Uday Archana

Author(s): Kantibhai B Shah, Vonochandra R Shah, Kirtida R Joshi
Publisher: Udayratnaji Sankheshwar Tirthyatra Smruti Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020841/1

Page #1

કવિવર ઉદયરત્નકૃત સ્તવન સઝાય સલૉકાદિ સંગ્રહ
જનમોન

Page #2

કવિવર ઉદયરત્રકૃત સ્તવન સકાય સકાદિ સંગ્રહ
ઉદય-અર્ચના
સંપાદકે કાન્તિભાઈ બી. શાહ વિનોદચંદ્ર ર. શાહ કીર્તિદા ૨ જોશી
પ્રકાશક શ્રી ઉદયરત્નજી શંખેશ્વર તીર્થયાત્રા સ્મૃતિ સંઘ

Page #3

Udaya-archana a collection of religious short poems by Udayaratna Upadhyaya (17th-18th century) edited by Kantibhai B. Shah, Vinodchandra R, Shah, Kirtida R. Joshi
પ્રથમ આવૃત્તિ, જાન્યુઆરી ૧૯૮૯
નકલ ૨૦૦૦
કિં. રૂ. ૪૦
પ્રકાશક શ્રી ઉદયરત્નજી શંખેશ્વર તીર્થયાત્રા સ્મૃતિ સંઘ C/o મહેન્દ્ર ચંદ્રકાંત પટેલ, ૧૬, ચંદ્રમહાલ, મહાલક્ષ્મી સોસાયટી, પાલડી, અમદાવાદ ૩૮૦ ૦૦૭
મુદ્રક ભીખાભાઈ એસ. પટેલ
ભગવતી મુદ્રણાલય ૧૯, અજય એસ્ટેટ, દૂધેશ્વર રોડ,
અમદાવાદ ૩૮૦ ૦૦૪

Page #4

પ્રકાશકીય નિવેદન
પ્રાગ્વાટ
ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજીની કાવ્યકૃતિઓને કવનકાળ જોતાં તેએ આજથી લગભગ ત્રણસે વર્ષે પૂર્વે થઈ ગયા. ઇતિહુાસ' નામક ગ્રંથમાં નોંધાયું છે તે અનુસાર શ્રી ઉયરત્નજી અમારા ખેડા ગામના રહીશ. જોકે આ વાતને શાના આધાર છે તે ત્યાં દર્શાવાયું નથી, તેાપણુ એમની જ સ્વરચિત કૃતિઓમાંથી એટલું તે નિંવવાદ ફલિત થાય છે કે ખેડા અને આસપાસના વિસ્તારમાં એમણે જીવનના માટે કાળ વિતાવ્યે અને આ ભૂમિને પેાતાના કાર્યપ્રદેશ બનાવી. ખેડાનું ભીડભંજન પાર્શ્વનાથનું જિનાલય ઉદયરત્નજીના ઉપદેશ-પ્રભાવે નિર્માણ થયેલું એને તે આરસના એક શિલાલેખના આધાર સાંપડે છે. આ ઉયરત્નજીના સદુપદેશથી ખેડાના એક સુશ્રાવકે શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથના સંઘ કાઢચો લગભગ સં. ૧૯૫૦માં. ત્યાં ઉદયરત્નજીની પ્રાર્થનાએ એક ચમત્કાર સર્જ્યો ને જિનેશ્વર ભગવાનનાં અંધ દ્વાર ખૂલ્યાં. આ મહત્ત્વની ઘટનાની પુણ્યસ્મૃતિમાં અને એની અનુમેદના અર્થે અમે ખેડાવાસીઓએ ‘શ્રી ઉદયરત્નજી શંખેશ્વર તી યાત્રા સ્મૃતિ સંઘ’ની રચના કરી એના ઉપક્રમે શંખેશ્વરજીની સમૂહ સંઘ-યાત્રાનું આયેાજન કર્યું .
આ સ્મૃતિ સંઘના પ્રત્યેક સભ્યે આ તી યાત્રાના આયેાજન માટે રૂ. ૧૦૦૦૧/- કે ૫૦૦૧/- ધાવી અમારા સ'કલ્પને સાકાર કરવા અમને ઉત્સાહિત કર્યાં. પૂ. આચાર્યદેવશ્રી રાજયશસૂરીશ્વરજી મહારાજ અને પૂ. આચાર્યદેવશ્રી મહાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજે આ સંઘયાત્રાનું શુમ મુહૂર્ત સ. ૨૦૪૫ના પાષ વિ ૧ને રવિવાર,

Page #5

તા. ૨૨ જાન્યુઆરી ૧૯૮૯ના મંગલદિનનું દર્શાવ્યું. આ મંગલ દિને પ્રાતઃકાળે છ વાગ્યે સંઘ શ્રી શંખેશ્વરજી તીર્થયાત્રા માટે ખેડા અમદાવાદથી પ્રયાણ કરશે અને યાત્રા પૂજા કરી રાત્રે પરત થશે. આ યાત્રામાં જોડાવા મુંબઈથી પણ અમારા ખેડાવાસી સદુગૃહસ્થ પધારશે. આ સ ઘયાત્રામાં પ્રત્યેક કુટુંબદીઠ બે વ્યક્તિઓને યાત્રા કરાવવાની અમે ભાવના રાખી છે.
શ્રી શંખેશ્વરજી તીર્થયાત્રાના આયોજનમાં રૂ. ૧૦૦૦૧/-. આપનાર સદ્દગૃહસ્થની નામાવલિ આ પ્રમાણે છે :
૧. શ્રી રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ પરિવાર ૨. શ્રી ચંદ્રકાંત મણિલાલ પટેલ પરિવાર ૩. શ્રી સાંકળચંદ ભાયચંદ શાહ પરિવાર ૪. શ્રી માણેકલાલ સકરચંદ શાહ (ઠાજવાળા) પરિવાર ૫. શ્રી સેમચંદ મગનલાલ શાહ પરિવાર ૬. શ્રી નાગરદાસ મગનલાલ શાહ (શિહેરવાળા) પરિવાર ૭. શ્રીમતી શારદાબહેન દીપકભાઈ શાહ પરિવાર
શ્રી શંખેશ્વરજી તીર્થયાત્રાના આજનમાં રૂ. ૫૦૦૧/આપનાર સદ્ બૃહસ્થોની નામાવલિ આ પ્રમાણે છે :
૧. શ્રી રાજેન્દ્રકુમાર બાલાભાઈ શેઠ ૨. શ્રી રતિલાલ અમૃતલાલ શેઠ ૩. શ્રીમતી શાંતાબહેન મૂળચંદભાઈ શાહ ૪. શ્રી મૂળજીભાઈ ચાંપશીભાઈ સંઘવી ૫. શ્રી હીરાલાલ મોહનલાલ શેઠ ૬. એક સહસ્થ તરફથી ૭. શ્રીમતી વર્ષાબહેન જયંતીલાલ મંગળદાસ ચાહવાળા ૮. શ્રી નગીનદાસ સાંકળચંદ શાહ

Page #6

5
૯. શ્રી ચીનુભાઈ સામચંદ પટેલ ૧૦. શ્રી ભગુભાઈ મણિલાલ શાહુ
આ સાથે અમારા જ એક સાથીબંધુ શ્રી વિનાદચંદ્ર ર. શાહને એવી ભાવના પણ સ્ફુરી આવી કે આ નિમિત્તે ઉદયરત્નજીની કાવ્યકૃતિઓના એક સંચયગ્રંથ પ્રગટ કરી આ સાધુકવિને ઉચિત અર્ચન કરવું.
આમ તે શ્રી ઉદ્દયરત્નજીએ રાસા જેવી લાંખી રચનાઓ પણ ઘણી કરી છે. એ બધી રચનાએને તા આ સંચયગ્રંથમાં સમાવવું શકય ન બને, પણ એમની સ્તવન-સઝાય-સ્તુતિ-છંદસલેાકા આદિ લઘુ કાવ્યકૃતિઓના એક સારા સંગ્રહ કરી શકાય. આમેય ઉદયરત્નજીની આ લઘુકૃતિએ જૈન સમાજમાં લેકકંઠે સતત વહેતી રહી છે.
ઉદયરત્નજીની આવી લઘુકૃતિઓના સંચય ‘ઉદય-અર્ચનાના પ્રકાશનનું અમે જે આયેાજન કર્યું તેમાં રૂા. ૨૦૦૧/- આપનાર સગૃહસ્થાની નામાવલિ આ પ્રમાણે છેઃ
૧. શ્રી ચંદ્રકાંત મણિલાલ પટેલ પરિવાર ૨. શ્રી રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ પરિવાર ૩. શ્રી રમણીકલાલ હીરાલાલ પરીખ પરિવાર ૪. શ્રી છેટાલાલ મગનલાલ શાહ પરિવાર ૫. શ્રી ચંદુલાલ ચુનીલાલ શાહ પરિવાર ૬. શ્રી મનહરલાલ માણેકલાલ શેઠ પરિવાર ૭. શ્રી છેોટાલાલ મેાડુનલાલ શેઠ પરિવાર ૮. શ્રીમતી હુંસાબહેન જયંતીલાલ
કુબેરદાસ મેાદી પરિવાર ૯. શ્રી શાંતિલાલ મેાહનલાલ શાહુ પિરવાર

Page #7

6
૧૦. શ્રીમતી શારદાબહેન ખાબુલાલ છોટાલાલ પરિવાર ૧૧. શ્રી ચંદુલાલ મજરદાસ પટેલ પરિવાર
આ પ્રકારના સંચયના નિર્ણય તા અમે કર્યો, પણ અમારું પ્રકાશનકાર્ય તે જ દ્વીપી ઊઠે જો એના સપાદનની કામગીરી કાઈ મધ્યકાલીન જૈન ગુજરાતી સાહિત્યના વિàષ અભ્યાસી તજ્ઞના હાથમાં સાંપાય તે. મુ. કાન્તિલાલ કેારા સાહેબે અમને શ્રી જયંતભાઈ કાઠારીનું નામ ચીંધ્યું. અમે એમના સંપર્ક કર્યાં. અમે અધકચરી એકઠી કરેલી સામગ્રી એમને બતાવી, અને અમારા પ્રયેાજનથી એમને વાકેફ કર્યા. જયંતભાઈ અત્યારે તે સાહિત્ય સ ંશાધનની પ્રવૃત્તિમાં પૂરા ગળાડૂબ માણુસ. છતાં એમણે ધર્મ અને વિદ્યાપ્રીતિથી આ સંપાદનકાર્ય'માં સંપૂર્ણ માર્ગદર્શન આપવાનું સ્વીકાર્યુ. અને સપાદનની સક્રિય કામગીરી એમણે પ્રા. કાન્તિભાઈ બી. શાહ, શ્રી વિનોદચ`દ્ર ર. શાહ અને પ્રા. કીર્તિદા ૨. જોશીને સોંપી. મર્યાદિત સમયમાં આ ચારેય વિદ્વાન મિત્રાએ ગ્રંથસ`પાદનની કપરી કામગીરી ખૂબ ચોકસાઈપૂર્વક સફળતાથી પાર પાડી છે એ માટે અમે એમના અત્યંત આભારી છીએ. સમગ્ર સંપાદન પાછળ સ ́પાદકમિત્રાના એક સુમયેાજિત અભિ ગમે અને સાહિત્ય-સંસ્પર્શે આ ગ્રંથનું કેવળ ધાર્મિક જ નહીં, સાહિત્યિક મૂલ્ય પણ વધારી આપ્યું છે. વળી અહીં ગ્રંથના આરંભે, ઉદયરત્નજીના જીવન વિશે લેાકવાયકાએ સાંપડતી માહિતી ઉપરાંત કેટલીક પ્રમાણભૂત માહિતી પણ એકઠી કરીને તેમના જીવન ઉપર સ`પાદકોએ વધુ પ્રકાશ પાડી આપ્યું છે.
આ ગ્રંથનું આટલું ઝડપી છતાં ચીવટભર્યુ અને સફાઈદાર મુદ્રણકાર્યો પૂરું કરી આપવા માટે ભગવતી મુદ્રણાલયના શ્રી ભીખાભાઈ એસ. પટેલના અમે આભારી છીએ.

Page #8

ભવિષ્યમાં ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજીની નાની-મેટી પ્રગટઅપ્રગટ તમામ કૃતિઓને સમાવી લેતી એક ગ્રંથશ્રેણી પ્રકાશિત કરવાની અમારી ભાવના છે. એ અંગે વિચારણા ચાલી રહી છે.
અંતમાં અમારા સમૂહ સંઘયાત્રાના આયોજનમાં તેમજ ઉદય-અર્ચના” ગ્રંથપ્રકાશનના આયોજનમાં જે-જે સદ્દગૃહસ્થ તરફથી મૂલ્યવાન સહાય સાંપડી છે તે સૌને અમે અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ. અમદાવાદ
શ્રી ઉદયરતનજી શમેશ્વર ૮-૧-૧૯૮૯
તીર્થયાત્રા સ્મૃતિ સંઘ

Page #9

સંપાદકીય નિવેદન
મધ્યકાલીન જેના ગુજરાતી સાહિત્યમાં જેમનું મહત્વનું યોગદાન રહ્યું છે એવા સુપ્રસિદ્ધ જૈન સાધુકવિ શ્રી ઉદયરત્નજીની લઘુ કાવ્યકૃતિઓના સંચયગ્રંથ “ઉદય-અર્ચના'નું સંપાદનકાર્ય જ્યારે અમને “શ્રી ઉદયરત્નજી શંખેશ્વર તીર્થયાત્રા સ્મૃતિ સંઘ દ્વારા પ્રા. જયંતભાઈ કોઠારીના માર્ગદર્શન હેઠળ સોંપવામાં આવ્યું ત્યારે અમારે માટે એ મોટા પડકાર સમું હતું. નિશ્ચિત સમયમર્યાદામાં એ કામ પૂરું કરવાનું હતું તે તે ખરું જ, પણ આ સંગ્રહ પ્રગટ થાય તે પૂર્વેની નેપચ્ચે કરવાની કામગીરી સારે એ પરિશ્રમ માગી લેનારી હતી. પણ સાહિત્યપ્રીતિએ અને ધાર્મિક કાર્યની અનુમોદનામાં સહભાગી થવાના સાંપડતા સદ્ભાગ્યના વિચારે આ કામ અમે ઊલટભેર સ્વીકાર્યું.
ઉદયરત્નજીની સ્તવન-સઝાયાદિ લઘુ કૃતિઓ એટલી બધી સુપ્રસિદ્ધ છે કે તે આ પ્રકારની કૃતિઓના ઢગલાબંધ સંગ્રહમાં પથરાયેલી છે. પ્રથમ તે જે-જે સંગ્રહમાં ઉદયરત્નજીની કૃતિઓ પ્રકાશિત થયેલી છે તે સંગ્રહની યાદી કરીને તેમાંથી એ બધી કૃતિઓ એકઠી કરી લેવાનું કામ અમે કર્યું. (ઉદયરત્નજીની પ્રગટઅપ્રગટ રચનાઓની એક સંદર્ભસૂચિ જરૂરી માહિતી સાથે અમે ગ્રંથના અંત ભાગે મૂકી છે.)
એકઠી કરેલી કૃતિઓને અમે વંદના, સ્તવને, સ્તુતિઓ, સઝા, છંદ, સલેકા અને ગડતુવર્ણને – એટલા વિભાગોમાં અહીં વર્ગીકૃત કરી છે. પ્રત્યેક વિભાગમાં ગોઠવણને એક ચોક્કસ ક્રમ પણ અમે નિશ્ચિત કર્યો છે. “સ્તવને” વિભાગમાં પહેલાં વીશી, પછી તીર્થકરેનાં સ્તવને, પછી સીમંધર આદિનાં કે સામાન્ય

Page #10

જિનસ્તવને અને પછી તીર્થોનાં સ્તવને મૂક્યાં છે. વીશી અને તીર્થંકરેનાં સ્તવન તીર્થકરોના ક્રમમાં લીધાં છે, જ્યારે અન્ય સ્તવને જે-તે પેટાવિભાગે કક્કાવારીના કમમાં ગોઠવ્યાં છે. જોકે કેઈકઈ કૃતિ પાછળથી મળી આવવાના કારણે અપવાદરૂપ કમભંગ થયે છે, પણ તે કવચિત જ.
“સગા”ના વિભાગમાં વ્યક્તિવિશેષની સઝા અને અન્ય સઝા એમ બે ભાગ પાડી પછી તે સહુને કક્કાવારીના ક્રમમાં ગોઠવી છે. જોકે કેધ-માન-માયા-લોભ એ ચાર કષાયની સઝાનું આખું એકમ સાથે જ લીધું છે. અન્ય વિભાગોમાં પણ આ પ્રકારને ગોઠવણુકમ જાળવ્યા છે. આરંભે ‘વંદના” વિભાગ નીચેની રચનાઓ ઉદયરત્નજીની કઈ સળંગ રચના નથી, પણ એમની રાસા આદિ લાંબી રચનાઓના આરંભ ભાગમાં આવતી વિવિધ વંદનાઓને ઉદ્દધૃત કરીને અહીં એને સંકલિત કરી છે. ક્ષમાપના” પણ એ જ લાંબી કૃતિમાંથી ઉપાડેલ અંશ છે.
ઉદયરત્નજીની જે કૃતિઓ આ સંગ્રહમાં સમાવી છે તે બધી ઉદયરન, ઉદયરત્ન ઉપાધ્યાય, ઉદયવાચક કે ઉદય – એવાં નામથી મળે છે. જે કૃતિઓમાં છેડે કવિ તરીકે માત્ર “ઉદય” એટલે જ ઉલ્લેખ છે અને અન્ય કોઈ ઓળખ નથી તે કૃતિઓ પણ આપણા ઉદયરત્નજીની જ છે એમ સ્વીકારીને તેમને અહીં સમાવી છે. જેમ એ કૃતિએ આ ઉદયરત્નજીની જ હેવાનું નિશ્ચિત થતું નથી, તેમ “ઉદય” નામવાળી તે રચનાઓ આ ઉદયરત્ન સિવાયના જ અન્ય કેઈ “ઉદયની છે તેવું પણ નિશ્ચિત થતું નથી. એટલે વધારે સારે ઉકેલ તેવી કૃતિઓને અહીં સામેલ કરવાને જ અમને જણાવે છે.
સામાન્ય રીતે ભાષાની જોડ જોડણીકોશ મુજબની – આજની રાખવાને પ્રયત્ન કર્યો છે, પણ તે આંશિક જ. કેમકે જ્યાં કૃતિમાં

Page #11

10
મુખ્યતયા જૂની ભાષાનું સ્વરૂપ જળવાયુ' છે ત્યાં જોડણીના સુધારા કરવાનું અશકયવત્ બન્યું છે. તે ઉપરાંત કેટલીક કૃતિઓ હિંદીગુજરાતીની મિશ્ર છાંટવાળી છે, કેાઈકોર્ટમાં મારવાડી એલીની છાંટ છે તેા કેટલીક કૃતિએ સ`પુર્ણ હિંદીમાં જ છે; ત્યારે ભાષાને શુદ્ધિના એપ આપવા ોખમી બન્યા છે, કેમકે તેમ કરવા જતાં કૃતિની પઘલઢણુ-લય-પ્રાસ ખંડિત થતાં જણાયાં છે.
ગ્રંથના આરંભે ઉપાધ્યાયશ્રી ઉદયરત્નજીના જીવન કવન વિશે એક પરિચયલેખ પણ અમે જોડયો છે. ઉદયરત્નજીના લોકવાયકાએ ચડેલા, સુવિદિત એવા કેટલાક જીવનપ્રસંગે। અહીં સમાવી લેવાયા ઉપરાંત એમના જીવન વિશે પ્રમાણભૂત – આધારભૂત માહિતી યથાશકય મેળવીને અહીં સમાવી છે. ઉદયરત્નજીની ઘણી કૃતિએનાં રચનાસ્થળ, રચનાસમય, રચનાનાં નિમિત્તેા-સર્ભો એમની કૃતિઓમાં જ ઉપલબ્ધ છે. તેમાંથી જરૂરી માહુિતીને ઉપયાગ અમે કર્યાં છે. આ માટે શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઇકૃત ‘જૈન ગુર્જર કવિઓ’માં ઉદયરત્નજીની કૃતિઓના આર્દિતના ઉતારા અમને ઉપયાગી બની રહ્યા. તે ઉપરાંત ‘જૈન યુગ” સામયિકની જૂની ફાઇલે ઉથલાવતાં શ્રી મેહનલાલે લખેલે લેખ ‘અમારા ખેડાના જ્ઞાનપ્રવાસ' (જૈન યુગ, પુ. ૩ અ. ૧૦ તથા ૧૧-૧૨, જેઠ તથા અષાડ-શ્રાવણુ સ. ૧૯૮૪) તથા એમણે જ સંપાદિત કરેલી હુ'સરત્નજીની સઝાચેા (જૈન યુગ, પુ. ૫ અ. ૯-૧૦, વૈશાખ-જેઠ સ. ૧૯૮૬) ઉયરત્નજીના જીવન ઉપર કેટલેાક વધુ પ્રકાશ પાડનારાં બની રહ્યાં. ખેડા વિશે એક સ્તવન તથા હુ'સરત્નજીની સઝાય – કવિ ઉદ્ભયરત્નની આ એ કૃતિએ અમારા મતે કદાચ હજી સુધી ‘જૈન યુગ’નાં પાનાંએમાં જ પુરાયેલી રહી હતી તે સૌ પ્રથમ વાર અમે એ બન્નેને અહીં ગ્રંથસ્થ કરી લીધો. છે. ખેડાથી થેાડે દૂર આવેલા દેવકી વણુસાલ ગામમાંથી આરસ

Page #12

11
ઉપર કાતરાયેલે જે શિલાલેખ ઉપલબ્ધ છે તે વિશે મેહનલાલે નોંધેલી સામગ્રીને પણ અમે ઉપયેાગમાં લીધી છે.
આ સચયગ્રંથના આરંભે મૂકેલા ‘ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજી’ એ લેખ મુદ્રિત થઈ ગયા પછી અમને ઉદયરત્નજીના જીવન વિશે જે વધુ માહિતી પ્રાપ્ત થઇ છે એના અમે આ ‘નિવેદન’માં પૂરક આધારસામગ્રી તરીકે ઉલ્લેખ કરીએ છીએ. શ્રી માહનલાલ દેશાઈ અગાઉનાં લખાણામાં હુંસરત્નને ઉદયરત્નના ગુરુભાઈ ગણાવતા હતા, તેએ પાછળથી ‘સરત્નને ઉડ્ડયરત્નના સહેાદર અને દ્વીક્ષામાં કાકા ગુરુભાઈ કહે છે. (જુએ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. ૫, પૃ. ૧૫૭)
‘પ્રાગ્ધાટ ઇતિહાસ' ભા. ૧ (પૃ. ૩૫૦-૩૫૨)માં એના ક શ્રી દોલતસિ ંહુ લેાઢાએ તે સ્પષ્ટ જ કહ્યું છે કે હુંસરત્ન અને ઉદયરત્ન મન્ને ભાઇઓ હતા. હું સરત્ન મોટા, ઉદયરત્ન નાના. આ એ ભાઈઓનાં માતાનું નામ માંનખાઈ, પિતાનું વમાન. અને તે પારવાડ જ્ઞાતિના હતા. વળી આ ઇતિહાસકર્તા ઉદયરત્નજીને સ્વર્ગવાસ પણ મિયાંગામમાં થયે। હાવાનું જણાવે છે.
આ સંચયનું શીર્ષીક ‘ઉદય-અર્ચના' સહેતુક પ્રયેાજ્યું છે. ઉદયરત્નજીની કૃતિઓમાં પ્રબળ ભક્તિભાવપૂર્વકની જિનેશ્વર ભગવંતને થયેલી અર્ચના અહીં જોઈ શકાશે; તે સાથે મધ્યકાલીન ગુજરાતી કવિતાના પ્રવાહમાં નોંધપાત્ર અર્પણ કરી જનાર અને જેમનાં સ્તવનસયાદિ જૈન સમાજમાં લેાકકઠે વહેતાં થયાં છે એવા એક મહત્ત્વના સાધુકવિને આ ગ્રંથ દ્વારા પ્રકાશકે! સંપાદકે વાચકો સૌની પણ ભાવભરી અર્ચના જ છે ને !
જેમના માદર્શન અને સાથસહુકાર વિના ‘ઉદય અર્ચના’તું સંપાદનકાર્ય હાથ પર લેવાનું પણ અમારે માટે મુશ્કેલ ખની ગયું હોત તે શ્રી જયંતભાઈ કોઠારીના અમે આભારી છીએ.

Page #13

12
શ્રી ઉદયરત્નજી શંખેશ્વર તીર્થયાત્રા સ્મૃતિ સંઘ આ તીર્થયાત્રા અને ગ્રંથ પ્રકાશનને જે ધર્મલાભ વહોરી રહ્યો છે તેમાં સહભાગી કરવા બદલ સમસ્ત સંઘનો અમે અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ.
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ સંચાલિત સાહિત્યકેશ વિભાગમાંથી સંદર્ભસૂચિ માટે જરૂરી સામગ્રી મેળવવા તેમજ ઉદયરત્નજીની કૃતિઓ માટે મુદ્રિત પુસ્તકોને ઉપયોગ કરવા માટે પરિષદ આપેલી મંજૂરી બદલ તે સંસ્થાના અમે ત્રાણું છીએ. અમદાવાદ
સંપાદક -૧-૧-૧૯૮૯

Page #14

પ્રકાશકીય નિવેદન, 3–7 સંપાદકીય નિવેદન 8–12 ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરતનજી(૧-૯ વદન/૧૦-૧૬ જિનેશ્વરવંદના ૧૦, ગુરુવંદના ૧૧, સરસ્વતી વંદના ૧૨, ધર્મ વંદના ૧૩, ચાર મંગલ ૧૩, આદિજિનનું ચૈત્યવંદન ૧૫, શાંતિનાથનું ચૈત્યવંદન ૧૫, સિદ્ધચક્ર ચૈત્યવંદન ૧૫–૧૬. સ્તવને ૧૭-૮૦ વીશી ૧૭–૨૪, ઋષભજિન સ્તવને ૨૪-૨૬, કેસરિયાજીનું સ્તવન ર૭, પદ્મપ્રભજિન સ્તવને ૨૭-૨૮, ચંદ્રપ્રભજિન સ્તવને ૨૮–૨૯, સુવિધિજિન સ્તવન ૨૯, શીતલજિન સ્તવને ૩૪-૩૫, શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન ૩૫, શાંતિનાથ જિન સ્તવને ૩૬-૩૮, અરનાથજિન સ્તવન ૩૮, મલ્લીનાથ જિન સ્તવન ૩૮, મુનિસુવ્રતસ્વામીનાં સ્તવને ૩૯-૪૧, નેમનાથ જિન સ્તવને ૪૧-૪૩, પાર્શ્વનાથજિન સ્તવને ૪૩-૪૬, ગોડી પાર્શ્વજિન સ્તવન ૪૬, ભાભા પારસનાથનું સ્તવન ૪૭, ભીડભંજન પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવને ૪૮-૫૦, શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથજિન સ્તવને ૫૦-પ૨, પાર્શ્વજિન સ્તવને ૫૨, મહાવીર સ્વામીનાં સ્તવને પર-પપ, જિનપંચક સ્તવન પ૫, સીમંધરજિન સ્તવને પદ-૫૮, વિહરમાન ભગવાનનું સ્તવન ૫૮, જિન સ્તવન પ૮, ખેડા વિશે સ્તવન ૫૯, શત્રુંજયતીથ સ્તવને ૫૯-૬૧, સિદ્ધાચલજીતીર્થ સ્તવને ૬૧-૬૪, સિદ્ધાચલ મંડન કષભ સ્તવન ૬૫, રાણકપુરતીર્થનું સ્તવન ૬૯, આયંબિલની ઓળી (નવપદજી)નું સ્તવન ૭૦, વીશ દંડકનું

Page #15

14
સ્તવન ૭૧, જિનપ્રતિમાનું સ્તવન ૭૯, પૂજાનું સ્તવન ૭૯, વર
સીતપના પાર્ણાનું સ્તવન ૮૦.
સ્તુતિએ ૯૧-૮૯
આદિજિન સ્તુતિએ ૮૧-૮૨, શાંતિનિ સ્તુતિએ ૮૨૮૩, નેમિનાથની સ્તુતિ ૮૪, પાર્શ્વનાથજિન સ્તુતિ ૮૪, જ્ઞાનપંચમીની સ્તુતિ ૮૫, પશુસણની સ્તુતિ ૮૬, સિદ્ધચક્ર(નવપદ એળી)ની સ્તુતિ ૮૭-૮૮.
સઝાયા ૮૯-૧૩૬
અનાથી મુનિની સઝાય ૮૯, કપિલ ઋષિની સઝાય ૯૦, ચંદનબાળાની સઝાય ૯૦, નમિપ્રત્રજ્યા સઝાય ૯૩, ખળભદ્રની સઝાય ૯૩, ભીલ્લડીની સઝાય ૯૬, શાલિભદ્રની સઝાય ૯૭, શાલિભદ્ર ધન્નાની સઝાય ૯૮, સનત ચક્રવર્તીની સઝાય ૯૮, (મહાસતી) સીતાજીની સઝાય ૧૦૧, સ્થૂલભદ્રજીની સઝાય ૧૦૨, હુંસરનજીની સઝાય ૧૦૨, અધ્યાત્મની સઝાય ૧૦૩, અંધેરી નગરીની સઝાય ૧૦૪, આત્માને ઉપદેશની સઝાય ૧૦૫, ઉપદેશ વિશે સઝાય ૧૦૫, એકાદશીની સઝાય ૧૦૬, એક અધ્યયનની સઝાય ૧૦૭, ક્રોધ-માનમાયાàાભ એ ચાર કષાયાની સઝાયે ૧૦૮-૧૧૦, ગર્વની સઝાય ૧૧૦, ચૈતન્ય શિક્ષાભાસની સઝાય ૧૧૨, જીવરૂપી વણજારાની સઝાય ૧૧૩, જોખન અસ્થિર(વૈરાગ્ય)ની સઝાય ૧૧૩, તપની સઝાય ૧૧૪, દાન વિષે સઝાય ૧૧૫, દાન-શીલ-તપ-ભાવની સઝાય ૧૧૫, દેવલેાકની સઝાય ૧૧૬, નિદ્રાની સઝાય ૧૧૭, પરસ્ત્રીત્યાગ સઝાય ૧૧૭, પંદરમા અધ્યયનની સઝાય ૧૧૮, પ્રભાતે વાહાલાં ગાવાની સઝાય ૧૧૮, ભાવ સઝાય ૧૨૦, ભાંગ્યવારક સઝાય ૧૨૦, મમતાત્યાગની સઝાય ૧૨૨, વૈરાગ્યની સઝાય ૧૨૩, વૈરાગ્યવર્ધકની (દેશના) સઝાય ૧૨૪, શિખામણ કોને આપવી તે વિશેની સઝાય ૧૨૪, શિયલની સઝાય ૧૨૫, શિયળની નવ

Page #16

15
ક્ષમાપના ૧૮૩ સૌંદર્ભસૂચિ ૧૮૪-૧૯૨
વાડાની સઝાય ૧૨૬, શિયળ વિશે શિખામણની સઝાય ૧૩૧, શિયળ ષિશે સ્ત્રીને શિખામણની સઝાય ૧૩૨, સકામ-અકામ મરણની સઝાય ૧૩૫, સ્ત્રીને શિખામણની સઝાય ૧૩૫-૧૩૬. ૭*}/૧૩૭-૧૪૩
પાર્શ્વનાથ છંદ ૧૩૭, ભીડભંજન પાર્શ્વનાથ ૭૬ ૧૩૮, શ ંખેશ્વર પાર્શ્વનાથના છંદો ૧૩૯–૧૪૦, ગૌતમસ્વામીના છ દુ ૧૪૦, મેહરાજાવર્ણન છ૬ ૧૪૧, સેાળ સતીના છંદ ૧૪૨-૧૪૩. સલેાકા/૧૪૪-૧૭૦
તેમનાથના સલાકા ૧૪૪, શ ંખેશ્વર પાર્શ્વનાથજીના સલોકો ૧૪૮, ભરતબાહુબલજીને સલેાકેા ૧૫૦, વિમળ મહેતાના સલાક ૧૫૫, શાલિભદ્ર શાહના સલેાકા ૧૬૫-૧૭૦
ઋતુવર્ણ / ૧૭૧-૧૮૩
નેમનાથ તેરમાસા ૧૭૧, પાર્શ્વનાથ ચામાસ ૧૮૨-૧૮૩.

Page #17


Page #18

( ગી
રે પાન ,
r[ piv[.
we ન ref & કામ, .
ॐहीं श्री धरणेन्द्र पध्मावती परिपूजिताय श्री शंखेश्वर पार्श्वनाथाय नमः ।।
શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ

Page #19

શ્રી પદમાવતી દેવી

Page #20

સ્વ. શેઠશ્રી ચંદ્રકાન્ત મણીલાલ પટેલ

Page #21

સ્વ. શેઠશ્રી રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ

Page #22

ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજી સકલ વાદી સીર સેહરે, શ્રી ઉદયરત્ન વિષ્પાય, ધ્યાઉં ગુરુ ધ્યાનમાં એક મને એકાસને સેવીએ ગુરુ નીકલંક – ધ્યાઉં. સદા દી ગુરુ છે સંસારમાં સાર – ધ્યાઉં, ગુરુ સૂરજ ગુરુ ચંદ્રમા અજ્ઞાનતિમિર હરનાર–ધ્યાઉં, પ્રથમ તે...
આ પંક્તિઓ છે ઉદયરત્નજીના કઈ શિખ્ય ઉદયરત્ન વિશે રચેલી ઉદયરત્નની સઝાયની. આ કૃતિની આટલી પંક્તિઓ જ વર્ષો પહેલાં શ્રી મેહનલાલ દલીચંદ દેશાઈને ઉપલબ્ધ થઈ હતી. દુર્ભાગ્યે પછીનું પાનું અપ્રાપ્ય રહ્યું છે, જેને કારણે આ સઝાય અપૂર્ણ હાલતમાં જ ઉપલબ્ધ છે. શ્રી મો. દ. દેશાઈ આ તુટક સઝાયનું સંપાદન કરતાં મૂકેલી નેંધમાં લખે છે કે “આ પછી પાનું દુર્ભાગ્યે નથી. નહીં તે આ સઝાય પૂરી મળતાં તેમાંથી ઉદયરત્નજીનાં માતાપિતા તથા સ્વર્ગવાસ વગેરે સંબંધી હકીકત જરૂર મળી શકત. હજુ પણ ખેડાના રસુલપુરાના ભંડારમાં જે તૂટક પાનાં પડ્યાં છે તેમાં શેધ કરતાં કદાચ આ પાનું જડી આવે તે સંભવ છે.” જૈનયુગ પુ.૫ અંક ૯-૧૦, વૈશાખ-જેઠ સં.૧૯૮૬)
પણું મેહનલાલે આની સાથે જ હંસરનજીને વિષય બનાવીને રચાયેલી બે સઝા ત્યાં છાપી છે. એકના કર્તા હંસરત્નના કેઈ અનામી શિષ્ય જણાય છે, જ્યારે બીજીના કર્તા છે શ્રી ઉદયરત્ન મહારાજ. આ બને કવિઓની ‘હંસરત્નની સઝાયમાં હંસરત્નના પિતા વર્ધમાન અને માતા માનબાઈ હોવાનો ઉલ્લેખ છે. હંસરની સં.૧૭૯૮ના ચૈત્ર માસમાં મિયાંગામમાં કાળધર્મ

Page #23

૨ ઉદય-અર્ચના પામ્યા હોવાને ઉલ્લેખ પણ બને કવિઓએ કર્યો છે. પણ અનામી કવિની “હંસરતનની સઝાયમાં જે એક વિશેષ માહિતી મળે છે તે ઉદયરત્નના જીવન ઉપર મેટો પ્રકાશ ફેકી શકે એમ છે. ૮મી કડીમાં કવિ લખે છેઃ
વાચક શ્રી જ્ઞાનરતનને, શિષ્ય શિરોમણિ સંત,
શ્રી ઉદયવાચકને સેદરૂ, હંસરતન નામ સેહંત.” કવિએ હંસરત્નને જ્ઞાનરત્નના શિષ્ય અને ઉદયવાચકના સહોદર – ભાઈ તરીકે ઓળખાવ્યા છે. જે આ હકીકત સ્વીકારીએ તે ઉદયરત્ન હંસરનના સંસાર સંબંધે ભાઈ ઠરે છે ને એ રીતે ઉદયરત્નનાં માતાપિતા પણ માનબાઈ અને વર્ધમાન હતાં એ હકીક્ત પ્રકાશમાં આવે છે. જો કે શ્રી મેહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ અમારે ખેડાને જ્ઞાનપ્રવાસ” એ લેખ(નયુગ પુ૩ અંક ૧૦ તથા ૧૧-૧૨ જેઠ તથા અષાડ-શ્રાવણ સં.૧૯૮૪)માં હસરતનને ઉદયરત્નના ગુરુભાઈ ગણે છે. પણ ઉપર્યુક્ત સઝાયમાં જે “દરૂ (સહેદર) શબ્દ વપરાયે છે તે ભૂલવા જેવું નથી. ગુરુભાઈ માટે સહોદર” શબ્દ વપરાયાનું જાણ્યામાં નથી, સંસારી સગા ભાઈ માટે જ આ શબ્દપ્રયોગ થઈ શકે.
જે શ્રી મોહનલાલ દેસાઈને ઉદયરત્નની સઝાય ત્રુટિત મળવાને બદલે આખી મળી હોત તે ઉદયરત્ન અને હંસરત્નના સગપણ અને માતાપિતાની હકીકત પ્રમાણિત થઈ ચૂકી હોત અને આપણું મનમાં કશી અવઢવ રહી હત નહીં. ઉદયરત્નજી એમના દામન્નક રાસની સ્વલિખિત પ્રતમાં હંસરત્નને માટે “ગુરુતા” નહીં, “ભ્રાતા” શબ્દપ્રયેાગ કરે છે (જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ, ભા.૫ પૃ.૧૦૬) તેને પણ કદાચ, સૂચક લેખી શકાય.
ખેડાથી પાંચ કેશ દૂર આવેલ દેવકી વણસોલ નામના ગામમાંથી એક લેખ મળી આવ્યું છે. આ લેખ સંવત ૧૭૯૪ના જેઠ સુદમાં થયેલું છે. સં. ૧૯૨૫માં ત્યાંના મોટા મંદિરમાં એક કરાવતી વખતે ખેદકામ કરતાં બે કટકા થઈ ગયેલી હાલતમાં મળી

Page #24

ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજી : ૩ આવેલા આરસના પથ્થર ઉપર આ લેખ થયું છે. એના સંસ્કૃત લખાણને ગુજરાતી સાર આ પ્રમાણે છેઃ “તપાગચહેશ જ્ઞાનરત્નસૂરિના વાડામાં ઉપાધ્યાય ઉદયરત્નના ઉપદેશથી ખેડા દુર્ગ (કેટ)માં મુહમદખાન બાબીના રાજ્યમાં ખેટકપુર – ખેડાના રહેવાસી સંઘના આગેવાન શા હરખજી, શા જેઠા, શા રણછોડ, શા કુશલસી વગેરે સમસ્ત સંઘના આદરથી શ્રી ભીડભંજન પાર્શ્વનાથનું ચૈત્ય ઉપાશ્રય,ધર્મશાલાદિ સહિત કરાવ્યું, કે જે કાર્યમાં મહાપાધ્યાય ન્યાયરશિષ્ય કર્પરરત્ન તથા શા કુશલસીએ ઘણે ઉદ્યમ સેવ્યું હતું, તે બતાવવા માટે આ લેખ છે. ખેડા આસપાસના પ્રદેશમાં શ્રી ઉદયરત્નજીને કે પ્રભાવ હતો તે સૂચવતે આ એક મહત્વને દસ્તાવેજ છે. શ્રી મેહનલાલે “અમારે ખેડાને જ્ઞાનપ્રવાસ” લેખમાં આ માહિતી ઉપલબ્ધ કરી આપી છે.
શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ છંદમાં ઉદયરન નેધે છેઃ પાસ શંખેશ્વરા! સાર કર સેવકો
દેવ કાં એવડી વાર લાગે? કડી કર જોડી દરબાર આગે ખડા
ઠાકુર ચાકુરાં માન માગે ! પ્રગટ થા પાસજી! મેલી પડદે પરે
મેહ અસુરાણને આપે છેડે, મુજ મહીરાણ મંજુસમાં પેસીને
ખલકના નાથજી ! બંધ બાલે” શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મૂર્તિ સમક્ષ પ્રબળ ભક્તિભાવે નમ્ર યાચના કરતી આ સ્તુતિ ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્ન મહારાજે ઉચ્ચારી તે પ્રસંગની એક દંતકથા આ પ્રમાણે મળે છે:
વિ. સં. ૧૭૫૦ આસપાસનો સમય હતે. ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્ન મહારાજ વિહાર કરતા ખેડા પધાર્યા હતા. એમની સસ્પેરણુથી ખેડાના કેઈએક સહસ્થ શ્રી શંખેશ્વર તીર્થને સંઘ કાઢો. તે વખતે શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથજીની મૂર્તિ તે ગામના

Page #25

જ ઃ ઉદય-અર્ચના ઠાકોરના કબજામાં હતી, અને તે લેભી ઠાકર એક ગીનીને કર વસૂલ કરીને યાત્રાળુઓને મૂર્તિનાં દર્શન કરવા દેતે. ખેડાના સંઘને. શંખેશ્વર મુકામે પહોંચવામાં વિલંબ થયે. પૂજારીએ દહેરાસરનાં દ્વાર ખેલવાને ઇનકાર કર્યો. પણ ઉદયરત્નજી તે મનોમન દઢ. પ્રતિજ્ઞા કરી ચૂક્યા હતા કે પાર્શ્વનાથ ભગવંતનાં દર્શન કરીને જ અન્નપાણી લઈશ સંઘમાં સામેલ સૌ શ્રાવકશ્રાવિકાઓ પણ. મહારાજશ્રીની પ્રતિજ્ઞાને અનુસર્યા. સૌ બંધ દ્વાર પાસે ખડાં રહી ગયાં અને શ્રી ઉદયરત્ન સ્તુતિ આરંભી “પાસ શંખેશ્વરા....”
આ સ્તુતિથી પ્રભુના અધિષ્ઠાયક શ્રી નાગરાજ પ્રસન્ન થયા ને દેવળનાં દ્વાર ખૂલી ગયાં. સમગ્ર વાતાવરણ પાર્શ્વનાથના જયધ્વનિથી ગુંજી ઊઠયું અને સકલ સંઘે હર્ષોલ્લાસ સહિત દર્શનપૂજન આદર્યા. આ ચમત્કારિક ઘટનાએ ગામના ઠાકોરનાં બંધ પડળે પણ ઉઘાડ્યાં. પાર્શ્વનાથ ભગવંતની મૂતિ એણે સંઘને સેંપી દીધી અને પરમ પદયે પિતે પ્રભુને અનન્ય ઉપાસક બ .
ઉદયરત્નજીની આ કૃતિ (“શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથને છંદી જે હવે પછી આ પુસ્તકમાં છાખે છે.) કે અન્ય કોઈ કૃતિમાં ઉપરના પ્રસંગને નિર્દેશ નથી એટલે એને કેટલે પ્રમાણભૂત માનવે તે પ્રશ્ન છે. પરંતુ સંપ્રદાયમાં ઉદયરત્નજીના આ ચમત્કારિક ભક્તિપ્રભાવને મહિમા દઢપણે અંકાયેલ છે.
પણ ઉદયરતન મહારાજને મહિમા કેવળ આ દંતકથાને કારણે જ નથી, બહુસંખ્ય નાનીમેટી રચનાઓ દ્વારા કેવળ જૈન સાહિત્યપરંપરામાં જ નહીં, પણ સમગ્ર મધ્યકાલીન ગુજરાતી. સાહિત્યમાં કવિ ઉદયરત્નનું પ્રદાન નેંધપાત્ર રહ્યું છે. લાખે જૈનાને મુખે ગવાતાં સ્તવને-સઝા દ્વારા આજે પણ ઉપાધ્યાય ઉદયરત્ન ચિરસ્મરણીય રહ્યા છે. સં.૧૭૪૯ (“જ બુસ્વામી રાસ)થી ૧૭૯ (હરિવંશરાસ અથવા રસરત્નાકરરાસ')નું અર્ધશતક એમની રચનાઓ ઉપલબ્ધ કવનકાળ છે. આ ઉપરાંત સં. ૧૭૪૩માં

Page #26

ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજી : ૫ જ્ઞાનસાગરકૃત “શુકરાજરાસ'ની પ્રત પણ ઉદયરને લખ્યાની માહિતી મળે છે. (જૈન ગૂર્જર કવિઓ બીજી આવૃત્તિ ભા ૪, પૃ. ૩૮-૩૯) આ પરથી ઈસુની ૧૭મી સદીના ઉત્તરાર્ધથી માંડી ૧૮મી સદીના પૂર્વાર્ધ સુધીને ગાળે ઉદયરત્નને જીવનકાળ હતે એટલું તે નિશ્ચિત કરી શકાય છે. છતાં એમના જન્મ અને નિધનનાં ચોક્કસ વર્ષ આપણે માટે અનુપલબ્ધ રહ્યાં છે.
ઉદયરત્ન મહારાજ તપાગચ્છના વિજયરાજસૂરિની પરંપરામાં થયા. એમની ગુરુપરંપરા આ પ્રમાણે હતી. વિજયરાજસૂરિ– વિજયરત્નસૂરિ–હીરરત્નસૂરિ-લબ્ધિરત્ન-સિદ્ધરત્ન–મેઘરત્ન – અમરરત્ન-શિવરત્ન-ઉદયરત્ન. ઉદયરત્ન ખેડાના રહીશ હતા અને મિયાંગામમાં તેઓ કાળધર્મ પામ્યા હતા. જોકે જન્મમૃત્યુનાં સ્થાને અંગે ઉદયરત્નની પિતાની કૃતિઓને કોઈ આધાર નથી, પરંતુ પૂ. બુદ્ધિસાગર મહારાજ જ્યારે મુંબઈ હતા ત્યારે તેમની પાસેથી સાંભળીને શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈએ જૈન ગૂર્જર કવિઓ'માં આ વીગત નોંધી છે. ઉદયરત્નજીએ ખેડામાં ઘણે વસવાટ કર્યો હતે એવું એમની કૃતિઓ પરથી ફલિત થાય છે.
ઉદયરત્ન મહારાજે “સ્થૂલિભદ્ર નવરસો' નામની રચના કરી છે. એમ કહેવાય છે કે સ્થૂલિભદ્ર-કેશાના કથાનક સંદર્ભે એમાં નિરૂપિત શૃંગારરસને લઈને એમના આચાર્ય ઉદયરત્નને સંઘાડા બહાર કર્યા હતા. પણ પછી એમણે “શિયળની નવવાડની રચના કરતાં એમનો સંઘાડામાં પુનઃપ્રવેશ થયે. જોકે આ માત્ર દંતકથા છે; એને કોઈ લખાણને આધાર નથી. જૈન પરંપરામાં સ્થૂલિભદ્ર-કેશાનું શુંગારરસિક નિરૂપણ ઉદયરત્નની અગાઉ અનેક જૈન સાધુ કવિઓએ વિસ્તારથી અને ઉત્કટતાથી કર્યું છે. આ વિષયના અનેક રાસા, ફાગુ, છંદ આ અગાઉ રચાયા છે ને એની અસંખ્ય હસ્તપ્રત પણ થઈ છે એ સૂચવે છે કે આ વિષયના નિરૂપણને ક્યારેય કોઈ નિષેધ હતું નહીં. વળી સ્થૂલિભદ્રકશાના વિષયને ઉપગ પરંપરામાં બધે જ શીલમહિમા – વૈરાગ્ય

Page #27

૬ : ઉદય-અર્ચના
મહિમા બતાવવા જ થયો છે. ઉદયરત્ન મહારાજે પણ જે “ધૂલિભદ્ર નવરસોની રચના કરી એનું અંતિમ લક્ષ્ય શિયળ – વૈરાગ્ય પ્રતિની અભિમુખતાનું જ છે. કૃતિમાં સંપ્રદાયને અસ્વીકાર્ય એવું કશું નથી, જેનું સમર્થન એ હકીકતથી પણ થાય છે કે જેનમુનિઓને હાથે લખાયેલી આ કૃતિની પચીસ જેટલી હસ્તપ્રતે મળે છે. દીપવિજય નામના કવિએ એમાં પિતાના તરફથી દુહા ઉમેર્યા છે તે એની કપ્રિયતા દર્શાવે છે. લાગે છે એવું કે, જે કવિ એક કૃતિમાં આસક્તિના ભાવ નિરૂપ છે એ કવિ બીજી કૃતિમાં વિરક્તિના ભાવ પણ કેવા નિરૂપી શકે છે આ વાત તીવ્રતાથી દર્શાવવાના ખ્યાલમાં આ લેકવાયકા પ્રચલિત થઈ છે.
વળી એક એવી પણ દંતકથા છે કે શ્રી ઉદયરત્ન એવી. ઈન્દ્રજાળની શક્તિ ધરાવતા હતા કે ઈચછે ત્યારે તીર્થંકરનું સમવસરણ ખડું કરી શકતા અને બીજા તે જોઈ પણ શકતા.
કહેવાય છે કે ખેડામાં ત્રણ નદીઓની વચ્ચે ઉદયરત્ન ચાર મહિના સુધી કાઉસગ્ગ ધ્યાને રહ્યા તેથી ત્યાં એક બેટડું બની ગયું. ત્યાં ભાવસાર આદિનાં ૫૦૦ ઘર હતાં. તે સૌ કુટુંબોને તેમણે ધર્માનુરાગી કર્યા. આ બધાં ભાવસાર કુટુંબોએ જૈન ધર્મ સ્વીકાર્યો. ર ભાવસાર નામના તે સમયના ખેડાના એક ગુજરાતી કવિના ઉદયરત્ન મહારાજ ગુરુ હતા એમ જૈન ગૂર્જર કવિઓ' નોંધે છે. (આ રત્નાએ સં.૧૭૯૫માં ‘વિરહના બારમાસ તેમજ શૃંગારનાં પદો રચ્યાં છે.) આ ઉપરાંત સેજિત્રામાં જે પટેલનાં કુટુંબ હતાં તેમને પણ ઉદયરત્ન જૈન બનાવ્યાં હતાં.
સુરતના એક સદગૃહસ્થ પ્રેમજી પારેખ તથા ભણશાલી કપૂરે સં.૧૭૭૦માં શત્રુંજયને છરી' પાળા સંઘ કાઢયો હતે.. તેમાં ઉદયરત્ન મહારાજ જ્ઞાનરત્ન મહારાજ તથા અન્ય સાત મુનિએની સાથે જોડાયા હતા. તે વખતે વૈશાખ વદ સાતમને ગુરુવારે, શત્રુંજયની યાત્રા કરી “સિદ્ધાચલ મંડન ઋષભ સ્તવન' નામના નવ ઢાળના સ્તવનની તેમણે રચના કરી. આ અગાઉ સં.૧૭૫૬માં

Page #28

ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત : ૭ પટણી સંઘે સિદ્ધાચલજીની કરેલી યાત્રા નિમિત્તે “સિદ્ધાચલજીનું સ્તવનની રચના એમણે કરી છે. તે સં.૧૭૮લ્માં ચૈત્ર સુદ બારશે તેમણે કરેલી શત્રુંજયની યાત્રાને આલેખતું એક સ્તવન પણ ઉપલબ્ધ છે.
સૌથી વહેલું રચનાવર્ષ ધરાવતી કૃતિ “જબુસ્વામી રાસની રચના ઉદયરને સં.૧૭૪૯માં ખેડા હરિયાલામાં કરી છે. ૬૬ ઢાળની આ રચનાના અંતમાં તેઓ ખેડાનાં સ્થળ અને ધર્મનિષ્ઠ પ્રજાને પરિચય કરાવતાં લખે છેઃ
સંવત સત્તર ઉગુણપંચાસિ, દ્વિતીય ભાદ્રપદ માસિજી, સિત તેરસિ સદા સુભ દિવસે રાસ રચ્ચે ઉલ્લાસિંછ. વામાનંદન ત્રિવનજાવંદન, ભીડભંજન સાંનિધિજી, પૂરણ રાસ રચે ચડળો પરમણિ, સુણતાં ધન-સુખ વાધિજી. વાત્રક નદીય તણે ઉપકઠિ, ખેડું હરીયાલું બિં ગામજી, સુંદર ઠામ મનોહર મંદિર, ધનદ તણે વિશ્રામજી. શ્રાવક સર્વ વસિ તિહાં સુખિયા, વીતશેકા વડભાગીજી, ત્યાગી ભેગી નિગુણ રાગી, સમકિતવંત સોભાગી જી. જિનની ભક્તિ કરિ મન શુદ્ધિ, સદ્ગુરુની કરે સેવાજી, આઠે પહરે ધર્મ આરાધિં, દાન દઈ નિતમેવજી. આસ્તિક સૂત્ર સિદ્ધાંતના રોતા, સાંભલવા રસિયાજી, જીવાદિક નવ તત્ત્વને જાણે, ધર્મ કરે ધસમસિયાજી. સંઘ તણે આગ્રહ પામીનિ, રાસ રચ્ચે મન રંગેજી, સૂધા સાધૂ તણું ગુણ ગાયા, ઉલ્લટ આ અંગેજી. ખેડા ગામ વિશેના એક સ્તવનમાં ઉદયરત્ન લખે છેઃ
બેઠું છે. ખેડૂ શું કરે છે રાજિ, ખેડૂ છે મુગતિનું ખેત. મહારાજ, રૂડો રૂડો ખેડાને રાજિયે છ રાજિ.
હેરી જતાં વાધે છે હેત. મહારાજ. ઉદયરત્નની રચનાઓમાં ખેડા, હરિયાલા, અમદાવાદ, ઉંબર,

Page #29

૮ : ઉદય-અર્ચના
પાટણ, ઉનાઉવા વ. સ્થળે એ રચનાઓ કર્યાના, પ્રભુભક્તિના ઉલ્લેખ આવે છે. “શિયળની નવ વાડની રચના એમણે સં.૧૭૬૩માં ખંભાતમાં ચાતુર્માસ દરમ્યાન કરેલી છે. સં.૧૭૭૯ની રચનાથી ઉદયરત્નને “ઉપાધ્યાય કે “ઉદયવાચક તરીકે ઉલ્લેખ મળે છે. એટલે તે પહેલાં, સંભવતઃ સં.૧૯૭૨થી ૧૯૭૯ના ગાળામાં, એમને ઉપાધ્યાયપદ મળ્યું હોવાનું જણાય છે.
નાનીમેટી રચનાઓ સમેતનું ઉદયરત્નનું સાહિત્યસર્જન વિપુલતા અને પ્રકારવિધ્યવાળું છે, જેમાં રાસા, સલેકે, છંદ, બારમાસા, વીશી, સ્તવને, સઝા, સ્તુતિઓ વગેરેને સમાવેશ થાય છે.
એમની રાસા જેવી લાંબી કૃતિઓમાંથી વિષયવૈવિધ્યને બહોળે વ્યાપ તરત આપણું ધ્યાન ખેંચે છે. જંબુસ્વામી, સ્થૂલિભદ્ર જેવા મુનિઓ, સુદર્શન આદિ શ્રેષ્ઠી, મલયસુંદરી ગુણમંજરી જેવી સ્ત્રીઓ, શત્રુંજય આદિ તીર્થો, તેમના જીર્ણોદ્ધારે, હરિવંશરાસ જેવી રચનામાં મહાભારત-અંતર્ગત પાંડવાદિનું કથાનક, એમ વિસ્તૃત વિષયવ્યાપમાં એમણે રચનાઓ કરી છે. શક સ્વરૂપની રચનાઓ શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ને નેમનાથ જેવા તીર્થકરે, વિમલ મહેતા જેવા મંત્રી, તે ભરત બાહુબલિ જેવા બળિયા બાષભપુત્રને વિષયવસ્તુ લેખે આવરી લે છે. તેમનાથરાજિમતીના કથાનકને આધાર લઈ રચેલી બારમાસા' કૃતિમાંનાં ઋતુવર્ણને ઉદયરત્નની કાવ્યાત્મક્તા – સર્જકતાને પ્રગટાવે છે. વ્યક્તિવિશેષ અને સ્થળવિશેષને વિષય બનાવતાં સ્તવને-સઝામાં પણ અઢળક વૈવિધ્ય છે. એમાં ભાવાલેખન છે, કથાનક છે, તે સાદેસી બોધઉપદેશ પણ છે. એમની રચનાઓમાં ગચ્છપરંપરાની દસ્તાવેજી વિગતે પણ પ્રાપ્ય બને છે. આમ ઉદયરનની રચનાઓનું બહુવિધ મૂલ્ય છે.
આજે શ્રાવકે દહેરાસરમાં ને ઘરમાં, ચૈત્યવંદન કરતાં કે ભાવના-ઓચ્છમાં જે જૂનાં સ્તવને ગાય છે તેમાં ઉદય

Page #30

શેઠશ્રી રમણીકલાલ હીરાલાલ પરીખ

Page #31

સ્વ. શેઠશ્રી છોટાલાલ મગનલાલ શાહ

Page #32

સ્વ. શેઠશ્રી ચંદુલાલ ચુનીલાલ શાહ

Page #33

સ્વ. શેઠશ્રી મનહરલાલ માણેકલાલ શેઠ

Page #34

ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજી : ૯
-રત્નની રચનાઓની બહુલતા રહી છે, જે એની લાકપ્રિયતાના
નિર્દેશ કરે છે.
* આંખડિયે રે મે આજ, શત્રુજય દીઠો રે,
સવા લાખ ટકાના દહાડા રે, લાગે મને મીઠો રે.’ * શેત્રુ'જા ગઢના વાસી રે, મુજરા માનજો રે' * તે દિન કયારે આવશે, શ્રી સિદ્ધાચલ જાશું? * રાતાં જેવાં ફૂલડાં ને શામળ જેવા રંગ,
આજ તારી આંગીના, કાંઈ રૂડા અન્ય રંગ,
પ્યારા પાસજી હેા લાલ, દીન દયાલ, મને નયણે નિહાલ’ આ બધી સ્તવનપક્તિઓથી ગુ જી ઊઠતાં આપણાં ધર્મસ્થળના અનુભવ કાને નથી ? એ જ રીતે પ્રચલિત બની છે એમની સઝાયા. કડવાં ફળ છે ક્રોધનાં જ્ઞાની એમ બેલે’, ‘રે જીવ માન ન કીજીએ, માને વિનય ન આવે? જેવી ક્રોધની, માનની સઝાય, એ જ રીતે માયાની, લાભની, વૈરાગ્યની, ગર્વની શિયળની, સ્ત્રીને શિખામણની જેવી ઉદયરત્નની અસ`ખ્ય સઝાયા આજે પણ ગવાતી રહી છે. એમની આ બધી રચનાઓ કેવળ ધામિક મૂલ્ય ધરાવે છે એમ નથી, પણ એમની ભક્તિભાવસમૃદ્ધ ટૂંકી રચનાઓ અને રાસા આદિ લાંબી કથનાત્મક રચનાઓના સમગ્રદશી અભ્યાસ કરવામાં આવે તે ખેડાનિવાસી આ જૈન સાધુકવિના સર્જનનું સાહિત્યિક મૂલ્ય પણ અવશ્ય નોંધનીય છે એ -સ્વીકારવું જ રહેશે.

Page #35

વંદના
જિનેશ્વરવંદના પરમ જ્યોતિ પરકાસકર, પરમ પુરુષ પરબ્રા, ચિદુરૂપી ચિત્ત માંહિ ધરું, અકલ સ્વરૂપ અગમ્યસકલ સિદ્ધિ સાંનિધ કર, ત્રિભુવનતિલક સમાન, સિદ્ધારથકુલિં કેશરી, વંદું શ્રી વર્ધમાન.
અજર અમર અકલંક જે, અગમ્ય રૂપ અનંત, અલખ અગોચર નિત નમું, જે પરમ પ્રભુતાવત. સુખસંપત્તિ આવી મિલિ, જગમાં હનિ નામ, પ્રણમું તે પ્રભુ પાસનિ, કર જોડી શ્રુતકામિ.
સુખસંપતિદાયક સદા, પાયક જાસ સુરિંદ, સાસણનાયક શિવગતિ, વાંદું વીર જિર્ણદ.
સકલસુખમંગલકરણ, તરણ બુદ્ધિભંડાર, સર્વ વસ્તુ વાદે સદા, આદિપુરુષ અવતાર. સ્વર્ગ અને શિવ પંથને, પ્રગટ પ્રરૂપક જેહ, પુરુષોત્તમ ત્રિભુવણપતિ, ત્રિવિધું પ્રણમું તેહ. સુરલલનાને લચને, ન ચલિ જેમ ગરિદ, શાસનનાયક તે નમું, શ્રી વર્ધમાન જિર્ણોદ.
અરિહંત આદિ દેને, પરમેષ્ટી જે પંચ, પહિલે પ્રણમું તેહને, જિમ લહઈ સુખસંચ

Page #36

ઉના : ૧૧.
શાસનપતિ વીસમ, જિણવર ત્રિશલા જાત, વિઘનવિહારણ વંદીએ, વર્ધમાન વિખ્યાત.
સકલ સમીહિત શ્રેયકર, જસુ કર-પદ-નખક તિ, દુરિત-તિમિર આકર દલિં, સો સાહિબ નમું શાંતિ. અમેય ગુણે વામેય જિન, પારસનાથ પ્રસિધ, વંદુ વિપદવિહારણે સંપતિદાયક સિધ.
વીસે નિત નમી
જિનરાજના, સુવિધિ ચરણસરેજ, મંગલનિધિ મંગલદાયક મેજ.
કર આમલ પરિ જે કલિ, સકલ વિશ્વ સમકાલ, ત્રિકાલવેદી ત્રિવિધિ નમું, તે જિન સુવિધિ ત્રિકાલ. અચિંત્ય મહિમા કેવલનિધિ રામાસુત અભિરામ, સેવક જણ સાહિબા, આ બધઈ નામ.
ફલવદ્ધિપુર મંડણ, ફલવાદ્ધ ગુણ ફવિદ્ધિ નામે નમું, પાસ નિવારણ
જાસ, પાસ.
પ્રણમું વિજયા રે નંદન, ચંદનસીતલ વણિ, મોહન વિશ્વવિદની, આપ સેવક જાણિ. જદુકુલકમલવિકાસન, શાસન જાસ અખંડ, તવમું ત્રિભુવનનાયક, લાયક સુખ-કરંડ.
ગુરુવંદના ગુરુ દિણયર ગુરુ દીવડે, દુખભંજન ગુરુ દેવ, પશુ ટાલિ પંડિત કરે, નમીઈ તિણે નિતમેવ.

Page #37

૧૨ : ઉદ્દય-અર્ચના
આગમપંથપર'પરા, મામઈ ગુરુ સુપસાય,
જ્ઞાનઉપાયક
ગુણનિધિ, પ્રણમુહના પાય. વિઘનહરણુ, સંપતિકરણ નમસ્કાર એ ચાર, મનાહર, સકલ સભા સુખકાર.
મંગલપ
*
સુમતિ ઉપાય
કુમતિહર, ફેડ દુરગતિકુંજ,
તિણુ નમીઇ ત્રિવિધિ કરી, શ્રી ગુરુચરણસરાજ,
*
તપગચ્છગદિવાકરુ, શ્રી રાજવિજય સૂરિરાજા રે, શ્રી રત્નવિજયસૂરિ તસ પાર્ટિ, દીપ જસુ ષત દિવાજા રે. શ્રી હીરરત્નસૂરીશ્વરૂ, તસુ પાર્ટિ પ્રમલ પ્રતાપી રે, જગઉપગારી જગગુરુ જેહની, કીતિ જગમાં વ્યાપી રે. શ્રી જયરત્નસૂરિ જયે, તસુ પાટિ સંપ્રતિ વા રે, ભાવિ ભાવરત્નસૂરીશ્વરૂ, જે સૌમ્યવદન જિમ ચંદો રે. શ્રી હીરરત્ન સુરિંદના બુધ, લબ્ધિરત્ન અતિ સેાહિ રે, વાચક સિદ્ધિરન તેહના ગણ મેઘરત્ન મન મેહિ રે. અન્વય અમરરનવારૂ, શ્રી શિવરત્ન તસુ સીસા રે, તે મુઝ ગુરુનિ પસાલી, આજ પાંૌ સકલ જગીસા રે.
સરસ્વતીવદના
નીરજ અંગજ નંદિની, હુ'સાસણ હરષિ` કરી,
*
નિત મુખ જેના વાસ, ત્રિવિધિ પ્રણમું તાસ.
કમલનયના કમલાનના,
કમલ સુકેામલ કાય, તનયા કમલમ્ર તસ નમું, ચરણકમલ ચિત્ત લાય. અમરસરાવર જે વસે, તે ઈ વાહન જાસ, સા સરસતિ સુપસાય કર, મુઝ મુષ્ઠિ' પૂરા વાસ.
*

Page #38

વદના : ૧૩.
જડ પણિ જાસ પસાયથી, મુખર હુઈ તતખેવ, દુરમતિ દુર નિવારણ, સમરું સરસતી દેવી.
વલી વંદુ વાગેશ્વરી, કવિજન કેરી માય, શ્રતસાગર તરતાં સદા, તરી સમ જેહ સખાય.
ધર્મવંદના ધર્મ થકી જસ વિસ્તરે, ધર્મ લહે શિવશ્રેણિ, ધમેં હેય સુખ સંપદા, ધર્મ કરે સહુ તેણ. સુરતરુ સુરમણિ સુરલતા, જે સુરધનુ સમાન, સાધે તે સુદ્ધ. મને ધર્મ સદા ધીમાન.
ચાર મ ગલ સિદ્ધાર્થ ભૂપતિ સોહે ક્ષત્રિયકુંડે, તમ ઘેર ત્રિશલા કામિની એક ગજવર ગામિની પિઢિય ભામિની, ચઉદ સુપન લહે જામિની એ.
જામિની મધ્યે શોભતાં રે, સુપન દેખે બાલ, મયગલ વૃષભ ને કેસરી, કમલા કુસુમની માલ; ઇંદુ દિનકર ધ્વજા સુંદર, કલશ મંગળ રૂપ, પસર જલનિધિ ઉત્તમ, અમર વિમાન અનુપ. રત્નને અંબાર ઉજજવલ, વહિ નિધૂમ વેત, કલ્યાણ મંગલકારી મહા, કરત જગ ઉદ્યો; એ ચઉદ સુપનસૂચિત વિશ્વપૂજિત, સકલ સુખદાતાર,
મંગલ પહેલું બોલીએ, શ્રી વીર જગદાધાર. ૧. મગધ દેશમાં નયરી રાજગૃહી, શ્રેણિક નામે નસરુ એ, ધનવર ગુવર ગામ વસે તિહાં, વસુભૂતિ વિપ્ર મનેહરુ એ;
મનહર તસ માનિની, પૃથિવી નામે નાર, ઈદ્રભૂતિ આદેય છે, ત્રણ પુત્ર તેહને સાર. યજ્ઞકર્મ તેણે આદયું, બહુ વિપ્રને સમુદાય, તેણે સમે તિહાં સમેસર્યા, વશમા જિનરાય.

Page #39

-૧૪ : ઉદય-અર્ચના
ઉપદેશ તેહને સાંભલી, લીધે સંજમ ભાર, અગિયાર ગણધર થાપિયા, શ્રી વિરે તેણી વાર; ઈદ્રભૂતિ ગુરુ ભગતે થયે, મહાલબ્ધિ તણે બંડાર,
મંગલ બીજું બેલિયે, શ્રી ગૌતમ પ્રથમ ગણધાર. નંદ નરિદને પાટલી પુરવરે, શકટાલ નામે મંત્રીસરુ એ, લાછલદે તસ નારી અનુપમ શિયલવતી બહુ સુખકરુ એ.
સુખકરુ સંતાન નવ દય – પુત્ર પુત્રી સાત, શિયલવંતમાં શિરોમણિ, સ્થૂલિભદ્ર જગવિખ્યાત, મેહવશે વેશ્યામંદિર, વસ્યા વર્ષે જ બાર, ભાગ ભલી પરે ભગવ્યા, તે જાણે સહુ સંસાર. શુદ્ધ સંજમ પામી વિષય વામી, પામી ગુરુ આદેશ, કશ્યા વાસે રહ્યા નિશ્ચલ, ડગ્યા નહીં લવલેશ, શુદ્ધ શીયલ પાલે વિષય ટાલે, જગમાં જે નરનાર,
મંગલ ત્રીજુ બેલીએ, શ્રી યૂલિભદ્ર અણગાર. ૩ હેમમણિ રૂપમય ધડિત અનુપમ, જડિત કેશીસા તેને ઝગે એ, સુરપતિનિમિત ગઢ ત્રણ શોભિત, મધ્યે સિંહાસન ઝગમગે એ.
ઝગમગે જિન સિંહાસને, વાજિંત્ર કડાકોડ, ચાર નિકાયના દેવતા, તે સેવે બેહ કર જેડ, પ્રાતિહારજ આઠશું, ચેત્રીશ અતિશયંત, સમવસરણમાં વિશ્વનાયક, શેભે શ્રી ભગવંત સુર અસુર કિન્નર માનવી, બેઠી તે પર્ષદા બાર, ઉપદેશ દે અરિહંતજી, ધર્મના ચાર પ્રકાર, દાન શિયળ તપ ભાવનાએ, ટાલે સઘલાં કર્મ, મંગલ ચેથું બલિયે, જગમાંહે શ્રી જિનધર્મ, એ ચાર મંગલ નિત્ય ગાવે જે પ્રભાતે ધરી પ્રેમ, તે કટિબંગલ નિત્ય પામશે, ઉદયરત્ન ભાખે એમ. ૪

Page #40

વદના : ૧૫ આદિજિનનું ચૈત્યવંદન કલ્પવૃક્ષની છાંહડી, નાનડીઓ રમતે, સેવન હિંડેલે હીંચ, માતાને મન ગમતું. સે દેવી બાલક થયા, રૂષભજી કીડે, વહાલા લાગે છે પ્રભુ, હૈડા હું ભીડે. જિનપતિ યૌવન પામીઆ, ભાવે સુભગવાન, ઇંદ્ર ઘા માંડવે, વિવાહને સામાન. ચોરી બાંધી ચિહુ દિશિ, સુરગારી આવે,
સુનંદા સુમંગલા, પ્રભુજીને પરણાવે. ૪ ભરત બિંબ ભરાવીએ એ, સ્થાપ્યા શત્રુંજય ગિરિરાય, શ્રી વિજયપ્રભસૂરિ મહિમા ઘણે, ઉદયરત્ન ગુણ ગાય. ૫
શાંતિનાથનું ચૈત્યવંદન દશમે ભવે શ્રી શાંતિજિન મેઘર રાજા નામ; પિષહ લીધે પ્રેમથી આત્મસ્વરૂપ અભિરામ. એક દિને ઈદ્દે વખાણિયે, મેઘરથ રાય; ધર્મથી ચલાવે નવિ ચાલે,
જે પણ પ્રાણ પરલેક જાય. દેવ માયા ધારણ કરી, પારિ સીંચાણે થાય; અણધાયું આવી પડ્યું, પારેવડું ખેળામાંય. શરણે આવ્યું પારેવડું, થરથર કંપે કાય; રાખ રાખ તું રાજવી, મુજને સીંચાણે ખાય. જીવદયા મનમાં વસે, કહે સીંચાણુને એહ; નહિ આપું રે પારેવડું, કહે તે કાપી આપું દેહ. અભયદાન દેઈ કરી, બાંધ્યું તીર્થકર નામ; ઉદયરત્ન નિત પ્રણમતાં, પામે અવિચલ ધામ.
સિદ્ધચક ચૈત્યવંદન આદિ જિનવર આદિ જિનવર, આદિ અવતાર પુરુષોત્તમ ત્રિભુવનપતિ, સકલ સિદ્ધિ નવનિધિ હોય, મધ્યભાગે સિદ્ધચક્રને ધરીય જે પૂજે સદાય,

Page #41

૧૬ : ઉદય-અના
તે લહે શિવસુખ સ’પદ્મા, ભાંજી ભવભય ભૂ;િ નિષ નમા તે નાથને, પ્રહ ઉગમતે સૂર. સિદ્ધ સુખકર સિદ્ધ સુખકર, સયલ સ`સાર પૂરવ દેશની પાંખડી, ધરી જે સિદ્ધચક્ર ધ્યાવે, તે પામે સુખ શાશ્વત જન્મ જરા દુઃખ દૂર જાવે. કોડી કલ્યાણ સ્હેજે કરે, આપે લવના છેઠુ, અશરીરી તે અહેાનિશે, સિદ્ધ નમે ગુણગે&.
અઠ્ઠલ દલ શુભ અઠ્ઠલ દલ શુભ, કમલ કારીય મધ્ય ભાગે અરિહંતનું; સિદ્ધાદિક પદ ચાર ચિહું દિશે, જ્ઞાનાર્દિક પદ ચાર વલી ધરા તે વિશે. ફરતાં શાસન દેવનાં, નામ લખી કરનાર, ત્રિવિષે પૂન્ને એહને, જિમ પામેા જયકાર. એકચિત્તે, એકચિત્તે જેઠુ નરનાર પૂજે નરનાર પૂજે શ્રી સિદ્ધચક્ર, આસા સુદિ સાતમ દિનથી, નવ આંખીલ કરી નેહ શું
ચૈત્ર પણ ચાહું ધરી મનથી. જે સેવે સિદ્ધચક્રને, ત્રિવિષે શું ત્રણ કાલ, શ્રી શ્રીપાલ તણી પરે, તે લહે મગલમાલ,
સકલ મંગલ સકલ મંગલ તણા દાતાર શ્રી સિદ્ધચક્ર સેાહામણું; પૂજતાં મનની આશ પૂરે, રાગ સાગ દોઢુગ હરે વિકટ સ`કટ સૂરે. આંબિલશું આરાધતાં, આપે અવિચલ વાસ, ઉદય સદા સુખ સંપજે, લહુિયે લીલ વિલાસ.
૨.
૩.
૫.

Page #42

સ્વ. શેઠશ્રી છોટાલાલ મોહનલાલ શેઠ

Page #43

સ્વ. હંસાબેન જયંતિલાલ કુબેરદાસ મોદી

Page #44

સ્વ. શેઠશ્રી ચંદુલાલ મંજરદાસ પટેલ

Page #45

શ્રી શંખેશ્વર જીનાલય

Page #46

સ્તવને
વીશી
૧. કહષભજિન સ્તવન (વાર વાર રે વીઠલ વંશ મુને તે ન ગમે ?– એ દેશી) મરૂ દેવીને નંદ માહરે સ્વામી સાચે રે, શિવવધૂની ચાહ ધરે તે, એહને યાચે રે. મરુ. ૧ કેવલ કાચના કંપા જેહ, પિંડ કાચો રે; સત્ય સરૂપી સાહિબ એને, રંગે રાચે રે. મરુ. ૨ યમરાજાના મુખડા ઉપર, દેઈ તમાચો રે, અમર થઈ ઉદયરતન પ્રભુરૂં, મિલી માચે રે. મરુ. ૩
૨. અજિતનાથ જિન સ્તવન વિષયને વિસારી, વિજયાનંદ વંદો રે; આનંદપદને એ અધિકારી, સુખને કંદો રે. વિ. ૧ નામ લેતાં જે નિશ્ચય ફેડે, ભવને કુંદે રે; જનમ મરણ જરાને ટાળી, દુઃખને દંદો રે. વિ. ૨ જગજીવન જે જગ જયકારી, જગતી ચંદે રે, ઉદયરત્ન પ્રભુ પર પગારી, પરમાનંદો રે. વિ. ૩
૩. સંભવનાથ જિન સ્તવન દીન દયાકર દેવ, સંભવનાથ દીઠે રે, સાકર ને સુધા થકી પણ, લાગે મીઠો રે. દી. ૧ ક્રોધ રહ્યો ચંડાળની પરે, રે ધીઠે રે, અજ્ઞાનરૂપ અંધકારને હવે વેગે નીઠે રે. દી. ૨

Page #47

૧૮ : ઉદય-અર્ચના
ભલી પરે ભગવંત મુને, ભગતે તૂટે રે; ઉદય કહે મારે, આજ દૂધે મેડ ગૂઠો રે. દ. ૩
૪, અભિનંદનજિન સ્તવન સિદ્ધારથના સુતના પ્રેમ, પાય પૂજે રે; દુનિયામાંહિ એહ સરીખે, દેવ ન દૂજે છે. સિ. ૧ મેહરાયની ફેજ દેખી, કાં તમે ધ્રુજો રે; અભિનંદનની એઠે રહીને, જે રે ઝૂઝે છે. સિ. ૨ શરણાગતને એ અધિકારી, બૂઝે ભૂઝ રે; ઉદય પ્રભુ શું મળી મનની, કરિયે ગુજે રે. સિ૦ ૩
૫. સુમતિનાથજિન સ્તવન સુમતિકારી સુમતિવારુ, સુમતિ સે રે; કુમતિનું જે મૂલ કાપે, દેવ દેવે રે. સુ. ૧ ભવજંજીરના બંધ દે ભાગી, દેખતાં રે; દરસન તેહનું દેખવા મુને, લાગી ટેવે રે. સુ. ૨ કેડિ સુમંગલકારી સુમંગલા સુત એહ રે; ઉદય પ્રભુ એ મુજ હારે, માની લે છે. સુત્ર ૩
૬. પદ્મપ્રભુજિન સ્તવન લાલ જાસુદનાં ફૂલ સો વારુ, વાન દેહને રે; ભુવન મેહન પદ્મપ્રભુ, નામ જેહને રે. લા. ૧ બોધબીજ વધારવા જેમ, ગુણ મેહને રે; મન વચન કાયા કરી હું દાસ તેહને રેલાગ ૨ ચંદચકોર કરે, તુજને ચહું, બાંધે નેહને રે; ઉદય કહે પ્રભુ તું વિણ નહીં આધીન કેહને રે. લા. ૩
૭. સુપાશ્વજિન સ્તવન સુપાસજી તારું મુખડું જોતાં, રંગભીને રે; જાણે પંકજની પાંખડી ઉપર, ભમર લીને રે. સુ. ૧
‘ઉના ૨;

Page #48
સ્તવને H 19 - હેત ધરી મેં તારે હાથે દિલ્લ દીને રે, મનડા માંહિ આવે તે મોહન, મેહેલી કી રે. સુત્ર 2 દેવ બીજો હું કઈ ન દેખું, તું જ સમીને રે; ઉદયરત્ન કહે મુજ પ્રભુ, એ છે નગીને રે. સુ૩ 8. ચંદ્રપ્રભુજિન સ્તવન ચંદ્રપ્રભુના મુખની સહે, કાતિ સારી રે; કેડિ ચંદ્રમાં નાખું વારી, હું બલિહારી રે. ચં૦ 1 Aત રજતસી યેતિ બિરાજે, તનની તાહરી રે; આશક થઈ તે ઉપર ભમે, આંખડી માહરી રે. ચં૦ 2 ભાવ ધરી તુજને ભેટે જે, નર ને નારી રે, ઉદયરત્ન પ્રભુ પાર ઉતારે, ભવજલ તારી રે. ચં. 3 9 સુવિધિજિન સ્તવન સુવિધિ સાહિબ શું મન્ન મારું થયું મગન રે; જિહાં જેવું તિહાં તુજને દેખું, લાગી લગન રે. સુ. 1 મનડામાં જિમ મેર ઈચછે, ગાજે ગગન રે; ચિતડામાં જિમ કોયલ ચાહે, માસ ફગન્ન રે. સુ. 2 એવી તુજ શું આસકી મુને, ભરું ડગન રે; જોર જસ ફેજને તું, એક ઠગન છે. સુત્ર 3 પંચ ઇંદ્ર રૂપ શ્યને જે, કરીય નગન રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ મિલી તે શું, ખાય સેગન રે. સુ૦ 4 10. શીતલનાથ જિન સ્તવન શીતલ શીતલનાથ સેવે, ગર્વ ગાળી રે, ભવદાવાનળ ભંજવાને, મેઘમાળી રે. શી. 1 આશ્રવ ફુધી એક બુદ્ધિ, આસન વાળી રે, ધ્યાન એનું મનમાં ધરે, લેઈ તાળી રે. શી. 2 કામને બાળી ક્રોધને ટાળી, રાગને ગાળી રે, ઉદય પ્રભુનું ધ્યાન ધરતાં, નિત દિવાળી . શી. 3

Page #49
20 : ઉદય-અર્ચના 11. શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન મૂરતિ જોતાં શ્રેયાસની માહરું મનડું મોહ્યું રે; ભાવે ભેટતા ભવના દુઃખનું, ખાંપણ ખોયું રે. મૂળ 1 નાથજી માહરી નેહની નિજ રે, સામું જોયું રે, મહિર લહી મહારાજની મેં તે, પાપ ધાયું રે. મૂ૦ 2 શુદ્ધ સમક્તિ રૂપ શિવનું, બીજ બધું રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ પામતાં ભાગ્ય, અધિક સહ્યું છે. મૂ૦ 3 12. વાસુપૂજિન સ્તવન જુઓ જુઓ રે જયાનંદ જતાં, હર્ષ થયે રે, સુરગુરુ પણ પાર ન પામે, ન જાય કહ્યો રે. જુ. 1 ભવાટવીમાં ભમતાં, બહુ કાળ ગયે રે; કઈ પુણ્ય કલેલથી અવસર મેં, આજ લહ્યો છે. જ૦ 2 શ્રી વાસુપૂજ્યને વાંદતાં, સઘળે દુઃખ દહ્યો રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ અંગી કરીને, બાંહ ગ્રહ્યો છે. જુ. 3 13. વિમલનાથ જિન સ્તવન વિમલ તાહરું રૂપ જોતાં, રઢિ લાગી રે; દુઃખડાં ગયા વસરી ને ભૂખડી ભાગી રે. વિ. 1 કુમતિએ માહરી કેડ તજી, સુમતિ જાગી રે; ક્રોધ માન માયા લેભે, શીખ માગી રે. વિ૨ પચ વિષય વિકારને, હવે થયે ત્યાગી રે; ઉદયરત્ન કહે આજથી, હું તે તાહરે રાગી રે. વિ. 3 14. અનંતજિન સ્તવન અનંત તાહરા મુખડા ઉપર, વારી જાઉં રે, મતિની મને મેજ ઢજે, ગુણ ગાઉં રે. અ૦ 1. એક સે હું તલસું તુને, ધ્યાન ધ્યાઉં રે, તજ મિલવાને કારણે તારો, દાસ થાઉં રે. અ૦ 2.

Page #50
સ્તવને : 25 ભજન તાહરે ભવભવે, ચિત્તમાં ચાહું રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ જે મિલે તે, છેડે સાહું રે. અ૦ 3 15. ધર્મનાથ જિન સ્તવન વારુ રે વાહલા વારુ તું તે, મેં દિલ વાહી રે; મુજને મેહ લગાડ્યો પોતે બેપરવાહી રે. વા. 1 હવે હું હઠ લેઈ બેઠો, ચરણ સાહી રે; કેઈ પેરે મહેલાવશે કહેને, દ્યો બતાઈ રે. વા. 2 કેડ ગમે છે તુજશું, કરું ગહિલાઈ રે; તે તું પ્રભુ ધર્મ ધારી, જે નિવાહી રે. વા૦ 3 તું તાહરા અધિકાર સામું, જેને ચાહી રે; ઉદય પ્રભુ ગુણહીનને તારતાં છે વડાઈ રે. વા. 4 16. શાંતિનાથ સ્તવન પિસહમાં પારેવડો રાખે, શરણે લેઈ રે, તન સારે જીવાડડ્યો અભયદાન દેઈ રે. પિસહ૦ 1 અનાથ જીવને નાથ કહાવે, ગુણને ગેહી રે; તે મુજને પ્રભુ તારતાં કહે, એ વાત કેહી રે. પિસહ૦ 2 ગરીબનિવાજ તું ગિરુએ સાહિબ, શાંતિ સનેહી રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ તુજશું બાંધી, પ્રતિ અહી છે. પિસહ૦ 3 17. કુંથુનાથ જિન સ્તવન વાઈ વાઈ રે અમરી વિણ વાજે, મૃદંગ રણકે રે; ઠમક પાય વિષુવા ઠમકે, ભેરી ભણકે રે. વા. 1 ઘમ ઘમ ઘમ ઘૂઘરી ઘમકે, ઝાંઝરી ઝમકે રે, નૃત્ય કરતી દેવાંગના, જાણે દામિની દમકે રે. વા. 2 દૌ દો જિંદો દુભિ વાજે, ચૂડી ખલકે રે; ફૂદડી લેતાં ફૂદડીતી ફરકે, ઝાલ ઝબૂકે રે. વા. 3 કુંથુ આગે ઈમ નાચ નાચે, ચાલને ચમકે રે; ઉદય પ્રભુ બંધબીજ આપે, ઢેલને ઢમકે રે. વા. 4

Page #51
રર : ઉદય-અર્ચના 18. અરનાથ જિન સ્તવન અરનાથ તાહરી આંખડિયે મુજ કામણ કીધું રે; એક લહેજામાં મનડું મારું, હરી લીધું છે. અ૦ 1. તુજ નયણે વયણે માહરે, અમૃત પીધું રે; જન્મજરાનું જે ભાગ્યે કાજ સીધું રે. અ૦ 2 દુર્ગતિનાં સરવે દુઃખનું હવે, દ્વાર દીધું રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ શિવપથનું મેં, સંબલ લીધું છે. અ૦ 3 19. મહિનાથજિન સ્તવન તુજ સરીખે પ્રભુ તું જ દીસે, જોતાં ઘરમાં રે, અવર દેવ કુણુ એ બલિયે, હરિ હરમાં રે. 1. 1 તાહરા અંગને લટકે મટકે, નારી નરમાં રે; મહામંડલમાં કોઈ ન આવે, માહરા હરમાં રે. 1. 2 મહિલજિન આવીને માહરા મનમંદિરમાં રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ આવી વસે, તું નિજરમાં રે. 80 3 20. મુનિસુવ્રતસ્વામીજિન સ્તવન મુનિસુવ્રત મહારાજ માહરા મનને વાસી રે; આશા દાસી કરીને થયે તું ઉદાસી રે. મુ. 1 મુક્તિ વિલાસી , અવિનાશી, ભાવની ફાંસી રે; ભજીને ભગવંત થયે તું, સહજ વિલાસી રે. મુ. 2 ચૌદ રાજ પ્રમાણુ કાલેક પ્રકાશી રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ અંતરજામી, તિ વિકાસી રે. મુ૩ 21. નમિનાથજિન સ્તવન નમિ નિરંજન નાથ નિર્મલ ધરું ધ્યાને રે; સુંદર જેહને રૂપ સોહે, સોવન વાને રે. ન૬ વેણ તાહરાં હું સુણવા સિ, એક તાને રે; નેણ માહરાં રહ્યાં છે તરસી, નિરખવાને 2. ન. 2

Page #52
સ્તવને H 23 એક પલક જે રહસ્ય પામું, કેઈક થાને રે, હું તું અંતરમેં હળી મળું, અભેદ જ્ઞાને રે. ન૦ 3 આઠ પહોર હું તુજ આરાધું, ગાવું ગાને રે; ઉદયરત્ન પ્રભુ નિહાલ કીજે, બેધિદાને રે. ન. 4 22. નેમનાથ સ્તવન બેલ બેલ રે પ્રીતમ મુજ શું બોલ મેલ આંટો રે; પગલે પગલે પીડે મુજને, પ્રેમનો કાંટો . બેલ 1 રાજેમતી કહે છેડ છબીલા, મનની ગાંઠો રે; જિહાં ગાંઠો તિહાં રસ નહિ જિમ, શેલડી સાંઠો રે. બેલ૦ 2 નવ ભવને મુને આપને નેમજી, નેહને આંટો રે; છે કિમ છેવાય યાદવજી, પ્રીતને છાંટો રે. બોલ૦ 3 નેમ રાજુલ બે મુગતિ પહેલાં, વિરહના કેરે; ઉદયરત્ન કહે આપને સ્વામી, ભવને કાંઠે છે. બેલ૦ 4 23. પાશ્વનાથ સ્તવન ચાલ ચાલ રે કુંવર ચાલ તાહરી, ચાલ ગમે રે; તુજ દીઠડા વિના મીઠડા માહરા, પ્રાણ ભમે રે. ચાલ૦ 1 ખેલા માંહિ પડતું મેહલે, રીસે દમે રે; માવડી વિના આવડું ખંઘ, કુણ અમે રે. ચાલ૦ 2 માતા વામા કહે મુખડું જોતાં, દુઃખડાં શમે રે; લલિ લલિ ઉદયરત્ન પ્રભુ, તુજને નમે રે. ચાલ૦ 3 24, મહાવીરજિન સ્તવન આવ આવ રે મારા મનડા માંહે, તું છે મારે રે, હરિહરાદિક દેવ હૂતી હું છું ત્યારે છે. આવ૦ 1 અહે મહાવીર ગંભીર તું તે, નાથ મારે રે; હું નમું તુહને ગમે મુહને, સાથ તારો રે. આવ. 2 સાહી સાહી રે મીઠડા હાથ માહરા, વૈરી વારી રે; જૈ જૈ રે દર્શન દેવ મુને, ઘેને લારે રે. આવ૦ 3

Page #53
24: ઉદય-અર્ચના તું વિના ત્રિલેક મેં કેહને, નથી ચારો રે; સંસાર પારાવારને સ્વામી, આપને આરે છે. આવ. 4 ઉદયરત્ન પ્રભુ જગમેં જોતાં, તું છે તારે રે; તાર તાર રે મુને તાર, તું સંસારે છે. આવ૦ 5 ઋષભજન સ્તવન (લાખેણે હવે જિનને ફૂલને ચૂંથી હાર - એ દેશી) નાભિનંદન નેહ, પબાસણે બેઠાય; મૂર્તિ સાથે મનડું મંડી, લળી લળી લાગે પાય; નમે નાથજી હો રાજ, દેખી મહી આદિ તું હી નિણંદજી હો રાજ. 1 તેજપુંજ એપતા તિહાં, એળે એળે થંભ; થંભથંભે પૂતળી, તે કરતા નાટારંભ. નમે 2 દેવના વિમાન જે, એમ જાણે રૂપ; રંગમંડપ માંહે રૂડી, કેરણું અનુપ. નમે 3 શાતકુંભના કુંભ ઉપરે, રત્નમય પ્રદીપ; ઇંદુ જાણે આપે આયે, શિખરને સમીપ. નમ, 4 રયણમેં જડિત વારુ, દિવ્ય ધ્વજદંડ; દેઉલ શંગે વિજા દીપે, લહેકતી પ્રચંડ. મે 5 કુસુમ સુરભિ નીરવેગે, વરસાવે તેણી વાર પ્રદક્ષિણ દઈને પ્રેમ, વંદે વારવાર. નમે 6 ડમરે મરે મગરે ને માલતી મચકુંદ; જાઈ જઈ ફૂલડાંશું, પૂજીને જિર્ણોદ. નમો. 7 આદિ દેવ આગે વાહી, વિધવિધ તુર; રંગશું દેવાંગના તે, નાચે આણંદપૂર. નમ 8 55 ધની પ૫ ધની, ધપ મપ ; મૃદંગ દેવદુંદુભિ તે, વાજે દ દે, નમો. 9

Page #54
સ્તવને : ર૫ 0 11 ધીધીકીટી પીધીકીટી, ધોકાર; ચચપટ ચચપટ ચચપટ ચચપટ, તાન વિચાર. નમે થઈ થઈ તા થેઈ ! થેઈ તા થઈ, ધીગડ દેદે; શંખના ત્યાં શબ્દ ઊઠે, ઓ ઓ ઓ. ઝાંઝરને તે રમઝમ, રમઝમ, ૨મઝમકાર; પાયે ઘમકે ઘૂઘરા ને નેઉરને રણકાર. નમો 12 પાદે વાજે વિંછુયા ને, ઠમકે હવે પાય; ઊલટશું અમરાંગના, સંગીત રીતે ગાય. નમો 13 નૃત્ય કરે દેવની શકતે, બત્રીશ બદ્ધ; તાન માન ઝમકારે નાચે, સંગીત શુદ્ધ. નમ 14 હળવે હળવે પગલાં માંડે ઝળકે કાને ઝાલ; લળકે કમ ફૂદડી દેતી ચળકે ચાલે ચાલ. નમે 15 મુખડાને તે મટકો કરતી, લટકે ઝીણે લંક; ભવભેદ ને ભક્તિશું તે ટાળે પાતકપક. નમે૧૬ નાચી કૂદી પાયે વંદી, બોલે બે કર જોડ; જાજ, સ્વામી ભવદુઃખ છોડ. નમે૧૭ છંતાલીશમી એહ ભાખી, ઢાળ મનને રંગ; ઉદય કહે છે સુણજે આગે, ભવિયાં ઉમંગ. મ૧૮ ગષભજિન સ્તવન (નેહી સંત એ ગિરિ સેવે - એ દેશી) શ્રી ઋષભ વરસોપવાસી, પૂરવની પ્રીત પ્રકાશી, શ્રેયાંસ બેલે શાબાશી, બાવાજી વિનતિ અવધારે, માહારે મંદિરિયે પધારો. એ આંકણી બાવાજી 1 શેલડી રસ સૂજતે હેરો, નાથજી ન કરાવે નોહર, દરિશનફલ આપે દોરો. બાવાજી૨ પ્રભુએ તવ માંડી પસલી, આહાર લેવાની ગતિ અસલી, પ્રગટી તવ દુર્ગતિ વસલી. બાવાજી૦ 3

Page #55
26 : ઉદય-અર્ચના અજુઆલી ત્રીજ વૈશાખી, પંચ દિવ્ય થતે સુર સાખી, એ તે દાન તણી ગતિ દાખી. બાવાજી 4 યુગાદિ પરવ એ જાણે, આખાત્રીજ નામે એ વખાણે, સહુ કઈ કરે ગલમાણે. બાવાજી સહસ વરસેં કેવલ પાયે, એક લાખ પૂરવ અરચાયે, પછી પરમ મહોદય પાયે. બાવાજી૦ 6. એમ ઉદય વદે ઉવન્ઝાયા, પૂજે શ્રી ઋષભના પાયા, જિણે આદિ ધર્મ ઉપાયા. બાવાજી૭ આદીશ્વરજિન સ્તવન (રાગ: તેરી પ્યારી પ્યારી) હું તે પાપે પ્રભુના પાય રે, આણ ન લે રે (2) સાંભળી તારાં વેણ રે કાનમાં રેવું રે (2) જન્મજન્મના ફેરા ફરતા, મેં તે ધ્યાયા ન દેવાધિદેવા; કુગુરુ કુશાસ્ત્ર તણું ઉપદેશે, લાધી નહી પ્રભુસેવા રે. * તે..૧ કનક કથીરનો વેરે ન જાગે, કાચ મણિ સમ તેલ્યા રે; વિવેક તણી મેં વાત ન જાણુ, વિષ અમૃત કરી ઘળ્યાં છે. ..2 સમકિતને લવલેશ ન સમજે, તે મિથ્યા મતમાં ખૂએ રે; માયા તણું પંથે પરવરિ, વિષય કરી વિગુ રે. હું તે...૩ કોઈ પૂરવ પુણ્યસંગે, આરજ કુળમાં અવતરિયે રે; આદીશ્વર સાહિબ મુજ મળિયે, તારક ભવજલ તરિયે રે. તે....૪ એટલા દિન મેં વાત ન જાણું, તુજથી રહિયે અલગ રે; ઉદયરત્ન કહે આજ થકી, હું, તારે પાયે વળગે છે. હું તે પાપે પ્રભુના પાય રે, આણ ન લેવું રે....૫

Page #56
સ્તવનો : 27 કેસરિયાજીનું સ્તવન વૃષભ લંછન પ્રભુ ઋષભ નિત્ય વંદિયે, નાભિ મરૂદેવીને નંદ નિરખે, મુક્તને ભક્તને જેહ ભેગી સદા, પરમ યોગી વલી એહ પરખે. વૃષભ૦ 1 અસુર સુર કિનરા નાગરા નરવર, કોટી કોટી ધરા શિશ નમે, આણ એહની વહે પરાણે લાગી રહે, પરમ પદ સંપદા તેહ પામે. વૃષભ૦ 2 ધૂલેવ ગામમાં ધર્મધારી જ, કર્મજંજીરના બંધ કાપે, ભક્તજન ઉદ્વરે વિયેલાછી વરે, અથિરને થિર કરી જેડ થાપ. વૃષભ૦ 3 ખલ્સ દેશે પ્રભુ જેહ ખાંતે વચ્ચે, દેશપરદેશ ત્યાં સંઘ આવે, નિત્ય નિત્ય નવનવા લાભ લહે અભિનવા, ગુણી જન સહુ મલી ગીત ગાવે. વૃષભ૦ 4 સત્તર ત્રાણુ સમે, સપરિવારે નમે, માઘ વદિ ત્રીજ રવિવાર થેગે, ઉદયવાચક વદે ઉદરપદ પામીને, નાથજી મેં ગાયે શુભ સંયેગે. વૃષભ૦ 5 પદ્મપ્રભજિન સ્તવન (કાલિંગડો અથવા પીલુ) મેરે મન મોહ્યો જિન મૂરતિયાં, અતિ સુંદર મુખકી છબિ નિરખત, હરખિત હોત મેરી છતિયાં. મેરો૧ કેસર ચંદન મૃગમદ ભેલી, ભગતિ કરું હું બહુ ભાતિયાં. મેરે૨ આદ્રકુમાર શગ્યમ્ભવની પરે, બેલિબીજ હોય પ્રાપતિયાં. મેરે) 3.

Page #57
- 28 : ઉદય-અર્ચના પદ્મ લંછન પવપ્રભ સ્વામી, ઈતની કરું મેં વિનતિયાં. મેરે 4 ઉદયરત્ન કહે દિયે મુજ સાહિબ ! સકલ કુશલ નિજ સંપત્તિયાં. મેર 5 પપ્રભાજિન સ્તવન (મેરે સાહિબ તુમ હી હો - એ દેશી) સકલ મંગલ પદ સદન જે, પદ્મપ્રભ જિન પૂજા ત્રિભુવનપતિ તુજને તજી, દિલ કુણ કરે દૂજા. સ૧ આજ્ઞા એક પ્રભુ તણી, સવિ કામના સાધે; બીજું શું ગાંઠે બાંધિયે, ચિંતામણિ લાધે. સ. 2 આણ જે એઠની ઉત્થાપશે, માનવ મતિહીના; તે ઊંચા કેમ આવશે, દુઃખ દેખશે દીના. સ. 3 સેવે જે શુધે મને, ચરણે ચિત્ત લાઈ; નરનારી જિન નિત્ય નમે, ધન્ય તેની કમાઈ. સ. 4 વાચક ઉદયની વિનતિ, પરિકરને પૂરે; મહારાજ લેજો માની ને, સદા ઊગતે સૂર. સ. પ ચંદ્રપ્રભજિન સ્તવન (રાગ : જગજીવન જગવાલો) ચંદ્રપ્રભ ચિત્તમાં વસ્યા, જીવન પ્રાણ આધાર લાલ રે; તુમ વિણ કે દીસે નહિ, ભવિજનને હિતકાર લાલ રે. 1 નિશદિન સૂતાં જાગતાં, ચિત્ત ધરું તાહરું ધ્યાન લાલ રે; રાતદિવસ તલસે બહુ, રસના તુજ ગુણગાન લાલ રે. 2 માહરે તુમ સમ કે નહિ, મુજ સરીખા તુજ લાખ લાલ રે; તે હિ નિજ સેવક ભણી, કાંઈ કરુણ દાખ લાલ રે. 3 અંતરજામી તું ખરો, ન ગમે બીજુ નામ લાલ રે; સેવક અવસરે આવિયે, રાખે એની મામ લાલ રે. 4

Page #58
સ્તવને : 29 કરુણવંત કૃપા કરી, આપ નિજ પદ વાસ લાલ રે; ઉદયરત્ન એમ ઉચ્ચરે, દીજે તત્ત્વ સુવાસ લાલ રે. 5 ચંદ્રપ્રભજન સ્તવન (મારું મન મોહ્યું રે શ્રી સિદ્ધાચલે રે - એ દેશી) ચંદ્રપ્રભની કરતાં ચાકરી રે, ચાકર ઠાકર હોય; સેવકને કરે આપ સમોવડો રે, સાહિબ સેવું રે સોય. ચં. 1 ધ્યાતા ધ્યેયપણું જ્યારે ધરે રે, પ્રભુને વધે તેમ પ્રતાપ; આપ સરીખા આખર તે કરે છે, જે ત્રિભુવનને હરે તાપ. ચં૦ 2 સોળ કલાએ શશિહર શેભત રે, પામી પૂનમ કેરી રાત; ક્ષેત્ર સંખ્યા તે અજુઆલું કરે રે, વિશ્વ જાણે છે એ વાત. ચં. 3 ત્રણ ભુવનનું તિમિર નિવારવા રે, અદ્દભુત જેહને ઉદ્યોત; ચંદ્ર લંછન મિસે સેવે તેને રે, જાણી જિનની ઝગમગ જેત. ચં. 4 અષ્ટમ જિવર આઠ કરમ તણું રે, પલકમાં છેડાવે પાસ; નિત્ય ઉદય ગુણે કરી નિરમલે રે, અવિચલ જેહને ઉજાસ. ચં. 5 | સુવિધિજિન સ્તવન (મેરે સાહિબ તુમ હી હો - એ દેશી) સુવિધિ જિર્ણદ મેરે મન વચ્ચે, જેસે ચંદ ચકેરા; જેમ ભ્રમરશું કેતકી, જેસે મેઘને મારા. સુ. 1. એસે પ્રભુ કે આશકી, જિમ કમલ પતંગ; ચરણે ચિત્ત લાગી રહ્યો, મૃગ રાગ તરંગ. સુ. 2 ત્રિવિધ તન મન વચનસેં, હું સેવક તેરા; તિન જગતમાં તુમ બિના, ટારે કોણ ભાવફેરા. સુ૩ ચિત્ત ચાહે તુજ ચાકરી, રૂપ ચાહે નયના મન તલસે તુમ મિલનકું શ્રવણ ચહે વયણ. સુત્ર 4 મુનિજન જાકે નામસેં, આનંદપદ પાવે; ઉદય સદા સુખ હેત હે, પ્રભુનામ પ્રભાવે. સુત્ર 5.

Page #59
-30 : ઉદય-અર્ચના | સુવિધિનાથનું સ્તવન શ્રી સુવિધિ નિણંદ સંભારીએ, તે પરમાતમ પદ પાઈએ; સુરપદ સુખ સદન સધાઈએ, મદ મદન અરિ મદ મારીએ. 1 એહ જિનવર જગજન સુખકરુ, ભવ સંચિત ભાવઠ ભયહરુ; મન કામિત પૂરણ સુરતરુ, જશ વેલ વધારણ જલધરુ. 2 વિધિથું જે એહને વંદીએ, તે દુર્ગતિનંદ નિકંકીએ; અમંદ આણંદ આણંદીએ, જગફંદ જીતી ચિર નંઢીએ. 3 ઢાળ એહ કામઘટ સમ શ્યામ સુંદર, દિયણ દોલત દામ, ઉદ્દામ કેવળ ધામ અભિનવ, કંત ઓપે કામ, સુખ ઠામ જેહનું નામ નિરમલ, જગત્ જનવિશરામ, આરામ એ અધ ધામ હરવા, રામાસુત અભિરામ, મારા સાહેબિયા મુજને આપો રે, પ્રભુપદ સેવના. 4 તું ભુવનભૂષણ રહિત દૂષણ, શેક શેષણ સામ; કોણ કહે કવિયણ સુગુણ તુજ ગુણ, નિગુણ તુજ ગુણગ્રામ અરુણ તુજ નખ તરુણ તરણિ, તુલ્ય વિદ્યુત દામ; અજ્ઞાન મહા તમ હરણ પ્રકટી, જ્યત એ અસમાન. મારા. 5 પ્રભુ વિશ્વવ્યાપક મેહ-ઉત્થાપક, ધર્મથાપક ધીર; અષ્ટ કર્મ ઘાતક મુક્તિદાયક, ત્રિજગનાયક વીર; હરી કામ લાયક કર્યો પાયક, નાયકને નિરદેષ; બંધ ઉપાયક તું છે લાયક, દલન પાતક દોષ. મારા. 6 તું જ્ઞાનસાગર દયાઆગર, નમિત નાગર પાય; રત્નાગર પણ તુમ સમે, ગંભીર ગુણે ન પિસાય; ગજેનાએ ગાજિયે, ઘન ગાજતે મહારાજ; તે ધીર ગુણે તે અવગણ્ય, ગિરિરાજ ગરીબનવાજ. મારા. 7 જગ જે જે મહા ક્રોધ જાલિમ છતી તે વિશુક્રોધ;

Page #60
સ્તવને H 31 આયુધ વિણ તે યુદ્ધ માંડયો, મથી માયા રોધ; માન જે રાજન ઉદ્ધત, દલિત દુર્ધર તેહ; ભૂધર સેવાવિ ભસિંધુ, પાયે તું તસ છે. મારા. 8 અગાધ ઊંડે અથાહ અતિશે, જેહ અપરંપાર; સંસાર પારાવારને, તે પાયે તુંહીજ પાર; તરણતારણ બિરુદધારક, સેવક જન સાધાર; જગબંધુ કરુણાસિંધુ મારે, તારો છે આધાર. મારા. 9 રજત સેવન રયણમય, ત્રણ ગઢ રાજે તુજ; મણિજતિ મધ્ય સિંહાસને, મહારાજ બેઠા મુજ; પરખદામાં નીરખવાને હરખ હૈયામાંય; પણ પુન્ય વિના જે કામીએ, કેમ પામીએ તે પ્રાય. મારા. 10 સુર અસુર કિન્નર નર નરેશ્વર, સુરેશ્વર શશિ સૂર; કેડે ગમે કર જોડી ઊભા, ધરી ઉલટ ઉર; ઓલગ કરે તુમ આગળ, મદ મેડી છેડી માન; પાંત્રીશ ગુણ તુજ વાણના, અતિશયવાન. મારા. 11 ભૂપાલ સુગ્રીવ વંશ ભૂષણ, ભાનુ તું ભગવંત; ભવમલ ભંજન ભક્ત રંજન. આદિ નહિ તુજ અંત; સંત જે પુણ્યવંત પ્રાણી, તેહ જાણે તંત; ઉદંત આધથી તાહરે, તે લહે લાભ અનંત. મારા૦ 12 વીતરાગ રાગ ને રોષવાજિત, દોષ નહીં અઢાર; અનુપમ ત્રિભુવન ભૂપ રૂપે, નિરુપમ નિરધાર; સમરસે પૂરિત મોહન મૂરત, સુરત અતિ શ્રીકાર; મુખકમલ શશિ સમવિમલ સેહે, અમલ તુજ અવતાર. મારા. 13 હું વિષય વાહ્ય રસ ઉમાહ્યો, પડ્યો માયાપાશ; મિથ્યાત્વ લીન ધર્મ હિીને, વચ્ચે મોહને વાસ; અતિ દીન પર આધીન કીને, ધરી ન કેને સંગ; ભવભ્રમણ કરતાં તાહરે, માબાપને પરસંગ. મારા 14

Page #61
થર : ઉદય-અર્ચના પગ પગ પરવશ પ્રેમ પૂર્યો, મેહ ર્યો મન; વલી નેમ વિરાધ્યા કોઈ ન સાધ્યાં, તાહરાં સુવચન; ધન ભણી ધા પણ ન પાયે, આજ આયે ઠામ, દુશ્મન સઘલા દૂર નાઠા, સ્વામી તારે નામ. મારા. 15 વિપરીત ઢંગ કુસંગ રંગે, વટાવ્યા બહુ અંગ; અંગનાઅંગ સુરંગ દેખી, અનંગથી વ્રતભંગ જિનરાજ મેં કુલલાજ લોપી, કર્યા કાજ-અકાજ; કહેતાં તે નવી કહી શકું, આડી આવે છે લાજ. મારા. 16 અરદાસ એ નિજ દાસની, સાંભળી પૂરે આશ; સ્થિર કરી સેવક થાપીએ, આપીએ શિવપુર વાસ; દીનદયાળ કૃપાળ પ્રભુ છે, અબલના પ્રતિપાળ; ખે ઉવેખે આજ મુજને, હું છું તાહરે બાલ. મારા૧૭ ઢાળ જલધિજલ જિમ જલધિજલ જિમ અકલ ન કલાય, ગગને તારા કેણ ગણે, ત્રાજુએ કેણુ મેરુ તેલે, ગંગા વેલ કુણ માપે, કેણુ ધરા ભુજબલ ઢઢેલે, મહિહો માનવી; ન લહું વરણ વિચાર, ગુણ ગાતાં પ્રભુ તારા, કહે કેમ પામું પાર. પ્રભુ તારે પ્રભુ તારે, મહેર કરી મને, બાંહ્ય ધાર બાંહ્ય ધારે, લેઈ નિજ બાલ હો, ન વિચારે ન વિચારો ડાબી જમણી, દીનબંધુ દીનબંધુ તમે છો દયાલ હ. પ્રભુત્ર 1 અપરાધી અપરાધી હું પણ આવિયે, તુમ ચરણે તુમ ચરણે ત્રિભુભવનનાથ હે; ભાંગ્યાને ભાંગ્યાનો તું ભેરુએ છે, સાંભલી છે સાંભલી છે એવી તુજ વાત છે. પ્રભુત્ર 2

Page #62
સ્તવને H 33 ચર મેહના ચાર મહિના હેરે છે ચિહું દિશે, લાગ્યા છે લાગ્યા છે માહરી લાર હો; સબોધ સંબધ મંત્રીશ્વર સહાયથી, કાઈક મેં કાંઈક મેં મનાવી છે હાર છે. પ્રભુ 3 ચોરાશી રાશી ચાટે ફેરવ્યું, વેરીએ વેરીએ અનંતી વાર હે; વા હું વા નિગોદમાં વલી વલી, જ્યાં દુઃખને જ્યાં દુઃખને નહીં પાર છે. પ્રભુ૪ મેહુ નૃપની મેહ નૃપની સેનાને જીતતે, દુર્ગતિને દુર્ગતિને કરતે દૂર છે; અનુક્રમે અનુક્રમે ચડતે પગથિયે, આવ્યો છું આ છું રાજ હજુર હો. પ્રભુ 5 દિલને જે દિલનો જે દિલાસો નહીં કરો, નેહ નજરે નેહ નજરે નિહાળી આજ હે; તે મુજને તે મુજને કર્મઅરિ ઘેરીને, ફેરવશે ફેરવશે ફરી ચૌદ રાજ છે. પ્રભુ 6 મેહ દલને મેહ દલને જે મેટવા, ભગવંતે ભગવંતે ધરીને ભાવ હે; સંયમની સંયમની સેને સજ કરી, સેવકની સેવકની સુણીને રાવ હ. પ્રભુ. 7 મુજ મનના મુજ મનના મરથ સવી ફળ્યા; જે મળિયા જે મળિયા સુવિધિ નિણંદ હે, ભાંગ્યા હવે ભાંગ્યા હવે ભવના આંમલા; સિંએ વળી સિંએ વળી સુખને કંદ છે. પ્રભુ 8 કલશ સંવત રે સંવત રે સત્તરશે ઓગણેતરે રે, માસ શ્રાવણ મનેહર; સાતમ રે સાતમ રે મંગળવારે સુંદરું રે, સકલ મંગળ સુખકાર. 1

Page #63
34 : ઉદય-અર્ચના થલમાં રે થલમાં રે શુણિયે સુવિધિ જિનેશ્વરુ, તુઠો રે તુઠે રે આજ ત્રિભુવન રાજી રે, વઠો રેવુઠો રે અમૃત મેહ, ભાવેરે (2) મગરલંછન ભગવંતને રે. 2 નમશે રે નમશે ? જે નરનાર, તે લેશે રે લેશે રે સુખલીલા ભવ અંતરે રે, ગ૭પતિ રે ગ૭પતિ રે શ્રીહીરરત્નસૂરિરાયને પ્રણમી તાસ પસાય. 3 પામી રે પામી રે ચરણકમલની સેવના, ઉદય વંદે કરોડ ' મેં ગાયા રે મેં ગાયા રે ગુણ દેવાધિદેવના રે. 4 શીતલજિન સ્તવન પ્રભુ શીતલનાથ પ્રભાત, આજ પૂરણ મેં ઊલખી, ભેટયો ભાવ ઘણે. તેરી સુરત જિમ ચિત્રામ, મુજ મનડા મહું લિખી ભેચ્યો. 1 જ્ઞાન રૂપ ઉઘાડી ગેહ, ભેગલ કર્મની ભાંજને, ભેટ્યો. વચ્ચે હૃદય તું વીતરાગ, મોડુ તણે મદ ભાજીને. ભેટયો. 2 દીઠા નયણે દેવ અનેક, કોઈ લંપટ કોઈ લેભિય, ભેટ્યો. કીધા મેં કેડી ગમે, મહરાજાના રાજ્યમાં, ભેટ્યો. સ્વામી સેવકને સંબંધ, પણ કેઈ ન ભ કાજમાં. ભેટયો૪ નિર્દોષ મળે તું નાથ, સકલ ગુણે સંપૂરિયે, ભેટયો મહારા મનને તું મહારાજ આજ મનોરથ પૂરિયે ભેટયો. 5 જવા નિ ચોરાશી લાખ તે મેં ફરસ્યા ફરી ફરી, ભેટયો ચિદ રાજ્ય મેહત્યા અવગાહ, અવતાર બહુલા કરી કરી. મેટલ્યો. 6 કઈક પૂરવ પુણ્યપસાય, શાસન પાયે હું તાહેરું, ભેટ્યો. મુઝ ગમન થયું તુમ સાથ, ઉદયરત્ન કહે માહેરું. ભેટયો. 7

Page #64
સ્તવનો : 35 શીતલનાથ જિન સ્તવન (મારે દિવાળી થઈ આજ –એ દેશી) મુજ મનડામાં તું વસ્યા રે, પુપમાં વાસ રે, અળગો ન રહે એક ઘડી રે, સાંભરે સાસેસાસ. તુમશું રંગ લાગ્ય, રંગ લાગે સાતે ધાત. 80 રંગ લાગ્યો શ્રી જિનરાજ, તુ રંગ લાગ્યો ત્રિભુવનનાથ. . 1 શીતલ સવામી જે દિને રે, દીઠ તુજ દેદાર રે, તે દિનથી મન મારું પ્રભુ લાગ્યું તાહરી લાર. તુ૦ 2 મધુકર ચાહે માલતી રે, ચાહે ચંદ ચકોર રે; તિમ મુજ મનને તાહરી, લાગી લગન અતિજોર. ત. 3 ભરે રેવર ઊલટે રે, જેમ નદિયાં નીર ન માય; તે પણ જાચે મેઘકું રે, જેમ ચાતક જગમાંય તુ- 4 તેમ જગમાંહિ તુમ વિના રે, મુજ મન ના કોય રે, ઉદય વદે પદ સેવના રે, પ્રભુ દીજે સનમુખ હેય. 80 5 શ્રેયાંસનાથજિન સ્તવન (અરિહંત પદ યાતે થકે - એ દેશી) શ્રી શ્રેયાંસ સાહિબ સુણી, હું અરજ કરું છું જે રે; માન ગાલે જે મેહનું, તુજ વિણ નવિ દીઠે તેહે . શ્રી. 1 મોડ રાજાએ મેલિયા, આપ મનવા આણ રે; યુવતી રૂપે મહા જાલમી, પાયક પરમ સુજાણ રે. શ્રી. 2 ખુ ઘ ખમે સહુ તેહને, કેઈ ન ખંડે કારો રે; સુરપતિ નરપતિ સહનરે, આ તસ અધિકાર રે. શ્રી. 3 કહ્યું ન થાયે કેહનું, હરિણાક્ષી કરે સો હોય રે, ત્રણ ભુવનમાં તેહનું, કથન ન લોપે કેય રે. શ્રી. 4 પરે પરે તેણે પરાભવી, દેવે કર્યા સહુ દાસે રે; હરિહર બ્રહ્મ સારીખ, પલક ન છોડે પાસે રે. શ્રી. 5

Page #65
39 : ઉદય-અર્ચના દેવ ગુરુ ધર્મ દુહવે, ગાયું તેહનું ગાય રે, રાજી એહને રાખવા, અનેક કરે તે ઉપાય છે. શ્રી 6 ચોસઠ સહસ ચકી કેડે, ઈદ્ર કેડે કહી આઠ રે; એક બે ચાર અનેકને, અનેક કરે તે ઠાઠ છે. શ્રી 7 આણ જ તેહની ઉત્થાપવા એક જ તું અરિહંતે રે; સમરથ આ સંસારમાં, ભેટો મેં ભગવંતે 2. શ્રી. 8 માન મેડીને મેહનું, હેજે રાજ હજૂર રે; ઉદય કહે હું આવિયે, આપિ બધિ સનૂર રે. શ્રી 9 શાંતિનાથ જિન સ્તવન સુણે શાંતિ નિણંદ સભાગી, હું તે થયે છું તુમ ગુણરાગી; તમે નિરાગી ભગવંત, જોતાં કિમ મળશે તંત. સુણે - 1 હું તે ક્રોધ કષાયનો ભરિયે, તું તે ઉપશમ રસને દરિયે; હં તે અજ્ઞાને આવર, તું તે કેવલ કમલા વરિ. સુણો - 2 હ તે વિષયારસને આશી, તે તે વિષયા કીધી નિરાશી; હું તે કરમને ભારે ભાર્યો, તે તે પ્રભુ ભાર ઉતાર્યો. સુણે - 3 હું તે મહતણે વશ પડિયે, તે તે સબળા મેહને હણિયે; હું તે ભવસમુદ્રમાં ખૂ, તું તે શિવમંદિરમાં પહોંચ્યો. સુણા. 4 મારે જન્મમરણને જોરો, તે તે તેડ્યો તેહને દોરો; મારો પાસે ન મેલે રાગ પ્રભુજી તમે થયા વીતરાગ. સુ. 5 મને માયાએ મૂક્યો પાસી, તું તે નિબંધન અવિનાશી; હું તે સમકિતથી અધૂરા, તું તે સકળ પદારથ પૂરો. સુણોત્ર 6 મારે તે છે. પ્રભુ તું હી એક, તારે મુજ સરીખા અનેક; હું તે મનથી ન મૂકું માન, તું તે માનરહિત ભગવાન. સુણા. 7 મારું કીધું કશું નાવ થાય, તે રંકને કરે છે રાય; એક કરો મુજ મહેરબાની, મારો મુજરો લેજે માની. સુણે 8 એકવાર નજરે જે નીરખે, તે કરે મુજને તુમ સરીખે જો સેવક તુમ સરીખ થાશે, તે ગુણ તમારા ગાશે. સુણો૯

Page #66
સ્તવને : 37 ભભવ તુમ ચરણની સેવા, હું તે માંગું દેવાધિદેવા સામું જુઓને સેવક જાણી, એવી ઉદયરતનની વાણી. સુણો૧૦ શાંતિનાથ જિન સ્તવન શ્રી શાંતિ જિનેશ્વર દીઠ રે, મારા મનમાં લાગે મીઠે રે; આજ મુખડું એનું જતાં રે, મારાં નયન થયાં પનોતાં રે. શાંતિ. 1 જે નજર માંડી એને જોશે રે, તે તે ભવની ભાવઠ બેશે રે એનું રૂપ જોઈને જાણે છે, તેને સુરનર સહુ વખાણે રે. શાંતિ. 2 એ તે સાહિબ છે સયા રે, મને લાગે એહશે તાને રે; એ તે શિવસુંદરીને રસિયે રે, મારાં નયને માંહી વસિયે રે. શાંતિ. 3 મેં તે સગપણ એહશું કીધું કે, હવે સઘળું કારજ સીધ્યું રે; એ તે જીવન અંતરજામી રે, નિરંજન એ બહુનામી રે. શાંતિ. 4 ઘણું શું એને વખાણું રે, હું તે જીવને જીવન જાણું રે; ઘણું જે એહને મળશે રે, તે તે માણસમાંથી ટળશે રે. શાંતિ, 5 મનડાં જેણે એહશું માંડ્યાં રે, તેણે રિદ્ધિવંતાં ઘર છોડયાં રે; આગે જેણે એહ ઉપાય , તેણે શિવસુખ કરતલ વાસ્યા રે. શાંતિ. 6 આશિક જે એહના થાશે રે, તેને સંસારમાં ન રહેવાશે રે ગુણ એહના જે ઘણા ગાશે રે, તે તે આખર નિર્ગુણ થાશે રે. શાંતિ- 7 મેં તે માંડી એહશું માયા રે, મને ન ગમે બીજાની છાયા રે, વાચક ઉદયરતન એમ બેલે રે, કેઈ ન આવે એહની તેલે રે. શાંતિ. 8

Page #67
38 : ઉદય-અર્ચના શાંતિનાથજિન સ્તવન સૂરત શ્રી જિન શાંતિકી, સબહીકું સેહાવે, દિલ ભર નજરે દેખતાં, ઉપમા નવી આવે. સૂ૦ 1 નાહીં મદ મદન મોદ્ધતા ફંદ રહિત જે ફાવે કષાયે જે કલિત નહીં કદી, ભજતાં મન ભાવે. સૂ૦ 2. શાંતિ સુધારસ સદનસી, ગુણીજન સહુ ગાવે; ઉદય સદા સુખ આપવા, કલપલિ કહાવે સૂ૦ 3 અરનાથજન સ્તવન (ગિરુઓ રે ગુણ તુમ તણા - એ દેશી) પ્રભુ! તાહરો તાગ ન પામીએ, ગુણદરિયે ઊંડે અગાધ હોઃ કિતાએ દિલને દિલાસે નવિ મળે, કઈ બગસે નહિ અપરાધ હો. 1, મુજ મનને માનીતે તું પ્રભુ, નિસનેહી ઘણું નિરલેપ હો; પ્રીતિ તે કિમ હી ન પાલટે, જે કિજે કોડ આક્ષેપ છે. મુજ 2 જે ભજતાં ભાવ ધરે નહિ, કિમ ભજીએ તેહ ઉલ્લાસ હો; ન્યારાશું પ્યાર કીજે કિશ્યા, પણ મેલે નહિ મન આશ હો. મુજ૦ 3 જાણ આગે જણાવીએ, અમ વિનતડી વીતરાગ હો; શું ઘણું આપ વખાણિયે, એક તુજશું મુજ મન રાગ હે. મુજ૦ 4 તાહરી મહેર નજર વિના, મુજ સેવા સફળ ન હોય હે જે સહેજે તમે સામું જુઓ, તે મુજને ગંજે ન કોય હો. મુજ પ. ત્રિભુવનમાં તુજ વિણ સહી, શિર કેહને ન નામું સ્વામી હો; લગડી શ્રી અરનાથની, અવસરે આવશે કામ હો. મુજ 6 જાણું છું વિસવાવીશ સહી, મુજ આશા ફળશે નેટ હે; નિત્ય ચાહું ઉદયરત્ન વદે, તુજ પવની ભવભવ ભેટ હો. મુજ૦ 7 મલ્લીનાથજિન સ્તવન (પાપસ્થાનક કહ્યું છે કે, ચૌદમું આકરું - એ દેશી) મલ્લીનાથ પ્રભુશું છે કે, સાકર દૂધ પરે;

Page #68
- સ્તવન : 39 મુજ મન અતિ મલિકે છે કે, પૂરવ પ્રેમ ભરે. 1 પ્યારામાંહિ પ્યાર હો કે, તેજમાં તેજ ભલે; ભૂતે ભૂત ભેલા હો કે, જગમાં જેમ મલે. 2 તન્મય તે રીતે હો કે, અંતર તજી અલગ પૂરણ પ્રભુ સાથે હો કે, મન માહરે વગે. 3 ફૂલે જેમ પરિમલ છે કે, તલમાં તેલ જિયે, મુજ મનડા માહે હો કે, તે પ્રભુ તેમ વસ્યા. 4 કેડી ગમે કોઈ હો કે, તરજે જે ત્રટકી; બેદિલ નવિ થાઉ હે કે, તે પણ તુમ થકી. પ તું મુજ સ્વામી હો કે, છે અંતરજામી; મુજ ખમજે ખામી હો કે, કહું છું શિર નામી. 6 ઉદયરતનની હો કે, એહવી અરજ સૂર્ણ પ્રભુ મિલિયા પિતે છે કે, મન ધરી મહેર ઘણી. 7 મુનિસુવ્રત સ્વામીનું સ્તવન (રાગ : ભક્તિ હૃદયમાં ધારજો રે) મુનિસુવ્રત મન મોહ્યું મારું, શરણ હવે છે તમારું પ્રાતઃ સમય હું જ્યારે જાણું, સ્મરણ કરું છું તમારું, હે જિનજી. તુજ મૂતિ મનહરણી, ભવસાયર જલતરણ હો જિનજી. 1 આપ ભરોસે છે આ જગમાં, તારે તે ઘણું સારું જન્મ જરા મરણે કરી થાક્યો, આશરો લીધે મેં તારો હે જિનજી. તુ. 2 ચું ચું ચું ચુ ચિડિયાં બોલે, ભજન કરે છે તમારું;

Page #69
3 4 પ 40 : ઉદય-અર્ચના ભૂખ મનુષ્ય પ્રમાદ પડયો રહે, નામ જપે નહીં તારું હે જિનજી. તુ. ભેર થતાં બહુ શોર સુણું હું, કોઈ હશે કેઈ રૂવે ન્યારું; સુખિયે સુવે દુઃખિયે રૂ, અક્કલ ગતિએ વિચારું હે જિન. તુ. ખેલ ખલકને બધે નાટિકને, કુટુંબ કબીલે હું ધારું; જ્યાં સુધી સ્વાર્થ ત્યાં સુધી સર્વે, અંતસમય સહુ ન્યારું. હે જિનછ તુ માયાજાળ તણું જોઈ જાળી, જગત લાગે છે ખારું; ઉદયરત્ન એમ જાણે પ્રભુ તારું, શરણ ગ્રહ્યું છે મેં સારું હે જિન. તુ. મુનિસુવતજિન સ્તવન (દીઠી હો પ્રભુ દીઠી જગગુરુ તુજ - એ દેશી) મુનિસુવ્રત હે પ્રભુ મુનિસુવ્રત મહારાજ, સુણજે હે પ્રભુ સુણજે સેવકની કથા; ભવમાં હે પ્રભુ ભવમાં ભમિયે હું જેહ, તુમને હે પ્રભુ તુમને તે કહું છું કથાજી. નરકે હે પ્રભુ નરકે નેધારે દીન, વસિયે હે પ્રભુ વસિયે તુમ આણુ વિના; દીઠાં હો પ્રભુ દીઠાં દુઃખ અનંત, વેઠી હો પ્રભુ વેડી નાનાવિધ વેદનાજી. તિમ વલી હો પ્રભુ તિમ વલી તિર્યંચ માંહી, જાલિમ હો પ્રભુ જાલિમ પીડા જે સહી; 6

Page #70
સ્તવનો : 41 3 તુંહી જ હે પ્રભુ તુંહી જ જાણે તેહ, કહેતાં હે પ્રભુ કહેતાં પાર પામું નહિ. નરની હો પ્રભુ નરની જાતિમાં જેહ, આપદા હે પ્રભુ આપદા કેમ જાયે કથી; તુજ વિણ હે પ્રભુ તુજ વિણ જાણુણહાર, તેને હે પ્રભુ તેહને ત્રિભુવન કો નથી. દેવની હો પ્રભુ દેવની ગતિ દુઃખ દીઠ, તે પણ હે પ્રભુ તે પણ સમ્યફ લહેજી; હેજે હો પ્રભુ હેજે તુમ શું નેહ, ભવભવ હો પ્રભુ ભવભવ ઉદયરતન કહે છે. 5 નેમનાથજીનું સ્તવન (રાગ સારી સારી જગની સૌ પ્રીત સતાવે) નેમજી સહસાવન અમને મળીને સિધાવે; એક વાર આવીને રાજુલ મનડાં મને રે, હાલા મારા નેમજી, નેમજી, સહસાવન અમને મળીને સિધાવે. 1 હું છું અબળા તેરા ચરણેની દાસી, દર્શન દેખાડી શું જાવ છે નાશી; | દર્શન દેખાડી શું જાવ છો નાશી. હાલા. 2 આ શિયાળે દેહ થરથર ધ્રુજે, નેમજી ચાલ્યા ને રાજુલ રહ્યાં રહ્યાં ઝૂરે; નેમજી ચાલ્યા ને રાજુલ રહ્યાં રહ્યાં ઝૂરે. હાલા. 3 આ ઉનાળોને કેમ જાવ છો ભાગી નદીને કિનારે જઈને રથ પાછો વાળી, | નદીને કિનારે જઈને રથ પાછો વાળી રે. વ્હાલા. 4 આવ્યું જેમાસું પંખીએ ઘાલ્યા છે માળા, નેમજી ચાલ્યાને રાજુલ કેણ રખવાળા; નેમજી ચાલ્યા ને રાજુલ કેણ રખવાળા રે. વહાલા. 5 શેત્રુંજા ઉપર કેવડા કયારા, મેં નેતા જાણ્યા નેમ આટલા અટારા, મેં ને'તા જાય નેમ આટલા અટારા રે. વહાલા૬

Page #71
કર : ઉદય-અર્ચના શેત્રુંજા ઉપર દૂધના છે ક્યારા, મેં નો'તા જાણ્યા નેમ દુઃખના દહાડા; મેં નેતા જાણ્યા નેમ દુઃખના દહાડા રે, વહાલા. 7 શેત્રુ જા ઉપર વેર્યા છે મેતી, નેમજી ચાલ્યાને રાજુલ મેલ્યાં છે રેતી; નેમજી ચાલ્યા ને રાજુલ મેલ્યાં છે રેતી રે. વ્હાલા. 8 શાને કારણે આટલે મેહ લગાડ્યો, દર્શન દેખાડી જૂને પ્રેમ જગાડ્યો; દર્શન દેખાડી જૂને પ્રેમ જગાડયો રે. વ્હાલા. 9 ઉદયરત્ન કહે નેમ નિરાગી, નેમજી ચાલ્યા ને રાજુલ મુક્તિના વાસી; નેમજી ચાલ્યા ને રાજુલ મુક્તિના વાસી રે. વહાલા૧૦ નેમિજિન સ્તવન (ગરબાની દેશી) જઈને રહેજો માહારા વાલાજી રે, શ્રી ગિરનારને ગેખ, જઈને અમેં પણ તિહાં આવીશું માહારાવ જિહારે પામીશું જોખ. જઈ૦ 1 જાન લેઈ જગ માહા આવ્યાં તારણ આપ. જઈ૦ પશુઆ પખી પાછા વલ્યા માહા જાતાં ન દીધે જબાપ. જઈ 0 2 સુંદર આપણું સારિખા માહાટ જોતાં નહીં મલે જોડ, જઈ . બોલ્યા અમુલ્યા કરે માહા એ વાતે તમને ખેડ. જ૮૦ 3 હું રાગી તું ઘેરાગિયા માહારા જગમાં જાણે સહુ કેય, જ૮૦ રાગી તે લાગી રહે મહા વૈરાગી રાગી ન હોય. જઈ૪ વર બીજો હું નવિ વરું માહા સઘલા મેહલી સ્વાદ, જ૮૦ મેહુનિયાને જઈ મલી માહા મહોટા સાથે થે વાદ. જ. 5 ગઢ તે એક ગિરનાર છે માહાટ નિરત છે એક શ્રી નેમ, જઈ રમણી એક રાજીમતી માડા પૂરો પાડવ્યો જેણે પ્રેમ. જ૮૦ 6 વાચક ઉદયની વંદના માહાર માની લેજો મહારાજ, જઈ૦ નેમરાજુલ મુકતે મલ્યા માડા સાર્યો આતમકાજ. જ૦ 7 નેમિજિન સ્તવન તેરણ આવી રથ પાછો કેમ ફેર રે, વાલા) સંયમ લે તે સાથે અમને તેડે. મારા વાળ 1

Page #72
સ્તવને 6 43 વાવે મારા. 1 , વા મારા વા ઊભાં ઊભાં અરજ કરે સહુ લેક રે, બેલ કે કિમ કરીને થાશે ફેક. નેમજી તમે તે લીલાના છે સાથી રે, કીડીના રોક્યા કેમ રહેશે હાથી. નેમજી તમે તે ધરી રહ્યા એક ધ્યાન રે, આવડતું કિહાંથી આવ્યું ધ્યાન નોધારા તે કેને ઓથે રહેશું રે, હિયડલાનાં દુખડાં કેને કહેશું. ઉદયરતનના રસિયા વાલમ નેમ રે, રાજિમતીના સીધા વંછિત પ્રેમ. મારા૦ 3 વા મારા વા મારા૦ 4 પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન (માતા ત્રિશલા નંદકુમાર - એ દેશી) તારી મૂરતિનું નહિ મૂલ રે, લાગે મને પ્યારી રે; તારી આંખડીએ મન મોહ્યું રે, જાઉં બલિહારી રે. ત્રણ ભુવનનું તત્ત્વ લહીને, નિર્મળ તૂહી નિપાયો રે; જગ સઘળે નીરખીને જોતાં, તાહરી હેડે નહિ આ રે. લાગે૧ ત્રિભુવન તિલક સમેવડ તાહરી, સુંદર સુરતિ દીસે રે; કેડી કંદર્પ સમ રૂપ નિહાળી, સુરનરનાં મન હીંસે રે. લાગે૨ જ્યોતિ સ્વરૂપી જિન દીઠે, તેહને ન ગમે બીજું કાંઈ રે; જિહાં જઈ એ ત્યાં પણ સઘલે, દીસે તૂહી જ તૂહી રે. લાગે૩ તુજ મુખ જેવાને રઢ લાગી, તેહને ન ગમે ઘરનો ધંધો રે; આળપંપાળ સવિ અળગી મૂકી, તુજ શું માંડ્યો પ્રતિબંધ છે. લાગે. 4 ભવસાગરમાં ભમતાં ભમતાં, પ્રભુ પાસને પામે આરે રે; ઉદયરતન કહે બાંહ સાહીને, સેવક પાર ઉતારે છે. લાગે. 5.

Page #73
-44 : ઉદય-અર્ચના પાશ્વનાથજિન સ્તવન મેરે સાહિબ તુમ હી હો - એ દેશી) મુજ સરીખા મેવાસીને, પ્રભુ જે તું તારે, તારક તે જાણું ખરે, જૂઠું બિરુદ શું ધારે? મુજ. 1 સેવા સલામી નવિ ભરું, સીધી આણ ન માનું માહરી રીતિ પ્રીછો તમે, શું રાખીએ છાનું? મુજ૦ 2 મહા મિથ્યાત્વ મેવાસમાં, વલી વાસ મેં કીધે; ગુનહી અને અકહ્યાગરે, નવિ ચાલું સીધે. મુજ 3 જે તે વરજ્યા વેગલા, તે મેં આઘા લીધા; તુજશું બાંધી બાકરી, અન્યાયે મેં કીધા. મુજ દ્વેષ ધરી તુજ ઉપરે, બીજાશું મલીએ; તુજ શાસન ઉત્થાપીને, પાખંડે વલીઓમુજ 5 છલ કરીને છ કાયની, તુજ વાડી વિણાશી; છું અનાડી અનાદિને, હું તે મોટો મેવાસી. મુજ 6 મેવાસીપણું મેલીને, આ તુજ ચરણે જે તારે તે તારજે, એહવે આચરણે. મુજ 7 વામાનંદન વંદતાં, ભવનું દુખ ભા; ઉદયરત્ન કહે લળી લળી, પ્રભુ પાયે લાગું, મુજ 0 8 પાનાથ જિન સ્તવન રાતા જેવાં ફૂલડાં ને, શામળ જે રંગ; આજ તારી આંગીને, કાંઈ રૂડ બન્યો રંગ; પ્યારા પાસજી હો લાલ, દીન દયાલ મને નયણે નિહાલ. 1 જોગીવાડે જાગતે ને, માતે ધિંગડ મલ; શામળો સોહામણે કાઈ, જીત્યા આઠે મલ. પ્યારા૨ તું છે મારો સાહિબે ને, હું છું તારો દાસ, આશ પૂરો દાસની કાંઈ, સાભળો અરદાસ. પ્યારા 3

Page #74
સ્તવને : 45. દેવ સઘળા દીઠા તેમાં, એક તું અવલ; લાખેણું છે લટકું તારું, દેખી રીઝે દિલ. પ્યારા. 4 કોઈ નમે પીરને, કેઈ નમે રામ; ઉદયરત્ન કહે પ્રભુજી, મારે તુમશું કામ. પ્યારા 5 પાર્શ્વનાથનું સ્તવન - પાર્શ્વપ્રભુનાં ચરણ નમીને, અરજ કરું ગુણખાણ; મિથ્યાદેવની મૂતિ સેવી, સાહિબ તુમ છો જ્ઞાની હે પ્રભુજી, એહવે હું છું અનાથી. સાહિબ તમે સેભાગી હો જીન 1 ઘોર અજ્ઞાન નાટકમાં હું ભમિય, કુગુરુ તણે ઉપદેશે; રંગભર રાતે ને મદભર માતે, ભમિયે દેશવિદેશે હે પ્રભુજી, - એહવે હું છું અનાથી. 2 રંગ પ્રસાદમેં જયણ ન કીધી, જીવદયાથી હું નાઠે; મર્મન જાયે જિનજી તુમારો, હૃદય કર્યો ઘણે કાઠે હે પ્રભુજી, એહવે હું છું અનાથી. 3 પનિંદામાંય રહું પૂરો, પાપ તણે હું વાસી, કહો સાહિબ શી ગતિ હમારી, ધર્મસ્થાનક ગયા હો નાશી પ્રભુજી, એહવે હું છું અનાથી. 4 ત્રણ ભુવનમાં ભમતાં ભમતાં, કોઈએ ભાળ બતાવી, મહા દાતાર જિનેશ્વર મોટા, મહેર વિપુલના વાસી હો પ્રભુજી, એહવે હું છું અનાથી. પ કેઈ એક પૂરવ પુન્યસંગે, આરજ કુલ અવતર્યો; પુન્યસંગે જિનવર મળિયા, ભવના ફેરા ટળિયા હો પ્રભુજી, એહવે હું છું અનાથી. 6 તે માટે હું અરજ કરીને, આવ્યો છું દુઃખ વાસી; મિથ્યાદેવની મૂર્તિ મૂકી, ચાકરી કરું તુમ ખાસી હો પ્રભુજી, એહવે છું અનાથી. 7

Page #75
46 : ઉદય-અર્ચના વામાદેવીના નંદન સુણો, આતમ અરજ અમારી, મન મોહ્યું જિનજી તુમ સાથે, તારી સુરતિ ઉપર જાઉં વારી હે પ્રભુજી, એહવે હું છું અનાથી. 8 ઉદયરત્નનો સેવક પભણે, મોજ માણું ગુણખાણી; ભવોભવ તુમ ચરણની સેવા, એહ ઉપર હું રાગી હો પ્રભુજી, એહ હું છું અનાથી. હે જિનાજી સાહિબ તમે સોભાગી. પાશ્વજિન સ્તવન (પ્રભાતી રાગમાં) પ્રભુગુણ પારાવારને, પામે કુણ પારા; પાર પામે અપારાને, નર તે તે ન્યારા. પ૦ 1 તાગ ન પામે જેહને, સુર સુરપતિ સરીખ; શ્રતધર સરીખા સુરગુરુ, જે ઉત્તમ પરિષા. બ૦ 2 ગુણહીણાનું નહીં ગજું, મુજ સરીખા જે મૂત; કહે છે કેમ કહી શકે, ગુણ છે બહુ ગૂઢ. બ૦ 3 આંગી અને પમ ઓપતી, અહો જુઓ આજુની; નવનવ રંગે નીપની, હું સ પિોહેતી સહુની. પ્ર૪ સત્તર પંચાણું સંવછરી, દિવસે એ દાખી; સ્તવના શ્રી જિન પાસની ઉદયે શ્રુત સાખી. પ્ર. 5 ગેડી પાWજિન સ્તવન તજે માન માયા ભજે ભાવ આણું, વામાનંદને સેવીએ સાર જાણ; ઓ નાગ ને નાગણે નાથે ધ્યાને, પામ્યા શકની સંપદા બાધિદાને. 1 વસ્યા પાટણે કાલ કેતા ધરામાં, પધાર્યા પછી પ્રેણુ શું પાર કરમા; થલીમાં વલી વાસ કીધે વિચારી, પૂરે લેકની આશ લેક ધારી. 2 ધરી હાથમાં લાલ કબાણ રંગે, ભીડી ગાતડી રાતડી નીલ અંગે; ચઢી નીલડે તેજી એ વિધ્ર વારે, ધાઈ વહારે પંથભૂલા સુધારે. 3 જેણે પાસ ગોડી તણો રૂપ છે, તેણે કર્મના પાસને લેર છે, જેણે પાસ ગેડી તણા પાય પૂજ્યા, શત્રુ સર્વથા તેહના સર્વ પૂજ્યા. 4

Page #76
સ્તવને ? 47 સહુ દેવદેવી હુઆ આજ ખોટા, પ્રભુ પાસના એકલા કર્મ મેટા; ગોડ આપ જેરે નવ ખંડ ગાજે, જેથી શાકિણી ડાકિણી દૂર ભાજે. 5 પૂરે કામના પાસ ગેડી પ્રસિદ્ધો, હેલા મહારાજા જેણે જેર કીધે; મહા દુષ્ટ દુન્ત જે ભૂત ભંડા, પ્રભુ નામે પામે સર્વે વાસ ગુડા. 6 જરા જન્મ મહા રેગનાં મૂલ કાપે, આરાધે સદા સંપદા શુદ્ધિ આપે; ઉદયરત્ન ભાખે નમો પાસ ગોડી, નાણે નાથજી દુઃખની જાલ ડી. 7 ભાભા પારસનાથનું સ્તવન ત્રિભુવનનાયક ત્રિવિધિ શું ત્રિકાલ, રાજ ભાવે ને ભેટે રે ભાભા પાસને રે; સમહીતપુરણ સુરતરુ સમ સારે, રાજ સેવે રે આપે રે શિવપુરવાસને રે. 1 સેવન કલસા ને રૂપાનાં કચેલાં, રાજ ન્હાઈને પહેરો રે નિરમલ બેતિયાં રે; સૂખડ કેસર ફૂલડે રંગરોલ, રાજ પ્રેમે ને પૂજે રે પ્રભુના પતિયાં રે. 2 નરનારી નેહ નિત્યમેવ, રાજ એકરસુ વિષયરસ વિસારીને રે; તારી આણ વહે તતકાલ, રાજ તુમ પદ આપે રે ભવજલ, તારણે રે. 3 કેડ ગમે સેવકના સાર્યા કામ, રાજ ગુણનિધિ ગુણવત જે ગાજિયે; અણહિલપુર પાટણ માહે અભિરામ, રાજ ભાભાને પાડે રે ભાભે ગાજિયે રે. 4 સતરગણ્યાસીઈ ઉદયરતન ઉવઝાય, રાજ ભાદરવા સુદ પુન્યમ ભાવે ભણે; પૂજયે પૂજા પારસનાથના પાય, રાજ અમરની લીલા રે જીમ વસે આંગણે રે. 5

Page #77
48 : ઉદય-અર્ચના ભીડભંજન પાશ્વનાથ જિન સ્તવન | (ચોપાઈની દેશી) સકલ સુમંગલ સાધન સદા, મેદ વધારણ તારણ મુદા; વાર આપે અવિચલ વાસ, પ્રેમે તે પ્રણમું પ્રભુ પાસ૦ 1. ખેટકપુર મંડણ પ્રભુ ખરે, ભીડભંજન નામે ભય હરે, અખિલ સેવકની પૂરે આસ. ખેટક 2 લીલા વાધે લેતાં નામ, કામિત કેડ સમા રે કામ; સાંભલે સેવકની અરદાસ. ખેટક. 3 વાટે ઘાટે વિષમેં થલે, બાંધે નહીં કેઈ એહને બલે; આનંદભર આપે આવાસ. ખેટક. 4 અશ્વસેન વામા અંગ જાત, મણિધર લંછન જગવિખ્યાત, સુરપતિ સઘલા તેહના દાસ. ખેટક. 5 નીલવરણ કાયા નવ હાથ, સેવકને કરે સનાથ જન્મપુરી વણારસી જાસ. ખેટક, 6 ઉદયરતન વાચક એમ વદે, રમી રહે છે માહારા હદે વિધવિધ આપે વચન વિલાસ. ખેટક. 7 ભીડભંજન પાર્શ્વનાથજન સ્તવન જાય છે જાય છે જાય છે રે, જિનરાજ જેવાની તક જાય છે, ખરાં દુઃખડાં ખાવાની તક જાય છે રે, જિનરાજ જેવાની તક જાય છે. હલકમાં હોવાની તક જાય છે રે, ભગવંત ભજ્યાની તક જાય છે; બહુ લેભે તે લેલ લૂંટાય છે રે, જિનરાજ જેવાની તક જાય છે. દુનિયા રંગદોરંગી દીસે, પલક પલક પલટાય છે રે. જિન છેટે ભરોસે બેટી થાઉ, ગાંઠના ગરથ લૂંટાય છે રે. જિન સગાં સજજન સહ સ્વારથ સુધી, ગરજે ઘેલાં થાય છે રે. જિન પુન્ય વિના એક પરભવ જાતાં, સંસારી સિદાય છે રે. જિન રામા રામા ધન ધન કરતે, ધવધવ જ્યાં ત્યાં ધાય છે રે. જિન

Page #78
સ્તવને 49 કંચન અને બીજી કામિની લુબ્ધા, કઈ પ્રાણી કુટાય છે રે. જિન. પંચ વિષયના પ્રવાહમાંહી, તૃષ્ણાપૂરે તણાય છે રે. જિન નાવ સરીખા નાથને મૂકીને, પાપને ભારે ભરાય છે રે. જિન. મહારાજાના રાજમાંહી વસતાં, પરમાધામી પાસે જાય છે રે. જિન, જિનમારગ વિણ જમને જેર, કહોને કે જિતાય છે રે. જિન શ્રી સદ્ગુરુને ઉપદેશે, સુધે ઝવેરી જણાય છે રે. જિન પાખંડમાં પડ્યા જે પ્રાણી, કાંચનમાલા માફક તવાય છે રે. જિન, ભીડભંજન પ્રભુ પાર્શ્વ જિનેશ્વર, પૂજતાં પા૫ ૫લાય છે રે. જિન, ઉદયરત્નને અંતરજામી, બૂડતાં બાંહે સહાય છે રે. જિન ભીડભંજન પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન (પાસ શંખેશ્વરા સાર કર સેવકા - એ દેશી) ભીડભંજન પ્રભુ ભીડ ભાંજે સદા, નહિ કદી નિષ્ફલા નાથ સેવા; ભવિજન ભાવશું ભજનમાંહિ લીજે, પરમપદ સંપદા તખત લેવા. ભીડભંજન 1 કાશી વાણારશી જનપદ પુર જયે, વામા-અશ્વસેનસુત વિશ્વદેવે; સેઢી વાત્રક તટે ખેટકપુર તપે, કલ્પની કેડી કિરપાલ છો. ભીડભંજન 2 ભીડ ભવભીતિ ભાવઠ સવિ ભંજણો, ભક્ત રંજ ભાવે ભેટયો; આજ જિનરાજ શુભ કાજ સાધન સેવે, મોડરાજા તણે માન મેયો. ભીડભંજન. 3 કડી મન કામના સુજશ બહુ કામના, સુખ સવિ ધામના આજ સાધ્યા; મંગલમાલિકા આજ દીપાલિકા, મુજ મનમંદિરે મેદ વાધ્યા. ભીડભંજન૪

Page #79
50 : ઉદય-અર્ચના પાઠકે ઠાઠમેં કાતિ વદી આઠમે, સત્તર અડ્રોત્તરે પાસ ગાયે; ઉદયનિજ દાસની એહ અરદાસ સુણે, હિત ધારી નાથજી! હાથ સાહે. ભીડભંજન પાશ્વનાથજી સ્તવન શા માટે સાહેબ સામું ન જુવે, હું તે રહ્યો છું હેરી પ્રભુજી, બીજા સાથે બેલ ન બેલું, મુને ન ગમે વાત અનેરી પ્રભુજી રે. શા માટે ? જેરે પિતાને કરીને જાણે, દે મુજ સમક્તિ પાસે પ્રભુજી રે; ભલે ભુંડ પણ ભક્ત તુમારે, એવું જાણીને દે દિલાસે જ પ્રભુજી રે.. શા માટે. 2 છેલછબીલે ને દેવ છોગાલે, અલસર અંતરજામી પ્રભુજી રે; વગડાને વાસી સાહેબ (પ્રભુ) મુજને મલીએ, તેહને નિત નમીએ શિરનામી પ્રભુજી રે. શા માટે. 3 હજીરે સેવાની હેસ હૈયામાં હું તે રાખું છું ગુણરાગી પ્રભુજી રે, ભીડભંજન પ્રભુ ભક્તિને જેરે, જાલિમ વાસના જાગીરા પ્રભુજી રે. શા માટે. 4 આપ સવરૂપ દેખાડોને, આછો પડદે ખેલીને પાછા પ્રભુજી રે; પ્રેમ ઉદય પદ પગથિયે ચઢતાં તહાં ન રહ્યો લાભને લાછે પ્રભુજી રે. શા માટે. 5 શંખેશ્વર પાશ્વનાથનું સ્તવન પાસજી તેરા રે પાય, પલકમાં છેડા ન જાય; તુમસેં લગન લગી - આંકણું. લગી લગી આખીયાને રહી રે લેભાય; દુનિયામાં જે કોઈ આવે ન દાય. તુમસે. 1 આછી આછી આંગિયાં ને રંગ અનૂપ; અજબ બન્યું છે સાહિબા આજનું રૂપ. તુમસે. 2

Page #80
સ્તવન : 51 શિર કાને કર હૈયે સેહે ઉદાર; મુગટ કુંડલ બાજુબંધ ને હાર. તુમસે. 3 તુજ પદ પંકજ, મુજ મન ભંગ; ચિત્તમાં લાગે રે સાહિબ ચલને રંગ. તુમસે. 4 દેવાધિદેવ - તે દીનદયાલ; ત્રિભુવનનાયક તુજને નમું ત્રણ કાલ. તુમસે. 5 લંબી લંબી બાઉડી ને બડે બડે નેણુ; સુરતરુ સરીખા સાહિબા શિવસુખ દે. તુમસે. 6 જૂની જૂની મૂરતિ ને જોત અપાર; સુરત દેખીને પ્રભુની મેહ્યો સંસાર. તુમસે. 7 સત્તરસે એંશી સમે ને ચૈતર માસ; પૂરણ માસે પહોતી પૂરણ આશ. તુમસે. 8 ઉદયરત્નવાચક વદે એમ; પાર્ધ શંખેશ્વર જોતાં વાળે છે પ્રેમ. તુમસે. 9 શખેશ્વર પાર્શ્વનાથજિન સ્તવન | (કાલિંગડે) અજબ બની રે સૂરત જિનકી, ખૂબ બની રે મૂરત પ્રભુકી. અજબ૦ 1 નીરખત નયનથી ગયે ભય મેરે, મિટ ગઈ પલકમેં મૂઢતા મનકી. અજબ૦ 2 અંગે અને પમ અંગિયાં એપે, ઝગમગતિ જડાવ રતનકી. અજબ૦ 3 પ્રભુ તુમ મહેર નજર પર વારું, તનમન સબ કડાછેડી ધનકી. અજબ. 4 અહનિશ આણ વહે સુરપતિ શિર, મનમોહન અશ્વસેન સુતનકી. અજબ૦ 5

Page #81
પર : ઉદય-અર્ચના ઉદયરત્ન પ્રભુ પાસ શંખેશ્વર, માન લીજે ખિજમત સબ દીનકી. અજબ૦ 6 પાશ્વજિન સ્તવન પ્રભુ દેવસેવભક્તિસે અન્ય ઉપાયંગે, પુન્ય ઉપાયંગે પાપ મીટાયંગે. પ્રભુ વખ્ત મેરા આલા, પ્રભુજી મેહે હાલા સુરત મેરે સાહેબસે મનકું લગાયેગે. પ્રભુત્ર 1 ઋદ્ધિ મોહે સોહેલી, ભક્તિ મોહે દોહેલી, અબ આળસ છે. પ્રભુ ચરણેમેં જાયેગે. પ્રભુ પાર્થભક્તિ ગાવે, મંગલ સુખ પાવે, ઉદય કુમારે પાસ ત્રદ્ધિ સિદ્ધિ પાયેંગે પાજન સ્તવન શ્રી પાસ કે ચરન નિત્ય નમે ભવી પ્રાણ રે, જિને નિજ દરસ દિખાયકે દિની, નાગ નાગનીકુ સુરરાજ ધ્યાની રે. પ૦ 1 જદુવંશીકી જિને જરા નિવારી, અજર અમર ફલકે હે દાની રે, હદયકમલમે જે નિત ધ્યાવે, સેઇ સંસારમેં સુગ્યાની રે. પા. 2 તાપર દુર્ગતિકે નહીં જેરો, વામાસુતકી હે જિહાં મહેરબાની રે, ઉદય કે પ્રભુ અંતરજામી, અબ મુજરો લીજે માની . પા. 3 મહાવીરસ્વામીનું સ્તવન જગપતિ તારક શ્રી જિનદેવ, દાસને દાસ છું તાહરે; જગપતિ તારક તું કિરતાર, મનમોહન પ્રભુ માહ. 1 જગપતિ તારે ભક્ત અનેક, માહરે તે એક જ તે ધણી; જગપતિ વીરમાં તું મહાવીર, સુરત તારી સહામણું. 2

Page #82
સ્તવને H 53 જગપતિ ત્રિશલારાણીને તું તન, ગંધારબંદર ગાજિયે; જગપતિ સિદ્ધાર્થ કુળશણગાર, રાજરાજેશ્વર રાજિયે. 3 જગપતિ ભગતેની ભાગે છે ભીડ, ભીડ પડે રે પ્રભુ પારિખે; જગપતિ તું હી પ્રભુ અગમ અપાર, સમયે ન જાયે મુજ સારી છે. 4 જગપતિ ઉદય નમે કરોડ, સત્તર નેવાશી સમે કીઓ; જગપતિ ખંભાયત જબુસર સંઘ, ભગવંત ભાવેશું ભેટીઓ. 5 મહાવીરસ્વામીનું સ્તવન (રાગ : નગરી નગરી) તાહરે વયણે મનડું મોહ્યું રે, ગિરૂઆ ગુણદરિયા, તારે ચરણે, ચિતડું ભેળું રે મીઠા ઠાકુરિયા, સાકર દ્રાક્ષ થકી પણ અધિકી, પ્રભુ માહારા મીઠી તારી વાણી; સાંભળતાં સંતોષ ન થાયે, અમૃત રસની ખાણ રે. ગિરૂઆ૦ 1 વયણ તમારું સાંભળવાને પ્રભુ, આશક થઈને રહીએ; સાંભળતાં સંતોષ ન થાયે, ફરી ફરી ભામણે જઈએ રે. ગિરૂઆ૦ 2 રિધિવતનાં બહુ રાજ્ય તજીને પ્રભુ, જે તુજ વયણના રસિયા; સઘળી વાત તણે રસ ઠંડી, આવી તુજ ચરણે વસિયા રે. ગિરૂઆ૦ 3 સુરનર મુનિજન જગમન ભાવી, પ્રભુ ગ્રંથે જે ગુણખાણ; શ્રી જિનવર તણી સુણી વાણી, બુજ્યા બહુ ભવિ પ્રાણ રે. ગિરૂઆ૦ 4 ત્રણ ભુવનને પાવન કરવા પ્રભુ, નિર્મળ જે નીસરણ; ઉદયરત્ન કહે ભવજળ તરવા, સહિનાવા સંવરણે રે. ગિરૂઆ૦ 5 મહાવીરજિન સ્તવન મહાવીર સ્વામી રે વિનતી સાંભળ, હું છું દુખિયે અપાર; ભવોભવ ભટક્યો રે વેદના બહુ સહી, ચકૅગતિમાં બહવાર. મહા૧

Page #83
54 : ઉદય-અર્ચના જન્મ મરણનું રે દુઃખ નિવારવા, આજે આપ હજૂર; સમ્યમ્ દર્શન જે મુજને દીયે, તે લહું સુખ ભરપૂર. મહા. 2 રઝળી હું અહીં આવિયે, સાચે જાણું તું એક મુજ પાપીને રે પ્રભુજી તારો, તાર્યા જેમ અનેક મહા. 3 ના નહિ કહેજે રે મુજને સાહિબા, હું છું પામર રાંક; આપ કૃપાળું રે ખાસ દયા કરી, માફ કરજો મુજ વાંક. મહા. 4 ભૂલ અનંતીવાર આવી હશે, માફ કરો મહારાજ; શ્રી ઉદયરત્ન લળી વળી વિનવે, બાંહ્ય ગ્રહે રાખી લાજ. મહા પ. મહાવીરસ્વામીનું સ્તવન મેં તે નજીક રહસ્યાંજી મારા રે સાહિબાની મેં તે સેવા કરસ્યાંજી. સાહિબાની સેવામાં રહીશું, કરશું સુખદુઃખ વાત; આણ વહીને શિવસુખ લહીશું, લેણું ભવને પાર. મેં તે. 1 સિદ્ધારથ રાજાને નંદન, ત્રિશલાદેવી માત; એવી શમા જિનના ગુણ ગાશું, નિર્મળ કરશું ગાત. મેં તે ર. ચાર પાંચ સાત આઠ વર્ણને, નવશું ધરશું નેહ, દશ પિતાના દોસ્ત કરીને એકને દેશું છે. મેં તે૦ 3 છને ઝંડી બેને મંડી, બેલાવીશું બાર; પંદર જણની પાસ ન પડશું, તેને દેશું માર. મેં તે૪ સત્તર પાળી અઢારે અજવાળી, જીતીશું બાવીશ; ત્રેવીસ જણને દૂર કરીને, ચિત્ત ધરીશું વીશ. મેં તે. 5 ત્રણ-પાંચ-સત્તાવીશ ધરશું, બેંતાલીશે શુદ્ધ તેત્રીશ રાશી ટાળી, આતમ કરશું શુદ્ધ. મેં તેરા 6. ચારમાંના બે પરિહરશું, બેને આદર કરશું; એમ શ્રી જિનની આણ વહીને, ભવસાગરથી તરશું. મેં તે- ક

Page #84
સ્તવને 55 અંગ વિનાને સંગ ન કરીએ, ઊતરીએ ભવજળતીર; ઉદયરત્ન કહે ત્રિશલાનંદન, જય જય શ્રી મહાવીર. મેં તે 8 જિનપંચક સ્તવન (રાગ પ્રભાતી) પંચ પરમેશ્વરા પરમ અલવેસરા, વિધવાલેસરા વિશ્વવ્યાપી; ભક્તવત્સલ પ્રભુ ભક્તજન ઉદ્વરી, મુક્તિપદ જે વર્યા કર્મ કાપી. પંચ૦ 1 વૃષભઅંકિત પ્રભુ કષભજિન વંદીએ, નાભિ મરૂદેવીને નંદ નીકે; ભરત ને બ્રાહ્મીના તાત ભુવનાંતરે, મેહ મદ ગંજ | મુક્તિ ટીકે. પંચ૦ 2 શાંતિ વર આપવા શાંતિ પદ સ્થાપવા, અદ્ભુત કાંતિ પ્રભુ શાંતિ સાચે; મૃગાંક પારાપત ચેનથી ઉદ્ધરી, જગપતિ જે થયે જગત જાશે. પંચ૦ 3 નેમિ બાવીશમાં શંખ લંછન નમું, સમુદ્રવિજયાંગ અનંગ જીતી; રાજકન્યા તજી સાધુ મારગ ભજી, છત જેણે કરી જગવિદિતી. પંચ૦ 4 પાસ જિનરાજ અશ્વસેનકુલ ઊપને, જનની વાતમાં તો જેહ જાયે; આજ ખેટકપુરે કાજ સીધ્યા સવે, ભીડભંજન પ્રભુ જે કહાયે. પંચ૦ 5 વીર મહાવીર સર્વવિરશિરોમણિ, રણવટ મોહભટ માન મેડીક મુક્તિગઢ શાસીએ જગત ઉપાસીઓ, તેહ નિત્ય વંદીએ હાથ જોડી. પંચ૦ 6

Page #85
56 : ઉદય-અર્ચના માત ને તાત અવદાલ એ જિન તણા, ગામ ને ગોત્ર પ્રભુનામ ભૃણતાં; ઉદયવાચક વદે ઉદય પદ પામીએ, ભાવે ભગવંતની કીર્તિ ભણતાં. પંચ૦ 7 સીમંધરજિન સ્તવન (રાસડાના રાગમાં) મનડું તે મહારું મેકલે, મહારા વહાલાજી રે; શશિહર સાથે સંદેશ, જઈને કહેજે મહારા વાલાજી રે. ભરતના ભક્તને તારવા, મહા. એક વાર આવેને આ દેશમાં જઈ 1 પ્રભુજી વસો પુષ્કલાવતી, મહા મહાવિદેહ ક્ષેત્ર મઝાર. જઈ પુરી રાજે પુંડરિગિણ, મહાવ જિહાં પ્રભુને અવતાર. જઇ. 2 શ્રી સીમંધર સાહિબા, મહા વિચરંતા વીતરાગ. જઈ પડિહે બહુ પ્રાણીને, મહા તેહને પામે કુણ તાગ. જઈ૦ 3 મન જાણે ઊડી મળું, મહાવ પણ પોતે નહી પાંખ. જઈ ભગવંત તુમ જેવા ભણી, મહા અલજે ધરે છે બેહુ આંખ. જઈ૦ 4 દુર્ગમ મેટા ડુંગરા, મહા નદીનાળાને નહીં પાર. જઈ ઘાંટીની આટી ઘણી, મહા અટવી પંથ અપાર. જઈ૫ કેડી સેને કાશીદું, મહાવ કરનાર નહીં કોય. જઈ કાગલિયે કેમ મોકલું, મહા હોંશ તે નિત્ય નવલી હેય. જઈ. 6 લખું જે જે લેખમાં, મહા૦ લાખે ગમે અભિલાષ. જઈ તે હેજામાં તમે લહા, મહા સમય પૂરે છે સાખ. જ૭ કાલેક સ્વરૂપના, મહાવ જગમાં તુમે છે જાણ. જઈ જાણ આગે શું જણાવિયે, મહા આખર અમે અજાણ. જઈ 8 વાચકઉદયની વિનતિ, મહા શશિહર કહ્યા સંદેશ. જઈ માની લેજો માહરી, મહાઇ વસતાં દૂર વિદેશ. જઈ૦ 9

Page #86
સ્તવને H 57 સીમંધરજિન સ્તવન (તમે બહુ મૈત્રી રે સાહિબા !) સીમંધર ! કર મયા, ધરજે અવિહડ નેહ, અમચા અવગુણ દેખીને, દેખાડો રખે છેહ સીમંધર ! 1 હૈયું હે જાળું માહરું, ખિણ ખિણ આ છે ચિત્ત; પળપળ ઈચ્છે રે જીવડે, કરવા તેમશું રે પ્રીત. સીમંધર ! 2 ભક્તિ તમારી સદા કરે, અણુહુતા સુર કેડ; જગ જેમાં કોઈ નવિ જડે, સ્વામી! તમારી રે જેડ. સીમંધર ! 3 દક્ષિણ ભારતે અમે વસ્યા, પુખલવઈ જિનરાય; દીસે છે મળવા તણે, એ મોટો અંતરાય. સીમંધર ! 4 દેવે દધી ન પાંખડી, કિણ વિધ આવું હજૂર ! તે પણ માનજે વંદના, નિત્ય ઉગમતે સૂર. સીમંધર ! " કાગળ લખવે રે કારમ, કીજે મહેર અપાર; વિનતિ એ દિલ ધારિયે, આવાગમન નિવાર. સમઘર! 6 દેવ દયાલ કૃપાલ છે, સેવકની કરે સાર; ઉદયરત્ન એમ ઉચ્ચરે. સ્વામી ! મુજ ન વિસાર. સીમંધર ! 7 સીમંધરજિન સ્તવન (રાગઃ સિદ્ધારથના રે નંદન વિનવું) વિનતિ માહરી રે સુણજે સાડિબા, સીમંધર જિનરાજ; ત્રિભુવતારક ! અરજ ઉરે ધરે, દેજે દરિસણ રાજ, વિનતિ. 1 આપ વસ્યા જઈ ક્ષેત્ર વિદેહમાં, હું રહું ભરત મોઝાર; એ મેળે કેમ હોયે જગધણી, એ મુજ સબળ વિચાર. વિનતિ. 2 વચમાં વન કહ પર્વત અતિઘણા, વળી નદી ઓના રે ઘાટ; કિણ વિધ ભેટું રે આવી તુમ કને, અતિ વિષમી એ રે વાટ. વિનતિ. 3 કિહાં મુજ દાહિણ ભરતક્ષેત્ર રહ્યું, કિહાં પુફખલવઈ રાજ; મનમાં એલજે રે મળવાને ઘણો, ભવજલ તરણ જહાજ, વિનતિ. 4

Page #87
58 : ઉદય-અર્ચના નિશદિન આલંબન મુજ તાહેરું, તું મુજ હૃદય મઝાર; ભવદુઃખભંજન તું હી નિરંજને, કરુણારસભંડાર. વિનતિ. 5 મનવાંછિત સુખસંપદ પૂરજો, ચૂરજે કર્મની રાશ; નિત્યનિત્ય વંદન હું ભાવે કરું, એહી જ છે અરદાસ. વિનતિ. 6 તાત શ્રેયાંસ નરેસર જગતિ, સત્યકી રાણીને જાત; સીમંધર જિન વિચરે મહીતલે, ત્રણ ભુવનમાં વિખ્યાત. વિનતિ. 7 ભવભવ સેવા રે તુમ પદકમલની, દેજો દીનદયાલ; એ કરજોડી રે ઉદયરતન વદે, નેક નજરથી નિહાળ. વિનતિ. 8 વિહરમાન ભગવાનનું સ્તવન શ્રી સીમંધર પહેલા સ્વામ, યુગમંધર બીજા અભિરામ; બાહુ સુબાહુ સે સદા, સુજાત સ્વયપ્રભ નમીએ મુદા. શ્રી ત્રાષભાનન જિન સાતમા, અનંતવીરજ વંદે આઠમા સુરપ્રભ ને સ્વામી શ્રી વિશાળ, વજેધર પ્રણ પ્રકાળ. 2 ચંદ્રાનન ચંદ્રબાહુ ભજે, ભુજંગ ઈશ્વર ભાવે ય; નેમિપ્રભ નમિયે નિતમેવ, વીરસેનની કીજે સેવ. 3 મહાભદ્ર ને વળી દેવજસા, અજિતવીર્ય વીસ મન વસ્યા, વિહરમાન જયવંતા વસ, જિનવર આપે ચડત જગીશ. 4 આરાધે અજુઆલી બીજ, હૃદયમાંહે આણુને રીઝ; દીપ ધૂપ કીજે આરતિ, વિઘન વિપદ દરે વારતા. 5 ઉદયરતન વાચક એમ ભણે, એ રીત કરતાં આદર ઘણે; ચંદ્રકિરણ જિન ચડતી કળા, નિત્યદય વધે નિરમળા. 6 જિન સ્તવન કૌન ખબર લે મેરી રે, તુમ બિન દીનાનાથ દયાનિધિ, કૌન. ટેક ભ્રમત ફિર્યો સંસાર ચતુર્ગતિ મેટયો ભવકી ફેરી સે. તુ 1 ભવભવકે પ્રભુ તમ જગનાયક, રાખે ચરનન તેરી. તુત્ર 2 ઉદય આશરે પકડી તેરે, શરણ ગ્રહી મેં તેરી. તુ૩

Page #88
સ્તવને : 19: ખેડા વિશે સ્તવન બે ખેડૂ ખેડૂ શું કરોજી રોજિ, ખે છે મુગતિનું ખેત. મહારાજ. રૂડે રૂડો ખેડાને રાજિયે જી રાજ, હેરી જેમાં વાધે છે હેત. મહારાજ. 1 નીલડી છૂટ જમા ર છે રાજિ, ભીડભંજન પ્રભુ ભેટીએ જી રાજિ, દૂજાને મેહલી દૂરિ મહારાજ. કોડિ દીવા ચૂં કીજિયે છ રાજિ, લેક ઊગે જિહાં સૂર. મહારાજ. 2 મેહ ને મેદિની જિહાં મલે છ રાજિ, તિહાં કુંણ ખણવે કુપ. મહારાજ. પાસ જિણેસર પૂજિયે છ રાજિ, તે ભેટે બીજા ભૂપ. મહારાજ. 3 સઘલે રંગે શોભતું જ રાજિ, પાસ પ્રભુનું અંગ. મહારાજ. પરિકર પૂરે પેખતાં છ રાજિ, હૃદયમાં વધે છે રંગ. મહારાજ. 4 તાથઈ તા થઈ તાનમાં છ રાજિ, નાચે છે નરનારી. મહારાજ. ઉદયવાચક એમ ઉચરે છ રાજિ, પહોંચે તે ભવને પાર. મહારાજ. 5 શત્રુંજયતીથ સ્તવન આંખડિયે રે મેં આજ, શત્રુંજય દીઠે રે; સવા લાખ ટકાને દહાડો રે, લાગે મને મીઠો રે.

Page #89
60 : ઉદય-અર્ચના સફળ થયે મારા મનને ઉમાટે, વહાલા મારા ભવને સંશય ભાં રે; નરક તિર્યંચગતિ દૂર નિવારી, ચરણે પ્રભુજીને લાગે છે. શત્રુંજય 1 માનવભવને લાહો લીજે, વામા દેહડી પાવન કીજે રે; સોનારૂપાને ફૂલડે વધાવી, પ્રેમે પ્રદક્ષિણા દીજે રે. શત્રુંજય૦ 2 દ્વધડે પખાળી ને કેસરઘળી, વા૦મા શ્રી આદીશ્વર પૂજ્યા રે; શ્રી સિદ્ધાચલ નયણે જોતાં, પાપ મેવાસી પ્રજ્યા છે. શત્રુંજય૦ 3 શ્રી મુખ સુધમાં સુરપતિ આગે, વા. માત્ર વીર જિણંદ એમ બેલે રે, ત્રણ ભુવનમાં તીરથ મોટું, નહિ કોઈ શત્રુંજય તેલે રે. શત્રુજ્ય 4 ઈદ્ર સરીખા એ તીરથની, વાળ માત્ર ચાકરી ચિત્તમાં ચાહે રે; કાયાની તે કાસલ કાઢી, સૂરજકુંડમાં નાહે છે. શત્રુંજય૦ 5 કાંકરે કાંકરે શ્રી સિદ્ધક્ષેત્રે, વાત્ર માટે સાધુ અનંતા સિધ્યા રે; તે માટે એ તીરથ મોટું, ઉદ્ધાર અનંતા કીધા રે. શત્રુંજય૦ 6 નાભિરાયા સત નયણે જતાં, વાળ માટે મેહ અમીરસ ઊઠયા રે; ઉદયરત્ન કહે આજ મારે પિત, શ્રી આદીશ્વર તૂઠયા રે. શત્રુંજય૦ 7 શત્રુંજયતીર્થ સ્તવન શેત્રુંજા ગઢના વાસી રે, મુજરો માનજો રે, સેવકની સુણી વાતે રે, દિલમાં ધારજો રે, પ્રભુ મેં દીઠો તુમ દેદાર, આજ મને ઊપજે હર્ષ અપાર, સાહિબાની સેવા રે, ભવદુઃખ ભાંજશે રે. 1 એક અરજ અમારી રે, દિલમાં ધારજો રે, ચોરાસી લાખ ફેરા રે, દૂર નિવારજે રે; પ્રભુ મને દુર્ગતિ પડતે રાખ, દરશન વહેલું રે દાખ, સાહિબાની સેવા રે, ભવદુઃખ ભોજશે . 2

Page #90
સ્તવને 61. દોલત સવાઈ રે, સેરઠ દેશની રે, બલિહારી હું જાઉં રે, તારા વેશની રે; પ્રભુ તારું રૂડું દીઠું રૂપ, મેહ્યા સુરનરવૃંદ ને ભૂપ, સાહિબાની સેવા રે, ભવદુઃખ ભાંજશે રે. 3 તીરથે કે નહિ રે, શેત્રુજા સારીખું રે, પ્રવચન પેખીને, કીધું મેં પારખું રે; ત્રાષભને જોઈ જોઈ હરખે જેહ, ત્રિભુવન લીલા પામે તેહ, સાહિબાની સેવા રે, ભવદુઃખ ભાંજશે રે. 4 ભભવ માંગું રે, પ્રભુ તારી સેવના રે, ભાવઠ ન ભાંગે રે, જગમાં જે વિના રે; પ્રભુ મારા પૂરો મનના કોડ, એમ કહે ઉદયરતન કરજેડ, સાહિબાની સેવા રે, ભવદુઃખ ભાંજશે રે. 5 સિદ્ધાચલજીતીથ સ્તવન તે દિન ક્યારે આવશે, શ્રી સિદ્ધાચલ જાશું; અષભ નિણંદ જુહારીને, સૂરજકુંડમાં નહાશું. તે દિન 1 સમવસરણમાં બેસીને, જિનવરની વાણી; સાંભળશું સાચે મને, પરમારથ જાણી. તે દિન 2 સમકિત વ્રત ધરી, સદ્ગુરુને વંદી; પાપ સર્વે આલેઈન, નિજ આતમ નંદી. તે દિન- 3 પડિકમણું દોય ટંકનાં, કરશું મન કેડે; વિષય કષાય વિસારીને, તપ કરશું હાડે. તે દિન- 4 વહાલા ને વૈરી વચ્ચે, નવિ કરશું રે; પરના અવગુણ દેખીને, નવિ કરે ચહેરે. તે દિન 5 ધર્મસ્થાનક ધન વાપરી, છકાયને હેત; પંચ મહાવ્રત લેઈને, પાળશું મન પ્રીતે. તે દિન 6.

Page #91
- 62 : ઉદય-અર્ચના કાયાની માયા મેલીને પરિસહને સહેલું, સુખદુઃખ સર્વે વિસારીને, સમભાવે રહેશું. તે દિન૭ અરિહંત દેવને ઓળખી, ગુણ તેના ગાશું ઉદયરતન ઈમ ઉચરે, ત્યારે નિર્મળ થાશું. તે દિન 8 સિદ્ધાચલજીનું સ્તવન શેત્રુ જે જોવાનું છે જેર છે જ, રાજ જેર છે જી રાજ, નાભિને કિશોર, મહારાજા. શેત્રુજે. સોરઠ દેશને સાહેબજી રાજ, શેત્રુ જાને શણગાર, મહારાજા. કલિમલ કરિશ્કલ કેશરીજી રાજ, મરુદેવી માતા મલ્હાર. મહારાજા, શેત્રુજે. 2 તીરથ તીરથ શું કરેજી રાજ, અવર છે આલપંપાલ, મહારાજા. ત્રિભુવન તીરથ એક છે જ રાજ, શ્રી સિદ્ધાચલ સુવિશાલ. મહારાજા. શેત્રુજો. 3 ભાગ્ય હોય તે ભેટિયે જે રાજ, વિમલાચલ વારેવાર, મહારાજા. જેણે એક વાર દીઠે નહીં જ રાજ અફલ તેહને અવતાર. મહારાજા. શેત્રુજે, 4 સત્તર નેવ્યાસીયા સમેજી રાજ, જેર બની ઉરંગ, મહારાજા. પ્રતિષ્ઠાનપુરે પૂજ્યા તણું જી રાજ, અધિક આંગીને ઉમંગ. મહારાજા. શેત્રુજે. 5 ચૈતર શદિ બારસ દિને જ રાજ, ઉદયરતન ઉવઝાય, મહારાજ. પરિકરશું પ્રભુ પેખીને જ રાજ, ગેલેશું ગુણ ગાય. મહારાજા. શેત્રુ જે. 6 સિદ્ધાચલજીનું સ્તવન આદિ જિશેસર વિનતી હો રાજ, કહું વિવિધું કર જોડ રે, સલૂણ મીઠા સાહેબ,

Page #92
સ્તવને : 63 મુઝ મન તુઝ પાય ભેટવા હો રાજ, હેજે હોંશ કરે લખ કેડ રે સ૦ 1. બહુ દિનને હું અલજિયે હો રાજ, જોવા શ્રી શેત્રુ જે ગિરિરાય રે, સત્ર પણ તુઝ દરિસનને સહી હો રાજ, વચમાં દીસે છે અંતરાય રે. સ. 2 કહોને ઉઘમ શું કરે હો રાજ, જ્યારે કર્મ કરે બહુ ર રે, સહ આતમ કમે આધીન છે હો રાજ, જગમાં જેમ પડાઈને દર 2. સ. 3 પ્રાપ્તિ વિણ કેમ પામિર્યો હો રાજ, ચિત્તમાં ચાહે જે અભિપ્રાય રે, સ0 ભાવિપદાર્થ નીપજે રાજ, પણ ન ફલે અણસર ઉપાય રે. સ. 4 જેહવે સમે જેહવું લખ્યું હો રાજ, સહેજે ઉદય આવે ફલ તેલ રે, સ0 લખ્યા વિના લાભ નહીં રાજ, પ્રાણ સુખદુઃખનાં ફલ બેહ રે. સ. 5 સૂત્રસિદ્ધાંતે એવું કહ્યું રાજ, કીધાં કર્મ ન છૂટે કોય રે, સહ ભારેકમી જીવડા હો રાજ, તેને તુઝ દક્સિણ કિમ હોય છે. સ૦ 6 કર્ભે ઉદ્યમ ઊપજે હો રાજ, ધમે આલસ આવે અંગ રે, સ ચંચલ બ્રમર તણા પરેં હો રાજ, મનડું ન રહે એક દંગ રે. સ. 7 જન્મ અફલ જાયે અછે હો રાજ, કાંઈક પૂર્વકર્મના ભેગ, સ તે દિન લેખે લેખશું હો રાજ, જે દિન મલશે તારે જગ 2. સ. 8 કર્મવિવર દેશે જદા હો રાજ, ત્યારે આવીશું નાથ હજૂર રે, સ0 તિહ લગે જાણ વંદના હો રજ, નિત્ય ઉગમતે સૂર રે. સ૯ જાણું છું નિä કરી હો રાજ, આખર ફલશે સેવા નેટ રે, સ0 પણ વિનતિ મનમાં ધરી હો રાજ, પ્રભુજી વેલી દેજે ભેટ રે. સ૧૦ તુઝ મુખ દેખણ કારણે હો રાજ, પંથે લેયા બહુ ઘાટ રે, સત્ર વનઅટવીનાં દુઃખ સહ્યાં હો રાજ, લેવા મુગતિપુરીની વાટ રે. સ. 11 સત્તરશે છપનને સમે હો રાજ, ઈમ પટણી સંઘે કીધી અરદાસ રે, સહ પ્રસન્ન થયા ત્રિભુવનધણુ હો રાજ, વેગે પૂરી મનની આશ રે. સ. 12

Page #93
64 : ઉદય-અર્ચના ભવિયણ ભાવૅ ભેટ હો રાજ, સ્વામી સિદ્ધાચલ શણગાર રે, સત્ર ઉદયરતનને સાહેબ હે રાજ, તે તે ત્રિભુવનનો આધાર રે. સ. 13 સિદ્ધાચલજી સ્તવન (જગપતિ નાયક નેમિ જિર્ણોદ - એ દેશી) સુખકર સકલ મંગલ સુખસિંધુ, જગજીવન જિન! તું ; સુખકર સિદ્ધાચળ શણગાર, દરસને મુજ મન અલ. 1 સુખકર હૈડામાં ઘણી હોંશ, ભગવંત ભાવે ભેટવા સુખકર જન્મ જરા મૃત્યુ રોગ, મેહ મહા દુઃખ મેટવા. 2 સુખકર હૃદયમાંહિ દિનરાત, ચાહું ચરણની ચાકરી; સુખકર લગની લગી તુજ નામ, મુજ મનમાં અતિ આકરી. 3 સુખકર જે આવું એક વાર, સાહિબ આપ હજૂરમાં સુખકર તે ન રહું નિરધાર, ભવજલધિ દુખપૂરમાં. 4 સુખકર એક તાને એક વાર, જબ તુમ દરશન દેખશું; સુખકર માનવભવ અવતાર તે મુજ લેખે લેખશું. 5 સુખકર શું કરું સંસાર, મુગતિરમા મન મોહિયે; સુખકર તુજ પદપંકજ માંહિ, મુજ મનમધુપ આરેહિ. 6 સુખકર નવિ ગમે બીજું નામ, ઋષભ નિણંદ હદય વયે; સુખકર ન લહુ અવર કેઈ નાથ, જિનવર જગમાં તુજ જિ. 7 સુખકર દીઠે નહિ મેં દેદાર, ત્રિભુવનનાયક તાહરે; સુખકર અફળ થયા અવતાર, ભવભવ તેહથી મારો. 8 સુખકર દરીસણ દેજે દયાળ!, તારક દેવ છો દેવના; સુખકર છાંડી સંસારજંજાળ, માગું ભવોભવ સેવના. 9 સુખકર વાચક ઉદયની વાત, કાંઈક ચિત્ત અવધારજો; સુખકર દૂર કરી ભવ ભીતિ, મુજ કારજ સવિ સારજે. 19

Page #94
સ્તવને H 65 સિદ્ધાચલમંડન ગષભ સ્તવન (મૃગાનયરે ભમર સુજાણ, જેહડ માહરી મૂલવે, માહરા લાલ - એ દેશી) સુરપતિ આગે ઈમ જપે શ્રી વીર જિણેસરુ ગિરિરાજ, એ તે સકલ તીરથનો સાર, શેત્રુજે સુખકરુ ગિરિરાજ. 1 સિધ્યા જિહાં સાધુ અનંત, અનંત કેવલધરા, ગિરિ જિનવર જિહાં આવ્યા અનેક જાણી પાવન ધરા. ગિરિ. 2 રાયણ તલે 2ાષભ જિણુંદ ગુણાકરિ ગેલર્દૂ, ગિરિ જિહાં પૂરવ નવાણું વાર, પધાર્યા પ્રેમયૂ. ગિરિ. 3 વારુ મુગતિવધૂ વરવાનું એ પીઠ વખાણી, ગિરિ ત્રિભુવનતારક જગમાંહિ એ તીર્થ જાણીઈ. ગિરિ દીઠો કરે દુરગતિ દૂર જે દુષમ કાલમાં, ગિરિ ચાહીને જાવા સિદ્ધક્ષેત્ર થઈઈ ભિંણી ચાલમાં. ગિરિ. 5 ઢાલ 2 (સાહિબે રે મારો ઝલ રહ્યો નાગર - એ દેશી) વિનતા પીને વીનવે રે, વાહલા અવસર મલીઓ આજ, સંઘતિલક ધરી શંભો રે, વાહલા કોડી સાધારણ કાજ. 1 સાહિબા રે માહરા ચાલે જઈએ સિદ્ધક્ષેત્ર- આંકણી ગ્રહિણું તે મુઝને ગમે નહીં રે, વાહલા ન ગમે નવસર હાર, ચિત્ત લાગું રે વિમલાચલે રે, વાહલા ન ગમેં ઘરવ્યાપાર. સા૨ સંગ સઘલા સહિલા રે, વહાલા જાત્રાને દોહિલે જેગ, તે પામી જે પાછા વલ્યા રે, વહાલા છે તે ભારે કર્મના ભેગ. સા. 3 ઘરધંધે કરતાં ઘણે રે વાહલા પગ પગ લાગાં પાપ, છટકેલ્યું તે છૂટીઈ રે વાહલા જપતાં સિદ્ધાચલ જાપ. સા. 4

Page #95
66 : ઉદય-અર્ચના હાલ 3 (તટ જમુનાને રે અતિ રળી આમણે રે - એ દેશી) સંઘ શેત્રુંજાને રે અતિ રેલીઓમણો રે, મુલક મુલકનાં લેક. મનની મદે સહૂ આવી મારે, પુન્યને કરવા એ પિષ. સંઘ૦ 1 મજલે મજલેંરે મહા પૂજા રચે રે, નવલા થાએ નાચ, ભાવના ભારે ભવજન ભાવસ્યું રે, સમકિત પામી સાચ. સંઘ૦ 2 ઉત્તમ પ્રાણ રે પાછા ન આસરે રે, દેતા સુપાત્રે દાન, છ રિંરી ધરતા રે પંથે સંચરે રે, ધરતા પ્રભુનું રે ધ્યાન. સંઘ૦ 3 મૃદંગ નિનાદેરે મનને મેજિસ્ટ્રેરે, ધવલ મંગલ ગીત ગાન, મધુર સ્વરે રે કોઈ મુખ ઉરે રે, કહી ધરે તીહાં કાન. સંઘ૦ 4 ડેરડેરે રે જિહાંતિહાં પેખતાં રે, પડિકમણાં પચખાણ, મુનિમુખ સુણે રે શ્રાવકમંડલી રે, વિમલાચલનું વખાણ. સંઘ૦ 5 ઢાલ 4 (કાલી ને પેલી વાદળી રે - એ દેશી) માહરા રે ભાઈ સુડલા, ગુણ માનું લાલ, મને આપો થાહરી પાંખ, થારો ગુણ માનું લાલ. હું એલંઘુ ઉજાડ, થારે ગુણ માનું લાલ, માંને શેત્રુજે દેખાડ, થારે ગુણ માનું લાલ. આદિસર ભેટું ઊડીને, ગુણ માનું લાલ, ભાંજે માહરા મનની બ્રાંત, થારે ગુણ માનું લાલ. વૈશાખ જેઠની વાદલી, ગુણ મારા સંઘ ઉપર કર છાંહિ. થારો પવન! લાગુ પાઉલે, ગુણ૦ તું તે સંઘ ઉપર કર છાંહિ. થારો૦ 2 જલધર જાઉ ભાંમણે, ગુણ તું તે ઝીણી ઝીણી વરસ્ય બંદ. થારે માલીડા લાવ્યું ફૂલડાં, ગુણ૦ માહિં માલતી ને મુચકુંદ. થારો૩ પારેખ પ્રેમજી સંઘવી, ગુણ, ભણસાલી કપૂર. થારો મજવું જે નાની કરો, ગુણ૦ તે સંતાપે નહિ સૂર. થાવ 4

Page #96
સ્તવને H 67 શ્રી આદેસર સાહિબા, ગુણ૦ ચિત્તમાં ધર ચૂપ. થારો ઉદયરતન ઈમ ઉચરે, ગુણ માને દરસણ દેજે રોજ. થા. 5 ઢાલ 5 (મારૂ થારાં કાનાંહે દો મેતી રે હો - એ દેશી) વારુ એ તે પુન્ય પામી વેલારે, હો, | મેહનના થયા મેલા, મેહનના થયા મેલા. 1 શેત્રુજે ભલેં દીઠે, શેનું જે ભલે દીઠો રે, હો જોતાં લાગે મીઠે, લાગે મુઝને મીઠો રે હો. શે૨ વારુ એ તે મુગતિવન ટકે રે હે, લાગે સહુને નીકે. લાગે, વારુ એ તો મેતીઅડે અમૂલે રે હે, વધાર્થે સેવનફૂલે. 10 શેઠ 3 વાર એ તે શાશ્વતા જિનવર સેહે રે હા, સુરનરનાં મન મેહે સુર૦ વાર એ તે દિન દિન વસે સહેજે હો, દીપે સેરઠ દેસે દીવ શે. 4 હાલ 6 (ઉદયાપરરી ચાકરી રે - એ દેશી) નાભિનરેસર નંદનારે, મરૂદેવી માતા મલાર દર્શન થાહરે દેખતાં, મારે સફલ થયે અવતાર હો પ્યારા ગઢપતિ હો ગાઢા. જિનપતિ હો સુણિ થાહરા સેવકની અરદાસ. આંકણી. કૂડા એ કલિકાલમાં રે, સાચે તૂહી જ સ્વામી, ભગતવછલ ભલે ભેટિયે, નિરમલ થઈ તુઝ નામી રે પ્યારા. 2 ભમતાં ભવની શેરીએ રે, દીઠા દેવ અનેક, પણિ મુગતિદાયક મેં પેખિયે, અંતરજામી તું એક છે. પ્યારા. 3 સિદ્ધાચલની સેવના રે, સૂરજકુંડનું સ્નાન, પુન્ય હોઈ તે પામીઇ, ગેલે જિને ગુણનું ગ્યાન હે. પ્યારા. 4

Page #97
68 : ઉદય-અર્ચના હાલ 7 (કંકણની દેશી) વાટ વિષમ ઓલવીને રે પ્રભુજી! સૂતી લેતે લહેર, મુજરો છે મારે. શરણે આવ્યે ચાહીને રે, પ્રભુજી! મહારાજ કીજે મહેર, મુજ છે મારો. આરતી ને ઉજાગરે પ્ર. આપ સહ્યાં અપાર, મુ. તે ગયા સર્વ વિસરી રે પ્ર. દેખતાં તૂજ દીદાર. મુ પાયે અણુહાણે પંથમાં રે પ્રકંટક ભાગા કેડિ. મુ. કર્મના કાંટા નીસર્યા રે પ્ર. ખૂટી ગઈ સર્વ એડિ. મુ 3. ઢાલ 8 (મેરા આદિજિન દેવ - એ દેશી) રયણમય જડિત રૂડી આંગિયાં અનૂપ, કેસર કુસુમ કરી, રૂડો બને રૂપ. દેખી આદિ જિન આદિ, રૂપ તેરે મન મેરે મગન ભ. 1 મસ્તક મુગટ બન્ય, હઈએં બને હાર, સુરત ઘણું શેભતી ને શોભતા શણગાર. દેખી. 2. કાને સેહે કુંડલાં ને જોડે જડાવ, બાંહે બહુ બન્યો બાજુબંધ બનાવ. દેખી, 3 ઢાલ 9 (દીઠે દીઠો રે વામકે નંદન દીઠો - એ દેશી) પૂરે પૂજો રે ભવી આદેસર પ્રભુ પૂજે, શેત્રુજાના સાહિબ સરીખે, દેવ ન કોઈ દૂજે રે. ભવી. 1

Page #98
તવને : 69 ભગવંત આગલે ભાવના ભાવતા, પૂજતાં અષ્ટ પ્રકારે રે, નૃત્ય કરતાં દુરિત નસા, માદલ ઘૌકારે રે. ભવી. 2 સકલ મનોરથ સફલ ફલ્યા સહી, વાજાં જીતનાં વાજ્યાં રે, મગલવેલ ફલી આજ માહરે, તે ભવદુખ સઘલા ભાયાં રે. ભવી. 3 સુરતિ બંદર શહિરને વાસી, પારેખ પ્રેમજી પોતે, સંઘ લઈ શત્રુંજયે આયે, જય પાયે ગિરિ તે રે. ભવી. 4 ભણસાલી કપૂરે ભલી પરે, સંઘની સાંનિધ કીધી, કાફીકને લાગે કરડે, શિખર વ્યાબાસી લીધી રે. ભવી. 5 સંવત સતર સીતેર વર્ષે વદિ સાતમ ગુરુવારે, ઉદય વદે આદિપતિ ભેટયો, સંઘ ચતુર્વિધ સાથે રે. ભવી૬ કલશ શ્રી હીરરત્નસૂરીદ વશે જ્ઞાનરત્ન ગણ ગુણની, તિણે સાત ઠણે સંઘ સાથે ભેટીએ ત્રિભુવનતીલે, જે જિન આરાધે મન સાથે સાથે તે સુખસંપદા, ઉદયરત્ન ભાખે અનેક ભવની, તેહ ટાલે આપદા. 1 રાણકપુર તીર્થનું સ્તવન જગપતિ - જે જ ત્રષભ જિર્ણોદ, ધરણા શાહે ધન ખરચિયે; જગપતિ - પ્રૌઢ કરાવ્ય પ્રાસાદ, ઊલટભર સુર નર અરચિ. 1 જગપતિ - આમળું માંડે વાદ, સેવન કલશે ઝલહજે; જગપતિ - ચબરે શાલ, પિખંતાં પાતિક ગલે. 2 જગપતિ - અતિ સુંદર ઉદ્દામ, નલિની ગુલ્મ વિમાન જગપતિ - ઉત્તમ પુણ્ય અંબાર, નિરુપમ ધનદ નિધાન. 3 જગપતિ - એલે એલે થંભ, કીધી અનુપમ કેરણ; જગપતિ - કરતી નાટારંભ, પૂતલીએ ચિત્તોરણી. 4

Page #99
00 : ઉદય-અર્ચના જગપતિ - નાભિનરેસરનંદ, રાણકપુરને રાજિયે; જગપતિ - સહુ રાયા સિરદાર, જગમાંહે જશ ગાજિયે. 5 જગપતિ દેવ તું દીનદયાલ, ભક્તવત્સલ ભલે ભેટિયે, જગપતિ - દેખતાં તુજ દેદાર, મોહ તો મદ મેટિયે. 6 જગપતિ - ઉદયરત્ન ઉવજઝાય સંવત સત્તર ત્રાણુ સામે, જગપતિ - ફાગણ વદિ પડવાને દિન, સાદડી સંઘ સહિત નમે. 7 આયંબિલની ઓળી(નવપદજી)નું સ્તવન અવસર પામીને રે, કીજે નવ આંબેલની ઓળી; ઓળી કરતાં આ પદ જાએ, રિદ્ધિ સિદ્ધિ લહીએ બહુલી. અવ૦ 1. આ ને ચૈત્રે આદરણું, સાતમથી સંભાળી રે; આળસ મેલી બેલ કરશે, તસ ઘર નિત્ય દિવાળી. અવ૦ 2. પૂનમને દિન પૂરી થાતે, પ્રેમ શું પખાલી રે; સિદ્ધચકને શુદ્ધ આરાધી, જાપ જપે જપમાલી. અવ૦ 3. દહેરે જઈને દેવ જુહા, આદીશ્વર અરિહંત રે; વીસે ચાહીને પૂજો, ભાવશું ભગવંત. અવ૦ 4 બે ટકે પડિક્કમણું બેલ્યું, દેવવંદન ત્રણ કાળ રે; શ્રી શ્રીપાલ તણું પરે સમજી, ચિત્તમાં રાખે ચાલ. અવ૦ 5. સમકિત પામી અંતરજામી, આરાધે એકાંત રે; સ્વાદુવાદ્ પંથે સંચરતાં, આવે ભવને અંત. અવ. 6 સત્તર ચેરાણું શુદિ ચૈત્રીએ, બારસે બનાવી રે; સિદ્ધચક ગાતાં સુખસંપત્તિ, ચાલીને ઘેર આવી. અવ૦ 71 ઉદયરત્ન વાચક એમ જપ, જે નરનારી ચાલે રે; ભવની ભાવઠ તે ભાંગીને, મુક્તિપુરીમાં મહાલે. અવ૦ 8

Page #100
સ્તવને : 71 વીશ દંડકનું સ્તવન દોહા વંદી જિન ચોવીશને, તસુ ભાષી શ્રતભેદ, દંડક પદ કહી તસ થેણું, અહે ભવિ સુણે ઉમેદ. 1 ઢાળ પહેલી (ભટિયાણીની દેશી) સાત નરકે એક, ભવનપતિ દસ દંડ કહે પૃથ્વી આદિ પંચ જાણિયા, વિકદ્રિના ત્રણ ગર્ભજ તિર્યંચને નર હો, વ્યંતર જોઈસ મણિયા. 1 ઢાલ બીજી (ઝરુખે બીજલી હો લાલ - એ દેશી). જીવ દંડએ જ્યાંહિ દંડક નામ જેહનું હે લાલ. દંડક. સંક્ષેપે લવલેશ સંગ્રહ કરું તેહને હે લાલ. સંગ્રહ. નરકાદિ વીશ દંડક પદ જે લહે હો લાલ. દંડક. દંડાએ નહિ તેહ વાચક ઉદયે કહે હે લાલ. વાચક. 1 ઢાળ ત્રીજી (ગૌતમ સમુદ્ર કુમાર રે - એ દેશી) શરીરને શરીરનું માન રે, સંઘયણને સંજ્ઞા, સંસ્થાન કષાય લેડ્યા વલી એ, ઇંદ્રિય સમુદ્રઘાત રે, દષ્ટિને દરશન્ન, જ્ઞાન અને યેગા વલી એ. 1 ઉપગ ને ઉપપાત રે, વચન સ્થિતિ પર્યાપતિ આહારને સંજ્ઞા ત્રિક એ; ગતિ આગતિ વેદ અ૯૫ રે, દ્વાર વીસ એ, દંડક પ્રત્યે ભણો ભવિ એ. 2 દ્વાર પહેલું, ઢાળ ચોથી (સિદ્ધચક્રપદ વંદો - એ દેશી) ગર્ભજ તિર્યંચ વાઉકાયના, શરીર કહ્યા છે ચાર, દારિક વેકિય તેજસ કાર્મણ, નરને પાંચ નિરધાર રે,

Page #101
છર : ઉદય-અર્ચના શ્રેતા દ્વાર એણી પરે જાણે બીજા સર્વને ત્રણ જાણે, આગમ મનમાં આણે રે. શ્રેતા. 1 દ્વાર બીજું, ઢાળ પાંચમી | (સોરઠી ચાલમાં) વનસ્પતિ વિણ થાવર ચાર, તનુ જઘનેત્કૃષ્ટ વિચાર; અંગુલને અસંખ્યાતમે ભાગ, વદે માન એવું વીતરાગ. 1 બીજે પણ દંડક વીશે, જઘન્ય એમ જ કહ્યો જગદીશે; ઉત્કૃઢું કહું હવે આગે, ધનુષ પાંચમું નારકી ભાગે. 2 સુરને સાત હાથ વખાણું, વણ ગર્ભજ તિરિય જાણું, વનસ્પતિને જાજેરું ત્રણ ગાઉ નર તે દ્વિ ભલેશું. 3 બેંદ્રિ ચેરિદ્રિ બાર એક, જેમણ જાણે સુવિવેક; દેહ ઊંચપણે એ ભણિયે, વૈક્રિય સૂત્રે ઈમ યુણિયે. 4 અંગુલને અસંખ્યાતમે ભાગ, પ્રારંભ સમય લહે લાગ; સુરનરને સાધિક લાખ, જેયણ નવસે તિરિય સુભાખ. 5 મૂલથી નારકને બમણું, અંતર મુહૂર્ત રહે એમ પભણું, તિરિ નરને મુહૂર્ત ચાર, દેવને એક પક્ષ ઉદાર. 6 દ્વાર ત્રીજું, ઢાળ છઠ્ઠી (રહ્યું આવાસ દુવાર - એ દેશી) વાત્રાષભનારાય, રાષભનારાચરે, નારાચ અર્ધ નારાચ છે રે; કિલિકા છેવડું એ સૂત્રે, જિનવર દેવે રે, સંઘયણ છ ભાખ્યા અછે રે. 1 થાવર નારકી દેવ, અસંઘયણું રે, છેવઠા વિકલૅક્રિયા રે; મનુષ્ય અને તિર્યંચ, છ સંઘયણ રે, સમય વિષે નિવેદિયા રે. 2 દ્વાર એથું, ઢાળ સાતમી (વૃષભાનુભવને ગઈ હતી - એ દેશી) ચાર દશ સંજ્ઞા હુએ સહુની, આહાર ભય મૈથુન પરિગ્રહની, ક્રોધ-માન-માયા-લાભ લેક, ઓઘ દશમી સંજ્ઞા થક. 1

Page #102
સ્તવને : 73 દ્વિાર પાંચમું, ઢાળ આઠમી (સેલા મારુની દેશી) સમચતુરસહ ન્યધ નિસાદિક, વામન કુજ હા હૂંડક એ છ કહ્યા; સર્વે સૂરને હે પેલું હોય સંસ્થાન, નરતિર્યંચ માંહે સઘલાં એ લહ્યાં. 1 વિકલૈંદ્રિને હો નરકમાં હૂંડક હોય, નાનાવિધ ધજ હે સુઈ બુબુ વણસઈ; વાઉ તેઉ હો અપ ચઉકે એ ચાર, પુઢવી મસુર હે ચંદાકારે કહી. 2 દ્વાર છડું, ઢાળ નવમી (સિરાઈને સેલે હો કે - એ દેશી) કોઈ માન-માયા છે કે, વલી લેમ સૂત્રે લહ્યા; દંડક જેવીસેં હો કે, કષાય એ ચાર કહ્યા. 1 દ્વાર સાતમું, ઢાળ દસમી (દેખી કામિની દોય - એ દેશી) કૃષ્ણ નીલ કાપિત તેજે, પદ્મ શુકલ કહી રે કે પદ્મા એ છ લડ્યા નર તિર્યંચ ગર્ભમાં લહી રે કે ગર્ભ૦ 1 નારક તેલ વાઉકે, વિગલ માણિયા રે કે વિ. ત્રણ ત્રણ લેડ્યા વંત કે નીચ ઉચ્ચ જાણિયાં રે કે નીચ૦ 2 તષી પાંચે માંહે, તે લેગ્યા ઘણી રે કે તે બાકી ચઉદ દંડકે ચાર, લેયા સૂત્રે ભણી રે કે વેશ્યા દ્વાર આઠમું, ઢાળ અગીઆરમી | (બિડલીની દેશે) આઠમું ઇંદ્રિય દ્વાર, છે સુગમ તેનો વિચાર હો, ભવિ ભાવે લહે; જેહને ઇંદ્રિય હોયે જેતી, તેમજ ગણી લેજે તેતી હે. ભવિ. 1 દ્વાર નવમું, ઢાળ બારમી (ફતમલની દેશી) વેદના કષાયને મરણ, વૈકિય તેજસ વલી, આરકને કેવલી સાતે, એ લહો મનની લી. 1

Page #103
74 : ઉદય-અર્ચના સંજ્ઞી નરને હોયે સાત, તિરિ સહુ સુર પદે; આહારકને કેવલ વજિત, પાંચ આગમ વદે. 2 નારક વાઉમાં પહેલાં ચાર, બાકી સાત દંડકે વેદનાદિ પહેલા ત્રણ હેય કહ્યા કૃતમાં છ કે. 3 દ્વાર દશમું, ઢાળ તેરમી (પ્રભુ તારો પ્રભુ તાહારે મહેર કરી મુનેજી - એ દેશી) વિકલૈંદ્ધિ વિકદ્રિ માંહે દૃષ્ટિ બે વદી છે, સમકિતને સમકિતને મિથ્યા દષ્ટિ સોય છે. પાંચ થાવર પાંચ થાવર મિથ દીઠી કહ્યા છે, બીજા સેવે બીજા સવે ત્રિદષ્ટિ હોય હો. વિકલૅ૦ 1. દ્વાર અગીઆરમું, ઢાળ ચિદમી | (સુરત મહિનાની) પંચ થાવર બે ઇંદ્રિ તે ઇંદ્રિને, અચક્ષુ દર્શન એક, ચક્ષુ અચક્ષુ ચઉરિંદ્રિને, બે જાણ સુવિવેક. 1 ચક્ષુ અચક્ષુ અવધિ, કેવલ દર્શન ચાર, નરમાં બીજે સર્વ દંડકે, કેવલ વિણ ત્રણ ધાર. 2 દ્વાર બારમું, ઢાળ પંદરમી (કોઈ સુધ લાવે દિનનાથની - એ દેશી) ત્રણ ત્રણ સુર તિરિ નિરયમાં, જ્ઞાન અને અજ્ઞાન, થાવરમાં અજ્ઞાન બે, વિકસેં દો દો માન. 1 અજ્ઞાન જ્ઞાન - ઓલખી, ત્રણ પંચ પ્રધાન, અનુકમે મનુજને કહ્યા સમજો સાવધાન. અ૦ 2 દ્વાર તેરમું, ઢાળ સલામી (શારદ બુધદાયી - એ દેશી) સત્ય અસત્યને મિશ્ર, અસત્ય મૃષા સંગ, મન વચનને યોગે, આઠ થયા એ ગ.

Page #104
સ્તવને H 75. વૈકિય ને આહારક, દારિક મિશ્ર સોઈ, તેજસ કાર્પણ સાતે, કાય તણા રોગ હોય. નારક સુર સહુને, અનુકમે યોગ અગિયાર, તેર તિર્યંચને જાણે, નરને પંદર નિરધાર. વિકસેંદ્રિને ચાર, વલા વાયુકાયને પંચ, ત્રણ થાવરમાં જે જે, સિદ્ધાંતે એ સંચ. 1 દ્વાર ચિદમું, ઢાળ સત્તરમી (સહમપતિજી - એ દેશી) ત્રણ અજ્ઞાનજી, જ્ઞાન પાંચની આવલી, ચાર દર્શનજી, ઉપયોગ બાર સહુ મલી, માનવમાંજી, બારે લો મનની રલી, દેવતિરિયનેજી, નવ નારક ને કહ્યા વલી. ઉથલે વલી પાંચ કહ્યા વિકલૈંદ્ધિ માટે, ચઉરિદ્રિમાં છ કહ્યા, પાંચ થાવરમાં ત્રણ પ્રકાશ્યા, સૂત્ર માર્ગે સહ્યા. 1. દ્વાર પંદરમું ઉપપાતનું તથા સોળમું ચવનનું, ઢાળ અઢારમી (એક અનુપમ શિખામણ ખરી - એ દેશી) ગર્ભજ તિરિય, વિગલ સુર નારકી, અસંખ્ય સંખ્યાતા લો તમે પારખી. નર સંખ્યાતા, અસન્ની અસંખ્યાતા, તેમજ થાવર, હવે વણસઈ ખ્યાતા. વનસ્પતિમાં વિખ્યાત જાણે, અનંતા ઉપજે એવે, ઉપજે જેતા ચવે તેતા, બીજે ભેદ નહીં ભવે. .

Page #105
'76 : ઉદય-ભચના દ્વાર સત્તરમું, ઢાળ ઓગણીસમી | (કાચબાની દેશી) પુઢવી અને વાયુ, વનસ્પતિ માંહે હો ઉત્કટુ આયુ લહે, વરસ બાવીસ ને સાત, ત્રણ દશ સહસ હો સાચું સદહે. 1 ત્રણ દિવસ તેઉકાય, નર તિરિ કેરું હું ત્રણ પલ્ય સારી છે, સુર નિરય સાગર તેત્રીશ, વ્યંતર આયુ હો પલ્પ એક પારીખ. 2 સાધિક પલ્ય ચંદ સુર, અસુર નિકાયે હો, સાગર જાજેરડું, પત્ય દયે દેશુણ, નિશ્ચય જાણે હો, નિકાય નવ કેરડું. 3 બે ઇંદ્રિયનું વરસ બાર, તેંદ્રિયનું દિન હો એગણપચાસ છે, ચઉરિંદ્રિયનું છ માસ, અનુક્રમે આયુ હે ઉત્કટુ એહ છે. 4 જઘન્ય આયુ એક મુહૂર્ત, પુઢવી આદે હો દંડક દશમાં કહ્યો, દશ સહસ વરસ પ્રમાણ, ભવનપતિ નરકે હા, વ્યંતરગતિ લહ્યો. 5 એક પપમ માન, વૈમાનિક સુરનું હે જતષીનો જાણ જે વલી, પલ્યોપમને આઠમે ભાગ, આગમ માંહે હો કહે એમ કેવલી. 6 દ્વાર અઢારમું, ઢાળ વીસમી (હુઠા દલ વાદલ - એ દેશી) આહારને શરીર ઇદ્રિય હો, સાસેસાસ ભાસામણ, સુર નર તિરિ નિરયને હો, એ છ પર્યાપ્ત ગણુ. 1 પાંચ થાવર માંહે હૈ, પર્યાતિ ચારે કહી, વલી પંચ પર્યાપ્તિ હે, વિકદ્રિ માંહે લહી. 2 દ્વાર ઓગણીસમું, ઢાળ એકવીસમી (રામ ચંદકે બાગ - એ દેશી) ષટ દિશિને લે આહાર, સઘલા જતુ સદાઈ, લેકને ખૂણે જીવ, પંચ ચાર ત્રણ દિશિ તાઈ. 1

Page #106
સ્તવને H 77 દ્વાર વીસમું, ઢાળ બાવીસમી (રામ સીતાને દ્વિજ કરાવે રે - એ દેશી) હવે સંજ્ઞા ત્રણ કહેશે રે, દીર્ઘ કાલકી પહેલી દીસે, હિતેપદેશકી બીજી રે, દષ્ટિવાદોપદેશકી ત્રીજી. 1 દેવતાના દંડક તેર રે, તિર્યંચ નારક નહીં ફેર, સંજ્ઞા એ પહેલી દાખી રે, દીર્ઘકાલકી સૂત્ર સાખી. 2 વિકલે દ્વિમાં હિતેપદેશા રે, સંજ્ઞા રહિત થાવર અસેસા, નરને પહેલી બે ભાખી રે, કેઈકને ત્રીજી પણ દાખી. 3 દ્વાર એકવીસમું તથા બાવીસમું ગતિ અગતિનું, ઢાળ ત્રેવીસમી (ધણ સમરથ પીઉં નાનડે - એ દેશી) પર્યાપ્તા પંચંદ્રિ જેહ, તિર્યંચને માનવ મરી તેહ, ચાર નિકાય માંહે ઊપજે, સુરની યોનિ જાણે સસનેહ. ગતિ અગતિ લહો જીવની, અસંખ્યાતા આઉખાવંત, પંચંદ્રિ પર્યાપ્ત, તિરિપંચને નર એ બે તંત. ગતિ. 2 તિમ પર્યાપ્ત વલી, ભૂ, જલ ને જે તરુ પ્રત્યેક, અમર મરીને અવતરે, સમજે એ પાંચ પદે સુવિવેક. ગતિ૩ સંખ્યા આયુ પર્યાપ્તા, ગર્ભજ નરને તિર્યંચ જેહ, સાતે નરકે ઊપજે, તિહાથી આવે નર તિરિયમાં તે. ગતિ. 4 ભૂ જલ વલસઈ નિમાં, નારકીને વજી સર્વ જીવ, આવી આવી ઊપજે, નિજ નિજ કર્મ પ્રમાણે સદીવ. ગતિ૫ પૃથિવ્યાદિક દશ દંડકે, ભૂ-જલ વણસઈના જીવ જાય, વલી તે દશ દંડક વિના, તેલ વાઉ પણ નવિ થાય. ગતિ 6 તેલ વાઉ તિમ વલી, પૃથિવ્યાદિક નવ દંડકે જંતી, દશ પદના વિકલેંદ્રીમાં છે વિકપ્રિય દશ પદ ઉપજતી. ગતિ. ૭ગર્ભજ તિર્યંચ ઊપજે, મરી વીસે દંડક માંય, વીસ પદના જીવ તે, ગર્ભજ મરી તિર્યંચ જાય. ગતિ. 8

Page #107
78 : ઉદય-અર્ચના ચાવીસ પદને શિવ પદે, માનવ મરી સઘલે જાય, તેઉ ને વાઉ વિના, બાવીસ પદના માનવ થાય. ગતિ, 9 દ્વાર ત્રેવીસમું, ઢાળ જેવીસમી (થાપર વારી મારા સાહેબા - એ દેશી) ગર્ભજ નર તિરિ નિમાં, વેદ ત્રણ વખાણ્યા, પુરુષ વેદ છે દેવમાં, નવ નપુંસક જાણ્યા. દ્વાર વીસમું અલપ-બહત્વનું, ઢાળ પસીસમી (શું કરિયે જો મૂલ જ કૂડું - એ દેશી) સહુ જીવથી થડા સંસારી, પર્યાપ્તા માનવ નિરધારી, બાદર અગ્નિ વૈમાનિક દેવા, ભુવનપતિ વ્યંતર નારક લેવા. 1 જેતષી ચૌરિંદ્રિ તિરિયા, પંચંદ્રી બેંદ્રિને ભૂ જલ વાઉ કહિયા, ચઢતે પદે એક એક થકાં, અસંખ્ય ગુણ લહે અધિકાં અધિકા. 2 સહુથી વધતા વનસ્પતિ જીવ, અનંત ગુણ જાણે સદીવ, જિન કહ્યા ભાવમેં જોયા, તુમ ખિજમત વિના ભવ ખેયા. 2 ઢાળ છવીસમી | (સુણ કરુણાનિધિ હંસલા - એ દેશી) એણુ પરે જેવીસ દંડકે, ભવ માંહે પ્રાણ ભમિ રે; અનંત વીસી વહી ગઈ, પણ જિનમારગ નવી ગમિરે. 1 ધન ધન દિન મારે આજ, મુને ત્રિભુવનનાયક ગૂઠો રે; શ્રી જિનશાસન પામીઓ, આજ મેહ અમીરસ વુઠોરે. ધન૨ સત્તર એક્યાસી ચિત્રમાં, વારુ વદિ છઠ મંગલવાર રે; વીતરાગ ઈમ વીનવ્યા, સુરપુર નગર મેજાર રે. ધન. 3 શ્રી વાસુપૂજ્ય પસાઉલે, હીરરત્નસૂરિ સાનિધ્યે રે, વાચક ઉદયરતન વદે, રિદ્ધિ વૃદ્ધિ વધે સર્વ સિદ્ધિ છે. ધન૪ (રાગ ધન્યાશ્રી) ઋષભ અજિત અભિનંદન, સુમતિ પત્ર સુપાસજી; ચંદ્રપ્રભ સુવિધિ શીતલ શ્રેયાંસ, વાસુપૂજ્ય વિમલ જિન ખાસજી.

Page #108
સ્તવને H 79 અનંત ધર્મ શાંતિ કુંથુ અર, મલ્લી મુનિસુવ્રત નમિ નેમજી; યાર્ચે વીર વીશે પ્રણમું, પરમ ઉદય લહી પ્રેમજી. 1 જિનપ્રતિમાનું સ્તવન (પાઈની દેશીમાં). જેહને જિનવરને નહીં જાપ, તેહનું પાસું ન મેલે પાપ, જેહને જિનવરશું નહીં રંગ, તેહનો કદી ન કીજે સંગ. 1 જેહને નહીં વાહાલા વીતરાગ, તે મુક્તિને ન લહે તાગ, જેહને ભગવંતશું નહીં ભાવ, તેહની કુણ સાંભલશે રાવ. 2 જેહને પ્રતિભાશું નહીં પ્રેમ, તેહનું મુખડું જોઈએ કેમ, જેને પ્રતિમાશું નહીં પ્રીત, તે તે પામે નહિ સમકિત. 3 જેને પ્રતિમાશું છે વેર, તેહની કહો શી થાશે પિર, જેને જિનપ્રતિમા નહીં પૂજ્ય, આગમ બેલે તેહ અપૂજ્ય. 4 નામ થાપના દ્રવ્ય ને ભાવ, પ્રભુને પૂજે સહી પ્રસ્તાવ, જે નર પૂજે જિનનાં બિંબ, તે લહે અવિચલ પદ અવિલંબ. 5 પૂજા છે મુક્તિને પંથ, નિતનિત ભાખે ઈમ ભગવંત, સહિ એક નર કવિના નિરધાર, પ્રતિમા છે ત્રિભુવનમાં સાર. 6 સત્તર અઠાણું આષાઢી બીજ, ઉજજવલ કીધું છે બેધ બીજ, ઈમ કહે ઉદયરતન ઉવઝાય, પ્રેમે પૂજે પ્રભુના પાય. 7 પૂજાનું સ્તવન ગેડીડા બાર ઉઘાડ પણ છે પૂજાનું. જગવલલભ પ્રભુનામ છે જેહનું, મુને દર્શન તેનું દેખાડ પણું૧ જે માગે તે આપું તુજને, મેહેલ તું મનની ગાંઠ, પણ ક્ષણ એક જાયે તે મુજ ન ખમાયે, એનું હેજ લાગું છે મહારે હાડ. પણ૦ 2 આ છું જેવા, પાવન હવા, મરડી મેહની વાડ, પણ ફૂલ સુરંગા અને બહુરંગા, મેં તે લીધાં છે મેઘે પાડ. પણ 3

Page #109
80 : ઉદય-અર્ચના પાસ જિનેસર પ્રભુ પરમેસર, એને કેશરની કરું આડ, પણ તુજ મુજ સાહેબ એક છે માટે, મહારા મનની હોંશ પહોંચાડ. પણ 4 નસા પિલમાં બેઠે નસાડે, દુર્જય મેહની ધાડ, પણ ઉદયરતન કહે હું દાસ છું તેહને, મહારા કર્મની કાસલ કાઢ. પણ૦ 5 ખામાજી વરસીતપના પારણનું સ્તવન બાબાજી વિનતિ અવધારે, મારે મંદિરિયે પાક ધારો. બાબાજી શ્રી રિખવ વરસેપવાસી, પૂરવની પ્રીત પ્રકાશી, શ્રેયસ બેલે શાબાશી. શેલડીરસ સૂજ વહોરો, ન કરાવો હોરો, દરિસણ ફલ આપે દોરો. મામાજી૦ અજુઆલી ત્રીજ વૈશાખી, પંચ દિવ્ય થયાં સુર સાખી, એ તે દાન તણું ગતિ દાખી. બાબાજી એમ યુગાદિ પર્વ જાણે, અખાત્રીજ નામે વખાણે, સહુ કેઈ કરે ગલમાણે. બાબાજી સહસ વર્ષે કેવળ પાયો, એક લાખ પૂરવ અર આયે, પછી પરમ મહોદય પા. બાબાજી એમ વદે ઉદય ઉવજઝાયા, પૂજે છે તમે રિખવના પાયા, જેણે આદિ ધર્મ ઉપાયા. બામાજી૦

Page #110
સ્તુતિઓ આદિજિન સ્તુતિ (જય જય ભવિ હિતકર - એ દેશી) શ્રી પ્રથમ જિનેસર, રિસહેસર પરમેશ, સેવકને પાલે, ટાલે કરમ કલેશ; ઈન્દ્રાદિક દેવા, સેવા સારે જાસ, મરૂદેવાનંદન વંદન કીજે તાસ. અષ્ટાદશ દોષા, અષ્ટ કરમ અરિહંતા, પ્રતિબંધ નિવારી, વસુધાતલે વિચરતા; જે ગત વીસી, અનામત વર્તમાન, તસ પાયે લાગું, માગું સમકિત દાન. પુંડરિકગિરિ કેરે, પ્રવચનમાં અધિકાર, દીઠે દુઃખ વારે, ઉતારે ભવપાર; સિદ્ધાચલ સિદ્ધા, સાધુ અનંતી કેડ, આગમ અનુસારે, વંદુ બે કર જોડ. રવિમડલ સરીખાં, કાને કુંડલ દોય, સુખસંપત્તિકારક વિઘનનિવારક સેય; ચકકેસરી દેવી, ચક્ર તણી ધરનારી, સેવક સાધારી, ઉદયરત્ન જયકારી.

Page #111
82 : ઉદય-અર્ચના આદિજિન સ્તુતિ અતિ સુઘટ સુંદર, ગુણ પુરંદર, મદરરૂપ સુધીર, ઘન કર્મકદલી દલન દેતી, સિંધુ સમ ગંભીર; નાભિરાયનંદન, વૃષભ લંછન, ઋષભ જગદાનંદ, શ્રી રાજવિજય સૂરીંદ તેહના, વંદે પદ અરવિંદ. 1 સુરનાથ સેવિત, વિબુધ વંદિત, વિદિત વિશ્વાધાર, દેય સામલા, દેય ઊજલા, દેય નીલ વર્ણ ઉદાર; જાસૂદ ફૂલ, સમાન દઈ, સેલ સેવન વાન, શ્રી રાજવિજય, સૂરિરાજ અહોનિશ, ધરે તેનું ધ્યાન. 2 અજ્ઞાન મહાતમ રૂ૫ રજની, વેગે વિદ્ધસણ તાસ, સિદ્ધાંત શુદ્ધ, પ્રબોધ ઉદયા, દિનકર કોડી પ્રકાશ; પદબંધ શોભિત, તત્ત્વ ગર્ભિત, સૂત્ર પીસ્તાલીશ, અતિ સરસ તેહના, અર્થ પ્રકાશે, શ્રી રાજવિજયસૂરીશ. 3 ગજગામિની, અભિરામ કામિની, દામિની શી દેહ, સા કમલનયણી, વિપુલ વયણું, ચકકેસરી ગુણ ગેહ શ્રી રાજવિજય સૂદિ પાયે, નિત્ય નમતી જેહ, કહે ઉદયરત્ન, વાચક જૈનશાસન, વિદ્ધ નિવારો તેહ. 4 શાંતિજિન સ્તુતિ સકલ સુખાકર પ્રણમિત નાગર, સાગર પરે ગંભીરજી, સુકૃત લતાવન, સિંચન ઘનસમ, ભવિજન મન તરુ કીરોજી; સુરનર કિન્નર અસુર વિદ્યાધર, વંદિત પદઅરવિંદજી, શિવસુખકારણ, શુભ પરિણામે, સેવ શાંતિ જિણંદજી. 1 સયલ જિનેસર ભુવન દિસેસર, અલસર અરિહંતાજી, ભવિજન કુમુદ, સંબંધન શાશે સમ, ભયભંજન ભગવંતાજી; અષ્ટ કરમ અરિ, દલ અતિ ગંજન, રંજન મુનિજન ચિત્તા, મન શુદ્ધ જે, જિનને આરાધે, તેહને શિવસુખ દિત્તાજી. 2

Page #112
સ્તુતિએ : 83 સુવિહિત મુનિજન, માનસરોવર, સેવિત રાજ મરાલેજ, કલિમલ સકલ, નિવારણ, જલધર, નિર્મલ સૂત્ર રસાલજી; આગમ અકલ, સુપદ પદે શોભિત, ઊંડા અર્થ અગાધોજી, પ્રવચન વચના તણે જે રચના, ભવિજન ભાવે આરાધજી. 3 વિમલ કમલદલ, નિર્મલ લેયણ, ઉલ્લસિત ઉરે લલિતાંગીજી, બ્રહ્માણ, દેવી નિરવાણી, વિદાહરણ કણયંગીજી; મુનિવર મેષ, રતનપદ અનુચર, અમર રત્ન અનુભાવે છે, નિરવાણું દેવીપ્રભાવે, ઉદય સદા સુખ પાવેજી. 4 શાંતિનાથની સ્તુતિ ગજપુર અવતાર, વિશ્વસેન કુમાર, અવનિ તલે ઉદારા. ચક્કવી લછી ધારા; પ્રતિદિવસ સવારા, સેવીએ શાતિ સારા, ભવજલધિ અપારા, પામીએ જેમ પારા. જિમ ગુણ જસ મહેલી, વાસના વિશ્વ વલ્લી, મદ સદન ચ સલી, માનવંતી નિસલી; સકલ કુશલ વલ્લી, ફૂલડે વેગ ફૂલી, દુખ દુરિત તસ દુલ્લી, તા સદાશ્રી બહુલી. જિન કથિત વિશાલા. સૂત્ર શ્રેણી રસાલા, સકલ સુખ સુકાલા, મેલવા મુક્તિબાલા; પ્રવચન પદમાલા, પ્રતિકાયે દયાલા, ઉર ધરી સુકુમાલા, મૂકીએ મોહજાલા. 3 જિનવચન વખાણ, સૂત્રમાં જ્યાં પ્રમાણ, ભગવતી બ્રહ્માણી, વિનહંત નિર્વાણી; જિનપદ લપટાણી, કેડી કલ્યાણ ખાણી, ઉદયરને જાણી, સુખદાતા સયાણી.

Page #113
84 : ઉદય-અચના નેમિનાથની સ્તુતિ શ્રી ગિરનારે જે ગુણ નીલે, તે તરણ તારણ ત્રિભવન તિલે; નેમીસર નમિયે તે સદા, સેબે આપ સંપદા. ઈંદ્રાદિક દેવ જેહને નમે, દર્શન દીઠે દુઃખ ઉપશમે; જે અતીત અનાગત વર્તમાન, તે જિનવર વંદુ પરધાન. 2 અરિહંત વાણી ઉચ્ચરી, ગણધરે તે રચના કરી પીસ્તાલીશ આગમ જાણિયે, અર્થ તેના ચિત્તે આણિયે. ગઢ ગિરનારની અધિષ્ઠાયિકા, જિનશાસનની રખવાલિકા; સમરું સા દેવી અંબિકા, કવિ ઉદયરત્ન સુખદાયિકા. 4 પાશ્વનાથજિન સ્તુતિ (રાગ : શ્રી શત્રુંજય તીરથ સાર) જગજન ભંજન માંહે જે ભલિયે, જેગિસર ધ્યાને જે કલિયે, શિવવધૂ સંગે હલિયે, અખિલ બ્રહ્માંડે જે ઝલહલિયે, જર્શન મતે નવ બલિયે, બલવંત માંહે બલિયે, જ્ઞાનમહોદય ગુણ ઉચ્છલિયે, મેહ મહાભટ જેણે છલિયે, કામ સુભટ નિર્દેલિયે, અજર અમર પદ ભારે લલિ, સે પ્રભુ પાસજિનેસર મલિય, આજ મને રથ ફલિ. 1 મુક્તિ મહામંદિરના વાસી, અધ્યાત્મપદના ઉપાસી, આનંદરૂપ વિલાસી, અગમ અગોચર જે અવિનાશી, સાધુશિરોમણિ મહાસંન્યાસી, કાલેક પ્રકાશી, જગ સઘલે જેહની શાબાશી, જીવાનિ લાખ ચોરાસી તેમના પાસ નિકાસી,

Page #114
સ્તુતિઓ: 85 ઝલહલ કેવલ જતિકે આસી, અથિર સુખના જે નહિ આસી, વંદું તેહને ઉલાસી. 2 શ્રી જિનભાષિત પ્રવચનમાલા, કંઠે ધરે સુકમાલ, મહેલી આલપંપાલ, મુક્તિ વરવાને વરમાલા, ચારુ વર્ણ તે કુસુમ રસાલા, ગણધરે ગૂંથી વિશાલા, મુનિવર મધુકરરૂપ માલા, ભેગી તેહના વલી ભૂપાલા, સુરનર કેડી રઢાલા, તે નર ચતુર અને વાચાલા, પરિમલ તે પામે ઈગતાલા ભાવે ભવજંજાલા. 3 નાગનાગિણી અધમળતાં જાણી, કરુણાસાગર કરુણા આણી, તક્ષણ કાઢયાં તાણી, નવકારમંત્ર દીયે ગુણખાણી, ધરણીધર પદ્માવતી રાણી, થયાં ધણિધણિયાણી, પાસપસાયે પદ પરમાણી, સા પડ્યા જિનપદે લપટાણી, વિદાહરણ સયાણી, ખેડા હરિયાલીમાં શુભ ઠાણી, પૂજે પાસ જિjદ ભવિપ્રાણું, ઉદય વદે એમ વાણી. 4 જ્ઞાનપંચમીની સ્તુતિ (શત્રુંજય મંડણ 2ષભ નિણંદ દયાલ - એ દેશી) પાંચમ દિન જમ્યા, પાંચ રૂપ સુરરાય, નેમિને સુર શલે, ન્હાવરાવા લેઈ જાય; ઈદ્રિય પંચ ગજને, હણવા પંચાનન સિંહ, શ્રી હીરરત્નસૂરીશ્વર, લેપે ન તેહની લીહ. રાતા ને ધોળા, નીલા કાળા દેય હાય, સેળ સેવનવાને, ઈમ જિન જેવીસે હોય;

Page #115
86 : ઉદય-અર્ચના પંચમ જ્ઞાન પામી, પામ્યા પંચમ ઠાય, હીરરત્નસૂરિવર, પ્રણમે તેના પાય. 2 પાંચમ તપ મહિમા, પ્રવચનમાં પરસિદ્ધો, ભાવે ભવિ પ્રાણી, સહજે તે સિદ્ધો; થયા થાશે થાય છે, જેથી સિદ્ધ છેડ, શ્રી હીરરત્નસૂરિ, નિત્ય પ્રકાશે તપ તેહ. ગિરનારને ગેખે, પૂર્યો જેણે વાસ, સહકારની લુંબી, સેહાહે કર ખાસ; શાસન રખવાલી, કહે ઉદયરત્ન ઉવષ્કાય, પ્રણમે તે અંબા, શ્રી હીરરત્નસૂરિ પાય. 4 પજુસણની સ્તુતિ (રાગ H સત્તર ભેદી જિનપૂજા રચીને). પર્વ પજુસણ સર્વ સજાઈ, મેલવીને આરાધો છે, દાન શીલ તપ ભાવને ભૂલી, સફલ કરે ભવ લીધો છે; તક્ષણ એહ પર્વથી તરીએ, ભવજલ જેહ અગાધ છે, વીરને વાંદી અધિક આનંદી, પૂછ પુણ્ય વધે છે ઋષભ નેમ શ્રી પાસ પરમેસર, વીર જિણેસર કેરાં છે, પાંચ કલ્યાણક પ્રેમે સુણીએ, વળી આંતરા અનેરા છે; વીસે જિનવરના જે વારુ, ટાળે ભવના ફેરા છે, અતીત અનાગત જિનને નમિયે, વળી વિશેષે ભલેરાજી. 2 દશાશ્રુત સિદ્ધાન્ત માંહેથી સૂરિવર શ્રીભદ્રબાહુ છે, કલ્પસૂત્ર એ ઉદ્ધરી સંઘને, કરી ઉપગાર જે સાહુ છેઃ જિનવરંચરિત્ર ને સમાચારી, થિરાવલી ઉમાહો જી, જાણી એહની આણ જે લહેશે, લેશે તે ભવ લાહોજી. 3 ચઉલ્થ છઠ્ઠ અઠ્ઠમ અઠ્ઠાઈ, દશ પંદર ને ત્રીશ જી, પીસ્તાલીશ ને સાઠ પંચેતેર, ઇત્યાદિક સુજગશ છે;

Page #116
સ્તુતિએ H 87 ઉપવાસ એતા કરી આરાધે, પર્વ પજુસણ પ્રેમ જ, શાસનદેવી વિઘન તસ વારે, ઉદયવાચક કહે એમ છે. 4 સિદ્ધચક્ર (નવપદ એળી)ની સ્તુતિ અંગદેશ ચંપાપુરીવાસી, મયણું ને શ્રીપાલ સુખાસી, સમકિતનું મનવાસી, આદિ જિનેશ્વરની ઉલ્લાસી, ભાવે પૂજા કીધી મન આસી, ભાવ ધરી વિશ્વાસી; ગલિત કોઢ ગયે તેણે નાસી, સુવિધિનું સિદ્ધચક્ર ઉપાસી, થયા સ્વર્ગના વાસી, આસો ચૈત્ર પૂરણમાસી, પ્રેમે પૂજે ભક્તિ વિકાસી, આદિ પુરુષ અવિનાશી. 1 કેસર ચંદન મૃગમદ ઘોળી, હસું ભરી હેમ કાળી, શુદ્ધ જળ અંઘોળી, નવ આંબિલની કીજે ઓળી, આસો સુદ સાતમથી ખેલી, પૂજે શ્રી જિન ટોળી; ચઉગતિ માંહે આપદા ચળી, દુરગતિનાં દુઃખ દૂરે ઢળી, કર્મ નિકાચિત રળી, ક્રોધ કષાય તણા મદ રોળી, જિન શિવરમણ ભમર ભેળી, પામ્યા સુખની ઓળી. 2 આસો સુદ સાતમહું વિચારી, ચૈત્ર પણ ચિત્તનું નિરધારી, | નવ આંબિલની સારી, એની કીજે આળસ વારી, પ્રતિક્રમણ બે કીજે ધારી, સિદ્ધચક્ર પૂજે સુખકારી; શ્રી જિનભાષિત પરઉપગારી, નવ દિન જાપ જપે નરનારી, જેમ લહિયે મેક્ષની બારી,

Page #117
8 : ઉદય-અર્ચના નવપદમહિમા અતિ મને હારી, જિનઆગમ ભાખે ચમત્કારી, જાઉં તેહની બલિહારી. 3 શ્યામ ભ્રમર સમ વેણી કાલી, અતિ સોહે સુંદર સુકુમાળી, જાણે રાજ મરાળી, જલદલ ચક્ર ધરે રૂપાલી, શ્રી જિનશાસનની રખવાળી, ચકેસરી મેં ભાળી; જે એ ઓળી કરે ઉજમાળી, તેનાં વિન હરે સા બાળી, સેવક જન સંભાળી, ઉદયરત્ન કહે આસનવાળી, જે જિનનામ જપે જપમાળી, તે ઘર નિત્ય દિવાળી. 4

Page #118
સઝાયો અનાથી મુનિની સઝાય (રાગઃ પ્રભુ પાસનું મુખડું જેવા) ભંભારે વનમાં ભમતાં, ઋષિ દીઠ રયવાડી રમતાં; રૂપ દેખીને મન રીઝયો, ભારે કમી પણ ભીંજ. 1 પાણિ જોડીને એમ પૂછે, સંબંધ તમારે શું છે; નરનાથ હું છું અનાથ, નથી મારે કઈ નાથ. 2 હરખે જોડી કહે હાથ, હું થાઉં તમારો નાથ; નરનાથ તું છે અનાથ, શું મુજને કરે છે સનાથ. 3 મગધાધિપ હું છું માટે, શું બોલે છે ભૂપ બેટા, નાથપણું નવિ જાણે, ફેગટ શું આપ વખાણે. 4 વત્સદેશ કૌશામ્બીને વાસી, રાજપુત્ર હું છું વિલાસી; એક દિન મહારોગે ઘેર્યો, કેને તે પાછો ન ફેર્યો. 5 માતાપિતા છે મુજ બહુ માહલા, વહેવરાવે આંસુના વેરા; વડા વડા વૈદ્યો તેડાવે, પણ વેદના કેઈ ન હઠાવે. 6 તેહવું જાણી તવ શુલ, મેં ધાર્યો ધર્મ અમૂલ; રિગ જાયે જે આજની રાત, તે સંયમ લેઉ પ્રભાત. 7 ચિંતવતાં વેદના નાઠી, આખર બાંધી મેં કાઠી; બીજે દિન સંયમભાર, લીધે ન લગાડી વાર. 8 અનાથ સનાથને વહેરે, તમને દાખે કરી ચહેરો; જિનધર્મ વિના નરનાથ, નથી કોઈ મુગતિને સાથ 9 શ્રેણિક તિહાં સમકિત પામ્ય, અનાથીને શિર નામે; મુગતે ગયે મુનિરાય, ઉદયરત્ન વંદે ઉવઝાય. 10

Page #119
90 : ઉદય-અર્ચના કપિલ ઋષિની સઝાય | (સૂત સિદ્ધારથ ભૂપને રે - એ દેશી) કપિલ નામે કેવળી રે, ઈણિ પરે દીયે ઉપદેશ; ચેર સય પાંચને ચાહી રે, વિગતે વયણ વિશેષ રે. નાચ ન નાચીએ, ચાર ગતિને એક રે, રંગે ન રાચીએ. નીચ૦ 1. નાટક દેખાયું નવું રે, ભવનાટકને રે ભાવ; જે નાચે સવિ જીવડા રે, જ્યારે જે પ્રસ્તાવ 2. નાચ૦ 2 પંચ વિષયને પરિહરી રે, ધરે મન સાથે રે ધીર; કાયરનું નહિ કામ એ રે, નર જે.જે હોય વીર રે. નાચ૦ 3 ભવદરિયે તરિયે દુખે રે, નિરમળ સંજમ નાવ; ત્રણ ભુવનને તારવા રે, બાકી સર્વ બનાવ 2. નાચ૦ 4 મન વચનાદિક વશ કરી રે, જયણ જે કરે જાણ; દુરગતિનાં દુઃખ તે દલી રે, પામે પરમ કલ્યાણ રે. નાચ૦ 5 લાભ લેભ વધે ઘણો રે, દે માસા લહી દામ; કેડી ધન મન કામના રે, તૃષ્ણ ન શમી તામ રે. નાચ૦ 6 તસકર તે પ્રતિબૂઝિયા રે, કપિલ ઋષિ ઉપદેશ; ઉદયરતન વાચક વદે રે, અરથ એહ લવલેશ રે. નાચ૦ 7 ચંદનબાળાની સઝાય ચંપા તે નરી દધિવાહન રાજા, ધારણ તસ પટરાણી રે, આજકાલ અઠ્ઠમ તપ છે ભારી. 1 દધિવાહન સુલતાની શું લડિયે, દધિવાહન ગયે હારી રે, આ. 2 ઉત્તમ જીવ કુંખે રે ઊપન્યા, વસુમતી રાજકુમારી રે, આ. 3 ધારણ રાણી વસુમતી કુંવરી, સુભટે કરી અપહારી રે, આ. 4 રાણીજી પૂછે અમને શું કરશે, કરશું અમ ઘર નારી રે, આ. 5 આવા વચન જેણે કાને રે સુણિયાં, મરણ કર્યો તત્કાલી રે, આ. 6 વસુમતી પૂછે અમને શું કરશે, મૌન રહ્યો તેણું વારી રે, આ. 7

Page #120
સઝાયે : 91. મરણની બીકે વેચવા ચાલ્ય, આવીને એટલે ઉપાડી રે, આ. 8 ચપદની પેરે ચૌટે વેચાણી, મૂલ કરે વેશ્યા નારી રે, આ. 9 વસુમતી કુંવરી વેશ્યાને પૂછે, તમ ઘેર કેશ આચારી રે, આ. 10 મદિરા માંસને બાઈ આહાર જ કરે, નિત્ય નવા શણગારી રે, આ. 11 વસુમતી કુંવરીએ ચકેશ્વરી આરાધી, વેશ્યાને વાંદરે વલૂરી રે, આ. 12 ઈણ સમે શેઠ ધનને આવ્યા, લેઈ ચાલ્યા તત્કાલી રે, આ. 13 વસુમતી કુંવરી શેઠને પૂછે, તમ ઘેર કેશ આચારી રે, આ. 14 પોસહ પડિકમણાં બાઈ શુદ્ધ સામાયિક, દેવવંદન ત્રિકાળી રે, આ 15 આંબેલ એકાસણાં નિત્ય કરો, પાણે ગળે ત્રણ વારી રે, આ. 16 શેઠ ધનાવહ કુંવરીને કહે છે, અમ ઘર એસે આચારી રે, આ. 17 દાહ-વર-રોગ શેઠશરીરે, રેગ ગયે તવ નાશી રે, આ. 18 શેઠની સેવા કરે ઘણેરી, વિનીતા વસુકુમારી રે, આ. 19 શેઠ ધનાવહ પુત્રી પણ રાખે, નામ દીધું ચંદનાકુમારી રે, આ. 20 એક દિન શેઠજીના ચરણ છેવંતી, વેણું ઢળાઈ તેણી વારી રે, આ 21 વેણી ઉપાડી શેઠે ઊંચેરી મૂકી, વેણી છે ભય જેવી સારી રે, આ. 22 આડી આખે મૂળા જેવંતી, શેઠને દીધે બગાડી રે, આ. 23 મારું તે માન એણે ઘટાડયું, હું કરું એને ખુવારી રે, આ. 24 એક દિન શેઠજી ગામ સિધાવ્યા, કરવાને વેપારી રે, આ. 25 અવસર જાણી જેણે કામ જ કીધું, માથાની વેણી ઉતારી રે, આ. 26 પગમાં બેડી હાથે ડસકલાં, પૂરી છે ઓરડી અંધારી રે, આ. 27 મનમાં સમતા આણે મહાસતી, અઠ્ઠમ પચફખી ચેવિહારી રે, આ. 28 ચંદનબાળા મનમાં વિચારે, રહેવું તે પરઘર બારી રે, આ. 29 ત્રીજે દિવસે શેઠ ઘેર જ આવ્યા, ન દીઠી ચંદનાકુમારી રે, આ. 30 શેઠજી પૂછે કુમરી કહાં ગઈ, ખબર કઢાવે તેના વારી રે, આ 31 ઘૂરકીને મૂળા દીયે જવાબ, શું જાણું ચંદન તુમારી રે, આ. 32 મારું તે કેણ લગારે ન કરતી, રઝળતી પર ઘરબારી રે, આ. 33 નારી રે જાતમાં દ્વેષ ઘણેરે, સાંખી ન શકે લગારી રે, આ. 34

Page #121
હર : ઉદય-અર્ચના પાડોશમાં એક ડોસલી રહેતી, એકલડી નિરધારી રે, આ. 35 શેઠજી પૂછે કુંવરી કિહાં ગઈ, માતાજી ચંદના તુમારી રે, આ. 36 ડોસીએ કહ્યું મને નવ પૂછે, સબળ તુજ ઘરનારી રે, આ. 37 પાડામાં રહેવું ને રાજીપો રાખ, તર્ક તણું છું ઓશિયાળી રે, આ. 38 તમને તે દુઃખ દેવા ન દઉં, વાત કરો વિસ્તારી રે, આ. 39 ડેસીએ વાત સર્વે સંભળાવી, શેઠજીને તેણી વારી રે, આ. 40 -તતક્ષણ શેઠજી ત્યાંથી રે ઊઠિયા, નાખ્યાં છે તાળાં ઉઘાડી રે, આ. 41 ચંદનબાળાની અવસ્થા દેખીને, આંસુડાં વહે ચોધારી રે, આ. 42 આંગળે વળગાડી શેઠ ઘેર જ લાવ્યા, આવીને ઉંબરે બેસાડી રે, આ. 43 અડદના બાકુળા છાજલી ખૂણે, શેઠજી દીએ તે વેળા રે, આ. 44 સુખે સમાધે બાઈ પારણું કરો, બેડી ભંગાવું છું તમારી રે, આ. 45 તક્ષણ શેઠ લુહારને તેડવા ચાલ્યા, કુંવરી ભાવના ભાવે અતિ સારી રે, આ. 46 ચંદનબાળા મનમાં વિચારે, જે આવે સાધુ ઉપગારી રે, આ. 47 તેહવે સમે મહાવીરજી પધાર્યા, હુવા તે અભિગ્રહ ધારી રે, આ. 48 ત્રણ દશ બેલમાં એક બોલ ઊણે, વીર પાછા વળ્યા તેણે વારી રે, આ. 49 ચંદનબાળા મનશું વિચારે, હજુ જીવનાં કર્મ છે ભારી રે, આ. 50 ચંદના રતી જઈ વિરજી વળિયા, બાકુળા વહેર્યા કર પસારી રે, આ. 51 આકાશે દેવ દંદુભિ વગાડે, સેનાવૃષ્ટિ હઈ સાડીબાર કેટી રે, આ. પર બેડી તૂટી ને ઝાંઝર સોનાનાં, હાથે સેવન ચૂડી સારી રે, આ. 53 તેવે સમયે રાય નૃપતિ આવ્યા, આવી તે મૂળા નારી રે, આ 54 મૂળાએ કહ્યું એ ધન મારું, એ ધનની હું ધણિયારી રે, આ. 55 દેવે કહ્યું તમે દૂર જ રહે , તારું નથી તલભારી રે, આ. પ૬ -ચંદનબાળા દીક્ષા જ લેશે, ઓરછવ થશે અતિ ભારી રે, આ. પ૭ એવે સમયે તે ધન ખરચાશે, જે દેખાશે નરનારી રે, આ. 58 - છત્રીસ હજારમાં પ્રથમ જ હોંશે રે, ઉદયરતનની એવી વાણી રે, આ. 19

Page #122
સઝા H 93 નમિપ્રવજ્યા સઝાય સુરલેકનાં સુખ ભેગરી હે શ્રોતા, નગરી મિથિલા નરેશ જાતિસ્મરણે જાગિયે હે શ્રોતા, મેલી દ્ધિ અશેષ હે. હું વારી શ્રેતા નિત્ય નમીજે. નિત્ય નમીને તેને હો શ્રેતા, વિચરે દેશવિદેશ હ. હું નિ. 1 સંજમ લઈ સંચર્યો હ શ્રોતા, મેત્યે સહુને મેહ; કોલાહલ તવ ઉલ્લો રે શ્રોતા, વેઠયો ન જાય વિહડ હો. હું નિ. 2 પુરંદર પારખા કારણે હે શ્રોતા, વિપ્રને વેશે તામ; પરજળતી દાખે પુરી હો શ્રોતા, સુરપતિ સહસા ઉદ્દામ હો. હું નિ. 3 ત્ર ભરી દાઝે પુરી હો સાધુ, કાં તમે મૂકે ઉવેખ; મુનિ કાંઈ બળતી નથી હો વિપ્રા, ઋદ્ધિ મારી તિડાં રેખ હો. નિ. 4 પુરી એ સમરાવી પછે હે સાધુ, કરજે આતમ કાજ; ગઢમઢમંદિર શેભતી હો સાધુ, રહે અવિચલ જિમ રાજ હો. હું નિ. 5 અવિચલ નગરી જેહ છે હો વિપ્રા, તિહાં કરશું મંડાણ; અથિર તણેશ આશરે હો વિપ્રા,જિહાં નિત્ય પડેલંગાણ . હું નિ૬ કેડી કટક જિત્યા થકી વિપ્રા, મન જિતે તે શૂર; સુર પતિ સુરલોકે ગયે હો શ્રોતા, પરશંસી ભરપૂર છે. હું નિ. 7 પરમ ઉદય પામ્યા નમિ શ્રેતા, ઉદયરતન ઉવઝાય; વલયથી મન વાવ્યું જિણે હે શ્રેતા, પ્રેમે નમું તલ પાય છે. હું નિ. 8 બળભદ્રની સઝાય શા માટે બંધવ મુખથી ન બોલે, નયણે આંસુડાની ધાર મુરારિ રે; પુણ્ય જોગે દડિયે એક પાણી, જડયો છે જંગલ જેત. | મુરારિ રે. શા૧ ત્રિકમ રીસ ચડી છે તુજને, વનમાંહે વનમાળી; વડા વારથી મનાવું છું વહાલા તુને, વચન ન બેલ ફરી વાર. મુરારિ રે. શા. 2

Page #123
-94: ઉદય-અર્ચના નગરી દાઝીને શેપ ન લાગી, મારી વાણી ની સુણું વહાલા; આ વેળામાં લીધા અબોલા, કાનજી કાં થયા કાલા. | મુરારિ રે. શા૦ 3 શી શી વાત કહું શામળિયા, વિઠ્ઠલજી આ વેળા; શાને કાજે મુજને સંતાપ, હરિ હસી બોલેને હેળા. | મુરારિ રે. શા. 4 પ્રાણ અમારા જાશે પાણુ વિના, અધઘડીને અણબોલે; આરતી સઘળી જાયે અળગી, બાંધવ જે તું બેલ. | મુરારિ રે. શા. 5 કુટુંબ સંહાર થયે માતાપિતા દેવલે કે, વલવલતા વિસ્મિત વાટ; સંકટ પડ્યુ સહાય નથી કેઈની, એકલડા નિરાધાર. | મુરારિ રે. શા. 6 ત્રણ ખંડ નમાવીને વર વસાવ્યું, નથી ઊભા રહેવાનું ઠેકાણું; પાંડવને દેશનિકાલ કીધે, નથી કેઈ બાંહે ગ્રહણહાર. | મુરારિ રે. શા. 7 જરકસી જામા પહેરતા, પીળાં પીતાંબર સાહે; માથે મુગટ શિર છત્ર ધરંત, ચઢતા સ્વારી શ્રી કાર. | મુરારિ રે. શા. 8 રસવતી રસ ભજન કરતા, મુખવાસ મનગમતાં; ગલવટ ગાદી સુંવાળી ચાદર, પિઢતા સેજ પલંગ. મુરારિ રે. શા૯ ભરી કચેરીમાં જઈ ધસમસતા, કેડી પરિજન સેવા સારે; સોળ હજાર રાણુ સાથે સુખ વિલસતા, રુકિમણિ મુખ્ય પટરાણી. | મુરારિ રે. શા. 10 એહવા સંસારમાં લીલા કરતાં, દૈવ દાટ શિર વાળી માતાપિતાને વિયેગે વિલખિત, પૂરવ કરમ વિપાક. મુરારિ રે. શા. 11

Page #124
સઝા : 95 ભૂખતૃષાની વેદના સહેતાં, એ દુઃખથી સહુ દિલગીર; એક હંકારે હજાર ઊઠતાં, આજ રહ્યો એકાકાર. | મુરારિ રે. શા. 12 આકુળવ્યાકુળ ચિત્ત ઉચાટન, શૂરવીરની મત છૂટા; બળવંત બળભદ્ર હારણ સાંનિધ્ય, કાંઈ કરે કરુણાય. | મુરારિ રે. શા. 13 આકુલ જંગલ વાસ વન અટવીમાં ભમતાં, ભ્રાત શાણ ચતુર થઈ ચૂકે; મુજ ઉપર શું કોપ કરીને, એક વાર દુઃખ મૂકે. | મુરારિ રે. શા. 14 ચારે તરફની દિશાઓ દેવાણી, દુઃખમાં નથી રહી ખામી આગળ પથરા પાછળ છે કાંટા, વેધુમાં કરી પથારી. મુરારિ રે. શા. 15 સાંજના વેળા જરાકુમારે ત્યાં આવી, મૃગની બ્રાંતે બાણ માર્યું; કૃષ્ણ કહે એ કેણ મુજ વેરી, વિણ અપરાધે બાણ માર્યું. | મુરારિ રે. શા. 16 કહે જરાકુમાર હું નહીં તુજ ઘેરી, નેમનાં વચન કેમ થાય છેટાં કૃષ્ણ કહે આ કૌસ્તુભમણિ, જાએ પાંડવચરણે ધાઈ. | મુરારિ રે. શા. 17 ધરતીની ધારણા આભના આધારે, પાણી વિના વિલલિતા; એમ રુદન કરતા બલભદ્રજી, કૃષ્ણને ખંધે ચઢાવી. | મુરારિ 2. શા૦ 18 ષટ માસ લગે પાળે છબીલે, હૈયા ઉપર અતિ હેતે, સિંધુતટે સુરને સંકેત, હરિદહન કર્મ શુભ રીતે. | મુરારિ રે. શા. 19 સંયમ, લઈ ગયા દેવલે કે, કવિ ઉદયરત્ન એમ બેલે; સંસારમાંહિ બળદેવ મુનિને કોઈ ન આવે તેલે. | મુરારિ રે. શા. 20

Page #125
96 + ઉચ-૨ચના ભીલડીની સઝાય સરસ્વતી સ્વામીને વિનવું, માગું એક પસાય; સતી રે શિરોમણિ ગાઈડ્યું ધિંગડ મલ્લરાય. વન છે અતિ રૂયડે, ભીલી કહે સુણે સ્વામીજી; મારું વચન અવધારે, ફલ રે ખાવા અમે જાઈશ ઈણે વન મેઝાર. વન 2. ભીલ કહે સુણે ગેરડી, ઈણે વન ન જાશે; પરપુરુષ તમને દેખશે, ધિંગડ મલ્લરાય. વન૦ 3 ભીલી કહે સુણે સ્વામીજી, મારે વચન અવધારે; પરપુરુષ ભાઈ બંધવ, મારે ભીલ છે રાય. વન- 4 સ્વામી તણી આજ્ઞા લઈ, ભીલ્લી રમવાને ચાલી વન રે દીઠો રળિયામણો, ભલ્લી ખેલવા લાગી. વન પ દ્રમકરાય પંડે ઊભે, ઝબકી નાઠી રે ભલ્લી કમળ કમળ ગુફા છે, ભીલ્લી ભીતિમાં પિઠી. વન, 6 ગજગતિ ચાલે ચાલતી, તારા દુઃખે છે પાય; નમણી પદ્મ| વાલહિ પહેરણ પહેર્યા છે પાન. વન૭ રાય કહે પ્રધાન સુણો, ભીલ્લી રૂપે છે રૂડી, ભેળ કરીને ભેળ, મારે મંદિરે લાવે તેડી. વન, 8 પ્રધાન ચઢીને આવિયે, વાગ્યે ભીલીને પાય; રાય કહે પ્રાણ તણું, શું કરવું મેરી માય. વન 9 કહે તે અપ્સરા દેવકન્યા, કહે તું દેવ જ પુત્રી; એક અચંબે મુજને પડ્યો, પહેરણ પહેર્યા છે પાન. વન- 10 નહીં હું અપ્સરા દેવકન્યા, નહીં હું દેવ જ પુત્રી; જન્મ દીયો મુજ માવડી, રૂપ દીયે કિરતાર. વન- 11 વન વસો તમે ઝૂંપડાં, આ અમારે વાસ; અમ રે સરીખા રાજિયા, કેમ મેલે નિરાશ ? વન૧૨

Page #126
સઝાય ? 97 વન ભલું રે મારું ઝૂંપડું, ખપ નહીં રે આવાસ; અમ રે સરખી ગોરડી, તારે ઘેર છે દાસ. વન. 13 સાલ દાલ ધૃત સાલણ, નિત્ય નવાં રે તંબેલ; પરણ ચીર પટોલિયા, બેસે હીંચકે હીંડેલ. વન- 14 ભેજન કાઈક કરાવીએ, રાજા અથે અજાયે; ભજન અમારે કદકિયાં, તાંદલા દે વજીર. વન- 15 પરણુ કાંઈક સરાવીએ, રાજા અર્થે અજાણ્ય; પેરણ પાન પટેલિયા, મુજ ભીલને સહે. વન૧૬ પૃથ્વી પતિને રાજિયે, તે તે કહીએ બાપ; અમને પરિષહ કાં કારે, તમને લાગે છે પાપ. વન૧૭ મેરુ ડગે તે હું ડગું, ઊગે પશ્ચિમ ભાણ; શિયલ ખંડિત મારું નવ કરું, જે જાયે પ્રાણ. વન- 18 રાય તુરંગથી ઊતરિયે, લાગ્યે ભીલ્લીને પાય; વચન કુવચન કીધાં ઘણું, તે ખમજો મેરી માય. વન૧૯ ભેર વાગે ભુગલ વાગે, વાગે નવરંગ તાલ; ભીલી પધાર્યા મંદિરે, વર્યો જયજયકાર. વન 20 ઉદયરત્નની વિનંતી, એ ઢાલ છે પૂરી; નરનારી તમે સાંભળે, એ સતી છે રૂડી. વન૨૧ શાલિભદ્રની સઝાય બેલે બોલે રે શાલિભદ્ર, દે વરિયાં દે વરિયાં દો ચાર વરિયાં. બોલે. 1 માય તમારી ખરી પુકારે, વહુઅર સબ આગે ખરિયાં. બોલ૦ 2 પિયો પુત્ર શિલા પર દેખી, આંખે આંસુ ઝળહળિયાં. બોલે. 3 કલની શઆ જેને ખૂંચતી, તેણે સંથારે શિલા કરિયાં. બોલે૪ પૂરવ ભવ માડી આહીરણ, આહાર કરી અણસણ કરિયાં. બોલે છે

Page #127
98 : ઉદય-અચના આજ પીછે ડુંગર ચઢનેકી, સુસ કરું ઈણ વરિયાં. બોલ૦ 6 સન્મુખ ખેલ જે નહિ માર્ક, ધ્યાન નિરંજન મન ધરિયાં. બોલે૭ કાજ સરે ઉદયરત્ન નિહીકે, જિણે પલમે શિવ વરિયાં. બેલેટ 8 શાલિભદ્ર ધન્નાની સઝાય અજીયાં જોરાવર કર્મ જે જાલમી, અજીયાં શાલિભદ્ર ધન્ના હોય સંત, ધર્મના ધેરી રે; અજીયાં મહાવીર વયણે માતા વંદીએ, અજીયાં બત્રીશ વહુ બલવંત; ધર્મના ધેરી રે, મુનિ તે વૈભારગિરિ જઈ વંદીએ. અજીયાં માસખમણને પારણે, અજીયાં આવ્યા દેય અણગાર, 10 અજીમાં પણ તે કેણે નવિ એલખ્યા, અજીયાં આ નહિ વળી આહાર. ધ૦ 2 અજીમાં વધતી મહિયારી મહિ આપીને, પડિલાભ્યાં દેય અણગાર, 10 અછયાં પૂર્વ ભવ કરી માવડી, અજીયાં પૂછાતાં પ્રભુ કહે વિચાર. 10 3 અજીયાં તવ તેણે અણસણ આદર્યું, અજીયાં વૈભારગિરિ જઈ નેહ, ધ. અજીમાં માતા મહિલા તિહાં આવિયાં,અજવાં વદે તે બહધરી નેહ.ધ૪ અજીયાં ફૂલની શય્યા જેને ખૂંચતી, અજીયાં સંથારો શિલા કરી સેજ, ધ અજીયાં નાથજી અમ સામું જુઓ, અજીયાં હરખાણી કહેધરી નેહ. ધ. 5 અજીયાં માતવચન મન વેધિયું. અજીયાં મેહે ઘેર્યું મન, ધ. અજીયાં જનની સામું જોયું તદા, અજીયાં ધીરજ ધરી રહ્યા ધન્ન. ધ૦ 6 અજીયાં સર્વાર્થ સિદ્ધ જઈ ઊપજે, ધન્નો પહોંચે મુક્તિ મેઝાર, ધ અજીયાં ઉદયરત્ન વંદે તેહને, અજીયાં તે પામે ભવજળ પાર. ધ. 7 સનત ચક્રવતીની સઝાય (રાગ : સેરડી ચાલ) કરદેશે ગજપુર ઠામેં, શ્રી સનતકુમાર ઈંણે નામેં; ચક્રવર્તી એથે સેહે, તનતેજે ત્રિભવન મેહે.

Page #128
સઝા : 9 રૂપવંત માંહે એક રેખ, વખાણે વિશેષ; સુરપતિની સાંભલી વાણી મનમાંહે સંશય આંણી. દેય દેવ ભરાણ ખેદે, આવ્યા તિહાં બ્રાહ્મણવેશે; નાહવા બેઠો છે નંદ, જાણે ઊગ્યે પૂનમચંદ. નિજ રમાડી જવ નીરખે, રૂપ દેખીને મન હરખેં; પિખીને પામ્યા તમાશા, સહી ભાગ્યા મનના સાંસા. અહે અહો એહનું રૂપ, ત્રિભવન મહે રે અનુપ; વિધાતાએ હાથે ઘડિયે, પૂજે એ નિજરે પડિયે. બેલા તિડાં રાજન, તિહાંરે વિપ્ર તે ભાખે વચન; તુઝ રૂપ જેવા મહારાજ, દરેથી અમે આવ્યા આજ. શું જુઓ છે સસનેડા, ખેલે ખરડી છે મુઝ દેહા; શિરછત્ર ધરાવું જિહાં રે, મારું રૂપ તે જે તિહારે. આભૂષણ પડિરી અંગે સભામાં બેસી રંગ; વેગે તે વિપ્ર તેડાવ્યા, તે પણ તતકાલિ તિહાં આવ્યા. ઢાલ 1H રાગ કેદારો (રામ સીતાને ધિજ કરાવે -એ દેશી) તવ વિપ્ર કહે તે વાણું રે, સુણી સુણ રે તું ચક્રી પ્રાણી; એવડો શે અંતર દીસે રે, તિહારે ચકી બોલે રીસે. 1 તમે પશ્ચમબુદ્ધિ કહા રે, વલી ભિક્ષુકનાં નામ ધરાવે; પારખું કરી શું જાણે રે, આભૂષણે રૂપ પલટાણે. 2 તિહારે દેવ કહે સુણે સ્વામી રે, તારા રૂપ માં થઈ ખામી રે, સોળ રોગ જે મહા વિકરાલ રે, ઘટમાં વ્યાપ્યા તતકાલ. 3 ઈમ સાંભળીને તેણે ઠાય રે, મનમાં કલકલિયે રાય; તંબલ ઘૂંકી જવા પેખે , લવલતા કીડા દેખે. 4 હયગયરથ મણું પાલા રે, વલી બત્રીસ સહસ ભૂપાલા, સહસ પચાવિસ જક્ષ જે વારુ રે, છ ખંડનું રાજ્ય દીદારૂ. 5

Page #129
100 : ઉદય-અર્ચના ચઉદ રતન ને નવું નિધાન રે, બીજી રિદ્ધિનું નહિ માન રે, દેશનગર ને ગ્રંથભંડાર રે, તે તે સરાવે તેણી વાર. 6 શ્રી સનતકુમાર સેભાગી રે, સંજમ લેઈ વયરાગી; મનથી મેહલી સર્વ માયા રે, એકાકી કસે રે તે કાયા 7 ઢાલ 2 (બેટી ટોડરમલકી - એ દેશી) શેઠ સેનાપતિ વાગિયા મુગટધારી રાજન, કેડ ન મૂકે કામિની પુરોહિત ને પ્રધાન. પ્રાણજીવન ઘરે આવના, આવનાં દીલ ભાવના. પ્રાણ- 1 અરજ કરે રાણારાજિયા, પાય નમેં પરિવાર, આંસુ ઢાળી કહે અંગના, સામું જુઓ એક વાર. પ્રાણ૦ 2 ઠમક ઠમક પગલાં ઠ, નયણે વરસે મેહ, સ્ત્રીરત્ન કહે સાહેબા, છટકી ન દીજે છેડ. પ્રાણ૦ 3 એક લાખ વલી ઉપરે, બાલા બાણું હજાર, દાંતે દેઈ દસ આંગૂલી, વિનવે વારંવાર પ્રાણ- 4 ખાતે ખેળા પાથરી વીનતી કરે કર જોડી, એક વાર બેલેને તાતજી, ઈમ કહે સુત સવા કેડી પ્રાણ- 5 છત્ર ધરે શિર ઉપરે, ચમર વજે બીહું પાસ ઈમ કેડે ફરતાં થકાં, વહી ગયા ખટમાસ પ્રાણુ૬ ન જુએ સાતમું બેલે નહીં, તવ વંદીને પાય પિતું સહુ નિજ થાનકે, વિહાર કરે મુનિરાજ પ્રાણ૦ 7 ઢાલ 3 (ધણી સમરથ પિયુ નાનડ - એ દેશી) ધન ધન સનતકુમારને, ઈદ્રસભામાં પ્રશંસે ઈમ, કર્મ અહીં આ સે આપણું, પણિ પીડા ગણાં સૂ નહી પ્રેમ. ધનધન એ આંકણી 1

Page #130
સઝા : 101 -ઇંદ્રવચન અણમાન, વૈદ્ય રૂપે આ સુર કેય; પણ છલ ન પડે સાધુજી, અનેક ઉપાય કહી થાકે સય. ધન 2 ઘૂંક અડે જેણે થાનકે, સોનાવરણી થાઈ દેહ; લબધિ દેખી મુનિરાજની, દેવલેકે દેવ ગયે તેહ. ધન૩ ખટખંડ પ્રથવી ભેગવિ, ચક્રિપણે વરસ દેય લાખ લાખ વરસ દીક્ષા વલી, પાલી તેહની શાસે સાખ્ય. ધન૦ 4 સાતસે વરસ જગે જેણે, રેગ પરીસહ અહી આ યે અંગ; પણ ઉપચાર કીધો નહીં સમતા શું રાખે મન સંગ. ધન 5 પિહોતે સુરક પાંચમે, ચારિત્ર પાલી નિરતિ ચાર; એક ભવને આંતરે મુગતેં જાયે તે નિરધાર. ધન૬ શ્રી ધર્મનાથને શાસને, ઉદ્યોતકારી થયે ત્રાષિરાય; ઉદયરત્ન મુનિ તેડના, બે કર જોડીને વંદે પાય. ધન- 7 (મહાસતી) સીતાજીની સઝાય જનકસુતા હું નામ ધરાવું, રામ છે અંતરજામી; પાલવ હારે મેલને પાપી, કુળને લાગે છે ખામી. અડશે માંજ માં માંજે માંજો, અડશો મા; મહારો નાહલિયે દુહવાય અડશો. હારું મન માંહેથી અકળાય અડશે. એ આંકણી. મેરુ મહીધર ઠામ તજે , પથ્થર પંકજ ઊગે; જે જળધિ મર્યાદા મૂકે, પાંગળે અંબર પૂગે. અડશો. 1 તે પણ તે સાંભળીને રાવણ, નિશ્ચય શિયલ ન ખંડું; પ્રાણ હમારા પરલેકે જાવે, તે પણ સત્ય ન છડું. અડશો. 2 કણ મણિધર મણિ લેવાને, હૈડે ઘાલે હામ; સતી સંધાને સ્નેહ કરીને, કહે કુણ સાધે કામ. અડશે. 3 પરદાનો ભંગ કરીને, આખર કોણ ઊગરિયે; ઊંડું તે તું જેને આલેચી, સહી તુજ દહાડે કરિયે. અડશે. 4

Page #131
102 : ઉદય-અર્ચના જનકસુતા હું જગ સહુ જાણે, ભામંડલ છે ભાઈ, દશરથનંદન શિરે છે સ્વામી, લક્ષ્મણ કરશે લડાઈ. અડશે. 5 હું ધણિયાણ પિયુ ગુણ રાતી, હાથ છે હારે છાતી; રહે અળગે તુજ વયણે ન ચળું, કાં કુળે વાયે છે કાતી. અડશો. 6 ઉદયરતન કહે ધન્ય એ અબળા, સીતા જેહનું નામ; સતીઓ માંહે શિરેમણિ કહિયે, નિત્ય નિત્ય હોજો પ્રણામ અડશ૦ 7* સ્થૂલભદ્રજીની સઝાય પ્રભુ! જગજીવન જગબંધુ રે– એ દેશી) તું સ્થાને કરે છે ચાળા રે, હું નવિ ચૂકું રે, મને વહાલી લાગે છે માળા રે, ધ્યાન ન મૂકું રે. શિયલ સાથે મેં કીધી સગાઈ, મેં તે મેલી બીજી માયા; જાલિમ મયણને જેર કરીને, છતનિશાન બજાયા રે. હું૦ 11 વાકછેટે મેં વાળે સૂધ, તારે છેડ્યો નવિ છૂટે; જે મંજારી ઘણું અકળાયે, તોયે ત્રાએ ન શકું તૂટે રે. શશધર જે અંગારા વરસે, સમુદ્ર મર્યાદા મૂકે પવને જે કનકાચલ ડેલે, નક્ષત્ર મારગ ચૂકે છે. હું 3 તે પણ તાહરે હું વશ નાવું, સુંદરી માનજે સાચું; રાઈને પાડ તે વહી ગયે રાતે, હવે નથી મનડું કાચું રે. હું 4 સે બાળક જે સામટા રૂએ, પાયે ન ચડે પાને; ફેગટ એ શા પાખંડ કરે છે, લાગે નહિ મને તાને રે. હું 0 5 જેણે મુનિવરે ત્રેવડી કેશ્યાને, પગની મોજડી તલે; તેહને માહરી વંદના હેજે, ઉદયરતન એમ બોલે રે. હું 6. હંસરત્નજીની સઝાય પુનઃ કીહાં મરુધર કહાં મેવાડ, પાંચવટું કહાં પિરવાડ હો; અવસર જેર ભયે સંયમ લોભી, એ તે પ્રવચન માતાને ભી હો. અવ. 1

Page #132
સખા : 103 વરધાસુત માંનબાઈજાયા, હેમરાજ કહી ફૂલરાયા હે; અવ. કહાં રાજવિજય સૂરિગજ, હંસરતન થયા જ હંસવછ છે. અવ 2 કહાં ગુજર કહાં કાનમ ધરતી, ચોફેર ફરસી જેણે ફરતી હ. અવ૦ સઘળા મેહલી સહવાસ, મીયામાં પુર્યો જેણે વાસ છે. અવ૦ 3 કાનનમેં ગીતારથ કીધ, મીયાં માંહે માહા જસ લીધે હ; અવ૦ . વાંચું જહાં ભગવતીસૂત્ર, સઘલેં શતકે સસૂત્ર. અવ૦ 4 સત્તરસે અઠાણઆ વર્ષે, ચઈતર સુદ શુકર હર હો; અવ૦ નવમીએ થયું નિરવાણ, દસમીએ જોયું કલ્યાણ હે. અવ૦ 5 નવકાર અબેલ તપ આદે, આપ્યાં બહુ વાદવાદ હે; અવ૦ વન દૂર માંનપરને પખું, લખું ન આલખુ હે. અવ૦ 6 સેને રૂપાને ફૂલે વધાવે બહુ અમૂલ હો અવક પઈસાને ન લહું પાર, જાણે વઠો જલધાર છે. અવ૦ 7 માંડવીઈ મનડું હું, સઘળા કરજે ઘણું સોહા હે; અવ૦ શુભની રચના થીર થાપી, સુકુને જણ સુભ આપી હ. અવ૦ 8 સનાત્ર વાધે રંગરેલ, વાગો છડાં જાંગી ઢેલ હતુ ઉદયરતન વાચક ઈમ બેલે, ના આવે કઈ હંસને તાલે છે. અવ૦ 9 અધ્યાત્મની સઝાય (અવધુ એ જ્ઞાન વિચારી - એ દેશી) એક નારી દેય પુરુષ મળીને, નારી એક નિપાઈ, હાથ પગ નવિ દીસે તેહના, મા વિના બેટી જાઈ ચતુર નર; એ તે દીસે છે રંગરસીલી ચતુરનર એ કુણ કહીએ નારી. 1 ચીર, ચુંદડી, ચરણા, ચળી, નવિ પહેરે તે સાડી, છેલ પુરુષ દેખીને મેહે, તેહવી તેહ રૂપાલી, ચતુર નર. 2 ઉત્તમ જાતિ નામ ધરાવે, મન માને ત્યાં જાવે; કંઠે વળગી લાગે પ્યારી, સાહેબને રીઝાવે, ચતુર નર. 3

Page #133
104 : ઉદય-અર્ચના ઉપાસરે તે કદીય ન જાવે, દેહરે જાયે હરખી; નરનારી શું રંગે રમતી, સહુ કે સાથે સરખી, ચતુર નર. 4 એક દિવસનું વન તેહનું, ફરીય ન આવે કામ; પાંચ અક્ષર છે સુંદર તેહના, શેધી લેજો નામ, ચતુર નર. 5 ઉદયરત્ન વાચક એણી પેરે જપે સુણજે નર ને નારી; એ હરિયાલીને અર્થ જે કરે સજજનની બલિહારી, ચ૦ 6 (અર્થ: ફૂલની માળા) અંધેરી નગરીની સઝાય અજ્ઞાન મહા અધેર નગરે જેહની નહીં આદી રે, મિથ્યાત મંદિર મેહ મહાનિશિ પત્યેક તિહાં પ્રમાદ રે. 1 જીવ જાગિ તું ગઈ રાતિડી ભગવંત ઊગ્યા ભાણ રે, ગતિ ચાર તેઈશ ઉપલાં કષાય પાઈ આ ચાર રે, બ્રાંતિ ભરડી સભર ભરીએ વહાણ વેદ વિચ્યા રે જી. તૃષ્ણાતળાઈ પાથરીને ગોદડાં મહાગર્વ રે, ગતિભંગ ગાલમસુરિયાં તે સજ્યા કુમતે સર્વ રે જી. રૂશનાઈ બની રાગની ને અષ્ટ મદ ઉલેચ રે; પડયો ન પાસું પાલટિ સહુ તક્યા તે સંકેચ રે જી. 4 ચેરાસી લાખ સૂપન લાધાં ફરીફરી બહુ વાર રે; કુમતિ વા બકે બહુવિધ હજુ ન આવ્યું પાર રે. 5 સ્નેહસાંકળે સાંક મહિની મદિરાપાન રે; સૂતે પણિ ન વિ સલસલે નહીં સુદ્ધિ સુમતિ ને સાન રે જી. 6 ઊંઘ તિહાં વસિ આપદા ને જાગિ તિહાં વસિ ખરે; કુટુંબમેળો કરીને જીમ ગગને વાદળગેખ રે જી. 7 હર્ષને રહ્યો શેક હેરી સંગને વિયોગ રે; ભંગ ભવની ભાસકીતિ રૂપ તિહાં બહુ રોગ રે જી. 8 આખરિ જાવું એકલાને કઈ ન આવે કેડિ રે; વાહલા વેળાવી વળિ પાછાં નહી નેહને નિમેડી રે . 9

Page #134
સઝા : 105 જિનવયણે નર જાગિયા તે પામ્યા પરમકલ્યાણ રે; જંબૂ આદિ જોઈ લેજે જગમાં જેટુરે જાણ રે જી. 10 ભવ્યને ઉપદેશ ભાખી ઉદયરત્ન વિઝાય રે, સારશ્રી જિનવચને છે જગિ મુગતિ જેહથી થાયરે છે. 11 આત્માને ઉપદેશનની સઝાય યા મેવાસ મેં મરદ મગન ભયા મેવાસી, કાયારૂપ મેવાસ બ હૈ માયા જ્યે મેવાસી; સાહેબકી શિર આણ ન માને આખર ક્યા લે જાશી. યાગ 1 ખાઈ અતિ દુર્ગધ ખજાના, કેમેં બહેતર કેઠા; વિણસી જાતાં વાર ન લાગે, જેસા જલપરપોટા. યા૦ 2 નવ દરવાજા વહે નિરંતર, દુઃખદાયી દુરગંધા; ક્યા ઉસમેં તલ્લીન ભયા હૈ, રે રે આતમ અંધા. યા. 3 છિનમે છેટા છિનમેં મેટા, છિનમેં છેડ દિયાસી; જબ જમરેકી નજર લગેગી, તબ છિનમેં ઊડ જાસી. યા૪ મુલક મુલકકી મલી લોકાઈ, બહેત કરે ફરિયાદી પણ મજરે માને નહિ પાપી, અતિ છાક્યો ઉનમાદી. યા. 5 સારા મુલક મેલ્યા સંતાપી, કામ કિરાડી કોટો; લોભ તલાટી લોચા વાળે, તે કિમ નાવે તેટો. વા. 6 ઉદયરત્ન કહે આતમ મેરા, મેવાસીપણું મેલો ભગવંતને ભેટો ભલી ભાતે, મુક્તિપુરીમાં ખેલો. યા. 7 ઉપદેશ વિશે સઝાય (દેશી ફતમલની) પડજે કુમતિગઢના કાંગરા, મરજે રાઉ મેહ રાવ; વાલે મહારે નિજ ઘરે નાવિયે, એણે પરઘરે કીધાં પ્રયાણ, એમ કહે સુમતિ સુજાણ. એ આંકણી. વાવ 1

Page #135
106 : ઉદય-અર્ચના દાંત પાડું દૂતી તણા, પાડેસણનાં રે લઉં પ્રાણ, જેણે મહારે જિવન ભેલસૅ, લઈ નાખે નરકની ખાણ. વા૦ 2. માયાએ મદ પાઈને, એને વા પિતાને વાસ, માહારેને વાસે ટાલીને, એણે મુજને કીધી નિરાશ. વા૦ 3. ગુણવંતના ગુણ ગોપવી, ગુણ હીણું શું માંડી ગોઠ, આપ સ્વરૂપ ન લખે, એ તે પાપની ચલવે પિઠ. વા. 4 અબુઝ સાથે ધરે આસકી, એને પૂજે ન પૂજ્યના પાય, પરમ મહોદય પામશે, જ્યારે આવશે આપણે ઠાય. વા૦ 5 શ્રીદાદા પાસ પસાઉલે, મેં તે કુમતિને પાડ્યો કે, ઘર આયે નિજ ઘરધણી, મેં તે ચૂકવી શેકની ચેટ. વા૦ 6 વાચક ઉદયરતન વદે, જે પૂજશે પ્રભુના પાય; તે પરમપદે પદ ધારશે, વલી સંપત્તિ લહેશે સવાય. વા. 7 એકાદશીની સઝાય આજ મારે એકાદશી રે, નણદલ મૌન કરી મુખ રહીએ; પૂછયાને પ્રતિ ઉત્તર પાછે, કેઈને કાંઈ ન દઈએ. આજ૦ 1 મારે નણદોઈ તુજને વહાલે, મુજને તારો વીરે; ધુમાડાના બાચકા ભરતાં, હાથ ન આવે હીરો. આજ૦ 2 ઘરને ધંધે ઘણે કર્યો પણ, એકે ન આવ્યું આડે; પરભવ જાતાં પાલવ ઝાલે, તે મુઝને દેખાડે. આજ 0 3. માગસર સુદી એકાદશી મટી, નેવું જિનના નીરઃ દેસે કલ્યાણક મેટા, પિથી જોઈ જોઈ હરખે. આજ૦૪ સુવ્રત શેઠ થયે શુદ્ધ શ્રાવક, મૌન ધરી મુખ રહિયે; પાવકપુર સઘળું પરજાળ્યું, એહને કાંઈ ન દહિયે. આજ૦ 5 આઠ પહોરને પિસહ કરીએ, ધ્યાન પ્રભુનું ધરીએ; મન વચ કાયા વશ જે કરીએ, તે ભવસાય તરીએ. આજ૦ 6.

Page #136
સઝા : 107 ઈર્ષા સમિતિ ભાષા ન બોલે, આડું અવળું પંખે; પડિકમણ શું પ્રેમ ન રાખે, કહે કિમ લાગે લેખે. આજ૦ 7 કર ઉપર તે માળા ફરતી, જીવ ફરે વનમાંહી; ચિત્તડું તે ચિંહુ દિશિએ દોડે, ઈણ ભજન સુખ નાંહી. આજ૦ 8 પૌષધશાળે ભેગા થઈને, ચાર કથા વળી સાધે; કાંઈક પા૫ મીટાવણ આવે, બાર ઘણું વળી બાંધે. આ૦ 9 એક ઊઠતી આળસ મરડે, બીજી ઊંઘ બેઠી, નદીઓમાંથી કંઈક નીસરતી, જઈ દરિયામાં પડી. આજ૦ 10. આઈ બાઈ નણંદ ભેજાઈ, નાની મોટી વહુને, સાસુ સસરે મા ને માસી, શિખામણ છે સહુને. આજ૦ 11. ઉદયરત્ન વાચક ઉપદેશે, જે નરનારી રહેશે; પૌષધ માટે પ્રેમ ધરીને, અવિચલ લીલા લહેશે. આજ 12. એલક અધ્યયનની સઝાય (ધર્મ જિનેશ્વર ગાઉ રંગ શું - એ દેશી) અને જિમ કોઈ આપણે આંગણે, કાહૂણા કાજે રે પ્રેમે પશે, ગમતે ચારે ચરે ફરે ગેલમ્યું, જવેદન પૂરે રે મનને તેષે. 1 ભગવંત ભાંખે હો ભેગ ભુંડા અ છે, શિર જેમ છેડી રે અને આરોગે; પંચ વિષયને પદારથે પ્રાણિયે, ભવભવમાં ભમે ભેગ સંજોગે. ભગ 2. મદિરા માંસને આહારે મોહિયે, જીવડે દંડાય રે દિવસ ને રાતે; નરકે નાનાવિધ લહે વેદના, પ્રાણી પીડાય રે પાપને પાતે. ભગવે 3. કોડીને કાજે કનક ટકા ગમે, રાજ જિમ હારે કોઈક રાજા, કુપચ્ચે કાચા અંબફલ કારણે, તિમ લહે દુઃખડાં રે વિષય તળાજા, ભગ 4 સુરવર શિવસુખની તજી સાહિબી, વિષયની વાતે રે કઈ વિગુત્તા; ઉદયરતનવાચક એમ ઉચ્ચરે, હજીય ન ચેત રે કાં? હાહૂતા. ભગ૫.

Page #137
-108 : ઉદય-અર્ચના ક્રોધ-માન-માયા-લેભ એ ચાર કષાયની સઝાયો 1, ક્રોધની સઝાય કડવાં ફળ છે ક્રોધનાં, જ્ઞાની એમ બોલે; રીસ તણે રસ જાણીએ, હલાહલ તેલ કડવાં. 1 કોબે કોડ પૂરવ તણું, સંજમફળ જાય; કોધ સહિત તપ જે કરે, તે તે લેખે ન થાય. કડવાં. 2 સાધુ ઘણે તપીઓ હતે, ધરતે મન વૈરાગ; શિષ્યના ક્રોધ થકી થયે, ચંડકેશિયે નાગ. કડવાં૩ આગ ઊઠે જે ઘર થકી, તે પહેલું ઘર બાળે; જળને જગ જે નવિ મળે, તે પાસેનું પ્રજાળે. કડવાં૪ ક્રોધ તણું ગતિ એહવી, કહે કેવલનાણી; હાણ કરે જે હેતની, જાળવજે એમ જાણી. કડવાં) 5 ઉદયરત્ન કહે ક્રોધને, કાઢજે ગળે સાહી; કાયા કરજે નિર્મળી, ઉપશમરસે નાહી. કડવા દ 2. માનની સઝાય રે જીવ માન ન કીજીએ, માને વિનય ન આવે રે; વિનય વિના વિદ્યા નહિ, તે કિમ સમિતિ પાવે છે. રે. 1 સમકિત વિણ ચારિત્ર નહિ, ચારિત્ર વિના નહિ મુક્તિ રે; મુક્તિનાં સુખ છે શાશ્વતાં, તે કિમ લહીએ જુક્તિ રે. 20 2 વિનય વડે સંસારમાં, ગુણ માંહે અધિકારી રે; માને ગુણ જાએ ગળી, પ્રાણી છે જે વિચારી રે. 20 3 માન કર્યું જો રાવણે, તે તે રામે માર્યો રે; દુર્યોધન ગર્વ કરી, અંતે સવિ હાર્યો રે રે, 4 સૂકાં લાકડાં સારી, દુખદાયી એ ખોટો રે, ઉદયરત્ન કહે માનને, દેજો દેશવટો રે. 20 5

Page #138
સઝાયે : 109 3. માયાની સઝાય સમકિતનું મૂળ જાણીએ છે, સત્ય વચન સાક્ષાત, સાચામાં સમકિત વસે છે, માયામાં મિથ્યાત્વ રે; પ્રાણી મ કરીશ માયા લગાર. મુખ મીઠે જૂઠે મને જી, કૂડકપટને રે કેટ; જીભે તે છ જ કરે છે, ચિત્ત માંહે તાકે ચાટ રે. પ્રાણી૨ આપ ગરજે આઘે પડે છે, પણ ન ઘરે વિશ્વાસ; મનશું રાખે આંતરે છે, એ માયાને પાસ રે. પ્રાણી. 3 જેહશું બાંધે પ્રીતડી છે, તેહશું રહે પ્રતિકૂળ; મેલ ન ડે મન તણે છે, એ માયાનું મૂળ છે. પ્રાણી 4 તપ કીધે માયા કરી છે, મિત્રશું રાખે રે ભેદ; મલિ જિનેશ્વર જાણ જ છે, તે પામ્યા સ્ત્રીવેદ રે. પ્રાણ- ઉદયરત્ન કહે સાંભળો જી, મેલે માયાની બુધ; મુક્તિપુરી જાવા તણે છે, એ મારગ છે શુદ્ધ છે. પ્રાણ૬ 4. લેભની સઝાય તમે લક્ષણ જે લેભનાં રે, લોભે મુનિજન પામે ભના રે, લેભે ડાહ્યા મન ડોલ્યા કરે રે, લેભે દુર્ઘટ પંથ સંચરે રે. તમે 1 તજે લેભ તેહના લેઉ ભામણું રે, વળી પાયે નમી કરું ખામણું રે; લેભે મર્યાદા ન રહે કેહની રે, તમે સંગત મેલે તેની રે. તમે 2 લેભે ઘર મેલી રણમાં મરે રે, લેભે ઉચ્ચ તે નીચું આચરે રે; લેભે પાપભણી પગલાં ભરે રે, લેભે અકારજ કરતા ન ઓસરે રે. તુમે૩ લેશે મનડું ન રહે નિર્મળું રે, લેબે સગપણ નાસે વેગળું રે. લે ન રહે પ્રીતિ ને પાવઠું રે, લેભે ધન મેળવે બહુ એકઠું છે. તમે જ લેભે પુત્ર પ્રત્યે પિતા હણે રે, લેભે હત્યા પાતિક નવિ ગણે રે, તે તે દામ તણે લેજે કરી રે, ઉપર મણિધર થાએ મરી રે. તમે૫

Page #139
110 : ઉદય-અર્ચના જતાં લેભનો થેભ દીસે નહિ રે, એવું સૂત્ર સિદ્ધાંતે કહ્યું સહી રે; લેભે ચકી સુભમ નામે જુએ છે, તે તે સમુદ્રમાંહે ડૂબી મૂઓ રે. તુમે. 6 એમ જાણીને લેભને ઠંડજો રે, એક ધર્મ શું મમતા માંડજો રે; કવિ ઉદયરત્ન ભાખે મુદા રે, વંદું લોભ તજે તેહને સદા રે. તુમે૭ ગર્વની સઝાય ગર્વ ન કરશે રે ગાત્રને, આખર એ છે અસાર રે; રાખ્યું કોઈનું નવિ રહે, કર્મ ન ફરે કિરતાર રે. ગર્વ ન કરશે રે ગાત્રનેત્ર 1 સડણ પણે વિધ્વંસણ, સરખું માટીનું ભાંડ રે; ક્ષણમાં વાગે રે ખરું, તે કેમ રહેશે અખંડ રે. ગર્વત્ર 2 મુખને પૂછી રે જે જમે, પાન ખાય ચૂંટી ચૂંટી ડીંટ રે; તે મુખી બંધાણા ઝાડવે, કાગ ચરકતા વિષ્ટ છે. ગર્વ. 3 મુખ મરડે ને મોજ કરે, કામિની શું કરે કેલિ રે; તે જઈ સૂતા મસાણમાં, મેહમમતાને મેલી રે. ગર્વ. 4 દિશે દિશી બોલતા હેજમાં, નરનારી લખ કોડ રે, તે પરભવ જઈને પઢિયા, ધન કણ કંચન છોડ રે. ગર્વ 5 કડ ઉપાય જો કીજિયે, તે પણ નવિ રહે નેટ રે, સજન મિલિ સહુ તેહને, કરે અગ્નિને ભેટ રે. ગર્વ. 6 કૃણ સરીખે રે રાજવી, બળભદ્ર સરીખે છે વીર રે, જંગલમાં જુઓ તેહને, તાકી માર્યું છે તીર રે. ગર્વ. 7 બત્રીસ સહસ અંતેકરી, વાળણી સેળ હજાર રે; તરસે તરફડે ત્રિકમે, નહિ કોઈ પાણી પાનાર છે. ગર્વ. 8 કેટિ શિલાઓ કર પર ધરી, ગિરિધારી થયા નામ રે, બેઠા ન થવાણું તે બળે, જુઓ જુઓ કર્મનાં કામ રે. ગર્વ. 9 જન્મતાં કેણે નવિ જાણિયા, મરતાં નહિ કેઈ નાર રે, મહા અટવીમાંહી એકલા, પડ્યા પડ્યા કરે પિકાર રે. ગર્વ 10

Page #140
સઝાયે : 111 છબીલે છત્ર ધરાવતે ફેરવતે ચૌદિશિ ફેજ રે; વનમાં વાસુદેવ જઈ વસ્યા, બેસે જિહાં વનચર રેજ રે. ગર્વ. 11 ગજે બેસીને જે ગાજતે, થતી જિહાં નગારાની કેર રે; વૂડ હેલા તિહાં ઘૂઘવે, સાવજ કરતાં તિહાં શેર છે. ગર્વ. 12 જરાકુમાર જંગલ વસે, ખેલે છે તિહાં શિકાર રે; હરિપગે પદ્ય તે દેખિયે, મૃગની બ્રાંતે તેણિ વાર રે. ગર્વ. 13 તીર માર્યો તેણે તાણીને, પગ તળે બળ પૂર રે; પગ ભેદીને તે નીસર્યો, તીર પડયો જઈ દૂર રે. ગર્વ. 14 આપ બળે ઊઠીને કહે રે, રે હું તે શું કૃષ્ણ રે; બાણે કેણે મને વિધિ, એ કેણ છે દુર્જન રે. ગર્વ. 15 શબ્દ તે કૃષ્ણને સાંભળી, વૃક્ષ તળે જરાકુમાર રે, કાં હું વસુદેવપુત્ર છું, હું છું આ વન મઝાર રે. ગર્વ૧૬ કૃષ્ણ રખોપાને કારણે, વર્ષ થયાં મુજ બાર રે; પણ નવિ દીઠે કોઈ માનવી, આજ લગે તે નિરધાર રે. દુષ્ટ કર્મ તણે ઉદય, આંહિ આવ્યા તુમે આજ રે; મુજને હત્યા રે આપવા, વળી બગાડવા લાજ રે. ગર્વ. 18 કૃષ્ણ કહે આ બંધવા, જિણ કાજ સેવે છે વન રે, તે હું કૃષ્ણ તે મારિયે, ન મટે શ્રી નેમનાં વચન રે. ગર્વ. 19 ઈમ સુણી આંસુડાં વરસાવતે, આ કૃષ્ણની પાસ રે; મોરારી તવ બેલિયા, લે આ કૌસ્તુભ ઉલ્લાસ રે. ગર્વ 20 એ નિશાન પાંડવને આપજે, જા તું ઈહાંથી વેગ રે; નહિ તે બળભદ્ર મારશે, ઊપજશે ઉદ્વેગ રે. ગર્વ. 21 આ સમે કિમ જાઉં વેગળે, જે તમે મોકલે મોરારી રે; ફરી ફરી પાછું જેતે થક, વરસત આંસુ જળધાર રે. ગર્વ. 22 દષ્ટિ અગોચર તે થયે, તેવીશમી ઢાળ રે, ઉદયરતન કહે એ થઈ, સહુ સુણજે ઉજમાળ રે. ગર્વ 23

Page #141
112: ઉદય-અર્ચના ચૈતન્ય શિક્ષાભાસની સઝાય આપ વિચારજે આતમા, બ્રાતે શું ભૂલે, અથિર પદારથ ઉપરે, ફેગટ શું ફૂલે. આ૦ 1 ઘટમાં છે ઘરધણી, મહેલે મનને ભામે; બેલે તે બીજે નથી, જેને ધરી તામે. આ 2 પામીશ તું પાસું થકી, બાહેર શું છે; બેસે કાં તું બૂડવા, માયાની ઓળં. આ૦ 3 પ્રીછયા વિણ કેમ પામિર્યે, સુણ મૂરખ પ્રાણી; પિવાયે કિમ પશલિયે, ઝાંઝવાનાં પાણી. આ આપ સ્વરૂપ ન ઓળખે, માયા માહે મૂલે, ગરથ પોતાની ગાંઠને, વ્યાજમાં જિમ ખૂલે. આ૦ 5 જતાં નામ ન જાણિયે, નહીં રૂપ ન રેખ; જગમાંહે તે કેમ જડે, અરૂપી અલેખ. આ૦ 6 અંધ તણું પેરે આફળે, સઘળા સંસારી; અંતરપટ આડે રહે, કોણ જુવે વિચારી. આ૦ 7 પહેલેથી પાછું ફરી, પછી જેને નિહાળી; નજરે દેખીશ નાથને, તેહશું લે તાળી. આ૦ 8 બંધણહાર કે નથી, નથી છેડાવણહારે; પ્રવૃત્તેિ પિતે બાંધિયે, નિવૃત્તે વિસ્તાર. આ૦ 9 ભેદભેદ બુદ્ધે કરી ભાસે છે અનેક ભેદ તજીને જે ભજે, તે દીસે એક. આ૦ 10 કાળે ધળું ભેળિયે, તે તે થાયે બે રંગું; બે રંગે બૂડે સહિ, મન ન રહે ચંગું. આ૦ 11 મન મરે નહીં જિહાં લગે, ઘૂમે મદ ઘેર્યો; તબ લગે જગ ભૂલ્યું ભમે, ન મટે ભાવફેરા. આ. 12 ઊંઘ તણે જેગું કરી, શું મોહ્યો સુહણે; અળગી રહેલી ઊંઘને, ખેળી જેને ખૂણે. આ૦ 13

Page #142
સઝાય : 113 ત્યારે જગમાં તુજ વિના, બીજે નવિ દીસે, ભિન્ન ભાવ મટશે તદા, સહેજે સુજગશે. આ૦ 14 મારું તારું નવિ કરે, સહુથી રહે ન્યારે, ઈણે એહિનાણે ઓળખે, પ્રભુ તેહને પ્યારે. આ૦ 15 સિદ્ધ દિશામેં સિદ્ધને, મળિયે એકાંતિક ઉદયરત્ન કહે આતમા, તે ભાગે બ્રાંતિ. આ. 16 જીવરૂપી વણજારાની સઝાય નરભય નયર સેહામણું, વણઝારા રે; પામીને કરજે વ્યાપાર, અહો મેરા નાયક રે. સત્તાવન સંવતતણું; વણ પિઠી ભરજે ઉદાર. અહે૦ શુભ પરિણામ વિચિત્રન; વણ૦ કરિયાણું બહુ મૂલ. અહો મોક્ષ નગર જાવા ભણી; વણ૦ કરજે ચિત્ત અનુકૂલ. અહ૦ ક્રોધ દાવાનલ ઓલવે; વણ, માન વિષમ ગિરિરાજ. અહ૦ એલંગને હલ કરી; વણવ સાવધાન કરે કાજ. અહ૦ વંશજલ માયા તણું; વણ૦ નાવ કરજે વિશ્રામ. અહો ખાડી મરથ ભવ તણી; વણ૦ પડણનું નહીં કામ. અહ૦ રાગ દ્વેષ બેય ટાવણ વાટમાં કરશે હેરાન. અહીં વિવિધ વિરજ ઉલ્લાસથી વણ. તે હણજે પહેલે ઠામ. અહીં એમ સર્વ વિધિ વિડારીને; વણ. પિોહોંચજે શિવપુર વાસ. અહ૦ ક્ષય ઉપશમ જે ભાવના; વણ૦ પિડી ભર્યો ગુણ રામ. અહ૦ નાયક ભાવે તે થશે; વણ૦ લાભ હશે તેથી અપાર. અહ૦ ઉત્તમ વણજ જે એમ કરે; વણ, ઉદય નમે વારંવાર. અહ૦ જોબન અસ્થિર(વૈરાગ્ય)ની સઝાય જોબનિયાની મોજે ફેજે, જાય નગારાં દેતી રે; ઘડીઘડી ઘડિયાળાં વાગે તેય ન જાગે તેથી રે. જોબન. 1

Page #143
114 : ઉદય-અર્ચના જરારાક્ષસી જેર કરે છે, ફેલાવે ફજેતી રે; આવી અવધે ઊંચકી લેશે, લખપતિને લેતી રે. જોબન. 2 મહેલે બેઠે જ કરે છે, ખાંતે જુએ ખેતી રે; જમડે ભમરે તાણ લેશે, ગોફણગોળા સેતી રે. જોબન. 3 જિનરાજાને શરણે જાવું, યમ રહે દૂરે જેથી રે; દુનિયામાં જે દીસે નહિ, આખર તરશે તેથી રે. જોબન. 4 દાંત પડયો ને ડેસો થયે, કાજ સયું નહિ જેથી રે; ઉદયરત્ન કહે આપે સમજે, કહીએ વાત કેતી રે. જોબન 5 તપની સઝાય કીધાં કર્મ નિકંદવા રે, લેવા મુક્તિનું દાન, હત્યા પાતિક છૂટવા રે, નહિ કેઈ તપ સમાન; ભવિકજન તપ કર મન શુદ્ધ. ઉત્તમ તપના વેગથી રે, સુર નર સેવે પાય; લબ્ધિ અઠ્ઠાવીસ ઊપજે રે, મનવાંછિત ફળ થાય. ભવિ. 2 તીર્થંકર પદ પામીએ રે, નાસે સઘળા રંગ; રૂપલીલા સુખસાહ્યબી રે, લહીએ તપ સંજોગ. ભવિ. 3 તે શું છે સંસારમાં રે, તપથી ન હોવે જેહ; જે-જે મનમાં કામીએ રે, સફલ ફલે સહી તેહ. ભવિ. 4 અષ્ટ કર્મને એઘને 2, તપ ટાળે તત્કાળ; અવસર લઈને એહને રે, ખપ કરજો ઉજમાળ. ભવિ. 5 બાહા અત્યંતર જે કહ્યા રે, તપના બાર પ્રકાર; હાજ તેહની ચાલમાં રે, જેમ ધને અણગાર. ભવિ. 6 ઉદયરતન કહે તપ થકી રે, વધે સુસ સનર; સ્વર્ગ હવે ઘરઆંગણું રે, દુર્ગતિ જાએ ર. ભવિ. 7

Page #144
સઝાયો : 15 દાન વિષે સઝાય ચેત્રીશ અતિશયવંત, સમવસરણે હે બેસી જગગુરુ, ઉપદેશે અરિહંત, દાન તણું ગુણ હો પહેલે સુખકરુ. 1 દાન દેલત દાતાર, દાને ભાંજે હો ભવને આંમલે; દાનના પાંચ પ્રકાર, ઉલટ આણી હો ભવિયણ સાંભલે. 2 પહેલું અભય સુદાન, દયા હેતે હો નિજ તનુ દીજિયેં; જેમ મેઘરથ રાજન, જીવ સહુને હો નિર્ભય કીજિયેં. 3 બીજું દાન સુપાત્ર, તૃણમણિ કંચણ હે અદત્ત જે પરિહરે; નિર્મલ વ્રત ગુણગાત્ર, સત્તર ભેદે હો સંયમ જે ધરે. 4 આહારાદિક સુવિચાર, તેહને દીજે હે હાજર જે હો જિમ શાલિભદ્રકુમાર, સુપાત્ર દાને હો મહાસુખ ભોગવે. 5 અનુકંપાદાન વિશેષ, ત્રીજુ દેતાં હે પાત્ર ન જોઈ; અન્ન અથી દેખી, તેહને આપી હો પુણ્યવંત હોઈ. 6 ધન પામી સસનેહ, કારણ પાંખે હો નાત જે પિષિમેં; ઉચિત ચોથું સ્વજન, કુટુંબ સહેજે હો જે સંતષિયે. 7 પાંચમું કીર્તિદાન, જાચક જનને હે જે કાંઈ આપિમેં; તેણે વાધે જસ વાન, જગમાં સઘલે હો ભલપણુ થાપિયે. 8 પામે ચિતવિત પાત્ર, જેથી પ્રાણ હો નિર્મલ સુખ લહે; દાન દેતાં ક્ષણ માત્ર, વિલંબ ન કીજે હો ઉદયરતન કહે. 9 દાન-શીલ-તપ-ભાવની સઝાય શ્રી મહાવીરે ભાખિયા, સખી દાનના ચાર પ્રકાર રે, દાન શિયલ તપ ભાવના, સખિ પંચમગતિ દાતાર રે. શ્રી મહાવીરે. 1 દાને દેલત પામિયે, સખિ દાને કોડ કલ્યાણ રે, દાન સુપાત્ર પ્રભાવથી, સખિ કયવને શાલિભદ્ર જાણે રે. શ્રી મહા 0 2

Page #145
116 : ઉદય-અર્ચના શિયાઁ સંકટ સવિ ટલે, સખિ શીલે વંછિત સિદ્ધ રે, શિયલે સુર સેવા કરે, સખિ સેળ સતી પરસિદ્ધ રે. શ્રી મહા. 3 તપ તપ ભવિ ભાવ શું, તપે નિમલ તન રે; વર્ષોપવાસી કષભજી, સખિ ધનાદિક ધન ધન રે. શ્રી મહા. 4 ભરતાદિક શુભ ભાવથી, સખિ પામ્યા પંચમ ઠામ ; ઉદયરતનમુનિ તેહને, સખિ નિત્ય કરે પ્રણામ રે. શ્રી મહા. 5 દેવલોકની સઝાય સુધરમા દેવલોકમાં રે વૈમાન બત્રીસ લાખ, કેઈ ભેળા શંકા કરે રે એ તે સૂત્ર ભગવતીની શાખ છે, પુણ્યનાં ફળ જે. 1 સુધરમા દેવલોકમાં પાંચસે જન મહેલ, સત્તાવીશે જન ભુઈતળાં રે, એ સુખ તે નહિ સેહેલ છે. પુ. 2 વેગ ગતિ ચાલે દેવતા રે, લાખ જેજન કરે દેહ એકેકા વિમાનને રે ભાઈ, નાવે છઠે મહિને છેહ રે. પુ. 3 હાવભાવ કરતી થકી રે, દેવીઓ આવે હજૂર, આ ઠામે આવી ઊપન્યા, સ્વામિ શાં કીધાં પુણ્ય પૂર રે. 50 4 નામ બતાવે ગુણ તણે રે, નિર્લોભી ઋષિરાય; ભવસાગરમાં બૂડતાં રે તુમ હાથ લિયે સંબાય રે. પુ૫ નિર્લોભી નિર્લાલચી રે, માગી બદામ ન એક; દુર્ગતિ પડતાં રાખિયે રે, મને મેકલિયે દેવલોક છે. પુ. 6 દેવ પ્રત્યે દેવીઓ કહે છે, સુણે વલલભ મેરા નાથ; નાટક જુઓ એક એમ તણું રે, પછી જઈ કહેજે સગાંને વાત રે. પુ૦૭

Page #146
સઝા : 11 એક નાટક કરતાં થકાં રે, ગયાં વર્ષ દોય હજાર; દેવતા મનમાં ચિંતવે રે, હવે કર કવણ વિચાર રે. પુ૮ સઘલે કુટુંબ પૂરો થયે રે, હવે કહેશું કેહને જાય; દુર્ગન્ધ ઊડે મનુષ્યલેકની રે, હવે જાય અમારી બલાય છે. પુ૯ ઉદયરત્ન વાચક કહે રે દેવલેકની સઝાય રે; ભણે ગણે ને સાંભળે, તેનાં પાતક ઘર પલાય રે. પુ. 10 નિદ્રાની સઝાય બેટી મેહરિંદ, નિદ્રા નામે વિખ્યાત બે ધર્મ છેષણ પાપણી, ન ગમે ધર્મની વાત છે, નિંદ ન લહે જે સજજના, સજના બે દુઃખભંજના બે. નિ. 1 ઘેરે સઘળા જીવને, જિહાં જમને પાસ છે; જા ઘડી નિંદા ન પાઈયે, તા ઘડી પ્રભુકો વાસ છે. નિ. 2 આળસ ઉમરાવ એહને, જાલિમ ધ જુવાન બે; દૂત બગાસું જાણજે, ચાલે આગેવાન છે. નિ. 3 જાતિ પાંચ છે જેહની, પસરી વિશ્વ પ્રમાણ છે; કેવળી વિના એક જેહની, કેઈ ન લેપે આણ બે. નિ. 4 કમેં ન આવે ટૂકડી, ધમેં પાડે ભંગાણ બે; વાજા વાજે જિહાં ઊંઘનાં, તિહાં હોય મુખની હાણ બે. નિ. 5 ઉદયરત્ન કહે ઊંઘને, જીત્યાને એહ ઉપાય છે. પરસ્ત્રીત્યાગ સઝાય નર ચતુર સુજાન, પરનારીસું પ્રીત કબુ નવી કીજીએ; રાત પડે દિન આથમૈ, તેહને જીવ ભમરારિ પર ભમે. લે ઘરને કારજ નવિ ગમેં. 1 યરનારીસૂ પ્રીતડલી, ખીણ એક લાગે મીઠડલી; પછે તો ભવની પ્રીતડલી. 2

Page #147
118 : ઉદય-અર્ચના એ તેને મેહના પ્યાલ્યા પાય દેશી, થારા હાથમેં હાંડી દે દેશી; થારા સ»ર અસતર ખેસ લેશી. 3 થારા જોવન લેસી લૂંટીને, થારા ધન લેશી સબ પેશીને પીછે રેસી હીયડે કુટીને. 4 જીવન હારી ને કાંઈ કરસી, કદ હિર દેખ તુમ હર પીછે અવગતિ માહિ જાય પડસ્યા. 5 ઉદયરત્ન કહે સીખડલી, તુમ ચાખે અનુભવ સૂખડલી; એથી ભાજે ભવ ભવ ભૂખડલી. 6, પંદરમા અધ્યયનની સઝાય સુધા સાધુજી રે તુમે નિયાણું નિવારે; નિયાણું કરીને તમે, તપ સંજમ ક્યાં હારે. સુધા૧ પંદરમા અધ્યયને પ્રગટ, વીર વદે એમ વાણું; સંજમ માંહી મ ધરે સંશય, ખરા તે ગુણખાણી. સુધા૦ 2 જંત્ર મંત્રના ભામા છેડે, છેડે રાગ ને રેષ; પરિસહે પગ પાછા મ ઘરે, દૂર કરે સવિ દોષ. સુધાર 3 પરિચય ગૃહસ્થ તણે પરિહરીએ, અરસ નીરસ જે આહાર; પૂજાદિક મ વ છો કયારે, એ ઉત્તમ આચાર. સુધા. 4 એણે પેરે સાધુ આચારે, જે ચારિત્રિયે ચાલે; ખરી ક્રિયાને ખપ કરે તે મુક્તિપુરીમાં મહાલે. સુધા પ સુમતે સુમતા ગુપ્ત ગુપ્તા, સત્તાવીશ ગુણધાર; ઉદયરત્ન કહે એહને મેરો, નિત્ય હેજે નમસ્કાર. સુધા. 6 પ્રભાતે વાહાણલાં ગાવાની સઝાય મિથ્યામતિ રે રજની અસરાલકે, વારાણલાં ભલે વાયાં રે; જિહાં ઊંઘે રે પ્રાણ બહુકાલકે, વહાણલાં ભલે વાયાં રે. નવિ જાણે રે જિહાં યમની ફાલ કે, વા૦ તિહાં પામે રે પગ પગ જ જાલ કે. વા૧

Page #148
સઝા : 119 જિહાં જડ પેરે ક્રોધ દવની જાલ કે, વાવ માનરૂપી રે અજગર વિકરાલ કે; વાળ ડશે માયા સાપણી રેષાલ કે, વા૦ જિહાં ચા રે લાભ રૂપ ચંડાલ કે. વા૦ 2 રાગાદિક જે રાક્ષસ મહાગ્રંદ કે, વા. આઠકર્મના રે જિહાં માંડયા ફંદ કે; વાવ જિહાં દેખે રે દુરગતિ દુઃખ દંદ કે, વાવ નવી દીસે રે જિહાં જ્ઞાન દિણંદ કે. વા. 3 ધસમસતાં રે જિહાં વિષયની જાલ કે, વાળ લિયે લુંટી રે ન ગણે પલિવાલ કે, વાવ અટવી અનંતી રે જિહાં વિકટ ઉજાડ કે, વાવ ચાલે નહીં રે જિહાં વ્રતની વાડ કે. વા. 4 નિરખતા રે શ્રી જિનમુખ નૂર કે, વાળ હવે ઊગે રે મહાસંમતિ સૂર કે; વાવ દુઃખદાયી રે દોષી ગયા દૂર કે; વાવ વલી પ્રગટયાં રે પુણ્યતણ અંકુર કે. વા૦ 5 સૂતા જાગો રે દેશવિરતિના કંત કે, વાવ વલી જાગે રે સર્વવિરતિ ગુણવંત કે; વાવ તમે ભેટે રે ભાવે ભગવંત કે, વાવ પડિકમણું રે કરો પુણ્યવંત કે. વાવ 6 તમે લેજે રે દેવગુરુનું નામ કે, વાળ વલી કરજે રે તમે ધર્મનાં કામ કે, વાળ ગુરુજનના રે ગાઓ ગુણગ્રામ કે, વાવ પ્રેમ ધરીને રે કરે પૂજ્ય પ્રણામ કે. વા. 7 તમે કરજે રે દશવિધ પચ્ચકખાણ કે, વાવ તમે સુણજે રે શ્રીસૂત્રવખાણ કે વાવ

Page #149
20 : ઉદય-મર્થના આરોધે રે શ્રી જિનની આણ કે, વાવ જિમ પામે રે શિવપુર સંઠાણ કે. વા. 8 સાંભલીને રે શ્રીમુખની વાણ કે, વાવ તમે કરજે રે સહી સફલ વિહાણ કે, વાવ વદે વાચક રે ઉદયરત્ન સુજાણ કે, વા એહ ભણતાં રે લહિયે કેડ કલ્યાણ કે. વા. 9 ભાવ સઝાય (ધન ધન તે દિન માહરે એ - દેશી) રે ભવિ ભાવ હદય ધરે, જે છે ધર્મને ધેરી; એલમલ્લ અખંડ જે, કાપે કર્મની દેરી. ભવિ. 1 દાન શિયલ તપ ત્રણ એ, પાતક મલ છે, ભાવ જે એથે નવિ ભલે, તે તે નિષ્ફલ હવે. રે ભવિ. 2 વેદ પુરાણ સિદ્ધાંતમાં, ષટદર્શન ભાંખે; ભાવ વિના ભવ સંતતિ, પડતાં કોણ રાખે. રે ભવિ. 3 તારક રૂપ એ વિશ્વમાં, જંપે જગ ભાણ; ભરતાદિક શુભ ભાવથી, પામ્યા પદ નિરવાણ. રે ભવિ. 4 ઔષધ આય ઉપાય જે, મંત્ર યંત્ર ને મૂલી; ભાવે સિદ્ધ હવે સદા, ભાવ વિણ સહુ ધૂલી. રે ભવિ. 5 ઉયરત્ન કહે ભાવથી, કણ કણ નર તરિયા; શોધી જે જે સૂત્રમાં, સજજન ગુણદરિયા. રે ભવિ. 6 ભાંગ્યવારક સઝાય ભેળા ભેગીયા, રખે થાઓ ભાંગ્યના ભેગી, ભાંગ્યના ભેગી તે જાણે જાણુ, કે જાણે કેઈ રેગી. | ભેળા એ આંકણી ભંગુર કહી સહુ ભાડે, કાર ન માને કોઈ જે બોલે તે બંધ ન બેસે, ઘેરી મહેલે વગઈ. ભેટ 1

Page #150
સઝા : 121 લોચન લાલી લહે જે માંહિ, કીર્તિ થાયે કાળ; ભાંગ્યતમાકુને પીનારે, ગુણ મહેલે સહુ ગાળી. ભેટ 2 માત પિતા ગુરુને નવિ માને, સાતે વ્યસને શૂરા; વારે તેના વૈરી થાઓ, પાપી તે વળી પૂરા. - 3 વનવાસી સંન્યાસી બાવે, નંદા તકિયે ઝાઝી; જે વ્યસની તે જાત વિટાળે, લોકની માંહે લાજી. ભો. સાકર દ્રાખનાં શરબત પીઓ, પીઓ દૂધના પ્યાલા; દેહ તપે ને રૂડા દીસે, કોઈ ન કહે મતવાલા. 0 ભાંગ તમાકુ મદિરા પાઈ, માઝમના વળી મેજી; ધર્મતણું તે વાત ન ધારે, બેટી વાતના બેજી. ભેટ 6 નીલી બૂટી પીયે ઘૂંટી, ખૂણે બેસી ખાતે; ભુલવતાં પણ થાયે જાહેર, બાહેર બેસતાં ખાતે. ભ૦ 7 ભાંગ પાઈને ભીલડી રૂપે, નગન થઈ નચાવ્ય; પારવતીએ પ્રેમ ધરીને, શંભુને સમજાવ્યું. ભેટ 8 ભાગ્ય નીલી પણ નરને પૂણે, સબજીને સૂકાઈ, વ્યસન તણું વાડી સિંચાવી, સદ્ગુરુ બાંહે ન સાહી. ભ૦ 9 વણિક વાડવની જાત વિટાળે, ભાંગ્યતમાકુવાળા; નીચ ઊંચ વેરે નવિ જાણે, કુળ લજવે મુમતાળા. - 10 ભાંગડલીએ જે ભોળવિયા, ઓળવિયા તે ઊંધા ફૂલવિયા ધમેં નવિ ફૂલે, ળિવિયા જડ સૂધા. ભ૦ 11 એક હાયે તિહાં સાતે આવે, એક એકના અનુબંધી, બાંધ્યા જિમ જળમાં બંધાયે, સમભાવી સંબંધી. ભેટ 12 અમલ તણી જે અબળા તેમાં, ભવાટવીમાં શૂળ; વ્યસન વિલુદ્ધા ન રહે સૂધા, તત્વ ન પામે મૂળા. ભ૦ 13 મદિરા તણી ભાંગ્ય તે ભગિની, જુઓ જનક ગતિ ગાજે; પૂર્ણ વ્યસનનાં અંગ એ પરખી, મુનિવચને તે માંજે. જે. 14

Page #151
122 : ઉદય-અર્ચના કુળબળુ નર કહીએ કેતા, કોઈ કુળે અવતંસા, બળુ તે બીજાને બળે, પુણ્ય હાય પ્રશંસા. ભ૦ 15 પુઢવી તેક વાઉ વનસ્પતિ, ત્રસ પામે બહુ ત્રાસ; વ્યસની નરનું કાંય વિણસે, વળી લહે દુર્ગતિ વાસા. ભ૦ 16 જિનવયણે નયણે જોઈને, વ્યસન તે દૂર નિવારે વ્રત આરાધે સંયમ સાધી, નિજ આતમને તારે. ભેટ 17 સત્તરશે પંચાણુઆ વરસે, શુદિ બીજે એ બોલી; ફાગુન માસે ભાગ્ય ફજેતી, જેહવી ગણિકા ગોલી. ભ૦ 18 ઉદયરતન વાચક ઉપદેશે, સમજ્યા જેહ સુજાણ; અપલક્ષણથી અળગા રહેશે, લેહશે પરમ કલ્યાણ. ભેટ 19 ચતુર સનેહી ચેતન ચેતિયે રે, મૂક તું માયાજાલ; સુંદર એ તનુશાભા કારમી રે, સરવાલે વિસરાલ. અકલ અરૂપી અવિગત આતમા રે, શાન્ત સુધારસ ચાખ; વિષયતણે સુરંગે ફૂલડે રે, અટલે મન અલિ રાખ. અ૦ 2. સ્વારથને વશ સહુ આવી મિલે રે, સ્વારથ સુધી પ્રીત, વિણ સ્વારથ જન હતું કે નહિ , એ સંસારની રીત. અ૦ 3 આદર સમતા મમતા મેલીને રે, ધર જિનધર્મશું રંગ; ચંચલ વીજતણ પરે જાણ રે, કૃત્રિમ સવિહ સંગ. અ૦ 4 હાલું વેરી કે નહિ તાહરે રે, જૂઠે રાગ ને રેષ; પંચદિવસને તું છે પ્રાણે રે, તે ક્ષે એવડે શેષ. અ૦ 5 રાવણ સરીખે જે જે રાજવી રે લંકા સરીખે કેટ; તે પણ રૂઠે કરમે રેળવ્ય રે, શ્રી રામચન્દ્રની ચેટ. અ૦ 6 જેહ નર મૂછે વળ ઘાલતા રે, કરતાં મોડાડ; તે ઊઠી શમશાને સંચર્યા રે, કાજ અધૂરાં છોડ. અ૦ 7

Page #152
સઝાયો ? ૧ર૩. મુંજ સરીખે માંગી ભીખડી રે, રામ રહ્યા વનવાસ; એણે સંસારે એ સુખસંપદા રે, સંધ્યા રાગ વિલાસ. અ૦ 8 રાજલીલા સંસારની સાહિબી રે, એ યાવન રંગરેલ; ધનસંપદ પણ દીસે કારમી રે, જેહવા જલધિ કલોલ. અo 9. કિહાંથી આવ્ય કિહાં જાવું અ છે રે, કિહાં તારી ઉતપત્તિ, ભ્રમ ભૂલે તું અથિર પદારથ રે, ચતુર વિચારી જે ચિત્ત. અ૦ 10 મેહ તણે વશે દુઃખ દીઠાં ઘણાં રે, સંગ ન કર હવે તાસ; ઉદયરતન કહે, ચતુર તું આતમા રે, ભજ ભગવંત ઉલ્લાસ. અ૦ 11. વૈરાગ્યની સઝાય ઊંચાં મંદિર માળિયાં, સોડ વાળીને સૂતે; કાઢે કાઢે એને સહુ કહે, જાણે જ જ નહોતે. એક રે દિવસ એ આવશે, મન સબળેજ સાલે; મંત્રી મળ્યા સવિ કારમા, તેનું કાંઈ ન ચાલે. એકટ 1. સાવ સોનાનાં સાંકળાં, પહેરણ નવનવા વાઘા; ધળું રે વસ્ત્ર એના કર્મનું, તે તે શોધવા લાગ્યા. એકટ 2 ચરૂ કઢાઈઆ અતિ ઘણું, બીજાનાં નહિ લેખું; ખોખરી હાંડી એના કર્મની, તે તે આગળ દેખું. એક૩ કેનાં છોરું ને કેનાં વાછરૂં, કેન માય ને બાપ; અંતઃકાળે જવું જીવને એકલું, સાથે પુન્ય ને પાપ. એક પ. સગી રે નારી એની કામિની, ઊભી ટગમગ જુએ; તેનું કાંઈ પણ ચાલે નહિ, બેઠી ધ્રુસકે રૂ. એક પ. વહાલા તે વહાલા શું કરે, વહાલા વેળાવી વળશે; વહાલાં તે વન કેરાં લાકડાં, તે તે સાથે જ બળશે. એક 6 નહિ વ્યાપે નહિ તુંબડી, નથી તરવાનો આરો; ઉદયરત્ન પ્રભુ ઈમ ભણે, મને ભવપાર ઉતારે. એક૦ 7

Page #153
124 : ઉદય-અર્ચના વૈરાગ્યવર્ધકની (દેશના) સઝાય હો રે ચેતન ચેતજો પરષદા આગે દિયે મુનિ દેશના, જુઓ સંસારનાં રૂપ હો; જગમાં જોતાં કે કોઈનું નહિ, અરથે લાગે અનૂપ હો. હ૦ 1 સ્વારથ લગે સહુ ખુદું ખમે, જેમ દૂઝણી ગાયની લાત હે; બુધે મારે બૂકીને જુઓ, એમ અનેક અવદાત છે. હે. 2 ધૂરા વહે ધરી જિહાં લગે, તિહાં લગે દિયે છે ગવાર હે; નાથે ઝાલી ઘી પાયે વલી, પછી ન નીર ચાર હો. હ૦ 3 સુતને ધવરાવે માતા સ્વારથે, સ્વારથે સુત ધાવંત હે; લેણું લીજે રે દેણું દીજિયે, ભાખે એમ ભગવંત છે. હ૦ 4 સગપણ સઘળાં રે સંબંધ લગે, જે કરે પુન્ય ને પાપ હે; નવાને ઉધારે જૂના ભેગવે, કુણ બેટે કુણ બાપ? હે. હ૦ 5 પહોતી અવધે કઈ પડખે નહિ કીજે કેટી ઉપાય હો; રાખ્યું તે કોઈનું નહિ રહે, પાકા પાનને ન્યાય છે. હો૬ મેહની જાળે સહુ મુંઝી રહ્યા, એક રાગ ને બીજે દ્વેષ હો; બળવંત બંને બંધન એ કહ્યાં, તે માંહે રાગ વિશેષ છે. હે. 7 જે જેમ કરે છે તેમ ભેગવે, કડવા કર્મવિપાક હે; વિષયને વાહ્યો જીવ ચેતે નહિ, ખાતે ફળ કિંપાક . હ૦ 8 આખર સહને ઊઠી ચાલવું, કોઈ આજ કે કઈ કાલ હે; પરદેશી આણું પાછાં નહિ વળે, એમ સંસારી ચાલ છે. હો. 9 નરપતિ સુરપતિ જિનપતિ સારીખા રહી ન શક્યા ઘડી એક હો; તે બીજાને શે આશરે? કાળ સૂકે નહિ ટેક હો. હોટ 10 એહવું જાણીને ધર્મ આદરો, કેવલી ભાષિત જેહ હો; વીશમી ઢાળ ઉદયરતન વધે, સંસારમાં સાર છે એહ હે. હ૦ 11 શિખામણ જેને આપવી તે વિશેની સઝાય (રે બેટી, ભલી રે ભણી તું આજ - એ દેશી) કે શિખામણ દેતાં ખરી રે, મૂઢ ન માને મન્ન;

Page #154
સઝા : 125. શિલાયે જળ સિંચતાં રે, ઊગે નહીં જેમ અન્ન રે; બેહેની, ત્યાં બેલ ન બોલે એક. જ્યાં નહીં વિનય વિવેક રે બેહેની, ત્યાં બેલ ન બોલે એક એવા માણસ અનેક રે બેહેની ત્યાં બોલ મા બોલે એક, બે, 1 શિક્ષા દીજે સંતને રે, જેની ઉત્તમ જાત; ફાટે પણ ફીટે નહીં રે, જિમ પડી પટોળે ભાત રે. બે, ત્યાં 2 વિઘટાવ્યાં વિઘટે નહીં રે, ગળે ઘેહેલા થાય; કસેટીચું કુંદન પર્વે રે, કસતાં નવિ ક્ષણસાય રે. બે, ત્યાં 3 ડગ ડગ દીસે ડુંગરા રે, પગ પગ પાસું પૂર; હીરો ને અમૃત બને રે, શોધ્યા ન મળે સનૂર રે. બે, ત્યાં જ આવળ રૂપે રૂઅડી રે, ડમરે મરુઓ સોય; રૂ૫ રહિત સહુ આદરે, આવળ આદરે ન કેય રે. બે, ત્યાં પ આપમતીલા આદમી રે, ઈચ્છાચારી અપાર; હાર્યા દર્યાં હારમાં રે, નાવે તે નિરધાર રે. બે, ત્યાં 6 પડસૂદી વાળી વળે રે, વાળી વળે વળી વેલ; કુમાણસ ને કાઠની રે, વાળી ન વળે વેલ રે. બે. ત્યાં૭ ઉદયરતન ઉપદેશથી રે, રીઝે જે પુરુષરતન તેહનાં લીજે ભામણાં રે, જે કરે શિયળ જતન્ન રે. બે. ત્યાં૦ 8. શિયલની સઝાય (ધન્ય ધન્ય તે દિન માહો - એ દેશી) શિયલ સમું વ્રત કે નહીં, શ્રી જિનવર એમ ભાખે રે, સુખ આપે જે શાશ્વતાં, દુર્ગતિ પડતા રાખે છે. શિ. 1 વ્રત પચ્ચખાણ વિના જુઓ, નવ નારદ જેહ રે. એક જ શિયલ તણે બેલે, ગયા મુકત તેહ રે. શિ૦ 2 સાધુ અને શ્રાવક તણું, વ્રત છે સુખદાયી રે; શિયલ વિના વ્રત જાણજે, કુસકા સમ ભાઈ રે. શિ૦ 3

Page #155
- 126 H ઉદય-અર્ચના તરુવર મૂળ વિના જિ, ગુણ વિણ લાલ કમાન રે; શિયલ વિના વ્રત એહવું, કહે વીર ભગવાન રે. શિ૦ 4 નવ વાડે કરી નિર્મળું, પહેલું શિયલ જ ધરજો રે, ઉદયરત્ન કહે તે પછી, વ્રતને 5 કરજે રે. શિ. 5 શિયળની નવ વાડની સઝાય દેહા શ્રી ગુરુને ચરણે નમી, સમરી શારદા માય; નવવિધ શિયળની વાડને, ઉત્તમ કહું ઉપાય. 1 ઢાળ ૧લી, વધાવાની (પહેલાને પાસે હજી - એ દેશી) પહિલીને વાડે હેજી વીર જિનેશ્વરે કહ્યો, સે સે હો વસતિ વિચારીને જી; સ્ત્રી પશુ પંડક હેજી વાસ વસે જિહાં, તિહાં નવિ રહેવું છે શીલવ્રતધારીને જી. 2 જેમ તરુડાળે હજી વસતે વાનરો, મનમાં બીહે હો રખે ભુંઈ પડું છે; મંજરી દેખી હેજી પિંજરમાંહેથી, પિપટ ચિંતે હો રખે દેટે ચડું છે. 3 જેમ સિંહલંકી હાજી, સુંદરી શિર ધરી, જળનું બેડું હે જુગતિ શું જાળવે છે; તિમ મુનિ મનમેં હજી રાખે ગોપવી, નારીને નીરખી હજી ચિત્ત નવિ ચાળવે છે. 4 જિહાં હવે વાસો હજી સહેજે મંજારને, જોખમ લાગે છે મૂષકની જાતને જી; તેમ બ્રહ્મચારી હજી નારીની સંગતે, - હારે હારે હે શિયળ સુધાતને છે. 5

Page #156
સઝા : 127 ત્રુટક એમ વાડ વિઘટે વિષય પ્રગટે, શંકા કખા નીપજે, તીવ્ર કામે ધાતુ બિગડે, રેગ બહુવિધ ઊપજે, મનમાંહી જાગે વિષય વ્યાપે, વિષયણું મન રહે મળી, ઉદયરત્ન કહે તિણે કારણે, નવ વાડ રાખો નિર્મળી. 6 ઢાળ રજી (વિદર્ભ દેશ કુંડનપુર નયરી - એ દેશી) સુરપતિસેવિત ત્રિભુવનધણી, અજ્ઞાન તિમિરહર દિનમણિ; શિયળરત્નના જતન તંતે, ભાખી વાડ બીજી ભગવંતે. 1 ત્રુટક ભગવંત ભાખે સંઘ સાખે, શિયળ સુતરુ રાખવા; મુક્તિ મહાફળ હેતુ અદ્ભુત, ચારિત્રનો રસ ચાખવા. 2 મીઠે વચને માનનીશું, કથા ન કરે કામની; વાડ વિધથું જેહ પાળે, બલિહારી તસ નામની. 3 વાત વ્રતને ઘાતકારી, પવન જિમ તરુ પાતને, વાત કરતાં વિષય જાગે, તે માટે તજે વાતને. 4 લીંબુ દેખી દુરથી જેમ, ખટાશે દાઢા ગળે; ગગન ગરવ સુને, હડકવા જેમ ઊછળે. 5 તિમ વ્રતીની ચિત્ત વિણસે, વયણ સુંદરીનાં સુણી; કથા તો તેણે કારણે, એમ પ્રકાશ ત્રિભુવનધણું. 6 ઢાળ ૩જી. (તટ જમુનાને રે અતિ રળિયામણું રે -એ દેશી) ત્રીજીને વાડે રે ત્રિભુવન રાજિયે રે, એણે પરે દિયે ઉપદેશ, આસન છેડે રે સાધુજી નારીને રે, મુહૂર્ત લગે સુવિશેષ, હું બલિહારી રે જાઉં તેહની રે. 1

Page #157
128 : ઉદય-અર્ચના ધન્ય ધન્ય . તેડની હો માત; શળ સુરંગી રે, રંગાણી રાગશું રે, હની સાતે હે ઘાત. હું 2. શયનાસને 2 પાટ ને પાટલે રે, જિહાં જિહાં બેસે હે નાર; બે ઘડી લગે રે તિહાં બેસે નહી રે, શીળવ્રત રાખણહાર હું 3 કળા કેરી રે ગંધ વેગથી રે, જેમ જાયે કણકને વાક; તિમ અબળાનું રે આસન સેવતાં રે, વિણસે શિયળ સુપાક. હું 4 ઢાળ કથી (વારી રંગ હેલણા - એ દેશી) ચેથીને વાડે ચેતજો હે રાજ, ઈમ ભાખે શ્રી જિન ભૂપ રે, સંગી સુધા સાધુજી, નયણકમળ વિકાસીને હો રાજ, રખે નીરખે રમણનું રૂપ રે. સં. 1. રૂપ જોતાં રઢ લાગશે હે રાજ, હેલા ઉલસશે અનંગ રે; મનમાંહે જાગશે મેહની હે રાજ, ત્યારે રખે સંભારે દિલ ધરી છે. સં૦ 2. અગ્નિ ભાર્યા ઉપર પૂળ, મેલે જિમ જવાળા વમે છે; વરસ દિવસે જિમ વિષધરનું, શંકાએ વિષ સંક્રમે છે. સં૦ 3. વિષયસુખ જે વિલસિત પહેલાં, તિમ શિયળવતી સંભારતે જી; વ્યાકુળ થઈને શિયળ વિરાધે, પછી થાયે વળી એરત છે. સં. 4 ઢાળ 5 મી (થાપર વારી મારા સાહિબા, કંબલ મત ચાલે - એ દેશી) પંચમી વાડ પરમેશ્વરે, વખાણું હો વા; સાંભળજે શ્રોતા તુમે, ધમી વ્રતધારુ. 1 કુડયાંતર વર કામિની, રમે જિહાં રાગે; સ્વર કંકણાદિકના સુણી, જિહાં મન્મથ જાગે. 2 તિહાં વસવું બ્રહ્મચારીને, ન કહ્યું વીતરાગે; વાડ ભાગે શીળરનની, જિહાં લાંછન લાગે. 3

Page #158
સઝાયો : 129 અગ્નિ પાસે જેમ ઓગળે, ભાજન માંહેધરીએ; લાખ ને મીણ જાયે ગળી, ન રહે રસ ભરીઓ. 4 તિમ હાવભાવ નારી તણું, વળી હાંસુ ને રુદના; સાંભળતાં શીળ વિઘટે, મન વધે હે મદના. 5 ઢાળ ૬ઠી | (સહિયાં મારાં નયણ સમારે - એ દેશી) છઠ્ઠી વાડે છયેલ છબીલ, ગુણરત્ન ગાઢ ભર્યો છે; સિદ્ધાર્થ રાયને કુળે નગીને, વીર જિર્ણોદ ઈમ ઉચ્ચ જી. 1 અત્રતીપણે જે જે આગે, કામક્રીડા બહુવિધ કરી; સિ. વ્રત લઈને વિલસિત પહેલાં, હશે વ્રતને ભંગ રે. સિ. 2 દિનકર સામું દેખતાં હો રાજ, નયણ ઘટે જિમ તેજ રે; સિ તિમ તરુણ તન પેખતાં હો રાજ, હીણું થાયે શિયળણું હેજ રે. સિ૩ ઢાળ ૭મી | (ગઢ બુદીરાવાળા - એ દેશી) સાતમી વાડે વીર પર્યાપે, સુણે સંજમના રાગી હો, શીળરથના હો ધેરી, સુધા સાધુ વૈરાગી, મુઝ આણકારી ને બ્રહ્મચારી, વિષય રસના ત્યાગી છે. શી. 1 સરસ આહાર તે તજજે સહેજે, વિગય ડી વાવર હોઃ શી માદક આહારે મન્મથ જાગે, તે જાણી પરહર છે. શી. 2 સનિપાતે જિમ કૃતગે, અધિક કરે ઉછાલા હે; શી પાંચે ઈદ્રિય તિમ રસે પળે ચારિત્રમાં કરે ચાળા હે. શી. 3 ઢાળ ૮મી (રાગ મારુ. ગોઠણ ખેલે કમાડ - એ દેશી) ત્રિશલા સુત હો ત્રિગડે બેશી એમ, આઠમી વાડ વખાણી શીલરત્નની જી;

Page #159
130 : ઉદય-અર્ચના અતિમાત્રા હે આહાર તજે અણગાર, લાલચ રાખે જે સંયમ શીલની છે. 1 અતિ આહારે હો આવે ઊંઘ અપાર, સ્વપ્નમાંહે થાયે શીલ વિરાધના જી; વળી થાયે છે તેને તેણે મદવંત દેહ, સંયમની નવિ થાયે આરાધનાજી. 2 જિમ શેરના હો માપમાંહી બશેર, એરીને ઉપર દીજે ઢાંકણું ; ભાંજે તેલડી હે ખીચડી ખેરૂ થાય, તિમ અતિમાત્રાએ વ્રત બગડે ઘણું છે. 3 ઢાળ ૯મી (કાય થકે સવારે અથવા ગરબાની દેશી) નવમી વાડે નિવારજો જી, સાધુજી શણગાર; શરીર શોભાએ શેભે નહીં રે, અવનિ તળે અણગાર. 1 એમ ઉપદિશે વીરજી રે, મુનિવર ધરજે રે મન; શિખામણ એ માહરી રે, કરજે શીળજતન. 2 સ્નાન વિલેપન વાસના રે, ઉત્તમ વસ્ત્ર અપાર; તેલ તંબાળ આદિ તજે રે, ઉદુભટ વેષ મ ધાર. 3 ધોઈને ધરણું ધર્યો રે, જિમ રત્ન હાર્યો કુંભાર તિમ શીળરતનને હારશો રે, જે કરશો શણગાર. 4 ઢાળ ૧૦મી (ભટિયાણીની દેશી) એકલી નારી સાથે, મારગે નવિ જાવું છે વળી વાટે વાત ન કીજીએ; એક સેજે નર દેય, શીળવંત નવિ સુવે છે, વળી સહેજે ગાળ ન દીજીએ. 1 ન સુવાડે નિજ પાસ, સાડા છ વરસની હો, વળી પુત્રીને પણ હેજમાં; સાત વરસ ઉપરાંત, સુતને પણ ન સુવાડે હા, વળી શીળવંતી સેજમાં. 2

Page #160
| સઝા : 131 સ્ત્રીસંગે નવ લાખ, પ્રાણી હણાયે હો, વળી ભગવંતે ભાખ્યું ઈછ્યું; અસંખ્યા પણ જીવ, સમૂછમ પંચેદ્રિ હે, હણાયે વળી ઘણું કહીએ કહ્યું. 3 ઈમ જાણી નરનાર, શિયળની સદણું હો, સૂધી દિલમાં ધાર; લેઈ દુર્ગતિનું મૂળ, અબ્રહ્મ સેવામાડિ હો, જાતાં દિલને વાર. 4 તપગચ્છ ગયણ દિણંદ, મનવાંછિત ફળ દાતા હો, શ્રીહીરરત્નસૂરીશ્વર, પામી તાસ પસાય વાડે વખાણી હો, શિયળની મનેહરુ. 5 ખંભાત રહી માસ, સત્તરશે ત્રેસઠે હે, શ્રાવણ વદિ બીજ બુધે ભણે; ઉદયરત્ન કહે કર જોડ, શિયળવંત નરનારી હો તેને જાઉં ભામણે. 6 શિયલ વિશે શિખામણની સઝાય પ્રભુ સાથે જે પ્રીત વછે તે, નારસંગ નિવારે રે, કપટની પેટી કામણગારી, નિશ્ચય નરકદુવારે રે. 1 એહની ગતિ એહિ જ જાણે, રખે કેઈ સંદેહ આણે રે, એ આંકણી. અબલા એવું નામ ધરાવે, સબલાને સમજાવે રે, હરિ હર બ્રહ્મ પુરંદર સરીખા, તે પણ દાસ કહાવે રે. એ. 2 એક નરને આંખેં સમજાવે, બીજાશું બોલે કરારી રે, ત્રીજાશું કર્મ કરે તક જોઈ, એથે ધરે ચિત્ત મઝારી રે. એ૦ 3 વ્યસન વિલુદ્ધિ ન જુવે વિમાસી, ઘટતા ઘટતી વાતે રે, મૂંઝ પરદેશીની પરે જઈ, મલજો એહ સંઘાવે . એક 4 જાંઘ ચીરીને માંસ ખવાડયું, તે પણ ન થઈ તેહની રે, મોહની મીઠી દિલની જૂઠી, કામિની ન હોયે કેની રે. એ પ પગલે પગલે મન લલચાવે, શ્વાસોચ્છવાસથી જુદી રે, ગરજ દેખીને ઘહેલી થાયે, કાજ સરે જાયે કૂદી રે એ. 6 કરણી એડની કલી ન જાયે, નયણ તણું ગતિ ન્યારી રે, ગાવું એનું જેણે ગાયું, તેણે નિજ સદ્ગતિ હારી જે. એ. 7

Page #161
132 : ઉદય-અર્ચના લાખ ભાંતે લલચાવે લંપટ, વિરૂઈ ને વિષની ક્યારી રે, એહના પાસમાં જે નર પડિયા, તે હાર્યા જમવારી રે. એ૮ કેડિ જતન કરી કઈ રાખે, માનિની મહેલ મઝારી રે, તે પણ તેને સૂતાં વેચે, ધડે ન રહે ધૂતારી રે. એ૯ જે લાગી તે સર્વસ્વ લૂંટે, રૂઠી રાક્ષસી તેલે રે, એમ જાણુને અલગા રહેજો, ઉદયરતન ઈમ બેલે રે. એ 10 શિયળ વિશે સ્ત્રીને શિખામણની સઝાય (ચાલ) એક અનુપમ રે, શિખામણ ખરી; સમજી લેજો રે, સઘળી સુંદરી. | (ઉથલે) સુંદરી સહેજે હૃદય હેજે પર સેજે નવિ બેસીએ, ચિત્ત થકી ચૂકી લાજ મૂકી, પર મંદિર નવિ પિસીએ; બહુ ઘેર હીંડે નારી નિર્લજ, શાસ્ત્ર પણ ત્યજવી કહી, જેમ પ્રેતદષ્ટિએ પડ્યું ભેજન, જમવું તે જુગતું નહિ. 1 (ચાલ) પર શું પ્રેમે રે, હસીય ન બોલીએ, દાંત દેખાડી રે, ગુહ્ય ન બેલીએ. | (ઉથ) ગુહ્ય ઘરનું પરની આગે, કહોને કેમ પ્રકાશીએ, વળી વાત જે વિપરીત ભાસે, તેહથી દૂર નાશીએ; અસુર સવારા અને અગોચર, એકલડાં નવિ જોઈએ, સહસાકારે વાત કરતાં, સહેજે શિયળ ગુમાવીએ. 2 | (ચાલુ) નટ વિટ નરશું રે, નયણુ ન જેડીએ; માગ જાતા રે, આવું ઓઢીએ.

Page #162
સઝાયો H 133 (ઉથલે) આવું તે ઓઢી વાત કરતાં, ઘણું જ રૂડાં ભીએ, સાસુ અને માના જાણ્યા વિણ, પલક પાસ ન થેભીએ; સુખદુઃખ સરજ્યુ પામીએ, પણ કુળાચાર ન મૂકીએ, પરવશ વસતાં પ્રાણ જાતાં, શિયળથી નવિ ચૂકીએ. 3 | (ચાલ) વ્યસની સાથે વાત ન કીજીએ; હાથોહાથરે, તાળી ન લીજીએ. | (ઉથલ) તાળી ન લીજે નજર ન દીજે ચંચલ ચાલ ન ચાલીએ, એક વિષય બુદ્ધ વસ્તુ કેહની, હાથ પણ નવિ ઝાલીએ; કેટિ કંદર્પ રૂપ સુંદર, પુરુષ પેખી ન મહીએ, તણખલા ગણું તેહને, ફરીય સામું ન જોઈએ. 4 | (ચાલ) પુરુષ પ્યારો રે, વળી ન વખાણીએ; વૃદ્ધ તે પિતા રે, સરખે જાણીએ. | (ઉથલ) જાણીએ પિયુ વિણ પુરુષ, સઘળાં સહોદર સમોવડે, પતિવ્રતાને ધર્મ જતાં, નાવે કઈ સમેવડે, કુરૂપ કુષ્ટિ કુબડે ને, દુષ્ટ દુર્બળ નિર્ગુણે, ભરતાર પામી ભામિની તે ઈન્દ્રથી અધિકે ગણે. 5 | (ચાલ) અમરકુમાર રે, તછ સુરસુંદરી, પવનજયે રે, અંજના પરિહરી. (ઉથલ) પરિહરી સીતા રામે વનમાં, નળે દમયંતી વળી, મહાસતી માથે કષ્ટ પડયાં પણુ, શિયલથી તે નવિ ચળી;

Page #163
134 : ઉદય-અર્ચના કસેટીની પરે કસાય જતાં, કંત શું વિહડે નહીં, તનમનવચને શિયલ રાખે, સતી તે જાણે સહી. 6 | (ચાલ) રૂપ દેખાડી રે, પુરુષ ન પાડીએ, વ્યાકુળ થઈને રે, મન ન બગાડિયે. | (ઉથલ) મન ન બગાડિયે પરપુરુષનું, જેગ જતાં નવિ મળે, કલંક માથે ચઢે કૂડાં, સગાં સહુ દૂરે ટળે, અણુસર્યો ઉચાટ થાએ, પ્રાણ તિહાં લાગી રહે; ઈહ લેક પામે આપદા, પરલેક પીડા બહુ સહે, 7 | (ચાલ) રામને રૂ૫ રે, સુપર્બખા મહી; કાજ ન સીધું રે, વળી ઈજત ઈ. (ઉથલે). ઈજત બેઈ દેખ અભયા, શેઠ સુદર્શન નવિ ચળે, ભરતાર આગળ પડી ભેઠી, અપવાદ સઘળે ઊછળે; કામની બુદ્ધિ કામિનીએ, વંકચૂળ વાદ્યો ઘણું, પણ શિયલથી ચૂક્યો નહીં, દષ્ટાંત એમ કહેતાં ભણું. 8 | (ચાલ) શિયલ પ્રભાવે રે, જુઓ સોળે સતી, ત્રિભુવનમાંહે રે, જે જે થઈ છતી. | (ઉથલે) છતી થઈ તે શિયલ રાખ્યું, કલ્પના કીધી નહીં, નામ તેહના જગત જાણે, વિશ્વમાં ઊગી રહી; ત્રિવિધ રને જડિત ભૂષણ, રૂપ સુંદર કિન્નરી, એક શિયલ વિણ શોભે નહીં, તે સત્ય ગણજે સુંદરી. 9

Page #164
સઝા : 135 (ચાલ) શિયલ પ્રભાવે રે, સહુ સેવા કરે, નવ વાડે રે, જેહ નિર્મળ ધરે. | (ઉથલ) નિર્મળ શિયલ ઉજજવળ, તાસ કીતિ ઝળહળે, મનઃકામના સવિ સિદ્ધિ પામે, અષ્ટ ભય દરે ટળે; ધન્ય ધન્ય તે જાણે નર, જે શિયલ ચેખું આદરે, આનંદના તે એઘ પામે, ઉદય મહાસ વિસ્તરે. 10 સકામ-અકામ મરણની સઝાય (પામી સુગુરુ પસાય રે - એ દેશી) મરણ અકામ સકામ રે, અકામ અજાણુને; સકામ બીજુ શ્રતવંતને એ. 1 પહેલું અનતી વાર રે, પામે પ્રાણીઓ, સકામ કહ્યો કઈ સંતને એ. 2 પ્રત્યક્ષ તહ પ્રમાણ રે, પરલેક નવિ માને, શાસ્ત્ર વાત ન સહે એ. 3 ભેગવે ઈચ્છિત ભેગ રે, ધર્મ નથી ધરા; નાસ્તિક મુખે એહવું કહે છે. 4 મગન વિષય સુખમાંહિ રે, વ્રતની વાસના; સુપને પણ સમજે નહિ એ. 5 મૂરખ એહવા મૂઢ રે, અકાળ મરણ કરી; સંસારે ભમે તે સહી એ. 6 નહિ તૃષણ નહિ લેભ રે, મગન મહાવ્રત; લગન નહિ કિસી વાતની એ. 7 સુધા એહવા સાધુ રે, સકામ મરણે કરી; બલિહારી તસ નામની એ. 8 સ્વર્ગ અને અપવર્ગ રે, સુખ લહે શાશ્વતા, ઉદયરતન વાચક વદે એ. 9 ધરીએ તેમનું ધ્યાન રે, માન તજી મુદા, રંગ શુદ્ધ રાખે હદે એ. 10 સ્ત્રીને શિખામણની સઝાય નાથ કહે તું સુણને નારી, શિખામણ છે સારીજી; વચન તે સઘળાં વીણી લેશે, તેહનાં કારજ સરશે. શાણું થઈએ. 1 જાત્રા જાગરણ ને વિવાહમાં, માતા સાથે રહીએ; સાસરિયામાં જળ ભરવાને, સાસુ સાથે જઈએ. શા. 2 જ

Page #165
136 H ઉદય-અર્ચના દશા અંધારી ને એકલડાં, માર્ગમાં નવિ જઈએ; એકલી જાણી આળ ચડાવે, એવડું શાને કરીએ. શા. 3 હાણામાં વહેલેરા ઊઠી, ઘરને બંધ કરીએજી; નણંદ જેઠાણ પાસે જઈને, સુખદુઃખ વાત ન કરીએ. શા. 4 ચેકમાં ચતુરાઈએ રહીએ, રાંધતાં નવિ રમીએજી; સહુ કોને પ્રસાદ કરાવી, પાછળ પિતે જમીએ. શા. 5 ગાંઠે પહેરી ઘરમાં રહીએ, બહાર પગ નવિ ભરીએ; સસરાજેઠની લાજ કરીને રે, મહીં આગળથી ખસીએ. શા૬ છૂટે કેશે શિર ઉઘાડે, આંગણામાં નવિ જઈએ છે; પુરુષ તણે પડછાયે દેખી, હે આગળ નવિ રહીએ. શા. 7 એકાંતે દિયરિયા સાથે, હાથે તાળી ન લઈએ જી; પ્રેમ તણી જે વાત કરે છે, મોં આગળથી ખસીએ. શા. 8 આભરણ પહેરી અંગ ભાવી, હાથે દર્પણ ન લઈએ, પિયુડો જે પરદેશ સધાવે, તે કાજળરેખ ન દઈએ. શા. પિયુડા સાથે ક્રોધ ન કરીએ, રિસાઈ નવી રહીએજી; હૈયાં છોરું કરડાને, તાડન કદીય ન કરીએ. શા. 10 ઉજજડ મંદિર માંહિ ક્યારે, એકલડાં નવિ જઈએ; એકલી જાણે આળ ચઢાવે, એવડું શાને કરીએ. શા. 11 ફિરિયલ નારીને સંગ ન કરીએ, તસ સંગે નવિ ફરીએજી; મારગ જાતાં વિચાર કરીને, ઊડે પાવ ન ધરીએ. શા. 12 ઉદયરત્ન વાચક ઈમ બોલે, જે નરનારી ભણશેજી; તેહનાં પાતક દરે ટળશે, મુક્તિપુરીમાં મળશે. શા. 13

Page #166
છેદે પાશ્વનાથ છંદ (ભુજગપ્રયાત વૃત્ત) વંદે દેવ વામેય દેવાધિદેવ, સુરા આસુરા ભાસુરા સાર સેવ; નવે ખંડમાં આણ અખંડ જેહની, પ્રભુકાંતિશીભાંતિ નહીં વિશ્વ કેહની. 1 મહાદુષ્ટ જેહ ધિષ્ટ પાપિષ્ટ પૂરા, પ્રભુનામથી તે દોષી જાય દૂરા; આવી વાટ ઘાટે બાંધે જે ઓડા, થાયે આંધલા તે ઘણું તે ન થેડા. 2 ધરાધીશ છે ધરી ધીજ દાખે, રાગી સેવકોની પ્રભુ લાજ રાખે; વેરી નાથ જે વાતને જેર વાળે, બહુ નામી બંધુ પલિ પાસ બાંધ્યું. 3 જૂઠી વાત જપી હિયાની ઉપાઈ, મેહલે સાધુને અસાધુ પજાઈ સાચે તે બેલી છે પ્રભુ તું સદાઈ, સ્વામી તું સવારે વધારે વડા. 4 પડી વાત વધે, પ્રભુ પાર પછે, પિઠાં જિહાં રૂઠાં તિહાં પ્રભુજી ધણી છો; સાચું કરી જ હું કર્યો જેર સાંસ, વેહેરી થયા વાંસે રાખે નાથ વાંસ. 5 ગુડા જે ગુમાની લિયે ગૂજમાંથી, ભુંડા જે ભંભેર્યા ભરી તીર ભાથી; કરી કોઈને જે કરે ઘાત કેના, તમે વાર તાતજી નાક તેનાં. 6 ગતિ ગેબરા તેબરા મુખેં તુચ્છા, વલી વાંકડા આંકડાદાર ઓછા; મલેછા યથેચછા ગછે મછરાલા, પ્રભુ પાર્વે ધ્યાને નમે તે મદાલા. 7 ક્રોધાલા ભૂપાલા હઠાલા કરાલા, વડા બિંગત્રિસિંગ મહાસિંધવાલા; રિસાલા દેસાલા મસાલા તે રૂઠા, તે સાલા પિસાલા હવે પાસ તૂઠા. 8 કરી કે સરી દાવ દેજી હવાલા, રણે અર્ણવે રેગ મહારાણુ પાલા; પડયા તાસ પાસ ભાંજિ પાસ પાસ, ત્રોડી સર્વ ત્રાસ આવે તે અવાસ. 9 પૂરે દાસ આશા પ્રભુ પાસ પૂરી, સદા સંપદા ખેલ સિંચે સભૂરી, ટલે આપદા ને કરે સાર ટાણે, જયકાર પામે ભજી જેહ જાણે. 10

Page #167
138 : ઉદય-અર્ચના ઉદય ઉવઝાયા વદે આજ પાયા, વિલાસા સવાયા સવાસે વસાયા; લીલાલહેર વાધે પ્રભુનામ લાધાં, બેલી સર્વ બાધા લહ્યા શા અગાધા. 11. ભીડભંજન પાર્શ્વનાથ છંદ (તૂટક છંદની ચાલ) ભીડભંજન ભવભયભીતિહર, જયે પાશ્વ પ્રભુ જિન પ્રીતિકર, સેવક મનવંછિત સિદ્ધિપ્રદ, પ્રભુદર્શન કેટી ગમે ફલદ. 1 જે આણુ અખંડિત આપ વહે, લલના લખમી તે લીલા લહે, દુઃખ દુરગતિ તેહથી દૂર રહે, કુણ અપરંપારને પાર કહે૨ કરકમલ જેડી પ્રણામ કરે, ધૂપચંદન આરતિદીપ ધરે, વલી કુસુમ તણા જે પગર ભરે, નર કેવલ કમલા નેહ વરે. 3 કુકમ મૃગમદ ઘનસાર વરં, અક્ષત જલ ફલ નૈવેદ્ય ધરં, મધુર ધ્વનિ મંગલ પાઠ રવ, સેવા શિવપદ આપે વિભવ. 4 કવિતા જે પ્રભુગુણ રંગ કવે, તસુ જય લચ્છી વરમાલ ઠવે, ભાવ નૃત્ય કરે નવ નવ છંદે, વૃંદારક તેહના પદ વંદે. 5 ખલખંડન પરદલ દલને પ્રભુ પૂજન મુક્તિવધૂ મિલન, મહા મંગલ કેલિ કલાનિલય, કલી કિસલ લતા કિસલય કલિયું. 6 અતિ અદ્દભુત સંપદ સૌધ સદા, પ્રભુ પાર્શ્વ નમે વામેય મુદા, ભગવંત ભજે નહીં કષ્ટ કદા, હોય આ પદ દુષ્ટ ઉચ્છેદ તદા. 7 ખેટકપુર મંડન દેવ ખરો, ત્રિવિધું સેવિ સંસાર તરો, પ્રભુ પૂછ પુન્યભંડાર ભરે, અવસર પામીને સફલ કરો. 8 કાર ભજો અહંકાર તજે, માયા બીજે જિનરાજ ભજે, અહં ભીડભંજન પાર્શ્વ પ્રભુ, નમતાં આપે નવનિદ્ધિ વિભુ. 9 એમ વાચક ઉદયરતન્ન વદે, ધરો પાર્શ્વ પ્રભુનું ધ્યાન દે, સઘલી ઈચ્છા જેમ સફલ ફલે, ટલે દુર્જન સજજન સંઘ મલે. 10 કલશ સર્વસિદ્ધિ સદનું શિવસાધન, પાશ્વ દેવ પદ આરાધન; ધૃતિ મતિ કીતિ કાંતિ વિવર્ધન, મદન મેહ મહા રિપુમર્દનં. 11.

Page #168
છે : 1939. શખેશ્વર પાર્શ્વનાથને છંદ સેવે પાસ શંખેશ્વરે મન શુદ્ધ, નમે નાથ નિચે કરી એક બહે; દેવી દેવલાં અન્યને શું નામ છે? અહો ભવ્ય લેકે ભૂવા કાં ભમે છે? 1 ત્રિલેકના નાથને શું તરે છે? પડ્યા પાસમાં ભૂતને કાં ભજે છે? સુરધેનુ છડી અજા શુ જચે છે? મહાપંથ મૂકી કુપંથે જો છે? 2 તજે કણ ચિંતામણિ કાચ માટે? ગ્રહે કણ રાસભને હસ્તી માટે; સુરદુમ ઉખાડી કેણ આક વાવે? મહામૂઢ તે આકુલા અંત પાવે. 3 કિહાં કાંકરે ને કિહાં મેરુશંગ? કિહા કેસરી ને જિંહા તે કુરંગ? કિહાં વિશ્વનાથં કિહાં અન્ય દેવા? કરે એકચિત્તે પ્રભુ પાસ સેવા. 4 પૂજે દેવી પ્રભાવતી પ્રાણનાથં, સહુ જીવને જે કરે છે સાથે મહાતત્ત્વ જાણું સદા જેહ ધ્યાવે, તેનાં દુઃખ દારિદ્ર દૂરે પલાવે. 5. પામી માનુષ ને વૃથા કાં ગમે છે? કુશીલે કરી દેહને કાં દમે છે? નહિ મુક્તિવાસ વિના વીતરાગ, ભજ ભગવત તજે દષ્ટિરાગ. 6

Page #169
140 : ઉદય-અર્ચના ઉદયરત્ન ભાખે સદા હિત આણ, દયાભાવ કીજે પ્રભુ દાસ જાણ; આજ માહરે મોતીડે મેહ વળ્યા, પ્રભુ પાસ શંખેશ્વરે આપ તૂક્યા. 7 શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથને છેદ પાસ શંખેશ્વરા, સાર કર સેવકા, દેવ કાં એવડી વાર લાગે; કેડી કર જોડી, દરબાર આગે ખડા, ઠાકુરા ચાકુરા માન માગે. પાસ. 1 પ્રગટ થા પાસજી, મેલી પડદે પરે,મેહ અસુરાણને આપે છેડો; મુજ મહીરાણ મંજૂષમાં પેસીને, ખલકના નાથજી બંધ ખેલ. પાસ૨ જગતમાં દેવ જગદીશ તું જાગતે,એમ શું આજ જિનરાજ ઊંઘે; મેટા દાનેશ્વરી તેહને દાખીએ, દાન દે જેહ તત્કાળ મેંશે. પાસ 3 ભીડ પડી જાદવા જોર લાગી જરા, તક્ષણે ત્રિકમે તજ સંભાર્યો પ્રગટ પાતાળથી પલકમાં તે પ્રભુ, ભક્તજનતેહને ભય નિવાર્યો. પાસ. 4 આદિ અનાદિ અરિહંત તું એક છે, દીનદયાળ છે કેણું દૂજે; ઉદયરત્ન કહે પ્રગટ પ્રભુ પ્રાસજી, પામી ભયભંજને એહ પૂ. પાસ 5 ગૌતમસ્વામીને છંદ માત પૃથ્વી સુત પ્રાત ઊઠી નમે, ગણધર ગૌતમ નામ ગેલે; પ્રહ સમે પ્રેમશું જેહ ધ્યાતાં સદા, ચઢતી કળા હોય વંશ વેલે. માતપૃથ્વી સુત. 1 વસુભૂતિનંદન વિશ્વજન વંદન, દુરતિનિકંદન નામ જેહનું; અભેદ બુદ્ધ કરી ભવિજન જે ભજે, પૂર્ણ પહેચે સહી ભાગ્ય તેહનું. માતપૃથ્વી સુત૦ 2 સુરમણિ જેહ ચિન્તામણિ સુરતરુ, કામિત પૂરણ કામધેનુ, એહ જ ગૌતમતણું ધ્યાન હદય ધરે, જેહ થકી નહીં માહાભ્ય કેહનું. માતપૃથ્વી સુત. 3

Page #170
છે : 141. જ્ઞાન બલ તેજ ને સકલ સુખ સંપદા, ગૌતમ નામથી સિદ્ધિ પામે; અખંડ-પ્રચંડ પ્રતાપ હેય અવનિમાં, સુર-નર જેને શીશ નામે. માતપૃથ્વી સુત૦ 4' પ્રણવ આદે ધી માય બીજે કરી, સ્વમુખે ગૌતમનામ ધ્યા; કેડિ મનકામના સકલ વેગે ફલે, વિદન-વૈરી સવે દૂર જાયે. માતપૃથ્વી સુત૦ 5 દુષ્ટ દૂરે ટલે સ્વજન મેલે મળે, આધિ ઉપાધિ ને વ્યાધિ નાસે; ભૂતનાં પ્રેમનાં જેર ભાંજે વળી, ગૌતમ નામ જપતાં ઉલ્લાસે. માતપૃથ્વી સુત૦ 6 તીર્થ અષ્ટાપદે આપ લબ્ધ જઈ, પરસે ત્રણને દિકબ દીધી; અઠ્ઠમને પારણે તાપસ કારણે, ક્ષીર લબ્ધ કરી અખૂટ કીધી. માતપૃથ્વી સુત૦ 7 વરસ પચ્ચાસ લગે ગૃહવાસે વસ્યા, વરસ વલી ત્રીશ કરી વીરસેવા; બાર વરસાં લગે કેવલ ભેગવ્યું, ભક્તિ જેહની કરે નિત્ય દેવા. માતપૃથ્વી સુત૦ 8 મહિયલ ગૌતમ ગોત્ર મહિમાનિધિ, અદ્ધિ ને સિદ્ધિ દાઈ; ઉદય જસ નામથી અધિક લીલા લહે, સુજસ સૌભાગ્ય દોલત સવાઈ. માતપૃથ્વી સુત૦ 9 મહારાજા વર્ણન છેદ (ભુજંગપ્રયાત છંદ) બેટીસે વિયુદ્ધો જ બાપ હૂતે સાવિત્રી સનેહે વિધાતા વિગૂને; હુંડીની પરે લેપીને લોકલજજા, તુને હું નમું છું ભલા મહરાજા. 1 વૃંદાવનમાં ગોપીનારી વિહારી, કદંબેં ચડ્યા ચીર ચરી મુરારી; કુબજા ભજી પ્રીતિ સે મૂકિ માજા. તુને 2

Page #171
૧૪ર : ઉદય-અર્ચના ભૂલે ભીલડીને બલે ઈશ ભલે, ના નગ્ન રૂપે ધરી ચિત્ત ચેલે, નવ નિત્યે ચંડી કરે છે તગાજા. તુને 3 રહ્યો રામ સીતા રસે રૂપે વાહ્યો, ખેંચી બાણને મૃગની પૂંઠે ધોયે; પ્રિયા કાજ બાંધી પારાવાર પાજા. તુને 4 અહ ઈંદ્ર અહલ્યા તણે રૂપે મોહ્યો, દઈ શ્રાપને ગૌતમે તે વિગ; કરી નારી માંજાર ને કહ્યો જા જા. તુને. 5 પારાશર નામે થયે મહાગી, સુતા માછલી નાવમાં જેણે ભેગી; શુકદેવ જતાં રહ્યા નહિ સાજા. તુને 6 ત્રષિ જમદગ્નિ વરી રેણુકાને, પરશુરામ પેદા કર્યા એક તાને; ક્ષત્રી ખેસવાને કર્યા યુદ્ધ ઝાઝાં. તુને. 7 રસે રહિણીસે રમે ચંદ્ર પિd, થયે ખીણ રૂપી કલા આપ તે; આલેચી પુરાણું જ કામ આઝા. તુને 8 કહીએ શું ઘણું તે નહિં મૂલ સાજું, દેવી દેવાની વાત કહેતાં હું લાજું; જડા લેક જૂઠા કરે છે દવાજા. તુને 9 ખે દેવ ચાડી તણે દેષ દેતા, વેદ વ્યાસ પિતે ગયા છે વિગોતા વિના જૈન ટાલી નથી કોઈ ચેધરો મન માંહે ૨ખે રેખ ધખો તને. 10 જતાં નારીથી જે રહે કેઈ અલગે, તજી સર્વને તેને પાય વલો; ઉદયરત્ન ભાખે નમે નાથ તેહ, સદા સુંદરીથી રહે દૂર જેહ. 11 સેળ સતીને છંદ આદિનાથ આદે જિનવર વંદી, સફળ મને રથ કીજિયે એક પ્રભાતે ઊઠી મંગલિક કામે, સોળ સતીનાં નામ લીજિયે એ. 1 બાળકુમારી જગ હિતકારી, બ્રાહ્મી ભરતની બહેનડી એ; ઘટ ઘટ વ્યાપક અક્ષરરૂપે, સોળ સતી માંહે જે વડી એ. 2 બાહુબળ ભગિની સતીય શિરોમણિ, સુંદરી નામે ઋષભસુતા એ; અંકસ્વરૂપી ત્રિભુવન માંહે, જેહ અનુપમ ગુણજતા એ. 3 ચંદનબાલા બાલપણાથી, શિયલવતી શુદ્ધ શ્રાવિકા એ; અડદના બાકુલા વીર પ્રતિલાલ્યા, કેવલ લહી વ્રત ભાવિકા એ. 4

Page #172
છેદે : 143 ઉગ્રસેન ધુઆ ધારિણીનંદન, રાજમતી નેમવલભા એ; જોબન વેશે કામને જીત્ય, સંયમ લેઈ દેવદુલ્લભા એ. 5 પંચ ભરથારી પાંડવનારી, દ્રપદતનયા વખાણિયે એ; એકસેઆઠે ચીર પુરાણાં, શિયલમહિમા તસ જણિયે એ. 6 દશરથ નૃપની નારી નિરુપમ, કૌશલ્યા કુળચંદ્રિકા એક શિયલ સલુણી રામજનેતા, પુણ્યતણી પરનાલિકા એ. 7 કે શાંબિક ઠામે શતાનિક નામે, રાજ્ય કરે રંગ રાજિયે એક તસ ઘર ગૃહિણે મૃગાવતી સતી, સુરભુવને જસ ગાજિયે એ. 8 સુલસા સાચી શિયલે ન કાચી, રાચી નહીં વિષયારસે એ; મુખડું જોતાં પાપ પલાયે, નામ લેતાં મન ઉલસે એ. 9 રામ રઘુવંશી તેહની કામિની, જનકસુતા સીતા સતી એ; જગ સહુ જાણે ધીજ કરંતાં, અનલ શીતળ થયે શિયલથી એ. 10 કાચે તાંતણે ચાલી બાંધી, કૂવા થકી જળ કાઢિયું એ; કલંક ઉતારવા સતી સુભદ્રાએ, ચંપા બાર ઉઘાડિયું એ. 11 સુરનરવંદિત શિયલ અખંડિત, શિવા શિવપદગામિની એક જેહને નામે નિર્મળ થઈ, બલિહારી તસ નામની એ. 12 હસ્તિનાગપુરે પાંડુરાયની, કુંતા નામે કામિની એક પાડવમાતા દશે દિશાહની, બહેન પવિત્રતા પવિની એ. 13 શીલવતી નામે શીલવ્રતધારિણી, ત્રિવિધ તેને વંદિયે એ; નામ જપતાં પાતક જાયે, દરિસણ દુરિત નિકંદીએ એ. 14 નિષધા નગરે નળ નદિની, દમયંતી તસ ગેહિની એ; સંકટ પડતાં શિયલ જ રાખ્યું, ત્રિભુવન કીતિ જેહની એ. 15 અનંગ અજિતા જગજનપૂજિતા, પુષ્પચૂલા ને પ્રભાવતી એ; વિશ્વવિખ્યાતા કામિતદાતા, શેલમી સતી પદ્માવતી એ. 16 વીરે ભાખી શાત્રે સાખી, ઉદયરત્ન ભાખે મુદા એ; વ્હાણું વાતાં જે નર ભણશે, તે લહેશે સુખસંપદા એ. 17

Page #173
સલોકો નેમનાથને સલેકે સિદ્ધિ બુદ્ધિ દાતા બ્રહ્માની બેટી બાળકુમારી વિદ્યાની પિટી; હંસરાહના જગમાં વિખ્યાતા, અક્ષર આપને સરસતી માતા. 1 નેમજી કેરે કહેશું સલેકે, એક મનેથી સાંભળજો લેકે; જબુદ્વીપના ભારતમાં જાણું, નયર સૌરીપુર સરગ સમાણું. 2 ચઉટાં ચોરાશી બારે દરવાજા, રાજ્ય કરે તિહાં યદુવંશી રાજા; સમુદ્રવિજય ઘર શિવાદેવી રાણી શીળે સીતા ને રૂપે ઈંદ્રાણ. 3 તેહ તણ જે કૂખે અવતરિયા, સહસ અત્તર લક્ષણે ભરિયા, ખારો ખાટો ને મીઠે જે આહાર, ગર્ભને હેતે કીજે પરિહાર. 4 ઘર ઘટાએ જળધર ગાજે, સજળ લીલાંબર પહલી બિરાજે; વાદળ દરમાંહે વીજ ઝબૂકે, ક્ષણ ક્ષણ અંતરે મેહ ટબૂકે. 5 પૂરણ નદીએ આવ્યાં છે પૂર, પૂરણ પુલવી પસરિયે અંકુર; તુ મનહર દાદૂર ડહકે, ભર્યો સરવર લહેરે તે લહકે. 6 છબી હરિયાંની અજબ છબીલી, નીલે આભરણે ધરતી રંગીલી; રાગ મલ્હારની તુ ભલી, અજુઆની પાંચમ શ્રાવણ કેરી. 7 પૂરણ પસર્યો પાવસ કાળ, પૂરણ પુછવી પર સુગાળ; મધ્યરાત ને પૂરણ માસે, નેમજી જનમ્યા રાજ અવાસે. 8 ચોસઠ ઇંદ્ર ને છપન કુમારી, ઓચ્છવ કરીને ગયા નિજ ઠારી થયે પરભાત રાત વિહાઈ, દાસીએ જઈને દીધી વધાઈ. 9 દર તે કીધું દાસી-આચરણ, અનેક આપ્યાં વસ્ત્ર આભરણ; સોવનથાળની માંહે રૂપૈયા, સવાલાખ તે આખા સેનૈયા. 19 અતિ આનંદ પામે નરેશ, રાજસભામાં કીધે પ્રવેશ પુત્ર જનમ્યાની નેબત વાજી, નાદે તે રહ્યું અંબર ગાજી. 11

Page #174
સલેકા : 145 બત્રીશ બદ્ધ તિહાં નાટક થાય, ઘેર ઘેર કુંકુમ હાથા દેવાય; દાન યાચકને દીધાં છે, જાણે કે પુક્યો ઉત્તર મેહ. 12 તેરણ બાંધ્યાં ઘરઘર બાર, ઘરઘર ગાયે મંગળ ચાર; બાર દિવસ લગે ઓચ્છવ કીધે, લખમી તણે ત્યાં લાહો જ લીધે. 13 અરથ ગરથના ખરા ભંડાર, નામ તે ઠય્ નમકુમાર; દિનદિન વાધે ચંદ્ર વદિત, કેડ છે લંકે કેસરી જીજે. 14 ત્રિવળી દેખીને ત્રિભુવન મેહે, ગંગા જમુનાને સરસતી હે નાસા નિરુપમ દીપશિખાશી, નયણુ પંકજપત્ર પ્રકાશી. 15 મુખથી બેલે અમીરસ વાણી, મનમાંહે હરખે શિવાદેવી રાણી, બાળલીલામાં બુદ્ધિભંડાર, દેખીને મોહે સુર નરનાર. 16 એક દિન નેમજી બજાર માંહે, નગરીના ખ્યાલ એજુ ઉછાંહે, કૃષ્ણતણી જિહાં આયુધશાળા, તિહાં કણે પહોત્યા દીનદયાળા. 17 શંખ ચક્ર ને ધનુષ ઉદાર, કેદંડ તાણને કીધે ટંકાર; વળતા સેવક ઈણિ પરે બેલે, ગેવિંદ વિના એ ચક ન ડોલે. 18 ટી આંગુળિયે ચક્ર ઉપાડયું, ચાતણ પરે ભલું ભમાડયું; અર્ચક ઊભા ઈણિ પરે ભાખે, શંખ ન વાજે કૃષ્ણજી પાખે. 19 હળવેશું લેઈ શંખ બજા, સાતે પાતાળે સરગે સુણા; શેષ સળસળિયા ધર તિહાં ધમકી, ઝરૂખે બેઠી કામિની ઝબકી. 20 હબક લાગીને હાર તિહાં તૂટ્યા, કંચુક તણ બંધ વિછૂટ્યા સમુદ્રજળ હળિયાં ચઢિયાં કલેકે, કાયર કંપે ને ડુંગરા ડોલે. 21 હાથી હબક્યા ઝબક્યા ગુજાર, તેજ ત્રાઠા ને ડરિયા દિગપાળ; પવન થં ને ધરતી ઘેરાઈ, કૃષ્ણજી કહે સુણે બળભદ્ર ભાઈ. 22 કોઈક તે વૈરી અવતરિ, મોટો બળવંત મચ્છર ભરિયે નાદે અનહદ અંબર ગાજે, એહ શંખ તે કેણે ન વાજે. 23 ત્રિભુવન માહે તે કઈ ન સૂજે, ચકી બારે ન ઈંદ્ર અલુજે; જદુનાથને થઈ તે જાણ, વાત સુણીને થયા હેરાન. 24 10

Page #175
16 : ઉદય-અર્ચના યુજે ભુભર ચિતે મનમાંય, રાજકાજ તે મેલ્ય કહેવાય સુગુણ સોભાગી સાહસિક શ્રે, એકે વાતે એ નહીં અધૂર. 25 મુજથી બળિયે એ મહાબળ ધારી, ઑટે સાંસે તે પડ્યો મેરારી; વળી વળી મનમાં ચિતે વનમાળી, રાજ્ય અમારું લેશે ઉલાળી. 26 ઈણે અવસરે રેમકુમાર, મલપતા આવ્યા સભા મઝાર; આઘા આવે છે આદર દીયે, સભા સહુ કોઈ પરણામ કીધો. 27 પાણિ પસારી સારંગપાણિ, મુખથી બોલ્યા તે એહવી વાણી; આજ પરખિયે બળ તુમાર, નેમ નમાવે હાથ અમારે. 28 કાચી કાંબ જિમ કયર કેરી, કમળ તણું પરે વાળે કર ફેરી; નેમજી રહ્યા બાહ્ય પસારી, જાણે હીંડળે હીંચે ગિરિધારી. 29 વિઠ્ઠલ મનમાં જુએ વિચારી, એહ કુંવારે બાળ બ્રહ્મચારી; ઈમ ચિતીને નારી હકારી, છાંટે તેમને બાહે પસારી. 30 ભરી ખંખળી કેસર કુંકુમે, ગોપી દિયરશું રમત રમે; સત્યભામા ને રુકિમણું રાણી, કહે મને એહવી તે વાણી. 31 પરણે રાજુલ રૂપે રઢિયાળી, નારી વિના તે નર કહિયે હાળી; નારીને રસ તે મોટો સંસાર, નારી તે અછે નરને આધાર. 32 પુરુષની પાસે જે ન હોય નારી, વસ્તુ ન ધીરે કોઈ વ્યાપારી; નારી તે અછે રત્નની ખાણ, ઘરણી વડે તે ઘરનું મંડાણ. 33 મુસકીશું બેલે ગેવિંદરાણી, બત્રીશ સહસમાં વડી જેઠાણી; પાયે પડવું તે દેહલું જાણી, તે માટે તમે ન્હાની દેરાણી. 34 જેહશું અપૂરવ પ્રીત બંધાણી, આજ તે હવે કેમ રહિયે તાણ; ફરી ઉત્તર તેમે ન દીયે, માન્ય માન્ય છ સહુ કેણે કીધે. 35 બેલ બોલ્યા ને કીધી સગાઈ, લીધાં લગન ને કરી સગાઈ; છપ્પન કુળ કોટી જાદવ માળિયા, તુરને નાદે સમુદ્ર જળહળિયા. 36 ચઢી જાન ને વાજિંત્ર વાજે, જાણે અષાઢ જળધર ગાજે; જુગતે કરીને જાદવ ચડિયા, પ્રથમ ઘાવ તે નગારે પડિયા. 37

Page #176
સલેકા : 147 મયગળ માતા ને પરવત કાળા, લાખ બેતાળી સબળ સુંઢાળા, છાકે છડ્યા ને મદે ઝરંતા, મૂકે સારસી ચાલે મલપંતા. 38 લાખ બેતાળીશ તેજી પાખરિયા, ઉપર અસવાર સોહે કેસરિયા; અચ્છી કચ્છી ને પંચ કલ્યાણ, પૂંઠે પોઢા ને પુરુષ સમાણું. 39 સમગતે ચાલે ચક રહેતા, ચંચળ ચપળ તે ચરણે નાચંતા; સાજ સોનેરી સોહે કેકાણુ, લાખ બેતાળીશ વાજે નિશાણ. 40 લાખ બેતાળીશ રથ જેતરિયા, કોડી અડતાળીશ પાવા પડવરિયા; નેજા પચરંગી પંચ કેડ જાણું, અઢી લાખ તે દીવીધર વખાણું. 41 સેહે રાજેદ્ર સોળહજાર, એકએંશી વળી સાથે સુહાર; સાથે સેજવાળા પંચલાખ વારુ, માંહે સુંદરી બેઠી દીદારૂ. 42 શેઠ સેનાપતિ સાથે પરધાન, ભલી ભાતશું ચાલી હવે જાન; બંધૂકની ધૂમે સૂર છિપાયે, રજબરે અંબર છીયે. 43 ધવળ મંગળ ગાયે જાનકરણ, જાણે સરસતીની વીણા રણઝણ; વાઘે કેશરિયે વરઘોડે ચડિયા, કાને કુંડળ હીરે તે જડિયા. 44 છત્ર ચામર મુગટ બિરાજે, રૂપ દેખીને રતિપતિ લાજે; જાન લઈને જાદવ સધાવ્યા, ઉગ્રસેનને તેરણે આવ્યા. 45 દેખી રાજુલ મનમાં ઉલસે, ચંદ્ર દેખી જેમ સમુદ્ર ઉલસે; ઘણા દિવસની રાજુલ તરસી, સજી શણગાર જુએ આરસી. 46 અંજન અજિત આંખ અણિયાળી, વેણી સરળી ને સાપણ કાળી; શીશફૂલ ને સેંથે સિંદૂર, મયણરાજાનું પસયું છે પૂર. 47 ગાલે ગરીને ઝાલ ઝબૂકે, મદભર માતી ને નજર ન ચૂકે; નાસા નિર્મળ અધર પરવાળી, કેડે થેડી ને ઘણું સુકુમાળી. 48 ભૂષણ ભૂષિત સુંદર રૂપ, મુખ પૂનમચંદ અનુપ; રૂડાં રૂપાળાં કુચ ઉતંગ, કસને કસીને કીધા છે તંગ. 49 હૈયે લાખીણ નવસર હાર, ચરણે ઝાંઝર રણઝણકાર; સજી શણગાર ઊભી ઝરૂખે, નીરખી નેમને મનમાંહે હરખે. 50

Page #177
148 : ઉદય-અર્ચના મોટા મંડપની રચના અતિ રૂડી, ગાજે વાજિંત્ર ઊછળે ગૂડી; ભુંગળ ભેરી ને વાજે નફેરી, જુએ રાજુલ નેમને હેરી. 51. ગેખે ચઢીને રાજુલ ભાખે, દિવસ દેહલા ગયા તુમ પાખે; કંત તે કાંઈ કામણ કીધું, મન મારું ઉલાળી લીધું. પર આજ ફરકે છે જમણું રે અંગ, સહી એ થાશે રંગમાં ભંગ; કહે રાજુલ સુણો સાહેલી, ૨ખે જાદવા જાય મુજને મેહલી. 53 પશુ પંખીને પાયે વૈરાગ, મુગતિ રમણી શું કીધે છે ગ; નેમજી પૂરવની પ્રીત પાળજે, એમ છટકીને છેહ ન દીજે. 14 મૂગતિમંદિરમાં આવજે મળશું, સદા સર્વદા રમત રમશું; દાન સંવચ્છરી જિનવરે દીધું, નેમરાજુલે સંજમ લીધું. 15 પૂરવની પ્રીત અવિહડ પાળી મુગતિમાં કરમ પત્યા પ્રજાળી; વેગે વિરહની વેદના ટાળી. શિવમંદિરમાં જે સંભાળી. 56 શીલ પાળે જે ચતુર સુજાણ, નામે તેહને કેડ કલ્યાણ; ઉદયરત્ન કવિ ઈણી પરે બેલે, કોઈ ન આવે શ્રી નેમને તેલે. 57. શંખેશ્વર પાશ્વનાથજીને સલેકે માત ભુવનેશ્વરી ભુવનમાં સાચી, જેહની જગમાં કરતિ જાચી, દેવી પદમાવતી ધરણેન્દ્ર રાણ, આપ શુભમતિ સેવક જાણ. 1 પાસ શંખેશ્વર કેર સલોકે, એક ચિત્તથી સાંભળજો કે, દેશ વઢિયાર માંહે જે કટ્ટો, કલિકાલ માહે જાલમ પ્રગડ્યો. 2 જરાસંઘ ને જાદવ વઢિયા, બાંધી મેર બેહુ દળ લઢિયા, પડે સુભટ ને ફેજ મરડાય, કાયર કેતા તિહાં નાસીને જાય. 3 રાગ સિંધુએ શરણાઈ વાગે, સુણી સુભટને શુરાતન જાગે, થાયે જદ્ધ ને કેઈ ન થા છે, ત્યારે જરાસંઘ છળ એક તાકે. 4 છપ્પન કુલ કેટી જાદવ કહીએ, એક એકથી ચઢિયાતા લહીએ, પ્રાણ આપે પણ પાછા ન ભાગે, એક મારું ત્યાં એકવીસ જાગે. 5

Page #178
ય લાગશે. નેમકુમાર* એણે જરા સલેકે : 149 વઢતાં એહને અંત ન આવે, કરું કપટ તે રમત ફાવે; એમ ચિંતીને મેલી તિહાં જરા, ઢલિયું જાદવનું સૈન્ય તિહાં ધરા. 6 જરા લાગીને જાદવ તિહાં ઢળિયા, નેમ કૃષ્ણ ને બળભદ્ર બળિયા, ત્રણ પુરૂષને જરા ન લાગી, કહે કૃષ્ણ નેમજીને પાય લાગી. 7 એહવે કરો કોઈ ઉપાય, જેણે જરા તે નાસીને જાય, કહે કૃષ્ણને નેમકુમાર, કરો અઠ્ઠમ તવ ચવિહાર. 8 પહેલા ધરણેન્દ્ર તમે ઉપાસે, તેહને દેરાસર દેવ છે પાસે, તેહ આર આપશે બિંબ, સરસે આપણું કામ અવિલંબ. 9 મુખથી મોટો બેલ ન ભાખું, ત્રણ દિવસ, લગે સૈન્ય હું રાખું, જિનવરભક્તિનો પ્રભાવ ભારી, થાશે સર્વવિધ મંગળકારી. 10 ઈન્ડે સારથી માતલી નામે, મે જિનવરની ભક્તિને કામે, આસન માંડીને દેવ મોરારી, અઠ્ઠમ કરીને બેઠા તિણે ઠારી. 11 તૂઠો ધરણેન્દ્ર આવે શ્રી પાર્શ્વ, હરખ્યા શ્રીપતિ અતિ ઉલ્લાસ, નમણુ કરીને છાંટે તેની વાર, ઊઠયું સૈન્ય ને થયે જયકાર. 12 દેખી જાદવને જાલમ જે, જરાસંઘને તિહાં તૂક્યો તેરે, ત્યારે લેઈને ચક તે મેલું, વંદે કૃષ્ણને આવી તે પહેલું. 13 પછી કૃષ્ણના હાથમાં બેડું, જરાસંઘને સાલ તે પઠું, કૃણે ચકને મલ્લું તિહાં ફેરી, જરાસંઘને નાખે વધેરી. 14 શીશ છે ને ધરણે તે ઢળિયે, જય જય શબ્દ તે સઘળે ઊછળિયે, દેવદુંદુભિ આકાશે વાજે, ઉપર ફૂલની વૃષ્ટિ બિરાજે. 15 તમે વાસુદેવ ત્રણ ખંડ ભક્તા, કીધા કરમના મારગ મુકતા, નયર શંખેશ્વર વસાવ્યું ઉમંગે, થાપી પાર્શ્વની પ્રતિમા શ્રી રંગે. 16 શત્રુ જીતીને સેરઠ દેશ, દ્વારકાનગરીમાં કૃષ્ણ નરેશ, પાળે રાજ્ય ને ટાળે અન્યાય, ક્ષાયિક સમકિતધારી કહેવાય. 17 પાર્ધ શંખેશ્વર પ્રગટ મલ, અવની માંહી તું એક અવલ, નામ તારું જે મનમાંહે ઘારે, તેહનાં સંકટ દૂર નિવારે. 18

Page #179
15 : ઉદય-અર્ચના દેશ પરદેશી સંઘ જે આવે, પૂજા કરીને ભાવના ભાવે, સોનારૂપાની આંગીઓ રચાવે, નૃત્ય કરીને કેસર ચઢાવે. 19 એક મને જે તમને આરાધે, મનના મને રથ સઘળા તે સાથે, તારે જગતમાં અવદાત મોટા, ખરે તુંહી જ બીજા સહ બેટા. 20 પ્રતિમા સુંદર સેહે પુરાણી, દાદર જિનને વારે ભરાણી, ઘણે સુરનરે પૂજ્યા તુજ પાય, તેહને મુક્તિના દીધા પસાય. 21 ઓગણસાઠ ને ઉપર સે વરસે, વૈશાખ વદી છઠ્ઠને દિવસે, એહ સલેકે હરખે મેં ગાયે, સુખ પાયે ને દુર્ગતિ પલા. 22 નિત નિત નવલી મંગલ માલા, દિનદિન દેજે દોલત રસાળા, ઉદયરત્ન કહે પાર્શ્વપસાથે, કેડી કલ્યાણ સન્મુખ થાય. 23. ભરતબાહુબલજીને સલેકે પ્રથમ પ્રણમું માતા બ્રહ્માણી, તુહી આપે જે અવિરલ વાણી; ભરત બાહુબલ ભાઈ સજોડે, કહીશું શકે મનને કેડે. 1 નાભિ રાજાને કુલે નગીને, પ્રથમ તીર્થકર કષભ ઊપને; સે પુત્ર તેહના સમરથ જાણું, ભરત બાહુબલ ભલા વખાણું. 2 આયુધશાળાએ ચક ઊપન્યું, મન તે હરખિયું ભરત ભૂપનું, ચક પૂજીને કરી ચઢાઈ, દીધા ડેરા તે જંગલમાં જાઈ. 3. સૈન્ય લઈને સબળ દીવાજે, વિવિધ જાત તિહાં રણદૂર વાજે; ચક્ર અતુલબળ આકાશે હાલે, ભરત સૈન્ય શું પૂઠે તે ચાલે. 4 પૂરવ આદિ ને ઉત્તર અંતે, આણ મનાવી ચકી બલવંતે, સાધ્યા ષટ્રખંડ કમલ અપાર, વરસ તે બેલ્યાં સાઠ હજાર. 5 ગંગાસિંધુ ને સાધી સરિતા, પછી સ્વેચ્છના દેશ તે જીત્યા સેના લઈને ભરત સધાવ્યા, સાધી ષખંડ અધ્યાએ આવ્યા. 6 નગરીનાં લેક સામાં તે આવે, મેતીએ થાળ ભરીને વધાવે; વાજે વાજિંત્ર ભૂગલ ભેરી, શેરીએ ફૂલડાં નાખે છે વેરી. 7

Page #180
સલાકા : 151 વાચકજન તે કીતિ બેલે, કેઈ ન આવે શ્રી ભરતને તેલે; દિનદિન દોલત વાધે સવાઈ, બીજાની નહીં તેવી અધિકાઈ. 8 અનુક્રમે કીધે નગરપ્રવેશ, ચકને ઉત્સવ માંડ્યો નરેશ ચક્ર તે રહ્યું આકાશે ભમે, આયુધશાળાએ આવે નહીં કિમે. 9 સહુ મળીને મનમાં વિમાસે, શા માટે રહ્યું ચક્ર આકાશે; સુણો સાહિબ કહે સેનાની, ભાઈ તુમારે એક ગુમાની. 10 બાહુબલ નામે મહાબલધારી, તેહ ન માને આણ તમારી; હઠ માંડીને રહ્યો હઠીલે, છત્રપતિ છે ગાલે છેલછબીલે. 11 અવલે ને એ મહા અભિમાની, સેવા કીધી છે પહેલા સાધુની; અજિત અતુલબલ તેણે તે વળિયે, જાલમ દ્ધા સંગ્રામે કળિયે. 12 અનામી તે કેહની આણ ન માને, પરાક્રમ પૂરો પ્રજાને પાળે, એવી તે સુણી વાત અદ્ભુત, લેખ લખીને મોકલ્યા દૂત. 13 હત તેહવે ભરત આદેશે, વેગે તે પોતે બાહબલદેશે; કાગળ આપીને કહે કર જોડી, વેગે તેડયા છે ચાલે તેણે. 14 કાગળ વાંચીને ચઢયો તે કોધ, દૂત પ્રત્યે કહે વચન વિરોધ; કેણ ભરત તેડે છે અમને, નથી ઓળખતા પૂછું છું તમને. 15 દૂત કહે છે ભાઈ તુમાર, ભરત ચક્રવતી સાહેબ હમારે; આયુધશાળાએ ચક ન આવે, તેણે કરીને તમને બોલાવે. 16 કરી અસવારી વેગે સધા, તિહાં આવીને શીશ નમાવે; ના તે કરો યુદ્ધ સજાઈ, માંહોમાંહે મળી સમજો બે ભાઈ. 17 ભરત ચક્રવતી વખંડ ભેગી, અભિમાન સહના રહ્યો આગી; તે આગળ શું ગજું તમારું, તે માટે કહ્યું માને અમારું. 18 એમ નિસુણી બાહુબલ જપે, મુજ આગે તે ત્રિભુવન કંપે; ચઢયો ક્રોધ ને દાંત જ કરડે, હોઠ કરડે ને મૂછ જ મરડે. 19 એહવે તે કુણ ભૂલ્યું છે ભારી, જેહ બરોબરી કરે અમારી; કહે બાહુબલ ચઢાવી રસ, કરું યુદ્ધ પણ ન નામું શીશ. 20

Page #181
૧૫ર : ઉદય-અર્ચના વેગે ખીજીને દૂત તે વળિયે, અનુક્રમે ભરતને આવી તે મળિયે; ભરતને જઈ દૂત તે ભાખે, આણ ન માને કટકાઈ પાખે. 21 સુણ વાતને માની તે સાચી, ચડાઈ કરવા ભેરી તે વાજી; હાથી ઘોડા ને રથ નિશાણ, લાખ ચોરાશી તેહનું પરિમાણ. 22 રથ લઈને શસ્ત્ર તે ભરિયાં, ધવલા ઘેરીડા ધિંગા જેતરિયા; સાથે છનનું ઝેડ પાળા પરવરિયા, નેજા પચરંગી દશ ક્રોડ ધરિયા. 23 પૂરા પાંચ લાખ દીવી ધરનાર, મહીપતિ મુગટાલા બત્રીસ હજાર શેષ તરંગમ કોડ અઢાર, સાથે વ્યાપારી સંખ્યા ન પર. 24 સવા કોડ તે સાથે પરધાન, મહેદી નાળનું તેર લાખ માન, સાથ રસોઈયા સહસ બત્રીશ, લશ્કર લઈને ભરત ચકીશ. 25 લકર લઈને ચક્રવર્તી ચઢિયે, સામે આવીને બાહુબલ અડિયે; તેના કટકને પાર ન જાણું, યમરૂપી તે દ્ધા વખાણું. 26 નિશાને ઘાવા દઈ પરવરિયે, સૈન્ય લઈને સામો ઊતરિયા, કહે બાહુબલ ભરતને જઈ, તાહરી તે શુદ્ધ શા માટે ગઈ. 27 સગા ભાઈશું એમ ન કીજે, રિદ્ધિ પામીને છેહ ન દીજે; જાતે દહાડે જેને વિમાસી, પર પિતાને ન હોવે સહવાસી. 28 અંગ વિના તે ડાંગ ન વાજે, ભાડુ તે રાખી ભીડ ન ભાંજે; ઘર નવસે પુત્ર પ્રિયારે, સુખ ન લહીએ ભૂત હિયા રે. 29 તે તે અવગણ્યા ભાઈ અઠ્ઠાણું, યતિ થયા તજી તે જાણું તાતે લેશિયા તુજને વિચારી, તેણે તે લીધું સંયમ ભારી. 30 તાહરે પાપે તે નાસીને છૂટા, ઘણું અઘટતું કીધું તે જૂઠા; કરતુક તાહરાં કહેતાં હું લાજું, મુજ વડે તે પખંડ ગાશું. 31 તુજને જોઉં નજરે ફેરી, વાર ન લાગે નાખતાં વેરી, ફૂલદડે લઈ કેમળ હાથે, વઢવું સહેલું ચુડાલી સાથે. 32 એ નહીં એહવા છાકમ છેલા, ચાહે ચિત્તથી ભૂત મ ભેલા; હાંક મારું તે પર્વત ફાટે, લાજ રાખું છું બંધવ માટે. 33

Page #182
સલોકાઃ 153 ટચલી આંગળીએ મેરુને તેલું, તારે કટક લઈ સમુદ્રમાં બોલું પણ રાખું છું લાજ પિતાની, વાત વળી કહું બાળપણાની. 34 ગગને ઉછાળે ગિંડુક રીતે, પાછો પડતે તું ધાર્યો મેં પ્રીતે; ચરણે ઝીલીને ફેરવ્યું તુજને, પવને જેમ ફરે દેવળ ધ્વજાની. 35 વળી ફેરવ્યું પાવક વનમેં, જિમ નળ રાજને જુગટે જગમેં; બાળપણાને રૂડાં સંભારી, ગર્વ તે કરજે પછી વિચારી. 36 ભરત સાંભળજે સાચું હું ભાડું, હવે કેહની લાજ ન રાખું; બાળપણની રમત નાઠી, હવે બાંધી છે બાકરી કાઠી. 37 એમ કહીને રણવટ રસિયા, ધનુષ લઈને સાહો તે ધસિયે; ઊમટયા ધૂમાડો પ્રગટી જાળ, બાહુબળે તિહાં ઝાલી કરવાળ. 38 બાંધી હથિયાર સામે તે આબે, પ્રથમ તુંકારે ભરત બેલાવ્ય; કાંઈ હણાવે સુભટની ઘાટા, આપણ કીજે યુદ્ધ બે કાટા. 39 કઈ બીજાનું ઈહાં નહીં કામ, ફેગટ બીજાનાં ફેડે છે કાં ઠામ; ચઢિયે આપણે અવધ જ રાખી, સુરનર કોડિ કર્યા તિહાં સાખી. 40 બેહુને શરીરે રહ્યા બે પાસા, તિહાં સુરનર જે તમારા; ભરત બાહુબલ અધિક દીવાજે, બેઉને શિર છત્ર બિરાજે. 41 ભરત બાહુબલ સામા બે ભાઈ, શશી રવિ સરીખા રહે થિર થાઈ, નીરખી સુરનર રહે સહુ અલગ, દષ્ટિયુદ્ધમાં પ્રથમ જ વલગા. 42 નયણાંશું નયણું મેલીને જુએ, ભરતની આંખે આંસુ તે ચૂએ; જિમ ભાદરવે જલધરધારા, જાણે કે ટા મોતીના હાર. 43 હાર્યો ભરત ને બાહુબલ છ, ત્રિભુવન માં થયે વદિત બેલે બાહુબલ બંધવ પ્રીતે, બીજું યુદ્ધ કીજે શાસ્ત્રની રીતે. 44 નરહરિ નાદ ભરતે તિહાં કીધે, શબ્દ તે સઘળે થયે પ્રસિદ્ધ રણની ભૂમિ લગે રહ્યો તે ગાજી, ગયેવર ગહગહ્યા હણહ વાજી. 45 ગડગડ ગાજે બાહુબલ વેગે, હરિનાદ કીધે તિહાં તેગે; દશે દિશ પૂરી નાદને છંદે, ત્રિભુવન કંપે તેને છંદ. 46

Page #183
154 : ઉદય-અર્ચના સમુદ્ર જલબુલ કલેલે ચઢિયા, જાણે ત્રિભુવન એકઠા મળિયા, હાથી હલહલિયાહયવર હણહણિયા, નાદ સુણીને સુરનર રણજણિયા. 47 ભીમ ભુવન થયું તે જિહાંરે, ભરત વિમાસે મન માંહે તિહારે; એહ અતુલીબલ મહાબલ પૂર, એહ સમોવડ બીજે નહીં શૂર. 48 જાતે દહાડે દેશવટે દેશે, રિદ્ધિ અમારી ઉલાલી લેશે; ભરતને મોઢે ઢલી તિહાં શાહી, બેલે બાહુબલ સાંભળે ભાઈ. 49 ભુજાયુદ્ધ કીજે હવે ભારી, અમે નમાવું બાંહ તુમારી; એમ સુણીને ભરત ભૂનાથ, વેગે પસાર્યો પિતાને હાથ. 50 બાહુ બળવંતે ભુજબલ બાંહ, ષખંડ પૃથવી ઝાલે ઉછહે; કમળ તણી પરે બાહુબલ વાળે, નસ મુજ નવ વન્ય, ભરત ભૂપાળે. 51 વારુ હૈયા મહેમત રાખો બાકી શું મુષ્ટિયુદ્ધ કીજે હવે તાકી; મજબૂત મૂઠી ભરતે ઉપાડી, બાહુબળ માથે દીયે પછાડી. પર મૂઠીને મારે શિથિલ થયું અંગ, ભરતના મનમાં વાળે ઉછરંગ; બાહુબલ મન સાથે વિચારી, મૂઠી ઉપાડી હૈયામાં ભારી. પ૩ મૂઠીને મારે ભારત લથડિયે, ભમરી ખાઈને ભૂયે તે પડિયે; ચઢી રીસ ને મૂઠ ચમચમે, જેમ દુહવા વિષધર ધમધમે. 54 ઠામે થઈ ભારતે હાથ ઉપાડ્યો, મારી મૂઠ ને ભૂયે તે પાડ્યો, ઢીંચણ લગે ઘા ધરતી માંહિ, જાણે આરે ખીલે જગમાહિ. 55 સુરતે ઊઠયો આપ સંભાળી, ભરતને રીસે માર્યો દંડ ઉલાલી; ઘાલ્ય ધરતીમાં કંઠ પ્રમાણુ, કાયર કંપે ને પડ્યું લંગાણ. પદ ચક્રીનું સૈન્ય થયું તે ઝાંખું, ભરત વિમાસે ભાગ્ય છે વાંકું; બાહુબલ કટકે વાજિંત્ર વાજે, વીતશેકા થઈ સુભટ વિરાજે. પ૭ ઊઠયો તે આપ ધરા ધંધેલી, ધેિ તે રહ્યો ચકને તેલી; ભરત ચક્રને આજ્ઞા આપી, બાહુબલ માથું લાવજે કાપી. 18 બાહુબલ મનમાં એમ વિમાસે, બિગ બોલીને પછી વિમાસે શું કૂખે આવ્યે ભરત પાપી, ન્યાયની રીત નાંખી ઉથાપી. 19

Page #184
સલાકા : 155 - મૂઠી તેલીને રહ્યો છે જેહવે, જલદલ ચક આવ્યું તે હવે વેગે વળિયે તે વાદીને પાય, ગોત્રમે ચક્ર ન ચાલે ક્યાંય. 60 ચડયું કલંક ચિતે ઈમ ચકી, મુજથી ન્હાને પણ મેહોટો એ ચકી; ભરત રહ્યા હવે હાથ ખંખેરી, એહની મૂઠીની ગત અનેરી. 61 દીન ડણે ભરતને જાણી, બાહુબલ એડવી વાણી; ભરત ન મારું ભાઈ સણો, માનવ માથું કઇ મ ધૂણે. 62 મૂઠીને મનમાં આણી આલોચ, મસ્તકે લઈ કીધો તે લે; બાહુબલ થયે તે સાધ વૈરાગી, સુરનર પૂજે પાય તે લાગી. 63 દેવદુંદુભિ વાજે આકાશે, ફૂલની વૃષ્ટિ થઈ ચિહું પાસે, મનથી મેલી વિષય વિકાર, ધન ધન જપે સુરનરનાર. 64 કર્મ ખપાવી કેવળ પામું, લધુભાઈને શીશ ન નામું કાઉસગ્ગ કરી કર્મ નિકંદં, પછી જઈને જિનવર વ૬. 65 એમ ધારી વનમાં કાઉસગ્ગ રહે, વર્ષાકાળે તે કર્મને દહે; કુંજર ચઢી કેવળ કેમ લહીએ, બેનને વચને બૂડ્યો તે હૈયે. 66 પગ ઉપાડ્યો કેવળ પામ્યા, જઈને જિનવર મસ્તક નમાવ્યાં; ભાઈ નવાણું એકઠા મળિયા, મનના મનોરથ સઘળા તે ફળિયા. 67 એક વર્ષ લગે કાઉસગ્ય રહ્યા, વાચા પાળીને મુગતે તે ગયા; ઉદયરત્ન કહે વચન વિલાસ, બાહુબલ નામે લીલવિલાસ. 68 વિમળ મહેતાને સલેકે સરસતી સમરું બે કર જોડી, વંદુ વરકોણે ગિરનાર ગેડી; જઈયે શેત્રુંજે શંખેશ્વર દેડી, કવિતાને કુશળ કલ્યાણ કેડી. 1 મરધરમાંહે તે તીરથે ઝાઝાં, આબુ નવાહી કેટને રાજા; ગામ ગઢ ને દેઉલ દરવાજા, ચેમુખ ચંપા ને ઉપર છાજાં. 2. અચળ આચારજ ધરમશેષસૂરિ, જાત્રા કીધી પણ જાણે અધૂરી; દેઉલ વિણ ડુંગર દીધે નનુરી, ધ્યાને બેઠા ત્યાં પદમાસન પૂરી. 3 સુપનમાં કહે ચક્કસરી માતા, ઢીલ મ કરજે તિહાં કણે જાતાં, પિરવાળ પાટણ વિમળ વિખ્યાતા, હશે છત્રપતિ સબજી દાતા. 4

Page #185
156 : ઉદય-અર્ચના અણહિલપુર પાટણે આચારજ આવે, શ્રાવક સેનાને ફૂલે વધાવે; હલી કરીને ગુણ ગીત ગાવે, ગુરુજી વિમળને વેગે બેલાવે. 5 ન્હાનડીઓ બાળક બીહંતે આયે, શ્રી પૂજ્ય શ્રાવક આગે બેલા જાણે શાર્દુલ સિંહણિયે જાયે, વળતે વિમળને વાત લગાયે. 6 ત્રીજું તીરથ આબુ સુણાવે, જિનાલય વિના જાત્રા કુણ જાયે; પોરવાડ પાખે કેહને કહેવાય, બીજે ઈણ ઠામે દેવળ ન થાય. 7 લખમી પામું તે પ્રાસાદ કરાવું, સોનારૂપાનાં બિંબ ભરાવું; કાગળ મતાગલ લખીને લીધે, વળતે શ્રીપૂજ્ય વિહાર કીધે. 8 વિમળને પૂછે કર જોડી માતા, આપણ ગુરુજીને છે સુખશાતા; સાધે મુઝ કને લખી એમ દીધે, દેવળ કરવા બાલ મેં દીધે. 9 મતુ કરીને માતાને વિચારે, પૃથ્વીને પતિ પરધાન સારે; રહીએ તે રાજા વિમળને મારે, એમ જાણીને ગણિયા અગ્યારે. 10 ભર્યું ઘર મૂકી ભાઈ ઘેર જાય, મજૂરી કરતાં તે મનમાં શકાય; પહેરેઓઢે ને પેટ ભરાય, વિમળ મામા ઘેર મોટો એમ થાય. 11 તેણે સમે શેઠ પાટણને જાણે, બેટી પરણવી જોઈએ ઈણ ટાણે; પછે પરગામ ઠામઠેકાણે, એ સુંદર વર કિહાંથી આણો. 12 સબળા શહેરના શેઠની જાઈ, બત્રીસલક્ષણ બુદ્ધિવંતી બાઈક સબળો વર જોઈએ કરવા સગાઈ, પંડિતને પૂછે પિતાને ભાઇ. 13 હાથની રેખા દેખી અનુસાર, એહનો વર બધે પાદશાહ બારે એહવે વેઢાલે વાણિયા માંહી, કુણ આણે હો બાર પાદસાહી. 14 વિમળ મામાને મળવા ગયે ચાલી, એ બાંધે પાદશાહ પણ આજ છે ખાલી; શેઠની બેટી છે સબળી વાલી, એ જોઈએ કન્યા વિમળને આલી. 15 બાઈને ભાઈ કાકાને મામે, સાથે સગાઈ કરવાને સાહામે; વિમળના પહેલા ચારે હી ભાયા, મા જાણે માહારે લેહેણિયાત આયા. 16 ખત મતાંગલ માહારજી હશે, વિમળ દેશે ને દુધે પગ ધશે; બે કર જોડીને બલિ જોશી, પાટણથી આવ્યા પૂરણ દોશી. 17

Page #186
સલાકા : 157 ખતપતરની વાત ન કોઈ, વિમળ લાવો જુવાટાં વધાઈ; કાકે મા ને કન્યાને ભાઈ, મેહેતે આવ્યા છે કરવા સગાઈ. 18 : કિમ હીં કેતા કિમહીં કહેવાય, મહારે પાને તે ચૂને ન દેવાય; પુણ્ય અંકુરે આગળ જણાય, અક્ષર અવળે તે સવળે ઈમ થાય. 19 ખેતરવા વાડે વિમળની માતા, પ્રાહુણા ઢીલ ન કરે તિહાં જાતાં, મામા શું મળિયા પૂછે સુખશાતા, વિમળને હાથે શું ઘડિયે વિધાતા. 20 . મામા સાદ કરે ભાણેજ ભાઈ, આ છે ઈણે ચવડે ઇંડું ચઢાઈ; સાથે શાળા તે શુકન વિચારે, વિમળ બાંધશે પાદશાહ બારે. 21 પગે લાગીને નાળિયેર દીધું, રૂપ આપીને તિલક જ કીધું; સગાં જમાડીને બહુ જશ લીધે, પાટણ સુધી પણ પહોંચાડ્યો સીધે. 22 માતાને કહે વિમળના મામા, પાટણના શેઠ આવ્યા'તા સાહામા; તે તે માહરા ઘરમાં ન સમા, મા ને બેટો બે જુદાં કમા. 23 અળગો આશરે આંખ ભરાયે, વિમલ વાછરડાં ચારવા જાયે અંબાઈ માતા પરગટ થાય, વિમલને વર શરને દેવાય. 24 બિહું ઘડી પેઠે નિધાન પાયે, ઘરે માતાને પુછણ આયે; લહેર ગંભીર વડાઉ મારે, તેને બેટો કિમ વાછરડાં ચારે. 25 તાહરે માતાએ એક દષ્ટાંત દીધું, લીલે લખેસરી કુણ કામ કીધું લખમી પાખે નર ભા ન પામે, આપણને અળગાં કીધાં હો મામે. 26 વિમલે માતાને રૂપૈયા દીધા, વેહલને બળદ વેહેચાતા લીધા મામાશુ મેહોટા જુહાર કીધા, પાટણનાં ઘર સમરાવે સીધાં. ર૭ વિમલ કણહટડી બેઠો કમાવે, રાવણે તિહાં રમવાને આવે; ને માંડે ને ચેટ ન થાય, રાજા રજપુતા ઉપર રિસાય. 28 ગ્રામને ગરાસે ન રાખું કેણે, ખીચ ખાવે ને બેસી રહો ખૂણે; આપ ઊઠીઓ દાખી બળ ધૂણે, રાજહી ચૂક્યો વિમળશિર ધૂણે૨૯ શાહના ગુણ તે સબળા જાણિયા, બાણ કબાણ આગે આણિયા; વિમલ કહે અમે વાણિયા, ઘેસછાસના બાંધ્યા પ્રાણિયા. 30

Page #187
- 158 : ઉદય-અર્ચના ઊભે આકારે વેલેણું તાણે, મણ ઘુમડે માથું ડોલાણે, તેહની ઘડી માંહે જેહને શર જાય, પ્રધાન પુરુષ તે તેને કહેવાય. 31 ચાકર તે તેણી ઘડીએ ગુજરી આણે, સામાસામી તે વલોણું તાણે; વિમલ શર નાખે કબાણ સાહી, બાણ નીકળે બેહુ ઘડીમાંહી. 32 ઠાકર પૂછે કુણ કિહાંથી આયે, રાજા સેવક લેહરો જાયે; ભીમે ભાઈની પરે બોલાવ્યા, રૂડો રજપૂતે વિમલ વધા. 33 રાજાએ લેખણ સરપાવ દીધે, વિમલને વડો પરધાન કીધે; શેહેરમાં શબ સો ભાગ લીધે, અધિક આડંબરે વિવાહ કીધે. 34 રાજા રળિયાત પરજા સહુ રાજી, વિમળ વધતાં ગલિયા સહુ પાજી; નાણે કરિયાણે વહેલ ને વાજી, સાતશે સાંઢ સેનાની તાજી. 35 વિમલને વખતે દુશ્મન ન જાગે, જાઈ રાજાને કાને તે લાગે; ભાણ ટીપણી વાત વિચારી, વિમલ હશેજી ત્રણ છત્રધારી. 36 કે ઉપાયે મેતે ન મરાય, એહના શર આગે આપણ હરાય; તીરે તરવારે લેહની ધારે, એણે વાતે ન મરે બીજા વિચારે. 37 દાતણ કરીને દરબારે આવે, મહારાજા વ્યાહી વાઘણ છેડાવે; વાઘણ જાશે ને તત્કાળ ખાશે, આપણું રાજ નિષ્ક ટક થાશે. 38 દુશ્મને કહ્યો તે રાજાએ કીધે, ભીમ ભડુક્યો યું મદ પીધે; વિમળને હુકમ વાઘણને દીધે, શાહે સદ્ગુરુને નામ તિહાં લીધે. 39 ચઉદ પૂરવનો સાર નવકાર, વિમલે તિહાં ગણિયે ત્રણ વાર; જનાવર ન કરે લગાર, વાઘણને ઝાલી જાણે મંજાર. 40 કાને ઝાલીને રજપુતા માંહી, ઊભે રાજાને આગળ જાઈ; રાવણે નાઠો વાઘણ છોડી, દુશ્મનને ખાવા વાઘણ દેડી. 41 ભીમ ભાગ્યે ત્યાં આપ ઉગારે, વિમલ વીર મેતે સઘળાને મારે; તેણે ઘડિયે સામી ધર્મ સંભારે, કૂડા માણસને રડે રેકોરે. કર

Page #188
સલાકા : 159 રાજાની રીત પરધાન સારે, ડાહિ જ દિવસ છે હવે તારે; મળીને જે આ મુઝને કણ મારે, પાધરવટ આ દેખિયે કુણ હારે. 43 ચઢાઊતરી સબલી થાય, વાઘણ વિમલના વૈરીને ખાય; મૂછ મરડે મેતે રિસાય, ટુંકારે દઈ ઘર સામે જાય. 44 ચહુટા ચેપટને રમણ હારે, કહેતા જીતું મને કેઈ ન મારે; મોહે માગ્યા પાસાઢળિયા પિબારે, સાઢા આઠ ને અઢી સંભારે. 45 બતરસી બાંધી શુકન લાધે, ઘરે માતાજું મતે ઈમ કીધે; આપણને રાજાએ ઉત્તર દીધે, પાટણમાં ન ઘટે પાણી હવે પીધે. 46 આજ ગયે હું દરબાર માંહે, રાજા કહે વિમલ વાઘણ સાહે; નવકાર સમરી કાનડે ઝાલી, લઈ જઈ રાજા આગળ મેલી. 47 રાવણ માહે તે રંગદોલ ઘાલે, બીજે બાઘડી વાઘણ કુણ ઝાલે; હું તો એમ જ મેલીને આયે, આપણ ઉપર રાજા રિસાયે. 48 માતા વિમલને મેળે બેસાડે, ઉવારણ લઈ લૂણ ઉતારે; સદકે જાઉં રે બેટા હું તારે, કુશળે ભલે આયે ઘર મહારે. 49 વિમલ વેઢાલ લટકાળે લાડે, કેહર કેશરિયે ઘાહરને ઘાડે; ચાકર તેડે ને પાટણ છાંડે, દેખું કુણ આવે આપણને આડે. 50 તિરું ઘડી ગાડલે ભાર ઘલાવે, સાતમેં સેનાની શઢ ચલાવે, પાંચશે ચાકર બગતરિયા સાથે, મેતે પણ બેઠે અરાવણ હાથી. 51 ચાલે છત્રપતિ બજારમાંહે, પાયે લાગીને એમ કહ્યો શાહે એ પરધાન પાટણથી જાયે, ભીમનું ભલું કદીય ન થાય. પર બેટાની કીર્તિ સાંભળી માતા, પામ્યાં પરમ સુખ સંતોષ શાતા; અણડલિયું મૂક્યું ટળી અશાતા, ચેખા શુકન થયા છેડીને જાતાં. 53 ગાયે ગાડું ને ઘડા ને હાથી, કન્યા કુંવારી સાત આઠ સાથી ડાહવો રૂપડિયે બોલે બાંહે પૂરી, મૃગ માલાતે ઉગમતે સૂરિ. 54

Page #189
160 : ઉદય-અર્ચના શકન બાંધીને આગે પગ દીધે, ભીમની સીમે પાણી ન પીધે; ત્રીજે દિને ગઢ તારંગે લીધે, હોલ પિસીને પિતાને કીધે. 55 ઈદરિયે આ૫ આવીને મળિયે, વધારી દીધો દાંતે પાતળિયે; વળના ગઢવાળ બળિયે ખળભળિયે, કરાડ કરડે ને દાહાડો પણ બળિયે. 56 બીજા નગરમાં વાત સંભળાણ, પાવાગઢને પંથે રેકાણે પાણ; વિમલને વધતે પરતાપ જાણું, આછા ઉંબરાવ મળિયા સૌ આણી. 57 આદર દઈને વિમલ વેઢાલે, વારે વિસલદે ભૂપત ભીનમાલે; ડાહ ડુંગરશી કહાનડદેવાળે, એટલા શું મળિયે અજમેરવાળે. 58 સોરઠ ગુજરાત દખણની ભૂમિ, માળવા મરહä પુરવિયા રૂમી, એટલા તે વાટે આવીને ભાળિયા, પછી બીજા હી રાજન મલિયા. 19 પાટણ છોડીને હુઆ પ્રસિદ્ધા, સાતશે ગામ ગઢીઆરા લીધા મોહાટા મહીપતિ ચાકર કીધા, ડેરા ચંદ્રાવે આવીને દીધા. 60 પિળ ભાંગીને પરાક્રમ કીધે, ભલ ભૂમિ વનવાસ લીધે, વિમલ વસહીને મુહૂત કીધે, નેજા રોપીને નિશાણ દીધે. 61 ચોધરી વટિયા હિત પટવારી, વિમલને મળિયા સાંઠા લે ભારી; ગામ ગઢ ને ધરતી તમારી, સાહેબને હાથે શરમ અમારી. 62. સામા આવ્યા તેને સરપાવ દીધા, નગરના લોક નિહાલ કીધા; સહુકે આપણું પાદરમાં આવે, ગણું રૂપ ચઢિયે ચદરાવે. 63 ઘર ગઢ કોટ સબળા કરાવે, ઘણા ગરાશિયા મળવાને આવે, જાલમ જોરાવર વાણિયો વા, ચાકર રાખે ને દેશ પણ સાધે. 64 મેતાને મજરે મહીપતિ આવે, સાવ સરપાવ સખરી પહેરાવે; ઘડાહાથી ને ગઢ ગામ દીધા, રાજવી સઘળા રળિયાત કીધા. 65 વિમલ મનમાંહે વાત વિચારે, સબળ છત્રપતિ ચાકર મહારે; કરું સજાઈ કટક સારે, એકવાર બાંધું બાદશાહ બારે. 66 તંબુ તાણને તિયાર કીધા, શૂરવીર તે સંઘાતે લીધા કતલ કરી ને ચાકર બગતરિયા, વાંકા વેઢાલા પૂરા પાખરિયા. 67

Page #190
સલે : 161 નાલ નેજા ને નીચાણ વાજે, હાથીને હલકે હાલે મહારાજ; ઘડાની ગિરદે આકાશ છા, વાણિયા રૂપે વસુદેવ આયે. 68 દરિયે થરહરિયે ધરતી ધ્રુજાવે, જાણે છોટો શે ચક્રવતી આવે, પિતે પાલખી પાદશાહ દાવે, કટકનાં કામ ચાકર ચલાવે. 69 એમ કરતાં સિંધુ દેશમાં આયે, પહેલે નગરઠઠે દલાળે; પડયો પિંડીઓ ઉપર જાઈ, બાપડે ઘા બંદીખાના માંહી. 70 ઉણ દહાડે અધિકો આરંભ કીધે, ઝાઝા જીવને જાણી દુઃખ દીધે; પહેલે પિંડીઓ પિંજર ઘાલે, પછી બીજાને બંધન ચાલે. 71 આણ વરતાવી આગે પગ દીધે, કેટલેક દાહાડે કાબૂલ લીધે; મેતે મુલતાન પિતાને કીધે, કટકે અટકાને જાઈ જળ પીધે. 72 લાહોર ખુરસાણ ખંધાર બંગાલે, બલક બખારો પઠાણવાળે; તારા તંબેલ ને ઈશણ પુરવાળો, સુરચંદ સુધી ચઢિયા વેઢાળ. 73 આગે તે સાહા સમુદ્ર આયે, જમણે પાસે તે જેર ચલા; દેશ સઘળા શરણ કીધા, બારે પાદશાહ બાંધીને લીધા. 74 ગામને ગઢ થાણાં બેસારે, બળિયે પાદશાહ બાંધે તે બારે; વાટે ઢાલા ભાણેજ શાળ, વડો વાગિયે ઈડરવાળ. 75 ચારે હી સરખા છત્ર ધરાવે, પણ શાહ વડે વિમળ કહાવે; દેશ જીતીને દાન વજા, બારે પાદશાહ બાંધીને લા. 76 ભીમને વસવા પાટણ દીધે, ચંદરવે આવીને સામે કીધે રંગ રળિયો ને તેરણ તરિયાં, માતાને મેતે મન સુધે મળિયા. 77 હરખ તે હેજે હૈયડે ન માને, ઊગીને ઊગે સાહેબ ચંદરાવે, રાજ્ય પાળે ને દુશ્મન ટાળે, બાળપણે દીધા બોલ સંભારે. 78 ગુરુએ કહ્યું તે પ્રાસાદ કરાવે, ઉણ રીતે કહી અંબાવ આવે, બેટો દીયું કે દેવલ કરાવી, મહારે તે જોઈએ પ્રતિમા ભરાવી. ખાટલા હેઠે ત્રણે હી ખાણ, સોનુંરૂપું ને આરસપાણ; ધંધુ ઓ માંડી ધાતુ કરાવે, આરસ આબુ ઉપર ચઢાવે. 80 79 11

Page #191
102 : ઉદય-અર્ચના એ તે ગઢ ગાઢ ગાડાં ન ચઢાય, રૂપા બરાબર પાષાણ થાય; સાંભળીને શાહ જોવાને જાય, સાથે આવું કહે રાણી રિસાય. 81 ભાણેજ કહે મનાવી હાલે, હવડાં કાંઈ દેખાડે ડુંગર ઠાલે; દેવળ થાય તેડું વહસાસુ, આજ કાંઈ ફેકટ ફેરે ઘો ફાંસુ. 82 નણદલે આવી મામીને પાળે, હવણ કાંઈ ભટકે ભાખર ઠાલે; ઠમકે કહેશે વિમલ વહાલે, દેઉલ થાયે ને ગુરુ લઈ હાલો. 83 મામી તે માંડે ઝઘડે ઈમ ઝાઝે, સાથે હું આવું તારે તું લાજે; સમજ્યા સમજ્યા હવે વાત સહુ જાણી, બીજી પરણીને થાપ પટરાણી. 84 આપ અહંકારી છત્ર ધરાવી, હટ વાણિયાની બેટી ઘેર અણાવી; મોઢે ન કહ્યો પણ મનમાંહે જાણું, સાત આઠ બેટી સબલાની આણ. 85 ભાણેજી કહે મામાને ભાઈ, જમે નહીં રાણુ સબલી રિસાઈ; ઝવાહીર જડાવની પાલખી દીધી, શાહે શેઠાણી સંઘાત લીધી. 86 બંદીખાને જે બાદશાહની બીબી, પગે બેડી ને હાથમાં બેડી; વિમલને આવી અંચુડા દેખાડે, શાહ એહવા અજમેર પાડે. 87 હુકમ ઓ દીઓ બંદીખાના છેડી, બાદશાહ પરાવે બહુ સારી સાડી; ગઢ ગામ ગરાસ થડાસા દીધા, શાહે છત્રપતિ ચાકર કીધા. 88 ઈમ કરતાં આબુ ઉપર જાય, ખાગે ગઢ દેખી ખુશિયાલ થાય; ડુંગર સાતપુડા સબળ દેખે, એ આગળ બીજા ભાખર શે લેખે. કહે કેટને રાજા દેખાડે, અનમી આખે અણુ સીરોહીવાળો; પૂરે પાખરીએ પહાડ કાળો, ચાંપલે ભીને છેલ છોગાળો. 90 પાનનું બીડું પાયે મેલીજે, પૂરો નાણે તે પલે ઘાલીજે; દુઆ માગીને દેઉલ કીજે, એ ગઢ અહીં આજ અજરામર કીજે. 91 વિમલ વેઢાલે સબલ હેઓ, દાણ દેઈ માગે દેહરાને દ; શાહે આગળ વાત વિચારી, દેહરાની ભીરૂં સીહી સારી. 2

Page #192
સલાકા : 163 પાંચસે ઘોડા ને પંચોતેર હાથી, બે સઢ ભરી સોનાની સાથી, ભેટ લઈને ભાણેજો આયે, રૂડે સુકામે પાયે પા. 3 આપ અશવાર હોઈ જેવાને જાય, જિમણે કાને જનાવર ગાય; એણે ઠામે આજ રંગ રોપાય, કામને નામે અજરામર થાય. 94 રેવત રાખે જાલીને વાગે, હાથ જોડીને હુકમ માગે; સમી ધરતીને સાલ નહીં આગે, દેલવાડે દેવળ કરવાને માગે. 95 ગવરી પુત્રને આદેશ લીધે, નવ મણ નૈવેદ્યને ખવરાવ્ય સાધે; સાહ હાથશું કુકમ દીધે, રંગ રોપીને મહુરત કીધે. 6 દેવ નમિ ને દેવળ થાય, લાખે ગમે તિહાં લેક કમાય; વિમલ વિશેષે જેવાને જાય, ગજ રથ દેખીને ગરવે ભરાય. 97 શાહે શિલાટ વધારય જોરે, માખણની પેરે પાષાણ કરે; સોના રૂપાના શરપાવ દીધા, આબુ ઉપરે તે એ કામ કીધાં. 98 થાભે કુંભી ને જરૂખાં જાળી, તિન તેરણ ને ઉપર અટાળી; પિળ પતાકા ચકી ચેસાલી, નાહની પૂતળી નાટારંભવાળી. પરિકર પંચાસણ ગભારે રે, મૂળ મંડપે જાલમજો રે; નરવર ગજરથને કીચર કરે, મનના મરથ એણે પરે પૂરે. 100 કામ કેડી ગમે કેટલું વખાણું, સલેકામાહે સબંધ યે આણું; વિમલે વિશેષે ખરચ્યું જે નાણું, ત્રીજું હી તીરથ થયું છે ઠેકાણું. 101 દેવળ નિપને પ્રતિમા ભરાવી, પ્રતિષ્ઠા પૂજ્યને હાથે કરાવી; ઇંડું ચડાવી ઉજમણે કીધે, વિમલે લખમીને લાહે એમ લીધો. 102 ભાણેજાને ગઢ આબુ ભળાવે, આપ ચઢીને અંદર આવે; તિહાં પણ દેવળ નવે નિપાવે, નેમનાથનું બિંબ ભરાવે. 103 અંબાજીમાં તે પ્રસાદ કીધાં, બીજાને બળી બાકુળ દીધાં; મનના મરથ સઘળા અહીં સીધા, બારે બાદશાહ બિરુદ લીધાં. 104 પાટણ છોડીને ચંદરવે આવે, ખાણ પામીને છત્ર ધરાવે પાદશાહ બાંધીને ડંડ ભરા, આબુ ઉપરે દેવળ કરાવ્યું. 105 - 99

Page #193
164 : ઉદય-અર્ચના પિરવાડ પ્રાક્રમી પંચમે આરે, નાણું ખરચે ને નાત વધારે; પંચાયણ સિંહે બાંધ્યા પાદશાહ બારે, એક સુપૂત આખે કુળ તારે. 106 કેહશે વાણિયે કાંઈ વખાણે, ખાણ પામીને ખરચિયે નાણે; એહવે કુણ હુઓ રાવ ને રાણે, ત્રીજે તીરથ કર કરે ઠેકાણે. 107 કોઈ કહેશે કવિતાએ કાચો, શુર વીર ને સબળ સાચે વિમલ વેઢિયે તો કહ્યો છે, કટકીને કામે ન ભાગે પાછો. 108 ચઢિયે ટળિયે ને સંગ્રામ કીધે, બીજે શારે સંબંધ પ્રસિદ્ધ જુઝની વાત જતિ ન વખાણે, સંબંધ સંક્ષેપ થડોશે આણે. 109 એક સુપુત્ર લેહેરનો જા, વિમલ શાસ્ત્રમાં એક વંચાય; મનના મનોરથ સઘળાતે સિદ્ધા, બાર પાછાઈનાં બિરુદ તે લીધાં. 110 બીજું વરદાન બાણવિદ્યાનું, આપ્યું અંબાએ સત્તર ઘાનું; પાંચ ગાઉ લગે વેહેજે તું મારે, વાઘણ મારીને પરતાપ સાર. 111 દશ અઠયાસી સમય દીપા, વિમલે આબુને તીરથ ઉપાય; કીધી થાપના ધર્મષસૂરે, આવે સંઘ તિહાં બહુ બળ પૂરે. 112 પે વનરાઈ ભાર અઢાર, આંબા ચાંપાને ન લહું પાર; આબુ ન દીઠે તેહને અવતાર, નિફલ જાણજો તે નિરધાર. 113 ગજપતિ ઘડાશું વિમલશાહ ઘડે, એપે અદ્ભુત રૂપ સજોડ; ફૂલ કેતકી આબુગઢ માંહે, પરિમલ કુરે ને સીરોહી જાય. 114 ભુત નંદને મુનિગણ ઈંદુ, જયેષ્ઠ શુદિ આઠમ વાર દિશૃંદ; દુહો સલેકે એહ રચાયે, ખેડે હરીયાલે કળશ ચઢાયે. 115 હીરરત્નસૂરિ વંદી ગણધાર, ઉત્તમ એ મેં કીધે ગુણ ધાર; એકવાર તા આબુગઢ જજે, હિંમત રાખીને સમકેતિ હેજે. 116 ભાવ ધરીને એહ જે ભણશે. લખશે ગણશે ને સભામાં ગણશે; વાચક ઉદયની એવી વાણી, શુદ્ધિ સ૬ હજે શુભ ફળ જાણી. 117

Page #194
સલાકા : 165 શાલિભદ્ર શાહને સલેકે સરસતી માતા કરીને પસાય, પાસજી કેરા પ્રણમું છું પાય; શાલિભદ્ર શાહનો કહું સલેકે, લાભ જાણીને સાંભળજે લેકે. 1 નગર રાજગૃહે શ્રેણિક રાજા, મગધ દેશને એક મહારાજા; રૂડી તેહને છે ચલણ રાણી, જગમાં જેહની કીતિ જાણી. તેહ નગરીમાં દામે છે તાજે, શેઠ ગૌભદ્ર મોટો મલાજો; ભદ્રા નામે છે ભાર્યા તેહને, જોતાં શીલે કે જીતે ન જેહને. 3 દેઈ મુનિવરને ખીરનું દાન, સંગમ ગોવાલે ભાગ્ય નિધાન; આવી ભદ્રાની કૂખે અવતરિયે, જાણે મુક્તાફલ છીપે સંચરિયે. પૂર્ણ માસે પ્રસગે તે પુત્ર, સઘળું શોભાવ્યું ઘરનું સૂત્ર અનેક ઘરનાં અખાનાં આવે, વારુ મેતીએ સહુ વધાવે. કે એકે તિહાં નાટિક થાય, માના હૈયામાં હરખ ન માય; પિતા આપે તિહાં લાખ પસાય, યાચક જનનાં દારિદ્ર જાય. 6 કરી ઉત્સવ શાલિકુમાર, જનકે નામ ત્યાં ધયુ જયકાર; દિન દિન ચઢતે વેશે તે દીપે, રૂપે જે રતિના નાથને આપે. આપે પરણાવી બત્રીશ બાળા, આપે સંયમ લઈ ઉજમાલા; પોતે સ્વર્ગમાં પુણ્ય પસાથે, અવધિ પ્રયુંજી જોતાં ઉચ્છહે. પખી પુત્રને પ્રેમે ભરાયો, અને પૂર્વને વળે ન સમાયે; મેહને બાંધે તે માનને મેટી, પિતા પઠાવી તેત્રીશ પેટી. જોઈએ જેહ જેહ ભેગ સજાઈ, તે તે મેકલે સુર તે સદાઈ મેવા મીઠાઈ માણિક મતી, એક એકથી અધિક ઉદ્યોતી. 'નિત્ય નિત્ય નવલા નેહે તે પૂરે, હેતે કરીને રહે હજૂરે, વે મંદિર કુંભી પરવાલે, ખિલમાં કસ્તુરી વહે જિહાં ખાલે. 11 ભૂષણ નિર્માલ્ય ભરાયે કૂવે, યુગતિ વૈભવની નવલી એ જુઓ, ભેગી શાલિભદ્ર સરખે ભૂપૃષ્ઠ, નર જતાં શું નાવે કે દષ્ટ. 12 તાજી ઠકુરાઈ જાણુને તેહવે, રત્નકંબલના વેપારી એહવે; શ્રેણિક રાજાને દરબારે આવ્યા, ફેર પડ્યો ને કાંઈ ન ફાવ્યા. 13

Page #195
166 H ઉદય-અર્ચના સઘળે શહેરે તે ઘરઘર ફરિયા, કંબલ કેણે તે હાથે ન ધરિયા, રત્નકંબલ સોલે તે લિયે, ભદ્રા વહુને વંચીને દીયે. 14 વિશ લાખ ત્યાં સેનૈયા વારુ, દીધા ગણીને તેહને દીદાર; લઈ સેનૈયા વેપારી વળિયા, મનના મનોરથ તેહના ફળિયા. 15 ચેલણ રાણીની ચિંતા જાણીને, તેડી વ્યાપારી કહે તાણીને; કરી સપાડા કંબલ કાજે, શ્રેણિકરાજા ભરી સમાજે. 16 નૃપને વ્યાપારી કહે શિર નામી, શાને સપાડા કરે છેસ્વામી, કંબલ સેળે તે ભદ્રાએ લીધાં, વેગે વશ લાખ દીનાર દીધાં. 17 મનમાં વિચાર્યું શ્રેણિક મહારાજે, વાણિયે લીધાં વ્યાપાર કાજે; એમ ચિંતીને એક મંગાવે, ખાળે નાખે તે ખબર પાવે. વાત મહોલમાં તેહ વંચાણી, કહે રાજાને ચેલ રાણી; ઈહાં તેડાં તે વણિક અનુપ, જોઈએ કેવું છે તેનું રૂપ. 19 તુરત મહારાજા તેહને તેડાવે, ભેટ લઈને ભદ્રા તિહાં આવે; ભદ્રા આવીને ભૂપને ભાખે, સ્વામી સાંભળે રાણીની સાખે. 20 ઘણું સુહાલે શાલિકુમાર, હર્ય થાયે એ કેશ હજાર; ન લહે રાતદિવસ નર, કિહાં ઊગે કિહાં આથમે સૂર. 21 નિપટ નાજુક છે તેહ નાનડિયે, ક્યારે કેહની નજરે ન પડિયે; તે માટે તમે લાજ વધારે, પ્રભુજી અમારે મંદિરે પધારે. 22 પૂરે માવિત્ર છોરૂંનાં લાડ, સ્વામી તેમાં શું પાડ સપાડ ઈમ સુણીને શ્રેણિક રાય, પ્રધાન સામું જોયું તે ઠાય. 23 અભયકુમાર તવ કહે એમ, પ્રભુ તુમ ઘરે આવશે પ્રેમ, ભદ્રા ભૂપને પાય લાગીને, સાત દિવસની અવધ માગીને. 24 શીખ લઈને ભદ્રા સધાવી, રૂડી મહેલની રચના રચાવી; પરિકર લઈને નૃપ બંસાર, પહોતા શાલિભદ્ર શેઠને બાર. 25 વેગે આગળથી ચાલ્યા વધાવું, ખરી ભાખે ખબર અગાઉ જે પે જમાડી હરખ ઉપાઈ, વારુ તેહને દીધી વધાઈ. 26

Page #196
સલાકા : 167 મહેલની રચના જતાં મહારાય, અચરજ પામીને મનશું મલકાય; અહો અહે શું અમરાપુર આયે, ભાંતિએ ભૂલ્યા ને ભેદ ન પાકે. 27 જિમતિમ કરીને બીજી ભૂઈ જાય, ત્રીજે માળે તે દિમૂઢ થાય; જેયે ઊંચું તે નયણને જેડી, જાણે કે ઊગ્યા સૂરજ કેડી. 28 સહુ સાથને બેસાડી તિહાં, ભદ્રા જઈ ભાખે પુત્ર છે જિહાં; શ્રેણિક આવ્યા છે મહલ મઝારી, વેગે તિહાં આવે તજીને નારી. 29 ગેલું ગુમાની કહે તે ગાજ, મુજને તમે શું પૂછે છે માજી; શ્રેણિક લઈને વખારે ભરે, લાભ લેભે વળી દીને વરે. 30 ત્યારે માતા કહે ન લહે તું ટાણું, સુતજી શ્રેણિક નહીં કરિયાણું મગધ દેશને મોટો છે રાય, આણ એહની લેપી ન જાય. 31 એવું સુણીને કુમાર આલેચ, સાંસે પડયો તે મન માંહે શે; માહરે માથે પણ જે છે મહારાજા, તજશું તે સહી લેગ એ તાજા. 32 એમ ચિંતીને મુજરો તે આયે, નૃપને નમીને મહેલ સધાયે; ભૂજન કરીને શ્રેણિક ભૂપ, કેડે ઘરેણને જોઈને રૂપ. 33 માન ગાલીને મંદિર ગયે, શેઠ સંયમને રાગી તે થયે; નિત્ય એકેકી પરહરી નારી, પ્રેમદા સાસુને જઈ પિકારી. 34 માની મહિલાના સુણી વિલાપ, જોરે તેણે ત્યાં દીધે જબાપ; રાગે રમણને રેખ ન ખલિયે, જેને ધનને હવે કઈ પરે મળિયે. 35 નામે સુભદ્રા ધન્ના ઘરે જાણું, શાલિભદ્રની બહેન વખાણું; વેણી સ્વામીની સમારે સાહી, તેણે અવસરે સાંભર્યા ભાઈ. 36 આંખે આંસુડાં આવ્યાં તે સાંસ, પડ્યાં વિછૂટી પિયુને વાંસે; ધન્નો દેખીને પૂછે તે ધીર, નયણે વછૂટ્યાં કહે કેમ નીર. 37 દીસે આજ તું ઘણું દિલગીર, શાલિભદ્ર સરખે તારે છે વીર; વનિતા આઠમાં મુજને તું વહાલી, મેર આંસુની ધારે કિમ ચાલી. 38

Page #197
168 : ઉદય-અર્ચના વળતી બેલી તે મેહેલી નિસાસે, તમે સાંભળે એક તમાશે; આવ્યે શ્રેણિક તિથી નિરધારી, બંધવ તજે છે એકેકી નારી. 39 બત્રીશ દહાડે બત્રીશે તજશે, પછી સાધુના પંથને ભજશે; લેભ કરશે તે સાંભળી વેણુ, આંખે ભરાઈ આંસુએ તેણ. 40 ધને બોલે તવ સાહસ ધીર, તારે શાલિભદ્ર એક જ વીર; તેણે ખરખરે એ નહીં ખાટો, પણ તુજ બાંધવ કાયર મહો. 41 ભૈરવ જાય તે ખસતી શી ભરવી, લેવી દીક્ષા તે ઢીલ ન કરવી; એમ સુણીને અબલા તે જપે, સ્વામી કાયર તે વાણિયે કંપે. 42 પણ તમે તે શૂરા પૂરા છે, પગ રખે હવે માંડેજી પાછે; કામિની તજવાને કહે છે જે ઠાઠ, એક વારે તે તો જે આઠ. 43 સ્વામી સંયમની વાત છે સહેલી, દુષ્કર આદરતાં ખરી છે દોહિલ; શીખ દેવાને સહને સજ થાય, તુમને વંદું જે પ્રિયા તજાય. 44 મારા ભાઈનું તાણી મેં પાસું, હળવું પાડવા કીધું જે હાંસું, તે મેં આઠેને મેલી લાલી, વચન મા કહેશે કામિની વહાલી. 45 પિયુજી હસતાં મેં એહવું ભાડું, તુમે હૈયામાં ગાંઠીને રાખ્યું; દિલ ખેંચીને છેહ ન દીજે, અબલા જાતિને અંત ન લીજે, 46 તરુણ હસતાં શું તમે તે કહ્યું, પણ અમે તે સાચું સહયું; સાચી બહેન તું શાલિભદ્ર કેરી, ફેગટ વચન મ કહેશો હવે ફેરી. 47 સંયમ લેવાને તે સજજ થઈ, ધને શાલિભદ્ર બાલા જઈ, ઊઠ આળસુ હું થયે આગે, મહાવીર પાસે જઈ મહાવ્રત માગે. 48 ધને શાલિભદ્ર સંયમધારી, થયા વિષયની વાસના વારી; ભદ્રા પુત્રને બોલાવી રડિયાં, વહુઅર લેઈને મંદિર વળિયાં. 49 વીર સાથે તે દેશવિદેશે, વિચરે વૈરાગી સાધુ શું વે; તપ કરીને દુર્બળ તને, બાર વરસને અંતે તે બને. 50 આવ્યા રાજગૃહી નગરી ઉદ્યાન, માસ ઉપવાસી વધતે તે વાને; આહારને કાજે વીર આદેશે, પહેતા ભદ્રાને તેહ નિવેશે. 51

Page #198
સલાકા : 169 આંગણ આવ્યા પણ ઓળખ્યા નહીં, તક્ષણ પાછા વળીને ઉછાંહી; બીજી વારના પહોતા તે બારે, તે પણ તેણે ન ઓળખ્યા નારે. પર પાછા વળીને વહે છે વાટે, મળી મહિયારી માથે લઈને માટે; દહીં વહારીને તેને હાથે, મુનિવર વિમાસે તે મન સાથે. પ૩ વચન વીરનું અલિક ન થાય, જે આ જગતી ફેરી મંડાય; મહારી માતાને વાંઝણ જાણે, આજ મળે છે એક ઉખાણે. 54 જિનની પાસે જઈ પૂછે તે જેહવે, વીરે આગળથી બોલાવ્યા તેહવે; સુણે શાલિભદ્ર સાધુ તમારી, માત પૂરવની એહ મહિયારી. 25 એવું સાંભળતાં આ વૈરાગ, અસણ લેવાને થયે તિહાં રાગ; ગિરિ વૈભારે ગુરુને આદેશે, લઈ અણુસણ પાળે વિશેશે. 56 આવી ભદ્રા તિહાં આંસુડાં ઝરતી, વિધવિધ જાતિના વિલાપ કરતી; સાથે લીધી છે વફ્ટર સઘળી, દુઃખે ટળી છે તેહની ડગલી. 57 શિલા ઉપર દેખી સંથારો, નયણે વિછુંટી નીરની ધારે; ભદ્રા ભાખે છે પુત્ર હું મૂંડી, હૈયે શૂની ને દુઃખની છું હુંડી. 58 સુત પેટનું પાપણુએ સહી, આંગણું આબે પણ ઓળખ્યા નહીં; હાહા મુજને એ પડ્યો વરસો, સારે અવતાર રહેશે એ સાંસ. 59 હાહા હાથે મેં આહાર ન દીધે, આ અવસર અફળ જ કીધે; ભદ્રા પુત્રને એવું ત્યાં ભાખે, કાંઈ વિચાર્યા અવગુણ પાખે. 60 તુજ વિના તે સૂના આવાસ, અમને થાય છે ઘડી છ માસ; હસી બોલે જે વચન વિચાર, અમને સહી તે થાયે કરાર. 61 માતા જાણીને જુએ તે સાતમું, પુત્ર તિહારે હું સંતેષ પામું, શાલિભદ્રને ધન્નો વારે છે, એ તે આપણને પાપે ભરે છે. 62 સાહમું જોશે તે અવતાર કરશે, પડશો ફંદમાં પાછા જ ફરશે; દિલ શું માતાને દિલગીર દેખી, સાધુ ધન્નાની શીખ ઉવેખી. 63 જોયું શાલિભદ્દે આંખ ઉઘાડી, ત્યારે રળિયાત થઈને માડી; અંશુક વડે તે આંસુડાં લહેતી, વંદી વહુયર શું મંદિર પહોતી. 64

Page #199
100 H ઉદય-અર્ચના ધને પાધરે મુગતે ગયે, એક અવતારી શાલિભદ્ર થયે; પહોતે સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાને, સેવક સ્વામીપણું નથી જે સ્થાને. 65 સંવત સત્તરસેં સિત્તેર વર્ષે, માગશર સુદિ તેરશે હર્ષ ઉદયરત્ન કહે આદ્રજ માહે, એહ સલેકે ગાયે ઉછાંહે. 26

Page #200
તુવર્ણને નેમિનાથ તેરમાસા દુહા પ્રણમું રે વિજયા રે નંદન, ચંદનશીતલ વાણિ; મોહન વિશ્વવિદિની, આપ સેવક જાણિ. યદુકુલકમલવિકાસન, શાસન જાસ અખંડ; સ્તવમું ત્રિભવનનાયક, લાયક સુખકરંડ. ચૈત્ર માસે એમ ચિંતવે રાજુલ રીદય વિસેખ; સંદેસે શ્રીનાથને લાવિ કે હાથને લેખ. તેહને આપું રે કંકણ કર તણાં, ભામણું લીલું નિરધાર; હાર આપું રે હીયા તણે, માનું મહા ઉપગાર. પરગજુ રે દયા–પર, પરદુઃખભંજણહાર, છે કેઈ જે મેળવે આજ શ્રી નેમકુમાર ? વનવાડી આરામના કામના કેડિ તરંગ; મનમાંહિ રંગવિનેદનાં ઊપજિ નવનવ રંગ. કુણ આગે દુખ દાખીઈ? ભાખીઈ મનને ભેદ? વહાલે વિદેશી થઈ રહ્યો, ઊપજે કેડિ ઉમેદ. 7 મનહર ચંપા ફૂલ્યા રે, વાયા વાય સુવાય; પરિમલ લેતાં પુષ્પની ઘટમેં લાગે લાય. 8 ફાગ કુસુમને આયુધે જે અનપે ઊછ કંદ્રપ કટિ રૂપે; વિલવલે રાજુલ વિરહ વાધે, તેમના પ્રેમનું મન બી. 9

Page #201
૧૦ર : ઉદય-અર્ચના દુહા વૈશાખે વનરાજ રે તાજી વિકસી વન; દેખીને દિલ ઉલસિ મીલવા સાંમલવન. માર્યા કાખના માંડવા, ટોડે નાગરવેલ, ગુલ પ્રફુલ્લિત મહિલકા, ફૂલી રહી ચંપેલ. મેગરે મરુએ મનહર, જાઈ જૂઈ જાસુલ, કેતકી કરણ કેવડી, મચકુંદને નહિ મૂલ. ઝગઝગ અંબ લુંબી રહ્યા, કેસુ ફૂલ્યાં વન; ફૂલ્યા ગુલાબ તે દેખીને જાગે જેરમર્દન. વેલિ વાલે નારંગી રે, બહુરંગી વસંત વેરણ કેઈલવયણે રે નયણે નીર ઝરત. પરિમલ પડવી ન ભાઈ રે, ભમર કરિ ગુંજાર; કહેને સખી! કિમ વિસરિ આ સમે કેમકુમાર ? સરવર સુંદર દીતિ રે, ફૂલ્યા કમલના છેડ, કંત વિના કુંણ પૂરે રે મુઝ મન કેરા કેડ? સાહેલડી રંગરાતી રે માતી રમિ પીઉસંગ; અનંગના રંગતરંગથી વિરહે દાઝે મુઝ અંગ. 8 ફાગ રતિપતિ આપલીલા પ્રકાસી, વિરહણી વિરહને પુર વાસી; મદછલી માનિની અંગ ડે, ત્રટત્રટ કંચુકીબંધ ત્રોડે. 9 1 જેઠ માસે મનમોહન જાણ્યું લેસિ રે સુધિ; પુણ્ય વિના કિમ પામી યદુપતિની હિત-બુધિ? મિ નવિ જાણું રે જીવન જસિ ઈમ રથ ફેરી; ફરતાં સહી આડી ફરી રાખતી હું રથ ઘેરી. 2

Page #202
ઋતુવણને ? 177 3 4 પાલવ ઝાલી પ્રભુત રહેતી હું ર૮ માંડ; જાવા ન દેતી નાથને તે કિમ જાતા છાંડી ? પૂરણ પશુએ પિડું રે પૂરવ ભવનું વેર; લટકે હું રથ વાલીઓ, મનમાં ના'વી મહેર. નદીએ નીર વધતાં થયાં, દીરઘ થયા રે દંન; સરેવર નીર ઘટી ગયાં જિમ ઘટિ વિરહણ-તંન. ધરણાઈ ગાઢપણું ધર્યું, તિમ થયે કંત કઠેર; હિમાચલ-ગર્ભ ગલી ગયા, તરુણ તપિ અતિ જેર. શોધી ન મલે છાંહડી, લૂનાં લહેરાં રે વાય; શીતલજ ખડેખલી ઝીલે સહુ ઉછાહિ. સૂર્ય હિમાચલે સંગ્રહ્યો ખિી તાપનાં પૂર; કહોને સખી! કિમ જીવીઈ, વાહલે વસે અતિ દૂર ! ફાગ અંગના અંગ શીતાંગ સંગિ નર ભજિ કામિનીકુચ રંગ; મનમથતાપને દૂર ફેડિ, પીઉ વિના મુઝને કુણ તેડિ? 9 દુહા નેમજી ના'વ્યા રે સખી !. આ આસાઢ માસ; આસાઢિ ઘરિ આવસિ, મનમાં હુંતી આસ. ચિહું દિસિ કેરણ ચઢિયાં રે, ગયણ ન સૂઝિ સૂરિ; મગસિરના વાયા વાયરા, પાક્યાં અંબ સ-નૂર. ૨જ ઊડી અંબર ચઢી, વાજિ વાઉલ જેર; કાલી કાંઠલ દેખીને કપિ કાજલકર. ઉત્તર દિસથી રે ઉનો સજલઘટા ઘનઘેર; ગજરવ ગયણે સુણ માહ્યા ચાતકમર. 3

Page #203
174 : ઉદય-અર્ચના બગ-રુષિ પાવસ બેઠો રે, મુનિજન રહિ એક ઠામ, પંથી પંથ કે નવિ ચલિ, રાજા તજે સંગ્રામ. ઝડી માંડીને વરસે રે મુસલધારિ મેહ જિમજિમ વીજ ઝબૂકિ રે તિમ તિમ દાઝિ દેહ. પાણી પુહવી ન ભાઈ રે, ભરિયાં નદીનિવાણ; ડુંગરિયા હરિયા હુઆ, ખેડુએ કર્યા મંડાણ. નીલાંબર ધરણી ધરિ, એપે નીલા અંકુર, ખલહલ વાજે કલા, આવ્યાં નદીએ પૂર. ફાગ કસમસિ કામિની કામપીડી, ડસડસિ દંતકું દંત ભીડી; કામના પૂરમાં તે તણાઈ, નાથ વિના કુંણ હાથ સાહિ? 9 દુહા શ્રાવણ વરસે રે સરવડિ જગ માંહિ જલધાર; વિરહણી નેત્ર તણી પરિ ખિણ નવિ પંચે ધાર. અવની-અંબર એકઠાં આવી મલિયાં તિમ; સુરતસંગિ દંપતી, વૃક્ષ ને વલી જિમ. જલદ-ઘટાને જેગિ રે ન લહ્યો દિવસને મર્મ મુનિજન મનથી ભૂલી ગયા, સંધ્યા સમે ખટકર્મ. કુચ ન માઈ રે કંચૂઈ, લેચન ઇંડિ રે લાજ; જલ ન માઈ જલાશ્રયે, ગગને ન માઈ ગાજ. કંત ન ઇંડિ રે કામની, પલ પલ વાધિ પ્રેમ, માલે ન મેલિ પંખિયાં, જોગી આસન જેમ. પીઉ પીઉ કરતે પિકારિ રે બેઠે બાપીએ એહ; મિ જાણ્યું લાવ્યે વધામણી, જાગે અધિક સનેહ.

Page #204
તુવણને ? 175 કેયલ કરે રે ટહુકડા, મેર કરે કિંગાર; વેરીની પરિ પંખીઆં ખિસુખિણ પિMિ ખાર. વનમાંહિં માહા દુખ લાગે રે દાદુરના સુણી સાદ, જેને સખી ! મુઝ નયણલે મેહસું માંડયો વાદ. ફાગ મનમથે મેહની ફેજ લઈ, ગર્જનારૂપ રણદૂર ; અબલગઢ ઉપરિ ફેજ દેડિ, નેમ વિના કહે કુણ મેડિ? 9 દુહા વૃક્ષલતા નવપલવ, નીર-લહરીનાં પૂર; ભાદ્રવે ભૂઈ નીલી રે, સોભા અજબ સબૂર. પંચરંગી નભ દીસે રે, હીસે નીલાં તૃણ; ખિણ કાલે ખિણ પીલે રે, ખિણ ઊજલ દુધવર્ણ. વાદલિ વીજ ન માય રે, જલ ન માઈ આભ; નદીયાં નીર ઉવટ વહિ, જેર ગલ્યા જલગાભ. ચરણે નેઉર રણઝણિ, હીઈ લહકિ હાર; નાહ ન મૂકિ છેડલ, ધન તેહને અવતાર. ચતુરકથારસરસિયાં રે નરનારી, મન મેદ; પંડિતને મુખિ નવનવા સાંજલિ શાસ્ત્રવિદ. ભિલડીને મુખિ સેલે રે વનમાં રાગ મલાર; પિોપટ બેલિ પંજરિ, કે રમિ ચેપટ સાર. સાલ તણી પરિ સાલિ રે હાઈડિ પ્રીતમ હેજ ભુવન ભયંકર સાલિ રે, સુલી સમ થઈ સેજ. ધીરજ જીવ ધરિ નહી, ઉદક ન ભાવિ અન પંજરડું ભૂલું ભમિ, તેમનું બાંધ્યું મન.

Page #205
176 : ઉદય-અર્ચના ફાગ ભાદ્રવે ભામની કંત ભાવે, પીઉ વિના જામની કુણ જગાવે? એકલાં આલસે અંગ કુટિ, રાક્ષસી રાતિ કિમે ન ખૂટ. 9 વાહલે વલણ કર્યો નહીં, આ આસો માસ; સરદની રાતિ સોહામણું, કામિની ખેસિ રાસ. નીર નિવાણે નીતર્યા, ઓષધી પાકી વન. પીલી થઈ રે વસુંધરા, પૂરણ પાકાં અન્ન. શ્રમજલબિંદુઈ સેમિ રે જિમ જુવતી સુરતાંતિ એસકણ-બિંદુ ઉપરિ તિમ અવની એકાંતિ. સરદ નિસાની ચંદ્રિકા, ઓપિ અધિક ઉજાસ; હંસ ન દેખિ હંસલી ચંદ્રમણિ પ્રકાસ. જિણિ રતિ મેતી નીપજે સીપ-સમુદ્ર માંહિ, તિણિ રતે કંત-વિજેગિયાં ખિણ વરસાં સ થાઈ. ઘર ઘરિ દીપ દીવાલ રે, બાલી ગરબો ગાય, પહિરણ પીત પટેલી રે, બેલી કેસર માંહિ. સેજ-સંગે રણઝણે નવલા નૂપુર નાદ; કંત વિના કુણ ટાલે રે મુઝ મનને વિખવાદ? વન જલનિધિ ઊલટ્યો, પ્રગટી રત્નની રાસિક નાથ વિના સવિ સુનું રે, આવું કેહનિ ઉલ્લાસ? 8 કાગ કંતાસંગિની કુસુમસેજ સુંદરી સવિ રમે દિવ્ય હેજે; મેદિનીમાં રહ્યા મેહ વરસી, લવલિ રાજુલ નેમ-તરસી. 9

Page #206
તુવણને ? 177 દુહા કારત્યકિ કાલજ કંપિ રે, વ્યાપિ મદન વિશેખ વિધાતા નેમવિજેગના લખિયા નીલવટ લેખ. વનમાંહિ વેલડી ફૂલી રે, થયા મારગ સુધ; નદિયાં જલ નિરમલ થયાં, કુમુદ ફૂલ્યાં જલ મધ્ય. પંખી પ્રયાણ-વસે થયાં, ન રહે મુઝ મન ઠાય; પંખ હેઈ તે ઊડી મિલું, ભેટુ યાદવરાય. પીઉ જેવાને રે અલજ્યાં નયણ સલૂણાં દેય; વાલાનિ વિરહિ કરી રાતાં થયાં તે રેય. સેલ કલા લેઈ આજુને ઉમે પુન્યમ-ચંદ; વિરહનું ઝેર વધારવા એ સહી વિષને કંદ. મુખિ નીસાસા રે મેલતાં રાત્ય ન ખૂટે રેખ; ચંદે રથ થંભી રહ્યો મેહ્યો મુઝ મુખ દેખ. ભૂષણ દૂષણ લાગે રે, ન ગમે રાગ રસાલ; દીવા સામું દેખતાં આંખમાં ઉઠિ ઝાલ. રાજુલે રજની નીગમી, પ્રગટ્યો પ્રાચિ દિણંદ વાછરુના બંધ છુટા રે, પડિયા વિલુણિ બંધ. 8 ફાગ ઘરિવરિ મહીનાં માટ ઘૂમિ, મુનિજન જાપાસું પાપ ગમિ, પ્રેમદા પ્રીતનાં ગીત ગાઈ, રણઝણે ઘંટ ને નૃત્ય થાઈ. 9 . . . . . . . દુહા માગસર માસે રે માનિની ઊભી મારગ માંહિ; ચંદ્રમુખી ચિત્ત ચાહિ રે મિલવા જદુપતિ-રાય.

Page #207
2 178: ઉદય-અર્ચના ટાઢિ ટમકિ રે આંગણે, નેમજી નાવ્યા ઘેર; હંસ હીયા માંહિ ઊપનિ, સી કરવી હવિ પેર? પંજર પગ મંડિ નહી, સિથલ થયા સંધાણ; નેમ વિના ઘટમાં સખી! કિમ રહેસે આ પ્રાણ? વાયસને કરિ વીનતીઃ “સુણ, સ્વામિ દ્વિજરાજ ! જે પ્રીઉ દેખે આવતે, ઊડી બેસે આજ. રૂપે મઢાવું રે પાંખડી, સોને મઢાવું ચાંચ લાવ જે પીઉને સંદેસડે, અવધ આપું દિન પાંચ.” શ્રીફલફેફલ લેઈને જેસીને પુછવા જાય; કબ આવે મુઝ નાહલો? કહ, સ્વામી સમઝાય. જેસી કહિ જોઈ ટીપણું, “વિચમાં દીસે વિલંબ,” ધ્રુસકીનિ ધરણી દલિ, દૈવને દે એલંભ. જેસીવચન તિમ લાગું રે દાધા ઉપરિ જિમ લૂણ; ઘડીઘડીને અંતરિ ફરી ફરી જઈ સુણ્ય. 8 ફાગ મહલમાં એકલી દેખી નારી, કંદ્રએ કામિની બાણે મારી; નેમજી! નેમજી!” વદન ભાખિ,હારશૃંગાર સાવિ દૂર નાંખિ. 9 10 દુહા પિસે પ્રેમ સવા રે, વાયે ઉત્તર વાય; પુરુષ ના છડિ પધર, નારી ન ઇંડિ નાહ, ભેગી ભવન ન છવિ રે, બિલ ન ઈડિ ભુજંગ; નદીયે નીર ઘટી ગયાં, વાધ્યા હિમાચલ-શૃંગ. દિવસ થયા અતિ નાના રે, વાધી વેરણ રાત્ય નગમતાં નીઠિ નહી કાલી એ કમજાતિ.

Page #208
તુવણને ? 179 આંખ થઈ રે ઉતાવલી જેવા જાદવ-ઇંદ્ર, પાસાં ઘસતાં પલંગનું પલક ન પામું નિંદ્ર. તન-મન મલિયાં રે દંપતી આણ હરખ અપાર; સીત-પરાભવ દેખીને બિહું થયાં એકાકાર. ભૂષણ ન ગમે રે ભામની, સેજડી સૂલી થાય; કંચૂકની કસ કસતાં રે તાપ ઊડે તન માંહિ. આંખે કાજલ નવિ ગમિ, હીઈ ન ગમિ હાર; તબેલ ફૂલ તલાઈ રે ન ગમિ મુનિ નિરધાર. સતકાલિ જે સુંદરી નાહ વિના નિરધાર; નાગરવેલિ તણી પરિ અફલ તસુ અવતાર. વાલમની જેઉં વાટડી ઉંચી ચઢી આકાસ; હજ સંદેશ ન મેક, વહી ગયા દસ માસ. 9 ફાગ સહિયરો ! નેમને જઈ મન, સ્વામી સમઝાવીને વેગિ લાવે; જઈ યદુનાથને ઈમ ભાખે, નવ ભવની પ્રીG! પ્રીત રાખ. 10 11 માહ માસે મન મોહ્યું રે, મિલવા શિવાદેવીનર હાલ્ય હિમાલે હે સખી! બાલવા નીલાં વન. સરોવર કમલ સેહામણું હેમે બાલ્યાં જેહ, વિરહણના મુખની પરે ઝાંખાં થયાં છે તેહ. અંબ થયા નવપલ્લવ, પસર્યા માંજર-પૂર; કંતસંગિ ઉલસે જિમ સેહાગણઉર. નીર નિવાણે જામી રહ્યા, જામ્યા જલના કુંભ; શીતસરોવરિ બૂડતાં આપિ કુણ અવલંબ? નાથે નથી મારે મંદિરે, પીડિ છે પંચબાણ અબલા ઉપર રે એ પાપી લેસિ પ્રાણ.

Page #209
180 : ઉદય-અર્ચના મધ્ય નિસા સમિ માનની સુપનમાં દેખિં નાથ; જાયું જીવન ઘરિ આવ્યા, ઝા છિ મુઝ હાથ. મનસું મહા સુખ ઉપનું, વિલગી રહી પીઉકંઠ; સુરત-સંગ તણી સામે પડી પ્રેમની ગંઠ. નયણ ઉઘાડીને નીરખતાં પાસ ન દીઠે નાથ; હૈ દૈવ! કર્યું કર્યું?” મસ્તકિ દીધે હાથ. ફાગ સુપનસંગથી દુખ ધરતી, વલવલે મુખથી હાય કરતી; ચાંદ્રણે દેખીને દરદ થાઈ, નેમ વિના સહી પ્રાણ જાઈ. 9 દુહા ભેલી રે ટેલી સવિ મિલી ફાગુણ બેલિ ફાગ; કુહકુહુ કહુકિ કેકિલા, બલિ પંચમ રાગ. રંગભરી રમણું રાતી રે, રાતે કેસર-ઘેલ; રાતા સાલ ઓઢણી, રાતા અધર તંબેલ. અબીરગુલાલ ઉડિ બહુ, રાતિ થઈ તિણિ વાટ; કુકમજલ ભરી પચરકી છાંટ રાતી છાંટ. ફાગુણના દિન કુટરા, ફૂલી રહ્યો છે વસંત; સરખાસરખી ટોલી રે હેલી ખેલે ખંત. વાજાં વાજે વસંતનાં, ડફ, કાંસી ને તાલ; ઘરિ ઘરિ રંગ વધામણાં, ઘરિ ઘરિ મંગલ માલ. આંખડીલ અણીયાલી રે, કાલી કાજલરેખ; નેમ વિના એ પે નહીં, ફાટે ફૂલડાં દેખ. વાહલાવિજોગે વિરહણી સુખનાં દેખી સૂલ; દિન ગભિવાનિ તે વલી દેડલી મેહલિ ફૂલ.

Page #210
ઋતુવર્ણને 181 આજુને દિન રલીયાંમણે, વામ કુરુકે નેણ, ડે સ્તન ફરકે વલી, સહી મલસે મુઝ સેણ. ગગનમંડલમાં ગાજે રે દુંદુભિનાદ અપાર; સહસા વનમાં સમસર્યા સ્વામીશ્રી ગિરનારિ. રાજુલ નેમને જઈ મિલી ઉલટ અણુ અંગ; ભગવંત માંહે ભલી ગઈ, સમુદ્રિ મલી જિમ ગંગ. વિજોગ તણું દુઃખ વિસર્યા, ભાગ્યે ભવને સુંદર આણંદ-રંગ-વધામણાં, પાંમી પરમાનંદ. 11 ફાગ નેમ પહિલી જઈ મુગતિ બેઠી, સાસ્વતા સુખમાં તેહ પિઠી, ઉદયરતન કહિ ભવ્ય પ્રાણી! જિનગુણ ગાઈઈ લાભ જાંણી. 12 13 બારે માસ રે બેનડી! જિમતિમ કાઢયા તેહ; આવી લાગે તેરડે, કિમ જાસે હવિ તેહ? ધાડિ ઊપર પલેવણું, મરતાં માર્યા જેમ; ખાત્ર ઉપર દિવેલડુ, એ પણ જાણે તેમ. દુબલિ વાડિ છીંડું પડ્યું, જિમ સીયાલે ઠેસ એ પણિ તિમ થયું સહી હથેલીમાં કેશ. સંખણ ને આંખે કાણું રે, નિરધન ને બકિ હેડ; કાદવ ને કંટા રે, પાલે અનિ પગ ખેડ. અકરમી ને ઉના-જિમણે રે, વિરૂઆબેલી વાંઝ; અણુમાનીતી ને ઉછાંછલી, તે જિમ આણિ વાજ. કરકડું ને તીડે ખાધું રે, ભીડે તે ભર દંડ એ પણિ તિમ વલી જાંણવું, પ્રાણુ ધરી કિમ પિંડ? એક દુખ તે પીઉ વેગલે, બીજુ આવિ મુખ હાસ; જે પુણ્ય પટંતરે ઉપરિ અધિક માસ. 7

Page #211
182 : ઉદય-અર્ચના નેમ-રાજુલા બે મિલ્યાં, દૂર ગયે દુખદાહ; ભાગે ભવને આંમલે, અધિક થયે ઉછાહ. ભૂ-ષિ-ભૂત-નદ-જુત સંવછરનું માનવું શ્રાવણ સુદ પુન્યમ શશી ઉનાઊઆ સુભ સ્થાન. 9 ફાગ ઉદયરને કહ્યા તેર માસા, નેમ નામિ ફલી સકલ આસા; વસંત રાગે કરી જેહ ગાઈ, લસ ઘરિ સંપદા અચલ થાઈ. 10 પાર્શ્વનાથ ચોમાસ વાદલ દહ દિસ ઉન્ડ સખી! શીતલ સરસ સમીર, ઝ0 ઝબ ઝબકઈ વીજલી, સખી! ટબટબ ટબકઈ નીર રે; સાહિબજી સાહસધીર રે, પરમેસર એ વડવીર રે, પ્રભુ છોડઈ દુઃખજંજીર રે, પ્રભુ સાયર પર ગંભીર રે, પ્રભુ પાસજી મેરે મન વસ્યા. (આંચલી) 1 ગિરિવર નીઝરણું વહઈ, સખી! ડર ડર દાદુર સેર, મદભર માતી મેરડી, સખી! નાચતી કરતી બકેર રે; ગેહિરે ગાજે ઘનઘેર રે, હીયડું ન રહે એક ઠેર રે, તિહાં ધ્યાનતણે દુણદોર રે, પ્રભુનું વધ્યું જેર છે. પ્રભુ 2 ડુંગરિયાં નવરાવતે સખી! મેહ ન અંચઈ ધાર, નેહ ન મૂકઈ કેટલે, સખી ! દંપતી ચિત્ત મઝાર રે; નવિ હીંડઈ કે ઘરબાર રે, પંખી પિણ માલાગાર રે, મુનિવર પિણ અલપ વિહાર રે, પ્રભુજીનું ગ્યાન ઉદાર છે. પ્રભુ 3 નવયૌવના] નારી જિસી, સખી ! ધસી નદી ભરપૂર, તટ તરવર ની ખેલતાં, સખી! ચાલેં મયમદ મૂર રે; ચિહું દિસિ હરીયા અંકુર રે, વાદળ ઢાંક્યા શશીસૂર રે, પ્રભુજીનું ધ્યાન પડ્ડર રે, પાતિક થાઈ ચકચૂર છે. પ્રભુત્ર 4

Page #212
હતુવણને : 183 બાબ(૫)હિયે પીયષીય કરઈ, સખી ! ન કરે કેઈ પીયાણ, તિણ અવસર વિરહી નાર સખી! મયણ મનાવે આણ રે; તબ વિરહી થાઈ હરાણ રે, થાઈ મોહન વેગે જાણ રે, ત્યાં પાસજી સદ્ગુરુ ખાણ રે, સુર ગિર૫ અવિચલ ભાણ રે. પ્રભુત્ર 5 નીલાઈ ધરતી થઈ, સખી! નીલવેશી જર્યું નારી, વાઉલિયા રળિયામણા, સખી! તસ કંઠે નવસર હાર રે; વલી મેર કરે કિંગાર રે, હઈ મયણ તણે અધિકાર રે, તિહાં પાસજી જયજયકાર રે, ત્યાં જ વિષય વિકાર છે. પ્રભ૦ 6 જલથલ સવિ જલ પૂરીયાં, સખી ! ઠામઠામે 2હ, માનોં મેહ પીઉ સંગમેં, સખી ! ભૂભામિનીને નેહ રે; જ્યમ સુખથી વંચઈ દેહિ રે, તિમ રસભર થા હોઈ તે રે, તિહિ અવસર ગુણગે રે, પ્રભુજીનું ધ્યાન અથાગ છે રે. પ્રભુત્ર 7 વડતલ કાઉસગ ધ્યાનથી, સખી! પામ્યું(યા) કેવલનાણું, અવધિ ન્યાન ધરણેન્દ્રને, સખી! તવ આવઈ તેણે ઠાણ રે; કરે પ્રભુ કે વખાણ રે, તેણે કમઠ મનાયે આણ રે, હવઈ અવનીતલ મંડાણ રે, હવે દિનદિન કેડિ કલ્યાણ રે, ઈમ ઉદય ભણે શુભ વાણ રે, પ્રભુ પાસ મેરે મન વસ્ય. ક્ષમાપના કવિ કેલવણ કરી મેલવણ, અધિકૃઓછું આપ્યું છે; રચનાનિ રસિં નઈ પરવર્સિ, ડિગલ ડેલી નાંખ્યું છે. ચતુરવિધ સંઘ તણી તે સાદિ, મછામિ દુકડ દાગુંજી; હવ્યકવ્યની વાત ન જાણું, મતિ અનુસાર ભાખ્યું છે. શુદ્ધાશુદ્ધ સંબંધ વિચારી, સુધા જન શેધિ લેયેજી, મંદ કવિ હું કાંઈ ન જાણું, મુઝ દુષણ ન દેજી; મદ મેડી કહું છું કર જોડી, અપરાધ માહો ષમાજી.

Page #213
ઉપાધ્યાય ઉદયરત્નજીની કૃતિઓની સંદર્ભસૂચિ [ઉપાધ્યાય ઉદયરતનજીની કૃતિઓ બે વિભાગમાં વહેંચાઈ જાય છે - લાંબી કૃતિઓ અને પ્રકીર્ણ લઘુ કૃતિઓ. અહીં લાંબી કૃતિઓને વર્ણનુક્રમે ગોઠવી અલગ સંદર્ભ આપ્યા છે અને પ્રકીર્ણ લઘુ કૃતિઓના સંદર્ભે એક સાથે મૂક્યા છે. સંદર્ભે બે પ્રકારના છે - હસ્તપ્રતના અને મુદ્રણના. અન્ય હસ્તપ્રતસૂચિઓના સંદર્ભો “જૈન ગૂર્જર કવિઓની નવી બીજી આવૃત્તિમાં સમાવિષ્ટ થઈ ગયા છે. તેથી અહીં માત્ર જૈન ગૂર્જર કવિઓ'ના સંદર્ભથી ચલાવ્યું છે. અભ્યાસીઓ એ ગ્રંથમાંથી અન્ય હસ્તપ્રતસૂચિઓની માહિતી મેળવી શકશે. લાંબી કૃતિઓનાં મુદ્રણસ્થાનેની પૃષ્ઠક સાથે માહિતી આપી છે, પરંતુ પ્રકીર્ણ લઘુ કૃતિઓ પરત્વે એમ થઈ શક્યું નથી, કેમકે કૃતિઓનાં અલગ નામથી નિર્દેશ કરેલ નથી. બધી કૃતિઓને સમગ્રપણે લક્ષમાં લઈ મુદ્રણસ્થાની યાદી કરેલ છે.] અષ્ટપ્રકારી પૂજા રાસ માહિતી : 78 ઢાળ, 2. સં. 1755 પિષ શુદ 10, અણહિલપુર પાટણમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ, ભા. 1, પૃ. 80-83. મુદ્રણ : 1. જિનેન્દ્ર સ્તવનાદિ કાવ્ય સંદેહ ભા. 2, પ્રકા. હીરા લાલ રણછોડભાઈ, ઈ. 1957, પૃ. ૨૪ર. વીશ દંડકનું સ્તવન હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ, ભા. 1, પૃ. 114. મુદ્રણ : 1. કર્મ નિઝરા શ્રેણિ અને સદ્બોધ વાક્યામૃત, સઝાય, - બીજ, પાંચમ, આઠમની ઢાલ તથા બોધદાયક સ્તવને, For Private and Personal Use Only

Page #214
સંદર્ભ સૂચિ : 185 પ્રકા. ભાવસાર લક્ષમીચંદ વેલશી, ઈ. 19272. જૈન પ્રબોધ પુસ્તક ભા. 1, પ્રકા. શ્રાવક ભીમસિંહ માણેક, ઈ. 1889, પૃ. ૪૫૧Dાવીશી માહિતી: ૨.સં. 1772 ભા. શ. 13 બુધવાર, અમદાવાદમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 105. મુદ્રણ : 1. 1551 સ્તવન મંજૂષા, સંશો. સારાભાઈ મ. નવાબ, ઇ. 1939; 2. આત્માનંદ સ્તવનાવલી, પ્રકા. બાબૂ સુમેરમલ સુરાણા, સં. 1973, 3. વીશી તથા વીશી સંગ્રહ, પ્રકા. પ્રેમચંદ કેવલદાસ, ઈ 1879; 4. જૈન કાવ્ય સાર સંગ્રહ, પ્રકા. શાહ નાથા લલ્લુભાઈ ઈ. 1882. - જબુસ્વામી રાસ માહિતી : 66 ઢાળ, 2. સં. 1749 બીજા ભાદ્ર શુદ 13, ખેડા હરિયાલા ગામમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 77-80 ઢંઢણમુનિની સઝાય માહિતી : 17 ઢાળ, 2. સં. 1772 ભાદ, શુદ 13 બુધ, અમદાવાદમાં હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 104-5. રામનક રાસ માહિતી : 13 ઢાળ, 183 કડી, 2. સં. 1782 આસો વદ 11 બુધવાર, અમદાવાદમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 105-6 ધમબુદ્ધિ મત્રી અને પાપબુદ્ધિ રાજાને રાસ માહિતી : 27 ઢાળ, 396 કડી, 2. સં. 1768 માગશર સુદ 11 રવિવાર, પાટણમાં. - હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 99-100 મુદ્રણ : 1 પ્રકા. સવાઈભાઈ રાયચંદ, ઈ. 1887. For Private and Personal Use Only

Page #215
186 : ઉદય-અર્ચના નવકાર રાસ જુએ રાજસિંહ રાસ ને મનાથ રાજિમતી બારમાસ (તેરમાસ) માહિતી ? 2. સં. 1795 શ્રા. સુ 15, સેમવાર, ઉનાઉમાં . હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 109-10. મુદ્રણ : 1. પ્રાચીન મધ્યકાલીન બારમાસા સંગ્રહ ભા. 1, પ્રકા. શિવલાલ જેસલપુરા, ઈ. 174. નેમનાથ સલાકે માહિતી : 57 કડી હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 102. મુદ્રણ : 1. જૈન સઝાયમાલા ભા. 2 અને 3 પ્રકા. બાલાભાઈ છે. શાહ. ભા. 2 આ. 8 1934, ભા. 3 આ. 9 ઈ. 1925; 2. સકા સંગ્રડ ભા. 1, પ્રકા. કેશવલાલ સવાઈભાઈ. પંચપરમેષ્ઠી રાસ જુએ રાજસિંહ રાસ પ્રકીર્ણ લઘુ કૃતિઓ માહિતીઃ ચૈત્યવંદન, મંગલ, સ્તવન, સ્તુતિ, છંદ, સગાય વગેરે. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ, ભા. 1, પૃ. 112 -114. મુદ્રણ : 1. અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ, સંપા. સારાભાઈ મણિલાલ નવાબ, ઈ. 1953; 2. ચૈત્યવંદન સ્તુતિ સ્તવન સંગ્રહ ભા. 1, પ્રકા. માસ્તર ઉમેદચંદ રાયચંદ, ઈ. 1933 ૩જી આ પૃ. 416, 3. ચૈત્યવંદન સ્તુતિ સ્તવન સંગ્રહ ભા. 2, પ્રકા. શા. શિવનાથ લંબાજી, ઈ. 1917, પૃ. 167; 4. ચેત્યવંદન સ્તુતિ સ્તવન સંગ્રહ ભા. 3, પ્રકા. શા. શિવનાથ લંબાજી, ઈ. 1924, પૃ. 593; 5. જિનગુણ સ્તવનમાલા, પ્રકા. છોટાલાલ નાનચંદ શાહ, સં. 2019 બીજી આ., પૃ. 144; 6. જિનગુણ સ્તવન. For Private and Personal Use Only

Page #216
સદભરૂચિ : 187 * સ્તુતિ સઝાયાદિ સંગ્રહ, પ્રકા. શેઠ ચીનુભાઈ લાલભાઈ, . ઈ. 1934, પૃ. 39; 7. જિનેન્દ્ર ભક્તિ પ્રકાશ, પ્રકા. માસ્તર હરખચંદ કપુરચંદ, ઈ. 1938 બીજી આ, પૃ. 344; 8. જૈન કાવ્ય પ્રકાશ ભા. 1, પ્રકા. શા. ભીમ સિંહ માણેક, સં. 1939 પૃ. 29; 9. જૈન ગૂર્જર સાહિત્યરને ભા. 1, પ્રકા. શેઠ નગીનભાઈ મધુભાઈ, ઈ. 1960; 10. જૈન ધર્મ પ્રકાશ પુસ્તક 34, અંક 6, પ્રકા. જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા, ભાવનગર; 11. જૈન પ્રબોધ પુસ્તક ભા. 1, પ્રકા. શ્રાવક ભીમસિંહ માણેક ઈ. 1889, પૃ. 340; 12. જેને પ્રાચીન સ્તવનાદિ સંગ્રહ પ્રકા. માસ્તર ઉમેદચંદ રાયચંદ, ઈ. 1923, ૪થી આ.. પૃ. 370; 13. જૈનયુગ પુસ્તક 3, જેઠ 1984, અંક 10 પૃ. 354 “અમારે ખેડાને જ્ઞાનપ્રવાસ એ લેખમાં અંતર્ગત. લે. મેહનલાલ દ. દેસાઈ 14. જૈનયુગ પુસ્તક 5 વૈશાખ-જેઠ સં. 1986 અંક 9-10 પૃ. 403; 15. જૈન રત્ન સંગ્રહ, સંગ્રા. શ્રીમતી પાનબાઈ, ઈ. 1941, પૃ. 107 16. જૈન સઝાયમાલા ભા. 1, પ્રકા. બાલાભાઈ છ. શાહ, ઇ.. 1934 આ. 8 પૃ. 129; 17. જૈન સઝાયમાલા ભા. 2, પ્રકા, બાલાભાઈ છ. શાહ, ઈ. 1925, આ. 9 પૃ. 136; 18. જૈન સઝાયમાલા ભા. 3, પ્રકા. બાલાભાઈ છ. શાહ, ઈ. 1922, આ. 4, પૃ. 139 19, . જૈન સઝાય સંગ્રહ, પ્રકા. જૈન પ્રસારક મંડળ, સં. 1962, પૃ. 377; 20. જૈન સ્તવન સંગ્રહ પુસ્તક, પ્રકા. નાના . દાદાજી ગુંડ, સં. 1947 પૃ. 12; 21. જ્ઞાનાવલી ભા. 2, પ્રકા. શ્યામલાલ ચક્રવતિ, સં. 1962, પૃ 142; 22.. For Private and Personal Use Only

Page #217
-188 : ઉદય-અર્ચના દેવવંદનમાલા નવમરણ તથા જૈન પ્રાચીન સ્તવનાદિ સંગ્રહ, પ્રકા. માસ્તર ઉમેદચંદ રાયચંદ, ઈ. 1933 આ. 2; 23. પ્રતિકમણુસૂત્ર તથા નવમરણ અને દેવવંદનાદિ ભાષ્યય અર્થ સહિત, પ્રકા. શ્રાવક ભીમસિંહ માણેક, ઈ. 1906, પૃ. 562; 24. પ્રાચીન છંદ સંગ્રહ, પ્રકા. વિદ્યાનંદવિજયજી, સં. 2002, પૃ. 63; 25. પ્રાચીન સ્તવન સઝાયાદિ સંગ્રહ, પ્રકા. સરસ્વતી સભા, ઈ. 1958, પૃ. 67; 26. પ્રાચીન સઝાય તથા પદ સંગ્રહ, પ્રકા. આચાર્ય શ્રીમદ્વિજયદાનસૂરીશ્વર જૈન ગ્રંથમાલા તરફથી માસ્તર હીરાલાલ રણછોડભાઈ સં. 1996, પૃ. 166; 27. બારવ્રતની પૂજા, સ્નાત્રપૂજા, સ્તવને, છંદ, પ્રભાતિયાં, લાવણ ને રત્નાકરપચીશી, પ્રકા. જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા, સં. 194, પૃ. 84; 28, બૃહદ્ કાવ્યદોહન ભા. 2, સંગ્રા. ઈચ્છારામ સૂ. દેસાઈ, ઈ. 1925, ૭મી આ. પૃ. 864; 29. માણિભદ્રાદિકના છંદેનું પુસ્તક ભા. 1, પ્રકા. નિર્ણયસાગર પ્રેસ, સં. (1940, પૃ. 31; 30. મેટું સઝાયમાળા સંગ્રહ, પૃ. 67; 31. લેકાગચ્છીય શ્રાવકસ્ય સાર્થ પંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર તથા સ્તવને સઝાય વગેરે, પ્રકા. કલ્યાણચંદ્રજી જયચંદજી, સં. 1939, આ. 2, પૃ. 19; 32. શંખેશ્વર સ્તવનાવલી, પ્રકા. શ્રી વિજય જૈન ગ્રંથમાળા, સં. 2003, પૃ. 35, 33. સજજન સમિત્ર, પ્રકા. લાલન બ્રધર્સ, ઈ. 1923, પૃ. 50; 34. સજજન સન્મિત્ર યાને એકાદશ મહાનિધિ, પ્રકા, ઝવેરી પિપટલાલ કેશવલાલ, ઈ. 1941, પૃ. 171; 35. સઝાયમાલા, પ્રકા ઝવેરી મેહનલાલ ડાહ્યાભાઈ, ઈ. 1939, પૃ. 1896 36. સઝાયમાલા-૧, પ્રકા. શ્રાવક ખીમજી For Private and Personal Use Only

Page #218
સંદર્ભસૂચિ : 189 ભીમસિંહ માણેક, ઈ, 1892, પૃ. 81; 37. સઝાયમાલા ભા. 1-2, પ્રકા. બાઈ જાસુદ, ઈ. 1927 ત્રીજી આપૃ. 68; 38, સઝાયમાલા, પ્રકા. પંડિત મફતલાલ ઝવેરચંદ, ઈ. 1939, પૃ. 142; 39. સઝાયમાલા, પ્રકા. વિદ્યાશાલા, સં. 1921, પૃ. 82; 40. સઝાય સંગ્રહ તથા પર્યુષણ પર્વ મહામ્ય, પ્રકા. મહેતા નાગરદાસ પ્રાગજીભાઈ, ઈ. 1934, પૃ. 77; 41. સિદ્ધાચલ સ્તવનાવલી, પ્રકા. જૈન સસ્તી વાંચનમાળા, સં. 1985 પૃ. 66. બારવત રાસ માહિતી: 77 ઢાળ, 1671 કડી 2. સં. 1765 કા. સુ. 7, રવિવાર, અમદાવામાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 90-91 બહાચર્યની (શિયળની) નવતાડ સઝાય માહિતી : 10 ઢાળ 2. સં. 1763 શ્રાવણ વદ 10 (2) બુધવાર, ખંભાતમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 89-90 મુદ્રણ : 1. સઝાયમાલા પ્રકા, ભીમસિંહ માણેક 2, બૃહદ્ કાવ્ય દોહન ભા. 2, સંપા. ઈચ્છારામ સૂર્યરામ દેસાઈ. ભરત બાહુબળને સલોકે હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 103. મુદ્રણ : 1. સલકા સંગ્રહ ભા. 1, પ્રકા. કેશવલાલ સવાઈભાઈ, 2. પ્રકા. નત્તમદાસ હીરાચંદ, 3. જેને સઝાયમાલા. ભા. 2, પ્રકા. બાલાભાઈ છ. શાહ ઈ. 1925 આ. 9. ભાવરત્નસૂરિ પ્રમુખ પાંચ પાટ વર્ણન ગચ્છપરપરા રાસ માહિતી ? (અ) 31 ઢાળ 2. સં. 1770, આરંભ બારેજામાં, પૂર્ણ ખેડામાં. For Private and Personal Use Only

Page #219
- 190 : ઉદય-અર્ચના હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 103-4. ભુવનભાનુ કેવલીને રાસ અથવા રસલહર રાસ માહિતી : 97 ઢાળ, 2424 કડી, 2. સં. 1769 પોષ વદ 13, મંગળવાર, પાટણના ઉનાઉમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 100-2. મુદ્રણ : 1. જૈન કથારત્ન કેષ ભા. 5, પ્રકા. ભીમસિંહ માણેક, - ઈ. 1891; 2. પ્રકા. શેઠ ઉકાભાઈ શિવજી. મલયસુંદરી રસ અથવા વિવિલાસ રાસ માહિતી H 133 ઢાળ, 2975 કડી 2. સં. 1766 (62) માગશર સુ. 8 સેમવાર, ખેડા હરિયાલા ગામમાં. હસ્તપ્રત H જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 5, પૃ. 91-94. મહિપતિરાજ અને મહિસાગર પ્રધાન રાસ હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃતિ ભા. 1, પૃ. 112. મુદ્રણ : 1. પૂનામાં છપાયેલ, ઈ. 180. મુનિ પતિ રાસ માહિતી : 9 ઢાળ, 2821 કડી 2. સં. 1761 ફા. વદ 11 શુક્રવાર, પાટણમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 85-87. ચશેાધરરાસ - માહિતી: 81 ઢાળ 1503 કડી 2. સં. 1767 પોષ સુદ 5 ગુરુ વાર, પાટણના ઉણુકપુરમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 94-96. રસરત્નાકર રાસ જુઓ હરિવંશ રાસ - રસલહરી રાસ જુએ ભુવનભાનુ કેવલી રાસ રાજસિંહ રાસ - નવકાર રાસ માહિતી : 31 ઢાળ 880 કડી ૨.સં. 1782 માગશર સુદ 9 સોમવાર, અમદાવાદમાં. - હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 87-89 For Private and Personal Use Only

Page #220
સંદર્ભસૂચિ : 191 લીલાવતી સુમતિવિલાસ રાસ માહિતી : 21 ઢાળ 348 કડી 2. સં. 1767 આસો વદ 6 સેમવાર, પાટણના ઉનાઉમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 96-98 મુદ્રણ : 1 પ્રકા. કાળીદાસ સાકળચંદ, સં. 1934; 2. પ્રકા. ભીમસિંહ માણેક, 3. પ્રકા. સવાઈભાઈ રાયચંદ. વરદત્ત ગુણમજરી રાસ માહિતી : 13 ઢાળ 2. સં. 1782 માગશર પૂર્ણિમા બુધવાર, અમદાવાદમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 107-8. વિનોદવિલાસ રસ જુઓ મલયસુંદરી મહાબલ રાસ , વિમલ મેતાને શલેકે માહિતી H 117 કડી 2. સં. 175 જેઠ સુદ 8 ખેડા હરિયામાં. હસ્તપ્રત H જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 109 મુદ્રણ : 1. સલેક સંગ્રહ ભા. 1, કેશવલાલ સવાઈભાઈ, પૃ. 53-68, 2. સલેકા સંગ્રહ, પ્રકા. ભીમસિંહ માણેક શત્રુજય તીર્થમાળા ઉદ્ધાર રાસ માહિતી H 2. સં. 1769. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 100. શખેશ્વર પાશ્વનાથને લોકે માહિતી ? 2. સં. 1759 વૈશાખ વદ 6. હસ્તપ્રત જન ગૂર્જર કવિઓ બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 85. મુદ્રણ : સલેકા સંગ્રહ ભા. 1, પ્રકા. કેશવલાલ સવાઈભાઈ પૃ. 68; 2. પ્રાચીન છંદ સંગ્રહ, પ્રકા. વિદ્યાનંદવિજયજી. શાલિભદ્રને સલેકે માહિતી H 66 કડી 2. સ. 1770 માગશર સુદ 13, આદ્રજમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 102-3. For Private and Personal Use Only

Page #221
192 : ઉદય-અર્ચના રુદ્રણ : 1, સંપા. રમણલાલ ચી શાહ 2. સલેકા સંગ્રહ, ભા. 1 પ્રકા. કેશવલાલ સવાઈભાઈ, પૃ. 44. શિયળની નવ વાહ જુએ બ્રહાયની નવ વાડ સકાય સુદર્શન શ્રેષ્ઠી રસ માહિતી : 23 ઢાળ 2. સં. 1785 ભાદરવા વદ 5 ગુરુવાર, ભાલજમાં, હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 108-9. સુમતિવિલાસ પાસ જુઓ લીલાવતી સુમતિવિલાસ પાસ સુવિધિનાથનું સ્તવન મુદ્રણ : 1 પ્રકરણદિ વિચારગભિત સ્તવન સંગ્રહ, પ્રકા. કુંવરજી આણંદજી ઈ. 1914 પૃ. 169-76; 2. સ્તવન સંગ્રહ, પ્રકા. માધવજી ડુંગરશી, પૃ. 181-86. સૂયયશાને રાસ માહિતી ? 2. સ. 1782. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 112.. સ્થૂલિભદ્ર રાસ અથવા સંવાદ અથવા નવરસે માહિતીઃ 9 ઢાળ, 2. સં. 1759 માગશર સુદ 11 (15 સમવાર) ઉના ગામમાં. હસ્તપ્રત જન ગૂર્જર કવિઓ બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 83-85. રુદ્રણ : 1. પ્રકા. ગુલાબચંદ લખમીચંદ ખેડાવાળા. હરિવશ રાસ - રસરનાકર રાસ માહિતી : ૨.સં. 179 ચૈત્ર સુદ 9 ગુરુવાર ઉમરેઠમાં. હસ્તપ્રતઃ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ ભા. 1, પૃ. 1100 -11 For Private and Personal Use Only

Page #222
192 કવિવર ઉદયરત્ન ઉપાધ્યાય, આજથી લગભગ ત્રણસો વર્ષ પહેલાં, ઉપાધ્યાય શ્રી ઉદયરત્નજી મહારાજ તપાગચ્છના વિજયરાજરિની પરંપરામાં થયેલા એક મહત્વના જૈન સાધુકવિ છે. સં. 1749 (ઇ. 1693) થી 1799 (ઇ. 1743) નું અર્ધશતક એમની રચનાઓનો ઉપલબ્ધ ક્વનકાળ છે. એમની કૃતિઓ પરથી એટલું સ્પsટિ િય છે કે તેમણે ખેડા અને એની આસપાસના પ્રદેશમાં જીવનનો સારો એવો. પીડભંજન પાર્શ્વનાથના ચૈત્યનું નિર્માણ ઉદયરત્નજીના ઉપદેશ શિલાલેખનો આધાર સાંપડે છે. રાસા, સલોકો, છંદ, બારી તુતિઓ જેવી બહુસંખ્ય નાની મોટી રચનાઓ દ્વારા એ ત્યુને કરેલું પ્રદાન બહુમૂલ્ય છે. જેમનાં સ્તવણઝાયાદિ જૈન સમાજમાં લોકઠે વહેતાં રહયાં છે તેવા આ કવિની સંપ્રદાયસેવા જેટલી જ મહત્વની સાહિત્યસેવા છે, કેમકે એમાં કવિત્વના નોંધપાત્ર સંદર્ભે પડેલા છે. જો