pramANe : kavaca ane palANathI sajja karelA turka dezanA ghoDAonI zreNI sAmasAmA, tathA 2tho sAthe 2tho laDIne ekabIjAnA rathono cUro karatA hatA. AkAzamAM bANo pheMkIne sAmasAmA ghAyala karatA hatA. phArakka nAmanA astravizeSathI subhaTavarga ane tenI pAchaLa dhanurdharo pahoMcatA hatA, moTA zreSTha bhAlAMothI malla sarakhA vIra subhaTone pIDA karatA hatA, tethI chatra, dhvajAo nIce paDatA hatAM. bhAlAM bhoMkAelA hAthIo cIsa pADatA hatA. sainiko bhRkuTI caDAvI bAtha bAtha laDatA hatA. teonAM mastaka, hAtha, paga kapAine nIce ragadoLAtA hatA. hAthI ane manuSyonAM mastako ekaThAM thatAM hatAM. tADa sarakhA UMcA lAkho vetAlo kIlakIlATanI cIso pADI hajAro lokone bhaya pamADatA hatA. DAkiNIo paNa moTA zabdothI trAsa pamADatI hatI. AvA mahAyuddhamAM subhaTa samudAya bhAgavA lAgyo. zUravIro asta thavA lAgyA. ciMtAmaNinuM dhyAna karyuM. raNasiMhakumArane AgaLa sthApana karyo, pharI kumAra Ubho thayo. dhanuSapara bANa caDAvI rAjAnA sainyamAM koIkanA hAtha, paga, gaLuM mardana karI vALI nAkhe che. koikanAM mastaka muMDI nAkhe che, dAMta ane dADhAo ukheDI nAkhe che, kAna, nAka kApI nAMkhe che, koikanA zarIranA niHzaMkapaNe TUkaDA karI nAkhato hato, dhanuSanI dorIne toDI nAkhato hato, bIjAM hathiyAro phADI-toDI niSphaLa banAvato hato. hAthI ghoDAnAM bakhtaro toDI pADato hato. have bhImakumArane lAvI pagamAM pADyo tathA AkAsabaMdhathI bAMdhelA 2thamAM beThelA sasarAne paNa pakaDI lIdhA. tyArapachI atyaMta nizcala caMpApurInA rAjAne dekhIne sumaMgalA sakhIe putrIno sarva vRttAnta pragaTa karyo. A navavadhU che; navavadhU che. AkAza-pAsa dUra karIne pitAjInA pagamAM namaskAra karyo lajjAmukhavALI navavadhUe bhImakumArane mukta karAvyo. raNasiMhe juhAra karyA, eTale rAjAe kumAranI pITha thAbaDI, kumAranuM kulakramAgata parAkrama vagere jANIne rAjA khuza thayo. moTA mahotsavapUrvaka rAjAe lagnavidhAna karAvyuM. siMhaNanI jema siMhakumArane rAjAe potAnA hAthathI arpaNa karI. harSathI nirbhara aMgavALI tenI sAthe tyAM keTalAka divaso pasAra karyA pachI kamalavatI sAthe prayANa karyuM ane potAnA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 13 ghare Avyo. kamalAvatI patnIno lAbha thavAthI potAnA AtmAne kRtakRtya mAnato kumAra ratnavatIne paraNavA mATe somApurI na gayo. te saMbaMdhI bIjAM kAryone te samaye vighna mAnavA lAgyo. navavadhU sAthe viSayasukharUpa amRtathI siMcAelA evA teono ghaNo samaya pasAra thayo. have ratnavatI vicAravA lAgI ke, 'dhanya subhaga bhAgyazALI te rAjaputra AvatAM AvatAM pAchA vaLI gayA ane haju Aja sudhImAM na AvyA. hAM huM samajI ke, koika phUDakapaTa karavAmAM catura evI teNe tIkSNa kaTAkSa nAkhIne te jaDane vaza karelo jaNAya che, teno sneha tenA hRdayakaLazamAM pUrNa bharelo che, tethI A mArA snehano temAM avakAza nathI. ghaDAmAM jaLa pUrNa bhareluM hoya ane temAM bIjuM nAkho to DhoLAi jAya che. to have tenuM phUDakapaTa saphaLa thavA nahi dauM ane tenA mastaka upara pagano prahAra karIza. potAnI mAtAne vAta karIne vizvAsamAM lIdhI. ati tIvra du:khathI balI 2helA manavALI rAjaputrIe vazIkaraNa, kAmaNa-TuMbaNa karanArI eka gaMdhamUSikA hatI, tene bolAvIne ratnavatIe kahyuM ke, 'he mAtA ! tuM mAruM eka kArya kara. te kArya e che ke raNasiMhakumAra kamalavatI upara ati snehavALA thayA che. tethI tame evo koI upAya karo ke, 'tenA upara kalaMka Ave ane kumAra tene gharamAMthI kADhI mUke. tame ATalA maMtra-taMtra vagere jANo tenuM phaLa zuM ?' A vAta svIkArIne gaMdhamUSikA tyAMthI nIkaLI ekadama kumAranA nagaramAM pahoMcI. 'A kamalavatI mArI bhANeja che.' ema kahIne haMmezAM kumAranA aMtaHpuramAM kamalavatI pAse javA lAgI. navIna navIna kautukavALI kathA saMbhaLAvanAra hovAthI kamalavatI tenI sAthe vizeSa prakAre vAtacIta karavA lAgI. vizvAsa bosADyo. 'vizvAsanA pAsamAM paDelAne sukhethI ThagI zakAya che.' koIka samaye kapaTa-nATaka karavAmAM Atura catura buddhivALI pApiNI kuTila buddhivALI gaMdhamUSikAe rAtri vakhate nokara-cAkaranA vyApAramAM 2okAelA manuSyo vAsamaMdiramAM jatA-AvatA hoya tevA samaye kumArane parapuruSanI avara-javara pragaTa batAvI. chatAM paNa kumAra temAM vizvAsa karato nathI. kumArane kamalavatInA zIviSayaka cokhkhI khAtrI karI ke, tenA zIlamAM koIka divasa kalaMkano saMbhava nathI.' jyAM najaro-naja2 sAkSAt parapuruSa dekhAya che, atidRDha pratItivALuM citta thayuM che, evI nizcayavALI hakIkatamAM visaMvAdane koNa rokI zake ? have pharI pharI koika puruSane dekhato hato, tyAre prANapriyAne pUchyuM ke - 'A zI hakIkata che ?' mane bIjA puruSano saMcAra jaNAya che. to mArAM netro hINabhAgI thayAM haze ? he priya ! nirbhrAgiNI evI mane pUchavAthI saryuM, tamArI dRSTine vikAra karAvanAruM mAruM je karma che, tene ja pUcho. he vasuMdharA mAtA ! he deva ! kRpA karIne mane
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 prA. upadezamalAno gUrjarAnuvAda pRthvImAM vivara Apo, jethI temAM praveza karuM jethI AvAM durvacano mAre sAMbhaLavA na paDe. kumAra koI bhUta, rAkSasanAM tevA vacano sAMbhaLIne AvA prakArano vyavasAya kare che. koI divasa dUdhamAM pUrA hoya kharA ? "jo ke taruNa taruNIo vijaLInA jhabakArA sarakhA netranA kaTAkSothI lokonA cittanuM AkarSaNa kare che, to paNa manane jANanAra niraMtara samAgama thavAno zakya nathI, tethI nizcaya durmanavALo rahe che. tyArapachI gaMdhamUSikAe teone pAna, taMbola, bhojana vageremAM maMtra-cUrNAdikanA prayoga karI tenA pratye vidveSa karAvavAno prayatna karyo. tenA mATe pUrNarAgavALo hovA chatAM, tene ja jovAvALo, tenuM lAvaNya potAnA jIvanAdhika mAnato hovA chatAM te maMtrAdikane AdhIna thavAthI tenI vAta sAMbhaLatAM ja agni mAphaka dAjhavA lAgyo. lokopavAdathI saMtApa pAmelA evA teNe nirNaya karyo ke, ahIMthI kADhI mUkine tenA pitAne ghare mokalI ApavI. tyArapachI tevA vizvAsu manuSyone ekAMtamAM bolAvI guptapaNe Adeza Apyo. sevake vicAra karyo ke, "vagara kAraNe akAle Avo hukama kema karyo haze ?' kanakavatIne sevake kahyuM ke "kumAra bagIcAmAM sutelA che ane Apane tyAM bolAve che. A pramANe kahIne rathamAM besADIne rAtrie jaMgalamAM ratha hAMkI gayo. kanakavatIe jamaNuM locana pharakavAthI jANyuM ke, "mAraNAttika saMkaTa jaNAya che. chatAM paNa temanI AjJA e ja mane to prANa che, mAruM je thavAnuM hoya te thAva." A pramANe te Akula-vyAkula thavA lAgI, tyAre teoe ratha ati vegathI calAvyo, teone pUchyuM ke jyAM priya rokAyA che, te bagIco haju kema na Avyo ?' tyAre sevakoe pratyuttara Apyo ke, he svAminI ! ApanA pitAne tyAM vAsa karavA nimitte tamane mokalyAM che." "mArA pIyaramAM vAsa karavAne mokalyA che, to atyAra sudhI te bolatA kema nathI ? vagara vicAryo parIkSA karyA vagara A pramANe kArya karavAthI kumArane jarUra pazcAttApAgni utpanna thaze.' teo pATalIkhaMDanA sImADAnI bhUmimAM jaldI pahoMcI gayA. rAjaputrIe kahyuM ke, "he sapuruSo! tame ahiMthI ja pAchA vaLo." (250) pATalIpura nagaranA A UMcA moTA suMdara vRkSo dekhAya che, ahiMthI to huM jAte ja jaiza, tamArI sahAyanI have jarUra nathI, tyArapachI sArathie praNAma karIne kahyuM ke, "he pratyakSa zIlalakSmI ! huM pApI AjJA uThAvanAra karmacaMDAla thayo chuM." "he sapuruSa ! potAnA mAlikanI AjJA bajAvanAra tAro AmAM zo doSa ? patthara athavA to sevaka tyAM ja pheMke. che ke, jyAMnuM sthaLa ciMtavAyuM hoya. tattva samajanArAoe prabhunuM paravazapaNuM, annanI Asakti, dUradezanAM darzana ane cAkarIthI AjIvikA karavI A vastuone ucita kahI nathI. have nirNAgiNI evI huM eka vacana kaherAvuM chuM, te temane kaheje ke, "mArA ane tamArA kulano prema che, temAM tame kone anurUpa A kArya karyuM ?" rudana karatI te rathano
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyAga karIne eka vaDavRkSa nIce beThI. teo paNa juhAra karIne ratha laine potAnA svadeza tarapha cAlyA. deva ahita kArya kare, to sukhethI tenA phaLa sahana karavA mATe sAmarthya meLavI zakAya che, paraMtu khoTA kalaMka vaDe karIne priyAne paradezano pravAsa karavo paDe. A pApa-kleza dussaha che. he zveta ane grAma kAryo karAvanAra tuM mane Aje ja A pramANe pravAsa karAve che. kSaNamAM rAgI kSaNamAM virAgI thanAra manuSyone namaskAra thAo. he mAtA ! tame ahiM jaldI Avo, pahelAM A vatsA upara tuM vAtsalyavALI hatI. asAmAnya duHkha-dAvAnaLamAM baLI rahelI tArI putrInuM rakSaNa kara. athavA te mAtAjI ! tame ahiM na Avazo. kAraNa ke, "A zUnya araNyamAM mAruM duHkha dekhavAthI tamAruM hRdaya phATI jaze. he pitAjI ! huM kumArI hatI, tyAre tamane mArA varanI ciMtA hatI, paraNAvyA pachI sAsarA pakSanA vacanaprahAranI pIDA, atyAre to huM AvA saMtApa karAvanArI thaI chuM. he rAjana ! huM sArI rIte aneka vakhata parIkSita zIlavALI prANapriyA hatI, to koika durbuddhi bhUta-rAkSasano A prapaMca jaNAya che. apayazanA kalaMkathI malina thaelI huM pitAnA gharamAM praveza karIza nahi, auSadhinA prabhAvathI puruSa banIne icchA pramANe rahIza. kAraNa ke, strIomAM lAvaNya, madhuratA Adi guNo hovAthI svAbhAvika rIte te prArthanA karavA yogya guNavALI hoya che. pAkelI AMbalInA phaLanI mAphaka jagatanA manuSyonI vAMchA vRddhi karanAra strIo hoya che. taMbola, taruNIo, caMdra, taLAvanuM pANI konA manane haraNa karatuM nathI ? evo koNa che ke, A padArthone mANe ? prANanA tyAgamAM paNa mAre mArA zIlanuM rakSaNa karavAnuM che. Ano vinAza thAya, to A loka ke paraloka baMne bagaDe che." zIla e zAzvatuM dhana che, parama pavitra ane niSkapaTa-hitaiSI mitra che. uttama kIrti mATe ane mukti-sukha meLavavAnA sAdhanabhUta hoya to A zIla che. dhana vagaranAne A zIla dhana che, AbhUSaNa rahita hoya, tene zIla e moTuM AbhUSaNa che, paradezamAM paNa potAnuM ghara ane svajana rahita hoya, tene zIla e svajana che." zIla vratanA prabhAvathI vAlAzreNIthI bhayaMkara agni hoya, te paNa hima sarakho zItala bane che, nadI baMne kAMThA ekaThA thai mArga Ape che, pAtALa phUTIne jaLa parvata uparanI nadI vahevA lAge, siMha, hAthI, yakSa, rAkSasa, sarpa ullaMghana karatA nathI, nirmala zIlanA prabhAvathI jIva jagatamAM asmalita AnaMdano anubhava kare che. tyArapachI puruSanuM rUpa parAvartana karI pATalIpuranI pazcima dizAmAM cakrapuramAM kamalavatIe cakradharadevanA maMdiramAM pUjArInuM baTukanuM rUpa dhAraNa karyuM. A bAju pAchA pharelA rathika sevakoe kamalavatIno tyAga kyAM ane kevI rIte karyo ? te sarva nivedana rAjAne karyuM, maMtrAdikano prabhAva jANanAra kumAra A sAMbhaLIne ati
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pazcAttApa karavA lAgyo. khoTA pratApanA kAraNe apayazathI dUSita karelI kamalavatI pitAne tyAM jIvatI gai haze kharI ? atyAre to nirbhAgI thaelo huM akAryanA kAjalanA lepathI kharaDAela mukhavALo kamalasenA vagerene mAruM mukha kevI rIte batAvIza." kamalavatI mATe AvuM khoTuM ciMtavatAM mAruM hRdaya phATI kema na gayuM ? AvI vANI bolatAM mArI jIbha kema na tUTI gaI ? tevA prakAranuM akArya karanAra evA mArA mastaka upara taDataDa karatA moTA zabdavALI vijaLI tUTI kema na paDI ? gaMdhamUSikA te paNa ahi dekhAtI nathI, to cAlI gai jaNAya che. eTale raNasiMha vicAravA lAgyo ke, "te pApiNIe ja A akAryanuM pApa karyuM che, kapaTa, kAmaNa, TUMbaNa, viSa, uccATana vagere azubha kArya karavAmAM nipuNa buddhivALI te game te koI kAraNathI A akArya karIne nakkI cAlI gaI che. - have gaMdhamUSikAe somApurIe pahoMcIne samagra vRttAnta ratnapatIne jaNAvyo, eTale caMdranI jema harSatI praphullita banI, pitA puruSotama rAjAne ratnAvatIe kahyuM ke, "have kumArane pharI ahiM ANavA mATe puruSone mokalo. teo kanakapura gayA ane kanakazekhara rAjAne viMti karI ke "te samaye kumAra adhavaccethI pAchA vaLyA, to paNa ratnAvatI haju sudhI tenI AzAe rAha jotI beThelI che, mATe kumArane mokalI Apo." kumArane A vAta jaNAvI, kamalavatInA virahanA kAraNe kumAranuM mana vyagra hatuM. "kamalavatIe to bIjo janma dhAraNa karyo haze, tethI pApa karanAra mane have bIjAM lagna karavA yogya na gaNAya, paraMtu pitAnA AgrahathI ane pATalInagaramAM kanakavatInI paNa tapAsa karI zakAya ema dhArIne zubha zukananA maMgaLa pUrvaka sArA divase prayANa karyuM. keTalAka paDAva karyA pachI cakrapuranI bahAra nivAsa karIne cakradhara devanI pUjA karavA mATe gayo. A samaye jamaNuM netra pharakyuM, eTale raNasiMhe jANyuM "A priya manuSyano meLApa karAvanAra cihna che." "mastaka pharake rAjya-prApti, netra-skuraNa thAya to priyajanano melApa thAya, bAhu skurAyamAna thAya, to priyajananI bhujAnuM AliMgana samajavuM." tyArapachI pUjArI kumAranI hatheLImAM puSpo Ape che. kumAra paNa mUlya ane potAnuM hRdaya ApIne te grahaNa kare che. baTukapUjArIe A mArA nAtha che ane ratnAvatI sAthe lagna karavA prayANa karI rahyA che. tema oLakhI lIdhA. raNasiMha paNa vicAre che ke, A puSpa ApanAra baTukapUjArIne dekhIne mArI prANavallabhA kanakavatI yAda Ave che. jANe te ja kema na hoya. tema tene dekhuM chuM. tene bolAvIne atithisatkAra karavA mATe potAnA nivAsasthAne laI gayo. utpanna thaela pUrva premAnu bhAvavALA kumAre agrAsana para besADI pUrNa bhaktithI bhojana karAvIne suMdara sukumAra dhotiyuM paherAmaNImAM ApyuM. raNasiMhe kahyuM, "AMkhanI mITa mAryA vagara ekI Tase huM tArA tarapha najara karuM chuM, chatAM te bhUmideva ! kayA kAraNathI mane
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gurjaranuvAda jovAmAM tRpti thatI nathI.' brAhmaNe kahyuM ke, "jagatano evo svabhAva che ke, koIkanA dekhavAthI vagara kAraNe tenA tarapha sneha pragaTa thAya che. caMdranI cAMdanInA yoge caMdrakAnta maNimAMthI sudhA jhare che." kumAra kahe che ke, "he zreSTha brAhmaNa ! mAre AgaLa prayANa karavAnuM che, paraMtu tArI sneha-sAMkaLathI mAruM mana evuM jakaDAi gayuM che ke, "huM AgaLa jaI zakato nathI; to te brAhmaNa ! mArA para kRpA kara ane mArI sAthe cAla.vaLatI vakhate huM tane pAcho ahIM ANIne mUkI daiza." brAhmaNe kahyuM ke, "dararoja A cakrapANinI pUjA karuM chuM, temAM aMtarAya thAya, te mATe huM nahi AvuM, tema ja svAbhAvika brahmacArIone rAjAnI sAthe rahevAthI zo lAbha ?" kumAra kahe che ke, "tAre mArI sAthe nakkI AvavuM ja paDaze. sajjano dAkSiNya mAnasavALA hoya che. koinI prArthanAno bhaMga karatA nathI. jo tuM mArI sAthe nahiM AvIza, to mAre ahIM ja rokAvuM paDaze." kumArano nizcaya dekhIne pradhAna-puruSoe paNa sAthe AvavAno Agraha karyo eTale sAthe cAlavAnuM kabUla karyuM. tarata ja AgaLa cAlavAnuM prayANa karyuM. have kumAra AdarzanA pratibiMbanI jema te bese, cAle, ubho rahe, jame, jAge, sui jAya, krIDA kare, tema sarva tenI sAthe ja kare che. koika divase tenA hRdayano sadbhAva jANavA mATe baTuka brAhmaNe pUchyuM ke, "te kamalavatI kevI hatI ke, jenA mATe A pramANe jhuro cho." tyAre kumAre kahyuM ke, "eka jIbhathI tenuM varNana karI zakAya nahi. prajApatie tene guNavALI ja nirmANa karI hatI. (300) tenuM rUpa ratinA jevuM hatuM, lAvaNya parvataputrI sarakhuM hatuM, suMdaratA to devIthI paNa caDI jAya. atyAre to tenA vagara samagra bhuvana paNa mane jhera jevuM jaNAya che. je mitra ! tenA vagara sarva zUnya mAnuM chuM, mAtra mane tArI pAse lagAra sukha prApta thAya che." brAhmaNe tene kahyuM ke, "tenA mATe ATalo zoka karavAno choDI do, deve je jhuMTavI lIdhuM hoya, teno zoka satparuSo karatA nathI." niraMtara aTakyA vagaranA prayANa karatAM kumAra somApurIe pahoMcyo. nagara-daravAje hAthI, ghoDA, ratha sAthe puruSottama rAjA pahoMcI gayo. uttama puruSottama rAjAe moTA utsAhapUrvaka dhvajA-patAkA baMdhAvIne somAnagarImAM kumArano praveza karAvyo. raMgAvelI citrAvelI bhittivALA zreSTha prAsAdamAM mukAma Apyo. jyotiSIone bolAvIne vAra, nakSatra, lagnaveLA tapAsIne zubha yoga samaye maMgala vAjiMtronA zabda sahita, zreSTha vArAMganAo jemAM nRtya karI rahela che, tevA samaye kumAra sAthe kumArInuM pANigrahaNa thayuM. keTalAka divasa to rAjAe kumArane tyAM ja rokI rAkhyo, hRdayane AnaMda ApanAra kathA-vinodamAM brAhmaNa sAthe keTalAka divaso pasAra karyA.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda have eka rAtrie ratnAvatIe snehapUrvaka patine pUchayuM ke, "evI te kamalavatI kevA guNavALI hatI ke; mRtyu pAmI che chatAM paNa tamAruM hRdaya ATaluM kheMcAya che." "moTA manoratho karatAM karatAM mArA tarapha AvatA hatA, paraMtu mArgamAM ja teNe tamane taruNI dekhAze, to tenI upamA ApIne tane jaNAvIza. teno viyoga thayo eTale daivayoge tArI sAthe lagna karyA. dUdhanI khIra na maLe tyAM sudhI khArI gheMsanuM paNa bhojana karavuM ja paDe." have ratnavatIe potAnuM pota prakAzatA abhimAnathI jaNAvyuM ke - "gaMdhamUSikA parivrAjikAne meM mokalI hatI. te ekadama tyAM AvIne kAmaNano prayoga karIne nokaracAkara puruSo AvatA jatA hatA, tenA bAnAthI parapuruSano prasaMga tamane batAvyo. te kAraNe tenA maMtrathI tamone tenA tarapha cittamAM vizleSa utpanna thayo. kamalavatI (brAhmaNa baTuka) ane kumAra samakSa A hakIkata potAnA mukhathI kahI eTale kamalavatInuM kalaMka ApoApa bhuMsAi gayuM ane tethI kamalavatIne AnaMda thayo. A sAMbhaLIne raNasiMhanI ubhaTa bhRkuTI kapALanI karacalIo bhayaMkara banI gaI. lAla netro thavAthI duSpakSa banI ratnavatIne atizaya tiraskArI. "are pApiNI ! niHzaMkapaNe A pApa karIne mane duHkhanA samudramAM ane tArA AtmAne narakanA aMdhArA kUvAmAM phemakyo." "kUtarI sArA sArA zabdothI pokAra kare che, jyAre duSTa strI manuSya jyAre saMkaTamAM paDe che, tyAre mahAAnaMda mANe che, kUtarIne kaTako roTalo koI Ape, to tenI sAme bhasatI nathI, jyAre mahilAne dAna-mAna Apo, to paNa mAravA mATe taiyAra thAya che." je kAraNathI khoTuM kalaMka caDhAvIne kaDhAvI mUkI ane duHkhanI ciMtAmAM nAkhI, kamala sarakhA netravALI kamalavatIne mRtyu pamADI. he sevaka loko ! tame ekadama A dhavalagRhanA daravAje kASTho goThavIne eka citA taiyAra karo, jethI have kamalavatInA viyoganA duHkhAgninA kAraNe na baLyA karuM. jvAlAthI bhayaMkara evA citAgnimAM paDIne mArI zuddhi karuM.' ciMtAtura evA te sevakoe koi prakAre citA taiyAra karI ane parivAre ghaNo rokyo, to paNa caDavA mATe cAlyo. A sarva samAcAra rAjAe jANyA, eTale kapaTI evI gaMdhamUSikAno tiraskAra karyo, narakagati tarapha prayANa karanArI, ati krUra kArya karanArI anArya AcaraNa AcaranAranA mastaka upara vaja paDo. khoTuM kalaMka ApanArane mastaka upara ahiM apayazano patthara paDyo. evA prakAre dhikkArAtI nagaraloka vaDe Dagale pagale niMdAtI, pUMchaDA vagaranI bAMDI, kAna vagaranI kApI nAkhelA rUMvATAvALI gadheDInI pITha para tene besADI tenI vagovaNI thAya tevI rIte parivrAjikAne nagaramAMthI kADhI mUkI. "strI avadhya che tema dhArIne vadha na karyo ane jIvatI hAMkI kADhI. have maMtrIo, sArthavAho, sajjana puruSo, nagaranA agresaro maravA taiyAra thaelA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kumArane vAraMvAra roke che, lajjA pAmatA puruSottama rAjAe mArgamAM aTakAvyA chatAM kumAra potAnA nirNayathI pAcho haThato nathI. te samaye nagaranA lAkho loko ekaThA thayA. rAjA ane nagaraloko hAhArava karatA vyAkula manavALA thayA che. mRtyu pAmavAnA nizcala cittavALo citA upara caDavA lAgyo. kumAre zveta vastra paheryA che, zarIre zveta vilepana, puSpanI zvetamALA ane alaMkAro dhAraNa karyA che. zveta kAMtivALo raNasiMha kamalavatInA anurAgamAM ati Asakta thaelo che. tenA vacanathI citA pAse agni pragaTAvyo. te samaye rAjAe vinayapUrvaka brAhmaNa kumArane vinaMti karI ke, "he bhagavaMta ! kumAra tamArAM vacananuM koI divasa ullaMghana karatA nathI, to koI prakAre kumArane samajAvo ke, jethI A akArya karatAM rokAI jAya." eTale brAhmaNe kumArane kahyuM ke, "he bhadra ! A tame zuM AraMbhya che ? uttamakuLamAM janmelA nIca lokone ucita nindrita kArya kare kharA ? bIjI e vAta ke, "cakrapurathI mane ahi Apyo, tyAre tame kabUlAta ApI hatI ke, huM jyAre kRtakRtya thaIza tyAre tamane ahiM pAcho mUkI jaiza." kamalavatIne kalaMka ApyuM ane tenI zuddhi mATe AvuM kArya karatA ho, to malinavastrane kAjaLavALA jalathI zuddhi karavA samAna che. arthAt mRtyu pAmavAthI pApanI zuddhi thatI nathI. kamalavatI jo mRtyu pAmI che, to tene maLavAnA manoratha karIne mRtyu na pAmo, potapotAnA karmanA anusAre jIva kyAya paNa jAya che. tene kayo jIva jANI zake che ? 84 lAkha jIvayoni vALA saMsAramAM dareka sthaLe jIva jAya che. temAM potAnA karmathI kyAM kyAM jIvo jatA nathI ? vaLI kahyuM che ke - buddhizALI puruSe guNavALA ke nirguNa koi paNa kArya karatA pahelAM sarva jago para A kAryanuM chevaTanuM pariNAma zuM Avaze ? te prathama vicAravuM joIe." te mATe bIjI jago para paNa kahevuM che ke "lAbha ke nukazAnakAraka kAryo karatAM paMDita puruSe yatnapUrvaka tenuM phaLa zuM Avaze ? te nakkI karI levuM joie, ati utAvaLathI karelAM kAryonA phaLa zalya mAphaka hRdayane bALanAra evI vipattimAM ja phalanArA thAya che. mATe mAruM kaheluM karo ane tamArA prANonuM rakSaNa karo. je mATe jaNAveluM che ke "rAjAo bhale sandhi na jANo, ke vigraha-yuddha na jANo, paraMtu jo kaheluM sAMbhaLanArA hoya, to tenAthI te samaju paMDita gaNAya che." tathA "atyAre prANonuM pAlana karanArane bhale kadAca teno samAgama na thAya, paNa jIvatA jIvono bhaviSyamAM samAgama thAya paraMtu prANono tyAga karyA pachI nakkI meLApa durlabha che - kumArane have bhAvI maLavAnI AzA baMdhAI, eTale harSapUrvaka pUchyuM ke, "he zreSTha brAhmaNa ! teM sAkSAt mArI priyAne dekhI che, ke bIjAe vAta kahI che ? agara koie potAnA jJAna-balathI jIvatI jANI che ? harSapUrvaka teM kayA AdhAre te jIvatI che ? ema
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kahyuM, tema ja tuM ekadama agnimAM paDatAM mane rokavA taiyAra thayo che, te kayA kAraNe te jANavAnI mane tIvra icchA thaI che. tyAre brAhmaNe kahyuM ke, 'he zreSThakumAra ! tamArI priyA vidhAtA pAse svastha che, te meM jyotiSajJAnanA baLathI jANyuM che. jo tamo kaho, to mArA AtmAne vidhAtA pAse mokalIne tene ahIM lAvI ApuM.' 'jo tArI kahelI vAta satya hoya to ane tene ja teM dekhI hoya to jaldI lAva. tene dekhIne huM kRtArtha thaIza.' kumAra - 'he bhUmideva ! haju tuM kAryano udyama kema karato nathI ?' baTuka - 'he kumAra ! dakSiNA vagara dhyAnakaLA siddha thatI nathI. kumAra-AgaLa mAruM mana to meM tane arpaNa kareluM che. A AtmA paNa Apyo. he brAhmaNa ! A bethI caDiyAtI kaI dakSiNA ApuM ? bAhya padArthonI dakSiNAthI zuM siddha karI zakAya che ? brAhmaNa baTuka-tamAro AtmA bhale tamA2A pAse 2he. tenI jarU2 nathI, jyAre huM kaMI paNa tamArI pAse mAguM tyAre te mane tamAre ApavuM. * kumAra-bhale ema thAo. vistArathI saryuM. mArI prANapriyAne jaldI lAva. have brAhmaNe dhyAna karavAnuM hoya, tema paDadAmAM dhyAna karavAnuM nATaka karyuM. (350) have mAre saMjIvanI auSidha dekhavI joie. A pramANe kumAre joyuM eTale tenA zarIranA romAMca harSathI khaDA thayA. Azcarya Azcarya, mRtyu pAmelI kamalavatI Ave che. A pramANe nagaramAM vAta phelAi eTale nagaranA loko ane rAjA kamalavatIne jovA mATe ullAsavALA thayA. 'navAinI vAta che ke A brAhmaNa baTuka koI moTA guNavALo AtmA che, A bhuvanamAM AnA jevo bIjo koI jaNAto nathI, mRtyu pAmelI kamalavatI pAchI lAvaze.' AvA prakArano kolAhala lokamAM uchaLyo. AkAza sthAnamAM vidyAdharIo potAnA hastamAM puSpamALAo dhAraNa karelI hoya tevA rUpe brAhmaNe kAna para bAMdhelI auSadhi choDI nAkhI tarata ja tenA rUpanuM kamalavatImAM parAvartana thai gayuM. paDado khaseDIne jyAM tene dekhI eTale harSathI romAMcita thayelA gAtravALA raNasiMhakumAre 'te ja A mArI priyA che' ema jANyuM. rati ane raMbhAnA rUpa-lAvaNyano sarva garva nIkaLavA mATe nIka samAna, gaurInA suMdara saubhAgya mArgamAM agra argalA samAna arthAt rita, raMbhA ane pArvatInA rUpalAvaNyathI caDiyAtI kamalavatI hatI. harSa pAmelA kumAre lokane vizvAsa thAya te mATe kahyuM ke, 'he loko ! dekho dekho, A mArI priyA kamalavatI che.' tyAre tyAM ekaThA maLelA loko kamalavatIne lAvaNya, kAMti, zobhA, ane manoha2tAnA gRha sarakhI dekhatA hatA ane ratnavatI sAthe sarakhAmaNI karatA hatA, paraspara A pramANe vAto karatA hatA. suvarNanA DhagalA pAse pittaLa jevA prakAranuM dekhAya, tema kamalavatI pAse ratnavatI guNagaNamAM jhAMkhI dekhAya che; tethI karIne kumAre ratnavatIne choDIne kamalavatImAM anurAga karyo che, te sthAne karyo che. sAkarano svAda jANanAra evo kayo manuSya kaDavAtUrA rasanI abhilASA kare ?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyArapachI rAjAe tene snAna karAvyuM. sarvAlaMkArathI tenuM zarIra zobhAyamAna karyuM. devAMganA sarakhA bhUSaNa dhAraNa karanArI, kalpavRkSanI latA sarakhI banAvI. kumAra tenI sAthe pAMce indriyone anukUla bhogo bhogavavA lAgyo. jeTalA divasano viyoga thayo, teTalA divasanA sukhano guNAkAra karIe teTalA moTA bhAga sukhane anubhavavA lAgyo. koIka samaye kumAre priyAne pUchayuM ke, "koika baTukane brahmAjInI pAse te dekhyo hato ? tyAre kamalavatIe auSadhinA prabhAvathI meM rUpanuM parAvartana karI baTukanuM rUpa dhAraNa karyuM hatuM, e sarva vRttAnta jaNAvyo. hatyArA vidhie pUrNimAnA caMdrane lAMchana-sahita karyo, tema ja sajjanane na ghaTato durjana ghaDyo, dhanathI harSita zrImaMtane kRpaNa karyo, jeNe niSkalaMka mArI priyatamAne kalaMka ApyuM. have kamalavatI vicAravA lAgI ke, "A ratnAvatI upara kumArano sneha ati osarI gayo che, emAM mAro avarNavAda thaze. jo ke A bicArIe bIjAnA AgrahathI aparAdha karyo che, to paNa mAre tenA upara upakAra karavo joie, e sivAya bIjo vicAra karavAnuM koI prayojana nathI. upakAra karanAra upara upakAra karavo, te to ApIne pachI pAchuM meLavI levuM arthAt dhana ApIne kariyANuM kharIda karavuM tenI barAbara che. paraMtu apakAra karanAra upara upakAra karavo te guNavaMtanI aMdara prathama rekhA samAna che. koIka divase pati jyAre harSamAM hatA, tyAre kamalavatIe AdarapUrvaka pote ApeluM varadAna mAgyuM. tyAre kumAre kahyuM ke, "bhale mAga te ApIza." to he svAmI ! A ratnapatIne Ape mArI mAphaka dekhavI. tethI tamone ane amone paNa madhyastha guNa prApta thaze. jo ke teNe koI prakAre pelI pApiNInI preraNAthI Ama karyuM che, chatAM paNa viziSTa kulamAM janmelA tamAre tene kSamA ApavI. ghaNe bhAge strIo nirdaya hRdayavALI hoya che. IrSArUpa jheranuM pAna karanAra, svArtha sAdhavAmAM ekAMta tatpara hoya che. ema karIne teNe tenuM kalaMka bhUMsI nAkhyuM. have eka vakhata kumAre rAjAne vinaMti karI ke, "kanakapurIe javAnI anujJA Apo. te paNa samayano jANakAra hovAthI potAnI putrIne ghaNA dAsa-dAsI, AbhUSaNo, cInAI vastro, kesara vagere ghaNI vastuo karIANAmAM ApIne vaLAvI. mAta-pitAnA pagamAM paDI. jamAine paNa hAthI, ghoDA, ratha, suvarNa, rUpuM vastrAdikanI paherAmaNI ApI. raNasiMhe paNa temane praNAma karyA ane javAnI rajA ApI. sArA muhUrta prayANa karyuM. cAlatAM cAlatAM moTI senA sAmagrI sAthe pATalIkhaMDanA sImADAnI bhUmie pahoMcyA. mahAsenAvALA kamalasena rAjAe AgaLathI putrIno adbhuta vRttAnta pramathathI jANelo
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hovAthI nagaranA daravAje sAmo Apyo. AvA sajjana paroNA ghare AvelA hovAthI keTalAka divasa potAnA tyAM rokyA. abhuta caritravALI kamalavatInuM lakSmI mAphaka gaurava karyuM. mAtAnA page paDavA gai, tyAre rudana karatI kamalinI mAtAe khoLAmAM besADI AliMgana karIne kahyuM ke, "patie karelI parAbhavanI avasthAmAM tuM ahiM mArI pAse kema na cAlI AvI ? te vakhate vaja sarakhA kaThora hRdayavALI kema banI ? "duHkhI evI putrIone pitAnuM ghara avazya zaraNa che." "he mAtAjI ! teM mane jIvanadAna ApyuM che. meM tamArI kukha lajavI nathI. lagna karyA tyArathI atyAra sudhI A pramANe tAruM vijJAna vahana kareluM che." kumAra tyAMthI AgaLa cAlyo ane TUMka samayamAM kanakapuramAM pahoMcI gayo. nItinipuNa kanakarAjAe nagaranI moTI zobhA karAvavA pUrvaka praveza karAvyo. nagaramArgamAM kuMvarakuMvarIno praveza jovA AvelA nAgariko ane nArIo avanavI vAto karatA hatA, te sAMbhaLatA sAMbhaLatA baMne rAjamArgamAM jatA hatA. are ! je virahAgnithI baLI rahela kumAra citAmAM praveza karatA hatA, te vAta to kamalavatInA zIlAdiguNo AgaLa taddana najIvI che. A kamalavatIe potAnA zIla guNanA prabhAvathI yamanA ghare pahoMcelI hovA chatAM tenA mukhamAM dhULa nAkhIne ghare pAchI AvI." AvI vAto zravaNa karatA tema ja gAdInA AbhUSaNa, vastrAdika sanmAna pAmatA, dareka mArgomAM A yugalane jovA mATe UtAvaLI UtAvaLI doDatI strIone dekhatA dekhatA, keTalIkanA hAthamAM darpaNa, koikanA hAthamAM AMkhomAM AMjavAnuM aMjana, tilaka karavAnI saLI, aMboDo adhuro rahevAthI hAthamAM rAkhelA kezavALI strIo tyAM AvI pahoMcI che. teo jANe devakulikAnI putaLIo hoya tema zobhatI hatI. jema UttamakAvyo zreSTha chaMda, lakSaNo ane alaMkAro ema traNethI yukta hoya e pramANe raNasiMhakumAra A traNa priyAo sAthe viSayasukho bhogave che. - have vijayapura nagaranI najIkanA koika gAmanA sImADApara zrI pArzvanAtha bhagavaMtanA tIrthamAM koIka samaye kuMvare aSTAhnikA-mahotsava karAvyo, kapUra, kesara, caMdana, kalAguru, kudarUkka, puSpAdika uttama vastuo vaDe pArzvanAtha bhagaMvatanI pUjA, tema ja aneka prakAranAM nATaka karAvyAM. to te samaye yakSe pratyakSa AvIne kahyuM ke "tArA pitAnuM rAjya aMgIkAra kara. vijayasenanA putranI haiyAtI hovA chatAM bIjAne rAjya bhogavavAno zo avakAza hoI zake? yakSanA vacana pachI te tene pagamAM praNAma karIne senAsahita vijayapura najIka pahoMcyo alpasenAvALo te rAjA sAme AvI yuddha karavA zaktimAnuM na hato. tethI koTamAM caDIne besI rahelo che. tyArapachI dvAramAMthI anna-pANI Adi sAmagrInuM rokANa karIne
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 23 nagaranAM dvAra majabUta baMdha karIne goMdhI dIdhAM, jethI karIne ke rAjA kumArano kharekhara gotriyo bIjA arthamAM kedI banyo. bANasamUha, yaMtravAhana, sArI rIte ukaLatA telanI pIcakArIo atigADha rIte da22oja pheMkavAmAM Ave che, ghaNAM yaMtro paDI gayAM, nAza pAmyAM, khaMDita thayAM, bhAMgI gayAM. eka mAsa vItI gayo, chatAM nAza pAmato nathI ke trAsa pAmato nathI. eTale aMdara rahelA rAjAne yakSe AkAzamArgethI utaratI kumArasenAne dekhADI, eTale tene dhrAsako paDyo ane nAsavA lAgyo. eTale vijayasena rAjAnAM putre tarata ja nagaramAM praveza karyo. nagaranA pradhAna puruSoe ekaThA maLIne raNasiMhakumArane pitAnA rAjye besADyo. have kumAra sajjanono saMsarga kare che, durjanono saMsarga tyAga kare che, sAdhuno satkAra ane durjanane zikSA kare che. zikAra, jugAra, madyapAna vagere sAta vyasanono tyAga karIne potAnA dezamAMthI paNa dezavaTo apAve che. devamaMdiromAM pUjAo pravartAve che. yAtrAo karAve che, jinamaMdiromAM ATha ke tethI adhika divasonA nATaka sahita mahotsavo karAve che. te samaye najIkanA koi gAmamAMthI eka arjuna nAmano kheDUta Avelo che. mArganA tApathI atyaMta tRSAtura ane kSudhAtura thayo hato, tyAre teNe mArgamAM pAkela cIbhaDuM dekhyuM. (400) mAlikane joyo. paNa na dekhAyo, eTale te sthAnake bamaNuM mUlya mUkIne cIbhaDuM potAnI jhoLImAM nAkhyuM, naga2mAM jaine bhakSaNa karIza. eTalAmAM nagaranA moTA zeThaputranuM mastaka kApIne koi gayo ane bAkInuM dhaDa tyAM paDI rahyuM. uMcA ugAmelA tIkSNa taravAro ane hathiyAra yukta rakSapAla, koTavAla ane durjana subhaToe zodha karatAM karatAM arjunane dekhyo. teoe kahyuM ke, 'A tArI jhoLImAM zuM che ?' to ke, 'cIbhaDuM' to lohInI dhArAo dekhavAthI jhoLImAM tapAsa karI, to putra-mastaka dekhAyuM. eTale tene pakaDIne yamarAjA sarakhA amAtya pAse lai gayA. teNe pUchyuM ke, 'are ! tAre tenI sAthe zuM vera hatuM ke te bALakane mArI nAkhyo. eTale arjune kahyuM ke, 'he svAmi ! A viSayamAM huM kaMi jANato nathI. 'ghaDaI ghaDaI' ema javAba Ape che. pachI rAjA pAse laI gayA to paNa pharI pharI te ja zabdo kahe che. rAjA kahe che ke, 'ghaDaI ghaDaI' ema vAraMvAra zuM bolyA kare che ? je paramArtha-sAcI hakIkata hoya te kahe. arjuna kahe che, ke - AvI sthitimAM sAcuM kahuM to paNa kone vizvAsa bese ? chatAM Apa sAMbhaLo. koI patinuM khUna karanAra eka strIe potAnA ja gharamAM patine mArIne mukhamAM mAMsa hatuM ane bilADAnA sa2kho eka khATakI dekhyo, eTale moTI bUma mAratI kahe che ke, 'doDo doDo, A khATakI hAthamAM loDhAnI charI rAkhIne jAya che, teNe
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mArA patine mArI nAkhyo." pachI khATakIne bAMdhyo. jyAre tene pUchavAmAM Ave che, tyAre ghaDaI ghaDaI," lohIvALI charI ane ghAta karanAra manuSyane dekhIne zuM ghaTI zakatuM nathI ? eTale ghaDaI ghaDaI eTale ema paNa ghaTI zake-hoI zake ema bole che. tyArapachI tenuM ane strInuM caritra loko pAsethI jANIne rAjAe khATakIne choDI mUkyo. atyAre mArA karmothI mane zuM thaze ? te samajI zakAtuM nathI. tyArapachI koTavAlanA AgevAne kahyuM ke, "are re ! te keTalo duSTa ane dhITho che hAthamAM kApela tAjuM mastaka hovA chatAM Avo javAba Ape che. eTale tenA svAmIe AjJA karI ke, Ane upADI laI jAva" eTale zUla para AropaNa karavA mATe lai gayA. have tyAM ati kALA varNavALo vikarALa AkRtivALo puruSa AvI pahoMcyo. teNe kahyuM ke, "jo Ane mArazo to tamane paNa mArI nAkhIza." ema bolAcAlI karatAM teonuM yuddha thayuM. temAM pelA AvanAra darekane jitI lIdhA. eTale rAjA paNa potAnI sAmagrI sahita yuddha karavA mATe tyAM AvI pahoMcyo. rAjA sAthe yuddha karatAM pelAe eka gAu pramANa potAnI kAyA moTI karI. eTale tene mAravA mATe bhAlAM, barachI, pakSInA piMchA sahita bANa, taravAra, Adi hathiyAra, cakra vagere choDyAM chatAM tenI kazI paNa asara tenA upara na thaI. tyAre raNasiMha mahArAjAe jANyuM ke, "A manuSyathI vaza karI zakAya tevo nathI, paraMtu A koI yakSa, rAkSasa, bhUta ke pizAca jaNAya che, eTale hAthamAM dhUpano kaDacho grahaNa karIne rAjA vinaMti karavA lAgyo ke, tame je koI ho, te pragaTa thAo. paramArtha na jANanArA evA amo A viSayamAM aparAdhI nathI. potAnuM rUpa nAnuM karIne teNekahyuM ke, "he mahAbhAga ! tuM sAMbhaLa." "mArA potAnA parAkramathI devo ane dAnavothI paNa asAdhya chuM. huM duHSamakALa chuM ane loko mane kali tarIke oLakhe che. he rAjan ! A bharatakSetramAM mAruM ekachatrI rAjya atyAre pravartI raheluM che. ahiM pahelAM guNothI mahAvIra ane nAmathI paNa mahAvIra nAmanA mArA verI hatA. temane nirvANa pAmyA pachI 89 pakhavADiyAM gayA pachI mAro avatAra thayo. atyAre ammalita pracAravALuM mAruM rAjya jayavaMtu varte che. A kheDUtane meM ja zikSA karI che. kAraNa ke, cibhaDuM laine jaMgalamAM bamaNuM mUlya mUkyuM; tethI mArI AjJAnuM ullaMghana karyuM, (kali rAjyamAM nyAyathI vartanAra gunegAra gaNAya.) ekAMta zUnyasthaLamAM mUlya mUkanAra A cora che. tethI tenI jhoLImAM cibhaDAnA badale kApeluM mastaka batAvyuM. je loko jovA mATe AvelA hatA temAM loko rAjA, tApaso paNa hatA. zeThaputra gharethI tyAM Avyo ane mastaka joDAvAthI akhaMDita zarIravALo thayo. svajana ane sajjana varganI sAthe jIvato thaelo putra rAjAnI pAse tarata Avyo. vismaya pAmelA rAjAe zeThaputrane khoLAmAM besADyo."
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 25 arjuna kheDUtane pAMce aMganA AbhUSaNano prasAda Apyo ane rAjAe tene mukhya puruSa banAvyo. have kalipuruSa potAno prabhAva ahiM kevo pravartaze, te kahevA lAgyo. 3. kalikALano prabhAva - varSAkALa ane kalikAla e baMnenI atyAre eka sarakhI rAjyasthiti jaya pAmI rahelI che. varSAkALamAM sarva jagopara pRthvI ugelA aMkurAvALI hoya che, loko AnaMdathI romAMcita hoya che, jaLanI moTI vRddhi thAya che. kalikALamAM jaDabuddhi vagaranA lokonI vRddhi thAya che, varSAmAM jagat kamala vagaranuM, kalimAM zobhA vagaranuM, varSAmAM malina-zyAmameghanI unnati thAya che, kAlamAM anyAyanA dhananI unnati thAya che. varSAmAM dareka gha2mAM sarpo praveza kare che, kalimAM bevacanIloko hoya che, varSAmAM mArgano loko tyAga kare che, kalikALamAM satyamArgano loko tyAga kare che. AvI ja rIte kalikALane grISma Rtu sAthe sarakhAve che. uSNa RtumAM jala-pAna saMtoSa pamADanAra thAya che, tema kalimAM durjanano samAgama, uSNa RtumAM govALo ane sUryanAM kiraNo kaThora thAya che. grISmakALamAM tRSNA aTakatI nathI, tema kalikAlamAM dhananI tRSNA pUrNa thatI nathI. unALAmAM rAtrino AraMbha harSa mATe ane kalimAM doSAraMbha paNa harSa mATe thAya che. kalikAlamAM vairanI utpatti thAya che. jUTha bolavAnI paTutA corI karavAnuM citta, sajjanonuM apamAna, avinayathI buddhi, dharmamAM zaThatA, gurune ThagavA, khuzAmatavALI vANI je sAkSAt ke parokSamAM nukazAna karanArI hoya-A sarve kaliyuga mahArANAnI vibhUtio samajavI. dharma to mAtra dIkSA lenArane ja, tapa kapaTathI, satya to dUra raheluM hoya, pRthvI alpaphaLa ApanArI, rAjAo kuTila ane ThagIne dravya upArjana karanArA, loko strIone AdhIna; strIo ane aticapala, brAhmaNo ekAMta lAbha karanArA, sAcA sAdhuo sIdAze ane durjanono prabhAva vadhaze. ghaNe bhAge kalino praveza thayA pachI anyAya pravartaze. vaLI avADAmAMthI kuvAo bharAze, phulathI vRkSo chedAze,, gAya vAcha2DAne dhAvaze, sarpanI pUjA thaze paNa garuDanI nahIM, kapUra-caMdana vagere kharAba gaMdhavALA thaze. AmravRkSo kApIne bAvaLanuM rakSaNa karavA mATe uMcI vADo karAze. A sarva dAkhalAothI mArI rAjyavyavasthA jANavI. rAjAe kahyuM ke, 'A to pratyakSa virodhI dAkhalA jaNAvyA. tyAre kalirAjAe kahyuM ke,' Ano paramArtha ahiM bIjo che te sAMbhaLa. he rAjan, ATalA divasa to kheDuto kUvAmAMthI avADA bharatA hatA, tethI dhana, dhAnya jaLathI zobhatA hatA. have navA navA ka2 (Texes)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dvArA kheDUtonuM dhana grahaNa karIne potAnI durbhara kukSi bharaze, (svArthI sattAdhIzo potAnuM ghara bharaze.) pahelAM jarUra paDe tyAre, zreSTha vR-kSonA nIce gaLI gaelAM pAkelAM ja phaLanI jema alpadhana letA hatA, have to sarva prakAre jANIne dhana, suvarNa vagere samRddhi lai jAya che. banAvaTI gunA ubhA karIne agara gunA vagara paNa havenA rAjyakartAo dhana kheMcI jaze. AgaLanA kALamAM putrIne ghaNuM dhana ApavA pUrvaka paraNAvatA hatA, gAya sarakhI mAtA paraNyA pachI paNa sarva sAmagrIo putrIne pUrI pADatI hatI; jyAre atyAre to zarata kabUlatA karIne pachI ati dhanavAnane putrI paraNAvAya che, pAchaLano nirvAha paNa tenI pAsethI ciMtavAya che. pahelA guNanA samudra evA atithi-poNA garUDa mAphaka pUjA pAmatA hatA. durjana-halakA tuccha loko tema ja sarpano praveza nivAraNa karAto hato. atyAre cADiyA-rujjI bIjAne parezAna karanArAnuM gaurava karAya che. sIdhA saraLa cittavALA ane suMdara cittavALAe A kALamAM zuM karavuM ? aMguli ane aMguThAno samAyoga thAya, to sarvakAryanI siddhi thAya. ghaNA putro hoya, teo mAtA-pitAnI sevA-bhakti-AjJA vizeSapaNe uThAvatA hatA. te A pramANe - bIjA sthaLe kaheluM che. - "mAtA-pitAnuM pUjana kevI rIte karavuM ? to ke traNe saMdhyA samaye namananI kriyA, uMcA sthAna para Aropita karavA, bahArathI Ave tyAre ubhA thavuM, temane Asana ApavuM, anne sAme sthira Asane besavuM, ayogya sthAne nAma grahaNa na karavuM, temano avarNavAda na sAMbhaLavo, potAnI zakti anusAra sArAM suMdara vastronuM nivedana ka2vuM, temanI paralokane hitakArI kriyAnA haMmezA kAraNa banavuM-sahAyabhUta thavuM." paraMtu AkalikALamAM strI sAthe lagna karyAM ane gharamAM patnI AvI, pachI mAtA-pitA sAthe manano meLa kyAMthI Take ? A kalikAlanA prabhAvathI putro mAtAne paNa gharanI bahAra kADhaze. saraLa subhaga ucita samajanArI vahu gharaDI sAsu mATe sukha karanArI nahiM thAya. gharanuM kuzaLa A sAsuthI nathI, to tyAM jAva, jyAM emane rUce-sAruM jaNAya. je mAtA mAMsapezIne uda2mAM dhAraNa kare che ane te putrane kAmadeva-samAna kare che. vahune vaza thayelo te putra, mAtAno tiraskAra kare che, mArA mAhAtmyane tuM jo. ('strIne AdhIna thaelo putra mAtAne paNa kADhI mUkaze.' - evo mAro prabhAva dekha.) kapUra Adi samAna zIlarUpI sugaMdhavALA susAdhuonuM guNAnurAgI evA zreSTha zrAvako gaurava karaze. zIlarahita zithilavihArI jeo hamaNAM dhana rAkhanAra gRhastho thayA che, te lokothI avagaNanA pAmaze. ATalA kALa sudhI to vikasita AmravRkSonI kAMTALA vRkSonI vADothI rakSaNa karavAmAM AvatuM hatuM, tema ja sajjanonuM paNa rakSaNa karAtuM hatuM, paraMtu have to sarala uttama zIlAdi guNavALA dharma dhAraNa karanArAne dUra kADhIne temanA sthAnake
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda rAjAoe durjana anIti karanArane sthApana karelA che. mATe he raNasiMha rAjan ! kalikALamAM A mArI rAjyasthiti che, mATe he vatsa ! tuM ATalI mArI AjJAno ullaMghana karanAra na thaze." A pramANe raNasiMha rAjAne ThagIne ekamada adazya thayo. rAjA arjuna tathA loko jyAMthI AvyA hatA, tyAM sarve potAnA sthAnake pahoMcI gayA. kalinAM vacano sAMbhaLIne jAe tenI duSTa nIti hRdayamAM dhAraNa karI. svabhAvane anyathA karavA koNa samartha thai zake che ? saMdeharUpI hiMcakA upara jhulato hovA chatAM paNa pahelAnI mAphaka rAjya pAlana karato hato. to paNa tenuM vacana duSTo vaDe skUlanA pamADAtuM hatuM. loko bolavA lAgyA ke - ghaDA mAphaka paripUrNa hovA chatAM catura rAgavALo hoya, paraMtu kAnanA kAcA evA rAjAne koNa vizvAsamAM lai zake ? avivekI rAjA upara samRddhi mATe je lAlacavALo thAya che, te samRddhi upara caDIne dezAntara jAya che - ema huM mAnuM chuM." kalikALanA prabhAvano vicitra kajiyAno upadeza jANIne capaLacittavALA bhANeja raNasiMha rAjAne tenI asara taLe Avelo jANIne tenA mAmA jinadAsa mahAmuni vijayapuranagaranA daravAjA bahAra bagIcAmAM vastinI mAgaNI karIne traNa-prANa-bIjarahita sthAnamAM AnaMdathI rokAyA. temanuM Agamana jANIne rAjA AnaMda pAmyo ane temane sarvaRddhi sahita vaMdana karavA mATe gauravavALI bhaktithI nIkaLyo. te pradezamAM pahoMcIne traNa vakhata pradakSiNA ApIne be hAthanI aMjalinI racanA karIne praNAmapUrvaka sanmukha beTho. dharmalAbhanA AzIrvAda ApIne tRNa ane maNimAM samAnabhAva mAnanArA evA munie meghanA zabda sarakhA gaMbhIra avAjathI dharmadezanA ApavI AraMbhI - "he rAjanuM! nirukta-nizcita manuSyapaNAmAM eka sAthe janmelA jIvono sukha-du:khanI vizeSatA ke nyUnatA te puNya-pApane prakAzita kare che. jIva sukha meLavavA mATe ane duHkha dUra karavA mATe prayAsa kare che. karma AvavAnAM kAraNone aTakAve che, tenAthI AtmAnI zuddhi kare che te kAraNe sukha meLave che ane AvatAM pApakarma rokatA nathI, pApakarmathI AtmAne malina banAve che, to tenAthI jIva duHkha prApta kare che.' prANIno vadha karavo, jUTha bolavuM, vagara ApeluM grahaNa karavuM, maithuna sevana karavuM, parigrahanI maryAdA na bAMdhavI. A karma AvavAnAM kAraNo-pAMca Asava dhAro-jaLanA pravAhathI AtmA pUrAi jAya che. jo dvAro baMdha karyA hoya to navAM pApakarma AvatAM rokAya che ane bhUtakALamAM ekaThAM karelAM karmano kSaya thAya che. he vatsa ! pahelAM tAro Asrava rokavAno svabhAva lagabhaga hato, paraMtu atyAre kalie ThagavAthI durjanamitronA samAgamathI
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tuM kaMIka capaLa svabhAvavALo thayo che. vaLI A duHSama kALa kalikAla kahevAya che. koika vyaMtaradevanI A ramatakrIDA paNa koI vakhata kahevAya che. jo tenA bhayathI, hitopadeza buddhithI ajJAnatAthI te pramANe pApa karavAmAM Ave to jhera khAnAranuM jema mRtyu thAya che, tema tene pApa baMdhAya che. zuM kalikALamAM asatya bolavuM ThagavuM ityAdika narakamAM nathI lai jatA ? zuM rAtre viSama jhera khAdhuM hoya, to mRtyu pamADanAra thatuM nathI ? A pramANe munino upadeza sAMbhaLIne bIDelA netravALo unnatamukhavALo thayo. tyAre munie kahyuM ke, he vatsa ! tArA pitAjI muninuM vacana sAMbhaLa. kalinA prapaMcathI ThagAelA potAnA guNothI prApta karela dharmadAsagaNI nAma vALA vijayasena munie jJAnanA baLathI jANyuM. eTale tane pratibodha karavA mATe, tane sadgatigAmI banAvavA mATe A upadezamALA pahelethI ja taiyAra karI che. tenI kaMika vAnagI jaNAve che. (476) . rAjA je kaMi paNa AjJA kare che, tyAre prajA paNa terAjAnI AjJA mastake caDAvI pAlana kare che e ja pramANe gurumahArAjanA mukhamAMthI nIkaLeluM vacana be hAthanI aMjali karavA pUrvaka zravaNa karavuM joIe. sAdhuo AvatA hoya, to temanI sanmukha javuM, vaMdana karavuM, namaskAra karavo, sukhazAtA pUchavI, A vagere karavAthI pUrvanAM lAMbA kALanAM ekaThAM karelAM karma kSaNavAramAM vikharAI jAya che. lAkho bhavomAM dullabha, janma-jarA-maraNAdikanA duHkhasamudrathI pAra utAranAra evA jinavacanamAM he guNanA bhaMDAra ! tuM kSaNavAra paNa pramAda na karIza. A samaye raNasiMha rAjAnI mAtA vijayA sAdhvI paNa tyAM AvI pahoMcyAM, teNe paNa putrane kahyuM ke, "he vatsa ! AvA prakArano upadeza ApanAra A upadezamALA' che. mATe Ane mULathI tuM bhaNa ane e upadeza dvArA uttama sukhavALA mokSane meLava. dharmadAsagaNi maharSi jeo tArA pitA che, temanI AjJAnuM pAlana kara. eTale jinadAsagaNie raNasiMhane A upadezamALA bhaNAvI. raNasiMha rAjAe upakArabuddhithI grahaNa karI. bhAvI jemanuM kalyANa thavAnuM che, evA buddhinA bhaMDAra hoya, temane kaMipaNa asaMbhavita hotuM nathI. niraMtara akhkhalita vAraMvAra parAvartana karatAM karatAM navIna navIna bhAvovALA vairAgya vaDe karIne teno AtmA bhAvita banyo. samaya pAkyo eTale kamalavatInA putrano rAjyAbhiSeka karIne municaMdrasUri pAse saMyama-sAmrAjya aMgIkAra karyuM. lAMbA kALa sudhI niSkalaMka mahAvratonuM pAlana karIne, pApAMkane prakSAlana karIne ArAdhanA-patAkA meLavIne uttama devagati pAmyo. kamalavatInA putre bIjA sarva lokone A upadezamALAno abhyAsa karAvyo. niraMtara bhaNAtI evI A upadezamALA Aja sudhI ahiM paNa bhaNAI rahelI che.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 29 paraMparAthI A ja sudhInA jIvone prApta thaelI che. A pramANe "upadezamALA' prakaraNanA upoddAta rUpe kahelI raNasiMhanI kathA samApta thai. raNasiMhakumAranA pratibodha mATe racela ane ATalA kALa sudhI zAsanamAM paripATIparaMparAthI prApta thaelA A "upadezamAlA' vaLI samagra maMgalanA mULa samAna, nikAcita karmanI ekAMta nirjarA karanAra evuM je tapa, je tapanuM Asevana RSabhadeva ane zrI mahAvIra bhagavaMte pote kareluM che, ane te dvArA zrI raNasiMha putrane tathA bIjAone mukhya upadeza ApavAnI abhilASAvALA, zrI dharmadAsa gaNI te be tIrthaMkaranuM mAhAsya samajAve che ke - jagacUDAmaNibhUo, usabho vIro tiloyasiritilao / ego logAicco, ego cakkhU tihuyaNassa ||2|| jagatanA mastakanA ratnAbhUSaNa sarakhA ane atyAre to cauda rAjalokanA upara muktisthAnamAM sthira thaelA evA RSabhadeva bhagavaMta, ane traNe lokanI lakSmInA tilakabhUta evA vIra bhagavata, A bemAM prathamanA RSabhadeva bhagavaMta prabhAtamAM sUryodaya thAya, tema yuganI AdimAM padArthone potAnA jJAnathI prakAzita karanAra tema ja samagra jagatanA vyavahAranA kAraNabhUta hovAthI lokanA sUrya samAna, bIjA zrI vIra bhagavaMta atyAranA jIvone mATe AgamanA arthane kahenArA hovAthI traNe bhuvananA cakSu samAna che. A pramANe be tIrthaMkaranA guNotkIrtana dvArA upadezamALAkAre mahAvIra bhagavaMtanI vidyamAnatAmAM ja A prakaraNanI racanA karI che-ema paNa jaNAveluM che. ahIM sUtrano saMkSepa arthamAtra vyAkhyA karIne sUktivALAM pado sahita vividha ramaNIya kathAo vistArathI kahIzuM. dUdhamAM sAkara nAkhavAthI dUdhano svAda vadhI jAya che, tema kathAmAM vividha prakAranI sUktio kahevAthI teno rasa vadhI jAya che. have te RSabhadeva bhagavaMtanuM dRSTAMta kahevA dvArA tapano upadeza kare che. saMvaccharasusabhajiNo, chammAse vaddhamANajiNacaMdo / iya vihariyA nirasaNA, jaijja eovamANeNaM / / 3 / / , RSabhadeva bhagavaMta eka varSa sudhI pariSaha-upasarga sahana karatA karatAM AhAra vagara upavAsa karatA hatA. tevI ja rIte vIra bhagavaMta cha mAsa sudhI tapa karavA pUrvaka vicaryA. je nimitte baMne bhagavaMtoe kahela tapa karyuM, te tapano upadeza ziSyane Ape che ke, te pramANe temanI upamAthI tamAre paNa tapakAryamAM prayatna karavo joie. jo ke atyAre saMghayaNAdi zakti tevI nathI, to paNa maLelI zakti anurUpa potAnuM bala, virya gopavyA vagara temAM
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda prayatna karavo joie. bhagavaMtone to chello bhava hato. avazya mokSa thavAno hato, topaNa ghora tapa karyA, pariSaha-upasargo sahyA, jyAre ApaNe mATe to muktino saMdeha che, to vizeSa prakAre AdarathI tapakAryamAM prayatnanI jarUra che. je mATe kaheluM che ke - "aneka saMkaTazreNIno nAza karanAra, bhavarUpI bhavanane bhedanAra, aneka kalyANakArI suMdara rUpa ApanAra, roganA vegane rokanArA, sura-samudAyane prabhAvita karanAra, klezaduHkhanI zAMti karanAra, mahArAjya, indra-cakravarti-baLadeva-vAsudevanI lakSmI, bIjI aneka sukha-sAmagrInI prApti bAju para rAkhIe, paramotkRSTa puNyathI prApta thAya, tevA tIrthaMkarapaNAnA vaibhavanI prApti-A sarva lIlAprabhAva hoya to niSkAma tapasyAno che. te tapasyAnI tulanAmAM bIjuM koNa AvI zake ? (1)" "je tapanA prabhAva AgaLa tIkSNa taravAra, cakravartInA cakro, bANonA prahAro niSphaLa jAya che. maMtro, taMtro ke vicitra sAdhanAonI zakti buThI thAya che. bAhuonuM cAhe tevuM bala epaNa samartha banI zakatuM nathI, na sAdhI zakAya tevuM prayojana paNa te tapathI siddha thAya che, te tapanI ArAdhanAthI nakkI dhArela kAryanI siddhi thAya che, temAM saMdeha na rAkhavA mATe jaldI tevA tIvra tapanI sevanA karo. (2)" A baMnenAM caritro temanAM caritrothI samajI levA. smaraNa mATe ahiM kaMika kahIe chIe. pApAMkane prakSAlana karanAra, bhavyAtmAone mokSasukha dekhADanAra, evA RSabhadeva jinezvaranuM manohara caritrasvarUpa saMdhibaMdha varNavIza. 4. tapanAM prabhAva upara RSabhadevanuM tharitra dakSiNa bhAratamAM mukuTamaNi samAna, ekalA suvarNathI banAvelI jANe vijaLI hoya tema camakatI, dhana-dhAnyAdika samRddhithI yukta prasiddha evI ayodhyA nAmanI nagarI hatI. prathama rAjA RSabhadevane mATe karAvelI, zakra maNi-suvarNAdikathI nirmANa karelI, zikharavALAM moTAM jinacaityothI manohara dekhAtI, samagra vilAsI lokane navIna AnaMda ApanAra, jANe zreNIbaddha taruNI ubhelI hoya, tema sarala uMcA piyAla (rAyaNa) vRkSonI ujvala vADIyukta, hAthI joDAela vAhana ane asva joDela vAhanamAM besIne janAra evA dhanapatiovALI, jinamaMdironA ucA dhvajAdaMDanI dhvajAo jemAM pharakatI hatI, tenI upara raNajhaNa karatI ghugharIonA zabdanA bAne je nagarI garva karatI hoya, niraMtara hasatI hogra tema jaNAtI hatI. potAnA vaibhava vaDe karIne zakranI nagarI karatAM paNa guNothI caDiyAtI hatI. nAbhikulakaranA putra RSabharAjA IndranI jema te nagarInuM lAlana-pAlana karatA hatA.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 31 prathama nyAyanItinA bhaMDAra, prathama prajApati, prathama lokavyavahAra darzAvanAra temane nirmala ujjvala snehAnurAgiNI patnIomAM prathama sumaMgalA nAmanI ane samagra aMtaHpuramA pradhAna evI bIjI sunaMdA nAmanI rANI hatI. prathama sumaMgalA devIe durdhara evA bharata rAjA ane brAhmI yugalane janma Apyo. jyAre sunaMdA rANIe baLavAna bAhuvALA bAhubalI ane suMdarI yugalane janma Apyo. pharI sumaMgalArANIe zIla samAna ujjvala karela jayamaMgalavALA 98 = 49 yugala tadbhavamuktigAmI putrone janma Apyo. vIza lAkha pUrva kumAravAsanI krIDA bhogavI. 63 lAkha pUrvathI adhika kALa sudhI prabhue maMgala karanArI rAjyalakSmI pAlana karI. jyAM AgaLa mAtra madonmatta hAthIne ja baMdhana hoya che, daMDo mAtra suvarNanA daMDavALA chatramAM hoya che, paNa gunegAra daMDapAtra koi hoto nathI. jugArInI dukAnamAM pAsA paDatA hatA, paraMtu aparAdhIne pAsA eTale doraDAthI baMdhana na hatuM. 'mAra' zabda 2mavAnA sogaThAM mATe vaparAtA saMbhaLAtA hatA. vezomAM kezano bhAra saMbhaLAto, paNa lokone klezano bhAra na hato. munionuM avalokana karatA hatA, paraMtu para-dArAone jotA na hatA. dezamAM dAridraya na hatuM, zreSTha taruNI vargano madhyapradeza bahu pAtaLo hovAthI dAritrya mAtra tyAM dekhAtuM na hatuM. dhanavaMto dAna detAM kRpaNatA karatA na hatA. rAjA ucita dANa (kara) ugharAvatA hatA. dhana vaDe janonI sevA karatA hatA, lobha na karatAM, dAna ApatA hatA. tyAM rAjyamAM hakAra-makAra-dhikkAra rUpa daMDanIti pravartatI hatI. tyAM koI arthI varga mAganAra na hovAthI dAna ApavAnA manoratho niSphaLa thatA hatA. 63 lAkha pUrva sudhI lokone saMtoSa pamADI nAbhirAjAnA putre bhava vadhAranAra rAjyano tyAga karIne tarata saMyamarAjya aMgIkAra karyuM. RSabharAjAe 83 lAkha pUrva varSa gRhavAsamAM pasAra thayA. lokAMtika devonI vinaMti pAmelA prabhu eka varasa sudhI nizcitapaNe niraMtara dAna devA lAgyA. koIkane kaDAM, koIkane mukuTa, koikane kacoLAM-vATakA, bhagavaMta bIjAne dareka jAtanAM vastro, paravALAM, motI, mANikyanA hAro, vaLI trIjAne padmarAgaratna dAnamAM ApatA hatA. vaLI koine hAthI, ghoDA, sugaMdhI padArtho gaMdhasAra ghanasAra ApI keine kRtArtha karyA. keTalAka arthIjanone suvarNa-cAMdI ApatA hatA. A pramANe mAganArAonuM sanmAna karatA hatA. bhagavaMtane anusaranArA temAM ja AnaMda mAnanArA kaccha, mahAkaccha vagere cAra hajAra rAjAo sahita RSabhaprabhu samagra sAvaghano tyAga karavAnuM maMgalakArya vicAravA lAgyA. caitra vadi aSTamInA divase chatapa karavA pUrvaka AnaMdita batrIza surendrothI sevAtA RSabha prabhue siddhArtha vanamAM saMyama aMgIkAra karyo. zyAma vAMkaDiyA komala kezavALA prabhue mastaka52thI vajra sarakhI kaThaNa cAra muSTithI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. prA. upadezamalAno gUrjarAnuvAda kezaluMcana karyA pachI IndranI vinaMtithI pAMcamI muSTino loca na karatAM dhAraNa karI rAkhI. dIkSA grahaNanA maMgalakAryamAM maMgala suvarNakaLaza upara nIlakamala zobhe tema kaMcanavarNavALA - bhagavaMtanA khabhAnA sthAna para zyAma kezanI jhulatI laTa zobhA pAmatI hatI. kacchAdika rAjAoe jinezvara karaze, tema karazuM evI anuvRttithI dIkSA lIdhI hatI, paraMtu bhagavaMte dIkSA ApI na hatI. samagra nakSatramaMDala sahita pUrNimAno caMdra hoya tema bhagavatanI pAchaLa pAchaLa vicAravA lAgyA. nami vinami nAmanA rAjakumAra potAnI icchAthI hAthamAM taravAra dhAraNa karIne sevA karatA hatA. kamalapatranA paDiyAmAM pANI lAvIne prabhu AgaLa chAMTe che ane puSponAM prakara banAve che. koIka divase dharaNendra prabhunI pAse AvI temanI AgaLa suMdara mahotsava karyo. nami-vinaminI sevAbhakti dekhI prasanna thaelA dharaNendra vaitADhya parvatamAM vidyAdharanuM rAjya ApyuM. bhagavaMtane AhAra na maLavAthI upavAsavALA dhyAna karatA, mauna pALatA vihAra karatA ubhA rahetA hatA, tyAre maNimaya pUla staMbha sarakhA zobhatA hatA. te samaye koine bhikSA ane bhikSAcaranuM jJAna na hatuM, eTale Aje paNa temane koi bhikSA ApatuM na hatuM. sudhAvALA, tRSAvALA RSabhaprabhu ghare ghare bhikSA mATe bhramaNa karatA hatA. jANe cAlatA kalpavRkSa hoya tema pRthvIne zobhita karatA hatA. keTalAka loko capaLa catura azvo vagerenuM nimaMtraNa svAmIne karatA hatA. vaLI bIjAo traNa lokamAM sArabhUta evA suvarNanAM kaDA, kaMdorA, mugaTa Adi AbhUSaNo arpaNa karatA hatA, bIjA koika karparayukta sugaMdhI pAnabIDAonuM, keTalAka aticapaLa kaTAkSa karanAra, harSathI paravaza thaelI strIo temanA tarapha dRSTi pheMkatI hatI. vaLI keTalAka pitAo potAnI kanyAone dharatA hatA. te samaye jeoe A dekhyuM, teo dhanya che. prabhu to "A sarva akathya che." ema vicArIne kaMi paNa bolyA vagara ekadama tyAMthI pAchA vaLI gayA. kaccha, mahAkaccha vagere cAra hajArane bhikSA na maLavAthI, sudhA na sahevAthI teo sarve vanavAsI tApasa thai gayA. bhagavaMta to AhAra vagara gAme gAma hiMDana-vihAra kare che, pApano cUro kare che, potAnI padapaMktithI pRthvItalane pavitra kare che, te samaye je koi temane vaMdana kare che, te lAMbA kALa sudhI AnaMda pAme che, saMpattio meLave che. unALAmAM lAMbA divaso hoya che, agninA taNakhA sarakhA uSNa sUryanAM kiraNo hoya che, jagatamAM vakhaNAya tevuM tIvra tapa tape che, to paNa prabhu pANIthI paNa pAraNuM karatA nathI. varSAkAlamAM megha varase che, kaThora vAyarAthI lokonAM zarIra tharathara dhruje che, to paNa traNa guptivALA jinezvara bhagavaMta aDola nirmala nizcala dhyAna kare che. ziyALAmAM ThaMDo pavana vAya che, hima paDavAthI vana zoSAI jAya che, niraMtara ati lAMbI rAtriomAM paramezvara avicala cittathI zubha dhyAna kare che. traNa guptivALA jinendra bhagavaMta AhAra-pANI vagara pura,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 33 paTTaNa, parvata, gAma, aTavI, ArAma vagere sthalamAM vicaratA vicaratA lagabhaga varSa pachI gajapura paTTaNanA dvAra pAse pahoMcyA. je nagara taruvarothI AcchAdita thaeluM, dhavalagRhothI ati ujvala dekhAtuM, dhanadhAnyathI samRddhivALuM, jagatamAM prasiddhi pAmeluM pRthvImaMDalamAM tilakabhUta raheluM hatuM. tene mahAzivALA somayaza pAlana karatA hatA. potAnA kulanA guNa gauravane ujAlatA hatA. temane zreyAMsa nAmanA yuvarAja putra hatA, jenI pavitra kIrti sAthe yazavAda sarvatra vistAra pAmelo hato. zreyAMsakumArane svapnamAM zyAma meruparvata dekhAyo, vaLI tene teNe amRtathI bharelA kaLazathI sicyo, eTale, sthira vijaLInA cakranI jema ati ujjavalatAthI zobhavA lAgyo. sUryabiMbamAMthI kiraNono samUha kharI paDyo, zreyAMsa kumAre pharI tene joDI dIdhAM, eTale te zobhavA lAgyo. nagarazeThe AvA prakAranuM svapna dekhyuM. somayaza rAjAne paNa svapna AvyuM ke, "rAjAonI sAthe yuddhabhUmimAM yuddha karatA baLavAnane zreyAMsa putre sahAya karavAthI potAnI jita ane zatrupakSanI hAra thai, jethI te bhuvanamAM zobhavA lAgyo. traNenA svapnanI vAta prasarI, traNe rAjasabhAmAM ekatra thayA ane dareka potapotAnA svapnanI vAta rajU kare che, paraMtu rAjA svapnano paramArtha na jANI zakyA, phalAdezamAM kumArano udaya jaNAvyo. pachI zreyAMsakumAra mahelanA gavAkSamAM beThelA hatA, tyAre bhAgyazALI kumAre jANe mUrtimaMta jinadharma hoya, tevA RSabhadeva bhagavaMtane gajapura nagaranI zerImAM praveza karatA joyA. puNyazALImAM zreSTha evA zreyAMsakumArane bhagavaMtane dekhIne potAnI pUrvajAti smaraNamAM AvI. AgalA bhavamAM videhavAsI vajanAbha nAmanA cakravartI hatA, tyAre huM temano sArathI hato. vajasena nAmanA tIrthaMkara pAse vajanAbha nAmanA gacchAdhipa hatA. tyAre meM paNa dIkSA aMgIkAra karI hatI ane kALa pAmI sarvArthasiddha vimAnamAM gayo hato. tyAMthI avIne atyAre ahiM zreyAMsakumAra thayo chuM." - vajasena tIrthaMkaranuM smaraNa thayuM, tevA prakArano vezavizeSa vahana karatA hatA. teTalAmAM AhAra rahita, matsara rahita eka varasathI bhUkhyA-tarasyA vicaratA RSabha bhagavaMta tyAM pahoMcyA. koie paNa temane pratilAlyA nahiM, "jo mArA gharanA AMgaNe ciMtAmaNi ratnAdhika RSabha bhagavaMta padhAryA che, to temane huM vahorAvuM. jeTalAmAM zreyAMsa A pramANe vicAre che, eTalAmAMto prabhu jagatane pavitra karatA karatA zreyAMsakumAranA daravAjAmAM padhAryA, eTale zreyAMsakumAranA aMgamAM, gharamAM, daravAjAmAM killAmAM pattanamAM harSa samAto na hato. harSita thaela kumAra ciMtavavA lAgyo ke, "Aje huM traNe lokano eka moTo rAjA thayo,
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda Aje huM saMsArasamudrano pAra pAmyo, Aje mAre mATe nakkI muktinAM dvAro ughaDI gayAM. Aje mArI anAdinI kAmadeva ane moharAjAnI gADha granthIne bhedI nAkhI, bhayaMkara kAlasarpanI jherI dADhA ukheDI nAkhI-arthAt kAyama mATe mRtyu baMdha thayuM. meM narakakUvAne DhAMkI dIdho, - have mAre kadApi narakagamana karavuM na paDe, zAzvata sukha-nidhAna Aje khodIne pragaTa karyuM. Aje jagatanA eka nAthane pratilAluM, jethI jaldI hRdayanI zAMti pAmuM. "are ! mane aneka prakAranA ghI, khAMDa, dUdha, khajUra, drAkSa vagere khAvAnA suMdara bhakyo Apo." eTalAmAM ghaDAmAM bharelA madhura ati zItala ikSarasa laine koika bheTa ApavA AvyA. kumAra harSapUrvaka te ghaDAo be hAthathI upADI pratilAbhavA taiyAra thayo. dAdA RSabha bhagavaMte baMne hAtha lAMbA prasAryA, chidra vagaranI aMjali ekaThI karI, zreyAMsakumAra te aMjali dekhIne temAM navIna-tAjA rasanA bharelA aneka kuMbho reDavA lAgyA. te vakhate jANe parvata uparathI dhAravALo gaMgA-pravAha kuMDamAM paDato, te pramANe te rasanI dhAra zobhatI hatI, paNa traNa lokanA nAthanA mukhamAM praveza karatI jovAtI na hatI. bhagavaMtanA chidra vagaranA hAthanI aMjalImAMthI eka paNa biMdu pRthvItala upara-nIce paDatuM na hatuM, paraMtu sUryamaMDala sudhI tenI zikhA pahoMcatI hatI, paraMtu najIkamAM eka paNa TIpuM DhoLAtuM na hatuM. yogya samaye tAjo zeraDI rasa prApta thayo tethI zreyAMsakumAra dhanya banyA, jagadgurune varasatAnuM pAraNuM karAvyuM, zarIrane zAMti pamADI, traNe lokamAM pAra karAvyAno yaza prApta karyo, tIrthakara bhagavaMta eka varSanI tapasyAvALA hatA, tevuM sarvottama pAtra prApta thayuM, bhakti uchalela pavitra citta, yogya samaye zeraDIno rasa AvI pahoMcavo, AvAM pAtra, citta ane vitta traNeno yoga puNyathI ja prApta thAya che. govALanA bALake je tapasvI muninedAna ApyuM, tene paNa tevA prakAranuM suMdara phaLa prApta thayuM. je jinezvara sarakhA sarvottama pAtrane dAna apAya che, tenuM phaLa kahevAnI zakti konI hoya ? supAtramAM Apela dAnanA prabhAvathI durgati dUra thAya che, bhuvanamAM lakSmInI prApti thAya che, baLavAnane harAvanAra thAya che. astulita bhogo paNa bhogavanAro thAya che, bhavajanma-maraNano uccheda karI siddhinA sukhanI prApti thAya che. eka pASANa paNa ciMtAmaNi ratna banI jAya che. dAnanA prabhAvathI A loka ane paralokanA kAryanI sahelAIthI siddhi thAya che; jyAre ciMtAmaNi to paralokanuM kaMI sAdhI ApI zakato nathI. maNi, ratna, suvarNa pAMcavarNanA puSpanA DhagalA megha mAphaka varasavA lAgyA. AkAzamAM duMdubhI vAgavA lAgI ane "supAtra-dAna jaya pAmo." evI uddaghoSaNA devo karavA lAgyA. devoe paMcadivyo kumAranA ghare kuzala mahAnidhi mAphaka pragaTAvyAM. yuvarAja, rAjA ane nagaranA loko vividha prakAre vadhAmaNAM karavA lAgyAM. navIna raMgaberaMgI suMdara vastro paherIne taruNIo
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 35 akSatapAtra sahita nagaramAM praveza karatI hatI. saubhAgyavatI strIo temane kesara-kuMkumanA thApA tathA kaMIka gammata karatAM phaLa ane pAna-bIDAM ApatA hatA. ati manohara suMdara avAjavALAM vAjiMtro vAgatAM hatAM. khubasurata manohara nagaranArIo nRtya karatI hatI, seMkaDo birudAvalI bolanArA loko vijayAvalI pragaTa karatA hatA, yogiNIono samUha jayajayakAra karato hato. pagamAM jhAMjhara paherI lIlApUrvaka cAlatI suMdarIo paNa kumAranA yathArtha caritrane gAtI hatI. bhAlataTamAM caMdananAM tilaka ane vela karIne manohara nRtya karatI hatI. navIna pAMdaDAthI taiyAra karelAM toraNo loko gajapuranA dareka ghare ane dvAre bAMdhatA hatA. loko eka-bIjAne dAna ApatA hatA, mArgo zaNagAratA hatA, dhvajApatAkAo te kSaNe laherAvI hatI. bhagavaMta to prathama pAraNuM karI pura, nagara, deza vageremAM jyAM jyAM vihAra karatA hatA, tyAM tyAM nagarAdikanAM duHkha durita dUra thatAM hatAM. jene ghaNo pramoda thayo che, te zreyAMsakumAra AvyA, eTale sarvaloka pUchavA lAgyA ke, "sukRta karanAra kumAra ! A bhagavaMtanuM pAraNuM karAvavAnuM vidhAna tame kevI rIte jANyuM?" tyAre zreyAMse kahyuM ke, "pUrvabhava saMbaMdhI jAtismaraNa jJAna thayuM. e sarva hakIkata prakAzita karI. te A pramANe :puMDarIkiNI nagarImAM RSabhadeva bhagavaMtano jIva zrI vrajanAbha nAmanA cakravartI rAjA hatA, saMsAra-duHkhathI bhaya pAmIne jinezvaranI pAse dIkSA aMgIkAra karI. anukrame mukhya AcArya-gacchAdhipati thayA. vIzasthAnaka tapanI ArAdhanA karI tIrthakara nAma-karma upArjana karyuM. huM te vakhate temano sArathi hato, eTale temanI pAse dIkSA grahaNa karI. grahaNaAsevana baMne zikSA grahaNa karI. munione zuM kahyuM ? ane zuM na kalpe ? te meM jAtismaraNathI jANyuM. have tamone paNa samajAvuM, ke sAdhuone dAna kevuM ane kevI rIte ApI zakAya. uttamavaMzavALA zreyAMsakumAra pAse lokoe akhaMDa bhikSAvidhi jANI ne tyArapachI RSabha jinezvaranAM cAritraguNane dhAraNa karanAra ziSyone sahelAithI bhikSA prApta thavA lAgI. eka hajAra varSa chaghasthapaNe vicaryA pachI kevalajJAna pragaTa thayuM ane kRtArtha thayA. purimatAla nagaramAM phAgaNa vadi 11 nA divase Indroe samavasaraNa taiyAra karAvyuM. caturvidha saMghanI sthApanA karI, bharatanA 500 putro ane 700 pautrone dIkSA ApI baMne prakAranI zikSA grahaNa karAvI. AgaLa je vanavAsI tApaso thayA hatA, te sarve sAdhu thayA. 84 gaNadharo sthApyA. temAM bharata mahArAjAnA mahAbuddhizALI putra puMDarIka mukhya gaNadhara thayA. 84 hajAra jagatmAM uttama evA sAdhu hatA, uttama saMyamadhArI traNa lAkha sAdhvIono bhagavaMtane parivAra hato. RSabhadeva bhagavaMtanA zrAvaka bharata mahArAjA hatA. gomukha yakSa
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ane cakrezvarI devI yakSiNI hatI, krame krame RSabhadevaprabhunA bAhubalI Adi 98 putro kevalI thayA. bhagavaMte lAkhapUrva sAdhupaNuM pALyuM, 84 lAkha pUrvanuM samagra AyuSya hatuM. yugAdijina dazahajAra sAdhu ane mahAbAhu vagere 98 putro sAthe sarva karmano kSaya karI poSa vadi 13 nA meru trayodazInA divase nisIma sukhanA sthAnasvarUpa nirvANapurImAM gayA. A pramANe RSabha bhagavaMtanA pAraNAno adhikAra pUrNa thayo. ahiM ATaluM ja caritra upayogI hovAthI adhika vistAra jaNAvela nathI, adhika caritra jANavAnI icchAvALAe temanuM caritra joI levuM. have mahAvIra caritramAM paNa te ja pramANe jaNAvIzuM. 5. tapanAM prabhAva upara mahAvIra caritra trizalAdevInI kukSinA kalahaMsa samAna, kSatriya jJAtakulamAM mugaTa samAna, chedelA suvarNa sarakhA suMdara dehanI kAMtivALA vira bhagavaMtanA pAraNAno saMbaMdha jaNAvIza. dakSiNa bhArata khaMDamAM vikhyAti pAmela kSatriyakuMDa nAmanuM nagara hatuM, je UMcA manohara killAthI zobhatuM hatuM, tenA karatAM bIjA koI nagara caDiyAtAM na hatAM. je nagarImAM jinamaMdiro maMDapothI zobhatA hatA. maNinI putaLIonI paMktio manane Azcarya pamADatI hatI. * A nagarInI suMdaratA jovA mATe AMkhanA maTakA mAryA sivAya aneka kutUhalI loko utAvaLathI AvatA hatA. te nagarI prasiddhi pAmelA, siddhArtha rAjAnA moTA putra, yazanI vRddhi karanAra, agaNita guNa samudAyamAM zreSTha, dhana-dhAnya-saMcayanI koTIothI samRddha pracaMDa subhaTone nivAraNa karanAra, anyAya-anItine aTakAvanAra, jenA yazathI samagra devatAo prabhAvita thayA che, ati baLavALA sainiko ane pradhAnavALA naMdivardhana rAjA kuMDagrAma nagaranuM pAlana karatA hatA. meru upara devoe ane asuroe jemano karma-saMmArjana karanAra janmAbhiSeka karelo che, guNomAM moTA evA vardhamAna nAmanA temane sahodara laghubandha hatA. moTA badhu naMdivardhanane vardhamAnakumAre pUchyuM ke, "meM je niyama lIdho hato ke, mArAM prabhAvazALI evAM mAtA-pitA jIvatAM hoya, tyAM sudhI huM zramaNa nahi thAuM, e mAro niyama atyAre pUrNa thayo che. prathama mAtA paraloke sIdhAvyA, pharI atyAre yazavALA pitAjI paNa svargalokamAM gayA che, to havetamo tamAruM citta svastha karo, ane mane pravajyA aMgIkAra karavAnI anumati Apo. AvA prakAranuM vardhamAnabhAinuM vacana sAMbhaLIne mastaka upara vajAghAta lAgyo hoya tema, azruno pravAha satata nIkaLato hoya tema naMdivardhana nizcayapUrvaka kahevA lAgyA ke, "he badhu jo tuM mAro tyAga karIza, to huM paMcatva pAmIza. haju temane paMcatva pAmyA keTalA divasa mAtra thAya che ? jo tame mane gharamAM ekalo mUkIne cAlyA jazo to A mAruM hRdaya phUTI jaze. (10)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda naMdivardhana vilApa kare che. evI sthitimAM dekhIne paNa svAmI potAnuM mana komala karatA nathI, tyAre vaMzanA vaDerAoe koi rIte manAvIne be varasa pratIkSA karavA dabANa karyuM. eTale temanA vacanathI bhagavaMta bhAvasAdhupaNe gharamAM rokAyA, potAnA lAMbA bAhu rAkhIne kAussagga dhyAne rahevA lAgyA. brahmacaryano niyama karI daMbharahita saMga-zoka vagaranA temaNe sarva pApa-vyApArano tyAga karyo. keTaloka samaya vItyA pachI lokAntika devatAo ekadama vinaMti karavA lAgyA ke, 'he svAmI ! sarva virativrata grahaNa karavAno samaya thayo che. eTale prabhu eka varSa sudhI dararoja jyAM sudhI mastaka upara sUrya hoya tyAM sudhI dAna ApatA hatA. motI, marakata ratna, mANikya, aMka, maNi, suvarNa, mukuTa, kaDAM, kaMkaNa, ghoDA, hAthI, 2tha vagere sajAvaTa karavAnI sAmagrI sahita paheraveza vagere mAganArA lokonI icchAthI adhika dAna ApatA hatA. A pramANe trIza varSa gRhasthapaNAmAM rahI, chaThTha tapa karIne caMdraprabhA nAmanI zibikAmAM besI aparAGga samaye ekalAe mAgazaraviMda 10 nA divase yuvAna vayamAM dIkSA aMgIkAra karI. te samaye bhagavaMtane cothuM mana:paryava jJAna utpanna thayuM. Indroe temanA caraNamAM praNAma karyA. jJAtakhaMDa vanathI vihAra karIne prabhu kollAga sannivezamAM padhAryA. rAtre govALiyAe bhagavaMtane upasarga karyA. bala nAmanI brAhmaNIe kSIrathI pAraNuM karAvyuM. bAra varasa sudhI svAmIe dussaha ugra upasarga ane pariSaho sahana karyA. koika sthaLe vikarALa ati UMcA bhayaMkara bhaya lAge tevA zarIravALA vetAlo bhaya pamADatA hatA. koika sthaLe madonmatta daMtazULavALA hAthI bhraSTa cittavALA kopAyamAna thaine sAme AvatA hatA. 68 koIka sthaLe kaThora tIkSNa nakhavALA krUra durdhara kezavALIvALA, bhayaMkara skaMdhavALA siMhoe karelA upasargo, kyAMIka pragaTa agninA taNakhA sarakhI ane vizALa phaNAvALA kuMDalI karelA bhayaMkara kAlasarpa bhayaMkara upasargo karatA hatA, paraMtu meru parvata game tevA vAyarAthI kaMpAvI zakAto nathI, tema atizaya dussaha upasargo-pariSahothI dhIratAnA meru calAyamAna karI zakAtA nathI. svAmI bAra varasa sudhI apramattapaNe vicaratA-vicaratA ugra-dussaha pariSaha-upasarga sahana karatA vizALa kauzAMbI nagarImAM pahoMcyA. jinezvara bhagavaMte eka navo niyama-abhigraha grahaNa karyo. tribhuvananA paramezvare AvA prakArano niyama grahaNa karyo - 'mAre to ja bhikSA grahaNa karavI ke jo rAjaputrI hoya ane tene yogya veSa paherelo na hoya, rudana karatI hoya, mastaka uparathI kezaluMcana karAvelA hoya, kedakhAnA mAphaka pagamAM ane hAthamAM sAMkaLathI jakaDAelI, traNa upavAsa karelA hoya, sUpaDAnA khUNAmAM aDadanA bAkaLA karelA hoya, gharanA UMbarAmAM eka paga bahAra karyo hoya ane eka paga aMdara rahelo hoya, bhikSAkALa pUrNa thayo hoya to mAre pAraNuM karavuM. A abhigraha
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda pUrNa na thAya, tyAM sudhI mAre pAraNuM na karavuM. svAmI bhikSAkAje haMmezAM gocarI mATe praveza kare che, dussaha-pariSaha sahana kare che, samabhAvapUrvaka bhUkha-tarasa-upasarga bhogavI le che. loko khAMDa-sAkaramizrita khIra, khajUra karaMbaka vahorAve che. vaLI koIka roTalI roTalo, koika uttama lADu Ape che, paraMtu prabhu te lIdhA vagara cAlyA jAya che. haMmezA bhikSA mATe bhramaNa kare che, AkarAM karmano cUro kare che. bhUkha-taraza sahana kare che, cAra mAsa vItI gayA paNa izkelI bhikSA maLatI nathI. svAmInuM zarIra atyaMta kRza banI gayuM. tyAM AgaLa saMgrAma karavAmAM zUravIra zatAnika nAmano rAjA hato. tene suMdara rUpavALI ceTakarAjAnI mukhya putrI, zrI trizalAjI devInA bhatrIjI, prabhunA mAmAnI bena mRgAvatI nAmanI rANI hatI. tenA jANavAmAM AvyuM ke, "ApaNA nagaramAM abhigraha dhAraNa karIne prabhu vahoravA mATe vicare che, paraMtu bhikSA grahaNa karyA vagara pAchA phare che, tethI duHkha pAmatI rudana karatI rAjAne Thapako Ape che ke, "svAmI ghare ghare jAya che ane tarata pAchA phare che. svAmIne kayo abhigraha che, te koi jANI zakatuM nathI. to priya ! A rAjya tamane zuM kAma lAgavAnuM che ? jyAM sudhI abhigraha na jANI zakAya, to tamAruM vijJAna bIjuM zuM kAma lAgaze ? he zatAnika rAjA ! A tamArA rAjyathI saryuM. A vacana sAMbhaLIne rAjAnuM mana kheda pAmyuM. yatio-saMyamIone bolAvIne temane vaMdanA karavA pUrvaka pUchyuM ke, sAdhuonA abhigraho kevA kevA prakAranA hoya che ! bIjA matanA sthAnomAM paNa je niyamo dravya, kSetra, kALa ane bhAva saMbaMdhI je svAbhAvika abhigraho hoya, te sarva kahI jaNAvyA. nagaranI nArIo paNa judA judA prakAre prabhune vahorAvavAnuM AmaMtraNa Ape che. koIka strI maMgalagIta gAtI modaka ApatI hatI. kAMsAnA pAtramAM aDada vahana karatI, potAnuM aMga batAvatI, vaLI koika keza chUTA mUkIne rudana karatI hatI. vaLI koi strI pagamAM doraDI bAMdhI bhAvanA bhAvIne suvAsita vastu ApatI hatI. koi aMga-upAMganuM saMcAraNa kare che. nAcatI koI tAjuM dUdha pANI sAthe Ape che. e sarvanuM nivAraNa kare che. eTale dAna grahaNa karatA nathI. koika ghoDesvAra bhAlAnI aNIthI roTalo bhoMkIne Ape che, koi praNAma karIne Ape che, to paNa svAmI potAnA hAtha lAMbA karatA nathI ane pAchA vaLI jAya che, paraMtu potAno niyama choDatA nathI. tyAre mRgAvatI rANI, rAjA, zeTha vaNika loka, sArthavAha ane sarva loko ati du:khamAM AvI paDyA, ciMtA karavA lAgyA, haMmezA zokasAgaramAM DUbI gayA che. . caMdanabAlAnI kathA A bAju zatAnika rAjA caMpAnagarInA rAjA upara ekadama dhADa pADavA nIkaLyo,
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 39 mArgamAM visAmo lIdhA vagara eka rAtrimAM AvI gayo ane caMpAnagarIne gherIne potAnA sainiko pAse ghoSaNA karAvI ke, nagarane phAve tema lUMTI lo. ekalA aMgavALo dadhivAhana rAjA tyAMthI nAsI gayo. ghoDA, hAthI, kAMsA vagere koSa sarva lUMTavA lAgyA. eka sainika hAthamAM dhAriNI rANI tathA tenI putrI vasumatIne pakaDI lAvyo. kauzAMbImAM lokone kahevA lAgyo ke, A mArI prANapriyA thaze, e sAMbhaLI ceTakaputrI dhAriNIne potAnA zIlane kalaMka lAgaze evo AghAta lAgatAM, tenuM hRdaya phATI gayuM ane paraloke gai. eTale te sainika pastAvo karatAM vicAra karavA lAgyo ke, 'A putrI A vAta sAMbhaLIne AtmahatyA karaze.' eTale vasumatIne madhura vacanathI AzvAsana Apato kahevA lAgyo; jethI bAlikAno zoka cAlyA gayo ane koI prakAre vividha prakAranI suMdara vastuothI tene samajAvI potAnI karI lIdhI - ema karatAM te kauzAMbI pahoMcyo putrIne hATamArgamAM ubhI rAkhI ane koI prakAre ghaNuM dhana maLe tema te sainika prayatna karavA lAgyo. tyAM dhanAvaha zeThe kAmadevanA bANayaSTi samAna sukumAla gaura varNayukta ane pAtaLI kAyAvALI jANe cAlatI sArI varNavALI suvarNanI pUtaLI hoya, evI bAlikAne dekhIne zeTha tyAM pahoMcyA. jema potAnI putrI hoya, tema tenA upara mamatvabhAva thayo. tenuM mUlya nakkI karI tene svIkArI lIdhI tenA puNyodayathI ja jANe prApta thaI hoya evI tene potAnA ghare lai gayo. bharapUra kuTila zyAma ati lAMbA kezavALI te bAlikAne zeThe niraMtara putrI rahita evI potAnI mUlA nAmanI priyAne arpaNa karI. potAnA guNonA prabhAvathI samagra nagaralokone pragaTapaNe ati sphurAyamAna uttama pramoda pamADyo-eTale teNe hima karatAM paNa atizItala jagatamAM prasiddha evuM tenuM 'caMdanA' navuM nAma prApta karyuM. A bAlikA bhuvanamAM sarvane priya thai gai che ane jagatamAM suMdara rUpavALI ane guNiyala gaNAya che, te mUlAzeThANInA manane suhAtuM nathI. AkAzamAM jyAre sUrya jhaLahaLato hoya, tyAre koi sthaLe ghuvaDa AnaMda pAmato nathI. jyAre mUlA zeThANI caMdanAnuM sArabhUta saubhAgyanA gharasamAna navIna rUpanI rekhA svarUpa rUpa dekhe che, tyAre cittamAM dhrAsako pADIne vicAravA lAgI ke, 'dhanazeTha jarUra Ane potAnI priyA karaze.' jo caMdanA zeThanI patnI thaze, to mAre maraNanA ja manoratha karavA paDaze. je khIra khAMDa khajUra khAya, tene tuccha bhojanamAM koi divasa mana jAya kharUM ? vyAdhi sarakhI A bAlAne jo chedI nAkhuM, to nakkI mArA manamAM samAdhi thaI jAya.' eTale mULA tenA upara pramAna, Akroza, tarjanA, tiraskAra, tADana vagere karavA lAgI. jAtivAna sevakanI jema caMdanA sahana karavA lAgI, potAnI mAtA mAphaka nitya tenI ArAdhanA karavA lAgI. Ama karavA chatAM paNa caMdanA pratye jhe2nA ghaDA upara jema jheravALuM DhAMkaNa karavAmAM Ave, tema azubha
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda dhyAna karavA lAgI. have eka divasa dhanazeThane bahArathI AvatAM ghaNuM moDuM thayuM. manamAM kaSAya karatA AvyA che, sevakone bUma pADI, paNa koi gharamAM rahelA na hatA, dareka potapotAnA kArya mATe bahAra gayA hatA. eTale caMdanA pANI levA cAlI ane potAnA pitAnA paga dhouM, vAraMvAra zeThe nivAraNa karavA chatAM ekatAnathI vinayathI pitAnA paga dhovA lAgI. sArI rIte oLelA laTakatA keza kalApa aMboDAmAMthI chUTA paDI kAdavamAM na kharaDAya eTale dhanAvahazeThe pote vALanI veNI pakaDI rAkhI. caMdanA to ekatAnathI vinayathI paga dhotI hatI. A bIjA koinA dekhavAmAM na AvyuM, paraMtu bilADInI jema dhanAvahanI patnIe sarva barAbara joyuM. krodha pAmelI te evuM ciMtavavA lAgI ke mAruM kArya nakkI nAza pAmyuM. have jyAre pati gharanI bahAra jAya, tyAre potAnI putrI ane patine kalaMka ApIza. zeThane eno kezapAza bahu priya che. to mULAe potAnA roSa svabhAvAnusAra A dAsIne boDA mastakavALI karI nAkhuM. ema vicArI nApita hajAmane bolAvI mastaka muMDAvarAvI naMkhAvyuM. pagamAM beDInI sAMkaLa bAMdhI, bhoMyarAmAM pUrIne soTIthI mAre che ane pachI, pANI ApavAnuM paNa nivAraNa karyuM, tathA dvAra upara tALuM mAryuM. tyArapachI gharanA dAsa-dAsI vargane ane bIjA samagrane niSphara vacanathI kahyuM ke, "A vAta jo koi zeThane kaheze, to tene mAra paDaze, tene ghaNo anartha sahana karavo paDaze.' * tyArapachI zeTha AvyA ane bAlA dekhavAmAM na AvI. guNaratnanI mALA, vizALa ujvala yazavALI putrI ramata ane krIDA karavAmAM paNa jenuM zarIra thAkI jAya che, tethI sukhe suI gaI haze. jyAre bIjA divase paNa jovAmAM na AvI, eTale zeThanI dhIraja nA rahI, tene dekhavA mATe ati utkaMThita thayA. Adara sahita parivArane tenA samAcAra pUchatAM mUlAnA bhayathI koi zeThane hakIkata kahetAM nathI. vaLI zeTha vicAravA lAgyA ke, guNabhaMDAra te sakhI pAse ramavA gai haze ema karatAM jyAre cotho divasa thayo, tyAre zeTha ekadama kopAyamAna thayA. tyAre bAlyakAlathI eka guNiyala dAsI sevA karatAM karatAM zeThane tyAM ja gharaDI thaI hatI, teNe jIvananuM jokhama vahorIne mUlA zeThANInuM duzcaritra jaNAvyuM. te sAMbhaLI zeTha manamAM ghaNA ja duHkhI thayA, mogarano gADha prahAra mAravA mATe bhoMyarAmAM gayA ane ghaNA vegathI kuhADI mArI tALuM toDI nAkhyuM. potAnA karakamalamAM kapAla sthApana karIne jenuM zarIra zithila banI gayuM che, evI bAlAne rudana karatI dekhI. traNa divasa kaMi paNa bhojana grahaNa karela na hovAthI ekadama bhUkhI thaelI, jANe hAthIe kamalinIne mULamAMthI ukheDI nAkhI hoya, tenA sarakhI A bAlA sudhAnA kAraNe bhojana icchatI hatI. atyAre mULA pAsethI to kaMipaNa meLavI zakAya tema na hatuM. koI prakAre bAphelA aDadanA bAkaLA dekhyA, te laIne sUpaDAnA khUNAmAM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda arpaNa karyAM. dhanazeTha beDI kholavavA mATe luhArane bolAvavA mATe gayA. caMdanA A bAkaLA dekhIne potAnA pitAnA gharane yAda karI raDavAlAgI. 'mane lAgalAgaTa traNa upavAsa thayA che, atyAre tevA koI atithi nathI ke jemane pratilAbhIne pachI huM pAraNuM karuM, AvI duHsthitimAM paNa jo koi sAdhu bhagavaMta maLI jAya, to temane pratilAbhIne pAraNuM karuM.' e bhAvanA bhAvatI hatI. tevA samaye caMdanAnA puNyathI prerita thayA hoya tema, sUrya tIvra tejathI jema zobhato hoyatevA, agnimAM tapAvela suvarNa kAMtivALA, jaMgama kalpavRkSa sarakhA abhigrahavALA mahAvIra bhagavaMta padhAryA. zuM bIjo meru parvata ahiM utpanna thayo athavA to dIkSA grahaNa karela kAmadeva che ? athavA vRddhimAna dharmadeha che ? te bhagavaMtane dekhIne ciMtavavA lAgI ke, 'ahoho ! atyAre atithino mane yoga thayo. ahoho ! mAro puNyodaya keTalo prabaLa che ? atithiviSayaka mArA manoratha pUrNa thayA. prabhune ghare AvelA dekhIne jhakaDAelI chatAM ubhI thaI, UMbarAnI bahAra eka paga mUkIne AMsupravAha cAlI rahelo hato ane kahevA lAgI ke, 'he bhagavaMta ! A aDadanA bAkaLA grahaNa karIne pa pAraNuM karo.' e sAMbhaLIne 'potAno abhigraha, dravya, kSetra, kALa ane bhAva svarUpe pUrNa thayo che.' ema smaraNa karIne potAnA hAtha laMbAvI aMjali ekaThI karI, eTale sUpaDAnA khUNAmAM rahelA bAkaLA vahorAvyA. tIrthaMkara paramAtmAnA pAraNA-mahotsavamAM potAnA parivAra sahita indra mahArAjA AvyA. bahAra devaduMdubhi vAgavA lAgI bhagaMvatano abhigraha lAMbA samaye pUrNa thavAthI sarve loko AnaMda pAmyA. sugaMdhI puSpasamUhanI vRSTi thai. te samaye ratna-suvarNanA kaMkaNa, maNinA hAra, vasudhArAnI vRSTi thavA lAgI. dareka ghare toraNo, dhvajA, caDautara kaLazonI zreNIo karavAmAM AvI hatI. vastro uchALatA hatA. keTalAka kApAliko 'ahoho ! suMdara dAna ApyuM.' evI udghoSaNA karatA hatA. harSathI surasamudAya nRtya karatA hatA. sIdhA caMcaLa morapichano kalApa hoya, tema caMdanAnA mastaka upara kezakalApa utpanna thayo. 41 pagamAM sAMkaLa jhakaDI hatI, te adRzya thaine suMdara maNimaya nupUra dekhAvA lAgyA, vasaMta RtumAM navIna navIna uttama raMgavALAM puSpo samAna paMca varNavALAM suMdara rezamI vastro paherelA dekhAyAM. (75) vaLI dareka aMgo upara marakata, mANikya, camakatAM motI, padmarAga vikramanA jaDelA alaMkAro ane AbhUSaNothI alaMkRta thaelI, dUra thayelA dUSaNavALI caMdanA vastrAbhUSaNathI suzobhita dekhAvA lAgI. have zatAnika rAjAne khabara paDI, eTale hAthInI khAMdha para ArUDha thaIne mRgAvatI devI sAthe tyAM AvI pahoMcyo. rAjasabhAmAM besanAra loko paNa tyAM AvyA. bIjA paNa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda taMbolIo, suthAra, kheDUta, vepArIo, mALIo vageree AvIne tene abhinaMdana ApyA. mUlAno tiraskAra karyo. rAjAe caMdanAbAlAne abhinaMdatAM jaNAvyuM ke, 'he suMdarI ! tAro janma suMdara ane saphaLa thayo che. tArA nAmanuM kIrtana karavuM te paNa guNa karanAruM che. devatAo paNa tArA guNanI prazaMsA kare che ane te ujvala prazaMsAthI jagatanA ujjvala gRho paNa vizeSa ujvala thAya che. vIra bhagavaMtane teM ja pAraNuM karAvyuM, tArA jeTalA bIjA koi eTalA guNasamudAyavALA nathI, are ! mAtaMgane ghare hAthI koI divasa baMdhAya ? kuraMgane tyAM zuM kAmadhenu dUjhe kharI ? (80) A pramANe kahIne abhiSeka karyo, malinatA dUra karI, strIkalaMka nivAryuM. 'A caMdanA mahAbuddhizALI che' - ema mRgAvatI rANI bolIne caMdanAnA pagamAM paDI, vasudhArAnuM dhana rAjA svAdhIna karavA lAgyo, eTale indre te dekhIne rokyo, je kaMipaNa dhana vagere hoya, te caMdanAne arpaNa karavuM, A viSayamAM bIjo koi tenA para adhikArI nathI. tyArapachI te gharanA svAmI dhanAvaha zeThane te sarva dhana mRgAvatIe arpaNa karyuM. rAjAe paNa temA~ sammati ApI eTale zeThe gharanI aMdara mUkAvyuM. dadhivAhana rAjAno saMpula nAmano eka vRddha sevaka hato, te mRgAvatI devI pAse Avyo. tyAM caMdanabAlAne dekhI tene oLakhIne tenA pagamAM paDI rudana ka2vA lAgyo, eTale mRgAvatIe pUchyuM ke, 'kema rudana karavA lAgyo ?' tyAre te vRddhe kahyuM ke, 'A to dadhivAhana rAjAnI putrI vasumatI che. e nirAdhAra thai. caMpAnagarIno bhaMga thayo, eTale ahiM AvI che. tyAre mRgAvatI tene joine kahe che ke, tuM to mArI benanI putrI-bhANeja che. he vatse ! mane AliMgana ApI mArA dehane zAMti pamADa. eTale khUba AliMgana ApyuM, temaja eka-bIjAe juhAra karyA. pachI indra mahArAjAe rAjAne kahyuM ke, 'A mArI AjJA sAMbhaLa. he narezvara ! A bAlAne tAre tyAM lai jA. keTalAka mAsa A bAlAnI sAra-saMbhALa barAbara rAkhaje. jyAre vIrabhagavaMtane kevalajJAna pragaTa thaze, tyAre A bAlA temanI prathama ziSyA thaze.' rAjA caMdanAne hAthIpara caDAvIne tarata ja potAnA mahelamAM lai gayo. IndramahArAjA caMdanAne devaduSya nAmanuM uttama vastra ApIne potAnA sthAne gayA. kanyAnA aMtaHpuramAM krIDA karatI ane bhagavaMtanA kevalajJAnanI rAha jotI hatI. grAma, khANa, nagarAdikamAM vihAra karatAM karatAM vIrasvAmI zrRMbhita nAmanA gAmamAM padhAryA. tyAM RjuvAlukA nadInA kinArA para vizALa zAlavRkSa nIce chaTThatapa karIne rahelA hatA. apramatta dazAmAM bAra varasa pasAra karyA, upara sADA cha mAsa paNa vItAvyA, eTale vaizAkha zudi 10mInA zubha divase kevalajJAna pragaTa thayuM. kevalajJAnanA kalyANakanA prabhAvathI jemanAM Asana kaMpAyamAna thayAM che-evA batrIza indra mahArAjAo te kSaNe
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 43 kevalajJAnano mahotsava ujavavA lAgyA, ratna, suvarNa ane rUpAnA traNa gaDha sahita ratnonI kAMtithI jhaLahaLatuM samavasaraNa utpanna karyuM. te samavasaraNa viSe siMhAsana upara bhagavaMta caturmukha karI kSaNavAra zobhavA lAgyA. tyAMthI bhagavaMta pAvApurIe padhAryA. prApta karelA guNavALA tIrthakara bhagavaMte tyAM cAra prakAranA saMghanI sthApanA karI tIrtha pravartAvyuM. vaLI uttama guNavALA gautamAdika agIAra gaNadharo ane nava gaNo bhagavaMte sthApana karyA. vaLI tyAM AvelI caMdanabAlAne dIkSA ApIne svAmIe mukhya prathama sAdhvI tarIke sthApana karI. pachI prabhu pRthvIne zobhAvatA vihAra karavA lAgyA. bhavyajIvorUpI kamalone sUrya mAphaka vikasita karatA hatA. zreNIka rAjAne kSAyika samyakta pamADIne mahAna tIrthaMkaranAma karma paNa upArjana karAvyuM. siddhArtharAjAnA naMdana viraprabhue bhavanA bIjane mULamAMthI ukheDI nAkhyuM, siMha laMchanavALA bhagavaMtane 14 hajAra mahAsaMyamavALA sAdhuo hatA. te bhagavaMta ! mane suMdara yaza ane mArA manovAMchita iSTaphala ApanArA thAo. he deva ! gozALo ApanI sAthe pratispardhA karatAM prasiddhi pAmyo ane jagatamAM khoTI garjanA karavA lAgyo hato. potanuM niHsIma guNavALuM nirvANa jANIne bhagavaMta pAvApurI pahoMcyA. chelle advitIya atizaya zobhAyamAna samavasaraNa pAvApurImAM zulkazALAmAM vikuvyuM. trIza varasa Apa gRhasthavAsamAM rahyA. sADAbAra varSa chadmasthapaNAmAM pasAra karyo, trIza varasa sudhI atiprazasta evuM tIrtha dhAraNa karIne vistAryuM. sarva AyuSya ApanuM bahoMtera varSa pramANa hatuM. sAta hAtha pramANa ApanI kAyA hatI. pratyakSa evA ApanA zAsananuM rakSaNa karanAra doSarahita mAtaMga nAmano yakSa che. samakitadRSTione sahAya karavAmAM rakta evI tamArA tIrthamAM siddhAyikA nAmanI devI che. (100) zrI siddhArtharAjAnA naMdana-vIraprabhu suvarNa sarakhI kAMtiyukta zarIravALA paryakAsane beThelA kArtika amAvAsyAnI rAtrie svAti nakSatramAM ekalA ja nirvANa pAmyA. A pramANe caMdanabAlA-pANarakasabdhi pUrNa thayo. have tapa-karmanI jema bhagavaMtanA caritranuM avalokana karIne kSamA paNa karavI e. te adhikAra kahe che :7. kSamA zakhavAno aMdhakAra... jai tA tiloyanAho, visahai asarisajaNassa | iya jIyaMtakarAI, esa khamA savvasAhUNaM / / 4 / /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda jo ke RSabhadeva bhagavaMtane tevA ane teTalA upasargo thayA nathI, teo to nirupasargapaNe vicaryA hatA. paraMtu mahAvIra bhagavaMtane to kheDUta govAla saMgama sarakhA nIca-halakAnirbaLa loko tathA pazuoe jIvano aMta karanAra evA mahAupasargo karyA hatA. nIca loko ema kahevAthI halakA lokoe karela upasarga sahana karavo Akaro paDe che, saMgame cakra coDyuM hatuM te jIvanano aMta karanAra hatuM. AvA upasarga samaye paNa bhagavaMte te upasarga karanAra pratye mAdhyasthapaNuM rAkhyuM hatuM-kSamAM rAkhI hatI. bhagavaMtanI kSamA hRdayamAM rAkhIne sarva sAdhuoe halakA lokone tADana, tarjana, kuvacana kahyAM hoya; tevA samaye samabhAvapUrvaka sahana karI levuM, paraMtu sAme kopa na karavo, agara manamAM vera na rAkhavuM. koI krodhI manuSya jhera sarakhAM kaTuka vacano amane saMbhaLAve, to temAM ame kheda pAmatA nathI, koI sajjana kAnane amRta samAna evAM suMdara vacano kahe, temAM ame khuzI thatA nathI, jenI jevI prakRti hoya, te pramANe te vartana kare, tenI ciMtA karavAnuM amone prayojana nathI. ame to eka ja nizcaya karyo che ke, amAre tevuM kArya-vartana karavuM, jethI nakkI janmarUpI beDIno sarvadA mATe nAza thAya. arthAt sarvakArya karmano kSaya thAya te mATe ja karavuM." ahiM A upadeza raNasiMha rAjAne mATe che, to pachI ahiM 'A kSamA sarva sAdhue karavI joIe" ema kema jaNAvyuM ? pratyuttaramAM jaNAve che ke, tene AgaLa karIne bIjAne paNa upadeza apAya-temAM doSa nathI. (4) 8. upasarga samaye asolatA rAkhavI upasargomAM niSkapatA rAkhavI, te bhagavaMtanA daSTAMta dvArA samajAve che - na caijjai cAleu, mahai mahAvaddhamANajiNacaMdo / ___ uvasagga-sahassehiM vi, merU jaha vAyaguMjAhi ||5|| mokSarUpa mahAphala meLavavA mATe niraMtara udyama karanAra, devatA, manuSyo ane tiryaMcoe karelA hajAro upasarga-pariSaha aDolapaNe sahana karyA, tethI vardhamAna jinacandra, tathA "bhUmitala para zayana karavuM, aMta-prAnta bhikSAthI bhojana karavuM, svAbhAvika parAbhava thAya ke halakA lokonAM durvacano sAMbhaLavA paDe, to paNa manamAM ke zarIramAM kheda-kleza utpanna karatA nathI. temanuM eka ja mAtra lakSya hoya che ke, mahAphala-mokSa meLavavA mATe niraMtara prayatna karavo." athavA jJAna-darzana-cAritrarUpa mahotsavo vaDe ati mahAna, sarvotkRSTa tejavALA mahAvIra bhagavaMta, zabdavALA-guMjArava karatA sakhata vAyarAthI meru calAyamAna thato nathI, tema mahAvIra bhagavaMtanI jema bIjA sAdhuoe paNa upasargamAM niSkapa thavuM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema ( prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda joIe. (5) 9. vinayaadhikAra have gaNadhara bhagavaMtane AzrIne vinayano upadeza karatAM kahe che - bhaddo viNIyaviNao, paDhamagaNaharo samattasuanANI | jANaMto vi tamatthaM, vimhiya-hiyao suNai savvaM ||6|| bhadra eTale kalyANa ane sukhavALA, karma jenAthI dUra karAya te vinaya, vizeSa prakAre prApta karela che vinaya jemaNe evA vardhamAnasvAmInA prathama ziSya, zrutakevalI gautamasvAmI sarva jANatA hovA chatAM paNa bIjA samagra lokone pratibodha ka2vA mATe prazno pUchatA hatA ane bhagavaMta jyAre tenA uttaro ApatA hatA, tyAre vismayapUrvaka romAMcita praphullita netra ne mukhanI prasannatApUrvaka sarva zravaNa karatA hatA; te ja pramANe haMmezAM vinIta ziSya bAhya atyaMtara bhaktipUrvaka gurue kahelA artho zravaNa karavA joie. (6) A ja vAta laukika dRSTAMtathI spaSTa samajAve che - 45 jaM ANavei rAyA, pagaio taM sireNa icchaMti / | ya gurunaLa-muha-maLiyuM, yaMgali'herdi soyavyuM |||| rAjA je AjJA kare che, tene prajA mastaka para caDAvIne amala kare che, A ja pramANe zAstranA arthane kahe te guru, evA guru mahArAjanA mukhamAMthI kahevAela upadeza Adara sahita kAnanI aMjali ka2vApUrvaka zravaNa ka2vo joIe. (7) zA mATe guruvacana zravaNa karavuM ? te kahe che - jaha suragaNANa iMdo, gaha-gaNa- tArAgaNANa jaha caMdo / jaha ya payANa nariMdo, gaNassa vi gurU tahANaMdo ||8|| jema devatA-samUhamAM Indra, jema maMgala vagere tArAgaNamAM candra, prajAmAM narendra pradhAna gaNAya che, tema sAdhu-samudAyamAM gurumahArAja AtmAne AnaMda karAvanAra hovAthI pradhAna che. A pramANe hovAthI janma ane paryAyathI ati nAnA guru hoya ane tene koika parAbhava pamADatuM hoya, tene dRSTAMta dvArA zikhAmaNa Ape che. bAlotti mahIpAlo, na payA parihavai esa guru uvamA / jaM vA purao kAuM, viharaMti muNI tahA so vi / / 9 / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda "A rAjA bALaka che.' ema karIne prajA teno parabhAva karatI nathI; e pramANe guruAcAryanI upamA jANavI. AcAryanI vAta bAju para rAkho, paraMtu sAmAnya sAdhu vaya ane dIkSA paryAyathI nAno hoya, paraMtu gItArthapaNe dIvA samAna gaNI tene gurupaNe svIkA2vA ane temanI AjJAnusAra vihAra ka2vo, temanI avagaNanA na ka2vI. temano parAbhava ka2vAthI dustara bhavadaMDanI prApti thAya che - ema abhiprAya samajavo. (9) ziSyone upadeza ApIne have gurunuM svarUpa kahe che - paDirUvo teyassI, jugappahANAgamo mahura-vakko / gaMmIro dhImaMto, havasaparo ya Ayario ||10|| 47 10. AcAryanAM 36 guNonI vidhighatAM aparissAvI somo, saMgaha-sIlo abhiggahamaI ya / avitthaLo avavano, pasaMta-diyo guru doD ||11|| viziSTa prakAranI avayava-racanAvALA rUpayukta, Ama kahIne zarIranI rUpa-sampatti jaNAvI. pratibhAyukta, vartamAnakALamAM bIjA lokonI apekSAe pradhAna hovAthI yugapradhAna, bahuzruta-AgamanA jJAnavALA, madhura vacana bolanAra, gaMbhI2-bIjAo jenA peTanI vAta na jANI zake-tucchatArahita, dhRtivALA-sthira cittavALA, zAstrAnusArI vANIthI mokSamArgane pravartAvanA2 - A jaNAvelA guNavALA AcArya thAya che. (10) tathA bIjAe kahelI potAnI gupta hakIkata bIjA koine na kathana karanAra, AkRti dekhavA mAtrathI AhlAda karAvanAra, ziSya ane samudAyamAM jarUrI evAM vastra, pAtra vagere saMyamanAM sAdhano grahaNa karavAmAM tatpara, gaNavRddhinuM kAraNa hovAthI, dravyAdika abhigraha grahaNa karanAra-karAvanAra evA buddhivALA, parimita bolanAra AtmaprazaMsA na karanAra, capaLa svabhAva rahita, krodhAdika rahita, AvA prakAranA guNavALA AcArya guru thaI zake che. kaheluM che ke - "buddhizALI-samagra zAstranA paramArtha jeNe prApta karelA hoya, lokonI maryAdAnA jANakAra, niHspRha, pratibhAvALA, samatAyukta, bhAvIkALa lAbhAlAbha dekhanAra, ghaNe bhAge praznonA pratyuttaro ApavAmAM samartha, pArakAnA hita karanAra, bIjAnA avarNavAda na bolanAra, guNanA bhaMDAra, evA AcArya taddana game tevA suMdara zabdothI dharmopadeza ApanAra hoya che." (1) - AcAryanA guNaviSayaka A be gAthA jaNAvI. temAM upalakSaNathI AcAryanA chatrIza guNo pravacanamAM A pramANe kahevAya che -
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47. prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jJAna saMbaMdhI ATha AcAra, daza prakArano avasthita kalpa, bAra prakArano tapa ane che Avazyako ema AcAryanA chatrIza guNo hoya che. (1) Acelakya (2) audezika, (3) zayyAtara ane (4) rAjAno piMDa, (5) ratnAdhikane vaMdana, (9) mahAvrata (7) vaDadIkSAmAM moTA kone karavA, (8) pratikramaNa, (9) mAsakalpa (10) paryuSaNA kalpa A daza prakArano kalpa che. samyakta, jJAna, cAritra e darekanA ATha ATha bheda, bAra prakArano tapa e pramANe chatrIza guNo AcAryanA che. ATha prakAranI gaNI saMpatti, darekane cAra cArathI guNAkAra karavAthI batrIza thAya. cAra bhedavALo vinaya ema bIjA prakAre gurunA 36 guNo thAya. ATha prakAranI gaNisaMpatti-1. AcAra, 2. zruta, 3. zarIra, 4. vacana, 5. vAcanA, 7. mati, 7. prayogamati, 8. saMgrahaparijJA. A dareka viSayanI saMpattivALA AcArya bhagavaMto hoya che. 1. temAM AcAra-saMpatti cAra prakAranI, te A pramANe :1 saMyamadhuvayuktatA, 2 asaMpragrahatA, 3 aniyatavRttitA, 4 vRddhazIlatA. 2 zrutasaMpatti cAra prakAranI - 1. bahuzrutatA, 2 paricitasUtratA, 3 vicitrasUtratA, 4 ghoSAdivizuddhisaMpannatA. 3 zarIrasaMpatu cAra prakAranI - 1 Aroha-pariNAhayuktatA, 2 anavadyAMgatA, 3 paripUrNa indriyatA, 4 sthira saMhanatA. 4 vacanasaMpatuM cAra prakAranI - 1 AdeyavacanatA, 2 madhuravacanatA, 3 anizcitavacanatA, 4 asaMdigdha vacanatA. 5 vAcanAsaMpan cAra prakAranI - 1 jANIne uddeza karavo, 2 jANIne samudeza karavo, 3 sAmAne saMtoSa-zAMti thAya tema kathana karavuM, 4 arthamAM saMtoSa-zAMti thAya tema kahevuM. matisaMpan - 1 avagraha, 2 IhA, 3 apAya, 4 dhAraNA. 7 prayogamatisaMpat.- 1 Atma, 2 puruSa, 3 kSetra, 4 vastunuM jJAna. 8 saMgrahaparijJAsaMpan - 1 durbala-glAna-ghaNA sAdhu samudAya-vargane nirvAhayogya kSetra zodhI grahaNa karavA rU5, 2 niSadyA-koi adharma na pAme-zAsana malinatA na pAme tema pATa-pATalA prApta karavArU5, 3 yathAsamaya svAdhyAya, paDilehaNA bhikSA-bhramaNa upadhi meLavavArUpa, 4 dIkSA ApanAra, bhaNAvanAra, ratnAdhika vagerenI upadhi upADavI, vizrAmaNA, bahArathI koI ratnAdhika Ave, tyAre ubhA thavuM, Asana ApavuM, daMDa laI levo te rU5. vinaya cAraprakArano - 1 AcAravinaya, 2 zrutavinaya, 3 vikSepaNAvinaya 4 doSanirdhAtana
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 48 ema 4 X 9 = 36 athavA to pramANe - deza-kula-jAti-rUpa, saMghayaNa, dhRtiyukta, nispRha, niMdA na karanAra, mAyA vagarano, bhaNeluM barAbara kramasara yAda rAkhanAra, jenuM vacana dareka mAnya rAkhe (1000) pariSa jitanAra, nidrA jitanAra, madhyastha, deza-kAla-bhAvane jANanAra, TUMkA kALamAM pratibhA prApta karanAra, vividha dezanI bhASA jANanAra, pAMca prakAranA AcArayukta, sUtra-arthatadubhayanI vidhinA jANakAra, dRSTAnta, hetu, kAraNa-ema tarka nayazAstramAM nipuNa, bIjAne tattva samajAvIne barAbara grahaNa karAvavAmAM kuzaLa, svasiddhAMta ane pa2matanA siddhAMtanA jANanAra, saMbhIra tejasvI, kalyANakara, saumya, seMkaDo guNayukta, pravacanano sAra kahevAmAM apramatta. kahI gaelA keTalAkanI upayogadvArathI kaMIka vyAkhyA kahevAya che. 1 AryadezamAM janmelAne sukhe karIne samajAvI zakAya che. 2 viziSTakulamAM utpanna thaela hoya te cAhe teTalo bhAra vahana kare, topaNa thAkato nathI. mAtAnuM kula uttama hoya te jAtivALo vinayavALo thAya che. 4 rUpavALo hoya, tenuM vacana dareka AdarapUrvaka svIkAre che. 5 dRDha saMhananavALo vyAkhyAna, tapa, kriyAdianuSThAnamAM kheda pAmato nathI. 6 dhRtivALAne koI tevuM saMkaTa AvI paDe, to dInatA vaheto nathI. 7 zrotAo pAsethI vastrAdikanI abhilASA rAkhato nathI. 8 bahubolanAro ke AtmaprazaMsA ka2nA2 na thAya. 9 ziSyo sAthe kapaTabhAvathI na varte. 10 sUtra evAM paricita karyAM hoya, jeno artha bhUlI na jAya. 11 jenA vacananuM koI ullaMghana na kare, 12 pa2vAdIothI kSobha na pAme. 13 nidrAne jitelI hovAthI apramattapaNe vyAkhyAnAdi kAryomAM pravRtti kare. atizaya niSkAraNa sUnA2 ziSyone zikhAmaNa ApanAra hoya. 14 madhyastha pakSapAtarahita gacchane sArI rIte sAcavI zake che. 15-16-17 deza-kAla-bhAvane jANanAra dezAdikanA guNo jANIne yathAyogya vicare che ane hRdayane jitanArI dezanA Ape che. 18 uttama jAti-kuLavALo game tevA praznonA uttara ApavA samartha banI zake che. 19 judA judA dezamAM janmelA ziSyone dharmamArge joDavAmAM te samartha banI zake che ke, jeNe vividha dezanI bhASAo jANelI hoya, 20-24jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, vIryAcArarUpa pAMca prakAranA AcAravALo hoya, to tenuM vacana zraddhA karavA lAyaka thAya che. 25-sUtra, artha ane tadubhaya jANanAra utsarga-apavAda sArI rIte prarupaNA karI zake che. 26-29 udAharaNa, hetu, kAraNa, tarkanipuNa A sarva jANanAra hoya tethI samajI zakAya evA padArthonA bhAvone sArI rIte
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda prarUpI zake che, ekalA AgamanuM zaraNa ke AdhAramAtra na svIkAre temAM udAharaNo agniAdinI siddhimAM rasoDA vagerenAM duSTAnto, hetuo jenAthI sAdhya jANI zakAya tevA dhUmavAna parvata vagere, kA2No nimitta kAraNa, pariNAmI kAraNa, ghaDA banAvavAmAM cakra, kuMbhAra, mATIno piMDa vagere mAphaka, nayo-naigama, saMgraha, vyavahAra vagere. 30 maMdabuddhivALA ziSyone aneka prakAre samajAvIne ziSyane artha grahaNa karAvavAmAM kuzaLa. 31 bIjAmatanuM khaMDana karIne potAno mata sukhapUrvaka prarUpe. 32 gaMbhIra-game tevuM mahAna kArya siddha karIne 'meM A karyuM' ema abhimAna na kare. 33 tejasvI pa2vAdIo jene dekhIne kSobha pAme. 34 marakI Adi mahAroganA upadravane dUra ka2nA2, 35 saumya-prazAnta dRSTi hovAthI samagra lokone prIti utpanna karAvanAra. 36 AvA prakAranA seMkaDo guNothI yukta hoya, te Agamarahasya kahevA mATe samartha thai zake che. (11) kayA kAraNathI gurunA ATalA guNo tapAsavA joIe ? kaiyA vi jiNavariMdA, pattA ayarAmaraM pahaM dAuM / Ayaridi pavayaLa, dhAribbarU saMpayaM sayanaM / / 12 / / koika kALa evo haze ke jJAna, samyaktva, cAritrarUpa mokSamArga bhavya jIvono ApIne janma-jarA-maraNarahita evo mokSa teoe prApta karelo haze. temanA virahamAM paNa temanA prabhAvathI A zAsana te ja maryAdApUrvaka cAlaze. atyAre caturvidha saMgha athavA . samagra dvAdazAMgIrUpa pravacana AcAryo dhAraNa kare che ane temanI paraMparA A pravacana TakAvI rAkhaze. guNarahita A pravacana dhAraNa karI zakatA nathI, mATe temanA guNa tapAsavA te yukta che. (12) 11. sAdhvIjIne vinopadeza ziSyone guru vinaya upadezIne, vinaya yogya gurunI vyAkhyA samajAvIne sAdhvIjIne vinaya karavAno upadeza Ape che. anuAmbhar mAvarDa, rAyasuyaggA-sadamsa-viverdi / taha vi na karei mANaM, paricchai taM tahA nUNaM ||13|| diNa-dikkhiyassa damagassa, abhimuhA ajjacaMdaNA ajjA / nevDar Asana-raLa, so viLo savaannAnuM ||14|| kathAnaka kahevAze, eTale gAthAno artha ApoApa pragaTa thaze.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kauzAMbI nagarImAM atyaMta daridra zeDuvaka nAmano koi kulaputra hato. te kAdI nagarImAMthI kaMTALIne Avelo hato. kauzAMbInA rAjamArgamAM Ama-tema pharatAM caMdanA sAdhvIne jatAM joyAM. kAmadeva vasaMta caMdrane potAnA rUpathI parAbhava pamADatI hovA chatAM manohara vasaMtalakSmI mAphaka te zobhatI hatI. cAre bAju jaLasamUha prasaravAthI AvelA kalahaMsothI mahodayavALI, atizaya jemAM megho vyApelA che-evI varSAlakSmI sarakhI hovA chatAM kAdava vagaranI, bIjA pakSe lAMbA hasta yugalavALI, suMdara buddhizALI jJAnAdika lakSmIvALI, pApapaMka vagaranI caMdanA sAdhvI. zaradalakSmI ane hemaMtalakSmInI jema zobhatI, aneka sAmaMta, maMtrI, rAjA, zreSThI, sArthavAha-putro sAthe tathA pagale pagale aneka sAdhvIothI anusarAtI, rAjAo ane pradhAna loko vaDe prazaMsA karAtI hatI. tyAre kautukamanavALA zeDuvaka daridra eka manuSyane pUchayuM ke, A mastake keza vagaranI, pavitra pariNAmavALI, sarasvatIdevI sarakhA zveta vastravALI koNa che ? tyAre teNe pratyuttara Apyo ke, dadhivAhana rAjAnI putrI ane mahAvIra bhagavaMtanI prathama ziSyA ane sarva sAdhvIonAM svAminIguruNI banAvyAM che. A caMdanabAlA caMdana mAphaka zItaLa ane svabhAvathI sugaMdhavALAM che. tenI pAchaLa pAchaLa cAlato te susthita gurunI vasatimAM gayo. gurune vaMdanA karI temanI samakSa beTho. temanA guNo jANIne AcArye pUchyuM ke, "he vatsa ! kayA kAraNathI tuM amArA pAse Avyo che ? vismaya, pramoda vagere je dharmanAM kAraNo caMdanAne dekhI thayAM hatAM, te zeDuvake jaNAvyAM. caMdanA sAdhvI potAnA upAzraye gayA pachI tene suMdara bhojana karAvyuM. te vicAravA lAgyo ke - "aho ! A loko kevA karuNAnA samudra che ke - AvatAnI sAthe prathama bolAvanArA che, guNIone viSe prathama upakAra karavAmAM AdaravALA che, atidIna duHkhIonI karuNA karanArA puruSaratno che. "Adhi, vyAdhi, upAdhi, vyathA, maraNAdinA pracaMDa duHkhathI dInAnAvALA, viSamakaSAyAdhIna, durbaLa jabduone sAkSAt dekhIne prazasta karuNAnA rasavALI cittavRtti je satparuSonI thAya che, bhuvanamAM te puruSo kone namavA yogya banatA nathI ?" mAtaMgInA boDA kaMThA vagaranA ghaDA sarakho huM kyAM ? ane A prabhu kyAM ? te AryAone paNa vaMdanIya evI, mArA duSkRta parvatane bhedanAra vaja samAna evI pravrajyA grahaNa karavA taiyAra thayo chuM. to te ja kSaNe dIkSA ane zikSA gurue tene ApI. AcArya bhagavaMte A sAdhune saMyamamAM sthira karavA mATe caMdanA sAdhvInA upAzraye be gItArtha sAdhu sAthe mokalyo. navadIkSita sAdhune dUrathI AvatA dekhyA, eTale caMdanA sAdhvI ubhI thaI, saparivAra sanmukha gaI. upAzrayamAM AvyA, eTale Asana ApyuM. sAdhuo beThA chatAM pote bhUmipara besavA icchA karatI nathI. be hAthanI aMjali karIne sanmukha jAnu upara beThelI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 51 AvavAnuM prayojana pUche che; eTale navIna sAdhu sAdhvIno niSkAraNa vinaya dekhIne ciMtavavA lAgyo ke, jinadharma jayavaMto vartI rahelo che. pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, saMyamayAtrA mane kemeya prApta thaI, pUjyoe tamArI pAse mane mokalyo che. ahiM AvavAthI tamane dekhavAthI mArA AtmAmAM mahAsamAdhi utpanna thai, cittanI sthiratA ane dharmanI dRDhatA meLavIne te sAdhvInI vasatimAMthI guru pAse gayo. A pramANe bIjI AryAoe vinayavRtti karavI joIe. gAthAono artha A pramANe - rAjaputrI bhagavatI AryacandanA sAdhvI hajAro Arya lokonA samUhathI AdarathI anusarAtI hatI, chatAM ahaMkAra ke mAna manamAM bilakula karatI na hatI. jemake huM rAjaputrI, sarvasAdhvIomAM huM mukhya pradhAna chuM, to A dramakanuM abhyutthAna, vinaya zA mATe karuM ? je kAraNa mATe te samajatI hatI ke, A cAritranA guNano prabhAva che, paNa mAro prabhAva nathI (13-14) tethI zuM nakkI thayuM ? 12. purUSanI pradhAnatA (jyetA) varisasaya-dikkhayAe, ajjAe ajja - dikkhio sAhU / amimaLa-caMdra-namaMsoLa vinA so pukhkho ||1|| dhammo purisa-ppabhavo, purisavara desio purisa-jiTTho / no vi padU puriso, viM puna tomuttame dhamme ? / / 16 / / saMvAhaNassa ranno, taiyA vANArasIe nayarIe / khkhA-sadaslamahiyaM, AsI vira vavaMtInaM ||1|| taha viya sA rAyasirI, ullaTaMtI na tAiyA tAhiM / sayara-ttiLa vaLa, tADyA aMgavIre / / 18 / / so varSanI dIkSita sAdhvIe eka divasano dIkSita sAdhu hoya, to paNa sanmukha javuM, vaMdana ane namaskArarUpa vinaya karavAvaDe pUjya che. dharma purUSathI utpanna thAya che, zreSTha puruSe upadezelo che, tethI puruSa ja zreSTha che. lokane viSe paNa puruSa svAmI thAya che, to pachI lokottara ane lokamAM uttama evA dharmamAM puruSanI ja zreSThatA che. abhigamana eTale sAmA javuM, guNanI stavanA karavArUpa vandana, dvAdazAvarta vaMdana karavA pUrvaka namra thavuM, sAdhusAdhvIne pUjya zA mATe gaNAya che ? durgatimAM paDatA prANIne dhArI rAkhe ane zubha sthAnamAM sthApana kare, te kAraNe dharma kahevAya che. zrutacAritrarUpa te dharma, gaNadharAdikathI utpanna thaelo che. teoe sUtramAM gUMthelo hovAthI, cAritra paNa zrutadvArA ja pratipAdana
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ para prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda karela che. puruSomAM zreSTha evA tIrthakara bhagavaMtoe A zruta-cAritra dharma arthathI kahelo che. (15-16) vArANasI nagarImAM saMvAhaNa rAjAne adbhuta rUpavALI raMbhAno parAbhava karanArI hajAra uparAMta putrIo hatI. eka rANI garbhavatI hatI ane rAjA mRtyu pAmyo. bIjA rAjAo AvIne rAjyazrI grahaNa karavA lAgyA. nimittayAe te rAjAone nivAraNa karyA ke, AmAM tamAruM kalyANa nathI. kAraNake, rANInA peTamAM zarIrathI vIra evo eka putra che, tenA puNya-prabhAvathI tamAro avazya parAbhava thavAno che. te rAjAo cAlyA gayA ane rAjya putranA prabhAvathI vRddhi pAmavA lAgyuM. hajAra putrIo vinAza pAmatI rAjyalakSmIne rakSaNa karI zakI nahi, paraMtu garbhamAM rahela eka aMgavIra putre rAjyalakSmInuM rakSaNa karyuM. (17-18) mahilANa subahuyANa vi, majjhAo iha samattha-ghara-sAro | rAya-purisehiM nijsai, jaNe vi puriso jahiM natthi / / 19 / / kiM parajaNa-bahu-jANAvaNAhiM varamappasakkhiyaM sukayaM / 3 maraghavavI , parvato ya viddhatA pari0|| A jagatamAM paNa jyAM puruSa-putra nathI, tyAM ghaNI strInI madhyamAMthI paNa samagra gharanA sAra padArtho rAjapuruSo lai jAya che.laukika dRSTAnto ApIne puruSa pradhAna dharma kahyo, tathA jeo AkarI tapasyA vagere karIne lokone raMjana na karI zake, te ja dharma kahevAya ema ciMtavanAra pratye jaNAve che. te AtmA dharma karIne bIjA lokone jaNAvavAthI zo lAbha ? AtmasAkSIe karelo dharma zreSTha che. A viSayamAM bharata mahArAjA ane prasannacaMdranAM dRSTAMto vicArI levAM. (19-20) 13. bharata mahArAjAno AbhazAkSika gharma . ahiM paropakAra karavArUpa tela jemAM che, daze dizAomAM jemano prakAza phelAya che evA RSabhadeva bhagavaMtarUpa dIpaka nirvANa pAmyA pachI devalokamAM jema indra mahArAjA, tema cha khaMDathI zobhAyamAna bhAratamAM prajAvarganuM lAlana-pAlana zrI bharata cakravartI karatA hatA. suMdara zreSTha zRMgAra sajelI, hAvabhAva sahita abhinaya karatI 64 hajAra taruNIonI sAthe te viSayasukha bhogavatA hatA. koI vakhata bharata mahArAjAe haricaMdana rasanuM zarIra vilepana karI divya suMdara vastro paherIne kaDAM, kaMdoro, kuMDala, bAjubaMdha, muguTa vagere alaMkAro paheryo. A pramANe AbhUSaNothI alaMkRta banI zarIra zobhA dekhavA mATe nirmala
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa3 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sphaTikamaya AdarzagRhamAM praveza karyo. AbhUSaNothI alaMkRta dareka aMgonuM vAraMvAra nirIkSaNa karatA hatA; eTalAmAM aMgulirUpa komala kisalayathI mudrakA sarI paDI eTale te AMgaLI zobhA vagaranI dekhAvA lAgI. AMgaLI zobhA vagaranI dekhIne bAkInA sarva aMgonAM AbhUSaNo utArIne potAnuM svAbhAvika rUpa bharata mahArAjAe joyuM. te samaye sarvAbhUSaNathI rahita zarIra-zobhA evI dekhAvA lAgI ke, graho, tArAgaNa ane caMdra vagaranuM AkAzamaMDala hoya athavA jemAMthI sarva kamalo ukhADI nAkhelAM hoya evuM sarovara athavA to nasorUpa doraDAthI bAMdhela, cAmaDAthI maDhela, hADakAM, phephasAM, AMtaraDAnA samUha jevuM A zarIra che. AvA prakAranuM AbhUSaNa rahita zarIra zobhA vagaranuM dekhIne bharata mahArAjA ciMtavavA lAgyA ane mahAsaMvegathI ugra vairAgya ullasita thayo ke, AvA asAra zarIranuM mAre have prayojana nathI. kalAguru, kastUrI, kesara, ghanasAra, ke tevA uttama sugaMdhI padArthothI, zreSTha AbhUSaNothI A zarIrane sAcavIe, lAlana-pAlana karIe ke zobhAvIe to paNa svabhAvathI ja A zarIra asAra che. zmazAnamAM savage alaMkRta karela kalevara agnithI dUSita thaI baLI jAya che ane potAno svabhAva tyAga kare che, tema A nibhaMgI deha potAnA svabhAvano tyAga karato nathI. A pramANe nidita mahAdehane kAraNe meM mahApApo karyA, mUDha evA meM lAMbA kALa sudhI atyaMta raudra pApa bAMdhyuM. viSaya-mAMsanA TUkaDAmAM mohita banIne nipuNyaka thaine zivapulanA kAraNabhUta jinadezita dharmanuM meM suMdara AcaraNa na karyuM. ciMtAmaNi, kalpavRkSa athavA kAmadhenuM prApta karIne kayo DAhyo puruSa tenAthI parAmukha thAya ? mahAbhAgyazALI bAhubalI vagere mArA bhAione dhanya che ke, jeoe asAra evA zarIrathI suMdara mokSane meLavyo. aneka prakAranA niraMtara vinovALI kAyA che, snehIone viSe sukha sthiratA vagaranuM che, bhogo mahArogonuM kAraNa che, kamaLa sarakhAM netro zalya sarakhAM che, gRha-saMsAramAM praveza karavo eTale klezane notaruM devAnuM, tuccha lakSmI te paNa svabhAvathI capaLa cAlI janArI ja che, svacchaMda mRtyu ke mahAvarI che. A sarva pratyakSa anubhavavA chatAM meM AtmahitanuM kaMI kArya na karyuM." AvA prakAranA zubha dhyAnAgninI jALamAM, jema tRNasamUha agnimAM tema bharata rAjAe mohanA vegane bALI nAkhyo. vipna vagaranA sukhanA kAraNabhUta kevalajJAna utpanna karyuM. deve arpaNa karela veSa grahaNa karIne gharamAMthI nIkaLI gayA, te samaye daza hajAra rAjAoe dIkSA grahaNa karI. te parivAra sahi bharata kevalI pRthvImAM vicaratA hatA. (20) bharata cakravartInuM dRSTAMta pUrNa thayuM.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 14. prasannacandra rAjarSi-kathA manohara potanapuranagaramAM mAMganArA lokone IcchA mujaba dAna ApI kRtArtha karanAra, dharma dhAraNa karanAra somarAja nAmanA rAjA hatA. gavAkSamAM beThelA hatA, tyAre eka vakhata dhAraNI rANIe rAjAnA mastake keza oLatAM eka sapheda vALa dekhyo. vRddhatva velaDIne taMtusvarUpa, vairAgyabIjano aMkura vizeSa dharmabudadhirU5 vaDalAvRkSanuM prathama mULa hoya, to A sapheda keza che. pAkI vaya thavAnA yoge citAmAM caDavAnI IcchAvALI agninA dhUmADAnI pAtaLI lekhA uchaLatI hoya tema A ujvala keza dekhIne patine kahe che ke, "he deva ! dvAradezamAM dUta Avyo che. pati jyAre dvAramAM dekhe che eTale rANIe kahyuM ke "he priya ! dharmano dUta Avyo che, paraMtu bIjA koi rAjAno dUta nathI Apyo. suvarNanA thAlamAM te pAlita rAjAne dekhADyo. eTale adhRti pAmelA rAjAne kahyuM ke - "he svAmI ! vRddhAvasthAthI zuM lajjA Ave che ? rAjAe kahyuM ke, "meM mArA kulakramAgata dharma oLaMgyo, tenI lajjA Ave che. ApaNA kuLamAM A palita AvyA pahelAM ja dareka deza, gAma, kula choDI pravrajyA aMgIkAra karatA hatA; have mAre A viSayothI saryuM. "A viSayo prApta thayA na hoya, to saMkalpo tene utAvaLa karAve che, kadAca maLI gayA to abhimAna rUpa jvarathI herAna thAya che, nAza pAme to tene aMge ciMtAo cAlyA kare che. A prakAre viSayo jIvane parezAna kare che." prasannacaMdra yuvarAja putrano rAjyAbhiSeka karIne tarata dhAriNI rANI sAthe vanavAsI tApasa thayo. devIne ajANapaNAmAM garbha rahyo. yogya samaye putra janmyo, jhADanI chAlanAM vastra paherAvavAnA yoge "valkalacIrI" evuM te putranuM nAma pADyuM. prasavanI pIDAthI mRtyu pAmI dhAraNI tApasI caMdravimAnamAM devI thai. putra sneha rokavo muzkela hovAthI te devI putra pAse Ave che. devI vananI bheMzanuM rUpa karIne zreSTha stanapAnamAM amRta pIvaDAve che, pitAjIthI pAlana karAto koika sukRtathI te moTo thAya che. eka bAju mAtArahita evA bALakane RSi evA pitAne pAlana karavAmAM je lagAtAra duHkha je bhogavavuM paDe che "huM pahelAM, huM pahelAM evI spardhAmAM kone vadhAre duHkha che te jANI zakAtuM nathI. "rAjAne durjanano saMga, kuLavAna strIne kharAba zIlavAlAno saMsarga, RSimunione bALakanuM pAlana karavuM, te laghutA lAvanAra che." moTAbhAI prasannacaMdrane khabara paDI ke, mAro nAno bhAi vanamAM valkalacIrI manohara yauvanAvasthA pAmyo che - ema sAMbhaLIne tApasana veSavALI vezyAone mokalI. kahyuM ke, "khAvAnA padArthothI lobhAvIne mArA bhAvine vanamAMthI ahiM lAvo." eTela vezyAo navahAvabhAva, zRMgAraceSTAthI AkarSita thAya tema karIne tathA cittane AnaMda utpanna thAya tevA lADu sahita teo vanamAM pahoMcI somaRSinA zrApathI bhaya pAmelI vezyAo tene darzana ApatI nathI. '
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 55 ati madhura svAdavALA lADuo dUra dUra vRkSa nIce sthApana kare che, tenA svAdathI AkarSAela te dUra sudhI najIka Ave, tyAre tene bolAve. pachI tApasakumA2 vezyAone pUche che ke, 'are tApaso ! A nava2sa pUrNa tamArA aMganI racanA kevA prakAranI che ? tathA sugaMdhI mulAyama madhura vRkSaphalo ane mULo paNa kyAMthI lAvyA ? tyAre taruNIoe kahyuM ke, 'he tApasa ! A Azrama ati niHsAra che, paraMtu potanapuranA AzramamAM uDavA dINano navo mArga che. AliMgana ApI, lobhAvI, romAMca khaDAM thAya tevA sneha vibhramavALA kaTAkSo pheMkI vizvAsu banAvI tApasakumArane kahyuM ke, tame amAre Azrame Avo, to zreSTha svAdiSTa vRkSonAM phaLo ApIzuM, bIjuM paNa tame je kahezo te ame karIzuM.' karelA saMketa pramANe bIjA divase te vezyAo tyAMthI nAsI gaI. pelo vRddha tApasa aTavImAM lAMbA kALa sudhI Amatema aTavAyo. valkalacIrIne aTavImAM kyAMya na dekhavAthI somarSi AzramamAM pahoMcyA. pitAnA pagale pagale aTavImAM bhamavA lAgyo. vananI gADha jhADImAM Ama tema paribhramaNa karatA, atizaya bhUkha-tarasathI pIDA pAmatA tene eka gADAvALAe joyo. teNe kahyuM ke, 'tamAruM abhivAdana karIe chIe.' gADAvALAe pUchyuM ke, 'he tApasakumAra ! tamAre kyAM javuM che ?' 'mAre potanapuranA AzramamAM javuM che, paraMtu tenA mArganI mane khabara nathI.' te tarapha javAnI IcchAvALA gADAvALAe kahyuM ke, 'ApaNe sAthe cAlIe. gADAvALAnI bhAryAne te tAta ! tAta ! ema kahevA lAgyo, eTale teNe patine kahyuM ke, 'A kai rIte mane bolAve che ? ke vallabha ! huM strI chatAM mane tAta kema kahe che, te kaho,' patie strIne kahyuM ke, 'tuM kopa na karIza. A bicArAe haju koi divasa strIne dekhI nathI.' gADAvALAe tApasakumArane lADavA khAvA ApyAM, tyAre te kahevA lAgyo ke, 'pahelAM paNa meM A khAdhA hatA. have mArA jANavAmAM AvyuM ke, A potanapura AzramanAM vRkSonAM phaLo che. vaLI strIne pUchyuM ke, apUrva rUpavALA A vananA mRgalAne ahiM kema gADAmAM joDelA che ? teNe kahyuM ke, 'potanapura AzramamAM AvA bIjA paNa navIna padArtho jovA maLaze. (50) potanapurano sImADo Avyo tyAre gADAvALo RSikumArane kahe che ke, 'he kumAra ! A te Azrama che ke jenA darzananI tane abhilASA thaelI che.' keTaluMka khAvA mATe bhAthuM ApyuM, vaLI keTaluMka kharca mATe dhana ApyuM ane kahyuM ke, pAMdaDAnuM banAvela vastra kharIda karI tane ThIka lAge tyAM nivAsa ka2je.' dareka ghare bhramaNa karato hato, tyAre Avo duHkhI daridrI ahiM kema Avyo ? loko tene kADhI mUkatA hatA. ema karatAM vezyAne ghare praveza karyo. teNe ubhA thai satkAra karyo, khuza thayo. dareka strIne kahevA lAgyo ke, 'he tAta ! huM tamane abhivAdana karUM chuM, abhivAdana karUM chuM.' zreSTha AdarasatkAra pUrvaka tene suMdara siMhAsana para besADyo. 'ma ma
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda huM huM' ema bolato hato. tenA lAMbA vadhI gaelA nakha kapAvI naMkhAvyA. suMdara sArAM vastro paherAvIne putrI sAthe tenA lagna karyAM. vivAha-prasaMge moTA mRdaMgonA pracaMDa zabdo, tathA bIjA tijJA svaravALAM vAjiMtro vAgavA lAgyAM. navIna hAva-bhAva-vilAsavALA nRtyo prekSaNakano utsAha vRddhi pAmyo. A bAju vanamAMthI zApanA bhayathI nAzI AvelI vezyAo rAjA pAse AvIne banelo vRttAnta kahevA lAgI ke, 'ame AzramathI dUra pahoMcyA tyAM sudhI te amArI sAthe hatA, somarAjarSi ene khoLatAM hatA. ema jANIne temanA bhayathI bhaya pAmelI ame game te dizAmAM palAyana thaI gayA. eTale rAjA vadhAre ciMtAmAM paDyo ke, 'he vatsa ! valkalacIrI ! tuM ekalo vanamAM athaDAto haze, nathI tuM pitA pAse ke nathI tuM mArA pAse. rAtrinA be pahora pUrNa thayA pachI jAgato rAjA A prekSaNakanA vAjiMtronA zabda sAMbhaLI kahe che ke, 'jyAre huM tIkSNa du:kha anubhavI 2helo chuM, te samaye A AnaMda koNa mANI rahyuM che ? konA manoratho pUrNa thayA che ? pratihArIne AjJA karI ke, nATaka-prekSaNakano utsavano paDaho koNa vagADe che ? tene ahiM pakaDI lAvo.' eTale pratihArI sAthe vezyA tyAM AvI. vinaMti karavA lAgI ke 'he deva ! ApanA duHkhanI khabara na hovAthI meM A prekSaNaka karAvela che. nimittiyAnA kahevAthI koika tApasakumAra mAre ghare caDI Avela, jethI utsAhapUrvaka meM tenI sAthe vivAha karyo. nimittiyAe mane ema kahI rAkhela ke valkala paherela je koi tAre tyAM AvI caDe, tene tArI putrI ApavI, tethI te duHkhI nahiM thaze. aNadhAryo tevo saMyoga thai gayo ane e kArya patAvyuM, tethI gumaDumira evA mRdaMganA AnaMda ApanAra zabdo vAgatA hatA. rAjA vicAravA lAgyo ke, 2khene A RSikumAra mAro bhAi to na hoya ? eTale te vezyAone tyAM oLakhavA mATe mokalI, eTale sAkSAt valkalacIrIne oLakhyo ane rAjAne nivedana karyuM ke, 'te ja RSikumAra che.' eTale rAjA harSa pAmyo. atyAre maLavAnI jenI AzA na hatI, lokone je banavAnuM zakya lAgatuM nathI, paraMtu jyAre puNyano prakarSa vRddhi pAme che, tyAre te paNa hastagata thAya che. moTAbhAi prasannacaMdra potAnA bandhune ghare lAvavA mATe taiyAra thayA. hAthInA skaMdha upa2 romAMcita gAtravALI prauDha navapariNIta patnI sAthe besADIne mahARddhi sahita potAnA mahelamAM teno praveza karAvyo. rAjAe tyArapachI samAna vayavALI bIjI bhAgyazALI kanyAo paraNAvI. tenA sAthe bhoga-sukhabhogavato hato. pitAnI pAse koI puruSane mokalIne potAno sarva vRttAnta kahevarAvyo. bAra varasa sudhI teonI sAthe zreSTha bhogo bhogavyA pachI valkalacIrI vicAravA lAgyo ke, 'somarAjarSinuM zuM thatuM haze ? potAnA pitAnA caraNamAM javA mATe ekadama tIvra icchA thai, hRdaya maMthana thavA lAgyuM, eTale
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa. prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda prasannacaMdrane pUchyuM. te paNa pitA pAse AzramamAM AvavA taiyAra thayo. tyAM AzramamAM pahoMcyA. khaDA thaelA romAMcita gAtravALo te pitAnA pagamAM paDyo. somarSi hAtha vaDe prasannacaMdranI pITha para sparza karavA lAgyA. valkalacIrInA viyogathI zoka karanAra tenA netromAM paDala AvI gayAM hatAM, tethI pagamAM paDelA rAjAne teNe na dekhyo. have valkalagIrI pagamAM paDyo. tyAre vAraMvAra tene sparza karatA karatA AnaMdAzrunA pravAhathI paDalo gaLI gayAM. tyAre pitAe sAkSAt putrane dekhyo, eTale ullasita sneha-zRMkhalAthI baMdhAela pitAe AzIrvAda ApI bolAvIne ekadama khoLAmAM besADyo. tyArapachI tyAMthI Ubho thaine kSaNavAramAM potAnI parNakuTiramAM pahoMcyo. kesarikA rUpa potAnuM pahelAnuM upakaraNa jeTalAmAM upayogamAM le che, (75) teTalAmAM jAtismaraNajJAna thayuM ane AgalA potAnA manuSya ane devabhavo dekhyA jemAM pote pravajyA aMgIkAra karI uttamadevabhavamAM gayA hatA. AgalA bhavamAM uttama prakAranuM zramaNapaNuM svIkArI pAlana karyuM hatuM, te smaraNa karIne ugra vairAgyamArgane pAmyo. karmamala gaLI javAthI ciMtavavA lAgyo ke, "devabhavomAM tevA prakAranA niraMtara bhogo bhogavIne have asAra ane kaDavAM phaLa ApanAra evA manuSyonA bhogomAM mUDha banIne kema AnaMda pAmuM ?' A pramANe atyaMta adbhuta sAcI bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM kSaya karelA mohavALA tene kevalajJAnarUpa mahAnetronI prApti thaI. jenAthI traNe lokanA sarva padArtho sAkSAt dekhAvA lAgyA. temano kevalajJAna-mahotsava karavA mATe AvatA devatAnA ratnavimAna vaDe te samaye ekadama AkAza praphullita vana samAna banI gayuM. paMcamuSTi lonca karyo eTale devatAe tene rajoharaNa arpaNa karyuM. eTale samagra jano temanA caraNakamaLamAM praNAma karavA tatpara banyA. somarAjA vagerene A jANavAmAM AvyuM, eTale harSathI praphullita thaelA teo navIna kelInA pagamAM paDelA hovA chatAM guNamAM caDiyAtA thayA. - have valkalacIrI kevalI bhagavaMta devatAe banAvela suvarNakamala upara besI jaLavALA meghanA zabda sarakhI gaMbhIra dhIra vANI-vilAsathI dharmakathA karavA lAgyA. he bhavyAtmAo ! pramAdaceSTAno tyAga karIne ati manohara evo jinadharma sevana karavAno suMdara udyama karanArA thAo. kalpavRkSa prApta karIne nirbhAgI tenI pAse pattharavALuM sthaLa mAge; tenI jema manuSyapaNuM prApta karIne je viSayasukhanI icchA kare, te svarga ane mokSamArganAM dvAra baMdha kare che ane uttama prakAranI dharma-sAmagrI bhaviSyamAM meLavI zakato nathI. eTaluM ja nahi paraMtu viSayasukhamAM AdhIna banelo atitINa duHkhasamUhane bhogavanAro thAya che. bhayaMkara kALakUTa jheranA koLiyA sarakhA viSayothI saryuM. durgati-kedakhAnAnAdvAra sarakhA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda rAjyathI paNa saryuM. vIjaLInA vega samAna capaLa tAruNya che. satata roganA saMghAtavALI nazvara kAyA che, samudranA killolanI capaLatA samAna capaLa strIo hoya che. to zAzvata mokSa-sukha sAdhI ApanAra ane tenA mukhya sAdhana saMyamamAM tamAre udyama karavo joie. tamAruM citta vratanI sAdhanAmAM joDavuM joie. amRta samAna dharmadezanAnuM pAna karIne somarAja ane prasannacaMdra rAjA viratividhinA anurAgavALA ane samyaktamAM sthiratAvALA thayA. (90) pratyekabuddhanI lakSmI pAmelA valkalacIrI pitAnI sAthe jinezvara pAse pahoMcIne kevalInI parSadAmAM besI gayA. prasannacaMdra rAjA potanapura pahoMcyA. vairAgyamArgamAM lAgelA manavALA tyAM rahelA che; eTalAmAM mahAvIra bhagavaMta kramapUrvaka vihAra karatA karatA tyAM padhAryA. devoe apUrva prakAranA samavasaraNanI racanA karI, eTale svAmI temAM birAjamAna thayA. rAjAne khabara paDI ke tarata ja vaMdana karavA mATe nIkaLyo. prabhunI dezanA zravaNa karIne pUrvano pallavita vairAgya vRkSa samAna thayo. utsAhapUrvaka potAnA bALaputrano rAjyAbhiSeka karyo. ati rAjyalakSmInA ADaMbara pUrvaka mahAvIra bhagavaMtanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. satata baMne prakAranI zikSA grahaNa karIne gItArtha thayA. prabhu sAthe vihAra karatA prasannacaMdrarAjarSi rAjagRhI nagarImAM AvyA. eka divasa prasannacaMdra rAjarSi zreNika rAjAnA mArga vacce kAussagna karIne ubhA rahyA. zreNikarAjA bhagavaMtanAM sevA-darzana mATe jeTalAmAM nIkaLyA tyAre zreNika rAjAnA sumukhadurmukha nAmanA manuSyoe temane dekhyA. prasannacaMdrarAjarSi eka paga pRthvI para sthApana karIne, be hAtha uMcA karIne jANe AkAzane pakaDI rAkhavA IcchatA hoya athavA to A ja dehathI siddhipurImAM prayANa karatA hoya, madhyAhnanA sUryamaMDalanAM kiraNonI zreNI sAthe potAnI netra-kIkIne joDI detA, tapanA tejathI candranA tejane jhAMkhuM pADatA, eka addhara page kAussagna karatA hatA. tene dekhIne sumukhe kahyuM ke, "A prakArane AtApa lenAra A puruSa atidhanya che, svarga ane mokSa enA hastamAM avazya AveluM ja che. (100) have A samaye durmukha bolyo ke, "A to pelo bALakane rAye besADI dIkSA lenAra prasannacaMdra che. enuM nAma paNa bolavA lAyaka nathI. kRtajJa tene dhikkAra thAo. bALakane rAjyArpaNa karI potAnA rAjyano teNe vinAza karyo che. atyAre sImADAnA rAjAo tenuM rAjya lUMTe che. sAlamahAsAlanA pitA pApabuddhivALA A prasannacaMdra che. AnA bAlaputrarAjAne maMtrIo rAjya choDAvaze. caMpAnagarInA dadhivAhana rAjAe AnI rAjyalakSmI svAdhIne karelI che, eTale tenuM aMtaHpura ane prajAo game te dizAmAM palAyana thAya che." AvI durmukhanI vANI sAMbhaLIne maharSinA zubha dhyAnanA pariNAma palaTAyA ane potAne anurUpa azubha dhyAna-raudradhyAna karavA lAgyA. te durAtmanuM maMtrI ! tamone atyAra
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sudhI poSyA, saMtoSa pamADavA, IcchA mujaba dAna ApyuM. tamone bALaka sAcavavAnI, rakSaNa ka2vAnI ATalI zikhAmaNo ApI hatI, chatAM atyAre zatru mAphaka vartana karo cho ? he sImADAnA dadhivAhana vagere rAjAo ! tame zUravIra cho, to huM paNa atyAre yuddha mATe taiyAra thayo chuM. huM jaldI mArA junA killA svAdhIna karuM chuM. have madonmatta hAthI pAse hathiyAra vagaranA, hAthathI prahAra karatA ane cittamAM atyaMta krUratA karatA hatA, tyAre zreNika rAjAe tene dekhyA. harSa pAmI kahevA lAgyA ke, 'A jagatamAM A koi uttama tapasvI jayavaMtA varte che. A ati dussaha AtApanA vidhAna kare che. zreNika samavasaraNamAM pahoMcI prabhune praNAma karIne beThA ane 'A tIvra dhyAna karanAra tapasvInI kai gati thaze ?' e prazna karyo. bhagavaMte sAtamI narakapRthvI jaNAvI. eTale cittamAM Azcarya pAmyA. jo AvA kAryathI durgati thAya, to pachI ahiM sadgati konAthI thaze ? athavA to mArA sAMbhaLavAmAM barAbara nahiM AvyuM haze, mATe bhagavaMtane pharI pUchuM. avasa2nI rAha jotA besI rahelA hatA. vaLI bhagavaMtane pUchyuM. have prabhue kahyuM ke, 'jo te tapasvI atyAre kALa kahe, to puNyasamUha ekaTho karanAra te sarvArtha vimAnamAM utpanna thAya.' rAjAnA manamAM vismaya thayo ke, Ama visaMvAda-judI judI vAto kema samajAya che ? nakkI meM barAbara teM sAMbhaLyuM che. anyathA sAMbhaLyuM nathI. te vakhate te krUra manathI yuddha karatA hatA. sumukha ane durmukhano prasannacaMdrano vRttAnta jaNAvyo. raudradhyAnavALA te mAtra manathI vairIne mAratA hatA. azva sAthe azva, hAthI sAthe hAthI, subhaTa sAthe subhaTa laDIne haNatA hatA, have sarva hathiyAra pheMkAi gayA, pAse kaMi bAkI na rahyuM, eTale mastaka 2kSaNa karanAra mugaTa grahaNa karavA jAya che, to loca karela ane saMkocAi vaLI gaelA kezasamUhavALA mastakano sparza karyo. eTale jANyuM ke, huM to sAdhu thaelo chuM, eTale yuddha saMbaMdhI karela raudradhyAnanuM micchAmi dukkaDaM ApyuM. 'strI, putra, hAthI, deza sarvano tyAga karIne A meM zuM vicAryuM, parvatanA zikhara para caDatAM caDatAM kharekhara huM moTA UMDA khADAmAM paDyo. mAgaNI mokSasukhanI kare che, ke khala AtmA ! kSaNamAM vaLI tuM tuccha viSayanI icchA kare che ? he jIva ! kharekhara jIvavAnI icchA karIne tuM kAlakUTa jheranuM bhakSaNa kare che. (120) AtmakAryano tyAga karIne atyAre huM parakArya karavA mATe udyamI banyo chuM.' AvI suMdara bhAvanAnA yoge teNe sarvArthasiddhane anurUpa sukRta upArjana karyuM, e ja samaye duMdubhino pracaMDa mahAzabda saMbhaLAyo. zreNike pUchyuM ke, 'he svAmI ! A zAno zabda saMbhaLAya che te prasannacaMdra mahAmuni atiprasanna cittavRttivALA thayA ane dareka samaye ati uttama adhyavasAyathI vizuddhi pAmatA pAmatA lokAlokane dekhavA samartha evaM kevalajJAna temane hamaNAM utpanna thayuM. tethI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda devatAo AvIne temano kevalajJAna-mahotsava kare che. A pramANe sAtamI pRthvInuM bAMdhela pApakarma nAza karIne, tathA bIjA paNa ghAtImohAdika karmano kSaya karIne bIjA loko na jaNAve, to paNa jANI zakAya tevA uttama kevaLajJAnavALA thayA. have zreNike pUchyuM ke, "AvuM suMdara kevalajJAna he svAmI ! kyAre viccheda pAmaze ? tyAre prabhue kahyuM ke, "A AgaLa beThela vidyummAlI deva sudhI." zreNike pUchyuM ke, "zuM devatAne paNa kevala hoya ?' prabhue kahyuM, "AjathI sAtamA divase A deva RSabhadatta zeThanA putra thaze. tenuM nAma jaMbUkumAra paDaze. vaLI te dIkSA laine sudharmAsvAmInA ziSya thaze. A sAMbhaLIne ekadama anAdata devatA nRtya karavA lAgyA. rAjAe pUchyuM ke zAthI ? prabhue kahyuM ke, "AnA pUrvabhavanA vaMzamAM A zekhararUpa thaze, nAnI vayamAM vratAdika pAmaze, te kAraNe te tuSTa manavALo thayo che." A "vidyunmAlI deva najIkamAM avavAno che, chatAM ATalI kAMti tene kema varte che ?" to ke "zivakumAranA AgalA bhavamAM karelA tapanA prabhAvathI." e pramANe sAMbhaLIne vaMdana karIne rAjA tyAMthI nIkaLyA. (130) prasannacaMdra rAjamaharSinI kathA pUrNa thaI. A pramANe lokone raMjana karavAnI mukhyatAvALo dharma nathI, paraMtu cittanI zuddhithI pradhAna dharma che - ema kahyuM. (20) have puya-pApa kSaya karavAmAM dakSa evI A jinezvaranI dIkSA che. e vacanathI zaiva mAphaka dveSamAtrathI khuzI thanArane zikhAmaNa ApatA kahe che - veso vi appamANo, asaMjamapaesu vaTTamANassa | vi parica(voriyarsa, virsa na mAre ravanaMta? ra1TI dhammaM rakkhai veso, saMkai veseNa dikkhio mi ahaM / ummaggeNa paDataM, rakkhai rAyA jaNavau vava / / 22 / / appA jANai appA, jahaTThio appa-sakkhio dhammo / appA karei taM taha, jaha appa-suhAvao hoi / / 23 / / jaM jaM samayaM jIvo, Avisai jeNa jeNa bhAveNa | so taMmi taMmi samae, suhAsuhaM baMdhae kammaM / / 24 / /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dhammo maeNa huto, to na vi sIuNhAvAya-vijjhaDio / saMvaccharamaNasio, bAhubali taha kilissaMto ||25 / / lokone raMjana karanAra rajoharaNa vagere dhAraNa karavArUpa sAdhuno veza apramANa che." ekalo veza paheravA mAtrathI karmabaMdhano abhAva mAnavo e yukti vagaranI hakIkata che. konA mATe-je puruSa ogho ke sAdhuno veza pahere ane vaLI tenAthI viruddha asaMyama sthAnakomAM-pRthvI, pANI, vanaspati AdinuM mardana kare, to tenA karmabaMdhana rokAtAM nathI. e vAta dRSTAMta ApIne sAbita kare che, koI puruSa veSaparAvartana karIne jhera khAya, to tenuM mRtyu thatuM nathI ? arthAt mRtyu pAme ja che. e pramANe sAdhuveSa paNa. te puruSa jo asaMyama sthAnakanuM sevana kare, to saMsArano mAra tene sahana karavo ja paDe che. arthAt ekalo veSa, karmabaMdhanathI rakSaNa karI zakato nathI. (21) e pramANe karmano abhAva icchatA manuSya mAtra mananI bhAvazuddhi ja karavI, cAritranA veSanI zI jarUra che ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke-nizcayanayathI to bharata-valkalagIrInA dRSTAMtathI te vAta barAbara che, paraMtu vyavahAranayathI to veSane paNa karmanA abhAvano hetu kahelo che, bhAvazuddhimAM upakAraka hovAthI. veSa vagara te kaMI karI zakato nathI. A vyavahAra paNa nizcayanaya anusAra pramANa ja che. atizayajJAna vagaranA A kALanA jIvonI pravRtti tenAthI ja dekhAya che. tathA kaheluM che ke - "jo jinamatano svIkAra karatA ho, to vyavahAra ke nizcayanaya ekano paNa tyAga na karazo..vyavahAranayano uccheda thavAthI nakkI tIrthano uccheda thAya che." bhAvazuddhino upakAraka veSa kevI rIte te kahe che ghamna-gAthA. dharmanuM rakSaNa karanAra veSa che. jo veSano tyAga karavAmAM Ave. to pachInA kALamAM akAryanI pravRtti jovAmAM Ave che. kadAca veSamAM rahIne akAryacaraNa kare, to pote zaMkA pAme che ke, "huM dIkSita thaelo chuM." ema mAnIne akArya karatAM aTake che. dRSTAMta kahe checorI, paradArAgamana vagere akAryanA raste janAra puruSanuM rakSaNa rAjA kare che. te mATe kaheluM che ke "adhamapuruSa rAjabhayathI ke daMDabhayathI, apakIrtinA bhayathI pApasevana karato nathI, paralokanA bhayathI madhyama ane svabhAvathI uttamapuruSa pApAcaraNa karato nathI. rAjA jema lokane athavA grAmalokane khoTe mArge jatAM roke che, tema veSa akAryAcaraNa karatAM roke che. (22) 'appA' gAthA. nizcayathI vicArIe to AtmAnA zubha ke azubha pariNAma thatA hoya, te potAno AtmA ja jANI zake che, paNa bIjo jANI zakato nathI. bIjAnA AtmAnA cittanA pariNAma jANavA atimuzkela che. dharma to AtmasAkSie karelo pramANa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda che, tethI AtmA viveka prApta karIne tevA prakAranuM dharmAcaraNa kare. jethI anuSThAna AtmAne sukha karanArUM thAya. bIjAne raMjana karavAthI AtmA ThagAya che. (23) bhAvanA zubhAzubha kAraNamAM zuM lAbha-nukazAna thAya che te kahe che. 'gaM gaM gAthA-je je samaye A jIva zubha ke azubha bhAvathI jevA pariNAmamAM praveza kare che, te jIva te te samaye bhAvane anusAra zubha ke azubha karma bAMdhe che. (24) tethI karIne zubha bhAva ja karavo, paraMtu garvAdithI dUSita na karavo. te kahe che. vo' gAthA-abhimAnAdi kaSAya sahita jo dharma thaI zakato hoya, to ThaMDI, tApa, vAyarAthI parezAnI pAmelA ane varasa divasa sudhI AhAra vagaranA rahelA bAhubalI tevA kleza na pAmata. (25) 15. bAhubalInI kathA - Indra mahArAjAe dakSiNa bhAratamAM zrI RSabha nAmanA prathama rAjA mATe zatrurahita suvarNanI ayodhyA nAmanI nagarI banAvI. sUryakAnta ane candrakAnta maNiyama putaLIo ratnanA gRhomAM divase jANe agni, jaLa, IndrajALanI jema zobhatI hatI. pragaTa suMdara varNavALA savarNanA banAvelA sadA dakSiNAvartavALAM makAno banAvelAM hatAM. jethI bharata pRthvIrUpI strInI madhya nAbhi hoya, tema te nagarI zobhatI hatI. sarvamuni ane sarva manuSyomAM vRSabha samAna evA RSabha bhagavaMtanA moTA putra guNomAM caDiyAtA evA zrI bharata mahArAjA te nagarInuM, prajAnuM lAlana-pAlana karatA hatA. indranI pracaMDa AjJA khaMDana karIne baLAtkArathI jo te tenA rAjyanuM haraNa kare to tenA bhujAbaLanI khaNanI zAMti thAya. - bharata mahArAjA nyAyanIti pUrvaka rAjya pAlana karatA hatA. tyAre koika samaye A sthAna sabhAmAM utAvaLo utAvaLo dUta AvIne vadhAmaNI Ape che, ke - "he deva ! Aje purimatAla udyAnamAM devAdhideva RSabhaprabhune lokAloka prakAzita karanAra kevalajJAna pragaTa thayuM che. vaLI tarata ja bIjA dUte AvI vadhAmaNI ApI ke, "he prabhu! Aje AyudhazALAmAM daze dizAmAM prakAzanA kiraNothI jhaLahaLatuM cakraratna utpanna thayuM che." te samaye bharata rAjA vicAravA lAgyA ke, A be sAthe mahotsava utpanna thayA, to have mAre bemAMthI prathama pUjA konI karavI ? sUryamaMDaLanA pracaMDa ekaThA maLelA prakAza-kiraNono jattho jema samagra dizaonA aMdhakArane dUra kare che, tema A cakraratna paNa aMdhakArane dUra karanAra che. AgaLa vadhatA kAma-krodhAdika bhAvazatru-samudAyane rokavAmAM apUrva guNayukta ane traNe bhuvanamAM dharmacakravratIpaNAnuM kAraNa kevalajJAna to caDiyAtuM che. dravyateja ane bhAvateja svarUpa cakra ane kevalajJAna eka sarakhAM hovA chatAM bhAvateja svarUpa kevalajJAnanI pUjA prathama karIza - ema kahyuM. ahi bharate pUjA samaye cakrane samAna gayuM, te kharekhara moTAone paNa viSaya
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 63 tRSNA viSama hoya che ane matimoha karAve che. arere ! nibhaMgI meM paramezvara ane cakrane samAna gaNyAM-e ayogya ciMtavyuM. hRdayamAM khaTako thavA lAgyo ke, "airAvaNa ane gadheDo, maNi ane kAMkaro, kapUra ane dhULa, kastUrI ane kAdava A padArthomAM meM kazo pharaka na gaNyo. pitAjI to saMsAra-samudra pAmavA mATe nAva sarakhA che, mahAsiddhisukhanA prakarSa pamADanArA che, jyAre A cakra to adbhuta bhoga-vibhUti ApIne durgatinA dAvAnaLamAM praveza karAve che; mATe ahiM meM ayogya vicAryuM. tAtanI pUjA thai eTale cakranI pUjA to thai ja gai. pUjA yogya pitAjI che, cakra to mAtra A lokanuM sukha ApanAra che, jyAre pitAjI to zAzvatuM paralokanuM sukha ApanAra che. marudevA mAtAne bolAvIne abhinaMdIne kahyuM ke, "he mAtAjI ! mArI ane ApanA putranI Rddhino taphAvata Apa nIhALo. hAthaNInI khAMdha para marudevA mAtAjIne besADI bharatarAjA potAnI Rddhi anusAra prabhunA kevaLajJAnano mahotsava karavA nIkaLyo. (20) vana, zmazAna, parvata-guphAmAM ati ThaMDI, ati garamI, sakhata vAyarAthI pIDA pAmato mAro putra nagna ane kleza pAmato bhramaNa kare che. jyAre he putra bharata ! tuM to atyaMta manohara sarvAga yogya bhoga-sAmagrI bhogavI rahelo che. A pramANe niraMtara upAlaMbha ApatI ane rudana karatI marudeva aMdha sarakhI AMkhe paDalavALI banI che. have bharata mahArAjA kahe che - "he mAtAjI ! viraha vagaranI apUrva devatAI putranI Rddhi juvo juvo, maNi-suvarNAdikanA killAvALA AvA samavasaraNanI RddhivALA A bhuvanamAM bIjo koNa che ? gaMgA nadInA taraMga samAna prabhunI vANI sAMbhaLIne AnaMda azrunI dhArAthI mAtAjInA netranAM taraMga samAna prabhunI vANI sAMbhaLIne AnaMda azrunI dhArAthI mAtAjInA netranAM nIla paDala osarI gayAM. maNijaDita vimAna-paMktithI alaMkRta AkAzatala joyuM, raNakAra karatI ghugharIo ane dhvajA-zreNIyukta samavasaraNa devuM. (25) harSathI ullasita sabhUta bhAvanA yoge sarva karmano cUro karyo. kevalajJAnarUpa netra pragaTa thayAM ane tarata marudevA mokSalakSmI pAmyAM. A eka AzcaryanI vAta che ke, atyaMta sthAvarapaNAmAM ATalo kALa prabhunI mAtA hatA. ATalA mAtramAM bharata kSetramAM, prathama siddhi pAmyAM. A bhAratamAM marudevA prathama siddhipadane pAmyAM eTale devoe teno mahotsava karyo. bharata paNa bhigavaMta ane tene vaMdana karI ayodhyAmAM gayA. tyArapachI cakrano pUjA, nATaka vagerenA prabaMdhapUrvaka aSTAhnikA mahotsava karyo. tyAMthI AyudhazALAnI bhUmimAM tene sthApana karyuM. tyArapachI lokono je vyavahAra, te tenAthI zarU thayo. caturaMga senA sahita bharatarAjA cha khaMDa svAdhIna karavA mATe nIkaLyA. bharata rAjA cAlatA hoya to tenI pAchaLa anusare, rokAya to teo paNa rokAya, niraMtara nATaka-prekSaNakano AnaMda cAlu hoya, pUrvAdikrame
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mAgadha vagere devone sAdhyA. sabhAmaMDapamAM cakrI nAmathI aMkita tIra ekadama AveluM dekhIne teo avadhijJAnathI jANe che ke prathama cakrI utpanna thayA che, maNi-ratna-suvarNanA banAvelA kuMDala, mugaTa, bAjubaMdha, hAra, kaMdorA vagere AbhUSaNo taravAra, charI, kRpANa vagere hathiyAranuM najarANuM dharAvyuM. cakrIne tyAM besADI AjJApAlana karavAnuM svIkAryuM. aSTAhnikA mahotsava pUjA svIkArI potAnA sthAnake gayA. pote sindhu mahAnadI utarIne pachI suSeNa nAmanA senApatine sindhunadInA mahAna niSkuTo sAdhavA mATe ahiMthI mokale che. vaitADhya parvatanA kumAra devano sAdhyo, tenI bheTo svIkArI tamistrAguphAmAM kRtamAla nAmanA devane bolAve che. suSeNa senApati tyAM jine tamistrAguphA kholAve che. hAthInA khAMdhapara beThelo te guphAmAM praveza kare che. guphAnI baMne bAjunI bhIMto upara eka kAkiNI nAmanA ratnathI 49 maMDalazreNIo kare che. tyArapachI bharatacakravartI bIjA bharatArdhamAM pahoMcyA. mlecchone jitIne devatAo sAthe maNi, suvarNa vagere grahaNa karIne nAnA himavAna parvatanA kumAra devane jitavA mATe tyAM utaryA. suSeNAdhipati sindhunA niSkuTamAM jaine potAnA nAmathI aMkita keralA bANane dhanuSamAM joDI pheMkyuM. (40) suSemanA hAthathI gaMgAdevIne sAdhI teno niSkuTa svAdhIna karyo. bharata mahArAjAe gaMgAdevI sAthe eka hajAra varSa sudhI bhoga bhogavyA. nami-vinamine sAdhyA. teoe bheTaluM arpaNa karyuM. teoe bheTaNAmAM strIratnAdika ApyAM. gaMgAkinArethI nava nidhio sevA karavA sAthe cAlyA. tyArapachI khaMDaprapAta nAmanI guphAmAM praveza karyo. tyAM nATyamAlanI sAdhanA karI. temAMthI bharatArdhamAM AvyA. sAThahajAra varSa sudhI samagra bharatane svAdhIna ka2vAmAM samaya pasAra karyo. anukrame vinItAayodhyA nagarImAM pahoMcyA. ghaNo bhaMDAra ekaTho karyo. cosaTha hajAra strIonuM aMtaHpura, 32 hajAra muguTabaddha rAjA, 84 lAkha ghoDA, hAthI, 2tho, 14 ratno, 97 kroDa pAyadaLasenA, tema ja gAmo, e pramANe cakravartInI te samaye Rddhi hatI. bAra varasa sudhI cakravartIno rAjyAbhiSeka cAlyo, jyAre sarvanI saMbhAla letA hatA, tyAre suMdarIne durbaLa zarIravALI dekhI. bharata cha khaMDa sAdhavA gayA, tyArathI suMdarI niraMtara AyaMbila tapa karatI hatI. tethI nisteja mukhavALI, saMsA22Aga pAtaLo thavAthI bharate tene kahyuM ke, 'kRzodira ! kAM to gRhiNI agara vratavALI sAdhvI thA.' suMdarIe dIkSA aMgIkAra karI, potAnA dareka bhAio upara dUta mokalyA ke, 'mArAM rAjyo che, to tame mane arpaNa karI gho.' tyAre bhAioe kaherAvyuM ke, 'pitAjIe amane rAjyo ApyAM che, bharatanuM svAmIpaNuM kevI rIte gaNAya ?' (10) he dUta ! tuM bharatane kaheje ke, 'rAjyo to prabhu amane ApI gayA che. bharata paNa rAjya bhogave che, jema te Apato nathI, tema ame paNa tene rAjyo arpaNa karIzuM nahi.'
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 65 "dhana prApta karIne koNa garvavALA nathI banyA ? viSayAdhIna manuSyonI Apatti konI asta thaI ? strIonI sAthe A jagatamAM konuM mana khaMDita nathI thayuM ? A jagatamAM kAyamano rAjAno priya koNa banyo ? kALanA viSayamAM koNa bAkI rahyuM ? kayo mAganAra gaurava pAmyo ? durjananI jALamAM phasAela kayo manuSya kSeme karIne bahAra nIkaLI zakyo." - ema vicAra karIne pharI teoe kahyuM ke, "prabhune pUchIne pachI teo kaheze te temanI AjJA mastake caDAvIzuM' dUte bharata pAse pahoMcI sarva hakIkata nivedana karI. svAmI paNa vicaratA vicaratA koI vakhate aSTApada parvata para samavasaryA. tyAM jaine kamAroe prabhune vinaMti karI ke, "amAre yuddha karIne rAjyarakSaNa karavuM ke soMpI devuM ?' RSabhadeva bhagavaMte viSaya-tRSNA dUra karanArI dezanA ApI - ke, "he vatso ! A viSayothI saryu. A viSayo anartha karanArA ane kavaca vanaspati jevA che. saMsAranA cheDA sudhI bhogavIe, to paNa teno cheDo Avato nathI. kaheluM che ke - "A viSayo lAMbA kALa sudhI ahiM vAsa karIne nakkI cAlyA janArA che, viyogamAM kyo pharaka che ? ke jethI manuSya pote Ane tyAga karato nathI ? viSayo potAnI svataMtratAthI cAlyA jAya che, to manane atizaya saMtApa thAya che ane viSayone jAte tyAga kare to aparimita samatA utpanna kare che." "viSa ane viSayo e baMnemAM moTuM aMtara che. khAdheluM jhera mAranAra thAya che ane viSayo smaraNa karavAthI AtmAne mArI nAkhe che." tathA aMgAradAhakanuM dRSTAnta vicAravuM. A tamane kahevAthI tamArI viSayatRSNA dUra thaze. eka aMgArA pADanAra manuSya sakhata tApavALI RtumAM pANI bharelo ghaDo laine araNyamAM gayo. lAkaDAM kApI kApIne tene kASTho madhyAhna samaye bALato hato. kaThora sUryanA tApamAM luvALA sakhata vAyarA vAtA hatA, tethI vAraMvAra te tRSAtura thato hato. pANI pIve to tAjI tRSA lAgatI hatI. have pANI pIvA mATe moTI AzAe ghaDA pAse Avyo. paraMtu vAMdarAoe teno ghaDo halAvI DhoLI nAkhyo hato, eTale bicAro nirAza thaI kaMika garama retImAM ALoTavA lAgyo. duHkha sahita uMghI gayo. svapna AvyuM. temAM gharanA ghaDAnuM, kUvAnuM, vAvaDInuM, taLAvanuM, nadIonuM, samudranuM, sarva jaLAzayonuM pANI pI gayo; to paNa tenI tRSA dUra na thaI. eTale vananA uMDA kUvAmAM navIna ghAsanuM doraDuM banAvI cheDe tRNano pULo bAMdhI bahAra kADhI ghAsanA taNakhalA para lAgelA bindu cATavA lAgyo. tethI tenI tRSA dUra thAya kharI ? samudrAdika jaLathI je dUra na thai, te teTalA tRNabinduthI tRSAnI zAMti thAya kharI ? devalokanAM, manuSyonA bhogo bhogavyA pachI AvA asAra bhogothI tamane kadApi tRpti thavAnI che ? atyAranA bhogo jaLabindu sarakhu tuccha che. prabhue te putro pAse vetAlIya
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ GaGa prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda adhyayana vRttothI prarUpyuM. ekeka eka ayaNathI pratibodha pAmyA. ane dIkSA aMgIkAra karI. teoe dIkSA aMgIkAra karI chatAM cakra zALAmAM praveza karatuM nathI. tyAre cakravartI vicAre che ke, haju takSazilAmAM bAhubalIne jitavAno bAkI che, tyAre eka catura vicakSaNa dUtane bhaNAvIne tenI pAse mokale che. te tyAM pahoMcI, praNAma karI beTho ane bAhubalIne kahevA lAgyo ke, 'tamArA vaDIlabaMdhue mArA sAthe sadbhAvapUrNa snehathI kahevaDAvela che ke, tamArI sahAyathI huM bhAratanuM cakrIpaNuM karuM. bAhu0 - emAM zuM ayogya che ? to tene je asAdhya hoya, te huM sAdhI ApIza. dUta - sarva siddha thai gayuM che, paraMtu cakra AyudhazALAmAM praveza karatuM nathI. bAhu0 - mArI nAnI aMgulInA nakhanA agrabhAgathI huM tene praveza karAvIza. dUta - AzA atikrama karanAra koipaNa tene praveza na karAvI zake. bAhu0 - huM te kArya sAdhI ApIza. dUta - svAmI ! prathama AtmAne sAdho. cha khaMDa-bharatanA svAmInI AjJA je mastake dhAraNa na kare, te bIjAM kArya zuM sAdhe ? bAhu0 - are ! maryAdA vagara bolanAra ke dUta ! durjAta ! A tuM zuM bole che ? bhAione bIvaDAvIne dIkSA apAvI, jethI tuM ATalo garva kare che ? eka vanamAM bhuMDa ane AmravRkSa utpanna thayA hoya, emAM moTo ane vizeSa hoya tema tuM tenI jema ApaNI gaNanA gaNe che ? tene jaNAvo ke, 'yuddha karavA bhale Ave.' ema bhAine je ati tIvra abhimAna thayuM che, tenA sarva abhimAnane dalana ka2I-masaLIparibhraMza karI mArA tAbe karIza. (75) pratihArIe dUtane gaLe pakaDIne bahAra kADhyo. tyAM jaine sarva vRttAnta bharatane jaNAvyo. sAMbhaLatAM ja asAdhAraNa roSAgni bhabhukyo. bhayaMkara bhRkuTI ane bhAlatalavALA bharatacakrIe yuddha mATe zatrusamUhane AkramaNa karavA mATe prayANa-bherI vagaDAvI. bharatacakrI samagra yuddhasAmagrI sahita nIkaLyo ane tenA sImADAnA pradezamAM paDAva nAkhyo. eTale mahAroSa pAmelA bAhubalI paNa sAmA AvyA. AgaLanA sainyonuM paraspara yuddha jAmyuM. sArathIbANo varasAvIne sAmasAmA vIMdhAvA lAgyA, khaDgathI khaDgo, khaMDita thavA lAgyA, bhAlA bhAlAne kApavA lAgyA. capaLa tejasvI ghoDAnI ati tIkSNa khurAthI uDelI dhULathI vyApta thaela, bhAlA bhoMkAvAthI hAthInA lohI jharavAnA kAraNe jAlima jaNAtuM, agni saMbaMdhavALAM bANa pheMkavAthI aneka prANIgaNa jemAM baLe che, bhramaNa karatA aneka bhaya pAmelA lokone yUthanA kolAhala zabda jemAM thaI rahelA che, ghoDA, hAthI, kAyara, zUravIra evA aneka prANIono jemAM saMhAra thaI rahelo che, jANe mahAnagara saLagI raheluM hoya tevuM mahA bhayaMkara yuddha zarU thayuM. A
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pramANe niSkAraNa aneka jIvono saMhAra dekhI A ghaNuM khoTuM thAya che - ema dekhIne bAhubalI badhune ema kahe che ke, "niraparAdhI lokono vinAza karavAnuM choDI ApaNe ApaNAM aMgothI yuddha karIe." tyAre bhArate kahyuM ke, "bhale ema thAo. zuM huM tema karavA samartha nathI ? zakra paNa jenI zaMkA kare che, to pachI bIjAnI yuddhamAM kai gaNanA gaNavI ?" (84) (ahiMthI 108 gAthA sudhI apabhraMza kAvyo che.) tyArapachI baMnee eka aMgathI yuddha karavAnI pratijJA karI ane pakSonA sainikone yuddha karatA nivAraNa karyA, eTale teo sAkSInI mAphaka baMne pakSamAM jotA ubhA rahyA. prathama dRSTiyuddha zaru thayuM, eTale nirnimeSa netravALA A baMne naradevo "devo che" ema devatAoe paNa anumAna karyuM. jemAM sAkSIo devatA hatA, evA te baMnemAM bharata hArI gayo; eTale pakSa ane pratipakSa sthApavArUpa vAda-vivAdarUpa vAgu yuddha karyuM. temAM paNa bhAratano parAjaya thayo; eTale mahAbhujAvALA baMnee bhujAyuddhathI yuddha zarU karyuM. bAhubalie potAno hAtha laMbAvyo, tene bharata vALavA prayatna karavA lAgyo, paNa mahAvRkSanI DALI upara vAMdaro laTake tema laTakato dekhAyo. bharatanI moTI bhujAne baLavAna bAhubalie eka ja hAtha vaDe latAnALanI jema vALI nAkhI. pachI muSTiyuddha zaru thayuM. eTale bAhubalinA upara bharata prahAra karavA lAgyo, paNa samudranAM mojAM kinArA paranA parvata para athaDAya tenI mAphaka tenI muSTio niSphaLa gaI. bAhubalie vaja sarakhI muSTino prahAra karyo, eTale bharata potAnA sainyanA azrujaLa sAthe pRthvImAM paDyo. mUccha utaryA bAda hAthI detuzaLathI parvatane tADana kare, tevI rIte bharate abhimAnathI bAhubaline daMDa vaDe tADana karyuM. tyArapachI bAhubalie paNa bharatane daMDathI mAryo, jethI te bhUmimAM khoDelA khIlA mAphaka jAnu sudhI khUMcI gayo. pachI bharatane saMzaya thayo ke, "zuM A cakravartI haze ?" teTalAmAM yAda karatAM tarata cakra tenA hAthamAM AvI gayuM. mahAkopathI bhUmimAMthI bahAra nIkaLIne bharata mahArAjAe lazkaranA hAhArava sAthe tevA pracaMDa camakatA cakrane pheMkyuM, te cakra bAhubalIne pradakSiNe pharI pAchuM AvyuM. kAraNa ke devatAthI adhiSThita zastro ekagotravALA svajanono parAbhava karatA nathI. tene anIti karatA dekhIne kopathI lAla netravALA bAhubalie cakra sAthe tene cUrI nAkhuM." ema vicArI muThThI ugAmI. "tenI mAphaka huM paNa kaSAyo vaDe bhAino vadha karavA taiyAra thayo chuM, mATe indriyone jitI huM kaSAyone haNuM' ema vicAratAM utpanna thaela vairAgyavALA bAhubalie te ja muSTithI mastakanA kezano loca karyo. ane tarata sAmAyika-cAritra grahaNa karyuM. "suMdara karyuM, suMdara karyuM" ema AnaMdapUrvaka bolatA devatAoe bAhubalinA upara puSpavRSTi karI. bAhubalie manamAM vicAryuM ke, "bhagavaMtanI pAse jaine jJAnAtizayavALA nAnA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bhAione vaMdanA kevI rIte karuM ? mATe kevalajJAna utpanna thayA pachI huM parSadAmAM jaiza." - ema vicArI kRtArtha banelA te tyAM ja pratimA dhAraNa karI maunapaNe kAussagga dhyAne rahyA. tevI sthitimAM rahelA bAhubaline dekhI ane potAnuM kharAba vartana vicArI namAvelI grIvAvALo bharata jANe pRthvImAM pesavAnI icchAvALo hoya, tevo jhaMkhavANo banI gayo. sakSAt zAMtarasavALA badhune praNAma karyA ane bAkI rahelA kopano jANe tyAga karatA hoya tema lagAra uSNa AMsu netramAM bharAi AvyAM. AtmaniMdA karatA kahevA lAgyA - "kharekhara tamone dhanya che ke, jemaNe mArI anukaMpA khAtara rAjyano tyAga karyo. kharekhara huM pApI, asaMtoSI ane kharAba ahaMkAravALo chuM ke, jeNe tamane upadrava karyo. potAnI zakti jANyA vagara anyAya-mArge pravartI jeo lobhathI jitAyA che, te sarvamAM huM agresara chuM. bhavavRkSanuM bIja rAjya che - ema jANavA chatAM jeo choDatA nathI, teo adhama karatAM paNa adhama che. kharekhara pitAno putra tuM ja gaNAya ke, je pitAjInA mArge gayo. huM paNa temano to ja putra gaNAuM, jo tamArA sarakho thAuM." pazcAttApajaLathI viSAda-kAdavane sApha karI bAhubalinA putra somayazAne tenI gAdIe rAjyAbhiSeka karyo. tyArathI mAMDIne seMkaDo zAkhAo yukta te te puruSa-ratnonI utpattinA eka kAraNarUpa evo somavaMza cAlu thayo. tyArapachI bAhubaline praNAma karI parivAra sahita bharatarAjA potAnI rAjyalakSmI sarakhI ayodhyA nagarImAM gayo. duSkara tapa tapatA bAhubalimunine pUrvabhavanAM karma sAthe eka varSano kALa pasAra thayo. tyArapachI RSabhadeva bhagavaMte brAhmI ane suMdarI sAdhvIne tyAM javA AjJA karI eTale bAhubali pAse AvI teo kahevA lAgI "he mahAsatvavALA ! suvarNa ane pattharamAM sarakhA cittavALA ! saMga-tyAga karanArane hAthI-skaMdha para ArohaNa karavuM yogya na gaNAya. AvA prakAranA tamane jJAna kevI rIte pragaTa thAya ? nIce lIMDIno agni hoya evA vRkSane navapallavo ugatAM nathI. mATe jo tamAre bhava-samudra taravAnI icchA hoya, to tamo jAte ja vicAra karI loDhAnI nAva sarakhA A hAthI uparathI nIce utaro." tyArapachI bAhubalI vicAravA lAgyA ke, "vRkSa para caDelI velaDI mAphaka mArA zarIrane hAthIno saMgama kevI rIte lAge ? kadAca samudra maryAdA mUke, parvata calAyamAna thAya, to paNa bhagavaMtanI A ziSyAo asatya vacana na bole. hA, jANyuM. athavA to A mAna e ja hAthI che ane eNe ja mAruM jJAnaphaLavALuM vinaya-vRkSa nAza pamADyuM che. nAnA bhAione huM kevI rIte vaMdana karuM ?' evA vicArane dhikkAra ho. teo jJAna, cAritra, tapa vaDe moTA che. mAruM mithyA duSkRta thAo. devo ane asurone vaMdana karavA yogya evA bhagavaMtanI pAse jaine nAnA bhAionA ziSyone paNa paramANu sarakho thai huM temane vaMdana karuM. eTalAmAM te muni paga upADIne cAlyA, teTalAmAM temaNe nirvANa-bhavananA dvAra
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sarakhuM kevaLajJAna prApta karyuM. hAthamAM rahelA AmalakanI mAphaka kevalajJAna lakSmIthI samasta vizvane jotA te bAhubali muni bhagavaMta samIpe kevalIonI parSadAmAM beThA. ati gUMcavAelA kezane oLI-sarakhA karI, nirmaLa majabUta kaTIvastra paherI, haricaMdananuM tilaka karI atipracaMDa bAhudaMDane uttama padArthothI vilepana karI te baMne puruSasiMho raNAMgaNamAM utaryA. te samaye traNe lokanA sahukoi kutUhala jovA ekaThA thayA. A dazya jovAmAM koI kaMTALatA nathI. (85). manohara uttama cihnavALA vimAnamAM rahelA, pahoLA animeSa netrathI AkAzamAM ekaThA thaelA devo A yuddha nIhALatA hatA. vidyAdharo, yakSo, rAkSaso, lokapAlo paNa asmalita gativALA vAhanamAM cAre dizAmAM kautuka sahita ekaThA maLI vicaratA hatA. A baMne evI sarasAIthI laDatA hatA ke AmAM koNa hAraze ane koNa jitaze ? teno nizcaya karI zakatA na hatA. (86) cakacakATa karatA atitIrNa bhAlAvALA ane majUbata bakhtara paherelA prathama goLAkAramAM baMne zatru-sainyo gherIne ubhA rahyA. enI pachI tene vIMTalAne bakhtara paherelA capaLa catura lAkho azvonI zreNI, te sarvanI bahAra vIMTaLAine mada jharatA mahAhAthIonI zreNI rahelI hatI. te sarvanI madhya bhAgamAM bAthamAM letA, vaMdvayuddha karatAM vaLI vikhUTA paDatA te baMne puruSasiMho rahelA hatA. (87) have baMne raNAMgaNamAM utaryA pachI lagAra vakra thaine sAthaLa upara hathelI ThokIne eka bIjA vaLagatA hatA. niHzaMkapaNe siMhanAda karatA hatA. evA prakAranA paganA prahAra karatA hatA ke, jethI uMcA parvato DolatA hatA. sAMDhanI garjanA sarakhA zabdo karIne paga baMdhana karatA hatA, moTA mallo laDatA hoya, tema yazanA kAraNabhUta jaya jaya zabda bolatA hatA. (88). nirnimeSa netro karIne dRSTinI ceSTA, bhuvanamAM vistAra pAmatI divyavANIthI vAgyuddha, durdhara bAhubaMdha bAMdhI bAyuddha karI laDatA hatA, niSphara muSTio vaDe karIne temaja uMcA daMDoe karIne daMDAdaMDI yuddha karatA hatA. dareka yuddhamAM bharata hArI gayo; eTale bharatane potAnA baLamAM zaMkA thaI. (89) cittamAM zaMkA thai eTale bharatacakrI vicAravA lAgyA ke, "bAhubali ati baLavAna che, zuM cakravartI e thaze ? zuM huM tenI AgaLa durbaLa bALaka hoiza ? meM upArjana karela sarvAga rAjyane te paDAvI leze ? have tene mAravAnA ekamanavALo bharata bolavA lAgyo, hAtha lAMbo karyo ane kaMTALIne kahevA lAgyo ke, "he cakra ! tuM Aje duzmana banI mArA hAtha para kema AvI caDatuM nathI ?' (90) eTale karavatI sarakhI dhAravALuM, vijaLInA samUhathI ghaDeluM hoya tevuM bhayaMkara cakra
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 * prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda bharatanA hAtha para caDI gayuM. "jagata upara AkramaNa karavA mATe nAnI moTI zikhAvALA ulkAninA moTA moTA taNakhA uDADatuM cakra te bAhubalinA bhAlasthaLamAM, evuM mAruM ke, vairInA hRdayamAM dhrAsako paDe." ema ciMtavIne bharata cakravartIe ekadama cakra choDyuM. (91) taDataDa zabda karatuM, agnikaNa ekaThA karatuM, aMdhakAra dUra karatuM, hAhAkAranA mukhara zabdo ane dhikkAranA zabdo letuM te cakranuM tuMba bAhubalinA vakSa:sthala para paDyuM, paraMtu cakranI dhAra tene na lAgI. kAraNa ke, potAnA gotra-vaMzamAM cakra eka vakhata paNa te samartha banI zakatuM nathI. (92) te ja kSaNe takSazilAnA nAtha bAhubali pRthvI para paTakAyA, tyAre samagra lokonuM netrAzru sAthe mUcchadhakAra uchaLyo. jyAM bAhubalinI mU utarI ane cetanA pragaTI. cakra hAthamAM laI mAranAra upara prahAra karyo. cakrI tarata ciMtavavA lAgyo ke, huM bharatano cakravartI chuM. huM zarabha chuM, te gajendra che, avinaya-vRkSa sarakhA tene huM mULanA kaMdamAMthI ukheDI nAkhuM. (93) have bAhubali ciMtavavA lAgyo ke, "meM apakIrti karanAra duSTa vicAryuM. bhArata ane bAhubali baMne eka maganI be phADa che. potAnA baMdhune mArI tenI Rddhi tevI na thAo. bala, dhana, jIvita, yauvanano koi garva kare, te gharamAM jIvitano saMzaya karanAra jaMtu (sarpa) hovA chatAM vAta kaheto nathI. (94). somAM be ochA evA mArA 98 bhAio je mahAbhAgyazALIoe A saMsAranA viSayo ane rAjyone viSa sarakhA dekhyA, A lokamAM ane paralokamAM AtmAne tapAvanArA, bhogavatI vakhate mIThAM lAge, paraMtu tenAM phaLo udayamAM Ave, tyAre kaDavAM duHkho anubhavavAM paDe, pitAjInA caraNanI sevAnA prasAdathI zreSTha saMyama-sAmrAjyanI siddhi karI. kevalajJAna pragaTAvI paralokarUpe paramapadanI sAdhanA karI. (95) A bharata bharatakSetramAM cha khaMDanuM rAjya kare che, topaNa maryAdAno tyAga karI lakSmImAM ati laMpaTa ane lobha manavALo thayo che. bhAipaNAnA saMbaMdhane paNa tilAMjali ApI che. pitAjI taraphathI maLela vArasAnuM dhana lUMTI jAya che, jema agni kaMI paNa choDato nathI, tema A bharata bhAionA rAjyAdika dhanane choDato nathI. jema jema te leto jAya che, tema lobhanI bhUkha vadhatI jAya che. mATe huM takSazilAne ane manamAM rahelA roSano tyAga karuM chuM. e pramANe te pitAjInA caraNamAM javA taiyAra thayo, cittamAM saMkSobha thayo. (96). tyArapachI cakra choDI dIdhuM, je kaMI AbharaNa, Ayudha, puSpo te sarvano tyAga karyo, rAjya ane rASTranuM have mAre zuM kAma che ? potAnI ja sarakhI pAMca muSTithI keza ukheDI nAkhyA. mastake svayaM loca karyo, te samaye zAsanadevIe asaMga thaelA bAhubalI munine
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sAdhuveSa Apyo. tyArapachI bhAratanI sarva rANIo tyAM AvI ane navA munine bharata cakravartI kahevA lAgyA. (97). he munivara ! tame to kulakrama A rIte nirvAha karyo ane sarvano tyAga karyo. vidhitatpara puruSo tamArI AgaLa kayA garvanuM nATaka karI zake ? potAnA vaMza para bIjo koNa vADai) kaLaza caDAve ? bhagavaMtanI jema tribhuvanarUpI ujjavala gRhane potAnA ujvala yazavAdathI prakAzita karyo. A pramANe stuti karanAra cakravartI bharata stutipAThaka-vaitAlika mAphaka zobhavA lAgyA. (8) - have mahA bAhubalI muni atizaya vicAravA lAgyA ke, "paramezvara pitAjI pAse huM jAuM, paraMtu kevalajJAna vagarano kevI rIte tyAM jAuM? mArA nAnA bhAio to kevalajJAnI hovAthI huM temanI pAse dIna lAguM ane lajjA pAmuM, to have ahiM huM jaldI kevalajJAna utpanna karuM, tyArapachI paramezvara sanmukha javA mATe huM prasthAna karIza. (99) A pramANe cittamAM vicAra karIne, baMne hAtha laMbAvIne nAsikAnA agra bhAga upara netro sthApana karIne aDola cittavALA, nirmala manavALA, staMbha mAphaka zobhana kAussagnadhyAnamAM ubhA rahyA. AhAra-pANI vagaranA atyaMta sthira munivara eka varasa sudhI te pramANe rahIne mokSapada pAmavAne mATe taiyAra thaelA te ekAgratAthI zubha dhyAna karatA hatA. (100) zarIramAM puruSArtha che, hRdayamAM utsAha che, je kAraNe cakravartIne paNa jityA, A eka Azcarya banAvyuM, jo tuM ahiM paga uMco kare, to nakkI kevaLajJAna Ave, to bIjuM Azcarya thAya. je kaMi paNa pratyakSa dekhAya. tene mATe sahu koi prayatna AraMbhe che, jo huM kevalajJAnI thAuM to te apUrva AraMbha-prayatna gaNAya. (101). | hemaMta RtamAM dussaha zItaLa ThaMDI paDe che, hima paDavAthI kamalavano baLI jAya che, nirbhAgI daridra lokone kakaDatI ThaMDI vAgatI hovAthI daMtavINA vagADe che, arthAt dAMta kakaDAve che, rAtri lAMbI hoya che, temAM munionAM ruMvADAM sarvAge khaDAM thaI jAya che, najIkamAM pharatAM ziyALonA pragaTa phekkArava zabda saMbhaLAya che, to bAhubali muni zukladhyAna dhyAtA dhyAtA ziyALAnI ThaMDI samabhAvathI sahana karatA hatA. (102). grISma Rtuno AraMbha thayo, temAM vRkSa naSTa thavA lAgyA, mRgajaLa dekhAvA lAgyAM, mArgo tapavA lAgyA, sUryano Akaro tApa paDavA lAgyo, garama lUno pavana vAvA lAgyo, jaganA jIvo ati tRSA-vedanAo sahana kare che, to paNa A sthiratAthI kAussagga karatA tapasvI muni manathI paNa potAnA dhyAnathI calAyamAna thatA nathI. potAnuM hRdaya kaThaNa karIne eka ja mArga-kevalajJAna pragaTa karavAnI ja mAtra rAha joi rahela che. (103)
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda cosAmAnA samayamAM ekadhAro sakhata varasAda paDe che, navIna vijaLI jhabuka jhabuka jhaLakyA kare che, dhIra-gaMbhI2 zabdathI meghano gaDabaDATa zabda gAje che. muninA AkhA zarIra upara ghAsa ane velaDI-vRkSanA pallavo evA vIMTaLAi vaLelA che ke, muninuM zarIra jANI zakAtuM nathI. sarpa, godhA vagere tenA zarIra para phare che, ghaNA pakSIoe temAM mALA banAvyA che, to paNa bAhubalI muni manamAM calAyamAna thayA vagara zubha dhyAnamAM rahelA che; koithI ya ke pIDA pAmatA nathI. (104) 72 RSabhadeva bhagavaMte jANyuM ke, 'have samaya pAkI gayo che, to potAnI uttama brAhmI, suMdarI nAmanI sAdhvI putrIone tyAM mokalAve che. vanakhaMDanI suMdarI sarakhI te baMne aTavImAM pahoMcI. bhAine vanamAM zodhatAM zodhatAM ghaNo samaya thayo. guNomAM ati moTA evA bAhubalI ghAsa, velaDIthI DhaMkAi gaelA evA te munine koi prakAre dekhyA. (105) koI prakAre baMne bahenoe vaMdana karI kahyuM ke, 'he moTA Arya ! bhagavaMte kahevarAvyuM che ke, 'hAthI 52 caDelAne kevalajJAna pragaTa thatuM nathI.' tyAre bAhubalI vicAravA lAgyA ke, 'ahiM hAthI kyAM che ? bhagavaMta kadApi pheraphAra kahevarAve nahiM, hAM hAM ! jANyuM ke, A mArI svacchaMda durmati ke eka varasa sudhI tIvra tapasyA tapyo, te ja mAnarUpI hAthI para huM caDelo chuM.' (106) A meM khoTo ahaMkAra karyo, jo ke mArA bhAio vayathI nAnA che to paNa teo guNothI moTA che. lAMbA kALanA dIkSA paryAyavALA, kSamA vagere samagra yatinA guNavALA, kevalajJAnathI viziSTa che. bhagavaMte mane suMdara zikhAmaNa ApI. have huM guNonA bhaMDAra evA temane vAMdIza, ema vicArI jevo paga upADyo, te ja kSaNe uttama kevalajJAna pAmyA. (107) te kSaNe AkAzamAM ghaNA devatAo ekaThA thaIne duMdubhI vagADavA lAgyA, madhura sugaMdhI puSpo ane jaLanI vRSTi varasAvI, moTA harSa-samUhathI bharelA aneka devatAonI sAthe navA kevalI cAlavA lAgyA, samavasaraNamAM pahoMcI te munie bhagavaMtane eka pradakSiNA ApI, kevalIonI parSadAmAM jai, AsanabaMdha-beThaka lIdhI. (108) bAhubaline huM ahiM ja jJAna utpanna karIne, prabhu pAse jaIza evI potAnI kalpanAthI kAyotsarga karIne kleza pAmyA chatAM jJAna kema na pragaTa thayuM ? tenuM samAdhAna kahe che. niyagamaI- vigappiya ciMtieNa sacchaMda-buddhi-carieNa | tto pAtta-hiyaM, jhIk gurumbuvasena / / 26 / /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda thaddho niruvayArI, aviNio gavio niruvamANo | sAhujaNassa garahio, jaNe vi vayaNijjayaM lahai / / 27 / / thoveNa vi sappurisA, samaMkumAra vva kei bujhaMti / - te upa-paridALI, naM vira veTiM se variya zari8ll gurunA upadeza vagara mAtra potAnI buddhithI kalpanA karela-svachaMdamatithI Acarela, te kAraNe gurunA upadezane ayogya evA ziSyo paralokanuM hita-kalyANa kevI rIte sAdhI zake ? upAyano abhAva hovAthI te hita sAdhI zake nahi. (20) stabdha eTale garvavALo, nirupakArI eTale Asana ApavuM vagere upakArano badalo vALavAmAM parAkSukha thaelo hovAthI kRtaba, avinIta - Ave tyAre ubhA thavuM, vinaya karavo ityAdikamAM pramAda karanAra, potAnA guNanI baDAI mAranAra, praNAma karavA yogyane paNa praNAma na karanAra AvA prakAranA ziSyo sajjana lokathI paNa niMdApAtra thAya che ane lokomAM paNa halanA pAme che. (27). evA prakAranA bhAre karmI AtmAone bodha pamADo-samajAvo, to paNa bodha na pAme. jyAre haLukarma mahAtmAo to alpa vacanathI pratibodha pAme che, te vAta kahe che - "theveNa" gAthAno artha kathA kahIzuM, tethI samajAze. sanaskumAranI jema alpa upadezathI paNa sapuruSo sulabha bodhi jIvo pratibodha pAmI jAya che. "tamArA zarIramAM kSaNamAM pheraphAra thaI gayela che' - ema devatAe kahevAthI vairAgyavAnuM banyA te vAta ahiM saMkSepamAM kahIzuM. 16. sanakumAra thakInI kathA - kurujaMgala nAmanA dezamAM zArIrika ane Atmika ema baMne prakAranA sukhanA abhilASIo sukhethI rahetA hatA, tevuM pRthvIrUpI mahilAne krIDA karavA kamala samAna hastinApura nAmanuM nagara hatuM. jyAM mAtAo mAyA vagaranI, zrAvako pApa vagaranA, manuSyomAM maNisamAna ramaNIo ane puruSo kAmadevanA samAna rUpavALA hatA. te kuruvaMzamAM ujvala yazavALo, pragaTa pratApavALo vizvasena nAmano rAjA rAjyapAlana karato hato. tene sahadevI nAmanI mukhya rANI hatI. tene cauda svapnathI sUcita prasiddha evo putra thayo ane samaya thayo tyAre utsava-pUrvaka sanakumAra evuM nAma sthApana karyuM. yogya samaye kaLAnidhinI jema kaLA-samudAyamAM niSNAta tema ja ramaNIonA manarUpI haraNane pakaDavA mATe jALa samAna tAruNya pAmyo. niravadya vidyAo rU5 maNi-darpaNamAM mukha jonArane tenA saubhAgya rU5 sudhA-amRtarasanI nIka athavA to netranA darzanasukhanI saraNI
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hatI. indrANInA AvAsanI vaLI sarakhA tenA be bAhuo hatA. suMdara taruNIo mATe tenuM vakSasthala sArapaTTa samAna hatuM. koI kavi paNa tenA samagra aMgonuM varNana ka2vA samartha na thai zake. jo koI tenI prArthanA kare, to te granthano vistAra thAya. sUrya ke caMdra hoya tenuM teja mahAna che, paNa meLavI zakAtuM nathI athavA to baMneno samAhAra-eka Azraya karAya to duHkhe ka2Ine jANI zakAya ane saumya svabhAva che. navA rUpa-rekhAnI tulanA karIe, to tenI AgaLa nalakubera paNa rAMkaDo banI jAya che, kAmadeva ke indra paNa A rUpa pAmavA samartha nathI. koIka samaye azva khelavAnI krIDA AnaMdapUrvaka karato hato, tyAre eka azva te krIDAmAMthI AkAzatalamAM uDIne mAnasa sarovaranA kinArA pAsenI pRthvImAM lai gayo. tyAre A vicAravA lAgyo ke, koika kopAyamAna thaelA yakSe ke rAkSase mane ahiM ANyo che. azva uparathI nIce utarI ati thAka tRSAvALo saMdhyA samaye zUnya araNyamAM cAre bAju jaLAzaya meLavavAnI AzAe paribhramaNa karavA lAgyo. moTA kallola yukta atinirmala aneka jaLajantunA samUhathI kSubhita evuM mAnasa sarovara pUrvadizAmAM jovAmAM AvyuM. capaLa kallolarUpa bAhudaMDa jemAM eka pachI eka satata uchaLI rahelA che, athavA to atithi evA kumAranA aMgane AliMgana karavA rUpa gaurava ka2vA mATe jANe kema kallola uchaLIne jemAM paDatA hoya. pracaMDa taraMgayukta suMdaranAlathI saMgata sArasa-samudAyathI zobhita evuM mAnasa sarovara jina pravacana sarakhuM zobhatuM hatuM. ghaNA AnaMda sahita snAna karI zItaLa jaLanuM pAna karI zreSTha vRkSovALA kinArA upara chAyaDAmAM vizrAma karavA beTho. jeTalAmAM chAyaDAmAM beTho eTalAmAM to pUrvanA vairI asita nAmanA yakSe tenI sAthe laDavAnuM zaru karyuM. sarpa bharaDo mAre tema pAza nAkhIne dUra pheMkyo, atizaya mahAna zalya utpanna karyuM, mastaka upara parvatano bhAra mUkyo ane muSTiprahArathI cUravA lAgyo. eTale kumAre paNa prahAra karI tene jarjarita dehapaMjaravALo karyo, moTI cIsa pADI nAsI gayo, paraMtu devatA hovAthI te mRtyu na pAmyo. A pramANe tene jitavAthI atizaya zarIrabala ane jAgatuM puNya jaNAvAthI khecara devatAe AkAzamAMthI puSpavRSTi karI. tyAra pachI tene praNAma karIne vimAnamAM besArIne bhAnuvega rAjAnI priyasaMgamA nAmanI nagarImAM laI gayo. tyArapachI birudAvalI bolanAre kahyuM ke : "nirmala kula, kalyANakArI AkRti, zrutAnusArI mati, samartha bhujAbala, samRddhivALI lakSmI, akhaMDita svAmIpaNuM, saubhAgyazAlI svabhAva, A dareka bhAvo ahaMkAranAM kAraNo che. puruSa jenAthI unmAda pAme che, te ja bhAvo tArA mATe aMkuzarUpa che." rAjasabhAmAM beThela bhAnurAjAe paNa harSapUrvaka ubhA thai sanmAna ApyuM. zreSTha Adara-satkAra karIne vAtanI zarUAta karI A pramANe prArthanA karI. mArI ATha
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 75 kanyAonA pati tame thazo,' ema arcimAli munie kahela hatuM. asitayakSa nAmanA yakSanI sAthe yuddha thAya, te nizAnIthI te cothA sanatkumAra nAmanA cakravartI thaze. sthirasattvavALA tene A kanyAo ApavAthI atyaMta sukhI thaze. ame tamArA atihitavALA thaizuM. kumAre temanuM vacana pramANa mAnyuM. prathama vidyAdhara kanyAo sAthe pANigrahaNa karyuM. vaLI bhAnu rAjAe sanatkumArane kahyuM ke, 'arcimAli munie yakSa sAthe tamane je veranuM kAraNa thayuM hatuM te paNa huM saMkSepathI kahuM chuM, te sAMbhaLo - kaMcanapura nagaramAM 500 aMtaHpuranI rANInA vallabha jANe pote kAmadeva hoya tevA vikramayaza nAmanA rAjA hatA. te nagaramAM nAgadatta nAmano sArthavAha ane tene ratinA rUpano garva dUra karanArI viSNuzrI nAmanI bhAryA hatI, tene vikramayaza rAjAe dekhI tenA rUpamAM mohita banI tene aMtaHpuramAM nAkhI. potAnI patnInA virahamAM agnidAhathI te sArthavAha gAMDo banI gayo. viSNuzrInA mohanI mUlikAthI vikramayaza rAjA evo mohAdhIna banI gayo ke, bIjAM rAjyAdikanAM kAryono tyAga karI tene ja dekhato tenI pAse raheto hato. irSyA-viSAdarUpa viSathI dubhAelI evI bIjI rANIoe tene jhera ApyuM, eTale te mRtyu pAmI. sArthavAhanI jema rAjA paNa zunyamana banI rudana ka2vA lAgyo tenA dehane agnisaMskAra karavA paNa Apato nathI, eTale maMtrIoe guptamaMtraNA karI rAjAnI najara cUkAvI bIjA kalevarane araNyamAM tyAga karAvyuM. rAjA tene na dekhavAthI bhojana-pANI leto nathI eTale kadAca rAjA mRtyu pAmaze-ema dhArIne rAjAne aTavImAM lai gayA. tyAM kalevaranI tevI avasthA dekhI ke gIdhaDAMoe tene ardhI pholI khAdhI hatI, AMtaraDAM bahAra nIkaLI AvyAM hatAM ane tenA upara mAkho baNabaNatI hatI. mAMsa, carabI, paru, phephasAM, hADakAM vageremAM kIDAo saLavaLatA hatA. atizaya kharAba gaMdha uchaLatI hatI. nAsikA pakSInI cAMcathI pholAI gaI hovAthI bhayaMkara AkRtivALI tene dekhIne vairAgya pAmelo rAjA A pramANe ciMtavavA lAgyo. 'are ! meM mArA kulanI lajjA, maryAdA, yaza vagereno tyAga karI jene mATe meM A karyuM, tenA dehanI AvA prakAranI bhUMDI dazA thai. kharekhara huM mUDha chuM. (38) jenA aMgo mATe kuMbha, mogarAnAM puSpa, kamamaLa, caMdra iMdivara, kamala ane bIjI zubha upamAo apAtI hatI, tenA aMganI A sthiti thai. gaMdhasAra ghanasAra, aguru, kastUrI, kuMkuma vagere sA2padArtho A dehane ApavAmAM Ave, to teno mahA adhamagaMdha utpanna karanAra A deha che: are ! kohAi gaelA deha mATe meM zuM zuM kalpanA ane kArya nathI karyA, durmati evA dehe baLAtkAre mArA AtmAne duHkha arpaNa karyuM che. rAjAe tRNa mAphaka rAjyAdikano tyAga karIne suvrata nAmanA AcAryanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. tIvra
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tapazcaryA karavA lAgyA. mRtyu pAmI sanakumAra kalpamAM maharthika devapaNe utpanna thayA. pachI ratnapuramAM zeThaputra thayo. jinadharma nAma pADyuM. tyAM suMdara rIte zrAvakadharmanuM pAlana karato hato. muni ane jinezvaranI pUjAbhakti karato hato. A bAju nAgadatta patnIvirahanA ArtadhyAnanA kAraNe mRtyu pAmI lAMbA kALa sudhI tiryaMcagatimAM bhramaNa karIne siMhapuranagaramAM brAhmaNa thayo. tyAM tridaMDI-vrata aMgIkAra karI 1-2-3-4-5 mAsanA kSamaNAdi tapa karIne pAraNuM karato hato. have harivahana rAjAnI ratnapura nAmanI nagarImAM te pahoMcyo. cAra mahinAnA pAraNAnA divase rAjAe AmaMtraNa ApyuM eTale rAjAne tyAM pAraNuM karavA gayo. have koika kArya-prasaMge te ja vakhate jinadharma paNa tyAM pahoMcyo, tene dekhIne pUrvabhavanA vairAnubaMdhathI tenA upara tIvakrodha utpanna thayo, eTale tene dekhIne kahyuM "he rAjan ! bhojana A vyavasthA-pUrvaka karIza. A jinadharmanA vAMsA upara thALa sthApana karIne huM bhojana karIza.' te tridaMDIno tevo Agraha jANIne rAjAe te pramANe bhojana karAvyuM. sakhata garama khIra thALamAM pIrasI, khuza thaelo te ajJa tApasa bhojana karavA lAgyo, zeTha paNa "mArAM pUrvanAM duSkRtanuM phaLa bhogavuM chuM." ema samatApUrvaka sahana kare che. bhojana karI rahyA bAda thAla uMcakyo, to cAmaDI, carabI, mAMsa, lohI sAthe thALa uMcakAi Avyo. tyArapachI ghare jaine samagra svajanone khamAvyA (50) jinamuni Adi cAra prakAranA saMghane pUjIne, tathA khamAvIne parvatanI guphAmAM gayo. tyAM kAussagga dhyAnamAM rahyo. pUrvAbhimukha dizAmAM eka pakhavADiyuM, ema dareka dizAmAM pakhavADiyA sudhI kAussagnadhyAnamAM rahyA. pakSIo, ziyALa vagere tenA mAMsanuM bhakSaNa karatA hatA. A subhaTa rAtadivasa pIThI vedanA sahana kare che. be mahinA sudhI samabhAvapUrvaka sahana karatAM karatAM kALa karI saudharmasvAmI indra thayo. pelo bhAgavata saMnyAsI teno hukama uThAvanAra airAvaNa hAthI thayo. indra tema ja pahelA parAbhava pamADela e sarva vibhaMgajJAnathI dekhyuM. hAthInuM rUpa karato nathI, tethI indra vaja vaDe karIne tene tADana kare che. indrapaNAmAMthI cyavIne have tame ahIM AvyA cho ane bhaviSyamAM cakrI thavAnA cho. airAvaNa devatA tiryaMcagatimAM lAMbA kALa sudhI pharIne koika tevA ajJAna tapathI asitayakSa nAmano yakSa thayo. A pramANe pUrva bhavanA abhyAsathI tene tArA upara A vera varte che to have tAre dareka kAryo sAvadhAnI ane salAmatIthI karavAM. te mATe kahevuM che ke : - "krodhavALA zatru viSe vaira bAMdhIne je manuSya gaphalatamAM rahe che, te agnimAM pULo nAkhIne pavananI dizAmAM sui jAya che-arthAt agninI jALa pavanathI potAnI tarapha Ave, eTale mRtyu pAme che." vaLI "huM koNa chuM? deza-kALa kevA che ? lAbha ke nukazAna, zatruo koNa che ? sahAyako koNa che ?
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mitra kevA che ? upAya kayo che ? ahiM phaLa keTaluM maLaze, mArI bhAgya-saMpatti kevI che ? ApattinuM pariNAma zuM ? mArI dhAraNA ulaTI paDe, to pachIthI mAruM zuM thAya ? A pramANe kArya-siddhi saphala karavA mATe sAvadhAnI rAkhanAra manuSya bIjAne hAsyapAtra banato nathI." zatruno parAbhava karAvI zake tevI praharaNavidyA te vidyAdhare kumArane ApI. ATha priyAo sAthe satre vAsagRhamAM te suI gayo. (90) prAta:kALe jAgyo, tyAre parvatamAM mahAgahana evI kAMkarAvALI bhUmimAM potAne paDelo dekhyo. vicAravA lAgyo ke, "zuM A paNa indrajALa haze ? mArI ATha priyAo kyAM gai ? mArI bAjumAM phekkAra zabda karatI zIyALo dekhAya che. koi vairI devatAnuM A vilasita jaNAya che. teNe ja bhayaMkara bhaya utpanna karI mAruM apaharaNa karyuM che ane vairathI mAruM chala joyA kare che. tyArapachI niHzaMkanirbhayapaNe parvatanA zikhara upara laTAra mAre che, to zikhara para eka ujvala mahela dekhyo, eTale vaLI A paNa IndrajALa haze ? ema mAnavA lAgyo. eTalAmAM dhavalamahela upara karuNa zabdathI rudana karatI eka ramaNI saMbhaLAi. sAtamA talapara pahoMcyo, to teno pralApa vadhAre sAMbhaLavAmAM Avyo, zuM sAMbhaLyuM ? "he kurukularUpI AkAzane zobhAvanAra caMdra sarakhA sanakumAra ! jo A bhavamAM mArA nAtha na thayA, to have bIjA bhavamAM to jarUra thazo." pachI pragaTa thayo ane Asana ApyuM, eTale teNe A pramANe pUchyuM ke, "he suMdarAMgI ! tuM koNa che ? ane kayA kumAranI abhilASA kare che ? AvI dazA kema pAmI ? teNe kahyuM, he saMpurUSa ! sUrya sarakhA tamArA darzana thavAthI bIDAela mAruM manakamaLa vikasita thAya che, temAM kayuM kAraNa che, te kaho." - kSitipratiSThita nagaranA arimardana rAjAnI huM sunaMdA nAmanI putrI chuM, tamArA guNo sAMbhaLavAthI tamane pati karavAnI mane mahA AzA hatI. mAta-pitAe paNa jaLadAna pUrvaka te kuru kumArane ja mane ApelI che, paraMtu mAro vivAha thavA pahelAM ja vajavega nAmanA khecare mAruM apaharaNa karyuM. ahiM zikharI parvatanA zikhara sarakhA kSaNamAM uMcA vikulA mahelamAM mane rAkhelo che. rAta-divasa zokamAM mArA divaso pasAra thAya che. eTalAmAM pelo khecara tyAM AvI pahoMcyo ane te pramANe rahelA kumArane dekhyo. ekadama tIvra kopa caDAvIne AkAzamaMDalamAM uDyo. hAhAravanA mukhara zabdo pokAratI te kanyA tarata dharaNI upara DhaLI paDI ane vilApa karavA te khecarane haNIne akSata kAyAvALo kumAra sunaMdA AgaLa Avyo. nirAza thaelI kumArIne AzvAsana ApIne sanaskumAre banelo vRttAnta kahyo. tyArapachI gAMdharvavivAha vidhithI sunaMdAkumArI sAthe lagna karyA. (75). sunaMdAnuM rUpa kevuM che ? zreSTha kezapAzavALI, kamalapatra sarakhuM lAMbu vadana zaradapUrNimAnA caMdrano parAbhava karatuM hatuM, kAmadevanA subhaTanA bhAlA sarakhAM netro vizALa hatAM. maNinA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda darpaNa sarakhA gaMDatala camakatA hatA, kamalanA dAMDA sarakhI bhujalatA hatA, hAtha komalasuMdara hatA. kamaLanI zobhA samAna udara hatuM, kaMcananA kaLaza sarakhA kaThaNa stano hatA, keLanA staMbha samAna suMvALA sAthaLa hatA. tenA rUpanI rekhA ane saubhAgyakaLazanI kavi varNanA kare te mAtra tenuM kavana samajavuM. je kanyA kuru-kumAra sanaskumAra cakravartInuM nakkI ramaNIratna thavAnuM che, tenA darzana mAtrathI zAMti utkaTa vRddhi pAmato premaguNa pragaTa thAya che, tenI sAthe krIDA karato te niHzaMkapaNe tyAM ja raheto hato. thoDIvAra pachI saMdhyA-samaye vajaveganI bahena tyAM AvI ane bhUmi para potAnA baMdhunuM mRtaka dekhyuM. kayA krUra manuSya A mArA baMdhune mArI nAkhyA - ema kopa karatI vidyAthI jyAM mAravA udyata thAya che, eTalAmAM nimittiyAe AgaLa kaheluM vacana yAda AvyuM ke, "bhAine mAranAra tAro vara thaze.' harSavALA hRdayavALI thaine tenI sAthe vivAhanI abhilASA karavA lAgI. sunaMdAnI anumatithI nyAyanItimAM nipuNa evA kumAre tenI sAthe lagna karyA. teNe paNa bhartArane prajJaptividyA ApI. zvasurapakSa taraphathI caMdravega ane bhAnuvega sAthe bakhtaravALA rathamAM besArIne putrIne kumAra pAse mokalAvI. haricaMdra ane caMcuvege kumArane A pramANe kahyuM ke - vajaveganA pitA maNivega potAnA putrano paMcatva pAmyAno vRttAnta jANIne potAnA sainya ane sAmagrI sahita atikrodha pAmIne tamane haNavA mokalyA che. tethI amArA pitAjIe emone ahi mokalyA che. pitAjI paNa hamaNAM ja ApanA caraNanI sevA mATe AvI rahyA che. eTalAmAM AvatA sainyono vAjiMtrazabda saMbhaLAyo. eTale tarata ja caMDavega ane bhAnuvaMga baMne rAjAo azaniveganI sAthe yuddha karavA mATe kumAra najIka AvI pahoMcyA. krodhAvezamAM AkAzamArgethI AvatA azaniveganI senAno bahAranA AkAzamAM kolAhala saMbhaLAyo. kumAre AkAzamArge tenI sanmukha jaine khecara parivAra sAthe yuddhAraMbha karyo. (90) utAvaLathI caMDavega ane bhAnuvega azaniveganI sAthe yuddha karatA-prahAra karatA hatA. temane pIDA pamADIne te baMnene ulaTo mArga pamADyA. kumAranI sAthe azanivega rAjAne bAthaMbAthA laDAi thatAM azanivege mahAsarSAstra pheMkyuM. eTale kumAre garuDavidyAthI tenuM nivAraNa karyuM. AgneyAstrane vAruNAstrano vistAra karI aTakAvyuM. tAmasazastrane kSaNavAramAM kaThora kiraNavALA sUryAstrathI nAza kare che. tyArapachI taravAra ugAmIne ekalo ja bIjA chUrAne dharanAra rAjAone DALI kapAelA vRkSa sarakhA karyA ane pachI azanivegane paNa haNyo. tyArapachI laghuvajAstrathI haNavAnuM kArya AraMbhya. eTale kumAre doDIne sarakhI khAMdhavALuM kabaMdha karyuM. arthAtuM mastaka uDAvI nAkhyuM. tyAra pachI samagra khecaronI rAjyazrI kumAranA zAsanamAM saMkramI, samagra khecara varga paNa kumAranI sevA karavA lAgyo. tyArapachI caMDagAdikanI sAthe te vaitAdyamAM rAjA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 79 azanivegane ghare rahyA ane bIjA potapotAnA sthAnamAM rokAyA. tyArapachI zubhatithi, muhUrta, nakSatra, yoga ane lagna hote chate khecaroe ekamata banI khecararAjA tarIke teno vistArathI abhiSeka karyo. vaitADhya svAdhIna karI catura kumAra tyAM cakrIpaNuM karatA hatA. avasara maLatAM caMDavege vinaMti karI ke 'he svAmi ! AgaLa agnimAli munie mane eka kahela hatuM ke, 'tArI so kanyAnuM pANigrahaNa sanatkumAra cakrI karaze. (100) tamArA hastapIDananA upakAra dvArA temano janma saphala thaze.' 'ThIka bhale ema jaldI thAo.' eTale moTo vivAhamahotsava pravarto. vaitADhyanA jinamaMdiromAM aThThAi mahotsavanA mahimA pravartya, vaLI zAzvatAM, azAzvatAM bIjAM paNa tIrthasthAnomAM nATaka, saMgIta, prekSaNaka, pUjAdika prakAro vistArathI pravartAvyA. bIjAM paNa tIrthonI savistara yAtrAo karatA karatA eka manohara sarovara pAse pahoMcyA. manohara bagIcAmAM nATaka jovAnA utsavavALo jyAM besavA jAya che, eTalAmAM megha vagaranI vRSTi mAphaka ociMto dUrathI Avato eka bALamitra dekhyo. harSathI sabhara thaelA rAjAe potAnI najIkamAM bolAvI lIdho. sarvAMgathI praNAma karI ati AnaMda pAmyo. tene rAjAe pUchyuM ke, 'mahendrasiMha ! tuM ahiM kevI rIte Avyo ? are ! mAtA-pitA, baMdhu vagerenA zarIre kSema-kuzaLa varte che ne ? bola, tenAM dharmakAryo nirvighne cAle che ne ? AliMgana karIne paga pAse besIne prANipriya mitre pAMce aMgo ekaThAM karIne be hAtha joDIne vinaMti zaru karI ke, mAtA-pitA kAyAthI to kuzaLa che, paNa haiyAthI du:khI che. jyArathI azve tamAruM ha2Na karyuM, tyArathI duHkhe ka2I nivAraNa karI zakAya tevA duHkhano anubhava karI rahelA che ane temanuM sukha to mULamAMthI ja ukhaDI gayuM che. dizA ane vidizAmAM sarva sthAne tamane khoLavA mATe ghaNA puruSone mokalyA che. sainya sahita .huM paNa ghaNuM bhaTakyo ane have to udvega karato ekalo ja parvata, nagara, khANa, jaMgala, samudra, nadI vagere aneka sthAnomAM meM tamane khUba khoLyA, paNa kyAMya paNa dekhavAmAM na AvyA. Aje ATalA varSanA aMte mArA duHkhano aMta Avyo ane daridrane ratna-nidhAna prApta thAya, tema Aje mArA bhAgyayoge tamArI prApti thaI. kumAre paNa ghaNA vistAravALo potAno vRttAnta kahyo, te jANe kaDhelA dUdhamAM khAMDa nAkhavA samAna emanI suMdara AnaMdadAyaka avasthA thaI. have vaitADho pahoMcyA. tyAM nyAyanItithI niSpApa rAjyapAlana kare che. tyAre mahendrasiMhe kahyuM ke, 'he deva ! mAtA atyaMta du:kha bhogavI rahelAM che, pitAjI ati ciMtA kare che to have tamo te tarapha jaldI cAlo.' pachI rAjA vizALa maNimaya vimAnonI zreNImAM parivAra sahita cAlyo. AkAzatalamAM atizaya mahAna vidyAdhara-khecaranI samRddhi sahita hovAthI manohara hastinApuramAM sarva lokone vismaya pamADato sanatkumAra tyAM AvI pahoMcyo. bharate chakhaMDa bhAratakSetra sAdhavA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mAphaka mAtA-pitA ane nagara lokone mahAAnaMda thayo. nava nidhio, cakra, caudaratno tene utpanna thayA, samagra rAjAoe ekaThA maLI teno bAra varSano rAjyAbhiSeka karyo. chakhaMDathI alaMkRta bharatadezanuM rAjya tIkSNa akSaya pratApavALo kumAra karato hato. koIka samaye aneka deva-samUha sAthe saudharma sabhAmAM indra mahArAjA sodAmiNa nAmanuM nATaka karAvatA hatA, avasare izAna devalokathI saMgama nAmanA deva IndranI pAse AvelA che, te devatAnuM teja eTaluM che ke, bIjA devatAo tenI AgaLa tArA jevA alpa tejavALA hovAthI jhAMkhA paDI gayA; tethI devo indrane pUche che ke, 'he svAmI ! kayA kAraNathI AnA zarIranuM teja sarvathI caDiyAtuM che ?' Indre kahyuM ke, zrIvardhamAna AyaMbilatapa karavAnuM A phaLa pAmyo che. devatAnA rUpamAM jyAre tamane ATalo camatkAra jaNAya che, paraMtu jyAre cakravartI sanatkumAranuM rUpa jozo, eTale A rUpano camatkAra kazA hisAbamAM gaNAze nahiM. have indranI A vAtanI zraddhA na karanAra vijaya ane vaijayaMta nAmanA be devatAo paraspara maMtraNA kare che ke, haju devatAne AvuM rUpa saMbhavI zake, paraMtu manuSyane AvuM rUpa kevI rIte ghaTI zake ? athavA to vastu je svarUpamAM che, te svarUpa kahenArA ApaNe to sevaka chIe paraMtu khoTI vAtane sAcImAM khapAvanArAonuM lokamAM svAmIpaNuM hoya che. baMne devo brAhmaNanuM rUpa karIne te kumArane dekhavA mATe hastinApuramAM AvyA. rAjA pAse upasthita thaI e prakAre ciMtavavA lAgyA ke, indre to ghaNuM alpa kahyuM hatuM, tenA karatAM to ApaNe adhika rUpa dekhIe chIe. rUpa adbhuta dekhavAthI mastaka dhUNAvatA hatA, tyAre rAjAe pUchyuM ke, kema mastaka DolAvo cho ? zI hakIkata che ? tyAre devo kahevA lAgyA ke, dezAMtaramAM ame sAMbhaLyuM ke, devothI adhika rUpavALA Apa cho. ame te dekhavA mATe ghaNA dUra dezathI AvyA chIe ane ApanuM rUpa dekhI prabhAvita thayA chIe. tyAre rAjAe kahyuM ke, he bhAgyazALI ! jyAre bhadaraNI gaMdhavALuM tela mAlIza karyuM che, tyAre tamAro bheTo thayo che, thoDIvAra rAha juo pachI mane dekhajo. A pramANe teone hAla vidAya ApI pachI snAnAdika kArya karI sanatkumAra cakravartI vizeSa prakAre puSpo, vastro, AbhUSaNo, zRMgAra paherI sajja thAya che. pharI vizeSa rUpa veSabhUSA sajIne garvita banelo te brAhmaNone bolAve che. te samaye teo rUpano vicAra karI atizAmala caherAvALA banI gayA. (130) Azcarya pAmelA cakravartIe pUchyuM ke, 'tame Ama nirAnaMda kema thai gayA ? tenuM kAraNa kaho.' eTale devo kahevA lAgyA- 'tamAruM abhaMgana karyuM hatuM, te vakhate je dehanuM manoha25NuM hatuM, tevuM atyAre nathI. ATaluM zaNagAravAM chatAM paNa AgaLanA rUpa jevuM atyAre nathI. tamArA zarIramAM aneka prakAranI vyAdhio pariNamI che. he vicakSaNa ! dareka kSaNe te vyAdhio tamArA rUpano nAza kare che.'
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda cakrIe pUchyuM ke, "te kevI rIte jANI zakAya ? zuM tame vaidya cho ? athavA to atisusthita nimittazAstra kaMIka tamArI pAse che ? athavA to avadhijJAnathI A jANyuM che ?" A pramANe pUchanAra te cakrI samakSa kuMDala ane muguTane DolAvanAra te devo prakaTa thayA. have devo kahevA lAgyA ke, "indranA vacananI azraddhA karatAM IrSyAthI ahi ame AvyA chIe. he mahAyazavALA ! tamo kharekhara dhanya cho ane te indra paNa tamArA baMdI (stutipAThaka) sarakhA thayA. madhyamavaya pahelAM manuSyonAM rUpa, yauvana, teja suMdara hoya che, paraMtu tyArapachI dareka kSaNe alpa alpa ghaTatuM jAya che, paraMtu tamArA mATe A eka Azcarya che ke, kSaNamAtramAM vyAdhi thavAnA kAraNe ekadama rUpanuM parAvartana thaI gayuM. mATe have A rUpane anurUpa kArya karajo." - ema kahIne te devo svargamAM pahoMcI gayA. have cakravartI paNa potAnA aMganI manoharatA AgaLa karatAM ghaTatI sAkSAt dekhavA lAgyA. "jyAre mAtra ATalA TUMkA kALamAM suMdara teja, rUpAdi jo nAza pAme che, to divasa, mahinA ane varSo pachI A zarIranuM zuM thaze ? te ame jANI zakatA nathI. meM A kAyA mATe kayuM pApakArya nathI karyuM ? ATaluM sAcavavA chatAM enI AvI dazA thai, to have mAre mArA AtmAnuM svakArya sAdhavA mATe prayatna karavo joie. jyAre atimajabUta kAyA hatI, tyAre meM kayAM kAryo nathI sAdhyAM ? have nirbaLa thayo chuM, tyAre Atmahita nahiM sAdhIza to pachI Atmika sukha kevI rIte dekhIza ? je AgaLa sukRta-puNya karyuM hatuM, te to bhogavIne pUruM karyuM. have navuM puNya upArjana karIza. rogothI gherAelo hovA chatAM paralokanI sAdhanA karIza. have huM bhoga bhogavavAmAM paNa asamartha chuM, bIjAne bhogavatA dekhIne irSyA-duHkha vahana karIza, have sukhanA mATe paNa teno tyAga karIza." . "A zarIranI prathama utpatti avasthA vIrya ane rudhirarUpa azubha pudgalamaya che. vaLI jemAM garbhanI utpatti thAya che, te strIonI kukSI dugUMchanIya che, vaLI dareka kSaNe durgadhavALA mala ane raso vaDe karIne dehanI vRddhi thAya che. vaLI temAMthI haMmezAM azucimaya rasa jharyA kare che, jo kadAca tene jaLa ke snehavALA padArthothI saMskAra karIe, to paNa zarIra potAnI malina avasthA choDatuM nathI, jIvatA zarIranI A avasthA che, to pachI mRtyu pAmyA pachI tenI avasthA kevI thaze?" tyArapachI vicAra karyo ke "AvI A kAyA che, to taNakhalAthI kalpavRkSa jema prApta thAya, kANI koDIthI kAmadhenu, pattharanA TUkaDAthI ciMtAmaNinI jema A nakAmI banelI kAyAthI dharma-dhananI kharIdI karI lauM." pachI potAnI rAjyagAdI upara putrane sthApana karIne arihaMtanuM, saMghanuM caturvidha sanmAna karIne, akhUTa cakravartInI lakSmInI samRddhino taNakhalA mAphaka tyAga karIne zrIvinayaMdhara AcAryanI pAse pravajyA aMgIkAra karI. baMne prakAranI asmalita spaSTa zikSAo
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda guru pAse grahaNa karI. sarva karmathI ekAMta mukta thavAno ja mAtra abhiprAya rAkhyo. cakravartIpaNAnAM cauda ratno, strIratna, nava nidhAno, nagaraloko rAjAo vageree tenI pAchaLa pAchaLa cha cha mahinA sudhI bhramaNa karyuM, chatAM eka kSaNavAra paNa tenA upara najara na karI. chaThanA pAraNe chaThTha kare ane pAraNAmAM caNAnI kAMjI, bakarInI chAza mAtra grahaNa kare, pharI paNa chaTha tapa karI pAraNAmAM caNAdika le (150) AvA prakAranuM tapa ane AvA prakAranuM pAraNuM karatAM lAMbo kALa pasAra karyo. paraMtu sarpa dUdhanuM pAna kare ane dusaha thAya tema tenA vyAdhio vRddhi pAmavA lAgyA ane duHkhe karI sahana thai zake tevA thayA. tIvra tapa karavAthI tene Amarza auSadhi Adi labdhio utpanna thai, to paNa pote tenAthI vyAdhino pratikAra karatA nathI. pote samaje che ke pUrve karelAM duSkarma bhogavyA sivAya tenI meLe nAza pAmatA nathI, tethI haMmezAM tenI vedanA bhogave che; khaMjavALa, aruci, AMkha ane peTanI tIvravedanA, zvAsa, khAMsI, jvara, Adi vedanA sAtaso varSa sudhI samabhAvathI karmano kSaya karavA mATe svecchAe bhogave che. Indra mahArAjAe pharI paNa sanaskumAra muninI prazaMsA karI ke, mArA sarakhA indrathI paNa te kSobha pAmatA nathI. potAnA dhyAnathI calAyamAna karI zakAtA nathI. tyAre te ja devo tenA sattvanI parIkSA karavA mATe khabhApara auSadhinA kothaLA rAkhI uttama vaidyanA veSamAM tyAM AvyA, eka parvatanI taLeTImAM ekAgracittathI kAussagna karatAM sthirapaNe ubhA rahelA sanaskumAra mahAmunine tarata dekhyA. duSTa janonA saMsargano tyAga karanAra, zreSTha sarala zoka rahita abhaya ApavAnA cittavALA aDola zobhatA hatA. nAsikAnA agrabhAga para sthApana karela dRSTivALA, kAussagnamAM halana-calana karyA vagara-aDola dehavALA mohazatruno vijayastaMbha ukheDanAra jANe dharmarAjA hoya tevA sanaskumAra muninI pAse AvI ghoSaNA kare che ke, jvara, zUla, zvAsa, khAMsI Adi vyAdhione kSaNavAramAM dUra karanAra evA ame zabara vaidyo chIe. (110) kAussagga pArIne muni pUche che ke, tame dravya-bhAva vyAdhi paikI kono pratikAra karI zako cho ? dravyavyAdhi to huM paNa maTADI zakuM chuM. eka AMgaLI upara thuMka lagADIne te AMgaLI jhaLahaLatA rUpavALI temane batAvI ane devone kahyuM ke, vyAdhio ane tenA upAyabhUta auSadhio baMne huM mArA dehamAM dhAraNa karuM chuM. mAtra huM mArA potAnA duSkatano pratikAra karI khapAvI zakato nathI. ajJAnI jIvo mATe A pApa khapAvavAM e atyaMta duSkara kArya che. mane ATha mahabhAvavyAdhio thaelA che, vaLI tenA 158 peTA bhedo che, tenI prakriyA ghora kriyA AcarIne karIe chIe. haMmezAM huM kriyAdhIna citta karuM chuM, parameSThino jApa ane laya sudhI ekAgra cittathI dhyAna karuM chuM. aNagamatA kaDavA-turA svAdavALAM bhojana karuM chuM, ghI Adi snehavALA padArthono tyAga
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda karuM chuM. drAkSa, sAkara, strIono paNa parihAra karuM chuM. jo A mArA karmavyAdhinA vinAzamAM tamAruM sAmarthya hoya to bolo, to ame te karIzuM. potAnA AtmAne pragaTa karIne te devo kahevA lAgyA ke, tamArA roga samaye je ame AvyA hatA, te ja devo chIe. indra ApanA sattvanI prazaMsA karI, tenI pratIti na thavAthI pharI ahiM AvyA. mUDha evA ame e vicAra karyo ke, merune hAthI daMkUzaLathI prahAra karavA jAya, to dAMta bhAMgI jAya, paNa meru aDola rahe che. tamArA guNagaNanI prazaMsA karanAra indra mahArAja bhAgyazALI ane seMkaDomAM eka haze, paraMtu atyAre tamArAM darzanathI amo atyaMta kRtArtha thayA chIe. (17) he nirvANa mahAnagarInA mArganA nitya pathika ! tamo jaya pAmo. asAra saMsArarUpa kedakhAnAmAM rahI Atmahita sAdhanArA Apa jaya pAmo. cakravartInI lakSmI ane jhUratI aneka yuvatIono tyAga karanAra tamo jaya pAmo. Indro, devasamudAyo ekaThA maLIne akhkhalitapaNe ApanA agaNita mahAguNagaNanI prazaMsA kare, to paNa te svAmI ! tamo tamArA manamAM lagAra paNa moTAI mANatA nathI, paraMtu tamo abhimAna-parvatane toDavA mATe vaja sarakhA thAva cho. Ape AmA~Sadhi, vimuDISadhi, khelauSadhi vagere labdhinI samRddhi siddha karelI che, paraMtu mAtra siddhinA arthI evA tamoe to udayamAM AvelA vyAdhione samabhAvapUrvaka sahana karI karmano kSaya karyo, paraMtu maLelI labdhino roga maTADavAmAM upayoga na karyo, tethI karIne he kumAra ! tamo yogIzvara cho, maharSi cho, tamArI tulanAmAM bIjA koI na AvI zake. jema jagatamAM tamArA rUpano joTo maLe tema nathI, tema ati samargala ane nirupama vairAgyanI paNa tulanA karI zakAya tema nathI. to he maharSi ! Apa harSapUrvaka amArA para kRpA karI amArAthI ajJAna-yoge je kaMI Apano aparAdha thayo hoya, tenI amone vAraMvAra kSamA Apo." A pramANe stuti karI ativarSathI romAMcita dehavALA te baMno devo temanA caraNamAM praNAma karI potAnA sthAnake gayA. svAmI sanakumAra dharmadhurAne dhAraNa karIne sanakumAra nAmanA devalokamAM mahaddhika devapaNe utpanna thayA. (175) A pramANe sanaskumAra cakrInI kathA pUrNa thaI. A kathAnA anusAre gAthAno artha samajAya tevo che. (28) A zarIranI hAni kSaNavAramAM aNadhArI thAya che, tenuM pratipAdana karI bAkInA sarva jIvonI azAzvata-caMcala sthiti samajAve che :
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 17. lavasaptama devatA kema kahevAya ? jai tA lavasattamasurA, vimANavAsI vi pariyaDaMti surA / ciMtinaMta serAM, saMsAre sArasAM kare? TIra6IT anuttaravAsI devo lavasaptama devo kahevAya che. tevA sarva jIvothI adhika AyuSyavALA devatAnuM 33 sAgaropamanuM lAMbuM AyuSya paNa pUrNa thAya, eTale te sthAnathI patana pAme che, to tenI apekSAe ochI AyuSyasthitivALA jIvone saMsAramAM kayuM sthAna zAzvatuM gaNavuM ? arthAt saMsAramAM koI paNa sthAna zAzvata nathI. ahiM lava zabda kALavAcaka kahelo che. cAlu adhikAramAM sadgatiyogya prakRtibaMdhano adhikAra kahevAze. anuttara devone utpanna thavAnuM sthAna, temAM vAsa karanArA te anuttara devo kahevAya. koika jIva tevI suMdara bhAvanAvizeSathI krame karI vizuddhi pAmato prathama lavamAM sumAnuSatvayogya zubha karmaprakRti bAMdhe che. tyArapachI bIjA lavamAM vyaMtarane yogya, tyArapachI krame karI trIjA lavamAM jyotiSka deva-yogya, pachI cothA lavamAM bhavanapati devayogya, pAMcavAM lavamAM vaimAnika deva-yogya zubha prakRti bAMdhe. chaThA-sAtavAM lavamAM raiveyaka ane anuttaravAsI devane yogya evI zubha prakRti bAMdhe, e pramANe sAtamAM lavamAM anuttaradevamAM utpatti thavAne yogya kramasara zubha prakRti bAMdhe. tethI karIne jo 33 sAgaropamanA lAMbA AyuSyavALA vijaya, vaijayantAdi devo potAnI AyuSyasthitino kSaya kare, eTale tyAMthI AvI jAya che, to pachI bIjA koNa saMsAramAM zAzvata rahI zake ? koI paNa sAMsArika sukhanuM utpattisthAna jIvone azAzvatuM hoya che. saMsAramAM koi sthAna nitya nathI, pUrvabhavamAM mukti-prAptinI yogyatA chatAM sAta lava nyUna AyuSya hovAthI temane anuttara vimAnamAM vAsa karavo paDe che. zrIsiddharSinI vRttimAM bIjo artha paNa kahelo che. (29) have puNyAnubaMdhI-pApAnubaMdhI puNyane paramArthathI duHkharUpa jaNAvatAM kahe che : kaha taM bhannai sokkhaM ? sucireNa vi jassa dukkhamalliyai / jaM ca maraNAvasANe, bhava-saMsArANubaMdhi ca ||30 uvaesa-sahassehiM vi, bohijjaMto na bujjhai koi / jaha baMbhadattarAyA, udAiniva-mArao ceva / / 31 / / je sukha pachI lAMbA kALe paNa duHkhano bheTo karavo paDe che, tene sukha zI rIte kahI zakAya ? prathamArdhamAM puNyAnubaMdhI puNyanuM udAharaNa anuttara devo samajavAnuM, pachInA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 85 ardhazlokamAM pApAnubaMdhI puNyavALA subhUma, brahmadatta vagerenAM dRSTAnto samajavAM. cAra gatimAM janma-maraNanAM duHkha baMdhAya ane temAM rakhaDavuM paDe, tevuM sAMsArika sukha che. tevA duHkhanA cheDAvALAne sukha kahI zakAya nahi. (30) hajAro upadeza ApavA chatAM, pratibodha karavA chatAM jema brahmadatta ane udAyi rAjAne mAranAra pratibodha pAmyA nahi. Ano vistArathI artha e kathAthI samajI levo. te A pramANe - 18. brAhata thakInI kathA - sAketapura nAmanA nagaramAM caMdrAvatuMsakano putra sAgaracaMdra nAmano rAjA hato. sAgaracaMdra muni pAse dIkSA aMgIkAra karI tathA baMne prakAranI zikSA paNa pAmyo. sthira paramArthavALo zAstronA arthane pAra pAmelo gItArtha thaelo te gurunI sAthe vihAra karato hato. mArgamAM koi vakhata bhikSA mATe koIka gAmamAM gayo. mArgathI bhUlo paDelo sArthathI paNa vikhUTo paDI gayo. bhUkha-tarasathI pIDA pAmatA tene cAra govALoe anna-jaLathI pratilAvyA. te cArene upadeza ApI pratibodhyA ane dIkSA ApI. cAre catura buddhivALA hatA ane suMdara tapa-saMyamanI ArAdhanA karIne suphatarUpa vRkSane puSpodgama thAya, tema teo deva thayA. temAM be sAdhu-dugaMchA karanAra hatA, tethI cAritrapAlana karavA chatAM aMdhArI rAtrinA caMdra mAphaka cAritranI durgachA karavAnA kAraNe devalokamAMthI cyavI dazapuramAM zAMDilya brAhmaNanI jasamatI dAsInA garbhamAM yugalapaNe be putro thayA, baMne paraspara atiprItivALA hatA. anukrame yauvanavaya pAmyA. koika vakhate bemAMthI eka kSetranI pRthvI para sukhethI sUtelo hato, tyAre vaDanA koTamAM rahelA eka kAlasarpe bahAra nIkaLI tene DaMkha mAryo. bIjo te sarpanI tapAsa karato hato, tene paNa tarata DaMkha mAryo. teno koI tarata pratikAra na karavAthI baMne mRtyu pAmyA. tyAMthI teo baMne haraNInA yugala baccA rUpe janmyA. kAliMjara parvatamAM krIDA karatA hatA, tyAre eka zikArIe eka ja bANathI baMnene mArI nAkhyA. tyAMthI mRtagaMgAmAM eka rAjahaMsInA garbhamAM sAthe putro thayA. eka pAradhIe eka doraDAnA pAzamAM bAMdhI baMnene mArI nAkhyA. tyAMthI mRtyu pAmI te baMne vArANasI nagaramAM bhUtadinna nAmanA mAtaMga adhipatinA prauDha prItivALA citrasaMbhUta nAmanA be putro thayA. te samaye kAzI dezamAM aneka guNa samudAya yukta zaMkha nAmano rAjA hato. tene kaLAomAM kuLa evo namuci nAmano pradhAna hato. rAjAnI kRpAnuM pAtra thayo, eTale lokono apakAra karanAra thayo. eka vakhata rAjAno aparAdhI banyo. kiMpAkaphaLanI madhuratA zuM maraNa mATe thatI nathI ? aMtaHpuranA gunegAra thavAnA kAraNe maMtrI namucine bhUtadinna nAmanA caMDALane guptapaNe
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mastaka-cheda karavA mATe arpaNa karyo. "loka zokayukta thAya, guNa-rahita evA kSaNamAM, zreyano mArga vyathAvALo thAya, brahmanuM ullaMghana thatAM, marmamAM mati thatAM, hiMsaka yuddha thatAM, mauna puSTa thAya che. jo suMdara netravALI strIne rAvaNe harI na hota, to tenA vizALakaMThanA chedathI zuM A vizvane utsava thAta ?" caMDALe namucine kahyuM ke, "mRtyunA mukhamAMthI bacavuM hoya to mArA putrone kaLAo zIkhava.' te vAta kabUla karI gupta bhoMyarAmAM rAkhI harSapUrvaka namuci brAhmaNe kaLAo zIkhavavAnuM zaru karyuM. 'jIvo prANa bacAvavA mATe game tevuM akArya svIkAre che. samagra kaLA-kalApa vicakSaNa putrone bhaNAve che ane mAtaMganI prANapriyA sAthe guptapaNe corIthI kriIDA karavA lAgyo. caMDALane tyAM annajaLa vAparavA, tenI bhAryA sAthe chUpI krIDA karavIe uttama jAtinA brAhmaNanuM caritra na gaNAya. guNavaMtane akArya bhraSTa karanAra thAya che. namucino A aparAdha jANIne caMDAla mArI nAkhavA taiyAra thayo. potAnI patnI viSe paradArA-viSayaka aparAdha koNa sahI zake ? A vAta putronA jANavAmAM AvI, eTale temaNe namucino paga dabAvI tene vAkepha karyo ane bahAra nIkaLI javA kahyuM, eTale te hastinApura pahoMcyo. "upakAranA badalAmAM upakAra karavo te to eka vepArano sodo gaNAya emAM koi guNa na gaNAya, paraMtu tene je jIravanAra hoya che, tevAnAM vakhANa keTalAM karavAM ? tyAM sanaskumAra cakrIe tene saciva-maMtrI banAvyo. tattva-vastusvarUpa na jANanAra maNinA sthAnamAM kAca jaDI de che. kAmadeva rAjAnI vijayayAtrA zarada-samaya Avyo, tyAre citra-saMbhUta caMDAlaputro ati manohara yauvana vaya pAmyA. mahAdeve zRMgAradIkSAmAM dakSa evA kAmadevane bALI nAkhyo, tyAre vidhAtAe ahaMkArathI ja jANe be navA kAmadevonAM nirmANa karyA hoya, tevA te baMne kinnara sarakhA kaMThavALA, tenA kaMThanI pAse nAradanI viNA paNa apavINA jaNAtI hatI. teo jyAre gAtA hatA, tyAre suMdara svarathI kAnane pAraNuM thatuM hatuM. svara, tAla, mUrchAnA, chAyAthI yukta tenuM saMgIta sAMbhaLIne koyalanAM mukhone mudrA devAi gai che, tema huM mAnuM chuM. tyArapachI vasaMta vilase che, jenA patio pravAsI thayA che, tevI strIone vasaMtane sUkavI nAkhanAra, viyogI nahi, evA saMyukta yugalone AnaMda ApanAra vasaMta, lokonA hRdayamAM na vase-na mAya evo vasaMta prakaTa thayo. ujvala pUrNacaMdrarUpa chatra dhAraNa karanAra, malayAcalanA pavanathI manohara vijAtA cAmaravALo, kAmadevarUpa senApativALo vasaMtarAjA jagatamAM jaya pAmI rahelo che. AkAzarUpa vATikA, tArArUpa puSpo, kAmarUpa mALI vaDe karIne A zRMgArarasane uttejita karanAra caMdra zobhI rahelo che. "A vasaMtasamayamAM koi pravAsa agara abhimAna na karazo." A pramANe jagatamAM madana kokilAnA zabdanI DhaMDhero devarAve che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda te samaye sthAne sthAne atiAnaMdathI romAMcita thaelA hRdayavALA loko ekaThA thaI maMDalIo racI rAsaDAo gAtA gAtA letA hatA. A baMne caMDAlaputro paNa manohara saMgIta ghaNA ja madhura svarathI gAtA gAtA nIkaLyA. madhura zabdathI jema haraNiyAMo AkarSAya, tema nagaraloko paNa sarve AkarSAyA. bIjAnAM saMgIta niSphala thavAthI te irSALuoe rAjAne phariyAda karI ke, "A caMDAlaputroe nagarIne vaTalAvI nAkhI." eTale rAjAnA hukamathI temane nagaramAM praveza karavAnI manAI karI. to paNa nagaranAM praveza karavAnI ati mahAna IcchA rAkhe che. (35) have zarada Rtu AvI, loko kaumudI mahotsava Avyotema bolavA lAgyA. traNe bhuvana samakSa sUrya khUba tapavA lAgyo. zarada RtumAM khaLabhaLatA jaLapravAhavALI, lAlakamaLarUpa aruNa netrapaMktivALI, kinArArUpa nitaMbone pragaTa karanArI nadIo thaI che. varSARtunA jaLa prasaravAthI atizaya zAMta thaelI che dhULI jemAM evA AkAzatalarUpI pRthvImAM nidhAna-kaLaza sarakho candrano udaya thayo. vRddha puruSo TekA mATe hAthamAM daMDa dhAraNa kare che, lAMbA jIvanamAM aneka viSayanA anubhava karelA hovAthI aneka viSayone pragaTa karatA, ujvala kezavALA vRddho sarakhA rAjahaMso zobhatA hatA. (zleSArtha hovAthI haMsoe mRNAladaMDa dhAraNa karela che. ghaNA pradezomAM haMmezA saMcaranArA, sapheda ruMvATIvALA rAjahaMso.) AvA zarada samayamAM manohara kaumudI-mahotsava pravartato hato, tyAre baMne caMDALa bhAio capaLa ane utkaMThitacittavALA burakhAthI sarvAga DhAMkIne coranI jema guptapaNe prekSaNaka ane utsava jovA mATe nagaranI aMdara peThA, nagaralokane sArI rIte gAtA sAMbhaLIne teo paNa suMdara gAvA lAgyA, ziyALano zabda sAMbhaLIne ziyAlaNa paNa zuM zabda karavA lAgatI nathI ? atimadhura svarathI AkarSAelA hRdayavALA nagaraloko tenI pAse AvIne bolavA lAgyA ke, "AvA svarathI pelA cAMDAlo to A nahi hoya ? rAjapuruSoe mukha uparano burakho khaseDI temane oLakhyA. eTale sakhata muThInA mAra, DhephAM ane lAkaDI vaDe niSpharapaNe temane haNyA. baMnenA prANo kaMThe AvI gayA. tevA mAra khAine mahAmuzkelIthI doDIne nagara bahAra nIkaLI gayA. atizaya vairAgya-vAsita cittavALA teo ekAMtamAM A pramANe ciMtavavA lAgyA. kharekhara ApaNuM kaLAkauzalya, saubhAgya, svAbhAvika rUpanI manoharatA jema eka jheranA TIpAthI dUdha dUSita thAya, to nakAmuM gaNAya che, tema ApaNI jAtinA kAraNe sarva dUSita thAya che. A kaLA-kalApa prApta thavo durlabha che. A ApaNA kalyANahita mATe thaze tema dhArI kaLAo bhaNyA paraMtu durbhAtinA doSathI te kaLAo ApaNA mATe maraNa upajAvanArI thai che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bhAMgelA indranIla ratnanA TUkaDA samAna zyAma evI yamunA nadInA aMdara snAna karatA aMjanasamUha samAna kALA sarpanI zodha zA mATe karatA haze ? eTalA ja mATe ke tenI phaNAmAM tArAnI kAMti sarakhA camakatA bAlamaNio hoya che. te maNionA aMge unnati prApta kare che. guNIo jenAthI unnati meLave che, tenAthI ja Apattio prApta kare che." halakI jAtithI dUSita evA A janmathI have saryuM' ema vicArIne teo uMcuM mukha karIne kyAMya paNa Atma-ghAta mATe AgaLa cAlyA. utAvaLA utAvaLA paDavA mATe eka parvatanA zikhara para caDatAM teoe eka mahAsAdhu dekhyA. (50) ubhA ubhA lAMbA hAtha karIne kAussagna karatA sUkSma prANa ane zarIrano parispaMda-halana-calana rokatA, nAsikA upara dRSTi sthApana karIne zukladhyAna dhyAtA hatA. amRtapravAhanA khaLabhaLatA nijharaNA sarakhA te munine dekhatAM ja jemanAM pApo dUra thayAM che-evA te vaMdanA mATe sanmukha AvyA. praNAma karIne te baMne bhUmipara beThA. munie kAussagga pArIne pUchayuM ke, tamo koNa cho ? ane AvA viSama durgamAM kema AvyA cho ? tyAre potAnI sarva vItaka hakIkata jaNAvI, eTale tapasvI-munie kahyuM ke, potAno AtmaghAta karavo te sarvathA ayukta che. A jAtinuM kalaMka duSkarma nirmANa karyuM che, mATe teno nAza karavo yogya che. bhRgupAta karavAthI tamAro deha nAza pAmaze, paraMtu tamArA pApakarma nAza pAmaze nahiM potAnAM duSkarma khapAvavA mATe pravajyA lo, vistArathI sUtra, artha bhaNIne tame tIvra tapakarma karo. e pramANe dharmanI dezanA sAMbhaLI temanA AtmAmAM dharmanI vAsanA pragaTI, eTale teoe dIkSA aMgIkAra karI. moTA muniono mArga koi alaukika hoya che-ethI temane paNa dIkSA ApI. sUtra-arthano paramArtha vistArathI jANI teo jaldI gItArtha banyA ane chaThTha, aThama, cAra vagere tapasyA karI AtmAnA karma khapAvavA lAgyA. tyArapachI pura, nagara, gAma AdimAM krame karI vihAra karatA hastinApura AvI pahoMcyA. saMbhUtamuni mAsakSamaNanA pAraNAnA divase nagaranI aMdara uMca-nIca gRhanA AMgaNAmAM gocarI mATe pharatA hatA. ujvala gharanA gavAkSamAM ubhelA namuci maMtrIe tene dekhyA. tene oLakhyA. "rakhene mArI niMdita pahelAnI hakIkata koine ahiM kaheze.' e zaMkAthI tene nagaramAMthI hAMkI kADhavA mATe atizaya mAra marAve che. "pApakarma karanAra haMmezAM vakra hoya che ane potAnA manamAM zaMkA ja vicAre che; jyAre sukRta karanAra dareka sthAne zaMkArahita vicaranArA hoya che." vagara aparAdhe te munine DhephAM, lAkaDIthI haNyA eTale tapasvInI tejolezyA ullasita banI ane AkhuM AkAza dhUmADAthI aMdhakAramaya banI gayuM. atisugaMdhI zItala temaja nirmala evA caMdananA kASThone sajjaDa ghasavAthI tenAthI ekadama agni pragaTa thato nathI? navIna zyAma megha vaDe hoya tema sakhata
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dhUmADAnA goTe goTA AkAzamAM phelAelA dekhIne naga2netAo bhaya pAmIne tyAM AvyA. cakrI rAjA paNa ekadama tyAM AvIne pagamAM paDIne vinaMtI karavA lAgyo ke, maharSio paNa kopa kare. to pachI jaLa kema saLagatuM nathI ? "jo ke mukhyatAe munionA hRdayamAM kopa hoto nathI, kadAca kopa thaI jAya, to paNa lAMbA kALa sudhI raheto nathI, kadAca lAMbA kALa sudhI rahe, to paNa tenuM phaLa nIvaDavA deto nathI." cakrIe vividha prakAranA zAMta thavAnAM vacano kahevA chatAM tenI avagaNanA karI, eTale tene upazAMta karavA mATe hakIkata jANIne Tharela prakRtivALA citramuni tyAM AvyA. te kahevA lAgyA ke, tame kopa na karo, A nagara to pachI baLaze, paraMtu te pahelAM tIvra tapakarmathI upArjana karela tAro sukRta-puNyarAzi baLI jaze. "tapa, vrata, niyama, brahmacarya, saMyamarUpa samIvRkSanAM nAnAM patrothI upArjana karI ekaThA karelA puNyane atizaya krodha karavArUpa khAkharAnA paDiyA vaDe uleca nahi." jo ke kuzAstrarUpa pavanathI saMdhukAelo kaSAya-agni jagatamAM lokane bALanAra thAya che, paraMtu AzcaryanI vAta che ke, jinapravacanarUpa jaLathI siMcAela AtmA paNa jaLI rahela che.' e vagere dezanArUpa nIkathI mananI zAnti pamADIne citramuni tene bahAranA udyAnamAM lai gayA. tyAM teo baMneno paraspara vArtAlApa thayo ke, have ApaNe tIvra tapakarma karIne saMlekhanA karI zarIra ane kaSAyo pAtaLA karI anazana svIkArIe. bIjuM A kAyA mATe ApaNe pArakA ghare AhAra levA bhaTakavuM paDe che, temAM koIkane matsara, irSyA, krodha thAya to ApaNe doSita banIe chIe, tene aMge prAyazcittapAtra banIe chIe. munine kope karavAnuM kAraNa cakrI tapAsa kare che, to koIke kahyuM ke, namuci maMtrIe ekadama vAraMvAra tene tiraskAryo. (75) "jeo munine jANatA nathI, jANatA chatAM jeo pUjA karatA nathI, athavA to jeo munionuM apamAna kare che, te anukrame traNe pApI samajavA." (76) rAjAe namuci maMtrIne sarva aMgopAMge sakhata bAMdhIne nagaramAM rAjamArga viSe pheravAvIne potAnA samagra aMtaHpuranA parivAra sahita sanatkumAra cakrI mahAmuni pAse AvyA. temanA caraNamAM praNAma karIne jakaDelA namucine batAvyo, paraMtu kSamAvALA munioe tene choDAvyo. 'potAnAM duzcaritranAM phaLo A pApI bhogavaze.' ema kahIne rAjAe tene dezanikAla karyo. "adhama manuSyo upakAra karatA ja nathI. madhyama manuSyo ahiM pratyaprakAra karIne badalo vALe che, jyAre uttama AtmAo to apakAra karanAra upara paNa upakAra kare che." (80) te munionA caraNa-kamaLa pAse najIkamAM jai aMtaHpura paNa praNAma kare che, tyAre
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda strIratnanA kezanI atyaMta sukomala laTa muninA caraNamAM aNadhArI loTavA lAgI-arthAt kezano sparza thayo. saMbhUti muni te kezanA sparzamAtrathI tenA sparzanA abhilASAvALA thayA. kAmadeva cAmaDInA jheravALo sarpa evo che ke, mAtra sparza karavAthI mRtyu thAya che. cakrI sAthe strIratna gayA pachI saMbhUti munie niyANuM karyuM ke, "meM Aja sudhImAM tapa-saMyamano vaibhava meLavyo, tenA prabhAvathI mane AvI AvI bhAryA maLajo." koIka mUrNa kAmadhenu ApI kUtarI agara ciMtAmaNi ratnathI kAMkaro, kalpavRkSanA badale tRNa kharIda kare, tema A munie kiMmatI tapanA badalAmAM kAMkarA sarakhA viSaya-sukhanI abhilASA karI. citra muni tene kahe che ke, have teM A pramANe niyANuM karI nAkhyuM, to haju paNa tenuM micchAmi dukkaDa Apa ane mArgamAM AvI jA." dussaha tapa karavA vaDe karIne teM puNyAnubaMdhI puNya upArjana karyuM che, tene te atyAre niyANAthI azubha-pApAnubaMdhI karI nAkhyuM. he vatsa ! atimahAna tapakoTImAM tuM caDelo che. have tuM mithyAtvamAM kema jAya che ? bahumoTA padathI nIce paDIza, to tuM sarva aMgano bhaMga pAmIza. viSayarUpI viSanA Avega ane pApano nAza karanAra hoya to jinavacanarUpa amRtapAna che. e ghaNI prasiddha hakIkata hovA chatAM paNa tane niyANAnuM kAraNa thAya che. AmAM ame zuM karI zakIe ?' vAraMvAra mohanuM nivAraNa karavA chatAM paNa te muni niyANAne choDatA nathI. kAmadeva vairIe tene temAM utsAhita karyo. karelA anazano nirvAha karIne te baMne badhu munio saudharma devalokamAM devo thayA, tyAMthI avIne citradevatAno jIva purimatAla nagarImAM zeThane tyAM putrapaNe utpanna thayo. te saMbhUta munino jIva cyavIne kAMpilyapuramAM brahmarAjAnI culanI rANInA garbhamAM Avyo. hAthI, vRSabhAdika cauda svapnothI sUcita atizaya rU5-kAMtivALA putrane pUrvadizA jema sUryane tema ahiM rANIe putrane janma Apyo. brahmarAjAe sarvatra moTo putrajanmotsava pravartAvyo, ane sArA muhUrta putranuM brahmadatta nAma sthApana karyuM. zuklapakSamAM jema caMdra vRddhi pAme, tema dehanI vRddhi pAmavA sAthe atinirmala kaLA-samudAyamAM vRddhi pAmavA sAthe nirupama lAvaNyavALo ane nayanane AlhAdaka thayo. cAra mukhavALA bhagavaMtanA netra, nAsikA, vadana samAna hoya tema sadA arpita sadbhAvavALA cAra mitro brahmadatta rAjA hatA. vArANasInA 1 kaTakarAjA, gajapurano 2 kareNudatta, kozalAno 3 dIrgharAjA ane caMpAno 4 puSpacUlarAjA. ane nirdoSa rIte rAjyanI ciMtA karavAmAM agresara evo dhanu nAmano tene amAtya hato. te triIne rSitAnA guNo varelA che jene evo varadhanu nAno putra hato. te pAMca rAjAo paraspara atisnehavALA kSaNavAra paNa koi koinA viyogane na icchatA kahevA lAgyA ke, ApaNe pAMceye darekanA rAjyamAM vArA pharatI potAnA parivAra sAthe eka eka varSa sAthe rahevuM.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koika samaye kaTaka vagere cAre rAjAo brahmarAjA pAse AvI pahoMcyA che, te vakhate brahmadattane svajanavargane zoka ApanAra evo mastaka-roga utpanna thayo. (100) roganA aneka pratikAra-upAyo karavA chatAM roga maTato nathI. jIvavAnI AzAthI mukta thaelA brahmadatta rAjAe potAnA brahmadattaputrane kaTakAdika rAjAnA khoLAmAM arpaNa karyo "je pramANe samagra kaLAomAM kuzaLa bane, samagra rAjya-kArabhAra saMbhALI zake evo mAro putra taiyAra thAya te pramANe tamAre tenI sAra-saMbhALa rAkhavI." nadIo mukhamAM sAMkaDI hoya che, vAMkI-cuMkI aniyatapaNe AgaLa AgaLa vistAra pAmatI pravartanArI hoya, tema sajjananI maitrI nadI jevI hoya che. dhanavAnonI bhojanavRttio snigdha ane madhura hoya che, vacamAM vividha prakAranI, aMtamAM lukhkhI hoya tema durjananI maitrI zarUAtamAM snehavALI ane mIThAzavALI hoya, vacalA kALamAM judA judA vicitra prakAranI hoya ane chelle lukhkhI-phasAmaNa karanArI hoya che." (104) tyArapachI brahmarAjAe paralokanA mArge prayANa karyuM. lokaprasiddha evAM mRtaka-kAryo nIpaTAvyA pachI, tyAM dIrgharAjAne rAjyakAryanI vyavasthA sAcavavAnuM soMpIne, kaTaka vagere bIjA traNa rAjAo potapotAnA rAjyamAM pahoMcyA. ' have dIrgharAjA ane culanI baMne rAjyakAryanI vyavasthA mATe bhegAM thAya, tyAre zIlarUpI bagIcAne bALavAmAM catura agni sarakho madana vRddhi pAmyo. cittanI caMcaLatAnA kAraNe kuLanI malinatAne kAraNe mUkIne tathA lokonI lajjA dUrathI tyAga karIne culanI pApI dIrgharAjAmAM kAmAnurAgavALI banI. dIpazikhAmAphaka putrasneharUpa vATano nAza karanArI sadA potAnA svArthI kAryamAM lAgelI calaNI vakhata Ave tyAre bALavAmAM zuM bAkI rAkhe ? sarpa sarakho kuTila gativALo, viSanuM sthAna, kAmakrIDAnA vilAsavALo bhogavaMzanI malinatA karanAra duSTa cittavALo dIrgharAjA bhaya ApanAro hoya che. calaNInA zIla-bhaMgano samagra vRttAnta dhana pradhAnanA jANavAmAM Avyo, eTale vicAryuM ke "kumAra mATe A hakIkata kuzaLa na gaNAya." eTale maMtrIe potAnA varadhanuputrane jaNAvyuM ke, "he putra ! tAre kumAranI saMbhALa apramattapaNe barAbara karavI, tenI zarIra-rakSA tAre karavI. kAraNa ke, tenI mAtA hAla tenA hitavALI nathI. samaya maLe tyAre tAre tenI mAtAnuM sarvacaritra jaNAvavuM, jethI koi bAnAthI A kumAra ThagAya nahiM. kAlakrame karI kumAra suMdara yauvanAraMbha vaya pAmyo. krodha ane ahaMkAra yukta teNe mAtAnuM caritra jAgyuM. mAtAne jaNAvavA mATe koyala ane kAgaDAne baMnene lai jaine kopa sahita kahe che ke, "he mAtAjI ! huM Amane mArI nAkhIza. mArA rAjyamAM jo bIjo koi paNa akArya karavA taiyAra thaze, te sarvane nirdayapaNe huM zikSA karIza.' A pramANe asamAna pazu-pakSIonAM yugalane aneka
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vakhata zikSA karatA ane saMbhaLAvatA brahmadattakumArane jANIne dIrgharAjAcalaNIne kahevA lAgyo ke - "je A tAro putra A pramANe bole che, te pariNAme sukhakArI nathI." tyAre calaNIe kahyuM ke, "bAlabhAvathI aNasamathI bole che. enA bolavA upara mahattva na ApavuM." tyAre dIrdha kahyuM ke, "he bhoLI ! nakkI have A yauvana vaya para ArUDha thaelo che, A mArA ane tArA maraNa mATe thaze. A vAta pheraphAra na mAnIza. to have koinA lakSyamAM na Ave tevo upAya karIne putrane mArI nAkha. he suMdarI ! huM tane svAdhIna chuM, pachI putranI kazI kamInA nahiM raheze. ratirAgamAM paravaza banelI A loka ane paralokakAryathI bahAra rakhaDatA cittavALI calaNIe A vAtano svIkAra karyo. "dhikkAra thAo AvA strIcaritrone, kharekhara culanI svaputranuM bhakSaNa karanArI sarpiNI hoya ema zaMkA karuM chuM, ke je gUDha maMtra grahaNa karIne putrano bali ApIne dIrghanI sobata-zadhyAmAM praveza kare che. A koI duSTa manoratha karanAra koi dIrgha kAgaDo kyAMikathI Avyo che. tene mATe potAno ja cakrI putra mArI naMkhAya che. AvI strIkathAthI saryuM. teoe te putra mATe koika rAjAnI putrI vivAha mATe nakkI karI, tema ja vivAhane lAyaka sarva sAmagrI taiyAra karI. 108 staMbhavALuM atigupta praveza ane nirgamana dhAravALuM lAkSAghara teone vAsa karavA mATe taiyAra karAvyuM. (125) rAjya-kAryane saMbhALatA evA dhanumaMtrIe A hakIkata jANI ane dIrgharAjAne kahyuM ke - "A mAro putra pUrNa yauvana vaya pAmelo che, rAjya-kAryane saMbhALI zake tevo che. mArI have vanamAM javAnI vaya thayelI che, to Apa have mane rajA Apo jethI huM tyAM jAuM. dIrgharAjAe kapaTathI kahyuM ke, "he pradhAna ! A nagaramAM rahIne dAnAdika paralokanI kriyA karo.' e vAta svIkArIne nagaranA sImADAmAM rahelI gaMgA nadInA kAMThA upara dhanue eka zreSTha moTI dAnazALA-paravaDI karAvI, parivrAjako tathA bhikSuo tema ja judA judA dezanA musApharone bhadragajendranI jema dAna ApavAnI pravRtti karavA lAgyo. potAnA khAtarIvALA puruSone dAna-sanmAna ApI vizvAsamAM laI cAra gAu lAMbI lAkSAghara sudhInI suraMga banAvI. A sarva kAryavAhI cAlatI hatI, te samaye vivAha karelI rAjakanyA parivAra sahita kAMDilyanagarImAM jyAM dhvajA-patAkA pharI rahelI che, tyAM lagna mATe AvI pahoMcI. pANigrahaNa-vidhi pati gayo, tyArapachI rAtre vAsa karavA mATe varadhana sAthe vahu sahita kumAre lAkSAgRhamAM praveza karyo. rAtrInA be pahora pasAra thayA pachI bhavanane Aga lagADI. te samaye ati bhayaMkara cAre bAju kolAhala uchaLyo. samudranA khaLabhaLavA sarakho kolAhala sAMbhaLIne kumAre varadhanune pUchyuM ke, "Ama ociMtu kema tophAna saMbhaLAya che ?" "he kumAra ! tAruM apamaMgala karavA mATe A vivAhanuM kaubhAMDa racAeluM che. A rAjakanyA nathI, paraMtu
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 93 tenA sarakhI bIjI koi kanyA che.' eTale maMdasnehavALo kumAra pUchavA lAgyo ke, 'have ahiM zuM karavuM ?' to varadhanue kahyuM ke, 'A sthAne paganI pAnIthI prahAra kara.' tyAM paga Thokyo, tyAMthI suraMgadvArathI baMne nIkaLI gaMgAnA kinArA paranI dAnazALAmAM pahoMcI gayA. dhanu maMtrIe AgaLathI ja uttama jAtinA be azvo taiyAra rAkhelA hatA. tarata tenA upara ArUDha thaine baMne pacAsa yojana dUra nIkaLI gayA. ati lAMbA mArganA thAkathI thAkI gaelA azvo ekadama bhUmi para paTakAi paDyA. eTale baMne pagapALo karatA karatA eka gAme pahoMcyA. te gAmanuM nAma ko-goSThaka hatuM. tyAM kumAre varadhanune kahyuM ke, 'mane sakhata bhUkha lAgI che, tathA khUba thAkI gayo chuM.' tethI kumArane gAma bahAra sthApana karIne varadhanu gAmamAM jai eka nApitane bolAvI lAvyo, kumAranuM mastaka muMDAvI nAkhyuM. sthUla bhagavA raMganuM vastra paherAvyuM. tema ja lakSmI kulanA sthAnarUpa vakSasthalamAM zrIvatsa DhAMkavA mATe cAra AMgaLa pramANa eka paTTa bAMdhyo. varadhanue paNa potAnA veSanuM parAvartana karyuM ke jethI dIrgharAjA amane oLakhIne haNAvI zake nahiM. AvA prakAranA bhayane vahana karatA, tenA pratikAra karavAnA manavALA eka gAmamAM pahoMcyA. tyAM eka brAhmaNanA gharamAMthI bahAra nIkaLI eka nAnA nokare bolAvI kahyuM ke, 'gharamAM AvI bhojana karo.' eTale rAjAne ucita nItithI tyAM bhojana karyuM. tyArapachI eka mukhya mahilA kumAranA mastaka upara akSata vadhAvIne bolI ke, 'he vatsa ! tuM baMdhumatI nAmanI mArI putrIno vara thA.' atizaya potAne chUpAvatA maMtrIputre kahyuM ke, 'he Arye ! A mUrkha baTukane kyAM herAna kare che ? mArI vAta sAMbhaLo - AgaLa koi nimittiyAe amane kaheluM che ke, 'chAtI para zrIvatsa DhAMkela paTTa bAMdhela evo koI mitra sAthe tamAre tyAM bhojana ka2ze, te A bAlikAno pati thaze. temAM saMdeha na rAkhavo.' (150) tyArapachI te ja divase te kumAre tenI sAthe pANigrahaNa karyuM. teo baMneno paraspara gADha prema utpanna thayo. atilajjApaNAnA kAraNe sarvAMga arpaNa karyA vaga2 kautuka manavALI tenI sAthe te rAtri pasAra karI. bIjA divase varadhanue kahyuM ke, 'ApaNe ghaNe dUra gayA sivAya chUTako nathI.' kharo sadbhAva baMdhumatIne jaNAvI te baMne tyAMthI nIkaLI gayA. tyAMthI ghaNe dUra bIjA gAmamAM baMne bahoMcyA. vacamAM varadhanu jaLa levA mATe gayo, jaldI pAcho pharyo. ane kahevA lAgyo ke, 'AvI lokavAyakA sAMbhaLI ke, dIrgharAjAe brahmadattane pakaDavA mATe sarva mArgo rokI lIdhA che, mATe mArgano dUrathI tyAga karI nAsIne game tyAM cAlyA jaie.' e pramANe gayA. tyAM mahAaTavImAM AvI paDyA ane kumArane tRSA lAgI. suMdara vaDavRkSa nIce kumArane besArIne varadhanu pANInI tapAsa karavA nIkaLyo. saMdhyA paDI gai, pANI maLyuM
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 prA. upadezamalAno gUrjaranuvAda nahi paraMtu dIrghanA sainikoe tene dekhyo ane roSapUrvaka tene ghaNo mAra mAryo. ema karatAM vRkSonI vacce saMtAto saMtAto koi prakAre kuMvara pAse pahoMcyo. dUrathI kumArane isAro karyo, jethI kumAra rAtre paNa koIka prakAre tyAMthI cAlI gayo ane tIvravegathI palAyana thato thato duHkhe karI pAra pAmI zakAya, kAyara lokane zoka saMpAdana karAvanAra, jyAM haraNanA vairI siMhonI garjanA saMbhaLAya che, bhayaMkara siMhagarjanAnA zabdothI parvatanI guphAo gAjatI hatI. evA bhayAnaka araNyamAM gayo. bhUkha-tarasathI parezAna thaelo te aTavInuM ullaMghana karI trIjA divase prasannamanavALA, tapathI sukAI gaelA zarIravALA eka tApasane dekhe che, tene dekhavA mAtrathI have kumArane jIvitanI AzA utpanna thai. pagamAM praNAma karyA pachI kumAre te tApasane pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! Apano Azrama kyAM che ?' tyAre prema sahita tene te tApasa kulapati pAse lai gayo. eTale kulapatie Adara-sahita bolAvyo ane pUchyuM ke, "A araNya ghaNA vipnavALuM che, lokonI taddana avarajavara vagaranuM, hAthI ane bIjA prANIo jemAM aneka trAsa ApanArA che, to he mahAbhAgyazALI ! AvA araNyamAM tuM kevI rIte Avyo ?' A kulapati ghaNA mAyALu che ema jANI potAnA gharanI jema tyAM rokAyo. kumAre potAno sarva vRttAnta kulapatine jaNAvyo. utpanna thaelA atizaya premathI paravaza banelA kulapatie kahyuM ke, "tArA pitA brahmarAjAno huM nAno baMdhu hato, mATe te vatsa A Azrama tAro potAno mAnI nirbhayapaNe ahi rahe. zokano tyAga kara. saMsAranAM caritro AvAM ja duHkhadAyaka ane vicitra hoya che. he vatsa ! potAno pati sArAkulano AgaLa cAlanAra maryAdAvALo che - ema jANIne lakSmI tathA mRgAkSI mahilA nIca ke vadhAre nIca hoya, tene anusAranArI thAya che. zrI kahetAM lakSmI kevI che ? samudramAM utpanna thaelI, jeno prabhAva sarvatra patharAela che, trinayana (mahAdeva)nA mastaka para vasanAra caMdranI je bahena che, viSNunI je patnI che. kamalataMtunA Asana para rahenArI hovA chatAM lakSmI capala svabhAvavALI strInI mAphaka khalapuruSone AliMgana kare che.' "ApattimAM dhIraja rAkhavI, AbAdImAM kSamA, sabhAmAM bolavAnI caturAI, yuddhamAM parAkrama, yaza meLavavAmAM anurAga, zrutajJAna meLavavA mATe lobha vyasana hoya. A sarva guNo mahAtmApuruSone svabhAvathI ja siddha thaelA hoya che." 170 kulapatinA abhiprAyane jANIne kumAra tyAM nizcitapaNe potAnA gharanI jema rahevA lAgyo, paraMtu varadhanuM mitranuM smaraNa bhUlI zakAtuM nathI. pUrve jemaNe abhyAsa karyo che, evI dhanurvedAdika samagra kaLAo. kulapatie suMdara rIte kumArane zIkhavI. koika vakhate tApaso kaMda-phaLa, jaLa vagere zodhavA-levA jatA hatA, tyAre kulapatie tene rokyo, chatAM paNa kutUhaLathI capaLa thaelA cittavALo tApasInI pAchaLa pAchaLa gayo. te araNyanA sImADe
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda manohara vanone avalokana karato hato, tyAre aMjana parvata sarakho uco moTo hAthI dekhyo. vidhyaparvatane jema ucA zikhara, moTA dAMta, atipragaTa taLeTI, vizALa vAMsa hoya, tema A hAthIne zreSTha gaMDasthaLa, moTAM daMkUzaLa, atipragaTa paga ane vizALa sUMDha hatI. te jANe jaMgama viMdhya parvata hoya, tevo hAthI kumAranA dekhavAmAM Avyo. (75) sAmA AvatA kumArane dekhI kaMIka roSavALI utAvaLI gati karato tenI sanmukha cAlyo, eTale jANe pratyakSa bhayaMkara yamarAjA hoya tevo jaNAvA lAgyo. kautuka lagAtAra lAlasA zaMkA ane vakracittavALA kumAre potAnuM uparanuM vastra maMDalAkAravALuM karIne hAthI sanmukha pheMkyuM. hAthIe paNa te vastra grahaNa karavA mATe potAno zuMDAdaMDa AkAzamAM uco karyo. roSAdhu thaela hAthIe tene pheMkyuM. eTale dakSapaNAthI chaLIne potAnuM uttarIya vastra grahaNa karI lIdhuM. pachI zAMta karIne tene krIDA karAvavA lAgyo. zUDhanA mukhabhAgane sparza karIne tene vegathI doDAvato, vaLI tenI pAchaLa cAlato, vaLI kSaNamAM kumAra hAthInI AgaLa doDato hato. (18) pachI kuMbhAranA cakra mAphaka bhamAvatA bhamAvatA AzramanA sthAna sudhI kheMcI lAvyo. tyAM hAthIne thaMbhAvIne te pradezamAM caratA mRgalAnA ToLAMne kAgaNI gItarAgathI gAvA lAgyo. te samaye sthira rahI kAna saravA karI hAthI paNa saMgIta zravaNa karavA lAgyo. hAthInA daMkUzaLa upara paga lagADIne, samagra trAsa pamADavAthI mukta thaela kumAre tenA pIThapradezamAM Asana sthira karyuM. kautuka pUrNa thayA pachI dhIme dhIme nIce utarIne cAlavA lAgyo. ulaTI dizAmAM cAlavAthI potAne kai dizAmAM javAnuM che, te paNa bhUlI gayo. tyArapachI avyavasthita gatithI Ama-tema paribhramaNa karato, te pradezanA parvatanA AMtarAmAMthI nIkaLatI nadInA kinArA para rahelA, jIrNa paDI gaela gharanA bhittikhaMDa mAtrathI oLakhAtuM eka nagara jovAmAM AvyuM. tene dekhIne utpanna thaelA kutUhalavALo nirIkSaNa karavA lAgyo. eTalAmAM atigUDha vAMsanuM jUtha jovAmAM AvyuM. bAjumAM mUkeluM eka krIDA karavAnuM khaga rAkheluM hatuM. kautukathI te khaga grahaNa karyuM ane vAMsanA jALamAM te chedavA mATe AdarathI calAvyuM. eTale vAsanuM jUtha nIce paDyuM ane tenA vacalA bhAgamAM tarata kapAeluM pUrNimAnA caMdramaMDala sarakhuM vadana-kamaLa paNa paDyuM. potAnuM duSTaceSTita dekhIne kumAra ciMtavavA lAgyo ke, "vagara aparAdhe koika puruSane meM haNI nAkhyo - e meM ThIka na karyuM." bIjI dizA tarapha najara karatAM uMce paga hoya tevuM mastaka vagaranuM vidyA siddha karavA mATe dhUmrapAna AraMbheluM hatuM, evuM kabaMdha dekhyuM. eTale kumArane vadhAre adhRti utpanna thaI. are re ! meM AnI vidyAsiddhimAM vighna karyuM, AnI pratikriyA mAre kaI karavI ? A pramANe
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jhuratA hRdayavALo kumAra jyAM AgaLa cAle che, tyAM bagIcAmAM uMcI dhvajA jenA upara laherAya che, tevo UMco ujjvala mahela dekhyo. temAM ArUDha thatAM thatAM sAtamA mALa para gayo, tyAM lAvaNyano samudra hoya tevI, kamalapatra sarakhA netravALI eka kanyAne dekhI. divasanA tArA sarakhA tenA dAMta ane nakha tema ja amAvAsyA (pUrNImA) nA candrathI tenuM mukha banAveluM hoya tema huM mAnuM chuM, je kAraNathI tenA vagara paNa te sarva dekhAya che. kanyAe kumArane paNa dekhyo, ubhI thai, Asana ApyuM, pachI pUchyuM ke, 'he suMdarI ! tuM koNa che ? ane ahiM kema rahelI che ! bhaya ane rUMdhAtA svarathI te kahevA lAgI ke, he mahAnubhAva ! mAro vRttAnta to ghaNo lAMbo che. prathama tame kaho ke, 'Apa koNa cho ? paMcAla dezanA svAmI brahmarAjAno brahmadatta nAmano huM putra chuM. he suMdarAMgI ! evuM kArya AvI paDavAthI huM araNyamAM Avelo chuM.' teno pratyuttara sAMbhaLatA ja netrapuTa jenAM harSAzruthI pUrAelAM che, sarvAMge romAMcita banI vadana-kamala namaNuM karIne ekadama rudana karavA lAgI. kAruNyanA samudra sa2khA kumAre tenuM (200) vadana-kamaLa uMcuM karIne dekhyuM ane kahyuM ke, he suMdarI ! karuNa svarathI tuM rudana na kara. A rudana karavAnuM je kaMI paNa yathArtha kAraNa hoya, te kahe.' netrAzru luchI nAkhIne te kahevA lAgI ke, 'he kumAra ! tamArI mAtA calaNI rANInA bhAi puSpasUla rAjAnI huM putrI chuM, tamane ja huM apAelI chuM. vivAha-divasanI rAha jotI keTalAka divaso pasAra thayA. gharanA bagIcAmAM vAvaDInA kinAre vividha prakAranI krIDA karatI hatI, tyAre koi adhama vidyAdhare mane ahiM ANI. sagA-saMbaMdhI ane baMdhunA virahAgnithI baLatA hRdayavALI huM jeTalAmAM rahetI hatI, teTalAmAM aNadhAryAM jema suvarNa-vRSTi thAya, tema ociMtA mArA puNyodaya-yoge kyAMyathI paNa tamAruM Agamana thayuM ane jIvitanI AzA prApta thai. pharI kumAre pUchyuM che, te mAro zatru kyAM che ? jethI tenA baLanI parIkSA karUM. tyArapachI te kanyAe kahyuM ke-te vidyAdhare mane bhaNavA mAtrathI siddha thAya tevI zaMkarI nAmanI vidyA ApelI che. tArA parivAramAM, ke sakhIonAM kArya karaze ane zatruothI 2kSaNa ka2ze, mAro vRttAnta paNa te kaheze. haMmezA tamAre tenuM smaraNa karavuM. te vidyAdharanuM nAma nATyonmatta bhuvanamAM prasiddha thaeluM che. mAruM puNya kaMika vizeSa hovAthI mAruM teja na sahI zakavAthI vidyAsiddhi mATe mane ahiM mUkIne bahenone A hakIkata jaNAvavA mATe, tema ja vidyA sAdhavA mATe vAsaMnA jhuMDamAM atyAre teNe praveza karyo che. Aje tenI vidyA siddha thaze, eTale te mArI sAthe lagna karaze.' tyAre kumAre kahyuM ke, 'tene to meM Aje haNI nAkhyo che.' harSathI uMco zvAsa letI te bolavA lAgI ke, 'bahu sAruM bahu sArUM karyuM; kAraNa ke, tevA duSTa ceSTAvALAonuM maraNa suMdara gaNAya che.' snehanI saritA sarakhI te kanyA sAthe gAMdharva-vivAhathI lagna karyA. tenI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sAthe keTaloka samaya pasAra karyo, eTalAmAM zravaNane atimadhura amRta samAna lAge tevo suMdara ullAsa pamADato, divyamahilAono zabda saMbhaLAyo, eTale tene kumAre pUchayuM ke, A zabda zAno saMbhaLAya che ? he Aryaputra ! tamArA zatru nAdyonmatta vidyAdharanI khaMDa ane vizAkhA nAmanI A be baheno atyaMta rUpazAlinI che. bhAinA vivAha-nimitte lagnanI sAmagrI laine ahiM Ave che; to hAla tamo A sthAnethI kyAMya cAlyA jAva tamArA viSayamAM temano anurAga kevo che ? te jANIne huM A mahela uparanI dhvajA calAvIza. jo anurAga haze, to lAla ane nahi haze, to sapheda dhvaja laherAvIza." A pramANe saMketa ApIne thoDA samaya pachI sapheda dhvajA pharakAvI ! te dekhIne te pradezamAMthI nIkaLIne eka parvatanA gahanamAM pahoMcyo, eTale tyAM AkAza jevaDuM moTuM sarovara dekhyuM. IcchA pramANe temAM snAna karyuM. mArgano thAka ane sarva saMtApa dUra karyo. vikasita kamalakhaMDanI atisugaMdha grahaNa karI. sarovaranA kinArAthI nIce utarIne sarovaranA vAyavya bhAgamAM navayauvanavatI unnata stanavALI eka kanyA dekhI. te ja samaye kAmadeve kaTAkSanA dhanuSa-bANa pheMkIne tene zalyathI jarjarita zarIravALo karI nAkhyo. haju tenA tarapha mAtra najara kare che, uvala sneha samAna ujvala netrothI tene jotI jotI ane kumAra vaDe Ama kahevAtI te pradezamAMthI cAlavA lAgI. tandrAthI alpa bIDAela nehajaLathI bhInI thaelI vAraMvAra bIDAI jatI, kSaNavAra sanmukha thatI lajjAthI capaLa nimeSa na karatI, hRdayamAM sthApana karela gupta snehabhAva ane abhiprAyane nivedana karatI hoya, tevA netranA kaTAkSo karanArI A vyakti koNa bhAgyazALI haze ? ke jene te dekhyA che." (22) tyArapachI eka muhUrta pachI eka ceTikAne teNe tyAM mokalI. teNe atikomaLa kiMmatI vastra, taMbola, puSpo tema ja zarIrane jarUra paDe tevI yogya sAmagrI mokalI. teNe vaLI kahyuM ke, "sarovaranA kinArA pAse tame jene dekhI hatI, teNe A saMtoSa-dAna mokalAvyuM che, tathA mArI sAthe kahevarAvela che ke - "he vanalatikA ! A bhAgyazALI mArA pitAnA maMtrInA ghare Ave, te pramANe tAre A kArya cokkasa karavuM, to Apa tyAM padhAro, ema kahIne kumArane maMtrInA ghare lai gai, hastakamaLanI aMjalI karavA pUrvaka vanalatikAe maMtrIne kahyuM ke, ApanA svAmInI zrIkAMtA nAmanI putrIe Amane Apane tyAM mokalelA che, to atigauravathI tamAre temanI saMbhALa karavI. maMtrIe paNa te pramANe sarva sArasaMbhALa karI. bIjA divase sarovaranA baMdhu samAna sUryodaya thayo, tyAre vijayuddha rAjAnI pAse tene lai gayA. dekhIne rAjAe ubhA thai Adara karyo, tene najIkamAM mukhya Asana ApyuM. vRttAnta pUchyo. kumAre
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paNa yathocita vRttAnta jaNAvyo. bhojana karyA pachI kumArane kahyuM ke, "amo tamAruM viziSTa prakAranuM svAgata karavA samartha nathI, to atyAre tamo A mArI zrIkAntA putrI sAthe pANigrahaNa karavAnuM svIkAro." zubha divase vivAha pravaryo. koIka divase ekAkinI zrIkAntA hatI, tyAre pUchyuM ke, vagara oLakhANe pitAe mArI sAthe tArA kema lagna karyA ? zveta dAMtanI prajAnA kiraNathI ujvala banelA hoThavALI te kahevA lAgI ke, "A mArA pitAjI ghaNA sainyavALA zatruthI herAna karatA hatA, tyAre A ativiSama pallIno Azraya karyo. tathA dararoja nagara-gAmane lUMTIne A killAmAM praveza karatA hatA. zrImatI nAmanI patnIne cAra cAra putro thayA pachI tenA upara huM thai. pitAjIne huM potAnA jIvana karatAM adhika priya hatI. jyAre huM yauvanavaya pAmI, tyAre sarva nAnA rAjAone kahyuM ke, dUra rahelA bIjA rAjAo mArI viruddha varte che, to ahiM ja koI mArI putrInA manane haraNa karanAra bhartAra hoya, to mane jaNAvavo, jethI karIne te mATe yogya karIza." koI eka bIjA divase ghaNA kutUhalathI prerAelI huM A pallI choDIne tyAM AvI ke, je sarovaramAM tame snAna karyuM. lakSaNavALA saubhAgyazALI mAninInA madanane utpanna karanArA tamone dekhyA. tame je prazna pUchyo, teno A paramArtha samajavo. zrIkAntA sAthe te nirbhara viSaya-sukha anubhavato samaya pasAra karato hato, koika divase te pallIpati potAnA sainya parivAra-sahita najIkanA dezone lUMTavAnA manathI pallImAMthI bahAra nIkaLyo, tyAre kumAra paNa tenI sAthe cAlI nIkaLyo. gAma bahAra dhADa paDI, tyAre ociMtA kamalasarovaranA kinArA para rahelA varadhanune joyo, teNe paNa kumArane dekhyo. tyArapachI te baMnene zuM thayuM ? prathama meghadhArA ekasAmaTI mAravADa-pradezamAM siMcAya, athavA pUrNimAnAM caMdra-kiraNo prApta karIne grISmanA kumuda jema vikasita thAya, tenI jema kaMika na kahI zakAya tevA virahadAhanI zAMtine pAmIne baMne rudana karavA lAgyA. varadhanune kumArane koI prakAre zAnta karI sukhethI besAryo. (250) varadhanue kumArane pUchyuM ke, "he subhaga ! ApaNA viyoga pachI teM zo anubhava karyo ?" kumAre potAnuM sarva caritra jaNAvyuM. varadhanue paNa kahyuM ke, "he kumAra ! mAro banela vRttAnta paNa sAMbhaLo. te samaye vaDalAnA vRkSa nIce tamane sthApana karIne jeTalAmAM huM jaLa zodhavA mATe gayo, tyAM eka sarovara joyuM. nalinapuTamAM pANI grahaNa karIne jevo tamArI pAse Avato hato, teTalAmAM dIrgharAjAnA sainikoe mane dekhyo. kavaca paherelA evA temaNe mane khUba mAra mAryo vaLI mane pUchyuM ke, "are varadhanu ! brahmadatta kyAM che ? te kahe." kahyuM ke, "mane kazI khabara nathI." tyArapachI mane atizaya cAbukanA mAra mAryA, bahu ja mAryo, tyAre kahyuM ke, tene vAghe phADI khAdho.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda tyAMthI kapaTathI bhamato bhamato tane dUrathI dekhyo ane saMketa karyo ke, "tuM ahIMthI jaldI palAyana thai jA." eka parivrAjake mane ApelI guTikAthI mArI cetanA uDI gai ane jANe mRtyu pAmyo houM tevo cetanA-vagarano thai gayo; eTale pelA sainiko samajyA ke, "A marI gayo che," ema jANIne mane choDI dIdho. te gayA pachI guTikA mukhamAMthI bahAra kADhI. tyArapachI tene khoLavA lAgyo. mAtra koI vakhata svapnamAM dekhAto hato. eka gAmamAM gayo, tyAM eka parivrAjakane meM joyo. premasahita praNAma karIne komaLa vacanathI mane kahyuM ke, tArA pitAno vasubhAga nAmano huM mitra hato. vaLI kahyuM ke, "tArA pitA palAyana thatA thatA vanamAM gayA ane mRtyu pAmyA. tArI mAtAne dIrgharAjAe cAMDAlonA pADAmAM sthApI che.' te duHkhathI gAMDo banI huM kAMDilyanagara tarapha cAlyo. kApAlikano veSa dhAraNa karI kapaTathI koi na jANe tevI rIte caMDALanA pADAmAMthI mAtAnuM haraNa karI devazarmA nAmanA pitAnA mitra brAhmaNanA ghare mUkI. tane khoLatAM khoLatAM ahiM Avyo ane rahelo chuM. baMne sukhaduHkhanI vAto karI rahelA hatA, teTalAmAM eka manuSya AvI A pramANe kahyuM ke, "he mahAnubhAvo ! hAla tamAre bilakula musApharI na karavI; kAraNa ke, dIrgharAjAe mokalelA jama sarakhA puruSo AvI pahoMcyA che. teo baMne mitro gahana vanamAMthI koi prakAre nIkaLIne pRthvI-maMDalamAM bhramaNa karatA kauzAMbI purImAM pahoMcyA che. tyAM udyAnamAM sAgaradatta zeTha tathA buddhilane lAkhanI zaratavALuM kUkaDAnuM yuddha karAvatA jotA hatA. te kUkaDAo yuddha karatA hatA. temAM sAgaradattano kUkaDo atisujAta hovA chatAM paNa tene buddhilanA kUkaDAe harAvyo. bIjAno kUkaDo azakta hovA chatAM kema jItyo ? tyAre varadhanue kahyuM ke "are sAgaradatta ! jo tuM kaheto hoya, to buddhilanA kUkaDAnI tapAsa karuM ke, temAM keTaluM vijJAna che ? tenI sammatithI buddhilanA kUkaDAne hAthamAM laine jyAM dekhe che, to tenA nakhamAM loDhAnI soyo bAMdhelI dekhI. tyAre buddhize jANyuM ke, "mAruM kaubhAMDa pragaTa thaze. dhIme dhIme tenI najIka ja teNe kahyuM ke, "A hakIkata pragaTa na karIza, to mArA lAbhamAMthI ardho lAbha tane ApIza. lAkhanI zaratamAMthI pacAsa hajAra ApIza." varadhanue kahyuM ke, "AmAM kaMI vijJAna nathI. buddhilane khabara na paDe tema kumArane soya bAMdhyAnI hakIkata jaNAvI. kUmAre paNa soyo kheMcI kADhI pachI AkAzamArge uDIne baMne kUkaDA pharI laDavA lAgyA, to pelo kUkaDo hArI gayo. buddhilanA lAkha paNa hAramAM gayA. tyAre baMne sarakhA thayA, eTale sAgaradatta khuza thayo. tyA pachI te baMnene suMdara rathamAM besArIne potAne ghare lai gayo. ucita sarabharA karI. ema keTalAka divaso pasAra karyA. tyAM varadhanu pAse AvIne buddhilanA eka sevake ekAMtamAM kahyuM ke - "je soyanI hakIkata viSayamAM zaratamAM buddhile je vAta svIkArI hatI, tenA ardhA lAkha dInAra mokalyA che, pacAsa hajAranI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kiMmatano A hAra mokalyo che. ema kahI arpaNa karI cAlyo gayo. kadaMDakamAMthI hAra bahAra kADhyo. zaradacaMdranAM kiraNonA samUha sarakho ujjvala karela dizA samUhavALo AmalA jevaDAM moTAM anupama nirmala muktAphaLono te hAra kumArane batAvyo. bArIkIthI dekhatAM kumAre hAranA eka pradezamAM potAnA nAmano lekha rahelo hato, te dekhyo. varadhanune pUchyuM ke, 'he mitra ! A lekha koNe lakhI mokalyo haze ?' teNe kahyuM ke, 'he kumAra ! A vRttAntano paramArtha koNa jANI zake ? A pRthvImaMDalamAM tamArA nAma sarakhA aneka mANaso hoya che. e pramANe vAta toDI naMkhAela kumAra ekadama mauna banI gayo. varadhanue te lekha kholyo ane temAM lakhelI gAthA vAMcI 'atitIvra kAmadevanA unmAda karAvanAra evA rUpavALI huM jo ke saMyogamAM AvanAra lokavaDe prArthanA pAmuM chuM, to paNa A ratnavatI ApanA tarapha ghaNIja daDhapaNe mANavAvALI che.' varadhanu A lekha vAMcI ciMtAvALo thayo ke, 'A lekhano 52mArtha kevI rIte ukelavo ?' bIjA divase eka paritrAjikA AvI. (84) (caM. 2000). kumAranA mastaka upara akSato vadhAvIne kahevA lAgI ke - 'he kumAra ! hajAra varSanuM AyuSya bhogavanAra thA.' tyArapachI ekAMtamAM varadhanune lai jaine kaMIka gupta maMtraNA karI jaldI cAlI gaI. tyArapachI kumAre varadhanune pUchyuM ke, 'pelI zuM kahI gaI ?' kaMIka hAsya karatA vadanavALo varadhanu kahevA lAgyo ke, 'paritrAjikA pelA lekhano pratyuttara mAge che.' meM pUchyuM ke, 'A lekha brahmadattanA nAmano jaNAya che, to kahe ke, A brahmadatta koNa che ?' tyAre teNe mane kahyuM ke, 'he saumya ! sAMbhaLa. A vAta tAre koine na kahevI. A ja nagaramAM ratnavatI nAmanI eka zeTha putrI che, je bAlyakALathI mArA para atizaya sneha-vizvAsa rAkhanArI che. te traNe jagatamAM jaya meLavanAra kAmadeva-bhillanI potAnA hastanI bhallI sarakhI yauvanavaya pAmI che. eka divase DAbI hatheLImAM mukhakamaLa sthApana karIne udvega manavALI kaMika ciMtA karatI meM dekhI. ekAMtamAM jaine meM samajAvI ke - 'he putrI ! tuM Aje ciMtAsAgaranI laharImAM taNAtI hoya tevI kema dekhAya che ?' teNe mane kahyuM, 'he bhagavatI mAtA ! evI koi gupta hakIkata nathI ke, je tamArI AgaLa na kahevAya, mATe ekAgra cittathI sAMbhaLa.' "je vakhate kUkaDAnuM yuddha cAlatuM hatuM ane moTA bhAi buddhilanI sAthe huM tyAM gaI hatI, tyAre koi kumAra tyAM hato. tyAre mane ema thayuM ke, 'kAmadeva jAte ja ahiM AvyA che ke zuM ?' A dAsIe jANyuM ke, 'A to paMcAla dezanA rAjAno brahmadatta nAmano putra che.' tyArathI mAMDI mAruM hRdaya sui jAuM to paNa tene bhUlI zakatuM nathI. jo mane A pati na maLe
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 101 to mAre maraNane zaraNa che." pharI meM ene dhIraja ApatAM kahyuM ke - "he vatsa ! utAvaLI na thA, huM tevo udyama karIza, jethI tAro ciMtavelo manoratha pUrNa thaze." Ama kahyuM eTale svastha zarIravALI thai. tenA hRdayane AzvAsana ApavA mATe meM tene kahyuM ke, "gaikAle meM nagarImAM te kumArane joyo hato. A sAMbhaLIne harSapUrNa hRdayavALI ema bolavA lAgI ke, "he bhagavatI ! tamArA prabhAvathI sarva suMdara kArya thaze." pachI meM tene kahyuM ke, tenA vizvAsa mATe buddhilanA bAnAthI hAraratna ane tenI sAthe bAMdhela eka lekhapatra mokalI Apa." (300) A pramANe dAbhaDAnI aMdara lekha sahita hAra grahaNa karAvIne eka puruSanA hAthamAM ApIne tenA vacanathI te meM ja mokalela hato. A lekhano vRttAnta teNe kahyo. have teno pratyuttara atyAre lakhI Apo. varadhanue kahyuM ke, "meM paNa tArA nAmano pratyuttara lakhI Apyo che." te A pramANe :- "zrI brahmarAjAno putra varadhanuM mitra sAthe upArjana karela prabhAvavALo brahmadattakumAra pUrNacaMdra jema kaumudIne, tema ratnavatI sAthe ramaNa karavAnI abhilASA kare che." varadhanue kahela A vRtAnta sAMbhaLIne kumAra ratnapatIne dekhelI na hovA chatAM paNa tenA tarapha snehAbhilASavALo thayo. vaLI bolyo ke - "jene zUravIra vinIta ane vicakSaNa mitra na hoya, tene rAjyalakSmI maLI hoya ke suMdarAMgI patnI maLI hoya, te kazA bisAtamAM gaNAtI nathI." koika divase nagara bahAranA dezamAMthI AvIne koike varadhanu ane kumArane kahyuM ke, "atyAre tamAre ahiM rahevuM te ucita nathI. kAraNa ke, kozalAdhipati dIrgha rAjAe tamArI tapAsa karavA mATe ahiM puruSo mokalyA che. A nagaranA svAmIe paNa te mATe prayatna karyo che. tamArI zodha dareka sthAne thatI saMbhaLAya che - ema lokavAda paNa saMbhaLAya che. sAgaradatte A vRttAnta jANIne temane potAnA bhUmigRhamAM rAkhI chUpAvyA. kAjaLa ane koyalanA kula sarakhA zyAmavarNavALA aMdhakArathI sarva dizAo vyApI gaI, tyAre kumAre zeThaputrane kahyuM, 'tevA prakArano koika upAya kara, jethI jaldI amo ahiMthI palAyana thai zakIe. te sAMbhaLIne sAgaradatta zeThaputra ane varadhanu sahita kumAra nagarInI bahAra thoDeka dUra gayA eTale sAgaradattane tyAM rokIne te baMne javAnI taiyArI kare che; eTalAmAM te nagarInI bahAra yakSAlayanI najIka gIca vRkSonI jhADInI aMdara rahelI taruNa mahilA ke je vividha prakAranA hathiyAra bharelA rathamAM beThelI hatI ane najIka AvI pahoMcI hatI, te ubhI thaine kahevA lAgI ke, "tame ATalA moDA ahiM kema AvyA ?' A pramANe teNe
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kahyuM, eTale teoe pUchyuM ke, "ame koNa chIe ?' te paNa kahevA lAgI ke - "brahmadatta rAjA ane varadhanu nAmanA mitra cho." "teM A kevI rIte jANyuM ?' te kahe, tyAre teNe pratyuttara Apyo ke, A nagaramAM dhanapravara nAmanA zeThane dhanasaMcaya nAmanI bhAryA che. tenI kukSIe ATha putra upara putrI tarIke janmelI chuM. yauvanavaya pAmI koi vara mane rucato na hato, eTale vara mATe yakSanI ArAdhanA zaru karI. mArI bhaktithI pratyakSa thaelA teNe mane kahyuM ke, "he vatsa ! brahmadatta nAmano chello cakravartI tAro pati thaze." * he prabhu ! mAre tene kevI rIte oLakhavA ?' kUkaDAnA yuddha samaye buddhila ane sAgaradattanI pAse je dekhyo hato, te tarapha tAruM mAnasa AkarSAze. te brahmadatta nAmano, tathA kUkaDAnA yuddhakAla pachI jyAM rahelA che, tema ja Aja rAtrie ahiM Avaze, te paNa kaheluM hatuM. "he prabhu ! hArAdika mokalyA hatA, te paNa meM ja mokalyA hatA. e vRttAMta sAMbhaLIne mArA rakSaNa karavAmAM AdaravALI che. nahiMtara hathiyAra sahita ratha mArI pAse kema hAjara kare ? e pramANe ghaNo vicAra karIne rAjAe tenI sAthe vivAha karyo. te paNa rathamAM besI pUchavA lAgyo ke, "kaI dizA tarapha javuM che ?" eTale teNe kahyuM ke, "he svAmI ! magadhApuramAM mArA pitAnA nAnA baMdhu dhana nAmanA che, te nagaranA nagarazeThapadane pAmelA che. ApaNo vRttAnta jANIne te tamAro ane mAro Adara-pUrvaka satkAra karaze kAraNa ke, mArA upara tene ghaNuM vAtsalya che. (35) hAla to te tarapha prayANa karo, tyArapachI Apane ruce tema karajo' tyArapachI kumAre te tarapha prayANa karyuM. varadhanue sArathipaNuM svIkAryuM. anukrame jatAM jatAM kauzAMbI dezamAMthI nIkaLIne, aneka pahADo oLaMgIne jemAM sUryakiraNo praveza karI zakatAM nathI-evA gIcavRkSonA gahanavALuM parvatanuM eka gahana sthaLa hatuM, tyAM pahoMcyA. tyAM kaMTaka ane sukaMTaka nAmanA corasvAmI vasatA hatA. zreSTha ratha, AbhUSaNothI alaMkRta zarIravALuM strIratna dekhIne vaLI kumAra alpaparivAravALo hovAthI bakhtarapaherIne sajja thaelA dhanuSa-dorI kheMcIne navIna meghadhArasamAna bANono varasAda varasAvavA lAgyA. dhIratAnA maMdira sarakhA kumAre paNa kSobha pAmyA vagara siMha jema haraNiyAne tema te ja kSaNe te corone hAra ApI. jemanAM chatra ane dhvajAo nIce paDI gayAM che, vividha prakAranA hathiyAranA ghA vAgavAthI ghUmI rahelA zarIravALA niSphaLa kAryAraMbha karanArA teo dareka dizAmAM palAyana thavA lAgyA, tyArapachI te ja ratha upara ArUDha thaine jatA hatA, tyAre varadhanue kumArane kahyuM ke atyAre tuM puSkaLa thAkI gayo che, to eka muhurta ahiM rathamAM nidrAsukhanuM avalaMbana
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 103 kara. atisnehavALI ratnavatI sAthe kumAra UMghI gayo. eTalAmAM eka parvata parathI vahetI nadI pAse rathanA azvo AvyA. thAkI javArthI ubhA rahyA. te samaye koI prakAre bagAsAM khAto kumAra jAgyo. cAre dizAmAM najara karatAM jyAre varadhana na dekhAyo, tyAre vicAryuM ke, "jalAdika mATe bahAra gayo haze. navIna megha sarakhA gaMbhIra zabdathI kumAra tene bolAvavA lAgyo, jyAre pratyuttara na maLyo tyAre koI prakAre rathanA dhUsarA upara najara paDI to atizaya lohInI dhArAthI kharaDAeluM jovAmAM AvyuM. eTale utpanna thaelA saMbhramavALo kumAra vikalpo karavA lAgyo ke, "nakkI varadhanune koike mArI nAkhyo che. rathanI madhyamAM jenI sarvAge cetanA sajjaDa rokAi gaI che, evA tene ratnAvatIe zItaLa jaLa ane pavanathI AzvAsita karyo, AMkho khulIne hA hA ! varadhanu ema bolIne rudana karavA lAgyo. koi prakAre ratnAvatIe samajAvIne rudana baMdha karAvyuM. pachI teNe kahyuM ke, "he suMdarI ! spaSTa vAta samajI zakAtI nathI ke, "varadhanuM jIve che ke mRtyu pAmyo che. mATe teno vRttAnta jANyA pachI gamana karavuM yogya che. atyAre mAre tenI ATalA pradezamAM nakkI tapAsa karavI joie, eTale te kahevA lAgI ke, "A ghaNA zvApada-jAnavarovALI aTavI che, temAM ApaNe sarvano tyAga karIne he nAtha ! AvyA chIe. mAMsapezI samAna ApaNe aTavamAM rahevuM jokhama bhareluM che. ApaNe rahevAnuM sthAna have najIka che. A mArga ghaNA lokonI avara-javarathI ghAsa, kAMTA vagerenA upara cAlavAthI khUMdAelo mArga che, te tarapha javuM yogya che.' tyArapachI magadha sanmukha javA lAgyo. dezanA sImADe rahelA eka gAmamAM eka sabhAsthAnamAM rahelA gAmasvAmIe prasanna rUpavALA kumArane dekhIne hRdayamAM vicAryuM ke, A koI puNyazALI puruSa daivayoge ekAkI thayo che. ghaNA bahumAnathI tene ghera lAvyA, sukhAsana para besADI pUchyuM ke, "he mahAbhAgyazALI ! tame uga cittavALA kema dekhAva cho? azru lUchIne te kahevA lAgyo ke, "mAro nAnobhAI coro sAthe laDato hato, tyAM mAre tapAsa karavA javAnuM che ke, te kevI avasthA pAmyo haze ! tyArapachI gAmasvAmIe kahyuM ke, "A bhuvanamAM moTAone Apatti Ave che, paNa nAnAne nathI AvatI, sUrya ane caMdrane rAhu grase che, paNa nAnA tArAne kaMI Apatti AvatI nathI." (350). "jyAM supuruSa hoya, tyAM durjano hoya che, jyAM nadI hoya, tyAM kotaro hoya che; jyAM DuMgara hoya che, tyAM kaMdarAo (guphAo) hoya che, to te sujana ! tuM kheda kema pAme che ?" "he sapuruSa ! A viSayamAM tamAre kheda na karavo, jo A vanagahanamAM haze, to nakkI te maLaze ja, kAraNa ke A aTavI mAre AdhIna che. tyArapachI potAnA be sevakoe tyAM
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda tapAsa karavA mokalyA. pAchA AvelA teoe kahyuM ke, "ame dareka sthaLe tapAsa karI, paraMtu kyAMya koI dekhAyo nahi. mAtra koIka sainike koika subhaTane zarIramAM yamajillA sarakhuM bANa mAryuM haze, te jamIna para ragadoLAtuM hatuM, te maLyuM che. temanuM vacana sAMbhaLIne utpanna thaelA tIvra khedavALo te lAMbA samaya sudhI zoka karavA lAgyo. mahAmuzIbate bAkIno divasa pUrNa karyo ane rAtri AvI pahoMcI. ratnAvatI sAthe suI gayo. eka pahora rAtri bAkI rahI, eTale tyAM coroe dhADa pADI. kumAre tarata atizaya dhanuSa kheMcIne bANo temanA upara varasAvyA, eTale jema pracaMDa pavanathI dhUmADo ane AkAzamAM megha vIkharAi jAya, tema coro bhAgI gayA. gAmasvAmIe ane gAma lokoe premapUrvaka atizaya abhinaMdana ApyuM. tamArA sarakho jayalakSmInA maMdira sarakho bIjo kayo puruSa hoI zake? prAtaHkALa thayo, eTale gAmasvAmIne pUchIne rAjagRha sammukha prayANa karyuM. tenA putra sAthe gAma bahAra gayo. eka moTI ghaTAvALA vRkSa nIce ratnapatIne besADIne nagaranI aMdara praveza karatA eka sthaLe ghaNA majabUta staMbhothI nirmANa karela vaLI jemAM citrakarma paNa nAza pAmyuM nathI, tevuM ati ucuM ane manohara, dhvajazreNIthI zobhAyamAna evuM eka dhavalagRha dekhyuM. potAnAM rUpathI devAMganAonA vilAsane jitanAra evI be aMganAo dekhI. teoe kumArane dekhIne kahyuM ke - "svabhAvathI paropakAra karanArA tamArA sarakhAne bhaktajana ane anurAgayukta cittavALAne choDIne paribhramaNa karavuM ucita gaNAya kharUM ke ?" "evA meM kono tyAga karyo ? te mane kaho." amArA upara kRpA karIne Apa Asana grahaNa karo. A pramANe vinavAela kumAre Asana grahaNa karyuM. tyArapachI Adara sahita bhojana-vidhi karyo ane chevaTe potAno vRttAnta jaNAvatAM kahyuM ke, "A ja bhAratavarSamAM aneka jharaNA vahevaDAvato vaitADhaca nAmano parvata che. tyAM dakSiNa zreNInA AbhUSaNa sarakhuM zivamaMdira nAmanuM nagara hatuM. jvalanazikha rAjA ane vidyu7ikhA nAmanI tene priyA hatI. nATyonmatta nAmano amAro eka bhAi hatI ane ame be temanI baheno hatI." koika samaye amArA pitAjI cAraNazramaNanI dezanA sAMbhaLatA hatA. agnisiMha nAmanA pitAjInA mitra avasara jANIne prazna karyo ke, "A bAlikAono pati koNa thaze ? tyAre zramaNabhagavaMte kahyuM ke, "temanA bhAinA vadha karanAranI te baMne bhAryAo thaze." te sAMbhaLIne rAjAnuM mukha zyAma paDI gayuM. A samaye ame pitAjIne kahyuM ke, he pitAjI ! jinezvara bhagavaMte A saMsAra Avo ja kahelo che. ahiM viSaya-sevanathI have saryuM. kAraNa ke, viSayo bhogavatI vakhate mIThA lAge che, paNa tenA vipAko ghaNA kaDavA bhogavavA paDe che. A vAta pitAjIe yathArtha svIkArI. amArA bhAInI vallabhAoe potAnA dehanA sukhano tyAga karyo. bhAinA bhojanAdikanI sAra saMbhALa karatI ame baMne rahelI hatI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 105 tyAre koika divase gAma-khANa, nagarothI vyApta pRthvImAM bhramaNa karatA amArA bhAie tamArA mAmAnI putrI puSpavatI nAmanI kanyA hatI, tenuM haraNa karyuM. tene uThAvI lAvyo, paraMtu tenuM teja sahana na karavAthI te vidyA sAdhavA vAMsanA jhuMDamAM gayo. tyArapachInI hakIkata tame jANo ja cho. puSpavatI tamArI pAsethI pAchI AvI amane zAMtithI dharma samajAvavA pUrvaka A pramANe kahyuM, "jeNe ramata khAtara khagano upayoga karI tamArA bhAino vadha karyo, te paMcAlasvAmIno putra tamArA pati thaze." "AvI paDatI ApattiomAM koI vakhata snehI hitakArI paNa kAraNa banI jAya che. vAcharaDAne mAtAnA paganI ghA paNa bAMdhavAmAM khIlA tarIke kAma lAge che.(378) baMdhuvadhanA zokamAM DUbI gaelI ame baMne beno AkAza beruM banI jAya, tema rudana karavA lAgI. eTale puSpavatIe AzvAsana ApavA pUrvaka saMsAranI anityatA jaNAvI pratibodha pamADI. tathA nATyonmattanA vadananI hakIkata jANavAthI Ano pati brahmaputra thaze. vaLI kahyuM ke, "A viSayamAM bIjo koI vikalpa na karavo. muni-vacana yAda karo ane brahmadatta patine mAnya karo." tenuM vacana sAMbhaLIne anurAgavALI banelI amo baMnee svIkAryuM, paraMtu utAvaLamAM te vakhate lAladhvajAne badale zvetadhvajA pharakAvI. eTale te pramANe viparIta saMketa thavAnA kAraNe tame bIje sthaLe cAlyA gayA. tyArapachI tamone pRthvImaMDaLamAM zodhatAM kyAMya paNa na dekhyA. tame kyAM hazo ? ema ame nirAza pAmyA. Aje aNadhAryo suvarNano megha varasavA samAna na ciMtavela nidhAna samAna evuM tamAruM sukhanidhAna-svarUpa darzana thayuM. to prArthanA karanArane kalpavRkSa samAna he mahAbhAgyazALI ! puSpavatIno vRttAnta yAda karIne amArA manoratha pUrNa karo. moha ane tvarAdhIna thaelA kumAra udyAnamAM lagna karIne rAtre temanI sAthe sUI gayA. prAta:kALe baMnene kahyuM ke, "mane rAjyaprApti thAya tyAM sudhI vinayapUrvaka puSpavatI pAse rahevuM. e pramANe amo karIzuM' ema kahIne teo gayA bAda prAsAda dekhe che, to mahela vagere kaMI dekhAtA nathI. kumAre vicAryuM ke, "nakkI te vidyAdharIoe mAyAjALa karI che, nahitara A indrajALa jema kema sarva banI jAya ? have ratnAvatI patnInuM smaraNa karIne tene khoLavA mATe Azrama sanmukha avalokana kare che, tyAre te paNa na hatI. kone tenA samAcAra pUchavA ema vicArIne dizAo tarapha avalokana karyuM. koi sarvajJa nathI, tenI ja ciMtA karato hato, teTalAmAM eka bhadra AkRtivALo ane pAkI umare pahoMcelo puruSa AvI pahoMcyo. tene pUchyuM ke, "are bhAgyazALI ! AvAM kapaDAM paherelI Aje ke kAle A nagaranA sImADAmAM ke AsapAsa bhaTakatI koIka bAlA dekhI ?' vRddha
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pUchyuM ke, "zuM tuM teno bhartAra thAya che ? kumAre kahyuM ke, "hA" vRddhe kahyuM ke, pAchalA pahore rudana karI meM dekhI hatI, tyAre pUchyuM ke, tuM ahiM kyAMthI ? zokanuM zuM kAraNa banyuM che, vaLI tAre kyAM javuM che ? tyAre te bAlAe gadgada svare kahyuM. jyAre meM oLakhI tyAre meM tene kahyuM ke, - "tuM mArI bhatrIjI thAya che. nAnApitA-kAkAne AdarathI potAne vRttAnta jaNAvyo. huM mAre ghare laI gayo, tane ghaNo khoLyo, paNa tAro patto na lAgyo. atyAre meLApa thaI gayo, te paNa suMdara thayuM. zeThane ghare tene lai gayA ane vistArathI teno vivAha karyo. ratnAvatInA samAgamamAM atRpta evo kumAra divaso pasAra karato hato, eTalAmAM varadhanunA maraNano divasa AvI pahoMcyo. te mATe bhojana-sAmagrI taiyAra karAvI. (400) brAhmaNAdika bhojana karatA hatA, brAhmaNano veSa dhAraNa karI potAno sAMvatsarika divasa jANIne varadhanu tyAM AvI pahoMcyo. kahevA lAgyo ke, bhojana karAvanArane nivedana karo ke, samagra brAhmaNomAM mastakanA muguTasamAna cAturvedI paMDita dUradezathI Avelo che, te bhojananI mAgaNI eTalA mATe kare che, ke - tene ApeluM bhojana temanA pitarAionA udaramAM harSapUrvaka pahoMcI jAya che, A vAta kumArane kahI. bhojana pIrasavAnI vyavasthA karanAra puruSo sAthe kumAra bahAra nIkaLyo, to sAkSAt varadhanune joyo. koI vakhata pUrve nahiM anubhavela evo AnaMda anubhavatA te harSathI savaMganuM AliMgana karIne kahevA lAgyo ke - "jo deva pAdharuM thayuM hoya to dUra dUranA bIjA dvIpamAMthI ke samudranA taLiyAmAMthI agara dizAonA cheDA-bhAgamAMthI ekadama lAvIne meLApa karAvI Ape che. bhojana ane bIjAM kAryo pUrNa karIne varadhanune pUchyuM ke, "he mitra ! ATalA kALa sudhI kyAM rahIne teM samaya pasAra karyo ?" tyAre maMtrIputre kahyuM ke, "te rAtre jhADImAM tame sukhethI udhI gayA hatA tyAre pAchaLathI doDI eka cora puruSe mane sakhata bANano prahAra karyo. zarIramAM tenI vedanA evI sakhata thaI ke, jethI mUccha khAine jamIna para DhaLI paDyo. mane kaMika bhAna AvyuM, tyAre tamArA mATe ghaNA vighno dekhato huM mArI avasthAne chUpAvato te ja gADha vanamAM rokAyo. ratha pasAra thai gayA pachI aMdhakAramAM page cAlato cAlato dhIme dhIme sarakato sarakato huM eka gAmamAM pahoMcyo. jenI nizrAe tame rahelA hatA, te gAmanA mukhIe tamAro sarva vRttAnta kahyo. vividha prakAranI auSadhio lagADIne mAro ghA rUjhAvI nAkhyo. tyArapachI ThekANe ThekANe tamArI gaveSaNA karato karato ahiM Avyo ane bhojananA bAnAthI tamone meM ahiM dekhyA.'
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 107 zAnta citte teo baMne eka-bIjAno viraha sahana nahi karatA rahetA hatA. tyAre koika divase paraspara ekabIjAno Avo saMlApa thayo ke - puruSArtha vagara ApaNe keTalo kALa pasAra karavo ? mATe kaMIka ahiMthI nirgamana prayANa karavAno sAro upAya meLavIe. tyAre kAmadevane prahAra karavA yogya vasaMtakALa pravartato hato, samagra loko caMdananA parimalaMvALA malayanA vAyarAnuM sukha anubhavatA hatA, te samaye nagara lokonI vividha prakAranI vasaMtakrIDA pravartatI hatI. kuberanI nagarInA vilAsa sarakhI dhana-samRddhinI choLo uchaLatI hatI. atimahAkutUhala pAmelA kumAro paNa nagaranA udyAnamAM gayA. atizaya mada jharAvatA gajendrane dekhyo, mahAvatane bhUmi para paTakI pADIne niraMkuza banI nagaramAM paribhramaNa karato hato. keLanA bagIcA samAna lokonI vasaMtakrIDAne DoLI nAkhato hato. hAlo hAlo evA pokAro thaI rahelA hatA tyAre bhayabhIta banelI karuNa rudana karatI eka kulabAlikAne hAthIe sUMDhathI pakaDI, tyAre kamalinI mAphaka hAthIe potAnI skUla sUMDhamAM pakaDelI, potAnI komaLa bAhulatAne dhUNAvatI bAlA kumAranA dekhavAmAM AvI. jenA kezapAza vikharAi gayA che, bhayabhIta capaLa netrothI samagra dizA tarapha najara pheMkatI, potAnuM rakSaNa na dekhatI aMta samaye karavA yogya devanuM smaraNa karatI; "he mAtA ! he banyuM ! hAthI rAkSase mane pakaDelI che, to tenAthI jaldI mAruM rakSaNa karo, tame mArA mATe bIjuM ciMtavyuM, jyAre deva kaMika bIjuM ja AdaryuM. tyArapachI ubharAI rahelA karuNArasathI paravaza thaelo kumAra ekadama tenI sAme doDIne vairyasahita te hAthIne paDakAryo, are duSTa ! adhama kujAta hAthI ! gabharAelI yuvatInuM mathana karavA vaDe karIne te nirdaya ! A tArI moTI kAyAthI tane lajjA kema AvatI nathI ? (425) he dayArahita ! zaraNa vagaranI A atidurlabha bALAne mAravA dvArA tAruM mAtaMga (-caMDALa) nAma sArthaka kare che. Akroza-ThapakAvALA zabdo bolavAnA kAraNe AkAzapolANa jemAM bharAi gaela che evA kumAranA hAkoTAne sAMbhaLIne hAthI tenA tarapha avalokana karavA lAgyo. te bAlikAne choDIne roSathI lAla netrayugala thavAthI bhayaMkara dekhAto, vadanane kopAyamAna karato hAthI kumAra tarapha doDyo. potAnA karNayugala aphALato, gaMbhIra huMkAra zabdathI AkAza-polANane bharI deto, lAMbe sudhI prasArelI sUMDhavALo te kumAranI pAchaLa pAchaLa javA lAgyo. kumAra paNa tenI AgaLa AgaLa kaMika kaMika khabhA namAvato doDato hato. vaLI kumAra hAthInI sUMDhanA cheDA bhAga sudhI potAno hAtha laMbAvIne pratyAzA Apato hato. hAthI paNa AgaLa AgaLa pagalAM mAMDIne kumArI AgaLanA mArgane na pahoMcavAnA kAraNe kopathI bahu vega karato
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ane 'hamaNAM pakaDI pADuM chuM' ema vicArato doDavA lAgyo. kumAra AgaLa AgaLa cAlIne Ama-tema ulaTI dizAmAM bhramaNa karAvIne tevA prakArano sIdho karyo ke, jANe citrAmaNamAM citrela mahAkuMjara na hoya tema sthira karyo. tIkSNa aMkuza hAthamAM prApta karIne kumAra hAthInI garadana upara evI re ArUDha thayo ke, jethI nIlakamaLa samAna netravALI nagaranArIo tenA tarapha najara karavA lAgI. vaLI kumAre madhura vacanothI evI rIte samajAvyo, jethI karIne te hAthIno roSa osarI gayo ane tene bAMdhavAnA sthAnamAM zAMtithI baMdhAya tevA prakArano karyo. aho ! A kumAra to parAkramano bhaMDAra che. duHkhIonuM rakSaNa karavAmAM paropakArI manavALo che. evo jayazabda uchaLyo. nagaranA svAmI aridamana rAjA paNa te sthaLamAM AvyA ane AvA svarUpavALo kumA2no vRttAnta joyo. Azcaryacakita banI pUchyuM ke, 'A kayA rAjAnA putra che ?' tenA vRttAnta jANanAra pradhAne sarva kahyuM nidhi-lAbhathI adhika AnaMda vahana karato rAjA potAnA mahele lai gayo ane snAnAdika kAryo karAvyAM. bhojana karyA pachI kumArane ATha kanyAo ApI ane zubha divase teono lagna-mahotsava karyo. keTalAka divasa yathAyogya sukhamAM rahyA pachI eka divase eka strI kumAra pAse AvIne Ama kahevA lAgI. (440) 'he kumAra ! A nagaramAM vaizramaNa nAmano sArthavAhaputra che, tene zrImatI nAmanI putrI che. bAlyakALathI AraMbhIne atyAra sudhI meM tene ucherI che, hAthInA bhayathI tame tenuM rakSaNa karyuM che. te tamArI patnI thavAnI abhilASA rAkhe che, te vakhate 'A mArA jIvanadAtA che.' ema tamArI abhilASA karatI dRSTithI tamane dekhelA che. to tenA manoratho pUrNa karo.' hAthIno bhaya dUra thayA pachI svajano mahAmuzIbate tene ghare laI gayA, paraMtu tyAM paNa snAnAdika ane zarIranI sAra-saMbhALa karavA abhilASA karatI nathI. mukha sIvI lIdhuM hoya, tema maunapaNe rahelI che. mananA bIjA sarva vyApArono tyAga karyo che. 'he putrI ! akALe tane AvuM zuM saMkaTa AvyuM. ?' ema pUchyuM, eTale te bolI ke, tamane sarva kahevA yogya che, chatAM zarama evI naDe che ke, jethI bolI zakAtuM nathI, chatAM tamane kahyuM che. rAkSasa sarakhA te hAthI pAsethI jeNe mane prANadAna karyuM che, mArUM rakSaNa karyuM che, tenI sAthe jo mAruM pANIgrahaNa nahIM thaze, to avazya mane maraNanuM zaraNa che.' e sAMbhaLIne A hakIkata tenA pitAne kahI, pitAe paNa mane ApanI pAse mokalAvI che, mATe Apa te bALAno svIkAra karo. 'A samaye A svIkAra karavo ja paDaze' ema mAnI kumAre tene mAnya rAkhI. tyAMnA pradhAne varadhanune potAnI naMdA nAmanI putrI ApI. baMnenAM vivAha-kAryo pUrNa thayAM. ema baMnenA divaso sukhamAM pasAra thatA hatA. (450)
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 109 'paMcAla rAjAno putra brahmadatta sarva jago 52 jaya prApta kare che.' evA prakAranA sarvakalaMka rahita yazogAna tenA phelAya che. vindhyavanamAM hAthI niraMkuza bhramaNa kare che, tema dhanukulanA naMdana varadhanu sAthe anusarato hato. koika divase teo vArANasImAM pahoMcyA. kumArane nagara bahAra sthApana karIne varadhanu paMcAla rAjAnA mitra kaTaka nAmanA rAjA pAse gayo, tyAre sUryodaya-samaye kamala-sarovara vikasita thAya, tema tene dekhatAM ja te harSita thayo ane pUchyuM. kumAranA samAcAra ApyA ke, te ahiM ja Avelo che. potAnA sainya vAhanasahita kumArane lAvavA sAmo gayo. potAnA brahmamitra ane tenA putrane samAnapaNe dekhyo, jayakuMjara hAthI upara besA2I zveta cAmarathI vIMjAto, pUrNimAnA caMdra sarakhA chatrane upara dhAraNa karAto, jemanuM caritra Dagale-pagale cAraNono samudAya gAi rahela che, evo te kumAra naga2mAM laI javAyo ane rAjAe potAnA mahelamAM utaro Apyo. kaTaka rAjAe kaTavatI nAmanI potAnI putrI ApI. vividha prakAranA azva, hAthIo, 2tha vagere sAmagrI ApavA pUrvaka prazasta divase kumArano vivAha-mahotsava karyo. tyAM viSaya sukha anubhavatAM rahelA che. daramyAna dUta mokalI bolAvAelA dhanuMmaMtrI puSpacUlA kaNerUdatta siMha rAjA, bhavadatta, azokacaMdra vagere potapotAnA sainya-vAhana-parivArasahita AvyA temaja bIjA aneka rAjA ekaThA thayA. kaheluM che ke - "nyAyamArge pravRtti karanAra manuSyane tiryaMco paNa sahAya karanAra thAya che ane anyAyamArge janArane sago bhAi paNa choDIne cAlyo jAya che." (462) varadhanune senApatino abhiSeka karI tyArapachI tarata ja dIrgharAjAne vaza karavA mATe kAMpilyapuramAM mokalyo. vaLI tene kahyuM ke "A bhuvananI aMdara ekalo sajjanomAM cUDAratna samAna udayagiri che ke, je sUryane mastaka upara rAkhIne teno udaya karAve che. zleSArtha hovAthI mitra eTale sUrya paNa thAya che. vaLI mitrano udaya karAvanAra sajjanaziromaNi hoya che." visAmo lIdhA vagara da22oja prayANa karatA karatA dIrgharAjAnI najIka pahoMcyA, tyAre dIrgharAjAe kaTaka vagere rAjAo u52 dUta mokalAvIne kahevarAvyuM ke, 'dIrgharAjA tamArA upara atizaya gusse thayA che. kAraNa ke, A brahmadattane tame sarvee vaDero banAvyo che. Ama karavAmAM tamArA sarvanuM kalyANa nathI. kAraNa ke; jo pralayakALanA pavanathI uchALA mAratA samudra-jaLanA taraMgo sarakhA vipula sainyavALo dIrgharAjA potAnuM lazkara cAre bAju pAtharaze, to tamo pachI chUTI zakavAnA nathI, haju paNa samajIne pAchA pharazo, to tamAro A aparAdha mApha karavAmAM Avaze. satpuruSo vinayavALA manuSyo upara krodha karatA nathI, eTale bhayaMkara bhRkuTInI racanA karIne ati rudra roSa batAvatA -
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda . teoe dUtano tiraskAra karyo. ane pote paMcAla dezanA sImADe jevA pahoMcyA eTale dIrgharAjAe ghaNA zatru-sainyanA bhayathI nagaranuM rakSaNa karavA mATe lazkara goThavI sajja karyuM, tathA killAne yaMtra-sAdhano goThavIne surakSita karyuM. aneka narendra-rAjAo sahita te brahmadatta paNa pAchaLa pAchaLa cAlato AvI pahoMcyo ane bhayaMkara bhaya utpanna thAya tema cAre bAjuthI kAMpilyapurane gherI lIdhuM. talabhAgamAM rahelA ane killA para rahelA evA baMne pakSanA subhaTo paraspara ekabIjA upara hathiyAronA prahAronI paraMparA karatA hatA. je sainyomAM atighora guMjA2va karatA eka pachI tarata ja bIjA ema lagAtAra pattharono varasAda varasato hato. jemAM nirdayapaNe karelA prahArathI nAsI jatA, yuddha-vAjiMtronA zabdathI kAyara banelA ane bhaya pAmelA evA baMne pakSonA bhayaMkara kutUhaLa karAvanAra, keTalAkane hAsya karavanAra, keTalAkane atiroSa karAvanAra yuddho jAmyAM. dIrgharAjAnA subhaTo hatAza thayA ane have potAnA jIvanano bIjo upAya na meLavanAra te AgaLa AvIne (475) naga2nA daravAjAnA baMne kamADa kholIne ekadama nagaramAMthI nIkaLIne puSkaLa sainya sahita atizaya puruSArthane avalaMbIne bhAlA sAthe bhAlAnuM, bANa sAme bANanuM taravAra sAthe ta2vA2nuM ema sAmasAme baMne baLonuM kSaNavAra yuddha thayuM, temAM ghaNA ghAyala thayA. hAthIo bhUmi para DhaLI paDyA. tyArapachI kSaNavAramAM potAnuM sainya nAza pAmatuM dekhI dhIThAithI dIrgharAjA brahmadatta ta2pha doDyo. barachI, bhAlA, bANa vagere zastrothI brahmadatta ane dIrgharAjAnuM deva-manuSyone Azcarya ka2nA2 moTuM yuddha pravartye. te samaye navIna sUrya maMDala sarakhuM tejasvI, tIkSNa agradhAradAra, ati bhayaMkara, zatru pakSanA baLano kSaya karanAra, hajAra yakSa devatAothI adhiSThita evuM cakraratna brahmadattanA hastatalamAM AvI pahoMcyuM. tarata ja cakrane dIrgharAjA upara pheMkyuM, jethI tenuM mastaka chedAi gayuM. gaMdharvo, vidyAsiddho, khecaro, manuSyoe puSpavRSTi varasAvI. jAhera karyuM ke, 'atyAre bAramA cakravartI utpanna thayA che.' bharata cakrInI jema bharatakSetranA cha khaMDonI sAdhanA karI. temaja kAMpilyapuranI bahAra bAra varasa cakravartIpaNAno abhiSeka-mahotsava ujavAyo. prazaMsako bolavA lAgyA ke - "he cakrIzvara ! Apa kyAMya kalA vaDe paNa kAluSyane (kalaMkane) pAmyA nathI, AkAzagamana lakSmIne Ape dhAraNa karI nathI, Apa nakSatronA patipaNAne pAmyA nathI, doSA (rAtri)nA AgamanamAM udayane pAmyA nathI, maMDalanA khaMDanamAM naSTa ruci thayA nathI, kamalanI zobhAne dUra karI nathI, tema chatAM vidita jANyuM ke, Apa samyak kalAvAna cho." koika samaye devatAe gUMthela hoya, tevo manohara vikasita puSpamALAno suMdara daDo
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 111 eka dAsIe cakravartIne Apyo. tene suMghatAM "madhukarI saMgItaka' nAmanuM nATaka yAda AvyuM. vicAraNA karatAM "AvuM kyAMika pahelAM dekheluM che." pUrvabhavanuM jAti smaraNa jJAna thayuM ke, "ame baMne AgalA bhavamAM saudharmamAM devatAo hatA. AgalA cAra bhAvomAM yugala-joDalA rUpe, dAsAdikapaNe thayA hatA. saMjIvana auSadhi samAna te bhAi ahIM kevI rIte maLaze ? e niraMtara jharato cakravartI jamato nathI ke suto nathI. maMtrIoe pUchyuM, tyAre pahelAno vRttAnta rAjAe jaNAvyo. maMtrIoe mAMhomAMhe maMtraNA karIne kahyuM ke, "he deva ! dAsAdika bhavo jAheramAM pragaTa karavApUrvaka tamArI samasyA dareka sthale vistAravI, tema karatAM kadAca te pUrAI jaze. durghaTa kAryane saraLatAthI karAvanAra, evA ubhaTa daivanA vyApAra vaDe koI prakAre A kSetramAM te utpanna thayo haze, to teno paNa tamane yoga thai jAya.' eTale cakravartIe kahyuM ke, "A upAya iSTa-sAdhaka nIvaDaze." pUrvabhava viSayaka A zlokArdhamAM saMgRhita karyuM che. 'mArava tAsa mRta haMsa, mAtAvimarI tathA I"pUrvabhavamAM ApaNe dAso hatA, tyArapachI ApaNe mRgayugala, pachI haMsayugala, pachI cAMDAla, pachI devo hatA." tathA rAjAe jAherAta karAvI ke A zlokanA bAkInA pAchaLanA soLa akSaro pUrNa karaze, tene soLa hajAra hAthI ane lAkha azvo ApIza. bALako, strIo, kheDUto, vepArI, govALo vagere sarva samudAya A zlokArdha bhaNatA hatA, paraMtu tene anurUpa chellA pado koI pUrI zakatA na hatA. A bAju purimatAla nagarImAM citrano jIva zeThaputra hato, pUrvabhavanI jAtinuM smaraNa karIne dIkSA aMgIkAra karI, sUtrArtha bhaNIne gItArtha thayo. devatAnA bhava viSayaka avadhijJAnathI jANyuM ke, "mAro AgaLano saMbaMdhI devatA bharatakSetramAM cakravartI thayo che. tene pratibodha karavA te cakravartInA nagaramAM AvyA. trasa-bIja-prANa-rahita bhUmimAM rahIne paramArtha svarUpa dhyAna karatA hatA, reMTa calAvanAra koI puruSa uparA uparI te ardhaloka vAraMvAra bolato hato. potAnA pahelAnA pAMca janmo sAMbhaLIne A muni vicAravA lAgyA ke, cakrIe Ane A pado bhaNAvyAM jaNAya che; - eTale munie tarata bAkInAM pado A pramANe pUryA." | 'SA nI SaSTiA nArinyonyAkhyAM viyuyora !' ekabIjAno viyoga pAmelA evI ApaNI A chaThThI jiMdagI che. A pada gokhIne te reMTavALo ekadama lobhathI brahmadatta rAjA pAse gayo ane je pramANe sAMbhaLyuM hatuM, te
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pramANe asmalita pado bolI gayo. (500) A sAMbhaLIne cakravartI atizaya harSa pAmavAne lIdhe Akulita cittavALo thayo, mUccha pAmyo, jethI rAjasevako tene haNavA lAgyA. are ! Ama bolIne svAmIne teM AkuLavyAkuLa kema karyA ? tArI AkRtithI nakkI tuM koi krUra mativALo jaNAya che. pelAe kahyuM ke, prathama rAjAne svastha karo, nahitara huM tamane haNIza. teNe vaLI kahyuM ke, "mane koika munie A pado bhaNAvyAM che. huM kaMI A karanAra kavi nathI.' rAjAnI mUrchA utarI gaI. svastha thayo eTale pAritoSika dAna ApI pUchyuM ke, he bhadra ! te munine batAva, jethI temane praNAma karIe. pUrvabhavanuM zruta pragaTa thayuM, sneha-rAge raMgAelo AnaMdAzrupUrNa nayanavALo rAjA tyAM jaine praNAma kare che. dharmalAbhanA AzIrvAda ApavApUrvaka citra sAdhusiMhe saMsArathI tAranArI dharmadezanA zaru karI. A pAra-vagaranA nissAra khArA saMsAra-samudramAM sArabhUta padArtha hoya, to mAtra jinezvare kahelo dharma che, dharma durita-duHkhane bALavAmAM samartha che, svarga ane mokSano mArga sAdhI ApavAmAM samartha, sarva guNamAM caDiyAto hoya to dharma che, dharitrImAM pavitromAM zreSTha eka (advitIya) pavitra dharma che. samartha puNyamAM tatpara manuSyo ramya dharmanuM paripAlana kare che. hAthInA kAna sarakhuM capaLa yauvana che, maLeluM rUpa asthira che, strInAM kaTAkSa sarakhI lakSmI caMcaLa che, dekhatAM ja nAza pAmanArI che, sakhata pavana-prerita navIna pAMdaDAM sarakhuM ati tarAvALuM capaLa AyuSya che. kAyA roganuM ghara che. prayijanano saMyoga te paNa viyoga karAvanAra che. mahAguNonuM ghara A deha che, te paNa vRddhAvasthAyoge jIrNa pAMjarA sarakhuM thAya che, pApa karAvanAra rAjya narakanuM duHkha upArjana karAve che. he rAjan bIjA paNa sarva pramAdanAM kAryo saMsAra-vRddhinAM kAraNe thAya che. mATe samaja samaja, saMsAramAM muMjA nahiM, pramAda karavo yukta nathI. A saMsAranATakabhUmimAM haju te bahAranA vairIne jitane pRthvInuM rAjya meLavyuM che. mokSasukha sAdhavA mATe kAma-krodhAdika atyaMtara zatruone jitI le. pApa karAvanAra rAjyano tyAga karIne Aje pravrajyA aMgIkAra kara, je pramANe AgaLa sanakumAra cakrIe pravrajyA aMgIkAra karI hatI, tema tuM paNa dIkSA grahaNa kara. brahmadatta - jo tame bhogo bhogavo ane A rAjya grahaNa karo to tethI huM kRtArtha thai tamAro dAsa banIza ane rAjyano tyAga karIza. muni - mane paNa bhogo maLelA hatA, bhavathI bhaya pAmelA meM teno tyAga karyo. te rAjan ! kUtarA sivAya bIjuM koNa vameluM pIvAnI icchA kare ?
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 113 brahma0 - he prabhu! pravrajyAthI AgaLanA bhAvamAM saMpUrNa sukha-prApti bhogo maLe che, to hAthamAM AvelA bhogone choDIne zA mATe pravrajyA aMgIkAra karavI ? muni - jinadharma mokSaphaLa ane zAzvata sukha ApanAra jinezvare kahelo che. khetI karatAM palA-ghAsanI mAphaka manuSya ane devalokanAM sukho AnuSaMgika-gauNaphaLa ApanAra che. brahma) - A jagatamAM viSaya-sevana ane temAM paNa mAtra kAmadevanuM mukhya sukha che, ene ja mokSa kahelo che, tenA sivAya bIjo koi mokSa kahelo nathI. jo zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzanuM alpa sukha hoya temAM sukha nathI, mATe jyAM AgaLa bhoga mATe strIo che, evo saMsAra eja sAra che. muni - saMsAra-samudramAM DUbatA mArA baMdhune mArA sarakho hatAlaMbana bhAi maLavA chatAM AvA mokSanuM phaLa A janmamAM meLavI zakAya tema che, chatAM A janmamAM tuM naraka phaLa meLave che. moharUpa mahApAradhIe bhavAraNyamAM manuSyarUpa haraNiyAone jALamAM sapaDAvavA mATe A strIrUpa jALanI racanA karelI che. AMtaraDAM, carabI, mAMsa, lohI, viSTo, pizAbathI bharela kothaLI sarakhI taruNIone caMdra, kamaLa, mogarAnAM puSpo vigerenI upamA ApanAra A lokamAM mUrkha samajavA. brahma0 - he svAmI ! ApanI pAse mArI A prathama prArthanA che ane te svIkArIne mane kRtArtha karajo. rAjya svIkArI pAlana karo ane pAchaLathI dIkSA lejo. huM paNa tamAro anucArI thaIza. muni - tane pAchaLathI saMyama maLavAnuM nathI - e nizcayanI vAta che. mAro paNa nizcaya che ke, pAchaLathI dIkSA levAnI che, to atyAre mAre dIkSAno tyAga zA mATe karavo ? (pa25) svargamAMthI cyavane ApaNe duSkRta-pApathI dAsAdika thayA, ATaluM smaraNa karanAra tArAthI te viSaya-vipAko kema bhUlI javAya che ? uttama kula-AgamAdika sAmagrIvALo A manuSyabhava maLyo amRtathI pAdazauca karavA samAna viSayothI A manuSyabhava hArI na jA. jeNe AgaLa niyANuM kareluM che, te nakkI dIkSA aMgIkAra karaze nahiM, ema cittamAM ciMtavIne citramuni tyAMthI vihAra karI gayA. ghAtakarmano nAza kara, kevaLajJAna utpanna karI, lAMbA kALa sudhI vicarI, samagra karma-malanuM prakSAlana karI, temaNe paramapadane prApta karyuM, saMsAranA indriyonA viSayasukha bhogavavAnI tRSNAvALo, tenA ja cittavALo, tenI ja vezyAvALo brahmadatta sAtaso varSa pasAra kare che. (pa30)
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koIka samaye rAjAnuM citta prasanna karI eka brAhmaNa mAgaNI kare che ke, 'tamAro mahA AhAra che, temAMthI lagAra paNa mane Apo.' rAjAe kahyuM ke, mAro AhAra bIjA mATe pacAvavo atimuzkela che. ema chatAM enuM pariNAma manuSyane evuM Ave che ke, tenA zarIramAM kAmadevano tIvra unmAda thAya che.' brAhmaNe kahyuM ke, 'alpa bhojana paNa ApavA Apa samartha thai zakatA nathI, to snehI-saMbaMdhIo moTA pramANamAM tamAro prabhAva prasAra ka2vA samartha banI zakaze ? Ama kahevAthI AvezamAM AvelA rAjAe potAnA bhojanamAMthI alpa bhojana karAvyuM ane te ghare gayo. rAtre te bhojana pacatAM pacatAM mahA unmAda thayo. rAtre mAtA, patnI, putrI, bahena, sAsuno taphAvata gaNyA sivAya gAMDA gadheDA mAphaka baLAtkArathI dareka sAthe ratikrIDA karavA lAgyo. ema karatAM prAtaHkALa thayo, cakrIno AhAra koI prakAre jIrNa thai gayo ane potAnuM rAtrinuM caritra vicAravA lAgyo, eTale lajjAthI levAi gayo. potAnA kharAba vartana rUpa kalaMka-kAdavathI kharaDAela mukha teone batAvavA azaktimAna thavAthI gharamAMthI bahAra nIkaLI gayo ane pAcho gharamAM praveza karato nathI.' 114 atitIvra kopajALathI bhayaMkara nakkI AtmaghAtaka thAya che. have vicAraNA karavA lAgyo ke, A cakrIne kevI rIte mArI nAkhavo ? A mAro niSkAraNa zatru, sArA svAmInA bAnAthI vikhyAta thaelo che. jeNe mane bhojana ApIne levA-devA vagara mane vajrAghAta mAryo, "sarpane dUdhapAna karAvo, khoLAmAM dhAraNAdikathI lAlana-pAlana karo, to paNa potAno thato nathI, tema brAhmaNane paNa cAhe eTaluM ApIe, poSIe to paNa potAno thato nathI." (540) lAMbA kALa sudhI snehapUrvaka sahAyatA karavAmAM Ave, vAraMvAra mAgelo AhAra ApavAmAM Ave, to paNa vAghanI jema rAjAnI AMkha phoDIne haNavAnI icchA kare che. eka divase eka gopAla-bALaka vaDa nIce beThelo hato ane vIMdhavAnI kaLAnA abhyAsa mATe dUrathI bakarInI liMDIothI vRkSanAM pAMdaDAone kramasara dhArelA sthAne pheMkI vIMdhato hato. 'mAruM vaira zuddhi karanAra A bALaka nipuNa che.' ema vicArI dAna ApI evo vaza karyo ke, jethI kahyA pramANe karanAra thAya. koIka samaye cakravartI potAnA rasAlA sahita bahAra pharavA nIkaLyo hato, tyAre govALanA putre dekhyo. koika devagRhamAM koi na dekhe tema chUpAI gayo. gophaNathI be goLI evI rIte tAkIne mArI jethI karIne parapoTAnI jema rAjAnI baMne AMkho bahAra nIkaLI gai. cAre bAju tapAsa karatA kopAyamAna aMgarakSakoe te ghAtakane dekhyo. jyAre tene
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 115 mAra-Thoka karavA lAgyA, tyAre brAhmaNanI preraNAthI A kArya meM karyuM.' ema jANavAmAM AvyuM. mahArAjAe satya hakIkata jANIne vicAryuM ke, kharekhara vipranI jAta ja evI che ke jyAM bhojana kare, tyAMnuM ja bhAjana bhAMgI nAkhe che. "vadheluM nakAmuM eThuM paNa bhojana ApIe, to kUtaro tene mAlika mAne che, te ghaNo sAro gaNAya che, paraMtu amRta sarakho AhAra brAhmaNane bhojana karAvyo hoya, to paNa brAhmaNa mArI nAkhe che." tyArapachI rAjAe te govALa-bAlakane tenA samagra kuTuMba sahita tathA pelA brAhmaNane paNa muThImAM maccharane masaLe tema marAvI naMkhAvyo. vaLI brahmadatta rAjAe bIjA paNa purohita, bhaTTa, caTa vagere brAhmaNa sarva jAti upara atizaya krodhAMdha thaelo hovAthI darekane marAvI nAkhyA. (550) vaLI maMtrIone AjJA karI ke, te brAhmaNonAM netro ukheDIne vizALa thALa bharIne mane arpaNa karo, jethI mArA hastathI tene masaLI AnaMda mANe. atiraudra pariNAmavALA roSavALA rAjAne jANIne guMdAnA ThaLiyA bharelA thALa hAthamAM arpaNa kare che. vAraMvAra tene masaLato evo apUrva adhika AnaMda anubhave che ke be netra grahaNa karavAvALA tenA kroDamA bhAge paNa khUza thato nahi hoya. strIratna puSpavatInA sparzamAM paNa tene teTalo cittano AnaMda nahi thato hoya ke, pApamativALA tene guMdAnA ThaLiyA bharelA thALa masaLavAthI thato haze. te rAjAnI AgaLa sthApana karela A sthAla sAcAM netronI bhramaNA karAvato hato. athavA to sAtamI narakamRthvImAM prasthAna karavA mATenuM maMgala akSayapAtra hoya. A pramANe raudradhyAna karatAM tenAM soLa varSa vItI gayAM. sAtaso soLa varSanuM samagra AyuSya pUrNa karIne sAtamI narakamRthvImAM gayo. zrI brahmadatta cakrInI kathA saMpUrNa. 19. udAdhirAjAne mAranAra vinAnuM daSTAMta - puSponA samudAyathI manohara, kalahaMsonI zreNInA zabdothI yukta, jaLadAna karanAra evI vAvaDIo vaDe bahAra ane atimanohara-lAvaNya yukta, kalahaMsonA zabda sarakhA pagamAM paherela jhAMjharanAM zabdonI pradhAnatAvALI taruNIo vaDe aMdara zobhA pAmatuM, amarApurIne camatkAra pamADanAra traNa-cAra mArgayukta, jemAM zatru-sainyano praveza thai zakato nathI evuM pATaliputra nAmanuM nagara che ane tyAM udAyi nAmano moTo rAjA che. te ' rAjA ativizuddha dharma dhAraNa karavAmAM agrabuddhivALo hovA chatAM sajja karanAra je dhanuSadorI hovA chatAM arpita lakSavALo hovA chatAM parAkSukha bANone pheMke che. zleSAlaMkArathI varNana che. zUravIra che, tema dAnazUra che. (mArgaNa eTale bANa ane
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mArgaNa eTale yAcako) yAcakone lAkhonuM dAna Ape che. koIka samaye koika rAjAnA mahA aparAdhane kAraNe te mahArAjAe tenI samagra rAjyalakSmI saMharI lIdhI, dezAMtaramAM gayA pachI teno putra avaMtImAM pahoMcyo. tyAMnA rAjAnI sevA kaMTALyA vagara karavA lAgyo. eka vakhata parimita vizvAsu parSadAmAM rAjAe potAno abhiprAya prakAzita karyo ke, "ApaNAmAM tevo koi samartha nathI ke, "je udAyi rAjAnA ugrazAsanano nAza kare." eTale pelA rAjupatra vinaMti karI ke, "jo mAruM vacana mAnya karo, to huM tamArA manoratha pUrNa karuM.' A pramANe rAjAnI anujJA pAmelo te pATalIputra nagarIe pahoMcyo. niraMtara rAjamaMdiramAM praveza karavAnA upAyo khoLe che, guptapaNe rAjAno jIva uccheda karavAno prayatna kare che, paNa rAjakuLamAM praveza meLavI zakato nathI. "aSTamI-caturdazInA divase pauSadha karAvavA mATe rAjA AcArya pAse jAya che, tema tyAM rAtrivAsa kare che." tema tenA jANavAmAM AvyuM. "kharekhara rAjAnA verIno vinAza sAdhavAmAM samartha A Aya ThIka che." ema ciMtavIne te AcAryanI haMmezAM sevA karavA lAgyo. samyagdharmanuM zravaNa kare che, tIvra tapa sevana karavA lAgyo, vinaya paNa khUba karavA lAgyo. pravrajyA aMgIkAra karavA mATe ati udyama karavA lAgyo, zraddhA batAvavA lAgyo. bhavitavyatAnA niyogathI ghaNA prakAranA upayoga karyA vagara AcArya bhagavaMte kapaTathI dharmanA arthI thaelA tene dIkSA ApI. kaheluM che ke, ' jagatamAM chadmastha jIvane upayogano abhAva thayA vagara raheto nathI. jJAnAvaraNa karmano svabhAva ja jJAna AvaravAno che, "ghaNA kUTa kapaTa nATaka karavAmAM catura evA zikArI, vezyA ane dharmanA bAnAthI ThagAI karavAmAM vatsalatA dharAvanArathI jagatamAM koNa ThagAtA nathI ?" (15) AcArya-samudAya, navIna sAdhu, tapasvI, glAna, kula vagerenAM vaiyAvRtya kAryo karavAmAM hiMmezA lIna thaelo hovAthI parivAranA lokoe tenuM bIjuM "vinayaratna' nAma pADyuM. "A lokasaMbaMdhI kArya karavAmAM sarva prayatna pUrvaka loko kheMcAya che, te pramANe jo paraloka sudhAravA mATe lAkhamA aMzamAM paNa prayatna kare, to AtmA sukha meLavanAra thAya che. jyAre guru rAjamaMdiramAM jatA hatA, tyAre upadhi laine te sAthe javA taiyAra thato hato, paraMtu guru tene sAthe tyAM laI jatA na hatA, kAraNa ke, haju yogyatA meLavI na hatI. te kahevAto vinayaratna potAnA rajoharaNanI aMdara kalokanI charI vahana karato hato, je potAnA vajanathI ja lohI sAthe maLIne pRthvItala para jAya che. jIvarakSAnuM vikhyAta sAdhana rajoharaNa tenI aMdara rAjAno ghAta karavA kaMkalohanI charI vahana karato hato. A kuziSya
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 117 rajoharaNa ane charI amRta ane jhera ema eka sAthe baMne vahana karato hato. prapaMcathI rAjAno ghAta karavAnI icchAvALA kRtrima evA te sAdhune bAra varasa pasAra thayAM, paraMtu rAjAnA puNyaprabhAvathI tene dhArelA kArya karavAno avasara prApta na thayo. koika samaye sarva sAdhu-parivAra kAmakAjamAM ekadama vyAkulapaNe rokAi gayA hatA, tyAre te ja kuziSya sAthe AcArya rAjabhavanamAM gayA. "durjana, cora, parastrIlaMpaTa, bilADA vagere jIvo mahAkrUra hoya che, te pApIone lAMbA kALa sudhI game teTalA sAcavyA hoya, rakSaNa-pAlana karyuM hoya, to paNa potAnA pApI kAryanA ekAgracittavALA teo prapaMca karI Thage che." "bAra varasanA dIkSA paryAya pALatA ane hajAro upadezanAM vacano sAMbhaLatA gItArthanI jema prauDha thai gayo haze, ema dhArIne varjavA yogya hovA chatAM Aje bhale te upadhisahita Ave." vasati mAgIne guruguNavALA te AcArya bhagavaMta ekAMta sthaLamAM rahyA. samaya thayo, eTale suvizuddha zraddhAvALA rAjA tyAM AvyA. (25) uttama guru bhagavaMtanA caraNa-kamaLamAM praNAma karavA pUrvaka pauSadha lIdho. pratikramaNa karyA pachI prazno pUchato hato ane tenA javAbo paNa zravaNa karato hato. bhAlatala para be hAthanI aMjalI joDI kSaNavAra dezanA sAMbhaLI, tyArapachI potAnA zvAsozvAsa lAgavAthI gurunI AzAtanA TALavA mATe mukhe mukhakoza bAMdhI zakti anusAra vizrAmaNA karI. vaLI rAjAe te kRtrima kuziSyanI paNa mananI vizuddhithI zarIra vizrAmaNA karI. muhapatti paDilehaNa karI pachI saMthAro pAtharIne AcArya, upAdhyAya vagere jeo mArA aparAdha jANe che ityAdika cAra zaraNa smaraNa karIne anityAdika bhAvanA bhAvIne bAhunuM ozIkuM ane DAbe paDakhe kUkaDInI jema uMcA paga lAMbA karIne bhUmi-pramArjana karIne A vagere saMthArAporisI bhaNAvIne guru suI gayA, pachI rAjA suI gayo. paraMtu pelo bhekhadhArI kumuni ekalo dravyathI jAgato hato, paNa bhAvathI UMghato hato. te dhIme dhIme uThyo. narakanA aMdhakAravALA kUvAmAM paDavAnA pariNAma karato duHkhanI khANa sarakhI kaMkalonI charI taiyAra karI. rAjAnA kaMTha upara te charI sthApana karI, paraMtu potAnA AtmAno kaMTha kApI nAkhyo. tattva samajanAra rAjA paMcatva pAmyA. bhayathI kaMpatA hastavALo te pApI te charI tyAM ja mUkIne tyAMthI cAlI nIkaLyo. muni hovAthI paheregIre ane aMgarakSakoe tene na rokyo. rAjAnuM zarIra puSTa hovAthI te zarIrarUpa parvatanA zikharathI lohInuM jharaNuM vahetuM vahetuM AcAryanA saMthArA-pradeza sudhI AvI gayuM. lohInA sparza ane gaMdhathI jAgIne jyAM dekhe che, to mastaka ane kaMTha kapAI gaelAM joyAM. arere ! A to mahA akArya thayuM, A kayA krUra karmIe zA mATe karyuM ? traNa gaNA aMgarakSakothI vIMTaLAela chatAM
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda Ama kema thayuM ! A vicAre che. vaLI saMthArAmAM jeTalAmAM pelA kujAta ziSyane dekhatA nathI, eTale nirNaya karyo ke, 'A sarva kaubhAMDa te pApI ziSye ja karyuM che. are re ! huM kevo *nirbhAgI ke, AvuM mahAkalaMka mane lAgyuM, jinapravacana rUpI mahAvikasita bagIcAmAM A dAvAgni saLagAvyo. muniveSathI vizvAsamAM laine A rAjAne mArI nAkhavA ahIM koI ghAtaka Avyo. A kAraNe zAsanano apayazano paDaho vAgaze. 'zaradapUrNimAnA caMdra sarakhA jinazAsana viSe apabhrAjanA malinatA na thAo' te mATe A avasare mAre Atmavadha ka2vo joie. A pramANe nizcaya karIne jeTalAmAM tyAM dekhe che, to tarata kaMTha chedavA mATenuM zastra maLI AvyuM. rAjAnA kaMThamAM sthApelI charI dekhI. potAnA samagra pApazalyonI zuddhi karIne, siddhone namaskAra karIne temanI samakSa pAMca mahAvrato uccArIne, saMgha AcArya vagere prANIgaNane khamAvIne bhavacaramanuM dRDha caturvidha AhAranuM pratyAkhyAna svIkArI paMcaparameSThinAM pAMca pado kaMThamAM sthApana karavA pUrvaka kaMkalohanI charI paNa kaMTha upara sthApana kare che. tIvra saMvegayukta teo baMne mRtyu pAmIne devaloke gayA. prabhAtasamaya thayo, tyAre zayyApAlikA jyAM dekhe che, tyAM ja moTA zabdathI pokAra karyo ke, 'are ! huM haNAI gaI, lUMTAi gaI, hAhArava karatA loko ekaThA thayA ane AkAza baheruM thai jAya tevA zabdothI rudana karavA lAgyA. lokomAM evo pravAda phelAyo ke, koI kuziSya rAjA ane potAnA gurune tathA potAnA A loka ane paralokane haNIne kyAMIka palAyana thai gayo. te putra vagaranA mRtyu pAmelA rAjAnI pATe sarve naga2netAoe ekaThA maLI paMca divyo vaDe pahelA naMdane sthApana karyo. ekadama tyAMthI nAsIne te krUra pApI avaMtInA rAjA pAse pahoMcyo, juhAra karIne pUrvano sarva vRttAnta smaraNa karAvyo. te sAMbhaLIne A rAjA camakIne tenuM duSTa caritra vicAravA lAgyo ke, 'arere ! A durAtmAe A rAjaratnane mRtyu pamADyo. (50) A duSTane koi akArya nathI. kadAca kopAyamAna thAya, to so varSe paNa te potAnA svabhAvAnusAra mane paNa mArI nAkhe.' ema dhArIne ekadama potAnA dezamAMthI dezavaTo Apyo. citra sAdhunA hajAro upadezanA vacano vaDe paNa te brahmadatta pratibodha na pAmyo. tema bAra varase paNa A kuziSya pratibodha na pAmyo. A vinayaratna(ti)nI kathA samAptA. rAjyalakSmI na tyAga karanAra brahmadatta sAmatI naraka kema pAmyo te kahe che - gayakaNNa-caMcalAe, aparicatAe rAyalacchIe / nIvA sajampa-limana-mariya-marAto paddhati ane 11rUra||
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 119 hAthInA kAna sarakhI caMcala, potAnI meLe cAlI javAnA svabhAvavALI hovA chatAM alpa sattvavALA te rAjyalakSmIno tyAga na karI zakavAnA kAraNe, tenA mamatvanA kAraNe potAnA karmarUpa kAdavathI bhAre thaelA teo nIce narakanA kUvAmAM paDe che. kalimala eTale pAparUpa kacaro, bIjA paNa alpa sattvavALA svecchAe rAjyalakSmI parigraha-mamatAno tyAga na karanAra ati kalimalathI bAre thaelA AtmA nIcenI narakabhUmimAM paDe che. A kAraNe brahmadatta paNa nIce sAtamImAM gayo (32) A pramANe zrI ratnaprabhasUrie racela upadezamALAnI vizeSavRttinA prathama vizrAmano AgamoddhAraka A. zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya A. zrI hemasAgarasUrie gUrjarAnuvAda pUrNa karyo. siM. 2029 aSADa zudi 15 ravivAra tA. 15-7-73 navApurA jaina upAzraya, sUrata] bIjo vizrAmaA pApo mAtra paralokamAM ja sahana karavAM duSkara che - ema nathI, paraMtu A bhavamAM bolavAM paNa ghaNAM duSkara che, te kahe che - vuttUNa vi jIvANaM, sudukkarAI ti pAvacariyAI / bhayavaM ! jA sA sA sA, paccAeso hu iNamo te ||33 / / keTalAka jIvonAM pApacaritro jIbhathI bolavAM paNa sajjana mATe atiduSkara hoya che te mATe "jA sA sA sA nuM corapuruSe pUchela daSTAMta che. te praznanA pratyuttaramAM A kathA kahelI che, te dvArA A gAthAno artha samajAze. (33) 20. devatAI varadAnavALI citrakAranI kathA sAketapura nagaramAM IzAna dizAmAM eka kSetrAdhipati devatA najIka rahenArA ArAdhanA karanAra ne sahAya karanAra surapriya nAmano yakSa hato. dareka varSe tenuM citrAmaNa citarAvIne rAjA teno yAtrA-mahotsava karato hato. je citrakAra citrAmaNa Alekhato hato, tene surapriya yakSa saMharI leto hato. kadAca citrAmaNa na karavAmAM Ave, to nagaramAM mArImarakI phelAvato hato. tethI citrakAro udvega pAmIne tyAMthI palAyana thavA lAgyA. ghaNA citrakAro nAsI gayA. te jANIne rAjA nagaralokone pUche che ke, "he pauraloko ! A marakIupadravano pratikAra kevI rIte karavo ?' te kaho. tyAre kahyuM ke, badhA citrakArone eka
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sAMkaLamAM jakaDI rAkho, eTale eka paNa nAsI zake nahiM. jyAre tenI yAtrAno samaya Avyo, tyAre te sarvenA nAmanI cIThThI lakhIne eka ghaDAnI aMdara nAkhI. e kuMvArI kanyA pAse ghaDAmAMthI te nAmano patra kheMcAvI te varSe te nAmavALA citrakAra pAse te yakSanuM citrAmaNa Alekhana karAve eTale te paMcatva pAme. jenA upara apakAra ryo hoya, te apakAra kare te puruSa na gaNAya, paraMtu tenI ArAdhanA karanArane je mAre tenuM nAma paNa koNa le ? durjano upara je upakAra karAya, te bahAra vyartha thAya; sajjano te upakArane visaratA nathI, je mAthAthI dUra karavAmAM Avyo hoya." "sarpane dUdha pAvuM, vAghanI AMkha kholavI, durjananA upara upakAra karavo-A traNe tatkAla prANano aMta karanAra che." have ahiM koIka samaye dUra dezAvaro dekhavAnI icchAvALo eka nipuNazilpI citrakArano putra Avyo che. eka gharaDI DosIne ghare vAsa karavA lAgyo. DosI potAnA putra jeTaluM ja gaurava ane vAtsalya tene batAvatI hatI. te varase te sthavirAnA putrano vAro Avyo, yakSano yAtrAdivasa Avyo, eTale citrAmaNa karanAra potAnA putranuM mRtyu jANI vRddhA karuNa svarathI rudana karavA lAgI. tyAre AvanAra bIjA citrakAre pUchyuM ke - "he mAtAjI ! Ama AkaMdana karavAnuM zuM kAraNa che ?' eTale pUchanArane A vRttAnta jaNAvyo. teNe kahyuM ke - "he mAtAjI ! tame rudana na karo. A vakhate huM citrAmaNa Alekhana karIza." tyAre te vRddhA tene kahevA lAgI ke, "he vatsa! tuM to mArA putra karatAM adhika gaurava karavA yogya che. tuM jIvato che, to te jIve che. tuM mRtyu pAme to mAro putra paNa marelo che. pharI pharI pagamAM paDI paDIne teNe mAtAne manAvI. tyArapachI snAna karI, sugaMdhI padArthothI zarIre vilepana karI ati pavitra dhotiyA sahita, vajalepanA aMzathI rahita evA raMgo sAthe, pIchI, sarAva, jaLa vagere taddana navAM ane tAjAM laIne jeNe sAta ATha gaNo mukhakoSa karyo che, upavAsa karI pagamAM praNAma karI anyokti dvArA vinaMti karavA lAgyo. "vAri ApanAra he megha ! tAruM malinapaNuM bhuvanamAM adhika che, tAro gagaDATa ADaMbaravALo che, jemanA pati pravAsI thayA hoya, tenA akSarano tuM vidhi che, vIjaLI AMkhane apamRtyu samAna che, e to ApanuM bAhya svarUpa che. madhyamAM to naisargika (svAbhAvika) amRta raheluM che, te traNe jagatane jIvana-auSadharUpa thAya che."
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyArapachI pavitra cittavALo sarva prakAranAM bIjA kartavyono tyAga karIne alpa kALamAM citrAmaNa AlekhyuM. akhaMDa bhakti sahita pachI yakSa pAse kSamA mAge che ke, 'mArAthI koi avidhi-AzAtanA thai hoya, to mApha karavI.' A pramANe citra citarIne rahyo. tenI AzcaryakArI bhakti dekhIne yakSa pratyakSa thayo ane kahyuM ke, 'tArI bhaktithI huM prasanna thayo chuM, to mArI pAse varadAna mAga. ANe kahyu ke, 'tArI kRpAthI varadAnamAM e mAguM chuM ke, 'havethI tAre koi citrakAra ke nagaralokane koine na mAravA.' teNe kahyuM ke, te vAta to saMzaya vagara siddha thaelI ja che. atyAre tane ghaNA AnaMdathI jIvato mukuM chuM. mATe bIjuM varadAna mAga. tyAre te ati tuccha pUrvanA puNyavALo jemAM cAmaro viMjAtA hoya-evA azvo hAthI ke rAjyanI mAgaNI nathI karato, suvarNa-maNinI koTI paNa nathI mAgato, paraMtu te kubuddhi evI mAgaNI kare che ke, 'jIva ke ajIva padArthano koi paNa eka aMza dekhuM, to tenA AdhAre saMpUrNa AkhuM rUpa joyA vagara te samagra rUpa cItarI zakuM.' AvA prakAranI labdhi prApta karIne ghare jaine pelI vRddhAne praNAma karyA. potAno vidhipUrvaka ArAdhanAno vRttAnta lokone jaNAvyo eTale rAjA, nagaraloka vageree tenuM sanmAna karyuM. 21. mRgAvatInI kathA - keTalAka divasa pachI kauzAMbI nagarIe pahoMcyo. tyAM zatAnika rAjA potAnI eka citrasabhA citrAve che. temAM bhitti upara citro citrAvavA mATe kramasara dareka citArAone vaheMcI ApavAmAM Ave che. temAM rAjasabhA, 2yavADI, aMtaHpuraka, ghoDA, hAthIkrIDA, vaLI koikane apUrva citrAmaNa Alekhana karavAnuM kArya soMpyuM. (30) devatAI varadAna maLelA citrakArane aMtaHpuranI taruNIonuM krIDA-kautuka citaravAno pradeza prApta thayo. jemAM te rAjAne citaravA lAgyo. koI vakhata rAjAnA parama premanuM pAtra evI mRgAvatI rANI gavAkSamAM ubhI hatI, tyAre A citArAe tenA pagano aMgUTho dekhyo. tenA AdhAre mRgAvatInuM rUpa joyA vagara varadAnanA prabhAvathI AbehUba atizaya tenA rUpanA anurUpa, rekhAthI manoha2 vastrAbhUSaNathI alaMkRta suMdara rUpa AlekhyuM. haju jeTalAmAM AMkha mIMcAi gaI, teTalAmAM sAthaLapradezamAM pIchInA agrabhAgathI mazIbindu TapakI paDyuM. bhUMsI nAkhavA chatAM pharI paNa paDyuM, pharI bhUMsI nAkhyuM, to paNa pAchuM mazIbindu TapakI paDyuM. nakkI tenA sAthaLamAM A kALo maso haze ja, mATe bhale rahyuM. have tene nahiM bhuMsIza. AkhI citrasabhA citarAi gaI, rAjA jovA Avyo. mRgAvatI devInuM rUpa jeTalAmAM dekhe che, eTalAmAM snigdha-snehavALuM citta hatuM. te viMdhAi gayuM. jaMghA para masAne dekhIne vicAravA lAgyo ke, gupta laMchana ANe kevI rIte jANyuM haze ? game te ho, paraMtu A citrakAre nakkI mRgAvatIne
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 122 bhraSTa karI che. tyArapachI krodhathI lAlanetravALA rAjAe tene mArI nAkhavAno hukama karyo. 'matta manuSyonI mAphaka kopAyamAna thaelAo paNa avicArita kArya karanAra hoya che. rAjAo vicAra karyA vagara kArya ka2nA2 hoya che, dhanikonuM niSThura karavApaNuM, guNIo guNInI IrSyA karanArA hoya che, tuccha kArya karanArane A traNeya hoya che.' mRgAvatI zIlaguNamAM mahAsatI che, ema jagatamAM prasiddha che, devI tarIke prasiddhi pAmelI che, samudranI velA maryAdA choDatI nathI, tema potAnA maryAdA cuke tema nathI, zatAnika rAjA A sarva manamAM jo ke jANe ja che, to paNa kSaNavAra te mohapizAcane paravaza banI jAya che. (40) devIomAM mRgAvatI devI gaMgA nadI mAphaka zuddha che, akalaMkitamAM A kalaMkanI zaMkA kema utpanna thaI ? vastumAM bIjo koi 52mArtha jagatamAM nathI, je ati vizuddha che, tene koi paNa ALa caDAvI zake tema nathI. citrakAra manamAM ema vicArato hato ke rAjA taraphathI mane zreSTha kRpA avazya prApta thaze ja, paraMtu manuSya dhAre che kaMi ane daiva kare che bIjuM kaMika, daivayoge maraNa mAphaka duHkha pAmyo. hariNone kastUrI, sugaMdhavALA padArthone sAro gaMdha, koI padArthanI adhikatA-prakarSa e jema potAnA nAza mATe thAya che, tema mane A prakarSavaLo kaLAguNa maLyo, te mArA nAza mATe siddha thayo. citrakAro sarve ekaThA maLIne rAjAnI pAse upasthita thaI vinaMti karavA lAgyA ke, 'he deva ! vagara kAraNe A citrakArane zA mATe mArI nAkho cho ?' sAco paramArtha jANanArA citrakAro kahevA lAgyA ke, 'temAM lagAra paNa koI doSa hoya to batAvo, devatA pAsethI varadAna meLaveluM che, to tene zA mATe zikSA karavI joIe ?' devatAi varadAnano vRttAnta rAjAne kahyo, khAtrI mATe eka kubaDInuM mAtra mukha batAvIne tevuM ja rUpa Alekhana karAvyuM. Ama chatAM paNa rAjAno kopa vyartha jato nathI, tethI te rAjAe jenAthI citrakArya karI zakAya che, tevA hAthanA aMgUThAne kapAvI naMkhAvyo. pharI sAketapuramAM te surapriya yakSane ArAdhavA mATe pahoMcyo. yakSanA caraNamAM praNAma karI pahelAnI mAphaka varadAna mAgyuM. yakSa pratyakSa thaine kahe che ke, 'he vatsa ! cAla ubho thA, tuM sArI rIte jamaNA mAphaka DAbA hAthathI paNa have citrAmaNo AlekhI zakIza. ciMtavIza te pramANe thaze.' eTale have vicAravA lAgyo ke, have mAre mArA zatrune kema haNavo ? temAM kevI rIte saphaLatA meLavavI ? A zatAnika rAjA caMDapradyota rAjAnA tAbAmAM che, (50) zreSTha taruNastrIone AliMgana ka2vAnA lobhathI kaMipaNa nahiM ka2ze-ema ciMtavIne citrapaTamAM mRgAvatInuM rUpa
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 123 citaryuM, ujjaiNI nagarImAM jaine pradyotana rAjAne arpaNa karatA kahyuM ke, "A to mAtra mRgAvatInA rUpano aMza ja citaryo che. be hajAra netro vaDe karI te dekhI zakAya tathA teTalI ja jIbho vaDe varNana karI zakAya tevA rUpavALI A mRgAvatI che, te kadAca dekhavuM ane varNavavuM zakya gaNAya, paraMtu tenA rUpanuM Abehuba citrAmaNa karavuM tevI zakti koinI nathI." citrAmaNa dekhI pradyotana rAjanA cittamAM dvidhAbhAva pragaTyo. devIne dekhIne ekadama jema caMdrodayathI samudra kSobha pAme tema rAjAno anurAga-sAgara zobhAyamAna thayo. zravaNa karavuM te svAdhIna che. rati paNa sAMbhaLavI svAdhIna che, paraMtu rati-krIDA to parAdhIna che, rati mAphaka madanAgnithI tapelAnuM hRdaya ramaNI haraNa kare che, dhUta ramanArane kALI koDI dAvamAM na AvatI ane ujjavala AvatI game che. madanAdhInane ramaNI paNa AvatI game che. potAnA aMtaHpuramAM svAdhIna-samIpa-anurAgavALI aneka ramaNI hovA chatAM rAga vagaranI dUra eka ramaNI mATe icchA kare che, te kharekhara deva mUDha che. have caMDapradyotarAjA zatAnika rAjA upara eka dUta mokale che. te tyAM gayo, rAjAne praNAma karI ApelA Asana para beTho ane vinaMti karavA lAgyo. tamArI bhakti mATe rAjAne cittamAM bahumAna che, tethI ja deve ApanI tarapha mane mokalyo che. svAmI tamArA upara haMmezA zreSTha prIti vahana kare che. te prItirUpa kalpalatAnI velaDIne pallavarUpa ullasita karavA mATe niHzaMkapaNe svAmI pAse mRgAvatI devIne mokalI Apo. (10) he rAjan ! tamArI prANapriyAnA premathI tenI prIti pragaTa thaze. jyAM putra vallabha hoya che, tyAM teno pautra paNa vizeSa vallabha thAya che. rAjAe javAba Apyo ke svAmIe mArI bhakti to barAbara jANI. A vAta karavAmAM tArA karatAM bIjo kayo caDiyAto zodhI lAvavo ? rAvaNane sItAnA premathI rAma viSe jevI prIti pragaTI, tevI mahAprIti patnInA premavaDe karIne bahu sArI mArA viSe batAvI. tAre rAjAne jaine amArI prIti paNa prakAzita karavI ke, devIne Aje mokalavAno koI prastAva nathI. dUta - jo devI nahiM mokalazo, to deva roSa dhAraNa karaze. rAjA - are ! amArA upara roSAyamAna thayAne tene keikAla vItI gayo che. dUta - roSAyamAna hoya ke toSAyamAna ho, adhika baLavALA AgaLa tamAruM zuM cAlavAnuM che ? kANI AMkhavALo sutelo hoya ke jAgato hoya, to paNa vidizAmAM dekhI zakato nathI. rAjA - ghaNA sainya-parivAravALo vijayapatAkAnuM kAraNa bane tema hotuM nathI ghaNA haraNiyAnA juthavALo kAlasAra mRga paNa siMhathI haNAya che. pharI pharI paNa game tema
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda kopathI dUta pralApa karato hato, tene pratihAre Thokyo ane gaLe pakaDIne hAMkI kADhayo. tyArapachI dUte ujeNI pahoMcI potAnA svAmI pAse jaI kaMIka utyekSA sahita samagra vRttAnta jaNAvyo. eTale kopAyamAna thaelA caMDapradyota rAjAe yuddhanI DhakkA vagaDAvI ane yuddha karavAnI sarva sAmagrI sahita tyAMthI nIkaLIne kauzAMbI dezanA sImADAe pahoMcyo. sainyAdika moTI sAmagrI sahita rAjAne yuddha karavA Avato jANI rAjA zatAnikane hRdayamAM pracaMDa AMcako lAgyo, jhADA chUTI gayA ane maraNa pAmyo. have mRgAvatI rANI ekadama zokamagnabanI. patinA mRtyunI uttara kriyA karyA pachI mahAciMtAthI Akramita thaelI ciMtavavA lAgI ke, A mArAM rUpa, lAvaNya, saubhAgya ane manoharatAnA kAraNe mArA pati mRtyu pAmyA ane mastaka upara vaja sarakhuM saMkaTa AvI paDyuM. have atyAre mAre zuM karavuM ? e pApI baLAtkAre paNa mArA zIlanuM khaMDana karaze, paraMtu AtmaghAta karIne paNa mArA zIlanuM huM rakSaNa karIza. kadAca baLAtkAre paNa zIlakhaMDana karaze to paNa jIvatA zIlakhaMDana karavA nahi dauM. kesarIsiMha AgaLa sAMDhanuM zuM jora gaNAya ? (75). athavA huM ceTaka rAjAnI putrI, bhuvananA apUrva sUrya samAna mahAvIra bhagavAnanI (mAsIbAI) bhaginI, Aje temanA jevI kIrti upArjana karyA vagara kevI rIte mRtyu pAmuM ? paNa jIvatI rahIza, to yamarAja karatAM bhayaMkara evA tenAthI zIla pAlavA kevI rIte samartha thaiza ? kharekhara eka bAju vAgha ane bIjI bAju jaLathI bharapura be kAMThAvALI nadIno nyAya mane lAgu paDelo che; to have te pApasvabhAvavALAnAM vacanane anukULa banI "kAlakSepa karavo, te ja sarva saMkaTano pratikAra che." tyArapachI tenA cittane prasanna karAvanAra komala vacana kahenAra eka mukhya mANasane mokalIne mRgAvatIe pradyota rAjAne kahevarAvyuM, te mANasa rAjAne praNAma karIne vinaMti karavA lAgyo ke, "he deva ! devI kahevarAve che ke, tamArA pratApagnimAM raNakrIDAnI kharajavALA mArA bhartAra kSaNavAramAM paMcatva pAmI gayA che. have tamAre abalA evI mArI upara yuddha prayANa karavuM ucita nathI. Aje to tamo pAchA vaLIne hAla ujeNI jAva. je mArA zatAnika pati hatA, te to yamarAjAe potAne ghare mokalI ApyA che, have mArI bIjI kai gati hoya ?" ema hamaNA jaine rAjAne kaho. rAjA - devInAM darzana mATe, duHkhe karI nivArI zakAya tevA kAmadevanA unmAdavALo huM nagarImAM AvuM chuM.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda puruSa - he deva ! devI potAnI meLe ja Avaze, thoDo samaya vilaMba rAkho. rAjA - kyAre Avaze ? puruSa - jyAre nagarI sArI rIte svastha thaze. nahitara najIkanA rAjAo AvIne putra nAno hovAthI tene cAMpI nAkhe. rAjA - evo kayo che ? tenuM nAma kahe, Aje tenuM mastaka khaMDita karuM. puruSa - so yojana dUra rAjA hoya ane ozIke sarpa cAlato hoya to te kevI rIte bALakane bacAvI zake ? rAjA - to devIne jaNAvo ke, kayA uttama Adezano amala karuM ? puruSa - A kauzAMbI nagarIne evI taiyAra-sajja karo ke, zatrusainyane jitavI asAdhya thAya. ujjaiNI nagarInI majabUta iMTo maMgAvI sArI rIte coMTADI evI iMTono koTa karAvo. te iMTo ghaNI ja baLavAna majabUta che. amArI nagarImAM tevI iMTo nathI. tyArapachI pradyotarAjA potAnI nagarImAM gayo, potAnA tAbedAra rAjAo teno parivAra lazkara vagerene zreNIbaddha TheTha ujeNIthI kauzAMbI sudhI goThavyA. eka puruSa bIjA puruSane iMTa Ape, tevI paraMparAthI iMTo saMcAra karI ekaThI karI, pachI TUMkA kALamAM suMdara uMco koTa karAvyo. devIne bolAvI eTale kahyuM ke, "ghauM, jaLa vagere dhAnyo iMdhaNa, ghAsa vagere sAmagrI nagarImAM bharAvI Apo. teNe kahyA pramANe killAmAM dhAnya, invaNa vagere sAmagrI nagaramAM bharAvI ApI. uparAMta vaLI maNiratnanA AbhUSaNo ApavA pUrvaka devIne bolAve che. have mRgAvatI vicAravA lAgI ke, "atyAre jenI tulanAmAM na Ave, tevo pratyuttara pAThavavo." ceTaka rAjAnI putrI, tevA prakAranA rAjakulanI bhAryA, jaga...bhu mahAvIranI bhaginIne AvuM akArya karavuM yogya na gaNaya. kulAMganA-strIone zIlA e to kadApi na bhAMge tevuM AbhUSaNa che, sIla-rahitane hIrA, ratna, muktAphaLanAM AbhUSaNa hoya, to te hAsya mATe thAya che. dhana vagaranAne zIla e dhana che, AbhUSaNa vagaranAne zIla maNino banAvela dAgIno che. zIla e sahAya vagaranAne sahAya karanAra che, guNarahita hoya, paNa eka zIlaguNathI te ghaNuM gaurava pAme che." , "paramArthathI vicAra karIe, to strIone zIla e ja jIvita che. zIlathI rahita hoya tevI strI maDaduM gaNAya che. te maDadAnA bhogamAM kyo guNa ke kayuM sukha hoya che ? rAvaNa sarakhA rAkSasanA paMjAmAM sapaDAelI hovA chatAM sItAe potAnA zIlanuM rakSaNa karyuM. A
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda zvAna (kUtarA) sarakhAthI huM zIlanuM rakSaNa kema na karuM ?' A pramANe suMdara dRDha nizcaya utsAhathI kAMtiyukta mukhavALI thai thakI pradyota upara kopathI bhrakuTI caDAvIne pradyota pratye pratikULa thaine mokalelA puruSo AgaLa mRgAvatI kahevA lAgI ke, "huM AvavAnI nathI, tame pAchA cAlyA jAva. lajjAno tyAga karIne akArya karavA pradyota taiyAra thayo che, te kevI khedanI vAta gaNAya ! mArA zIlaratnane laMpaTapaNAthI nAza karavA vaDe karIne, akIrti ane karmamalane puSTa karato potAnA kulane kalaMkita karato te pradyota nathI, paNa khadyota eTale khajavo kIDo che." vaLI A paNa kahevuM ke - "Indrano vRttAnta vicAra ke - zarIramAM chidro na hatAM, temAM AkhA zarIre chidrovALo banyo, te kayA kAraNe ? rAvaNanA kulano kSaya thayo, teno vicAra tArA magajamAM kSaNavAra kema Avato nathI ? vaLI tuM jainadharma pAmelo che, to paradArAgamana karanArane vaja sarakhA kAMTAnI ghaTAvALI zAlmalI vRkSe AliMgana karavuM paDe che, tapelI lAlacoLa agnivALI putaLIne bheTavuM paDe che, te kema bhUlI jAya che ? jethI pativratA zIlavatIne tuM maryAdA vagaranuM vacana bolI ane dUSita kare che." A pramANe devIe kahevarAvela pratyuttara tyAM jaine kahyo, eTale sainya-parivAra sahita sUryanI jema pradyota rAjA vagara rokAye tarata kauzAMbI pahoMcyo. nagara bahAra cAre bAju majabUta sainya goThavI ghero ghAlyo. bhayathI kaMpAyamAna thatI mAnavALI mRgAvatI vicAravA lAgI. te gAma, nagara, zahera, kheTaka, maMDapa, paTTaNa vagere sthaLone dhanya che ke, jemAM zatrunA bhayo, vera-virodhono nAza karanAra evA vIra bhagavaMta vicare che. jo jagatanA lokonAM netrone AnaMda ApanAra jenA darzana durlabha che, evA vIra bhagavaMta ahiM padhAre, to tarata huM mAro manoratha saphaLa karuM." puNyAnubaMdhI puNyanI paraMparAvALA prANIothI jANe preraNA pAmyA hoya, tema bhagavaMta tyAM padhAryA, devatAoe suMdara samavasaraNanI racanA karI, eTale bhagavaMta temAM, virAjamAna thayA. nagaramAM dUra sudhI tenA sthApana karIne caMDapradyota rAjA prabhune vaMdana karavA mATe jaldI samavasaraNamAM pahoMcyo. harSapUrNa aMgavALI mRgAvatI bALaka rAjakuMvarane lai bIjA viparIta daravAjAthI prabhune vaMdana karavA mATe AvI. manuSyo, devo, asuronI parSadAmAM gaMbhIra dhIra vANIthI prabhue dharma-dezanA zaru karI. uttama manuSyajanma, uttama kSetra, kula, nirogI saMpUrNa indriyavALo deha vagere nisla guNono yoga thayo hoya, yugapradhAna guru sAthe samAgama prApta thayo hoya, tyAre nakkI mahAprasAdano, mohano, ajJAnano tyAga karIne paMDita puruSo saMsArano aMta karanAra evA dharmamAM udyama kare che. he rAjan tuM udyama kema karato nathI ? dharma ekaThAM karelAM pApakarmanA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 127 kAdavanA paDalonuM prakSAlana karavAmAM samartha che, tema zAzvata nirmala maMgala zreNInI kaLA utpanna karanAra che, dharma kAmadhenu che, akhUTa nidhAna hoya to dharma che jIvone ciMtAmaNiratna che, dharma svarga ane mokSanA samAgama sukhane vagara zaMkAe sAdhI ApanAra che. te dharma uttama prathama hoya to mahAvratasvarUpa ke jemAM hiMsA nAnI-moTI mana, vacana, kAyAthI bilakula karavAnI hotI nathI ane te dharma sAdhu ja mAtra AcarI zake che. bIjo prakAra aNuvrata svarUpa che, je aneka prakArano che ane te zrAvakoe karavA lAyaka che. dareka samaye haMmezAM pratyAkhyAna, dInAdikane dAna ApavAno udyama karavo, gurunA sanmukha haMmezA zAstravyAkhyAonuM zravaNa karavuM, ekAgracittathI krama-pUrvaka dhyAna karavuM, rAga-dveSa, viSAda, krodha, vikathA, kaMdarpa, abhimAna, mAyAdika doSone dUrathI varjavA, haMmezAM dAkSiNyAdi guNo dikSAdika ratnone upArjana karavA. paMca parameSThInuM smaraNa karI kAryAraMbha karavo, zAstronAM tattvonuM parAvartana karavuM, vaLI karuNApAtramAM kAruNya karavuM. A mArga mokSane yogya che. A samaye eka dhanuSadhArI pAmara manuSya dUra ubho rahI prabhune manathI pUchato hato, tyAre prabhue vacanathI pUchavA kahyuM. pragaTa pUchavA mATe zaktimAn thato na hato, chatAM zaramAtA zaramAtAM teNe pUchyuM ke, he bhagavaMta ! "jA sA, sA sA" "je te, te te" ema guptAkSara ane vANIthI teNe prazna karyo. pUchelAno pratyuttara temAM AvI ja jAya che. tene svAmI paNa uttara Ape che. tyArapachI praNAma karIne gautamasvAmI paNa A guptAkSarano paramArtha pUche che. he bhagavaMta ! "jA sA, sA sA evI vizeSa bhASAmAM teNe Apane pUchyuM, to kRpA karIne teno vistArathI paramArtha A viSayamAM zuM che ? te samajAvo. (12) prabhue e vRttAnta A pramANe kahyo - 22. jA sA sA sAnuM daSTAMta - caMpAnagarImAM strI lolupI eka suvarNakAra hato. suMdara rUpavALI je koI kanyAne dekhe che, tenI te abhilASA kare che. tenA pitAne pa00 suvarNamahoro ApIne te kanyA sAthe lagna karato hato, ema karatAM teNe potAne tyAM pa00 strIo ekaThI karI. dareka patnIne tilaka Adi cauda prakAranA AbhUSaNo, cInAi rezamI vastro Ape che. paraMtu je divase je bhAryAne bhogave che, te ja divase kuMkuma, puSpo, AbhUSaNo vastro Ape che, bIjA divase Apato nathI. IrSA-zastrathI ghavAelo te gharanI bahAra nIkaLato nathI. sagA, saMbaMdhI, pitA, badhu Adine gharamAM praveza karatAM roke che. (125) eka vakhata snehamitre utsava prasaMge ghare jamavA AmaMtraNa ApyuM. javAnI icchA na hovA chatAM hAtha pakaDIne baLAtkAre ghare lai gayo. e vakhate te strIo sAmudAyika vicAra
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda kare che ke, ApaNA jIvatarathI zo phAyado ? maLelA bhogo hovA chatAM ApaNe bhogavaTo karI zakatA nathI. maNiratnAdinA te nidhAna pAse rahelAM che, paNa ApaNane teno zo lAbha ? rAkSasa ane yakSathI rakSAela evA te bhogo bhogavaTAmAM kAma lAgatA nathI. Aje ApaNane ekAMta samaya maLyo che, to ApaNe lAMbAkALe vastra, taMbola vilepana, AbhUSaNathI zRMgAra sajIe. A pramANe kAmadevane anurUpa sarvAge zRMgAra sajI manohara rUpavALI teo potAnuM vadana darpaNamAM avalokana karatI rahelI hatI; eTalAmAM te sonAra AvI pahoMcyo. te kSaNe tevA zaNagArelA zarIravALI sarvane dekhIne kopa karI temAMthI ekane pakaDIne tene tADana karyuM, eTalAmAM te strI mRtyu pAmI. bAkInI strIo potAnA prANanA nAzanI zaMkAthI te eka sAmaTI sarva strIoe vegathI te pati upara darpaNo pheMkyAM, tethI te paNa mRtyu pAmyo. mRtyu pAmelA patine dekhIne teo atizaya pazcAttApathI tapta thaela cittavALI ekaThI maLIne samaya jANanAra evI teo pazcAttApa karavA lAgI ke, kharekhara ApaNe nirmAgiNIo chIe, "patimArikA' evI ApaNI apakIrti thaze, pachI ApaNe ApaNuM mukha kone batAvI zakIzuM ? have sAkSAt loko kuTuMbI, snehI saMbaMdhIo dararoja ApaNA upara dhikkAra varasAvaze, bhIkhArIonAM ToLAM paNa game tema ApaNA mATe apavAdatiraskAranAM vacano bolaze, jethI ApaNe marelA jevAM ja thaizuM. pAchaLathI prANano tyAga karavo paDe, to haju sudhI Aje ApaNuM mahApApa koie jANyuM nathI, tyAM sudhImAM A gharamAM iMdhaNAM bharIne gharane Aga lagADIne ApaNe sarva sAthe mRtyu pAmIe. te pramANe karyuM, eTale satata saLagelA agninI bhayaMkara yamajillA sarakhI lAMbI jALamAM te mUDha strIo baLI marI. pApa karyA pachI jeno pazcAttApa pallavita thayo hato, evI te akAma nirjarAnA puNyayoge parvata upara eka pallImAM eka nyUna evA mahA bharADI coro thayA. prathama mRtyu pAmelI strI ekAMtare-eka bhavanA AMtarAmAM brAhmaNa kuLamAM putrarUpe thayo ane dAsapaNuM karavA lAgyo. bIjA bhavamAM tiryaMcajAtimAM utpanna thayo hato. pelAne jamyA pAMca varSa thayAM hatAM, tyAre suvarNakAra paNa tiryaMcano bhava pUrNa karI te ja brAhmaNa-kuLamAM atisvarUpavALI putrIrUpe janmI. te putrIne bAlyavayamAM ja kAmAgnino tIvra udaya raheto hato. niraMtara zarIramAM kAmadAha utpanna thAya, tethI rudana karyA ja kare. koi prakAre zAMta thatI na phrI. bAlikAne sAcavanAro A brAhmaNaputra hato. pUrva bhavanA kAmadAhathI baLatI hatI. ema karatAM pelo sevaka zarIra para hAtha pheravatAM pheravatAM tenI AMgaLI yoni paMpALavA lAgI, eTale rotI baMdha thai gaI; eTale rudana baMdha karAvavAno upAya maLI gayo. brAhmaNe AvI
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 129 kuceSTA dekhavAthI tene tADana karI potAnA gharamAMthI hAMkI kADhaco. te duSTa nokara atikrodha pAmyo ane corone maLyo. cAre bAju ghora aMdhakAramAM pahoMcela ghuvaDa sukhI thAya che, duSTa mANasa duSTonA vanamAM jAya, to pratiSThA prApta kare che. pelI brAhmaNaputrI yauvana vaya na pAmavA chatAM asatIomAM agresarapaNuM dhAraNa karanAra banI. mAtA-pitAe tene tajI dIdhI eTale rakhaDatI rakhaDatI te eka gAmamAM pahoMcI. te gAmamAM pelA pAMcaso coro dhADa pADIne AkhuM gAma lUMTI gayA. pelI paNa te coro sAthe gaI. te pAMcaso corone A eka ja strI che, teonI sAthe bhoga bhogavatI atizaya harSa pAme che, pharI bhogave, to paNa tRpti thatI nathI. jo samudra jaLathI ane agni lAkaDA-invaNAMthI tRpti pAme che, bIjA bIjA puruSone tRpti thAya che, paraMtu A viSayamAM strIo tRpti pAmatI nathI. A coro sAthe phare che, jema mlecchonI ghaMTI bIjA bIjA annane daLe che, tema A taruNa kAminI strI paNa te gati pAmelI che. koi vakhata coro dhADa pADavA mATe gayA, tyAMthI eka bIjI strI eTalA mATe lAvyA ke, bicArI A ekalI sarva sAthe ghaNI thAkI jAya, tene rAhata ApavA mATe ane sahAya karavA mATe kAma lAge. (150) paraMtu A irSyAla strI tene zokya gaNavA lAgI ane potAnA kAmasukhamAM bhAga paDAvanArI che, tethI tene ahiM gharavAsa karavA detI nathI, tenAM chidro khoLe che ane marakI mAphaka mArI nAkhavA icchA kare che. jyAre sarva coro dhADa pADavA gayA, tyAre baMne pANI bharavA ghaNe dUra gayA, tene pelIe kahyuM ke, "A kuvAnA taLiyAmAM zuM dekhAya che ? he alI AgaLa jaine aMdara nirIkSaNa karapelI jevI jovA gaI ke, tarata pelIe dhakko mArI aMdhArA kUvAmAM bicArIne pheMkI. pAchA AvelA teo pUchavA lAgyA ke tArI nAnI bahena kyAM gaI ? te jaldI kahe, atizaya krodha karavA pUrvaka te kahevA lAgI ke, "tame tenI tapAsa kema nathI karatA ?" iMgita AkAra jANavAmAM kuzaLa teo samajI gayA ke jarUra ANe ja tene mArI nAkhI jaNAya che. tyArapachI te nAno cora hato, teNe vizuddha cittathI vicAryuM ke, "huM mAnuM chuM ke, A pelA brAhmaNanI putrI athavA patnI hovI joie. kAraNa ke bAlA hatI, tyAre paNa suvarNa sarakhI suMdara kAyAvALI hatI arere ! he nirbhAgI ! A tane kAmano unmAda koI navI jAtano utpanna thayo lAge che ? ATalA ATalA puruSothI paNa haju tane tRpti thatI nathI ? athavA A koI vezyA che, athavA bIjI koi pApiNI che, AvI pApiNI strIthI sarvathA saryuM. paraMtu kauzAMbI nagarImAM jaIne jemane samagra artha pragaTa che, evA vIra bhagavaMtane
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 130 samavasaraNamAM pUchIne A viSayamAM paramArtha zuM che ? te jANI lauM.' A pramANe ciMtavana karIne AvelA teNe guptapaNe pUchyuM hatuM. he gautama ! meM paNa tene te ja uttara Apyo hato. have pelA pAmarane kahe che ke, he suMdara ! asAra evA duHkhapUrNa A saMsAramAM eka kSaNavAra paNa vAsa karavo yogya nathI. vAsa karavo hoya to nivRttimokSanagarImAM vAsa ka2vo yogya che. mokSanagarImAM ekAMtika, AtyaMtika, anupama, bAdhA vagaranuM sukha hoya che. jo te sukhanI abhilASA vartatI hoya to tatkAla pravrajyA aMgIkAra karavA lAgyo, eTale bhagavaMte potAnA hastathI tene dIkSA ApI ane uttama sAdhu thayo. te sAdhu pelI pallImAM pahoMcI pAMcaso corone paNa te kathA kahIne pratibodha karyo ane tyArapachI dIkSA ApI. A pramANe 'jA sA sA sA' nI kathA pUrNa thaI. 23.mRgAvatI-ArthacaMdanAne kevalajJAna - have samavasaraNamAM mRgAvatI devIe vIrabhagavaMtane vaMdana karI vinaMti karI ke, 'he mahAprabhu ! huM paNa pradyota rAjAne pUchIne dIkSA aMgIkAra karIza.' traNa bhuvananA svAmI vIrabhagavaMte kahyuM ke, 'he bhadre ! tAro manoratha anurUpa che. AvA dharmakAryamAM vilaMba karavo yogya nathI. pharI Avo kSaNa maLavo durlabha che. pradyotarAjA pAse pahoMcIne tene kahyuM ke, 'he sajjana ! supurUSa ! jo tame mane anujJA Apo, to huM sAdhvIpaNuM aMgIkAra karuM. kAraNa ke, hAla huM tamAre AdhIna chuM. devatAo ane asuronI samavasaraNanI parSadAmAM tene nivA2Na ka2vA asamartha, jenA mukhanI kAMti uDI gai che, evo te pradyota kahevA lAgyo ke, 'he suMdarI ! temAM zuM ayogya che ?' teNe paNa prabhu sanmukha tIvrakAmanA unmAdanI adhikatA hovA chatAM rajA ApI. pRthvI narendranI pAse mukhamAM gayelAne mUkI de che. tyArapachI mRgAvatIe bALa udayanakumArane pradyotarAjAnA khoLAmAM nidhi mAphaka sthApana karI mahAvIra bhagavaMtanA hastathI pravrajyA aMgIkAra karI.(170) te ja mahArAjAnI bIjI ATha rANIoe zreSTha bhAvanA bhAvavA pUrvaka tenI sAthe dIkSA aMgIkAra karI. jema devadravyano droha karavAmAM-DUbADavAmAM bApa-dAdAnI pahelAnI mUDI hoya te paNa sarva cAlI jAya che, te pramANe mRgAvatI sAthe bhoga bhogavavAnI icchAvALA tene paNa te pramANe thayuM. arthAt caMDapradyotanI ATha rANIoe paNa dIkSA aMgIkAra karI. upAMga-sahita aMgono te sarvee abhyAsa karyo, potAnA AtmAne atitIvra tapakarma karavAmAM arpaNa karyo. bIjA bIjA sthaLe prabhue vihAra karyo. koika samaye pharI prabhu kauzAMbImAM padhAryA. bhavathI bhaya pAmelA bhavyAtmAo samavasaraNamAM bhagavaMtanA zaraNamAM AvelA hatA.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dezanA sAMbhaLI parSadA pAchI nIkaLI tyAre mULa vimAna sahita sUrya ane caMdra baMne tyAM AvyA. prabhune namaskAra karIne dharmadezanA sAMbhaLatA hatA. (175) divasa ane rAtrinA vizeSane na jANatI mRgAvatI mahAAryA akALa hovA chatAM lAMbA kALa sudhI samavasaraNamAM besI rahI. caMdanA mahAAryA ane bIjA sAdhvIo upayoga rAkhI vasatimAM AvI gaI. pratikramaNa karIne svAdhyAya-dhyAnamAM lIna manavALI teo rahelI hatI. sUrya-caMdra potapotAnA sthAnake upaDIne pahoMcI gayA, tyAre aNadhAryo aMdhakAra-samUha cAre bAju ekadama phelAi gayo, tyAre gabharAtAM gabharAtAM mRgAvatI AryA vasatImAM AvI pahoMcyAM. caMdanA AryAe ThapakArUpa zikhAmaNa ApatAM kahyuM ke, tevA prakAranA mAtA-pitAthI uttamakuLamAM janmelI evI tamane akAle cAlavuM, te yukta gaNAya ? he dharma zIle ! teno mane javAba Apo. praNAma karIne mRgAvatI khamAve che ke, "he bhagavatI ! te mithyA duSkata thAo, mAro anupayoga thayo, have kadApi A pramANe nahiM karIza." vAraMvAra guru samakSa potAnI gaNA karatAM AtmAne zikhAmaNa ApatAM ApatAM jeNe lokAlokane prakAzita karanAra evuM kevalajJAna pragaTa karyuM. e ja vAta kahe che - pagamAM paDIne potAnA doSo samyagupaNe saraLatAthI aMgIkAra karIne kharekhara mRgAvatIe kevaLajJAna meLavyuM. saMthArAmAM rahelAM caMdanA AryAne te samaye nidrA AvI gaI. gADha aMdhakAranA aMkura satata phelAelA. evA kALamAM eka khUNA taraphathI cAlyo Avato bhayaMkara kALo mahAsarpa AgaLa dekhyo. kevaLI evAM mRgAvatIe caMdanA AryAno hAtha saMthArAmAM sthApana karyo. rakhe A sarpa caMdanA AryAne DaMkhe, jAgelAM caMdanAryA pUche che ke "haju paNa tuM ahiM ja rahelI che ?" arere ! mAro pramAda thayo ke, te vakhate khAmatI evI tane meM rajA na ApI. vaLI pUchyuM ke, "mArA hAthano sparza kayA kAraNe karyo ?' mRgAvatIe kahyuM ke, "A sarpa ekadama Avato hato, tethI laTakatA tamArA hastane meM zayyAmAM sthApana karyo caMdanAe pUchayuM ke, "AvA gADha aMdhakAramAM te sarpa Avato zI rIte jANyo ?" "jJAnathI" "kSAyopathamika ke sAyika jJAnathI ?" "kSAyika kevaLajJAnathI." e sAMbhaLI caMdanA kahevA lAgyAM, "he mahAzaye ! meM jANyuM na hatuM, nirbhAgI mane khamajo. ajANa hovAthI kevalInI meM moTI AzAtanA karI. mane tenuM "micchA dukkaDuM" thAo," A pramANe niMdana, gaNanI bhAvanA daDha bhAvatAM bhAvatAM caMdanAe paNa tarata ja kevaLajJAna pragaTa karyuM. A mRgAvatInI kathA pUrNa thai. (191) (34)
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda Thapako pAmatI mRgAvatI paNa kaSAyono nigraha karIne kevaLajJAna pAmI, e pramANe je bIjAo paNa tene kabaje karI zake che, teno guNa kahe che. kiM sakkA vuttuM je, sarAgadhammammi koi akasAo | jo puNa dharijja dhaNiaM, duvvaNujjAlie sa muNI ||35 / / rAga ane upalakSaNathI vaiSa e baMnethI yukta hoya, te sarAga dharma, atyAre tevA sarAga dharmamAM rahelo AtmA evo koI hoI zake kharo ke je kaSAya vagarano hoya ? arthAt na hoya. to paNa koInAM durvacanarUpI injaNAthI udIpita thaelA agni sarakhA udayamAM AvelA kaSAyone dabAvI de, niSphaLa banAve, bahAra na kADhe, aMdara dhAraNa karI rAkhe. kaSAyonuM phaLa besavA na de, yathAvasthita muktimArgane je mAne, te muni kahevAya. viveka sahita hovAthI sarAgadharmamAM vartato hovAthI, te yathAvasthita mokSanuM kAraNa che. (35). zA mATe kaSAyono nigraha kare che ? tevI zaMkA karIne kaSAyonAM nukazAnanAM phaLo kahe kaDaakasAyatarUNaM, purpha ca phalaM ca do'vi virasAI / puppheNa jAi kuvio, phaleNa pAvaM samAyarai ||36 / / saMte vi ko vi ujjhai ko vi asaMte ahilasai bhoe / cayai parapaccaeNa vi, pabhavo daThUNa jaha jaMbu ||37 / / jemAM netro lAla ane mukha bhayaMkara dekhAya che, evA krodhAdhi-kaSAyavRkSonAM puSpo ane phala ati kaTuka hoya che. haju kaDavI lIMboLInAM phaLa pAke tyAre madhura hoya che, paraMtu kaSAyonAM puSpa ane phaLa baMne ekAMta kaDavA svAda-pariNAmavALAM hoya che. krodhanuM puSpa e samajavuM ke krodha Ave tyAre azubha ciMtavana thAya, phaLa e samajavuM ke krodha thAya tyAre tADana, mAraNa apazabdoccAraNa Adi anucita pApa-pravRtti karAvanAra thAya che. kaSAyono udaya e puSpa ane tenA udayathI pravRtti karavI, te kaSAyanAM phaLo samajavAM. (36) mATe te kaSAyo ane tenAM kAraNabhUta zabdAdika bhogono jaMbUsvAmI ane prabhavanI jema sarvathA tyAga karavo. keTalAka chatA bhogono paNa tyAga kare che, keTalAka pAse bhogonI sAmagrI na hovA chatAM bhogonI abhilASA kare che, jema jaMbusvAmIne dekhIne prabhave bhogono tyAga karyo, tema keTalAka pArakAnuM AlaMbana laine tyAga kare che. jaMbusvAmIe bhogono, patnIono ane kuTuMbano tyAga kevI rIte karyo ane temane dekhIne prabhave ane
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 133 jaMbUsvAmInA parivAre paNa bhogono tyAga kevI rIte karyo ? tenI vistRta kathA varNavatA jaNAve che ke :4. jaMbUsvAmI-tha2i - jabUdvIpanA A bharata-kSetra viSe magadha dezanA AbhUSaNa samAna, laSTa puSTa gokuLa yukta, suprasiddha yathArtha nAmavALuM sugrAma nAmanuM eka gAma hatuM. te gAmamAM satya vacana bolanAra Arya mAphaka saraLa svabhAvI rAThoDa hato, tene revatI devIe ApelI hovAthI revatI nAmanI bhAryA hatI. teone bhavanA bhayathI udvega pAmelA cittavALo bhavadatta nAmano prathama putra hato, bhAvapUrvaka pUjA karavAmAM tallIna bhavadeva nAmano bIjo putra hato. koIka samaye susthita nAmanA AcAryanI pAse dezanArUpI amRtavRSTithI siMcAyela navayauvana vayavALA hovA chatAM moTA bhavadatta vairAgI banI dIkSA aMgIkAra karI. te gaccha-samudAyamAM eka munie AcArya bhagavaMtane vaMdanA karI vinaMti karI ke, "ApanI AjJA prApta thAya to huM mArA pUrva-saMbaMdhIone pratibodha karavA jAuM, mAro laghubadhu mArA upara atyaMta snehALu hato, mane dekhavAthI te jarUra tarata dIkSA aMgIkAra karaze." AcArya mahArAjAe tene sahAya karanArA evA be gItArtha sAdhuo ApyA, teo tyAM gayA, paNa jaldI pAchA AvI gayA. guru mahArAjanA caraNa-kamaLamAM praNAma karI jaNAvyuM ke, "nAnAbhAinA lagna thai gayAM, te kAraNe te dIkSA levA taiyAra na thayo. eTale hAsya karatA bhavadatta muni mITho olaMbho ApatAM bolyA ke, "tArA snehALa bhAine tArA upara sAco sneha hoya to bhale vivAha ke lagna thayAM hoya, to paNa dIkSA kema na aMgIkAra kare ?' eTale pelAe pratyuttara Apyo ke, "tAre paNa snehI nAno bhAi che, to tuM tene dIkSA ApIza. te ame joizuM.' te samaye bhavadatte kahyuM ke, "jo AcArya bhagavaMta tyAM vihAra karaze, to tene tame dIkSita thayelo jarUra dekhazo, bahu bolavAthI zuM ?' ema vihAra karatAM karatAM koi vakhate AcAryanI sAthe te magadha dezamAM gayA, eTale gurunI AjJA meLavI potAnA pUrva saMbaMdhIone pratibodha karavA mATe sugrAma nAmanA gAme gayo. te vakhate te bhavadeva navapariNIta nAgilA nAmanI priyAnAM mukhanI zobhA karI rahyo hato. lAMbA kALe bhavadatta muni gharAMgaNe padhArela hovAthI temanA darzanathI mAtA-pitAdika kuTuMbI snehIvarga AnaMda pAmyo ane atibhaktipUrvaka bhavadattamuninAM caraNa-kamalamAM praNAma karyA, eTale munie sarvene dharmalAbhanA AzIrvAda ApyA. snehI kuTuMbI varge pUchyuM ke, dharma nirvAha karavAnuM sAdhana ApanuM zarIra kuzala tema ja zIla ane vrato sukhapUrvaka vahana thAya che ne ? te munie paNa kahyuM ke, "tame sarve vivAhakAryamAM vyagra cho, to huM jAuM
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda chuM. tyAre sAdhune kahyuM tevA bhojanAdi bhavadatta munine pratilAlyA. navavadhUnA mukhanI zobhA karavAmAM rokAyela hovA chatAM "bhAI munine praNAma karIne tarata pAcho AvuM chuM" ema kahI bahAra AvI bhavadattane praNAma karyA. eTale nAnAbhAinA hAthamAM pAtra samarpaNa karI muni laghu badhu sAthe upAzraya tarapha cAlyA. snehI saMbaMdhIo keTalAka pAchaLa vidAya ApavA AvyA. strIvarga thoDuM cAlI pAcho vaLI gayo. temanI pAchaLa puruSavarge paNa praNAma karI ghara tarapha prayANa karyuM. A samaye bhavadeve manamAM vicAryuM ke, "moTAbhAI pAchA vaLavAnuM na kahe, to mArAthI pAchA kevI rIte vaLAya ? bIjI bAju navavadhUnA mukhanI zobhA karavAnuM kArya adhuruM mUkIne Avyo chuM. have moTAbhAI pAtra pakaDAvelA nAnAbhAine pUrve krIDA karelAM sthAno batAvatAM kahe che ke, pahelA ApaNe ahiM ramatA hatA, ane pachI thAkIne ghare jatA hatA." have bhavadeva manamAM vicAre che ke, "koi prakAre moTAbhAI mArA hAthamAMthI pAtra potAnA hAthamAM laI le, to huM pAcho pharuM.' A vAta sAMbhaLato sAMbhaLato bhavadeva guru pAse jyAM AvI pahoMcyo eTale upAzrayamAM rahelA munio ekadama bolavA lAgyA ke, "A to nAnAbhAine Aje ja dikSA ApavAno." zaNagArelA suMdara vastra paherelA ane AbhUSaNothI alaMkRta karelAbhAine sAthe lAvyo eTale bhavadatte kahyuM ke, "munivANI koi divasa anyathA bane kharI ?' AcArye bhavadevane pUchyuM ke, "he vatsa ! A tArA moTAbhAi sAcI vAta kahe che ?" moTAbhAI khoTA na paDe tethI dAkSiNyathI bhavadeve kahyuM ke, "bhAI kahe te barAbara che. lajjAthI dIkSA lIdhI, parantu zarIrathI navI pravrajyAne ane manamAM to navI bhAryAne dhAraNa karato hato. kalpavRkSanA puSpanI mALA sAthe priyAne manamAM dhAraNa karato bicAro te ekI sAthe paMcagavyarUpa pavitra vastune ane apavitra madirAne sAthe dhAraNa karato hato. putra bhavadevane pAchA pharatAM ghaNo vilaMba thavAthI mAtA-pitAe tenI khoLa karI, loko pAsethI jANyuM ke, "bhavadeva dIkSA aMgIkAra karI. zubhacittavALA moTA bhAi bhavadatta muni lAMbA kALa sudhI dIkSA pALI anazana-pUrvaka samAdhi sahita kALa pAmI saudharma devalokamAM moTA devapaNe utpanna thayA. have nAnAbhAi bhavadeva paNa "are ! mArI priyA nAgilA mArA pratye sneha rAkhanArI che, huM tene priya chuM" ema vicArato babaDato pALa tUTavAthI setubaMdhanuM pANInuM pura bahAra nIkaLI jAya, tema bhAinI zarama tUTI javAthI potAnA sugrAma nAmanA gAme pahoMcyo. vicAravA lAgyo ke, "mArA lAMbA kALanA virahAgnithI bicArI baLatIjhaLatI kRza zarIravALI banI gai haze, vivAha samaye mArA pratye navIna snehavALI hatI, have tene oLakhIza kevI rIte ?" ema vicArato koIka maMdiranA dvArabhAgamAM jeTalAmAM
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 135 ubho rahe che, teTalAmAM tyAM AgaLa gAmamAMthI pUjAnAM upakaraNothI pUrNa thALa hAthamAM dhAraNa karelI eka strI brAhmaNI pUjAraNa sAthe tyAM AvI pahoMcI.-'A sAdhu bhagavaMta che.' ema karI temane vaMdanA karI, 'zarIra tathA saMyamayAtrA sukhapUrvaka cAle che ?' ema be prakAre sukhazAtA pUchI. AvanAra bhavadeva munie tene pUchyuM ke, 'ke zrAvikA ! Arya rAThoDa, revatI tathA temanI putravadhU nAgilA jIve che ke ?' zrAvikA manamAM ciMtavavA lAgI ke, 'A teo haze ke jenI sAthe mArA lagna thayAM hatAM, to have huM temane pUchuM ke, 'tamone temanuM zuM prayojana che ?' munie kahyuM ke, 'Arya rAThoDa tathA revatIno huM bhavadeva nAmano nAno putra chuM ane nAgilA sAthe mArAM lagna thayAM hatAM. te samaye mArI priyAnuM mukhamaMDana apUrNa mUkIne mArA priyabaMdhu muni bhavadattanA dabANa ane zaramathI ATalA divasa dIkSA pALI. bhavadattamuni thoDA samaya pahelAM devaloka pAmyA. eTale have huM tyAMthI mArI priyAnuM mukhakamala nIrakhavA utsuka hRdayavALo ahiM Avyo chuM.' pelI strIe kahyuM ke, 'tamArA mAtA-pitAjI mRtyu pAmyAne ghaNo kALa vItI gayo, paraMtu haju nAgilA jIve che ane ane te mArI sakhI che.' nAgilAno hitopadeza - - bhavadeva kahe - 'tenuM sarva svarUpa jANatI hoya, to tane kaMika pUchuM, te kevA rUpa, lAvaNya ane varNavALI che ? atyAre tenI vaya keTalI haze ?' zrAvikA - jevI huM chuM tevI ja te paNa che, temAM lagAra pharaka nathI, paraMtu suMdara cAritravALA he munivara ! tamone tenuM zuM prayojana che ?' bhavadeva - 'paraNatAMnI sAthe ja te bicArIno meM tyAga karyo hato.' zrAvikA - 'tenA bhAgyodayathI ja tame tyAga karI, tethI tenI bhava-viSavelaDI sukAI gaI.' bhavadeva - 'zubha zIlavALI, tema ja suMdara vartanavALI zuM te zrAvaka vrato pALe che ?' zrAvikA - 'ekalI vrato pALatI nathI, paraMtu bIjAne preraNA ApI paLAve paNa che.' bhavadeva - 'huM to tenuM niraMtara smaraNa karuM chuM to te paNa mane yAda kare che ?' zrAvikA - 'tamo to sAdhu thaine cUkyA, te to niraMtara mokSamArgamAM lAgI gai che.' tamArA benI tulanA kevI rIte karI zakAya ? te to da22oja derAsa2mAM jayaNApUrvaka kacaro kADhavo, sAphasUphI ka2vI, cUno devarAvavo vagere prabhubhakti-kAryamAM rokAyelI haMmezAM
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda zrAvikAnAM vratonuM pAlana karavuM, bhAvanAo bhAvavI, atitIvra tapa tapavuM, suvihita sAdhuo pAse jai upadeza-rasAyaNanuM sadA pAna karavuM, guruvaMdana, devavaMdana, pratikramaNa, paccakkhANa vagere kriyAmAM udyama kare che.' bhavadeva - 'to tene AMkhathI nihALuM.' zrAvikA - 'azucivALI tene nihALavAthI zo lAbha ? athavA to mane dekhI, eTale tene ja dekhelI mAno. vadhAre zuM kahevuM ? je huM chuM te ja e che, te che e ja huM chuM, baMneno AtmA judo nathI.' bhavadeva - 'to ema spaSTa kahI de ke, huM ja te nAgilA chuM. he zrAvikA ! tuM ja nAgilA hovI joie.' zrAvikA - 'cokkasa atiprauDha brahmacaryane dhAraNa karanArI, carabI, mAMsa, viSTA Adi azucipUrNa cAmaDAnI dhamaNa-pakhALa sarakhI huM pote ja nAgilA chuM. mArI guruNIe kahelI eka kathA huM tamane kahuM chuM, te tame sAvadhAna thaine sAMbhaLo ane AvuM sAdhupaNuM tame hArI na jAva.' 5. nAgilAno hitopadeza - koIka samaye tatkAla vidhura banelo vRddha brAhmaNa putrane laine nagarabhaMga thavAnA kAraNe gharanI bahAra nIkaLI gayo. mokSasukhanI abhilASAvALA, sAdhu pAse dharmazravaNa karI utpanna thayelI sanmativALA teNe dIkSA aMgIkAra karI. te davidha cakravAla sAmAcA2InuM pAlana karatA hatA, kaThaNa kriyAo karatA hatA. teno je putra sAthe sAdhu thayo hato, te ThaMDA AhAra, svAda-2sa vaga2nuM ukALeluM jaLapAna karavuM, pagamAM pagarakhAM na paheravAM, kaThaNa pathArImAM zayana ka2vuM, nAvA-dhovAnuM maLe nahiM. A vagere kaThaNa sAdhucaryAthI manamAM kheda anubhavato pitAjIne kahevA lAgyo ke - 'he khaMta ! A ThaMDuM bhojana mane nathI bhAvatuM arasa-virasa jaLapAna karI zakato nathI.' ityAdika bolato hato, tyAre vRddha pitAe keTaloka samaya jayaNApUrvaka tene mAphaka Ave tevA prakAranA AhAra-pANI lAvI ApyA. ema kaTaloka samaya saMyamamAM pravartAvyo. koIka samaye putre kahyuM ke - he khaMta ! kAmadevanA bANa bhoMkAvAthI jarjarita za2I2vALo huM have strI vagara kSaNavAra paNa prANa dhAraNa karavA samartha nathI.' eTale pitAe putrano tyAga karyo. 'asaMyata jIvanI sArasaMbhALa karavAthI saryuM.' je kAraNathI kahyuM che ke - jinezvara bhagavaMtoe ekAMte koi paNa vastunI anujJA ke pratiSedha karyA nathI, mAtra maithunabhAvane choDIne. kAraNa ke maithunakrIDA rAga-dveSa vagara banI zakatI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 137 nathI.' tyArapachI te dIkSA choDIne potAnA pUrvanA sahavAsIone yAda karIne eka brAhmaNane tyAM gharakAma karavAnI AjIvikAthI rahevA lAgyo. keTalAka kALa pachI eka chokarI sAthe lagna karyuM. vivAha samaye gAmamAM dhADa paDI ane te navadaMpatIne mArI nAkhyA. bhogatRSNAvALo te ArtadhyAnamAM vartato hovAthI mRtyu pAmI pADo thayo. pitAsAdhu paMDitamaraNa pAmavApUrvaka kALadharma pAmI devalokamAM deva thayA. avadhijJAnathI deve putrane pADArUpe joyo. deve devamAyAthI yamarAjA sarakhI moTI kAyA vikurvI kasAi dvArA te pADo kharIda karyo ane tenA upara ucakI na zakAya teTalo bhAra Aropyo. grISma RtuvALA, sakhata tApavALA kALamAM tapelI retInA mArgamAM tenA upara caDI gADha lAkaDInA prahAra mAravA pUrvaka tene calAve che. jyAre jihvA bahAra nIkaLI jAya che ane tapelI retImAM nIce DhaLI paDe che, tyAre jorathI lAkaDI-DhephAMno mAra mArI uThADe che ane prahAranI pIDAthI jeTalAmAM prANa javAnI taiyArI thai eTale sAdhunuM rUpa vikurtI potAnuM pUrvabhavanuM svarUpa batAve che. vaLI kahe che ke, 'he khaMta ! te te karI zakavA mATe huM samartha nathI.' sAdhurUpane dekhato te pADo vicAre che ke, 'AvuM rUpa pahelAM meM kyAMya joyeluM hatuM ema vicAratA pADAne tevA prakAranAM AvaraNa karmanA kSayopazama-paDala dUra thavAnA yoge jAtismaraNa jJAna thayuM. tyArapachI potAnI bhASAmAM 'he khaMta ! mAruM rakSaNa karo, yamadUta sarakhA A kasAithI mane choDAvo.' deve kahyuM, 'are kasAI ! A mArA kSullakane pIDA na karo.' teNe kahyuM - 'tamAruM vacana te pADo sAMbhaLato nathI, mATe tame khasI jAva. ame to enI pAse bhAra vahana karAvIzuM. jIvatAM to teno chUTakAro nahIM ja karIe.' jyAre deve jANyuM ke, 'have e dharma mArga aMgIkAra karaze, tyAre tenI prArthanAthI tene choDyo ane deve upadeza Apyo. bhaya dekhyo, eTale dezaviratirUpa zrAvakadharma svIkAryo, bhaktapratyAkhyAna arthAt azana karI saudharma kalpa nAmanA prathama devalokamAM vaimAnika devapaNe utpanna thayo. tiryaMcagati ane durgatimAM jatA evA te pADAne pitAe bacAvyo.' paraMtu tamone to devaloka gayelA moTA bhAie sAdhurUpa dekhADIne pratibodha pamADavAno upAya na karyo. anitya evA jIvatimAM tame pramAdI banI kALa pAmI du:khamaya saMsAramAM paribhramaNa karazo, to have ahiMthI gurunI pAse pAchA jAva. je kAraNa mATe kaheluM che ke - 'jeone tapa, saMyama, kSAnti ane brahmacarya priya che, teo pachI paNa tevA dharmakAryamAM prayatna kare che, teo amara-devonA bhavanomAM vAsa kare che.' A samaye te brAhmaNIno eka putra khIranuM bhojana karIne tyAM AvI pahoMcyo. game te
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koI kAraNathI tene tyAM vamana thayuM. brAhmaNIe kahyuM - "he putra ! cokhA, dUdha, sAkara vagere sAmagrI mAgI lAvIne A khIra rAMdhI hatI, to A vamelI khIra pharIthI khAi jA, A sundara miSTAnna bhojana che." tyAre bhavadeve kahyuM - "he dharmazIlA ! AvuM zuM bole che ? vamana kareluM bhojana durgachanIya-kharAba hovAthI khAvA yogya na gaNAya." have A prasaMge nAgilA kahevA lAgI ke, "tame paNa vameluM khAnAra kema na gaNAva ?' kAraNa ke mAMsa, carabI, majjAthI banelI huM chuM, tame mane chAMDelI-vamelI che ane pharI mane bhogavavAnI icchA karo cho ?' ATalA lAMbA kALa sudhI dIkSA pALI pachI tene choDatAM tamane Aje zarama kema nathI AvatI ? akArya karavA taiyAra thayelA tamane huM na icchatI hovA chatAM mane tame iccho cho. jema koi bhIkha ane bhUkhathI duHkhI thayelo hoya ane koI jamInamAM dATeluM nidhAna batAve, chatAM pUrvanI duHkhI avasthAnI prArthanA kare, tema tamo mArI prArthanA karo cho. jema, khIra, suMdara khAgha, khajUra, mIThA pUDalA hAjara hovA chatAM bhogAMtarAyakarmanA udayavALA bhUkhyA chatAM khAI zakatA nathI, tema tame A cAritra pALI zakatA nathI. dravya guptivALA munipaNAmAM tame atitIkSNa duHkho sahana karyA, have jo bhAvaguptivALA banI sahana karazo, to atyAre paNa jaya pAmazo." "ATalA divasa to tame dekhAva pUratI bhAinI zaramathI dIkSA pALI, to have tame bhAvathI dIkSA pALo. pAchaLa cAlanArA jo vegathI cAlanArA thAya to zuM AgaLa nIkaLI na jAya ? to have pAchA guru pAse jAva ane potAnA duzcAritranI zrIsusthita guru pAse AlocanA karI, bhAvathI suMdara cAritra-bhArane vahana karo. huM paNa have sAdhvIjI pAse dIkSA aMgIkAra karIza." A pramANe zIkhAmaNa apAyelA te utsAhamAM AvI bolavA lAgyA ke, are zrAvikA ! teM mane suMdara mArgano upadeza Apyo. huM ghaNo ja rAjI thayo chuM. nizcayathI narakarUpI aMdhArA kUvAmAM paDatA mane teM bacAvyo che. kharekhara mArA mahArAgane toDAvanArI hovAthI tuM mArI sAcI bhaginI che, narakAdika nukazAnathI bacAvanArI niHsvArtha-mAtA che, sImA vagaranA manohara dharmane arpaNa karanAra hovAthI guruNI che; to have huM ahiMthI jAuM chuM ane teM kahelA upadezanuM anusaraNa karIza." ema kahI anupama jinapratimAone vaMdana karI bhavabhramaNathI bhaya pAmelo bhavadeva potAnA guru pAse pahoMcyo. potAnA trividha pAponI AlocanA-pratikramaNa-nindana-prAyazcitta karI atitIvra tapa vaDe zarIra gALI nAkhI paMDita-maraNanI ArAdhanA karI saudharma devaloka pAmyo. saudharma kalpamAM Indra sarakhI Rddhi kAMtivALo mAnika-deva thayo ane vAvajIva divya kAmabhogonAM sukho bhogavavA lAgyo.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 26. avadhijJAnI sAgaradatamuni - have te moTAbhAi bhavadatta sAdhuno jIva devalokathI evI puSkalAvatI nAmanI vijayamAM puMDarIka nagarInA svAmI vajadatta cakravartInI yazodharA priyAnI kukSirUpI kamaLamAM haMsanI jema utpanna thayo. te samaye rANIne samudramAM snAna karavAno dohalo utpanna thayo. cakravartIe samudra sarakhI mahAsItA nadImAM moTI RddhipUrvaka snAna karAvI teno dohalo pUrNa karyo. cakravartIe jAte tenA sarva dohalA pUrNa karyA. sArA muhUrta rAjA yogya saMpUrNa lakSaNavALA putrane janma Apyo. dohalAnA anusAra tenuM sAgaradatta nAma sthApyuM. anukrame | dinapratidina dehavRddhi sAthe samagra kaLAothI paNa vRddhi pAmavA lAgyo. prasanna lAvaNya varNathI paripUrNa evI aneka kanyAo sAthe lagna karyA. suMdara tAruNyathI pUrNa dehavALI te kanyAo sAthe AnaMda karato hato. koIka samaye mahela upara ArUDha thayo hato. tyAre vAdaLathI vyApta zaradamegha kalikALanA AkAzamaMDalanA mahAsthAna sarakho thaI gayo. apUrNapaNe phelAto, kUdato, prerAto sarvAgathI uMco-nIco thato kramasara phelAto phelAto chevaTa TUkaDe TUkaDA rUpa banI adazya thayo. "kharekhara ! A meghanI mAphaka rAjyAdika sarva bhogasAmagrI asthira che. dhana, jIvita, yauvanAdika najara sAme dekhAtAM hoya, te kSaNavAramAM vIjaLInI jema adazya thAya che; to jyAM sudhI A deha-paMjara vRddhAvasthAthI jIrNa na thAya, tyAM sudhImAM Aje paNa atiudyama karIne pravajyA grahaNa karavI e ja mArA mATe yogya che." ema vicArIne aneka parivAravALA amRtasAgara nAmanA gurunAM caraNakamaLamAM ghaNA rAjaputro sAthe dIkSA aMgIkAra karI, zrutasamudrano pAra pAmelA, gurukuLavAsamAM rahI potAnuM nirmaLa caritra pALatA, teo karmano kSayopazama karI avadhijJAna pAmyA. 27. sAgaradata muni sAthe zivakumArano samAgama bhavadevano jIva paNa devalokamAMthI cyavI, te ja vijayamAM vItazokA nAmanI nagarImAM padmaratha rAjAnI vanamALA rANIthI utpanna thayo. te rAjakuMvaranuM zivakumAra evuM nAma pADyuM. manohara evo te rAja kumAra prauDha yauvanavaMtI, sarakhA rUpavAlI kulabAlikA priyAo sAthe vilAsakrIDA karato hato. have pura, nagara, khANa vaDe manohara pRthvImaMDalamAM vicaratA vicaratA prazama guNanA nidhAnabhUta sAgaradatta muni tyAM padhAryA. rahevA mATe jagyAnI anumati lai lokonA upakAra mATe udyAnamAM samavasaryA ane amRtadhArA sarakhI dezanAnI vRSTi karI. lokonuM hita karI rahelA temaNe eka mahinAnA upavAsa karI sArthavAhanA ghare pAraNuM karyuM. te samaye 'vasudhArAnI vRSTi thai. pAraNA saMbaMdhI pAMca 1. dharmarasika devo tapaguNathI AkarSAi dhana, suvarNa, vastra AdinI vRSTi kare che. "aho dAna, aho dAna,' evI udghoSaNA kare che. duMdubhinAda kare che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda divyono vistAra sAMbhalI zivakumAre sAgara sAdhunI sevA karavAnA manoratha sahita praNAma karyA. traNa pradakSiNA ApI caraNa-kamalamAM praNAma karI AgaLa besIne saddharmanI dezanA rUpa amRtarasanuM pAna karyuM. caudapUrvI, avadhijJAnI munivara kevalajJAnInI jema sarvane hitakArI jinadharmanA manohara marmane samajAvanArI, gaMbhIra vANIthI dezanA saMbhaLAvavA lAgyA. "A jIvanamAM rogarahita kAyA maLavI, manohara anukUla svabhAvavALI priyAonI prApti, icchita kAryanI siddhi, A sarvanI prApti pUrvabhavamAM karelA dharmanuM phaLa che. enAM phaLa maLyA pachI A janmamAM navIna phaLa na meLave to bhAtuM pUrNa thayelA musApharanI jema paralokamAM te zoka pAme che. viSaya, pramAda, kaSAyarUpa pizAcano tyAga karI samagra samAhita karavAmAM tatpara evA saMyama-sAmrAjyane prApta karavA udyama karo. grahaNa-Asevana evI be sikSAo zIkhIne cAritrathI tIkSNa du:khano uccheda karI jIvasthAnamAM svarga ane mokSanA sukhanI ropaNI karo.' te samaye zivakumAre sAgaradatta munine vinaMti karI ke, tamane dekhavAthI harSollAsa ane romAMca khaDAM thAya che, tema ja manamAM tuSTi ane puSTi thAya che, to zuM mane koI pUrva janmano tamArI sAthe svajana-saMbaMdha haze ?' 28. zrAvaputra daTagharme karelI vethAvaththa he zivakumAra ! A bhavanI pahelAnA trIjA bhavamAM jaMbUdvIpamAM niSkAraNa premanA pratibaMdhavALo tuM bhavadeva nAmano mAro nAno bhAI hato. mArA mananA saMtoSa khAtara teM dIkSA lIdhI ane tenuM pAlana karI tuM saudharma deva thayo, tyAM paNa huM tArA upara sthira snehavALo hato. pUrva bhavanA abhyAsathI tane mArA upara atyAre paNa sneha utpanna thayo che. rAga vagaranA mane tArA upara hita ane upakAra buddhi thAya che, paNa mane tArI mAphaka sneha thato nathI.' zivakumAre kahyuM ke - "he bhagavaMta ! A vAta yathArtha che ane tethI karI A bhavamAM paNa huM dIkSA aMgIkAra karI ApanA caraNanI sevA karavAnI abhilASA karuM chuM. paraMtu te svAmi ! mArA hita mATe mAtA-pitAnI AjJA mAguM." munie kahyuM - "he dhIra ! A dharma karavAnA viSayamAM mamatvabhAvane na dhAraNa karIza.' potAnA ghare jaI vrata levA mATe mAtA-pitAne vinave che, paraMtu mAtA-pitA putrane kahe che ke, "he vatsa ! tuM amane eka ja putra che. tuM ja zaraNa, rakSaka, dIvo, svarga ke mokSa che, tArA vagaranA ame te putra ! aMdha ane baherA sarakhA chIe. amArA prANo tAre AdhIna che. jo tuM dIkSA le, to he putra ! gharamAM ghAlela sasalA mAphaka te amArA prANo paNa jaldI palAyana thaI jAya." ghaNuM samajAvavA chatAM saMyama levA mATe putrane rAjA rajA ApatA nathI, eTale pApayogothI viramelo, vairAgyamAM lIna manavALo sAdhu mAphaka dhRti sahAyavALo te
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 141 have 2mato nathI, jamato nathI ane aMtaHpuranA eka zUnya khUNAmAM udAsInatAthI rahelo che. mAtA-pitA, ghaNA nagaralokoe vividha prakAre samajAvavA chatAM koinuM lagAra paNa mAnato nathI. eTale kheda pAmelA rAjAe vivekanA bhaMDAra jevA daDhadharma nAmanA zrAvakaputrane bolAvI tene kharekharI hakIkata jaNAvI ke, 'evo koi upAya kara. ke jethI putra AhAra grahaNa kare, jo ema karIza, to teM amone jIvita ApyuM tema mAnIzuM.' zrAvakaputre kahyuM ke, 'yathAzakti te mATe prayatna karIza' - ema kahI zivakumAra rAjaputra pAse gayo. 'nisIhi' zabdoccAraNa karI jANe upAzrayamAM praveza karato hoya, tema teNe te sthAnamAM praveza karyo. iriyAvahI pratikramIne sAdhune vaMdana karAya, tema dvAdazAvarta vaMdanathI tene vaMdana karyuM. AjJA lai bhUmi-pramArjana karI zivakumAra pAse daDhadharmA zrAvaka beTho. zivakumAra vicAravA lAgyo ke, 'yatinI mAphaka ANe mAro vinaya kema karyo ? lAva pUchI jouM.' - 'he zeThaputra! teM tevA prakArano vinaya karyo ke, je sAgaradatta guru pAse karAto meM joyo hato. zuM tevA prakAranA vinaya mATe huM adhikArI chuM ? huM to temanA AgaLa temanA caraNa-kamalanA parAganA mAtra paramANu sarakho chuM.' zrAvakaputre kahyuM ke, 'tamoe maunavrata toDyuM, tethI huM rAjI thayo chuM. jo ke A vinaya yativargane ka2vo yogya che, to paNa kArya karavA mATe tamAro vinaya karuM chuM. A jinazAsanamAM dharmanuM mULa hoya to vinaya ja jaNAvelo che.' je kAraNa mATe kaheluM che ke, 'traNe jagatane pavitra karanAra taMtravALA maMtro, vRddha puruSonA hitopadezano praveza, devasamUhane vaMgha, niravagha vidyAo haMmezAM santono ane vinItano Azraya kare che. jenI sarakhAmaNImAM koi AvI zakatuM nathI. evA saMyamabhAvathI utpanna thayelI zubhalezyAvALA suzrAvakano paNa vinaya ka2vo ucita che.' 'vaLI je dvAdazAvarta vaMdana te to yativargane ja dekhAya che, te vaMdana tamane meM eTalA mATe karyuM ke, atyAre tame bhAvasAdhu thayelA cho, je atyAre tamane mAtA-pitA dIkSA apAvatA nathI, to 'bhAvasAdhu banI huM gharamAM rahuM.' e rUpe tame bhAvasAdhu thayelA hovAthI meM tamane vaMdana karyuM che. huM tamane pUchuM chuM ke, tame jamatA nathI, bolatA nathI, tenuM zuM kAraNa ?' tyAre zivakumAre kahyuM ke, 'vratanA dRDha pariNAmavALA mAre e avazya karavAnuM ja che. hajI paNa mAta-pitA dIkSA grahaNa karavA detA nathI, to have bhAvasAdhu banI gharamAM vAsa karuM. bIjuM sarvasAvadya yoganA saMyoga varSavAnA udyamavALo huM kevI rIte sAvagha-AhAranuM bhojana karuM ane teonI sAthe kevI rIte boluM ?' dRDhadharma zrAvake kahyuM ke, 'tame samyak prakAre saddharma karavAmAM nizcala cho. bhAvazatrurUpa karmane jItavA mATe bIjA konI AvI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jaya-patAkA hoI zake ? paraMtu AhArano tyAga karIne bhAvacAritra tame zI rIte vahana karI zakazo ? paDatA dehane AhArathI sthi2paNe dhAraNa karI zakAya che, TakAvI zakAya che. lAMbA kALa sudhI dIkSA pALanArane jIvananA aMte vidhithI AhAra tyAga karavo ucita che. game te prakAre AhAratyAga karI zakAto nathI. jeo dIrghakALa sudhI saMyamapUrvaka jIvita pAlana kare che, teo dhanya che. mATe niravadya AhAra-svIkAranArA banI divaso pasAra karo, niravadya vANI ane ceSTApUrvaka ekAMta gharanA khUNAmAM raho.' zivakumAra kahe che ke - 'A sarva konI sahAyatAthI karI zakuM ? sAvadya ane niravadya vacana ane bhojana-pANI koNa jANI zake ? meM jenI nivRtti karelI che, tenI pravRtti have kevI rIte banI zake ?' dRDhadharme kumArane kahyuM ke - 'he kumAra ! tamo sAdhubhUta banyA cho, to huM ziSyanI mAphaka tamArI dareke dareka vaiyAvRtyanAM kAryo karIza. sAdhune kalpI zake ke na kalpI zake, te viSayamAM huM jANakAra ane buddhivALo chuM. vizuddha AhAra-pANI huM vahorI lAvIza, vadhAre kahevAthI saryuM.' kumAre kahyuM - 'bhale ema thAo - ema kahI abhigraha grahaNa karyo ke, 'jIvana paryanta mAre chaThThanA pAraNe chaThTha ka2vA ane pAraNAmAM AyaMbila tapa ka2vuM.' e pramANe nirdoSa AhAra-pANI pUrvaka chaThThane pAraNe AyaMbila karatA tIvra tapamAM rAjakumAra zivakumAranAM bAra varSo pasAra thayAM. navIna yauvanavayamAM gRhasthapaNAmAM vrata ane zIlavALA hovA chatAM karmanA marmane sApha karavAmAM udyamavALA je koI maharSio thayA, temane namaskAra thAo.' paMDitamaraNanI ArAdhanA karavA pUrvaka kAyAno tyAga karIne brahmadevalokamAM vidyunmAlI nAmano sAmAnika daza sAgaropamanI sthitivALo moTo deva thayo. te deva atikAMtivALo aneka suMdarInA parivAravALo jinezvaradevanA samavasaraNamAM jai haMmezAM sundara dezanA zravaNa karato hato. devalokanA divya bhogo bhogavIne potAnuM AyuSya pUrNa thayuM, eTale tyAMthI cyavI rAjagRhI nagarImAM jevI rIte zeThano putra thayo, te have kahIzuM. rAjagRhI nagarImAM guNo vaDe gauravazALI evA RSabhadatta nAmanA dhanADhya zeTha hatA. tene pavitra zIla dhAraNa karanAra dhAriNI nAmanI priyA hatI. jinadharmanI dhurA dhAraNa karavAmAM agresara citta hovA chatAM potAne putra na hovAthI atimanohara putraprApti mATe teonuM citta jhuryAM karatuM hatuM. dhAriNIe kahyuM ke, je kAminI-strIone putraratna na hoya, tene rUpano garva ane saubhAgyano ADaMbara zo zobhe ? vaLI tenAM suMdara vacananI zI kiMmata ? have vaibhAragirinI najIkamAM bagIcAmAM kAma, krodha, mohane dUra karanAra, hIrAnA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 143 hArane hAsya karanAra evA suMdara ujvala yazavALA, teja vaDe taruNa sUryasamAna, bhavyajIvo rUpI kamaLone vikasita karanAra evA pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmI tyAM samavasaryA. te samAcAra sAMbhaLIne nokara-cAkara Adi parivArathI parivarela RSabhadatta zeTha dhAriNI bhAryA sAthe vaMdana karavA mATe AMDabarathI nIkaLyo. mArga vacce nimitta jANanAra teno zrAvaka-mitra maLyo. eTale kahyuM ke, "he yazamitra ! kema ghaNA lAMbA samaye dekhAyA ?' mitre javAba Apyo ke, "zramaNonI sarva prakAre paryApAsanA-sevA karavAmAM asmalita manavALA mane tevo koi navarAzano samaya maLato nathI. mArI vAta to ThIka, paraMtu aticiMtAnA saMtApathI baLI rahelA cittavALA hoya tevA A mArAM bhAbhInuM mukha zyAma ane udAsIna kema jaNAya che ? te mane kaho." RSabhadatte kahyuM ke, "tuM jAte ja tene pUchI le, jethI pote ja duHkhanuM kAraNa kahe." tema kahyuM eTale dhAriNIe hyuM ke, "he diyara !meM pahelAM tamone nimitta pUchyuM hatuM, te tamo jANo cho. A nagaramAM nimitta jANanAra koI nathI, to mArA cittane anusAra jANIne tame pote ja te kaho." jazamitre kSaNavAra kaMika manamAM vicAra karIne kahyuM ke, "jANyuM tame putra vagaranAM hovAthI udvega cittavALAM uttama putranI IcchA karo cho. tamane zubha zakuna prApta thayAM che, have tamArA manoratha siddha thaze. A bharatakSetramAM tamAro putra caramakavalI thaze, te vAtanI khAtrI mATe ujvala kesarIsiMhanuM baccuM jANe caMdrathI nIkaLI tamArA khoLAmAM raheluM hoya tevuM svapna tame najIkanA samayamAM dekhazo. paraMtu temAM koika kSudra aMtarAya rahelo che, te koi devatAnuM ArAdhana karavAthI cAlyo jaze. te deva koNa ? te huM jANato nathI." harSapUrNaaMgavALI jazamitra sAthe vAtacIta karatI RSabhadattanI pAchaLa cAlatI dhAriNI bagIcAmAM pahoMcI. zrIsudharmAsvAmIne traNa pradakSiNA devA pUrvaka caraNamAM namaskAra karI baMne pApakarmane dUra karanAra evA kevalI bhagavAna zrIsudharmAsvAmInI dezanA zravaNa karavA lAgyA. te A pramANe :9. cAre gatinAM duHkho - manuSyajanmAdi sarva dharmAnukULa sAmagrI prApta karIne zAzvata sukha mATe prayatna karavo joIe. kAraNa ke, saMsAranI A cAre gatio seMkaDo duHkhothI bharapUra che. nArakIbhUmimAM ati sAMkaDA mukhavALI ghaTikAmAMthI chedAI-bhadAIne kheMcAvuM, agnimaya kuMbhamAM raMdhAvuM, kAgaDA ane tevA hiMsaka pakSIo vaDe zarIra pholI khAvuM, dhagadhagatI agni-jvAlAothI tapAvelI hovAthI lAlacoLa loDhAnI pUtaLIo sAthe daDha AliMgana, AvA prakAranI nArakInI aneka bhayaMkara vedanAomAMthI eka paNa vedanAnuM yathArtha svarUpa kahevA ame
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda zaktimAna nathI. bhUkha, tarasa, tApa, nadI, vAyaro, ThaMDI, sakhata varasAda, parAdhInatA, agnidAha Adika vedanAo, vyAdhi zikArIothI vadha, vyathA, cAmaDI kapAvI, nilachana, DAma vagerenI vedanA, pITha upara hada uparAMtano bhAra vahana karavo, A vagere duHkhathI tiryaMcagatimAM sAMsArika sukhathI chetarAyelA bicArA tiryaMco vicare che. daurbhAgya, durjananI vANInuM zravaNa, gRhasthapaNAnuM gahitagRha, daridrapaNArUpI mahAparvatanI aMdara jeno harSa chUpAI gayo che dAsapaNAdikathI dInamukhavALA, saMgrAmamAM mokhare javAthI bhedAyelA zarIravALA, evI, aneka pIDAothI du:khI manuSyonA AtmA mATe vicAra karIe to temane ucita leza paNa sukha nathI. devatAo maraNakAla-samaye kevA vilApa kare che ? arere ! mArA kalpavRkSo ! krIDA karavAnI vAvaDIo ! mArI priya devAMganAo! tame mAro tyAga kema karo cho ? devone have garbharUpI narakamAM vAsa karavo paDaze, AvAM aneka duHkho anubhavatA te devonuM hRdaya vaikriya hovA chatAM pAkelAM dADimaphaLa phuTavA mAphaka kharekhara seMkaDo ane kroDo TUkaDA rUpe bhedAI jAya che. saMsAramAM nivAsa karatA cAre gatinA jIvonAM ghaNAM duHkho jaNAvyAM. A samagra duHkho tyAga karavAnI abhilASAvALAe anupama, cheDA vagaranA, duHkha vagaranA ane ekAMta sukhamaya siddhi-sukha meLavavA mATe yogya ucita upAya-prayatna karavo joie. ahiM A manuSyagatimAM kharekhara prazaMsavA lAyaka padArtha hoya to zuddhadharmanI prApti che, mATe AryavivekI puruSoe sAkSAt jinezvaroe AcarelI ane kahelI dIkSA ane zikSA-upadezanuM sevana karavuM joie." A samaye dhAriNI ciMtavavA lAgI ke, "kevalI bhagavaMto sarva bhAvone jANe che. te bhagavaMta ! huM kayA devane anukUla karuM, te mArA saMdehane dUra karo. A vakhate sudharmAsvAmIe jaMbudvIpanA jaMbUvRkSamAM nivAsa karanAra anAdata nAmanA devanI kahIkata kahI. 30. anAdata devanI utpatti - ahiM RSabhadatta zeThano bhavAbhinaMdI bhAI jinadAsa nAmano jugArI haMmezAM jugAranuM vyasana sevato hato. jugArI kevA hoya che ? ghaNA bhAge laMgoTI mAtra vastra dhAraNa karanAra, kharAba durgucchanIya AhAranuM bhojana karanAra, dhULavALI dharAmAM zayana karanAra, aziSTa vANI bolanAra, vezyAo viTa-jAra puruSo, sahAyakane kuTuMbI varga mAranAra, bIjAne
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 145 ThagavAno dhaMdho karanAra, corane mitra mAnanAra, mahAsajjana puruSone duzmana mAnanAra, durbasanI puruSono A saMsAra-krama hoya che. atimadirApAna karanAra, mAMsa khAnAra, hiMsA karanAra, vezyAgamana, kharAba vartana karanAra A sarva vyasana sevanAra vyasanI nathI ema mAnuM chuM. paraMtu ekalo jugAra ramanAra vyasanI che. A sarva anarthanuM mULa hoya to jugAra che. potAnA jugArI mitro sAthe vAMdho paDyo eTale jugArIoe hathiyArathI tene ghAyala karyo. maraNadazA anubhavato pote pArAvAra pazcAttApa karavA lAgyo. jo ke RSabhadatte A jugArI bhAino tyAga karyo hato, to paNa AvA saMkaTamAM te AvI paDyo, tyAre RSabhadatta badhu te du:khI jinadAsa pAse Avyo. "pApI AtmAone pApI manavALA sAthe ja prasaMga paDe che ane pAchaLathI parezAnI pAme che, te RSabhadatta sArI rIte samajato hato. jema vayamAM jyaSTha hato, tema guNomAM paNa A bhAI jyeSTha hato. kahyuM che ke - "nirabhimAna upakArI pratye sadbhAva rAkhavo ke dayAvALA banavuM temAM zuM adhika gaNAya ? paraMtu ahitakArI ke aNadhAryo koike ApaNo aparAdha karyo hoya, tevA upara upakAra karavo ke dayAvALuM mana karavuM - ema karanArA puruSo sajjana-ziromaNi gaNAya che." tyArapachI vivaza banelo A jinadAsa jugArI moTAbhAI RSabhadattanA caraNamAM AkhuM aMga ane mastaka lagADIne vAraMvAra potAnA avinaya ane aparAdhone khamAvavA lAgyo - "he badhu ! huM tamane sukha ApanAra to na thayo, paNa mArA kAraNe tamo tIvra saMtApane anubhavo cho. kAraNa ke tame mane vAraMvAra A durvyasanathI rokyo, chatAM paNa meM te na karavA yogya vyasano sevyAM, tenI mane kSamA Apo." RSabhadatte tene evI rIte AzvAsana ApyuM ke, jethI karI paMca namaskAranA dhyAnamAM tanmaya banI paMca namaskAranA prabhAvathI marIne te bhavanAdhipa anAdata nAmano mahaddhika tejasvI deva thayo. ane sarala cittavALA RSabhadattane viSe A navIna anAdata deva pakSapAta rAkhato hato. A pramANe dezanA sAMbhaLIne pachI RSabhadatta potAnA ghare gayo ane deva, guru tathA zrI saMghanI pUjA karavAmAM tatpara banI divaso pasAra karavA lAgyo. putrajanma ane nAmakaraNa dhAriNI zrAvikAe te devanI ArAdhanA mATe 108 AyaMbila tapa karavAnI mAnatA mAnI; tema ja putranuM nAma paNa te devatAnuM ja pADIzuM. have bhavadevano jIva vidyummAlI brahmadevalokanA bhogo bhogavIne tyAMthI cyavIne jema guphAmAM siMha Ave, tema dhAriNInI kukSimAM utpanna thayo. dhAriNIe svapnamAM sapheda siMha bALakane joyo. jAgIne RSabhadatta pAse jai svapnanI hakIkata kahI. jasamitre kahelA vRttAntathI dhAriNIne vizvAsa utpanna
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda karAvyo. paramaharSane pAmelI te bhAgyazALI garbhane vahana karavA lAgI. jina-pratimAnI pUjA, yativargane pratilAlavAnAM kAryo, duHkhI-dInone uddhAra karavAnAM kAryonA dohalA utpanna thayA. gaNyA vagaranuM-agaNita dravyanuM dAna devA lAgI. uttama vastrAdi vastuo dAnamAM arpaNa karatI, jenA sarva dohalA pUrNa thayA che, evI te caMdra sarakhI saumyakAntivALI banI. garbhanA divaso pUrNa thayA, tema ja samagra anukULa yogo hatA, tyAre sumeru pRthvI jema kalpavRkSane tema dhAriNIe putrane janma Apyo. putrajanma-samaye nagaraloka samUhathI caityagRho ane jinAlayomAM vistArapUrvaka pUjAnI racanA tathA vAjiMtronA zabdonA ADaMbarathI AnaMda-madonmatta banelI nRtya karatI nagaranArIovALuM nagara banI gayuM. kedakhAnAmAMthI kedIone baMdhanamukta karAvIne tathA dInAdika vargane dAna ApavAnuM varjhApanA-vadhAmaNuMmahotsava karIne RSabhadatte nagarane manohara ane ramaNIya banAvyuM. bAramA divase zubhavidhithI sAdhu Adine pratibhAbhI samagra jJAti ane nagaralokone bhArapUrvaka uttama prakAranI rasavatIo taiyAra karI suMdara bhojana jamADyuM. zubha muhUrtamAM moTA mahotsava pUrvaka "jabUdeve ApelA hovAthI putranuM nAma paNa jaMbUkumAra ho" ema kahIne te nAma sthApana karyuM. jema navIna kalpavRkSa pratidivasa vRddhi pAme, tema pAMca dhAvamAtAthI pAlana karAto jaMbUkumAra zarIrathI ane kaLAothI vizeSa vRddhi pAmavA lAgyo. niSkalaMka ane saMpUrNa sarva kaLAo grahaNa karI mitramaMDaLa sAthe haMmezAM udyAna ane bagIcAomAM krIDA karavA lAgyo. 31. Ai kanyAo sAthe pANi-grahaNa - pharI koika samaye sudharmAsvAmI vihAra karatAM karatAM rAjagRhI nagarInI bahAra padhAryA. jaMbUkumAra temanuM AgamanajANIne temane vaMdana karavA mATe bahAra nIkaLyo. udyAnamAM samavasarelA temane praNAma karI gaNadhara prabhu sanmukha beTho ane be hAtha joDI harSita hRdayavALo temanI dezanA zravaNa karavA lAgyo. lokamAM collaka Adi daza daSTAnta durlabha uttama manuSyapaNAno bhava pAmI pramAda-madirAmAM matta banI tame A kIMmatI manuSyabhava hArI na jatAM temAMthI zreSTha ratnanuM phaLa meLavo. kAraNa ke pavananI laherothI DolatA vRkSanA patra sarakhuM jIvonuM AyuSya aticaMcaLa che. yauvana madonmatta kAminInA kaTAkSa sarakhuM capaLa che, kAyA jUnA jarjarita bakhola vALA vRkSa sarakhI rogAdika sarpa mATe nivAsasthAna che. sarpiNI sarakhI ramaNIo svAdhIna karavI muzkela che. lakSmI vRkSanA chAyaDAM mAphaka bIje cAlI janArI aticaMcaLa che, eTaluM ja nahi, paraMtu anartha utpanna karanArI che. je priyanA saMyogo, te paNa viyoganA aMtavALA che. A pramANe vinAza
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 147 pAmavAnA svabhAvAvALA saMsArabhAvane yathArtha vicArI zAzvatasukhanA sthAna svarUpa mokSane viSe prayatna karavo, te haMmeza mATe yukta che, te mokSanuM paNa jo koI apUrva kAraNa hoya to niravagha evI dikSA che sArA kSetramAM paNa bIja vagara DAMgara ugatI nathI. te dIkSA kAyara puruSane duSkara che ane bahAdura puruSane sukara-sahelI che. saMtoSa aMte samAdhivALA puruSane ziva-sukha aMhi ja dekhAya ane anubhavAya che. jaMbUkumAra gaNadhara bhagavaMtanA caraNa-kamalamAM praNAma karIne vinaMti karavA lAgyo ke, "he svAmI ! ApanI pAse dIkSA levAnI abhilASA rAkhuM chuM." gaNadhara bhagavaMte kahyuM ke, "he dhIra ! to have DhIla na karIza, jaldI taiyAra thA. Avo kSaNa pharI prApta thavo ghaNo durlabha che." kumAre kahyuM ke - "mAtA-pitAnI AjJA laine jaldI AvuM chuM. he bhagavaMta ! prathama to mane jiMdagIparyata mATe brahmacarya vrata Apo." prabhue kahyuM ke, "dIkSA pahelAM A brahmacaryavrata e praNava "oM maMtra samAna che. A pramANe brahmacaryano niyama grahaNa karIne ane te nirmala brahmacarya mATe prayatna karato jaldI ghare pahoMcyo, tyArapachI mAtA-pitAne vinaMti karavA lAgyo ke, "he pitAjI ane mAtAjI ! Aje meM sudharmAsvAmIjInI niravadya dezanA sAMbhaLI, tyArapachI mAruM mana sAvadyaleparahita-viratimAM lIna banyuM che.' he putra ! bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLI, te kArya teM suMdara karyuM." ema teoe kahyuM eTale jaMbU kumAre kahyuM ke, "mane dIkSA grahaNa karavAnI anumati Apo." e vAta sAMbhaLatAMnI sAthe mUcchathI bIDAI gayelI AMkhovALA mAtA-pitAne dekhyA. mUrchA vaLI gaI ane cetanA pAchI AvI, tyAre teo dIna svarathI kahevA lAgyA ke - "he putra ! tuM amArA gharamAM kalpavRkSa sarakho che, tArA vagara amAruM hRdaya atizaya pAkela dADima-phala mAphaka taDa daIne phuTI jAya, - ema anukUla-pratikUla aneka prakAranAM vacano vaDe mAtA-pitAe samajAvyo, to paNa temanuM vacana mAnato nathI. tyAre mAtA-pitAe kahyuM ke - "eka vakhata lagna-maMgala karelA tAruM mukhakamala joie, to ame sarva kRtArtha thaizuM. jaMbUe kahyuM ke, "he mAtAjI ! lagna karyA pachI mane dIkSAnI anumati Apazo, to paNa mane sammata che, to bhale tenI teyArI karo." tyArapachI dhAriNI mAtAe samudrapriya vage ATha sArthavAha ane padmAvatI vagere ATha sArthavAhInI suvarNavarNa sarakhA aMgavALI bhAgyavatI sarakhA rUpa yauvana ane lAvaNyavALI madonmatta kAmadevanA darpavALI ATha kanyAo sAthe vivAha karyo. sidhumatI, pAzrI, padhasenA, kanakasenA A cAra devabhavanI bhAryA hatI, bIjI nAgasenA, kanakazrI, kamalavatI ane jayazrI cAra ema ATha kanyAo sAthe mahARddhi-sahita vivAha mahotsava zaru karyo.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda gumagumAyamAna gaMbhIra mRdaMganA zabda sAthe kAminIsamUha jemAM nRtya karI rahela che evo jaMbuprabhuno pANigrahaNa-vidhi pravaryo. tenI pUjA-satkAra karyo. kautuka-mAMgilaka karyA. sarvAlaMkAra-vibhUSita dehavALA te AThe navapariNIta strIo sAthe rAtre vAsabhavanamAM gayA. jaMbUkumAra AThe priyAo sAthe siMhAsana para ArUDha thayA, tyAre aSTa pravacanamAtA vaDe karIne jema dharma zobhA pAme, tema te kumAra zobhavA lAgyA. 32. prabhavakumAra - madhubindunuM daSTAMta - A bAju jayapura nagaranA viMdhya nAmanA rAjAno prabhava nAmano moTo putra hato. tenA pitAe prabhu nAmanA nAnA putrane potAnuM rAjya arpaNa karyuM. jayapurano rAjA prabhu thavAnA kAraNe abhimAnI moTo putra prabhAva jayapurathI bahAra nIkaLI gayo. vidhya parvatanI taLeTImAM nAno saMniveza (raheThANa) banAvarAvIne rahelo te najIkanA sArtha, gAma vagere lUMTIne AjIvikA calAvato hato. jaMbUkumAranA lagna samaye kanyAonAM mAtA-pitA taraphathI maLela lakSmIvistArane jANIne prabhava potAnA ulmaTa parivAra sAthe rAjagRhImAM pahoMcyo. samagra lokone avasthApinI vidyAthI uMghADIne te meruparvata sarakhA UMcA jaMbUkumAranA mahelamAM gayo. tAloddaghATinI vidyAthI jaldI tALAM kholIne, dvAra ughADIne potAnA gharanI jema mahelamAM teNe praveza karyo, te samaye gharanA manuSyo ghasaghasATa UMghatA hatA, eTale coro bhaMDAramAMthI samagra AbhUSaNAdika lUMTavA lAgyA. zaMkAvagaranA mAnasavALA siMhAsana para beThelA jaMbUkumAre kahyuM ke, "A paroNAlokone aDakazo nahiM." te vacana bolatAM ja bhavanamAM te coro jANe citrAmaNamAM citrelA hoya athavA pASANamAM ghaDelA hoya, tema thaMbhAI gayA. te vakhate prabhave jema AkAzamAM tArAmaMDalanI parivarelo zarada Rtuno caMdra hoya, tema nava yauvanavaMtI suMdara taruNIothI parivarelA jaMbUkumArane joyA. potAnA ubhaTa subhaTone staMbha mAphaka khaMbhita karelA joine camatkAra pAmelA cittavALo prabhava kahevA lAgyo ke, "he supuruSa ! tamo koi viziSTa prabhAvazALI puruSa jaNAo cho. kAraNa ke avasthApinI vidyAthI UMghADavA chatAM. te vidyAno prabhAva ApanA upara bilakula asara karanAra na thayo. tema ja amane pakaDavA ke mAravA mATe tame ubhA thatA nathI. huM jayapuranareza vidhyarAjAno putra chuM. durdeva yoge huM cora senApati thayo chuM ane ahiM corI karavA Avelo chuM." jaMbUkumAre prabhavane kahyuM ke, "mane tArA mATe kaMi aparAdha karavA badala durbhAva kyo nathI, tethI tuM mAro mitra che. prabhave kahyuM ke, "to have mArI pAsenI avasthApinI ane tAlodghATinI nAmanI be vidyA grahaNa karo ane tamArI pAsenI staMbhanI vidyA mane Apo, eTale tamo jema kahezo, tema karIza." jaMbUkumAre kahyuM
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 149 ke 'he suMdara puruSa ! A viSayamAM je kharo parArtha che, te sAMbhaLa. huM vidyAne zuM karuM ? athavA to Aje ja paraNelI A bhAryAonuM paNa mAre zuM prayojana che ? maNi, ratna, suvarNanA kuMDalo, muguTa Adi AbhUSaNono paNa meM tyAga karyo che. Aje prAtaHkAla thaze, tyAre dhana, svajana Adi sarvano tyAga karI nakkI sarva pApavALA yogonI virati-pratijJA aMgIkAra karIza.' have vismita cittavALA prabhave mAna ane zoka choDIne lagAra AgaLa jaine moTA mitra jaMbUkumArane kahyuM ke, 'A kAminIpriyAo sAthe bhogo bhogavIne kRtArtha thayA pachI pAchalI vayamAM pravrajyAno prayatna karajo.' jaMbUe kahyuM ke, 'kayo DAhyo manuSya viSayasukhanI prazaMsA kare ?' divyajJAnIe dekheluM eka dRSTAMta kahuM chuM, te sAMbhaLa : madhubindu-daSTAMta-1 eka moTIbhayaMkara aTavImAM musApharI karatA koika yuvAna puruSane haNavA mATe koIka durdhara madonmatta hAthI tenI pAchaLa doDavA lAgyo. te hAthIthI dUra palAyamAna thatA evA teNe koika sthAna 52 jUno kUvo dekhyo. te kUvAnI aMdara vaDalAnI vaDavAio laTakI rahelI hatI. te puruSa catura hovAthI tene pakaDIne kUvAnI aMdara laTakavA lAgyo. tenI pAchaLa pAchaLa hAthI AvI pahoMcyo ane laTakatA evA tenA mastaka bhAgane sUMDhathI sparza ka2vA lAgyo. kUvAnI aMdara nIce naja2 ka2I to mahAna ajagara dekhAyo. te kevo hato ? 'A laTakato puruSa kyAre nIce paDe ane mArI bhUkha bhAMge ?' vaLI cAre dizAmAM najara karI to dareka dizAmAM vIjaLI sarakhI capaLa lapalapa thatI jIbhavALA yamarAjAnI bhRkuTI-bANa sarakhA cAra kALA sarpo tene DaMkhavAnI icchA karatA hatA, te vaDavAinA mULabhAgane sapheda ane zyAma evA be uMdaro tIkSNa dAMtathI koratA hatA, jethI Ane nIce paDavAmAM DALInuM zaithilya thAya. kopAyamAna hAthI potAnA be daMtazULathI vaDalAnA vRkSane hacamacAvavA lAgyo. te kA2Ne vRkSa upara laTakatA madhapUDAnI madhamAkho uDIne pelA laTakatA musApharanA zarIra upara dussaha caTakA bharavA lAgI. madhapUDAmAMthI dhIme dhIme TapakatAM madhanAM binduothI kharaDAyela velaDI zarIra sAthe ghasAvA lAgI, eTale madhanA binduo zarIre lAgyAM, ane te binduone vAraMvAra jhaTajhaTa cATavA lAgyo. cAre bAju bhayanI avasthAvALo te mUDhAtmA madhubindunA TapakavAthI te binduo mastaka uparathI nAkanI dAMDI para thaI, hoTha parathI jIbha upara teno alpa aMza Avyo, tyAre kaMIka madhura svAdano anubhava karyo. te samaye hAthI, ajagara, sarpo, uMdara, madhamAkhI vagerenAM duHkhone madhanA svAdasukha AgaLa tRNasamAna gaNavA lAgyo. te vakhate 1. mArA karelA samarAditya caritranA anuvAdamAM A ja dRSTAMta vistArathI kaheluM che. patra 57
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda AkAzamArge uDatA koI vidyAdhare tene kahyuM ke, "A saMkaTamAMthI tAro uddhAra karI tane naMdanavanamAM lai jai aneka bhoga sAmagrI ApuM." madhanA bindunA svAdamAM laMpaTa banelo te zuM tyAM jAya kharo ? dRSTAMta-upAya A dRSTAMta vairAgya utpanna karavA mATe kaheluM che. have teno dASTantika artha kahuM chuM, te sAMbhaLo. je tyAM bhUlo paDelo musAphara jaNAvyo, te bhavamAM bhramaNa karato ApaNo potAno jIva samajavo. je aTavI, te bhavamAM rahevuM te. je hAthI te yamarAjA-maraNa. je kUvo te manuSyajanma, je vaDavAI te jIvita, nIce ajagara te naraka ane durgati, je cAra sarpo te krodhAdi cAra kaSAyo, kALA-dhoLA be uMdaro, te zukla ane kRSNa-ema mahinAnA be pakSo, te udaro je vaDavAine dAMtathI karaDIne vaDavAio DhIlI karatA hatA, te zarIranuM vRddhatva thavuM ane nabaLAI AvavI, madhamAkhIonAM ToLAM, te Adhi-vyAdhio zarIre lAgelI velaDIo samajavI. nAnI velaDIo che, te prema karanArI vahAlI priyAo che, te viSaya-sukha samajavuM. je du:khathI uddhAra karI naMdanavanamAM sukha mATe vidyAdhara lai jAya che, te saMsArano tyAga karAvI mokSe laI janAra evA dharmAcArya samajavA. A madhubindunuM dRSTAnta vicAravuM. "mATe he prabhava ! tuM kahe ke, du:khano nAza karI vidyAdhara vaDe apAtuM sukha je na icche to ene mUrkha kema na samajavo ? huM paNa munIndroe batAvelA mArge bhavano kSaya karI mokSanI AkAMkSA karuM chuM. "he sumitra ! A ApaNo AtmA manuSyomAM pazu che-ema kema na kahevuM ?' athavA moTA duHsAhasa karavAmAM-pApa karavAmAM paNa nirbhaya ane zaMkA vagarano che. viSayasukhano eka mAtra aMza che, temAM laMpaTa banI tenA phaLarUpe parvata jevaDA mahAduHkhane paNa gaNakArato nathI. prabhave kahyuM ke, "he badhu ! A tamArA mAtA-pitA ati premanI lAgaNIvALA pratyakSa dekhAya che, teo tamArA vagara kevI rIte jIvaze ? tamArI AzArUpI pallavothI vikasita banelI evI A latA sarakhI priyAo tamArA vagara niSphala udayavALI konA hAsya mATe nahi thAya ?' jaMbUkumAre kahyuM ke :- mAtA, pitA, putra, putrIo, priyAo koi paNa ekAMte nathI. A eka ja bhavamAM temAM parivartana thAya che. kaheluM che ke, "anAdi anaMta evA saMsAramAM konI sAthe A jIvane kayA prakArano saMbaMdha thayo nathI ?' AmAM sva-para-kalpanA karavI nirarthaka che. A saMsAramAM mAtA thaIne putrI,-bahena ke bhAryA thAya che, vaLI putra pitApaNAne, bhAipaNAne, vaLI zatrupaNAne paNa pAme che. paralokanI vAta to bAju para rAkho, paraMtu
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ahiM ja tevA kliSTa karmavALA mAtA Adi prANIono paNa pheraphAra saMbaMdha thAya che. "he mitra ! sAvadhAna thai kSaNamAtra eka dRSTAnta kahuM chuM, te sAMbhaLa, je jIvone mahAvairAgya utpanna karanAra che. eka ja bhavanI aMdara paraspara vicitra kevA saMbaMdho thayA, te upara kuberadatta ane kuberadattA yugalanuM kathAnaka che. 33. kuberadata ane kuberadatAyugala - mathurA nAmanI mahAnagarImAM suMdara zarIra ane manohara lAvaNyavALI kuberasenA nAmanI vezyA hatI, prathamagarbhanA atibhAranI tene atizaya pIDA utpanna thaI, tyAre tenI mAtAe kahyuM ke, "he putrI ! A garbhabhArathI saryuM, koi paNa prakAre A tAro garbha pADI nAkhuM. AvuM duHkha bhogavavAthI ApaNane zo lAbha ?" e vAtamAM putrI sammata na thavAthI samaya thayo eTale eka putra ane eka putrI ema joDalAM bALakone janma Apyo. mAtAe kahyuM ke, "he putrI ! A bALakayugalano tyAga kara. vezyAdharmanA marmane nukazAna karanAra A bALaka-yugalathI saryuM." kuberasenAe kahyuM, "he mAtAjI ! tame utAvaLA cittavALAM cho, vaLI tamAre avazya A kArya karavuM ja che, to daza divasa pachI je tamane ThIka lAge tema karazo." pachI kuberasenAe kuberadatta ane kuberadattA evA nAmavALI be mudrikA-vIMTI taiyAra karAvarAvIne dazamI rAtrinA samaye uttama jAtinI cAMdInI banAvelI peTImAM ratna ane rezamI vastro pAtharIne temAM baMnenA hAthanI AMgaLImAM mudrikA paherAvIne te baMne bALakone sAthe suvaDAvyAM. yamunA nadInA pravAhamAM te peTIne vahetI mUkI. bhavitavyatA-yoge prAtaHkALanA samaye zaurikapuramAM nivAsa karanAra be zreSThIo zauca mATe nadI-kinAre AvelA; temaNe te peTI dekhI ane svIkArI. peTI kholIne joyuM, to teoe bALaka yugalane joyuM. kAlindI devatAe Apela bheTano aNadhAryo lAbha svIkArI eke putrano ane bIjAe putrIno svIkAra karyo ane mudrikAmAM nAma hatAM, te nAma rAkhyAM. anukrame beM bAlako zarIrathI vRddhi pAmavA lAgyA. tyArapachI navIna yauvana, atizaya ramaNIyatA vaDe raMjita thayelA hRdayavALA evA te baMne zreSThIoe te baMnenA sarakhAM rUpa-raMga-rekhA vizeSa phalavALAM bano' ema dhArI baMnenAM lagna karyA. bIjA divase te daMpatIe pAsA-krIDAnI ramata zaru karI tyAre kuberadatte pAsA nAkhyA, te sAthe potAnI mudrikA sarI paDI. te mudrikAne kuberadattA bArIkIthI avalokana karatAM potAnI mudrikA sarakhI ja barAbara maLatI AvatI hovAthI vicAra karavA lAgI ane manamAM saMkalpa pragaTa thayo ke, "kadAcit A mAro bhAI to nahi haze ? vaLI tenA pratye AliMgana ke suratakrIDA mATe mAruM mana uttejita thatuM nathI, tema mArA pratye tene paNa
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1para. prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda priyAbuddhi thatI nathI. mATe nakkI A viSayamAMhe koi daivI saMketa chUpAyela hovo joie." "koIka karavA mATe samartha na hoya, karavA mATe caMcaLa mana paNa taiyAra na thAya, chatAM e kArya zubha ke azubha hoya, te kArya karavA mATe deva tyAM kheMcI jAya che temAM zuM Azcarya che ?" tyArapachI tatkAla ghUtakrIDA baMdha karI baMne mudrikAo kuberadattanA hAthamAM mUkI mAtA pAse pahoMcI. so soganathI mAtAne bAMdhIne mAtAne pUchyuM ke huM tArA udarathI janmelI chuM ke koi devatAe arpelI putrI chuM ?" eTale je pramANe vRttAnta banyo hato, te pramANe mAtAe jaNAvyo. zokAgnimAM DUbelIe teNe sarva vRttAnta kuberadattane jaNAvyo. be samAna mudrikA dekhavAthI utpanna thayelA vitarkavALA kuberadatte paNa te ja vRttAnta mAtAne jaNAvyo. anucitta AcArarUpa zokAgnithI vyApelA aMtaHkaraNavALA teo baMnee potapotAnA mAnelA mAtA-pitAne kahyuM ke, "ame baMne bhAi-baheno chIe" evuM tattva jANyA vagara tamoe amAro vivAha karyo, te anucita kArya karyuM che, paraMtu paraspara pANi-grahaNanA sparza sivAya koipaNa doSanuM sevana thayuM nathI, mATe amane svagRhe javAnI rajA Apo." kuberadattAe potAnI mudrikA pAchI laI lIdhI. pitAne ghera pahoMcI. tyAM te ja kAraNathI mAtA-pitA rudana karatAM hatAM, chatAM teNe dIkSA aMgIkAra karI ane pelI mudrikA potAnI pAse chUpAvIne rAkhelI hatI. tIkSNa taravAranI dhAra sarakhA tIvra tapo tapatI hovAthI tene avadhijJAna upanna thayuM. te jJAnano upayoga mUkIne dekhuM; to kuberadatta vepAra mATe mathurAnagarImAM gayo hato, ane potAnI ja mAtA kuberasenA sAthe saMvAsa karato joyo. aho ! avivekanI adhikatA ! aho ! kiMpAkaphalano vipAka ! aho ! avirati ane mohanI viDabanA ! bananAra banI gayuM, to paNa have pAparUpa aMdhakUvAnA koTaramAM aTavAyelA evA teono koi prakAre uddhAra karI pAra utAruM' ema vicArI pravartinInI AjJA lai te mathurAnagarIe pahoMcI. kuberasenA pAse makAnanA thoDA bhAganI vasati mATe mAgaNI karI ane na oLakhAya tevI rIte kuberadattA sAdhvI tyAM rokAyAM hatAM. kuberasenA paNa potAnA bALakane sAdhvI pAse rAkhI potAnA ghara-kAryamAM gUMthAyelI rahetI hatI, te samaye viziSTa Asana para beThelA kuberadattane pratibodha karavA mATe bALakane ramADatI ane bolAvatI kahevA lAgI ke, "he bALaka ! tuM mAro bhAI, bhatrIjo, diyara, putra, kAkAno chokaro ane pautra che.' 'jeno te putra che, te paNa mAro bhAI, pitA, putra, pati, sasarA ane dAdA che.' 'jenA garbhathI tuM utpanna thayo che, te paNa mArI mAtA, sAsu, soka, bhojAi, dAdI ane putravadhU che."
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 153 38. eka bhavamAM 18 saMbaMgha-sagapaNa kevI rIte thayAM - kuberadatte A vicitra hakIkata saMbhaLIne AzcaryapUrvaka sAdhvIjIne pUchyuM ke, "he AryA ! AvuM ayogya kema bolo cho ? paraspara viruddha jaNAtI hakIkata arihaMtanA darzanamAM kyAMya dekhAtI nathI." sAdhvIjIe pratyuttara Apyo ke, "he zrAvaka! mane Ama AkSepa karavAnuM sAhasa na kara. huM je kahuM chuM, te satya hitakArI yukti ane hetuparvaka kahuM chuM. pratyakSa dekhAtI vAtamAM tarkane sthAna nathI. avadhijJAnathI A vastu meM jANelI che, te A pramANe :- 1. A bALaka mAro bhAi che, kAraNa ke amArA baMnenI mAtA eka che. 2. bhAino putra hovAthI bhatrIjo che. 3. patinI eka ja mAtAe janma Apela hovAthI patino nAno bhAi hovAthI diyara. 4. patino putra hovAthI putra. 5. mAtanA bhartArano bhAi hovAthI kAkA. 3. zokanA putrano putra hovAthI pautra. 1. bALakanA pitA paNa eka mAtAe janma Apela hovAthI mArA bhAi che. 2. bhAInA pitA hovAthI te mArA paNa pitA che. 3. mAtAnA pati hovAthI ane zoke janma Apela hovAthI mAro putra che. 4. mane eka vakhata paraNelI hovAthI mArA bhartAra che. 5. sAsUnA bhartAra hovAthI mArA sasarA che. . pitAmahI = dAdInA pati hovAthI pitAmaha arthAt dAdA che. 1. jenA garbhathI A bALaka janmyo che, te mArI mAtA che, mane janma Apela hovAthI. 2. patinI mAtA hovAthI sAr 3. patinI patnI hovAthI zoka. 4. bhAInI bhAryA hovAthI bhojAI. 5. pitAnI mAtA hovAthI pitAmahI-dAdI. 6. zokanA putranI bhAryA hovAthI putravadhU. 118 saMbaMdho sUcavanArI be gAthAno artha nIce pramANe : 1. bhAI, 2. bhatrIjo, 3. kAko, 4. pautra, 5. diyara ane 3 putra. 1. tAro pitA te 1 dAdA, 2 pati, 3 bhAI, 4 putra, pa sasaro ane 6. pitA. he bALaka ! tArI mAtA te mArI 1 mAtA, 2 sAsu, 3 zoka, 4 bahu, 5 bhAbhI ane 6. dAdI. A eka ja janmamAM ATalA saMbaMdho thayA che. A sAMbhaLI saMsAra uparathI utpanna thayelA vairAgyavALA kuberadatte kuberasenA pratibodha 1. A hakIkata vasudevahiMDI ane pariziSTa parvamAM bIjA sarganI 293 thI 306 gAthA sudhI samajAvelI
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda mATe kahyuM ke, "he AryA ! huM vAta vizeSathI jANavAnI icchAvALo chuM. tyArapachI zaramathI stabdha banelo vadhAre sAMbhaLavAnI icchA kare che. sAdhvIjI paNa samAna AkAravALI be mudrikAo batAvatI tema ja kuberasenAnA peTamAM duHkhavuM, tyAMthI mAMDI yugalajanma vagerene vRttAnta pratipAdana karyo. A vRttAnta sAMbhaLI kuberadatta vairAgyavAsita aMtaHkaraNavALo banI ciMtavavA lAgyo ke, "mArA ajJAnane dhikkAra thAo che, jeNe AvuM akArya karAvyuM. krodhAdika sarva pApo karatAM paNa ajJAna kharekhara mahAduHkhadAyaka che, jenAthI AvRta thayela loka hitAhita padArthane jANato nathI. AvA prakAranuM zarama utpanna karanAvanAra navIna aMjana sarakhA zyAma kAdavano lepa lAgavAthI have huM mAruM mukha paNa batAvavA samartha nathI, zuM huM AtmahatyA karuM ? he AryA ! have huM saLagatA bhaDakAovALA agnimAM praveza karIza, nahitara AvA mahApApathI mAro chUTakAro kevI rIte thAya ?' sAdhvIe kahyuM ke, "he dharmazraddhAvALA uttama zrAvaka ! potAno vadha karavo, te paNa anucita che. pApanA kSaya karavA mATe jinezvaroe upadezelI dIkSA grahaNa kara. tyArapachI teNe tenA vacanathI dIkSA aMgIkAra karI, tIvratA ane uttama cAritra pAlana karIne svarge gayo. kuberasenA paNa bAravratadhArI zrAvikA banI. kuberadattA sAdhvI paNa baMnene pratibodha pamADI potAnI pravartinI pAse pahoMcI saMyama-sAmrAjyanI ArAdhanA karavA lAgI. he prabhavamitra ! A jagata viSe bhavanI zoka karavA lAyaka kucaritranI ceSTAono samyaka prakAre lAMbo vicAra kara. jo huM teno vicAra karuM chuM, to mAruM citta paNa dvidhAmAM paDI jAya che. tevA prakAranA anAvaraNa karanArI ane tevI jAtivALI strIonuM mAre zuM prayojana che ?" tyAre prabhave kahyuM ke, "eka putrane to utpanna kara, putra vagaranAnI paralokamAM sArI gati nathI nathI, ke ahiM koI pitAnuM zrAddha na kare, to paralokamAM tene tRpti thatI nathI." jaMbUkumAre prabhavane kahyuM ke, "A vAta teM satya kahI nathI. koIpaNa jIvanI gati pote karelAM karmane AdhIna che. brAhmaNone bhojana karAvavAthI paralokamAM gayelA pitAdikane tatkAla tRpti thAya che, te to jIvone mithyA zAstronA upadezathI avaLe mArge doravanAra khoTo Agraha che. temanA zAstromAM je ema kahevuM che ke - 'agnimukhamAM nAkhela bali ane brAhmaNanA mukhamAM nAkhela mAMsa anukrame devagata thayelA mAtA-pitAnI tRpti mATe thAya che.-' e vAta koI prakAre ghaTI zakatI nathI. kAraNa ke, "khAdhuM koIke ane tRpti thaI bIjAne, A judA adhikaraNamAM kevI rIte ghaTI zake ?" "
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 35. mahezvara-kathAnaka - putre pitAnuM rakSaNa karyuM, te viSayamAM eka kathAnaka sAMbhaLa. tAmraliptI nagarImAM mahezvaradatta nAmano vepArI raheto hato. tene samudra nAmanA pitA ane bahulA nAmanI mAtA hatI. te baMne dhanarakSaNa karavAmAM tatpara cittavALA hatA ane dharmanI vAta paNa sAMbhaLatA na hatA. niraMtara ArtadhyAnanA cittavALo pitA mRtyu pAmIne bIjAne ghera pADo thayo ane mAtA marIne tenA gharanI kUtarI thai. tyArapachI enI gAMgalI nAmanI putravadhU niraMkuza vRttivALI thai parapuruSa sAthe vyabhicAra karanArI, atilobhI ane svacchaMdI banI gai. koika rAtrinA samaye potAnA managamatA parapuruSa sAthe krIDA karatI hatI, tene guptapaNe patie dekhI, eTale "A eno bIjo pati che." ema jANI tene talavArathI evo sakhata ghA karyo ke adhamuvo banI gayo ane bahAra javA lAgyo. keTalAMka pagalAM AgaLa cAlIne gayo, paraMtu prahAranI sakhata pIDAthI te nIce DhaLI paDyo. manamAM pazcAttApa karatA evA tene chellI vakhate suMdara pariNAma thayA. te ja vakhate mRtyu pAmI kulaTA sAthe karela maithuna-krIDAmAM potAnA ja vIryamAM pote tenA udare putrapaNe utpanna thayo. te putra mahezvaradattane ghaNo ja vahAlo thayo. potAnA samudra pitAnI saMvatsarInA divase samudra pitAno je jIva atyAre bIjAne tyAM pADArUpe che, tene kharIda karI haNIne svajano mATe tenA mAMsanuM bhojana taiyAra karAvyuM. pelA kulaTAnA putrane khoLAmAM besADI jeTalAmAM mahezvara tenuM mAMsa bhakSaNa karato hato ane tenAM hADakAM bahulA nAmanI kUtarI tarapha pheMkato hato, teTalAmAM mahinAnA upavAsa karelA munivara pAraNAnI bhikSA mATe tyAM AvI pahoMcyA. jJAnavizeSathI munie upayoga mUkI teno yathArtha vRttAnta jANyo. mastaka DolAvI capaTI vagADIne gocarI vahoryA vagara mahAtapasvI muni je mArgethI AvyA hatA, te mArge pAchA pharyA. have mahezvaradatte muninA pagale pagale pAchaLa jai tyAM pahoMcI caraNamAM paDI kuzala samAcAra pUchyA. "he bhagavaMta ! mAre tyAMthI Ape bhikSA kema grahaNa na karI ?' bhagavaMte kahyuM ke, "mAMsa khAnAranA gharanI bhikSA levI amane yogya nathI." mahezvare pUchyuM ke, "tenuM zuM kAraNa ?' munie kahyuM ke, mAMsa khAvuM e adharma vRkSanuM mULa che. sthalacara, jalacara, khecarAdi jIvonA vadhanA kAraNabhUta mAMsa-bhakSaNa e mahAdoSa gaNelo che." "je koi mAMsa vece, kharIda kare, mAravA mATe tenuM poSaNa kare, tenA mAMsane rAMdhIne saMskArita kare. bhakSaNa kare; te sarve jIvanA ghAtaka samajavA." jema manuSyanuM aMga dekhIne zAkinIne tenuM mAMsa khAvAnI icchA thAya che, tevI rIte mAMsAhArIone vizvanAM prANIo dekhIne mAMsa khAvAnI icchA thAya che te sAkSAt juvo.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda "je koi paraloka tathA karmo mAne che, teNe hiMsAthI pApa tathA hiMsA-virati kalyANa karanArI che-tema mAnavuM joie. te kAraNathI tenI jugupsAvALo huM mAMsAhArI kuLomAM bhikSA levA jato nathI. tArA ghare to vizeSa prakAre............. ema kahI muni maunapaNe ubhA rahyA. pharI pUchAyelA padayugalanI paryApAsanA-sevA karAtA muni tenA mAtA-pitAno sarva vRttAnta kahevA lAgyA. pitA pADo banyo, tenA saMvatsaradivase tenuM mAMsa khAvuM, eka varSapachI kUtarIno janma thayo, te pitAnAM hADakAM khAya che, zatruputrane khoLAmAM besADI prema kare che. A hakIkata sAMbhaLI mahesvaradatta mahAsavega pAmyo. teNe munIzvara pAse dIkSA grahaNa karI ane be prakAravALI grahaNa Asevana zikSA lIdhI. tethI karI "he prabhava ! putrothI paralokamAM kevA prakAranuM rakSaNa thAya che, te meM jANyuM che, te mitra ! putra khAtara amRtapAna karavAnA AnaMda sarakhI dIkSAno tyAga huM kevI rIte karI zakuM ?' A samaye priya pati-viyoganA AMtarika duHkha ane lajjAvALI kaTAkSa karatI moTI sidhumatI bhAryAe kahyuM ke - "he svAmI ! tamone paralokanA sukha mATe ATalo badho dIkSA mATe zo Agraha che ? ahi ja mahAbhogo ane mahAramaNIonA sukhano anubhava karo. kadAca dIkSA grahaNa karI lezo, to makaradADhA gaNikA mAphaka baMne lokanA sukhathI ThagAzo, to pAchaLathI pastAvAno vakhata Avaze. tyAre tene jaMbUkumAre kahyuM "he bAlA ! vilAsathI bIDelI AMkhavALI, maMdadaSTithI kaTAkSa karatI tuM have bolatI aTakI jA, A tAro parizrama vyartha che. atyAre ame bIjA chIe. amAruM bAlya pUrNa thayuM che ane have bhavano aMta karavAnI amArI daDha abhilASA che. amAro moha kSINa thayo che, ame jagatane have tRNa sarakhuM dekhIe chIe. athavA to tAre je kathA kahevAnI hoya te khuzIthI kahe." eTale te moTI patnI nIcuM mukha rAkhI makaradADhA vezyAnI kathA kahevA lAgI. 39. makaradATA-vethAnI kathA - jayantI nAmanI nagarImAM dhanAvaha nAmano sArthavAha raheto hato. tene vinayavALo sudhana nAmano putra hato. samagra kaLAono pAra pAmelo hovAthI pitAe tene puSkaLa dhana ApI vepAra karavA mATe ujjayinI nagarIe mokalyo. vividha prakAranA vyApAra karatAM koi vakhata kAma patAkA nAmanI catura ane prasiddha vezyAnA maMdire pahoMcyo. vezyAe tene tevA tevA prakAre evo vaza ryo ke, jethI alpa divasomAM tenA viSe atirAgavALa banI gayo. yajJa-ujANI Adi kArya karavA mATe dhananI jarUra che evA kapaTa-mahAprapaMcapUrvakanA bAnAthI kAma patAkAnI mAtA makaradADhA gaNikAo sudhananuM sarva dravya potAnA mahelamAM maMgAvyuM. have tenI pAse kaMi bAkI raheluM nathI, ApaNe sarvasva haraNa karI lIdhuM che, ema
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 1pa7. jANI makaradADhA akkA avajJA ane anAdarathI sudhanane jovA lAgI. kAma patAkAnA mahelamAM praveza na meLavI zakato, osarI gayelA abhimAnavALo te tenA gharethI nIkaLIne vicAravA lAgyo-kAma patAkAnA snehamAM AdhIna banI lAkho sonAmahorothI tenuM ghara bharI dIdhuM ane huM taddana nirdhana banI gayo. sarva sneha, deha ane sarva dravya arpaNa karIe to paNa A vezyA, koinI thatI nathI. vezyAne zatru kahelI che, te yukta ja che.' koIke barAbara ja kaheluM che - "kAya koinuM ane AliMgana bIjA sAthe kare, vaLI dhrUjatAM dhrUjatAM dhanI mAgaNI bIjA anyanI pAse kare, vAMkAcUkA zyAma komaLa khIcokhIca kezavALI vezyA kRtrima hAvabhAva batAvatI sAcApaNAnuM nATaka karI sAmAne vizvAsa pamADe che. AMkhamAM rudana karatI dekhAya, paNa manamAM hasatI hoya, sarva loko tene satya mAne, je tIkSNa dAMtavALI karavata kASThane baMne bAjuthI kApe che, tema vezyA paNa potAnI caturAIthI mAnavane potAno ke duniyAno rahevA detI nathI arthAt baMne bAjuthI mANasanuM jIvana kApI nAkhe che. sarva mUDhaloka tenAM vacano satya mAne che ane paramArtha vicAratA nathI. vezyAo hRdayamAM mukta hAsya kare che ane netramAM azru dekhADe che. have nirdhana sudhanano parivAra tene jayaMtInagarIe AvavA ghaNuM samajAve che, patha zaramathI tyAM javA teno utsAha thato nathI. bhojana ane vastra paNa meLavI zakato nathI eTale sudhananA parivAre tenA pitA pAse jaine banelo samagra vRttAnta kahyo, ane tenA sarva duHkhanI hakIkata kahI. pitAe kahyuM ke, "evo vezyAno vyasanI durAtmA bhale tyAM ja duHkha bhogavato, tevA vyasanI putrathI dUra sArA' tyAre parivAre kahyuM ke - "sajjana puruSo avinIta evA potAnA Azrito tarapha vimukha banatA nathI. vAcharaDo gAyanA stanamAM mAthuM mArIne vyathA kare, to paNa gAya dUdhano nirodha karatI nathI. eTale dhanAvaha pitAe vicAryuM ke, parAdhInapaNe utpAtathI gaLAI gayela padArthane pAcho kADhavAnI jema makaradADhAe paDAvI lIdhela mAruM dravya pAchuM svAdhIna kevI rIte karavuM ? te mATeno upayA sUjhI Avyo, eTale potAnA khAnagI vizvAsu manuSyone mokalIne tene samajAvIne pitAjI pAse lAvyA. vizvAsu manuSyonI sahAyatA ApIne tema ja ghaNAM dhana-samRddhithI samRddha karIne kAnamAM kaMika gupta vAta kahIne pharI sudhanane avaMtImAM mokalyo. sAthe keLavelo eka mAkaDo Apyo. te evo hato ke, jeTaluM dravya gaLAvIne chUTo mUkI dIdho hoya ane pacI jeTaluM pAchuM mAgIe to teTaluM ja Ape. ujjayinI nagarImAM pahoMcI teNe pharI vyApAra-rojagAra zaru karayo. temAM have ghaNo dhanADhya banI gayo. 1. choruM kachoruM thAya to paNa mAtA-pitA to vAtsalya ja rAkhe.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda A vAtanI makaradADhAne khabara paDI, eTale dAsIo dvArA vividha vacananI yukti ane bhakti vaDe manAvIne potAnA ghare lAvyA. makaradADhA kahevA lAgI ke - "jyArathI mAMDIne tame kahyA vagara ahiMthI cAlyA gayA, tyArathI mAMDI Aja sudhI A kAma patAkA veNIbaMdha bAMdhIne zarIrazobhA TALIne manamAM dubhAtI, maravAnA vAMke jIvatI rahI kadAca jIvato nara bhadrA pAme te nyAye jIvatA haIzuM to pharI meLApa thaze-e AzAe prANa dhAraNa karatI hatI. ATalo kALa to tamArA viharamAM kAma patAkAe AvI duHkhI avasthA pasAra karI. koi prakAre pharI tamArI maLavAnI AzAe AzvAsana ApI jIvADI che. A pramANe sudhanane ThasAvIne makaradADhAe kAma patAkAne kahyuM ke, "he vatsa ! have tArA manoratho pUrNa kara. tyArapachI pUrva mAphaka vividha hAvabhAva, kaTAkSa vagere upacArathI tene raMjana karavA lAgI. akkA-mAtA jyAre jyAre dhana mAgatI hatI tyAre tyAre vRkSanA thaDa sAthe bAMdhelA mAkaDAnI ane thaDanI pUjA karI jeTaluM dhana mAge teTaluM ApyA kare che. A dekhIne akkAnuM citta camatkAra pAmyuM ane camatkAranI hakIkata kAma patAkAne pUchavA mATe kahI rAkhyuM ke, vinaMti pUrvaka paramArtha pUchI levo. have kAma patAkA snehapUrvaka vinayathI pUchavA lAgI ke - "he prANeza ! dravya meLavavAno A koi apUrva upAya che, to kRpA karI A viSayano zo paramArtha che ? te kaho.' sudhane kahyuM ke, he priyA ! A hakIkata koi pAse tAre prakAzita na karavI. A mAkaDuM kAmadhenusamAna che. tenI pAse so, hajAra, lAkha, kroDa, abaja game teTaluM dravya mAgIe, to paNa te ApatAM thAke nahiM. tyArapachI koika vakhata akkAnA kahevAthI vividha snehapUrNavANI AdinA prakAro vaDe tenuM mana rIjhavIne kAma patAkAe kahyuM ke, "he priya ! mane tamArA pratye eTalo sneha che ke tamArA khAtara mArA prANo paNa arpaNa karuM. he priye ! tamone mArA pratyenI sneha-rekhAno kasoTI-pASANa kevo che ? sudhane kahyuM ke, "he prANapriyA ! nakkI mane paNa prema-marma atimahAna che. saphedane kALuM karanAro huM tethI rAtri-divasa haMmezAM tArI pAse ja rahuM chuM. kAma patAkAe kahyuM ke, "e vAtamAM mane sandaha nathI. mAtAjIne paNa Avo ja vizvAsa che. jethI karIne teNe mane kahyuM che ke-he vatsA ! A jamAino tArA upara ATalo moTo sneha che, jo kadAca tuM markaTa-kAmadhenunI prArthanA kare, to zuM te tane na Ape ?' eTale sudhane vicAryuM ke - "samaya Ave tyAre zatru viSe apakAra, mitra viSe ane bandhavarga upara upakAra na karAya ke satkAra-sanmAna na karAya to teNe kayo puruSArtha karyo gaNAya ?' have A samaye sudhane kahyuM ke, he priyA ! ATalI vAtamAM paNa tane nahIM Ape, tevo
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 1pa9 saMdeha thAya che ? to mAtAne bolAva. ahIM hamaNAM ja tenuM kautuka pUrNa karuM. tyArapachI te ja vakhate harSa pAmelI mukta pagalAM mUkatI vistIrNa keDa bhAga vALI makaradADhA tyAM AvI moTA Asana upara beThI. jamAie juhAra karyA. putrIne kahyuM ke, "he vatsA ! A vAtamAM zuM Azcarya che ? ema nizcayapUrvaka te jyAre maMtraNA karI hatI ke, AvA gADha sneha AgaLa zuM duSkara che ? teM prANezane pUchyuM ke nahi ? AnI pAse prArthanA karavAno vidhimArga kayo ?' sudhane kahyuM ke, "he mAtAjI ! prArthanA prakAra atiduSkara che. jo te vAta aMgIkAra karavAnA ho, to ja vidhi kahIza. teNe kahyuM ke, "A kAmadhenunA lAbhamAM duSkara zuM hoI zake ?" "jo tAro A daDha nizcaya ane nirNaya ja hoya to lAMbA kALathI ekaThuM kareluM sarva dravya ane sArabhUta padArthone tArA gharamAMthI bahAra kADha, tane ThIka lAge tene ApI de, pahelAMnuM jenuM dhana hoya, tene paNa ApI de, eka kaNa paNa jo gharamAM bAkI rahI jAya to A kAmadhenu phaLa ApanArI na thAya." A pramANe jyAre sudhane kahyuM, tyAre makaradADhAe kahyuM ke, "bIjA kone gharanuM sArabhUta dravya ApI dauM ? bIjA koinuM gaurava vadhAruM te karatAM tamo zuM ochA cho ? tamo ja sarva dravya aMgIkAra karo. maNi, ratna, suvarNa, dhana, kapaDAM vagere nAnI khIlI sudhInuM sarva tamane arpaNa karuM chuM." sudhane paNa AgaLathI taiyAra karelAM vahANomAM dhana bharIne jayaMtI nagarIe mokalI ApyAM. tyArapachI pUjA karIne praNAma karIne khamAvIne potAnA hAthe keTalIka sonAmahoro gaLAvIne makkaDa (kAmadhenu)ne makaradADhAnA hAthamAM arpaNa karyuM. akkAne kahyuM ke, "AjathI ravivAre sAtamA divase prathama prArthanA karavI' - ema kahI gharethI nIkaLI gayo. vahANa gayAM, tenI pAchaLa pAchaLa sudhana jayaMtI nagarIe pahoMcI gayo. makaradADhA paNa ravivAranA divase snAna-vilepana karIne thaDa upara kAmadhenu markaTane caDAvIne pUjA-praNAma karIne paMcAMga namaskAra karIne eka so mAgyA. pelo markaTa (kAmadhenu) mAgyA pramANe mukhamAMthI kADhIne arpaNa karato hato. jema gharamAMthI sarva sArabhUta padArtha tema be vakhata traNa vakhata AgaLanA gaLelA suvarNa sikkA Apato hato. have tenI kukSi taddana khAlI thaI gaI. tyArapachI mAgaNI karatA chatAM kaMi paNa arpaNa karato nathI. lAkaDIthI Thoke to cIcIyArI-kIkIyArI karavA lAgyo. tyArapachI ThagAyelI pelI makaradADhA peTa kUTatI pokAravA lAgI. hAya hAya ! huM marI gaI. te pUrve mane ThagI. mArA jevuM tenuM sarva dravya ane mAruM sarvadravya je meM pUrve ekaThuM karyuM hatuM, te badhuM laine cAlyo gayo ! kAmadhenunA lobhathI huM ThagAI ane viDaMbanA pAmI. loko pAsethI meLaveluM dhana paNa gayuM. daridranArI thaI gaI. doraDAnA pAsamAM jema pakSIo, pANInI aMdara jALamAM jema
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jaLacaro, tema huM lobha-yaMtramAM paDIne nAza kema na pAmuM ?" A pramANe makaradADhAnuM kathAnaka kahyuM. kathAnakanA upasaMhAramAM sidhumatIe kahyuM ke, "bhartAra pratye ati anurAgavALI amone choDIne dIkSAnA uttama sukhanI tame icchA rAkho cho, paraMtu markaTa-kAmadhenumAM lobhI banelI akkA sarakhA na thAva. kaheluM che ke, "A lokanAM pratyakSa svAdhIna sukhano tyAga karI durbuddhivALA evA jeoe tapa-saMyama paraloka mATe udyama kare che, teo kharekhara hAthamAM rahelA koLiyAne choDIne paganI AMgaLI cATavA jAya che. arthAt baMnethI vaMcita thAya che. te samaye pratyuttaramAM jaMbUkumAre kahyuM ke, "he suMdarI ! jANyuM jANyuM, tuM kharekhara bhautAcAryanI bahena jaNAya che. 37. bholAbhArthanI kathA - pUrvakALamAM koIka sannivezanI jANe sarva jaDatA ahIM ja ekaThI thaI hoya evI mUrkhamaMDaLInA agresara eka AcArya hatA. koIka samaye potAnA pratinidhi maThikAnA rakSapAlaka tarIke potAnA eka ziSyane mUkIne pote najIkanA gAmamAM gayA. tyAM bheMzanA dahiM sAthe kodravA bhAtanuM bhojana karI potAnI DuMbane paMpALato te suI gayo ane sAkSAt eka svapna joyuM ke, AkhI maThikAsiMhakesariyA lADuthI bharAi gai. kSaNavAramAM AnaMda ullAsAthI khaDAM thayelAM ruvATAvALo jAgyo ane ubho thai potAnA gAma ane maThikA tarapha ekadama doDyo. kadAca ziSya pote khAI jAya agara bIjAne ApI de to ? tyAM AvI maThikAne tALuM mAryuM ane ziSyane kahevA lAgyo ke, "mArA bhAgyathI maThikA lADavAthI bharAI gaI che. te sAMbhaLI ziSya harSathI nRtya karavA lAgyo ane guru tenAthI bamaNA nRtya karavA lAgyA. ziSyane AjJA karI ke, "Aje AkhA gAmane tuM jaldI jamavAnuM nimaMtraNa Apa. mAre Aje ekadama AkhA gAmane modakanuM jamaNa ApavuM che. gurunA kahevAthI ziSya samagra gAmane nimaMtraNa ApyuM ke, "mArA gurujI Aje samagra grAmalokone lADavAnuM bhojana Apaze. kAraNa ke atyaMta prasanna thayelA rudra AkhI maThikA lADavAothI bharI dIdhI che. samagra grAmaloka jamavA mATe AvIne prItipUrvaka paMktimAM besI gayA. pIrasAvAnI rAha joI rahelA hatA, tyAre harSavALA gurue tALuM kholyuM ane juve che to maThikA khAlI dekhI. dubuddhivAlA guru pokAra karavA lAgyA. gAmaloko hAsya karatA paraspara hAtha-tAlI ApatA jamyA vagara ubhA thaI gayA. bhasma dhAraNa karanAra bAvAjI lokone kahevA lAgyA ke, thoDIvAra thobho. tamArA sarvenA AgamanathI huM ativarSa pAmyo, jethI sthAna bhUlAi gayuM che, pharI huM UMghI jAuM ane pharI svapna AvyuM sthAna jANI lauM eTale tamone bhojana karAvuM' te paga lAMbA karI pharI meLavavA mATe sui gayo, ziSya
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 131 : ghaNI nA kahI. loko moTA kolAhala karavA lAgyA ane bolavA lAgyA ke, ziSya mUrkha, guru mahAmUrkha, A baMneno saMyoga AMdhaLA pitA ane bahe2A putra sarakho thayo che. yathArtha ja kaheluM che ke :- ''zvetAmbarone samyajJAna, bhasma-bhabhUti lagADanArane ajJAna, brAhmaNone akSamA, digaMbarone kukSi pUrNa karavI." gAmaloko guru-celAnuM pragaTa hAsya kare che, to paNa te baMne tenuM lakSya karatA nathI. aTTahAsya karatAM samagra gAmaloka potAnA sthAnake gayA. mATe he zubhAzayavALI ! svapnamAM meLavelA modaka vaDe nagaralokone AmaMtraNa ApI jaDatAthI jagatane jitanAra bhautAcArya hAsyapAtra banyo, tema svapna sarakhA alpekSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALA bhogovaDe mArA manane lobhAvatI tuM hAsyapAtra kema nahiM thAya ? te vicAra. bhautAcAryanI kathA pUrNa. 38. vAnara-daMpatInI kathA - tyArapachI padmazrI nAmanI bIjI patnI kahevA lAgI ke, 'he priya ! amane prApta karIne tame tamAro tyAga karo cho, paraMtu pAchaLathI tamone vAnaranI jema pastAvo thaze. eka aTavImAM atisnehI vAnarayugala rahetuM hatuM. dareka vRkSe kudatuM ThekaDA mAratuM pharatuM pharatuM koika vakhate gaMgAnA kinAre AvI pahoMcyuM, tyAM ghaNI vizALa DALovALA eka vRkSanI zAkhA upara krIDA karatA hatA. koika vakhate mAkaDe phALa mArI paNa avalaMbana cUkI javAthI te nIce paDyo. kaThaNa pRthvIpIThano sajjaDa prahAra lAgavAthI pIDA pAmelo te mAkaDo devakumAra sarakho manuSya yuvAna banI gayo. te samaye vAnarIe vicAryuM ke, 'ahoho ! A tIrtha prabhAvavALI bhUmi che. to markaTa mAphaka huM paNa mArA AtmAne ahiM pADuM. pativiyogathI kSobha pAmelI huM A araNyamAM ekalI zuM karIza ?' to kharekhara mAnuSI banIne AnA khoLAmAM krIDA karuM.' tevI rIte vAnI paNa bhUmi upara paDI eTale kAmadevanI priyA ratinA sarakhA rUpavALI banI gaI. harSapUrNa hRdayavALAM baMne krIDA karavA lAgyAM. have yuvatIne puruSa kahevA lAgyo ke, 'vAnaramAMthI puruSa thayo to pharI nIce paDuM to he priyA ! huM nakkI devakumAra thaIza.' patnIe kahyuM ke, 'he svAmI ! tame have atilobha na karo, devayugalanA rUpa sarakhA navadaMpatImAM ApaNane kazI kamI nathI. pharI paDavAthI kadAca maLelI vastuno nAza thAya mATe mAruM kahevuM mAnya rAkho. devatAI vacana mAphaka mArA vacananuM ullaMghana na karazo.' ema vAraMvAra vinavaNI karIne roke che; chatAM paNa pharI paDatuM mUkyuM eTale pAcho hato tevo vAnara banI gayo. atidIna manavALo pazcAttApathI tapI rahela dehavALo pelI suMdarI pAse AvI ati jhure che. tyAre suMdarI kahevA lAgI ke, 'tamone ghaNuM samajAvyA chatAM mAnyA nahi.'
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11ra prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda have tyAM Avela koi rAjakumAra te suMdarIne potAnA nagaramAM lai gayo ane potAnI bhAryA banAvI. te aneka prakAranAM viSaya-sukha ane bhogo bhogavavA lAgI, have ekalo paDelo mAkaDo potAnI priyAnA dhyAnamAM jhUrato uMcA taraMkavALI gaMgA nadImAM mRtyu pAmyo. mATe he nAtha ! A pramANe alpabuddhivALI huM Apane vinaMti karuM chuM ke, "mAruM kathana sAMbhaLI barAbara vicAra karo ke, jema vAnarane thayuM tema tamane pAchaLathI pastAvo na thAya. koIpaNa padArthamAM bahu Agraha na rAkhavo. jethI karI Avo anartha thAya." vAnara-yugala kathA pUrNa. 36. aucitya lAbhano lobha-kSetradevatA ane jugArI have tyArapachI jaMbUkumAre kahyuM ke, "he suMdarI ! mAro bhAva paNa tuM sAMbhaLI le. ucita prakArano lobha catura puruSa paNa kare che. he priyA ! zuM huM tevo lobha na karuM ? koipaNa dehadhArI lobha vagara kyAMya paNa koipaNa padArthano Azraya karI zakato nathI. A mAro dIkSAno lobha e mArA aucityanuM ullaMghana karanAra nathI. kAraNa ke, dIkSAno lobha kalyANakArI siddhinuM kAraNa che. athavA to huM lobhamAM lapaTAI gayo nathI. pUrvanA puNyaprabhAvathI ja dIkSA avazya thanArI che, paraMtu dIkSA e lobha nathI. athavA to A dIkSAlobha e bAvI dIkSAnI zikSAnuM sAmrAjya samajavuM. bhAgya ane saubhAgyane varelA bhAgyazALIone koi padArtha aprApya hoya chatAM siddhadattanI jema tatkAla prApta thAya che. vaLI bhAgyanI gerahAjarImAM atilobha hovA chatAM paNa vIrasenanI mAphaka prayatna niSkala thAya che. te A pramANe : candrAbhA nagarImAM nAmanathI ane arthathI AzApUrI nAmanI kSetradevatA hatI. tenA maMdiramAM rAtre koika jugArI Avyo ane taratanA tAjA pakavelA pUDalAmaMdiranA dIpakanA telamAM boLIne khAvA lAgyo. eTale te devIe potAnA dIpakano cheda ane eMThA bhojanano sparza thavAnA kAraNe tene bhaya pamADavA mATe laTakatI lAMbI jillAvALuM ughADuM mukha laMbAvI vikarALa karyuM. te jugArI nirbhayatAthI ane niHzUkatAthI ardhakhAdhela pUDalA sAthe tenI jIbha upara thUkyo. "eThuM ane dhUkela apavitra A kevI rIte gaLAmAM utAruM' ema vicArI devatA te pramANe lAMbI jIbha rAkhIne rahelI hatI, tyAre prabhAtamAM tevI sthitima rahelI devIne lokoe dekhI. "A kayA prakArano utpAta utpanna thayo ? A karanAra koI nAgarikamAMthI hovo joIe. AvI rIte AkuLa-vyAkula banelA nAgariko zAntikAryo, pUjA-pATha Adi upAyo karavA chatAM paNa phADeluM-mukha baMdha karatI nathI. tyAre bhaya pAmelA cittavALA lokoe kahyuM ke - "A nagarImAM utpAtanI zAMti karavA koi puruSa samartha che ?' pelA
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 163 jugArIe kahyuM ke - "A kArya karavA mATe huM samartha chuM. paraMtu prathama pUjAnI sAmagrI lAvavA mArA hAthamAM so sonaiyA Apo. tamAruM kArya siddha thAya to tamo sarve ekaThA thaI je ucita hoya te vastrAdikathI mAruM sanmAna karazo." lokono samudAya ekaTho thai maMtraNA karavA lAgyo ke, A dhUtakAra (jugArI) evo mAMtrika saMkaTamAM paDelA ApaNane dekhIne pUjAnA bAnAthI khAvAnI icchAvALo chetarIne dhana khAI jaze, paraMtu duHkhathI pIDita thayelA cittavALA ApaNe bIjuM zuM karIe ? nimittiyA, vaidyo, brAhmaNo, jyotiSIo ane maMtranA jANakAronA puNyathI lakSmIvALAone ghare dehapIDA, bhUta, graha, vaLagADa ityAdi saMkaTo prApta thAya che.' - ema vicArI tenA hAthamAM so suvarNa sikkAo ApyA. rAtre bhaTTArikA-devInA maMdiramAM praveza karI baMne dvAra baMdha karI jugArI kahevA lAgyo ke, "he kaTapUtanA ! svAbhAvika asalarUpavALI kema thatI nathI ? jo tuM mArI kahelI yathArtha vAta kaMIpaNa na kare to tAruM vijJAna zI zobhA pAmaze ? mATe "ADA lAkaDe ADo vedha' ema kahI eTalAmAM tenI jillA upara viSTA karavAno prayatna karyo. eTale vicAryuM ke, "A pApIne kaMipaNa akartavya nathI." eTale mUrti asala hatI tevI mULa-svAbhAvika rUpavALI thaI gaI. upadrava zAnta thavAthI nagaramAM zAnti thai. koIka samaye jugArI mastakanI hoDa mUkI temAM hArI gayo. bhaTTArikA-devI pAse AvI kahevA lAgyo ke, "he devi ! meM jugAra ramavAmAM mastaka ApavAnI zarata karI hatI. temAM huM hArI gayo chuM, mATe temAMthI chUTavA mATe pAMcaso sonAmahora Apa." devIe kahyuM - "teM ke tArA pitAe mArI pAse koi thApaNa-anAmata mUkI hatI kharI?" jugArIe kahyuM - "he mAtAjI ! koie thApaNa nathI mUkI, paNa mastaka chedAvAnA saMkaTamAM tamAruM smaraNa karyuM, mATe mAruM rakSaNa karo." bhaTTArikA - 'tArA sarakhAnuM rakSaNa kema na karavuM ? tevA prakAranI tArI bhaktinA badalAmAM je kaMI karAya te ghaNuM alpa gaNAya. he durAtman ! atyAre ATalI dInatA batAve che. to te vakhate to tema(na karavAnuM) karyuM. teNe e na vicAryuM ke, "mRtyudazA pAmelAonI mAgaNIno InkAra na karavo joIe." kharekhara Akulita-prANAvALAoe bIjAnA prANo kSaNavAramAM pheMkavA na joie. jugArI - "jo have bhaktithI prasanna thatI nathI, to have jevI rIte prasanna thaiza, tevI rIte karIza. ema kahIne tenI mUrtino bhaMga karavA mATe pASANa levA bahAra gayo. bhaTTArikAdevIe tarata ja dvAra baMdha karyA. jugArI moTI zilA upADIne jyAM baMdha dvAra
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pAse Avyo, dvAra baMdha dekhyAM, eTale vilakhA thayelA teNe bAraNA para silA aphALI, to paNa dvAra na ughaDyAM eTale te AkhuM maMdira saLagAvI nAkhavAnI taiyArI karavA lAgyo. 'agnino svabhAva che ke, sarva vinAza kare, tema A jugArImAM sarva anartha saMbhave che' - ema bhaya pAmelI devIe tatkAla dvAra kholI pokAra karyo ke, naSTa-duSTaceSTAvALA ! mAruM maMdira bALI na nAkha, nirdayapaNAthI tema mane dAsI banAvI, to bola havetAruM zuM kArya karuM ? le A pustikA laIne jA, AnA badalAmAM tane pAMcaso sonAmahora prApta thaze.' jugArIe pUchyuM ke, 'eTaluM mUlya na maLe to ?' te manuSyo meMDhA sarakhA mUrkha samajavA, na kharIda karanAra mUrkha mAnavA. 'ThIka mane maLI gayuM.' ema kahIne pustaka grahaNa karIne dukAnanI zreNimAM Avyo. 'prAptavyamartha labhate manuSyaH' = prApta karavA yogya padArtha manuSya meLave che. bajAramAM pustikA batAvI ane ghaNuM moTu mUlya kaheto hovAthI vepArIo vaDe hAsya karAto anukrame puraMdara zeThanA putra siddhadattanI dukAne AvI pahoMcyo. pustikA dekhIne mUlya pUchyuM to 500 sonAmahora kahI. siddhadatta vicAravA lAgyo ke, 'A pothInuM mUlya jayakuMja2 hAthI jevaDuM kema ?' to AmAM jarU2 kaMI kAraNa hovuM joie. to aMdara jouM to kharo-ema kahI pustaka kholIne joyuM to prathama patramAM 'prAptavyamartha labhate manuSyaH-manuSya prApta karavA yogya padArtha jarU2 meLave che. are ! A to upajAtichaMdano eka pada che. are ! mArA hRdayamAM eka khaTakatI zaMkAno saMvAda che. tenI ja A yathArtha vyavasthA jaNAvanAra che. ema vicArI pAMcaso sonAmahora ApI teNe pustikA kharIdI. jeTalAmAM te prathamapAda vicAre che ane have 'bAkInA traNa pAda meLavIne A zloka pUrNa kema banAvuM ?' ema dhyAna karato ciMtAmaNiratnanI prAptinI jema AtmAne kRtArtha mAnato raheto hato. teTalAmAM pADosI vepArIonA vAcAlaputroe tALI ApavA pUrvaka 'sAro ane vizeSa lAbha ApanAra kariyANuM kharIda karyuM.' evA zabdothI gRhavArtA phelAvI. vepArInI AMTa vadhArI' - ema bolIne mazkarI karanArAoe A vAta tenA pitA puraMdaranA kAne pahoMcADI. kopa pAmelA pitA 'Aje keTalI Avaka jAvaka thaI che !' te tapAsa karavA dukAne AvyA. pustaka-kharIdInA 500 sonaiyA udhArelA dekhIne pitAe pUchyuM ke, 'kayA pradArthanI kharIdImAM ATalI moTI sonaiyAnI 2kama udhArI che ? ApaNe kayA evA vidvAna chIe ? athavA to pustaka saMgrahanA grahathI grathila (gelo) barnela tuM ja moTo vidvAna che. Ane vecavA jaiza, to koI tenA badalAmAM pANI paNa nahIM pIvaDAvaze. mATe tuM mArA gharamAMthI nIkala ATaluM dhana kamAine pachI ahiM praveza karavo.' tyArapachI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 165 siddhadatte nirNaya karyo ke, "eTalA hajAra kamAyA pachI ja mAre ahiM AvavuM. barAbara pahelI rAtrie prayANa karyuM. nagaranI aMdara rahelA devamaMdiramAM bAkInI rAtri pasAra karavA rokAyo te pAdanuM tAtparya vicArato nizcitapaNe sukhapUrvaka UMdhI gayo. 40.prItivALI traNa sakhIo A bAju te ja nagarImAM rAjA, pradhAna ane purohitanI anukrame ratimaMjarI, ratnamaMjarI ane guNamaMjarI nAmanI niraMtara sAthe ja rahenArI hovAthI niHsIma prItivALI, eka bIjAthI viyoga thavAnA bhayavALI evI traNe sakhIone eka samaye vArtAlApa thayo ke, bAlyakALathI atyAra sudhI ApaNe sAthe dareka krIDA karavAnA sukhano anubhava karyo che. atyAre vaLI vairI evA yuvAnapaNAthI zobhI rahelI chIe. nathI jANI zakAtuM ke, A daivarupI vaMToLiyoApaNane upADIne kyAM pheMkI deze ? tyArapachI rAjaputrIe kahyuM ke - "jo tamAro paraspara snehAnubaMdha hoya to pachI haju sudhI pitAjIe ApaNo koi sAthe kyAMya paNa vivAha-saMbaMdha karyo nathI, teTalAmAM ApaNe potAnI ja meLe koi eka ja patine varIe, jethI kAyama sAthe ja rahI zakIe." dareka sakhIe A vAtano svIkAra karyo. tyArapachI rAjaputrIe dUra dezAvarathI Avela mahA uttama kuLano koIka rAjaputra pitAno sevaka vIrasena nAmano hato, tene guptapaNe kahyuM ke - "amArI sakhIoe ane meM Avo vicAra karela che." tyArapachI yauvana pragaTa thavAnA kAraNe ane tenA kaTAkSa-bANathI bhedAyelA hRdayavALA teNe tenI vAtano svIkAra karyo. nagara koTanI bahAra devamaMdiranA maMDapamAM aticapaLa azvo ane jarUrI sAmagrI sAthe AjanI trIjA divasanI rAtrie AvI pahoMcIne rahevuM, jethI karIne lagna karIne ApaNe tyAthI palAyana thaizuM," e pramANe virasenane saMketa karyo hato, te divase AvI pahoMcyo. te sthale vIrasena AvI to pahoMcyo, paraMtu pitAnA vairI sAthe yuddha karatAM potAnI pAse alpa sainya hovAthI ane zatru pAse vadhAre sainya hovAthI hArIne svadeze cAlyo gayo. rAjaputrI paNa eka pahora rAtri vityA pachI paraNavAnI sAmagrI sAthe dAsIthI parivarelI saMketa sthAne maMDapamAM AvI pahoMcI. tyAM nizcitapaNe sUtelA siddhadattane joyo. pahelAnA paricayanA kAraNe utpan thayelA vizvAsathI rAjakumArIe kahyuM ke, "AvA gaMbhIra kAryano AraMbha karela hovA chatAM nizcitapaNe UMdhe che." tyArapachI jagADIne tenA hAtha sAthe hAtha meLavyo. gaMdharva-vivAha karIne kaMkaNa-baMdha karyo. saMketu grahaNa karela evo tuM kaMI bolato nathI. e pramANenuM vacana sAMbhaLI "A indrajALa che ke zuM ?' - ema vismaya pAmelA manavALA "prApta karavA yogya padArtha manuSya prApta kare che -' e pada vicAratA
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda siddhadarane rAjaputrIe kahyuM ke, "mane ane mArI baMne sakhIone tame kRtArtha karI. palAyana thavA mATenAM vAhana kyAM rAkhyAM che ?" teNe kahyuM ke - "Ama utAvaLa kema karo cho ? mane UMgha Ave che, eTale sui jaiza.' ema kahI suvAno DoLa karato te suI gayo. rAjaputrI to Ane Ama nizcita ane nirAkula dekhI "rakhe ne A vIrasena sivAyano bIjo koi puruSa to nahi hoya ?- ema vicArI pahelAM sAthe lAvela prakAzanA koDiyAnuM saMpuTa kholIne jeTalAmAM najara kare che. to ajANyo koI dhUrta prApta thayelo A jaNAya che. bhale je koi sukumAra AkRtivALo kAmadevanA darpane dUra karanAra puNyayoge ahiM AvI pahoMcela sAthe lagna thayAM te anucita kArya thayuM che. pachI mastaka pAse rAkhelI pustikA dekhI. tene grahaNa karI kholIne prathamathI vAMcavA lAgI, "prApta karavA yogya padArtha manuSya prApta kare che." zlokano mAtra A cotho bhAga che, to paNa kapUranA DhagalAnI sugaMdha mAphaka lokamAM vyApI jAya che. kharekhara samayasara kahevAyelA akSaronI jema paramArtha-mArgane vistAranAra che. nahitara A banAva kevI rIte banyo ? have pachI A nArI baMne sakhIone vizvAsa besADavA mATe hatheLImAM kAjaLanI zAhI banAvI vi ripa saivamatkaMdhanIya' "tenuM zuM kAraNa?" koithI paNa deva-bhAgya ullaMghI zakAtuM nathI. ema bIjo pAda lakhIne bIjA pahore ratimaMjarI potAnA ghare gaI. trIjA pahore ratnamaMjarI AvI pahoMcI. teNe paNa ratimaMjarInA kaMkaNabaMdha lipisaMvAdano vicAra karI tenI sAthe lagna karyA. be pAda pachI te ja pramANe tasmAnna zoko na ca vismayo me" - tethI mane zoka ke Azcarya thatAM nathI-ema trIjo pAda lakhIne potAnA sthAne pahoMcI gaI. e pramANe cothA pahore guNamaMjarI paNa vIne tenI sAthe lagnavidhi karIne yadakSmadIyuM nahi tatpareSAm' - je ApaNuM che, te pArakAnuM nathI-ema cotho pAda tenI AgaLa lakhIne potAnA ghare cAlI gaI. te pachI putrIonI dAsIoe "rakhe ame AvA aparAdhanuM sthAna na pAmIe' - ema dhArI putrIonI kAryavAhI teonI mAtAne jaNAvI. mAtAoe paNa potapotAnA bhartArane vAta kahI. rAjAe kahyuM ke, "he devIduHsAhasa ane capaLatAthI AgaLa vadhelI putrI jenA saMsargamAM AvI haze, te zUnya deva-maMdiranA maMDapamAM sutelA koika pAdacArI musAphara sAthe paraNI haze. zuM karavuM ?" devIe kahyuM - "he deva ! have ApaNI pAse bIjo koi prakAra ke upAya nathI. kanyA eka ja vakhata apAya che. e ja vastu teNe meLavI ke, "prApta karavA yogya padArtha manuSya prApta kare che" bIjuM tamArI putrIe prApta karela pati sAmAnya manuSya haze, to paNa pRthvIpati ja thaze." kahevuM che ke - "khArA sAgarathI utpanna thayela, kalaMkita zarIravALA jaDa jyotirU5 candrane zaMbhumahAdevanA mastakane mUkI bIjuM nivAsasthAna kayuM ?kaI bhUmikA? ane kayA guNo ? guNIjano zuM AkAzamAMthI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137. prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paDe che ? jenA upara rAjaprasAdane ucita, svAmInI ujvala dRSTio paDe che, tyAM ja sarve guNo vase che." mATe karI haju sudhI prayANa karI kyAya jAya nahiM, tyAM sudhImAM pradhAna manuSyone mokalIne hAthI upara besADI nagaramAM praveza karAvo." pachI rAjAe mokalela pradhAna puruSoe satata vAjiMtra vagADavAnA ADaMbara sahita siddhadattane jagADyo. traNa kaMkaNothI alaMkRta jamaNA hastathI pustikA grahaNa karIne vAMcavA lAgyo. are ! A upajAti chaMdavALo apUrNa zloka cArapAdavALo saMpUrNa banI gayo ane sAthe huM paNa ATha pagavALo thaI gayo. ATaluM ja mAtra meM prayANa karyuM, haju kaMi paNa udyama na karyo, paraMtu deva anukUla thayuM, to cAragaNo lAbha thayo. athavA to udyama koi kare che ane tenuM phala bIjo bhogave che, mATe udyamathI saryuM, mane to bhAgya e ja pramANa che." tyArapachI tene rAja-hastIpara besArIne pradhAna puruSoe rAjamahela pahoMcADyo. teNe rAjAnA pagamAM praNAma karyA eTale A to puraMdara zeThano putra ja mArI kRpAnuM pAtra banyo. tene oLakhyo. pradhAna ane purohite A vRttAnta jANyo. te baMnee paNa rAjA pAse AvI potapotAnI putrIono vRttAnta jaNAvyo. puraMdara zeThano putra jamAi tarIke prApta thavAthI ane putrIonI capaLa ceSTAthI sarve prasanna thayA ane lagnotsava karavAnA utsAhavanALA thayA. rAjA ratimaMjarI, ratnamaMjarI ane guNamaMjarI ema traNe kanyAnAM pANigrahaNa karAvIne pratipAdana karavA lAgyA ke, kharekhara ! daivarAjA ciMtA karanAro che, je dUra vasato hoya, tene paNa jANe che. je jene yogya hoya te tene bIjA sAthe joDI Ape che." rAjAe jamAine pAMcaso gAmo ApyAM, ane moTo sAmaMta banAvyo. siddhadatta puraMdara pitAnA caraNa-kamalanI sevAmAM rahI samRddhinuM pAlana karavA lAgyo. kharekhara siddhadatta utkRSTa puNyanA sArabhUta che. pote UMghato hovA chatAM teno prabhAva jAgato che. tema bhaya pAmela eka varSanA haraNanA baccA sarakhA capaLa netravALI he priyA ! mArA mAnelA padArthanI siddhi thaze. tyArapachI pAsenAe kahyuM ke, "he priya ! pravrajyAno udyama bhale karo, paraMtu utAvaLa karavI yogya nathI. kAraNa ke, sthira manuSyone lakSmI vare che. jema suMdara zeThane prApta thaI hatI ane jeo utsuka hoya che, tenI lakSmI viSNunI jema hoya che, te paNa cAlI jAya che." 41. lakSamI sthira manuSyone vare che - guNasthala nAmanA gAmamAM suMdara nAmanA zeTha hatA. tene suMdarI nAme priyA hatI. tenAthI puraMdara nAmano putra thayo. samAna kula-zIlavALAne tyAM lagna karyA. gAmanI aMdara
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vAsa karatAM sukhethI rahetA hatA. gAmaDAmAM dUdha, dahi, ghI, dhAnya sarve tAjAM ane gharanAM AMgaNAmAM ja maLe che. valI ghAsa, IndaNAM maphata maLe che. kharekhara gAmaDAno vAsa sukhakara che. bhakti karanAra yogya anurAgavALI zIlapriya evI eka priyA, AjJAMkita putra jyAM hoya tevuM gAma paNa nakkI svarga che. koika sthAne kaheluM che ke :- "AjJAMkita ane anukUla vallabhAnI prApti, mastaka nIce komaLa tAkyo, kuTuMba-sevaka parivAra vallabha ane vinayathI vartanAra hoya ane sAkara (cAsaNI)vALAM ghebara pIrasAtAM hoya, te ja ahiM svarga che." koika samaye comAsAnI varSARtumAM AMgaNAMnI khaDakI paDI gai. ghara ughADuM banI gayuM. tyAre suMdarI zeThANIe zeThane kahyuM ke, "Aje ja A paDI gayelI khaDakIne pAchI caNAvI letA kema nathI ? Akho divasa gharanuM rakSaNa karavA samartha nathI, tema ja bahAranA koi paheregIrane pagAra paNa ApatA nathI. dvAra kholIne sukhapUrvaka je corI karato nathI, kharekhara ThagAya che." zeThe kahyuM ke, "vAghaNa sarakhI kUtarI dvAramAM beThelI che, te navIna AvanAra sarvane dekhIne bhase che." keTaloka samaya pasAra thayA pachI bicArI kUtarIne paNa koIe mArI nAkhI, tethI karIne gRhadvAra sarvathA ughADuM ane zUnya banI gayuM. vaLI pharI suMdarIe zeThane kahyuM ke, "koika kUtarI lAvIne goThavo, nahitara zUnya dvAramAM koi praveza karIne gharamAM corI karaze." zeThe kahyuM ke - "he suMdari ! lakSmI sthiratAvALA manuSyone vare che.' tyAre suMdarIe kahyuM ke, lakSmI sthira thAya ke asthira thai cAlI jAya, te koNa jANI zake ? koIka samaye putra-patnI mRtyu pAmI, tyAre zeThANIe kahyuM ke, "A yuvAna putrane pharI kema paraNAvatA nathI. ? ekalI huM keTalA kAmane pahoMcI vaLe? vaLI nahi paraNAvazo to, A yuvAna putra juvAnInA toramAM bahAra bhaTakIne paisAno durvyaya karaze." suMdarazeThe pharI patnIne te ja pratyuttara Apyo, eTale zeThANIe saMbhaLAvyuM ke, "tamone koI navo khoTo AgraharUpI grahano vaLagADa vaLagyo jaNAya che. Avo ekAMta khoTo Agraha pakaDI rAkhavAthI tamArI lakSmI avazya cAlI jaze. mAruM kaheluM kArya samajo ane koinuM kaheluM mAnya karo. eka divase te gAmanI najIkanA mArgethI eka bhramaNa karato sAthe pasAra thato hato : rAtrie jyAre sArtha pasAra thaI rahela hato tyAre bhaya pAmelI eka sArI khaccarI zeThanA AMgaNAmAM AvI pahoMcI. tenI pIThapara rehalA sonAmahorothI bharelAM viza bhAjana nIce pADI pharI sArthanI sAthe bhaLI gaI. zeTha aMdhakAramAM te dekhIne khuza thai kahevA lAgyA ke, jo dhIratA ane sthiratAnuM phaLa' bhaya pAmelA teNe sonAmahoro gharanI aMdara goThavI dIdhI. keTalA sonaiyA che, te jANIne dhananI guptatA jALavato hato. have zeThe ekAMtamAM gupta
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 139 maMtraNA karatAM toSa ane AvezathI kahyuM ke, "he suMdarI ! meM tane AgaLa kaheluM hatuM ke, lakSmI sthira purUSone prApta thAya che ane te AvI gaI. have tuM kAryamAM sthira thA. jo khaDakI caNI lIdhI hota ane dvAra baMdha hota to khaccarI aMdara praveza kevI rIte karI zakate ? ane kUtarI dvAramAM beThI hota to bhasyA karate, to paNa lakSmI praveza na karI zakate. kUtarI bhasatI hoya to ApaNI meLe ja dvAra baMdha karI daIe. yuvAna putranA lagna karyA hota to nakkI putravadhU pIyaramAM jaI dhananI vAta jAhera karata. sva kArya nirvighna patI gayuM, jo kAryanI meM sthiratA rAkhI to." have uMcI khaDakI tathA dvAramAM eka sAro dvArapALa rAkho, vaLI ghaNuM dhana kharacIne have putra-vivAha karo." paraMtu suMdara zeTha ema utAvaLA kArya-sAdhaka na banyA. eTale suMdarIe kahyuM ke, "he prANanAtha ! he uttama ! cittane sthiratAmAM lagADo." 42. utAvaLa karanAranI lakSamI nAza pAme che - utAvaLo manuSya siddha karelA kAryano vinAza kare che. pAchaLathI pastAya che, jemAM viSNu, ke jenuM kathAnaka zravaNa karavA yogya che. dhananA arthI evA koI viSNu nAmanA kuTuMbanA agresare koI devatAnI ArAdhanA karI. prasanna thayelA deve viSNune kahyuM ke - "suvarNamaya evo mora banIne dararoja nRtya karato huM ekAMtamAM tane eka morapIMcha ApIza. tenAthI tuM zrImaMta banIza." 'tathati' - ema kahIne te dararoja suvarNapIMcha meLavato RddhisamRddha banyo ane sarvathA vilAsa karavA lAgyo. koika divase teNe vicAra karyo ke, dararoja tyAM jaine koNa mAgaNI karyA kare ? sarvAga morane ja pakaDI lauM !' anya koi divase nRtya karI rahelA morane dekhIne te tene pakaDavA doDayo. tene be hAthathI pakaDyo, eTale kAgaDo thaine uDI gayo, tyArathI mAMDIne mora suvarNapIMcha Apato nathI ane vyaMtaradeva darzana paNa Apato nathI. eTale viSNu daridra ane dInamanavALo banI gayo. kahevAya che ke - "utAvaLa vagara kAryo karo, utAvaLa karavAthI kAryano nAza thAya che. utAvaLa karanArA mUrkha morane kAgaDo karI nAkhyo." A pramANe padmazrIe jaMbUsvAmIne utAvaLa na karavA mATe vinaMti karatAM jaNAvyuM ke, "amAruM tAruNya che, tyAM sudhI priya vilAsavALA bhogo bhogavo. tyArapachI tamArA pagale anusarIne vRddhAvasthA paryata sarva zikSAvALIdIkSA ane sarve grahaNa karIzuM.' 83.gharmakAryamAM sthiratA DhIla na karavI tyArapachI jaMbusvAmIe kahyuM ke - "he priyA ! tamoe kaheluM sarva meM sAMbhaLyuM. chatAM paNa
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda Aryoe dharmakAryamAM sthiratA-DhIla na karavI joie. pApakAryamAM dhImI gati karavI vyAjabI che. A bhuvanamAM ati kaThora pavananI laherothI capaLa pallavanA agrabhAga sarakhA lokonAM jIvita capaLa-asthira hovAthI savAra dekhAze ke nahi, te koNa jANe che ?' vaLI saMpattio caMpakapuSpanA rAga sarakhI kSaNika che, rati madonmatta strInI AMkhanI lAlAza sarakhI che, svAmIpaNuM kamalapatranA agrabhAga para rahelA jaLabindu sarakhuM caMcaLa che, prema vIjaLI daMDa sarakho capaLa che, lAvaNya hAthInA kAnanA tADana sarakhuM kSaNamAM vinAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. zarIra kalpAMtakALanA vAyarAthI bhamatI dIpazikhA sarakhuM asthira che. jIvonuM yauvana parvata-nadInA vega sarakhuM ekadama vegiluM che. jo dharma karavAmAM DhIla karIe, to dharma karyA vagaranA rahIe ane vacce maraNa AvI paDe to durgati thAya. mATe he sukRti ! zubhakAryamAM utAvaLa kara. he catura mativALI ! tamo jaldI cAritra levAnI icchAvALuM ho, to vilaMbana karo, kAraNa ke, kAlakSepa karavAthI vijaya ane sujaya mAphaka vacamAM vighna ubhAM thAya che. 44. vijaya-sujayanI kathA - lalATamAM tilaka sarakhI zobhAvALI pRthvImAM vasumatI nAmanI nagarI hatI. tyAM adbhuta guNa-samudAyavALo jayamitra nAmano rAjA hato. te nagarImAM viNaka lokamAM uttama evo somadharmA nAmano zreSThI hato. tene ativinayavaMta evA 1. vijaya, 2. sujaya, 3. sujAta ane 4. jayanta evA nAmavALA cAra putro hatA. vikhyAta nAmavALA sA kuLamAM janmelI cAra bAlikAo sAthe teoe lagna karyAM. prauDha phaNasanA vRkSanI jema be, traNa, cAra putro hovAthI teo putravALA thayA, tema ja buddhizALI hovAthI gRhabhAranI dhurA dhAraNa karavA mATe samartha banyA. have somadharma pitAe dharma-sAmrAjya meLavavAnI icchA hovAthI gotrIya svajanone nimaMtraNa ApI bhojana karAvyuM. tyArapachI teo samakSa cAre putrone kahyuM ke, 'he vatso ! tamo paraspara kajiyA-kaMkAsa-klezo sarvathA na karazo. kIrtilatAnA kyArA mATe jaLasamAna, dharmanA aMkurA ugavA mATe uttama jamIna samAna, sukharUpa caMdranA ujvala kiraNa samAna kuTuMbano saMpa che. have koI paNa prakAre paraspara strIonAM vacanathI saMpa tUTe, to paNa he putro ! tamo sunItivALA cho mATe virodha na ka2vo, ke laDavuM nahiM. je kAraNa mATe kaheluM che ke - 'je kulamAM paraspara kalaha thAya che, tenI apakIrti, sukhano pravAsa arthAt sukhanuM cAlyA javuM, durvyasanonuM Adhama, kuvAsanAono abhyAsa, aneka pApono nivAsa thAya che.' kadAca bandhuomAM koI tevA bahAranAM khoTA vacanothI manano bheda thAya to 'strIonAM ane
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 171 durjanonAM vacano kAne na sAMbhaLavAM.' tema chatAM anicchAe koI prakAre chUTAM paDavuM paDe, to anukrame cAra khUNAmAM nidhAno che, te kADhI levAM. keTalAka divaso pachI pitAjI paralokavAsI thayA pachI paNa pahelAMnI jema ghaNAM varSo sudhI prItipUrvaka vartI, kuTuMba vadhatuM gayuM ane gRha-kArabhAra vadhI gayo, have ekatra rahevA mATe azaktivaMta thayA, tyAre judA rahevA mATe nizcaya karyo. bahAranuM dRzya dhana jANeluM che. jyAre nidhione bahAra kADhI vaheMcaNI karavA lAgyA, tyAre vijayanA kaLamAMthI gAya ane ghoDAnA keza nIkaLyA. bIjA nidhAnamAMthI mATI, trIjA nidhAnamAMthI jUnA hisAbanA copaDA, leNuM vasula karavAnI khAtAvahIo ane chellA nidhAnamAM maNiratna, suvarNa, sonAnA sikkAo vagere nIkaLyA. jayanta potAnA kaLazane dekhI atizaya lAbhanA harSathI romAMcita hRdayavALo nRtya karavA lAgyo. bAkInA badhuo tapasvInI jema udAsIna hoya tema jaNAvA lAgyA. arere ! te samaye pitAjIe ApaNane ThagyA, te ApaNe na samajI zakyA. kharekhara ! amane traNane kUvAmAM utArI ekadama vaccethI doraDuM kApI nAkhyuM. pitAjInA manamAM A nAno bhAI pahelAMthI ja vaselo hato athavA pitAjIne te ati vahAlo hato. paraMtu pitAjInA manano bhAva ApaNe koi kaLI zakyA nahi. to have pitAjI ane bIjA daiva-bhAgya ema baMnethI haNAyelA ApaNe zuM karIe ? ane konI pAse jaine pokAra karIe? athavA to darekanA nidhAnano cotho bhAga, cotho bhAga dareka vaheMcI laie. eTale nAno bhAI jayanta kahe che ke, "e to kadApi vibhAga kema karI zakAya ? nidhAnamAM suvarNa vagere sarakhAM ja hatAM, tame atyArasudhI bahAra na kADhyA eTale tenI mATI vagere thai gayA, tethI karI tamArA pApa ane bhAgya upara kopa karo, paNa pitAjI para kopa na karo." have Ama kleza ane mahAkalahano kolAhala vadhI gayo. svajana-varge samajAvavA chatAM koie na mAnyuM. - ema laDatAM laDatAM ja mitra rAjA pAse javAnI ekadama icchA karI. nagaranA moTA mahAjananI parSadA paNa teoe vacceno vivAda TALI zakI nahi. eka varSa pachI jayamitra rAjA pAse nyAya karAvavA pahoMcyA. rAjAe paDaha vagaDAvI evI udghoSaNA karAvI ke - "A bhAio vacceno vivAda je koI dUra karAvaze, tema ja temanA cittanI kaluSatA je koi TALaze, tene rAjA maMtrI banAvaze ane mitranuM sthAna Apaze. te samaye koika vaNika-putre ekadama paDaha jIlI lIdho. tene rAjA pAse lai gayA ane rAjAnI AjJAthI teNe teone kahyuM ke, "AmAM vivAdanuM koi nAma nathI. pitAjIe keza-mATI, vagere vaDe karIne vivAda chedI ja nAkhelo che. janma-samaye ja pitAjIe darekanI janmazuddhi karelI che. vaLI jozIe paNa gaNatarI karIne jenuM jevuM karma che, tevI asAdhAraNa samRddhi
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paNa tene prApta thayelI che. baLada, UMTa, gAya, bheMza, gadheDA, ghoDA vagerenuM vecANa karavAmAM Ave, to vijayanI samRddhi apAra vRddhi pAmaze-emAM saMdeha nathI. sujayane khetaranI mATInA kyArAmAM DAMgara AdinI khetI karavAnI samRddhi vRddhi pAmaze. sujAta vyAje dhIrIne dhananI vRddhi karaze ane jayanta to marakata vagere ratnono niravadya vepAra karIne bajhAramAM vepArIomAM eka agresara vepArI banaze. pitAe prathamathI ja potAnA putro mATe nirNaya karI te te kAryomAM temane niyukta karelA che. potAnI muDImAM dareka zaMkA karo cho, paraMtu sarvenI muDI samAna che. tyArapachI rAjAe jayaMtanA kaLazanA ratnonI kiMmata aMkAvI gaNatarI karAvI eTale Dhora-jAnavara, dhAnya, vyAje pharatI rakamanuM dhana lagabhaga sarakhuM thayuM. rAjAe kahyuM ke, A vAta yukti-yukta che. tame ema samajo ke snehI-badhuo kyAMya paNa maLatA nathI. je mATe kaheluM che ke : "sarva saMpaLAlo sahodara parivAra gharamAM ke bahAra, saMkaTamAM ke utsavamAM, saMgrAmamAM ke zAMtimAM hoya to paNa jaya-rekhA prApta kare che. te sivAyanA nirdaya manavALA kumitra mAphaka halakA puruSono parivAra arthe khAvAnAM manavALA saMkaTamAM kheMcI jAya che. te divasa atiprazasta che, rAtri paNa uttama che, ke je gharamAM potAnA nayanathI bhAI, bahena, putra, pautranAM darzana thAya che. je gharamAM putra, pautra, badhuM vagere saMcaratA-haratA-pharatA nathI, tyAM nicce karI paDI javAnA bhayatI AkuLa banI thAMbhalo paNa kaMpavA lAge che." 'he buddhizALIo ! mArA kahevA pramANe eka varSa sudhI A nyAya pramANe tamo varte, kadAca temAM mArI vAta khoTI paDe, to tamAre mane Thapako Apavo." rAjAnA vacanathI teoe te vAta svIkArI ane sarve ghare AvyA. teNe kahelA vyavahAra-vepArathI dhanavRddhi thai. anargala dhana upArjana karatAM eka-bIjAne tyAM snehapUrvaka bhojana karatAM teonA paraspara prItivALA divaso pasAra thavA lAgyA. vijaya-sujayanuM apamRtyu have koIka samaye vasumI nAmanI nagarImAM anArya kAryono tyAga karanAra, sapuruSone dhyAna karavA yogya zrI vasudatta nAmanA AcArya AvI pahoMcyA. teo saddharma-dezanArUpI - amRta-chAMTaNAthI pRthvInA cheDA sudhI bhava-tApathI tapI rahelA aneka jIvone zItaLatA pamADatA hatA. zubha AcaraNavALA A cAre badhuo karmanAza karavA mATe temanI pAse - AvI dharmanA marmane pamADanAra satyavANI zravaNa karatA hatA. te cAreya badhuo zravaNa
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda aMjali-puTa vaDe temanA vacanAmRtanI dhArAnuM pAna karI vizeSa vairAga banyA. AcArya bhagavaMtane namaskAra karI sarve potAnA ghare gayA. tyAM vijaye kahyuM ke, huM dIkSA aMgIkAra karIza." nAnA bhAi jayanta paNa kahyuM ke, "he baMdhu ! huM paNa dIkSA laIza. paraMtu haju sudhI putra gharano bhAra upADavA mATe samartha thayo nathI, mATe keTalAka mahinA pachI ApaNe baMne sAthe dIkSA aMgIkAra karIzuM." koika samaye jayantanI patnI sAMje pIyarathI AvatI hatI, te samaye koi svarUpavAna duSTa vyabhicArI puruSa ane jayantanI yuvAna patnI sAthe jovAmAM AvyA. kAmadevanA varathI pIDAtI te strIe te puruSa sAthe saMgama karavAnI prabaLa icchAthI potAnI zarIrapIDAnA bAnAthI jayanta patine jaNAvyuM. aneka vaidyo AvyA, cikitsA karavA chatAM roganA khoTA bAnAvALI tene lagAra paNa zAMti na thaI. khoTA-kRtrima prANAcArya evA te duSTa puruSane paNa jayanta bolAvyo ane potAnI patnI pAse rAkhI zarIra-pIDAnI cikitsA karAvI, pAchaLathI jANyuM ke, "A to mArI patnIno koI jAra puruSa che ane potAnI AMkhe paNa keTaloka samaya gayA pachI nIhALyuM. pachI tyAM AgaLa AvatAM tene bIjA dvArA rokavAmAM Avyo, to paNa te jAra puruSa haju Avato baMdha thato na hato. eTale potAnA sevakone koika tevo aparAdha joine mArI nAMkhavAnI AjJA karI. te sevakoe aMdhArI rAtrimAM koI vakhate tenA gharanI bahAra nIkaLatA jayantanA moTAbhAI vijayane durjana bhujaMganI bhrAntithI mArI nAkhyo. "kharAba thayuM, kharAba thayuM" evo kolAhala uchaLyo. A banAvathI badhunA viyogathI jayanta ati duHkhI thayo. have sujaya pahelAM vairAgI banelo hato ja, paraMtu A banAva banyA pachI ativairAgI banelo. dIkSAnI abhilASAvALo vijaya jema be mahinA rokAyo hato, tema teNe paNa vilaMba karyo. keTalAka divaso pachI keTalAka lUMTArA lUMTavA mATe ahiM praveza karavAnA hatA, paNa sujAte barAbara herAna karI teone hAMkI kADhyA. rAtre tyAM suvAne mATe Avato hato ane nirbhayapaNe cI karato hato. sujaya paNa rAtre tyAM nirbhayapaNe lUMTArAothI rakSA karavA mATe taiyAra thaI sAMje sUvA mATe tyAM Avato hato. koI rAtri samaye vyagratAthI makAna upara jaldI Avato potAno nAno bhAI "te jANe cora che." tenI bhrAntithI dekhAyo. lagAra AgaLa vadhI bhAi praveza karato hato, tene coranI bhrAntithI taravAranA prahArathI mRtyu pamADyo nAno bhAI mRtyu pAmyo tema jANyA pachI te atizaya zoka karavA lAgyo. AvA prakArI aNadhArI hakIkata banI gai, tethI te atizaya zoka karavA lAgyo. pazcAttApa-agnimAM ati jaLI rahelA zarIravALo sujAta ati zoka karavA lAgyo ane
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jayanta paNa hakIkata jANIne soka karavA lAgyA. bhayathI cakita mRga nayana sarakhA nayanavALI he padmasenA ! mArI kahelI kathAnuM sarva rahasya tuM samajI gaI haze ke sthiratA bhajanArA vijaya ane sujaya ema baMne badhuonI jaina-dIkSAnI abhilASA apamRtyuthI niSphala banI." tyArapachI kanakasenA kahevA lAgI ke - "he svAmI ! tamo pelI DozI sarakhA cho ke, viSaya-sAmagrI prApta thavA chatAM paNa saMtoSa prApta karatA nathI, eka nAnA gAmaDAmAM be pADozamAM DozIo rahetI hatI. temAMthI eka kSetrapAla devatAnI ArAdhanA karatI hatI. dararoja tenA maMdiramAMthI kacaro-paMjo vALI jamIna lIpI sAthiyo pUratI hatI. bhaktithI dhUpa lAvI yathAzakti pUjana karatI hatI. DozInI bhaktithI te devatA prasanna thayo, eTale varadAna mAgavAnuM jaNAvyuM. DozIe "haMmezAM eka sonAmahora Ape, to ATalAthI ja mArA manoratho pUrNa thAya. dararoja eka eka sonAmahora maLavAthI sArAM sArA khAna-pAna karatI, kapaDAMnI zobhA, paroNAonI mahemAnagati, svajanonuM sanmAna di karavA lAgI. have irSALu manavALI pADozanI DozIe pUchyuM ke, "he sthavirA ! tuM ATalI samRddhi kyAMthI prApta kare che, te mane jaNAva." pahelI sthavirA kahe che ke, pUrve yogarAje jema saMkarikAne kahyuM hatuM, tema mArI bahenane huM kema na kahuM ?" tyArapachI bIjI sthavirAe kahyuM ke, 'to te kathA prathama kahe ane pUchelI vAta pachI kaheje, eTale prathama sthavirAe yogarAja ane zaMkarikAnI vAta kahevAnI zaru karI - 45. yogarAja zaMkArikAnI kathA keTalAka sevakonA parivAravALo yogarAja nAmano eka ThAkora eka nagara najIka AvI pahoMcyo. sImADA para rahelA bagIcAnI jamIna para AMbAnA jhADanI chAyAmAM vizrAma levA beTho. nagaramAMthI nIkaLIne tyAM AgaLa eka puruSa Avyo. tyAM tene nIce besADI tAMbUla-dAnapUrvaka ThAkore pUchyuM ke, "A nagaranuM zuM nAma che !" puruSa - kali mahArAjAe potAnI prANa-vallabhAne kRpAdAnapUrvaka A nagaranuM 'anAcAra' evuM nAma sthApana karyuM che. yogarAja - ahiM AcAra-rIta rIvAja kevA prakAranAM che ? puruSa - anAcAramAM AcAranI zI vAta karavI ? to paNa sAMbhaLo - jugAra ramavo, pAradArika-vyabhicAra, gAMTha choDI pArakuM dhana corI levuM-khAtara pADavuM, haraNa karI javuMevA anAcAra-anIti sevanArA UMcA dhoLA mahelavALA A nagaramAM rahe che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 175 yogarAja - aho AcAra-cAturI karavAmAM catura prajAthI 2maNIya ane dhoLA mahelavALuM A nagara che, to have kali mahArAjanI kRpAnuM pAtra kayo rAjA che ? puruSa - avicArI nAmano. yogarAja - kharekhara anAcArane avicAranuM Adhipatya ghaTI zake. lohanI mudrikAmAM kAcano maNi ja yogya gaNAya. tenA guNo kayA ? puruSa - deza, pura-pATaNanuM rakSaNa kare nahi ane vAraMvAra navA navA karo nAkhe, prajAjano upara kUDa-kapaTa mAMDe, to paNa khajAno-bhaMDAra khAlI ja hoya. kSema-kuzalatAthI vahANuM thatAM Aja thayuM-ema nagaranA jana jANe che. divasa varasa jeTalo lAMbo lAge che, te rAjA bIjI paNa AjJAo-hukamo karyA kare che. yogarAja - rAjalIlA-rAjavyavasthA to sArI che ne ? kAgaDo paNa rAjA che ane teno parivAra rAjahaMsa jevo vakhANavA yogya che. to have kaho ke, amAtya koNa che ? puruSa - anyAya amAtya che. yogarAja - vidhi-daiva yogyanI sAthe yogyano saMyoga karI Ape che, avicA2InI -- sAthe anyAyano yoga barAbara baMdha besato che, tethI yogya ja kahevAya che ke, 'jugArInI putrI gAMTha choDanAra-coranA putra sAthe paraNI, vivAha barAbara joDAyo, ratnane ratna maLI gayuM. yogarAja - pratihArI koNa che ? puruSa - cADI khAnAra pratihArI che. yogarAja - nagarano koTavALa koNa che ? puruSa - sarvaluMTI nAmano koTavALa che, ke je cora, caDa, lUMTArA, kedI vagere gunegArone choDato nathI, tenI pAsethI koi chUTI zakato nathI. kabUla karelo bhAga niHzaMkapaNe le che, rakSaNa karavuM, duSkALamAM rakSama ApavuM, surAjya karavuM, evAM kAryo koTavALa bhUlI jAya che, paNa svArthanAM kAryo bhUlato nathI. yogarAja - are ! mANikyaratnano ekAvali hAra suMdara thayo. ahiM zeTha koNa che ? puruSa - laIvuDi nAmanA zeTha che. haMmezAM abhimAna karanAra te judA judA tola-mApa rAkhI vepAra kare che. ghI, madha, goLa, gugaLanI goLI vageremAM halakI vastu bheLa-seLa karI gharAkone mAla vece che. pacIza vAta bole, temAM eka vAta bhAgye ja sAcI paDe. chatAM paNa
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ahInAM nagaraloko tene dharmatulya mAne che. tene guNArgala nAmano moTo putra che ane mUlanAza nAmano nAno putra che. atyAre nAno putra judo thaine pAchaLathI bhAgIdAra sarakho banyo che. kuMka mArIne koikanA tALAM ughADI nAkhe che, AMkhanuM aMjana dUra kare che, kozathI khAtara pADe che, pagathI gAMTha choDIne corI kare che. yogarAja - aho ! dareka eka-ekathI caDiyAtA ane aMkuza vagaranA che. ThIka paraMtu ahiM koi vidvAna muni che? puruSa - hA che, "DalakApaNa' ziSyanA mAtra parivAravALo mahAtapasvI "sAvagilI' nAmano muni che, je bhUti lagADela, vAMkA vaLI gayela zarIravALo, moTI jaTAjUTathI zobhita mastakavALo, bagala mAphaka "koikanuM paDe ne mane jaDe' evuM azubha dhyAna dharato, nagaralokanA sarva dravyane paDAvI levAnA manavALo che. yogarAja - jo baka-dhyAna ane dhana-Asakti che to pachI bhasma ane jaTAjUTa rAkhavAnuM zuM prayojana che ahi vaLI vezyA, grAmaNI lokamAM agresara gaNikA koNa che? puruSa - makaradADhAnI putrI bahumAyA nAmanI vezyA che. eka AMkhathI eka puruSa tarapha najara kare, bIjAne hRdaya arpaNa kare, bIjI AMkhathI koika zeThane IzAro kare, cothAne AvavAno samaya Ape, tenA dvAramAM keI lakSmIpatio lAgelA hoya. paNa alatAnI jema teno rasato koika ja meLavI zake che. yogarAja - aho vaizika-kAmazAstramAM keTalI catura che ? AvA prakAranA sarva samavAya taMtramAM rAjya-vyavasthA kevI che ? puruSa - e vAta kema na karyuM . A nagaraloko cauTAmAM-bajhAramAM ke dukAnamAM je maLe te vastunI lUMTa kare che, gharamAMthI jhuMTavI jAya che, baMdIjanathI bhaya pAme che, keTalAka dhIra puruSo kaMipaNa karatA nathI. potAnA rAjyano ke bIjAnA rAjyono bhaya dUra thato nathI, he deva ! darekane kalikALanI asara thayelI che te kevI rIte chUTI zake? bIjuM je jene bheTyo, te tenAthI pITAyo, je koie jene dekhyo ke tenAthI te lUMTAyo, je jene prApta thayo, te bIjAthI cavAyo, je jenA vaDe vAsa karAyo-poNA tarIke svIkAroya, te tenAthI bhagADAyo. vaLI je koI mAla le-veca karI jato hoya to temAMthI rAjAnuM trIjA bhAganuM dANa ApavAnuM hoya, tema ja DApu-(dApuM)-jagata je icchAmAM Ave che te mAge che ane nakkI vasula karAya che. zeTha, sainika, maMtrI, bhaTa, brAhmaNa sarvene DApu (dApu) ApavuM ja paDe che. kadAca koI kSemakuzaLatAthI tyAMthI pasAra thaine jAya, to vAghanA bhaya mAphaka bhayabhIta banI jAya.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 177 yogarAja - aho ! rAjya-vyavasthAnuM sukha nagaramAM praveza karIne joie. ema ubhA thaI puruSane visarjana karI eka zeThanI dukAne pahoMcyA. yogarAjane dekhI laibuDi zeTha jagatanA pitA sarakhA jANI ubhA thai juhAra karavA maMDyA. AliMgana karI UMcA Asana para besADyA. kaMi paNa dhAnya-dANA ke bhojananI bhikSA mAganAra tema ja sainikanI gerahAjarImAM "DalakApaNa" nAmano bALa-ziSya AvIne kahevA lAgyo ke - "jyAre huM tamArI dukAna pAsethI pasAra thato hato, tyAre mArI gUMcavAyelI jaTAmAM ghAsanA taNakhalAno TUkaDo uDIne lAgI gayo hato, mArA "sAvagilI' gurujIe te tRNakhaMDa laI mane pAcho ApavA mATe mokalyo che, kAraNa ke, tRNakhaMDa paNa ApyA vagarano amAre levo kahyuM nahi. lo tamo hAthamAM lai lo' - ema hAthohAtha zeThane ApIne ziSya potAnA sthAne gayo. yogarAja - (potAnA manamAM) taNakhalAnI paNa ahiMsA-corI na karanAra A koi mahAtapasvI che ! kharekhara ghaNA vakhatathI ciMtavelA mArA manoratho pUrNa thaze-ema vicArI ubho thaI ghare gayA. bhojana karI sAdhu pAse gayo. te vakhate nAsikAnA agrabhAga upara be netrone sthApanA karI akSamALA pheravavAmAM jenA hAtha tatpara banyA che - evA te sAvagilI gurune kahyuM ke, "he bhagavaMta ! mArI pAse hajAra sonAmahoro che. tamo koi sthAne amArI thApaNa-anAmata dATIne surakSita rAkhI saMbhALajo. somezvara tIrthanI yAtrA karI pAcho AvIza tyAre lai jaiza." tyAre sAvagilI (sarvane gaLI janAra) gurue kahyuM ke, "ame dravyane nakhathI paNa sparza karatA nathI. have jo tAre bIjo koI rasto ja nathI ane yAtrAnA avazya kArya mATe javuM ja che, to maThikAnI aMdara koIka khUNAmAM tArA potAnA hAthe mUkI de ane pAcho Ave tyAre potAnA hAthe ja grahaNa karI leje.' e pramANe karIne praNAma karIne yAtrA mATe prayANa karyuM. traNa-cAra mahinA sudhI tIrthayAtrA karI pAyadala parivAra potapotAnI dizAmAM gayA pachI "kalapiMga' nAmano eka chatradhara-prArika sAthe rAkhelo hato. tenAthI anusarAto rAtre anAcAra-paTaNanA daravAje AvI pahoMcyo. ghoDAne jhADanI DALIe bAMdhIne kalahapiMga prArikane dekhabhALa-sArasaMbhALa karavA mATe mUkIne be prahara UMghI gayo. trIjA pahore jAgIne prArikane bolAvyo ke, "he kalapiMga ! jAge che ke ? traNa-cAra vakhata bolAvyo, tyAre javAba Apyo ke, "jAguM chuMjAguM chuM, paraMtu kaMika ciMtana karuM chuM. kadAca coro palANa corI jaze, to tamAre ke mAre ghoDA upara palANa vagara pITha upara besIne svArI karavI paDaze.' yogarAja - are mUrkhazekhara ! AnaMda ke ujANI karavA gayA hoie, tyAM ghaMTanuM zuM prayojana ?
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda prArika - cothe prahare paNa te ja pramANe tene bUma pADIne jagADyo, eTale bolyo ke, kaMIka ciMtAnuM ciMtana karuM chuM. A mArA deharUpa gAmamAM UMgharUpa priyAne vallabha prAhaja' nAmano kheDUta rahe che. tene nidrA nAmanI putrIutpanna thai che. hRNukra sAthe tenA lagna thayAM che. tene vaLI ThIprA nAmanI beTI janmI che, tenA vivAha karavAnI mUMjhavaNamAM paDyo chuM. yogarAja - he dhikkArapAtra mUrkha ! ThImAne caMdaka vara sulabha che, AmAM ciMtA karavA jevuM zuM che ? - ema prabhAta thavAthI baMne AgaLa cAlyA eTale sAmethI cAlatA AvatA puruSoe besavAno ghoDo jhuMTavI lIdho, ke tame dANa-(Teksa) ApyA vagara A ghoDo kharIda karyo che. palANa mAthe rAkhyuM. tenA upara kalapiMge chatra dharyuM evA yogarAje jeTalAmAM nagarapraveza karyo, teTalAmAM lailai' nAmano koTavALa mAthe pallANa ane tenA upara chatra rAkheluM che, e joine vicAravA lAgyo ke, "A vicitra saMyoga kayA prakArano haze ! eTale koTavALe kahyuM ke, kAM to sthAna agara palANa mane Apo. tenI pAse sthAna na hovAthI pallANa ApI dIdhuM. jo ghoDo maLaze, to palANa meLavI zakIzuM. AjanI rAtrimAM to ghoDo ane pallANa baMne lUMTAi gayAM. tyArapachI "sarvalUDi' nAmanA talAra pAse pharIyAda karavA pahoMcyA. tene ghoDo ane pallANa gUmAvyAno vRttAnta nivedana karyo, jaNAvyuM ke, Aja rAtre nagara daravAje koike mAro prANAdhika ghoDo ane pallANa paDAvI lIdhAM. huM corAyo-corAyo. ghoDo ane pallANa gUmAvyAM. teNe kahyuM ke, "he mahAtmA ! te paDAvI lenArane huM pakaDI pADIza ane jarUra tamAruM prayojana huM siddha karIza, paraMtu khAlI hAthavALAnI kAryasiddhi thatI nathI-arthAt kArya niSphala thAya che yogarAja - aho nagaranA koTavAla ! tamArI vAta satya ane yathArtha che. paraMtu hAla to mArI pAse kaMI nathI, jo mArA kAryanI siddhi thaze, to prayojana ucita tamArI pUjA jarUra karIza. sarvalUDi - A adbhuta vastu vaDe banAvela zobhAvazuM tamAruM bhakti karavAmAM upayogI veSanuM vastra nI banAvaTanuM che | yogarAja samajI gayA ke Ane paherela vastranI jarUra jaNAya che, eTale ekAMtamAM bIjuM vastra paherI badalAvIne, paherela vastranI ghaDI karIne tene arpaNa karyuM. eTale teNe kahyuM ke, "Aja sAMja sudhImAM tamAruM kArya pAra pADI ApIza." " yogarAja - A vAta paNa kevI vicitra che ke ApaNI vastu jhuMTavAi gai che, chatAM paNa dAna upara dakSiNA, paDatAne pATu' e nyAye hajuuparathI lAMca ApavI paDe che ! AvA mArAM paherelAM melAM vastra paNa svIkAryA. ThIka, have bIjuM zuM karI zakIe ? AzA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 179 pizAcikA ja ApaNane ThagI rahelI che. sAMje AvavuM' - ema dararoja AgaLa-AgaLanA divasanA vAyadA karato hato. aneka rAtri vItI javA chatAM kArya karI ApavA samartha na banyo. kevaLa madhura vacana kahIne mane mArI nAkhavAnI icchAvALo jaNAya che. mATe dIvAna pAse jaI Ano anyAya jaNAvI pharIyAda karuM." ema vicArI dIvAna pAse jai tenI samakSa samagra vRttAnta jaNAvI vinaMti karI. dIvAne kahyuM ke, phIkara na karavI. tArI sarva saMbhALa huM karAvI ApIza.savAranA samaye sarva ahIM ja tane apAvarAvIza - ema AzvAsana meLavI darabAranA oraDAmAMthI dvAra bhAgamAM AvI pahoMcyo. tyAM divAnanA mukhya puruSe kahyuM ke, "savAre dIvAnane ApavA mATe 100 sonAmahoro sAthe letA AvavI ane ekAMtamAM mane ApavI, jethI tamArA prayojananI siddhi tatkAla thaze." yogarAja- kArya siddha thaze eTale dIvAnanuM aucitya huM jarUra karIza." thoDe be pagalA AgaLa cAlyA, eTale be paheregIro maLyA. teo paNa te ja pramANe mAgaNI karavA lAgyA. temane paNa kArya siddha thaze eTale tamone saMtoSa pamADIzuM." ema batrIza, soLa vagerenI mAgaNI karatA hatA, tene te ja uttaro ApatAM ApatAM daravAjA sudhI AvI pahoMcyA. sAMkaLathI bAMdhelA hAthakaDIothI jakaDelA vyApArI lokonA samudAyane dekhIne paheregIrone pUchayuM ke, "kayA aparAdhathI A sarvene niyaMtrita karyA che ?" hAtha batAvatAM teNe jaNAvyuM ke, rAjAnA gokuLamAMthI vagara pUchyA Izvana-baLataNa mATe chANAM laI gayA. vaLI te injanathI ANe ghare rAMdhyuM ane bhojana karyuM. traNa-cAra pADozIone tyAM teno dhUmADo rokAyo, temanAM gharamAM dhUmADo phelAine vyApI gayo, temanI kUtarI rAjadhAthI sanmukha bhasavA lAgI, tenA ghara pAsethI rAjAne atizaya zarIra-pIDA thai, tethI rAjAnA aparAdhI banyA. A kAraNe rAjAe temanuM sarvasva daMDamAM laI lIdhuM. yogarAja - aho ! anyAyanI parAkASThA, aho ! yukti vagaranI pratiSThA-vAto, dhaniko, dharmIo ane sAdhuo mATe kharekhara atyAre kALarAtri AvI lAgI. amAtya 100 sonAmahoronI mAgaNI kare che, paheregIro ane tevAM bIjAo paNa icchA pramANe mAge che. ghoDo to mane mAtra pacAsamAM ja maLaze. haraNa thayela meLavatAM vadhAre kharca thaze. jo have ahiMthI hemakhema nirvine jIvato nIkaLI jAuM, to meM sarva meLavyuM. kalikAla ane dhanalubdha rAjAo hoya, tyAre dhananuM rakSaNa karavuM ke jIvitanuM rakSaNa karavuM? kharekhara kAna vagaranA bokaDAne kasAithI chUTI javAya, te ja tene lAbha che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda e pramANe nirAza banelo yogarAja nIkaLI gayo ane jenuM mukha-dvAra parAvartana thaI gayuM che, tevI sAvagilI gurunI maThikA khoLato hato, paNa dvAra pheravAi gayela hovAthI Ama-tema koLavA chatAM teno patto lAgato na hato, eTale nirAza banI vicAryuM ke, vAgelA ghA upara bhAra bhabharAvavA sarakhuM ApaNane saMkaTa AvyuM che. huM mAnuM chuM ke, "je gati azvanI thai che, tevI ja gati hajAra sonAmahoranI thaI jaNAya che." koIka samaye chatradhAraka cature bikSuka veSamAM pharatA tenA ziSyane dekhyo. tenI pAchaLa-pAchaLa sAvagilI gurunI maThikAmAM gayo. temane praNAma karI tenI sAme besIne kahyuM ke, "he bhagavaMta ! thApaNa tarIke mUkela hajAra sonAmahoro pAchI Apo.' sAvagilI - 'tuM koNa che ? kyAM ane kyAre teM hajAra sonAmahoro ApI hatI ? tuM koI dhUrta jaNAya che ke, amArA sarakhA sAdhune ThagavA nIkaLyo lAge che?" yogarAja - "he svAmI kema Ama bolo cho ? tamArA kahevAthI A maThikAmAM meM mUkyA hatA.' sAvagilI - "pArakA dravyane AMgaLInA nakhathI paNa nahIM aDakanArA amone teM zuM lUMTArA mAnyA ? tArI bhaktithI saryuM. jevo Avyo, tevo ahIMthI pAcho nIkaLI jA." eTale tyAMthI ubho thayelo ciMtA-cAkaDA para caDelo te bhramaNa karato karato cAra puSpanI mALAo kharIda karI makaradADhA vezyA pAse pahoMcyo. AvavAnuM prayojana pUchyuM eTale kahyuM, eTale makaradADhAe kahyuM ke, meLavelAmAMthI ardha dInAra Ape, to tArA kAryanI siddhi karI ApuM. yogarAja - "samULaguM nAza pAmavAnuM hoya to, paMDita ardhAno tyAga kare" - ema manamAM nirNaya karIne vezyAnI vAtano svIkAra karyo. vezyAe tene kahyuM ke, huM tyAM jAuM, pachI tAre tyAM AvIne A pramANe kahevuM. pachI patharA bharelI daza peTIo dAsIonA mastaka upara ucakAvarAvI bIjA paNa keTalAka pagapALA parivAra sAthe sukhAsanamAM besI mayUra-pIMchAnuM chatra mastake dhAraNa karI te gaNikA sAvagilI guru pAse AvI praNAma karIne kahevA lAgI - 89. lirAjya kathA makaradADhA - "bahumAyA nAmanI mArI putrI ghaNA vakhatathI caMpA nagarIe gai che, tethI tene bolavavA mATe mAre aNadhAryuM javuM che, to A maNi, marakata, motI, mANikya, suvarNa dAgInA AbhUSaNa vagere kiMmatI ratnothI bharelI A daza peTIo tamo tamArA sthAnamAM
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 181 hAla anAmata sAcavI rAkho, jyAM sudhI huM pAchI AvuM." A ja vakhate yogarAja AvI pahoMcyo ane praNAma karIne kahyuM ke, "he svAmI ! thApaNa tarIke mUkelI mArI hajAra dInAra pAchI Apo." sAvagilI - "tuM jANe ja che. jyAM teM tArA hAthe mUkyA hoya, tyAMthI ja tuM jAte laI le." AjJA thatAM ja maThikAnA khUNAmAMthI laine yogarAja bahAra nIkaLyo. eTalAmAM dAsIo peTIo mUkavA taiyAra thai, teTalAmAM eka dAsIe AvI makaradADhAne vadhAmaNI ApI ke, "svAminI ! bahumAyA gaNikA ghare AvI gaI che mATe tarata ghare cAlo.' eTale jevI AvI hatI, tevI peTIo laine AvI. AveluM dravya cAlyuM gayuM ane navuM dravya AvyuM nahi, tethI sAvagilInuM moM phATIne pahoLuM thayuM. yogarAje makaradADhAne mahenatANA badala kabUlelI 500 sonAmahoro ApI dIdhI. bAkI vadheluM dravya 500 rahyuM temAMthI 100 sonAmahoro potAnI pAse rAkhI, 400 dInAra mULanAza zeThane tyAM thApaNa rAkhavA-rakSaNa karavA mATe ApI. snAna-bhojana vagere kArya karanArI zaMkarI nAmanI dAsIne 100 dInAra kharca mATe ApI. snAna-bhojanAdi kAryo patAvIne vastra ane bhojananI sAmagrI kharIda karavA mATe mUlanAza zreSThI pAse 100 dInAro mAgI. tyAre rUAbapUrvaka kahyuM ke, "tuM koNa che ? so dinAranI zI vAta che ?- ema kahevAyelo te leNadAra tenA AMgaNAmAM bhUkhyo-laMghana karIne beTho, eTale tenA pitA laIvaDi zeTha tyAM pahoMcyA. putrane kahyuM ke, "he putra ! tenI dInAro tene arpaNa karI de, nahiMtara tuM mukta nahIM thaIza; athavA te gAMDo banI divaso pasAra kara. huM tenuM nivAraNa karIza. jo pacI gayA, to 400 dInAro ardhA-aradhA karI baMne vaheMcI laizuM. bIjA divase yogarAja mAgaNI karato hato, tyAre "mUlanAza' putra gAMDo banI gayo ane "AvAvAvA - ema gAMDapaNanA zabdo bolavA lAgyo. svajana ke parajana je koI kaMi paNa bole te sarve sanmukha 'AvAvAvA' ema bolavA lAgyo. tyArapachI layanuDi zeThe yogarAjane kahyuM ke, "tame sarva prakAre ke thoDA prakAre mArA putrane gAMDo karI nAkhyo. te paravaza thayo che, tene tame herAna-parezAna kema karo cho ? mATe cUpa besI raho, A sthAnethI ubhA thaI bIje sthAne jAva. pachI yogarAje rAjAne pharIyAda karIza' ema kahyuM, eTale pitAe kahyuM ke, "tArI sarva dInAro kharcamAM pUrI thaze, kAraNa ke teo rAkSasa sarakhA bhUkhyA-DAMsa hoya che. jo tAre zeThanuM leNuM vasula karavu haze, to kALa-vilaMba karavo paDaze.' e pramANe kAla-vilaMba karavA lAgyA.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda keTalAka divasa pachI pitAe putrane kahyuM ke, "AgaLa teM kabUla karela 200 sonAmahora mane Apa." eTela putra pitA sanmukha paNa "AvAvAvA" kahevA lAgyo. pharI mAgyA to paNa emaja kahevA lAgyo. kopAyamAna pitAe mUlanArA putrane kahyuM ke, "mane upAya batAvanArane paNa "AvAvAvA" kahe che ?" tyAre putre kahyuM ke, tamArI sAthe, tamArA pitA sAthe ane dAdA sAthe AvAvAvA." tyArapachI pitA tyAMthI ubhA thaI potAnA ghare gayA. yogarAjane bolAvI kahyuM ke, "tArI cArasoe dInAra pAchI vALI ApuM, jo temAMthI baso mane Ape to. eTale teNe te kabUla karyuM, yogarAjane kAnamAM guptapaNe karavAnuM kArya jaNAvyuM. pachI yogarAja mULanAza pAse gayo. juhAra karI teNe kahyuM ke - "hu tArI pAse kaMi mAgaNI karato nathI. jo tamo mane sevaka tarIke svIkAro, to huM ApanI sevAmAM rahevA taiyAra chuM." te pramANe kabUla karyuM ane yogarAja paNa tenI ArAdhanA karavA lAgyo ane vizvAsapAtra banI gayo. koika samaye kArya prasaMge zeThANIne bahAra javAno avasara Avyo, tyAre mArgamAM sahAyaka tarIke yogarAjane Apyo. koika chUpA gharamAM zeThANIne pUrI dIdhAM. bahAra tALuM mAryuM. mULanAza pAse Avyo. "zeThANI kyAM gayAM ?' ema pUchyuM, paraMtu teno uttara Apato nathI, atiAgrahathI pUchyuM, tyAre bolyo ke, "zeThANI koNa ? tuM koNa che?' bIjI vakhata, trIjI vakhata ema vAraMvAra pUchyuM, tyAre AvezathI "AvAvAvA" bolavA lAgyo. sAma, bheda vagere uyo pUrvaka lokoe pUchyuM, to paNa te ja javAba ApavA lAgyo. tyAre layanuDi zeThe kahyuM ke, "enuM hoya te sarvasva samarpaNa kare, to ja zeThANI pAchAM maLaze, nahIMtara tArI strI gaI samajavI." tenI sonAmahoro pAchI ApI, eTale tenI priyA arpaNa karI. layanuDi zeThane 200 dInAro ApI. thoDIka dinAra kapaDAM, bhojanAdi mATe pAse rAkhI, bAkInI dinAro zaMkarikA dAsI na jANe tema khADAmAM dADI dIdhI. kapaDAM, bhojanAdi kAryamAM vadhAre kharca karatAM joyA eTale yogarAjane pUchayuM ke, "tArI pAse ATalI dhana-saMpatti kyAMthI AvI ? sAcI hakIkata jaNAvI, paNa chUpAveluM dravyanuM sthAna na jaNAvyuM. pachI gharamAM kharca karavA mATe zaMkarikAe dravyanI mAgaNI karI. rAtre zaMkarikA UMghavAno DoLa karIne sUtI hatI, tyAre teNe te sthAnamAMthI thoDuMka dravya temAMthI bahAra kADhyuM. uThIne zaMkarikA pAchaLa gaI eTale dATeluM dhananuM sthAna jANI lIdhuM, bIjA divase te jyAre bahAra gayo, tyAre te khADAmAMthI bAkInA sonaiyA kADhI lIdhA ane tyAMthI cAlI nIkaLI. yogarAja pAcho Avyo. zaMkarikA dekhANI nahi, eTale nidhAnasthAnakanI tapAsa karI to sarva zUnya dekhAyuM. pote paNa sarvathA dhana vagarano thai gayo.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 183 bhojana mAtra paNa meLavyA vagara nagaramAMthI bahAra nIkaLI potA sthAneka gayo. ciMtavavA lAgyo ke - "jeoe baMdIjanonI arthAt mAgaNI karanArAonI prArthanA udAratA-mahodayathI pUrNa karI nathI, jeoe paropakAra mATe kAruNyanI mamatAthI svarthanI gaNatarI karI nathI, jeo haMmezAM pArakAM duHkhe duHkhita buddhivALA thai rahenArA che, evA sAdhuo atyAre adasya thayA che. atyAre netramAMthI nIkaLatA azru vegane rokI konI pAse rudana karavuM?" "cAra samudra rUpa mekhalAvALI, AMtarA vagaranI pRthvImAM bhramaNa karatAM amoe tevo koi paNa niSkalaMka guNavALo kyAya dekhyo ke sAMbhaLyo nathI, ke jenI AgaLa lAMbA kALathI dhAraNa karelAM hRdayanAM duHkho ane sukho saMbhalAvIne eka ke ardha-kSaNa zAMtino anubhava karIe." 47. be DosInI kathA - he sthavirA ! A pramANe tane kalirAjyanI kathA saMbhaLAvI. have teM je pUchayuM hatuM, te kathA kahuM chuM, paraMtu yogarAje jema zaMkarikAne kharI hakIkata jaNAvI ane pachI tene zaMkarikAe Thagyo, tema tAre mane ThagavuM nahi ane rakSaNa ApavuM." prasanna thayelA yakSe mane mArA mAgyA pramANe lakSmI ApI che, tyArapachI bIjI sthavirA paNa haMmezA te devatAnI ArAdhanA karavA lAgI. bIjIe "prathama sthavirA karatAM mane bamaNuM dhana-rUpa-zobhA Apa' evI mAgaNI karI, te pramANe deva bamaNuM dhana ApavA lAgyo. te paNa adhika RddhirUpa ane gharanI zobhAvALI jaNAvAthI prathamanI sthavirAe pUchyuM, eTale teNe paNa banelI yathArtha hakIkata jaNAvI. pharI irSAthI eka ekathI bamaNAM dhananI mAgaNI karavA lAgI. deva paNa vArA pharatI bamaNA bamaNA eka ekanA manoratho pUravA lAgyo. tema karatAM prathama sthavirAe irSAthI deva pAse eka AMkha phUTI javAnuM varadAna mAgyuM ke, "tArI kRpAthI mArI eka AMkha phUTI jAva' pachI sthavirAe vicAra karyo ke, "AvA manohara rUpa vaDe zuM karavuM?' tema mAruM rUpa sahana na karanArI evI tenA mastaka upara vaja paDo. varadAna prApta thayA pachI have eka AMkhe kANI thayelI hovAthI gharamAM saMtAI rahevA lAgI, eTale bIjIne zaMkA thaI ke, teNe kaMika pharI adhika meLavyuM jaNAya che, eTale atilobhathI parAbhava pAmelI te yakSane akSatAdikathI pUjavA lAgI. prathamane jeTaluM ApyuM hoya, tenAthI bamaNI mAgaNI karI. eTale parapoTAnI jema tenI
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda baMne AMkho phUTI gaI. "he yakSa ! huM hatAza-nirbhAgI banI gai. teM mane tIvra dukhamAM dhakelI dIdhI. have mAro janmAro kevI rIte pasAra thaze ? tArA prasAdathI mArI baMne AMkho ukhaDI gaI." AkrozathI rudana karatI sthavirAne vilakhA banelA yakSe kahyuM ke, "he caMDi muMDi raMDA ! tArI prArthanA-mAgaNI pramANe ApyuM, temAM kopa kema kare che ? he pApiNI ! teM pote karelI irSyA upara kopa kara, athavA to atilobha karavA upara kopa kara. dararoja bamaNI dInAro maLatI hatI, to paNa tane ochI paDI, saMtoSa na thayo." je koi gharamAM AvIne tene AMdhaLI dekhIne pUchavA lAgyA ke, "he sthavirA ! arere ! A tane zuM thayuM ?" tyAre baMne AMkhe AMdhaLI thayelI sthavirAe kahyuM ke, mArA tIvra durbhAgya-doSanA udayathI yakSe rAkSasa sarakhA nirdaya thai mane AMdhaLI karI. bIjI sthavirAe kahyuM ke, "nirarthaka yakSane zA mATe upAlaMbha Ape che ? atilobhamAM parAbhava pAmeMlA athavA to parAdhIna thayelA tArA AtmAne ja Thapako Apa.' A pramANe kanakasenAe kathA kahIne teNe jaMbUkumArane kahyuM ke, "he svAmI ! manohara lAvaNyayukta kulavatI suMdara sukha karanAra AjJAMkita premAsakta evI ame ATha ApanI vizvAsu patnIo chIe mATe have Apa lobhAMdha banelI aMdha sthavirAnI jema amArAthI caDiyAtI bIjI priyAonAM sukha mATe lobha na karo." 48.nityaparva-jahA mitronI kathA - jaMbusvAmIe kahyuM ke, "he suMdarI kanakasenA ! tuM sAMbhaLa, parvamitra sarakhA tamArI sAthenA sahavAsathI saryuM. juhAra karanAra mitra mAtra eka ja sAco mitra che, tenI sAthe ja huM vAsa karIza.' kSititilaka nAmanA nagaramAM jitazatru nAmano rAjA hato. te rAjAne potAnA adhikAramAM kuzaLa buddhizALI somadatta nAmano mahAmaMtrI hato. tene traNa mitro hatA, jemAM prathama mitra sAthe khAvA-pIvA ane moja-majA karavA haMmezAM sAthe rahenAra nityamitra hato, bIjo parva divase dekhAnAra, trIjo mArgamAM sAme aNadhAryo maLI jAya, pUchyA vagara mAtra praNAma ane juhAra karanAra-ema traNa mitro hatA. prathama mitranI khAvA-pIvA, moja-majA karAvavAnI dararoja bhakti karato hato, bIjAnI parva divase dareka bhakti ane trIjInI koika divasa mArgamAM maLI jAya to salAma karavAnI ke hAtha joDavAnI mAtra maitrI rAkhI hatI. (have maMtrI potAnI hakIkata kahe che :). koika samaye rAjAnA aparAdhamAM AvI javAthI prANAnta kaSTa AvI paDyuM, tyAre
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 185 gabharAtA manavALo huM prathama nityamitrane tyAM zaraNa mATe gayo. meM mAro vRttAnta tene nivedana karyo, tyAre atizaya bhaya pAmelA teNe mane kahyuM ke, "mArA gharamAthI ekadama bahAra nIkaLa, nahiMtara rAjA mArA AkhA kuLano vinAza karaze." - tattva pAmelo huM tenA gharanA AMgaNAMthI ekadama bahAra nIkaLI gayo. atikRtaghna evo te potAnA gRhadvAra sudhI mane vidAya ApavA Avyo. tyAMthI nIkaLIne huM prANa bacAvavA bIjA parvamitra pAse Avyo. teNe kRtrima ghaNo vinaya batAvyo. mArI hakIkata sAMbhaLI "mAruM rakSaNa karavAmAM potAne rAja taraphathI bhaya che' ema jANIne teNe mane kahyuM ke, 'tamAre jyAM javuM hoya, te kaho." pradhAne vicAryuM ke "mArA ahIM rahevAthI A mitra ghaNo AkuLa-vyAkula banI jAya che, eTale ahiMthI paNa nIkaLI jAuM.' te paNa cauTA sudhI vidAya ApavA Avyo. tyAM pradhAne vicAryuM ke, "A baMnenI mitratAne dhikkAra thAo.' A baMnenI mitratA khAvA-pIvA ane moja-majA karavAmAM pUrNa thai ane cAlI gaI. "buddhizALIoe saMkaTa samayamAM mitronI, daridratA-samaye tathA Apatti kALamAM strIonI ane levaDa-devaDamAM kRtArtha thayelA evA sevakonI subuddhithI parIkSA karavI joie." athavA to atyAre ucA mukhavALo huM koika divasa praNAma-juhAra karanAra mitra pAse jAuM ane mArI vAta jaNAvuM, kadApi evA mitrathI paNa mArA kAryanI siddhi thAya. siMha caraNomAM nakha ane mastake kesarAM dhAraNa kare che, paraMtu hAthInA kuMbhasthaLane bhedavAthI krIDAmAM paganA nakho ja sahAya karanAra thAya che - ema dIrghakALa vicAra karIne praNAmamitranA gharanI aMdara praveza karyo. koi divasa paNa sAthe khAna-pAna, moja-majA na karavA chatAM, praNAma karavAno ja mAtra saMbaMdha hovA chatAM aNadhAryo zreSTha paroNo ghare AvI pahoMce, je rIte tenI dareka prakAranI sarabharA karAya tevA gauravapUrvaka sanmAna karato dekhyo. mitranI Apatti jANI te praNAmamitre kahyuM ke, "tAre alpa paNa bhaya na rAkhavo. te nirbhayatAthI mArI pAse rahe. tane pakaDavA mATe have koi samartha ke parAkramavALo nathI. A potAno deza choDavAnI icchAvALA tema ja zarIramAMthI paNa nIkaLI javAnI icchA vALAne praNAmamitrane AzvAsana ApatAM kahyuM ke, "huM bANo bharelA bhAthAne taiyAra karI tArI AgaLa cAluM chuM." e pramANe koika divasanA praNAmamAtra saMbaMdhavALA mitre sahAya ApI nirbhaya nagarImAM pahoMcADyo. tyAM navuM ghara vasAvI ApI, tenI pAse rahI jarUrI nityopayogI sAmagrIo paNa saMpaDAvI ApI.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kathAno upanaya - kathAno upayana samajAvatAM jema tyAM traNa mitro kahyA, te anukrame kAyA, sagA-vahAlA ane dharma. te darekamAM teno upanaya-saMbaMdha joDavo. khajUra, mevA, mIThAi, khIra, khAMDa, kesara, kastUrI vagere svAdiSTa padArthothI mizrita bhojana, mANikya, ratnAdikanAM AbhUSaNothI haMmezAM A dehanI bhakti karavAmAM Ave, to paNa yamarAjanuM teDuM Ave, te samaye upakAranA badalAnI vAta to dUra rahI, paNa eka DagaluM paNa A zarIra pAchaLa vidAya karavA AvatuM nathI. putro, mitro, strIo mAtA-pitA, sahodaro najIkanA saMbaMdhIo ke bIjAo - jemanA upara aneka upakAra karyA che, tevA paNa paralokamAM prayANa karavAnA samaye kaMIka kSaNa AkaMdana karIne zmazAnabhUmi sudhI vaLAvI pAchA ghare phare che. loka gauNavRttithI koI koI divasa dharma kare che ane mukhyavRttithI to potAnA gRhasthapaNAnA kAryamAM masta-Asakta-mazagula rahe che, chatAM paralokamArgamAM mAtra ekalo dharma ja sahAyaka che. je sAthe rahenAra, rakSaNa karanAra, zaraNa ApanAra ane manovAMchita pUrNa karanAra thAya che. tethI karI prathamanA be mitro sarakhAM zarIra ane kuTuMba hovAthI teo sukha mATe thatAM nathI, paraMtu koika divasa mAtra praNAma karela tevo dharmamitra hovAthI harSathI ane vairyathI te jainadharmanI haMmezAM ArAdhanA karIza. traNa mitronI kathA pUrNa thaI. mRganA netra sarakhA netravALI he priyA ! A kalirAjyanI kathA paNa mane prayatnapUrvaka bhogaspRhA aTakAvanArI che. asaMyama, anyAya-anItivALA nagaramAM pharatA evA yogarAjanI je gati thaI, te mArI paNa thAya. have bahumAnapUrvaka prabhava kahA lAgyo ke : "kharekhara tevA puruSone dhanya che ke, jeo capaLa ane dIrgha netravALI, kAmadevanA darpa sarakhA kaThina ane puSTa payodharavALI, durbala udara hovAthI skurAyamAna traNa karacalIovALI suMdarIone dekhI jenuM mana vikAra pAmatuM nathI. kAntAnA kaTAkSo rUpI bANonI asara jenA citta vize thatI nathI, tathA kAme karelo anurAga jenA cittamAM upatApa karato nathI, aneka viSayanA lobha-pAzo jenA cittane AkarSaNa karatA nathI. evo te dhIra puruSa traNe lokamAM jaya pAmanAra thAya che." pUrva bhavanI cAra bhAryAoe A cAra kathAnako kahyAM. have bAkInI cAra patnImAMthI eka patnI kathA kahevA lAgI. kanakazrI, kamalavatI, jayazrI e traNe patnaoe AgaLa karelI nAgazrI suMdara vacanonI yuktipUrvaka jaMbUsvAmIne kahevA lAgI ke, priya ! kanakasenAe
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 187. yukta vacano kahevA chatAM tamoe zuM potAnI niHzaMka vakra vacanovALI yuktithI ene pAchI pADI nathI ? jinezvaro paNa gRhavAsamAM rahyA hatA. tevI rIte tame dharmamArgane anusaro ane sArI rIte amAruM sanmAna Acaro. dhanano bhogavaTo karo, dAna Apo, atiduHkhI durbhAgIone dAna denArA keTalAka gRhasthapaNAnuM pAlana kare che, teo zUravIra che, bAkInA duHkhI pAkhaMDIo che. nItimAM kahevuM che ke - "gRhAzrama sarakho dharma thayo nathI ane thavAno nathI, zUravIro ja tenuM pAlana karI zake che, bIjA kAyara puruSo pAkhaMDa-dharmano Azraya kare che, he prANeza agnithI tapela loha mAphaka lohArgalA jevI rIte lobhathI sukha na pAmI, tema dravyopArjananI jema soMdara pUrvaka dharma upArjanano lobha karavo, te sukha mATe thato nathI. 49. amaeNena-pravasena be badhunI kathA - kaMcanapura nAmanA nagaramAM kaMcanazekhara rAjAne amarasena nAmano moTo ane pravarasena nAmano nAno ema be putro hatA. te baMne upara rAjAne ghaNo sneha hato tethI kRpAvALA pitAe koi vakhata teone jayakuMjara nAmano hAthI kriDA karavA mATe Apyo hato. te baMne bhAio hAthI upara caDIne haMmezAM krIDA karatA hatA. uttama kuLamAM janmelA te rAjAno yaza ane pratApa ema baMneno udaya vartI rahyo hato. athavA to vyavasAya (-vyApAra) ane sukRtayoga (-dharma kAryo karavAM) - e baMne uttama kuLavALAne hoya che. kAmadeva samAna rUpavALA te baMne bhAione jayakuMjara hAthI sAthe krIDA karatA dekhIne tenI sAvakI mAtA iSya vahana karavA lAgI. vaLI vAraMvAra divase ane rAtre rAjanA kAna bhaMbheravA lAgI. vaLI kahevA lAgI ke, "he svAmI ! A jayakuMjara hAthI mArA putrane krIDA karavA Apo. he vallabha ! tamane zuM kahevuM ? kRpAthI moha ocho karI-tyAgathI Apo. ATaluM paNa amAruM kArya na karo to, amAre ema ja mAnavuM rahyuM ke, tamAro amArA upara kRtrima sneha che. vikAsa pAmatA roSanA dhUmAMdhakAravALI ane babaDatI tene dekhI rAjAe kahyuM ke, evuM te kadApi bane kharuM ? te putro bhakti ane sattvavALA che, meM jAte temane hAthI Apyo che, Apelo hAthI mArAthI pAcho kema mAgI zakAya ? tuM bIjI koI mAgaNI kara, je huM tane ApIza. "rANI haThIlI banI che' - ema jANIne viSayamUDha rAjAe kumArone kahyuM ke, "A hAthI mane pAcho Apo, to tenA badalAmAM bIjA daza hAthI Apu' sAvakI culla(nAnI) mAtAnuM A niSphara ceSTita jANIne kumAro vicAravA lAgyA ke, "strIonAM duzcaritrane dhikkAra thAo." potAnI mAtA mAphaka A mAtAnuM gaurava ame barAbara jALavIe chIe, to paNa potAnA putra-vAtsalyathI amone zatrusamAna mAne che, aMkuza vaDe
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hAthIo, cokaDAthI ghoDAo, nAtha vaDe baLado jema vaza karAya che; tema haMsa-lalA karanArI strIo vaDe puruSa svAdhIna karAya che. sajjana puruSa tyAM sudhI ja mAnI, jJAnI ane vicakSaNa che ke, jyAM sudhI duSTa mahilAo dvArA ghaMTI mAphaka bhamAvyA nathI. "AMkhathI samagra traNe bhuvana dekhI zakAya che, AkAzamAM pakSIothI javAno mArga jANI zakAya che, samudra-jaLanuM parimANa paNa jANI zakAya che, paraMtu taruNI strInuM caritra nicce karIne mUMjhavanAruM thAya che - arthAt jANI zakAtuM nathI." athavA to tuccha buddhivALI suMdarIone A sarva zobhe che. paraMtu pidAjI paNa AmAM sahAyaka thAya che, kharekhara mahAzacarya gaNAyA. madonmatta daza hAthI Ape, to tenuM ApaNe zuM prayojana che ? jyAM mAnano vinAza thAya che, tyAM puruSe kroDa paNa maLatA hoya, te taNakhalAM samAna che. kadAca mAnI puruSe zarIrano nAza na thAya, to paNa dazano to tyAga karavo joie. kAraNa ke- "rakhene durjananI AMgaLIthI batAvAto tuM na bhama.' - A bAnAnA kAraNe ja ApaNe ahiMthI have ekadama cAlyA jaie. kAraNa ke, durjananI AMgaLIthI batAvela phaLonI vRddhi vanamAM vinAza pAme che. potAnA puNyanI parIkSA, loko sAthenA vyavahAramAM caturAI, deza-videzanI bhASA jANavAnuM, vastra-sajAvaTa karavAnI kaLA potAnA dezamAM banI zakatI nathI.' - ema ciMtavIne te baMne kumAro rAtre udvega vagara pitA ke bIjA koine kahyA vagara nagaramAMthI nIkaLI gayA. atiutAvaLI cAlavALA, rokAyA vagaranAM prayANa karatAM karatAM eka mahA bhayaMkara aTavAmAM AvI pahoMcyA. aTavI kevI hatI ? - duSTa manavALI sAsU jema vahune AnaMda na ApanArI thAya, tema duSTa manavALA hiMsaka prANIo tyAM ghaNA hovAthI aTavI AnaMda ApanArI thatI na hatI. viSNunI mUrtinI jema azoka vRkSanI zreNIthI zobhAyamAna, cittA, siMha, mRgalA-mRgalInAM yugalothI AkAzalakSmInI jema aMlakRta, harikathAnI jema sAraMga jAtinA haraNane mAravA udyata thayelA vAghavALI; te aTavImAM eka moTA vaDanA vRkSanI chAyAmAM vizrAnti karatA amaresana kumArane tarata sukhavALI nidrA vI gai. pravarasena kumAra tenA caraNanI najIkamAM sArI rIte besIne tenA paga dabAvavA lAgyo. "jo pote jAgato rahe, to zikArI prANIono bhaya rahe nahi.' have te vaDalAmAM vAsa karanAra yakSe sUtelA kumAranA zarIranAM lakSaNo joyAM ane vicAryuM ke, AnA upara upakAra karAya to te ghaNA guNavALo thAya. sajjano sarva jagyA para upakAra kare che, emAM sardeha nathI, paNa ahi e vicAravAnuM che ke, karelo upakAra kyAM
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ da prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 189 vistAra pAme che ? varasAda chIpanA ane sarpanA mukhamAM samAna samaye ja jaLa arpaNa kare che, paraMtu ekanA mukhamAM jhera ane bIjAnA mukhamAM muktAphaLarUpe pariName che. A pravarasena pavitra puNyazALI puruSa che-eno paMktibheda na thAya ema vicArIne yakSe pratyakSa thaine pravarasenane kahyuM, "dUra dezamAMthI AvelA atithi evA tamAruM kaMika ucita sanmAna karavA icchuM chuM.' ema kahI tene be ratna arpaNa karyA. te be mAMthI eka ratna vaDe rAjya ane bIjA ratnathI icchA pramANe lakSmI prApta thAya che. prathama ratna re badhune ApavuM ane bIjuM tAre rAkhavuM. ratnanI pUjA karI praNava (OM) ane mAyAbIja (hrIM) pUrvaka sAta vakhata jApa karavAthI ane chevaTe praNAma karI arthanI prArthanA kare, to tenI siddhi thAya che, temAM sandaha nathI. ati namAvela mastakavALA pravarasenakumAre be hAthanI aMjalimAM te be ratnono svIkAra karyo ane vastranA cheTe gAMThe bAMdhyAM. tyArapachI te yakSadeva adRzya thayo. kSaNavAra pachI amarasenakumAra jAgyo. teo traNa divasa evA cAlyA ke, jethI mahAaTInuM ullaMghana karI pATalIputranagarIe pahoMcyA. te nagarInA sImADA upara uttama sarovaranI pALa upara aMgazauca ane pAdazauca karI AMbA nIce sukhapUrvaka visAmo levA beThA te samaye nAnAbhAie moTAbhAine vinaMti karI ke, "he priyabadhu! rAjya lAbha karAvanAra A ratna tuM le, deve kahela ArAdhanA karavAno savistara vidhi kahyo ane sthira manathI sAdhanA karavA jaNAvyuM. enA phaLanI siddhi vakhate tenA lAbhanI hakIkata huM tane kahIza. tyArapachI te harSapUrvaka ekAMta AmravRkSonI zreNImAM gayo, ratnanI pUjA karI, praNAma karIne atisthiracittavALA teNe rAjApaNuM mAgyuM. pravaresane paNa pradhAna vidhi karI ekAgracittathI pUjA karI, praNAma karI potAnA ratna pAse bhojanAdika sAmagrInI mAgaNI karI eTale suMdara rUpavALI ATha apsarAoe pragaTa thai, nirmala ativizALa samacorasa zALA vikurtI, telamAlIza, aMgamardana, udvartana, snAna, AbhUSaNa vagerethI sanmAna karI rAjAne divyavastro paherAvyA." atisvAdavALAM pAna-bhojana, tAMbUla, puSpo vagere ApIne kSaNavAramAM IndrajALa mAphaka sarva adazya thayuM. have bhojana karyA pachI keTalAmAM moTo kumAra vRkSa-chAyAmAM beTho teTalAmAM tyAM pAMca divyAM AvI pahoMcyAM. pATalIputranagaramAM pahoMcyA. tyAM putra vagarano rAjA mRtyu pAmyo hato, eTale hAthI, ghoDo, cAmara, duMdubhi, chatrAdi sAthe nagaraloko AvI pahoMcyA. kaLazavaDe abhiSeka karI gulagula zabdapUrvaka hAthIe kumArane potAnA skaMdha upara
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda AropaNa karyo. ghoDo harSathI hajArava karavA lAgyo. nirmaLa cAmarothI kumArane vIMjhavA lAgyA, AgaLa duMdubhi vAgavA lAgI. vistAravALuM zveta chatra mastaka upara pragaTa thayuM. moTA sainya parivAra sAthe sAmaMta, maMtrimaMDaLa ane nagaralokothI praNAma karAto nagaranA madhyabhAgamAM praveza karyo. te avasare pravarasena nAnobhAi nagaramAMthI bahAra nIkaLI gayo. rAjAnA kAryamAM gUMthAi rahelA mane zuM sukha maLe ? rAjAe ghaNA samaya sudhI tapAsa karAvI, paNa tenI bhALa na lAgI-eTale mahele pahoMcI rAjyakAryamAM tatpara banyo. 50. atilobha upara lohArmalA gaNikAnI kathA - bIjo nAnobhAi pravarasena mAgadhikA nAmanI gaNikAne ghare svajananA ghare javA mAphaka gayo, eTale gaNikAe pote ja sanmukha jaI teno satkAra karyo. lohArgalAe vividha prakAranI sevA karavA pUrvaka tenuM hRdaya harI lIdhuM, tethI te je je mAgaNI kare, te te sAmagrI pravarasena pUrI pADato hato, koika divase lohArgalA akkAe putrIne kahyuM ke, "ATaluM dhana A kyAMthI lAve che ? kadApi koi tene kaMI ApatuM nathI, tema vepAra, sevAcAkarI paNa karato nathI. mATe he vatsA ! jamAIne pUchIne tuM cokkasa jANI le.' tyAre putrIe lohArgalA mAtAne kahyuM ke, "tAre dravyanuM prayojana che, A ciMtA zA mATe karavI ? chatAM lohArgalAnA atigADha haThAgrahathI mAgadhikAe tene pUchyuM. tyAre pravarasenakumAre kahyuM ke, "he priye ! mArI pAse tevuM ratna che, jenAthI ciMtavelI samRddhi prApta thAya che. e vAta lohArgalAne jaNAvI, eTale te paNa gharaDI bilADI mAphaka te ratna laI levA mATe te kumAra kyAre UMghI jAya agara Agho-pAcho thAya-tevAM chidro joyA karatI hatI. pachI kumAra jyAre snAna karavA gayo, tyAre guptapaNe tenA vastranA cheDethI gAMTha choDI ratna lai lIdhuM ane chUpAvI dIdhuM. snAna karyA pachI gAMTha dekhI to aMdara ratna na dekhAya eTale vilakho banI khUNAmAM AsapAsa khoLavA lAgyo eTale akkAe pUchyuM ke, "zuM khoLo cho ? zuM kaMI paNa paDI gayuM che ? pragaTa bolo, eTale huM jAte joIne tamane arpaNa karuM." pelAe kahyuM ke, vecavA mATeno eka pattharano TUkaDo hato. kapaTathI vezyA khUNAmAM zodhavA lAgI ane kahyuM ke, "ahiM to kaMI nathI.' dAsIone pUchyuM. eTale kuTaNIe kahyuM ke, "mArA parivArane kalaMka ApI dUSita na karo. tame sarva pAMca divasanA paroNA cho ane A mArI dAsIo to jiMdagI sudhInI che. eka pattharanA TUkaDA mATe mArA parivArane kalaMkita karo cho ?' e sAMbhalI kumAra vicAra karavA lAgyo ke kuTila kALI sarpiNI sarakhI AvI rIte zodhavAno dekhAva karatI evI A lohArgalAnuM ja kArya che. ghaNuM dhana tola karanAra
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 191 bhAratulA sarakhI A lohArgalA che ke zuM ? ghaNuM dhana ApavA chatAM je dhAraNA-pallAmAM sthira thatI nathI. meM suvarNa tema ja bIjAM sarva prakAranAM dravyo ApyAM, chatAM jANe kaMI ja ApyuM nathI. athavA to A vezyA loko atizaya kuzIla ane lobhI hoya che. huM ja kharekhara mUrkha chuM ke, mane bujhavyo chatAM huM bukayo nahi. kaheluM che ke : "A vezyA strIone sarvasva samarpaNa karavAmAM Ave, kAmI puruSonI sarva saMpattio kSINa thAya, to paNa jatAM evA kAmI pAsethI bAkI raheluM vastra kheMcavAnI icchA kare che manamAM juduM, vacanamAM juduM, kriyAmAM juduM ema je sAdhAraNa strI (vezyA)omAM hoya che, teo sukhanuM kAraNa zI rIte thAya ? dhananI lAlacathI kuSThIne paNa kAmadeva samAna mAnanArI, kRtrima snehane vistAratI evI sneha vagaranI gaNikAno tyAga karavo." to have Aje paNa moTA apamAnarUpa vajathI bhede nahi, tyAM sudhImAM nIkaLI javuM ane mArA parAbhavano badalo levo yukta che. saMdhya-samaye koine kahyA sivAya dUra dezAvara cAlyo gayo ane kuTaNIno ahaMkAra dUra karavA mATe tilaka, aMjanAdinA prayoga sAdhavA udyama karavA lAgyo. vAsagRha zaNagArI, sajAvaTa karI taiyArI karI pravarasenanI rAha jotI mAgadhikAnI rAtri parAsara thai. pachI jANyuM ke, mAnadhanavALAnuM ratna corAyuM, eTale vallabha cAlyo gayo. te kAraNe gadgad svarathI rudana karatI mAgadhikA putrIne akkAe kahyuM ke, "tenI pAsethI sArabhUta vastu ApaNe grahaNa karI lIdhI che, eTale auSadha vagara vyAdhi maTI jAya, tema vagara upAye cAlyo gayo, te ThIka thayuM. have ekAMtamAM ratna pAse hajAra, lAkha sonaiyAnI mAgaNI karavA lAgI, paNa damaDI paNa na maLavAthI pazcAttApa karatI poka mUkavA lAgI. mAgadhikAe kahyuM "he aMbA ! pati na maLyo, vidhi vagara ratna na phaLyuM. mahAlobhanadImAM praveza karyo, paNa sAme pAra na pahoMcI." have pravarasenakumAra rAtri-samaye eka zmazAnamAM gayo. bhUtarUpa atithine kahevA lAgyo ke, "are ! koI mahAmAMsa lo." te samaye AkAzamAM vANI saMbhaLAi ke, "he vIra ! ahIM parvata-mekhalAmAM rahelA durgAdevanA maMdiramAM jaiza, to phalasiddhi thaze." eTale te sAMbhaLI asmalita akSubdha eka lakSyavALo kumAra tyAM gayo. durgAdevI pAse beThelA eka yogIne joyo. tyAM lAla caMdananA karelA maMDala pAse manuSya carabIthI pragaTI rahelI dIpakazreNI hatI. maMDaLanI AgaLa lAla kareNanA puSponI mALA paherAvela tathA pAchalA bhAgamAM baMne bAhuo bAMdhelA evA eka puruSane taravAra ugAmIne jeTalAmAM yogI bolavA lAgyo ke
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda he devi ! meM tane annabali Apyo, have A mAMsabila thAva.' eTale kumAre kahyuM ke, 'he duSTa puruSa ! zuM kare che ? he nirdaya ! A niraparAdhI puruSane bAMdhIne jakaDIne tuM nakkI haNavA taiyAra thayo che, to tene bAMdheluM doraDuM chedI nAkha, nahIMtara tuM jIvato rahevA nahiM pAmIza.' A pramANe kahevAyelo te yogI talavAra ugAmIne prava2sena sanmukha javA lAgyo. eTale kumAra paNa bhayaMkara taravAra myAnamAMthI bahAra kADhI sanmukha Avyo, atimahAyuddha karI pApapUrNa te yogIne pIDA pamADI yamarAjAno paroNo banAvyo. bAMdhelA puruSanA doraDAne khaDgathI chedIne te puruSa sanmukha besI pUchyuM ke, 'A karmacaMDALa koNa hato ?' baMdhanathI chUTelA puruSe javAba Apyo ke, 'A aghoraghaMTa nAmano yogIndra koika tevI kAryasiddhi mATe durgAmAtAne bali ApavA mATe mane ahiM lAvyo hato. A pAdukA upara caDIne te samagra traNa bhuvanamAM bhramaNa karato hato.' pachI te jakaDelA puruSane sAjo karIne tenI pAdukA potAnA pagamAM paherI. huMkAra zabda karI kSaNavaramAM pATalIputra nagarIe pahoMcyo. pAdukAnA prabhAvathI dezAntaromAMthI ghaNuM dhana ha2Na karIne lAvyo. pachI vicAryuM ke, 'koIpaNa prakAre game te bAnAthI kuTTaNIne dUra laI jaI ekAMta sthaLamAM mUkI AvuM, tyArapachI ja mAre madirA-pAna karavuM.' koIka samaye A kumAra potAnA aMga upara suMdara veSabhUSA sajI ane AbhUSaNa paherI zaNagArathI suMdara banI te ja mArge jato hato, tyAre akkAe jAte tene joyo. vicAravA lAgI ke, 'pharI paNa Ane aDhaLaka dhana upArjana karyuM jaNAya che, to kapaTathI tene bolAvI mAgadhikAne sopuM.' dAsIo mokalInebolAvyo, chatAM na Avyo eTale kuTTaNI jAte gai ane hAtha pakaDIne kumArane bolAvA lAgI. vaLI kahyuM ke, 'he putra ! Ama kahyA vagara tuM cAlyo gayo, te tane yogya che ? tArA gayA pachI mAgadhikA tArA vagara kevI duHkhI taI che ? ane grahano vaLagADa vaLagyo hoya tevI tArA snehamAM parAdhIna banI gaI che.' pratyuttaramAM kumAre kahyuM ke, 'he mAtA ! tamo kopa na karazo, moTuM kArya AvI paDyuM, eTale gayo hato. hamaNAM ja AvI pahoMcyo chuM. have je AjJA hoya, te jaNAvo.' pharIpaNa mAgyA karatAM adhika dhana ApavA lAgyo, eTale camatkAra pAmelI te vicAravA lAgI ke, 'AnI pAse ATaluM dhana Ave che kyAMthI ? putrIne kahyuM ke, 'he vatsA ! kumAra dhana kevI rIte upArjana kare che, te tuM pUchI leje.' putrIe kahyuM ke, 'tamane dhanano ATalo lobha kema lAgyo che ? tamAre tenuM zuM prayojana che ? mArI nA chatAM tamAre jANavuM ja hoya to he mAtA ! tame jAte ja pUchI lo. kharekhara tamAruM nAma lohA(bhA)rgalA che, tene tamo barAbara sArthaka
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 193 karo cho. jo ke huM ratikrIDAmAM prayatnavALI chuM, to tenI AgaLa kaMI paNa nahIM bolIza. je karavA yogya hoya te tame jANo." have lohArgalA kumArane kahevA lAgI ke, "tame dravya khoLavA ane lAvavA mATe kyAM jAvra cho, te kaho, jethI tamArI sAthe AvI pachI haMmezAM huM ja laI AvuM. kAraNa ke mAgadhikA tamArA vagara kSaNavAranA virahamAM kAmanI dazamI avasthA (maraNa) pAmI jAya che." have dUra dezAvaramAM choDI devAnI icchAvALo kumAra kuTaNIne kahevA lAgyo ke, ratnadvIpa ane suvarNadvIpa javA mATe huM mArI divya pAdukA upara ArUDha thai tyAMthI dravya lAvIne tamo iccho, teTaluM ApuM chuM. have akkAe vicAryuM ke, koika bAnAthI samudra vaccenA beTamAM sAthe jaI tene tyAM mUkI gahuM pAdukA upara caDI pote pAchI cAlI AvuM.' koIka vakhata akkAe kumArane kahyuM ke, "jyAre tuM pAdukA upara besI amane choDIne gayo, tyAre tArI vatsalAthI meM AvI mAnatA mAnI che, "jo jamAI mane pAchA prApta thAya, to samudra vaccenA dvipamAM rahelA kAmadevanI caMdananA rasathI pUjA karuM." potAno abhiprAya siddha thavAnI abhilASAthI kumAre kahyuM ke, "he mAtAjI ! jaldI cAlo, huM tyAM lai jAuM, emAM vilaMba karavAno na hoya. huMkAra karIne ane hAthathI tene grahaNa karIne pAdukAo paherIne kAmadevanA maMdire ekamada pahoMcI gayo. maMdiranA dvAra bhAgamAM mUkelI pAdukA upara caDI akkA pATalIputra nagare pahoMcI gaI ane pote ThagavALI kaLAmAM saphaLa thavAthI AnaMda pAmI. bahAra nIkaLI kumAra juve che, to DokarI ane pAdukAo na dekhI. kumAra have pazcAttApa karavA lAgyo ke, kevI pApiNI ! ke pharI AvuM pApAcaraNa karyuM. meM je ciMtavyuM hatuM, teno bhoga huM pote ja banyo. lokapravAda je bolAya che ke, "je jevuM bIjA mATe vicAre, te tene potAne ja thAya." "parasya cinyate yadyatuM, dhruvaM tat tasya jAyate | - bIjA mATe jevuM zubha ke azubha vicArIe, tevuM zubha ke azubha potAnuM thAya." A nyAya mane ja lAgu thayo. ciMtAbApta cittavALA kumAra pAse kSaNavAramAM eka khecara AvI pUchavA lAgyo ke, "tuM ahi kema Avyo che ? ane udAsI kema jaNAya che ?" kumAre potAno vRttAnta kahyo, eTale khecare kAmadevanI pUjA karI, zubha pAMpaNavALI caMcala locanavaLI suMdarIne kSobha karanArI vidyAne sAdhavA lAgyo. sAhasa dhanavALA pravarasena kumArane uttarasAdhaka banAvyo eTale te vidyA siddha thai, eTale vidyAdhara yuvAne te vidyA kumArane arpaNa karI. uparAMta be guTikAo paNa ApI. eka guTikA ghasIne tenuM tilaka karavAthI gadheDAnuM rUpa banI jAya,
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bIjIthI asala svAbhAvika manuSyanuM rUpa thai jAya. AnA prabhAvathI ke mahAdhIra ! tuM haMsa jevo uttama sAdhaka thaiza. mAro atithi hovAthI A suvarNa-ratnothI tArI pUjA karuM chuM.' te khecare pravarasena kumArane upADIne pATalIputramAM mUkI dIdho. eTale te pharI paNa te mArge vilAsavALI maMda gatithI pharavA lAgyo. dAsIe lohArgalAne kahyuM ke, 'he mAi ! sarvAMga-zRMgAravALA tamArA jamAine meM hamaNAM ja joyA. eTale te chAtI kUTavA lAgI ke, 'arere ! te kevI rIte ahiM Avyo ? mArI vagovaNI karIne te potAnI pAdukAo lai jaze. kaMIka phUDa-kAmaNa karI koI prakAre aMgamAM praveza karuM ? pachI chUTI chetarIne navuM dravya paNa grahaNa karuM.' lohArgalAe AkhA zarIra upara ghA vAgyA hoya ane malama-paTTA bAMdhyA hoya, tema pATA-piMDI karI khATalAmAM suvaDAvIne sArI rIte pATha zIkhavelI mAgadhikAne bolAvavA mokalI. jaine te kahevA lAgI ke, 'tamane potAnuM ghara ane tamArA darzanAdhIna prANAdhIna prANavALI mane choDIne bIje sthAne utaravuM ucita lAge che ? Apa mArI vinaMti svIkAro, kRpA karI potAnA ghare padhAro, tema ja maraNa-pathArIe paDelI mAtAne chellI vakhata kaMIka saMbhaLAvo.' teNe kahyuM - 'he mRgAkSI ! huM mAtAne bheTavA jAte Avato ja hato, teTalAmAM tuM bolAvavA AvI, te paNa eka mahAzakuna ja gaNAya.' - ema kahI kumAra lohArgalA pAse Avyo ane tenA mahAprahAranI pIDAno vRttAnta pUchyo. kuTTaNI ati lAMbo nIsAso nAkhI agAdha vyAdhinI pIDA bhogavatI hoya tema kahevA lAgI ke, 'huM saMkaTamAM sapaDAyelI chuM, tamane jaldI javAba zuM ApuM ? tuM jANe che ke ApaNe baMne kAmadevanAM maMdiranAM dvAra pAse pahoMcI gayA. tuM pAdukAo mUkIne tenA garbhadvAramAM gayo. tenuM rakSaNa karavA huM tyAM ubhI hatI. te samaye eka khecara Avyo ane mArI samakSa pAdukA levA lAgyo. pagamAM pAdukAo paherI huM palAyana thatI hatI ane ATalI bhUmi sudhI AvI pahoMcI ane mArI pAchaLa te khecara paNa Avyo. baMne vacce saMgrAma cAlyo, temAM mane mahAprahAra vAgyA. mane pADIne te pApI khecara pAdukAo laI gayo. A sAMbhaLI kumAre vicAryuM ke, 'pApiNI kapaTapUrvaka pAse rahelI pAdukA mATe ADuMavaLuM bole che, paraMtu samaya Avaze tyAre sarva hakIkata jANI zakAze.' kumAre kahyuM ke, 'haiM mAi ! tamArA duHkhanA kAraNa rUpa jo pAdukA gaI, to bhale gaI, have tamo cirakAla jIvatAM raho.' A sAMbhaLI teno jIva zAMti pAmyo ane addhara hato, te zarI2mAM svastha thayo.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 15 khuza thayelI te pUchavA lAgI ke, "he putra ! tyAMthI tuM ahiM kevI rIte AvI pahoMcyo ?" kumAre kahyuM ke, "pratyakSa thayelA kAmadeve vRddhapaNAmAMthI taruNa thavAya tevI guTikAo mane ApI, uparAMta puSkaLa dhana ApyuM, teNe ja mane ahiM lAvIne mUkI dIdho. ThIka have tamArA pATA choDo, jethI huM taravAranA prahAra kevA vAgyA che, te jouM ane saMrohiNI auSadhithI rujhavA dauM." te ja kSaNe kuTTiNIe kahyuM ke, "te kAryathI saryuM. pATA coDavAmAM Ave, to tenI pIDA mArAthI sahana na thAya. jo pATAo emane ema kAyama rAkhI kaMI paNa cikitsA karI zakAtI hoya, to upAya kara. he vatsa! AthI vadhAre bolavA huM samartha nathI. eTale kumAre kahyuM ke - "apUrva prauDha yauvana karanAra guTikAthI tilaka karavAmAM Ave to vRddhatva ane prahAra-vedanA baMne dUra thAya, ane navayauvana prApta thAya." eTale teNe mAgaNI karI ke, tevA prakArano upAya kara, jethI taruNIonI vacce mAruM rUpa rekhA samAna dekhAya ane nagaraloka mAruM rUpa dekhI Acarya pAme." tyAra pachI kumAre paNa te guTikAthI kuTiNInA kapALamAM tilaka karyuM, eTale te ja kSaNe sthUla dehavALI gadheDI banI gai. tenA mukhamAM cokaDuM caDAvIne tenI pITha para caDIne kumAra lAkaDI mArato mArato rAjamArgamAM Avyo. rAjyanI sahAyathI pAdukAo, ratna vagere samagra jaldI meLavI lIdhAM. have mAgadhikAe rAjAne jaIne pharIyAda karI ke, koI duSTa dhUrta kuTTiNIne gadheDI banAvI soTIthI nirdayapaNe mAra mAre che, enA upara te caDI beTho che, enI AkRti lagabhaga Apane maLatI che." rAjAe pUchayuM ke, te dhUrtane keTalA divasa thayA che ? tenuM rUpa kevuM che ? keTalI vayano che ?' mAgadhikAe kahyuM, "he prabhu ! tamane rAjya prApti ane mane A puruSanI prApti thaI che. tamArA jevA ja atizaya rUpavALo, tamArA karatAM kaMika nAmanI vayavALA che." tyAre rAjAe jANyuM ke, "te dhUrta mAro nAno bhAI ja che." rAjAe mAgadhikAne kahyuM ke, "hu pote ja te dhUrtane zikSA karIza." jayakuMjara hAthI upara besI rAjA tyAM gayo. ati moTI kAyAvALI gadheDI para ArUDha thayelo, lAkho lokonI capaLa AMkhothI jovAto hato. pAse jaine pUchyuM, dekhatAM ja praNAma karI kahyuM ke, "sneharahita mahAdhUrtanuM svAgata karuM chuM. kalaha-krIDAmAM AnaMda mAnanAra tArA sarakhAne AvuM gadheDInuM vAhana zobhatuM nathI, mATe ahiM mArA hAthI upara AvI jA ane tArA aMgathI mArA aMganuM AliMgana kara. gadheDI banelI te kuDhiNIne pApanA prAyazcitta rUpe hoya tema rAjamArgamAM bAMdhIne rAkhI. mArgamAM jatA AvatAM loko tenA upara prahAra karIne jatA hatA. pravarasena
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hAthI upara besI rAjA sAthe rAjAnA dhavala-mahele pahoMcyo, sarva samAcAra pUchayA eTale ratnAdikano sarva vRttAnta kahyo. pAdukA-sahita te, rAjA pAse Avyo ane jaNAvyuM ke, "pratyakSa corI karanAra bIjI hakIkata A gadheDI ahIM jAte ja kaheze. tenI pAsethI nAnAbhAinAM uttamaratna, tathA pAdukA je haraNa karyA hatuM, te laI lIdhAM ane kaMi paNa zarIrazikSA karyA vagara ene mukta karI. to have paNa teM tevA prakAranI karelI sarva corImAMthI jo koi eka sAco zabda jaNAve, to tAruM asala pUrvanuM rU5 prApta thAya. tyArapachI tema karyuM eTale pravarasenakumAre bIjI guTikAthI tilaka karyuM eTale gadheDI asalarUpavALI lohArgalA banI gaI. tyArathI mAMDI AvA prakArano pravAda zaru thayo ke : "atilobha na karavo, tema sarvathA lobhano tyAga paNa na karavo. ati lobhAdhIna banelI kuDhinI gadheDI banI gaI." zreSTha ratna ane pAdukA sAthe ratnAlaMkArathI vibhUSita, cInAIrezamI vastra paherela zarIravALI te mAgadhikA kumArane samarpaNa karI. kumArane yuvarAja banAvyo, mAgadhikA tathA bIjI rAjakanyAo sAthe lagna karI viSayasukhano anubhava karavA lAgyo. e pramANe priyAe lohArgalAnuM lAMbuM kathAnaka atidhIThAinuM avalaMbana karI kahyuM, "to he priya ! A jagatamAM je svAdhIna na hoya tevA padArthano lobha karavo te yogya che ?" lohArgalAnI jema lobha karanArano yaza cAlyo jAya che. tyAre jaMbUkumAre kahyuM ke, "he nAgazrI. kanakazrI, kamalavatI, tathA jayazrI priyA ! sarvasArabhUta evuM A vacana kahuM chuM te tame sAMbhaLo." dharmazAstromAM strIone doSonA bhaMDAra ane guruone guNonA bhaMDAra anukrame varNavelA che. "ThagavApaNuM, caMcaLatA, kuzIlatA vagere doSo je strIomAM svAbhAvika hoya che, tevI strIomAM koNa AnaMda pAme ?" pAra vagaranA samudrano pAra pAmI zakAya che, paNa svabhAvathI vAMkI-kuzila evI strIonAM duzcaritrano pAra pAmI zakAto nathI. durvartanavALI nArIo pati, putra, pitA, bhAi vagere snehInA prANa saMzayamAM mUkAyA tevo Aropa kSaNavAramAM mUkatAM vAra lagADatI nathI, bhava-paraMparA vadhAravA mATe strI bIja samAna che, narakanA dvAramArganI dIvaDI, zokanuM mULa, kajIyA-kaMkAsanuM ghara, ane duHkhanI khANI che. jeo strI sAthenA saMbhogathI kAmavaranI zAnti ane cikitsA karavA Icche che, teo ghInI AhutithI agnine olavavAnI IcchA kare che. lAlacoLa tapelA lohastaMbhanuM AliMgana karavuM sAruM che, paraMtu narakadvAra samAna strInA jaghananuM sevana karavuM sAruM nathI. strI saMtapuruSanA hRdaya para paga mUke che, tyAre nohara guNa-samudAya nakkI dezavaTo
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 197 bhogave che. tethI karI dharmazAstromAM strIone doSavALI batAvI che ane dharmAcAryo to vaLI prauDha guNasamudAyane dhAraNa karanArA kahelA che. - zAstronA arthone jANanArA, uttamakoTinI niHsaMgatAne varelA, bhavyorUpI kamaLone vikasvara karavA mATe sUrya-maMDala sarakhA gurumahArAja hoya che. cAritrathI pavitra, pravacanarahasyono pAra pAmavA mATe tIkSNa buddhivALA, atizaya dhIra, zAntAtmA, amRtasarakhA madhura ane zAstrAnusArI vacana bolanArA, kRpALu, nirlobhI, bhavasamudra taravA mATe nAva samAna, seMkaDo sukRta karyA hoya tyAre dehadhArI jIvone AvA prakAranA guNavALA Apta gurumahArAja prApta thAya che." mohabdha banelA prANIo mATe guru nirmaLa AMkha samAna che, duHkhathI parezAna thayelA AtmAonAM duHkho hitabuddhithI dUra karanArA thAya che, devaloka ane mokSasthAnamAM sukhone apAvanArA che, tethI karI A jagatanI aMdara guNI puruSomAM guru mahArAja karatAM caDiyAtA ke suMdara koI nathI." jevI rIte prabhAkara khoTAno tyAga karI sAcAno Azraya pakaDI sukhI thayo, tema doSavALI evI tamo strIono tyAga karI guNomAM adhika evA guruono Azraya grahaNa karIza. 51.prabhAkaranI kathA medinItilaka nAmanI nagarImAM divAkarano putra jugArI ane mUrkhazekhara evo prabhAkara nAmano brAhmaNa hato. tenA pitA maraNa-pathArIe paDelA hatA, tyAre gAyatrI jevAmAM paNa apanI evA putrane pitAe atiAdarathI eka loka bhaNAvyo - potAnA hitanI abhilASAvALA puruSe navanidhithI paNa adhika, sAkSAt phala ApanAra, upadrava ane rogane dUra karanAra evo sAdhu samAgama karavo joie." pitAjI mRtyu pAmyA pachI jugAranA vyasananA kAraNe pitAe Apela lakSmI gUmAvIne daridra banyo. potAnuM udara pUrNa karavA asamartha evo te nagaramAMthI nIkaLI gayo. vicAravA lAgyo ke, "pitAjI uttama puruSano samAgama karavAnuM kahI gayA che, to prathama nIca puruSano samAgama karI parIkSA karuM. pachI uttama puruSanI parIkSA karIza.' ema vicArI kartapura nAmanA nagaramAM pahoMcyo ane azraddhALu duSTAzaya nAmanA ThAkoranI sevA karavA lAgyo. tema ja durjanatArUpa advitIya naTI sarakhI gomaTikA nAmanI eka dAsIne potAnI priyA banAvI ane mAtaMgane mitra banAvyo. (700)
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dAnazUra, skurAyamAna nItinA tAMDava ane ullAsathI zobhatA, ghaNA vidvAnonI maMDalI sAthe vinoda karanAra evA kIrtizekhara rAjAnI sevA te ThAkora sAthe haMmezAM karato hato, paNa aMtaHkaraNamAM na bhaNyAno savaso kAyama raheto hato. koIka samaye aneka vidvAna maMDaLa vacce beThela rAjA sAthe "samAna zIlavALA sAthe maitrI karavI yogya che." evI vAta cAlI rahI hatI, tyAre AgaLa koi vakhata mukhapATha karela hato, te zloka prabhAkara spaSTAkSaramAM evI zuddhi rItie tAlabaddha bolyo ke, sAMbhaLanAranA karmoe amRta-pAna "mRgA mRgaiH saMgamanuvrajanti, gAvazca gobhisturagAsturaMgaiH / mUrkhAzca mUrkhaH, sudhiyaH sudhIbhiH,samAnazIlavyasaneSu saravyam ||" mRgalAo mRgonI sAthe sobata kare che, gAyo (baLado) gAyo (baLado)nI sAthe, ghoDA ghoDAnI sAthe, mUrkhAo mUkhanI sAthe, paMDito paMDitonI sAthe samAgama kare che, samAna AcAra ane samAna vyasanavALA sAthe maitrI joDAya che." prabhAkarano A zloka sAMbhaLI rAjA ane parSadAnuM vidna-maMDala mastaka DolAvatuM AnaMda ane Azcarya pAmyuM. potAnuM sattva hoya tema brAhmaNane rAjAe kahyuM ke, "he prabhAkara ! teM mane prItirasathI siMcyo, tethI karI grAma-maMDalanuM prasAda-dAna svIkAra. "prabhunuM aucitya, zrImaMtanuM Arogya, rAjAnI kSamA, upakArInuM prabhutva A cAra padArtho amRta samAna gaNAya che.' prabhAkara pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, "ApanuM citta mArA para prasanna thayuM hoya to, he prabhu! kRpA karIne A dAna A ThAkorane Apo.' rAjAe kahyuM, "bhale te pramANe ho." e pramANe prabhAkaranA prabhAvathI duSTAzaya lakSmInuM sthAna pAmyo. have rAjAnI AjJAthI parivAra-sahita te baMne bheTa maLela nagarane zobhAvavA lAgyA arthAt tyAM rahevA gayA. koi vakhate madirA-pAna karavAthI vilvala banela mAtaMga-mitre ThakarANInI cheDatI karI eTale ThAkore vadha karavAnI AjJA ApI. tyAre prabhAkare rAjAne kahyuM ke, madirA-pAnathI A bhAna vagarano nirvivekI thayo hato, teno doSa nathI, mATe prArthanA karuM chuM ke, "mArA mitrane mukti Apo.' ema kahI viSAdavALA mAtaMga-mitrane brAhmaNe mRtyuthI mukta karAvI upakArapAtra karyo. A bAju koika bhikSue prabhAkaranI patnI-dAsIne kahyuM ke, "ThAkorane mora priya che, tenuM sa je khAya, te lakSmI prApta karanAra thAya." A vAta patnIe prabhAkarane kahI. tenA mAMsanI spRhAvALI teNe strIhaTha karIne te kArya karavA mATe prabhAkarane dabANa karyuM. prabhAkara paNa moranuM guptapaNe rakSaNa karI bIjuM mAMsa ApyuM. e pramANe sarvane upakAranI sukhAsikA pamADI. bhojana-samaye putrAdhika priya morane na dekhavAthI ThAkore sarva sthAnake moranI
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 199 tapAsa karAvI. patto na lAgavAthI ThAkore nagaramAM udghoSaNA karAvI ke, hajAra sonAmahoro laine jeo morane soMpI deze, tene abhaya ApavAmAM Avaze ane pAchaLathI pakaDAze to dehAMtadaMDanI AkarI zikSA thaze." A ghoSaNA sAMbhaLI dAsI vicAra karavA lAgI ke, "bhAvimAM mane bIjo pati maLaze, paNa prApta thatuM dhana to tarata svAdhIna karuM." tucchaAzayavALA, indriyonA viSayonI AsaktivALA. hatabhAgI lAlacu puruSonI pApane uttejana karanArI buddhine dhikkAra thAo. paDadanI udghoSaNA jhIlIne dAsI duSTAzaya pAse pahoMcI ane bhikSuke kahelI vAta pragaTa karIne pApiNIe vinaMti karI ke, "meM vAraMvAra nA kahyA chatAM paNa dhanalobhI patie rane mArI nAkhyo.' dAsInA vacanathI saLagelA krodhAgnivALA, karelA upakArane na jANanAra ThAkore tenA mAtaMga-mitrane vadha karavA mATe soMpyo. "game teTalA upakAra karavAmAM Ave, to paNa jemane svAdhIna-vaza karI zakAtA nathI, oLakhItA paricita hoya tenI sAme paNa bhase che, potAnI jAtivALo hoya tene paNa karaDe che, evA khalapuruSo kUtarAnA svabhAvathI paNa AgaLa vadhI jAya che.' prabhAkare mAtaMga-mitrane kahyuM ke, "he bhadra ! mane choDI de, to huM dUra dezAntarano Azraya karuM ane tArA upara karelA upakArano badalo pUrNa karavA avakAza ApuM." "he mitra ! teM yathArtha kahyuM, paNa tAro aparAdha ghaNo moTo che. A ThAkora nAma ane guNa baMne prakArathI duSTAzaya ane AkarA che, tethI huM tane kevI rIte choDI zakuM ? dhobInA gadheDA jevuM mAruM mRtyu thAya." tyArapachI udvegavALo prabhAkara vicAra karavA lAgyo ke, nIca svabhAvavALA A lokone dhikkAra thAo ke jeno svabhAva meM jAte anubhavyo. nIcane karelo upakAra nakkI vinAza karanAra che. yajJanA agnine ghIthI tarpaNa karavAmAM Ave to paNa te bALanAra thAya che, A sarvee mArA upakAra rU5 vitra dUdhanA kuMbhane doSanA saMkalparUpa madiranA binduthI samagrapaNe malina karyo. pAkelA kiMpAka (jherI) vRkSanA phaLamAM mane suMdara Amra phala (kerI)no bhrama thayo. nIca prakRtivALA jana viSe lakSmInA lavanI ke sukhanI AkAMkSA paNa tevI che. nIcane Azrita thanAranuM ghaNA lAMbA kALanuM pANI tene tajI jAya che. enAthI kyA anya janane guNathI bharapura sapheda kamaLano samAgama thAya ? pitAe ApelI zlokanI avajJA karanAra prabhAkara lAMbo nisAso mUkI vicAravA lAgyo ke, have huM mahAna uttama puruSanI sevA karuM. ema vicArI mitrane kahyuM ke, tuM to mAro mitra che, to mane svAmI pAse lai jA, to huM temane mora arpaNa karuM. zaramAyelo
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda caMDALa tenuM vacana savIkArI mora sAthe ThAkora pAse laI gayo ane rAjA pAse mora mUkyo. rAjAnA kopAgnine zAMta karavA mATe agara caMDALanI maitrI karanAra potAnI zuddhi mATe jANe hoya tema dAMtanA kigaraNone pheMkato rAjAne kahevA lAgyo ke, "he svAmi ! A morano svIkAra karo ane ApanA satya nyAyanuM, sadvicAranuM, ApanA parivAranuM lAMbA kALa sudhI kalyANa thAo (navagajanA namaskAra thAo.)'' rAjA vicAravA lAgyo ke, "A dAsI vAcALa atiduSTa jUTha bolanArI che, A prabhAkara brAhmaNa to anAcArathI parAkSukha rahenAro che, AmAM A kArya saMbhavatuM nathIeTalo paNa meM vicAra na karyo. tema ja meM ene kaMI pUchyuM paNa nahiM, gunegAra ane binagunegArano vibhAga paNa meM na vicAryo, upakAra ke apAkArano vicAra na karyo ane daMDa paNa AkarAmAM Akaro karyo. are ! tAruM sukRtajJapaNuM kevuM . duSTAzaye jyAre satya hakIkata pUchI, tyAre banelI yathArtha hakIkata kahI. tyArapachI ThAkore tene khUba khamAvyo ane satkArapUrvaka potAnI pAse pakaDIne rAkhyo, to paNa te nagara bahAra nIkaLI gayo. anukrame pharato pharato ratnapura nAmanA nagare pahoMcyo. te nagarI kevI hatI ? vidhAtAe amarApurI banAvavA mATe abhyAsa karI zilpazAstranI parIkSA ApavA mATe jANe banAvI hoya ! tyAM parAkramI, zatrurAjAone paNa svAdhIna karanAra ratnaratha nAmano rAjA rAjya karato hato. te rAjAne nyAyamArge cAlanAra, kAmadevanA rUpano tiraskAra karanAra kanarakatha nAmano putra hato. jenA vaDe guNo Azraya karIne rahelA che ane je guNo vaDe Azrita thayo che. jANe sAthe maLIne uttama kIrti meLavavAnI utkaThAM thaI hoya, tema pote ane guNo paraspara spardhA karatA hatA. te rAjakumAra rAjasabhAmAM besavA mATe dvAramAM praveza karatA hatA, tyAre dvAra pAse ubhelA prabhAkara vipre "zIrvAda pUrvaka kahyuM ke, "huM brAhmaNa chuM, tamo guNanidhAna rAjaputra cho, tethI ApanI pAse rahevA abhilASA karuM chuM." rAjaputro vicAryuM ke, "AgaLa bhaviSyamAM purohita pada mATe mane koInI jarUra to paDaze ja; tethI dAna-sanmAnanI saMpattithI potAno banAvIza." ema vicArI udAra AzayavALA kumAre vikasita mukha-kamaLa karavA pUrvaka tenI mitratA vistArato hoya tema tene kahevA lAgyo ke, "he prabhAkara ! meM tArI sAthe maitrI bAMdhI che, mATe have tuM ciMtAtApathI kyAMya paNa nirarthaka kheda na karIza. tyArapachI harSathI tyAM rahelo hato, tyAre teNe manoratha nAmanA zeThaputra sAthe maitrI karI. sadgaNonA advitIya vilAsa sthAna sarakhI rativilAsa nAmanI piMDavAsa sthaLanI vilAsinIne bhAryA banAvI. A traNenI sAthe vRddhi pAmatA ujvala snehavALo, pitAnA vacananuM maMtra mAphaka smaraNa karato prabhAkara rahelo
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2o1 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hato. koika samaye heDAvittakacoDa nAmanA koi paradezIe sarvAga lakSaNothI suMdara azvanI joDI rAjAne arpaNa karI. te baMne azvo upara besI kumAra ane prabhAkara baMne nagara bahAra tene doDAvavAnuM kautuka ane ramata-gammata karatA hatA. ghoDA upara beThelA baMnee lagAma kheMcavA chatAM te baMnene dUra dUra mAravADa sarakhI ukhara nirjara bhUmimAM kheMcI gayA. kumAra ane prabhAkara baMnee thAkIne lagAma DhIlI karI eTale viparIta keLavAyelA baMne azvo ubhA rahyA. sukumAra zarIravALA kumArane atizaya tRSA lAgI, eTale azva uparathI nIce utarIne te retALa bhUmi upara beTho. prabhAkarane kahyuM ke, "mArA capaLa prANo prayANa karavA taiyAra thayA che, mATe he mitra ! tuM utAvaLa karI ghoDAno tyAga karI pIvA mATe pANI jaldI lAvI Apa." tyAre brAhmaNe kahyuM ke, dhIraja rAkho, ema kahI prabhAkara jaMgalamAM cAre bAju pANInI zodha karavA lAgyo. kyAMyathI paNa jaLa na maLavAthI jema guru pAsethI viSaya-tRSNA dUra karanAra jJAna, darzana ane cAritranI prApti thAya, tema moTA vRkSa pAsethI tRSNA dUra karanAra traNa moTAM AmaLAM prApta karyA. jaLa prApta karyA vagara ekadama AmaLAM laine vipra pAcho Avyo. cittAyukta cittavALA prabhAkare mUcchanA vikArathI bebhAna banelA kumArane joyo. pote jaLa na maLavAnA kAraNe vilakhA mAnasavALo manamAM duHkha lAvato baMne netramAMthI azrujaLa TapakAvavA lAgyo. mUccha rUpa aMdhakArano nAza karanAra bAlasUrya samAna lAlavarNavALuM svAdiSTa eka AmaLuM kumAranA mukhamAM sthApana karyuM. khIlelA caMdranI jema lagAra baMne netro kholyAM, eTale vipra kumArane bIjAM be AmaLAM ApyAM. kumAra bhAnamAM Avyo, te kSaNe pIDA pAmato ane mUrchAthI unnata thayelA mukhavALo dhULathI malina thayelA AkAzane jovA lAgyo. A AkAzanA madhyabhAgamAM akasmAt bhayaM pAmelAnI jema pRthvI potAnI sArabhUta raja kema pheMkatI haze ? eTalAmAM udvega manavALA kumAra ane vipra tyA beThA hatA, teTalAmAM kumAranI zodha katA bhojana-pANI sahita sainyanA mANo AvI pahoMcyA. tyArapachI divasanAM Avazyaka kAryo karIne kumAre ane prabhAkare parivAra sAthe potAnI nagarIe prayANa karyuM. krame karI pahoMcIne nagara alaMkRta karyuM. potAnA moTA rAjya upara ratnaratha pitA rAjakumArano abhiSeka karIne pote vanavAsI tApasa thayo. A vanIna rAjAe prabhAkarane purohitapade ane manoratha zeThane nagarazeTha pade sthApana karyA. teo nyAya ane nItithI mahArAjyanuM niraMkuzapaNe pAlana
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda karatA hatA. teonA divaso pavitra maitrInA kAraNe AnaMdamAM pasAra thatA hatA. jema zeraDInuM mAdhurya, tathA zaMkhanI zvetatA hoya che, tema sajjananI maitrIno AnaMda jiMdagI sudhIno hoya che. purohitapatnI rativilAsAne garbhanA prabhAvathI koIka vakhate evA prakArano dohalo utpanna thayo. potAnA gharanA AMgaNAmAM vagara lajjAe kriIDA karatA rAjakumArane dekhI manoratha utpanna thayo-A kumAranuM kAlakhaMDamAMsa-kALajuM khAUM to ja jIvIza, nahitara mRtyu pAmIza." "kapaTa karavuM, anAryapaNuM, haThAgraha, durjanatA, nirdayatA A doSo strIomAM gaLathuMthIthI hoya che arthAt janmathI svAbhAvika hoya che. je dohalo koi rIte pUrNa karI zakAya tevo nathI, koInI pAse pragaTa paNa karI zakAya tevo nathI-e pramANe haMmezAM kheda pAmatI te atyaMta durbala-kuza aMgavALI banI gaI. potAnI priyAnI AvI viSama sthiti dekhIne prabhAkara mahAAgrahathI durbaLa kAyA thavAnuM kAraNa pUchyuM. namaNAM netra karIne ghavAyAM hRdayavALI patnIne potAno azubha dohada pragaTa karyo - eTale prabhAkare kahyuM, "he priyA ! tuM phogaTa manamAM duHkha na lAva, tArA dohalAne avazya huM pUrNa karIza. he Arye ! kArya karavAnI daDha icchAvALAne A kAryanI zI visAta che ? ekAMtamAM kumArane gupta sthAnamAM chUpAvIne parama AdarapUrvaka koIka bIjAnuM sArI rIte saMskArita kareluM taiyAra mAMsa khAvA ApyuM. kSaNavAramAM AnaMda ane kalyANa pAmelI ati harSavALI banelI te garbha dhAraNa karavA lAgI. bhojana-samaye rAjAe kumAranI tapAsa karAvI. ekadama dareka jagAe zodhavA chatAM na dekhAyo ke na koi samAcAra maLyAM. rAjA bhojana karato nathI ane bolavA lAgyo ke, yamarAjAe konA tarapha najara karI che ke zeSanAganA phaNAnA maNine grahaNa karavA mAphaka mArA putrane laI gayo. A vAta nagaramAM cAre bAju phelAI gaI ane rativilAsAe paNa sAMbhaLI ane lAMvo vicAra karavA lAgI ke, mAMsa khAvAnuM manorathanuM A pariNAma AvyuM. are re ! kharekhara huM haNAi gai, mane dhikkAra thAo ke, AvuM adhama kArya meM karyuM, mane jIvavAthI saryuM, mArA svAmI jIvatA raho, mane jema garbha vahAlo che, tema rAjAne potAno bALaka vize, vahAlo lAge. zAkinI maphaka lakSaNavaMta kumAranuM bhakSa Na karI huM mRtyu kema na pAmI ? zuM janmanAra bALaka zAzvato jIvato rahevAno che ? have koi prakAre A hakIkata rAjAnA jANavAmAM Avaze, to mArA patinuM mRtyu nivAraNa karanAra koNa maLaze ? haju jeTalAmAM mArA patinI vAta koinA jANavAmAM AvI nathI, teTalAmAM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 203 manoratha zeThanI sAthe maMtraNA karI kaMika rakSaNano upAya karuM." tyArapachI tarata manoratha zeThanA ghare jaine je pramANe hakIkata banI hatI, te pramANe tenI AgaLa nivedana karI. zeThe kahyuM ke, te AvuM akArya kema karyuM ? prabhAkaranA prANone teM kharekhara hoDamAM mUkyA. to paNa dhairya dhAraNa karIne nirAMte tArA ghare jA, huM koi prakAre game tema karI teno pratikAra karAvIza." rativilAsA potAnA mahele jaI vicAravA lAgI ke, A zeTha mArA patinuM rakSaNa karaze, to potAnuM mRtyu thaze. ane binagunegAranuM mRtyu thAya, te to bahu ja khoTuM gaNAya. ema vicArI jeTalAmAM zeTha rAjA pAse pahoMcyA nathI, teTalAmAM rativilAsA pote rAjA pAse pahoMcI vinaMti karavA lAgI ke, koNe chaLa-prapaMcathI A kumAranuM apaharaNa karyuM ? evA prakAranA vicAro aMtaHkaraNamAM Apa na karazo. meM ja pApiNIe A kumAranuM vadhanuM pApa koi kAraNathI karyuM che, mATe mArA ja prANano svIkAra karo. "kyAre ? kai jago para ? kevI rIte ?" ema jyAM rAjA pUchato hato, eTalAmAM manoratha zeThe tyAM AvI rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! mArA mahela upara kumAra krIDA karato hato, tyAre mArA putre dAdara parathI dhakko mAryo ane bhUmi para paDIne mRtyu pAmyo." "te vakhate bhayathI Apane A vRttAnta na kahyo, atyAre tamArA duHkhathI huM kahuM chuM. mArA prANanI hAni karavAmAM Apa zaMkA na karazo. Apane je yogya lAge te mane zikSA karavA Apa adhikArI cho. te ja vakhate tyAM prabhAkara paNa AvI pahoMcyo. jyAre teo baMne potAno aparAdha kahetA hatA ane vinaMti karI ke, kumArane ame mArI nAkhyo che, tyAre prabhAkare vinaMti karI ke, "kumArane meM mArI nAkhyo che. mArI priyAnA garbhanA prabhAvathI kumAranuM mAMsa khAvano dohalo thayo ane meM pApIe teno dohalo pUrNa karyo. AvuM akArya karavAthI huM tamAro mitra ke brAhmaNa kema gaNAi zakuM ? mArI niSThA viSTAmAM palaTAi gaI. have tame zikSA karavAmAM vilaMba na karo. A zeTha to uttama sajjana che ke, je ADI-avaLI vAta karIne potA para gunho vahorI le che. rAjakumAranI hatyA meM ja karI che." citrAmaNa sarakho sthira banelo rAjA jeTalAmAM A traNe tarapha jue che, teTalAmAM prabhAkare kahyuM. "have Apa A viSayanI zaMkA dUra karo. bAlahatyA karanAra brAhmaNa evA mane prAyazcitta paNa zuddha kare tema nathI. he rAjanuMema paNa kaMi jaNAtuM hoya to paNa huM bIjuM kema karuM ? ahi huM ja gunegAra chuM paNa ahi putrane meM svargastha karyo che... A viSayamAM teNe sogana ApIne rAjAne sthira karyA. have rAjAe kahyuM ke, "kadAca tema thayuM hoya to paNa te mitra ! huM tAro aparAdha gaNato nathI ane A aparAdhanI huM tane kSamA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 204 ApuM chuM.' "strI, mitra, bhAryA, buddhi, dhana ane AtmAnI ApattirUpa kasoTInA samaye puruSa tenA sArApaNAnI parIkSA karI zake che." A rAjazabda kharekhara caMdranI sAthe yathArtha ghaTI zake che ke, je kalaMka sarakhA paNa Azrita haraNano tyAga karato nathI. pharI rAjAe kahyuM ke, 'nirjana vanamAM marelA sarakhA mane tRSA lAgI hatI, te samaye jIvitadAna sarakhuM teM AmaLuM ApyuM hatuM, te huM bhUlyo nathI. he chatrAticchatra maitrIvALA te vakhate tarata mRtyu pAmyo hota to A rAjya paNa koNa bhogavate / mATe A sarva tAruM ja che.' te samaye prabhAkare kahyu ke, 'he deva ! jo tattvathI ema ja hoya, to mAre tyAM bhojana mATe padhAravAnI kRpA karo.' rAjAe te vAtano svIkAra karyo. prAtaHkAle prabhAkara purohite nagaraloko ane parivAra sAthe rAjAnI potAnA ghare padharAmaNI karAvI. AmaMtrita karelA rAjAne ratnasiMhAsanapara virAjamAna karI caMdanAdithI satkAra karI svAdiSTa bhojana pIrasIne darekane jamADyA. samagra nagarajanone alaMkAra tathA vastronI paherAmaNI ApIne te kumArane samarpaNa karyo. rAjAnA khoLAmAM besADI mANeka, motI, ratno vagere rAjA AgaLa bheTa dharyAM. te samaye rAjanuM mukha zyAma thaI gayuM ane nIcI naja2 ka2vA lAgyo, eTale lokoe pUchyuM ke, 'he prabhu ! harSasthAne Apa zoka kema karo cho?' rAjAe kahyuM ke, mane zarama atyaMta pIDA kare che. atyAre huM vilakho banI gayo chuM, jethI bolavA mATe asamartha chuM. samagra pRthvI para jenuM mUlya na banI zake tevuM jenuM eka prANa arpaNa karanAra AmaLAMnuM mUlya kRtaghna banelA evA meM kumAranA mUlyanI kakSAe gaNAvyuM. kharekhara vidhAtAe amRta mAphaka prabhAkarane paropakAra mATe ja ghaDyo che. "ratna-dIpaka sarakhA uttamapuruSo snehanI, pAtranI ke dazAntaranI apekSA rAkhatA nathI. teo haMmezAM lokonA paropakAra karavAmAM tallIna rahenArA hoya che." A pramANe sarva svastha banelAM hovAthI tArA sogana khoTA nathI banyA. he prabhAkara ! ThIka ThIka, teM A pramANe zA mATe karyuM ? ema rAjAe pUchyuM, tyAre pitAjIe Apela zikhAmaNano samagra vRttAnta kahyo tathA pahelAM duSTAzaya vagere upara karelA atyaMta upakArano geralAbha thayo ane uttama sAthe saMgatinI parIkSA ka2vA mATe huM ahiM Avyo. 'uttama sAthe saMsarga karavo e viSayamAM atyaMta sthira banelA te DAhyApuruSono kALa paramaprItithI pasAra thaI rahelo hato. prabhAkarakathA saMpUrNa. 1. zabdazleSAlaMkAra hovAthI ratnadIpaka paNa tela, dIveTa, ke pAtra (koDiyA)nI apekSA rAkhato nathI.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 205 A pramANe doSa ane guNanI pradhAnatAvALA puruSono samAgama karanAra prANIone nukasAna ane phAyadA nakkI thAya che, tethI he mRga samAna netravALI priyAo ! tamArI snehadRSTithI lagAra paNa calAyamAna thayA sivAya huM doSonA eka sthAnarUpa tamAro tyAga karIne zivaramaNInA snehArpaNanA sAkSIbhUta evA sadguruno Azraya karI dIkSA levAnI abhilASAvALo thayo chuM. he mAtAjI ane pitAjI ! kAntAo ! ane he prabhava ! savAre huM dIkSA grahaNa karIza, tyAre tame zuM karazo ? te kaho. aMgAradAhaka, madhubindu vagere sundara dRSTAntothI tamane satya svahita samajAvyuM. AvA prakAranA viSaya-sukhathI have ApaNane saryuM. jema khArA jaLathI lavaNasamudra bharapUra che, tema asaMkhyAtAM zArIrika ane mAnasika du:khothI bharelo A bhava che. madha copaDela taravAranI dhAra cATavA sarakhuM A viSayasukha che. temAM je koine sukhano bhrama thAya che, te suMdara nathI, kahyuM che ke :- 'tevA prakAranI buddhi hoya to nAza thazo, tevA prakAranuM zAstrahoya to tenA upara vajra paDajo, tevA prakAranA uchaLatA guNo hoya to bhayaMkara jvAlAvALA agnimAM praveza pAmo ke, jenAthI pharI strInA garbhAvAsa ane narakAvAsanI vyathA thAya.' A pramANe avadhi vagaranA du:saha duHkhavALA saMsAramAM vAstavika sukhano chAMTo paNa nathI. jo tame sukhanI abhilASAvALA ho, to mArI sAthe Aje virati grahaNa karavAnI icchA rAkho. tyArapachI azru-pravAhathI chalakAtI AMkhovALA mAtA-pitA ane priyAoe kahyuM ke-'vAta barAbara che, ame paNa sAthe ja dIkSA agIMkAra karIzuM.' upazAnta banelI kAntAo kahevA lAgI ke, ''ame je kaMI paNa tamane vadhAre paDatuM kahyuM, te virahanA duHkha ane premathI kahyuM che, temAM je kaMI anucita kahevAyuM hoya, tenI kSamA mAgIe chIe." prabhava paNa AjJA laine ema kahIne pallImAM gayo ke, 'huM paNa mAruM keTaluMka kArya patAvIne ekadama pAcho AvuM chuM, ane tamArI sAthe dIkSA aMgIkAra karIzuM.' zubha muhUrtanA yogya-samaye sarvAMga uttama jAtinAM AbhUSaNo dhAraNa karIne zibikAmAM besIne mAtA-pitA sAthe prayANa karyuM. te AThe kAntAo paNa potAnA mAtA-pitAnA gharethI mahAADaMbara ane Rddhi sAthe zibikArUDha thaine AvI pahoMcI. te sarvanI sAthe jaMbUkumAra anusarAtA tema ja anAdvaita devatAe jAte AvI sarva Rddhi vikurtI, upara dharela chatravALA, zveta cAmarothI vIMjAtA, namana ane nRtya karatI nArIothI yazogAna karAtA, bandIjanothI prazaMsA karAtA, khecaro vaDe puSpavRSTi karAtA, vAjiMtronA zabdothI AkAza bharI detA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 206 jaMbUkumAra dIkSA mATe udyAnamAM gayA. pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmIe parivAra sahita jene pavitra pravrajyA ApI che, evA te ugravihArI mahAmuni thayA. samasta zruta ane artha bhaNelA, uttama kIrtine vistAratA, chatrIza guNone dhAraNa karatA evA temane gurue trIjA AcAryapada upara sthApana karyA. lokAloka prakAzita karanAra evA zreSTha kevalajJAnane dhAraNa karanAra sudharmAsvAmI nirvANa pAmyA pachI saMghanI dhurAne vahana karanAra evA jaMbUsvAmIe potAnI pATe prabhavasvAmIne sthApana karIne A avasarpiNI kALamAM chellA kevalI zrI jaMbUsvAmI guru mukti pAmyA. temanuM carama kevalIpaNuM A gAthAthI jANavuM. jaMbusvAmI nirvANa pAmyA pachI manaHparyava jJAna, paramAdhi, AhAraka za2I2, kSapaka ane upazamazreNi, jinakalpa, traNa saMyama, kevalajJAna ane nirvANa ATalI vastuo viccheda pAmI. arthAt jaMbUsvAmI mokSa gayA pachI upara jaNAvelI vastuo paNa baMdha thai. chatuM dhana, ane viSayo svAdhIna hovA chatAM te sarvano tyAga karI jaMbUsvAmI mahAsAdhu thayA, temane huM praNAma karuM chuM. tevA tyAgIne dekhIne tevA lUMTArA-cora virati pAmyA te prabhavasvAmIne paNa huM vaMdana karuM chuM. zrI jaMbUsvAmI caritra saMpUrNa. prabhu mahAvIranA hastadIkSita ziSya zrI dharmadAsagaNIe potAnA putra raNasiMhane pratibodha ka2vA mATe 2cela zrI upadezamAlA (prAkRta)nI AcArya zrI ratnaprabhasUrie racelI doSaTTI nAmanI TIkAmAMthI uddhRta prA. jaMbusvAmI caritrano pa. pU. AgamodvAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrI hemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [vi. saM. 2026 bhAdaravA vida 9 budhavAra, tA. 23-9-70, dAdara, jJAnamaMdira muMbaI-naM. 28.] luMTAro lUMTa karavA Avelo hato, te prabhava cora kSaNavA2mAM pratibodha pAmyo, te Azcarya gaNAya; te Azcarya nathI, paraMtu atyaMta krU2karma karanAra hovA chatAM pa cilAtIputra vagere pratibodha pAmyA, te kahe che : dIsaMti paramaghorA vi, pavaradhamma - ppabhAva - paDiMbuddhA | nadda sau vijJAputto, Divuddo susumabApu ||rU8 ||
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 207 atizaya bhayaMkara evA krUra prANIo paNa jinezvara bhagavaMte batAvelA uttama dharmanA prabhAvathI jenI mithyAtvanI nidrA cAlI gaI che, evA prANIo pratibodha pAmyA, jema ke susumAnA dRSTAntathI cilAtIputra pratibodha pAmyo. susumAnuM udAharaNa A pramANe - para.thilAtIputrA bhuMsumAnuM udAharaNa - jenI cAre bAju uMco vizALa killo vIMTaLAela che, loko nyAya-nItithI vartanA che, evuM kSiti-pratiSThita nAmanuM nagara hatuM. jyAM zazI (caMdra) doSAkara (rAtrino karanAra), zazAMka (sasalAnA cihnavALo) kalaMkasahita ane vakra hato, loko doSonA Akara na hatA, kalaMka rahita hatA, sarala hatA, zrImaMto sukhI ane paropakArI hatA. te nagaramAM zruta-jAtimada karavAmAMmatta, jinazAsananI laghutA karavAmAM Asakta, yajJadeva nAmano brAhmaNa vasato hato. "je koi mArI sAthe vAda karatAM jite, teno huM nakkI ziSya thAuM." - ema pratijJA karI vAdavivAda karato hato. eka vakhata eka nAnA sAdhu sAthe vivAda karatAM te hArI gayo. sAdhu pAse pravajyA aMgIkAra karI, sArA gItArtha sAdhunA samAgamathI dharma pariNamyo. paraMtu manamAMthI lagAra paNa brAhmaNajAtinuM abhimAna ochuM karato nathI. pUrvanA gADha premAnurAgavALI tenI bhAryA tenI pAse pravajyAno parityAga karAvavA icchatI hatI. vRddhi pAmatA atizaya mohavALI te pApiNI patnIe kAmaNayogavALI bhikSA taiyAra karI ane gocarI mATe tenA ghare AvelA te sAdhune bhikSA vahorAvI. pelo sAdhu samAdhipUrvaka kALadharma pAmI saudharmadeva thayo. tenI bhAryAne atyaMta vairAgya thayo, eTale potAno vRttAnta gurune nivedana karI dIkSA aMgIkAra karI. mAyAnA kAraNe devI thaI. pelo saudharmadeva tyAMthI cyavIne rAjagRhanagaramAM dhanazeThanA gharamAM pUrvanA brAhmaNa jAti-madanA kAraNe cilAtI nAmanI dAsIno putra thayo. lokoe tenuM cilAtIputra evuM bIjuM gauNa nAma pADyuM. pelI paNa tyAMthI avIne dhanazeThanI bhAryAnI kukSIe pAMca putro upara putrI thai ane suMsumAM evuM tenuM nAma sthApana karyuM. te bALakIne sAcavavA-ramADavA mATe cilAtIputrane sevaka tarIke rAkhyo. paraMtu atizaya kajiyA karanAra ane kharAba cAlano hovAthI dhanazeThe tene potAnA mahARddhivALA gharethI hAMkI kADhyo. jaMgalamAM pallI patine tyAM sAhasika hovAthI vaDero thayo. pallI pati mRtyu pAmyA pachI tenA sthAne te coroe tene sthApyo. eka avasare corone teNe kahyuM ke, "rAjagRhamAM dhana nAmano sArthavAha che. tene susumA
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda nAmanI putrI che, tene tyAM dhana paNa puSkaLa che. dhana tamAre levuM ane suMsumAM mAre grahaNa karavI. Aje ApaNe tyAM dhADa pADavA jaIe." coroe e vAtano svIkAra karyo ane teo rAjagRhamAM gayA. avasthApinI nidrA ApIne tarata teoe gRhamAM praveza karyo. tyArapachI corapati cilAtIputre zeThane hAkala karI ke, "pAchaLathI kadAca tuM ema kahe ke amane na jaNAvyuM. huM corI karuM chuM, mATe tamo puruSArtha phoravajo." tyArapachI sAkSAt teonA dekhatAM ja coravA lAyaka dhana-mAla ane guNaratnanA bhaMDArarUpa suMsumAM putrIne grahaNa karIne bahAra nIkaLI gayA. icchita padArtha prApta karIne khuzamanavALo te potAnA sthAna tarapha prayANa karavA lAgyo. sUryodaya thayo eTale pAMca putro sahita majabUta kavaca bAMdhIne rAjAnA subhaTothI parivarelo te dhanazeTha putrInA snehathI ekadama tenA pagale pagale pAchaLa javA lAgyo. dhanazeThe rAjasubhaTone kahyuM ke, "mArI putrIne pAchI vALI lAvo, to sarva dhana tamAruM" ema kahyuM eTale rAjasubhaTo doDavA lAgyA. pAchaLa subhaTone AvatA dekhIne dhana mUkIne coro cAlI gayA. subhaTo dhana laine jevA AvyA hatA, tevA pAchA vaLI gayA. have pAMca putro sahita dhana zeThane pAchaLa Ava dekhIne cora have tene ucakI zakavAnevahana karavA mATe asamartha thayo eTale te mUDha cilAtIputra te kanyAnuM mastaka chedIne sukhapUrvaka doDavA lAgyo. putra-sahita pitA vilakhA banI gayA. zoka-sahita pAchA pharavA lAgyA. (25) pUrvabhavamAM snehAnurAgathI kAmaNa ApIne na marAyo hato. A bhavamAM tenAthI sarva viparIta AvI paDyuM. A sarva indrajALa sarakhuM ane devanA vilAsa svarUpavALuM che, cittanA ciMtAcaka upara caDIne ciMtave che ane te pramANe nATaka kare che. mitra, zatru, duHkhI, sukhI, rAjA, raMka ema saMsAramAM jIva vividha bhAvo anubhave che. jyAre deva-bhAgya pratikULa thAya che, tyAre pragaTa mAtA paNa prapaMca karanArI thAya che, pitA paNa saMkaTa pamADanAra thAya che, bhrAtA paNa prANaghAtaka nivaDe che ane vidhi anukUla thAya che, tyAre bhayaMkara kALo sarpa paNa zreSTha sugaMdhavALA kamaLanI mALA banI jAya che ane zatru paNa game tyAMthI AvI mitra banI jAya che. (30) A durdeve atyAre Aphatane kevA nacAvyA che ke atyAre du:khI ane maraNa avasthAne pahoMcADyA che. A jaMgalamAM ApaNe sudhA avasthAmAM atyAre zuM karavuM ? tenI sUjha paDatI nathI. ApaNA vaMzano uccheda na thAya, huM paNa jarjarita dehavALo maraNa avasthAe pahoMcelo chuM - e pramANe pitAe putrane kahyuM ke, "mArA dehano AhAra karI A saMkaTano pAra pAmo." ema bAkInA putroe paNa tema kahyuM, paNa koInI vAta mAnya na thaI. eTalAmAM vicAryuM ke, susumA to mRtyu pAmI gai che,
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 209 mATe tenA dehane rAga-dveSa rahita bhAvathI bhojana karI jIvana TakAvavuM ane Apattino pAra pAmavo. jinezvaroe munione A upamAe AhAra karavAno kahelo che. bhUkhanuM saMkaTa nivAraNa karI pharI sukhanA bhAjana banyA. . have susumAnuM mastaka hAthamAM rAkhI aTavImAM bhramaNa karatAM kAussagna karatAM eka hAsattva munivarane dekhyA. cilAtIputre te munine kahyuM ke - "he mahAmuni ! mane saMkSepathI dharma kaho, nahitara tamAruM paNa mastaka vRkSa parathI phaLa toDAya tema A taravArathI haNI nAkhIza. "uvasama-viveya-saMvara' e traNa pado vaDe munie dharma kahyo. te pado bolIne keTalAmAM te jAya che, tyAre A vicAravA lAgyo. "aho ! mahAnubhAva dharmadhyAna karatA hatA, temAM meM aMtarAya karI dharma pUchayo, to have A dharmapadonA artho kayA haze ?" "krodhano nigraha karavo-kabaje rAkhavo, te upazama. huM krodha karanAra thayo mATe have meM sarvathA krodhano tyAga karyo.' bIjuM viveka pada , teno artha tyAga ema jANyo. to te arthane vicAratAM teNe khaga ane susumAnAM mastakano tyAga karyo. jyAM sudhI A jIva hAne che, vede che, kriyA kare che, tyAM sudhI te karma bAMdhanAra gaNelo che, tethI saMvara padano artha jANIne te kAussagga dhyAnamAM sthira ubho rahyo. pharI pharI nAsikAnA agra bhAga upara dRSTi sthApana karIne meruparvata mAphaka atinizcala-aDola banI traNe pado vicAravA-bhAvavA lAgyo. pote mastaka kApela hovAthI zarIre lohIthI kharaDAelo hovAthI lohInI gaMdhamAM lubdha banelI tIkSNa vajanA agrabhAga mAphaka pracaMDa mukhavALI ghImela-kIDIo zarIranI sarva bAjuthI bhakSaNa karavAlAgI. te mATe kahevAya che ke - "pagathI mAMDIne mastaka sudhInA AkhA dehane kIDIoe bhakSaNa karIne cAlaNI samAna kANAM kANAMvALo karI nAkhyo, to paNa upasamaviveka-saMvararUpa AtmadhyAnamAMthI calAyamAna na thayo. kIDIoe tIkSaNa mukhathI te muninA AkhA zarIramAM bhakSaNa karIne je chidro pADelAM hatAM, te samagra pApone bahAra nIkaLavA mATe jANe lAMbA vAro na hoya tema zobhatAM hatAM. aDhI divasa sudhI cAritra dhanavALA te mahAtmA buddhizALI muni uttamArthanI aMtima suMdara ArAdhanA karIne sahasAra nAmanA devalokamAM gayA. (45). susumA-cilAtiputra kathA saMpUrNa thai. (38) pratijJA nirvAha karanAra mahAsAhasika cilAtIputrano adhikAra kahIne bIjA paNa tevA tapasvIno adhikAra kahe che :
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda pupphiya-phalie taha, piugharammi taNhA-chuhA-samaNubaddhA / DhaMDheNa tahA visaDhA, visaDhA jaha saphalayA jAyA ||39 / / puSpita eTale samagra bhoga-sAmagrI sahita ane phalita eTale khAna-pAna Adi bhoga-saMpatti-yukta pitAjI kRSNanuM ghara hovA chatAM te sarvano tyAga karIne svecchAe karma khapAvavA mATe DhaMDhaNakumAre niSkapaTa bhAvathI alAbha-pariSaha sahana karIne bhUkha-taraza lAgalAgaTa sahana karyA, te saphaLatAne pAmyA. eTale temane kevalajJAna utpanna thayuM. tenI kathA A pramANe jANavI - pa3.TaNakumAranI kathA indranI AjJAthI kubere nirmANa karelI maNi-kaMcananA banAvelA manohara mahelovALI dvAravatI-mahAdvArikA nAmanI nagarI hatI. je nagarImAM, sura-senAne AnaMda pamADanAra, moTAM kamaLone AdhIna jayalakSmIvALo, surapati tarapha vijaya prayANa karyuM hoya, tevo sarovarano samUha zobhe che. je nagarInI samIpamAM, nemijinanAM kalyANakothI zreSTha, krIDAparvatarUpa ujjayaMta (giranAra) giri zobhe che. te nagarInA ane bharatArdhanA bhUSaNa dazAhanA siMha evA kRSNa nAmanA rAjA hatA. temane DhaMDhaNa nAmano eka putra hato, kAmadevathI adhika rUpavALA, kaLAsamUhano pAra pAmelA, navI lAvaNyane varelA, udAra zaNagAra sajelA evA kumAre khAmI vagaranAM pracaMDa tAjA yauvanayukta guNavatI aneka taruNIo sAthe vivAha karIne temanI sAthe viSayasukha anubhavato te DhaMDhaNakumAra AnaMdamAM kALa pasAra karato hato. koIka samaye samagra prANIvargane potAnI dezanAthI zAtA karatA, temaja dareka dizAmAM potAnI dehakAMtithI jANe kamaLa-prakara veratA hoya, 18 hajAra zIlAMga dharanAra uttama sAdhuonA parivAravALA uttama dharmadhArIonA hitakArI evA ariSTanemi bhagavaMta gAma, nagara AdikamAM krame krame vihAra karatAM karatAM dvAravatImAM AvI pahoMcyA ane giranAraparvata upara samavasaryA. bhagavaMtanuM Agamana jANI harSita thayelA kRSNAdika rAjAo tyAM AvyA ane prabhune praNAma karI besI gayA. bhagavaMte amRtanI nIka sarakhI samyakta-mULa nirmala mUla-uttara guNane prakAzita karanAra evI dharmakathA gaMbhIra vANIthI kahevAnI zarU karI. te A pramANe - jyAM sudhImAM haju jarArUpI kaTapUtanI rAkSasI sarvAMgane gaLI nathI gaI, jyAM sudhImAM ugra nirdaya roga-sarpe DaMkha nathI mAryo, tyAM sudhImAM tamAruM mana dharmamAM samarpaNa karIne
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda AtmahitanI sAdhanA karI levI, Aje karIza, kAle karIza evA vAyadA na karatAM pramAda choDI dharma karavAmAM udyamavALA bano. kAraNa ke, A jIva haMmezAM mRtyu tarapha prayANa karI rahelo che." A carAcara jagatamAM jIvanI dayAvALo ja dharma suMdara che, vaLI ghara, strI, surataddA, saMga vagaranA je hoya, te guru kahevAya. "viSaya-kaSAyano tyAga karI niSkAmavRttithI je dAna Ape che, te ciMtita phaLa ApanAra traNa ratna prApta kare che. dayA karavI, satya ane priya vacana bolavuM, koInuM vagara Apela grahaNa na karavuM, jagatamAM durjaya evA madana-kAmadevane haNI nAkho, parigrahano saMgraha na karavo, karavA yogya sukRta karo, to jarA-maraNane jitane tame ziva-sukhanI prApti karazo." A pramANe jagaprabhu neminAtha bhagavaMtanI suMdara dharmadezanA AdarapUrvaka sAMbhaLIne guNabhaMDAra evA DhaMDhaNakumAre pravajyA aMgIkAra karI. haMmezAM bAra bhAvanAM bhAvato, kRtano abhyAsa karato, vividha prakAranA tapanuM sevana karato, sarvajJa bhagavaMtanI sAthe vicarato hato. vicaratAM vicaratAM DhaMDhaNakumArane potAnA pUrvabhavamAM upArjana karela aniSTaphaLa ApanAra evuM aMtarAyakarma udayamAM AvyuM. te karmanA doSathI je sAdhunI sAthe te bhikSA bhramaNa karato hato, tenI paNa labdhi haNAtI hatI. kharekhara bAMdhelAM karmo kevAM bhayaMkara phaLa ApanArAM che. eka avasare munioe tenA alAbha vRttAntane bhagavaMtane jaNAvyo, eTale neminAtha bhagavaMte mULathI mAMDI teno vRttAnta kahyo, te A pramANe - magadha dezanA muguTa samAna dhAnyapUraka nAmanA gAmamAM brAhmaNakulamAM adhikabaLavALo pArAzara nAmano kheDUta hato. koika vakhate khetamajUro rAjAnA caMbha kheDayA pachI bhojana samaye thAkI gaelA bhUkhyA thaelA kheta-majUro ane baLado pAse potAnA khetaramAM eka eka cAsa-gaMbha-bhUmi rekhA haLathI karAvato hato, khetamajUrI te vakhate te kArya na karavAnI icchAvALA hoya, to paNa baLAtkArathI tarata kheDAvato hato. te saMbaMdhI daDha aMtarAyakarma teNe bAMdhyuM hatuM. tyArapachI parANe veTha karAvavAnA kAraNe te narakamRthvImAM utpanna thayo. tyAMthI nIkaLIne vicitra medavALI tiryaMcayonimAM, devabhavamAM, manuSyabhavomAM rakhaDIne sukRta karma karavAnA ye saurASTra dezanA bhUSaNa samAna dvArikAmAM kRSNavAsudevanA DhaMDhaNakumAra nAmanA putrapaNe utpanna thayo. potAnA pUrvabhavathI hakIkata sAMbhaLIne te uttama munie prabhunI pAse abhigraha grahaNa karyo ke, "have huM bIjAnI labdhithI meLavela bhikSAnuM kadApi bhojana karIza nahi." e pramANe subhaTanI jema alAbha-vairIthI parAbhava nahi pAmelo haMmezAM kheda pAmyA
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda vagarano dharAelA mAphaka potAnA divaso pasAra karato hato. koika divase kRSNajIe bhagavaMtane pUchyuM ke, "ATalA sAdhu-samudAyamAM kayA sAdhu duSkarakArI che ? te mane kaho." to bhagavaMte kahyuM ke, "he kRSNa ! A sarva sAdhuo duSkarakArI che, paraMtu te sarvamAM paNa DhaMDhaNakumAra savizeSa duSkarakArI che. dhIratAvALA dussaha alAbha-parigraha sahana karatA bhAvanI nyUnatA karyA vagaranA evA te munino ghaNo kALa pasAra thayo. kevI rIte ? jyAre koIne tyAM bhikSA mATe praveza kare che, tyArerAjakumAra DhaMDhaNa munine loko kevAM apamAnajanaka vacana kahe che ke - "ahiM amArA gharamAM kema praveza kare che ? he malina vastravALA apavitra ! tuM tyAM dvAramAM ja ubho rahe, amArA gharane apivatra na kara, A pAkhaMDIo amAre tyAM dararoja Ave che, jethI amane sukhanI prApti thatI nathI.' AvAM vacano gharanI dAsIo saMbhaLAve che, "ahiM sArA sArA miSTAnna padArtho jovA mATe Ave che ?" kaInA gharamAM praveza karatI vakhate kharekhara bhAgyazALI AtmAone AvAM vacano sAMbhaLatAM karNAmRta lAge che. A sAMbhaLI kRSNajI vicAre che ke, "te dhanya kRtapuNya puruSa che, jene jagatanA prabhu paNa svayaM A pramANe vakhANe che." ema bhAvanA bhAvatA kRSNa jevA AvyA hatA, tevA pAchA pharyA. nagaramAM praveza karatAM devayoge ucca-nIca kuLamAM bhikSA mATe bhramaNa karatA te mahAtmAne dekhyA, to dUrathI hAthI uparathI nIce utarI atizaya bhaktipUrvaka bhUmi para mastaka sparza thAya, te pramANe kRSNa te munine vaMdanA karI. kRSNa vaDe vaMdana karAtA te munine gharamAM rahelA eka zeThe vismaya pAmatAM vicAryuM ke, kharekhara A mahAtmA dhanya che ke, jene kRSNa AvI bhaktithI vaMdana karyuM. devatAone paNa vaMdanIya evA A muni savezeSa vaMdana karavA yogya che. kRSNa vaMdana karIne jyAre tyAMthI AgaLa gayA, tyAre krame karIne bhikSA mATe bhramaNa karatA karatA DhaMDhaNakumAra te zeThane ghare AvI pahoMcyA. eTale te zeThe paramabhakti pUrvaka siMhakesariyA lADunA thALa vaDe te mahAtmAne pratilAvyA, eTale te neminAtha bhagavaMtanA caraNakamaLamAM pahoMcyA. bhagavaMtane namaskAra karI kahyuM ke, he bhagavaMta ! zuM mAruM ataMrAyakarma kSaya pAmI gayuM ? bhagavaMte kahyuM ke, "haju Aje paNa temAMthI bAkI raheluM che. A tane je lADu prApta thayA che, te tArI labdhinAM nathI maLyA, paNa kRSNanI labdhithI maLyA che. kRSNa mArgamAM tane vaMdana karyuM, tyAre eka zeThe tane dekhyo hato ane kRSNane pUjya hovAthI A lADu tane ApyA.' A pramANe bhagavaMte A mahAtmAne kahyuM ke, pArakI labdhithI tane maLelA che. tyArapachI
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paraThavA yogya bhUmie jaine pote te lADune paraThavavA lAgyo. paraThavatAM paraThavatAM karmanA kevA kaDavA vipAko hoya che ? ema vicAratAM zuddha adhyavasAyanA yoge tene te samaye kevalajJAna pragaTa thayuM tyArapachI kevalaparyAya pAlana karI, bhavyAtmAone pratibodha karIne jene mATe pravrajyA aMgIkAra karI hatI, te mokSapade prApta karyuM. DhaMDhaNamuninI kathA pUrNa thaI. (39). A DhaMDhaNamuni AhAranI apekSA rAkhyA vagara kayA kAraNathI vicaratA hatA ? te kahe che , AhAresu suhesu a, rammAvasahesu kAMNaNesuM ca / sAhUNa nAhigAro, ahigAro dhammakajjesu ||40 / / sAhU kAMtAra-mahAbhaesu avi jaNavae vi muiyammi / avi te sarIrapIDaM, sahati na lahaMti ya viruddhaM ||41 / / jaMtehi pIliyA vi hu, khaMdagasIsA na ceva parikuviyA / viiya-paramattha-sArA, khamaMti je paMDiyA huMti ||42 / / viziSTa rasa-svAdavALA zubha AhAra viSe ca zabdathI vastra, pAtrAdika sArAM upakaraNomAM, manohara upAzrayomAM, suMdara bagIcAomAM sAdhuone Asakti-mamatA-mUrchA karavI temAM adhikAra nathI, adhikAra mAtra hoya to tapa, saMyama svAdhyAya vagere dharmakAryo karavAno adhikAra che. kAraNa ke, sAdhuone dhana gaNAtuM hoya to te dharmakAryo ja dhana che. rasa-svAda vagaranA aMta-prAnta evA AhAra grahaNa karavAnA abhigrAha karava, nirdoSa zuddha AhArapANI grahaNa karavAno adhikAra che. tethI harikumAra-DhaMDhaNakumAra te pramANe vicaryA hatA. (40). sAdhuo mahAjaMgalamAM ke mahAbhaya samaye-rAjabhayamAM sapaDAyA hoya, to paNa RddhivALA nirupadrava dezamAM hoya, tema sudhAdi pIDA-pariSaha sahana kare che, paraMtu AcAra-viruddha aneSaNIya grahaNa karatA nathI, ke abhigrahano bhaMga karatA nathI. bhagavaMta paNa zarIra pIDA sahe che; mATe sAdhuone AhArAdika upara pratibaMdha hoto nathI, paraMtu dharmakArya vize ja pratibaMdha hoya che. zarIra pIDA grahaNa karavAthI mAnasika pIDAnA bhAvamAM yatanA-pUrvaka grahaNa karAtA hovAthI, bhagavaMtanI AjJAkArIpaNuM hovAthI temAM pratibaMdha jaNavavA mATe zarIra pIDA zabda grahaNa karyo che. (41)
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda tethI karIne bhagavaMte ApattimAM dharmanI daDhatA rAkhavAnI jaNAvI che. te dRDhatA bhagavate jevI rIte AcarelI che, te dvArA jaNAve che - yaMtrothI dRDha pIlAvA chatAM skaMdakanA ziSyo bilakula kopAyamAna paNa na thayA. jemaNe yathArtha paramArtha jANelo hoya teo sahana kare che, teo paMDita kahevAya che. prANanA nAzamAM paNa pote mArgathI calAyamAna thatA nathI. (42) bhAvArtha kathAnaka kahIzuM, te dvArA samajavo - pa4. ThaMdakakumAranI kathA zrAvasti nagarImAM jitazatru rAjA ane dhAriNI nAmanI rANI hatI. temane nyAyanItipUrvaka anusaranAra kuMdakakumAra nAmano putra hato. jIva, ajIva Adi tattvono abhyAsI ane padArtha-svarUpa samajavAthI sthirabuddhivALo, jinapravacanamAM niSNAta, yogya samayanAM dharmAnuSThAna AcaranAra hato. tene puraMdarayazA nAmanI laghu bahena hatI, te kuMbhakArakaDA nagarInA svAmI daMDakIrAjAne paraNAvI hatI. te daMDakIrAjAe koi vakhata kAMika prayojana mATe nAstikavAdI ane durjana brAhmaNa evA pAlaka nAmanA maMtrIne jitazatru rAjA pAse mokalyo. jitazatrumahArAjAnI rAjasabhAmAM te Avyo, te samaye sabhA sAthe atiprazasta padArthaviSayaka dharmacarcA cAlatI hatI. tyAre nAstika pAlakamaMtrI paraloka, puNya, pApa, jIva vagere tattvabhUta padArthonuM khaMDana parSadAmAM karato hato, tyAre saMkoca rAkhyA vagara mukhanI vAkyAturIpUrvaka naya, hetu, daSTAnta, pratyakSa pramANa AdithI padArthanI sthApanA karIne skaMdakakumAre tene praznottara karato baMdha karyo. jema khajavo udyota karanAra sUryanI pAse skurAyamAna thaI zakato nathI, tema nAstikavAdI te pAlakakumAra sabhAmAM jhaMkhavANo paDI gayo. kesarisiMhanA baccAno guMjArava sAMbhaLIne haraNiyAonI je sthiti thAya che, te pramANe A zUnya, myAnamukhavALo, mauna adhomukha karIne Ubho rahyo. have parSadAmAM jinavaranuM zAsana jayavaMtu varte che." evI uddaghoSaNA utpanna thaI. parAjita thaelo pApI pAlaka potAnA rAjyamAM pAcho gayo. saMsArarUpa kedakhAnAmAM rahelo haMmezAM vairAgyabhAvanA bhAvato skaMdakakumAra viSayone jhera sarakhA mAnIne tattvamAM potanA cittane pravartAvatako hato. re samartha citta ! huM viSayono tyAga kema karUM ? e viSayoe zuM karyuM che ? ApaNuM baMnenuM viruddha zraddhAna karAvyuM che, te kevI rIte bolIe ane keTaluM gopavIe ? A viSayo kSaNabhaMgura, pariNAme nisAra alpasukha ApIne, sajjanone asAdhAraNa parasukhathI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 215 vaMcita kare che." tyArapachI zrI munisuvratasvAmI pAse 500 puruSo sahita dIkSA aMgIkAra karIne yaza prApta karanAra yati thayA. kAlakrame te sUripaNuM temaja pavitra jJAnabhaMDAra pAmyA. tyAra pachI prabhue 500 sAdhuno parivAra tene Apyo. eka samaye prabhunI AjJA mAgI ke, kuMbhArakaDa nAmanA nagaramAM nAnIbahena puraMdarayAne pratibodha karavA mATe vihAra karIne jAuM ?' tyAre prabhue kahyuM ke, "tyAM tane ane tArA parivArane mAraNAMtika upasarga thavAno che." pharI praNAma karIne bhagavaMtane pUche che ke, "he svAmI ! ame ArAdhaka ke virAdhaka banIzuM ? athavA to bIjuM zuM thaze ?' tyAre svAmIe jaNAvyuM ke, "tane choDIne bAkInA sAdhuo ArAdhaka che."bhavitavyatAno nAza thato nathI' ema dhArIne vicAryuM ke, "mArI sahAyatAthI jo sAdhuo siddhi prApta karatA hoya, to tethI zuM ochuM gaNAya ?' ema dhArIne te AcArya kuMbhakArakRta nagaramAM pahoMcyA. jyAre sUri vihAra karI mArgamAM AvatA hatA, tyAre pApI pAlakane te khabara paDI. AgaLa kuMdakakumAre rAjasabhAmAM parAbhava karela, tenuM smaraNa thavAnA kAraNe atizaya kopa pAmelA te pAlake prathamathIja utaravAnA udyAnamAM guptapaNe khodAvIne keTalAMka zastro daTAvyAM. te ja zreSTha udyAnamAM sUri sukhapUrvaka utaryA, temane vaMdana karavA mATe daMDakIrAjA nIkaLyo. temane praNAma karIne AgaLa rAjA beTho, eTale AcArye amRtapravAha sarakhI dharmakathA zarU karI. ghaNA buddhidhana puruSo-prANIo temaja rAjA pratibodha pAmyA. tyArapachI gurunA guNathI mahAAnaMdita cittavALo rAjA nagaranI aMdara pahoMcyo. have pApI pAlake ekAMtamAM rAjAnA kAna bhaMbheryA ke, "he svAmI ! ApanI hitabuddhithI Apane paramArthanI vAta kahevI che. A AcArya nakkI have vratathI udvega pAmIne ahiM AvelA che, temAM kAraNa e che ke, "he prabhu ! A pAkhaMDI ane atikapaTI tamAruM rAjya paDAvI levA mATe, (25) kapaTathI sAdhunA lebAzamAM che. ApAMcaso sarve yoddhAo che. jo tame tyAM jazo, to niHzaMkapaNe teo tamane zastrothI mArI nAkhaze. he deva ! kadAca A vAtamAM Apane saMdeha hoya, to koIkane tyAM mokalIne pRthvImAM dATelA hathiyArone huM jAte batAvIza." te pramANe karIne rAjA pAse te hathiyAro pragaTa karAvyAM. na ghaTavA lAyaka banelI ghaTanAthI rAjA manamAM camakyo. "pANImAM sukuM pAMdaDuM DUbI jAya, zIlA tare, agani paNa bALe, A saMsAramAM evuM vidhAna nathI ke je na saMbhave." sArI vAta parIkSA karyA vagara, ghaNe bhAge pahelAnuM puNya ghaTI gayuM hovAthI te pAlakamaMtrIne ja teone zikSA karavA mATe AjJA ApI. (30) A pramANe pApiSTa duSTacittavALo te
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pradhAna rAjAnI AjJA meLavIne kALadUtanI jema atiharSa ane dveSa pAmyo, te nagarathI dUra pradezamAM aneka pIlavAnA ghANInI mAMDaNI karAvI eka eka munine temAM nAkhe che ane potAnA AtmAne narakamAM nAMkhe che. . skaMdakasUrinI samIpamAM* darekasAdhuo potAnA AtmAnAM sarvazalyonI zuddhi karIne gurunI saMvegavALI dezanAthI A pramANe AtmabhAvanA bhAve che. ''zArIrika ane mAnasika duHkhathI bharelA A saMsAramAM jIvone duHkhano saMyoga thavo te sulabha che." nahiMtara sukozala mahAmuni kAussaggamAM rahelA sthira manavALA nirbhaya thaelA tene vAghaNe ekadama bhUmi para pADIne kevI rIte bhakSaNa karyA ? jemaNe traNe daMDano tyAga karyo che, evA kAussagga dhyAnamAM rahelA daMDa sAdhunA mastakano yaduNa rAjAe cheda karyo, te kema banyuM haze ? mATe A bhava-samudramAM sakhata Apattio pAmavI sulabha che, paraMtu seMkaDo bhavanA duHkhano nAza karanAra jinadharma durlabha che. Avo ciMtAmaNiratna, kAmadhenu ane kalpavRkSa sarakho durlabha prAptivALo jinadharma pUrvanA sukRtayoge koi prakAre Aje meM prApta karyo. tethI karIne anAdi saMsAramAM anAcAraNa doSa-rahita suMdara cAritranA guNanI pradhAnatAvALo A mAro janma saphaLa thayo che. mAtra mArA cittamAM eka vAta ghaNI khaTake che ke, huM bicArA brAhmaNane karmabaMdhanA kAraNamAM vartI rahelo chuM. A kAraNathI je munio anuttara evA mokSamAM gayA che, temane namaskAra karUM chuM. je kAraNa mATe te siddha theyalA AtmAo koine karmabaMdhanA kAraNa banatA nathI. mArA AtmAne duHkha paDe che, teno mane teTalo zoka thato nathI, paraMtu jeo jinavacanathI bAhyamativALA karmathI parataMtra banI duHkha-samudramAM DUbe che, teno mane vizeSa zoka thAya che. A pramANe aMtima suMdara bhavanA bhAvatA 499 sAdhuo mahAsattvadhArI pIlAtA pIlAtA aMtakRt kevalI thayA. have eka bALamuni ghaNA guNanI khANa samAna hatA, temane bhakta pratyAkhyAna karAvavA mATe dekhIne skaMdakamuni ubhA thaine pAlakane kahe che ke, 'ATalA cAritravALA supAtra sAdhuone pIlIne jo tAro kopa kaMika upazAnta thayo hoya, to mAre tane eka vAta kahevI che ke - A nAnA sAdhune rahevAM de, athavA prathama mane pIla, mArAthI tene pIlAto joi zakAze nahiM. ATalI paNa mArI mAgaNI kabUla rAkhIza, to paNa Ama karanAra teM ThIka karyuM-ema mAnIza.' ATalI vAta sAMbhaLatAM ja kasAimAM paNa caDiyAtA kasAI evA pracaMDa zikSA karanAra te pAlake kSaNavAramAM te nAnA sAdhune paNa khaMDita karI nAkhyAM.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 217 "[caMdrane] AnaMda mATe baMne dRSTi AgaLa na karyo, kuMDalarUpa na karyo, kSaNavAra cUDAmaNi ratnanA sthAnamAM na sthApyo, rAhue caMdrane grasta karyo, teNe evI rIte karatAM kavalayoe balAtkAre krIDArahitapaNuM karyuM. athavA hRdaya-hIna kayo jana, aucitya AcaraNanA kramone jANe che ?" te bALasAdhu paNa zubha bhAvanAthI aMtakRt kevalI thayo. A pramANe kaMika AcAryanA dekhatAM ja tene pIlI nAkhyo; eTale AcArye zubha dhyAnano tyAga karIne niyANuM karyuM ke, "jo A bhavamAM karelA tapa-saMyamanuM kAMi paNa mane phaLa hoya to bhAvI bhavamAM huM A rAjAno vadha karanAro thAuM." (50) baLataNanA pagathI khUdAtA atimadhura ane sArabhUta kalama jAtinA DAMgaramAM paNa niHzUkatA hotI nathI, atizaya zItala evAM caMdanakASThone jorathI ghasavAmAM Ave, to agni utpanna thato nathI ? athavA atibhaMyakara agni pragaTato nathI ? skaMdaka AcAryane paNa tarata ja pIlI nAkhyA, eTale te agnikumAramAM deva thayA. avadhijJAnathI niyANuM jANyuM. A bAju rAjAe Apela kaMbalaratnanuM banAvela suMdara niSadyA-oghAriyAyukta lohInA samUhathI kharaDAela skaMdaka AcAryanuM rajoharaNa lohIvALA hAthanI zaMkAthI gIdhe upADela, koI prakAre AkAzamAM gIdhanA mukhamAMthI te samaye hathelImAM mukha sthApana karIne aMtaHpuramAM zokasamudramAM DUbelI skaMdakanI puraMdarayazA benanA AgaLanA bhAgamAM nIce paDI gayuM. te dekhIne ane tene A mArA bhAinuM rajoharaNa che ema oLakhIne tenA hRdayamAM ekadama dhrAsko paDyo. tapAsa karatAM pUchatAM pApI pAlakanuM duzcaritra jANyuM. pokAra karatI te daMDakI rAjA pAse pahoMcI. arere ! nirbhAgI nirdaya ! A te tenI pAse kevuM adhama kArya karAvyuM ?" A samaye skaMdakano jIva deva ahiM zrAvastimAM Avyo ane AkhI nagarImAM saMvartaka vAyu vikarvIne ghAsa, lAkaDAM ane indaNAMnA bhArA ekaThA karyA. potAnI bahena puraMdarayazAne zrI munisuvratasvAmI pAse upADIne lai gayo, bhagavaMtanA hastakamaLathI teNe pravrajyA aMgIkAra karI. te devatAe ekadama samagra zrAvasti nagarIne bALI nAkhI ane te ja agnithI munionAM hADapiMjaro bALI nAkhyAM. teNe te nagarI bALyA pachI bAra yojana pramANa bhUmi araNya thai gai, je Aje paNa "daMDakAraNya' tarIke jANItuM che. kaheluM che ke - "deva ke devasthAne ke te vanono kharAba rAjAnA pApAcArathI jyAre vinAza thAya agara muniono nAza thAya ke mAra paDe to tarata ja te nagara, deza ane rAjAno bhaMga thAya." tema ja 'atiugra puNya ke pApanuM phaLa traNa varSa, traNa mAsa, traNa pakSa
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda ke traNa divase prApta thAya che. (64)" (42). adhama AcAravALA brAhmaNa jAtinA tevA upasargo sAdhuoe sahana karyA, te Azcarya nathI ? to ke Azcarya nathI. te vAta jaNAve che - niNavaya-suraiUA, gavAya-saMsAra-ghora-peyAnA | bAlANa khamaMti jaI, jai tti kiM ittha accheraM ||43 / / na kulaM ittha pahANaM, hariesabalassa kiM kulaM AsI ? | sArvapiyA tave, surA vi naM pajhuvAsaMti TI44|| - jemAM kaSAyonA vipAko jaNAvelA hoya, tevAM jinavacano sAMbhaLanAra, saMsAranA ghora duHkho ane asAratAno vicAra karanAra evA sAdhao ajJAnIonuM daSTa vartana sahana kare che, temAM kazuM Azcarya gaNAtuM nathI. skaMdakanA ziSyo mAphaka sahana karavuM temAM kaMi Azcarya nathI. temaNe tema sahana karavuM, te yogya che. (43) AvA prakAranAM sArAM kartavyo kulIna hoya, te ja kare che, bIjA nahi - ema kahenArane jaNAve che ke, karmanI laghutA e ja ahiM kAraNa che, paNa kula kAraNa nathI; te vAta kahe che dharmanA vicAramAM ugra, bhoga vagere kula pradhAnakAraNa gaNeluM nathI. harikeza caMDAla kulanA hatA, chatAM tenA tapathI prabhAvita thaelA devatAo paNa tenI sevA-paryApAsanA karatA hatA. tene kahyuM kula hatuM ? tenI kathA A pramANe jANavI - papa: harikezamuninI kathA - mathurA nagarImAM zaMkha nAmano rAjA hato. vrato grahaNa karI gItArtha banI ekAkI pratimA grahaNa karI, te gajapura gayo. eka vakhata grISma kALamAM nagarInI aMdara agni sarakhA tapelA mArganA dvAramAM somadeva brAhmaNane pUchyuM ke, "A mArge huM jAuM ?" tyAre teNe kahyuM ke, "jaldI jA.'ra atitapelA mArga ura AgaLanA paga uchaLatA jovAnuM kutUhaLa mane prApta thAya. muni iriyAsamiti sahita dhIme dhIme cAlatA hatA, tene dekhIne te brAhmaNa ciMtavavA lAgyo ke, "zuM Aje mArganI retI tapelI nathI ke zuM ?" potAnA makAnamAMthI utarIne pote jAte tyAM sUryanA kiraNathI sparzAelI hovA chatAM hima sarakhI bhUmi zItala lAgI. jarUra A muninA prabhAvathI A bhUmi zItaLa banI gai che. muni pAse pahoMcIne herAna karavAnuM potAnuM duzcaritra khamAvyuM. munie paNa te
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 219 brAhmaNane "saMsArano asAra bhAva tathA krodhAdika kaSAyonAM atizaya kaDavAM phaLo bhogavavAM paDe che." tevo upadeza Apyo, jo Adara-pUrvaka suMdara cAritra AcaravAmAM Ave, to tenuM uttama puNyaphaLa meLave che, tema ja ekAMtika, Atyantika, anupama siddhisukhanI prApti thAya che." atimahAsaMvega ane tIvra vairAgyavALA kSAMti-kSamA dhAraNa karanAra evA teNe te muninI pAse pravajyA aMgIkAra karI, lAMbA kALa sudhI tenuM paripAlana karIne brAhmaNa jAtino mada nahi choDato chatAM paNa mRtyu pAmIne devalokamAM bhogo bhogavato hato. tyAMthI cyavIne te gaMgA nadInA kinAre taraMga nAmanA gAmamAM balakoTanI gaurI nAmanI bhAryAnA udaramAM Avyo. jAtimadanA ahaMkArathI caMDAlakulamAM kharAba lakSaNavALo saubhAgya-rUpa-rahita potAnA baMdhuone paNa hAsyapAtra thayo. harikezIbala evuM jenuM nAma pADeluM che, te vayathI vRddhi pAmavA lAgyo ane kajiyA, gAlI bhAMDavI vagere durvartana karato hato. eka samaye bhAio sAthe moTuM tophAna AraMbhya ane krodhe bharAine dareka jaNane apazabdo bolI apamAna tiraskAra karato hato. pagamAM thaelA phollA mAphaka te caMDAlaputra darekane uga karAvavA lAgyo. caMDAlonA maMDaLamAMthI eka vakhata tene hAMkI kADhyo, tyAre ghaNe dUra gayelA teNe aneka prahAra pAmatA AgaLa vadhatA evA sarpane dekhyo. kSaNavAra pachI tenAthI thoDA aMtare jaLasarpa Avyo, teoe tene kaMipaNa ijA na karI, kAraNa ke, te sarvathA jhera vagarano sarpa hato. dUra rahelA haribale A pramANe dekhIne vicAryuM ke, "apakAra karanAra kAlasarpanI jema loko apakAra karanArane mAre che' bIjA jalasarpa jevAne koI haNatAnathI, tethI karIne droha karanAra hoya, to A krodha che, jenA yoge lokone huM zatru sarakho jaNAuM chuM. prazamAdi guNa-samudAyavALo AtmA paramArthathI ApaNo mitra che. tattvathI te ja zatru che ke, je kajiyA, kopAdinI adhikatA thAya. krodha svajanomAM virodha karAvanAra che, potAnA kulanA kalaMkano phaNago-bIjabhUta hoya to krodha che. duHkhano samudAya hoya to krodha che, suMdara cAritra-vartanano viyoga karAvanAra, guNasamudAyane bALI nAkhanAra krodha che. kajiyA, TaMTA karavA, apazabdo, krUra zabdo bolavA, krodha karavA rUpa Aga saLagAvavI vagerethI have mane saryuM. have to huM vinayapUrvaka zAntithI ja bolIza. temaja "gharamAM vinaya karanAra sevaka paNa ahiM svAmI thayelo dekhAya che. daridratAthI pIDAelo hoya, to paNa vinayavALo ujjavala lakSmIno mAlika thAya te, durbhAgyathI gherAelo puruSa paNa atizaya saubhAgyazAlI thAya che." vinaya karanArane evI kaI kaI vastu che ke, je tenAM manovAMchita siddha karatI nathI ?
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda A pramANe bhAvanA bhAvato ane sAdhunA caraNakamaLamAM dharmazravaNa karIne saMsArathI atizaya nirveda pAmela te mAtaMga mahARSi thayo. cAra-pAMca upavAsa, paMdara divasa, eka mAsa, be mAsa ema lAgalAgaTa upavAso karI sarva zarIrane sosAvIne gAma, nagara, zaheramAM vicaravA lAgyo. vicaratA vicaratA zrI pArzvanAtha bhagavaMtanA janmakalyANakathI manohara vArANasI nagarInA hiMduka udyAnanI bahAra rahyA. (25) gaMDI tidukayakSa haMmezAM tenI saMpUrNa ArAdhanA kare che. ati moTA guNothI gADha AkarSAelA mAnasavALo te kyAya koine maLavA paNa jato nathI. have koika divase tene tyAM bIjo koi yakSa paroNo maLavA Avyo ane kahevA lAgyo ke, "he mitra ! lAMbA kALathI kema kyAMya jatA-Avato nathI ? meM tane keTalA lAMbA samaye dekhyo." teNe pratyuttara Apyo ke, "A tapasvI sAdhu pAra vagaranA asAdhAraNa prazamAdi guNonA mahAnidhAna che. A mahAmuninI lagAtAra sevA karavAnA manavALo thaelo chuM." te yakSa paNa te munine dekhIne rAjI thayo ane hiMduka yakSane kahe che ke - "he mitra ! tuM dhanya che ke, jenA vanamAM AvA dharma RSi rahelA che. mArA vanamAM paNa sAdhuo rahelA che. ahiMthI jaine huM paNa temane vAMdIza -' ema baMne maMtraNA karIne tyAM gayA. te baMnee samadRSTithI te tapasvIone joyA, to koI prakAre pramAdathI aneka prakAranI vikathA karatA hatA. navIna deva ghaNA samaye ahiM AvavAthI ghaNA anurAgavALA cittathI tenI bhakti karato hato, pAdapAnI sevA karatAM tene tRpti thaI. bhAvathI te sAdhune vaMdana karanAra eka yakSano kALa AnaMdamAM pasAra thato hato, bIjo potAnA sthAnakamAM gayo. have koika samaye kozaladezanA rAjAnI bhadrA nAmanI putrI yakSanI ArAdhanA karavAnA kArya mATe AvI. yakSanI pUjA karIne jyAM tenI pradakSiNA devAnI zarU kare che, tyAM pelA malina gAtravALA sAdhune dekhyA. kevA ? lohI, carabI, mAMsa jenAM gaelA netravALA, ati cIbu moTA bhayaMkara dekhAtA kANAvALI nAsikAvALA, ToparAnA kAcalA sarakhA trikoNa mastakavALA, atizyAma varNavALA, malathI durgaMdha mAratI kAyAvALA te sAdhune dekhI durgachAthI tenA upara dhUtkAra karavA lAgI. muninI bhaktithI te yakSe tIvrakopathI bhadrAnA zarIramAM praveza karyo, na bolavA yogya kharAba pralApo karavA lAgI, zUnya dizAo tarapha jovA lAgI, rAjapuruSo tene koI prakAre rAjamahelamAM laI gayA. maMtravAdI vageree bhUta-gAMDapaNa kADhavA mATe aneka vividha kriyAo karavA mAMDI, to paNa temA lagAra paNa tene phAyado na thayo. A pramANe jyAre sarve vaidyo, mAMtriko, tAMtriko niSphaLa nIvaDyA, tyAre yakSe pratyakSa
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 221 thaIne kahyuM ke, 'A putrIe sAdhunI niMdA-avajJA karI che. jo A kanyA tene Apo, to niHsaMdeha tenA dehamAMthI nIkaLI jAuM.' rAjAe 'jIvatI to raheze.' ema dhArIne yakSanuM vacana kabUla karyuM. tyArapachI svastha avasthA pAmelI sarvAlaMkArathI alaMkRta dehavALI putrIne pitAe paraNavA mATe muni pAse mokalI. te muninA pagamAM pADIne keTalAka pradhAna puruSoe te munine vinaMti karI ke, 'potAnI meLe varavA AvelI A rAjakanyAno hasta tamA2A hastathI grahaNa karo.' munie pradhAna puruSone kahyuM ke, 'are ! A tamo zuM bolo cho ! A vAta to pazuo paNa jANe che ke, 'munio niSkapaTa bhAvathI brahmacaryane dhAraNa karanArA hoya che.' eka makAnamAM strIonI sAthe vasavA paNa jeo icchatA nathI, teo potAnA hastathI 2maNIno hAtha kevI rIte grahaNa kare ? siddhi-suMdarImAM ekAMta anurAgavALA, traiveyakavAsI deva mAphaka mahAmunio azuci-pUrNa yuvatIomAM anurAga karatA nathI.' zuM tame A sUtra zravaNa karyuM nathI ? - "jenA hAtha-paga kapAi gayA hoya, kAna-nAka kApI nAkhelAM hoya, evI so varasanI, dAMta vagaranI, kadrupI nArI hoya, to paNa brahmacArI ekAMtamAM teno tyAga kare." tyArapachI putrI para krodha pAmelo yakSa maharSinuM rUpa AcchAdita karIne bIjuM mahArUpa karIne pote ja tene paraNyo, AkhI rAtri tenI sAthe pasAra karIne teNe tene chUTI mUkI dIdhI; tyAre kaMipaNa tyAM na dekhatI vilakhA mukhavALI thaI. rotI rotI pitA pAse pahoMcI ane pitAne duHkha pamADyuM. tyAre rudradeva nAmanA purohite rAjAne A pramANe kahyuM (50) ke, 'maharSioe je patnIono tyAga karyo hoya, te nakkI brAhmaNanI patnI thAya che, mATe he deva ! mane ja dakSiNAmAM Apo. AmAM Ape zA mATe ciMtA karavI ?' maDadAnA jaDa hastavaDe naMkhAela dUdhanI khIranuM bhakSaNa karavAmAM jeo mahotsava mANanArA che, tene vaLI akArya zuM hoi zake ? dArA-patnImAM sarva sanmAnanIya thAya che, atyAre A pramANe ka2vuM ucita che-ema dhArIne rAjAe te purohitane ApI. to te vara ane vahuno saMtoSavALo saMyoga thayo, vicAro ke, 'A sAdhu ane brAhmaNa bemAM keTalo lAMbo AMtaro che ke, maharSie je taruNIno sarvathA tyAga karyo, tyAre durgatinAM dvAra sarakhI evI te taruNIne purohite grahaNa karI.' tenI sAthe mahAbhoga bhogavaMtAM bhogavatAM sukhamAM ghaNo moTo kALa pasAra thayo. koika vakhate pUrvAparano vicAra karyA vagara utkaMThApUrvaka purohite yajJano AraMbha karyo. rudradeve yajJapatnI tarIke yajJanA AraMbhamAM sthApanAM karI. deza-dezAvarathI yajJamAM bhaTTo,
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda caTTo vagere aneko tyAM AvI pahoMcyA. mahinAnA upavAsanA pAraNA-samaye bAlasAdhu paNa yajJa-maMdiranA dvAramAM bhikSA mATe praveza karatA hatA, tyAre rUdradevanA sevakoe temane dekhyA. dhanya dharmalAbha Apyo, tyAre pApI brAhmaNo malI malina zarI2 ane vastro hovAthI tenI avajJA-apamAna karavA lAgyA. muninI AgaLa te bolavA lAgyA ke, 'are ? pizAca sarako tuM ahiM kema Avyo che ?' jaldI A sthAnathI tuM pAcho cAlyo jA.' 'atimalina kharAba vastra nagna sarakhA duSkarmavALA lAja-maryAdA dUra mUkanAra he apavitra ! tuM pavitra evA amane apavitra-abhaDAvavA amArI pAse Avyo che ?' (60) e samaye bhaktivALA yakSe RSinA dehamAM praveza karyo ane kahevA lAgyo ke, 'huM bhikSA levA Avelo chuM. to mane bhikSA Apo.' vipro-ahiM je amone anna pakAvyuM che, te jAti-kulathI vizuddha veda-vidhinA jANakAra potAnA yajJAdi kAryamAM saMtuSTa hoya, tevA brAhmaNone ApavA mATe, nahiM ke tArA sarakhA mATe A rasoI taiyAra karI nathI. sAdhu - huM haMmezAM hiMsA, jUTha, corI, maithuna parigrahonA pApathI viramelo chuM. zatrumitra, kAMkarA ane kaMcanamAM samAna bhAva rAkhanAro, abhimAnarahita, gRhavAsano tyAga karela che, jeNe evo udgama-utpAdanA-eSaNAthI zuddha evI bhikSA mAtra bhakSaNa karanAro chuM, tethI ghare gharo pharato ahiM Avelo chuM. A tame ahiM je anna pakAvyuM che, teghaNe bhAge tamArA potAnA gharanA mATe che, temAMthI mane paNa dharma-kAje he brAhmaNo ! bhikSA Apo. vipro - 'he zramaNa ! jyAM sudhI haju prathama agnimAM te nAkhI nathI, brAhmaNoe bhojana karyuM nathI, tyAM sudhI zUdrone A ApI zakAtuM nathI, mATe ahiMthI cAlato thA.' muni - he brAhmaNa ! jema phaLadrUpa kSetramA vidhi-sahita bIjo vAvavAmAM Ave, to te phaLa ApanAra thAya che, paraMtu agnimAM nAkheluM dAna pitRone phaLa ApanAra kevI rIte thAya ? muni - brAhmaNajAtimAM janma levA mAtrathI vipro thatA nathI, tamArA sarakhA hiMsA, jUTha, maithunamAM Asakta thanArA pApI brAhmaNo kevI rIte kahevAya ? agni paNa pApanA kAraNabhUta che. temA sthApana kareluM parabhavamAM pahoMcelA pitAne kevI rIte pahoMce ? ane sukha karanAra thAya ? ahiM ApeluM te kevI rIte grahaNa karI zake ?' A pramANe pratikUla jUTha pralApa karavAnA svabhAvavALA ANe ApaNI halakAI karI che-ema mAnIne te sarve munine prahAra karavA mATe doDyA.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 223 hAthamAM daMDa, cAbuka, DhephAM vagere pheMkavA lAgyA, apamAnanA zabdo bolavA lAgyA, paraMtu muninA zarIranI rakSA karanAra te yakSe sarvene dUrathI thaMbhAvI dIdhA ane keTalAkane pakaDI lIdhA. chedAelA vRkSo mAphaka teo dharaNI para DhaLI paDyA, keTalAkane tADana karyA, vaLI bIjAone prahAra mArIne haNyA, keTalAkane mukhathI lohI vamatA karyA. A bhaTTacaTTone bhUmi para ALoTatA dekhIne bhayathI kaMpAyamAna hRdayavALI-bhadrA rudra sAthe vAta karatAM kahevA lAgI ke, "A sAdhune oLakhyA ke kema ? A te che ke, te vakhate huM svayaM varavA AvI hatI ane mane choDI dIdhI, siddhisuMdarImAM utkaMThita manavALA te devAMganAone paNa icchatA nathI. atitIvra tapamAM parAkrama karIne samagra mAnava ane deva-samudAyane vaza karanAra, traNe bhuvananA prANIo jenA caraNAgramAM praNAma kare che, vividha prakAranI aneka labdhithI samRddha (75) krodha, mAna, mAyA, lobha, pariSaha-zatruo upara jaya meLavanAra, mahAsattvALA, pApa-prasarano aMta karanAra, jenI anaMta yaza-jyo--A phelAelI che, agni mAphaka rUThelAM dhAre to bhuvanane bALI mUke, prasanna thAya to tamAruM rakSaNa kare. A pramANe tADana karatA tame ja nakkI mRtyu pAmavAnA cho. jo tamAre have javavAnuM prayojana hoya, to temanA caraNamAM paDIne A maharSine prasanna karo." A pramANe bhadrAvaDe kahevAelA te munine namaskAra karavA pUrvaka kahevA lAgyA ke, 'he bhagavaMta ! amone kSamA Apo. A lokamAM munisiMho praNAma karanAra pratye vAtsalya rAkhanAra hoya che. have te muni temane kahe che ke, "saMsAranAM kAraNabhUta evA kopane koNa avakAza Ape ? khAsa karIne jinavacana jANanAra to kadApi kopane sthAna Ape ja nahi. (86) mArA pratye bhaktibhAva dharAvanAra yakSe A bhaTTane A pramANe zikSA karI che. to tame tene vinaMti karI kaho, jethI tamane sArA kare." ghaNA prakAre tevAM tevAM vidhAno-pUrvaka Adarasahita sAdhune vAraMvAra vinaMti karI, tyAre yakSe brAhmaNone sArA karyA. tyArapachI mahAbhaktipUrvaka te tapasvIne pratilAvyA, munie ghaNA guNavALuM nirdoSa hovAthI eSaNIya tarIke grahaNa karyuM. te samaye AkAzasthaLathI ekadama pAMca divyo pragaTa thayAM. tevuM Azcarya dekhIne aneka loko abhimAna-rahita thayA. amRtanI nIka-samAna muninI dezanAthI ghaNA pratibodha pAmyA ane bhUmideva" evuM brAhmaNanuM nAma sArthaka karyuM. (85)
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda harikezI muninI kathA pUrNa thaI. (44) mATe kula pradhAna nathI, paraMtu guNo pradhAna che. kahevuM che ke - "jo mANasamAM guNa nathI, pachI kulanuM zuM prayojana ? jo ke, guNIone kulanuM paNa prayojana che. guNarahitane niSkalaMka kula hoya, topaNa moTuM kalaMka che. (83) tema ja - "kAdavamAMthI kamaLa, samudramAMthI caMdra, chANa (paMka)mAMthI kamaLa, kASThamAMthI agni, sarpanI phaNAmAMthI maNi, gAyanA pittathI go-rocana, kRmimAMthI rezama, pattharamAMthI suvarNa, gAyanA lomathI dUrvA utpanna thAya che. A sarva potAnA guNanA prabhAvathI prakAzita thAya che. te zAmAMthI utpanna thAya che, tenuM zuM prayojana ?" (87). vaLI A AtmA naTa mAphaka judAM judAM rUpa-parAvartana kare che, to pachI ahiM kulanA abhimAnane kayuM sthAna che ? te kahe che - devo neraiu tti ya, kIDa payaMgu tti mANuso veso / rUvassI a virUvo, suhabhAgI dukkhabhAgI a ||45 / / rAu ti damagu tti ya, esa sapAgu tti esa veyaviU | sAmI dAso pujjo, khala tti adhaNo dhaivai tti ||46 / / navi ittha ko'vi niyamo, sakamma-viNiviTTha-sarisa-kaya-ciTTho | sunna-va-veso, navuM va paricatta nIvo 4i7 || A jIva deva thayo, nArakI thayo, kIDo, pataMgiyo thayo, upalakSaNathI aneka prakArano tiryaMca thayo, manuSyanA veSavALo arthAt manuSya thayo, rUpavaMta ke rUparahita thayo, sukha bhogavanAra ke duHkha bhogavanAra thayo. rAjA ke dramaka thayo - mAganAra sevaka, pUjya pAThaka, ke tiraskAravA yogya durjana thayo hoya, nirdhana ke dhanavAna thayo hoya, A saMsAramAM koi tevo cokkasa niyama nathI ke, AgaLa hato tevo pharI paNa te ja rUpe thAya. AgaLa jevAM karma karyA hoya, tene anurUpa ceSTA karanArA jIvo thAya che. naTanI jema A jIva karmathI prerAelA bIjA bIjA veSo karIne potAnA rUpanuM parAvartana kare che. A ekalo jIva judA judA prakAranI gatimAM judA judA veSa-paryAya dhAraNa karanAra thAya che. (45-46-47) koDIsaehiM dhaNa-saMcayassa, guNa-subhariyAe kannAe / na vi luddho vayararisI, alobhayA esa sAhUNaM / / 48 / /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pas. zAla-mahAzAla Adi pAMthAvalIonI kathA nirlobhatAno upadeza dRSTAMta ApavA pUrvaka jaNAve che ke seMkaDo ane kroDa sonAmahoravALA dhanapati zeThanI aneka suMdara guNAlaMkRta bhAgyazALI kanyAnI prApti thavA chatAM temAM vajamuni na lobhAyA. gAthAno bhAvArtha kathAthI A pramANe jANavo - himavAna parvata sarakhI uMcI zreSTha pRSThacaMpA nAmanI nagarImAM prasannacaMdrano putra zAla nAmano rAjA hato. mahAzAla nAmano yuvarAja ane teone yazomatI nAmanI bahena hatI. tenAM lagna kAmpityapuramAM piThara rAjAnI sAthe thayAM hatAM. temane moTA aneka guNayukta gAgali nAmano putra hato. have koika samaye vIra bhagavaMta vihAra karatA karatA caMpApurI nagarIe samavasaryA. eTale indrAdika devoe samagra jagatanI lakSmIne krIDA karavA mATe krIDAbhUmi samAna arthAt AzcaryakArI duHkhathI saMtapta thayelA prANIone Azraya karavA lAyaka evuM samavasaraNa tyAM vikuvyuM. bhagavaMtanA AgamananI vadhAmaNI ApanAra udyAnapAlakanA vacanathI nagaranA lokone Azcarya pamADato hAthInA upara besIne saparivAra ati ullasita romAMcavALo zAla mahArAjA bhagavaMtane vaMdana karavA mATe nIkaLyo, samavasaraNabhUminA najIkanAM bhAgamAM jyAM traNa chatro dekhyAM, eTale hAthI parathI nIce utarI, page cAlI pAMca prakAranA abhigama AcaravA lAgyo. uttara taraphanA dvAramAMthI praveza karI pradakSiNA ApI, bhagavaMtane praNAma karI temanA sanmukha izAnadizAmAM beTho. yojana bhUmi sudhI saMbhaLAya, temaja dareka jIvo potapotAnI bhASAmAM samajI zake te pramANe bhagavaMte bAra parSadA sammukha dharmakathA kahevI zaru karI te A pramANe : bhayaMkara mahAjvALAvALA agnithI saLagI rahelA gharamAM buddhizALI puruSone vAsa karavo kSaNavAra paNa yukta nathI, te ja pramANe duHkhothI bharapUra evA bhavamAM paNa samaju puruSoe rahevuM yogya nathI. kAka-tAlIya nyAye athavA daza dRSTAnta durlabha saddharmaprAptinA mahAnidhAna samAna evuM manuSyapaNuM mahApunyayoge prApta karyuM che. jema koIka kAkiNI (koDI) nAmanA tuccha dhanamAM lubdha banI kroDa sonaiyA hArI jAya, tema viSayAsakta manuSyo viveka rahita banI A janma hArI jAya che. svarga ane siddhigatinI sAdhanA karavA mATe dharmano zreSTha samaya prApta karyo che, to tamArA sarakAe Avo samaya veDaphI nAkhavo yogya na gaNAya. priyajano ane dhanano saMyoga vijaLInA jhabakArA jema kSaNika che, pavanathI laherAtI dhajA samAna cittavRttio caMcaLa che, manuSyanuM AyuSya ghAsanA patra para hela osabindunA paDavA sarakhuM bharosA
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda vaganaruM asthira che, mATe A bhavavRkSane bALI nAkhanArava sundara dharmarUpa agnine pragaTAvo. A janmanI aMdara sarvAdarathI dharmano udyama karo, jethI A janmamAM ahiM paNa anupama sukhanI prApti ane paralokamAM sukhasaMpatti ane paraMparAe nivRti-sukhanI prApti thAya. A pramANe dharmazravaNa karI bhAlatalapara hastakamala joDIne-mastake aMjali karIne bhagavaMtane namaskAra karI vinaMti karI ke, "he bhagavaMta ! mArA laghubaMdhu mahAzAlano rAjyAbhiSeka karIne huM ApanI pAse pravajyA aMgIkAra karIza.' ema kahIne potAnA bhavane gayo. mahAzAlane bolAvIne AjJA karI ke, "he badhu A rAjyano svIkAra kara. kAraNa ke huM to Aje ja dIkSA aMgIkAra karavAno chuM.' tyAre mahAzAle pratyuttara Apyo ke, "asAra rAjyano Apa tyAga karo cho, tema huM paNa teno tyAga karIne pravajyA aMgIkAra karavAnI icchAvALo chuM.' - ema baMne vairAgI banyA ane kAMpilyapurathI bhANeja gAgaline lAvIne rAjya upara besADyo. gAgalie paNa potAnA mAmAono ativAtsalyathI dIkSA-mahotsava karyo. be hajAra manuSya vahana karI zake tevI besavAnI zreSTha zibikAo karAvI. siMhAsana upara ujvala vastro pahele divya caMdanathI vilepana karelA sarvAgavALA udayagirinA zikharapara rehalA sAkSAt jANe sUrya-caMdra hoya tema baMne zobhatA hatA ane potAnI zarIra-kAMtithI bAkInAM dizA-valayone pUratA hatA. atijorathI ThokIne ane phUMkIne vagADAtAM zreSTha vAjiMtronA zabdathI pUrI dIdhelA AkAzatalavALA sAjana-mahAjananA parivAravALA bhagavaMtanA caraNa-kamalamAM AvI traNa pradakSiNA ApavA pUrvaka praNAma karyA. vidhipUrvaka baMnene dIkSA ApI. yazomatI zreSTha zrAvikA banI. zAla ane mahAzAla baMnee 11 aMgano abhyAsa karyo. have koika samaye bhagavaMta rAjagRhIthI vihAra karI caMpAnagarI tarapha vihAra karavA lAgyA, tyAre te samaye baMne baMdhuoe prabhune vijJapti karI ke, "ame pRSThacaMpApurImAM jaie to amArA saMsArI saMbaMdhIomAMthI koi dIkSA aMgIkAra kare, athavA samyakta paNa pAme, prabhue kevalajJAnathI jANeluM hovAthI ke "pratibodha pAmaze" ema dhArI teone mukhya tarIke gautamasvAmIne ApyA. bhagavaMta caMpAmAM gayA ane gautamasvAmI pRSThacaMpAmAM gayA. teone jinakathita dharma saMbhalAvyo. je teoe zravaNa karyo. gAgali nAmanA rAjA, tenA pitA piThara, tathA mAtA yazomatI atidaDha vairAgI thayA. gAgalinA putrano rAjyAbhiSeka karIne saMvega pAmelA traNee utkRSTa bhAvathI sarvavirati
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 227 aMgIkAra karI. gautamasvAmI te traNene sAthe lai jyAre mArgamAM cAlatA hatA, tyAre zAla ane mahAzAlane A prakArano utkRSTa harSollAsa thayo ke nirmala evA bhAvathI A sarvene saMsArano pAra pamADyA. evI zuddha bhAvanA karatA temane kevalajJAna utpanna thayuM. vaLI pelA traNe paNa evI bhAvanA bhAvavA lAgyA ke, prathama ApaNane rAjyapara sthApana karyA, vaLImahAvratone viSe paNa ApaNane sthApana karyA, A karatA bIjA caDiyAtA upakArI koNa gaNAya ? AvI nirmala bhAvanAM bhAvatA temane paNa pApono nAza thatAM niSkalaMka kevalajJAna utpanna thayuM. utpanna thayelA kevalajJAnavALA te pAMce gautamasvAmInI pAchaLa cAlatA cAlatA bhagavaMtanI pAse caMpApurI gayA. traNa pradakSiNA ApI, "namo tityassa" kahI teo kevalionI parSadAmAM javA lAgyA. tyAre gautamasvAmIe prabhune traNa pradakSiNA ApI, caraNamAM namaskAra karI ubhA thayA ne pelA kevalIone kahevA lAgyA ke, "kyAM cAlyA ? ahi Avo ane prabhune vaMdana karo." tyAre prabhue kahyuM ke, "he gautama ! A kevalIonI AzAtanA na kara." AzAtanAthI Akula manavALA gautamasvAmIe temane khamAvyA. atisaMvega pAmelA gautamasvAmI ciMtavavA lAgyA ke, "zuM mArI A bhavamAM siddhi thaze ke nahi ? ATaluM tIvra tapa cAritra pALavA chatAM haju mane kevalajJAna prApta thatuM nathI.' A pahelAM koika samaye bhagavate devo, asuro ane manuSyonI parSadAmAM kaheluM hatuM ke, jo koi potAnA prabhAva ke labdhithI aSTApada parvata upara ArohaNa karI tyAM rahelAM caityone vAMde to te manuSya te ja bhavamAM siddhi pAme, temAM sadaiha nathI." te vacana sAMbhaLIne harSapUrNa hRdayavALA devo mAMhomAMhe e vAtanI carcA karavA lAgyA ane tenI sarvatra prasiddhi thai. gautamasvAmI paNa A vacana sAMbhaLI ciMtavavA lAgyA ke, "pavitra evA aSTApada upara jo mAruM gamana thAya, to jarUra A ja bhavamAM huM zreSTha siddhigati pAmI zakuM." pa7. gautamasvAmI dvArA aSTApadanI yAtrA tyArapachI gautamanA mananA saMtoSa mATe tathA tApasonA pratibodha thavAnA kAraNe prabhue AjJA karI ke, "he gautama ! tuM aSTApada upara jaine tyAM jinabiMbone vaMdana kara." suprazasta lakSaNavALA, vinayathI namAvelA sarvAgavALA te munivaromAM siMha samAna gautamasvAmI harSita ane tuSTa thayA. prabhune namaskAra karI anukrame kahela aSTApada parvatanI taLeTImAM AvyA. tyAM AgaLa dinna, kauDinya ane sevAlI ema traNa prakAranA pAMcaso pAMcaso . tApasI A aSTApada upara caDavA mATe vividha prakAranAM tapa karatA hatA. temAM prathamanA pAMcaso tApaso upavAsa tapa karIne pAraNAmAM tAjA rasavALA sacitta kaMda-mUla ane patronuM
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bhakSaNa karatA hatA. bIjA kauDinya nAmanA pAMcaso tApaso chaTha tapa karIne sUkAi gayelAM pAkAM pAMdaDAMonuM bhakSaNa karatA hatA, trIjA prakAranA sevAlI nAmanA pAMcaso tApaso aThama tapa (lAgalagaTa traNa upavAsa) karIne pAraNAmAM potAnI meLe sukAyelI zevAlanuM bhakSaNa karatA hatA. anukrame prathama, bIjI ane trIjI mekhalAne viSe te tApaso tapa karatA ' hatA. te tApasoe saumya kaMcanavarNa kAyAvALA gautamasvAmIne dekhIne vicAryuM ke, "AvA hRSTa-puSTa zarIravALA A ahiM kevI rIte caDI zakaze ? jaMghAcAraNanI labdhivALA karoLiyAnI jALanA tAMtaNAnA bArIka AlaMbanathI tenI najara samakSa kSaNavAramAM ekadama upara caDI gayA. "A cAlyA, A to gayA' e pahoLA netrathI jotA hatA, tevAmAM sUrya jema adazya thAya, tema ekadama dekhAtA baMdha thayA. ullasita thayelA ane kutUhaLa pAmelA te traNe prakAranA tApaso temanI prazaMsA karavA lAgyA. pharI temanAM darzananI utkaMThAvALA tyAM temanI rAha jotA besI rahelA hatA. vaLI vicAratA hatA ke, "jyAre teo ahi utaraze, tyAre ApaNe temanA ziSyo thaIzuM." - gautamasvAmI to aSTApadanA zikhara upara pahoMcI gayA. bhAratamAM aMbUta vibhUtinA bhAjana rUpa ghaNI bhaktithI bharata mahArAjAe karAvelA jinabhavanane joyAM. ulledha AMgalavALA eka yojana lAMbA, traNa koza ucA, be gAu vistAravALA, AkAzanA agrabhAgamAM dhvajAzreNI laherAvatA, pAMca prakAranA varNavALA ratnasamUhamAMthI ullasita thatA kiraNonA mizraNathI meghadhanuSano bhrama karAvatA, aMdhakAra samUhane kAyama dUra karanAra, cAra dvArayukta-evA moTA jinamaMdarimAM harSathI vikasita thayelA netrakamalavALA gaNadhara bhagavate maNipIThikAne pradakSiNA ApI jinapratimAone vaMdanA karI. caityavaMdana pUrNa karyA pachI te ja caityanA cheDAnA bhAgamAM uttara ane pUrva dizAnA madhya bhAga - (izAnakhUNA)mAM rahelA pRthvInA zilApamAM azokavRkSanI nIce saMdhyA-samaye nivAsa karavA mATe AvyA. A ja samaye zakrendrano vaizramaNa (kubera) nAmano dizApAlaka paNa caityanonA vaMdana nimitte te ja parvata upara Avyo. caityone vAMdIne pachI svAmIne vAMdI A pramANe stuti karavA lAgyo - | "he bhagavaMta ! dUrathI ApanAM maMgalamaya darzana ati harSane utpanna karAvanAra thAya che, tema ja jo bhaktithI vaMdana karavAmAM Ave to pAparUpa mezanI kALAzane bhUMsI nAkhanAra thAya che, prasanna thayelA AtmAo ApanI sevA agara dhyAna kare che, temane pavitra puNyAnubaMdhI puNyanI paraMparAno vistAra pAme che. ApanA vacanonuM to je phala che, te to
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vANIthI kevA mATe amo samartha banI zakatA nathI." 229 have gaNadhara bhagavaMte dharmopadeza ApatA munionA guNonuM kathana karatAM ema jaNAvyuM ke, 'munio to aMtaprAnta-rasakasa vagaranI bhikSA lAvIne bhojana karanArA hoya che.' A samaye vaizramaNa vicAravA lAgyo ke, 'AvA prakAranA sAdhunA guNonuM varNana pote kare che ane temanA zarIranI manoharatA to evI che ke tenA jevI bIjA koInI manoharatA nathI.' tenA manano abhiprAya jANIne gautama bhagavaMte jJAnAdharmakathAmAM kaheluM puMDarIka nAmanuM adhyayana spaSTa varNavyuM. 'zarIra baLavALuM ke baLa vagaranuM hoya, te kaMi sAdhubhAvanuM kAraNa gaNAtuM nathI. puMDarIka sAdhu baLavAna hatA, to paNa devaloke gayA ane jenA zarIramAM mAtra hADakAM bAkI rahelAM hatAM ane kaThora tapa karIne jeNe kAyA gALI nAkhI hatI, tevo kaMDarika raudradhyAnanI pradhAnatAthI marIne narake gayo.' A sAMbhaLI vaizramaNa deva tuSTa manavALo thayo ane stuti karavA lAgyo ke, emaNe mArA manano abhiprAya jANI lIdho, tethI temanuM jJAna atizayavALuM che.' pachI te devavaMdana karIne gayo. paraMtu te vaizramaNa devano eka bhRbhaka nAmano deva jeNe pAMcaso zloka pramANa puMDarIka adhyayana zravaNa karyuM hatuM, tenuM avadhAraNa karyuM ane tenA yoge samyaktva-ratna prApta karyuM. have prabhAta samaye gautamasvAmI bhagavaMta parvata parathI nIce utaratA hatA, tyAre madhyAhnanA sUryanA teja samAna prakAzavALA bhagavaMtane vikasita mukhathI jovA lAgyA, pUrvadizAmAM sUryodayathI jema kamaLo tema dinnaAdika tApasoe vikasita mukhathI kahyuM ke, tame ja amArA guru cho ane namAvelA mastakavALA amo ApanA ziSyo chIe. tyAre gautamasvAmIe te tApasone kahyuM ke, 'tamArA ane mArA sarvanA guru to jagatanA jIvonA bandhu samAna, bhavya jIvorUpI kamalone pratibodha karavAmAM sUrya samAna, prAtaHkAlamAM nAma smaraNa karavA lAyaka evA vIra bhagavaMta che. tyAre vaLI tApasoe kahyuM ke, 'zuM tamAre vaLI bIjA koI guru che ?' tyAre prasanna thayelA gautamasvAmI bhagavaMtanA mahAguNone kahevA lAgyA. teone dIkSA ApI, tarata ja devatAo, temanA mATe veSa lAvyA, veSa aMgIkAra karIne parvatanI mekhalAthI nIce utarIne mArgamAM cAlavA lAgyA. te samaye bhikSA samaya thayo, eTale tApasone gautama bhagavaMte pUchyuM ke. Aje tamArA mATe pAraNAmAM zuM lAvuM ? tyAre teoe pAraNAmAM ucita kSIranuM bhojana karIzuM.' gautamasvAmI bhagavaMta to sarva labdhisaMpanna hatA, eTale bhikSAcaryAmAM ghI-khAMDa-sahita uttama kSIranI bhikSA eka pAtramAM
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vahorI lAvyA. temanI samIpamAM AvIne akSINamahAnasa nAmanI labdhithI dareka tApasone judA judA pAtramAM prathama teoe pAraNAM karAvyAM. pAchaLathI pote te pAtramAM pAraNuM karyuM, tyAre tApasone Azcarya thayuM ane tApaso bhojana karatA karatA vicAravA lAgyA ke, kharekhara ApaNe ghaNA puNyazALI chIe ke, 'AvA mahAnaguNavALA guru ApaNane prApta thayA ke, jeoe ghI-sAkara-yukta kSIrathI pAraNuM karAvyuM.' A pramANe aThThamatapanA pAraNe sUkAyelI sevAlanuM bhojana karanAra mahAtapasvIone kevalajJAnAvaraNIyano kSaya thavAthI ekadama kevalajJAna utpanna thayuM. khIranuM bhojana karatAM temane je kevalajJAna thayuM, tethI huM ema mAnuM chuM ke, 'kevala ane kavala baMnemAM bheda nathI' ema karIne baMnesAthe ArogI gayA. ativiziSTa chaThTha tapanA pAraNema pAkelAM saDelAM patranuM bhakSaNa karanArA pAMcaso kauDinya nAmanA tApasone samavasaraNamAM prabhunA chatrAtichatra Adi zobhA dekhatAM dekhatAM ane dainya nAmanA pAMcaso tApasone devAdhidevanI atizayo vicAratAM vicAratAM kevalajJAna utpanna thayuM. A pramANe mArgamAM 1500 tApasone kevalajJAna utpanna thaI gayuM. have AnaMdita mAnasavALA gautama prabhune pradakSiNA ApavA lAgyA, teo paNa temanI pAchaLa pradakSiNA ApIne kevalIonI parSadAmAM 'namo titthassa' ema kahI besI gayA. gautamasvAmIe pAchaLa joyuM ane teone kahyuM ke, 'are ! prabhune vaMdana karo. tyAre prabhue kahyuM ke, 'he gautama ! e kevalIonI AzAtanA na kara, pazcAttApa karatAM temane 'micchA mi dukkaDaM' ApyuM. vaLI adhRti karavA lAgyA ke, 'huM A janmamAM siddhigati nahiM meLavIza, meM dIkSA ApI to teo tatkAla kevalajJAna pAmyA.' prabhue kahyuM basa, 'he gautama ! devatAnuM ke mAruM vacana satya hoya ?' gautame kahyuM ke, 'jinezvaranuM', to pachI ATalI adhRti kema kare che ? traNe bhuvananuM rakSaNa karanAra prabhue cAra prakAranA paDadA viSayaka prarUpaNA karI. (1) sutaLInA banAvelA, (2) patranA banAvelA, (3) cAmaDAnA banAvelA ane (4) kaMbalanA banAvela paDadA, A pramANe guru upara ziSyano cAra prakArano snehAnubaMdha hoya che. ''he gautama ! tane to mArA ura unanI kaMbalanA paDadA samAna sneha che. tuM mAro ghaNA kALano snehI cho, lAMbA samayanI pichANavALo, dIrgha kALanA paricayavALo, lAMbA vakhatanA saMbaMdhavALo, lAMbA samayathI mane anusaranAro, lAMbA samayathI utarI AvelA mohavALo tuM che; chatAM paNa A dehano jyAre vinAza thaze, eTale ApaNe baMne eka sarakhA thaizuM. he dhIra-gaMbhIra ! nirarthaka tuM zoka-saMtApa na kara."
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 231 have gautamane AzrIne tathA bIjA munione pratibodha ka2vA mATe prabhue druma-patarka nAmanA adhyayananI prarUpaNA karI. gautamasvAmI paNa aTThama-chaTTha vagere ugra tapa karavA pUrvaka haMmezAM bhagavaMtanI sAthe vihAra karatA karatA madhyama-apApA nagarImAM pahoMcyA tyAM bhagavaMta ane gautamane comAsAnA sAta pakSo vyatIta thayA eTale gautamanA mohano viccheda ka2vA nimitte kArtika mAsanI amAvAsyAnA divase najIkanA gAmamAM prabhue temane mokalyA ane kahyuM ke, 'he gautama ! e gAmamAM amuka zrAvaka (devazarmA) ne pratibodha kara. gautamasvAmI tyAM pahoMcyA eTale sAMja samaya thaI gayo eTale rAtre tyAM ja nivAsa karyo, paraMtu rAtre dakhyuM ke devatAo upara ane nIce uDatA ane utaratA dekhAyA. upayoga mUkyo to jANyuM ke, 'Aje prabhu nirvANa pAmI mokSe gayA.' viraha thavAnA bhayapUrNa manavALA gautamasvAmIe Aja pahelAM cittamAM koI divasa bhagavAnanA viraha divasano vicAra ja karyo na hato. have te ja kSaNe te vicAravA lAgyA ke, 'are ! A bhagavaMta to sneha vagaranA che, athavA jinezvaro evA vItarAga ja hoya che. snehAnurAgavALA jIvo saMsAramAM paDe che.' AvI bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM gautamaprabhune kevalajJAna utpanna thayuM. kahevAya che ke - kharekhara ! A mohodayanA kAraNe indrabhUti gautamane mahAkaSTa kevalajJAnanI prApti thaI, sthUlabhadra sa2khA paNa jJAnano vikAra pAmyA, manakaputranI maraNavidhimAM cauda pUrvanA svAmI zayyabhava paNa daDa daDa satata azrujaLa mUkavA lAgyA, baLarAma sarakhA bahAdura puruSe mohanA ja kAraNe cha mahinA sudhI bhAinA zabane vahana karyuM. A pramANe mohanAM vicitra rUpo jagatamAM thathAya che. evA moharAjAne nava gajanA namaskAra thAo arthAt AvA mohathI saryuM.' temano kevalikAla bAra varasano hato. jevI rIte bhagavaMta vihAra karatA hatA, tevI rIte atizaya rahita vihAra karatA hatA. tyArapachI Arya sudharmAsvAmIne gaNa soMpIne pote siddhi pAmyA. tyArapachI temane paNa atulya kevalajJAna utpanna thayuM. ATha varasa sudhI kevaliparyAyamAM vihAra karI jaMbUmunine gaNa samarpaNa karI teo paNa siddhipadane pAmyA. bhagavaMta kAladharma pAmavAnA kAraNe dubhAyelA devo, asuro vagere madhyama 'apApA'nA badale 'pApA'-nagarI kahevA lAgyA. vIra bhagavaMta nirvANa thayA pachI pAMcaso varSamAM kaMika nyUna samaya thayo; tyAre jaMbhaka devatA vimAnathI AvIne jyAM, jenA putra tarIke ane jenI kukSImAM utpanna thayA, dIkSA-zikSA pAmyA, askhalita cAritra, daza pUrvanuM jJAna, tIrthanI prabhAvanA karanAra jevI rIte thayA, te adhikAra have kahIzuM.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 58. vajasvAmInI kathA tuMbavana nAmanA saMnivezamAM ane avaMti dezamAM potAnI suMdaratAnA kAraNe devAdhika rUpavALA dhanagiri nAmanA zeTha putra hatA. bAlyakALamAM jinezvaranA dharmane sAMbhaLIne te zrAvaka thayo hato. bhavathI bhaya pAmelo viSayatRSNAthI rahita te pravajyA levAnI abhilASAvALo thayo. pUrNa yauvana pAmavAnA kAraNe tenA pitA je je kanyAo mATe vAta kare che, tene tene niSedha karIne jaNAve che ke, "mAre to dIkSA aMgIkAra karavI che. vaLI kahe che ke, A kAminIo kevA prakAranI hoya che ? : . "je strIo viSe pUrNa harSa pAmelI mAyArUpa mahArAkSasI nRtya kare che, jemAM pretathI paNa adhama evo moha prANIone game te prakAre phasAvIne Thage che, jemAM niraMtara kAmAgni satata saLagato rahe che, tevI zmazAna karatA adhika viSamAstrIne kayo kalyANanI icchAvALo paMDita puruSa kadApi paNa sevana kare ?" have te ja nagaramAM dhanapAla zeThanI putrIe pitAne kahyuM ke, mane dhanagiri sAthe paraNAvo, to huM koi prakAre tene vaza karIza. Aryasamita nAmanA mArA bhAie potAnI sthiratAthI jitanAra evA siMhagiri guru pAse dIkSA lai grahaNa ane Asevana zikSAnuM jJAna meLavyuM che. dhanagirie sunaMdAne kahyuM ke, "he bhadre ! huM muni thaIza, vAta khoTI na mAnIza, e kAryamAM huM DhIla nahi karIza, tane jema ruce tema tuM kara.' tyArapachI mAtA-pitAnA AgrahathI vivAha karyo, temAM moTo kharca karI ghaNo ADaMbara karyo ane teNe pANigrahaNa karyuM. viSaya-saMgathI ativirata thayelA hovA chatAM mahAnubhAvo anurAgInI jema dAkSiNya ane Agrahane AdhIna banelA saMsAranA kArya karanArA thAya che. te vivAha samaya pUrNa thayA pachI AnaMda mANatI sunaMdAne teNe kahyuM ke, "he suMdari ! pUrvanA vRttAntano vicAra karIne have mane choDa. sunaMdA dhanagiri pratye pUrNa premavALI hatI, jyAre te sunaMdA pratye virakta cittavRttivALo hato, rAgI ane virAgI evA te baMne vacce aneka vArtAlApo thayA. temAM sunaMdAe tene kahyuM ke, "pitAnA gharathI parAbhukha banelI have mane tamo ja eka sthAna cho, tamArA sivAya mane have bIjo koi AdhAra nathI eTale to vicAra karo. kumArIpaNAmAM pitA, yauvana vayamAM bhartAra, vRddhapaNAmAM putra ema strIone dareka avasthAmAM rakSaNa karanAra hoya che. strI rakSaNa vagaranI-ekAkI rahI zakatI nathI." A vAta sAMbhaLIne tenA vacanathI sunaMdAnA badhuo tathA bIjA lokoe Agraha karIne tevI rIte rokyo, jethI putralAbhanI icchAvALo banyo. keTalAka divaso gayA pachI zreSTha svapna sUcita pelA devatAno jIva tenA garbhamAM putrapaNe utpanna thayo. prazasta putra
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 233 lAbha thavAno ja che, tethI sunaMdAe dhanigirae kahyuM ke, 'have sundara lakSaNavALo sahAyaka tane putra thaze.' vaLI vicAravA lAgyo ke, 'gRhasthone kuzala kyAM hoya che ? te strIothI saMsAra-sAgaramAM pheMkAya che, kadAca pota eTale bALaka prApta kare che, to te tenAthI ja atizaya DUbI jAya che.' pota eTale bIjo artha vahANa-taravAnuM sAdhana meLave che, to paNa tenAthI DUbI jAya che. koI prakAre sunaMdAe rajA ApI eTale sarva jIvone abhayadAna ApanAra sarvavirati mahAADaMbarapUrvaka mahotsava karIne grahaNa karI. sarva caturvidha zrI saMghanuM sanmAna karyuM. zubha nakSatra, muhUrta, yoga, lagnabaLa hatAM, te samaye mahAnidhAnanA lAbhanI upamA vaDe siMhagurunI pAse mahAvrato lIdhAM. A bAju kaMIka navamAsathI adhika kALa thayo, tyAre pUrvadizAmAM jema sUrya tema sunaMdAe sUryasamAna tejavALA putrane janma Apyo. te samaye aneka pADozanI strIo ekaThI thaI ane parasparavAto karavA lAgI ke, 'jo AnA pitAe dIkSA na lIdhI hota, to putrano atimahAna janmotsava karata. nirmala matijJAnavALA janmelA A bALakane te strIonA mukhamAMthI nIkaLatA dIkSAnA zabdo sAMbhaLIne jAtismaraNajJAna thayuM. vicAravA lAgyo ke, 'mAtA udvegamanavALI na thAya, tyAM sudhI mane pravrajyA grahaNa ka2vA 2jA nahIM Apaze, to koi prakAre tene huM udveganA kAraNarUpa thAuM.' have bALaka haMmezAM mukha pahoLuM karI evI rIte rudana karavA lAgyo ke, jethI sunaMdA zayana-UMgha na karI zake, besI na zake, bhojana na karI zake, sukhethI gharakArya paNa na karI zake.-ema rUdana karatAM cha mahinA pasAra thayA, pachI tyAM nagaraudyAnamAM siMhagiri guru padhAryA. svAdhyAyAdika yogakriyAo pUrNa thai ane bhikSA samaya thayo. tyAre dhanagiri ane samita sAdhue siMhagirine pUchyuM ke, 'he bhagavaMta ! amArA pUrvanA saMbaMdhavALAsnehIvargane maLavA mATe temanA ghare jaie.' gurue te vAtanI anumati ApI. pote manathI upayoga mUkyo, to te samaye koika uttamaphala ApanAra nimitta utpanna thayuM. gurue temane jaNAvyu ke, 'tyAM gayA thakA je kaMI cetanavaMta ke acitta je maLe te tamAre svIkA2vuM, kAraNa ke mane Aja zubha zakuna thayeluM che.' te baMne munio sunaMdAnA ghare gayA, eTale te paNa bahAra AvI. bIjI pADozanI uttama kuLanI strIo paNa te vakhate ekaThI thai. be hAthanI aMdara putrane dhAraNa karI pagamAM paDIne sunaMdA kahevA lAgI ke, atyAra sudhI to meM A bALakanuM pAlana karyuM. have to A bALakane tame grahaNa karo. kAraNa ke, tene have pALI zakavA huM samartha nathI.'
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda A pramANe kahyuM, eTale dhanagirie kahyuM ke, "pachI tane pazcAttApa thaze, to pachI zuM karavuM ?" tyAre sunaMdAe kahyuM ke, "A lokonI sAkSIe tamane arpaNa karuM chuM. pharI mAre tenI mAgaNI na karavI' - ema daDha zarata sAkSInI hAjarImAM karIne te bALakane dhanagirie jhoLImAM grahaNa karyo. tarata ja rUdana baMdha karyuM, jANe ke huM sAdhu thayo." sAdhuo bALakane laine guru pAse pahoMcyA. lakSaNavALo, zarIre vajanadAra hovAthI dhanagirino hAtha paNa nIco namI gayo. eTale sUri mahArAje tenA hAthamAMthI vajanadAra jhoLI lai bhUmi upara sthApana karyo. AcArya paNa vajanadAra bALaka jANIne bolyA ke, "zuM A vaja haze ke ATalo bhAra kema jaNAya che ?" jyAM bALakane joyo eTale devakumAra samAna rUpa joine vismaya pAmyA ane kahyuM ke, "A bALakanuM sArI rIte pAlana karavuM, kAraNa ke A pravacananI prabhAvanA karanAra thaze. 'vaja" evuM tenuM nAma pADyuM ane sAdhvIone svAdhIna karyo. sAdhvIoe paNa zayyAtaranA ghare A bALakane pAlana-poSaNa mATe rAkhyo. jyAre gharanA bALakonuM snAna, stanapAna zarIra-saMskAra vagere karAtuM hatuM, tyAre prAsuka padArthothI A bALakanA paNa snAna, stanapAnAdika sAthe sAthe zrAvikAo karatI hatI. AvI rIte te bALaka vRddhi pAmavA lAgyo. tene dekhIne darekanAM citto saMtoSa ane AnaMda pAmatAM hatAM. siMhagiri AcArya saparivAra bahAra vicaravA lAgyA. have tenI mAtA sunaMdA bALakane mAgavA lAgI. eTale zayyAtarI strIo kahevA lAgI ke, "A bALaka to gurunI thApaNa che, ame tane ApI zakIe nahi.' dararoja mAtA AvIne stanapAna karAvatI hatI. ema karatAM bALaka traNa varasano thayo. pharI vihAra karatA karatA AcArya tyAM padhAryA, eTale mAtA bALakane mAMgavA lAgI. bALaka mAtAne arpaNa na karavAnA kAraNe rAjakulamAM vidAya laI gayA, rAjAe dhanagirine pUchyuM. tyAre kahyuM ke, "sAkSI samakSa, zaratapUrvaka sunaMdAe mane samarpaNa karelo che. paraMtu atyAre sAkSI tarIkenA nagaraloko sunaMdAnA pakSamAM pharI beThA. rAjAe nyAya ApatAM ema kahyuM ke, mArI samakSa putrane sthApana karo ane pachI tamo tene bolAvo. jenA tarapha te jAya, teno te putra." A vAtano baMne pakSe svIkAra karyo. have mAtA sunaMdAe bALakajanane dekhIne AnaMda thAya tevAM aneka rUpavALAM ramakaDAM tathA khAvA lAyaka padArtho taiyAra karyA. eka prazasta divasa nakkI karelo, te divase baMne pakSone sAkSIo AvI pahoMcyA. rAjA pUrvAbhimukha beTho, jamaNI bAju saMgha beTho, DAbI bAju potAnA parivAra sahita sunaMdA beThI. rAjAe kahyuM ke, tamArA ane enA mATe ATalo niyama che ke, "nimaMtrelo bALaka je dizAmAM jAya teno A bALaka."
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 235 have prathama koNa nimaMtraNa kare, to rAjAe kahyuM ke, "dharmamAM puruSa zreSTha gaNAya che, mATe prathama bolAvanAra pitA che." A pramANe rAjAe kahyuM, eTale sunaMdA tarapha sneha batAvatA nagaraloko kahevA lAgyA ke, nA nA - ema nahi, paraMtu prathama A bemAMthI mAtA duSkarakAriNI hovAthI mAtAne prathama bolAvavA ApavI, vaLI mAtA bALakane pratye ativAtsalya ane sattvavALI gaNAya che. eTale mAtA ratnajaDita evA azva, vRSabha, hAthI, uTa vagere ramakaDAM batAvIne atikomaLa snehALa karuNApUrNa vacano vaDe atidayAmaNuM mukha karatI kahevA lAgI ke, "he vaja ! A bAju Ava.' A sthitimAM bolAvatI mAtAne te joto rahelo che. vaLI manamAM vicAre che ke, "ahIM beThelA saMghanI avajJA karIza, to lAMbA kALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDaze. bIjuM huM pravrajyA svIkArIza, eTale mAtA paNa nakkI dIkSA leze ja." ema vicAratA bALake mAtAe traNa vakhata bolAvyo to paNa Avato nathI. tyArapachI pitAe potAnA hAthamAM rajoharaNa uMcuM karI batAvyuM, eTale kamalapatra sarakhA locana yugalavALo ane caMdramaMDala samAna AlhAdaka mukhavALo thAya. vaLI pitAe kahyuM ke, "he vaja! jo puNya kArya karavAnI IcchA hoya to, kamara dUra karanAra A uttama prakAranA dharmanA dhvajarUpa rahoharaNane jaldI grahaNa kara." tarata ja teNe ekadama pitA pAse jaIne rajoharaNa grahaNa karyuM, loko utkRSTa siMhanAda karIne bolavA lAgyA ke, dharmano jaya jayakAra thayo. tyArapachI mAtA vicAravA lAgI ke, "mArA bhAie, bhartAra ane atyAre putre paNa pravrajyA grahaNa karI, to have mAre konA mATe gRhavAsa karavo ?' ema vicArI teNe paNa pravrajyA aMgIkAra karI. have stanapAnano paNa tyAga karyo, te dravyathI saMyata thayo. haju paNa sAdhvIo pAse rAkhelo che, kAraNa haju vihAra yogya thayo nathI. temanI samIpamAM raheto ane sAdhvIo agyAra aMga bhaNatI hatI, tene sAMbhalI-sAMbhaLIne paNa pote agiyAra aMga zIkhI gayo. eka pada mAMthI te so padonuM smaraNa karI zake tevI tenI padAnusArI buddhi hatI. jyAre te AThavarSanI vayavALo thayo, tyAre gurue tene potAnI pAse sthApana karyo. vihAra karatAM karatAM avaMtimAM gayA ane bahAra udyAnamAM nivAsa karyo. koika samaye tIvra dhArAvALo satata varasAda paDavA lAgyo. varasAda cAlu paDato rahevAthI bhikSA mATe ke bIjA prayojana mATe sAdhu bahAra jaI zakatA nathI. te samaye vajanA pUrva bhavanA jaMbhaka nAmanA mitra devo te pradezamAM pharavA nIkaLelA. temanA jovAmAM vajamuni AvyA eTale temane te muni upara bhakti ane anukaMpA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pragaTI muninA pariNAmanI parIkSA ka2vA mATe devoe vaNikanA sAthenuM, tathA baLada gADAM AdinAM rUpo vikuryAM ane sAthe eka pradezamAM nivAsa karyo. bhojana-pANI taiyAra thayAM eTale vaNikoe AvI bALa muni vajrane vaMdanA karI gocarI padhA2vAnuM nimaMtraNa karyuM. gurunI AjJA pAmelA te dhanya vajra muni vahoravA nIkaLyA. dhIme dhIme thoDo thoDo varasAda paDato hato, te jyAre baMdha thayo, te samaye atiAdara pUrvaka bolAvavA lAgyA. ghaNe dUra sudhI gayA, tyAre te pradezamAM vajramuni dravyAdikano tIvra upayoga karavA lAgyA. dravyathI A pusse puSya-kUSmAMDa phaLa arthAt koLAphaLano banAvela padArtha che, vaLI kSetrathI A ujjayinI nagarI che, kALathI kRSNapakSa ane varSAkALa che, bhAvathI pRthvIne sparza karyA vagarano paga addhara che ane netro miMcAyAM vagaranAM che, vaLI atyaMta cittanA AnandavALA A devo che. ema jANyuM ke, 'A to devatAo che. huM mAnuM chuM ke, AmAM kaMIka chetaravAno prasaMga che.' tethI te na vahoryuM - eTale te devo prasanna thayA ane kahyuM ke, 'ame kautukathI tamArA darzana mATe AvyA chIe' tyArapachI aneka devatAi ane manuSyonAM vividha prakAranAM rUpo vikuravI zakAya tevI vaikriya vidyA temane ApI. pharI paNa jeTha mahine sthaMDilabhUmi gayA hatA, tyAM devatAo ghebaranI bhikSA ApatA hatA, te vakhate paNa AgaLanI jema dravyAdikano upayoga mUkyo, eTale sadbhAva jANI te grahaNa na karyuM. pharI tuSTa thayelA devoe nirAbAdhapaNe AkAzamAM gamana karI zakAya tevI vidyA ApI. te vidyAnA prabhAvathI mAnuSotta2 parvata tarapha AkAzamAM gamana karI zakAya. ati baLavAna deva samudAya paNa temanA gamanamAM skhalanA karavA samartha thai zake nahi. AvI rIte bAlyakALamAM paNa aneka adbhuta sthAna pAmelA te vajra muni gurunI sAthe pura, naga2 ane gAmomAM vicaratA hatA. ''bAlasUryanAM kiraNarUpa pagalAM moTA parvatanA upara paDe che, tejanA-parAkramanI sAthe janmelAone vaya sAthe saMbaMdha hoto nathI." sAdhvIonI vacamAM rahetA rahetA teNe je aMgo grahaNa karyAM hatAM, temAMthI eka pada smaraNa karatAM ja sarva pado yAda AvI jatA hatA. vaLI jyAre sAdhu pAse rahevA lAgyA, tyAre te ja aMgo spaSTapaNe bhaNI gayA. vaLI je koi sAdhu pUrvagata zruta bhaNatA hatA, te paNa kAnathI sAMbhaLI sAMbhaLIne teNe jaldI bhaNI lIdhuM. alpaparizramathI paNa te lagabhaga bahuzruta thaI gayA. tene bIjA sAdhuo sAdhukriyAnAM nAnAM nAnAM sUtro bhaNAvatA hatA ane kahetA hatA ke, 'A sUtra gokhIne taiyAra karo.' te vakhate bhaNAvanAra samakSa nAnAM nAnAM sUtro-jANe AvaDatAM ja nathI, tema
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 237 temanA dekhatAM gokhyA kare ane bIjAM pUrvanAM sUtro bhaNatA sAMbhaLe, te paNa upayogapUrvaka kAnathI saMbhaLI yAda karI letA hatA. have koIka samaye madhyAhna samaye AcArya mahArAja bahAra sthaMDilabhUmie gayelA hatA ane sAdhuo bhikSA mATe gayA hatA, te samaye upAzrayanA vasatipAlaka tarIke vajrane sthApana karyA hatA, potAnA bAlacApalyanA ane kutUhaLanA kAraNe sAdhuonA viTiyAo maMDalanA krame goThavyA. jANe sAdhuo sAme vAcanA levA beThA na hoya, vacce pote besIne samudranA kSobha sarakhA gaMbhIra zabdathI pUrvagata aMgonI vAcanA ApavA lAgyA. e samaye prathama guru mahArAja bahArathI AvI pahoMcyA ane vAcanAno zabda sAMbhaLyo. vicA2 ka2vA lAgyA ke, 'munio mArA pahelAM jaldI AvI gayA ke zuM ? nahIMtara Azabda kono haze ? bahAra ubhA rahIne ekAgratAthI sAMbhaLavA lAgyA, tyAre jANyuM ke A sAdhuono zabda nathI, paNa vajano che. tene kSobha na thAya tethI vaLIne pAchA haThI gayA ane thoDA samaya pachI moTA zabdathI nisIhi zabda gurue kahyo. aticakorapaNAnA guNathI te zabda sAMbhaLIne sarva viTiyAo je je sthAnanA hatA, tyAM goThavI dIdhA ane gurunA hAthamAMthI dAMDo grahaNa karyo. gurunA pagonI pramArjanA karI. siMhagiri paNa ciMtavavA lAgyA ke, 'A to atizaya zruta-ratnano bhaMDAra che, to 2khe koithI parAbhava na pAmo. A sAdhuone Ano guNotkarSa jaNAvI dauM, jethI karIne tenA guNane ucita vinaya kare. rAtri samaye ekaThA thayelA sAdhuone e pramANe kahyuM ke, 'ame be traNa divasa bIjA gAma javAnA chIe. ane tyAM rokAizuM" tyAre yoga vahana karanAra ane vAcanA lenAra sAdhuoe pUchyuM ke, 'amArA guru koNa ?' gurue kahyu ke, 'vajra' svabhAvathI ja guruvacanamAM vizvAsavALA vinayalakSmInuM kulagRha evA te munisiMhoe te gurunuM vacana pramANabhUta mAnyuM. (200 granthAgra) 'guruvacananI zraddhA karanAra siMhagirinA vinIta ziSyonuM kalyANa thAo ke 'vaja tamane vAcanA Apaze.' e gurunA vacanathI koie paNa gurunuM vacana na avagaNavuM' prabhAta-samaya thayo, te samaye vasati-pramArjanAdi kAryo karyAM, kAla-pravedana Adi vinaya vajramunino teo ka2vA lAgyA. zrI siMhagiri guru pachI je moTA hoya, tene yogya evA prakAranI niSadyA-besavAnuM Asana sarva sAdhuoe ekaThA maLIne taiyAra karyuM. vajra tenA
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda upara vagara saMkoce Asana jamAvI besI gayA. jeone piMchAMnI kaLA karatAM AvaDe che. evAM moranAM baccAo sarovaramAM jaLapAna karIne tene pITha ApatA nathI, te temano svabhAvaja kahI Ape che." te ziSyo je pramANe guruno vaMdanAdi vinaya karatA hatA, te pramANe ja vajamunino vinaya karatA hatA. teo paNa daDha prayatnapUrvaka sarvane vAcanA ApatA hatA. vaLI je alpabuddhivALA hatA, teo paNa tenA prabhAvathI viSamarUpavALA AlApako manamAM sthirapaNe samajavA lAgyA. bhaNanAra sAdhuo vismaya manavALA thai pote AgaLa bhaNI gayelA AlApako paNa jemAM potAne ochI samajaNa paDelI, tevA aneka AlApako pUchavA lAgyA. jema jema koI pUche che, tema tema dakSatAthI alanA pAmyA vagara tarata ja javAba ApavA lAgyA. AnaMdita cittavALA teo mAMhomAMhe kahevA lAgyA ke, "jo keTalAka divase gurumahArAja tyAM ja sthiratA kare, to ApaNo A zrutaskaMdha jaldI samApta thAya, ane guru pAse to lAMbA samaye pUrNa thaze. vajamuni eka ja poriSImAM te sarvane vAcanA Ape che. tethI ciMtAmaNiratna karatAM paNa adhika atyanta sarvane mAnya banyA. nirmala maNidarpaNatalamAM jema rUpanAM pratibiMbo ekadama paDe, tema nirmalaguNovaDe nirmala svarUpavALA sajjananAM hRdayomAM vajanAM vAcanAnAM vacano te pramANe pratibiMbita thayAM. vajamuninA guNo sAdhu-samudAyamAM jANavAmAM AvyA, AcArya bhagavaMta paNa pAchA AvI gayA. have bAkI rahela zrata paNa ene bhaNAvavuM ema manamAM karelA saMkalpavALA siMhagirie caraNamAM paDelA sAdhuone pUchyuM ke, "tamAro svAdhyAya sukhapUrvaka thayo ?' tyAre atiprasanna vadanakamaLavALA te sAdhuo kahevA lAgyA ke, "Ane ja amArA vAcanAcArya banAvo." tyAre gurue kahyuM ke, "A (vaja) tamArA manorathone pUrNa karanAra jarUra thaze. atyAre to mAtra A gupta guNagaNavALo tamArAthI parAbhava na pAme, ajANapaNAmAM A jJAnInI rakhe tame AzAtanA na karI beso, tamone e khAtrI karAvavA mATe ame bIje gAma gayA hatA. nahi pragaTa thayelA guNovALo samartha puruSa paNa koi vakhata tiraskAra pAme che, kASThanI aMdara chUpAyela agni laMghana karI zakAya che, paNa saLagelo agni saMghI zakAto nathI." atyAre to zrutavAcanA ApavA mATe yogya nathI. kAraNa ke (yogavahana-tapa vinaya karyA vagara) kAnanI corIthI sAMbhaLIne teNe zruta grahaNa kareluM che." 'utsAra kalpanI TUMkI vidhithI tene huM vAcanA devA lAyaka karIza, pachI prathama poriSImAM A bhaNAvavA mATe zaktimAna thaze. atyaMta buddhizALI hovAthI te jeTaluM grahaNa kare, teTaluM zrata ApavA lAgyA.emAM divasanuM pramANa gaNyA sivAya AcArya
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 239 bhagavaMte zrata ApavAnuM kArya AraMbhya. bIjI poriSImAM tene artha kahevAmAM AvyA jethI te baMne kalpone samucita banyA. A pramANe temanA divaso pasAra thavA lAgyA, "ziSyo cAra prakAranA che, (1) atijAta, (2) sujAta, (3) hInajAta A traNe anukrame eka eka karatAM hIna hoya che, sarvahIna svarUpa kuliMgAla-kulAMgAra samajavo." prathama atijAta ziSya gurunA guNothI adhika hoya, bIjo sujAta gurunA sarakho hoya, trIjo hInajAta gurunA guNathI kaMika ochA guNavALo hoya ane cotho kulAMgAra nAma sarakhA guNavALo arthAt kulamAM aMgArA sarakho kalaMka lagADanAra hoya." te ja pramANe kuTuMbInA putro mATe paNa samajI levuM. temAM vajamuni siMhagirine AzrIne atijAtaadhikaguNavALA thayA. kAraNa ke pravacananA artho adhika jANanAra hatA. gurune paNa keTalAka zaMkita padArtho hatA, tenA paNa artho teNe spaSTa kahyA. siMhagiri pAse jeTaluM dRSTivAda zrata hatuM, teTaluM zruta temanI pAsethI grahaNa karyuM. gAma, nagara, khANa, paTaNa AdinAM pApone dUra karatAM, vihAra karatAM karatAM dazapura nAmanA nagaramAM padhAryA. te samaye ujjayinI nagarImAM bhadragupta nAmanA AcArya vRddhAvasthAnA kAraNe tyAM sthiratA karIne dazeya pUrve bhaNAvatA hatA. temanI pAse sigirijIe be munio sAthe vajamunine bhaNavA mATe mokalyA. bhadragupta AcArye rAtre svapnamAM evuM joyuM ke, "koI paroNAe AvI mArA pAtramAM pUrNa bharelA dUdhanuM ekadama saMpUrNa pAna karyuM.' prabhAtakAla samaye gurue sarva sAdhune te vRttAnta kahyo. svapnano paramArtha na samajelA eka-bIjAne pUchavA lAgyA, tyAre gurue kahyuM ke, svapnanuM phala haju samajyA nathI. atimahAbuddhizALI koi paroNo Aje ahiM Avaze, te mArI pAse raheluM sarva pUrvagata zruta grahaNa karaze. - svapnanuM phala A samajavuM. bhagavAna vajasvAmI te rAtre te nagaranI bahAra vasyA. darzananAM utkaMThita manavALA hovA chatAM temanI vasatimAM na gayA. caMdrane dekhIne jema kumudanAM vano vikasita thAya, jema meghathI moranAM maMDalo harSa pAme, tema AcAryapravara paNa AgaLa sAMbhale tevA guNavALA vajamunine dekhIne harSa pAmyA. jenA ujvala yazathI pRthvImaMDala zobhI rahela che, e ja A vaja che-ema jANyuM, eTale bebhujAo prasArIne savage tenuM AliMgana karyuM. sthAnika munivaroe paroNA munionAM AgatA-svAgatAdika vinaya-bahumAna karyA, krama karIne temaNe saMpUrNa daze pUrvonuM adhyayana karyuM. jyAM jyAM uddeza karavAnA hatA, tyAM tyAM anujJA paNa karavAmAM AvatI hatI, kAraNa ke, temAM A krama che ja. anukrame tyArapachI dRSTivAda mahAAgamasUtra ane tenA artho paNa
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pAmyA. siMhagiri paNa vajanI jema dazapura nagaramAM AvI pahoMcyA ane zrI siMhagiri guru vajamunine AcAryapada arpaNa karavA taiyAra thayA, pahelAnA paricita chaMbhaka devatAo paNa A samaye AvI pahoMcyA. teoe zreSTha devatAi puSpa ane gaMdhanI vRSTi karavA pUrvaka mahAmahotsava pravartAvyo. zaradaRtunA taruNa aruNodayanI jema AcAryapada prApta karyA pachI bhavya jIvorUpI kamaLone vikasita karanAra adhikatara pratApavALA thayA. varSAkALa sivAya vihAra karanArA, jo ke pote potAnA guNonuM kathana na karatA hovA chatAM ApoApa temanA guNo svayaM jANI zakAtA hatA. kAraNa keguNa-samudAyano A svabhAva svayaM pragaTa thAya che. varSAkALamAM kadaMba jo ke vananI jhADImAM chUpAyela hoya che, to paNa bhramaro ane madhukarIo vaDe potAnI gaMdhathI jANI zakAya che. agni kyAM nathI jaLAvato, A jagatamAM caMdra kyAM prakAza nathI karato, zreSTha lakSaNa dhAraNa karanAra puruSo kyAM pragaTa nathI thatA ? siMhagiri gurue vajAcAryane potAno gaNa samarpaNa karyo ane AyuSya-samaya pUrNa thavA Avyo, tyAre bhaktapratyAkhyAna karI samAdhipUrvaka kALadharma pAmI mahaddhika deva thayA. pAMcaso munivarothI parivarelA vajasvAmI bhagavaMta paNa jyAM jyAM vihAra karatA hatA, tyAM tyAM haMmezAM tIrthanI prabhAvanA thatI hatI. traNe bhuvananA guNIpuruSonAM guNa-kIrtana e tIvra AnaMda utpanna karanAra thAya che, paraMtu vartamAnakALamAM to ati-adbhuta guNaratnonuM bhAna hoya to vajasvAmI che. have kusumapura nAmanA nagaramAM suMdara kIrti pAmelA dhana nAmanA zreSThI hatA, tene lajjA ane saubhAgyAdi guNavALI manohara mAryA hatI. temane potAnI dehakAMtithI khecarI (vidyAdharI) ane devAMganAonA rUpathI caDiyAtI kanyA hatI, je bharayauvanavayane pAmI, te zeTanI uttama yAnazALAmAM rahelI sAdhvIjIo dararoja vajasvAmInA zarada-caMdra samAna ujjavala guNonI stuti karatA hatA, jevA ke - "A akhaMDita zIlaguNasaMpanna che, bahuzruta jJAnI che, prazama guNa paNa anupama che, guNanA bhaMDAra che, enA jevA sarvaguNasaMpanna bIjA AtmAo zodhyA paNa maLatA nathI. te zeThaputrI sAdhvIjInA mukhethI mahAguNo sAMbhaLIne vajasvAmI viSe atidaDha anurAgavALI banI. vajamAM daDha manavALI banelI te potAnA pitAne A pramANe kahevA lAgI ke, "jo mAro vivAha vajanI sAthe thaze, to huM tenI sAthe lagna karIza, nahitara vALAothI bhayaMkara evA agninuM ja mAre zaraNa karavuM, te sivAya bAjuM koi mAre zaraNa nathI. sAdhvIoe tene kahyuM ke, "uttama kulamAM janmelI bAlikAo svayaMvarane pasaMda karIne bolatI nathI, vaLI
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 241 vajasvAmI to sAdhu che, eTale vivAha to kadApi kare ja nahi." "jo vaja mArA svAmI nahi thaze ane lagna nahi karaze to nakkI huM paNa dIkSA aMgIkAra karIza - A prakArano mAro nizcaya che.' bhagavaMta vajasvAmI paNa vihAra karatA karatA krame karI pATalIputra padhAryA. himasarakhA ujvala yazasamUhavALA vajasvAmInuM Agamana sAMbhaLIne AnaMdi thayelA rAjA potAnA parivAra sahita jyAM sanmukha javA nIkaLyo, to ToLe ToLe samudAyarUpe nagaramAM AvatA sAdhuone joyA. temanA dekhAvaDA zarIra dekhIne rAjA pUchavA lAgyo ke, "A ja vajasvAmI che ke bIjA che ?" e pramANe vikasita netravALA rAjA ane loko dUra dUra najara karavA lAgyA tyAre aneka muni-masUhathI parivarelA temane joyA. ghaNA bahumAna-pUrvaka ghaNA lokone ekaThA karI mastakathI abhinaMdana ane vinayanAM vacano bolavA pUrvaka stuti karI. nagaranA udyAnamAM nivAsa karyo, tyArapachI kSIrAzravalabdhithI lokonA mohane nAza karanArI dharmakathA kahevI zaru karI. "je vaibhavo saMsAramAM ApaNI najara samakSa dekhAine tarata nAza pAmavAvALA che, vividha sukho ane duHkho kSaNavAramAM palaTAI javAnA svabhAvAvALAM che, saMyoga ane viyoga kSaNamAM utpanna thaI nAza pAmavAvALA che. AvA prakAranA saMsAramAM lagAra paNa sukha nathI. je mATe kahevuM che ke, "kaThora pavana vaDe calAyamAna thayela kamalapatranA agrabhAga para rahela jalabindu sarakhuM A jIvatara paNa caMcaLa che.' caMcaLa lavaMgapatranI zreNIthI adhika capaLa snehapariNAmo che, navIna mameghanA zikhara para rahela vijaLInA camakArA samAna aticaMcaLa lakSmI che, lokonA yauvananA vilAso hAthInA kAnanA tADana sarakhA asthira che. sukha-duHkhasvarUpa karmapariNatino pratikAra karavo anivArya che; tethI karIne A saMsAramAM jinadharmane choDIne koi paNa zaraNa nathI. A jagatamAM mAtra eka dharma ja vAtsalya rAkhanAra che, dharmathI niravadya dhAnya ane dhananI paNa prApti thAya che, atinirmala dharmanA prabhAvathI durgatinAM tINa duHkho pama rokAya che, dharmathI nirbhara bhoga-sukhasAmagrI, paralokamAM devaloka ane dharmathI paraMparAe prazaMsanIya uttama mokSasukha thAya che." dharmadezanA sAMbhaLIne nagaraloka sahita rAjA atyaMta AkarSita hRdayavALo banyo. potAnA mahele pahoMcIne vajasvAmInA svarUpanI prazaMsA karavA lAgyo. te sAMbhaLIne aMtaHpuranI strIo vismaya pAmIne rAjAne vinaMti karavA lAgI ke, "he nAtha ! ame paNa temanA svarUpane jovAnI icchA rAkhIe chIe. atitIvra bhaktithI paravaza manavALA
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda rAjAe sarva rANIone temanAM darzana karavAnI anumati ApI, eTale aMtaHpuranI ramaNIo vajasvAmI pAse pahoMcI.' atizaya darzananI utkaMThAvALI zreSThiputrI paNa A vRttAnta sAMbhaLIne ekadama temanI pAse javA Atura banI. 'temane jaldI kema dekhuM ?' ema vicAratI pitAjIne vinaMti ka2vA lAgI ke, 'he pitAjI ! saubhAgIomAM ziromaNi samAna evA vajrane ja mane samarpaNa karo athavA mArA jIvatarane jalAMjali Apo.' tyArapachI sarvAlaMkArathI vibhUSita banelI aneka sakhIothI parivarelI apsarA sarakhI banI. vaLI tenA pitAe kroDa sonaiyA paNa sAthe lIdhA ane tyAM pahoMcyA, eTale vajasvAmIe vistAra sahita dharmanuM svarUpa saMbhaLAvyuM. loko dharmazravaNa karIne kahevA lAgyA ke, 'mAtra temanuM rUpa adbhuta che, tema nathI, paraMtu temano svara ane saubhAgya paNa caDiyAtA che, A traNe jagatamAM AnI rUpa-lakSmIne asura, sura, vidyAdhara koinI sAthe sarakhAmaNI karI zakAya tema nathI. arthAt AnA samAna koinuM rUpa nathI. have vajasvAmIe sabhAnuM mAnasa pArakIne te ja kSaNe hajAro patravALuM suvarNakamaLa vikuryuM ane tenA upara ujvala udyotamaya vijaLInA puMja hoya tenA sarakhA tejasvI rUpavALA pote virAjamAna thayA. te samaye evA prakAranuM vaikriya rUpa vikaryuM ke, jANe kAmadevanA lAvaNyano nidhi na hoya ! tevA zobhavA lAgyA. have loko bolavA lAgyA ke, 'A to temanuM suMdara svAbhAvika ja rUpa che.' vaLI ciMtavyu ke, 'AvuM rUpa dekhIne strIone prArthanIya banIza' ema karIne prathama to rUpa na batAvyuM. jyAre rAjAe kahyuM ke, ''emano ATalo prabhAvAtizaya che ?' tyAre vajasvAmIe anagAranA guNonuM svarUpa temane samajAvyuM vaLI jaNAvyuM ke, tapaguNanA prabhAvathI anagAra sAdhuomAM evA prakAranI zakti hoya che ke, asaMkhyAtA jaMbudvIpa sarakhA dvIpomAM na samAi zake teTalAM vaikriya-zarIranAM adbhuta rUpo vikurvaNA karavAnI zakti dharAve che. to tamone ATaluM mAtra rUpa jovAmAM cittamAM ATalo moTo camatkAra kema thayo ? A samaye vajasvAmIne vaMdana karIne dhanazreSThi prArthanA karavA lAgyA ke, 'he prabhu ! kAmadevanI bhAryA-2tinA rUpane harAvanAra, sarva suMdarIomAM caDiyAtA rUpavALI atizaya saubhAgya-lAvaNyAdi guNane dhAraNa karanAra mArI A putrI che, to kRpA karIne Apa tenuM pANigrahaNa karo. mahAmativALA puruSo ucita kramane pAlana karanArA hoya che.' tyA vajrasvAmI bhagavaMta bhogone viSanI upamAvALA asArvarUpe kahevA lAgyA. bhayaMkara phaNATopavALA sarpanI mAphaka manuSyone A bhogo karuNApAtrabanAve che - arthAt duHkha ApanAra nIvaDe che, athavA to taravAranIdhAra para copaDela madhane cATavA
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 243 sarakhA eThale ke madhano alpa svAda karanAranI jillA jema chedAI jAya che, tema saMsAranA alpakAlIna thoDA viSayasukhanA bhogo dIrghakALanAM nArakI AdinAM duHko ApanAra thAya che. athavA to kiMpAkavRkSanA phaLa dekhAvamAM, svAdamAM, sugaMdhamAM madhura dekhAvaDAM ane sugaMdhI hoya che paNa khAnAranA prANa jaldI uDI jAya che. mATe masANabhUmi samAna A bhogo aneka bhayanA kAraNarUpa che. vadhAre keTaluM kahevuM ? cAre gatimAM duHkhanuM mahAkAraNa hoya to A viSayabhogo che, to kalyANanI kAMkSAvALo kayo zalya sarakhI te strIomAM rAga karanAra thAya ? jo ene mAruM ja prayojana hoya, to mahAvratone aMgIkAra kare. tyArapachI moTo mahotsava karIne teNe dIkSA aMgIkAra karI. padAnusArI labdhivALA bhagavaMta mahAparijJA nAmanAM pUrvanA adhyayanamAMthI viccheda pAmelI gaganagAminI vidyAno uddhAra karIne tema ja jaibhaka devatAe ApelI vidyAnA prabhAvathI icchA pramANe AkAzamAM gamana karanAra mahAbhAgyazALI banyA. koika vakhata bhagavaMta pUrvanA deza taraphathI vihAra karatA uttarApatha tarapha gayA. tyAM duSkALa paDyo. tyAMthI vihAra karIne bIjA gAma vihAra karI zakAto nathI, te samaye kaMThe AvelA prANavALo saMgha bhagavaMtane vinaMti karavA lAgyo ke, "Apa sarakhA vidyAvaMta ane jJAnanA bhaMDAra tIrthAdhipati hovA chatAM zreSTha guNonA saMghAtavALo A saMgha ArtadhyAnane AdhIna bane ane mRtyu pAme te yukta na gaNAya." tyAre paTavidyAthI jyAre (zramaNa) saMghane paTa upara caDAvatA hatA, tyAre gAyo carAvavA gayela eka zayyAtara dvija tyAM AvI pahoMcyo. teNe dekhyuM ke A sarve uDavAnA che, eTale potAnA mastakanI vALanI coTalIne dAtaraDAthI kApIne vajasvAmI bhagavaMtane kahevA lAgyo ke, "he bhagavaMta ! huM paNa tamAro kharekharo sAdharmika thayo chuM.' karuNA-samudra evA bhagavaMte teno svIkAra karyo. jagatanA sarva jIvone hitakArI evA zrutAcArane anusaranArA sAdharmika-vAtsalya karavAmAM ane svAdhyAyadhyAna karavAmAM udyamavALA teo caraNa-karaNamAM rakta banI tIrthanI prabhAvanA karatA hatA, jo pravacana-ciMtAmaNi guNanA advitIya bhaMDAra evA vajasvAmI sarakhA saMghanuM vAtsalya kare, to kharekhara A saMgha-vAtsalya e ja pravacanano sAra gaNAya. zAstranA jANakAromAM ziromaNi, atizreSTha guNavALA temaNe tevA prakAranI iriyAvahiyA karI. AvA prakAranI temanI advitIya gItArthatA jaya pAmo. jagatamAM keTalAka kArya karavA samartha hoya che, paraMtu samartha hovA chatAM paNa gItArtha hotA nathI, paraMtu A vajasvAmI munisiMha to atisamartha ane sAthe gItArtha paNa che, temane namaskAra karuM chuM. have dakSiNa dezanI mukuTa samAna evI purI nAmanI nagarImAM vihAra karatA karatA
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda AvI pahoMcyA. tyAM sukALa che, temaja zrAvako paNa ghaNA dhana-dhAnyanI samRddhithI bharapUra che. tyAM bauddhano bhakto ane jaina zrAvako vacce paraspara pota-potAnA caityAlayamAM puSpo caDAvavA mATe pratispardhA cAlI rahI hatI. sAdhuone, zrAvakone pratipakSIo parAbhava pamADatA hatA. have tyAMno rAjA bauddhadharmI hovAthI koika vakhate saMvatsarI parva AvyuM, tyAre AkhA nagaranAM tamAma jaina cetyAlayomAM puSpo ApavAnI manAi karI. parvanA divasomAM puSpo vagara bhagavaMtanI pUjA kevI rIte karavI ? te mATe sakiMca banelo sarva AbAla-vRddha zrAvakavarga vajasvAmI pAse AvI pahoMcyo. (300) vinaMti karI ke, "he svAmI ! tamArA sarakhA tIrthAdhipa hovA chatAM zAsananI laghutA thAya, to pachI zAsanonnati karanAra bIjA kone samartha gaNavA ? A pramANe khUbaja vinaMti karI, tyAre vajasvAmI tarata ja AkAzamAM upaDyA ane revA-(narmadA) nadInA dakSiNakinAre rahelI mAhezvarapurImAM pahoMcyA. tyAM mAlavadezanA madhyamAM manohara hutAzana nAmanA udyAnathI zobhita vyaMtaranuM maMdira hatuM. temAM bhamarAo vaDe rasapAna karAtAM sugaMdhathI bharelAM, vikasita evAM tAjAM puSpo dararoja kuMbha-moTA pramANamAM utpanna thatAM hatAM. sATha, eMzI ane so ADhakano anukrame jaghanya, madhyama ane utkRSTa kuMbha gaNAvelo che. pitAno mitra taDina nAmano mALI bhagavatane dekhIne ekadama AdarapUrvaka ubho thayo ane pUchyuM ke, "ApanuM Agamana kayA prayojanathI thayuM che ?" vajasvAmIe kahyuM ke, "mAre A puSponuM prayojana che.' taDita mALIe kahyuM ke, "mArA upara upakAra karyo'- ema kahIne snehapUrvaka puSpo arpaNa karyA. bhagavaMte kahyuM ke, "tame je pramANe guMthIne mALAo taiyAra karatA ho tema karo. agninA dhUmathI prAsuka prAyaH banI jaze eTalAmAM huM bIjAM puSpo grahaNa karIne pAcho vaLIza-eTale leto jaiza. tyArapachI teo nAnA himavAna parvatamAM rahelA padmadrahamAM rahelI zrIdevInA sthAnamAM pahoMcyA. te ja samaye devInI pUjA mATe teNe hajArapatravALuM zveta kamaLa chevuM hatuM, tenI sugaMdha atyaMta phelAi hatI. te ja samaye vajasvAmIne dekhIne te padma-kamalanuM nimaMtraNa karyuM. te kamala grahaNa karI pharI hutAzanavAmAM AvyA. tyAM divyAkRtimaya jenI upara uMcI hajAro dhvajAo pharakatI hatI ghugharIono raNakAra saMbhaLAto hato-evuM vimAna vikavyuM. temAM samagra puSpono samUha grahaNa karyo.' jaMbhaka devo jemAM divya saMgIta-vAjiMtranA zabdothI AkAza pUrI rahelA che - evA
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 245 tenA parivAra sahita ane jenA mastaka uparavikta urdhvamukha-kamala raheluM che, evA vajasvAmI kSaNavAramAM purI nagarImAM AvI pahoMcyA. AvA prakAranA netra ane karNane sukhakArI kutUhalane dekhIne Azcarya pAmelA bauddha bhikSuonA bhakto ema bolavA lAgyA ke, sarve devatAo paNa amAruM prAtihArya-sAMnidhya kare che - eTale AkAza bharAI jAya tevA zabdovALA vAjiMtra vagaDAvatA ane artha grahaNa karIne jeTalAmAM nagarathI bahAra nIkaLyA ane temanI rAha jovA lAgyA, teTalAmAM buddhavihArane ulaMghIne arihaMtanA maMdire pahoMcyA. tyAM devoe mahotsava karyo. te devoe vajasvAmInA karelA mahotsavane dekhIne loko jinapravacana viSe ati bahumAna karanArA thayA. AnaMdita cittavALo bauddhadharmI rAjA paNa suzrAvaka thayo. zAsanaprabhAvanA, pravacananI unnati mATe vidyA, dharmakathA, vAda, maMtra vagere pote meLavela labdhino upayoga karanArA AcArya vaja sivAya bIjA koNa hoya ? (sva-guru-stuti) digaMbaronA siddhAntarUpI samidha (kASTho) dvArA cetelA strInirvANane ucita pavitra vacanacAturI agni samakSa, tathA siddharAja prajApatipaNAne dhAraNa karatA hatA, te prasaMge jayazrIe jeno vivAha karyo, te devasUri sadA samRddhi pAmo. jaMgama yazasamUha sarakhA vajasvAmI aneka dezomAM jinazAsananI prabhAvanA karatA karatA vihAra karIne dakSiNadizAmAM padhAryA. tyAM kaphano vyAdhi thayelo. temAM auSadha levA mATe sAdhue sUMThano gAMThiyo Apyo. bhojana pachI vAparavA mATe kAna upara sthApana karyo, paraMtu te vAparavAno bhUlI gayA. - sAMjanA pratikramaNamAM muhapattinuM pratilekhana karatA suMTha AgaLa paDI, tyAre upayoga Avyo ke, "AgaLa koI vakhata na thayelo evo mane bhUlavAno pramAda thayo. A saMyamamAM pramAda karavo yogya na gaNAya. to have anazana karavuM-te hitAvaha gaNAya. lAMbA kALathI pAlana karela uttama samyakyAritrarUpa devakulikAnA zikhara upara ArAdhanA-patAkA caDAvavI e have mArA mATe pharajIyAta che. have bhAvamAM bAra varasano mahAduSkALa paDavAno che, ema jANIne prabhue vajasena nAmanA ziSyane dUra dUranA AghA pradezamAM mokalI Apyo. vaLI tene kahyuM ke, "he vatsa ! je divase kyAMIka lAkhanA mUlyavALI rAMdhelI khIra bhikSAmAM prApta thAya, te divasathI sukALa thaze ema samajavuM. have jyAre gAma, nagara, zahera moTAM puro vagere sthaLomAM duSkALa pravaryo, tyAre annanI kathA cAlI gaI, tyAre anyanI kathA kevA prakAranI thAya ? bhUkhathI zuSka loka thata je yukta che ke, gharane AMgaNe loka bhUkhathI zuSka thayA. aho ! sarva loka dha na karanAra
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ane nitya Akula thayA. bhikSAcaro bhikSAcaronI bhikSA paNa baLAtkArathI khUMcavI letA hatA, nagaranA mArgo, pAThAo zerIomAM mAMgaNI ane hADapiMjaro rajhaLatA hatA. mAtAo nAnAM bALakono, taruNa putro vRddha mAtA-pitAno tyAga karatA hatA. mArgomAM karoDo hADapiMjaronA karkaza aNagamatA zabdo saMbhaLAtA hatA. keTalAka loko rAMdhelA ane keTalAka kAcA mAMsa khAnArA banI gayA, kharekhara te samaya zvAna ane kAgaDAo mATe atisukALa banI gayo. AvA bhayaMkara duSkALamAM bhagavaMta potAnI vidyAnA baLathI dararoja vagara Apela AhAra lAvIne sAdhuone ApatA hatA. sAdhuone kahyuM ke, bAra varasa sudhI A pramANe AhatapiMDa khAvo paDaze, have to bhaktivALA zrAvaka kuLomAMthI paNa bhikSA prApta nahi thAya. "tamone have saMyamayogothI saryuM ema mAnIne jo tame Avo vagara Apela AhatapiMDa bhale vAparo, paraMtu jo saMyamanI sApekSatA rAkhavI hoya to bhaktakathAnAM paccakhkhANa karo arthAt jIMdagI sudhInA AhArano tyAga karo.' tyAre te sarve sAdhuoe kahyuM ke, "he svAmI ! AvA bhojanathI saryuM, anazana vidhithI ame avazya mahAdharma-svarUpa paMDitamaraNanI sAdhanA karIzuM." ArAdhanA karavAnI abhilASAvALA 500 saMyatonA parivArathI parivarelA zrI vajasvAmI siMhanI jema eka parvata najIka AvI pahoMcyA. tyAM bhagavaMte vizuddha saddharmanI dezanArUpa amRta-bhojana pIrasIne sAdhuone mahAsamAdhimAM sthApana karyA jIvana daramyAna karelA doSonI ane pAponI AlocanApUrvaka sAdhuoe anazana aMgIkAra karyuM. merunI jema aDola banI moTI zilAo upara teo besI gayA. jo ke, pahelAM vajasvAmIe eka bAlaziSyane anazana karatAM rokyo hato. Aje paNa tene kahyuM ke, "he vatsa ! tuM A ja nagaramAM rokAI jA. to paNa na rokAtAM eka gAmanI aMdara tene pAcho vALIne sthaviro parvata upara gayA. te bAlamuni paNa temanI pAchaLa pAchaLa pAchA AvyA ane pelA sAdhuo na dekhe tevI rIte parvatanI taLeTImAM anazana svIkArIne besI gayA. 'mane anazanamAM dekhIne anazanI sAdhuone asamAdhi na thAva' ema mAnIne temane darzana ApatA nathI. unALAnA divasonA madhyabhAganA samaye mahAzilAo khUba tapelI hovAthI temAM beThelA te mAkhaNanA piMDanI mAphaka kSaNavAramAM ogaLI gayA arthAt paMcasva pAmyA. bAlamuni samAdhimaraNa pAmyA, eTale te sthale devatAoe AvIne AnaMdapUrvaka vAjiMtronA zabdo sahita temano mahotsava karyo. bAlamuninA samAcAra sAMbhaLIne upara guyelA munio manamAM camatkAra pAmyA ke,
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 247 AvA bAlamunie uttama samAdhimaraNanI jaldI sAdhanA karI lIdhI." te munio bamaNo saMvega pAmyA ane vizeSa zraddhAvALA thayA. te kAraNe daDha dhyAna ane nirmala manathI ema vicAravA lAgyA ke- jo AvA bAlamunie paNa sAdhudharmamAM paramarthabhUta samAdhi-maraNanI sAdhanA karI, to lAMbAkALathI pALelI pravajyAvALA ApaNe uttamArtha kema na sAdhI zakIe ? parvata upara koIka pratyenIka devatA zrAvikAnuM rUpa vikarvIne upasarga karavA lAgI. AgaLa rahIne kahevA lAgI ke, "he prabhu ! kRpA karIne tamo sarve munio pAraNuM karo ane A khAjA, puDalA vagere manohara bhojana vAparo. "ApaNA ahiM rahevAthI A kSetrapALa devatAne aprIta thAya che... - ema dhArIne te parvatano tyAga karIne seMkaDo muni parivAra sAthe najIkanA bIjA parvata upara caDyA. dareka munivaroe tyAMnA kSetradevatA mATe kAussagna karyo; eTale pratyakSa thaine te devatAe sarve sAdhune vaMdana karIne kahyuM ke, "he munivaro ! Apa sarve nirvine jaldIthI uttamArtha-aMtima sAdhanA ahiM ja karo. Apa mahAtmAoe ahiM padhArI mArA upara mahAupakAra karyo che." zrI vajasvAmI munikuMjara ane bIjA anya sAdhuoe yathAyogya moTI zilAo upara besIne pAdapopagamana anazana karyuM. jJAna ane dhyAnanA nidhirU5 vajasvAmI ane sarve anazana karanAra munivarone atibahumAnathI rathamAM beThelA indra temane pradakSiNA ApI vaMdanA karI. te samaye te rathavaDe vRkSonAM zikharo vAmana thai gayAM, te Aje paNa te parvata upara te ja pramANe nIcAM vRkSo dekhAya che. lokoe tenuM guNaniSpanna thAvartagiri evuM nAma pADyuM, kAraNa ke vajasvAmIe te pradezamAM aMtima ArAdhanA karI hatI. gurunI sAthe uttama sattAvALA te sarve munivaro mahAsamAdhi-pUrvaka kALadharma pAmI vaimAnikamAM devapaNuM pAmyA. zAsana udayAta karanAra advitIya sUryarUpa evA te kRtajina asta thayA, tyAre dazapUrvanA jJAnano ane ardhanArAca saMghayaNano viccheda thayo. suMdara mativALA te vajasena munivara mahItalamAM vihAra karatA karatA anukrame nAgaravelanI ladA ane sopArInAM vRkSothI AcchAdita evA sopAraka nAmanA nagaramAM padhAryA. tyAM AgaLa jIva, ajIvAdika padArtha-samudAyanA arthane bhaNI gaNIne jeNe atisthira karelA che, temaja dharmamAM atizaya bhAvika evI isvarI nAmanI zrAvikA hatI. te mahAzrAvikA ciMtavavA lAgI ke, "dAna ApatAM ApatAM Aja sudhIno kALa pasAra karyo, have atyAre to atiAkaro taddana sukkA duSkALano bhISaNakALa AvI lAgyo che. piMDa ApanAranI jema kadAca deha-balidAnathI ApaNe jIvIe."
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda have topaMcatva pAmIe, to ja tenAthI ApaNuM kalyANa che. eka lAkhapramANa dhana kharcIne kSIranuM bhojana teNe taiyAra karyuM. have aMdara jhera nAkhIne pote bhakSaNa karavA bhAvanA karI. te zrArvika vicAravA lAgI ke "paMca namaskAranuM smaraNa karI huM kuTuMba sahita A jharamizrita bhojana karI prANono parityAga karIza, paraMtu kadApi bhIkha nahi mAgIza.' te sArthavAhI zrAvikA jeTalAmAM jhera cUrNa bhojanamAM nAkhavA taiyAra thaI, teTalAmAM jANe puNyathI AkarSAyelA hoya, tema vajasena muni tyAM AvI pahoMcyA. temanA darzanathI AnaMdita thayelI te ciMtavavA lAgI ke, "A yoga bahu suMdara thayo, yogya samaye supAtradAnano lAbha thayo, to temane pratibhAbhI pachI jheramizrita bhojana khAIne marIzuM." munine vaMdanA karI khIrathI pratilAbhI te vajasena muni pAse lAkhanA mUlyanI khIrano paramArtha pragaTa karyo. tyAre munie zrAvikAne kahyuM ke, "khIramAM jherana nAkhIza, maraNathI saryuM, kAraNa ke, AvatI kAle moTo sukALa thavAno che. zrI vajasvAmI guru mahArAje mane ekAMtamAM A pramANe kahyuM hatuM ke, ahiM bhayaMkara duSkALa che, mATe tuM dUra dezAvaramAM jA ane vihAra karatAM karatAM jyAM lAkhanA mUlyavALI pakAvelI khIra prApta thAya, te divasathI ja jANaje ke, have sukALa AvI pahoMcyo che." mATe he dharmazIle have joie teTalA pramANamAM anAjanI sulabhatA thaze, to vagara prayojane AvuM akAlamaraNa zA mATe pAmavuM ?" vaLI vajasena munie kahyuM ke, "sukALa thavAnA kAraNe tamo svastha cittavALA thAva. eTale kuTuMba samudAye ujjavaLa pravajyA svIkArIne potAnA sattvathI pavitra cAritranuM pAlana karavuM." A sAMbhaLIne romAMcita aMgavALI banI jherano tyAga karI munine vaMdanA karI icchA pramANe bhojana karyuM. divasanA chellA bhAgamAM dezAntarethI atipracura dhAnyathI bharelAM ghaNAM vahANo AvI pahoMcyAM, eTale tenAthI atisukALa pravaryo. vajasena munivaranI pAse zuddha cittavALA te sarvee niravagha dIkSA aMgIkAra karIne teo aneka sthaLe vicaravA lAgyA. A pramANe vajasvAmInA ziSya vajasena ane temanA ziSyonI vistAravALI paraMparA Aje paNa vicarI rahela che. (378 gAthA) Aje paNa dIkSA-vaDI dIkSA padArpaNa samaye nAmakaraNa karatAM dareka koTika guNa, vayurI (vaja) zAkhA... ityAdika bolI vajanI zAkhAnuM smaraNa karavAmAM Ave che. - A pramANe dharmadAsagaNikRta upadezamAlAnI 48mI gAthAnI TIkAnA vivecanamAM kahelI vajarSinI prAkRta kathAnA AcArya zrI hemasAgarasUrie karelo gUrjaranuvAda pUrNa thayo.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 249 [vi. saM. 2023 Aso vadi 7 maMgaLa tA. 21-10-70 zrI jaina jJAnamaMdira, dAdaramuMbaI.] aMteura-pula-bala-vAhaNehiM varasiri-gharehiM muNivasahA / kAmehiM bahuvihehi ya, chaMdijjaMtA vi necchaMti ||49 / / cheo bheo vasaNaM, AyAsa-kilesa-bhaya-vivAgo a / maraNaM dhamma-bhaMso, araI atthAu savvaI / / 50 / / dosasaya-mUla-jAlaM, puvarisi-vivajjiyaM jaI vaMtaM / atthaM vahasi aNatthaM, kIsa aNatthaM tavaM carasi ? ||51 / / vara-vaMdhana-maraNa-sedANo vAgo parivAre nalthi? | taM jai pariggahu cciya, jaidhammo to naNu pavaMco ||52 / / kiM Asi naMdiseNassa kulaM ? jaM harikulassa viulassa | Asi piyAmaho saccarieNa vasudevanAmu tti / / 53 / / vijjAharIhiM saharisaM, nariMda-duhiyAhi ahamahaMtIhiM / jaM patthijjai taiyA, vasudebo taM tavassa phalaM / / 54 / / vizeSa prakAranI suMdara strIonA samUharUpa aMtaHpura, nagaro, caturaMga sainya, hAthI, ghoDA, ratha vagere vAhano, akhUTa khajAno, ghaNA prakAranA cittane AkarSanArA-lalacAvanArA zabdAdika viSayonuM nimaMtraNa karavA chatAM uttama munio-sattvavALA sAdhuo tene IcchatA nathI. (49) suvarNa vagere artha-dhana tenAthI kAna, nAka, zarIrano cheda, karavata, kuhADA AdithI kapAvuM-cIrAvuM, bhAlAthI bhedAvuM, rAja taraphathI pakaDAvuM, zarIrane kaSTa bhogavavAnuM, tenA mATe krodhAdika karavA paDe, cora, luMTArA Adikano lai javAno bhaya, svajano sAthe vivAda ubhA thAya, dhana upArjana karavAmAM parizrama karavo paDe, rakSaNa karavA mATe ciMtA, bhaya, trAsa, vivAda, prANatyAga, zrutacAritralakSaNa dharmano tyAga, sadAcAranA pariNAmano lopa, arata, udvega A sarva viveka cukAve che. (50) vaLI 'graha sarakho A parigraha mahAgraha che, te dveSa karavAnuM sthAna, dhIraja khUTADanAra,
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kSamAno zatru, vighna karanAra daiva, ahaMkArano mitra, durdhyAna karavAnuM bhavana, kaSTa karanAra zatruM, du:kha utpanna karanAra, sukhano nAza karanAra, pApane nivAsa ka2vAnuM sthAna, DAhyAvivekIone mATe A parigraha kleza karAvanAra ane AtmAno anarthanAza karanAra che. vaLI A artha mahAvrata-cAritrano virodhI che, te kahe che. rAga-dveSa, prANivadha vagere seMkaDo doSonuM mULa kAraNa, mAchImAro jALamAM matsyone sapaDAve che, tema karmabaMdhanA jALasvarUpa evuM dhana"jo tuM vahana kare che, pUrvanA vajasvAmI, jaMbusvAmI, meghakumAra Adi maharSioe jeno vamana mAphaka tyAga karela che, evA anartha karAvanAra arthane jo tuM vahana kare che, to jyAre teM pravrajyA aMgIkAra karI che, te dhanane teM vamI nAkheluM che, evA tyAga karelA arthane vahana karavuM hatuM, to nirarthaka tapa-cAritra anuSThAnanuM kaSTa zA mATe Acare che ? (51) parigraha saMgraha karavAmAM vadha, baMdhana, maraNa, vividha prakAranI sarva kadarthanAo sahana karavI paDe che. parigraha ekaTho karavAmAM zuM bAkI rahe che ? A to yatipaNAno mAtra bahA2no ADaMbara che. nakkI parigraha saMgraha karanAra e sAdhupaNAmAM prapaMca samajavo. mAtra veSa-parAvartana karIne lokone ThagavA che, svakArya karanAra na hovAthI yatidharma e nakkI viDaMbanA ja che. (52) A pramANe bAhyagraMtha-tyAga kahIne upalakSaNathI kulAbhimAnarUpa AMtaragranthano tyAga ka2vA mATe kahe che - brAhmaNakulamAM janmelA naMdiSaNanuM kula kayuM hatuM ? paraMtu uttama cAritra-tapa guNanA prabhAvathI moTA harikulanA dAdA vasudeva nAmanA moTA rAjA thayA, tema ja vidyAdharIo ane rAjaputrIo 'huM e pati meLavuM, huM e pati meLavuM' - ema harSapUrvaka pati meLavavAmAM spardhA karatI hatI. aneka uttama kuLanI kanyAo te vasudevane pati meLavavA mATe prArthanA karatI hatI, te vasudevane phaLa maLeluM hoya to, AgalA bhavamAM karelA tapaguNanuM phaLa che. eTalekulanI pradhAnatA nathI, paNa guNanI pradhAnatA gaNelI che. vasudevanA pUrvabhavamAM thaelA naMdiSeNa muninI kathA kahe che - 59. vasudevanA pUrvabhava naMdiSaNamuninI kathA - magadhadezarUpa mahilAnA krIDAsvarUpa sAligrAmamAM gautamagotravALo kAmadevanA rUpa ane kAMti samAna eka vipra hato. tenI patnIne garbhadhAraNa karyA cha mAsa thayA eTale pitA, ane putra janmyo eTale mAtA paNa mRtyu pAmI. 'bALakane mAtanuM maraNa, yauvanavayavALAne
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 251 bhAryA-maraNa, vRddhavayavALAneputranuM maraNa A traNe moTAM duHkho kahelAM che." potAnA samagra svajanothI rahita evo paNa je A jIve che, te "na ghaTI zake tevAM kArya ghaDanAra devabhAgyano potAno vyApAra che. tenA azubhodaya karmanI sAthe te chokaro sarva lokone paNa aLakhAmaNo thai gayo. tenA pitAnI pAchaLa gharanI samRddhi paNa cAlI gai. anukrame ATha varSanI vayano thayo, tyAre jANe TIpelA hoya tevA viSama pAdayugalavALo, duMTInI sUMDha bahAra nIkaLelI hoya tevo, atikaThaNa ghaNA moTA peTavALo mAMsa vagarano, pragaTa hADakAM dekhAtAM hoya tevA vakSyasthaLavALo, viSama vAMkI bAhAovALo, laTakatA viSama hoThavALo, aticIbA moTA chidrayukta nAsikAvALo, jhINI capaTI kekarA-kANI dRSTivALo, ToparA jevA kAnavALo, trikoNa mastakavALo, mAkhIo jenA upara baNabaNI rahelI che vo kadrupo te pRthvIpIThamAM bhIkha mATe bhaTakato hato. magadhapurImAM bhamatAM bhamatAM tene potAnA mAmA maLI gayA. tyAM gharanAM kArya karavA lAgyo, jethI tenA mAmA gRhakAryamAM nizcita thayA. atisukhI sajjana loko paNa svabhAvathI durjana loko ane nagarajanoe tene ADuM-avaLuM mAmAthI viruddha samajAvI bhagAvyo. vacana-paraMparArUpa cokhA ane pArakI paMcAtarUpa gorasa-dUdhathI taiyAra thayela gaLI rAbaDIno svAda koI apUrva prakArano hoya che ! te bicArA bhANiyAne pADozI ane bIjAo caDAvIne bharamAve che ke, "he garIbaDA ! ahiM tAruM kaMi vaLavAnuM che ? mAtra kAma karIne tene khAvAnuM Ape che. bIjA nokarane lAve, to tene AjIvikA-pagAra Apavo paDe, tuM to maphatiyuM kAma karanAra ThIka maLI gayo che. tane to kazuMya ApatA nathI. lokoe Ama samajAvyo, eTale enuM mana kAma karavAmAM pAchuM paDyuM. mAmAnA gharanA kAryamAM pUratuM dhyAna Apato nathI. mAmAne vRttAntanI khabara paDI, eTale samajAvyo ke, lokonA kahevA upara dhyAna na ApIza. tArA mATe mane dareka pUrI ciMtA che. mAre atizaya rUpavALI A traNa putrIo che, temAMthI moTInuM lagna tArI sAthe karI ApIza. tenA vacanathI vaLI tenuM mana svastha thayuM ane gharakAryo sArI rIte karavA lAgyo. kanyA varavA lAyaka thaI, eTale putrIne kahyuM ke, "he vatsa ! atizaya sArA svabhAvavALA bhartArane svIkAra." putrIe kahyuM, "he pitAjI ! mAruM ramaNa thAya to paNa tene huM nahi paraNIza." pharI khedamanavALo thayo, tyAre mAmAe kahyuM ke, he vatsa ! bIjI putrI ApIza. vivAdasamaya thayo, tyAre bIjIe paNa dhUtkAra karI nApasaMda karyo. trIjInA paga dhovA ityAdita vinayopacAra karavA pUrvaka dararoja lagna karavAnI vAta kare che, to te paNa Akroza karIne ghUMke che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyArapachI potAnAM atizaya durbhAgyanA duHkhathI dubhAelA manavALA teno A traNee tiraskAra karyo, eTale gharamAM kyAMya zAMti na meLavato te tyAMthI bahAra nIkaLI gayo. bhojana, vastrAdika vagarano pRthvIpIThamAM dInamanathI bhaTakato, bhikSAvRtti karI jIvananirvAha karato hato. bhikSAthI udarapUrti thatI na hatI, bhUkha lAgatI hatI, atiroga, zoka, durbhAgyathI bhayaMka2 duHkhI thaelo evo te ciMtavavA lAgyo ke, 'mArA jIvatarane dhikkAra thAo.' 252 'manuSyapaNuM samAna hovA chatAM, indriya-samudAya dareka sarakho hovA chatAM huM bhikSAthI jIvuM chuM ane bIjA bhAgyazALIo ahiM AnaMda bhoga-vilAsa kare che. eka manuSya evo zoka kare che ke meM koine kaMipaNa dAna ApyuM nathI. jyAre huM tenAthI viparIta zoka karuM chuM ke Aje mane bhikSAmAM kaMi prApta thayuM nathI ane tenAthI viparata zoka karuM chuM ke Aje mane bhikSAmAM kaMi prApta thayuM nathI ane Ama phlezAnubhava karuM chuM. keTalAka dharma karavA mATe potAnI ghaNI lakSmIno tyAga kare che, jyAre ghaNA sthAnamAM jarjarita thaeluM evuM A ThIbaDuM paNa huM tyAga karI zakato nathI. potAne suMdara taruNIo svAdhIna hovA chatAM eka manuSya tenA upara AMkha paNa karato nathI, jyAre huM to mAtra saMkalpa karIne tenA viSayano saMtoSa vahana karuM chuM. (25) eka bhAgyazALI puruSane cAraNa loko 'tamo jaya pAmo, lAMbA kALa sudhI jIvatA raho, AnaMda pAmo'- ema stuti kare che, jyAre huM to vagara kAraNe bhikSA mATe gayo houM to paNa mArA upara loko Akroza-tiraskAra kare che. keTalAko kaThora vacana bolanArane ema jANe che ke, 'ema bolIne paNa tene saMtoSa thato hoya, to bhale teo temAM AnaMda mAne,' jyAre huM to kaThora vacana kahenAra-tiraskAra karanArane paNa AzIrvAda ApuM chuM, to paNa mane gaLe pakaDIne bahAra kADhe che. huM atizaya pracura pApano bhaMDAra chuM, mArI ceSTA-vartana paNa ghaNA hIna prakAranuM che. AvI rIte have mAre jIvIne zuM karavuM, A duHkhathI mukta thavA mATe mane maraNa e ja zaraNa che.' A pramANe lAMbAkALa sudhI ciMtavIne suMdara dharmamArgane na jANato A parvata parathI paDatuM mUkI paDavA mATe vaibhAragirinA zikhara upara caDavA mAMDe che. eTalAmAM mArga vacce svarga ane mokSamAM upara caDavA mATe nisaraNI sarakhA kAussaggadhyAnamAM rahelA eka mahAsAdhunAM darzana thayAM. je tapanA tejanA eka sarakhA manoha2rUpavALA ane rekhAthI manoha2 jANe sAkSAt mUrti hoya, athavA nirmalaratnanA moTA staMbha hoya,
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tevA zobhatA hatA. nAsikAnI dAMDIpara sthApana karela sthira manda jeno tArAno pracAra che, karuNArasathI pUrNa netravALA hoya tema je muni zobhatA hatA. je meruparvata mAphaka aDola, caraNAMgulinA nirmaLa nakharUpa dIvaDIo vaDe kSAMti Adi daza prakAranA munidharma jANe prakAzita karatA hoya, tevA munine praNAma karIne temanA caraNakamaLanI sevA karavA mATe AgaLa beTho. munivare paNa pUchyuM ke, 'he vatsa ! ahiM kyAMthI ? teNe paNa potAno samagra vRttAnta ane chelle paMcatva pAmavA mATe ahiM Avyo chuM.' ema kahyuM, tyAre munie kahyuM ke, 'he suMdara AvuM asuMdara na karavA yogya kArya teM zA mATe AraMbhyu ? AtmaghAta ka2vo-e eka mahAna ajJAna che. suMdara-viveka rahita aMdhapuruSonA mArga AcaravA sarakhuM A azubha kArya che. "kAM to eka nirmala netra ane sahaja potAnAmAM sAro viveka hoya, athavA tevA sAthe sahavAsa rAkhavo-e bIjuM netra, A baMne vastu jenI pAse na hoya, te jagatamAM paramArthathI andha che ane tevo aMdhAtmA khoTe mArge cAle temAM kayo aparAdha gaNavo ?" A pramANe uttama munie zikhAmaNa ApI, eTale te pratibodha pAmyo ane vicAravA lAgyo ke, mArA mATe dIkSA ja ucita che. te dIkSA vaDe te ja kArya che. gurue kahyuM ke- A dIkSAmAM malathI malina zarIra hoya che, pArake gherathI sAdhunA AcAra pramANe bhikSA lAvI AjIvikA calAvavAnI hoya che, bhUmitala 52 zayana karavAnuM hoya che, pArakuM ghara mAgIne, temAM maryAdA-pUrvaka 2hevAnuM hoya che, haMmezAM ThaMDI, garamI sahana karavAM paDe che. niSparigrahatA, kSamA, bIjAne pIDA thAya tevAM kAryono tyAga karavAno, tapasyAthI kAyA durbaLa rAkhavAnI hoya.' tyAre pelAe kahyuM ke, 'mane A sarva janmathI svabhAva-siddha thaelI vastuo che, paraMtu cAritranA veSavALAne kahelI vastuo zobhA ApanAra che, paraMtu gRhastho mATe te zobhArUpa nathI.' ''yogya sthAna pAmelA sarve doSo hoya, te paNa guNo banI jAya che." taruNInA netrakamaLamAM sArI rIte AMjeluM aMjana zobhA pAme che ane sugaMdha rahita jAsuda puSpa paNa jinendranI pUjAmAM upayogI nIvaDe che. A pramANe ciMtavIne pravrajyA aMgIkAra karavA mATe udyata thayo. te mahAmunie tene pravrajyA ApIne tenuM naMdiNa nAma sthApana karyuM. (44) 11 aMgonuM sArI rIte adhyayana karyuM. samagra sUtra ane arthano saMgraha karyo, gItArtha thayA ane zatru mitra baMne tarapha samabhAva rAkhatA vihAra karavA lAgyA. chaTTha, aTTama, cAra, pAMca lAgalAgaTa upavAsa ka2vA, ardha mAsa, eka mAsanA upavAsa ka2vA, kanakAvali, ratnAvali nAmanI tapazcaryA karI zarIra zoSavI nAkhyuM.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda | mamatva-sahita vizuddha vezyAvALA upasarga-pariSaha sahana karavAmAM kSobha na pAmanAra, vAyu mAphaka apratibaddha, meru mAphaka aDola, siMhanI jema nirbhara, aMtaraMga zatruo pratye hAthInI jema zUravIra, caMdranI mAphaka saumya mUrti, tapanA tejathI sUrya sarakhA, AkAza mAphaka nirupalepa-koInA saMga vagaranA, zaMkha mAphaka niraMjana-vikAra vagaranA, dharaNI mAphaka sarva upasarga-pariSaha sahana karanAra, mahAsamudranI jema gaMbhIra, lAbha thAya ke na thAya, sukhamAM ke duHkhamAM, jIvita ke maraNamAM, mAnamAM ke apamAnamAM sarva sthAnamAM samAna manavALA, rAga-dveSa vagaranA (50) te naMdiSeNa muni gurunI pAse sAdhuono daze prakAranI veyAvacca karavAno ane ochAmAM ocho chaTha tapa karavAno abhigraha grahaNa kare che. A potAnI pratijJAnuM pAlana akhaMDa pariNAmavALA thaI pALatA hatA. ema karatAM hajAro varSo gayA pachI te mahAsattvavALA muninI veyAvaccanI ane tapa guNanI nizcalatA tema ja tenuM akhaMDita cAritra te sarve guNanI prazaMsA saudharmendra sudharmA sabhAmAM kare che ke, "aho ! A muni kRtArtha che. vaiyAvacca karavAmAM apUrva sthira pariNAmavALA che. paraMtu sabhAmAM beThelA be devone A vAtanI pratIti thatI nathI. eTale teo baMne sAdhuno veSa dhAraNa karIne eka sAdhunI vasati bahAra rahyA ane bIjA vasatinI aMdara gayA. tyAre sakhata sUrya tapavAno grISma samaya hato, te muni chaTha tapanA pAraNA mATe keTalAmAM navakoTI parizuddha evo prathama koLiyo mukhamAM nAkhavA taiyAra thAya che, eTalAmAM koi devatAe bUma pADI ke, "ahiM gacchamAM jo koi glAna muninI vaiyAvacca karavA mATe abhigraha karelA muni hoya ane tenI mAvajata karavI hoya, to bahAra eka muni viSamAvasthA pAmelA che." e sAMbhaLI naMdiSeNa sAdhu grahaNa karelA koLiyAno tyAga karIne ubhA thayA. tene kayA auSadhanI jarUra che ? te glAni muni kayAM che ? ema pUchyuM, tyAre kRtrima devasAdhue javAba Apyo ke, jene jhADAno roga thai gayo che, zarIra-zuddhi karavA mATe paNa je asamartha che, te to aTavImAM rahelAM che. te kevo nirlajja che ke, ahiM nizcita banIne madhura AhAranuM bhakSaNa kare che ! ane rAta-divasa sukhethI nidrAmAM kALa nirgamana kare che. loko tane 'veyAvacca karanAro sAdhu che ema kahe che eTalA mAtrathI saMtoSa mAnanAra che. naMdiSeNa munie kahyuM ke, pramAdathI te vAta meM jANI na hatI. (30) praNAma karI pharI pharI khamAvyA, tyAre deve-banAvaTI sAdhue kahyuM ke, "tyAM kSetramAM-kALamAM auSadha durlabha che, tethI te auSadho ane pANI paNa ukALeluM-uSNa maMgAvela che. tyAre pelA devatAe dareka ghare
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamalAno gUrjaranuvAda 255 sAdhune na kahyuM tevA auSadha-pANInI aneSaNA karI. chatAM paNa adIna-manavALA te te devane chaLIne te sarva vahorI lAvI sAthe laI te sAdhu pAse gayA. eTale pelo sAdhu krodha pAmIne ema bolavA lAgyo ke - "roganI mahAvedanA bhogavato huM ahiM jaMgalamAM herAnagati bhogavI rahelo chuM, tyAre te pApiSTha nirdaya duSTa ! tuM makAnamAM sukhethI suto suto ANaMda mANe che." AvAM tiraskAranAM vacanothI tiraskAra pAmelo chatAM pharI pharI tene khamAve che. evAM tiraskAra vacanone paNa te mahAmuni amRta sarakhAM mAnatA hatA. A sAdhune azubha rogathI nirogI kema karuM ? evA dhyAnathI te sAdhunI rajA laine potAnA hasto vaDe azucithI kharaDAelAM tenAM aMgone dhoIne sApha karyA ane naMdiSaNe vasatimAM lai javA mATe potAnI khAMdha para besAryA. hAlatAM-cAlatAM lagAra paga khADAmAM paDe ane skUlanA thAya, to sAdhunA mastakamAM hAthathI prahAra karavA lAgyo. vaLI te devasAdhu naMdiSaNanI parIkSA karavA mATe atidugaMdhamaya azuci pravAhI sthaDila naMdiSeNa tapasvI upara kare che. kSAravizeSathI jaldI tapasvI muninuM aMga pIDAvA lAgyA. potAnA zarIra upara lohanI moTA parvatanI vajanadAra zilAno bhAra vikaryo ane vaLI muni zarIra jorathI pakaDI rAkhe che, to kahe che ke, "he pApiSTha ! mane kaThaNa hAtha karIne kema pakaDI rAkhe che ? he nirbhAgyazekhara ! bIjAnI pIDAnI darakAra kema - karato nathI ? he anArya ! sAmAnI pIDA tarapha vicAra kara." A pramANe niSphara vacana kahenAra evA te rogI munine roganI zAMti ane samAdhi kema thAya ? ema naMdiSaNa muni mArgamAM vicAratA hatA. mArAthI je kaMI tene pIDA thAya che, tenuM huM micchAmi dukkaDa ApuM chuM." ema vicArI kahe che ke, "he muni bhagavaMta! tame tamArA manamAM kheda na karo, mArI vasatimAM jaine tamane huM roga vagaranA karIza." tyArapachI te devoe nirmala avadhijJAnathI jANyuM ke, "agnimAMthI tapIne bahAra nIkaLelA suvarNa mAphaka A mahAsattvavALA muninI iMdre karelI prazaMsA yathArtha che ane tevA veyAvaccanA guNavALA ane samatAvALA che - tevA jANyA." tyArapachI te baMne devo kaDAM, kuMDala, muguTa, bAjubaMdha, hAra vagere AbhUSaNothI dIpatuM potAnuM rUpa ane kalpavRkSanI zobhAne tiraskAra karanAra zobhA vikuvvane atisugaMdhI tAjAM zItaLa puSpo sahita jaLa-vRSTi kSaNavAra varasAvIne harSathI romAMcita thaelA aMgavALA teo munine namaskAra karI A pramANe stuti karavA lAgyA. IndrathI prazaMsA pAmelA, munionI veyAvacca karavAmAM tatpara, bAlyakALathI akhaMDita
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda brahmavrata pALanAra he munivara ! tamo jaya pAmo. tamArA sivAya bIjo koNa AvA prakAranI potAnI mahApratijJA pAlana karI pUrI karI zake ? jIvone ApanA guNathI AdaranI vRddhi thAya che' e pramANe te muninI stuti karIne pote indranI kahelI vAtanI zraddhA na karatA hatA ema potAno vRttAnta jaNAvIne te devo potAnA sthAnamAM ane sAdhu paNa potAnI vasatimAM gayA. 'potAnAM pratye devo prabhAvita thayA che' - evA prakAranA mamatvarahita cittavALA naMdiSeNa muni vasatimAM gayA pachI gurunA caraNakamaLamAM praNAma karIne kSAyopathamika bhAvathI te banelo devavRttAnta kahe che. "bIjA karatAM pote caDiyAtA che' tevA abhimAnano tyAga kare che, tyAM rahelA sAdhuone sthirabhAva utpanna kare che, temaja niSkAmavRtti-pUrvaka haMmezAM suMdara veyAvacca karatAM pa200 varSa (vasudevahindImAM papa00 varSa) pUrNa karyA. aMta samaye anazana karIne namaskAranuM jyAre parAvartana karatA hatA, tyAre azubha karmanI pariNatine AdhIna thavAnA kAraNe te naMdiSeNa sAdhune potAnuM mahAdaurbhAgya sAMbharI AvyuM ke, "samagra nArIone huM aniSTa thayo. mane dekhavAmAtrathI darekane huM aprItikara banyo ! koie paNa mArA tarapha bhAva na karyo. tema ja mAtA-pitA, dhana-samRddhi nAza pAmyAM." A sarva bhAvo yAda AvatAM, sAdhuoe ghaNuM nivAraNa karyuM, chatAM teNe evuM niyANuM karyuM ke, "A mArA tapanuM mane phaLa AvatA janmamAM evuM maLo ke, huM taruNInA manane haraNa karanAro suMdara samagra dehanA avayavavALo, darekane vallabha, mArA saubhAgyAtizayathI bhuvananA samagra lokone jitanAro, puSkaLa samRddhivALo thAuM.' jema koI mahAkiMmatI padmarAga-ratnanA DhagalAthI caNoThI, hAthIthI gadheDo kharIda kare, tema te naMdiSeNa munie potAnA apUrva tapa karyAnA badalAmAM durgatimAM lai janAra asAra saubhAgyanI mAgaNI karI ! "je koi ajJAnI vizuddha cAritranuM pAlana karIne bhogAdika meLavavAnuM niyANuM kare che, te uttama phaLa ApavA samartha evA nandanavananI vRddhi karIne bicAro temAM Aga cAMpIne te vanano rAkhoDo kare che." tyArapachI tyAMthI mRtyu pAmI, te sAtamA devalokamAM jhaLahaLatI kAMtivALo deva thayo. tyAMthI cyavyA pachI jyAM utpanna thayo, te have huM kahIza. kuzArta nAmanA dezamAM yaduvaMzamAMthI utpanna thaelA devatAe bhuvanamAM prasiddha evuM soriyapura nAmanuM nagara vasAveluM hatuM. tyAM harivaMzamAM aMdhakavRSNi nAmanA pRthvIpati hatA, tenI subhadrA bhAryAe daza dazArNa putrone janma Apyo. (90) temAM prathama samudravijaya, 2. akSobhya, 3. stimita, 4. sAgara, 5. himavAnuM, 7. acala, 7. pUraNa, 8 dharaNa
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 257 nAmano, 9. abhicaMdra, have naMdiSeNano jIva je deva thayo hato, te temano vasudeva nAmano niHsIma saubhAgyAtizaya yukta dasamo vasudeva putra thayo. te dazArone kuMtI ane mAdrI nAmanI be baheno hatI. temAM vasudeva samagra nirmala kaLA-kalApa zIkhelA hatA ane zubhasvabhAvavALA ane sukha bhogavanArA hatA. jevI rIte kaMsa rAjA sAthe jIvayazAne paraNAvIne tenI sAthe maitrI karIne, jevI rIte roSa pAmIne vasudeva ekalA soriyapurathI nIkaLI gayA, jevI rIte pRthvImaMDaLamAM bhramaNa karIne aneka catura kanyAo sAthe lagna karyA. koI zeTha kanyA, koi sAmaMtanI, koI rAjAnI ke koI vidyAdhara rAjAonI kanyAo ema so varSa sudhI aneka kanyAo sAthe lagna karyA. vaLI rohiNI ane samagra paraNelI kanyAone vimAnamAM laine soriyapuramAM jevI rIte vasudeva AvI pahoMcyA, jevI rIte kaMsarAjA mathurAmAM potAnI pAse lai gayo ane devakInI putrI ane potAnI bahena devakIne tenI sAthe paraNAvI. jevI rIte rohiNIne baLarAma putra thayA. tathA devakIne goviMda putra thayA. jevI rIte samudravijaya rAjAnI bhAryA zivAne ariSTanemi svAmI bhagavaMta putra thayA, jevI rIte ghare 56 dizAkumArIoe temano janmotsava karyo ane 32 Indroe temane meruparvata upara lai jaIne janmakalyANaka mahotsava karyo. jevI rIte kaMsanA bhayathI ekalA saurI rAjAe rAtre goviMdane laI jaIne gokuLamAM mUkyo. (100) gokuLanI aMdara naMda ane yazodAe pAlana-poSaNa karI tene moTo karyo, jevI rIte kesane kezothI pakaDI maMca uparathI nIce pADyo, jevI rIte jIvayazAnA vacanathI utpanna thayo che kopa jene evA jarAsaMdha rAjAe yAdavone jitavA mATe kAlaputra ane kAladUtane mokalyA, jevI rIte yAdavo ekadama nAsI gayA ane saurASTra dezamAM pahoMcyA, jevI rIte kapaTathI devatAe kAlane agnimAM praveza karAvyo, jevI rIte IndranI AjJAthI kubera devatAe revata parvata pAse suvarNa ratnamaya evI dvArikA nAmanI nagarI nirmANa karI, jevI rIte bhagavAn ariSTanemi dharmacakrIpade sthApana thayA ane ghaNA yAdavakuLane nivRtti nagarI-mokSamAM pahoMcADyA. A sarva bIjA vRttAnto vistArathI pUrvAcAryoe zrI nemi caritramAM (vasudevahiMDImAM paNa) kaheluM che, temAMthI jANI levuM. tyAM daza dazAe pAMca balAdika tema ja pradyumna pramukha sADA traNa koDI mahAvIra, sATha hajAra sAMba vagere durdAnta kumAro, batrIsa hajAra rukmiNI pramukha aMtaHpuranI strIo A darekanuM Adhipatya haMmezA kezava (kRSNa) karatA hatA. A
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pramANe harikulanI vipulatA hatI, tenA dAdA vasudeva zaurI hatA. (100) (54) deve AkarA-kaThora zabdo saMbhaLAvyA chatAM nadiSaNa munie yatidharmanA mULa svarUpe ane mokSanA aMga tarIke kSamA rAkhI, te pramANe sAmo Akroza-vadhAdi kare to paNa bIjA sAdhuoe kSamA rAkhavI joie. te kahe che - saparakkama-rAula-vAieNa, sIse palIvie niae / gayasukumAleNa khamA, tahA kayA jaha sivaM patto ||55 / / sAmAne paDakAra karavAne utsAhazakti hovA chatAM, rAjakuLamAM janma thayela hovAthI pote kSAtratejavALA hovA chatAM sAdhupaNAmAM mastake agni saLagAvavA chatAM gajasukumAla munivare kSamA rAkhI ane mokSa pAmyA. (55) A kathAnaka jANavAthI gAthAno artha vizeSa pratItikAraka thaze, tethI te kahevAya che - 90. kSamA rAkhavA upara gajasukumAlanI kathA - Indra mahArAjAe bAra yojana lAMbI, nava yojana pahoLI sarvathA suvarNa ane ratnanI samRddhivALI dvArikA nAmanI prasiddha nagarI karAvI hatI. jemAM dhana, varNa koTI pramANa hovAthI koI dAna meLavavAnA manoratha karatA na hatA, bherIno zabda zravaNa karavAthI lokonA lAMbA kALanA rogo nAza pAmatA hatA. jethI dhavaMtari vaidyano paNa Adara karatA na hatA. tyAM rANIone varanAramAM zreSTha nAyaka-kRSNa strIone ghaNA priya hatA, te nagaranA loko anyAya-anIti-kusaMganA kalaMkathI mukta hovAthI tyAM dhanuSya ane kedakhAnAnI jarUra paDatI na hatI. - jema mAnasa sarovaramAM, jagatamAM sArabhUta haMsa vAsa kare che, tema je dvArikA nagarImAM kSAyika samyaktathI viziSTa evA nema jinezvara upadeza ApanAra vAsa karatA hatA. satyabhAmA ane rukmiNI rAjA kRSNanA samagra aMtapuramAM mukhya rANIo hatI. koika samaye vihAra karatA karatA nemi jinezvara bhagavaMta tyAM padhAryA. ujjayaMta nAmanA moTA parvatapara aneka ArAmo hatA, tyAM devatAoe tarata potAnI svecchAe samavasaraNanI racanA karI. bhavathI bhaya pAmelA prANIone zaraNabhUta samavasaraNamAM keI devo, devIo, manuSyo, asuro, rAjAo vagere suMdara dezanA sAMbhaLI pAchA jatA hatA. te samaye vahoravAno samaya thayo che, eTale sAdhujana gharanA dvAra tarapha anusaratA hatA.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 259 have te samaye devakI rANInA be muniputro vicaratA vicaratA devakInA bhavananA AMgaNAmAM pahoMcyA. bemAMthI ekanuM ajitayaza nAma che ane atizaya samatAvALA bIjAnuM nAma mahAsena che. te baMne sAdhurUpa siMhane dekhIne devakInA aMgamAM teo pratyenuM sneha-vAtsalya samAtuM na hatuM. devakIe paNa navIna rasapUrNa taiyAra karAvelA vizALa siMhakesariyA modaka vahorAvyA. vahorAvIne jeTalAmAM devakI beThI, teTalAmAM bIjuM muniyugala tyAM pravezya. eka samagra guNayukta ajitasena muni ane tenI pAchaLa anusaratA nihatasena muni vahoravA AvyA. temane paNa vikasita mukhavALI devIe lADuthI pratilAlyA. thoDIvAramAM apramatta evA trIjA muniyugalanI joDI tyAM AvI pahoMcI. temAM je agresara moTA muninuM nAma devasena muni ane tenI pAchaLa AvatA hatA, te muninuM nAma zatrusena muni. temane paNa atibhAvabhaktithI atiuttama lADu pratilAvyA. have lADuo pratilAvyA pachI lAMbA kALa sudhI devakI manamAM vicAravA lAgI ke, "A mahAmuninA saMghATako ahi gharamAM vAraMvAra kema vahoravA AvatA haze ? have te zreSTha bhakti-bhAva pUrvaka munikumAranA caraNamAM praNAma karIne te devakI temane pUchavA lAgI ke, he munivaro ! vAraMvAra pharI pharI mArA gharamAM padhAro cho, temAM tamo dizA ke mArga bhulI gayA cho ? athavA to te svAmI ! A dhana-dhAnyanI samRddhivALA A sthAnamAM kyAMIthI bhikSA prApta thatI nathI ? athavA to ame bhramitacittavALA thayA chIe ke, tame tenA te ja pharI pharI kema AvatA hazo ? A vicAruM chuM." have sAdhu devakIne pratyuttara Ape che ke, "he mahAnubhAva ! huM tamone sAcI yathArtha hakIkata kahuM, te sAMbhaLo' - bhadilapura nagaramAM eka bhAvika nAgazeTha ane temane patimAM atizaya sneha rAkhanAra sulasA nAmanI bhAryA che. te baMne suMdara jinadharma viSe anurAgavALA, tema ja devagurunA caraNonI sevA karanArA evA teonA ama deva sarakhA rUpavALA tema ja puNyakAruNyanA kUpa sarakhA ame 6 e temanA putra chIe. pRthvI para vicaratA neminAtha bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLI ame chae pratibodha pAmyA ane dIkSA aMgIkAra karI. temAMthI amo babbenA saMghATaka tarIke judA judA sarva AvelA chIe. vArApharatI samAna rUpavALA amo judA judA AvyA hatA, paNa traNa vakhata amo tamAre ghare AvyA nathI." muninAM vacana sAMbhaLIne atiharSa vahana karatI romAMcita thaela kAyAvALI devakI vAraMvAra munine vaMdana karavA lAgI ane temane abhinaMdana ApavA lAgI. vaLI harSa pAmelI ciMtavavA lAgI ke, "huM jyAre kRSNa sarakhA rUpavALA A sAdhusiMhanAM darzana karuM
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda chuM, tyAre mAruM citta atizaya AnaMda pAme che, jANe mArA nayanomAM amRtajaLa sthApana karyuM hoya tema vikasita thAya che." zuM kRSNa vakSa:pradezamAM zrI vatsanA laMchana karyA hoya, tevAM sAta rUpa karyo che ke zuM? huM bAlyavayanI hatI, tyAre amuttA (atimuktaka) munie mane kaheluM hatuM ke, jagatamAM uttama tevA tArA ATha putro jIvatA haze. to A mArA potAnA aMgathI utpanna thayA haze ! te chae nakkI kRSNanA badhuo haze. mArA durdeve koI dvArA A mArA uttama dehavALA putrone sulasA-nAgazeThane ghare pahoMcADI dIdhA jaNAya che. prAta:kALe jAgIne huM nemiprabhunI pAse jaIza. jJAnanA bhaMDAra eva temane A vAta pUchIza. potAnA hastamAM kaMkaNo sthApana karIne vaLI hAthamAM darpaNa dharI mukha dekhyuM. sUryodaya thayo, tyAre devI deva pAse pahoMcyA. rathamAMthI nIce utarI, praNAma karI, AgaLa besI. tyArapachI uttamajJAnavALA bhavananA bhAnu samAna bhagavaMtane pUche che. devo ane asuro AdinI parSadAmAM Tagamaga najara karatI devakIne dayAsamudra bhagavaMte bolAvI ane manamAM vicArela praznano uttara Apyo ke, "he dharmazIle ! teM manamAM ciMtavyuM hatuM, te satya ja che, temAM bilakuza zaMkA nathI. hariNagamelI deve tArA putrone samaye khaseDIne sulasAne tyAM rAkhyA. he mRgAli ! A tArA ja potAnA putro che. tArA putrone mAravA mATe kaMsane ApyA hatA, AgalA bhavamAM te jAte karelA karmanuM potAnA putranA viyoganuM karma A bhavamAM udayamAM AvyuM hatuM. AgalA bhavamAM teM tArI zokyanA sAta ratno chUpI rIte corIne tenA badale tenA sarakhA sArA kAcanA akhaMDa TUkaDA mUkyA hatA. zokya ghaNI vilApa karavA lAgI, tyAre sArA guNavALA ratnomAMthI eka pAchuM AvyuM. sAta ratno coryA hatAM, te saMbaMdhI sajjaDa mananuM duHkha thAya tevuM, cha putranA viyoganuM duHkha tane prApta thayuM. je kSaNe teM eka ratna arpaNa karyuM, tethI kRSNatane aneka sukha ApyAM. A sAMbhaLIne devakI rANI bolyAM ke, nemi jinezvare mane suMdara vAta karI. jinezvare batAvelA, te sAdhune vaMdana kare che, tyAre stanamAMthI dUdhano pravAha jharavA lAge che. have te vaMdanA karatI hatI, tyAre muni abhinaMdana ApatA kahe che ke, jagatamAM tame ghaNA dhanya ane puNyavatI cho, tame ghaNA guNa dhAraNa karanAra, sulakSaNavALI kukSImAM putrane dhAraNa karanArAM cho. kAraNa ke, mokSasukhe sAdhavAmAM samartha evA chae putroe suprazasta saMyama svIkAryuM che. gaMdharvo, vidyAsiddho, khecaroe jemane saMtoSa pamADelA che, evA kRSNarAjA ardhabharatanuM sAmrAjya bhogave che.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 201 kharekhara huM paNa jagatamAM kRtArtha chuM ke, atyAre mArA sAta putro haiyAta che. jyAM potAnA ghare devakI pahoMcyAM, tyAre manamAM jhuravA lAgyA ke, meM jAte koi bALakane khoLAmAM besADI, dhavarAvI, ramADIne pAlana-poSaNa na karyuM. hathelImAM nirmala kapola sthApana karIne, aticapala saraLa UMcA-nIcA zvAsa letI-mUkatI jenA netramAMthI daDadaDa AMsunI dhArAo vahI rahelI che, sokAMdhakAramAM DUbelI devakImAtAne kRSNe dekhyAM. kRSNajIe mAtAne praNAma karIne tenA manamAM rahelA du:khane pUchatAM 'he mAtAjI ! tamane ATaluM du:kha kema thayuM che ? zuM tamArI AjJA koie ullaMghI che ? athavA to tamone koie amanohara zabdo saMbhaLAvyA che; he mAtAjI ! mane AjJA Apo. traNe bhuvanamAM je kaMI tamane iSTa hoya, te kaho, jethI vilaMba vagara te lAvI ApuM ane mArI potAnI mAtAnA duHkhane dUra karuM.' bhuvanamAM mahAsatI sarakhAM devakI pratyuttara Ape che ke, mane bIjo koi duHkhano aMza nathI, mAtra meM ekapaNa mAruM potAnuM janma ApeluM bALaka tene na pAlana karyuM, lAlana na karyuM-te vAta mArA manamAM vAraMvAra khaTakyA kare che. he vatsa ! tAruM lAlana-pAlana yazodAe karyuM, pahelAnA paNa bIjA tArA cha bhAione sulasAe pAlyA-poSyA, tamane sAteyane bAlyakALamAM ja daive haraNa karyAM. zreSTha khIrano thALa hovA chatAM huM to bhUkhI ja rahelI chuM. te nArI kharekhara dhanya che, atipuNyazALI che, tema ja sArA lakSaNavALI sukha ka2nA2I che ke, je pote ja potAnAM janma ApelA bALakane khoLAmAM besArI pAlyo hoya ane stana jharAvatA dUdhathI stana-pAna karAvyu hoya. siMhaNa, hariNI, gAya, vAnarI vagere jAnavaro paNa kharekhara dhanya che ke, jeo potAnA bALakane dekhIne atiprasanna thAya che. huM daivathI atidubhAelI ghaNAM du:kha bhogavanArI thaI chuM. jema koyala potAnAM baccAMne dUra rAkhe che, tema mArA bALako uche2vAnA samaye mArAthI dUra thayA. mATe hastamAM sAraMga dhanuSa dhAraNa karanAra he kRSNa ! kAluM kAluM gheluM bolanAra eka bALakane ucheruM tema kara. te mArAnI AjJAno svIkAra karI, brahmacarya dhAraNa karI dAnavanA zatru dAmodara ekAtaMmA besI gayA. patthara upara darbhano suMdara saMthAro karyo. viSNu aThThama tapa karIne manamAM devanuM dhyAna karI rahelA che. pUrvanA paricita devanuM Asana kaMpAyamAna thayuM. deva ahiM nIce Avyo ane kahevA lAgyo - 'he kRSNa ! kayA kAraNe mane rAta-divasa smaraNa karIne bolAvyo ?' tyAre devasenAnA nAyaka hariegameSIne kRSNe jaNAvyuM ke, 'devakIne putraRNa Apo.' tyAre deve kahyuM ke, 'he hari ! devakI devIne sarvaguNa-saMpanna evo putra thaze, paraMtu bharayuvAna vayamAM
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda nemi jinezvaranI pAse zukla vezyAvALo te dIkSA aMgIkAra karaze." ema kahIne deva devatAnA nivAse pahoMcyo ane kRSNa pote potAnA rAjyano vilAsa karavA lAgyo. avasare devakIe svapnamAM mukhanI aMdara hAthI praveza karato hoya tema dekhyuM. pUrNamAse devakI rANIe atisukumAla sArA lakSaNayukta vicakSaNa bALakane janma Apyo. kRSNa paNa potanA nAnAbhAIne anurUpa vadhAmaNI ane janmotsava karAvyo. gharanA dvAranA bhAgamAM zobhA karanAra ativizALa toraNo ubhA karyA, cAmaro vIMjAvA lAgyA, zreSTha navIna lAla raMganA majabUta vastranI dhvajAo zobhavA lAgI. sugaMdhavALA akSatapAtro sthApana karyA. ThekANe ThekANe mAtA ane putranAM gIto gavAtAM hatAM, bAlaka-bAlikAone khAdya padArtho apAtA hatA, loko page cAlIne maMgala gAtA gAtA rAjamaMdiramAM jatA hatA. vArAMganAo phudaDI pharatI pharatI nRtya karatI hatI. Dhola-vAjiMtro vAgatA hatA. vardhApanAno AnaMda atizaya suMdara pravaryo. savapnAnusAra tenuM 'gajasukumAla' evuM sAntartha nAma sthApana karyuM. meruvartanA zikhara uparajema kalpavRkSa tema A bALaka vizALasukhano anubhava karato hato, devakI mAtA ramakaDAM ApIne ramADe che, tathA vAtsalyapUrNa mIThAM vacanothI bALakane bolAvatI hatI. (50) . samagra kaLA-kalApano abhyAsa karyo, pavitra navayauvana vaya zarIra zobhA pAmyo, atizaya suMdara rUpazALI rAjakuMvarIo sAthe lagna karyA. tene anurUpa evI prabhAvatI nAmanI kanyA tathA somazarmA brAhmaNanI somA nAmanI kanyAmAM anurAga karyo hato. bIjI paNa kSatriya-rANIonI suMdara varNavALI kanyAo sAthe gajasukumAle lagna karyA hatAM. have te ja samaye pura, nagara ane gAmamAM vihAra karatA karatA neminAtha bhagavaMta tyAM dvArikAmAM AvI pahoMcyA. tyAM revataparvatanA pradezamAM indra mahArAjA sevA karavA AvyA.. vaLI niHsIma sukha bhogavanAra gajasukumAla kumAra paNa potAnI patnIo sahita vaMdana karavA mATe AvI pahoMcyA. bhagavaMtanI dharmadezanA zravaNa karI, tene manamAM barAbara avadhAraNa karI. saMsArathI virakta manavALo thaI, gRhavAsano tyAga karI jinezvaranI pAse pApa-rajano tyAga karI dIkSA aMgIkAra karI. somA ane prabhAvatI nAmanI be bhAryAoe prANImAtrane hitakArI evI pravrajyA gajasukumAlanI sAthe grahaNa karI. atimanohara aMgavALA sukumAla sAdhune kAmadeva choDIne cAlyo jAya che. neminAtha bhagavaMtane praNAma karIne be hasta joDIne sukumAla sAdhu vinaMti karavA lAgyA ke - "Apa
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jo AjJA karatA ho to rAtre masANamAM kAussagga karIne saMkaTa sahana karuM.' AjJA pAmelA gajasukumAla muni zmazAnamAM gayA. kAussagga karIne maunapaNe ubhA rahyA. meruparvata mAphaka aDola evA rahyA ke, devatAo paNa tene zuddha bhAvathI calAyamAna na karI zake. have koI prakAre te sthaLe krUra karma karanAra somazarma brAhmaNa tyAM AvI pahoMcyo. gajasukumAla sAdhune (potAnA jamAine) dekhIne tIvra kopAgninA dAhavALo te vicAravA lAgyo ke, A dhUrte mArI putrI sAthe lagna karIne have A pAkhaMDa svIkAryuM manohara rUpavALI, aneka uttama guNanA bhaMDAra evI mArI putrIne kharekhara teNe akaMda viDaMbanA pamADIne nirbhrAgiNI banAvI. to have atyAre A avasare e brAhmaNa potAnuM vaira sAdhavAnI icchA kare che ke, 'A prasaMga sAro che.' ema vicArIne dayA rahita krUrakarmIe tenA mastaka upara agni saLagAvyo. jema jema te vipra mastaka para aMgAra mUkIne atizaya agni pragaTAve che, tema tema uttamamuni kSamA2sane vizeSa dhAraNa kare che agni jema jema mastakane dahana kare che, tema tema karmanA DhagalAnI rAkhano ukaraDo thAya che. munivara manamAM suMdara bhAvanA bhAvavA lAgyA, tema tema kSaNe kSaNe zukladhyAnanI zreNI vadhatI jAya che, A deha bhale baLI jAo paraMtu mAro AtmA to karmanA kalaMkathI vizuddha thAya che. talane jema ghANImAM pIle, tema skaMdakanA ziSyoe sajjaDa pIlAvAna vedanA sahana ka2I, sukozaLamunine vAghaNe caraNa, peTa vagere aMgo vidAraNa karI mArI nAkhyA ! mathurAnarendra daMDa anagAranuM mastaka taravAranA prahArathI chedyuM, to paNa potAnA sattvamAM apramatta rahelA teo manamAM potAnA AtmasvarUpathI cUkyA nahi. jo ke, mArA zarIramAM tIvra vedanA utpanna thaI che, topaNa mArA manamAM eka vAta ghaNI ja khaTake che ke, 'A.bicAro brAhmaNa mArA kA2Ne durgatinAM sajjaDa duHkha bhogavanAro thaze.' AvA prakAranI suMdara bhAvanA bhAvatA te guNavaMta munie sarvathA dehano tyAga karyo, kevaLajJAna pragaTa karI mokSa prApta karyo. devatAoe AvI temane nirvANa mahotsava karyo. jema gajasukumAla munivarane divyajJAna pragaTyuM, tema pUrvacala52 sUryano udaya thayo. harSa pAmelA kRSNajI devakI sAthe bhAIne vaMdana karavA mATe cAlyA. jatAM jatAM mArga vacce phATelAM kapaDAM paherela ghaNI ja vRddhAvasthAnAkAraNe jarjarita thaelA dehavALo eka Doso potAnA pitA mATe eka divAla ka2vA mATe dUrathI iMTo upADI upADI AMgaNAmAM vaheto hato, tyAre kRSNe jAte te vRddhane iMTa vahevaDAvavAnA kAryamAM sahAyatA karI eTale dareka sAthenA parivAre paNa iMTano Dhagalo phe2vavAmAM sahAya karI, eTale alpakALamAM DosAnuM
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda kArya pUrNa thai gayuM. tyArapachI neminAtha bhagavaMtane namana karIne pUchyuM ke, navA gajasukumAla muni kyAM rahelA che ? nemijinendra kahe che ke, "he goviMda ! kSamAguNanA prabhAvathI teNe paramapadanI prApti karI lIdhI. vrata laine rAtre kAussagga dhyanamAM rahelA hatA. tyAre teNe agnino ugra upasarga sahana karyo jema ahiM AvatA teM rAjamArgamAM vRddhane iMTo vahAvaDAvavAmAM svAbhAvika sahAya ApI, te pramANe tenA mastaka para brAhmaNe siddhikAryamAM sahAya karavA mATe agni saLagAvyo. ' have dAmodare bahu duHkhapUrNa bhAvathI bhagavaMtane pUchyuM ke, "mAre tene jANavo kevI rIte ?" yAdavajine kahyuM ke, "tane dekhatAnI sAme jenuM mastaka pragaTa phuTI jaze." have janArdane bhagavaMtane praNAma karIne smazAnamAM jaine gajasukumAlanuM nirjIva zarIra baLIne pRthvI para paDelu che, tene dekhyuM eTale AkaMdana karavA lAgyA. tene zoka sahita kRSNajI jAte ja snAna, vilepana, pUjA karAve che, agara, gaMdha, sArabhUta padArthothI satkAra kare che, mukta rudana karatAM mAtAjInuM nivAraNa kare che. (75) he mAtAjI ! have tamo atizoka na karazo. teNe to parama paramArtha mahAartha sAdhI lIdho che - ema mAnazo, devAMganAo paNa gajasukumAla mahAmuni dhanya che, puNyavaMta che." ema sadA temanAM guNagAna gAze. je mokSa-kArya siddha karavA mATe tIvra tapo tapAya che, svAda vagaranA AhAra-jaLa khavAya-pIvAya che, pUrvakoTi kALa sudhInA saMyama pAlana karAya che, evA prakAranuM zivasukha te mahAsAdhue eka rAtrimAM prApta karyuM. A pramANe mAtAjIne saMbodhIne kRSNa rathamAM besArIne jeTalAmAM nagarImAM jAya che, teTalAmAM te viprane dekhyo ke te durAtmAnuM mastaka so kaTakA thaine phuTI gayuM. yAdavomAM cUDAmaNi samAna kRSNa jANyuM ke, "soma vipre gaja sAdhune mastakamAM agnithI bALyo. tyArapachI tene kALA baLado joDAvI, DiDima zabdothI "muni hatyAro" - ema kahIne nakkI tene nagarInI bahAra kaDhAvyo. "uttama manuSya anyAya-anItinAM kArya svabhAvathI ja karato nathI. madhyama manuSya bIjAonA nivAraNa karavAthI khoTAM kArya karatAM aTakI jAya che. adhama manuSyane anyAya karatAM rAjya roke che, nahiMtara loko atiAkuLavyAkuLa banI jAya che." (80). gajasukumAla muninA mastakamAM dhagadhagatA aMgArA mUkIne je bALyA, tyAre yAdavalokamAM koi evA yAdava na hatA ke, jenA netramAM te vakhate azru AvyAM nahi hoya ane duHkhI thayA
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda nahi hoya. A gajasukumAlano Avo prasaMga dekhIne ujvala yazavALA eka kRSNane choDIne dareka moTerAone vairAgya utpanna thayo, nave dasAroe potapotAnA parivAra-sahita potAnI ghaNI bhAryAo sahita pravrajyA aMgIkAra karI. te samaye neminAtha bhagavaMtanAM mAtA mahAsatI zIvAdevI tathA bIjA vasudevanA sAta putro saMyama svIkAravA ullasita banyA. kRSNajIe potAnI putrIno pote vivAha-lagna na karavAno yama grahaNa karyo hato, tethI sarva putrIone dIkSA apAvI hatI, eTaluM ja nahi paraMtu koIpaNa yadukumAra prabhu pAse dIkSA levA taiyAra thAya, to temane pote jAte mahotsavapUrvaka dIkSA apAve che. bAlyakAlathI atisAhasa nirvAha karavAmAM zreSTha evA gajasukumAla muninuM caritra bhaktipUrvaka je bhaNaze, madhura svare gaNaze, to tenA pApono atizaya Dhagalo dUra cAlyo jaze. (85) A pramANe gajasukumAla sandhi pUrNa thayo. A munie Avo upasarga zA mATe sahana karyo haze ? te kahe che - rAyanesuDavi nAyA, mIyA nara-ma2-ma-vasarI II sAhU sahati savvaM, nIyANa'vi pesapesANaM / / 56 / / paNamaMti ya puvvayaraM, kulayA na namaMti akulayA purisA | paNao iha puliM jaijaNassa jaha cakkavaTTimuNI / / 57 / / jaha cakkavaTTisAhU sAmAia-sAhuNA niruvayAraM | bhaNio na ceba kuvio, paNao bahuattaNa-guNeNaM ||58 / / te dhannA se sAhU, tesiM namo je akajja-paDivirayA / dhIrA vayamasihAraM, caraMti jaha thUlibhaddamuNI / / 59 / / ugra, bhoga vagere uttama rAjakulamAM janmelA evA, jarA, maraNa ane garbhAvAsanA duHkhathI bhaya pAmelA sAdhuo potAnA sevakonA sevako hoya, ke nIca varganA manuSyo hoya, to temaNe kahelAM durvacano ke tADanAdika pariSaha svecchAe karmakSaya mATe sahana kare che. (56) u1. dharmanuM mULa vinaya | vinaya e jainadharmanuM mULa che, tene AzrIne kahe che ke - je kuLavAnuM manuSya hoya, te
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda prathama vaMdana-namaskAra kare che, akulIna namana karatA nathI. sAmAnya manuSya prathama dIkSA lIdhI hoya, dIkSAparyAyathI moTo hoya ane cakravartIe Aje dIkSA lIdhI hoya to paNa moTo dIkSita cakravartI sAdhune vaMdanIya che. mahAparyAyavALo tene anuvaMdana kare che. A zAsananI AvI maryAdA che. kula, jAti, vaya, pada, aizvarya AdithI gRhasthapaNAmAM moTA hoya, to paNa vrata grahaNa karanAra je kuLavAnuM hoya, te pahelAnAM dIkSitone vaMdana-praNAma kare che ja, je akulIna hoya, te namatA nathI. je cakravartInA abhimAnathI AgaLanA dIkSitane vaMdana karato nathI ane ahaMkArathI ubho rahe che, te zAsana ane zAstra-maryAdA gaNAtI nathI. (57) e ja vAta daSTAMtathI spaSTa kare che - koIka cakravartIe dIkSA lIdhI, te agItArtha hovAthI kula, pada, aizvarya AdarathI huM adhika chuM.' ema mAnIne AgaLanA dIkSita ratnAdhika sAdhune vaMdana na kare, teno abhiprAya jANIne koI AjanA navadIkSita sAdhue tene tuMkAro karIne kahyuM ke - "A tArI mAnyatA bhUlabharelI che." ema kahevA chatAM cakravartI sAdhu kopa karatA nathI. paraMtu vaMdana, namaskAra karavAmAM AtmAne lAbha-guNa prApti thAya che, ema mAnIne pUrvanA dIkSito kulAdikathI rahita hoya, to paNa jJAna, darzana, cAritraratnathI adhika evA moTA munione potAnA karma khapAvavAmA hetuthI vaMdana-namaskAra kare che. "jaLathI megha, khetIthI kaNasalAthI zAlI-DAMgaranA choDo, phaLanA bhArathI vRkSo ane vinayathI mahApuruSo name che, paNa koInA bhayathI namatA nathI." je namra bane che, tenA guNo caDiyAtA gaNAya che. "dhanuSya-dorI para TaMkAra zabda utpanna thAya che, jema cApa eTale dhanuSya tema manuSyane paNa guNa-TaMkAranI prApti thAya che, paNa thAMbhalA jevA abhimAnI na namanArane guNaprApti thatI nathI." (58) tIvra vrataArAdhavA mATe dRSTAnta-pUrvaka upadeza ApatA kahe che - "te sAdhu puruSo dhanya ane kRtakRtya che, teone namaskAra thAo ke, jeo akArya karavAthI viramelA che. asidhArA sarakhuM akhaMDa vrata pAlana karanAra dhIra puruSone namaskAra thAo jema sthUlabhadra munivare taravAranI dhAra para cAlavA sarakhuM vrata pAlana karyuM. (5) temanI kathA A pramANe jANavI - ura. daDha vrata ArAdhanA karanAra sthUlabhadra muninI kathA - pATalIputra nagaramAM prasiddha thaelA yazavALA naMdarAjAne rAjya-kAryanI samagra ciMtA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda rAkhanAra zakaTAla nAmanA uttama mahAmaMtrI hatA. tene prathama sthUlabhadra nAmanA ane bIjA zrIyaka nAmanA ema be putro hatA, tathA yakSA vagere atizaya rUpavAnuM sAta putrIo hatI - yakSA, yakSadattA, bhUtA, bhUtadattA, senA, veNA, ane reNA. A sAte baheno evI buddhizALI hatI ke, e eka, be, traNa vagere vakhata anukrame sAMbhaLe to emane te saMskRta zloka so paNa sAMbhaLe, to buddhizALI hovAthI temane kramasara yAda rahI jatA hatA. jinapUjA, guruvaMdana, zAstranAM tattvonI vicAraNA vagere zubha dharmakAryo karavAmAM teonA divaso pasAra thatA hatA. have tyAMno ja vatanI rAjakavi vararuci nAmano eka vipra hato, je dararoja 108 vRtto-(zloko) apUrva zailIthI racanA karI rAjAnI stuti karato hato. tenI kAvyazakti ane rAjyabhaktithI tuSTa thaelo rAjA tene dAna ApavAnI icchA karato hato, paraMtu zakaTAla maMtrI te zlokonI prazaMsA na karato hovAthI dAna Apato nathI. eTale vararucie zakaTAlanI bhAryAne puSpAdika dAna ApI prasanna karI. eTale pUchyuM ke, "tAre je kArya hoya te jaNAva." eTale vararucie kahyuM ke, "maMtrIvara koi prakAre mArAM kahelAM kAvyonI prazaMsA kare' tema kahevuM. A vAta svIkArI maMtrIne kahyuM ke, "vararucinAM kAvyonI prazaMsA kema karatA nathI ?' maMtrIe pratyuttara Apyo ke, mithyASTinI prazaMsA huM kevI rIte karI zakuM ? vAraMvAra patnIe preraNA karavAthI tenI vAta svIkArI ane maMtrIe rAjA pAse jyAre te kAvyo bolato hato, tyAre kahyuM ke, "sArA zloko bolyo.' eTale rAjAe tene 108 sonAmahoro apAvI. haMmezanI tene ATalI Avaka thaI. rAjabhaMDAramAM arthano nAza thato dekhI pradhAne koI vakhate kahyuM ke, "he deva ! Ane kema ApyA karo cho ?" teM prazaMsA karI hatI, tethI. zakaTAle kahyuM ke, navA zlokonI racanA kare tene loko kAvya kahe che, tethI meM tenI prazaMsA karI hatI. rAjAe pUchyuM ke A navA kema nathI ? maMtrIe kahyuM ke, "A zloko to mArI sarva putrIo paNa bolI jaze." tyArapachI ucita samaye zloka bolavA mATe vararuci vipra AvI pahoMcyo. eka paDadAnI aMdara maMtrIe potAnI sAta putrIo besArI rAkhI. yakSAe prathama vakhata tenI pAsethI sAMbhaLI zloko yAda rAkhyAM. tyArapachI yakSA rAjAnI pAse asmalita uccArathI te ja pramANe bolI gaI. eTale bIjI putrIe be vakhata sAMbhaLyA, eTale tene yAda rahI gayA. te paNa te pramANe bolI gaI, trIjIe e pramANe traNa vakhata sAMbhaLyuM, eTale kAvyo AvaDI gayAM. e pramANe bAkInI
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda putrIoe paNa eka eka vRddhie sAMbhaLatAM yAda rAkhI bolI saMbhaLAvyuM. eTale rAjAe kopa pAmI, tenuM daravAjAmAM praveza karavAnuM paNa baMdha karAvyuM. tyArapachI te vararuci yaMtraprayogathI gaMgAmAM rAtre sonAmahoro sthApana karI rAkhe che, prabhAtakALe gaMgAnI stuti karI tenI pAse mAgaNI kare, eTale tepagathI yaMtra Thoke ane sonAhoranI poTalI bahAra nIkaLe, te grahaNa kare. loko AgaLa potAnA camatkAranI vAto kare ke, "meM gaMgAnI suMdara zlokothI stuti karI, eTale tuSTa thaelI mAtA mane sonAmahoro Ape che.' kALAMtare rAjAe A vAta pradhAnane kahI. maMtrIe kahyuM ke, "he deva ! mArI samakSa te devatA Ape to satya mAnuM. ApaNe prabhAte gaMgA nadIe jaie." rAjAe te vAta kabUla karI. have maMtrIe saMdhyAe potAnA vizvAsu mANasane mokalIne AjJA karI ke, "gaMgA nadIe jaine eka sthAnamAM chUpAI raheje ane vararuci jaLamAM kaMi sthApana kare, te laine he bhadra! tuM mane arpaNa karaje." pelo manuSya tyAM gayo ane sonAmahoranI poTalI tyAM sthApI hatI, te lAvIne ApI. prAtaHkAle naMdarAjA ane maMtrI gayA, eTale stuti karato dekhAyo. tyArapachI gaMgAjaLamAM DUbakI mArI, stuti pUrNa thayA pachI te yaMtrane (25) hAtha ane pagathI vAraMvAra lAMbA vakhata sudhI Thoke che, to paNa kaMi ApatI nathI. te samaye vararuci atyaMta vilakho thayo, zaramAI gayo. tyAre vararucinI kapaTakalA zakaTAla maMtrIe pragaTa karI ane rAjAne sonAmahoranI poTalI batAvI. rAjAe tenuM hAsya karyuM, eTale te vararuci maMtrI upara kopa pAmyo. ciMtavavA lAgyo ke - "paga ThokavAthI apamAna pAmelI dhULa paNa potAnuM sthAna choDIne uDIne mastaka upara caDI bese che, to kopamAna pAmelA prANI karatAM jaDa raja eTale dhULa sArI gaNAya." have vararuci zakaTAlanAM chidra khoLavA lAgyo. have zakaTAla maMtrI zrIyaka putranA vivAha karavAnI IcchAthI rAjAne bheTa ApavA lAyaka vividha prakAranAM Ayudho guptapaNe taiyAra karAvato hato. maMtrInI dAsIne lAlaca ApI, eTale vararucine maMtrInA gharanI keTalIka vAto maLI gaI. chidra maLI gayuM, eTale bALakone lADu vagerethI lobhAvI evA prakAranuM zIkhavyuM ane te chokarAo pAse traNa rastA, cAra rastA, cauTA vagere prasiddha loka ekaThA thavAnA sthAne bolAvarAvyuM ke - "A zakaTAla je kArya karI rahela che, te loko jANatA nathI, naMdarAjAne marAvIne zrIyaka putrane rAjagAdI upara besAraze." karNopakarNa A vAta rAjAe sAMbhaLI, gupta manuSyo pAse maMtrInA ghare tapAsa karAvI. guptapaNe hathiyAro ghaDAtAM dekhIne tarata rAjAne vAta jaNAvI. maMtrI upara kopAyamAna
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 279 thaelo rAjA jyAre sevA mATe maMtrI gayo ane pagamAM paDyo, tyAre rAjAe mukha pheravI nAkhyuM. "huM rAjAne sArI rIte mAnya chuM" - ema dhArIne kadApi rAjAnA upara vizvAsa nA rAkhavo. kUvAnA prAnta-cheDAnA bhAgamAM-kAMThAnA bhAgamAM sArI rIte cAlavA sarakhuM samajavuM. kaye vakhate paga lapasI paDe, teno patto nathI, tema rAjA kyAre kopAyAna thAya, tenI khabara paDatI nathI." kopAyamAna thaelA naMdarAjAne jANIne zakaTAla ghare jaine zrIyakane kahe che ke, "he putra * ! jo huM mRtyu nahiM pAmIza to, rAjA AkhA kuTuMbane mArI nAkhaze, mATe he vatsa ! jyAre huM rAjAnA pagamAM paDavA jAuM, tyAre niHzaMkapaNe mane tAre mArI nAkhavo.' to zrIyake potAnA kAnanA chidramAM aMgulI nAkhI sAMbhaLavAnuM baMdha karyuM. zakaTAle kahyuM ke, "tAre pitRhatyAno bhaya na rAkhavo, kAraNa ke mAryA pahelAM huM mukhamAM tAlapuTa jhera khAI laIza, mATe rAjanA pagamAM paDuM te samaye tuM mane zaMkA vagara mArI nAkhaje.' sarva kuTuMbanA vinAzathI bacAva mATe zrIyake anicchAe pitAnuM vacana svIkAryuM. te ja pramANe rAjAnA pagamAM maMtrI paDatAM ja tenuM mastaka taravArathI rAjA samakSa chedI nAkhyuM. zrIyake vicAryuM ke - "viSaya tRSNAvALA he jIva ! nirbhAgI evA teM A mArI pAse zuM karAvyuM ? he hRdaya ! mArA pitAnI hatyA karatAM tuM phuTI kema na gayuM ?" A dekhI naMdarAjA bUma pADavA lAgyo ke, "ahoho ! akArya karyuM. eTale zrIyake rAjAne kahyuM ke, "he deva ! Apa vyAkuLa na thAva." 'haMmezAM uttama sevako svajana ane svArthakArya choDIne svAmInAM kAryo karanArA hoya che. nahiMtara caMcaLa snehavALA sevako svAmInI ArAdhanA kevI rIte karI zake ? tethI karIne je tamone pratikULa hoya, tevA pitAnI mAre jarUra nathI." rAjAe kahyuM ke, "to have tuM A maMtrIpadano svIkAra kara.'zrIyake kahyuM ke, "mArA sthUlabhadra nAmanA moTA bhAI che, je bAra varasathI vezyAne ghare rahelA che." rAjAe temane bolAvyA ane maMtrI-padavI svIkAravA AjJA karI. teNe javAba Apyo ke, "te mATe thoDo samaya vicAra karuM." tyAre rAjAe najIkanA azokavanamAM vicAra karavA mokalyA. tyAM te vicAravA lAgyA ke, "rAjanA kAryamAM rAta-divasa mazagula banelA mANasane kayA bhogo ke sukha bhogavavAnuM hoya che ? kadAca sukha-prApti thAya, to paNa aMte nakkI narakagamana karavuM paDe che, to AvA maMtrIpadathI mane saryuM." vairAgyamArgamAM caDelA pharIthI paNa ciMtavavA lAgyA - che cittabaMdhu ! he vivekamitra ! he AcAra bhagavaMta ! he guNo ! he bhagavatI mAkulInatA ! lajjAsakhi ! tame sAMbhaLo, vidyA ane mahAzrama-pUrvaka meM tamo sarvene unnatinA
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda zikhara sudhI pahoMcADyA hatA, te tamo sarve A mArA yauvanavanamAM mAra tyAga karIne tame sarve kyAM gayA ?' (48) 'he aMtaHkaraNa mitra ! be hasta joDIne huM tamone vinaMti karuM chuM ke, he svAmI ! mane AjJA Apo ke, pavanathI paNa adhika caMcaLa tula-rU samAna asthira vRttino have tyAga karuM ane vairAgyAmRta-samudranI sajjaDa AvatI laharIonA capala chAMTaNAthI have ame bIjA ja banI gayA chIe. have tamArI caMcaLatA amane kazI ja asara karavAnI nathI.' tyArapachI paMcamuSTi-loca karIne pote jAte ja muniveSa grahaNa karIne rAjA pAse jaine kahyuM ke, 'he rAjan ! meM A vicAryuM.' (50) rAjAe A kArya mATe abhinaMdana ApyAM. te mahAtmAne rAjamaMdiramAMthI nIkaLIne gaNikAnA ghara tarapha jato rAjAe nIhALyo, paraMtu marelA kalevaranI durgaMdhavALA mArgethI jevI rIte na jAya, tema vezyAnA ghara tarapha aruci batAvatA AgaLa cAlatA tene dekhIne rAjAe jANyuM ke, 'A mahAbhAgyazALI kAmabhogathI kaMTALelA che ane vairAgya pAmelA che.' maMtrIpada para zrIyakane sthApana karyo. sthUlabhadre saMbhUtivijaya gurunA caraNamAM jaine pravrajyA aMgIkAra karI. vividha ugra tapa-cAritranuM sevana ka2vA lAgyA. zrIyaka haMmezAM ciMtavavA lAgyo ke, 'haju meM vairanI zuddhi karI nathI. tevA manuSyanA AkArane dhAraNa karavA rUpa bIkaNa ziyALiyA jevA janmathI jagatamAM zuM meLavyuM ! zrIyake lalacAvelI vezyAe vararucine maMdirApAna karAvyuM ane rAjasabhAmAM jyAM beTho eTale zrIyakanA saMketa pramANe tene koie tevA koika auSadhathI vAsita karela padmakamala rAjasabhAmAM vararucine ApyuM. te suMghatAnI sAthe ja ekadama tene madirAvALI ulaTI thaI. khAtrI thayA pachI rAjAe maMtrIne AjJA karI ke, 'ApApanuM je koI prAyazcitta hoya, te karAva.' eTale teNe tapela sIsAno rasa pAyo, jethI te vipra mRtyu pAmyo. have koi vakhata vicaratA vicaratA saMbhUtivijaya gurunI sAthe suMdara dharmamAM ekAgra cittavALA sthUlabhadra muni padhAryA. comAsAno samaya Avyo, tyAre tIvra bhavabhayathI udvega pAmelA evA traNa munivaro atiAkarA duHkhe pAra pADI zakAya tevA abhigraho anukrame A pramANe grahaNa karyA. eka muni siMhaguphAmAM, bIjAe bhayaMkara jherI sarpanA dara pAse, trIjAe kUvA uparanA kASTha upara cAra sAmanA upavAsanAM paccakkhANa grahaNa karavA pUrvaka comAsAno samaya pasAra karavo. bhagavaMta sthUlabhadrajIe 'tapa na karavo ane cAra mAsa kozA vezyAne tyAM rahIza' ema vinaMti karatA guNavAna evA tene gurue anujJA ApI. kozAnA gharanA dvAramAM sthUlabhadra
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 271 muni AvI pahoMcyA, eTale khuza thaelI vezyAe ubhI thaine satkAra karyo ane jANyuM ke, sAdhupaNAmAM pariSado sahana na thavAthI tenuM mana bhagna thai gayuM lAge che." "have AjJA karo ke atyAre mAre zuM karavuM ? "pahelAM je sthAnamAM ane makAnamAM citrazALAmAM bhogo bhogavyA hatA, teudyAnanA madhyabhAgamAM ratimaMdiramAM utaravAnuM mane sthAna Apa.' sthAna ApyuM. sarva prakAranA rasovALAM bhojana karyA. have kozA vezyA paNa snAna karI, zarIre vilepana karI, sarvAlaMkArathI alaMkRta banI hAthamA dIpaka laine potAne kRtArtha mAnatI mIThI madhurI zRMgArika vAto karavA lAgI, paraMtu te krIDA karavA samartha na banI. munie tevo upadeza Apyo che, jethI vezyAno moha prazAnta thayo ane sArI zrAvikA banI gaI. rAjAnI AjJA sivAyanA bAkInA koI puruSa sAthe mAre krIDA na karavI-A pramANe vikAra rahita banelI teNe brahmacaryanI virati svIkArI. - siMha ane sarpane paNa upazAMta karI cAra mAsanA upavAsI paNa cAturmAsa pUrNa karI AvI pahoMcyA. kUvAnA kASTha para vAsa karanAra muni guru pAse AvI pahoMcyA, tyAre . gurumahArAja lagAra ubhA thai kahe che ke, "duSkarakArI he sAdhuo ! tamAruM svAgata-ema anukrame darekane AzvAsana ApyuM. tyArapachI gaNikAne ghera dararoja manojJa AhAra grahaNa karatA suMdara dehavALA, samAdhi guNavALA sthUlabhadra munivara paNa cAturmAsa pUrNa karI upAzraye AvI pahoMcyA. eTale ghaNA vAtsalya ane premapUrvaka ubhA thai "ati duSkaraduSkarakAraka muninuM svAgata karuM chuM." ema gurue badhAnI hAjarImAM kahyuM - eTale prathama AvelA traNane sthUlabhadra upara irSA thai, ane bolavA lAgyA ke, ame ATaluM kaSTavALuM tapa ane upasarga sahana karIne AvyA. chatAM AcArya bhagavaMta "duSkarakAraka' mAMDa mAMDa bolyA ane maMtrIputranI zarama paDI, eTale cAra mahinA manohara AhAra vezyAnA hAthano khAdho, tenA suMdara sagavaDavALA makAnamAM AnaMdathI rahyA, chatAM temane, "duSkara-duSkarakAraka kahI moTI prazaMsA karI. siMhaguphAmAM rahI karelI samasyAvALA muninA manamAM IrSyA-roSa prasaravAthI bIjA cAturmAsa-samaye gurunI pAse jaI AjJA mAgI ke, huM kozAnI nAnI bahena upakozAne ghare jaI tene pratibodha karuM, zuM huM kaMi sthUlabhadra karatAM ocho utaruM tema nathI." teja vAta ahiM kahevAze. je sAdhu jevA hatA, te pramANe, "duSkara-duSkarakAraka' ema kahevAyuM, to temAM AryasaMbhUtavijayanA ziSyo te kema sahana na karI zakyA ? (75) gurue upayoga mUkyo ke, A potAnI pratijJAno pAra pAmI zakaze nahi, tethI tene javAnI nA kahI, chatAM te
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda upakozA vezyAne tyAM gayo. tyAM rahevAnuM sthAna mAgI cAturmAsa rokAyo. pelI bhadrika pariNAmI suMdara rUpa dhAraNa karanArI AbhUSaNa rahita dharmazravaNa karavA lAgI, paraMtu agni najIka mINano goLo ogaLe tema vezyAnA rUpane dekhIne saMyamanA pariNAma DhIlA thai gayA ane kAmakrIDA tarapha prItivALo banyo. eTale lajjAno tyAga karI kAmAdhIna pariNAmavALo tene prArthanA karavA lAgyo. catura buddhivALI upakozAe tene kahyuM ke, "tuM mane zuM ApIza ?' te kahe. sAdhu kahevA lAgyo ke, "he suMdari ! huM nigraMtha hovAthI mArI pAse ApavA lAyaka kaMi nathI.' tyAre vezyAe kahyuM ke, "kAM to lAkha sonaiyA, agara pAchA cAlyA jAva.' teNe sAMbhaLyuM hatuM ke, nepAla-dezamAM pahelo je sAdhu jAya, tene rAjA lAkhanA mUlyavALuM kaMbalaratna Ape che." eTale bhara-comAsAmAM te kAmAMdha tyAM gayo. tyAM tevA mahAmUlyavALI ratnakaMbala meLavI. moTAvAMsanA polANanA madhyabhAgamAM sthApanA karI ane tenuM chidra evI rIte pUrI dIdhuM ke, "koi jANI zake nahiM. have nagna sarakho te ekalo vacamAM visAmo lIdhA vagara cAla cAla karato hato. te samaye koika pakSI bolavA lAgyuM ke, "lAkhanA mUlyavALo ahiM koi Ave che." pakSInA zabdane jANanAra koi corasvAmIe te sAMbhaLyuM ane najara kare che, to eka AvatA sAdhune dekhyA. te cora pakSInA zabdanI avagaNanA karI besI rahyo, tyAre pharI paNa te pakSI zabda karavA lAgyo ke, "are ! tamArA hAthamAMthIA lAkhano lAbha cAlyo gayo." kautuka pAmelA corasvAmIe tenI pAse jaine pUchyuM ke, "AmAM jo kaMi tattva hoya, to tuM nirbhayapaNe kahe." tyAre te sAdhue kahyuM ke, "vAMsanI aMdara kaMbalaratna che." to tene javA dIdho, AvIne te kaMbalaratna gaNikAne samarpaNa karyuM. tyAre tenA dekhatA ja te gharanI khALamAM pheMkI dIdhuM, eTaluM sAdhu kahevA lAgyA ke, "A teM zuM akArya karyuM. ?" zoka karanAra sAdhune teNe zikhAmaNa ApI samajAvyA ke, "he bhagavaMta ! Apa to pavitra dehavALA cho, zIlAlaMkArathI vibhUSita cho, mArA azucithI pUrNa zarIranA saMgathI tamo nakkI A gaTara-khALanI azuci mAphaka kharaDAzo. Apa AvI kaMbalano zoka karo cho, paraMtu tamArA AtmAnA guNaratnano-zIlaratnano nAza thAya che, teno zoka kema karatA nathI ? to he bhagavaMta ! bhale te kaMbalaratna vinAza pAmyuM, paraMtu tamArI potAnI munipadavIne yAda karo." (90) vaLI upakozA hitavacano kahevA lAgI ke - "tamoe bhAra yuvAvasthAmAM lAMbA kALa sudhI atinirmala zIla pALyuM, dhyAna, adhyayana, tapazcaryA ane cAritrathI pApa paMkane pakhALI sApha karyuM. have hAlAhala jhera sarakhI viSayonI tRSNAno tyAga karo. agnimAM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 273 tapAvI ujvala banAvela suvarNane dhamIne have phUMka mArIne tene dhULa bheLuM na karo-gUmI na nAkho. arthAt lAMbA kALa sudhI pALela zIla, adhyayana, tapa, cAritra alpa viSaya khAtara tene nirarthaka na gumAvI nAkho." (91). | "he dhIra mahApuruSa ! tame uttama jJAnano abhyAsa karyo, munionA guNa grahaNa karavAmAM puruSArtha karyo, to have manamAM upazamabhAvane dhAraNa karI ke, jethI jaldI janmajarA-maraNonAM duHkha dUra thAya. he mahAyazasvI ! tame mArI vAta sAMbhaLo ke, indriyone AdhIna thaelA madonmatta cittavAlA tamArI sAthe zrI sthUlabhadra mahAmunI sarakhAmaNI kevI rIte thaI zake ? are ! haMsapakSInI sAthe kAgaDAonI hariphAI kevI rIte thai zake ? siMhonI sAthe zALa baccAonI adekhAI zI rIte hoI zake ?" zevAlanA tAMtaNAM sAthe kamalonI spardhA kai rIte saMbhavI zake ? te pramANe mahApuruSonI sAthe khalapuruSoe irSA karavI, athavA sarakhAmaNI karavI, te ajavALA sAthe aMdhakAranI sarakhAmaNI karavA samAna samajavI." (94) saubhAgyanI khANa sarakhI ratikaLAmAM catura jeNe kAmadevanA vikAro pragaTa karelA che, evI mArI bhaginI vaDe haMmezAM prArthanA karatA hatA, chatAM je sthUlabhadra muni potAnI pratijJAmAM daDha rahyA hatA, tene pratyakSa jo' vAvaMToLiyAmAM paNa aDola meruparvata sarakhA niSkapadhyAne sthiracittavALA mahAtmA munivarane je talanA photarA jeTalA paNa manathI calAyamAna karI zakI nahi. jyAre tame to mane kadI dekhelI nahi, mArA gumo ke svarUpa jANeluM na hatuM, chatAM paNa ATalA kSobha pAmI gayA ! tyAre puruSono mahAtaphAvata ahiM pratyakSa dekhAya che. tema ja kaheluM che ke - "'jagatamAM agnimAM praveza karIne marI jAya che, parvatanA zikhara para caDI bhRgupAta karanArA paNa dekhAya che, yuddhamAM paNa maranArA hoya che." A pramANe mRtyu pAmanArA ghaNA maLI Avaze, paraMtu indriyo para jaya meLavanArA jagatamAM koI viralA puruSa ja hoya che." je mATe kaheluM che ke - "'ramaNInA bhammararUpa dhanuSyanAM tIra ane kaTAkSarUpa bhallIthI je puruSonAM zIla-kavaco bhedAyAM nathI, tevA mahApuruSone aneka vAra vaMdana thAo." (99) A pramANe vezyAthI zikSA-hitopadeza pAmelo, bhraSTa pratijJAvALo, vilakhA vadanavALo te irSALu sAdhu vAraMvAra have pazcAttApa-zoka karavA lAgyo ke, "meM mArA gurunAM vacananI avagaNanA karI, tenuM mane A mAThuM phaLa maLyuM." (100) "sUryanA teja sarakhA jhaLahaLatA ratnane hastamAM prApta karavA chatAM teno tyAga karIne kAMti rahita evA kAcanA TUkaDA levA mATe ApaNe doDI rahelA chIe. paraMtu pAchaLathI
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda indriyonA viSayo ane dhana upArjanarUpa majabUta zilAkhaMbhamAM pachaDAIza ane tAruM mAthuM phuTI jaze, eTale tuM hAsyapAtra banIza ane tAro bhAgyavidhAtA atyAre tane dekhIne AnaMda pAmaze. jeo guruvacanane apramANa gaNI temanA upadezane svIkAratA nathI, te manuSya upakozAne ghare gaelA tapasvI muni mAphaka pAchaLathI pastAya che." A pramANe madonmatta hAthI jema aMkuzathI, tema A muni koI prakAre pharI mArgamAM AvI gayA. saMvega pAmelA te potAnA guru pAse pahoMcIne potanAM pApa-zalyo pragaTa-AlocanA karIne mahAvrata AcaravA lAgyo. koIka samaye tuSTa thaelA naMdarAjAe potAnA rathika-sArathine kozA vezyA ApI. A kozA tenI pAse haMmezAM sthUlabhadra muninI prazaMsA karatI hatI. jeNe kAmadevanA vega upara vijaya meLavelo hoya, tenA sivAya bIjo koNa strI-pariSaha upara vijaya meLavI zake? je mArI sarakhI zRMgArarasamAM catura hovA chatAM talanA chotarAnA trIjA bhAga mAtra paNa subhita na thayA. A jagatamAM Azcarya karAvanAra aneka loko haze, paraMtu sthUlabhadra sarakhA koi Azcarya karAvanAra thayA nathI, thatA nathI, ke thaze nahiM. AvI rIte sthUlabhadranA guNathI prabhAvita thaela manavALI kozA te sArathIne potAnuM hRdaya arpaNa karatI nathI. eTale potAnAM pratye saubhAgya utpanna karavA mATe, potAnA vijJAnanI paNa prazaMsA karAvavA mATe, potAnI azokavanikAmAM lai jai dhanuSa daMDa upara bANa AropaNa karI AmraphalanI laMba uparabANa coMTADyuM. tenI pAchaLa bIjuM bANa coMTADyuM, ema pote dUra rahelo hato, tyAM sudhI bANa pAchaLa bANanI zreNI laMbAvI. cheka potAnA hAtha sudhI bANonI zreNI eka pachI eka ema dhanuSyathI pheMkI phaMkI coMTADI. pachI ardhacaMdrAkAra bANathI laeNba chedIne dhIme dhIme bANo kheMcI kheMcI lUba lAvI kozAne ApI. tyAre kozA rathikane kahevA lAgI ke, jeNe A kaLA zIkhelI hoya, tene kazuM duSkara nathI." ahi kozAe rathikane eka apUrva nRtya batAvyuM. sarasavanA DhagalA upara puSponI pAMkhaDIo AcchAdita karI Toca upara soya rAkhI. tenA agra bhAga para eka paga sthApana karI pharatAM pharatAM evuM zAstrIya nRtya karyuM ke, sarasavanA DhagalA paranI puSponI pAMkhaDI paNa potAnA sthAna parathI khasI nahi. soyanA mastaka parathI paga upADIne rathikane kahyuM ke, "are ! guNI upara tane matsara-irSyA kema thAya che ?" tane ja manamAM smaraNa karatI kozAe paNa tene eka subhASita saMbhaLAvyuM - "AMbAnI laMba toDI e duSkara kArya nathI, sarasavanA DhagalA para abhyAsa karI nRtya karavuM, te paNa duSkara nathI, kharekhara te mahAnubhAve pramadAnA
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 275 vanamAM vAsa karavA chatAM potAnuM trikaraNa yogavALuM munipaNuM TakAvyuM, te mahAduSkara AzcaryakArI kArya che.' "kAmadevanA garvane skUlanA pAmyA vagara mardana karIne jayapatAkA prApta kanAra evA sthUlabhadrane traNe kALa vAraMvAra namaskAra thAo. mArA saMsargarUpa agni vaDe suvarNa mAphaka tyAre teo atiuchaLatA ghaNA tejavALA thayA, te sthUlabhadra muni jayavaMtA varto. A kozA te rathakArane harSathI tenI kathA kahetI hatI, tenA cAritrathI prabhAvita thaelo te paNa zrAvaka thayo. koI samaye sthUlabhadra muni vaMdana karAvavA mATe svajanane ghare gayA, dezAttaramAM gaelA daridra brAhmaNanI patnIne karuNAthI kahyuM ke - "ahi AvuM, tyAM tevuM hatuM, dekha, te kevuM thai gayuM ?" ema bolIne gayA pachI pati ghare AvyA, tyAre brAhmaNe patnIne pUchyuM ke, "te bhAIe mane kaMI ApyuM che ke athavA kaMI kahI gayA che kharA ?" tyAre patnIe kahyuM ke, "ApyuM to kaMI nathI, paraMtu je kahI gayA che, te kahuM chuM. patnIe te sthAna batAvyuM, eTale catura patie te sthAna khodAvIne aMdarathI nidhAna bahAra kADhyuM ane harSathI teno bhogavaTo karavA lAgyA. muni mATe A pramAdasthAna che. have koi vakhata bAra varSavALo mahAkrUra duSkALa paDyo, te kAraNe sarva sAdhusamudAya game tyAM cAlyA gayA. te duSkALa samaya pUrNa thayA pachI te pharIthI paNa pATalIputra nagaramAM AvI pahoMyA. te samaye zramaNa saMghe ekaThA maLI zruta-viSaya-vicAraNA karI ke, "kone zuM zuM yAda raheluM che ? je sAdhunI pAse jeTaluM zruta-uddezA, adhyayana Adi haiyAta-yAda hoya te sarva ekaThAM karIne agiyAra aMgo te pramANe sthApana karyA." parikarma, sUtrArtha, pUrvagata cUlikA ane anuyoga dRSTivAda A pAMca padArtho che. te viSayamAM to (125) te samaye nepAla dezamAM bhadrabAhu guru maharAja vicare che. teo dRSTivAda dhAraNa kare che - ema vicAratA zrI saMghe temanI pAse sAdhu yugala mokalyuM. ane kahevarAvyuM ke, "ApanI pAse - jeTalo dRSTivAda hoya, tenI sAdhuone vAcanA Apo. ahi tevA arthI sAdhuo che. saMgha kArya kahyuM, tyAre temaNe pratyuttara Apyo ke, "hamaNAM meM mahAprANa nAmanuM dhyAna karavAnuM AraMvyuM che. pahelA duSkALa hato. te kAraNe A dhyAna pUrNa thayA pahelA vAcanA nahi ApIza. eTale vAcanA ApavA na gayA. te sAdhu-yugale pAchA AvI saMghane hakIkata jaNAvI. pharIthI paNa sAdhu-saMghATaka temanI pAse mokalyA ane kahevarAvyuM ke, "je zramaNasaMghane na mAne, tene kayo daMDa hoya ?" - ema kahyuM, eTale "he bhagavaMta ! tene saMgha-bahAra karavAnuM prAyazcita hoya." to "he prabhu ! tamone paNa te kaheluM prAyazcitta ho." eTale
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda bhadrabAhu munie kahyuM ke, "mane bahAra na mUko, je buddhivALA sAdhu hoya, temane ahiM mokalI Apo.' "divase temane dhyAna sudhImAM sAta vAcanAo ApIza. eka vAcanA bhikSAthI pAchA pharaze, tyAre ApIza, bIjI barAbara divasanA madhya kAla veLAe, trIjI aMDilabhUmithI pAchA Avaze, te kALa-samaye, eka divasanA aMta samaya thavA veLAe cothI, Avazyaka kriyA karyA pachI traNa vAcanAo ApIza. tyArapachI sthUlabhadra vagere pAMcaso buddhizALI sAdhuone tyAM mokalyA, vAcanA levAnA samaye vAcanAo grahaNa kare che, jyAre eka be traNa vAcanA avadhAraNa karavA samartha banI zakatA nathI, tyAre eka sthUlabhadra sivAya bAkInA sAdhuo khasI gayA.' have jyAre dhyAna karavAnuM thoDuM bAkI rahyuM, tyAre gurue sthUlabhadrane pUchyuM ke, te kleza pAmato nathI ne ?" "he bhagavaMta ! mane koi kleza nathI." to "keTaloka kALa khamI jA-rAha jo, divase paNa tane vAcanA ApIza." AcAryane pUchyuM ke, "meM keTaluM paThana karyuM ? to ke 88 sUtro, te mATe sarasava ane meruparvata jeTalI upamA samajavI, arthAt tuM bhaNyo te sarasava jeTaluM ane meru jeTaluM bhaNavAnuM bAkI raheluM che, paraMtu bhaNyo, tenA karatAM ochA kALamA tuM sukhethI bhaNI zakIza. sarva dRSTivAda ane kramasara daza pUrve bhaNI gayA. temAM mAtra be vastu nyUna evAM daza pUrvo cULabhadra bhaNI gayA pachI guru sAthe vicaratA vicaratA pATalIputra AvI pahoMcyA, bahAranA udyAnamAM mukAma karyo. (140) sthUlabhadra muninI yakSAdika sAta baheno moTAbhAinevaMdana karavA mATe tyAM AvyAM. gurune vaMdana karI pUchyuM ke, "moTAbhAi kyAM che?" eTale gurue kahyuM ke, A devakulikAmAM abhyAsa karI rahelA che. sAdhvIone AvatI dekhI rAjI thayA, temane potAnI Rddhi dekhADavA mATe siMhAkAranuM potAnuM rUpa vikavyuM, eTale siha dekhIne tyAMthI sAdhvIo bhAgavA lAgI gurune jaine kahyuM ke, "he svAmi ! siMha tene khAI gayo jaNAya che.' bhaya pAmelI teone gurue kahyuM ke, "te siMha nathI, paNa sthUlabhadra ja che." pharI AvIne vaMdana karyuM. beThA pachI kuzalavArtA pUchI. eTale kahyuM ke, "zrIyake dIkSA aMgIkAra karI, parva divase upavAsa ame karAvyo. te mRtyu pAmI svargavAsI thayA, RSihatyA amane lAgI, tethI bhaya pAmI, tapasyAthI devatA prabhAvita thayA ane mane mahAvidehamAM laI gayA. tyAM tIrthaMkara bhagavaMtanA caraNa-kamaLamAM mArA AtmAnI zuddhi karI. bhagavaMte zuddhAzaya hovAthI zrIyaka devaloke gayA hovAthI tene prAyazcita nathI.' bhAvanA ane vimukti nAmanAM be adhyayano ApyAM, je ahIM lAvI chuM. A kahyA pachI vaMdana karI sAdhvIo potAnA sthAne gayAM.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 299bIjA divase sthUlabhadra muni navA sUtranA uddeza bhaNavA mATe AvyA, paNa guru sUtrArtha ApatA nathI, AcArya bhagavate kahI dIdhuM ke, tuM ayogya apAtra che. pote gai kAle karelo pramAda yAda Avyo, eTale potAnI bhUlanI mAphI ane pharI Avo pramAda nahi karIza." gurue kahyuM ke, "jo ke te pote Avo pramAda pharI nahiM karIza, paMratu have tuM jene bhaNAvIza, teo pramAda karaze' ghaNI vinaMtio karI, tyAre muzkelIthI bhaNAvyA. (15) paraMtu upara cAra pUrvo bhaNAvyAM, e sarate ke have tAre bIjAne na bhaNAvavAM, to temAM be vastu bAkI rahI. arthAt dazamAM pUrvamAM be vastu nyUna rahI gaI. bAkInuM sarva zruta AcArya vajasvAmI nAmanA mahAmuni, jeo atizayanI khANa samAna hatA, tyAM sudhI 5252|thii anuvartaza. (152) te samaye sthUlabhadra muni akalaMkita zIlamAM kevI rIte rahyA ? te kahe che - visayAsi-paMjaraMmi va, loe asipaMjarammi tikkhammi | siMha va paMjaragayA, vasaMti tava-paMjare sAhU ||60 / / jo kuNai appamANaM, guruvayaNaM na ya lahei uvaesaM / so pacchA taha soai, uvakosaghare jaha tavassI / / 61 / / jiTThavvaya-pavvaya-bhara-samuvvahaNa-vavasiassa accaMtaM / juvaijaNa-saMvaiyare, jaittaNaM ubhayao bhaTThe ||62 / / jai ThANI jai moNI, jai muMDI vakkalI tavassI vA | patthanto a abaMbhaM, baMbhAvi na royae majjhaM / / 63 / / to paDhiyaM to guNiyaM, to muNiyaM to a ceIo appA / AvaDiya-pelliyAmaMtio'vi jai na kuNai akajjaM ||64 / / pAgaDiya-savva-sallo, guru-pAyamUlammi lahai sAhupayaM / avisuddhassa na vaDDhai, guNaseDhI tattiyA ThAi ||65 / / jai dukkaradukkakArau tti bhaNio jahaTThio sAhU | to kIsa ajjasaMbhUavijaya-sIsehiM navi khami / / 66 / /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda jai tAva savvao suMdaru tti, kamANa uvasameNa jaI / gharma viyAnamALo, ruyaro vi maccharaM va6? 6i7ll aisuTThio tti guNasamuio tti jo na sahai jaipasaMsaM | jo pariNArU pamave, nadI marApIDha-pIDhArasI 6i811. jagatamAM pANIdAra dhAravALI talavAranA pAMjarAthI bhaya pAmIne kASThanA pAMjarAmAM vase che, tema viSayarUpa taravAranA paMjarathI bhaya pAmelA munivaro parUpa paMjaramAM eTale ke bAra prakAranA tapanA pAMjarAmAM rahI tapasyAnI ArAdhanA kare che. pAMca indriyonA zabdAdika viSayovALI strIothI bhaya pAmelA munio saMsArano tyAga karI cAritra svIkArI bAhya-abhyAMtara bheTavALA tapanA pAMjarAmAM rahe che. "paMjara' zabda eTalA mATe jaNAvyo ke, "pAMjarAmAM rahelo hoya, te bahArano koi vyApAra karI zakato nathI, tema sAdhuo tapanA pAMjarAmAM hovAthI sAMsArika bAhyapravRtti karatA nathI (10) sthUlabhadrathI viparIta daSTAMta ApatAM kahe che - 93.guNIonI IrSyA na karavI guNAnumohanA karavI je koI manuSya potAnA guNanuM abhimAna kare che ane guruvacana-upadeza-hitazikSA mAnato nathI, te upakozAne tyAM gaelA tapasvI sAdhunI jema pAchaLathI pastAya che." sthUlabhadranA dRSTAntamAM A hakIkata jaNAvI gayA chIe. (11) aNuvratonI apekSAe jyeSTha eTale mahAvrato, te parvatanA bhArane vahana karavo, tenI mAphaka mahAvratanA bhArane vahana karavo ghaNo kaThaNa che. kAraNa ke, "A lIdhelI pratijJA jIvananA bhoge jiMdagI sudhI vahana karavAnI che, temAM khAmI AvavA devAnI nathI. evI daDha pariNativALo hoya, paraMtu upakozA sarakhI yuvatIonA saMsargamAM rahenAra sAdhu na to sAdhupaNAmAM ke na to zrAvakapaNAmAM rahelo gaNAya. baMnethI bhraSTa thaelo A pramANe gaNAya. cAritranA pariNAma na hovAthI te sAdhu nathI. bahAranuM zramaNaliMga hovAthI zrAvaka paNa gaNAto nathI. (12) abrahmanI prArthanAmAtrathI, yatipaNAthI kevI rIte te bhraSTa thayo ? te kahe che - " "kadAca te kAyotsarga karanAra hoya, mauna dhAraNa karanAra hoya, mastaka muMDana karAvanAra hoya, chAlanAM vastra paheranAra hoya, ke aneka prakAranAM vividha AkarAM tapa karanAra hoya, to paNa je maithunanI prArthanA karanAra hoya, kadAca te brahmA ke koI parameSThI hoya, topaNa
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 279 mane te gamato nathI.... kAraNa ke, jinavacanano sAra meM jANelo hovAthI, nirapavAda hovAthI. (63) pApI mitrothI prerAelo, strI AdikathI prArthanA karAelo hoya, chatAM je akAryAcaraNa karato nathI, tenuM bhaNeluM, gaNeluM, jANeluM ane AtmAnuM zuddha svarUpa ciMtaveluM saphaLa gaNAya. jo akArya karavAthI na aTake, to atyAra sudhIno bhaNavA-gaNavAno parizrama niSphaLa gaNAya." to pAchaLathI tenI zuddhi kevI rIte prApta karI, te kahe che - guru pAse jaine sArI rIte vidhipUrvaka AlocanA karI te kahe che. - "je koI gurunA caraNakamaLamAM jaIne potAnAM sarva zalyo pragaTa karatA nathI, te sAdhupada pAmI zakatA nathI, zalyavALA kaluSita cittavALAne jJAnAdika guNazreNi prApta thatI nathI. kadAca bIjA anuSThAno pUrNapaNe karato hoya, to paNa zalyavALAne guNaThANAnI vRddhi thatI nathI, paNa aparAdha vakhate je guNazreNI vartatI hoya, te ja ane teTalI ja guNazreNI rahe che. bAkInA anuSThAnathI rahitane to te paNa dUra thAya che. (94-95). - have sthUlabhadranI kathA dvArA guNomAM IrSA karanAranA nirvivekano doSa kahe che, - yathArthaguNavALA evA sthUlabhadra sAdhune gurue "duSkarakAraka-duSkarakAraka" kahI guNa-bahumAnathI Adara-pUrvaka bolAvyA, to AryasaMbhUtanA ziSya siMhaguphAvAsIthI te bahumAna sahana kema na thayuM ? te vAta kathAmAM kahelI che. jo koi karmanA upazamavaDe sarva prakAre sAro gaNAya. to bIjo dharmano jANakAra hovA chatAM zAmATe tenA upara matsara-irSA vahana karato haze ? guNano matsara karanArane bhavAMtaramAM kevo geralAbha thAya che ? te daSTAMtathI kahe che. - A cAritranI ArAdhanAmAM atidaDha che, veyAvacca, samiti, gupti, svAdhyAya, tapa vagere guNothI alaMkRta che, evo AtmA sAdhuonI prazaMsA sahana na kare, te parabhavamAM vartamAna bhava karatAM ochA guNanI prAptivALo thAya che. puruSapaNAno tyAga karIne strIpaNuM pAme che. jevI rIte pITha ane mahApITha sAdhu hatA, te brAhmI suMdarI rUpe thayA. (66-67-68) u4. guNaprazaMsA sahana na karanAra pITha-mahApIThanI kathA - vatsAvatI nAmanI vijayamAM, prabhaMkarA nAmanI nagarImAM abhayaghoSa nAmano eka zreSTha vaidya hato. tene cAra mitro hatA. aneka guNothI yukta evA eka rAjaputra, maMtriputra, zeThaputra, ane sArthavAhaputra, teo vArApharatI goSThI mATe eka ekane ghare jatA AvatA ane rahetA hatA. koika divasa vaidyane ghare sarve beThelA hatA, te samaye koIka kuSTharogavALA mahAmuni vaidyane ghare vahoravA AvyA, tyAM darekane dekhavAmAM AvyA. eTale abhayaghoSanI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ThaMDI mazkarI karatAM premapUrvaka vaidyaputrane kahyuM ke, "paralokanI ciMtAthI mukta banI mAtra A lokanAM ja sukha meLavavAmAM mamatAvALo banI tuM samagra nagara-janone vaidyanA bAnAthI lUTe che, dhana upArjana kare che. te mAtra tenI ja cikitsA-vaiduM kare che, jeo tane dhana Ape che." jo koI paisA ApyA vagara cAlyo jAya, to te paMcatva pAme che. te mATe kahevAya che ke - "vaidyo bicArA duHkhI rogIo pAsethI dhananuM haraNa kare che, mRtyu pAme, eTale palAyana thaI javuM, vaidyanuM vaidyatva hoya to mAtra ATaluM ja, teo AyuSya joDavA samartha banI zakatA nathI. ame paNa tArI pAsethI A vaidyakanI vidyA sIkhIne evI dhananI kamANI karIe ke, jethI goLa, khAMDa, ghI, nAkhIne majenA puDalA, lADu vagere miSTAnna bhojana karIe, to tuM A vaiduM amane zIkhava. he mitra ! koi vakhata A tArA zIkhela vaidAno paraloka-mArgamAM upayoga kara." 'nirjhantha sAdhu-dharmanuM sevana karanAra muni, dIna, anAtha, duHkhIonA roganI cikitsA karI auSadha ApI zIkhela vaidyakane saphaLa kara." vaidya kahyuM ke, "zuM huM tema nathI karato ?" ema kahyuM eTale teoe kahyuM ke, "A hamaNAM kuSTharogavALA mahAmuni gayA, tenI cikitsA kara." vaidya kahyuM ke, "jarUra teno roga dUra karuM, paraMtu tene mATe mahAkiMmatI auSadho joIe, te mArI pAse nathI." mitroe kahyuM ke, "kroDa mUlya thAya, to paNa ame ApIzuM. zAnI jarUra che ? te kahe.' tyAre vaidya kahyuM ke, "gozISacaMdana ane kaMbalaratna temaja lakSapAkatela A cikitsAmAM upayogI che ane tenuM mUlya ghaNuM ja moTuM thAya che. temAM lakSapAkatela to meM pakAvIne taiyAra kareluM che, te mArI auSadhazALAe che, to be lAkha mUlya laine teo moTA vepArInI dukAne pahoMcyA ane lAkha lAkha nANuM ApIne vepArI pAse kaMbalaratna ane uttama caMdana mAgavA lAgyA. vepArIe te baMne vastuo arpaNa karIne pUchayuM ke, "A mUlyavAna vastunuM tamAre zuM prayojana paDyuM ?" sAcI hakIkata jaNAvI, eTale te vepArI vicAravA lAgyo ke, "jo A yuvakone sAdhunI mAvajata karavAnI zraddhA thaI che, to have huM cheDAnI vaye pahoMcyo chuM, to temAM huM paNa sahabhAgI kema na banuM?" tyAre vepArIe te mitrone kahyuM ke, 'tamAre tapasvInI cikitsA-sevA karavI che, to mAre mUlyanI jarUra nathI, mAre paNa dharmanuM prayojana che. ativizuddha dharmanI zraddhAvALA vaNike kaMbalaratna ane caMdana ApIne dIkSA aMgIkAra karI ane te ja bhave aMtakRt kevalI thayA. te vaidyarAja, rAjaputra, zeTha-putra, maMtri-putra, sArthavAhaputra ema pAMce ekaThAM thai auSadho grahaNa karIne te udyAnamAM gayA ke, jyAM A muni pratimA aMgIkAra karI dhyAna karI rahelA che.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 281 mastaka para aMjali joDIne, parama AdarathI pagamAM praNAma karIne tapasvI munine vinaMti karI ke, ''ApanA zarIrane ame pIDA karIzuM, mATe rajA Apo.' tyArapachI kAussagga-mudrAmAM hovA chatAM kaTIvastra bAbura bAMdhIne temanA avagrahamAM praveza karIne vaighe AkhA zarIre nipuNatAthI telanuM atyaMgana karyuM. jyAre tela rUMvADAmAM chidro dvArA aMdara pahoMcyuM, tyAre uSNatA lAgavAthI cAmaDInA kRmio kSobha pAmyA ane zarIra bahAra nIkalyA. te samaye te mahAmunine je vedanA utpanna thai, te ekatAnathI dhyAna karatAM temaNe apUrva samatAthI sahana karI. have te ratnakaMbalathI te tapasvIne dRDha paNe lapeTyA. te ratnakaMbala atizItala hovAthI temAM te kuSTanA kRmio saMkrAnta thayA. tyArapachI AgaLathI lAvI rAkhela eka marelI gAyanA kalevaramAM te kaMbalamAMthI jayaNApUrvaka kRmio jhATakyA, jenI te kRmio temAM saMkramita thaI gayA. (jethI vagara kAraNe teo mRtyu na pAme, tevA pUrvanA vaidyo ahiMsApAlaka hatA.) tyArapachI gozIrSacaMdana ghasIne teoe pote ja tenA AkhA aMge vilepana karyuM, eTale tarata muni prasanna caitanya yukta thayA. e pramANe bIjA-trIjA divase te ja vidhi karyo, paraMtu munie vedanA paNa dararoja bamaNI, traNa gaNI samatAbhAve sahana karI. (25) prathama divase cAmaDInI aMdara rahelA ghaNA ja kRmio bahAra nIkaLI paDyA, bIjA divase mAMsamAM rahelA ane trIjA divase hADakAmAM rahelA kRmio bahAra nIkaLyA. saMrohiNI nAmanI auSadhithI dareka chidronI rujha lAvI nAkhI, munivara suvarNa varNanI kAyAvALA taddana kuSTharoga vagaranA banI gayA. te tapasvI mahAmunine nirogI karIne jANe navIna rAjyaprApti, ke saMgrAmamAM jaya meLavelo hoya tema pramodathI ullasita thayA ane potAnA AtmAne kRtArtha mAnatA hoya tema AnaMda anubhavavA lAgyA. "je manuSyonuM aMtaHka2Na, satata paropa2Akara karavAmAM pravINa hoya che, temanI puNya mATe je sAdhu pratye sArI upakAranI pravRtti che, te puNyanA upara tulikA (cUlikA) jevI che." pharI pharI praNAma karI khamAvIne svastha avasthAvALA te pAMce mitro potAnA ghare gayA. te muni paNa pRthvImaMDaLamAM tIvra tapanuM sevana karatA vicaravA lagyA. vaighe kaMbalaratna vecIne ardho lAkha dravya meLavyuM ane te dravyathI zreSTha toraNovALuM, uMcA zikharavALuM jinAlaya karAvyuM. ane jAhera karyuM ke, 'kaMbalaratnanA vepArInA dravyathI meM A karAvyuM che.'
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mitro paNa tyAM AvIne prabhubhakti pravartAve che. derAsaramAM abhiSeka, vilepana, pUjA, nATaka-nRtya Adi ghaNA bahumAna-pUrvaka ekaThA thaine teo kare che. teo zrAvakanAM vrato, zrAvakanI sAmAcA2I haMmezAM kare che. gRhamAM vAsa karavA chatAM zrAvakocita dharma-kArya teo sAthe maLIne niraMtara karatA hatA. samaye zreSTha zrAmaNya aMgIkAra karIne acyuta nAmanA bAramA devalokamAM indranA sAmAnika deva thayA. 282 have puSkalAvatI vijayamAM puMDarIgiNI nAmanI nagarImAM zrI vajrasena rAjAnI dhAriNI nAmanI priyA hatI, tenA garbhamAM vaidyano jIva devalokamAMthI cyavI temano prathama putra thayo. zrI vajranAbha evuM tenuM nAma sthApana karyuM. anukrame bIjo bAhu, trIjo subAhu, cotho pITha ane sarvathI nAno ane pAMcamo mahApITha nAmanA putro utpanna thayA. krame karI navayauvana ane suMdara zarIravALA vRddhi pAmavA lAgyA. koika samaye zrI vajrasena jAte ja pratibodha pAmI, bhavathI udvega pAmI jAte ja paMcamuSTi loca karI pravrajyA aMgIkAra karI zrI vajranAbha nAmanA moTA putrane potAnA rAjya para sthApana karyo. potAnA apUrva parAkramathI zatru-cakrano parAbhava karI potAnuM rAjya bhogavato hato. zrI vajrasena rAjA tIrthaMkara hatA, tyAre koIka samaye te vakhate vajrasena tIrthapatine kevalajJAna utpanna thayuM, te ja kSaNe zrI vajranAbha cakrIne cakraratna paNa utpanna thayuM. zrI vajrasena munisiMha dharmacakravartI thayA ane zrI vajranAbha paNa puSkalAvatInI samagra vijayanA adhipati cakravartI thayA. bIjA cAre bandhuone pUNyanA prabhAvathI mahAmaMDalanA svAmI teNe banAvyA ane teo mahAbhogo bhogavavA lAgyA. koika samaye potAnA cAreya laghu baMdhuo sahita zrI vajranAbha cakravartIe jinapati zrI vajrasena bhagavaMtanA caraNa-kamaLamAM dIkSA aMgIkAra karI. sUtra, artha barAbara bhaNIne TUMkA kALamAM te gItArtha thayA. A pramANe vajranAbhasAdhue dussaha bhAvazatrurUpa kAmakroMdhAdikane jitI lIdhA. zrI vajrasena jinezvara bhagavaMte temanAmAM yogyatA jANIne 500 sAdhuno parivAra ApIne samaye sUripada para sthApana karyAM. gacchamAM sAdhuone sAraNA, vAraNA, nodanA, pratinodanA dhyAna-jJAna-rUpa jaLathI bharapUra evA gaccha-samudramAM karNadhAra mAphaka zobhatA hatA. bAhu potAnuM sattva gopavyA sivAya mahAvairAgyathI te gacchanI vaiyAvacca karavAno dRDha abhigraha grahaNa kare che. atizaya pavitra zIkhela zikSAthI prAsuka ane sAdhune kalpe tevA eSaNIya pANI, AhAra, auSadhAdi vastuo evI rIte lAvatA hatA ke, jemAM doSa na lAgI jAya-tevI kSaNe kSaNe saMbhALa rAkhatA hatA. koipaNa badalAnI AzA rAkhyA vagara
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 283 niSkAmabhAvathI haMmezAM atyanta vaiyAvacca karIne potAnI pratijJA saphala karatA hatA. zAstramAM kaheluM che ke, "jJAna, cAritra, tapa vagerenuM ajIrNa thAya, to tenuM phaLa cAlyuM jAya che, paraMtu kareluM vaiyAvacca tenuM phaLa kadApi nAza pAmatuM nathI." (50) - cAritrathI bhagna thayo hoya, agara mRtyu pAmelAnuM cAritra nAza pAme che, AvRtti karyA vagaranuM zrutajJAna te paNa bhUlAine nAza pAme che, paraMtu vaiyAvacca karIne upArjana karela puNyodayanuM zubhakarma nAza pAmatuM nathI. veyAvacca karavAnA pariNAmavALA, zraddhAthI karavAnI IcchAvALA, dInatA vagaranA manavALA tapasvI munine lAbha ja thAya che. have subAhusAdhu samudAyanA sarvasAdhuonI vizrAmaNA-zarIra dabAvavAno niyama grahaNa kare che. sAhasika-ziromaNi te niyamanI sAdhanA avizrAntapaNe karatA hatA, sarve sAdhuonI sarva yatna-pUrvaka jema jema te vizrAmaNA karatA hatA, tema tema lAMbA kALanA pApanI paraMparAne teNe pAtALamAM pAtaLI-alpa pramANavALI karI nAkhI. zrI vajanAbha AcArya sAdhunI parSadAmAM haMmezAM teonI niSkAmabhAvavALI veyAvacca ane vizrAmaNAnI evI rIte prazaMsA karatA hatA ke, "A baMne AtmAo tadana nispRhabhAve karma khapAvavAnA muddAthI bhedabhAva rAkhyA vagara kevuM apUrva veyAvacca ane vizrAmaNa kare che !' AcAryo to mAtra temanA yathArtha guNo hovAthI chatA guNanI prazaMsA karI samyaktanI nirmalatA karI. tyAre pravacana sUtra ane arthathI bhaNatA ane bhaNAvatA evA pITha ane mahApITha baMne sAdhuo potAnA azubha karmodayathI A prazaMsA sAMbhaLIne manamAM vicaravA lAgyA ke, "ahi gurukulavAsamAM paNa, rAjakula, devakula ane saMsArIomA je vyavahAra dekhAya che, tevo ahiM paNa vyavahAra dekhAya che. potAnuM kArya karavAmAM jeo haMmezA sajja rahe, tene guruo paNa vakhANe. ame dararoja zAstronA paramArthane vAMcIne vicAravAmAM sthiracittavALA chIe, temAM ja sadA udyamazIla chIe, chatAM paNa parSadAmAM AcArya mahArAja amAruM nAma paNa letA nathI. AcArya bhagavaMte vIza sthAnakanuM suMdara ArAdhana karI sarva puNyomAM ziromaNi sthAnamAM rahela tIrthaMkara-nAyagotra bAMdhyuM. karelA veyAvacca rUpa sukRtanI anumodanA karanAra bAhumunie cakravartI-phala upArjana karyuM. potAnA bAhuthI sAdhunI vizrAmaNA karanAra subAhue bAhunuM bala phala upArjana karyuM. pITha ane mahApITha sAdhuoe gurunI prazaMsAmAM azraddhA thavAne yoge ane chellI vakhate te pApane na AlovyuM, tethI te zalyanA prabhAve teo strIbhAva pAmyA. aneka koTI varSo sudhI sAdhu-paryAya pAlana karIne pAMce sAdhuo pAMca anuttara vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. prathama devatA 33 sAgaropamanuM AyuSya pAlana
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda karIne, tyaMthI avI marudevI ane nAbhi rAjAnA putra, sumaMgalA nAmanI putrI ema yugalapaNe uSpanna thayA. dakSiNArdha bharatanA madhyakhaMDamAM RSabhasvAmI nAmanA tIrthakara thayA. temano janmotsava vagere kalyANako RSabha caritrathI jANavAM. cha lAkha pUrvo pasAra thayA pachI bAhu ane pITha nAmanA devo paramezvaranA prathama bAlaka-bAlikAnA yugalarUpe janmyA. sumaMgalA rANIne bharata ane brAhmI nAmanuM yugala jammu. subAhu ane mahApITha devo RSabha bhagavaMtanI sunaMdA rANInI kukSIe yugalapaNe janmyA. baMne yugalo yuvAnavaya pAmyA. divya kevalajJAnavALA zrI RSabhasvAmI tIrthaMkara bhagavaMte tIrtha pravartAvyuM. temAM cAree dIkSA lIdhI ane siddhi pAmyA. te sarva temanA caritrathI jANI levuM. A pramANe bAhu ane subAhu muninI gurue karelI prazaMsA na sahana karatAM te pITha ane mahApITha sAdhuo brAhmI ane suMdarIbhAve strIpaNuM pAmyA, je anaMtI pAparAzipaNe gaNAvela che. (19) pITha-mahApIThanI kathA pUrNa. para-parivAyaM giNhai, aTThamaya-virallaNe sayA ramai | Dajjhai ya parisirIe, sakasAo dukkhio niccaM / / 69 / / viraha-vivAya-phaLo, phana--saMghe vArirasa | natya kira devaloe vi devasamiIsu avagAso ||70|| jai tA jaNa-saMvavahAra-vajjiyamakajjamAyarai anno | jo taM puNo vikatthai, parassa vasaNeNa so duhio |71 / / suThu vi ujjava(ma)mANaM, paMceva kariti rittayaM samaNaM / appathuI paraniMdA, jibbhovatthA kasAyA ya / / 72 / / bIjAnA doSone grahaNa kare che, arthAt pArakI niMdA-paMcAta kare che, AgaLa jaNAvIzuM, tevA jAti Adi ATha madasthAnako pote agara bIjA dvArA vistAra karavAmAM AnaMda mANe che, bIjA puNyazALIone potAnI lakSmI bhogavatA dekhIne potAnA manamAM irSyAthI baLyA kare che, krodhAdika kaSAyavALo AtmA haMmezAM ahiM ke paralokamAM duHkhI ja thAya che. (19) lAkaDI, muSTi AdithI yuddha karanAra, vANIthI kajiyo karanAra, tenI rucivALo hoya, tevA kAraNe kula-gaNa-saMghe potAnA sthAnathI kADhI mUkelo hoya, gaccha-saMgha bahAra karelo
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 285 hoya, tevAne ahiM to kyAMya sthAna na maLe, paraMtu kadAcit devalokamAM janma thAya, to paNa devasabhAmAM praveza karavAno adhikAra maLato nathI. kibliSikAdi devo halakI jAtinA hovAthI temane sabhA-praveza maLato nathI. potAnA doSane kAraNe paralokamAM paNa zubha sthAna pAmI zakato nathI. ahiMgAthAmAM kula kahela che, "eka AcAryanI saMtatimAM jeo hoya, te kula kahevAya, be kulane paraspara vyavahArasApekSatA hoya, te gaNa kahevAya. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAno samudAya te saMgha kahevAya. A pramANe kula, gaNa ane saMghanuM lakSaNa jANavuM. (70). ahiM sudhI mAtsarya-irSAthI doSo na hovA chatAM tene grahaNa karanAranA doSo jaNAvyA. have vidyamAna doSone grahaNa karanArane jaNAve che - keTalAka loka-prasiddha evAM corI, pAradArika vagere lokavarjita (nigha) AcaraNa kare che, tyAre te aparAdhI hovAthI vadha, baMdhana AdithI duHkhI thAya che. je vaLI tevAnI loka samakSa niMdA kare che, te bIjAnA saMkaTanA kAraNe duHkhI thaine nippala baLatarA kare che, peTa coLIne phUla utpanna karanAra thAya che. bIjAnI niMdA karIne vagara leva-deve pApa bAMdhanAro thAya che. (71). have AvA prakAranA bIjAnA doSahetatAne kahe che - tapa, saMyama, svAdhyAyAdimAM sArI rIte udyama karanAra evA sAdhune ahiM jaNAvIzuM, te pAMca doSo muniguNarahita karanAra thAya che. "'Atmahuti. pArakI nindA, rasanendriyanI lolupatA, puruSa-strInI sparzendriyano anigraha, krodhAdi kAryo. A pAMcamAMthI eka eka doSa hoya, to paNa munipaNuM hArI jAya, to pAMce doSo sAthe hoya to kyo anartha bAkI rahe ?" (72) "jo tuM gaurava Icchato hoya-moTAI pAmavI hoya, to tuM jAte tArA potAnA guNone prakAzita kara. tArAmAM guNo haze, to loko guNanI ApoApa prazaMsA karaze ja. "hIro mukhase na vade, lAkha hamArA mola." potAnA guNane prakAzita karanAra jU laghutAne pAmI." "yogAbhyAsa saMbaMdhI vizeSa vAsita thaela buddhivALA mImAMsakamatanA AgevAnane Atmahuti karavAnuM kahevA chatAM paNa temaNe svastuti graMthamAM na karI, ema mAnIne ke, "huM buddhivALo chuM-evI mithyA abhimAna svarUpa potAnI prazaMsA potekaravI, te potAnI laghutA karAvanAra chaThuM mahApAtaka che." jene pArakA doSo ja mAtra bolavAno svabhAva paDelo che, teo sarva taraphathI "A matsarI-irSALu che." tevuM biruda prApta kare che, te kadAca jatA doSa bole, to paNa tenA kahelA doSamAM saMdeha thAya che. loko bIjAnA doSo ke guNo eka-bIjAnA hastathI grahaNa kare che, te potAne pote ja doSavALo ke guNavALo kare che. "he jillA ! tuM jamavAnuM ane
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bolavAnuM pramANa barAbara jANI le, atipramANamAM bhojana karavAmAM Ave ke, vagara pramANanuM bola-bola karavAmAM Ave, to pAchaLathI apathya nIvaDe che ane pastAvAno samaya Ave che." je jillAe lolupatAno tyAga karyo che, evA mahAsukhanA nidhAnarUpa tene namaskAra thAo. lolupatAvALI hoya, to te jheravALI khIranI jema duHkhanI khANI che. brahmA, rAvaNa, zaMkara, indra vageree potAnI Indriyone jemaNe gopavI nathI, teo potAnI guptendriyathI ghaNA herAna-parezAna thayA che. ahiM kAmadevanuM je sAmarthya che, tene vicAro, hajAra netravALA tarIke prasiddhi pAmelA Indra potAnI apayazanI prazastino staMbha jANe pote jAte ja thayo. je makasAyavADAmAM vAsa karavAthI atikrUra pariNAvALo banI jAya, tema kaSAyomAM ati Asakti karavAthI narakagatinI prApti thAya che. koika nyUna evI pUrvakoTI kALA sudhInuM nirmaLa cAritra pALIne je puNya ke AtmaRddhi upArjana karI hoya, tene manuSya muhUrtamAtra kaSAya karIne nAza karanAro thAya che. bIjAnA avarNavAda bolanAranA doSo pharIthI paNa jaNAve che - para-parivAya-maIo, dUsai vayaNehiM jehiM jehiM paraM / te te pAvai dose, para-parivAI ia apioNco ||73 / / thaddhA chiddappehI, avaNNavAI sayaMmaI cavalA | vaMkA kohaNasIlA, sIsA uvveagA guruNo |74 / / jassa gurummi na bhattI, na ya bahamANo na gaukhaM na bhayaM / na vi lajjA na vi neho, gurukulavAseNa kiM tassa ? ||75 / / rUsai coijjato, vahaI ya hiyaeNa aNusayaM bhaNio / na ya kamhi karaNijje, gurussa Alo na so sIso |76 / / / ubvillaNa-sUaNa-paribhavehiM aibhaNiya-duTThabhaNiehiM / sattAhiyA suvihiyA, na ceva bhiMdaMti muharAgaM ||77 / / u5.pArakA doSo na bolavAM pArakA doSo avarNavAda bolavAnA svabhAvavALo, sAcA ke khoTA doSono Aropa
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 287 karI loko vacce tene duSTapaNe jAhera kare che, teo te te doSovALo pragaTa karIne tene mahAdu:kha pamADe che. A kAraNe te ghaNo pApI AtmA hovAthI te dekhavA lAyaka paNa nathI. (73) durvinIta ziSyonA doSo jaNAve che - stabdha-thAMbhalA mAphaka koine na namanAroabhimAnI, pArakAnA chidro-doSo khoLanAro, bIjAnA avarNavAda bolanAra, gurunI AjJA pramANe nahiM, paNa potAnI svecchAthI vartanAra svacchaMdI, capaLa svabhAvavALA, sthiratA vagaranA, vakra-guru samakSa uddhatAithI javAba ApanAra ane vAta-vAtamAM krodha ka2vAnA svabhAvavALA ziSyo gurunA manane udvega karAvanAra thAya che. je ziSyane potAnA guru upara bAhya ke atyaMtara bhakti nathI, hRdayathI bahumAna nathI, A mArA upakArI pUjya bhavasamudrathI tAranAra che evI gaurava-buddhi nathI, akArya AcaraNa karatAM guruno bhaya rAkhatA nathI, lajjA nathI, sneha nathI, tevA ziSyane gurukuLavAsa sevana ka2vAthI kayo lAbha thavAno che ? jene hita-preraNA ka2vAmAM Ave, to roSa kare, kaMika kahe, to manamAM krodha dhAraNa kare, gurunA koI kAryamAM kAma lAgato nathI, tevo ziSya gurune hAla-ziSya tarIke gaNatarImAM Avato nathI. - zikSAne ayogya hovAthI te ziSya nathI. zikSA grahaNa kare, te ziSya kahevAya. anuzAsanane yogya na hoya, te ziSya nathI. (74-75-76) have cAlu adhikAra kahe che - durjana ziSyo udvega pamADe, guru kaMika sUcana kare ke doSa jaNAve, to vaizunya kare, apamAna-tiraskAra kare, vagara saMbaMdhanuM bInajarU2I vacano bola bola karyA kare, kaThora vacana bole, to paNa krodhAdika kaSAyone jitattAra suvihita-gItArtha guruo-muniono mukharAga-chAyA badalAtI nathI. sAmA kaSAyAdhIna karma-parataMtra AtmA ta2pha bhAvAnukaMpA kare che. (77) tathA - mAsiNovi avamANa-vaMcaNA te parassa na karaMti / sujJa-TuvavuMsthiraLathaM, sArdU payadi vva gaMmIrA II78 / / maDalA nirdela-sadAvA, dAsa-nava-vivapniyA vizada-muvA | asamaMjasamaibahuaM, na bhAMti apucchiA sAhU / / 79 / / mahuraM niuNaM thovaM, kajjAvaDiyaM agavviyamatucchaM / puddhi mak-saMliyaM, maLati naM ghamma-saMnui ||8||
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda saTTiM vAsasaissA, tisatta-khutto dayeNa dhoeNa | aNuciNNaM tAliNA, annANatavu tti appaphalo ||81 / / akkaDa manuSyano khabho uMco rahe che, tevA abhimAnI zatruonuM paNa te suvihita sAdhuo apamAna vaMcanA karatA nathI. sAdhuone priya ke apriya vacano bolavAM, te aucityanuM ullaMghana thatuM hovAthI bolatA nathI, jeo mIThAM ke kaDavAM vacano koInA pratye uccAratA nathI, teo zA mATe bIjAnuM apamAna-vaMzanA zA mATe kare ? kAraNa ke, samudra mAphaka sAdhuo gaMbhIra hovAthI zubhAzubha karmono kSaya karavAnA arthI hoya che. (78). vaLI sAdhu bIjA kayA kayA ane kevA guNavALA hoya che ? - namra-zAnta svabhAvI, saMyama-vyApAravALA hovA chatAM anartha karanAra evA vyApAra-rahita, hAsya ane bIjAnI mazkarI karavI-te baMnethI vizeSa prakAre rahita-rAjakathA, dezakathA, bhaktakathA, strIkathA na karanAra, vagara saMbaMdhanuM alpa ke adhika temaja pUchayA vagara na bolanAra sAdhuo hoya che. (79) pUche, tyAre paNa kevA prakAranuM bole che, te kahe che. sAMbhaLanArane AlAda karanAra, sUkSma arthayukta, mitAkSaravALuM, jarUra hoya teTaluM ja, garva vagaranuM, gaMbhIra-tucchatA vagaranuM, pahelAM buddhithI vicAreluM temaja je dharmayukta hoya, tevuM vacana bole. paNa tethI viparIta pApavALuM vacana na bole. A pramANe bolanAra sAdhu alpakALamAM mokSanI sAdhanA kare. kAraNa ke, vivekavALo che. (80) avivekI-ajJAnIne to niSphaLa kleza ja bhogavavo paDe che, te kahe che - tAmali-- tApasa 60 hajAra varSa sudhI, meLavelI bhikSAne 21 vakhata pANIthI dhoine nirasa banAvIne pachI pAraNe bhojana karato hato. AvuM AkaruM ajJAnI tapa karela hovAthI ghaNuM alpaphaLa meLavyuM. teTaluM tapa jJAnasahita bhagavaMtanI AjJA pramANe karyuM hota, to hajAra uparAMta sAdhuo siddhi pAmI zake. (81) 99. tAmali-tApasanI kathA A pramANe che - tAmalipti nAmanI nagarImAM tAlI nAmano eka kuTuMbI vasato hato. anukrame dhana, dhAnya, ratna, putrAdika kuTuMbathI ati vistAra pAmyo. koi vakhate samagra kuTuMbanI ciMtA karato vicAravA lAgyo ke, "A mArA jIvanamAM mane kazAnI paNa nyUnatA nathI. mane ghaNA putro, putrIo, pautro vagere dhana, dhAnya, suvarNa, ratnAdika ghaNI sAmagrIo maLI che. mArA jeTalo vistAra bIjA koI pAse nahi haze. A sarva to gatajanmanA dharmanuM phaLa bhogavuM chuM. AvA suMdara janmamAM atyAre kaMI paNa sukRta upArjana nahi karIza, to bhAtA vagaranA
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda musAphara jevI puNya-rahitanI mArI gati kevI thaze ?' 289 vAsI bhojananuM mAtra hAla huM bhojana karI rahelo chuM. paraMtu te bhojanathI zarIra svastha rahetuM nathI. navI tAjI karelI rasoI jamavAmAM je AnaMda Ave che, tevo vAsI bhojanamAM AnaMda Avato nathI. pUrvabhavanuM puNya bhogavavuM, te vAsI bhojana samAna samajavuM. jo ahiM navuM puNyopArjana nahiM karIza, to sukRta karyA vagarano huM nakkI kleza-duHkha pAmIza. kaheluM che ke - "AyuSya vAyuthI uDatA rU mAphaka caMcaLa che, lakSmI e to nAza pAmavAnA svabhAvavALI prasiddha che, yauvana taruNa strInA mana-taraMgo temaja subhaga kaTAkSo mAphaka nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. vaLI A kAyAmAM rogonA vega parvataparathI vahetI nadInA pravAha mAphaka aTakatA nathI. sAMje eka vRkSa para judI judI dizAomAMthI AvI pakSIo rAtri-vAsa kare che ane savAre judI judI dizAomAM vikhuTA paDI jAya che, tema svajano A bhavamAM judA judA saMbaMdhovALA thAya che ane AyuSya pUrNa thAya eTale judI judI gatimAM potAnA karmAnusAra cAlyA jAya che." snehavALA priyajano uparano sneha vijaLInI mALA-hAra mAphaka kSaNavAramAM adRzya thAya che. (6) A vi2sa saMsAramAM pravrajyAM ka2vAno udyama karavo joie. pAMca kasAIkhAnAnI pracuratAvALA ghara-vAsamAM dharma kevI rIte banI zake ? kaheluM che ke - 'khANiye, ghaMTI, phUlo, pANiyAruM, sAvaraNI A pAMca gRhasthanAM hiMsAnAM moTAM sAdhano che. tethI gRhastha svargamAM jai zakato nathI." ema vicArIne potAnA jJAtijano, mitro, ane snehIvargane AmaMtraNa ApI bolAvI, bhojana, bhUSaNa, vastrAdika ApIne temano satkAra karyo. bhojana karyA pachI taMbola vagere pote ApIne, potAnA putrane potAnA kuLano varDaro pote sthApana karyo. eka kASTamaya pAtra taiyAra karAvIne ghara, dhAnya, dhana vagereno tyAga karIne tApasanI pAse prANAmita nAmanI dIkSA grahaNa karI. uMce dekhe, uMcuM dekhIne praNAma kare, niraMtara sUrya, caMdra, skaMda, indrAdika bIjAne, athavA zvAsana, pADA, gadheDA vagerene praNAma karavA. jIvana-paryanta pANI sivAya aThThama tapa karIne pAraNuM karato hato. kASThanA bhikSApAtramAM je bhikSA prApta thatI hatI, tenA cAra bhAga pADI, karuNAthI tenA traNa bhAga jaLacara, sthalacara ane khecara jAnavarone ApIne bAkI rahelA eka bhAga bhikSAne 21 vakhata jaLathI dhoine te tApasa bhojana karato hato. e pramANe 60 hajAra varSa sudhI tIvra tapa ane caraNa karIne, darekane praNAma karavAnI prANAmita dIkSA akhaMDa pALIne te ciMtavavA
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda lAgyo ke - "A mAruM zarIra mAMsa ane lohI vagaranuM thai gayuM che, haju paNa AvA nirbaLa dehathI dharmano udyama karavA samartha thaI zakuM chuM, to be paga upara addhara besIne paralokanI sAdhanA karuM," ema karIne izAna dizAmAM anazana karIne samAdhithI rahyo. A samaye balI IndranI rAjadhAnInAtha vagaranI hatI, tyAre balino parivAra potAnA svAmI thavA mATe kokhanI zodha karatA hatA, tyAre anazanavidhi pUrvaka ane kaSTakArI anuSThAna karIne pahelA te tApasane dekhyA, eTale tenI AgaLa praNAma karIne temanI sanmukha nATya-mahotsava AraMbhyo, puSpa, vilepana AdikanI pUjAthI satkAra karI vinaMti karavA lAgyA ke, "he bhagavaMta ! evuM praNidhAna karo ke, jethI Apa amArA prabhu thAva." balicaMcAnA Indrane eNvI gayAne ghaNA mahinA thaI gayA che, to Apa amArA nAtha banIne devanA bhogo bhogavo.' tAmali tApasa mauna rahe che, teonuM vacana svIkAratA nathI, pharI pharI prArthanA karI topaNa mauna rahe che; eTale teo potAnA sthAne gayA. pANInAM mojAM uchaLatAM hoya, tevA jaLamAM caMdranuM pratibiMba sthira rahe, tevI AzA kAyA mATe bAMdhavI, kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALuM svapna te sarakhA zarIra mATe lAMbA kALa sudhI avinAzI bhAvanI kalpanA karavI, ane vAyarAthI laherAtA dhvajanA agrabhAga sarakhI capaLa kAyA uparaprIti karavAmAM Ave, to te kharekhara paramapuruSArtha-dharmano kSaya karanAra thAya che." 23. AvI bhAvanAvALI be mahinAnI saMkhanA karI te mRtyu pAmI atisthira vijaLInA tejanA DhagalA sarakho izAna devalokano indra thayo. bala Indrano parivAra paraloka pAmelA tAmaline jANIne krodha sahita tyAM AvIne tenA dehane viDaMbanA karavA lAgyA. atikohAi gaelA durgadhI kAdavathI tenuM zarIra kharaDIne tenA paga bAMdhIne kApavA lAgyA. tenA mukhamAM dhUMkavA lAgyA, teTalAmAM avadhijJAnathI te izAnendrane te jANavAmAM AvyuM. potAnA sthAnamAM rahelA teNe atikopavALI krUra dRSTithI temanA tarapha najara karI, eTale teonA aMgamAM agni AliMgana karavA lAgyo. atizaya saLagatI agninI jvAlAonA bhaDakAthI bharakhAtAM che jemanAM sarva aMgo evA teo sakhata pIDA pAmatA eka-bIjAnA zarIra upara paDavA lAgyA. cha mAsa sudhI AvI tIvra vedanA anubhavatA jemanAM zarIra parezAna thaI gayAM che, evA te vicAravA lAgyA ke, A vedanA kyAMthI AvI che ? tAmali tApasa pote izAna IndrapaNe utpanna thayA che, te jANIne tarata ja sArI rIte avadhijJAnano upayoga mUkIne vinaMti karavA lAgyA ke, ame ajJAnathI ApanA gunegAra thayA chIe, amone tamAro kopa-prabhAva dekhyo, mATe
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda amane kSamA Apo. have ApanI kRpA karI icchIe chIe." potAno aparAdha pote kabUla karatA hovAthI teonI gADha pIDA dUra karI. te ja kSaNe temane pIDAthI mukta karyA. eTale jyAMthI AvyA hatA, tyAM potAne sthAne pahoMcI gayA. ahi upanaya A pramANe samajavo, teNe lAMbA kALa sudhI tIvra tapa karyo ke, jenAthI aneka siddha pAme, paraMtu te tIrthakara bhagavaMtanI AjJA rahita ajJAna tapa hovAthI alpaphaLa ApanAra thayo. (33) tAmali-tApasanI kathA pUrNa thai. ajJAnatapanuM phaLa alpa kema kahevAya che ? - tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke, nadI Adi sacitta-aNagaLa pANImAM bhikSAne prakSAlana karavI, temAM cha kAyanA jIvonI virAdhanA thatI hovAthI, vaLI te dIkSA, zruti, smRti vagere hiMsAzAstroe upadezelI hovAthI. te ja vAta kahe che. chajjIvakAya-vahagA hiMsaga-satthAI uvaisaMti pUNo / subahaM pi tava-kileso, bAlatavassINa appaphalo ||82|| pariyacchaMti a savvaM, jahaTThiyaM avitahaM asaMdiddhaM / to jiNavayaNa-vihinnU, sahati bahuassa bahuAI / / 83 / / jo jassa vaTTae hiyae, so taM ThAvei suMdarasahAvaM | vagghI chAvaM jaNaNI, bhadaM somaM ca mannei ||84|| pRthvI Adi che jIvanikAyanI pote hiMsA karanArA ane bIjAone paNa hiMsaka zAstrono upadeza ApIne jIvahiMsA-garbhita arthavALA vedAdi-yajJAdino upadeza karanArA punar zabdathI sarvajJa-zAsanathI parAkSukha evA lokoe ghaNo ja Akaro lAMbAkALa sudhI tapa karyo hoya, to te ajJAna-bAla tapasyA hovAthI tAlitApasanI jema alpaphaLavALo athavA saMsArarUpa aniSTa phala ApanAra hovAthI niSphala paNa thAya. (82) have ajJAnI loko kadAca krodha kare, kaTuka vacano saMbhaLAve, to sAdhu temanA pratye kSamA rAkhe, tevo upadeza ApatA kahe che - jinavacana-vidhinA jANakAra evA sAdhuo ghaNAonAM aneka durvacano samatAbhAve sAmAnI bhAvAnukaMpA karavA pUrvaka sahana karI le che. kAraNake, teo jIvAdika padArthonuM svarUpa yathAsthita samajelA che. yathAsthita kone kahevAya, tenuM spaSTIraNa karatA kahe che ke -
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda avitatha eTale chIpamAM taDako paDavAthI cAMdInuM viparIta jJAna thAya, tevuM bhramavALuM jJAna nahIM, paNa je rUpe hoya tevuM ja jJAna, asaMdigdha eTale rAtre ThuMThuM dekhe, temAM A puruSa haze ke cADiyo ? tevuM saMdehavALuM ajJAna nahi, te asaMdigdha jJAna kahevAya - ema bhAvArtha samajavo. koI upadrava kare, ke durvacana saMbhaLAve. tyAre sAdhu ema vicAre ke, "sarva jIvo pote karelA karmanA phaLa-vipAko bhogave che. koi aparAdha kare, ke phAyado kare temAM bIjo mAtra nimittarUpa kAraNa bane che." arthAt sukha-duHkhamAM upAdAnakAraNa hoya, to potAnAM ja karelAM zubha ke azubha karma che. aparAdha ke guNa karanAra bIjo mAtra nimittakAraNa bane che. samaju AtmA nimitta upara krodha karato nathI, vagere. jina-vacanathI bhAvitA mativALo sAdhu hoya, tene kyAMya paNa akSamA hotI nathI. zaMkA karI ke, "jai tA tiloganAho' e gAthAmAM kSamAno upadeza pahelAM Apelo che, to vaLI pharI A upadeza ApavAnI zI jarUra ? javAbamAM jaNAve che ke - 'ahiM pharI kahevAno doSa nathI, vAraMvAra eka upadeza zravaNa karavAthI krodhAdikanI upazAntino vizeSa lAbha thAya, te mATe kahe che ke maMtrapadomAM jherano vinAza karavA mATe vAraMvAra te pado bolavAmAM doSa nathI, tema rAga-viSano nAza karavA mATe pharI rahelAM arthapado aduSTa samajavAM. "svAdhyAya, dhyAna tapa, auSadhomAM, upadeza-stuti-dAnamAM, chatA guNanI prazaMsA karavAmAM punarukta doSo lAgatA nathI." bIjA sthAnamAM paNa Aja punarukta upadeza viSayaka kahevuM. jinavacana vidhinA jANakAra sAdhuo ajJAna-bAlatapasvI mAphaka chajIvanikAya jIvonA vadhakAra ke hiMsaka zAstrono upadeza karanAra hotA nathI. tethI sAdhu bhagavaMtanI AjJA pramANe tapa-cAritra karanAra hovAthI temane mahAphaLanI prApti thAya che. te cAlu adhikAramAM samajI levo. (83) mohathI haNAi gaelI buddhivALA pharI te bAlatapasvIone mArA mAne che, tenuM kAraNa kahe che - je jenA hRdayamAM vartatuM hoya, te tene suMdara svabhAvavALuM sthApana kare che. jema vAghaNamAtA potAnA nAnA baccAMne bhadrika-kalyANa sukha-svabhAvavALuM mAne che. krodhAdikano upazama thavAthI potAnA baccAne vAghaNa zAnta vezyAvALuM mAne che, paNa vAstavika tevuM nathI. (84) "he haraNa ! ahi siMhaNanA baccAnI vihAranI vanasthalIomAM tRNanA aMkuronA khaMDanone saMvarI le-baMdha kara, jenA nahoranA udyamanI lakSmIne motIonA samUhathI
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda AcchAdita pRthvI prakaTa kare che." A. zrI ratnaprabhasUri-viracita upadezamAlAnI vizeSavRtti-doghaTTI TIkAnA bIjA vizrAmano A. zrI hemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [5490-granthAgra] trIjo vizrAma. 293 maNi-kaNaga-rayaNa-dhaNa- pUriyammi bhavaNammi sAlibhaddo'vi / anno kira majjha vi sAmio tti jAo vigaya-kAmo ||85 / / mAtra sAdhu avasthAmAM viveka moTuM phala ApanAra thAya che, tema nahiM, paraMtu gRhastha avasthAmAM paNa vivekanuM moTuM phala maLe che, te zAlibhadranI kathA dvArA jaNAve che. kathA kahevAthI gAthAno artha samajAi jaze, tethI zAlibhadranI kathA kahe che. (85) 7. zAlibhadranI kathA - dhana-dhAnyathI samRddha evuM zAligrAma nAmanuM prasiddha gAma hatuM, tyAM koi vaibhavavALA zeThane ghare daridra dhanyA nAmanI dAsI kAma karanArI hatI. te dAsIne saMgama nAmano eka moTo putra hato, te lokonAM gAya-vAcharaDAMne carAvato hato. koI vakhata saMgama mAtA pAse rudana karI khIranI mAgaNI karato hato, tyAre mAtA putrano hAtha pakaDIne samajAve che, paraMtu rudana baMdha karato nathI, eTale tene dekhI mAtA paNa potAnA patinuM smaraNa karI dhana vagaranI raDavA lAgI. pADozaNoe ekaThI maLI rudananuM kAraNa pUchyuM eTale hakIkata kahI rudananuM kAraNa nivAraNa karyuM. he bena ! A bALakane kazI khabara nathI ke, mArI pAse khI2 ka2vA cokhA, dUdha, ghI, khAMDa kAMI nathI; eTale pADozaNoe maLIne sarva khIranI sAmagrI ApI. mAtAe paNa ghaNA svAdavALI khIra rAMdhI, vizALa thALImAM putrane khIra pIrasIne te bahAranA kAme cAlI gaI. tyAre tenA gharanA dvAramAM traNa guptivALA tapasvI mAsakSamaNanA pAraNAnA divase AvI pahoMcyA. tyAre jemA guNa-samudAya ekaTho thayo che, tevo te saMgama vicAravA lAgyo ke, 'kharekhara mAro puNyodaya keTalo uttama che ke, AvA avasare mahAtapasvI sAdhu AvI pahoMcyA che, to A zreSTha samagra. khIra temane vahorAvuM. A ja amRta AhAra che.' ubho thaine moTo thALa sArI rIte laine munine pratilAbhe che. muni paNa tenA bhAva dekhIne khIra grahaNa kare che. khIra ApIne te evo tRpti pAmyo ke jANe AkhA zarIra para amRtathI siMcAyo hoya.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294, prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda anumodanA karavA lAgyo ke, kharekhara evA avasare muni AvI pahoMcyA che, je vakhate khIrano thALa bharelo ja hato. AnaMdanI vAta banI ke, munisiMhanA prabhAvathI dAna ApatAM mAro bhAva khaMDita na thayo. thALI khAlI thaelI joine mAtAe pharIvAra paNa khIra pIrasI ane tyAM sudhI khAdhI ke te dharAI gayo. mahAyazavALA tene te rAtre khIra pacI nahi ane te ja divase tyAM vamana thayuM ane mRtyu pAmyo. supAtramAM dAna ApyuM, tethI bhoga-samRddhisahita manuSyagatinuM AyuSya bAMdhyuM, supAtradAna kAmadhenu, kalpavRkSathI adhika jagatanuM maMgala jayavaMtuM varte che. have rAjagRhI nagarImAM prasiddha samRddhivALA gobhadra nAmanA sArthavAha che. tene dAnazIlaguNanA saubhAgyAtizayavALI ujvala yazavALI bhadrA nAmanI bhAryA hatI. te guNavaMtI patine priya hovA chatAM manamAM atyaMta duHkhI hatI, kAraNa ke, ghaNA devonI pUjAmAnatA karavA chatAM tene ekeya suMdara aMgavALa putra thayo na hato. koika samaye te svapnamAM zAlikSetra dekhe che, te samaye duHkhano aMta vaLyo hoya tema harSa pAmI, sArthavAha pAse svapnano artha pUchyo, to teNe jaNAvyuM ke, lAMbA hAtha sahita tane putra-prApti thaze. A pramANe tenA divaso ane mahinAo pasAra thatA hatA. aneka guNavALo pelo saMgamano jIva tenA garbhamAM Avyo. zAlikSetramAM bhoga bhogavavAno dohalo thayo hato. nirogI ane zoka vagaranI te pramANe bhoga mANavA lAgI. sArA lagnano yoga thayo, tyAre bALakano janma thayo. jANe udayAcalapara sUryano udaya thayo, gobhadra ane bhadrAe potAnA bhavanamAM nirmaLa cittathI janmotsava pravartAvyo. sainiko, bhATa, cAraNa vagere hAthamAM akSatapAtra laine vadhAvavA AvatA hatA, teo jayakAra zabda bolatA hatA. atimoTA zabdothI manohara vAjiMtro vAgatAM hatAM, lokone vastra ane mIThAio temaja kapUra vagere ghaNA sugaMdhI padArtho ApavAmAM AvatA hatA. tyArapachI svapnAnusAra bhadrAe tenuM zAlibhadra evuM nAma sthApana karyuM. jema naMdanavanamAM kalpavRkSa vRddhi pAme, tema prauDhasukhavALA te dararoja vRddhi pAmavA lAgyo. kAmadevanA rUparekhAnI kasoTI samAna te navIna yauvanavanaya pAmyo. potAnA saubhAgyAtizayathI kharekhara jANe bhUmipara parAdhInatAthI koI devakumAra Avyo hoya, tema te zobhato hato. tene samAna vaibhavavALA suvarNasarakhI kAMtivALI 32 zeTha kanyAo sAthe paraNAvyo. temanI sAthe atizaya bhogo bhogavato hato, jethI samagraloka atizaya camatkAra pAmatA hatA. pUrvabhavanA tenA pitAne putra para atizaya sneha hovAthI te pitA deva dararoja navIna navIna akhUTa khAvA-pIvAnI divya sAmagrI taiyAra karIne mokalI Ape che. ane putranA
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 295 sarva manoratho pUrNa kare che. vaLI dararoja paheravA yogya kapaDAM netrapaTTa, pratipaTTa, rezamI kapaDAM, udarapaTTa, maNi-suvarNanAM kaDAM, kuMDala, mugaTa vagere AbhUSaNo zAlibhadranA palaMka nIce rAtre sthApana karatA hatA. vaLI haMsarUMvATI sarakhI suMvALI talAI paNa pAtharI jatA hatA. devalokamAM devo jema apaccharAo sAthe tema zAlibhadra potAnI priyAo sAthe divyabhoga bhogavatA hatA. vaLI agara, kapUra Adi sugaMdhI padArtho maheMkatA hatA. sUryanAM kiraNo paNa tenAM aMgapara sparza karI jatA hatA. koika samaye rAjagRhI nagarImAM ghaNI kiMmatI ratnakaMbalanA vepArIono vaNajAra vela, jeo zreNikanA darabAramAM vecavA mATe gayA. kiMmata pUchI, to lAkho sonaiyAnuM mUlya jaNAvyuM, jethI zreNike temAMthI ekeya kharIdI na karI. rAjakuLamAM koi lenAra na maLyo, eTale kaMbala vecyA vagara nirAza banelA paradezI vepArIo tyAMthI bahAra nIkaLIne bhadrAzeThANIne ghare AvyA. manamAM teo vicAra karavA lAgyA ke, "rAjA je kharIdI zakyo nahi, teno grAhaka have koNa maLavAno che ? bhadrAe mUlya nakkI karI sarva ratnakaMbalo kharIda karI lIdhI. (25) tyArapachI celaNArANIne khabara paDI ke, zreNike eke ya ratnakaMbala na kharIdI, eTale celaNAe rAjAne Thapako ApatA kahyuM ke, eka to ratnakaMbala kharIda karIne mane ApavI hatI. eka jeTaluM mUlya tamane na maLyuM? zreNika rAjakAryamAM evo parovAyelo hato, jethI tenuM lakSya na rahyuM. vaLI zreNike te vepArIone Adara-pUrvaka bolAvI eka kaMbalaratna ApavA kahyuM. vepArIoe kahyuM ke, "have ekapaNa bAkI rahI nathI. sarva te bhadrA sArthavAhIe sAmaTI kharIda karI lIdhI. eTale rAjAe bhadrA zeThANIne bolAvI ekanI mAgaNI karI. tyAre bhadrAe kahyuM ke, "rAjan ! meM sarvanA TUkaDA karI zAlibhadraputranI bhAryAone paga lUchavA mATe ApI dIdhA che ane dararoja teno upayoga karaze.' suMdara yazavALo zreNika A sAMbhaLIne camatkAra pAmyo ane vicAravA lAgyo. ke, kAmadevanI upamAvALo A vaNika zAlibhadra teono pati kevo haze ? sarvathA sukhI pRthvI para rahelA devakumAra sarakhI zobhAvALA tene mAre jarUra dekhavo joie. eTale rAjAe bhadrAne kahevarAvyuM ke, "netranA utsavabhUta evA zAlibhadra putrane ahiM lAvo.' tyAre svAmIe kRpA karIne mArA ghare padhAravuM. nirupAya thaine huM Apane mAre tyAM padhAravAnuM nimaMtraNa ApuM chuM' - ema kahIne puruSone teDavA mokalyA. rAjAe temanuM sanmAna karyuM. e viSayamAM rAjAe anumati ApI. bhadrA sArthavAhIe te samaye dhvajA-patAkA, toraNo, cInAI kiMmatI vastronA caMdaravA, hAra, hIrA, aMkarana, mANikya, cakacakatAM bIjAM ratano jaDita AbhUSaNo zobhA mATe laTakAvyAM. tenA cheDA para
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda laMbUsako (laTakatA daDA) goThavyA. bhavananI bhIMtone ujvala banAvarAvI, vaLI upara citrAmaNa karAvyAM. tema ja suprazasta maMgaLarUpa kastUrInA paMjA (thApA) devarAvyA. manohara vividha prakAranA raMgothI raMgAvali taiyAra karAvI, tenA upara ratnAvalIno sAthiyo karAvyo: mallikA mAlatI-puSpone gUMthAvI tenI mALAo ane daDAothI suzobhita sthAno banAvarAvyAM. keLanA staMbhonI zreNIo ubhI karAvI. rAjamahelathI cheka potAnA ghara sudhInA mArgo para, dareka dvArA paravastranI paTTIothI aMkita suMdara vRkSo, AmravRkSonAM pAMdaDAnAM banAvelAM toraNonI zreNI lagADIne mArga zobhito banAvarAvyo. mArga upara vastronA lAMbA lAMbA paTo banAvIne sUryane DhAMkI dIdho, caMdana vagere sugaMdhI padArtho ghasIne pANInuM mizraNa karIne sarva sthAno para chaMTakAva karyo. tyArapachI callaNAdika rANIothI prerAelo rAjA sarvanI sAthe tyAM javA mATe taiyAra thayo. hAthI upara ArohaNa karIne lokothI parivarelo aMtaHpura sahita tamAzA batAvanAra ane page cAlanAra evA parivAra-sahita rAjA zAlibhadrane ghare pahoMcyA. he zAlibhadranI bhadrAmAtAe lokomAM uttama ati baLavAna zreNika rAjAne suMdara svAdavALA ghI Adi snehathI bharapUra sArI rIte taiyAra karela mazAlAthI bharapUra evI rasavatIo banAvarAvIne jamADyA. temAM kasI kamI na rAkhI. tyArapachI navIna nAgaravelanA akhaMDa pAnanuM banAvela tAMbUla ApyuM. marakata, motI, mANika, hIrA, tema ja zreSTha suMdara vastronuM bheTazuM ApyuM. have rAjA kahe che ke, "he mahAsatI ! haju zAlibhadra kema dekhavAmAM Avato nathI ? to tene bolAvo. athavA to bolAvavo rahevA do. te kyAM rahelA che ? te kaho, eTale huM jAte jaine tene bheTuM' (40) tyArapachI bhadrA mAtA gharanA uparanA sAtamA bhUmi bhAgamAM caDIne putranI pAse pahoMcI. ane kahyuM ke, "ApaNe tyAM zreNika AvIne rahelA che, to vatsa ! jarUra tuM talabhUmi para nIce Ava." tyAre zAlibhadre kahyuM ke, "he mAtA ! zreNika je kariyANuM tenuM mUlya mane kazI khabara nathI. tamone je ghaNI ochI-vatti kiMmata jaNAya, te ApIne kharIda karI lyo, mAre ekadama nIce AvavAnI zI jarUra che ?' mAtA kahe che ke, "he bhAgyazALI ! zreNika koI kharIda karavA lAyaka kariyANuM nathI. te to tArA ane magadhadezanA moTA mahArAjA che, mATe he vatsa ! nIce utarIne tenI sAthe juhAra kara. sajjano koI divasa lovyavahAra TALatA nathI, ke ghare AvelAnuM yogya
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamalAno gUrjarAnuvAda 297 sanmAna-satkAra na kare." A sAMbhaLIne zAlibhadra vicAravA lAgyA ke, mAre paNa bIjA koi svAmI che ? ema dhArIne mana dubhANuM. sAtamI bhUmithI cheka nIce bhUmitalapura AvI uttama bheTazuM ApIne rAjAnA pagamAM paDyo. rAjAe paNa tene ghaNAM ratnAbhUSaNo ApyAM ane zreNike tene potAnA khoLAmAM besADyo. mIThAM vacanothI bhAvathI tene bolAvyo, paraMtu tenAthI zarIrano sparza khamI zakAto nathI, eTale duHkha pAmyA. te vakhate mallikA-mAlatI puSponI mALA karamAI gaI, te kSaNo mahAmuzkelIthI pasAra karyA. zreNikanA khoLAmAM tenuM sukumAra zarIra caLavaLavA lAgyuM, eTale te dekhIne rAjAe kahyuM ke, "he putra ! tuM have tArA sthAne jA.' have zreNika rAjAne dhArAgiri (yAMtrika phUvArAvALA) mahelamAM snAna krIDA karAvavA lai gayA, tyAM vilAsa karatAM karatAM rAjAnA hastanuM mudrAratna jaLanI aMdara paDI gayuM. ghaNI tapAsa karI paNa hAtha na lAgyuM. bhadrAthI AjJA pAmela dAsI te vAvaDInA jaLane ThAlavavA lAgI, tyAre ghaNAM ratno temAM bharelAM hatAM, tenI aMdara rahela A zreNikanI mudrA kALA kolasA jevI oLakhAI AvI. AvAM jhagamagatAM AbhUSaNo tyAga karavAnuM rAjAe bhadrAne pUchayuM. tyAre kahyuM ke, haMmezAM navAM navAM bhAvUNo zarIrapara paherIne bIjA divase nirmAlyanI jema vAvaDImAM pheMkI de che, te sAMbhaLI rAjA manamAM camatkAra pAmyo ane vicAravA lAgyo ke, A bhadrAnA putra pUrvabhavamAM ghaNuM puNya karyuM haze. have rAjA bhadrAne pUchIne potAnA maMdire jaine pavitra nyAya-pUrvaka rAjya pAlana karavA lAgyo. (50) have upara AvIne zAlibhadra tattva vicAravA lAgyo ke, "kharekhara huM nirmAgI atipramAdI banI gayo chuM. mArI. taruNa taruNIomAM khUbaja Asakti karIne mAruM manuSya-jIvana niSphaLa banAvyuM che. meM pUrva janmamAM kaMIpaNa sukRta-puNya kareluM che, te kAraNa atyAre devatAI bhoga prApta karyA che. vaLI mArA manamAM eka vAta khaTakyA kare che ke, "haju mArA upara bIjA svAmI prApta thayA che. ahiM to pUrvabhavamAM upArjana karela puNya-pApanA prabhAvathI ghaNo sukhano bhogavaTo karyo, to have Avo suMdara bhAva prApta karIne samagra dharma karavAnI mati karuM, jethI mokSa ane svargano mArga saraLa thAya. have te samaye aNaciMtavela-ociMtA jharaNA samAna vicaratA vicaratA dharmaghoSa guru padhAryA. samagra senA ane parivAra-sahita zreNika rAjAe tyAM jaine te gacchAdhipatine vaMdana karyuM. zAlibhadra paNa tyAM AvI pahoMcyA ane AcAryanI gaMbhIra arthavALI dezanA sAMbhaLI. navIna navIna thatA saMvega-vegathI mananA aneka prakAranA melane dezanA-jaLathI
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dhoi nAkhyo. zAlibhadra gurune pUchyuM, eTale gurue kahyuM ke, "jinezvaranAM saMyamathI sevakabhAva thato nathI. arthAt tArA upara haju svAmIbhAvarUpe zreNika che, to te saMyamathI na thAya.' koithI na rokI zakAya tevo vairAgya thayo, bhAvamaMgalanI prApti thaI, zuddhamativALA zAlibhadra bhAvanA bhAve che. manamAM pravrajyA aMgIkAra karavAno daDha nizcaya karIne ghare AvIne mAtAne vinaMti kare che ke, "he mAtAjI ! Aje sUri bhagavaMta pAse atyaMta manohara zramaNa-dharma meM zravaNa kye, to have nAza pAmavAnA svabhAvavALA bhogothImAruM citta virakta thaeluM che. to huM te bhogono tyAga karIne nakkI cAritranuM pAlana karIza.' A vacana sAMbhaLI prathama to mAtAne mUrchA AvI gaI, paMratu mUcchamAMthI bhAna AvyuM, tyAre mAtAe kahyuM ke, "vijaLI jevAM vacano tuM na bolIza. mane to tuM mArA mana, netra, jIva, jIvita samAna cho. tArA vagara to mArA prANa jaldI palAyana thai jAya. tArA uparanA atizaya snehAdhIna thaelI tArI patnIone TaLavatI dekhIne huM mRtyu pAmIza ane te sarva paNa mRtyu pAmaze. tAruM zarIra to rasavALA tAjA kalala sarakhuM sukumAra che, tethI te kaThora cAritra pAlana karI zakIza nahi. mATe utAvaLa na kara." Ama kahevA chatAM paNa vatano nizcaya pheravato nathI. mAtA moTo niHsvAsa mUkIne dIkSAnI duSkaratA kahe che, to paNa krame krame eka eka zayyAno tyAga karato hato. te kharabacaDI kaThaNa zayAmAM suI zakAya tevI rIte kAyAne keLavI. potAnI mAtAne mohadhakArathI, AMsuonI dhArAone varasAvatI joine, jananIe je kahyuM, te teNe svIkAryuM. mAtAne te sarva lakSaNavALo eka ja putra hato. have muSTi-grAhya kaTIvALI zAlibhadranI bahena dhanyasArthavAhanI patnI dhanyane zarIre abhaMgana karatI hatI, tyAre rudananA azrujaLa paDavAthI patie te samaye pUchyuM ke, 'tAruM apamAna koNe karyuM che ? tyAre pratyuttaramAM kahyuM ke, "he prANapriya ! tamo pati cho, tyAM sudhI koi mAruM apamAna karI zake tema nathI, paraMtu mArA bhAI zAlibhadra dIkSA levA taiyAra thayA che ane dararoja eka eka zavyAno-patnIno tyAga kare che. eTale bhAgyazALI dhannAjIe tene kahyuM ke, are ! jagatamAM te halako ane kAyara puruSa gaNAya che, je eka ja sapATAmAM snehane kApI nAkhato nathI, tenuM nAma paNa koNa bole ? patnIe dhannAne kahyuM ke, jo tame kharekharA zUravIra ja cho, to Aje kema tame sAdhu thatA nathI ?" tyAre teNe kahyuM ke, "huM ATalI ja rAha joto hato ke tuM kaika bole. have hamaNAM ja tAre mane vrata leto dekhavo."
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda Ama kahetAM to te pharI dazagaNuM rudana karavA lAgI, jANe upara vaja AvIne paDyuM hoya, patinA viharamAM baLatI kahevA llagI ke, "he svAmI ! A to meM tamArI mazkarI karI hatI. kharekhara tame to tamArA bola sAcA TharAvyA. arere ! bhAre thaI paDaze. he prANeza ! jo tamAro A nizcaya kharekhara sAco ja haze, to huM paNa pravrajyA aMgIkAra karIza." caityAlayomAM jinezvara bhagavaMtonI uttama prakAranI pUjAo mahotsava karAvyA, bIjAM paNa karavA yogya sArabhUta kAryo karyA, sagAM-saMbaMdhIone AmaMtraNa ApI ekaThA karyA, hajAra manuSyo vahana karI zake tevI zibikAmAM besIne dInAdika manuyone dAna ApatA te zobhatA hatA. jyAM vira bhagavaMta samavasaraNamAM hatA, tyAM pahoMcyo ane patnI sahita devAdhideve tene dIkSA ApI. A pramANe devatAonI sAkSIe prabhue tene dIkSA ApI, te samAcAra zAlibhadranA jANavAmAM AvyA, eTale te aticiMtAvALA thai kahevA lAgyA ke, "kharekhara teNe mane harAvyo, hoDamAM mArI AgaLa nIkaLI gayA. zAlibhadra paNa nirupadravapaNe dIkSAnI taiyArI karI, jinabiMbonI, saMgha vagerenI pUjA tathA prabhAvanAdika kAryo karyA. navIna navIna aMgamardana, snAna, vilepana vagere karAvI sugaMdhI haricaMdana rasa vagerethI zobhita thayo." vaLI kaDAM, kuMDala, muguTa vagere AbhUSaNothI zaNagArela zveta rezamI vastra paherI, ratnajaDita suvarNazibikAmAM beThelo, apUrva zivasukhamAM lIna manavALo suMdara vAjiMtronA zabdADaMbara-sahita zAlibhadra mahAvIra bhagavaMtanA samavasaraNamAM pahoMcyo. bhagavaMte paNa potAnA hasta-kamaLathI tene dIkSita karyA. tyAre jANe amRtathI siMcAyA hoya tevA AnaMdita banyA ane tyArapachI zikSA grahaNa karI. zAlibhadra ane dhanya e baMne munioe 11 aMgono abhyAsa karyo. asaMga evA te baMne bhagavaMtanI sAthe pRthvImAM vicaratA hatA. satyamAM rakta evA teo rasanA sarvathA tyAga rUpa mahinAnA upavAsa karIne rahelA hatA. vaLI be, traNa, cAra, pAMca mAsanA upavAsa karavAmAM prItivALA, prazama, svAdhyAya, suMdara dhyAna, zraddhA, vidhi, kaSTakArI anuSThAna AcaravAmAM ja lIna manavALA, jemanA zarIramAMthI rasa, lohI, carabI, mAMsa, majjA zoSAi gayAM che, evA te baMne mAtra zuSka hADakAM, naso ane cAmaDIvALA dekhAya che. have sarvanA paramezvara evA vIra bhagavaMta vicaratA vicaratA AnaMdapUrvaka potAnA parivArasahita karmayoge te rAjagRhI nagarImAM pahoMcyA. (75) mAsakSamaNanuM pAraNuM AvI pahoMcyuM, traNaguptivALA jyAre vahoravA mATe jatA hatA, tyAre prabhue zAlibhadrane kahyuM, Aje sukhethI tuM mAtAnA hAthathI vahorIza.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ghare ghare gocarI mATe pharatA hatA, tyAre baMne bhadrAnA gharanA AMgaNAmAM pahoMcyA, paraMtu Aje bhadrAmAtA putranAM darzana karavA mATe utkaMThita thaelI hovAthI te vahunA ghaNA parivAra sAthe vaMdana karavA cAlI. utAvaLA utAvaLA te sarva tyAM pahoMcavA mATe bIjuM koi lakSya na ApatAM AMgaNAmAM ubhelA chatAM temane mAtAe oLakhyA paNa nahiM. pAchA vaLIne jyAre prabhu pAse AvatA hatA, tyAre mArgamAM teone mahiyArIgovAlaNe dekhyA. jenA dehamAM prItirAga prasarelo che. tethI romarAjI vikasita banelI che, pharI pharI. praNAma karIne harSAzru vahevaDAvIne dahIM bharelI eka maTakI upADe che ane stanamAMthI dUdha jharAvatI vahorAve che. te uttama munivara dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI zuddhino vicAra karI hitakArI guNayukta dahIM grahaNa kare che. ane prabhu pAse pahoMcIne pUche che ke, 'Aje mane mAtAe vahorAvyuM nathI. prabhue zAlibhadrane kahyuM ke, 'jeNe tene dahIM vahorAvyuM, te nakkI tArI gayA bhavanI mAtA che.' tyArapachI tenI vicAraNA karatA, prabhune praNAma karatAM tene jAtismaraNajJAna thayuM eTale te kAma karanArI potAnI mAtA, potAnuM govALapaNuM yAda AvyuM. zAlibhadre te kSaNe potAno tIkSNa du:khayukta bhava jANyo. have potAnA za2I2mAM meda, mAMsa, majjA vagere dhAtuo zuSka banI gai che. have potAnuM zarIra sAdhana mATe asamartha che eTale mAtAe je dahiM vahorAvyuM hatuM, tenAthI pAraNuM karI te ane bIjA dhanyamunie prabhu pAse anazana karavAnI AjJA mAgI. vIra bhagavaMte paNa te baMnene anumati ApI eTale te ja kSaNe te baMne guNanidhio zmazAnamAM pahoMcyA. pAdapopagamana anazana samAdhi-pUrvaka karIne mananI aMdara parameSThI ane tIrtha sthApana karIne sthiratAthI rahelA che. A samaye vahuonI sAthe bhadrA sArthavAhI prabhunI pAse pahoMcI. prabhune vaMdana karIne pUchyuM ke, 'he svAmi ! zAlibhadra kayAM rahelA che, tyAre bhagavaMte kahyuM ke, 'tAre ghare dhannA muni sAthe te gayA hatA. thoDI vakhata gharanA AMgaNAmAM rokAine ubhA rahyA, pachI jANyuM ka, ApaNane niHzaMkapaNe oLakhyA nathI. eTale pUrvajanmanI mahiyArI mAtAe mArgamAM dahIM vahorAvIne pAraNuM karAvyuM.' sarva jIvone khamAvIne ahiMthI sArI rIte jema moTA parvatanI guphAmAMthI kesarI bahAra nIkaLe, tema te nIsarI gayA. (86) pAdapopagama anazananI ArAdhanA, parabhavanI sAdhanA karatA ane samAdhimAM muni rahelA che. eTale manamAM zokavALI AMgaNe AvelA putrane na oLakhyAnuM zalya raheluM che - evI mAtA tyAM cAlIne gaI ane jema vRkSa bhUmi para paDeluM hoya, tevA putramunine dekhe che. tyAM ativizALa bhUmibhAgamAM tevI avasthAmAM
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 301 rahelI kAyAne bhadrA dekhIne sarva vahuo sAthe namana karIne rudana karavA lAgI ke, 'mArA jevI bIjI koNa nirbhAgI che ? gharanA AMgaNAmAM AvelA putrane meM na oLakhyo, te nirbala kAyAvALAne vaMdana karI vahorAvyuM paNa nahiM. kharekhara mahiyArI te tArI kRtArtha mAtA ke, jeNe mArgamAM he putra ! dahiM vahorAvyuM.' kyAM haMsanA ruMvADAnI banAvelI komaLa zayyA, palaMgamAM zayana karavuM ane kyAM kAMkarAM, kAMTA, patharAvALA sthAnamAM paDI rahevuM ? kyAM potAnA gharamAM puSpa, kamala, kapUra, kastUrI AdinI sugaMdha ane kyAM zmazAnamAM kohAi gaelA maDadAnI atisajjaDa durgaMdha ? kyA taruNIonA taraMgavALA saMgItanA madhura zabdo ane kyAM zmazAnamAM ziyALa-samUhanA phekkAra zabdo ? sukhamAM lAlana-pAlana thaela ane ucharela evA zarIravALA he vatsa ! tuM AvA prakAranAM duHkho kevI rIte sahana kare che ? he dhanya ! tuM paNa kharekhara dhanya ja cho ke, atipuNyavaMta evA zAlibhadrane teM ekalA sUnA na mUkyA. A pramANe karuNa vilApa karatI mahAduHkhAgni pAmatA mAtA saMdhyA samaye ghare gayAM. tyArapachI te baMne munivaro meru parvatanI jema atisthira, zukladhyAna karatAM temAM ja ekAgra raMgavALA upasarga-samUhanA saMsarga-mArgamAM svabhAvathI ja leza paNa calAyamAna na thayA. A pramANe teo baMne kSINAyuSyavALA thayA eTale te baMne adbhUta sarvArthasiddhimAM uttama prakAranA deva thayA. tyAMthI mukta thaine manuSya bhava pAmaze ane nizce karIne ahiM siddhigati pAmaze. (94) zrI zAlibhadra sandhi pUrNa thayo. sUtra gAthAmAM maNio eTale candrakAMta, sUryakAMta maNio, kanaka eTale suvarNa, ratnoratnakaMbala vagere, dhana eTale caoNpagAM jAnavara vagere dravyo. (85) kayo vicAra karIne zAlibhadra gharamAM viSayo tarapha abhilASA-rahita thayA, te kahe che na karaMti je tava-saMjamaM ca te tulla-pANi-pAyANaM / purisA samapurisANaM, avassa pesattaNamuviMti ||86|| sundara-sukumAla-suhoieNa viviheMhi tavavisesehiM / taha sosavio appA jaha navi nAo sabhavaNe'vi / 87 / / dukkaramuddhosakaraM, avaMtisukumAlamaharisI cariyaM / appA vi nAma taha tajjai tti accherayaM eaM / 88 / /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jeo manuSya-jIvana pAmIne bAra prakAranuM tapa ane sattara prakArano saMyama pALatA nathI, teone hAtha, paga ane AkRti samAna hovA chatAM tevA puruSo sevakapaNuM pAme che. zAlibhadra e ja vicAra karyo ke, zreNika ane mArAmAM hAtha, paga, AkRtimAM kaMi paNa vizeSatA nathI. tenuM kAraNa ke, pUrva bhavamAM meM kai paNa tapa, japa, saMyama sukRta karyuM nathI, Ama vicArI teNe cAritra lIdhuM. atirUpavAna ane sukumALa zarIravALA tathA lAlana-pAlana karelI indriyavALA zAlibhadra atikaSTamaya AkarAM ugra tapa karIne kAyA evI sUkavI nAkhI ke, jene potAnA gharamAM mAtA ke patnIoe paNa na oLakhyA. tema ja gharanA nokara-cAkaroe paNa na oLakhyA. (86-87) avaMti sukamAla maharSinuM caritra, duSkara ane sAMbhaLatAM paNa rUMvADA ubhA thaI jAya tevuM AzcaryakArI che. potAnA dehane paNa evI rIte tyajI dIdho ke, je sAMbhaLatAM paNa navAI lAge. (88) u8. avaMtisukumAlanI kathA kahe che - ahiM avaMtI nAmanI nagarI hatI, temAM uMcA zikharavALAM manohara maMdiro zobhatAM hatAM. temAM vaLI sArI rIte nRtyAdika mahotsavo pravartatA hatA. je nagarInA cauTA, coka, cAra mArgo, hATo vagere sthaLomAM manohara zabda karatI suvarNanI seMkaDo ghugharIovALI pavanathI laherAtI pallavavALI jANe "sarva nagarothI huM caDiyAtI chuM' ema dhvaja paTo vaDe jANe bIjAne tiraskAratI na hoya ! jyAM dvAra para zreSTha sonAnA kalazo dIpI rahyA che, jyAM prasaratAM netronI kIkIo dIpI rahI che, bahu pratApavALI je nagarI jotI chatI anurAgI cittavALA pratye hAva-bhAva karatI hoya-tevI jaNAya che. jyAM ghare, dvAre, hATe setu che. sUrionI prabhAve prabhAvita che, temAM brAnti nathI, che. potapotAnA mArgamAM lAgelAM pasarelA prabhAva vaDe samagra darzano gauravita thAya che. jyAM AgaLa UMcA killAnA manohara tala bhAgamAM haMmezA sikhA-nadIno pravAha vahI rahelo che, tribhuvanamAM prasiddha evI jANe sAcI khAi hoya evo laukika kalikALanuM prazasta tIrthasthAna hatuM. tyAM AgaLa jaMgamatIrtha-svarUpa uttama hasti samAna evA zrI Arya suhastisUri ke jeo akhaMDita sthira daza pUrvane dhAraNa karanAra hatA. teo anizcita sukhapUrvaka vihAra karatA karatA ahi AvI pahoMcyA. jIvitasvAmInI pratimAnA caraNa
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 303 kamaLamAM AvI sukha-pUrvaka vaMdanA karI. tyArapachI AcArya bhagavaMte eka muniyugalane nagaramAM sAdhuone utaravA yogya vasatinI tapAsa karavA mATe mokalyA. sAmaMta, maMtrI, sArthavAhane tyAM vasatinI tapAsa karatA bhadrA nAmanI sArthavAhIne tyAM gayA ane AcArya bhagavaMte amane mokalyA che, to vasati Apo. teNe moTA pramANavALuM sAdhune utaravA sthAna ApyuM. Arya suhasti svAmI tamArA para upakAra karaze, mATe tamo te lAbha lo ema kahyuM, eTale vagara-vaparAzanI moTI yAnazALA che. baMne sAdhuone te trasa, prANa, bIja, pazu, napuMsaka AdithI rahita, ghaNI vizALa vasati ApIne te cAlI gaI. tyArapachI te saMghATake AvI sarva hakIkata jaNAvI eTale uttamahasti jevI zubhagativALA AryasuhastisUri sarva parivAra sahita bhadrA zeThANIne ghare AvyA. uttama-saMyama ane zuddhamativALA teoe vasatinI anujJA meLavI. sArthavAhI bhadrA zeThANIne kAmadeva samAna kAMtivALo taruNa taruNIno manane moha pamADanAra jenA yauvanane dekhIne tevA zreSTha manohara yauvananI abhilASA karAvanAra, mahAsarovaranI sevAla samAna atizaya komala saubhAgyavALA, jema sarovaramAM kamaLa upara bhramaronI zreNI lagAtAra rahelI zobhe, tema mastaka para zyAma kezavALo, pUrNimAnA caMdra sarakhA mukhavALo, sphaTika ane darpaNatala sarakhA gaMDasthala (gAla)nI zobhAvALo, meruparvatanI zilA samAna ane kAmadevanA nirmala pAsA samAna vakSa:sthalavALo vizALa sAthaLa ane kaTIvALo navIna vikasita lAlakamaLa sarakhA hAthapagayukta avaMti sukumAla nAmano putra hato. himAvAna parvata sarakhA nirmala ane uMcA maMdiranA sAtamA bhUmitalapara potAnI 32 bhAryAo sAthe devalokamAM deva-devIonI jema pAMca indriyonAM mukta ratisukhanI kriIDA karato hato. koika samaye rAtrinA prathama pahoramAM zrI AryasuhastisUrijI nalinI gulma vimAna-viSayaka AgamanuM adhyayana guNatA hatA, tyAre guNAdhika dhIra mahApuruSanI madhura vANI kumAre sAMbhaLI, vicAra karavA lAgyo ke, "A koI kinnara ke tenA koi sevaka haze ke tuMbaruM kukune madhura kaMTha haze ?" tenA karNapriya saMgItanA zabdo sAMbhaLI ghaNo duSTa thayo. avaMtisukumAla Avo madhura svara sAMbhaLIne sAtamI bhUmithI chaThI bhUmie nIce utaryo. chaThI bhUmie spaSTa saMbhaLAvA lAgyuM. eka mAtra zravaNendriyanA viSayamAM ekatAna banI gayo. jema jema zabdo kAnamAM praveza kare che, tema tema tenuM haiyuM ane zarIra vikasita thAya che, jema jema AgamanA arthonI vicAraNA kare che, tema tema utarIne nIce nIcenI bhUmie utarI Ave che, Agamano artha vicAratAM jAtismaraNajJAna utpanna thAya che ane
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 prA. upadezamAlAnI gUrjarAnuvAda AgalA bhavamAM bhogavela suMdara nalinI gulma vimAnanuM sukha smaraNa kare che. manuSyabhavanA bhogothI virakta thAya che ane ahiMnA sarva sukhane nakkI kedakhAnAnA duHkha svarUpa gaNe che. tyArapachI te ekadama AcArya bhagavaMta pAse pahoMcyo, praNAma karI be hAthanI aMjali joDI AgaLa AvI pUchavA lAgyo ke "he bhagavaMta ! nalinI gulma vimAnanuM svarUpa prarupatA evA Ape zuM te pragaTa anubhavyuM che ? tyAre AcArye kahyuM ke - "huM te uttama vimAnamAMthI ahiM A manuSyagatimAM nathI Avyo, to paNa tuM jAtismaraNathI jeTaluM smaraNa kare che, te huM sUtranA AdhAre tevuM ja jANI zakuM chuM." "he prabhu ! tyAM javA mATe huM ekadama utkaMThita thayo chuM. jevI rIte tyAM jai zakAya teno upAya yathArtha kaho. tyAre AcArya bhagavaMte kahyuM ke, "he mahAsattva ! dIkSAnI zikSAthI tyAM jaI zakAya, te sivAya bIjA koi raste te vimAnamAM najai zakAya." to he svAmI ! te dIkSA ane zikSA mane tyAre ja Apo, jethI tene yathArtha AcarIne tyAM jAuM." gurue kahyuM ke, sArthavAhI tArI bhadrA mAtAe dIkSA ApavAnI suMdara sammati mane ApI nathI, tethI he vatsa! to huM tane dIkSA kevI rIte ApuM?' "he nAtha ! kSaNavArano paNa " have kAlavilaMba huM sahana karI zakato nathI. huM mArI jAte ja dIkSA grahaNa karIza A mAro daDha nizcaya che." A pramANe kumArano daDha nizcaya jANIne, lAbha jANIne "rakhe potAnI meLe dIkSA grahaNa kare" tethI AcArye dIkSA ApI. sAhasavIra sAdhu thayo. (25) he vatsa ! pavitra cAritra tuM pAmyo che, to jagatamAM lAMbA kALa sudhI tenuM pAlana karaje. suMdara rIte pAlana karavAthI svarga ane apavarga-mokSane sAdhI ApanAra thAya che. navIna sAdhue namaskAra karIne vinaya-pUrvaka jaNAvyuM ke, "he svAmI ! huM Aje ja tene sAdhIza, nalinI gulma vimAnanA bhoga-sukhano atizaya utkaMThita banelo atyAre ja manuSya-AyuSyathI mukta thaI tyAM prayANa karuM chuM.' have avaMtisukumAla muni guru pAsethI nIkaLyA, boraDI kaMthArI bAvaLanAM kAMTALA jaMgalamAM pahoMcyo. chedAelA vRkSa zAkhA mAphaka suMdara yaza vistArato sAhasavIra tyAM jamIna para paDyo. mArgamAM pagamAM kAMTA bhoMkAyA hatA, tenA lohInI gaMdha AvavAthI aneka nAnA baccA sahita eka ziyALaNI tyAM pahoMcI. pagathI eka bAju ziyALaNI ane bIjI bAju tenAM baccAMo rAtre te muninA zarIrane bhakSaNa karavA lAgI. pahelA pahoramAM DhIMcaNa sudhIno, bIjA pahoramAM sAthaLanA agra bhAga sudhI, trIjApahore nAbhinA bhAga sudhI ziyALe muninA dehanuM bhakSaNa karyuM. sthiramanavALA muni A samaye paMcatva pAmyA. anityAdika bhAvanA bhAvatA, deha-pIDA sahana karatA, koI upara ke ziyALa upara
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 305 kopa na ka2tA navIna puNyopArjana karI puNyanI khANa samAna nalinIgulma vimAnamAM utpanna thayA. avadhijJAnano upayoga mUkIne te jJAnI dekhe che, to rAtre masANamAM potAnuM ardha-khAdheluM zarIra kaMthArI vanamAM dekhyuM. baccAMo sahita ziyALe ardha pholI khAdhela zarIra upara kastUrI, kesara, puSpakamalathImizrita nirmaLa jaLavRSTi karI. vaLI te sthale potAnI devAMganAo sahita AvIne potAnuM zarIra tyAM sthApana karIne tyAM capaLa atitIkSNa lAkho kaTAkSa karatI vikasita zirISa-puSpa sarakhI sukumAla zarIravALI, sthira vizALa stanavALI apsarAo sAthe tyAM AnaMda mANavA lAgyo ke, A zarIra dvArA A devaloka meM prApta karyo che. vaLI zreSTha kalpavRkSanAM puSpo ane maMjarIyukta, bAvanA caMdananA ghaselA vilepana karavA pUrvaka 2oga-zoka vagarano te navIna deva pAMca indriyone anukULa evA ghaNAM bhoga ane upabhoga bhogavavA lAgyo. tyAM nalinIgulma vimAnamAM ekAgra manathI viSayAsakta banI tema ja naMdIzvaradvIpejaine asaMkhyAtA varSo sudhI prabhu mahotsavanA mahimA karaze. A bAju sukumAlakumAranI bhAryAo potAnAM netro vizALa karIne vAsabhavanamAM ane mArgomAM tapAsa ka2vA lAgI, rAtrino pahora pUrNa thayo, chatAM pAchA na AvyA, tyAre AMgaNAmAM tapAsa ka2vA nIkaLI. gharanI aMdara pharIne joI vaLI paNa kyAyaM patine na dekhatAM hRdayamAM dhrAsako paDyo. rudana karatAM karatAM sAsUne hakIkata jaNAvI ke, 'ghaNI tapAsa karI paNa nAtha kyAMya dekhAtA nathI.' sArthavAhI pote gharamAM, bahAra, bagIcAmAM juve che, paNa dekhAto nathI, patnIono samUha ekaTho maLI rudanakaravA lAgyo, parijana, svajana snehI saMbaMdhI dareka zoka karavA lAgyA. zrI AryahastisUrie sArthavAhIne bolAvIne rudana baMdha karAvIne rAtrie banelA vRttAntane sArI rIte kahI saMbhaLAvyo. to sArthavAhIe kahyuM ke, 'teNe yukta karyuM, potAnI meLe ja vairAgyapAmyo, pote ja liMga grahaNa karyuM, loca paNa mastake pote ja karyo ane pachI ame dIkSita karyo, temAM kazuM ayukta nathI karyuM. gharamAM rahIne dharmakriyA kaI karI zakAya ? pharI pUchyuM, 'he svAmI ! te atyAre kyAM haze ? matta hastI sarakhA.te vIra sAhasikane vaMdana karuM' gurue divyajJAnarUpa zrutano upayoga mukyo ane kahyuM ke, teNe aDolapaNe mahAupasarga sahana karyo che, e sarva hakIkata jaNAvI. eTale sarva vahunI sAthe sArthavAhI navIna sAdhunA caraNanI sevA mATe cAlI. jyAM te masANanuM sthaLa dekhyuM, eTale mahAzokAvegathI kleza pAmyA. potAnA tatkALa janmelAM baccAM sAthe ziyALe ardha khAdheluM zarIra kaMthArInA kAMTALA jaMgalamAM dekhyuM, eTale poka mUkIne mahArudana karavA lAgI. tenA parivAre paNa
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 307 azrudhArA vahana thAya tevAM moTAM rudano karyAM. 'he vatsa ! he vatsala ! he catura putra ! guNIomAM agresara ! amArA pratye AvuM kArya kema karyuM ? huM kevI mahAanarthamAM -du:khamAM paDI, mArA jevI bIjI koI saMsA2mAM AvA mahAdu:khavALI nathI. he nirmaLa hRdayavALA suMdara cAritra karavAmAM zUravIra ! mane krUra yamarAjAe uMDA kUvAmAM dhakelI dIdhI, meM ke vahuoe tAro sarvathA koi avinaya karyo nathI.' A pramANe tenA guNonuM smaraNa karIne dIrghakALa rudana karIne pahelAM je te sAdhunA zarIranI deve pUjA karI hatI, tenI pUjA pharI karI. kAlAguru, caMdana vagere sArA padArthothI satkAra karI te vAsamAM te sAdhunuM tIrtha sthApyuM. vahuonI sAthe kSiprA mahA nadInA kinAre jaine netramAMthI lagAtAra azru vahI rahelAM che. e pramANe mahAmuzkelIthI tene jaLAMjali Ape che. putranA viyoga-zokathI jalatI koI prakAre paDatI-AthaDatI potAnA ghare pahoMcI. mahAAkraMdananA zabdathI AkhuM bhavana bharAi gayuM hoya-tevA zabdo sAMbhaLIne Arya suhastie AzvAsana ApatAM kahyuM ke, 'he dharmazIle ! tuM ATalo adhika zoka kema kare che ?, atizaya zoka karavo, te vivekavALA mATe amaMgala gaNAya, mATe zokano tyAga karo, zoka ka2vAthI koi jIvato thAya che ? athavA zarIrapIDA karavAthI koInA roga cAlyA jAya che ? (50) bhava-vyAdhi maTADavA mATe dharmanuM auSadha mahAna-manohara che. zokAdika kudoSane dUra ka2vAmAM dharma uttama maMtra che. be prahara mAtra dIkSA pAlana karanAra tamAro putra dharmanA prabhAvathI te nalinIgulma vimAnamAM moTo deva thayo. A pramANe dharmadezanA zravaNa karIne suMdara prazasta mativALI sArthavAhI bhavathI vairAgyavALI banI. vahuo sahita gharathI nIkaLI tarata ja dIkSA aMgIkAra karI. vahuomAMthI eka vahu garbhavatI hatI, teNe dIkSA na lIdhI. tene gRhavAsamAM rokI, teNe samaya thayo, tyAre suMdara putrane janma Apyo. rohaNAcalanI khANamAMthI hIro hoya tevA putraratnane janma Apyo. jema vana jhADImAM AmravRkSa vRddhi pAme, tema dararoja A bALaka vRddhi pAmavA lAgyo. potAnA pitAnuM caritra sAMbhalIne cittamAM satkAra harSa pAmyo. te vana-pradezamAM potAnA pitAnI mUrti sArI rIte ghaDAvIne taiyAra karAvI, sArA muhUrte tenI sthApanA karAvI. pAdapopagama anazana karela hoya ne bALako sahita ziyALa tenA zarIranuM bhakSaNa karatI hoya, tevI mUrti bharAvI. tenA upara manohara zikharavALuM uMcuM devaLa karAvyuM. tyAM AgaLa naivedya dharAvavAM, pUjA karavI, mahotsava, nRtya vagere da22oja karAve che. kAlakrame te
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 307 tIrtha tarIke prasiddhi pAmyuM, have loko tene mahAkAla tIrtha tarIke Aje paNa oLakhe che. Aje paNa muni ane ziyALa baccAM sAthe vidyamAna che. (57) avanti sukumAla sandhi pUrNa thaI. have gAthAno artha vicArIe, temAM gAthAnA pUrvArdhano artha pragaTa che, paraMtu gAthAmAM uddhAsa' zabda dezI zabda che. te zabdano artha evo thAya che ke - AvuM AkaruM duHkha dekhIne bIjAnuM zarIra kaMpI jAya che. ruMvADA khaDAM thaI jAya tevA arthane kahenAra A zabda che. uttarArdhamAM to Atmazabdano artha bahirAtmA zarIra artha levo. aMtarAtmAno tyAga karavo azakya hovAthI. tethI karIne AtmAne zarIrane kathAmAM jaNAvyA pramANe tyAga kare che, te paNa Azcarya che. bIjuM ahiM temane bhogonI abhilASA hovAthI dIkSA grahaNa karanAra mATe te aupacArikI maharSitA jaNAvela che. kAussagna karela sukozala munine vyAdhrI bhakSaNa karI gaI, tene maharSi kahyA samAna ahI te samAnatA samajavI. (88) athavA to je Azcarya kahyuM che, te paNa nahiM, kAraNa ke - ucchUDha-sarIra-dharA, anno jIvo sarIramannaM ti | dhammassa kAraNe suvihiyA sarIraM pi chaDDaMti ||89 / / egadivasaM pi jIvo, pavvajjamuvAgao anannamaNo / jai vi na pAvai mukkhaM, avassa vemANio hoi / / 10 / / sIsAveDheNa sirasammi, veDhie niggayANi acchINi | meyajjassa bhagavao, na ya so maNasA viM parikuvio ||91 / / jemaNe zarIra ane gharano tyAga karyo che. jIva judo che ane A deha tenAthI alaga padArtha che - AvA prakAranA bheda jJAna jemane yathArtha thai jAya, tevA suvihita puruSo dharmanA kAraNamAM zarIrano paNa tyAga kare che. A zarIra-saMbaMdha mAtra A bhava-pUrato che, zarIra to dareka bhavamAM navuM navuM maLavAnuM che, paraMtu zarIra khAtara mano tyAga karIza, to pharI dharma maLavo duralabha che. tethI uttama samaju vivekI puruSo zarIranA kAraNe dharmano tyAga karatA nathI, mATe prANAnta paNa dharmano tyAga na karavo. (89) zaMkA karI ke, avantisukamAle mAtra teTalA TuMkA kALamAM tevuM vimAna kema meLavyuM ? te mATe kahe che - je bIjA koI paNa sAsarika padArthamAM mana na rAkhatAM dIkSAnI aMdara ekAgra manavALo thai eka ja divasa mAtra tenuM pAlana kare, to kadAca saMghayaNa-kSetrAdinA kAraNe
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mokSa na pAme, to paNa te dIkSAnA prabhAvathI cAra prakAranA devo paikI sahuthI caDiyAtA evA vaimAnika devalokane avazya pAme ja. api zabdathI eka muhUrta mAtramAM paNa, ahiM ananya mana paNe eTale dharmadhyAna vadhatuM ja jAya, tenI pradhAnatA, zubha karma upArjana karavAmAM vizeSa hetu hoya to dharmadhyAna che. (90) "sAMsArika-paudgalika-indriyonA anukULa viSayo meLavavArUpa bAhyadRSTi rAkhIne sAdhuo pUrva krioDa varSo sudhI karelA tapathI muktine prApta karI zakatA nathI, paraMtu lokaherino tyAga karIne mAtra eka dharma ja karavAnA ekAgramanavALo te ja divase dIkSA lIdhI hoya, tevA bhAgyazALI te muktine meLavanAra thAya che." "pUrva krioDa varSo sudhI tapanuM sevana kare, jApo kare, yogonuM sevana kare ane sAdhanAo karyA kare paMratu kSaNavAra aMtarmuhUrtanuM yathArtha dhyAna karavAmAM Ave to tevAne kSaNavAramAM siddhi prApta thAya che." avantisukumAlanI jema bIjA paNa tevA cAritravALAnuM duSkara "uddhAsa' karanAnuM caritra kahe che. cAmaDuM palALIne tenI vAdhara mastaka upara vIMTALI taDakAmAM ubhA rAkhyA, jethI sukAtI vAdhara kheMcAvA lAgI, baMdha sakhata thavAthI AMkho bahAra nIkaLI gaI, chatAM paNa metArya muni bhagavaMta vAdhara bAMdhanAra sonI upara manathI paNa kupita na thayA. A gAthAno bhAvArtha metAryamuninI kathAthI samajavo. te A pramANe - 19. caMdrAvataMbhaka rAjAnI kathA - sAketapura nagaramAM jinadharmanA anurAgI legyA ane ekAMte tenA ja manavALo caMdrAvataMsaka nAmano rAjA hato. rAjAne kIrti ane pRthvI upara vizeSa prIti hoya, tema A rAjAne suMdara aMgavALI be patnIo hatI. temAM prathamanuM nAma sudarzana ane bIjInuM nAma priyadarzana hatuM. prathama patnIne samudra sarakho gaMbhIra sAgaracaMdra putra hato, tema ja pArakAM kArya karavAmAM bahAdura evo bIjo municaMdra nAmano putra hato. bIjI patnIne sugaNacaMdra ane bAlacaMdra nAmanA be putro hatA. temAMthI rAjAe sAgaracaMdrane yuvarAja banAvyo. municaMdrane kumAranA bhogavaTA mATe ujjaiNI nagarI ApI. tyAM jaine te potAnA svajana mAphaka prajAnuM pAlana karato hato. koIka samaye aMtaHpuramAM rahelA mahArAjA ciMtavavA lAgyA ke, "haju devI AvI pahoMcI nathI, tyAM sudhI huM kAussagnamAM ubho rahuM. "jyAM sudhI A dIIzikhA dIpe che, tyAM sudhI mAro kAussagga hojo." A pramANe ubhA ubhA te rAjA maNinI pUtaLI mAphaka
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 309 zobhatA hatA. rAtrino eka pahora pasAra thayo, tyAre dIpakanuM teja ghaTavA lAgyuM. tyAre dAsI vicAravA lAgI ke, rAjA aMdhakAramAM kevI rIte ubhA raheze ? ema dhArIne te dAsIe te dIpakanA bhAjanamAM pUrNa tela bharyuM. tyAre ketugrahanI mAphaka te dIpakanI zikhA nizcala banI gaI. - rAjAe paNa abhigraha karelo hovAthI kAussagga na pAryo. manamAM dharma dhyAnano dIpaka spardhA karato hoya tema baLavA lAgyo. A pramANe bIjA, trIjA pahoramAM paNa dAsIe dIpakamAM tela pUryuM, jethI cAre pahoramAM ratnAkuranI jema asmalita dIpaka olavAyA vagarano cAlu ja rahyo. atisukumAra zarIravALA rAjAnA sarvAMgamAM rudhira bharAI gayuM ane vedanA pAmelo te Atma-bhAvanA bhAvavA lAgyo. "he jIva ! A vedanAthI zarIra ane gAtro levAI jAya che, temAM tArA AtmAne karyuM nukazAna thavAnuM che ? A zarIra to AtmAthI judI vastu che, vaLI te kRtaghna evuM che ke, cAhe teTaluM zarIranuM lAlana-pAlana karIe, to paNa tene karelA guNanI kiMmata nathI ane game tyAre AtmAne dago Ape che. he AtmA! jIvone je apratiSThAna nArakImAM vedanA bhogavavI paDe che, tenA anaMtamA bhAganI A vedanA che ane vedanA sahana karavAthI AtmAne anaMta guNa nirjarAno mahAlAbha thAya che. divasa ane rAtrirUpI ghaDAnI mALA lokonAM AyuSyajaLane grahaNa karIne caMdra ane sUryarUpI baLado kALarUpI arahasTane bhADe che. jema jema ati sajjaDa pIDAthI prANo parezAnI pAme che, tema tema tenA pApa bALavA samartha evo dhyAnAgni vadhAre pradIpta thAya che. snehathI dIpaka vadhAre jaLato rahyo, tyAre A rAjAnI AvI dazA thaI ! ema jANe dIpakanA upara kopAyamAna thaine aruNodaya thayo. dIpaka olavAi gayo, tyAre rAjA paNa nirvANane AkramaNa karavA mATe kAussagga pAre che, paraMtu tenAM aMgo evA jakaDAi gayAM ke cAlatAM nathI. paga ucakyo, eTalA mAtramAM to pRthvI upara paDyo ane gabaDI paDyo. paMca parameSThinuM nirmala dhyAna karato nizcala cittavALo te devaloke gayo. te devaloka pAmavAthI sAgaracaMdra ghaNuM dAruNa duHkha anubhavavA lAgyo. maraNottara kriyAo karIne priyadarzanA sanmukha kahevA lAgyo. pitAnI rAjya dhurA mAphaka tArA putrone paNa Aja sudhI dhAraNa karI rAkhyA. he mAtAjI ! tArI sammattithI have huM dIkSA aMgIkAra karIza. maraNa aMtavALA saMsAra-sAgaramAM jo kaMI paNa sArabhUta padArtha hoya, to mAtra pravajyA ja che. hAlAhala jhera sarakhA ane saMsAranA jhagaDAthI gabharAelo huM pravrajyA rUpa amRta-pAna karIne sukhI thaIza. "are ! A saMsArarUpI jALano kriyAkrama koi viparIta che. jALathI
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda jaLacara jaMtuonuM baMdhana thAya che, paraMtu jALavALo ghIvara-mAchImAra paNa karma-jALathI baMdhAya che. A jagatamAM aneka zarIradhArI prANIono vividha prakArano jIva-samUha che, tene viSe A karmavipAka praveza kare che ane nATakamAM sUtradhArathI mAMDI sarva rasono vistAra dekhavAmAM Ave che, tema A bhavarUpI nATakamAM mRtyune rokanAra koipaNa hotuM nathI.' (25) have priyadarzanA kahevA lAgI ke, "A rAjyadhurAne tuM ja vahana kara, kumAro A bhAra vahana karavA mATe kevI rIte sAhasa kare ? to guNanA sAgara pratye caMdra samAna evA sAgaracandrane sAmaMto, maMtrIo, mAMDalika rAjAo, zeTha, sArthavAha dareke maLIne rAjyagAdIe sthApana karyo. 70. sAgaracaMdra jAnI thA potAnA rAjyamAM anyAya-anIti pApanuM varjana karAve che, sajjanone sukha karAvI Ape che, samyak prakAre dharmane jANe che, tema ja durjana lokone paNa barAbara oLakhI rAkhe che. indranI jema hAthInI khAMdha para besIne sarva senA-parivAra sAthe rAjA rAyavADIe (rAja pATikAe) nIkaLyA. AvA prakAranI rAjAnI apUrva zobhA ane aizvarya dararoja IrSyAthI rAkhathI vyApelI priyadarzanA A pramANe ciMtavavA lAgI - "aho ! lakSmIno prabhAva kevo che ? A mArI zokyanA baMne putro mahAsamRddhi sAthe rAjavADIe kevA AnaMdathI hare phare che. arere ! huM kevI haNAelA bhAgyavALI ke, te samaye mane rAjya ApatA hatA, chatAM meM putro mATe teno svIkAra na karyo. mArI potAnI ja durmati mane naDI. jo te vakhate maLavI rAjyalakSmI svIkArI hota, to mArA aMgathI utpanna thaelA mArA putro A lakSmI ane rAjazobhAthI kevA sArA zobhA pAmatA hota. lokonI kahevata meM Aje satya sAbita karI che - "je apAtuM na svIkAre, te pachI mAge to paNa na maLe." haju Aje paNa kaMI nAza pAmyuM nathI, jhera ApIne sAgara rAjAne mArI nAkhuM. jethI kirIne A rAjalakSmI mArA putrane viSe saMkrAnta thAya. e pramANe tene mArI nAkhavAno nizcaya karIne tene mAravAnAM chidro khoLavA lAgI. athavA to strIono dhaMdho-vyavasAya AvA prakArano hoya che. koika samaye rAjavATikAmAM rokAelA rAjAnA bhojana-nimitte atisugaMdhI siMhakesariyA lADu laine dAsI jatI hatI, tyAre priyadarzanAe bUma pADIne tene bolAvI ane kahyuM ke, "are ! eka lADu to mane jovA Apa, jethI jANuM ke A lADuo kevA che? AgaLathI jherathI bhAvita karelI hatheLIo vaDe teno sparza karIne, lADunI badhI
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 311 bAjuo upara jheravALo hAtha pheravI pharI kahyuM ke, aho ! ATalA sugaMdhI che ! ema kahIne pAcho ApI dIdho, te laine te dAsI tyAM gai ane rAjAnA hastamAM te arpaNa karyo. hAthamAM rahela modakavALo te guNabhaMDAra rAjA vicAra kare che ke, "nAnA bhAio najIkamAM bhUkhyA hoya ane mArAthI ekalAMe te kema khavAya, to lADunA be khaMDa karIne eka tene Apyo ane bIjo pote khAdho. tIkSNa bhUkhathI durbala kukSivALA jema jema te khAvA lAgyA, tema tema jheranI laharIo tene jaldI zarIramAM vyApavA lAgI. Ama aNadhAryuM thavAthI rAjA camakyo ane tarata vaidyone bolAvyA. viSa nAza karanAra evA vaidyoe tatkALa AvI temane svastha karyA. tyArapachI rAjAe dAsIne bolAvI ane pUchayuM ke, "he duSTA ! pApiNI ! sAcI hakIkata bola ke, A aghaTita AcaraNa konuM che ?' dAsIe kahyuM ke - "AmAM huM kaMi jANatI nathI. bIjA koIe A dekhyo paNa nathI. mAtra huM ahiM AvatI hatI, tyAre priyadarzanA rANIe mane bolAvIne mArI pAse Adarapurvaka lADu jovA mATe mAgyo hato. "A mAtA che." ema mAnIne meM tene mAgyo eTale jovA Apyo hato. potAnA hastapallavathI vAraMvAra ghaNA samaya sudhI sparza karIne atisuMdara che' ema AnaMda hRdayavALIe pharI pAcho ApI dIdho. rAjAne nirNaya thai gayo ke, "nakkI te pApiNIe A duSTa IcchA karelI che. mane mArI nAkhIne rAjyalakSmI potAnA putramAM saMkrAnta karavAnI IcchA kare che. kulIna nArIo hovA chatAM emanI tucchAdhika buddhine dhikkAra thAo. mAtA hovA chatAM mArA sarakho bhaktivALo putra hovA chatAM mArA pratye A mAtA AvuM aghiTata vartana rAkhe che ! mArI potAnI janetA karatAM paNa tenA tarapha vizeSa gaurava jALavuM chuM, paraMtu A to vairI jema mArA tarapha AvuM AcaraNa kare che ? (50) "je mATe AzIviSa sarpanI dADhAmAM, viMchInA kAMTAmAM haMmezA jhera raheluM hoya che, tema mahilAomAM haMmezAM nakkI duzcaritra raheluM che. tyArapachI priyadarzanAne bolAvarAvIne tenA sanmukha sAgaracaMdra rAjAe kahyuM ke, A tamAruM ja duzcaritra che. tame pragaTapaNe mArA moTA mAtA cho. te vakhate tamArA pagamAM paDIne huM tamane rAjya arpaNa karato hato. have tame AvuM vartana karo cho ! jo te vakhate huM sAdhu thai gayo hota, to kRtakRtya thayo hate, kadAca atyAre huM AvI rIte bALamaraNathI mRtyu pAmyo hate, to mArI gati kevI bagaDI jate ? putronA upara Avo krodha ThAlavavo te tamAre adhama vyavasAya che. e to sAruM thayuM ke, tarata meM jhera dUra karAvanArI cikitsA karAvI. potAnA bhAvInI nakacetI rAkhyA vagara durjana puruSo game tevI avaLI pravRtti kare
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda che, teo sAcI zikhAmaNa zIkhatA ke mAnatA nathI, ane kedI ke coranI jema strIo game tevuM sAhasa karatAM aTakatI nathI. jo ke, tevA durjana lokonAM ciMtavelAM koi kAryo jagatamAM siddha thatAM nathI. "ghaNA bhAge je khADo khode che, te temAM paDe che. 'je bIjA mATe azubha ciMtave che, te azubha potAnA upara AvI paDe che. tyArapachI te rAjAe sukha pUrvaka guNacaMdrabhAine tarata ja rAjya ApIne jagatamAM yaza-prasara vadhAranAra evA sAgaracaMdra sAdhu thayA. guru pAse grahaNa-Asevana zikSA grahaNa karIne saMvijJa-gItArtha thayA. ekAkI pratimA dhAraNa karIne pRthvImaMDalamAM amRtanA pravAha mAphaka vicaravA lAgyA. have koika samaye ujjaiNI nagarIthI vihAra karatuM karatuM sAdhunuM yugala AvI pahoMcyuM. temane A sAgaracaMdra mahAmunie sAdhu, caitya, saMgha ane loko dharma kevI rIte kare che ? ityAdika samAcAra pUchayA tyAre be munioe pratyuttara Apyo ke, caitya gRho-derAsaromAM uttama prakAranI arcA-pUjA thAya che, caturvidha saMgha paNa sArAM sukRta kare che, jagatamAM tyAMno saMgha moTo ane pUjya che, municaMdra rAjA jinendranA zAsananI prabhAvanA ane dharmanI unnatinAM kAryo kare che. mAtra eka ja khAmI che ke, rAjaputra ane purohitaputra baMne mitro maLI sAdhuo jyAre AMgaNAmAM Ave, tyAre temanI mazkarI-ThaThA kare, tADana kare, doDAve, pADI nAkhe, evo pApI che ke, sAdhuonI viDaMbanA karavAmAM kazI kacAza rAkhato nathI. A sAMbhaLIne sAgaracaMdra muni potAnA nAnAbhAI municaMdra rAjA upara gusse thayA ane ciMtavavA lAgyA ke, A mAro bhAI keTalo pramAdI che ane khoTA vyavahAra karanAro che ke, je potAnA kumAra putranI upekSA kare che ! te mahAtapasvI prazasta krodha karatA ujjaNI nagarIe pahoMcyA. tyAM AgaLa sthAnika sAdhuo hatA, temaNe AmanI paroNAgata sAcavI. gocarI lAvavAno samaya thayo, tyAre navIna AvelA munine te sthAnika sAdhuo temane mATe AhAra lAvavAnuM pUchavA gayA ke, tamArA mATe ame AhAra letA AvIe. tyAre te munie kahyuM ke, "huM to AtmalabdhivALo hovAthI mAro AhAra huM jAte ja lAvIza, to mane tevAM kulo batAvo ke, jyAMthI huM gocarI lAvI zakuM." to AcArye tene eka nAno sAdA ghara batAvavA mATe mokalyo. te bALamunine pratyenIka ane bIjAM kulo kyAM gharo che ? te pUchIne bALamunine upAzraye pAcho mokalIne te muni pelA purohita-brAhmaNane ghare gayA. dvAra pradezamAM ubhA rahIne moTA zabdathI dharmalAbha bolyA, te samaye brAhmaNa-bhAryA bahAra AvIne munine dhImethI vinaMti karavA lAgI ke, "he sthavirArya ! Apa dhImA
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 313 pagalAthI ane maunapaNe vahorI jAva, utAvaLA moTA zabda karavAthI tophAnI aTakacALA rAjakumAra ane purohita kumAra sAMbhaLaze. khabara paDaze to nAhaka tamane herAna karaze.' tyArapachI muni vadhAre moTA zabdothI uMcA kAna thaI jAya tema bolyA ke, kumA2nI pAse jaine paNa dharmalAbha saMbhalAvIza. eTalAmAM te baMne kumAro bahAra AvyA ane ekAMtamAM lai jaine munine kahevA lAgyA ke, 'he vRddha kAyAvALA Arya ! tame nRtya karavAnuM jANo cho, to jaldI nRtya karI batAvo, jethI prasanna thaine tamone ame dUdha, khIra, khAMDa, puDalA vigere bhikSA ApIzuM.' hasatA mukhathI muni kumArane kahevA lAgyA ke, 'tamone huM avazya prasanna karIza. huM sArI rIte nRtya to karI zakuM, paNa jo sAthe vAjiMtra barAbara koi vagADe to.' teoe kahyuM ke, 'amo saMgItano pATha sAthe bolIe sArI rIte vAjiMtra vagADIzuM.' tyAre sAgaracandre kahyuM ke, 'A koI suMdara navIna pATha jaNAya che. teo tALIonA tAla ApavA lAgyA, paNa barAbara tAla ApavAnuM jANatA na hatA. (75) kaMpatA zarIravALA he vRddha ! have nRtya karo. amo A vagADIe chIe, tame dekhatA nathI ? tyAre munie temane kahyuM ke, 'tamo mahAmUrkha cho, kutUhaLa nRtyamAM tame vAjiMtrano tAla kevo Apavo, tenA mArganI tamane khabara nathI. tame mane khoTA kUTa AlApa ApIne nRtya karAvo cho ?' eTale te kopa pAmelA kSaNavAra hAthathI kadarthanA karIne tyArapachI durAcArI kumArone bhujAnA yuddhathI bhUmi para pADyA. tyArapachI tapasvI munie tenA aMgonA sAMdhAo chUTA pADI nAkhyA. eTale cADiyA puruSanI mAphaka ceSTA vagaranA naja2 ka2vA lAgyA. chatAM muninA hRdayamAM karuNA AvI, eTale A kumArone meM trAsa Apyo che, eTale tarata upavAsanAM paccakkhANa karyA. dhImethI bahAra nIkaLIne nagaranA udyAnamAM gayA. iriyAvahi pratikramIne besIne svAdhyAya-dhyAna karavA lAgyA. meM paMcendriya AtmAne pIDA karI che' ema manamAM pazcAttApa vahana karatA hatA. kSaNavAra pachI dAsIe kumArane nizceSTa kaSTavALI sthitimAM joyA, to bUma pADatI tarata rAjA pAse pahoMcI. banelo banAva rAjAne jaNAvyo tyAre sarva sAdhunI vasatimAM te sAdhunI tapAsa karAvI, paraMtu te kyAMya paNa jovAmAM na AvyA. tyArapachI AcArya bhagavate kahyuM ke, 'eka navA paroNA sAdhu ahiM AvyA hatA, te vahoravA gayA hatA, paNa pAchA AvyA nathI. jo te kadAca hoya, to nA na kahevAya. dareka sthaLa para temane zodhavA mATe puruSo mokalyA, tyAre bahAranA udyAnamAM beThelA dekhyA. rAjAne jyAre samAcAra ApyA,
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314. prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyAre rAjA jAte ja sAdhunI pAse AvyA. potAnA sagA bhAIne oLakhyA, tyAre te vismaya pAmelA manavALo thayo. ghaNA lAMbA kALe darzana thayAM hovAthI harSathI romAMcita gAtravALo te caraNa-kamaLamAM praNAma karato hato, tyAre bhAImunie Thapako ApatAM kahyuM ke - "candrAvataMsakulamAM utpanna thaelA mArA banyuM ane tane A yogya che ke, jinazAsana viSe bhakti paNa bhUlI gayo, athavA bhaktinI vAta bAju para rAkha, paraMtu tArA potAnA tophAnI putra che, je munivargane viDaMbanA pamADavAnA ekacittavALA tene paNa tuM zikSA karato nathI ? tyAre pharI paNa caraNa-kamaLane kezarUpa vastrathI lUchato potAnA putranA avinItapaNAne khamAve che, tema ja potAnA pramAdanI niMdA kare che. (90) koLAnA phaLa tarapha koI sajjana puruSa AMgaLI batAvatA nathI ane jo batAve to te phaLano tyAga kare che ane kSINa thavA lAge che. arthAt ApaNA kuLa tarapha "koI tophAnI rAjaputra che" ema koI AMgaLI kare to kuLanuM pariNAma kevuM Ave ? potAnA putrane sAjo karavAnI diIna vacanothI vAraMvAra vinaMti kare che. | munie kahyuM ke, jo teo pravrajyA le, to nakkI sAjA karuM. tyAM jaine putrane pUche che, . paraMtu uttara devA samartha thai zakatA nathI, mAtra taddana nizcala aMgavALA tenA sanmukha Tagamaga joyA kare che. munine tyAM lAvyA. mukhane sAjuM karIne kahyuM ke, jo jinadIkSAnI zikSAno svIkAra kare, to ja tane A duHkhamAMthI chUTakAro maLe. jyAre dIkSAnI icchA pradarzita karI, eTale te munie baMnene sAjA karyA. parvata jevA moTA bhArano AropaNa karavA rUpa teone dIkSA ApI. have municaMdra rAjAne vizeSa prakAre upadeza ApatAM kahe che ke, "tuM paNa suMdara dharmanuM sevana karato nathI, to narajanmamAM ahiM kayuM sukha che ?' "paMDita puruSoe manuSya janmamAM garbhathI mAMDIne je sukha kaheluM, te sAMbhaLa, garbhanI aMdara vAsa karavo te narakanA duHkhanI sarakhuM ja duHkha hoya che. je mATe kaheluM che ke - 'agni varNavALI tapAvelI soyo dareka romachidramAM bhoMkavAmAM Ave, tenA karatAM garbhAvAsamAM manuSyane AThagaNuM duHkha hoya che. garbhamAMthI jyAre manuSya yoniyaMtra dvArA bahAra nIkaLe che, tyAre te kharekhara garbhAvAsa karatAM anaMtagaNuM duHkha bhogavanAro thAya che. vaLI bAlyavayamAM mUtra ane viSTAmAM ragadoLAvuM paDe che, yauvanavayamAM bIbhatsa ratisevana krIDAmAM, vRddhAvAsamAM zvAsa, udharasa ke tevA rogothI pIDA pAme che, koipaNa sthAnamAM kadApi sukha meLavato nathI. (100) prathama vayamAM viSTAno Dukkara, tyArapachI kAma bhogavanAra gadheDo, chellI vRddhavayamAM gharaDI koI na saMghare tevI gAya, purUSa koIpaNa vakhata purUSa hoto nathI kSaNamAM anaMtI
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 315 karmarAzine kSaya karavA samartha evuM manuSyapaNuM pAmIne avi vekI manuSya ghaNebhAge pApakarma karanAro thAya che. jJAna,darzana, cAritrarUpa traNa- ratnonA bhAjana svarUpa manuSya bhavamAM pApakarma karavA, te suvarNa bhAjanamAM madirAne bharavA sarakhuM che. svayaMbhuramaNanA eka kinAre ghuMsaruM ane sAmA kinAre khIlI nAkhI hoya ane taraMga-yoge ghuMsaruM ane khIlIno yoga thai jAya, te banavuM azakya che, tema maLela manuSyapaNArUpa ratna te jugAramAM ratna hArI javA barAbara che. svarga ane mokSa-prAptinA kA2mabhUta manuSyajanmanI prApti thavA chatA khedanI vAta che ke, jIva narakanA upAyabhUta evAM pApakarma karavA mATe udyamavALo thAya che. je manuSyapaNAnI abhilASA anuttara devatAo rAkhe che, tevuM teM atyAre meLaveluM che, chatAM pApI jIvo pApamAM ja joDAya che.' bhAI munie kahelo upadeza municandra rAjAe sAMbhaLyo ane kahyuM ke, ' Ape satya vastu jaNAvI ane saMyama-prAptinA manoratha karyAM. pitA tulya vaDIla bandhue A bAnAthI mane suMdara zikSA-upadeza Apyo. tyArapachI baMnene dIkSA ApI. rAjakumAra nizcala cittathI pravrajyAnuM pAlana karato hato. bIjo brAhmaNa paNa te ja pramANe pALato hato. mAtra tenA hradayamAM A eka vastu khaTakatI hatI ke, mArAM aMgone chUTAM pADI herAnagati karAvIne baLAtkArathI mane dIkSA levarAvI. suMdara niSpApa dIkSA pAlana karIne te baMne eka devalokamAM utpanna thayA ane teoe paraspara A pramANe saMketa karyAM. ahiMthI ApaNA bemAMthI je koi prathama manuSyabhavamAM jAya, tene devalokamAM rahelA deve game te rIte pratibodha karavo ane dIkSA levarAvavI. 71. metArthamuninI kathA brAhmaNa deva tyAMthI cyavIne rAjagRha nagaramAM AgaLa sAdhupaNAmAM karela dugaMchA doSanA kAraNe niMdanIya evI cAMDAlaNInA garbhamAM utpanna thayo. te ja nagaramAM kroDa suvarNa ane ratnanA svAmI evA koika zeThane eka patnI hatI, je potAnA patinA manarUpI madonmatta hAthIne vaza karanAra hatI, paraMtu te marelAM bALakone janma ApatI hatI, eTale A zeThANIe te caMDAlapatnI sAthe lAMbA kALanI sthira sAcI zraddhAvALI prIti bAMdhI. da22oja mAMsa vecavA mATe tene ghare AvatI hatI. 307 suMdara vaja lepa sarakhI teonI paraspara prItI jAmI. 'potAnI gharanI gupta hakIkata kahevI, teNe kahela rahasyanuM akhaMDita rakSaNa karavuM arthAt game te saMyogamAM bIjAne na kahevuM, ekabIjAne vAraMvAra maLavuM-te yathArtha sAcI maitrIne prakAzita kare che. ' zeThANIne paNa te
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda samaye garbha utpanna thayo. baMne sAthe garbhavatI banI. caMDAlinIne putra ane zeThANIne putrI janmI. koine khabara na paDe tema zeThANInI dAsIe putrI caMDAlinIne ApI ane teno putra zeThapatnIne arpaNa karyo. potAnA svArthanA kArya karavAmAM tatpara evA apUrva kArya nirvAha karanAra daivanA vinoda sarakho yuvativarga kAryane akArya, akAryane kArya ka2vA taiyAra thAya che. parvatanA vetI nadInA vAMkA kAMThA u52 vaLI gaelA vRkSanI jema zeThANI da22oja caMDAlInA pagamAM putrane pADIne te ema kahetI hatI ke, 'he sakhI ! tArA prabhAvathI A putra dIrghakALa sudhI jIvato rahe. ' te baMneno sneha-saMdhino saMbaMdha vajralepa sarakho koi vakhata na tUTe tevo sajjaDa baMdhAi gayo. ' metArya ' evuM putranuM nAma sthApana karyuM. samagra kalAono abhyAsa karyo. pelo deva AvIne saddharma mArgano pratibodha kare che ane kahe che ke, ' tArA AgalA bhavano mitradeva chuM. teM saMketa karyo pramANe dIkSA-prApti karAvavA mATe huM tane smaraNa karAvavA Avyo chuM, to have dIkSA grahaNa kara. tuM viSayAsakta banI saMtoSathI parADamukha banI narakanA kUvAmAM paDavAno udyama karI rahelo che ane huM dharmano upadeza ApuM chuM, te pramANe karato nathI. "viSayomAM Asakta thaelo prANI cinnArUpa citAnA agninA inpaNA jevo che, viSayAdhIna AtmA prauDha apakIrti meLavavA mATe madirAnA ghaDA jevo che, viSayamAM mUDha thaelo jIva mahAsaMkaTavALA sthAnane meLavanAra thAya che, viSayo tarapha prItivALo manuSya kharAba yoninA nagara taraphanA mArge caDelo che.' (125) 'uchaLatA kallola samUhavALA samudramAM praveza ka2vo sAro che, jvAlA-samUhathI bhayaMkara agnimAM krIDA karavI sArI che, athavA samarAMgaNamAM aMgeaMganA cheda karavA sArA che, paNa adhama viSayonI tRSNA karavI nakAmI che." tyAre te devatAne metArya kahevA lAgyo ke, 'are! Aje mArA mATe A vrata karavAno avasara che! kharekhara Aje to prathama koLiyo grahaNa karatAM vacce mAkhI AvIne par3I, tenA sarakhuM A kahevAya. sarvathA tuM kevA prakArano mitra, deva ke asura che ke je, A navIna yauvanamAM prApta thaelA viSayo choDAve che. huM tane pUchuM chuM ke, koi rAjya prApta thayuM hoya ane tenuM maLeluM rAjya TaLAve-choDAve, to tene mitra gaNavo ke zatru gaNavo ? eTale devatA cAlyo gayo. 308 tyArapachI zeThe metArya mATe atirUpavatI ane lAvaNayathI pUrNa vadanavALI ATha kanyAo sAthe vivAha karyo. have ghaNI moTI Rddhi sahita pANigrahaNa mATeno lagnotsava
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 317 AraMbhyo. navavadhUonI sAthe metArtha suMdara rathamAM besIne varaghoDo kADhIne tathA dhavalamaMgaLanAM moTethI gIta gAtI hajAro strIonI sAthe rAjagRhI nagarInA rAjamArga, cAramArga, cauTA, coka vagere mArgomAM jAnaiyA sAthe cAlI rahelo che. - have ahiM pelo devatA caMDALanA zarIramAM praveza karIne rudana karavA lAgyo. patnIe pUchyuM ke, "rudana karavAnuM zuM kAraNa che ? " tyAre patie patnIne kahyuM ke, "Aje huM rAjamAragathI Avato hato, tyAre metAryano vivAha-mahotsava meM joyo. jo tArI putrI jIvatI hota, to huM paNa teno e ja pramANe karata. potAnA patinA du:khe duHkhI thaelI te cAMDAlinIe patine sAcuM rahasya kahI dIdhuM ane kahyuM ke, "tame rudana na karo. marelI putrI to tenI ja hatI, jyAre metArya putra to tamAro ja che. te bicArI mArI bahenapaNI marelA bALakane janma ApanArI che, pahelAM paNa teNe ghaNI vakhata mArA putranI mAgaNI karI hatI. eka ja samaye ame jyAre putraputrIne janma Apyo, tyAre koi na jANe tema meM tene putra Apyo hato. tyAre A caMDALa kahevA lAgyo ke, "he pApiNI ! A kArya teM ghaNuM khoTuM karyuM gaNAya. ema bolato te ekadama metAryanI pAse pahoMcyo. ane tene pRthvI para nIce paTakAvIne kahe che ke, "are ! tuM mAro putra che ane te pApI! tuM A uttama jAtinI kanyAone vaTalAve che ? tuM mAro putra che ane pAriNI tArI mAtAe te zeThane arpaNa karyo, te vAta huM kevI rIte sahI zakuM ? mATe ApaNA caMDAlanA pADAmAM praveza kara. samagra kanyAonAM mAtA-pitAo kSobha pAmyAM ane bhoMThA paDI gayAM, teo to have zuM karavuM tevA vicAramAM mUDha banI gayA, teonI vaccethI A cAMDAla kheMcIne ghasaDI gayo. tyAM bhavanamAM lai gayA pachI adRzya devatAe metAryane kahyuM, "jo tuM pravrajyA levA mATe taiyAra thAya, to A caMDALanA vADarUpa kUvAmAMthI tane bahAra kADhuM' teNe kahyuM ke , have te kevI rIte banI zake ! mArI halakAI karavAmAM te kazI bAkI rAkhI nathI." deve kahyuM, "haju paNa kaMi gayuM nathI. mATe vrata grahaNa kara." tyAre metArya devane kahevA lAgyo ke, bAra varSe to mane sukhethI viSayo bhogavavA de, tyArapachI mane muMjavaze ane tuM kaheze, tema karIza. to mArA para prasanna thA ane hAla mane viSayasukha Apa." devatAe pUchayuM ke, "have tArI zuddhI kayA prakAre karavI ? metArye kahyuM ke, zreNikarAjAnI putrI sAthe mArAM lagna karAvI Apa. jo tuM zreNikarAjAne aDhaLaka dhana ApIza, to te zreNikarAjA potAnI putrI nakkI mAtaMga hovA chatAM paNa mane Apaze." 309
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda | "vipro, rAjAo, vilAsinIo ane cothA coro teo atilobha-grahathI gherAyelA hoya che, tethI teo zuM akArya nathI karatA ?' e pramANe mArI avajJAhalakAi karI che, teno paNa sarvathA nAza thaze, tyAre te deva tene ghera eka bakaro bAMdhIne gayo. A bakaro dararoja aneka jAtivALA ratnonAM liMDA mUkato hato. te ratnothI bharelo thALa putra pitAne samarpaNa karato hato. pitAne ApIne kahyuM ke, "A ratnapUrNathALa rAjAne ApIne mArA mATe eka rAjakanyAnI mAgaNI karo." pitAe tema karI kanyAnI mAMgaNI karI eTale tene bahAra hAMkI kADhaco. e pramANe dararoja ratna bharelo eka eka thALa Apato hato. tyAre abhayakumAre tene puchayuM ke, "A ratno kyAMthI lAve che? caMDALe kahyuM ke, bakarA pAsethI(150) marakataratna, motI, mANikya, ekaratna, vagere aneka jAtinAM uttama ratna te bakaro hagato hato. abhaye paNa te bakarAne maMgAvIne rAjAnI pAse baMdhAvyo. rAjA, maMtrI, sAmaMta, taMtrapAla pramukha lokonI samakSa A bakaro kevI rIte ratno hage che? te dekhe che." te samaye bakarAe paNa kUtarAnA maDadA sarakhI AkarI durgadhavALI viSTA choDI, ke tyAM beThelA rAjAdika puruSo vastravaDe potAnI nAsikA DhAMkIne dUra cAlyA gayA. lAMbA kALa sudhI vicAra karatA abhaye Ano paramArtha jANyo ke, "nakkI AmAM koi vijJAna ke jAdu nathI, paraMtu A koI devatAi prabhAva che.' abhayakumAre kahyuM ke, "vaibhAragiri upara rAjAnA rathane javAno mArga karI Apa, jethI zreNika rAjA bhagavaMtane vaMdana karavA mATe sukhethI jaI zake, te kahetAM ja te deve te pramANe mArga karI Apyo ke, je atyAre paNa te dezavAsI loko tene te pramANe dekhe che. je mArga te parvatanA zikhara para cAre bAju dUra sudhI zobhe che. vaLI kahyuM ke, " rAjagRhI nagarI pharato cAre bAju suvarNano killo banAvI Apa." vaLI kahyuM ke, "samudrane ahIM kheMcI lAva, jethI karIne temAM snAna karIne zuddha thaelA tArA putrane amArI kanyA ApIe. kSaNa mAtramAM to teNe bahAra samudra lAvI nAkhyo, temAM metAryane snAna karAvIne zreNika rAjAe potAnI kanyA ApI. te rAjakanyAnI sAthe zibikAmAM ArUDha thaelo te jyAre nagaranA madhyabhAgamAM jato hato, eTale pelI AgaLanI ATha kanyAo paNa tyAM AvI. atiUMcA zikharavALo manohara mahela rAjAe Apyo. temAM nave vahuonI sAthe kriIDA kato hato. teonI sAthe bAra varasa sudhI akhaMDIta bhogo bhogavato hato. AgaLa svIkArela saMketa pramANe devatA AvIne tene pravajyAnI vAta yAda karAve che, eTale pelI sarva strIo devatAnA pagamAM paDIne ghaNAM dIna vacanothI karagaravA lAgI ke, amArI
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 319 khAtara bAra varasa pachI yAda karAvajo." saMsArathI uddhAra karavAnI mativALA deve vAraMvAra Agraha karyo, paraMtu te vakhate te devatAnA hRdayamAM te baMnee dInatA batAvI. pharI bAra varasa pasAra thayA pachI deve smaraNa karAvyuM ke, "bhogo bhogavatAM bAra varasa pUrNa thayAM, eTale metArya uttama munipaNuM grahaNa karyuM. navIna navIna nava pUrvanA mahA artho grahaNa karyA, gItArtha tIvra tapasyA karavAmAM sthira manavALA thayA. koIka vakhata vicaratA vicaratA ekAkI pratimAvALA te munivara rAjagRhI nagaramAM padhAryA. gocaracaryAe pharatA eka suvarNakAranA bhavananA AMgaNAmAM pahoMcyA. te samaye suvarNakAra 108 suvarNamaya thavo ghaDIne taiyAra karato hato. te tyAM ja sthApanA karIne potAnA bhavananI aMdara gayo. te samaye tyAM kaucapakSI krIDA karatuM hatuM, te tyAMthI javalA carI gayuM. kAussagna-dhyAnamAM ubhelA munie javalA gaLatA dekhyA. kSaNavAramAM suvarNakAra aMdarathI bahAra Avyo ane javalAM na joyAM, eTale bhayabhIta banI najIkamAM rahelA sAdhune pUchyuM ke, "kRpA karIne kaho ke, ahiMthI A sonAnA yavo koNe haraNa kyAM? ahi tame lAMbA kALathI ubhelA cho eTale jANatA ja hazo. zreNika rAjA jina-pratimAnI AgaLa navIna suvarNanA banAvelA 108 javAthI dararoja pUjA ke che. teno suMdara svastika race che ane pachI vistArathI devAdhidevane vaMdana kare che. rAjAne devanI pUjA karavAno atyAre samaya thayo che. samaya thayAM pahelAM mAre javalAM ApavAnAM che, to Apa kaho. nahitara rAjA mArA kuTuMbasahita mane marAvI naMkhAvaze, mATe . mArA upara karuNA lAvIne Apa kaho ke, "Ape ke bIjA koie grahaNa karyA che. huM tamArI ke bIjA koInI vAta koine paNa kahIza nahiM. eTaluM ja nahi, paraMtu te svAmI! ATalA pramANamAM suvarNa paNa huM tamane ApIza. atyAre mAre rAjAne javalAM ApavAno samaya sAcavavo che.(75). prANi dayA-jIva-rakSaNa mATe metArya muni kazuM paNa bolatA ke javAba ApatA nathI. eTale sonI bolyo ke, "A pAkhaMDI che, A ja cora che, zA mATe kaMi bolato nathI, tapasvI-sAdhuno veSa mAtra paheryo che. prANanAza thavAnI pIDA Aja sudhI te pAmyo nathI. cAmaDAnI vAghara pANImAM bhInI karIne muninA mastaka upara sajjaDa kheMcIne evI sajjaDa bAMdhI ke taDakAmAM sukAvA lAgI eTale vAdhara vadhAre kheMcavA lAgI. eTale baMne netro bahAra nIkaLI gayA, te mahAtmA metArya muni te samaye manamAM suMdara dhyAna karavA lAgyA ke, "mArA jIvitathI vadhAre zuM che! jo javane AzrIne huM kadAca sAcI vAta kahI dauM, to bicArA A kauMca pakSInuM peTa cIrIne nirdayatAthI mArI nAkhaze, to bhale mAruM maraNa
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda thAo. mArA jIvananA bhoge paNa A jIva to jIvato raheze. je avazya pachI paNa nAza pAmavAnA che, tevA prANanI kai apekSA rAkhavI ? (180) "A bhuvanamAM potAnA AtmAne karuNA karanAro chuM" ema koNa kahetA nathI? vAstavika karuNA karanAro to te kahevAya ke, AvA samaye je jIvarakSA khAtara pote sahana karIne nirvAha kare. he jIva ! Aje tRNa sarakhA A prANothI saryuM. A kauMcapakSInA jIvanuM prANI vaDe karIne huM pAlana-rakSaNa karIza. ahiM koi prakAre tevA viralA ane sarala puruSo dekhAya che ke, jeo kapAsanI jema pote palAIne bIjAne sukha Ape che, tema potAno vinAza notarIne paNa bIjAnA upakAra mATe maraNAnta kaSTa paNa sahana kare che. tathA kapAsane bIjAnA paropakAra karavAmAM keTaluM sahana karavuM paDe che, te kahe che. jyAre kapAsuyA sahita kapAsane yaMtramAM nAkhe che, tyAre tenA hADakArUpa bIjasahita pIlAtAM pIlAtAM dussaha du:kha, vaLI loDhA jevI halakI dhAtunA tola sAme rAkhI trAjavAmAM ArohaNa karavuM paDe che. gAmaDiyaNa strione hAthe laMcana-laNAvuM paDe che, rU chUTuM pADavA mATe pIMjArAnA yaMtranI dorInA prahAronI vedanA sahevI paDe che. halakI jAtinA DheDa, cAmara, mAtaMga vageree eThAM mukelA roTalAnI kaNikAkAjInuM pAna karavuM paDe che. vaLI dhokAnA mAra khAvA paDe che. bIjAnAM kAryo sAdhI ApanAra kaphAse zuM zuM du:kha nathI svIkAryuM ? he jIva! teM narakamAM aneka vedanAo sahana karI che, to pachI jIvane jIvADavA mATe udyata thaelo tuM A sahana karIza, to jaya meLavIza." AvI uttama bhAvanAmAM ArUDha thaelA te munine jANe atitIvra vedanAnA hetubhUta karmanAM darzana karavAM mATe kema na hoya tema kevalajJAna pragaTa thayuM, tathA te ja kSaNe AyuSya kSaya thavAthI aMtakRta kevalI thayA. jANe azAtA vedanIya karmane nirmala nAza karavA mATe kema na hoya. A samaye koIka kASThAbharI lAvanAre tyAM kASThanI bhArI nAkhI, temAMthI eka kASTha khaMDa krauMca pakSInA peTamAM vAgyo. bhaya pAmelA pakSIe gaLelA yavo tyAM chUTAchavAyA yavo okI nAkhyA. lokoe te joyA, eTale lokoe sonArano ati-tiraskAra karyo. "he pApI ! AvA mahAmuninA upara teM khoTuM ALa caDAvyuM pApa karIne tenA para cUlikA sarakhI A munine mAravAnI duSTa buddhi karI. kAla pAmelA munine dekhIne sonAra manamAM atisaMkSobha pAmI vicAravA lAgyo- "have mArI gati kai thaze ? jo A mArA sAhasa kAryane rAjA jANaze, to mArA AkhA kuTuMba sahita mane kharAba mArathI marAvI naMkhAvaze. to have mArA prANanA rakSaNa mATe atyAre mahAupAya hoya to mAtra pravajyA-svIkArano ja che.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 321 e pramANe bAraNAnAM kamADa baMdha karIne AkhA kuTuMba sahita yativeSa grahaNa karyo. suvarNanA java levA mATe AvelA puruSoe metArya munino ghAta ane sonAre teno ghAta karyo che, te sarva vRttAnta sevakoe rAjAne nivedana karyo, eTale ati-bhayaMkara bhUkuTInI racanAvALA bhAlatalavALA rAjA zreNike kharAba rIte kuTuMba sahita teno vadha karavAnI 'AjJA karI. eTale hAthamAM pracaMDa UMcA daMDa laine rAjAnA subhaTo tenA ghare AvI pahoMcyA. paraMtu AkhA kulasahita sarvene pravRjita thaelA joine teone daMDano agrabhAga batAvIne rAjAnI pAse laI gayA. 313 AkhA kuTuMba sahita sAdhuveSavALA sonAre rAjAne dharmalAbha Apyo. zreNika rAjAe kahyuM ke, "maravAnAM DarathI teM sAdhuveSa grahaNa karyo che. A veSamAM tane zikSA karuM to zAsanano udghAha thAya, to have A ullaMghana na karavA yogya mArI AjJA sAMbhaLa svIkArelAM A vrato jIvita sudhI jo tame nahiM pAlana karo ane tamArAmAMthI eka paNa jo A vratano tyAga karazo, to tamAro zArIrika-prANAMtika daMDa rAjA karaze. jevI rIte niSkapa metArya maharSie potAnA prANanA nAzanA bhoge paNa samabhAva svarUpe sAmAyika karyuM, tema bIjAoe paNa bIjA jIvonA rakSaNa mATe karavuM. (200) A sAmAyikane AzrIne bIjAoe paNa kahevuM che ke,"je kauMcapakSInA aparAdhamAM kauMcanI prANidayA khAtara kauMcane aparAdhI tarIke sonIne na jaNAvyo ane potAnA jIvitanI upekSA karI evA metArya maharSine namaskAra karuM chuM. vAghara vIMTIne mastake bAMdhIne be AMkho kADhI nAkhI, to paNa metArya meruparvata mAphaka je pote saMyamathI DagyA nahi, temane namaskAra thAo. tathA navIna bhIMjAelI je cAmaDAnI vAgharathI sonI vaDe sajjaDa baMdhAyA. te jyAM sudhI ahiM mastaka viSe jevI rIte adbhuta karmamAM kaThora banIne sahana karIne ubhA rahyA, evA te metArya muni mArI mukti mATe thAo.(203). metArya muni kathA saMpUrNa. (graMthAgra-ka000) zrI mahAvIra bhagavaMtanA haste dIkSita ziSya zrI dharmadAsagaNi racita upadezamALA ane A. zrIratnaprabhasUri viracitA doghaTTI TIkAnA prathama khaMDano A. zrI AnandasAgarasUrizvarajI ma.nA ziSya A. zrI hemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. (saMvat 2029 zrAvaNa vadi 5, ravivAra tA. 19-8-72 sUrata zrI navApurA jaina nUtana upAzraya.) 313
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ -22 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ol vis. jo caMdaNeNa bAI, AliMpai vAsiNA vi tacchei / saMthuNai jo a niMdai, maharisiNoM tattha samabhAvA / / 12 / / siMhagiri-susIsANaM, bhadaM guruvynn-sddhNtaannN| vayaroM kira dAhI vAyaNa tti na vikoviaM vayaNaM / / 93 / / miNa gomasaMgulIhiM gaNehi bA daMtacakkalAiM se| icchaM ti bhANiUNaM,(bhANithavvaM) kajjaM tu ta eva jAgaMti / / 94 / / kAraNaviU kayAI, seyaM kAyaM vayaMti aayriyaa| taM taha saddahiavvaM bhaviavvaM kAraNeNa tahiM / / 95 / / jo giNhai guruvayaNaM, bhaNNaMtaM bhAvao visuddhmnno| osahamiva pijjaMtaM, taM tassa suhAvahaM hoi / / 96 / / aNuvattagA viNIA, bahukkhamA niccabhattimaMtA y| gurukulavAsI amuI, dhannA sIsA iha susIlA ||97 / / jIvaMtassa iha jaso, kittI ya mayassa parabhave dhmmo| suguNassa ya nigguNassa ya ajasA'kittI ahammoM ya / / 18 / / vuDDhAvAse'vi ThiyaM, ahava gilANaM guruM pribhvNti| dattu vva dhamma-vImaMsaeNa dussikkhiyaM taM pi / / 99 / / koI manuSya muninA zarIra para kiMmatI bAvanA caMdananuM bhaktithI vilepana kare ane bIjo koi Sa ke krodhathI vAMsalAthI bAhuno ke koI aMgano cheda kare, agara koI guNanI prazaMsA-stuti kare, ke avaguNanI niMdA kare; to mahAmunio te sarva pratye rAga-dveSa karyA vagara samabhAva rAkhe che. pUrvArdhamAM zArIrika ane uttarArdhamAM mAnasika upakAra-apakAra 49||vyaa cha,(82) . ghaNA bhAge samabhAvapaNuM gurunA upadezathI thAya che, te grahaNa karanAranuM upavRMhaNaanumodana karatAM kahe che-gurumahArAjanAM vacanamAM zraddhA karanAra vinayavALA siMhagiri
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda nAmanA AcAryanA uttama ziSyonuM kalyANa thAo. "vaja tamane vAcanA Apaze" evuM gurunuM vacana asatya na karyuM. "A bALaka zuM vAcanA Apaze?' ema ziSyoe manathI paNa na vicAryuM. A sarva hakIkata AgaLa temanI kathAmAM kahI gayA chIe, jethI ahiM pharI vistAra karatA nathI.(93) he ziSya ! A sarpa keTalA aMgula-pramANa che? athavA tenA mukhamAM dAMtanuM maMDalacokaThuM keTalA dAMtavALuM che, te gaNa, tyAre ziSya 'taha kihIne kArya karavA udyama kare, paraMtu A prANa lenAra sarpa che." gurunA vacanane ayogya gaNIne te kArya karavAmAM vilaMbana kare, kAraNa ke, "gurunI AjJAmAM ziSya vicAra karavAno na hoya. guru mahArAja vizeSajJAnI hovAthI te kahevAnuM prayojana teo ja jANe che. te zabdathI "iccha'. ema kahIne te kArya karavAno amala ja karavAno hoya.(94) nimitta ane tattvanA jANakAra guru-AcArya mahArAja koi vakhata "A kAgaDo zveta che ema bole to paNa temanAM vacanamAM zraddhA rAkhavI. kAraNa ke, tema bolavAmAM kAMi paNa hetu hoya che; mATe AcAryanA vacanamAM zaMkA na karavI.(95) bhAvathI vizuddha manavALo je ziSya kahevAtuM guru-vacana grahaNa kare che, tene auSadha pIvAthI pariNAme roganAza thavAthI sukha thAya, tema pariNAme guru-vacana bhAvInA sukha mATe thAya che.(96) kevA ziSyo guruvacana grahaNa karanArA thAya che, te kahe che-gurunI IcchAnusAra vartanArA, gurunAM kAryo vinayapUrvaka karanArA, krodhane dabAvanArA-bahu sahanazIlatAvALA, haMmezAM gurunI bhakti karavAmAM udyama karanArA, haMmezAM guru upara aMtaHkaraNathI mamatvavALA, potAnA guru ane gacchamAM rahI gurukulavAsa sevanArA, potAne jarUrI vyuta maLI gayuM hoya, chatAM paNa gurune na choDanArA, AvA prakAranA dhanya ziSyo potAne ane bIjAne samAdhi karanArA hovAthI jagatamAM te uttama AcAravALA suziSyo che.(97) A pramANe suzIlane prabhAva kahe che-e pramANe guNavALA sAdhune ahiM jIvatA yaza ane kIrti prApta thAya che, "eka dizAmAM phelAya te kIrti ane sarva dizAmAM phelAya . yaza." athavA dAna-puNya kArya karavAthI kIrti ane parAkrama karavAthI yazanI prApti thAya. abhayadAna, jJAnadAna, dharmopagraha dAna, kAma, krodhAdika AMtarazatru upara jaya meLavavo, te parAkrama. ahiM jIvatAM yaza ane kIrti ane maryA pachI paralokamAM sudevatvAdika, samyaktAdika uttama dharmanI prApti thAya che, e pramANe guNavALAne tenuM phaLa ane viparItapaNAmAM nirguNIne apayaza, nindA temaja paralokamAM durgati prApta thAya che.(98)
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda e pramANe suvinItanA guNo ane durvinItanA doSo kahIne, have vizeSathI durvinItanA doSo draSTAntathI jaNAve che-70 varSanI uparanI vaya thAya, te vRddha kahevAya. sarva prakAre jaMghAbala kSINa thavAthI cAturmAsa pachI paNa rahevuM paDe, te vRddhAvAsa athavA zarIra rogagrasta thayuM hoya, tevA samaye eka sthAne adhika samaya rahevuM paDe, api zabdathI aniyatavihArInI vAta bAju para rahevA do. tevA sthiravAsa karanAraguruno je ziSya parAbhava kare, dharmanI vicAraNAmAM ame niraticAra cAritra pAlana karatA hovAthI dhArmika chIe, paraMtu eka jagA para lAMbA kALa sudhI sthiravAsa karanAra aticAravALA che." evA kutsita vikalpa karanAra ziSya dharma-vicAraNAmAM datta-sAdhunI jema kharAba zikSA lIdhelo samajavo. durgatinA kAraNabhUta evI duSTa ceSTAvALo samajavo. te dattasAdhunI kathA kahe che72.dattasAdhunI kathA kollAkapura nAmanA nagaramAM koika samaye vihAra karatA karatA saMgama nAmanA vRddha AcArya padhAryA. teNe vicAryuM ke, "najIkanA samayamAM ghaNA duHkhavALo duSkALa thaze, to jaldI mArA gacchane sukALavALA dUra dezAntaramAM mokalIne mAruM jaMghAbala kSINa thaeluM hovAthI, huM ahiM vRddhAvAsa karIne rokAuM.' tema karIne tyAM rahyA-kaheluM che ke-"je koI pramAdI bhaviSyakALano vicAra karato nathI ane najIkamAM bhaya AvavAno hovA chatAM sukhasAgaramAM DUbI jAya che, teo taddana junAM gharanI aMdara sukhethI sui rahenAra jyAre bhitti ociMtI paDe che, tyAre jAgRta thAya che." ATha mAsa RtukALanA ane cAturmAsano eka maLI nava bhAgonI kSetranI vaheMcaNI karI sthAnanuM parAvartana karI jayaNA-pUrvaka navakalpa vihAranuM AcaraNa karatA teo tyAM apramattapaNe kSetramAM rahevAnI AcaraNA karatA vRddhAvAsa pasAra karatA hatA. A pramANe AvI vRddhavayamAM apramattapaNAnI apUrvatA dekhIne nagara-devatA tenA sarva divya guNothI niraMtara prabhAvita thavA lAgyA. tenA samAcAra pahoMcADanAre koika vakhata samAcAra tenA ziSyone pahoMcADyA, eTale parivAre mokalela eka datta nAmano agItArtha sAdhu tyAM AvI pahoMcyoM. te samaye kramasara te ja sthaLe AcArya rahelA hatA. te ja vasatimAM rahelA te AcAryane dekhI nirbaddhI evA teNe aneka kutarko karyA. are ! sahelAIthI karI zakAya tevuM vasatiparAvartananuM kArya paNa A AcArya karatA nathI, to bIjI zI vAta karavI? A pAsatkAdikapaNuM pAmyA che, ema mAnIne judI vasatimAM rahevA lAgyo. page paDavA Avyo, tyAre tenI kuzaLatA pUchI. bhikSA-samaya thayo, eTale sAthe tene lai gayA.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 325 aMta-prAntAdi kulomAM aMta-prAntAdika bhikSA prApta thavAthI vAraMvAra kleza pAmatA dattamunine dekhyo, eTale jyAM AgaLa revatIe grasita karela zeThano putra rUdana karato hato, tene dhare sUri pahoMcyA ane capaTI vagADavA pUrvaka AcArye kahyuM 'he bAlaka ! kema raDe che ?, roto baMdha thA' ema kahetAM ja bALaka rADa pADavAnuM baMdha karI mauna thayo, revatIdevatA dUra kharcI gaI. putra roto ane vaLagADa baMdha karyo, eTale te gRhasthanI patnI lADuno thALa bharIne pratilAbhe che, tyAre gurue dattane lADu levA kahyuM.316 manane pramoda karAvanAra lADuothI pAtra pUrNa bharAi gayuM, eTale tene upAzraye mokalI dIdho, paraMtu te duSTa abhiprAyavALo dattasAdhu manamAM guru mATe vicAravA lAgyo ke, 'evA daridra kuLomAM nAhaka mane rakhaDAvyo ane sukhI sthApanA-kulomAM pote ja vahore che !' dareka manuSyo lagabhaga potAnA anumAnathI kalpelA bIjAnA Azayo samajanArA hoya che. nIca manuSya halakA-durjana manuSyanA ane mahAnubhAvo uttama manuSyanA abhiprAyo potAnA abhiprAya anusAra mAnI le che. durjana potAnA duSTa abhiprAyathI sajjanane paNa durjana mAne che. jene kamalAno roga thayo hoya, te jaLa-pravAhane paNa saLagatA agni sarakho dekhe che. have AcArya paNa rasa vagarano ane virasa svAdavALo AhAra vidhipUrvaka lAvIne potAnI vasatimAM jaine bhojana karyA pachI svAdhyAya-dhyAna karavA lAgyA. pratikramaNa samaye dattasAdhu AvyA, tyAre AcArye kahyuM ke, 'he vatsa ! teM cikitsApiMDanuM bhojana karela che, to tene atyAre AlovI le.' AcArye kahelI vAtanI zraddhA na karato te kaMi paNa AlocyA vagara pratikramaNa karIne potAnI vasatimAM pahoMcyo ane guru sanmukha e pramANe bolI gayo ke, 'rAI sarakhA pArakA doSo dekho cho ane potAnA billI jevaDA moTA doSo sAkSAt dekhatA hovA chatAM paNa jotA nathI ? ' candragupte kahelI A vAta teNe sAMbhaLI jaNAtI nathI. 'gaurava-rahita evA mArA jevAnI buddhi, pRthvInA vivaramAM praveza ka2vA mATe pravRtta thaI, te AryanI (gurunI) AjJA vaDe ja thai ; jeo kharekhara guruone mAnatA nathI, temanA hradayane lajjA kema bhedatI nathI?" AcArya bhagavaMtanA guNothI prabhAvita thaelI vyaMtara devI A dekhIne potAnA guruno parAbhava karanAra pApIne zikSA ka2vA mATe ghora aMdhakAra, dussaha vAyaro, atizaya moTI dhArAvALo varasAda varasavo e vagere vikurtIne tene ekadama bhayaMkara aTTahAsya karIne bIvarAvavA lAgI. vyAkuLa cittavALA ziSya gurune kahyuM ke, 'he bhagavaMta ! mAruM rakSaNa karo.' gurue kahyuM ke, 'bhaya na pAma, A mArge cAlyo Ava.' (25) dattasAdhue kahyuM ke, 'he prabhu
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 327 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ! gADha aMdhakAramAM huM lagAra paNa dekhI zakato nathI, to huM kevI rIte AvuM ? he gurujI ! mane bacAvo, mAruM rakSaNa karo. A saMkaTathI mAro uddhAra karo. eTale karuNAsamudra gurue dIpa-zikhA sarakhI tejasvI AMgaLI ubhI karI, eTale te kuziSya guru mATe vicAravA lAgyo ke, 'are ! A AcArya hovA chatAM potAnI pAse dIpaka paNa dhAraNa karI rAkhe che. dIpaka sarakhI tejasvI AMgaLInA AdhAre tyAM nirbhaya sthAnake gurunI pAse pahoMcI gayo. tyAra pachI vyaMtaradevIe Thapako ane zikhAmaNanA AkarA-kaThora zabdo saMbhaLAvatAM kahyuM ke, 'he rAMkaDA ! he pApI ! durvinayarUpa vRkSanuM tane A mAtra keTaluM phaLa maLyuM che ! haju teTalo tuM bhAgyazALI che ke, guru mATe ATaluM durvinIta kArya ka2vA chatAM tuM jIve che. je mahAsattvazALI tatva-pAmelA suguruno parAbhava karanArAne paralokamAM je phaLa prApta thaze, te to kahevA paNa koNa samartha che ? A pramANe devatAthI zikSA apAelo te utpanna thaelA pazcAtApathI jaLelA AtmAvALo praNAma karI, khamAvIne kahe che ke- 'he svAmi ! mane mArA aparAdhonuM prAyazcitta Apo.' (31) (99) A pramANe durtinItanA durtinaya mATe dattasAdhunuM dRSTAMta kahe che Ayaria-bhattirAgo, kasma sunakkhatta-maharisI - sariso / avi jiviaM vavasiaM, na ceva guru-parimavo sahio ||100 / / ahiM rAga eTale sneha, te to patnI pratye premarAga hoya, jyAre ArAdhya deva-guru pratye te ja rAga bhaktirAga kahevAya, tethI ahiM AcArya-guru viSayaka bhaktirAga, kone tevo hato ? to ke, mahAvIra bhagavaMtanA ziSya sunakSatra maharSine evo bhagavaMta upara bhakti-anurAga hato ke jIvitano tyAga karyo, paraMtu potAnA guru-AcAryano parAbhava na sahana karI zakyA. tenuM kathAnaka A pramANe samajavuM.(100) 73. bhakti zaMga upara sunakSatramuninI kathA zrAvastinagarImAM hAlAhalA nAmanI kuMbhAraNanI kuMbhakAranI dukAnamAM jinezvaranA upadezathI sAdhelI tejolezyAvALo maMkhaliputra gozALo nAmano 24 varSanA paryAyavALo AjIvika saMghathI parivarelo vicarato hato. tenI pAse pArzvanAtha bhagavaMtanA saMtAniyA cha dizAcaro AvyA; te anukrame A pramANe seNa, kAlinda, kaNiyA2, achidra, agni vezyAyana ane arjuna. teoe gozALAne aSTAMga nimittazAstra bhaNAvyuM. te nimittazAstra kahevA mAtrathI gozALo zrAvastimAM pote jina na hovA chatAM 'huM jina chuM.' evo khoTo pralApa karato hato. kevalI na hovA chatAM kevalI chuM, potAne jina zabdathI jAhera karato
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA, upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vicarato hato. 327 koIka samaye mahAvIra bhagavaMta tyAM samavasaryA. dharma-zravaNa karavA mATe parSadA nIkaLI, dharma-zravaNa karIne parSadA pAchI jAya che, te samaye chaThThanA pAraNe chaThTha karanAra bhagavAnanA prathamaziSya zrI IndrabhUti gaNadhara bhagavaMta zrAvasti nagarImAM gocarI mATe praveza karatA hatA. te samaye lokone paraspara ekabIjAne A pramANe bolatA sAMbhaLyA. kharekhara ApaNI zrAvasti nagarI dhanya che ke, jyAM AgaLa be kevalI jinezvaro potapotAnAM tIrthone vistAratA vicarI rahelA che. zrI gautamasvAmI A hakIkata sAMbhaLIne bhakta-pANI grahaNa karIne, bhagavaMtane batAvIne, bhojana karyA pachI parSadAmAM Ama bolyA. 'he bhagavaMta ! huM gozALAnI uThThANa-pariyAvaNiyA gozALA matanI utpatti sAMbhaLavAnI icchA rAkhuM chuM.' jevI rIte Avazyaka sUtramAM upasarganA prasaMge kahela che, te pramANe tenI sarva hakIkata jaNAvI, 'he devAnupriya ! tethI karIne gozALo potAne jina kevaLI kahevarAve che, te sarvathA mithyA-khoTuM che. paraMtu je vaLI mahAvIra jina kevalI tirthaMkara che, te satya hakIkata che. . tyArapachI A hakIkata ghaNA loko pAsethI sAMbhaLI atizaya krodhI ugra svabhAva-vALo hAlAhalA kuMbhakAranI zALAthI Ajivika saMgha sAthe parivarelo tyAMthI nIkaLI bhagavaMtanA ANaMda nAmanA ziSya je, chaThThanA pAraNe chaThTha ka2tA gocarI mATe bhikSA bhramaNa karatA hatA, temane dekhIne te A pramANe bolyo ke- 'he AnaMda ! tuM ahiM Ava. mArI eka vAta sAMbhaLa. tamArA dharmAcArya mahAvIra mArI viruddha bole che. jo have paNa teo pharI pramANe bolaze,to huM tyAM AvIne tamo sarvane bALIne bhasmarUpa banAvI nAkhIza. paraMtu mAtra tamone bacAvIza. A pramANe tamArA dharmAcAryane tame kahejo. tyArapachI ANaMda ziSya A sAMbhaLIne zaMkita thayo, bhaya pAmyo, tyAMthI nIkaLI bhagavaMtanI pAse AvI rUdana karI sarva hakIkata nivedana karI. ane pUchyuM ke, 'he bhagavaMta !' zuM gozALo sarvane bALIne bhasmIbhUta karaze kharo ?' tyAre bhagavaMte kahyuM ke, ' he ANaMda ! jo ke gozALo bhammarAzi ka2vA mATe samartha che, paraMtu arihaMta bhagavaMto paNa temane tevA prakArano paritApa-upasarga karavA mATe samartha hoya che. gozALAnI tejolezyA karatAM anaMtaguNa viziSTatara arihaMtonI tejolezyA hoya che, paraMtu arihaMta bhagavaMto kSamAnA samudra hovAthI koino paNa pratikAra karatA nathI. mATe he ANaMda ! tuM jA ane gautama vagere sAdhuone A vAta jaNAva ke, 'ahiM gozALo Ave tyAre tamAre koie paNa gozALA sAthe dhArmika preraNA, pratipreraNA na karavI.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda ANaMda sAdhue kahyA pramANe sarva sAdhune bhagavaMtanI AjJA jaNAvI. eTalAmAM gozALo jyAM bhagavaMta hatA, tyAM ja AvI lAgyo ane bhagavaMtanI sAme ubho rahIne A pramANe bolavA lAgyo- "he kAzyapa ! tame A pramANe bolIne mane halako pADyo che ke, je A gozALo maMkhaliputra mAro ja ziSya ane mArI pAsethI ja zikhelo che. tyArapachI mahAvIra prabhune uMcA svarathI halakA zabdothI, tiraskArathI apamAna karavA pUrvaka ema bolavA lAgyo ke- tuM Aja nAza pAmelo che, vizeSa prakAre vinAza pAmIza, have tuM hoIza nahi.' tyArapachI mahAvIra bhagavaMtanA aMtevAsI sarvAnubhUti nAmanA ziSyasAdhu potAnA dharmAcAryanA bhakti-anurAgathI A vacana na sahevAthI tyAM AvIne ema bolyA ke-'tuM ja vinAza pAmyo che, te gozAlaka ! tuM ja kharekhara sarvathA vinAza pAmyo che. bhagavaMte tane dIkSA ApI zIkhavyuM ane tenI ja viruddha khoTuM vartana kare che.' A pramANe kahyuM, eTale krodhe bharAyo thako sarvAnubhUti nAmanA anagArane tejalezyA choDI rAkhano Dhagalo karI nAkhyo. tyAMthI kALa karI te gurubhaktinA kAraNe prazasta kaSAyoyoge sahastrAra nAmanA devalokane vi, utkRSTa sthitivALA deva thayA. tyAMthI cyavIne mahAvidacehamAM siddhi pAmaze. bIjI vakhata paNa zramaNa bhagavaMta mahAvIrane UMcA svarathI jema tema apamAnanA zabdo bolavA lAgyo, tyAre mahAvIra bhagavaMtanA aMtevAsI sunakSatra nAmanA anagAra hatA, paNa potAnA dharmAcAryanA anurAgathI A zabdo na sahI zakavAthI sarvAnubhUtinI jema bolavA lAgyA. A pramANe bolatA sAdhu upara gozALo krodhe bharAine ekadama sunakSatra sAdhune tejalezyAthI paritApa karavA lAgyo, eTale te sAdhu traNa vakhata mahAvIra bhagavaMtane vaMdana karI, namaskAra karI, potAnI meLe ja pAMca mahAvrato uccarIne AropaNa karyA. sAdhusAdhvIone khamAvavA lAgyA. alocanA karI pAponuM pratikramaNa karI kAla pAmelA te azruta nAmanA bAramA devaloke gayA. tyAM tenI utkRSTa sthiti pAmyo. tyAMthI AvIne te mahAvideha kSetramAM siddhi pAmaze. tyAra pachI te gozALA pharI paNa mahAvIra bhagavaMtane jema tema bolavA lAgyo. tyAre mahAvIra bhagavaMte tene kahyuM ke, te gozALo tuM ja che ke, jene meM pravajyA ApI hatI. muMDita karyo hato;, bahuzruta banAvyo hato, mane ja teM avaLI rIte svIkAra karela che. tyArapachI evI rIte kahevAyo, eTale krodhe bharAelA gozALAe bhagavaMtane bALI nAkhavA mATe potAnA zarIramAMthI teja bahAra kADhavA lAgyo. te tejalezyAno agni bhagavaMtanA zarIramAM na pariNamyo, paraMtu bhagavaMtane pradakSiNA karI te ja gozALAnA zarIrane bALato
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda aMdara peTho. tyArapachI gozALo bhagavaMtane A pramANe kahevA lAgyo ke, 'he kAzyapa ! pitta jvarathI vyApelA zarIravALA tame cha mahinAnI aMdara zarIra-nAza pAmavA yoge chadmasthapaNAmAM ja kALa pAmazo.' tyAre bhagavaMte gozALAne ema kahyuM ke, 'huM to hajI soLa varSa vicarIsa, paraMtu he gozALa ! tuM to tArA potAnA tejognithI aMdara baLato ane pitta-jvarathI gherAelo sAta rAtamAM ja chadmasthapaNAmAM ja kALa pAmIza.' tyArapachI gozALAne sAtamI rAtrie potAnA pariNAma palaTAyA ane prApta thaela samyaktvane lIdhe te AvA prakAranA cittavALo thayo. 329 "huM jina-kevalI nathI ja, paraMtu maMkhaliputra sAdhuno hatyAro chuM.' tyA2-pachI potAnA matanA AjIvika vRddhone bolAvIne A pramANe kahyuM, 'huM' kharekhara jina-kevali nathI, paraMtu mahAvI2 ja tevA jina-kevalI che. to tamo mAro kALa thayA pachI jANo ke A mRtyu pAmyo che, tyAre mArA DAbA page kaMtAna-sUtaLInI dorI baMdhIne zrAvasti nagarInI bahAra huM jyAre ghasaDIne laI javAto hoUM, tyAre tamAre A pramANe ghoSaNA karatA cAlavuM ke, 'jina na hovA chatAM huM jina chuM-ema khoTo pralApa ka2nA2, kevalI na chatAM paNa huM kevalI chuMema pralApa karanAra A gozALo che.' ema bolatAM bolatAM mArA mRtakane ghasaDajo. A pramANe sogana khavarAvIne nakkI karAvela. jyAre kAla pAmyA ema jANyuM, tyAre rahevAnA sthAnanuM dvAra baMdha karIne zrAvasti nagarI AlekhIne lajjA pAmatA evA tenA parivAre te kahyA pramANe AlekhelI nagarImAM karyuM. gozALaka paNa kALa pAmyo thako acyuta kalpamAM utkRSTa sthitivALo deva thayo. tyArapachI mahAvIra prabhu zrAvastithI miMDhika gAma gayA. tyAM gautama svAmIe pUchyuM ke, gozALo svargamAMthI cyavIne kyAM utpanna thaze ? bhagavaMte bhagavatIsUtramAM gozAlaka adhyayanamAM kahyA pramANe sarva hakIkata kahI. cha mAsa pachI revatI zrAvikAe vahorAvela auSadha vaDe bhagavaMta nirogI zarIravALA thayA. e pramANe sunakSatra ane sarvAnubhUtinI kathA.(100) A pramANe sArA sArA vinayavALA ziSyanI guru viSe bhakti batAvIne have evA kyA guru bhakto thAya che, te jaNAve che puNNeDhi coiA purakkhaDehiM siribhAyaNaM bhavia-sattA / gurumAgamesibhaddA, devayamiva pacjuvAsaMti / / 101 / /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vuH bahusukkha-sayasahassANa-dAyagA moagA duha-sayANaM / AyariA puNDamega, si- pasI a (va) te che / / 102 / / pUrva bhavanA puNyanA prabhAvathI prerAelA A lokamAM rAjya-saMpatti Adi tema ja cAritra-samRddhi vagere rUpalakSmInA bhAjana banIne paralokamAM najIkanA kALamAM jemanuM mokSakalyANa thavAnuM che, evA prakAranA 'AgamesibhaddA' AtmAo devatAnI jema gurunI paryupAsanA-sevA kare che.(100) uttama prakA2nA ziSyone zA mATe guruo sevA karavA yogya che te kahe che-ghaNAM lAkho pramANa uparAMta sukha ApanArA ane seMkaDo duHkhothI mukta karAvanAra AcArya bhagavaMto hoya che. vAta prasiddha che, mATe gurunI paryupAsti ka2vI. A pramANe kone sukha ApanAra ane duHkhathI mukta karAvanAra koNa thayA ? te baMne mATe dRSTAMta jaNAve che ke, kesI AcArya ane pradezI rAjA baMne prasidda haiMtu dRSTAMta che.(102) te A pramANe-321 74. pradezIrAjAnI kathA zvetAMbikA nAmanI nagarImAM atiprasiddha pradezI nAmano rAjA hato, tene sUryakAMtA nAmanI priyA caMdranA mukha sarakhI AhlAda ApanAra hatI. sUrakAMta nAmano putra, tema ja pradhAnamaMDalamAM ziromaNi atisarala svabhAvI moTA guNavALo citra nAmano maMtrI hato. koika samaye pradezI rAjAe koIka kAraNasara zrAvasti nagarImAM jitazatru rAjA pAse A citra maMtrIne mokalyo. tyAM AgaLa zrI pArzvanAtha bhagavaMtanI paraMparAmAM thaelI kezI nAmanA AcArya padhAryA. caudapUrvI cAra jJAnavALA cAra mahAvratarUpa dharmane dhAraNa karanAra evA te kezI AcAryane vaMdanA karI citre dharmadezanA zravaNa karI. jIvo jevI rIte bhavasamudramAM karma bAMdhe che, karmanI nirjarA kare che, tathA ArtaraudradhyAna karIne pAra vaga2nA bhavasamudramAM 2khaDe che, jIve kevI rIte uttama samyaktva ratna prApta kare che, jevI rIte nirmala jJAnAdika guNo, niraticAra cAritra upArjana kare che, jevI rIte satya niraticAra tapathI bhavasamudramAM rakhaDavAnuM baMdha thAya che, tevI kezI AcAryanI dezanAthI citramaMtrI pratibodha pAmyA ane suMdara samyaktva tathA zramaNopAsakadharma aMgIkAra karyo. jinezvara bhagavaMtanI pUjA, pavitra pAtromAM dAna devuM, svAdhyAya, dhyAna, zAsanaprabhAvanAo bhAvathI pravartAvavA lAgyA. potAnA svAmI rAjAnuM kArya siddha karIne te maMtrI potAnA nagara tarapha prayANa karavA taiyAra thayA. manamAM vicAryuM ke, 'jo koI prakAre guru
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mahArAja vihAra karatA amArA rAjyAmAM padhAre, to kevuM suMdara. mArA svAmI pradezI rAjA hiMsA, juThamAM ghaNA Asakta che, vaLI mAMsa, madirA, madha, jugAra, zikAra Adi pApakAryomAM niraMtara pravartelA che, te jo koI prakAre pratibodha pAme, mArA sarakhA mahAhitopadeza karanAra bhakta buddhizALI maMtrI hovA chatAM te pApanA prabhAvathI narakamAM patana pAmaze. to dharma-maMtrI tarIke svAmInI sevA karanAra huM na gaNAuM. A lokamAM kArya sAdhI ApanAra mitro ane maMtrIo ghaNA hoya che, paraMtu svAmInAM paralokanAM kAryo sAdhI ApanAra evA viralA ja hoya che. mATe zrIkezI AcAryane zvetAMbikA purI tarapha vihAra karavAnI vinaMti kuM. koIka samaye kezI AyArya tyAM padhAryA. AcArya bhagavaMta ahi AvI gayAnA samAcAra jeNe jANelA che, evA uttama maMtrI vadhAmaNI ApanArane zreSTha pAritoSika ApIne samayAnusAra sarva Rddhi sahita vaMdana karavA mATe gayA ane vAMdyA. tyArapachI viyAryuM ke, nAstika vAdI rAjAne ahiM kevI rIte lAvavo ? koika samaye azva khelAvavA mATe rAjA nIkaLyA hatA, tyAre parizramano thAka utAravA mATe maMtrI gurune rahevAnA sthAna tarapha vRkSachAyAmAM rAjAne laI gayA.322 te samaye kezI AcArya parSadA sammukha dharmane prakAzita karatA gurune dekhIne rAjA maMtrIne pUche che ke, "A muMDiyo kema barADA pADe che." tyAre citre kahyuM ke, "he nAtha ! huM te nathI jANato. paraMtu ApaNe tenI pAse jaine pUchIe, to te pratyuttara ApavA samartha thaze. avidhithI pagamAM praNAma karyA ane gurunI pAse jaine rAjA baiTho. jIva, karma, puNya, pApa, paraloka vagere chatA padArthonuM potAnI pratikalpanAthI khaMDana karavA lAgyo. "pagothI mAMDI cheka mastaka sudhI jenAmAM kuvartana raheluM hoya, te bicAro durjana namra kevI rIte thai zake ?" have kezI AcArya uchuvAsa, zabda vagere ceSTAothI jIvanI siddhi kare che, jema ke, pavana dekhAtA nathI, chatAM paNa vRkSanI Toce rahelAM pAMdaDAM ane dhvajA kaMpAyamAna thAya che, te cihnathI pavananuM anumAna thAya che. te pramANe jemAM kAraNa samAna hoya, sAdhana samAna hoya ane phala-kAryamAM vizeSatA hoya, to te hetu-kAraNa vagara na hoya, kAryapaNAthI. he gautama ! ghaDAnI jema. hetu hoya to te jIvanA karma. jema pavana dekhAto nathI, paNa dhvajA kaMpavAnA AdhAre tenA cihnathI pavananuM anumAna karI zakAya che, tema AtmA-jIvane ApaNe dekhI zakatA nathI, paNa zAne vagara guNa dvArA anumAnathI sAbita karAya che. evI rIte dareka jIva samAna guNavALA hovA chatAM tenA karmanA kAraNe koi deva, koI manuSya, koI tiryaMcAdi gatimAM jAya che. temAM kAraNa hoya to tenA potAnAM karelAM karma. e pramANe jIva ane karmanI siddhi thaI, tema suMdara anumAna karavA dvArA paraloka e
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda paNa prasiddha che, tenuM kAraNa hoya to karma ja che.(25) pharI rAjA pUche, che ke jo paraloka hoya to paralokamAMthI mArA pitA ahiM mArI pAse AvIne mane pratibodha kema karatA nathI ? kAraNa ke, hiMsA, juTha, corI, abrahmA, parigrahAdika pApa karIne teo durgatimAM gayA haze, mArA para ghaNo sneha hato, teo AvIne pApa karatAM mane kema aTakAvatA nathI ? vaLI mArI mAtA to bahuja dharmI hatA. teoe to ghaNo vizuddha dharma karelo hato. teo to svarge ja gayAM haze ane tyAMthI AvI mane kema dharmopadeza karatAM nathI ? mArA mAtApitA mArA para adhika vAtsalyavALA hatA, pote svAnubhava karIne jANIne duSkata ane sukRtanA phaLathI mane nathI rokatA ane nathI karAvatA, mATe paraloka hoya-ema kema mAnI zakAya ? AcArya rAjAne pratyuttara ApatA kahe che ke- kedakhAnAmAM kedIo zikSA karanArA dvArA hAtha-pagamAM sAMkaLathI jakaDAyelA hoya evA cora ke aparAdhI potAnA sagA-snehIone ghare javA samartha banI zakatA nathI (30) te pramANe niraMtara paramAdhArmika devothI cIrAto, kaMpAto te bicAro narakamAM rahelo palakArA jeTalo kALa paNa svAdhIna nathI, tethI te jIvA ahi kevI rIte AvI zake ? kahevAya che ke- AMkhanA palakArA jeTaluM paNa tyAM sukha nathI, lagAtAra tyAM duHkha cAlu ja hoya che. narakamAM nArakInA jIvo bicArA rAta-divasa duHkhAgnimAM zekAyA ja kare che. tArI mAtA paNa devatAi bhogo bhogavavAmAM rAta-divasa eTalA rokAi rahelAM che ke, eka bIjA kArya karavAmAMthI navarA paDatA nathI, jethI snehathI AvI zakavA mATe samartha banI zakatAM nathI. A paNa kaheluM ja che ke-"divya premamAM saMkrAnta thaelA, viSayomAM Asakta thaelA, koInA paNa kAryo samApta na thatAM hovAthI, manuSyanAM kAryo karavAmAM parAdhIna hovAthI, temaja narabhava azubha-azucimaya hovAthI devo ahiM AvatA nathI." have nAstikavAdI rAjA kahe che ke-mArA dAdA ane tenA paNa dAdA vagere paNa nAstika hatA, to kulakramAgatA AvyA sivAyano dharma huM kema karuM ? tyAre gurue rAjAne kahyuM ke, to pachI corI, roga, daridratA, durbhAgya, anyAya vagere koine kulakamAgata AvelAM hoya, te paNa zuM na choDavAM ? athavA he rAjA ! koi daridranA putrane koi sAta aMgavALuM rAjya arpaNa kare, to teNe grahaNa na karavuM ? athavA to koI koinA kuSThI-putranA niSphara koDha rogane karuNAthI maTADI de, to te tame maTADavAnI nA kahezo kharA ? AvA praznottaronI paraMparAthI rAjAne pratibodha karyo, samyaktasahita zrAvakano dharma aMgIkAra karIne niraticAra tenuM pAlana rAjA karavA lAgyo.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda saMsAra-sAgara taravA mATe nAva-samAna evuM niraticAra uttama atisuMdara duHkhe karI pAlana karI zakAya, tevuM brahmacarya lAMbA kALa sudhI pAlana karavA lAgyo. tyAre pApamAM Asakta, kAmAgnithI baLI rahelI, bIjA puruSa viSe premAsakta thaelI evI tenI sUryakAMtA patnIe manamAM A pramANe vicAryuM ke, "jyArathI mAMDIne A rAjAe zrAvakapaNAnA dharmamAM anurAgavALuM citta kareluM che, te divasathI mane lagAra paNa sArI rIte snehapUrvaka jotA nathI. mArI icchAo pUrNa karatA nathI, to have mAre mArA manoratha pUrNa thAya, te mATe mRtyu pAmelA pati pAchaLa sUryakAMta putra rAjA thAya, tema karavuM yogya che. pati mRtyu pAmyA pachI mane koinI zaMkA ke bhaya rahe nahi ethI nizcitapaNe icchA mujaba bhogo bhogavuM. ema vicArIne posaha-upavAsanA pAraNe rAjAne jhera ApyuM. tyArapachI rAjAnA dehamAM pittajvara dAha Adi rogothI pIDA thavAthI jANyuM ke mArI priyA sUryakAMtAe mArA upara jherano prayoga karyo che, vicAra karavA lAgyo ke "A jagatamAM caMcaLa capaLa hoya to vijaLI che. are ! tenA karatA paNa ativakra hoya to siMhanI nakha zreNI che, paraMtu te eTalI atyaMta bhayaMkara nathI to zuM yamarAjAnI krIDAnA mukha sarakhI ane ramatamAM prANa haraNa karanArI hAlAhala jheranI latA bhayaMkara che ? nA, te paNa tevI nathI, tyAre koNa tevI bhayaMkara che ? to ke, samagra doSonI khANa evI strio mahAbhayaMkara ane hAlAhala jhera karatAM paNa vadhAre viSama ane aneka bhavonAM maraNanAM duHkho apAvanAra hoya, to A strio ja che. mATe temane durathI ja nava gajanA namaskAra thAo.' to paNa dhairya dhAraNa karI te strI upara manathI paNa dveSa nahi karato potAnI meLe ja sarva aNuvratono svIkAra karI anazana kare che. paMca namaskAranA dhyAnamAM tatpara banelo potAnA aticAronuM AlocananiMdana karIne sarva jIvone nAnA ke moTA aparAdha karelA hoya, tevA sthAnane khamAve che. samatApUrvaka samAdhithI maraNa pAmela te pradeza rAjA cAra palyopamanA AyuSyavALo saudharma devalokamAM utpanna thayo. te vimAnanA nAma sarakhuM evuM tenuM nAma sUryAbhadeva pADyuM. tyAM devalokamAM devatAi kAmabhogo apsarAonI sAthe bhogave che, tema ja jinezvara bhagavaMtanA samavasaraNamAM jaine haMmezAM temanI dezanA sAMbhaLe che. eka samaye AmalakalpA nagarImAM zrIvardhamAnasvAmInuM samosaraNa racAyuM hatuM, tyAre potapotAnI samRddhi sahita AvIne praNAma karavA pUrvaka bhagavaMtane vinaMti karavA lAgyo ke, "he deva ! gautamasvAmI vagere sAdhuone huM mAruM navIna nATaka-nRtyAraMbha batAvuM.' bhagavaMta mauna rahyA, eTale te deva ubho thaIne tuSTa thaine teNe bhagavaMtanI AgaLa aTakyA
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vagara suMdara nATya vidhi pravartAvI batAvI. tyArapachI jevo Avyo hato, tevo te sUryAbhadeva praNAma karI pAcho potAnA sthAne gayo. tyAMthI cyavI mahAvidehamAM zukladhyAnathI siddhi pAmaze.(54) pradezI rAjAnI kathA pUrNa thai. naraya-gai-gamaNa-paDihatthae kae taha paesiNA raNNA amavimALa patta, teM Ayarijha-ghyamAvegaM ||10rU|| dhammamaiehiM aisuMdarehiM kAraNa- guNovaNIehiM / palhAMyato ya maNaM, sIsaM coei AyarioM ||104 / / jIaM kAUNa paNaM, turamiNidattassa kaaliajjennN| avia sarIraM cattaM, na ya bhaNiamahamma-saMjuttaM / / 105 / / pradezI rAjAe nAstikapaNAnA kAraNe narakagatimAM javAnI saMpurNa taiyArI karI hatI, chatAM paNa deva vimAnamAM prasiddha evuM sUryAbha devapaNuM meLavyuM, te prabhAva hoya to mAtra kezI AcArya bhagavaMtano ja che.(103) tethI suziSyoe AcArya bhagavaMtanI ArAdhanA karavI. temaja AcArya mahArAjAe paNa ziSyane je pramANe hitavacano kahevAM joie, te kahe che.-'jJAna, darzana, cAritra svarupa aneka guNayukta niravadya dharmamaya atisuMdara vacano vaDe je pramANe ziSyanuM mana AhlAda pAme, pariNAmanI vRddhi thAya, te pramANe AcArya ziSyane zikhAmaNa-preraNA Ape.(104) mananI prasannatA satya vacanothI ja karavI, nahiM ke asatya evuM priya vacana paNa bolavuM. te mATe kaheluM che ke-satya bolavuM, paraMtu asatya evuM priyavacana na bolavuM, priya ane sAcuM vacana bolavuM, te eka zAzvata dharma che. potAnA prANanA nAzamAM paNa asatya priya vacana nathI bolyA; evA kAlakAcAryanuM dRSTAMta kahe che. kathA kahevAthI gAthAno artha sArI rIte samajI zakAze. tethI te ja kahIe chIe. 75 kAlakAthArthanuM dRSTAMta turumiNi nAmanI nagarImAM jitazatru nAmano rAjA hato, tene azvone zikSA ApavAmAM catura, cha karma karAvanAra bIjo eka brAhmaNa purohita hato. jinadharmamAM pratibodha pAmI jinezvara bhagavaMtanI pravrajyA svIkArI vizeSa prakAranA zrutanA pAragAmI banI kAlakasUri
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 335 tarIke prasiddhi pAmyA. te kalakasUrine rudrA nAmanI bahena hatI ane tene datta nAmano . kharAba buddhivALo bAliza hato. tenA pitA na hovAthI vanavAthI mAphaka niraMkuza ane " zaMkArahita hato. jitazatru rAjA sAthe eka manavALo te dararoja rAjAnI sevA karavA lAgyo, rAjAe koI vakhata tene moTA adhikArapade sthApana karyo, adhikAra maLatAM teNe rAjAne ja gAdIbhraSTa karyo ane jitazatru rAjAne dUra bhagADIne pote ja tenuM rAjya aMgIkAra karyuM. tyArapachI manuSyo, strIo, ghoDA, gAya-megha vagere ghaNA ane moTA yajJo te pApiSTha cittavALA rAjAe ghaNuM dhana kharacavA-pUrvaka AraMbhyA. kAlakasUri bhagavaMta koI samaye vihAra karatA karatA suvihita vihAranI caryAnusAra turumiNi nagarImAM AvI pahoMcyA. bahAranA udyAnamAM sukhapUrvaka sthiratA karI. temanA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne rudrAmAtA potAnA putra-rAjAne kahe che ke, "he vatsa ! tArA mAmA kAlakasUri ahiM padhAryo che, to bhaktipUrNa hRdayavALI huM bhAIne vaMdana karavA jAuM chuM, to he vatsa ! tuM paNa jaldI temanA caraNamAM namaskAra kara." mAtAnA moTA AgrahathI prerAyelo te duSTAtmA tyAM javA nIkaLyo. mithyASTi evo te dravyathI vaMdana karI AgaLa beTho. atidhITho ane ahaMkArI te rAjA vizuddha suMdara dharmadezanA samaye pUche che ke, "mane yajJanuM phaLa kaho." gurue vicAryuM ke-"kapAi gaelI nAsikAvALAne ArIso batAvIe, to kopa pAme che, tema ghaNe bhAge sanmArganI sAcI dharmadezanA te atyAre ghaNebhAge puruSone kopa pamADanArI thAya che... 327 tyArapachI gurue kahyuM ke, "tuM pUche che, to te rAjA! dharmanA marmane huM kahuM chuM, te sAMbhaLa. potAnA AtmAnI jema bIjA AtmA viSe paNa pIDAno tyAga karavo, te mahAdharma che." kaheluM che ke-jema ApaNA AtmAne sukha vahAluM ane duHkha aLakhAmaNuM che, tema sarva jIvone sukha priya che ane duHkha apriya che. ema vicArato AtmA potAne aniSTa du:kha pamADanAra evI bIjA jIvanI hiMsA na karavI.' buddhizALI manuSyo ahi laMgaDApaNuM, koDharoga, ThuMThApaNuM vagere hiMsAnAM azubha phala dekhI niraparAdhI jIvonI hiMsA manathI paNa sarvathA tyAga kara. dharmanuM phaLa hoya to svarga ke mokSa che. temAM saMdeha nathI.' pharI paNa dattarAjA pUche che ke, "Apa mane yajJanuM phaLa kaho." gurue kahyuM ke, "tuM pApanuM phaLa ane svarUpa pUche che, to huM kahuM chuM ke, hiMsA ane juTha vagere pApanA mArga che ane A yajJa paNa pApa ja che. tema ja kahevuM che ke-jo jIvane prANano lAbha thato hoya, jIvita bacI zakatuM hoya, to rAjyano paNa tyAga kare che, jIvano
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vadha karavAthI utpanna thaeluM pApa, sarva pRthvInuM dAna kare to paNa zAnta thatuM nathI. vanamAM rahelA niraparAdhI vAyu, jaLa ane tRNanuM bhakSaNa karanArA mRgalAonA mAMsanuM lolupI vananA jIvane mAranAra zvAna karatAM lagAra paNa ocho nathI, tamane mAtra taNakhalA ke aNiyAlA dhAsanA agrabhAgathI bhoMkavAmAM Ave, to tamArA aMgamAM tame kharekhara pIDA pAmo cho ane dubhAvo cho, pachI aparAdha vagaranA prANIone tIkSNa hathiyArothI kema mArI nAkho cho ? krUra karmIo potAnA AtmAne kSaNika saMtoSa pamADavA mATe prANIonA samagra jIvanano aMta ANe che. "tuM marI jA" mAtra eTalA zabda kahevAthI prANI duHkhI thAya che, to pachI bhayaMkara hathiyAra vaDe tene mArI nAkhavAmAM Ave, to tene keTaluM duHkha thAya ? zAstromAM saMbhaLAya che ke, "jIvono ghAta karavA rUpa raudradhyAna karanArA evA subhUma ane brahmatta baMne cakravartIo sAtamI narake gayA. naraka vagere bhayaMkara durgatinAM duHkhanAM bhayaMkara phaLa sAMbhaLIne pharI paNa rAjAe yajJonuM phaLa kahevAnuM jaNAvyuM. satya bolavAthI potAnA prANono aMta AvavAno che," ema pratyakSa dekhavA chatAM, saMkaTa jANyuM che, chatAM paNa guru te rAjAne spaSTa kahe che ke, "yajJamAM pazu hiMsAthI narakaphaLa thavAnuM che.(25) A sAMbhaLIne atizaya dveSanA AvezathI parAdhIna thaelA cittavALo te dattarAjA kahevA lAgyo ke-vedamAM vidhAna karelI hiMsA mArA mATe pApanuM kAraNa thatI nathI. je mATe kahevuM che ke- "brahmAe potAnI meLeja yajJo mATe A pazuone banAvelA che, tethI tenI sarva AbAdI thAya che, mATe yajJamAM vadha karAya che, te avadha che. auSadhio, pazuo, vRkSo, tiryaMco tathA pakSIo yajJa mATe mRtyu pAme, to teo pharI unnati prApta kare che. vaLI manusmRtimAM kaheluM che ke, "madhuparka, yajJa tathA pitRdevatazrAddhakarmamAM pazuo haNavAM, paraMtu bIjA sthAne nahiM. AvA prakAranA prayojanavALA kAryomAM vedatattvano jANakAra brAhmaNa pazunI hiMsA kare, to potAne ane pazune uttamagati prApta karAve." have ahiM kAlakAcArya tene kahe che ke- he datta ! hiMsA AtmAnA saMkaleza pariNAmathI thAya che. vedavAkyathI pApanuM rakSaNa karavuM zakya nathI. kaheluM che ke- "je kUrakarma karanArAoe hiMsAno upadeza karanAra zAstronI racanA karI che, te nAstikothI paNa adhika nAstika teo kyAMIka narakamAM ja jaze. je pragaTa nAstika cArvAka bicAro sAro che, paraMtu vedanAM vacanane AgaLa karIne tApasanA veSamAM chUpAela jaiminI rAkSasa sAro nathI. devone bheTa dharAvavAnA bAnAthI, athavA yajJanA bAnAthI nirdaya banI jeo prANIono ghAta kare che,
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda teo ghora duHkhavALI durgatimAM jAya che. samatA, zIla, dayA mULavALA jagatanuM hita karanAra evA dharmano tyAga karIne aho ! hiMsA paNa dharma mATe thAya che- ema buddhi vagaranA ja bole che. vaLI azuci AroganAra gAyano sparza ka2vAthI pApa dUra thAya che, saMjJA-jJAna vagaranA vRkSo vaMdana karavA lAyaka che, bokaDAno vadha karavAthI bokaDo ane vadha karanAra svarga prApta kare che, brAhmaNane khavarAvela bhojana pitRone pahoMce che. kapaTa karanArA Apta devo-vipro agnimAM ghI havana karIne devone prasanna kare che, AvA samRddha ke nakAmA ke zobhana zrutinAM vacanonuM koNa jANe che ? 337 vaLI yajJomAM vadha karAtA ke homAtA pazunAM cittanI utprekSA karatA tenA vivecakoe kahyuM che ke- 'mane svarganA bhogo bhogavavAnI tRSNA nathI, ke meM tamArI pAse mane svargamAM mokalavAnI prArthanA karI nathI. huM to haMmezA tRNanuM bhakSaNa karI saMtoSa mAnanAro chuM. to A pramANe pArakAne tamAre yakSamAM homavo ke vadha ka2vo yukta nathI. jo yajJamAM tamArAthI haNAelA prANIo nakkI svarge ja jAya che, to tame tamArA mAtA-pitA, putra, ke bandhuono vadha-havana-yajJa kema nathI karatA ?' 6 tyArapachI datta rAjA kopAyamAna thayo ane kahevA lAgyo ke, 'he mAmA ! khoTuM na bolo. ghaNA yajJa-karAvanAra evA mane vaikuMTha-svargamAM vAsa maLaze.' eTale gurumahArAje tene kahyuM ke, 'pazu, puruSo, strIone yajJomAM mArI naMkhAvIne sAta rAtrinI aMdara marIne tuM narakamAM janAro cho. * tenuM zuM pramANa ? tyAre gurue kahyuM ke, 'he rAjA ! AjathI sAtamA divase tArA mukhamAM viSTA praveza karaze.' eTale AcAryane mArI nAkhavAnI icchAvALo temane pUche che ke, 'tame kayA divase mRtyu pAmazo ?' gurue kahyuM ke, haju mAre ghaNAM varSo sudhI sAdhupaNAno paryAya pAlana karavAno che.' eTale rAjAe te kAlakAMcAryane potAnA vizvAsu evA adhikArIne soMpyA ane vicAryuM ke, 'huM nahiM marIza, to tenA mastakane sAtamA divase chedI nAkhIza.' tyArapachI pote atimajabUta karelA dvAravALA aMtaHpuramAM kamADa baMdha karIne praveza karyo ane potAnA nivAsa-sthAnanI pharate cAre bAju hAthI, ghoDA ane sainikono pahero rakhAvyo, potAnI kALa maryAdAnI rAha joto hato. AgalA jitazatru rAjAe potAnA pakSe vaza karelA rAjAo ke, pahelAnA rAjAne pharI rAjyagAdI para sthApana ka2vo. utAvaLA cittavRttivALAne divasano khyAla na rahyo, eTale datta AThamAne badale sAtamA divase bahAra nIkaLIne kAlakAcAryane zikSA karavA mATe pote jaldI bahAra nIkaLyo. rAjamArgo puSpAdikathI suzobhita banAvyA hatA. sainiko rakSaNa karatA hatA, eka
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mALIne jaMgala javAnI utAvaLa thaI ane mArga vacce ja viSTA karI, tenA para puSpo DhAMkI dIdhAM, sAmaMta, maMtrI-maMDala Adi ghaNA parivAra sAthe te rAjamArgethI jato hato. manamAM AcAryane mAravAnA pariNAma cAlatA hatA, mana Akula-vyAkula thayuM hatuM, te samaye ghoDesvAranA ghoDAnI kharIthI uchaLela DhAMkelI viSTA dattarAjAnA mukhamAM ekadama AvI paDI. te camakyo ane vicAravA lAgyo ke, teNe kahyuM. te pramANe pramANa-sarita banyuM. to zuM Aje huM mRtyu pAmIza ? ema sAmaMtAdike jANyuM ke, ANe amArI maMtraNA nakkI jANI lIdhI che, to Aje te rAjakulamAM praveza na kare, te pahelA tene pakaDI laie.(50) e pramANe grahaNa karyo, laDavA lAgyo, jyAre te palAyana thavA lAgyo, tyAre teoe pUrvanA jitazatru rAjAne lAvIne tyAM rAjye besADyo. teoe turumiNi dattanuM rAjAne prathama bheTaNuM karyuM. teNe paNa te dattane kharAba hAlatamAM mArI nAkhavAnI AjJA karI. eTale hAtha-paMgamAM beDI jakaDIne jemAM duSTa puSTa zarIravALA zvAno rahelA che, jenA taLiyA nIce agninI bhayaMkara jvALA saLagI rahelI che, evI kuMbhImAM zvAnoe tenA zarIranA TUkaDe TUkaDA karI nAkhyA ane te kuMbhIpAkamAM agnithI zekAine mRtyu pAmyo, narakamAM utpanna thaelo tIvra vedanAo sahana karavA lAgyo. zrI kAlaka AcArya lAMbA kALa sudhI sAdhu-paryAya pAlana karIne devaloka pAmyA. saMkaTamAM paNa yathArtha-vAdIpaNAno tyAga na karyo.(55) satya vacana upara kalikAcArya. asatyanA phaLa upara turumiNi dattanI kathA pUrNa thai. 329 have gAthAne bhAvArtha kahe che-turumaNi nagarInA dattarAjAnI pAse potAnA jIvitanI hoDa mUkIne paNa kAlakAcArye potAnA abhiprAyathI zarIrano tyAga karyo, paraMtu adharma yukta pApa-vacana na bolyA; eTale dattanA bhayathI yazo svargAdri phaLa ApanAra che' tevuM rAjAne ISTa vacana na bolyA. (105) je koi adharmavALuM vacana bole tenA doSane dRSTAMtathI, kahe che phuDa- pAgaDamakahaMto. jahaTThiaM bohilAbhamuvahaNai / nada mAvo viMsAto, nara-marLa-modI AsI ||106 / / yathAvasthita dharma-svarUpa spaSTapaNe na kahenAra bhavAMtaramAM jinadharma-prAptirUpa bodhilAbhano nAza kare che. arthAt bIjA bhavamAM jinadharma meLavI zakato nathI. jemake marIcinA bhavamAM svaSTa dharma na kahyo, eTale koDAkoDa sAgaropamanA kALa sudhI janma-ja2A-maraNanA
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda duHkharUpa vizALa bhava-samudramAM mahAvIra bhagavaMtanA jIvane aneka bhavo sudhI rakhaDavuM paDyuM. tenI kathA AvazyakamAM tathA ahiM paNa saMkSepathI kahevAya che-te A pramANe76. maricinAM bhavabhramaNanI kathA ahiM bharatakSetramAM RSabhadeva bhagavaMte kevalajJAna pragaTa thayA pachI samavasaraNamAM nirvighna cAra prakAranA saMghanI sthApanA karI. bharata mahArAjAnA 500 putro ane 700 pautrIne eka sAthe te ja samavasaraNamAM dIkSA ApelI dekhIne devoe temano mahotsava karyo. kSatriyaputra maricie tyAM samyaktanI prApti karI tema ja dharma zravaNa karIne pravajyA aMgIkAra karI. sAmAyika Adika 11 aMgo sudhIno abhyAsa bhakti pUrvaka guru pAse karavAmAM udyamavaMta thayA. atitIkSNa taravAranI dhArA sarakhuM sarva prakAranuM tIvratapa tapavA lAgyA. atidussaha bAvIza pariSahono samUha paNa sahana karavA lAgyA. have koIka samaye grISma kALamAM tApathI vyApta thaelA dehavALo asnAnapaNAno tyAga karIne AvA prakAranA bIjA khoTA veSane svIkAravAno vicAra karyo. A bhagavaMte kahela sAdhupaNAmAM meruparvata sarakho Akaro mahAvratano bhAra vahana karavA huM muhurta mAtra kALa samartha nathI. A zramaNapaNuM ane tenA guNo huM pALI zakuM tema nathI, huM to zramaNapaNAnA guNo rahita ane saMsAranI AkAMkSAvALo chuM. meM svIkArelI pravrajyA choDatAM huM lajjA kema na pAmuM ? tema ja pravrajyA pAlana karavA paNa huM samartha nathI. to have mArI kaI gati thavAnI ? ema vicAratAM tene potAnI kalpitamati utpanna thai, mane upAya maLI Avyo. mane suMdara-zAzvata buddhi utpanna thaI. A zramaNa bhagavaMto mana-vacana-kAya-daMDathI viramelA, sajjaDa saMkucita zarIravALA hoya che. huM traNe daMDavALo ane indriyone na jitanAra chuM, mATe tridaMDa e mAruM cihna ho. A sAdhuo mastaka ane indriyone lucana karanArA che, huM tevo nathI, mATe mane astrAthI muMDana ane mastake coTalI ho, mane sthUla prANAtipAta viramaNa haMmezA ho. e pramANe snAna, chatra, lAlavastra vagere pote potAnI matithI kalpelA kuliMga-veSa dhAraNa karanAra sukhazIlatAvALo prathama parivrAjakapaNuM pravartAve che. A pramANe pragaTa veSa dekhIne ghaNA loko tene dharma pUche che, tyAre sAdhudharma ja kahe che. bahu praznottara kare, tyAre tene kahe ke- kharekharo paramArtha svarUpa dharma hoya to tema ja paramArtha-mokSane sAdhI ApanAra hoya te ekalo sAdhudharma ja che. lokone dharmadezanA saMbhaLAve, koi dIkSA levA taiyAra thAya, to prabhunA ziSya tarIke prabhu pAse mokalI Ape
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ane gAma, nagara vagere sthaLe prabhunI sAthe ja te marici vicaratA hatA. koika samaye bharata cakravartI pitAjIne samavasaraNamAM jina, cakravartI, vAsudevanuM varNana vagere pUchatA hatA, bhagavaMte paNa sarva kahyuM. pachI bharate pUchyuM ke, "he pitAjI ? atyAre ahiM je parSadA che, temAM koi bharatakSetramAM thanAra koI tIrthakarano jIva che ? tyAre bhagavaMte tenA pratyuttaramAM prathama parivrAjaka RSabha bhagavaMtano pautra ekAMtamAM svAdhyAyadhyAna-yukta evA mahAtmA marici nAmano tAro putra che. bhagavaMta tene batAvatAM kahe che ke, A vira nAmanA chellA tIrthakara thaze vAsudevomAM prathama potanapurano adhipati tripRSTha nAmano, videha kSetramAM mUkI nagarImAM priya mitra nAmano cakrI thaze. A sarva prabhunAM vacana sAMbhaLIne romAMcita zarIravALA bharata rAjA pitAjIne vaMdana karIne maricine vaMdana karavA mATe jAya che. te vinaya-sahita AvI traNa pradakSiNA ApIne vaMdana karI AvA prakAranI madhura vANIthI stuti karavA lAgyA, 'jagatanA je uttama lAbho gaNAya che, te lAbho tame prApta karyA che. kAraNa ke, tamo chellA dharmacakravartI eTale kevIra nAmanA 24mAM tIrthakara thazo. vaLI vAsudevomAM prathama potanapurAdhipati tripRSTha nAmanA vAsudeva thazo. mahAvidehamAM mUkAnagarImAM priya mitra nAmanA cakravartI thazo. atyAre tamane vaMdana karuM chuM, te A parivrAjakapaNAne ane A tamArA janmane huM vaMdana karato nathI, A bhAratamAM tame chellA tIrthaMkara thanAra cho, te kAraNe huM vaMdana karuM chuM. (25) e pramANe temanI stuti karIne, traNa vakhata pradakSiNA pharIne pitAjIne pUchIne vinItA (ayodhyA) nagarImAM praveza karyo. bharatanAM te vacano sAMbhaLIne traNa vakhata tripadIne aphALatA atizaya adhika harSa pAmelA marici tyAM Ama bolavA lAgyA-"are ! huM A bharatamAM prathama vAsudeva videhamAM mUkI nagarImAM cakravartI ane ahiM chello tIrthaMkara thaIza. are ! mAre mATe ATaluM ja basa che, ema nahi, paraMtu huM vAsudevomAM prathama, mArA pitA prathama cakravartI, mArA dAdA prathama tIrthakara. aho ! mAruM kula keTaluM uttama gaNAya ? koi pUche, tene sAdhudharmano upadeza ApI bhagavaMta pAse dIkSA levA mokale, paraMtu marici koI vakhata bimAra paDe, tyAre te asaMyata hovAthI sAdhuo tenI sevAcAkarI karatA nathI. tethI potAnI cAkarI karanAra evA eka kapilane potAnI dIkSA ApI ziSya banAvyo. kapile dharma pUchyo, tyAre maricie kahyuM ke, he kapila ! "tyAM paNa dharma che, ahiM paNa che." AvAM durbhASita-utsutra eka vacanathI maricie duHkhano mahAsAgara upArjana karyo ane koDAkoDI sAropama pramANa kALa saMsAramAM bhramaNa karaze. te durbhASitanA mULa samAna
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 341 saMsAra, vaLI traNa vakhata abhimAnathI-harSathI paga aphalAvyA, tethI nIcagotra bAMdhyuM, te upArjana karelA pApanuM chellI vakhata Alocana-pratikramaNa na karyuM, tyArapachI tyAMthI mRtyu pAmI brahmadevalokamAM utpanna thayA. tyArapachI tyAMthI cyavane parivrAjakapaNe utpanna thayA. e pramANe cha vakhata parivrAjakapaNuM pravartAvyuM. deva bhavanI vacce vacce manuSyabhava pAmI bhavasAgaramAM bhramaNa karI vizvabhUti nAmano kSatriyaputra thayo. dIkSA lai niyANuM bAMdhI tripRSTha nAmanA vAsudeva thayA. tyArapachI videhamAM mUkAmAM priya mitra nAmanA cakravartI thayA. pachI chatrAgramAM naMdana nAmanA rAjA thayA. vrata svIkArIne tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. jethI karIne jaMbUDhIpanA bharatamAM kuMDa gAmamAM trizalA ane siddhArthanA putra vIra jinezvarapaNe utpanna thaI tIrtha pravartAvIne zAzvata sukhavALA mokSamAM gayA. A kahelA bhavonI vacce je manuSya ane devonA kramasara bhavo thayA te sarva vira jinezvaranA caritrathI jANavA. A pramANe maricinI kathA kahI. (39)(100) bhaviSyanA ghaNA bhava sudhI bhramaNa karavAnuM hovAthI marici vratathI calAyamAna thayA, paraMtu bIjAo potAnA vratathI calAyamAna thatA nathI, te kahe che kaarunnnn-ruunnnn-siNgaarbhaav-bhy-jiiviaNtkrnnehiN| sAhU avia maraMtiM, na ya nianiamaM virAhati / / 107 / / appahiyamAyaraMto aNamoaMto a suggaiM lhi| --mogo mino naEya vanakevo 108 kAruNya, rudana, zRMgArabhAva, bhaya jIvitano aMta karanAra evA anukUla ke pratikUpa upasargonA prasaMganA sAdhune maravAno avakAza utpanna thAya, to maravuM pasaMda kare che, paraMtu potAnI pratijJAnI virAdhanA karatA nathI. kAruNya eTale rogabhUkha vagerethI dInAdiko pIDAto hoya, tyAre hRdayamAM karuNAnI lAgaNI utpanna thAya, mAtA, patnI vagerenA vilApa te rudana, zRMgArika vacano vagere. rAjA, dveSI, cora vagerethI trAsa te bhaya, prANano nAza te jivitano aMta karanAra, AvA AvA kAraNe paNa potAnI vratanI makkamatA ArAdhaka sAdhuo choDatA nathI.(107) jene tevAM vrato nathI, paraMtu vratovALA upara pramoda thavo, anumodanA karavI te paNa mahAphaLa ApanAra thAya che, te kahe che-AtmahitanA tapa, saMyama, svAdhyAya, vinaya,
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda veyAvaccAdika anuSThAna karanAra svargAdika sadgati pAme che; paraMtu tevAM anumodanA karanAra, prazaMsA karanAra paNa tevI ja sadgati pAme che. rathakAranA dAnanI anumodanA karanAra tema ja baLadevanA saMyama-tapanI anumodanA karanAra mRga sadgati pAmyo. (108) bhAvArtha to kathAnakathI samajI zakAze, te A pramANe77. baladevamuni ane mRganI kathA - - je dvaipAyana RSie dvArikA nagarIne sarvathA bALI mUkI ane tyAMthI tarata nIkaLIne duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevA duHkha-dAvAgnithI atyaMta baLajhaLI rahelA gadgad vANIvALA hastikalpa(hAthapa) nagaramAM yuddhamAM acchadaMta rAjAno parAbhava karIne balarAma ane kRSNa baMne kosaMba nAmanA vanamAM pahoMcyA. tRSAtura kRSNa mATe baladeva jaLa lAvavA mATe ghaNA dUra pradezamAM nIkaLI gayA. kRSNa sUi gayA, tyAre jarAkumAre temanA pagamAM bANa pheMkyuM, eTale paga vIMdhAI gayo. mArgamAM baladevane ghaNAM apazakuno thayAM, eTale potAne Dagale pagale zaMkA thavA lAgI. potAnA karmamAM zaMkAzIla banI baladeva gabharAtA gabharAtA ekadama utAvaLI gatithI kRSNa pAse AvI pahoMcyA. kRSNanI tevI avasthA dekhIne vicAravA lAgyo ke, thAkI javAthI UMghI gayA che. jyAre jAgaze tyAre jaLapAna karAvIza-ema dhArIne jaLathI bharelo paDiyo sthApanA karI rAkhyo. tyArapachI mukha tarapha najara kare che, to kALI mAkhIothI DhaMkAi gaeluM mukha joyuM. are ! A kharAba nimitta jaNAya che- ema karIne temanA hRdayamAM dhrAsko paDyo. koi rIte jagADavA prayatna karyo, paraMtu pratyuttara ApatA nathI, tethI marelA jANIne baladeve moTo siMhanAda karyo ane rudana karavA lAgyA. zikArI ho, agara subhaTa ho, je koI vanamAM ho, te mArI sAme hAjara thAo. jeNe sukhethI sutelA mArA bhAine pagamAM bANa mArI viMdhyA hoya, te mArI sAme AvI jAva. bALaka, vRddha, zramaNa, strI, sUtelA, pramatta, unmatta thayela, tevAone sajjana puruSo haNatA nathI, mATe nakkI A mAranAra koi adhama puruSa hovo joie. to have te potAne pragaTa karo, maryAdA mUkIne jeNe potAnA puSArthano dAvo karyo hoya, te mArI sAme hAjara thAva; jethI subhaTavAthI upArjana karela evuM tenuM samagra abhimAna bhAMgI nAMkhu. he kRSNa ! he badhu! he bhAI ! tuM kyAM gayo ! kRpA karI pratyuttara Apa. koi divasa paNa meM tAro aparAdha karyo nathI, to pachI mArA para zA mATe roSAyamAna thayela cho ? kharekhara atyAre ApaNo svAbhAvika sneha hato, te paNa khoTo thaI gayo, nahitara tamArA
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 343 maraNa pachI nirlajja huM jIvato kema rahI zakuM? baLadeva kSaNavAra hAtha maraDe che. kesa toDI nAkhe che, vRkSanA mULamAM mAthuM aphALe che, chAtI phUTe che, paganI pAnI ThokI bhUmikala phoDe eka kSaNa bagAsu khAya, to bIjA kSaNe zvAsa roke che, potAne bhAgyane upAlaMbha Ape che, vaLI kRSNanA kalevarane AliMgana kare che. kSaNamAM gIta-gAna kare che, kSaNavAramAM rudana kare che, kSaNa eka hase che, vaLI thoDIvAramAM nRtya kare che. vaLI kSaNamAM bIjA sthAne jAya che. vaLI koi vakhata mohAdhIna banI na bolavA lAyaka saMbaMdha vagaranA pralApa-baDabaDATa kare che, vaLI koika vakhata kRSNanA aneka guNonuM smaraNa karI rudana karavA lAge che. vaLI anyoktithI bole che ke, bAlake je izvaranuM dhanuSya bhAMgyu, parazurAmane je jityo, guru (vaDIla)nI vANIthI je pRthvIne tajI, je samudrane bAMdhyo, dazAnana(rAvaNa)nA kSaya karanAra rAmanuM ekeka kArya zuM varNana karAya ? daiva(bhAgya) nuM varNana kara ke jeNe tene paNa kathAzeSa karyo-mRtyu pamADyo." pharI snehanI parAkASThA thavAthI bolavA lAgyA-haju to A kRSNa jIvatA ja che." ema mAnIne moha vaza thaI mRtakane khabhA upara ucakIne vanamAM cha mAsa sudhI bhramaNa karyuM. are re ! mahAmohanuM koi apUrva vilAsa-nRtya che ke, jemAM jANakAro paNa bhUlI jAya che. moTAo paNa koi vakhata sajjaDa mane (mohane) jANI zakatA nathI ane huM temane nacAvuM chuM. baLadevano siddhArtha nAmano sArathI dIkSA laine vimAnavAsI deva thayo hato, teNe kRSNanA snehanuM nATaka karatA ane tenA mRtakane laI bhaTakatA evA balarAmane dekhyA. A uttama puruSanuM zarIra che, lAMbA samaye temAM kRmio utpanna thAya ane tenAthI jarjarita thAya evuM A kRSNanuM mRtaka haMmezA khabhA upara vahana kare che. tene tenA upara atyanta sneha, mahA unmAda thaelo che, tethI te bhAnavagaranA gAMDA sarakhA cittavAlA thayA che. pUrva bhavamAM temanI pAse dIkSAnI rajA meLavatAM pratibodha karavA AvavAno saMketa karelo hato, to atyAre koi paNa prakAre mAre temane pratibodha karavo ja joie.' A pramANe pratibodha karavAnA upAya kare che. eka jagA para kheDUtanuM rUpa vikurtIne tathA gharaDA baLada joDIne ativiSama evA parvata upara te haLathI khetI karato hoya tema batAvyuM. vaLI kharAba khADA-TekarAvALI bhUmimAM ratha barAbara sIdho calAvyo ane sarakhI bhUmimAM moTI zilA sAthe aphaLAine tenA so TUkaDA thaI gayA ane tene sAMdhe che. eTale tene balarAme kahyuM ke, "ATalI zilAmAtramAM AnA cUrecUrA thaI gayA, have tevA rathane tuM sajja karavA beTho, to tuM kharekhara bIjAne hAsyapAtra bane che. tyAre deve kahyuM ke- "A tAro
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda marelo bhAi jIvato thaze, to A mAruM gADuM-ratha paNa sajja thai jaze." A sAMbhaLIne roSAyamAna thaela rohiNIputra-baladeva AgaLa cAlyA. ane babaDatA gayA ke, "are durmukha ! AvA apamaMgala zabdo kema bole che ? koika pAkI zilA upara kamaLa ropato hato, tevA devane AgaLa joyo, tyAre devane hAsya karIne Thapako Apyo. tyAre deve paNa balarAmane AgaLa mAphaka kahyuM. vaLI deve bIjA koi sthAnamAM lAMbA samayathI mArI gaelI gAyanAM hADakAM karIne tene khAvA mATe lIlI cArI AgaLa mUke che, tema ja tenI AgaLa pIvA mATe pANI mUke che.(30) eka sthAne moTI AgamAM sarvathA baLIne aMgArarUpa thaela mahAvRkSane kyAro karI tene jaLathI siMce che. eka sthAne hAthInA mRtakane yuddha karavA mATe sthApana karyuM. senA sajja thai eTale hAthamAM aMkuza laine mahAvata tene UThADe che. darekamAM baLarAme Thapako Apyo, tyAre deve te ja uttara Apyo. have baLadeva paNa manamAM ciMtavavA lAgyA, tema ja camatkAra paNa pAmyA ane kaMika pratibodha pAmyA. AvA zUnya araNyamAM A pramANe bolanAra koI manuSya kyAMthI hoya ? mATe AmAM kaMI paNa kAraNa hovuM joie." Ama teNe vicAryuM. tyAre prathama aticapala kuMDalAdika AbhUSaNavALuM devanuM rUpa pragaTa karyuM. hAra, ardhahArathI zobhatA hRdayavALA devane baLarAme namaskAra karyo, "to mArA para atisnehavALo A haLadhara-baLadevano siddhArtha sArathI hovo joie. tene oLakhIne be hAtha joDI aMjali karI tene pUchavA lAgyA. "he vatsa ! Azcarya, tuM siddhArtha hato, te deva thayo che ke zuM? deve paNa vrata-pAlananA prabhAvathI mArI kalpamAM-devalokamAM utpatti thaI che. AgaLa balarAma sAthe je saMketa karyo hato, te vAta yAda karAvI ane vizeSamAM deve rAmane kahyuM ke, kRSNa vRkSa-chAyAmAM sutA hatA, tyAre suvarNa sarakhI kAMtivALA eka haraNiyAnA bhramathI jarAkumAre bANa pheMkyuM ane kRSNa paganA marma pradezamAM vidhAI gayA, tethI te mRtyu pAmyA. neminAtha bhagavaMte kRSNanuM mRtyu jarAkumAranA hAthe thaze "ema AgaLa kaheluM hatuM ane tema ja banyuM ane ATalA kALa sudhI meM tene vahana karyuM. kRSNa paNa jarAkumArane kaustubha ratna ApIne tene pAMDu mathurAmAM mokalyA ke, jethI vaMzanuM bIja A jarAkumAra paNa thAo. "are mahAnubhAva ! cha mAsa tola pramANa moTA motIno bhrama karAvanAra, koika jago para vikasita kamalinInA patranA cheDAnA bhAgamAM rahela jaLabindune thoDI kSaNa dekhIne tyArapachI pavanano jhapAco lAgavAthI kaMpita thavAnI lIlAthI teno vinAza dekhatA kadApi koI paMDitajana ahi teno zoka kare kharo ?"
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 345 zuM teone caMcala taraMgonA vegathI jhabakato caMcala jala-caMdra jovAmAM Avyo nathI ?, zuM teone kSaNavinAzI caMcala vijaLI svapnamAM paNa jovAmAM AvI nathI ? zuM teone pANIno parapoTo kyAMya kalpanA cheDA sudhI sthira jovAmAM Avyo che ? jenA vaDe bhoLA mANaso A puruSanA AyuSyamAM sthiramatine kare che.' he santo ! sat ane asattA vivecakapaNAthI manohara, vidvAnone sadA cAhatI A dhIratA, viveka rahita manavALAnA saMgane cAhatI nathI ja; jo Apa jevA paNa A dhIratAnA sthAna na thAya, to caMdra-kalAno saMvAda ka2nA2I kSINa thatI A bicArI dhIratA kyAM jAya " e pramANe dekhIne ane sAMbhaLIne osarI gaelA zoka-unmAdavALA haLadhara-baladeva kRSNanA zarIrane pelA deva sahita sugaMdhI vastuothI satkAra-saMskAra kare che. eTalAmAM nemijine teno dIkSA-samaya jANyo. A samaye AkAza mArgethI eka vidyAdharane dIkSA ApavA bhagavaMte mokalyA. he rAma ! jinezvara bhagavaMte mane tamArI pAse dIkSA ApavA mokalyo che, mATe A zoka-zalyano tyAga karo ane pravrajyAno svIkAra karo. A pravrajyA ja zokarUpa aMdhakArano nAza karavA mATe apUrva sUrya samAna che. khAro saMsAra-samudra taravA mATe ratnathI bharela nAvaDI sarakhI A pravrajyA che. AvA prakAranuM cAraNamuninA zreSTha vacanAmRtanuM pAna karyuM ane balabhadre kalyANakArI niravagha pravrajyA aMgIkAra karI. temanI pAse cha prakAranAM AvazyakasUtra ane artha bhaNI gayA. vaLI 1-2-3 vagere mAsAdikanI tIvra tapazcaryA ane kaThora cAritra pAlana karavA lAgyA.(50) pAraNAnA divase tuMgiya parvatapara rahelI nagarIomAM jaMgama kalpavRkSa samAna, athavA mUrta cAritranA pariNAma sarakhA praveza karatA hatA. balabhadra muninuM rUpa dekhIne nagarAdikamAM taruNIvarga ati sajjaDa kAmadevanA unmAdamAM vizeSa paravaza banI jAya che. 'balabhadramuni nagaramAM AvelA che' ema strIvarga jANe, eTale potAnAM gharanAM kAryo adhurAM paDatAM mUkIne vastra paNa ardhuM pahereluM, ardhuM hAthamAM pakaDIne, vaLI kammara para paheravAnuM vastra hAthamAM pragaTa pakaDIne, vaLI keTalIka kaMcuka paheryAM vagara game te bIjAM vastra paherIne temanI pAse mArgamAM jovA nIkaLI paDatI hatI. vaLI bIjI stanapAna karAvatI koI strIo bALakane choDIne ane bhUmipara jema tema mUkIne ekadama tene jovA nIkaLI paDatI hatI. vaLI bIjI koI bAlaka sAthe pANI bharavA kUvA para gaI hoya. paNa baLabhadranuM rUpa jovAmAM AkuLa thaelI ghaDAnA kaMThane badale bALakanA kaMThamAM doraDInI gAMTha Ape che.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vaLI koika strI bhikSA ApatI hovA chatAM mukhakamala jovAnI IcchAvALI pAtrane badale apAtramAM ke verAi jAya che, te paNa jANatI nathI. AvuM potAnuM rUpa jovA mATe strIono ayogya vartAva dekhIne baLadevamunie 'pura, nagara, gAma vagerenI aMdara bhikSA mATe na praveza karavo'-tevo niyama karyAM. A baladevamahAmuni amRtanI ja mUrti hoya, tema eka mRgalAnA mAtra parivAravALA vananA madhyabhAgamAM rahelA, tapa tapatA hatA ane kAussagga paNa tyAre ja pAratA hatA ke, mArge koi musAphara ke sArtha Ave to. nAsikAnA agrabhAga para netradraSTi sthApana karIne pracaMDa bhujAdaMDa pragaTa laMbAvIne ghaNebhAge kAussaggamAM rahI dhyAna karatA hatA. samagra lokone temanA para vizvAsa besI gayo. koika jAtismaraNavALo eka mRgalo temanI paryupAsanA karato hato. pharI te mRga temanA pagamAM paDato hato. arthAt munine namaskAra karato hato, temanI cAre bAju ke pAchaLa pAchaLa ghUmato hato, mAtA-pitA ke bhAI mAphaka te munine dekhIne AnaMda pAmato hato. muninuM mukha-kamala jovA mATe capaLa netravALo ubho rahe ke besI jAya. vaLI haMmezA AgaLa cAlatA cAlatA pUcchane uMcuM karI cAlato hato. te mArgethI koI pathika ke sArtha pasAra thAya, to munine jaNAve ane iMgita cihnothI musApharo ane sArthane paNa 'ahiM muni che' tema jaNAve. have eka vakhata eka suthA2-2tha ghaDanAra potAnA parivAra sAthe te vanamAM Avyo ane tyAM paDAva nAkhI lAkaDAM kApI tenAthI gADAM bharato hato. rathakAra pAse haraNa AvIne AdarathI aneka iMgita AkA2 ka2Ine vAraMvAra munine batAve, vaLI muni pAse jAya, vaLI tyAMthI pAcho Ave. have suthAre pUchyuM ke, 'A jaMgalanuM haraNiyuM sArtha vagaranuM ekaluM kema che ?' kema Ava jAva kare che ? AnA iMgita-AkArano 5ramArtha zuM haze ? bArIkIthI sevakoe tapAsa karI kahyu ke, 'muni pAse jAya che, Ave che ane munine bhikSA apAvavAnI icchA rAkhe che.' rathakAre jAte ja tyAM jaine munine vaMdana karIne kahyuM ke, 'he bhagavaMta ! Apa bhikSA grahaNa karavA hamaNAM ja padhAro.' have AgaLa thakAra cAle che, tenI pAchaLa iryAsamitinuM pAlana karatA muni cAle che. temanI pAchaLa pAchaLa tarata kuraMga-haraNiyuM paNa cAlavA lAgyuM. trasa-prANa-rahita pradezamAM jaine muni ubhA rahyA, vikasita netravALo haraNa paNa samIpamAM rahelo che, eTalAmAM hAthamAM bhojana sAthavo, dhRta vagere bhikSA 2thakAra munine vahorAve che. sAdhu potAnuM pAtra laI hAtha laMbAve che. A samaye haraNa paNa harSathI ullAsa pAmela ane jenAM netra harSAzruthI pUrNa thaela che.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 347 e to manamAM ciMtavavA lAgyo ke, mArA svAmI Aje pAraNuM ka2ze. jagatamAM uttama pavitra sattvayukta pAtra, vaLI ativizuddha dravya, sarva guNa ane zraddhA-dhanavALA vidhipUrvaka ane nirlobhatA-udAratAthI zuddhi sAcavanAra sAdhu pratye pUjya-bhAvayukta dAtAra hoya, A cAreno yoga puNyathI ja meLavI zakAya che. A loka ane paralokanAM sukhanI vAMchA vagaranA muni mAtra potAnA saMyamanA nirvAhanI ciMtA karanArA che, rathakAra paNa potAno uttama puNyodaya Aje prakAzita thayo che ke, jaMgalamAM AvA mahAmunine dAna ApavAno mane yoga prApta thayo-ema mAnato ane bhAvato hato. pAse ubho rahela ha2Na munidAna apAtuM dekhI tuSTa thayo ke, ApanAra kevA bhAgyazALI che ke, jemane AvuM supAtra prApta thayuM. huM kevo nirbhAgI ke, dAna pI zakato nathI, ema dAtAranI anumodanA kare che, manamAM harSa pAme che. AzcaryanI vAta-che ke, A traNeno yoga sAthe thayo hoya, tevuM meM kadApi dekhyuM nathI-ema haraNa vicAratuM hatuM. A 2thakA2, muni ane ha2Na traNe suMdara dAnabhAvanA karatA hatA. te samaye AgaLa ardha kApI rAkhela vRkSa ke jenI nIce dAtA 2thakAra, grAhaka munivara ane anumodaka ha2Na traNe ubhA hatA, tyAre aNadhAryAM sakhata vAyaro-vaMToLiyo nikaLyo, jethI teonI upara te vRkSa paDyuM. uttama puNya upArjana karela evA teo traNe pAMcamA devalokamAM uttama vimAnamAM niSpatima samRddhivALA devo thayA. je mATe kaheluM che ke-"pote jAte ka2nA2ne, bIjA pAse karAvanArane tathA zuddha cittathI tenuM anumodana ka2nA2ne, zubha ke azubha kAryamAM sahAya karanArane tatvanA jANakAro samAna phalU kahe che."(77) baladeva muninI kathA pUrNa thai. dayA-pradhAna zAsanamAM ja Atmahita sAdhanAra phaLa meLavanAra thAya che, bIje nahiM, te kahe che jaM taM kayaM purA pUraNeNa aidukkaraM ciraM kAlaM / jai taM dayAvaro iha, kariMtu to saphalayaM huMtaM / / 109 / / pUraNa RSie atiduSkara lAMbA kALanuM pahelA je tapa karyuM, te jo dayApradhAna jinazAsanamAM karyuM hota, to tenuM tapa saphaLatA pAmata. (109) pUraNanI kathA pramANe78. pUraNaSinI ane thamarendra kathA - A bharatakSetramAM vAvaDI, kUvA, devakula AdithI sahita bibhelaka nAmanuM nagara hatuM.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyAM sarvagumavALA pUraNa nAmanA uttama jAtinA kuTuMbI rahetA hatA. tenA gharamAM puSkaLa suvarNa, dhana, dhAnya bharelAM dekhAtAM hatAM. koIka divase te mahAsattvavALo suMdara buddhivALo rAtrInA chellA pahore prAtaH-kALamAM jAgIne vicAravA lAgyo-saMsArathI udvega pAmelA manavALo manohara dharma jAgarikA karavA lAgyo ke, jyAM sudhImAM mArI A samRddhI ociMtI cAlI na jAya, tyAM sudhImAM huM paralokanA kalyANa mATe kaMIka vratano svIkAra karuM.' A pramANe manamAM ciMtavana karIne te jAgyo, eTale sUryodaya thayo, tenI sAthe jaM aMdhakAranAM mojAMo dUra palAyana thaI gayAM, sUryavikAsI kamaLavALAM sarovaro sudha bahalAvavA lAgyAM. cakravAkI ane cakravAka pakSIono rAtrino viyoga dUra thayo ane meLApa thayo. eTale pUraNa zeThe sarva sajjano ane snehIvargane potAnA ghare AmaMtraNa ApI ekaThAM karyAM, sanmAna ApI besArI potAnA jyeSTha pUtrane kahyuM, 'he vatsa ! A vatsala kuTuMba ane gRhavAsa meM lAMbA kALa sudhI pAlana karyuM, have A sarva gharano bhAra atyAre tane samarpaNa karuM chuM. A bhavanuM svarUpa parAdhIna ane nazvara svabhAvavALuM che tethI mAre vratagrahaNa karavuM che. have dAna ApIne praNAmita dIkSA grahaNa karIza. cAra khAnAvALuM sArA pramANayukta evuM pAtra taiyAra karAvarAvyuM. tyArapachI chaThThane pAraNe uparA para chaThTha karIne akhaMDa sattva dhAraNa karI tuSTamAna thaelo te tapa ka2vA lAgyo. pAtranA prathama khAnAmAM je bhikSA paDe che, te dIna, anAtha evA lokone, bIjo bhAga kAgaDAdika pakSIone, trIjo bhAga magaramaccha, zaMkhAdika jaLacara jIvone Ape che ane pAtranA cothA khAnAmAM paDelI bhikSAthI potAnA prANano nirvAha kare che. A pramANe bAra varasa sudhI chaThTha upara chaThThanA utkRSTa tapanuM pAlana karI aMtakAle eka mAsanA upavAsa karI prANono ahiM tyAga karI te caMcAnivAsI camaradeva thayo. asurakumAra devono svAmI navIna parAkramavALo camarendra thayo. avadhijJAnathI dekhyuM, to potAnA mastaka upara Indrane nIrakhyA. je jagatamAM uttama prathama zreSTha saudharma nAmano devaloka tenI sudharma nAmanI sabhAmAM mahAle che, ratnamaya siMhAsana para besI devonuM rAjya pAlana kare che, samagra potAnA parivArane ekaTho karI aneka bhogAMgo bhogave che, ane apsarAo manohara nRtya ke che, tene dekhyA kare che. have tevI sthitimAM te saudharmaIndrane dekhI pracaMDa mativALo Aveza lAvIne dhamadhama karato krodhathI pUchavA lAgyo-'are ! mArA mastaka upara besanAra evo vaLI kayo duraMta lakSaNavALo che ? eTale camarendra camara caMcAdhipati udbhaTa bhRkaTI caDAvI, bhAlatala
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 349 bhayaMkara banAvI barADA pADavA lAgyo ke, 'manamAM zAzvata bhAva karanAra vaLI koNa che ? je koi tema ka2ze, te vinAsa pAmaze, graha-samudAya, gaMdharvAdikamAM evo koi paNa eke ya nathI ke, je jyAre huM cAlato houM, tyAre mArI sanmukha eka kSaNa AvI zake. haMkAra karato te AyudhazAlAmAM gayo ane hastatalamAM bhuMgaLa-daMDa laine teNe UMco dhAraNa karyo, jema yuddha karavA yuvarAja jAya, tema roSAyamAna thaelo te zakraIndra para cAlyo. have te samaye mahAvIra bhagavaMte suMsumAra purImAM kAussagga karIne ekarAtrikI pratimA dhAraNa karIne rahelA hatA. temanA pAdapIThAgramAM namaskAra karyo. ane vinaMti karavA lAgyo ke, 'he svAmi ! tamArA prabhAvathI hamaNAM zakrendrane mArAthI haNAelA pratApavALo karajo, tenI tejolakSmI nAza karavAmAM Apa sahAya Apazo ane mArI tarapha kRpA najara rAkhazo.' A pramANe bhagavaMtanI nizrA laine caMcAdhipa potAnA parivAra ane sainya sAthe cAlelo. potAnuM divya zarIra vadhArIne lAkha pramANa-guNuM karyuM. atidurdhara evA pAdatalathI evo prahAra karyAM ke, jethI uMcA DuMgaronAM zikharo gabaDavA lAgyAM, vaLI AkAza bhedAi jAya, tevA kSobhavALA zabdo AkAzamAM karI upara uDavAnI krIDA karavA lAgyo. pRthvI para kuMbhAranA cakranI jema upara caDIne pharI pharIne bhramaNa karavA lAgyo, traNe bhuvananA loko cittamAM camatkAra pAmyA ane dizA tarapha avalokana karavA lAgyA. te samaye traNe bhuvanamAM Akaro saMkSobha uchaLyo, hAthIonA zabdono guMjA2va sarakho garjArava sAMbhaLIne hAthIo potAnA AlAnastaMbhane bhAMgIne nAsa-bhAga karavA lAgyA, keLavAelA azvo potAnuM sthAna choDIne dUra dUra doDavA lAgyA. AkAza baheruM banI gayuM, nagaranA samagra lokonAM mukho gabharAmaNathI ciMtA-vyagra banI gayAM. parvata-guphAmAM kesarisiMho evA kSobha pAmI gayA ke, bahAra nIkaLavAno mArga meLavI zakatA nathI.(13) kanaka parvata vindhya parvatanA madhya bhAgamAMthI atiUMce evA seMkaDo zikharone pracaMDa bhuMgaLa daMDathI toDI nAkhe che, himaparvata kailAsa parvatanA agrabhAgane caraNathI caMpAvI upara caDe che. mahAmegha sarakho sajjaDa hAtha ThokavAthI uchaLela nAda dUra sudhI saMbhaLAya che. pRthvI paranAM vRkSo nirupama pAdanA veganA pavanathI bhAMgI jAya che. tejasvI tArA-samUha mastaka para jANe puSponA utkara(DhagalA) karyA hoya, tema zobhatA hatA, vRkSa:sthaLanI pITha para jANe uttama jAtivRMta motI hoya, tema tArAo zobhatA hatA. vizALa keDa bhAgamAM jANe maNinI ghugharIonI jema te zobhatA hatA. paga sudhI pahoMce tevA vastramAM maNinI mALAjema tArAo page zobhatA hAtA, mUrtimAna sumeru sarakhA vizAla evA te devane varNavavA koNa samartha che ? be kAnamAM caMdra ane sUrya kuMDalo
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jevA zobhatA hatA, gaMgAnadI jevA bhAlatamAM sArI karela sukhaDanuM tilaka, tAragaNano teja-samUha jANe mastaka para puSpono samUha hoya, tema zobhato hato. ativizALa meghanI paMktio jANe manohara vastra zaNagAra sajyo na hoya, jANe koI nAgakumAra deva kAmAMdha banIne devAMganA pAse kema jato na hoya ? tema AkAzamAM zobhato hato. cAlatA meruparvata sarakho te deva dUra dUra svargamAM saudharma devalokane daMDa ThokIne khaDahaDa zabda karatA pADI nAMkhyA. apsarAo tyAM ubhelA vAhanamAM besI dareka dizAmAM bhAgavA lAgI. keTalIka to potAnA bhartArane gaLe vaLagIne " amAruM rakSaNa karo, bacAvo " ema bolatI hatI. te samaye tenAthI trAsa pAmelA keTalAka devatAo koi prakAre dhIratAnuM avalaMbana karIne moTA pattharo, bhAlAMo ane bIjAM hathiyArothI tenI pUMTha pakaDIne tenA upara pheMkavA lAgyA. vaLI bIjAo hajAronI saMkhyAmAM bANa choDavA lAgyA, gadA, ghaNa, taravAra vagere tene zarIra para lAgatA nathI. teo paNa bhuMgaLadaMDanA prahAranA bhayathI tyAMthI palAyana thAya che, maMtrIdevatA maMtraNA kare che, yama daMDane paNa khaMDita kare che. hAthamAM bhAlAM laIne sahu najIkamAMthI nAsI gayA. moTA kolAhalanA mukhara zabdo vAraMvAra sAMbhaLIne devasainya durgakillAmAM pesI gayuM. Indra mahArAjAnA ratnasamUhanA bhaMDArane A lUMTI jaze, airAvaNa hAthIne prahAra vAgavAthI nAsavA lAgyo, tethI nAsavA kayA kAraNe lAgyo, te koI prakAre na jANI zakAyuM. ema karatAM karatAM camara tyAM sudhI AvI pahoMcyo ke, jyAM AgaLa apUrva apaccharAonAM nATako akhkhalita cAlI rahelAM hatAM ane saudharmAdhipati jAte sudharmA sabhAmAM besIne AkarSita cittathI nihALatA hatA. te samaye camarendra tenA dvAra pradezamAM traNa vakhata pracaMDa daMDa Thokyo; eTale zaMkAthI zaMkita thaelA indranA hRdayamAM kSobha thayo. atitivra kopAgni vaza thaelA Indra mahArAjAe tene dekhyo ane lalATamAM jeNe bhRkuTInI bhayaMkara racanA karI che, evA indra kahevA lAgyA ke, "kono kALa pAkI gayo che ke, AvI buddhi calAvI ? jANyA pachI indra bolyA ke, "are mUDha ! ativakra camarA ! teM AtmaghAta karavAnI ramata karI che, jethI niH zaMkapaNe ahiM Avyo." eTale camarendra bolavA lAgyo ke, "mArA mastaka upara caDI beTho che, paraMtu A pracaMDa daMDane tuM kema dekhato nathI ? paraMtu zakranA tejane sahana na karato camara zUnya manavALo ane nisteja banI gayo. karuNApUrNa bolavA lAgyo, paNa nIkaLI zakato nathI. ciMtA karavA lAgyo, abhimAna cAlyuM gayuM, dareka dizAmAM jovA lAgyo, nAsI javAnI ceSTA
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 351 karavAmAM pravartavA lAgyo. te kSaNe indra te kSaNe indra te bhayaMkara camarAne kahevA lAgyA. 'he camarA ! tuM ahiM maravA kema Avyo ? A nRtya-nATakano raMga cAlI rahelo che, devAMganAono nATya krama cAlI rahelo che, temAM vikSepa nAkhIne raMgamAM bhaMga kema karyo ? kriDAne malina karI nAkhI.' Ama zakre kahyuM, eTale kaMpatA ane paDI jatA za2I2vALo te tyAMthI nAsavA lAgyo. haju thoDeka sudhImAM pahoMcyo, eTale zakre potAnA pracaMDa vajrA daMDanuM smaraNa pAchaLa doDAvavA mATe karyuM. eTale mahA udbhaTa vibhAgayukta vajra IndranA hAthamAM AvI pahoMcyuM. eTale niHzaMkapaNe indre tenI pAchaLa choDyuM. bhayaMkara seMkaDo jvAlA-sahita, dekhatAM ja kSaya karanAra, atizaya tejasvI, jemAMthI aneka taNakhA nIkaLI rahelA che, taDa taDa evA vizALa zabda karatuM, te camaranI pAchaLa pAchaLa parvatono saMhAra karatAM karatAM AgaLa cAlyuM. indra vicAre che ke, 'tenAmAM kaI zakti che, A to koika RSi-mahAtmAno prabhAva che, eTalAmAM suMsumAra nagaramAM mahAvIra bhagavaMtane dekhyA, temanI nizrAmAM jAya che. A temano prabhAva che, jeTalAmAM atidurdhara vajra tIrthanAthanI najIka jAya che. te vakhate vajrane bhagavaMta pAse jatuM dekhI vicAryuM ke, 'mAruM jIvita haNAI gayuM, A to bhagavaMtane pIDA thaze, have atyAre huM zuM karuM ? A to aNadhArI Apatti AvI. (25) to kalpAMta kALanA agni sarakhuM jvAlAonI zreNIthI bharapUra vijaLI samAna vajra haju bhagavaMtanI pAse pahoMcyu nathI. te pahoMce te pahelAM bhagavaMtanI pAsethI pAchuM grahaNa karavA mATe Indra mahArAjA niHzaMka banI jAte ja te kSaNe svahaste levA mATe doDyA. A vajra mANasane mArI nAkhe, vaLI devatAnA zarIrane ekadama taddana phADI nAkhe. haju so dhA2vALuM vajra Indre potAnA hastatalamAM pakaDI lIdhuM nathI. vajra pAchaLa mUkela che, te kA2Ne bhaya vihvala bhramita mana ane dhrUjatA zarIravALA camare hajAra ulkA sarakhuM pragaTa taNakhA uDADatuM vajra najIkamAM AvatuM dekhyuM. tenI pAchaLa jyAre indra vajra pakaDavA AvatA hatA, tyAre AkAzalakSmI kevI zobhatI hatI. jANe AkAzamAM ratno jaDelAM hoya, tevI ratnAvali mAphaka jaNAtI hatI. camaranI pAchaLa vajra jatuM hatuM ane jhaLahaLatI tejolakSmI camaranI pAse pahoMcI na hatI. mAtra cAra aMzula dUra hatuM, tyAre zakre jAte ja hAthathI pakaDI lIdhuM. tejakiraNa mAtra zarIra nAnuM banAvIne camara prabhunA paganI aMdara adRzya thai gayo. prabhunAM zaraNe gayo, eTale zakre camarane choDI dIdho. manamAM ahaMkAra, zarIra para suMdara zaNagAra mastaka para muguTa dhAraNa karanAra indra pRthvIno sparza thAya, tema bhagavaMtane namana karIne khamAve che.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3para prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vaLI camarAne kahe che ke, "prabhunuM zaraNa aMgIkAra karyuM, tethI meM tane abhaya ApeluM che, mATe bahAra nIkaLa, huM tane choDI dauM chuM." have svAmInA caraNa-kamaLanI sevAmAM tatpara rahI bhoga-sukha bhogavaje. Indra svAmInA caraNamAM praNAma karIne saudharmakalpamAM gayo. cakora amara caMpA nAmanI potAnI nagarImAM gayo. tyAM apsarAdika parivArane ANe che. ghaNA ja pramoda sahita prasanna manavALo susumAra nagarImAM bhagavaMtanI AgaLa Adara-sahita navarasavALo nAstrAraMbha kare che. sAraMgI dhAraNa karIne tenA suMdara Aroha-avaroha karI saMgIta bahalAvyuM. vINA vaLI madhura guMjArava sarakho zabda karavA lAgI. zabda karanAra mRdaMga, vaLI be hAthanI tALIonA tAla, moTo zabda karanAra paDato dharaNa karIne vagADatA hatA, ane vAjiMtranA tAla sAthe nRtya karatA hatA. tema ja nRtyamAM aMganA hAvabhAva suMdara rIte karatA hatA, nATakanA sUtradhAra pote ja rahetA hatA. Ama camarendra manohara bhAvanA sahita bhagavaMtanI bhakti karI. tyAra pachI potAnI camacaMcA nagarImAM pahoMcIne tyAM paNa arcana nRtyanATaka karI harSita thai puSpavRSTi choDI. samaya thayo, eTale vIrajinezvare paNa kAussagna pAryo ane jaMgama kalpavRkSa sarakhA te pRthvImaMDaLamAM vicaravA lAgyA.(32) A pramANe pUraNaRSi sarvajJa zAsana-bahAra ane adayALu hovAthI ghaNuM ja tapa karanAra hovA chatA tapasyAnA pramANamAM anurUpa phala na meLavavAnA kAraNe tenuM tapa aphaLa gayuM. sarvajJanA zAsanamAM rahelo kadAcit kAraNasara apavAda sevana karanAra hoya ane potAnI zakti gopavyA sivAya alpa paNa tapasyA kare, to te saphaLa ja thAya che, te kahe kAraNanIyAvAsI, suThuyalaM ujjameNa jaiyavvaM / jaha te saMgamatherA, sapADiherA tayA AsI ||110 / / egaMtaniyAvAsI, ghara-saraNAIsu jai mamattaM pi| kaha na paDihatiM kali-kalusa-dosAma AvAe ||111 / / vi vatta nIve, to ghara-saraLa-tti-saMpA. avi kattiA ya taM taha, paDiA assaMjayANa pahe ||112 / /
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 353 thovoM vi gihi-pasaMgo, jaiNo suddhassa pNkmaavhii| jaha soM vArattarisI, hasio pajjoanaravaiNA ||113 / / jaMghAbala kSINa thavAnA kAraNe, agara rogAdika avasthAmAM eka sthaLamAM rahenAra munie zAstramAM kahela jayaNA AdinA udyama karavAno atizaya yatna karavo. jema ke, saMgama nAmanA vRddhasAdhu 99mI gAthAmAM kahI gayA che, te vRddhAvasthAmAM eka sthaLe rahevA chatAM doSa na lAge ane potAnI zakti anusAra saMyama-jayaNAmAM sAvadhAnI rAkhatA hatA; jethI temanA guNothI prabhAvita thaela devatA temanuM niraMtara prAtihArya karato hato. eTale ke devatA jenI sAnidhyamAM rahetA hatA, tevA te atizayavALA thayA. tema bIjAe paNa sakAraNa prayatna karavo. (110) viparItamAM doSa kahe che vRddhAvasthA, roga Adi kAraNa sivAya nitya eka sthAne paDI rahenAra avasagnapAsatkAdika muni makAnanI nIka, chAparAnA naLiyAM caLAvavAM, tenI ciMtAmAM athavA badhujana, bhaktajananA mamatvamAM paDavAthI tenA kAraNe kajiyA, TaMTA, kleza, krodhAdi doSa tenI jhaMjhaTamAM paDanAro kema na thAya ? "huM Ano mAlika chuM' tema karatAM tevAM kAryo jAte ja karavAM kema na maMDI paDe ? arthAt tema karatAM sAdhupaNAthI patana pAme. (111) chakAyanA jIvonI virAdhanA karyA vagara gharanI vADa, nIka karAvavI, samarAvavuM vagere banI zakatAM nathI, bIjAnI pAse karAvatAM paNa jIva-virAdhanA vagara te samarAvI zakAtuM nathI; tethI asaMyamamAM paDelA teo sAdhunA mArgathI cUkelA hovAthI paramArthathI to te gRhastha ja che. kAraNa ke gRhasthanuM kArya karanAra hovAthI teno veza, tene guNa karanAra thato nathI. (112) sAdhune mAtra gRhakAryo ja doSa karanAra thAya che, tema nahi, paraMtu thoDo paNa gRhasthano prasaMga-paricaya zuddhasAdhune pAparUpa kAdavathI lapeTanAra thAya che, te kahe che. jema ke, pradyotarAjAe vAratraka muninuM hAsya karyuM, te pramANe bIjA munio jeo gRhasthanA saMbaMdhamAM vadhAre AvI jAya, to cAritra malina thAya che ane bIjAone hAsyapAtra bane che. vAratraka muninuM kathAnaka A pramANe che79. vAtrakamuninI kathA - caMpA nAmanI mahAnagarImAM prajAnA svAmi mitraprabha nAmanA rAjA hatA. tene atizaya prema dhAraNa karanAra dhAraNI nAmanI mukha paTTarANI hatI. vaLI tyAM dhanamitra nAmano sArthavAha ane tene dhanazrI nAmanI patnI hatI. koika zubha divase tene putra janmyo ane tenuM sujAta evuM nAma sthApana karyuM niSkalaMka samagra kalA-samUhanA krIDAgRha sarakhA yauvanamAM
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda samudrajaLamAM jema lahero tema tene lAvaNya pragaTa thayuM. jenA rUpane joine kAmadeva parAbhava pAmavAthI lajjAthI nakkI mahAdevanA trIjA locanAgnimAM paDI baLI gayo. tenAM netronI zobhA suMdara hatI. tenI nAsikAnI dAMDI sarakhI bIjA koinI na hatI. kapola ane hoThanI mudrA-dekhAva koI apUrva hatA. vizALa bhAlasthala, kAnanI racanA koi apUrva hatI. mukhanI zobhA caMdranA sarakhI AlAdaka ane zarIranI manoharatA avarNanIya hatI. te samaye caMpAnagarInI taruNIo mane dareka gharamAM Aja vyApAra-pravRtti cAlatI hatI ke, sujAta Ama kaheto hato, Aje teNe Avo suMdara zRMgAra paheryo hato. AvA veSathI sajja thayo. tyAM AgaLa dharmaghoSa nAmanA zreSTha amAtya hatA. tene prANapriya evI priyaMgu nAmanI patnI hatI. sujAtanA uttama guNo ane atirUpanI rekhA, saubhAgya vagere dekhavAnI abhilASA karatI hatI. gavAkSamAM ubhI rahelI hatI, tyAre te koI vakhata jovAmAM Avyo. tyArapachI tenI sarva zokyo tenA viSe anurAgavALI banI ekaThA thai tenI prazaMsA karavA lAgI ke, kAmadeva sarakhA A jeno vallabha thaze, te yuvatI kharekhara dhanya banaze." koI vakhata ekAMta maLatAM teo sujAta sarakhAM vastrAbhUSaNa paherI priyaMgu patnInA aMtaHpuramAM teno abhinaya karatI hatI. A pramANe vilAsa-pUrvaka te cAle che, Ama bole che, A pramANe netronA kaTAkSa kare che, AvA bhAvanI racanA karI hAsya kare che. " he sakhi ! teM Avo sujAta dekhyo ? maMtrI aNadhAryo AvI pahoMcyo ane ekAMtamAM bAraNAnA chidramAMthI jeTalAmAM dekhe che, to patnIone sujAtano hAvabhAva karatI dekhI. kuvikalponI kalpanA karavAthI chetarAela kapALamAM bhrakuTI caDAvIne maMtrI ciMtavavA lAgyo ke, "A aMtaHpuranI mArI patnIo duSTa zIlavALI banI gaI che. bIjAnA premamAM paravaza banelA mAnasavALI A sArthavAhanA aMtara-hRdaya sudhI pahoMcelI che, to temanA premanA mUlarUpa sujAtane ja avazya huM mArI nAkhIza. nakkI lajjAmukta banelI A mArI patnIone teNe ja ThagelI che, ema potAne patnIoe nathI jANelo, tevI rIte tyAMthI guptapaNe adRzya thaI ciMtavavA lAgyo, te dhUrtanAM potAnA kAryo saphaLa thAya che ke, "suraMganI dhULa mAphaka jeno roSa pragaTa thato nathI, huM jo tene jAte mArI nAkhIza, to lokomAM kalaMkita banIza. to mArI buddhino upayoga karIne kaMIka khoTo lakhapatra lakhAvIne mitraprabhane te dekhADaze ane kaheze ke, "he deva ! A tamArA zatrurAjAe cara-jAsusa puruSo sAthe sujAtano gupta lekha mohyo che.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 355 rAjAe jAte lekha hAthamAM lai vAMcyo ke, "A sujAtane avazya tamAre mArI nAkhavo. A kArya siddha thaze, to huM kroDa suvarNanA sikkA ApIza." A jANIne rAjA tIvra kopavALo banyo ane vicAravA lAgyo ke, "pragaTa vadha karavAmAM nagaramAM kSobha thaze, tene mAravAno A sAro upAya che ke, najIkanA nagaramAM caMdradhvaja rAjA mArA mitra che. A kArya mATe huM tenI pAse kumArane mokaluM. te ekadama A kArya guptalekha vAMcIne sArI rIte karaze, mitraprabhe A pramANe te kArya karyuM ane sujAta paNa caMdradhvaja pAse pahoMcyo. mitrano lekha vAMcIne vicAryuM ke, "AvI AkRtivALAmAM rAjaviruddha kArya karyAno saMbhava nathI.(25) je mATe kaheluM che ke "hAtha, paga, kAna, nAsikA, dAMta hoTha pramANe puruSo madhyamathI madhyama AcAravALA, viSama-vAMkAthI vAMkA AcAravALA samathI sArA AcAravALA hoya che. AnA guNone na sahana karanAra koi IrSAlue AnA saMbaMdhI tApa utpanna karanAra khoTI vAta kahelI jaNAya che; jethI tene Avo buddhi-viparyAsa utpanna thayo jaNAya che. tenI AjJA hovA chatAM paNa tenA mRtyu mATe mAro abhiprAya thato nathI. kayo samaju puruSa maNimaya anupama pratimAne khaMDita kare ? "durjano potAnI meLe ja anucita kArya karavA taiyAra thAya, madhyama puruSo bIjAonI preraNAthI ane sajjano te kadApi paNa anucita kAryamAM pravartatA nathI." have bIjA divase caMdradhvaja rAjAe te lekha sujAtakumArane ekAMtamAM vaMcAvyo, kumAre kahyuM ke, "teno Adeza kema karatA nathI ? nIla varNavALI taravAranI dhArAthI huM haNavA yogya chuM, to tamo temAM vilaMba kema karo cho ? caMdradhvaja rAjAe pratyuttara Apyo ke, evuM vagara vicAreluM kArya to atipApI jana ja kare. to mArA gharanI aMdara tuM gupta zaMkA rahitapaNe vAsa kara. vaLI caMdrayazA nAmanI mArI bhaginI sAthe tuM lagna kara, te pramANe lagna karI tenI sAthe bhogo bhogavato hato, tyAre atizaya snehAdhIna banelI evI caMdrayazAne duSTa kuSTharoga utpanna thayo. navIna AmralatA upara maMjarI (mora) lAgI gayo che ane haju suMdara phaLa utpanna thavAno samaya pAkI gayo che, eTalAmAM to mULamAMthI khavAine A zA kAraNe A pramANe sukAI jAya che ? mArA vacanathI A prANapriyAe jinadharma dhAraNa karyo, eTalAmAM to A kuSTharogavALI thaI. yamarAjAe Ane paNa na choDI ! "sapuruSo eka vakhata svIkAra karyA pachI teno tyAga karatA nathI, candra kalaMkano ane samudra vaDavAnalano tyAga karato nathI.' niraMtara rogavALA tenA aMganA doSathI kumAra paNa te kuSTha rogavALo thayo. candrayazAnA manamAM vairAgya utpanna thayo. arere ! huM kevI nirbhAgiNI chuM ke, mArA duSTa koDharoganA doSathI jinadharmanuM
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dAna karI divya upakAra karanAra evA sujAtane paNa huM atyaMta dUSita karanAra thai chuM." potAnA jIvita upara paNa vairAgya vahana karatI anazana karI, prANatyAga karI paralokanI sAdhanA karuM." teNe anazana aMgIkAra karyuM. sujAte tene barAbara aMtima sAdhanA karAvI. te mRtyu pAmI deva thayo, potAno Agalo bhava dekhe che. temAM sujAtane mitra pratye marAvavA mokalyo hato, je pramANe mane jinadharma Apyo, mane paNa sajjaDa asAdhya koDha roga thayo hato. te navIna deve nIce AvI sujAtanuM caritra kahyuM. potAnA baMdhu caMdradhvajane dharmano prabhAva kevo che ? te prakAzita karI samajAvyo ane svarga tema ja mokSa ApanAra evA jinadharmane viSe tene sthApana karyo. matrInuM duzcaritra A pramANe kahyuM, tema ja sujAtanuM kula kevuM uttama che, te paNa jaNAvyuM. sujAtane caMpA nagarIe lai jaI bahAranA udyAnamAM sthApana karIne caMpAnagarInA lokono vadha karavA mATe nagarI upara mahAzilA vidurthI. eTale nagaralokomAM moTo kolAhala utpanna thayo. eTale mitraprabha rAjA bhIMjAelAM zveta vastro paherI hAthamAM dhUpano kaDacho dhAraNa karI nAgariko sahita vinaMti karavA lAgyo ke, "deva ho ke dAnava je koI paNa mArA upara kopa karavAnuM kAraNa pratyakSa thaine pragaTa karo, huM ghaNo vicAra karuM chuM to paNa mane aparAdha yAda Avato nathI. ajANapaNAmAM mArAthI koI tevuM kArya banI gayuM hoya, to huM tenI kSamA mAguM chuM, eTale AkAzamAM rahIne te deva kahevA lAgyo ke- " are ! lAja-maryAdA vagaranA anArya ! te samaye sarvathA niraparAdhIne duSTa dharmaghoSa pradhAnanA khoTA lekhapatrathI marAvIne te duSTa pAriSTha ! atyAre te vAta tuM sarvathA bhUlI jAya che ?(50) jo tenI pAse jai khamAvI ene prasanna karIne tArA bhavanamAM Adara-satkAra pUrvaka lAve, to ja A mahAzilA pADavAnA bhayathI mukta thavAno che, nahiMtara AkhA nagaranA loko ane aMtaHpurIo sahita tane haNI nAkhIza.' rAjAe pUchyuM ke, "te kayAM che ? to kahyuM ke, ahIM bahAranA udyAnamAM che tyArapachI parivAra sahita tyAM jaI tene khamAvIne hAthInI khAMdha upara besADI prayatnapUrvaka Adara karIne nagaramAM lAvyo. deve tyArapachI zilAne saMharI lIdhI ane te potAnA sthAnake pahoMcI gayo. maMtrIne mArI nAkhato hato, paraMtu sujAte tene bacAvyo. prathama jenA upara upakAra karyo hoya ane jyAre te badalo vALavA pratyupakAra karato hoya, tyAre paNa cittamAM lajjA utpanna thAya che, to pachI jeNe apakAra karyo hoya ane tenA para upakAra thAya, te to mRtyuthI paNa adhika duHkha karanAra thAya che. te maMtrIne dezanikAla karyo, eTale ghaNA dUra dezAvaramAM pahoMcyo.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 3pa. vairAgya-pAmelA te maMtrIe sthavira munio pAse pravajyA aMgIkAra karI. anukrame grahaNa-Asevana zikSAo laI sUtra-artha jANakAra gItArtha banyo. eka samaye vihAra karatAM karatAM guNavAna evA te muni jyAM abhayasena rAjA che, evA vAtraka nAmanA nagaramAM pahoMcyA. tyAM sajjana citravALo satyavAdI vAtraka nAmano amAtya hato. dharmaghoSa muni vicaratA vacaratA tene ghare vahoravA padhAryA. dhRta ane sAkara-mizrita kSIranuM pAtra upADIne gRhiNI vahorAvatI hatI, tyAre bhUmi para nIce eka bindu paDyuM. dharmaghoSa sAdhu nIce verAelAno doSa jANI kSIra vahoryA vagara cAlyA gayA. bArImAM ubhelA te amAtya dekhyuM. teNe vicAryuM ke, munie A khIra kema na grahaNa karI ? eTalAmAM bhUmi para paDelA kSIranA bindumAM mAkhIo tene cATavA lAgI. mAkhIone pakaDavA gharanI gIrolI AvI, gIrolIne pakaDavA tenI pAchaLa kAcaMDo Avyo. gharano kUtaro tenI sAthe kaThora nakha ane dADhAnA prahAra karI laDavA lAgyo. te kUtarAnA svAmIo paraspara laDavA lAgyA. temAM moTI takarAro ane mArAmArI jAmI. tyAre vAratrakarmatrIe vicAra karyo ke, A ja kAraNathI te maharSie khIra na vahorI. ahoho ! A dharma atimanohara che, traNe jagatamAM jinadharma jayavaMto varte che. ema vicAratAM vairAgya pAmyo. atizubha adhyavasAyavALA tene potAnI jAti yAda AvI. arthAt jAtismaraNa jJAna pAmyo. sArI rIte bodha pAmelo svayaMbuddha thai niravadya pravrajyA aMgIkAra karI. devatAe sarva saMyamanAM upakaraNa ane veSa Apyo. gItArtha evA te muni vihAra karatAM karatAM susumAra nagare pahoMcyA. tyAM jeno kIrtisamUha dareka sthaLe vistAra pAmelo che, evo dhuMdhumAra nAmano rAjA hato. tene atisvarUpavAna aMgAravatI nAmanI putrI hatI. jinezvara bhagavaMtanA kahelA dharma, adharma padArthanI jANakAra ane abhyAsI zrAvikA banI. jIvAdika nava padArthonA vistAra ane paramArthanA suMdara vicAramAM nipuNa evI teNe eka vakhata nAstikavAdI parivrAjikAne vAdamAM parSadAmAM harAvI, eTale te aMgAravatI upara dveSa rAkhavA lAgI. te pravrAjikA vicAravA lAgI ke, "A aMgAravatIne mAre nakkI aneka zokyovALA pati sAthe paraNAvIne virahAgninuM mahAduHkha bhogave tema saMkaTamAM pADavI. tyArapachI tenuM rekhAyukta Abehuba rUpa eka pATiyAmAM citarAvI ujjaNI nagarImAM pradyotarAjAne bheTa karyu." rAjAe pUchayuM, tyAre dhuMdhumAra rAjAnI aMgAravatI putrInuM A rUpa che. deve yuvatonA rUpanI sImA AvI gai hoya, tevuM rUpa karyuM che. arthAt AnA karatAM caDiyAtuM bIjuM rUpa
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda saMbhavI zake nahI. pradyotarAjA rUpa dekhIne tenA pratye atianurAga ane kAmAdhIna cittavRttivALo thayo, tethI pradyote susumAra nagare dhuMdhumAra rAjA pAse dUta mokalyo. dUte AvIne pradyota mATe tenI putrInI mAgaNI karI. ahaMkArathI te rAjA Apato nathI, dUtano tiraskAra karyo. bamaNI rIte apamAnita thaelA dUte ujjaiNIe AvI pradyota rAjAnI AgaLa banelo vRtAnta nivedana karyo. tyArapachI atikrodhita thaelA cittavALo te rAjA sarva sainya-parivAra sahita tyAM pahoMcyo ane nagarane sajjaDa gherIne bahAra paDAva nAkhyo. dhuMdhumAra rAjA pAse balasAmagrI pUrI na hovA chatAM raNasaMgrAma karavAnA nizcala manavALo nagaranI aMdara killAmAM praveza karI dAkhala thAya che, tyAre te nagaranI aMdara vAtraka maharSi vicaratA hatA. ane nAgadevatAnA maMdiramAM dhyAna karavAnA manavALA rahelA hatA. nagaranI cAre bAju ghero ghAlelo hovAthI lokonI avara-javara baMdha thavAthI pIDA pAmelo dhuMdhumAra rAjA nimittiyAne pUchavA lAgyo ke, "huM bhayabhIta banyo chuM, to palAyana thai jAuM ? cauTAnA aMdaranA pradezamAM jyAM nimittiyo nimitta joto hato, tyAre tyAM keTalAka bALakone ramata ramatA joyA. | nimitta grahaNa karavA pUratAM te bALakone trAsa pamADavA lAgyo. jyAre bALakone meM bIvarAvyA, tyAre vAratraka munie tene nirbhaya karyA. prApta thaelA nimittavALo nimittiyo rAjAne kahe che ke-'tamAro vijaya che. tyArapachI zuddha lagnabaLa meLavIne hathiyAro sajja karI, kavaca paherI, nagaranA daravAjA ughADIne bhojana kAryamAM vyagra banelA praghota rAjAne dhuMdhumAra rAjA pakaDI bAMdhIne laI gayA. te mATe kahevuM che ke "viSayAdhIna indriyagaNanI laMpaTatA te mahAApatto pamADanAra vA koi apUrva doSanuM sthAna che ke, je nyAya-nItipUrNa pratiSThA-kIrti meLavelI hoya, teno kSaNamAM aMta ANe che. uparAMta be-AbarU banAve che, akAryAcaraNa karavAmAM matino durupayoga ke che, durjano sAthe snehanI vRddhi karAve che, vivekanI adhikatA hoya, teno paNa nAza karAve che. tene nagaramAM praveza karAvIne tema ja poLanA daravAjA baMdha karAvIne, tenA samagra hAthI, ghoDA, ratha ane bhaMDAra grahaNa karI lIdhA. vaLI tene kahyuM ke, "meru parvata samAna tAro garva kyAM gayo ? nirvANanagara tarapha kheMcAela tAro pauruSavAda hato, te paNa zuM gayo ? have atyAre huM tane zuM karuM ?" "tamane je manane abhipreta hoya, te karo. atyAre jo tamo kaMI nahi karazo, to pAchaLathI tamArA manamAM khaTako rahI jaze." eTale dhuMdhumAre kahyuM ke, "he rAjan ! tame Ama na bolazo.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 359 alpasenA-parivA2vALo huM tamArI AgaLa kai gaNatarImAM gaNAuM ? bhale tame atyAre viSamadazAmAM AvI paDyA cho. chatAM tamArA sarakhA bIjA koI nathI. 'bhale sUrya jaLanI aMdara pratibiMbita thaelo hoya, to paNa te dekhI zakAto nathI' koI tevA divasoke, rAhunA prabhAva-yoge haNAelI prabhAvALo sUrya thAya, paraMtu kSaNavAramAM te sUrya adhikatara dIpato nathI ? to huM tamAruM aniSTa Icchato nathI, tamo sadA AnaMda-maMgala sukha bhogavanArA thAva. zRMgAranI nIka samAna evI aMgAvatInI sAthe he rAjan ! tame lagna karo. ghaNA moTA satkAra temaja mahAvibhUtithI vivAha-mahotsava karyo, nagara-daravAjA khullA karIne tyAM ja tene rokavAno prabaMdha karAvyo, eTale tyAM rahyo. ghoDA, hAthI, 2tha vagere je kaMi paNa lUMTI lIdhuM hatuM, te samagra pAchuM arpaNa karyuM ne te sivAya bIjuM paNa satkAra karIne ghaNuM ApyuM. baMneno sneha paraspara atisaya thayo. tyAre koi vakhata pradyote ekAMtamAM aMgAravatIne pUchyuM ke, 'alpa sainyavALA tArA pitAe ghaNA sainyavALA evA mane kevI rIte parAbhava Apyo ? tyAre aMgAravatIe teno paramArtha kahyo ke, AgaLa bALakone bhaya pamADyA hatA, vAratraka munie nirbhayatA jaNAvI hatI, te nimittayoge nimittiyAe mArA pitAne vijaya kahelo hato, mahARSi-munionAM vacana phe2phAra thatAM nathI-arthAt sAcAM ja paDe che. kadAca merunI cUlA kaMpAyamAna thAya, pazcimadizAmAM sUryano udaya thAya, bIjA prayojanathI kadAca bolAyuM hoya, to paNa muninuM vacana anyathA thatuM nathI. laukika RSionI vANI to jevo jevo padArtha tevo tevo artha kahe che, jyAre lokottara sAdhuonI vANI to yathArtha ja hoya che. A sAMbhaLIne pradyota rAjA prAtaHkALe vAratrakamuni pAse jaIne hAsya karato A pramANe kahevA lAgyo, (100) 'moTAM nimitta kahenAra evA tamArA caraNamAM praNAma karuM chuM prANano nAza karavA mATe ekadama taiyA2 thaelA evA rAjAne maraNathI rokanAra evA vAratraka munine namaskAra thAo.' pote upayoga mUkyo ane bALakone bIvarAvatA hatA, tyAre abhaya kaheluM hatu-e potAno anupayoga jANyo, to te vA2traka maharSi te vAtanI AlocanA ane gA~ karavA lAgyA. arere ! A mAro moTo pramAda thai gayo ke je aprakAzita rAkhavAnA badale A vAta meM prakAzita karI, A kAraNe huM pradyota rAjAno paNa A pramANe upahAsa-pAtra banyo. (103)
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vAratraka muninI kathA pUrNa thai. (113) sAmAnyathI gRhastha viSayaka prasaMga pADavAno doSa jaNAvyo. have yuvatI-viSayaka saMbaMdha karavAno doSa kahe che sabbhAvo vIsanno, neho raivaiyaro a juvaijaNe / sayaNa-ghara-saMpasAro, tava - sIlavayAiM pheDijjA / / 114 / / joisa-nimitta-aksvara-kouAesa-bhUikammehiM / karaNANumoaNAhi a, sAhussa tava kkhao hoI / / 115 / / jaha jaha kIrai saMgo, taha taha pasaroM khaNe khaNe hoi / thovo vi hoi bahuo, na ya lahai dhiiM niruMbhaMto / / 116 / / jo cayi uttaraguNaM, mUlagaNe vi arireNa so cayai / jaha jaha kuNai pamAyaM, pallijjai taha kasAehiM / / 117 / / jo nicchaeNa giNhai, deha-ccAevi na ya dhiiM muai / so sAhei sakajjaM, jaha caMdavaDiMsano rAyA / / 118 / / sIuNha-khuppivAsaM, dussijja -parIsahaM kilesaM ca / jo sahi tassa dhammo, jo dhiimaM so tavaM carai / / 119 / / dhammamiNaM jANaMtA, gihiNo bidaDhacvayA kimua sAhu ? | kamalAmelAharaNe, sAgaracaMdeNa itthuvamAM / / 120 / / 80. strI- yuvati pariyayanAM dveSo vagara samaye yuvatI varganA sthAnamAM hovuM, tenA para vizvAsa rAkhavo, yuvatI varga upara sneha-rAga karavo, tenI sAthe kAma uttejita karanAra kathA-vArtAlApa karavo, tenA svajano, bandhu, ghara-saMbaMdhI tenI sAthe vicAraNA karavI ItyAdika karanAra sAdhu potAnA bAra prakAranA tapa, uttara guNo ane mUlavratono nAza karanAra thAya che. athavA he ziSya ! tArAM taya, zIla, vrata yuvatI4nanA pariyayathI nAza pAmaze . ( 114 ) vaLI bIjA prakAre tapa-zIla nAza kevI rIte pAme che, te kahe che. jyotiSa gRhasthane
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 361 kahevAM temanI kuMDalI gaNI ApavI. joine phaLAdeza kahevA, te dvArA tenuM bhaviSya bhAkhavuM, horAdika nimitto kahevA, akSarono anuyoga, maMtrabIja kahevAM, snAnAdika kautuka kathana karavuM, "A vastu Ama ja banaze. tevo nirNaya karavo, rakSA-porTalI Adi bhUti-karma dorA-dhAgAdika karI ApavA, maMtra, taMtra ApavA, ityAdika viSayo pote karavA, bIjA pAse karAvavA, karatAne sArA mAnavA-anumodavA, tema karanAra sAdhu anazanAdika bAra prakArano tapa karato hoya, te karelA tapa, para kahela kArya karavAthI niSphaLa thAya che. mATe A samajI zaruthI ja AvA prakAranA saMyama-viruddha anuSThAna dUrathI ja pariharavAM. kAraNa ke, tenAthI duraMta saMsAranAM vRddhi thAya che. (115) jema jema AvAM anuSThAna sAthe saMbaMdha karAya che, tema tema tenI vakhatovakhata atizaya pramANamAM tenI pravRtti vadhatI ja jAya che. anAdikALathI pramAdano abhyAsa hovAthI te vadhAre vadhAre pramANamAM vadhato jAya che. alpamAMthI moTo thAya che, pachI tevA pramAdane dUra karavo ghaNo ja azakya che. pachI guru-vaDIla aTakAvavA samajAve, to paNa tenI lata chUTatI nathI, pachI tenA vagara saMtoSa pAmI zakAto nathI. jeo ema mAne che ke, alpa-saMga , karavAthI doSa lAgato nathI, teNe samajavAnuM ke cakravartine cha khaMDanuM rAjya choDavuM saheluM che, paNa eka zithilatA pramAda vaLagyo hoya, te choDavo Akaro thai paDe che; mATe prathamathI ja AvA asaMyama doSone sthAna na ApavuM.(110). atialpa saMga paNa moTo-ghaNo zAthI thAya che, te kahe che jeo piDavizuddha, paDilehaNa vagere uttaraguNono tyAga kare che, te TuMkA kALamAM mUlaguNarUpa mahAvratono tyAga karanAra thAya che, mUlaguNa pAMca mahAvrata Adika cAritra-svarUpa, pAMca mahAvrato, zramaNadharma, saMyama, veyAvacca, brahmacaryanI guptio, jJAnAdika traNa, tapa, krodhadikano nigraha karavo. ane uttaraguNo te A pramANe piMDavizuddha samiti, bhAvanA, pratimA, indriyono nirodha, paDilehaNA, guptio, abhigraha, AcaraNa-karaNa, mULa-uttaraguNa kahevAya.(117) jema jema pramAda karato jAya che, tema tema pramAdanI adhikatAthI aMdara rahelA krodhAdika kaSAyo vaDe baLyA jaLyA kare che. pramAda hovAthI koI pratikULa kahe-kare varte, eTale kaSAyAdhIna bane. pachI kaSAyonAM duraMta phaLa bhogavavAM paDe.(117) jeo daDha nizcayapUrvaka vrato grahaNa karo cho, zarIrano nAza thAya, to paNa svIkArela vratano ke dhIrajano tyAga karatA nathI, teo caMdrAvataMsaka rAjAnI jema potAnA kAryanI siddhi nakkI kare ja che. te rAjAnuM dRSTAMta AgaLa "sIsAveDheNa" gAthAmAM kaheluM che.(118) jeo zIta, uSNa, sudhA, tRSA pariSaha, uMcI-nIcI zayyAbhUmi, vividha prakAranA
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bIjA pariSaho devatA, tiryaMca, manuSyAdie karelA upasargo samabhAve karmakSaya mATe sahana kare che, tene dharma thAya che. A pariSaha-upasargAdika sahana karavAmAM akaMpita cittavALo thAya che, tevuM dhairya dhAraNa karanAra tapa karI zake che. jo pariSahAdinA hetu bane che (119) zUravIra AtmAo svIkArelA vrato ane dharmane daDhatA utpanna karavA mATe gRhastho potAnA vratanI dRDhatA kevI rAkhe che, te jaNAve che. sarvajJa bhagavaMte kahela dharma jANanAra gRhastho paNa nizcalatAthI vratonuM pAlana kare che, to sAdhuoe te vize; ddaDhatA rAkhavI joie. te mATe kamalAmelA ane sAgaracaMdranuM dRSTAMta vicAravuM. te A prAmANe-(120) 81. kamalAmelA-sAgacaMdranuM dRSTAMta dvArAvatI nagarImAM dhanasenanI apUrva saubhAgya ane manohara rUpavALI kamalAmelA nAmanI putrI hatI. zrIugrasenanA nabhaHsena nAmanA putra sAthe vivAha karelo hato ane samagraguNa-gau2vayukta lagna paNa najIka samayamAM nakkI thayuM hatuM. koika samaye AkAzamArgethI nAradajI nabhaHsenanA gRhe AvyA, tyAre paraNavA mATenA utAvaLA kAryamAM vyagra thaelA hovAthI nabhaHsene teno Adara-satkAra-pUjA na karI. 'navIna zreSTha suMdara ramaNInA lAbhathI A nabhaHsena garvita banyo che ane mArI avajJA kare che, to enA mAnane mAre maraDI nAkhavuM yogya che.' ema ciMtavIne nAradamuni balarAmanA putra niSadhanA atisvarUpavAna putra sAgaracaMdranA ghare gayA. nAradanI atizaya AgatA-svAgatA ka2vApUrvaka teNe nAradane ema kahyuM ke, Apa to pRthvImaMDalamAM sarvatra askhalita pharo cho, jethI Ape dekhyuM hoya, tevuM he bhagavaMta ! kaMIka Azcarya batAvo.' nAradajIe pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, 'A nagaramAM bhuvanamAM atiadbhuta rUpavALI kamalAmelA nAmanI dhanasenanI kanyA che. jagatamAM sarva taruNIonAM aMgo AbhUSaNothI alaMkRta karavAmAM Ave che, jyAre AnA dehathI AbhUSaNo zobhA pAme che. te kanyA to ugrasenanI mAgaNIthI nabhaHsena kumArane ApelI che ema kahIne te nAradamuni AkAzamAM uDI gayA. tyArapachI sAgaracaMdra yogInI jema yogamArganuM ekAMta dhyAna karato hoya, tema tenA nAma mAtrathI gAMDo thaI gayo hoya, tema sarva lokane A pramANe kahevA lAgyo-"saMgama ane virahanA vicAramAM nArIno viraha ati sAro che, paNa saMgama sAro nathI. kAraNa te, saMgamamAM mAtra ekalI te ja hoya che. jyAre virahamAM to traNe bhuvana tanmaya lAge che.'
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 363 tyArapachI kuTila-khaTapaTI muni kamalAmelA kanyA pAse pahoMcyA. tyAre teNe paNa Azcarya pUchayuM, eTale tarata ja te kahevA lAgyA-meM A nagarImAM be Azcaryo joyAM che. rUpamAM rekhAyukta ane kAmadeva samAna hoya to mAtra sAgaracaMdra ane aMgAra sarakhA kurupathI dUSita thaelo bIjo nabhasena kumAra che.' A sAMbhaLIne kamalAmelAno sAgaracaMdra kumAramAM anurAga-sAgara uchaLyo. nabhasena pratye virakta evI banI ke, tenuM nAma paNa koi rIte sAMbhaLI zakatI nathI. masANanA phAMsA khAvAnA vRkSa sarakho tene mAnavA lAgI. tyArapachI sAgaracaMdra pAse nArada gayA ane kamalAmelAno anurAga tArA pratye keTalo che ? te hakIkata kahI. eTale sAgaracaMdra adhika atirAgavALo thayo ane agnithI jema kASTha tema virahAgnithI baLavA lAgyo. nathI jamato, nathI suto, nathI bolato, mAtra nIcuM mukha karIne besI rahelo che. sAMgakumAra aNadhAryo tyAM Avyo ane pAchaLa rahIne be hAthathI tenAM netro DhAMkI dIdhAM. chUpI rIte netro DhAMkI dIdhAM,eTale teNe tene kahyuM ke, mArI AMkho choDI de. sAMbane mArI prANapriyA che-ema mAnI prANapriyA kamalAmelA ja nakkI tuM che. ema kahetAMnI sAthe ja sAMbe kahyuM ke, "huM kamalAmelA nathI. tuM mUrkha che. huM to kamalA-melo chuM. (arthAt kamalAno meLApa karAvanAra chuM evo artha paNa temAMthI sUcita thAya.) eTale tarata sAgaracaMdra kahyuM ke, jo tuM mane kamalAmelAne meLavI Ape to ja kamalA-melo thaI zake. have to meM Aje nizcaya karelo che. bIjI ciMtA karavAthI saryuM. paraMtu zAMba haju A vAta svIkArato nathI paraMtu madirAthI paravaza banAvI tene bIjA kumAroe e vAtano svIkAra karAvarAvyo. jyAre mada utarI gayo, tyAre zAMba vicAravA lAgyo ke A na banI zake tevI vAta kevI rIte banAvavI ? vaLI bIjAo pAsethI jANavAmAM AvyuM ke, teo A kArya nahIM karaze, to avazya mAra mAraze. game te pramANe hoya, paraMtu je thavAnuM hoya, te thAva. A aMgIkAra kareluM kArya to mAre devIne kahyuM ke, je pramANe sAgaracaMdra vivAha-lagna sAMdhe, tevo prayatna kara ane Aje udyAnamAM paraNAvavAnI sAmagrI taiyAra kara.' te kahetAM ja prajJaptidevIe navIna varNayukta ghaTsa kuMkuma-kesaranA atisugaMdhayukta vilepana, aneka prakAra kapUra, kuMkuma, puSpa, agara, sopArI, nAgaravelanAM patro, mIMDhaLa, kasturI, caMdana Adi sarva sAmagrI taiyAra karI. tyArapachI aneka durdAnta kumArothI parivarelo zAbamAra paNa tyAM AvI pahoMcyo, AgaLathI karelA saMketa anusAra te ja samaye suraMgathI ekalI ja, paraMtu sAgaracaMdranA anurAga sAthe kamalAmelA paNa jAte ja ArAmabAgamAM AvI pahoMcI ane sAgaracaMdra tenI
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sAthe lagnavidhi karI. have pitAnA gharamAM tapAsa karI, to kamalAmelA kyAMya dekhavAmAM na AvI. lagnasamaye lokonA hradayamAM dhrAsako paDyo ke, ' A zuM thAya ? varaghoDAmAM vevAio AvI pahoMcyA, tyAre sasarA, sAsu, mAtA-pitA, bandhuo vagerenAM mukha-kamalo karamAi gayAM, atizaya bhoMThA paDyA ane kSaNavAramAM mahAdu:kha pAmyA. (30) tyArapachI ghara bahAra, nagara-udyAna vagere sthaLomAM zodha karI, paraMtu zokamagna evA teone kyAMya patto na lAgyo, paraMtu vidyAdharonA rUpa dhAraNa karanAra khecarakumAronI madhyamAM rahelI hAthe mIMDhaLa bAMdhelI, AbhUSaNo, kaMkaNathI alaMkRta, vastrayugala paherela eka khecara sAthe lagna karela avasthAmAM dekhavAmAM AvI. harSa ane viSAda pAmelA teoe kRSNa pAse jaIne phariyAda karI ke, 'lagna samaye ja koIka kheca2-vidyAdharoe kamalAmelA kanyAnuM apaharaNa karyuM, to he deva ! tamArA rAjyamAM tamArI AjJA AvIja pravarte che ? jyAM aneka khecara-samudAyo ekaThA thayA che. tevA udyAnamAM kamalAmelA rahelI che. eTale senA-sAmagrI sahita kRSNajI udyAnamAM jAte gayA. eTale kumAroe suvAsita ativRMgAra ane vilAsapUrNa khecara yuvAnono veSa saMharI lai dUra karyo. kamalAmelA ane sAgaracaMdranA baMnenA vastranA cheDAnI paraspara gAMTha bAMdhI, kamalAmelA ane sAgaracaMdrane AgaLa karI durdaMtakumAranA maMDaLane eka paDakhe rAkhI teoe kRSNane praNAma karyA. oLakhyA eTale kRSNajI vilakhA thai zikhAmaNa ApatA kahevA lAgyA ke, 'are ! durrAnta atiduSTa dhIThA ayogya ceSTA karanArA ! are vA sevakajana sarakhA nabhaHsenane chetarAmaNa karavAno A kevo tAro prapaMca che ? to have mAre tane Aje kai zikSA karavI ? are ! jo kadAca mAro putra Avo anyAyamArga le, to huM nakkI tene paNa nagaramAMthI tagaDI mUkuM.' Ama kumAra parivArane kahyuM, eTale samagra kumAra-parivAravALo zAMba kRSNajInA caraNamAM paDI 'pharI AvuM nahIM karIe.' ema kahI kSamA mAge che. svajanoe tene sArI rIte uThADyo. haju kRSNajI udbhaTa bhRkuTI karIne kapALano dekhAva bhayaMkara karatA nathI, eTalAmAM pradyumne vinaMti karI tenI pITha para hAtha thAbaDyo, darekane aMgarAga copaDyo. jema taruNIo sAthe vRddhonuM AliMgana, sajjanono roSa ane durjanono sadbhAva lAMbA samaya sudhI hoto nathI ane saphaLa thato nathI. tyArapachI kRSNajIe paNa nabhaHsenane potAnI kanyA jAte ApI, tathA nabhasenane ghaNA dAna-mAnathI samajAvyo; chatAM paNa sAgaracaMdra uparanuM vera choDato nathI. teno aparAdha khoLe che, paraMtu
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 365 tene na pahoMcI zakato abhimAnano dekhAva karIne raheto hato. "jyAM sudhI upakArIno upakAra karavAnuM ane vairInuM vera vALavAnuM kArya pUrNa na thAya, tyAM sudhI durjana deva ! mane ahIMthI laI jaiza nahi.' jyAre zatru upara apakAra karavAno, mitra upara upakAra karavAno ane badhuvargane satkAravAno avasara prApta thayo hoya ane tene anusAra jeo apakAra, upakAra ke satkAra karatA nathI, tevA mANasanA jIvanathI saryuM." sAgaracandrakumAra kamalAlAne ghaNA vallabha hatA. te kumAre neminAtha bhagavaMta pAse zrAvakapaNAnAM aNuvratono svIkAra karyo. ativairAgyathI smazAnamAM nAsikAnA agrabhAga upara dRSTi sthApana karIne te dhanyakumAre kAussagnamAM ubhA rahevAnI pratimArUpa abhigraha dhAraNa karyo. kamalAmelAnuM apaharaNa karela, te vaira sAragacaMdra upara raheluM hatuM, tenAM chidro khoLanAra nabhasenane prApta thayuM. rAtre jyAre sAgaracaMdra ekAMtamAM ekalA kAussagga dhyAnamAM rahelA hatA, tyAre teNe tene kahyuM ke, ho pApI ! Aje tuM mane barAbara prApta thayo che, kahe ke, "tuM kyAM jAya che ? kamAlAmelA, mArI patnInA kAmuka banavAnuM phaLa leto jA.' ema kahI hAMDalInA kAMThAne mastake sthApana karI, temAM dhagadhagatA lAlacoLa aMgArA bharyA. tevA agnithI thatI vedanAne te sArI rIte samatApUrvaka sahana karato hato ane manamAM ema vicArato hato ke, "he jIva ! teM A karma A lokamAM ahiM ja kareluM che, mATe tene ahiM ja bhogavI lo. manamAM jarApaNa kopa karIza nahIM, A tAro ja mahAaparAdha che ke, teM vagara aparAdhInA upara aparAdha karyo hato. te jyAre potAnA aparAdhano badalo le che, temAM te akAryakArI kevI rIte gaNAya ? anurAga-kAmAnurAga-prerita manavALA tenA phaLanI tarapha najara na karanArA je prakAranAM kAryo kare che, tenA phaLanI AgaLa Aje A phaLa kayA hisAbamAM che ? aparAdha karyAnA badalAmAM mRtyu Ape, to temAM temanA upara zo roSa karavAno hoya ? vagara aparAdhe mRtyu Ape, to ahiM vismayane avakAza gaNAya. AvA bhAvanAmRtathI AtmAne vAraMvAra siMcana karato baLI gaelA mastakavALo sAgaracandra mRtyu pAmIne hovAM chatAM sattvathI calAyamAna na thayA, to sAdhune zuM vadhAre kahI zakAya ?(57) A viSayamAM bIjuM dRSTAMta kahe che devehiM kAmadevo, gihI vinavi cAlio(cAio)tavaguNehiM mattagaMyada-bhuyaMgama-rakkhasa-ghoraTTahAsehiM ||121 / / devatAoe vidurvelA madonmatta hAthI, sarpa, rAkSasanA karelA upasargo, karelA aTTahAsyanA
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda prayogothI je gRhastha evA kAmadeva zrAvakane tapoguNathI calAyamAna karavA samartha na thaI zakyA, kAmadevanA tapoguNane choDAvavA asamartha banyA, to pachI AgamanA arthane jANanAra evA sAdhuoe to avazya upasargomAM kSobhavALA na thavuM. te kAmadevanI kathA A pramANe che82. gharmanI daDhatAmAM kAmadeva zrAvakanI kathA| zrI vAsupUjya svAmInA janmakalyANakathI manohara evI zrI caMpApurI nagarImAM pahelAM aneka zatruno parAbhava karanAra jitazatru nAmano rAjA hato. tathA atiadbhuta evI vibhUtithI caDiyAto kAmadeva nAmano ghaNI dhanasamRddhIvALo zeTha hato, samagra zIlAdiguNonA sthAnabhUta bhadrA nAmanI tene bhAryA hatI. pAMcaso gADAM, pAMcaso haLa vahana karato hato, dazahajAra gAyo eka gokuLamAM hoya tevAM daza gokuLo tene hatAM. temaja ghara, hATa-dukAna, dAsa-dAsI, ghoDA, nAnA ghoDA, khaccaro, gadheDo, uTa vagere tiryaMconI saMkhyA agaNita hatI. vadhAre zuM kahevuM ?, ghaNo moTo AraMbha hato. koika samaye pura, nagara, gAma, khANa, kheDa, maDaMba AdithI zobhAyamAna pRthvImAM vicaratA vicaratA mahAvIra bhagavaMta eka samaye tyAM AvI pahoMcyA nagara lokonI parSadA bahAra nIkaLI bhagavaMta pAse AvI. prabhue sajaLa meghanA zabda sarakhI gaMbhIra dhIra dUdha sAkara karatAM atimadhura vANIthI dezanA zaru karI. jema A pAra vagaranA khArA saMsArasamudramAM lAMbA kALathI bhramaNa karatA manuSyone yAnapAtra samAna jinadharmanI prApti muzkela che. prANAtipAta vagere pApasthAnakonI sarvathA viratirUpa pAMca mahAvrato svIkAravAM te sAdhuno dharma che. tema ja kSamA, namratA, saraLatA, nirlobhatA, tapa, saMyama Adi pravacanamAtAomAM suMdara upayogavALo, kapaTathI sarvathA rahita A sAdhudharma moTo dharma che. vaLI bIjo pAMca aNuvratarUpa, mUlaguNa ane sAta uttara guNo ane zikSAvrato sahita sArA sattvaguNathI yukta bIjo zrAvakadharma che. vaLI te zrAvakadharmamAM rahelo guru-devanI sevAbhakti karavAmAM haMmezA parAyaNa hoya, supAtra anukaMpAdAna karavAmAM prItivALo hoya, samatA, dAkSiNya, kheda vagaranI cittavRttivALo zrAvakadharma bhAgyazALI AtmAo prApta kare che, je vizeSa bhAgyazALI hoya, te prApta karIne pAlana karanAra thAya che ane tenAthI paNa adhika bhAgyazALI hoya te cokkasa phaLa meLavIne zreSTha sarva viratinuM mahAphaLa meLavanAra thAya che, dezanA pUrNa thayA pachI yogya samaye devAdhideva mahAvIra bhagavaMtanA caraNamAM namaskAra karIne kAmadeva zrAvaka vadhatI zraddhApUrvaka saraLatAthI vinaMti karavA lAgyA ke, "he svAmI ! huM zramaNa dharma karavA mATe asamartha hovAthI mArA para mahAkRpA karIne manohara suMdara
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 367 zrAvakadharma Apo. ApanA caraNakamaLanI papAsanA-sevAthI virahita hoya ke sahita hoya tene avazya zrAvakadharma hoya che; to Aje mane te dharma ApavAno vilaMba kema karo cho ? samyakta jenA mULamAM che, aNuvrato jenuM thaDa che ane paraMparAe anaMta sukha sAdhImeLavI ApanAra che-evA kalpavRkSa sarakho zrAvakadharma bhagavaMte kAmadevane Apyo. tIkSNa taravAranI dhAra mAphaka te zrAvakadharmanAM vrato haMmezAM te AkarI rIte pAlana kare che. bIjA paNa ugra abhigraho dhAraNa karIne manano nigraha kare che. AkAzamAMthI paDatA varasAdanuM pANI, lAla zAlI cokhA, kaThoLamAM aDada, maga ane vaTANA, gAyanuM dUdha ane ghI ane banAvela vAnagIo ATalI ja vastuo khAvAnI chUTa rAkholI hatI. te sivAyanI sarva vastuonAM paccakhANa karyA hatA. dharmasvIkAra samaye jeTalo pahelAMno parigraha hato, tenA uparano abhigraha karIne baMdha karyo hato. "parigraha-nadInuM pUra atizaya vRddhi pAme che, tyAre te keTalo kleza-nukazAna karanAra thAya che te kahetAM jaNAve che ke-nadIpUra lokonAM dhana, mAla, makAna, khetara, Dhora, manuSyane kheMcI tANI jAya ane lokonI jiMdagInuM upArjana karela vinAza karanAra thavAthI gUmAvanAra lokonA caherA para kAlimA utpanna kare che. dharmarUpa vRkSane mULamAMthI ja ukhoDI nAkhe che, kRpA ane kSamArUpI kamalinIne pharamAvIcImaLAvI nAkhe che, lobha-samudramAM praveza karatAM nadIpUro temAM vadhAro kare che, "zubha manarUpI haMsane ahIMthI pravAsa karIne dUra bhAgI jA' ema jaNAve che. Avo parigrahanadIpUra kone kleza nathI karAvato ?" aSTamI, caturdazInA parvadivasomAM A kAmadeva zrAvaka cAreya prakArano pauSadha grahaNa karIne rAtre coka-cauTAmAM sUryodayanA kALa sudhI kAussagnanI pratimA dhAraNa karIne raheto hato. atiniSkapa kAyAvALo, vajanI khANanA hIrAnA sArabhUta staMbha sarakho, niyamanA nirvAharUpa zobhAvaDe karIne je kriIDA parvatanI jema zobhato hato. saudharmendra mahArAjAe karelI tenI daDhatAnI prazaMsAne sahana na karato evo koIka deva eka vakhata kAussagnamAM rahelA tene pratijJAthI calAyamAna karavA mATe tyAM AvI pahoMcyo. uMcA karela zuMDAdaMDavALo, bhayaMkara kuMbhastaLayukata, aMjanI parvata sarakho, vizALa kAyAvALo bIhAmaNo hAthI vimurtIne te deva kahevA lAgyo (25) ke, "are ! ahiMthI dUra khasI jA, A mAruM sthAna che ane huM ahi ja vAsa karIza, huM devatA hovA chatAM komaLa vacanathI tane kahuM chuM mATe duHkha na dhAraNa karIza. nahIMtara e pramANe be traNa cAra vakhata kahyuM, paraMtu te kaMi paNa javAba Apato nathI, eTale sUMDhathI uMcakIne dUra pheMkyo ane dAMtarUpa muzaLathI tene bhedavA lAgyo. te mahAsattvavALo kAmadeva zrAvaka ativipula ujjavala vedanA sahana karato hato, je
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pramANe paDyo te ja pramANe ceSTA vagarano jANe thAMbhalo hoya tevo ja rahyo. tyArapachI ekadama kALI kAMtivALo, vikarALa kAyAvALo, indranA bhujAdaMDa sarakho sarpa banIne te te ja pramANe kahevA lAgyo. tene paNa uttara Apato nathI, eTale tenA zarIra para sarve sakhata joradAra bharaDo lIdho ane zarIranI pIDA karavA lAgyo. vaLI mastakapara DaMkha dIdho. te sarpanA upadravathI paNa te potAnA sattvathI calAyamAna na thayo, tyAre te deve krUratA dekhAya tevA bhayaMkara mukhavALo bhayaMkara rAkSama viduryo. te kevo hato ? agnijvAlA sarakhA bhayaMkara kezAgravALo, kharabacaDA ati kALA kuMbhanA kAMThA sarakhA bhayaMkara kapALavALA bIhAmaNI DokavALA, pretAdhiya-yamarAjAnA pADAnA saMgavALI racanAthI bhayaMkara bhujAvALA, cIbI pragaTa polANavALI nAsikAthI yukta, goLAkAra pILI tArAvALA nayanathI yukta, uTa sarakhA ghaNA lAMbA hoTavALA, anilAMbA dAMtarUpa kodALAvALA, aticapaLa jvAlAnI zreNIthI bhayaMkara vijaLInA taMtu sarakhI capaLa jillAvALA, satata vahetA rudhira-pravAhathI kAdava karato, kaThora khullA moTA bhAlA-barachIvALA, ToparA ane kharpara samAna karNavALo, lAMbI kaMdharA-yaSTi upara rahela beDoLa sukkA tuMbaDA samAna mastakavALA, atipragaTa alpa avakAsamAM saMkaDAine rahelA mAtra hADakAnA samUhamaya hRdayavALo, eka sarakhA nahi paNa viSama avyavasthita mAMsa vagaranA sukalakaDI sarakhA bhayaMkara hastavALA, pIThabhAganA hADakAMmAM praveza karela tuccha jeno udarabhAga khAlI che, jeno kaTIbAga pAtaLo che, jeno sAthaLa temaja jaMghAyugala smazAnamAM rahelAM hADakA temaja ThuMThA samAna durbala che, aticappaDa ane TIpelA AkAra sarakhA pramANa rahita agrapadavALA, atipragaTa zuSka utkaTa nasothI baMdhAelA hADakA mAtra zarIravALA, bALanoLiyA ane kAcaMDAnuM karNAbhUSaNa karela che temaja mastakonI banAvelI mALA dhAraNa karanAra, phutkAra karanAra ajagara jenI bhujAmAM laTakI rahelo che, jenA DAbA hastamAM lohIthI bharelA manuSyanA mastakanA TUkaDA tathA kAna rahelA che. pharI pharI gharSaNa karavA mATe potAnI charIne dhAradAra tIrNa karato, phADelA daMtALA mukhamAMthI jvALA-samUha ane vijaLI sarakhA dekhAva karavAmAM tatpara banelo, atizaya bIbhatsa ane bhayaMkararUpa karI potAne pragaTa karato, dizA ane vidizAone cIrato, parvatonAM zikharone pADI nAkhato, adyArTahAsyanA zabdothI dUra rahelAone paNa atizaya bIvarAvato hato. AvA prakAranuM bhayaMkara rAkSasanuM rUpa karIne bhaya pamADavA chatAM talanA photarAnA trIjA bhAga jeTalo ati alpapramANamAM paNa jyAre kAmadeva zrAvaka potAnI pratijJAthI calAyamAna na thayo, ke kSobha na pAmyo, paraMtu aDola rahyo; eTale samIpe AvIne te deva barachIcharInA ghA mAravA lAgyo, to paNa acalAyamAna cittavALo, teNe karelI vedanA sukhathI
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 369 bhogavato hato. jyAre pratikULa upasargomAM te deva na phAvyo, eTale have anukULa upasargo karavA lAgyo. temAM atizaya zRMgArayukta pragaTa zobhAvALI hAva-bhAvanI manohara racanAvALI bhadrAbhAryAnuM rUpa pragaTa karIne tenI AgaLa te kahevA lAgI ke, " he nAtha ! huM tamArA virahane sahI sakatI nathI, to kRpA karIne atyAre ApaNA vAsabhavanamAM padhAro. tamArA viraharUpa mahAkAmAgninI jvALAthI mAruM aMga baLI-jaLI raheluM che, to tamArA AliMgana-jaLathI koi rIte virahAgnine zAMta karo. he prANapriya ! vaLI kAussaggano samaya pharI prApta nahIM thAya ?" jyAre kAmadeva kaMi paNa pratyuttara ApatA nathI, to te baLAtkArathI AkhA zarIre AliMgana kare che, to paNa te kSobha pAmatA nathI. eTale devatA pratyakSa thayo. te kevo hato ? maNimaya kuMDala, kaDAM, bAjubaMdha, muguTa, hIrAnA hArathI atizaya dedIpyamAna zarIravALo te deva kAmadevane praNAma karIne kahe che ke-(50) "he kAmadeva ! saudharmAsvAmIe harSathI parSadAmAM jevo prakAranI prazaMsA karI, tevA ja prakAranA tame pratijJAmAM aDola cho. huM nirbhAgI IndranI prazaMsA sahana na karI zakyo, enI vAtamAM mane zraddhA na beThI, jethI tamone zarIra pIDA karIne haNAi gaelA prabhAvavALo pApI banyo. mArA mananA abhimAnane nAza karavA mATe vaja samAna ! tamAro jaya thAo, jaya thAo, tamone vAraMvAra namaskAra thAo. zakanI prazaMsArUpa patAkAnA dhvajadaMDa samAna evA tamone vaMdana karuM chuM." ( A pramANe te deva jevo Avyo hato, tevo tene praNAma karIne pAcho gayo. eTale sUryodaya-samaya thayo. pratijJAno samaya pUrNa thayo, tyAre kAussagga pArIne kAmadeva ghare gayo. tyArapachI prAta:kALe bahAra samavasarelA zrIvardhamAna prabhunI paryApAsanA karavAnI dizAmAM pahoMcyo ane keTalAmAM prabhunI dezanA sAMbhaLe che, teTalAmAM jagabhue tene kahyuM ke, daDha sattvavALA ! he kAmadeva ! Aja rAtre teM mahAugra upasargo sahana karyA. caMpAnagarInA cokamAM kAussagnamAM niHsaMga banI, zarIrano nigraha karI, hAthI, mahAsarpa, mahArAkSasa, anukULa bhadrA bhAryAno upasarga abhimAnI tethI dharmamAM dhIra gaMbhIra ! tuM ghaNA bhava-bhayathI tarI gayo che, eTale mastake be hAthanI aMjali racIne kAmadeva zrAvake kahyuM ke, "A jagatamAM je kaMi banI raheluM che, te Apa jANo cho. tenuM udAharaNa AgaLa karIne vira bhagavaMta sAdhuone ane sAdhvIone jeo najIkamAM hatA temane dharmamAM sthira karatA hatA. "he sAdhuo ! eka zrAvaka paNa AvA daDha vratavALo potAnI pratijJAmAM sthira rahe che, to pachI zAstranA paramArtha jANIne tame sthirabuddhivALA kema thatA nathI ?' tyArapachI kAmadeva bhagavaMtane vaMdana karIne potAnA ghare gayo. atizaya daDha cittavALo
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kAmadeva tyArapachI vizeSa prakAre dharma karavA lAgyo. evI tapazcaryA karavA lAgyo, jethI tenuM zarIra zuSka banI gayuM, lakhAzavALuM, mAMsa vagaranuM, nasothI bAMdhelA sevanAro thayo. bAra varasa sudhI zrAvakadharma ane pratimAo pAlana karIne potAno aMta samaya jANI eka mahinAnI saMkhanAnuM ArAdhana karI, manamAM paMcaparameSThInuM sajjaDa ekAgratAvALuM dhyAna sthApana karI, potAnA AtmAnI suMdara bhAvanA bhAvato bhAvato mRtyu pAmIne saudharma nAmanA devalokamAM aruNAbha vimAnane zobhAvanAra thayo. cAra palyopamanA AyuSyavALo te deva divya bhoga sukha bhogavato hato. tyAM haMmezAM zAzvata biMbonI pUjA jinadharmano mahotsava kare che. tyAMthI evIne manuSya-janma pAmIne mokSe jaze. (18) kAmadeva kathA saMpUrNa (121) kAmadeva zrAvaka vivekI hovAthI aparAdha karanAra upara paNa kopAyamAna na thayo, jyAre avivekIo to aparAdha na karyo hoya, to paNa kopa karIne svArtha sAdhyA vagara durgatimAM paDe che, te vAta dRSTAMtathI kahe che bhoge aMbhujamANA vi kei mohA paDaMti ahrgii| kuvio AhAratthI, jattAi jaNassa damaguvva / / 112 / / mava-sasarasa-Ture, nADu-HRI-HRU-sAWIchatAre jiNavayaNammi guNAyara!khaNamavi mA ka / hisi pamAyaM / / 123 / / keTalAka viveka vagaranA mohAdhIna banI bhoga bhogavyA vagara ja halakI-nIcI gatimAM paDe che. bhUkhyo-AhAra meLavavAnI IcchAvALo dramaka yAtrA karavA jatA loko upara kopAyamAna thayo. tenI kathA kahevAya che. 83. durgatigAmI kamakanI kathA - rAjagRha nagaramAM moTA mahotsava samaye vaibhAragirinI samIpamAM ujANI karavA gaelA lokono vRttAnta jANIne bhikSA prApta na karanAra koIka bhikhArIe koTavALa dvArA jANI tyAM kaMika bhojana maLaze, tema dhArI tyAM gaelA loko potAnA AnaMdapramodamAM masta hovAthI koie tene bhikSA na ApI. bhikSA na maLavAthI bhikSukane te loko upara sakhata kopa thayo ane ciMtavyuM ke, "A sarva durAtmAone cUrInAkhuM." ema vicArI parvata upara caDyo. parvata khodanAra koike eka moTI parvatazilA toDI hatI, te teNe nIce
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 371 gabaDAvI, paraMtu te AgaLa raudradhyAna karato raheto hato jethI te pote ja tenI nIce AvI cUrAi gayo. sAtamI naraka pRthvImAM gayo ane loko to tyAMthI nAsI gayA. (122) A sarva avivekanuM phaLa jANI jinavacanathI prApta thaelA vivekavALA lokoe prasAda na karavo joie. te mATe kahe che ke- he guNonI khANa svarUpa AtmA ! koDo bhavomAM durlabha, janma-jarA-maraNa svarUpa pApa vagaranA, saMsAra-samudrathI pAra utAranAra jinavacanamAM kSaNavAra paNa pramAda na karIza." guNAkara saMbodhana karIne raNasiMha putrane utsAhita karavA mATe bahumAna pUrvaka kahe che ke, "pramAdanA hetu hoya to rAga-dveSa che. tethI tenA doSo spaSTa ughADA karIne tene choDavA mATe kahe che. (123) jaM na lahai sammattaM, laddhaNa vijaMna ei saMvegaM| visaya-suhesu ya rajjii, so doso rAga-dosANaM / / 124 / / to bahuguNa-nAsANaM, sammatta-caritta-guNa vinnaasaannN| na Tu vasamA saMtavyuM, a-krosA pAvA II125TI navi teM kuNai amitto, suThu vi suvirAhioM samattho vi| jaM do vi aNiggahiyA, karaMti rAgo a doso ||126 / / iha loe AyAsaM, ajasaM ca kareM ti guNa-viNAsaM c| pasavaMti a paraloe, sArIra-maNogae dukkhe ||127 / / dhiddhI! aho akajjaM, jaM jANaMto vi raag-dosehiN| phalamaulaM kaDuaramaM, teM ceva nisevae jIvo ||128 / / ko dukkhaM pAvijjA ? kassa va sukkhehiM vimhaoM hujjA ? / ko va na labhijja mukkhaM ? rAga-ddosA jai. na hujjA ||129 / / 84. bhAgya sukha svarUpa je pramAda-rAga-dveSanA kAraNe samyakta meLavI zakatA nathI, kadAca samyakta maLI gayuM hoya, to paNa saMvega pAmatA nathI ane viSaya sukhamAM anurAgavALA thAya che, te doSa hoya to mAtra rAga-dveSano che, to ghaNA guNono nAza karanAra, tene AtmAe vaza karavA joIe. tevo samartha zatru hoya che, jene ApaNe tiraskAryo hoya, parezAna karyo hoya, toya
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda teTaluM nukazAna karato nathI. vadhAremAM vadhAre nukazAna kare to eka bhavanuM mRtyu pamADe, paraMtu rAga dveSane kAbumAM levAmAM na Ave, to te uzRMkhala evA baMne pArAvAra nukazAna kare che. mATe aneka janma-ma2Na ane bIjAM duHkho ApanAra evA rAga-dveSane mULamAMthI prathamathI ja tyAga karavA joie. vaLI te baMne A lokamAM zArIrika, mAnasika du:kha, apayaza kare che. pUjyapaNAno, jJAnAdika guNono vinAza kare che. vaLI paralokamAM paNa zArIrika, mAnasika duHkho narakamAM bhogavavAM paDe che. 'aho ! mahAAzcaryakArI A akArya che-' ema jANavA chatAM paNa rAga-dveSathI khoTI pravRtti A jIva kare che, mahAanarthakArI kaDavAM phala ApanAra cheema jANavA chatAM paNa pApakArya karavAthI jIva aTakato nathI ane rAga-dveSanuM sevana karyA kare che. zaMkA karI ke, 'A pramANe saMtApa karAvanAra rAga-dveSarUpa rogonI zAMti karanAra koIka tevuM auSadha che ke kema ? tyAre jaNAve che ke, 'tevuM adazya auSadha che. je mAtra svAnubhavathI sArI rIte jANI zakAya che ane jeno AnaMda evo apUrva anubhavAya che ke, je vacanathI varNavI zakAto nathI. (124 thI 129 ) sAmya-mahArasAyana mahAtmAoe A pramANe upadezeluM che. cetanavALA ke cetana vagaranA padArtho je ISTa rUpe ke aniSTarUpe rahelA hoya, temAM jemanuM mana muMjhAtuM nathI, te sAmya-samabhAva kahevAya che. munivarone koi gozIrSa caMdanano lepa ke athavA koI vAMsalAthI zarIrano cheda ke, te samaye jo cittavRttino bheda na thAya, temanA para rAga-dveSa na thAya, to te anuttara sAmya kahevAya. koika ApaNA para prItivALo ApaNAM gamatAM kAryo karI Ape, athavA roSAndha banI zApa Ape, to paNa baMne para citta eka sarakhuM 2he, te sAmya-sukha sarovaramAM snAna kare che. havana karato nathI, tapa karato nathI, koIne kaMIpaNa dAna Apato nathI, chatAM AzcaryanI vAta che ke mUlya ApyA vagaranI sAmyamAtrathI nivRtti kharIdAya che. kleza karAvanArI ceSTAo, duSTa rAgAdikonI pAsanA ka2vAthI saryuM, vagara prayatne meLavI zakAya, tevA manohara sAmya-sukhano Azaro grahaNa kara. parokSa padArtha na mAnanAra nAstika svarga ane mokSane nahi mAnaze, paNa svAnubhavajanya sAmyasukhano te apalApa nahiM karaze. kavionAM kAvyonAM atizayokti-alaMkAranA pralApomAM rUDha thaela evA amRtamAM kema muMjhAya che ? he mUDha ! A AtmasaMvedya rasarUpa sAmyAmRta-rasAyananuM huM pAna kara. khAvA lAyaka, cATavA lAyaka, pIvA lAyaka, cUsavA lAyaka rasothI vimukha banelA hovA chatAM paNa yatio vAraMvAra svecchAe sAmyAmRta rasanuM pAna kare che. kaMThapITha para sarpa ke kalpavRkSanAM
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda puSponI mALA laTakatI hoya, to paNa jene aprIti ke prIti hotI nathI, te samatAno svAmI che. A sAmya koi gUDha ke koi AcAryanI muSTirUpa upadeza ke bIjuM kaMIpaNa nathI. bALaka hoya, ke paMDita hoya, baMne mATe eka ja bhava-roga maTADanAra sAmya-auSadha che. zAMta evA paNa yogIonuM A atyaMta krUrakarma che ke, teo sAmya-zastravaDe rAga vagerenAM kulane haNe che. samabhAvanA parama prabhAvanI tame pratIti karo ke, je kSaNavAramAM pApIone paNa paramasthAna prApta karAve che. je samabhAvanI hAjarImAM ratnatrayI saphalatAne pAme che, ane tenI gerahAjarImAM niSphaLa nIvaDe che. tevA mahAbaLavALA te samabhAvane namaskAra thAo. sarva zAstronuM ane tenA arthonuM avagAhana karIne moTA zabdothI bUma pADIne tamane jaNAvuM chuM ke, "loka ke paralokamAM potAnuM ke bIjAnuM sAmya sivAya bIjuM koI sukha karanAra nathI. upasargonA prasaMgomAM ke mRtyu-samaye, te kAlocita sAmya sivAya bIjo koi upAya nathI. rAga-dveSa Adi nAza karavAmAM nipuNa evI sAmya-sAmrAjya-lakSmInuM sevana karIne aneka prANIo zAzvata zubhagati ane padavIne pAmyA che, tethI karI A manuSyapaNuM saphaLa banAvavAnI icchAvALAe niHsIma sukha-samudAyathI bharapUra evA A sAmyamAM pramAda na karavo." (16) sAmya-sukha pratipAdana karanArA zloko pUrNa thayA. A pramANe rAga-dveSane AzrIne kaMIka kahI gayA. have tenI prakRtine AzrIne kahe che mANI guru-paDiNIo, aNattha-bhario amaggacArI ya / moe jinesa-nA, so nava II130|| 85. gozALAnI kathA abhimAnI, AcArya-guruno droha karanAra, kharAba vartana karanAra hovAthI aneka nukazAna karanAra kAryathI bharelo, usUtranI prarUpaNA karanAra, mArga bhUlelo, bicAro phogaTano mastaka muMDAvI tapasyA karI cAritrapALI tenA kleza sahana karI AtmAne kheda pamADe che, kAraNa ke, temAM sAdhyanuM phaLa pAmI zakAtuM nathI, jemake gozALo. gozALAnI hakIkata mahAvIra-caritrathI A pramANe jANavI. A maMkhaliputra gozALo bhagavAna mahAvIranA bIjA comAsA pachIthI AraMbhIne potAnI meLe ja mastaka muMDAvIne AThamA cAturmAsa sudhI mahAvIra bhagavaMtanI pAchaLa pAchaLa lAgelo. navamA cAturmAsanA cheDe kurmagAme pahoMcyo. te gAmanI bahAra vaizyAyana nAmano bAlaajJAna tapasvI sUryanI AtApanA leto hato. tenI utpatti A pramANe che
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda caMpA ane rAjagRhanI vacamAM gobara nAmanA gAmamAM gozaMkhI nAmano govALono adhipati raheto hato. tene baMdhumatI nAmanI bhAryAM hatI, paraMtu te vaMdhyA hovAthI putrane janma ApatI na hatI.. te gAmanI najIkanA eka gAmamAM core dhADa pADI. tyAM lokone mAra mArI pakaDI kedI banAvI lai jatA hatA. tyAre keTalAka doDIne bhAgI jatA hatA. temAM taratamAM prasava pAmelI eka yuvatI hatI, jenA patine mArI nAkhyo hato. tene bALaka sahita pakaDI. pachI bALakano tyAga karAvyo. govALiyAo vagere gayA pachI gozaMkhIe te bALakane joyo ane svIkArI dIdho. potAnI patnIne arpaNa karyo. lokomAM vAta jAhera karI ke-'mArI patnI gUDha garbhavALI hatI, teNe hamaNAM ja bALakane janma Apyo.' patnIne vastrathI DhAMkI lIdhI. pelo bALaka paNa moTo thavA lAgyo. pelI tenI mAtAne caMpAnagarImAM coroe vezyAnA pADAmAM vecI nAkhI. vezyAnA dareka cAro tene zIkhavyAM. gIta-nRtya zIkhelI te suMdara rUpavALI gaNikA banI. have pelo gozaMkhIno putra yuvAna thayo, te ghInAM gADAM bharIne caMpA nagarImAM vecavA gayo. tyAM nagarajanone icchA pramANe krIDA karatA dekhIne te paNa viSaya-sevananI tRSNAvALo thayo, ane vezyAvADe pahoMcyo. tenI mAtA viSe ja tenuM mana AkarSAyuM, tene ghana ApyuM. rAtrinA vikAla samaye snAna karI sugaMdhI vilepana karI taMbola sahita jAya che. 374 mArgamAM teno paga viSTAthI kharaDAyo. A samaye tenI kuladevatAe 'rakhe A akAryAca2Na kare' ema dhArI tene pratibodha ka2vA devatAe tyAM gAya-vAcharaDAMnAM rUpo vikuryAM. tyArapachI kharaDAelo paga baMThelA vAcharaDAnI pITha sAthe ghasIne te lUMchavA lAgyo. tyA2pachI vAcharaDo potAne kharaDe che tema bolyo- 'he mAtAjI ! A puruSa mArI pITha para viSTAvALo paga ghase che.' tyAre mAtAe tene kahyuM ke, 'he vatsa ! temAM tuM adhRti na kara. je Aje potAnI mAtA sAthe saMvAsa karavA jAya che, te bIjuM zuM akArya na kare ?' te manuSyabhASA sAMbhaLIne tene AvI ciMtA utpanna thai ke, 'A paNa eka AzcaryanI vAta che ke, 'gAya ane vAcharaDo manuSyanI bhASAmAM bole che. je vaLI 'mAtA sAthe' ema kahyuM, te paNa huM tene pUchIza-ema vicArI vezyAnA gharamAM praveza karyo, tene tyAM jai beTho ane tene pUchyuM ke, 'tArI utpatti kevI rIte thai, te kahe.' teNe kahyuM ke, 'tAre te ciMtA karIne zuM kAma che ?' 'uttama tapasvI, satpuruSo, pradhAna suMdara 2maNI, mahAprabhAvazAlI maNi AvA padArtho potAnA guNothI ja gaurava pAme che, tenI mULa utpattinI zA mATe ciMtA karavI ?' Ava, mArI sAthe zayyAmAM besa, tyAre teNe tene kahyuM ke, 'bIjuM paNa teTaluM mUlya ApuM to je sAco sadbhAva hoya te jaNAva. sogana-pUrvaka teNe sarva sAcI hakIkata kahI. je bALakano tyAga mArI pAse karAvyo. coroe mane vecI nAkhI, tyAre aneka prakAranA tarka-vitarka ane
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 375 zaMkA karato tyAMthI nIkaLIne te potAnA gAme gayo. mAtA-pitAne pUchavA lAgyo ke, "huM tamArA peTathI utpanna thaelo putra chuM ke bIjo ? teo sAcI hakIkata kahetA nathI. ghaNA Agraha ane dabANathI pUchyuM, tyAre kharekharI hakIkata kahI. tyArapachI vezyAne tyAMthI mAtAne choDAvI, sthAne sthApanA karI. praNAmA nAmanI pravrajyA svIkArI. pharato pharato te kUrma gAme AvI tApanA le che. tenA mastakanI jaTAmAMthI sUryakiraNono tApa lAgavAthI juo bhUmi para paDe che. tApasa nIce paDelI jUone jIvadayAnA pariNAmathI vaLI tene grahaNa karI pharI potAnA mastaka para sthApana kare che. te dekhIne gozALo bhagavaMtanI pAse jaIne kahe che ke, "A muni che ke yUkAzayyAtara che ? vaLI gozALo prabhunI sAthe cAlatAM cAlatAM "tuM muni che ke yUkAzayyAtara che ? ema eka, be, traNa vakhata kahyuM, eTale kopAyamAna thaelA te vaizyAyane teno vadha karavA mATe tejalezyA choDI tenI anukaMpAthI prabhue zItalezyA choDI, eTale teNe tejovezyA olavI nAkhI, tene jANIne gozALAe bhagavaMtane pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! saMkSipta ane vipula tejovezyAvALo puruSa kevI rIte thAya ? bhagavaMte kahyuM ke, "he gozAlaka ! chaThane pAraNe chaTha lagAtAra-uparAuparI karyA kare, vaLI AtApanA le, muThImAM nakha sudhI samAya teTalA ja mAtra aDadanA bAkaLA ane acitta eka cAMgarbha jaLa grahaNa karavAthI vipula tejovezyA pragaTa thAya che. A anuSThAnavidhi gozALAe jANI lIdho. have te vipula tejovezyAnI sAdhanA karavA mATe, have pharI prabhu pAse na AvavA mATe bhagavAna pAsethI chUTo paDI gayo. cha mAsanA tapakarma karIne tejolezyA siddha karI. parIkSA karavA mATe kUvAnA kinArA para rahelI dAsI para prayoga ajamAvyo eTale te bicArI baLI gaI. potAne siddha thai che, tevo pAko nizcaya thayo, eTale pRthvI-maMDaLamAM icchA pramANe svaccheda pharavA lAgyo. have koIka samaye pArzvanAtha bhagavaMtanI paraMparAmAM thaelA zithila AcAra pALatA aSTAMganimittanA tattvanA jANakAra uzruMkhalapaNe bhramaNa karatA dizAcaro gozALA sAthe bhaTakAyA. teoe gozALAne aSTAMga nimitta lezamAtra zIkhavyuM. te vidyAthI gozALo lokone bhUta, bhaviSya jaNAvato lokomAM prasiddhi pAmyo. vaLI svabhAvathI ja tenI duSTa zIlatAno pAra koNa pAme ? vaLI te pApAsaktane vidyAtizaya prApta thayo, eTale zuM bAkI rahe ? kAlasarpa svAbhAvika krodhIlo tejasvI hoya che, temAM vRddhi pAmatA jheravALAne auSadhapAna karAvIe, to tenA prakarSamAM vAta ja zI karavI ?vyavahAramAM "eka to vaDhakaNI hatI, temAM dIkaro jaNayo, pachI temAM vaDhavADa vRddhi ja pAme." tema gozALo aTakacALo hato ja, vaLI tejolezyA ane aSTAMga nimitta kaMIka meLavyuM, pachI tenA abhimAnanI zI vAta karavI ?
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pachI rAhumukta caMdramAM sarakhA ekalA adhika suzobhita ane nirmohI gozALAthI mukta thaelA bhagavAna pRthavImAM vicaravA lAgyA. bhagavaMtanA bIjA comAsAmAM gozALo maLyo hato ane navamAM comAsAmAM to te duritanI jema dUra cAlI gayo. pote jina na hovA chatAM jina chuM' evI baDAi mAranAro suvarNanA siMhAsana para besIne pRthvImAM lAMbA saMsAravALA jIvene bharamAve che. potAnA guru evA mahAvIra bhagavaMtanI sAthe huM paNa traNe bhuvanamAM tIrthanAtha chuM ema DiMphAsa mArato spardhA-harIphAI kare che. tenA saMghamAM Apulo nAmano zrAvakono AgevAna hato, tema ja tenI zrAvikAomAM hAlAhala jhera-sarakhI hAlAhalI zrAvikA hatI. koika vakhata vicarato vicarato te zrAvati nagarIe pahoMcyo. hAlAhala kuMbhAraNanI zALAmAM nivAsa karIne rahelo hato. A pachInuM jagatasvAmInA A kuziSyanuM caritra AcAryanI bhaktirAga te gAthAmAM kaheluM che, tyAMthI jANI levuM.(13) kalahaNa-kohaNa-sIlo, bhaMDaNasIloM vivAyayasIlo y| jivo niccujjalio, niratyayaM saMyamaM carai ||131 / / jaha vaNadavo vaNaM davadavassa jalio khaNeNa niddhi| evaM kasAya-pariNao, jIvo tava-saMjamaM dahai ||132 / / pariNAma-vaseNa puNo, ahio UNayaraoM va hujja kho| taha vi vavahAra-mitteNa, bhaNNai imaM jahA thUlaM ||133 / / pharusavayaNeNa diNatavaM, ahikkhivaMto a haNai mAsatavaM / varisatavaM savamANo, haNai haNaMtoM a sAmaNNaM / / 134 / / aha jIviaM nikiMtai, haMtUNa ya saMjamaM malaM cinni| jIvo pamAyabahulo, paribhamai a jeNa saMsAre ||135 / / akkosaNa-tajjaNa-tADaNA ya avamANa-hIlaNAo a / muNiNo muNiya-parabhavA (pahA), daDhappahAri vva visahati / / 136 / / kajiyo karavAnA, potAne ane bIjAne krodha utpanna thAya tema karavAnA svabhAvavALA, hAthamAM lAkaDI, TekuM je AvyuM te lai mAravAnA svabhAvavALA, rAjakula-nyAyAlaya sudhI
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 377 pahoMcI vivAda karI vaDavAnA svabhAvavALo athavA sAmAnyathI vAda-vivAda karavAnA svabhAvavALo te haMmezAM krodha-agnithI prajvalita rahe che, te bicAro nirarthaka cAritra Acare che. have tenA cAritranI nirarthakatA jaNAvatA kahe che ke-jema vanamAM saLagelo dAvAnala utAvaLo saLagIne kSaNavA2mAM AkhA vanane bALIne bhasma karI nAkhe che, tema kaSAyathI pariNamelo AtmA upArjana karelA lAMbA kALanA tapa-saMyamanA phaLane kSaNavAramAM bALIne vinAza kare che. tethI samatA ja tapa-saMyama dharmanuM mULa che. vaLI AtmAmAM vartatA pariNAma je prakAranA thAya, tene anusAre ochA-adhika evA tapa-saMyamano kSaya thAya che. A to mAtra sthUlabAhyadRSTithI kahIe chIe. A vyavahAra-vacana samajavuM, nizcayathI to kaSAyanA tIvratara pariNAme karIne cAritranA tIvratara ane maMda pariNAmathI maMda kSaya thAya che. tethI pariNAmAnusAra kSaya thAya che. (131 thI 134) bIjAne kaThora-AkarAM vacano saMbhaLAvavAthI eka divase karela upavAsAdi tapa ane upalakSaNathI eka divasano pALelo saMyama tenAM phaLano nAza karanAra thAya che. krodha karIne sAmAnI jAtikuLanI hIlanA karanArane eka mahinAnA, Akroza kare-zApa Ape, to eka varasanAM tapa-saMyama ane koine lAkaDI AdithI tADana-tarjana kare, to tenA samagra zrAmaNyano vinAza thAya che. tathA koIkanA prANono nAza kare-mArI nAkhe, to potAnA saMyamano nAza karI malina pApa upArjana karanAro thAya che. Avo pramAdanI bahulatAvALo jIva AvA pApane kAraNe lAMbA kALa sudhI saMsAramAM janma-maraNanA pherA ka2nA2o thAya che. AvuM kaSAya-svarUpa samajIne munioe zuM karavuM ? te kahe che jemaNe parabhavanuM svarUpa jANeluM che, evA munivarone koI tiraskAranuM vacana kahe, tarjanI AMgaLI batAvIne apamAnita tarjanA kare, doraDAdikathI ke cAbukathI mAra mAre, hathiyArathI haNe, jAti-kulathI niMdita karI halako pADe, to dRDha prahArI mAphaka samatAthI sahana kare. potAnAM pUrve karelAM karmano doSa mAne, upasarga karanAra upara roSa na katAM tenI bhAvadayA ciMtavanAro thAya. (134 thI 136) 86. daDhaprahArInI kathA eka koI saMniveza-nAnA gAmamAM anAcAra karavAmAM AnaMda mAnanAra, koI prakAre kAbumAM na rAkhI zakAya, uzrRMkhala, adhama svabhAvavALo koika brAhmaNa yuvAna hato. avinaya karanAra tophAnI hovAthI tene te gAmamAMthI hAMkI kADhyo. jethI te bhramaNa karatAM karatAM eka coranI pallImAM pahoMcyo. te pallInA svAmIe tene putra tarIke svIkArI tyAM rAkhyo. pallIpati mRtyu pAmyo, eTale parAkrama vagere guNavALA tene pallIsvAmI banAvyo.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda atikrUratAvALo hovAthI anetevA krUra prahAra karanAra hovAthI te lokomAM dRDhaprahArI tarIke prasiddhi pAmyo. koIka vakhata kuzasthala nagaramAM dhADa pADavA mATe gayo. te nagaramAM haMmezA cakra mAphaka bhikSA mATe bhaTakanAra devazarmA nAmano brAhmaNa hato, tene koi kuTuMbI ke najIkanA sagAM-saMbaMdhIo paNa na hatA, niraMtara daridratAnuM du:kha bhogavato hato. 'dhanavaMta lokone sagA-snehI-saMbaMdhIo hoya che, tenI AjJA uThAvanAra loka paNa hoya che. kAryakAle loko jAte tene sAtha ApanAra hoya che. A to bIjo rAjA ane deva che. ahiM A izvara kubera che. daridratAnuM mana evuM ruMdhAI gayuM ke, tArI pAsethI nIkaLI bahAra sthira thayuM che.' 'he daridratA ! tArAmAM keTalAka guNo rahelA che, rAjA, agni, coranI AMkhono tane bhaya hoto nathI, tane bhUkha ghaNI lAge che, tane roga thatA nathI, dareka varSe tArI bhAryAne prasuti thAya che." 378 potAnA putro haMmezAM A devazarmA pAse khIranuM bhojana mAgatA hatA. tyAre eka divase loko pAsethI dUdha, cokhA, khAMDa vagere mAgIne teNe suMdara khIranuM bhojana taiyAra karAvyuM. pote nadIe snAna karavA gayo. te samaye dRDhaprahArI te nagaramAM Avyo ane lUMTavA lAgyo, tenI sAthe AvelA eka bhUkhyA lUMTArAe tyAM A khIranuM bhojana dekhyuM tene upADIne te pApI jyAM dUra palAyana thayo, eTalAmAM devazarmA snAna karI pAcho Avyo. khIra lUMTI gayAnA samAcAra jANI te bhuMgala laI tenI pAchaLa doDI cIsa pADIne raDato 2Dato corane mAra mAre che. pharI tenI pAchaLa pAchaLa doDe che. prasUtino samaya najIka che, evI tenI patnI paNa tenI pAse AvI. paraspara ekabIjAne mArI rahelA hatA, tenI vacce AvIne rahelI che. brAhmaNe eka corane paTakelo dekhI-ddaDhaprahArIe krodhe bharAine ekadama taravArano jhATako mArI te brAhmaNane mArI nAkhyo. 'he duSTa ! dhIThA ! pApI ceSTAvALA adhama ! A teM zuM karyuM ?' ema vilApa karatI garbhavatI brAhmaNI tene vastrathI kheMcI atikrUra evA te dRDhaprahArIe kaThora ta2vA2thI tenA be TUkaDA karI nAkhyA. garbhamAMthI bahAra nIkaLelo bALaka bhUmi upara taraphaDavA lAgyo. AvA taraphaDatA garbhane dekhIne pazcAtApa agnithI jaLI rahelA manavALo gaMbhIra vicAraNAmAM paDyo ke, 'A meM kevAM adhama kAryo karyAM ? tIvra saMvega pAmelo te ekadama nagaramAMthI bahAra nIkaLI gayo. 'he nirbhAgI krUra hradaya ! A tAro kaI jAtano adhama vyApAra ! bIjo koi manuSya AvuM mahAghora pApa kare nahiM. patnI sahita daridra brAhmaNanI hatyA e to mahApApa che ja, temAM garbhanI hatyA te to pApanI upara A cUlikA banAvI. mArA AvA adhamakAryathI A lokamAM 'A kApuruSa che' evA prakAranA paDaho traNe bhuvanamAM vAgaze ane 52lokamAM to
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 379 avazya narakagati maLavAnI che. A kevo vyavasAya thayo ? pAMca mahApApo kahelAM che. temAMthI eka paNa pApa koi kadApi kare to tevA manuSyano jainma ja na thajo, kadAca garbha prApta karyo hoya, to te garbha gaLI jajo ane janma hArI jajo. AvAM adhama duSkarma karanAra evA mArA brAhmaNapaNAne paNa dhikkAra thAo. athavA brAhmaNapaNAnI vAta dUra rAkhIe, kemake kahyuM che ke, 'viSayomAM sImArahita vRtti, tema chatAM stuti karavA yogyomAM parama rekhA, tRSNArUpI so sarpomAM vasavA chatAM, tRSNA rahita sajjanomAM prathamatA, krodha, strI, bAlakano ghAta ka2nA2 hovA chatAM avadhyomAM agresaratA, brAhmaNonA duHkhe tapI zakAya tevA tapathI, prApta karAya tevA vilAsane nitya namaskAra thAo." to have Aja taravArathI mArI jAte ja mArA AtmAne haNI nAkhuM thavA udbhaTa tIkSNa bhAlA viSe bhoMkAine mRtyu pAmuM !, athavA bhRgupAta karuM ? AvA prakAranA potAnI kalpanAnA vitarko ka2vAthI saryuM, to have nizcala ane samartha evA suMdara dharmanA marmane kahenArA mahAmunione pUchuM. ema vicArI vanamAM sAdhunI tapAsa karatAM tyA saMga vagaranA manohara kAussagga dhyAnamAM rahelAM sAdhunI pAse jaine pote karelA pApano pratikAra pUche.(25) ke, 'he svAmI ! zuM huM pApathI bharAelA evA mArA ekalA AtmAne mArI nAkhuM ?' eTale kAussagga pArIne tene muni kahe che ke-'are ! A pramANe Atmavadha ka2vAnuM chaThThuM pApa karavuM yukta nathI. meluM vastra mezathI mizrita karelA jaLa vaDe dhovAthI zuddha thatuM nathI. ghIthI bharapUra pUrNa anna bhojana ka2vAthI ajIrNano kSaya thAya kharo ? vAyu rahita laMghana Adi karavAthI te ajIrNano nakkI kSaya thAya che. koInA prANono nAza karavAthI upArjana karela pApa, prANivadhanI virati-paccakakhANa karavAthI thAya che. jyAre te virati paNa niravagha saMyamanA ughamavALAne siddha thAya che. lAkho bhavomAM ekaThAM karelAM pApa samUhane nAza karavAmAM samartha zivasukha-vRkSanA kaMda samAna evI jinezvaradeve kahelI A dIkSA che. te muninA vacananI sAthe ja teNe dIkSA aMgIkAra karI ane bIjA vaDe du:khe karI AcarI zakAya, tevo Akaro apavAda-chUTa-chATa vagarano abhigraha svIkAryo. 'je divase A mahApApa kei prakAre mArA smaraNamAM AvI jAya, to te divase azanAdika cAre prakArano AhAra mAre na grahaNa karavo.' jyAM sudhI lokonAM vacanothI A mAruM pApa na bhUMsAya tyAM sudhI A kuzasthala choDIne bIje sthaLe huM vicarIza nahi. 'A nagaramAM nagaraloko mArI niMdA karatA ane maneM pApIne muThThI, lAkaDI, DhephAM mArIne mane haNaze, eTale mArAM pApakarma bhaya
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pAmaze,' ema vicArakarI te ja nagaramAM pAmarovaDe haNAto vicare che. vaLI loko tane saMbhaLAve che ke, "he pApI ! AvAM ghora pApa karIne vaLI tuM sAdhu kevI rIte thayo ?' dusaha bAvIsa pariSadone sahana karato hato. vaLI upasargasamUhanA saMsargathI ugra dhyAnarasamAM ekAgra banyo, vaLI loko tene saMbhaLAvatA hatA ke, "tuM ahiM kyAMthI Avyo, cAla ahiMthI bahAra nIkaLa. ahIMthI tane kaMI malavAnuM nathI, "he prayA ! Ane bhikSA na ApIza, athavA to mAtra eka bhikSAno TUkaDo Apa." A pramANe dareka ghare kaThora ane tiraskAranAM vacano saMbhaLAvIne kADhI mUkAto te sAdhu karmane nirdUla karavA mATe bhikSA mATe bhramaNa kare che.ane potAne kRtArtha mAne che vaLI "A gAya, garbha, brAhmaNa ane strInI hatyA karanAro che." ema loko bolatA hatA. bhikSA mATe gharomAM praveza karato hato, tyAre loko kUtarAnI jema DhephAthI tene kUTatA hatA, tethI "he AtmA ! jevuM karma karyuM hoya, tevuM phaLa meLava, jevuM bIja vAve che, tevuM ja phaLa prApta thAya che, je A loko krodha na karanAra mArA viSe krodhathI tiraskAra kare che, tethI karIne mArA karmanI nirjarA vagara prayatna siddha thAya che, mArA upara je Akroza kare che, te temanA harSa mATe thAya che. jema temane, te pramANe prItipUrvaka sahana karanAra ane karmakSaya karanAra mane paNa AnaMda mATe thAya che. (41) (graWAgra 7000) je mane A loko tiraskAra kare che, tethI temane je sukha utpanna thAya che, te sukha bhavamAM mane utpanna thAo. kharekhara sukhano saMgama thavo durlabha che. A loko kaThora vacano saMbhaLAvIne mArAM duSTa karmanI gAMThanI kSAra nAkhavA mAphaka cikitsA kare che, teo mArA atyanta snehI mitro che. A loko bhale mane tADana ke, paraMtu suvarNane agnino jema saMtApa thAya che, tema tenI malinatA dUra thAya che; tema mAro karma-mela paNa nAza pAme che. koI mane durgatirUpa kedakhAnAmAMthI bahAra kheMcI kADhe ane potAne temAM praveza karAve, to teo kadAca mane prahAra kare to, zA mATe mAre temanA para kopa karavo ? potAnA puNyano vyaya karIne jeo mArAM pApane dUra kare che, to tenA jevA bIjA caDiyAtA baMdhuo koNa kahevAya ? mAro vadha kara, bAMdhe, to te mane saMsArathI mukta karAvanAra hovAthI mane harSa mATe thAya che, paraMtu tethI teono anaMta saMsAra vadhe che. tenuM mane duHkha thAya che. keTalAka bIjAnA AnaMda mATe dhana ane zarIrano tyAga kare che, paraMtu teone prItikaranAra evA AkrozAdi mane kazA visAtamAM nathI." e vagere haMmezAM bhAvanA bhAvatA ane potAnA pApano nAza karavA mATe dareka ghare bhikSA mATe bhramaNa karato hato, paraMtu A pramANe cha mahinA sudhI pANI ke AhAra karyA vagarano te dRDhaprahArI muni, jeNe
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 381 zubhabhAvanA rUpa dAvAnalathI porTAnA karmarUpI IndhaNAMno Dhagalo sajjaDa bALI nAkhyo che, evo te kevalajJAna utpanna karI te ja bhave mokSa-sukha pAmyo. e pramANe bIjA sarva sAdhuoe paNa tADana, tarjanAdika upadrava kare, to teno pratikAra kSamA ane sahanazIlatAthI karavo. (51) ahamAhaotti na ya paDihaNaMti sattA vi na ya pddisvNti| mAriSnatA vi narpha, sadaMti sAhassamavvu v ||137|| adhama evA koike lAkaDI, muSTi Adi vaDe mane mAryo hoya, to paNa tene mArIne badalo na levo, zApa Apyo hoya, to athavA apazabdo saMbhaLAvyA hoya, to sAme apazabdo na saMbhaLAvavA ke pratizApa na Apavo. koI mAratA hoya, to sAdhue sahasramallanI jema samatAthI sahana karavuM. (137) 87. sahastramallanuM AkhyAnaka A pramANe jANavuM zaMkhapura nagaramAM zaMkha sarakho ujjavala, nirmala caritravALo seMkaDo subhaTonAM saMkaTasthAna arthAt temano parAbhava karavA samartha, mastakanA mugaTamAM rahelA mANikyanA sarakho tejasvI zUravIra evo kanakaketu nAmano rAjA hato. te rAjAnI pAse vI2mAtAe janma Apela vIrasena potAnA guNone prakAzita ka2vA mATe te rAjAnI sevA karavA mATe rahelo che. rAjA dararoja tene AjIvikA mATe 500 pramANa dhana Ape che, to paNa te levA icchato nathI. kAraNa ke, te rakama potAnA asAdhAraNa parAkramaguNane anurUpa na hatI. koIka samaye koika rAjAe kopathI nagarAdikamAM upadrava karyAM. tyAre sabhAmAM beThelA kanakaketu rAjAe parAkramI sevakone kahyuM ke, 'A upadrava ka2nA2 kAlasena rAjAne pakaDIne bAMdhI mArI pAse koNa jaldI lAvaze ?' jyAre koie paNa teno pratyuttara na Apyo, tyAre te samagra parAkramIomAMthI vIrasene sAhasa karI rAjAne vinaMti karI ke, 'ApanI AjJAthI huM A kArya tarata bajAvIza, paraMtu A kAryanA yazano bhAgIdara Ape bIjA koine mArI sAthe na karavo. mArA potAnA ekalA parAkramathI ja tene bAMdhIne huM jaldI ApanI pAse hAjara karIza' te rAjAnA caraNone juhArIne mAtra ekalI potAnI talavArane sahAyaka banAvIne apUrva sAhasika te kAlasena nAmanA rAjA sAme gayo. alpakALamAM kALasenanA sainyane atizaya nasADI mUkyuM ane kahevA lAgyo ke, krodha pAmelA kanakaketu rAjA kahe che te, pelo kAlasena kyAM che ? A koIka gAMDo jaNAya che ema ahaMkArathI tenI bedarakArI karI. sainike rAjasabhAmAM praveza karatAM rokyo, to paNa te
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda aMdara ghUsI gayo. "are ! A koNa che, A koNa che ? tene hAthathI pakaDI lo." ema bolatA ja ekadama te rAjAne vIrasene bAMdhI lIdho. tyArapachI taravAra kheMcIne majabUta muThIthI tenA keza pakaDIne rAjAne kahyuM ke, jo jIvavAnI icchA hoya, to te kanakaketu rAjAne tAbe thaI tenI sevA kara. eTalAmAM "huM rAjAne choDAvuM, huM rAjAne mukta karAvuM " ema sainiko spardhA karavA lAgyA eTale te rAjAe potAnA sainikone rokyA ke mArA prANanI hoDa na karo. be traNa divasa thayA pachI kanakaketu rAjAe sainya mokalyuM. aucitya jANanAra evA teNe A pakaDelA rAjAne samarpaNa karyo. A pramANe hAthe bAMdhelA rAjAne te kanakaketu rAjA pAse lAvyo. tene namana karyuM. vismaya pAmelA te rAjAe ekadama tene baMdhanamAMthI choDAvyo. virasena subhaTano samagra vRttAnta kahyo. rAjAe pUchyuM ke, tenuM sainya to ghaNuM ja hatuM. tyAre pote tevA samaye gayo hato, jethI sainiko khAvA-pIvAnA ArAmamAM hatA ane rAjA ekAkI hato. tyArapachI te rAjAne tenA rAjya para pharI sthApana karyo ane zreSTha AbhUSaNa AdithI satkAra karyo. te rAjAe paNa potAnA sarvasvathI A kanakaketu rAjAnuM mAMgalika karyuM. A rAjAe paNa teno satkAra karI potAnA dezamAM mokalI Apyo. harSa pAmelA mahArAjAe vIrasena subhaTane pote manathI dhArelA karatAM paNa ghoDA, hAthI, koza, ane dezonuM Adhipatya ApyuM. tathA ghaNA snehathI tene "sahastramala' evuM biruda paNa ApyuM. nyAya-nItimAM AgrahavALo banI potAnuM rAjya niSkapaTabhAve pAlana karato hato. (20) koIka samaye nagara udyAnamAM sudarzana nAmanA AcArya ociMtA padhAryA. temanA caraNamAM vaMdana karavA mATe sahastramalla paNa tyAM Avyo. traNa pradakSiNA ApI AcAryanA pAdayugalamAM praNAma karIne be hastakamaLa joDIne te AnaMdapUrvaka sAme beTho. atizayajJAnI sUri bhagavaMte jJAnavizeSathI jANyuM ke, dezanAthI paropakAra thavAno che, eTale navIna megha sarakhA gaMbhIra svarathI dezanA zarU karI "duHkhamaya A saMsAramAM koika jIva atiraudra dAridramudrAthI atizaya vyathA bhogave che, vaLI koika AtmA snehI patnInA virahamAM kleza-bhAjana bane che, koikane zarIramAM rogano Avega utpanna thAya to tenI bhaviSyanI AzAo DhIlI paDI nAza pAme che, A gahana saMsAramAM sarvathA sukhI hoya evo koi jIva nathI." vaLI A saMsAra-samudramAM DUbatA vaLI UMce AvatA duHkharUpa jaLamAM Amatema athaDAtA evA bhavyAtmAoe jinezvara bhagavaMte kahelA suMdara dharmarUpa nAvamAM ArohaNa karavuM joie (25) A maLelA suMdara manuSyapaNAmAM jo puNya-bhAthuM upArjana na karyuM, to jema bhAtA vagara musAphara bhUkha-vedanA
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 383 anubhave che, tema jIvo bhavanA mArganI aMdara sIdAtA bhramaNa karyA kare che-ema anaMtA bhavomAM herAnagati bhogave che. A bhavamAM kadAca pUrvanA puNyayoge dhana, suvarNa, rAjya, ghoDA vagerenI saMpatti prApta thaI hoya, paraMtu A sarva saMpatti hAthImA kAna aphaLAvAnI lIlA mAphaka caMcaLa che. kayA vakhate saMpatti aNadhArI palAyana thaze, teno bharoso nathI. pUrvabhavamAM je kaMI puNya upArjana karyuM hatuM, teno bhogavaTo pramAdathI ahi karAya che, paraMtu vAvavA mATe sAcavI rAkhela bIjane jo kheDUta khAi jAya, to tenuM kuzaLa zuM thAya ? jinezvara bhagavaMtoe te dharma karmanA kSaya karavA mATe jaNAvelo che. temAM paNa viSayone jItIne jeo jinezvaroe AcarelI ane upadezelI pravajyA grahaNa kare che, teo samagra karmadoSono nAza karI mokSa sudhInAM sukhane pAmanAra thAya che. kheDUta bIja vAve che, temAM dhAnya-prApti mukhya phaLa gaNAya che ane palAlaghAsa e AnuSaMgika-gauNaphaLa che, tema IndrAdikonAM sukho e to dharmathI maLelAM gauNa sukho che. A pravajyA mRtyunuM kAyamI mRtyu karanAra che, mokSasukhano parama AnaMda anubhava karAvanAra che, pApanA kalaMkane dUra karanAra che." avasara meLavIne have virasene AcAryane vinaMti karI ke, jo mArAmAM yogyatA hoya to mane dIkSA ApavAnI kRpA karo." gurumahArAje siddhi sAdhavAmAM tenuM anupama manohara sAmarthya jANIne kahyuM ke-AvA suMdara dharamakAryamAM muhUrtamAtra paNa rokAIza nahi." gurunA vacana pachI tarata ja dhIra buddhivALA teNe rAjyanI svasthatA karIne gurue arpaNa karelI dIkSA aMgIkAra karI. vizuddha siddhAMta, tenA artha temaja paramArtha mArgano abhyAsa karyo. gItArtha paNuM meLavyuM. samaye nirvikalpa manavALA teNe jinakalpano svIkAra karyo. hAthI, bhuMDa, siMha, daitya, devatA Adie karelA aneka upasargomAM acalAyamAna cittavALA, potAnA satvathI sudhA, tRSA vagere pariSaha sahana karanAra, pura, nagara, khANa, jaMgala, parvata vagere sthaLomAM vihara karatAM karatAM muni anukrame koi vakhate kAlasena rAjAnA nagaranA pAdaramAM rahelA bagIcAmAM AvI pahoMcyA. tyAM nAsikAnA Terave nizcala dRSTi sthApana karIne maNimaya staMbhanI jema kAussagga dhyAnamAM khaDA rahyA. kAlasena rAjAe temane dekhIne oLakhyA ane pUrvanuM vaira yAda AvyuM ke, huM te samaye ekalo hato, tyAre mane keda karyo hato, pakaDIne mane rAjAne soMpyo hato. e bhUtakALa yAda AvavAthI kopa pAmI potAnA sevakone AjJA ApI ke, "krUra dAnavo mAphaka A munine vadha, bandhana, tarjana, tADana vigerekarI tene herAnaparezAna karajo." eTale sevakoe AjJA pramANe vadhAdika duHkho ApyAM.(40) are ! pahelAnI te tArI zakti kyAM cAlI gai ? have tAre ahiMthI mRtyu pAmIne yamarAjAnI
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda nagarImAM prayANa karavAnuM che, to tAre chelle jenuM smaraNa karavuM hoya, te karI le." A samaye te sahastramalla mahAtmA ciMtavavA lAgyA ke, "teothI huM kadarthanA pAmI rahelo chuM, temAM koino aparAdha nathI. kAraNa ke, "A jagata potAnAM karelAM karma pote ja bhogavanAra thAya che. saMsAramAM sarva AtmA potAnAM pUrve karelAM karmanAM phaLavipAko meLave che, aparAdha ke upakAramAM bIjo to mAtra nimitta kAraNa thAya che." athavA parabhavamAM meM koI Ano aparAdha karyo nathI. A bhavamAM ja meM tenA kezo kheMcyA hatA. he jIva ! ATalA mAtra pariSahathI mArA AtmAnA karmanA marmano tuM pAra pAmI jA, jethI karIne narakamAM dAha ane bIjAM dusaha duHkhothI tuM jaldI chUTI jAya. A lokanI zarIra pIDAthI mane jeTaluM duHkha thatuM nathI, te karatAM mArA manamAM kAlasenanI karuNA Ave che ke, A bicAro AtmA mArA mRtyu-viSayaka pApa upArjana karIne nakkI durgatimAM jaze. A pramANe bhAvanAnA prabhAvathI prabhAvita thaelA sajjaDa puNya-pavitra pariNAmavALA sahastramalla atitIrNa taravAranA prahArathI mRtyu pAmyA. sAMsArika sukhanI sImArUpa sarvArthasiddha nAnA vimAnamAM utpanna thayA ane tyAMthI cyavIne sarva karma-malane sApha karI te mokSe jaze. vadha, baMdhana vigere pariSaha-upasargone samabhAvapUrvaka sahana karanAra sahastramalle jema mukti sarakhuM sarvArtha-siddhanuM sukha meLavyuM, tema bIjA munioe paNa jarUra AvI kSamA rAkhatAM zIkhavuM joie. (49) sahastramallanI kathA pUrNa. haju kSamAne AzrIne kahe che dujjaNa-muha-kodaMDA, vynn-sraapuvvkmm-nimmyaa| sAdUna te na na, yaMtI-patrayaM vadaMtA TI1rU8TI patthareNAhao kIvo, pattharaM ddkkumicchi| migArio saraM pappa, saruppattiM vimaggai ||139 / / taha puliM kiM na kayaM, na bAhae jeNa me samattho vi!| iNDiM kiM kassa va kuppimu ttidhIrA aNuppicchA / / 140 / / aNurAeNa jaissa vi, siyAyapattaM piyA dhraavei| tahavi ya khaMdakumAro, na baMdhupAmehiM paDibaddho ||141 / / kSamA-sahana zIlatArUpa DhAla athavA bakhtara dhAraNa karanAra munione durjananA mukharUpa dhanuSyamAMthI pheMkAtA eTale pUrve karelAM karmathI nirmANa thaelAM evA kaThora vacana
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 385 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda rU5 bANo tene bhoMkAtAM nathI. eTale ke, durjananAM marmabhedI vacano munio samatAthI sahana kare che. ane sAmA pratye bhAvakaruNA vicAre che. kavi uspekSA karatAM ahiM kahe che ke "he kAlakUTa ! tArI Azrayasthiti kevI vicitra che ? uttarottara AgaLa AgaLa viziSTa sthAna prApta karavAnuM tane koNe zIkhavyuM ? prathama tuM samudranA peTALamAM hatuM, tyAMthI devoe samudra-maMthana karI bahAra kADhyuM, to mahAdevanA kaMThamAM vAsa karyo, vaLI have tuM khala-durjana puruSonAM vacanamAM vAsa kare che." (138) vaLI vivekIone krodhano avakAza hoto ja nathI, te vAta be rUpakathI samajAve che jema ajJAnI kUtarAne koike patthara mAryo,to te kUtaro roSathI pattharane karaDavA jaze, paNa mAranAra tarapha najara karato nathI, jyAre siMhane koI bANa mAre, tyAre bANa jeNe mAryuM ? tenI tapAsa kare che, paNa bANane karaDavA jato nathI, bANa pheMkanAra tarapha bhALa mAre che. (139) tema ajJAnI-avivekI AtmA kUtarA mAphaka apakAra karavA taiyAra thaze, jyAre vivekI siMhanI jema tenA mULa-utpattikAraNanI khoLa karaze. te vicAre che-te pUrvabhavamAM kuzala karma nathI karyuM, tethI karIne samartha evo paNa puruSa tane bAdhA na karI zake. jo sukRta karyuM hota, to tane koi bAdhApIDA karI zakate nahi have atyAre zA mATe koInA upara niSkAraNa krodha kare che ? AmAM kadarthanA karanArano vAMka nathI, paNa mArAM potAnAM karelAM azubha karmano ja vAMka-doSa che. huM konA upara gusso karuM chuM ? ema vicArI mahAdhIra puruSo Apatti-samaye vihvala banatA nathI. (140) A pramANe dveSa-tyAga kahIne have anurAgavALA svajanAdikane viSe rAgano tyAga karavA mATe jaNAve che-sAdhu thaelA putra paranA anurAgathI pitA sevako dvArA tenA upara zveta chatra dharAve che, to paNa skaMdakumAra sAdhu potAnA pitA, badhu Adika svajanonA snehapAzamAM baMdhAIne anurAga karatA nathI. (141) kuMdakanI kathA kahe che, 88. ThaMghakamuninI kathA zrAvasti nagarImAM kanakaketu nAmanA rAjA hatA, tene malayasuMdarI rANInA garbhathI utpanna thaela kuMdaka nAmano kumAra hato. sunaMdA nAmanI kanyA hatI, tene koIka dezanA puruSasiMha nAmanA rAjAne ApI hatI. koika samaye zrAvasti nagarImAM vijayasena nAmanA AcArya samavasaryA, temanI pAse dharmazravaNa karIne mAtA-pitAne khUba samajAvIne skaMdakakumAre dIkSA lIdhI. kAlakrame teNe jinakalpano svIkAra karyo. potAnA putrasnehathI dIkSAnA prathama divasathI ja pitA tenA mastaka para kAyama zvetachatra dharAve che. vihAra karatA kramasara te benanA dezamAM gayAM. tyAM nagaramAM pharatA hatA, tyAre gavAkSamAM beThelI nAnIbene te
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 383 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda bhAdamunine joyA. te samaye akasmAt temane jovAthI atizaya AnaMda ane romAMca khaDAM thayAM, jethI jANyuM ke A mArA moTA bhAI che. sunaMdA atiprauDha badhu-snehathI lAMbA kALa sudhI snehALa suMdara dRSTithI kuMdakakumArane ekI najarathI joI rahI hatI, tene puruSasIMha rAjAe dekhI sAcuM tattva jANyA vagara vicAryuM ke, "jarU2 amArI patnI AnA daSTirAgathI anAcAra Acaraze; to A zramaNano tarata vinAza karAvuM." ema vicArI rAjAe ekAMtamAM aMdakasAdhuno vinAza karAvyo. "jeo kAmaviSayamAM gAMDA banI bhulA paDelA che, temanI sanmukha amo ahiM zuM bolIe ? teo atizaya sanmukha jonAra zakti khalanA paNa netro laI le che." bIjA divase lohInI dhArAthI lAla muhapatti pakSInA mukhamAMthI potAnI AgaLa paDelI dekhIne sunaMdAe dAsIne pUchyuM ke, "are are ! A zuM che ? te kahe." tyAre dAsIe sunaMdAne kahyuM ke, "tame je sAdhune gaikAle joyA hatA, koike paNa mArI nAkhyA che. tenI ja A muhapatti pakSIe ahIM nAkhI che." e sAMbhaLIne rANIne ekadama mUcha AvI. AzvAsana ApI pUchyuM ke, "he svAmi ! A zuM thayuM ? tyAre javAba Apyo ke, "e to mArA skaMdakakumAra nAmanA bhAi hatA. tene dekhIne mane temanA upara atizaya snehAnurAga thayo hato, tethI te ja hovA joie. mane bIjA koine dekhIne AvI cittanI zAMti vaLatI nathI. je mATe kahevuM che ke- "caMdranA kiraNo, strInI manoharatA, puSpamALAnI gaMdha, bhAino samAgama, A ekeka hoya, to paNa harSa ApanAra thAya che, to pachI eka sAmaTAM te sarva maLI jAya, to tenA harSanI vAta ja zI karavI ?" Ama vikalpa karatI sunaMdAe tarata ja skaMdakakumArano vRtAnta meLavavA mATe zrAvasti nagarIe eka lekha vAhaka mokalyo. te sAmo lekha laine pAcho AvI gayo. ke, skaMdakumAre rAjyano tyAga karI dIkSA aMgIkAra karI che. jinakalpano svIkAra karI game te dezamAM vihAra karI gayA che. pitAe dIkSA-divasathI ja chatra dharanAra eka sevaka sAthe mokalyo che. te lekha vAMcIne ane chatranI nizAnIthI nizcaya karyo ke, mArA manamAM je vikalpa hato ke, A mAro bhAI che, te sAco paDelo che, sAco paramArtha jANyA pachI mahAvilApa karavA lAgI. "he badhu, he bhAI ! hA hA." huM mRtyu pAmI, mane sAmo uttara kema nathI ApatA? kayA pApIe A akAryAcaraNa karyuM aho dive kevo daMDa karyo ?" ItyAdi vicAraNAmAM te gAMDI banI gaI.. pazcAtApanA agnithI banI rahelA rAjAe paNa te samaye vicAryuM ke, "AvI mArI buddhine dhikkAra thAo che, je aparAdhI muni hoya, to paNa te haNavA yogya nathI. have chupA
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 387 pApAgnithI baLI 2helo huM kevI rIte jIvI zakIza ? jyAre kAryano vinAza thAya, pachI sArI buddhi Ave che, jo A buddhi prathama AvI jAya, to koine jhuravAno vakhata na Ave. meM eTaluM paNa pahelA na vicAryuM ke, 'khoTI vAta sAMbhaLI hoya, khoTI vastu jANI hoya, khoTI dekhI hoya, khoTI rIte parIkSA karI hoya, meM je pramANe karyuM, tema puruSe tenAthI doravAI na javuM.' tyArapachI pradhAna ane maMtrIoe bandhunA snehano zoka bhulAvavA mATe ghaNAM nATako ane prekSaNako tenI AgaLa karAvyAM, tyAre nahIM dekhelAM apUrva nATaka, prekSaNaka vagere dekhavAthI teno zoka dUra thayo. tyArathI mAMDIne te dezamAM lokoe bhAi-mahotsava zaru karyo. have e ja arthane majabUta karatA kahe che. guru gurutaro anuSTha, piya-mApha-avandva-piyanaLa-sikhedo viMtipnamALa-muvino, vatto adhamna-tisiEi ||142 / / amuLiya-paramatyAnuM, vaMdhunaLa-siLeda-vayaro doDA avAya-saMsAra-sadAva-nicchayALuM samaM hiyayaM ||14rU|| mAyA piyA ya bhAyA, bhajjA puttA suhI ya nIyagA ya / rUda ceva vavijJADuM, va Mti mava-vemaLaskADuM ||144|| mAyA niyagamai-vigappiyammi atthe apUramANammi / puttassa kuNai vasaNaM, culaNI jaha baMbhadattassa / / 145 / / savvaMgoMvaMga-vigattaNAoM jagaDaNa-viheDaNAo a / kAsI ya rajja-tisioM puttANa piyA kaNayakeU / / 146 / / mAtA-pitA sAtheno sneha moTo hoya che, tenA karatAM potAnA putra, putrI, pautra upara te karatAM vadhAre pramANamAM sneha thAya che. tenA karatAM strI, bhaginI u52 gADha cittane vizrAMti prApta thAya che. tethI moTo, vadhAre moTo ane atimoTo sneha thAya che. te snehano tyAga duSkara che. teno viyoga maraNanA kAraNamAM paNa nIvaDe che. jo sabhyaprakAre A snehanI vicAraNA karIzuM, to du:khe karIne aMta ANI zakAya tevA bhavanuM kAraNa hoya to sneha che. te kAraNe atizaya dharmanI tRSNAvALAoe teno tyAga karyo che, kAraNa ke, sneha ka2vo ane dharma ka2vo te aMdhakAra ajavALA mAphaka be virodhI padArtho che.(142) e ja vAta vicAre che,-jeoe haju paramArtha jANyo nathI, teo ja baMdhuonA snehamAM mUMjhAya che,
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jeoe saMsAranuM svarUpa barAbara jANeluM che, darekanA sneho kSaNika che, tevo nirNaya jemane thayo che, teo to darekamAM rAga-dveSa-rahita thaI samAna cittavALA thAya che.(143) bIjuM A lokomAM paNa baMdhu Adikano nirmimitta sneha anarthanA kAraNabhUta thAya che, te dRSTAMta dvArA kahe che mAtA-pitA, bhAI, bhAryA, putro, mitro, aneka prakAranA svajano teo ahiM ja ghaNA prakAranA bhaya, trAsa, mana-duHkha, vaira-virodha karanArA nIvaDe che. temAM mAtAnuM prathama jaNAve che. potAnI buddhithI kalpelAM prayojano pUrNa na thavAthI culanI mAtAe brahmadatta putrane lAkSA gharamAM bALI mUkavAno prayoga karyo, je pahelAM 31 mI gAthAmAM tenuM vistArathI caritra jaNAveluM che. (144-145) pitAnA dvArane AzrIne kahe che. kanyaketurAjA rAjya bhogavavAmAM eTalI tRSNAvALo hato ke, 'janmelA putro moTA thaIne nAkhato ane kadarthanA-herAnagati pamADato hato. eTale mAtA-pitAno sneha svArthI ane kRtrima che.(146) tenI kathA A pramANe jANavI. 89. tetalIputramaMtrI-poAi patnInI kathA - tetalipura nAmanA nagaramAM ketu-nI sarakho kanakaketu nAmano rAjA hato, padmAvatI devI sarakhI te rAjAne padmAvatI nAmanI rANI hatI. rAjyalakSmImAM atilubdha evo te rAjA putro janme, tene tarata ja eTalA mATe mArI nAkhato hato ke, te samartha thAya to rakhene mAruM rAjya svAdhIna kare.' 'putra, pitA, patnI, bahena, bhANejanA mRtyumAM paNa viSama viSaya-tRSNArUpa kALI nAgaNa lAMbA kALa sudhI cittanI aMdara vicare che. he Aryo ! tevA prakAranuM viSaya tRSNAvALuM mana che, temAM zuM Azcarya, tene tetaliputra nAmano suvarNakAra uttamamaMtrI hato. koika samaye sonI evA zeThanI kanyA dekhI, tenuM nAma poTilA hatuM, potAnA,samAna evI te kanyAnI mAgaNI karIne tenI sAthe lagna karyAM. atisnehapUrvaka tenI sAthe suMdara bhogo bhogavato hato. e pramANe samaya pasAra thatAM padmAvatI rANIe vicAryuM ke, zubha svapna-sUcita garbhamAM nakkI putra utpanna thayo che. jarUra A putra rAjya-rA vahana karavAmAM samartha thaze, to have zatru sarakhA pitAthI tenuM rakSaNa kevI rIte karavuM ? tetaliputra pradhAnane ekAMtamAM bolAvI padmAvatI rANIe kahyuM ke, 'mArA udaramAM rahelA A eka putranuM tamAre koi prakAre rakSaNa karavuM. tamArA ane mArA baMne mATe A AzvAsadvipa sarakho thaze, pariNAma suMdara jANakAra evA maMtrIe te vAta kabUla karI.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 389 devanI anukULatAthI vyApAra-vistAranI samAnatA yoge tetalimaMtrInI prANapriyAne paNa te samaye garbha utpanna thayo. te baMnene samAna samaye ja prasuti thai ane porTilAe putrIne janma Apyo. pradhAne baMnenA garbhano saMcAra karAvyo ane putrane potAne tyAM lAvyo. ciMtAmaNinI jema haMmezA poTilA paNa tenuM pAlana pAmyo. puNya prabhAva, puruSArtha, mahimA-pramANa, buddhi-prabhAva vRddhi pAmatA hoya, tevAne zuM asAdhya hoya ? koika samaye ugra durbhAgyathI duSita thaelI poTilA evI tene manathI aNagamatI thavAthI Dagale-pagale patithI parAbhava pAmatI hatI. eka vakhata thAya che, chatI AMkha hoya tene ukheDI nAkhavAmAM Ave, to tene je duHkha thAya che, paraMtu janmathI aMdha hoya, temane teTaluM duHkha thatuM nathI. patinA viyoganuM duHkha pAmelI sAdhvIjIone pUchavA lAgI ke, jaldI tevo auSadhio, maMtro-taMtrono upAya batAvo, jethI huM patine iSTa banuM. tyAre teoe kahyuM ke, "he bhadre ! amone tevuM kahevuM kalpatu nathI. ame eTaluM kahI zakIe ke, dharma karavAthI jIva nakkI sukhI thAya che. tyArapachI sthiramativALI sAdhvIe tene vistArathI jinadharma samajAvyo. khaTAzano pAza Apela vastramAM jema raMga sArI rIte lAgI jAya, tema sAdhvInA saMgathI pariNata thaela dharma sAMgopAMga tene pariNamyo. duHkha-saMtapta thaelA jIvo jagatamAM dharmamAM udyama kare che. jema tIvra vyAdhithI parezAna pAmelA divya auSadhanI icchA rAkhe, tema porTilA paNa saMvega ane vivekanA AvegathI dharmamAM ugra cittavALI thaelI niravagha pravrajyA levA taiyAra thaI ane ekAMtamAM maMtrIne vinaMtI karI ke, "he nAtha ! A khArA samudra sarakhA saMsAramAM bhayaMkara duHkharUpa laharIomAM taNAtI evI mane ahIM kuzalano kaNiyo paNa prApta thato nathI. to he svAmI ! have huM bhavanA bhayathI kaMpI uThI chuM. mAruM mana paNa have saMsAra taraphathI utarI gayuM che. to jo Apa rajA Apo, to pravajyA svIkAruM." A vAta sAMbhaLIne teNe kahyuM ke, "he suMdarAMgI ! tuM pravrajyAno udyama karIne devapaNuM pAme, to tAre mane dharmamAM sthApana karI sthira karavo. A pramANe pravrajyA pAmIne sArI rIte tenuM pAlana karIne alpakALamAM anazanavidhi-pUrvaka mRtyu pAmIne te devalokamAM gaI koika samaye kanakaketu rAjA paNa mRtyu pAmyo. loko ati AkuLa-vyAkula thaI gayA, zatrurAjAo paNa ugra banavA lAgyA,(25) tyAre padmAvatI rANIe sAmaMto maMtrI ane nagarajanone bolAvIne kahyuM ke, "are ! tame ATalA Akula kema banI gayA ? kalpavRkSa sarakho mArA aMgathI utpanna thaelo kanakadhvaja nAmano putra rAjAnA bhayathI tetalimaMtrInA gharamAM vRddhi pamADelo che, tene tame atyAra sudhI jANelo nathI, paraMtu te zobhAyamAna
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda asAdhAraNa parAkramavALo che, tene pitAnA rAjya para sthApana karo ane mohanomujhavaNano tyAga karo." eTale adhikArI vageree te pramANe karyuM ane padmAvatIe navArAjAne kahyuM ke, "he putra ! A tetalie tane prANo ApelA che. arthAt tane maraNathI bacAvyo ane rAjya lakSmIno vaibhava apAvyo che. zuM A koi bIjAno prabhAva che ? tene pUchyA sivAya tAre kAMipaNa na karavuM, ke koine AjJA ApavI nahi. tyArapachI teNe sarva rAjya kAryomAM te buddhizALIne sthApana karyo, nizcita banelo kanakadhvaja rAjA pote to managamatA viSayo bhogavato hato. have tetaliputra maMtrI paNa tIvra khoTA abhimAnathI thaelA madonmattamanavALo haMmezAM rAjasabhAnA prabhAvathI lokone AkarI zikSAo vagere karavA lAgyo. koi divasa dharma karato nathI, tene dharmanuM nAma paNa bilakula sahana thai zakatuM nathI. eTale poTilAdeva AvIne tene pratibodha kare che. deva jANe che ke, rAjAnI maherabAnI rUpI vAyuthI vyAkulamanavALo pratibodha pAmaze nahiM, to have rAjA, sAmaMto, nagaralokonAM mana tenA pratye krodhathI lAla thaelA netravALo rAjA tenAthI vimukha thai gayo. saMkocAine jyAM praNAma kare che, teTalAmAM to rAjA bIjI tarapha bese che. jyAM paganI AgaLa lAge che, tyAM to rAjA kaMpAyamAna thaI ubho thaI jAya che. have te gabharAelo rAjAnA mukhya vizvAsu puruSo pAse pahoMcyo. tyAre teo paNa tenAthI pratikULa thaI gayA. kaMIka bolIne potAne ghare gayo, to putra, strI, Adi samagra parivAra tenA tarapha moM caDAvIne anAdarathI jovA lAgyA. pachI maravAnI icchAthI tAlapuTa jheranuM bhakSaNa karyuM, to te jhera amRta mAphaka pariNamyuM. QrakAthI peTa cIre che, to te paNa puSpamALA sarakhI banI gaI. gaLe phAMso bAMdhI laTakavA gayo, to te paNa taDa daine tUTI gayo. baLatI tRNanI jhuMpaDImAM peTho, to te paNa vAvaDI sarakhI banI gaI. moTI zilA gaLe bAMdhIne UMDI vAvaDImAM jhaMpApAta karyo, to te vAvaDI paNa jaldI chIcharA jaLavALI thai. jyAre maravAnA sarve upAyo niSphaLa nIvaDyA, pachI te nagaramAMthI bahAra nIkaLyo. jyAM AgaLa gayo, tyAM moTA khADA, tenI be paDakhe rAkSaso che, vaLI tenI pAchaLa hAthI doDato Ave che. A pramANe atisaMkaTa-jALamAM yamarAjAnI dADhAmAM pakaDAelAnI jema AvI phasAI gayo che. tyAre pUrve jeNe saMketa karelo hato, tevI suMdara poTilAbhAryAne saMbhArI. "are pArTile ! huM ATalA saMkaTamAM sapaDAyo chuM, chatAM paNa tuM mane darzana ApatI nathI ? mArA pApanA udayathI teM kabUlelI vAta paNa bhUlI jAya che !" A samaye niraMtara zaMgAra dhAraNa karavA rUpa deve porTilAnuM rUpa pragaTa karI potAne
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 391 batAvyo. maMtrI tene kahevA lAgyo ke, 'jeno pratikAra karI na zakAya, tevA saMkaTamAM paDelA mane bacAva, athavA he priye ! tevuM kara ke, jethI mArA prANa jaldI cAlyA jAya.' have poTilA tene kahevA lAgI ke, 'he prANanAtha ! tame mAtra rAjya-kAryamAM vyagra banI ekaluM paoNpa ekaThuM karyuM che, tenuM ja A phalamAtra che. to jo atyAre pravrajyAno udyama karo, to tenAthI pApa palAyana thaze. duHkha mAtrathI mukta thazo, eTaluM ja nahiM, paraMtu A pravrajyAnA prabhAvathI zAzvata mokSa paNa maLaze. meM paNa pravrajyAnuM pAlana karIne devapaNuM meLavyuM. atyAre tamane pratibodha ka2vA mATe Avela chuM, mATe have vilaMba na karo.' tenuM A vacana sAMbhaLIne, aMgIkAra karIne maMtrIe kahyuM ke, teM bahu sAruM karyuM, paraMtu eka prazna karuM teno javAba Apa ke, mArA para rAjA zA mATe kopAyamAna thayA ? (50) have devatAe A devamAyA saMharI lIdhI, eTalAmAM maMtrIne samajAvavA ane potAnI avajJAno pazcAtApa karavA kanakadhvaja rAjA tyAM Avyo. rAjAe maMtrIne kahyuM ke, 'A mAro moTo aparAdha thayo che. te vakhate mArI buddhimAM bhrama utpanna thayo, eTale ajJAnapaNAmAM sarva banI gayuM che, to have tamAre tenI mane kSamA ApavI ane manamAM lagAra paNa A aparAdha dhAraNa na karavo.' pachI devane javAnI rajA ApI, maMtrIe tenuM sarva vacana svIkAryuM, rAjA pazcAtApa karI,maMtrIne samajAvI nagaranI aMdara laI gayo. avasare rAjAne manAvIne mahARddhi pUrvaka janmamAM bhaNelAM sarva pUrve smaraNamAM AvI gayAM. samaya pAkyo, tyAre kSapakazreNI para ArUDha thaI mokSapada pAmyA.(55) tetaliputra-kathA pUrNa have bhAI dvArane AzrIne kahe che vizaya-suda-rA-vattao, poro mAyA vi mAyAM daLaCI AhAvio vahatthaM, jaha bAhubalissa bharahavaI / / 147 / / bhajjA vi iMdi-vigAra-dosa naDiyA karei paipAvaM / jaha so pasirAyA sUriyakaMtAI taha vahioM / / 148 / / sAsaya- sukkha-tarassI, niyaaMga- samubbhaveNa piyaputto / jaha soM seNiyarAyA, koNiyaraNNA khayaM nIoM / / 149 / / . viSayasukhanA rAgAdhIna banI cakraratna jevuM ghora hathiyAra grahaNa karI bharata cakravartI potAnA bandhu bAhubaline haNavA mATe doDyA. jenuM kathAnaka pahelAM 25mI gAthAmAM
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kahevAi gayuM che. have bhAryAdvAra kahe che.-indriya-vikAranA doSathI vinaMbita thaelI bhAryA paNa patine mArI nAkhavAnuM pApa kare che. jema pradezI rAjAne sUryakAMtA rANIe mArI nAkhyA. te kathA 103mI gAthAmAM kahelI che. have putradvAra uddezIne kahe che-putrano sneha paNa vyartha kema kahelo che? zAzvata-mokSa sukha meLavavA mATe tIvra abhilASAvALA, kSAyika samyakta hovAthI najIkamAM mokSagAmI thanAra zreNika rAjAne potAnA aMgathI ja utpanna thaelo rasa ane ativahAlA evA koNikaputre potAnA pitAne mRtyu pamADyA.(1478-9) zreNika koNikanI kathA A pramANe jANavI. co. zreNika koNikanI kathA zrI vIrabhagavaMtanI agrabhUmibhUta evA rAjagRhanagaramAM prasenajita rAjAne dhAriNI nAmanI rANI hatI. tenA garbhathI utpanna thaela, ujjavala vistRta yazavALo manohara guNavALo zreNika nAmano putra hato, bIjA paNa tene aneka putro hatA. tyAre rAjA vicAravA lAgyo ke, "ATalA putromAMthI mAro kyo putra rAjadhurA vahana karanAra thaze ?" eka samaye sarve putrone parIkSA mATe eka paMktimAM besADyA ane rAjAe ghI sahita pUrNa khIranuM bhojana pIrasyuM. tyAra pachI atibhUkhavALA zikArI kUtarAone rAjAe tyAM choDI mUkyA ane gupta rahIne teonI ceSTA juve che. koika putra te kUtarAone dekhIne ja palAyana thavA lAgyA, vaLI bIjA keTalAka kUtarA thALa boTavA lAgyA, eTale nAsI gayA. bIjA keTalAka bhUkhyA kUtarAo sAthe bhaMDaNa karatA hatA, jethI kUtarAoe eThAM karelAM ane na karelAMmAM kazo taphAvata na rahyo. A sarvemAM ekalo zreNikakumAra bIjA kumAronA pIraselA thALa kUtarA tarapha dhakele che, eTale te khAvAmAM lAgelA kUtarA zreNika pAse AvatA nathI eTale teNe icchA-pramANe pUrNa bhojana karyuM. rAjAe vicAryuM ke, rAjyane lAyaka A ja putra yogya che ke, je zatrune paNa rAjya ApIne mitra banAvaze. eka anAthAlayamAM amuka gaNatarInA lADu tathA pANI bharelA navA ghaDA goThavIne temAM kumArone praveza karAvIne koika vakhata rAjAe teone kahyuM ke, "ahi tamAre lADunuM bhojana karavuM ane jaLapAna karavuM, paraMtu lADunI saMkhyA eka paNa ochI thavI na joie, tema ja ghaDA upara karelI mukhamudrA tUTavI na joie." have kumAro vicAramAM paDyA ke, bhUkhyA-tarasyA na rahevuM ane lADusaMkhyA ane ghaDAnI mudrA tUTavI na joie-A kema bane ? zreNika putre lADumAMthI bhukko khaMkherI kADhI lIdho ane navA ghaDAmAMthI pANI jharatuM hatuM, te vastra vIMTALIne nIcovI kumArone jaLapAna karAvyuM. eka vakhata rAjazALAmAM Aga lAgI, tyAre rAjAe kumArone bUma pADIne jaNAvyuM ke, "jene je
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 393 hAthamAM Ave te grahaNa karo." tyAre koike azvazALAmAMthI azvo, tenAM baccAo ane jene je sArabhUta padArtha lAgyo, te kheMcI kADhayo. jyAre zreNika kumAre temAM praveza karIne jayaDhakkA kADhI. pitAne batAvI to prasanna thaelA pitAe tenuM bhaMbhAsAra' bIjuM nAma pADyuM. bIjA kumAro irSyAthI zreNikakumArane rAjya lobhathI mArI na nAkhe, te kAraNe pragaTapaNe zreNikanA guNAnurUpa ane manorathane yogya evo AdarasatkAra karatA nathI. potAno parAbhava ane bIjAno satkAra-gaurava thatuM dekhI udvega pAmelA cittathI zreNika kumAra vicAravA lAgyA. "caraNathI caMpAelI mArganI dhULa te paNa ahiM potAnA mastaka para caDI bera che, te dhULa karatAM paNa bhaMDo chuM ke, haju Aje paNa ahiM vAsa karuM chuM." rAjAnA gharamAMthI rAtre ekalo nIkaLI paDyo ane sAhasanI sahAyavALo te dezAMtaromAM paribhramaNa karavA lAgyo. rAjAe gupta rIte mokalelA keTalA ziSTa puruSothI anusarAto vanahAthI mAphaka koI vakhata bennAtaTanagare pahoMcyo. nagaramAM AvIne bhadranAmanA zeThanI dukAne beTho. tenA prabhAvathI te dukAnadAra bhadrazeThane ghaNI kamANIno lAbha thayo. zeTha manamAM vicAre che ke, Aje mane ativiziSTa svapna Avela che. ratnakhANa samAna koI uttama puruSa mAre ghare AvelA che. tenI sAthe sunaMdA nAmanI kanyAno vivAha karyo, te tenI sAthe atizaya zobhaze. adhika lAbha karanAra A svapnanuM phaLa che-ema mAnavA lAgyo. tyArapachI zeThe pUchayuM ke, "he puraSottama ! tame konA paroNA tarIke AvyA cho ? tyAre teNe kahyuM ke, "kubera sarakhA tamArA ja.' anurUpa javAba maLavAthI zeThe ciMtavyuM ke, koI uttama kulaputra che, tethI atigaurava pUrvaka ghare lai jaine ucita karyuM. eka vakhata tenuM gaurava karatAM bhadra zeThe kumArane kahyuM ke, "he puruSottama ! tamane vaNikanI kanyA bhAryA tarIke yogya na gaNAya, to paNa mArA AgrahathI A mArI sunaMdA kanyA sAthe tamAre vivAha karavo ke, jethI nirvikalpathI mArI putrI jiMdagI paryata sukhI thAya. sajjana puruSomAM ATalA guNo hoya che-bIjAe karela prArthanA-padArthano bhaMga na karavo, paropakArano vakhata Avyo, to jato na karavo, bIjo Agraha kare, temAM AnaMda mAnavo, bIjAnA saMkaTano nAza karavo, temAM AnaMda mAnavo ane tevA kAryanI abhilASA rAkhavI." kumAre pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, "he pitAtulya ! mArI jAti, vaMza vagere paNa tame jANatA nathI chatAM paNa putrI tame Apo cho, to tamane je yukta lAge, te tame jANo." tyAre zeThe sAmethI kahyuM ke, "bahu sAruM," sArabhUta parAkramAdika guNonA sthAnarUpa ane zubha svapnathI sUcita tame koI sAmAnya puruSa nathI. to A mArI putrI meM tamane pUjA tarIke arpaNa karI che, mATe tamAre tenI sAthe lagna karavAM, zreSThavAra, muhUrta nakSatra-samaye vivAha
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda mahotsava karyo. pAMca prakAranA bhoga bhogavatA evA teonA tyAM AgaLa amRta samAna keTalAka mahinA divasanI jema jaldI pasAra thaI gayA. je mATe kaheluM che ke "A mAro ke pArako che-evI gaNatarI karanAra tuccha puruSo che ane udAra caritravALA puruSone to AkhuM jagata ja potAnuM kuTuMba che."tathA "game tyAM jAva, game te koI vyavasAyaudyama-vepAra karI, paraMtu A lokamAM je, puNyAdhika hoya che, te puruSa sukhethI sukha meLavI zake che. sunaMdA eka vakhata hAthInuM svapna dekhIne jAgI ane pati pAse nivedana karyuM eTale kahyuM ke, "uttamaputrano lAbha thaze. have sunaMdAe garbha dhAraNa karyA pachI tenA pitAnA khAsapradhAna puruSo zreSTha azva upara ArUDha thaine tyAM AvI pahoMcyA, kumArane praNAma karIne kahevA lAgyA ke, "tamArA pitAjInA dehanI sthiti bagaDI gaI che, tethI zreNikakumArane lAvavA mATe ame tamArA caraNamAM AvelA chIe." e pramANe TUMkA samAcAra jemAM artha vistAravALo hoya tevo, rAjAnA hAthano patra paNa kumArane arpaNa karyo, tethI utAvaLo utAvaLo javAnI IcchAvALo thayo. potAnA zvasura bhadrazeThane pUchIne tathA rudana karatI sunaMdAe kahyuM ke, "he prANapriye ! bhAvI janmanAra putranuM avazya pAlana karaje. kadAca koi vakhata tane maLavAnI utkaMThA thAya, to A bhAravaTa para akSaronI paMkti lakhelI che, te vAMcIne putra sahita jaldI AvavuM. rAjagRhI nagarImAM zveta bhitayukta killAnA govALa tarIke ame ghaNA jANItA chIe. gopAla eTale pRthvIpAla rAjA ane temanA rahevAnA rAjamahelo zvetavarNavALA hovAthI e pramANe mobhanI vaLI upara khaDIthI lakheluM hatuM. eka ati capaLa azva upara ArUDha thai te ekadama rAjagRha nagare jaine prasenajita rAjAne namaskAra karyo, jethI pitAne atyaMta saMtoSa thayo. eka ati prazasta divasa jovarAvIne sAmaMta, maMtrI vagerene jaNAvIne guNomAM caDiyAtA evA zreNikano rAjyAbhiSeka pote kare che. rAjA paraloka pAmyA pachI suMdaramativALA zreNika krame karIne nyAya-nItimAM nipuNa evA moTA rAjA thayA. A bAju garbhanA prabhAvathI sunaMdAne evo dohalo utpanna thayo ke, "sarvAge zRMgAra ane AbhUSaNo paherelI hAthInI khAMdha para ArUDha thaelI amArI-paDatanI udghoSaNA karAvavA pUrvaka dIna, anAtha vagere je koi mAgaNI kare, tene dAna ApuM." rAjAne zeThe vinaMti karI eTale zeThe teno samagra dohalo pUrNa karyo, eTale sunaMdA jANe amRtabinduonA chAMTaNAthI siMcAI hoya tevI AnaMdita banI. samaya thayo, eTale atiprazasta nakSatra-yogalagna-samaye lAkho zubha lakSaNothI lakSita dehavALo putra janmyo. bAra divasa thayA pachI dohalAnusAra amArI-ghoSaNA karAvavA pUrvaka "abhayakumAra" evuM nAma sthApana karyuM.
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 395 lokonA manane AnaMda ApanAra, pitAnA manoratho sAthe vRddhi pAmato kramasara nirmaLa buddhivALo thato te ATha varSano thayo. koi vakhata nizALamAM bhaNato hato, tyAre koIka vidyArthI sAthe vivAdamAM sAme kahyuM ke, pitA vagaranA he rAMkaDA ! tArAthI koNa bIve che !" (50) te sAMbhaLIne aneka vikalpa karatA mAnasavALo apamAna saMkalpa pAmelo mAtAne pUchavA lAgyo ke, "mArA pitA koNa che ? to mAtAe bhadrazeTha kahyA. buddhizALI pratyuttara ApatAM kahe che ke, "e to tArA pitA che, mArA pitA koNa te kahe. tyAre kahe che ke, "koI paradezI ahiM mArA pitAne tyAM koika paroNA AvyA hatA tyAre pitAjIe harSathI mane tenI sAthe paraNAvI hatI, huM to tenI nirdoSa bhAryA chuM. lAMbA samayathI te to pitAne ghare rokAyA hatA. atyAre te kyAM che, te huM jANatI nathI. paraMtu eka nizAnI bhAravaTa para lakhelI hatI, te teNe tene batAvI. te lakhelA akSarano paramArtha jANIne abhaya bALake mAtAne kahyuM ke, "ahiM rahIne zuM kAma che ? rAjagRhamAM mArA pitA rAjA che, to ApaNe tyAM jaie. patinI rAjalakSmIno vaibhava choDavo yogya na gaNAya, dAdAne tyAM ATalo kALa rahIne ApaNe tenA devAdAra thayA chIe. zeThane A vAta pUchI. teNe paNa gADAM ane mArgamAM joitI jarUrI sAmagrI taiyAra karAvI ApI. vilaMba karyA vagara sArA divase zakuna dekhIne prayANa karyuM. te rAjagRha nagarIe pahoMcyo, mAtAne bahAranA udyAnamAM besADIne nagaramAM praveza karatAM ahiM eka meLAvaDo dekhavAmAM Avyo, AgaLa cAlIne bALake pUchayuM ke, "A nagaraloko ekaThA thaine zuM juve che ? atitejanA rAzi sarakhA bALakane rAjapuruSoe jaNAvyuM- "rAjAne ahiM pAMcaso maMtrIo che, temAM cUDAratna sarakho koI atibuddhizALI hoya tene mukhya pradhAna-pada ApavuM che. te puruSanI buddhinI parIkSA karavA mATe A pramANe karAvyuM che ke, "je eka avAvarI khAlI pANI vagaranI vAvaDImAM mudrikA nAkhI che. jo vAvaDInA kinArA para besIne hAthamAM laine tamane koi mudrikA arpaNa kare, to tene pAse lAvavo." dararoja aneka puruSo ahiM Ave che, cha mAsa thavA chatAM haju koi A kautuka-purNa karatuM nathI. tyAre A bALake vicArIne teone pUchayuM ke, "A kautuka bIjo koI purNa karI Ape, to tene zo lAbha thAya ? to tene paNa te lAbha maLetema sammati ApI. have A bALaka abhaya khAlI vAvaDInA kAMThe majabUta palAMThI vALI sthira Asana karIne beTho, gAyanuM chANa lAvo," AvyuM eTale para rahelA abhaye hIrAthI jaDita mudrA chANamAM kheMcI jAya tema pheMkyu. tathA vAvaDI aMdara chANanI AsapAsa saLagato ghAsano pULo pheMkIne chANane
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 399 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sukAvI nAkhyuM. tathA bIjI vAvaDImAMthI pANI kheMcAvIne A vAvaDI bharI dIdhI. mudrikA sahita chANuM tarata taratuM upara AvI gayuM. kAMThe beThAM beThAM pANI upara taratuM chANuM bahAra kADhIne temAMthI mudrikA kheMcIne teone arpaNa karI. aticamatkAra pAmelA rAjapuruSoe abhayakumArane sAthe lai jaI te mudrikA rAjAne arpaNa karI. A buddhi-prabhAva kono che ? ema pUchyuM, tyAre teoe bALaka abhayakumArane batAvyo, abhaye paNa rAjAne praNAma karyA. dUdha pInAra A bALakanI buddhi che ? ke bIjAnI ? te satya kaho, are ! Apa devanI AgaLa asatya vacana bolAya kharuM ? akasmAt vagara kAraNe utpanna thaela saMtoSa ane AnaMdAmRta buddhivALI dRSTithI tene nIhALIne rAjAe pUchyuM ke, "he vatsa ! tuM koNa ane kyAMthI Avyo che ? tyAre pratyuttaramAM abhaye kahyuM ke, "he prabhu ! maMDalAkAra banelA dhanuSa daMDa-hastavALA Apa ho ane yuddhabhUmimAM vairIo ApanI pAse jenI bhikSA mAge, te huM chuM. huM Aje ja bennAtaTa gAmathI ApanI sevA karavA mATe Avelo che. atiprasanna puNya prabhAvathI huM AvI pahoMcelo chuM. praznottarano paramArtha barAbara vicArIne rAjAe kahyuM ke, "he vatsa ! tuM abhayakumAranA nAmathI bolAvAya che. (75) bennAtaTa nagaramAM tuM kono putra che ? te kahe, koi zeTha ke sArthavAha agara tuM rAjAno putra che ? te jaldI kahe, abhaye kahyuM ke, "meM jyAre mAtAne pUchyuM tyAre kahyuM ke, vijaLInA kaNa sarakhA niSphara evA koI paradezamAM dUra vasatA tArA pitA che, zaMkita manavALA rAjA pUche che ke, "tyAM bhadrazeTha rahe che, tene oLakhe che? abhaya kahe che ke, "huM sarvane oLakhuM chuM, paraMtu mane koi oLakhatA nathI. tene sunaMdA nAmanI putrI che, tene kuzala varte che ? hA, tene kuzaLa che, khalakhaMDathI kharIdAelo huM teno putra chuM. AzcaryakArI vacana-yuktithI buddhivizeSa ane putrasnehathI prabhAvita thaelA rAjA tene pakaDIne khoLAmAM besAre che. tene cuMbana kare che, potAnA aMgathI vAraMvAra tene AliMgana Ape che, jANe che ke, mArAthI utpanna thaelA putra sivAya AvI buddhi konI hoya ? zuddha kula, rUpa manoratha pUrNa karanAra kAmadhenu lakSmI utpanna kare che, AvatI Apattio roke che, yaza Ape che, apakIrti bhUMsI nAkhe che, saMskAra zaucathI bIjAne paNa pavitra kare che." "he putra ! te tArI mAtA kyAM che ? to ke nagara bahAra udyAnamAM che. to mAre jAte ja jaine teno praveza karAvavo joie. tyAMthI pote ubhA thai nagaramAM vadhAmaNA karAvavApUrvaka - dhvajAo, toraNa-patAkA vagerenA ADaMbara pUrvaka nagaranI zobhA rAjAe karAvI. A vRttAnta jANIne sunaMdA paNa sAro zRMgAra vagere sajavA taiyAra thAya che, tyAre putra AgaLa AvIne mAtAne nivAraNa kare che ke, "he mAtAjI ! bhartAranA viyogamAM uttamakuLamAM janmelAone Avo sAdo ja veSa zobhe che, mATe sArabhUta AbhUSaNAdika paheravAthI saryuM.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 397 mAtAe paNa te vAta svIkArI tene hAthaNI para pote ArUDha karAvI, abhayane khoLAmAM besADI jAte ja mukhya mArgethI praveza karAvyo. aMtaHpuranA zreSTha mahelamAM dAkhala karI ane suMdara prAsAda Apyo. abhayakumAra rAjakumArane to potAnI najIkano mahela Apyo. potAnI suSeNA nAmanI bahenanI ati rUpavALI putrI tenI sAthe paraNAvI. ane navanavI akhUTe kRpA ekaThI thavAthI aneka prakAranA bhogo bhogavavA lAgyo. rAjAe potAnA samagra maMtrI-maMDalanA cUDAmaNirUpa mahAmaMtrI banAvyo. rAjAnAM rAjya-kAryonI saMbhALa karatA tenA divaso pasAra thatA hatA. zreNika rAjAe ceTakarAjAnI sauthI nAnI putrI sAthe lagna karyo, tenI AgamamAM kahelI utpatti kahIe chIec1. ceSAmahArAjAnI sAta putrIo kathA kathAM paraNI? vaizAlI nagarImAM zrI pArzvanAtha bhagavaMtanA zAsanamAM haihaya kulamAM thaelA ceTaka nAmanA rAjA hatA. yuddhanA saMjogamAM AvavuM paDe to jene eka vakhata bANa pheMkavAno niyama hato. tenuM bANa koI vakhata niSphaLa jatuM na hatuM. saudharma inDe A varadAna ApyuM hatuM. bIjI bIjI devIothI tene sAta putrIo thai hatI. te A pramANe-1 prabhAvatI 2 padmAvatI, 3 mRgAvatI, 4 zivA, 5 yeSThA, 9 sujyeSThA, 7 cellaNA. ceTakarAjAe pote vivAharUpa pApanAM paccakakhANa karelAM hovAthI putrInI mAtAo ja tene jAte paraNAvatI hatI. ceTaka rAjAne pUchIne vItabhaya nagaranA udAyana rAjAne prabhAvatI ApI hatI. jeNe chellI vakhate dIkSA svIkArI hatI. te jIvaMtasvAmInI pratimA AgaLa nRtya karatI hatI, tyAre vAjiMtra vagADanAra rAjAe rANInuM mastaka dekhyuM nahi ane azubha nimitta banyuM te. caMpA nagarImAM dadhivAhana rAjAne padmAvatI ApI, putra ane patinuM saMgrAmamAM maraNa thavAthI jeNe pravajyA lIdhI. kauzAMbI nagarImAM zatAnika rAjAne trIjI mRgAvatI putrI ApI, jeNe mahAvIra bhagavaMtapAse dIkSA aMgIkAra karI. ujjaiNI nagarInA pradyota rAjAe Adara-sahita zivA putrI sAthe lagna karyo, teNe paNa zrIvIrasvAmInA hastakamaLathI dIkSA lIdhI, (100) kSatriyakuMDa gAme prabhunA moTA baMdhu naMdivardhana, jeo guNomAM caDiyAtA hatA, temaNe jyeSThA putrI sAthe lagna karyA, have chellI be baheno suyeSThA ane callaNA paraspara parama prItibaMdhavALI ane suMdara manavALI che, je je haju kumArikAo che. suMdara dharmanA marmane samajanArI hovAthI nirmala manavALI, game tevA dharma viSayamAM pUchelAnA pratyuttara ApanArI hatI.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koIka vakhata eka pravRjikAne dharmanA vivAdamAM niruttara karI, eTale te kopAyamAna thaI. vicAravA lAgI ke, "A pApI sujyeSThAne kyAMya paNa ghaNI zokyo hoya, tevA sthaLamAM nAkhuM jethI jiMdagI-paryata duHkhAvartamAM baLI-jaLI duHkha bhogavyA kare. pravrAjikAe sujyeSThAnuM asala Abehuba rU5 paTanI aMdara cItarAvyuM. rAjagRha jaIne zreNika rAjAne batAvyuM. jhera mizrita vAyarA vizeSathI hoya tema te paTanA darzana mAtrathI te rAjA kAmanA madathI vihvala banelo ekadama ghUmavA lAgyo. pravraji kAne pUchavAthI jANyuM ke, "A sujyeSThAnuM rupa che. eTale ceTaka rAjAnI pAse mAgaNI karavA mATe puruSa mokalyo. vaizAlI nagarIe pahoMcIne atiAdara pUrvaka vinaMti karI. "jo ke, svarUpavatI kanyA-ramaNIo pArakA gharanI zobhA vadhAranArI hoya che. to sarvane prArthanA yogya evA zreNikarAjAne caraNamAM mArA namaskAra pUrvaka jaNAvavuM ke, rAjAe jaNAvyuM che ke, ame haihayavaMsanA chIe tethI vAhiya kulamAM kanyA ApatA nathI. to jevo tuM Avyo che, tevo pAcho jA." dUte pAchA AvI je pramANe vRttAnta banyo hato, te pramANe ekAMtamAM AvIne jaNAvyuM. hRdayamAM jaLato lAla aMgAro sthApana karyo hoya, tema bhaMbhAsAra rAjA ati duHkha anubhavavA lAgyo. eka bhavanathI bIjA bhavanamAM, vanamAMthI bIjA vanamAM, eka zayanathI bIjA zayanamAM jAva-Ava kare che, tapelI zilAnA talapara taraphaDatI mAchalInI jema kyAMI rati pAmatA nathI, ujjavala motInA hArone, tathA kheda karanAra pANIthI bhIMjavelA padArthone dUra karo, zudra caMdrane naSTa karo, kleza karanAra mRNAlIne zAMta karo. kAmAgnI vyApela hovAthI jene mati nAza pAmI che, evA zreNikarAjA Ama tema asaMbaMdha pralApa karatA tenI rAtri lAkha pahora jeTalI lAMbI pasAra karavA lAgyA. duHkhe karIne nivAraNa karI zakAya evuM bhayaMkara dAha karatAM vadhAre dussaha duHkha pitAnuM jANIne abhayakumAre zreNikane dhIraja ApI ke, "huM tamone te meLavI ApIza. he deva ! tamAre hamaNAM sarvathA vizvAsapUrNa svastha atiprazasta cittavALA thai keTalAka divaso pasAra karavA. have abhaya vividha prakAranA upAyanI zodha karatA svara, varNane bheda karanArI guTikAo prApta karIne manohara vepArInuM rUpa karI vaizAlI nagarIe pahoMcI rAjadvAranI najIkamAM manohara dukAna rAkhI, temAM divya sugaMdhI padArtho vecavA lAgyo. eka pATiyAmAM zreNikanuM adbhuta rU5 citrAvIne dukAnamAM sthApana karyuM. traNe kALa puSpa, dhUpa, dIpa vagerethI ghaNA Adara pUrvaka tenI pUjA kare che. tyAM AgaLa sujyeSThAnI dAsIne manohara divya sugaMdhI padArtho ghaNA Ape che prabhAvita thaelA cittavALI dAsIo tyAM dararoja AvavA lAgI. teo pUchavA lAgI ke, "tame ghaNA Adara ane prayatnathI pUjA karo cho, te mUrti konI che ? teNe kahyuM ke,
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 399 amArA rAjA jeonAM sarvAgo ghaNAM manohara che, evA zreNikanI pratikRti che. are ! manuSyomAM paNa AvuM divyarUpa saMbhave kharuM ?, hA, jarUra saMbhave. are ! tenuM samagra rUpa che teno aMza Abehuba citaravA koNa samartha thaI zake che ? dAsIoe sujyeSThA pAse jaine sarva hakIkata kahI, eTale temane Adara pUrvaka ahiM lAvavA jaNAvyuM. tyAM jaine teo te citranI mAgaNI kare che ke, "amArAM kumArI maMgAve che. abhaye kahyuM ke, "A to manoratha pUrNa karanAra ciMtAmaNi che, tene kevI rIte ApI zakuM ? tamArA svAminIne tenA tarapha Adara che ke nahi ? koNa jANI zake ke, mANikayanI sAthe kAMkarAnI ramata na khelAya. vaLI sujeSThA pAse jaine sarva hakIkata jaNAvI. tyArapachI deva-guru ane bIjA sogana khAine (125) tevI rIte vizvAsa besADyo. ane moTA bahumAna ane Adara-sahita saMbhALIne lAvavA pharI pAchI mokalI. e pramANe kahyuM, tyAre teone abhaye zreNikanuM citra ApyuM. te citrAmaNa dekhatAM dekhatAM animeSa nayanathI ekITase nirakhavA lAgI. palakamAM jevuM citrAmaNa che, te ja prakAre te paNa cittamAM tenuM dhyAna karavA lAgI, eTale te baMneno eka bhAva thayo temAM zuM Azvarya ? tyArapachI te zUnya banI gaI. jANe kAmadeve potAnA pAMca bANathI roSa karIne pAMca indriyono vyApAra harI kema lIdho hoya. have nathI hasatI, nathI jamatI, Azcarya-kSobha pAmatI nathI, khIjAtI nathI, koi kArya karavA taiyAra thatI nathI. potAnI ativizvAsu dAsIne kahe che ke, "are ! sakhI ! Ane tuM meLavI Apa. (130) dAsI abhaya pAse jaine kahe che ke, "are ! citranuM darzana karyA pachI zuM thaI gayuM te khabara paDatI nathI, ane tenA jIvanano saMzaya thayo che. have zreNikarUpa saMjIvanIno saMyoga meLavavAno zo upAya ? vRkSanI cheka Toca para phaLa lAgeluM che, atyAre A to ThIMgaNI che, to phaLa kevI rIte meLavI zake ? A vAta ANe jANelI che, tethI A rahasya nakkI khulluM thaze, abhaye kahyuM ke-jo te tenI sAthe jaldI jAya, to huM tene ahi lAvuM. sujyeSThAe te vAta svIkArI, eTale abhaye tene kahevarAvyuM ke, amuka suraMgathI amuka rAtrinA prathama pahoranA aMte zreNika jAte ja tene laI jaze. A vAta tamAre koine paNa kahevI nahi ane sarva lokone ThagIne tamAre nIkaLI javuM. A pramANe A vAta goThavIne nagaranA daravAjAthI mAMDI cheka kanyA-aMtaHpuranA madhyabhAga sudhI lAMbI suraMga khodAvI. bIjI bAju AdarathI zreNika rAjAne khabara kahevarAvI, to atizaya AnaMda pAmelA te batrIza suMdara ratha ane vIra-sArathI sahita vaizAlI nagarInA daravAjAnA sthAnamAM rAtre AvI pahoMcyA. ekadama suraMganA mArge koI na jANete rIte praveza karyo.
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400. prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda aMtaHpuranA dvAra pAse jyAM pahoMcyo, teTalAmAM dRSTithI atizaya harSa pAmelI suyeSThAkanyAne AgaLa beThelI dekhI. he priyA ! cAla, tane AliMgana karavAnA lobhavALo huM zreNika pote ja chuM. ane ahiM AvI pahoMcelo chuM. koi na jANe tyAM sudhImAM A rathamAM caDI jA. (140) tarata teNe cellaNAne kahyuM. tyAre teNe kahyuM ke, "huM sAthe AvuM chuM." cellaNA rathamAM caDIne rAjAnA khoLAmAM besI gaI. maNimotI, mANikyanA alaMkArano DAbhaDo huM jeTalAmAM laine AvuM, teTalI kSaNavAra khoTI thajo. ema kahIne keTalAmAM suSThA bhavananA bhaMDAramAM peThI, teTalAmAM vAra lAgatI hovAthI rathika varga mArge lAgI gayo. jeTalAmAM sujyeSThA pAchI AvI, teTalAmAM callaNA ke zreNika na dekhAyA, eTale teNe moTI rADa nAkhI ke callaNAnuM haraNa thayuM, doDo doDo. eTalAmAM parivAra sahita ceTaka tenI pAchaLa pakaDavA javA taiyAra thAya che, teTalAmAM zreSThavIranA putra vIrAMgane vinaMti karI ke, "he deva! zatruno uccheda karIne tarata ja cellaNA mAre pAchI ANavI. AkhI senA ApanI sAthe bhale jAya. eka rathathI tenI pAchaLa pAchaLa javA lAgyo. celaNAnA corane zodhe che. atisuMdara vIra ceTake durdhara bANa vadha karavA mATe sAMdhyuM, joDyuM. te eka ja mAtra bANa lAgavAthI batrIza rathikonA (tathA temanA ghoDAonA ) jIvitano eka sAthe nAza karyo. A samaye zreNika rAjA suMragamAMthI nIkaLI gayo, tyArapachI vIrAMgajanA dhanuSyathI bANa chUTyuM. A suraMgamAM eka ratha jAya teTalo raja mArga che. eTale pelo subhaTa jeTalAmAM pAcho haThe che, eTale te rathikanA mastakano cheda karyo (150) ane A rathika potAnA prANa AgaLa karIne palAyana thayo. zreNikane AgaLa karyo. te samaye ekadama ajavALuM thayuM, tyAre celaNAne bolAve che ke, "he suyeSTha ! tuM sAMbhaLa, tane prApta karavArUpa phalasiddhine mATe ghaNuM niSkara kArya che. mane moTuM kaSTa thayuM che, chatAM te amRta-samAna siddha thayuM che. tyAre teNe kahyuM ke, "huM sujyeSThA nathI, paNa tenI nAnI bahena callaNA chuM. tyAre zreNika kahyuM ke, "tuM hAthamAM caDI to tuM ja sujyeSThA.' durlabha vallabha prApta thavAthI callaNA manamAM AnaMda anubhavavA lAgI, jyAre sujyeSThA viyoga-dAvAgninA saMyogathI duHkhI thaI. vaLI cellaNArUpa jIvana-auSadhi prApta thavAthI zreNikarAjA sukhI thayo. paraMtu batrIza sArathI jeo sagAbhAIo hatA, temanA maraNathI duHkhI thayo. maraNathI jema jIvane, durjananA vacanathI sajjanane jema saMtApa-duHkha utpanna thAya che, tema viSaya-sukha bhogavavAthI pArAvAra duHkha prApti thAya che. cellaNA sAthe pANigrahaNa vidhi karIne tenI sAthe bhogo bhogave che, jyAre sujyeSThA bena to AvA saMvidhAna-prasaMga thavAthI manamAM jaldI virakta banI. A gharanI jaMjALa choDIne dIkSA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 401 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda lIdhI. c2. bhulasAnuM aDola sabhyatva koika samaye putrone zoka alpa thayo, tyAre zreNika nAga sArathIne kahyuM ke, "nakkI tamArA putro sarakhA AyuSyavALA hatA. A viSayamAM vastunA paramArthanI vicAraNA karavI. tyAre sulasA zrAvikAnA pati nAgasArathI kahevA lAgyA ke-manohara zrAvaka dharmamAM atinizcala cittavALI, nigraMtha-pravacanamAM atizaya pravINa ane lInamanavALI mArI sulAsA nAmanI prANapriyA che. mAtra te putra-bhAMDaraNA vagaranI hovAthI mane te mATe mahA duHkhI thAya che, kudevatA, kSetradevatAdikane huM AdarathI ArAdhato hato. jemAM caMdra vagaranuM AkAza, rAtre dIpa vagara jema bhavana zobhA pAmatuM nathI, te pramANe kAminIne putra vagara vaMza zobhA pAmato nathI. meM mArI patnIne kahyuM ke, "putra viSayamAM tuM kema kazo prayatna karatI nathI, he mRgAkSi ! tArA cittamAM putra saMbaMdhI kema kaMI ciMtA thatI nathI. vadhAre tane keTaluM kahevuM ? tyAre teNe mane pratyuttara Apyo ke, jo pUrve tevA ApaNe zubha karma karyA haze, to avazya putraprApti thaze ja. devatAdiko ApaNA puNya vagara kevI rIte Apaze. to tame putra mATe bIjI kanyA kema paraNatA nathI ? tyAre nAge kahyuM ke, "mAre to tArAthI utpanna thaelA putranuM prayojana che. have te putraprApti aMtarAyakarmano parAjaya karavA mATe jinezvare kahela AyaMbila tapakarmanI ArAdhanA kare che. koika samaye Indra mahArAjAe devaparSadAmAM sulasAnA niSkapa-nizcala samyakatvanI prazaMsA A pramANe karI ke, kadAca samudramAM meru parvata tare, meruparvatanI cUlA ane mULa . calAyamAna thAya, sUrya pazcima dizAmAM udaya padavI prApta kare, A banI zake, paraMtu sulatA potAnA samyakatvathI kadApi calAyamAna na thAya. e sAMbhaLI azraddhA karanAra senApatideva tenI parIkSA karavA Avyo. suMdara zarIravALo avadhUta sAdhunuM rUpa dhAraNa karI sulatAne kahevA lAgyo ke, "putra rahita vallabhA uparano sneha lAMbA kALe ghaTI jAya che, te kAraNe Dagale-pagale tenA taraphathI parAbhava-apamAna thAya che. mATe huM kahuM tema kara, te mATe mULiyuM ane rakSA-mAdaLiyuM je maMtrIne pavitra banAveluM che, temaja maMtrathI pavitra snAnAdika anuSThAna kara. vadhAre zuM kahevuM ? temaja kAlIdevInI pUjA ane tarpaNa arpaNa karIne putra saMbaMdhI mAnatA mAnIne tenI abhilASA rAkha, jethI tane putra-prApti thAya. A pramANe tenuM kathana pUrNa thayuM, devendronA samUho paNa jene calAyamAna na karI zake, tevI sulasA kahe che ke, mArA manane lagAra paNa AnI asara thatI nathI, zA mATe A pramANe dhUte che ? jeo jinavacanamAM bhAvita thaelA hoya, duHkhasvarUpa bhavanI viDaMbanA jeNe jANelI hoya,
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tevAone jema amRtamAM viSa sakrama pAmI zakatuM nathI, tema tamArA sarakhAnAM vacano mArA AtmAmAM asara karatAM nathI. (175) vaLI teM visaMvAdI thai ema jaNAvyuM ke, putrarahitane pati sneha karato nathI e vagere, paraMtu cakravartInAM strIratnane kyA putro hoya che ? vaLI janmAMtara pAmelA paNa pUrvabhavanA abhyAsavALA prauDha premavALAne ekadama ullApa zabdo tenAM nAma garbhita vacano pravarte che. jo rAkhaDI, dorA,mAdaLiyAMo putra janmAvatA hoya, to jagatamAM koi putra vagarano rahevA pAme nahi. vagara phogaTano mane bharamAva nahi. vaLI je teM "kALIdevIne pUjavI ItyAdika kahyuM, to kALIdevI koNa che ? zuM surA (madirA) mAMsamAM vRddhi karanArI evI zAkinImAM devIpaNuM zI rIte ghaTe ? eka mAtra jinezvara ane temanI chatra-chAyAmAM rahelA sAdhu sivAya bIjA koInI pUjA ke vaMdana huM karatI nathI. zreSTha hAthI para caDelo manuSya kadApi gadheDAnI pITha para besavA na jAya. pAkhaMDIonA daMbhathI bharapUra evI tenI vANI jyAre jANavAmAM AvI gaI, eTale te rUpa badalIne kuSThI sAdhunuM rUpa karIne pharI AMgaNAmAM Avyo. sAdhu dekhI atituSTa thaela te ubhI thaI ane romAMcita thaelA dehavALI namaskAra karIne sAdhune AvavAnuM prayojana pUchayuM. eTale sAdhu kahe che ke, "he uttama zrAvikA ! tArA putronA pravAsa mATe teM pAna karAvyA che. temAM ghaNA kiMmatI pakAvela telanI traNa baraNIo che. amane vaidya kaheluM che, to kuSThavyAdhivALA sAdhu mATe temAMthI eka Apo. aho ! mArA upara mahAkRpA karI mane lAbha Apyo. telanI baraNI jyAM te grahaNa kare che, to te bhAjana bhAMgI gayuM ane sarva tela DhoLI nakAmuM thayuM. eTale bIjo sIso lAvI, eTale te paNa phuTI gayo. trIjAnI paNa tevI ja avasthA thai, to paNa tenA cittamAM kiMmatI baraNIo phuTI gaI tenI lagAra ciMtA nathI, paraMtu A ciMtAtura sAdhune kevI rIte sAro karavo ? telapAka to pharI karI levAze. jyAre indranA vacavAnusAra akaMpita cittavALI sulasAne jANI, eTale tejasvI suMdara hAra paherela, jeNe maNinA kaMDala-maMDaLathI kapola prakAzita karelA che evo deva banIne te kahe che ke, "he zrAvikA ! tuM jagatamAM jayavaMtI varte che. tAruM samyakta ajoDa che, talanA photarA jeTaluM alpa paNa calAyamAna karI zakyo nathI. avadhUta ane sAdhunuM rUpa karI tArI parIkSA karavA Avyo hato. IndranI sabhAno vRttAnta kahIne te karatAM paNa tame adhika mastake caDAvavA yogya cho. tame bhAramAM nirmaLa nAmanA tIrthaMkara thavAnA cho. tethI huM vaMdanA karuM chuM, asAdhAraNa samyaktathI pavitra cittavRttivALI IndrathI prApta thaela kIrtivALI he sulase! hari-indra paNa tamArI stuti kare che, tethI tamane namaskAra thAo. tuSTamAna te deve batrIza putra prApta karavA samartha batrIza divya guTikAo ApI ane te devalekamAM gayo.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamalAno gUrjaranuvAda 403 jatAM jatAM deve tene kahyuM ke, "he sulase ! he uttama zrAvikA ! bhaviSyamAM pravacana-zAsananA kAryamAM koi jarUra paDe, to mane yAda karavo, jethI huM tarata hAjara thaIza.' sulasA vicAravA lAgI ke, ATalA ghaNA putrone pALavA, ucheravA ane dareka varSe A paMcAta kevI rIte karavI, tenA karatAM akhaMDa uttama 32 lakSaNayukta evo mane eka putra basa che. eTale te guTikAonuM cUrNa karI sArA divase ane muhUrte sAkaramAM mizraNa karI eka vakhate ja te pANImAM palALIne pI gai. to tenA prabhAvathI garbhamAM teTalA batrIza putro utpanna thayA. dararoja garbhamAM vRddhi pAmavA lAgyA. te kAraNe sulatAne peTanI atizaya pIDA thavA lAgI. te koI evI pIDA hatI ke, na jamI zakAya, na cAlI zakAya, na sui zakAya, satata rudana karavA lAgI. vicAravA lAgI ke, "putranA lobhathI mane saryuM. AmAM to mArA prANanI paNa kuzaLatA na rahI. eTale indranA senApati harisegameSInuM praNidhAna karI smaraNa karyuM. tyAM AgaLa te deve pragaTa thaine kahyuM ke, A to teM avaLuM kArya karyuM. atisarala potAnI kalpanAthI vicArIne A teM zuM karyuM ? batrIza guTikA hovAthI tane batrIza putro garbhamAM utpanna thayA che, bhaviSyamAM temanuM mRtyu paNa sAthe ja thaze. mahApIDAne dUra karIne deva gayo. te paNa garbha pAlana kare che. divaso pUrNa thayA, eTale batrIza putro janmyA. (200) moTA thayA eTale te batrIze ya putro ApavA sainika-aMgarakSako thayA ke, jeoe svAminA kArya mATe mastaka kApIne potAnuM jIvana saphaLa karyuM. praNAma karatA maMtrIsAmaMtonA mastaka-samUha jemanA pAdapIThamAM maLIne namana kare che, evA he svAmi ! A kAraNathI meM putronAM AyuSyo samAna hatAM, te kAraNa Apane nivedana karyuM. c3.pitAno verI koNika putra kema thayo? pitA pratye vairabhAvanAthI vAsita koNika kevI rIte thayo ? ane te cellaNA rANIno putra kema thayo? te mATe kaMIka kahIzuM. koika sImADA nagaramAM siMha rAjAno sumaMgala nAmano yuvarAja hato. teno sevaka maMtrIno senaka nAmano putra hato. ToparA sarakhA kAnavALo, atimoTA peTavALo, kola-uMdara samAna kALA varNavALo, cIbA nAkavALo, kodALA sarakhA lAMbA dAMtavALo, trIkoNa mastakavALo kadrupo hovAthI te bicArAnI haMmezAM mazkarI kare, ToLe maLIne badhA mAra mAratA hatA. A kAraNe tene vairAgya Avyo ane ajJAna-(bAla) tapasvI thayo. yuvarAja have mahArAjA thayo. koIka samaye rAjavATikAe rAjA nIkaLyA che, tyAre tIvra tapasyA karanAra te bAlatapasvIne joyA. tenA pratye bahumAnavALo thayo, meM pahelA tamane ghaNA parezAna karI duHkha ApyuM hatuM, najIka AvI, pUjA karI praNAma pUrvaka prArthanA karI ke he prabhu ! A
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mAsakSamaNanA pAraNAnuM parva mArA AMgaNe AvIne Ape pragaTa kRpA karavA pUrvaka padhAravuM. tapasvIe AmaMtraNa svIkAryuM. pAraNAno divasa jyAre Avyo, te samaye rAjA rogathI gherAyo. eTale dUrathI ja dvArapALe tene kADhI mUkyo. dubhAelA manavALo pAcho sthAne gayo ane tyAM bIjA mAsakhamaNanA upavAsa zaru karyA. rAjA nirogI thayo, tapAsa karI to pharI upavAsa zaru karyA, tyAM jai potAnA aparAdhanI kSamA mAgI te ja pramANe prArthanA karI, svIkArI ane pAraNAnA divase tApasa pAraNA mATe rAjamaMdiramAM gayA. rAjAne tyAM putrajanma thayo hovAthI loko pramoda-AnaMdotsavamAM vyAkula banyA. jyAre tapasvI AgaLa ubhelA che, to paNa koI AvakAra ApatA nathI ke bolAvatA nathI eTale bhoMThA paDelA tapasvI nisAso nAkhIne tyAMthI bahAra nIkaLyA. te ja pramANe pharI tapa-anuSThAna sevana karavA lAgyA. pharI jaine khamAvIne rAjAe vaLI pAraNAnI prArthanA karI. pAraNAnA divase trIjA mAsakSamaNanA pAraNe rAjAnA AMgaNAmAM tapasvI gayA. Aje koika khUnInA kA2Ne kSubdha thaelA rAjA pAraNAnI ciMtAthI vimukta banyo. have tapasvI tIvrakopAgninA saMgayukta-mAnasathI ciMtavavA lAgyo ke, haju sudhI paNa A mane viDaMbanA pamADato hovAthI AgaLa mAphaka vera rAkhe che. AvI rIte tenI viDaMbanAthI huM vairAgya pAmyo, tApasavrata grahaNa karyuM, to paNa duSTAtmA mArI pUMTha choDato nathI. A tapanA phaLathI nakkI huM tenA vadha mATe janma dhAraNa karIza. niyANuM karI te alpaRddhivALo vyaMtara deva thayo. te rAjA paNa tApasa thaine marI vyaMtara thayo ane te prathama janmIne zreNika rAjA thayo. senakano jIva vyaMtaramAMthI cyavIne te samaye cellaNAnA garbhamAM Avyo. garbhanA prabhAvathI cellaNAne A pramANe ciMtA utpanna thaI. A zreNika-zatrune mArA netrothI na dekhuM, athavA dAMtALI ka2vatathI tene kApIne khAI jAuM.. tethI cellaNA te garbhano nAza karavAnA, pADavAnA, pIDAnA upAyo karavA chatAM tene kaMi asara na thaI. sAtamA mahine paNa te garbha kuzaLa rahyo mahine mahine tene azubha dohalA utpanna thavA lAgyA. te A pramANe-'zreNikanA lohI vahetA AMtaraDAnuM huM bhakSaNa karuM.' jyAM sudhI A dohalo pUrNa thato nathI, tyAM sudhI cellaNAnuM zarIra kSINa thatuM jAya che. sarva aMgo saLInI upamA lAyaka nAnA garbha sarakhA banI gayA. rAjAe pUchyuM ke, 'kema jhurAya che ? tArA dehamAM he devI ! kaMi duHkha che ?' rAjAe ghaNo Agraha karyo tyAre rudana karatI kahe che ke, 'nirbAgiNI huM evo vicAra karuM chuM ke, 'tamArA lohI vahetA AMtaraDAnuM bhakSaNa karuM.' rAjAe kahyuM ke, 'he devI ! tuM duHkha na lagADa, Aje ja te mATe prayatna karIza. rAjAe ekAMtamAM A vAta abhayane jaNAvI. teNe paNa mRgalAnuM mAMsa maMgAvI
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 405 alatAno ghaNo pAtaLo rasa tenA para copaDAvIne zreNika rAjAnA peTa upara pATo sajjaDa majabUta baMdhAvI A pramANe callaNA pAse Asana sthApIne paDhane uThAvIne charIthI kApIne kahe che ke, "he prANapriye mArA tarapha najara kara, charIthI peTa kApIne sitkAra karato kApI kApIne mAMsa Ape che, lAkSArasa copaDela hovAthI te paNa sAro saMtoSa pAmIne svAdapUrvaka khAya che. rAjAne keTaluM duHkha thatuM haze ema saMbhAvanA karIne ekadama mUccha pAmI. saMrohiNI auSadhithI A prahAranI rujha hamaNAM lAvIza e pramANe dhIraja ApInecallaNAne saMtoSa pamADIne rAjA tyAMthI nIkaLI gayo. haju garbhamAMthI bahAra Avyo nathI, to paNa jeno Avo prabhAva cAlu thayo che, jarUra A pitAno vairI hovo joie, mATe dUrathI ja Ano tyAga karavo ucita che. | devIe ghaNA duHkha sAthe putrane janma Apyo. dAsIe rAjAne vadhAmaNI ApI, to tene aMga para rahelAM AbhUSaNo ApyAM. lAMbAkALanA gADha premanA marmane uccheda karavAmAM A garbha atiutkaTa che, ema mAnI calaNAe te bALakano tarata tyAga karAvyo. have zreNika putranA darzananI AzAe prasuti ghare AdarathI AvI pahoMcyo ane kahyuM ke, "putranuM mukha mane batAvo." devIe kahyuM ke, "meM teno tyAga karyo che, eTale te paMcatva pAmyo haze. bhayaMkara kriodhathI bhrakuTIyukta bhAla karIne rAjA kahe che-'arere ! garbhathI tatkAla janmelo bALaka je haju pAko thayo nathI, eTalAmAM tarata tyAga karavo ta yuktiyukta nathI. to he pApe ! lakSaNa vagaranI eka mAtra kSaNArdhamAM tane AvuM pApa karavAnuM sujyu ? mArA vaMzamAM haju keTalA putro thayA che, te kahe. bhayaMkara thaelA rAjAe dAsIone krodhathI kahyuM ke, he dAsIo ! putra batAvo, tame ene kyAM rAkhyo che ? nahitara kAna, nAka nAza karIne tamAruM jIvita paNa nAza karIza. eka vRddhadAsIe bALakanI karuNA ane rAjAnA bhayathI kiraNonA samUharUpa caMdrikAthI prakAzita azokavanamAM rahelA bALakane vajAratnanA TUkaDA "azokacaMdra' tenuM nAma sthApana karyuM. kAraNa ke, azokavRkSanI chAyAmAM sthApana karela ane rAjAe tyAMthI tene prApta karela. A nAmathI prasiddhi pAmyo hato, paraMtu lokomAM to tenI AMgaLI kUkaDAe khAdhI ane TUMkI karelI hovAthI koNika' tarIke bolAto hato. have ujjaiNI nagarIthI pradyota AvIne koika vakhate ghaNI senA-sAmagrIthI zreNIkane gheravA nIkaLyo. ghaNo bhaya pAmelA rAjAne abhaye kahyuM ke tame tenA moTA sainika-samudAyathI bhaya na pAmazo. tene huM bhagADI mUkIza." te bIjA khaMDiyA rAjAo sahita Ave che, ema jANIne te samagra rAjAo kayAM paDAva karavAnA che, te abhaya jANato hevAthI teo haju ahiM AvI pahoMcyA nathI, te pahelAM te bhUmimAM nidhAnanA kaLazo daTAve che. have jevA te
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 407 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda khaMDiyArAjA pota-potAnA sthAnamAM sthAna jamAvIne rahelA che. eTalAmAM zreNika rAjAne pradyotanI sAthe atimahAna yuddha thayuM. tyArapachI koIka divase abhayakumAra mahAmaMtrIe tenI buddhino bheda karAvavA mATe pradyota rAjAne eka lekha mokalyo, tamArA sarva khaMDiyA rAjAone zreNikarAjAe lAlaca ApIne phoDI nAkhelA che, A vAta taddana sAcI che. e sarve ekaThA maLIne nakkI tamane zreNikane arpaNa ka2ze. A vAtamAM zaMkA hoya to amuka rAjAnA paDAvamAM(250) amuka sthAne khodAvIne tapAsa karAvajo.' te khodAvyuM to sonAmahora bharelA kaLazo joyA eTale pradyota ekadama palAyana thavA lAgyo. agnithI vRkSo baLI jAya athavA khaDI jAya, paraMtu pANInA pravAhamAM to mULamAMthI cAlyA jAya, tema nirmala buddhithI zatruo paNa mULamAMthI ukhaDI jAya che. tenA mArgane anusaranArA rAjAne zreNike potAnA hAthathI veravikhera karyA. ujjaiNI nagarIe A rAjAo pahoMcIne pradyotane sAcI pratIti karAve che ke, 'he svAmI ! A prapaMca ame nathI karyo, paraMtu A sarva karAvanAra abhayanI buddhi che. jyAre nizcaya thayo, tyAre koika samaye pradyota rAjA sabhAmAM kahe che- 'evo koI buddhizALI che ke, je abhayane mArI pAse lAve.' te vAtanuM bIDuM eka gaNikAe jhaDapyuM ane kahyuM ke, 'te mATe mAguM te sagavaDa Apo.' to rAjAe mAgaNI pramANe madhyama vayanI sAta vezyAo temaja sahAyaka tarIke moTIvayanA puruSo ApyA. vaLI ghaNuM zaMbala-bhAtu ApyuM, sAdhvI pAse jaIne kapaTa zrAvikAno abhyAsa karyo. zahera, nagara gAma vagere yAtrAsthaLe bhramaNa karavA lAgI. dareka sthaLe devone vaMdana ane khAsa karIne jeje nagaramAM munio-zrAviko hoya, tyAM tyAM jAya. ghaNI prasiddhi pAmI. 94. abhaya ane kapaTI vezyA zrAvikAo krame karI rAjagRhamAM pahoMcI. bahAranA udyAnamAM utarI, nagaranAM caityonI caityaparipATI karavI zaru karI. ghara-caityanI pAripATImAM abhayakumAranA ghara-maMdiramAM praveza karatAM 'nisIhi' moTA zabdathI bolavApUrvaka vidhithI gRha-praveza karatI vakhate AbhUSaNo paNa choDI dIdhAM. temane joi abhaye ubhA thaI AnaMda pAmI kahyuM ke, 'nisIhi karanAra zrAvikAnuM svAgata karuM chuM.' gRha-caityo batAvyAM, tyAM devavaMdana karyuM. tyArapachI abhayane paNa namIne kramasara Asana upara beThI. tIrthaMkara bhagavaMtonA janmAdika kalyANaka bhUmione vinayathI namAvelA zarIravALI, jina pratimAone mahAvinaya pUrvaka vaMdana kare-karAve che. 'tame kyAMthI Avo cho ane koNa cho ? tenA pratyuttaramAM kahe che ke-ame avaMtimAM amuka viNakanI bhAryAo chIe. temanuM mRtyu thavAthI amone vairAgya thayo che, amAre dIkSA
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 407 levAnI hovAthI gAme gAma ane tIrthe tIrthe jaI caityone vaMdana ane yAtrAo karIe chIe. dIkSA lIdhA pachI paThanAdi kAryamAM vikSepa thAya, tethI tIrthayAtrAo karI zakAtI nathI.' abhayane te zrAvikAo pratye atizaya sAdharmika bhakti-bhAva utpanna thayo ane kahyuM ke, 'Aje to tame amArA paroNA thAva. tyAre javAba Apyo ke, Aje to amAre kalyANakano upavAsa che. tyArapachI lAMbo samaya besI madhurI vAto karIne potAnA sthAnake cAlI gai. abhaya temanA guNothI prabhAvita thayo, bIjA divase abhayakumAra prAtaHkALe ghoDA upara ArUDha thaIne ekalo ja temanI samIpe gayo. kahyuM ke, mAre ghare AvIne pAraNuM karo, tyAre taAMe abhayane kahyuM ke, 'tame ja ahiM pAraNuM karo.' abhaya vicAravA lAgyo ke, 'jo huM ahiM nahi vAparIza, to teo nakkI mAre tyAM nahiM Avaze.' ema dharIne temanA AgrahathI tyAM bhojana karyuM. te samaye A gaNikAoe jenAthI bhAna bhUlI javAya, aneka dravyo jemAM ekaThAM karelAM che, evuM madirApAna karAvyuM. uMghI gayo, eTale azvo joDelA rathamAM jaldI palAyana karAvyo. bIjA paNa ghaNA ratho thoDA thoDA gAunA AMtare sthApana karelA hatA. ema 2tha-paraMparAthI ujjaiNImAM abhayane lAvIne gaNikAe svAmIne arpaNa karyAM. tene abhaye kahyuM ke, 'AmAM tamAruM pAMDitya kayuM gaNAya ke, dharmano chala-prapaMca karIne atizaya mahAmAyA karIne mane Thagyo, tevI mAyAthI to jagata ThagAI raheluM ja che. je mATe kahevAya che ke-"je amAnuSI-jAnavaranI jAtavALI evI strIone vagara zIkhave paNa caturAi dekhAya che, to pachI je bhaNAvelI, keLavelI, pratibodhelI hoya, te mATe to vadhAre zuM kahevuM ? koyala strIo AkAzamAM uDavA pahelAM potAnAM baccAone (kAgaDI) bIjA pakSIonI sAthe poSavA mATe rAkhe che, jyAM te poSAya che. saMkaTanA samayamAM potAnI navI matine cIkaNI banAvanArI mahilA svabhAvathI ja cANakyanA vakra-chetaravAnA bhAvathI caDiyAtI che. harie kAminI (mohinI) nuM rUpa karIne gaurInuM haraNa karanArane ha2 (mahAdeva) nI karuNAthI bALyo hato. tenA sarakhI strIo hoya che, to zuM kahIe ? A pramANe kapaTathI ane te paNa dharamakapaTathI lAvavAmAM tamArI paMDitAi khullI thAya che, te vagere abhaye kahyuM. tyArapachI teoe abhayane tevA tevA vacanathI bAMdhI lIdho ke, jethI potAnA rAjyamAM javA mATe eka DagaluM paNa na bharI zake. zreNikanI bhANeja ane vidyAdharaputrI jenAM lagna pUrve abhaya sAthe thaelAM hatAM, te atyAre zivAdevI pAse tenAM vidhi-vidhAna sAcavavA rahelI hatI. koIka zokayoe tenA upara khoTAM ALa caDAvavAthI kADhI mUkelI, jethI tyAM zivAdevI pAse rahelI hatI. have zaMkA dUra thavAthI abhayakumAra tenI sAthe ghaNA lAMbA samaya sudhI rahelo che.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda (A hakIkata vistArathI upadezapadanA gUrjarAnuvAda patra 127mAMthI joi levI.) tyAM nivAsa karatA evA abhayakumAre avaMtI rAjA pAsethI cAra varadAna prApta karyA hatAM, te hAla rAjA pAse thApaNarUpe rAkhI mUkelAM hatAM. lekhavAhaka-dUta lohajaMghanA caMbalamAM lADavAmAM evAM dravyo mizrita karI yogacUrNa nAkheluM ane tethI dRSTiviSa sarpa utpanna thayo che, te abhayakumAre kahI ApyuM, jethI prathama varadAna caMDapradyote ApyuM. analagiri hAthI tenA bAMdhavAnA staMbhathI chUTI gayo ane atimadonmatta thavAthI pAcho kabaje Avato na hato. rAjAe abhayane pUchayuM ke, "A viSayamAM zuM karavuM ? tyAre jaNAvyuM ke, bhadrAvatI hAthaNI upara ArUDha thaela vAsavadattAputrI sahita vatsarAja gAyana kare, to te hAthI vaza karI zakAya te pramANe karyuM. te pramANe gAtAM gAtAM hAthathI pakaDIne hAthI bAMdhavAnA staMbha pAse hAthIne lAvyA, eTale bIjuM varadAna maLyuM. vAsavadattAne gIta zIkhavavA mATe udAyanane banAvaTI hAthInA prayogathI ujeNIe lAvyA. jevI rIte paDadAmAM rAkhI saMgIta zIkhavato hato. aMdha che, barAbara zIkhatI kema nathI ? "tuM kuSThI cho paDado kholI ekabIjAnI dRSTio ekaThI thaI, nedhvALA thayA pachI analagiri hAthIne vaza karI bhadrAvatI hAthaNI upara besIne potAne ghare gayo. jevI rIte kauzAMbI nagarIe gayo, te vizeSa adhikAra (upadezapada vagere) anya granthothI jANI levo. jatAM jatAM teNe A pramANe kahyuM, te jANavuM. "kAMcanamAlA, vasaMtaka, ghoSavatI, bhadravatI hAthaNI, vAsavadattA ane udAyananI sAthe jAya che.' koika samaye ujeNImAM rAkSasI agni utpanna thayo. ke je patthara, iMTa paNa bALI mUkato hato. A pramANe bhayaMkara nagara-dAha utpanna thayo. rAjA vicAre che ke, "atyAre ahi kevo azubha upadrava AvI paDyo che. abhayane pUchyuM ke, "A upadrava-vinAzano zo upAya ? tyAre abhaye kahyuM ke, "jANakAra lokonuM evuM kathana che ke, luccA pratye luccAi, jheranuM auSadha jhera, ThaMDIthI pIDAelAne jema agni tema agnino zatru agni jANavo. bIjo judI jAtano agni pragaTa karyo, eTale te prayogathI agni olavAi gayo. A pramANe rAjA pAsethI trIjuM varadAna prApta thayuM. eka vakhata ujeNImAM bhayaMkara rogacALo utpanna thayo. jyAre abhayane upAya pUchyo, tyAre tevo pratyuttara Apyo ke, "aMtaHpuranI beThaka sabhAmAM zRMgAra paherelA dehavALI ane vastrAbhUSaNathI sajja thaelI sarva rANIo tamArI pAse Ave ane je koI tamane potAnI dRSTithI jite, te mane jaNAvo. te pramANe karatAM zivAdevI sivAya sarva rANIoe nIcuM mukha karyuM. eTale rAjAe abhayane kahyuM ke, "tArI nAnI zivAdevI mAtAe jityA eTale
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA, upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 409 abhaye kahyuM ke, 'eka ADhaka pramANa bali grahaNa karI, vastrarahitapaNe rAtre te koika gavAkSa Adi sthaLamAM bhUta ubhuM thAya, tenA mukhamAM bali-krUra pheMke.' tema karyuM eTale aziva-upadrava zamI gayo. tyAre cothuM varadAna meLavyuM. abhaye vicAryuM ke, pArakA ghare keTalA divasa sudhI rokAi rahevuM ? have AgaLa varadAnonI thApaNa rAkhelI te rAjA pAse mAge che. te A pramANe'analigira hAthI para Apa mahAvata bano, agnibhIru 2thamAM lAkaDAM bharIne zivAdevInA khoLAmAM besI huM agnimAM praveza karuM.' AvI mArI chellI icchA che, to ApelA vacananuM karo. have ghorTa vicAryu ke, abhaya potAnA sthAne javA utkaMThita thayo che. eTale moTA satkA2 ka2vA pUrvaka abhayane visarjita karyo.(300) tyAre abhayakumAre kahyuM ke 'tame mane dharmanA bAne kapaTathI ahIM ANyo che, jo huM divasanA sUryanI sAkSIe bUmabarADA pADatA tamane nagaraloka-samakSa bAMdhIne abhaya nAmane jAhera karato na harI jAuM, to mAre agnimAM praveza karavo.' AvI pratijJA karIne rAjagRhamAM pahoMcyo. keTalAka divasa tyAM rokAine pachI samAna AkRtivALI be gaNikA-putrIone sAthe laine vepAra karavA keTaluMka kariyANuM sAthe laIne vepA2Ino veSa dhA2Na ka2Ine ujjaiNImAM apUrva durlabha padArthono vepAra zaru karyo. rAjamahelanA mArge rahevAno eka baMgalo rAkhyo. pradyota rAjAe koIka divase vizeSa prakAre vastrAbhUSaNanI sajAvaTa karelI te baMne suMdarIone gavAkSamAM rahelI dekhI. vizALa ujjavaLa prasanna daSTithI baMnee rAjA tarapha dRSTi karI. tenA cittane AkarSavA mATe maMtra samAna be hAtha joDI aMjali karI. tenA tarapha AkarSAelo te rAjA potAnA bhavana tarapha gayo. parastrI-lolupatAvALA rAjAe temanI pAse dUtI mokalI. kopAyamAna thaelI evI te baMnee dAsIne hAMkI kADhatAM kahyuM ke, 'rAjAnuM caritra AvuM na hoI zake.' pharI bIjA divase dAsI AvI prArthanA ka2vA lAgI. to 2oSavALI temaNe tiraskAra karyo. ane pachI kahyuM ke-'AjathI sAtamAM divase amA2A devamaMdiramAM yAtrA mahotsava thaze, tyAM amAro ekAMta meLApa thaze, kAraNa ke, 'ahiM amAruM khAnagI rakSaNa amArA bhAI kare che.' have abhayakumAre pradyotarAjA sarakhI AkRtivALA eka manuSyane gAMDo banAvIne lokone kahyuM ke, 'A mAro bhAI daivayoge Ama gAMDo banI gayo che, huM tenI davA-auSadhIcikitsA karAvuM chuM, bahAra jatAM rokuM chuM, to paNa nAsI jAya che. vaLI raDAroLa karatA uMcakIne tene pAcho lAvuM chuM. 'are ! huM caMDapradyota rAjA chuM. A abhayavepA2I mAruM haraNa kare che.' e pramANe lokone vizvAsamAM lIdhA. sAtamA divase te gaNikA-putrIoe dUtI
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mokalAvIne ema saMdezo kahevarAvyo ke, rAjAe madhyAhna samaye ahiM ekalAe ja AvavuM.' kAmAtura rAjA pariNAmano vicAra karyA vagara gRhagavAkSanI bhitti dvArA Avyo. AgaLathI karelI goThavaNa pramANe majabUta puruSoe tene sakhata bAMdhyo. palaMgamAM sUvarAvI divasanA samayamAM ja bUma pADato hovA chatAM abhaye kahyuM ke, 'A gAMDA bhAIne vaidyanI zALAmAM lai jAuM chuM.' e pramANe asaMbaMdha bolatA rAjAne vAyu sarakhI gativALA azvo joDelA rathamAM besArIne jaldI rAjagRhamAM pahoMcADyo. zreNika2AjA taravAra ugAmIne tenA ta2pha mAravA doDe che, tyAre abhaye temane rokyA. 'tyAre zuM karavuM ? ema pUchatAM kahyuM ke, 'A mahAprabhAvaka ane ghaNA rAjAone mAnanIya che. * mATe sAro satkAra karIne temane temanI nagarImAM pahoMcADavA. tema karavAthI baMneno sneha vRddhi pAmyo. rAjyakoSanI vRddhino udhama karatA abhayakumAranA divaso pasAra thatA hatA. ( keTalAka divasa pachI lokonAM netrone caMdra sarakhA AhlAdaka evA halla-vihalla nAmanA joDalA putro cellaNAne janmyA. moTA thayA pachI te baMne putro pitAnI sAthe rAyavaDIe jAya, tyAre atisuMdara vasANA mizrita ghIthI bharapUra madhura rasa-AsvA-davALA, guNa-zarIrapuSTi karanAra, uttama sAkarathI banAvelA lADuo ane bIjA khAdya-padArtho savAre nAsto karavA mATe mAtA mokalatI hatI, jyAre bIjA koNika mATe to sneharahita cittathI svAda vagaranA ochA ghIvALA alpagoLavALI sukhaDI vagere anAdarathI mokalAvatI hatI. eTale pitAnA vairAnubhAvathI koNike vicAryuM ke, Ama pitAjI ja karAve che. pitAne kaMIpaNa ka2vA azaktimAn kharAba manavALo pitA upara roSa vahana karato hato. have koIka divase zreNikarAjAe rAjyalakSmI abhayane ApavAno vicAra karyo. (325) abhayakumA2 to jinezvara bhagavaMte kahelI dIkSA grahaNa karavAnA manavALo hato. tethI bhagavaMtane pUchyuM ke, 'he bhagavaMta ! A bharatakSetramAM muguTa, alaMkAra dhAraNa karanAra rAjAo sAdhupaNuM aMgIkAra ka2ze ? bhagavaMte tene kahyuM ke, tevA chellA rAjarSi udAyana rAjA thaze. to prApta thatA rAjyano tyAga karI pravrajyA levAno udyama karavA lAgyo. paraMtu zreNikarAjA abhayane dIkSAnI anumati haju ApatA nathI. eka vakhata zreNika aMtaHpura sahita, bhagavaMtane vaMdana karavA mATe gayA. pAchalA divase pAchA pharatA hatA, tyAre mArgamAM cellaNAe nadInA kinArA upara ThaMDInA divasomAM kAussagga-dhyAne rahelA eka atitIvra tapa tapatAM uttama tapasvIne joyA. rAtre zreNikanI zayyAmAM sUtelI cellaNAnI eka bAhulatA godaDAnI bahAra koI prakAre rahI gaelI ane ThaMDI thai gai. sakhata ThaMDI RtumAM pavananI lerothI teno hAtha khaDA rUvADAvALo thaI dhrUjavA lAgyo. tyAre divase dekhela ughADA tapasvIne yAda karI bolavA lAgI ke, 'temanuM nadI
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 411 kinAre zuM thatuM haze ? A zabdo sAMbhaLIne zreNikarAjA vicAre che ke, "Ano premI koi parapuruSa hovo joIe. are ! durjananA caritra mAphaka strIonAM caritrane dhikkAra thAo. sukhethI madha sarakhuM mIThuM vacana bolanArI hoya, paraMtu hRdayamAM to mahAbhayaMkara sarpanI dADhAnA sakhata DaMkha sarakhI hoya che. saMtApa ApanAra saMsAramAM kaMikane vizrAMtinuM sthAna hoya to snehALa patnIo hoya che, paraMtu kopAyamAna sarpanA phaNAnI bhayaMkara AkRti sarakhI evI te strIothI saryuM. tuccha svabhAvavALA durjano sAthenI maitrI kevI hoya che, to ke asthira hoya che. vAyarAthI laherAtA pragaTa dhvajAnA vastranA pallavathI vadhAre caMcaLa hoya che, tyAre AkAzamAM navIna meghano ADaMbara athavA saMdhyAnA raMgo capaLa hoya che ? nA, nA, nA. priyane viSe patnIne prema te sarvanI caMcaLatA karatAM vadhAre capaLa thaine javAvALo hoya che. AvA AvA strIo ane celaNA saMbaMdhI khoTA vikalyo karavAmAM vyAkuLa thaelo te zreNika prAtaH samaye jaga...bhunI paryApAsanA karavAnI AzAe prayANa karavA taiyAra thayo. abhayane bUma pADIne kahyuM ke, "huM kahuM te mArI AjJA-pramANe karavuM. aMtaHpuramAM jaine aMtaHpura sahita samagra sthAna saLagAvI mUkavuM. huM atyAre jai rahelo chuM, to A mArI AjJAno hamaNAM tarata ja amala kara ke, jethI baLI maratI te sarvenA karUNa rudana-svara huM jato jato sAMbhaLa. have abhaya vicAra kare che ke, "khoTI kalpanAnA vikalpoyukta buddhithI A AjJA pitAjI Ape che, paraMtu kopa pAmelA A paNa vicAratA nathI ke roSe bharAelAne prathama je buddhi thAya che, te pramANe kArya na karavuM. ane jo te kArya karAya to tenuM phaLa suMdara na pariName. ekaluM mAtra zravaNa kareluM hoya te na svIkAravuM ke, je ApaNe pratyakSa na dekhela hoya, kadAca pratyakSa dekhyuM hoya to paNa yuktAyuktano lAMbo vicAra karavo. have huM paNa atyAre bIjuM zuM karuM ? zAstronA artho bhaNelA paMDitone paNa be bAjuthI vacamAM evI bhIDa AvI paDe che ke, je cittamAM sukha utpanna karatuM nathI. nathI te grahaNa karAtuM ke nathI te choDI zakAtuM. have abhaye eka jIrNazALA hatI, temAM moTI jvALAzreNI tema ja moTA goTegoTA dhUmADAnI paMktithI AkAza pUrAto hoya tevo agni saLagAvyo. rAjA paNa pAchaLa pAchaLa joto joto bhagavaMtane vaMdana mATe jato jato ciMtavavA lAgyo ke, "he cellaNe ! teM pote karelA karmanuM phaLa have bhogava ." ghaNI utAvaLathI prabhunA caraNa-kamaLamAM praNAma karIne pUchayuM ke, "he svAmI ! cellA eka ke be pativALI che ? te Apa pharamAvo. bhagavaMte eka pativALI kahI, eTale ekadama vegathI uThIne cAlatA cAlatA pazcAtApAgnithI baLatA
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 " prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda cittavALo vicAravA lAgyo ke, * are ! nirbhAgI janmavALA maiM A zuM karyuM ! cellaNA mRtyu pAmI, eTale mAro jIvaloka paNa AthamI gayo. vagara vicArye kArya karanAra adhama lokamAM ziromaNi hoya, tenA mastakanA ziMgaDA samAna, A ane paralokanA du:khanA nidhAnabhUta, asAdhAraNa nukazAna huM pAmyo. ' parIkSA karyA vagaranuM kArya siddha thAya to paNa sajjano tenI prazaMsA karatA nathI. atizaya parIkSA pUrvaka karela ane kadAca te kArya nAza pAme, to paNa vagovanAra thatuM nathI.' (350) have abhaya paNa jagatprabhunA caraNakamaLanI paryupAsanA karavA te dizAmAM sAme Avyo. tene dekhIne zreNike pUchyuM ke, kahe ke, 'teM zuM karyuM ? abhaye kahyuM ke, 'ApanI AjJAnuM koI kadApi apamAna kare kharA ?' bhayaMkara jvAlAgnimAM cellaNAdika rANIone saLagAvI mUkI ? he duSTa ceSTAvALA !tuM temAM kema na peTho ? he cellaNA ! huM to marI ja gayo.' e pramANe zreNike kahyuM, eTale abhaye kahyuM ke, 'ATalA ja mAtra pratyuttaranI huM rAha joyA ja karato hato. vIrabhagavaMta jevAnuM zaraNa hoya, pachI zA mATe mAre agnimAM praveza karavo paDe ? bhaDabhaDa karatAM mahAdAvAnala sarakhA saMsArathI jagatprabhunI sahAyatAthI zuM huM Aje paNa temAMthI bahAra nahiM nIkaLI zakIza ? te A pramANe- pote baLI maraze ema na jANato pataMgiyo dIvAnA agnimAM jhaMpalAve che. te ja pramANe potAnuM maraNa na jANanAra mAchalI paNa lohanA kAMTA para alpa coMTADeluM mAMsa khAvA jAya che. jyAre jagatamAM indriyanA viSayo ane kAmabhogo bhayaMkara ApattisamUha ApanAra che- ema jANavA chatAM paNa choDI zakAtA nathI. kharekhara A mohano prabhAva ghaNo gahana che.' tamAruM sarva aMtaHpura sarva ApattiothI rahita thayuM che ane kSemakuzaLa varte che. tyArapachI jhurAtA haiyAvALo zreNika ghare gayo. have zreNika rAjA vicAra kare che ke, 'abhayakumAra to niSkalaMka saMyama-sAmrAjya grahaNa karI cUkyo che, to have koNikakumArane rAjya ApavAnI dhAraNA kare che. koNika to rAjya maLavAthI sukhI thavAno che. joDale janmelA hallane divyahAra ane secanaka hAthI vihallane ApyA. A baMne ratnonuM mUlya eka ekanuM rAjya jeTaluM gaNAya che, to teo baMne A hAra ane hAthIthI krIDA karatA mArgamAM zobhA pAmI rahelA che. abhaye dIkSA lIdhI, eTale tenI mAtA sunaMdA paNa dIkSA levA taiyAra thayAM. eTale tenI mAlikInAM be divya kuMDalo ane divya vastrayugala baMne halla-vihallane ApyA. eTale teo baMne bhAio mahAdyutivALA thayA ane jANe sUrya ane caMdra hoya tema adhikatara kAMtithI zobhA pAmavA lAgyA.
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 413 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda c5. koriNake pitAne keda karyA have koIka samaye koNike pitAnA vairathI rAjya meLavavA mATe utAvaLI cittavRttivALA thaI kAlAdika daza duSTamativALA kumAro sAthe gupta maMtraNA karI ke, A vRddhapitA maravAnI aNI para hovA chatAM rAjya ApatA nathI, to temane bAMdhIne rAjya svAdhIna karI ApaNe agIyAra bhAge vaheMcI levuM. pApAnubaMdhI puNyanA udayathI teoe koNikanI vAta svIkArI. eTale koNike pitAne bAMdhIne kedamAM pUryA. krUra pariNAmavALA koNika aMgopAMga evA jhakaDIne nigaDa-beDIthI majabUta bAMdhyAM ke casakI zake nahiM. tyArapachI lajjA vagarano maryAdA mUkIne jAte ja rAjya para caDI beTho, tevA viSayone namaskAra thAo ke, "jemAM pitAnA vadhanI buddhi thAya che. moha-madirAthI matta thaelA mAtAne paNa priyA kahIne bolAve che. alpasattvavALA-hInasattvavALA AtmAo abhakSya bhakSaNamAM sukha, athavA mAtA-bhaginI bhogavavAmAM tathA pitAno parAbhava karavAmAM athavA rAjyavaDe karIne sukha mAnanArA thAya che. savAra-sAMja baMne saMdhyA-samaye haMmezAM pote soso cAbukanA mAra mAre che. jhagaDelA pitAne bhojana-pANI paNa ApavAnA baMdha karAvyA che. tyArapachI cellaNA AvIne jALiyAnA gavAkSathI potAnA lAMbA kezapAzamAM saMtADIne je tuccha bAphelA aDada lai jatI hatI, te pheMkatI hatI. caMdraprabhAnAmanI madirA manohara kezanA coTalAmAM palALI laI jatI hatI. te prArikane chetarIne AkAza-mArgathI ApatI hatI. ThaMDA pANInA khovAthI te pIDA zamAvato hato. te gayA pachI dareka samaye ema bhAvanA bhAvato hato kepote karelAM duSkarmano A vipAka-udaya mane Avelo che. madirA-mizrita jaLapAna karavAthI kaMika vedanA zAMta thAya che, tema cAbukanI pIDA vedato nathI, mAtra cittanuM duHkha vede che. have koNikarAjA koika samaye potAnI padmAvatI patnInA udAyI putrane khoLAmAM besADI jeTalAmAM jamato hato, teTalAmAM bALaka thALamAM mUtarato hato, bALakane pIDA thaze jANI rAjAe thALa khaseDyo nahi, mUtra-mizrita bhojana dUra karIne bAkI raheluM bhojana khAya che. tyAre rAjA cellaNAne kahe che ke, "he ambA ! A bhuvanamAM bIjA koine paNa putrano prema nahi haze jeTalo mane udayI upara che.' tyAre mAtAe koNikane kahyuM ke, "he duHkhapUrvaka janmela ! tuM jANe che, tema sarva dhruva hotuM nathI. tArA pitAne tArApara je sneha hato, teno alpa chAMTo paNa tArAmAM tevo sneha nathI, aticamakelA cittavALo jyAre pharI mAtAne pUche che ke, "A vAta kevI rIte ghaTI zake ? pitA upara goLapApaDI mokalelI te haju paNa Aje bhUlAtI nathI. have mAtA kahe che "he putra haju tAro dhaMturo Aje paNa pitA uparathI utaryo nathI. pitAno tuM evo vairI che ke, A eka pragaTasatya moTI hakIkata che.
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414. prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tuM jyAre bALaka hato, tArI aMgulImAM kIDA paDelA hatA, tenI tene pArAvAra vedanA thatI hatI, tuM moTethI rovAnuM kSaNavAra paNa baMdha rAkhato na hato, kharAba parunI durgadha mAratI hatI, tevI AMgaLI chatAM pitA tane bilakula choDatA na hatA. jyAre te AMgaLI potAnA mukhanI polANamAM rAkhatA hatA, tyAre pIDA zAMta thatI hatI. c9. zreNikanuM maeNa A pramANe roto baMdha rAkhavA mATe haMmezA tane khoLAmAM ja besADI rAkhatA hatA. ATaluM tArA mATe karanArane he kRtajJa ! teM bahu sAro upakAra karyo che. upakAra karanAra upara upakAra karavo, apakAra karanArano apakAra karavo te to saMsAramAM Apa-le karavAno sAmAnya vyavahAra che. tenI kazI prazaMsA karavAnI hotI nathI, paraMtu apakAra karanAra upara upakAra karavo ane upakAra karanAra upara apakAra kare, to te supuruSo ane kupuruSomAM ziromaNI bhAvane pAme che. A sAMbhaLIne ekadama upazAMta thaelA vairavALo koNika vicAravA lAgyo ke, are ! nirbhAgI evA meM pitAjIne AvI viDaMbanA karI." to have huM jAte tyAM pracaMDa lohadaMDa-mogara laine jaldI jAuM ane temanI beDInA so TUkaDA karI kedakhAnAmAMthI mukta karI pitAjInI kSamA mAguM.' hAthamAM moTA pracaMDa lohadaMDa laine Ave che. praharaNa vagaranA hastavALA Apane te anArya putra....A sAMbhaLIne zreNikarAjA Ama vicAravA lAgyA-"koIka kharAba rItinA mArathI e mahApApI Aje mane mArI nAkhaze, to gAMTha choDIne tAlapUTa jheranuM bhakSaNa karI lauM.' te pramANe karavAthI kSaNavAramAM te ceSTA vagaranA thaI gayA. AvI sthitimAM koNika rAjAne dekhe che. temanA jIvitanI jema lohanI beDI bhAMgI nAMkhe che. yaMtra, taMtra, maMtra, mahAauSadhi, mUlikA vagereno prayoga karI jIva lAvavA prayatna kare che. jyAre jIvamukta thaelA pitAne joyA, eTale moTI poka melI rudana karavA lAgyo. ati vairabhAvano kALa vItI gayo. atyAre to snehano kALa che, te samaye mArI hAjarImAM pitAjI paralokavAsI thayA, aho ! mArA pApanI kevI paraMparA che. zreNika kSAyika samyagdaSTi ane devAdhideva para atyaMta bhaktivALA hovA chatAM paNa viDaMbanAthI mRtyu pAmyA. aho ! daivanI gati kevI vicitra vilAsavALI che ! vaLI daiva kevuM che ke-"mRgalo pAza-baMdhanane chedIne kUTa racanAvALI jALane bhAMgIne vanamAM dUra gayo, to tyAM dAvAnaLarnI agni-zikhAnA bhaDakAnA bhayaMkara samUhathI paNa vanamAM bahu AgaLa nIkaLI gayo. vaLI zikArInA bANanA viSayamAM Avyo, to tyAMthI paNa ghaNA vegathI phALa mArI, bANa cUkAvI doDavA lAgyo. ATalA saMkaTamAMthI pAra pAmavAM chatAM doDatAM doDatAM kUvAmAM paDyo.
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 415 saMkaTasamayamAM cAhe teTalo udyama kare, paraMtu deva pratikULa hoya, tyAre puruSArtha paNa niSphaLa thAya che. zreNika mRtyu pAmI prathama narakanA prathama sImaMta nAmanA pAthaDAmAM 84 hajAra varSanA amuSyavALo nArakI thayo. tyAMnuM AyuSya pUrNa thaze, eTale tyAMthI nIkaLI bharata-kSetranA mugaTaratna samAna padmanAbha nAmanA bhAvI covIzImAM prathama tIrthaMkarapaNe utpanna thaze. tenI maraNottara kriyA karyA pachI koNika atizaya zokagrasta dehavALo have rAjagRhamAM rahevA mATe paNa kaMTALyo, jethI rAjagRha nagara choDIne navIna caMpaka-pRthvImAM caMpApurI vasAvIne tyAM rahevA lAgyo. ghoDA, ratha, hAthI, pAyadaLa sainya vagere ghaNuM ekaThuM karI haMmezA rAjya vahana kare che. koika samaye potAnI ghaNI ja sainyAdika vizeSa sAmagrI dekhIne khoTA abhimAnathI gherAelo abhimAna-hasti para ArUDha thayo. koika samaye bhagavaMtanI dezanAmAM sAMbhaLyuM ke sadA pApa karanArA jIvo nIcenI sAta pRthvIomAM utpanna thAya che.(400) koNike bhagavaMtane pUchyuM ke, "he bhagavaMta ! AvatA bhavamAM mArI utpatti kyAM thaze ? bhagavaMte kahyuM ke, "tuM chaThI pRthvImAM jaIza." koNika- he bhagavaMta ! huM sAtamImAM kema na jaiza! mArAmAM zI nyUnatA che ?" svAmI-mahAparigraha-AraMbha karanAra cakrIo ja tyAM jAya. koNika-he svAmI ! zuM huM cakI nahi thaiza ? " svAmI-nakkI na ja thaiza. 14 ratno hoya, te ja cha khaMDa bhAratano svAmI thai zake che. tyArapachI koNike kRtrima-banAvaTI cauda ratno tathA hAthI vagere taiyAra karAvarAvyAM. dakSiNa bharatArdhanI sAdhanA karI. have bAkIno uttara bharatArtha sAdhavA atizaya utkaMThita thayo. te tarapha prayANa karI tamisA guphAnA dvAramAM kRtamAla nAmanA devane bolAve che. te deva ! tuM vighna karyA vagara jaldI utarArdha bharata jitavA mATe daravAjo khola. huM teramo cakravartI utpanna thayo chuM, te tuM jANato nathI ? tyAre te deve koNikane jaNAvyuM ke, "avasarpiNImAM be-chakkA arthAt cha-du bAra ja cakrIo thAya che ane te to thai gayA che. madonmatta cittavALo tuM kyAMthI TapakI paDyo. tyAre koNike kahyuM ke, bAra mAsano abhivardhita varSamAM tera mAsa jema thAya che, tema bAra cakrIo thAya che, pachI huM teramo thAuM temAM zuM ajugatuM che ? kRtamAla deve kahyuM ke, "ATalA lAMbA kALamAM atyArasudhI koi cUlAmAsanI jema teramo cakravartI thayo nathI, tema koie kahyuM nathI ke, 'tuM have teramo cakrI thavAno che.'tuM zikSApAtra che-ema jaNAvIne tene ugra bANa mArIne kSaNavAramAM nIce pADyo. tyAM mRtyu pAmI, raudra pariNAmavALA tarata chaThThI narakamRthvI gayo, jyAM bAvIza sAgaropamanuM
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda AyuSya bhogavaze. tenA rAjya para sAmatAdikoe zreSTha zrAvaka evA udAyI rAjAne sthApana karyo. kAcanA sthAnamAM jema maNiratnane tema te hirA samAna udAyI rAjAne rAjagAdI para sthApana karyo. je pitAne ativallabha hato, evA koNika putre pitAne ahiM viDaMbanA pamADI mArI nAkhyA, to pachI samaju DAhyAone tattvathI putra para sneha rAkhavo kevI rIte yogya gaNAya ? (414) have mitradvAra AzrIne kahe che luddhA sakajja-turiA, suhiNoM vi visaMvayaMti ky-kjjaa| jaha caMdaguttaguruNA, pavvayao ghAioM raayaa||150|| - potAnA svArthanAM kAryo karavAmAM utAvaLA, temaja jemanAM kAryo siddha thai gayA che, tevA svajano-mitro paNa viparIta-ulaTA banI jAya che. je pramANe caMdraguptanA guru cANakye parvata rAjano svArtha saryA pachI ghAta karAvyo. (150) gAthAno bhAvArtha caMdragupta ane cANakyanI kathAthI samajAze, te A pramANeG7. caMdragupta ane cANakathanI kathA - pAmara lokonA manane AnaMda ApanAra caNaka nAmanA gAmamAM caNI nAmano brAhmaNa jainadharma pALato hato. puruSanAM samagra lakSaNa jANanAra evA AcArya bhagavaMta tenA ghare padhAryA. koI prakAre vihAra karavAnA saMjoga na hovAthI tenA ghare rokAyA. tenA ghare dADha ugelI hoya tevo dADha-sahita putra janmyo, tene gurunA caraNamAM page lagADyo. te gurumahArAjathI upayoga-rahitapaNe bolI javAyuM ke-A rAjA thaze." ema jANI pitA vicAravA lAgyA ke-"mArA zrAvakanA ghare janmelo rakhe rAjA thaI durgati pAme." eTale pelA ugelA dADha dAMta ghasI nAkhyA, ane te vAta AcAryane kahI. jene je prakAre thavAnuM hoya che, tene te pramANe ahiM ja sarva thAya che." e pramANe manamAM vicArIne jaNAvyuM ke, rAjAnA pratinidhi sarakho ja-rAjA samAna ja thaze." caNiputra hovAthI "cANakya" evuM nAma sarvatra prasiddhine pAmyuM. sArAM lakSaNo dhAraNa karanAra evo te moTo thavA lAgyo. bAlabhAva pUrNa thayA pachI jaldI cauda vidyAnAM sthAnono pAra pAmI gayo. bAlyakALamAM paNa zrAvakapaNAnA saMskArathI bhAvita thayo hato. tene anurUpa atisaraLa pariNAmI brAhmaNavaMzamAM janmelI eka kanyA sAthe teNe lagna karyuM. tyArapachI AnaMda sahita raheto ane tevAM AkarAM pApa kAya choDavAmAM udyama karato hato. have koika samaye tenI bhAryA potAnA pitAnA ghare mAMgalika mahotsava kArya-prasaMge ghaNA lAMbA samayathI gaelI na hovAthI ati utsAhapUrvaka gai. te samaye bIjI lagna
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda karelI baheno AvI hatI, 417 paraMtu teo sArA dhanavAna kuLomAM paraNelI hovAthI prauDha-uttama sArA alaMkAro paherIne AvelI hatI. 'zatru-parSadAmAM prasaMga pADavo suMdara che, zUnya araNyamAM nivAsa ko sAro che, paraMtu nirdhana manuSyonI sAthe maitrI karavI kadApi sArI nathI.' kharekhara vaibhavarahita patine potAnI patnI paNa tyAga kare che. sarvAMge apUrNa evI amAvAsyAnI rAtri caMdra sAthe saMbaMdha kare kharI ? e kahevatane anusarIne tenA sarva parivAre cANakyanI patnIne nirdhana pativALI hovAthI atizaya apamAnita karI, samRddhivALI bAkInI baheno gRhadeva-tAnI jema puSpa, tAmbUla, vastro, zaNagAra AdithI potAnA zarIrane suMdara banAvIne prasaMge AnaMdathI bhramaNa karatI hatI. eka mAtA tathA eka pitA hovA chatAM huM temanAthI parAbhava pAmI. 'jagatamAM eka vaibhavane choDIne bIjo koi padArtha vallabha hoto nathI.' jenI pAse saMpatti hoya, te na Ape to paNa te vallabha jaNAya che. meruparvata suvarNanI saMpattivALo hovAthI sUrya tenI pAse pAse thaine bhramaNa kare che. vaibhavavALAne sarva dAsa thaI namana kare che, nirdhana manuSyane koi mANasa namato nathI. tema ja jenI pAse kaLAorUpI vaibhava hoya, tenA viSe paNa loko jaldI prabhAvita thAya che. A pramANe manamAM roSa dhAraNa karIne cANakyane ghare AvI rudana karavA lAgI. jyAre cANakye khUba dabANa karI pUchyuM, tyAre teno sarva vRttAnta kahyo. "bhUkha lAgI hoya tyAre bhaNeluM vyAkaraNa khavAtuM nathI, tRSA lAgI hoya tyAre kAvyarasanuM pAna tRSA chIpAvatI nathI, chaMdaHzAstra jANavAthI koInA kulano uddhAra thaI zakato nathI, game teTalI bIjI kaLAo, jemAM dhana upArjana thaI zakatuM nathI, te kaLAo niSphaLa che. mATe suvarNa-dhana upArjana kara.' strIono parAbhava asahya hoya che, eTale te ja kSaNe te dhana zodhavA mATe taiyAra thayo. te samaye pATaliputramAM naMdarAjA brAhmaNone dakSiNA Apato hato. te tyAM gayo. tyAM pahelAM thaelA krama pramANe naMdarAjAonAM sarva Asano kArtika amAvAsyAnA divase niyata karI sthApana karelAM hatAM. temAM je prathama Asana hatuM, tyAM tevA prakAranI lagnazuddhi hatI. te dhArIne te ekadama te para besI gayo. to eka siddhaputre kahyuM ke-'AvelA A brAhmaNe naMdanA vaMzanI sarva chAyAne pagathI cAMpIne AkramI che.' eTale dAsIe tene kahyuM ke, 'he bhagavaMta ! tame bIjA Asana para beso.' 'bhale tema thAo - ema kahI tyAM potAnI kuMDikA-(kamaMDala) nI sthApanA karI, trIjA Asana upara daMDa, cothA Asana upara gaNottiyA, pAMcamA Asana para brahmasUtra, e pramANe ghaNAM Asanone rokatAM te brAhmaNane ghITho jANI
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda apamAnita karI vidAya karyo. "haju dezAMtaramAM javA mATe prathama pagaluM mAMDu chuM, tyAM Ama thayuM. te samaye nirbhaya thaI niHzaMkapaNe ghaNA loko samakSa ema bolavA lAgyo ke-"koza ane sevakothI jenuM mUla majabUta che, putro ane patnIothI jenI zAkhA vRddhi pAmelI che, evA naMdarAjAne, jema ugravAyaro moTA vRkSane ukheDI nAkhe, tema huM tenAM rAjyanuM parivartana karIza." tyArapachI te nagaramAMthI nIkaLI rAjAnA bIjabhUta evA koI manuSyanI zodha karavA lAgyo. kAraNa ke, pote sAMbhaLeluM hatuM ke pote rAjA nahi, paraMtu rAjAsamAna adhikAravALo thavAno chuM. pRthvImaMDalamAM paribhramaNa karatAM karatAM cANakya morapoSaka nAmanA gAme pahoMcyo, to parivrAjaka-veSane dhAraNa karanAra tene dekhI naMdarAjAnA putranA vaMzamAM thaela, te gAmanA adhipatinI putrIne caMdrapAna karavAno dohalo thaelo che, jene koi pUrNa karI zakatA na hatA. dohalo koi prakAre pUrI zakAto na hovAthI tenA mukha-kamalanI kAMti jhAMkhI paDI gai. atyaMta plAna zarIravALI mAtra have jIva javAno bAkI hato-evI viSamasthiti prApta karI hatI. bhikSA khoLato hato, te samaye gAmanA adhipatie sarva hakIkata pUrvaka pUchyuM ene jaNAvyuM ke, jo A prathama bAlaka mane Apo, to tenI mAtAne caMdranuM pAna karAvuM." teoe A vAtano svIkAra karyo. barAbara pUrNimAno divasa Avyo, eTale moTo paTamaMDapa karAvyo. tenA madhyabhAgamAM chidra karAvyuM. je je rasavALAM dravyo che, te sarva ekaThAM karI tene dUdha sAthe kSIra banAvI thALamAM pIrasI. caMdrano prakAza maMDapanAM chidramAMthI barAbara thALamAM paDato hato, jANe sAkSAt caMdra ja na hoya, tema dUdha bharelo thALa goThavyo hato. pelI strIne bolAvIne kahyuM ke, "he putrI ! A caMdrane jo ane tenuM pAna kara, jema jema te pAna karavA lAgI ane dUdha ochuM thavA lAgyuM, tema tema maMDapa upara beThelo guptapuruSa te chidrane DhAMkato hato. jyAre samagra dUdha-pAna karyuM, eTale samagra chidra DhAMkI dIdhuM. pelI dohalAvALI strIne caMdrapAna karyAno pUrNa saMtoSa thayo ane khAtrI thaI ke, "me caMdrabiMbanuM pAna karyuM. dohalo pUrNa thavAthI tene putra janmyo. caMdranuM pAna karAvavAnA kAraNe tenuM nAma "caMdragupta' pADyuM. rAjapadane anurUpa vartanavALo te dararoja e pramANe vRddhi pAmato hato. dhanano arthI cANakya samagra pRthvImaMDalamAM bhramaNa karato hato. vaLI tevA prakAranA parvata, khANa vagere sthAnomAM catura buddhithI rUpuM, sonuM, ratnAdika kiMmatI vastuo ane auSadhinI zodha karato hato. vaLI satata A pramANe vicArato hato ke "ALasa karavI, strInI sevA, rogavALuM zarIra, janmabhUminuM vAtsalya, saMtoSa, Darapoka A che mahattvapaNAnA vipno che."
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 419 koika divase te caMdragupta bALaka bIjA bALakonI sAthe rAjanItithI krIDA karato hato ane kaheto hato ke, "huM rAjA chuM, tame mAgo te huM ApuM' e bALaka chatAM upakAra karavAmAM tatpara hato. A samaye cANakya tyAM AvI caDyo ane ramatA te bALakane joyo ane kahyuM ke, "amane kaI paNa dakSiNA Apo." tyAre bALake mArgamAM jatI gAyone anulakSIne kahyuM ke-'A gAyo lo." are teno mAlika mane nahi mAre ? caMdragupta kahyuM ke, "A pRthvI viralokoe bhogavavA yogya che, paraMtu paraMparAthI vArasAmAM maLelI nahi." A sAMbhaLI cANakya jANyuM ke "AnI bolavAnI vacana-paddhati kAlAnusAra yathArtha che. pUchyuM ke, "A putra kono che? to ke, koIka parivrAjakano." eTale cANakya kahyuM ke, "e parivrAjaka huM pote ja chuM." cAlo, ApaNe jaie, huM tane rAjA banAvIza." -ema kahI te baMne tyAMthI palAyana thayA. keTalAka tAlIma na pAmelA lokone ekaThA karI kusumapura nagarane gherI lIdhuM. paraMtu ghaNA sainya parivAravALA naMdarAjAe alpa sainya-parivAravALA cANakyane eka dama nasADI mUkyo. naMdarAjAe teno vadha karavA mATe tenI pAchaLa ghoDesvAro mokalyA. samaya samajanAra cANakya caMdraguptane mastaka DhAMkavA mATe eka kamalapatra ApyuM ane pA sarovaramAM tene mokalyo. evI rIte sarovaramAM saMtADyo ke jethI tene aMdara koi jANI ke dekhI na zake. pote to pharatAM pharatAM sarovara para vastra dhonAra dhobI pAse AvI kahyuM ke, "bhAgI chUTa, sainya Ave che." ema dUrathI batAvI tene bhagADIne zilA para vastra jIMkavA lAgyo. pradhAna azvArUDha thaelA eka ghoDesvAre mArgamAMthI najIka AvIne dhobIne pUchyuM ke caMdragupta kayAM che ? tyAre zakuna jANIne cANakya kahyuM ke, "sarovaranI aMdara A caMdragupta rahelo che. ane cANakya to kyArano ya palAyana thai gayo che. (50) pelA ghoDesvAre paNa ghoDo tene soMpyo ane taravAra bhUmi para mUkIne jeTalAmAM pANImAM praveza karavA mATe te kapaDAM utAre che, pagarakhAM kADhe che, te pramANe beThelAne teNe tenI taravAra tenA marma pradezamAM evI mArI ke te mRtyu pAmyo. caMdraguptane bahAra bolAvI te ja ghoDA upara te baMne ArUDha thayA ane AgaLa nAsI gayA. keTaloka mArga kApyA pachI cANakya caMdraguptane pUchyuM ke, "je vakhate vaiirI puruSane meM tane batAvyo, te samaye mArA saMbaMdhI tane manamAM zo abhiprAya Apyo tyAre caMdragupta javAba Apyo ke, "he tAta ! tyAre meM ema vicAryuM ke, "Arya puruSo je kArya kare te hitanuM ja kArya kare." tethI cANakya jANyuM ke, A mArA karelA kAryamAM vizvAsavALo che. nAsatAM nAsatAM caMdraguptane kahe che ke, "he vatsa ! jyAre aruNodaya thAya, tyAM sudhI
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda guphAmAM aMdhakArathI AtmAne chUpAvIne ApaNuM rakSaNa karavuM. potAno samaya thAya, tyAre pragaTa thavuM, te pramANe karavuM jethI bIjo ApaNane oLakhe nahiM. eka vakhata kSudhAthI levAi gaelA caMdraguptane gAma bahAra besADIne koika gAmamAM tenA mATe bhojana levA gayo. pote ema Darato hato ke, 2khe naMdanA koI mANaso mane oLakhI jAya. gAmamAM praveza karatAM taratanA janmelA ane jatA koi brAhmaNane joyo. eTale tarata tenuM peTa cIrIne temAM hajuM na vINaselI dahiMnI gheza kADhI laine caMdraguptane jamADyo. tyArapachI baMne bIjA gAmamAM gayA. A mahAsAhasika puruSa che, A brAhmaNa-hatyA karavA koNa samartha thai zake ? cakrIvAsudevanAM cakro paNa potAnA kuLanI hatyA vakhate buThThAM thai jAya che-ema ANe vicAryuM. (60) cANakya rAtre bhikSA mATe bhramaNa karatAM eka vRddha DosIne ghare pahoMcyo. tyAM DosIe putro-bhAMDaraDAne moTA thALamAM rAba pIrasI hatI. temAMthI eka capaLaputra thALanA madhya bhAgamAM hAtha nAkhyo, dAjhyo ane rudana ka2vA lAgyo eTale vRddhAe Thapako ApatAM putrane kahyuM ke, 'tuM cANakyanI jema mUrkha che.'cANakye tene pUchyuM ke, cANakya mUrkha kema ? tyAre vRddhAe kahyuM ke, paDakhenI TharI gaelI rAba pahelA cATavAnI hoya, vacalI rAba to garama hoya.' cANakya naMda rAjAnA rAjyamAM sImADAne badale vacamAM rAjadhAnI para ghero ghAle temAM phAvato nathI. have cANakye jitavAno upAya meLavyo. prathama cheDAnAM gAmo svAdhIna karyA pahelAM vacamAM gAmo svAdhIna karI zakAtAM nathI. vacaluM kusumapura tyAre ja svAdhIna karI zakAya, jo paDakhAnAcheDAnAM AsapAsanAM gAmo prathama svAdhIna karAya to. tyAra pachI te cANakya tarata himavAna parvatanI taLeTI pAse gayo. tyAM parvataka nAmano rAjA hato, tenI sAthe dRDha maitrI bAMdhI. samaye vAta karI ke, 'pATaliputramAM naMdarAjAne jItIne sarakhe bhAge ApaNe baMne rAjya vaheMcI laizuM.' tyArapachI tarata ja prayANa zaru karyuM. vacalA gAmomAM, nagaromAM potAnI AjJA sthApana karatAM karatAM AgaLa vadhyA. eka sthaLe eka nagara svAdhIna thai zakatuM nathI. sajjaDa puruSArtha karavA chatAM te kema paDatuM nathI ? tethI te parivrAjaka saMnyAsIe aMdara praveza karI tapAsa karI. to keTalIka vastu tapAsatAM tyAM pArvatInA rUpa sarakhI IndrakumArInI mUrtio dekhI. tenA prabhAvathI te nagara koi prakAre svAdhIna thatuM ke paDatuM nathI. kapaTathI tenuM utthApana karIne tene pote svAdhIna karI lIdhI eTale te nagara tarata ja svAdhIna thayuM. tyArapachI pATaliputrane ghero ghAlyo ane dararoja saMgrAma cAlato hato. te A pramAMNe koika sthale tIkSNa bhAlAMo pheMkAtAM hatAM, koika sthAnamAM lokono saMhAra karanArAM
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 421 yaMtrono samUha phekAto hato. kyAMka nagaranA lokoe banAvarAvelA vizALa daravAjAnAM kamADo kaThina kuhADAnA prahArathI santa toDelAM bhAMgI gayAM hatAM. yamarAjAnI jIbha sarakhI zakti nAmanAM hathiyAro jyAre zaktivALA parAkramI puruSonA hAthathI choTavAmAM AvatAM hatAM, tyAre aneka zatruo upara paDatAM hatAM ane teo tarata ja yamarAjAnA paroNA banatA hatA. moTA parvatanA zikhara sarakhAM ucA evA koTanAM zikharo jema vijaLI paDavAthI, tema pRthvI upara-nIce paDatAM hatAM. kAna sudhI kheMcelA dhanuSadaMDathI choDelI bANazreNio baMne sainyonA manuSyonA prANone pralaya pamADanArI thatI hatI. ThekANe ThekANe killAnA gherAvAo paDIne khaMDita thatA hatA ane sainiko upara paDIne bhaTonA prANa letA hatA. te pramANe pattharo, bhAlAMo ane barachIonI vRSTi thatI hatI. A pramANe keTalAka divaso gayA pachI naMdanuM sainya bhagna thayuM. tyAre naMdarAjAo dharmadvAra mAMgyuM. tyAre kahyuM ke, "eka rathathI tamArAthI jeTaluM laI jai zakAya teTaluM grahaNa karo.' eTale naMdarAjA be bhAryAo, eka kanyA ane keTaluMka dhana grahaNa karIne jyAM nagara daravAje pahoMcyo, eTalAmAM kanyAnI ghaNA vilAsavALI dRSTi caMdragupta upara paDI. pitAe tenI sAthe javA anumati ApI. jeTalAmAM kanyA ratha upara caDavA lAgI, eTalAmAM caMdraguptano ja ratha hato, tenA nava ArA kSaNavAramAM bhAMgI gayA. eTale caMdramukha sarakho caMdragupta jJAnamukhavALo thayo. cANakya tene kahyuM ke, 'tene rathamAM caDatAM rokI nahi. kAraNa ke, navavaMza sudhI navapATa paraMparA sudhI tArA vaMzamAM skurAyamAna sattvavALA rAjapuruSo rAjya karaze, ane teo paropakAra karanAra thaze." (80). tyArapachI kusumapuramAM pahoMcelA teoe rAjyanA be vibhAga karI nAkhyA ane vaheMcI lIdhA. have tyAM AgaLa mahelamAM viSabhAvita dehavALI naMdarAjAnI eka putrI hatI. parvata rAjane tenI icchA thaI, eTale tene ApI. paraNAvavAno vidhi cAlu karyo, madhyamAM agni pragaTAvyo. tyAre parvatarAjAnuM zarIra kheMcAvA lAgyuM. kanyAnA zarIranA jheranI saMkrAnti sparza karavAthI vedanA thaI. te kahevA lAgyo ke, "he mitra ! marI jAuM evI pIDA thAya che, to teno pratikAra karavA AdaravALo thAya che, tyAM cANakye bhrakuTI caDAvI kapaTathI izAro karI tene rokyo. eTale caMdragupta pAcho pharyo. parvata kanyAnA viSapariNamanathI mRtyu pAmyo. have baMne rAjyano svAmI A thayo. rAjyo sArI rIte sajja karyA. capaLa UMcA azvonA samUhathI subhaga, madonmatta uttama jAtinA hastionI zreNIyukta rAjya je brAhmaNa chatAM prApta karyuM, te prabhAva nakkI A rAjAno, temAM paNa sajjana mitrano prabhAva vizeSa hato. Ama chatAM kauTilya cANakya kuTilatA dhAraNa karI. kharekhara karelA guNano nAza karanAra kRtaghna lokone tiraskAra thAo.'tathA zAstramAM paNa jaNAveluM che ke-'bhAione mAravAnI
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda buddhi thAya ke sAsa-bahu-one mAravAnI mati thAya, te paNa mahAanartha kahela che.' have naMda rAjAnA puruSo caMdraguptathI AjIvikA meLavI zakatA nathI eTale te ja nagaramAM teo corI karavA lAgyA. have cANakya eka sakhata cora pakaDanAra AkarA puruSane zodhato hato, tyAre nagara bahAra paribhramaNa karatAM karatAM teNe eka naladAma nAmanA eka kolikane joyo. te jyAre potAnuM ghara banAvato hate, tyAre tenA putrane ghImela sarakhA tIkSNa mukhavALI kIDIoe DaMkha ApyA. eTale tenA upara naladAma atyaMta krodhe bharayo ane kIDIonuM mUla-utpattisthAna-tenuM dara zodhI kozathI khodIne agnidAhathI sarvathA bALI nAkhyuM, ke have pharIthI navI kIDIo utpanna na thAya.' cANakye vicAryuM ke, 'AnA karatAM bIjo koI mArA ciMtavelA kArya mATe samartha nathI.' e pramANe tridaMDI cANakye te naladAmane rAjA pAse bolAvyo ane kusumapura nagaranuM rakSaNa karanAra pada arpaNa karyuM. teNe vizvAsa pamADIne corI karanArAM kuTuMbone jhera bheLavelAM bhojana ApIne samagra kuTuMbo sahita temane mArI nAkhyA. AkhuM nagara corI vagaranuM karyuM. bhikSukapaNAmAM je gAmamAM bhikSA meLavI na hatI, te gAmamAM cANakya potAnI AjJA tIkSNapaNe pravartAvavA icchato hato. tyAM AvA prakAranI AjJA Apato ke, 'vAMsanA jhuMDane pharatI AMbAnA vRkSanI vADa karavI.' AvI AjJAthI gAmaDiyAo vicAravA lAgyA ke, 'A kema yogya gaNAya ? rAjakulano Avo hukama hoya nahiM. mATe vAMsa kApIne AMbAnA vRkSanI vADa banAvIe.' ema vADa banAvI. viparIta AjJAno doSa ubho karIne daravAjA baMdha karIne bALaka-vRddha sahita AkhuM gAma catura buddhivALA pApI cANakye bALI mUkyuM. rAjyano bhaMDAra bharavA mATe jugA2 2mavAnA yaugika pAsAothI darekane jitIne ghaNuM dhana ekaThuM karyuM. A brAhmaNa kuLamAM janmelAnI krU2karma karavAnI rasikatA to juo ke, je gAyo, strIo, bALako, brAhmaNo, vRddhothI bharapUra evA moTA vistAravALA gAmane cAre bAjuthI daravAjA baMdha karI mahAagnidAha Apyo. AmAM potAnA aMga upara keTalo upayoga che ? 98. cANakyanI kuTilanItI bhagavA raMganA vastra mAtranI jarUra che. AvI kuTilatA karanArane temaja kaTukuTila buddhivALA tene dhikkAra thAo. A carcA vagarano eka pramAda che. rAjabhaMDAra bharavA mATe te koi evA yAMtrika pAsAthI jugAra 2mADe che. eka ratnano thALa bharIne dhanapatio AgaLa goThavIne kahe che ke, 'jo koI mane jitI jAya, to huM tene A ratnano thALa ApuM ane jo huM temane pAsAthI jItI jAuM, to tamAre mane sonAmahora ApavI.'(100) AvA
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 423 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda yaMtrapAsAo pADavAnA prayogathI teNe puSkaLa dhana ekaThuM karyuM. have A upAya to jugA2Io jANI gayA; tethI koika vadhA2vAno bIjo upAya cANakya vicAravA lAgyo. tyArapachI nagaranA mukhya mukhya dhanapatione ekaThA karI temane madirA-pAna karAvyuM. teone madirAno kepha pUrepUro caDyo, bhAna gUmAvyuM, eTale cANakya ubho thaine nRtya karavA lAgyo, tema ja vidhi sahita hAtha uMcA karIne gAvA lAgyo ke, 'mArI pAse mAtra be bhagavAM vastro che, suvarNa kamaMDaLa ane tridaMDa che. ATaluM mAtra chatAM rAjA mAre AdhIna che. A viSayamAM mAruM eka Dholaka vagADa. hola-Dhola-halakA vAjiMtra vagADanArane AmaMtraNa Ape che. jyAre bIjo nagarano dhanapati A tenI samRddhi sahana karI zakyo nahiM, tyAre te paNa nAcavA gAvA lAgyo. ane bolavA lAgyo ke, 'madonmatta hAthInA tarata janmelA bALa hAthI eka hajAra yojana sudhI cAle, ene dareka pagale lAkha lAkha (te vakhatanuM calaNI nANuM) mUkuM, eTaluM dhana mArI pAse che. e vAta upara holaka vagADo. vaLI tenAthI caDiyAto koi atitIvra irSyAthI pUrNa, dhanapati nAcato ane gAto gAto potAnAM manamAM rahelo gupta sadbhAva A pramANe bolIne pragaTa karavA lAgyo ke, 'eka ADhaka pramANa vAvelA talamAMthI navA utpanna thaelA aneka seMkaDo pramANa talanA dareke dareka tala upara lAkha lAkha pramANa nANuM goThavAya, teTaluM dhana mArI pAse che, to mAruM holaka bajAvo.' A pramANe sarva dhanapatioe paNa madyapAnanA kephathI parAdhIna banIne potapotAnI pAse dhana, dhAnya, gAya, ghoDAdika hatAM, te sarva tene kahI dIdhuM. kaheluM che ke - 'anurAgathI snehapUrNamanavALA, kopAyamAna, bhavathI virakta thaelA hoya madonmatta, ane maranAra hoya teMonA mananA gupta sadbhAvo pragaTa thAya che.' A pramANe cANakye te sarvenA samRddhivistArane jANIne jenI pAsethI jeTaluM yogya lAge teTaluM meLavIne rAjyakoSa khUba vRddhi pamADyo. A pramANe cANakya rAjyanI ciMtA karato hato ane te caMdragupta rAjA rAjyabhUminuM pAlana karato hato. have koIka samaye bhayaMkara duSkALa paDyo. have te nagaramAM saMbhUtavijaya nAmanA AcArya mahArAja potAnA vRddhAvAsane kA2Ne tyAM rokAelA hatA, ane potAnA ziSyone samudra-kinArA upara mokalyA hatA. navA AcAryane jyAre AcArya mahArAja maMtra, taMtra bhaNAvatA hatA. te samaye be nAnA sAdhuo najIka sevAmAM hatA. teo baMne te maMtra taMtra jANI gayA. jo ke teone mokalI to ApyA hatA, paraMtu teo guruno viraha sahana karI zakyA nahiM, jethI thoDo mArga kApyA pachI teo baMne pAchA vaLyA. bAkIno sAdhu-samudAya nakkI karelA sthAne pahoMcI gayo. ahiM saMbhUtavijaya gurumahArAja duSkALa samayanA kAraNe zrAvakAdinA gharomAM jAte ja bhikSA levA jatA hatA.
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda prAsuka ane eSaNIya-kalpe tevI nirdoSa bhikSA pramANopeta ja lAvatA hatA. pahelA ziSyone ApI bAkI je kaMI AhAra letA hovAthI temanuM zarIra ghaNuM durbaLa paDI gayuM. temanA AvA durbala zarIrane dekhIne te baMne ziSyo vicAravA lAgyA ke, "ApaNe ahiM pAchA AvyA te ThIka na karyuM. kAraNa ke ApaNe AvIne guru mahArAjane bhAre paDyA. ApaNe temane gADha parezAna pamADanAra banyA, to have bhojanano koi bIjo mArga apanAvIe. adazya karanAra evuM aMjana teoe AMkyuM. gurune kahyA ke jaNAvyA vagara caMdraguptanA bhojana samaye, aMjana AMjIne rAjamahelamAM evI rIte praveza karyo ke, koI puruSe temane na dekhyA. teo baMnee rAjA sAthe tyAM sudhI bhojana karyuM ke, jyAM sudhI dharAyA. A pramANe dararoja teo bhANAmAMthI pUratuM bhojana adRzyapaNe karI jatA hatA. have rAjA dararoja bhUkhyo raheto hovAthI zarIre durbaLa paDI gayo. eTale cANakya pUchyuM ke, "zA kAraNathI ?' to ke samajI zakAtuM nathI, bhANAmAMthI mAro AhAra koI harI jAya che ? mArA bhAgamAM to ghaNo alpa AhAra bAkI rahe che. tyAre cANakyanA manamAM vitarka thayo ke, atyAre A samaya suMdara nathI. koi adazya banI AnA bhANAmAMthI bhojana khAI jAya che. te jANavA mATe bhojanazALAnA AMgaNAmAM iMTonuM cUrNa pAtharyuM. bIjA divase praveza karatA hatA, tyAre tenAM pagalAM ane pagalAMnI paMktio dekhI, paNa te baMne dekhAtA nathI. eTale dvAra baMdha karI mUMjhavanAra dhUmADo utpanna karyo eTale netromAMthI azrujaLa nIkaLI javA lAgyuM. eTale te baMne nAnAsAdhuo pragaTa thayA. teme cANakya joyA, eTale temane zarama AvI ane upAzraye mokalI ApyA. (125) rAjAe kahyuM ke, "A sAdhuoe mane vaTalAvI nAkhyA che." ema jugupsA karavA lAgyo. tyAre udbhaTa bhRkuTIthI bhayaMkara dekhAtA bhAlatalavALA cANakya rAjAne kahyuM ke, "tuM kRtArtha thayo, kharekhara Aje tuM vizuddhavaMzamAM janmyo che ke, bAlyakALathI pAlana karelA vratavALA sAthe te bhojana karyuM." have guru pAse jaine ziSyone upAlaMbha ApatA cANakya kahyuM, tyAre gurue paNa cANakyane kahyuM ke, "tArA sarakhA zAsanapAlako hovA chatAM A sAdhuo sudhAthI pIDAine nirdharma bane ane AvA AcAravALA thAya, te sarva tamAro ja aparAdha che, paNa bIjAno nahi. eTale te page paDIne kSamA mAgavA lAgyo ke, "mArA A eka aparAdhanI kSamA Apo." "havethI pravacananI sarva ciMtA huM karIza.' lokonA manamAM camatkAra thayo ke, "cANakya kadApi Avo namra thaine aparAdhanI kSamA mAge kharo ?' have ghaNA lokono virodha pAmelA rAjAne rakhe koi jhera khavarAvI de." tethI khabara na paDe tevI rIte tenA zarIramAM jhera bhAvita karavA lAgyo. jethI durjano tene jherano prayoga
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 425 kare, to paNa te jhera parAbhava karanAra na thAya. dararoja cANakya pAse hoya, tyAre ja rAjA bhojana kare, koika divase koIpaNa prakAre bIjA kAryamAM rokAyelo hovAthI rAjAnA bhojana-samaye tenI gerahAjarImAM garbhavatI rANIo sAthe besI bhojana karavAnI IcchA karI. A bhojanamAM jhera che, teno paramArtha na jANanAra atipremathI parAdhIna banelA rAjAe potAnA thALamAMthI rANIne eka koLiyo Apyo. eTalAmAM rANIe jheravALo koLiyo khAdho ke tarata bhAna gumAvyuM ane rANI paravaza banI gaI. A vAta cANakyane jaNAvI, eTale te utAvaLe pagale AvI pahoMcyo. Ane vamana karAvavuM yogya nathI, kAraNa ke garbhavatI che. eTale manamAM ciMtavavA lAgyo. te kALe karavA yogya kAryamAM sAvadhAna banI, pote ja zastra grahaNa karIne peTa cIrIne, pAkIne taiyAra thaelA garbhane potAnA hAthe grahaNa karI junA ghIthI pUrNa rUvALA bhAjanamAM sthApana karyo. te bALakanA mastaka para khorAkanA jheranuM TapakuM lAgeluM hovAthI "bindusAra' evuM nAma sthApana karyuM. game te prakAre bALakane jIvADyo. krame karI deha vRddhi pAmyo. garbhamAM rahelAne ja bahAra kADhavAthI tene ruMvADAM na uddabhavyAM. kAle karIne caMdragupta mRtyu pAmyo, eTale bindusAra rAjA thayo. ce. subuddhimaMtrInuM vera kevI rIte vALyuM? AgaLa utthApana karelA naMda rAjAnA subaMdhu nAmanA eka maMtrIe cANakyano tevo eka aparAdha ubho karIne A navA rAjAnA kAna bhaMbheryA ke - "he deva ! jo ke Apa mArA pratye kRpAvALI vikasita dRSTithI jotA nathI, chatAM paNa ApanuM hita amArA aMtaramAM vaseluM hovAthI Apane satya hakIkata jaNAvavI ja paDaze ke, "A cANakya maMtrIe ApanI mAtAnuM udara cIrIne tene maraNa pamADI, to AnAthI bIjo kayo vairI hoi zake ?" ema sAMbhaLIne kopa pAmelA rAjAe potAnI dhAvamAtAne pUchyuM, teNe paNa tema kahyuM, paNa mULathI AkhI banelI hakIkata na kahI. samaya thayo, eTale cANakya sabhAmAM Avyo, rAjAe paNa tene dekhIne bhAlatalanI bhRkuTI caDAvI, krodha mukhavALA banI mukha pheravI nAkhyuM. "rAgAMdha ramaNIo, rAjAo, vRkSanI pANInI nIko, najIka rahelAo je tarapha laI jAya te tarapha jAya che." rAjA vimukha-viparIta thayo eTale cANakya vicAravA lAgyo ke, "Aje zatrunI jema zAthI krodha pAmIne mArA tarapha Avo vartAva kare che ?' tarata ja pote potAnA ghare jaine potAnA gharanA sArabhUta suvarNAdika putra, pautra, svajanAdikane ApIne vicAravA lAgyo ke, mArA padanI saMpatti meLavavAnI icchAthI koika durjana cADiyAe rAjAnA kAna bhaMbheryA jaNAya che - evI zaMkA thAya che. to have tevuM kArya karuM ke, jethI duHkha pAmelo duHkhamAM ja potAnuM lAMbuM jIvana pasAra kare. eTale pravara
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 427 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda gaMdhavALA manohara padArthanI meLavaNI karI jemAMthI khUba sugaMdha uchaLe tevuM cUrNa taiyAra karI eka suzobhita DAbhaDImAM bharyuM. temAM lakheluM eka bhojapatra paNa sAthe mUkyuM. "A uttama sugaMdha sUMghIne jeo indriyone anukULa viSayo sevana karaze, to tenuM yamarAjAne tyAM prayANa thaze. (150) A cUrNa suMdhyA pachI uttama vastro, AbhUSaNo paheraze, vilepano karaze, taLAyamAM zayana karaze, sugaMdhI tela, attara puSpAdika sevana karaze, madya-zRMgArAdika karaze, te potAno vinAza notaraze." A pramANe aMdara mUkela vAsacUrNanuM svarUpa jaNAvanAra bhojapatra paNa te DAbhaDImAM mUkIne DAbhaDI eka peTImAM mUkI. tene paNa moTA paTArAmAM sthApana karIne ghaNA khIlAthI majabUta karI eka oraDAmAM mUkI. 100. cANakya TavIkArela anazAnavata dvAranI sAMkaLa baMdha karI upara majabUta tALuM lagAvyuM. tyArapachI samagra svajanone, lokane khamAvIne temane jinendranA dharmamAM joDIne gAma bahAra araNyamAM gokuLanA sthAnamAM iMginI-maraNa aMgIkAra karyuM. jyAre dhAvamAtAe subaMdhu maMtrInuM kAvatru jANyuM arthAt "A cANakya pitAthI paNa adhika hitakArI hato' - ema rAjAne jaNAvyuM ane kahyuM ke, "teno parAbhava kema karyo ?' to ke "mAtAno vinAza karanAra hovAthI." to dhAvamAtAe kahyuM ke, jo teno vinAza na karyo hota, to tuM paNa Aje hAjara na hota. je kAraNa mATe tArA pitAne viSamizrita bhojana dararoja cANakya khavarAvato hato, teno eka koLiyo tArI mAtAe khAdho, te garbhamAM rahelo hato. viSa vyApI javAthI daivI to maraNa pAmelA hatAM ja, tenuM maraNa dekhIne mahAnubhAva cANakye mAtAnA peTane chUrikAthI vidAraNa karIne tane bahAra kADhyo. kADhavA chatAM paNa mastaka upara jheranuM bindu lAgI gayuM hatuM. mezanA varNa sarakhuM zyAma jherabindu lAgeluM hovAthI he rAjan ! tuM bindusAra tarIke oLakhAya che." e sAMbhaLIne mahAsaMtApane pAmelo te sarvavibhUti sahita ekadama cANakyanI pAse pahoMcyo. bakarInI sUkAelI lIMDIo upara beThelA, saMga vagaranA te mahAtmAne dekhyA. sarvAdarathI vAraMvAra khamAvIne kahyuM ke, "nagaramAM pAchA cAlo ane rAjyanI ciMtA karo.' tyAre cANakya kahyuM ke, "meM to jiMdagI paryata mATe anazanano svIkAra karyo che. have saMsAranA samagra saMgano sarvathA meM tyAga karyo che." cADI khAvanA kaTu vipAko jANanAra cANakya te vakhate rAjAne subaMdhunuM kAvatru thayuM, te saMbaMdhI lagAra paNa vAta na karI. have bhAlatalapara be hAtha joDI subaMdhue rAjAne vinaMti karI ke, "he deva! jo Apa mane AjJA Apo, to anazanavratavALA maMtrInI huM bhakti karuM." rAjA potAnA sthAne gayA eTale AjJA pAmelA tuccha buddhivALA subaMdhue dhUpa saLagAvI teno aMgAro bakarIonI
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 427 lIMDIo u52 jANI joIne nAkhyo. mananI aMdara zuddha lezyAmAM vartatA cANakyanI najIka saLagato saLagato karISAgni pahoMcyo. AvA upasarga samayamAM cANakya dharmadhyAnamAM sajjaDa ekAgra cittavALo banyo ane lagAra paNa potAnA dhyAnathI calAyamAna na thayo. anukaMpAvALo te saLagatA agnimAM baLI rahelo hato. 'kharekhara te dhanya puruSo che ke, jeo anutta2-mokSasthAnakamAM gayA che, je kAraNa mATe teo jIvonA duHkhanA kAraNabhUta thatA nathI. amArA sarakhA pApI jIvo to ghaNA prakAranA jIvone upadrava karIne AraMbhasamAraMbhamAM Asakta manavALA thAya che, e rIte potAnuM jIvana pApamAM ja pasAra kare che. AvA jIvalokane dhikkAra thAo. jinezvaranAM vacanane jANavA chatAM moha-mahAzalyathI viMdhAelA manavALo huM A loka ane paraloka-viruddha vartana karanAro thayo chuM. kharekhara mAruM caritra kevuM che ? A bhavamAM ke parabhavamAM meM je koi jIvone duHkha pamADyA hoya, te sarve atyAre mane kSamA Apajo. huM paNa te sarvene khamAvuM chuM. rAjya karato hato, tyAre pApAdhIna thai je koi vividha adhikaraNa vagere ekaThAM karyAM hoya, te sarvene huM trividhe tyAga karuM chuM. te lIMDIonA agnimAM jema jema te dhanyano deha baLato jAya che, tema tenAM krUra karmo paNa aMtasamaye nAza pAme che. zubhabhAvanI pradhAnatAvALo pradhAna parameSThi-maMtranAM smaraNamAM tatpara banelo aDola samAdhipUrNa cittavALo te mRtyubhAvane pAmyo. dedIpyamAna dehavALo maharSikapaNe devalokamAM utpanna thayo. have tenA maraNathI AnaMdita thaelo te subaMdhumaMtrI samaye rAjAne prArthanA karIne cANakyano mahela prApta karIne tyAM gayo. tyAre gaMdhanI maheMka bahalAtI hatI. jenAM dvAra majabUta khIlAo ThokAvI majabUta banAvyA hatAM, te joyAM ane vicAryuM ke, 'ahiM kamADa kholavAthI sarva sArabhUta dravya prApta thai zakaze.' eTale kamADa toDAvI aMdaranI maMjUSApeTI bahAra kADhI. tyAra pachI jyAM sugaMdhI vAsadravya sUchyuM, teTalAmAM to bhojapatramAM lakhela vAkya ane teno artha paNa sArI rIte jANyo. tenI khAtrI mATe eka bIjA puruSane te vAsa sUMghADyo, tyArapachI tenI pAse viSayono bhogavaTo karAvyo, to te manuSya mRtyu pAmyo - e ja pramANe bIjI paNa viziSTa vastuonI khAtrI karI, 'arere ! tuM to maryo, ane bIjAne paNa mArato gayo.' A pramANe atizaya du:khamAM sabaDato jIvavAnI icchAthI te bicAro uttama muninI mAphaka potAnuM jIvana pasAra karavA lAgyo. (182) caMdraguptacANakya maMtrI kathA saMpUrNa. potAnA svajana saMbaMdhI dvArane AzrIne kahe che -
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda niyayA'vi niyaya-kajje, visaMvayaMtammi huMti khara-pharusA / nadda rAma-sumUmo, vaMma-vavattasta Apti vo ||161|| najIkanA svajana saMbaMdhIo potAnuM dhAryuM kArya siddha na thAya ane matabheda utpanna thAya, to teo paraspara kaThora-krUra kArya karanAra ane AkarAM vacano bolanAra thAya che. jema ke parazurAme kSatriyono ane subhUme brAhmaNa jAtino vAraMvAra kSaya karyo. parazurAme sAta vakhata niHkSatrI pRthvI karI ane subhUme 21 vakhata nirbhrAhmaNI pRthvI karI. jemAM potAnA svajanono paNa kSaya thayo. tenI kathA A pramANe jANavI - 428 11. pazurAma ane subhumathInI kathA vasaMtapura nagaramAM Agneya nAmano eka chokaro hato. te sArthanI sAthe dezAntaramAM pharatAM pharatAM koi vakhata mArgamAM bhUlo paDyo. eka tApasano Azrama dekhyo. tayAM yama nAmano tApasa hato, teNe putranI jema lAlana-pAlana karI moTo karyo. 'jamadagni' evuM tenuM nAma pADyuM. te ghora AcAra pAlana karato hato ane ghora tapa karato hato jethI tapasvI tarIke ghaNI prasiddhi pAmyo. A bAju vaizvAnara ane dhanvaMtarI nAmanA be devo hatA jemAM vaizvAnara tApasono bhakta ane dhanvaMtarI deva nigraMtha sAdhuonI bhakti karanAra samakitI deva hato. teo baMne potapotAnA jJAnanA pakSapAta-vivAda karatA hatA. eka-bIjAe nakkI karyuM ke, ApaNe sAdhu ane tApasanI parIkSA karIe. temAM sAdhubhakta evA deve kahyuM ke, 'amArA sAdhumAM je ochAmAM ochA AcAravALA sAdhu hoya, te ane tamArA tApasomAM je caDiyAtA mukhya tApasa hoya, tenI parIkSA ka2vI. eTale mithilAmAM taratanA pratibodha pAmelA padmaratha nAmanA eka zrAvaka vAsupUjyasvAmInA janmAdi-kalyANakothI pavitra thaelI manohara caMpA nAmanI nagarImAM suguru samIpe pravrajyA grahaNa karavA mATe prayANa karI 2helo che. tyAre A baMne devoe be siddha putronAM rUpo vikurtIne paramArtha pUchIne tene kahyuM ke - 'A yauvana ghaNuM manoha2 maLyuM che. temAM Aje tuM akhaMDita bhogo bhogava, jyAre jarjarita deha thAya ane bhoga bhogavavAnI tAkAta na rahe, tyAre pravrajyA aMgIkAra karaje.' mokSamArgane ApanAra evo dharma yauvandvayamAM sAdhI zakAya che, Ava yauvanane jeo bhoga bhogavavAmAM veDaphI nAkhe che, te kharekhara kroDo sonaiyAthI kAgiNI (koDI) kharIdanAra thAya che. jema pRthvI para DhaLI paDelo hAthI cAhe teTalo tene masaLIne taiyAra karIe, to paNa jarjarita dehavALo te raNa saMgrAmamAM yuddha ka2vA kAma lAgato nathI; tema A deha jarjarita, zaktihIna thAya, pachI pravrajyAnA kAryo sAdhI zakato nathI. - padmaratha -
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 429 deva - tuM to atisukamALa zarIravALo che ane dIkSA to vajanI tIkSNa dhAravALI taravAra sarakhI che. arthAt jAtipuSyane moTA mogaganA prahAra mAravAmAM Ave, tenA pariNAma sarakhI tArA mATe pravajyA che. pAratha - atisukumAra dehavALAne saMyamanA udyamathI atula baLa prApta thAya che. atikomaLa mAlatI puSpamALA zuM mastakapara baMdhAtI nathI ? madhurayauvana zarIra rUpa A nAnIlatAnuM tapasyA sivAya bIjuM koI phaLa nathI, atirasavALI rasavatInI vAnagIono je bhogavaTo karavo, te yuvAnInuM phaLa nathI. he suMdara ! zarIranA bhoga-sukhathI mokSanuM akhaMDa sukha meLavI zakAtuM nathI. hIrA-maNi ratnanI khANa maLI hoya, paraMtu pRthvIne khodyA vagara te hIrAdika phaLanI prApti thatI nathI. deva - to eka piMDa ApanAra putra utpanna kara, jethI akhUTa sukha ApanAra svarganI prApti thAya. putra na hoya to piMDa koNa Apaze ? ane piMDa na ApanAra hoya, tenI paralokamAM sArI gati thatI nathI. padmaratha - jo putrano janma apAya ane te dvArA svarganI prApti thatI hoya, to kUtarI ane pakSiNI prathama svarga meLavanAra thAya. putranA piMDa ApavAthI pitAo sadgati meLavatA hoya. e vAta koI rIte yuktivALI gaNAtI nathI. te piMDathI vaLI kayo guNa thai zake ? piMDane agnimAM homa karavAmAM Ave, to teno to rAkhoDo thAya che, brAhmaNanA peTamAM paDe, to tenAthI tene ja mAtra tRpti thAya che. potAnA putroe Apela piMDathI pitAne kayo evo saMbaMdha thAya ke khoTIgati thavAnA badale sadgati thaI jAya ? A to A lokanA bhogamAM vRddha thaelAe ane te meLavavA mATe A piMDapradAnanI prarUpaNA ubhI karelI che. bAkI to sarve jIvo pote karela, zubhAzubha karmanuM ja phaLa meLave che. A prakAre ghaNA prakAranI yuktithI tene dharmathI khaseDavAnA upAyo karavA chatAM jema pracaMDa pralayakALanAM vaMToLathI meru calAyamAna na thAya, tema te devothI A pAratha calAyamAna na thayA. tene aDola cittavALo ciMtavIne te baMne devo lAMbA samayathI kAussagna vagere kaSTakArI anuSThAna karatA, sakhata unALAnI garamIthI adhika niSphara AtApanA letA evA jamadagni tApasa pAse pahoMcyA. devoe mAyAthI be cakalApInA yugalanuM rUpa vikuvyuM ane te tApasanI dADhInA kezamAM potAne rahevAno mALo banAvyo. koIka samaye mAnuSI bhASAmAM pakSIe potAnI priyAne kahyuM ke, "evuM kaMIka prayojana AvI paDeluM che, jethI huM, himavAna parvata para jAu chuM. tyAre pakSIpatnI kahevA lAgI ke, "tame tyAM gayA pachI koI bIjA sAthe prema karo ane pachI Avo ke na paNa pAchA Avo, athavA
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda lAMbA kALe Avo, tamAro zo vizvAsa karavo ? tyAre puruSapakSIe kahyuM ke, he prANapriye! jo huM ardhapraharamAM pAcho na AvuM to, brAhmaNa, gAya, bALaka, strI vagerenI hatyA karanArane je pApa lAge, te pApa mane lAge. pakSiNIe kahyuM ke, 'huM tamAro to vizvAsa karuM ke, jo AvA sogana khAva to, A RSie A tApasavrata laine je pApa karyuM che, te pApa lenAra thAva to.' pelAe javAba Apyo ke, he svAmini ! huM maravuM pasaMda karIza, paNa A pApa mATe sogana nahiM khAiza. eTale gohatyAdirUpa moTAM pAMca pAponA sogana lIdhA. eTale kopa pAmelA RSie te baMnene be hAthe pakaDI lIdhA ane temane pUchyuM ke, 'are nipuNa pakSIo ! teno mane javAba Apo ke, gAya vagere moTI hatyA karatAM mArA tApasavratamAM kayuM meM moTuM pApa upArjana karyuM che ? teoe javAba Apyo ke, 'he maharSi ! tame roSAyamAna na thazo. tame kumArapaNAmAM bALabrahmacArI thaine A tApasa-dIkSA lIdhI hovAthI tame putrane janma Apyo nathI. tethI tame pApa samUhane upArjana karanArA kema na gaNAva ? je mATe smRtimAM kaheluM che ke, putra vagaranAnI svarga vagere sadgati thatI nathI, lagnAdika karI, kuTuMba-vRddhi pamADI, putra utpanna karI pachI svarge jai zakAya che. A laukika vAkya paNa tame sAMbhaLyuM nathI ke, jemaNe AMbAnAM vRkSo ropyAM nathI, pipaLAMnA jhADane jaLa siMcyuM nathI. teo jIrNa vahANa samAna jANavA ke, jeoe putrone janma nathI Apyo.' A sAMbhaLI te RSi potAnA tApasavratathI kSobhAyamAna thayA. kAraNa ke ratisukha to saMsArI jIvane managamatuM hoya che, temAM vaLI devatAI pakSIoe tevo dharma jaNAvyo, eka to potAne tevI utkaMThA hoya ane vaLI bIjuM more TahukAra karyo, eTale kAmamAM uttejita thayo. tyArapachI te jamadagni tApasa strI yAcavA mATe Akula banI mRgakoSThakanagare jitazatru rAjA pAse gayo. teNe paNa ubhA thaI svAgata karI pUchyuM ke, 'bolo, zuM prayojana che ?' tamArI pAse suvarNavarNI ane lAvaNya pUrNa kanyAono moTo bhaMDAra che, to temAMthI eka kanyA mane Apa ! tyAre zApathI bhaya pAmelA rAjAe kahyuM ke tame jAte aMtaHpuramAM jaine tamane je icche, tenI yAcanA karo, je tamArAthI bhaya na pAme, te tamArI patnI bhale thAya, te tyAM gayo. be hAthanI aMjali karIne RSi eka eka pAse prArthanA karavA lAgyA. manohara vibhrama-kaTAkSa dhAraNa karanAra madhura suMdara mudrAvALI, bIjAnAM cittane unmAda karAvavAnI vidhimAM atiadbhuta pAMDityavALI A 2maNIone keTaluM kahIne prArthanA karavI. ? 'tame bAlyavayathI brahmazAnamAM layalIna banelA cho, atitIvra vrato AcaranArA cho, ghora tapa karanArA cho, tapAsa-brahmacarya pAlana karavAmAM ghaNAM varSo vItI gayAM che, to pachI
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 431 taruNanI jema pati banavAnI durbuddhi kyAMthI AvI?' tyArapachI pizAca sarakhI aNagamatI AkRti dekhIne, tenA tarapha pITha pheravIne niSpharatAthI tene kahyuM ke, "tuM ati azubharUpavALo che, have zamazAna pahoMcavA jeTalI vaye AvI pahoMcelo che, AvI sthitimAM mRgAkSIyuvatInI abhilASA kare che, to tArA A mastakanA sapheda paLiyAMthI paNa lajjA pAmato nathI ? eTale krodha pAmelA jamadagnie zApa ApIne sarva kanyAone kubaDI karI nAkhI. tyArathI mAMDIne Aje paNa te nagara "kanyakunja' tarIke oLakhAya che. have jyAre te dhITho thaine tyAMthI nIkaLyo, tyAre mArganI dhULa-reNumAM ramatI eka nAnI rAjakanyAne dekhI. tyAre tene mAtaliMga-bIjorAphaLa dekhADIne kahyuM ke, "AnI IcchA thAya che ? eTale te rAjabALakIe hAtha lAMbA karyA. te phaLa tene ApIne pachI tene keDe sthApanA karI. jyAre te tyAMthI nagara bahAra nIkaLato hato, tyAre pitAe zIkhavela ke, tamAre tene A pramANe kahevuM ke, have to ame bAlikAo tamArI sALIo thai chIe, to AvI kubaDI sthitimAM mUkIne jAva, te na pAlave. eTale te sarva rAjakanyAone pAchI asala rUpavALI karI dIdhI. pelI reNumAM ramatI hatI, tethI reNukA nAma pADyuM. tene AzramapadamAM lai gayA. vRddhi pAmatI te tAruNya pAmI. samaya thayo eTale pitAe paraNAvIne hajAra gAyo ane bIjuM dAna ApyuM. RtukALe snAna karyA pachI bhartA reNukAbhAryAne kahyuM ke, "he Aryo ! huM eka zobhana carunI sAdhanA karuM chuM ke, jethI sarva brAhmaNomAM pradhAnaputra tane prApti thAya." teNe kahyuM ke, to ema karo ke, "mArI eka bhaginI hastinApuramAM anaMtavIrya rAjAnI bhAryA che, tene paNa pavitra kSatriyaputranI utpatti thAya evo bIjo caru paNa sAdhajo. teNe baMne carunI sAdhanA karI. ane tene arpaNa karyA. tyArapachI reNukAe vicAryuM ke, "huM rAjAnI putrI hovA chatAM jaMgalamAM rakhaDanArI hariNI jevI banI chuM. "to mAro putra paNa tevo na thAya tema dhArIne reNukAe kSatriyano caru khAdho. bIjI benane bIjo caru mokalyo. baMnene putro jamyA. tApasI reNukAne (parazu)rAma, bIjIne kArtavIrya nAmano. rAma jamadagninA AMgaNe moTo thavA lAgyo. koika divase tyAM eka vidyAdhara Avyo. paDI javAthI tene zarIre vAgyuM hatuM. reNukAe (rAme) tenI cikitsA karI sAro karyo. tuSTa thaelA evA vidyAdhare tene parazuvidyA ApI. zaravaNamAM jai te vidyAnI sAdhanA karI siddhi meLavI. koI divasa reNukA bhaginIne ghare gaI. kAmarAga thavAthI anaMtavIrya rAjA sAthe saMbaMdhamAM joDAI. "pavanathI kaMpAyamAna thatA pipaLAnA patra sarakhI caMcala svabhAvavALI strIo hoya che." ema jANIne rAjA paNa tenI sAthe anAcaraNa karavA lAgyo. zI vAta karavI ? "kamala samAna manohara netravALI suMdara aneka devAMganAo svAdhIna hovA chatAM
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda IndramahArAjA ahalyA tApasImAM moha pAmyA ane tene bhogavI, jyAre hRdayarUpI tRNanI jhuMpaDImAM kAmAgni pragaTa thAya che, tyAre bhalabhalA jANakAra paMDita paNa zuM ucita ke zuM anucita ? te vicAravAnuM paNa bhUlI jAya che.' (25) 432 te rAjAnA mohamAM paDelI reNukAne putra thayo. bhaya ane lajjAthI have AzramamAM AvatI nathI. jamadagni jAte jaI putra sahita tene potAnI pAse lAvyo. A vRttAnta jANanAra evA rAmaputre 'A pitA pratye droha karanArI durvinIta, kharAba zIlavALI che.' ema vicArI putra sahita reNukAne parazuthI mArI nAkhI. tenI bahene jANyuM ke, 2Ame mAtAne mArI nAkhI. A vAta anaMtavIrya rAjAne jaNAvI. eTale teNe AvIne tenA Azramane vera-vikhera karI vinAza pamADyo. gAyone laine te nagara tarapha doDavA lAgyo. vRttAnta jANela evA 2Ame pAchaLa doDIne jvAlAnI zreNithI bhayaMkara dekhAtI parazu vaDe anaMtavIryanuM mastaka chedI nAkhyuM. pachI teno putra kArtavIrya rAjA thayo. tArAdevI vagere aMtaHpuranA parivAra sahita rAjya-sukha anubhavatA evA teno keTaloka kALa pasAra thayo. koIka samaye rAme pitAne mArI nAkhyA che' - ema smaraNa karIne kArtavIrye jamadagnine mArI nAkhyA. parazurAma paNa tene mArI nAkhI pote rAjya para ArUDha thayo. tArAdevI garbhavatI thaelI hatI. bhayathI gabharAtI gabharAtI te ekadama palAyana thatI tApasanA AzramamAM gaI. atikRpA samudra samAna tApasoe teno svIkAra karyo. tApasIonI sAthe rAkhI te garbhanuM pAlana karatI hatI. prasava thatAM thatAM teno garbha mukhathI bhUmi upara paDyo, dAMtathI bhUmine khAto hovAthI ane te pramANe dekhAvAthI 'subhUma' evuM nAma sthApana karyuM. tyAM AgaLa tApasakumAranA AkArane dhAraNa karIne, cAre bAjuthI chUpAelo rAkhela te vRddhi pAmato hato. rAmanI parazu jyAM jyAM kSatriyane dekhatI hatI, tyAM tyAM agnino bhaDako thato hato. koika samaye te AzramanI najIkamAM pharato hato, tyAre teNe tApasone pUchyuM ke, 'tamArI pAse koI kSatriya che ke kema ? te kaho. tyAre tApasoe kahyuM ke, 'ame gRhasthAvasthAmAM kSatriyo ja hatA.' A pramANe teNe sAta vakhata pRthvIne niHkSatriya banAvI. te kSatriyone mArI nAkhI temanI dADhAo kheMcI kADhI teNe eka thALa bharyo hato. A bAju 'samagra kalA jANanAra aneka vidyA dhAraNa karanAra meghanAda vidyAdharanI padmazrIkumArIno bhartAra 'subhUma' nAmano bhAvI cakravartI thaze.' ema nimittiyAe kaheluM hatuM. tyArapachI te vidyAdhara tenI sevA karavA lAgyo. tenA 52 mamatA karavA lAgyo. tenA para. AvatA vighna-samudAyane dU2 ka2vAlAgyo. te samagra kalA-samudAya ane zarIra
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 433 saMpattimAM vRddhi pAmavA lAgyo. have koi vakhata rAme nimittiyAne pUchayuM ke, "konAthI mAruM mota thaze?' teNe jaNAvyuM ke, "je tArA siMhAsana para beThelo evo koI haze ane jenA dekhatAM A dADhAo khIra-bhojanamAM palaTAi jaze ane tenuM je bhakSaNa karaze, tenAthI tane bhaya samajavo.' tyArapachI te jANavA mATe koika mahAdAna ApavAnA sthAnamAM AgaLa dADhAo sthapAna karela vizALa thALa goThavIne potAnuM siMhAsana goThavyuM. tyAM AgaLa satata rakSaNa karanArA AtmarakSako rAkhelA hatA. temane AjJA karI hatI ke, "A siMhAsana upara je koi bese, tene tatkALa tamAre mAravo.' A pramANe niraMtara dAna pravartatuM hatuM. evI dAnazALA haMmezAM cAlatI hatI. eka divase subhame mAtAne pUchyuM ke, "he mAtA ! A Azrama ane vana jevaDo ja loka haze ke kyAMika A karatAM vistAravALo haze ? (caM. 8000). tyArapachI mAtAe vistAra sahita hastinApuramAM kArtavIrya ane parazurAme paraspara pitAonI paraMparAthI cAlyo Avato vairabhAva yAvat meM tane guptapaNe pAMdaDAnI jhuMpaDImAM janma Apyo. tethI karIne he vatsa ! tuM guptapaNe nirvighna rahe. rakhene tuM rAmanI parazunI bhayaMkara dhArAnI atiAkarI agnivAlAmAM paroNo banI jAya. te sAMbhaLIne have tene bahAra javAnI abhilASA thai. tApasoe ghaNo nivAraNa karavA chatAM paNa abhimAnathI tyAMthI doDIne nIkaLyo ane hastinApura pahoMcyo. dAnazALAe bhojananI AzAthI gayo. haju jeTalAmAM Aje bhojana prApta karyuM nathI, eTalAmAM siMhAsana para ArUDha thayo. ekadama AkaMdana zabdo mUkIne rAmanI parazunI adhiSThAtrI vANavyaMtarI tyAMthI nAsI chUTI. tyArapachI te dADhAo kSIra bhojanamAM parAvartana pAmI gai, eTale subhrama bhojana karavA lAgyo. A samaye rAmanA prAtihArako ugramogara hAthamAM pakaDIne tenA para sakhata ghA ane prahAra karavA taiyAra thayA. vidyAdhare vidyAnA prabhAvathI tene aTakAvyA. vRttAnta jANyo, eTale te parazurAma jAte tyAM AvI pahoMcyo. bakhtara paherIne sajja thaelA tINa bhayaMkara taravAra ugAmanAra evA subhaTo, ghoDA, hAthI, joDalA ratho vagere jaldI taiyAra karAvIne te ekadama atitIrNa bANonI paraMparA choDIne prahAra karanAra subhaTo vidyAdharonI sAthe yuddha karI rahelA hatA, teTalAmAM subhUmakumAra dUdhanA svAdiSTa AhAranuM bhojana karI tRpta thayo ane jyAM dekhe che, to yuddha cAlatuM dekhAyuM. viSAda pAmela-glAni pAmela mukhavALA sainyane rAme palAyana thatuM dekhyuM. vaLI jvAlA-samUhathI vikarALa paraza kumAranI krUradaSTithI agnivALA okavA lAgyuM ane atibuThuM banI gayuM. agnimAM jaLa paDavAthI tarata olavAI jAya, tema kuThAra paNa kumAranI dRSTi-jaLathI zAnta thai gayo. tyArapachI kumAre
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda anyoktithI kahyuM ke - "je AkAzamAM ghaNe ja dUra ane uMce pracaMDa garjanAo karI gAjavuM, tema ja atitejasvI vijaLInI AkAzamAM mALA racavI ane moTo ADaMbara dekhADavo, te sarvano cheDo je dekhAya che, te mAtra Avo ja che ke - kutrima rudananA mAtra azrurUpa nAnAM jaLabinduo varasAvavAM. he megha ! ATalo moTo ADaMbara AvA alpa kAryanA cheDAvALo karyo ?" tyArapachI thALamAM devatAI prabhAve thayela khIranuM bhojana karI tene ucakyo ane kumAre jaldI tene pheMkyo eTale je thALa hato, tene devoe mahAcakra banAvI nAkhyuM. agnijvALAzreNIthI saLagatuM bhayaMkara dhArAvALuM evuM sAmuM AvatuM mahAcakra tenI pUjA karIne ekadama teNe tenI sAme pheMkyuM. eTale tAlavRkSanA vizALa nALiyeranI jema tenuM mastaka bhUmitala para paDyuM. devatAoe AkAzamAMthI moTI puSpavRSTi karI. "AThamA cakravartIno jaya jayakAra thAo." evA zabdo AkAzamAM uchaLavA lAgyA. devasamUho hAtha ThokIne duMdubhi vagADavA lAgyA, jethI teno avAja uchaLavA lAgyo. bharatakSetra, cauda mahAratno, nava nidhAnanI sAdhanA karI. batrIsa hajAra AjJA uThAvanAra rAjAo vaza karyA. tenA karatAM bamaNI eTale ke 14 hajAra strIo meLavI. tyArapachI parazurAma uparanA avicchinna vairAnubaMdhanA kAraNe ekavIza vakhata brAhmaNa vagaranI pRthvI karI. vadhAre zuM kahevuM ? teNe kUrapaNe ghAta karyo. A pramANe parazurAma ane subhUma baMne svajanono sneha-pariNAma sAma-sAmA ekabIjAnI AkhI jAtine mAravAnA pariNAmamAM Avyo, to AvA sneha-saMbaMdhathI paNa saryuM. (37) vairaviSayamAM parazurAma-subhUma cakrInI kathA pUrNa. jyAre svajana-sneha AvA anarthanA cheDAvALo che, tethI zuM te kahe che - kula-ghara-niyayasuhesu a, sayaNe a jaNe a nicca muNivasahA / viharaMti aNissAe, jaha ajjamahAgiri bhavayaM / / 152 / / uttama munivRSabho potAnAM pahelAMnAM kuLa, ghara, svajano potAnA sukhI kuTuMbIo, paricita gAma-loka baMdhu varga vagerenI nizrAno tyAga karI, koinuM paNa AlaMbana rAkhyA vagara haMmezAM AryamahAgirinI jema vicare che. (152) tenI kathA A pramANe jANavI - 102. AryamahAgirinI kathA - A zAsananA chellA caudapUrva sthUlabhadrasvAmInA dazapUrvanA jJAnavALA Arya mahAgiri ane Aryasuhasti nAmanA be ziSyo hatA. moTA gacchanI dhurAne vahana karavAmAM agresara aneka labdhione dhAraNa karanAra hovA chatAM mahAdhIra-gaMbhIra hatA. lAMbA samaya vItyA
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 435 pachI temAM AryamahAgiri vicAravA lAgyA ke, 'atyAre atizaya mahAnirjarA karAvanAra 'jinakalpa' rahelo nathI, to paNa jo huM teno abhyAsa karIza, to mArAM pUrvanAM pApo nAza pAmaze. meM sUtra, artha tenA paramArthane jANanArA sthira mativALA ziSyo taiyAra karyA che, mArA gacchanI sA2NAdika ciMtA karanAra suhasti che, to tene gaNa samarpaNa karIne gacchanI nizrAe huM jinakalpano Adara sahita abhyAsa karuM. samudra, vana, zmazAnamAM, pura, nagara, gAma, bAga-bagIcA, Azramo vagere sthaLo viSe mamatvabhAvano tyAga karI tathA upasargasamUhanA saMsargamAM aDola ane niSkapa thAuM.' koika samaye teo baMne guru vihAra karatAM karatAM pATalIputra nagare pahoMcyA. tyAM AgaLa dhana-dhAnya bharapUra kuTuMbavALA vasubhUti nAmanA zeTha hatA. te AryasuhastinI dezanA sAMbhaLIne zrAvaka thayA. atizaya dharmavAsita cittavALA te eka vakhata AcArya bhagavaMtane vinaMti karavA lAgyA ke, jo mAruM samagra kuTuMba dharmamArgamAM joDAi jAya, to he svAmi ! mane samAdhi ane zAMti thAya. tathA huM paNa manohara dharmanI suMdara ArAdhanA karI zakuM. huM to vAraMvAra teone preraNA ApuM chuM, paraMtu mArAmAM alpabuddhi hovAthI teothI dharmano marma barAbara samajI zakAto nathI, to Apa jAte mAre tyAM padhArI koi vakhata mArA kuTuMbane upadeza Apo.' have eka vakhata suhastIsUri kuTuMba sahita zeThane tenA ghare dharmopadeza ApatA hatA, te ja samaye AryamahAgiri gocarI vahoratA vahoratA tyAM ja gharanA AMgaNAmAM AvI pahoMcyA. eTale suhastisUri ekadama ghaNA bahumAna-sahita ubhA thai gayA. te samaye praNAma karavA pUrvaka zeThe temane pUchyuM ke, 'he bhagavaMta ! zuM tamAre paNa moTA guru che ?' tyAre suhastisUrie temano jinakalpa kevA prakArano kaThaNa AcAravALo hoya, te ane AvA kALamAM teo mahApApa karmanI nirjarA karavA mATe temAM keTalA apUrva rasika banelA che-evA temanA zreSTha guNonI prazaMsA karI. jinakalpanI tulanA-abhyAsa-mahAvaro karanAra evA teo bhikSAmAM je AhAra-pANI evA prakAranA nirdoSa ane tyAga karavA lAyaka hoya, tevA ja nirasa teo grahaNa kare che. je gharamAM satkAra-puraskAra Adara thAya, te gharano teo tyAga kare che. A pramANe suhastisUri dharmopadeza ApI zreSThInA kuTuMbane zrAvakanAM vratomAM sthApana karIne potAnI vasatimAM AvyA. zrAvaka bhojana karI rahyA pachI potAnA gharanA lokone A pramANe kahe che ke, * jyAre AvA moTA sAdhu ApaNe tyAM gocarI padhAre to 'A amAre nakAmI pheMkIdevA lAyaka bhikSA che.' evuM kapaTathI kahIne paNa temane pratilAbhavA. jema atiphaLadrupa jamInamAM yogya samaye thoDA paNa dANA vAvyA hoya, to teno pAka ghaNo ja vizALa utpanna thAya che, tema AvA uttama pAtramAM ApeluM alpadAna paNa ghaNA mahAphaLa
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda ApanAruM thAya che. to temane koI prakAre ApaNe dAna jarUra ApavuM ja. "pote nyAyanItithI upArjana karela dhanathI jeo vidhipUrvaka uttama pAtramAM dAna Ape che, teono caMdra sarakho ujvala yaza cAre bAju vistAra pAme che. durbhAgya ane daridratA jaldI dUra cAlyAM jAya che, tema ja vAsudeva, cakravartInI lakSmI tarata hastagata thAya che." have bIjA divase guNanA bhaMDAra evA te guru mahArAja vahoravA padhAryA, eTale hAthamAM ghaNA prakAranAM bhojano dhAraNa karI gharanA loko A pramANe vinaMti karavA lAgyA. mane A parANe bhojana karavAlADu ApyA hatA, paraMtu mAre tenI jarUra na hovAthI meM to te choDI dIdhA che, Aje mArAthI A khAI zakAya tema nathI, have mAre teno upayoga nathI. vaLI bIjo te vakhate ema bolavA lAgyo ke, "dararoja khIra bhojana karI karIne huM to kaMTALI gayo chuM. mAre Aje A khIra khAvI nathI, A bhojanathI saryuM. mAre to ghI-khAMDathI bharapUra evA ghebara khAvA che." A prakAranI kuTuMbanI apUrva ceSTA dekhIne te vicAravA lAgyA. tema ja dravya, kSetra, kALa, bhAvamAM upayoga mUkatAM jANyuM ke, "A je Ape che, te azuddha AhAra che. jarUra A loko mAre jinakalpano AcAra-vidhi jANI gayA lAge che. amArI caryA to ajANI hovI joie, mATe mAre A bhikSA grahaNa karavI yogya nathI. ema jANIne tyAMthI bhikSA grahaNa karyA vagara nIkaLI gayA ane upavAsa karI vanamAM pahoMcI gayA. suhastine atizaya Thapako ApIne kahyuM ke, "huM bhikSA bhramaNa karuM, tyAre mAruM bahumAna na karavuM. tema ja na kalpe tevI bhikSA zA mATe karAve che ? (25) tevA prakAranuM Adara-sahita abhutthAna-(ubhA thavuM) tema te divase teM karyuM teone te kAraNe bhakti-utpanna thavAthI mArA mATe kalpalo evo azuddha AhAra taiyAra karyo. mane bhikSA bhramaNa karatAM guNa-bahumAna ubhA thavuM ityAdika karavAthI aneSaNA zA mATe kare che? tyAMthI teo bIje vidizAmAM pahoMcyA, tyAM jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdana karI adhika AnaMda pAmyA ane ghaNA ja samAdhivALA thayA. have AryamahAgiri moTA sUri potAnuM jIvita alpa bAkI raheluM jANI tema ja potAne alpakarmavALA jANIne gajAgraparvata upara gayA. potAnI aMtasamayanI ArAdhanA karavA mATe sthAnanI anujJA mAgIne jyAM koine agavaDa na thAya, tevA vizALa sthAnamAM pote sthAna meLavIne paMDitamaraNanI ArAdhanA-patAkA meLavavAnA catura manavALA temaNe sarva pAponI AlocanA karI. sarva jIvone khamAvI, sarva prakAranAM bhojananAM paccakhkhANa karI, mahAsamAdhithI kALadharma pAmI mahAgiri guru mahArAja devaloka pAmyA. mahAgiri AcArya jinakalpanI AvI AkarI kriyAnA ArAdhaka banyA, te pramANe sarva yatioe paNa prayatna karavo joie. (31).
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 439 prA. upadezamalAno gUrjarAnuvAda rUveNa jubbaNeNa ya, kannAhi suhehiM varasirIe ya / na ya lubhaMti suvihiyA, nidarisaNaM jaMbunAmu tti / / 153 / / uttamakula-ppasUyA, rAyakula-vaDiMsagA'vi muNivasahA / bahujaNajai-saMghaTaM, mehakumAru vva visahati / / 154 / / yauvanavaMtI rUpavaMtI sukhasamRddhi ane akhUTa lakSmIvALI kanyAonI prArthanA chatAM je uttama najIkanA mokSagAmI AtmAo jaMbUsvAmI mAphaka temAM moha pAmI lobhAtA nathI. jenuM kathAnaka pahelAM (37mI gAthAmAM) kahI gayA chIe. (153) uttama kuLamAM janmelA vaLI rAjakuLamAM tilaka samAna chatAM zreSTha sAdhuo vividha dezavAsIo sAdhuonA sAraNA, vAraNAdikanAM vacano, sAMkaDA sthAnamAM saMthArA karelA hoya to temanA paganAM saMghaTTa lAge, to paNa samabhAve duHkha lagADyA vagara meghakumAranI jema sahana karI le che. (154) meghakumAranuM kathAnaka A pramANe jANavuM - 103. meghakumAranI kathA jenuM AkAza-sthAna uMcA manohara prAsAdonI zreNIthI pUrAela che, devanagarInuM anukaraNa karatuM rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM AgaLa pRthvImAM pragaTa prabhAvazALI temaja jagatanI lakSmI jeNe potAnI bhujArUpa adbhuta AlAnakhaMbhathI khaMbhita karelI che, evo zreNika nAmano rAjA hato. tene potAnI samAna guNone dhAraNa karanArI evI dhAriNI nAmanI prANapriyA hatI, ke je rohiNInA pati caMdra sarakhA ramaNIya mukhanI zobhAvALI hatI. te koIka samaye sukhethI zayyAtalamAM sUtelI hatI, tyAre teNIe svapnamAM rajataparvata samAna gauravarNavALA, moTA manohara cAra jaMtuzaLayukta uMcI sUMDha karela, kaMThathI garjanA karatA evA hAthIne potAnA mukhamAM praveza karato joyo. te ja kSaNe te kamaLa sarakhA mukhavALI saraLa pariNAmavALI te dhAriNI rANI jAgI. zreNika rAjA pAse jai kokilAnA zabda sarakhA komaLa vacanathI kahevA lAgI ke, "he svAmi ! Aje meM AvuM svapna dekhyuM. to kRpA karI mane tenuM phaLa kaho." tyAre teNe potAnI svAbhAvika buddhithI vicAra karI AdarathI jaNAvyuM ke, "he priye ! kularUpa mugaTanA maNi samAna, kalpavRkSa ane kuladamAgata nidhAna-samAna, uttama pavitra caritra ane vartanathI prApta karela kIrtivALo putra tane thaze." e pramANe kahyA pachI, AjJA pAmelI te potAnI zayAmAM gai. "rakhene kusvapna dekhAI jAya' tevI zaMkAthI bAkInI rAtrimAM nidrAno tyAga karyo. dhArmika kathAo karavAmAM zaMkha sarakhA ujjavala cittavALI evI teoe sukhamAM rAtri pUrNa karI ane jyAre prabhAta-samaya
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda thayo, eTale svapnazAstra jANanAra evA ATha paMDitone rAjAe bolAvyA. teono yogya Adara-satkAra karI temane sukhAsana para besAryA. tyArapachI dhAriNIdevIe dekhela svapnanuM zuM phaLa thaze ? ema sarve paMDitone utsAhathI pUchyuM. te paMDito paNa svapnazAstro saMbaMdhI mAMhomAMhe vicAraNA karIne praphullita mukhavALA kahevA lAgyA ke, "he svAmi ! jinendro ane cakravartIonI mAtAo AgaLa kahIzuM tevA hAthI Adi atimahAna kalyANa karanArAM evAM 14 mahAsvapno dekhe che. te A pramANe - 1 hAthI, 2 vRSabha, 3 siMha, 4 abhiSeka karAtI zrIdevI, 5 puSpamALA, caMdra, 7 sUrya, 8 dhvaja, 9 kuMbha, 10 pA sarovara, 11 samudra, 12 devavimAna athavA devabhavana, 13 ratnano Dhagalo, 14 nirdhama agni. vAsudevanI mAtA AmAMthI koI paNa sAta, baladevanI mAtA to AmAMthI cAra, mAMDalika rAjAnI mAtA eka svapna dekhe che. tene garbha-prApti thaI hoya, to te strIne zreSTha putra-prApti thAya che ane samaya pAke, tyAre te moTo rAjA athavA jo tene vairAgya thAya, to maharSi thAya che. tyArapachI rAjAe tene jIvanavRtti dhana ApyuM eTale te paMDito potAnA ghare gayA. te dhAriNIdevI sukhapUrvaka garbhane vahana karavA lAgI. traNa mahinA pasAra thayA pachI akAle jaLapUrNa meghano dohalo thayo. vaLI tene evI icchA thai ke, "huM secanaka hAthI upara ArUDha thAuM, mArA para chatra dharavAmAM Ave, zreNikarAjA ane bIjA rAjAono parivAra sAthe cAlato hoya, nagaramArga varSARtunI zobhA samUhathI alaMkRta thaelo hoya, vaibhAragirinI taLeTImAM sukhethI vahetI parvatanadIovALA nomAM pragaTa mayUro jemAM nRtya karatA hoya, dizA-samUho pracaMDa vijaLIdaMDanA ADaMbarathI maMDita thaelA hoya, bhuvana deDakAonAM maMDala akALe karelA pracaMDa kolAhalavALuM thayeluM hoya, jemAM popaTanA piccha samAna varNavALA vizALa vana-pradezamAM manohara lIlI vanarAjI ugela hoya, nirmala nIla varNanuM vastra paherelI evI uttama kanyA hoya, tema pRthvIvalaya zobhatuM hatuM. ujvala meghapaMkti jemAM jaNAya che, tevA zyAma jaLapUrNa meghapaDalo jyAre chavAI rahelA hoya, tevA samaye huM sarvAlaMkArathI vibhUSita banI mArI icchA pramANe vicaruM to mAro janma kRtArtha thAya" - ema mAnuM chuM paraMtu A manoratha pUrNa na thavAthI te durbala zarIravALI ane atizaya nisteja mukhavALI thaI. AvA prakAranI devIne dekhI hatAza thaela rAjA tene pUche che ke, "he devi ! tane duHkhanuM zuM kAraNa banyuM che te kRpA karI jaNAva. kadApi huM ke bIjA koi tane pratikUla hoya, tevuM karIe ja nahiM. A sarva rAjabhaMDAra tAre svAdhIna che; pachI tane pUchanAra koNa ? he zaradacaMdra sama mukhavALI ! tArA saMtoSa sukhanI vacce ADe AvanAra koI na hovA chatAM tane uganuM kAraNa zuM thayuM che, te
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 439 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jaNAva.' A pramANe pUchyuM, tyAre tenI AgaLa dhAriNIdevI kahevA lAgI ke, mane vagara samaye megha saMbaMdhI dohalo utpanna thayo che. tyAre zreNike kahyuM ke, "tuM kheda na kara, tAro dohalo pUrNa thAya, tevo prayatna karIza' ema kahIne tene ghaNI dhIraja ApI. pote teno dohalo pUrNa na karI zakavAnA kAraNe atizaya ciMtAmAM lavAi gayo ane abhaye pUchayuM ke, tamArA manamAM atyAre kai ciMtA che?' eTale rAjAe kahyuM ke, devIne asAdhya manoratha utpanna thayo che. tArI nAnI mAtAne akAle megha saMbaMdhI dohalo utpanna thayo che ane mArI pAse teno koI upAya nathI. te ja kSaNe prApta thaelA upAyavALA abhaye kahyuM ke, "huM jaldI te kAryanI siddhi karIza, mATe have tame A ciMtAbhArathI mukta thAo." te ja samaye upavAsa karIne karIne pauSadhazALAmAM praveza karI kuzanA saMthArAmAM susthiratApUrvaka brahmacaryavrata dhAraNa karIne rahyo. pUrvano paricita deva hato. tenI ArAdhanA karI. eTale barAbara trIjA divasanA prabhAta-samaye te deve hAjara thaI darzana ApyAM. divya uttama vastravALo ratnAbharaNanA tejathI samagra dizAone ujjavala karanAra calAyamAna kuMDalathI zobhAyamAna caMdra ane ane zukra nakSatro jANe sAthe ekaThAM thayAM hoya, tevo te zobhato hato. snehapUrvakadeve pUchyuM ke, "zuM prayojana che ?' tyAre abhaye pratyuttara Apyo ke, "mArI nAnI mAtAne AvA prakArano dohalo utpanna thayo che, to tenI icchA paripUrNa thAya tema tamAre jaldI karavuM. e vAtano svIkAra karI tarata ja AkAzamAM meghanI zreNIo vidurvI. tathA jaMbUvRkSanA puSponA rasanuM atizaya pAna karatI bhramarIo rahelI hatI, tyAre popaTo pAkA jAMbuphaLa khAvAnA AzayathI bhrAntithI bhramarIone cuMbana karI tarata choDI de che. ane te ja pramANe palAza-(kezuDA)nA vRkSa upara khIlyA vagaranuM lAla puSpa dhArI popaTanI cAMca upara bhrAntithI bhamarIo AvIne bhaTakAya che. A pramANe devInI icchAnusAra samagra varSARtuno ADaMbara karI dhAriNI devIno dohalo manAvIne deva jevo Avyo hato, te pramANe cAlyo gayo. jenA dehamAMthI sarva vyAdhio dUra thaelI che, evI devIne nava mAsa pUrNa thayA, eTale sarvAgothI zobhato, AnaMda utpanna karanAra, sukumAra hastapAdayukta, lakSaNothI paripUrNa deha ane avayavovALo pUrva dizA jema sUryane tema te dhAriNI devIe putraratnane janma Apyo. eTale utAvaLI utAvaLI eka dAsI ke, jenAM vastro paNa zithila thai gayAM che, tethI skUlanA pAmatI priyaMkarA nAmanI uttama sevikA rAjA pAse gaI ane putrajanmanI vadhAmaNI ApI. eTale rAjAe potAnA aMga para rahelAM vastro, AbhUSaNo je ghaNAM kiMmatI ane manohara hatAM, te sarva dAsIne bheTaNAmAM ApI dIdhAM. teno
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dAsIbhAva kAyama mATe dUra karIne pote tenuM mastaka dhovarAvIne priyavacana bolavAthI tuSTa thaelA rAjAe tene suvarNanI banAvelI jIbha InAmamAM ApI. nagaramAM moTAM vadhAmaNAMo thavA lAgyAM, moTAM moTAM dAna ApavA lAgyAM. DholavAjAM vAgavA lAgyAM. mAla paranI jakAta levAnI baMdha karAvI, koIne tyAM rAjapuruSano praveza baMdha karAvyo, daMDa-kudaMDa thatA aTakAvyA, muktAphaLanA zobhAyamAna svastiko AlekhAvyAM. rAjakula ane nagarajano AvA AnaMda-pUrNa janma-mahotsava karavA lAgyA. dazamA divase baMdhuo ane svajanone sanmAnathI bolAvI mAtApitAe "meghakumAra' nAma sthApana karyuM. calAvavo ityAdika hajAro mahotsava sahita tenuM lAlana-pAlana karatA hatA, parvata para caMpakavRkSanI jema dehanI zobhAthI te vistAra pAmavA lAgyo. yogyavayano thayo eTale te dareka prakAranI kALAomAM niSNAta banyo. tyArapachI vizALa lakSmInA sthAnarUpa tAruNya ane tene anurUpa lAvaNya-samudrane pAmyo. tyArapachI tuSTa thaelA mAtA-pitAe samAna kula, samAna kalAvALI, niSkalaMka ane suMdara bhAgyavatI ATha kanyAo sAthe lagna karAvyAM. (50) tyArapachI zreNika rAjAe te darekane eka eka prAsAda, temAM jarUrI evAM sarva upakaraNo ane bhogasAmagrI ghaNA pramANamAM ApyAM. bilakula viSAda vagaranA manavALo te kumAra devalokamAM jema dogaMduka deva tema AThe patnIo sAthe viSayabhogo bhogavato hato. teTalAmAM bhuvananA sUrya samAna sarva jinomAM caDiyAtA chellA tIrthakara strI vardhamAnasvAmI tyAM samavasaryA. "guNazIla nAmanAudyAnamAM bhagavaMta padhAryA che.' evA samAcAra maLavAthI zreNikarAjA potAnA parivAra-sahita tyAM vaMdana karavA mATe gayA. Indra sarakhA rAjA jyAre nagaramAMthI nIkaLyA, tyAre meghakumAra paNa cAra ghaMTAvALA azvarathamAM besIne tyAM jaI pradakSiNA ApI vaMdanA karI beTho. have prabhu dharmopadeza ApatA kahe che ke, "jema bhaDabhaDatI agni-jvAlAthI gherAelA gharamAM rahevuM yogya na gaNAya, tema A saMsAramAM samaju AtmAe kSaNavAra paNa vAsa na karavo. je saMsAramAM janma, vRddhAvasthA ane maraNanAM bhayaMkara tathA priyasnehI svajanonAM viyoganAM viSama duHkho rahelAM che, vaLI viSayanAM sukho vijaLInA camakArA mAphaka kSaNika ane photarA khAMDavAmAM kaMi paNa sAra maLato nathI, tema viSaya-sukho paNa kSaNika ane asAra che. ahiM viSayo e iMdhaNAsamAna che, viSayanI prApti na thAya, agara maLelAM cAlyAM jAya, to zokarUpa dhUmADAnA aMdhakArathI AtmA gherAI jAya che, dareka samaye pazcAttApa-ciMtAnA pragaTa taNakhA uchaLe che, vaLI viSayo khAtara kajiyA-klezarUpa agnimAMthI taDataDa zabdo utpanna thAya che, jene rokavA muzkela che. vaLI haMmezAM apriyano saMyoga, priyano viyoga enI jvALAthI bhayaMkara,
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 441 duHkharUpa dAvAnaLa utpanna thaela che, vaLI te vadhato jAya che, mATe A saMsAranA dAvAnaLane olavI nAkhavo yukta che. A dAvAnaLane olavavA mATe jinadharmarUpI jaLavRSTi sivAya bIjo koI samartha nathI. to te dharmane samya prakAre grahaNa karavo. (10) A dezanAnA aMte ghaNA prANIo pratibodha pAmyA. te samaye romAMcita dehavALA ane azrapUrNa netravALA meghakumAra bhagavaMtane pradakSiNA ApI, vaMdanA karI A pramANe vinaMti karavA lAgyo ke, "he nAtha ! Ape je kahyuM te taddana sAcuM che. te svAmI ! huM ApanI pAse nakkI pravrajyA aMgIkAra karavA icchA rAkhuM chuM. paraMtu mArA jJAtiloka-mAtA-pitAne pUchIne temanI AjJA laine AvuM chuM.' ema kahIne te ghare gayo. mAtAne kahyuM ke, "he ambA ! Aje huM mahAvIra bhagavaMtane vaMdana karavA gayo hato, tyAM meM kAnane amRta samAna evo temaNe kahelo dharma zravaNa karyo." atiharSa pAmelI mAtAe tene pratyuttara Apyo - "he putra ! tAro janma saphaLa thayo, tuM ekalo ja bhAgyazALI ane puNyavaMta cho. kAraNa ke, traNa bhuvanane prakAzita karanAra evA bhagavaMtanA mukha-kamaLamAMthI nIkaLelo dharma sAMbhaLyo. AvuM puNya bIjAnuM kyAMthI hoI zake?" tyArapachI meghe kahyuM ke, "he mAtAjI ! huM tIkSNa duHkhavALA gRhavAsathI nIkaLIne dIkSA levAnI abhilASA karuM chuM. A sAMbhaLIne dhAriNI mAtA kaThora kuhADInA sakhata prahArathI caMpakalatAnI jema ekadama pRthvIpITha para DhaLI paDI, tenA sarvAge paherelAM AbhUSaNonI zobhA paNa bhagna thaI. tyArapachI paMkhA lAvI ThaMDo pavana nAkhyo, puSkaLa jaLa ane caMdananuM mizraNa karI chaMTAyuM, ane mUccha dUra karavAnA upAyo karyA. tyAre uDI gaela cetana ThekANe AvyuM. be netro khullA karyA. tyArapachI putrane kahevA lAgI ke, "uMbarapuSpanI jema mahAmuzkelIthI tuM mane prApta thayo che, to jyAM sudhI huM jIvuM tyAM sudhI haMmezAM tAre ahi mArI pAse ja vAsa karavo. tArA kSaNavAranA virahamAM mAruM mana pAkelA dADimanI jema phuTI jaze. jyAre huM paralokamAM prayANa karuM, tyArapachI tuM pravrajyA grahaNa karaje, ema karavAthI te suMdara ! teM kRtajJatA karelI gaNAze.' megha-manuSyonuM jIvatara pANInA parapoTA, vijaLIlatA, tema ja ghAsanA patranA agrabhAga para rahela jaLabindu samAna caMcaLa che, prathama maraNa konuM thaze ? agara pAchaLa konuM thaze? te koNa jANe che? A bodhi atidurlabha che. to Ape vairya dhANa karIne mane rajA ApavI. vaLI he mAtAjI ! A strIo to doSonuM sthAna che, ekaThI karelI lakSmInA vilAso te parizrama che, bhogonI pAchaLa AvanArA rogo AkarA hoya che, kAma avalacaMDo che,
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mahArAjyalakSmInI prApti te paNa Apatti che, neha karavAmAM kalaMka maLe che, garva karanArapAcho paDe che. A bhavamAM ja A sarve hAni karanAra hovAthI tenA tarapha prIti kevI rIte karI zakAya ? pharI pharI bolatA hatA, temane vividha prakAranI yuktio, dAkhalA-dalIla sahita pratyuttaro ApIne potAnA AtmAne teNe mukta karAvyo. tyArapachI saMgano sarvathA tyAga karI, kAyara lokone atizaya vismaya utpanna karAvanAra, atiAkarA duHkhathI mukta karAvavAmAM dakSa evI dIkSA aMgIkAra karI. tyArapachI meghakumArane sthavira gaNasvAmIne soMpyo. saMdhyAsamaye paryAya-krame saMthArAnI bhUmionA vibhAga karatAM meghakumAra navadIkSita sAdhuno-saMthAro dvArabhAgamAM Apyo. te bhUmimAM kAraNa paDe tyAre, jatA-AvatA sAdhuonA pagano vAraMvAra saMghaTTo meghakumAranA zarIrane thavA lAgyo. AkhI rAtri palakArA jeTalA samaya mATe tene nidrA na AvI. tyAre te rAtre vicAravA lAgyo ke, "jyAre huM gRhasthapaNAmAM hato, tyAre mane A sAdhuo gauravathI bolAvatA hatA ane vartAva karatA hatA. atyAre jANe tRSNA rahita cittavALA A munio mAro parAbhava kare che. tethI karI A munipaNuM pAlana karavuM, te mArA mATe duSkara azakya bhAse che. prAtaHkALe bhagavaMtane pUchIne have huM mArA ghare jaIza. sUryodaya-samaye keTalAka sAdhuonI sAthe te bhagaMvatanI pAse gayo. bhaktipUrvaka vaMdana karI potAnA sthAne beTho. bhagavaMte tene bolAvyo ane kahyuM ke, "he megha ! rAtre tane tevo bhAva thayo ke, "huM ghare jAuM" paraMtu tema vicAravuM tane yogya na gaNAya. AjathI trIjA bhavamAM tuM hAthI hato. A ja bharatakSetramAM vaitADhya parvatanI taLeTImAM savage suMdara ane vanamAM caranArA bhIla lokoe tAruM "sumeruprabha" evuM nAma sthApana karyuM hatuM. aneka hAthaNInA moTA ToLAMthI haMmezAM te anusarAto ratikrIDAmAM Asakta cittavALo, bIjA dareka hAthIone parAbhava karato hato, parvatonI khINomAM, vanomAM, nadIomAM, jaLanA jharaNAomAM akhkhalita Akaro svabhAva rAkhI niHzaMkapaNe te vicArato hato. jyAre unALAno sakhata grISmakALa Avato hato, kaThora garama vAyarA-lU vAtA hatA, vaMToLiyAthI dhULa uce uDIne dizAo dhULathI aMdhakAramaya ghUmarIvALI thatI hatI. tevA samaye vAMsanA jhuMDamAM vAMsa ane vRkSo paraspara ghasAtA hatA. najIka najIka vRkSo hatA, tenI DALIo paraspara khUba ghasAtI hatI, tenA yoge mahAdAvAnala utpanna thayo. pralayakALanA agninI jema tene teM joyo. AkhuM vana banI raheluM hatuM, tyAre zaraNa vagaranA bhayaMkara zabdonI cIcIyArIthI bhuvanatala bharAI gayuM hatuM, hatuM - evA jaMgalanA sarva prANIo te dAvAnaLamAM baLI rahelA hatA. jyAre sarva dizAomAM vana-dAvAnaLa phelAyo, ghaNA dhUmADA ane dhUmalI dizAo thaI, vanamAM ghAsa, kASTho, vAsanA jhuMDo vagere bhasmIbhUta thayAM, tenI
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 443 jvAlA ane garamIthI pIDAelA dehavALo tuM thayo, te jADI sUMDha saMkocavA lAgyo, utkaTa cIso pADato, liMDAnA piMDano tyAga karato, velaDIonA maMDapone bhAMgI-chedI nAkhato, bhUkha-tarazanI vedanApAmelo tuM tArA hAthaNInA ToLAMnI ciMtA choDIne palAyana thatAM thatAM eka alpajaLavALA sarovaramAM jemAM puSkaLa kAdava hato, vagara bAMdhelA kinArAvALA mArgamAM utaryo, tyAM pIvAnuM pANI na maLyuM ane kAdavamAM kheMcI gayo, eTale ghaNuM duHkha pAmyo. tyAMthI lagIra paNa calAyamAna thaI zakato nathI. tyAre AgaLa koI vakhata kADhI mUkelA parAbhava pamADelA eka taruNa hAthIe krodhathI tane dekhyo. daMkUzaLanA aNIbhAgathI tArI pIThamAM tane ghA mArI lohIluhANa karyo. te samaye atimuzkelIthI sahana karI zakAya tevI AkarI vedanA sahana karato hato. AvI vedanA sAta divasa sahana karI. ekasovIza varSa sudhI jIvIne ArtadhyAnamAM parAdhIna thaelo te mRtyu pAmI A ja bhAratamAM viMdhya parvatanI taLeTImAM mahAvanamAM cAra daMkUzaLavALo pracaMDa kuMbhasthalaLathI zobhato sAte aMgo yathAyogya pratiSThita thayelAM hoya tevo, zaradanA AkAza sarakhA ujvala deha varNavALo zreSTha hAthIpaNe utpanna thayo. anukrame yauvanavaya pAmyo. vaLI aneka hAthaNIonA yUthano mAlika thayo. jaMgalanA pharanArA bhIloe "meruprabha' evuM tAruM nAma sthApana karyuM. (100) tuM potAnA parivAra sAthe te vanamAM Ama-tema lIlApUrvaka pharato hato, tyAre koika grISmakALanA samayamAM teM vanamAM saLagelo mahAagni joyo. atibhayaMkara dAvAgni joine tane jAtismaraNa jJAna pragaTa thayuM. pUrvano hAthIno bhava yAda Avyo. te dAvAnalathI mahAkaSTa teM tArA AtmAnuM rakSaNa karyuM. tyArapachI teM vicAryuM ke, dareka varSe grISmakALamAM A dAvAnaLa utpanna thAya che, to have bhaviSyamAM Ano pratikAra thAya tevo upAya karuM. prathama varSA samayamAM teM tArA parivAra sAthe gaMgAnadInA dakSiNa kinArA upara je kaMI vRkSa, velA, vanaspati ugelAM hatAM, tene mULamAMthI ukheDI nAMkhyAM. ane te sthaLa evA prakAranuM taiyAra karyuM ke, ugraagni utpanna thAya to paNa tene IndaNAM na maLavAthI ApoApa olavAi jAya. tyArapachI te ja pramANe varSAkALanA madhya bhAgamAM paNa te ja sthaLamAM tArA samagra parivAra-sahita jhADa, bIDa, velA vagere invaNAMo dUra karI sApha karyuM. te ja pramANe varSAnA aMtamAM te ja pramANe sthaLa sApha karI nAkhyuM. A pramANe dareka varSe svasthabhAva karato hato. koika samaye vaLI dAvAnaLa pragaTa thayo, eTale parivAra sahita te bhUmimAM AvI pahoMcyo. bIjA paNa araNyamAM rahenArA agnithI trAsa pAmelA jIvoe tyAM AvIne praveza karyo. jethI kyAMya paNa alpasthAna khAlI na rahyuM ane koi khasI zake tema
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paNa na hatuM. tane zarIramAM kharaja utpanna thai, tethI teM eka paga uMco karyo, bIjA adhika baLavALAe tene dhakko mAryo, jethI paganA sthAnamAM eka sasalo ubho rahyo. kharaja khaNIne paga nIce mUkatAM tenI taLe sasalAne dekhavAthI tAruM mana dayAthI ubharAi gayuM. tArI vedanAne gaNyA vagara te ja pramANe paga addhara dhArI rAkhyo. atiduSkara evI tenI dayAthI teM bhava alpa karI nAkhyA, manuSya-AyuSya bAMdhyuM ane samyaktva-bIja prApta karyuM, aDhI divasa pachI dAvAnala upazAMta thaI olavAi gayo ane sarva jIvonA samudAyo te pradezamAMthI bahAra nIkaLI gayA. tyArapachI teM paga mUkavA mATe jyAM prayatna kare che, tyAre vRddhapaNAnA kAraNe tArAM sarva aMgo jIrNa ane zUnya sarakhAM banI gayAM hatAM. paganA sAMdhAmAM lohI pUrAI gayuM hatuM ane jhalAi gayo hato eTale tane ghaNo kleza thayo. te samaye vajra ThokAvAthI jema parvata tema he dhIra ! tuM bhUmi para DhaLI paDyo. tArA zarIramAM dAha ane jvara utpanna thayo, vaLI kAgaDA, ziyALa vagere tArA dehanuM bhakSaNa ka2vA lAgyA, atigADha vedanA sahana karatAM karatAM teM traNa divasa vItAvyA. so varSa jIvIne zubha bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM tyAMthI kAla karIne dhAriNIdevInI kukSimAM tuM putrapaNe utpanna thayo. he megha ! teM AvA prakAranI vedanA tiryaMcabhAvamAM ajJAnatAmAM sahana karI hatI, to have sakSAnapaNAmAM munionA dehanA saMghaTTane kema saheto nathI ? potAno pUrvabhava sAMbhaLavAthI te jAtismaraNa jJAnavALo thayo. te ja kSaNe atiugra vairAgyavALo thayo. netramAM harSanAM azruo ubharAvAM lAgyAM. tyArapachI bhagavaMtane pradakSiNA ApI, bhAvathI vaMdanA karI 'micchA dukkaDaM' devA pUrvaka kahevA lAgyo ke, 'mArAM be netro sivAya bAkInAM mArAM sarva zarIranAM aMgo meM sAdhuone arpaNa karyAM che, teo temanI icchA pramANe saMghaTTa vagere kare.' tevo abhigraha meghakumAra munie karyo. 11 aMgo bhaNIne, bhikSu pratimAo vahana karI, guNaratna saMvacchara tapa karIne sarvAMganI saMlekhanA karavA lAgyo. tyArapachI ciMtavavA lAgyo ke, 'jyAM sudhI jinezvaranI sAthe sArI rIte vihAra karI zakAya che; to have chellI kAlakriyA karI levI mane yogya che. bhagavaMtane pUchavA lAgyo ke, 'he svAmI ! A tavizeSathI have zarIrathI mAruM besavuM, uThavuM muzkelIthI thAya che, to ApanI anujJAthI ahiM rAjagRhanA vipulaparvata upara tevI anazana-vidhi karIne dehatyAga karavAno mane manoratha thayo che. AjJA prApta karela meghamuni sarva sAdhu saMghane tema ja bIjAone khamAvIne kRtayogI-saMlekhanA Adi vidhi jANanAra sAdhuo sAthe dhIme dhIme parvata para caDIne vizuddha nirjIva zilAtala upara samagra zalya rahita eka pakhavADiyAnuM anazana pAlana karIne vijaya vimAna-anuttara devalokamAM utpanna thayo. te bAra varasa sAdhu
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 445 paryAyamAM rahyA. have te devalokamAMthI avI mahAvideha kSetramAM siddhi pAmaze jaldI sarva karma kSaya karI mokSa pAmaze. (127) A pramANe mokSasukha meLavavA kaTIbaddha thaelA bIjA sAdhuoe paNa gacchavAsamAM ghaNA sAdhujanono saMgharTa sahevo joie. (128) meghakumAra kathA saMpUrNa. kAyara prANIone gacchavAsa duSkara che, kAraNa ke temAM - abaruppara-saMbAhaM, sukkhaM tucchaM sarirapIDA ya / sAraNa vAraNa coyaNa, gurujaNa-AyattayA ya gaNe ||155 / / ikkassa kao dhammo ?, sacchaMda-gaI-maI-payArassa / kiM vA karei ikko ?, pariharau kahaM akajjaM vA ? ||156 / / katto suttatthAgama, paDipucchaNa coyaNA va ikkassa | viNao veyAvaccaM, ArAhaNayA ya (vi) maraNaMte ? ||157 / / pillijjesaNamikko, painna-pamayAjaNAu nicca bhayaM / kAumaNo'vi akajjaM, na tarai kAUNa bahumajjhe / / 158 / / uccAra-pAsavaNa-vaMta-pitta-mucchAi-mohio ikko / saddava-bhANa-vihattho, nikkhivai va kuNaI uDDahaM / / 159 / / egadivaseNa bahuA, suhA ya asuhA ya jIva-pariNAmA / ikko asuha-pariNao, caijja AlaMbaNaM laddhaM / / 160 / / savvajiNa-ppaDikuThaM, aNavatthA therakappa-bheo a | ikko a Auco'vi haNai tava-saMjamaM airA ||161 / / vesaM juNNakumAriM, pautthavaiaM ca bAlavihavaM ca | pAsaMDarohamasaI, nabataruNiM therabhajjaM ca / / 162 / / saviDaMkubbhaDa-rUvA, diTThA mohei jA maNaM itthI / Aya-hiyaM citaMtA, dUrayareNaM pariharaMti / / 163 / /
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 447 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sammadiTThI vi kayAgamo vi ai-visayarAga-suha-vasao / bhavasaMkaDammi pavisai, itthaM tuha saccaI nAyaM / / 164 / / 104. ekalA sAghunuM sAdhupaNuM nathI te batAve che gaccha-samudAyamAM sAthe rahenArane koI koI vakhata ekabAjI sAthe vAtacIta ke kAmakAjamAM bolAcAlI-athaDAmaNa thAya, temaja icchA pramANe indriya-sukha meLavI zakAtuM nathI, athavA alpa maLe che, pariSadanA udayathI zarIrane pIDA paNa thAya, koI kArya karatAM bhUla-cUka thAya, to sAraNA eTale ke, "teM haju A vidhi-A kArya nathI karyuM, na karavA lAyaka karato hoya, teno niSedha-vAraNa karAya, sArA kArya karavA mATe madhura ke AkarAM vacanathI noTanA-preraNA karavAmAM Ave, gacchamAM gurune pUchyA vagara zvAsocchavAsa levAnA kArya sivAya bIjuM koi kArya svecchAe na karAya. ATalA samudAyamAM rahevAthI guNaprApti thAya, mATe gacchamAM rahevuM. (155) tyAre have gacchathI saryuM, ame ekalA ja rahI dharma karIzuM." ema mAnanAra pratye kahe che ke, "ekalAne dharma ja kyAMthI hoya? kema ke, guru vagara sUtra ane artha konI pAse bhaNe ? potAnI kalpanAthI AgamanA artho kare, gurunI AdhInatA vagara dharma ja nathI. ekalA sAdhunI zaMkAnuM samAdhAna, vAcanA-pRcchanAdika vinaya-vaiyAvacca konI karaze ? mAMdo thAya to agara chellI vakhate samAdhi-maraNanI ArAdhanA koNa karAvaze ? akArya karatAM koNa aTakAvaze ? ekalo sAdhu AhAranI zuddhi jALavI zakaze nahi, eTalo sAdhu strIonA prasaMgamAM lapaTAi jAya che. gacchamAM lAja zaramathI paNa prasaMgathI dUra rahe che, ekalAnuM cAritra-dhana lUTAi javAno bhaya rahe che. ekalo akArya karavAnI icchAvALo thAya, paNa ghaNA manuSyonI vacamAM rahelo akAryAcaraNa karato nathI; mATe sthavirakalpI sAdhuoe ekAkI vihAra karavo yogya nathI. jhADA thayA hoya, pizAba, ulaTI, pitta, mUccha, vAyu vikAra ityAdi rogothI paravaza banelo hoya ane pANI, gocarI, auSadha vagere levA jAya ane vacamAM te pANI, AhAra chaTakI jAya to AtmA ane saMyamanI virAdhanA tathA zAsananI uDAhanA thAya. tema ja eka divasamAM jIvane zubha ke azubha ghaNA pariNAmo thAya che. ekalA sAdhune kaMika AlaMbana maLI jAya, to azubha pariNAma-yoge cAritrano tyAga kare che. athavA cAritramAM aneka prakAranA doSo lagADe che. ane gaccha-samudAyamAM hoya to lAjathI, dAkSiNyathI doSo lagADatAM Dare che. sarva jinezvara bhagavaMtoe ekalA sAdhune
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 447 rahevAno pratiSedha karelo che. ekalA rahevAmAM pramAdanI pracuratA vadhe che. tenuM dekhI bIjA paNa tenuM khoTuM AlaMbana le che, eTale anavasthAnI pravRtti vadhe che. sthavirakalpa-atyAranA muniono AcArabheda thAya che, atisAvadhAna tapa-saMyama karanAra ekalo thAya to tenAM tapra-saMyama alpakALamAM nAza pAme che. ghaNA mokSAbhilASI evA saMvigno sAthe rahenAra sAdhu paNa nukazAnathI bacI jAya ane geralAbha-doSane dUra kare che. te mATe kahe che-vezyAgaNikA, vagara paraNelI moTI kumArI, jeno pati paradeza gayo hoya tevI virahiNI strI, bAlavidhavA, tApasI, kulaTA, navayauvanA, vRdghapatinI patnI, jema koTathI mahela adhika zobhA pAme tema, kaDAM, baMgaDI, hAra,nAka-kAnanAM AbhUSaNo, mastakanAM ghareNAM paherelI zRMgA2vALIstrIo, kAmottejita karanAra ceSTAvALI strIo, kAraNa ke, kulavatI strIono paheraveza maryAdAvALo hoya che. je strIone dekhavAthI mana mohita thAya che. Atmahita ciMtavatA evA munioe upara jaNAvelI strIono dUrathI ja tyAga karavo. strIothI mohita thaelo sarva indriyonA viSayomAM pravartanAro thAya che ane te saMsAramAM bhaTakavAnuM moTuM kAraNa che. A to upalakSaNathI kaheluM che. bIjAM paNa nukazAna kevAM thAya che, te mATe kahe che - eka vakhata samyagdaSTi hoya, vaLI jeNe Agamano abhyAsa karI teno paramArtha paNa meLavelo hoya, paraMtu zabdAdi viSayomAM atizaya rAga ane viSayasukhamAM parAdhIna banelo kliSTa saMsAramAM praveza karanAra thAya che. A viSayamAM satyakInuM dRSTAnta kahIe chIe - (156-164). 105. satyakInI kathA - AgaLa cellaNA-zreNikakathAmAM kahI gayA hatA ke AbharaNa levA gaelI sujyeSThA jeTalAmAM pAchI na AvI pahoMcI ane utAvaLa hovAthI, ekalI cellaNAne ja grahaNa karIne zreNika mahArAja ekadama suraMgathI palAyana thai gayA. tyAre ekalI paDelI sujyeSThA vicAravA lAgI ke, 'A nAnI bahena cellaNA mArA para gADha sneha rAkhanArI hovA chatAM mane ThagIne ekalI cAlI gaI, to paramArtha vRttithI zoka-duHkha karAvanAra evA A bhogothI mane saryuM. A pramANe ativairAgya pAmelA cittavALI ceTakarAjA ane bIjA vaDila vargonI anujJA grahaNa karIne sujyeSThA pravrajyA aMgIkAra karavA taiyAra thai. caMdanabAlA sAdhvI pAse pravrajyA aMgIkAra karI, tIvra tapasyA ka2vA lAgI. vaLI upAzrayavasatimAM rahi kAussagga karIne AtApanA letI hatI. A bAju atipracaMDa parivrAjakomAM zekhara samAna atisamartha, ghaNA prakAranI vidyAo sAdhelI hovAthI game te kArya pAra pamADanAra evo peDhAla nAmano parivrAjaka hato.
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda potAnI vidyAo bIjAmAM saMkrAnta karavA mATe koI uttama pradhAna puruSane sarvatra khoLato hato, paNa tevI vidyAo dhAraNa karI zake tevo koI puruSa jovAmAM na Avyo. AtApanA letI sujyeSThAne dekhIne traNa guptivALI hatI, tyAre te vicAravA lAgyo ke, "Ano putra mArI vidyAono nidhi thaze." Rtusamaya jANIne teNe dhUmADo vidurtho ane pote bhamarAnuM, rUpa karI guptabhAgamAM praveza karyo. teNe kSetramAM bIjanI sthApanA karI garbhamAM te vRddhi pAmavA lAgyo. sujyeSThAne ekadama dhrAsako lAgyo ke, "A zuM Azcarya ! jo ke mArA mATe maryAdA-lAjathI saMyamita banelo koi manuSya apalApa karaze nahi, paNa mArA magajamAM A vAta samajAtI nathI ke, "A banyuM kevI rIte ? have A mAlinya dhovA mATe zuM karavuM ? ema vicArI moTI AryAne A saMdeha jaNAvyo. te kevalajJAnI sAdhu pAse gai, te sAdhue kevalajJAnanA prakAzathI jaNAvyuM ke, A asmalita zIlAlaMkAravALI sAdhvI che. koie paNa tenuM alpaapamAna na karavuM. koIka pApIe chala karIne prapaMcathI tene garbha utpanna karelo che. yogya samaya thayo, eTale teno janma thayo. zrAvakonA kulomAM vRddhi pAmyo, satyakI nAmano te kAnathI sAMbhaLI sAMbhaLIne corIthI te 11 aMgono dhAraNa karanAra thayo. sAdhvIonI sAthe samavasaraNamAM vyAkhyAna zravaNa karIne atisthira samyaktI thayo. koIka vakhate kAlasaMdIpaka vidyAdhare bhagavaMtane pUchyuM ke, "he prabhu ! mAruM maraNa konAthI thaze ?" tyAre bhagavaMte tene A bALaka batAvyo. eTale te khecara tenI pAse jaine avajJAthI kahevA lAgyo ke, "are ! tuM mane mAravAno che ?' - ema kahIne baLAtkArathI teNe bALakane page pADyo. te bALaka paNa tenA upara atizaya krodha-vera vahana karato hato. samaya pAkyo eTale peDhAle paNa te bALakane lobhAvIne potAnI pAse rAkhyo. peDhAle satyakIne sarva vidyAo bhaNAvI ane te satyakIe te sarva vidyAonI sAdhanA karI. have mahArohiNI vidyA sAdhavAno te AraMbha kare che. AgalA pAMca bhavamAM te vidyA sAdhato hato, tyAre pahelAM rohiNI devIe tene mArI nAkhyo hato. chaThA bhavamAM vidyA siddha thaI, paraMtu teno svIkAra na karyo. jyAre siddha thatI hatI, tyAre prathama teNe potAnuM AyuSya keTaluM bAkI che ? ema pUchyuM. tyAre cha mahinA kahyuM eTale te vicAravA lAgyo ke, have mAtra cha mahinA bAkI rahelA AyuSyamAM rohiNI vidyA siddha thAya, to tethI huM zuM karI zakIza ? atyAre A vidhithI te sAdhavA lAgyo. saLagatI citAnA upara vistAravALA bhIMjAvela carma upara ekAgramanavALo atyaMta sthirapaNe DAbA paganA aMgUThAnA agrabhAga upara ubho rahyo thako jApa karato hato. eTalAmAM citAnAM kASTho bhalatAM hatAM, te vakhate te sthitimAM tene jApa karato kAlasaMdIpaka khecare joyo. tene bALI mUkavA mATe te khecara temAM pharI paNa kASTho
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 449 nAkhavA lAgyo, tema chatAM te satyakI sAta rAtri sudhI jApa karatAM potAnA sattvathI calAyamAna na thayo, eTale rohiNIdevI pratyakSa thaI pelA khecarane nivAraNa karavA lAgI ke, "have tuM tene vighna na kara, huM jaladI tene avazya siddha thavAnI ja chuM.' have te devI pratyakSa thaine kahevA lAgI ke, "he satyaka ! huM tane sarvathA siddha thai cUkI chuM. mane tAruM eka aMga Apa, jethI huM tArAmAM praveza karuM. tyAre teNe kapALa dvArA te vidyAne aMgIkAra karI, tyAM tene eka chidra hatuM. tuSTa thaelI rohiNIe tyAM AgaLa trIjuM netra banAvyuM. te traNa locanavALo satyakI vidyAdhara traNe lokamAM yakSa, rAkSasa vagerethI asmalita thaI vicaravA lAgyo. A pApI peDhAle mArI mAtA-ceTakanI putrIne gharSita karI, sAdhvIpaNAmAM tene vratabhaMga-malina karI, mATe "tArAM duSTa vartanarUpa viSavRkSanuM A phaLa bhogava" ema karIne peDhAlane mArI nAkhyo. have kAlasaMdIpakane dekhyo eTale mane balAtkArathI page pADyo hato, A pApaceSTA karanAre bAlyakALamAM mAruM apamAna karyuM hatuM, e pramANe tenA pratye kopa pAmelA teNe tene palAyamAna thato dekhyo. tenI pAchaLa pAchaLa doDI jAya che, kAlasaMdIpa moTA parvatanI guphA vagere sthaLamAM nAsI pesI jAya che, koI jagyAethI jyAre chUTI zakato nathI, tyAre teNe mAyA-IndrajALanI A pramANe racanA karI. bhayathI caMcaLa netravALA mRgalAnA netra sarakhA lakSaNavALA teNe kSaNavAramAM AgaLa traNa nagaro vidurthI. tenA pratye atyaMta krodhacittavALo thayo ane tenI mAyAjALa jANI lIdhI ane teNe atiugra agnijvALAothI te traNe nagarone tarata bALI nAkhyAM, ane tenI pAchaLa doDyo. tenAM gupta pharavAnAM sthAno jANI lIdhAM, bhagavaMtanA samavasaraNamAM parSadAmAM atyaMta chUpAi gayo hato, tyAM tene dekhyo. pharI dezanA pUrNa thayA pachI tene gherI lIdho, pAtAlakalazanA polANamAM praveza karato hato, tyAre krodhathI jaldI tene mArI nAkhyo. tema karatAM tene atizaya AnaMda thayo. vidyAdharomAM zreSTha cakravartI tema ja devo, asuro, vidyAdharomAM sarvazreSTha tarIke te jagatamAM jaya pAmavA lAgyo. tIrthomAM tIrthakara bhagavaMtonI pAse dararoja saMdhyA samaye gIta-nATya karato hato ane asAdhAraNa samyakta-ratna prApta karyuM. paraMtu tenAmAM kAmadevano vara vadhavA lAgyo ane prema paravaza banelo te vidyAbaLathI rAjA, sArthavAha, zeTha, brAhmaNonI ramaNIonI sAthe surata krIDA karato hato. (40) paraMtu te A pramANe vicArato nathI ke, "zRMgArarasathI bharela stanarUpI ghaDAvALI, spaSTa akSaravALAM aMgonI kAMtithI suMdara, kuTilatAthI prauDha paraba pAlanArI, duHkhe karI gamana karI zakAya evA advitIya durgati mArgarUpa traNa jagatamAM mohe anekavAra tRSNAvALA bhamatA jaMtuo mATe
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda A strIorUpI parabaDIone karI che." A kAraNe rAjAdika vagerenA manamAM vAraMvAra pArAvAra duHkhanI vedanA thAya che, paraMtu koi paNa Ano alpa paNa pratikAra karavA samartha thai zakatA nathI. te satyakIne atiguNavALA ane vidyAvALA aneka lokone gaurava karavA yogya naMdIzvara ane naMdI nAmanA be ziSyo hatA. koIka samaye puSpaka vimAnathI ujjaiNImAM pahoMcIne, zivAdevI (ceTakaputrI)ne choDIne pradyotarAjAnuM AkhuM aMtaHpura teNe ratikriyAthI gharSita karyuM. eTale bhayaMkara bhUkuTIthI ugra bhAlatalavALo caMDapradyota rAjA maMtrIone Thapako ApatAM kahe che ke, "are ! tamArI buddhio kema buThThI thai gaI che, zuM tame buddhinA belone mAre haLamAM joDavA ? are laDAi karI, nigraha karIne ke pakaDIne tame tene aTakAvatA kema nathI ? zuM tame tamArI bhAryAone chUTI mUkI che kharI ? eTale maMtrI sAthe maMtraNA karI sarvAga suMdaratAnA gRha samAna eka gaNikAne kahyuM ke, "he umA ! koi prakAre tArI kaLAthI tuM tene AdhIna kara. jyAre te AkAzamArgethI avaMti nagarI Avato hato, tyAre eka AgalA hAthamAM dhUpa dhAraNa karIne AgaLa ubhI rahelI hatI. aneka strIo tene dekhavA mATe ubhI thatI hatI ane tenI sanmukha jatI. jyAre koi vakhata A sanmukha Avato hato, tyAre tene be kamalo batAvatI hatI. jyAre pelo vikasita kamala levA potAno hAtha laMbAvato hato, vikasita kamaLa levA icchato hato, tyAre A gaNikA aNavikasita kamaLa arpaNa karatI hatI. tyAre pelAe pUchyuM ke, "kema AvuM bIDAeluM kamaLa Ape che ? (50) pelIe javAba Apyo ke, hajuM tuM vikasita kamaLane yogya nathI. vikasita kamaLa mATe haju te sarvathA ajJAta che. atimaheMkatA puSTa suMdara deha viSe tuM anurAgI che, kAraNa ke, sarakhe sarakhAmAM anurAgI hoya. sAmaMto, maMtrIo, brAhmaNo, vaNiko, rAjAonI mugdha strIomAM krIDA karanAra cho, prauDha prayAMganA kAmazAstramAM nipuNa evI gaNikAonI sAthe suratakrIDA jANato nathI. AthI te tenI sAthe atianurAga pUrNa hRdayavALo temaja gADha premanA baMdhanathI tenI sAthe haMmezA rahevA lAgyo, tenA upara parama vizvAsa rAkhavA lAgyo. te maMtrIthI prerAelI evI teNe koI samaye pUchyuM ke, "A tArI vidyAo tArI kAyAno viyoga kyAre kare che ?' strIo bahArathI manohara AkRtivALI hoya che, paraMtu hRdayamAM to zaMkha sarakhI kuTila hoya che - tema nahiM jANanAro te Ane sarva kahe che ke, "jyAre huM taruNIo sAthe ratikrIDAno saMgama karuM chuM, tyAre mArI vidyAo A taravAranA agrabhAga para saMkramI jAya che.' - gaNikAe te vAta maMtrIne jaNAvI. teNe rAjAne kahyuM. eTale rAjAe tevA be dhIra ane jarUrI jeTalI ja prahAra karavAnI kaLAvALA puruSone AjJA karI ke, "jyAre satyanI surata
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 451 krIDAmAM rahelo hoya, tyAre tamAre haNI nAkhavo. ghaNuM dravya maLavAnA lobhamAM lubdha thaelA evA te mugdha puruSo A AjJAno amala karavA taiyAra thayA ane vizeSamAM e jaNAvyuM ke mArI umAnA zarIranuM rakSaNa tame koi rIte paNa karazo. tyArapachI taruNInA zarIra upara keTalIka saMkhyApramANa kamalapatro goThavI atitIkSNa taravArathI dhArAthI temAMthI amuka saMkhyA pramANapatro upara ghA marAvI teTalAM ja patro kapAyAM, paNa adhika na kapAyAM-ema maMtrIe gaNikAne vizvAsa pamADI te gaNikAne dhI2 ApI. vaLI pradyotarAjAe te baMne subhaTone ekAMtamAM bolAvI khAnagI kahyuM ke, 'A duHkhe ka2Ine karI zakAya tevuM che to bhale baMne haNAI jAya. have rati prasaMga-samaye pelA baMne subhaTo tyAM chUpAine rahelA hatA, capaLa taravAranI tIkSNa dhArAthI tarata ja baMnene sAthe haNI nAkhyA. tarata ja tenI vidyAo kopa pAmI ane prathama ziSyane aMgIkAra karIne pradyotarAjA ane lokone vAraMvAra Akroza karIne naMdIzvara ziSyanI vANI dvArA AkAzamAM addhara zilA dharIne kahevA lAgyo ke, 'he durAcArIo ! hamaNAM ja tamane sarvene pIsI nAkhuM chuM.' bhIMjavelA zveta vastro dhAraNa karIne hAthamAM pUrNa dhUpanA kaDachA dhAraNa karIne bhayavALo rAjA pradyota tathA loko A pramANe vinaMti karavA lAgyA ke, he vidyAdevIo ! ame dIna, anAtha, zaraNe AvelA tamArA pagamAM paDIne vinaMti karIe chIe ke, 'hamaNAM Apa amArA uparano krodha zAnta karo.' vidyAdevIoe kahyuM ke, 'jo A vastuno pracAra thAya tevI tenI pratimA ghaDAvIne pUjana karo, to ja tamAro chUTakAro thAya. tyAre e vAta svIkArIne parvata, nagara, bagIcA, gAmomAM strI-puruSanA liMganA samAgama mAtrarUpa devapratimA ghaDAvIne rAjA,maMtrI, zeTha, sArthavAha ane sAmAnya loko devakulikAmAM te pratimAo sthApana karAvIne pUjana karo, to ja A saMkaTathI tamo mukta thazo.' A pramANe sarva sthaLomAM A mithyAtva vistAra pAmyuM. mRtyu pAmelo satyakI paNa te pramANe nagaranA kUvAmAM paDyo. (70) (164) A pramANe samyagdaSTi hovA chatAM paNa tIvra viSayarAgathI upArjana karelAM karmathI durgati gamana thAya che. te kahIne sAdhuonI sevA-bhaktithI tevAM karmo zithila-DhIlAM thAya che, te vAta jaNAve che. sutavassiyA Na pUyA, paNAma- sakkAra - viNaya - kajjaparo / baddhaM pi kammamasuhaM, siDhilei dasAraneyA va / / 165|| ati tapasvI zobhana vartanavALA munivarone vastrAdikaya pUjA, mastakathI praNAma,
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vANIthI temanA guNonI stuti karavA rUpa satkAra bahArathI Ave, tyAre ubhA thavuM ityAdi rUpa vinaya karavo, bIjA drohIo anyamatavALAo upadrava karatA hoya, to tenuM nivAraNa karavuM. A kahelA sarvakAryamAM tatpara rahenAra azubha pApakarma bAMdhyuM hoya, to paNa te kRSNanI jema te karma zithila kare che. (165) kRSNanI kathA A pramANe jANavI. - 106. sAdhu-vaMdana-phala upara kRSNa kathA koika samaye dvArikA nagarImAM raivataparvata najIkanI taLeTInI bhUmimAM jAdavakuLaziromaNi evA neminAtha bhagavaMta samavasaryA. tyAre parivAra-sahita kRSNajI nagara bahAra nIkaLI prabhune vaMdana ka2vA mATe AvyA. traNa pradakSiNA ApI praNAma karI AgaLa besI AnaMdathI khaDA thaelA ruMvADAthI zobhAyamAna zarIravALA kRSNa dharmazravaNa karatA hatA. teNe samaya thayo eTale prabhune vinaMti karI 'he svAmi ! huM bIjAone dIkSA apAvuM chuM, temanA kuMTuMbIone pALuM chuM, paraMtu huM jAte dIkSA lai zakato nathI, eTale kharekhara meM dharmanI aMdara kahela subhASita barAbara jALaveluM che 'hAtha nacAvIne bIjAone upadeza devAya che, paraMtute pramANe potAthI karAtuM nathI.' zuM A dharma vecavAnuM kariyANuM che ? he bhagavaMta ! pracura duHkha-klezanA kAraNabhUta bhayaMkara bhavAvartamAM virati vagara mAre mArA AtmAno uddhAra kevI rIte karavo ?' tyAre bhagavaMte kahyuM ke, 'he sauri ! jeo zramaNadharma ka2vA asamartha hoya ane ghara-kuTuMbamAM prasakta thaelA hoya teoe jinezvaranI ane gurumahArAjanI bhakti vagere karIne paNa dharmanI zaruAta karavI. "zrI vItarAga bhagavaMta viSe bhakti, samagra prANIvarga upara karuNA ane maitrIbhAvanA, dIna anAtha, nirAdhArane dAna ApavuM, haMmezA zraddhA sahita jinezvaronAM vacanarUpa zAstronuM gurumukhethI zravaNa karavuM, pApa dUra karavAnI icchA, bhavanA bhaya sAthe muktimArgano anurAga, niHsaMga cittavALA sAdhupuruSone samAgama, viSaya taraphathI vimukha banavuM - A gRhasthono dharma che.' tema ja tIrthaMkaronI bhakti A bhavamAM sarva pApano-duHkhano nAza karanAra thAya che, tema ja jIvone paralokamAM paNa manuSyanAM ane devatAnAM sukho prApta karAve che. tyAre kRSNe kahyuM ke, 'jinanI bhakti to jANuM chuM, paraMtu gurunI bhakti kevI rIte karavI ? ane tenuM zuM phaLa hoya ? eTale bhagavaMte kahyuM, hRdaya atizaya prItinA taraMgoyukta hoya, gurunA guNa gAnArI vANI hoya, kAyA niSkapaTa vaMdana karanArI hoya, arthAt gurumahArAja pratye mana, vacana, kAyAthI Adara bhakti hoya, potAnuM kharAba vartana thayuM hoya, to saraLatAthI tenI AlocanA, je prAyazcitta Ape, tenuM pavitrapaNe pAlana karavuM, vaLI gurumahArAjane vastra, anna, pAna, makAna, kAmaLI vagere saMyamamAM upayogI vastuonuM 1
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 453 dAna ApavuM, gurunI bhakti kahevAya che. A sarvemAM paNa gurune vaMdana karavuM tenI adhikatA ane vizeSatA kahelI che. je mATe kaheluM che ke - "karmane dUra karavAnA prayatnavALA evA gurujanane vaMdanA karavI, pUjA karavI. te dvArA tIrthakara bhagavaMtanI AjJAnuM evA gurujanane viMdanA karavI, pUjA karavI, te dvArA tIrthaMkara bhagavaMtanI AjJAnuM pAlana ane zrutadharmanI ArAdhanArUpa kriyA thAya che. tema ja nIcagotra khapAve che, uca gotra upArjana kare che, saubhAgya nAmakarma bAMdhe che, jenI AjJA dareka uThAve tevuM janapriyatva prApta kare che. tyAre kRSNa kahyuM ke, "he bhagavaMta ! huM paNa indriyone damanArA kSAMti-(kSamA) rAkhanArA, zIlavaMta aDhAra hajAra zIlAMga dhAraNa karanArA, ghora tapazcaraNa karanArA ApanA sAdhuone vaMdanA vIrA sAlavI sAthe kRSNa dareka sAdhuone vaMdanA karI. pratijJA-nirvAha karIne prabhu pAse pAchA AvyA. atijhaLakatA vijaLInA samUhayukta navInazyAma meghamAMthI jema jaLa, tema kaustubharatnanA kiraNathI prakAzita zyAma dehamAMthI nItaratA veda jaLavALA be hAtharUpa kamaLanI aMjali karelA kRSNa, bhagavaMta AgaLa besIne pharI pharI praNAma karIne praphullita thaI kahevA lAgyA ke, "he bhagavaMta ! kroDo subhaTo sAmasAme AthaDatA hoya, madonmatta hAthIonA citkAra saMbhaLAtA hoya tevA yuddhamAM mane eTalo parizrama nathI thayo ke, jeTalo muni-bhakti yoge ullAsAyamAna bhAvathI romAMcita thaelA dehavALA, munionA caraNa-kamalamAM vaMdana kAryamAM tatpara thaelA manavALA mane atyAre thayo che. tyAre bhagavaMte kRSNane kahyuM ke, "he subhaTa ! Aje te yuddha karIne cAritra mahArAjAnuM mahAphaLa upArjana karyuM che. vadhAre zuM kahevuM? prathama anaMtAnubaMdhI nAmanA cAra kaSAyo, traNa darzana mohanIya-ema mohamahArAjAnA sAta subhaTono teM atyAre ja khurado kADhI nAkhyo che arthAt kSaya pamADyA che. dADha vagaranA mahAviSadhara sarpanI jema mohamahArAjA A subhaTo vagara nicce kaMi paNa karI zakavA samartha nathI. kharekhara have teM samyaktarUpa rAjyAdhika ratna prApta karyuM che. atyAra sudhI cAragati svarUpa saMsAranA gahana jaMgalamAM athaDAyA karato hato, temaja haMmezAM cAritrarAjanA sainyathI bhraSTa thaelo hato. A duSTa moharAjAnA subhaToe jIvanuM tattvabhUta svarUpa gherI lIdhuM hatuM, jene teM Aje hAra ApIne tArA AtmAmAM ja raheluM evuM kSAyika samyaktaratna pragaTa karyuM che. (25) A samyaktanI prApti thAya, tene samagra maMgalanA samUho zAzvata sukha-parNa mokSa nakkI trIje bhave prApta thAya che. bIjuM mahA AraMbhathI ekaThuM kareluM karma teM Aje je sAtamI bhUmine yogya hatuM, te A pramANe trIjIe lAvI nAkhyuM che. A sAMbhaLIne
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bhayabhIta thaelA kezave bhagavaMtane kahyuM ke, "Apa jevA mArA svAmI chatAM mAruM akalyANa kema thAya ? he svAmi ! A pAparUpa bhAvazatruthI paravaza thaelanuM mAruM Apa rakSaNa karo. svAmI sevakone saMkaTa pAmelA dekhavA kadApi samartha banI zakatA nathI. jo ciMtAmaNi maLavA chatAM jIvone daridratA parAbhava kare, sUryodaya thavA chatAM aMdhakAra-samUha vRddhi pAme, to te nAtha ! amAre kyAM jaine phariyAda karavI ? amAre konuM zaraNa meLavavuM?' tyAre bhagavaMte kahyuM ke, "he kezava ! A nikAcita bAMdheluM karma avazya bhogavavuM ja paDaze. kadAca pApakSaya karavA mATe pharI vaMdana karIza, to paNa te anuSThAna karmanirjarA karavA mATe teTaluM samartha nahi thAya. A pramANe tene jeTalAmAM nA pADI, eTale kAMika vilakhA thaela kRSNane pharI paNa bhagavaMte AzvAsana ApatAM jaNAvyuM ke, he bhadra ! tuM zoka na kara, kAraNa ke mArI jema tame paNa uttama kevalajJAna-darzana dvArA bhuvanane parakAzita karanAra, temaja traNe bhuvanane pUjanIya prazaMsanIya, bhAratamAM hajAra muniothI parivala bAramA tIrthaMkara thazo. jenuM AvuM kalyANa thavAnuM che, to atyAre zA mATe kheda vahana karo cho ? vaLI kRSNa pUchyuM ke, mArI sAthe A vIre vaMdana karyuM to tene vaMdananuM zuM phaLa maLaze ?' tyAre bhagavaMte kahyuM ke, tamArA cittanI prasannatA potAnAM mATe meLavavI teTaluM ja mAtra tene phaLa thayuM, paNa karmanI nirjarA nahi, kAraNa ke, kriyA jJAna, dAna, cAritra, indriya-damana, dayA, kaSAya-damana A vagere anuSThAna viveka sahita manathI karavAmAM Ave to saphaLa arthAt karma-kSaya karanAra thAya che, nahitara mAtra kleza e ja phaLa maLe che. A pramANe nemibhagavaMtathI ghaNA prakAre upadeza pAmelA muktinI tRSNAvALA kRSNa, bhagavaMtane namaskAra karIne potAnI nagarImAM pahoMcyA. A pramANe sAdhuone vidhi-Adara-vinaya-sahita vaMdana karavAthI dazArasiMhakRSNa sAtamInuM vedanIyakarma trIjImAM lAvI nAkhyuM, to sAdhune niraMtara vaMdana karavuM. (39) 18 hajAra sAdhune vaMdana viSayaka kRSNa kathA mATe ja kahe che ke, abhigamaNa-vaMdaNa-namasaNeNa paDipuNchaNeNa sAhUNaM / . cirasaMciyaMpi kammaM, svaNeNa viralattaNamuvei / / 16 / / kei susIlA suhamAi sajjaNA gurujaNassa'vi susIsA / . vika gati saddha, ghauM so vaMDarusa II167TI guru bahArathI AvatA hoya to sAmA javuM te abhigamana, temanA guNonuM kIrtana karavArUpa vaMdana, kAyA ane mananI namratA-namaskAra karavo, zarIranI kuzaLatA pUchavI,
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 455 sAdhuone A vagere karavAthI lAMbA upArjana-(ekaThAM) karelAM karmo kSaNavAramAM dUra thAya che. (166) guruno vinaya karanAra ziSya teone zraddhA utpanna karAve che, te kahe che - keTalAka uttama svabhAvavALA zratu-cAritra dharmayukta, sarva prANIone amRta sarakhA evA atisajjana suziSyo gurujanane paNa caMDarUdrAcAryanI jema zraddhA pragaTa karAve che. (167) tenI kathA A pramANe jANavI - 107. caMGaLuDhAthArthanI kathA - ujjaiNI nagarImAM sadguNayukta muni-parivAravALA zrIcaMDarudra nAmanA AcArya hatA, te rudra sarakhA krodhavALA-jheravALA sarpa jevA hatA. svabhAvathI ja teo kopavALA hatA, jethI potAnA ziSyothI judI vasatImAM rahI temanI nizrAmAM te mahAtmA svAdhyAya-tatpara rahetA hatA. have eka divasa eka vilAsapUrNa zRMgAra-sahita suMdara dehavALo tAjo ja paraNelo eka vaNikaputra ghaNA mitro sAthe sAdhuonI pAse AvI pahoMcyo. tenA mitro hAsya-pUrvaka sAdhuone kahevA lAgyA ke, 'he bhagavaMta ! A bhavathI kaMTALelo che ane tene pravrajyA levI che. AmanuM A hAsyamAtra vacanache-ema jANIne tenI avagaNanA karIne sAdhuo svAdhyAya vagere potAnI pravRtti karavA lAgyA. te chokarAo pharI pharI paNa hAsyathI tema bolavA lAgyA. 'A avalacaMDA duHzikSitonuM auSadha AcArya che.' tema ciMtavIne sAdhuoe kahyuM ke, 'dIkSA to AcArya mahArAja ApI zake' - ema kahI judA sthAnamAM rahelA AcAryane teoe batAvyA. krIDAnuM kutUhaLa karatA karatA te sarve mitro sUrinI pAse gayA. ane hAsyathI praNAma karI tyAM beThA ane kahyuM ke, 'he bhagavaMta ! A amAro mitra bhavanA bhavathI udvega pAmelA mAnasavALo che ane ApanI pAse dIkSA levA abhilASA rAkhe che. A ja kAraNe sarvAMge suMdara zRMgAra dhAraNa karIne ApanA caraNa-kamaLamAM duHkha dalana karanAra dIkSA aMgIkAra karavA mATe Avela che. to kRpA karIne dIkSA Apo ?, ene upakRta karo.' e sAMbhaLIne zrIcaMDarudra AcArya kopathI vicAre che ke, 'juo to kharA ke, A pApIo mArI mazkarI kare che ? to A sarve potAnA vacana-vilAsanuM phaLa hamaNAM ja meLave-ema vicArI kahe che ke, 'jo tema ja hoya to jaldI rakSA-(rAkha) lAvo.' A pramANe sUrie kahyuM, eTale teo game tyAMthI paNa rAkha lAvyA. tarata ja kopavALA AcArye bhayaMkara bhRkuTIyukta bhAlatala karIne teonAM dekhatAM ja mastaka upara loca karI nAkhyo. eTale mitronAM mukho vilakhAM-jhAMkhA paDI gayAM. teo potapotAnA sthAnake cAlyA gayA.
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyArapachI nirmala pariNAmavALA zeThaputra be hAthanI aMjalI joDI AcAryanA pAdapadmamAM praNAma karI kahevA lAgyo ke, "he prabhu! have mane dIkSA Apo. hAsya mane barAbara pariNamyuM che." eTale AcArye te uttama zeThakulamAM janmelA nabIrAne sArI rIte dIkSita karyo. pharI paNa temanA caraNamAM praNAma karIne A pramANe kahevA lAgyo ke, "he bhagavaMta ! ahiM mArA sagA-svajano, saMbaMdhIo ghaNA che. rakhe mane dharmamAM aMtarAya ahiM thAya, to bIje kyAMka cAlyA jaie.' eTale jo ema ja che, to mArganI paDilehaNA karI Ava, eTale "icche' ema kahIne te gayo. ativinIta evo te ziSya mArga tapAsIne pAcho Avyo. tyArapachI rAtre AcArya cAlavAne azakta hovAthI vRddhapaNAnA kAraNe ekalA eka DagaluM paNa cAlavA asamartha hovAthI navadIkSitanI khAMdha para bhujAothI mastaka pakaDIne cAlyA. mArgamAM khADA-TekarAthI alanA thAya to, svabhAvathI atikrodhI hovAthI teno tiraskAra karI mastakamAM dAMDAthI mAra mAre che. te navadIkSita mahAnubhAva potAnA manamAM zubhabhAva bhAvatA vicAravA lAgyA ke, "meM kyAM AvA saMkaTamAM nAkhyA ? suMdara svAdhyAyadhyAnayukta cittavALA A mahAtmAne duHkha upajAvyuM. arere ! meM pApanuM kArya karyuM. potAnA samagra sAdhunA AcAro pAlana karavAmAM eka cittavALA Amane meM duHkha utpanna karI kharekhara meM pApa vartana karyuM. bahu lAMbA vakhatanuM vRddhapaNAthI jarjarita ane azakta banelA gAtrovALA bhavananA eka mahAna AtmAne asukha upajAvyuM, te meM pApanuM kArya karyuM che. AvA prakAranA suMdara pariNAma vRddhi pAmavAnA yoge vizuddha zukladhyAna pAmelA te navIna munivarane nirmala kevalajJAna utpanna thayuM. tyArapachI te tevI rIte tene lai jAya che ke, jethI lagAra paNa alanA thatI nathI. tyAre AcArye kahyuM ke, "he bhadra ! have tuM kema barAbara skUlanA vagara mane uMcakI laI jAya che ?' "he svAmI ! atizaya bhAva pAmelo hovAthI have mane barAbara dekhAya che. tyAre sUrie pUchyuM ke, "pratipAtI ke apratipAtI ?' tyAre navaziSya kahyuM ke, apratipAtI arthAt meLaveluM kevaLajJAna pAchuM na cAlyuM jAya tevA kSAyika bhAvathI." tyAre guru mahArAja paNa tene sArI rIte mithyA duSkata' kahe che. jyAre sUryodaya thayo, te samaye caMDa rudrAcArya potAnA ziSyane sakhata daMDa mAravAthI mastakamAMthI nIkaLatI lohInI dhArAthI kharaDAela ziSyane jAte dekhyo. tyArapachI utpanna thaelA vairAgyavALA AcArya ciMtavavAlAgyA ke, "arere ! kopAdhIna banI meM A mahApApa karyuM che. meM ATaluM paNa na vicAryuM ke - "kopa karavAthI saMtApano vadhAro thAya che, vinaya bhedAya che. hRdayamAM suMdara bhAvono uccheda thAya che, pApavacano pedA thAya che, kajiyA-kaMkAsa karavA paDe che, kIrti nAza pAme
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 4pa7 che, kubuddhi prApta thAya che, puNyodayano nAza thAya che, sapuruSone paNa roSa durgati Ape che, mATe sajjana puruSoe doSavALo A roSa dUrathI ja tyAga karavA lAyaka che." bIjuM Aje ja dIkSita thaelA jJAna vagaranA bALakane, haju jinamatane paNa jeNe jANela nathI, chatAM paNa dekho ke tenI kSamA kevI apUrva che? huM lAMbA samayano dIkSita hovA chatAM, siddhAMta-samudranA tIrane pAmelo, tIrthanI prabhAvanA karanAra chatAM mArAmAM ATalI hadano krodha che. A bALaka hovA chatAM paNa AvA prakAranI kSamAthI raMgAelo che - te uttama che. pAkI vayavALo thayo chatAM huM kopamAM aMdha thayo chuM. to atyAre meM tene kaMI paNa manaduHkha karyuM hoya, to huM vidhithI zuddhabhAva pUrvaka "micchA mi dukkaDa' karuM chuM. te mArAM pApo niSphaLa thAo. te AcAryanA hRdayamAM paNa zuddhabhAvathI uttama bhAvo skurAyamAna thayA. temane paNa lokAloka pratyakSa dekhAya tevuM kevalajJAna utpanna thayuM. kevalaparyAya pAlana karI bhavyajIvone pratibodha pamADI te baMne sarva karmo khamAvIne zAzvatasthAna pAmI gayA. (38) vaLI koI paNa atidharmano artha evo ziSya caMDarudrAcAryanI jema abhavya AcArya viSe paNa sevA karavAnI icchA pravartAve, to tenA tyAgano upadeza kartA kahe che - aMgArajIva-vahago, koI kugurU susIma-parivAro | sumi nadi vidya, krono yatna-pariuio II168nA so uggabhavasamudde, sayaMvaramuvAgaehiM rAehiM / karahovakkhara-bhario, dihro porANa-sIsehiM / / 169 / / uttama ziSyothI parivarela kolasI rUpa jIvanA avAja ane temAM jIvavadha karanAra koi (ajIvamAM jIvasaMjJA sthApanAra) saMsAra-sukha meLavavAnI kuvAsanA pAmela koI kuguru sArA ziSyothI parivarela hato. tene koI munioe svapnamAM hAthIonA baccAMothI parivarela bhaMDarUpe dekhyo. tene ugra bhava-samudramAM AthaDatA pUrvabhavanA ziSyo ane atyAre svayaMvaramAM AvelA rAjaputroe ghaNA bhArathI ladAelA evA uTapaNe joyo ane tyArapachI tene bhArathI mukta karAvyo. (198-199) tenI vizeSa hakIkata A kathAthI jANavI - 108. abhavya aMgArAmaIkAthArthanI kathA - garjanaka nAmanA nagaramAM ghaNA uttama sAdhuonA gaNathI parivarelo vijayasena nAmanA AcArya suMdara dharma karavAmAM tatpara teo tyAM mAsakalpa karIne rahelA hatA. te AcAryanA ziSyone pAchalI rAtrinA samaye evuM svapna jovAmAM AvyuM ke, "pAMcaso nAnA
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hAthInA ToLAMthI parivarelo eka bhuMDa vasatimAM praveza karato hato. vismaya pAmelA teoe A svapnano phalAdeza pUchyo. eTale gurue temane kahyuM ke, "guru kola (bhaMDa) sarakhA ane sAdhuo hAthI sarakhA evA ahiM Avaze. kalpavRkSanA vanathI zobhAyamAna eraMDAnA vRkSa sarakhA pAMcaso uttama munivarothI parivarela evA aMgAramardaka AcArya AvyA. sAdhuoe temanI ucita paroNAgata karI. have ahiMnA sthAnika munioe kolanI (bhuMDa jevAnI) parIkSA mATe gurunA vacanathI mAtru paraThavavAnI bhUmimAM guptapaNe kolasI naMkhAvI. sAdhuo temane dekhavA mATe koika pradezamAM saMtAi rahelA che, tyAre paroNA tarIke AvelA sAdhuo jyAre kAyika bhUmimAM cAlatA hatA, tyAre kolasI upara paganA cAlavAthI utpanna thatA kraza kraza zabdanA zravaNathI teo "A zuM, A zuM" ema bolatA "micchAmi dukkaDa' ApatA hatA. aMgArAnA kraza kraza zabdonA sthAnamAM jaldI nizAnI karatA hatA ke, savAre tapAsIzuM ke A zuM haze ? Ama buddhi karIne jaldI pAchA pharI jAya che. te samaye temanA guru to A zabdothI tuSTa thayA ke, "aho ! jinezvaroe AvAone paNa jIva tarIke gaNAvyA che !' ema bolatA hatA. pote aMgArAone kharekhara pagathI cAMpatA cAMpatA kAyikabhUmie gayA. A hakIkata te sAdhuoe potAnA AcAryane jaNAvI. teNe paNa pelA sAdhuone kahyuM ke, "he tapasvI munivaro ! A tamAro guru bhuMDa che. ane A enA uttama ziSyo hAthInA baccA sarakhA munivaro che. tyArapachI yogya samaye paroNA sAdhuone vijayasena AcArye yathAyogya dRSTAnta hetu, yuktithI samajAvIne kahyuM ke, "he mahAnubhAvo ! A tamAro guru nakkI abhavya che. jo tamone mokSanI abhilASA hoya, to jaldI teno tyAga karo. kAraNake, jo guru paNa mUDha cittavALA thayA hoya ane unmArge lAgelA hoya, to vidhithI teno tyAga karavo yogya che. nahiMtara doSa-prasaMga utpanna thAya che. A pramANe teoe zravaNa karIne teno jaldI tyAga karyo. ugratA vizeSa karIne teoe deva-saMpattio meLavI. paraMtu aMgAramardaka to samyajJAnathI vivarjita hovAthI lAMbA kALa sudhI kaSTAnuSThAna karato hovA chatAM bhAvomAM duHkhane bhogavanAro thayo. pelA pAMcaso ziSyo devalokamAMthI eNvI bharatakSetramAM vasaMtapura nAmanA uttama nagaramAM jitazatru rAjAnA putrapaNe thayA. rUpa-guNathI zobhAyamAna samagra kaLA-samUhanA jANakAra teo manohara taruNapaNuM pAmyA. devakumAranI AkRti sarakhA, asAdhAraNa parAkrama ane pratApanA vistAravALA evA teo pRthvInA rAjAonI parSadAmAM prasiddhi pAmyA. have hastinApuranA kanakadhvaja rAjAe potAnI adbhuta rUpavALI putrInA svayaMvaramAM AmaMtraNa ApyuM. tyAM
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 459 AvI pahoMcyA. eTale teoe AkhA zarIre pracaMDa kharajavuM (khasa) vRddhi pAmela, puSkaLa bhAra lAdelo, mahArogavALo eka UMTa joyo. vaLI pITha upara na samAvAthI gaLe bhAra laTakAvyo hato. bIjo paNa ghaNo sAmAna lAdelo hato, pIDAthI ativirasa zabda karato lagIra paNa cAlavAne asamartha hato. yamadUta sarakhA krUra pAmara lokothI vAraMvAra AgaLapAchaLathI cAbukanA phaTakAthI marAto hato. atizaya karuNAthI pharI pharI tene jotAM jotAM te rAjakumA2one jAtismaraNa thayuM. sarvene AgaLano sAdhubhava yAda Avyo. A te ja ke ApaNA guru sUri hatA, te atyAre uMTa thayA che. devabhavamAM sarvee A nakkI jANeluM hatuM ke, tevA prakArano jJAnano bhaMDAra hatA, tevA prakAranI ta2vA2nI tIkSNa dhAra sarakhI kriyA karatA hatA, tevA prakAranuM AcAryapada vizeSa pAmelA hatA, AvA A guNIjana hatA. to paNa samyaktva ke tatvano leza na pAmelA hovAthI kleza upArjana karIne bhavATavImAM athaDAtA evA te AvI du:khI avasthA pAmelA che, arere ! jinezvara bhagavaMtanAM vacananI zraddhA na karanAra evA drohano kevo prabhAva che ke, je AcArya padavIne pAmelA chatAM AvI avasthA pAmyA. vaLI 'zarIra taddana sukAine kRza banI jAya, tevI suMdara tapasyA dhAraNa karo, sAcI mati vahana karo, brahmacarya suMdara pAlana karI pratiSThA prApta karo. vyAkhyAna sAMbhaLIne lokonA upara upakAra karo, jIvone abhayadAna Apo. A sarva kriyao to ja saphaLa thAya, jo hRdayamAM zuddha zraddhA hoya. nahiMtara A sarva anuSThAno niSphaLa thAya che.' ahiM karuNAthI tenA mAlika pAmara lokone temanI icchA pramANe dhana ApIne tarata te bicArA uMTane choDAvyo. A jovAthI jemane tIvra vairAgya utpanna thaelo che, evA saMveganA AvegathI moTA vivekanA prasaMgathI kAma-bhogono tyAga karI svayaMvara-maMDapane choDIne zrIAryasamudra nAmanA AcArya pAse pravrajyA aMgIkAra karIne ujvala kalyANakArI mahA AtmavibhUti upArjana karIne jaldI teo saMsArasamudra tarI jaze. (34) aMgAramardakAcAryanI kathA pUrNa. gAthA akSarArthaaMgArArUpa jIvono vadha karanAra, paga cAMpavAthI utpanna thatA zabdathI AnaMda pAmatA ane baLAtkAra-jorathI aMgArA upara cAlavAthI jIvonA vadha karanAra thayo. AcAryapada prApta thavA chatAM paNa AvA kliSTa pariNAma kema thayA ? to ke bhavanA sukhomAM AnaMda mAnato hovAthI, mATe ja kahe che ke - saMsAra-vaMcaNA navi, gaNaMti saMsAra sUarAjIvA / sumiLanADavi rpha, vuAMti puSpavUnA vA ||170 || alpaviSaya sukhamAM Asakta thaelA evA saMsAranAM bhuMDa sarakhA jIvone nA2kAdika
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda duHkhasthAnanI prAptithI ThagAelA, baraphI khAtara bALaka kaDalI ApI de to ThagAya che, te bALakane khyAla hoto nathI. evA ajJAnI bALaka sarakhA AtmAo alpaviSaya sukhAdhIna banI durgatinAM mahAduHkho upArjana karI ThagAya che, teo bhAre karmI bhavarUpI kiccaDamAM kola-(bhuMDa) sarakhA samajavA. zuM sarve jIvo tevA hoya che ? to ke nahi. keTalAkane svapna mAtrathI pratibodha thAya che. jema ke puSpacUlA (170), tenuM udAharaNa kahe che - 109. puSpathalA sAdhvIjInI kathA - zrI puSpadaMta nAmanA nagaramAM pracaMDa zatrupakSane parAjita karavAmAM samartha evo puSpaketu nAmano moTo rAjA hato. tene puSpavatI nAmanI rANI tathA yugalapaNe janmelA puSpacUla ane puSpacUlA nAmanA putra-putrI hatAM. te baMne bhAI-bahenano atigADha parasparano sneha dekhI mohathI A baMneno viyoga kema karAvavo ema dhArI temane paraNAvyA. bhAI-bahenanAM lagna karavAM-te yuktithI paNa ghaTatuM nathI, tevo saMbhava paNa hoi zakato nathI, paraMtu prabhutvanA abhimAnayukta cittavALA te paNa kare che anedeva paNa te pramANe kare che. A banAvathI puSpavatIne AghAta lAgyo ane nirvedathI dIkSA lIdhI, devapaNuM pAmI eTale potAnA putra-putrInA kucaritrano vicAra kare che. te niSphara deva ! A teM mArA uttamakuLamAM janmelA bALakono A loka ane paraloka-viruddha A saMbaMdha kema karyo ? A lokamAM apayazano DiDima vagaDAvyo ane paralokamAM atitIrNa duHkha-samUha bhogavavA paDaze. ema chatAM paNa A pApathI temane mArI buddhithI choDAvuM. ema vicArI puSpacUlA putrIne pratibodha karavA mATe svapnamAM atitIvra duHkhathI bharapUra nArakIo kSaNavAramAM batAvI. atizaya bhayaMkara nArakI dekhI te jaldI pratibodha pAmI. A sarva dekhelo vRttAnta rAjAne jaNAvyo. rAjAe paNa aneka pAkhaMDIone bolAvI devInA vizvAsa mATe pUchyuM ke, "are ! narako kevI hoya ane tyAM duHkho kevo hoya ? te kaho. potapotAnA matAnusAra dareka pAkhaMDIoe narakano vRttAnta jaNAvyo, paNa devIe te na mAnyo. eTale rAjae bahuzruta prasiddha vRddha evA anirNi)kAputra AcAryane bolAvI pUchyuM, temaNe zAstramAM kahyA pramANe yathArtha vRttAnta jaNAvyo. eTale puSpacUlA devIe bhaktipUrNa mAnasathI kahyuM ke, "zuM tame paNa , A svapna AveluM hatuM?" tyAre gurue kahyuM ke, "he bhadre ! jinamatarUpI maNi-dIpakanA prabhAvathI tevI koi vastu nathI ke, je na jANI zakAya, narakano vRttAnta to keTalo mAtra che ?' vaLI bIjA koi samaye tenI mAtAe svapnamAM svarga batAvyo jemAM Azcarya utpanna karanArI ghaNI vibhUtithI zobhAyamAna deva-samUha hato. prathama pUchyuM hatuM, te pramANe pharI
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 431 paNa rAjAe devalokanuM svarUpa pUchyuM. eTale AcArye yathArtha svarUpa jaNAvyuM. A sAMbhaLI puSpacUlA harSa pAmI. bhaktithI temanA caraNamAM namaskAra karI pUchavA lAgI ke, "durgatinuM duHkha kevI rIte thAya ane svarganuM sukha kevI rIte thAya ?' tyAre gurue kahyuM ke, "he bhadre ! viSaya sukhanI Asakti vagere pApo sevana karavAthI narakanAM duHkho thAya che ane tenA tyAgathI svarganAM sukho maLe che. tyAre te pratibodha pAmI ane jheranIjema viSaya-saMgano tyAga karIne pravajyA aMgIkAra karavA mATe rAjAne pUchyuM. bIjA koi sthAnamAM vihAra na karavAnI zarate mahAmuzIbate nyAyanIti samajanAra rAjAe rajA ApI. dIkSA aMgIkAra karIne cAritrano evo udyama karavA lAgI ke, jethI karmamalanI nirjarA thavA lAgI. have duSkALa samaya hovAthI agni(rNi)kA putra AcArye potAnA sarva ziSyone dUra dezomAM mokalI ApyA, potAnuM jaMghAbala kSINa thaeluM hovAthI vihAra karavAnI zakti na hovAthI AcArya ekalA ahiM rokAyA hatA. A sAdhvI rAjAnA bhavanamAMthI AcArya mATe AhAra-pANI lAvI ApatI hatI. A pramANe kALa vahI rahelo hato, atyaMta zuddha pariNAmavALI puSpacUlA sAdhvIe ghAtakarmano nAza karI kevalajJAna meLavyuM. AgaLa je vinaya karatA hoya, te kevalI thavA chatAM paNa jyAM sudhI sAmA na jANe, tyAM sudhI ullaMghana na kare. e pramANe sAdhvIne kevaLajJAna thayuM che, te AcAryane haju khabara nathI, jethI * pahelAnA kramathI azana-pAna lAvI Ape che. eka samaye saLekhama zaradIthI pIDA pAmelA AcAryane garama bhojananI vAMchA thaI. (25) jyAre yogya samaya thayo, tyAre icchAnusAra bhojana prApta thavAthI vismaya pAmelA sUri sAdhvIne pUche che ke, Aje mArA manano abhiprAya teM kevI rIte jANyo ? vaLI atidurlabha bhojana akAlarahita tarata kevI rIte hAjara karyuM ? sAdhvIe kahyuM ke, "jJAnathI" "kayA jJAnathI ? pratipAtI ke apratipAtI jJAnathI jAyuM?' tyAre "pratipAtathI rahita evA kevalajJAnathI." eTale pote potAne Thapako ApatA kahevA lAgyA ke, anArya evA mane dhikkAra thAo ke, mahAsattvavALA kevalInI meM AzAtanA karI. Ama AcArya zoka karavA lAgyA. "he mahAmuni ! tame zoka na karo, nahi oLakhAelA kevalI paNa AgaLanI sthitinuM ullaMghana karatA nathI, A pramANe zoka karavAno niSedha karyo. "huM ghaNA lAMbA samayathI zramaNapaNuM pALuM chuM, chatAM paNa mane nivRtti kema prApta thatI nathI ? A pramANe saMzaya karatA AcAryane teNe pharI kahyuM ke, "he mahAmuni ! tamane zaMkA kema thAya che ? kAraNa ke, gaMgAnadI pAra utaratAM tame paNa jaldI te karmano kSaya karI kevalajJAna ane mukti sAthe meLavazo. ema sAMbhaLIne AcArya nAvaDImAM besIne gaMgA
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda utaravA ane sAme pAra javAnI abhilASAvALA pravartatA hatA, tema tema karmanA doSathI nAvaDIno bhAga gaMgAnadInA uMDA jaLamAM DUbavA lAgyo. sarvathA vinAzanI zaMkAthI nAvikoe agnikAputra AcAryane nAvaDImAMthI jala madhyamAM pheMkI dIdhA. eTale atizreSTha prazamarasanI pariNativALA atiprasanna cittavALA pote sarva prakAre samagra AsavadvAra baMdha karIne dravya ane bhAvathI uttama niHsaMgatA pAmelA ativizuddhamAna daDha dhyAnanuM dhyAna karatA sarva karmanuM nirmathana karI pANI e ja saMthAro pAmelA chatAM atyaMta adbhuta niravadya yogavALA temane manovAMchita evI siddhi nirvANa-lAbhathI prApta thayA. puSpacUlA kathA prasaMge Avela agnikAcArya dRSTAMtathI bIjo upadeza ApatAM jaNAve che ke - jo avikalaM tavaM saMjamaM ca sAhU karijja pacchA'vi / anniyasuya vva so niyagamaTThamacireNa sAhei ||171 / / je munio bAra prakArano saMpUrNa tapa temaja pRthvIkAya Adi kAya jIvonA rakSaNa svarUpa saMpUrNa saMyama kare che, paryantakALamAM paNa jeo AvA tapa-saMyamanAM anuSThAno kare che; teo agnikAputra AcAryanI jema jaldI potAnA icchita kAryanI siddhi kare che. (171). 110. annikApugAthArthanI kathA - uttara mathurAmAMthI eka vepArI dakSiNa mathurAmAM vepAra mATe gayo hato, tyAM koika vepArI sAthe maitrI karI teNe potAne tyAM bhojana mATe nimaMtraNa ApyuM. bhojanasamaye tenI bahena vIMjaNo nAkhatI hatI. evI annikAkanyAne dekhI. temAM atizaya anurAga ane matta cittavALAe aneka prakAre mAgaNI karI, tenI sAthe lagna karyA, tyAre snehI bhAie ema kahyuM ke, "bahenane mokalIza, paraMtu bhANiyAnuM mukha dekhyA pachI mokalIza." koika samaye lAMbA kALe pitAnI mAMdagIno patra Avyo ke, he putra ! jo tuM kRtajJa hoya, to amArA jIvatAM amane maLavA Ava.' samayane oLakhanArI atrikAe potAnA baMdhune samajAvyo ke, "AvA samaye javAnI rajA Apa. prasUti samaya najIka hovA chatAM potAnA bhartAranI sAthe bahenane mokalI. mArga vacce ja putra janmyo, tenuM nAma na pADyuM. "ApaNe sthAne sthira thaIzuM, eTale utsavapUrvaka nAma sthApana karIzuM." samagra loko tene ramAData hatA, tyAre agnikAputra kahIne hulAmaNA nAmathI bolAvatA hatA. tyArapachI tenuM te ja nAma prasiddhi pAmyuM. kadAca ApaNe hamaNAM bIjuM nAma ApIzuM, topaNa te navuM nAma raheze nahi. tethI gAmamAM AvyA pachI teoe te agnikAputra ja nAma kAyama rAkhyuM. moTo thayo,
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 463 pravrajyA aMgIkAra karI. AgamanAM rahasyo bhaNyo, AcAryapada prApta karyuM. navakalpI niraMtara vihAra karatA karatA potAnA samagra parivAra sahita koI vakhata puSpadaMta nagaramAM AvyA. bAkInuM sarva pahelI kathAmAM kahevAyuM che. (171) "mANaso pIDAvALA thAya, tyAre dharma-tatpara thAya che' - ema jeo mAne che, tene AzrIne kahe che - suhio na cayai bhoe, cayai jahA dukkhio tti aliyamiNaM / cikkaNakammo litto na imo na imo pariccayaI ||172 / / jaha cayai cakkavaTTI, pavittharaM tattiyaM muhutteNaM / na cayai tahA ahanno, dubbuddhI khapparaM damao ||173 / / deho pivIliyAhiM, cilAuputtassa cAlaNI vva kao / taNuovi maNa-pasoo, na cAlio teNa tANuvariM ||174 / / pANaccae'viM pAvaM, pivIliyAe'vi je na icchaMti / te huM kharUM pAvA, pAvApuM pati trasa ? T176TT jiNapahaa-paMDiyANaM, pANaharANaM'pi paharamANANaM / na karaMti ya pAvAI, pAvassa phalaM viyANaMtA ||176 / / je pramANe duHkhathI dAjhelo jIva bhogono tyAga kare che, tema viSaya-sukhamAM DUbelA bhogono tyAga karatA nathI. A vAta barAbara nathI, paraMtu je jJAnAvaraNIya vagere cIkaNAM karmathI lepAelo hoya, te sukhI hoya ke duHkhI hoya, paNa tevA jIvo bhogono tyAga karatA nathI. mATe A viSayamAM je halukarmI thAya, te ja bhogono tyAga karI zake che, paraMtu sukhIduHkhIpaNuM kAraNa nathI. (172) jema cakravartI bharata vageree cha khaMDa-pramANa mahArAjyarUpa parigrahano kSaNavAramAM tyAga karyo, tema nibhaMgI dubuddhivALo dramaka ThIbaDAno paNa tyAga karI zakato nathI. (13) * jeone karma vivare ApeluM che, athavA halakarmI thayA che, teo dehano paNa tyAga kare che. jemake, AgaLa jenI kathA kahelI che, evA cilAtIputranA zarIrane dhImela-kIDI vageree pholI-pholIne cAlaNI jevuM zarIra karI nAkhyuM hatuM to paNa te kIDI vagere upasarga karanAra upara manathI paNa veSa karyo na hato, tema temane zarIra-pIDA paNa karI na hatI. (174) prANano nAza thAyato paNa kIDI vagere upara droha-duHkha karavAnI icchA karI nathI,
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda to pachI manuSyane pIDA-droha karavAnI vAta ja kyAM rahI ? te pramANe sAdhuo pApa rahita hoya che, teo bIjA tarapha pApa karavAnI vAta ja asaMbhavita che. (175) niraparAdhI upara bhale apakAra na kare, paNa aparAdhI upara koi kSamA rAkhatA nathI-ema je mAnatA hoya tene AzrIne kahe che - prabhunA mArgane na jANanAra evA mithyAdRSTi puruSAdhamo prANa nAza karavA mATe prahAra karatA hoya, tevA upara sAdhuo pratiprahAra karavA rUpa pApa karatA nathI. va zabdathI ulaTA tevAo upara bhAvakaruNA kare che. jema ke - "koika puruSa kaThora vacanothI mAruM apamAna kare, to mAre kSamA AbharaNa ja dhAraNa karI harSa pAmavo. zoka eTalA mATe karavo ke, "A bicAro mArA nimitte cAritrathI skUlanA pAmyo. niraMtara jemAM dInatA sulabha che - evA sukha vagaranA jIva lokamAM jo mArI viruddha mArA avaguNo bolIne koi AnaMda pAmatuM hoya, to sukhethI mArI samakSa ke parokSa bhale khuzIthI bolo. bahuduHkhavALA jagatamAM prItino yoga maLavo durlabha che. mArI nindAthI jo jagata ke loko saMtoSa pAmatA hoya to tevo prayAsa karanAre mArA upara upakAra karyo che. kalyANArthI puruSo bIjAnA saMtoSa mATe duHkhathI upArjana karela evA dhanano paNa tyAga kare che. ghUmarI ane aMdhakArathI paravaza thaelA ajJAnI viparIta ceSTA karanArA evA tapasvIne jo huM kaSTa karanAra thAuM, to hitakArI dveSa karanArA viSe jo mane kRpA na thAya to yathArtha na samajanArA mane dhikkAra thAo. (176) have vyavahArathI pApanuM phaLa kahevAnI abhilASAvALA kahe che - vada-mAraNa-gamavANa-vA-paradha-vinovALa ! sava-Mdano 36o, vasa-Ligo rU ivacAi ll177TI tivyayare upagoro, sa-niko satharAdara-Di-Lo voDAjhoDirLo vA, duSma vivAre vahunaro vA ||178|| ke ittha karaMtAlaMbaNaM imaM tihuyaNassa accheraM / jaha niyamA khaviyaMgI, marudevI bhagavaI siddhA ||179 / / kiM pi kahiM pi kayAI, ege laddhIhi kehi'vi nibhehiM / patte vRddhattAmA; vaMti jhavecherathamUyA ||180||
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 465 nihisaMpattamahanno, patthiMto jaha jaNo niruttappo / 34 nA tada paDavuddha-ddhi() parizcaMto II181TI 111. karelA pApo keTalAM guNA phaLo Ape tenuM svarUpa * koI bIjAne tADana karavuM, tenA prANono nAza karavo, khoTAM kalaMka ApavAM, pAraku dhana paDAvI levuM, koInAM marmo prakAzita karavAM - A vagere pApo eka vakhata karyA hoya to ochAmAM ochuM dazagaNuM tenuM tevuM ja phaLa ApaNe bhogavavuM paDe. AkarA pariNAmathI tevAM pApo karyA hoya, to tenAM anekagaNAM phaLo jIvane bhogavavAM paDe (177) te kahe che - aprIti-lakSaNa atipramANamAM dveSa sahita te tADana, vadha, kalaMkadAna vagere pApo kare, to so guNu, hajAra guNa, lAkha guNa, kroDo gaNuM tenuM phaLa meLave. dveSa ochAvattA pramANamAM thAya, tene anusAre teno udaya-vipAka-pApanuM phaLa bhogavavuM paDe che, (178) A samajIne jema zarUthI karmano saMbaMdha na thAya, tema apramAda karavo. apramAda karavAthI zo lAbha ! tenAthI sAdhya-siddhi ke karmano kSaya thAya tevo ekalo niyama nathI. A to je kALe je banavAnuM hoya tema bane che. marudevAmAtA, bharata, valkalagIrI vagerene aNadhAryo karmano kSaya thayo hato. AvA prakAranA tarko karI dharmamAM udyama karanArane bhoLave, tene hitazikSA ApatAM kahe che - keTalAka yathArtha tattva na samajanAra A viSayamAM traNe bhuvanamAM AzcaryakArI ane kadAcit bananAra evA bhAvarUpa marudevA mAtAno dAkhalo ApI kahe che ke, tapa-saMyama karyA vagara paNa karma khapAvI siddhi pAmyAM, te pramANe ame paNa siddhi pAmIzuM. apramAdatapa-saMyamanI jarUra nathI. hAthInI khAMdha para beThelAM marudevA mAtAe RSabha bhagavaMtanA upara samavasaraNamAM traNa chatro vagere atizayo dekhIne potAnA AtmAmAM atyaMta pramodAtizaya thavAthI ullasita thaelA jIvavIryathI karmano kSaya karyo, kevalajJAna thayuM, te ja sAthe AyuSyano kSaya ane mokSaprApti thaI, tema amane paNa ApoApa tapa-saMyama-apramAda prayatna karyA vagara ApoApa kevalajJAna maLaze. apramAda-udyama karavAnI zI jarUra che ? marudevInI siddhi thai e kathA AgaLa bAhubalinI kathAmAM kahelI che. AvuM AlaMbana keTalAka alpabuddhivALA grahaNa kare che, te ayukta che. anaMtA kALe koIka vakhata utpanna thanAra hovAthI AzcaryarUpa A banAva gaNelo che, AzcaryabhUta padArtha Akasmika thaelA hoya te sarvane lAgu pADI zakAya nahi.
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 477 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda accherAnAM AlaMbano na levAM - koI vakhata manuSya-strInau kAkaudaramAM utpatti thaI hoya, tethI sarvatra tevA vyavahArano abhAva che. AgamamAM paNa saMbhaLAya che ke, AvA prakAranAM Azcaryo thayAM che. bhagavaMtane kevalajJAna pachI upasarga, mahAvIra bhagavaMtanA garbhanuM apaharaNa, strI tIrthaMkara, bhagavaMtanI prathama dezanAmAM koie dIkSA grahaNa na karI, kRSNa vAsudevanuM aparakaMkAmAM javAnuM thayuM, sUrya-caMdranuM mULa vimAna sAthe ahiM nIce AvavuM, harivaMzakulanI utpatti, camarendrano utpAta, moTI kAyAvALA 108 nI sAmaTI eka samayamAM siddhi, asaMyatonI pUjA, AvA banAvo anaMtakALa gayA pachI bane che. [AvAM thaelAM AzcaryonAM AlaMbana na levAM. tema karavAthI bodhidurlabha thAya che. 'cirata bhaNI bahu lokamAM jI bharatAdikanA jeha, choDe zubha vyavahArane jI bodhihaNe nija teha.' 125 gAthAnuM yazovi. stavana] (179) ka2kaMDu vagere keTalAka pratyekabuddha puruSoe koika vakhata koika sthAne karma AvaraNanA kSayopazamarUpa labdhi vaDe koika vRSabhAdika padArtha dekhavAthI samyaktva ke cAritrano lAbha pratyekabuddha kare che, te AzcaryabhUta dRSTAnto alpa hoya che ane tenuM AlaMbana grahaNa karavuM yogya nathI. pUrvabhavamAM meLavelA jJAna ane cAritranuM smaraNa thavAthI pote jAte ja mahAvrato grahaNa karIne mahAvIra bhagavatanA tIrthano Azraya karyA vagara jeo siddhi pAmyA, tenA dAkhalA laine bIjAe paNa jAtismaraNa ane tenA mArganI rAha joyA karavI ? AgalA bhavanI ArAdhanAvALAne jAtismaraNathI aNadhAryo kSayopazama thaI jAya. te AzcaryanAM dRSTAnta AgaLa karI bIjA tapa-saMyamamAM zithilatA kare, to te mATe dRSTAnta Ape che ke, eka bhAgyazALIne eka Thesa vAgavA mAtrathI nidhAna prApti thaI, to bIjA nirbhAgIe potAno dhana meLavavAno cAlu udyama choDI tene nidhAna maLyuM, tema mane maLI jaze. ema nirudyamI to nidhAna maLI jAya kharuM ? A lokano lAbha gUmAve, tema pratyekabuddhanI lakSmInI rAha jonAra tapa-saMyamAdi anuSThAna na karato mokSane meLavI zakato nathI. arthAt mokSalakSmIno nAza kare che. (181) saMkSepathI karakaMDu vagerenI kathA A pramANe jANavI. kaliMga dezamAM ka2kaMDu, paMcAla dezamAM durmukha, videhamAM namirAjA, gaMdhAramAM nati (nagnajita) rAjA, anukrame vRSabha, indradhvajA, valaya (baloyA), puSpita AMbA dekhIne pratibodha pAmyA. temAM karakaMDunI kathA kahe che - thAya, 112. pratyekabuddhe karaThaMDunI kathA - aMgadezamAM caMpAnagarI hatI, dadhivAhana rAjAne ceTakanI putrI padmAvatI nAmanI mukhya paTTarANI hatI. garbhanA prabhAvathI tene dohalo utpanna thayo ke, rAjAnAM vastro paherI
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 477 hAthI upara ArUDha thaI udyAna-bagIcAmAM vicaruM. dohalo pUrNa na thavAthI durbala thavA lAgI. rAjAe AgrahathI pUchyuM tyAre kahyuM, eTale rAjAe jayakuMjara hAthI upara besADIne jAte tenA upara chatra dharavA lAgyo. udyAnamAM gayo, tyAre zarUno varSAkALa vartato hato. eTale te hAthI navIna jaLanI dhArA pRthvImAM paDavAthI phelAtI mATInI gaMdhathI prerAela tene viSNATavI yAda AvI, eTale te tarapha cAlavA lAgyo. tenI pAchaLa cAlatI senA ane bIjAo ADA avaLA bhAgI gayA. pAchA vaLIne jai zakatA nathI. baMnene aTavImAM praveza karAvyo. rAjA vaDavRkSa dekhIne padmAvatIne kahyuM ke - "A vRkSa nIcethI hAthI pasAra thAya, tyAre tuM tenI DALI pakaDI leje." tahatti karI e vAta aMgIkAra karI. rAjA cAlAka hovAthI teNe DALI pakaDI, lIdhI, rANIe DALI na pakaDI, tethI hAthI tene jaMgalamAM laI gayo. AnaMdarahita thaelo rAjA DALIthI utarI caMpAnagarIe gayo. padmAvatIe paNa manuSya vagaranI aTavImAM praveza karyo. hAthI tarasyo thayo. eka ativizALa moTo praha dekhyo. temAM krIDA karavA hAthI utaryo. padmAvatI paNa dhIme dhIme hAthI uparathI nIce utarI. dizAo mArga jANatI nathI. AgAravALuM anazana paccaSmIne eka dizAmAM cAlavA lAgI. eTalAmAM dUra gai, teTalAmAM eka tApasane dekhyo. manamAM lagAra AnaMda thayo, tenI pAse gai, te paNa tene kulapati pAse lai gayo teNe kulapatine namaskAra karyo, pUchyuM ke, "he mAtAjI ! ahiM kyAMthI AvyAM ? tyAre potAnI sarva hakIkata kahI ke, "huM ceTakarAjAnI putrI, yAvat hAthIthI huM ahiM sudhI lavAi chuM. pelo tApasa ceTakano najIkano saMbaMdhI hato. teNe AzvAsana ApyuM ke, "ahiM tAre bhaya na rAkhavo.' tyArapachI vananAM phaLo khAvA ApyAM. rudana karatI tene keTalAka divasa sudhI sAcavI rAkhI. koika divase aTavInuM ullaMghana karAvI rANIne kahyuM ke, "ame ahiMthI AgaLa cAlI zakatA nathI. ahiMthI haLathI kheDelI pRthvI che, amAre te cAMpavI kalpatI nathI. mATe tamArI meLe ahiMthI AgaLa jAo. A daMtapura deza che ane tyAM daMtavakra nAmano rAjA che.' ema kahIne tApasa pAcho vaLI gayo. rANI paNa te nagaramAM pahoMcIne have mAre mATe bIjo koI rasto nathI-ema dhArI zIlavatI nAmanI AryA pAse jai dIkSA lIdhI. potAne atyAre dIkSAnuM arthIpaNuM hovAthI garbhanI vAta pragaTa na karI. pAchaLathI puSTa garbhavALI thai. jANyuM, pUchayuM ke "garbha kevI rIte thayo." mukhya sAdhvIe sarva hakIkata jANI. prasUti thayA pachI bALakane potAnA nAmavALI mudrAsahita ratnakaMbalamAM vIMTALIne zmazAnamAM bALakano tyAga karyo. tene dekhatI dUra beThI hatI. jyAre mazAna-pAlaka caMDALe tene grahaNa karyo ane potAnI patnIne putra arpaNa karyo. te sAdhvI putrane janma ApIne pachI upAzraya gaI. sAdhvIoe pUchyuM ke, "garbha kyAM che ?' pratyuttara Apyo ke, "marelo jabhyo hato,
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jethI meM teno zmazAnamAM ja tyAga karyo, te AryAe pelI caMDAlaNI sAthe maitrI bAMdhI. avAra-navAra bALaka yogya modakAdi khAvA yogya vastuo snehathI tene Ape che. bALaka paNa moTo thavA lAgyo. pachI bALako sAthe krIDA karatA karatA temane kahe che ke, 'huM tamAro rAjA chuM, tamAre mane kara Apavo paDaze. te sukkI khaNanA rogathI gherAyo. tamAre mATe A ka2 ke, vArApharatI eka eke AvI mane zarIre khaNavuM, tyAre pelA bALakoe 'karakaMDu' evuM nAma pADyuM. te bALaka pailI sAdhvI upara anurAgavALo thayo ke, je lADu Ape che. je bALakane mATe bhikSA maLelI hoya, moTo thayo, eTale zmazAnanuM rakSaNa karato hato. tyAM AgaLa koika samaye kAraNasara be sAdhuo AvyA. eka vAMsanA jhuMDamAM daMDo dekhatA hatA. temAM eka sAdhu daMDanuM lakSaNa jANatA hatA. te pramAdathI AgaLa-pAchaLa paDakhAmAM joyA vagara bolyA ke, 'je A daMDaka grahaNa karaze, te rAjA thaze.' paraMtu bIjA cAra aMgula vRddhi pAme, tyAM sudhI rAha jovI paDaze. A vAkya A caMDALaputre ane eka brAhmaNa je jhuMDamAM chUpAelo hato, te baMnee sAMbhaLyuM. pelA brAhmaNe jyAre koi AsapAsa loka na hato, tyAre cAra AMgaLa nIce khodIne-chedIne te daMDaka grahaNa karyo. pelA caMDALaputre tene dekhyo. 'A masANano daMDaka che' ema kahIne pakaDyo. tene rAjA pAse nyAya mATe lai gayA. kahyuM ke, 'mAro daMDa ApI de. A mArA masANano daMDa hovAthI jIvatAM to tane sarvathA levA daiza nahi.' brAhmaNe kahyuM ke, 'huM te levAno ja.' brAhmaNane kahyuM ke, tuM bIjo daMDaka grahaNa kara. pelo bIjo icchato nathI. mAre to A daMDanuM ja prayojana che. pelo bALaka paNa potAno Agraha choDato nathI. tene pUchyuM ke, 'kema nathI Apato ?' kahyuM ke, 'A daMDanA prabhAvathI huM rAjA thaiza.' tyAre rAjyAdhikArIo tenuM kathana sAMbhaLI hasatA hasatA kahevA lAgyA ke, 'jyAre rAjA thAya, tyAre A brAhamaNane eka gAma Apaje.' te vAta kabUla karI. brAhmaNe bIjA brAhmaNo ekaThA karIne nakkI karyuM ke, caMDALane mArIne daMDa harI lAvIe.' A vAta tenA pitA caMDALe sAMbhaLI, tyAre traNe nAsIne kaMcanapura pahoMcyA. tyAM rAjA mRtyu pAmyo hato. rAjyayogya bIjo koi nathI. adhivAsita karelo azva pharato pharato tyAM Avyo ke, jyAM A sUtelo hato. tene pradakSiNA ApI azva nIka urbho rahyo. jyAre lakSaNazAstra jANanArAoe dekhyo, to tene rAjAnA lakSaNathI lakSita aMgavALo joyo ane jaya jayakAranA zabdo bolyA. AnaMdadAyaka vAjIMtro vagADyAM. A bagAsuM khAtAM khAtAM jAgyo ane ubhA thai ghoDA para ArUDha thayo. kaMcanapuramAM praveza karatA hatA. 'A caMDALa che' ema kahIne brAhmaNo tene nagaramAM praveza karavA detA nathI. tyAre daMDaratna hAthathI ugAmI joyuM to agnijvALAthI bhayaMkara thaelA daMDane dekhIne teo dareka dizAmAM nAsI gayA, tyAre te rAjAe A brAhmaNone vATadhAnaka hari' e jAtinA karyA.
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 439 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dadhivAhana rAjAnA putra karakaMDu rAjAe to vATadhAnakamAM rahenArA cAMDAlone brAhmaNa banAvyA. A pramANe karakaMDu moTo rAjA thayo. e samAcAra sAMbhaLI pelo brAhmaNa chokaro Avyo ane mAgaNI karI ke, "AgaLa kabUlela gAma Apo." eTale eNe pUchyuM ke, "he brAhmaNa ! bola, tane kayuM gAma game che ?' tyAre teNe kahyuM ke, caMpAmAM mAruM maMdira che, to tyAM AgaLa Apo." tyAre dadhivAhana rAjA upara lakhIne eka lekha Apyo. ke mane eka gAma Apo. tenA badalAmAM huM tamane je game te gAma nagara ApIza. tyAre roSAyamAna thaelA rAjAe krodhathI kahyuM ke, "duSTa caMDALa potAne jANato nathI ane mArA upara lekha mokalAve che?' apamAnita dUte pAchAM AvIne sarva kahIkata tene kahI. roSAyamAna thaelo karakaMDurAjA hAthI, ghoDA, sainya-parivAra ane moTI sAmagrI sahita yuddha karavA gayo. caMpA nagarIne cAre bAjuthI gherI lIdhI. dararoja moTuM yuddha pravarteluM che. pelI sAdhvInA sAMbhaLavAmAM AvyuM. "baMne pakSonA lokono vinAza na thAo." ema jANI karakaMDu pAse AvIne rahasya kholI nAkhyuM. A dadhivAhana rAjA tArA pitA che, huM tArI mAtA chuM. tevA prakAranA prasaMgamAM phasAi paDelI hovAthI huM sAdhvI thai ane caMDALa-putra thayo. teNe mAtA-pitAne pUchyuM. teoe satya hakIkata jaNAvI. nAmanI mudrA ane kaMbalaratna dekhADyuM. pratIti thayA chatAM abhimAnathI kahe che ke, "mane te smaraNa thatuM nathI." tyAre caMpAmAM praveza karIne rAjAnA mahelamAM pahoMcI. sevako ane dAsIo sAdhvIne oLakhIne rudana karavA lAgyA. rAjAne khabara paDI eTale Avyo. vaMdana karI Asana ApIne sAmo beTho. sarva pUrva vRttAnta pUchyo, eTale ahIM AvyA sudhIno sarva vRttAnta jaNAvyo ane khAsa karIne garbhanI hakIkata jaNAvI. chevaTe jaNAvyuM ke, jeNe tamone gherelA che, te tamAro ja putra che, khuza thaelo sAme nIkaLyo ane maLyo. rAjAe tene baMne rAjyo ApIne pote dIkSA aMgIkAra karI. karakaMDu pracaMDa AjJA karanAra rAjA thayo. te gokulapriya hovAthI te aneka gokuLo paLAve che. eka samaye - zaradakALamAM gokuLamAM gayo, tyAre teNe gaMgAnadInA taMraganA ujvala phINa samAna varNavALA vAcharaDAne dekhyo. tene bahu gamI gayo, eTale AjJA karI ke, tenI mAtAne dohavI nahi. jyAre moTo thAya ane vadhAre dUdha dhAvato thAya, tyAre bIjI gAyone paNa dhavarAvavo. te pramANe govALo tenuM pAlana-poSaNa karatA hatA. tene uMcAM zIMgaDAM, puSTa khAMdha AvI eTale majabUta baLada thayo. rAjA tene yuddha karAvI dekhato hato. ane temAM atizaya AnaMda mAnato hato. pharI lAMbA kALe jaine te baLadane dekhe che, tyAre vRddhapaNAnA kAraNe khakhaDI gaelo jenAM netromAMthI pANI gaLI raheluM che, vAchaDAoe jene zIMgaDAM mArIne adhamUvo karI nAkhelo che. have rAjA govALone pUche che ke, pelo puSTa
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda thaelo baLada kyAM che ? tyAre tene batAvyo. tene dekhIne viSAda pAmelA cittavALo te vicAravA lAgyo ke, 'A saMsAranI asAratAne dhikkAra thAo. je vAcha2DAne tyAre tevA prakAranI za2I2-saMpatti pamADI hatI, atyAre te bicAro sarva ApattionuM sthAna banyo. "manuSyone vRddhAvasthAmAM cAmaDIomAM sarvatra karacalIo paDI jAya che, baMne netronI zobhA uDI jAya che, AMkhanuM teja ghaTI jAya che, ardhA mastakanA keza jANe citAnI bhasma kema hoya, tevA varNavALA bhukharA thai jAya che. ghaDiyALanA lolaka mAphaka dAMta laTakatA ane paDI gaelA hoya che, mukhamAMthI lALa vAraMvAra gaLyA karatI hoya che, udharasano zabda atizaya thayA ja karato hoya che. jo manuSyanI A dazA, to pachI A baLadanI sthitimAM vismaya kayo hoi zake ? AkhA gokuLamAM A baLada ziMgaDAnI suMdara racanAvALo hato, tenI zobhA-samRddhi sarva karatAM caDiyAtI hatI, jyAre gokuLanA AMgaNAmAM tenA DhekAravathI bIjA madonmatta tejasvI parAkramI tIkSNa zIMgaDAvALA samartha paNa baLado bhAgI jatA hatA, te ja baLada Aje darpa vagarano, pANI gaLatA netravALo, labaLatA oSTavALo thaine bIjA vAcha2DA vagerenA mArane sahana kare che. AvI viSama sthiti dekhIne, saMsAranI asAratA dekhIne jene pUrvabhava yAda Avyo che evA te kaliMga dezanA karakaMDu rAjA devatAe Apela sAdhuno veSa aMgIkAra karIne dIkSA laI pratyekabuddha tarIke vicaratA hatA. karakaMDu kathA pUrNa. 114. durmukhanI kathA - have durmukhanI kathA kahe che paMcAla dezamAM kAMpilyapura nagaramAM durmukha nAmano rAjA hato, pUrvanA sukRtathI prApta thaela saMsAranA sukhano anubhava karato hato. koIka samaye rAjahaMsone AnaMda ApanAra, jemAM sarva prakAranA dhAnyo prApta thAya che, evo zaradakALa Avyo. tyAre azvakrIDA karavA mATe nIkaLelA teNe aneka hajAra nAnI dhvajAthI yukta, mahAvibhUtiyukta aneka loka-samudAyathI pUjAto indradhvaja joyo. saMdhyAe pAchA vaLatAM e ja Indradhvajane bhUmi para mAtra kASTho ja bAkI rahelAM hatAM. ane gAmaloko jenI dhvajAo kheMcI gayA che, evo bhUmi para paDelo dekhyo. tene dekhIne A rAjA ciMtavavA lAgyo ke, saMsAramAM sarva jIvonI saMpattio ane asaMpattio baMne paDakhe ja rahelI che. je indradhvaja alaMkRta hato, tene gUMthAi gaelo ane rastAmAM rajhaLato dekhIe chIe, tyAre riddhi ane tenI vagaranI avasthAo dekhIne paMcAla rAjA viSama sthiti dekhIne dharma pAmyA. pUrvajanma sAMbharyo, eTale teNe saMsArano tyAga karI dIkSAM lIdhI. devatAe veSa Apyo ane tyArapachI pRthvInA valayamAM vicaravA lAgyA. durmukha kathA saMpUrNa.
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 471 115. pratyeka buddha mirAjarSi kathA kahe che - videha dezamAM mithilA nagarImAM sajjanonAM manane raMjana karanAra nami nAmanA rAjA hatA. janmAMtaramAM karelA uttama puNya prabhAve karelA rAjyasukhane anubhavatAM keTaloka kALa pasAra, thayo. koIka samaye azAtAvedanIya karmodaya-yoge mastakanI gADha vedanA sAthe zarIramAM dAhavara pragaTa thayo. vaidyoe AvIne aneka pratikAranA prayogo karyA. ema che mAsa thavA chatAM rogamAM kaMIpaNa pheraphAra na thayo. koika samaye vaidyanA kahevAthI aMtaHpuranI patnIo caMdana ghasatI hatI. eTale teonA maNiratnonAM valayo paraspara athaDAtAM hatAM, teno jhaNakAra zabda uchaLyo. rAjA A zabdo sahana na karavAthI pUche che ke, "A avAja kono Ave che ?' parivAre kahyuM ke, caMdana ghasatI aMtaHpuranI strIonA balaiyAono. eTale rANIoe potAnA hAthamAMthI eka eka valaya dUra karyuM. to paNa khaNa khaNa zabda baMdha na thayo. tyArapachI saubhAgyanuM eka eka valaya rAkhI vadhArAnAM valayo dUra karyA. namie pUchyuM ke, "have aMtaHpuramAM zabda kema zAMta thai gayo ? javAba Apyo ke, "atyAre eka eka valaya ja raheluM che. tyAre namie ciMtavyuM ke, "kharekhara jeTalA pramANamAM dhana, dhAnya, ratna, svajana, gAma, khANa vagere upara mamatvabhAva hoya, tyAM sudhI ja jIvane duHkha prasaMga thAya che. tathA - "jema jema alpa lobha, jema jema alpa parigraha AraMbha, tema tema sukha vRddhi pAme che, ane dharmanI siddhi thAya che. mATe ekAkIpaNuM e ja suMdara che. te A pramANe - jema pakSIo sAMje eka vRkSa upara bhegA thAya che ane sUryodaya-samaye dareka judI judI dizAmAM uDI jAya che, tema A jIva ekalo ja parabhavamAMthI koIka kuLamAM Ave che ane mAtA, patnI, putra, bhaginI, badhu ityAdi saMbaMdhathI joDAya che. ane jyAre AyuSya pUrNa thAya che, tyAre sarve saMbaMdhono tyAga karIne ekalo ja paralokamAM prayANa kare che ane potAnA ja karmayoge navI zarIranI kuTIra pote taiyAra kare che. Ama hovAthI samaju jano A lokamAM kyAM AnaMda mAnavo yogya che ?' ema suMdara bhAvanA bhAvIne azAtA vedanIya karmano kSayopazama thavAthI nidrAne AdhIna thayo. rAtrinA aMtasamaye svapnamAM suvarNamaya parvata joyo. ihA-apoha-tarka vitarkanI vicAraNA karatAM karatAM jAtismaraNajJAna thayuM ke, AgalA bhavamAM manuSyapaNAmAM zramaNapaNuM pALIne puSpottara vimAnamAM utpanna thayo hato ane jinezvaranA janma-mahotsavamAM meruzikhara para mahimA karato hato, tyAMthI cyavIne huM ahiM utpanna thayo chuM. e sarva yAda AvyuM. e pramANe te pratyekabuddha thayA. putrane rAjyapara sthApana karI teNe dIkSA lIdhI. tyAre mithilAno Akho nAgarika varga, aMtaHpura-parivAra rudana-Akrandana-vilApa karavAlAgyo. AkhI nagarI
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472. prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kolAhalamaya banI gai. tyAre indramahArAjA brAhmaNanuM rUpa karI namirAjA AgaLa AvI A pramANe kahevA lAgyA ke, "Aje mithilAnagarI kema kolAhala rokakaLamaya banI gaI che ? mahelo ane gharomAM karuNa-AkarA zabdo kema saMbhaLAya che ? nami-pratyuttara ApatAM kahe che ke, mithilAnA caityodyAnamAM zItaLa chAMyaDIvALA manohara vRkSo che, vaLI tenA upara patro, puSpo ane phaLo ghaNAM AvelAM che. haMmezAM aneka prakAranA pakSIo tenA para AvIne vAsa kare che. paraMtu sakhata vAyarAnA jhapATA Ave che, tyAre manorama caityamAM teo duHkhI ane zaraNa vagaranA banI jAya che, tenI pIDA pAmIne A pakSIo krandana kare che. Indra kahe che ke, "A agni ane vAyaro tamAro mahala bALe che, to he bhagavaMta ! temAM tamAruM aMtaHpura baLe che. to tame tenI upekSA kema karo cho ? nami - ame to sukhethI vAsa karIe chIe ane jIvIe chIe, AmAM mAruM kazuM nathI. mithilA baLatI hoya, temAM mane zuM? mAruM kaI baLatuM nathI." A vagere vacanothI indra namirAjarSine kSobha karavA samartha thayo nahi, tyAre brAhmaNanuM rUpa upasaMhArIne potAnuM indranuM rUpa pragaTa karyuM. vaMdana ane stuti karI ke, "aho ! tame krodhane parAjita karyo che, mAnane harAvyuM che, mAyAne parAbhavita karI che, aho ! tame lobhanuM nivAraNa karyuM che. e vagere madhura vANIthI stuti karI indra potAnA sthAnake gayA. namirAjAe paNa ghaNA valayonA zabdo sAMbhaLIne tathA eka valayano zabda na sAMbhaLIne vairAgya pAmI dIkSA aMgIkAra karI. 11. nagai rAjAnuM tharatra - gaMdhAra dezamAM puruSapura nagaramAM jayalakSmI prApta karavAnI abhilASAvALA, nyAyanIti mArge cAlanAra nagnajita nAmanA rAjA hatA, saMsArasukha bhogavavAmAM rasika cittavALA, pRthvImaMDalane nyAyathI pAlana karatA evA tene taruNIsamUhane utsavabhUta evo vasaMtotsava samaya Avyo te vasaMtakALe rAjA udyAnamAM prayANa karatA hatA, tyAre AmravRkSa upara ghaNI maMjarIono samUha khIlelo hato, tene AnaMdapUrvaka joyo. kutUhaLathI temAMthI eka maMjarI rAjAe grahaNa karI. tyArapachI sainikoe paNa eka eka maMjarI toDI grahaNa karI. ema karatAM te vRkSa ThuMThA sarakhu banI gayuM. nagnajita rAja jyAre rAjapATikArayavADIethI pAcho pharyo, tyAre te maMjarIvALuM vRkSa na dekhyuM, tyAre pUchyuM ke, "ahiM maMjarI khIlela AmravRkSa kyAM gayuM ?" puruSoe kahyuM ke, "Ape eka maMjarI grahaNa karyA pachI ApanI pAchaLa pAchaLa AvanAra, ApanA darekasainika parivAre eka eka maMjarI toDI grahaNa karI, tethI samagra maMjarI Adi tUTI gaelI hovAthI ThuMThA jevuM banI gayeluM te ja A vRkSa che. tyArekheda sahita rAjA citavavA lAgyA ke, "A jIvita, yauvana, strI, putrAdi
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 473 dareka cIja hAthInA kAna sarakhI caMcaLa che, A lakSmI paNa tevI ja caMcaLa che. mATe AvI kleza phaLavALI A sAmagrIothI saryuM. Ama vicAratAM tene jAtismaraNa thayuM. pratyekabuddhanI RddhivALA thayA. devatAe Apela sAdhuliMga dhAraNa karIne A uttama muni banI vicaravA lAgyA. te AmravRkSa maMjarI, pallava, puSpathI alaMkRta manohara hatuM, tene RddhivALuM ane pAchaLathI zobhA vagaranuM dekhIne gaMdhArarAjA dharmanA svarUpano vicAra karIne anukrame te sarve kSitipratiSThita nagare pahoMcyA. tyAM AgaLa cAra dhAravALA devamaMdiramAM praveza karyo. pUrvadvArathI karakaMDue, dakSiNathI durmukhe, pazcimathI namie, ane uttara dizA dvArathI nagnajite praveza karyo. "huM mahAmunione pUMTha karIne kevI rIte besuM?' ema dhArI vANamaMtara deve potAnI pratimAne cAra mukhavALI banAvI. A samaye suMvALA kAThathI kAna khajavALIne karakaMDuminie te khaNavAnI saLIne eka bAju mUkI. te dekhIne durmukhe kahyuM ke, "jyAre rAjya, rASTra, nagara, aMtaHpura tathA sarvano tyAga karIne A saLIno parigraha kema kare che?' jyAre durmukhe kahyuM, tyAre karakaMDue teno pratyuttara na Apyo. tyAre namie durmukhane kahyuM ke - "jyAre tame bApa-dAdAnuM maLeluM rAjya karatA hatA, tyAre ghaNA sevako karyA hatA. temanuM kArya paNa choDIne mokSa mATe Aje udyama karI rahelA cho, paraMtu AtmAnuM samagra kArya sAdhanAra evAone kayA kAraNathI garNo cho ? jyAre nami nagnajitane javAba ApatA nathI, eTalAmAM karakaMDue nagnajitane kahyuM ke, "mokSamArga pAmelA evA sAdhu brahmacArIne ahita mArgethI koi nivAraNa kare, to tenA doSane kahevo yogya nathI. sAmo roSa kare agara na kare, are ! kadAca viSano prayoga kare, to paNa sva (sa) pakSane guNakArI evI hitakArI bhASA ja bolavI joie. jo saLagatA kASThanI upekSA karavAmAM Ave, to lAMbo kALa saLage nahi. vAraMvAra saMkoryA karo, aMdara ghaTTa na karyA karo, to ja saLage ane kAryanIrasoinI siddhi thAya. mATe ghaTTa na sahana karavuM. to siddhirUpI kAryanI prApti thAya. A pramANe te sarve eka vakhatanA nimittathI pratibodha pAmyA, dIkSA lIdhI, kevalajJAnI thaine siddhi pAmyA. lokone ghaNuM Azcarya thayuM. (14) have udAharaNa-sahita rAgAdikano lagAra paNa vizvAsa na karavA mATe upadeza Ape che soUNa gaI sukamAliyAe taha sasaga-bhasaga-bhaiNIe | tAva vIsiyaa, seyI mijho nAva II182Tii. zazaka-bhasakanI bahena sukumAlikAnI avasthA sAMbhaLIne mokSanA arthI evAmunie rAgAdikano vizvAsa na karavo. athavA jyAM sudhI zveta hADakAM dhAraNa karanAra na thAya, tyAM
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sudhI rAga, dveSa, mohano vizvAsa na karavo. sukumAlikAnuM kathAnaka A pramANe jANavuM - 117. sukumAlikAnI kathA zrI vAsupUjyasvAmInA janmakalyANakathI manoharatA ane utkarSapaNAne pAmelI atimanoha2, aMgadezanA mugaTa samAna evI caMpAnagarImAM zatruono parAbhava karanAra jitazatru nAmano rAjA hato, tene dhAriNI nAmanI rANI hatI. tene zazaka-bhasaka nAmanA be putro hatA. kAmadevanI priyA ratisamAna evI sukumAla hAtha-pagavALI sukumAlikA nAmanI suMdara dehavALI nAnI bahena hatI, bIjI yuvatIo AbhUSaNA paherIne potAnA rUpanI rekhA dhAraNa karanArI bane che, tyAre A sukumAlikAno rUpAdhiSThita deva(ha) te sarvenA rUpane jhAMkhAM karI nAkhe che. te sukumAlikAnA sAthaLa, stano, netro, kapola, kAna evA suMdara hatA, tema ja tenuM lAvaNya ane rUpa evAM hatAM ke, teo paraspara eka-bIjAne pragaTa alaMkRta karatA hatA. "vidhie baMne gaurI (pArvatI ane sukumAlikA) ne saubhAgyano sAra ardho ardho arpaNa karyo hato. sAra ApatI pArvatInuM saubhAgya jAya che, paraMtu tenuM (sukumAlikAnuM) varte che. sadA taruNa lokanAM locano, catura yugalo tenI samIpa jAya che. tenA mukharUpI caMdranI caMdrikAnA pAnanAM pAraNA mATe hoya tema sarva dizA tarapha jAya che." have koika samaye gAma, nagara, khANa vagere sthaLe pharatA pharatA dharmaghoSa nAmanA AcArya bhagavaMta tyAM padhAryA ane bahAranA udyAnamAM sukhethI sthiratA karI vaMdana karavA mATe pitA sAthe baMne putro nIkaLyA. gurumahArAjAe doSa dUra karanAra evI dharmadezanA zarU karI ke, 'khArA jaLathI bharelA samudra sarakhA saMsArane pAra pAmavA mATe samartha evA sAdhunA ane zrAvakano dharma parSadAmAM prakAzita karyo. karmarUpa mahAparvatane bhedavA mATe vajra samAna evI dharmadezanA sAMbhaLIne lakSmI Adi samRddhino tyAga karI baMne baMdhuoe dIkSA svIkArI. zazakamuni ane bhasakamuni baMne zAstrano paramArtha jANIne gItArtha banyA. vihAra karI pharI te ja naga2mAM AvyA. sakumAlikA bahenane paNa dIkSA ApI, dharmadhurA pAmelI zrI rudramatI nAmanI pravartinane arpaNa karI. mokSamArgamAM sArI rIte pravartatI pravacanamAM nizcila cittavALI te uttama cAritranuM pAlana karatI hatI. paraMtu atisuMdara rUpavALI hovAthI yuvAnone prArthanA ka2vA yogya banI hatI. yuvAno dUrathI paNa potAnI dRSTi tenA tarapha pheMkatA hatA. kamaLanA makaraMdarasanecUsavA jema bhamarIo cAre bAju vIMTaLAya tema yuvAno cAre bAju tenuM rUpa nIhALavA vIMTaLAtA hatA. upAzrayamAM loko AvIne mArganI vacce besI jatA hatA,
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 475 mArgamAM cAle, tyAre tenI pAchaLa loko jovA mATe cAlatA, svecchAe tene dekhavA mATe netranAM duHkhane paNa gaNakAratA na hatA. mukhya sAdhvIe tenA bhAione vicArIne kahyuM ke, 'tamAre amArA upAzrayanA dvAramAM paheregIra mAphaka rahIne amAruM rakSaNa karavuM. eTale teo baMne bhAi bIjAM sarva kAryo baMdha karI haMmezAM teonuM rakSaNa karatA hatA. A pramANe divaso pasAra thatA hatA. kAraNa ke, 'saraLa pariNAmavALI bahenanuM brahmacaryavrata 2khe bhagna na thAo.' mArA AvA adbhuta rUpa balirUpa thaine tenI AhUti ApuM.jethI vasatinI aMdara loko pApabhAvane na Acare. zazaka ane bhasaka baMne bhAio rUpa jovAM AvanArane roke che, to te rUpalabdho krodha karIne laDavA mATe doDe che. emane paNa dhyAna, adhyayana vageremAM vighna Ave che. mArA bhAio A pramANe keTalA kALa sudhI ahIM kaSTa sahana karIne rokAI 2he, mATe mAre anazana karavuM te yogya che. A pramANe vairAgya pAmelI teNe azana-pAnanAM paccakkhANa karyAM. ghaNA divasanI lAMbI tapazcaryAthI kAyA durbala banI gai ane mUrchA pAmI. ceSTA baMdha thai eTale jANyuM ke, 'A paMcatva pAmI che.' ema jANIne e zokathI saMtApa pAmatA bhAioe teno smazAnamAM tyAga karyo. atiThaMDI rAtrinA pavananI laherothI jyAre mUrchA utarI gaI ane zuddha cetanA jAgrata thai eTale vicAra karavA lAgI ke, huM jIvatI hovA chatAM bhAioe mAro tyAga karyo ! (25) nakkI mArA lakSaNathI kaMTALI gayA haze. have jyAre ujjvala prabhAta pragaTa thayuM, tyAre koika mArganI musApharI karI rahela sArthavAhe tene dekhI. tenA atiramaNIya rUpa lAvaNyathI prabhAvita ane kheMcAela cittavALo atikaruNAthI gADAmAM caDAvIne tene potAnA nagaramAM ghare laI gayo. tenA zarIre tela vagaranuM mardana karAvI, snAna, vilepana ane sArA khAdyo khavarAvIne, taMbola, alaMkAra ane vastrothI tene barAbara saMbhALApUrvaka taiyA2 ka2I. traNa cAra divasa teno barAbara dareka prakAre upacAra-sAcavaNI karI ethI te jANe navIna vikasita kamaLanI zobhA sarakhA sukumALa ane dekhAvaDA lAvaNyavALI banI. ema keTalAka divasomAM te pArvatI, IndrANI ane kAmadeva-priyA ratinA sarva garvane dUra karanAra evI suMdarI banI gaI. da22oja paraspara ekabIjAne dekhavAthI, vAtocIto karavAthI, azanAdika ApavAthI teo baMneno parasparano anurAga-samudra uchaLyo. koike kaheluM ja che ke - 'tAMbUla, puSpo, sugaMdhIo, mahelanI agAsIomAM ThaMDA pavananI laherIo AvatI hoya, caMdra khIlelo hoya, sneha-2sAmRta-pUrNa vANI hoya, A dUtIo konA cittanuM haraNa nathI karatI ?' tyArapachI te sArthavAhanI sAthe viSaya-sukha anubhavatAM tene keTaloka kALa pasAra thayo. have koika samaye zazaka-bhasaka te baMne bhAio te sArthavAhanA gharanA dvAramAM bhikSA mATe AvI
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 477 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pahoMcyA. eTale tarata sukumAlikAe temane joyA, oLakhyA, eTale tIvraduHkha pAmelI vilakhI thaI gaI-zaramAi gai. temanA pagamAM paDIne ghaNA karuNa svarathI poka mUkIne rudana karavA lAgI. tyArapachI paramArtha-svarUpa hitakArI vacanothI pratibodha pamADI. sArthavAhanI rajAthI tene vidhi sahita dIkSA ApI. sArI rIte dIkSA pAlana karIne samaye mRtyu pAbhI. te svama 5. potAnI indriyono 59 vizvAsa na 42vo. (39) shsh:bhasakanI bahena sukumAlikAnI kathA pUrNa thai. (182) AtmAne duHkhe karIne damana karI zakAya che, te mATe ATha rUpako dvArA hitazikSA kahe cha - khara-karaha-turaya-vasahA, mattagaiMdA'vi nAma dammati / ikko navari na dammai, niraMkuso appaNo appA ||183 / / varaM me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / mA'haM parehiM dammaMto, baMdhaNehiM vahehi a ||184 / / appA ceva dameyavvo, appA hu khalu duddamo / appA daMto suhI hoi, assiM loe parattha ya / / 185 / / niccaM dosa-saddagao, jIvo avirahiyamasuha-pariNAmo / navaraM dinne pasare, to dei pamAyamayaresu ||186 / / acciya vaMdiya pUia, sakkAriya paNamio mahagdhavio | taM tahai kare jIvo, pADeI jahappaNo tthaannN||187|| sIlavvayAiM jo bahuphalAiM haMtUNa sukkhamahilasai / dhiudubbalo tavassI, koDIe kAgiNiM kiNaI ||188 / / jIvo jahA-maNasiyaM, hiyaicchiya-patthiehiM sukkhehiM / toseUNa na tIraI, jAvajjIveNa savveNa ||189 / / sumiNaMtarANubhUyaM, sukkhaM samaicchiyaM jahA natthi / evamimaM pi aIyaM, sukkhaM sumiNovamaM hoI / / 190 / /
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 477. 118. ATharUpako dvArA AbhadamananI hitazikSA gadheDAM, uMTa, azvo, baLado, madonmata hAthIo paNa lAkaDI, Ara, cAbUka, nAtha, aMkuza vagerethI vaza karAya che, mAtra ApaNA niraMkuza AtmAne tapasaMyamanA aMkuzathI vaza karatA nathI, jo A lokamAM tapa-saMyamathI mArA AtmAne damana karIza, aMkuzamAM rAkhIza, to huM paralokamAM bIjAo vaDe hathiyArathI vadha nahiM pAmIza ke, doraDAthI baMdhana nahi pAmIza. bIjAthI baLAtkAre vadha-baMdhana pAmuM te karatAM svecchAe tapa-saMyamathI mArA AtmAne damavo vadhAre zreSTha che. potAnA AtmAne ja svecchAe kAbumAM rAkhavo, indriyo upara aMkuza rAkhavo, A AtmAne damavo e ghaNuM agharuM kArya che, paraMtu jo ahiM indriyone kAbumAM rAkhIzuM, AtmAne damIzuM, saMyamamAM rAkhIzuM; to A lokamAM kIrti ane paralokamAM nakkI sukha meLavI zakAya che. jo niraMkuzapaNe AtmA ane indriyo vartAva karaze, to paralokamAM moTo anartha bhogavavo paDaze, te kahe che. rAga, dveSa, mohathI gherAelo AtmA lagAtAra azubha pariNAmamAM rahe che, te azubha adhyavasAyathI karelI ceSTAo-viSayakaSAyanI pravRttio je loka ane AgamathI viruddha hoya che, tene jo avakAza ApavAmAM Ave, to sAgaropamanA kALa sudhI narakamAM pramAdathI upArjana karela karma-azAtA vedanIya duHkha bhogavavuM paDe che. (183 thI 186) gaMdha, caMdanAdikathI pUjAela, sadgaNonI stuti karavA dvArA vaMdana karAelahoya, vastrAdikathI pUjA pAmelo hoya, mastaka vaDe satkArAyo hoya e pramANe atizaya pUjApAtra banyo hoya, tenA guNa pratye pakSapAtI banelA AcAryAdika padamAM sthApana karelA hoya, paraMtu tevA AtmAo paNa tevuM AcaraNa kare che. jethI potAnA uttama sthAnathI patana pAme che. ghaNA uttama phaLa ApanAra evA zIla vratAdikano nAza karIne jeo indriyonAM tuccha sukhanI abhilASA kare che, evA ahiMsAdika mahAvratone toDIne kharekhara tevA AtmAo kroDa sonaiyA ApI kAgiNI (koDI)nuM kharIda karavA samAna murkha che. A jIva pote icchA kare, tevA managamatA padArtho, vallabha strI meLave, topaNa divasa, mAsa, varSa ke AkhI jiMdagI sudhI tevA iSTa padArtho meLave, to paNa AtmAne saMtoSa pamADavA samartha banI zakato nathI. svapnamAM anubhaveluM viSaya-sukha AMkha ughaDI gayA pachI kaMi paNa hotuM nathI. e ja pramANe A viSayasukha bhogavyA pachI kaMI paNa sukha nathI arthAt A saMsAranAM viSaya-sukho svapnanI upamAvALAM che. teno saMcaya karI zakAto na hovAthI tenI AhArAdikanI jema tRpti kevI rIte karI zakAya ? kahevAnuM tAtparya e che ke, asaMkhya-pramANa viSayasukhathI paNa jIvane saMtoSa pamADavo zakya nathI. kaheluM che ke, "koi potAnI viSaya-tRSNAne
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda upabhoga karavA dvArA zAMta karavAnI icchA karatA hoya, te potAnA paDachAyane pagathI cAMpavA mATe AgaLa AgaLa ekadama tvarAthI doDe che.' tethI karIne nakkI thayuM ke, rAtre keTalAka kSaNo sudhI svapnamAM kSudhAthI durbala thaelAne modaka arpaNa karyA hoya, evo koI kyAMya paNa kadApi paNa yathArtha2Ite kSudhAthI dUra karI zake kharA ? arthAt svapnAnI sukhaDI bhUkha bhAMge nahiM. vaLI taraza lAgelI hoya, tene jhAMjhavAnA jaLathI tRSNAno aMta Avato nathI. tema bhoga bhogavavAthI AtmAne kadI paNa tRpti-zAMti thatI nathI. A pramANe ATha rUpako samajAvyAM. (187 thI 190) A pramANe viSaya bhogavavAmAM nukazAna jaNAvyuM, to paNa jeo temAM AsthA rAkhe che, tene doSa jaNAvatA kahe che - pura-niddhamaNe jakkho, mahurAmaMgU taheva suya-nihaso | voheD suvidiya-naLa, visUrapha vadhuM = diyA ||161|| nagara bahAra khALa vahe che, tyAM eka yakSa maMdiramAM siddhAMtanI parikSA mATe kasoTI samAna-bahuzruta thaelA maMgu nAmanA AcArya indriya-viSayamAM lolupa banelA, jethI temAM yakSa tarIke utpanna thayA hatA. 'huM to jihvAnA svAdamAM Asakta banyo, paNa tame Asakti na karazo' - ema ziSyone samajAve che ane pote hRdayathI ghaNo pazcAttApa kare che. (191) vizeSa bhAvArtha kathAnakathI samajAze. te A pramANe - 119. sagAvAghIna maMgu AcAryanI kathA - mathurA nagarImAM yugapradhAna zrutabhaMDAra, niraMtara ziSyone sUtrArtha kahevAmAM udyamavALA, bhavya jIvone saddharma-dezanA ApavI, zAsananA kAryo karavAmAM parizrama pALanArA ane ziSyo pAse paLAvanAra, sAraNA, vAraNA karavAvALA aMgopAMga saMlIna ka2vAnA manavALA, lokomAM prasiddhi pAmelA evA AryamaMgu nAmanA AcArya hatA. koIka samaye kriyA-kalApa rahita banI te sukumAra zarIravALA banI sukhAbhilASI banyA ane zrAvakonAM kulonI mamatAvALA thaI traNa gau2vothI gherAyA. zrAvako niraMtara bhakti-bahumAnathI AhArapANI, vastra vagere ApatA hatA, tethI tyAM ghaNo samaya rokAi gayA ane navakalpI vihAra, ugravihArano tyAga karyo. zramaNapaNAmAM zithilatA nahiM, paraMtu niHzramaNatA pAmyA, pramAda vRddhi pAmavA lAgyo, potAnA sAdhupaNAnA lAgelA doSonI zuddhi karyA vagara te mRtyu pAmIne te ja nagaramAM khAI vahetI hatI, tenI najIkamAM yakSabhavanamAM atyaMta halakI koTInA kilbiSiyA jAtinI yakSayonimAM utpanna thayA. vibhaMga jJAnathI potAno pUrvabhava jANIne te deva ciMtavavA lAgyo ke, 'pApI evA meM
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 479 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pramAdamAM matta cittavALA thaine vividha prakAranA atizayarUpa ratnothI bharelA jinamatanidhAnane meLavIne temaNe kahela pavitra anuSThAnathI parArmukha banI meLaveluM zramaNapaNuM niSphaLa banAvyuM. manuSyapaNuM, AryakSetra, uttama jAti Adi saddharmanA kAraNabhUta sAmagrI maLI hatI, paraMtu cAritramAM pramAda karI te sAmagrIthI bhraSTa thayo, have te sAmagrI pharI kyAMthI meLavI zakIza ? 'he jIva ! te vakhate Rddhirasa-zAtA-gauravanI virasatA zAstronA artho bhaNelo hato, chatAM kema na jANI ane gauravomAM kema khUMcI gayo ? caMDALanI jAti samAna evA kilbiSiyA nAmanI halakI jAtimAM asu25NuM pAmyo, have tuM lAMbA kALa mATe viratipradhAna dharma mATe ayogya thayo che. te vakhate teM zAstronA artha bhaNavA mATe keTalo parizrama karyo hato. mArI buddhi atitIkSNa hatI, bIjAne upadeza ApavA mATe ghaNI paMDitAI prApta karI hatI, paNa tArA potAnA AtmA mATe kaMi udyama na karyo, to tevI paMDitAine dhikkAra thAo. bhAva rahita kriyA-kalApa haMmezAM paNa karavAmAM Ave, to te vezyAe paherelAM vastraAbhUSaNa mAphaka bIjAnA cittane prasanna ka2vA pUratAM ja hoya che. evI ThagA2I kriyAne tiraskAra thAo. A pramANe da22oja potAnuM duzcaritra niMdato ane uttama prakArano vairAgya pAmelo jANe kedakhAnAmAM pUrelo kedI hoya tema zokamAM divasa pasAra karato hato. have te ja pradezamAMthI spaMDilabhUmi jatA evA potAnA ziSyone dekhIne teone pratibodha karavA mATe yakSapratimAnA mukhamAMthI lAMbI jIbha bahAra kADhIne rahelo hato, tyAre te dekhIne munio da22oja kahevA lAgyA ke, 'ahiM je koi deva, yakSa, rAkSasa, ke kinnara hoya te pragaTa thaine kaho. lAMbI jIbha karavAnuM kAraNa ame samajI zakatA nathI.' tyAre kheda sahita yakSe kahyuM ke, 'he tapasvIo ! huM tamAro guru hato, tevakhate kriyA karavAmAM pramAdI banyo hato, te AryamaMgu atyAre pramAdanuM kaDavuM phaLa bhogavI rahelo chuM.' tyAre ziSyo bolyA ke, 'he zrutanA bhaMDAra ! tamo be prakAranI zikSA ApavAmAM atizaya dakSa hatA, to pachI AvI adhama yakSayonimAM kema utpanna thayA ? amane A moTuM Azcarya lAge che.' tyAre yakSe kahyuM ke, 'he mahAbhAgyazALI sAdhuo ! jeo potAnA saddharma-karmamAM zithila bhAvavALA thAya che, tethI AvI halakI yoni pAme, temAM kaMI navAI ke Azcarya nathI. zrAvakomAM mamatvabhAva rAkhanAra Rddhi-rasa-zAtA-gauravamAM bhArI thaelA, zItala vihArIpaNAthI ane jihvA indriyane AdhIna thaelA hoya, tevAnI mArI sarakhI halakI gati thAya che. he mahAsattvALA sAdhuo ! tame A mArI gati jANIne jo tamAre sArI gati meLavavI hoya, to durlabha evo saMyama prApta karIne have pramAdano tyAga karajo, kAmadeva
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda yoddhAne jitane caraNanI kriyAmAM anurakta thai jJAnavaMtonI caraNa-karaNanI bhakti karajo, mokSamArgamAM pUrNa prayatna karajo, alpaparigrahavALA thajo, chakAyanA jIvone abhayadAna ApanArA thajo, eTale te ziSyo kahevA lAgyA ke, "tamoe amane barAbara pratibodha pamADyA ema kahIne ziSyo saMyamamAM suMdara udyama karavA lAgyA. (25) niggaMtRNa gharAo, na kao dhammo mae jiNakkhAo / dghi--sAya-guruyatta ra ya vego jhaM TI12rU II osanna-vihAreNaM, hA ! jaha jhINammi Aue savve / kiM kAhAmi ahanno ? saMpai soyAmi appANaM ||193 / / da nIva ! pAva ! madifsa, nADuM-jhoLI-sApuM vaDuyADuM ! bhava-sayasahassa-dulahaM pi jiNamayaM erisaM lar3e ||194 / / pAvo pamAya-vasao, jIvo saMsAra-kajjamujjutto / dukkhehiM na niviNNo sukkhehiM na ceva parituTTho ||195 / / paritappieNa taNuo, sAhAro jai ghaNaM na ujjamai / seNiyarAyA taM taha, paritappaMto gao narayaM / / 196 / / 120.gharmakAryamAM pramAda karavAthI phaLa gharabArano tyAga karI, dIkSA aMgIkAra karI, paraMtu temAM jinezvaroe kahelo saMyamadharma barAbara na sevyo, eTaluM ja nahi paraMtu ziSyAdi ane bhakta zrAvaka varga-rUpa saMpattiRddhi gaurava, madhura rasavALA AhAra-pANImAM lolupatA karI. rasa gaurava, temaja komaLa zapyA ke suMdara AsanathI thanAruM sukha-zAtA gaurava, A traNa gAro karavAmAM AdaravALo thavAthI mAro AtmA gauravathI bhArI thAya che." ema huM cetI zakyo nahi. gauravAsakta banI huM saMyamanA AcAro pALavAmAM pramAdI banyo. DhIlA zithila AcAramAM mArA AyuSyano kALa pasAra karyo. have mAruM samagra AyuSya pUrNa thaze, tyAre huM zuM karIza ? . atyAre to mAtra mAre mArA AtmAno zoka karavAno che. kevI rIte ? "he pApI jIva ! lAkho bhavoe durlabha evo uttamottama jinadharma pAmIne, acinta ciMtAmaNiratnAdhika bhagavaMtanA Agama zAstro pAmIne te pramANe vartana na karavAnA kAraNathI ekendriyAdika jAtimAM, temaja zIta, uSNa vagere aneka jAtiomAM tuM paribhramaNa karIza. vaLI pramAdane
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 481 AdhIna thaelo pApI jIva saMsAranAM kAryo ka2vAmAM udyamavALo thAya che, temAM cAhe teTaluM duHkha-saMkaTa Ave, to kaMTALato nathI, to paNa temAM vAraMvAra pravRtti kare che. saMsAranuM sukha prApta thavA chatAM paNa tRSNAdhikatA hovAthI maLelAM sukhamAM saMtoSa thato nathI. ca zabdathI mokSanAM kAraNabhUta sAdhanothI vimukha rahe che. karelA pApanI niMdAgaharUpa pazcAttApa karavAthI alpa AdhA2-2kSaNa thAya che. jo apramattapaNe tapa-saMyamamAM udyama karanAro thAya, to ghaNA ja pApakarmano kSaya ka2nA2 thAya. tema tapa-saMyamamAM bhArI udyama na thAya to zreNikarAjA mAphaka mAtra pazcAttApathI tevAM karma dUra thatAM nathI. ane te paritApa karato hato, to paNa sImaMtaka narake gayo. (192 thI 196) A jIva duHkhothI je pramANe kaMTALyo nathI, te cha gAthAthI kahe che - jIveNa jANi visajjiyANi jAIsaesu dehANi / thovehiM tao sayalaM pi tihuyaNaM hujja paDihatthaM / / 197 / / naha-daMta-maMsa-kesa-TThiesu jIveNa vippamukkesu / suvi havijja kailAsa - merugiri-sannibhA kUDA / / 198 / / himavaMtamalaya-maMdara - dIvodahidharaNi- sarisa-rAsIo / agiyaro AhAro, hippAdArio doSnA ||166|| jaMNa jalaM pIyaM, ghammAyava - jagaDieNa taM pi ihaM / savvasu vi aADa-talAya-rnaph-samuddesu navi duSnA ||200|| pIyaM thaNayacchIraM, sAgara-salilAo hojja bahuayaraM / saMsArammi aNaMte, mAUNaM annamannANaM / / 201 / / . pattA ya kAma-bhogA, kAlamaNaMtaM ihaM sauvabhogA / appuvvaM piva mannaI, taha vi ya jIvo maNe sukkhaM / / 202 / / 121. A jIve keTalIvAra AhAra stanapAnAdi karela ? atyAra sudhImAM A jIva jeTalI jeTalI jAtimAM utpanna thayo, te jAtiomAM seMkaDo nahiM, paNa gaNatarI vagaranI saMkhyAmAM dareka jAtimAM dehono tyAga karyo. temAMthI thoDA bhAganAM zarIrothI AkhuM jagata pUrAI jAya. eTalAM zarIro grahaNa karyAM ane choDyAM.
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda anAdibhavamAM ApaNA ekalA AtmAe zarIranA mAtra nakha, dAMta, mAMsa ane keza, hADakAM jeTalAM choDyAM che, te sarvanA judA judA DhagalA karavAmAM Ave, to kailAsa ane meruparvata sarakhA moTA thAya. vaLI atyArasudhImAM ApaNA jIve dareka bhavamAM je AhAra grahaNa karyo che, te sarva ekaTho ka2vAmAM Ave, to te AhAranA DhagalA himavAnaparvata, malayaparvata, meruparvata, dvIpo, samudra sarakhA DhagalAothI paNa te AhAranA DhagalAo adhika thAya. eTalo AhAra kSudhA pAmelA ApaNA AtmAe atyAra sudhImAM karelo che. tema ja grISmakaLathI parAbhavita thai tarasyA thane je te jaLapAna karyAM che, te sarva jaLa ekaThuM karIe to kUvA, taLAva, sarovara, nadIo, draho ane sarva samudromAM paNa teTaluM jaLa nahiM hoya. 482 A jIve judA judA bhavomAM bhramaNa karatAM karatAM saMsAramAM mAtAnuM je stanapAna karyuM haze, tenA dUdhanuM pramANa jo vicAravAmAM Ave, to samagra samudro karatAM paNa te dUdha vadhI jAya. A jIve saMsAramAM anaMtakALa sudhI A loka ane devabhavamAM je kAmabhogo ane upabhogo bhogavyA che, te dareka vakhate apUrva ja lAge che, to paNa jIvane manamAM te bhogavelAno saMtoSa thato nathI. maLelA chatAM kRpaNatAnA kA2Ne na bhogave, zabda-rUpa lakSaNa kAma ane rasa, gaMdha, sparzarUpa je bhogavAya te bhogo. indriyathI rUpa saMbaMdhamAM Ave ane dekhAya tyAre tenI icchA thAya te kAma, zabda paNa vyavahArathI dUra rahelo hoya, tenI IcchA karAya, tethI rUpa ane zabdane kAma kahevAya, bIjA AcAryo ema mAne che ke, indriyonI sAthe joDAine je bhogavAya ane tenAthI je sukha thAya, bhoga kahevAya. kAmabhoga ane upabhoga ema baMne grahaNa karavAthI A pramANe vibhAga thAya ke, 'ekane grahaNa karavAthI pAMce indriyonA bhogo grahaNa thAya. te A pramANe ghaNA prakAranA kAmo jANe, jema bhogaRddhinI saMpatti pAmelA hoya. vagere (197 thI 202) jANai a jahA bhogiDDhi - saMpayA savvameva dhammaphalaM / tanna vi vRddha-mUta-diyo, pAve me naLo ramardra ||ra0rU|| nAbhipnad viMtipnad, namma-narA-maLa-saMmAM TuvastuM / na ya visattu vidhnarUM, addo ! suvaddho vaDa-naMtI ||204|| - jANaiya jaha marijjai, amaraMtaM pi hu jarA viNAseI / na 5 ravizo too, aho ! radAM munimnAya (201|| .
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dupayaM caupayaM bahupayaM ca apayaM samiddhamahaNaM vA / aNavakae'vi kayaMto, harai hayAso aparitaMto ||206 / / na ya najjai so diyaho, mariyavvaM cAvaseNa savveNa | mAsa-pAra-paraddho, na re ya na diye vojJo(vodo) Tora07ll saMjharAga-jala-bubbuovame, jIvie a alabiMdu-caMcale / yvaLe ya navega-ni, pAva nIva ! vismayaM 3jJari? pari08TI 122. pApabhogaThaddhinI durNAyakatA zabdAdika bhogonI utkRSTa prApti, temaja je je zubha padArtho meLavyA che, te sugurunA samAgama ane dharmanuM ja A sarva phaLa maLeluM che, to paNa loka viSayamAM mUDha cittavALo banI pApakarma karavAmAM AnaMda mAne che. gurunA upadezathI jANe che, potAnI buddhithI ciMtave che ane manamAM nirNaya sthApana kare che ke, janma, jarA, maraNa ane tenI vaccenAM duHkho viSayanA saMgathI thavAvALAM che, chatAM paNa viSayothI jIva vairAgya pAmato nathI ke tenAthI vimukha thato nathI. kharekhara mohanI-ajJAnanI gAMTha bhedavI ghaNI muzkela che. aneka prakAranI pIDAo jemAM duHkha devA samartha thatI hoya, tyAM mithyAmatio-avaLI buddhivALAonI buddhi kAma karI zakatI nathI. saMsArano moha koika judI ja jAtino che, dizA bhUlelAnI jema saMsAranA viSayone tattvabuddhisvarUpa gaNI teno sahavAsa seve che. vaLI pote eTaluM to nakkI jANe che ke, "darekane ane mAre maravAnuM ja che, atyAre marato nathI, to paNa jarA paNa mArA dehano nAza karI rahelI che, cAmaDImAM karacaliyo paDI che, keza sapheda thaI gayA che, indriyonI zakti ghaTI gaI che, dAMta ghaMTanA lolaka mAphaka hAlI rahelA che, Ama chatAM bhavano bhaya na hovAthI loko uga pAmatA nathI. AzcaryanI vAta che ke, "A saMsAranuM avaLuM svarUpa kevuM guptapaNe nirmANa karAyuM che ? tema ja nAraka jIvo vagere, be pagavALA, gAya vagere cAra pagavALA bhamarA vagere ghaNA pagavALAM, sarpa vagere paga vagaranA, dhanika, daridra, paMDita ke mUrkha vagere jemaNe koI paNa teno apakAra karelo nathI, tenA AyuSyanA kSaya kALe yamarAjA te darekanA prANonuM haraNa thAkyA vagara niraMtara karyA ja kare che. sarva jIvoe parAdhIna banI nakkI karavAnuM ja che. kayA divase maravAnuM che, te koi jANI zakAtuM nathI. ema chatAM paNa AzA-manorathonA phAMsAmAM phasAelA vadha karavA yogya manuSyanI jema haMmezAM yamarAjAnA mukhamAM sapaDAelo
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hovAthI AtmahitanA anuSThAna karato nathI. saMdhyA-samaye AkAzanA raMgo, tema ja parapoTAnI upamAvALA, tathA ghAsanA upara lAgela jaLabindu samAna caMcaLa AyuSya che. parvata parathI vahetI nadInA vega samAna yauvanakALa che. to he durAtmA pApI jIva ! A sthiti tuM kema nathI vicArato ? athavA sAkSAt dekhavA chatAM tane kema bodha thato nathI ? vaya jema vadhatI jAya, tema prathama jarA koLiyo karavA mAMDe che, tyArapachI yamarAjA koLiyo karavAnI utAvaLa kare che. mATe prANIonA janmane dhikkAra thAo. yamarAjAne-mRtyune parAdhIna evA AtmAne je yathArtha samaje che, to teno koLiyo koI karI zakatA nathI, to pachI pApakarma karavAnI vAta ja kyAM rahI ? A mRtyune guNo viSe dAkSiNya nathI, doSomAM dveSa nathI, dAvAnaLa AkhA araNyane sApha karI nAkhe che, tema te lokono nAza kare che. bIjAM kuzAstrothI muMjhAelo tuM A kahelA upadezamAM zaMkA na karIza, koIpaNa upAyathI tAre have mRtyu-duHkhathI sarvathA mukta thavuM. jeo meruparvatano daMDa ane pRthvIne chatra karavA samartha hoya, tevA Indra sarakhA paNa potAne ke bIjAne mRtyunA mukhamAMthI bacAvavA samartha thaI zakatA nathI. (203 thI 208) have kAmanI viDaMbanA pAmelAne vairAgya utpanna karavA mATe upadeza detA kahe che ke - jaM jaM najjai asuI, lajjiji kucchaNijjameyaM ti | taM taM maggai aMgaM, navaramaNaMguttha paDikulo / / 209 / / strIonAM je je aMge azuci-apavitra jaNAya che, je jovAthI lajjA thAya che, vaLI je aMgo dekhavAthI dhRNA utpanna thAya che, te mAtra zatru sarakhA pratikUla kAmadevanA kAraNe ja prArthanIya thAya che. arthAt kAmadevanA AdhIna thaelA jIvo ja strIonAM niMdanIya aMgone ramaNIya mAnI tenI prArthanA kare che. (209) kAma atilajjanIya, atigopanIya adarzanIya bIbhatsa unmAdanIya, malathI vyApta durgadhI hoya che, AvA prakAranAM aMganI yAcanA karanAra kAmano kIDo samajavo. athavA kAmadevanI avaLacaMDAi-viparItatA ja samajavI, je darekanA manane udvega pamADe che. bIjA sthAne paNa kaheluM che ke, "sidUra rajathI pUrNa sImattinanA kezano seMtho e sImanna nAmanA narakano mArga che, te khyAlamAM rAkhavuM. strIonA manohara nayananA kaTAkSonuM nirIkSaNa karAya che, paraMtu nirbhAgI potAnA nAza pAmatA jIvitane joto nathI. naSTabuddhivALo manuSya ramaNIonAM mukhane dareka kSaNe dekhe che, paraMtu khedanI vAta che ke, tene yamarAjAnuM mukha jovA mATe samaya maLato nathI. durbuddhi manuSya yuvatIonA bhujArUpa latAnA baMdhanane manohara jANe che, paraMtu karma-baMdhanathI potAno AtmA jakaDAi gayo, teno zoka karato nathI. jaDa buddhivALo puruSa yuvatInA stana
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 485 kaLazonuM AliMgana karI sukha-pUrvaka zayana kare che, paraMtu nakkI te kuMbhI pAkanI vedanAthI thatI vyathA bhUlI jAya che. () A ja vAta keTalIka gAthAthI kahe che - savva-gahANaM pabhavo, mahAgaho savvadosa-pApaTTI / kAmaggaho durappA, jeNabhibhUyaM jagaM savvaM / / 210 / / jo sevai kiM lahai, thAmaM hArei dubbalo hoi / pAvei vemaNassaM, dukkhANi a attadoseNaM / / 211 / / jaha kacchullo kacchu, kaMDuyamANo duhaM muNai sukkhaM / mohAurA maNussA, taha kAmaduhaM suhaM biMti / / 212 / / 123. mahAgraha-pApagrahanI pIsi samagra unmAdone utpanna karanAra, pAradArikAdi sarva doSone kheMcI lAvanAra arthAt sarva aparAdhomAM pravartAvanAra mahAdurAtmA hoya, to A kAmagraha nAmano mahAgraha che ke, jenAthI traNa loka svarUpa jagata vaza karAeluM che. je puruSa kAmane viSayane seve che, te zuM meLave che? to ke te viSayasevanathI bala, vIrya gumAve che, zarIra durbala thAya che, sevyA pachI manamAM pazcAttApa-udvega thAya che, taduparAMta potAnA ja doSathI kSaya vagere asAdhya rogonAM duHkho meLave che jema khasa-kharaja rogavALo manuSya nakhathI zarIra khaNatAM khaNatAM duHkha pAme che, chatAM temAM sukha mAne che, tema mohAdhIna manuSyo kAmanA duHkhane sukha kahe che. te A pramANe - jema premavALI patnI atipracaMDa netranA kaTAkSo rUpI bANonA prahArothI mana jarjarita kare che, citkAra paNa kare che. AMkhanAM be popacAMo vAraMvAra ekaThAM kare che, karapIDana karIne caturAI batAve che, vakSa:sthaLo, sAthaLo ekaThA karavAno parizrama kare che, duHkha mizrita hovA chatAM kAmAdhIna temAM sukha mAne che. konI mAphaka ? to ke khasa-kharaja lohIvikAra thaelo hoya, tevo puruSa nakharUpa bANathI potAnA zarIrane chole che, pIDA thAya eTale citkAra paNa kare che, ane be AMkhonAM puTo ekaThA kare che. be hAtha ekaThA karI AMgaLImAM AMgaLI nAkhI ghase che. teno parizrama thAya che, to paNa te duHkhane sukha kahe che, tema duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevA kAmane vaza thaelo maithunane sukha mAne che. kamaLAnA rogavALo patharAne paNa suvarNa mAne che, tema strIsaMgathI thayelA duHkhane mohAMdha banelA manuSya sukha mAne che. (210 thI 212)
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 487 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda visaya-visaM hAlahalaM, visavisaM ukkaDaM piyaMtANaM / visaya-visAinnaM piva, visaya-visa-visUiyA hoI / / 213 / / evaM tu paMcahiM AsavehiM rayamAyaNittu aNusamayaM / caugai-duha-peraMtaM, aNupariyaTaeNti saMsAre ||214 / / savvagaI-pakkhaMde, kAhaMti aNaMtae akayapuNNA / je ya na suNaMti dhamma soUNa ya je pamAyati / / 215 / / aNusiTThA ya bahuvihaM, micchaddiTThI ya je narA ahamA / baddha-nikAiya-kammA, sugaMti dhammaM na ya karaMti / / 216 / / paMcava ujjhiUNaM, paMceva ya rakkhiUNa bhAveNaM / va-ya-vidhvamuvA, siddhi madhuraM pattA ra17|| zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere viSayorUpI viSa saMyamarUpa jIvitano nAza karanAra hovAthI tarata ja mArI nAkhanAra hAlAhala jhera samAna che, utkaTa kAmasevanarUpa viSanuM pAna karanAra durgatirUpI jhADA-ulaTI karAvanAra-visUcikA karAvanAra ajIrNa che, je aneka maraNo karAvanAra thAya che. hAlAhala jhera pInArane tevuM jheranuM ajIrNa thAya che ke, je maMtra, taMtra, jaDIbuTTI vagerethI paNa te ajIrNa maTI zakatuM nathI, ane maraNAdi duHkha ApanAra thAya che. tema viSaya viSa anaMta saMsAranA duHkha mATe thAya che. A pramANe indriyo ane hiMsAdika pAMca dvArA karma AvavAnA kAraNabhUta pApa grahaNa, dareka samaye cAre gatimAM rakhaDavAnuM thAya che, tevAM pApa upArjana thAya che, arthAt cAre gatinAM utkRSTa duHkhono anubhava karanAro thAya che. tema ja jeo dharmazravaNa karatA nathI tema ja jeo dharmazravaNa karIne dharma karavAmAM pramAda kare che; evA puNya karyA vagaranA nirbhAgI AtmAo naraka vagere sarva gativALA duHkhamaya saMsAramAM anaMtakALa sudhI paryaTana karaze. A pramANe dharma prApta karIne pramAda ane zithilatA karanArane nukazAna jaNAvyuM. have jeo zarUAtathI ja dharma svIkAratA nathI, teone vizeSa prakAre geralAbha-nukazAna jaNAvatAM kahe che ke - dharmAcAryo ghaNA prakAre dharmadezanA dvArA ghaNI rIte preratA hovA chatAM je mithyAdRSTi baddha-nikAcita evA gADhakarmavALA hoya che, te adhama puruSo kadAca koInA AgrahathI dAkSiNyathI samavasaraNamAM jAya, sAMbhaLe, paNa dharmAcaraNa karatA nathI. vaLI jeo zravaNa karI dharmAcaraNa kare che, teno lAbha kahe che - hiMsAdika pAMca moTAM pApono
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 487 tyAga karI, pAMca mahAvratonuM aMtaHkaraNanA bhAvapUrvaka rakSaNa karI, pAMce indriyonA viSayomAM rAga-dveSa rahita banI-sAmAyikamaya banI karmarajathI sarvathA mukta banI anuttara mokSagatine prApta karanAra thAya che. (213 thI 217) A pramANe saMkSepathI mokSa-kAraNa samajAvIne have vistArathI kahe che nANe daMsaNe-caraNe, tava-saMjama-samii-gutti-pacchitte / dama-ussagga-vavAe, davvAiabhiggahe ceva || 218 / / saddahaNAyaraNAe, niccaM ujjuttaM esaNAi Thio / tassa bhavoahi-taraNaM, pavvajjAe ya ja ( sa ) mmaM tu / / 219 / / jIvAdika tattvonuM jJAna-bhagavaMte kahelAM tattvomAM zraddhA ka2vI, Asavano rodha karavArUpa yAritra, jAra prAranA taya, sattara prahAranA saMyama, sabhya-pravRti35 pAMya samitikho, nivRttirUpa traNa guptio, daza prakAranAM prAyazcitto, pAMca indriyono nigraha karavo, zuddha mArganA AcaraNarUpa utsarga mArga, dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpa abhigraha, A sarvane viSe zraddhApUrvaka AcaraNa karavAmAM Ave, to teno janma bhavasamudra taravA mATe arthAt mukti meLavavA mATe thAya che. (218-219) tethI viparIta vartanAra maMdadharmavALA ane pramAdI zramaNonI carcA 11 gAthAthI kahe che - je ghara-saraNa-pasattA, chakkAyariU sakiMcaNA ajayA / navaraM muttUNa gharaM, gharasaMkamaNaM kayaMtehiM / / 220 / / uttamAyaraMto, baMdhai kammaM sucikkaNaM jIvo / saMsAraM ca pavaDDhai mAyamosaM ca kuvvai ya / / 221|| jai gihai vaya- lovo, ahava na giNhai sarIra-vuccheo / pAsattha-saMkamo'vi ya, vayalovo to baramasaMgo / / 222 / / AlAvo saMvAso, vIsaMbho saMthavo pasaMgo a / hINAyArehiM samaM, savvajiNidehiM paDikuTTho / / 223 / / annunna-jaMpiehi hasiuddhasiehiM khippamANo a / pAsattha-majjJayAre, balAvi jai vAulIhoi / / 224 / /
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda loevi kusaMsaggI-piyaM jaNaM dunniyacchamaivasaNaM / niMdai nirujjamaM piya-kusIlajaNameva sAhujaNo / / 225 / / niccaM saMkiya bhIo gammo savvassa khaliya-cAritto / sAhujaNassa avamao, maovi puNa duggaiM jAi / / 226 / / zirisula-puttuJALa, suvidiya ! AdaraLa-vyArA-vizU | vajjejja sIlavigale, ujjuyasIle havijja jaI / / 227 / / 124. pramAdI zramaNonI saMyamavirUddha carcA 488 je sAdhuo ghara, upAzraya, tenA chAparAM vagerenA AraMbha ka2vAmAM prasakta thaelA hoya, chakAya jIvonI hiMsA karanArA, dhana vagere dravyanA parigrahavALA hoya, ajayaNAvALA, mana, vacana, kAyAnA yogone game tema pravartAvanArA hoya, teoe mAtra pUrvanA gharano tyAga karI sAdhuveSanA bAnAthI navA gharamAM praveza karyo che. ahiM AvI bIjuM kaMI sAdhupaNuM sAdhyuM nathI. tethI teo mahAanartha mATe thAya che - te jaNAve che. A jIva AgamathI viruddha evuM AdhAkarma, abrahma-sevana ityAdika Acarato atigADha nikAcita jJAnAvaraNAdi karma bAMdhe che, saMsArane vadhAre che ane mAyAsahita asatyabhASaNa sattaramuM pApasthAnaka sevIne anaMto saMsAra upArjana kare che. sUtraviruddha AcaraNa karavAthI pAsasthAdika thAya che, temAM sArA sAdhue vAsa na karavo. kAraNa ke, tyAM rahevAthI zuM thAya che, te jaNAve che - pAsatyAdike lAvelo AhAra grahaNa kare, to vratono lopa thAya, athavA na grahaNa kare, to zarIrano nAza thAya, pAsasthAmAM saMkrama-praveza karavo, te vratalopa karavA samAna che, to tenA sahavAsamAM na AvavuM, te ja zreSTha che, arthAt zarIrano nAza bhale thAya, paraMtu pAsasthAno prathamathI ja sahayoga na karavo. hIna AcAravALA sAthe vAtacIta, ekaThA rahevuM, vizvAsa rAkhavo, paricaya karavo, vastra AhArAdika levA-devAno prasaMga pADavo ityAdika vyavahA2 ka2vAnuM sarva jinezvaroe niSedheluM che - temanI sAthe vAsa ka2vAmAM kayo doSa che, te kahe che - paraspara bolavA-cAlavAthI, hAsyathI ruMvADA khaDA karavAthI, pAsasthAdika hIna AcAravALAo baLAtkAre dharma-dhyAnathI cUkAvIne, potAne dharmanI sthiratAthI khaseDI nAkhe che. mATe temano saMga dUrathI tyajavo. atidaDha cittavALA suMdara AcAravALA hoya, to paNa teno saMga koi divasa paNa kuzala gaNelo nathI. A teonI madhyamAM 2hevAno doSa batAvyo, paraMtu susAdhunI sAthe rahenAra hovA chatAM
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 489 paNa maMda pariNAma thavAnA kAraNe teno saMsarga kare, tene AzrIne kahe che ke, loko paNa jene kusobata priya hoya, kharAba veSa paheranAra hoya, hAsya karanArA hoya, ghUtAdika vyasana sevanArA hoya, tevAne niMde che; tema cAritradharmamAM udyama na karanArA ane kuzIliyApriya hoya, tevA veSadhArI sAdhunI sArA manuSyo-sAdhuloko tevAnI niMdA kare che. koi mAruM kharAba vartana na dekho ema haMmezAM zaMkA karato, kadAca mArI A duSTa pravRtti koIka jAhera ka2I deze-evA bhayavALo, bAlako ane bIjAone parAbhava karavA yogya, jeNe cAritramAM skhalanA karelI hoya, tevo kuzIliyo sAdhu munijanone amAnya thAya che, vaLI te mRtyu pAmIne narakAdika durgatimAM jAya che ane anaMta saMsArI bane che. mATe game tevA prANanA bhayamAM paNa cAritranI virAdhanA karavI nahiM. kusaMsarganA doSa viSayaka dRSTAMta kahe che - he suvihita sAdhu ! parvatamAM vAsa ka2nA2 bhillano popaTa ane puSpavADImAM sArA manuSya pAse rahenAra popaTa te baMnenuM dRSTAnta guNa ane doSa jaNAvanAra che. e jANIne zIlacAritra rahita, AcArarahita sAdhuono paricaya-saMga varlDavo ane suMdara cAritravALA sAdhuno samAgama karavA prayatna karavo. (220 thI 227) 125. saMsargathI thanAra guNa-doSanuM dRSTAnta kAdaMbarI nAmanI aTavImAM eka vaDalAnA vRkSanA polANamAM be sAthe janmelA popaTo rahetA hatA. temAMthI ekane eka mleccha potAne tyAM lai gayo. te parvatanI pallImAM moTo thaelo hovAthI parvata popaTa tarIke oLakhAto hato, sobata anusAra te krUra pariNAmavALo te thayo. bIjo popaTa puSpamasRddha tApasanA zramamAM vRddhi pAmelo hovAthI puSpa popaTa tarIke jANIto thayo hato. koika divase avalacaMDA ghoDAe vasaMtapura nAmanA nagarathI kanakaketu rAjAne haraNa karIne bhIlanI pallI pAse kheMcI lAvyo. tyAre mlecchanI matithI bhAvita thaela vRkSa upara beThela popaTe koi prakAre rAjAne joyo. tyAre popaTa bolyo ke, he bhillo ! ahiM ghera beThAM ja rAjA AvI gayo che, to tene jaladI pakaDI lo. tyAre rAjAe vicAryuM ke, jyAM pakSIo paNa AvA che, to te deza dUrathI ja tyAga ka2vA lAyaka che. ema mAnIne rAjA tyAMthI palAyana thaine tApasanA Azrame AvI pahoMcyo. tene dekhIne puSpapopaTe kahyuM ke, 'are tApasakumAro ! atithAkela mahemAna Ave che. A cAre AzramanA guru-rAjA che, to jaldI tene Asana Apo ane tenI barAbara paroNAgata sAcavo' - ema tApasakumArone utsAhita karyA. teoe rAjAne bhojana karAvyuM, kheda dUra karAvyo. rAjAe bhilla popaTano vRttAnta ahiM jaNAvyo. - eka jAtimAM utpanna thaelA chatAM be vacce ATaluM AMtaruM kema ? ema pUchyuM, tyAre
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda teNe kahyuM ke, saMsarganA kAraNe Ama thayuM che. te A pramANe - "amArI mAtA eka ja che, pitA paNa eka ja che, ame baMne eka ja udaramAMthI utpanna thayA chIe. mane muni ahi lAvyA ane tene bhilla laI gayo. te krUra zikArInI vANI sAMbhaLIne temanA saMsargathI kaTu bolatAM zIkhyo, huM munipuMgavonI vANI sAMbhaLIne madhura bolatAM zIkhyo. tame sarva pratyakSa dekhyuM ke, saMsargathI doSo ane guNo utpanna thAya che." khuza thaela rAjA tyAre ema kahevA lAgyA ke, - "tapelA loha upara rahela jaLanuM nAma nizAna paNa jaNAtuM nathI, kamalapatra para rahela te ja jaLa motInA sarakhuM dekhAya che ane zobhA pAme che. samudranI chIpomAM saMpuTamAM jaLa paDe, to temAMthI suMdara motI utpanna thAya che, ghaNA bhAge adhama, madhyama ane uttamanA guNo sahavAsathI thAya che. Amra ane liMbaDAnAM vRkSanAM mULiyAM baMne ekaThAM thAya, to liMbaDAnA saMsargathI AMbo vinAza pAmI liMbaDAno kaDavo doSa prApta kare che, paraMtu liMbaDo AMbAnI madhuratA grahaNa karato nathI. ema mAnIne duSTa zIlavALAnI saMgatino tyAga karIne suMdara zIlavALAonI sAthe bIjAoe sahavAsa karavo yogya che. gAthAmAM suvihita zabda kahIne susAdhune AmaMtraNa karela che. A be popaTanAM udAharaNa ApIne ema jaNAvyuM ke, zIlarahitano saMsarga-tyAga karavo, ane pote dharmakAryamAM udyamavaMta banavuM. A pramANe kAraNanA abhAvamAM pAsatthA vagereno saMsarga choDavo, ane kAraNa paDe to, tene vaMdanAdika karavuM, te kahe che - osanna-caraNa-karaNaM, jaiNo vaMdaMti kAraNaM pappa | ne suviya-pUramalyA, te vaMte nivAraMti ra28TI suvihiya vaMdAvato, nAseI appayaM tu supahAo / duvahapaha-vippamukko, kahamappa na yANaI mUDho ||229 / / koi vakhata saMyama-nirvAhAdi kAraNa pAmIne sAdhu zithila caraNa-karaNavALA zItalavihArI sAdhune paNa vaMdanA kare che, paraMtu jemaNe paramArtha sArI rIte jANelo hoya, tevA saMvignapAkSika munio temane potAne vaMdana karatAM aTakAve che. saMvigna pAkSika pote vaMdana kare, paNa karAve nahi, tethI ulaTuM kahe che. vaMdana karAvanAra potAne sanmArgathI bhraSTa kare che. je mATe kahevuM che ke, jeo brahmacaryavratathI bhraSTa thaelA che, teo ghaNebhAge brahmacArInI uDAhanA kare che, teo hasta vagaranA vAmana sarakhA che. teone bhavAMtaramAM bodhi atidurlabha che. sAdhu ane zrAvaka baMne mArga rahita che. kliSTa-azubha pariNAma hovAthI sAdhu nathI,
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 491 sAdhuveSa hovAthI zrAvaka paNa nathI. pote potAnA AtmAne oLakhelo ja nathI. mUDha evo te uttama sAdhune zA mATe vaMdana karAve che ? (228-229) (8990 granthAgra.) A pramANe zrI ratnaprabhasUrie racela upadezamAlA vizeSa vRttinA AgamodvA2ka A. zrI AnandasAgarasUrIzvarajI ma. nA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie trIjA vizrAmano gUrjarAnuvAda pUrNa karyo. [saM. 2030 kArtika zudi 11, maMgaLa, tA. 6-11-73 sUrata navApurA, zrIzAMtinAthajI derAsarajI pAseno upAzraya.] trIjo vizrAma pUrNa thayo. upadezamAlA-vizeSavRtti-cotho vizrAma. ATalA grantha sudhI ghaNA bhAge sAdhuone, koika sthaLe gRhasthone, kAMika baMnene sAdhAraNarUpe dharmano upadeza Apyo. atyAre khAsa karIne gRhasthane ja dharmopadeza kahevAya * che, te sAmAnyathI gRhasthadharmamAM rahelA hoya tene ja sArI rIte te dharma thAya che. te ja vAta kahevAya che. sUrivaryomAM tilakasamAna evA zrIhemacandrAcArya gurumahArAjAe vANInI vizuddhi mATe uttama vyAkaraNarUpa amRtanI racanA karI, vaLI temAM avAntara-te kumArapALa rAjAnA caritrarUpa bIjo artha kahyo, te kumArapALa mahArAjAe dharmano marma jANIne potAnA rAjyamAMthI zikAra, jugAra, madirA vagere vyasano dUra karavAthI niraMtara mahotsavamaya pRthvI banelI che. temane upadeza ka2nA2 hemacaMdrAcArye zrAvakadharmane lAyaka 35 mArgAnusArInA guNo A pramANe jaNAvelA che, te kahe che - 126. mArgAnusArInAM 35 guNo 1 nyAyathI upArjana karela vaibhavavALo, 2 uttama AcAronI prazaMsA karanAra, 3 sarakhA kula-zIlavALA anya gotriyo sAthe vivAha karanAra, 4 pApathI DaranAra, 5 prasiddha dezAcArane Acarato, 6 koIno paNa avarNavAda na bolanAra ane rAjA vagereno to vizeSa prakAre, 7 atigupta nahiM ane atipragaTa nahiM evA mArA pADozIvALA sthAnamAM tema ja javA-AvavAnA aneka dvA2-rahita makAnamAM rahenAra, 8 sadAcArIo sAthe sobata karanAra, 9 mAtA-pitAnI pUjA karanAra, 10 upadravavALA sthAnano tyAga karanAra, 11 niMdanIya kAryamAM na pravartanAra, 12 Avaka pramANe kharca karanAra, 13 vaibhavaanusAre veSa paheranAra, 14 buddhinA ATha guNothI yukta 15 haMmezAM dharma zravaNa karanAra, 16 ajIrNa vakhate bhojanano tyAgI, (graM. 9000) 17 bhojana samaye svasthatAthI pathyabhojana ka2nA2, 18 ekabIjAne ha2kata na Ave tevI rIte dharma, artha ane kAmarUpa traNa vargane
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sAdhato, 19 svazakti anusAra paroNA, sAdhu, dIna, duHkhIonI sevA karanAra, 20 haMmezAM khoTo Agraha na karanAra, 21 guNomAM pakSapAta karanAra, 22 adeza ane akAlanA AcArano tyAga karato, 23 balAbalano jANanAra, 24 tapa niyama karanAra ane jJAnavRddhonI pUjA karanAra, 25 AzritonuM poSaNa karanAra, 29 dIrdhadaSTivALo, 27 vizeSa jANanAra, 28 karelA upakArane na bhUlanAra, 29 lokavallabha, 30 lajAvALo, 31 dayAyukta, 32 zAnta svabhAvI, 33 paropakAranA kAryamAM zUravIra, 34 kAmakrodhAdika aMtaraMga cha zatruno tyAga karavAmAM tatpara, 35 indriyonA samudAyane AdhIna karanAra. A kahelA 35 guNa-samudAyavALo gRhastha dharmano adhikArI banI zake che. sAmAnya gRhastha dharmathI yukta evA mahAtmAne sArI patnI vagereno saMyoga puNyanA yoge prApta thAya che. je mATe kaheluM che ke, premavALI patnI, vinayavALo putra, guNothI alaMkRta baMdhu, bandhavarga nehavALo hoya, aticatura mitra hoya, haMmezAM prasanna evA svAmI-zeTha hoya, nirlobhI sevako hoya, prApta thaelA dhanano upayoga bIjAnA saMkaTasamayamAM hoya, A sarva sAmagrI niraMtara tyAre ja koikane prApta thAya che, jyAre puNyano udaya hoya che. A pramANe gRhastha-dharmanA AcArane sAmAnyathI jaNAvI have vizeSathI gRhasthadharma sattara gAthAthI jaNAve che - uttama zrAvakanI savAre uThIne zayana karavAnA kALa sudhInI dinacaryA kahIne vyAkhyA karIzuM - 127. zrAvakanI dinacaryA samyaprakAre jinamata jANIne niraMtara nirmala pariNAmamAM vartato, pote gRhavAsanA saMgathI lapeTAelo che ane tenA pariNAma azubha bhogavavA paDaze - ema jANIne tathA pracaMDa pavanathI kaMpAyamAna keLapatra para lAgelA jaLabindunI jema AyuSya yauvana ane dhananI caMcaLatA jANIne teno dRDha nizcaya kare che ke, "AyuSya, yauvana ane dhana kSaNika che. eTale tevo AtmA svabhAvathI vinIta thAya che, svabhAvathI bhadrika ane atizaya saMsAra pratye napharatavALo bane che. svAbhAvika udAracittavALo ane dharmadhurA vahana karavA mATe baLada samAna samartha thAya che. haMmezAM sAdharmika vAtsalya karanAra, jIrNa caityono uddhAra karanAra, bIjAnI niMdA karavAno tyAgI evo uttama zrAvaka hoya che. rAtri pUrNa thAya ane prAtaHkALa thAya, te samaye jAgIne paMcamaMgala-navakAranuM smaraNa karanAra zrAvaka ucita kAryo karavA ubho thAya che. tyArapachI potAnA gRhamaMdiramAM rahelI vItarAga paramAtmAnI mUrtione saMkSepathI vaMdana kare, tyArapachI sAdhunI vasatimAM jaine tyAM AvazyakAdika kare. Ama karavAthI jinezvaranI AjJAnuM suMdara pAlana kareluM gaNAya. vaLI gurunI pAsethI sUtra,
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 493 artha ane vizeSa prakAranuM jJAna meLavI zakAya che. guru pAse yathAsthita sAmAcArI jANI zakAya, dharmanuM kuzaLapaNuM meLavI zakAya, azuddha buddhino nAza thAya, gurusAkSI pUrvaka dharmanuM ArAdhana karavAmAM Ave to saMpUrNa vidhi thaelo gaNAya, mATe guru pAse jai AvazyakAdika vidhi karavI. sAdhuonI gerahAjarImAM, vasati sAMkaDI hoya ityAdika kAraNomAM gurunI anujJA pAmelo pauSadhazALA vagere sthAnamAM paNa kare. svAdhyAya karIne thoDeka samaya apUrva-navIna sUtrano abhyAsa kare. tyAMthI pAcho AvIne dravya ane bhAva baMne prakAre pavitra thaine prathama haMmezAM potAnA gRhamaMdiramAM caityane vaMdanA karavI. vaLI zAstramAM kahelI vidhithI prAtaHkALamAM pahelAM potAnAM vaibhavAnusAra tenI pUjA karavI. tyA2pachI jo tene tevA prakAranuM gRhakArya na hoya to te samaye zarIrazuddhi karIne suMdara pUjAnAM vastro paherIne puSpoyukta uttama * prakAranI pUjAnI sAmagrI lai parivAra sAthe jinezvaranA maMdire jAya ane pAMca abhigama pUrvaka temAM praveza kare. taMbolAdika sacitta vastuno tyAga, AbharaNAdika acittadravyano atyAga, eka sATika nirmala uttarAsaNa-khesa rAkhavo, jinamUrtinAM darzana thatAM ja mastake aMjali joDavI ane 'namo jiNANuM' evA jayakAranA zabdo bolavA. mananI ekAgratA karavI. A pramANe A pAMca prakArano abhigama jANavo. puSpa, naivedya ane stuti rUpa traNa prakAranI athavA phala, jaLa, dhUpa, akSata, vAsacUrNa, puSpa, naivedya ane dIpaka ema aSTaprakArI pUjA kahelI che. traNa nisihi vagere darzatrika yukta iriyAvahI paDikkamIne mana, vacana, kAyAnA yoganI ekAgratA karIne atisaMvega sahita caityavaMdana kare. have koikane kaMIka kAraNasara jinavaranA bhavanamAM ke potAnA ghare athavA pauSadhazALAmAM sAmAyikAdika karavA paDyAM hoya, to pachI sAdhunI pAse jaine gurUvaMdana karIne vidhipUrvaka pratyAkhyAna kare ane alpakALa jinavacananuM zravaNa kare. vaLI sAdhusamudAyamAM bAla, glAna vagerene bhaktipUrvaka pRcchA kare ane temane koi paNa jarUrIyAta hoya te yathAyogya pUrI pADe. tyA2pachI kulakramanuM ullaMghana na thAya, lokomAM dharmanI niMdA na thAya aniMdita vyavahAra pUrvaka AjIvikA mATe prayatna kare. bhojana samaye ghare AvIne tevA prakAranI puSpa, naivedya, stutithI bhAvapUrvaka jinabiMbanI pUjA vidhi-sahita karavI. tyArapachI sAdhu bhagavaMtonI pAse jaine vinaMtI kare ke, 'he bhagavaMta ! mArA upara kRpA karIne mArA ghare padhArI azanAdika dravya grahaNa karIne he jagatanA jIvo pratye vAtsalya rAkhanAra ! bhavakUpamAM paDatA mane hastAvalaMbana ApI mAro uddhAra karo.' have be munio sAthe jyAre ghara tarapha prayANa kare ane gharanA dvAramAM praveza kare, tyAre ghare rahelA kuTuMbIo paNa sanmukha Ave. (25) tyArapachI vRddhi pAmatI zraddhAvALo zrAvaka khesathI paganuM pramArjana
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda karIne munione vaMdana kare, ane vidhi pramANe azanAdika ApIne atithi-saMvibhAgarUpa munione vaMdana kare, ane vidhi pramANe azanAdika ApIne atithi-saMvibhAgarUpa dAna Ape. vaMdana sahita thoDAM DagalAM sAthe vaLAvavA jAya. tyArapachI ghare AvIne pitAdika vaDIlone jamADIne, gAya-baLada ane sevaka varganI sAra-saMbhALa karIne, dezAMtaramAMthI AvelA zrAvakonI ciMtA karIne gharamAM koI bImAra hoya tenI yogya vyavasthA karIne pachI ucita pradezamAM ucita Asana upara besIne karelA pratyAkhyAnanuM smaraNa karIne, paMca namaskAranuM smaraNa karI uttamazrAvaka bhojana kare, tyArapachI bhojana karIne gharacaityamAM prabhu AgaLa vidhipUrvaka besIne caityavaMdana karIne divasa carima vagere pratyAkhyAna kare. thoDo samaya svAdhyAya, apUrvajJAnanuM paThana karIne pharI paNa AjIvikA mATe aniMdita vepAra kare. vaLI saMdhyA samaye gRhamaMdiramAM jinezvaranI sArabhUta stuti-stotrathI pUjA pUrvaka vaMdana kare, tyArapachI jinabhavanamAM jaine jinabiMbane pUjIne vaMdana kare. tyArapachI savAra mAphaka sAmAyika, pratikramaNa kare. pratyAkhyAna grahaNa kare, kSaNavAra dharmazAstranuM zravaNa kare, vaLI vidhithI bhakti sahita sAdhuonI vizrAmaNA kare. zaMkAvALAM sUtrapadonI pRcchA kare, vaLI zrAvakavargane yogya karavA lAyaka kAryo pUche, pachI ghare AvI guru ane devanuM smaraNa karI vidhithI zayana kare. mukhyatAe utkRSTa sarvathA brahmacaryanuM pAlana kare athavA maMda pariNAmavALo brahmacaryano niyama pALe, kaMdarpa kAmakathAdikathI mukta thaelo strI rahita ekAMta sthaLamAM zayana kare. haju huM pracaMDa mohamAM paravaza banelo chuM, teno tyAga karavA samaratha thayo nathI. koI prakAre upazAMta mohavALo banuM. vaLI A pramANe adhyAtma ciMtavana kare ke, "A jagatamAM sarva duHkhanuM mULa AdhIna thaelA sarva jIvo hitane ahita mAne che. je mohane AdhIna thaelA kAmIjano asAra evA yuvatIonAM vadana, stanAdika aMgone caMdra, kamala, kaLaza ityAdika upamAo Ape che, evA te mohane dhikkAra thAo. tevI rIte strIonAM kalevaranuM tattvabhUta ciMtana karavuM ke jethI mohazatruno nAza thAya ane jaldI vairAgya rasa uchaLe. te A pramANe - kavio yuvatInA vadanane caMdranI kAMtisamAna AlhAdaka ane manohara kahe che, paraMtu te vadana ane bIjAM sAta vivaromAMthI azucirasa niraMtara gaLato rahe che. vistIrNa ane moTAM stano mAMsano loco che ane peTa azucithI bharelI peTI che. bAkInA zarIramAM mAMsa, hADakAM, naso ane lohI mAtra che ane te sarva paNa durgadha mAratAM azuci bIbhatsa dugaMchA upajAvanAra che. vaLI adhogati-yonidvAra bIbhatsa ane kutsanIya zarama utpanna karanAra che, AvAM azubha svarUpavALAM aMgomAM kayo DAhyo vivekI vairAgya na pAme? AvA prakAranA guNovALI yuvatIone vize jeo virakta-manavALA thayA hoya, teoe janma, jarA ane
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 495 maraNane jalAMjali ApI che. devakumAra sarakhA rUpavALo te sanatkumAra cakravartI jaya pAmo ke, jeNe kSaNavAramAM taNakhalA mAphaka teTaluM moTuM aMtaHpura tyajI dIdhuM. saMyoga ane viyoganA AvegathI jemanI cittavRtti bhedAI gaI che, evA kumArapaNAmAM ja teoe zramRNapaNuM svIkAryuM che, evA haMmezAM brahmacarya pALanArA bALabrahmacArIone namaskAra thAo. dhanya evA te saMyamadhara mahAbrahmacArIono huM dAsa chuM ke, jeonA hRdayamAM ardha kaTAkSa karavApUrvaka dekhanArI yuvatIo kSobha karanAra thatI nathI. teone bhAvathI vAraMvAra namaskAra thAo, pharI pharI paNa vaMdana thAo ke, jeone durvAsanA rUpaviSayanI abhilASA ja utpanna thai nathI. (50) A prakAre je je viSayanI pIDA thAya, tyAre te pIDAne tenI pratipakSa-bhAvanAthI tene rokavI. A pramANe pahelI ane pAchalI rAtri samaye brahmacaryanI zubha bhAvanA bhAvavI. vadhAre zuM kahevuM? sukha pUrvaka sui jAya ane nidrAnA vacalA kALamAM jAgI jAya, to dharma jAgarikA, karavA yogya dharmakAryo karavAM. pharI paNa prAta:kALathI kahelAM kAryo karavAM. (12) vaMdai ubhao kAlaM pi ceiyAiM thaithuI (thavatthuI) paramA / jiNavara-paDimAghara-dhUva-puppha-gaMdhaccaNujjutto ||230 / / suviNicchiya-egamaI, dhammammi anannadevao a puNo / na ya kusamaesu rajjai, puvvAvara-bAhiyatthesu / / 231 / / daThUNa kuLigINaM, tasa-thAvara-bhUya-maddaNaM vivihaM / dhammAo na cAlijjai, devehiM saiMdaehiM-pi ||232 / / vaMdai paDipucchai, pajjuvAsaI sAhuNo sayayameva / paDhai suNai guNei a, jaNassa dhamma parikahei ||233 / / daDha-sIlavvaya-niyamo, posaha-Avassaesu akkhalio / . madu-magna-maMta-paMcavira-vaghuvIya-naisu pavito tArarU4 || nAhammakammajIvI, paccakkhANe abhikkhamujjutto / savvaM parimANakaDaM, avarajjai taM pi saMkaMto ||235 / / nikkhamaNa-nANa-nivvANa-jammabhUmIu vaMdai jiNANaM / na ya.vasai sAhujaNa-virahiyammi dese bahuguNevi ||236 / /
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 493 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda paratitthiyANa paNamaNa, ubbhAvaNa-thuNaNa-bhattirAgaM ca | sakkAraM sammANaM, dANaM viNayaM ca vajjei / / 237 / / paDhamaM jaINa dAUNa, appaNA paNamiUNa pArei / asaI a suvihiANaM, bhuMjeI kaya-disAloo ||238 / / sAhUNa kappaNijjaM, jaM navA dinnaM kahiM pi kiMci tahiM / dhIrA jahuttakArI, susAvagA taM na bhuMjaMti / / 239 / / vasahI-sayaNAsaNa-bhatta-pANa-bhesajja-vattha-pattAi / jahavi na pajjatta-dhaNo thovAvi hu thovayaM deI / / 240 / / 128. zrAvakadharma vidhinAM kartavyo uttama zrAvaka jinezvaranI pratimA sanmukha "bhaktAmara' vagere stotro tathA kAyotsarga pachI bolAtI stutiothI savAra sAMja ane madhyAhna-samaye bhAvathI vaMdana tathA jinacaityomAM dhUpa, puSpa ane sugaMdhI cUrNonI pUjA karavAmAM tatpara bane che. agnimAM siddharasa paDavAthI malinatA suvarNa banI jAya che. tema malina AtmAmAM siddharasa sarakho pUjArasa reDavAmAM Ave to AtmA paNa suvarNa sarakho nirmaLa banI jAya che. Avo pUjArasa keTalAka zreSTha puNyavaMta AtmAone siddha thAya che. A jinazAsanamAM pUjArasa jayavaMto varte che. sarvajJa bhagavaMte kahelA ahiMsA-lakSaNa dharmamAM aDola zraddhAvALA, vItarAga sarvajJa sivAya bIjA koi anya devane mokSadAtA devAdhideva tarIke na mAnanAro, te mATe kaheluM che ke, "jene rAgAdizatru jitanAra evA jinezvara deva che, ahiMsAdi lakSaNa svarUpa kRpAvALo dharma che, pAMca mahAvratadhArI sAdhuo guru che, evA zrAvakanI kayo mUDhabuddhivALo prazaMsA na kare ?' rAgavALA deva hoya, guru paNa gharabArI hoya, kRpArahita dharma hoya to khedanI vAta che ke A jagata ajJAnatAmAM nAza pAmyuM che." pUrvApara zAstravacano jemAM bodha pAmatAM hoya, yukti paNa jemAM ghaTatI na hoya, tevAM kuzAstromAM rAga rAkhanAra na hoya. traNasthAvara jIvonuM jemAM mardana thAya, tevA judA judA prakAranA zAkya, sAMkhyamatavALA -- anyamatanA kuliMgIone dekhIne sUkSma sarva jIvonuM rakSaNa karavAnuM kahenAra evA jinadharmathI devo ane indrothI paNa calAyamAna na thAya. to pachI manuSyothI te kadApi calAyamAna na thAya. sAdhuone mana, vacana, kAyAnA yogathI vaMdana kare, saMdehavALA padArtho pUchIne niHzaMka thAya, haMmezAM sAdhuonI bhaktithI sevA kare, temanI sevA karavAthI pApakarmano nAza thAya
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda che, kalyANa-puNyanI paraMparA vRddhi pAme che, prasanna thayelA sAdhuonAM vacano evAM suMdara phaLI bhUta thAya che ke, jema vacanathI varNavI zakAtAM nathI. temanI pAse sUtra bhaNe, tenA arthanuM zravaNa kare, bhaNelAM sUtro ane arthonuM punarAvartana kare, vizeSa vicAraNA kare, pote dharma jANyo hoya to, bIjA lokone paNa samajAvI pratibodha kare, caturtha vratarUpa zrAvakanuM zIlavaMta dRDhatAthI pAlana kare, prathama vagere pAMca aNuvratono te niyama aMgIkAra kare, pauSadha, AvazyakAdi nitya kartavyomAM aticAra na lagADe, madha, madirA, mAMsa upalakSaNathI mAkhaNa, vaDalA, pArasa, pipaLo, udumbara, kAdambarI, plekSa pIpaLAnI eka jAta, tenAM phaLo, jemAM ghaNAM bIja hoya tevA rIMgaNAM AdikanA paccakhkhANa kare, madha vagere judAM grahaNa karyA, te eTalA mATe ke, te padArthomAM ghaNA doSo che, te sUcavavA mATe je kaheluM che ke, aneka jaMtunA samUhanA vinAzathI taiyAra thaeluM ane mukhathI lALa sarakhuM jugupsanIya, mAkhIonA mukhanI lALa-thekathI baneluM madha kayo vicAravaMta puruSa bhakSaNa kare ? upalakSaNathI bhramarAdikanuM madha paNa samajI levuM. hADakAM vagaranA hoya, te zudra jaMtu kahevAya, athavA tuccha-halakA jIvone paNa zudrajaMtu gaNelA che, tevA lAkho ke aneka jIvonA vinAzathI utpanna thavAMvALuM madhakhAnAra thoDA gaNatarInA pazu haNanArA khATakIo karatAM paNa vadhI jAya che. bhakSaNa karanAra paNa ghAtaka ja che. eka eka puSpamAMthI makaraMdanuM pAna karIne madhamAkho tene vamana kare che, tevA madhane eThA bhojanane dhArmika puruSo khAya nahi. rasa-lolupatAnI vAta bAju para rAkhIe, paraMtu auSadha khAtara-roga maTADanAra madha hoya to paNa madhabhakSaka narake jAya che. pramAdathI ke jIvavAnI icchAthI kAlakUTa-jherano nAno kaNiyo paNa khAnAra prANano nAzaka thAya che. hiMsAnA pApathI DaranArAe rasathI utpanna thanArA madyamAM anekagaNA jaMtuo hoya che. mATe madyanuM pAna na karavuM joie. vAraMvAra madirAnuM pApa karavA chatAM tRpta thaI zakato nathI, aneka jantuono sAmaTo koLiyo karanAra haMmezAM yamarAjA sarakho thAya che. zAstromAM saMbhaLAya che ke andhakavRSNi (kRSNa)nA putra zAmbe madirA-pAna karavAthI AkhuM vRSNikuLa nAza karyuM ane pitAnI dvArikAnagarI bALI nAkhI. laukika paurANika zAstro paNa madirA choDavAno eTalA mATe upadeza Ape che ke, temAM ghaNA doSo rahelA che. narakanA pApanuM mULa kAraNa, sarva ApattionI zreNI, duHkhanuM sthAna, apakIrtinuM kAraNa, durjanoe sevavA yogya, guNIoe nindala, evI madirAno zrAvake sadA tyAga karavo. alpajJa ugranAstika mAMsa khAvAnA lolupI evA kuzAstra racanArAe dhIThAi pUrvaka mAMsa bhakSaNa kaheluM che. narakAgninA injana sarakhA, tenA karatAM bIjo koi nirlajja nathI ke je bIjAnAM mAMsathI potAnA mAMsanI vRddhi karavA icche che. manue paNa mAMsa zabdanA akSaro chUTA pADIne
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda nirukta artha A pramANe kahelo che ke, "jenuM mAMsa huM ahiM khAuM , te AvatA bhavamAM mane bhakSaNa karanAro thaze.' mAMsa khAnAranA AyuSyano kSaya thAya che, daridratA prApta thAya che, bIjA janmamAM uttama kula ane jAtino lAbha thato nathI, buddhi haNAya che ane dareka prayatna niSphaLa thAya che, tema ja nIca kAryo karI udara bharanAra thAya che, mAMsa bhakSaNa karanAranI gatino vicAra karanArA ane annabhojana karavAnA anurAgavALA evA sajjana puruSo jaina zAsanayukta gRhastha hovA chatAM paNa uttama devI saMpattio prApta karanAra thAya che. ahiM udumbara-zabdathI pAMca prakAranAM vRkSo samajavAM, te A pramANe - vaDa, pIpaLo, pArasa pIpaLo, ubaro, plekSapIpaLAnI eka jAta. A pAMceya prakAranAM vRkSanAM phala na khAvAM, kAraNa ke eka phaLanI aMdara eTalA kIDAo hoya che ke, jenI gaNatarI karI zakAtI nathI. sulabhadhAnya ane phalasamRddha deza ke kALamAM je pAMca udumbara phalane khAtA nathI te vAta bAju para rAkhIe, paraMtu deza ane kAlanA kAraNe bhakSya, dhAnya ke phaLanI prApti na thAya, bhUkhathI levAyo hoya, dubaLo thayo hoya, "svasthatAvALAne vrata-pAlana karavuM bahu muzkela nathI." to paNa te puNyAtmA pAMca udumbara-phalonuM bhakSaNa karato nathI. jemAM be ghaDInI aMdaranA samayamAM atibArIka jaMtuonA samUho utpanna thAya che, tevA mAkhaNane vivekIoe na bhakSaNa karavuM. mAtra eka ja jIvanA vadhamAM sumAra vagaranuM pApa thatuM hoya, to pachI aneka jIvonA samUhanA ghAtavALuM mAkhaNa kayo samaju bhakSaNa kare ? vegaNa, phaNasa, tuMbaDI sarva prakAranA anaMtakAya, ajANyAM bhalo ane bIjA paNa anucita phalone zrAvaka tyAga kare. iMgAlakarma vagere paMdara karmAdAnano vepAra AjIvikA mATe varjana kare. copagAM jAnavara vagere sarva parigrahanuM parimANa kare, pramANabhUta karela parigrahamAM paNa pApanI zaMkA rAkhato, temAM yatanAthI pravRtti kare, paraMtu adhikabhAra bharavo ityadika nirdhvasa pariNAmavALo thaine vepAra na kare. kAna, nAka vagere aMgo chedIne tene pIDA na upajAve. je AraMbhanI chUTI rAkhI hoya temAM paNa pApathI DaravA pUrvaka pravRtti kare, paraMtu niHzUkatAthI AraMbha pravRtti na kare, vaLI jinezvara bhagavaMtanA dIkSA kalyANaka, kevaLajJAna kalyANaka, nirvANa kalyANaka, janma kalyANaka je bhUmiomAM thayelAM hoya, te bhUmio tIrthabhUmi gaNAya, te sthaLanI sparzanA, vaMdanA karavI joie. sAdhuje sthaLamAM vicaratA na hoya, te sthaLamAM bIjA aneka lAbha hoya to paNa tyAM vasavATa na karavo. sAdhuvagaranA sthAnamAM vAsa karavo eTale araNyavAsa gaNelo che. suMdara rAjya hoya, jaLa, dhAnyAdi khUba maLatAM hoya evA aneka guNavALAM sthAna hoya to paNa sAdhu vagaranA sthAnamAM vasavATa na karavo. je nagaramAM jinabhavana hoya, zAstranA jANakAra evA sAdhuo jyAM hoya, jyAM ghaNuM jaLa ane Izvana maLatuM hoya,
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 499 tyAM haMmezAM zrAvake vasavATa karavo. jyAM AgaLa sAdhuonuM AvAgamana thatuM hoya, jyAM jinacaitya hoya, temaja sAdharmiko jyAM rahetA hoya, tyAM zrAvake nivAsa karavo. zAkyAdika paratIrthikone mastakathI praNAma karavA, bIjA sanmukha temanA guNonI prazaMsA karavI, temanI sanmukha temanI stuti karavI, cittathI temanA pratye anurAga rAkhavo, vastrAdikathI satkAra karavo, sAme agara pAchaLa javuM te rUpa sanmAna karavuM, azanAdika ApavA rUpa, dAna, paga pakhALavA vagere karavA rUpa vinaya ityAdika anya tIrthikonAM varje. zrAvaka prathama sAdhune dAna ApI, temane praNAma karI pachI bhojana kare, suvihita sAdhuno yoga na maLe to sAdhune AvavAnI dizAnuM alokana kare. ane ciMtave ke, A avasare sAdhuno yoga thAya, to huM bhAgyazALI banuM. vastra vagere navI vastu lAve, to temAMthI yathAzakya vahorAvIne pachI vApare. sAdhuone kalpanIya padArtho koika deza, kALane AzrIne athavA alpapramANa hovAthI vahorAvI na zakyA hoya to sattvavALA ane bhagavaMtanI AjJAnusAra anuSThAna karanArA uttama zrAvako te vastu vAparatA nathI. sAdhune rahevA mATe sthAna-vasati-upAzraya, suvA mATe pATa, Asana, AhAra-pANI, auSadha, vastra, kAmaLI, pAtra Adi saMyamamAM upakAra karanAra upakaraNa ApavAM. kadAca teTalI dhananI sthitivALo na hoya, to paNa thoDAmAMthI thoDuM Ape, paraMtu saMvibhAga karyA vagara pote na vApare. - sAdhu ane gurubhagavaMtonI suMdara pUjA karelI kyAre kahevAya ? to ke, prauDhaprItinA taraMgo jenA hRdayamAM uchaLatA hoya, sAdhu-guNAnurAgiNI vANI jenA mukhamAMthI nIkaLatI hoya, niSkapaTabhAve vaMdana karAtuM hoya, tenuM ayogya vartana na dekhe, prAyazcitta svIkArI tenI pavitra vidhinuM pAlana karavuM, vastra, anna, jaLa, vasati, kaMbala vagerenuM dAna karavuM, A gurunI sapUjA kahevAya che. zrAvaka parNazraddhA pUrvaka kIDI, kAca, kaMTakAdi rahita evuM rahevA mATe sthAna-upAzraya-vasati Ape, guNonA AdhArabhUta evA sAdhuone pAtrA Ape, suMdara AhAra-pANI, ThaMDIthI bacAvanAra garama kAmaLI Ape. yathArtha vidhipUrvaka samayocita kalpa tevuM alpa paNa dAna Ape ane saMyamopakArI bIjA padArthonuM paNa dAna Ape, to te atizaya nirjarA karanAro thAya che. (230 thI 240) saMvaccharacAummAsiesu aTThAhiyAsu a tihIsu / savvAyareNa laggai jiNavara-pUyA-tavaguNesu / / 241 / / saMvatsarI parva, traNa cAturmAsI, caitra ane Aso ema pUrNimA sudhInI zAzvatIazAzvatI aThAio aSTamI, caturdazI, jJAnapaMcamI vagere pavitra parvatithio vize
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa00 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda jinezvaranI pUjA karavI, tapa karavo, tema ja tevA parvadivasomAM abhayadAna vagere prakAranAM dAna, jJAnAbhyAsa, AvazyakAdi kriyAvizeSamAM adhika AdarathI joDAya. te A pramANe - zrIjinezvara bhagavaMtanA caraNa-kamaLanI vidhi sahita pUjA karavAmAM jo potAnI puNyalakSmIno yoga-saMbaMdha joDo, to duSTa pApakarmano ghaTADo thAya, ane zaradacandra sarakho ujvala yaza upArjana kare. jo pUrvabhavamAM upArjana karela karmarUpa parvatane bhedavA mATe vaja samAna, kAmarUpI dAvAnaLanI jvAlA samudAyane olavavA mATe jaLa samAna, niraMkuza pAMca indriya samUharUpa sarpanA jhera utAravA mATe maMtrAkSara samAna, aMdhakAranA dhADAne dUra karavA mATe divasa samAna, labdhirUpI lakSmIlatAnA mULa samAna evA vividha prakAranA tapane vidhipUrvaka niSkAmabhAvathI sevana karo. A pRthvImAM hajAro zUravIro che, kaLA jANakAro paNa teTalA ja che, jyotiSa jANanAra dareka gharamAM maLI jaze, padAdi vyAkaraNa vidyAonA jANakAra Dagale-pagale maLaze. bahAduro ane vANIvilAsa karanAra bhASaNakhoronAM nAma amAre keTalAM kahevA? paraMtu potAnuM dhana ApavA mATe udyamI thanAra pavitra puruSo seMkaDe be traNa ja mAtra maLaze. (241). sAhUNa ceiyANa ya, paDiNIyaM taha avaNNavAyaM ca / jiNapavayaNassa ahiaM, savvatthAmeNa vAreI ||242 / / virayA pANivahAo, virayA niccaM ca aliyavayaNAo / virayA corikkAo, virayA paradAragamaNAo ||243 / / 19. sarvadharmomAM jIvadayA ziromaNI che sAdhuonA ane jinacaityonA drohIo, tema ja temanA mATe apalApa-viruddha bolanAra hoya, vaLI jinapravacananuM ahita karanAra-zatru hoya tene potAnI tamAma zaktithI ane kAma paDe to prANa nyochAvara karIne nivAraNa kare. zAsananI unnati karavAthI mahodaya thAya che. (242) have vizeSathI zrAvakanA guNone kahe che - trasa jIvone mAravAnI virati, haMmezAM moTAM jUTha-vacano bolavAnI virati, sthUla corIthI viramelA, paradAra-gamananI virativALA, temAM jIvadayAnuM phaLa batAvatA kahe che ke, jIvadayA nArakInAM dvAra baMdha karavAmAM catura che, kuyoni-kSaya karavAmAM pravINa che, roga-samUhane haNanArI che, sarva pAparUpa AtaMkane kSaya karavA mATe samartha che. yamarAjAnA uddhata hastayugalane cUrI nAkhanArI che, zivalakSmIne pamADanArI che. AvI nirmala sarvadharmamAM ziromaNi bhAve rahelI jIvadayA jaya pAme che. vadana vagaranuM zarIra, netrakamala vagaranuM vadana jema zobhatuM nathI, tema
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 501 jIvadayA vagara manuSyonAM dharmakAryo zobhA pAmatAM nathI. vyAsamuni paNa kahe che ke - 'dharmanuM sarvasva kahuM chuM, te tame sAMbhaLo ane sAMbhaLIne avadhAraNa karo ke, potAnA AtmAne je pratikULa hoya te bIjAo pratye na Acarazo.' bIjAnI strIo pratye mAtAnI jevo vartAva rAkhavo, pArakA dhanane DhephAM jevuM gaNavuM, potAnA AtmA jevA sarva bhUtone je dekhe che, te ja dekhanArA jANavo. jeo jUTha vacana bolavAthI viramelA che, te ja satya vacana bolanAra zrAvako che, jemake - 'DAhyo manuSya sarva jIvone hitakArI evuM satya ja bole, athavA to sarva artha sAdhI ApanAra evuM mauna dhAraNa kare.' saLagatA dAvAnaLamAM baLI gaela vRkSa paNa pharI ugIne phaLadrupa bane che, paraMtu durvacanarUpI agnithI baLela A loka zAnta thato nathI. bAvanA candana, candrikA, candrakAntamaNi ke motInI mALA teTalo AhlAda ApatA nathI ke jeTalo AhlAda manuSyonI satyavANI Ape che. devo paNa temano pakSapAta kare che, cakravratIo paNa temanI AjJA svIkAre che, agni vagere upadravo paNa zAnta thai jAya che, A phaLa hoya to satya vacananuM che. zrAvako corI karavAthI viramelA hoya, te A pramANe vagara ApeluM je grahaNa karatA nathI, tenI abhilASA siddhi kare che, samRddhi tene vare che, kIrti tenI sanmukha jAya che, te bhavaduHkhathI mukta thAya che, sadgati tenI spRhA kare che, durgatine dekhato nathI, vipattio tenAthI dUra cAlI jAya che. kamalavanamAM jema kalahaMsI vAsa kare che tema je puNyanI icchAvALo vagara ApeluM grahaNa karato nathI, tene vize puNyanI zreNi vAsa kare che. sUryathI rAtri dUra bhAge, tema tenAthI Apattio dUra cAlI jAya che. vinItane vidyA vare che, tema corInI virati karanArane devanI ane mokSanI saMpatti vare che. corI e bIjA lokonA mananI pIDA mATe krIDAvana che, pRthvImAM vyApela Apatti latAne vikasita ka2nA2 meghanuM maMDala che, durgati-gamanano mArga ane svarga-mokSanI argalA sarakhI corIne hitAbhilASI manuSyoe tyAga karavI joie. zrAvako paradArAgamananI virati karanAra hoya, kAraNa ke, dizAomAM netrakaTAkSone pheMkatI, dekhanAranI AMkhone jaldI AkarSaNa kare che, jagatamAM sAkSAt lIlAthI capaLa ane ALasapUrNa aMgavALI kAmadevanA saMgathI utpanna thatA aMganA bhaMga-hAvabhAvane vistAre che. kAmarUpI dAvAnaLa tene bhita karavAnA prabaLa prayAsathI bharelA kheda-sveda vagere prakArone vistAre che, sarpanI zreNI jema cittathI vicArAelI strI bhuvanane bhamADe che. zrAvakoe potAnI patnI sAthe AsaktithI viSaya sevana na karavuM, kAraNa ke te paNa sarva pAponI khANa che. to pachI parastrI viSayamAM to zuM kahevuM ? potAnA patino tyAga
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa02 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda karIne lajjA vagaranI je jAra puruSane bhaje che, tevI kSaNika sneha cittavALI bIjAnI strImAM vizvAsa kevI rIte karI zakAya ? mUDhabuddhivALA loko nitamba, sAthaLa, stananA moTA bhArane, suratakrIDA mATe chAtI upara bhAra vahana kare che, paraMtu saMsAra-samudranI aMdara DUbADanArI potAnA kaMThe bAMdhelI A strI rUpI zilAne jANato nathI. bhava samudramAM bharatI samAna, kAmadeva zikArI mATe hariNI samAna, madAvasthA mATe ugrajhera samAna, viSayarU5 mRgatRSNA mATe marubhUmi samAna, mahAmoha aMdhakArane puSTa karanAra amAvAsyAnI rAtri sarakhI, vipattinI khANa samAna nArIne he buddhizALI zrAvako ! tame parihAra karo. (243) virayA pariggahAo, aparimiAo aNaMta-taNhAo / vAtosa-saMjunAgo, narayAmaM-paMthAgo TIra44TI. 130. parigraha mamatA mahAduHkha, saMtoSa mahAsukha zrAvaka aparimita parigrahathI viramelA hoya, anaMta tRSNArUpa mUcchathI viramelA te A pramANe - nirdhana mANasa alpa dhananI icchA kare, ema karatAM samagra rAjyanI prApti karI, rAjA thayo eTale cakravartIpaNuM icchavA lAgyo, samrA-cakravartI thayo eTale indrapaNuM vAMchavA lAgyo, jema jema adhika icchavA lAgyo, tema tema AgaLa AgaLanI tRSNA vadhavAlAgI, paNa icchAthI aTakato nathI. parigraha upara besIne je apavarganI abhilASA rAkhe che, tekharekhara lohanA nAvamAM besIne samudra taravAnI abhilASA rAkhavA barAbara che. tRSNArUpI khANI atizaya uMDI che ane game teTalo prayatna karIe to paNa pUrAya tevI nathI, aMdara cAhe teTaluM nAkho, to paNa te tRSNAnuM uDANa vadhatuM jAya che, paNa tRSNA pUrNa thatI nathI. A bAhya parigraho dharmanA prabhAvathI thavAvALA che, paraMtu agni jema invaNAno tema parigraha dharmano vinAza karanAra thAya che. doSa vagaranA hoya ke doSavALA hoya, paraMtu nirdhano sukhethI jIvana pasAra kare che, jyAre jagatamAM dhanikonA doSa utpanna karIne temane herAna karavAmAM Ave che, koDo vacanonA sArabhUta eka vAkyathI huM tamane kahuM chuM ke, "tRSNA-pizAciNI jemaNe zAnta karI che, teoe paramapada prApta kareluM che. koipaNa padArthanI AkAMkSA-abhilASA karavI, te mahAduHkha che ane saMtoSa rAkhavo te mahAsukhe che. sukha-duHkhanuM A saMkSepathI lakSaNa jaNAveluM che. jenuM mana saMtuSTa thaeluM che, tene sarva saMpattio maLelI che, jeNe pagamAM pagarakhAM paherelAM hoya, teNe AkhI pRthvI cAmaDAMthI maDhelI jANavI. tamArA cittane AzA-pizAcaNIne AdhIna rakhe karatA arthAt na karazo;
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 503 paraMtuparigraha parimANa niyaMtraNa karIne saMtoSa vahana karajo, dharmamAM agresara evA yatidharmanI AsthA evI suMdara karajo ke jethI AThabhavanI aMdara mokSa-prApti thAya, narakasthAna pamADanArI hiMsA tyajavI, jUTha vacana na bolavuM, corI karavAnI baMdha karavI, abrahmanI virati karavI, sarva saMgano tyAga ka2vo, kadAca pApa-taMkathI lapeTAelAne jainadharma na rucato hoya, to ATalo saMkSepathI dharma kahelo che. zuM pramehI rogavALo ghI na khAya teTalA mAtrathI ghI duSTa gaNAya kharuM ? arthAt ghI kharAbana gaNAya. (244) e pramANe vratAdi guNone dhAraNa karanArAoe je karavuM joIe, te kahe che - mukkA dujjaNa-mittI, gahiyA guruvayaNa - sAhu-paDivattI | mukko para parivAo gahio jiNa desio dhammo || 245 / / tava-niyama-sIla-kaliyA, susAvagA je havaMti iha suguNA / tesi na vunnahArUM, niALa-vimALa-sujhlADuM ||ra46|| sIijja kayAvi gurU, taMpi susImA suniuNa - mahurehiM / maLe vaMti muLaravi, baha selA-paMthano nAya / / 247|| durjananI maitrIno tyAga karavo, tIrthaMkara bhagavaMta ane gaNadhara bhagavaMtanA vacanAnusAra suMdara pratijJAno svIkAra karavo, mRSAvAdano tyAga karela hovAthI te svarUpa pArakI niMdAthI mukta thaela hoya, jinakathitadharma grahaNa karelo hoya. tevA guNavALAnuM phaLa kahe che - tapa, niyama ane zIlayukta uttama zrAvako ahiM suMdara guNavALA gaNAya che, teone nirvANa ane vaimAnika devalokanAM sukho durlabha hotAM nathI, kAraNa ke tenA upayomAM te pravartelo che. mokSamArganA upAyamAM pravartelAne kaMi paNa asAdhya nathI. kAraNa ke, koI vakhata tevA ziSyo gurune paNa pratibodha pamADI mArge lAve che. te kahe che koIka vakhate karmathI parAdhIna thaelA evA zithila AcAravALA gurune uttama vinayI ziSyo atinipuNa ane madhura vacano tema ja sukha karanAra varnathI jJAnAdika mokSamArgamAM pUrvAvasthAnI jema sthApana kare che. je pramANe paMthaka ziSya zelakAcAryane mArgamAM sthApana karyAM. tenuM udAharaNa kahe che - (245-246-247) 131. zelakAcArya ane pantha ziSyanuM udAharaNa - zelakapura nagaramAM AgaLa zelaka nAmano rAjA hato, tene padmAvatI nAmanI rANI tathA maMDuka nAmano putra hato. thAvaccAputra nAmanA AcAryanA caraNa-kamaLanI sevAthI tene
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jinadharmanI prApti thaI hatI. te rAjA nyAyanIti pUrvaka niravadya rAjyasukha bhogavato hato. koika samaye thAvaccAputra AcAryanI pATe vartatA zukasUri vihAra karatA karatA te nagaramAM padhAryA. mRgavana nAmanA udyAnamAM munijanane yogya pradezamAM birAjamAna thayA. munijananuM Agamana jANI rAjA vaMdana karavA mATe Avyo. traNa pradakSiNA ApavApUrvaka temanA caraNakamaLamAM namaskAra karIneharSathI romAMcita thaelA aMvALo rAjA dharmazravaNa mATe beTho. zukaAcArya bhagavaMte saMsArathI atizaya vairAgya pamADanArI, viSaya upara vairAgya pamADanArI, mohane mathana karanArI, zreSTha, saMsAramAM utpanna thanArA samagra vastusamUhanA nirguNapaNAne samajAvanArI, karNa-sukha ApanAra, vacanasamUhathI lAMbA kALa sudhI dharmakathA saMbhaLAvI. jevI rIte karmano baMdha, karmanAM kAraNo, mokSa, mokSanA hetuo, puNya, pApa nirjarA thAya che. te sarva padArtho samajAvyA. dharmazravaNa ka2vAthI rAjA pratibodha pAmyo ane romAMcita gAtravALo thaI gurunA caraNamAM praNAma karI kahevA lAgyo ke, 'he bhagavaMta ! huM putrane rAjyAsana para besADI, rAjyano tyAga karI ApanI pAse pravrajyA aMgIkAra karIza.' 'he rAjan ! bhavasvarUpa jANIne tamArA sarakhAe e karavuM yogya ja che. A viSayamAM alpa paNa have mamatvabhAva na karIza.' A pramANe hitazikSA pAmelo rAjA ghare gayo ane maMDukaputrane potAnA pada para sthApana karyo. tyArapachI AbhUSaNothI alaMkRta thai hajAra manuSyo vahana karI zake tevI zibikAmAM ArUDha thaI paMthaka vagere pAMcaso maMtrI AdinA parivAra sAthe gurunI pAse jaine sarva saMgano sarvathA tyAga karI dIkSA svIkArI. dararoja vRddhi pAmatA vairAgyathI dharmakAryomAM udyama karavA lAgyo. kALakarme te rAjA 11 aMgo bhaNI gayA. duSkara tapa karavAmAM tatpara banelA te muni niHsaMgatAthI pRthvImAM vicaravA lAgyA. zukasUrie paMthaka vagere pAMcaso ziSyo ApI sUripada para sthApana karyA. have hajAra sAdhunA parivAra sahita zukasUri ghaNA kALa sudhI pRthvImAM vicarI puMDarIka mahAparvata upara anazana karI deva ane asurothI pUjita te nirvANapada pAmyA. te zailakAcArya to tapavizeSothI rasa vagaranAM virasa AhAra-pANIthI taddana hADakAM ane cAmaDImAtra zarIravALA banI gayA. to paNa vAyu mAphaka pRthvImaMDalamAM mamatva rahita bhAvathI vicaratA hatA. paMthaka vagere munionI AgaLa da22oja A pramANe prarUpaNA karatA hatA ke, eka sthAne mamatAthI sthiratA karavAmAM Ave eTale laghutA thrAya, lokone upakAra na thAya, deza-videzanuM vijJAna na thAya, jJAnanI ArAdhanA na thAya. A avihAra pakSanA doSo che. tathA aniyatavAsamAM darzanazuddhi, sthiratA prApta thAya, bhAvanAo, atizayavALA padArthamAM kuzaLatA, dezanI parIkSA A vagere guNo thAya. jinezvara bhagavaMtanI dIkSA kalyANaka bhUmio jJAna-nirvANasthAna, janmabhUmio, jinabiMbo, jinacaityo vagerenAM
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 505 darzana, vaMdana sparzana ka2vAthI samyaktva atinirmala thAya che. saMvega na pAmelAne vihAra karavAthI saMvega utpanna thAya che. suvihita muni bIjAone suvihita-gItArtha banAve che. asthira manavALAne vaLI dharmamAM sthira karaNavALo banAve che. vihAra karatA karatA atisaMvignone dekhIne priyadharmavALA ane pApabhIrUone joine pote paNa priya sthira dharmavALo thAya che. ghaNAbhAge vihAra karatAM karatAM bhUkha, taraza, TADha, taDako vagere caryAthI TevAya jAya che, aniyata vihAra karavAthI zayyA-pariSaha paNa sahelo gaNAya che. sUtra, arthanuM sthirIkaraNa, atizAyita padArtho jANavAnA prApta thAya. kAraNa ke, vicaratAM vicaratAM atizayavALA zrutadharonA samAgama-darzana thAya che. judA judA prakAranA AcAryo pravrajyA ApatA hoya, yogomAM praveza karAvatA hoya, temane dekhIne sAmAcArImAM kuzaLa thAya, A sarva judA judA gaNanA samAgama pravAsa karavAthI thavAya che. jyAM AgaLa sAdhune AhAra-pANI auSadhAdika sulabha ane niravagha prApta thatAM hoya, te sukhavihAravALuM kSetra gaNAya ane te aniyatavihAra carcAthI jANI zakAya. joke mAruM zarI2-bala ghaTI gayuM che, to paNa mArA sattvano tyAga karyA vagara vicaruM chuM. e pramANe aMta-prAnta bhojana karavAthI te glAnapaNuM pAmyA. jo ke rogothI gherAelA che, to paNa adhikasatvavALA te selakAcArya selakanagara pahoMcIne mRgavana udyAnamAM samavasaryA. pitAnA snehathI maMDukarAjA vaMdana karavA Avyo, dharmakathA zravaNa karIne pratibodha pAmI zrAvaka thayo. AcAryane atyaMta rogI zarIravALA dekhIne vinaMti ka2vI lAgyo ke, 'he bhagavaMta ! ApanA sAdhudharmane bAdha na Ave, tevI rIte ApanI cikitsA karAvuM. kalpe tevAM bhojana-pANI ane auSadhathI huM ApanI bhakti karuM. munipatie vinaMtino svIkAra karyo. ane tyArapachI zarIranA roga maTADanArI kriyA karI. have jyAre AcAryanuM zarIra svastha thayuM, to paNa rAjAnA gharanA rasavALA AhAramAM Asakta banI munisamudAyathI vimukha banI tyAM ja paDI rahevA lAgyA. paMthaka sivAya bAkInA sarva sAdhuo temane choDIne vihAra karI gayA. have comAsInI rAtrie sukhapUrvaka nirAMte uMghI gayA hatA. te samaye paMthaka sAdhue comAsInA aticAro khamAvavA mATe mastakathI temanA caraNano sparza karyo; eTale jaldI jAgelA te krodhathI kahevA lAgyA. A vaLI kayo durAcArI Avelo che ke, je mastakathI mArA pagano sparza kare che ? tyAre teNe kahyuM ke, 'huM paMthaka nAmano sAdhu Apane comAsI khAmaNA khAmuM chuM, to Apa kSamA Apo, pharI Ama nahIM karIza.' A sAMbhaLIne saMvega pAmelA AcArya kahevA lAgyA ke, '2sa gaurava vagere jherathI bebhAna banI gaelA cittavALA mane teM barAbara pratibodha karyo. to have AvI avasthAvALA sukhathI mane saryuM. have te mahAtmA aniyatacaryAthI vihAra karavA lAgyA. vicaratA vicaratA vaLI teo AgaLanA junA
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa06 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ziSyonA parivAravALA thayA. keTalAka samaya pachI samagra rajamala AtmAmAMthI khaMkherIne mohasainyanuM dalana karIne zatruMjaya parvata upara anuttara nirvANapadane pAmyA. (41) zaMkA karI ke, AgamanA jJAtA hovA chatAM zailakAcArya kema zithilatA pAmyA ? to ke karmanI vicitratA hovAthI, jANakAra prANIne paNa mahA anartha karanAra thAya che, te kahe che dasa dasa divase divase, dhamme bohei ahava ahiayare | ia naMdiseNasattI, taha vi ya se saMjama-vivattI ||248 / / eka divasamAM daza daza ke tethI adhikane dharmano pratibodha karanAra naMdISeNa muninI zakti hovA chatA paNa tene cAritrathI patana pAmavuM paDyuM. naMdISaNanI kathA kahe che. - 132. zreNiputra naMdiSeNanI kathA rAjagRhanagaramAM zreNikarAjAno naMdISeNa nAmano putra hato. jenI taruNatA haju khIlatI hatI ane lAvaNyathI zarIra-saMpatti pUrNa hatI. zrI vIrasvAmInI suMdara dharmadezanA sAMbhaLavAthI koi vakhata pratibodha pAmyo ane bhagavaMtane prArthanA karI ke, "he tIrthanAtha ! mane dIkSA Apo.' tyAre bhagavaMte tene kahyuM ke, "haju tAre abhanna bhogaphaLavALuM bhAgya bhogavavAnuM bAkI che, tyAre A vrata-samaya paripakva thayo nathI." A pramANe bhagavaMte kahyuM, tyAre vaLI devatAe paNa te ja pramANe kahyuM. tyAre naMdISeNa kahe che ke, "je potAnA puruSArtha ane sAhasa upara nirbhara che, tevA puruSane A jaDa karma zuM karI zakavAnuM che ? te karmone huM jAte ja niSphaLa karIza. huM mArA kaThora kaSTakArI ceSTAthI te karmone sthApana karI besADI daIza. he kaTapUtaNi devI ! tane koNa gaNe che? athavA tuM zuM vadhAre jANe che ? A pramANe navIna taruNatA pAmelI ramaNIovALuM anurAga yukta sarva aMtaHpura sahita zivaramaNimAM anurAgI banelA naMdISeNe tRNa mAphaka rAjyavaibhavano tyAga karyo. pravrajyA aMgIkAra karIne, AgamazAstro bhaNIne tattvamAM rucivALA te ekAkI-vihArapratimA dhAraNa karIne te koika samaye acAnaka gocarI mATe vezyAmaMdiramAM gayA ane moTA avAjathI dharmalAbha ema bolya. vilAsa ane kaTAkSayukta puSTa manohara aMgavALIe ubhA thaine hAsya ane mAdhuryathI kahyuM ke, "dAmano lAbha" bolo. he munIndra ! amAre dhananuM zuM prayojana hoya ! ahiM to dAma-dhananI ja kiMmata hoya che. akSarazAstra jANanAra paMDitonI tulanA dhanathI thAya che, paNa dharmathI tulanA thatI nathI. dAma-dharma A baMnemAM akSaranA kramamAM danuM agrasthAna che ane dharmanA dhanuM sthAna pachI che. gaNikA-gaNanA gharamAM dhanavALAonuM gaurava thAya che, nirdhana rAjaputro ahi Ave, to latA meLave che. eTale abhimAna pAmelA te
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 507 prA. upadezamAlAno gUrjazanuvAda naMdISeNa sAdhu eka chajAmAMthI taNakhaluM hAthamAM grahaNa karIne bolavA lAgyA ke, "jaldI dhana paDo, dhana varaso." ema bolatAM ja marakata ratna, motI, mANikya, sphaTika, aMtaratna, hIrA vagere dhananI potAnI labdhithI moTI vRSTi karI. ane devatAe paNa dhananI vRSTi karI. munie vezyAne kahyuM ke, "A to hAsya karatAM tane dhana-lAbha thayo. paraMtu A dhanabhaMDAranuM sattva keTaluM che ? A prabhAva dharmano che." eTale vezyA vicAravA lAgI ke, "A koi mahAbuddhinA bhaMDAra mahAna AtmA che. kharekhara mArA pUrvabhavamAM upArjana karelA puNyaprabhAvathI ja mane prApta thayA che. tene kSobha pamADuM ane kAmadevanA sArabhUta sukhanuM tattva samajAvuM. lAkSAno goLo tyAM sudhI ja kaThaNa rahe che ke, jyAM sudhI agni prApta karato nathI. jyAre naMdISeNa gharanI bahAra nIkaLavA lAgyA tyAre hAsya karatAM madhura ane snehapUrNa vacanathI kahyuM ke, 'mUlya ApIne cAlI jai zakAtuM nathI, te prANapriya ! ApanA caraNamAM paDelI dAsInA upara kRpA karo. jo Apa cAlyA jazo, to mArA prANa paNa ApanI sAthe ja prayANa karaze, bhavitavyatA-yoge irSALu abhimAnI vyaMtarInA kapaTathI viSayAnurAganA mArgamAM lAgelA cittavALA te vicAravA lAgyA ke, yugAntara kALa vItI jAya, to paNa jinezvare kahela vacana kadApi pheraphAra thatuM nathI. kharekhara mUDhamativALA meM te vakhate A na jANyuM. Ama karavAthI jo ke gurukula ane pitAjInuM kula kalaMka-kAdavathI kharaDAze ane bIjI bAju atizaya madonmatta madana hAthInI krIDAno utsAha vadhato jAya che. tethI karIne Avo vRttAnta thayo che ke - "eka bAju priyAno sneha ane bIjI bAju raNavAjiMtrano zabda sAMbhaLavAthI yuddharasa utpanna thayo che. A kAraNe mAruM citta dvidhAmAM hiMcakA khAya che. vaLI na karavA yogya kAryomAM duSTa tRSNA lokone preraNA Ape che, tyAre tene ja mAtA mAphaka lajjA sarvapApathI rakSaNa kare che. "atyanta zuddha hRdayavALI AryamAtA mAphaka guNasamUhane utpanna karanArI lajjA hoya che. temAM vartatA ane satyasthitine pakaDI rAkhavAnA vyasanavALA sajjana-tapasvIo potAnAM sukha ane prANanA bhoge paNa kadApi svIkArelI pratijJAno tyAga karatA nathI." jyAre huMto kaThora tapazcaryA karanAra hovA chatAM paNa Apatti-vipattimAM jaldI pratijJA-maryAdAno tyAga karI rahelo chuM. kAraNa ke, A yuvatInAM vadana, jaghana, nAbhi, mukha, hastAjhane viSe vAnarapati mAphaka mAruM unmAdI citta krIDA karavAnI phALa bharanAra thAya che. tethI tenA hAva-bhAva anubhAvathI dedIpyamAna zarIrane hamaNAM mANIza ane saMyama-lakSmIne to pachIthI paNa meLavIza. te samaye naMdISeNe evo abhigraha karyo ke, "mAre dararoja daza daza ke tethI adhikane saMyama levA mATe pratibodhavA, temAM jo ekapaNa ocho rahe, to mAre saMyamI thavuM." e pramANe pratijJA karIne sarvAge zRMgAra sajelI ane manohara aMgavALI te yuvatI sAthe viSaya
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bhogavavAmAM eka cittavALo te bAra varasa rokAyo. potAnuM rajoharaNa, pAtrA, kaMbala vagere saMyamanAM sAdhano bAMdhIne ekAMtamAM rAkhelAM hatAM, dararoja te upakaraNone vaMdana karI vinaMti kare che ke, "mane sumati Apazo. bhAvitamativALo chatAM, tapathI zoSavela zarIravALo chatAM viSaya sevananA doSo jANavAM chatAM paNa karma-paravaza banelo evo te meru mAphaka aDola chatAM paNa niyamathI calita thayo. nikAcita bhoga-vipAka karma jyAM sudhI vedAi gayuM, tyApachI vairAgya mArge caDelo te A pramANe vicAravA lAgyo ke, "he jIva ! lajjAno tyAga karIne, munione varjavA lAyaka vezyAe tane bAra varasa nacAvyo temAM teM zuM upArjana karyuM ? je yuvatInA manohara zarIra-sparzane grahaNa kare che, te kAmadevarUpI bhillanA atimahAna tIkSNa duSTa bhAlAthI vIMdhAya che. he jIva !tuM taruNIjanamAM je anurAga kare che, teTalo anurAga jinadharmamAM jo kare, to te ja bhave tArA bhavano kSaya thAya." AkAzamAM jema vijaLIno camakAro kSaNavAra hoya che, tema vezyAno sabhAva vallabha viSe kSaNika hoya che, to he jIva! tenA manohara aMgamAM kema anurAga karavo ? te abalA hovA chatAM ardhakaTAkSa karavA pUrvaka dekhanArI caMcala nehavALI azucithI bharelI mahAkoThI sarakhI te puruSone paNa sattvathI bhraSTa kare che. tevA prakAranI strIone sparzavAnI icchA jemane thAya che, paMDita puruSonI jillA jemanI stuti kare che, teo cADiyA puruSo sarakhA mAtra puruSanA AkArane dhAraNa kare che. anAryakArya karavA taiyAra thaelA he jIva ! tane zuM kahevuM ? mahAmuzkelIthI jinazAsana meLavIne phogaTa tene hArI jAya che. viSayomAM tuM Asakti kare che. suMdara zIla-cAritrarUpa vanarAjane madonmatta hAthI mAphaka bhAMgI-toDI nAkhe che. dezanArUpa tIkSNa aMkuza prahArane jANato nathI. te nirbhAgI hRdaya ! tuM mArga bhUlI gayo che, jinamata pAmIne viSayanA sukhanI vAMchA kare che, jIvavAnI icchA karanAra tuM halAhala jheranuM pAna kare che, kharekhara teM viSapAna kareluM che, agara dhaturAnuM bhakSaNa kareluM che athavA mohathI ThagAyo che ke, he jIva ! jANavA chatAM paNa viSaya bhogavavAmAM sukhanI mAgaNI kare che. tArA uttama kuLane, tArA manohara rUpane, tArA guNone ane kaLAone dhikkAra thAo ke, je tuM viveka prApta karIne viSayabhoga bhogavavA taiyAra thayo. A pramANe bhAvanA bhAvato pratibodhita vezyAthI stuti karAto jyAre dazamo pratibodha pAmato nathI. tyAre pote ja yatidharma svIkAryo. pravrajyA pAlana karI guru samakSa Alocana, niMdana karI kaThora tapa-caraNanuM sevana karI kALe karI devapaNuM pAmyA. (246-248) zreNikaputra naMdISaNanI kathA pUrNa. AvuM prabala sAmarthya chatAM te saMyamathI kema patana pAmyo, te kahe che.
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 509 kalusIkao a kiTTIkao a khayarIkaA maliNio a / kammehiM esa jIvo, nAUNavi mujjJaI jeNaM / / 249 / / kammehiM vajja-sArovamehi jaunaMdaNovi paDibuddho / subahu pi visUraMto, na tarai appakkhamaM kAuM / / 250 / / vAsasahassaM pi jaI, kAUNaM saMjamaM suviulaM pi / aMte kiliTTha bhAvo, na visujjhai kaMDarIu vva / / 251 / / appeNa bi kAleNaM, kei jahAgahiya-sIla - sAmaNNA / sArttati niyaya-khkhuM, puMDariya-madArisiva nA ||rapura|| prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 133. nikAcita Adi karbhAvasthAo dhULa-rajathI jaLa DoLuM thAya, tema AtmA karmarajathI kaluSita thAya che. A karmanI baddhAvasthA jaNAve che. kiTTIkRtakarma ene kahevAya che ke, jema tAMbuM ane sonuM rasarUpa banI ekarUpa banI jAya, tema AtmA ane karma ekarUpa banI jAya. A karmanI nidhattAvasthA jaNAve che. karmaraja guMdAnA cIkAzavALA rasamAM ekarUpa bIjAM dravya coMTI jAya, tema AtmAmAM gADhapaNe coMTI jAya, te karmanI nikAcitAvasthA jANavI. jema sUkI2ja za2I2para vaLagI jAya, paraMtu khaMkheratA sahelAIthI kharI jAya, te pRSTAvasthA kahevAya. AvAM karma upazAMta-kSINamoha ane sayogI kevalIpaNAmAM baMdhAya che. jJAnAvaraNIyAdi karmothI A jIva kahelI avasthAo pAme che ane te dareka jIvane potAnA anubhava-vedanathI siddha che. A jIva pote sarva tattva jANavA chatAM paNa muMjhAya che. (249) vaLI, vajralepanI upamAvALAM, gADha nikAcita karmanA AvaraNavALA kRSNajI ane temanA sarakhA bIjAo pratibodha pAmelA hovA chatAM paNa, seMkaDo vakhata manathI baLApo ka2vA chatAM Atmahita sAdhavA samartha banI zakyA nahiM. (250) AvuM kliSTa karmanuM vilasita dRSTAntathI kahe che. eka hajAra varSa sudhI vipula saMyama pAlana karIne chevaTe kliSTa-azubha pariNAmavALo AtmA kaMDarIka mAphaka vizuddhi-ArAdhanA pAmI zakato nathI. vaLI koika alpakALa mahAvratarUpa zIla saMyama yathArtha pAlana karIne puMDarIka maharSi mAphaka potAnA AtmAnuM hitakArya sAdhI le che. (251-252)
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 134.paMseIka-kaMDarIkanI kathA puMDarIgiNI nAmanI nagarImAM pracaMDa bhujAdaMDathI zatrupakSane hAra ApanAra, jinendranA dharmanI apUrva zraddhAvALo puMDarIka nAmano rAjA hato. te mahAtmA vijaLI daMDa mAphaka rAjyalakSmIne caMcaLa jANIne tathA kaThora pavanathI olavAI jatI dIpazikhA sarakhA caMcaLatara jIvitane samajI, tema ja viSayasukha pariNAme kiMpAkanA phaLa mAphaka sadA duHkha ApanAra che - ema vizeSapaNe jANIne gurunI pAse pratibodha pAmyo. pote pravajyA grahaNa karavAnA manavALo thayo, eTale daDha snehavALA nAnA kaMDarika bhAine bolAvIne kahevA lAgyo ke, "he badhu! have A rAjyalakSmIno bhogavaTo tuM kara. A bhavavAsathI huM kaMTALyo chuM, eTale have huM pravrajyA aMgIkAra karIza. eTale kaMDarike kahyuM ke, "A rAjya durgatinuM mULa kAraNa che, tethI teno tyAga karIne te bhAgyazALI ! tame pravajyA levAnI icchA karo cho, to tevA rAjyanuM mane paNa prayojana nathI. huM guru mahArAjanA caraNakamaLamAM jai niHsaMga thai jinadIkSA svIkArIza." tyAre rAjAe kahyuM ke, "he badhu ! jo ke A manuSyapaNAnuM phaLa koI hoya, to mAtra sarva sAvaghayogano tyAga ja che, bIjuM koI phaLa nathI, paraMtu he vatsa ! te tyAga atiduSkara che, yauvana vikAronuM kAraNa che. mana aticaMcaLa che. AtmA anavasthita-pramAdI che. Indriyo bekAbu che. mahAvrato dhAraNa karavAM paDe che, upasargo, pariSado sahana karavA muzkela thAya che. gRhasthano saMga tyAga karavo paDe che, be bhujAthI mahAsamudra taravo sahelo che, paNa pravrajyA pAlana karavI atikaThina che." A pramANe rAjAe ghaNA prakAranA hetuthI nivAraNa karyo, chatAM paNa atyaMta utAvaLa karI teNe AcArya pAse dIkSA aMgIkAra karI. gurukulavAsamAM rahI nagara, gAma, khANa vagere sthaLomAM vihAra karato hato, paraMtu rAjakuLane ucita AhAra-vihAranA abhAve mAMdagI AvI paDI. ghaNA lAMbA samaye potAnI puMDarIgaNI nagarImAM AvI pahoMcyo eTale moTAbhAI puMDarIke vaidya bolAvI auSadhAdika vidhi-sevA karI. jyAre zarIra sarvathA svastha thaI gayuM, to paNa rAjakuLanA AhAranI rasagRddhithI bIjA sthAne vihAra karavA mATe utsAhita thato nathI eTale A pramANe utsAhita karyo ke - "he mahAyazavALA ! niHsaMga muni je hoya te alpa paNa dravya, kSetra, kALAdikamAM mamatvabhAva karatA nathI. tame to tapa karIne kAyA zoSI nAkhI che. tame to amArA kularUpI AkAzamAM saMpUrNa pUrNimAnA caMdra samAna AlhAdaka - cho, suMdara cAritranI prabhAthI samagra bhuvana ujjavalita karyuM che. he mahAbhAga ! Aja sudhI tame vAyarA mAphaka mamatvabhAva vagara vihAra karyo, ahiM paNa tame mArI anuvRttithI - rokAyA. A sthAnamAM mArA AgrahathI tame rahyA hatA. AvAM utsAha vadhAranAra vacanothI
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa11 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koI prakAre rAjAe kaMDarIkamunine samajAvyA, tyAre zithilavihArI hovA chatAM paNa tyAMthI vihAra karyo. bhUmi para zayana, asAra bhojana karavAnuM ityAdika kAraNothI tenuM mana saMyamathI bhagna thayuM, zIlarUpa mahAbhAra vahana karavA mATe bhagna pariNAmavALo thayo, eTale lajjA-maryAdAno tyAga karyo eTaluM ja nahi paraMtu viSayasaMga karavAnI abhilASAvALo, gurukulavAsamAMthI paNa bahAra nIkaLI gayo, rAjya-sukha bhogavavAnI icchAthI pharI paNa te nagarImAM Avyo. rAjAnA bagIcAmAM uttama jAtinA vRkSanI DALI upara dharmokaraNa laTakAvIne lIlI vanaspati ugelI hoya, tevI bhUmi upara nirlajja banI besI gayo. tevI sthitimAM beThelo che-ema sAMbhaLIne rAjA tene namana karavA mATe AvyA. lAMbA samaya sudhI saMyamamAM udyama kare-tema tene hitazikSA ApavA lAgyo. "he badhu ! tame ekalA ja kharekhara dhanya cho, puNyazALI cho, jIvitanuM phaLa meLavanArA cho, ke tamo jinopadiSTa niraticAra pravrajyAnuM pAlana karI rahelA cho. durgatinA kAraNarUpa A rAjyanA sajjaDa baMdhanothI huM evo baMdhAyelo chuM ke, dharmakArya karavAno samaya bilakula meLavI zakato nathI. A pramANe kahevA chatAM paNa rUkSanetrathI uMce joto nathI, ke kaMipaNa bolato nathI. tyAre vairAgya vahana karatA rAjAe pharI paNa tene kahyuM ke, "he mUDha ! meM tane pUrvakAlamAM saMyama letAM aTakAvyo hato, pravajyA aMgIkAra karavAmAM kayAM kayAM vino Ave che, te meM tane ghaNI rIte tyAre samajAvayAM hatAM, tyAre huM tane rAjya paNa Apato hato. have atyAre te rAjyanuM huM tane dAna ApuM, tethI tane zuM sukhanI prApti thavAnI che? tArI potAnI pratijJAno tyAga karIne tuM talanA ThotarA sarakhI laghutA meLavavAno che. ema kahIne rAjAe tene rAjya soMpI dIdhuM. rAjAe pote mastake loca karIne teno sarva sAdhuveSa grahaNa karyo. jhera sarakhA rAjyano tyAga karIne amRta-samAna saMyama puMDarIke svIkAryuM. jyAre pApamativALA kaMDarike viparIta karyuM. puMDarIka svayaM saMyama svIkArI guru samIpe gayo, tyAM vaLI dIkSA grahaNa karIne chaTha tapanA pAraNAmAM anucita-apathya AhArayoge atizaya peTanI phUlanI pIDA thai. mRtyu pAmIne sarvArthasiddhamAM devapaNe utpanna thayo. have kaMDarika paNa pravrajyAno tyAga karanAro pApI che." ema maMtrIo, sAmaMto, daMDanAyaka ane samagra lokoe teno tiraskAra karI halanA karI. eTale kopAyamAna thaI te ciMtavavA lAgyo ke, "A sarve maMtrI Adi mArA caraNanI sevA mATe AvatA nathI, to e sarve pApIone mAre nakkI mArI nAkhavA. vaLI ghaNA lAMbA samayathI AvI rasavatI jamyo nathI, to huM sarva prakAranA rasayukta AhAra lauM ema vicArIne rasoyAne hukama karyo ke, ghebara vagere suMdara miSTAnna vAnagIo tenI sAthe vAta-zAka pharasANanI vAnagIo taiyAra kara. nATakiyAonAM nATaka dekhIne teNe avaLA kramathI bhojana karyuM. pahelAM taddana lukhkhA vAla vagere, tyArapachI
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ghI-khAMDathI bharapUra ghebara vagere miSTAnnanuM bhojana karyuM. viSayanI atyaMta gRddhivALo atizaya rasa-pAna bhojanamAM Asakta thaelo raudradhyAna pAmelo nisUcikA-jhADAnA roganA doSathI tarata mRtyu pAmIne sAtamI naraka pRthvImAM utpanna thayo. e pramANe viSayo prApta na thavA chatAM viSathI AtmAo paramaduHkha pAme che. prApta thaelA mahAratnane choDIne kAcanA maNinI tRSNAthI te levA doDyo, paraMtu mohAdhIna-ajJAnanA yoge vacce uDo aMdhAro kUvo Avyo, temAM paDyo. viSayothI virakta thaelA jIvo uttama sattvathI kriyA karyA vagara paNa karmanI laghutA thavAnA kAraNe bhavanAM uttama sukho prApta kare che. (39, 251, 252). zaMkA karI ke, pariNAmanI kliSTatA pAmelA mRtyu pAme to tene mATe A jaNAvyuM, paraMtu tenI jeo zuddhi kare, tene mATe zI hakIkata samajavI ? kahe che ke, tenI zuddhi thAya. paraMtu zuddhi karavI ghaNI duSkara che. te kahe che - kAUNa saMkiliTuM, sAmaNNaM dullahaM visohipayaM / sujjhijjA egayaro, karijja jai ujjamaM pacchA ||253 / / ujjijja aMtari cciya, khaMDiya sabalAdau vva hujja khaNaM / osanno suhalehaDa, na tarijja va paccha ujjamiuM ||254 / / avi nAma cakkavaTTI, caijja savvaM pi cakkavaTTi-suhaM / na ya osannavihArI, duhio osannayaM cayaI / / 255 / / narayattho sasirAyA, bahu bhaNaI deha-lAlaNA-suhio | paDio mi bhae bhAua ! to me jAeha taM dehaM / / 256 / / ko teNa jIvara-hieNa, saMpayaM jAieNa hujja guNo ? | jai'si purA jAyaMto, to narae neva nivaDato / / 257 / / pahelAM saMkliSTa pariNAmayukta saMyama pALIne pAchaLathI vizuddhisthAna prApta karavuM durlabha che. to paNa koika baLiyo AtmA laghukarmI thai pAchaLathI udyama kare, to vizuddhipadane meLave, (253) duSkaratA jaNAve che-saMyama grahaNa karIne vacamAM ja teno tyAga kare, athavA pramAdathI eka be vagere mUlaguNanI virAdhanA kare, zabalatA eTale nAnA nAnA ghaNA * aticAro lagADe, Adi zabdathI sarvasaMyamano abhAva thAya, e pramANe e avasanna
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 513 gaNAya. vaiSayika sukhamAM laMpaTa thayo hoya, te pAchaLathI udyama karavA mATe azakta thAya. viSayasukhamAM laMpaTa banelo zAtA vagere gauravamAM zithila banelo pAchaLathI saMyamano Akaro udyama karavA samartha banI zakato nathI. (254) temaja haju cakravartI cakravartIpaNAnAM sarva sukhane tyAga karavA samartha thAya che. vivekavALo hovAthI, paraMtu duHkhI thaelo avasagnazithila-vihArI mahAmohathI gherAelo hovAthI potAnI saMyamanI zithilatA-DhIlAza choDavA samartha banI zakato nathI. (255) A pramANe saMkliSTa saMyamavALAne koi vakhata A bhavamAM zuddhino upAya maLI zake che, paraMtu bhavAMtaramAM to durgati maLelI hovAthI upAya maLI zakato nathI. te kahe che - narakamAM gaelo ane rahelo zazirAjA pUrvabhavamAM dehanI lAlana-pAlana dazA sAcavI sukha bhogavato hato, te zAtA gauravanA kAraNe narakamAM thanArA duHkhanA bhayamAM paDyo, tyAre potAnA pUrvabhavanA bhAine kahe che ke-te dehanA kAraNe huM narakamAM paDyo chuM, mATe te dehane pIDA kara.' (256) tyAre suraprabhabhAie tene kahyuM ke, "A tAro ajJAnatA bharelo pralApa che. jIvarahita evA te zarIrane atyAre kadarthanA karavAthI kayo guNa thavAno che ? jo pahelAM te zarIrane tapazcaryA, upasarga-pariSaharUpa yAtanA pIDA karI hota, to tuM narakamAM paDate ja nahi. (257) kathAnaka jANavAthI gAthAno artha sahelAIthI samajI zakAze, te kathA A pramANe - 135. zaziprabha-sUryaprabha bhAIonI kathA - kusumapura nagaramAM jitAri nAmanA rAjAne zaziprabha ane sUryaprabha nAmanA be putro hatA. jemAM eka vAMkA svabhAvano ane bIjo sIdhA svabhAvavALo hato. jema boraDInA kAMTA, tema moTo nIcagatigAmI ane nAno hato te prathamakura mAphaka UrdhvagAmI hato. cAra jJAnavALA jayaghoSa nAmanA AcArya pAse koika vakhata kautuka ane bhaktithI gayA hatA, tyAre AcArya bhagavaMte temane dharmanuM phaLa samajAvyuM, dharmanA prabhAvathI aneka pracaMDa manohara azvo, hAthIo, ane rathothI zobhAyamAna ekachatrarAjya prApta thAya che. tema ja capaLa tIkSNa dakSa kaTAkSa karanAra netravALI atipuSTa padharavALI suMdara mahilAnI prApti paNa dharmathI thAya che. atisuMgaMdhI puSpo, kesara, kapUra vagere bhoga-sAmagrI ane sarva icchita vastunI prApti nakkI dharmathI maLe che. temaja durbhAgya, dAridra, durgati lAkho duHkho jo koI jIvane maLatAM hoya, to te phala adharmanuM samajavuM. jo dharmavRkSanuM mUla hoya to samyakta, tenuM thaDa hoya to dezavarati ane sarvaviratirUpa cAritra che, mokSa e dharmavRkSanuM phaLa che, jyAre pApanI laghutA thAya, tyAre dharmanI prApti thAya che.' ityAdi kahelI dezanA pAtaLA karmavALA
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sUraprabhane pariNamI, jyAre magazeLiyA sarakhA zaziprabhane te aMdara pariNamInahi, paraMtu bahAra nIkaLI gaI. bIjA divase sUraprabha zaziprabhane kahyuM ke, he badhu ! AcAryane vaMdana karavA jaie ane sukRta-puNyopArjana karIe.' tyAre zazipratye tene kahyuM ke "e IndrajAlikathI tuM chetarAyo che, puNya ke pApa jevI koI cIja nathI. bIjuM kayo DAhyo puruSa prApta thaelA sukhane ekadama tyAga karIne atidUra rahelA adRzya, saMdehavALA sukhanI abhilASA kare ? rAjya, yauvana, suMdara dehavALI kAminIo, kAmadeva, manohara rUpa A sarva dharmanuM phaLa kaheluM che ane teM te ahiM meLavelA che. A ja ahIM moTuM tattva che. tyAre sUraprabhe kahyuM ke, jo puNyapApa utpanna thAya che ? lokamAM to bAhya prayatna sarakho hoya che, to tenuM samAna phaLa maLe che, jo te kAraNa vagaranuM hoya, to te sarvajIvone kema prApta thatuM nathI ? jene koi hetu hoto nathI, te pavanano mArga-AkAza tenI mAphaka sarva kAla hoya, athavA na hoya to nitya AkAzamAM kamaLa mAphaka na hovuM joie, apathya rasa sevana karavAthI jema pAchaLa vedanA sahevI paDe che, tema rAjya, Rddhi, yauvana, viSayo, strIo sukhanA hetuo nathI. kAraNa ke, tenA pariNAma jIvane pAchaLathI kaDavA anubhavavA paDe che. vaLI A sarva parAdhIna sukha che. AtmAnuM potAnuM svAbhAvika sukha jo hoya, to te prazamasukha zAzvatuM ane te potAne kAyamanuM svAdhIna hoya che, teno cheDo duHkhamAM Avato nathI, vaLI svAbhAvika sukhamAM lajjA, pazcAttApa utpanna thatA nathI. pudgala pariNAmamAM je sukha-duHkha thAya che, te potAnI kalpanA mAtra che. karmavaza prANIone koi paramArtha hoto nathI, je mATe kaheluM che ke, "tenA te ja padArtho hoya, paraMtu eka vakhata jene aniSTa gaNato hato, te ja padArthone pharI iSTa gaNe che. nizcayathI to tene koi iSTa ke aniSTa che ja nahi.' tathA jeone potAnI vallabhA sAthe rAtri kSaNa mAphaka ekadama AnaMdamAM pasAra thai, temane ja jyAre vallabhAno viraha thAya che, tyAre te ja ThaMDA kiraNavALo caMdra ulkAgni mAphaka saMtApa karanAra thAya che, amAre to vallabhA nathI ke teno viraha nathI, tethI saMyoga-viyoga vagaranA amAre to te caMdra cAMdInA darpaNatalanI AkRti mAphaka ThaMDo nathI ke uSNa nathI, jyAre amArA AtmAmAM kAmAMdhakAranA saMskAra yukta ajJAna vartatuM hatuM, tyAre A samagra jagat strImaya dekhAtuM hatuM, atyAre to amone suMdara vivekavALI ekasarakhI dRSTi thaelI hovAthI traNe bhuvanane paNa brahma-jJAna svarUpa mAnavAvALI thaI che. A pramANe kahevA chatAM te mohAMdhakAravALo jyAre pratibodha pAmato nathI, tyAre atizaya vairAgya pAmelA te mahAtmAe pravajyA grahaNa karI. saMyamanI suMdara ArAdhanA karIne te brahmadevalokakalpamAM utpanna thayo. bIjo bhogamAM Asakta banI mRtyu pAmI trIjI narake gayo. tyAre sUraprabhadeva tenI anukaMpAthI pratibodha karavA mATe trIjI naraka pRthvImAM pahoMcIne tene ema kahevA lAgyo ke, badhu! tyAre manohara
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 515 dharma karIne huM devatA thayo. huM te sUraprabha chuM ane haMmezAM tyAM sukhamAM rahelo chuM. huM tane vAraMvAra dharma karavAnuM kaheto hato, paraMtu teM mAruM vacana pAlana na karyuM-dharmAcaraNa na karyuM. te vakhate karelA pApanAM A kaTuka phaLa tuM bhogavI rahelo che. zaziprabha te sarva vRttAnta yAda karIne kSayopazama thavA yoge narakanA duHkhathI duHkhI thaelo ane devanuM rUpa sAkSAt joto pratibodha pAmyo, tyAre kahevA lAgyo ke, he bhAI ! alpasukhamAM laMpaTa banela nirbhAgya zekhara evA mane AvuM AkaruM dukha AvI paDyuM, narakamAM rahelo zaziprabharAjA vAraMvAra ghaNuM kahe che ke, zarIranI lAlana-pAlanA sArI sukha bhogavI huM narakamAM paDyo, mATe te badhu ! tuM mArA dehane tIvra vedanA pamADa. (256) tyAre sUraprabha kahe che ke - ko teNa jIva rahieNa, saMpayaM jAieNa hujja guNo ? | na si purA nAyato, to nara neva nivavaMto TIra67IT jo A dehane tapa ane dharmAnuSThAna vagere sevana karI pIDA ApI hota, to narakamAM paDavAnuM thatuM nahi. jo zarIrane pIDA ApavA mAtrathI mokSa thato hota, to sAtamI narakamAM rahelA nArakInA jIvone lagAtAra-satata mahAvedanAthI deho baLI-jhaLI rahelA hoya che, temane tarata mokSa thavo joie. ane ATha mahAprAtihAryanI pUjAnA paribhogathI-zarIrasukha bhogavavAthI tIrthakarone paNa saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDe. A kAraNe tIrthakaroe tapanI du:kharUpatA jaNAvelI nathI. je mATe kaheluM che ke "tevA prakArano tapa karavo ke jethI karIne mana kaMi paNa azubha ciMtavana na kare, indriyonI hAni na thAya, temaja dharmAnuSThAnanA zubhayogo ghaTe nahiM. tathA A kAyAne atizaya paritApa na Apavo, temaja madhura ghaNA prakAranA rasovaDe bahu lAlana-pAlana na karavuM, mana ane indriyo unmArge na jAya, tema sAcavavI, arthAt AtmAne vaza rahe tema jALavavA. tIrthakara bhagavaMtoe paNa tevI ja rIte AcareluM che. A kAraNe jinezvaroe A viSayamAM gadheDAnuM dRSTAMta ApeluM che. tene adhika khAvAnuM Ape to ulALI mUke, ochuM Ape to bhAravahana karI zake nahiM. paralokamAM prayANa karanArAoe paNa AgaLa kahI gayA tema indriyo kAbumAM rahe ane tenI hAni na thAya, tema vaza rAkhavI. vaLI samyakta, jJAna, cAritra kSAyopathamika bhAvamAM kahelA che. zAtA, azAtA-vedanA audayikabhAvamAM kahelA che, to te tapa kema kahevAya ? mATe jemAM prazamAdi rahelA hoya, tevo saMvara karmakSaya hetumAM pradhAna che. tenA nimitte amAre loca, brahmacarya, chaTha, arhamAdika sarva bAhyatapa karavAno kahelo che, paraMtu tapane zarIranI pIDA karanAra gaNelo nathI. zAstrAdhIna pariNAmavALA mahAiTavImAM mahAratana chUpAvavAmAM udyata
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda thaela gAMDAnA veSa dhAraNa karanAra puruSanI jema kAyakleza vagere bAhyatapa-cAritra bhavyAtmAone duHkhakAraka hotAM ja nathI. tethI karIne odananA arthIpuruSe indana vagerenI jarUra mAphaka cAritra-pariNAma sAdhavA mATe sarvatra bAhyatama karavAno kahelo che, paNa zarIranA vairI thaI zarIra pAtaLuM karavA mATe nahi, paraMtu mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, yogovaDe jIva niraMtara karma bAMdhe che; mATe mokSanA arthIoe te sarvane rokavA-aTakAvavA joie." A pramANe tene pratibodha karIne te deva devalokamAM pahoMcI gayo. A pramANe manuSyoe dharmamAM apramatta rahevuM. (257) A kathAnakathI granthakAra potAnA putra raNasiMhane sAkSAt upadeza ApatA 5 cha jAvA''u sAvasesaM, jAva ya thavovi atthi vavasAo | tAva karijjappahiyaM, mA sasirAyA va soihisi / / 258 / / dhittUNavi sAmaNNaM, saMjama-jogesu hoi jo siDhilo | paDai jaI vayaNijje, soai a gao kudevattaM / / 259 / / succA te jialoe, jiNavayaNaM je narA na yANaMti / succANa vi te succA, je nAUNaM navi kareMti / / 260 / / dAveUNa dhaNanihiM, tesiM uppADiyANi acchINi | nAUNavi jiNavayaNaM, je iha vihalaMti dhammadhaNaM / / 261 / / ThANaM uccuccayaraM, majjhaM hINaM ca hINataragaM vA / jeNa jahiM gaMtavvaM, ciTThAvi se tArisI hoI / / 262 / / jassa gurummi paribhavo, sAhUsu aNAyaro khamA tucchA / dhamme ya aNahilAso, ahilAso duggaie u ||263 / / sArIra-mANasANaM dukkha-sahassANa vasaNaparibhIyA | nANaMkuseNa muNiNo, rAga-gaiMdaM niraMbhaMti / / 264 / / suggai-magga-paIvaM, nANaM ditassa hujja kimadeyaM ? | jaha taM puliMdaeNaM, dinnaM sivagassa niyagacchi / / 265 / /
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 517 139. zoka karavA lAyaka manuSyonI gati jyAM sudhI haju kaMika jIvatara bAkI raheluM che, thoDo paNa cittotsAha varte che, tyAM sudhImAM Atmahita lAyaka anuSThAna karI le, nahiMtara pAchaLathI zazIrAjA mAphaka pazcAttApa karavAno avasara Avaze (258) tathA dharma na karanAra mAtra zoka karato nathI, paraMtu saMyamano svIkAra karyA pachI saMyamayogomAM pramAda karanAra thAya, te A lokamAM niMdApAtra thAya che ane jyAre kilbiSikAdi-deva thAya che, tyAre tyAM zoka-pazcAttApa kare che ke, nirbhAgI evA meM AvuM zithilasaMyama pALyuM, jenA yoge halakI devagati meLavI. (259) A jIvalokamAM te manuSyo zoka karavA lAyaka gaNAya che ke, jeo jinavacanane jANatA ja nathI, kAraNa ke teo viveka vagaranA che. paraMtu te karatAM jeo bhagavaMtanAM vacana jANavA chatAM paNa AcaraNa karatA nathI, teo vadhAre zoka karavA lAyaka che. (20) teo dayApAtra sAthI che, te kahe che. - ratnAdipUrNa dhanabhaMDAra batAvIne te bicArAnAM netro ukheDI nAkhyAM. jinavacana jANIne A lokamAM tenuM AcaraNa karatA nathI. sadgatinuM kAraNa hoya to dharma, tethI tenuM dharmadhana niSphala thAya che. (261) te teono doSa nathI, paraMtu karmano doSa che te A pramANe - ucca, uccatara, madhya, hIna, hInatara devagati, mokSagati, manuSyagati, tiryaMcagati ane narakagati ema kramapUrvaka uMcI nIcI gati jaNAvI. je jIvane je dezamAM ke kALamAM je sthAnamAM javAnuM hoya, tene tenI anusaratI ceSTA hoya che. (262) durgatinA kAraNabhUta tenI ceSTA kahe che. je jaDabuddhi dharmAcArya-guruno parAbhava-apamAna kare, je sAdhuono anAdara kare, alpa paNa kSamA rAkhI zakato nathI, zrutacAritrarUpa dharmanI abhilASA thatI nathI, tene durgatinI ja ceSTA thatI hovAthI te durgati ja icche che: (263) ulaTAvIne kahe che. - zArIrika ane mAnasika hajAro duHkhothI-vividha prakAranI pIDAothI bhaya pAmelA munio jJAna-aMkuzathI uzruMkhala rAga-gajendrane dabAvIne vaza kare che. rAga bhavanuM kAraNa che ane pariNAme duHkhadAyaka che, mATe tenAthI bhaya pAmI tenA kAraNa ne ja baMdha kare che, ema samajavuM. (264) rAgAdikano nigraha samyajJAnathI thAya che, mATe tene ApanAranI pUjyatA jaNAve che. - mokSamArga prakAzita kare evuM jJAna ApanArane ApaNuM jIvita ApIe, to paNa ochuM che, arthAt teo mahAupakArI che. jema bhille zivane potAnI AMkha kADhI ApI. (265) tenI kathA A pramANe -
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 518 137. bhillanI bhakti upara kathA - eka aTavImAM parvatanI guphAmAM vyaMtara devAdhiSThita zivanI pratimA hatI. haMmezAM teno pUjArI snAna, vilepananI pUjA karIne potAnA gAmamAM pAcho Avato hato. koIka divase prAtaHsamaye pUjArI pUjA ka2vA Avyo, tyAre pote AgalA divase karelI pUjAnAM puSpAdika pRthvIpara pADI nAkhelAM dekhIne vicAravA lAgyo ke, 'A mArI karelI pUjA bhUmipara koNe pADI nAkhI ?' be traNa divasa sudhI te ja pramANe dekhato ane tenuM kAraNa jANavA mATe kyAMika saMtAine AjubAju ubho rahyo. eTalAmAM jamaNA hAthamAM dhanuSa-bANa rAkhI, DAbA hAthamAM AkaDAnAM puSpovALo, mukhamAM pANIno kogaLo sthApIne, dhULavALA paga dhoyA vagara eka moTo bhilla tyAM AvI pahoMcyo. teNe zivanI pUjArIe karelI pUjA pagathI dUra karI ane mukhanA kogaLAthI pratimAne snAna karAvI pUjA karI. puSpo caDAvyAM ane harSathI tenI sAthe vAta karavA lAgyo. bIjA divase pUjArIe te pratimAne Thapako Apyo ke, 'huM haMmezAM mahAzuddhi pUrvaka prayatnathI tamArI pUjA karuM chuM, chatAM mArA para tame prasanna thatA nathI. jyAre pelo taddana azucithI tamArI pUjA kare che, te adhama bhillanI sAthe tame vAtacIta karo cho, nakkI jevo bhilla che, tevo tuM paNa kRtapUtana-halako deva che.' tyAre vyaMtare tene kahyuM ke, vastusvarUpa na jANanAra he pUjArI ! savAre tArAmAM ane bhillomAM vizeSatA-adhikatA che te ApoApa jaNAze. bIjA divase adhiSThAyaka deve potAnI mAyAthI zivanuM eka locana ukheDI nAkheluM, te pUjArIe joyuM ane zoka karato tyAM te ja pramANe besI rahyo. A samaye bhilla tyAM Avyo. zivanuM netra ukhaDI gaeluM dekhI bANathI potAnuM netra ukheDIne tyAM sthApana karyuM. tyArapachI teNe pUjArIne bolAvIne kahyuM ke, A pramANe huM tenA aMtaraMga bahumAnathI tenA pratye saMtoSa-AnaMda vahana karu chuM. mAtra bAhyapUjAthI saMtoSa pAmato nathI.' A to AMzika dRSTAMta jaNAvyuM. have zreNikanuM dRSTAMta ApIne sAdhuoe zruta ApanAra viSe vinaya ka2vo joie, te jaNAve che - siMhANo nisaNaM, sovAgaM seNio naravariMdo / vijjaMmaggai payao, ia sAhujaNassa sua-viNao || 266 || zreNika rAjAe cAMDAlane siMhAsana upara besADIne vinayapUrvaka vidyAnI AdarathI prArthanA karI-mAgI. e pramANe sAdhuoe zruta levA mATe zrutadAyakano vinaya karavo joie. (266) te zreNikanuM kathAnaka A pramANe -
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 138. vinaya upara zreNika rAjAnI kathA - 519 rAjagRha nagaramAM zreNika nAmano rAjA hato, jenI samyaktvanI sthiratA-dRDhatAthI harSita thaelA Indra mahArAjAe prazaMsA karI hatI. tene samagra aMtaHpuramAM pradhAna evI cellaNA nAmanI rANI hatI. tema ja cAra prakAranI buddhivALo abhayakumAra nAmano potAno putra maMtrI hato. koIka eka prasaMge cellaNAdevIe rAjAne prArthanA karI ke, 'he prANanAtha ! mArA yogya evo eka thaMbhiyo mahela karAvI Apo.' strInI haTha du:khe karIne pUrI karanAra zreNikarAjAe dAkSiNyathI tenuM vacana svIkArI abhayakumArane AjJA karI. eTale staMbha mATe suthAra sAthe eka moTI aTavImAM gayo. tyAM atizaya ghATIluM moTI zAkhAovALuM vizALa vRkSa hatuM. 'devatAthI adhiSThita vRkSa hovuM joie' ema vicArIne vivadhaprakAranA dhUpa ane puSpothI te vRkSanI adhivAsanA pUrvaka upavAsa karIne abhaye tenI ArAdhanA karI. tenI buddhithI raMjita thaelA vRkSanA adhiSThAyaka deve rAtre suI gaelA abhayane kahyuM ke, 'he mahAnubhAva ! A vRkSane kApIza nahiM. tuM tArA ghare jA. huM sarvaRtunAM phaLothI yukta khIlelA mahAbagIcA sahita eka thaMbhiyo mahela karI ApIza. A pramANe deve rokela abhaya suthAra sahita ghare pAcho Avyo. devatAe paNa bagIcA sahita prAsAda nirmANa karI Apyo. te mahelamAM vicitra prakAranI krIDA karatA ane ratisAgaramAM DUbelA evA rAjAnA divaso pasAra thatA hatA. have te nagaranivAsI caMDALanI patnIne koika samaye garbhanA prabhAvathI Amraphala khAvAno dohalo pUrNa na thavAthI da22oja tenA zarIranAM aMgo durlabha thavA lAgyAM. te dekhIne caMDAle pUchyuM ke, 'he priye ! zAthI tAruM aMga durbala thAya che ?' tyAre jaNAvyuM ke, 'mane pAkela Amraphala khAvAnI IcchA thaI che.' tyAre caMDAle jaNAvyuM ke, 'A Amraphala mATe kALa nathI, to paNa he priye ! tane game tyAMthI lAvI ApIza, mATe nirAMta rAkhaje.' caMDAle sAMbhaLyuM hatuM ke, 'zreNika rAjAnA bagIcAmAM sarvaRtunAM phaLo kAyama thAya che.' bahAra rahelA caMDALe bagIcAmAM pAkelA AmraphaLanI DALI dekhI. rAtri thaI, eTale avanAminI vidyAthI DALI namAvIne AmraphaLa toDIne pharI pAchI uMcI ka2vAnI vidyAthI DALIne visarjana karIne harSita thaela teNe priyAne AmraphaLa ApyuM. pUrNa thaela dohalAvALI te garbhane vahana ka2vA lAgI. have avAra-navAra vRkSa tarapha najara karatAM AgalA divase dekhela phaLalaMbane Aje tethI rahita AmravRkSane joyuM. rAjAe rakhevALa puruSane pUchyuM, 'are ! A AmraphaLanI laMbane koNe toDI lIdhI ? tyAre teNe javAba Apyo ke, 'he deva ! ahiM koi bIjo puruSa Avyo nathI. ke bahAra nIkaLatAM ame dekhyo nathI. tema ja he deva ! tenAM
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa20 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pagalAM pRthvItala upara dekhAtAM nathI. A paNa eka AzcaryanI vAta banI che, to have A kArya koi divyapuruSanuM hovuM joie ane tene koI asAdhya nathI-ema vicArIne rAjAe A vAta abhayane jaNAvI. e pramANe corI karanAra corane he putra ! jaladI pakaDI lAva ke jeNe phaLaharaNa karyA hoya. nahitara vaLI AvatIkAle strIonuM paNa haraNa karI jaze. bhUmitala para mastaka sthApana karIne "mahAkRpA karI" ema kahIne abhayakumAra tribheTA cauTAmAM coranI tapAsa karavA lAgyo, keTalAka divaso pasAra thayA chatAM corano patto na lAgyo. tyAre tenuM citta ciMtAthI vadhAre vyAkuLa banyuM. koIka divase naTe nagarImAM nATa AraMbhya, eTale tyAM ghaNA nagaraloko ekaThA thayA hatA. abhaya paNa tyAM gayo ane lokonA bhAva jANavA mATe lokone kahyuM ke, "he loko ! jyAM sudhI haju naTa nATaka zaru na kare, tyAM sudhI huM eka AkhyAnaka kahuM, te tame sAMbhaLo.' lokoe kahyuM ke, "he nAtha ! kaho." to kahevAnuM A pramANe zaru karyuM - vasaMtapura nagaramAM jIrNazeThane eka kanyA hatI. dAridrayanA duHkha kAraNe tene paraNAvI na hatI. te kanyA moTIvayanI thai, te vara meLavavAnI abhilASAvALI kAmadevanI pUjA karavA mATe bagIcAmAM puSpo toDavA mATe gaI. puSpo corIne ekaThAM karatI hatI, tyAre mALInA dekhavAmAM AvI. eTale mALIe vikAra sahita bhoganI mAgaNI karI. tyAre kanyAe kahyuM ke, "tane mArA sarakhI bena ke putrIo nathI ke huM kumArI hovA chatAM mArI pAse AvI mAgaNI kare che ?' tyAre mALIe tene kahyuM ke, "tAruM lagna thAya, tyAre bhartArane bhogavyA pahelAM jo prathama mArI pAse Ave, to ja tane choDuM, nahitara nahiM. A pramANe kabUla karyuM, eTale ghare gaI, tuSTa thaelA kAmadeve tene maMtrIputra evo zreSTha pati Apyo. sArA mAMgalika divase zubha hastameLApa, yogya lagnAvasare vivAha thayo. A samaye sUryabiMba astAcaLe pahoMcyuM. kAjaLa ane bhramaranI kAMti samAna gADha aMdhakAra-samUha sarva dizAmAM prasarI gayo. kumudanAM vano karamAI gayAM. caMdramaMDala prakAzita thayuM. eTale te paraNelI kanyA vividha prakAranA maNi-suvarNanA AbhUSaNathI alaMkRta thai sarvAge suMdara vastra paridhApana karI zobhita aMgavALI maMtrIputranA vAsabhavanamAM pahoMcI ane patine vinaMti karI ke, "meM AgaLa mALIne kabUlAta ApI che, to tyAM tamArI AjJAthI jAu.' "A satya pratijJAvALI che' ema mAnIne javAnI rajA ApI. AbhUSaNa paherIne te nagara bahAra jatI hatI, tyAre tene coroe dekhI. Aje moTo nidhi maLI gayo-ema bolatA coroe tene pakaDI. tyAre potAno sadbhAva jaNAvyo. tyAre coroe kahyuM ke, "he suMdara ! tuM bhale jaldI tyAM jA, paNa pAchI vaLIza, tyAre tane lUMTI laIzuM. bhale huM pAchI AvuM chuM. ema kahIne ardhamArge pahoMcI, tyAre capaLakIkI ane visphArita netrayugalavALo, jenA
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 521 lAMbA dAMta camakatA hatA, jeNe mukhanuM polANa ghaNuM ja pahoLuM karela hatuM, lAMbA samayathI bhUkhyo chuM evA samaye tuM prApta thai cho, 'Ava Ava' ema bolato, bhayaMkara za2I2AkRtivALo dekhatAM ja bhaya lAge tevo rAkSasa maLyo. teNe paNa hAthathI pakaDI. eTale teNe potAno sarva sadbhAva jaNAvyo. eTale choDI. bagIcAmAM jaine sukhethI UMghatA mALIne jagADyo. he satpuruSa ! huM te ja ke AgaLa tane kabUlAta ApI hatI. AvI rAtrimAM AbhUSaNa-sahita tuM kevI rIte AvI zakI ?' ema pUchyuM, eTale je pramANe AvatAM banyuM hatuM, te sarva vRttAnta jaNAvyo. kharekhara satyapratijJAvALI mahAsatI che.' ema mAnIne tenA page paDIne mALIe tene jaldI choDI dIdhI. eTale rAkSasa pAse pahoMcI. mALIno vRttAnta tene paNa kahyo 'aho ! mahAprabhAvazALI A che.' ema kahIne rAkSase paNa page paDIne tene mukta karI. tyArapachI cora pAse gaI. tene paNa pUrvanA sarva vRttAnto kahyA, teoe paNa atizaya prabhAvavALI jANI tenA pratye guNapakSapAta pAmelA coroe alaMkAra sahita namaskAra karIne tenA ghare vidAya ApI. have sarvAlaMkAra-sahita, akSata aMgavALI abhagnazIlavALI pati pAse AvIne sarva vRttAnta banyo hato te jaNAvyo. atituSTamanavALA te patinI sAthe AkhI rAtri sukhethI suI rahI, prabhAta-samaya thayo, eTale maMtriputra ciMtavavA lAgyo. 'potAnA abhiprAyAnusAra vartanAra, suMdara rUpayukta, sukha-duHkhamAM samAna bhAgIdAra evA mitro ane mahilAonAM mukho prAtaHkALamAM jAgIne jonAra dhanya che.' jo suMdara puNya je jene upArjana karyuM hoya, to samAna premarasa, samAna rUpa-yauvana, samAna snehasadbhAva, sukhaduHkhamAM sahabhAva rAkhanAra manuSyanI prApti thAya che. ema vicAratAM teNe tene samagra gharanI svAminI banAvI. premAdhIna thaelA hRdayavALA sAthe niSkapaTa svabhAva rAkhavAthI zuM nathI karAvI zakAtuM ? 'A pramANe pati, cora, rAkSasa ane mALInI aMdarathI koNe tyAga karIne duSkara kArya karyuM ?' te mane kaho, tyAre IrSyAluloka kahevA lAgyA ke, patie atiduSkara karyuM, kAraNa ke rAtri-samaye patie bIjA puruSa pAse mokalI. je kSudhAlu hatA temaNe rAkSase atiduSkara karyuM ema jaNAvyuM. kAraNa ke, lAMbA samayano bhUkhyo hovA chatAM paNa bhakSaNIya maLyuM, to paNa bhakSaNa na karyuM have je pAradArika hatA temaNe eka mALI ja duSkarakAraka che. kAraNa ke, rAtre prApta thavA chatAM paNa tyAga karI. jyAre cAMDAle kahyuM ke, 'coree duSkarakArya karyuM gaNAya. kAraNa ke, te vakhate suvarNa-AbhUSaNa sahita hovA chatAM ekAMtamAM teno tyAga karyo. e pramANe kahevAthI corano nizcaya karyo ane cAMDAlane abhaye koTavAla dvArA pakaDAvI pUchyuM ke, teM rAjabagIcAmAM corI kema karI ?' teNe kahyuM ke, 'he nAtha ! mArI zreSTavidyAnA balathI. tyArapachI potAnI patnInA dohalAno vRttAMnta kahyo. abhaye
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ para2 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda A sarva hakIkata zreNikane kahI. tyAre rAjAe kahyuM ke, jo koI rIte te potAnI vidyAo mane Ape to ja chUTI zake, nahiMtara tenuM jIvana haraNa karo. caMDALe vidyA ApavAnuM kabUla karyuM. have rAjA siMhAsana parabesIne vidyAo zIkhavA lAgyo. vAraMvAra gokhavAno prayatna karavA chatAM paNa rAjAne vidyA sthira thatI nathI. eTale rAjA roSAyamAna thaine tene Thapako Ape che ke, "tuM barAbara mane vidyA Apato nathI. tyAre abhaye rAjAne kahyuM ke, "he deva ! AmAM teno jarAya paNa doSa nathI. "vinayathI grahaNa karelI vidyAo sthira ane phaladAyaka thAya che. je mATe kaheluM che ke, "vinayavaMta puruSe grahaNa karelI vidyA phaLa ApanArI thAya che. jema uttamakulamAM janmelI bAlikA uttamapati prApta karanArI thAya che. to A cAMDAlane siMhAsana upara besADIne ane tame pRthvI para besIne vinayapUrvaka vidyA grahaNa karo, to atyAre ja tamane vidyA AvaDI jaze. tema karyuM eTale vidyAo tarata rAjAmAM saMkrAnta thaI. eTale snehIjananI jema teno atyaMta satkAra karIne mukta karyo. A pramANe jo A lokanI tuccha kArya mATenI vidyA paNa Adara sahita ane hInano paNa vinaya karavAthI meLavI zakAya che, to pachI samagra manovAMchita padArtha ApavA samartha jinabhASita vidyAzruta ApanAra gurumahArAjano vinaya karavAmAM paMDitajana kema vimukha thAya ? bIjI vAta e ke, pattharanA banAvelA devo paNa vinayathI sAMnidhya karanArA thAya che, to pachI apUrva vastunI siddhi mATe dhIrapuruSono vinaya karavAmAM keTalo lAbha thAya ? mATe kalyANa-paraMparA prApta karAvavAmAM atizaya uttama evA vinayamAM paMDita puruSe palakArA jeTalo kALa paNa pramAda na karavo. (71) Ama hovA chatAM je durbuddhi manuSya gurune paNa oLave che, tenA doSa kahevAnI abhilASAvALA kahe che - 139. gurUne na oLavavAviSe daSTAMta vijjAe kAsava-saMtiAe dagasUaro siriM patto / paDio musaM vaMyato, sua-niNhavaNA iya apatthA / / 267 / / dararoja snAna karavAnA svabhAvavALo hovAthI pANIno Dukkara arthAt tridaMDI hajAma pAsethI meLavelI vidyAnA prabhAvathI pUjAlakSmI meLavanAra thayo, paraMtu vidyA ApanAra gurune oLavavA mATe jUThuM bolavAthI AkAzamAM raheto tridaMDa bhUmipara paDyo. oLavavuM ahitakArI che. (297) tenuM AkhyAnaka A pramANe jANavuM. - tAmralipti nagarImAM maMDika nAmano kAzyapa-hajAma hato. te vidyA sAmarthyathI AkAzamAM
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 523 rahelA astrA-sAdhanathI lokonAM hajAmatanAM kAryo karato hato, tyAre yogAtmA nAmanA parivrAjake tene dekhyo. tyAre chAnI rIte dAna-mAnathI tenI sevA karIne tenI vidyA mAgI. hajAme paNa tene vidyA ApI. tyArapachI te uttarApathanagarImAM jaine te vidyAno prayoga karavA lAgyo. loko tenI pUjA-bhakti karavA lAgyA. koika samaye padmaratha rAjAe nimaMtraNa ApI bolAvyo. tenI pUjA karIne pUchyuM ke, he bhagavaMta ! A tapanuM ke vidyAnuM bala che ? vaLI rAjAe pUchyuM ke, 'A vidyA tame konI pAsethI meLavI ? ke jethI tridaMDa ane kuMDI AkAzamAM staMbhI jAya che.' tyAre teNe kahyuM ke, himavAnaparvatamAM rahenAra maharSie mane A vidyA ApI che, eTale tarata kopAyamAna thaelA maMtra-devatAe tridaMDa ane bIjI cIjo khaDahaDa karatI bhUmi para pachADI. lajjAthI nIcA mukhavALAbanelA te parivrAjakano lokoe tiraskAra karyo, te pramANe bIjAoe paNa zrutadAyaka evA vRddhAdikane na chUpAvavA. samyajJAna ApanAra mahAupakArI kema gaNAya, te kahe che sayalammavi jiyaloe, teNa ihaM ghosio amAghAo / pi no vuAM, sattuM voheD biLavayaLe / / 26 / / sammattadAyagANaM, duppaDiyAraM bhavesu bahuesu / savvamuLa-meniyAdivi, vayA-sahassoDIrdi Ara66|| sammattami 3 tadde, DyArUM naya-tiriya-vAgaDuM | divvANi mANusANi ya mokkha - suhAI sahINAI / / 270 / / kusamaya-suINa mahaNaM, sammattaM jassa suTThiyaM hiyae / tassa jagujjoyakaraM nANaM caraNaM ca bhava-mahaNaM / / 271 / / 140. samyaktva mithyAtvanuM svarUpa janmAdika duHkhArta evA eka jIvane jinavacana je samajAve che, eTale ke pratibodha pamADI sarvavirati pamADI mokSa pamADe che, te kAyama mATe sarva jIvono rakSaNa karanAra thAya che. A kAraNe A jIvalokamAM te mahAnubhAve potAnA vacanathI amArI paDahanI udghoSaNA karAvI che. (268) viziSTaprakAranI dezanA dvArA samaya pamADanArano badalo vALI Apavo azakya che. ghaNA bhavomAM ApaNe sarva guNo ekaThA karIe, tene bamaNA-tamaNA
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ para4 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda yAvatuM anaMtaguNA karIe, hajAra kroDo upakAra karIne paNa teno badalo vALI zakAto nathI - ema abhiprAya samajavo. (239) zAthI? to ke te ghaNA moTA guNavALuM hovAthI, te A pramANe - tattvabhUta padArthonI yathArtha zraddhArUpa samyakta prAptakaranAra AtmAe naraka ane tiryaMcagatinAM dvAra baMdha karI dIdhAM. upalakSaNathI tenAM kAraNono nAza karyo, taduparAMta devatAi ane manuSya saMbaMdhI ane paraMparAe mokSa-sukha svAdhIna karyA. (270) samyaktavALo AtmA je pramANe mokSasukha svAdhIna kare che, te kahe che - kuzAstronuM zravaNa teo karatA nathI ke, jemanAM hRdayamAM daDhasamyattva raheluM hoya, vaLI jagatanA sarva padArthane jaNAvanAra evA prakAranuM nirmala saMpUrNajJAna hoya che. temaja bhavano nAza karanAra sarvasaMvararUpa cAritra hoya che, je siddhapaNuM meLavI Ape che. te ja vAta varNave che. - tiryaMca ane narakagatinI majabUta argalA ane deva, mAnava tathA nirvANa-sukhanA dvAra kholavAnI apUrva kuMcikA hoya to samyakta che. (271) samyaktavAsita AtmA nakkI vaimAnika devapaNuM pAme che. jo samyakta vasyuM na hoya, agara pahelAM AyuSya bAMdhyuM na hoya. aMtarmuhUrta kALa pramANa paNa je samyaktanI upAsanA kare che, te kadAca tarata ja teno tyAga kare, to paNa te lAMbA kALasudhI bhavamArgamAM rakhaDapaTTI karato nathI, to pachI lAMbA kALa sudhI samyatvane TakAvanAra evA mATe to zI vAta karavI ? tenuM svarUpa A pramANe che. rAgAdi doSa rahita deva viSe, 18 hajAra zIlAMgayukta guru viSe, ahiMsAdika lakSaNavALA dharma viSe yathArtha zraddhA hoya, te samyakta kahevAya. tenAthI viparIta je mithyAtva tenuM svarUpa jaNAve che. te deva rAgavALA hoya, sAdhu saMgavALA hoya ane dharmamAM prANInI hiMsA hoya, to tene mithyAdRSTi kahevAya che. madirA pIdhelanI buddhi haNAI jAya che, tema mithyAdRSTinI buddhi viparIta hoya che. mithyAtva samAna koI zatru nathI, mithyAtva samAna koi jhera nathI, mithyAtva samAna koi roga nathI, ane mithyAtva sarakho koi aMdhakAra nathI. zatru, jhera, roga ke aMdhakAra eka bakhata ke eka sthAnake duHkha Ape che, paraMtu duHkhe karIne aMta lAvI * zakAya tevA mithyAtvathI to jIvane aneka janmo sudhI duHkha bhogavavuM paDe che. mithyAtvathI raMgAelA cittavALA jIvo tattvAtattvanuM yathArtha svarUpa jANI sakatA nathI, jema janmathI aMdha hoya, teo koIpaNa vastunI manoharatA ke amanoharatA spaSTa jANI zakatA nathI, tema mithyAtvadoSathI jIvo takhtAtattvanuM hoya tevuM ja svarUpa jANI zakatA nathI. vizeSathI deva ane adevanuM svarUpa A pramANe jANavuM. jemane rAga-aMgArAno bIlakula saMga hoto nathI, kAmadevarUpI madirApAna hotuM nathI, zatru upara dveSa karavAno
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda para5 hoto nathI, mohano aMkura phUTato nathI, mAyA-prapaMca ADaMbaranI saMpatti paNa jemane hotI nathI, jeo zAMtarasamAM jhIlatA hoya che, manohara rUpavALA hoya che. traNe lokane jANavA mATe samartha evA kevalajJAnavALA, kopAdi kaSAyothI mukta, saMsArapAzathI rahita AvA prakAranA guNavALA je hoya, te deva kahevAya ane bhavyAtmAne bhAgyayoge ja teno yoga thAya che. AbhUSaNothI alaMkRta aMgavALA, haMmezA suMdarIonA sahavAsa rAkhanArA zatruone trAsa pamADanAra hathiyAravALA, moTAM nRtya-nATaka ane lIlAnA karanArA, ajJAna jaNAvanAra akSamALAnA vyApAravALA jo deva banI zakatA hoya, to koipaNa manuSya ke pazu devatA kema na thaI zake ? vaLI je pazu viSTAnuM bhakSaNa kare che, potAnA putranI sAthe maithuna kare che, ziMgaDA vagerethI jaMtuone haNe che, te gAya kevI rIte vaMdana yogya gaNAya ? kadAca tame jo ema kahetA ho ke, dUdha ApavAnA sAmarthyathI te vaMdanayogya che, to bheMsane kema vaMdana karatA nathI ? bheMsa karatA lagAra paNa temAM adhikatA nathI. jo A gAyane dareka tIrtho, RSio ane devatAonuM sthAna gaNatA ho, to pachI tene zA mATe mAravAnuM, dohavAnuM, vecavAnuM kArya karo cho ? sAMbeluM, khANiyo, cUlo, ubaro, pIpaLo, jaLa, liMbaDo, AMkaDo A sarvene jeoe devo kahelA che, to teoe ahiM kone varjelA che ?' have guru ane kuguruonuM svarUpa kahe che. - 141. muguru-gurunuM Tad5 - samyagdarzana, jJAna, cAritra rUpa ratnatrayayukta, pAMca samiti ane traNa guptirUpa aSTa pravacanamAtAnA dhAraka, mahAvratanA mAhAbhArane vahana karavA mATe samartha, pariSaha-upasargarUpa mahAzatru sainyane jitavA mATe mahAsubhaTa samAna, potAnA zarIra para paNa mamatva vagaranA hoya, pachI bIjI vastu viSayaka mamatva to kyAMthI ja hoya. saMyamanA sAdhanabhUta upakaraNa sivAya jemaNe sarva parigrahano tyAga karela hoya, mAna-apamAna, lAbha-alAbha, sukha-dukha, prazaMsA-nindA, harSa-zoga vageremAM tulya cittavRttivALA, karavuM, karAvavuM ane anumati mana, vacana, kAyA vagere peTAbhedo sahita AraMbhano tyAga karanArA, mokSa sivAya bIjA koI padArthamAM jenuM mAnasa nathI, evA je AtmAbhimukha dharmopadezako hoya, te guru kahevAya. have kugurunuM svarUpa kahe che - prANIonA prANonuM haraNa karanAra, jUTha bolanAra, pArakuM dhana haraNa karavA tatpara banelA ane atizaya kAma sevana karanAra gadheDA samAna, parigraha ane AraMbha karavAmAM rakta, koi vakhata paNa saMtoSa na pAmanArA, mAMsabhakSaNa karanArA, madirApAnamAM Asakta thayelA, kopa karavAnA svabhAvavALA, kajiyA karavAmAM AnaMda mAnanArA, kuzAstranA pATha mAtra bolIne haMmezAM potAne mahApaMDita mAnanArA, vAstavika
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ parava prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vicAra karIe to nAstiko, pApAcaraNa karanArA teo pApIonA guruo che. te A pramANe - ziSyane parigrahamAM ghara paNa na hoya, jyAre temanA guruone to uMcAM moTAM makAna, AbhUSaNo, nagara ane kSetronI satata tRSNA hoya che. ziSyane strI hotI nathI, jyAre guruone aneka strIo hoya che, A sarve mohanA cALA che. A ajJAna icchA pramANe manuSyone nacAve che. dharma ane adharmanuM svarUpa A pramANe samajavuM - ahiMsA jenuM lakSaNa che, samyaktvAdika ane kSamAdikayukta, vItarAga deve pote AcarIne kahelo evo dharma che. tethI viparIta mithyAddaSTioe Acarela, duSTa durgatimAM laI javAmAM samartha hoya, te adharma kahevAya. vaLI koIke kaheluM che ke - 'rAgI deva hoya, dveSI deva hoya, strI vagaranA ke strIvALA deva hoya te deva, madirA-pAnamAM paNa dharma che, mAMsabhakSaNamAM paNa dharma che, jIvahiMsAmAM paNa dharma che, guruo viSayamAM 2kta hoya, madonmatta hoya, strImAM sakta hoya tevA guruo paNa pUjya che ? ahoho ! kaSTanI vAta che ke, loka aTTa maTTe karI dharma manAve che.' (22) A gAthAthI mokSane sAdhI ApanAra evA jJAna, cAritra, samyaktva hoya to ja tenI pradhAnatA jaNAvelI che. bAkI to mokSanAM sAdhana to traNe saMyukta hoya, to ja tene saphaLa gaNelAM che. te jaNAve che - suparicchiya-sammatto, nALeLAnoyaDaltha-sagmAvo / nivaLa-caraLApatto, rUiyamathaM pasAhe' ||272|| jaha mUlatANae paMDurammi duvvaNNa-rAgavaNeNihaM / vImA paDasohA, ya sammatta pamAei ||27rU|| acalita-majabUta samyaktva hoya, jJAna dvArA padArthanA yathArtha artha jANelo hoya, navatattvonuM svarUpa samajAeluM hoya, ane niraticAra cAritravALo hoya, te icchita-iSTa padArtha-mokSa prApta kare che. (272) A samajIne mokSa prApta karAvanAra evA darzanamAM apramAdI banavuM. pramAda karavAthI tenI malinatA thAya che. te dRSTAnta dvArA samajAve che. vastra vaNanAra mULatANA svaccha ane ujjvala goThave, paraMtu vANA azubha varNavALA vacce AvI jAya, agara pAchaLathI kharAba raMga lAgI jAya to AkhA kapaDAnI zobhA bagaDI jAya, e pramANe pramAda kaSAya vaDe pahelAnuM nirmala samyaktva paNa malina banI jAya che. (273) vaLI samyaktva meLaveluM hoya, paraMtu viveka cUkIne atizaya pramAda thAya to temAM alpapramAda karavAthI ghaNuM hArI javAya che. kAraNa ke -
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 527 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda naraesu suravaresu ya, jo vaMdhai sAgarovamaM ikkaM | paliovamANa baMdhai, koDisahassANi divaseNa / / 274 / / 142. ekadivasamAM puNya pApa keTaluM? so varSanA AyuSyavALo je puruSa pApakarma karavAthI narakagatimAM naraka saMbaMdhI duHkha ane puNyakArya karavAthI devagatimAM devagati saMbaMdhI sukha temaja eka sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe che, te puruSa eka divase-so varSamAMnA dareka divase duHkha sukha naraka-svarga saMbaMdhI palyopamanA karoDo hajAro varSa jeTaluM AyuSya bAMdhe che. eTale ke so varSanA divasone eka sAgaropamanA daza koDAkoDI palyopama sAthe bhAgAkAra karatAM teTalA AyuSyane bAMdhavAvALuM pApa ane-athavA puNya eka divasamAM jIva upArjana kare che, mATe pramAdano tyAga karI manuSyajIvanamAM kuzalatAnubaMdhI puNya upArjana karavAno prayatna karavo-e A gAthA kahevAnuM tattva samajavuM. so varSanA AyuSyavALA purUSa dareka divase traNa nyUna evA karoDo hajAra palyopama naraka ke svarganuM karma bAMdhe che. eka sAgaropamanA daza koTAkoTI palyopama thAya. ekaDA AgaLa paMdara miMDA lakhAya, tene chatrIsa hajAra AyuSyanA divaso vaDe bhAgAkAra karavAthI 27777777777 7/9 palyopama thAya. (274) paliovama-saMkhijjaM, bhAgaM jo baMdhaI suragaNesu / divase divase baMdhai, sa vAsakoDI asaMkhijjA ||275 / / esa kamo naraesuvi, buheNa nAUNa nAma eyaMpi / dhamaeNmpi vada pAmo, nimed fu vAyavyo pAraudTI. narabhavamAM rahelo so varSanA AyuSyavALo puruSa puNyakAryanA AcaraNathI devagatimAM palyopamanA asaMkhyAta bhAgane-teTalA alpAyuSane bAMdhe che te puruSane dararoja keTalA karoDa varSa Ave ? te jaNAvatAM kahe che ke, devagatimAM palyopamanA saMkhyAmAM bhAga pariNAma AyuSyane bAMdhanAra so varSanA AyuSyavALo puruSa divase divase-dararoja asaMkhyAtA karoDa varSanuM AyuSya bAMdhe che. eTale palyopamanA saMkhyAtamA bhAganA varSonA vibhAga karIne so varSanA dareka divasomAM vaheMcIe, to te dareka divase dharmanI pradhAna buddhivALo hoya, te saudharmAdika devalokamAM madhyama vRttithI sAgaropamanuM paNa AyuSya bAMdhe, asatkalpanAthI puruSanA AyuSyanA divasothI bhAgAkAra karIe, tyAre eka nyUna traNa kroDa hajAra palyopama bhAga prApta thAya. divasanA palakArA jeTalA vibhAga karIe, to palyopamano
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 prA. upadezamalAno gUrjaranuvAda kroDamo bhAga Ave. tethI jo ahiM manuSya pramAda kare, to moTA lAbhathI AtmAne vaMcita kare che. divasanA palakArA jeTalA bhAgamAM pramAda karanArA pApAcaraNa sevanAra teTaluM ja azubha-azAtAvedanIya karma upArjana karanAra thAya che. tethI te AtmaghAtaka kema na gaNAya ? (276). devalokamAM kevA prakAranuM sukha ane narakamAM kevA prakAranuM duHkha che ke je pramAda parihAra karanAra ane temAM pravartanAra anukrame sukha-duHkha meLavanAra thAya che. te vAta be gAthAthI devasukha ane be gAthAthI narakadu:kha svarUpa samajAve che - divvAlaMkAra-vibhUsaNAI rayaNujjalANi ya gharAI / vaM mo-samo , surano-samo vo Dradaya? TIra77TI devANa devaloe, jaM sukkhaM taM naro subhaNiovi / na maM vAsasaUvi jevi nIdAsaghaM hunnA ra78TI. naraesu jAiM aikakkhaDAi~ dukkhAiM paramatikkhAiM / vo vaUodI tAruM?, nIvaMto vAroDIdavi pari71II. kakkhaDadAhaM sAmali-asivaNaveyaraNi-paharaNa-saehiM / nA nAyaTI pAvaMti, nArayA te gArma-pane ri80 || 143. deva nATakInAM sukhadu:kho siMhAsana, chatra, cAmarAdika divya alaMkAro, mugaTa-kaDAM vagere AbhUSaNo, ratnAdikathI zobhita gRho, zarIranI suMdaratA-saubhAgya ane pAMca indriyone anukULa bhogasAmagrI ahiM manuSyapaNAmAM haMmezAM kyAMthI hoya? arthAt na ja hoya. (277) koIpaNa puruSane so jillA hoya, vaLI te ghaNobhaNelo vidvAna hoya, ane so varSa sudhI varNana kare, to paNa devalokamAM devatAne je prakAranuM sukha che, te kahetAM pAra pAmI zakAto nathI, teTalAM sukha che, je sAmAnya manuSya to alpakALamAM kevI rIte samajAvI zake ? (288) narakagatine vize je dussaha AkarAM, bhUkha, tarasa, agni, ThaMDI, karavata, kaMTakazayA paramAdhAmInA karelAM, bhUminA kAraNe thaelAM, paraspara pUrvanA vairanAM aMge thayelAM duHkho che, te kroDo varSanA AyuSyavALA varNana karavA bese, to paNa tenA jIvananA aMta sudhI saMpUrNa kahI zakavA samartha banI zakatA nathI. (279) te narakamAM AkarA agninI dAjhavA sarakhI vedanA, kuMbhamAM
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 529 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ghAlI agnimAM pakAvavAnI vedanA, zAlmalivRkSanA kAMTA sAthe AliMgana, taravAra sarakhAM taNa patro vaDe aMgopAMganuM chedana, tapAvelA sIsArasa sarakhA vaitaraNI nadInA jaLamAM vahevuM. tevA jaLanuM pAna karavuM, kuhADA, karavata vagere seMkaDo zastro vaDe aMga-chedana vagerenI vedanA sahevI paDe che. te sarva yAtanAo nArakInA jIvo karelA adharmanuM phaLa bhogave che. (280) jema prathama varAha avatAra dhAraNa karIne kAdavamAM DUbI gaelI pRthvIno uddhAra karyo, tema manohara cAritravALA suMdara muni anuSThAnanA sthAna, tema ja tarka-nyAyazAstra, AgamazAstra, karmaviSayaka sAhitya, vyAkaraNanA marma samajAvanAra zAstronI jemaNe racanAo karI che, evA mArA pUjya guruvarya zrImunicaMdrasUri jemaNe pramAda-samudramAM sajjaDa DUbI rahelA evA mane hastAvalaMbana ApI mAro tatkALa uddhAra karyo che. temaNe nArakInA duHkha saMbaMdhI AvA ja prakArano ullekha karyo che. jemake - "paMcendriya jIvono vadha karavAmAM Asakta thaelA, mAMsabhakSaNa laherathI karanArA, bahu AraMbha-parigrahavALA jIvo marIne narakamAM utpanna thAya che, kuMbhIpAkathI jeo agnimAM raMdhAya che, madirApAna karela mAphaka bebhAna cetanAvALA nArakImAM muMja vagere mAphaka DhephAM vagerethI sajjaDa haNAyA karAya che. vajanA yaMtromAM ghANI mAphaka palAya che, tala ane zeraDI mAphaka temanA zarIramAMthI pIlIne rasa kADhavAmAM Ave che. bhaThThImAM dhANI-caNA bhuMjAya tema tevI agni sarakhA sparzavALI bhUmimAM zaraNarahita teo bhuMjAya che. lAkaDA mAphaka bhayaMkara AkRtivALI kuhADI vagere hathiyArothI temanAM zarIro chedAya che, ane zikArIo jema mRgalA Adi vananA pazuone tema tIkSNa bAlAdikathI vIMdhI nAkhe che. tapAvela sIsuM parANe pAya che, zilAtala upara tene jhIMke che, tIkSNa aNIvALA kAMTAthI vyApta evA sAlmalI vRkSa upara suvaDAve che. atyaMta nirdaya evA kAgaDA, bAjapakSI ziyALa vagerethI bhakSaNa karAya che, tema ja paramAdhAmI evA adhama asuro vaDe dIna evA nArakIone vaitaraNI nadImAM tarAve che. jenA mukhamAM so jillA hoya ane tenuM AyuSya so varSanuM hoya te paNa nArakInuM samagra duHkha kahevA samartha thai zakato nathI. (7) vaLI saMsAranI tiryaca, manuSya ke devagatimAM paNa sukha nathI. temAM tiryaMcagatine AzrIne duHkha kahe che - tiriyA kasaMkusArA-nivAya-vaha-baMdha-mAraNa-sayAI / navi surya parvetA, parastha na nimiyA kuMtA ra81TI 144. tiryaMcagatinAM duHkho jo AgalA bhavamAM dharmakAryanI pravRtti ane adharma-pApakAryanI nivRttarUpa niyamavALo
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa30 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda thayo hota to tiryaMcagati ane temAM paravazatAthI cAbUka, aMkuza, paroNI tenI aNiyAlI Ara vagerenA mAra sahana karavA, vadha, baMdhana, bhAravahana vagere seMkaDo prakAranAM duHkho sahana karavAno ahi vakhata na Avata. A viSayamAM bIje sthAne jaNAveluM che ke, "khoTAM tola-mApa rAkhanArA, jUTha bolavAvALA, mAyA-prapaMca-kapaTa karanArA nakkI tiryaMcagatimAM janma lenArA thAya che. jevuM nArakImAM duHkha che, tevuM tiryaMcagatimAM paNa duHkha hoya che, kAraNa ke, bhAravahana dohAvuM, vadha, baMdhanAdi duHkhono pAra pAmavo ghaNo muzkela che. atizaya tarasa-bhUkha vagerenI pIDA dInatAthI bhogavavI paDe che, vaLI paravazatA pAmelA hoya che, vaLI pITha, kaMTha upara bhAra lAde, te parANe vahana karavo paDe che. keTalAka jAnavara dohanadoSanA kAraNe keTalAkane agninA DAmathI aMkita karavAmAM Ave che, keTalAkane aMkuzanA ghAtathI ane keTalAkane cAbUkanA mArathI parezAna karAya che. keTalAkane sajjaDa baMdhana bAMdhavAmAM Ave che, keTalAkane pUravAmAM Ave che. keTalAkanA kAna, nAka, pUMchaDAM, cAmaDI Adika aMga-upAMgo chedavAmAM Ave che. pAra vagaranA duHkha samUhamAM rAta-divasa sabaDI rahelA evA tiryaMco sAkSAt zubha puNyakAryathI vaMcita thayelA dekhAya che. (13) have manuSyagatine AzrIne duHkho kahe che - AjIva saMkileso, sukkhaM tucchaM uvaddavA bahuyA / nIyajaNa-siTThaNA vi ya, aNiTThavAso a mANusse / / 282 / / cAra-niroda-vada-vaMdha-roDA-ghara-maraVI-vasAruM ! maNa-saMtAvo ajaso viggovaNayA ya mANusse / / 283 / / citA-saMtAvehi ya, dariddarUAhiM duppauttAhiM / labhrUNavi mANussaM, maraMti keI suniviNNA ||284 / / 145. manuSyagatinAM du:kho jIvananA cheDA sudhI manuSyabhavamAM mananI aneka ciMtA karavArUpa saMkleza, alpakALa rahenAra viSayAdikanuM tucchasukha, agni, jaLa, cora, rAja vagerenA aneka upadravo, halakAnIca lokonA Akroza-ThapakA sahana karavA, aniSTa sthAne vAsa karavo A vagere aneka - viDaMbanA ahIM hoya che. vaLI koI tevA aparAdha ke vagaraaparAdhe kedakhAnAmAM kedI thavuM, daMDAvuM, hathiyAronA mAra sahevA, doraDAM, sAMkaLa, beDIthI baMdhana, vAta, pitta ane kaphathI utpanna thatA aneka rogo, dhana-haraNa, maraNa, saMkaTa AvavAM, mana-saMtApa, apakIrti, aneka
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 531 prakAranI viDaMbanA, kalaMka lAgavAM, varSovaNI vagere saMkhyAbaMdha du:kho hoya che. vaLI pUrvabhavamAM karelA duSTakarmanA udayathI manuSyapaNAmAM paNa keTalAka prANIo kuTuMbanA bharaNa-poSaNanI ciMtA, corAdikanA upadrava thavAthI ati ArtadhyAnavALo du:khI thAya che. kSayAdika rogo thavAthI kheda pAmI mRtyu pAme che. mATe puNyayoge maLelo manuSyabhava pramAda ane pApamAM hArI javo yogya nathI, paNa dharmakAryamAM apramAda karI saphala karavo yogya che. te mATe A paNa kaheluM ja che. - sAmAnyathI dAnadenAra, alpakApAdi kaSAya karanArA, madhyama prakAranA lajjA, dAkSiNyAdi guNovALA jIvo manuSyajanma meLave che. temAM bhayaMka dAridracathI jIvatA chatAM maraNabhAvane anubhavatA mAnarahita evA keTalAka manuSyo muzkelIthI jIvana pasAra kare che. keTalAka vaLI niSThura koDharoga vagere roga thavAthI atikaSTamaya avasthAne pAmelA hoya che. vaLI bIjA keTalAkane jvara-tAva, jhADA vagere rogo, sarpa vagerenA jherathI pIDA pAme che. keTalAka pArakAne tyAM mahenata majurI ane gharakAma karanArA sevaka thAya che, keTalAka milana mukha ane netravALA hoya che, je dekhavA paNa gamatA nathI, keTalAka kleza-samudramAM DUbI gaelA nagna ane Adara na pAmanArA hoya che. vaLI keTalAka manuSyo khabhe sakhata bhAra vahana karanArA ane sakhata ApadA veThanArA hoya che. keTalAka bicArA sukhathI vaMcita thaelA adhanyakArya karIne jIvana pasAra kare che. keTalAka potAnA iSTa svajanonA viyogAgnithI sakhata baLI-jaLI rahelA hRdayavALA hoya che, vaLI keTalAkane aniSTano yoga thavAthI tenA ciMtA-tApathI sarva aMgo zekAya kare che ane kaMIpaNa udyama sUjhato nathI. (19) (282-283-284) devagati AzrIne kahe che - devAvi devaloe, divvAbharaNANuraMjiya-sarIrA / jaM parivaDaMti tatto, taM dukkhaM dArumaM tesiM / 285 / / taM suravimANa-vibhavaM, ciMtiya cavaNaM ca devalogAo / aibaliya ciya jaM navi, phuTTai sayasakkaraM hiyayaM / / 286 / / {sA-visAya-maya-joi-mAyA-lomeAi vamAxi 1 TevAvi samamimUyA, tesiM to suhaiM nAma ? ||287|| 146. devagatinAM duHkho devalokamAM divyAbhUSaNathI alaMkRta zarIravALA devatAo paNa devalokamAMthI nIce paDe
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda che. - tyAMthI cyave che ane azuci-bharapUra sthAnamAM Ave che. tyAre temane paNa bhayaMkara duHkha thAya che. potAne prApta devalokano vaibhava jyAre choDavAno samaya Ave che ane cyavIne tiryaMca ke manuSyanA garbhAvAsamAM 2hevAno vakhata Ave che, tyAre temanuM haiyuM evuM kaThaNa hoya che ke jenA so TUkaDA thai te phuTI jatuM nathI. devo paNa IrSyA-eka bIjAnI adekhAi, baLavAna deve karelA parAbhavathI viSAda, aprIti-rUpa krodha, mAna, mAyA, lobha-Asakti vagere cittanA vikArothI atizaya pArabhava pAmelA hoya che, to temane sukha kyAMthI hoya ? (285-286-287) vizeSamAM A paNa kaheluM che ke - 'akAma-nirjarA vagere kAraNathI keTalAka devatA thAya che, paraMtu satpuruSoe mAnela evuM sukha tyAM paNa hotuM nathI. atidurdhara IrSyA-zalyathI pIDA pAmatA hRdayavALA keTalAka viSAda-agnimAM paDe che. baLAtkArathI te devatAonA kaMThasthAnamAM Dhola vagere vaLagADIne raMgabhUmimAM jema nATaka karAvAya, tema parANe nRtyAdika karAve che; tyAre temanAM aMga jANe cIrAtAM na hoya, tevI mAnasika vedanA anubhave che. vaLI moTA devo temane hAthI, ghoDA, haMsa vagere vAhananA rUpa karavAnI AjJA kare, tevo AkAra dhAraNa karIne te uparI devone vahana karavA paDe che, te vakhate koIka tevA vahana karanAra devane hathiyArathI mAra mAre che. caMDAla sarakhI AkRtivALA ane pracaMDa daMDathI atidaMDAelA, indrasabhAmAM kadApi praveza na pAmanArA parAbhava pAme che. svargamAMthI cyavavuM ane durgaMdhavALA sthAnamAM javuM, garbhanA azucisthAnamAM ALoTavuM paDaze - e dekhIne teo vajasarakhI kAyAvALA hovAthI devatA bhedAtA nathI. jema lavaNasamudra khArA jaLathI bharelo che, tema zArIrika ane mAnasika asaMkhyAtAM du:khothI bhava-saMsAra bharapUra che. (26) dhammaM pi nAma nAUNa, kIsa purisA sahaMti purisANaM ? / sAmitte sAhINe, ko nAma karijja dAsattaM ? / / 288 / / duHkha nivA2Na ka2vA ane mokSa-sukha ApavA samartha dharma che. A pragaTa vAta jANIne kayo puruSa bIjAnA hukamane sahana karatA haze ? svAmIpaNuM svAdhIna hoya, pachI sevakapaNuM koNa svIkAre ? arthAt koI na svIkAre, karmanI parataMtratA hovAthI saMsAra dAsa samAna che. muktapaNuM svataMtra hovAthI prabhu samAna che ane suMdara dharmAnuSThAna karanArane to te hatheLImAM ja raheluM che arthAt dharma karavo te potAne svAdhIna che. dharmAnuSThAna sevana karavAthI prabhupaNAnI prApti thAya che, mATe temAM ja prayatna karavo zreSTha che. 'samAna avayavavALA hovA chatAM puruSa bIjA puruSa pAse zA mATe prArthanA karavA jAya che ? kadAca tenA puNyanI adhikatA hoya, to te puNya tame paNa karo.' (288) bIjAnuM dAsatva koNa sahetA nathI ?
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pa33 je najIkamAM mokSa mArga pAmelA hoya, te kevI rIte jANavA ? te kahe che. saMsAra-cArae cArae vva AvIliyassa baMdhehiM / ubviggo jassa maNo, so kira Asanna-siddhipaho / / 289 / / AsannakAla-bhavasiddhiyassa jIvassa lakkhaNaM iNamo / visaya-suhesu na rajjai, savvatthAmesu ujjamai ||290 / / hajja vana va deha-balaM, dhii-mai-satteNa jai na ujjamasi / acchihisi ciraM kAlaM, balaM ca soaMto ||291 / / laddhilliyaM ca bohiM, akarito'NAgayaM ca patthiMto / banne tAruM vohiM, nalmisi yarekha munne ? TIra22A. 147. najIkanAM mokSagAmI AtmAnuM lakSaNa kedakhAnAmAM sAMkaLa, doraDAM, beDIthI jakaDAela kedI sarakho A jIva saMsAramAM karmathI herAnagati bhogavato jyAre aMtaHkaraNathI janma, maraNAdi duHkhathI udvega pAme che, te najIkano mokSagAmI AtmA samajavo. je jIva indriyonA viSayasukhamAM potAnuM sarva sAmarthya joDe che, A najIkanA kALamAM bhavathI mukta thai siddhi pAmanAra AtmA samajavo. (288-290) A pAMcamA ArAnA kalikAlamAM tevA uttama saMghayaNa vagarano kevI rIte mokSa meLavavAno udyama karI zake ? ema mAnanArane kahe che. dehabala hoya ke na hoya, paraMtu mananI daDhatA, maLelI buddhi ane AtmavIrya jeTalA pramANamAM meLavelAM hoya, te pramANe jo udyama nahiM karIza ane lAMbAkALa sudhI zArIrikabaLa ane duSamakALano zoka karyA karIza, to te zokano lAMbAkALe paNa aMta nahIM Avaze. zoka karavAthI tAruM rakSaNa thai zakavAnuM nathI. mAtra dInatAnI vRddhi thaze. (291) vaLI koika ema vicAre ke, AvA janmamAM bodhilAbha ane dharmanI uttama sAmagrI meLavIzuM, tyAre dharmanAM suMdara anuSThAno karIzuM. atyAre karI zakAya tema nathI-ema ciMtavanArA pratye hitazikSA ApatA kahe che ke - "he mahAnubhAva ! A bhavamAM meLavela bodhi-jainadharmane anuSThAnathI saphaLa karato nathI ane AvatA bhavamAM mane dharmanI prApti thAya evI prArthanA kare che, to AvatA bhavamAM kayA mUlyathI dharma prApta karIza ? mATe A dharma AgaLa meLavavA mATe prApta dharma-sAmagrIno
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa34 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda sadupayoga karI mUlya upArjana kara. nahitara baMne bhava nirarthaka thaze. A gAthAnI matalaba e che ke bodhilAbha thayo hoya to tapa-saMyama anuSThAna karavAmAM tatpara AtmA paralokamAM AgalA bhavanI vAsanA ke saMskArathI tenI pravRtti tevAM bodhilAbhane anukULa hoya. bodhilAbha-rahita hoya, tene to dharmanI vAsanA-saMskArano abhAva hovAthI bodhilAbha prApta na thAya, vaLI zaMkA karI ke, "e pramANe to bodhilAbhano asaMbhava ja thAya. kAraNa ke, anAdithI saMsAra-vAsanA tene rahelI che-ema na mAnavuM. anAdi saMsAramAM rAdhAvedhanA dRSTAnta vagara vicArye ja koI prakAre akAma-nirjarAthI bodhilAbha thaI jAya che. mATe jarUra teno prayatna karavo joie-A tAtparya samajavuM. (292) AgaLa gAthA 230thI ahiM sudhI zrAvakapaNuM pAmelAne upadeza jaNAvyo. ahiMthI AgaLa vrata pAmelAne AzrIne upadeza Apaze. temAM vrato prApta karIne sukhazIliyA banI mAyAthI temAM udyama karatA nathI, temanuM svarUpa kaMIka khedathI kahe che - saMghayaNa-kAla-bala-dUsamAruyAlaMbaNAI cittuNaM / savvaM ciya niyaga-dhuraM, nirujjamAo pamuccaMti / / 293 / / kAlassa ya parihANI, saMjama-jAgAiM natthi khittAi / jayaNAi vaTTiyavvaM, na hu jayaNA bhaMjae aMgaM ||294 / / 148. saMghaSaNa baLa pramANe jayaNAthI ArAghanA saMyama-tapa, karavAnA udyama vagarano AgaLa kahIzuM tevAM AlaMbana-bAnAM kADhIne kahe che ke, "Aje duSamakALamAM amArA zarIranAM saMghayaNa-bala cothA ArA jevAM nathI, kALa paNa duSkALa che, mAnasika bala paNa vRti vagaranuM che, vaLI bhagavaMte A saMyama paNa AkaruM batAveluM che, vaLI mane roga thayo che. kapaTathI AvAM khoTAM AlaMbana pakaDIne sarva zakya anuSThAna ane niyama-saMyamapAlanarUpa dhUMsarIne niraghamI thaI tyAga kare che. dararoja avasarpiNIkALamAM buddhi-baLa, saMghayaNa, tAkAta vagere ghaTatAM jAya che, atyAre suMdara saMyamapAlanayogya kSetro maLatAM nathI, mATe yatanA-pUrvaka vartana karavuM. sarvathA saMyama-dharA pheMkI na devI ke sarvathA dhAraNa na karavI. kAraNa ke saMyamanA aMgarUpa yatanA hoya to saMyama bhAMDuM nathI. kaheluM che ke - "jayaNA dharmane utpanna karanArI mAtA che, dharmanuM pAlana karanArI jayaNA che, dharmanI vRddhi karanArI jayaNA che, jayaNA ekAMta sukha karanArI che. jayaNAmAM vartanAra jIva samyakta, jJAna, cAritra, zraddhA bodhane sevana karanAro bhAvathI ArAdhaka jaNAvelo che. (293-294)
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda samiD-sAya-mAnava-phailiya-maya-vaMmaghera-munnIsu | sajjhAya-viNaya-tava-sattio ajayaNAsuvihiyANaM / / 295 / / jugamittaMtara- diTThI, payaM payaM cakkhuNA visohito / anvittApatto, riyAsamio muLI doDuM ||ra66|| kajje bhAsai bhAsaM aNavajjamakAraNe na bhAsai ya / vigaha - vittiya parivajjio a jai bhAsaNAsamio / / 297 / / 1 535 bAyAlamesaNAo, bhoyaNa-dose ya paMca sohei / so esaNAi samio, AjIvI annahA hoi / / 298 / / 149. pAMca samitinuM svarUpa sAdhue yatanA kayA kayA viSayanI karavI joie, te kahe che. iryAsamiti Adi pAMcanuM pAlana, krodhAdi cAra kaSAyone nigraha, RddhigArava Adi traNanuM nivAraNa, spardhAdika pAMca indriyone vaza rAkhavI, jAti vagere ATha madano tyAga karavo, nava prakAranI brahmacarya-guptinuM pAlana karavuM, vAcanAdika pAMca prakArano svAdhyAya ka2vo, daza prakArano vinaya karavo, bAra prakAranA tapanuM sevana karavuM. A vagere suvihita sAdhue pramAda karyA sivAya potAnI zakti anusAra karavuM, te yatanA jANavI. (295) samitidvAramAM IryAdika pAMce samitio kramapUrvaka samajAvatA kahe che. sarA-cAra hAtha pramANa kSetranI aMdara dRSTi rAkhanAra, atidUra ke atinajIka jonAra jIvane spaSTa joi zakato nathI, mATe yugamAtra kSetrano niyama rAkhyo. pagale pagale netrathI pRthvInuM nirIkSaNa karI AgaLa, paDakhe upayoga rAkhI zabdAdika viSayomAM upayoga vagarano, rAga-dveSa-rahita thai, dharmadhyAnamAM upayogavALo banI je cAlavuM temAM suMdara pravRtti rAkhavI, te IryAsamiti, AgamamAM kahela rItie cAlavAnI pravRtti karanAra muni kahevAya. (296) bIjI bhASAsamiti tene kahevAya ke jJAnAdika viSayamAM jarUra paDe, tyAre ja pApa vagaranuM vacana bolavuM, vagara prayojane sAdhu bole ja nahiM. strIkathAdika vikathA viSayonI kathA, viruddhavacana bolavA-ciMtavavA nahiM, A pramANe jarU2 paDe tyAre niSpApavacana bolanAra yati bolavAmAM sAvadhAna gaNAya che. (297) eSaNAsimita jaNAvatA kahe che ke, 'muni AhArAdika vahoravA jAya, tyAre zAstramAM kahelA piMDanA 42 doSa ane mAMDalInA pAMca doSa varjIne bhikSA grahaNa kare ane teno upayoga kare. kaheluM che ke - 16 udgamanA, 16 utpAdananA ane 10 eSaNAnA maLI
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 42 gocarInA doSo thAya che. prathama gRhasthathI thatA AhAra upajavA saMbaMdhI 16 doSo. 1 AdhAkarmI-sarvadarzanIo ke sarvamunione uddezIne AhAra taiyAra karavo, 2 uddeza-pUrve taiyAra karela bhAta, lADu vigerene munine uddezIne dahIM, goLa vigerethI svAdiSTa karavA, 3 pUtikarma-zuddha annane AdhAkarmIthI mizrita karavuM, 4 mizra-potAnAM mATe ane sAdhu mATe prathamathI ja kalpIne banAvavuM, 5 sthApita sAdhu mATe khIra vagere judAM karI bhAjanamAM sthApI rAkhavAM. 9 pAhuDI-vivAha vi. no vilaMba chatAM sAdhune pahelA jANIne te vakhatamAM ja vivAha vagere karavA. 7 prAduSkaraNa aMdhakAramAM rahelI vastune dIvA vi. thI zodhI lAvavI. 8 kriIta-sAdhu mATe vecAtuM lAvavuM. 9 prAnitya-udhAra lAvavuM. 10 sAdhu mATe adalAbadalI karavI. 11 abhyAhata-sAmuM lAvavuM. 12 ubhinna-sAdhu mATe Dabbo phoDI, ghaDA vi. nA mukha uparathI mATI dUra karI ghI vagere kADhavuM. 13 mAlApahata-uparanI bhUmi, sIku ke bhoMyarAmAMthI lAvavuM. 14 Adya-koI pAsethI paDAvI lAvavuM. 15 anAvRSTi-AkhA samUhe nahIM rajA apAyeluM, temAMno eka Ape. 10 adhyavapUraka-sAdhunuM Agamana sAMbhaLI potAnAM mATe karAtI rasoImAM umero karavo. sAdhuthI thatA utpAdananA 16 doSo A pramANe-1 dhAtrI piMDa - gRhasthanA bALakane dUdhapAna karAvavuM, zaNagAravuM, ramADavuM, 2 dUtipiMDadUtanI peThe saMdezo lai javo, 3 nimittapiMDa-traNe kALanA lAbhAlAbha, jIvita, mRtyu vi. kahevuM. 4 AjIva-potAnA kuLa, jAti, zilpa vi. nAM vakhANa karavAM, 5 vanapaka-dInatA jaNAvavI. 6 cikitsA-piMDa-auSadhadavA vi. batAvavAM, 7 krodhapiMDa-bhaya pamADavA, zApa ApavA, 9 mAnapiMDa-AhAra lAvI ApuM, ema kahI gRhasthane herAna kare. 9 mAyApiMDa-judA judA veSa pahere, bhASA badale, 10 lobhapiMDa-AsaktithI ghaNuM bhaTakI bhikSA meLave. 11 pUrva-pazciAt saMstava-mAtA, pitA, baMdhu prathamanA ane sAsu, sasarA, sALA vagere pAchaLathI thaelA saMbaMdhavALAnI prazaMsA pUrvaka temanI sAthe potAno paricaya jaNAve. 12thI 15 vidyA, maMtra, cUrNa yogapiMDa-vidyA, maMtra, netrAMjana, cUrNa, pAdalapAdi yogano bhikSA meLavavA upayoga karavo, 11 mULakarma-garbhastaMbhana, dhAraNa, prasava, tathA rakSA, baMdhanAdi karavuM. have sAdhu tathA gRhastha baMnenA saMyogathI thatA eSaNAnA 10 doSo. 1 zakti-AdhAkarmAdi doSanI zaMkAvALo, 2 prakSita-madha vi. niMdanIya padArthonA saMbaMdhavALo, 3 nikSipta-acittanI madhyamAM rahela, 4 pihita-sacittathI DhAMkela, 5 saMhata-devAnA pAtramAM rahelA padArthe bIjA pAtramAM nAkhIne te bhAjanathI sAdhune ApavuM. 6 dAyaka-bALaka, vRddha, napuMsaka, krUjato, aMdha, matta, hAtha-paga vagarano, beDIvALo, pAdukAvALo, khAMDanAra, daLanAra, bhujanAra, phADanAra, kAtaranAra, piMjanAra, vigere kAyanA virAdhaka pAsethI, tema ja garbhAdhAnathI 8 mAsa pachI (navamA mAsathI uTha-besa karyA vagara
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 537 Ape to vAMdho nahi) tathA dhAvaNA bALakane mUkIne ApatI strI pAsethI letAM, jinakalpI to garbhAdhAnathI ja tathA bALakavALI strI pAsethI AhAra le nahi. 7 unmizra-devAlAyakane sacitta vi. mAM bheLavIne ApavuM. 8 apiNata-acitta tathA vinAnuM, 9 kSipta-pAtra tathA hAtha kharaDIne Ape. 10 chardita-chAMTA paDe tema vahoravuM - A pramANe gocarInA 42 doSa. mAMDalInA pa doSa-AhAra vAparatI vakhatanA doSa A pramANe- 1 saMyojanA-rasanI AsaktithI bIjI vastu ekaThI karI svAda vadhAravo, 2 pramANAtIta-dhIraja, baLa, saMyama, mana, vacana, kAyAnA yogane bAdhA pahoMce teTalo adhika AhAra vAparavo. 3 aMgAradoSaanna ke ApanArane vakhANato bhojana kare, to rAgarUpI agnithI cAritrarUpa caMdananAM kASThone bALIne kolasArUpa karI nAkhe che. 4 dhUmra-anna ke tenA denAranI niMdA karato bhojana kare to cAritrarUpa citrazALAne kALI kare che. 5 kAraNAbhAva-kAraNa vagara bhojana karavuM. sAdhue cha kAraNa sivAya bhojana karavAnuM na hoya, te A pramANe - vinayaveyAvacca-mATe, iriyAsamiti-pAlana mATe, saMyama pAlana mATe, prANa TakAvavA mATe, dharmadhyAna karavA mATe, AvA prakAranA doSo TALIne AhArAdikanI zuddhimAM upayoga pUrvaka vartanAra sAdhu eSaNA samitivALA hoya. jo doSavALo azuddha AhAra grahaNa kare, to AjIvikA mATe sAdhu thaelo veSaviDaMbaka kahevAya. (298) puliM cakkhu parikkhiya, pamajjiuM jo Thavei giNhai vA / AyANabhaMDa-nikkhevaNAi samio muNI hoi ||299 / / uccAra-pAsavaNa-khela-jalla-siMghANae ya pANavihI / suvive paNa, niriMto doDuM tarasamijho rU00|| . je muni koipaNa vastu levA mUkavA pahelAM cakSuthI sArI rIte nirjIvabhUmi dekhIne pachI rajoharaNAdika vaDe pramArjana karIne pachI bhUmi para sthApana kare agara grahaNa kare, te AdAna-bhaMDa-nikSepaNA samiti kahevAya. (299) vaDInIti-Thallo, laghunIti-mAtru, kapha, plekha, zarIramela, nAsikAmela bIjA paNa paraThavavA yogya bhojana, pANI vagere trasa, sthAvara jIva-rahita sArI zodhelI bhUmimAM jayaNA sahita upayogathI paraThavato muni pAriSThApanikA samitivALo kahevAya che. (300) samitidvAra kahIne have kaSAyadvAramAM gAthA dvArA samajAve che - hodo mALo mAyA, nomo dasa rUM ya sararUM ya | * sogo bhayaM duguMchA, paccakkhakalI ime savve ||301 / /
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koho kalaho khAro, avaruppara-maccharo aNusao a / paMDattaLamaLuvasamo, tAmasamAvo e saMtAvo !!rU02 || nicchoDaNa nibbhaMchaNa nirANuvattittaNaM asaMvAso / yanAso a asamAM, vaMdhar dhaLavivaI mAM ||rU.rU|| yumnam || 150. DapAyonuM svarUpa ane tyAga krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAra kAryo prasiddha che. kaSAyonI sAthe rahenArA hovAthI hAsya, rati, ati, zoka, bhaya, jugupsA, cha nokaSAya che. A sarve kajiyAnA kAraNabhUta ane upalakSaNathI samagra anarthanAM hetuo che. have tattva-svarUpa paryAya-ekArthika nAmo tenAthI vyAkhyA karAya che. te nyAyathI krodhanA ekArthika nAmo kahe che. krodha-aprIti, kalaha-sAma sAmA vacano saMbhaLAvavA, khAra-bIjA para duSTa Azaya rAkhavo, paraspara matsara-eka bIjAe irSyA rAkhavI, anuzaya pazcAttApa, arthAt krodha karyA pachI pazcAttApa thAya che, mATe te krodhanuM nAma che. caMDatva-bhRkuTI caDAvavI, anupazama-samatA na rAkhavI, tAmasabhAva-tamoguNa rAkhavAM, ane saMtApa, krodhathI AtmAnuM malina thavuM. bIjAno tiraskAra karavAM, krodhathI bIjAnI marajI pramANe na vartavuM, parivAra sAthe krodhathI vAsa na karavo, karelA upakArano nAza karavo, samatAno abhAva, A sarve krodhanA kAryo hovAthI phalamAM hetuo upacAra karyo. A sarve krAMdhanAM kAryo AcaranAra jIva sajjaDa pApakarma upArjana kare che. (301 thI 303) A kalikALamAM samagra kalyANa zreNIrUpa puSponI paraMparAyukta tapa ane cAritrarUpa vRkSa jo prazamarasanA jaLathI siMcana karAya to muktirUpI phaLanI prApti thAya che ane jo tenA badale kopAgninuM sevana kare, to te ja tapa-caraNa vRkSane tarata ja bhasmIbhUta kare che ane tenuM pariNAma viparIta Ave che. krodha potAne paritApa karanAra ane bIjA sarvane udvega karAvanAra thAya che. vairanI paraMparA utpanna karanAra ane sadgatino nAza karanAra hoya to krodha che. ATha varSa nyUna evA pUrva koTI varSa sudhI tapa ane cAritrathI je zubhakarma upArjana kareluM hoya, tene krodharUpI agni alpakALamAM bALIne bhasmIbhUta karI nAkhe che. vairAgyarUpI zamIvRkSanA nAnA nAnA pAMdaDAMnA puo bharI bharIne zamarasa upArjana karyo, tevA kiMmatI amUlya rasane krodha rUpa khAkharAnA moTA patranA paDiyAmAM bharIne kema pheMkI de che ? jIvo za2I2mAM krodha dhAraNa kare che, tene dhikkAra thAo, kAraNa ke, A loka ane paralokanuM sukha chede nAkhe che, tema ja potAno ane bIjAno anartha kare che. dekho to kharA ke, krodhamAM aMdha banelA nirdaya
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 539 puruSo pitA, mAtA, guru, mitra, baMdhu ane bhAryAne paNa haNI nAkhe che. pote pApa aMgIkAra karIne jemane pIDA karavA icchA kare che, te potAnA karmathI haNAelA ja che, koi bAliza-mUrkhazekhara evo karyo tenA upara kopa kare ? kadAca kopa pAmela haNavA tatpara banyo hoya, te samaye e vicAravuM ke, "ApaNA AyuSyakarmano kSaya thayo che, tethI karIne e pApathI nirbhaya banelo che ane marelAne ja mAre che. sarva puruSArthane coranAra evA kopa upara jo tane kopa na thato hoya to tane dhikkAra thAo. kAraNa alpaaparAdhamAM paNa tuM bIjA upara kopa karavA taiyAra thAya che. sarva indriyone nirbaLa karanAra AgaLa vadhatA ugra sarpa sarakhA krodhane jitavA mATe vivekI sujJa puruSe jAMgulikI vidyA mAphaka niravagha kSamAno haMmezAM Azraya karavo joie." (11) mANo maya'haMkAro, para-parivAo a atta-ukkariso | para-paribhavovi ya tahA, parassa niMdA asUyA ya ||304 / / hIlA niruvayArittaNaM niravaNAmayA aviNao a / paraguNa-pacchAyaNayA, jIvaM pADaMti saMsAre ||305 / / yugmam / / mAnanA paryAya zabdo kahe che. mAna eTale abhimAna, ATha jAtanA mada, ahaMkAra, bIjAno avarNavAda, potAno utsarSa-ApabaDAI, bIjAno parAbhava, bIjAnI nindA, bIjAnA guNo viSe doSo AropavA, bIjAnI halakI jAti vagere pragaTa karI tenI halakAi karavI, koino paNa upakAra na karavo, akkaDapaNuM-stabdhatA, anamratA, avinaya, vaDIlane dekhI ubhA na thavuM, Asana na ApavuM, bIjAnA jJAnAdika guNo AcchAdana karavA. te sarve mAnanA phaLa svarUpa hovAthI mAnanA paryAyavAcaka zabdo che. A mAna karavAthI jIva saMsAramAM rakhaDanAro thAya che. (304-305) kahevuM che ke, "samatArUpa hAthIne bAMdhavAnA staMbhane toDato, nirmala buddhirUpI doraDAMne toDato, durvacanarUpa dhULIne suMDhathI uchALato, pRthvImAM potAnI IcchAnusAra bhramaNa karato, vinayarUpa vanamArgane ukheDI nAkhato madonmatta hAthI mAphaka madamAM aMdha thaelo manuSya kayo anartha karato nathI ? zruta, zIla, vinayane dUSita karanAra dharma, artha ane kAmamAM vigna karanAra evA abhimAnane kayo samaju be ghaDI paNa avakAza Ape ? nadIkinArA upara uMDA mULavALA sthira ane uMcA vRkSo hoya, paraMtu jyAre temAM pUra Ave che, tyAre tene bhUmipara pADI nAkhe che, netaranuM vRkSa nIcuM hoya, paraMtu vADano Azraya karIne raheluM hoya, to paNa namra hovAthI ubhuM rahe che. mATe sarvatra namratA rAkhavI ane pUjya pratye vizeSapaNe komaLatA-namratA vinaya rAkhavo, jethI pApa dUra thAya.
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pUjyanI pUjAnuM ullaMghana karanAra bAhubalI abhimAnathI latA mAphaka pApakarmathI baMdhAyA ane jyAre abhimAna choDyuM ane namratA meLavI to tarata ja pApathI mukta thayA ane kevaLajJAna meLavyuM. cakravartI jyAre saMgano tyAga kare che, tyAre vairIonA gharamAM paNa bhikSA mATe jAya che. kharekhara mAnano nAza karavA mATe atimRdutA hovI jarUrI che. taratano dIkSita thaela cakravartI, je raMkapaNAmAMthI sAdhu thayo hoya, tene paNa vaMdana, namaskAra ane sevA kare che. kAraNa ke jeNe mAnano tyAga karyo hoya, te lAMbAkALa sudhI pUjyatA pAme che. A pramANe mAna ahaMkAra saMbaMdhI doSo jANIne-vicArIne mArdava sevana karavAthI utpanna thatA guNa samudAyane jANIne mAna-tyAga karIne yatidharmamAM vizeSa upayogI evA mArdava-namratA-vinayane ekAgramanavALA thai tame tatkAla Azraya karo. (19). . mAyA tuM pUchanna-viyA 3 vaTa vaMvAyA | savvattha asabbhAvo, paranikkhevAvahAro a ||306 / / have kramAgata mAyAnA paryAyo athavA mAyAnA kArya dvArA thatA tenA AgaLa mAphaka zabdo kahe che. mAyA, mahAgahana kuDaMga, chAnI rIte pApa karavuM, kUTakapaTathI chetaravuM, hoya kiMI ane kahevuM bIjuM, pArakI thApaNa-anAmata pAchI na ApavI ane prapaMcathI pote pacAvI pADavI. bIjAne chaLa karI chetaravA, potAnuM kArya sAdhavA mATe mAyAthI gAMDApaNAno vartAva karavo bIjA na jANI zake tevA gUDha AcAra sevana karI bahArathI prAmANikatAno DoLa dekhADavo, kuTilamati ane vizvAsaghAta karavo. A sarve mAyAnAM kAryo hovAthI AgaLa mAphaka tene paNa mAyA nAmathI jaNAvela che. AvI mAyA karavAthI seMkaDo kroDo bhava sudhI saMsAramAM jIvone herAnagati bhogavavI paDe che. (301-307) kaheluM che ke - kapaTamAM lampaTa thaelI cittavRttivALAne bhoLA lokone chetaravAmAM tatpara evI caturAIno prayoga kare che, paNa apathya bhojana karanArane vyAdhi jema bhaviSyamAM upadrava karyA vagara rahetI nathI, bhojana pacatuM nathI, tema tenI caturAI bhAvamAM upadrava karyA vagara rahetI nathI. mAyA karavAnA svabAvavALo puruSa, jo ke kaMi paNa aparAdha karato nathI, to paNa sarpa mAphaka potAnA doSathI haNAelo vizvAsa karavA lAyaka raheto nathI. kUTaSaguNa-yoganI prapaMca ane vizvAsaghAtathI dhananA lobhathI rAjAo samagra jagatane Thage che. kapALamAM moTAM tilako kheMcIne, mukhAkRti tevA prakAranI batAvIne, maMtro vaDe durbaLatA, dInatA dekhADIne aMdara zUnya hoya, bahArathI ADaMbara karI brAhmaNo lokone Thage che, vaNikaloko khoTAM 1. saMdhi, 2. vigraha, 3. yuddha prayANa, 4. chUpAi, 5 phATaphUTa paDAvavI, 3. adhika zaktivALAno Azraya levo. A cha guNa.
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 541 tola-mApa rAkhI, suMdara vartAva batAvI, potAnI cAlAkIthI bhadrika lokone mAyAthI chetare che. hRdayamAM nAstika evA pAkhaMDIo jaTA, muMDana, coTalI, bhagavAvastra, nagnapaNuM vagere dhAraNa karIne bhoLA bhadrika lokone bharamAvI AkarSe che. vezyAo hRdayamAM anurAga na hovA chatAM, hAvabhAva, kaTAkSapUrvaka vilAsa karIne bahArathI sneha batAvIne kAmI puruSone Thage che. A pramANe judA judA upAyo karIne sarva loko bIjAone ThagavAmAM tatpara bane che, ema karIne potAnA ja AtmAne ThaganArA teo potAno dharma ane sadgatino nAza kare che. saraLatA rAkhavI, te ja suMdara-sIdho mArga che, lokone paNa saraLatA hoya tyAM prIti karavAnI icchA thAya che, sarpa mAphaka kuTila mANasothI jIvo udvega ane bhaya pAme che. saMsAravAsamAM rahelA hovA chatAM paNa saraLa cittavRttivALA mahAtmAo svAbhAvika AtmAnubhavanuM muktisukha anubhave che. bALakone jema saraLatA svAbhAvika hoya che, tema samagra vidyA, vidvatA, kaLA bhaNelA bhAgyazALIone prApta thAya che. ajJAnI bALakonI saraLatA prItinuM kAraNa thAya che, to pachI sarva zAstronA arthano saMpUrNa pAra pAmelA evA vidvAno prItinuM kAraNa kema na bane ? AtmAno svabhAva saraLatA che, kuTilatA e vikAra che, to pachI svAbhAvika saraLatA dharmano tyAga karIne banAvaTI kuTilatAno kayo mUrkha Azraya kare ? sarasvabhAvI hoya, te mana, vacana ane kAyAmAM sarvathA ekarUpa hoya, te vaMdana karavAyogya ane AnaMda pamADanAra hoya che ane manamAM juduM, vacanamAM juduM, tema ja kAryamAM juduM hoya evA kuTilavRttivALA bharoso karavA lAyaka na hovAthI varjana karAya che ane tiraskArAya che. A pramANe kuTilakarma-mAyAvALA temaja saraLa pariNativALA baMnenuM narasuM ane sAruM svarUpa vistArathI kahyuM. potAnI buddhithI baMnenuM vicArIne abhilASAvALA vivekIe nirupama evI saraLatAno Azraya karavo. (34) lobho aisaMcayasIlayA ya kiliTThattaNaM aimamattaM / vapaksamaparimono, na-vinaya kAnta TIrU08TI mucchA aibahudhaNa-lobhayA ya tabbhAva-bhAvaNA ya sayA / bolaMti mahAghore, jara-maraNa-mahAsamuiMmi / / 309 / / yugmam / / lobha vaDe eka jAtanA ke aneka jAtanA padArtho-vastuo ekaThA karavAno svabhAva, lobhathI manI kaluSatA karavI, pArakI vastuo meLavavAnI abhilASA, mamatvabhAvasvAdhIna vastumAM mU, bhogavavAyogya padArtho svAdhIna chatAM na bhogave ane kRpaNatAnA kAraNe
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kharAba padArthone vApare, koi vastu vAparI ke bhogavI na zakAya ane nAza pAmI to mUrcchanI adhikatAthI roga lAgu paDI jAya. dhana ke koI padArtha 52 tIvrarAga thavo, te mUrchA, haMmezAM te padArthanA rAgavALuM citta rahe, A sarve lobhanAM kAryo hovAthI AgaLa mAphaka kAraNanAM kAryo jaNAvyAM. A sarve vRddhAvasthA, maraNa, janmanAM duHkhanA mahAsamudramAM jIvane DUbADe che. (308-309) te mATe kaheluM che ke - 'AvA lobha khAtara keTalAka lobhI puruSo du:khe karIne gamana karI zakAya tevI hiMsaka prANIothI bharelI aTavImAM praveza karIne suvarNasiddhi rasa meLave che, keTalAka muzkelIvALA bIjA dezomAM bhramaNa kare che, mahAgahana samudramAM musArI kare che, TADha, taDako, varasAdano kleza sahana karI khetIkarma kare che, dhana meLavavA kRpaNa svAmInI paNa sevA kare che, hAthInI senAnA saMghaTTathI du:khe karIne cAlI zakAya, tevA gahana sthAnamAM yuddhamAM paNa dhananA lobhathI jAya che, dhanamAM aMdha thaela buddhivALo AvAM sarva duSkara kAryo kare che, te lobhano ja prabhAva che. sarvavinAzanA AzrayabhUta, sarva saMkaTano eka rAjamArga evA lobhane svAdhIna thaela kSaNavAramAM bIjAM duHkhone prApta karanAra thAya che. lobhanA khADAne jema jema pUrNa ka2vA prayatna kare che, tema tema AzcaryanI vAta che ke, e khADo vAraMvAra vadhato ja jAya che ane kadApi pUrAto nathI. jeNe lobhano tyAga karyo hoya, to phala vagaranA tapathI saryuM, jo lAMbhano tyAga thAya, to pachI niSphala tapanI kazI jarU2 nathI. sarvazAstronuM maMthana karIne meM evo nirdhAra karyo che ke, 'lobhano nAza karavA mATe mahAbuddhithI prayatna karavo joie. atiAkaro teno lobhajvara nizrcaya nAza pAme che ke, jeo saMtoSarUpa amRtathI pUrNa che, tema ja jenuM mana vratamAM lIna che. jema manuSyomAM cakravartI, devomAM indra zreSTha che, tema sarve guNomAM saMtoSa zreSTha guNa che. jagatamAM sarvathI caDIyAtuM sukha bhogavatA hoya, to saMtoSavALA sAdhu ane caDiyAtuM du:kha hoya, to asaMtoSI cakravartIne. trAjavAthI tenuM mApa kADhavAmAM Ave to sukha-duHkhano A prakarSa che. ghAsanA saMthArAmAM sUnAra saMtoSI AtmAne je sukha che, te saMtoSa-rahita rUnI moTI taLAImAM sui rahenAra kyAMthI anubhavI zake ? asaMtoSI dhaniko svAmI pAse tRNa sarakhA gaNAya che. jyAre te svAmIo paNa saMtoSI puruSa AgaLa rahelA hoya, to te paNa tRNa sarakhA gaNAya che. tIvra tapakarma karmanirmUlana ka2vA samartha kaheluM nathI, paraMtu saMtoSa-rahita satya tene paNa niSphala kaheluM che. samagra lobhanA svarUpane temaja uttamasukha svarUpa evA meM kahela saMtoSane jANIne lobhAgnithI prasaratA paritApane zAnta karavA mATe saMtoSAmRta rasamaya evA A saMtoSa-gRhamAM AnaMda karo. (48) je mahAtmA kSamA-mArdava-ArjavasaMtoSa guNothI krodha-mAna-mAyA-lobha doSone jeo nigraha-kabaje kare, tenA A loka
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 543 ane paralokamAM kevA abhyadaya thAya che, te kahe che - eesu jo na vaTTijjA (vaTTe), teNaM appA jahaTThio nAo / maNuANa mANaNijjo, devANa vi devayaM hujjA ||310 / / yugmam / / to bhAsuraM bhuaMgaM, payaMDa-dADhA-visaM vighaTTei / tato ciya tassaMto, rosa-bhuaMgovagamANamiNaM ||311 / / jo Agalei mattaM, kayaMta-kAlovamaM vaNagaiMdaM / so teNaM ciya chujjai, mANa-gaiMdeNa itthuvamA ||312 / / visaballi-mahAgahaNaM, jo pavisai sANuvAya-pharisa-visaM / so vire viUIRpha, mAyA viravatni-I-samAM rUrUTI ghore bhayAgare sAgarammi timi-magara-gAha-paurammi / jo pavisai so pavisai, lobha-mahAsAgare bhIme ||314 / / guNa-dosa-bahuvisesaM, payaM payaM jANiUNa nIsesaM / dosesu jaNo na virajjai tti kammANa ahigAro ||315 / / 151. upamA dvANa kaSAyono nigraha AgaLa jaNAvI gayA, tevA krodhAdika vibhAva dazAmAM je nathI vartato, tene AtmA jJAna-darzana-sukha-varya svarUpa che, karmathI AtmA judo che-tema yathArthajJAna thayuM che tethI ahiM manuSyomAM mAnanIya ane paralokamAM devo ane indrone paNa pUjya bane che. (310) have krodhAdikane sarpAdika upamA ApI keTaluM nukazAna karanArA che, te kahe che. - je puruSa bhayaMkara pracaMDa dADhamAM rahelA jheravALA sarpane lAkaDI, DhephAM AdithI mAra mAre che, eTale te ja sarpathI mAranArano vinAza thAya che. A roSa-bhujaMgano sparza jeNe karyo hoya, krodhanI udIraNA karanAra paNa aneka maraNa pAmanAra thAya che. (311) yamarAjAnI upamA sarakhA vagara keLavAelA madonmatta vanagajendranA upara ArUDha thAya che, te puruSa te hAthIthI cUrAi jAya che. ahiM mAnane gajendranI upamA ApI samajAve che ke, mAnane AdhIna thaelo puruSa paNa saMsAramAM rakhaDanAra thAya che. (312) viSamaya velaDInA mahAgana vanamAM je praveza kare che ane anukUla vAyarAthI velaDIno sparza thAya che, to tenA sparza ane gaMdhathI te tatkAla
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mRtyu pAme che. mAyAne viSavelaDInI upamA ApI ke tenI mAphaka A mAyA tarata maraNane zaraNa karAve che. 313) aneka bhayaMkara matsyo, magaro, jaLacara jaMtuo jemAM ghaNAM che evA raudra mATe ja bhayaMkara samudramAM je praveza kare che, te bhayaMkara lobha mahAsAgaramAM praveza karavA sarako jANavo. te lobha-samudra paNa anaMta duHkharUpa jaLacarothI bharelo che. (314) A pramANe krodha, mAna, mAyA, lobha duHkhanAM kAraNa hovAthI jIvone bhavasaMsAradurgatinA mArgane batAvanArA kheMcI janArA che. A pramANe krodhAdikanuM svarUpa nakkI vicArIne paNa te prANIo tenAthI pAchA haThatA nathI. kAraNa ke, karmathI parataMtra che te kahe che, - mokSanA hetubhUta jJAnAdika AtmaguNo ane saMsAranA kAraNabhUta krodhAdika doSo vacce ghaNuM aMtara che-ema sarvajJa-kathita siddhAMtomAM aneka vakhata pade pade kaheluM che. te sarva jANIne manuSya doSathI virakta thato nathI, te karmano ja pratApa samajavo. arthAt kaSAyAdhIna AtmA jANavA chatAM doSone tajI zakato nathI. (315) jema ke-A samagra jagatuM kSaNabhaMgura che, te huM jANuM chuM, A paudgalika sukha asAra alpakALa TakanAruM pariNAme duHkha ApanAruM che, te paNa huM jANuM chuM, A indriyonA vargane paNa jANuM chuM ke, haMmezAM te ekAMta potAnA svArthamAM ja ekaniSTha che. saMpattio vijaLInA camakArA mAphaka capaLa che, te paNa jANuM chuM; to paNa A mArA mohanuM kAraNa koNa che, te huM jANato nathI. mAtra doSa dekhavAthI ke karmanI parAdhInatAthI te vairAgya pAmato nathI ke kaSAyothI viramato nathI ke jyAM sudhI temAM ja anurAga kare che. pANInA mojAM sarakhuM AyuSa kSaNabhaMgura kSaNamAM nAza pAmanAruM che, lakSmI svapna-sarakhI vinAza pAmanArI che, niraMtara bhogomAM rati karanAro che, AkAzamAM rahelA vAdaLA sarakhuM yauvana asthira che, snehathI je strIo sAthe AliMgana karyuM hatuM, te to ahiM chUTI jAya che, chatAM loko saMsAranI rasikatAthI teothI ja baMdhana pAme che. guNa-doSane vizeSa samajAvanAra AgamanuM A pada . jIvane jJAna e samagra padArthonuM yathArtha svarUpa samajAvanAra che, tapa e malina AtmAnI zuddhi karanAra che, ane saMyama navAM AvatAM karmane rokanAra che, A traNeno eka sAthe yoga thAya, to jinazAsanamAM mokSa kahelo che, arthAt A traNamAMthI ekanI paNa nyUnatA hoya, to mokSa maLI zakato nathI. krodha prItino nAza kare che, mAna vinayano nAza karanAra che, mAyA mitrano nAza kare che ane lobha sarvano nAza karanAra che. (54) kaSAyadvAramAM krodhAdika cArane kahIne hAsyAdika cha nokaSAyo cha gAthAthI kahe che. - aTTahAsa-kelIkilattaNaM, hAsa-khiDDa-jamagaruI / kaMdappaM uvahasaNaM, parassa na karaMti aNagArA ||316 / /
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 152. nokaSAyanuM svarUpa ane tyAga 1. hAsyadvAra - sAdhu mukha pahoLuM karIne khaDakhaDa zabdayukta hAsya na kare, bIjA uttama puruSone AvuM hAsya ucita na gaNAya, to pachI sAdhune to khaDakhaDa zabdavALuM hAsya ucita na ja gaNAya. je mATe kahevuM che ke - "jeNe potAnA mukhanAM samagra chidro pragaTa karyA che, evA mUrNa puruSo hAsya kare che, to te laghutA pAme che. sajjana puruSo to mAtra manohara kapola bhAga kaMIka calAyamAna thAya ane dAMta paNa na dekhAya tema maunahAsya kare che. bIjA sAthe ramata-gamata-krIDA karAtAM asaMbaMdha vacana bolI hAsya karatAM bIjAnA zarIrane gadgadiyAM karI hasAvavAnI krIDA, netra, bhavAM, mukhanA vikAra karI bIjAne hAsya utpanna karAvavuM, vyAkhyAnamAM grAmyalokone vismaya pamADavA mATe sAnuprAsa zabda prayoga sUtra bolIne zrotAne AnaMda upajAvavo, kAmottejika vacana bolavAM, bIjAnI mazkarI karavI, A sarve hAsyanA vilAso munio karatA nathI. (313) sAhUNaM apparuI, sasarIra-paloaNA tave araI / sutthiabanno aipahariso ya natthI susAhUNaM ||317 / / uvveyao a araNAmao a aramaMtiyA ya araI ya / ni-mano A kaLAmayA catto suvidiyA ? 1318ll sogaM saMtAvaM adhiiM ca mannuM ca vemaNassaM ca / vaIchanna-gnamAvuM, na sAdu gharmoni rUchaMti sArU16I. maya-saMghodavaso, ma-vimevo vimariyAgo jha | para-mA-vaMsanALiya, vaDhaghammA ko daMti? TrUra0nI kucchA cilINamala-saMkaDesu uvveyao aNiDhesu / cakSuniyattaNamasubhesu natthi davvesu daMtANaM / / 321 / / eyaM pi nAma nAUNa, mujjJiyav ti nUNaM jIvassa | pheDeUNa na tIrai, aibalio kamma-saMghAo ||322 / / 2. ratikAra - susAdhuone potAnA AtmA mATe evI ruci na thAya ke, mane ThaMDI na lAge, tApa na lAge, potAnA zarIrane AdarzAdikamAM avalokana karavuM, zarIra durbala thai
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jaze ema dhArI tapamAM arati karavI, potAnA zarIranA varNa-dekhAvane suMdara karavAnI abhilASAvALo tapamAM anurAga karanAro na thAya. "huM dekhAvaDo sArA varNavALo chuM' - evI potAnI prazaMsA karavI, koika lAbha thayo hoya, tyAre atirSita thavAnuM sAdhuone na hoya. A sarva rati nokaSAyanA vilAso samajavA. have 3. aratidvAra kahe che. - suvihita sAdhuone dharmasamAdhithI calita thavA rUpa udvega, pAMca indriyonA viSayomAM mananuM atizaya javApaNuM, dharmadhyAnamAM aramaNatA, cittano atizaya udvega, viSayanI lolupatAthI te prApta na thavAthI cittano kSobha thavo, A kAraNa mananI asthiratA-mananI vyathA thAya. A sarva aratinAM kAraNahovAthI sAdhuone na thAya. have 4. zokavAra kahe che. - svajana ke iSTajananA maraNathI zoka-cittano kheda thavo, atizaya-vadhAre pramANamAM zoka karavo te saMtApa, koIka tevA kSetra-upAzraya sthAnanA viyogamAM vicAre ke, "huM zI rIte A sthAnane choDIza evI avRti kare, adhika zoka thavAthI indriyono rodha karavo, AtmaghAtanI vicAraNA karavI, alpadana, moTA zabdathI rudana karavuM, A sarva zokarUpa che; jethI sAdhuo te koI prakArano zoka karatA nathI. 5. mayadvAra kahe che - sattva vagaranAne bhayathI ekadama kAyApaNuM thavuM, cora-lUMTArA vagerethI trAsa, dInatA, siMhAdika hiMsaka prANI dekhavAthI mArgano tyAga, bhUta, pizAca, rAkSasAdie karelI bIkathI trAsa pAmavo, (A be vikalpa jinakalpIne AzrIne samajavA.) bhayane svArthathI bIjA darzananA mArganI prarUpaNA karavI, agara bIjAone bhayathI khoTo dharmamArga batAvavo. A bhaya ane tenAM kAryo daDha dharmavALAne kyAMthI hoya ? arthAtuM na hoya. 6. jugupsA dvAra kahe che - je padArthomAM azuci, durgadha vadhAre hoya tevA padArthomAM javA ke kohAI gaelAM maDadAM dekhIne mo-nAsikA maraDavAM, cItarI caDavI, parasevo mela caDelA potAnA deha ke vastramAM udvega Avavo, indriyone damana karanArA sAdhuone AvA azuci padArtho dekhIne AMkha, jugupsAthI bIDavAnI na hoya ke mukha macakoDavAnuM na hoya. kAraNa, sAdhu mahAtmAo jugupsA nokaSAya karanArA hotA nathI. jenuM svarUpa jinezvaroe AgamamAM kaheluM che, evA kaSAyo ane nokaSAyone jANIne jIvane temAM mUDha banavuM zuM yogya che ? to zA kAraNathI jIva jANavA chatAM mUDha bane che ? to ke ATha karmano samudAya eTalo baLavAna che ke, tene AdhIna thaelo AtmA te kaSAyone dUra karavA samartha bannI zakato nathI. te mohanIya karma eTaluM baLavAna che ke, tattva samajelA AtmAne paNa baLAtkArathI mohanI pravRtti karAve che. (317 thI 322) have gArava dvAranI vyAkhyA karatA gAravavALAnuM svarUpa kahe che. -
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jaha jaha vahussuo sammao a sIsagaNa saMparivuDo a / aviNicchio a samae, taha taha siddhaMta - paDiNIo / / 323 / / 153. traNa gAravanuM svarUpa ane tyAga jema jema ghaNuM zruta-siddhAMta bhaNelo hoya, ghaNA mUDha ziSyothI parivarela hoya, ghaNA ajJAnI lokane mAnya thayo hoya, siddhAMtanA sArabhUta-2hasya-paramArthane samajelo na hoya, jo siddhAMta-zAstranuM yathArtha tattva jANeluM hoya to Rddhi, rasa ane zAtA gAravamAM mamatA rAkhanAro na hoya, traNe gAravavALo jJAna hoya to paNa paramArthathI jJAnazUnya che. tathA sAcI vastusthiti vicAratAM te siddhAMtano nAza karanAra che. kAraNa ke, tenI laghutA kare che. (323) RddhigA2va kahe che. - 547 pavarAiM vattha-pAyAsaNovagarayAiM esa vibhavo me / avi ya mahAjaNaneyA, ahaM ti ahaiDDhi - gArAvio / / 324 / / uttama prakAranAM vastra, pAtra, Asana, upakaraNAdika rUpa ghaNo vaibhava mane maLyo che. huM ATalA vaibhavavALo chuM, vaLI mahAjanano huM AgevAna chuM. A pramANe prAptaRddhimAM mamatva ane nahiM maLelA padArthanI-prArthanA abhilASA karavI, te gArava eTalA mATe kahevAya ke, tevA pariNAmathI AtmA gADha cIkaNA karmanA paramANu grahaNa karavAthI bhArI thAya che. te gAravavALo sAdhu saMsAramAM uMDe utarI jAya che. (324) 2sagA2va kahe che - arasaM virasaM lUhaM, jahovavannaM ca nicchae bhuttuM / nidvANi salANi ya, maggai rasagArave giddho || 325 / / sussUsa sarIraM, sayaNAsaNa- vAhaNA-pasaMgaparo / sAyagAva-guruo dukkhassa na dei appANaM / / 326 / / tava-na-chAyA-maMso, paMDiva-saLA aLi4-pado / vasALi 2La-muddALi ya, viya-vasanA anuvaMti ||rU27|| saddesu na raMjijjA, rUvaM datuM puNo na ikkhijA / rAMdhe rase a pAse, amuddhio ibnamighna muLI 1rU28|| || 2sagA2vamAM AsaktivALo thaela sAdhu hiMga, mazAlA vagaranA vadhAryA sivAyanA
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda svAda rahita, ke jemAMthI svAda uDI gayo hoya, tevA rAMdhelA AhAra lAMbAkALa sudhI paDI rahelo hoya, ThaMDo thaI gayo hoya, jemAM ghI, tela na hoya, tevA lukhkhA vAla, caNA vagere prApta thayA hoya, tevA AhAra khAvA icchato nathI, paraMtu rasavALA svAdiSTa ghI, tela, khAMDathI bharapUra puSTikAraka AhAra khAvAnI abhilASA kare che ane tevA AhAranI gaveSaNA kare tevA sAdhune jillAnA rasanA gAravAmAM paDelo samajavo. (225) zAtAgArava kahe che - potAnA zarIrane snAna, telamardana karI zobhituM banAve, komaLa Asana, zayana, vastra vApare, te vAparavAmAM Asakti kare, vAraMvAra zarIranI sArasaMbhALa, TApaTIpa kare, vagara kAraNe zarIrane zAtA thAya tevAM sAdhana vApare, potAne lagIra zarIra pIDA na thAya, tevI kALajI rAkhavI, te zAtAgAravathI bhAre karmI thAya che. gAvidvAra kahyA pachI have indriyadvAra kahevAnI icchAvALA indriyAdhIna thaelAnA doSo kahe che. indriyone phAvatA viSayo bhogavanAra AtmAo bAra prakAranAM tapa, kuLa te pitAno pakSa ane zarIranI zobhA e traNeno nAza kare che, potAnI paMDitAInI malinatA, saMsAramArganI vRddhi, aneka prakAranI Apatti pAmavI, raNasaMgrAmamAM AgaLa thavuM vagere duHkho anubhave che. indriyone AdhIna thanArane AvAM duHkho anubhavavAM paDe che. tyAre zuM karavuM te kahe che - vAjiMtra, viNA, strInA madhura zabdo sAMbhaLIne temAM rAga na karavo, strInAM suMdara aMgonAM rUpo dekhIne pharI te jovAnI lolupatA na karavI. sUryanI sAme dekhIne tarata dRSTi kheMcI laie chIe, tema dekhatAM ja kheMcI levI ane pharIthI tenA avayavo jovAnI IcchA na karavI. sugaMdhI padArthonI gaMdhamAM, svAdiSTa bhojananA rasamAM, sukomaLa zavyA ke strInA sparzamAM rAga karanAro na thAya. te ja pramANe upalakSaNathI muni azubha viSayomAM veSa karanAra na thAya. (324 thI 328) 154. Indriyono nigraha nihayANi hayANi ya iMdiANi ghAeha'NaM payatteNaM / ahiyatthe nihayAI, hiyakajje pUyaNijjAI ||329 / / haNAelI ane na haNAelI indriyo eTale IndriyonA viSayonI abhilASA utpanna thaI, paraMtu tenA viSayonI prApti na thavAthI jIvato chatAM potAne marelA samAna mAnato, te nihA, bIjA vaLI ema mAne ke, viSayanI prApti thavAthI potAne svastha mAnato te anihata, te baMnenuM saMbodhana, he haNAelA ! na haNAelA jIvo ! tamArI Indriyone khUba utsAhathI viSayonI abhilASAthI aTakAvo, jIvatI hovA chatAM mRtaprAyaH karI nAkho, zuM zabda vAkyAlaMkAramAM, AtmAnA hitakAryamAM-bhagavaMte kahelA AgamazravaNa, jinabiMbonAM
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 549 darzanAdi kAryomAM utsAha sahita indriyo pravarte, to pUjavA lAyaka thAya che. rAga-dveSa utpanna karAvanAra ahita kAryamAM pravarte, to te indriyo jIvatI chatAM mRtaprAya gaNAya che. A kAraNe hitamAM pravartatI indriyovALA pUjya hovAthI temanI Indriyo paNa pUjavA yogya che. A gAthAnI siddharSinI vyAkhyAmAM cAra arthanI ghaTanA karelI che. vizeSArthIoe tyAMthI te vyAkhyA samajI levI, tathA nihatAhita indriya saMbaMdhI sUktio kahe che. - "rAtri ane divaso vaDe je pakSagRha vahI raheluM che, samayarUpa phalakathI zobhAyamAna A bhUtamaya pRthvI che, tevA A jagatamAM koIka indriyone vaza karanAra AtmA mokSa meLave che, tyAre vaLI bIjA keTalAka jANavA chatAM paNa te indriyone niraMkuzapaNe vartAvI bhava hArI jAya che. jeoe indriyone vaza karI nathI, teo duHkhothI atizaya pIDA pAme che. mATe sarvaduHkhathI sarvathA mukta thavA mATe indriyo para jaya meLavo. indriyonA viSayamAM sarvathA na pravartavuM, te vijaya nathI, paraMtu temAM rAga-dveSa rahita pravRtti karavI, te ja teno jaya kahevAya. samIpamAM AvelA indriyonA viSayo indriyonA sparza karyA vagara rahI zakatA nathI, paraMtu buddhizAlIe to tevA viSayamAM rAga-dveSano tyAga karavo. saMyama-sAdhanA karanAra yogIonI indriyo ane saMsAravRddhimAM teno upayoga thAya tyAre marelI indriyo samajavI, jitelI indriyo mokSa meLavI ApanAra ane na jitelI janma-maraNanA pherA karAvanAra thAya che, baMneno taphAvata samajIne je yogya lAge te Acara, A jagatamAM koI suMdara ke asuMdara evo viSaya nathI ke, je indriyoe nahi bhogavyo hoya. to pachI tenAthI haju svAthyanI siddhi kema thatI nathI ? koI vakhata eka viSaya sakAraNa gamato hoya ane bIjI vakhata te ja aNagamato arucikara banI jAya che. padArthonuM zubhAzubhapaNuM kadApi paramArthathI hotuM nathI. indriyonA viSayomAM zubha ane azubhapaNuM che, te tenA kAraNa ane upAdhi svarUpa che, tAttvika nathI; mATe mukti meLavavAnI abhilASAvALA vairAgyacittavALAe A yathArtha vicArIne viSayo ane indriyonA arthone AzrIne indriyonA jaya mATe rAgadeSane jitavAno manoratha karavo. (329) have mada dvArane AzrIne kahe che. - 155. AhamadanuM svarUpa ane bhAga jAi-kula-rUva-bala-sua-tava-lAbhassariya aTThamayamatto / eyAI ciya baMdhai, asuhAI bahuM ca saMsAre / / 330 / / brAhmaNa vagere jAti, ugra kula meLavavuM, zarIranI suMdaratA, zarIrazakti sArI meLavavI,
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa0 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda Agamano abhyAsa, anazanAdi bAra prakAranA tapa, iSTa padArthanI prApti, saMpattinA svAmI thavuM, A AThanA ahaMkArathI prANI madonmatta thAya, to anaMtaguNa halakA kuLamAM utpanna thavA lAyaka azubha nAmagotra upArjana kare che ane ghaNA janma-paryata hinajAti vageremAM janma kare che. A viSayamAM sthAnAMtaramAM paNa kahevuM che ke - 'uttama, madhyama, adhama evA aneka prakAranA jAtibhedo kahelA che. A sAkSAt dekhIne kayo buddhizALI kadApi potAnI jAtino mada kare ? akulIna manuSyone paNa buddhi-lakSmI-zIlavALA dekhIne mahAkulamAM utpanna thaelAoe paNa kulamada na karavo. kuzIlavALAne kulamada karavAthI ane suzIlavALAne paNa te mada karavAthI zo lAbha? ema samajelA vicakSaNa puruSe kulano mada na karavo. azuci sAta dhAtumaya ane vRddhinahAni thavAnA svabhAvavALA, vRddhAvasthA ane roga thavAnA kAraNabhUta dehanA rUpano mada koNa vahana kare ? sanakumAranA rUpano ane te rUpano kSaNavAramAM nAza thayo, e vicAranAra kayo catura puruSa kadApi rUpano mada kare ? mahAbaLavAna hoya, paraMtu rogAdika kAraNe kSaNavAramAM nirbala banI jAya che. AvuM puruSanuM baLa anitya hoya, tyAre balamada karavo kevI rIte yukta gaNAya ? baLavAnuM puruSa jyAre mRtyu ke vRddhAvasthA agara karmanuM bIjuM koI azubha phaLa meLave che, tyAre kharekhara teo cittathI nirbaLa banI jAya che, teo balamada phogaTa kare che. potAnI buddhithI svaccheda kalpanAthI anyonya zAstrone suMghIne arthAt upalaka najara karIne "huM sarvajJa chuM" evo ahaMkArI te mAyAzalyathI potAnAM ja aMgone khAya che. labdhivaMta evA gaNadhara bhagavaMtoe grahaNa-dhAraNa karelA zrutane sAMbhaLIne kayo DAhyo puruSa zratamadano ahaMkAra kare ? zrI RSadeva ane mahAvIra bhagavaMtanA ghora tapo sAMbhalIne koNa potAnA alpatapamAM madano Azraya kare ? je tapathI karmono samUha tarata tUTI jAya, te ja tapa jo madathI lepAela hoya, to karmano saMcaya vRddhi pAme che. aMtarAyakarmano kSaya thavAthI lAbha thAya che, emane ema lAbha thato nathI, tethI karIne vastu-tattva-jANanAra lAbhamada karato nathI. bIjAnI maherabAnI kRpA-zaktithI thanAra mahAna lAbha thAya to paNa mahAtmAo kadApi lAbhamada karatA nathI. jinezvara bhagavaMtanuM divya aizvarya ane saMpattio tathA cakravartInuM nagara, gAma, nidhi, ratno, senA AdinuM aizvarya sAMbhaLIne pachI mada kevI rIte thAya ? ujjavala guNavALA pAsethI saMpattio cAlI jAya che ane kuzIla strIne jema aizvarya vare che, tema doSavALAno saMpattio Azraya kare che-evI saMpattino mada vivekIone hoto nathI. (19) (330) jAIe uttamAe, kule pahANammi rUvamissariyaM / bala-vijjAya taveNa ya, lAbhabhaeNaM ca jo khiMse ||331 / /
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda saMsAramaNavayaggaM, nIyaTThANAiM pAvamANo ya / mamad anaMta AnaM, taddA 4 macchu vivaSnA ||rUrU2|| yumnam || suTThapi jaI jaiyaMto, jAimayAIsu majjaI jo u / so meajjarisi jahA, hariesabalu vva parihAI / / 333 / / 551 potAne uttama kSatriyAdika jAti maLI hoya, zarIranI suMdaratA, bala, zrutAgamano bodha, tapa, iSTavastunI prApti, saMpatti-seThAi maLela hoya, tenA kAraNe potAne te saMbaMdhI abhimana thAya ane bIjAne halakA pADe, huM AvA baLavALo chuM, tuM nirbaLa che-ema karI bIjAnI avagaNanA-tucchatA kare to pAravagaranA saMsArasamudramAM nIcasthAno meLavato anaMtA kALa sudhI bhava-bhramaNa kare, mATe AThe madano sarvathA sAdhue tyAga karavo. sArI rIte yatanA-pUrvaka saMyama pALanAra sAdhu jo jAtimada vageremAM DUbI jAya, to te metArya, rikezabalanI jema janmAMta2mAM karela jAtimadanA doSathI upArjana karela karmapariNativazathI antyaja jAtimAM utpanna thayA, je AgaLa kahI gayA chIe. (331-332-333) have brahmacarya guptidvAra kahe che. - 156. brahmacaryanI navavAs itthi-pasu-saMkiliTTha, vasahiM itthIkahaM ca vajjaMto / rUthinaLa-saMnisipnuM, niruvanuM anuvALa ||rUrU4|| puvvarayANussaraNaM, itthIjaNa - viraharUvavilavaM ca / aibahuaM aibahuso, vivajjayaMto a AhAraM / / 335 / / vajjaMto a vibhUsaM, jaijja iha baMbhaceraguttIsu / sAhU titti-gutto, nihuo daMto pasaMto a / / 336 / / tribhirvizeSakam / / mana, vacana, kAyAnI guptivALo-yogono nirodha karanAra zAnta azubha vyApAra rahita, indriyone jitanAra, kaSAyone jitanAra evA sAdhu, strI, napuMsaka, devI, pazustrI je sthAnamAM rahelI hoya tevA upAzraya-makAnamAM na rahe. amuka dezanI strIo AvI catura, AvAM vastra paheranArI hoya ityAdi strIkathA na kare, je Asana para ke sthAna para strI beThI hoya, te uThyA pachI muhUrta sudhI tyAM na besavuM, strInAM stana, sthAna, sAthaLa, aMgopAMgane rAgathI na dekhavAM, gRhasthapaNAmAM bhogavela viSayakrIDAo yAda na karavI. strIjananA
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ papara prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda virahanAM vilApa-vacano rAganAM kAraNa hovAthI na sAMbhaLavAM, bhIMtanA oThe rahI ekAMtamAM kAmakrIDAnA zabdo na sAMbhaLavA, bahu snehavALA pauSTika AhAra grahaNa na karavo ane gajA uparAMtanuM bhojana na karavuM, zarIra-saMskAra, zarIra-zobhA-TIpaTopa karI vibhUSita na dekhAvuM, A nava prakAranI brahmacaryanI guptimAM yatanA karavI. (334-335-333) nagaragAmamAM dararoja strIno saMbhava hovAthI vizeSapaNe teno parihAra karavA kahe che. - 1. Io -vaya-voTTa-jaMtare tada thaMbaMtare karavuM ! * sAdara to riDhi, na ya vaM ridghi liDhi TIrUrU7TI strInAM guptasthAna, sAthaLa, vacana, kAkha, vakSasthaLa, stana, tenI vaccenAM sthaLa dekhIne dRSTi kheMcI levI ane strInI dRSTi sAthe daSTi na meLavavI, kArya prasaMge nIcI najara rAkhIne ja strI sAthe vAta karavI. (337) svAdhyAya dvAra kahe che. - 157. svAdhyAya dvArA sajjhAeNa pasatthaM, jJANaM jANai ya savvaparamatthaM / sajjhAe vaTTato, khaNe khaNe jAi veraggaM ||338 / / uDDhamaha-tiriyaloe, joisavemANiyA ya siddhI ya / savvo logAlogo, sajjhAyaviussa paccakkho ||339 / / jo nijcakAla tava-saMjamujjao navi karei sajjhAyaM / alasaM suhasIlajaNaM, navi taM ThAvei sAhupae ||340 / / vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, dharmakathA, anuprekSArUpa pAMca prakAranA svAdhyAya karavAthI prazasta dharmadhyAna thAya che. AgaLa zukladhyAna paNa thAya che, svAdhyAya karavAthI samagra jagatanA tamAma padArthonuM svarUpa-paramArtha jANI zakAya che, svAdhyAyamAM vartato AtmA kSaNe kSaNe rAgAdi jherano nAza karanAra vairAgya prApta kare che. (338) svAdhyAya karanAra munine urdhvaloka vaimAnika devaloka, siddhi, adholoka, nArakI, tiryazloka, jyotiSka, sarva lokAloka pratyakSa che. svAdhyAya-dhyAnamAM upayogavALo hoya, te samagra padArthone sAkSAt mAphaka-dekhe che. (339) svAdhyAya e eka atiadbhuta dharmadhyAnano prakAra che, prazaMsavA lAyaka tapa che. loka, aloka dekhavA mATe manohara ullasita netra che. prazamarasanuM jIvana che. manarUpI vAMdarAne kabaje rAkhavA mATe kAlalohanI sAMkaLa che, kAmadevarUpI hAthInA kuMbhasthaLamAM
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda papa3 ThokavA mATe svAdhyAya e vajano aMkuza prasiddha che. zrutamArgamAM jenI atizaya ghaNI ja bhakti che, tenA ame keTalA guNo varNavIe, je haMmezAM AnaMdathI romAMcita thai zAstra zravaNa kare che, tenI ame prazaMsA karIe chIe, buddhi ochI hovA chatAM je te zruta bhaNavA mATe prayatna kare che, tene ame vAraMvAra namaskAra karIe chIe. ane zAstramAM kahela vidhiniSedha tene jeo grahaNa kare che ane vartana kare che temanI prazaMsA karavA mATe amArI pAse zabdo nathI. teo to bhaNyAnuM sarva phala pAmelA che. (339) je guru tapa, saMyama jayaNAmAM ughukta hovA chatAM paNa svAdhyAya karatA nathI, te potAnA ALasu zAtA-gAravavALA ziSyavargane saMyamanA udyama karavAnA sthAnamAM kevI rIte sthApana karI zakaze ? arthAt pote svAdhyAya na kare, te bIjAne kevI rIte svAdhyAya karAve ? svAdhyAya vagara jJAna thatuM nathI, pote apramAdI hovA chatAM bIjAnuM rakSaNa karavA samartha thai zakatA nathI. (340) 158.vinathadvArA kahe che. viNao sAsaNe mUlaM, vINIo saMjao bhave / viNayAo vippamukkassa, kao dhammo kao tavo ||341 / / viNao Avahai siriM, lahai viNIo jasaM ca kittiM ca | na kayAi duvbINIo, sakajjasiddhiM samANei / / 342 / / zAsana eTale jinabhASita dvAdazAMgInuM mULa hoya to vinaya che, vinayavAnuM puruSa saMyamI thAya che, dharma ane tapa baMne vinayavALAne ja hoya che. (341) vinayathI ja bAhya atyaMtara lakSmI maLe che. vinIta puruSa yaza ane kIrti meLave che, vinayathI rahitane potAnA kAryanI siddhi kadApi thatI nathI. kaheluM che ke - "ghaNAM bhAge avinIta jana agni mAphaka bALI nAkhanAra che, avinIta jana kadApi potAnAM iSTakAryanI siddhi meLavI zakato nathI. mATe icchita manoratha pUrNa karanAra kalpavRkSa samAna ane mokSalakSmIno sabaMdha joDI devAnA sthAna sarakhA vinaya viSe catura puruSe prayatna karavo. dharmavRkSanA mUlasamAna, Indra cakravartInI lakSmI-latAnA kaMda sarakhA, saudarya, saubhAgyavidyA samagraguNono bhaMDAra vaza karavAnuM yogacUrNa AjJA siddha thavI, maMtra, yaMtranuM jJAna thavuM, maNiratna mATe rohaNAcalaparvata sarakho samagra viznano nAza karanAra taMtra, traNa jagatamAM jo koI hoya to vinaya che. AvA suMdara vinayane kayo uttama puruSa dhAraNa na kare ? (342) have tAdvAra kahe che, tene keTalAka duHkhasvarUpa kahe che, tenuM khaMDana karatA kahe che. -
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa4 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 15c. tapappA jaha jaha khamai sarIraM, dhuvajogA jaha jahA na hAyati / kammakkhao a viulo, vivittayA iMdiyadago a ||343 / / jevI rIte zarIra sahana karI zake, balahana na thAya ane dararoja karavAyogya paDilehaNA, pratikramaNa vagere dhruvayogo na sIdAya, temAM hAni na thAya, te pramANe tapa karavo. tapa karavAthI ghaNA karmano kSaya thAya che ane A jIva dehathI judo che, deha paNa AtmAthI bhinna che - ema bhedajJAnanI bhAvanAthI indriyonuM damana thAya che. AgaLa kahevAI gayuM che ke, tevo ja tapa karavo, jemAM indriyanI hAni ane Avazyaka-yoganI hAni na thAya, vagere, to pachI tapanI duHkharUpatA kevI rIte gaNAya ? samatAmRta sukhamAM tRpta thaelA yogIone tapa sukhasvarUpa ja che, e vAta prasiddha ja che. vaLI pratyAkhyAnapUrvaka hovAthI te kSAyopathamikabhAvanuM tema ja mananI pIDArahita karAtuM hovAthI sukhasvarUpa che. koIka alpadehapIDA thAya, to paNa vyAdhicissAnA dRSTAntathI mananA AnaMdanA kAraNavALI tapazcaryA che. (343) kaheluM che ke - "tIrthakara bhagavaMtoe pote tapa kareluM che ane temaNe ja tIrthaMkaranI lakSmInA kAraNabhUta ane bhavavRkSano nAza karanAra, suMdara sakAma nirjarAnuM kAraNa, tatkALa vighnono nAza karanAra, indriyone damana karanAra, sarvamaMgalamAM prathama maMgala, iSTakAryanI siddhi karanAra, devanuM AkarSaNa, duSTanuM dalana karanAra, sarva arthanI ane paraMparAe mokSanI saMpatti pamADanAra hoya to jinezvare karelo ane kahelo tapa che. A kahelA prabhAvavALuM tapa jagatamAM vikhyAta evA tIrthakara bhagavaMtoe kaheluM che, je tapa tatkAla zAzvatasukhanI lakSmIsuMdarI sAthe pANigrahaNa karAve che, mATe koi paNa saMsAranA phaLanI icchA rahitapaNe vidhisahita zraddhA ane vizuddha Azaya-sahita zakti anusAra uttama bhaktithI tapa karavuM joie. (2) have zaktidvAranA adhikAramAM "mArI zakti nathI" evA bahAnAM AgaLa karIne je pramAda kare che, tene zikhAmaNa kahe che. - 190. apavAda kayAre ane zA mATe sevavo ? jai tA asakkaNijjaM, na tarasi kAUNa to imaM kIsa / appAyattaM na kuNasi, saMjamajayaNaM jaIjogaM ? ||344 / / jAyammi dehasaMdehayammi jayaNAi kiMci sevijjA | aha puNa sajjo a nirujjamo a to saMjamo katto ? ||345 / /
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ 555 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mA kuNau jai tigicchaM, ahiyAseUNa jaI tarai samma / ahiyAsitassa puNo, jai se jogA na hAyati ||346 / / sAdhune zarIramAM tevA mahArogAdika thAya, zarIra saMdeha thAya tyAre siddhAMtanI AjJA pramANe apavAdapade yatanApUrvaka azuddha AhAra-auSadhAdikanuM sevana karavuM paDe, paraMtu zAtAnI laMpaTatAthI nahiM. jyAre nirogI thAya, tyAre paNa nirudyamI rahe, zuddha AhArAdika gaveSaNAmAM pramAda kare-azuddha AhAra grahaNa karavAnuM cAlu rAkhe, to teno saMyama kevI rIte kahevAya ? A pAMcamA ArAmAM tevA prakAranuM saMghayaNa majabUta na hovAthI bhikSupratimA, mAsakalpa vagere AkarAM anuSThAna karavA samartha nathI, to AtmAne svAdhIna zakya vidhiniSedharUpa sAdhune yogya AgaLa jaNAvela saMyama, yatanA, samiti, gupti, kaSAyajaya ityAdi yathAzakti kema karato nathI ? (344) zaMkA karI ke, Agama utsarga-apavAdarUpa che, to apavAdathI pramAda karanArane kayo doSa che ? ema na bolavuM. sArI rIte tattva na jANelAnuM e vacana samajavuM. te A pramANe-AgamamAM kahyA pramANe apavAda sevavAnI jarUra paDe, tyAre koI vakhata yatanApUrvaka apavAda sevavo, paraMtu zAtAgAravanI laMpaTatAthI tenA khoTAM bAhAnAM AgaLa karIne apavAdamAM na pravartavuM. zAstramAM kahelAM anuSThAnomAM potAnI zaktinI tulanA karI pravartavuM-e bhAva che. sAdhune zarIramAM mahArogAdika thAya, zarIrasaMdeha thAya, tyAre siddhAMtanI AjJAnuMsAra apavAda pade yatanApUrvaka azuddha AhAra, auSadhAdikanuM sevana karavuM paDe, jyAre nirogI thAya, tyAre paNa azuddha AhAra vApare, zuddha AhAra gaveSaNA karavAmAM nirudyamI rahe. azuddha AhArAdika vAparavAnuM cAlu rAkhe, to teno saMyama kevI rIte kahevAya? arthAt na kahevAya. jo ke kAraNe apavAda kahelo che, to paNa tenA varjanamAM doSa dekhelo nathI, daDhadharmI to apavAda varje che. (345) zaMkA karI ke, samartha zithilatA seve, to saMyamano abhAva che, to pachI glAna sAdhue zuM karavuM ? te kahe che. saMyamamAM udyama ja karavo. tyAre zuM glAna sAdhue cikitsA paNa na karavI ? hA, jo sAdhu rogone sArI rIte sahana karavA samartha hoya ane sahana karatA evA sAdhune paDilehaNa vagere jarUrI kriyAo yogonI hAni na thAya to yatie cikitsA-roganA upAyo-auSadha na karavA, paraMtu jo saMyamayogo sadAya to cikitsA karavI. (349) bAkInA sAdhuoe te rogI sAdhu mATe zuM karavuM, te kahe che. - niccaM pavayaNa-sohAkarANa caraNujjuANa sAhUNaM / saMvigga-vihArINaM, savvapayatteNa kAyavvaM ||347 / /
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa6 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hINassa vi suddhaparUvagassa nANAhiyassa kAyavvaM / / nA-vitta-ratye, riti nivasene vi TIrU48TI dagapANaM pupphaphalaM, aNesaNijjaM gihattha-kiccAI / ajayA paDisevaMtI, jaivesa-viDaMbagA navaraM ||349 / / osannayA abohI, pavayaNa-ubbhAvaNA ya bohiphalaM | osanno vi varaM pi hu pavayaNa ubbhAvaNA-paramo ||350 / / guNa-hINo guNa-rayaNAyaresu jo kuNai tullamappANaM / sutavassiNo a holai, sammattaM komalaM (pelavaM) tassa ||351 / / niraMtara jinazAsananI prabhAvanA karanAra-karAvanAra, cAritramAM apramattabhAve udyama karanArA, mokSanI abhilASAthI vihAra karavAnA svabhAvavALA-saMvigna sAdhuonuM sarva prayatnathI veyAvacca-sevAdi kArya karavuM. (347) siddhAntanI zuddha prarUpaNA karanAra, jJAnAdika guNavALA, hIna cAritravALA hoya, to paNa tenuM ucita vaiyAvRtya karavuM. vaLI lokanA cittane AkarSaNa karavA mATe ke - "A lokane dhanya che ke, tevA guNavAnuM chatAM upakAra buddhithI nirguNanuM paNa vaiyAvRtya kare che ? e pramANe lokanA cittane prasanna karavA mATe mAtra veSadhArIne viSe paNa vaiyAvRtya kare. lokApavAdanuM nivAraNa karavA mATe jJAna ane kriyAdhArIne viSe paNa vaiyAvRtya kare. lokApavAdanuM nivAraNa karavA mATe jJAna ane kriyA rahita evA liMgadhArI pAsatkAdikanuM paNa zAsananI hIlanA nivAraNa vaiyAvRtya karavuM ucita che. (348) liMgadhArI kevA kevA prakAranA hoya che ? te kahe che - asaMyamIzithilAcAravALA sacitta jaLanuM pAna karanAra, jAti-gulAba-kevaDA vagere puSpo, AmrAdika phaLo, AdhAkarmAdi doSavALA AhAra vagere grahaNa karanArA, tathA gRhasthanAM vepArAdika kAryo karanArA, saMyamathI viruddha AcaraNa karanArA, mAtra sAdhuveSanI viDaMbanA karanArA che. thoDo paNa paramArtha sAdhanArA hotA nathI. (349) tevA prakAranAonA doSo kahe che. - zithila AcArapaNAthI A lokamAM parAbhava thAya che, AvatA bhavamAM jainadharmanI prAptirUpa bodhinI durlabhatA thAya che, kAraNa ke, bhagavaMtanI AjJAnI virAdhanA thAya chebodhiphaLanI prApti to mokSAbhilASI saMvigna sAdhuthI thAya che, temanAM anuSThAna dekhIne loko zAsananI prazaMsA kare che. tethI A sarvAvasanna AzrIne jaNAvyuM, jyAre dezAvasanna sAdhu to potAne karma parataMtra thaelo mAnato ane potAnA avaguNa prakAzita karato
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 557 vAdalabdhi ane vyAkhyAnaAdika kAryothI vistArathI pravacana-zAsananI prabhAvanA karanArakarAvanAra thAya che ane te prazaMsavA lAyaka che. sAdhuonA guNo prakAzita karanAra evA te vistAravALI zAstramAM kahelI zAsanonnati kare che. potAnA doSanI nindA karanAra, garhA karanAra zAsananA virodhIne upazAMta karanAra ka2vI2latA sAdhu mAphaka guNavALo avasanna sAdhu sAro gaNelo che. (350) tethI ulaTo kahe che. - cAritrAdika guNathI hIna evA bhraSTAcArI guNanA samudra sa2khA sAdhunI sAthe tulanA kare che, * ame paNa sAdhu chIe' ema mAne che, sArA tapasvIonI avagaNanA-hIlanA kare che, te mAyAvInuM samyaktva asAra che, arthAt te mithyAdaSTi samajavo. (151) avasanna ane gRhasthanuM veyAvacca sAdhue je rIte karavAnuM che, te kahe che. - : 161. pAsasthAdika sAdhuonuM svarUpa okhannA zihissa haiM, niLapavaya-tivya-mAviya-maphalmsa | kIrai jaM aNavajjaM, dRDhasammattassa'vatthAsu / / 352 / / pAsathosanna-sIna-nIya-saMsatta-naLamannA NN | nALa taM suvidiyA, savvapayajJeLa varSAMti ||rUparU11 jinezvare kahela pravacana-siddhAMta vaDe bhAvita mativALo-eTale ke jinadharmanA daDhatIvrarAgavALo samyaktvanI nizcala mativALo avasanna-zithila sAdhu hoya athavA tevA daDhasamyaktvavALo gRhastha zrAvaka hoya, to tevA kSetra, kALa Adika avasthAmAM je vaiyAvacca karAya, te niSpApa adUSita samajavI. haMmezAM nahiM. (352) te ja kahe che. - jJAna, darzana, cAritranI pAse rahenAra chatAM tene na sevanAra pAsasthA, dezathI ke sarvathI A pAsastho jJAnAdikane virAdhe che. Avazyaka vagere sAdhunI vihita karelI kriyAmAM je pramAda kare, te kriyAo na kare, athavA vihitathI adhika kare, guruvacanane uzRMkhala baLada mAphaka ulALI nAkhe, te osanna-(avasanna) kahevAya che. 'balAi' zabdanI vyAkhyAmAM, baLavAna godhobaLada dhUMsaruM bhAMgI nAkhe athavA sAmAna bharela gADuM ulADhI mUke, tema guruvacana na mAnato A osanna baLAtkArathI potAnI icchAnusAra vartana karI saMyama-rA bhAMgI nAkhe che. kutsitazIla jenuM hoya te kuzIla-je maMtra, taMtra, kautuka, dorA, dhAgA nimitta, jyotiSa, vaidaka, bhUtikarma Adhi vaDe haMmezAM AjIvikA calAve ane bhaNelA jJAnAdikane AvA kAryamAM upayoga kare, tene kuzIla kahelo che. haMmezAM da22oja kAyama ekasthAne vAsa karanAra, paramArthathI to A vihArAdikamAM sIdAto hovAthI avasanna paNa kahevAya, paraMtu ekasthAne
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa8 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda lAMbo samaya vagara kAraNe rahevAmAM ghaNA ja doSo, utpanna thAya che, mATe tene judA grahaNa karela che. bIjAnA guNa-doSanA saMgathI je tevo thAya, te saMsakta, narasA puruSanI sAthe sArAne maLavAnuM thAya, rahevAnuM thAya ane tenA jevo thAya, te kAraNe tene saMsakta kahe che. yathAzcaMda. usUtra-sUtraviruddha Acare, sUtraviruddha prarupaNA kare, te yathAzcaMda, icchA-chaMda te ekArthika zabdo che. zAstramAM na kaheluM hoya ane potAnI svacchaMda buddhithI kalpeluM kahe, zAstramAM kahyA pramANe na kahenAra, bIjA rAjI thAya tema zAstra-nirapekSatAthI pravartanAra potAne phAve tema pralApa karanAra, A yathAchaMda kahevAya. potAnI buddhithI kalpanA karI, zAstranA vacananI bedarakArI karI kaMI sukha-zAtA ane vigaI khAvAnI mamatAvALo traNa gAravamAM lapaTAelo hoya, tene yathA chaMda jANavo. (gra. 10000) pAsatyo, osanno, kuzIla, saMsakta, yathAvRMda A sarve jinamatamAM avaMdanIya kahelA che. A sarvanuM vizeSathI svarUpa ane bhedo vaMdanAniryuktinI samagra gAthAthI samajI levuM, A sarvane jANIne suvihita sAdhu sarva prayatnathI temano tyAga kare. temanI sAthe AlApa-saMlApa vagere varjavA jaNAvyA che. A vAta utsargapadanI jaNAvI. apavAda padamAM to jarUrI kArya AvI paDe, to dravya, kSetra, kALa, bhAva-avasthAne ucita tenI sAthe vartavuM. pAsatthA lokone barAbara jANI-oLakhIne je madhyastha na thAya ane potAnuM kArya na sAdhe te potAne kAga banAve che. Avazyaka-niryuktimAM paNa kahevuM che ke - "vacanathI namaskAra, hAtha uMco karIne tathA mastaka namAvIne vaMdana karavuM, pRcchA karavI, sAthe rahevuM, thobhavaMdana athavA vaMdana karavuM vagere te sthaLathI vizeSArthIe joI levuM. (353) ahiMthI 27 sattAvIza gAthA vaDe pAsasthA vagerenAM sthAno kahe che - 12. pAsatkAdi sAdhunAM pramAda rathAno bAyAlamesaNAo, na rakkhai dhAisijjapiMDaM ca / AhArei abhikkhaM, vigaIo sannihiM khAI / / 354 / / sUrappamANa-bhojI, AhAreI abhikkhamAhAraM | na ya maMDalIi bhuMjai, na ya bhikkhaM hiMDaI alaso ||355 / / kIvo na kuNai loaM, lajjaI paDimAi jallamavaNei / sovAhaNo a hiMDai, baMdhai kaDipaTTayamakajje ||356 / /
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda papa9 gAma desaM na kulaM, mamAyae pITha-phalaga-paDibaddho / ghara-saraNesu pasajjai, viharai ya sakiMcaNo rikko ||357 / / nada-vaMta-sa-roma, name chona-ghoLo jhagaDo | vAhei ya paliyaMkaM, aharegapamANamatthurai / / 358 / / sovai ya savvarAI, nIsaTTamaceyaNo na vA jJarai / na pamajjaMto pavisai, nisIhIyAvAssiyaM na kare ||359 / / pAya pahe na pamajjai, jugamAyAe na sohae iriyaM / puDhavI-I-IT-mAjha-vaURDutale niravivo TIrUpI savvaM thovaM uvahiM, na pehae na ya karei sajjhAyaM / saddakaro jhaMjhakaro, lahuo gaNabheya-tattillo ||361 / / khitAIyaM bhuMjai, kAlAIyaM taheva avidinnaM / giNahai aNuiyasUre, asaNAI ahava uvagaraNaM / / 362 / / jeo AhArAdikanA 42 doSonuM rakSaNa karatA nathI. gRhasthanAM bALako ramADavAthI AhAra maLe, tevo dhAtrIpiMDa grahaNa karanArA, zayyAtaranA gharanA AhAra grahaNa kare, vaLI kAraNa vagara dararoja vAraMvAra dUdha, dahIM, ghI vagere vigaIo vApare, vAraMvAra bhojana karyA kare, AgalA divase ke rAtre pAse rAkhI mUkela sannidhi, AhAra auSadhano bIjo divase upayoga kare, dhAtrIpiMDa 42 doSamAM AvI gaelo hovA chatAM pharI kahevAnuM e prayojana che ke, gRhasthano saMbaMdha-paricaya anartha karanAra che. (354) jyAM sudhI sUrya rahe, tyAM sudhI bhojana karavAnA svabhAvavALA. vAraMvAra bhojana karavuM, mAMDalImAM besIne sAdhu sAthe bhojana na kare, ALasu thaine bhikSA vahoravA na jAya, thoDA gharathI ghaNo AhAra lAve, (355) kAyara-sattva vagarano te loca karAvato nathI, kAussagna karatAM zaramAya che, hAthathI ghasIne ke jaLathI zarIranA melane dUra karanAra, nagara madhye paNa pagarakSaka paherIne cAlanAra, kAraNa vagara keDe kaTipaDhaka bAMdhanAra, akArya-kAraNa vagaranuM pada sarvasthAne joDavuM. (35) gAma, nagara, deza, kula, upAzraya vagere mArAM che ema mamatA kare, pATapATalA, bAjoTha vagere comAsA sivAyanA ATha mAsa vApare, vAparavAmAM Asakta thAya, pUrve vAparelA gharanuM ciMtana-ciMtA, upAzrayAdika raMgAvavA, jIrNodadhArAdi sAra-saMbhALanI
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda phikara rAkhavI. suvarNa dhana-sahita vicarato hovA chatAM huM grantha-gAMTha-dhana vagarano chuM, nigrantha chuM-ema prakAzita kare. (357) nakha, dAMta, keza, roma ane zarIranI zobhA sArI dekhAya tema kare, ghaNA jaLathI ayatanAthI hAtha-paga dhoyA kare, ayatanA karato hovAthI gRhastha sarakho che, palaMga vApare, saMthArA uttarapaTTA sivAya adhika upadhi saMthArAmAM vApare; (358) acetana kASTha mAphaka ghasaghasATa AkhI rAtri zayana kare ane svAdhyAya na kare, rAtre pramArjana karyA sivAya vasatimAM cAle, upAzrayamAM praveza-nirgamanamAM nisihiAvasiyA na kahe, (359) vihAra karatA vijAtIya 2ja pRthvImAM saMkrama thayA pahelAM paganI pramArjanA na kare, dhUMsarA pramANa bhUmimAM joyA vagara iryAsamitinA upayoga vagara cAle, pRthvI, jaLa, agni, vAyaro, vanaspati ane trasa jIvone viSe yatanA vagara nirapekSapaNe te jIvone nizaMkapaNe upamardana-khUMdato cAle. (360) mukhavastrikA jeTalI alpa ke saMrvaupadhinuM pratilekhana karato nathI, divase svAdhyAya karato nathI. AgaLa svAdhyAya kahI gayA, te rAtre punarAvartana karato nathI, athavA rAtre punarAvartana, divase vAMcanAdika svAdhyAya karato nathI, rAtre sarva UMghI gayA hoya, tyAre moTA zabdathI bolavAnA svabhAvavALo, jhagaDo karanAra, tochaDAIthI moTAnI laghutA kare, gaMbhIratA na rAkhe, gacchamAM mAMhemAMhe kusaMpa karAve, temAM AnaMda mAnanAro. (361) be kosa uparAMta dUrathI vahorela AhAra-pANI vApare, traNa poruSI pahelAM vahorela kAlAtikrAnta AhAra-pANI vApare, nahiM vahorAvela vApare, sUryodaya pahelAM azanAdika athavA upakaraNa vahore, AvA prakAranA sAdhu pAsasthAdi kahevAya. (362) ThavaNakule na ThaveI, pAsatthehiM ca saMgayaM kuNaI / niSvamavajJALo, na ya veda-makhkhaLAsIto ||rU63|| yai ya davadavAe, mUDho paribhavai tahaya rAyaNie / para-parivArya ziorpha, nidgura-mAsI vijJa-sIto ||rU64|| vijjaM maMtaM jogaM, tegicchaM kuNai bhUikammaM ca / avara-nimitta-nIvI, AraMma-pariAde rama' ||rUddaGa|| kajjeNa viNA uggahaMmaNujANAvei divasao suai | agniyanAma maMgara, rUlthi-nisipnAsu amirmad ||rUdda||
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 561 uccAre pAsavaNe, khele siMghANae aNAutto | saMthAraga uvahINaM, paDikkamai vA sapAuraNo ||367 / / na karei pahe jayaNaM, taliyANaM taha karei paribhogaM / ghara mayvaddhavAse, savizva-525vastha-gomA IIQ68aaaa saMjoai aibahuaM, iMgAla sadhUmagaM aNaTThAe / bhuMjai rUpabalaTThA, na dharei a pAyapuMchaNayaM ||369 / / moTAM prayojana ubhAM thAya, tyAre kAma lAge agara guru mATe je anAmata gharo gocarI mATe sthApana karelAM hoya, temAM niSkAraNa gocarI levA jAya, pAsatthA sAthe sobata kare, haMmezAM durgAna karato hoya, prekSA karavI, pramArjanA karavI, temAM pramAda karanAra, utAvaLo utAvaLo vegathI cAlanAra, mUDha, ratnAdhikano tiraskAra karanAra, jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnamAM adhika hoya, te ratnAdhika kahevAya. bIjAno avarNavAda grahaNa kare-nindA kare, kaThora-kaDavAM vacana bole, strIkathA vagere vikathA karavAnA svabhAvavALo pAsatyo kahevAya. devIthI adhiSThita vidyA, devathI adhiSThita hoya, te maMtra, viziSTa prakAranAM auSadha ekaThA karIne adazya karavAnuM aMjana banAvavAnuM te rUpa yogacUrNa, roganI pratikAra karavAnI asaMyatanI cikitsA, rAkha vagere maMtrIne gRhasthAne cokkasa kAryanI siddhi mATe ApavA rUpa bhUtikarma, sArA akSara lakhatAM, zIkhavavuM lahiyA-karma tathA nimittazAstra bhaNI lokone zubhAzubha lagnabala Adika kahevAM, ane tenAthI AjIvikA calAvavI. pRthvI Adika chakAyano AraMbha kare, jarUra sivAya adhika upakaNo ekaThAM karavAM, te parigrahamAM Asakti kare, vagara kAraNe, vagara jaruriyAte devendra vagereno rahevAnI bhUmino avagraha mAge, divase zayana kare, sAdhvIe lAvela AhArAdika vApare, strI beThe sthAna, AsanAdimAM te uThyA bAda tarata ja bese, tyAM kriIDA kare. maLa, mUtra, zleSma, baLakho, nAsikAno mela vagere yatanA vagara paraThave, saMthArA upara ke upadhi upara besIne aghara vastra oDhIne pratikramaNa kare. mArgamAM cAlatAM cAlatAM pRthvI, apU vagere kAyanI jayaNA karato nathI, talikA ke pagarakhAno chatI zaktie upayoga kare, AgaLa pagarakhAM paherI cAle, tema kahela te gAmanI aMdara ane A vagara prayojane te sivAyanA sthaLamAM ema samajavuM. svapakSa eTale potAnA sAdhuo ane parapakSa eTale bhIta, zAkya, bauddha vagere anyamatanA ghaNA sAdhuo hoya, tevA kSetramAM temanAthI apamAna pAmIne comAsAnA kALamAM paNa vihAra kare, svAdanI lolupatAthI dUdhamAM sAkara, zAkamAM mazAlA, maracAM vagereno saMyoga karI AhArane
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda svAdiSTa banAve, pramANathI adhika bhojana kare, sArA bhojanamAM rAga kare ane bhojana ane tenA dAtAranI prazaMsA kare, te iMgAladoSa, aniSTa bhojana ane tenA dAtAranI dveSathI niMdA kare ane bhojana karatAM mukha bagADe, sudhAvedanA vagara agara vaiyAvRtyAdinA kAraNa vagara bhojana kare, rU5 ke baLanI vRddhi mATe bhojana kare, rajoharaNa pAse na rAkhe. (363 thI 319) 13. pAkSikaparva zarthI aTThama chaTTha cautthaM, saMvacchara cAumAsa pakkhesu / na karei sAya-bahulo, na ya viharai mAsakappeNaM ||370 / / zAtAgAravanI bahulatAnAM kAraNe anukrame saMvatsarI, comAsI ane pAkSikanA divase aThThama, chaTha ane upavAsa tapa karato nathI ane kSetra, kALanI anukULatA hovA chatAM mAsakalpanA 8 mAsa vihAra karato nathI. ahiM pAkSikamAM upavAsa niyamita karavAno rAkhela hovAthI caudazanA divase ja pAkSika gaNAya che. jo pUnamanA divase thAya, to upavAsa karavAnuM baMnene sammata hovAthI pUnamane divase pAkSikapaNAno teno sadbhAva hovAthI pAkSikano paNa chaTha karavAno prasaMga Ave, tathA tyAM aThama, chaTha, chaTha ema kahevuM paDatuM, jo have caudaze karelo upavAsa caturdazI saMbaMdhI ja che, paraMtu pAkSika sAthe saMbaMdhavALo nathI-ema kahetA ho to cAturmAsamAM paNa prathama upavAsa caudaza sAthe saMbaMdhavALo hovAthI bIjo upavAsa cAturmAsa saMbaMdhI hovAthI "aThama-cauttha-cauttha" ema kahete. caturdazI karatAM cAturmAsaparva moTuM che, tethI teno tapa aMdara ja AvI gaelo che, to pAkSikatapa paNa tema ja thAo. caudasa eka divasanuM parva che, tenI apekSAe pAkSikanuM paNa mahatva che, to tyAM paNa chaTha thAya. vaLI caturmAsanI apekSAe pAkSika e nAnuM parva che, to tyAM upavAsa tapa karavo yukta gaNAya. jemake, sAMvatsarikatapanI apekSAe cAturmAsikatapa nAnuM che, e vAta satya che, paraMtu caturdazImAM ja pAkSika karAya to caturdazIno upavAsa ghaTI zake che. kAraNa ke, pAkSikano upavAsa karavAno hovAthI. jo pahelAM pAkSika pUnamamAM thatI hatI - ema tame sammata thatA ho, to pAkSikamAM paNa chaThatapa kahete. eka upavAsane caturthano vyapadeza karAto hovAthI. be vageremAM chaTha vagereno saMbhava hovAthI, nahitara vyapadezano avyavasthA-prasaMga ubho thai jAya. tethI karIne cAlu adhikarAmAM caturtha ema kahela hovAthI caturdazI ane pAkSika e baMnenuM aikya teone sammata che - e nirNaya to thayo ja che. AthI ekane grahaNa karavAthI bIjAnuM upAdAna-grahaNa thatuM nathI. te A pramANe
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ 563 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda aSTamI-caturdazImAM upavAsa karavo ema pAkSikacUrNimAM kaheluM che. te zrAvaka aSTamI caturdazImAM upavAsa kare che ane pustaka vAMce che. ema nizIthacUrNimAM tathA bIjAM sUtromAM caturdazI ja grahaNa karelI che, paNa pAkSika nahiM. vaLI aSTamI, pAkSika tathA vAcanAkALa choDIne bAkInA samayamAM AvatI sAdhvIo akAlacArI kahevAya che. cauttha, chaTha, aThama karavAmAM aSTamI, papnI, comAsI, saMvatsarI temAM anukrame ityAdi vyavahArabhASya A vagere sUtramAM pAkSika ja grahaNa karela che, paNa caturdazI nahi. tathA aSTamI, caturdazI, jJAnapaMcamI, comAsI, saMvatsarImAM cauttha eTale upavAsa, chaTha, aThThama na kare to prAyazcitta Ave ema mahAnizIthasUtramAM sarva vratanuM pratipAdana kareluM che, to ekalA bicArA pAkSikane paMkti-vaMcita karAya to caturdazI ane pAkSikanuM aikya che te nizcita che. nahitara to koi sthAnapara baMnene grahaNa karavAnuM thAya. have koika sthAne dezagrahaNa karAya, koI sthAne sarva grahaNa karAya, utkamayukta sUtro vividha prakAre grahaNa karavAmAM Ave che. e vacanathI kyAMika caturdazI ane kyAMika pAkSika grahaNa karela che - ema kadAca tame kahetA ho to mahAnizIthamAM sAdhuonAM sthitaparvanA sarvasaMgrahamAM caturdazI grahaNa karavA chatAM paNa cAturmAsika-saMvatsarI parva sAthe pAkSika vizeSaparva paNa kema nathI kahevAyuM? A kayA prakArano tamAro vANIvilAsa che ? bIjuM sIdho mArga choDIne "kyAMIka dezathI grahaNa' e vAMkA mArgane pakaDIne prayANa karo cho. AthI pUnama e pAkSika che - ema koi rIte siddha thai zakatuM nathI. pAravagaranA AgamasamudramAM tenA pratyakSara joie, to paNa tevA akSaro maLatA nathI, to have abhinivezano tyAga karI, caturdazIno upavAsa ja pAkSika caturtha che-ema mAnyatA svIkAro. je mATe kaheluM che ke - mahAgrahI puruSa yuktine tyAM kheMcI javAnI icchAvALo hoya che ke, jyAM potAnI buddhi sthApana karelI hoya, ane pakSapAta-rahita madhyastha puruSa to jyAM yukti hoya, tyAM potAnI buddhine sthApana kare che. A pramANe pUjyazrIe racela "pAkSika saptati' granthamAM jaNAvela yuktileza che. te mAtra tamane batAvyuM. A kadAgraha ke laDavA mATe kahela nathI. AthI vizeSa spaSTatara yukti meLavavAnI abhilASAvALAe vRttisahita te pAkSika saptati granthane vAraMvAra vicAravo. (370) 164. pAsa@Adika hInAthAnAM pramAdarathAno nIyaM giNhai piMDaM, egAgI acchae gihattha-kaho | vasujhALa garibbaDu, madirAro no-mi rU7nA.
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paribhavai uggakArI, saddhaM maggaM nigRhae vAlo / vidara sayAmurugo, saMgama-vimAnelu hioNsu IIrU72AA uggAi gAi hasaI, asuvuDo sai karei kaMdappaM / gihi-kajjaciMtago vi ya, osanne dei giNhai vA ||373 / . dhammakahAo ahijjai, gharAgharaM bhamai parikahaMto a | gaNaNAi pamANeNa ya, airittaM vahai uvagaraNaM ||374 / / kAyama eka gherathI AhAra grahaNa kare, samudAya sAthe na rahetAM ekalo ja rahe, gRhasthaviSayaka vAto-paMcAto kare, vAsyAyana, kokazAstra vagere pApakRtano abhyAsa kare, loko potAnA tarapha kema AkarSAya - ema temanuM cittaraMjana thAya, tevA prayatno karyA kare, paraMtu potAnA sAdhupaNAnA anuSThAnomAM citta na coMTADe. (371) ugratapa-cAritra karanAra sAdhuno parAbhava kare, jJAna-darzana-cAritrarUpa zuddha mokSamArgane AcchAdita kare, pragaTa na kare tema karavAthI potAnI nyUnatA dekhAya. zAtA-sukhamAM laMpaTa banelo ajJAnI evo te susAdhuthI vAsita na thaelA evA saMyamathI rahita kSetrane viSe vicare che. moTA zabda karIne gAya, alpasvarathI gAyana kare, mukha pahoLuM karIne khaDakhaDa hase, kAmottejaka vacano ane cALA karIne bIjAne hasAve, gRhasthanAM kAryonI ciMtA karavAnA svabhAvavALo osannasAdhu pAsethI vastrAdika grahaNa kare, athavA tene Ape. (372-373) AjIvikA mATe dharmakathAno abhyAsa kare. bhaNIne ghare ghare bhaTakI dharmakathA kare, gaNanA pramANathI vadhAre pramANamAM upakaraNo rAkhe. jinakalpIone bAra prakAranAM, virone cauda prakAranAM, AryAone pacIza prakAranAM upakaraNo rAkhe. kahelAMthI te vadhAre rAkhe. (374) vArasa bArasa tiNNi ya, kAiya-uccAra-kAla-bhUmIo | aMto bahiM ca ahiyAsi aNahiyAse na paDilehe ||375 / / gIyatthaM saMviggaM, AyariaM muai valai gacchassa / guruNo ya aNApucchA, jaM kiM ci vi dei giNhai vA ||376 / / guru-paribhogaM bhuMjai, sijjA-saMthAra-uvakaraNajAyaM | kintiya tumaM ti bhAsaI, aviNIo gavio luddho ||377 / /
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 565 gurupaccakkhANa-gilANa-seha-bAlAulassa gacchassa | na kare ne puchaDuM, niddhamo niyAmuvaMIvI sArU78TI pahagamaNa-vasahi-AhAra-suyaNa-thaMDilla-vihipariTThavaNaM / nAyarai neva jANai ajjAbaTTAvaNaM ceva ||379 / / laghunIti paraThavavAnI bAra bhUmi, vaDInIti paraThavavAnI bAra bhUmi, kAlagrahaNa levA yogya traNa bhUmi-ema upAzrayanI aMdara ane bahAra maLIne sattAvIza UDila bhUmio che. temAM samarthe dUra javuM yogya che ane tevI zakti vagaranAne najIkanI bhUmimAM paraThavavA javuM yogya che. tevI bhUmine na paDileha-upayogapUrvaka na dekhI le, tene pAsatthA jANavA. te bhUmi sarvadizAmAM jaghanyathI potAnA hAtha pramANa ane nIce cAra AMgaLa acitta hovI joIe. (375) AgamAdi zAstranA jANakAra mokSAbhilASI evA potAnA AcAryane vagara kAraNe choDIne cAlyo jAya, ahiM gItArtha ane saMvigna be pada grahaNa karavAthI agItArtha asaMvignano tyAga kare, to doSa nathI, sAraNA, vAraNA karanAra guruno tyAga karI cAlyo jAya. te mATe kahevuM che ke, jema samudramAM saMkSobha-khaLabhaLATane sahana na karI zakatA matsyo sukhanI abhilASAthI samudranI bahAra kinAre nIkaLI paDe che, paraMtu bahAra nIkaLatAM ja sthaLamAM jaLavagara nAza pAme che. e pramANe gaccharUpa masudramAM sAraNA, vAraNArUpa mojAMothI pIDAelA teo gacchamAMthI sukha meLavavAnI icchAthI bahAra nIkaLatAM ja jJAna, darzana, cAritra ratnathI vinAza pAme che, koika viSayamAM guru gacchane preraNA ApatA hoya, tyAre gurunI sAme javAba Ape, gurune pUchyA vagara koine vastra Ape ke koinI pAsethI pote grahaNa kare. gurune paribhoga karavA yogya athavA zaThA-pATa, saMthAro ke temanAM samagra upakaraNo je vAparatA hoya temanI vaparAtI zayanabhUmi, kapaDAM, kAmalI vagere vaMdana-pUjana karavA yogya che, paNa bhogavavA-vAparavA yogya nathI. tathA guru bolAve, tyAre mane kema bolAvyo ? ema tochaDAithI uttara Ape. te samaye tyAM "maFeNa vaMdAmi' Apa-bhagavaMta ema kahevAnA badale "tuM-tame' evA avinayavALAM vacana bole. garvita ane viSayamAM lubdha thaelo hoya, te pAsatthA kahevAya. gurumahArAja, dharmAcArya anazanI, tapasvI, glAna, navadIkSita, bALamuni, ityAdithI saMkaLAela gaccha saMbaMdhI je kAryo hoya, tenI pRcchA na kare, "huM to bhaNelo chuM, mAre valI temanAM kAryo zA mATe karavAM paDe ?' ema manamAM ghamaMDa rAkhe, mATe ja nidharma, veSathI mAtra AjivIkA karanAro, AcAra vagarano hovAthI, mArgamAM gamanano vidhi, vasati-upAzraya, AhAra, zayana karavAno spaMDila javAno AgamamAM
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kahelo vidhi jANato na hoya, jANato hoya to, Acarato na hoya, sAdhvIone kevI rIte vartAvavI, te jANato na hoya agara dharmanI nirapekSatAthI sAdhvIone vartAvato hoya, tattvathI te jANato ja nathI. (375 thI 379). sacchaMda-gamaNa-uThANa-soaNo appaNeNa caraNeNa / sama-guNa-muvaka-nonI, vahunIva-yaMvaro mama Il380|| batthivva vAyapuNNo, paribhamaI jiNamayaM, ayANaMto | thaddho nimvinnANo, na ya picchai kaMci appasamaM ||381 / / sacchaMdagamaNa-uTThANasoNao bhuMjaI gihINaM ca | pAsasthApha-AA , vaMti pamAyA paNa IIQ82T guru AjJA vagara svacchaMdapaNe javuM AvavuM, uThavuM, suvuM vagere pravRtti kare, jJAnAdika guNo, tenA yogothI rahita samiti, guptithI rahita evo kahevAto zramaNa aneka jIvanikAyano vinAza karato nirarthaka Ama-tema bhaTakyA kare che. vAyuthI bharela pANInI masaka-pakhAla uchaLe, tenI mAphaka khoTA moTA garvathI uchaLata, jo rAgAdika roganA auSadha sarakhA jinamatane na jANato, unmatta, zarIramAM paNa garvanuM cihna batAvato, jJAna vagarano, "potAnA samAna jANe koi nathI' ema garvathI, jagatane paNa hisAbamAM gaNato nathI, eTale bIjA sarvane taNakhalA samAna mAne che. potAnI svecchA pramANe javuM, AvavuM, uThavuM, suvuM ityAdika pravRtti karavI. A vAta pharIthI kahevAnuM prayojana e che ke, jJAnAdika sarve guNo guNavAna dravyanI jema parataMtra rahevAthI sAdhI zakAya che. dravyanA Azraya vagara guNa rahI zakato nathI." gRhasthonI vacce ke gRhasthonA gharamAM besIne bhojana karavuM. A vagere pAsatyAdikanAM aneka pramAdasthAno kahelAM che, jenI gaNatarI karavI azakya che. (380 thI 382) jo A pramANe vartana karanArA pAsatthA, osannA, kuzIliyA gaNAya, to atyAre koI susAdhu ugravihArI hoya, tene paNa glAnAvasthAdimAM aSaNIya AhArAdika grahaNa karavAnI pravRtti dekhAya che, AvI koikane zaMkA thAya, to viSaya-vibhAgane na samajanAra tenA bhramane dUra kavA mATe kahe che. - jo hujja u asamattho, rogeNa va pillio jha(u)riyadeho / savvamavi jahAbhaNiyaM, kayAi na tarijja kAuM je / / 383 / /
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 567 so vi ya niyaya-parakkamavavasAya-dhiI balaM agUhaMto / muttUNa kUDacariyaM, jaI jayaMto avassa jaI ||384 / / yugmam || alaso saDho'valito, AlaMbaNa-tapparo aipamAI / evaMThio vi mannaI, appANaM suTThio mi (mhi)tti / / 385 / / jo vi ya pADeUNaM, mAyAmosehiM khAi muddhajaNaM / ti ||ma-marksavANI, so sogarU vavaharavA be TIrU86IT je koi svabhAvathI maMda saMghayaNavALo hovAthI zAstramAM kahela anuSThAna karavA samartha na hoya, kSaya ke bIjA asAdhya rogathI pIDAto hoya, vRddhAvasthAthI kAyA jarAjIrNa thaelI hoya, tevA kadApi kahyA pramANe sarva anuSThAna karavA samartha na thAya, te sivAya dravya, kSetra, kALa, bhAvane AzrIne bIjI ApattimAM AvI paDelo hoya, to te potAnuM parAkrama-zakti tene anusAre bahAranI ceSTA, manobaLa vagere chUpAvyA vagara mAyA vartanano tyAga karI jo kahelAM anuSThAno AcaravA prayatna kare, to te nakkI susAdhu ja gaNelo che. kAraNa ke, yathAzakti bhagavaMtanI AjJA karanAro hovAthI, tema karanAra gItamAdikanI jema susAdhu che. mAyAcaritravALo kevA prakArano hoya ? te kahe che - ALasu-pramAdI, kaMpaTI, ahaMkArI, kaMIka tevuM bAnuM maLe ke tarata ja sarvakAryamAM tenuM AlaMbana laI apavAda sevavA tatpara bane, atizaya uMghaNazI evA bIjA pramAda doSavALo, hovA chatAM paNa potAnA AtmAne kapaTathI bIjA guNIo samakSa potAnI prazaMsA kare, te mAyAvI jANavo. tevA prakAranA kapaTIne je nukazAna thAya che, te dRSTAMtathI kahe che. vaLI je mAyA-sahita jUTha vacana bolIne bhadrika lokane potAnI mAyAjALamAM phasAve che ane chetare che, te puruSa traNa gAmanI vacce rahenAra kapaTApaka nAmanA tapasvInI jema zoka vahana karanAra thAya che. (383-386) 15. paTaHpakanI sthA ujjayinI nagarImAM atiniSphara pariNAmavALo phUTa-kapaTa-chetaravAmAM tatpara evo ghoraziva nAmano brAhmaNa hato. chetaravAnA svabhAvanA kAraNe lokoe tene nagarImAMthI hAMkI kADhyo. cammAra dezamAM gayo. tyAM corI-jArI karanAra lokone maLI teNe kahyuM ke, "huM sAdhuveSa grahaNa karI tamane sarva mAhitI ane salAha ApIza ke, jethI sukhethI lokone tyAMthI corI karI zakAya. lokonA ghare jaI temanA sadbhAva, vaibhava, chidro, pravezasthAno jANIne tamane kahIza. durAcArIoe te mAnya karyuM. pelAe parivrAjakano veSa dhAraNa karyo,
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyArapachI traNa gAma vacce tapovanamAM tapa tapavA lAgyo. coroe vAto phelAvI ke, "A mahAtapasvI mahine mahine upavAsa karI pachI bhojana kare che. eTale gAmaloko bolavA lAgyA ke, A mahAtapasvI ane mahAjJAnI che. te tapasvI na hovA chatAM bIjAne chetaravAnI ciMtAnA saMtApavALA cittathI sukAela dehavALo jaNAto hato, eTale loko "aho ! A mahAtapasvI che." ema vicArI tenI pUjA kare che ane nimitto pUche che. pelo paNa nimitto kaheto hato. lokone te sabhAvathI potAnA ghare laI jatA hatA. loko potAnAM guptasthAno paNa tene batAvatA hatA. bagalAnI ceSTA karato potAne jANe lokonA upara upakAra karato hoya, tema AtmAne prakAzita karato hato. corone khAtara pADavAnAM sthAno batAvato hato. coro sAthe rAtre lokonA gharomAM corI karato hato. thoDA kALamAM to tevo koi loka bAkI na hato ke, je teNe joyuM ke corAvyuM na hoya. eka divase kulaputre jyAre cora khAtara pADato hato ane tenuM mukha khodato hato, e jANIne khAtaranA mukhamAM pakaDI zakAya tevo phAMso nAkhyo. praveza karatAM ja corane phAMsAmAM sapaDAvyo. bIjA coro to tenAthI dUra palAyana thaI gayA. savAre pakaDAelA corane rAjA pAse lai gayA. rAjAe kahyuM ke, "jo kharI hakIkata jaNAve, to A bicArAne choDI mUko." samajAvIne zAMtithI pUchyuM, chatAM paNa kaheto nathI, eTale cAbUkanA mAra marAvyA eTale kharI hakIkata jaNAvI. parivrAjakane doraDAthI baMdhAvIne bolAvarAvyo. khUba mAra mAryo, eTale khAtAM bAkI raheluM lokonuM dhana pAchuM ApyuM. "brAhmaNaputra che ema dhArI mArI na nAkhatAM tenI AMkho khodI nAkhI. pAchaLathI bhikSA mAtra paNa na meLavato lokothI tiraskAra pAmato pazcAttApathI jaLI rahelo potAno zoka karavA lAgyo. A daSTAMta sAMbhaLIne kapaTacaritrano tyAga karIne yathAsthita AcaraNa AcaravuM. AvA pAsatyAdika aneka AkAravALA hoya che, kahe che - egAgI pAsattho, sacchaMdo ThANavAsi osanno / dugamAI-saMjogA, jaha bahuA tadaha gurU huMti / / 387 / / gacchagao aNuogI, gurusevI aniyao guNAutto | saMno payA, saMgama-gArI mAyA TIrU88T nimmabhA nirahaMkArA, uvauttA nANa-dasaNa-caritte / egakhiekkhe)tte vi ThiyA, khavaMti porANayaM kammaM ||389 / /
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa69 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda niya-jo-mAna-mAyA, niya-no-parIkSA 2 ne vIrA | vuDDhAvAse vi ThiyA, khavaMti cira-saMciyaM kammaM / / 390 / / paMcasamiyA tiguttA, ujjuttA saMjabhe tave caraNe | bAsasayaM pi vasaMtA, guNiNo ArAhagA bhaNiyA ||391 / / dharmabandha anyamuni, dharmaziSya rahita ekalo, jJAnAdikathI pAse rahenAra pAsantho, gurunI AjJA na mAnanAra-svecchAe cAlanAra, eka ja sthAne niraMtara vAsa karanAra, pratikramaNa vagere kriyAmAM zithila evo avasanna e doSono dvikAdika saMyoga eTale be doSa, cAra doSa ane pAMca doSa ekaThA je puruSamAM hoya, temAM jema jema jene viSe bahudoSa rahelA hoya, tema tema te puruSa moTo virAdhaka hoya. have ArAdhakanuM svarUpa kahe che - 10. gItArtha nizrAyukta rahenAra mokSagAmI che gaccha-samudAyamAM rahelo hoya, jJAnAdikanI sAthe saMbaMdhavALo AthI pAsasthApaNAno abhAva jaNAvyo. gurunI sevA karavAnA svabhAvavALo, AthI svacchaMdatAno abhAva jaNAvyo, aniyata mA kalpAdika vihAra karanAra, AthI sthAnavIsA rahitapaNuM kahyuM, dararojanI pratikramaNa, paDilehaNAdika kriyAmAM sAvadhAna-apramAdI, AthI avasannatArahitapaNuM jaNAvyuM. A dareka padonAM be, traNa, cAra, pAMca, saMyoga karavAthI tenA vadhAre saMyoga thAya, tema saMyamanA adhika ArAdhaka thAya che. zaMkA karI ke, eka sthAne kAyama rahevAmAM doSa che, to pachI Arya samudrAcArya vagere kema nityavAsa rahyA chatAM ArAdhaka banyA ? bhagavaMtanI AjJA pramANe rahelA hovAthI teo ArAdhaka thayA che. te kahe che. - mamatvabhAva-rahita, nirahaMkArI, jJAna, darzana, cAritramAM upayogavALA evA eka kSetramAM rahelA ho. api zabda ane upalakSaNathI jaMghAbala kSINa thavAthI AvA cokkasa yogya-puSTa AlaMbanathI rahe, to paNa teo junAM jJAnAvaraNIyAdi karmo khapAve che. krodha, mAna, mAyA, lobhane jitanArA, pariSahone jitanArA, sattvavaMta evA te puruSo vRddhAvAsamAM eka sthAne rahelA hoya, te lAMbA kALanAM ekaThAM karelAM karma khapAve che. tathA pAMca samitiothI yukta, traNa guptiothI gupta, sattara prakAranA saMyama athavA chakAya jIvonA rakSaNamAM, tapamAM, cAritramAM upayogavALA munio eka kSetramAM so varSa rahe, to paNa bhagavaMtoe temane ArAdhaka gaNelA che. (387-391) AgalI gAthAmAM artha AvI gayo, chatAM bIjI be gAthAmAM zA mATe e ja vAta jaNAvI ema kahenArane kahe che ke, bhagavaMtanI AjJAmAM rahelAne koi prakAre doSa lavaleza lAgato nathI, te jaNAvavA mATe samajavuM. te mATe kaheluM
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa70 : prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda che ke, "eka ja kSetramAM rahenAra te kAlAdikanuM ullaMghana karanAra kadAca thAya, to paNa te vizuddha saMyamavALA che. kAraNa ke, vizudra AlaMbana pakaDeluM che. AjJAthI jeo zAstramaryAdArUpI dhurAne choDatA nathI, tenAthI guNanI vRddhi thAya che, tethI nirjarA thAya che. jeo maryAdAno tyAga kare che, evA dhurAvagaranA munione cAritra ke nirjarA thatAM nathI. AtmAnA jJAnAdika guNonI vRddhi mATe kAlAdika doSa mATe thatA nathI, jyAM jJAnAdika guNanI hAni thatI hoya, tyAM vicaravuM nahiM. tamhA savvANunnA, savvaniseho ya pavayaNe natthi / AyaM vayaM tulijjA, lAhAkaMkhi vva vANiyao ||392 / / dhammammi natthi mAyA, na ya kavaDaM ANuvatti-bhaNiyaM vA / phuDa-pAgaDamakuDillaM, dhammavayaNamujjuyaM jANa / / 393 / / navi dhammassa bhaDakkA, ukkoDA vaMcaNA va kavaDaM vA / nicchamo kira dhammo sadeva-maNuAsure loe ||394 / / bhikkhU gIyamagIe, abhisee, tahaya ceva rAyaNie / evaM tu purisavatthu, davvAi cauvvihaM sesaM ||395 / / jyAre A pramANe che, to e nakkI thayuM ke, A zAsanamAM ekAMte sarva karavAnI anujJA nathI ke sarvaniSedha kahelo nathI. dravyAdikanI vicitratA hovAthI sarva karavA lAyaka dharmAnuSThAno dravya, kSetra, kALa ane bhAvAdikanI apekSAe ane na karavA lAyaka asaMyamAdino dravyAdikanI apekSAe koika samaye vidheyano paNa niSedha karavo paDe ane koika samaye niSedhanuM vidhAna karavuM paDe. te mATe kaheluM che ke, deza-kAlAdika saMyogane AzrayIne evI koika avasthA utpanna thAya che ke, jemAM AakArya e kArya thAya che, jemAM karmabaMdha thAya, tevA kAryane varjavuM. mATe jemAM jJAnAdikano lAbha thAya ane tenI hAninuM varjana thAya evA lAbha-nukazAnanI tulanA karIne kArya karavuM. konI jema ? to ke napho meLavavAnI icchAvALA vepArInI jema. lAbha-nukazAnanI gaNatarI karIne ghaNo lAbha thAya, tevA kAryamAM pravartavuM. tevI pravRtti karatAM rAga-dveSano tyAga karIne AtmAne saMtoSa pamADavo, paraMtu duSTa AlaMbana zaThatAthI na pakaDavuM. zaMkA karI ke, vepArIo to mAyAvI hoya che ane mAyA karIne lAbha meLavavAnI icchAvALA hoya che, to zuM dharmamAM paNa mAyA karavI ? enA samAdhAnamAM kahe che - satya svarUpavALA sAdhudharmamAM mAyA sarvathA hotI nathI, bIjAne
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pa71 chetaravA rUpa kapaTa paNa hoi zakatuM nathI, bIjAne raMjana karavAnI mAyAvI eTale sAmAne anukULa Ave, tevAM vacano bolavArUpa anuvRtti paNa hotI nathI. paraMtu spaSTa akSarovALuM, lajjA vagaranuM saraLa dharmavacana mokSanuM kAraNa che - ema samaja. moTA Asana para besI, bAjumAM AjJAMkita ziSyone besADavA ane tevo moTo ADaMbara-moTA dekhADavI, tene dharma kahevAto nathI. kapaTavrata dhAraNa karavAthI ane tema karIne bIjAne chetaravAthI, "tuM mane kaMika Ape to huM dharma karuM evI lAlasA-tRSNAthI dharma thato nathI, paraMtu deva, manuSya ane asuro sahita lokane viSe mAyArahita hoya, tene ja kevalI bhagavaMtoe dharma kahelo che. mAyArahita zuddha hoya tene ja dharma thAya che. mAyA sahita hoya, tene caritradharmano bheda thAya che. 17. gItArtha-agItAnI rUparekhA gItArtha ane agItArtha ema bhikSu be prakAranA. upAdhyAya, AcArya, jJAnAdi guNarUpa ratnanI adhikatAvALo, te ratnAdhika, ca zabdathI nahiM kahela evA sthavirAdi grahaNa karavA. evA jJAnAdi guNarUpa vastranA yogathI vastu-puruSavastu teno prathama vicAra karavo ane pachI dravya, kSetra, kALa ane bhAva A cArano vicAra karavo, arthAt lAbhAlAbhano vicAra karanAre prathama vastune jANavI joie. jemAM ghaNo lAbha thAya, tevuM karavuM joie. nahitara aticAra lAge. (392 thI 395) te aticAra jJAna darzana, cAritrane viSe lAge, temAM paNa mokSa pratye cAritranuM aMtaraMga kAraNa hovAthI cAritranA aticAro kahe che. - caraNaiyAro duviho, mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUlaguNe chaTThANA, paDhamo puNa navaviho tattha ||396 / / sesukkoso majjhima jahannao vA bhave cauddhA u / uttara guDaLe viro, vaMsa-nALelu gaDhaDaDha TIrU27ll jaM jayai agIyattho, jaM ca agIyatthanissio jayai / vaTTAvei ya gacchaM, aNaMtasaMsArio hoi ||398 / / kaha u jayaMto sAhU, vaTTAveI ya jo u gacchaM tu / saMgama-nutto svorDa, saMsArano doruM? Il3891/ mUlaguNa ane uttaraguNa ema cAritranA be bheda, temAM cha sthAnako, pAMca mahAvrato ane rAtribhojananI viratirUpa cha mUlaguNa aticAra, temAM paNa prANAtipAtaviSayakanA navabhedo.
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, beindriya trIndriya, caturindriya, paMcendriya, jIvonA rakSaNa-viSayaka bAkI rahelA mRSAvAda vagere pAMcamAM utkRSTa, madhyama ane jaghanya ema traNa prakAro athavA dravya, kSetra, kALa ane bhAva evA cAra prakAro thAya che. uttaraguNanA aticAro aneka prakAranA thAya che. piMDa vizuddhi Adi viSayaka teo aneka hovAthI, darzana, jJAna viSayaka ATha ATha aticAro hoya che, temAM darzanamAM niHzaktipaNuM vagere, jJAnamAM kAla, vinayAdika ATha AcAro che. A dareka AcAramAM viparIta pravRtti saMbhavatI hovAthI samyak pravRtti karavI. samyak pravRttinI IcchAvALAe jJAnamAM prayatna ka2vo joie kAraNa ke, jJAna vagaranI pravRtti mahAanarthakArI thAya che. AgaLa bhikSuka agItArtha kahI gayA, temAM agItArtha eTale Agama-rahasyanA ajANa hoya, te sarva prakAre anadhikArI che. te darzAvatA kahe che ke-agItArtha sAdhu je pote tapa-cAritrAnuSThAna kare che, athavA `gItArthanI nizrA vagara pote gurupaNe varte agara bIjAne ke gacchane vartAvavAno prayatna kare agItArtha hoya ane gacchanuM pAlana kare, ca zabdathI graMthono ajANa hovA chatAM abhimAnathI granthonI vyAkhyA samajAve, te pote tapa-cAritramAM prayatna kare, gacchane vartAve, ane granthanI vyAkhyA kare, tethI anaMta saMsAra upArjana kare-ema bhagavaMtoe kaheluM che. gItArtha ke gItArthanI nizrAmAM rahIne kareluM anuSThAna mokSaphala ApanAra thAya che. ahiM ziSya zaMkA kare che ke - he bhagavaMta ! saMyamayukta sAdhu tapa-saMyamane viSe yatna karanAra temaja gacchane pravartAvanAra temaja graMthone samajAvanAra hovA chatAM tene anaMta saMsArI kema kahyo ? (396 thI 399) have teno uttara kahe che. - 168. agItArtha anaMta saMsArI kema ? davvaM khittaM kAlaM, bhAvaM purisa paDisevaNAo ya / navi nALapha aLIo, 31-vavADyuM ceva ||400|| jahaThiya-davvaM na yANai, saccittAcitta-mIsiyaM ceva kappAkappaM ca tahA, juggaM vA jassa jaM hoI / / 401 / / jahaThiya- khitta na jANai, addhANe jaNavae a jaM bhaNiyaM / kAlaM pi a navi jANai, subhikkha-dubhikkha jaM kappaM / / 402 / / bhAve haTTha-gilANaM, navi yANai gADha'gADhakappaM ca / sAhuasahu-purisarUM, vatthumavatyuM ca navi jANe ||403 / /
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa73 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paDisevaNA cauddhA, AuTTi-pamAyadappa-kpepasu / navi jANai aggIo, pacchittaM ceva jaM tattha ||404 / / agItArtha-AcAra prakalpa Adi granthonA artho na jANanAra sAdhu dravya, kSetra, kALa ane bhAva tema ja A puruSa apavAda sevavA yogya che ke kema ? A puruSe svavaze ke paravaze thaine pApa sevyuM che, te jANato nathI, apavAda eTale rogAdika kAraNe alpadoSa sevavArUpa apavAda ane chatI zaktie zAstramAM kahyA pramANe anuSThAna karavuM te utsarga ItyAdika jANato nathI, tethI agItArthamAM jJAnano abhAva hovAthI viparIta pravarte ke pravartAve, tethI karmabaMdha ane tethI anaMto saMsAra vadhe. A dvAragAthAno saMkSepa artha kahyo, have tenAM dareka pada samajAve che, te paNa jANato nathI, athavA bAla, glAnAdikane yogya ke ayogya te jANato nathI. vaLI agItArtha yathAsthita kSetra eTale A kSetra bhadraka ke abhadraka che, te jANato nathI, dUra mArgavALA janapada-dezamAM vihAra kare, tyAre siddhAMtamAM kahela vidhi jANato nathI, sukALa-duSkALa samaye zuM kaNya-akathya che, te jANato nathI, bhAvano vicAra karIe, to nirogI athavA rogI tene zuM apAya ke na apAya te jANato nathI, tathA moTA kAraNamAM ane sAmAnya kAraNamAM amuka ja karavA yogya ane na karavA yogya te paNa jANato nathI, tathA samartha puruSa ke asamartha puruSa che, sukumAra che ke khaDatala che, TevAelo che ke, vagara TevAelo che, AcArya, upAdhyAya ke sAmAnya sAdhu che, te rU5 vastune paNa jANato nathI, have pratisevanA eTale niSiddha vastunuM karavuM te cAra prakAre hoya che. 1 pApa jANIne karavuM te AkuTTI 2 nidrAdika pramAda vaDe karavuM te pramAda, 3 darpa eTale dhAvana, valsanAdika vaDe karavuM, 4 ane kathya eTale sakAraNa karavuM. e cAra prakAranAM pApane agItArtha jANatA nathI. vaLI prAyazcitta-AlocanA te jAtanI pratisevanAmAM keTaluM prAyazcitta Ave, te agItArtha jANatA nathI. zabdathI pApa sevanAranA bhAvanuM upakramaNa kema karavuM ? prAyazcitta levAmAM utsAhita kema karavo, te Agamavacana na jANato hovAthI te jANato nathI. mahAmoharUpI svabuddhithI ja sarvatra varte che. (400 thI 404) AgamanA jJAna vagara kaMi paNa jANI zakAtuM nathI ane potAnI buddhithI kalpanA karavI, te mahAmoha-ajJAna svarUpa che. te jaNAvanAra arthanuM ahiM eka dRSTAMta apAya che - jaha nAma koi riso, nayaNa-vihUNo adesa-kusalo ya / tAravi-bhIma, mam- parasa sabhyasa T405TI
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda icchai ya desiyattaM, kiM so u samattha-desiyattassa ? | dumADuM kayAAMto, nayaNavijULo vara kese? Il406 yuII. evamagIyattho'vi hu, jiNavayaNa-paIva-cakkhu-parihINo' davvAiM ayANaMtA, ussagga-vavAiyaM ceva / / 407 / / kaha so jayau agIo ? kaha vA kuNaU agIya-nissAe ? | 6 vA vare 3 che ? savIta-vuhAne so 8 TI408| sutte ya imaM bhaNiyaM, appacchitte ya dei pacchittaM / pacchitte aimattaM, AsAyaNa tassa mahaI u / / 409 / / AsAyaNa micchattaM, AsAyaNa-vajjaNA u sammattaM / AsAyaNA-nimittaM, kuvvai jIhaM ca saMsAraM ||410 / / ee dosA jamhA, agIya-jayaMtassa'gIyanissAe / vaTThAvaya gacchassa ya, jo a gaNaM deyagIyassa / / 411 / / koI netrarahita aMdha puruSa mArga na jANato hoya, te bhayaMkara jaMgalamAM bhUlA paDelA sArthane mArga batAvavAnI icchA kare ke, huM tene mArga batAvuM, paraMtu mArgamAM AvatA khADA, TekarA na dekhanAra aMdhapuruSa te mArga bhUlelAne mArga kevI rIte batAvI zake ? arthAt te asaMbhavati che. te ja pramANe zAstranA paramArthane na jANanAra agItArtha te nakkI jinavacanarUpI dIpaka samagra bhuvananA padArthane dekhADanAra hovAthI cakSu-tattvAvabodharUpa cakSuthI rahita hovAthI dravya, kSetra, kALa, bhAva, utsarga, apavAda viSayaka anuSThAna na jANanAra bIjAne mokSamArga kevI rIte batAvI zake ? upara kahI gayA tevA agItArtha pote kevI rIte cAritramAM yatanA karI zake ? athavA potAnuM hita kevI rIte sAdhI zake ? gaNadhara bhagavaMtoe kahela zrutanA artha jeNe jANyA nathI, evA agItArthanI nizrAmAM bAla, vRddha, sAdhu-samudAyano gaccha tema ja paroNA vagerethI yukta gaccha potAnuM hita kevI rIte sAdhI zake ? gaNadhara bhagavaMtoe kahela zrutanA artha jeNe jANyA nathI, evA agItArthanI nizrAmAM bAla, vRddha, sAdhu-samudAyano gaccha tema ja paroNA vagerethI yukta gaccha potAnuM hita kevI rIte sAdhI zake ? arthAt yathArtha upAyano abhAva hovAthI viparIta pravRttithI anartha ja karanAra thAya.
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pa75 | sarvatra agItArtha anadhikArI gaNelo che, potAnI pratikalpanAthI pravartanAra anaMtasaMsArI thAya che ja, vaLI A hakIkata sUtramAM jaNAvelI che ke - agItArtha aprAyazcittamAM prAyazcitta Ape, thoDA aparAdhamAM vadhAre Ape athavA moTA aparAdhamAM alpa prAyazcitta Ape, to agItArthane jJAnAdikanI ane jinAjJAnI virAdhanA rUpa moTI AzAtanA thAya che. kaheluM che ke - "aprAyazcittamAM prAyazcitta Ape, prAyazcittamAM atialpa prAyazcitta Ape, to dharmanI tIvra AzAtanA ane mArgano virAdhaka thAya che. ane ema thavAthI jinAjJAno bhaMga thavAthI sAkSAt mithyAtva ane AzAtanA TALavAthI to pragaTa samyakta thAya che. A kAraNe agItArtha avidhithI pravRtti karanAra hovAthI azAtAnA karavAnA kAraNe kliSTa ane dIrdhasaMsAra vadhAranAra thAya che. upasaMhAra karatAM kahe che. tapa-saMyama viSe yatanA karatA evA agItArthane paNa pUrve kahelA doSo lAge che, agItArthanI nizrAe rahelAne paNa te doSo lAge che, gaccha pravartAvanAra agItArthane e doSo lAge che, tevA agItArthane AcAryapada ke gaNa samarpaNa karanArane paNa pUrvokta doSo lAge che. mATe gItArtha jJAnaguru upara mahAna Adara karavo. (405 thI 411) dvAra gAthAnI vyAkhyA karI, ahIM sudhI ekAMte agItArthane AzrIne kahyuM. have kaMika jANakArane AzrIne jaNAve abahussuo tavassI, vihariukAmo ajANiUNa pahaM / varANa-patha-sayAvuM, vALa va no na lAgeDu II412Il. desiya-rAiya-sohiya, vayAiyAre ya jo na yANei / avisuddhassa na vaDDhai, guNaseDhI tattiyA ThAi ||413||yugmm / / appAgamo kilissai, jaivi karei aidukkaraM tu tavaM / suMdarabuddhIi kayaM, bahuyaMpi na suMdaraM hoI / / 414 / / aparicchaya-suya-nihasassa kevlmbhinn-suttcaariss| . savvujjameNavi kayaM, annANatave bahuM paDaI / / 415 / / sadbhutarahita hovAthI mokSamArgane yathArtha na jANanAra evo svecchAthI AkaruM tapa karIne zarIra kRza kareluM hoya tevo tapasvI seMkaDo aparAdhasthAna seve che, to paNa potAne tenI jANa thatI nathI. divasa ke rAtri viSayaka vrataviSayaka aticAro lAge to paNa te agItArthane khabara paDatI nathI ane ekalo vihAra karavA icchA rAkhe che, tenA guNanI
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa76 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paraMparAnI vRddhi thatI nathI, sArI rIte pravartavA chatAM tenA guNo hoya teTalA ja rahe che, kAraNa ke guNavALA gurunA saMbaMdhathI ja guNazreNInI vRddhi thAya che. gItArtha gurunA saMbaMdha vagara pahelAnI hoya teTalI ja guNazreNI rahe che. kliSTa cittavALA ekAkI sAdhu kaMika jANakAra hoya, to paNa guNazreNI dUra thAya che ane AgaLa kahela anaMtasaMsArIpaNuM prApta kare che. alpazrutavALo kadApi mAsakSapaNa vagere duSkara tapa karato hoya, potAnI buddhithI ema mAne ke, "suMdara karuM chuM, paNa svabuddhithI karela ghaNuM tapa te suMdara gaNAtuM nathI paraMtu laukikamuninI mAphaka ajJAnathI haNAeluM te tapa che. tathA je sUtranI vyAkhyA karI na hoya ane sUtramAtrane anusarIne ja tapa-saMyama karatA hoya, AgamanA arthano nizcaya karyo na hoya. sUtranI vyAkhyA karavAthI vizeSa arthanI prApti thAya che. ekalA sUtramAtrathI sUtrano yathArtha sadbhAva jANI zakAto nathI. tevo mAtra sUtranI vyAkhyA vagara vartana karanAra sarvaprayatnathI tapa vagere anuSThAna kare, to te paNa paMcAgni sevanAdirU5 ajJAna tapamAM gaeluM jANavuM. viSaya-vibhAga rUpajJAnathI rahita hovAthI, svalpAgamAnusArI hovAthI, utsargasUtrano apavAda sUtro sAthe virodha Avato hovAthI. kadAca jo sUtramAtra e ja kArya karanAra thAya, to sUtrano anuyoga-vyAkhyAnavidhi nirarthaka thAya. je pramANe sUtramAM je kaMi paNa kaheluM hoya ane tenI jo vicAraNA karavAnI nathI, to daSTi-pradhAnatAvALAgItArthoe kAlikasUtrano anuyoga kema jaNAvela haze ? (412 thI 415) ahiM dRSTAMta 19. jJAnakriyAnI paraspara sApekSatA jai dAiyammivi pahe, tassa visese pahassa'yANaMto / pahiokilissaicciya, taha liMgAyAra-suamitto ||416 / / kappAkappaM esaNamaNesaNaM caraNa karaNa-sehavihiM / pAyacchittavihiMpi ya, davvAiguNesu a samaggaM / / 417 / / pavvAvaNa-vihimuThThAvaNaM ca ajjA-vihiM niravasesaM / 3rasa-vAya-vihiM, gayAnamALo daM nayaNa? T41811. sIsAyariya-kameNa ya, jaNeNa gahiyAiM sippasatthAI / najjati bahuvahAI na cakkhumittANusariyAI ||419 / /
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jaha ujamiuM jANai, nANI tava saMjame uvAyaviU / taha cakkhumitta-darisaNa- sAmAyArI na yANaMti / / 420 / / 577 jema koika dizAmAtrathI ja mArga batAve, paraMtu mArga vacce corAdikano bhaya, vacce kayara kayA bIjA ADA-avaLA mArgo jAya che, te na jANato hoya, to jaMgalamAM pathika cora, zvApada, bhUkha-tarasathI kheda pAme che, te ja pramANe rajoha2rUpa liMga, potAnI buddhithI karelI kriyA ane viziSTa artharahita sUtramAtrathI vartanArA sAdhu musApharanI jema saMsAramAM duHkha pAmanAra thAya che. te ja vAta vicAre che. - sAdhune ucita-kalpya AhAra che-ema nahiM jANanAra tenI yatanA kevI rIte ka2ze ? athavA kalpa eTale mAsakalpa, sthavikalpa, jinakalpa vagere, eSaNA eTale AhAranI gaveNA, grAseSaNA, grahaNeSaNA tenAthI viparIta aneSaNA, vratAdirUpa caraNa, piMDavizuddhirUpa karaNa eTale caraNa-ka2Na navadIkSita karAvavAnI vidhi, prAyazcitta-AlocanA vagere ApavAnI vidhi, kone kevA saMjogamAM keTalI AlocanA karAvAya ? tenI vidhi, te paNa dravyAdika guNo viSe ane Adi zabdathI kSetra, kALa, bhAvane paNa grahaNa karavA. te guNomAM suMdara asuMdarane viSe je vidhi, tene samagrapaNe na jANanAra, tathA dIkSA ApavAno krama, vaDIdIkSAnA AlAvA uccAra karAvavAno vidhi, sAdhvIone kema pravartAvavI, samagra utsarga-apavAda-vidhi dravyAdikanI apekSAe kartavyamArgane na jANanAra-alpAgama temAM kevI rIte yatanA karaze ? mATe jJAna viSe mahAna prayatna karavo joie. jJAnanA arthIe gurumahArAjanI bhakti ane bahumAnathI ArAdhanA ka2vI. temanI prasannatA meLavavI. mAtra pustaka-paMDita na banavuM. je mATe kaheluM che ke - vaLI laukika zilpakalA, citrakalA, vyAkaraNAdi zAstro ziSya ane AcAryanA krame karIne vidyAo zIkhe che. eTale ziSya vinayapUrvaka kalAcAryAdikane prasanna karIne tenI pAsethI vidyA grahaNa kare che. AvA vinayanA kramathI aneka prakAranAM zilpazAstro vaidakazAstro, vyAkaraNa, nyAya, sAhityazAstro zIkhAya che. guru pAsethI vinaya ane vidhipUrvaka meLaveluM hoya, te suMdarajJAnanI koTImAM gaNAya che. potAnI kalpanAthI grahaNa kareluM niMdApAtra Thare che. je mATe kaheluM che ke - 'gurukulanI upAsanA karyA vagaranuM jJAnanuM pariNAma kevuM Ave che ? to ke, mora potAno pAchalo bhAga ughADo karIne nRtya kare che, paraMtu potAnI puMTha khullI thAya che, tenuM tene te vakhate bhAna hotuM nathI. mo2 kalA kare, paNa gurunI upAsanA vagaranI kalA zobhA pAmatI nathI, paNa niMdApAtra thAya che. eTale netramAtrathI joine, guruno vinaya karyA vagara vidyAo zIkhelI jovAmAM AvatI nathI. potAnI meLe zIkhelAM laukikazAstro, kaLAo zobhA pAmatAM nathI, to pachI lokottara
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ 578 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda zAstranI vidyAo ziSya ane AcAryanA krame karIne zIkhI zakAya che, ane te ja gurukuLavAsamAM rahI meLavelI vidyA, zAstrajJAna prazaMsApAtra gaNAya che. tethI nakkI thayuM ke - vinayapUrvaka guru pAsethI meLavela jJAnavALo tapa-saMyamamAM udyama karavAnuM jANe che, jJAnIo siddhAMtanA jJAnanA AdhAre tapa-saMyamamAM udyama kare che, te pramANe tapasvI ke saMyamIne dekhavA mAtrathI temanA tapa-saMyamanAM anuSThAno dUrathI dekhIne zuddha AcAro jANI zakAtA nathI. mATe AgamanuM jJAna gurubhagavaMto pAsethI vinaya-AdarapUrvaka grahaNa karavA prayatna karavo. tevuM ja jJAna mokSaphala-dAyaka nIvaDe che. (413 thI 420) A sAMbhaLIne koIka mAtra jJAnanuM ja AlaMbana pakaDI saMtoSa mAne, tene kriyAzUnya jJAna phaLa vagaranuM che, te dRSTAMta-sahita samajAvatA kahe che - 170. kriyAzUnya jJAna nakAmuM che sippANi ya satthANi ya, jANeto vi na ya juMjai jo U / tesiM phalaM na bhuMjai, ia ajayaMto jaI nANI / / 421 / / gArava-tiya-paDibaddhA, saMjama-karaNujjamammi sIaMtA / nitU IIIko( rAgo)hiMti pamaya-ini TIkarA! nANAhio varataraM, hINo'vihu pavayaNaM pabhAvaMto | na ya dukkaraM karaMto, suThu vi appAgamo puriso ||423 / / nANAhiyassa nANaM, pujjai nANA pavattae caraNaM / jassa puNa duNha ikkaM pi, natthi tasa pujjae kAiM ? ||424 / / nANaM carittahINaM, liMgaggahANaM ca daMsaNavihINaM / saMjamahINaM ca tavaM, jo carai niratthayaM tassa / / 425 / / lokamAM paNa zilpo ane zAstro je jANato hovA chatAM teno vyavasAya-upayoga karato nathI, to tene dravyAdikanI prApti thatI nathI ke te dvArA bhogonI prApti thatI nathI. te pramANe prayatna na karanAra anuSThAna vagarano jJAnI jJAna hovA chatAM mokSa-lakSaNa phaLa meLavI zakato nathI. rasa, Rddhi ane zAtAgauravamAM Asakta thaelA pRthvI Adi chakAya jIvonA rakSaNa karavAnA utsAhamAM sIdAtA pramAdI banI gacchamAMthI bahAra nIkaLI viSaya, kaSAyarUpa cora ane vyApadothI Akula evI pramAda aTavImAM bhramaNa kare che. tyAM pachI
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koi sAraNAdika karanAra na hovAthI harAyA Dhora jevo rakhaDe che ane viSaya-kaSAyarUpa zvApadothI phADI khavAya che. zaMkA karI ke, je viziSTa jJAnI hoya, paraMtu kaMika kriyA-rahita hoya ne je utkRSTI kriyA karanAra hoya, paraMtu kaMika jJAnahIna hoya-A bemAM koNa caDiyAto che ? tevI zaMkAnA samAdhAna karatAM kahe che. je jJAnAdhika che, te cAritrakriyAe hIna hoya, to paNa vAda karAvavAmAM, vyAkhyAnavidhimAM sarvajJazAsananI prabhAvanA karanAra hoya che te zreSTha gaNAya che. paraMtu mAsakSapaNa vagere AkarA tapa karanAra ke duSkara cAritra pALanAra alpazrutavALo puruSa caDiyAto nathI. jenAmAM adhika jJAna hoya che, tenuM jJAna pUjAya che, jJAnathI cAritramAM suMdara pravRtti karI zakAya che, paraMtu jJAna ke cAritra bemAMthI ekeya jenAmAM nathI, te puruSanuM zuM pUjAya ? AthI vyavahArathI cAritrarahita jJAna hoya, paraMtu jJAnarahita cAritra na hoya, hetuno abhAva hovAthI, ajJAnI jJAnInI nizrAe rahe, to tenuM cAritra mAneluM che. A kAraNe jJAnahInamAM baMneno abhAva che-ema jaNAve che. paramArthathI vicArIe to jJAna ane kriyA paraspara ekabIjA sApekSapaNe rahelA che ane ekabIjAnAM pUraka che. mATe baMnethI rahitamAM akiMcit karavApaNuM jaNAve che. cAritrahIna jJAna, samyaktva vaga2 rajoharaNAdi veSa dhAraNa karavo, ane saMyamahIna tapa karavo, te mokSaphalanI apekSAe nirarthaka thAya che. (421 thI 425) temAM cAritrarahita jJAna kema nirarthaka che ? te dRSTAMtathI kahe che - 171. cAritrahita jJAna nirarthaka che 579 jahA kharo caMdaNa-bhAravAhI, bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINe, nANassa bhAgI na hu suggaI / / 426 / / saMpAgaDa-paDisevI, kAesu vaesu jo na ujjamaI / pavayaNa-pADaNaparamo, sammattaM komalaM pela vaM tassa / / 427 / / caraNa-karaNa-parihINo, jai vi tavaM carai suTTha aiguruaM / so tinaM 6 vinaMto, siyavuddo muLeyaLo ||428 / / chajjIva-nikAya-mahavvayANa paripAlaNAi jaidhammo / jai puNa tAiM na rakkhai, bhaNAhi ko nAma so dhammo ? / / 429 / / chajjIvanikAya - dayA-vivajjio neva dikkhio na gihI / nadhammAo yuvo, yuvaklR zidi-vALadhammAo ||4rU0||
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda bAvanAcaMdana sarakhA uttama kASThabhAra vahana karanAra gadheDo mAtra bhAravahana karavA bhAgIdAra thAya che, paraMtu te caMdananA vilepana, zItaLatA Adika guNo pAmI zakato nathI, e pramANe cAritra-rahita jJAnI jJAna mAtrano bhAgIdAra bane che, paraMtu sadgati ane mokSalakSaNa phaLa pAmanAra banato nathI, jJAna mAtrathI Asavo rokAtA nathI ke saMvara thato nathI, zAstramAM niSedhelA AcaraNane lokasamakSa pragaTapaNe sevanAra, chakAyanA pAlanamAM ane pAMca mahAvratanA rakSaNamAM je udyama karato nathI ane temAM pramAda seve che, tema ja zAsananI laghutA-apabrAjanA karavAnAM kAryo kare che, tenuM samyakta asAra jANavuM - arthAt te mithyAtvamAM varte che. tyAre saMyamarahita tapasyAmAM kayA doSa che ? te kahe che - mahAvratonA AcaraNathI rahita tema ja AhArazuddhi na karanAra, pratikramaNa, paDilehaNAdika karaNasittarI rahita koi cAra mAsAdikarUpa AkaruM tapa kare, paraMtu te ArIsA upara tela grahaNa karI tenA badalAmAM tala bharIne ArIso Ape che. paNa mApIne tela leto nathI, tevA bodda nAmanA gAmaDiyA sarakho gamAra mAnavo ke, je ghaNuM ApIne alpa pAchuM le che. te A pramANe - cAritranI thoDI zithilatA badalAmAM pramAdImuni ghaNuM tapa hArI jAya che. pRthvI, pANI, agni, vAyaro, vanaspati ane trasa ema chakAyanA jIvonuM jayaNAthI rakSaNa tema ja prANAtipAta-viramaNa vagere pAMca mahAvratonuM sArI rIte pAlana karavAthI yatidharma kahevAya che, paraMtu cha javanikAya ane mahAvratanuM rakSaNa na kare, to he ziSya ! tene dharma kevI rIte kahevAya? arthAt tenA rakSaNa vagara dharma na kahevAya. cha javanikAya jIvonI dayA vagara veSadhArI dIkSita-sAdhu kahevAya nahi, tema ja mastaka muMDAvela hovAthI rajoharaNaveSa dhAraNa karela hovAthI gRhastha paNa gaNAya nahi, tevo sAdhudharmathI cUkyo ane tevA zithilAcArI pAsethI susAdhune kaMi levuM kalpatuM nathI. gRhasthapaNAnA dAnadharmathI paNa te vaMcita rahe che. nathI sAdhudharmamAM, nathI gRhasthadharmamAM. cha javanikAya juduM grahaNa karavAthI tenuM rakSaNa karavuM te pradhAnadharma che. (423 thI 430) zaMkA karI ke, je jeTalo karaze, teTalo dharma tene thaze, saMpUrNa guNo meLavavA durlabha che, tenA samAdhAnamAM kahe che ke - gRhasthane te vAta ghaTe che. kAraNa ke, tenAM vrato tevAM aneka bhAMgAvALAM che, paraMtu sAdhue to sarvavirati svIkArelI hovAthI tema hotuM nathI. te mATe kahe che - 172. sarvaviratinI virAdhanA bodhinAza mATe! savvAoge jaha koi, amacco naravaissa dhittUNaM / mA-harane pavi, vada-vaMdhakha-dravrara I431TI
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 581 taha chakkAya-mahavvaya-savvanivittIu giNhiUNa jaI / egamavi virAhato, amacca-raNNo haNaI bohiM / / 432 / / to hayabohI ya pacchA, kayAvarAhANusarisamiyamamiyaM / pukha vi mogaDipaDiyo, mama baRI-ART-humammi II4rUrU II jaIyA'NeNaM cattaM, appaNayaM nANa-daMsaNa-carittaM / taIyA tassa paresuM, aNukaMpA natthi jIvesu ||434 / / chakkAyariUNa assaMjayANa liMgAvasesamittANaM / bahuassaMjama-pavaho, khAro maIleI suThuaraM ||435 / / jema koi pradhAna tevI rAjAnI kRpA thavAnA kAraNe rAjyanA sarva adhikAro meLavIne pachI jo te rAjAnI AjJAno bhaMga karanAra thAya, to te pattharano mAra khAnAra, doraDAthI baMdhana tema ja svadhananuM apaharaNa ane kadAca maraNanI zikSA pAme. te pramANe chakAyajIvonuM rakSaNa, mahAvrata-pAlana karavAnI pratijJA grahaNa karIne sAdhu eka paNa kAyA ke vratanI virAdhanA karanAra, indrAdikanA rAjA evA jinezvara bhagavaMtanA dharmanI prAptirUpa bodhino nAza kare che. bhavAMtaramAM prabhuzAsana maLavuM durlabha thAya che. tyArapachI nAza pAmela bodhivALo AgaLa karela aparAdha sarakhA anaMtA saMsArasamudramAM paTakAya che ane jarAmaraNAdithI paripUrNa bhayaMkara duHkhono anubhava kare che. vaLI A lokamAM paNa potAno ane bIjAno apakArI thAya che. jyAre A nibhaMgIe potAnAM jJAna, darzana ane cAritrano tyAga karyo, pachI tene bIjA jIvo upara anukaMpA hotI ja nathI. kaheluM che ke, "paralokaviruddha kArya karanArano to dUrathI ja tyAga karavo. je potAnA AtmAnuM hita sAdhato nathI, te bIjAnuM hita kevI rIte karI zake ? A ja vAta kaMika vizeSatAthI kahe che - chae kAyanA jIvono zatru eTale tenI virAdhanA karanAra mana, vacana, kAyAnA yogone gopavelA nathI, paNa mokaLA mUkelA che, mAtra rajoharaNa ane veSa dhArI rAkhelA che ane asaMyamanAM ghaNAM kArya karato hovAthI pApa-samUha ekaThAM kare che, te pAparUpa kSAra teone atizaya malina kare che. talanA choDanI bhasma te kSAra kahevAya. keTalAka kSAra vastrAdikane bALI malina kare che, tema pApasamUha paNa jIvane malina kare che. (431 thI 435) bhagavaMtanA veSayogamAM pApano saMbaMdha kevI rIte ghaTe ? ema bhadrika buddhivALA vicAre, tene samajAvatA kahe che -
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda kiM liMgamiDDarI-dhAraNeNa kajjammi aTThie ThANe | rAyA na hoI sayameva, dhArayaM cAmarADove / / 436 / / jo suttattha-viNicchiya-kayAgamo mUla-uttaraguNohaM / uvvahaI sayA'khalio, so likkhaI sAhu likkhammi ||437 / / bahudosa-saMkiliTTho, navaraM maIleI caMcala-sahAvo | suhu vi vAyamito, vArya na karUM vivi guvi TIjharU8TI kesiMci varaM maramaM, jIviyamannesimubhayamannesiM / daddaradevicchAe, ahiMya kesiMci ubhayaM pi ||439 / / kesiMci ya paralogo, annesi Ittha hoI Ihalogo / vi Uivi no II, toti yA varasa no || TI44|| hAthI, ghoDA, sainyathI rahita, rAjyanAM kArya na saMbhALanAra, mAtra cAmara, chatranA ADaMbara karavA mAtrathI rAjA thaI zakato nathI, tema saMyamanAM anuSThAnathI rahita mAtra veSa paheravAthI ke teno ADaMbara karavA mAtrathI sAdhu thaI zakato nathI, paraMtu vihita saMpUrNa saMyamanAM anuSThAnonuM sevana karavAthI sAdhu kahevAya. tathA zrutano sAra bhaNIne jeNe sUtra ane arthano yathArtha nizcaya karyo che ane Agamane anusarIne ja sarva pravRtti karanAro che, tema ja niraticAra mULa ane uttara guNonA samUhane haMmezAM jIvitanA aMta sudhI asmalitapaNe vahana kare che, tene sAdhuonI gaNanAmAM rekhA apAya che, bIjAne nahi. mATe ja jaNAve che ke- ajJAna, krodhAdika kaSAyonA aneka doSothI saMkliSTa cittavALo, ane viSayAdika sevana karavAmAM caMcaLa cittavALo, ghaNA pariSadAdi sahana karavA chatAM paNa te kAyAthI karmakSaya vagere kaMI paNa guNa meLavI zakato nathI. balka potAnA AtmAne malina kare che. tyAre samyagu anuSThAna na karanAre mRtyu pAmavuM ? nA, ema paNa na karavuM. guNavaMtonuM maraNa paNa kalyANa mATe thAya che. te mATe kahe che - 173.dakrAMkadevanI kathA darAMka devanI icchAnA dRSTAMta keTalAkanuM maraNa sAruM che, keTalAkanuM jIvita sAruM che, keTalAkanAM baMne sArAM che ane keTalAkanAM baMne azubha che. keTalAkane paraloka, bIjAne vaLI ahi A loka hitakArI lAge che, keTalAkane A ane paraloka baMne hitakAraka lAge che,
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ 583 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda keTalAke potAnA azubhakarmathI baMne loka vinAza karyA. (436 thI 440) dakrAMka devanuM kathAnaka kahe che - tresaTha nara-vaiDUryaratna zalAkA aMkurane utpanna karanAra bhAratakSetramAM magadha nAmano moTo deza hato. jemAM kUkaDA uDIne 2 paga mUke, teTale dUra gAmo hatAM, dhAnya ane godhanathI bharapUra gAmaDAMo hatAM. jyAM AgaLa eka eka koze gIca patravALAM vRkSothI birAjamAna evI nadIo vahetI hatI. vaLI jyAM AgaLa gAmo sarovarathI, sarovaro kamaLonAM vanothI, kamaLavano padmakamaLanA samUhathI ane pAkamaLo bhramara samudAyathI zobhatA hatA. tyAM lokamAM prasiddha killA upara rahelA zikharothI zobhAyamAna rAjagRha nAmanuM na hatuM. jyAM AgaLa vairAgyarasavALA, sarbodhibIjathI bharapUra evA munivaro tathA nAraMgI ane bIjA rasathI bharapUra sArA pAkelA bIjorAnA phaLavALAM, krIDA karavAnAM uttama udyAno hatAM. je nagaramAM jaya ane baMdha ramavAnA pAsAthI thato hato, "mAra" zabdano prayoga mAtra sogaThAMnI ramatamAM hato, haMmezAM vipattio zatruone ane zatrusainyanuM AkramaNa tyAM na hatuM, paraMtu zleSArtha hovAthI cakravAka pakSInI A krAnti eTale pagalAM jaLamAM paDatAM hatAM. uMcA mahelanA zikhara upara rahelI strIonA mukharUpa candrane joto rAhu grasavA mATe taiyAra thayo, paNa kalaMkanI nizAnIthI pUnamanA candrane oLakhI zakyo. tyAM abhimAnI zatru rAjAonA madonmatta hAthInA kuMbhasthaLane bhedanAra evA khagnane dhAraNa karanAra sajjana-ziromaNi prasiddha svarUpavAnuM zreNika nAmano rAjA hato. najIkamAM mokSagAmI evA vIra bhagavaMtane je praNAma karavAnA ghasArAnA bAnAthI paramAtmAnI AjJAnA cihnatilakane kapAlamAM dhAraNa karato hato. jeNe abhyadaya pamADanArI evI kSAyikaSTi athavA kSAyikasamyakta prApta karyuM che ane AvatI covIzImAM prathama tIrthaMkara thaze. je rAjAnI senAno paDAva hAthIone paNa pheMkI de, tevA vIra puruSovALo jhagaDA ane kopa karanAra hato, tema ja zatrurAjAonI strIono samUha paNa keraDAnA puSponI mALAne dhAraNa karanAra ane nAnI kaLIono upayoga karanAra thayo hato. kAraNa ke vidhavAo thaI hatI. moTA yuddhavAjiMtro ane paDahAnA zabdo sAMbhaLIne azaraNa evA zatru-samudAyo ekadama dhADa caDI che eTale zreNika rAjAnA zatru samudAyo khabhA upara traNa dorArUpa yajJopavIta rAkhI, vaLI kAna upara bhAMgelI koDI bAMdhI, bhAMgI gaelA kAMThAvALA ThIbaDAmAM rUkSabhikSA mAgavA lAgyA, gaLA upara kuhADI sthApana karI vividha prakAranA veSa dhAraNa karavAnA bAnAthI zreNikarAjAnuM zaraNa aMgIkAra karatA hatA. te zreNikarAjAne saundaryanA apUrva sthAnarUpa, zobhAno samudra, buddhinA bhaMDAra zreSThInI
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda putrI sunandA nAmanI prathama patnI hatI. jenA rUpa samAna bIjI koI strI nathI, evI cellaNA nAmanI bIjI patnI hatI. abhayakumAra nAmano buddhizALI evo sunandAne putra hato. tenAmAM sAma, bheda vagere prakAranI nIti ane cAra prAka2nI buddhi hatI. vayamAM nAno hovA chatAM lokomAM dAkSiNya Adi guNo hovAthI moTo gaNAto hato. candranI sarakhI ujjvaLa manohara kAnti sarakhI jenI kIrti cAre dizAmAM jhaLakatI hatI. jANe kapUra samUhanA AbhUSaNathI manohara strI zobhe tema abhayakumAranI ujvala kIrtithI dizAo zobhatI hatI. jenI buddhi dharmakAryamAM kaThora vyasanavALI hatI, paropakAramAM prauDha, durjananI ceSTAnI bAbatamAM buThThI, bIjAnA saMkaTamAM khedavALI, guNonA saMgrahamAM utsukatAvALI, buddhizALIone prabhAvita karavAmAM svairiNI buddhi hatI. jenI AvA prakAranI buddhi hoya, te kayA suMdara-manavALA catura puruSane prazaMsA karavA lAyaka na hoya ? tenAmAM sarvaguNo rahela che, ema jANIne tene rAjyanA sarvAdhikAra pade sthApana karyo, suMdara zrAvaka dharmanA marmane jANanAra evA teNe te rAjyanuM pAlana karyuM. koika samaye devo ane asurothI namaskAra karAelA, kevaLajJAnathI samagra lokAlokane dekhatA mahAvIra bhagavaMta tyAM padhAryA. temanuM Agamana sAMbhaLIne zreNika2AjA temanA caraNa-kamaLamAM vaMdana ka2vA mATe devAdhideva pAse gayA. eTale keTalAka bIjA rAjAo bhagavaMtanI bhaktithI, keTalAka anuvRttithI, keTalAka Azcarya dekhavA mATe sarvajJa bhagavaMtanAM darzana karavA gayA. te sarve parSadAmAM potapotAne yogya sthAnamAM beThA, eTale bhagavaMte gaMbhIra dhIra vANIthI dezanA zarU karI. jema devomAM indra, rAjAomAM cakrI, mRgalAomAM siMha uttama gaNAya che tema durlabha manuSyabhava pAmIne je durbuddhivALo manuSya dharma ka2vAmAM pramAda kare che, te bicArA suMdara modako hovA chatAM bhUkhathI durbaLa thelI kukSivALA marI jAya che. zeraDInA rasamAMthI sAka2, dahiMmAMthI mAkhaNa sAra grahaNa karAya che, tema manuSyajanmano kaMI paNa sAra hoya to dharma e ja sAra che, mATe tene grahaNa karo. rAjya, hAthI, ghoDA tema ja bIjuM ghaNuM hoya, paraMtu te sarva ekadama cAlyA javAnA svabhAvavALuM che, mATe hita-prApti mATe utAvaLA bano, vizvanAM kAryonuM prathama kAraNa evuM lokonuM jIvita manohara strInA capaLa kaTAkSa sarakhuM capaLa che. nitA-varganA netrane Ananda ApanAra yauvana madonmatta hAthInA pracaMDa karNatAla samAna caMcaLa che. samagra pRthvImaMDaLanI ekachatravALI rAjyalakSmI paNa sakhata pavananA jhapATAthI kaMpatA pallavanA sarakhI asthira che. bIjAne upakAra karI zakAya tevA iSTapadanI prApti, vegapUrvaka uchaLI rahelA uMcA vicitra racanAvALAM mojAMonI jema nAza pAmanArI che.
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 585 jIvane vyagramana karAvanAra evI bhoga-sAmagrI pavananI laherothI pharakatI dhvajAnA antabhAga sarakhI asthira che. bhUkha, taraza, Apatti, Adhi, zarIravyAdhithI pIDAela A samagraloka paNa daridra ane zoka-zalyathI vyAkuLa banI gayo che. atyanta asAra evA A saMsAramAM satpuruSoe sarvathA dharmakArya eka ja karavuM yukta che. mATe karmathI sarvathA mukta thavuM hoya, to teno zreSTha upAya mAtra dharma ja che, te dharmanA be prakAra kahelA che. eka munidharma ane bIjo zrAvakadharma, temAM munidharma kSamA vagere daza prakArano kahelo che. zrAvakadharma aNuvrata, guNavrata, zikSAvratarUpa bAra prAkarano che. te baMne dharmanuM vistArathI svarUpa samajAvyuM. cAlu dezanAmAM parujharatA kuSTharogavALAnuM rUpa dhAraNa karanAra zreNika rAjAne bhrama utpanna karAvanAra eka devatA Avyo, prabhune namaskAra karI temanI AgaLa beTho. prabhunI bhaktithI te romAMcita thaelA deve gozIrSacaMdana vaDe karIne bhagavaMtanAM caraNe jema tema lepa karyo. najIkamAM beThela zreNike A sarva dekhyuM ane manamAM ciMtavavA lAgyo ke, A koI pApI svAmInA caraNane rasI copaDe che. roSathI roSAyamAna thaelA mAnasavALA zreNika vicAravA lAgyA ke, 'A pApI keTaluM pratyakSa akSamya bhagavaMtanI AzAtanA karI rahyo che. je bhagavaMta sarvadevone pUjya che. vizvanA sarva rAjAone vaMdanIya che, temane A mUrkha parUthI vilepana kare che. 'parabhAva pAmatA gurune dekhIne jeo nirAkula besI rahe che, tevA pApakarmI prANIono janma na thAo' mATe taravAra kheMcIne mArA hastathI ja tene haNI nAkhuM, athavA to trilokanAtha samakSa atyAre Ama karavuM yukta nathI. je jinezvaranA sAMnidhyamAM mArI, vairAdi upadravo ane sarva pApo jaldI dUra cAlyAM jAya che. mATe A pApI jyAre A sthAnathI jeTalAmAM bahAra jAya, tyAre pAparUpa viSavRkSanuM phaLa tene batAvuM. te samaye zrIvIrabhagavaMtane ahiM chIMka AvI. te sAMbhaLIne pelo kuSThI 'tamo mRtyu pAmo' evuM vacana bolyo, jyAre tyAM zreNike chIMka khAdhI, eTale tene kahyuM ke, 'he rAjan !' tame jIvatA raho.' abhaye chIMka khAdhI, eTale tene 'maro ke jIvo' ema kahyuM. te ja samaye kAlasaurike chIMka khAdhI, tyAre tene 'jIva nahIM ane mara nahiM' - ema niSThura vacanathI kuSThIe kahyuM. tIrthaMkara bhagavaMte chIMka khAdhI, te kSaNe 'marI jAva' ema kahela, te vacanathI atikrodha pAmelA rAjAe potAnA sainikane sUcanA karI ke, A sthAnathI uThatAM ja tamAre A kuSThIne pakaDI levo. dharmopadeza pUrNa thayo, eTale te ubho thayo, bhagavaMtane namaskAra karIne bahAra nIkaLyo, eTale sainiko tenI pAchaLa utAvaLA utAvaLA pakaDavA doDyA. (50) potAnI pAchaLa taravAra ugAmela sainikone dekhIne tene AzcaryabhUta ka2vA mATe devarUpa vikurtIne AkAzamAM uDyo. bhoMThA paDelA glAnamukhavALA te sainiko paraspara ekabIjAne jotA bolavA lAgyA ke, zuM A koi indrajALa haze ke zuM ? A hakIkata
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ 587 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda zreNikarAjAne nivedana karI ke, 'he svAmI ! te koDhiyo to suMdara rUpa karI deva thaI AkAzamAM cAlyo gayo.' A Azcarya sAMbhaLIne vikasita mukhakamaLavALo rAjA jagatprabhune pUchavA lAgyo ke, 'he svAmin ! te koDhiyo koNa hato ? te kaho. eTale mastakanA mugaTamAM rahela mANikyanI zobhA sarakhA jinendra bhagavaMte kahyuM ke, he rAjan ! te kuSTI na hato, paNa deva hato. mastaka upara hastakamaLanI aMjali joDIne rAjAe kahyuM ke, 'pahelAM A koNa hato ? ane e deva ! kayA kAraNathI A deva thayo ? kayA nimittathI te ApanA caraNa pAse beTho ane atizaya AkarA koDha rogano ane rasIno bhrama kema utpanna karyo ? he devAdhideva ! mArA upara kRpA karIne kaho ke, teNe 'marI jAva' tevuM jUThuM vacana zA mATe kahyuM ? tyAre traNa lokamAM tilaka samAna bhagavaMte kahyuM ke, 'he zreNika ! A sarva Azcarya-caryAnuM eka kAraNa che, te sAMbhaLa. zreSTha nagaro, gAmo ane gokulo vagerethI Akula, lakSmInuM sthAna prasiddha evo vatsa nAmano deza che. aneka puNyazALI lokathI rivarelI kuberanI nagarI samAna moTI saMpattionA sthAnarUpa pavitra evI tyAM kauzAmbI nAmanI nagarI hatI. devamaMdironI moTI dhvajAo mANikyanI ghugharIonA zabdanA bAnAnI yazasvIono jANe ujjvala yaza gavAto hato. je nagarImAM zvetAmbara bhikSuko tathA haMmezAM brAhmaNa bALakone rucikara darba, vaLa vizeSe karIne jemane hAthamAM ucitarUpe rajoharaNa che evA zvetasAdhuo, haMmezAM jyAM uttarAsaMgathI suMdara evA pavitra mANasone ucita evA zrAvako tathA zreSTha AbhUSaNothI suMdara evI vezyAo kuberanI strIo uttara dizAnA saMgathI zobhatI cAre bAju dekhAtI hatI, namana karatA rAjAonI mastaka zreNIthI jenA caraNa pUjAelA che, evo pAparahita zatAnika nAmano tyAM rAjA hato. te nagaranA mahelanI agAsIomAM uttama riSTharatna ane lAlaratna hatAM, te jANe dADimanA bIjanA DhagalA mAnIne, nirmala muktAphaLane svaccha jaLabinduo mAnIne marakata maNinA TUkaDAone maga ane aDadanI DhagalIo samajI samajIne bhoLA cakalA, popaTa, menA, mora, koyala vagere pakSIo caNa caNavA AvyA, paraMtu te dhAnyAdikano svAda prApta na thavAthI potAnI mUrkhatA upara kheda pAmavA lAgyA. te nagarImAM ziMgaDA vagaranA baLada sarakho anna, gAyatrI paNa na bhaNelo evo zeDuka nAmano eka vipra hato. brAhmaNone prArthanA karavI te to janmathI ja svabhAvathI siddha hoya che, paraMtu A seDuka nAgariko AgaLa kema prArthanA karavI, te paNa jANato na hato. A pramANe haMmezAM nirudyamI jIvana pasAra karato hato ane koi prakAre tenI bhAryA bhojana sAmagrI upArjana karatI hatI. brAhmaNI garbhavatI thai, tyAre sattva vagaranA patine koi
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 587 samaye Thapako ApatAM kahyuM ke, "he mUrkhazekhara ! have mAre auSadha, ghI vagerenI jarUra paDaze ane tuM to taddana nizcita ALasu besI rahelo che, to kaMI paNa dhana upArjana kara. mArA dehanI khAtara kaMI paNa buddhivaibhavano upayoga karIne lAMbAkALe dhana upArjana karavAno kaMika prayatna kara. tyAre patnIne be hAtha joDI aMjali karavA pUrvaka kahevA lAgyo ke, "he prANasvAmini ! tArI kRpAthI dhana upArjana karavAno koi prakAra huM zikhyo nathI, to have mAre zuM karavuM ? tyAre patnIe potAnI buddhithI tene kahyuM ke, zatAnika rAjAnI atiAdarathI suMdara sevA kare. kaheluM che ke - "suvarNa-puSpavALI pRthvIne traNa puruSo meLavI zake che. 1 zUravIra, 2 buddhizALI ane 3 sevA jANanAra puruSa." tyArapachI mUrkha buddhivALo patnInA vacanAnusAra sarva prakAre puSpAdika samarpaNa karato te setuka zatAnikarAjAnI sevA karavA lAgyo. tenI akhaMDa sevA dekhIne koIka samaye rAjAe tene kahyuM ke, "he vipra ! tArI sevAthI huM prasanna thayo chuM, tuM icche, te tane ApuM." brAhmaNe kahyuM ke "huM kRtArtha thayo chuM, ApanI kRpAthI huM prArthanA karIza. vizeSe karI mArI patnI je kaheze, tenI huM mAgaNI karIza. he deva ! huM devatA mAphaka tenI rAta-divasa ArAdhanA karuM chuM. je kAMI paNa te lAve che, teno huM bhogavaTo karuM chuM, mAruM sarvakArya te ja karanArI che. atizaya saraLatA dekhIne rAjA hasIne kahe che ke, "tuM jA ane pUchI lAva" ema kahyuM, eTale te ghare gayo. brAhmaNIne kahyuM ke, "he bhadre ! rAjA mArA para prasanna thayA che, mATe kahe ke rAjA pAse rAjya, ghoDA vagerenI keTalI mAgaNI karavI che ? caturapatnI vicAravA lAgI ke, "atyAre to mane A svAdhIna che, paraMtu rokaDuM dhana maLaze, eTale mAro tyAga karIne nakkI bIjI taruNa priyAo meLavaze. vRddhi pAmato puruSa traNano ghAta karanAra thAya che, eka pUrve upArjana karelA mitro, strIo ane makAno." patnIe patine kahyuM ke, "ApaNe brAhmaNane atipApavALA rAjyanuM zuM prayojana che ? ApaNe to evI mAgaNI karI ke jemAM baMne loka sukhethI sAdhI zakAya. tamAre rAjA pAse khAvA mATe bhojana, dararoja eka sonAmahora ane eka ujjavala dhotiyuM. ApaNane roja ATaluM maLI jAya to basa che. rAjA ekAMtamAM beThA hoya tyAre tamAre eka ghaDI A vAta jaNAvavI. A vAta tame sAMbhalI nathI ke bhojana-samaye ghI sahita uSNabhojana, chidra vagaranAM zvetavastro tema ja koino sevakabhAva na karavo paDe, AthI vadhAre icchA karanAra nIce paDe che. patnIno A hukama laine te rAjA pAse gayo, kahyA pramANe prArthanA karI ane rAjAe te sAMbhaLIne svIkArI. tyArathI mAMDI rAjA tenuM sarvakArya kare che te dekhIne, rAjA pAse besanAra bIjA rAjAo vicAravA lAgyA ke, "rAjA AnA upara ghaNA prasanna thayA che ane
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda haMmezAM tenI pUjA kare che, to ApaNe paNa prayatnapUrvaka tenI pUjA karIe. kAraNa ke, siMha, vAgha, hAthI upara savAra thavuM, kAlasarpanI sanmukha javuM, pizAconI sabhAmAM hAjarI ApavI, tathA rAjAnI sevA karavI tathA haMmezAM mIThuM bolanAra aMdaratI pracaMDa evA khuzAmatiyA-durjananA Azraye paDelA hoya, tevA kAnanA kAcA rAjA ane sarpo hoya che, lokamAM koNa temano vizvAsa kare che ? kadAca koIka samaye rAjA ApaNA upara dveSa cittavALA banI jAya, to A rAjAne ghaNo vallabha hovAthI tenAthI paNa rAjAnI kRpA meLavI zakAya." ema vicArIne pradhAna dvArapALathI mAMDIne nagaramAM rahelA nagaravAsIo dareka potAne ghare laI jaine bhojana karAvIne tarata dakSiNA ApatA hatA. tevA prakAranA haMmezanA lAbhathI te adhika RddhivALo thayo ane jaldI putra-pautrAdikanI vRddhi pAmyo. A pramANe dakSiNAnA lobhathI ghare ghare bhojana karavA lAgyo, jethI bhojana pacatuM nathI, tethI ulTI thavA lAgI. te kAraNe tene bhayAnaka cAmaDIno roga utpanna thayo. saDI gaela nAsikAvALA, chidromAMthI jharatI durgadhI rasInI gaMdhathI jenI cAre bAju mAkhIo bamaNI rahelI hatI, tevI kaSTamaya avasthA pAmyo to paNa pahelAnI jema te koDharogI "huM AvA asAdhya rogavALo chuM" ema manamAM zaMkA pAmato nathI ane rAjAne tyAM bhojana karato hato. kuSThI ane kulaTA e baMnenI samAnatA spaSTa che ke, loko tene AvatAM roke che, to paNa parANe sAme Ave che.' dakSiNAnA lobhathI pAMceka ghare bhojana karato hato, paraMtu lokonI dhRNA sAthe teno vyAdhi vRddhi pAmavA lAgyo. (100) viSa, agni, vyAdhi, durjana, svacchaMdatA ATalI vastuono pratikAra karavAmAM na Ave, to nakkI mRtyu pamADe che." eTale maMtrI vageree rAjAne prArthanA karI ke, "he deva ! ApanA Asana najIka A rogI bhojana kare, te yogya nathI. kAraNa ke, teno roga cepI che. eka sthAne bhojana karanAra, sparza karanAra, zayyA karanAra ke tenA Asana para besanAranA zarIramAM roganI saMkrAnti thAya che - tema vaidyaka zAstramAM kahela che. mATe rAjakulamAM tene AvavAnuM nivAraNa karAvo, tene putro che, teo nirogI che, tene ahIM bhojana karAvo. rAjAe te vAta svIkArI. eTale maMtrIe tene nivAraNa karatAMjaNAvyuM ke, havethI tArA putrone rAjA pAse bhojana karavA mokalaje. tyArapachI tenA putrone bhojana karAvatA hatA, jeo ghaNA prasiddhi pAmyA. pelo pitA bicAro duHkhI manavALo duHkhI dehavALo gharamAM ja paDI raheto hato. krame karI tenA dehamAM vyAdhi vyApI gayo eTale kuTumbanA kSemakuzala mATe putroe gharanI bahAra kyAMika pitAne rahevA mATe eka kuTIra taiyAra karAvI. temAM rasInI durgadhanA saMbaMdhathI aneka mAkhIo AvI tenI maitrI karavA lAgI. aneka prakAranI
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa89 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda jugupsA thAya, tema karato hovAthI koi putra tenI pAse sevA karavA jato nathI. kesara, agara, kapUra, kastUrI Adi sugaMdhI padArthonA vilepana karelI putravadhUo paNa tenA najIkanA mArge jatI na hatI. tema ja have maraNa-pathArIe paDelo che-ema samajI tenI vAta sAMbhaLatI nathI ke kArya karatI nathI. yauvanamAM unmAda karatI evI te vAraMvAra thUkatI hatI ane moM pahoLuM karI uce svare hAsya karatI hatI. tyAre manamAM atikheda pAmato abhimAnI niSphala krodha karato, aMdara jhurAto prasUti pAmela gadheDI mAphaka namra-kaTANuM mukha karato jhuMpaDImAM nizceSTa paDI raheto hato. koI vakhata tenI tRSA tRpta thatI na hatI, bhUkhathI kukSi durbaLa thaelI che, vAraMvAra pANI, bhojana mAgavA chatAM cAMDAlanI jema te meLavI zakato nathI. jyAre bahu ja kahevAmAM Ave, tyAre kapaDAMthI nAsikA DhAMkIne koika dAsI kaThora zabda saMbhaLAvatI kaMIka mAtra ApI jAya. A pramANe pUrve ATalA nehavALo hato, chatAM AvI avajJAthI have krodha ane abhimAna zokanA duHkhathI duHkhI thaelo ane dveSa karato ciMtavavA lAgyo ke - "A kuTuMbane meM ATalI uMcI pratiSThA pamADI, to paNa teo mAro TheSa kare che, emanI kRtajJatAne dhikkAra thAo. "praNayathI jaLa-pAna karIne samudranA udaramAM paDIne megho AkAza-polANamAM vistAra pAmI zreSTha unnati pAmyA, tyAre te samudra upara phelAela caMcaLa jillA sarakhI vijaLIyukta pracaMDa megha paDaghA sahita garjanA kare che, AvA kRtaghnono tiraskAra thAo. ghuNa jAtinA kIDA mAphaka dhRNA vagarano khala-durjana puruSa je kuLamAM utpanna thAya che, tene seMkaDo chidro utpanna karIne te vaMzane jaldI mULamAMthI ukheDIne pADI nAkhe che. je caMdranA prabhAvathI kumudapuSpo vikasita thayAM, te ja nirbhAgI kRtaghna kamaLo potAnI thaelA te vikasita thavA rUpa hAsyanA bAnAthI caMdrane hase che." te ja pramANe A mArA putrone meM vaibhava pamADyo, e ja putro mAro parAbhava kare che, pamarArthathI A mArA vairIo che. mATe anyAyarUpa duSTavRkSanuM phaLa huM temane khavarAvuM, A durAtmAonA mastaka upara AkAzamAMthI vaja paTakAyuM. Aje huM game teTalo catura hovA chatAM vajAgnithI baLI gayo chuM. atighasavAthI zItaLa caMdanamAMthI paNa agni pragaTa thAya che. bakavRttivALA cittathI kaMIka vicArIne potAnA putrone spaSTa kahyuM ke, "he putro ! have huM jIvitathI kaMTALyo chuM. tethI chelle chelle ApaNo kulAcAra karIne kyAMika tIrthamAM jaine have prANatyAga karavAnI icchA rAkhuM chuM. A sAMbhaLIne harSa pAmelA putro A pramANe kahevA lAgyA ke "he pitAjI ! A pApamaya roga A pramANe ja zAnta thAya che, nahitara A roga janmAMtaramAM paNa jato nathI, to bhale tema karo. have Apa kaho ke, kayo kulAcAra
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa90 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda karavo che? tyAre kahyuM ke, "he putro ! ApaNA kulamAM e rivAja cAlyo Ave che ke, hitaiSI evA maravAnI icchAvALAe maMtrathI pavitra karela pazu potAnA badhuone Apavo. mATe eka baLavAna dekhAvaDA sArA pramANavALA vAcharaDAne A jhuMpaDImAM lAvo. jethI huM kulakramathI cAlI AvatI vidhi karuM ane tyArapachI maMtrathI saMskAra pamADI tene tamArI ane kuTuMbanI sAthe bhojana karI anAkulatAthI mAruM kArya sAdhuM. bhoLAputro te pitAnA manobhava na samajyA ane temanA vacananI sAthe ja kahyo tevo vAcharaDo lAvIne kuTiramAM bAMdhyo. have te dararoja AnaMdapUrvaka zarIra parathI coLI coLIne pelA vatsanA zarIramAM roga utpanna karavA mATe vAcharaDAne paru copaDelI cArI ApavA lAgyo. vAcharaDo paNa te cAro khAto hato, eTale te kuSTha vyAdhi vAcharaDAmAM ekadama vyApI gayo, eTale putrone bhojana mATe te arpaNa karyo. ajJAnI evA putroe pitAnuM citta jANyA vagara te vAcharaDAnuM mAMsa bhakSaNa karyuM. tyArapachI putrone kahI gayo ke, koika tIrthamAM jaI mRtyu pAmIza. A pramANe putra dveSI te brAhmaNa AnaMda pAmato gharethI nIkaLI gayo, A koDhiyo ekadama dUra gayo, tethI putro paNa atiAnaMda pAmyA. dhImA dhImA DagalAM bharato A dubuddhi brAhmaNa ucuM mukha karIne kAlarAtri sarakhI eka nirjana aTavImAM pahoMcyo. suvarNa sarakhA varNavALA vAnaro, zyAma kAyAvALA bhramaro, vRkSanI DALIno Azraya karIne rahelA hatA, te jemAM pAkelA phaLa jevAM jaNAtA hatAM. haMmezAM ujvala zreSTha aneka latAo ane pANInuM AvavuM tathA phelAvo che jemAM tathA zobhI rahela pakSIo ane lakuca nAmanI velaDIono vistAra, tenI zobhAthI potAnI sArI kAMtiyukta evI aTavI hatI. jemAM rudrAkSamALAnI prApti thAya, tevI ghaNI zobhAthI DhaMkAelI, suMdara phaLa ane nirmala manohara jainamuninI mUrti sarakhI aTavI hatI. sUryatApanA saMtApa, tema ja phADI khAnAra kSudra janAvaronA bhayathI uSNakALamAM tarazanI gati mAphaka jaLa zodhavA lAgyo. jaLa mATe bhramaNa karatAM karatAM parvatanI khINanA madhyabhAgamAM koIka sthAne potAnA jIvita samAna eka jaLAzaya tenA dekhavAmAM AvyuM. te kevuM ? to ke AmaLAM, baheDAM, zamIvRkSa, ghAvaDI, liMbaDo, haraDe, vagere vRkSo cAre bAju vIMTaLAelAM hatAM, jaLAzayamAM jaLa ghaNuM alpa hatuM. kAMThA uparanAM vRkSonAM pAMdaDAM, phaLo ane puSpo satata te jaLamAM paDatAM hatAM, grISmanA taDakAthI jaLa ukaLatuM hatuM ane jANe auSadhino ukALo hoya tevuM jaLa banI gayuM hatuM. AvuM jaLa dekhIne te kSaNe tene jIvamAM jIva Avyo ane indriyo paNa potAno svArtha sAdhavA ekadama samartha banI. visAmo letAM letAM ukALA sarakhuM kaDavuM jaLa tRSA dUra karavAnI atyaMta abhilASAvALA teNe pIvAnuM zaru
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 591 karyuM, auSadhanA banAvela ukALA samAna evA jaLanuM jema jema pAna karyuM, tema tema tene kRmi samUyukta vaDI nIti thavA lAgI. haraDe, baheDAM, AmalAnA phaLono AhAra karato hato, tema ja te vRkSonI gADha chAyAmAM raheto hato. e pramANe keTalAka divaso pachI rasAyaNathI jema nirogI thAya tema kahI gayA, tevA jaLapAnathI adhika nirogI zarIra karyuM. daiva jyAre anukULa thAya che, tyAre je ciMtavavuM paNa zakya nathI, karavuM ke bolavuM paNa zakya nathI, tevI suMdara avasthA nakkI thAya che. puruSane daiva anukULa thAya, tyAre jhera paNa amRta thai jAya che ane daiva pratikULa thAya tyAre amRta paNa jhera banI jAya che. pitA mAphaka deva sarvatra rakSaNa kare che, kadAcit duzmana-deNadAra mAphaka herAna paNa kare che. je puruSArtha karIne ke buddhi-vaibhavathI kArya sAdhI zakAtuM nathI, te bhAgyathI sAdhI zakAya che, mATe baLavAnamAM baLavAna hoya to daiva arthAt bhAgya che. bIjAne upatApa karanAra evA pApIo sukhI dekhAya che ane parahita karanAra ahiM duHkhI dekhAya che. A jo anyAya hoya to A mahAna daivano ja che." (15) potAnA zarIranI sundaratAnI saMpatti dekhI vicAryuM ke, "A mArI zarIrazobhA mArA gAmalokane batAvuM. bIjA sthAne manuSyane utpanna thaela saMpattinA lAbhathI zo lAbha? ke, je saMpatti potAnA gAmanA loko vikasita netrothI dekhatA nathI. dveSIputronI sAthe tenI strIonI kevIka dazA thaelI che. tema ja pitA tarapha dveSa karanArane kevuM phaLa maLeluM che, te to tyAM jaine dekhuM. zatruone dveSanuM phaLa jAte pamADela hoya ane te potAnA ja netrothI dekhavAmAM Ave, to teno janma prazaMsanIya che." ema vicArIne te durAcArI potAnA nagaramAM gayo ane koi paNa prakAre jyAre lokoe tene oLakhyo tyAre sahavAsIe tene pUchyuM ke, "he bhAgyazALI ! atiasAdhya evo tAro A roga koNe dUra karyo ? tyAre teNe kahyuM ke, "prasanna thaelA devatAe mane Avo banAvyo. lokoe kahyuM ke, "he brAhmaNa ! tuM kharekhara kRtArtha thayo che, jene devatA prasanna thayA.' ema lokothI stuti karAto te potAnA makAnamAM gayo. potAnA kuSTharogavALA kuTuMba sahita putrone dekhIne pote temane harSathI kahevA lAgyo ke, "mArI avajJAnuM phala tame bhogavo. tyAre putroe kahyuM ke, "he pApI ! A sarvA tamAruM ja kArya che.' tyAre teNe kahyuM ke, "A jagatamAM mArA vinA bIjA konI AvI zakti hoya ? tyAre putroe kahyuM ke, "he pApI ! dharma ane loka baMnenI viruddha AvuM nirdayatAvALuM amane atiduHkha ApanAruM kArya tame karyuM. tyAre sAme pitAe kahyuM ke, "he pApIo ! pitAe tamAre mATe je upakAra karyo hato, te tame kema bhUlI gayA ? potAno moTo doSa koI dekhatA nathI ane bIjAno aNu sarakho doSa dekhAya che. kharekhara lokonuM
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa92 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda koI apUrva aMdhapaNuM jaNAya che. pitA ane putro vacce kUra Akroza vacanano kajiyo dekhI loko ane brAhmaNa varga A pramANe temane dhikkAravA lAgyA. patro, puSpo, phaLothI pragaTa evA pote ropelAM vRkSothI banAvela bagIcA jevA potAnA kuLamAM che pApI ! tame A agni saLagAvyo. tyAre pitAe kahyuM ke, "gAmaDiyA lokamAM paNa A vAta prasiddha che ke, pote viSavRkSa vadhAryuM hoya, to paNa tene chedavuM te yogya ja che." duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevA loko taraphathI dhikkAra maLavA lAgyA. alpakAjaLanI kAlimAthI AkhuM mukha zyAma banI jAya che. have te nagaramAM eka divasa paNa rahevA asamartha evo te daridra rAtre nagaramAMthI nIkaLIne te zreNika ! te ahiM Avelo hato. bIjI rIte jIvikA calAvatAM na AvaDatI hovAthI nagara daravAjAnA dvArapALanI sevA karavA lAgyo ane teno vizvAsapAtra banyo. koIka samaye vihAra karatAM karatAM ame ahiM rAjagRhamAM AvI pahoMcyA. ane tame amane vaMdana karavA AvyA tyAre dvArapALe tene kahyuM ke, "he bhAgyazALI ! huM bhagavaMtane vaMdana karavA jAuM chuM, mATe tAre ahiM daravAje besI rahevuM ane ahiMthI kyAya na javuM, ke jyAM sudhI huM pAcho na AvuM' ema kahIne te mArI pAse Avyo. have brAhmaNa to barAbara tyAM besIne cokI karato hato. tyAM durgAdevI pAse dharAvela naivedya khAto hato ane uMcethI namaskAra karato hato. daridra zekhare jillAnI laMpaTatAthI kaMTha sudhI bali khUba khAdho. rUkSabhojana karavAthI grIno Akaro tApa hovAthI pANInI taraphathI vicAryuM ke, "pANImAM rahenArA matsyo ane kAcabAo dhanya-bhAgyazALI che. ArtadhyAnathI mRtyu pAmI tiryaMcanuM AyuSya bAMdhI tarazanA duHkhathI pANInuM raTana karato te mUrkha mRtyu pAmI ahiM nagaramAM eka vAvaDImAM deDakInA garbhamAM Avyo. anukrame te samaye saMjJIpaNuM pAmyo, tema ja krame karIne prauDhavayano thayo. amArA vihAra-krama yoge ame pharI A nagaramAM AvyA. he rAjan ! tuM paNa vaMdana mATe Avyo. te samaye pharI nagarakSobha thayo, pAnahArikAo vAto karavA lAgI ke, "bhagavaMtanI dharmadezanAM zravaNa karavA jevI che eTale eka pAnahArikA bIjIne kahevA lAgI ke, mane jaldI mArga Apa, mAro hAtha choDa, mAre bhagavaMtane vaMdana karavA, stuti karavA javuM che. vaLI bIjI kahe che ke, zuM tAre AvavuM nathI? zuM tArI sAsu AkarI che ke tane javAnI rajA ApatI nathI ? pApajaLa ekaThuM karIe chIe, to tyAM jaine dharmAmRta meLavIzuM. vaLI bIjI koIkane kahe che ke, "tuM utAvaLa kara, ApaNe sAthe ja jaie. mArA patie mane javAnI rajA ApI che, mATe tuM paNa tArA vallabhane pUchI le.' pAnahArikAonA AvA prakAranA
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pa93 zabdo sAMbhaLIne te deDako vicAravA lAgyo ke, "AvuM kaMika meM pUrve kyAMika kareluM che. pharI A kyAMthI sAMbhaLuM chuM? ema ihA-apoha-vicAraNA karatAM te saMjJIdeDako hovAthI tene ujvala. jAtismaraNa jJAna pragaTyuM. mane dvAranI rakSA karavA sthApana karI dvArapALa jemane vaMdana karavA gayo hato, te ja bhagavaMta bahAra padhArelA che. te samaye pApI evA meM bhagavaMtane vaMdana na karyuM, tethI A deDakApaNuM pAmI tenA phaLane bhogavuM chuM. to atyAre paNa mArA manoratho pUrNa karuM, A karatAM bIjo suMdara avasara kayo maLavAno che ? koNa jANe che ke, kyAre zuM thavAnuM che? AvA pariNAma sahita zraddhAvALA A deDakAe lokonI sAthe praNAma karavAnI icchAthI te bhadantane vaMdana karavA jAuM ane adbhuta phaLa meLavuM. kudI kudIne mArI pAse jeTalAmAM AvavA taiyAra thayo, teTalAmAM tArA ghoDAe e deDakAne paganI kharIthI cUrI nAkhyo. te samaye bhagavaMtane vaMdana karavA viSayaka uttama praNidhAna-mana-vacana kAyAnI zubha ekAgratAnA prabhAvathI mRtyu pAmI deDakAnI nizAnIvALA te jAtinA devamAM moTA devapaNe utpanna thayA. jIvonA bhAvanI zuddhinA AdhAre sAdhyanI siddhi thAya che, patnIne AliMgana premathI karAya che ane putrIne vAtsalya-nirmalabhAvathI AliMgana karAya che. kriyAzUnya je bhAva hoya ane bhAva vagaranI mAtra kriyA hoya te be vaccenuM sUrya ane khajavAnA teja jeTaluM AMtaruM che. tethI Ane bhAvazuddhimAM baddhabuddhivALo zubha mArgamAM thayo tethI devapaNe te utpanna thayo, mATe bhAva e puNyanuM kAraNa che. A zreNikarAjA vIra bhagavaMtano agraNIzrAvaka che. tIrthaMkaranI bhaktithI mArAthI paNa tamane calAyamAna karavA zakya nathI. he zreNika ! sudharmAsabhAmAM indra mahArAjAe samagra devasamUha AgaLa tamArA samyaktanI prazaMsA karI. tenI zraddhA na karato ane tamArI parIkSA karavA mATe Avela A kuSThIrUpamAM deva Avelo ane tamArI dRSTimAM bhrama utpanna karyo. gozISacaMdananA lepathI AdarathI teNe mArI pUjA karI. paraMtu tamane paru copaDato te dekhAyo. vaLI eNe mane chIMka AvI tyAre maravAnuM kahyuM, te abhaktithI nahi, paraMtu bhaktithI kahyuM hatuM ane tema kahevAmAM kaMi kAraNa hatuM. vyAkhyAna sudhA vagere zrama bhogavIne zA mATe bhAvamAM rahevuM joie, mATe "ekAMta sukhasvarUpa evA mokSamAM mRtyu pAmIne tame jAva' ema teNe mane kahyuM. 174. zreNikanAM sathavanI parIkSA he zreNika ! moTA rAjyathI upArjana karela sukha tuM ahIM AvIne bhogava, kAraNa ke mRtyu pAmyA pachI to tArI narakanI durgati thavAnI che mATe tane "jIva' ema kahyuM. tAro putra abhaya jIvatAM puNya ane mRtyu pachI devatAI saMpatti meLavavAno che, tethI jevI icchA hoya
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 na prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tema 'jIva ke mRtyu pAma' ema kahyuM. (200) kAlasaukarika prANIono vadha karIne atizaya pApa upArjana kare che, tethI mRtyu pAmIne nakkI durgatimAM jaze. tethI tenA bhayathI tene maravAno niSedha karyo. zreNike potAne durgatimAM paDavAnuM sAMbhaLIne kSaNavAra nisteja chAyAvALuM mukha karyuM ane tIrthanAthane vinaMti karI ke, ApanA sarakhA bhagavaMta amArA svAmI hovA chatAM paNa mArI durgati Apa kema na roko ? ApanuM AlaMbana meLavyA pachI mArI durgati kema thAya ? A janmamAM to Apa svAmI cho ane huM Apano sevaka chuM - Ama hovA chatAM mane duHkha thAya, to he svAmi ! temAM ApanI zobhA kyAMthI rahe ? he bhagavan ! mane paNa tevo vikalpa thAya che ke, 'ahiM huM Apano bhakta chuM ke kema ? athavA to tamArI kRpAno pAtra thayo nathI ke zuM ? he prabhu ! indranA vajra mAphaka Apa atiniSThura cho ke, jethI karIne AvI bhakti hovA chatAM Apa pramAdI mArA para kRpA karatA nathI. meruno daMDa ane pRthvIne chatra ka2vA Apa samartha cho, to pachI mArA sarakhAno uddhAra karavA Apa samartha nathI- e zI rIte zraddhA karI zakAya ? tyAre prabhue tene kahyuM ke, 'he zreNika ! teM nArakAyuSya AgaLa bAMdheluM che, tethI nakkI tArI te gati thavAnI ja che. A janmamAM ahiM bAMdheluM Ayu te te pramANe avazya bhogavavuM ja paDe, bAMdhelAM karma hoya, te bhogavavAM ja paDe evo karmano svabhAva che, te koI phe2vavA zaktimAnlR thaI zakatA nathI. AtmAne aNu ane aNune AtmA ka2vA mATe koi zaktimAn nathI, avazyathanArA bhAvIbhAvomAM manuSyanI zakti cAlI zakatI nathI. paraMtu AvatI covIzImAM tame prathama padmanAbha nAmanA tIrthaMkara thazo. mATe he rAjan ! tame avRti na karazo.' te sAMbhaLIne harSanI adhikatAthI vikasita netrakamaLavALA rAjA praNAma karI aMjali joDI prabhune kahevA lAgyo ke, 'he prabhu ! to zuM huM narakAvAsamAM na jAuM, tevo koi upAya che ja nahiM ?' prabhu A vastu avazya banavAnI che, ema jANatA hovA chatAM paNa dhI2ja vagaranA tene dhIraja utpanna karavAnA kAraNathI A pramANe upAya kahyo. 'he pRthvIpati ! jo kapilA brAhmaNI pAse bhaktipUrvaka tapasvImunine eka vakhata paNa svecchAe dAna apAvo, athavA kasAi kAlaukarikane eka divasa hiMsA baMdha karAvo, to tamane durgati maLavI baMdha thAya, nahiMtara na thAya, kAryatAtparyanI vicAraNA karIne ke, 'A kArya kSaNavA2mAM thai zake tevAM che, tethI manamAM harSa pAmyo ane vismayathI atyaMta nRtya karato hato. bhagavaMtane namaskAra karIne potAnA nagara tarapha pAcho vaLyo. zreNikarAjA jinazAsanamAM dRDha hato, jene devatAo paNa kSobha pamADI zakatA na hatA. koIka samaye A dardurAMka deva
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 55 temanA samyaktanI parIkSA karavA nIkaLyo ane AvA prakArano dRSTimoha pamADyo. koIka sarovaranA kAMThe mastaka para mAchalAM pakaDavAnI jALa ane mAMsaTUkaDAthI bharelI jholikA tema ja jALamAM pakaDelA matsyoyukta muni zreNikanA dekhavAmAM AvyA, tevA prakAranA munine dekhI vicAravA lAgyA ke, "karmanA bhUArIpaNAne dhikkAra thAo ke, jinendra bhagavaMtanA mahAvratamAM rahelo AtmA paNa mAchImArano dhaMdho kare che ! senAne AgaLa calAvIne pote ghoDAne pAcho vALIne ekalo zreNika te sAdhunI pAse gayo. tane ghaNA komaLa vAkyothI kahyuM ke, "A tAruM vartana kevuM veSathI viruddha che. jainamunino veSa dhAraNa karI masyo ane kAcabAono vadha kare che. koi divasa madirA ane gAyanI pAMca pavitra vastu eka pAtramAM ekaThI thAya kharI ? he sAdhu ! tuM ja teno javAba Apa. nirmala sphaTikaratna sarakhA jinendranA zAsanamAM to AvAM pApa karanAra kalaMka lagADe che. tayAre Thapako ApavApUrvaka te kahevA lAgyo ke, are ! tuM Ama kema bole che ? jyAM zrAvako ja tevA prakAranA thAya, tyAM bIjuM zuM thAya ? mArI pAse unanI kAmaLI nathI ane tenA vagara mArAM vrata kevI rIte Take, teM koi divasa dharmopakaraNa saMbaMdhI amArI ciMtA karI ? tethI mAchImAro pAsethI huM mArAM vratanI vRddhi mATe kapaDAM kharIda karIza. rAjAe jaNAvyuM ke, "A bAbatano upayoga na rAkhavA badala micchAmi dukkaDuM ApyuM ane kahyuM ke, "le A ratnakaMbala grahaNa kara, prasanna thA ane duSTa kriyAno tyAga kara." ema tene pratibodha karI rAjAe AgaLa prayANa karyuM. tyAM AgaLa kAjaLa AMjela netravALI garbhavatI sAdhvI dukAne dukAne dhananI bhikSA mAgatI dekhavAmAM AvI. tyAM paNa prANInA duSkarmano ja mAtra vicAra karyo, paraMtu jinendranA zAsananI alpapaNa zaMkA to na ja karI. AgaLa mAphaka te sAdhvIne paNa komaLa vacanathI kahyuM, sAdhvIe paNa jaNAvyuM ke, "he rAjanuM ! banavAnuM banI gayuM che, have tenI ciMtA karavAthI zuM vaLe? have prasavakALa najIka Avyo che ane ghI vagerenI jarUra paDaze, mArI bIjI koI gati nathI, mATe dukAne dukAnethI dhana ugharAvuM chuM. "rakhe, zAsananI malinatA thAya' ema dhArIne kyAMIka ekAMta gharamAM tene lAvyo. A pramANe zreNika potAnA samyaktathI lagAra paNa calAyamAna na thayo. tyArapachI te deve pratyakSa thaine rAjAne A pramANe kahyuM ke, "he zreNika ! je pramANe inDe tamArA samyaktanI parIkSA karI hatI, tevA ja tame jainazAsanamAM atinizcala samyaktavALA cho. huM rAMka nAmano deva chuM, tamArI parIkSA karavA mATe ja huM Avyo hato, ane kuSThI sAdhu, sAdhvI vagerenI vikriyA meM ja karI hatI. tamone alpapaNa kSobha karavA mATe ame samartha
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa96 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda banI zakelA nathI. vajramaNino bheda lohanI soya karavA jAya to te pote bhedAI jatI nathI ? mATe he rAjan ! A hAra ane be goLA krIDA karavA mATe grahaNa kara - ema kahIne deve rAjAne arpaNa karyA. zreNike tejasvI hAra cellaNAdevIne arpaNa karyo ane be goLA naMdArANIne ApyA. teNe goLAthI AnaMda na pAmatAM ane pragaTa irSyAthI te goLA bhitti sAthe aphALyA. temAMthI ekadama eka goLAmAMthI vismaya pamADanAra ane tejasvI be devadRSya vastro nIkaLyAM. bIjAnA be TUkaDA thayA, temAMthI ujjvaLa jhagamaga kAMtiyukta divya ratnamaya evAM be kuMDalo pragaTa thayAM. te ja kSaNe cellaNA ane sunandArANIe atiharSathI aMga upara te ratno paheryAM. rAjAe paNa ghare jaine jAte kapilAne kahyuM, 'he kapilA ! tuM tapasvImunine dAna Apa, to tuM mAge te tane dAna ApuM.' tyAre kapilAe kahyuM ke, 'he deva ! kadAca mane AkhI hIrAratnathI zaNagArI do, to paNa kadApi te kArya huM nahiM karIza. Apane mAre vadhAre zuM kahevuM. mArA nAnA nAnA TUkaDA karI nAkhazo, to paNa te akArya huM nahiM karIza, mAruM jIvita to Apane AdhIna che. 175. kAlasaukarika kasAinI kathA - tyArapachI kAlasaukarika kasAine paNa rAjAe te pramANe kahyuM ke, 'Aje vadha ka2vAnuM tuM tyAga kara, huM tane dhanavAna banAvIza.' tyAre te kasAI rAjAne kahevA lAgyo ke, 'he rAjan ! A vadha karavAmAM kayo doSa che, te mane kaho. mane dravya ApIne paNa jIvavadhano tyAga karAvo cho. ulaTuM A hiMsA karavAthI ghaNA prANIono samudAya ghaNAbhAge jIve che. brAhmaNo, kSatriyo ane vaizyo vagere AnA upara jIve che, to teno tyAga kema karAvo cho ? ahiM vadhAre keTaluM kahevuM ? abhavya hovAthI teoe zreNikanuM vacana na svIkAryuM. eTale zreNike kAlasaukarikane aMdhArA kUvAmAM utAryo, 'eka divasanI hiMsA baLAtkAre paNa nivAraNa karuM.' bIjA divase rAjA bhagavaMtane vaMdana mATe Avyo ane bhagavaMtane jaNAvyuM ke bemAMthI eka niyamanuM meM pAlana karyuM che. bhagavaMte kahyuM ke, tArI vAta sAcI nathI, kUvAmAM mATInA pADAnI AkRti karIne teTalI saMkhyA pramANa pADAnAM rUpo karIne teNe mArI nAkhyA che, tene barAbara joi lo. te pramANe kUvAmAM pADAonI AkRti karI 500 pADAne mArI nAkhyA. have krame karIne jyAre kAlasaukarikanuM mRtyu najIka AvyuM ane je banyuM, te have kahIe chIe - da22oja pAMcaso pAMcasonI moTI saMkhyAmAM pADAonI hiMsA karatAM teNe lAMbA kALathI je karma ekaThuM karyuM, te karmanA prabhAvathI tenA zarIramAM jevA prakAranA mahArogo utpanna thayA, tevA prakAranA rogo narakamAM haze ema zaMkA karuM chuM. te kalpAMta karavA lAgyo ke, 'he
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mAtA ! huM marI jAuM chuM." evA AkrandanathI te sthAne beThelAonAM mAnasa kaMpAvI nAkhyAM. nathI tene zayAmAM sukha nathI bhUmi para suvAmAM, pANI na pIvAmAM ke pIvAmAM, bhojana karavAmAM ke na karavAmAM tene koI prakAre kyAMya paNa sukha thatuM nathI. vINA, vAMsaLI, mRdaMga vagere vAjiMtranA zabdothI ke bIjA viSayothI koi prakAre kSaNavAra paNa sukha thatuM nathI, paraMtu aMdarathI dararoja saMtApa vadhato jAya che. jANe iMTa pakavavAno saLagato nIbhADo hoya, temAM praveza karyo hoya athavA citA upara beThelo hoya ane pote zekAto hoya, tema AtmAne na samajanAro te mAnavA lAgyo. potAnA pitA atyaMta rIbAya che, ema dekhIne sulase potAnA pitAnI sarva hakIkata potAnA mitra abhayakumArane kahI. zrAvakadharmamAM agresara karmanA marmane samajanAra abhayakumAre tenI AgaLa A pramANe kahyuM ke, "he mitra ! tArA pitAe pApakarma eTalA moTA pramANamAM upArjana kareluM che ke, "je sAta nArakImAM paNa samAI zakatuM nathI, tethI ahi bhUmi upara ubharAya che. A ja janmamAM te karmano anubhava karI rahela che. mATe tuM indriyonA viSayonuM viparItapaNuM have kara. ema jANIne sulasa ekadama gharamAMthI tINa kAMTAnI zayyA karI lAvI, temAM tene suvaDAvyo, tathA tarata ja atidurgadhavALA padArthonuM Akhe zarIre vilepana karAvyuM. vaLI kaDavA-turA svAdavALA padArtho pote khavarAvyA. A pramANe aniSTa indriyanA pratikULa viSayo sulase karyA, tema tema tene kaMika sukhAnubhava thayo. najIka pharatA evA sulaputrane teNe kahyuM ke, "ATalo vakhata teM kema mane AvA sukhathI vaMcita rAkhyo ? tevA prakAranI tenI ceSTA dekhIne tema ja vANI sAMbhaLIne vismaya pAmelo sulasa vicAravA lAgyo ke, "are ! pApano prabhAva kevo kaDavo jaNAya che ke, ahiM A ja janmamAM jANI zakatA nathI, to paralokamAM to zuM thaze? pApakarmano pratyakSa anubhava thato hovA chatAM paNa pitAjI haju paNa dharmanI kathA karatA ja nathI. huM to have pApanI vAta paNa nahIM karIza ane dharmanuM ja vartana karIza. sAkSAt dekhAtA agnimAM kayo DAhyo puruSa jhaMpApAta kare ? dharmadhyAnamAM magna ane pApamAM ALasu evo sulasa tema ja bIjA loko te dUrakarmanI AgaLa rudana karatA hatA, tyAre duSTamanavALo te kasAi vaja sarakhA tIkSNa kAMTAvALI apratiSThAna nAmanI sarvotkRSTa duHkhanA sthAnavALI sAtamI nArakImAM utpanna thayo. 17. sulakSI ahiMsA bhAvanA eka divasa AjIvikAnA arthI evA svajanoe sulasane kahyuM ke, "kula4mAgata AvelA pitAnA pada para besI jA ane hiMsA karIne kuTuMbano nirvAha kara. "tame phogaTanA
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa98 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mAMsa khAvAmAM Asakta cho, tame vRddha cho, to huM tamane kahuM chuM ke, huM prANIne ghAta karavAnuM pApa kadApi nahi karIza, dharmana mArgane na jANanAra evA pitAe te pApa karyuM, paraMtu dharma ane adharmanA mArgane sAkSAt dekhato huM te pApa have nahiM karIza. tame cakSuthI AgaLa mArgamAM aMdhAro moTo kUvo dekhatA ho, to koi divasa jANI joine temAM paDazo kharA ? jema AtmAnI ke bIjAnI hiMsA karavAthI tene duHkha thAya che, jema potAnI hiMsA choDAya che, to bIjAnI hiMsA kema na choDavI ? hiMsA karanAra kAlasaukarika mRtyu pAmatI vakhate tame sAkSAt duHkha anubhavato joyo, tenAM phaLo ahiM paNa joyAM, to pachI tame phogaTa ajJAnatAthI pApamanavALA na thAva. potAnA jIvita mATe samagra pRthvIne paNa loko ApI de che, to pachI alpadhana khAtara mahAmUlyavALuM jIvita teno vinAza na karo. ghaNA lokone namaskAra karavA yogya evI tapasyA dhAraNa karo, zAstranA gUDha rahasyavALI vyAkhyA karo, paraMtu jemAM jIvarakSA ane dharmarakSA jo na hoya to te samagra ahIM aprazasta che. kaThora zabdothI tamAro koie tiraskAra karyo hoya, to tamArA manamAM pIDA utpanna thAya che, tema ja tamane jo koi tIkSNa bhAlAM, taravAla, bANa mAre che, to tamane zarIra pIDA thAya che. kharekhara mRtyu te ja kahevAya che ke, bIjA prANIone atibhaya pamADe che, to bIjA prANIonA prANano nAza karIne tame kema AnaMda mANanArA thAo cho ?' tyAre kuTuMbIoe sulasane kahyuM ke, "prANi vadha karavAthI thaeluM je pApa ane bhAvamAM tenuM kaDavuM phaLa bhogavavAnuM thaze, te ame sarve thoDuM thoDuM lai vaheMcI laizuM. bIjuM tAre potAne to eka ja pADAnI mAtra hatyA karavI, bIjA sarvano ame vadha karIzuM, pachI tane keTaluM pApa lAgaze ? A pramANe svajano jyAre bolavA lAgyA, tyAre suMdara buddhivALA sulase svajanone pratibodha karavA mATe kuhADAthI potAnA pagamAM ja ghA karyo. pIDA thavAthI svajanone moTA zabdothI kahevA lAgyo ke, "mArI alpa alpa vedanA tamo sarve grahaNa karo, tamo haMmezAM mArA tarapha ghaNo sneha dharAvanArA cho, to mArI pIDAnI upekSA kema karo cho ? ane duHkhamAM bhAga kema paDAvatA nathI ? tyAre svajano kahevA lAgyA ke, "bIjAnI vedanA anya koi lai zake kharA?' tyAre sulase samajAvatAM kahyuM ke, to pachI meM karelA jIvavadhanuM pApa tame kevI rIte lai zako ? jyAre ahiM alpavedanAnuM duHkha lai zakAtuM nathI, to pachI tame ghaNI narakavedanA kevI rIte grahaNa karazo ? ahi je koi karma kare che, tenuM phaLa te ja bhogave che. eka jheranuM bhakSaNa karyuM ane bIjo mRtyu pAme tema banatuM nathI. pitA, mAtA, bhaginI, badhu, vallabhA ke tevA saMbaMdhIo A bhava-samudramAM viparItatA dhAraNa karanArA hoya che, eTale pitA putra thAya, putra pitA thAya, mAtA patnI thAya, patnI mAtA thAya, AvA atAttvika saMbaMdha rAkhavAthI zo lAbha ? anAdi anaMta saMsAramAM kayo konI sAthe
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa99 prA. upadezamAlAno gurjarInuvAda ane kono saMbaMdha jIve nathI karyo ? temAM sva ane paranI kalpanA zI karavI ? he buddhirUpI dhanavAno ! have tame A pApakarmarUpa kadAgraha-gAMThano tyAga karIne jainadharmanA adhikAramAM amone sahAro Apo. mAyArahita sulasane dharmakarmamAM ekatAnavALo dekhIne teoe tenuM kahela vacana svIkAryuM, vajathI zuM na bhedAya ? A pramANe potAnI buddhinA prabhAvathI kalyANa bhajanAra thayo, tema ja abhayakumAranI apUrva maitrInA yogathI bAravrato aMgIkAra karyA ane tenI vRddhi, zuddhi, buddhi karanAra thayo, eTaluM ja nahi, paraMtu jinadharma dhAraNa karanAramAM agresara banyo. (299) 177.hitopadeza have keTalAkane Avato bhava ityAdi cAra bhAMgAmAM prathama bhaMganI yojanA karatA jaNAve che - chajjIvakAya-virao, kAya-kilesehiM suThu guruehiM / na hu takSa rUmo nogo, davaDararso para sojo TI441TI naraya-niruddha-maINaM, daMDiyamAINa jIviyaM seyaM / vahuvAyammi vi dehe, visujjhamANassa varaM maraNaM / / 442 / / tava-niyama-suTThiyANaM, kallANaM jIviaMpI maraNaM pi / jIvaMta'jjati guNA, mayA vi puNa suggaI jaMti / / 443 / / ahiyaM maraNaM, ahiaMca jIviyaM pAvakammakArINaM / tamabhi pataMti mayA, veraM vaati navaMtA II444ll avi icchaMti a maraNaM, na ya parapIDaM karaMti maNasA vi / ne suviyasugarUpaEA, soraya-sutro nA junAso TI445ll pRthvIkAyAdika chajIvanikAya jIvonI virAdhanA karavAmAM vizeSa Asakta, paMcAgnitapa, mAsakSamaNa Adi ajJAnatapa karI kAyakleza sahana karato hovAthI bAlatapasvI tene vivekano abhAva hovAthI kleza saheto hovAthI tene A loka sAro nathI, paNa paraloka sAro thAya che. ajJAnatAthI tene bIjA bhavamAM pApAnubaMdhI puNyathI rAjyAdika sukha prApta thAya che. A gAthAthI bIjA paNa traNa bhAMgA potAnI buddhithI joDavA. bAla-ajJAna tapasvIo rAga-dveSathI naSTa thaelI cittavRttivALA paMcAgnitApa sahana karanArA, hajAra
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ vetA SOO prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ghaDAnI dhArA dhAraNa karanArA, lAvelI bhikSA aNagaLa pANImAM dhoine khAnArA ema chakAya jIvonuM uparamardana karanArA mRtyu pAmIne ajJAnakaSTathI akAmanirjarAthI pApAnubaMdhI tuccha-alpapuNya upArjana karanArA evA te paralokamAM vyaMtarAdika halakI devagatimAM sAMsArika sukha bhogavanArA thAya che. koNikano jIva senaka nAmano tApasa hato, tenI jema bIjA bhavamAM sukhaprApti thAya che. paNa ahi kaSTAnuSThAna karato hovAthI A lokamAM sukha nathI. jaina sAdhuo paNa ahIM kaSTAnuSThAna tapasyAdika kare che, to temane ahIM na levA. teo jJAnapUrvaka tapasyA karatA hovAthI chakAya jIvonuM rakSaNa-saMyama karatA hovAthI, rAgadveSa vagaranA hovAthI ahi paNa samyakta, jJAna, cAritramAM sukha mAnanArA hovAthI trIjA bhAMgAmAM gaNelA che. kaheluM che ke - "bAra mAsanA paryAyavALA uttamamuni anuttaranA sukhane atikramI jAya che. cakravartIne te sukha hotuM nathI ke, je sukha bhUmipara saMthAro karanAra AtmaramaNatA karanAra munine hoya che." (441) paravamAM nakkI javAnA che, evA zreNika tathA rAjyAdhikArIonuM jIvita sAruM che. ahiM alpakALa sukhanI prApti che ane AvatA bhavamAM narakanAM duHkhono nakkI anubhava karavAno che, tethI keTalAkanuM jIvita sAruM e bhAMgo jaNAvyo. keTalAkane maraNa sAruM' e samajAve che. zarIramAM ghaNA rogo utpanna thayA hoya, paraMtu prazastadhyAnathI jyAM sudhI samatAthI vedanA sahana kare, sakAma nirjarA thAya ane ArtadhyAnane sthAna na maLe, tyAM sudhI maraNa suMdara gaNAya. sukozalamuni vagere sAdhuo jema sadgati pAmyA, tenI mAphaka maraNa suMdara samajavuM. (442) bAra prakAranAM tapa ane grahaNa karelAM mahAvratAdika jeo sArI rIte pAlana karatA hoya, temanuM jIvita ane maraNa baMne sArAM che. kAraNa ke, jIvatAM tapa ane guNopArjanamAM vadhAro kare che ane mare to svarga ke mokSanuM sukha meLave che. baMne prakAre lagAra paNa temane ahita hotuM nathI. (443) pApakarma karanArA, cora, vyabhicArI, kasAI, mAchImAra vagerenuM jIvita ane maraNa baMne ahitakArI che. kAraNa ke, marIne teo aMdhakAravALI ghora narakamAM paDe che. ane jIvatAM bIjA jIvone trAsa, bhaya pamADI vairanI vRddhi kare che. baMne prakAre anartha karanArA che. kAlasIkarika vageree jIvatAM sudhI aneka jIvono vadha karyo ane teTalAothI sAthe veranA kAraNabhUta pApanI vRddhi karI. (444) A kAraNe vivekIo prANa jAya, to paNa pApa AcaratA nathI te kahe che, kAlasaukarikano putra jeNe sadgatino mArga sArI rIte jANelo che, evo sulasa kAma paDe to maraNa svIkAre, paraMtu manathI paNa bIjAne pIDA karato nathI, pachI vacana ane kAyAthI pIDA karavAnI vAta ja kyAM rahI ? sulasanuM dRSTAMta dakrAMkadevanI kathAmAM kahI gayA chIe. (445) viveka viSayaka hakIkata jaNAvIne have aviveka viSayaka vistAra kahe che -
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda mUlaga kudaMDagA dAmagANi ucchUlaghaMTiAo ya / piMDai aparitaMto, cauppayA natthi ya pasU'vi ||446 / / taha vattha-pAya-daMDaga-uvagaraNe jayaNakajjamujjutto / jassa'TThAe kilissaI, taM ciya mUDho na vi kareI ||447 / / arihaMtA bhagavaMto, ahiyaM va hiyaM va navi ihaM kiMci / vAraMti kAraveMti ya, dhittUNa jaNaM balA hatthe / / 448 / / uvaesaM puNa taM diti jeNa carieNa kitti-nilayANaM | devANa vi huMti pahU, kimaMga puNa maNuabhittANaM ? ||449 / / varamauDa-kIrIDa-dharo, ciMcaio cavala-kuMDalAharaNo / sakko hiovaesA, erAvaNavAhaNo jAo / / 450 / / rayaNujjalAI jAiM, battIsa-vimANa-sayasahassAI / vajjahareNa varAI, hiovaeseNa laddhAiM / / 451 / / suravai-samaM vibhUiM, jaM patto bharahacakkavaTTI vi | mANusalogassa pahU, taM jANa hiovaeseNa ||452 / / lakhUNa taM suisuhuM, jiNavayaNuvaesamamayabiMdusamaM / appahiyaM kAyavvaM, ahiesu maNaM na dAyavvaM / / 453 / / hiyamappaNo karito, kassa na hoi garuo gurU gaNNo ! | ahiyaM samAyaraMto, kassa na vippaccao hoi ? ||454 / / 178.bhavidsticial ghoDAne bAMdhavAnI khIlI-thAMbhalI, vAcharaDAne bAMdhavAnI khIlI, pazu bAMdhavAnI doraDI, gaLe bAMdhavAnI ghugharIo-ghaMTaDIo, pazu vagerenAM upakaraNo thAkyA vagara ekaThAM karyA kare che, paraMtu tenI pAse gAya, ghoDo, baLada evuM eka paNa pazu nathI chatAM mUrkha tenAM upakaraNo ekaThAM kare che, te teno parizrama vyartha che. (446) dAAMntika artha kahe che. te pramANe avivekI puruSa vastra, pAtra, daMDa vagere yatanA karavAnAM upakaraNo ekaThAM kare che,
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ 902 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda paNa jayaNA karavAmAM prayatna karato nathI. je yatanA mATe ATalo kleza-parizrama kare che, upakaraNo meLave che ane yatanA karato nathI te sAdhune pazunAM upakaraNa ekaThAM karanAra sarakho mUrkha jANavo. yatanA kArya mATe huM meLavuM chuM, ema zaThatA kare che. lokone kahe ke, saMyama mATe upakaraNa ekaThA karuM chuM, paraMtu mUDha tenAthI jayaNA karato nathI. tAtparya e che ke, jema copagAM jAnavara vagarano upakaraNa ekaThAM kare, te nakAmAM che. tema saMyama-yatanA na sacavAya to upakaraNo ekaThAM karavAM vyartha che. (447) to pachI unmArge pravartelAne tIrthaMkaro kema nivAraNa karatA nathI ? te kahe che - rAjA jema baLAtkArathI hukama pAlana karAve che, tema tIrthaMkara bhagavaMto baLAtkArathI lokonA hAtha pakaDIne ahitanuM nivAraNa ane hitane karAvatA nathI. (448) teo mAtra tattvakathana ane mokSamArgano upadeza Ape che, je AcaravAthI kIrtinA sthAnarUpa devonA paNa svAmI thAya che, to pachI manuSyamAtranA svAmI kema na thAya ? (449) hitopadeza sarva kalyANa prApta karAvanAra thAya che, te kahe che - jeno AgaLano bhAga zreSTha che, evA uttama mugaTane dhAraNa karanAra, bAjubaMdha tathA capaLa jhaLahaLatA kuMDaLane dhAraNa karanAra, airAvaNa vAhana para besanAra evA zakra-indra bhagavaMtanA hitopadezathI banyA. kArtikazeThanA bhavamAM hitakAraka bhagavaMtano upadeza AcaravAthI teo zakrendra banyA. (450) indranIlaratno jaDela hovAthI jhagamaga thatAM ujvala batrIza lAkha zreSTha vimAno vaja dhAraNa karanAra indra meLavyAM, te prabhunA hitopadezanA AcaraNathI meLavyAM. (451) Indratulya samRddhi prApta karanAra bharata cakravartI paNa manuSyalokanA svAmI banyA, te paNa hitopadeza zravaNa ane AcaraNa karavAthI thayA. (452) amRtanA bindusamAna, karNasukha karanAra jinavacana prApta karIne citta prasanna karavAnA kAraNabhUta jJAnAdika sadanuSThAna karavuM ane bhagavaMte niSedhela hiMsAdika ane kaSAyAdi kAryomAM mana na ApavuM. vacana, kAyA to pApakAryamAM pravartAvavAnAM na ja hoya. (453) te pramANe karato A lokamAM jevo thAya, te kahe che - AtmahitanI sAdhanA karanAra AcArya sarakhA kone pUjanika ane sarva kAryomAM salAha levA lAyaka athavA pUchavA lAyaka nathI banatA. tethI viparIta hoya, te mATe kahe che ke, AtmAnuM ahita sAdhanAra kone avizvasanIya nathI banatA? (454) je hita karavAmAM yogya hoya, te bhale karatA, ame to tene yogya nathI - ema mAnanArane kahenArane kahe che - jo niyama-sIlaMtava-saMjamehiM jutto karei appahiyaM / so devayaM va pujjo, sIse siddhatthao vva jaNe ||455 / /
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO3 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda savvo guNehiM gaNNo, guNAhiassa jaha logavIrassa / saMbhaMta-mauDa-viMDavo, sahassanayaNo sayayamei / / 456 / / vorivavA-vaMcA-ha-vaDa-paralora-DhAmarUlsa | tassa cciya taM ahiyaM, puNo vi veraM jaNo vahai / / 457 / / tA taNa---risovamo gaLo nAgo ! taiyA naNu vucchinno, ahilAso davva-haraNammi ||458 / / AjIvagagaNa-neyA, rajjasiriM payahiUNa ya jamAlI / hiyamappaNo karito, na ya vayaNijje ihapaDato ||459 / / 179.guNavAna aguNavAnanuM kathana je koI niyama, vrata, zIla, tapa, saMyamAdi AtmahitanAM anuSThAna kare che, te devatA mAphaka lokomAM pUjanIya thAya che, tathA siddhArtha - (sarasava) mAphaka tenI AjJA loko mastaka para caDAve che. kahevAno A abhiprAya che ke - gurupadane yogya evA guNonI koI khANa hotI nathI, paraMtu guNo pUjyapaNAnA kAraNa hoya che ane te darekane prayatnathI sAdhI zakAya che. te kAraNathI dareke te guNo meLavavA Adara karavo joie. evuM koI kSetra nathI ke, jemAM sAdhuo pAkatA hoya, te sAdhu thAya che, mATe temanI sevA karavI. tathA guNo prayatna karavAthI meLavI zakAya che, ane prayatna puruSArtha AtmAmAM ja rahelo che. "bIjo paNa guNIomAM agresara che" e vAta jIvato kayo sahana karI zake ? e ja vicArAya che. sarva jIvo guNo dvArA ja mAnanIya pUjanIya thAya che. jema jagatamAM sattvAdika adhika guNovALA, traNe bhuvanamAM prasiddha evA mahAvIra bhagavaMtane capaLa mukuTane dhAraNa karanAra evA indra bhaktinA atizayathI pote vAraMvAra vaMdana karavA Ave che. mATe guNo ja pUjyapaNAnA kAraNa che. guNahInanI viparItatA jaNAvatAM kahe che - corI karavI, bIjAne chetaravAnI kriyA karavI, kapaTa vacana bolavAM, kapaTavALuM mAnasa rAkhavuM, paradArA-sevana AvA doSo sevana karavAnI buddhivALA A lokanuM ahita karanAra thAya che, vaLI paralokamAM tenA upara krodhavairanA pariNAma utpanna thAya che. A pApI che. tenuM mukha jovA lAyaka nathI evA AkrozanAM vacano prApta karanAra thAya che. te bicArAne gumaDA upara bIjo ghA vAgavA jevuM duHkha thAya che. guNIoe to A doSo dUrathI ja khaseDelA hoya che. jyAre lokomAM taNakhalA ane
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 prA. upadezamalAno gUrjarAnuvAda suvarNa, patharA ane ratno te padArthomAM samAna buddhivALo thAya, tyAre pArakuM dravya haraNa karavAnI abhilASA cAlI jAya, mAtra dravyaliMga-sAdhunA veSamAtrathI AjIvikA karanAra te AjIvaka eTale nihnavo, temanA gaNanA netA arthAt guru je jamAlI, temaNe rAjalakSmIno tyAga karI, Agamano abhyAsa karI jo Atmahita sAdhyuM hota, to A bhagavaMtanA jamAi karAtuM te karyuM' - evuM vIra bhagavaMtanuM vacana temAM zraddhA na karatA hovAthI "A nidbhava che" evI niMdA loka ane zAsanamAM na pAmata. (445 thI 4pa9) jamAlinI kathA. 180. jamAlinI kathA - kSatriyakuMDa gAmamAM vIrabhagavaMtanA moTA bahenanA putra jamAli nAmanA rAjA hatA. priyadarzanA nAmanI vIraprabhunI rANInI sudarzanA nAmanI putrI jamAlI sAthe paraNAvI hatI. te sudarzanA zobhAyamAna saubhAgyavALI, manohara yauvanarUpa bagIcAnI ramaNIya ane vikasita zobhAlakSmIvALI, nIti ane vinayanuM eka sthAna, apAra karuNArUpa amRtanA samudrasarakhI zrIvIrabhagavaMtanI putrI te jamAlinI bhAryA thaI. tenI sAthe viSayasukha anubhavatA keTaloka manoharakALa pasAra karyo. zahera, nagara, grAmAdikamAM vihAra karatAM karatAM koIka samaye devAdhideva vIrasvAmI brAhmaNakuMDa grAmanA bagIcAmAM samavasaryA. upazAlaka nAmanA caityamAM indra vikurvelA samavasaraNamAM parSadAne dharmadezanA saMbhaLAvavA birAjamAna thayA. kSatriyukaMDa gAmathI jamAli paNa tyAM AvI pahoMcyA. bhagavaMtane traNa pradakSiNA ApIne dezanA zravaNa karavAtyAM beThA. bhagavaMta dharmadezA ApatA kahe che ke, mithyAtvAdikavaDe jIva karmathI baMdhAya che ane samyakta, saMyama, tapa vagere AcaravAthI jIva karmathI mukta thAya che, je pramANe sarva gatiomAM duHkhathI pIDA pAmI kleza anubhave che, tathA pANInA reMTa mAphaka pharI pharI tyAM ne tyAM jIva utpanna thAya che. karmanI laghutA thavAthI saMsAra-sAgarano pAra pAmI jAya che.' e vagere yathArtha upadeza tIrthanAthe Apyo. A samaye bhavathI trAsa pAmelA manavALo jamAli bhagavaMtane namaskAra karI vinaMti karavA lAgyo ke, "he bhagavaMta ! mAta-pitAnI rajA meLavIne ApanI pAse pravajyA aMgIkAra karIza. bhagavaMte paNa kahyuM ke, temAM tuM have vilaMba na karIza." e pramANe kahevAela bhagavaMtane praNAma karIne potAnA ghare AvIne mAtA-pitAne dIkSA mATe pUchyuM. koI prakAre temanI anujJA meLavIne hajAra puruSothI vahana karAya tevI zibikAmAM besI mahAvibhUti sahita bhagavAnanI pAse Avyo. bhagavaMte paNa 500 rAjaputra sahita tene pravrajyA ApI. tema ja tenI patnI sudarzanAe paNa hajAranA parivAra sahita dIkSA
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda aMgIkAra karI. baMnee sAmAyikathI mAMDIne 11 aMga sudhI zruta-saMpatti prApta karI. kAle karIne gItArtha thayA eTale AcAryapada para sthApana karyA, anuSThAna karavAmAM tatpara evA te 500nA parivAra sahita grAma, nagarAdikamAM vicaratA vicaratA koIka samaye zrAvasti nagarImAM hiMduka nAmanA udyAnamAM koSTaka caityamAM avagraha mAgIne rokAyA. tyAM aMtaprAnta nirasa AhAra khAvAthI utpanna thaela dAhavaravALA jamAlie ziSyone AjJA karI ke, "mArA mATe saMthAro pAtharo' teoe paNa te AjJA svIkArI saMthAro pAtharavAnuM kArya zaru karyuM. jamAline atizaya gADhavedanA thatI hovAthI tema ja zarIra paNa azakta thaI gaela hovAthI pharI kahyuM ke, "are zramaNo ! saMthAro pAtharyo ke nahi ?' teoe kahyuM ke - pAtharyo. eTale najIka AvIne jyAM dekhe che, tyAre saMthAro patharAto hovAthI tene dekhIne muzIbate besI gayA ane kopa karatAM kahyuM ke, "are sAdhuo ! tame ardhasaMthAro pAtharelo hato, adhuro patharAyo hato, pUrNa patharAyo na hato chatAM saMthAro patharAi gayo che - ema kahyuM. tyAre ziSyoe kahyuM ke, "karAtuM hoya te karyuM, calAyamAna cAlyuM, udIrAtuM hoya, te udIyuM, nirjarAtuM nirjaryuM, e vagere bhagavaMtanA vacanathI pramANabhUta mAneluM che. tyArapachI keTaloka samaya saMthArAmAM rahIne te vakhate mithyAtvakarmano udaya thavAthI navo saMkalpa utpanna thayo. zarIra ane AtmA baMnemAM dAhajvara saMkrAnta thayo eTale sAdhuone bolAvIne kahyuM ke, "are sAdhuo ! meM bahu vicAraNA karIne tAtparya meLavyuM che, te tame sAMbhaLo - 'bhagavaMte je karAtuM hoya te karyuM - e vagere vacano kahelAM che, te bahu vicAra karyA vagaranAM vacano che. saMthAro patharAto hoya ane saMthAro patharAi gayo hoya e baMnenA bhinnakALa che, teno kriyAkALa ane pUrNAhutinA kALamAM AMtaruM hovAthI. A viSayamAM bhagavAnanuM vacana skUlanA pAmeluM che." - ema huM jANuM chuM. ema kahyuM, eTale keTalAka sAdhuoe Apa kaho cho, te barAbara che - ema kahI jamAlinuM vacana mAnya karyuM. bIjA jeo bhagavaMtanAM vacanane yathArtha mAnanArA hatA, temaNe A pramANe kahyuM ke - "he jamAlisUri ! A tame kaho cho, te barAbara nathI, nirmaLa kevalajJAnavALA ane vItarAga bhagavAna kadApi pheraphAra kahe ja nahi. kemake, temane pheraphAra bolavAnuM koI kAraNa nathI. rAgathI, dveSathI ke mohathI ja asatya vacana bolAya. jemanAmAM e traNe doSano sarvathA abhAva hoya, te kadApi jUTha vacana bole nahiM. Agama e Apta puruSanuM vacana che. doSano kSaya thavAthI AkhaguNanI prApti thAya che. jenA doSo sarvathA kSINa thayA hoya, te jUTha vacana na bole, kAraNa jUTha bolavAnA kAraNarUpa rAga, dveSa ane ajJAna cAlyA gayA che, tethI nakkI thayuM, mATe karAtuM te karyuM."
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda e satya vacana che. AptapuruSe kaheluM hovAthI, bIjA vAkyanI jema. jema bIjAomAM kaheluM che ke, 'purANa, manusmRti, aMgasahita veda ane cikitsAzAstra A cAra sarva AzAsiddha che, tene yuktithI khaMDita na karavAM.' te pramANe bhagavaMtanAM vacano nathI, jema jAtivaMta suvarNanI kaSa, cheda, tApa, tADanathI parIkSA karAya che, tema bhagavaMtanA vacanonI paNa te te prakAre parIkSA karIne pachI svIkArAya che. AmAM kai vicAraNIya che, mATe A nathI vicAratA, paraMtu jAtisuvarNa che, pachI tApAdikanI parikSAmAM zA mATe bhaya rAkho cho. e vagere upAlaMbhanuM pAtra bane. vaLI je kahyuM ke, patharAto ane patharAyo baMneno bhinnakALa che ityAdi je kahyuM, te bALaka-ajJAnInuM vacana che. kriyAkALa ane niSThAkAla te baMneno kathaMcit eka kALa svIkArIe, to patharAyo te samaye paNa kathaMcit saMstIrNa paNAno nirNaya thaelo che. te.A pramANe - kriyamANakSaNamAM kRtatva paNa che ja, nahiMtara kriyamANano prathama kSaNa, bIjo kSaNa vagere kSaNo tathA anyakSaNamAM paNa kRtatva na rahetuM hovAthI kadAcit karelo A che - ema pratyaya na thAya. jo paTanA anyakSaNa sudhI niSpadyamAna banatI avasthAmAM thoDI paNa banelI avasthA thaI, tyAre koI vakhata kevI rIte A paTa banyo ema vyavahArathI bolI zakAya. nahiMtara ghaTa banyo, temapaTa evo vyapadeza thAya. baMnemAM pragaTa che. tene utpanna thaelAno abhAva thai jAya. bIjI zaMkA kare che ke, paTamAM aneka tAMtaNAM hoya che. temAM eka be traNa tAMtaNA goThavyAM, te samaye paTa banavAno zarU thayo ane teTalo banyo, paripUrNa paTa to chello tAMtaNo prakSepa thase, tyAre AraMbhAze ane paTa utpanna paNa thaze. tethI zarUAtamAM ja tenI kriyAnI samApti kevI rIte prApta thAya ? e pramANe saMthAro pAtharavAnA viSayamAM paNa sajI levuM. A viSayamAM ghaNuM kahevAnuM che, te vizeSAvazyaka bhASyathI samajI levuM. A pramANe ghaNA prakAre sAdhuoe samajAvyA chatAM paNa jamAlie bhagavAnanuM vacana na mAnya karyuM. eTale tene mithyAtva thayuM. 'have A zAsanamAMthI nIkaLI gayo che, sevA karavA yogya nathI' - ema vicArIne teoe mahAvIra bhagavaMtano Azcaya karyo. A bAju sudarzanAsAdhvI jamAline vaMdana karavA mATe te nagarImAM AvI ane mahAvIra bhagavaMtanA DhaMkanAmanA kuMbhakArane tyAM upAzrayanI anujJA meLavIne rokAi. te sudarzanAsAdhvI paNa patirAgathI karelAne ja kareluM mAnatI ane karAtuM karyuM ema na mAnatI Ama jamAlinuM vAkya aneka prakAre sAMbhaLatI, tema ja kaMika pati taraphano rAga vicAratI jamAlinA anurAgane na choDatI DhaMkazrAvaka pAse paNa temaja prarUpaNA karatI hatI. -
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tyAre jamAlinA vRttAntathI ajANa banI kapaTathI DhaMke kahyuM ke, "he AryA ! AvA viSayamAM huM vizeSa samajI zakato nathI ke bhagavAna satya che ke jamAli satya che, ema kahIne maunapaNe besI rahyo. koika divase sudarzanA sAdhvI svAdhyAyaporasI karatAM hatAM, tyAre nibhADAnA uparanA bhAgamAMthI bhAjano nIce utAratAM te DhaMkakuMbhAra zrAvake ekadama saLagato eka aMgAro evI rIte pheMkyo ke jethI tenA saMghATaka vastranA eka bhAgamAM lAgI gayo. tyAre sAdhvIe kahyuM ke, zramaNopAsaka mahAnubhAva ! A mArA vastrane teM kema bALyuM ! tyAre teNe kahyuM ke, "he AryA! juThuM kema bolo cho ! tamArA potAnA mate baLatAne baLeluM ema na kahevAya. hajuM tamAruM vastra to baLatuM varte che. e vagere kahIne tene pratibodha pamADI, sAdhvIe kahyuM ke, "he zrAvaka ! teM ThIka karyuM. huM zikhAmaNanI icchA rAkhuM chuM - ema kahIne "micchAmi dukkaDa' ApyuM. ane jamAli pAse gai. potAno abhiprAya yuktisahita vAraMvAra samajAvyo, to paNa jamAlie te mAnya na karyo. tyArapachI pote ane bIjA sAdhuo bhagavaMta pAse gayA. tyArapachI te ekalo te khoTI prarUpaNAthI pAcho na pharelo, tenI AlocanA na karI, pratikramaNa na karyuM ane paMdara divasanI saMkhanA karIne-kAla karIne lAntakakalpamAM tera sAgaropamanI sthitivALo kilbiSikahalakI jAtino deva thayo. tyAMthI AvI cAra-pAMca evA tiryaMca ane manuSyanA bhavo saMsAramAM rakhaDI mahAvidehamAM siddhipada pAmaze. potAnI bahenanA putra, bIjI bAju potAnI putrInA pati evA jamAli jemane bhagavaMte potAnA hastathI saMyama-sAmrAjya ApeluM hatuM. evA ja puruSa jo bhagavaMtanI avagaNanA kare, to pachI khedanI vAta che ke, A karatAM bIjA kRtaghnatAno prakarSa kayo iMdiya-kasAya-gArava-maehiM sayayaM killiTTha-pariNAmo / kammaghaNa-mahAjAlaM, aNusamayaM baMdhaI jIvo ||460 / / para parivAya-visanA, kokA-vaMtapa-visA-mohiM ! saMsAratthA jIvA, araiviNoaM karatevaM / / 461 / / AraMbhapAya-nirayA, loiarisiNo tahA kuligI a | duhao cukkA navaraM, jIvaMti daridda-jiyaloe ||462 / / savvo na hiMsiyavvo, jaha mahipAlo tahA udayapAlo / na ya abhayadANavaiNA, jaNobamANeNa hoyavvaM / / 463 / /
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pAvijjai iha vasaNaM, jaNeNa taM chagalao asattu tti / na ya koi sANiyavaliM, karei vagdheNa devANaM ||464 / / vaSvad svaLena nIvo, pittAnita-dhADa-sima-plomerdi 1 ujjamaha mA visIaha, taratamajAgo imo dulaho / / 465 / / paMcidittaNaM mANusattaNaM Arie jaNe sukulaM / sAduM-samAgama subaLA, sadddaLADarona pavvapnA ||4|| AuM saMvillaMto, siDhilaMto baMdhaNAraM savvAiM / dehiTThiaM muyaMto, jhAyai kaluNaM bahuM jIvo ||467 / / ikke~ pi natthi jaM suTTu sucariyaM jaha imaM balaM majjha / ko nAma daDhakkAro, maraNaMte maMdapuNNassa ? / / 468 / / yugmam / / 181. hitopadeza spardhAdika pAMca Indriyo, krodhAdika kaSAyo, rasa-Rddhi-zAtArUpa traNa gau2vo, tathA jAti vagere niraMtara kliSTa pariNAmavALo jIva saMsAramAM samaye samaye karmarUpI meghanA moTA samUhane bAMdhe che. eTale ke karmarUpI medhanA paDale karIne jJAnarUpa caMdrane AcchAdita kare che. Indriyo, kaSAyAdikathI mAtra karma ja bAMdhe che, temAM kaMi paNa paramArtha hoto nathI. viSaya-sukha duHkharUpa che, khasane khaNavA sarakhA ati vinoda dvArothI viparIta che. temAM avivekIone ja sukhabuddhi thAya che. taraza lAgavAthI mukha sukAya, tyAre sugaMdhI-svAdiSTa jalapAna kare, kSudhAthI pIDAya, tyAre zAlI, cokhA, aDada, tala, vagerenuM bhojana kare, rAgAgni pradIpta thAya ane zarIramAM kAmajvara utpanna thAya, tyAre tene zAMta karavA mATe priyAne AliMgana kare, vyAdhi utpanna thAya tyAre teno pratikAra kare, 'A sarva duHkhanA pratikAramAM sukha che.' ema lokonI mati avaLI thAya che. vAstavika to A sarva sukha nathI, paNa du:khanA pratikAramAM ajJAnIone sukha-buddhi thAya che. rAga-dveSane AdhIna thaelA AtmAo arati vinoda mAtrano ja anubhava kare che, paraMtu temAM alpapaNa sukha nathI. e ja vAta gAthAthI kahe che-bIjAno avarNavAda ke niMdA ghaNI karavI, AthI dveSa jaNAve che, aneka prakAranA kAmaviSayaka, indriyaviSayaka, bhogo saMbaMdhI hAsya, ThaThThA, mazkarI karavI. AthI rAgakArya jaNAve che.
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda SOC A pramANe saMsAramAM rahelA jIvo rAga-dveSane mohathI aratinI preraNA kare che ane viSaya abhyAsano vadhAro kare che. rogonI vRddhi kare che, paraMtu indriyone saMtoSa pamADI zakAto nathI. te mATe kaheluM che ke - "bhogone bhogavIne je viSaya-tRSNA zAnta karavAnI abhilASA kare che, te kharekhara pAchalA pahore potAnA paDachAyAne dAbavA mATe doDe chearthAt paDachAyo AgaLa vadhato jAya che, paNa dAbI zakAto nathI. tema viSayo bhogavavAthI tenI bhogatRSNA vRddhi pAme che, paNa zAnta thatI nathI, viSayabhogathI bIjAne arati utpanna karIne potAne sukha utpanna kare che. pRthvIkAyAdino AraMbha, dhAnya rAMdhavAnA kAryamAM Asakta rahe, evA laukika RSio mAyAvI bhautAdika pAkhaMDIo sAdhupaNAmAM nathI, ke gRhasthAzramamAM nathI. tethI baMnethI cUkI jAya che ane dAritryathI, dInatAthI jIvikA calAve che. viparItaveSa hovAthI gRhastha nathI, hiMsAdikamAM pravartelA hovAthI sAdhuo nathI. jainadarzana sivAyanA yatio ajJAna ane mohathI AraMbhAdikamAM varte che, tethI viDaMbanAthI udarapUrti mAtra kare che. jaina sAdhuonA hRdayamAM to AvA bhAva vartatA hoya che. hiMsAno vicAra karIe, to dareka jIvane pIDA na ApavI, jevI rIte rAjA te ja pramANe raMkane paNa pIDA na karavI, baMnene prANo sarakhA priya che, eka sarakhA ja baMnenA prANonuM rakSaNa karavuM, ahi udakapAla zabdano prayoga eTalA mATe karelo che ke, taLAva vageremAM rahelA pANInuM potAnA pIvA mATe rakSaNa kare che, paNa annAdika bIjI koI sAmagrI jenI pAse nathI, tethI udakapAla eTale daridra-garIba. sarva jIvone abhayadAna ApavAnI pravRtti karanAra sAdhujanoe loka sarakhA na banavuM. laukika zAstramAM to kahevuM che ke - "agni ApanAra, jhera ApanAra, hathiyAra hAthamAM rAkhanAra, dhana haraNa karanAra, kSetra-strInuM haraNa karanAra evA chane zastra ugAmI mArI nAkhavA taiyAra thaelA sarakhA che. evA hiMsakone Avato dekho ke, veda pAragAmIne mArato dekho, to tenI mArI nAkhanArane hiMsaka kahevAto nathI." jainamunio to bIjo pIDAnI pravRtti kare, to paNa sAmAne pIDA na karavI - ema mAnanAro che. ema karavAthI avivekIo tene asamartha-kAyara gaNaze tyAre samajAve che. avivekI loko tema kSamA rAkhanAranI halanA-laghutA karaze ke, "A bakarA jevo pratikAra karavAM asamartha che. duniyAmAM koi caMDikA devatAne vAgha-siMhanA rudhiranuM balidAna ApatA nathI, bakarA sarakhA asamarthanuM ja balidAna apAya che. kAraNa ke temAM tevuM sattva nathI, mATe tuM paNa sattva vagarano bakarA jevo che" ema karIne koi hIlanA kare, to paNa munie
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda kSamAvALA ja banavuM, paraMtu tenA vacanathI krodha na karavo. kAraNa ke, krodha paraloka bagADanAra thAya che. AyuSya alpa che ane paraloka najIka AvavAno che. pitta, vAyu-prakopa, dhAtu-kSobha, kapha aTakavo ityAdi kAraNothI jIva kSaNavAramAM zarIra choDIne bhavAMtaramAM cAlyo jAya che. te ziSyo ! tame suMdara dharmAnuSThAnamAM DhIlA na paDo ane pramAda choDI saMyamamAM udyama karo, ahiM manuSya-janma ane dharmasAmagrI sadgurusamAgama Adi durlabha padArtho maLyA che. mATe te maLyA pachI pramAda karavo yukta nathI. kaheluM che ke, "ahiM manuSyabhava, sadguru-susAdhuno samAgama meLavIne dharmamAM udyama karatA nathI, to he jIva! tuM pragaTapaNe ThagAya che. he bhavyAtmAo ! kAganuM besavuM ane tAlaphalanuM paDavuM e nyAye athavA ciMtAmaNiratna-prApti dRSTAnta mAnuSakSetra, paMcendriyapaNuM vagere durlabha dharma-sAmagrI meLavI to karmane gathana karanAra dharma, zAstrazravaNa ane uttama guru te aNadhAryA meLavyA che, to have tuM tatkAla durgati ApanAra evA pramAdano jarUra tyAga kara. saMpUrNa pAMca indriyonI prApti, manuSyajanma, magadhAdika AryadezamAM utpatti, temAM paNa uttamakula maLavuM, vaLI sAdhu-samAgama, temanA mukhethI zAstrazravaNa, tenI zraddhA, saMyama-bhAra vahana karI zakAya tevI nirogatA, vaLI sarvasaMganA tyAgasvarUpa bhAgavatI dIkSA A sarva sAmagrI uttarottara prApta thavI durlabha che.' ATalo upadeza ApyA pachI mAtra vartamAnabhava jonAra durbuddhi dharma na kare ane pAchaLathI zoka kare, tenA pratye kahe che - AyuSya bhogavI bhogavIne ghaTADato, aMga ane upAMgonA baMdhano zithila karato, dehasthiti tema ja putra, patnI, dhana, suvarNano tyAga karato te atikaruNa svarathI bIjAne karuNA upajAvato jIva bahu pazcAttApa kare che ke sarvajJazAsana pAmIne nirbhAgI meM eka paNa suMdara dharmAcaraNa na karyuM, viSayanI lolupatAthI haMmezAM saMsAra vadhAranAra evAM pApAcaraNa karyA, sAruM vartana to meM kAMi karyuM ja nahi. sadgati pamADanAra eka paNa dharmanA aMganuM sevana na karyuM. have nirbhAgI evA mane maraNa samaye daDha AlaMbanabhUta zaraNa kone maLaze? kAraNa ke, dareka suMdara sAmagrI to hArI gayo chuM. je manuSya samudranI aMdara khIlI mATe nAvaDImAM chidra pADe che, dorA mATe vaiDUryaratnano hAra toDI nAkhe che, rAkha mATe bAvanAcaMdana bALI nAkhe che ane indriyanA sukha mATe je manuSyabhava hArI jAya che, te pAchaLathI pArAvAra pazcAttApa karanAra thAya che. (460 thI 468) ekalA vAta, pitta, kapha dhAtunA kSobhathI AyuSya ghaTI jAya che ke, upakrama lAge che, tema nathI, paraMtu bIjA paNa AyuSyane upakrama lAgavAnAM kAraNo che, te kahe che -
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 182. AyuSyane upakrama lAgavAnAM kAraNo - visa-ahi- vasUI-pANI- satyaggi- saMbhamehiM ca / dehaMtara-saMkamaNaM, karei jIvo muhutteNa ||469 / / katto ciMtA sucariya-tavassa guNa-suTThiyassa sAhussa / sogaigama-paDihattho, jo acchai niyama-bhariya-bharo / / 470 / / sAhaMti a phuDa-viaDaM, mAsAhasa- sauNa sarisayA jIvA / na ya kammabhAra- garuyattaNeNa taM AyaraMti tahA / / 471 / / vagghamuhammi ahigao, maMsaM daMtaMtarAu kaDhDhei / mA sAhasaMti jaMpai, karei na ya taM jahAbhaNiyaM / / 472 / / pariaTTiNU gaMttha- vittharaM nihasiUNa paramatthaM / taM taha karei jahataM, na hoi savvaM pi naDa-paDhiyaM / / 473 / / paDhai naDo veraggaM, nivvijjijjA ya bahujaNo jeNa / paDhiUNa taM taha saDho jAleNa jalaM samoarai / / 474 / / kaha kaha karemi kaha mA karemi kaha kaha kayaM bahukayaM me / jo hiyayasaMpasAraM, karei so aikarei hiyaM / / 475 / / siDhilo aNAyara-kao, avasa-vasakao tahA kayAvakao / sayayaM pamattasIlassa, saMjamo keriso hojjA ? / / 476 / / 311 caMdu vva kAlapakkhe, parihAi pae pae pamAyaparo / taha ugghara - vighara - niraMgaNo ya Na ya icchiyaM lahai ||477 / / peTamAM zUla utpanna thAya, jhera caDI jAya, sarpa DaMkhe, ajIrNa thavAthI jhADAno roga thAya, pANImAM DUbI javuM, zastrano prahAra lAge, agnino upadrava naDe, bhaya ke snehAdika lAgaNIthI hRdaya ruMdhAI jAya, A ane evA bIjAM kAraNe jIva muhUrta mAtramAM mRtyu pAmI bIjA dehamAM ane paralokamAM saMkramaNa kare che. kahevAno matalaba e che ke, jIvita caMcaLa che. jeNe jIvanamAM dharmArAdhana na karyuM hoya, tevo AtmA mRtyu-samaye zoka kare che. jeNe
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ 712 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda dharmAnuSThAna karela hoya, tene zoka karavAno avakAza hoto nathI, te kahe che sadgatimAM javA mATe jeNe niyama, abhigraha vaDe jeNe dharmakoSa (dharmabhaMDAra) bharyo che, sucAritra ane tapa kSamAsahita jeNe kareluM che ane sadgati tathA mokSa sAdhIApanAra evA saMyama, tapa kSamAsahita jeNe kareluM che ane sadgati tathA mokSa sAdhI ApanAra evA saMyama, tapa, abhigrahane jIvarUpI gADAmAM bharelA che, tevA AtmAne maraNa-samaye kaI ciMtA hoya ! arthAt na hoya. A vastu jANavA chatAM paNa bhArekarmI AtmAo dharmAnuSThAna karatA nathI. te kahe che - 183. 'mA sAhasa' pakSI sarakhA upadezo keTalAka upadezako 'mA sAhasa' pakSInI sarakhA spaSTAkSarathI dharmanI suMdara vyAkhyA samajAve che, paraMtu karmanA bhA2IbhArathI bhArekarmI hovAthI kathanI pramANe potAnI raheNI hotI nathI jema kathana kare, tema pote vartana karatA nathI. te dRSTAMta kahe che - vAghanA mukhamAM praveza karIne dAMtonI vacce coMTeluM mAMsa cAMcathI kheMcIne khAya che ane 'sAhasa na kara' tema bIjAne kahe che, jema pote bole che, tema svayaM vartana karato nathI koika pakSI mArgamAM jatA brAhmaNane saMbhaLAve che ke, 'sAhasa na kara' ema kahetAM sAMbhaLyuM ane vaLI te pakSI sutelA vAghanA mukhamAM praveza karIne te mAMsa cAMcathI kheMce che. tyAre brAhmaNe te pakSIne saMbhaLAvyuM ke, bIjAne sAhasa ka2vAnI manA kare che ane vizvAsathI vAghanA mukhamAMthI mAMsa haraNa kare che, tuM bhoLuM pakSI jaNAya che, vacana pramANe AcaraNa to karatuM nathI. e pramANe je bole juduM ane kare juduM, te paNa 'mA sAhasa' pakSI sarakho che. A samajIne Agama jANakAre jevuM kathana tevuM vartana karavuM. tethI viparIta karavAmAM Ave, to laghutA thAya, tema ja AgamanA abhyAsa pramANe vartana nathI-tema niMdA thAya ane mA sAhasapakSI mAphaka vinAza pAme. vaLI te bIjuM zuM kare, te kahe che-aneka vakhata grantha ane tenA arthano vistA2 ka2I vyAkhyA karavI tema ja gokhI gokhIne kaDakaDATa taiyAra karela hoya ane aidaMparyAya sudhI sUtrano sAra paNa jANelo hoya, sArI rIte parIkSA karIne sUtrArtha grahaNa karelA hoya, paraMtu bhArekarmI evA tene te sUtrArtho mokSa mATe thatA nathI, paNa naTanA bolavA sarakhuM niSphala thAya. naTano upadeza niSphala thAya, tema vartana vagaranA vAcALa vaktAnAM upadezavacano vyartha jAya che. bhArekarmInA sUtrArtha-paThanAdika niSphala thAya che. naTa potAnI vANI dvArA vairAgya utpanna karAve ane vrato paNa grahaNa karAve, temanA upadezathI-kathanathI ghaNA saMsArathI vairAgI banI vrata-niyamo svIkAre. tenA hAva-bhAva-abhinaya bIjAne mAtra ThagavA mATe hoya, paraMtu tenA hRdayamAM to chetaravAnA mAtra pariNAma vartatA hoya. mAchImAra jALa laine
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda u13 jaLamAM praveza kare, te matsyo pakaDavA mATe, tema A naTa sarakho upadezaka hRdayamAM vairAgya vagarano ane lokone ThagavAnA pariNAmavALo hoya che. huM dharmAnuSThAna kevI rIte karuM ane kevI rIte na karuM, kevI rIte karavAthI te ghaNuM lAbhakAraka thAya ? A pramANe je manamAM vicAraNA kare che, te Atmahita ghaNuM sAdhe che. haMmezAM pramAdabhAvamAM vartanArano saMyama zithila hoya. te kevI rIte thAya ? anAdarathI dharmAnuSThAna karavAmAM Ave, eTale prayatna pUrvaka na kare, yatnathI kare, topaNa gurunI parataMtratA, bhaya, lajjAthI kare, paNa zraddhAthI na kare, parAdhInatAthI kare, koika vakhata saMpUrNa ArAdhanAthI, koI vakhata virAdhanAthI kare, satata pramatta zIlavALAne saMyama-cAritra kyAMthI hoi zake ? viSayAdinI vAMchAvALA pramAdIne Atmahita karanAra suMdara cAritrAnuSThAna kevI rIte hoya ? arthAt na hoya te A pramANe - kRSNapakSanA ardhamAsano candra kSaya pAmato jAya, tema dina-pratidina pramAdI guNaapekSAe sthAne sthAne pramAdI banato jAya che. gRhastha paryAyanuM ghara nAza pAmyuM che, dikSAmAM viziSTa vasati vagarano che, strI paNa have rahelI nathI, eTale pramAdI sAdhu mAtra kliSTa pariNAmathI viSayanI icchA karato dareka kSaNe karma ekaThAM kare ane AtmAmAM aMdhakAra ubho kare che, paraMtu icchita prApta karato nathI, ghara, strI vagere tenAM sAdhanano abhAva hovAthI (439 thI 476) vaLI te ahiM bIjo anubhava kare che, te kahe che - bhIobvigga-nilukko, pAgaDaM pacchanna-dosasayakArI / pRdhyayaM nato, narasa thI ! naviya niyaTTa T478TI na tahiM divasA pakkhA, mAsA varisA vi saMgaNijjaMti / je mUla-uttaraguNA, akkhaliyA te gaNijjaMti / / 479 / / jo navi diNe diNe saMkalei ke ajja ajjiyA mi guNA ? | aguNesu a na hu khalio, kaha so u karijja appahiaM |480 / / iya gaNiyaM iya tuliaM, iya bahuA darisiyaM niyamiyaM ca | jai tahavi na paDibujjhai, kiM kIrai ? nUNa bhaviyavvaM / / 481 / / kimagaMtu puNo jemaM, saMjamaseDhI siDhilIkayA hoI / so taM cia paDivajjai, dukkhaM pacchA u ujjamaI / / 482 / / jai savvaM uvaladdhaM, jai appA bhAvio uvasameNaM / kAyaM vAyaM ca maNaM, uppaheNaM jaha na deI ||483 / /
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 914 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda hatthe pAe nikhive, kAyaM cAlijja taM pi kajjeNaM / kummo vva sae aMge, aMgovaMgAI govijjA ||484 / / 184. paDelAne thasq mukela che? pote pApAcaraNa karela hovAthI mane koIka Thapako Apaze, ema trAsathI udvega pAme, koi paNa kAryamAM dhIraja rAkhI zake nahiM. saMgha ke bIjA puruSothI potAnA AtmAne chUpAvato, rakhe mane koi dekhI na jAya, chUpA ane pragaTa seMkaDo pApa karanAra lokone dharmamAM avizvAsa pragaTa karato, lokane ema manamAM thAya ke, zAstrakAre ja Ama pratipAdana karela che. AvA jIvo dhikkArapAtra jIvita dhAraNa kare che. je kAraNathI aticAravALAne doSa lAge che, mATe prathamathI ja niraticAra thavuM. vaLI je ema vicAre ke mAro dIkSA-paryAya ghaNo lAMbI che, tethI ja iSTakAryanI siddhi thavAnI che, to vaLI mAre niraticAravratanI zI jarUra che ? tema mAnanArA pratye kahe che - dharmanI ane iSTasiddhinI vicAraNAmAM divaso, pakSo, mahinA, ke varSonA paryAyanI gaNatarI karavAmAM AvatI nathI. temAM to mUlaguNo ane uttaraguNonI niraticAratA ja gaNatarImAM levAya che, te ja iSTa-mokSasiddhi meLavI Ape che. te kAraNe lAMbAkALanI dIkSA akAraNa che. niraticAratA to sajjaDa apramAdI hoya, tene ja thAya che, te kahe che - je sAdhu dararoja rAtre ane divase ema vicAre ke, "meM Aje keTalA guNo meLavyA ? jJAna, darzana, cAritra, tapa vageremAMthI kayA guNonI ArAdhanA karI ? mithyAtvAdika aguNomAM huM AdaravALo to nathI thayo ? e Atmahita kevI rIte sAdhI zakaze ? A pramANe sadanuSThAna viSayaka aneka prakAranA upadeza AvA chatAM keTalAka teno svIkAra karatA nathI. bIjA keTalAke svIkAra karela hoya, temAM pramAdI ane zithila banI jAya che, te dekhADatA kahe che - A pramANe AgaLa RSabha bhagavaMte varasadivasa tapa karyo, ema kahI sadanuSThAna jaNAvyuM, avaMtisukamAle prANAMte paNa dharmano tyAga na karyo, ema upadeza ApI tulanA karI, AryamahAgirinA dRSTAntathI tema ulaTAsulaTA dRSTAnto ApI niyamita karyuM, samiti, gupti, kaSAyajaya, gaurava, indriyaviSayaka dRSTAnto samajAvI niyaMtraNA samajAvI, 42 eSaNAnA doSonuM rakSaNa karo, ema aneka prakAre ulaTA-sulaTA dRSTAnta-dAkhalA ApavA pUrvaka samajAvyuM, to paNa na pratibodha pAme, pachI bIjo kayo upAya karavo? kharekhara te jIvanI lAMbAkALa sudhI bhavabhramaNa karavAnI tevI bhavitavyatA ja che. nahitara kema pratibodha na pAme ! e ja vAta ziSyanA praznapUrvaka kahe che. je jJAnAdika guNavALI saMyamazreNI zithila banAvI, te pharI sArA anuSThAna mArgamAM janAra na thAya ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke, te zithilatA je mohanI
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 915 prabaLatAthI thanArI che ane vaja mAphaka sajjaDa-daDha-majabUta banAve che, tethI pachI atikaSTathI udyama karI zake che. zithila thayA pachI apramAdamAM udyama karavo muzkela che. mATe prathamathI zithila na banavAno udyama karavo. - bahu uMcA sthAnathI nIce paDelo, aMga, upAMga bhAMgI gayAM hoya, tene pharI upara caDavAno udyama karavo ghaNo muzkela che. A artha AgaLa paNa aneka vakhata kahevAI gayo che. jemake, cakravartIne cakravartIpaNAnA sarvasukhono tyAga karavo sahelo che, paraMtu osanna vihArIne sukhazIlatA choDavI ghaNI muzkela che. bIjuM dRSTAnna ApIne A vadhAre ayukta che, tema samajAvatA kahe che ke, meLavIne guNo nAza karanAra karatAM nirguNa puruSa vadhAre sAro che, alaMkAramAM jaDelo maNi khovAi jAya, te karatAM maNi vagarano puruSa sAro che. mATe zaruthI ja pramAdane sthAna na ApavuM. haLukarmI puNyazALI AtmA to je pramANe upadeza apAya, te pramANe AcaraNa karanAro thAya. mATe tene AzrIne upadezano sarvasAra jaNAve che ke, sarva prakArano upadeza prApta karyo. hRdayamAM tene dhAraNa karyo, rAgAdikano kSaya karI AtmAne upazAMta karyo, to have te vivekI AtmAo ! bhAvamAM navAdoSa utpanna thatA aTakAvavA mATe tema ja junA doSa dUra karavA mATe kAyA, vANI ane mana unmArge na jAyatema vartana karavuM. te mATe kaheluM che ke, "jethI rAgAdika vizeSa utpanna thAya, te jJAna na kahevAya, sUryanAM kiraNo patharAyelAM hoya, tyAM aMdhakAra rahevAne zaktimAna banI zakato nathI, temAM kAyAne AzrIne kahe che ke - vagara prayojane hAtha, paga ke kAyA halAvavI nahi, kArya paDe, tyAre paNa pratilekhana-pramArjanA karyA vagara hAtha, paga ke deha levA-mUkavA nahi. kAcabAnI jema haMmezAM zarIra ane avayavone gopavIne saMyamamAM udyama karavo. (478 thI 484) vacanane AzrIne kahe che - vikahaM viNoyabhAsaM aMtarabhAsaM avakkabhAsaM ca / jaM jassa aNiTThamapucchio ya bhAsaM na bhAsijjA ||485 / / aNavaTThiyaM maNo jassa, jAyai bahuyAiM aTTamaTTAI / taM citiaM ca na lahai, saMciNai a pAvakammAiM / / 486 / / jaha jaha savvuvaladdhaM, jaha jaha suciraM tavovaNe vucchaM / taha taha kammabharagurU, saMjama-nibbAhiro jAo ||487 / /
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ u13 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda vijjappo jaha jaha osahAI pijjei vAyaharaNAI / taha taha se ahiyayaraM, vAeNAUriaM puTaM ||488 / / daDaDha-jaumakajjakaraM, bhinnaM saMkhaM na hoi puNa karaNaM / lohaM ca taMba-viddhaM, na ei parikammaNaM kiMci / / 489 / / ko dAhI ubaesaM, caraNAlasayANa duviaDDhANaM ? | iMdassa devalogo, na kahijjai jANamANassa / / 490 / / 185. hitopadeza rAjakathA, dezakathA, strIkathA, bhojanAdinI vikathA na karavI. jJAnAdi prayojana vagara vakhata pasAra thAya, tevI vinodakathA na karavI. guru vAtacIta karatA hoya, tenI vacce na bolavuM, cakAra makAravALI aprazasta bhASA na vAparavI, bIjAne apriya lAge evI vANI na bolavI, koIe pUchayA vagara agara vAcALapaNAthI phAve tema bolabola na karavuM. have manane AzrIne kahe che - jenuM mana caMcaLa che, te aneka prakAranA ADA-avaLA pApaviSayakatarka-vitarka kare che, paraMtu icchita vastu prApta thai zakatI nathI, paraMtu dareka kSaNe pApakarmo ekaThAM kare che. narakAdiyogya AzAtAnAM karma upArjana kare che. mATe manane sthira ane nirmaLa banAvavuM. haju paNa bhArekarmInuM viparIta vartana batAvatA kahe che. jJAnAvaraNakarmano kSayopazama thavAthI Agama-rahasya prApta karyuM, lAMbAkALa sudhI uttama sAdhunA madhyamAM vAsa karyo, paraMtu mithyAtva vagere karmasamUhanA bhArathI dabAelo te AgamamAM kahelA anuSThAnathI rahita thayo. te konA jevo thayo ? te darzAvatA kahe che - hitakArI evo sAro prAmANika vaidya vAyu dUra karanAra evA suMTha vagere auSadha vAyurogavALAne pAya, tema tema te rogIne AgaLa karatAM paNa adhika peTa vAyuthI bharAya che. te pramANe bhagavaMte paNa siddhAMta-padorUpI auSadhathI cikitsAthI paNa asAdhya che, teo asAdhya che. te laukika dRSTAntathI kahe che - baLI gaelI lAkha koI kAma lAyaka rahetI nathI, bhAMgI gayelo jaLamAM utpanna thaela zaMkha pharIthI sAMdhI zakAto nathI, tAMbAthI viMdhAela-mizraNa thayela loha sAMdhavAnA kAmamAM AvatuM nathI, pharI sAMdhI zakAtuM nathI, tevI rIte asAdhyakarmathI vIMTAela bhArekarmI jIva - dharmane viSe sAMdhI zakAto nathI. zAstranA pallavane viparItapaNe jANanAra evA mUrkhapaMDito je cAritramAM pramAda karanArA che, temane tattvarUpa upadeza Apavo nirarthaka che. jANakAra evA indranI pAse devalokanuM varNana karAtuM nathI, jo tenuM varNana karavAmAM Ave,
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 617 to hAsyapAtra bane che, tema "ame jANakAra chIe' tevAnI pAse upadeza Apavo, te hAsyapAtra che, prabaLa mahodaya hovAthI te kaMI jANato ja nathI. nahiMtara unmArganI pravRtti thate ja nahiM. (485 thI 490) zaMkA karI ke, A unmArga kevI rIte ? te kahe che - do ceva jiNabarehiM, jAi-jarA-maraNa-vippamukkehiM / logammi pahA maNiyA, sussamaNa susAvago vA vi / / 491 / / bhAvajacaNamuggavihArayA ya davvajvaNaM ta jiNapUA / bhAvaccaNAu bhaTTho, havajji davvaccaNujutto / / 492 / / jo puNa niraccaNo ccia, sarIrasuha-kajja-mitta-talliccho / tassa nahi bohilAbho, na suggaI neya paralogo ||493 / / kaMcaNa-maNi-sovANaM, thaMma-sahassUsiaM suvaNNatalaM | jo karijja jiNaharaM, tao vi tava-saMjamo ahiI ||494 / / nibbIe bhikkhe, raNNA dIvaMtarAo annAo ANeUNaM bIaM, iha dinnaM kAsavajaNassa ||495 / / kehi vi savvaM khaiyaM, painnamannehiM savvamaddhaM ca | vuttaM gayaM ca keI, khitte khuTuMti saMtatthA ||496 / / rAyA jiNavaracaMdo, nibbIyaM dhamma-virahio kAloM / khittAI kammabhUmI, kAsavavaggo ya cattAri ||497 / / assaMjaehiM savvaM, khaiaM addhaM ca desaviraehiM / / sAhUhiM dhammabIaM, uttaM nIaM ca nipphattiM / / 498 / / je te savvaM lahiuM, pacchA khuTTati dubbala-dhiIyA / tava-saMjama-paritaMtA, iha te oharia-sIlabharA ||499 / / ANaM savvajiNANaM, bhaMjai duvihaM pahaM aikkaMto | ANaM ca aikkaMto, bhamai jarA-maraNa-duggammi ||500 / /
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ 918 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda jAti, (janma), jarA, maraNAdika duHkhothI sarvathA mukta thaelA evA jinavaroe lokamAM uttama sAdhumArga ane uttamazrAvakano mArga-ema mokSanA be mArgo kahelA che. api zabdathI trIjo saMvignapAkSika mArga paNa che, je te benI aMdara rahelo samajI levo sAcAmArgane puSTa karanAra hovAthI te benI madhyamAM nAkhavAmAM vAMdho nathI. A baMnene bhAvArcana ane dravyAcana zabdathI saMbodhAya che, te kahe che- bhAvArcana eTale ugravihAra, apramatta cAritranI ArAdhanA ane dravyArcana eTale jinapUjArUpa dravyastavanI ArAdhanA karavI. A bemAM bhAvarUvarUpa suMdara cAritranI uttamatA kahelI che, te na karI zake, to zrAvakapaNAnI dravyapUjA karavI, te paNa puNyAnubaMdhI puNya baMdhAvanAra ane pAraMparyathI bhAvArcananuM kAraNa che. bhagavAnanI AjJArUpa chae kAyanA samagra jIvone trividha trividha abhayadAna ApavA rUpa sarvavirati cAritra, te bhAvArcana kaheluM che. dravyArcana te bhAvArcananI apekSAe apradhAna pUjana kareluM che. A varNavI gayA, te dravya pUjA ane bhAvapUjA baMne mArgo sarvajJane mAnya che, paraMtu je cAritramAM pramAda karanArA ane prabala mohanidrAmAM stabdha banelA baMne liMgathI rahita che. nathI dravyapUjAmAM ke nathI bhAvapUjAmAM mATe punaH zabda jaNAvIne te bethI bhinna evA dravya-bhAvapUjA rahita, caraNa-karaNarUpa cAritra ane samyaktanI karaNIrUpa zrAvakayogya jinapUjA-rahita hoya mAtra zarIranA sukhakAryamAM laMpaTa banelo, gauravavALo hoya, tene bhavAMtaramAM bodhilAbha-jinadharma-prApti ke sadgati-prApti thatI nathI. 18. suvarNa jinamaMdira karatAM tapa saMyama adhika che zaMkA karI ke, dravyapUjA ane bhAvapUjAmAM caDiyAtI ane vadhAre lAbha ApanAra pUjA kai ? tyAre kahe che ke - suvarNa ane caMdrakAnta vagere uttama ratnajaDita pagathiyAvALuM, hajAra staMbhayukta ane atiucu, sonAnA talayukta athavA samagra maMdira suvarNanuM banAvarAve, temAM ratnamaya-biMbo padharAve, tevAM jinabhavano karAve, tenA karatAM paNa tapa-saMyama anekaguNA adhikalAbha ApanAra thAya che. kAraNa ke, tapa ane saMyamathI ja mokSa-prApti thavAnI che. je kAraNathI Ama che. to sAmarthya hoya to sarvaviratirUpa bhAvapUjAmAM prayatna karavo, aMgIkAra karyA pachI temAM pramAda na karavo. nahiMtara mahAnukazAna thAya. te laukikadRSTAntathI kahe che - eka dezamAM duSkALa samayamAM dhAnya vAvavA mATe bIja paNa rahela nathI. tyAre rAjAe bIjA dvIpamAMthI bIja maMgAvIne kheDUta lokone vAvavA ApyuM ke, jethI ghaNuM dhAnya pAke. temAMthI keTalAka kheDUtoe sarva bIja bhakSaNa karyuM. keTalAke chUTuM chUTuM ardha vAvyuM ane ardha khAI gayA. keTalAke sarva bIja vAvyuM, temAMthI keTalAke puru pAkyA pahelAM ane
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 619 keTalAke pAkyuM tyAre rAjAnA ke coranA bhayathI photarAM ane dANA chUTA pADIne potAnA ghare lai javAnI icchAvALA bhaya pAmavA lAgyA, ghare dhAnya laI janArane rAjapuruSoe temane ghaNo phleza Apyo ane vinAza pamADyA, kAraNake, rAjA pracaMDaAjJA pAlana karAvato hato. have upanaya kahe che - ahiM jinezvara bhagavaMta rAjA samajavA, nirbIja eTale dharmarahita kALa, karmabhUmio e bIja vAvavAnuM kSetra, kheDUtavarga eTale asaMyata samyagdaSTi, dezaviratidhara, sarvaviratidhara ane pAsatthA ema cAra prakAranA kheDUto. te cAreyane bhagavaMte kevalajJAna nAmanA dvIpathI dharmabIja maMgAvIne mokSa-dhAnya ugADavA mATe ApyuM. temAM asaMtoe viratirUpa dharmabIja sarva khAine puruM karyuM. virati-rahita thayA hovAthI. temAMthI dezavirativALAe adhuM khAdhuM ane ardhaviratirUpa bAkI rAkhyuM. sAdhuoe sarvabIja vAvyuM ane sArI rIte virati pAlana karIne phaLa utpanna karyuM. have temAM pAsatthAe zuM karyuM ane te kevA che ? te kahe che - viparItarUpa dharmabIjane pAmIne pAchaLathI jemanuM dhairya durbala banI jAya che, tapa-saMyama karavAmAM kheda pAme che, saMyama-khIlanA bhArano jemaNe tyAga karyo che, evA pAsatkAdika A jinazAsana viSe potAnA AtmArUpI kSetramAM te dharmabIjane vinAza pamADe che. dRSTAntano upanaya kahIne jenA mATe adhikAra cAlato hato, te batAve che - sAdhudharma ane zrAvakadharma ema be prakAranA mokSamArganuM ullaMghana karanAra, sarvajJa evA sarvajinezvaronI AjJAnuM ullaMghana kare che, eTale jarA, maraNAdika duHkhathI gahana evA anaMta saMsAramAM anaMtakALa sudhI rakhaDe che. (491 thI 500) jo have bhagnapariNAmavALo vrata pAlana karavA samartha na thai zake, to teNe zuM karavuM ? te kahe che - / jaha na tarasi dhAreuM, mUlaguNabharaM sauttaraguNaM ca | muttUNa to tibhUmI, susAvagattaM varatarAgaM ||501 / / arihaMta-ceiANaM, susAhu-pUyA-rao daDhAyAro | sussAvago varataraM, na sAhuveseNa cuadhammo ||502 / / savvaM ti bhANiUNaM, viraI khalu jassa sabviyA natyi | so savvavirai-vAI, cukkai desaM ca savvaM ca / / 503 / / jo jahavAyaM na kuNai, micchaddiTThI tao hu ko anno ? | vaDaDhei a micchattaM, parassa saMkaM jaNemANo ||504 / /
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda ANAe cciya caraNaM, tabbhaMge jANa kiM na bhaggaM ti ? | ANaM ca aikkaMto, kassAesA kuNai sesaM / / 505 / / saMsAro a aNaMto, bhaTTha-carittassa liMgajIvissa | paMcamahavvaya-tuMgo, pAgAro bhallio jeNa ||506 / / na karemi tti bhaNittA, taM ceva nisevae puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI, mAyA-niyaDI-pasaMgo ya / / 507 / / loe vi jo sasUgo, aliaM sahasA na bhAsae kiMci | aha dikkhio vi aliyaM, bhAsai to kiMca dikkhAe ? ||508 / / mahavaya-aNuvvayAI, chaMDeuM jo tavaM carai annaM / so annANI mUDho, nAvAbu(chu)DDo muNeyavvo ||509 / / subahuM pAsatthajaNaM, nAUNaM jo na hoi majjhattho / na ya sAhei sakajjaM, kAgaM ca karei appANaM ||510 / / 187.vitigharbhe pramAda tyANa he mahAnubhAva ! jo tuM mUlaguNa ane uttaraguNanA bhArane vahana karavA samartha na hoya, to janmabhUmi, vihArabhUmi, ane dIkSAbhUmi evA traNa sthAnano tyAga karIne saMpUrNa zrAvakapaNAnA dharmanuM pAlana kara, te vadhAre suMdara che. te ja vAtane samarthana karatAM kahe che ke - "he bhavyAtmA ! tuM mahAvrata pAlana na karI zake, to bhagavaMtanAM biMbonI pUjA karanAro thA, uttama sAdhuone vastrAdikanuM dAna ApI temanI pUjA karanAro thA, aNuvratAdika AcAro pAlana karavAmAM daDha bana, AvI rIte suzrAvakapaNuM pAlana karIza, to te vadhAre hitakAraka che, paraMtu sAdhuveSamAM rahIne AcArabhraSTa thavuM yogya nathI. kAraNa ke, tethI zAsananI helanA thAya che. vaLI "saghaM savinaM no paMkhyAma" ema "sarva sAvadyayoganAM paccakhANa karuM chuM' evuM sarvaviratinuM pratyAkhyAna svIkArIne pachI te sarvaviratinA niyamanuM pAlana nathI karato, to tArI sarvavirati ja nathI. eTale sarvavirativAdIpaNuM bhraSTa thAya che. deza ane sarvavirati bemAMthI arthAt sAdhupaNAthI ane zrAvakapaNAthI baMnethI cukI jAya che. pratijJA pramANe na karato hovAthI. mAtra baMne viratino abhAva che - ema nahi, paraMtu te mithyASTipaNuM pAme che te jaNAve che - je manuSya je pramANe bolato hoya ane
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 721 te pramANe karato hoya tenA sarakho bIjo kayo mithyAdaSTi che ? bIjAne zaMkA utpanna karAto te mithyAtvanI vRddhi karanAro samajavo. bhagavaMtanI AjJA pUrvakanuM ja cAritra kaheluM che, temanI AjJAno bhaMga ka2vAthI pachI zuM cAritra bAkI rahe ? AjJAnuM ullaMghana karanAra bAkInuM anuSThAna konI AjJAthI kare che ? AzA-bhaMga karyA pachI cAhe tevuM ugratapa-saMyama kare, te niSphala gaNeluM che. cAritrathI bhraSTa thaelo ane mAtra vyApAra mAphaka mAtra ogho-muhapatti Adi veSathI ja jIvana nirvAha karavAnA svabhAvavALo anaMta saMsAra upArjana karanAro che. ahiM sudhI aMdaranA cAritranA pariNAmano abhAva batAvyo. have tenA kAryane batAve che. pAMca mahAvratarUpa bhittivALo ane uMcA killA sarakho jIvanagarane 2kSA ka2vA samartha evA guNasamudAyano jeNe nAza karelo che, tevo nirbhAgI anaMtAkALa sudhI saMsAramAM garbhAvAsAdikanA duHkha anubhave che. huM mana, vacana, kAyAthI trividha trividhe pApa nahiM karuM evI 'karemi bhaMte' sUtra uccArI pratijJA grahaNa kare che ane vaLI te pApa-sevana kare che. te pragaTa mRSAvAdI dekhatAM ja corI karanAra mAphaka sudhArI zakAya tevo nathI. tene bAhya ane atyaMta2 mAyA ane zAThyapaNAnA prasaMganI utpatti thAya che. kAraNa ke, te jevuM bole che, tevuM pALato nathI. tene baMne prakAre mAyAmRSAvAdI jANavo. lokamAM paNa thoDo paNa pApabhIru AtmA hoya, te vagara vicArye ekadama kaMi paNa bolato nathI. to pachI dIkSita thaine paNa asatya bole, to dIkSA levAnuM zuM prayojana ? kaMI nahiM. mahAvrato ke aNuvratone choDIne je anazanAdika tapa athavA bIjAM tIrtha saMbaMdhI AkaruM paNa tapa kare, te ajJAnI nirvivekI thai ema vicAre ke, 'huM mahAvrata ke aNuvrata pALavA samartha nathI ane tapasyAthI to nikAcita karma paNa tUTI jAya che-ema sAMbhaLIne tapasyAmAM udyama kare che, te mUrkha samudramAM nAvaDIno tyAga karIne tenI khIlI meLavIne samudra taravA taiyAra thAya tenA sarakho mUDha samajavo, saMyamanAvaDI bhAMgI gayA pachI taparUpI khIlI pakaDIne bhava-samudramAM DUbavAthI tapane pakaDavuM vyartha che, mATe mahAvrata-aNuvrata sahita tapa karavAno udyama karavo. have ghaNA pAsasthAdikathI bhAvita je kSetra hoya, to mAdhyasthanuM avalaMbana karavuM, paNa tyAM bolIne bagADavuM nahiM, nahiMtara ApaNA saMyama-padArthanI hAni thAya, te vAta kahe che. aneka prakAranA pAsasthAlokanA jUthane dekhIne je maunazIla banato nathI, te mokSasvarUpa evuM mokSalakSaNakArya siddha karI zakato nathI. eTaluM ja nahiM, paraMtu teo roSathI ekaThA thai potAnAmAM guNonuM sthApana karavA mATe 'ame haMsa sarakhA nirmala chIe' ane lokonI madhyamAMtene nirguNa sthApana karI kAgaDA sarakhA kare che. (501 thI 510)
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ 922 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda pariciMtiUNa niuNaM, jai niyamabharo na tIrae voDhuM / para-citta-raMjaNeNaM, na vesamitteNa sAhAro ||511 / / nicchayanayassa caraNassuvaghAe nANa-daMzaNa-vaho vi | vavahArassa u caraNe, hayammi bhayaNA u sesANaM / / 512 / / sujjhai jaI sucaraNo, sujjJai sussAvao vi guNa-kalio | osanna-caraNa-karaNo, sujjhai saMviggapakkha-ruI / / 513 / / saMvigga-pakkhiyANaM, lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi jeNa kammaM visohaMti / / 514 / / suddhaM susAhudhammaM, kahei niMdai ya niyayamAyAraM | sutavassiyANa purao, hoi ya savvomarAyaNIo ||515 / / vaMdai naya vaMdAvai, kiikammaM kuNai kArave neya / attaTThA navi dikkhai, dei sumAhUNa boheuM ||516 / / osanno attaTThA, paramappANaM ca haNai dikkhaMto / taM chuhai duggaIe, ahiyayaraM vuDDai sayaM ca / / 517 / / jaha saraNamuvagayANaM, jIvANa nikiMtae sire jo u | evaM Ayario vi hu, ussuttaM pannavaMto ya / / 518 / / sAvajja-joga-parivajjaNA u savvuttamo jaidhammo / bIo sAvagadhammo, taio saMvigga-pakkhapaho / / 519 / / sesA micchaddiTThI, gihiliMga-kuliMga-davvaliMgehiM / jaha tiNNi ya mukkhapahA saMsArapahA tahA tiNNi ||520 / / / 188. mAtra veSadhArI na bano? sUkSmabuddhithI vicArIne mUla tathA uttaraguNanA niyamasArane vahana karavA jIvana paryaMta zaktimAnuM na hoya, to mAtra bIjAnAM citta raMjana karavA-eTale A pravRjita sAdhu che-evI
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda bIjAmAM buddhi utpanna karIne rajoharaNa vagere veSamAtrathI durgatithI rakSaNa karI zakAtuM nathI. kahevAnI matalaba e che ke, nirguNa mAtra veSa dhAraNa kare, to lokomAM mithyAtvanuM kAraNa bane che ane tethI gahana anaMta saMsAra vadhe che. mATe bahettara che ke, te karatAM veSano tyAga karavo sAro che. have ahiM kadApi teNe cAritra vinAza pamADyuM, to paNa jJAna-darzana be to che, tethI ekAMtika nirguNa nathI. liMgatyAgane sAro mAno, te paNa ThIka nathI, cAritranA abhAvamAM vAstavika rIte vicArIe to te beno paNa abhAva ja che. te mATe kahe che - nizcayanaya eTale tattva nirUpaNanA abhiprAyathI vicArIe, to cAritrano ghAta thayo eTale jJAna-darzanano paNa ghAta thai ja gayo che. kAraNa ke, te bethI ja cAritranI sAdhanA karI zakAya che ane to ja cAritranuM pAramArthika svarUpa Take che, jJAna-darzananA abhAvamAMkaMi paNa kArya siddha thai zakatuM nathI. mokSaphaLanI prApti thatI nathI. jyAre vyavahAra to bAhya . tattvanirUpaNa karavAnA abhiprAyavALA che, tethI cAritrano nAza thAya, tyAre jJAna-darzana hoya ke na paNa hoya tema bhajanA mAnelI che. kAryanA abhAvamAM ekAMta kAraNano abhAva siddha thato nathI. dhUmADo na hoya, tevo paNa agni dekhAya che. ATalA grantha sudhI bhagavaMte sAdhu ane zrAvaka ema be mArga kahelA che, tenuM nirUpaNa karyuM. have api zabdathI sUcita saMvigna-pAkSika mArga paNa svIkArya-mokSamArganI siddhi karanAra che, te dekhADatA kahe che - suMdara cAritravALo sAdhu karmamala sApha karIne nirmaLa thAya che, samyagdarzanAdi guNayukta zrAvaka paNa nirmala thAya che, tema ja mokSAbhilASI susAdhuo tarapha temanAM suMdara anuSThAno tarapha rucivALA-pakSapAtavALA hoya, tevA avasagna caraNakaraNavALA zithila hoya, tepaNa zuddha thAya che. gAthAmAM vAraMvAra su kriyApada vAparIne ema sUcavyuM ke sAdhune sAkSAt zuddhi thAya che ane bIjA bene bIjA prakAre zuddhi thAya che. saMvignapAkSika rucivALAne kevI rIte oLakhavA ? te kahe che - mokSAbhilASI susAdhuvarga viSe AdaravALI suMdara buddhi dharAvanAra saMvignapAkSika kahevAya. gaNadharAdikoe temanuM saMkSepathI AgaLa kahIzuM tevuM lakSaNa jaNAveluM che. avasagna-caraNa-karaNavALA paNa pote karmanI parataMtratAthI pramAdI thavA chatAM paNa je lakSaNathI jJAnAvaraNa Adi karmanI dareka kSaNe zuddhi kare che, te saMvignapAkSika kahevAya, saMvignapAkSika hoya, te lokone niSkalaMka evA susAdhu-dharmano ja-sAdhunA AcArano ja upadeza Ape che. paraMtu potAno zithila AcAra poSavA mATe azuddha dharmopadeza ApatA nathI, tema kahevAmAM duraMta saMsAranI vRddhi thAya che tevuM jANeluM hovAthI, te A pramANe - zastra, jhera, zAkinI-preta-bhUta-AdinA vaLagADa, duSkALa, duSTarAjA, bhayaMkara vAlAvALo agni je anartha prApta karAvatA nathI,
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda tevo ke te karatAM adhika anartha mithyAtvathI gherAelA kumati loka je jinendra bhagavaMtanA siddhAMtane cAritravaMta sAdhuo AgaLa niMdA kare che, AjanA dIkSita sAdhu karatAM paNa huM nAno-nyUna chuM-ema aMtarathI mAne che. tathA pote susAdhune vaMdana kare, paNa vaMdana karAve nahiM, tenA vaMdananI icchA paNa na rAkhe. kRtikarma-vaMdana, vizrAmaNA pote kare paNa karAve nahiM, tathA potAnI pAse Avela ziSyane pote dIkSA na Ape, paNa dharmadezanAthI pratibodha pamADI susAdhuone ziSyo Ape. zA mATe pote potAnA ziSyo na banAve ? kAraNa kahe che- zithilAcAravALo avasanna potAno ziSya banAve, to potAnA ane ziSyanA prANono-bhAvaprANono nAza kare che ane AgaLanI avasthA karatAM bhava-samudramAM adhika DUbanAro thAya che. ekalI pravrajyA ApavAthI nahiM, paNa khoTI prarUpaNA karIne paNa DUbe che, te kahe che. jema koi zaraNe Avelo hoya, evA jIvanuM jo koi mastaka kApI nAkhe, te vizvAsaghAta karIne potAnA AtmAne durgatimAM dhakele che,tepramANe AcArya-guru paNa AgamathI viruddha prarupaNA kare, to potAne ane bIjAne durgatimAM nAkhe che. have Ano upasaMhAra karatA kahe che ke - A kAraNathI e nakkI thayuM ke, jemAM sarva pApavyApAra parihAra karavAno che-evo sarvaviratirUpa yatidharma prathama mokSamArga che. bIjo dezaviratirUpa zrAvakadharma ane trIjo saMvignapAkSika mArga. te yatidharmanA kAraNarUpa hovAthI te baMne paNa mokSamArga che. have bAkInAnI saMsAra sthiti vadhAranArI hakIkata kahe che-jema mokSamArga traNa prakAranA jaNAvyA, tema saMsAranA paNa traNa mArga kayA te jaNAve che - susAdhu, zrAvaka ane saMvignapAkSika A traNa sivAyanA bAkInA gRhIliMgane dhAraNa karanAra, bharaDA, caraka, yogI, saMnyAsI, bAvA vagere liMgane dhAraNa karanAra, dravyaliMga eTale vartana vagarano mAtra AjIvikA mATe veSane dhAraNa ka2nA2 e traNe mithyAdraSTi saMsAranA mArge janArA jANavA. arthAt gRhastha carakAdi ane pAsatthAdika e traNe saMsAranA hetu che. (511 thI 120) gRhasthaliMga carakAdika bhale saMsAranA mArga gaNAya, paNa bhagavAnanuM liMga kevI rIte saMsArano mArga kahevAya, te kahe che - saMsArasAgaramiNaM, paribbhabhaMtehiM savvajIvehiM / gahiyANi ya mukkANi ya aMNataso davvaliMgAI / / 521 / / accaratto jo puNa, na muyai bahuso vi pannavijjaMto / saMviza-pazrciyAM, riSna nalmiiisa tena padaM / / 22 / /
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 325 kaMtAra-rohamaddhANaoma-gelannamAikajjesu / savvAyareNa jayaNAi kuNai jaM sAhukaraNijjaM / / 523 / / AyaratarasaMmANaM, sudukkaraM mANasaMkaDe loe / saMvigga-pakkhiyattaM, osanneNaM phuDaM kAuM / / 524 / / sAraNacaiA je gacchaniggayA paviharaMti pAsatthA / jiNavayaNabAhirA vi ya, te u pamANaM na kAyavvA / / 525 / / hINassa vi suddhaparUvagassa saMvigga-pakkhavAyassa | jA jA havijja jayaNA, sA sA se nijjarA hoi / / 526 / / sukkA(sukA)iya-parisuddhe, sai lAbhe kuNai vANio ciThaM | emeva ya gIyattho, AyaM daTTuM samAyarai / / 527 / / Amukka-jogiNo ccia, havai thovA vi tassa jIvadayA / saMviggapakkha-jayaNA, to diTThA sAhuvaggassa / / 528 / / kiM masagANa atyeNa ? kiM vA kAgANa kaNagamAlAe ? | moha-mala-khavaliANaM, kiM kajjuvaesamAlAe ||529 / / caraNa-karaNAlasANaM, aviNaya-bahulANa sayaya'jogamiNaM / na maNI sayasAhasso, AvajjJai kucchabhAsassa / / 530 / / 189. dravyaliMgano saMbadha anaMtakALathI ? kAlanuM anAdipaNuM hovAthI sarvabhAvo saMyoga thavAnA svabhAvavALA hovAthI jIvoe dravyaliMgano saMbaMdha anaMto-vakhata karyo che, eTale ke, anAdikALathI saMsAra-sAgaramAM paribhramaNa karatAM jema dareka bhAvono saMyoga, viyoga A jIve anaMtAnaMta vakhata karyo, tema samyajJAnarahita ApaNA jIve rajoharaNAdirUpa dravyaliMga anaMtI vakhata karyA ane choDyAM. vaLI sAdhuguNa vagaranAne to veSa-tyAga karavo te ja hitakara che. jo te veSa choDato na hoya, to AgamanA jANakAre tene samajAvavo joie ke, kAM to sAdhupaNuM yathArtha pAlana karo, agara veSano tyAga karavo. kAraNa ke, sAdhuveSamAM rahI tenA viruddhakArya na karavAM
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavuM prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda joie. nahitara bodhidurlabha thAya. Ama chatAM veSano tyAga na kare, tenA pratye kahe che. veSa rAkhavAmAM te atizaya mamatAvALo hoya ane kaMIka zaratacUka-hoya gItArthoe lAbhanukazAna samajAvIne "saMvignapAkSikapaNuM kara ema upadeza Apavo, vaLI tene kahevuM ke, tenAthI tane bhavAMtaramAM bodhilAbha ane paraMparAe jJAnAdika mokSamArga maLaze. te tenI saMvignatA kayA kayA kAryamAM upayogI thAya ? mahAiTavI ullaMghana karavI paDe, rAjAonI laDAimAM ghero ghalAyo hoya ane nagarAdikamAM praveza-nirgamana muzkela thayuM hoya, viSama mArge cAlavAnuM hoya, duSkALa samaya hoya, jvarAdi roganI mAMdagI prasaMge hoya, tevAM kAryo AvI paDe, to savAMdarathI AgamamAM kahelI yatanAthI, je pramANe temanA cittamAM prasannatA rahe, tema saMvignapAkSikoe sAdhuonAM kAryo karavA ane sAdhuoe paNa te svIkAravAM, paNa pAsasthA vagerenI jema temane avagaNavA nahi. jarUrI prasaMgomAM yatanAthI kAma levuM. je kAraNa mATe saMvigna-pAkSikatA atiduSkara che, mATe tene prazaMselI che, te mATe kahe che - - 190. traNa prakArano mokSamArga potAnA abhimAnamAM parAdhIna thaelA tuccha lokomAM atiAdarasahita susAdhuonuM sanmAna karavuM, te saMvignapAkSika mATe atizaya duSkara gaNAya. avasatra-zithila AcAravALAne lokonI vacce sAdhuone atizaya Adara Apavo ane potAnA avaguNo prakAzita karavA, te atiduSkara dudharavrata che. zaMkA karI ke, susAdhu, saMvigna pAkSika ane suzrAvaka lakSaNa ema traNa mokSamArga kahyA, temAM jeo susAdhunA AcAra pAlana karavA pUrvaka lAMbo kALa vicarIne pAchaLathI karmanI parataMtratAthI zaithilyanuM avalaMbana kare, to tene kayA prakAramAM nAkhavA ? mATe kahe che. sAraNA, vAraNA, nodanA vagere jenuM svarUpa AgaLa kahevAI gaeluM che, ethI kaMTALIne jeo gacchabahAra-gurunI ke samudAyanI nizrAno tyAga karIne bahAra nIkaLI gayo che ane potAnI svecchAthI vicare che, tene pramANabhUta na gaNavA. eTale susAdhurUpe temane na dekhavA. pAsatkAdiko jinavacanathI bahAra che. kahevAnI e matalaba che ke, lAMbAkALathI ja jeo jinavacanathI dUra khasI gaelA che, evA pAsasthA thaelA che teone paMDita puruSo koIpaNa kAryamAM cAritranA AcaraNamAM pramANabhUta mAnatA nathI. sUtrane ja pramANabhUta mAnavuM, nahiMtara arthapatti nyAyathI bhagavaMtanI apramANatA thaI jAya. tathA zrIharibhadrasUrijIe kaheluM che ke - "sUtraviruddha AcaraNa karavAmAM Ave, tema ja tevA prakAranA lokane pramANabhUta gaNatA bicArA, bhuvanaguru tIrthakarane pramANabhUta samajatA nathI. sUtranI aMdara preraNA pAmelo artha jo bIjAM bahAnAM kADhIne teno svIkAra na kare, to te zAstrabAhya che, te dharmamAM adhikArI nathI.
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda 627. mATe AgamasUtrane AdhIna banIne ane lokaAcaritathI nirapekSa banIne, mokSamArgane anusaratuM zakti anusAra anuSThAna karanAra nirjarA karAvanAra thAya che. ene ja puSTa karatAM kahe che - zuddha cAritravALAnI vAta bAju para rAkhIe, paraMtu uttamaguNonI apekSAe * nyuna guNavALo hoya, yathAsthita sarvajJAnA Agamane kathana karanAra-zuddhakarUpaka, saMvignapAkSika hoya ane je tene yatanAnI thoDI pariNati hoya, jemake, parimitajaLa Adi grahaNa karavA, te saMvignapAkSikane nirjarAnAM kAraNe thAya che. kAyAthI te bIje pravartelo hovA chatAM suMdara anuSThAna pratye sajjaDa mana parovAyeluM che. te mATe kaheluM che ke, saMvigna-pAkSika kAyAthI bIjAmAM pravartato hovA chatAM bIjA puruSamAM gADharAgavALI strInI jema dharmamAM tenI gADhapariNati che. have gItArtha bahulAbha ane alpadoSanI vicAraNApUrvaka bhagavaMtanI AjJAnusAra kaMIka doSa seve, to paNa nirjarAlAbhanuM bhAna bane che, te dRSTAnta sahita kahe che - vepArI rAjAno kara tathA nokara-cAkarano kharca vagerethI parizuddha vyApAranI ceSTA lAbha thAya-napho thAya, tema kare che, e pramANe gItArthapuruSa jeNe Agamano bhAra meLavelo che, evA teo jJAnAdikano vadhAre vadhAre lAbha thAya tema vicArIne yatanAthI alpadoSa sevana kare che ane vadhAre lAbha meLave che. vaLI zaMkA karI ke, gItArtha lAbha-nukazAnanI tulanA karIne pravarte, temane to nirjarA thAya, paraMtu je vagara kAraNe saMpUrNa anuSThAna vagarano saMvignapAkSika mArga tenuM zA mATe samarthana karAya che ? te kahe che - sarva prakAre jeNe saMyamanA yogo choDI dIdhA che, evA sAdhuvargane thoDI jIvadayA hoya che ja, tethI saMvignapAkSikanI yatanA mokSAbhilASAnA anurAgathI bhagavaMte temanAmAM dekhelI che, tethI jema rogI ghaNA kALathI apathyanuM sevana karanAra sArA hitakArI vaidyanA saMparkathI pathya sevanano guNa jANelo hovAthI ArogyanI abhilASAvALA apathyane choDavAnI icchAvALo bhAvanI suMdaratA hovAthI kramasara apathyane tyAga karIne tyAga karanAra thAya che ane dhIme dhIme hitakArI pathyanuM sevana kare che. krama AgaLa jaNAvIzuM. koi prakAre lAMbAkALathI pAsatkAdikanA bhAvane sevanAra hoya, paNa vaLI uttama sAdhuonA saMparkamAM Ave to vaLI dharmanI tIvra zraddhAvALo banI jAya che. AgaLa kahevAi gayuM che ke "osannavihArIpaNuM tyajavuM ghaNuM muzkela che paNa tenA bhAvane krame krame ghaTADato sajjaDa saMyama pratye rucivALo thAya ane saMpUrNa virya pragaTa thavAthI prathama saMvignapAkSika thAya tethI teno mArga paNa mokSanA kAraNabhUta kahelo che. A prakAre aneka AkAravALA sadupadezone pratipAdana karIne tene supAtramAM sthApana karavAnI yogyatA vipakSanA vikSepa karavA dvArA jaNAve che ke, uMdarane suvarNa zA kAmanuM?
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka28 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda kAgaDAne suvarNa-maNinI mALA paheravAthI zo lAbha ! tema moha-malathI kharaDAelA mithyAtvAdi karma-kAdavathI lipAelA bhArekarmIne A upadezamALAthI kayo upakAra thavAno ? kaMIpaNa tevA AtmAone upakAra nahi thavAno. pAMca mahAvratarUpa cAritra ane piMDavizuddhi Adi karaNamAM ALasa-pramAda karanArA, avinayanI bahulatAvALA jIvone mATe haMmezA A upadezamALA ayogya che. lAkha sonAmahoranI kiMtamI maNi-suvarNanI mALA kAgaDAnA kaMThe baMdhAtI nathI. paherAvanAra hAsyapAtra bane che. (521 thI 530) zuM Ama kahevAthI keTalAka sArI rIte na varte, jethI Ama kahevAya che ? jarUra, kAraNa ke prANIo tevA karmathI parataMtra thaelA che. te kahe che - nAUNa karayalagayA''malaM va sabbhAbao pahaM savvaM / dhammammi nAma sIijjai tti kammAiM guruAI / / 531 / / dhammattha-kAma-mukkhesu jassa bhAvo jahiM jahiM ramai / veraggegaMtarasaM, na imaM savvaM suhAvei / / 532 / / saMjama-tavAlasANaM, veraggakahA na hoi kaNNasuhA / saMvigga-pakkhiyANaM, hujja va kesiMci nANINaM / / 533 / / soUNa pagaraNamiNaM, dhamme jAo na ujjamo jassa | na ya jaNiyaM veraggaM, jANijja aNaMtasaMsArI ||534 / / kammANa subahuANuvasameNa uvagacchaI imaM savvaM / kamma-mala-cikkaNANaM, vaccai pAseNa bhannaMtaM / / 535 / / uvaesamAlabheyaM jo paDhai suNai kuNai vA hiyae / so jANai appahiMya nAUNa suhaM samAyaraI / / 536 / / 191. upadezamALAthI vairAgya na pAme te kevo? hathelImAM rahelA AmaLAnI mAphaka pragaTa-pratyakSa A jJAnAdika mokSamArga svIkAravAyogya che, athavA A nirmala sarvajJAnAdirUpa mokSamArga Adarasahita grahaNa karavA yogya che - ema jANIne keTalAka bhArekarmI AtmAo temAM pramAda kare che. te kharekhara karmanuM nATaka che. vaLI dharma, artha, kAma ane mokSa kahevAtA hoya, tyAre je jIvane jemAM rasa utpanna thAya che, temAM temAM tene AnaMda utpanna thAya che. ekAMta vairAgyarasa utpanna thayA sivAya A
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda 129 sarvaprakaraNa AlAda utpanna karatuM nathI. ulaTuM kadAca vimukha paNa banAve, saMyama, tapamAM pramAdI hoya. temAM utsAha vagaranA hoya, tevA bhArekarmI AtmAone cAlu upadezamALA ke tevI vairAgyakathA zravaNa kare, to paNa cittane AllAda utpanna karanAra thatI nathI, AgaLa kahI gayA, tevA svarUpavALA saMvignapAkSiko, jeo saMyama-tapamAM ALasu hovA chatAM paNa vairAgyakathA temane kAnane sukha karanArI thAya che, tema ja keTalAka saMyama pratye rasika cittavALA, nirmaLa jJAnavALA hoya, temane A upadezamALArUpa vairAgyakathA AlAda karanArI thAya che. sarvane sukha karanAra thatI nathI. vaLI A prakaraNa mithyAtvarUpa kALasarpathI khAela AtmAone sAdhya ke asAdhyarUpa nIvaDaze. te jANavA mATe sAdhyano saMgraha ane asAdhyano parihAra, karAvanAra batAvatA kahe che. A upadezamALA nAmanuM prakaraNa zravaNa karIne jene dharma vize udyama thato nathI, viSayo tarapha aNagamo thato nathI, te kALasarpathI DaMkhAelA asAdhya mAphaka anaMtasaMsArI jANavo. ema kema bane ? mATe kahe che - je prANIone mithyAtvAdikakarmano kSaya, kSayopazama ke upazama, thavAthI alpakarmamAtra bAkI rahelAM hoya, tyAre tene A prakaraNa sabodha pamADe che. ulaTAvIne kahe che ke, karmanA kAdavathI lapeTAelA hoya tenI AgaLa kahevAmAM Ave to pAsethI cAlyuM jAya che, paNa AtmAnI aMdara upadeza praveza karato nathI. upara taryA kare che. have A prakaraNanA pAThAdinuM phaLa jaNAve che - A upadezamALAne je koI bhAgyazALI bhaNe che, sUtrathI zravaNa kare che. hRdayamAM artha utAre che, dareka kSaNe tenA artha ciMtave che, te A loka ane paralokanuM hita jANIne sukhapUrvaka AtmahitanI pravRtti kare che. A viSayamAM raNasiMharAjanuM ja daSTAnta che. (531 thI 536) 192. upadezamALA hAtha NasiMhane pratibodha vijayA rANInI kukSirUpe kamaLanA rAjahaMsa evA raNasiMhakumArane janmatAMnI sAthe ajayA nAmanI moTI zokyarANIe kapaTathI chUpI rIte jaMgalamAM tyAga karAvela hato. keTalAMka varSo pachI yathArtha vRttAnta jANIne utpanna thaelA vairAgyavALA vijayasenarAjAe vijayArANI ane tenA badhu sujaya(sALA) sAthe jagatanA eka alaMkAra, karuNAnA samudra zrImahAvIrabhagavaMtanA hasta-kamaLathI pravajyA-mahotsava aMgIkAra karyo. tyArapachI 11 aMgo bhaNI, zrutasaMpatti tatA tIkSNa dhArA samAna AkarAM vizALa tapoanuSThAna karavAmAM tatpara, prApta karyuM che "dharmadAsagaNI' evuM nAma jemaNe, avadhijJAnavALA, mahAvIra bhagavaMtanA potAnA haste dIkSita thaelA antavAsI-ziSya, adhyayananI racanA karavAnI icchAvALA potAnuM rAjya prApta karanAra potAno putra, tene bhaviSyamAM kalikAla
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 730 prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda cchalanA ka2ze. tene dekhatAM, eTale putrane pratibodha ka2vA mATe yathArtha A upadezamALA prakaraNane utpanna karyuM, ane bhaNAvyuM. putrane pratibodha karavA mATe tenA mAmAne kahyuM, eTale yogyasamaye tyAM AvIne kalithI ThagAelI evI potAnI patnIone tAre pratibodha karavI. A pramANe keTalAka varSo pachI te mahAmuni svargavAsI thayA. tyAre koi zobhana avasare sujayasAdhu vijayAsAdhvI sahita rAjA-raNasiMhane rahasya kahevA mATe vijayapuranI bAharanA bagIcAmAM ArAmanI jagyAmAM AvI pahoMcyA. vRttAnta jeNe jANyo che ke, mAmA ane mAtA bahAra bagIcAmAM AvelA che, eTale AvIne vandana karIne apratima harSathI jenI cittavRtti vikasita thayelI che, evo rAjA AgaLa besIne upadezazreNI zravaNa karavA lAgyo. samaya pAkyo, tyAre vijayasena mahAmunino vRttAnta vistArathI kahIne sujayamunivare A upadezamALA tene saMbhaLAvI. teNe paNa AdarapUrvaka eka vakhata zravaNa ka2I ane kaMThamAM pratiSThita karI lIdhI-arthAt mukhapATha karI ane saMkSepathI tenuM tAtparya vicAravA lAgyo. tyArathI mAMDI dareka kSaNe aMtaHkaraNamAM vizeSa prakAre vicAraNA karavA lAgyA. tenAthI Atmahita jANIne samaye dIkSA aMgIkAra karI-ema vRddhonuM kathana che. 193. A upadezamALA kone ApavI? have sUtrakAra potAnuM nAma vyutpattithI pragaTa karatA te ja zabdothI potAnAM putra raNasiMhane mukhyavRttie upakAra karavA mATe A prakaraNanI racanA karI che. te jaNAvatAM kahe che - vaMta-maLi-vAna-sasi-ya-iida-paya-paddhamavasvAmijJALeLa | uvaesamAlapagaraNamiNamo raiaM hiaTThAe / / 537 / / biLavaya-vpavo, aLe-suttatya-sAna-vicchinno / tava-niyama-tuna-muo, suAr-ta-vaMdhaLo nayak|purU8|| juggA susAhu-veraggiANa paraloga-patthiANaM ca / saMvi-pavizvamALa, vAyavvA vahunumALa 4 ||purUo|| temAM dhantAdika cha padonA prathama akSaro vaDe 'dharmadAsagaNi' evuM nAma jenuM che, teNe A upadezamALA prakaraNa 2cyuM che. zA mATe racanA karI che ? to ke niHzreyasapada meLavavA mATe-athavA jIvonA upakAra mATe racyuM che. have bIjo artha kahe che. dhmAtaH eTale mela-kalaMka dUra karavA mATe puTapAka sudhI pahoMcADelA, eTale ratnonA mela dUra karavA mATe tevA agni
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda u31 ane rasAyaNono prayoga karavAmAM Ave ane mela dUra karavAmAM Ave, tevA puSparAga, pArAga, vaja, vaiDUrya, candrakAnta vagere sApha-zuddha karelA maNio tenI mALA, zazinaH eTale bakhtara, suvarNa, kapUra, gaja eTale hAthI ane upalakSaNathI ghoDA, ratha, pAyadaLa, jhidhi eTale dATelA khajAnA A vagerenuM sthAna rAjA hoya che, ane ahiM raNasiMhano adhikAra che. tene prathamAkSara kahevo eTale zuM ? mAtRkAkSara mAphaka sarvazAstromAM prathama akSara oMkAra maMgala mATe grahaNa karAya che, te parameSThi-vAcaka prasiddha che. abhidhAna eTale aMtarjalpa, manamAM jApa karavo, te kAraNe upadezamAlA prakaraNa raceluM che. ema saMbaMdha joDavo. kalithI chetarAelo raNasiMha rAjA A upadezamAlA prakaraNathI pratibodha pAme, ane je pramANe paralokanA kalyANanA kAraNabhUta paMca parameSThI-paMcamaMgala jApamAM parAyaNa bane tema karuM e abhiprAyathI A racanA karI. mATe ja A enA hitane mATe thaze, A maMtrarAja-parAyaNa thAya, te rUpa hita-pathya tene mATe samajavuM. te A pramANe - samagrasiddhAMtanuM rahasya A maMtrarAja eka ja che, A loka ane paralokanuM bhAtuM paNa A ja che, samagra pUrvadharo paNa samyagU prakAre tenuM ja zaraNa svIkAre che, duHsAdhyakAryanI siddhi paNa nakkI tenA prabhAvathI thAya che, dareka jago para ane haMmezAM jenI pavitratA rahelI che ane tenI A ja paraMparA che - evo te paMcanamaskArarUpa zrImaMtrarAja A jagatamAM jayavaMto varte che. have jinapravacana stavanarUpa attvamaMgala kalpavRkSanA rUpakathI jaNAve che. samagraarthI samudAyanA manoratha-zreNIne pUranAra hovAthI jinavacanarUpa kalpavRkSa, sUtronA aneka artho te rUpa zAkhA eTale DALIothI vistAra pAmela, te mATe kaheluM che ke - "sarva nadIomAM jeTalI retInA kaNiyA che, sarva samudramAM jeTaluM jaLa che, tenA karatAM paNa eka sUtranA anaMtA artho kahelA che. athavA anaMtano saMbaMdha sUtranI sAthe joDe che, AgamasUtro anaMtagamavALA che. anazanAdika tapasyAo dravya, kSetra, kALa, bhAvarUpa abhigraho te tapa-niyamarUpa puSpanA gucchAo jenA viSe che, ananya ane sAmAnya sukharasathI pUrNa evA svarga ane mokSarUpa sadgatinAM phaLa bAMdhanAra evuM jinavacanarUpa kalpavRkSa jayavaMtu varte che. te mATe kaheluM che ke - jema vRkSomAM kalpavRkSa, maNiomAM ciMtAmaNi atikiMmatI che, tema bIjA samagra dharmomAM jinadharma sarvathI caDiyAto che. have A prakaraNanA adhikArI koNa che, te kahe che - susAdhuo, vairAgyavaMta zrAvako, paralokamAM prayANa karanAra athavA saMyama sanmukha banelA, hitamATe prayatna karanArA saMvignapAkSiko tema ja vivekI evA bahuzruto hoya temane A upadezamALA ApavI. (537 thI pa39) upadezanI samAptimAM ame pUjya
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ u32 prA. upadezamalAno gUrjaranuvAda kahelA sUktothI tamane kahIe chIe ke - "A dharmopadeza sajjaDa gADha aMdhakArasamUhane dUra karanAra nirmala pradIpa che, A dharmopadeza kAmadeva ane ahaMkArarUpa mahAvyAdhine nAza karanAra auSadhi che, A dharmopadeza zivasukhanA bhavana upara caDavA mATe nisaraNI che, A dharmopadezano bhavya AtmAe manathI paNa anAdara na karavo, have cAra prakSepa gAthAnI vyAkhyA karIe chIe. temAM prathama bAlako ane abalAone prakaraNakartAnuM nAma jaNAvavA mATe kahe che. iya dhammadAsagaNiNA jiNavayaNavaesa-kajjamAlAe / mAla vva vivihakusumA, kahiA ya susIsavaggassa ||540 / / saMtikarI vuDhikarI, kallANakarI sumaMgalakarI ya / hoi kahagassa parisAe, taha ya nivvANaphaladAI / / 541 / / ittha samappai iNamo, mAlAuvaesapagaraNaM pagayaM / gAhaNaM savvANaM, paMcasayA ceva cAlIsA ||542 / / jAva ya lavaNasamuddo, jAva ya nakkhatta-maMDio merU | tAva ya raiyA mAlA, jayammi thirathAvarA hou ||543 / / A pramANe dharmadAsagaNi nAmanA AcArye vividha prakAranAM puSponI mALA sarakhI jinavacana-upadezarUpa kAryonI mALA, jema vividha puSponI mALA saurabha vagere guNothI 'manohara hoya ane darekane grahaNa karavA lAyaka hoya, tema A upadezamALA paNa ziSyavargane grahaNakaravA lAyaka che, bhaNavAlAyaka kahelI che. bIjI AzIrvAda svarUpa gAthA kahe che. A upadezamALA kathana karanAra vaktA, tathA zravaNa karanAra parSadAne AvI paDelA duHkhane upazAnta karanArI, dharmanA sAdhanabhUta sAmagrInI vRddhi karanArI, A lokanAM samagra kalyANa kAraNane meLavI ApanArI, paralokamAM samagra maMgala pamADanArI ane paraMparAe nirvANa-phala pamADanArI thAo, trIjI gAthA samApti kahevA sahita granthasaMkhyA gAthA saMkhyA kahe che. A jinazAsana viSe A prakaraNa upadezamALA kahevAya che, tene have samApta karIe chIe. kula A granthanI pAMcaso cAlIza gAthA sarva malIne che. (be gAthA prakSepa jANavI) 542 granthAgra. cothI gAthA to zrutajJAnanA AzIrvAda mATe che. jyAM sudhI lavaNa samudranA taraMgo uchaLe che, nakSatramaMDaLathI zobhAyamAna meruparvata zAzvata zobhI rahelo che, jyAM sudhI sUrya ane caMdra prakAza kare che, tyAM sudhI lokamAM
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. upadezamAlAno gUrjarAnuvAda zAzvatarUpe A upadezamALA prakaraNa paNa pratiSThita kAyama raho. sthAvara mAphaka sthirazAzvatI raho. (543) 888 A pramANe pa. pU. AgamoddhAraka zrIAnandasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrI hemasAgarasUrie zrIratnaprabhasUri viracita upadezamALA vizeSavRtti-doSI TIkAnA cothA vizrAmano gUrjarAnuvAda pUrNa karyo. [saMvat 2030 mahAvada 12, somavAra, tA. 18-2-74 sAhityamaMdira, siddhakSetrapAlItANA, saurASTra.] vyAkhyAkAranI prazasti - vividha prakAranA uttama puruSo jemAM rahelA che, vaLI vairAgyaraMgathI raMgAelo, pAtAlaloka sudhI skurAyamAna kIrtivALo, jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnano samudra evo bRhadgaccha che. te gacchamAM aneka zAkhA-samUhathI prayAganA vaDasarakho vistAra pAmelo samRddha evo vaDagaccha che. jemAM prasiddhi pAmelA evA zrImunicandrasUri suguru che. sAhitya, tarka, nyAya, Agama, vyAkaraNa zAstronAM grantho racavAnA mArgamAM kavione kAmadhenu samAna evA jemaNe samagra dezomAM vihAra karIne konA upara suMdara upakAra nathI karyo ? evA zrImunicandrasUrie potAnI pATa upara gItArtha-cUDAmaNi potAnA ziSya zrIdevasUri prabhune sthApana karyA hatA. jeNe zrIjayasiMharAjAnI rAjasabhAmAM digaMbarone, parAsta karI 'strInirvANa pAmI zake che' e vivAdanuM samarthana karI vijayastaMbha ubho karyo hato. (athavA vijayapatAkA prApta karI hatI.) temanI pATe guNasamUhathI manohara udayavALA, pavitra buddhivALA, temanA mAnasamAM prIti utpanna karanArA zrIbhadrezvarasUri thayA. zrIdevasUriprabhunI kRtajJatA mATe temanA ziSya zrIratnaprabhasUrie A upadezamALAno vizeSaartha jANavAnI icchAvALAnA harSa mATe A do ghaTTI vizeSavRttinI racanA karI. zrIdevasUrijInA ziSya ane mArA gurubhAi zrIvijayasenasUrinI AjJAno amala karIne huM temano arRNIbhAva pAmyo chuM. A upadezamALA zrAvakalokano mULasiddhAMta ghaNebhAge bhaNAya che, te kAraNe meM ahiM prayatna karyo che. vyAkhyA samajAvanAramAM ziromaNi evA siddha AcArye ghaNAbhAge ahiM teno gAthArtha karelo che. koi koI sthAne vizeSa bArIkIvALI vyAkhyA sajjanoe svayaM vicArI levI. A TIkAmAM koI viSaya Agamika na hoya, eTale anAgamika hoya, koika sthAne matimaMdatAthI meM racanA karI hoya, to buddhizALI sajjanoe mArI skhalanAnI kSamA karavI ane kRpA karIne AdarathI zodhI levI. maNio ane ratnonA sarANa para ghasIne taiyAra karelA jhagamagatA TUkaDAonA samUhane suvarNamAM jaDAvI mugaTa AbhUSaNAdika
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ 934 prA. upadezamAlAno gUrjaranuvAda banAvarAvI jema jinendronI pUjA karAya, tema A upadezamALA-vizeSavRttimAM mArI ane bIjAnI banAvelI sUktio zobhe che. (bhRgupura) nagaramAM zrIaAvabodha tIrthamAM zrIvIrajinezvaranI AgaLa zrImunisuvratasvAmInA bhaktiyogathI A doghaTTI TIkAzaru karI ane pUrNa karI. vaLI keTalAka mArI najIka rahelA mArA sahRdaya-sajjanoe TIkAne saMzodhana karI che, tema chatAM paNa kAMika skUlanArUpa kaMTaka bAkI rahI gayA hoya, to sarva pAThakavargane alana-zuddhi karavA prArthanA karuM chuM. dedIpyamAna sUrya, candra jenI AsapAsa zobhI rahelA che, pheMkAela vajanI jevI jenI AkRti che, nIkaLI rahela jaLavALI zilAtalo upara gADha dharonA aMkuro pragaTa thaelA che, evA meruparvatane AkAzarUpI strI, tArArUpI dipakothI jyAM sudhI Arati utAre che, tyAM sudhI A mArI navIkRti vijayane pAmo. | vikrama saMvat 1238nA mAghamAsamAM 11150 zloka-pramANa A TIkAgrantha saMpUrNa karyo. lekhaka ane pAThaka-bhaNAvanAranuM kalyANa thAo, vyAkhyAkAranI prazasti pUrNa thaI. punaH saMpAdaka prazakti paramapUjya kaccha vAgaDa dezoddhAraka dAdAzrI jitavijayajI ma. sA. nAM ziSya munipravarazrI hIravijayajI ma. sA. nA ziSya munizrI buddhivijayajI ma. sA. tathA paMnyAsa pravarazrI tilakavijayajI ma. sA. nA ziSya saralasvabhAvI AcAryadevazrI ratnazekharasUrIzvarajI ma. sA. nA ziSya zAsanaprabhAvaka AcAryadevazrI ratnAkarasUrIzvarajI ma. sA. nA ziSya upAdhyAya zrI ratnatrayavijayajI ma. sA. A upadezamALA doghaTTI bhASAMtaranuM punaH saMpAdana karI prakAzita karela che. vi. saM. 2009
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ citraparicaya 1. vijayapura nagaramAM vijayasena rAjA ane enI be rANI sujayArANI, vijayArANI sujayArANI IrSyA nAM kAraNe dAsI dvArA vijayA nAM putrane janmatAM ja jaMgalanI jhADImAMnAMkhIde che. 3. suMdara nAmano kheDUta jhADI mAMthI putra lAvIne potAnI patnIne soMpe che. kheDUtanI patnIputrane khetara kheDatAM zIkhave che. raNa mAMthI prApta thavAthI putranuM nAma raNasiha nAma pADe che. raNasiMha khetaranI pAse jinamaMdira che tyAM dararoja jamatAM pahelA nevedha caDAve che. tenAM kAraNe raNasiMha rAjyane prApta kare che. vijayarAjAne A vAta nI khabara paDavAthI vairAgya jAge che tethI vijayarAjA vijayArANI, sujya sALA sAthe bhagavAna mahAvIra pAse saMyama grahaNa kare che. raNasiMhanAM lyANa mATe vijayarAjA dharmadAsagaNI banI avadhijJAnathI jANyA pachI upadezamALA graMthanI racanA karI jinadAsa gaNI - vijayazrI sAdhvIjIne kaMThastha karAvI upadeza ApavA mATe mokale che. 7. raNasiMha paNa upadezamALA kaMThastha karI dararoja svAdhyAya karavAthI vairAgya jAge che ane AcArya municaMdra sUri pAse saMyama grahaNa kare che. zrutabhakti sahayogI zrI naMdizvara dIpa jaina maMdira TrasTa - jAlora (rAjasthAna) zrI kalyANa saubhAgya mukti bhavana (pAlItANA) jJAnadravyamAMthI AgraMthanuM prakAzana thayela che. NAYNEET PRINTFRS M. 9825261177