Book Title: Tirthankar Charitra
Author(s): Sumermal Muni, Rohit Shah
Publisher: Anekant Bharti Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022702/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -muni sumemala (lADa) vIrthakare, cari, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma avatAravAdamAM vizvAsa karato nathI. tenI e spaSTa mAnyatA che ke tIrthaMkara paNa eka sAmAnya bALakanI jema janma le che paraMtu potAnA puruSArtha ane AdhyAtmika baLathI teo tIrthaMkararUpe pratiSThita thAya che. vaidika paraMparA avatAravAdamAM vizvAsa dharAve che. avatAravAdano sIdho artha che - IzvaranuM mAnavarUpe avatarita thavuM athavA janma levo. gItAnI STi e avatAra levAno eka mAtra uddeza che ke A sRSTimAM cAretarapha jyAre adharmanuM sAmrAjya prasare tyAre tene chinnabhinna karIne sAdhuonA paritrANa ane duSTono nAza karIne dharmanI sthApanA karavI. vaidikonA Izvarane svayaM rAga-dveSathI mukta rahIne paNa bhakto mATe rAga ane dveSajanya kAryo karavAM paDe che. lokahita mATe saMhAranuM kArya paNa karavuM paDe che. Izvarane mANasa banIne pApapuNya karavAM paDe che. tethI tene lokone bhagavAnanI lIlA tarIke varNave che. jainadharmane A avatAravAdamAM vizvAsa nathI. siddhatva athavA Izvaratva prApta AtmA pharIthI kyAreya sakamAM banI zakato nathI. AvI sthitimAM te na to janma le che ane na to rAgadveSamUlaka pravRttiomAM saMlagna bane che. e sunizcita che ke pratyeka vyakti sAdhanA dvArA AMtarika zaktiono vikAsa karIne tIrthaMkara athavA kevalI banI zake che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara caritra [covIsa tIrthakaronuM saraLa, saMkSipta jIvanavRttAMta] muni sumeramala (lADanU) bhAranI Hot Sony pazi0 anekAnta bhAratI prakAzana amadAvAda- 15 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdaka tathA saMpAdaka hindI AvRtti saMpAdaka rohita zAha muniuditakumAra saMsthApaka nirdezakaH zubhakaraNa surANA | AvRtti : prathama, prAraMbha dina : 1996 kiMmata : paMcottera rUpiyA lesara TAIpa seTiMga zrI grAphiksa zAhIbAga, amadAvAda-4 phona : 7868070 prakAzaka saMtoSakumAra surANA nirdezaka: anekAnta bhAratI prakAzana - i/cArUla, sahajAnaMda koleja pAse, DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNan mArga, AMbAvADI, amadAvAda-380015 LHHHHHHHHHHHHHHHH mudraka mArUti prinTarsa, tAvaDIpurA, zAhIbAga, amadAvAda-4 phona : 5621312 5625559 HHHHHHHHH. HHHHHHHHHHH to HHH ya kAM phona : 362523 467739 ra ga ta khA II Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (arthasaujanya) zrImAna zrIcaMda mohanota jaya inTaranezanala 5, cArlsa kempabela roDa, koksa TAuna, beMgalora-560005 Phone : 578528, 560763. S :::: :: anekAnta bhAratI prakAzana peTUna * zrI mIThAlAlajI poravAla siMgala TrAnsaporTa kopa.] * zrI caMdanamala bhaMvaralAla surANA [arUNA prosesarsa prA. li.] [, anekAnta bhAratI prakAzana | III Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodanA anekAnta bhAratI dvArA jainonA 24 tIrthaMkaronuM ciratra pUjya zrI sumeramalajImuni dvArA likhita prakAzita karavAmAM AvyuM che. te sAmAnya janane atyaMta upayogI thaI paDe tevuM che. tenuM lakhANa subodha saraLa che. eTale te sarvagrAhI thaze ja emAM zaMkA nathI. sAmAnya rIte jete tIrthaMkaronA caritra lakhAtA hoya che paNa badhA ja tIrthaMkaronA caritra jUja lakhAya che. temAM prastuta pustaka atyaMta upayogI banaze e niHzaMka che. badhA ja tIrthaMkaronI Avazyaka mAhitI prastuta pustakamAM ApavAmAM AvI che. tethI prastuta pustaka bahumUlya banyuM che. ethI pustakanA prakAzaka, suprasiddha anekAnta bhAratI tenuM mudraNa Adi prazaMsanIya bane te svAbhAvika che. paraMtu Azcarya e che ke prastuta pustaka muLa hindImAM lakhAyu ane tenI pAMca AvRtti prasiddha thayA pachI A graMthanI prathama gujarAtI AvRtti prakAzita thAya che. chatAM anekAnta bhAratIne AvA uttama pustaka prakAzita karavA mATe abhinaMdana ApuM te ucita ja che. mAthurI operA sosAyaTI, amadAvAda tA. 13 sapTembara 1996 padmabhuSaNa paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA - IV Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svakathya - che . . . . ' tIrthakaronuM jIvanavRttAMta jaina itihAsanI bahu moTI mUDI che. aneka jIvanavRttAMtomAM tatkAlIna sAmAjika vyavasthAo ane rAjanaitika paristhitionuM sAmayika Alekhana paNa maLe che, te samayanI dhArmika paraMparAo, dArzanika mAnyatAo temaja rAjanaitika-sAmAjika cetanAnuM pratibiMba paNa svAbhAvika rIte ja parilakSita bane che. anubhavI AcAryo tathA munioe potAnI anuzruti ane anubhUtine kAvyabaddha karIne bhAvi peDhI upara atyaMta upakAra karyo che. potAnI smRtione dIrghajIvI banAvavAnuM A ja sauthI yogya sAdhana che. AcAryo temaja manISI munionI sakriya sUjhabUjhanuM A pariNAma che ke Aje bhagavAna RSabha viSe paNa ApaNe ghaNI badhI jANakArI dharAvIe chIe. yaugalika samaya pachI mAnavasaMskRtino abhyadaya kevI rIte thayo, konA dvArA thayo, vagere praznonAM samAdhAna ApaNe ApaNA graMthonA AdhAre saraLatAthI meLavI zakIe chIe. daSTivAda sUtranAM mukhya pAMca aMga che, temAM cothuM aMga itihAsanuM che. arthAt jeTalo itihAsa che te samagra daSTivAdane aMtargata maLatuM jJAna che, tethI itihAsanuM jJAna AgamanuM jJAna che. tenI potAnI upAdeyatA che. jeno itihAsa nathI, tenuM kAMI ja nathI. pratyeka pati, deza, varga ane darzanano potapotAno Agavo itihAsa hoya che. itihAsanA AdhAre ja vyakti potAnI pUrvenI sthitionuM adhyayana karI zake che ane AgaLa vadhavAnI preraNA pAmI zake che. upAdhyAye potAnA ziSyone pUchyuM, "ziSyo ! madhura che, paraMtu miSTAnna nathI. nirjIvamAM jIva pUrI zake che, paraMtu auSadha nathI. ddhayamAM raMjana pedA karI zake che, paraMtu nATaka nathI. kaho te zuM haze?' eka vidyArthIe tarata uttara Apyo, "gurujI, itihAsa !" sAce ja, itihAsa madhura che, saMjIvanI che. tenI jANakArI tamAma daSTie upayogI che. keTalIka jANakArI zvetAmbara temaja digambara graMthomAM tIrthakaronAM jIvanavRttAMta keTalAka taphAvata dharAve che. zvetAmbara Agama graMtha bhagavAnanA garbhamAM AvyA pachI mAtAne AvatAM svapnonI saMkhyA cauda mAne che jyAre digambara graMthomAM tenI saMkhyA soLa mAnavAmAM Ave che. kalpasUtramAM svapnonAM nAma A mujaba batAvelAM che : (1) gaja, (2) siMha, (3) vRSabha, (4) lakSmI, Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) puSpamALA, (6) caMdra, (7) sUrya, (8) ghA, (9) pAsarovara, (10) kSIra sarovara, (11) kuMbha, (12) vimAna, (13) ratnarAzi,(14) agni. tIrthakaronI janmatithiomAM paNa taphAvata jovA maLe che. kyAMka kyAMka to samajaNano taphAvata che ane kyAMka kyAMka vAstavika taphAvata ja che. bhagavAna RSabhanI janmatithi zvetAmbara AgamomAM phAgaNa vada AThama che ane digambara graMthomAM phAgaNa vada noma che. tamAma tIrthakarono janma madhyarAtrIe thayo che. jaina AcAryoe madhyarAtrI pachI tithiparivartana mAnIne temano AgaLanI tithie janma mAnI lIdho. jemaNe sUryodayanI sAthe tithiparivartanano siddhAMta svIkAryo, temaNe cAlu tithine ja janmatithi rUpe jAhera karI. aneka tIrthakaronI tithimAM traNa cAra divasanuM aMtara paNa jovA maLe che. te moTe bhAge nakSatronI kAlagaNanAnI sAthe tithino meLa besADavAnA kAraNe banyuM hovuM joIe. Ama lakSaNa, varNa vageremAM paNa kyAMka kyAMka bheda jovA maLe che. kumArAvasthA temaja rAjyAvasthAmAM paNa keTaleka ThekANe taphAvata maLe che. bhagavAna mahAvIrane digambara paraMparAmAM vivAhita mAnavAmAM AvatA nathI. jyAre zvetAmbara paraMparA temanA vivAhane samarthana Ape che. zAstrakAroe mahAvIranA parivAramAM mAtA-pitAnI sAthe temanI patnI ane putrIno paNa nAmollekha karyo che. A nAnAmoTA taphAvato sivAya bAkInuM jIvanavRttAMta ghaNuMkharuM ekasamAna jovA maLe che. vikrama saMvata 2028 nA phAgaNa mAsamAM udAsara-bIkAneramAM AcAryapravara zrI tulasIe vAtacIta daramyAna eka vakhata kahyuM hatuM, "tIrthakaronAM jIvanavRttAMta khUba vistAravALAM che. covIsa tIrthaMkaronI jIvanakathA jo saMkSepamAM lakhavAmAM Ave to saune mATe upayogI banI zake. sAthosAtha mArA tarapha saMketa karatAM AcAryazrIe jaNAvyuM, "lakho, saraLa bhASAmAM lakho, je sau koIne mATe upayogI banI zake." ArAdhyanA e saMtane dhyAnamAM rAkhIne meM tIrthakarono saMkSipta jIvanaparicaya lakhyo che. bolacAlanI bhASAmAM mAtra jIvanatathyone pragaTa karavAno prayatna karyo che. te vAMcavAthI pratyeka navI vyaktine tIrthakaronA jIvananI jhalaka maLe, basa e ja uddeza che. vidyArthIo mATe to A pustaka vizeSa upayogI banI zakaze. bhASAnA kazA ja ADaMbara vagara sIdhIsAdI bhASAmAM vArtAnI jema lakhavAno prayatna karyo che. AzA che ke A laghu prayatna jaina-ajaina saune prAthamika jANakArI mATe sahayogI banaze. 21 ogaSTa, 1979 -muni sumera (lADanuM) terApaMthI sabhA bhavana, beMgalora VI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya anekAnta bhAratI prakAzananA upakrame Aja sudhI pUjya gaNAdhipati zrI tulasIjI ane pU. AcArya zrI mahAprajJajInA utkRSTa hindI graMthonA gujarAtI anuvAdanuM prakAzana karavAmAM AvatuM hatuM. A varSe temAM pUjya munizrI sumeramalajInA 'tIrthaMkaracaritra' ane 'avabodha' jevA be graMthonA anuvAda tathA samaNa zrI zrutaprajJajInA traNa gujarAtI graMthonuM prakAzana umerAya che teno AnaMda che. 'tIrthaMkaracaritra'mAM munizrI sumeramalajIe jainonA vartamAna covIsa tIrthaMkaronAM saMkSipta jIvanavRttAMta rajU karyAM che. gujarAtI vAcakone A graMtha upayogI banaze tevI zraddhA che. prastuta graMthanA saMdarbhamAM jaina vizvabhAratI, lADanuMnA maMtrIzrI tArAcaMdajI rAmapuriyAe yogya ja kahyuM che ke ''koIpaNa tIrthaMkaranI paraMparAnuM anya tIrthaMkaravizeSanI paraMparA sAthe Abaddha na hovuM e tIrthaMkaronI svataMtra avasthAnuM dyotaka che. vismaya thAya che ke covIsa tIrthaMkaromAMthI koIpaNa tIrthaMkare potAnA pUrva tIrthaMkaranI vyavasthA athavA jJAnathI na to kAMI prApta karyuM ane na te paraMparA svarUpa uttaravartI tIrthaMkarone paNa kaMI ApyuM. tamAma tIrthaMkarone potAnAM paraMparA ane zAsana hatAM, je pUrvavartI temaja utta2vartI tIrthaMkaro karatAM bhinna hatAM. jaina paraMparAnA mULa srota prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabha hatA. tyArabAda eka pachI eka tIrthaMkara thatA gayA. rAmAyaNakALamAM vIsamA tIrthaMkara VII Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni suvrata ane mahAbhArata kALamAM bAvIsamA tIrthaMkara ariSTanemi thayA. A tamAmano samaya prAk aitihAsika che. keTalAka ariSTanemine aitihAsika mAne che. tevIsamA tIrthaMkara bhagavAna pArzva ane covIsamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra aitihAsika puruSa hatA. vartamAna jaina zAsananI paraMparA bhagavAna mahAvIranI sAthe saMbaMdhita che. jaina graMthomAM pratyeka tIrthaMkarano itihAsa savistara upalabdha che. gaNAdhipati pUjya gurudeva temaja AcArya zrI mahAprajJanA vidvAna ziSya munizrI sumeramalajI (lADanuM)e 'tIrthaMkaracaritra' pustakanA mAdhyama dvArA covIsa tIrthaMkaronAM jIvanatathyone saraLa temaja sahaja bhASAmAM rajU karIne pratyeka vAcakane tIrthaMkaronA jIvanavRttAMtanI jhalaka ApavAno je prayatna karyo che, te atyaMta prazaMsanIya temaja mahattvapUrNa che.'' gujarAtI jijJAsu bhAvakonA pratibhAvo amane protsAhita karatA rahyA che. ApanA pratibhAvanI amane pratIkSA che. janmASTamI, 1996 VIII -zubhakaraNasurANA (saMsthApaka/nirdezaka) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 na dharmanA vartamAna covIsa tIrthaMkaronAM jIvana vize ATalI AdhArabhUta mAhitI gujarAtI sAhityamAM kadAca nathI. ane kadAca AdhArabhUta mAhitI haze, to paNa ATalI rasaprada rIte rajU thayelI nahi hoya. muni sumeramalajIe prastuta graMthamAM covIsa je jaina saMskRtinI | tIrthakaronAM saMkSipta jIvanavRttAMto atyaMta lAghavapUrNa gauravagaMgA rIte rajU karyo che, chatAM te darekanAM vRttAMtamAM tatkAlIna sAmAjika pariveza pratibiMbita karI dIdho che. khUbInI vAta to e che ke, A graMthamAM dareka tIrthaMkaranuM jIvanacaritra rasika vArtAmaya rIte abhivyakti pAmyuM che. covIse tIrthakaronAM jIvananI tamAma mahattvanI ghaTanAo ane vigatothI sabhara, samRddha A graMtha koIpaNa jijJAsu ane abhyAsa mATe AdhArastaMbha banI raheze. samagra jaina saMskRtinI jANe ke gauravagaMgA A pRSThomAM vahI rahI che...! 1 rohita zAha A graMtha mATe muni sumeramalajI tathA anekAnta bhAratI prakAzana pratye samagra gujarAtI jaina samAja kRtajJabhAve Adara ane AbhAra vyakta karaze. janmASTamI, 1996 anekAnta' DI-11, ramakalA epArTamenTsa, saMghavI hAiskUla, relave krosiMga pAse, nAraNapurA, amadAvAda-380 013 phona : 7473207 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - anukrama a nuM ke ma praveza 1 thI 15 jaina dharmanI prAcInatA-1, jaina dharmanI avadhAraNA-2, adhyAtmane pramukhatA-2, avatAravAdano niSedha-3, kAlacakra-3, yaugalika yuga (araNya yuga)-4, yaugalika-jIvananAM mukhya tathyo-5, kulakara vyavasthA-6, daMDa vyavasthA-7, tIrthaMkaranI mahattA-7, tIrthaMkaranI mImAMsA-9, tIrthaMkara covIsa ja zA mATe ?-9, tIrthaMkara gotra baMdhanAM kAraNo-10, dharmazAsananI sthApanA-11, dvAdaza guNa-11, cotrIsa atizaya-12, pAMtrIsa vacanAtizaya-14. 1. bhagavAna zrI RSabhadeva 16 thI 47 pUrvabhava-16, RSabhano janma-17, nAmakaraNa-19, vaMza utpatti-20, vivAha-20, saMtAna-21, rAjyAbhiSeka-23, kRSikarmazikSaNa-24, chIluM (moDhiyuM) bAMdho-25, agninI utpatti-26, bhojana rAMdhavuM-26, asi-karmazikSaNa-26, masi karmazikSaNa-27, sevA vyavasthA-27, varNavyavasthA-27, traNa rekhAo (janeU)-28, vivAha-28, grAmavyavasthA-29, daMDavidhi-29, kalAprazikSaNa (botera kalA, aDhAralipi, cosaTha kalA)-30, abhiniSkramaNa-35, prathama dAna-37, vidyAdharonI utpatti-38, sarvajJatAprApti-39, bharatano dharmaviveka-41, marudevA siddhA-42, tIrthasthApanA-43, aThThANuM bhAIo dvArA dIkSAgraha-43, bharata-bAhubalI yuddha-43, bAhubalI ane bhAratane kevaLajJAna-45,jainetara sAhityamAM RSabhanuM varNana-45, nirvANa-46, prabhuno parivAra, jhalaka temaja paMcakalyANaka-46. [2. bhagavAna zrI ajitanAtha 48 thI 54 pUrvabhava-48, be rANIone cauda svapna-48, janma-49, nAmakaraNa-49, vivAha ane rAjya-50, dIkSA pratibodha-50, rAjatyAga ane varSIdAna-50, dIkSA-51, sagarane vairAgya-12, nirvANa-53, prabhuno parivAra, jhalaka temaja paMcakalyANaka-pa3 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhagavAna zrI saMbhavanAtha papa thI 59 pUrvabhava-papa, tIrthaMkara gotrano baMdha-56, janma-56, nAmakaraNa-57, vivAha ane rAjya-57, dIkSA-57, nirvANa-58, prabhuno parivAra, jhalaka temaja paMcakalyANaka-58 4. bhagavAna zrI abhinaMdana 60 thI 63 janma-60, nAmakaraNa-61, vivAha ane rAjya-61, dIkSA-2, nirvANa-62, prabhuno parivAra, jhalaka temaja paMcakalyANaka-2 pa. bhagavAna zrI sumatinAtha da4 thI 69 pUrvabhava-64, janma-65, nAmakaraNa-65, vivAha ane rAjya-7, nirvANa-8, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-68 di. bhagavAna zrI padmaprabha 70 thI 73 pUrvabhava-70, janma-70, vivAha ane rAjya-71, dIkSA-71, nirvANa-72, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-72 7. bhagavAna zrI supArzvanAtha 74 thI 77 tIrthaMkara gotrano baMdha-74, janma-74, vivAha ane rAjya-75, dIkSA-74, nirvANa-7, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-76 [8. bhagavAna zrI caMdraprabha 78 thI 81 tIrthaMkara gotrano baMdha-78, janma-78, vivAha ane rAjya-79, dIkSA-79, nirvANa-80, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-80 9. bhagavAna zrI suvidhinAtha 82 thI 85 tIrthaMkara gotrano baMdha-82, janma-82, dIkSA-83, nirvANa-84 tIrthaviccheda-84, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-84 10. bhagavAna zrI zItalanAtha 86 thI 89 tIrthaMkara gotrano baMdha-86, janma-86, dIkSA-88, nirvANa-88, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-88 11. bhagavAna zrI zreyAMsanAtha 90 thI 93 tIrthakara gotrano baMgha-90, janma-90, dIkSA-91, Arya janapadamAM prabhAva-91, nirvANa-92, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-92 12. bhagavAna zrI vAsupUjya 94 thI 28 tIrthakara gotrano baMdha-94, janma-94, dIkSA-9, ekachatra prabhAva-96, nirvANa-97, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-98 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. bhagavAna zrI vimalanAtha 99 thI 102 | tIrthaMkara gotrano baMdha-99, janma-99, vivAha ane rAjya-100, dikSA-100, apUrva prabhAva-101, nirvANa-101, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-101 14. bhagavAna zrI anaMtanAtha 103 thI 106 tIrthaMkara gotrano baMdha-103, janma-103, vivAha ane rAjya-104, dIkSA-104, apUrva prabhAva-105, nirvANa-105, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-105 15. bhagavAna zrI dharmanAtha 107 thI 113 tIrthaMkara gotrano baMdha-107, janma-107, vivAha ane rAjya-108, dIkSA-108, kevaLajJAna-109, tejasvI dharmasaMgha-109, cAra zalAkA puruSa-109, nirvANa-112,prabhuno parivAra,jhalaka ane paMcakalyANaka-112 | 16. bhagavAna zrI zAMtinAtha 114 thI 119 | dazamo tathA agiyAramo bhava-114, janma-11da, vivAha ane rAjya-117, dIkSA-117, nirvANa-118, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-118 17. bhagavAna zrI kuMthunAtha 120 thI 124 | tIrthaMkara gotrano baMdha-120, janma-120, vivAha ane rAjya-122, dIkSA-122, nirvANa-122, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-123 18. bhagavAna zrI aranAtha 125 thI 127 | tIrthaMkara gotrano baMdha-125, janma-125, vivAha ane rAjya-126, dIkSA-12, nirvANa-126, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcAlyANaka-126 | 19. bhagavAna zrI mallinAtha 128 thI 133 tIrthaMkara gotrano baMdha-128, janma-129, mitrone pratibodha-129, dIkSA-132, nirvANa-132, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-132 20. bhagavAna zrI munisuvrata 134 thI 136 tIrthakara gotrano baMdha-134, janma-134, dIkSA-135, nirvANa-135, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-135 XII Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21. bhagavAna zrI naminAtha 137 thI 140 tIrthakara gotrano baMdha-137, janma-137, vivAha ane rAjya-138, dIkSA-138, kevaLajJAna-139, nirvANa-139, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-139 (22. bhagavAna zrI ariSTanemi 141 thI 165 prathama ane bIjo bhava-141, trIje ane cotho bhava-141, pAMcamo ane chaThTho bhava-142, sAtamo ane AThamo bhava-142, janma-145, harivaMzanI utpatti-145, neminuM paitRka kuLa-147, bAlyakALa-147, jarAsaMghanA yuddhamAM-147, aparimita baLa-148, rUkmiNI vagereno nemi sAthe vasaMtotsava-150, abhiniSkramaNa-151, kevaLajJAna-152, rAjImatInI virakti-153, devakInA cha putro sAthe milana-154, gajasukumAlanI mukti-156, utkRSTa tapasvI DhaMDhaNa-158, dvArikA-dahananI ghoSaNA-159, madirAniSedha-160, dIkSAnI dalAlI-160, dIpAyananuM nidAna-10, tIrthakaratvanI bhaviSyavANI-11, balarAmanI dIkSA-162, pAMDavonI mukti-13, nirvANa-13, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-14 [23. bhagavAna zrI pArzvanAtha 1dada thI 177 prathama temaja dvitIya bhava-167, trIjo bhava-16, cotho tathA pAMcamo bhava-167, chaThTho ane sAtamo bhava-168, tIrthakara gotrano baMdha-168, janma-170, vivAha-170, nAgano avatAra-172, dIkSA-173, upasarga-175, kevaLajJAna-175, cAturyAma dharma-176, apUrva prabhAva-177, nirvANa-176, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-176 24. bhagavAna zrI mahAvIra 178 thI 237 prathama bhava nayasAra (manuSya) 178 bIjo bhava 179 trIjo bhava manuSya (marIci) 179 cotho bhava svarga 181 pAMcamo bhava 181 chaThTho bhava manuSya 181 sAtamo bhava svarga 181 AThamo bhava manuSya 181 svarga manuSya XIII Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarga navamo bhava svarga 181 dazamo bhava manuSya 181 agiyAramo bhava svarga 182 bAramo bhava manuSya 182 teramo bhava svarga 182 caudamo bhava manuSya 182 paMdaramo bhava 182 soLamo bhava manuSya (vizvabhUti) 182 sattaramo bhava svarga 184 aDhAramo bhava manuSya (vAsudeva) 185 ogaNIsamo bhava naraka 187 vIsamo bhava tiryaMca 187 ekavIsamo bhava naraka 187 bAvIsamo bhava manuSya 187 tevIsamo bhava manuSya (cakravartI) 188 covIsamo bhava svarga 188 pacIsamo bhava manuSya 188 chavIsamo bhava svarga 189 satyAvIsamo bhava bhagavAna mahAvIra 189 vaizAlIno vaibhava-189, avataraNa-190, garbhasAharaNa-190, garbhamAM pratijJA-191, mahAvIrano janma-192, IndranI AzaMkA-192, nagaramAM utsava-193, bAlakriDA-193, pAThazALA-194, vivAha-194, dIkSA-195, prathama upasarga-197, upasarga tathA kaSTapradhAna sAdhanA-198, sAdhanAnuM prathama varSa-199, zUlapANi yakSano upadrava-200, svapnadarzana-201, sAdhanAnuM bIjuM varSa-202, caMDakauzikano uddhAra-202, bhagavAnanuM naukArohaNa-204, dharmacakravartI-204, sAdhanAnuM trIjuM varSa-205, sAdhanAnuM pAMcamuM varSa-205, sAdhanAnuM chaThuM varSa-20, sAdhanAnuM sAtamuM varSa-207, sAdhanAnuM AThamuM varSa-207, sAdhanAnuM navamuM varSa-207, sAdhanAnuM dazamuM varSa-207, sAdhanAnuM agiyAramuM varSa-209, saMgamanA upasarga-209, jIrNa zeThanI utkaTa bhAvanA-212, sAdhanAnuM bAramuM varSa : camarendranuM zaraNa-212, caMdanAno uddhAra-213, sAdhanAnuM XIV Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramuM varSa H aMtima bhISaNa upasarga-214, kevaLajJAnanI prApti-215, chadmastha kALanI sAdhanA-216, prathama dezanA-216, gaNadharonI dIkSA-216, tIrthasthApanA-218, sarvajJatAnuM bIjuM varSaH RSabhadatta ane devAnaMdAnI dIkSA-219, sarvajJatAnuM trIjuM varSa-219, sarvajJatAnuM cothuM varSa-220, sarvajJatAnuM pAMcamuM varSa-220, sarvajJatAnuM chaThThuM varSa-220, sarvajJatAnuM sAtamuM varSa-221, sarvajJatAnuM AThamuM varSa-221, sarvajJatAnuM navamuM varSa-222, sarvajJatAnuM dazamuM varSa-222, sarvajJatAnuM agiyAramuM varSa-222, sarvajJatAnuM bAramuM varSa-222, sarvajJatAnuM teramuM varSa-223, sarvajJatAnuM caudamuM varSa-223, sarvajJatAnuM paMdaramuM varSa-223, gozAlakano mithyApralApa-224, bhagavAna para tejolezyAno prayoga-225, siMhaaNagAranuM rudana-226, sarvajJatAnuM soLamuM varSa-227, sarvajJatAnuM satta2muM varSa-228, sarvajJatAnuM aDhA2muM varSa-228, sarvajJatAnuM ogaNIsamuM varSa-228, sarvajJatAnuM vIsamuM varSa-228, sarvajJatAnuM ekavIsamuM varSa-228, sarvajJatAnuM bAvIsamuM varSa-229, sarvatrajJatAnuM trevIsamuM varSa-229, sarvajJatAnuM covIsamuM varSa-229, sarvajJatAnuM pacIsamuM varSa-229, sarvajJatAnuM chavvIsamuM varSa-229, sarvajJatAnuM satyAvIsamuM varSa-229, sarvajJatAnuM aThyAvIsamuM varSa-229, sarvajJatAnuM ogaNatrIsamuM varSa-229, sarvajJatAnuM trIsamuM tathA aMtima varSa-230, aMtima pravacana-230, Indra dvArA AyuSyavRddhinI prArthanA-231, nirvANa-231, gautama svAmine kevaLajJAna-232, za2I2no saMskA2-232, tIrthaviSayamAM prazna-232, mahAvIrano apratima prabhAva-233, mahAvIranA mukhya siddhAMta-233, jAtivAdano virodha-233, mahAvIranuM AyuSya tathA cAturmAsa-235, prabhuno parivAra, jhalaka ane paMcakalyANaka-236. pariziSTa 238 thI 248 pariziSTa-1 jaMbudrIpanA bharatakSetranI traNa covIsI be tIrthaMkara vaccenI samaya-avadhi tIrthaMkaronI prathama dezanAno viSaya pariziSTa-2 pariziSTa-3 pariziSTa-4 pariziSTa-pa pariziSTa-6 pariziSTa-7 pariziSTa-8 pariziSTa-9 avasarpiNIkALanA cakravartI, baladeva, vAsudeva ane prativAsudeva tathA temano samaya kayA mahine, kayA tIrthaMkaranAM, kayAM kalyANaka AgAmI covIsInA tIrthaMkara : paricaya vIsa viharamAna tIrthaMkara XV 238 239 240 241 242 245 246 247 248 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauvIsanthava [caturvizatistava ] logassa ujjoyagare, dhammatityayare jiNe. arahaMte kinnaInTsa, cauvIsaMpi kevalI 15 usabhAmayiM ca caMde, saMbhavamabhinaMdaNaM ca sumaI caT paumappAM supAsa, jirNa ca caMdappaNaM vaMde rA suvihiM ca puSkRdaMta, sIala sisa vAsupujja cI vimalamaNataM ca jiNa, dharmo saMti ca vaMdAmi 3 kuMthu araM ca malli, vaMde muNisuvayaM nami jirNa cA vaMdAmi riskanemi, pAsa taha vaddhamANe ca //4 evaM mae abhithuA, vihuyarayamalA pachINajaramaraNA cakavIsaMpi jiNavarA, tisthayarA me pasIyaMtu ApA kittiya vaMdiya mae, je e logassa uttama siddhA! Arogabohi lAbhaM, samAviramuttama diMtu chellA caMdesu nimmalayarA, Aiesu ahiyaM payAsayarAmAM sAgaravaragaMbhIrA, siddhA siddhi mama disaMtu zA XVI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza 2 bhAratIya saMskRti prANavAna saMskRti che. te tyAgamaya bhAvanAothI anuprANita che. A ujjavaLa saMskRtimAM traNa pravAhonuM mUlyavAna yogadAna rahyuM cheH (1) jaina, (2) bauddha, (3) vaidika. A traNeya pravAho A bhArata bhUmi upara ja pravAhita thayA, pallavita temaja puSpita thayA. A traNee bhAratIya janamAnasane prabhAvita karyuM che. ane temAM potAnuM sthAna banAvyuM che. Aje paNa bhAratIya saMskRtimAM tyAga, sahiSNutA, dhairya jevA guNa samAyelA che, je A traNenA mULamAM che. jaina dharmanI prAcInatA jainadharma vizvano sauthI jUno dharma che. "jainadharma' A nAma navuM che. A nAma bhagavAna mahAvIra pachI jinabhadragaNi kSamAzramaNe prayojyuM hatuM. A nAma temanA viracita graMtha vizeSAvazyaka bhASyamAM ulikhita che. tyArabAda to uttaravartI sAhityamAM "jaina" zabda vyApaka rUpe pracalita banyo che. tenI pUrve bhagavAna RSabhathI bhagavAna mahAvIra sudhI vibhinna nAmothI te oLakhAto rahyo che. prAraMbhamAM tenuM nAma zramaNa dharma hatuM, pachI ahal dharma thayuM. mahAvIranA yugamAM tene nigraMtha dharma kahevAmAM Avato hato. satyanI upalabdhimAM prAcIna ane navInanuM koI ja mahattva hotuM nathI. jenA vaDe AtmasAkSAtkAra thaI zake te ja upayogI che. itihAsanI daSTie pahelAM-pachInuM moTuM mahattva che. A prApta pramANonA AdhAre niHsaMdeha ema kahI zakAya ke jainadharma prAgaidika che ane bauddha arvAcIna che. ghaNA ItihAsavettAomAM eka bhrama daDha thato jAya che. keTalAka jainadharmane vaidika dharmanI zAkhA mAne che to keTalAka boddhadharmanI. A bhrama bhagavAna mahAvIrane jainadharmanA pravartaka mAnavAthI utpanna thayo che. jainadharmanA prathama pravartaka bhagavAna RSabha hatA. ane aMtima pravartaka mahAvIra hatA temaNe prAcIna paraMparAone AgaLa vadhArI ane samasAmayika vicArone loko samakSa praveza [ 1 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta karyAM. mahAtmA budgha mahAvIranA samakAlIna hatA, tethI te arvAcIna sAbita thAya che. vaidika matamAM sauthI prAcIna veda che. vidvAna loko vedone pAMca hajAra varSa prAcIna mAne che. tilaka ATha hajAra varSa prAcIna kahe che. vedomAM bhagavAna RSabha, ariSTanemi ane zramaNono ullekha maLe che, 'munayo vAta2zanAH' eTale ke ugra tapasvI muninA rUpe zramaNone batAvyA che. vedo pachI upaniSado, AraNyako, purANo vageremAM tenuM varNana jovA maLe che. A graMthonI racanAnI pUrve jainadharma na hota, bhagavAna RSabha na hota to temano ullekha kaI rIte thayo ? jainadharmanI avadhAraNA jainadharmamAM puruSArthane sarvAdhika mahattva ApavAmAM AvyuM che. A dharma bhautika vastuo pratyenI Asakti dUra karIne vyaktine AdhyAtmikatA tarapha unmukha kare che. svArthane nahIM paramArthanI bhAvanAne jagADe che. pravRttinA badale nivRttino rAjapatha batAve che. bhogane badale tyAganI bhAvanAne mahattva Ape che. jainadarzana AtmakartRtvavAdanA siddhAMtanuM pratipAdana kare che, te pratyeka AtmAnA svataMtra astitvane svIkAre che ane punarjanmamAM vizvAsa rAkhe che. pratyeka AtmAmAM paramAtmA banavAnI zakti hovAnI vAta kare che. pratyeka nAnA moTA jIvane samAna dRSTie jue che. jAtivAdane atAttvika mAne che. jainadharmamAM siddhAMtonI spaSTatAnI sAthe sAdhanAnA pracura prayogono ullekha che. ahIM jJAna, darzana ane cAritramUlaka pravRttione upayogI mAnI che. adhyAtmane pramukhatA jevI rIte zivanA nAmathI zaiva dharma, viSNunA nAmathI vaiSNava dharma ane buddhanA nAmathI bauddhadharma pracalita thayo, tevI ja rIte jinanA nAma parathI jainadharma pracalita thayo. paraMtu ziva, viSNu ane buddhanI viparIta 'jina'zabda koI vyaktivizeSanuM nAma nathI. A e AdhyAtmika zaktino saMbodhaka zabda che, jemAM vyaktie rAgadveSa athavA priyatA-apriyatAnI sthitimAMthI potAnI jAtane mukta karI dIdhI che. jainadharmano mukhya maMtra che- namaskAra mahAmaMtra, - temAM koI vyaktivizeSane namaskAra karavAmAM AvyA nathI. mAtra AtmasaMpadAthI saMpanna e vibhUtione ja namaskAra karavAmAM Ave che ke je varNa, liMga, jAtinI sImAthI upara che. jainadharmanI A suspaSTa mAnyatA che ke koI paNa vyakti potAnA AtmAnA utkarSa vaDe mahApuruSa banI zake che, arhat athavA tIrthaMkara banI zake che. deza, kALa vagere pramANe zabdo badalAtA rahe che, paraMtu zabdonA badalAvAthI jaina dharma arvAcIna thaI jato nathI. kALanI dRSTie A tIrthaMkaracaritraC ra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasarpiNImAM teno saMbaMdha bhagavAna RSabha deva sAthe che. avatAravAdano niSedha jainadharma avatAravAdamAM vizvAsa karato nathI. tenI e spaSTa mAnyatA che ke tIrthaMkara paNa eka sAmAnya bALakanI jema janma le che paraMtu potAnA puruSArtha ane AdhyAtmika baLathI teo tIrthaMkara rUpe pratiSThita thAya che. vaidika paraMparA avatAravAdamAM vizvAsa dharAve che. avatAravAdano sIdho artha che - IzvaranuM mAnavarUpe avatarita thavuM athavA janma levo. gItAnI daSTi e avatAra levAno eka mAtra uddeza che ke A sRSTimAM cAretarapha jyAre adharmanuM sAmrAjya prasare tyAre tene chinnabhinna karIne sAdhuonA paritrANa ane duSTono nAza karIne dharmanI sthApanA karavI. vaidikonA Izvarane svayaM rAga-dveSathI mukta rahIne paNa bhakto mATe rAga ane dveSajanya kAryo karavAM paDe che. lokahita mATe saMhAranuM kArya paNa karavuM paDe che. Izvarane mANasa banIne pApapuNya karavAM paDe che. tethI tene lokone bhagavAnanI lIlA tarIke varNave che. jainadharmane A avatAravAdamAM vizvAsa nathI. siddhatva athavA Izvaratva prApta AtmA pharIthI kyAreya sakarmI banI zakato nathI. AvI sthitimAM te na to janma le che ane na to rAgadveSamUlaka pravRttiomAM saMlagna bane che. e sunizcita che ke pratyeka vyakti sAdhanA dvArA AMtarika zaktiono vikAsa karIne tIrthaMkara athavA kevalI banI zake che. kAlacakra jainadharma mujaba sRSTi anAdikALathI gatizIla che. teno na koI Adi che ane na koI aMta. vaidika paraMparA tene IzvarakRta mAne che. jaina dharmanI e spaSTa avadhAraNA che ke A dazyamAna jagata pariNAmI nitya che. dravyanI apekSAe te nitya ane dhruva che. paraMtu paryAyanI apekSAe te pratikSaNa parivartanazIla che. jevI rIte divasa pachI rAtrI ane rAtrI pachI divasa Ave che. varSamAM cha Rtuo badalAya che ane te eka nizcita samaya maryAdA sAthe parivartita thatI rahe che. kALa (samaya)no krama paNa niraMtara badalAto rahe che. divasa, saptAha, pakhavADiyuM, mahino, varSa, yuga, vagere rUpe jIvone kyAreka duHkhanI to kyAreka sukhanI paraMparA cAle che. te kyAreka utkarSanuM varadAna pAme che to kyAreka apakarSano abhizApa paNa pAme che. A tamAma anAdikAlIna che, tenI saMtati satata cAlI rahI che. saMsAranA apakarSa temaja utkarSamaya samayane jainadharmamAM kramazaH avasarpiNI tathA utsarpiNI kahevAmAM Ave che. je samaya kramazaH hAsa tarapha unmukha hoya che te avasarpiNI tathA je samaya vikAsa tarapha agrasara hoya che tene utsarpiNI kALa tarIke oLakhavAmAM Ave che. praveza ] 3 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasarpiNI kALanA cha vibhAga che, jemane ara (ArA) kahevAmAM Ave che. sApanA moDhAthI pUMchaDI sudhI kramazaH pAtaLApaNuM hoya che. evI rIte A vibhAgono samaya kramazaH saMkucita thato jAya che. cha vibhAgo A pramANe che: 1. suSamasuSamA cAra karoDA karoDa sAgara 2. suSamA traNa karoDA karoDa sAgara 3. suSamaduSamAM be karoDA karoDa sAgara 4. duSamasuSamAM betAlIsa hajAra varSa kama eka karoDa karoDa sAgara 5. duSamAM ekavIsa hajAra varSa 6. duSamaduSamA ekavIsa hajAra varSa utsarpiNI kALamAM A ja cha vibhAga UlaTA kramamAM hoya che. sApanI pUMchaDIthI moDhA sudhI kramazaH DApaNuM hoya che, tevI ja rIte A bhAgono samaya kramazaH vadhato jato rahe che. avasarpiNI ane utsarpiNI A baMnene kALacakra kahevAmAM Ave che. kALacakranI avadhi vIsa karoDA karoDa sAgaranI hoya che. yaugalika yuga (araNya yuga) yaugalika yugamAM loko zramanI AdatavALA nahotA. te samaye pRthvI utkRSTa rUpa, rasa, gaMdha, sparzathI sabhara hatI. yaugalika yuganAM lokone yaugalika kahevAmAM AvatAM hatAM kAraNa ke teo yugalarUpe janmatAM hatAM. temane zrama karavAnI jarUra rahetI nahotI. zrama karyA vagara khAvA, pIvA, rahevAnI tamAma apekSAo kalpavRkSo dvArA pUrNa thaI jatI hatI. kalpavRkSa paNa eTalAM badhAM hatAM ke koIne te potAnA adhikAramAM levAnI IcchA ja thatI nahotI ! je koIne bhUkha lAge te vRkSa uparathI phaLa toDIne khAI le. pAMdaDAM toDIne paherI le. phUla toDIne zRMgAra sajI le. kyAMya koI aDacaNa nahotI. temane koI vastuno saMgraha karavAnI jarUra ja nahotI. kalpavRkSa nIce mujaba daza prakAranAM hatAM, je te yaugalikonA kAmamAM AvatAM hatAM. te A prakAre che : 1. manaMga - madya sadaza rasa ApanAra 2. bhUgAMga - pAtra-bhAjana ApanAra 3. truTitAMga - Amoda-pramoda mATe vAdyonuM saMgIta ApanAra 4. dIpAMga - prakAza ApanAra tIrthakaracaritra | 4 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jyoti 6. citrAMga 7. cittarasa 8. mANibhaMga 9. gehAgAra 10. anagna - uSNatA pradAna karanAra -vividhavaNa puSpo ApanAra - aneka rasa ApanAra - camakadAra AbhUSaNonI saMpUrti karanAra - gharanA AkAravALAM - vastra ApUrti karanAra yaugalika-jIvananAM mukhya tathyo * yaugalika puruSa ane strIno janma eka sAthe thato ane mRtyu paNa eka sAthe thatuM * bhAI bahena, pati-patnI, mAtA-pitA, putra-putrI, sivAya koI anya pArivArika saMbaMdha nahoto. * rAjA-prajAnI koI vyavasthA nahotI. * samAja nahoto. * ghara, gAma, kasabA ane zahera nahotAM. * saMgraha ane vigrahane koI avakAza nahoto. * astra-zastra nahotAM. * sthULa agni nahoto. * loko apakvabhojI hatAM. * roga ane ghaDapaNa pajavatAM nahotAM. * upaghAta (akALamRtya) nahotuM. * gAya, bheMsa, ghoDo vagere pAlatuM pazuo nahotAM. * kriyAtmaka sA nahotI. * sAmAyika, pauSadha vagere kriyAtmaka dharma nahoto. * karoDapUrvathI vadhAre AyuSya hatuM. * asi, maSi ane kRSi karma nahotAM. yaugalikonuM jIvanastara samAna hatuM. tethI koImAM IrSyA na hatI. UMca-nIcanI bhAvanA na hatI. sau samAna rUpe prakRtinI godamAM ucharatAM hatAM. vastI maryAdita hatI. pratyeka yugala daMpatIne eka ja yugala putra-putrI rUpe praveza D 5 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmatuM hatuM. bALapaNamAM teo bhAIbahena rUpe rahetAM hatAM. jIvananA saMdhyAkALamAM teo eka yugalane (putra-putrIne) janma ApatAM ane thoDA samayamAM ja teo mRtyu pAmatAM. A krama samagra yaugalika kALamAM cAlato hato. kulakara vyavasthA avasarpiNInI pahelAM, bIjA ane trIjA ArAnA ardhAthI vadhAre samaya sudhI upa2okta vyavasthA sucAru rUpe cAlatI rahI. tyAra bAda te vyavasthAmAM hrAsa zarU thayo. pRthvInAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagereno pUrvApekSayA (pUrvanI apekSAe) hrAsa thaI gayo. kalpavRkSono kramika vilopa thavAthI khAvA-pIvA, rahevA tathA anya jIvana-upayogI sAmagrI apekSA karatAM ochI maLavA lAgI. jyAre koI vyaktine jIvanopayogI vastuono abhAva thato tyAre bhayajanaka sthiti pedA thAya che. tethI lokamAnasa AMdolita thaI UThe che. yaugalikonI sAthe paNa kaMIka evuM ja banyuM. teo abhAvanI pIDAthI aparicita hatA. temane sukhada vyavasthAnuM chinnabhinna thavuM asvAbhAvika lAgyuM. temanI sAme jevI abhAvanI sthiti AvI ke tarata sau ciMtita thaI UThyAM. 'saMgraha' zabda temanA zabdakozamAM nahoto, tethI phaLono prabaMdha karavAnuM temane mATe muzkela banyuM. vRkSo sukAvA lAgyAM, phaLonuM pramANa ghaTatuM gayuM. aMte phaLono saMgraha karavAnI bhAvanA jAgI UThI. temaNe vadhumAM vadhu saMkhyAmAM vRkSo upara adhikAra meLavavAnuM zarU karyuM. lUMTa-phATa zarU thaI. samagra yaugalika kSetramAM AtaMka vyApI vaLyo. ghanaghora avyavasthA chavAI gaI. avyavasthAmAMthI ja vyavasthAno janma thAya che. arAjakatAthI pIDita loko ekatrita thayAM. temaNe bhegAM maLIne nAnAM nAnAM kuLa rUpe potAnI vyavasthA banAvI ane kuLanI vyavasthA karanAra 'kulakara' kahevAyA. kulakaranI dareka vAtane mAnavA mATe teo saMkalpabaddha banyA. mukhya kulakaranAM nAma A pramANe che : 1. vimalavAhana 3. yazasvI 5. prasenajita 7. nAbhi 2. cakSuSmAna 4. abhicaMdra 6. marudeva kulakaronI saMkhyA bAbate graMthakAromAM matabheda jovA maLe che. sthAnAMga, samavAyAMga ane bhagavatI sUtramAM sAta kulakaronAM nAma Ave che. jaMbudrIpa prajJaptimAM paMdara kulakarono ullekha che. tIrthaMkaracaritra Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA ArAno. jyAre palyopamano AThamo bhAga bAkI rahyo, tyAre sAta kulakara utpanna thayA. prathama kulakara vimalavAhana banyA. Avazyaka niryuktimAM varNana maLe che ke vanamAM eka zveta hAthIe eka mAnavayugalane joyuM. jotAM ja pUrva janmanA snehathI teNe te yugalane potAnI pITha upara besADI dIdhuM. tene A rIte gajArUDha joIne yaugalikoe vicAryuM, "A manuSya ApaNA karatAM vadhAre zaktizALI che." ujjavaLa vAhanavALA hovAne kAraNe temane sau vimalavAhana kahevA lAgyA. daMDa vyavasthA kalpavRkSonI ochapathI je zAMti bhaMga thaI hatI, avyavasthA sarjAI gaI hatI tene suvyavasthita karavA mATe yaugalikoe vimalavAhanane potAnA netA banAvyA. e ja prathama kulakara tarIke pratiSThita thayA. temaNe sau koI mATe eka nizcita baMdhAraNa banAvyuM. ane tenuM ullaMghana karanAra mATe sajA karavAnI jAherAta karI. temane mATe vimalavAhane "hAkAra' daMDanI sthApanA karI. jyAre koI yaugalika mAnya maryAdAno ullaMghana karatuM to tene mAtra eTaluM ja kahevAtuM, "hA, teM A kAma karyuM che." basa ATaluM kahevuM e ja temanA mATe kaThora sajA gaNAtI. tethI te potAne lAMchita samajato. A daMDano lAMbA samaya sudhI prabhAva rahyo. pahelA tathA bIjA kulakara sudhI A "hAkAra' daMDavidhi prabhAvaka rahI. jyAre aparAdhIne "hA" kahevAthI kAma cAlyuM nahIM, tyAre kaMIka moTA svaramAM kahevAtuM "mA" eTale ke nA karazo ane tethI loko aparAdha karavAnuM choDI detAM. A "mAkAra' daMDa vyavasthA trIjA ane cothA kulakara sudhI cAlI. hAkAra ane mAkAra prabhAvahIna thavAthI dhikkAra daMDa vyavasthAno janma thayo. A vyavasthA pAMcamAthI sAtamA kulakara sudhI cAlI. yaugalikonI samasyAone A traNa daMDavidhio vaDe kulakaro vAraMvAra ukelatA rahyA. yaugalikonI sAme bhojananI samasyA hatI. kalpavRkSonI ochapa ane te kAraNe phaLonI ochapanI je paraMparA cAlI rahI hatI teno koI sArthaka upAya vicArI zakAyo nahIM. A ja kAraNe A daMDavidhi sAtamAM kulakara nAbhinA samaye nisteja thaI gaI. pariNAme niyaMtraNo DhIlAM paDyAM. lUMTaphATamAM ekAeka vadhAro thayo. nAbhi kulakaranI pAse avAranavAra yaugalikonI A samasyAo AvavA lAgI. tenuM nivAraNa na karI zakavAne kAraNe nAbhi khinna thaI gayA. te samaye RSabhanuM avataraNa thayuM. tIrthakaranI mahattA jainadharmamAM sarvathA karmamukta Atmazakti saMpanna vibhUti siddha che. te praveza B 7 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra, janma-maraNa, bhautika sukha-duHkhathI mukta che. jaina sAdhanApaddhatinuM aMtima lakSya siddhatvanI prApti ja che. ahita jainadharmanA mukhya dhurI hoya che. te cAra karmano kSaya karIne sarvajJanI bhUmikA prApta kare che. ahita janakalyANanA mahanIya upakramanA mukhya saMvAhaka bane che. temanA dvArA bolAyelA pratyeka bola chadmastha munio ane dharmazAsana mATe pathadarzana banI rahe che. A kAraNe namaskAra mahAmaMtramAM ahitone siddhonI apekSAe (saMpUrNa Atma-ujjavaLatA hovA chatAM) prathama namaskAra karavAmAM AvyA che. ahiMtu, jina, tIrthaMkara vagere paryAyavAcI zabdo che. sarvajJa ane tIrthakaramAM Atma-upalabdhinI daSTie koI taphAvata nathI. baMne kevaLajJAna ane kevaLadarzana pAmI cUkelA che. chatAM te baMnemAM keTalAka maulika taphAvato che. tIrthaMkara sarvajJa * pahelA padamAM hoya che. * pAMceya padamAM hoya che. *nAma karmano udaya * kSAyika bhAvathI prApta *naraka ane devagatithI AvelA * cAre gatiomAMthI AvIne ja bane che. banI zake che. *vedanIya karma zubha-azubha baMne avaziSTa * AyuSya ekAnta zubha, traNa aghAti karma ekAMta zubha hoya che. bAkInA zubha-azubha baMne hoya che. * 1,2,3, 5, 11muM guNasthAna sparzatuM * mAtra 11muM guNasthAna nathI. sparzatuM nathI. *kevaLI samuddaghAta nathI hotA. * hoI zake che. *saMsthAna-samacaturastra * chamAMthI koI paNa * 15 karmabhUmimAM hoya che emAM paNa * sAharaNanI apekSAe aDhI Arya kSetramAM ja hoya che. * dvIpamAM game tyAM baMnenuM milana thatuM nathI. * milana thaI zake che. *svayaMbuddha hoya che. * svayaMbuddhanI sAthe buddhabodhita paNa hoya che. *temanA gaNadhara hoya che. * nathI hotA. * saMkhyAmAM jaghanya 20, utkRSTa 170 * jaghanya 2karoDa, utkRSTa 9 hoya che. karoDa hoya che. tIrthakaracaritra [ 8 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *avagAhanA-jaghanya 7 hAtha, utkRSTa 500 dhanuSya hoya che. AyuSmAna-jadhanya 72 varSa, utkRSTa 84 lAkha pUrva * upasarga nathI AvatA cautrIsa atizaya hoya che. * pAMtrIsa vacanAtizaya hoya che. *amUka hoya che. *caturvidha saMghanI sthApanA kare che. * pAMca kalyANaka hoya che. * * * dIkSA svIkAratAM ja manaHparyavajJAnanI prApti thaI jAya che. * garbhamAM paNa avadhijJAnI *cauda mahAsvapna dvArA janma le che. *pUrva janmamAM be bhavathI niyamataH samyag dRSTi hoya che. tIrthaMkara'nI mImAMsA jaghanya be hAtha, utkRSTa 500 dhanuSya hoya che. * jaghanya 9 varSa, utkRSTa 1 karoDa pUrva AvI zake che. ** ** * nathI hotA. * nathI hotA. ** mUka-amUka * nathI karatA. * nathI hotAM. * baMne hoya che. * koI niyama nathI. * koI niyama nathI. * koI niyama nathI. koI niyama nathI. 'tIrthaMkara' zabda jainasAhityano pAribhASika zabda che. Agamo ane Agametara graMthomAM teno vyApaka ullekha thayelo che. je tIrthano kartA hoya che. tene tIrthaMkara kahe che. je saMsArasamudrane tarAvavAmAM yogabhUta bane che te tIrtha arthAt pravacana hoya che. te pravacanane sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA dhAraNa kare che. upacAra vaDe A caturvidha saMghane paNa tIrtha kahevAmAM Ave che. temanA nirmAtAne tIrthaMkara kahevAmAM Ave che. jemane tIrthaMkara nAmano udaya thAya che teo tIrthaMkara bane che. tIrthaMkaro covIsa ja zA mATe ? jaina bhUgoLamAM aDhI dvIpa kSetranuM varNana maLe che. (1) jaMbUdvIpa (2) ghAtakI khaMDa (3) ardhapuSkara dvIpa. A aDhI dvIpa kSetromAM paMdara karmabhUmi che. pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha. temanA 170 bhUbhAga evA che jyAM tIrthaMkara banI zake che. eka ja samaye ochAmAM ochA vIsa ane vadhumAM vadhu 170 tIrthaMkara thaI zake che. paraMtu sarvajJonI saMkhyA praveza D 9 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ochAmAM ochA 2 karoDa, vadhumAM vadhu nava karoDa mAnavAmAM Ave che. temAM mAtra daza bhUbhAga (pAMca bharata, pAMca airAvata) evA che jyAM avasarpiNI ane utsarpiNI rUpa kALacakra cAle che. eka avasarpiNI ane utsarpiNImAM covIsacovIsa tIrthaMkaro hoya che. mahAvideha kSetromAM kALanuM A rUpa hotuM nathI. tyAM eka sadaza (avasarpiNInA cothA ArA samAna) kALa rahe che, tyAM tIrthaMkaranI niraMtara vidyamAnatA che. tyAM dharmanuM sthAyI rUpa rahe che. paraMtu bharata ane airAvatamAM ema hotuM nathI. tenuM kAraNa che- eka tIrthaMkara thayA pachI bIjA tIrthaMkara utpanna thavAnI vacceno samaya svabhAvataH nirdhArita che. te antarAlane joDavAthI tIrthaMkaranA utpanna thavAno samaya ja samApta thaI jAya che. pratyeka utsarpiNI-avasarpiNI kALamAM eka karoDa karoDa sAgaropamano samaya mAnavAmAM Avyo che. tethI covIsa tIrthaMkaronA ja hovAno avakAza che, vadhAre nahi. bAkI ekaso sATha kSetra mahAvidehamAM AvI jAya che, tyAM avasarpiNI utsarpiNI kALa nathI. eka tIrthaMkara pachI bIjA tIrthaMkarano abhyadaya thaI jAya che. avasarpiNI kALamAM bharata kSetramAM gharmanI sarvaprathama dezanA ApanAra bhagavAna RSabha che, tethI teo A avasarpiNI kALanA prathama gharmapravartaka che. tIrthakara sarvajJa ja hoya che. sarvajJa kyAreya bIjanuM anukaraNa karatA nathI. teo je satyanuM udghATana kare che tenuM ja nAma tIrthapravartana che. paraMparAnuM vahana to chadmastha kare che. temane mATe e jarUrI paNa che ane upayogI paNa che. tamAma tIrthakaro potAnI rIte tIrthanuM pravartana kare che, tethI te sau pravartaka che, saMvAhaka nathI. saMvAhaka AcArya hoya che. tIrthakara gotra baMdhanAM kAraNo tIrthaMkara teo ja bane che jemaNe pUrvabhavamAM tIrthaMkara nAmakarmanI prakRtinuM upArjana karyuM hoya. A karma prakRti baMghakAraka che. tema chatAM A viziSTa sAdhanA, tapasyA vagere vaDe karmakSayanI sAthe svayameva baMdhAtI karmaprakRti che. A puNyanI utkRSTa prakRti che. jaina Agama jJAtAdharmakathAmAM tIrthaMkara gotra karma baMdhanAM vIsa kAraNo batAvelAM che. te A pramANe che 1. ahaMdu pratye bhakti 2. siddha pratye bhakti 3. pravacana pratye bhakti 4. gurunI upAsanA-sevA karavI 5. sthaviranI upAsanA-sevA karavI tIrthakaracaritra [ 10 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. bahuzrutanI upAsanA-sevA karavI 7. tapasvI muninI upAsanA-sevA karavI 8. jJAnamAM niraMtara upayoga rAkhavo 9. doSarahita samyakatvanI anupAlanA karavI 10. guNIjanono vinaya karavo 11. vidhipUrvaka Avazyaka (pratikramaNa vagere) karavAM 12. zIla ane vratanuM niraticAra pAlana karavuM 13. vairAgyabhAvamAM vRddhi karavI. 14. tapa ane tyAgamAM saMlagna rahevuM 15. aglAna bhAvathI vaiyAvRtya karavI 16. samAdhi utpanna karavI 17. apUrva jJAnano abhyAsa karavo 18. vItarAga-vacano upara UMDI AsthA rAkhavI 19. supAtra dAna devuM 20. jinazAsananI prabhAvanA karavI te jarUrI nathI ke uparokta tamAma kAraNonA sevanathI tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thAya che. koI eka, be kAraNa sAthe utkRSTa sAdhanA ane bhAvanI uccatA dvArA paNa tIrthaMkara nAmakarmanI prakRtinuM upArjana karI zake che. dharmazAsananI sthApanA tIrthaMkara ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha rUpe dharmanI prarUpaNA kare che. teo tenAM mahAvrata svarUpanI vyAkhyA kare che. je tenA mahAvrata svarUpa (saMpUrNataH)ne aMgIkAra kare che te sAdhu-sAdhvInI kakSAmAM Ave che. je tenA aNuvrata svarUpa (aMzataH)ne svIkAre che, te zrAvaka-zrAvikAnI bhUmikAmAM Ave che. tIrthaMkara evI dharmazAsanAnI sthApanA karI de che jenuM avalaMbana laIne lAkho bhavyAtmAo potAnA AtmakalyANano mArga mokaLo karI le che. dvAdaza guNa tIrthakaronA kSAyika bhAvanI sAthesAthe pUNya prakRtiono paNa bhAre udaya thAya che. temanA bAra vizeSa guNomAM prathama cAra kSAyika bhAva che ane bAkInA ATha udayajanya che. bAra guNonAM nAma A pramANe che: praveza 11 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ananta jJAna 2. ananta darzana 3. ananta cAritra 4. ananta baLa 5. azoka vRkSa 6. puSpavRSTi 7. divyadhvani 8. devaduMdubhi 9. sphaTika siMhAsana 10. bhAmaMDala 11. chatra 12. cAmara A pramANe tIrthakarone cotrIsa atizaya (vizeSatAo), pAMtrIsa vacanAtizaya (vANInI vizeSatAo) sahaja prApta hoya che. bIjA sarvajJomAM A badhuM hovuM Avazyaka nathI. A vizeSatAo temanAmAM maLatI paNa nathI. koIkamAM be, koIkamAM cAra vizeSatAo maLI jAya to lokomAM teno paNa Azcaryajanaka prabhAva paDe che. tIrthaMkara to pUrNaatizayonA dhAraka hoya che. cotrIsa atizaya 1. deha - adbhata rUpa ane gaMdhavALo, nIrogI, parasevo tathA maLarahita. 2. zvAsa - kamaLa jevI sugaMdha. 3. rudhira mAMsa- gAyanA dUdha jevAM sapheda. 4. AhAra-nIhAra vidhi- A adrazya hoya che. A cAra tIrthaMkarane janma sAthe prApta thAya che. 5. eka yojana pramANa kSetramAM paNa ghaNI moTI saMkhyAmAM manuSya, deva ane tiryaMca rahI zake che. 6. vANI- ardhamAgadhI bhASAmAM ApeluM pravacana tamAma manuSyo pazu-pakSI paNa samajI jAya che. 7. bhAmaMDaLa - mastakanI pAchaLa atyaMta daidipyamAna suMdara prabhAmaMDaLa hoya che. 8. rujA- tIrthaMkara jyAM pravAsita thAya che tyAMthI ekaso pacIsa yojanA sudhI roga Avato nathI. 9. vaira- eka so pacIsa yojana sudhI paraspara vaira bhAva thato nathI. 10. Iti-dhAnya vagerene nukasAna pahoMcADanAra uMdara, kIDA vagerenI utpatti eka so pacIsa yojana sudhI thatI nathI. 11. mArI- eka so pacIsa yojana sudhI mahAmArI thatI nathI athavA tIrthakaracaritra [ 12 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akALa mota AvatuM nathI. 12. ativRSTi- eka so pacIsa yojana sudhI ativRSTi thatI nathI. 13. anAvRSTi-eka so pacIsa yojana sudhI anAvRSTi thatI nathI 14. durmikSa- eka so pacIsa yojana sudhI duSkALa paDato nathI. 15. bhaya-eka so pacIsa yojana sudhI koIpaNa prakArano bhaya utpanna thato nathI. A agiyAra atizaya karmakSaya vaDe prApta thAya che. 16. AkAzamAM dharmacakra cAle che. 17. AkAzamAM camara vIjana thAya che. 18. pAdapIThikA sahita ujjavaLa sphaTikamaya siMhAsana hoya che. 19. AkAzamAM traNa chatra hoya che. 20. AkAzamAM ratnamaya ghA pharaphare che. 21. svarNa kamaLa upara paga mUkIne cAle che. 22. svarNa, rajata ane ratnamaya samavasaraNanI racanA thAya che. killo (gaDha) bane che. 23. samavasaraNamAM cAreya dizAomAM cAra mukha dekhAya che. 24. jyAM rokAya che tyAM athavA jyAM bese che tyAM azoka vRkSa pragaTa vAya che. 25. kAMTA UMdhA thaI jAya che. 26. vRkSo namI/jhUkI jAya che. 27. duMdubhinAda thAya che. 28. anukULa havA vahe che. 29. pakSIo pradakSiNA kare che. 30. sugaMdhita pANInI varSA thAya che. 31. uttama jAti ane raMgonAM phUlonI vRSTi thAya che. 32. keza, dADhI, mUcha ane nakha vadhatAM nathI. 33. cAre prakAranA devomAM (vyaMtara, bhavanapati, jyotiSI ane mAniko ochAmAM ochA eka karoDa devatA sevA kare che. 34. RtuonI anukULatA rahe che tathA manojJa zabda, rUpa, gaMdha, rasa praveza D 13 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane sparzarUpa IMdriya viSayo anakULa rahe che. A ogaNIsa atizaya devakRta hoya che. Ama janmanI sAthe cAra, karmakSayathI agiyAra ane devakRta ogaNIsa (4 + 11 + 19 = 34) kula cotrIsa atizaya hoya che. pAMtrIsa vacanAtizaya 1. saMskAravattva 2. audAttva 3. upacAraparItatA 4. meghagaMbhIra ghoSa 5. pratinAda 6. dakSiNatva 7. u5nIta rAgatva 8. mahArthatA 9. avyAhatatva 10. ziSTatva 11. asaMdigdhatva 12, nirAkRtAnyottaratva 13. hRdayaMgamatA 14, mithaH sAkAMkSatA 15. dezakAlAvyatItatva 16. tattvaniSThatA 17. aprakIrNaprasRtattva 18. asvazlAghAnyaninditA 19. AbhijAtya 20. ati snigdha madhuratva - susaMskRta vANI arthAt bhASA ane vyAkaraNanI dRSTie nirdoSa hovuM. - udAtta svara arthAt svara UMco hovo. - grAmya-doSathI rahita hovuM. - avAjamAM megha jevI gaMbhIratA hovI. - vANI pratidhvani sahita hovI. - bhASAnuM saraLa hovuM. - mAlakoza rAgayukta hovuM. - vizALa arthavALI, thoDAmAM vadhu kahevuM. - vANImAM pUrvApara virodha na hovo. - ziSTa bhASA hovI. - saMdeha rahita bhASA. - vacana dUSaNa rahita hovuM. - AkarSaka ane manohara vANI - deza, kALane anusAriNI vANI. - deza, kALane anurUpa artha kahevo. - vivakSita vastunuM je svarUpa hoya te pramANe tenuM vyAkhyAna karavuM. ati vistArarahita saMbaddha bhASAno prayoga. - - sva prazaMsA ane paraniMdA rahita vacana. vaktA ane pratipAdya bhAva ucita hovo. ati sneha ane mAdhuryathI paripUrNa tIrthaMkaracaritra - I 14 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. prazasyatA 22. amarmavedhitA 23. audArya 24. dharmArthapratibaddhatA 25. kArakAdyaviparyAsa 26. vizvamAdiniyuktatA 27. citrakRtva vANI. - prazaMsA yogya bhASA - bIjAonA marmanuM prakAzana na karanArI bhASA - udAra vANI. - zruta cAritra rUpa tathA mokSa rUpa arthathI saMbaddha hovuM. - kAraka, kALa, vacana, liMga vagerenA viparyAya rUpa doSathI rahita. - bhrAMti, vikSepa rahita vANI. - nirantara Azcarya utpanna karanArI vANI. - adbhuta-vismayakAraka vANI. - vilaMba rahita dhArA pravAha vANI. - pratipAdyanI vividhatA thavAthI vANImAM vicitratA thavI. - vizeSaNa-upamA vaDe yathAvat vyakta karavuM. - ojasvI-sAhasika vANI. - varNa, pada ane vAkyonuM alaga alaga 28. addabhutatva 29. anativilabdhitA 30. anekajAti vaicitrya 31. Aropita vizeSatA 32. sattvapradhAnatA 33. varNapadavAkyaviviktatA hovuM. 34. abucchitti - vyakti pUrNarUpe samaje tyAM sudhI tenuM vyAkhyAna karatA rahevuM. 35. akheditva - upadeza ApatI vakhate thAkano anubhava na karavo. A pAMtrIsa temanAM pravacana-vyAkhyAna-upadezanI atizaya vizeSatAo hoya che. praveza | 15 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . che bhagavAna zrI RSabhadeva - jaQ0,. bhagavAna RSabhano janma yaugalika (araNya) saMskRtinA aMta samaye thayo hato. yaugalika vyavasthA te samaye chinnabhinna thaI rahI hatI. samucita vyavasthA ApI zake tevuM koI nahotuM. kulakaroe je vyavasthA karI, te thoDAka samaya pachI prabhAvahIna ane nisteja thatI gaI. dararoja navI samasyAo vadhatI jatI hatI. svayaM ---00 nAbhi kulakara paNa koIka rIte A javAbadArIbharyA padathI mukti meLavavAnuM jhaMkhatA hatA. kyAMya koI samAdhAna dekhAtuM nahotuM. te samaye bhagavAna RSabhano janma thayo. pUrva bhava bhagavAna RSabha devano jIva mukti pUrve teramA bhAvamAM mahAvideha kSetranA kSitipratiSTha nagaramAM dhannA sArthavAha tarIke utpanna thayo hato. te eka dhanADhya vepArI hato. dUra dUra sudhI teno vyApAra prasarelo hato. eka vakhata arthopArjananA hetuthI te videza javA mATe taiyAra thayo. teNe evI jAherAta karI ke mArI sAthe je koI Avaze tene huM tamAma prakAranI suvidhAo pUrI pADIza. AvI jAherAta sAMbhaLIne seMkaDo loko tenI sAthe vyApArArthe nIkaLI paDyA. AcArya dharmaghoSane paNa vasaMtapura javAnuM hatuM. nirjana aTavI pAra karavA mATe teo potAnA ziSya-samudAya sAthe dhannA sArthavAhanI sAthe thaI gayA. zeThane AvA tyAgI muniono paricaya thayo tethI teo atyaMta prasanna thayA. mArgamAM zeThe AcArya sahita samagra ziSya-samudAyanI upAsanAno ghaNo lAbha lIdho. prAsuka AhAra, pANI vagerenuM dAna kyuM, jethI tyAM RSabhadevanA jIva dhannA sArthavAhane prathama vakhata samyaktvanI prApti thaI. dhannA sArthavAhanA bhavapachI deva tathA manuSyanA sAta bhava pUrA karyA tIrthakaracaritra [ 16 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI navamA janmamAM RSabhano jIva jIvAnaMda vaidya tarIke utpanna thayo. tenA cAra abhinna mitro hatA - rAjaputra, zreSThIputra, maMtrIputra, sArthavAhaputra. A pAMce mitroe bhegA maLIne koDha jevA bhayaMkara vyAdhigrasta eka muninI sevA karI. temanI preraNA pAmIne teo zrAvaka banyA. jIvanaparyaMta zrAvaka dharmanuM pAlana karIne pAMceya mitro bAramA devalokamAM deva banyA. agiyAramA bhavamAM RSabhano jIva mahAvidehanI puSkalAvatI vijayamAM rAjakumAra vajanAbharUpe utpanna thayo. tenA pitA mahArAjA vajasena tathA mAtA mahArANI dhAriNI hatAM. garbhakALamAM mAtAe cauda mahAsvapna nihALyAM. AgaLa jatAM vajanAbha cha khaMDano svAmI cakravartI banyo. tenA pUrvabhavanA cAra mitro - bAhu, subAhu, pITha, mahApITha sahodararUpe pedA thayA. potAnA pitA rAjarSi vajasenanA upadezathI prabhAvita thaIne vajanAbhe potAnA sahodaro sAthe dIkSAvratano svIkAra karyo. saMyamI banIne lAMbA samaya sudhI tapasyA temaja sAdhanA karI ane utkRSTa adhyavasAyamAM tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM. tyAMthI bAramA bhavamAM teo sarvArthasiddha mahAvimAnamAM utpanna thayA. tyAMthI cyavana pAmIne vajanAbha bhagavAna RSabha banyA. bAhu ane subAhu bhArata temaja bAhubalI banyA. pITha ane mahApITha brAhmI ane suMdarI tarIke utpanna thayAM. 28Sabhano janma RSabhano jIva sarvArthasiddha devalokathI cyavana pAmIne nAbhikulakaranI jIvanasaMginI marudevAnI pavitra kUkhe avatarita thayo. e ja rAtre mAtA marudevIe cauda mahAsvapna nihALyAM. te cauda svapno A pramANe hatAM : 1vRSabha 2- hAthI 3- siMha 4- lakSmI 5- puSpamALA - caMdra 7- sUrya 8mahendra dhvaja 9-kuMbha 10- padmasarovara 11-kSIrasamudra 12- devavimAna 13ratnarAzi 14- nidhUma-agni. svapnadarzananuM paNa potAnuM AgavuM mahattva hoya che. garbhanA prAraMbhamAM thatuM svapnadarzana garbhagata prANInA zubhAzubha bhaviSyanA saMketa tarIke mAnavAmAM Ave che. svapnazAstramAM evAM boMtera zubhasvapnonuM vivecana che, temAM trIsa mahAsvapna mAnavAmAM AvyAM che. e trIsa mahAsvapnomAM cauda mahAsvapna tIrthaMkara ane cakravartInI mAtAo nihALe che. digaMbara graMthomAM tIrthakaranI mAtA soLa svapno nihALe che tevo ullekha che. pUrvokta cauda uparAMta matsyayugala ane siMhAsana A be svapna vadhArAmAM gaNAvyAM che. vAsudevanI mAtA sAta tathA cAra svapna baLadevanI mAtA nihALe che. mAMDalika rAjA (jananetA) athavA bhAvitAtmA-aNagAranI mAtA eka svapna nihALe che. A svapnonA AdhAre garbhagata AtmAnA puNyaprabhAvanuM anumAna svapnazAstrIo kare che. bhagavAna zrI RSabhadeva 17 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ us .bat K , III * * * tI. karacatra D 18 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA marudevA cauda svapno nihALIne harSavibhora banI gayAM. ajJAta khuzIthI temanuM citta nRtya karavA lAgyuM. temanuM roma roma pulakita thaI UDyuM. marudevAe potAnA pati nAbhikulakarane kahyuM, "Aje meM cauda svapno nihALyAM che. he prANanAtha ! A svapno nihALyA pachI mAruM mana-citta harSavibhora thaI UDyuM che. rdayamAM prasannatA chalakAI rahI che. vismita nAbhikulakare pUchyuM, he priya ! te kevAM svapno hatAM je joIne tuM harSavibhora thaI UThI che ?' marudevAe eka eka karIne pote nihALelAM svapnonAM dazyonI rajUAta karI. svapno viSe sAMbhaLIne nAbhikulakara cakita thaI UThyA. nAbhi koI svapnavettA nahotA, chatAM pratyutpanna matithI temaNe kahyuM, "svapna zuM che ? prANImAtranA ujjavaLa bhaviSyanI AgAhI che. ema lAge che ke ApaNI ciMtAo have tarata samApta thaI jaze. lokonI samasyAo paNa ukelAI jaze. tArA garbhamAM koI evo bhuvanabhAskara Avyo che, jenA thakI samagra vizva Alokita thaI UThaze. garbhakALa samApta thatAM phAgaNavada AThamanI madhya rAtre mAtA marudevAe eka putra tathA eka putrIne yugalarUpe janma Apyo. bhagavAnanA janmathI samagra vizva pulakita thaI gayuM ane ajJAta zAMtino anubhava karavA lAgyuM. narakamAM rahelA jIvone paNa kSaNabhara mATe virala zAMti maLI. cosaTha Idra ane sahastro devoe dharatI upara AvIne bhagavAnano janmotsava ujavyo. ATalI moTI saMkhyAmAM devone joIne AsapAsanAM yaugalika ekatra thaI gayAM. utsava vidhithI aparicita hovA chatAM saue maLIne dekhAdekhIthI janmotsava ujavyo. A avasarpiNIkALamAM sauthI pahelo janmotsava bhagavAna RSabhadevano ja ujavavAmAM Avyo hato. janmotsava ujavavAno upakrama tyArathI ja prAraMbha pAmyo. nAmakaraNa bhagavAna RSabhanA nAmakaraNanA utsava prasaMge moTI saMkhyAmAM yaugaliko ekatra thayAM. te yuganI A prathama ghaTanA hatI ke koIkanA nAmakaraNa prasaMge ATalA badhA loko ekatra thayA hoya. bALakanuM nAma zuM rAkhavuM, te viSe vAta karatAM nAbhikulakare jaNAvyuM, "jyAre A jIva garbhamAM Avyo hato tyAre tenI mAtAe cauda svapna nihALyAM hatAM. temAM prathama svapna vRSabhanuM hatuM. bALakanI chAtImAM paNa vRSabhanuM cihna che, tethI mArI daSTie bALakanuM nAma vRSabhakumAra rAkhavuM joIe. upasthita tamAma yugalone A nAma ucita lAgyuM. saue bALakane e ja nAma ApyuM. putrInuM nAma sunaMdA rAkhyuM. bhagavAna nI sarabhadeva ! 19 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara AmnAyamAM nAmakaraNa bAbatamAM judo mata che. mahApurANa anusAra agiyAramA divase Indrae svayaM AvIne nAmakaraNa vidhi saune samajavI. Indrane AvelA nihALIne aneka yugalo ekaThAM thaI gayAM. Indrae lokone kahyuM, A bALaka bhaviSyamAM dharmarUpI amRtanI varSA karaze, tethI bALakanuM nAma vRSabhakumAra rAkhuM chuM. IndranI vAtane samarthana ApatAM tamAma yugaloe bALakanuM nAma vRSabhakumAra rAkhyuM. vaidika graMtha bhAgavatanA racanAkAre lakhyuM che ke, "bALakanuM suMdara temaja sudaDha zarIra, tejasvI lalATa joIne nAbhirAjAe tenuM nAma RSabha rAkhyuM. jaina itihAsavidoe jaina dharmanA Adya pravartaka hovAne kAraNe temano ullekha AdinAtha" tarIke karyo che. bhagavAnanuM sauthI paheluM nAma "vRSabhadeva paDyuM. kadAca uccAraNanI saraLatAne kAraNe te "RSabha" thaI gayuM. ema to kalpasUtranI TIkAmAM temanAM pAMca guNaniSpanna nAma batAvavAmAM AvyAM che - 1. vRSabha, 2. prathama rAja, 3. prathama bhikSAcara, 4. prathama jina, 5. prathama tIrthaMkara. A sivAya AdinAtha, AdimabAbA vagere nAma paNa graMthomAM maLe che. vaMza-utpatti bhagavAna RSabhanA samaye koI vaMza (jAti) nahoto. RSabhakumAra jyAre eka varSanA thayA tyAre eka divasa potAnA pitAnI godamAM teo bALakriDA karI rahyA hatA. evAmAM Indra eka thALImAM vividha khAdyasAmagrI vagere laIne bALaka RSabha sAme upasthita thayA. nAbhikulakare ATalI badhI vastuo joIne potAnA putrane kahyuM, "je kaMI khAvuM hoya te hAtha vaDe khA." RSabhakumAre sau prathama zeraDIno TukaDo laIne cUsavAno prayatna karyo. bALaka RSabhanA A prayatnane dhyAnamAM rAkhIne Indrae evI ghoSaNA karI ke bALaka RSabhakumArane zeraDI priya che. tethI bhaviSyamAM A vaMzanuM nAma ikvAku vaMza raheze. ikSavAku vaMzanI sthApanAnI sAthe ja vaMza-paraMparA sthapAI gaI. vivAha jyAre RSabhe tAruNya avasthAmAM praveza karyo tyAre temano vivAha be kanyAo sAthe karI devAmAM Avyo. eka kanyA sahajanmA hatI, bIjI anAtha hatI. lagnanI A paraMparA loko mATe navAIbharI hatI. loko lagnathI aparicita hatA. te pUrve sAthe janmelAM bhAIbahena ja bhaviSyamAM patipatnI banI jatAM hatAM. lagna nAmano koI rivAja nahoto. bIjI tarapha vikAra tIrthakaracaritra 20 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpanna thavo jaghanya kArya gaNAtuM hatuM. te samaye sAthe janmelAM paraspara ekabIjA upara adhikAra samajatAM hatAM. A prathama prasaMga hato ke jyAre koIe potAnI sAthe na janmelI kanyAne patnI banAvI hoya ane e rIte lagna karyA hoya. dhIme dhIme lokonA manamAM lagnanI upayogitA samajavA lAgI. RSabhanI be patnIomAM eka temanI sAthe janmelI sunaMdA hatI. bIjI kanyAnAM mAtApitA mRtyu pAmelAM hatA. mAtApitAnA mRtyuthI to e samaye koI pharaka paDato nahoto. yaugalikakALamAM jIvananA aMte ja saMtAnotpatti thatI hatI. thoDoka samaya lAlanapAlana karyA pachI mAtApitA tarata mRtyu pAmatAM hatAM. pAchaLathI te bhAIbahena khAvApIvAnI vyavasthA koIpaNa muzkelI vagara jAte karI letAM hatAM, paraMtu A kanyAno to jIvanasAthI chokaro paNa mRtyu pAmelo hato. yaugalika jagatamAM kadAca A prathama ja ghaTanA hatI. paraMtu sAmUhika jIvananA abhAve A ghaTanAnI jANakArI tamAma loko sudhI pahoMcI nahotI. AsapAsanA keTalAka lokone jyAre khabara paDI tyAre temane tenuM bhAre acaraja thayuM. kanyA bicArI tyAM phaLaphUla khAIne divaso vItAvavA lAgI. eka vakhata tyAMthI marudevA mAtA pharavA nIkaLyAM. temaNe kanyAne ekalI joIne pUchyuM, "tAro sAthI kyAM gayo ?' kanyAe samagra ApavItI kahI saMbhaLAvI. marudevAe vicAryuM, ekalI kanyA kevI rIte jIvana pasAra karaze? ene huM ghera laI jAuM to kevuM sAruM ! RSabha sAthe te paNa ramaze. moTI thaIne RSabhane be patnIo gaNAze. AvI bhAvanAthI abhiprerita marudevA kanyAne potAnA ghera laI gayAM. AgaLa jatAM te kanyA sumaMgalAnA nAmathI RSabhanI bIjI patnI banI. saMtAna yaugalika kALamAM sImita saMtAnano niyama aTala hato. pratyeka yugalanA jIvanamAM eka ja vakhata saMtAnotpatti thatI hatI ane te paNa yugalarUpe ja ! temAM paNa eka chokaro ane bIjI chokarI ja janmatAM hatAM. sarvaprathama RSabhanA ghera A paraMparA tUTI. RSabhanI patnI sunaMdAne to eka ja yugala utpanna thayuM - bAhubalI ane suMdarI. sumaMgalAne pacAsa yugala jamyAM, jemAM prathama yugalamAM bhArata ane brAhmIno janma thayo, bAkInAM ogaNapacAsa yugalomAM mAtra putra ja putra pedA thayA. Ama aThThANuM putro to A thayA ane bharata bAhubalI baMne be baheno sAthe janmyA. RSabhane kula bhagavAna zrI RSabhadeva 21 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLIne so putro ane be putrIo hatAM. sauthI moTo putra bharata hato. tyAra pachI to anya yugala daMpatIone paNa aneka putra-putrIo thavA lAgyAM. tyAre AgaLa jatAM A tamAmanAM lagno aneka kanyAo sAthe thayAM hovAno ullekha che. vastI paNa khUba jhaDapathI vadhavA lAgI. bhagavAnanAM putra-putrIonAM nAma A pramANe che: 1- bharata 2-bAhubalI 3-zakha 4-vizvakarmA 5-vimala -sulakSaNa 7-amala 8-citrAMga 9-khyAtakIrti 1-varadatta 11-datta 12-sAgara 13-yazodhara 14-avara 15-thavara 16-kAmadeva 17-dhruva 18-vatsa 19-nanda 20-sUra 21-sunanda 22-kuru 23-aMga 24-baMga 25-kauzala 24-vIra 27-kaliMga 28-mAgadha 29-videha 30-saMgama 31-dazArNa 32-gambhIra 33-vasuvarmA 34-suvarmA 3pa-rASTra 3 surASTra 37-buddhikara 38-vividhakara 39-suyaza 4 yazakIrti 41-yazaskara 42-kIrtikara 43-suSeNa 44-brahmaseNa 45-vikrAnta 46-narottama 47-candrasena 48-mahusena 49-suleNa 50-bhAnuM 51-kAnta para-puSpayuta pa3-zrIdhara 54-dudveSa 55-susumAra pada-durjaya pa7-ajayamAna 58-sudharmA 59-dharmasena -Anandana 1-Ananda dara-nanda 3-aparAjita 4-vizvasena pa-harirSaNa 6-janya da- vijya 68-vijayanta 9-prabhAkara 7-aridamana 71-mAna 72-mahAbAhu tIrthakaracaritra | 22 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73-dIrghabAhu 74-megha 75-sughoSa 76-vizva 77-varAha 78-vasu 79-sena 80-kapila 81-lavicArI 8ra-arijaya 83-kuMjarabala 84-jayadeva 85-nAgadatta 86-kAzyapa 87-bala 88-vIra 89-zubhamati 90-sumati 91-padmanAbha 92-siMha 93-sujAti 94-saMjaya 95-sunAma 96-naradeva 97-cittahara 98-sukhara 99-daDharatha 100-prabhaMjana digambara paraMparAnA AcArya jinasena bhagavAna RSabha devanA ekasoeka putro hovAnuM mAne che. eka nAma vRSabhasena vaghArAnuM ApavAmAM AvyuM che. bhagavAna RSabhadevanI be putrIonAM nAma che- 1. brAhmI, 2. suMdarI. rAjyAbhiSeka kulakara nAbhi pAse dararoja yaugalikonI ghaNIbadhI phariyAdo AvavA mAMDI hatI. daMDasaMhitA (zikSApraNAlikA) nisteja banI rahI hatI. dararoja abhAva vadhato jato hato. kulakara nAbhi pAse tenuM koI samAdhAna nahotuM. phariyAdo AvavAthI koIne kAMI kahetA to javAba maLato, "huM bhUkhyo hato Apa peTa bharavAnI vyavasthA karI do to pachI AvI bhUla nahIM thAya." peTa bharavAno upAya kulakara nAbhi pAse nahoto, tethI mAtra daMDasaMhitA vaDe kAma cAlatuM nahotuM. jyAM paNa phaLavALAM vRkSo hatAM tyAM lUMTaphATano prAraMbha thaI jato hato. pachI e ja yugala phariyAda laIne nAbhi kulakara pAse AvatAM hatAM. kulakara nAbhi samasyAothI atyaMta vyasta hatA. te A javAbadArImAMthI koI paNa rIte mukti meLavavAnuM icchatA hatA. eka divasa keTalAMka yugala RSabhakumAra pAse besIne vAto karI rahyAM hatAM. abhAva viSe vAta nIkaLI. sau duHkhI hatAM, AtaMkita hatAM. RSabha devane pUchyuM, "AnuM yogya samAghAna thaze ke pachI laDI jhaghaDIne saue maravuM paDaze? jIvavAnuM muzkela banI rahyuM che." RSabhe smita karatAM kahyuM, samayanI sAthe sAthe vyavasthA badalavI paDe che. potAnI AdatomAM parivartana ANavuM paDe che. Ama karavAthI samasyA bhagavAna zrI RSabhadeva | 23 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApoApa samApta thai jAya che. have kulakara vyavasthAthI kAma nahi cAle. have to eka vidhivat rAjA hovo joie. tenA anuzAsana dvArA ja samasyA DaMkelI zakAze. rAjAnI sUjha-bUjha dvArA ja abhAva samApta thai zake che. upasthita yugaloe kahyuM, 'ame to jANatAM nathI ke rAjA zuM hoya che ?' tyAre RSabhe rAjAnI javAbadArI jaNAvI. yugaloe kahyuM, 'AvI kSamatA to mAtra ApanAmAM ja che, anya koImAM nathI. Apa ja A javAbadArI saMbhALo.' RSabhe kahyuM, 'tame nAbhi kulakarane vinaMtI karo, teo kadAca ApanI vAta svIkArI leze.' sau yugalo kulakara nAbhi pAse pahoMcyAM. temane rAjA banavA mATe vinaMtI karI. kulakara nAbhi pahelethI ja kaMTALelA ane nirAza hatA. potAnI vyavasthAthI pote asaMtuSTa hatA. niHzvAsa mUkatA teo bolyA, 'A mArA sAmarthyanI vAta nathI. jamAno bahu ja kharAba Avyo che. AmAM mArI buddhi kAma karatI nathI. ApaNe sau kharekhara abhAgI chIe, tethI Avo abhAva anubhavavo paDe che. peTa mATe takarAra e to keTalI zaramanI vAta che ! ApaNA pUrvajo khUba sukhI hatA. emanA jIvanamAM AvuM kazuM nahotuM. jAo, tame RSabha pAse ja jAo. te rAjA banaze ane samasyAonuM samAdhAna Apaze. have AvatIkAlathI tamArI samasyAo ane phariyAdo RSabha pAse jaIne karajo. e ja tamane samAdhAna Apaze. mane have mukti Apo.' have yugalo potAnI kalpanA dvArA RSabhanA rAjyAbhiSekanI taiyArIo karavA lAgyAM. vividha prakAranAM phUlo vaDe RSabhanA zarIrane alaMkRta karyuM. RSabhane UMcA Asana para besADIne temanA pagamAM jalAbhiSeka karavA lAgyAM. abhiSekamAM sauprathama padAbhiSeka thayo hato. Indrae potAnA avadhidarzana vaDe e dazya joyuM to gadgada thaI UThyA. teo tarata mRtyulokamAM AvI pahoMcyA. lokonA vinayanI prazaMsA karatAM karatAM te sthaLanuM nAma temaNe vinItA rAkhyuM. pachIthI tyAM ja vinItA nAmanI nagarI vasI. kRSi-karma zikSaNa RRSabhanI sAme sauthI paheluM kAma khAdya saMkaTa miTAvavAnuM hatuM. bAkInI samasyAo tenI sAthe saMlagna hatI. teo jANatA hatA ke bharapeTa bhojana maLaze to sau koI anuzAsita banI jaze. RRSabhe sau prathama kahyuM, 'samaya badalAyo che tethI potAnI jAtane badalo. Aja sudhI ApaNane vRkSo pAsethI bAremAsa phaLo maLatAM hatAM, paraMtu have temAM parivartana AvI rahyuM che. samayanI sAthe vRkSoe paNa phaLa ApavAnuM baMdha karI dIdhuM che. zuM ApaNe phaLonA abhAve bhUkhyA rahIzuM ? nA, kyAreya tIrthaMkaracaritra - I 24 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM. ApaNane bharapeTa bhojana maLaze, khUba sAruM bhojana maLaze. paraMtu zarata mAtra eka ja che ke have ApaNe zrama karavo paDaze. khetaramAM anAja vAvavuM paDaze. dareka cIja utpanna karavI paDaze. tethI sau zrama karo. sukhabharyuM jIvana jIvo." RSabhanA A AhvAnathI hajAro navayuvAno UbhA thaIne zrama karavA mATe saMkalpabaddha thayA. sarvatra evuM vAtAvaraNa banI gayuM ke jANe zrama e ja sukhano mArga che. zrama vagara jIvavAno samaya samApta thaI gayo. have te jUnI vAtane pakaDI rAkhavI te nAdAnIyata che. saukoInA moMethI eka ja nAro guMjato hato- "zrama karo, sukhabharyuM jIvana jIvo." | RSabhe kRSinI sAthosAtha anya tamAma jarUriyAtonI pUrtinA anya upAyo paNa zIkhavyA. pratyeka kAryanI vidhi temaNe svayaM ja zIkhavADavI paDatI hatI. chIkuM (moDhiyuM) bAMdho lokono bauddhika vikAsa nahivata hato. eTaluM kahevAmAM AvatuM eTaluM ja teo samajatAM hatAM. AsapAsanI vAta temanA ciMtananI bahAra rahetI. anAja pAkyA pachI tene kApIne (laNIne) anAja kADhavAnI vidhi svayaM RSabhe temane batAvI. loko anAja kADhavA lAgyA. anAja upara baLadone pheravI pheravIne anAja tathA bhUsuM alaga pADatAM, paraMtu baLadone bhUkha lAge tyAre teo e ja anAja khAI jatA. loko gabharAyA ane vicAravA lAgyA ke A baLado anAja khAI jaze to ApaNe zuM khAIzuM? sAMje RSabha pAse sau pahoMcyA. teo RSabhane bAbA kahIne bolAvatAM hatAM. teo kahevA lAgyAM, bAbA ! anAja to baLada khAI gayA, have ApaNA mATe zuM raheze ?' bAbAe ghAsanAM doraDAMnuM chIkuM (moDhiyuM) banAvIne kahyuM, AvuM chIkuM bAMdhI do. pachI te nahIM khAya." bIjA divase saukoIe baLadanA moMe chIkuM bAMdhI dIdhuM. baLadonA moM chIkAMo vaDe baMdhAI gayAM. divasabhara kazuM ja khAI zakyA nahIM. kheDUto khuza hatA. Aje eka paNa dANo bagaDyo nahi. sAMje te baLadonI AgaLa ghAsa cAro vagere mUkyAM, chatAM temaNe khAdhuM nahi. have zuM thaze ? sau bAbA pAse pahoMcyA. potAnI ciMtA pragaTa karatAM kahyuM, "bAbA ! baLado to marI jaze, temaNe khAvA-pIvAnuM choDI dIdhuM che." bAbAe pUchyuM, "are chIkuM to tame kholI dIdhuM haze ne?' saue kahyuM, "kholavAnuM Ape kyAM kahyuM hatuM?' bAbAe kahyuM, "jAo, jaladI kholo.' lokoe chIko kholyAM. tyAre baLadonA jIva bacyA. bhagavAna zrI RSabhadeva 25 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agninI utpatti eka divasa keTalAka loko udbhrAnta thaIne RSabha pAse doDatA AvyA. potAnA hAtha batAvatAM kahyuM, "AvA phoDalA paDI gayA, have zuM karIe ? bAbAe pUchyuM, "AvuM kaI rIte thayuM?' temaNe kahyuM, "bAbA ! jaMgalamAM lAla lAla ratno utpanna thayAM che. dekhAvamAM atyaMta AkarSaka che. zarUmAM kALu kALuM kazuMka nIkaLe che, pachI lAla thaI jAya che, UMce jAya che temAMthI lAla lAla kaNa paNa nIkaLe che. ame vicAryuM ke Ane bAbA pAse laI jaIe. teo ja kaheze ke AnuM nAma zuM che ane teno upayoga zo che? ame emAM hAtha nAkhyo to bhAre pIDA thaI, ane joyuM to AvA phoDalA paDI gayA. bAbA ! A kaI cIja che? amane to have Dara lAgI rahyo che." bAbAe hasatAM hasatAM kahyuM, "are ! tamArA sabhAgye agni pedA thayo che. tenAthI DaravAnI jarUra nathI, tene samajavAnI jarUra che ane AvanArA yugamAM tene mAnavIya sabhyatA tathA samRddhino AdhAra mAnavAmAM Avaze. A to atyaMta lAbhadAyaka che. teno upayoga karavAnuM zIkho. bhojana rAMdhavuM keTalAMka lokoe eka divasa bAbAne phariyAda karI, "bAbA ! ame peTa to bharIye chIe, paraMtu pahelAM jevuM nathI rahyuM. pahelAM khAdhA pachI peTa kyAreya bhAre nahotuM thatuM. AjakAla peTa bhArebhAre rahe che, kyAreka kyAreka to peTamAM pIDA paNa thAya che. bhUkha lAge che, tethI khAvuM to paDe che, paraMtu A samasyA che." bAbAe kahyuM, "tame loko atyAra sudhI kAcuM bhojana karatAM rahyAM cho. tethI te duSpAcya rahevAthI peTa bhAre lAge che. kAlathI tame sau bhojanane agnimAM rAMdhIne khAje.' bIjA divase lokoe anAjane agnimAM nAkhI dIdhuM. agni bujhAI jatAM joyuM to kAMI ja bacyuM nahotuM, saghaLuM anAja baLIne rAkha thaI cUkyuM hatuM. nirAza thaIne sau vaLI pAchA bAbA pAse pahoMcyAM ane phariyAda karatAM kahyuM, "bAbA ! anAja to agnie ja khAI lIdhuM. ame zuM khAIe ? bAbA ! Apa ja kaho ke, have anAja rAMdhIe to kaI rIte?" bAbAe A samasyAnA ukela mATe mATInuM eka pAtra banAvyuM. pote kuMbhAra banyA. tamAma prakAranI jarUriyAto pramANe nAnAM-moTAM vAsaNo banAvIne saune teno upayoga kaI rIte karavo te jaNAvyuM. bhojana kevI rIte rAMdhavAmAM Ave che tenI saMpUrNa pAkavidyA lokone samajavI. loko tyArathI khorAkane rAMdhIne khAvA lAgyA. tenI pahelAM sau kAcuM bhojana ja khAtAM hatAM. asi-karmazikSaNa RSabhe eka varga evo paNa taiyAra karyo ke je lokonA rakSaNanI tIrthakaracaritra 24 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javAbadArI saMbhALavAmAM kAbela hoya. tene talavA2, bhAlo, barachI vagere zastro calAvavAnuM zIkhavyuM. sAthosAtha kyAre, konA upara A zastrono prayoga karavo joIe te vize paNa tamAma nirdeza ApyA. te loko surakSA mATe hamezAM tatpara rahetA hatA. temane khetI karavAnI jarUra nahotI. loko temanI AvazyaktAnI pUrti saharSa karI letA hatA. A vargane sau 'kSatriya' kahevA lAgyA. masi-karma zikSaNa RSabha kRSikalA, zilpakalAnI vividha prakriyAo zikhavADIne have vinimayanuM mAdhyama banAvavAnuM paNa vicArI rahyA. utpAdananuM zikSaNa teo ApI cUkyA hatA. have utpAdita vastuo ekabIjA sudhI kevI rIte pahoMcADavI tenA ciMtana rUpe temaNe masi-karmanuM zikSaNa zodhI kADhyuM. masi-karma eTale lakhavA-vAMcavA dvArA vastuno vinimaya karavo. prAraMbhakALamAM mudrA nahotI. vastu dvArA vastuno vinimaya thato. teno hisAba rAkhavo jarUrI hato. kaI vastuno vinimaya keTalA pramANamAM karavo te jANavuM jarUrI hatuM. te nirdhArita karavA mATe keTalAka lokone prazikSita karavAmAM AvyA. loko bicArA bhalA bhoLA hatA. ATalo badho hisAba rAkhavAnuM temanA mATe muzkela hatuM. A varSe A muzkelIne haLavI karI dIdhI. lokoe A kArya mATe pArizramikanI vyavasthA saharSa karI. utpAdakathI upabhoktA sudhI pahoMcavAmAM amuka TakA napho levAnI chUTa ApI. A vinimayaprakriyAne 'vyApAra' tathA te prakriyA karanArA vargane 'vyApArI' (vaizya) kahevA lAgyA. sevA vyavasthA kRSi, asi, masi karmanuM samucita zikSaNa lokone bAbAe ApyuM. eka evuM vAtAva2Na pedA thayuM ke koI vyakti niSkriya rahetI nahI. lokone lAgyuM ke niSkriya rahevuM e samAja para boja che. mAnavIya saMskRtimAM niSkriyatA mATe koI jagA nathI. zrama karavAthI koI nAnuM nathI thatuM. zrama karavo e ja sAmUhika jIvananI sArthakatA che. je loko khetI vagere koI kAryamAM nipuNa nathI banatA, te loko sevA ane saphAInA kAryamAM joDAI jAya che. temAM khAsa buddhinI jarUra paDatI nathI. kAma karyuM, pArizramika meLavyuM. koI jhaMjhaTa nahIM, khAsa koI javAbadArI paNa nahIM. paraMtu koI game te kArya karanAra hoya te darekanuM samAjamAM samAna sthAna gaNAtuM UMcanIcanI bhAvanA bilakula nahotI. RSabhe zramano evo pravAha vahevaDAvyo ke koIpaNa vyakti tenAthI aspRzya rahetI nahIM. saune potapotAnI yogyatA pramANe kArya-cayananI taka maLatI. varNa vyavasthA kAryanI apekSAe alaga-alaga varNa (varga) banI cUkyA hatA. te bhagavAna zrI RSabhadeva C 27 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darekanuM alaga-alaga kArya hatuM. bhAratIya graMthomAM upalabdha cAra varNomAMthI traNa varNonI utpatti bhagavAna RSabhanA samayamAM ja thaI cUkI hatI. surakSAnI javAbadArI saMbhALanAro varga kSatriya kahevAto hato. kRSi tathA masi karma karanArA loko vaizya kahevAtA hatA. utpAdana tathA vinimayanI yogya vyavasthA temanA mAthe hatI. lokonA dainika jIvananI jarUriyAto A baMne varga dvArA ja pUrNa thatI hatI. A baMne vargone vaizya tarIke oLakhavAmAM AvatA. kRSi ane masi karma sivAya anya kArya karanAra loko zUdra kahevAtA. temanA mAthe sevA ane saphAInI kAmagIrI hatI. brAhmaNa varNanI utpatti samrATa bharatanA zAsanakALamAM thaI. samrATa bharate dharmanA satata jAgaraNa mATe keTalIka buddhijIvI vyaktione pasaMda karI ke je vaktRtva kalAmAM nipuNa hatI. brahmacArI rahIne avAranavAra rAjyasabhAmAM temaja anya sthaLoe pravacano ApavAM, lokone dhArmika preraNA ApavI te temanuM kAma hatuM. samrATa bharate temane AjIvikAnI ciMtAthI mukta karI dIdhA. temane mahelomAMthI bhojana maLyA karatuM hatuM. gAmaDAMomAM loko temane potAnA ghera bhojana karAvatA hatA athavA temane bhojananI sAmagrI ApatA hatA. brahmacaryanuM pAlana karavAthI athavA brahma (AtmA)nI caryAmAM lIna rahevAne kAraNe temane brAhmaNa kahevAmAM AvatA hatA. temanI saMkhyA sImita hatI ane bharata dvArA ja nirdhArita hatI. traNa rekhAo (janeU) cAlu vyavasthAno koI geralAbha na laI le tethI bharata samucita parIkSaNa pachI brAhmaNonI chAtI upara potAnA kAMgaNI ratna vaDe traNa rekhAo doratA hatA. A rekhAo temanI oLakha hatI. loko te joIne ja niyaMtraNa vagere pAThavatA hatA. bharata pachI jyAre Aditya jaza rAjA banyA tyAre temaNe pratyeka brAhmaNanI oLakha mATe viziSTa prakAranuM baneluM svarNasUtra ApavAnuM zarU karyuM. AgaLa jatAM e ja dorAnI janoI banI gaI hatI. prAraMbhamAM te loko brahmacArI hatA. sAdhu ane gRhastha vaccenI bhUmikA teo nibhAvatA hatA. A krama lAMbA samaya sudhI cAlyo. Ama cAre varga (varNa)nI utpatti RSabha ane samrATa bharatanA samayamAM thaI gaI hatI, paraMtu hInatA ane uccatAnI bhAvanA bilakula nahotI. sau potapotAnA kAryathI saMtuSTa hatA. varNanA nAme hIna-ucca athavA spRzya-aspRzya vagere bhAva nahotA. A tamAma pachInA vikAra che. aMgata svArtho vaDe mAnavasamAja para lAdelI kutsita ahaMkAranI bhAvanAo che. vivAha RSabhe kAma-bhAvanA upara niyaMtraNa rAkhavAnI dRSTie lagnanI tIrthaMkaracaritra - I 28 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasthA pracalita karI. lagna pahelAMnuM jIvana sarvathA nirvikAra rAkhavAnuM anivArya jAhera karyuM. temaNe Ama karIne vAsanAjanya unmAdane niyaMtrita karI dIdho. loko patnI sivAya anya sau sAthe nirvikAra saMbaMdha rAkhavAnA AdatI banI gayA. A sivAya bahena sAthe lagna paNa varjita karI devAmAM AvyuM. bhAIbahenano pavitra saMbaMdha-je Aje ApaNe joI rahyAM chIe te bhagavAna RSabhanuM pradAna che. grAmavyavasthA RRSabhe sAmUhika jIvanano sUtrapAta karatAM sauprathama grAma vyavasthAnI rUparekhA lokone samajAvI. temaNe kahyuM. have samaya badalAI cUkyo che. raheNIkaraNImAM parivartana ANo. atyAra sudhI ApaNe vRkSonI nIce rahetA hatA ane Rtuo anukULa rahetI hatI. na vadhAre ThaMDI na vadhAre ga2mI. varasAda paNa vadhAre nahoto. have RRtuo kyAreka anukULa to kyAreka pratikULa banaze. ThaMDI garamInuM pramANa paNa vadhaze. zArIrika sahanazakti satata ghaTatI jaze. tethI gha2 banAvIne rahevAnuM vizeSa surakSita gaNAze. gharanI upayogitA samajAvavAnI sAthe RSabhe sAmUhika jIvananI upayogitA paNa samajAvI. samUhanI sAthe rahenArA ekabIjAnA sahayogI banI zake che. dareka vipattino sAmano bhAIcArA vaDe saraLatAthI karI zakAya che. gRhasthanI tamAma jarUriyAto alaga alaga loko dvArA pUrNa thatI hatI. ekabIjAnI najIka rahevAthI ja ekabIjAnA utpAdanano pUrepUro lAbha maLI zake che. lokone vAta samajAI gaI. aneka yugalo jaMgalo choDIne gAmamAM AvIne vasI gayAM. sauprathama jyAM vastI vasI tenuM nAma vinItA rAkhavAmAM AvyuM. RSabhe potAnuM nivAsasthAna tyAM ja banAvyuM. bhAratanI prathama rAjadhAnI banavAnuM gaurava paNa teNe ja prApta karyu. tene ja AgaLa jatAM sau ayodhyA tarIke oLakhavA lAgyAM. daMDivividha tAtkAlika abhAvanI paristhitine samApta karyA pachI RSabhe yaugalikomAM vadhatI jatI aparAdha vRtti upara potAnuM dhyAna kendrita karyuM. cAlu daMvividha asaphaLa thaI cUkI hatI. sarvopari 'dhikkAra' daMDa pAmanAra aneka loko thaI cUkyA hatA. koInA manamAM saMkoca na rahyo. temaNe saune bolAvIne aparAdha na karavAnI cetavaNI ApI. sAthesAthe evI jAherAta paNa karI ke jo koI have khoTuM kAma ka2ze to tene mATe 'hAkAra', 'makAra' tathA 'dhikkAra'nI sajAthI kAma nahIM cAle, temanA mATe cA2 vadhArAnI sajAo jAhera karuM chuM. (1) paribhASaNa - aparAdhIne kaThora zabdo dvArA pratAMDita ka2vo. bhagavAna zrI RSabhadeva D 29 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) maMDalI-baMdha - aparAdhIne cokkasa sImAmAM aTakAvI devo. (3) cAraka-baMdha - aparAdhIne khAsa jagyAe rokI rAkhavo-keda karavo. (4) chaviccheda - aparAdhInA aMga vizeSanuM chedana karavuM athavA tene lAMchita karavuM. uparokta cAreya sAo atyaMta prabhAvaka rahI. tethI vizRMkhalita manovRtti sarvathA niyaMtrita thaI gaI hatI. loko navI sAmAjika paddhatimAM goThavAI cUkyA hatA. sau saMtuSTa hatA. khAdya vastuono abhAva dUra thayA pachI kramazaH anuzAsita jIvana jIvavAnA sau AdatI banI gayA. RSabha mATe lokone UMDo vizvAsa hato. samagra vyavasthA svayaM saMcAlita thaI rahI hatI. navI paristhitiomAM sau prasanna hatA. - uparokta cAreya sajAonA saMbaMdhamAM keTalAka AcAryono abhimata evo che ke aMtima be nItio bharatanA samayamAM pracalita thaI hatI, paraMtu keTalAka AcAryo ema mAne che ke A cAreya sajAo RSabhanA samayamAM ja zarU thaI cUkI hatI. kalA-prazikSaNa rAja RSabhe lokone svAvalaMbI temaja karmazIla banAvavA mATe vividha prakAranuM zikSaNa ApyuM, kalAnuM prazikSaNa ApyuM. temaNe sau zilpa ane asi, maNi, kRSirUpa kAryonuM sakriya jJAna ApyuM. zilpajJAnamAM kuMbhArakArya, paTAkAra kArya, vardhaka kArya vagere zikhavADyAM. sAthosAtha RSabhe potAnA jyeSTha putra bharatane nIce pramANenI boMtera kalAo zIkhavADI : 1. lekha - lipi kalA ane lekha viSayaka kalA 2. gaNita - saMkhyA kalA. . rUpa - nirmANa kalA. 4. nATya - nRtya kalA. 5. gIta - gAyana vijJAna. 6. vAdya - vAdya vijJAna. 7. svaragata - svara vijJAna. 8. puSkaragata - mRdaMga vagerenuM vijJAna 9. samatAla - tAla vijJAna. 10. dhUta - dhUta kalA. tIrthakaracaritra 7 30 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. janavAda 12. pUraHkAvya 13. aSTApada 14. dakamRttikA 15. annavidhi 16. pAnavidhi 17. layanavidhi 18. zayanavidhi 19. AryA 20. prahelikA 21. mAgadhikA 22. gAthA 23. zloka 24. gaMdhayukti 25. madhuristha 26. AbharaNavidhi 27. taruNIpratikarma 28. strIlakSaNa 29. puruSalakSaNa 30. hayalakSaNa 31. gajalakSaNa 32. golakSaNa, 33. kuphphaTalakSaNa 34. meSalakSaNa, 35. cakralakSaNa 36. chatra-lakSaNa, 37. daMDalakSaNa, 38. asilakSaNa - vizeSa prakAranI dhUta kalA. - zIghra kavitva - zataraMja ramavAnI kalA. - pANInA zuddhIkaraNanI kalA. - bhojana rAMdhavAnI kalA. - pANI gALavAnI kalA. - gRha nirmANa kalA. - zayyA vijJAna athavA zayana vijJAna. - AryAvRMda - ukhANAM banAvavAnI kalA. - mAgadhikA chaMda. - saMskRta sivAyanI anya bhASAomAM nibaddha AryAchaMda. - anuSupa chaMda. - padArthane sugaMdhita karavAnI kalA. -mINanA prayoganI kalA. - alaMkAro banAvavAnI ane paheravAnI kalA. - taruNInI prasAdhana kalA. - sAmudrazAstrokta strIlakSaNa-vijJAna. - sAmudrazAstrokta puruSalakSaNa-vijJAna. -- sAmudrazAstrokta azvalakSaNa-vijJAna. - sAmudrazAstrokta gaja-lakSaNa-vijJAna. - sAmudrazAstrokta golakSaNa vijJAna. - sAmudrazAstrokta kuphphaTalakSaNa vijJAna. - sAmudrazAstrokta meSalakSaNa vijJAna. - jyotiSazAstrokta cakralakSaNa. - jyotiSazAstrokta chatralakSaNa vijJAna. - jyotiSazAstrokta daMDalakSaNa vijJAna. - jyotiSazAstrokta asilakSaNa vijJAna. bhagavAna zrI RSabhadeva 0 31 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. maNilakSaNa 40. kokiNIlakSaNa 41. carmalakSaNa 42. candracarita 43. sUryacarita 44. rAhucarita 45. grahacarita 46. sobhAkara 47. durbhAkara 48.vidyAgata 49. maMtragata 50, 2hasyagata 51. sabhAsa 52. cAra idio/ video..||||| VVVV } } } } } - jyotiSazAstrokta maNilakSaNa vijJAna. - jyotiSazAstrokta kAkiNIlakSaNa vijJAna. - jyotiSazAstrokta carmalakSaNa vijJAna, - candragati vijJAna. - sUryacarita vijJAna. - rAhucarita vijJAna. - grahacarita vijJAna. - saubhAgyane jANavAnI kalA. - durbhAgyane jANavAnI klA. - rohiNI-prajJapti Adi vidyA-vijJAna. - maMtra-vijJAna. - gupta vastuone jANavAnI kalA. - vastuone pratyakSa jANavAnI kalA. - jyotiSa-cakranuM gativijJAna. HIT 2. tIrthaMkaracaritra 32 G Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. praticAra - grahone pratikULa gatinuM vijJAna athavA cikitsA-vijJAna. 54. bRha - yUha racanAnI kalA. 55. pratibRha - bUhano pratibUha racavAnI kalA. 56. skandhAvAramAna - sainya saMsthAna-zAstra. 57. nagaramAna - nagarazAstra. 58. vastumAna - vAstuzAstra. 59. skandhAvAraniveza - sainya saMsthAna-racavAnI kalA. 60. nagaraniveza - nagara-nirmANa kalA. 61. vastuniveza - gRha-nirmANa kalA. 62. iSaastra - divya astra saMbaMdhI zAstra 3. zastra zikSA - khaDagazAstrI 64. azvazikSA - ghoDAne prazikSaNa ApavAnI kalA. 5. hastizikSA - hAthIne prazikSaNa ApavAnI kalA. da6. dhanurveda - dhanuSa-vidyA. 67. hiraNyapAka - rajata-siddhinI kalA. suvarNapAka - svarNa-siddhinI kalA. maNipAka - ratna-siddhinI kalA. dhAtupAka - dhAtusiddhinI kalA. 68. bAhuyuddha, daMDayuddha, muSTiyuddha, asthiyuddha, yuddha, niyuddha, yuddhAtiyuddha da9. sUtraeTa - sUtrakriDA. nalikAkheTa - naLI dvArA pAsA pheMkIne ramAto jugAra. vRttakhela - vRttakriDA. 70. patracchedya - nizAnabAjI, patravedha kiTakacchedya - kramapUrvaka chedana karavAnI kalA. patrakacchedya - pustakanAM pRSTho, tADapatra vagerenA chedananI kalA. 71. sajIvakaraNa - mRta dhAtune sajIva karavI, tene potAnA maulika rUpamAM pAchI lAvavI. bhagavAna zrI RSabhadeva 33 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72. zakunaruta - zukana zAstra A vivaraNa samavAvAMga sUtra anusAra che. jJAtA gharmakathA, aupapAtika, rAjaprazrIya temaja jaMbUdvIpa prajJaktinI vRttimAM paNa botera lAonAM keTalAMka nAma ane krama-taphAvata sAthe ullikhita maLe che. bAhubalIne prANI lakSaNanuM jJAna karAvyuM. jyeSTha putrIne jamaNA hAtha vaDe aDhAra prakAranI lipio zIkhavI, je A pramANe che1. brAhmI 2. yavanAnI 3. dosauriyA 4. kharophrikA 5. kharazAhikA (kharazApitA) 6. prabhArAjikA 7. uccattarikA 8. akSarapRSTikA 9. bhogavatikA 10. vainatikI 11. nitpavikA 12. aMkalipi 13. gaNitalipi 14. gaMdharvalipi 15. Adarzalipi 16. mAhezvarI 17. drAviDI 18. poliMdI. bIjI putrI suMdarIne DAbA hAtha vaDe gaNitanuM jJAna ApyuM, sAthosAtha rAjA RSabhe strIonI cosaTha kalAonuM jJAna paNa ApyuM, je A pramANe che1. nRtya-kalA 2. aucitya 3. citra-kalA 4. vAdya-kalA 5. maMtra 6. taMtra 7. jJAna 8. vijJAna 9. daMbha 10. jalastambha 11. gItamAna 12 tAlamAna 13. meghavRSTi 14. phalAvRSTi 15. ArAma-ropaNa 16. AkAra gopana 17. dharma vicAra 18. zakunasAra 19. kriyAkalpa 20. saMskRta jalpa 21. prasAdanIti 22. dharmanIti 23. varNikAvRddhi 24. suvarNasiddhi 25. surabhitailaka 26. lIlAsaMcaraNa 27. haya-gajaparIkSaNa 28.puruSa-strIlakSaNa 29. hemaratna bheda 30. aSTAdaza lipiparIccheda 31. tatkAla buddhi 32. vastu siddhi 33. kAma vikriyA tIrthakaracaritra [ 34 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. vaidyaka kriyA 37, aMjanayoga 40. vacana-pAva 43. mukhamaMDana 46. puSpa graMthana 49. sphAravidhiveSa 52. bhUSaNa-paridhAna 55. vyAkaraNa 58. kezabaMdhana 61. aMka vicA 64. prazna prahelikA abhiniSkramaNa 36. sArizrama 35. kuMbha bhrama 38. cUrNayoga 39. hastalAghava 41. bhojya vidhi 42. vANijya vidhi 44. zAli khaMDana 45. kathAkathana 47. vakrokti 48. kAvyazakti 50. sarvabhASA vizeSa51. abhidhAna jJAna 53. bhRtyopacAra 56. paranirAkaraNa 59. vINAnAda 62. lokavyavahAra 54. gRhAcAra 57. dhana 60. vitaMDAvAda 63. antyAkSarikA bhagavAna RSabhanuM jIvana coryAzI lAkha pUrvanuM hatuM. temAM tyAzI lAkha pUrva samaya temaNe sAmAjika ane rAjanaitika mUlyonI sthApanAmAM vItAvyAM. lokajIvananA zuddhIkaraNamAM temano athAga parizrama hato. lokoe temanI pAsethI sahaastitva tathA paraspara sahayoganuM mahattva jANyuM. tAtkAlika vyAvahArika jIvananI muzkelIonuM samAdhAna karyA pachI bhagavAna RSabhe dharma-nItinuM pravartana ka2vAno nirdhAra karyo. te samaye pAMcamA devalokanA nava lokAMtika deva- sArasvata, Aditya, vahnI varuNa, gardatoya, tuSita, avyAbAdha, Agneya ane riSTa RSabhanA upapAtamAM pahoMcyA ane temane vaMdana karIne vinaMtI karavA lAgyA, 'bhagavAna ! lokavyavahAranI saMpUrNa vyavasthA to Ape pUrI karI dIdhI che, have Apa dharmatIrthanuM pravartana karo.' AvuM nivedana karIne devo potapotAnA vimAnamAM cAlyA gayA. A saMdarbhamAM pUrNa vinizcaya karIne rAjA RRSabhe samagra bhUmaMDaLane ekaso vibhAgamAM vibhakta karIne bharatane vinItA tathA navvANuM putrone anya kSetronI sArasaMbhALanI javAbadArI soMpI. dareka rIte saMpUrNa nivRtta thaIne teo varSIdAna ka2vA lAgyA. varSIdAnathI saghaLA lokone khyAla AvI gayo ke bAbA have ghara choDIne jaI rahyA che. bhalAbhoLA loko e vAtathI ati becena banyA ke bAbA amane choDIne jaI rahyA che, have ame zuM karIzuM ? amArA saunI muzkelIone koNa dUra karaze ? joke bharata vagere so bhAIone bhagavAna zrI RSabhadeva jJa 35 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -. ATTIVITIES ' 'nA amArA dekhabhALanI javAbadArI soMpI che, paraMtu bAbA jeTalI kSamatA temanAmAM kyAMthI hoya ? evI pratibhA anya lokomAM maLavI asaMbhava che. enA karatAM to sArI vAta e che ke ame sau bAbAnuM anukaraNa karanArA banI jaIe, pachI koI saMkaTa ja nahi rahe. pratyeka samasyAnuM samAdhAna bAbA svayaM ja karaze. AvI dhUnamAM niSkramaNanI tIthi phAgaNavada AThamanA divase eka be nahi, paNa cAra hajAra vyaktio RSabha pAse ekatrita thaI gaI. yogya samaye RSabhe abhiniSkramaNa karyuM. abhiniSkramaNa jovA mATe dUra dUrathI loko pahoMcI gayA hatA. sau bhaviSya pratye AzaMkita hatA. sAdhanA pratye saune ajJAta vismayano anubhava thaI rahyo hato. cosaTha IdronI sAthe hajAro devo paNa utsavamAM sAmela thayA. zaheranI bahAra eka upavanamAM pahoMcIne RSabhe potAnAM vastro-AbhUSaNo utArIne Idrane soMpI dIdhAM. have RSabhe kezalocanano paNa AraMbha karyo. sauprathama AgaLanA kezano loca karyo, pachI jamaNA-DAbA bhAgano loca karyo temaja te pachI pAchaLanA kezano loca karyo. aMte madhya bhAgamAM rahelA kezano loca zarU karyo tyAre Idrae vinaMtI karI ke, "he prabhu ! eTalA keza rahevA do, khUba suMdara lAge che." tIrthakaracaritra [ 36 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndranI vinaMtI sAMbhaLIne bhagavAna RSabhe eTalA keza ema ja rahevA dIdhA. bhagavAna RSabhanuM anukaraNa karavAnuM anya lokoe paNa zarU karyuM. kadAca coTInI paraMparA tyArathI ja zarU thaI. keTalAka AcAryo RSabhano paMca-muSTi-loca paNa mAne che. | RSabhanI dIkSAnI sAthosAtha anya cAra hajAra vyaktio dIkSita thaI, paraMtu RSabhanI chabastha avasthAnA maunathI sau nirAza thaI gayA hatA. thoDoka samaya sudhI pratIkSA paNa karI, paraMtu RSabhanA sarvathA maunane kAraNe te sAdhuoe vicAryuM ke jIvanabhara Ama ja nirAhAra ane mauna rahevuM paDaze. AvA vicArathI teo gabharAI UThyA, sAdhutva choDIne jaMgalanI dizAmAM nikaLI paDyA. sau vana-vihArI banI gayA. temAM keTalAka kaMdAhArI banyA, keTalAka mUlAhArI to keTalAka phalAhArI. prathama dAna - dIkSAnI sAthe ja RSabhanAM pUrvArjita aMtarAyakarmano vipAkodaya thaI gayo hato. loko bhikSAvidhi jANatAM na hatAM. RSabha pratye apAra zraddhA hovA chatAM AhAra-pANI mATe temane koI kazuM kahetuM nahotuM. koIe hAthI, koIe ghoDA, koIe ratha vagere mATe Agraha karyo. prabhune khullA page joIne koIe ratnajaDita pAdukAo lAvIne paherAvavAno Agraha karyo. koIe khulluM mAthuM joIne mugaTa dhAraNa karavAno Agraha karyo. RSabhanA AbhUSaNa vagaranA zarIrane joIne vividha prakAranAM AbhUSaNo mATe paNa Agraha karyo, paraMtu khAdya padArtho mATe koIe kAMI ja kahyuM nahi. zuddha AhAranA abhAve RSabhane khAdhA-pIdhA vagara bAra mahinA vItI gayA. bhikSA samaye teo bhikSAnI zodha karatA, bAkInA samayamAM teo dhyAnastha banI rahetA. pharatA pharatA teo hastinApura pahoMcyAM. vaizAkha suda trIjano divasa hato. prabhu bhikSA mATe ghera ghera vicArI rahyA hatA. bIjI tarapha RSabhanA prapautra zreyAMsakumArane AgaLanI rAtre eka svapna dekhAyuM, jemAM zyAmala banelA merU parvatane temanA dvArA dUdha vaDe sicavAthI te punaH kAMtimAna banI gayo hato. vahelI savAre potAnA mahelanA gavAkSamAM beThelA zreyAMsakumAra rAtre potAne AvelA svapna viSe vicAra karI rahyA hatA. tyAM ja rAjamArga upara vicarI rahelA potAnA paradAdA bhagavAna RSabhane temaNe joyA. jAtismaraNa jJAna dvArA zreyAMsakumAre jANI lIdhuM ke prabhu nirdoSa AhAranI zodha karI rahyA che ane loko temanI bhikSAvidhithI ajANa che. te sau temane agrAhya vastuo svIkAravAno Agraha karI rahyA che. zreyAMsakumAra tarata nIce UtaryA. RSabhanAM caraNomAM temaNe vidhivat bhagavAna zrI RSabhadeva [ 37 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdanA karIne AhAra mATe vinaMtI karI. bhagavAne rAjamahelamAM praveza karyo. zreyAMsakumA2 tatkALa aMdara gayA ane joyuM ke kaI kaI cIjo zuddha che. temane tyAM mAtra zeraDIno rasa ja zuddha maLyo. zeraDInA rasanI Rtuno aMtima divasa hovAne kA2Ne kheDUto zeraDInA rasanA ghaDA bharIne bheTa lAvyA hatA, je eka jagAe yathAvat mUkavAmAM AvyA hatA. zreyAMsakumAre nivedana karyuM ke, 'bhaMte ! zeraDInA rasanA ekaso ATha ghaDA zuddha che, Apa te grahaNa karo.' RSabhe tyAM sthira thaIne baMne hatheLIo bhegI karIne moM AgaLa goThavI. rAjakumAra zreyAMse ullasita bhAvathI zeraDInA rasanuM dAna karyuM. Ama zeraDInA 2sa vaDe bhagavAnanAM pAraNAM thayAM. devoe pAMca dravya pragaTa karyAM. 'ahodAnaM'nA dhvanithI samagra AkAza gUMjI UThyuM. dAnano mahimA temaja dAnanI vidhithI loko paricita thayA. prathama bhikSuka RSabha ane prathama dAtA zreyAMsakumAra kahevAyA. RSabhanA eka saMvatsaranI tapasyA pachI dAnadharmanI sthApanA thaI. tyArabAda loko dhIme dhIme dAnadharmathI TevAyA. zeraDInA rasanA dAnathI vaizAkha suda trIjano divasa 'akSaya' kahevAyo. tene ikSatIja 'akhAtrIja' athavA 'akSayatRtIyA'nA nAmathI loko oLakhavA lAgyA. RSabhanA varSItapanAM pAraNAMno itihAsa tenI sAthe joDAi javAthI varSano te mahattvano divasa mAnIne ujavAvA lAgyo. AgaLa jatAM anya aneka ghaTanAo paNa tenI sAthe joDAtI gaI. Aje paNa akSaya tRtIyAno divasa aneka ghaTanAo, paraMparAonA saMgamarUpa manAya che. vidyAdharonI utpatti RRSabhanA so putro sivAya be kuMvara evA paNa hatA jemane temaNe putranI jema vAtsalya ApyuM hatuM. teo mahelomAM ja rahetA hatA. temanAM mAtA-pitA jIvita hatAM ke pachI temanA janma vakhate ja mRtyu pAmyAM hatAM tenI khabara nahotI. teo RSabhanA tyAM ja rahIne moTA thayA hatA. temanAM nAma nami ane vinami hatAM. baMne bhAI bhagavAna dvArA batAvAyelA pratyeka abhiyAnane loko sudhI pahoMcADavAmAM khUba siddhahasta hatA. saMyogavaza te baMne koI kArya mATe dUranA dezomAM gayelA hatA. pAchaLathI RSabhe abhiniSkramaNa karIne pravajyA grahaNa karI lIdhI hatI. jyAre te baMne pAchA AvyA tyAre khabara paDI ke bAbA saghaLuM choDIne jaI cUkyA hatA. bharata vagerene temaNe pUchyuM, 'amArA mATe bAbAe zuM kahyuM che ? amane kayo pradeza Apyo che ?' bharate kahyuM, 'bAbAe kAMI ja ApyuM nathI, paraMtu huM ApuM chuM. jethI tamArI vyavasthA barAbara cAlI zake.' baMnee dRDha svaramAM kahyuM, 'tame ApanArA koNa ? laIzuM to bAbA pAsethI ja laIzuM, tIrthaMkaracaritra - 38 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamArI pAsethI nahi." bharate kahyuM, "bAbAe to bolavAnuM ja baMdha karI dIdhuM che, e tamane zuM Apaze?" baMnee kahyuM, "juo, ame jaIe chIe. kyAreka to teo mauna toDaze, ame temanI pAsethI kaMIka to meLavIne ja pAchA AvIzuM." baMne bhAIo bAbA pAse pahoMcyA ane mIThA ThapakA sAthe kaMIka ApavAnI prArthanA karI. prabhu mauna hatA. baMne bhAIo temanI sAthe ja rahevA lAgyA ane savAra, sAMja, madhyAhna vakhate jorazorathI bolIne potAnI mAMgaNI karatA rahyA. ghaNA divasa bAda surapati Idra bhagavAnanAM darzana karavA mATe AvyA. A baMne bhAIonI haThapUrvakanI mAMga temaNe sAMbhaLI. teo vicAravA lAgyA, prabhu to nivRtta thaI cUkyA che. A baMne kazuMka meLavavAnI AzAthI temanI pAchaLa pharI rahyA che. Idrae temane samajAvatAM kahyuM, "bhAI, bAbA saMyamI banI cUkyA che. have kazuM ja nahi Ape." AthI baMne gaLagaLA thaIne bolyA, "ame to gharabAra vagaranA ja rahI gayA chIe." Idrae kahyuM, "cAlo, huM tamane evuM rAjya ApuM chuM, je koIne ApeluM nathI. vaitADhyagiri parvata upara jAo. baMne bhAIo tyAM jaIne dakSiNa ane uttara baMne bAju nagaro vasAvo." baMnee nivedana karyuM, "eTalI badhI UMcAI upara caDavAnuM azakya che. kadAca ame caDhI paNa jaIe toya tyAM nagara kevI rIte vasAvI zakAze ? tyAM loko Avaze kaI rIte ?" Idrae kahyuM, "ciMtA zA mATe karo cho ? jAo huM tamane aDatALIza hajAra vidyAo ApuM chuM, jenA dvArA tame pakSInI jema AkAzamAM UDI zakazo. te sivAya divasane rAta ane rAtane divasa paNa banAvI zakazo. nAgarika jIvananI tamAma bhautika suvidhAo A vidyAo vaDe tame prApta karI zakazo." baMne bhAI te vidyAo siddha karIne vaitADhya parvata upara gayA. temaNe dakSiNa tarapha sATha nagara ane uttara tarapha pacAsa nagara vasAvyAM. vidyA-baLa ane Idra-sahayoga dvArA sAmAnya jIvananI tamAma suvidhAo tyAM upalabdha karI devAmAM AvI. atyadhika suvidhAo joIne aneka loko tyAM vasavA mATe Atura banyAM. thoDAka ja samayamAM ja ghaNAM loko tyAM AvIne vasyAM. temanAM saMtAno AgaLa jatAM vidyAdhara kahevAyAM. sarvajJatA-prApti eka hajAra varSa sudhI RSi RSabhe chadmastha avasthAmAM sAdhanA karI. anukULa-pratikULa parISaho sahana karatAM karatAM teo dUra dUra sudhI Arya janapadomAM vicaratA rahyA. vicaratA vicaratA teo purimatAlapura padhAryA. bhagavAna zrI RSabhadeva 39 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ka Ki 1 2 - Try vaE. : , ' . Lja t - I ET 1 , * prA : tIrthakaracaritra | 40 lata ( PIN :: - - ..'' C) A) S . ja che 4 i * Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM eka udyAnamAM vaTavRkSanI nIce aThThama (traNa divasanuM tapa)nI tapazcaryAmAM mahA vada agiyArasanA divase prAtaHkALe prabhu sarvajJa banyA. bhagavAnanA kevaLajJAna-prApti-mahotsava vakhate cosaTha IMdra ekatrita thayA. devatAoe devaduMdubhi vagADI.lokone jANa thaI ke have bhagavAnajIvananI AMtarika samasyAonuM samAdhAna Apaze. loko atyaMta prasanna thayAM. sarvatra eka ja vAta thavA lAgI ke have bAbA bolaze ane lokonI muzkelIo TALaze. teo eka hajAra varSathI mauna hatA, have pharIthI bolavAnA che. udghoSaNA sAMbhaLIne loko dUra dUrathI AvIne bhagavAnanAM caraNomAM upasthita thavA lAgyAM. devoe samavasaraNanI racanA karI. lokoe pahelI ja vakhata bhagavAna pAsethI adhyAtma viSe sAMbhaLyuM. teo dhArmika upAsanAnI vidhithI paricita banyA, aneka lokoe potAne dharmanI upAsanAmAM samarpita karyAM. bharatano dharmaviveka te samaye samrATa bharatane eka sAthe traNa vadhAmaNIo maLI. AyudhazALAmAM anAyAse ja cakraratna utpanna thayAnA samAcAra temane maLyA. bIjI vadhAmaNI putraratna utpanna thavAnI hatI ane trIjI vadhAmaNI bhagavAna bhagavAna zrI RSabhadeva ghra 41 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhane kevaLajJAna prAptinI hatI. A traNe vadhAmaNIo ekasAthe prApta thaI hatI. samrATa bharata vicAravA lAgyA ke huM pahelAM kyo mahotsava karuM ? kSaNabharamAM teo evA nirNaya upara pahoMcyA ke pitAjIe je lakSa sahita abhiniSkramaNa karyuM hatuM, maunavrata svIkAryuM hatuM, te temane prApta thaI cukyuM che, tethI mAre sarvaprathama pitAjInI saphaLatAnI abhyarthanA karavI joIe. emAM ja mAro vinaya che. bharate tatkALa ghoSaNA karI ke prathama kevala-mahotsava ujavAze, cakraratna ane putraratnanA mahotsavo tyAra pachI ujavAze. AvI ghoSaNA sAthe samrATa bharata rAjakIya savArImAM bhagavAnanA kevala-mahotsavamAM upasthita thavA mATe nIkaLI paDyA. temanI rAjakIya savArImAM bharatanAM dAdI marudevA mAtA paNa hatAM. purimatAlapura vinItAnI najIkanuM ja nagara hatuM. marudevA siddhA | RSabha have bolaze, lokone maLaze, zikSaNa Apaze, AvuM badhuM jyArathI marudevAe sAMbhaLyuM hatuM, tyArathI teo pulakita thaI rahyAM hatAM. huM RSabhane maLIza, sukhadu:khanI vAta pUchIza evA umaMgathI nhAvarA thaIne hAthInI savArI sAthe teo nIkaLI paDyAM. upavananI najIka pahoMcatAM ja temane bhagavAna RSabhadeva daSTigata thayA. samavasaraNamAM devo tathA mANasonI bhAre bhIDathI gherAyelA RSabhane joIne marudevA vismita thaIne vicAravA lAgyAM, oha ! RSabhanI pAse to bhAre bhIDa che ! huM to evI ciMtA karatI hatI ke RSabha ekalo che, tene bhojana-pANI kaI rIte maLatAM haze ? tenI dekhabhALa koNa karatuM haze ? paraMtu huM vyartha ciMtAtura hatI, ahIM to mAtra AnaMda ja AnaMda che ! RSabha duHkhI nathI, atyaMta sukhI che. RSabha saghaLuM choDIne sukhI thaI gayo che. ema lAge che ke sukha A badhuM choDavAmAM ja che. AvA uhApohamAM temanuM ciMtana tyAganI dizAmAM vaLI gayuM. dharma-dhyAnamAM AgaLa vadhatAM marudevAmAtAe bhAvathI cAritra meLavI lIdhuM ane tarata kSapaka-zreNI upara pahoMcI gayAM. hAthI upara beThAM beThAM ja teo teramA guNasthAnakane prApta karIne sarvajJa banI gayAM. AyuSya atyaMta alpa hovAthI hAthI uparathI nIce UtaravAno avakAza paNa temane maLyo nahi. tyAM ja yoga-nirodha thaIne zailezI banI gayAM ane caudamA guNasthAnakamAM rahelAM aghAtI karmono paNa kSaya karIne temaNe siddhatva prApta karI lIdhuM. bharata bhagavAnanI najIka pahoMcIne vaMdanA karavA lAgyA. bhagavAne tyAre kahyuM, "marudevA siddhA." bharate tatkALa pAchaLa vaLIne joyuM to hAthI upara paramazraddhayA dAdImAnuM zarIra bhadrAsanamAM DhaLI paDyuM hatuM. bhAratane atyaMta acaraja thayuM. bhagavAne kahyuM, A avasarpiNImAM sauprathama mokSamAM janAra mAtA marudevA ja che. tIrthakaracaritra | 42 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha sthApanA bhagavAnanA prathama pravacanamAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaka tathA zrAvikAobanI gayAM hatAM. caturvidha tIrthanI sthApanA pachI bhagavAna tIrthaMkara kahevAyA. kramazaH ghaNAM loko yathAzakti sAdhanAmAM magna banyAM. bhagavAna pAse pAMca mahAvratarUpI aNagAra dharmanA sAdhako paNa aneka banI gayA hatA. bhagavAna RSabhanA sAdhuonAM zarIra zaktizALI hatAM, paraMtu bauddhika vikAsa nyUnatama hato. jJAnanI dRSTie teo maMda hatA. koIpaNa vAta samajAvavAmAM khUba parizrama karavo paDato hato, paraMtu samajyA pachI tenuM pAlana karavAmAM teo khUba sudaDha hatA, tyAre AcaraNa-kSamatA pUrepUrI hatI. tethI ja te samayanA yugane Rju (sarala) mULa kahevAmAM Avato hato. aThThANu bhAIo dvArA dIkSAgrahaNa samrATa bharata samagra kSetramAM ekachatrI sAmrAjya sthApavA mATe cakraratna laIne vijayayAtrA mATe nIkaLI paDyA. sarvatra vijaya prApta karyA pachI potAnA bhAIone dUta dvArA saMdeza pAThavyA ke teo temanI adhInatA svIkArI le. bhAIone A yogya lAgyuM nahi. aThThANu bhAIoe vicAryuM ke pitAjI pAse jaIne A samasyAnuM samAdhAna karavuM joIe. badhA bhAIo pitA bhagavAna RSabha pAse gayA ane potAnI vyathA vyakta karatAM kahyuM, "pitAjI ! Ape amane svataMtra rAjyabhAra soMpyo hato, paraMtu jyeSTha bhAI bharata Ape ApeluM rAjya paDAvI levA icche che. A taddana khoTI vAta che. Apa amane mArgadarzana Apo.' bhagavAna RSabhe aThThANu bhAIone samajAvyA, juo, A rAjya to kyAreya sthAyI nathI hotAM. e badhAM kyAreka to chUTI ja jaze. huM tamane evA rAjyanA adhipati banavAno upAya batAvuM chuM, je prApta thayA pachI kyAreya cAlyuM jatuM nathI. bhagavAnanI yuktibharI vANIthI bhAIone avabodha maLyo ane te zAzvata rAjyanA adhipati thavAnI dizAmAM utsAhI banyA. bharata-bAhubalI yuddha aThThA bhAIoe prabhu pAse dIkSA svIkArI lIdhI. bAhubalI pAse jyAre dUta saMdezo laIne pahoMcyo tyAre rAjA bAhubalIe kahyuM, "he dUta ! jA, tArA samrATane kahI de che ke bAhubalI potAnA anya bhAIonI jema dIkSita thaIne potAnuM rAjya samarpita karI devA taiyAra nathI. pUjya pitAzrIe to tamAma bhAIone svataMtra rAjya ApyuM hatuM. chatAM bharata baLapUrvaka rAjya pacAvI pADavAnI ceSTA karaze to mArI pAse paNa bAhubaLa che. huM mArA rAjyanuM bhagavAna zrI RSabhadeva ] 43 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSaNa karavAnuM sArI rIte jANuM chuM. huM koInAM kAryomAM hastakSepa karato nathI ane koI mArAM kAryomAM dakhala kare te huM pasaMda paNa karato nathI. tethI huM rAjA bharatanI adhInatAno svIkAra karato nathI. hA, nAno bhAI hovAne kAraNe jyeSTha bhAInAM caraNomAM game tyAM, game tyAre praNAma karavA mATe sadaiva tatpara Akhare samrATa bharate bAhubalInA rAjya takSazilA upara AkramaNa karyuM. baMne pakSanI senAomAM bhISaNa saMgrAma thayo. kyAreka bharatanI senA bAhubalInI senA upara bhAre paDatI to kyAreka bAhubalInI senA bhAratanI senAne pachADatI hatI. yuddhamAM bhAre jAnahAni thatI joIne evo nirNaya levAmAM Avyo ke mukhyatve yuddha to bharata ane bAhubalI vacce che, to pachI e baMnenI vacce ja zA mATe aMtima yuddha na karI levuM ? je jIte ene ja vijetA mAnavo. yuddhanI je yojanA ghaDavAmAM AvI te A pramANe hatI1. daSTiyuddha 2. vAyuddha 3. muSTiyuddha 4. daMDayuddha A tamAma yuddhomAM bAhubalInA hAthe bharatane bhAre parAjaya maLyo. A parAjayathI uttejita thaIne bharate potAnA acUka tathA aMtima astra cakrane prakSepita karyuM. cAre tarapha sannATo chavAI gayo. hAhAkAra macI gayo. saukoI jANatuM hatuM ke cakrano prahAra kyAreya niSphaLa jato nathI. bAhubalInA pakSanA lokoe cakrane rokavAnI ghaNI koziza karI, paraMtu teo niSphaLa gayA. cakra AgaLa vadhatuM gayuM, paraMtu bhAratanA ja parivAranA sabhya tathA caramazarIrI hovAne kAraNe cakraratna paNa bAhubalInI pradakSiNA karIne pAchuM vaLyuM! bAhubalInA A vijayathI gagana vijayaghoSa thakI gUMjI UThyuM. bAhubalIe gusse thaIne jyAre bhArata upara prahAra karavA mATe potAnI muSTi (muThThI) ugAmI, tyAre saunA dilamAM ghUjArI prasarI gaI. saue ekasAthe prArthanA karI ke, kSamA karo. sAmarthyavAna thaIne je kSamA kare che e ja mahAna kahevAya che. Apa bhUlane bhUlI jAo. bAhubalInA UMcakAyelA hAtha have pAchA zI rIte vaLe? temaNe potAnA UMcakAyelA hAtha potAnA ja zira para mUkyA, kezano loca karyo ane zramaNa-nigraMtha banI gayA. tIrthakaracaritra 44 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhubalI ane bharatane kevaLajJAna huM nAnA bhAIone vaMdana kevI rIte karuM? evI ahaM bhAvanA vaDe prerita bAhubalI bhagavAna RSabhadevanI sevAmAM upasthita thayA nahi. tyAMne tyAM ja utkaTa sAdhanAmAM magna banI gayA. aDola dhyAnAvasthAmAM eka varSa vItI gayuM. nA bhojana nA pANI, ane to ye kevaLajJAnanI prAptithI teo dUra hatA! bhagavAne A sthiti jANI lIdhI ane baMne putrIo sAdhvI brAhmI ane sAdhvI suMdarIne mokalI. baMnenI yuktibharI vAta sAMbhaLIne bAhubalI samajI gayA tathA vaMdana mATe javA nIkaLyA ke tarata ja temane kevaLajJAnanI prApti thaI gaI. samrATa bharatane ekachatrI sAmrAjya maLI gayA pachI paNa temanA bhItaramAM zAMti nahotI. temane e vAtanuM duHkha hatuM ke rAjyasukha mATe meM mArA tamAma bhAIone gumAvI dIdhA. zAsana karatA hovA chatAM bhAratanA manamAM have koI Asakti nahotI. eka divasa ArisAbhavana (Glass house)mAM anitya anuprekSAmAM temane kevaLajJAna prApta thayuM. jainetara sAhityamAM RSabhanuM varNana jaina sAhityamAM bhagavAna RSabhanuM savistAra varNana Thera Thera maLe che, tevI ja rIte vaidika tathA bauddha sAhityamAM paNa aneka sthaLe temano ullekha maLe che. purANomAM RSabhanI vaMzaparaMparAne A rIte darzAvAmAM AvI che. brahmAjIe potAnA samAna prathama manune banAvyA, pachI manu vaDe priyavrata ane priyavrata vaDe AgnIvra vagere dasa putro thayA. AgnIvra vaDe nAbhi ane nAbhi vaDe RSabha thayA. RSabhanA paricaya aMge purANa kahe che ke nAbhinI priyA marudevAnI kUkhe atizaya kAMtivALA bALaka RSabhano janma thayo. rAjA RSabhe dharmapUrvaka rAjyanuM zAsana karyuM temaja vividha yajJonuM anuSThAna karyuM. potAnA vIra putra bharatane uttarAdhikAra soMpIne tapasyA mATe pulahAzrama tarapha prasthAna karI gayA. RSabhe potAnuM rAjya bharatane ApyuM, tyArathI A himadeza bhAratadeza tarIke prasiddha thayo. vaidika graMthomAM RSabhanI sAdhanAnuM suMdara vivecana maLe che. RSabhadeve kaThora caryA temaja sAghanAno mArga svIkAryo. temanI dIrgha tapasyAne kAraNe temanuM zarIra kAMTAnI jema sukAI gayuM. temanI zirAo ane dhamanIo spaSTa dRSTigocara thavA lAgI. Akhare nagnAvasthAmAM temaNe mahAprasthAna karyuM. bhagavAna zrI RSabhadeva ] 45 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RgvadamAM bhagavAna RSabhane pUrvajJAnanA pratipAdaka temaja duHkhonA nAza karanArA kahyA che. vedanA maMtro, purANo temaja upaniSadomAM temano bharapUra ullekha thayelo che. te dezanuM nAma paNa bharata cakravartInA nAmathI ja prasiddha thayuM che. A vivecana mAkaDeya purANa, kUrma purANa, agni purANa, vAyu mahApurANa, viSNu purANa vagere graMthomAM maLe che. bhAratanA Adi samrATomAM nAbhiputra RSabha ane RSabha putra bharatanI gaNanA karavAmAM AvI che. teo vratapAlanamAM daDha hatA. teo ja nigraMtha tIrthakara RSabha, jainonA Aptadeva hatA. dhammapadamAM RSabhane sarvazreSTha vIra kahyA che. nirvANa sarvajJatA bAda bhagavAnano janapada vihAra khUba lAMbo thayo hato. kyAM ayodhyA ane kyAM vahelI ! kyAM yUnAna ane kyAM svarNabhUmi ! anArya gaNAtI bhUmikAno paNa ghaNo bhAga bhagavAnanAM caraNothI dhRSTa thayo hato. lAkho sarala AtmajJa vyaktio bhagavAnanA zaraNamAM AvIne kalyANanA patha upara agresara banI hatI. bhagavAna potAnA jIvananA avasAnane najIka nihALIne dazahajAra sAdhuo sAthe aSTApada parvata (kalAsa) upara caDyA. avasarpiNInA trIjA ArAnA traNa varSa ane sADA ATha mAsa jyAre bAkI hatA tyAre cha divasanA anazana (nirAhAra) tapamAM ayogI avasthA pAmIne, bAkInAM adhAtI karmono kSaya karIne teo parinirvANa prApta karI gayA. bhagavAna RSabhe paryakAsanamAM siddhatva prApta karyuM hatuM. bhagavAnanA nirvANano divasa poSavada terasano hato. bhagavAnanuM samagra AyuSya 84 lAkha pUrvanuM hatuM. prabhuno parivAra bhagavAne jyAre dIkSA lIdhI tyAre cAra hajAra ziSyo tenI sAthe hatA, paraMtu prabhunI mauna temaja kaThora sAdhanAnI ajANakArIne kAraNe sau veravikhera thaI gayA hatA. kevaLajJAna prApta thayA pachI temano ghArmika parivAra punaH vikasato gayo. temanA parivAramAM 84 hajAra zramaNonuM hovuM e ja adbhuta dharmakrAMtinuM pariNAma hatuM. temanI vyavasthA mATe bhagavAne 84 gaNa banAvyA. pratyeka gaNano eka eka mukhI nakkI karyo, jene gaNadhara kahevAmAM Avyo. bhagavAnanA prathama gaNadhara RSabhasena hatA. gaNaghara - 84 kevalajJAnI - 20,000 mana:paryavajJAnI - 12,750 avadhijJAnI - 9,000 tIrthakaracaritra | 40 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikriya labdhidhArI caturdaza pUrvI carcAvAdI sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA eka jhalaka - 20,00 -4,750 - 12,50 - 84,000 (RSabhasena pramukha) - 3,00,000 (brAhmI pramukha) - 3,05,000 - 5,54,000 mAtA pitA nagarI. vaMza gotra cihna varNa zarIranI UMcAI yakSa yakSiNI - marudevA - nAbhi - vinItA (ayodhyA) - ikvAku - kazyapa - vRSabha - svarNa - 500 dhanuSya - gomukha -cakrezvarI - 20 lAkha pUrva - 3 lAkha pUrva - 1000 varSa - 1 lAkha pUrva - 84 lAkha pUrva kumArakALa rAjyakALa chabasthakALa kula dIkSAparyAya AyuSya paMca kalyANaka tithi cyavana - jeTha vada 4 janma - phAgaNa vada 8 dIkSA - phAgaNa vada 8 kevaLajJAna - mahA vada 11 nirvANa - poSa vada 13 sthAna sarvArthasiddhathI ayodhyAnuM araNya ayodhyA purimatAlapura aSTApadaparvata nakSatra uttarASADhA uttarASADhA uttarASADhA uttarASADhA abhijita bhagavAna zrI RSabhadeva 47 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI ajitanAtha ka jaina darzana AtmavAdane mAne che. jeTalA tIrthaMkaro thAya che te tamAma sAdhanAnA mAdhyama dvArA ja tIrthakaratvanI bhUmikA prApta kare che. AtmA potAnI sajagatA ane sakriyatA vaDe karmamukta thaIne paramAtmA bane che. paramAtmA kyAreya sakarmA AtmA banato nathI. aNu taraphathI C. pUrNa taraphanI gati to thAya che, paraMtu pUrNathI aNu taraphanI gati thatI nathI. pUrvabhava bIjA tIrthaMkara bhagavAna ajitanAthe paNa potAnA pUrvajanmamAM ghora tapasyA karI hatI. jaMbUdvIpanA mahAvideha kSetranI sItA nadInA taTa upara vatsa nAmanA dezamAM susImA nagarI hatI. tenA samrATa vimalavAhananA bhavamAM temaNe atyaMta viraktipUrNa jIvana vItAvyuM hatuM. aDhaLaka bhoga sAmagrI hovA chatAM temanuM jIvana vAsanAthI vimukha hatuM. AcArya aridamanano saMparka thayA pachI teo sAdhanA mATe vizeSa kRtanizcayI thaI gayA. putrano rAjyAbhiSeka karIne pote gurucaraNomAM pravrujita thaI gayA. dIkSita thayA bAda vimalavAhana muni tapamAM ekAgra thayA. ekAvalI, ratnAvalI, laghusiMha, mahAsiMha vikrIDita jevI aneka kaThora tapasyAo karI. tapasyAonI sAthe dhyAna, svAdhyAya, sevA vagere karmanirAnAM aneka sAdhano temaNe apanAvyAM. mahAna karmanirjarA karIne tIrthaMkara nAmakarmano baMdha ryo. aMte anazanapUrvaka potAnA prANano tyAga karIne vijaya nAmanA anuttara vimAnamAM teo gayA. ' be rANIone cauda svapno jitazatruno rAjaprAsAda e samaye jagatamAM bejoDa hato. tenuM eka kAraNa e paNa hatuM ke je rAtre mahArANI vijayAdevIne cauda mahAsvapna AvyAM, e ja rAtre rAjA jitazatrunA nAnA bhAI yuvarAja sumitranI tIrthakaracaritra | 48 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmapatnI vaijayaMtIne paNa cauda mahAsvapna AvyAM. devatvanuM tetrIsa sAgaropamanuM AyuSya bhogavIne bharatakSetranI vinItA nagarImAM rAjA jitazatrunA rAjamahelamAM AvIne mahArANI vijayAdevInI kUkhe avatarita thayA. te rAtre mahArANI vijayAdevIe caudamahAsvapno nihALyAM. putraratnano janma thavo e to khuzInI vAta hoya ja che, temAMya jagatrAtAno janma thAya e to vizeSa AnaMda-maMgaLanI vAta hatI. savAre svapnazAstrIone bolAvIne baMne rANIonAM svapnonAM phaLa pUchavAmAM AvyAM. svapnazAstrI cakita hatA kAraNa ke eka sAthe baMne rANIone caudamahAsvapno kevI rIte AvyAM ! khUba vicAravimarza karyA pachI teo evA niSkarSa upara pahoMcyA ke eka tIrthakara ane eka cakravartIno janma thayo hovo joIe. samagra parivAramAM harSanuM vAtAvaraNa prasarI gayuM. baMne mahArANIo sAvadhAnIpUrvaka garbhanuM jatana karavA lAgI. janma mahA suda AThamanI madhyarAtrInI maMgaLa veLAe garbhakALa samApta thatAM sukhapUrvaka bhagavAnano janma thayo. cosaTha Idra ekatrita thayA. rAjAe janmotsava ujavyo. A prasaMge saghaLA kedIone mukta karI devAmAM AvyA. ghera ghera AnaMdanuM vAtAvaraNa vyApI vaLyuM. agiyAra divasa sudhI rAjakIya utsava ujavavAmAM Avyo. nAmakaraNa. nAmakaraNanA divase pArivArika prItibhojananuM Ayojana karavAmAM AvyuM. samasta pArivArika sabhyoe putrane godamAM laIne AzIrvAda pAThavyA. putrane kayA nAmathI saMbodhavo te viSayanI paricarcAmAM mahArANI vijayAdevIe kahyuM, lagna pachI aneka vakhata mahArAja sAthe ghUtakriDAno prasaMga Avyo, paraMtu dareka vakhate mAre hAravuM paDyuM. mArA manamAM evI AkAMkSA hatI ke Akhare eka vakhata to huM paNa temane jItI lauM. A manokAmanA A bALakanA garbhamAM AvyA pachI pUrNa thaI. te divasomAM huM jeTalI vakhata jugAra ramI te darekamAM sAro vijaya thayo. te samaye huM ajeya banI gaI. samrATa jitazatrue kahyuM, AsapAsanAM rAjyomAMthI je sUcanA temaja zatrurAjyomAMthI guptacaro dvArA je mAhitI maLI che, te atyaMta Azcaryajanaka che. A mahinAomAM zatrurAjyonA dilamAM paNa evI bhAvanA utpanna thaI ke mahArAjA jitazatru ajeya che. temane jItavAnuM azakya che. temanI sAthe zatrutA prANaghAtinI siddha thaI zake che. AvI eka bhAvanA daDha banI gaI. jo ke meM yuddhanI taiyArI karI nathI, chatAM A zubha saMketonuM utpanna thavuM, emAM mane to bhagavAna zrI ajitanAtha ] 49 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bALakano prabhAva ja dekhAya che. tethI mArA mate bALakanuM nAma ajitanAtha rAkhavuM joIe. guNaniSpanna A nAma upara tarata ja saukoInI saMmati maLI gaI. nAnA bhAI sumitranA putranuM nAma sagara rAkhavAmAM AvyuM. vivAha ane rAjya baMne bALako kramazaH moTA thayA. yuvAvasthAmAM praveza karatAM ja vaMza-paraMparA anusAra aneka rAjakanyAo sAthe baMnenAM lagna karavAmAM AvyAM. baMne bhAI mahelomAM paMcendriya sukhopabhoga karatA rahyA. - eka vakhata rAjA jitazatrunA manamAM vicAra udbhavyo, putra rAjya karavA mATe lAyaka thaI gayA che, chatAM huM rAjya saMbhALI rahyo chuM. A to mAro pramAda che. mAre have zIdhrAtizIdhra rAjya choDIne sAdhanAmAM lAgI javuM joIe. evA nirNaya sAthe potAnA nAnA bhAI yuvarAja sumitrane bolAvIne tene rAjyano bhAra soMpI devAnuM temaNe ichyuM, paraMtu sumitra InkAra karavA lAgyA. tyAre temaNe potAnA putra ajitanAthano rAjyAbhiSeka karyo ane svayaM yuvarAja sumitranI sAthe dIkSita thaIne utkRSTa sAdhanAmAM ekAgra thaI gayA. ajitanAthanA rAjya-saMcAlanathI prajA atyaMta sukhI hatI. rAjyamAM koIpaNa vastuno abhAva nahoto. loko atyaMta cenathI jIvana jIvI rahyA hatA. saunA hRyamAM ajitanAtha pratye UMDI ekAtmakatA hatI. dIkSA-pratibodha Ikotera lAkha pUrva varSo sudhI gharamAM rahyA pachI bhogAvalI karmo ghaTatAM gayAM ane prabhunuM aMtarmana sAdhanA mATe udyata baneluM jANIne lokAMtika devo AvyA tathA rivAja anusAra ajitanAthane pratibodha Apyo. pratyeka tIrthaMkara ema to svayaM buddha hoya che, paraMtu lokAMtika deva temane dIkSAnI eka varSa pahelAM pratibodha ApavA mATe Ave che. temanA AvyA pachI ja tIrthaMkara abhiniSkramaNanI taiyArI kare che. rAjatyAga ane varSIdAna ajitanAthe potAnA pitarAI bhAI sagarane rAjya saMcAlanano bhAra soMpyo ane varSIdAnano AraMbha karyo. varSIdAnanI vyavasthA sadaiva devatAo ja kare che. bharatakSetramAM kyAMya paNa binavArasI daTAyeluM sonuM kADhIne tene javanA AkAranuM banAvIne rAtre bhaMDAra bharI de che. A svarNajavane "sonaiyA" kahevAmAM Ave che. sonaiyAnI eka bAju tIrthaMkaranI mAtAnuM nAma ane bIjI bAju pitAnuM nAma aMkita kareluM hoya che. bhagavAna dIkSApUrve te sonaiyAonuM tIrthakaracaritra [ 50 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna varSabhara dararoja eka prahara sudhI karatA hoya che. A eka praharamAM teo eka karoDa esI lAkha sonaiyAonuM dAna karavA lAgyA. teno uddeza sAmAnya lokomAM dIkSAnI pUrve ja bhagavAnanuM vaizistra sthApita karavAnuM hoya che. A bahAne aneka paricita-aparicita vyaktiono sAkSAtkAra thaI jAya che. A dAnane amIra-garIba saukoI grahaNa kare che. tenI saghaLI vyavasthA devonA hAthamAM hoya che. tIrthakara to mAtra paraMparAnA nirvAhanA mAtra nAyaka ja hoya che. bhagavAna ajitanAthe paNa e paraMparAnuM pAlana karyuM ane eka varSa sudhI varSIdAna karyuM. A avadhimAM kula traNa araba, IkyAsI karoDa, esI lAkha sonaiyAnuM dAna karyuM. dIkSA varSIdAna pachI jyAre ajitanAtha dIkSA mATe tatpara thayA tyAre rAjA sagare bhagavAnano dIkSA-mahotsava ujavyo. cosaTha Idra ekatrita thayA. susajja sukhapAlikAmAM besADIne bhagavAnane sahasrAjha udyAnamAM lAvavAmAM AvyA. tyAM bhagavAna eka hAra anya rAjAo, rAjakumAra temaja prajAjano sAthe dIkSita thayA. dIkSA letI vakhate bhagavAnane chaThThanuM tapa cAlatuM hatuM. bIjA ka bhagavAna zrI ajitanAtha 51 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divase ayodhyAnareza brahmadattane tyAM prathama pAraNuM thayuM. dIkSita thayA pachI bhagavAne bAra varSa sudhI kaThora tapasyA tathA utkRSTa sAdhanA karI. grAmAnugrAma pharatA pharatA prabhu punaH ayodhyA padhAryA poSa suda agiyArasanA divase prabhu dhyAnAvasthAmAM kSapaka zreNI caDyA, ghAtika karmano kSaya karIne temaNe sarvajJatA prApta karI. devoe utsava karyo, prabhue tIrthasthApanA karI. prathama dezanAmAM ja moTI saMkhyAmAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAo banI gayAM. sagarane vairAgya bhagavAna dIrghakALa sudhI dharmacakranuM pravartana karatA rahyA. lAkho loko adhyAtmanA AlokathI Alokita banyA. temanA zAsanakALamAM temanA bhAI sagara cakravartI banyA ane eka nimitta maLatAM ja saghaLuM choDIne teo Atmastha banyA. cakravartI sagarane sATha hajAra putra hatA. potAnA pitAnA teo parama bhakta hatA. eka vakhata temaNe vicAryuM ke pUjya pitAzrIne da22oja navo kUvo khodIne pANI pIvarAvavuM joIe. bIjA divasathI e pramANe karavAmAM AvyuM. cakravartInA muzalaratnano A kAryamAM prayoga karavAmAM Avyo. muzalaratna vaDe kUvo tatkALa khodI zakAto hato. te kUvAnuM pANI potAnA pitAzrIne pIvA mATe mokalavAmAM AvatuM hatuM. eka divasa teo ajANatAM koI nAgakumAra devatAnA sthAna upa2 kUvo khodavA lAgyA. nAgadeve temano virodha karyo, paraMtu sattAnA unmAdamAM koIe dhyAna ApyuM nahIM. ulaTAnI tenI mazkarI karavA lAgyA. kSubdha nAgadeve potAnA adhikArI deva pAse jaIne temanI phariyAda karI. adhikArI deve temane cetAvaNI ApI, chatAM teo mAnyA nahi, adhikArIdeve kruddha thaIne e kUvAmAMthI eTalA prabaLa vegathI pANI kADhyuM ke sau ekasAthe pANInA pravAhamAM taNAIne mRtyu pAmyA. samrATa sagaranI kuLadevI paNa A bhavitavyatAne TALI zakI nahi. te sagarane samajAvavAnI dRSTie vRddhAnuM rUpa dhAraNa karIne samrATa jyAM pharavA gayA hatA, tyAM bUmo pADI pADIne putra-zokamAM raDavA lAgI. samrATe tene AzvAsana ApavAno prayatna karyo. vRddhAe vyathita svaramAM kahyuM, e to jenA upara vIte tene ja khabara paDe. samrATe kahyuM, e to ThIka che, paraMtu mArA upara jo koI AvI Apatti Ave to huM dhIraja rAkhIza. vRddhAe tarata ja pUchyuM, zuM tame kharuM kaho cho ? nA ja samrATe kahyuM, mArI vANI kAyama tha devInA rUpamAM pragaTa thaIne pelo du tIrthaMkara tra 4 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samrATane tIvra AghAta lAgyo, paraMtu teo te AghAtane pI gayA. saMsAranI nazvaratA temanI samakSa sAkAra banI gaI. samrATa sagara tatkALa pautra bhagIrathane rAjya soMpIne dIkSita banI gayA. utkRSTa sAdhanA karIne teo kramazaH mukta banyA. nirvANa bhagavAna ajitanAthe jyAre potAnuM nirvANa najIka nihALyuM tyAre ekahajAra sAdhuo sahita sammedazikhara upara pahoMcyA. eka mAsanA anazanamAM temaNe saghaLAM karmono kSaya karIne siddhatva prApta karI lIdhuM. prabhuno parivAra gaNadhara kevalajJAnI manaH paryavajJAnI avadhijJAnI vaikriya labdhidhArI caturdaza pUrvI carcAvAdI sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA eka jhalaka mAtA pitA nagarI vaMza gotra cina varNa zarIranI UMcAI - 95 - 22,000 12,500 - 9,400 - 20,400 - 3,720 - 12,400 - 1,00,000 - 3,30,000 - 2,98,000 - 5,45,000 - vijayA - jitazatru - ayodhyA - ikSvAku - - kAzyapa - hAthI - suvarNa - 450 dhanuSya bhagavAna zrI ajitanAtha D 53 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSa yakSiNI kumArakALa rAjyakALa chAkALa kula dIkSAparyAya AyuSya paMca kalyANaka - mahAyakSa - ajitabalA - 18 lAkha pUrva - eka pUrvAga adhika pa3 lAkha pUrva - 12 varSa - 1 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva - 72 lAkha pUrva cyavana janma tithi sthAna nakSatra vaizAkha suda 13 vijaya rohiNI mahA suda 8 ayodhyA rohiNI mahA suda 9 ayodhyA rohiNI poSa suda 11 ayodhyA rohiNI caitra suda 5 sammada zikhara mRgazIrSa dIkSA kevaLajJAna nirvANa tIrthakaracaritra [ 54 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka bhagavAna zrI saMbhavanAtha kaws koI eka divasamAM ja mahApuruSa banI jatuM nathI. te mATe varSo nahi, aneka janmo sudhI sAdhanA karavI paDe che. bhagavAna zrI saMbhavanAthanA jIve paNa aneka bhavonI sAdhanA karI hatI, mAnavIya guNono vikAsa karyo hato. tenA pariNAma svarUpa teo tIrthaMkara banyA. ---2001 |pUrvabhava eka vakhata teo ghAtakIkhaMDa dvIpanA airAvata kSetramAM kSemapurI nagarInA vipulavAhana nAmanA rAjA hatA. te rAjyamAM bhayaMkara duSkALa paDyo. rAjAnA manamAM javAbadArIno bhAva jAgI UThyo. teNe potAnA bhaMDAronAM dvAra kholI dIdhAM. adhikArIone Adeza Apyo ke bhaMDAramAM bhale kAMI na bace, paraMtu rAjyanI eka paNa vyakti bhUkhI rahevI joIe nahi. rAjAe bahArathI anAja maMgAvyuM, gAme gAma annakSetro banAvarAvyAM. duSkALathI prabhAvita kSetronI svayaM mulAkAta lIdhI ane anna vitaraNanI vyavasthA nihALI. rAjyamAM cAlI rahelAM vikAsakAryonI gatividhi paNa nihALI. rAjAnA AvA AtmIya vyavahArathI prajAmAM abhuta ekAtmaktA AvI gaI. duSkALane kAraNe aneka sAdhu dUra dUra janapadomAM cAlyA gayA. paraMtu keTalAka zarIrathI asvastha athavA akSama sAdhuo ane temanI paricaryA karanArA munio hajI nagaramAM ja hatA. temane zuddha AhAra kyAreka maLato to kyAreka na maLato. mAhitI maLatAM ja rAjA tatkALa te munionI pAse gayA ane bhojana mATe AmaMtraNa pAThavyuM. muninI caryAthI rAjA aparicita hato. munioe potAnA kalpa-akalpanI vidhi samajAvI. rAjAe vinaMtI karI, kAMI vAMdho nahi, rAjamahelamAM aneka bhojanAlayomAM sAttvika bhojana bane che. mArA sahita tamAma vyaktio thoDuMka ochuM khAIne Apane ApIzuM, Apa jarUra padhAro. munio gayA. rAjamahelamAMthI yathocita AhAra laI AvyA. bhagavAna zrI saMbhavanAtha papa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAe nagaramAM annasaMpanna vyaktione paNa samajavI, teo paNa munione bhaktipUrvaka bhikSA ApavA lAgyA. duSkALanA divasomAM saMtone AhAra maLyo ke nahi tenI mAhitI rAja dararoja meLavatA ane dharma-dalAlI karatA. A dharma-dalAlI ane zuddha dAna vaDe rAjAnI viziSTa karma-nirjarA thaI. temaja apUrva puNyano baMdha thayo. pachInAM varSomAM varasAda thayo. sAro pAka pAkavAthI sarvatra khuzAlI chavAI gaI. pUrvavata tamAma vyavasthAo zarU thaI gaI. rAjakIya sahAyatA kendro jarUriyAta samApta thavAthI baMdha karI devAmAM AvyAM. paraMtu rAjA pratye prajAnA manamAM sthAyIrUpe niSThAno bhAva daDha thaI gayo. tIrthakara gotrano baMdha eka vakhata rAjA vipulavAhane vAdaLonI ghanaghora ghaTAne havAnI sAthe gherAtI ane vikherAtI nihALI. rAjAne saMsAra temaja parivAranuM svarUpa paNa evuM ja chinnabhinna thaI janAruM lAgyuM. teo bhautika jIvanathI virakta thaI gayA ane svayaMprabha AcArya pAse dIkSita thaIne adhyAtmamAM lIna banyA. muni vipulavAhane potAnI udAtta bhAvanA dvArA karmanirjarAnAM vIsa vizeSa sthaLonI sAdhanA karI. azubha karmonI nirjarA sAthe tIrthaMkara nAmakarma jevI zubha-puNyaprakRtino baMdha karyo. aMte samAdhipUrvaka ArAdhaka pada pAmIne navamAM devalokamAM deva banyA. tiloyAnnati vagere graMthomAM vipula vAhana caiveyakamAM gayA hovAno ullekha maLe che. janma sukhamaya devAyu pUrNa rUpe bhogavI lIdhA pachI tyAMthI temanuM cyavana thayuM. bharatakSetramAM sAvathI nagarInA rAjA jitArinI paTarANI senAdevInI kUkhe temano janma thayo. rAtre senAdevIne tIrthakaratvanAM sUcaka cauda mahAsvapna AvyAM. rANIe samrATa jitArine jagADIne potAnAM svapno viSe vAta karI. harSonmatta rAjAe rANIne kahyuM, koI bhuvanabhAskara ApaNA gharamAM AvI rahyo che. A svapno tenAM ja sUcaka che. have tame nidrA na lo, dharma-jAgaraNa karo. savAre svapnazAstrIone pUchIne tenuM vistRta varNana batAvIza. savAre rAjAe svapnazAstrIone bolAvyA. Asana vagere ApIne temanuM sanmAna karyuM. temane rANIne AvelAM cauda mahAsvapnonuM vivaraNa kahI saMbhaLAvyuM ane temanA phalAphala viSe jANavAnI jijJAsA vyakta karI. temaNe svapnazAstro tathA potAnA adhyayananA AdhAre ekamate evo nirNaya jaNAvyo ke rANIjInI kUkhe putraratna pedA thaze, tenA dvArA lAkho vyaktione rAhata maLaze. he rAjan ! ApanuM nAma A putranA kAraNe amara thaI jaze. tIrthakaracaritra [ 56 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapnazAstrIonI vAta sAMbhaLIne rAjamahela sahita samagra samudAyamAM khuzInI lahera prasarI gaI. garbhakALa samApta thatAM mahArANI senAdevIe mAgasara suda caudasanI madhyarAtre bALakane janma Apyo. sarvaprathama indroe janmotsava ujavyo. tyAra pachI rAjA jitAri ane sAvatthInA bhAvuka lokoe janmotsava ujavyo. agiyAra divasano rAjakIya utsava cAlyo. nAmakaraNa putranA nAmakaraNanA utsavamAM parivAra temaja rAjyanA pratiSThita nAgariko upasthita thayA. temaNe bALakane AzIrvAda ApyA. nAma viSe samrATa jitArie jaNAvyuM ke A vakhate rAjyanI Avaka abhUtapUrva vadhI che. A varSanI phasala rAjyanA itihAsamAM sarvAdhika rahI che. huM vicAruM chuM ke AvI phasala A bALakanA AvavAthI ja saMbhava banI che tethI putranuM nAma saMbhavanAtha rAkhavuM yogya gaNAze. A nAma saukoIne ucita lAgyuM ane koIpaNa prakAranA vikalpa vagara saue bALakane saMbhavakumAra nAma ApyuM. vivAha ane rAjya uMmaranI sAthe saMbhavakumAre yauvanamAM praveza karyo, tyAre rAjA jitArie suyogya kanyAo sAthe temano vivAha karyo. thoDAka samaya pachI AgrahapUrvaka saMbhavakumArane sihAsanArUDha karIne svayaM nivRtta thaI gayA. saMbhavakumAranuM mana yuvAvasthAmAM paNa rAjyasattA temaja apAra vaibhava pAmIne anAsakta ja rahyuM. teo mAtra kartavyabhAvathI rAjyanuM saMcAlana karatA rahyA. temanA zAsanakALamAM rAjyamAM addabhuta zAMti jaLavAI. cAre tarapha samRddhinuM vAtAvaraNa chavAI gayuM. teo 51 lAkha pUrva sudhI gharamAM rahyA. dIkSA bhogAvalikarmonI parisamApti najIka samajIne bhagavAne varSIdAna karyuM. bhagavAnanA abhiniSkramaNanI vAta sAMbhaLIne aneka rAjA tathA rAjakumAra virakta banIne rAja saMbhavanI sAthe ghara choDavA taiyAra thaI gayA. nizcita tithi mAgasara suda pUnamanA divase eka hajAra rAjA ane rAjakumAro sAthe rAjA saMbhava sahasrA>> vanamAM pahoMcyA. paMcamuSTi loca karyo. hajAro lokonI upasthitimAM jIvanabhara mATe sAvadya yogonuM pratyAkhyAna karyuM. cAritranI sAthe ja temaNe sAtamA guNasthAnano sparza karyo. temane cothA mana:paryavajJAnanI prApti thaI. pratyeka tIrthakarane dIkSAnI sAthe ja cothA mana:paryavajJAnanI utpatti thaI jAya che. A jJAnano upayoga karIne teo bhagavAna zrI saMbhavanAtha 57 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ icche to aDhIdvIpa (jabUdvIpa, ghAtakIya khaMDa tathA ardhapuSkaradvIpa)mAM samanaska prANIonA manogata bhAvone jANI zake che. dIkSAnA divase bhagavAnane cauvihAra chaThThanuM tapa cAlatuM hatuM. bIjA divase sAvatthI nagarInA rAjA surendrane tyAM prathama pAraNuM thayuM. bhagavAna saMbhavanAtha cauda varSa sudhI muni avasthAmAM vicaraNa karatA rahyA. temaNe jItendriyatAnI sAthe karmabaMdhanono pUrNataH kSaya karavAnuM zarU karyuM. vicaratA vicaratA teo punaH sAvatthI nagarImAM padhAryA. tyAM ja temaNe chavstha kALano aMtima cAturmAsa karyo. sAdhanA karatAM karatAM tyAM ja Aso vada panA divase zukladhyAna sahita bhagavAna ucca zreNI upara ArUDha thayA. mohano kSaya karavAnI sAthe sAthe sAyika cAritravAna banyA. aMtarU-muhUrtamAM bAkInAM traNa ghAtI karmano kSaya karIne temaNe sarvajJatA prApta karI. Indroe bhagavAnano kevala-mahotsava ujavyo. bhagavAnanI janma temaja dIkSAbhUminA lokoe jyAre bhagavAnanI sarvajJatAnI vAta sAMbhaLI tyAre sukhada Azcarya sahita sau udyAnamAM darzanArthe UmaTI paDyAM. vaMdana karIne sura-racita samavasaraNamAM sau besI gayAM. bhagavAne dezanA ApI. AgAra temaja aNagAra baMne prakAranI upAsanA nirUpita karI. prathama dezanAmAM caturvidha (sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA) saMghanI sthApanA thaI gaI. nirvANa prabhue AryajanapadamAM dIrghakALa paryata vicaraNa karyuM. lAkho bhavyajanono uddhAra karyo. aMte potAnuM mahAprayANa najIka samajIne temaNe sanmedazikhara upara eka hajAra sAdhuo sAthe anazana karI lIdhuM. zukladhyAnanA cothA caraNamAM pahoMcIne temaNe kriyAmAtrano viccheda karI dIdho. ayogI avasthA pAmIne temaNe bAkInAM aghAtI karmono kSaya karyo ane siddhatva pAmyA. prabhuno parivAragaNadhara - 102 0 kevalajJAnI - 15,000 0 manaH paryavajJAnI - 12,150 0 avadhijJAnI - 9,600 0evaikriya labdhighArI - 19,800 tIrthakaracaritra [ 58 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 2,150 12,000 - 2,00,000 3,36,000 - 2,93,000 - da,36,000 - senA jitAri zrAvastI ikvAku kAzyapa azva suvarNa 0caturdaza pUrva 0carcAvAdI 0 sAdhu 0 sAdhvI 0zrAvaka 0zrAvikA eka jhalaka 0mAtA 0pitA 0nagarI vaMza 0 gotra cihana 0varNa 0zarIranI UMcAI 0yakSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 07masyakALa 0 kula dIkSAparyAya 0AyuSya paMca kalyANaka tithi cyavana phAgaNa suda-8 janma mAgasara suda-14 0 dIkSA mAgasara suda-15 kevaLajJAna Aso vada-5 nirvANa caitra suda-5 400 dhanuSya trimukha - duritAri - 15 lAkha pUrva - 4 pUrvAga adhika 44 lAkha pUrva - 14 varSa - 4 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva - 60 lAkha pUrva sthAna nakSatra Anata mRgazIrSa zrAvastI mRgazIrSa zrAvastI mRgazIrSa zrAvastI sammada zikhara mRgazIrSa mRgazIrSa bhagavAna zrI saMbhavanAtha [ 59 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI abhinandana jaMbUdvIpanI pUrva mahAvidehanI maMgalAvatI nAmanI vijayamAM ratnasaMcayA nagarI hatI. tyAM | "mahAbala' nAmano rAjA rAjya karato hato. mahAbalanA bhAvamAM bhagavAna abhinaMdanano jIva bhautikatA pratye saMpUrNa udAsIna rahetA hatA. rAjyasattA temaja yuvAvasthAnuM joza paNa temane unmatta banAvI zakatuM nahi. pitAjIe soMpelI javAbadArI teo nirliptabhAve nibhAvatA hatA ane saMyama mATe anukULa takanI pratIkSA karatA rahetA hatA. aMte temanuM saMtAna gurukuLamAMthI boMtera kalAo zIkhIne rAjya calAvavA mATe yogya banyuM ke tarata ja mahAbala rAjae tene rAjya soMpIne potAne AcArya vimalacaMdranAM caraNomAM saMyamI banAvI dIdhA. sAdhanAnI cira-abhilASA rAjAnA jIvanamAM sAkAra banI gaI. rAjakIya temaja pArivArika baMdhanothI mukta thaIne teo sarvathA unmuktavihArI banI gayA. sAdhanAnA vividha prayogo dvArA temaNe utkRSTa karmanirjarA karI ane tIrthaMkara gotranA rUpamAM atyuttama puNyaprakRtino baMdha karI lIdho. sudIrgha sAdhanA saMpanna karI tyAMthI paMDitamaraNa prApta karIne teo vijaya nAmanA anuttara vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. devalokanI tetrIsa sAgaranI avadhi samApta thayA pachI svargamAMthI temanuM avana thayuM. bharatakSetranI samRddha nagarI ayodhyAmAM rAjA saMvara rAjya karatA hatA. mahArANI siddhArthInI kUkhe teo avatarita thayA. rAtre cauda svapno nihALIne siddhArthI jAgRta thayA. samrATa saMvarane jagADIne rANIe potAnAM svapno viSe vAta karI. prasannacitta rAjAe rANInI prazaMsA karatAM kahyuM, "ApaNe kharekhara bhAgyazALI chIe A svapnothI ema lAge che ke ApaNo mahAna vaMza have mahAnattama banaze, koI puNyAtmA tArI kUkhe tIrthakaracaritra D ) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avatarita thaI rahyo che. mAtra ApaNe ja nahIM, samagra vizva tenAthI nizcitarUpe upakRta banaze.' savAre rAjA saMvare svapnazAstrIone bIlAvIne svapnonA phaLa vize pUchyuM. svapnazAstrIoe adhyayanabaLa ane zAstrabaLa vaDe ema jaNAvyuM ke koI tIrthaMka2 deva mahArANInI kUkhe avatarita thayA che. garbhakALanI parisamApti thatAM mahArANI siddhArthAe mahAsuda bIjanI madhya rAtre eka putraratnane janma Apyo. kSaNabhara mATe traNe lokamAM zAMti prasarI gaI. nAkInA jIvo paNa kSaNabharanI zAMti pAmIne stabdha banI gayA. cosaTha IMdroe bhagavAnano janmotsava ujavyo. samrATa saMvare mana bharIne utsava mANyo. kedIone mukta karI devAmAM AvyA. yAcakone udAratAthI dAna ApavAmAM AvyAM. eka puNyavAnanA janma levAthI nA jANe keTa keTalI vyaktiono bhAgyodaya thaI jato hoya che ! nAmakaraNa samrATa saMvare nAmakaraNa mahotsavanuM paNa virATa Ayojana karyuM, jemAM pArivArika lokonI sAthe moTI saMkhyAmAM nAgariko paNa upasthita hatAM. bALakane joIne sau dhanya thaI UThatAM. nAmakaraNa vize vAta nIkaLI tyAre samrATa saMvare kahyuM, 'chellA nava mahinAmAM rAjyamAM jeTalo AnaMda anubhavAyo che teTalo AnaMda agAu mArA zAsanakALamAM meM kyAreya anubhavyo nathI. rAjyamAM aparAdhomAM paNa ThIka ThIka ghaTADo thayo che. pArasparika vigraha A nava mahinA daramyAna kyAreya jovA nathI maLyA. nyAyAlaya paNa jANe ke vizrAma sthaLa samAna banI gayuM che. pArasparika premanuM AvuM apUrva udAharaNa anyatra kyAMya jovA maLatuM nathI. rAjyanI pratyeka vyaktimAM mAnasika prasannatA prasarelI jovA maLe che. guptacaronA ahevAlamAM paNa A ja vAta pragaTa thAya che, tethI mArI dRSTie AnaMdakArI naMdananuM nAma abhinaMdanakumAra rAkhavuM joIe.' saune A nAma tarata ja jacI gayuM. bALakane abhinaMdanakumA2 kahIne saue bolAvyo. vivAha ane rAjya rAjakumAra abhinaMdane jyAre kiztarAvasthA pAra karI, tyAre samrATa saMvare aneka suyogya kanyAo sAthe teno vivAha karyo. keTalAka samaya pachI AgrahapUrvaka rAjakumAra abhinaMdanano rAjyAbhiSeka paNa karI devAmAM Avyo. rAjA saMva2 svayaM saMsArathI virakta thaIne muni banI gayA. samrATa abhinaMdana rAjyanuM saMcAlana kuzaLatApUrvaka karavA lAgyA. rAjyamAM vyApelAM abhUtapUrva AnaMda temaja anupameya zAMtithI lokomAM apAra bhagavAna zrI abhinandana B 1 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAttvika AsthA pedA thaI hatI. gharamAM rahevA chatAM temanuM jIvana RSi samAna banI gayuM hatuM. Idriyajanya vAsanAothI teo sadaMtara para banI gayA hatA. dIkSA sudIrgha rAjyasaMcAlana temaja bhogAvalikarmo niHzeSa thayA pachI temaNe potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpI dIdhuM tathA vidhi anusAra varSIdAna ApavA mAMDyuM. temanI vairAgyavRttithI aneka rAjA tathA rAjakumAra prabhAvita thayA. teo paNa temanI sAthe saMyamI banavA udyata thaI UThyA. nizcita tithi mahA suda bArasanA divase eka hajAra vyaktio sahita paMcamuSTi loca karIne sahasrAjha udyAnamAM prabhu dIkSita banyA. dIkSAnA divase temane chaThThanuM tapa hatuM. "tiloyAnnatti" mAM aThThamanA tapano ullekha maLe che. bIjA divase sAtapUramAM rAjA Indradattane tyAM bhagavAne prathama pAraNuM karyuM. aDhAra varSa sudhI abhinaMdana munie kaThora tapazcaryA dvArA apUrva karmanirjarA karI. vardhamAna pariNAmomAM zukla-dhyAnArUDha thaIne temaNe lapaka zreNI prApta karI lIdhI. ghAtika karmono kramazaH kSaya karIne temaNe kevaLajJAna prApta karyuM. je divase teo sarvajJa banyA, te divase teo ayodhyAmAM birAjamAna hatA. bhagavAnanA prathama pravacananI sAthe ja "tIrtha'nI sthApanA thaI gaI hatI. moTI saMkhyAmAM bhavya lokoe sAdhu temaja zrAvakavrata grahaNa karyo. tIrthakara abhinaMdana janmyA tyAre lokomAM AnaMda vyApI vaLyo. temanA rAjyakALamAM vigraha samApta thaI gayo ane temanAM tIrthakara kALamAM bhavya lokone bhAvataH AnaMda maLavA lAgyo. nirvANa Arya kSetramAM gaMdhahastInI jema bhagavAna dIrghakALa paryata vicaratA rahyA. tyAra bAda potAno aMtakALa nikaTa jANIne temaNe eka hajAra munio sAthe sammada zikhara upara anazanano AraMbha karyo. eka mahinAnA anazanamAM zailezI pada pAmIne, saghaLAM karmono kSaya karIne temaNe siddhatva prApta karI lIdhuM. devo ane manuSyoe maLIne bhagavAnanA zarIranI niharaNa kriyA vidhipUrvaka saMpanna karI. bhuno parivAra0gaNadhara - 116 0 kevalajJAnI - 14,000 0manaH paryavajJAnI - 11,50 0 avadhijJAnI - 9,800 0 vaikriya labdhidhArI - 19,000 tIrthakaracaritra | 2 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0caturdaza pUrvI - 1,500 0carcAvAdI - 11,000 0 sAdhu - 3,00,000 sAdhvI - 6,30,000 0 zrAvaka - 2,88,000 0zrAvikA - 5,27,000 eka jhalaka 0 mAtA - siddhArthI pitA - saMvara 0nagarI - ayodhyA 0vaMza - IkvAku 0 gotra - kAzyapa 0 cihna - vAnara 0varNa -suvarNa 0 zarIranI UMcAI - 350 dhanuSya yakSa - yakSeza 0 yakSiNI - kAlI 0 kumArakALa - 12,50,000 pUrva 0 rAjyakALa - 8 pUrvAga adhika 36.5 lAkha pUrva 0chadmasthakALa - 18 varSa 0 kula dIkSAparyAya - 8 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva 0 AyuSya - 50 lAkha pUrva paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra 0cyavana - vaizAkha suda 4 vijya abhijIta 0janma - mahA suda 2 ayodhyA abhijIta 0 dIkSA - mahA suda 12 ayodhyA abhijIta 0 kevaLajJAna - poSa suda 14 ayodhyA abhijIta nirvANa - vaizAkha suda 8 sammadazikhara puSpa bhagavAna zrI abhinandana | s3 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 bhagavAna zrI sumatinAtha pUrva bhava tIrthaMkara sumatinAthano jIva pUrva janmamAM jaMbUdrIpanI pUrva mahAvidehanI puSkalAvatI vijayamAM samrATa vijayasenanA mahelamAM cira abhilaSita putrarUpe pedA thayo hato. temanI pahelAM samrATanA ghera koI saMtAna na hovAthI mahArANI sudarzanA atyaMta ciMtita rahetAM hatAM. eka vakhata teo upavanamAM pharavA gayAM. tyAM temaNe eka zreSThi-patnInI sAthe ATha putravadhUone joI. temane potAnI riktatA DaMkhavA lAgI, temanuM dila viSAdamAM DUbI gayuM. teo mahelamAM AvIne raDavA lAgyAM. rAjAe jyAre temane pUchyuM tyAre temaNe samagra vAta kahI. rAjAe kahyuM ke tame raDazo nahi. huM aThThamanI tapasyA karIne kuladevIne pUchI lauM chuM. jethI tamArI jijJAsA zAMta thaI jaze. rAjAe pauSadhazALAmAM aThThama (telA)nuM tapa saMpanna karyuM. kuladevI upasthita thayAM. rAjAe saMtAnaprApti viSe jijJAsA vyakta karI. devIe kahyuM, tamAre tyAM eka putra svargathI cyavana pAmIne utpanna thaze. rAjAe A susaMvAda rANIne saMbhaLAvyo ke tamAre putraratna thaze. ciMtA na ka2zo. have rANI putraprAptinI pratIkSAmAM divaso pasAra karavA lAgyAM. kramazaH rANIne garbha rahyo tathA garbhakALa samApta thatAM eka tejasvI temaja atyaMta svarUpavAna bALakane temaNe janma Apyo. rAjAe bALakanuM nAma puruSasiMha rAkhyuM. atyaMta lADakoDathI bALakanuM lAlanapAlana thavA lAgyuM. eka divasa kuMvara puruSasiMha udyAnamAM pharavA mATe gayA. tyAM temane vijayanaMdana AcAryanAM darzana thayAM. AcArya deva pAsethI temaNe tAttvika vivecana sAMbhaLyuM. thoDIka kSaNonA sAnnidhyamAM ja kuMvaranAM aMtarnetra khUlI gayAM. potAnA hitAhitanuM bhAna temane thaI gayuM, bhautika upalabdhiothI kuMvarane virakti thaI gaI. tIrthaMkaracaritra 64 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uchaLatI yuvAvasthAmAM tIvra viraktithI gurucaraNomAM kuMvara dIkSita thaI gayA. puruSasiMha muni aNagAra banyA pachI utkRSTa tapa ane dhyAnamAM otaprota thayA. karmanirjarAnAM vIsa sthAnakonI temaNe vizeSa sAdhanA karI, utkRSTa karmanirjarA dvArA tIrthaMkara padanI karmaprakRtino baMdha karyo. ArAdhanA pUrvaka AyuSya pUrNa karIne teo svargamAM vaijayaMta nAmanA vimAnamAM deva rUpe utpanna thayA. janma vaijayaMta vimAnanI bhavasthiti pUrNa karIne bhagavAna sumatinAthanA AtmAe ayodhyAsamrATa meghanI mahArANI maMgalAvatInI kUkhe janma lIdho. maMgalAvatIe cauda mahAsvapno nihALyAM. svapnazAstrIoe svapno anusAra ghoSaNA karI ke mahArANInI kUkhe tIrthaMkara deva janma leze. mahArANI maMgalAvatI svapnaphaLa sAMbhaLIne dhanya thaI gaI. rAjA megha paNa mahArANIne vizeSa sammAna ApavA lAgyA. garbhakALa samApta thatAM vaizAkha suda AThamanI madhyarAtre prabhuno janma thayo. cosaTha Idroe maLIne temano pavitra janmotsava ujavyo. mahArAjA megha dvArA janmotsavamAM yAcakone udAratApUrvaka dAna ApavAmAM AvyuM. samagra rAjyamAM putrajanmano rAjakIya utsava ujavavAmAM Avyo. nAmakaraNa nAmakaraNanA avasaranuM rAjAe vizALa Ayojana karyuM. zaheranA tamAma varganA loko AyojanamAM upasthita hatA. nAma viSe carcA thatAM aneka sUcano maLyAM. rAjA megha bolyA, "A bALaka jyAre garbhamAM hato tyAre mahArANInI bauddhika kSamatA asAdhAraNa rUpe vRddhi pAmI hatI. mahArANI samasyAonuM samAdhAna tarata temaja cokkasarUpe karavA lAgI hatI. rAjakIya bAbatonA ukelamAM tenAmAM vizeSa nipuNatA AvI hatI." A saMdarbhamAM mahArAja meLe eka ghaTanAno ullekha karatAM kahyuM, "keTalAka mahinAo pahelAM mArI sAme eka evo vivAda upasthita thayo jeno nirNaya karavAnuM mArA mATe muzkela hatuM. eka zAhukArane be patnIo hatI. ekane eka putra hato, bIjIne koI saMtAna nahotuM. baMnene paraspara prema hovAnA kAraNe putranuM lAlanapAlana baMne samAna rUpe karatI hatI. akasmAta patinA avasAnathI saMpattinA adhikAra mATe baMne jhaghaDavA lAgI. putra upara paNa baMne potapotAno adhikAra batAvavA mAMDI. nAdAna bALaka baMnene mAtA kahIne bolAvato hato. tenA mATe e nirNaya - karavAnuM muzkela hatuM ke tenI sAcI mAtA koNa ? nagarapaMco dvArA A vivAda bhagavAna zrI sumatinAtha 1 kapa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI samakSa lAvavAmAM Avyo. kyAMka dUranA pradezamAM e bALaka utpanna thayo hovAthI naga2mAM te vize koIne sAcI mAhitI nahotI. sAcI mAtAnI khabara paDe te mATe meM khUba prayatna karyA, paraMtu huM niSphaLa gayo. A samasyAne kAraNe te divasa mAre bhojanamAM moDuM thayuM. tarata ja mahArANIe kahevarAvyuM ke mahilAono vivAda to ame patAvIzuM. Apa bhojana karI lo. huM mUMjhAyelo hato, rANIne adhikAra ApIne huM tarata upara jato rahyo. rANIe vivAdanI sAmAnya pUchaparacha karyA pachI te mAtAone kahyuM, 'mArA magajamAM eka ukela sUjhe che. putranI tame baMne dAvedAra cho. putra eka ja che, tame be cho. tethI zA mATe A bALakanA be TukaDA karIne baMnene ardho ardho bhAga ApavAno nyAya na karavo ? zuM tamane Avo nyAya svIkArya che ?' rANInI kaThora mudrA joIne prapaMca karanArI mahilAe vicAryuM, 'mAruM zuM javAnuM che ? bALaka to mAruM nathI. e marI jaze to paNa huM to jevI chuM tevI ja rahevAnI chuM.' Ama vicArIne teNe tarata hA pADI. A vAta sAMbhaLatAM ja putranI sAcI mAtAnuM hRdaya vyathita thaI UThyuM. teNe vicAryuM, putra mRtyu pAmaze to bahu ja kharAba thaze. tenA karatAM to bhale te tIrthaMkaracaritra - T $$ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparamAtA pAse rahe. huM dUrathI tene joIne saMtoSa mAnIza. Ama vicArIne teNe kaMpita svaramAM kahyuM, "nahi nahi, mahArANIjI ! huM ja khoTI chuM. putra teno che. tene mArazo nahi. te tene sopI do. mane kAMI vAMdho nathI." sAMbhaLanArAo vismita thaI gayAM. vicAravA lAgyAM, A strI khoTI hatI chatAM vivAda vaghAratI hatI. paraMtu rANIe potAno nirNaya saMbhaLAvyo ke, putra teno nathI Ano ja che- je ema kahe che ke huM khoTI chuM. kharI mAtA A ja che. mAtRddhane huM jANuM chuM. mAtA potAnA aMgajAtane kyAreya mRtasvarUpe jovA mAgatI nathI. pelI mahilA khoTI che. jeNe bALakanA mRtyunI vAta sAMbhaLIne paNa kheda na anubhavyo. ane anubhave paNa zAne ? kAraNa ke putra teno che ja nahi.' teNe kaThoratApUrvaka kahyuM, "sAcuM bola nahIMtara koraDAno mAra khAvo paDaze." pelI mahilAe tarata ja sAcI vAta svIkArI lIdhI. putra sAcI mAtAne soMpI devAmAM Avyo. jyAre mane mahelamAM A nyAya vize khabara paDI tyAre huM mahArANInI kuzaLatA temaja tenI sUjhabUjha viSe cakita thaI gayo. meM vicAryuM ke A garbhagata bALakano ja prabhAva che. tethI mArA ciMtana pramANe bALakanuM nAma sumatikumAra rAkhavuM joIe. upasthita lokoe kahyuM, e ja nAma yogya che. kAraNa ke e nAma sAthe garbhakAlIna ghaTanAono itihAsa joDAyelo che. Avazyaka cUrNimAM A ghaTanA kaMIka judA svarUpe maLe che. mahArANI bALakanA TukaDA karavAnI vAta karavAne badale mAtra ema kahe che ke mArA garbhamAM bhAvi tIrthaMkara che, teno janma thAya tyAM sudhI A bALaka mane soMpI do. pachI te aMge nirNaya levAmAM Avaze. AthI nakalI mAtA tarata rAjI thaI gaI hatI. paraMtu asalI mAtA nA pADavA lAgI ane putravirahanI vyAkuLatA vyakta karavA lAgI. rANIe tenI vyAkuLatA joIne tenA pakSamAM nyAya Apyo hato. vivAha ane rAjya rAjakumAra sumatie vivAha avasthAmAM praveza karyo. mahArAja meLe aneka suyogya, samavayaska kanyAo sAthe teno vivAha karyo. bhogAvali karmanA udayathI teo paMcendriya sukhono upabhoga karavA lAgyA. taka joIne samrATa meghe rAjakumAra sumatino rAjyAbhiSeka karyo ane pote nivRtta thaIne sAdhanAmAM ekAgra thaI gayA. rAjakumAra sumati rAjA banIne rAjyanuM samucita saMcAlana saMbhALavA lAgyAM. prajAnA dilamAM rAjA mATe UMDI AsthA hatI. loko temane yathAnAma tathAguNa kahetA hatA. temano pratyeka Adeza loko zraddhApUrvaka svIkAratA hatA. bhagavAna zrI sumatinAtha [ 7 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakIya vyavasthA atyaMta suMdara rIte cAlatI hatI. bhogAvalI karmo kSINa thatAM nareza saMyama tarapha pravRtta thayA. lokAMtika devonA Agamana pachI bhagavAne varSIdAna dIdhuM. nirdhArita tithi vaizAkha suda 9nA divase eka hajAra vyaktio sAthe paMcamuSTi loca karIne sAvadya yogono sarvathA tyAga karI dIdho. temaNe bhojana karIne dIkSA lIdhI hatI. keTalAka graMthomAM temane SaSTha bhakta (bela)-chaTha nI tapasyA hovAno ullekha che. bIjA divase vijayapuranA rAjA padmane tyAM temanuM prathama pAraNuM thayuM. bhagavAna vIsa varSa sudhI chadmasthakALamAM utkRSTa sAdhanA karatAM karatAM vicaryA. dharmadhyAna tathA zukladhyAna vaDe apUrva karmanirjarA karIne prabhue yathAkhyAta cAritra prApta karyuM tathA teramA guNasthAnamAM traNa ghAtI karmano kSaya karIne sarvajJatA prApta karI. devoe utsava ujavyo. samavasaraNanI racanA karavAmAM AvI. devaduMdubhi sAMbhaLIne loko moTI saMkhyAmAM pravacanamAM upasthita thayA. bhagavAne prathama dezanAmAM tIrthanI sthApanA karI. AgAra ane aNagAra dharmanI vizeSa vivecanA prastuta karI. moTI saMkhyAmAM lokoe potapotAnI zakti anusAra mahAvrata athavA aNuvrata grahaNa karyA. nirvANa bhagavAne potAnuM AyuSya najIka samajIne eka hajAra sAdhuo sahita sanmedazikhara caDIne eka mAsanA anazana karyA ane muktinuM varaNa karyuM. prabhuno parivAra0 gaNadhara - 100 0 kevalajJAnI - 13,000 0 manaH paryavajJAnI - 10,450 0 avadhijJAnI 11,000 0 vaikriya labdhidhArI - 18,400 0 caturdaza pUrvI -2,400 0 carcAvAdI - 10,450 0 sAdhu - 3, 20,000 0 sAdhvI - 5,30,000 0 zrAvaka - 2,81,000 tIrthakaracaritra | 48 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 5,16,000 0 - maMgalA - megha - ayodhyA - ikvAku 0 0 - kAzyapa 0 zrAvikA eka jhalaka0 mAtA 0 pitA 0 nagarI 0 vaMza 0 gotra 0 cihna 0 varNa 0 zarIranI UMcAI 0 yakSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 0 chadmasthakALa 0 kula dIkSAkALa 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi cyavana zrAvaNa suda 2 janma vaizAkha suda 8 dIkSA vaizAkha suda 9 kevaLajJAna caitra suda 11 nirvANa caitra suda 9 - krauMca - suvarNa - 300 dhanuSya - taMbu - mahAkAlI - 10 lAkha pUrva - 12 pUrvIga adhika 29 lAkha pUrva - 20 varSa - 12 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva - 40 lAkha pUrva sthAna nakSatra vaijayanta maghA maghA ayodhyA ayodhyA ayodhyA sanmedazikhara madhA maghA punarvasu bhagavAna zrI sumatinAtha | da9 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G bhagavAna zrI padmaprabha pUrvabhava ghAtakI khaMDadvIpanI pUrva mahAvidehanI vatsavijayamAM susImA nAmanI nagarI hatI. tyAM aparAjita nAmano rAjA rAjya karato hato. aparAjita samrATanuM pada pAmIne paNa saMta daya dharAvato hato. vAsanA upara teNe vijaya meLavyo hato. vAsanA kyAreya tenA upara vijaya meLavI zakatI nahotI. rAjyanA vaDIlo ane vRddho hamezAM kahetA ke amArA samrATamAM bhoganI dRSTie kyAreya taruNAvasthA AvI nathI, te hamezAM eka lakSyabaddha manISInI jema rahyA che. temanA yauvanano unmAda kyAreya jovA maLyo nathI. samrATa sAce ja viraktadayI hatA. temanA rAjyasaMcAlananI prakriyA to mAtra javAbadArIno nirvAha karavA pUratI ja hatI. temane rAjamahela sAthe jANe koI saMbaMdha ja nahoto. saghaLuM meLavyA pachI paNa teo tene choDavAnI pratIkSAmAM ja hatA. saMjogo maLatAM pihitAzrava IMdriyagupta aNagAra pAse temaNe aniketa dharma grahaNa karyo tathA bAhya jagatathI sarvathA nivRtta thaIne AMtarika sAdhanAmAM teo ekAgra banI gayA. tIrthaMkara-gotra-baMdhanAM vIsa kAraNonI temaNe vizeSa upAsanA karI. karmonI mahAnirjarA karIne tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. aMte anazana yukta samAdhipUrvaka prANa tyAgIne teo traiveyakamAM devarUpe utpanna thayA. janma etrIsa sAga2nuM pUrNa AyuSya bhogavIne teo jaMbUTTIpanA bharata kSetramAM avatarita thayA. kauzAMbI nagarInA rAjamahelamAM rAjA gharanI mahArANI susImAnI pavitra kUkhe teo AvyA. ardhasuSupta avasthAmAM tIrthaMkaracaritra C 70 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANI susImAe cauda mahAsvapno nihALyAM. svapnanophaLa jANI lIdhA pachI samagra rAjyamAM prasavanI utsukatApUrvaka pratIkSA thavA lAgI. Aso vada bArasanI madhyarAtre garbhakALa samApta thatAM nirvighnatApUrvaka bhagavAnano janma thayo. temano janma thatI vakhate mAtAne koIpaNa prakAranI pIDA thaI nahi. devo pachI nAgariko sahita rAjAe putrajanmano utsava ujavyo. agiyAra divasa sudhI rAjakIya utsava ujavavAmAM Avyo. nAmakaraNa prasaMge rAjA dhare jaNAvyuM ke A bALaka jyAre garbhamAM hato tyAre tenI mAtAne padmonI pathArI upara sUI javAnA dohada (icchA) thayA hatA. bALakanA zarIranI prabhA paNa padma devI ja che. tethI tenuM nAma padmaprabhakumAra ja rAkhavuM joIe. saue padmaprabhakumAra nAma dvArA bALakane bolAvyo. vivAha ane rAjya bAlya avasthA pachI jyAre padmaprabhakumAra yuvAna thayA tyAre rAjA dhare suyogya rAjakanyAo sAthe temano vivAha tathA thoDAka varSo pachI yogya samajIne padmaprabhano rAjyAbhiSeka karI dIdho. rAjyaprazAsananI javAbadArI soMpIne rAjA pote sAdhanAmAM lIna thaI gayA. padmaprabha nirliptabhAve prajAnuM pAlana karavA lAgyA. avasthAnI sAthe temanAmAM unmAda na jAgyo paraMtu vAtsalya ane prema chalakAyAM. prajAnA hita-ciMtanamAM temano saghaLo samaya pasAra thavA lAgyo. teo kyAreya vizrAma karatA nahi. temanA saMrakSaNamAM loko sarvathA nizcita hatA. eka rIte prabhu te sahunA pArivArika mukhI tarIke abhinna temaja AtmIya banI gayA hatA. dIkSA lAMbA samayathI rAjyanI javAbadArI nibhAvyA pachI bhogAvalI karmone niHzeSa jANIne bhagavAna dIkSA mATe udyata thayA. lokAMtika devoe pAMcamA svargalokathI AvIne vinaMti karI, 'prabhu ! vizvanA AdhyAtmika unnayana mATe Apa prayatna karo. samaya pAkI gayo che tethI have dharmacakranuM pravartana zarU karo.' bhagavAna padmaprabhe potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpIne varSIdAna dIdhuM. bhagavAnanA varSIdAnathI AryakSetramAM halacala pedA thaI. padmaprabhathI anya hajAro loko paricita hatA. prabhunA vairAgyabhAve te hajAro lokone virakta banAvI dIdhA. nizcita tithi Aso vada terasanA divase hajAro loko bahArathI AvI gayA hatA. nagaranI bahAra eka hajAra vyakti to bhagavAnanI sAthe pravrujita thavA mATe kaTibaddha hatI. sau potapotAnA gharathI taiyAra thaIne AvyA hatA. bhagavAna zrI padmaprabha jJa 71 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA dIkSA mahotsava upara AryajanapadonA nAgarikonI sAthe moTI saMkhyAmAM devatAo temaja cosaTha Idra ekatrita thayA hatA. bhagavAna sukhapAlikAmAM besIne udyAnamAM pahoMcyA. AbhUSaNa utAryA, paMcamuSTi loca karyo. ekahajAra vyaktio sAthe temaNe zramaNa dharmano svIkAra karyo. dIkSAnA divase prabhune cauvihAra chaThanuM tapa hatuM. bIjA divase brahmasthaLanA samrATa somadevane tyAM temaNe pAraNAM karyA. devoe tatkALa paMcadravya varasAvIne dAnanA mahimAnI prazaMsA karI. dIkSA pachI mana, vacana ane zarIrathI sarvathA ekAgra thaIne teo dhyAna ane tapasyAmAM otaprota banyA. cha mahinAmAM ja temaNe karma-prakRtiono kSaya karIne kSapaka zreNI meLavI ane yathAkhyAta cAritra pAmIne ghAtI karmono kSaya karyo tathA sarvajJatA prApta karI. devoe maLIne utsava ujavyo. samavasaraNanI racanA karI. bhagavAne adhyAtmano Aloka prasArita karyo. aneka bhavya loko tenAthI Alokita thayA. temaNe AgAra ane aNagAra dharma grahaNa karyA. bhagavAnanA prathama pravacanamAM ja cAreya tIrtha sthapAI gayAM. nirvANa bhagavAna AryajanapadamAM vicaratA rahyA. lAkho-lAkho bhavya loko temanI amRta vANIthI pratibodha pAmatA rahyA ane aMte potAnA AyuSyano aMta nikaTa joIne sammada zikhara para temaNe ekaso traNa munio sahita eka mAsanA anazanamAM yogono virodha karI, cAra aghAti-karmo (vedanIya, AyuSya, nAma, gotra)no kSaya karIne siddhatva prApta karyuM. prabhuno parivAra0gaNadhara - 107 o kevalajJAnI - 12,000 0 mana:paryava jJAnI - 10, 300 0avadhijJAnI - 10,000 0 vaikriya labdhighArI - 16,800 0 caturdaza pUrvI - 2300 0carcAvAdI - 900 0 sAdhu - 3,30,000 0 sAdhvI - 4, 20,000 zrAvaka - 2,76,000 tIrthakaracaritra [ 72 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0zrAvikA - 5,05,000 eka jhalaka0mAtA - susImAM pitA - ghara 0nagarI - kauzAmbI 0vaMza - IkvAku cihana - kamala 0varNa - lAla (rakta) 0 zarIranI UMcAI - 250 dhanuSya 0yakSa - kamala 0 yakSiNI - zyAmAM 0 kumArakALa - 7.5 lAkha pUrva 0 rAjyakALa - 16 pUrvAga adhika 21.5 lAkha pUrva chadmasthakALa - 6 mAsa 0 kula dIkSAparyAya 16 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva 0 AyuSya - 30 lAkha pUrva paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra cyavana poSa vada 6 navamo saiveyaka citrA Aso vada 12 janma citrA kauzAmbI dIkSA Aso vada 13 citrA kauzAmbI kevaLajJAna caitra suda 15 kauzAmbI citrA citrA nirvANa samedazikhara kArataka vada 11 bhagavAna zrI paue [ 73 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI supArzvanAtha S. .. tIrthakara gotrano baMdha ghAtakI khaMDadvIpanI pUrve mahAvidehanI | kSemapurI nagarInA rAjA naMdIsana pUrvajanmonI 3 sAdhanAthI atyaMta alpakarmI hatA. vyApaka bhogasAmagrI meLavavA chatAM teo rdayathI anAsakta hatA. sattAnA upayogamAM temanuM mana kyAreya goThatuM nahi. teo sattAthI aLagA thavA mATe utsuka rahetA hatA. potAnA uttarAdhikArInI yogyatA joI, tene rAjya soMpIne temaNe AcArya aridamana pAse zramaNatvano svIkAra karyo. ghora tapa tathA sAdhanAnAM viziSTa sthAnonI vizeSa sAdhanA karI. apUrva karmanirjarA karIne tIrthaMkaragotrano baMdha karyo. tyAM ArAdhaka pada prApta karI chaThThA saiveyakamAM deva banyA. janma devatvanuM pUrNa AyuSya bhogavIne bharatakSetranI vArANasI nagarInA rAjA pratiSThasenanA ghera mahArANI pRthvInI kUkhe temano janma thayo. mAtAne tIrthakaratvanAM sUcaka cauda svapno AvyAM. rAjA pratiSThasenano rAjamahela harSolla thaI UThyo. nagarImAM sarvatra mahArANInA garbhanI vAta cAlI. garbhakALa samApta thatAM jeTha suda bArasanI madhyarAtre bALano janma thayo. bhagavAnanA janmakALamAM mAtra dizAo ja zAMta nahotI, samagra vizva zAMta hatuM. kSaNabhara mATe sau AnaMdita temaja pulakita thaI UThyAM hatAM. rAjA pratiSThasene putraprAptinA harSamAM khUba dhana vaheMcyuM, yAcaka-ayAcaka sau koI prasanna hatA. janmotsavanI aneka vidhio saMpanna karyA pachI nAmakaraNanI vidhi paNa saMpanna karavAmAM AvI. vizALa samArohamAM bALakanA nAmanI carcA cAlI. rAjA pratiSThasene kahyuM, jyAre A bALaka garbhamAM hato tyAre tenI mAtAnAM tIrthakaracaritra [ 74 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne pArzva (kaTipradeza) atyaMta suMdara lAgatAM hatAM. sAmAnya rIte garbhavatI strIno kaTipradeza (kamara) abhadra dekhAto hoya che. A bALaka garbhamAM rahevA chatAM prathamathI ja khUba suMdara dekhAtuM hatuM. tethI bALakanuM nAma supArzva rAkhavuM joIe. saue te nAma pasaMda karyuM. vivAha ane rAjya pAMca dhAya mAtAo vaDe putranuM lAlanapAlana thavA lAgyuM. nirvighnatAthI vRddhi pAmatAM pAmatAM bALake kramazaH bALapaNa ane kizorAvasthA pasAra karyAM. tyAre rAjA pratiSThasene samavayaska rAjakanyAo sAthe supArzvakumAranAM lagna karyAM. samayapArakhu rAjAe nivRtta thavAno samaya Avelo jANIne putrane rAjya soMpyuM. tathA pote Indriyagupta aNagAranAM caraNomAM saMyamI banI sAdhanArata banyA. supArzva have rAjA banI cUkyA hatA. dhAyamAtAnI jema teo rAjyanuM pAlana aMtaraMga viraktipUrvaka karavA lAgyA. temanA rAjyamAM moTe bhAge aparAdha samApta thaI gayA hatA. loko AMtarika vigraha bhUlI gayA hatA. vyaktigata svArtha samaSTigata banI cUkyo hato. pADozI keTalo sukhI che enA mtvvKH bhagavAna zrI supArzvanAthaD 75 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara potAnI tRpti nirbhara hatI. prajAnAM duHkhadardanI vAta rAjA sudhI pahoMce te pahelAM loko bhegA maLIne teno upAya karI letA hatA. rAjA sudhI to tenA samAdhAnanI vAta ja moTe bhAge pahoMcatI hatI. rAjAne paNa potAnA rAjyasaMcAlana mATe sAtvika saMtoSa hato. prajAmAM paraspara ekAtmakatAnA prAbalyathI samagra rAjya parivAra jevo banI rahyo hato. dIkSA avadhijJAna dvArA temaNe potAno dIkSAno samaya najIka jANyo ane uttarAdhikArIne rAjyavyavasthA soMpIne svayaM alaga thaI gayA. lokAMtika devo dvArA aupacArika pratibodha pAmIne rAjA supArzva varSIdAna dIdhuM. tejasvI temaja zAMtasvabhAvI samrATanA dIkSAprasaMge lokone virakta banAvI dIdhA. loko A prasaMgathI preraNA paNa pAmyA. jeTha suda terasanA divase eka hajAra vyaktio sAthe teo nagaranA sahasrAmra udyAnamAM pahoMcyA. devatA ane mANasonI bhAre bhIDa vacce temaNe paMcamuSTi loca karyo ane sAvadha yogono tyAga karyo. dIkSita thayA pachI nava mahinA sudhI prabhu chadmastha rahyA. vividha tapasyA tathA dhyAna dvArA mahAna karmanirjarA karI tathA vicaratA vicaratA punaH e ja sahasrAmra udyAnamAM padhAryA, mahA vada chaThanA divase zukla-dhyAnArUDha banIne temaNe kSapaka zreNI meLavI ane kramazaH karmaprakRtiono kSaya karIne sarvajJa banI gayA. devoe kevalamahotsava ujavyo, samavasaraNanI racanA karI. prabhunA prathama pravacanamAM hajAro hajAro strI puruSo ekatra thaI gayAM. bhagavAne dezanA ApI. tyAga ane bhoganA mArga bhinna bhinna batAvyA. prabhu pAsethI tAttvika vivecana sAMbhaLIne aneka vyaktioe nivRtti paMtha apanAvyo. nirvANa AryajanapadamAM adhyAtmano adbhuta Aloka phelAvIne bhagavAne jyAre aMta samaya najIka nihALyo tyAre pAMcaso munio sahita sammedazikhara para caDyA ane tyAM AjIvana anazana grahaNa karyuM. eka mAsanA anazanamAM saghaLAM karmono kSaya karIne temaNe nirvANa prApta karyuM. prabhuno parivAra 0gaNadhara 0 kevalajJAnI 0 manaH paryavajJAnI 0 avadhijJAnI - 95 - 11,000 -9,150 - 9,000 tIrthaMkaracaritra C_9 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 15,300 - 2030 - 8400 - 3,00,000 - 4,30,000 - 2,57,000 - 4,93,000 0 vaikriya labdhidhArI 0caturdaza pUrvI 0carcAvAdI 0 sAdhu 0 sAdhvI 0zrAvaka 0zrAvikA eka jhalaka 0 mAtA 0 pitA 0nagarI 0 vaMza 0 gotra cihna 0varNa 0 zarIranI UMcAI 0yakSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 0chadmasyakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi 0cyavana zrAvaNa vada 8 0janma jeTha suda 12 0 dIkSA jeTha suda 13 0 kevaLajJAna mahA vada 6 nirvANa mahA vada 7 - pRthvI - pratiSThasena - vArANasI - IsvAku - kAzyapa - svastika - suvarNa - 200 dhanuSya - mAtaMga - zAMtA - 5 lAkha pUrva - 20 pUrvAga adhika 14 lAkha pUrva - 9 mAsa - 20 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva - 20 lAkha pUrva sthAna chaThoraiveyaka vArANasI vArANasI vArANasI sanmedazikhara nakSatra anurAdhA vizAkhA vizAkhA vizAkhA mUla bhagavAna zrI caMdraprabha prabhu ! ) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI caMdraprabha prabhu O tIrthaMkara gotrano baMdha aneka janmonI sankriyAnA phaLa svarUpa ghAtakI khaMDanA pUrvavideha kSetranI maMgalAvatI vijayanI ratnasaMcayA nagarInA rAjA padmanA bhavamAM caMdra prabhune dharmapreraNAno suMdara yoga maLyo hato. zaheramAM sAdhuonuM AvavA-javAnuM vizeSa rahetuM hatuM. dharmanI preraNA sAmAnya rIte dharmaguru sApekSa ja hoya che. teo je gAma, nagaramAM jAya che, tyAM ja dharmanI gaMgA satata pravAhita rahe che. dharmaguruonA abhAve dharmanI pre2NA lupta thaI jAya che, pachI sAmUhika sAdhanA durlabha banI jAya che. te ratnasaMcayAnA loko A bAbate bhAgyazALI hatA. temane sAdhusaMtonI preraNA satata maLatI rahetI hatI. yugaMdharamuni pAse rAjA padma dIkSita thayA. tapasyAnI sAthe teo vaiyAvRtya paNa karavA lAgyA. vIsa sthAnonI temaNe vizeSa sAdhanA karI. pUrvakRta karmono kSaya karyo. tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. aMte anazana pUrvaka ArAdhaka pada prApta karIne anuttara lokanA vijaya vimAnamAM devatva prApta karyuM. janma devatvanuM AyuSya bhogavyA pachI bhagavAna caMdraprabhano jIva svargathI cyavana pAmIne caMdrapurInA rAjA mahAsenanI rANI lakSmaNAdevInI pavitra kUkhe avatarita thayo. mAtA lakSmaNAe cauda mahAsvapna nihALyAM. savAre svapnazAstrIoe jaNAvyuM ke tIrthaMkara avatarita thayA che. mahArANI garbhAvasthAmAM khUba sAvadhAnI rAkhavA lAgyAM. temaNe potAnuM khAvA-pIvAnuM, bolavAnuM, UThavA tathA besavAnuM vagere saMyamapUrvaka ka2vA mAMDyuM. vadhAre hasavAnuM, vadhAre bolavAnuM, jhaDapathI bolavAnuM, gusso karavAnuM vagere prayatnapUrvaka baMdha karI dIdhuM. atyaMta miSTa, atyaMta tIkhuM bhojana paNa sarvathA choDI dIdhuM. tIrthaMkaracaritra - T 78 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama sajagatApUrvaka pratipAlana karatAM karatAM garbhakALa samApta thayo. mAgasara vada agiyArasanI rAtre bhagavAnano maMgalamaya prasava thayo. prasavanI punita veLAe cosaTha Idroe ekatrita thaIne utsava ujavyo. sumeru parvata upara pAMDuka vanamAM teo bALakane laI gayA, tenA navajAta zarIra para jalAbhiSeka karyo. abhiSeka pachI bALakane pAcho mAtAnI godamAM lAvIne mUkI dIdho. rAja mahAsenane putrajanmanI jyAre vadhAmaNI maLI, tyAre vadhAI ApanArane rAjAe rAjya-cihna uparAMta zarIra uparathI saghaLAM kImatI AbhUSaNo utArIne ApI dIdhAM. samagra rAjyamAM putranA janmano mahotsava ujavavAmAM Avyo. agiyAra divasa sudhI rAjAe yAcako mATe bhaMDAro khullA mUkyA. je Ave tene umaLakAthI dAna ApyuM. rAjanI A udAra vRttithI loko prasanna thayA. nAmakaraNa utsava mATe loko dUra dUrathI AvyA. nizcita samaye putrane laIne mAtA lakSmaNA Ayojita sthaLe pahoMcyAM. loko bALakane joIne stabdha thaI gayA. jANe AkAzamAMthI caMdramA UtarI na Avyo hoya ! nAmakaraNanA saMdarbhamAM garbhakALanI vizeSa ghaTanA viSe pUchavAmAM AvyuM tyAre rAjA mahAsene kahyuM, tenA garbhakALamAM mahArANIne caMdramAne pIvAno dohada (icchA) utpanna thayo hato, je meM pUrNa karyo hato. bALakanA zarIranuM teja paNa caMdra jevuM che, tethI bALakanuM nAma caMdraprabha ja rAkhavuM joIe. upasthita saukoIe tenuM nAma caMdraprabha rAkhyuM. vivAha ane rAjya trijJAnadhArI (mati, zruta, avadhi) caMdraprabhane gurukuLamAM dIkSAnI apekSA nahotI. koIpaNa tIrthaMkara gurukuLamAM abhyAsa karatA nathI. teo sau traNe jJAnanA dhAraka hoya che. bhogasamartha thatAM ja mAtA-pitAe aneka rAjakanyAo sAthe caMdraprabha kuMvarano vivAha karI dIdho. rAja mahAsene potAnI nivRttino avasara samajIne rAjyasaMcAlananI javAbadArI caMdraprabhane soMpI ane pote sAdhanApathanA pathika banI gayA. samrATa caMdraprabhe potAnA janapadanuM kuzaLa saMcAlana karyuM. temanA rAjyakALamAM samRddhi satata vadhatI rahI. loko pahelAM karatAM vizeSa samRddha temaja bAhya jokhamothI mukta banyA. dIkSA bhogya karmono bhoga samApta thatAM. bhagavAne potAnA putrane uttarAdhikAra soMpIne varSIdAna dIdhuM. dUra dUrathI loko prabhunA hAthe dAna levA bhagavAna zrI caMdraprabha prabhu ! 79 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe AvyA. saMsArika vaibhavanA utkarSa vacce rAjA caMdraprabhanA manamAM utpanna vairAgya loko mATe vismayano viSaya banyo hato. nirdhArita tithi mAgasara vada terasanA divase ekahajAra virakta vyaktio sahita rAjA caMdraprabhe aNagAra dharmano svIkAra karyo. prabhunA dIkSA mahotsavamAM cosaTha Idra ekatrita thayA. e divase bhagavAnane chaThanI tapasyA hatI. bIjA divase padmakhaMDa nagaranA rAjA somadattanA tyAM paramAna (khIra) vaDe temaNe prathama pAraNuM karyuM. traNa mAsa sudhI teo chadmastha kALamAM vicaratA rahyA. vividha abhigraha tathA vividha tapa vaDe AtmAne nikhAratA rahyA. mahA vada sAtamanA divase teo dIkSA sthaLa sahastrApra vanamAM padhAryA. te divase tyAM ja priyaMgu vRkSa nIce prabhune ghAtika karmakSaya thavAthI kevaLajJAnanI prApti thaI. kevalamahotsava pachI vizALa janasabhAmAM bhagavAne prathama dezanA ApI ane caturvidha saMghanI sthApanA thaI. nirvANa bhagavAna caMdraprabhe lAkho lokono uddhAra karyo. jIvanano aMta najIka nihALIne eka hajAra sarvajJa munio sahita samedazikhara para caDyA ane anazana karyuM. eka mAsanA anazanamAM cAra aghAtI karmono kSaya karIne temaNe siddhatva prApta karyuM. prabhuno parivAra0gaNadhara - 93 0 kevaLajJAnI - 10,000 0 mana:paryavajJAnI - 8,000 0 avadhijJAnI - 8,000 0 vaikriya labdhidhArI - 14,000 0 caturdaza pUrvI - 2,000 0carcAvAdI - 7,00 0 sAdhu - 2,50,000 0 sAdhvI - 3,80,000 0 zrAvaka - 2,50,000 zrAvikA - 4,91,000 tIrthakaracaritra [ 80 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jhalaka0 mAtA - paNa, pitA - mahAsena 0nagarI - caMdrapurI 0vaMza - ikvAku 0 gotra - kAzyapa 0cihna - caMdramAM 0varNa - zveta 0 zarIranI UMcAI - 150 dhanuSya 0 yakSa - vijaya 0 yakSiNI - bhUkuTi 0 kumArakALa - 2.5 lAkha pUrva 0 rAjyakALa - 24 pUrvAga adhika 6.5 lAkha pUrva 07mastha kALa - 3 mAsa 0 kula dIkSAparyAya - 24 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva 0 AyuSya - 10 lAkha pUrva paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra cyavana phAgaNa vada 5 vaijayanta anurAdhA janma mAgasara vada 11 candrapurI anurAdhA dIkSA mAgasara vada 13 candrapurI anurAdhA kevaLajJAna mahA vada 7 candrapurI anurAdhA nirvANa zrAvaNa vada 7. sanmedazikhara zravaNa bhagavAna zrI caMdraprabha prabhu 81 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI suvidhinAtha | tIrthakara gotrano baMdha ardhapuSkaradvIpanI pUrve videhanI puSkalAvatI vijayamAM puMDarIkinInA samrATa | mahApA rAjA hovA chatAM sAtvika prakRti dharAvatA hatA. sattA meLavIne paNa teo | ahaMkArathI alaga rahyA hatA. rAjakIya vaibhava ane rANIonA saMyogamAM rahevA chatAM teo vAsanAsikta nahotA. yogya samaye rAjAe putrane rAjya soMpyuM. ane pote jaganaMda muni pAse SaTkAyika jIvonA rakSaka banI gayA. vividha AsanomAM dhyAna ane svAdhyAyamAM otaprota thaI gayA. maitrI, karuNA, pramoda vagere bhAvanAothI temaNe potAne bhAvita karI lIdhA. A saghaLI upAsanAo dvArA mahAna karmanirjarA karIne tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. aMte anazana karIne temaNe ArAdhaka pada pAmIne vaijayaMta vimAnamAM ahamindra pada prApta karyuM. janma tetrIsa sAgaropama devatvane bhogavIne bhagavAnano jIva kAliMdI nareza sugrIvanI mahArANI rAmAdevInI kUkhe avatarita thayo. mahArANI rAmAdevIe cauda svapno nihALyAM. svapnazAstrIoe tIrthaMkara paidA thaze evI ghoSaNA karI. samagra rAjyamAM utsAhanuM vAtAvaraNa prasarI gayuM. kyAre tIrthaMkara devano janma thAya te jANavA mATe sau utsuka banyAM. garbhakALa samApta thatAM kArataka vada pAMcamanI rAtre pIDArahita prasava thayo. bhagavAnanA janmakALathI samagra vizva AnaMdamaya thaI UThyuM. rAjA sugrIva putraprAptithI atyadhika harSavibhora hatA. Aje teo potAne sauthI adhika sukhI, sauthI adhika samRddha, sauthI adhika bhAgyazALI mAnatA hatA. tIrthakaracaritra [ 82 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagra rAjyamAM utsAha hato. rAjyanA pratyeka gharamAM rAjakIya utsava ujavavAmAM Avyo. ghera ghera lIMpaNa-gUMpaNa ane dIvaDAo vaDe samagra nagara alaukika AbhAthI jhaLahaLI UThyuM. nAmakaraNanA divase rAjAe virATa Ayojana karyuM. saune prIti bhojana karAvyuM. parivAranA vRddha puruSoe garbhakALamAM ghaTita vizeSa ghaTanAo viSe pUchyuM jethI nAma pADavAmAM suvidhA rahe. rAjAe kahyuM, "garbhakALamAM tenI mAtA pratyeka vidhinI jANakAra banI gaI hatI. mane potAne Azcarya thAya che ke jyArepaNa mahelamAM koI carcA thatI ke amuka kArya kevI rIte karavuM, amuka vastu kevI rIte banAvavI tyAre mahArANI kevuM tatkALa samAdhAna ApI detAM hatAM ! temaNe batAvelI vidhi pramANe te kArya svAbhAvika rIte niSpanna thaI jatuM hatuM. mArI daSTie te garbhano ja prabhAva hato. tethI tenuM nAma suvidhikumAra rAkhavuM e ja yogya gaNAze. bIjI paNa eka ghaTanA che. tenA garbhakALa daramiyAna mahArANIne puSpono dohada (icchA) utpanna thayo hato. tethI tenuM bIjuM nAma puSpadaMta paNa rAkhI zakAya." saue bALakane te baMne nAma ApyAM. bALaka suvidhikumAra jyAre yuvaka banyA, tyAre mAtA-pitAe susaMskArita rAjakanyAo sAthe temano vivAha karyo. gAMdharvadevonI jema paMcendriya sukha bhogavatAM bhogavatAM teo bhogAvalI karmo haLavA thavAnI pratIkSA karavA lAgyA. rAjA sugrIve suvidhikumArane rAjyapada soMpIne nivRttino mArga grahaNa karyo. suvidhikumAra rAjA banyA tathA vyavasthA saMcAlananI moTAbhAganI javAbadArI nirlipta bhAve nibhAvavA lAgyA. temanA rAjyamAM sarvatra zAMtinuM sAmrAjya hatuM. loko parama sukhI hatA. dIkSA bhogAvalI karmo bhogavI lIdhA bAda bhagavAna dIkSA mATe tatpara thayA. lokAMtika devonA Agamana pachI bhagavAne varSIdAna dIdhuM. eka hajAra virakta vyaktio sahita bhagavAne chaThanI tapasyAmAM dIkSA grahaNa karI. bIjA divase rAjA puSpakanA ghera khIra dvArA pAraNuM karyuM. chAstha kALamAM bhagavAna suvidhi ekAMta ane mauna sAdhanA vaDe potAne sAdhavA lAgyA. vicaratA vicaratA teo punaH kAkaMdI nagarImAM padhAryA. tyAM ja zAla vRkSanI nIce kSapaka zreNI meLavI. dhAtika karmono kSaya karyo ane sarvajJatA prApta karI. te divase paNa temane chaThanI tapasyA hatI. devoe jJAnotsava ujavyo. bhagavAne pravacana ApyuM. prathama dezanAmAM caturvidha saMghanI sthApanA thaI gaI. bhagavAna zrI suvidhinAtha | 83 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvANa ghaNAM varSo sudhI kevalI paryAya (avasthA)mAM bhagavAna suvidhinAtha AryajanapadamAM vicaratA rahyA. aMte eka hAra kevalI saMto sAthe sanmedazikhara para ArUDha thayA, anazana karyuM. tathA zrAvaNa vada nomanA divase siddhatva prApta karyuM. tIrthaviccheda bhagavAna RSabhathI mAMDIne suvidhinAtha prabhu sudhI jaina kALagaNanA anusAra ghaNo samaya vItI cUkyo hato. chatAM kyAreya tIrtha pravacana viccheda thayo nahoto. sAdhu-sAdhvIo, zrAvaka-zrAvikAo tathA pravacanano abhAva thayo nahoto. jo ke khAsa umero thato nahoto, chatAM sarvathA abhAva kyAreya nahoto thayo. kALano doSa kaho ke niyatinuM cakra samaje, bhagavAna suvidhinA nirvANanA thoDAka ja samaya pachI tIrtha viccheda thaI gayo. itara lokono prabhAva eTalo badho vadhyo ke mULa tattva pratyenI AsthA khatama thaI gaI. A krama soLamA tIrthaMkara zrI zAMtinAthanI pUrva sudhI rahyo. jyAre jyAre tIrthakara thatA, tIrtha cAlatuM, tyAre tyAre temanA nirvANa pachI kramazaH kSINa thaIne viccheda thaI jato. A avasarpiNImAM thanArAM daza Azcaryo paikI tene paNa eka Azcarya mAnavAmAM Ave che. prabhuno parivAra0gaNadhara - 88 0 kevaLajJAnI - 7500 0 mana:paryavajJAnI - 7500 0 avadhijJAnI - 8400 0 vaikriya labdhidhArI - 13,000 0 caturdaza pUrvI - 1500 0carcAvAdI - da000 0 sAdhu - 2,00,000 0 sAdhvI - 1,20,000 0zrAvaka - 2,29,000 0zrAvikA - 4,71,000 tIrthakaracaritra [ 84 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jhalaka 0 mAtA 0 pitA. - rAmAdevI sugrIva - kAkaMdI ikvAku kAzyapa - magara - zveta 0nagarI 0vaMza 0gotra 0 cihna 0varNa 0 zarIranI UMcAI 0 yakSa 0yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 07mastha kALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi 0cyavana mahA vada 9 0janma kArataka vada 5 0dIkSA kArataka vada : 0 kevaLajJAna kArataka suda 3 nirvANa zrAvaNa vada 9 - 100 dhanuSya - ajita - sutArA - 50 hajAra pUrva - 28 pUrvAga adhika 50 hajAra pUrva - 4 mAsa - 28 pUrvAga kama 1 lAkha pUrva - 2 lAkha pUrva nakSatra mULa mULa sthAna vaijayaMta kAnaMdI kAnaMdI kAkaMdI sanmedazikhara mULa bhagavAna zrI suvidhinAtha [ 85 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka bhagavAna zrI zItalanAtha ! tIrthakara gotrano baMdha ardhapuSkaradvIpanI vaja vijayanI susImA nagarInA rAjA padmottara mAnavIya guNothI sabhara hatA. temaNe potAnA rAjyamAM evI vyavasthA karI ke sau AtmasammAnabharyuM jIvana jIvI zake. temanA | rAjyamAM koI paNa vyakti paramakhApekSI nahotI. saune puruSArthamAM vizvAsa hato. vyavasthA paNa - evI hatI ke puruSArtha karanAra vyakti AnaMdathI potAnuM peTa bharI zaktI hatI. bekArInA abhAve aparAdhono paNa abhAva hato. loko sAtvika temaja zAlIna jIvana vitAvatA hatA. rAjA padmottare potAnA putrane rAjyasaMcAlana mATe yogya jANIne teno rAjyAbhiSeka karyo ane pote "srastAdha" AcArya pAse munidIkSA grahaNa karI lIdhI. munisaMghanI paricaya temaja ghora tapasyA temanI karmanirjarAnAM mukhya sAdhana banyAM. bImAra temaja akSama sAdhuonA AdhAra banavAne kAraNe temanI mahAna karmanirjarA thaI. sAthosAtha tIrthaMkara gotrano baMdha paNa thayo. aMte anazana karIne temaNe samAdhimaraNa meLavyuM tathA prANata svargamAM deva banyA. janma vIsa sAgaranuM saMpUrNa AyuSya bhogavIne AryajanapadanA bhadilapura nagaramAM rAja daDharathanI mahArANI naMdAdevInI kUkhe teo avatarita thayA. saMsAramAM janma lenArA sarvazreSTha ane paramAdhama loko chAnA rahetA nathI. mAtAne AvelAM cauda mahAsvapno thakI saune khabara paDI ke mahApuruSano janma thavAno che. lokonA dilamAM bhAre umaMga hato. sau prabhunA janmanI pratIkSA karatAM hatAM. garbhakALanI parisamApti thatAM kArataka vada bArasanI madhya rAtre nirvijJatApUrvaka bhagavAnano janma thayo. bhagavAnanA janmathI vizvano pratyeka tIrthakaracaritra [ 87 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNa pulakita thaI UThyo. samagra rAjyamAM janmotsava ujavavAmAM Avyo. nAmakaraNanA divase prIti bhojananuM vizALa Ayojana karavAmAM AvyuM. bALakane AzIrvAda ApyA pachI tenA nAma aMge carcA zarU thaI. rAjA daDharathe kahyuM, "thoDAka mahinA pahelAM mArA zarIramAM dAha-jvara utpanna thayo hato. samagra zarIramAM baLatarA hatI. auSadhino koI prabhAva paDato nahoto. anAyAse rANInA hAthano sparza mArA zarIrane thayo ane tarata zarIramAM zItaLatAno anubhava thayo. tyAra bAda kramazaH bImArI samApta thatI gaI. tethI bALakanuM nAma zItalakumAra rAkhavuM joIe. saue bALakanuM e ja nAma pADyuM. atyaMta lADakoDathI tenuM lAlanapAlana thavA lAgyuM. yuvAvasthAmAM rAja daDharathe aneka rAjakanyAo sAthe zItalakumAranAM lagna karyA. kAlAMtare rAjAe putrano rAjyAbhiSeka karI jitendriya munio pAse zramaNatvano svIkAra karyo. * * = ka SITES bhagavAna zItalanAthe rAjA banIne saune zItala banAvI dIdhAM. koInAmAM uttapti rahI nahi. temanA zAsanakALamAM lokonI bhautika manokAmanA sArI rIte pUrNa thaI. tethI lokonAM hRya temanA pratye adhika AsthAvAna banI gayAM. bhagavAna zrI zItalanAtha [ 87 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA avadhijJAna vaDe potAnI dIkSAno samaya najIka samajIne bhagavAne yuvarAjane rAjyabhAra soMpyo ane varSIdAnano AraMbha karyo. rAjA dvArA vaibhavapUrNa jIvana choDIne virakta banavAnA prerakavRtAMtte aneka saMpanna vyaktione bhogothI virakta banAvI dIdhI. eka hajAra vyakti temanI sAthe dIkSA levA taiyAra thaI cUkI hatI. poSavada bArasanA divase prabhu caMdraprabhA nAmanI zibikA (sukhapAlikA)mAM besIne sahasrAmra udyAnamAM pahoMcyA. paMcamuSTi loca karyo. surendro ane mANasonI bhAre bhIDanI hAjarImAM sAvadha yogono tyAga karI temaNe sAdhutva svIkAryuM. dIkSAnA bIjA divase cauvihAra chaThThanuM pAraNuM temaNe najIkanA nagara ariSTapuranA mahArAjA punarvasune tyAM karyuM. devoe bhagavAnanA prathama pAraNAno utsava ujavyo. niHspRha vRttithI vihAra karatA karatA zItalaprabhu potAnI caryAne vizeSa samujjavaLa banAvatA rahyA. traNa mAsa pachI teo pharIthI sahasrAmra udyAnamAM padhAryA. tyAM ja temane sarvajJatA prApta thaI. kevalamahotsava pachI devoe samavasaraNanI racanA karI. bhagavAne prathama pravacanamAM sAdhutva ane zrAvakatva viSe vistArathI samaja ApI ane preraNA paNa ApI. aneka vyaktioe sAdhanApathano svIkAra karyo. nirvANa lAkho bhavyajanono uddhAra karatAM karatAM prabhue jyAre AyuSyakarma svalpa jANyuM tyAre eka hajAra kevalImunio sahita sammedazikhara para AjIvana anazana vrata svIkArI lIdhuM. bhavopagrAhI aghAtI karmono kSaya karIne eka lAkha pUrvanuM AyuSya bhogavIne temaNe nirvANa prApta karyuM. prabhuno parivAra 0gaNadhara 0 kevalI jJAna 0 manaH paryavajJAnI 0 avadhijJAnI 0 vaikriya labdhidhArI 0 caturdaza pUrvI 0carcAvAdI 0 sAdhu - 81 - 7000 - 7500 - 7200 - 12,000 - 1400 - 5800 - 1,00,000 tIrthaMkaracaritra - 88 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 sAdhvI zrAvaka zrAvikA eka jhalaka 0mAtA pitA 0nagarI vaMza 0 gotra cihna 0varNa 0 zarIranI UMcAI 05kSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0rAjyakALa chadmasthakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka avana janma dIkSA kevaLajJAna nirvANa - 1;06,000 - 2,89,000 - 4,58,000 tithi caitra vada 6 poSa vada 12 poSa vada 12 mAgasara vada 14 caitra vada 2 - naMdAdevI - dRDha2tha - bhadilapura - ikSvAku kAzyapa - zIvatsa - suvarNa - - 90 dhanuSya - brahmA - azokA - 25 hajAra pUrva - 50 hajAra pUrva - 3 mAsa - 25 hajAra pUrva - 1 lAkha pUrva nakSatra prANata pUrvASADhA bhaddilapura pUrvASADhA bhaddilapura pUrvASADhA pUrvASADhA bhaddilapura sammedazikhara pUrvASADhA sthAna bhagavAna zrI zItalanAtha T 89 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9 / cana nI yonA ] bhagavAna zrI zreyAMsanAtha S tIrthakara gotrano baMdha ardhapuSkaradvIpanI pUrva mahAvidehanA |kacchavijayanI kSemA nagarImAM rAjA nalinI gulma rAjyavaibhava pAmavA chatAM becena rahetA hatA. saghaLuM meLavyA chatAM temane khAlIpAno anubhava thato hato. Aje to che, paraMtu kAle zuM raheze, evI ciMtA temane satata pajavatI hatI. jIvanamAM JsthAyI zAMti maLe te mATe temaNe rAjyano tyAga karyo. vajadaMta muni pAse pote dIkSita thayA tIvra tapa karyuM ane parama adhyAtma bhAva dvArA karmonI utkRSTa nirjarA karIne tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. tyAMthI paMDitamaraNa pAmIne teo mahAzukra svargamAM deva banyA. khnm w`dh devAyu saMpUrNa bhogavIne AryajanapadanI samRddha nagarI siMhapuranA nareza viSNudevanI mahArANI viSNudevInI kUkhe teo avatarita thayA. mahArANIne AvelAM cauda mahAsvapnothI saune jANa thaI gaI ke temane tyAM bhuvanabhAskarano udaya thaI rahyo che. A svapno asAdhAraNa che. tene nihALanAra mAtA tIrthakara athavA cakravartIne janma Ape che. garbhakALa samApta thatAM sukhapUrvaka mahA vada bArasanA divase prabhuno janma thayo. rAjA viSNue devendronA utsava pachI adamya utsAhathI janmotsava ujavyo. yAcakone jIvanabhara mATe ayAcaka banAvI dIdhA. rAjyanAM kedakhAnAM khAlI karI devAmAM AvyAM. ghera ghera umaMganuM vAtAvaraNa chavAI gayuM. nAmakaraNanA divase rAja viSNue upasthita lokone kahyuM ke, "chellA nava mahinAthI rAjyamAM dareka prakAranAM zreyaskara kAryo thayAM che. rAjavaMza mATe paNa A mahinAo zreyaskara banI rahyA che. loko mATe paNa cAretarapha maMgalamaya vAtAvaraNa rahyuM che. tethI bALakanuM nAma zreyAMsa rAkhavuM joIe. sau tIrthakaracaritra [ 90 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokoe bALakanuM nAma zreyAMsakumAra pADyuM. rAjA viSNue zreyAMsakumAra jyAre yuvAvasthAmAM AvyA tyAre aneka suyogya rAjyakanyAo sAthe temanuM pANigrahaNa karAvyuM. temaja AgrahapUrvaka rAjyAbhiSeka karyo. zreyAMsakumAre rAjA banyA pachI sucAru rUpe rAjyanuM saMcAlana saMbhALyuM. temanA rAjyakALamAM loko anaitika kAryothI dUra rahevA lAgyA. vyavasthA evI karavAmAM AvI ke anaitika banavAno koIne prasaMga ja rahe nahi. dIkSA cAritra mohanIya karmano prabaLa kSayopazama najIka samajIne prabhue potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpI daIne varSIdAna dIdhuM. zreyAMsa pratye AsthA rAkhanAra loko temanI virakti joIne virakta thaI gayA ane temanI sAthe dIkSA levA tatpara thaI UThyA. nizcita tithi mahA vada terasanA divase prabhu sukhapAlikA upara besIne janasamUhasahita udyAnamAM AvyA, paMcamuSTi loca karyo tathA azoka vRkSa nIce eka hajAra dIkSArthI vyaktio sAthe sAmAyika cAritra grahaNa karyuM. bIjA divase siddhArthapura nagaramAM rAjA naMdane tyAM 52mAnna (khI2) vaDe pA2NuM karyuM. be mAsa sudhI prabhu chadmastha avasthAmAM vicaratA rahyA. parISaho sahana karatAM karatAM temaNe dhyAna ane svAdhyAya vaDe karmonI mahAna nirjarA karI. poSa vada amAsanA divase zukla dhyAna dvArA kSapaka zreNI meLavI, ghAtI karmono kSaya karIne kaivalya prApta karyuM. prathama pravacanamAM tIrthanI sthApanA thaI gaI, moTI saMkhyAmAM lokoe sAdhu-zrAvakanAM vrato grahaNa karyAM. AryajanapadamAM prabhAva AryajanapadamAM bhagavAna zreyAMsano dhArmika prabhAva abhUtapUrva hato. janapadanA amIra ane garIba lokomAM teo ekasarakhI AsthAnA kendra hatA. tatkAlIna rAjAo upara paNa temano prabhAva amiTa hato. eka vakhata bhagavAna zreyAMsanAtha pharatA pharatA potanapura padhAryA. udyAnamAM rahyA. rAjapuruSe ardhacakrI prathama vAsudeva zrI tripRSThane prabhunA AgamananI jANa karI. mAhitI maLatAM vAsudeva tripRSTha eTalA badhA harSavibhora banyA ke jANa karanArane temaNe sADAbAra karoDa mudrAnuM dAna karIne potAno harSa pragaTa karyo tathA tatkALa potAnA vaDIla baMdhu baladeva acala sAthe AvIne prabhunAM darzana karyAM. teo A avasarpiNInA prathama vAsudeva temaja prathama baladeva hatA. sattArUDha vyaktiothI mAMDIne sevAdhIna vyaktio sudhI saukoI bhagavAna zrI zrAMsanAtha jI 91 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhunAM caraNomAM parama ullAsa sAthe AvatA hatA. nirvANa nirvANakALa najIka nihALIne eka hajAra munio sAthe medazikhara para temaNe anazana karyuM. eka mAsanA anazanamAM temaNe mukti meLavI lIdhI. prabhuno parivAra0gaNadhara - 76 0 kevalajJAnI - 6500 0 manaH paryavajJAnI - 6000 0avadhijJAnI - 6000 0 vaikriya labdhidhArI - 11,000 0 caturdaza pUrvI - 1300 0carcAvAdI - 5000 0 sAdhu - 84,000 0 sAdhvI - 1,03,000 zrAvaka - 2,79,000 0zrAvikA - 4,48,000 eka jhalaka0 mAtA - viSNudevI pitA - viSNu 0nagarI 0vaMza - IsvAku 0 gotra - kAzyapa cita - khaDagI (guMDA) 0varNa - suvarNa 0 zarIranI UMcAI - 80 dhanuSya 0 yakSa - yakSarAja 0 yakSiNI - mAnavI 0 kumAra kALa - 21 lAkha varSa - siMhapura tIrthakaracaritra [ 92 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyakALa 0chadmakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka avana janma dIkSA kevaLajJAna nirvANa tithI vaizAkha vada 6 mahA vada 12 mahA vada 13 poSa vada 15 aSADha vada 3 - 42 lAkha varSa - 2 mAsa - 21 lAkha varSa - 84 lAkha varSa sthAna nakSatra mahAzukra zravaNa siMhapura zravaNa siMhapura zravaNa zravaNa siMhapura sammedazikhara niSThA bhagavAna zrI zrayAMsanAtha T . 93 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI vAsupUjya : : : str tIrthakara gotrano baMdha ardhapuSkaradvIpanI pUrve videhanI maMgalAvatI. '? | vijayanI ratnasaMcayA nagarImAM rAja padmottara e tattvane eka kSaNa mATe bhUlyA nahi ke, "saMsAra anitya che". aDhaLaka saMpatti ane vipula bhoga sAmagrI meLavIne paNa teo kyAreya unmatta banyA nahi. teo hamezAM adhyAtma ane AtmavikAsa viSe ciMtanamagna rahetA hatA. jyAre paNa temane taka maLI ke tarata potAnA putrane rAjya soMpIne AcArya vajanAbha pAse dIkSita thaI gayA. sAdhanAmAM padhotara muni atyaMta sajAga rahetA. vizeSa karmanirjarAnAM vIsa sthAnakonuM temaNe manoyogapUrvaka sevana karyuM hatuM. karmonI mahAna nirjarA thavAthI pakvotara munie tIrthaMkara gotrano baMdha karyo tathA tyAMthI samAdhipUrvaka mRtyu pAmIne prANata devalokamAM deva banyA. janma devayoni bhogavIne bhagavAnano jIva bharatakSetranI samRddha nagarI caMpAnA samrATa zrI vAsupUjyanI mahArANI yAdevInI kUkhe avataryo. mahArANIe svapnamAM cauda mahAdazya nihALyAM. svapnazAstrIone pUchavAthI jANavA maLyuM ke temanA gharamAM tIrthaMkara pedA thavAnA che. sau romAMcita thaI UThyAM ane prabhunA janmanI utkaTa pratIkSA karavA lAgyAM. garbhakALa samApta thatAM mahA vada caudasanI madhyarAtre bhagavAnano pIDArahita janma thayo. cosaTha Idra maLIne bhagavAnanA navajAta zarIrane aMDaka vananA zilApaTTa upara laI gayA. tyAM janmaabhiSeka karyo tathA vividha prakAre potAno harSa pragaTa karIne pAchA yathAsthAne bhagavAnanA navajAta zarIrane sthApita karyuM. rAjA vasupUjyae putraprAptinI apAra khuzImAM bhavya utsava karyo. tIrthakaracaritra [ 94 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAcakone dAna ApyAM. ' nAmakaraNanA divase moTI saMkhyAmAM vaDIlo AvyA hatA. bALaka joIne saue kahyuM, "samrATanA saghaLA guNa A bALakamAM jovA maLe che. A amara raho, ApanuM nAma amara rahe. A bALaka bApanA nAmane amara banAvanAra lAge che, tethI amArI vinaMti che ke bALakanuM nAma vAsupUjya rAkhavAmAM Ave. ApanuM nAma vasupUjya che. ApanA putranuM nAma vAsupUjya rAkhavAmAM Ave to bALakanA nAma sAthe ApanuM nAma paNa amane smaraNamAM raheze." rAjAne te nAma yogya lAgyuM. vAsupUjyakumAra potAnA bALasAthIo sAthe kriDA karatAM karatAM kramazaH moTA thavA lAgyA. temanA zarIrano suMdara AkAra tathA sarvottama saMhanana yuvAvasthAmAM vizeSa nikharI UThatuM. ane lokonA mATe AkarSaNanuM kendra banI jatuM. tene jonArAM sau acaraja pAmatAM- temanA rUpa para, temanA zarIranA abhuta sauSThava para. aneka rAjAoe rAjA vasupUjya pAse dUta mokalIne Agraha karyo, "ApanA putra sAthe mArI rAjakanyAnI joDI dIpI UThaze, tethI kRpA karIne temanA vivAha mATe svIkRti Apo.' - rAja vasupUjya dhArmikavRttinA hovA chatAM ema vicAratA hatA ke sAdhutva pUrve rAjakumAra lagna karI le. temaNe vAsupUjyakumAranAM lagna aneka rAjakanyAo sAthe AgrahapUrvaka karyA. rAjA ema paNa icchatA hatA ke kuMvara have rAjyasaMcAlana paNa kare. rAjA jANatA hatA ke kuMvaranI A baMne bAbatomAM saMpUrNa virakti che. temaNe potAnA pyArA rAjaputrane eka vakhata ekAMtamAM bolAvIne kahyuM, "vatsa ! cauda svapno sAthe janma lenAra hajI sudhI jeTalA paNa tIrthakara temaja cakravartI banyA che te sau vivAhita thayA hatA. temaNe mAtra vivAha ja nahotA karyA, rAjyanuM saMcAlana paNa karyuM hatuM. bhagavAna RSabhathI mAMDIne zreyAMsa prabhu sudhInA saghaLA tIrthaMkaro rAjA banyA hatA. tethI rAjya pratyenI atyArathI tamArI virakti samajI zakAtI nathI. pratyeka kArya yogya samaye thavuM joIe. lagnanA samaye lagna, rAjyasaMcAlananA samaye rAjyasaMcAlana ane sAdhanAnA samaye sAdhanA. mArI vAta barAbara che ne?" vAsupUjyakumAra atyAra sudhI mauna hatA, paraMtu have temane bolavAnI pharaja paDI. atyaMta vinayapUrvaka potAnA sudaDha vicAro vyakta karatAM temaNe kahyuM, "pitAjI rAjyasaMcAlanamAM sAma, dAma, daMDa, bhedano prayoga karavo ja paDato hoya che. temAM kAMI ne kAMI karmano baMdha thayA ja kare che. huM evAM karmothI pratibaMdhita nathI. tethI rAjyavyavasthAno bhAra huM svIkArIza nahi." rAja potAnA putranA uttaramAM niruttara banI gayA. tattvajJa hovAne bhagavAna zrI vAsupUjya 95 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe teo khoTI dalIla karI zakatA nahotA. tethI temaNe kahyuM, "putra ! to pachI tuM tArA potAnA ane jagatanA kalyANa mATe je ucita samaje te pramANe kara." pitAnI AjJA maLI gaI. vAsupUjya potAnA mahelamAM AvyA. eka tarapha lokAMtika deva bhagavAnane pratibodha ApavAnI paraMparA nibhAvavA mATe pahoMcI gayA. pratibodha Apyo, devoe maLIne varSAdAnanI vyavasthA karI. bhagavAne varSIdAna dIdhuM. dIkSA nirdhArita tithi mahA vada amAsanA divase chaso vyaktio sAthe vAsupUjyakumAre abhiniSkramaNa karyuM. dIkSAnA divase temane upavAsanuM tapa hatuM. bIjA divase najIkanA zahera mahApuranagaranA rAjA sunaMdane tyAM bhagavAne paramAna (khIra) vaDe pAraNuM karyuM ane devoe paMca dravyo pragaTa karIne dAnanuM mahattva samajAvyuM. bhagavAne potAnA chadmastha kALanA eka mAsamAM ugratama aMtaraMga sAdhanA karI. pavitra jIvana to temanuM AraMbhathI ja hatuM, have pUrvasaMcita karmono kSaya karavAmAM paNa temaNe vizeSa saphaLatA meLavI. guNasthAnonAM sopAna caDatAM caDatAM temaNe cAra ghAtika karmano kSaya karyo ane sarvajJatA prApta karI. devendroe kevala-mahotsava ujavyo. tyArabAda prabhunA prathama pravacanamAM cAra tIrthanI sthApanA thaI gaI. aneka vyakti sAdhanApathanI pathika banI gaI. eka chatraprabhAva tIrthaMkaronA atizaya paNa apUrva hoya che. temano prabhAva tamAma vargo upara eka chatra samAna paDe che. zrImaMta ane garIba sau upara temano prabhAva hato. tatkAlIna maMDalAdhIza chatrapati rAjAo upara paNa temano adbhuta prabhAva hato. A avasarpiNInA bIjA nArAyaNa ardhacakrI vAsudeva dvipaSTa paNa prabhunA parama bhakta hatA. bhagavAna vAsupUjya jyAre ardhacakrInA nagaramAM padhAryA, tyAre temaNe vadhAmaNI ApanArane sADAbAra karoDa suvarNamudrAonuM dAna ApyuM ane svayaM rAjakIya savArI sahita bhagavAnanAM darzana karavA gayA. dharmanI prabhAvanAmAM temanuM yogadAna vizeSa hatuM. bIjA baladeva zrI vijaye paNa bhagavAnanA zAsanamAM bhAgavatI dIkSA lIdhI. anya aneka rAjAgaNa paNa prabhunAM caraNomAM sAdhanAlIna banI gayo hato. tIrthakaracaritra [ 9 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dada nirvANa potAno nirvANakALa najIka nihALIne bhagavAna vAsupUjya caMpAnagarImAM padhAryA. tyAM chaso sAdhuo sAthe anazana grahaNa karyuM. eka mAsanA anazana vaDe saghaLAM karmono kSaya thavAthI temaNe aSADha suda caudasanA divase siddhattva prApta karyuM. cosaTha Idroe maLIne nirvANa mahotsava ujavyo, bhagavAnanA zarIranuM niharaNa karyuM. prabhuno parivAra 0gaNadhara 0 kevalajJAnI - 6000 0 manaH paryavajJAnI - 6000 0 avadhijJAnI 5400 0 vaikriya labdhidhArI 10,000 0caturdaza pUrvI 1200 0carcAvAdI 4700 0 sAdhu 72,000 0 sAdhvI - 1,00,000 0zrAvaka - 2,15,000 0zrAvikA - 4,36,000 eka jhalaka0 mAtA - jayA 0pitA - vasupUjya 0nagarI - caMpA 0 vaMza -- ittvAku 0 gotra - kAzyapa - mahiSa (pADo) 0varNa - lAla (rakta) 0 zarIranI UMcAI - 70 dhanuSya 0 yakSa -- kumAra 0 yakSiNI - caMDA 0cihna bhagavAna zrI vAsupUjya [ 97 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 18 lAkha varSa - 1 mAsa - 54 lAkha varSa - 72 lAkha varSa 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 07dhastha kALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi cyavana jeTha suda 9 janma mahA vada 14 dIkSA mahA vada 15 kevaLajJAna mahA suda 2 nirvANa aSADha suda 14 sthAna prANata caMpA. caMpA nakSatra zatabhiSA zatabhiSA zatabhiSA zatabhiSA uttara bhAdrapada tIrthakaracaritra [ 98 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI vimalanAtha tIrthakara gotrano baMdha | sarvajJatA prApti mATe dIrdhakALanA prayatnonI AvazyakatA hoya che. mAtra eka bhavano prayatna paryApta nathI, aneka bhavonA priyatno dvArA ja AtmAnI ujjavaLatA zakya bane |che. pratyeka tIrthaMkare potAnA pUrvajanmomAM vividha --- rIte sAdhanA karI hatI. bhagavAna vimalanAthe paNa potAnA pUrvajanmamAM, ghAtakI khaMDanI pUrva videhamAM bhArata vijayanI mahApurI nagarInAnA nareza padmasenanA rUpamAM ghaNI kIrti meLavI hatI. AcArya sarvagupta pAse dIkSA laIne utkRSTa sAdhanAmAM teo saMlagna banyA. temaNe vIsa sthAnonuM khAsa Asevana karyuM. dharmadhyAna temaja zukladhyAna vaDe mahAna karmanirjarA karIne temaNe tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. anazana ane ArAdhanApUrvaka zarIra tyAgIne teo AThamA devalokanA maharthika vimAnamAM deva tarIke utpanna thayA. janma AThamA svargamAM pUrNa devAyu bhogavIne teo bharatakSetranI kaMpilapura nagarInA rAjA kRtavarmAne tyAM padhAryA. mahArANI zyAmAnI pavitra bhUkhe temano janma thayo. mAtAe cauda mahAsvapno nihALyAM. svapnonA AdhAre svapnazAstrIoe tIrthaMkara mahApuruSanA janma aMgenI jAherAta karI. samagra zaheramAM harSanI lahera prasarI gaI. sarvatra cauda mahAsvapna tathA temanAM phaLanI vAta cAlatI hatI. garbhakALa samApta thatAM mahA suda trIjanI rAtre prabhuno janma thayo. svargamAM tatkALa divya ghaMTArava thayo, ghaMTArava thatAM ja devone prabhunA janmanI paNa thaI. cosaTha Idro sahita moTI saMkhyAmAM devo janmotsava ujavavA mATe AvI pahoMcyA. utsava pachI rAjA kRtavarmAe parama utsAhapUrvaka janmotsava bhagavAna zrI vimalanAtha 11 99 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujavyo. samagra nagaramAM vadhAmaNI vaheMcavAmAM AvI. bahArathI je koI vyakti Ave tene rAjyanI bhojanazALAmAM bhojana karAvavAmAM AvatuM. nAmakaraNa samArohamAM nagaranA pratiSThita nAgariko sAmela thayA. mahAra[NI parama tejasvI bALakane godamAM laIne Ayojana sthaLe upasthita thaI. putrane joIne sau cakita thaI gayA. nAmanI paricarcAmAM samrATa kRtavarmAe kahyuM, 'bALakanuM zarIra vimala (ujjavaLa) che. e ja rIte garbhakALa daramyAna mahArANInA vicAra atyaMta vimala (pavitra) rahetA hatA. tethI tenuM nAma vimalakumAra rAkhavuM joIe.' upasthita saukoIe bALakane tatkALa guNaniSpanna nAma 'vimalakumAra' ApyuM. vivAha ane rAjya bAlakriDA karatAM karatAM bALaka vimalanuM zarIra ghIme ghIme vikasavA lAgyuM. temaNe zaizava temaja kizorAvasthA pasAra karIne yauvanamAM praveza karyo. bhagavAnanuM samujvala zarIra atyadhika AkarSaka thatuM gayuM. teo jyAM jyAM jatA tyAM tyAM AbAlavRddha loko temane animeSa nihALyA karatA, sau nirnimeSa banI jatA. rAjA kRtavarmAe putrane tamAma prakAre samartha samajIne suyogya rAjakanyAo sAthe temanAM lagna karyAM. teo IMdranI jema bhautika sukhone bhogavatA rahyA. samrATa kRtavarmA potAnI AdhyAtmika pravRttine vegIlI banAvavAnA hetuthI putra vimalakumArane AgrahapUrvaka rAjya soMpIne sAdhu banI gayA. vimalakumAra have rAjA banIne kuzaLatApUrvaka rAjyanuM saMcAlana karavA lAgyA. temanA puNyapratApe rAjyamAM na to ativRSTi hatI ke na anAvRSTi, ane na to mahAmArIrUpe koI bhayaMkara rogano AtaMka prasaryo hato. bALako ane yuvAnonA mRtyunI to loko vArtAo sAMbhaLatA hatA. temanuM rAjya atyaMta nirApada hatuM. dIkSA cAritramohanIya karmano kSayopazama thatAM samrATa vimala potAnA uttarAdhikArIne rAjyano bhAra soMpIne varSIdAna devA pravRtta banyA. vimalaprabhunI dIkSAnI vAta sAMbhaLIne aneka bhavyAtmAonAM dila pIgaLI UThyA. teo paNa prabhunI sAthe dIkSita thavAnI taiyArI karavA lAgyA. nizcita tithi mahAsuda cothanA divase vizALa zobhAyAtrA sahita prabhu sahasrAmra vanamAM pahoMcyA. paMcamuSTi loca karyo. tathA eka hajAra mumukSu tIrthaMkaracaritra - 100 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio sahita sAmAyika cAritryagrahaNa karyuM. te divase prabhune chaThThanuM tapa hatuM. bIjA divase dhAnyakaTa nagaranA rAjA jayane tyAM temaNe paramAna (khI2) vaDe pAraNuM karyuM. be varSa sudhI teo chadmasthakALamAM sAdhanA karatA rahyA. vividha tapa ane vividha abhigraho sAthe dhyAna vaDe karmonI mahAna nirjarA karatAM karatAM teo punaH dIkSAsthaLe padhAryA. zukladhyAnArUDha thaIne temaNe poSa suda chaThThanA divase sarvajJatA prApta karI. janmabhUminA lokonI bhAre bhIDa prabhunAM darzana mATe UmaTI paDI. prathama pravacanamAM ja sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA rUpe tIrthanI sthApanA thaI. apUrva prabhAva bhagavAna vimalanAthanA zAsanakALa daramyAna me2ka prativAsudeva ane svayaMbhU vAsudeva tathA bhadra baladeva jevA jananAyaka thayA hatA. teo sau bhagavAna vimalanAthanA samavasaraNamAM AvyA karatA hatA. temanI upara bhagavAnano apUrva prabhAva hato. baladevabhadra vAsudeva svayaMbhUnA mRtyu pachI prabhunAM caraNomAM dIkSita thayA. nirvANa bhava-vipAkI karmonI parisamApti najIka samajIne teTalA ja samayanI karmaprakRtivALA cha hajAra sAdhuo sahita bhagavAne sammedazikhara 52 AjIvana anazana grahaNa karyuM. eka mAsanA anazanamAM bhava-vipAkI karmono kSaya thatAM temaNe siddhatva prApta karyuM. cosaTha IMdroe maLIne temano nirvANotsava ujavyo. prabhuno parivAra 0 gaNadhara 0 kevalajJAnI 0 mana:paryavajJAnI 0 avadhijJAnI 0 vaikriya labdhidhArI 0 caturdaza pUrvI 0carcAvAdI - 57 - 5500 - 5500 -4800 000-2 - - 1100 - 3200 bhagavAna zrI vimalanAtha T 101 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 68,000 - 1,00,800 - 2,08,000 - 4,24,000 0 sAdhu 0 sAdhvI 0zrAvaka 0zrAvikA eka jhalaka 0mAtA pitA 0nagarI 0vaMza 0gotra cihna 0varNa 0 zarIranI UMcAI 0 yakSa 0 yakSiNI 0 kumAra kALa 0 rAjyakALa chavsthakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi cyavana vaizAkha suda 12 janma mahA suda 3 dIkSA mahA suda 4 kevaLajJAna poSa suda 9 nirvANa jeTha vada 7 - zyAmA - kRtavarmA - kaMpilapura - iphtA ku - kAzyapa - zUkara - suvarNa - 60 dhanuSya - jammukha - viditA - 15 lAkha varSa - 30 lAkha varSa - 2 mAsa - 15 lAkha varSa - 60 lAkha varSa sthAna nakSatra sahasrAra uttara bhAdrapada kaMpilapura uttara bhAdrapada kiMpilapura uttara bhAdrapada kaMpilapura uttara bhAdrapada sanmedazikhara revatI tIrthakaracaritra [ 10ra Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja. : bhagavAna zrI anantanAtha * * ja * tIrthakara gotrano baMdha caudamA tIrthaMkara anantanAtha potAnA |pUrvajanmamAM ghAtakI khaMDa pUrva videhanA airAvata vijayanI ariSTA nagarInA rAjA padharatha tarIke bhUmaMDaLamAM sarvAdhika varcasvI rAjA hatA. tamAma rAjAo upara temanI dhAka hatI. padmarathanI viruddha - - " saMgharSanI vAta to dUra rahI, virodhamAM bolavAnI hiMmata paNa koInAmAM nahotI. teo niSphaTaka rAjyasattAno upabhoga karatA hatA. eka vakhata guru cittarakSa ariSTA nagarImAM padhAryA. rAjA svayaM darzanArthe gayA. te vakhate pravacanamAM jIvananAM UrdhvalakSya vize sAMbhaLIne teo coMkI UThyA. manomana vicAravA lAgyA ke, "jIvananuM dhyeya khUba UMcuM che, te adhama bhogavAsanAnI tRptimAM potAne otaprota karI rAkhyo che, pachI tane dhyeyanI prApti kevI rIte thAya ? hajI paNa samaya che, AdarzanI prApti mATe. hajI paNa rAjya choDIne gurudevanAM caraNomAM sAdhanAlIna banI javAnuM kema nathI vicArato?" rAjA pArathe Avo nirNaya karIne putrane rAjya soMpI dIdhuM ane guru cittarakSa pAse dIkSA grahaNa karI lIdhI. ghora tapasyA ane utkRSTa sAdhanA vaDe mahAna karmanirjarA karIne tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. aMte ArAdhaka pada pAmIne dazamA svargamAM maharthika deva vimAnane suzobhita karyuM. deva-AyuSyanI samApti pachI teo bharatakSetranI samRddha nagarI ayodhyAmAM padhAryA. tyAM ayodhyAnareza siMhasenanI mahArANI suyazAdevInI kUkhe avatirata thayA. mahArANI suyazAdevIe tIrthakaranA AgamananAM sUcaka cauda mahAsvapna nihALyAM. samagra zaheramAM prasannattA prasarI gaI. svapnonAM phaLa sAMbhaLIne loko harSavibhora banI gayA. bhagavAna zrI anantanAtha [ 103 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhakALa samApta thatAM caitra vada terasanI madhyarAtre koIpaNa prakAranI pIDA ke muzkelI vagara temano janma thayo. devatAo dvArA utsava ujavAyA pachI rAja siMhasene samagra rAjyamAM janmotsavanI ghoSaNA karI. kedakhAnAM khAlI karI devAmAM AvyAM ane rAjyanA bhaMDAro khullA karI devAmAM AvyA. je koI mAMgavA mATe Ave tene udAratApUrvaka dAna devAmAM AvyAM. dUra dUrathI loko bhagavAnano janmotsava nihALavA AvyA. vivAha ane rAjya nAmakaraNanA divase rAjyanA khUNe khUNethI loko navajAta rAjakumAranAM darzanArthe AvyA rAja siMhasene saune saMbodhita karatAM jaNAvyuM ke, "tenA garbhakALamAM ane bhAre moTo vijaya prApta karyo che, sainyabaLamAM amArA karatAM samartha rAjAo sAthe A daramyAna saMgharSa cAlato hato, paraMtu amArI senAmAM apUrva zakti jAgI UThI. huM paNa jANe anaMtabalI banI gayo ane amane sthAyI vijaya maLyo. tethI bALakanuM nAma anaMtakumAra rAkhavuM joIe.' saue bALakanuM nAma anaMtakumAra pADyuM. rAjakumAra anaMtanI bAlyAvasthA manoraMjanamAM vItI. teo potAnI bAlasulabha kriDAo vaDe na kevaLa bALasakhAonuM ja manoraMjana karatA, paraMtu rAjamahelane paNa pulakita karI detA hatA. dhIme dhIme temaNe tAruNyamAM praveza karyo. temanAmAM viraktino bhAva jAgyo, paraMtu mahArAjA siMhasene AgrahapUrvaka aneka rAjakanyAo sAthe temanAM lagna karI dIdhAM. rAjAe rAjyakAryamAM paNa putrano sahayoga levAnuM ichyuM. AgrahapUrvaka putrano rAjyAbhiSeka karyo. vyavasthA-saMcAlananI samasyAno ukela saMtoSajanaka AvI gayo tyAre rAjA siMhasena gRhastha jIvanathI nivRtta thaIne aNagAra dharmanI sAdhanA karavA lAgyA. anaMtakumAra have rAjA anaMtanAtha banI cUkyA hatA. lokonAM sukhasuvidhA viSe teo hamezAM jAgrata rahetA. temanA zAsanakALamAM sAmAjika temaja rAjanaitika vyavasthAo dharmanIti vaDe niyaMtrita hatI. lokone eTaluM badhuM sukha hatuM ke loko pUrvavartI rAjAone visarI cUkyA hatA. loko mATe anaMtanAtha ja sarvasva hatA. dIkSA cAritramohanIyano kSayopazama thatAM bhagavAna anaMtanAthe potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpIne varSIdAna dIdhuM. nirdhArita tithi caitra vada caudasanA divase eka hajAra bhavya puruSo sahita teo sahasrASTra nAmanA upavanamAM padhAryA. pacaMmuSTi loca karyo. devo ane manuSyonI apAra bhIDamAM tIrtharacaritra [ 104 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe sAvadya yogonuM sarvathA pratyAkhyAna karyuM. dIkSAnA divase temane chaThThanuM tapa hatuM. bIjA divase vardhamAnapuramAM vijaya rAjAne tyAM paramAnna (khI2) vaDe pAraNuM karyuM. devoe pAMca dravya pragaTa karIne sau lokone dAnanuM gaurava samajAvyuM. traNa varSa sudhI bhagavAna chadmastha caryAmAM sAdhanA karatA rahyA. pUrvasaMcita karmonI udIraNA ane nirjarA karatAM karatAM teo punaH sahasrAmra vanamAM padhAryA. azoka vRkSanI nIce dhyAnArUDha banIne temaNe kSapaka zreNI meLavI. ghAtika karmono kSaya karIne anaMta catuSTaya prApta karyuM. prabhune sarvajJatA prApta thatAM ja devoe kevala-utsava ujavyo. samavasaraNanI racanA karI. janmabhUmi temaja AsapAsanA hajAro loko prabhune sAMbhaLavA mATe ekatra thayA. bhagavAne temanI samakSa prathama dezanA ApI. aneka lokoe AgAra ane aNagAra dharmanI upAsanAno svIkAra karyo. apUrva prabhAva prabhunA dharmazAsanamAM dharma-nItino prabhAva parAkASThA upara hato. pratyeka rAjA dharma-nItine dhruva kendra mAnIne potAnuM rAjya calAvato hato. vAsudeva puruSottama svayaM bhagavAnanA parama bhakta hatA. bhagavAnanI upAsanA vaDe temane samyak darzana prApta thayuM. baladeva suprabhe bhagavAnanI pAse dIkSita thaIne siddhatva prApta karyuM. sAmAnya lokomAM bhagavAna pratye ananya AsthA hatI. nirvANa bhava-vipAkI karmono aMta najIka joIne sAta hajAra munio sahita bhagavAne anazana karyuM tathA caitra suda pAMcamanA divase samasta karmono kSaya karIne sammedazikhara upara siddhatva prApta karyuM. bhagavAnanA nirvANanI kSaNe ekAeka vizva Alokita thaI UThyuM. eka kSaNa mATe to nArakI jIvo paNa stabdha thaI gayA. temanA zarIranI niharaNa kriyAnA samaye manuSyonI sAthe sAthe caturvidha devonI paNa bhAre moTI bhIDa hatI. prabhuno parivAra 0gaNadhara 0 kevalajJAnI 0 manaH paryavajJAnI 0 avadhijJAnI 0 vaikriya labdhidhArI - 50 - 5000 5000 - 4300 - 8000 bhagavAna zrI anantanAtha D 105 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1000 - 3200 - da6,000 - 62,000 - 2,00,000 - 4,14,000 0caturdaza pUrvI 0carcAvAdI 0 sAdhu 0 sAdhvI 0zrAvaka 0zrAvikA eka jhalaka 0 mAtA pitA 0nagarI 0vaMza 0gotra cihna 0varNa 0 zarIranI UMcAI 0 yakSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 07masyakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka - suyazA - siMhasena - ayodhyA - ikvAku kAzyapa - zyana - suvarNa - 50 dhanuSya - pAtAla - aMkuza - 7.5 lAkha varSa - 15 lAkha varSa - 3 varSa - 7.5 lAkha varSa - 30 lAkha varSa tithi 0cyavana aSADha vada 7 0 janma caitra vada 13 0dIkSA caitra vada 14 0 kevaLajJAna caitra vada 14 nirvANa caitra suda 5 sthAna nakSatra prANata revatI ayodhyA revatI ayodhyA revatI ayodhyA revatI sakhedazikhara revatI tIrthakaracaritra [ 100 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI dharmanAtha 26) tIrthakara gotrano baMdha ghAtakIkhaMDanI pUrva videhanA bharatavijayamAM bhadilapura nAmanI samRddha nagarI hatI. tenA parAkramI rAja siMharaye dharmaguruo pAsethI jyAre sAMbhaLyuM ke yoddhAone jItavAnuM saraLa che, paraMtu AtmA upara niyaMtraNa pAmavAnuM kaThina che, bhayAnaka siMhane pakaDavAnuM saraLa che paraMtu mana -ii ane Indriyone jItavAnuM atyaMta kaThina che- tyAre temanA dilamAM bhAre halacala macI gaI. rAjAe potAno saghaLo puruSArtha have adhyAtmanI dizAmAM vALI dIdho. mahelamAM rahevA chatAM te eka saMta jevuM jIvana jIvavA lAgyA. taka maLatAM ja temaNe potAnA suyogya uttarAdhikArIne rAjya soMpIne vimalavAhana sthavira pAse saMyama grahaNa karI lIdho. dIkSA pachI rAjarSi siMharathe potAnA prabaLa parAkramane sarvathA Atma zuddhinA anuSThAnamAM joDI dIdhuM. vicitra tapa, vicitra kAyotsarga ane vicitra dhyAnanA mArge karmonI mahAna nirA karI ane tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. aMtamAM ArAdhaka pada pAmIne anuttara vimAnanA vaijayaMta svargamAM teo ahamindra deva banyA. janma ahamindra padanuM AyuSya kSINa thatAM temano jIva tyAMthI cyavana pAmIne ratnapura nagaranA rAjA bhAnunI mahArANI suvratAnI pavitra kukhe avatarita thayo. mahArANIne cauda mahAsvapno AvyAM. saune jANa thaI gaI ke potAne tyAM trailokyanA ArAdhya, vizvanI mahAna vibhUti pedA thaze. mahArANI suvratA vizeSa sajagatApUrvaka garbhanuM pAlana karavA lAgI. garbhakALa samApta thatAM mahA suda trIjanA divase madhyarAtre prabhuno janma thayo. bhagavAnanA janmathI lokomAM apUrva utsAha chavAI gayo. rAjA bhAnue devendro dvArA ujavAyelA utsava pachI janmotsavano prAraMbha karyo. te bhagavAna zrI gharmanAtha [ 107 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna utsava dvArA dUra dUranA lokone paNa prabhunA janmanI khabara maLI. nAmakaraNa utsavamAM janapadanA agaNita loko joDAyA. rAjakumArane joIne sau cakita thaI UThyA. rAjA bhAnue kahyuM, "rAjakumAra jyAre garbhamAM hatA tyAre temanI mAtAne dhArmika upAsanAnA aneka dohada (icchA) utpanna thayA hatA. je temaNe prayatnapUrvaka pUrA karyA hatA. tethI bALakanuM nAma dharmakumAra rAkhavuM joIe." upasthita lokoe bALakanuM nAma dharmakumAra rAkhyuM. vivAha ane rAjya bAlyAvasthA kriDAmAM pasAra karIne dharmakumAranA zarIramAM jyAre tAruNya praveNyuM tyAre temanA aMgeaMgamAMthI teja praphuTita thavA lAgyuM. samagra zarIra razmikuMja jevuM dekhAtuM hatuM. rAjAe potAnA kuLane anurUpa suyogya rAjakanyAo sAthe rAjakumAranuM pANigrahaNa karAvyuM. samayAntare yogya taka joIne rAja bhAnue AgrahapUrvaka dharmakumArane rAjya soMpyuM ane svayaM aniketa-sAdhanAnA sAdhaka banyA. dharmakumAra have rAja dharmanAtha banI cUkyA hatA. vAstavamAM temanI rAjya-saMcAlananI vyavasthA dharmarAjyanI vyavasthA hatI. lokomAM svArthanI bhAvanA lagabhaga lupta thaI gaI hatI. sAmUhika jIvanapaddhatinI uttama paraMparA zarU thaI. rAjyamAM koI duHkhI nahotuM. koI ekanA kaSTane sau potAnuM kaSTa samajatA. lokomAM dhanano unmAda nahoto. dIkSA maMgalamaya rAjyavyavasthA calAvatAM calAvatAM bhagavAna gharmanAthe cAritramohanIyano kSayopazama najIka nihALIne rAjyavyavasthAno bhAra uttarAdhikArIne soMpI dIdho ane javAbadArIthI mukta thaIne pote varSIdAnanI paraMparA nibhAvI. temanA nivRtta thavAnI vAta sAMbhaLIne aneka bhavya AtmAonA ddhayamAM parivartana AvyuM. te sau potAnI pachInI vyavasthAnI javAbadArI bIjAone soMpIne dIkSA levA mATe taiyAra thaI gayA. nizcita tithi mahAsuda terasanA divase "nAgadatta' nAmanI pAlakhImAM besIne nagaranI bahAra upavanamAM pahoMcyA. apAra mAnavamedanI vacce temaNe paMcamuSTi lonca karyo ane eka hajAra vyaktio sahita sAmAyika cAritra grahaNa karyuM. te divase bhagavAnane chaThThanuM tapa hatuM. bIjA divase somanasa nagaranA rAja dharmasiMhanA mahelamAM jaIne temaNe paramAna (khIra) vaDe pAraNuM karyuM. te temanI prathama bhikSA hatI. A prasaMge devoe utsava karyo, paMcadravya pragaTa karyA. tIrthakaracaritra [ 108 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAna be varSa sudhI bhagavAna dharmanAtha abhigrahayukta tapa karatA rahyA. dhyAnanI vividha prakriyAonA mAdhyamathI karmanirjarA karatAM karatAM punaH dIkSA sthaLe padhAryA. zataparNa vRkSanI nIce dhyAnastha thaIne kSapaka-zreNI sudhI pahoMcyA. bhAvonI prabaLatA vaDe ghAtika karmono kSaya karIne prabhue sarvajJatA prApta karI. devoe utsava ujavIne potAnA ullAsane pragaTa karyo tathA samavasaraNanI racanA karI. hajAro lokonI upasthitimAM prabhue prathama pravacana ApyuM. laukika ane lokottara mArgane alaga-alaga samajAvIne lokottara patha upa2 cAlavAnI preraNA ApI. aneka vyaktioe temanI pAse dharmanI upAsanAnA niyamo grahaNa karyAM. tejasvI dharmasaMgha bhagavAna dharmanAthanA dharma zAsanamAM aneka zaktizALI rAjanAyakoe lokasattA choDIne prabhu dvArA nirupita Atma-upAsanAno mArga grahaNa karyo. dharmasaMghanI AMtarika tejasvitA sAdhakonI prabaLa sAdhanA vaDe sphUrita hatI. bAhya tejasvitA tatkAlIna yuganetA temaja sattAdhIzonA dharma pratyenA abhigamathI parilakSita thAya che. jyAM samudAya che tyAM baMne prakAranI tejasvitA apekSita che. prAraMbhika sAdhanAkALamAM nirvighnatA rahe te mATe bAhya tejasvitA paNa Avazyaka che. itihAsa sAkSI che ke jyAre jyAre dharmazAsana bAhya tejasvitA vaDe hIna banyuM tyAre tyAre dharma samudAya upara saMkaTo AvyAM ane dharma chinnabhinna thaI gayo. bhagavAna dharmanAthanA zAsanakALamAM AMtarika tejasvitA sAthe bAhya varcasva paNa paryAptarUpe vRddhi pAmyuM hatuM. pratyeka kSetranA loko dharma pratye AsthAvAna banyA hatA. cAra zalAkApuruSa samagra avasarpiNI kALamAM tresaTha mahApuruSa hoya che, temane zalAkA-puruSa kahevAmAM Ave che. tresaThamAM eka to dharmanAtha prabhu pote hatA. te uparAMta anya cAra zalAkA-puruSa temanA zAsanakALamAM thaI gayA. bhagavAna dvArA sarvajJatAprAptinI pUrve prativAsudeva nikuMbhane mArIne vAsudeva puruSasiMha ane temanA moTA bhAI baladeva sudarzana kramazaH pAMcamA vAsudeva ane baladeva tarIke pRthvInA upabhoktA banI gayA hatA. bhagavAna sarvajJa thayA pachI jyAre azvapura padhAryA tyAre baMne bhAIoe prabhunAM darzana karyA tathA pravacana sAMbhaLIne bhagavAnanA parama bhakta banI gayA. vAsudevanA mRtyu pachI baladeva sudarzane bhagavAna pAse saMyama laIne mokSaprApti karI. bhagavAna zrI dharmanAtha D 109 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhunA zAsanakALamAM be cakravartI paNa thayA hatA. trIjA zrI maghavA tathA cothA zrI sanatakumAra. sAvatthI nagarInA rAjA samudravijayanA putra maghavAno janma cauda mahAsvapno thayo hato. temaNe yuvAnImAM praveza karyo tyAre Ayudha zALAmAM cakraratna pedA thayuM. samasta bharatakSetranA teo ekachatra cakravartI banyA. tamAma rAjAo temanA AjJAnuvartI hatA. ATalA moTA vizALa sAmrAjyane pAmIne paNa teo eka kSaNa mATeya dharmane bhUlyA nahotA. temaja sadaiva lokone paNa preraNA ApatA hatA. cakravartI maghavAnI bhAvanAmAM eka vakhata utkarSa Avyo ane potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpIne bhagavAnanA uttaravartI AcArya pAse dIkSita thaIne sAdhanA karI ane mokSa prApta karyo. keTalAka graMthomAM temanA devalokamAM mahardhika deva banavAno ullekha maLe che. cothA cakravartI sanatakumAra paNa temanA zAsanakALamAM thayA hatA. hastinApuranA rAjA azvasena temanA pitA hatA. mAtAnuM nAma mahArANI sahadevI hatuM. bALapaNathI ja teo vividha kalAomAM nipuNa hatA. Ama chatAM upAdhyAyanI pAse botera laukika kalAonuM jJAna meLavyuM. eka vakhata rAjAne tyAM ghoDAno eka vepArI prazikSita ghoDA laIne Avyo. yuvarAja sanakumAra eka ghoDA upara besIne azvaparIkSA mATe pharavA che 1 - 1 0RN Koo karI TINA ra ? Click ne tIrthakaracaritra 110 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA. ghoDo jevo zaheranI bahAra nIkaLyo, ke tarata vAyuvege doDavA lAgyo ane thoDIka kSaNomAM rAjakumAra sahita te adazya thaI gayo. rAjA azvasena atyaMta ciMtita thaIne kumAranI zodha karavA lAgyA. jaMgalamAM AMdhIne kAraNe ghoDAnAM pagalAM paNa lupta thaI gayAM hatAM. sanatakumAranA mitra mahendrasiMha rAjA azvasenane jema tema samajAvIne pAchA mokalyA ane pote kumArane zodhavAnI pratijJA karIne AgaLa vadhyA. aneka pradezomAM pharatA pharatA teo khUba AgaLa nIkaLI gayA. chatAM rAjakumArano kyAMya pato na maLyo. pharatAM pharatAM eka varSa vItI gayuM. eka vakhata mahendrasiMha potAnA mitrane zodhato zodhato eka gADha jaMgalamAM jaI rahyo hato. ekAeka tenA kAnamAM haMsa, mora, sArasa vagere pakSIonA madhura avAja AvavA lAgyA. mahendrasiMha te dizAmAM cAlyo. thoDeka AgaLa jatAM eka suMdara upavana najare paDyuM. upavanamAM latakuMjamAM tene navoDhA ramaNIo dvArA gherAyelo eka yuvaka dekhAyo. najIka pahoMcatAM ja baMnee parasparane oLakhyA. baMne AliMganabaddha thaIne ekabIjAne maLyA. mahendrasiMhanA pUchavAthI sanaskumAre kahyuM ke, "mArA lupta thaI javAnI gAthA mArI pAsethI nahIM, paraMtu vidyAdhara kanyA vakulamatI pAsethI sAMbhaLo." parama suMdarI vakulamatIe samagra vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. rAkSasane parAjita karavAnI ghaTanA jANIne mahendrasiMha atyaMta prasanna thayo. potAnA bALamitrane mAtA pitAnI yAda apAvI ane sAthe cAlavAno Agraha karyo. sanakumAra vidyAdhara kanyAone laIne potAnA mitra mahendranI sAthe potAnI nagarImAM Avyo. rAjA azvasene sahaparivAra sAme jaIne putranuM svAgata karyuM. tenAM mahAna kAryo sAMbhaLIne atyaMta prasanna thayA. rAjAe saharSa teno rAjyAbhiSeka karI dIdho. rAjA banyA pachI thoDAka samaya bAda sanakumAranI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM. samasta deza upara vijaya meLavIne sanakumAra eka sArvabhauma cakravartI banI gayA. prauDhAvasthAmAM paNa sanaskumAranA zArIrika sauMdaryamAM koI ja parivartana AvyuM nahi. eka vakhata zakrendra mahArAje temanA sauMdaryanI prazaMsA karI. be devatAo temanuM rUpa nihALavA mATe mRtyulokamAM padhAryA. vRddha puruSanuM rUpa dhAraNa karIne teo rAjamahelamAM pahoMcyA. AjJA meLavIne aMdara pravezyA. cakravartI snAna pUrve mAlIza karAvI rahyA hatA. devagaNa temane joIne vismita thaI UThyo. cakravartI sanakumAre kahyuM, "hajI to tame kazuM ja joyuM nathI. jo tamAre sauMdaryano sAkSAtkAra karavo hoya to thoDI vAra pachI rAjyasabhAmAM upasthita thaje.' devoe kahyuM, "jevI AjJA !" devo rAjyasabhAmAM pahoMcyA. sanakumAranuM rUpa nihALIne temaNe potAnuM moM pheravI lIdhuM. cakrInA pUchavAthI bhagavAna zrI gharmanAtha 111 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe kahyuM, "mahArAja, ApanA zarIramAM to kIDA paDI gayA che. khAtarI karavI hoya to ApanuM ghUMka juo." cakravartI ghUMkyA. dhyAnapUrvaka jotAM temAM kharekhara kIDA dekhAyA. cakravartIne zarIranI nazvaratAnuM bhAna thayuM. tatkALa temanuM daya zArIrika soMdaryathI virakta thaI gayuM. sanaskumAre potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpyuM. temaja bhagavAna dharmanAthanA zAsanamAM dIkSita thaIne utkRSTa tapasyA karavA lAgyA. kAlAntare teo vividha labdhionA dhAraka banyA. eka vakhata svargamAM rAjarSinI punaH prazaMsA thaI. tyAre temanI vaideha bhAvanAnI parIkSA karavA mATe eka devatA vaidyanuM rUpa dhAraNa karIne AvyA. loko vaidyane muni pAse laI gayA. vaidya rUpaghArI deve munine joIne kahyuM, "mArI davA lezo to roga maTI jaze." rAjarSie pUchyuM, "Apa kayo roga maTADavAnI vAta karo cho : dravya ke bhAva? dravya roga maTADavAnI kSamatA to mArI pAse paNa che. zuM tame bhAva roga maTADI zako cho ?' Ama kahIne rAjarSie kuSThagrasta jagyAe potAnuM ghUMka copaDyuM. thoDIka ja kSaNomAM roga dUra thaI gayo. tyAM cAmaDIno raMga badalAI gayo. vismita deve muninAM caraNomAM mastaka jhukAvyuM temaja samagra ghaTanA kahIne svargamAM pAchA pharyA. sanaskumAre aMte muktinuM varaNa karyuM. aneka AcArya temanuM svargagamana paNa mAne che. A sau nararatna mahApuruSa bhagavAna dharmanA zAsanakALamAM thayA. temanA kAraNe ghArmika lokone paNa vizeSa anukULatA rahI hatI. nirvANa gaMdhahastinI jema apratihata vicaratA vicaratA bhagavAna sanmedazikhara pahoMcyA. potAnuM nirvANa nikaTa nihALIne temaNe AThaso munio sahita anazana grahaNa karyuM tathA eka mAsanA anazana dvArA siddhatva prApta karyuM. prabhuno parivAra 0gaNadhara - 43 0 kevalajJAnI - 4500 0 mana:paryavajJAnI 4500 0 avadhijJAnI - 300 0 vaikriya labdhighArI - 7000 0caturdaza pUrvI - 900 0carcAvAdI - 2800 tIrthaMkaracaritra 112 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 sAdhu 0 sAdhvI. - 64,000 - 62,400 - 2,04,000 - 4,13,000 0zrAvaka 0zrAvikA eka jhalaka 0 mAtA 0pitA 0nagarI 0vaMza 0gotra cihna 0varNa 0zarIranI UMcAI 0 yakSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 07masyakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi Ocyavana vaizAkha suda 7 0 janma mahA suda 3 0 dIkSA mahA suda 13 0 kevalajJAna poSa suda 15 nirvANa jeTha suda 5 - suvratA - bhAnu - ratnapura - ikvAku - kAzyapa - vaja - suvarNa - 45 dhanuSya - kinnara - kaMdarpa - 2.5 lAkha varSa - 5 lAkha varSa - 2 varSa - 2.5 lAkha varSa - 10 lAkha varSa nakSatra sthAna vaijayanta puSya ratnapura puSya ratnapura puSya ratnapura puSya sammada zikhara puSya bhagavAna zrI dharmanAtha 113 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI zAMtinAtha *** soLamA tIrthaMkara bhagavAnazrI zAMtinAthanA pUrvabhavonuM varNana A pramANe maLe che. prathama - rAjA zrISeNa ratnapura (jaMbUtIpa-bharatakSetra) dvitIya - yaugalika uttara kuru (jabUdvIpa) tRtIya - deva saudharma prathama devaloka caturtha - rAjA amitateja rathanupura (vaitADhya giri-uttara zreNI) pAMcamo - deva prANata (dasamo) devaloka chaThTho - baLadeva aparAjita zubhA (jabUdvIpa-mahAvideha) sAtamo - indra amyuyata (bAramo) devaloka AThamo - vajAyudha ratnasaMcayA (jaMbUDhIpa-mahAvideha) navamo - ahamindra trIje raiveyaka dasamo tathA agiyAramo bhava jabUdvIpanI pUrve mahAvidehanI puSkalAvatI vijayamAM puMDarINiI nagarI hatI. tyAM vanaratha rAjA rAjya karatA hatA. temane priyamati ane manoramA nAmanI be rANIo hatI. zAMtiprabhunA jIve trIjA raiveyakanuM AyuSya pUrNa karIne priyamatinI kUkhe janma lIdho. temanuM nAma megharatha rAkhavAmAM AvyuM. manoramA dvArA utpanna thayelA putranuM nAma daDharatha rAkhavAmAM AvyuM. sumaMdirapuranA mahArAja nihatazatrune traNa putrIo hatI. temAM tIrthakaracaritra [ 114 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyamitrA ane manoramAno vivAha megharatha temaja nAnI rAjakumArI sumatino vivAha dRDharatha sAthe thayo hato. rAjakumAra megharathanI rANI priyamitrAe naMdiSeNa putrane janma Apyo ane manoramAe meghasenane janma Apyo. dRDharathanI patnI sumatinA putranuM nAma 2thasena rAkhavAmAM AvyuM. mahArAja dhanaratha megharathane rAjA temaja daDharathane yuvarAja ghoSita karIne dIkSita thaI gayA. tyArabAda cAra ghAtI karmono kSaya karIne kevalI temaja tIrtha sthApanA karIne tIrthaMkara banyA. megharatha rAjA nyAya-nItithI rAjyanuM saMcAlana karavA lAgyA. temanA rAjyamAM prajA sukhI hatI. mahArAja svayaM dhArmika hatA tethI prajAmAM paNa dhArmika vAtAvaraNa prasareluM hatuM. devoe temanI vividha prakA2nI kasoTIo karI. chatAM teo kyAreya DagyA nahi. eka vakhata IsAnendre devasabhAmAM mahArAja megharathanI dRDha niSThA tathA AcaraNanI prazaMsA karI. temaNe kahyuM, megharathanuM dhyAna eTaluM nizcala ane dRDha hoya che ke temane vicalita karavAmAM koI paNa deva-devI samartha nathI. keTalIka surAMganAone A vAta aTapaTI lAgI. temaNe megharathane calita karavA mATe manamAM nirdhAra karyo. megharatha te samaye pauSadha zALAmAM bhagavAna zrI zAMtinAtha gha 115 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauSadha karI rahyA hatA. tyAM AvIne devIoe vasaMtaRtunI vipurvaNA karI. aDhaLaka bhoga sAmagrI temaja mAdaka vAtAvaraNa pedA karIne uttejaka nRtya, UMDA hAvabhAva tathA tIkhA kaTAkSa zarU karyA. ane medharatha pAse ratikriDAnI yAcanA karI. megharathe A badhuM thavA chatAM te surabAlAo tarapha najara paNa mAMDI nahi. teo potAnI sAdhanAmAM lIna banI rahyA. sUryodaya thayo. ATalA udyama pachI paNa temane saphaLatA na maLI tethI teo hArIne potAnA mULa rUpamAM pragaTa thaI. potAno paricaya Apyo. ane avicaLa rahevA mATe megharathane dhanyavAda ApyA. potAnA pitA tIrthaMkara dhanarathanuM puMDarIkiNI nagarImAM samavasaraNa thayuM. megharathe temanuM pravacana sAMbhaLyuM ane temanAmAM vairAgya bhAva jAgI gayo. temaNe potAnA putra meghasenane rAjyabhAra soMpyo ane yuvarAja dRDha2thanA putra rathasenane yuvarAja pada upara adhiSThita karyA. mahArAja megharathe potAnA nAnA bhAI dRDharatha, sAtaso putro temaja cAra hajAra rAjAo sahita tIrthaMkara dhanaratha pAse dIkSA grahaNa karI. eka lAkha pUrva sudhI vizuddha saMyamanuM pAlana karyuM ane tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM. aMte anazanapUrvaka samAdhimaraNa prApta karIne sarvArthasiddha mahAvimAnamAM deva banyA. dRDha2tha muni paNa vizuddha saMyamanuM pAlana karIne sarvArthasiddhamAM tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA deva banyA. janma tetrIsa sAgaropamanuM sarvotkRSTa devAyu bhogavIne A ja bharatakSetranI hastinApura nagarInA nareza vizvasenanA rAjamahelamAM mahArANI acirAdevInI kUkhe avatirata thayA. mahArANIne AvelAM cauda mahAsvapnothI saune jANa thaI gaI hatI ke jagata-trANa mahApuruSa pragaTa thaze. garbhakALa samApta thatAM. vaizAkha vada terasanI madhyarAtre bhagavAnano janma thayo. te samaye cauda 2jjavAtmaka lokamAM apUrva zAMti prasarI gaI. prabhunA janma samaye dizAo pulakita banI hatI ane vAtAvaraNamAM apUrva ullAsa chalakAyo hato. Indroe janmotsava ujavyo. rAjA vizvasene atyaMta pramudita manathI putrano janmotsava ujavyo. nAmakaraNanA divase rAjA vizvasene kahyuM ke, 'ApaNA rAjyamAM thoDAka mahinA pUrve mahAmArIno bhayaMkara prakopa hato. saghaLA loko ciMtita hatA. mahArANI acirAdevI paNa rogathI AkrAMta hatI. bALaka garbhamAM AvatAM ja rANIno roga zAMta thaI gayo. dhIme dhIme samagra dezamAMthI mahAmArI paNa dUra thaI. tethI bALakanuM nAma zAMtikumAra rAkhavuM joIe. saue bALakane e ja nAma ApyuM. tIrthaMkaracaritra - T 11 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha ane rAjya saMcita temaja nikAcita karmo bhogavavAM ja paDe che. temane bhogavyA vagara adhyAtmano mArga mokaLo banato nathI. bhalene puNyanI prakRtio ja hoya, temaNe paNa karmo to bhogavavAM ja paDe che. zAMtikumAra tIrthaMkara banaze, paraMtu temane bIjuM paNa kaMIka banavAnuM hatuM. puNya prakRtio bhogavavAnI hatI. zaizavakALa samApta thatAM ja rAjA vizvasene yazomati tathA anya rAjakanyAo sAthe temanAM lagna karI dIdhAM. javAbadArIne yogya samajIne yogya samaye rAjAe rAjakumArano rAjyAbhiSeka karyo ane pote munivrata aMgIkAra karyuM. | sarvArthasiddhathI cyavana pAmIne daDharathano jIva mahArAja zAMtinI paTarANI yazomatinA garbhamAM Avyo. e ja samaye teNe svapnamAM sUryasamAna tejasvI cakrane AkAzamAMthI UtarIne mukhamAM praveza karatuM joyuM. rANI ekAeka UThI, atyaMta romAMcita banI. teNe potAnA pati mahArAja zAMtine jagADIne potAnAM svapno vize vAta karI. mahArAja zAMtie kahyuM, "devI ! mArA pUrvabhavano bhAI daDharatha tamArA garbhamAM Avyo che." bALakano janma thayo. tenuM nAma cakrAyudha rAkhavAmAM Avyu. pavana vayamAM cakrAyudhanAM aneka rAjakanyAo sAthe lagna karavAmAM AvyAM. keTalAka samaya pachI zAMtinAthanI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM. cakranI sahAyatA vaDe AThaso varSomAM cha khaMDa jItIne zAMti cakravartI samrATa banyA. dIkSA bhogAvali karmono aMta najIka nihALIne temaNe potAnA rAjyanI suvyavasthA karI ane varSIdAna dIdhuM. nizcita tithi vaizAkha vada caudasanA divase sahasrAjha udyAnamAM eka hajAra dIkSArthI puruSo sahita temaNe dIkSA lIdhI. bhagavAnane te divase chaThThanuM tapa hatuM. bIjA divase maMdirapura nagaranA rAjA sumitranA rAjamahelamAM paramAna (khIra) vaDe temaNe pAraNuM karyuM. devoe utsava ujavyo ane saune dAnanuM mahattva samajAvyuM. bhagavAna eka varSa sudhI chadmastha kALamAM sAdhanA karatA rahyA. abhigrahayukta tapa temaja Asanayukta dhyAna vaDe vizeSa karmanirjarA karIne punaH eka varSa pachI e ja sahasrAgra vanamAM padhAryA. tyAM zukladhyAnamAM lIna thaIne temaNe kSapaka zreNI prApta karI. ghAtika karmo kSINa karyA ane sarvajJatA prApta karI. bhagavAna zrI gharmanAtha 117 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 3s devoe prabhuno jvala-mahotsava ujavyo. samavasaraNanI racanA karI. devo tathA mANasonI apAra bhIDamAM prabhue prathama pravacana ApyuM. pravacanathI prabhAvita thaIne aneka lokoe AgAra tathA aNagAra dharmano svIkAra karyo. bhagavAnanA prathama putra mahArAja cakrAyughe potAnA putra kulacaMdrane rAjyano bhAra soMpIne bhagavAna pAse dIkSA lIdhI ane teo prathama gaNadhara banyA. nirvANa jIvananA aMta samaye AyuSyane kSINa thatuM joIne prabhue navaso munio sahita aMtima anazana karyuM tathA eka mAsanA anazanamAM sanmedazikhara para bhavavipAkI karmono kSaya karI siddhatva prApta karyuM. temanA nirvANotsava prasaMge agaNita loko uparAMta cosaTha IMdra ane devagaNa utsAhapUrvaka joDAyo hato. prabhuno parivAra 0gaNadhara 0 kevalajJAnI - 4300 0 manaH paryavajJAnI 4000 0avadhijJAnI 3000 0 vekriya labdhighArI - 6000 0 caturdaza pUrvI 800 0carcAvAdI 2400 0 sAdhu - 62,000 0 sAdhvI - 61,600 0 zrAvaka - 2,90,000 0zrAvikA - 3,93,000 eka jhalaka 0 mAtA - acirA pitA - vizvasena 0nagarI - hastinApura 0vaMza - iphtAka 0 gotra - kAzyapa cihna - mRga tIrthakaracaritra [ 118 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0varNa vazarIranI UMcAI 0 yakSa 0 yakSiNI 0 kumAra kALa 0 rAjyakALa 0chadmasthakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi zrAvaNa vada 6 janma vaizAkha vada 13 dIkSA vaizAkha vada 14 kevaLajJAnI poSa suda 9 nirvANa vaizAkha vada 13 - suvarNa - 40 dhanuSya - garuDa - nirvANI - 25 hajAra varSa - 50 hajAra varSa - 1 varSa - 25 hajAra varSa - 1 lAkha varSa cyavana sthAna nakSatra sarvArthasiddha bharaNI hastinApura bharaNI hastinApura bharaNI hastinApura bharaNI samedazikhara bharaNI bhagavAna zrI dharmanAtha L 119 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI kuMthunAtha tIrthakara gotrano baMdha ---- jaMbUDhIpanI pUrve mahAvidehamAM Avata 3 |dazanI khagI nagarImAM prabaLa pratApI siMhAvaha rAjA hato. aDhaLaka bhogasAmagrI hovA chatAM te potAnI priya prajAnAM sukhasuvidhA mATe sadaiva che . 8 pravRtta raheto. rAjane avAranavAra saMto sAthe saMparka thato raheto hato. saMtonI adhyAtma vANI sAMbhaLIne rAjA adhyAtma tarapha vaLato jato hato. rAja ghaNI vakhata vicAra karato ke saMyama laIne sAdhanA karuM, paraMtu rAjyasaMcAlananI javAbadArImAM aTavAyelo te pachI bhUlI jato hato. Akhare putra yogya thatAM rAjA siMhAvaNe potAnI kalpanA sAkAra karI lIdhI. jyabhArathI mukta thaIne temaNe saMvarAcArya pAse zramaNatva dhAraNa karyuM. vividha anuSThAno vaDe rAjarSie vizeSa karmanirjarA karI ane viziSTa puNya prakRtiono baMdha karyo. dhyAna dvArA temaNe AtmAne sarvathA pavitra banAvyo. temanA tIrthaMkara gotra ane cakrI pada baMneno baMdha thaI gayo. aMte anazanapUrvaka AyuSya pUrNa karIne teo sarvArthasiddha mahAvimAnamAM sarvotkRSTa sthitivALA deva banyA. devalokanAM sukha bhogavIne rAjAno jIva A ja bharatakSetranA hastinApura nagaramAM rAjA sUrasenanA rAjamahelamAM mahArANI zrIdevInI pavitra kUkhe AvIne avatarita thayo. mahArANIe ardhasuSuptAvasthAmAM cauda mahAsvapna nihALyAM. koI mahApuruSa mahArANInI kUkhe Avaze evuM saune samajAI gayuM. sarvatra prasannatA prasarI gaI. sau bALakanA janmanI pratIkSA karavA lAgyAM. garbhakALa samApta thatAM caitra vada caudasanI madhyarAtre bALakano janma thayo. deoe utsava ujavyo. bhagavAnanA navajAta zarIrane meru parvata upara tIrthakaracaritra [ 120 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SN'Tilmin, ST) - c paMDuka vanamAM laI gayA. tyAM vividha sthaLonAM pavitra pANI vaDe temano abhiSeka karyo. potAnA ullAsane pragaTa karyA pachI bALakane pAcho yathAsthAne mUkIne devagaNa potapotAne tyAM pAcho vaLyo. rAjA sUrasene bALakano janmotsava bhavya rIte ujavyo. putrajanmanI khuzAlIno lAbha saukoIne maLe, te hetuthI rAjae kArAvAsanA kedIone mukta karI dIdhA. yAcakone chUTA hAthe dAna dIdhAM. utsavakALamAM AyAta-nikAsano pratibaMdha dUra karI dIdho. sarvatra eka ja vAtano AnaMda hato ke putrajanma te AnuM nAma. saune nyAla karI dIghA! nAmakaraNanA divase pArivArika sabhyo vacce putrane laIne mahArANI pote AvyAM. kaMtha-ratnanI jema putranA tejasvI zarIrane saue nihALyuM, AzIrvAda ApyA. nAma vize rAjA sUrasene kahyuM, A bALaka jyAre garbhamAM hato tyAre mahArANIe svapnamAM kuMthu nAmanAM ratnono bhaMDAra nihALyo hato, tethI bALakanuM nAma kuMthukumAra rAkhavuM joIe." saue bALakane e ja nAma ApyuM. bhagavAna zrI kuMthunAtha ! 121 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha ane rAjya kuMkumAre jyAre yuvAnI prApta karI tyAre rAjA sUrasene sulakSaNavatI aneka rAjakanyAo sAthe temanAM lagna karyAM tathA AgrahapUrvaka temano rAjyAbhiSeka karyo. rAjA svayaM nivRtta thaIne muni banI gayA. kuMthunAtha potAnA rAjyane vyavasthita saMbhALI rahyA hatA. eka vakhata Ayudha zALAnA saMrakSake AvIne jANa karI ke Ayudha zALAmAM cakraratna pragaTa thayuM che. kuMthunAtha paraMparAgata rIte vividha deza jItavA mATe nIkaLI paDyA. koIpaNa prakAranA vigraha vagara moTAbhAge dareka sthaLe temanuM svAgata thayuM. samagra bhUmaMDaLa upara temanuM ekachatra sAmrAjya sthapAyu. nAnA moTA batrIsa hajAra dezo upara temanuM zAsana hatuM. rAjyamAM kyAMya paNa avyavasthA nahotI. samagra taMtra vyavasthita rIte cAlI rahyuM hatuM. dIkSA karmo samApta cakrIpadanAM bhogAvalI thatAM temaNe potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpyuM. bAkInA saghaLAM rAjAone potAnI adhInatAthI mukta karI temanI sAthe mAtra maitrI saMbaMdha rAkhyo. thoDAka samaya pachI varSIdAna karIne caitra vada pAMcamanA divase eka hajAra virakta vyaktio sAthe saMyamavrata svIkAryuM. dIkSAnA divase temane chaThThanuM tapa hatuM. temanA abhiniSkramaNanI carcA samagra bhUMmaDaLamAM vyApI vaLI. loko vismita hatA temanA tyAga u52. bIjA divase temaNe najIkanA nagara cakrapuranA rAjA vyAghasiMhane tyAM prAsuka AhAra vaDe pAraNuM karyuM. devoe paMcadravya pragaTa karyAM. lokone saMyati dAnanuM mahattva samajAvyuM. temanI chadmastha sAdhanA soLa varSa sudhI cAlI. jinalpI jevI avasthAmAM teo ATalAM varSo sudhI gAma gAma vicaratA rahyA. vicaratAM vicaratAM punaH dIkSAbhUmimAM padhAryA. tyAM temaNe bhIlaka nAmanA vRkSa nIce zukladhyAnanA bIjA caraNamAM ghAtika karmono kSaya karIne sarvajJatA prApta karI. devanirmita samavasaraNamAM prabhue prathama dezanA ApI. te samaye aneka lokoe AgAra ane aNagAra dharmanI upAsanA svIkArI. prabhu bhAvathI tIrthaMkara banyA. nirvANa lAkho-karoDo lokone mokSano sAco mArga batAvatAM aMte sammedazikhara para caDhyA ane eka hajAra caramazarIrI munio sahita AjIvana anazana grahaNa karyuM. caitra vada ekamanA divase saghaLAM karmono kSaya karIne temaNe tyAM tIrthaMkaracaritra - 122 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvANa prApta karyuM. bhagavAna kuMthunAtha prAraMbhamAM cakravartI hatA, pachI tIrthaMkara banyA. dhArmika tema ja laukika baMne prakAranA lokone temanA pratye UMDI AsthA hatI. temanA zarIranI niharaNakriyAmAM deva, dAnava tathA mANasonI bhAre moTI bhIDa thaI hatI. bhagavAnanA nirvANathI sau gadgada temaja AghAtapUrNa banyA hatA. niharaNa kriyA pachI sau vikta bhAvathI potapotAnAM sthAne pAchA vaLyA. prabhuno parivAra 0gaNadhara 0 kevalajJAnI 0 manaH paryavajJAnI 0avadhijJAnI 0 vaikriya labdhidhArI 0 caturdaza pUrvI 0carcAvAdI 0 sAdhu 0sAdhvI zrAvaka zrAvikA eka jhalaka 0 mAtA pitA 0nagarI vaMza 0 gotra cihna 0varNa 0 zarIranI UMcAI yakSa 0 yakSiNI - 35 - 3200 - 3340 - 2500 - 5100 - 670 - 2000 - 60,000 - 60,600 - 1,80,000 - 3,81,000 - zrI devI - sUrasena - hastinApura - ikSvAku kAzyapa - chAga (bakarA) - suvarNa - 35 dhanuSya - gaMdharva balA - - bhagavAna zrI kuMthunAtha 7 123 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 23,750 varSa - 47,500 varSa - 16 varSa - 23,750 varSa - 95 hajAra varSa 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 07masyakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka tithi cyavana aSADha vada 9 janma caitra vada 14 dIkSA caitra vada 5 kevalajJAna caitra suda 3 nirvANa caitra vada 1 nakSatra sthAna sarvArthasiddha kRttikA hastinApura kRttikA hastinApura kRttikA hastinApura kRttikA sammadazikhara kRttikA , , , tIrthakaracaritra 124 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ (18) bhagavAna zrI aranAtha tIrthaMkara gotrano baMdha bhagavAna zrI aranAthano jIva jaMbUddIpanI pUrva videhakSetranI susImA nagarInA rAjA dhanapatirUpe hato. te bhavamAM temaNe vizeSa dharmanI sAdhanA karI. rAjya paNa karyuM, paraMtu svAbhAvika rIte lokone eTalA badhA nItiniSTha banAvyA ke kyAreya sajA karavAnI jarUra paDI nahi. aMte rAjAdhanapatie virakta thaIne saMvaramuni pAse saMyama svIkAryo. abhigraha, dhyAna tathA svAdhyAyanI vizeSa sAdhanA karIne AryajanapadamAM nirapekSa bhAve vicaratA rahyA. eka vakhata temanA cAturmAsI tapanuM pAraNuM jinadAsane tyAM thayuM. devoe 'ahodAnaM'nA dhvanithI dAnadAtA ane munino bhAre mahimA karyo. muni Ama chatAM nirapekSa rahyA, ahaMkAra temane lezamAtra sparzI zakyo nahi. Ama uccattama sAdhanA vaDe mahAna karmanirjarA karIne tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. aMte ArAdhaka pada pAmIne teo traiveyakamAM mahardhika deva banyA. janma devatvanuM pUrNa AyuSya bhogavIne bhagavAna hastinApura nagaranA rAjA sudarzananA mahelamAM AvyA. teo rANI mahAdevInI kUkhe utpanna thayA. rANI mahAdevIe cauda svapna nihALyAM. savAre nagaranA ghera ghera mahArANInAM svapno tathA tenAM phaLa vize vAta thavA lAgI. garbhakALa samApta thatAM mAgasara suda dasamanI madhyarAtre parama AnaMdamaya veLAe temano janma thayo. devendro dvArA utsava ujavAyA pachI mahA2Aja sudarzane samullasita bhAvathI janmotsava ujavyo. nAmakaraNanA divase virATa AyojanamAM mahArAja sudarzane kahyuM ke, A bALaka jyAre garbhamAM hato tyAre tenI mAtAe ratnamaya aracakra (5) nihALyuM hatuM. tethI bALakanuM nAma akumAra rAkhavuM joIe. bhagavAna zrI aranAtha D 125 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha ane rAjya bALalIlA karatAM karatAM bALaka arakumAre tAruNyamAM praveza ryo. rAjA sudarzane sarvAMgasuMdara aneka rAjakanyAo sAthe temanAM lagna kyAM. trijJAnadhArI bhagavAna aranAthe hajI bhogAvalI karmo bAkI samajIne lagna mATe nA na pADI. putrane yogya samajIne pitAe rAjya soMpyuM tathA pote sthavira muni pAse sAdhutva grahaNa karyuM. aranAtha keTalAMka varSo sudhI mAMDalika rAjA rahyA, pachI cakraratna utpanna thatAM sArvabhauma cakravartI banyA. batrIsa hajAra rAjA cakravartI aranAthanI sevAmAM potAne kRtArtha mAnatA hatA. dIkSA lAMbA samaya sudhI cakravartI pada bhogavIne cAritra mohanIya karmanI kSayopazama thatAM saMyama mATe teo udyata banyA. potAnA uttarAdhikArI suyogya putra araviMdane rAjya soMpyuM ane varSIdAna daIne saMyama levAnI jAherAta karI. temanA cAritragrahaNanI vAte anekane Azcaryacakita karI dIdhAM tathA aneka virakta paNa banyA. mAgasara suda agiyArasane divase bhagavAna sahasrAjha venamAM padhAryA. vizALa janasamUha tathA agaNita devagaNanI upasthitimAM eka hajAra rAjAo sahita temaNe saMyamagrahaNa karyo ane bIjA divase rAjapura nagaramAM aparAjita rAjAne tyAM chaThThanI tapasyAnAM paramAnta (khIra) vaDe pAraNA karyA. prabhunA chadmasthakALa vize aneka mata pravarte che. keTaleka ThekANe dIkSA pachI traNa varSa chadmasthakALanAM mAnavAmAM Ave che ane keTaleka ThekANe mAtra traNa ahorAtri chabasthakALanI mAnavAmAM Ave che. bhagavAnano kevala-mahimA devendroe dUra dUra sudhI phelAvyo. prathama samavasaraNamAM ja moTI saMkhyAmAM loko upasthita thaI gayA hatA tathA prathama pravacanamAM ja tIrthasthApanA thaI gaI hatI. agAu cakravartI hovAne kAraNe lokomAM temano bhAre prabhAva hato. atizayayukta sarvajJatA thavAthI prabhu saunI AsthAnuM kendra banI gayA. nirvANa aghAtI karmono aMta najIka joIne bhagavAne ekahajAra munio sahita sanmedazikhara para anazana karyuM. zukladhyAnanA cothA caraNamAM pahoMcIne temaNe yogamAtrano nirodha karI dIdho. zailezI avasthAmAM avaziSTa samasta prakRtiono kSaya karIne siddhatvane prApta karI lIdhuM. prabhuno parivAra 0gaNadhara - 33 0 kevaLajJAnI - 2800 tIrthakaracaritra [ 126 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 manaH paryavajJAnI - 2551 0avadhijJAnI - 2600 0 vaikriya labdhidhArI - 7300 0 caturdaza pUrva - 710 0carcAvAdI - 1600 0 sAdhu - 50,000 0 sAdhvI - 60,000 0zrAvaka - 1,84,000 0zrAvikA - 3,72,000 eka jhalaka0 mAtA - mahAdevI pitA - sudarzana 0nagarI - hastinApura 0vaMza - ikvAku 0 gotra - kAzyapa cidrata - naMdyAvarta 0varNa - suvarNa 0 zarIranI UMcAI - 30 dhanuSya 0 yakSa - yakSendra 0 yakSiNI - dhAriNI 0 kumArakALa - 21 hajAra varSa 0 rAjyakALa - 42 hajAra varSa 0chadmasthakALa - 3 varSa 0 kula dIkSAparyAya - 21 hajAra varSa 0 AyuSya - 84 hajAra varSa paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra 0cyavana phAgaNa suda 2 navamuM raiveyaka revatI 0 janma mAgasara suda 10 hastinApura revatI 0 dIkSA mAgasara suda 11 hastinApura revatI 0 kevaLajJAna kArataka suda 12 hastinApura revatI nirvANa mAgasara suda 10 sanmedazikhara revatI bhagavAna zrI aranAtha [ 127 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI mallinAtha tIrthakara gotrano baMdha --- 0. ogaNIsamA tIrthaMkara mallinAtha prabhu pote ja eka Azcarya hatA. bAkInA tIrthakaroe puruSa zarIra dhAraNa karyuM hatuM, paraMtu tIrthaMkara mallinAthe (MO)) strIzarIramAM janma lIdho. strI zarIramAM ATalo AtmavikAsa tathA ATalo puruSArtha svayaM eka Azcarya gaNAya. bhagavAna malliprabhue potAnA pAchaLanA janmomAM A prakRtiono baMdha karyo hato. jaMbUdvIpanA pazcima mahAvideha kSetranI salilAvatI vijayamAM vItazokA nagarI hatI. tyAMnA rAjAnuM nAma bala hatuM. tenI mahArANI ghAriNI dvArA eka putraratnano janma thayo. tenuM nAma rAkhyuM mahAbala. mahAbala jyAre yuvAna thayo, tyAre mAtApitAe pAMcaso rAjakanyAo sAthe tenAM lagna karyA. aneka varSo pachI mahAbalanI kamalazrI nAmanI patnI dvArA prathama putra utpanna thayo. tenuM nAma balabhadra pADyuM. samrATa bale bhava-prapaMcathI virakta thaIne mahAbalano rAjyAbhiSeka karyo ane pote dharmaghoSa AcArya pAse dIkSita thaIne sAdhanArata banI gayA. mahAbala rAjA banIne rAjyanuM vyavasthita saMcAlana karavA lAgyA. mahAbalanA cha abhinna mitro hatA- 1. acala, 2. dharaNa, 3. pUraNa, 4. vasu, 5. vaizravaNa, 6. abhicaMdra. eka vakhata vItazokA nagarImAM AcArya dharmaghoSa padhAryA. mahAbala rAjA virakta thaIne sAdhu banavA mATe taiyAra thaI gayA. temanI sAthe cha mitro paNa taiyAra thaI gayA. sAteya jaNAe dharmaghoSa muni pAse dIkSA grahaNa karI lIdhI. dIkSita thayA pachI sAteya munioe evo nizcaya karyo ke tapasyA, abhigraha vagere ApaNe sAthe sAthe ja karIzuM, jethI bhaviSyamAM paNa ApaNo saMghAtha kAyamano banI rahe. Avo nizcaya karyA pachI sau sAthe sAthe tapa vagere tIrthakaracaritra [ 128 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA lAgyA. eka vakhata mahAbala muninA manamAM vicAra Avyo ke, atyAre to sAteyamAM mAruM sthAna vizeSa che paraMtu samAna tapasyA, abhigraha vagerene kAraNe bhaviSyamAM A vizeSatA jaLavAze nahi. ahaMkAranA AvezamAM temaNe khoTo nirNaya karyo ke viziSTa banavA mATe mAre mArA mitro karatAM kaMIka vizeSa tapa karavuM joIe. AvI kalpanAmAM teo pAraNAMnA divase jyAre sahavartI mitra-saMto temanA mATe AhArapANI lAvatA tyAre teo kahetA ke tame pAraNAM karo, meM to Aje AhArano tyAga karI dIdho che. Ama chaghapUrvaka tapa ane ahaMkAra tathA mAyAnI pragADhatA vaDe temanA strIgotrano baMdha thaI gayo. vizeSa tapasyA temaja nirjarAnA kAraNe tIrthakara gotrano baMdha paNa thayo. tyAMthI samAdhimaraNa pAmIne anuttaralokanA vaijayaMta vimAnamAM sau muni devarUpamAM pedA thayA. janma devAyu bhogavIne mahAbala munino jIva mithilA nagarInA rAjA kuMbhanA rAjamahelamAM mahArANI prabhAvatInI kukhe avatarita thayo. mAtAne cauda mahAsvapna AvyAM. garbhakALa pUrNa thatAM saunI AzAnI viruddha eka putrIno janma thayo. te samaye rAjagharAnAmAM putrano ja utsava thato hato, paraMtu devendroe navajAta bAlikAno utsava ujavyo. tyAre rAjA kuMbha paNa potAnA sahaja samutpanna ullAsane rokI zakyA nahi. temaNe paraMparAne toDIne putrIno janmotsava putranA janmotsavanI jema ja ujavyo. nAmakaraNa mahotsava paNa bhavya rIte Ayojita karavAmAM Avyo. rAjA kuMbhe saune jaNAvyuM ke, "tenA garbhakALamAM rANIne puSpa-zaiyA upara sUI javAno dohada (icchA) utpanna thayo hato. te dohada devoe pUro karyo hato. tethI bAlikAnuM nAma mallikumArI rAkhavuM joIe. mitrone pratibodha mallikumArIe kramazaH tAruNyamAM praveza karatAM ja temanA sauMdaryamAM addabhuta nikhAra pragaTyo. temanA rUpano mahimA dUra dUra sudhI prasarI gayo. A bAju mallikumArIe avadhijJAna vaDe potAnA pUrvabhavanA cha mitrone jyAre najIkanAM janapadomAM rAja banelA joyA, tyAre temane pratibodha ApavA mATe potAnA udyAnamAM eka mohanagharanuM nirmANa karAvyuM. te bhavananA madhyabhAgamAM barAbara potAnA jevuM ja rUpa dharAvatI eka suvarNapUtaLI sthApita karI. mUrtinI cAreya bAju cha kakSa pUtaLInI sanmukha banAvaDAvyA. kakSonI bhagavAna zrI mallinAtha [ 129 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RE ' , - S III TIT T ID: I'llllliIII aMdaranAM dvAra e rIte khUlatAM hatAM ke aMdara UbhelI vyaktine mAtra mUrti ja dekhAya bIjuM kazuM dekhAya nahi. te pUtaLI aMdarathI khAlI hatI tathA gaLa pAsethI khUlatI hatI. dararoja mallikumArI potAnA bhojanano eka e. koLiyo te pUtaLInA gaLAmAM nAkhatI hatI. A tarapha alaga alaga sAdhano dvArA cha mitra-rAjAo pAse mallikumArInA rUpanI prazaMsA pahoMcI. anurakta manavALA cha rAjAoe dUta mokalIne kuMbha rAjA pAse mallikumArI mATe yAcanA karI. rAjA kuMbhe nA pADI tethI chae rAjAo senAo laIne mithilA tarapha nIkaLI paDyA. mahArAja kuMbha chae rAjAone sasainya mithilA najIka AvelA sAMbhaLIne ciMtita thaI UThyA. ekasAthe cha sAme yuddha karavAmAM potAne teo asamartha samajavA lAgyA. tyAre rAjakumArI malli caraNavaMdana mATe pitA pAse AvI. teNe ciMtita pitAne kahyuM ke, "Apa zA mATe yuddhanI vyartha ciMtA karo cho ? A samasyAno ukela huM lAvI daIza. Apa nizcita raho." rAjAnI AjJA meLavIne rAjakumArI mallie chae rAjAonI pAse alaga alaga dUta mokalyA ane azokavATikAmAM maLavAno prastAva rajU karyo. tIrthakaracaritra [ 130 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamAma rAjAoe maLavAnuM svIkAryuM. dareka rAjA ema ja mAnato hato ke mAtra mane ja bolAvavAmAM Avyo che. nizcita samaye chae rAjAoe alaga alaga daravAjethI alaga alaga khaMDomAM praveza karyo. praveza karanArA cha rAjAonAM nAma A pramANe hatAM 1. sAketapu2InA rAjA 2. caMpAnA rAjA 3. kuNAlAnA rAjA 4. vArANasInA rAjA pratibuddha caMdrachAga rukmI zaMkha 5. hastinApuranA rAjA adInazatru 6. kaMpilapuranA rAjA jitazatru mitra rAjA azokavATinA mohanagharamAM pahoMcyA tyAre tyAM susajjita pUtaLIne mallikumArI samajIne nirakhavA lAgyA. rUpathI unmatta thaIne teo tene tAkI ja rahyA hatA. evAmAM mallikumArI tyAM AvIne pUtaLInuM u52nuM DhAMkaNa kholI nAMkhyuM. DhAMkaNa khUlatAM ja temAMthI saDelA anAjanI durgaMdha cAre bAju prasarI gaI. durgaMdha prasaratAM ja rAjAo nAka dabAvatA Ama tema jovA lAgyA. taka joIne rAjakumArI mallie kahyuM, 'he rAjAo ! da22oja mAtra eka eka koLiyo anAja nAkhavAthI ja pUtaLImAM saDelA anAjanI ATalI badhI durgaMdha pedA thaI che, to A zarIra to mAtra annanuM ja pUtaLuM che. hADa-mAMsa temaja maLa-mUtra sivAya temAM bIjuM che zuM ? to pachI tenA upara ATalI Asakti zA mATe ? Apa sau Asakti choDo ane pavitra maitrI saMbaMdhone yAda karo, AjathI trIjA janmamAM ApaNe sau abhinna mitro hatA. mAruM nAma mahAbala hatuM. Apa saunAM nAma amuka tamuka hatAM. Avo, A vakhate prabaLa sAdhanA karIne ApaNe sAteya zAzvata sthAna meLavIe, jyAMthI kyAreya ApaNe alaga thavAnuM hoya ja nahi, mallikumA2InA AvA preraka udbodhana temaja pAchaLanA janmanI vAtothI rAjAone jAtismaraNajJAna thaI gayuM. temaNe potAnA pAchalA saMbaMdhone svayaM nihALyA. tarata ja sau virakta thaIne bolyA, 'bhagavatI ! amane kSamA karo amArA vaDe ajANatAM ja bhUla thaI che. have ame sau virakta chIe Apa AjJA karo ApanI sAthe sAdhanA karIne saghaLAM baMdhanono kSaya karI daIe. bhagavAna zrI mallinAtha 2 131 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA rAjakumArI mallinI svIkRti pAmIne chae rAjA potapotAnI rAjadhAnImAM AvIne cAritra svIkAravAnI taiyArImAM lAgI gayA. A tarapha rAjakumArI mallie paNa dIkSA levAnI ghoSaNA karI. varSIdAna dIdhA pachI nirdhArita tithi mAgasara suda agiyArasanA divase traNaso strIo tathA traNaso puruSo sahita malli bhagavatIe dIkSA grahaNa karI. keTalAka loko temanI dIkSAtithi poSa suda agiyArasa mAne che. dIkSAnA divase temane aThThamanuM vrata hatuM. bIjA divase mithilAnA rAja vizvasenane tyAM pAraNuM karyuM. - dIkSA letAM ja teo mana:paryavajJAnI banI gayAM. mana:paryavajJAna thatAM ja bhagavatI malli kAyotsargayukta dhyAnamAM tanmaya banyAM tathA e ja divasanA trIjA prahare kSapaka zreNI laIne temaNe sarvajJatA prApta karI. A avasarpiNImAM sauthI ochI chadmastha avasthAmAM cAritraparyAya pALanAra tIrthakara teo ja hatAM. dIkSAnA divase sarvajJatA mAtra temane ja prApta thaI hatI. devendroe utsava ujavyA pachI samavasaraNanI racanA karI. bhagavatI mallie prathama pravacana ApyuM. pravacana vakhate tIrthanI sthApanA thaI gaI. aneka lokoe niketa ane aniketa gharmanI sAdhanA svIkArI. nirvANa lAMbA samaya sudhI saMghanI prabhAvanA karIne aMte pAMcaso ArthikAo tathA pAMcaso bhavyAtmA munio sahita eka mAsanA AjIvana anazanamAM avaziSTa karma prakRtiono kSaya karI temaNe siddhatva prApta karyuM. digambara mAnyatA pramANe mallinAthane puruSa mAnavAmAM AvyA che, kAraNa ke temanI mAnyatA anusAra strIne sAdhutva tathA mokSa prApti nathI. prabhuno parivAra 0gaNadhara - 28 0 kevalajJAnI - 220 0 mana:paryava jJAnI - 1750 0avadhijJAnI 0 vaikriya labdhidhArI 2900 0 caturdaza pUrva 668 0carcAvAdI - 1400 0 sAdhu - 40,000 0 sAdhvI - 55,000 2200 tIrthakaracaritra [ 132 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0zrAvaka - 1,83,000 zrAvikA - 3,70,000 eka jhalaka - 0 mAtA - prabhAvatI 0pitA - kuMbha 0nagarI - mithilA 0vaMza - ikvAku 0 gotra - kAzyapa cihna - kuMbha 0varNa - nIla 0zarIranI UMcAI - 25 dhanuSya 0 yakSa - kubera 0 yakSiNI - dharaNapriyA 0 kumArakALa - 100 varSa 0 rAjyakALa - nahIM 0chadmasthakALa - 1 prakara 0 kula dIkSAparyAya - 54,900 varSa 0 AyuSya - 55 hajAra varSa paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra cyavana phAgaNa suda 4 vaijayaMta azvinI janma mAgasara suda 11 mithilA azvinI dIkSA mAgasara suda 11 mithilA azvinI kevaLajJAna mAgasara suda 11 mithilA azvinI nirvANa phAgaNa suda 12 sanmedazikhara bharaNI bhagavAna zrI mallinAtha [ 133 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i i bhagavAna zrI munisuvrata aNtkNtNloo C -- tIrthakara gotrano baMdha bhagavAna muni suvratanA jIve pazcima rAmahAvidehamAM bharatavijayanI campA nagarInA nareza surazreSThanA janmamAM utkRSTa kakSAnI sAdhanA karI hatI. maLelI sattA kukarAvIne temaNe munivrata grahaNa karyuM hatuM. vibhinna anuSThAno dvArA ahaMtu ' dharmanI prabhAvanA karI hatI. mahAna karmanirjarA JkarIne temaNe tIrthaMkara gotrano baMdha karyo tathA paMDitamaraNa pAmIne prANata svargamAM maharvika deva banyA. janma atulanIya svargIya sukhone bhogavIne bhavasamApti pachI bharatakSetranI rAjagRha nagarInA rAjA sumitranA rAjaprAsAdamAM teo mahArANI prabhAvatInI kUkhe avatarata thayA. bALakanI mahAnatA svapno dvArA jJAta thaI cUkI hatI. AvA bALakanA garbhamAM AvavAne kAraNe saukoI prasanna hatuM. garbhakALa samApta thatAM vaizAkha vada AThama (keTalAka noma paNa mAne che)nI madhyarAtre koIpaNa prakAranI pIDA vagara putrano janma thayo. chappana digDamArIoe janmotsavanI vyavasthA goThavI. cosaTha Idra tathA aneka devatA ekatrita thayA. tyAra bAda rAjA sumitre apAra AlhAdapUrvaka putrano janma mahotsava ujavyo. nAmanA divase samAgata sammAnita nAgariko temaja pArivArika vaDIlone rAjAe kahyuM, "bALakanA garbhakALa daramiyAna mAtAnuM mana vratapAlanamAM atyaMta sajaga rahetuM hatuM. kyAreya koI vratamAM truTi AvatI nahi. tethI bALakanuM nAma munisuvrata rAkhavuM joIe." bALaka munisuvrata kalpavRkSanI jema nirvighna moTA thatA gayA. bAlyakALa pachI jyAre tAruNyamAM praveza karyo, tyAre rAjA sumitre suyogya tIrthakaracaritra [ 134 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane samavayaska rAjakanyAo sAthe kumAranuM pANigrahaNa karAvyuM tathA keTalAMka varSo pachI temane rAjya soMpIne pote nivRtta thaI gayA. rAjA munisuvrate rAjyanuM saMcAlana uttama rIte nibhAvyuM. lokone maryAdAniSTha banAvIne aneka samasyAo samApta karI dIdhI. rAjyakALamAM loko svayaM vyavasthAnuM pAlana karatAM hatAM. avyavasthA saMpUrNa samApta thaI gaI hatI. dIkSA gRhasthopabhogya karmono kSaya thatAM temaNe potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpIne varSIdAna dIdhuM. phAgaNa suda 12 (anya mata mujaba mahA vada 8)nA divase eka hajAra vikta bhavyAtmAsahita saMyama grahaNa karyo. temanA dIkSA samAroha vakhate mANasonI sAthe sAthe devonI paNa bhAre bhIDa hatI. sADA agiyAra mAsa sudhI temaNe chadmastha avasthAmAM cAritranuM pAlana karyuM. pharatA pharatA teo punaH rAjagRhanA udyAnamAM padhAryA. tyAM ja caMpaka vRkSanI nIce temaNe dhyAnamAM sarvajJatA prApta karI. devanirmita samavasaraNamAM prathama pravacana karyuM. tIrthasthApanAnI sAthe moTI saMkhyAmAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka tathA zrAvikAo thaI gayAM. samagra lokasamudAyamAM jANe dharmanI lahara vyApI vaLI. nirvANa nirvANaveLAne nikaTa nihALIne bhagavAne eka hajAra caramazarIrI vyaktio sahita eka mAsanA aMtima anazana karyA. sammedazikhara upara bhavavipAkI karmono kSaya karIne temaNe nirvANa prApta karyuM. cosaTha IMdroe maLIne bhagavAnanA zarIranI niharaNakriyA karI. AThamA baladeva rAma tathA vAsudeva lakSmaNa bhagavAna muni suvratanA zAsanakALamAM thaI gayA. temanuM vistRta varNana paumacariyuM tathA padmapurANamAM upalabdha che. rAmanuM apara nAma padma paNa hatuM. prabhuno parivAra 0gaNadhara 0 kevalajJAnI 0 mana:paryavajJAnI 0 avadhijJAnI 0 vaikriya labdhidhArI - 18 - 1800 - 1500 - 1800 - 2000 bhagavAna zrI munisuvrata D 135 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 500 - 1200 - 30,000 - 50,000 - 1,72,000 - 3,50,000 0cauda pUrva 0carcAvAdI sAdhu 0sAdhvI 0zrAvaka 0zrAvikA eka jhalaka0mAtA pitA 0nagarI 0vaMza 0gotra cihna 0varNa 0 zarIranI UMcAI 0yakSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa 07masyakALa 0 kula dIkSAparyAya 0AyuSya paMca kalyANaka tithi 0cyavana zrAvaNa suda 15 0janma vaizAkha vada 8 0 dIkSA phAgaNa suda 12 0 kevaLajJAna mahA vada 12 0nirvANa vaizAkha vada 9 - padmAvatI - sumitra - rAjagRha - harivaMza - gautama - kUrma (kAcabo) - zyAma . - 20 dhanuSya - varuNa - naradattA - 7500 varSa - 15 hajAra varSa - 11.5 mAsa - 7500 varSa - 30 hajAra varSa sthAna nakSatra prANata zravaNa rAjagRha zravaNa. rAjagRha zravaNa rAjagRha zravaNa sanmedazikhara zravaNa tIrthakaracaritra [ 134 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI naminAtha ka `dm nshdh tIrthakara gotrano baMdha jaMbUDhIpanI pazcime mahAvidehamAM bharatavijayanI kauzAMbI nagarInA rAjA siddhArthe potAnA rAjyanI uttama vyavasthA karI hatI. pArasparika vigraha lagabhaga samApta thaI gayA hatA. rAjyamAM koIpaNa vastuno abhAva nahoto. "je ja pratyeka vyakti potapotAnI rIte saMtuSTa hatI. eka vakhata saMsAranI nazvaratA upara cintana karatAM karatAM teo virakta thaIne sAdhutva grahaNa karavA mATe udyata banyA. e ja divase temaNe sAMbhaLyuM ke nagaranA udyAnamAM naMdana muni padhAryA che. rAjAe muninAM darzana karyAM. rAjyasaMcAlananI vyavasthA karIne pote municaraNomAM dIkSita thaI gayA. siddhArtha muni vividha tapasyAo tathA pAraNAMno abhigraha karatAM karatAM ruNa sAdhuonI vaiyAvRtya vizeSa rIte karatA hatA. teo dharmasaMghanA AlaMbana rUpa banI gayA hatA. saMcita karmonI mahAnirjarA karIne temaNe tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. aMte anazanapUrvaka prANa choDIne anuttara svargalokanA aparAjita mahAvimAnamAM maharvika deva banyA. janma devalokanuM AyuSya bhogavIne mithilAnagarInA rAjA vijayanA rAjaprAsAdamAM AvyA, mahArANI vaprAnI uttama kUkhe avatarita thayA. mahArANI vaprAe devAdhidevanA garbhagamananAM sUcaka cauda mahAsvapna nihALyAM. svapnazAstrIo pAsethI saune jANavA maLyuM ke garbhagata bALaka trilokapUjya che, sau mATe AnaMdakArI che. samucita AhAravihAra vaDe garbhanuM pAlana thavA lAgyuM. garbhakALa samApta thatAM aSADha vada AThamanI madhyarAtre prabhuno pAvana prasava thayo. prabhunA janma samaye sarvatra ullAsa hato. devendroe utsava bhagavAna zrI naminAtha ! 137 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujavyo. rAja vijaye atyadhika utsAhapUrvaka putrano samagra rAjyamAM janmotsava ujavyo. rAjyano pratyeka nAgarika sahaja ullAsathI ullasita hato. nAmakaraNanA divase vizALa janasamUha vacce rAjA vijaye kahyuM, "ApaNuM rAjya atyAre jeTaluM niSkaTaka dekhAya che teTaluM ja AjathI nava mahinA pahelAM vipattigrasta hatuM. Apa sau jANo cho ke je zatruothI ApaNuM nagara gherAI gayuM hatuM. te zatruo asAdhAraNa hatA. ApaNuM sainyabaLa temanI sAme sAmAnya hatuM. huM ciMtita hato ke lokonuM rakSaNa kevI rIte karI zakAze. mane kAMI samajAtuM nahotuM. tevAmAM mahArANI vaprAe mahelanI upara jaIne saumya daSTithI zatrusenA tarapha joyuM ane tarata ja zatru narezanuM mana ekAeka parivartana pAmyuM. temaNe potAnI AgaLa vadhatI vijayavAhinI tyAMja rokI dIdhI ane yuddhasamAptinI ghoSaNA karI dIdhI. maitrI-saMdhI paNa vijetAnI jema nahi, paraMtu ApaNI icchA mujaba karI. Aje teo mithilAnA parama mitra che ane mane to potAnA kAkAnI jema sammAna Ape che. A samagra prabhAva A garbhagata bALakano ja hato, anyathA ApaNo to parAjaya ja nakkI hato. garbhanA prabhAvathI ja teo paNa maitrIbhAvanAvALA banyA. tethI bALakanuM nAma namikumAra rAkhavuM joIe. sau lokoe bALakanuM nAma namikumAra rAkhyuM. vivAha ane rAjya bAlasakhAonI sAthe kalpavRkSanI jema vikasatA bhagavAna nemikumAre jyAre tAruNyamAM praveza karyo tyAre rAjA vijaye AryakuLanI aneka samavayaska rAjakanyAo sAthe temanuM pANigrahaNa karAvI dIdhuM. pUrvasaMcita anivArya bhogyazIla karmo bhogavatAM bhogavatAM teo bhautika sukhono upabhoga karavA lAgyA. samayAMtare AgrahapUrvaka rAjya soMpIne rAjA vijaya svayaM nivRtta thaIne dIkSita thaI gayA. namie rAjA banIne rAjakIya vyavasthAne Adarza banAvI dIdhI. temanA zAsanakALamAM pratyeka vyakti potAnI suvidhA karatAM rAjyanI suvidhA tathA vyavasthAnuM vizeSa dhyAna rAkhatI hatI. dIkSA gRhastha saMbaMdhita bhogAvalI karmonI samApti pachI eka vakhata namirAjA pharavA mATe upavanamAM gayA. tyAM temanI pAse be devo padhAryA. samrATa namie temanA AgamananuM kAraNa puchyuM to deoe kahyuM, jaMbudvIpanA videha kSetramAM susImA nagarImAM aparAjita nAmanA muni tAjetaramAM tIrthakara banyA che. jyAre temane pUchavAmAM AvyuM ke have tIrthakara koNa banaze? tyAre tIrthakaracaritra [ 138 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe ApanuM nAma jaNAvyuM tethI ame ApanI pAse AvyA chIe." A sAMbhaLIne samrATa nami potAnA uttarAdhikArIne rAjya soMpI virakta thaI gayA. dIkSA pUrve paraMparA anusAra temaNe varSIdAna dIdhuM. nizcita tithi jeTha vada nomanA divase eka hajAra bhavyAtmA vyaktionI sAthe teo sahaznAmu udyAnamAM padhAryA. paMcamuSTi loca ryo. devasamUha ane mAnavamedanI vacce bhagavAna namie sarvasAvadya yogonuM pratyAkhyAna karyuM. te divase prabhune chaThThanuM tapa hatuM. bIjA divase vIrapuranA rAjA dattane tyAM temaNe paramAna (khIra) vaDe pAraNuM karyuM. devoe prathama dAnano vizeSa mahimA batAvyo. kevaLajJAna prabhunI chadmasthacaryA mAtra nava mAsanI hatI. sAdhanAnI pracaMDa agnimAM temanAM kRtakarmo svAhA thaI gayAM. pharatA pharatA bhagavAna nami punaH dIkSAsthaLa sahasrASTramAM padhAryA. borasalI nAmanA vRkSanI nIce utkRSTa dhyAna mudrAmAM temaNe kSapaka zreNI meLavI tathA ghAtika karmono kSaya karIne kaivalya prApta karyuM. devoe kevala-mahotsavanI sAthosAtha samavasaraNanI racanA karI. janmabhUmi tathA AsapAsanA hajAro loko bhagavAnano upadeza sAMbhaLavA mATe udyAnamAM UmaTI paDyA. bhagavAne prathama pravacanamAM AgAra tathA aNagAra dharmanI paribhASA (vyAkhyA) samajavI. bhagavAnanI vANIthI prabhAvita thaIne aneka loko ghara choDIne aNagAra banI gayA tathA aneka lokoe gRhastha gharmanI upAsanA svIkArI. nirvANa sudIrghakALa sudhI dharmasaMghanI prabhAvanA karatAM karatAM bhagavAnA naminAtha AryajanapadamAM atizaya yukta vicaratA rahyA. aMtamAM sanmedazikhara upara eka hajAra caramazarIrI munio sahita temaNe anazana karyuM. caitra vada dazamanA divase zukladhyAnanA cothA caraNamAM pahoMcIne cAra aghAtI karmono kSaya karIne nirvANa prApta karyuM. prabhuno parivAra0gaNadhara - 17 0 kevalajJAnI - 1600 0 manaH paryavajJAnI 250 0avadhijJAnI 1600 0 vaikriya labdhighArI - 5000 0cauda pUrvI - 450 bhagavAna zrI naminAtha ! 139 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ikvAku 0carcAvAdI - 1000 0sAdhu - 20,000 0 sAdhvI - 41,000 zrAvaka - 1,70,000 0zrAvikA - 3,48,000 eka jhalaka0 mAtA - vakhA pitA - vijaya 0nagarI - mithilA 0vaMza 0gotra - kAzyapa 0cihna - nIlotpala (nIlakamala) 0varNa - suvarNa 0 zarIranI UMcAI - 15 dhanuSya 0 yakSa - bhRkuTi 0 yakSiNI - gAMdhArI 0 kumAra kALa - 2500 varSa 0 rAjyakALa - 5000 varSa chadmasthakALa - 9 mAsa 0 kula dIkSAparyAya - 2500 varSa 0 AyuSya - 10 hajAra varSa paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra 0cyavana Aso suda 15 aparAjita azvinI 0janma aSADha vada 8 mithilA azvinI 0 dIkSA jeTha vada 9 mithilA azvinI 0 kevalajJAna mAgasara suda 11 mithilA azvinI nirvANa caitra vada 10 sanmedazikhara azvinI tIrthakaracaritra [ 140 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI ariSTanemi covIsa tIrthaMkaromAM ekavIsa tIrthaMkaro prAgu aitihAsika kALamAM thaI gayA. trevIsamAM pArtha ane covIsamA mahAvIra aitihAsika mahApuruSo che. bAvIsamA tIrthaMkara ariSTanemine agAu prAgu | aitihAsika mAnavAmAM AvatA hatA. Aje keTalAka vidvAnonA mata pramANe teo aitihAsika |che. saMdarbho tathA ullekho dvArA have e cokkasa * pramANita thayuM che ke bhagavAna ariSTanemi JaitihAsika mahApuruSa hatA. temanA nava bhavonuM varNana upalabdha thAya che. prathama ane bIjo bhava jaMbudvIpanA bharatakSetramAM acalapura nAmanA nagaramAM rAjA vikramadhana rAjya karatA hatA. temanI paTarANI dhAriNI hatI. paTarANIe zubha svapno sahita garbha dhAraNa karyo. putrano janma thatAM tenuM nAma ghanakumAra rAkhyuM. te yuvAna thatAM. teno vivAha kusumapura nareza siMhanI putrI rAjakumArI dhanavatI sAthe thayo. eka divasa baMne jaLakriDA mATe gayAM hatAM. tyAM eka rogI munine nihALyA. temaNe muninI sevA karI. muni nagaramAM padhAryA tyAre nirdoSa AhAra, pANI, davA vagere dvArA khUba sevA-bhakti karI. muninA upadezathI temaNe samyatva sahita zrAvakanAM vrata dhAraNa karyA. vikramadhane dhanakumArane rAjA banAvyA ane pote dIkSita thaI gayA. mahArAja dhana tathA mahArANI ghanavatIe potAnA putra jayaMtane rAjyano bhAra soMpIne dIkSA lIdhI. aMte samAdhimaraNa prApta karI saudharma (pahelA) devalokamAM baMne maharvika deva banyAM. trI ane cotho bhava bharata kSetramAM vaitADhya parvatanI uttara zreNIomAM sUrateja nagara hatuM. bhagavAna zrI ariSTanemi [ 141 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM vidyAdhara sUra rAjA hatA. temane vidyunmatI rANI hatI. ghanakumArano jIva saudharma devalokamAMthI cyavana pAmIne vidyumnatInA garbhamAM Avyo. garbhakALa samApta thatAM putrano janma thayo. tenuM nAma citragati pADavAmAM AvyuM. vaitADhya parvatanI dakSiNa zreNImAM zivamaMdira nagaramAM anaMtasiMha rAjA hato. tenI rANI zaziprabhA hatI. dhanavatIno jIva tenI putrI ravatInA rUpe janmyo. kAlAMtare teno vivAha citragati sAthe thayo. aMte citragatie potAnA putra puraMdarane rAjA banAvIne potAnI patnI ratnapatI, anuja manogati tathA capalagati sahita muni damadhara pAse dIkSA lIdhI. lAMbA samaya sudhI dhyAna-sAdhanA karIne muni citragati cothA mATendra devalokamAM maharthika deva banyA. temanA baMne bhAI tathA patnI ratnAvatI paNa e ja devalokamAM deva banyAM. pAMcamo ane chaThTho bhava pUrva mahAvidehanA padmavijayanA siMhapura nagarano rAjA harinaMdI hato. tenI rANI priyadarzanA hatI. citragatino jIva devAyu bhogavIne priyadarzanAnA putra tarIke janmyo. tenuM nAma rAkhyuM aparAjita. janAnaMdapuranA rAjA jitazatru hatA. temanI rANI ghAriNI hatI. ratnapatIno jIva dhAriNInI putrIrUpe janmyo. tenuM nAma prItimatI rAkhavAmAM AvyuM. mahArAja jitazatrue putrI yuvAna thatAM svayaMvara paddhatithI teno vivAha karavAno nizcaya karyo. dUradUranA rAjA-mahArAjAo, rAjakumArone AmaMtrita karavAmAM AvyA. svayaMvara maMDapamAM rAjakumAra aparAjita paNa gayo. prItimatIe tenA gaLAmAM varamALA paherAvI. thoDAka divasa zvasuragRhe rahIne te potAnI patnI sAthe siMhapura AvI gayo. mAtApitA atyaMta prasanna thayAM. manogati tathA capalagatinA jIva paNa mAhendra devalokathI avana pAmIne aparAjitanA sUra ane soma nAmathI anuja banyA. aparAjite rAjA banyA pachI kuzaLatApUrvaka rAjyanuM saMcAlana karyuM. potAnA putra padmanAbhane rAjya soMpIne potAnI patnI tathA baMdhuya sahita dIkSA lIdhI. aMte samAdhi mRtyu prApta karIne te cAreya agiyAramA AraNa devalokamAM deva banyAM. sAtamo ane AThamo bhava bharatakSetranA hastinApuramAM zrISeNa rAjA rAjya karatA hatA. temanI rANInuM nAma zrImatI hatuM. aparAjitano jIva cyavana pAmIne rANInA udaramAM Avyo. tenuM nAma zaMkha rAkhyuM. eka tarapha prItimatIno jIva aMga dezanI caMpA nagarInA rAjA jitArinA rAjamahelamAM putrI rUpe janmyo. tenuM tIrthakaracaritra [ 142 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma yazomatI pADyuM. pUrvajanmanA baMdhu sUra ane soma paNa yazodhara tathA guNadhara nAme zrISeNanA putra banyA. eka vakhata sImADAnA lokoe AvIne kahyuM ke, "mahArAja ! ame luMTAI gayA. pallipati samaraketune zatruonI madada che. te amane saune lUMTI rahyo che, mArI rahyo che. jo tatkALa dhyAna ApavAmAM nahi Ave to rAjya sarvanAza pAmaze." A sAMbhaLIne rAjA krodhita thaI UThyA. tarata senAne Adeza Apyo ane pote paNa yuddha mATe taiyAra thaI gayA. rAjakumAra zaMkhane jyAre khabara paDI tyAre AgrahapUrvaka pitAne badale pote cAlI nIkaLyA. sImAo upara bhayaMkara yuddha cAlyuM. samaraketunA aneka sAthI mAryA gayA. keTalAka jIva bacAvIne bhAgI chUTyA. samaraketu svayaM rAjakumAra zaMkhanA sainiko vaDe gherAI gayo hato. zastrabaLa samApta thatAM teNe samarpaNa karavuM paDyuM. lUMTelo mAla paNa badho ja enA hAthamAM AvI gayo. rAjakumAra zaMkhe te saMpatti sImADAnA lokone punaH parata ApI dIdhI. palipati samaraketune pakaDIne vijaya rAjakumAra pAchA hastinApura AvI rahyA hatA tyAre ekAeka temane jaMgalamAM vidyAdhara maNizekhara maLyA. rAjakumArane jotAM ja maNizekhara bhAgavAnI koziza karavA lAgyA. taka joIne raDatI yazomatIe rAjakumArane potAnA apaharaNanI dAruNa ghaTanA kahI saMbhaLAvI tathA maNizekharathI potAne bacAvavAnI AjIjI karI. maNizekhara baLapUrvaka tenI IcchAviruddha lagna karavA mAgato hato. rAjakumAra zaMkhe maNizekharane samajAvyo ane te nahi mAnatAM yuddhano AraMbha karyo. maNizekhara yuddhamAM parAjita thaIne bhAgI gayo. rAjakumAra yazomatI rAjakumAra zaMkhanA addabhuta zauryathI atyaMta prabhAvita thaI. eTalAmAM tenA pitA jitAri paNa tenI zodha karatA karatA tyAM pahoMcI gayA. samagra vAta sAMbhaLIne teo atyaMta prasanna thayA ane kanyAnI IcchA jANIne rAjakumAra zaMkha sAthe jaMgalamAM ja teno vivAha karI dIdho. rAjA zrISeNane vijayanI sAthosAtha putra-AgamananA paNa samAcAra maLyA. teo prasanna thaIne putranI sAme AvyA tathA vijayollAsa sahita nagaramAM praveza karAvyo. putranA zauryano mahimA sAMbhaLIne rAjA khUba prasanna thayo. tene yogya samajIne te ja utsavamAM putrano rAjyAbhiSeka karyo ane pote aNagAra banIne utkRSTa sAdhanAmAM joDAI gayA. keTalAMka varSomAM temaNe kevaLajJAna prApta karI lIdhuM. rAjA zaMkha kuzaLatAthI rAjya saMbhALatA hatA. eka vakhata zaherathI dUra jaMgalamAM AvelA udyAnamAM teo sapatnIka kriDA karavA gayA. aneka mitro bhagavAna zrI ariSTanemi // 143 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA anucaro paNa temanI sAthe hatA. tyAM ja bhojana taiyAra karavAmAM AvyuM. zaMkha beThA beThA Amoda-pramodanI vAto karatA hatA. eTalAmAM tarasathI vyAkuLa eka muni AvyA. zaMkhe munine jotAM ja UbhA thaIne vaMdanA karI. rANI yazomatI paNa munine joIne bhAvavibhora thaI gaI. munie pANI mATe hAtha vaDe saMkta karyo. rAjA-rANI samajI to gayAM ke munine tIvra tarasa lAgI che, paraMtu acitta pANI lAvavuM kyAMthI ? tyAre rANI yazomatIne yAda AvyuM ke rAyatAmAM nAkhavA mATe drAkSa palALI hatI, tenuM pANI acitta che. jo te pANI DhoLI nahi dIdhuM hoya to upayogamAM Avaze. tarata te rasoDA tarapha gaI. joyuM to tapelAmAM pANI paDeluM hatuM. munine vinaMtI karI. pANIne zuddha jANIne muni vahoravA lAgyA. rAjA zaMkha tathA rANI yazomatie vAsaNanI baMne bAjunAM kaDAM pakaDIne munine jaLa vahorAvyuM. jaMgalamAM Avo yoga maLavAthI rAja-rANI baMne harSavibhora thaI rahyAM hatAM. tevAM vadhatAM pariNAmomAM rAjAe tIrthakara gotrano baMdha karyo. rANIe potAne ekAbhavatArI (eka bhavanA anaMtara mokSe janArI) banAvI dIdhI. pachInA janmamAM mahAsatI rAjImatInA rUpe yazomatIe janma lIdho hato. eka vakhata zrISeNa kevalI hastinApura padhAryA. mahArAja zaMkha potAnA baMne bhAI, mahArANI yazomati tathA samagra rAjaparivAra sahita darzana karavA gayA. pravacana sAMbhaLyuM. pravacana pachI zaMkhe pUchyuM, "bhagavAna ! mAro yazomatI upara ATalo badho sneha kayA kAraNe che ?" zrISeNa kevalIe jaNAvyuM, jyAre tuM dhanakumAra hato tyAre A tArI dhanavatI patnI hatI. saudharma devalokamAM te tArI mitra banI. citragatinA bhavamAM te ratnAvatIrUpe tArI patnI banI. mahendra devalokamAM sAthI mitra banI. aparAjitanA bhavamAM te pharIthI prItimatI nAme tArI patnI banI. AraNa devalokamAM te tArI mitra banI ane A bhavamAM paNa te tArI patnI che. Ama yazomatI sAthe tAro sAta bhavano saMbaMdha che. AgAmI bhavamAM tame baMne anuttara vimAnamAM deva banazo. tyAMthI AyuSya pUrNa karIne tuM bharatakSetramAM ariSTanemi nAme bAvIsamA tIrthaMkara banIza. yazomatInuM nAma rAjImatI haze. tamArA vivAha nizcita thaze kharA, paraMtu avivAhita avasthAmAM ja te paNa dIkSita banaze ane mokSamAM jaze. potAnA pUrvabhavanAM vRttAMta sAMbhaLIne zaMkhane vairAgya utpanna thayo. potAnA baMne bhAI, patnI temaja keTalAka mitra-rAjAo sAthe teNe dIkSA svIkArI. aMte samAdhimRtyu pAmIne cothA anuttara-aparAjita devalokamAM deva banyAM. tIrthakaracaritra [ 144 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma sudIrgha devAyu bhogavIne zaurIpura nagaranA samrATa samudravijayanA rAjaprAsAdamAM padhAryA. svanAma dhanyA zivArANInI kUkhe avataryA. mahArANI zivAe cauda mahAsvapna nihALyAM. svapnazAstrIoe kALagaNanA tathA svapnazAstranA AdhAre teo tIrthakara thaze tevI bhaviSyavANI uccArI. sarvatra harSa chavAI gayo. garbhakALa samApta thatAM zrAvaNa suda pAMcamanI madhyarAtre zubhaveLAe bhagavAnano janma thayo. devendroe utsava ujavyo. mahArANI zivA putraprAptithI potAne kRtakRtya samajavA lAgyAM. rAja samudravijaye potAnA diza bhAIo sahita putrano apUrva janmotsava ujavyo. saunA dayamAM ullAsa tathA umaMga hatA. nAmakaraNanA divase mahArANI zivA zyAma kAMtivALA navajAta zizune laIne AyojanamAM padhAryA. lokoe bALakane nihALyo, AzIrvAda ApyA. nAmanI carcA vakhate samudravijaye kahyuM, "bALakanA garbhamAM AvyA pachI tamAma prakAranAM aniSTothI rAjya dUra rahyuM che. tenI mAtAne ariSTa ratnamaya cakra (nemi)nuM svapna AvyuM hatuM. tethI bALakanuM nAma ariSTanemi rAkhavuM joIe." upasthita saue tenuM te ja nAma rAkhyuM. harivaMzanI utpatti ariSTaneminA pitA mahArAja samudravijaya harivaMzIya pratApI rAjA hatA. harivaMzanI utpatti paNa vicitra saMjogomAM thayelI. dazamA tIrthaMkara zItalanAthanA zAsanakALamAM vatsadezanI rAjadhAnI kauzAMbI nagarImAM sumuha nAmano rAjA hato. e ja nagarInA vIraka nAmanA yuvakanI patnI vanamAlA pratye rAjA mohita thaI gayo ane tene pracchanna rIte potAnI pAse rAkhI lIdhI. kramazaH vanamAlA paramapriyA mahArANI banI gaI. A tarapha patnInA virahamAM vIraka ardhavikSipta jevo thaI gayo. thoDAka samaya pachI te bALatapasvI banyo. eka vakhata rAjA sumuha vanamAlA sAthe vanavihAra mATe gayA. pharatAM pharatAM temanI daSTi vIraka upara paDI. tenI dayanIya sthiti joIne rAjAne potAnA kRtya upara bhAre kheda thayo ane pazcAttApa karavA lAgyA. meM A bahu ja khoTuM kAma karyuM. mArA doSane kAraNe vIrakanI AvI sthiti thaI che. oha ! te keTaluM badhuM kaSTa veThI rahyo che ! vanamAlAne paNa pazcAttApa thayo. AvAM saraLa pariNAmomAM baMnenA manuSya-Ayuno baMdha thayo. e ja kSaNe temanA upara vIjaLI paDI ane temano prANAMta thayo. teo yaugalika bhUmi harivAsamAM bhagavAna zrI ariSTanemi 145 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugalaparUpe utpanna thayAM. vIrake jIvanabhara ajJAna tapa karyuM. Akhare te prathama saudharma devalokamAM kilviSI deva banyo. teNe jyAre jJAna vaDe ema joyuM ke teno zatru tenI priyA sAthe bhogabhUmimAM sukhopabhoga karI rahyo che, tyAre teno krodha bhabhUkI UThyo. te vicAravA lAgyo ke, "huM A duSTane atyAre ja mArI nAkhuM. ATaluM badhuM pApa karavA chatAM te ahIM utpanna thayo che'. vaLI pAchuM vicAryuM ke, "temane mAravAthI koI prayojana siddha nahi thAya. enA karatAM to temane evI jagyAe pahoMcADI dauM ke jyAM karmabaMdha thavAnI zakyatA hoya. A mATe temane koI rAjyanA rAja banAvIne madya-mAMsa-bhojI banAvI dauM ane viSayabhogamAM phasAvI dauM jethI teo narakamAM duHkha bhogavatAM rahe !' caMpA narezanuM e ja samayagALAmAM nidhana thayuM hatuM. tene saMtAna na hovAne kAraNe siMhAsana khAlI paDyuM hatuM. rAjA banavA mATe bhAre rasAkasI cAlatI hatI temAM ghaNo samaya vItI gayo. deve tene yogya taka samajIne AkAzavANI karI ke, tamAre rAjA banAvavAnI je samasyA che teno ukela huM ApuM chuM. huM eka yugalane mokaluM chuM. temane rAjatilaka karIne temanI samakSa madya-mAMsa pIraso ane temane mATe bhogavilAsanI sAmagrI taiyAra karo. temane rAjakIya kAryomAM otaprota rAkho. rAjyanI samRddhi vadhaze." deve baMnenAM kada ghaTADIne so ghanuSya jeTalAM karI dIdhAM. temanuM eka karoDa pUrvanuM AyuSya ghaTADIne eka lAkha varSanuM karI dIdhuM. lokoe bhegAM maLIne rAjatilaka karyuM. baMne khUba bhogAsakta banyAM. pariNAme narakanAM mahemAna banyAM. A eka vismayakAraka ghaTanA hatI. kAraNake yaugalikonuM narakagamana thatuM nahotuM. e ja parivAra yugala vaDe harivaMzanI utpatti thaI. te samaya dazamA tIrthaMkara zItalanAtha tathA agiyAramA tIrthaMkara zreyAMsanAthanI vacceno samaya hato. harivaMzamAM aneka zaktizALI, pratApI ane dharmAtmA rAjA thayA che. temAM pRthvIpati, mahAgiri, himagiri, vasugiri, dakSa, mahendradatta, zaMkha, vasu vagere aneka rAja thayA che. AkAzamAM UMcA siMhAsana para besanAra je vastunuM varNana maLe che te A ja vasu rAjA hatA. temanA pachI dIrghabAhu, vajabAhu vagere rAjAo pachI subhAnu rAjA banyA. temanA putra yadu A harivaMzanA mahAparAkramI tathA prabhAvazALI rAja thayA. yadunA vaMzamAM saurI ane vIra nAmanA be atyaMta zaktizALI rAjA thayA. rAjA saurIe sauripura tathA vIre sauvIra nagara vasAvyAM. tIrthakaracaritra [ 146 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neminuM pitRka kuLa harivaMzIya mahArAja saurI dvArA aMdhakavRSNi ane bhogavRSNi evA be parAkramI putro thayA. aMdhakavRSNine samudravijaya, akSobha, stimita, sAgara, himavAna, acala, dharaNa, pUraNa, abhicaMda, ane vasudeva evA dasa putro hatA. je dazArkanA nAme jANItA che. temAM moTA samudravijaya ane nAnA vasudeva vizeSa prabhAvazALI hatA. samudravijaya atyaMta nyAyazIla, udAra temaja prajAvatsala rAjA hatA. vasudeve potAnA parAkrama vaDe deza-dezAMtaramAM kIrti meLavI. ariSTanemi, rathanemi, satyanemi tathA daDhanemi samudravijayanA putro hatA. temanI mAtAnuM nAma zivA hatuM. kRSNa tathA balarAma vasudevanA putro hatA. temanI mAtAo kramazaH devakI tathA rohiNI hatI. ariSTaneminA zrIkRSNa pitarAI hatA. bAlyakALa jyAre ariSTanemi lagabhaga cAra varSanA thayA, tyAre yAdavoe eka bhayaMkara saMkaTa anubhavyuM. zrIkRSNe mathurAnareza kaMsano vadha karyo. tethI tenI patnI jIvayazAe gusse thaIne potAnA pitA prativAsudeva jarAsaMgha pAse jaIne samagra ghaTanA kahI saMbhaLAvI. jarAsaMghe yadukuLano samULa nAza karavA mATe potAnA putra tathA senApati kAkumArane senAsahita mokalyA. kuLadevInI kRpAthI yAdavo kuzaLa samudrakinAre pahoMcI gayA. deva sahayogathI sarvasuvidhAsaMpanna dvArikA nagarInuM nirmANa karyuM ane temAM tamAma yAdavo sukhethI rahevA lAgyA. kAlakumAra te kuLadevInI mAyAthI haNAyo. jarAsaMghanA yuddhamAM yAdavo sAthe dvArikApurImAM rahetAM rahetAM balarAma ane kRSNe aneka rAjAone vazamAM karIne potAno rAjyavistAra vistAryo. yAdavonI samRddhi tathA aizvaryanI yazogAthAo dUrasudUra prasarI. prativAsudeva jarAsaMghane jyAre A aMge samAcAra maLyA ke yAdavo to parama sukhethI jIvana vitAvI rahyA che tyAre temane bhAre krodha upajyo. jarAsaMghe yAdavo sAthe yuddha karavAno nizcaya karyo jethI kAkumArane chaLakapaTa vaDe mAravAno badalo laI zakAya ane putrI jIvayazAnI pratijJA paNa pAra paDI zake. zrIkRSNe jyAre kaMsano vadha karIne tenA atyAcArothI mathurAne mukti apAvI tyAre vilApa karatI kaMsanI patnI jIvayazAe kahyuM hatuM, 'huM balarAma, kRSNa tathA dazArhasahita samagra yAdava kuLano sarvanAza joIne ja zAMta besIza. nahitara huM agnipraveza karIza.' zubhamuhUrte yAdavonI caturaMgiNI senA raNakSetra tarapha AgaLa vadhI. A bhagavAna zrI ariSTanemi jJa 147 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha jarAsaMghanI senA paNa AvI pahoMcI. keTalAka vidyAdhara rAjAo raNakSetramAM pahoMcyA ane mahArAja samudravijayane kahyuM ApaNI upara vasudevajInA ghaNA upakAra che. tethI ApaNe temanA kutajJa chIe. ApaNI vidyAdhara zreNInA aneka zaktizALI rAjAo jarAsaMghanA mitro che. teo potapotAnI senAo sAthe AvI rahyA che. Apa vasudevane amArA senApati niyukta karIne mokalo. jethI ame temane tyAM ja rokI rAkhI zakIe. vasudevajI e tarapha cAlyA gayA. jarAsaMgha tathA yAdavonI senA vacce bhayaMkara saMgrAma zarU thayo. temAM ghaNI moTI saMkhyAmAM yoddhAo haNAyA. jarAsaMghanA putrone yAdavavIroe haNI nAkhyA. potAnA putrone maratA joIne jarAsaMgha atyaMta krodhita thayo ane bAhavarSA karato karato yAdavasenA para tUTI paDyo. yAdavasenA hataprabha banI gaI. ariSTanemi paNa yuddhabhUmimAM upasthita hatA. temanA mATe sarvazastrAstrothI susajja ratha mAtali sArathisahita Idrae mokalyo. mukhya yAdavavIra gherAyelA hatA. nemikumAre taka joIne yuddhano dora potAnA hAthamAM lIdho. kumAranA AdezathI mAtalie ratha bhISaNa vartuLa vAyu tarapha pheravyo. kumAre puraMdara zaMkhano ghoSa karyo. zaMkhanA ninAdathI zatruo dhrujI UThyA. yAdavomAM navo utsAha chalakAyo. bANAvarSAnI bhIMsa UbhI karatAM karatAM temaNe jarAsaMghanI senAne pIchehaTha karAvI. A camatkArI vijayathI yAdavasenA jozamAM AvI gaI ane teNe bhayaMkara AkramaNa zarU karyuM. potAnA rathane manovegathI zatrurAjAonI cAre tarapha ghumAvatAM ghumAvatAM jarAsaMghanI senAne aTakAvI dIdhI. aMte zrIkRSNa sudarzana cakra vaDe jarAsaMghane haNIne aitihAsika vijaya prApta karyo ane tyArathI teo navamA vAsudeva tathA balarAma baladeva banyA. aparimita baLa eka vakhata nemikumAra pharatA pharatA vAsudeva kRSNanA zastrAgAramAM jaI pahoMcyA. avalokana karatAM temaNe tyAM pAMcajanya zaMkha nihALyo. kutUhalatAthI te tene uThAvIne vagADavA lAgyA. zaMkhanA gaMbhIra ghoSa sAMbhaLIne samagra dvArikA nagarI khaLabhaLI UThI. aneka loko mUcchita thaI gayA. vAsudeva kRSNa ane balabhadra paNa tarata zastrAgAra tarapha doDyA. teo vicAravA lAgyA, A bIje vAsudeva vaLI kyAMthI AvI Tapakyo ? zuM ApaNI sthiti samApta thaI rahI che? ke pachI ApaNe vAsudeva rahyA ja nathI? Ayudha zALAmAM pahoMcIne temaNe joyuM to khabara paDI ke tyAM nemikumAra pharatA hatA. zastra-saMrakSaka dvArA jANavA maLyuM ke zaMkha nemikumAre vagADyo hato. tIrthakaracaritra [ 148 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ havallili/ 6 )* ZuuN NJ ( HIST I ' !! - hid / \/ 9 vAsudeva kRSNa vicAravA lAgyA, "pAMcajanya zaMkha jene mAtra vAsudeva ja vagADI zake che, mArA agraja balarAmajI paNa tene vagADI zakatA nathI, te zaMkhane ATalI prakharatAthI vagADavo e to kharekhara adbhuta parAkramanuM kAma che. koIka divasa je neminA manamAM rAjyaprAptinI bhAvanA jAgaze to huM tene dabAvI nahi zakuM. mAre mAhitI meLavavI joIe ke vAstavamAM zakti mArAmAM adhika che ke tenAmAM? be cAra divasa pachI vAsudeva kRSNa ariSTanemine kahyuM, "ApaNe mallazALAmAM bAhunamana (paMjo laDAvavAnI) spardhA goThavIe. joIe, koNa kono hAtha jhukAve che." nemikumAranI svIkRti meLavIne baMne jaNA mallazALAmAM gayA. aneka yAdavo spardhA nihALavA mATe ekatra thayA. pahelAM zrI kRSNa vAsudeve potAno pracaMDa jamaNo hAthe sAme lAMbo karyo. nemikumAre svAbhAvika smita sAthe DAbA hAtha vaDe lIlA vRkSanI DALInI jema tene pakaDIne AsAnIthI jhukAvI dIdho. A joIne sau vismita thaI UThyAM. tyAra pachI zrIkRSNanA AhvAnathI nemikumAre potAno sudaDha hAtha sAme laMbAvyo. vAsudeva kRSNa prathama potAnA DAbA hAtha vaDe e hAtha jhukAvavAno bhagavAna zrI ariSTanemi ] 149 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayatna karyo, paraMtu teo asaphaLa rahyA. pachI jamaNA hAtha vaDe prayatna karyo. chatAM te asaphaLa rahyA tethI temaNe baMne hAtha vaDe pakaDIne jora lagAvyuM. A bAju nemikumAre potAnA hAthane thoDoka vadhu UMco karyo. to zrIkRSNa tyAM laTakI rahyA. cAretarapha nemikumAranA baLanI prazaMsA thavA lAgI. kRSNa nemikumArane bheTIne kahyuM, "Avo baLavAna mAro nAno bhAI che, to pachI mArA rAjya para AMgaLI paNa koNa UThAvI zake? mane mArA bhAI para garva che." rUkamiNI vagereno nemi sAthe vasaMtotsava zrIkRSNa potAnA aMtaHpuranA rakSakone Adeza Apyo ke kumAra ariSTanemine koIpaNa prakAranI rokaToka vagara AvavA-javA devA. kumAra sahaja tathA nirvikAra bhAve sarvatra vicaraNa karatAM rakRmiNI vagere rANIo temanuM khUba sanmAna karatI. vAsudeve vicAryuM, "nemikumAranAM lagna karIne tene dAMpatya jIvanamAM sukhI joI zakuM tyAre ja mAruM rAjya tathA brAtRprema sAcA arthamAM sArthaka thaI zake. kumAra nirvikAra che. tene bhogamArga tarapha AkarSita karavAnuM Avazyaka che. zrIkRSNa A kAma rakRmiNI, satyabhAmA vagere rANIone soMpyuM. rANIoe sAthe maLIne eka divasa nemikumArane kahyuM, 'diyarajI ! tamArI sAthe jalakriDA karavAnI abhilASA che, bhAbhIono Agraha to tamAre mAnavo ja paDaze." bhAbhIonA Agrahane nemikumAra TALI zakyA nahi. sarovaramAM bhAbhIo sAthe ghaNA samaya sudhI teo jaLakriDA karatA rahyA. ramata ramatamAM rUkamiNI vagere rANIoe Agraha karyo ke, "tamAre vivAha karavo paDaze. yAdava vaMzanA kula-maNi hovA chatAM kuMvArA pharo cho tethI saune zarama Upaje che. kuLavAna chokarAo yogya uMmare lagna karI letA hoya che. amAre paNa derANI joIe che. kaho, amAro prastAva tame svIkAro cho ne?" nemikumAre mitasaha bhAbhIono Agraha sAMbhaLyo. taka joIne kRSNa paNa bolyA, "anuja ! bhAbhIonI abhilASA tathA amArA jevA moTA bhAIonI lAgaNIne ThukarAvavI nahi joIe." bhagavAna nemikumAre avadhijJAna vaDe joI lIdhuM hatuM ke vivAhanI taiyArI e ja mArI dIkSAnuM nimitta banaze. to pachI huM zA mATe InkAra karuM? icchA jaNAvatAM kRSNa mahArAja ane rANIoe pUchyuM, "to ame taiyArI zarU karIe ne ?' nemikumAre kahyuM, "hA." vivAhanI svIkRti maLatAM ja cAre tarapha prasannatA prasarI gaI. vAsudeva kRSNa aneka rAjakanyAo viSe vicAravA lAgyA. mahArANI satyabhAmAe kahyuM, "mArI nAnI bena rAjImati nemikumAra mATe dareka rIte yogya che." zrIkRSNane A prastAva ucita lAgyo. tatkALa ugrasena rAjA pAse putrInI mAgaNI mUkI. ugrasene kahyuM, "mAruM saubhAgya che mArI eka tIrthakaracaritra [ 150 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrI pahelethI ApanA mahelamAM che ane have bIjI paNa tyAM nemikumAranI jIvanasaMginI banIne Avaze, paraMtu mArI eka zarata che ke tamAre mAre tyAM jAna laIne AvuM paDaze. huM tyAM AvIne mArI dIkarI nahi ApuM." zrIkRSNa A vAta svIkArI lIdhI. kRSNamahArAja tarata vivAhanI taiyArImAM lAgI gayA. temane bhaya hato ke nemikumAra nA na pADI de A bhayathI prerAIne cAturmAsamAM zrAvaNa suda chaThThanI nizcita tithi upara dhAmadhUmathI nemikumArane susajjita rathamAM besADIne samudravijaya vagere dasa dazAI, zrIkRSNa, balarAma tathA daDhanemi, rathanemi vagere aneka yAdavakumAro hAthI, ghoDA tathA rathomAM besIne nIkaLI paDyA. A tarapha ugrasena rAjAe saghaLI taiyArI karI rAkhI hatI. vibhinna pakavAno sahita seMkaDo-hajAro pazuone paNa ekatrita karI rAkhyAM hatAM. nemikumAranI jAna te saMtrasta pazuonA vADAnI vacce thaIne pasAra thaI. bhayabhIta pazuone joIne nemikumAre sArathine pUchyuM, "A badhAM pazuone ahIM kema pUrI rAkhyAM che?" sArathie namratApUrvaka nivedana karyuM ke, "rAjakumAra ! A badhAM prANIo ApanA mATe che. ApanI sAthe AvelA yAdavakumArone temanuM mAMsa pIrasavAmAM Avaze.' nemikumAranuM skraya karuNAthI chalakAI UDyuM. teo vicAravA lAgyA, "mArA ekano vivAha thaze ane hajAro mUgAM pazuonA prANano ghAta karavAmAM Avaze. temanA motanuM nimitta huM banIza. nA, AvuM kyAreya nahi thavA dauM. have mAre vivAha nathI karavA." temaNe sArathine kahyuM, "ratha dvArakA tarapha pAcho vALI do." sArathie rathane pAcho vALyo. nemikumAre potAnA zarIra uparanAM saghaLAM AbhUSaNo utArIne sArathine soMpI dIdhAM. nemikumArano ratha pAcho vaLatAM ja jAnanI saghaLI vyavasthA chinnabhinna thaI gaI. kRSNa tathA balarAma saue AvIne pharI eka vAra temane samajAvyA. nemikumAra daDhatAthI inkAra karIne dvArakA AvyA ane varSIdAna dIdhuM. abhiniSkramaNa yAtrA bhagavAna nemikumAranI viraktithI sau vismita hatA. parama suMdarI rAjImati jevI yuvatIne lagna karyA pahelAM ja choDI devI te prabaLa AtmabaLanuM kArya hatuM. aneka yuvakoe paNa temanI viraktithI svayaM virakta thaIne tatkALa nemikumAra sAthe dIkSita thavAnI ghoSaNA karI dIdhI. nizcita tithi zrAvaNa suda chaThThanA divase uttarakura nAmanI zikSikAmAM besIne ujjayaMta (revatagiri) parvata upara sahasrAjha udyAnamAM padhAryA. prabhunI niSkramaNa yAtrAmAM apAra mAnavamedanI tathA cosaTha Idro sahita agaNita bhagavAna zrI ariSTanemi 151 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devagaNa paNa sAmela hato. zobhAyAtrAmAM sanaskumArendra prabhunA mAthe chatra dharIne cAlavA lAgyA. zakrendra tathA IzAnendra samuktaLa cAmara DhoLatA dhIme dhIme AgaLa vadhI rahyA hatA. mahendra hAthamAM talavAra laIne, brahmadra darpaNa laIne, lAMta kendra pUrNakaLaza laIne zakrendra svastika laIne tathA sahakjhArendra divya dhanuSya caDhAvIne AgaLa AgaLa cAlI rahyA hatA. prANatendra zrIvatsa tathA acyatendra naMdyAvarta dhAraNa karIne yAtrAne maMgalamaya banAvI rahyA hatA. bAkInAM camarAdi Idra potapotAnAM Ayudho vaDe susajjita potapotAnI haroLamAM netRtva karI rahyA hatA. sahasrAjha udyAnamAM pahoMcIne azoka vRkSanI nIce bhagavAne bAkInAM AbhUSaNo utAryA ane paMcamuSTi loca ryo. vAsudeva zrIkRSNa vayamAM moTA hovAne kAraNe kuMcita keza nemikumArane AzIrvAda ApatAM kahyuM, "he damIzvara ! Apa zIdhrAtizIdhra potAnA lakSane prApta karo, gharmano Aloka vizvabharamAM phelAvo." nemikumAre eka hajAra virakta vyaktio sahita pravajyA grahaNa karI. vAsudeva zrIkRSNa vagere sau temane vaMdanA karIne potAnA mahelomAM pAchA vaLyA. dIkSAnA divase bhagavAnane aThThamanu vrata hatuM. bIjA divase varadatta brAhmaNane tyAM paramAna (khIra)vaDe temaNe pAraNuM karyuM. devoe paMcadravya pragaTa karyA. lokone jANa thaI gaI ke Aje varadattane tyAM nemikumAranAM pAraNAM thayAM che. kevaLajJAna bhagavAna neminAthanI dIkSA pachI coppana rAtrIo chaghastha avasthAmAM pasAra thaI. utkRSTa virakti vaDe dhyAnanAM vividha AlaMbano dvArA AtmalIna thaIne temaNe mahAna karmanirjarA karI. eka vakhata teo punaH ujjayaMta (revatagiri) parvata para padhAryA. e ja rAtre temaNe kSapaka zreNI meLavI ane kevaLatva prApta karyuM. devoe utsava ujavIne samavasaraNanI racanA karI. dvArikAnA nAgariko bhagavAnanA sarvajJa banavAnI vAta sAMbhaLIne harSavibhora thaI UThyA. vAsudeva kRSNa sahita sau utsuka lokoe revatagiri upara jaIne bhagavAnanA darzana karyA. mahAsati rAjImati paNa bhagavAnanAM darzanArthe tyAM pahoMcI gayAM. prabhunA prathama pravacanamAM tIrthasthApanA thaI gaI. varadatta vagere aneka saMyamonsuka vyaktio tathA yakSiNI vagere aneka virakta mahilAoe saMyama dhAraNa karyo. samudravijaya vagere aneka rAjAo tathA zivAdevI, devakI, rohiNI vagere rANIoe zrAvaka dharmano svIkAra karyo. bhagavAne varadatta vagere tIrthakaracaritra [ 15ra Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAra vyaktione gaNadhara temaja yakSiNI AryAne pravartanI tarIke niyukta karyAM. rAjImatinI virakti mahArAja ugrasenanI putrI tathA zrIkRSNanI patnI satyabhAmAnI nAnI bahena rAjImati atyaMta svarUpavAna, lAvaNyamayI, suzIla temaja guNasaMpanna kanyA hatI. kumAra ariSTaneminI sAthe potAnA vivAha saMbaMdhathI te atyaMta praphullita hatI. te potAne sadbhAgI samajatI hatI ke tene triloka suMdara tema ja guNavAna pati maLyA hatA. temanI A hArdika abhilASA upara te samaye bhAre AghAta lAgyo, jyAre toraNa pAsethI temanA bhAvi jIvanasAthI pAchA vaLI gayA. rAjImati tarata mUrchita banI gaI. zItalopacAra vaDe te punaH saceta thaI ane vilApa karavA lAgI, 'kyAM huM hatabhAginI ane kyAM teo narazreSTha ! mane to svapnamAM ya kalpanA nahotI ke kumAra nemi jevA naraziromaNi mArA jIvanasAthI banaze ! mahApuruSo hamezAM ApelAM vacana nibhAve che. huM yogya nahotI to Ape svIkRti ApavI ja nahotI joItI. ApanA dvArA svIkRta thatAM ja huM ApanI patnI banI cUkI. Ape mArA haiyAmAM AzAnA dIpa pragaTAvIne acAnaka bujhAvI dIdhA. he prANanAtha ! AmAM ApanI bhUla ja kyAM che ? ema lAge che ke AmAM mArAM ja karmono doSa che. thoDIvAra pachI kaMIka Azvasta banIne teNe saMkalpa karyo, have huM nemikumA2nI patnI banI cUkI chuM. temaNe je mArga grahaNa karyo, te ja mArganuM anugamana huM paNa karIza.' kumAra ariSTaneminA nAnA bhAI rathanemi rAjImatinA rUpalAvaNya upara mugdha thai gayA. te bhAbhIne maLavA mATe ugrasenanA .mahelamAM AvatA-jatA ane sAthesAthe kaMIkane kaMIka bheTa dharatA. rAjImati potAnA diyara taraphathI maLatI bheTane sahaja svIkAratI hatI. paraMtu eka divasa taka joIne rathanemie rAjImatine potAnI sAthe lagna karavA kahyuM tyAre tene khabara paDI ke te zA mATe A rIte potAne maLavA Avato hato. rAjImatie tene samajAvavAno prayatna karyo chatAM teNe potAnA prayAso choDyA nahi. rAjImatie diyarane samajAvavA mATe eka yukti vicArI ane pote peTa bharIne khIra khAI lIdhI. rathanemi jevA mahelamAM AvyA ke tarata rAjImatie kahyuM, 'eka thALI lAvo.' rAjImatie madanaphaLa khAIne thALImAM khIranuM vamana karyuM ane kahyuM, 'diyarajI ! tame A khAva.' rathanemie moM bagADatAM kahyuM, 'tame mArI sAthe A kevI majAka karo cho ? zuM tame jANatAM nathI ke vamana karelo padArtha khAvAnuM to ThIka, sUMghavAnuM paNa ThIka nathI ? zuM tame mane kUtaro samajo cho ?' bhagavAna zrI ariSTanemi D 153 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjImatie vAta vALI letAM kahyuM, "diyarajI ! je tame jANatA hova ke vamana karelo padArtha apeya ane akhAdya che to pachI mArI AkAMkSA manamAM zA mATe rAkho cho ? huM ApanA narazreSTha bhAI dvArA vamita-tyajelI chuM. khabaradAra have pachI kyAreya AvI bhAvanAthI A mahelamAM na Avazo." A sAMbhaLIne rathanemi khUba lajjita thayA. eka zabda paNa bolyA vagara teo potAnA mahelamAM pAchA vaLyA. thoDAka samaya pachI teo virakta thaI muni banI gayA. kumAra ariSTaneminI pravajyAnI vAta sAMbhaLIne rAjImati seMkaDo yuvatIo sahita sAdhvI banI gaI. dIkSita thatI vakhate vAsudeva zrIkRSNa AzIrvAda ApyA. ariSTanemie kevaLajJAna prApta thayA pachI tIrthasthApanA karI. sAdhvI rAjImati aneka sAdhvIo sahita bhagavAnanAM darzana karavA mATe revatagiri parvata tarapha nIkaLyAM. rastAmAM bhayaMkara AMdhI ane varasAda zarU thayAM. A kAraNe tamAma sAdhvIo vikhUTI paDI gaI. sAdhvI rAjImati paNa ekalI paDI. varasAdane kAraNe tenAM kapaDAM bhIMjAI gayAM hatAM. najIkamAM ja eka guphA hatI. guphAmAM aMdhakAra hato. guphAmAM temane koI dekhAyuM nahi. temaNe potAnAM kapaDAM nIcovIne sukavavA mATe pAtharyA. AkAzamAM vIjaLI camakatI hatI. guphAmAM rathanemi beThelA hatA. te vIjaLInA prakAzamAM rAjImatine saMpUrNa anAvRtta avasthAmAM joI to temanI suSupta vAsanA jAgI UThI. tarata teo rAjImatinI pAse gayA ane bhoga mATe vinaMti karavA lAgyA. rAjImatie nirbhaya thaIne pharIthI vastro paherI lIdhA ane rathanemine vividha prakAranAM hitakArI vacano dvArA samajAvyA. temanI subhASita vANI sAMbhaLIne rathanemi punaH saMyamamAM sthira thayA. bhagavAnanAM caraNomAM pahoMcIne rathanemie prAyazcitta karyuM ane siddha, buddha tathA mukta banyA. sAdhvI rAjImatie paNa bhagavAnanA samavasaraNamAM pahoMcIne vaMdana karyA ane tapa, japa dvArA potAnA AtmAne bhAvita karIne muktizrInuM varana karyuM. devakInuM cha putro sAthe milana caturvidha dharmasaMghanI sthApanA pachI pharatA pharatA bhagavAna ariSTanemi bhadilapura nagarImAM padhAryA. bhagavAnanI amRtamaya dezanA sAMbhaLIne virakta thayelA devakInA cha putro anIkasena, ajitasena, anita ripu, devasena, zatrusena ane sAraNe dIkSA laI lIdhI. teo sulasA gAthApatnIne tyAM khUba jatanathI uchera pAmyA hatA. bhagavAnanI sAthe pharatA pharatA teo dvArakA pahoMcyA. samavasaraNa racAyuM. dezanA thaI. loko potapotAnAM gharomAM pAchA pharyA. chae muni chaThThanuM pAraNuM karavA mATe bhagavAnanI AjJA meLavIne dvArakA tIrthakaracaritra [ 154 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagarImAM be benA saMghADAmAM bhikSA meLavavA lAgyA. prathama saMghADo gocarI karatAM karatAM devakInA prAsAdamAM Avyo. devakIe bhAvapUrvaka muniyugalane zuddha bhojana vahorAvyuM. devakI vismita najare muninA tejasvI zarIrane nihALIne vicAravA lAgI ke keTalA suMdara, lAvaNyayukta, uttama saMsthAnavALA tathA pUrNa yuvAna che ! temane paNa zrIkRSNanI jema zrIvatsanuM cihna che. dhanya che temanI mA, jemanA A suputro che. devakI AvuM vicArI rahI hatI, eTalAmAM tyAM bIjA munino saMghADo Avyo ane devakI pAsethI bhikSA meLavIne cAlyo gayo. tyAra bAda trIjuM yugala paNa tyAM AvI pahoMcyuM. devakIe temane paNa bhaktipUrvaka dAna pradAna karyuM. trIjuM muniyugala bhikSA laIne pAchuM vaLyuM. devakI vicAravA lAgI, 'zuM dvArikA nagarImAM anyatra kyAMya bhojana upalabdha nathI ? tethI ja muni mArA ghera traNa vakhata bhikSA levA padhAryA haze ne ! kharekhara dvArikAmAM munio mATe AhAra nahi maLato hoya ! prabhune pUchIne huM nirNaya karIza.' devakIe prabhu pAse jaIne pUchyuM, 'prabhu ! mAruM to ahobhAgya che ke Aje mArA ghe2 traNa vakhata muniyugala padhAryAM. paraMtu dvArikAmAM ema to dAna ApavAnI bhAvanA vidyamAna che ja ne ! sAdhuone zuddha AhArano yoga to maLe che ne ?' sAMbhaLIne prabhu smita karI rahyA. svAbhAvika mudrAmAM temaNe kahyuM, 'nA, devakI ! evI vAta nathI. traNa vakhata AvanArAM teo eka yugala nahi paraMtu alaga alaga hatAM.' A sAMbhaLIne devakI coMkI UThI. teNe pharIthI pUchyuM, 'prabhu ! teo eka jevA ja hatA !' prabhu bolyA, 'hA, teo sahodara bhAI che. rUpa-raMga tathA dekhAve sarvathA samAna che.' devakIe kahyuM, 'bhagavAna ! AvA kAmadeva jevA divyarUpanA dhAraka putrone kaI mAtAe janma Apyo che ?' prabhu bolyA, 'devakI ! temanI mAtA to tuM ja che !' vismita devakIne bhagavAne AgaLa kahyuM, 'ddilapuranI sulasA gAthApatnInI devabhakti thakI prasanna thaIne hariNagameSI deve tArA A putrone janmatAM ja tyAM rAkhI lIdhA ane tenA mRtaputrone tAre tyAM mUkyA hatA. A mRtaputrone kaMsa rAjAe pheMkAvI dIdhA hatA. devakI ! A putro tArA ja aMgajAta che. temanuM pAlanapoSaNa thayuM che nAgagAthApatinI patnI sulasAnI godamAM.' prabhue chae munione upasthita thavAno Adeza karyo. chae muni upasthita thayA. eka ja sarakhA chae putro upara devakInA hdayamAM apUrva vAtsalya UmaTI paDyuM. tenA stanamAMthI dUdhanI dhArA vahevA lAgI. animeSa netre te e munione nihALI rahI. vAta sAMbhaLIne vAsudeva zrIkRSNa, balarAmajI vagere pArivArika loko paNa padhAryA. kRSNa potAnA bhagavAna zrI ariSTanemi jJa 155 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agrajene joIne bhAvavihuvaLa thaI UThyA. aMte vaMdana karI sau pAchA pharyA. paraMtu devakI udAsa rahevA lAgI ane vicAravA lAgI, "sAta sAta putrone janma ApavA chatAM meM ekane paNa dUdha pIvaDAvyuM nathI, khoLAmAM ramADyo nathI, mAtAnuM vAtsalya ApyuM nathI, to pachI A rIte mAtA banavAmAM zuM sadbhAgya? AvA ciMtanamAM te rAta divasa anyamanaska rahevA lAgI. kRSNa mahArAje jyAre potAnI mAtAne udAsInatAnuM kAraNa pUchyuM tyAre devakInI AMkhomAMthI azrudhArA vahevA lAgI. gaddagada svare potAnI manovyathA kahetAM teNe kahyuM, "he kRSNa ! sAta sAta diggaja putrone janma ApavA chatAM meM eka paNa putrane na to dUdha pIvaDAvyuM, na to khoLAmAM laIne ramADyo. eka paNa putrane jo bAlakriDA karatA meM joyo hota to manamAM koI vasavaso na raheta. kRSNamahArAja tarata UThIne pauSadha zALAmAM gayA. aThThama (telA) tapa karIne kuLadevane yAda kya. deva pragaTa thatAM ja kRSNa pUchyuM, "mAre nAno bhAI thaze ke nahi ?" deve potAnA divyajJAna vaDe avalokIne kahyuM, 'tamAre eka bhAI thaze, paraMtu te bALapaNamAM ja dIkSita thaI jaze." kRSNa vAsudeve devakI pAse AvIne paNa karI ke, svargamAMthI eka vadhu jIva ApanI kUkhe utpanna thaze. A rIte ame sAta nahi, paraMtu ATha bhAIo thaIzuM." A sAMbhaLIne devakI atyaMta prasanna thaI. gajasukamAlanI mukti keTalAka samaya pachI devakInI kUkhe eka putrano janma thayo. vAsudeva kRSNa potAnA bhAIno janmotsava vizeSarUpe ujavyo. hAthInA tALavA jevA sukomaLa zarIravALA hovAne kAraNe bhAInuM nAma gajasukumAla pADyuM. gajasukumAla moTA thayA. eka vakhata zrIkRSNa somila vipranI suMdara kanyAne jaI ane viprane pUchIne tene gajasukumAla mATe sUnA aMtaHpuramAM mokalI. gajukumAla bALapaNathI khUba samajadAra hatA. bhagavAna ariSTanemi dvArikA padhAryA. vAsudeva zrIkRSNa sAthe rAjakumAra gajasukumAla paNa darzanArthe padhAryA. pravacana sAMbhaLyuM ane saMsArathI virakta thaI gayA. temaNe mAtA-pitA tathA bhAI pAse dIkSAnI AjJA mAgI. saue temane rokavAno bharapUra prayAsa karyo. paraMtu teo potAnA nirNaya upara aTala hatA. zrIkRSNanA atyaMta AgrahathI gajasukumAle eka divasa mATe dvArikAnA rAjA banavAnuM svIkAryuM. bIjA divase bhagavAna pAse dIkSA aMgIkAra karI lIdhI. dIkSita thatAM ja bhagavAnanI AjJA meLavIne teo mahAkALa smazAnamAM gayA ane tyAM bhikSunI bAramI pratimAmAM lIna thaI gayA. gajasukumAla muni dhyAnamagna hatA. A bAju somila nAmano vipra yajJanAM samidha (lAkaDAM) vagere laIne AvI rahyo hato. ekAeka tenI najara tIrthakaracaritra [ 154 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che . muni upara paDI. temane jotAM ja te jvALAmukhI jevo thaI gayo. manomana kahevA lAgyo, "are mUrkha ! tAre sAdhu ja banavuM hatuM, to pachI mArI dIkarInA sUnA aMtaHpuramAM kema rahyo? tenuM bicArInuM jIvana ja barabAda karI nAMkhyuM. evA ja kAraNe to rAjImatine aMte sAdhvI banavuM paDyuM hatuM ! tuM to bhikSu banI gayo, paraMtu have te zuM karaze?Ama vicAratAM teno krodha vadhato gayo. teNe muninA mastaka navamuMDita para bhInI mATI vaDe pAla bAMdhIne dhagadhagatA aMgArA mUkyA tathA pote lapAto chupAto ghara tarapha javA lAgyo. A bAju muninuM mastaka baLavA lAgyuM. paraMtu AtmA ane zarIranI bhinnatAnA ciMtanamAMthI muni pAchA na vaLyA. thoDIka ja kSaNomAM tevA paramotkarSa ciMtanane kAraNe teo sarvajJa banI gayA ane nirvANa prApta karyuM. saMdhyA samaye vAsudeva zrIkRSNa prabhunAM darzanArthe AvyA. muni gajasukumAlane tyAM nahi joIne prabhune pUchyuM to prabhue kahyuM, "gajasukumAla mukta banI cUkyA che. have tamane e zI rIte maLe ?" pachI pharIthI pUchatAM temaNe samagra ghaTanA kahI saMbhaLAvI. subbamanA zrIkRSNa hatyArA viSe pUchyuM to bhagavAne kahyuM, "tamane rAjamahele pAchA jatI vakhate rastAmAM tamane jotAM ja je bhagavAna zrI ariSTanemi // 157 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti mRtyu pAme, te ja gajasukumAlano hatyAro che.' kRSNa vAsudeva tyAMthI nIkaLyA. zokakula hovAne kAraNe teo rAjamArga uparathI na jatAM aMdaranA raste rAjamahela tarapha cAlyA. rastAmAM somila maLI gayo. kRSNa vAsudevane jotAM ja bhayagrasta thaIne te tyAM DhaLI paDyo ane mRtyu pAmyo. vAsudeva samajI gayA ke hatyAro e ja che. doraDA vaDe teno paga hAthInA paga sAthe bAMdhI dIdho. ane samagra zaheramAM tene pheravyo. utkRSTa tapasvI DhaMDhaNa eka vakhata bhagavAna neminAtha dvArikA padhAryA. devoe samavasaraNanI racanA karI. pravacananA utsuka dvArikAnA nAgariko vizALa saMkhyAmAM padhAryA. vAsudeva kRSNa paNa padhAryA. pravacana thayuM. dezanA pUrNa thayA pachI vAsudeva kRSNa pUchyuM, "bhaMte ! ApanA zramaNa saMghamAM ema to sau sAdhanAzIla che, paraMtu sarvotkRSTa tapasvI koNa che?' prabhue kahyuM, "ema to saghaLA zramaNa sAdhanArata che, paraMtu tapasyAmAM utkRSTatA Aje tamArA putra DhaMDhaNa pAse che, tene dIkSA lIdhAne Aje cha mahinA vItI gayA che. chatAM teNe hajI sudhI mukhamAM pANI paNa lIdhuM nathI !' prabhue AgaLa kahyuM, "meM dIkSAnA divase tene kahyuM hatuM ke koI bIja sAdhu sAthe tuM jaIza to tane bhojana maLaze, nahitara aMtarAya che. jyAM sudhI A karma raheze tyAM sudhI AhAra-pANI maLaze nahi. DhaMDhaNe e ja kSaNe mArI pAse evo abhigraha laI lIdho hato ke tene je divase potAnI labdhino AhAra maLaze, te ja divase te grahaNa karaze." te pahelAM AhAra mAtrano pote tyAga karaze. te divasathI muni DhaMDhaNa niyamita rIte gocarI mATe jAya che ane samabhAvapUrvaka pAchA pharIne svAdhyAya-dhyAnamAM pravRtta thaI jAya che. A rIte cha mahinAnI tapasyA karavAnuM saraLa nathI. vAstavamAM DhaMDhaNa ghora tapasvI che, utkRSTa tapasvI che.' vAsudeva zrIkRSNa bhAvavihavaLa thaIne pUchyuM, "DhaMDhaNa muni atyAre kyAM che? huM temanAM darzana karavA icchuM chuM." prabhue kahyuM, "rAjamahela jatI vakhate tamane rastAmAM DhaMDhaNanAM darzana thaI jaze." vAsudeva kuSNa vaMdana karIne rAjamahela tarapha cAlI nIkaLyA. rastAmAM DhaMDhaNa muni gocarI mATe nIkaLelA maLyA. vAsudeva kRSNa hAthI uparathI nIce UtaryA vidhivat vaMdanA karI. bhagavAna neminAthanA dharmasaMghamAM utkRSTa tapasvI Apa ja cho evI sukhada jANa paNa karI. muni madhyastha bhAvathI AgaLa vadhyA. kRSNamahArAja rAjamahela tarapha cAlyA. muni thoDAMka kadama AgaLa cAlyA, tyAM eka zreSThI potAnA bhavanamAMthI tIrthakaracaritra 158 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIce UtaryA. temaNe munine vaMdanA karI ane bhikSA mATe vinaMtI karI. muni gayA. kesariyA modaka thALa bharIne paDelA hatA. munie gaveSaNA karI, modaka mATe. manamAM vicAryuM, Aje aMtarAya karma tUTyuM che. cha mahinA pachI mane mArI potAnI labdhino AhAra maLyo che. Aje pAraNAM thaze." bhagavAna pAse pahoMcIne munie modaka batAvyA. pAraNAMnI AjJA mAMgI. prabhue gaMbhIra svare kahyuM, "DhaMDhaNa ! tamane pAraNAM karavAnuM kalpatuM nathI. A AhAra tamArI labdhino nathI, kRSNanI labdhino che. kRSNajIe jyAre tamane rAjamArga upara vaMdanA karI e vakhate zreSThIe e daSya joyuM hatuM. kRSNa mahArAja prasanna thaze evI bhAvanAthI teNe modakanuM dAna ApyuM che, tamArAthI AkarSita thaIne athavA zuddha dAnabhAvanAthI teNe dAna ApyuM nathI." . bhagavAnanAM vacana sAMbhaLIne DhaMDhaNe prArthanA karI, "he prabhu! mane AjJA Apo, A modakone paraThavI dauM? te mArI labdhinA na hovAne kAraNe mArA mATe akhAdya che, vaLI huM abhigrahI hovAne kAraNe A modaka bIjAone paNa ApI zakato nathI." bhagavAne AjJA ApI. DhaMDhaNa jaMgala tarapha javA nIkaLyA. jaMgalamAM acitta sthaLa joIne modakano bhukko karIne tene mATI sAthe bheLavavA lAgyA. cha mahinAthI pote bhUkhyA hovA chatAM temanI bhAvanAmAM koI parivartana AvyuM nahi. pratyuta bhAvonI Urdhvagati adhika tIvra thavA lAgI. eka tarapha modakano bhukko thaI rahyo hato to bIjI tarapha temanAM karmo kSINa thaI rahyAM hatAM. thoDAka ja samayamAM kSapaka zreNI laIne temaNe kevalatva prApta karyuM. devoe kevalamahotsava ujavyo. have DhaMDhaNa muni aMtarAya rahita banyA hatA. cha mahinA pachI sarvajJa banIne temaNe pAraNA karyA. dvArikA-dahananI ghoSaNA bhagavAna neminAthe potAnA sarvajJakALamAM aneka janapadonI yAtrA karI, paraMtu sarvAdhika lAbha dvArikAne ja maLyo. aneka vakhata teo tyAM padhAryA. vAraMvAra pravAsa paNa karyo. eka vakhata prabhu dvArikA padhAryA tyAre vAsudeva kRSNa sahita rAjaparivAranA loko tathA dvArikAnA nAgariko revatagiri parvata upara samavasaraNamAM upasthita thayA. bhagavAne pravacana ApyuM. anityabhAvanAnuM vizeSa vizleSaNa karyuM. pravacana pachI vAsudeva kRSNa pUchyuM, "bhaMte ! dareka vastu anitya che, utpatti pachI teno vinAza anivArya che to amane kaho ke sAkSAt svargapurI samAna A dvArikAno vinAza kyAre thaze ?" bhagavAne kahyuM, "AjathI bAra varSa pachI dIpAyana RSinA gusse thavAne kAraNe dvArikAnuM dahana thaze." bhagavAna zrI ariSTanemi 159 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dahananI vAta sAMbhaLatAM ja sahu dhrUjI UThyA. kRSNa vAsudeve pharIthI pUchyuM, bhaMte ! dIpAyana RSi dvArikAnuM dahana zA mATe karaze?" prabhue jaNAvyuM, "madirAthI unmatta yAdavakumAro RSi dIpAyanane pajavaze tethI krodhita thaIne RSi dvArikAnA dahananuM nidAna karaze. te mRtyu pAmIne deva banaze ane dvArikAnuM dahana karaze." kRSNa pUchyuM, "mAruM mRtyu kaI rIte thaze?" bhagavAna bolyA, "jarakumAranA bANa vaDe." sau stabdha banI gayA hatA. sau vismita hatA. aneka vyakti virakta Ine dIkSita banI gaI. dIpAyana RSi pote jaMgalamAM rahevA lAgyA. jarakumAra plAna thaIne vanavAsI banI gayo. madirAniSedha nagaramAM cAre tarapha eka ja vAta carcAtI hatI. cArebAju AtaMka jevuM chavAI gayuM hatuM. saue maLIne nirNaya karyo ke dahananuM kAraNa madirA che to ene khatama karI daIe. madhanA abhAve koI nAgarika RSine pajavaze nahi ane koInA pajavyA vagara RSi dahana karaze nahi. eka mAtra madyanA niSedha vaDe samagra samasyA ukalI jaze. A nirNaya anusAra jeTalo madya saMgraha hato. tene dUra jaMgalomAM jaIne DhoLI dIdho. navA madyanuM utpAdana sadaMtara baMdha karI dIdhuM tathA dvArikAnI sImAonI aMdara madya lAvavAno kaDaka pratibaMdha mUkI dIdho. dIkSAnI dalAlI - kRSNa vAsudeve dvArikA-dahananI bhaviSyavANI pachI dvArikAmAM eka udghoSaNA karAvIne lokone jANa karI ke, jo koIne dIkSA levI hoya to te zIvratA dAkhave. tene jo koI vyAvahArika muzkelI haze to huM te muzkelI dUra karIza. koInAM mAtA-pitA vRddha haze to temanI sevA huM karIza. jo koIne nAnakaDAM saMtAno haze to temanuM pAlanapoSaNa huM karIza. dIkSA lenArA sau nizcita banIne dIkSA le. huM hajI gRhastha chuM, tethI tamAma vyAvahArika javAbadArIo huM uThAvIza." AvI ghoSaNA sAMbhaLIne prabhAvita thayelA hajAro loko sAdhu banyA. dIpAyananuM nidAna bhavitavyatAne koI miTAvI zakatuM nathI. madirAnA bhaMDAra samApta karI devAmAM AvyA hatA. dvArikAmAM saMpUrNapaNe madhyaniSedha zarU thaI gayo hato. pUrNa jAgarukatA jALavavA chatAM je nimitta maLavAnuM hatuM te to maLI ja gayuM. tIrthakaracaritra [ 160 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSARtumAM bhAre varSA thaI. AsapAsanAM taLAva-sarovara chalakAI gayAM. zAmba vagere aneka yAdavakumAro bhramaNa mATe nIkaLyA hatA. pharatA pharatA teo dUra jaMgalamAM nIkaLI gayA. temane tarasa lAgI. tyAM khADAomAM bharAyelAM pANI vaDe tarasa chIpAvI. te pANImAM DhoLelo zarAba vahI AvIne bhaLelo hato. tarasa to chipAI gaI, paraMtu unmattatA chavAI gaI. sau madahoza banI gayA. saMyogavaza thoDeka dUra temane dIpAyana RSi maLI gayA. nazAmAM unmatta yAdavakumAroe RSine khUba pajavyA. RSi lAMbA samaya sudhI zAMta rahyA, paraMtu aMte yuvakonI yAtanAo vaDe teo uttejita thaI UThyA. vicAravA lAgyA, "have AvA yuvako ja dvArikAmAM rahe che. bAkI to sau dIkSita thaI cUkyA che. Amane to bhasma karI devA ja ucita gaNAya." RSie gusse thaIne kahyuM, tame mane atyAre pajavo cho, paraMtu Ano badalo huM samagra dvArikAne bhasma karIne laIza." A sAMbhaLatAM ja yuvakonA hoza UDI gayA. temano nazo ekAeka UtarI gayo. sau pazcAttApa karavA lAgyA. yAdavakumAronI uDatAnI jANa zrIkRSNane thaI. zrIkRSNa ane balarAmajIe AvIne RSino khUba anunaya-vinaya karyo. atyaMta vinaya karavA chatAM dIpAyana RSie mAtra eTaluM ja kahyuM ke, "tamane baMne bhAIone huM mukta karIza. bAkInI dvArikAmAM kazuM ja bacaze nahi. saghaLuM svAhA karIne ja huM zAMta banIza." Avo spaSTa uttara maLavAthI zrIkRSNa ane balarAmajI nirAza thaIne tyAMthI pAchA vaLyA. tIrthakaratvanI bhaviSyavANI bhagavAna neminAtha pharIthI dvArakA padhAryA. kRSNavAsudeve darzana karyA. paraMtu Aje teo khinna hatA. prabhune kahevA lAgyA, "loko moTI saMkhyAmAM saMyama laI rahyA che. zuM mAre koI aMtarAya che?" bhagavAne kahyuM, "kRSNajI ! vAsudevanI sAthe keTalIka evI niyatI hoya che ke teo sAdhu banatA nathI, paraMtu tamAre viSAda anubhavavo joIe nahi. havenI utsarpiNImAM Apa amama" nAmanA bAramA tIrthaMkara banazo. A balarAmajI ApanA dharmazAsanamAM mukta banaze." A sAMbhaLatAM ja sarvatra prasannatA prasarI gaI. bhagavAna vihAra karIne cAlyA gayA. loko gharmanI viziSTa upAsanA karavA lAgyA. upavAsa, AyaMbila vyApakarUpe thavA lAgyAM. ekatarapha dIpAyana potAnuM AyuSya pUrNa karIne agnikumAra devarUpe utpanna thayA. temaNe avadhidarzana vaDe joyuM. pUrvanuM vera punaH jAgRta thayuM. tarata deva dvArikAdahana mATe pRthvI upara AvI gayA. paraMtu pratyeka gharamAM dharmanI samucita upAsanA joIne teo dvArikAne bALI zakyA nahi. varSo sudhI teo dvArikAnI AsapAsa pharatA rahyA. chIDuM zodhatA rahyA. kyAMya kazIka kSati bhagavAna zrI ariSTanemi 161 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAya to koIpaNa rIte potAnI icchA pUrI karI zakAya. AyaMbilanI satata upAsanA thavAne kAraNe teo ema karI zakyA nahi. agiyAra varSa karatAM paNa vadhu samaya vItI gayo. lokoe vicAryuM ke saMkaTano samaya have pasAra thaI gayo che. have A tapasyA karavAnI zI jarUra che ? vicAromAM hrAsa ekasAthe Avyo ane saue tapasyA choDI dIdhI, dIpAyanane taka maLI gaI. teNe agnivarSA karI ane saghaLuM bALI nAkhyuM. vAsudeva kRSNa balarAmajI potAnA pitA vasudeva, mAtA rohiNI tathA devakIne rathamAM besADIne, pote 2tha calAvIne nagaranI bahAra javA lAgyA. paraMtu rAjamahelamAMthI bahAra AvatAM AvatAM vacce dIvAla tUTI paDI, kRSNa ane bala2Ama to bahAra AvI gayA paraMtu mAtA ane pitA aMdara ja phasAI gayAM. vasudevajIe kahyuM ke, 'tame amArI ciMtA choDo ane kuzaLa nIkaLI jAva. ame have bhagavAnanuM zaraNa svIkArIe chIe.' balarAmanI dIkSA samagra dvArikAmAM strI-puruSo tathA bALako AkraMda karI rahyAM hatAM. baladeva ane vAsudevane Aje prathama vakhata potAnI majabUrIno anubhava thayo. bhAre mana sahita teo baMne tyAMthI cAlI nIkaLyA. zatru rAjAo tathA mArgavartI prAkRtika muzkelIone pAra karatA karatA durgama kauzAMbI vanamAM baMne bhAI pahoMcyA. vAsudevane tIvra tarasa lAgI. bhAI balarAmane temaNe kahyuM, 'dAu ! khUba tIvra tarasa lAgI che. have to pANI vagara eka DagaluM paNa bharI zakAze nahi. mane pANI pIvaDAvo.' balarAma pANInI zodhamAM nIkaLyA. atyaMta klAnta hovAthI vAsudeva pItAMbara oDhIne sUI gayA. jarakumAra e ja jaMgalamAM vanavAsI banIne raheto hato. daivayoge teNe pItAMbara oDhelA zrI kRSNane haraNa samajIne bANa calAvyuM je temanA jamaNA pagamAM vAgyuM. bANa vAgatAM ja vAsudeva bolyA, 'koNa che A tIra calAvanAra ? mArI sAme to Avo !' zrIkRSNano avAja jarAsaMgha mATe aparicita nahoto. te najIka AvIne bolyo, 'A tamAro abhAgI bhAI jarAkumAra che. tamArA prANanI rakSA mATe to huM vanavAsI banI gayo. chatAM dUradaiva dvArA huM tamArA prANano grAhaka banI gayo !' kRSNe saMkSepamAM dvArikAdAha, yAdavakuLavinAza vagerenuM vRttAMta jaNAvatAM jarAkumArane potAnI kaustubhamaNi soMpI ane kahyuM, 'ApaNA yAdavakuLamAM have mAtra tame ja bacyA cho, tethI pAMDavone A maNi batAvIne temanI pAse ja rahejo. zoka tyAgIne tarata ahIMthI cAlI nIkaLo. balarAmajI AvatA ja haze. jo teo tamane joI jaze to tarata mArI nAkhaze.' tIrthaMkaracaritrajJa 12 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkRSNanA samajAvyA pramANe jarAkumAre pAMDava mathurA tarapha prasthAna karyuM. tarasanI sAthe bANanI tIvra vedanAne kAraNe zrIkRSNa eka hajAra varSanuM AyuSya pUrNa karIne potAnI jIvanalIlA sameTI lIdhI. thoDI vAramAM balarAmajI pANI laIne AvI pahoMcyA. khUba vilApa karyo. lAMbA samaya sudhI kRSNanA jAgavAnI pratIkSAmAM besI rahyA. Akhare temanA sArathi siddhArthe-je muni banIne deva banI gayA hatA-temaNe AvIne temane samajAvyA. balarAmajI muni banI gayA. kaThora sAdhanA karIne pAMcamA devalokamAM mahaddhika deva banyA. pAMDavonI mukti zrIkRSNanA aMtima AdezanuM pAlana karatAM karatAM jarakumAra pAMDu mathurA pahoMcyA. pAMDavone maLyA ane dvArikAdAha, yaduvaMza vinAza tathA potAnA bANa vaDe zrIkRSNanA nidhananA samAcAra kahyA. potAnA ananya upakAraka zrIkRSNanA mRtyunI vAta sAMbhaLIne pAMDavo tathA draupadI vilApa karavA lAgyAM. temane kRSNa vagara samagra jagata sUnuM lAgavA mAMDyuM. temane A asAra saMsAra pratye virakti jAgI. - AcArya dharmaghoSa pAMcaso munio sahita pAMDu mathurA padhAryA. pAMDavoe pravacana sAMbhaLyuM ane virakta thaI gayA. jarakumArane rAjya soMpIne temanI pAse dIkSA laI lIdhI. dIkSita thatAM ja pAMce pAMDavo kaThora tapasyA karavA lAgyA. pAMceya munionA manamAM bhagavAnanAM darzana karavAnI bhAvanA jAgI. guru AjJA meLavIne teo prasthAna karavA lAgyA. ujjayaMtagirithI bAra yojana dUra hastakalpa nagaramAM padhAryA. tyAM yudhiSThira munisthAne rahyA. bAkInA cAra muni- bhIma, arjuna, nakula, sahadeva bhikSArthe nagaramAM nIkaLyA. tyAM temaNe nagarajano pAsethI sAMbhaLyuM ke bhagavAna ariSTanemie nirvANa prApta karI lIdhuM che tethI khUba khinna thayA. potAnA sthaLe pAchA AvIne yudhiSThira munine tenI jANa karI. saue sAthe maLIne zatruMjaya parvata upara saMthAro karyo ane kevaLajJAna prApta karIne siddha, buddha tathA mukta banyA. AryA draupadI paNa sAdhutvanuM pAlana karIne paMcama devalokamAM deva banI. itihAsaprasiddha muni thAvA putra paNa bhagavAnanA ziSya banyA. zukadeva saMnyAsI paNa tattva samajIne muni banyA. bhagavAna ariSTaneminA zAsanakALamAM aMtima cakravartI brahmadatta banyA. kaMpilapura nareza brahmapitA tathA cUlanI mAtA hatAM. bALapaNa bhAre muzkelImAM vItyuM. Akhare te cha khaMDanA cakravartI samrATa banyA. nirvANa bhagavAne potAnAM bhava-vipAkI karmo (vedanIya, nAma, gotra, bhagavAna zrI ariSTanemi [ 13 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSya)no aMta nihALIne pAMcaso chatrIsa caramazarIrI (tabhava mokSa janArA) mumukSuo sAthe revatagiri parvata upara AjIvana anazana vrata svIkArI lIdhuM. bhagavAne trIsa divasonA anazanamAM nazvara zarIrane choDIne siddhatva prApta karI lIdhuM. cosaTha Idro tathA devatAonI bhAre bhIDa bhagavAnanA zarIranA niharaNa samArohamAM padhArI. lokonI bhIDanuM to pUchavuM ja zuM ! jyAM juo tyAM mANaso ja mANaso dekhAtA hatA ! saunA ddhayamAM bhagavAnanA virahano bhAre viSAda hato. prabhuno parivAra0gaNadhara - 11 0 kevaLajJAnI - 1500 0 manaH paryavajJAnI - 1000 0 avadhijJAnI - 1500 0 vaikriya labdhighArI 1500 0 caturdaza pUrvI - 400 0carcAvAdI 800 0 sAdhu 18,000 0 sAdhvI - 40,000 0zrAvaka - 1,69,000 0zrAvikA - 3,36,000 eka jhalaka0 mAtA - zivA pitA - samudravijaya 0nagarI - saurIpura 0vaMza - gautama 0 gotra - harivaMza 0 cihna - zaMkha 0varNa - zyAma 0 zarIranI UMcAI - 10 dhanuSya 0 yakSa - gomedha tIrthakaracaritra [ 164 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 yakSiNI - aMbikA 0 kumAra kALa - 300 varSa 0 rAjyakALa - nahIM 0chadmasthakALa -54 divasa 0 kula dIkSAkALa - 700 varSa 0 AyuSya - 1 hajAra varSa paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra 0cyavana Aso vada 12 aparAjita citrA 0 janma zrAvaNa suda 5 saurIpura citrA 0dIkSA zrAvaNa suda 9 dvArikA citrA 0 kevaLajJAna bhAdaravA vada 15 revatagiri citrA nirvANa aSADha suda 8 revatagiri citro bhagavAna zrI ariSTanemi 15 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 bhagavAna zrI pArzvanAtha prathama temaja dvitIya bhava bhagavAna pArzvanAthanA daza bhavonuM vivecana upalabdha che. potanapura nagaranA nareza araviMda hatA. temanI rANI ratisuMdarI hatI. narezanA purohitanuM nAma vizvabhUti hatuM. tenI patnI anuddhA hatI. purohitane be putro hatA H kamaTha ane marubhUti. kamaTha kuTila prakRtino hato jyAre marubhUti bhadra prakRtino hato. A marubhUti pArzvano jIva hato. kamaTha tathA marubhUtino vivAha kramazaH varuNA ane vasuMdharA sAthe thayo. kamaThane parivArano bhAra soMpIne purohita vizvabhUtie dIkSA lIdhI. marubhUti rizacaMdra AcArya pAse zrAvaka banI gayo. marubhUtinI patnI vasuMdharA atyaMta svarUpavAna hatI. kamaThe tene potAnI jALamAM phasAvIne potAnI premikA banAvI lIdhI. eka vakhata te baMnene vyabhicAramAM magna joIne marubhUtie rAjAne phariyAda karI. rAjAe kamaThane bolAvyo ane tene gadheDA upara besADIne zahe2mAM pheravyo tathA nagaramAMthI tene kADhI mUkyo. kamaTha krodhita thaIne tApasa banI gayo. kAlAMtare tenI prasiddhi ugra tapasvI tarIke thaI. marubhUti kSamA mAgavA mATe kamaTha pAse temanA AzramamAM gayo. marubhUtine jotAM ja kamaThe kRddha thaIne eka moTI zilA UThAvIne tenA mAthA upara phaTakArI, jethI te tyAM ja DhaLI paDyo. mRtyu pAmIne te viMdhyagirimAM hAthiNIono yuthapati banyo. kamaThanI patnI varuNA patinAM bUrAM kAryothI zokagrasta thaIne mRtyu pAmI ane te te ja jaMgalamAM yUthapatinI priya hathiNI banI. trIjo bhava potanapura nareza araviMde potAnA putra mahendrane rAjyanI javAbadArI soMpIne dIkSA svIkArI lIdhI. vicaratA vicaratA muni araviMda viMdhya tIrthaMkaracaritra C 16 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTavImAM pahoMcyA ane kAyotsargamAM lIna banI gayA. te samaye te hAthI potAnI hathiNIo sahita sarovaramAM jaLakriDA karavA mATe nIkaLyo. ajanabI vyaktine joIne hAthI muni upara trATakyo. paraMtu ekAeka temanI pAse AvIne aTakI gayo. muninA prakhara AbhAmaMDaLanA prabhAvathI tenI krUratA ogaLI gaI ane te munine ekITaze joI rahyo. avadhijJAna vaDe tenA pUrvabhavane jANIne munie tene saMbodhita karyo. hAthI pAse je hAthiNI UbhI hatI, te pUrvabhavamAM kamaThanI patnI varuNA hatI. baMnene jAtismaraNa jJAna thayuM. hAthI have zrAvaka banI gayo. yazAsaMbhava te sUkuM ghAsa ane pAMdaDAM khAvA lAgyo. zuSka AhAra vaDe tenuM zarIra kSINa thatuM gayuM. eka divasa pANI pIvA mATe te sarovaramAM gayo. tyAM te daladalamAM phasAI gayo. prayatna karavA chatAM te nIkaLI zakyo nahi. A bAju kamaTha dvA2A potAnA bhAInI hatyA karavAthI AzramanA tamAma tApasa nArAja thaI gayA ane tene kADhI mUkyo. te mRtyu pAmIne phuTa sarpa banyo. te sApa tyAM pahoMcyo, ane hAthIne jherIlo DaMkha mAryo. hAthInA zarIramAM viSa vyApI vaLyuM. samabhAvapUrvaka AyuSya pUrNa karIne hAthI AThamA sahasrAra devalokamAM maharSika deva banyo. varuNAno jIva hAthiNI paNa mRtyu pAmIne bIjA devalokamAM devI banyo. kamaThano jIva mRtyu pAmIne pAMcamI narakamAM nairiyaka banyo. cotho tathA pAMcamo bhava pUrva videhanA sukaccha vijayamAM tilakA nagarI hatI. temAM vidyutavega vidyAdhara rAjya karatA hatA. tenI rANI kanakatilakA hatI. marubhUti (pArzva)no jIva AThamA devalokathI cyavana pAmIne kanakatilakAnA garbhamAM putra rUpe janmyo. tenuM nAma pADyuM ki2Navega. te yuvAna thatAM padmAvatI vagere aneka rAjyakanyAo sAthe teno vivAha thayo. pitAnI dIkSA pachI te rAjA banyo. kiraNavege paNa kALAMtare potAnA putra kiraNatejane rAjya soMpIne dIkSA grahaNa karI. muni kiraNavega eka vakhata himagiri parvatanI guphAmAM dhyAna karI rahyA hatA. je kukkuTa sarve hAthIne DaMkha mAryo hato e ja pAMcamI dhUmaprabhA narakathI nIkaLIne e ja parvatakSetramAM vizALakAya ajagara banI gayo. pharato pharato jevo te tyAM Avyo ane muni kiraNavegane joyA ke tarata ja tenuM pUrvanuM vera jAgrata thaI gayuM. te tatkALa munine gaLI gayo. samabhAvapUrvaka potAnuM AyuSya pUrNa karIne muni ki2Navega bAramA acyuta svargamAM deva banyA. ajagara paNa mRtyu pAmIne chaThThI tamaH prabhAnarakamAM utpanna thayo. (mahAvideha bhagavAna zrI pArzvanAtha D 167 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetranuM A eka Azcarya hatuM. niyama evo che ke ajagara vagere ura parisarpa jAtinA jIva pAMcamI naraka sudhI utpanna thAya che.) chaThTho ane sAtamo bhava jaMbUdvIpanA pazcima mahAvidehanA sukaccha vijayanA azvapura nagaramAM rAja vajavIrya tathA mahArANI lakSmIvatIne tyAM kiraNavegamunino jIva vajanAbha nAmanA putrarUpe janmyo. yuvAvasthAmAM teno vivAha karyo ane kALAMtare te rAjA banyo. putra cakrAyudhane rAjya soMpIne vajanAbhe muni kSemakara pAse dIkSA grahaNa karI. ajagarano jIva narakathI nIkaLIne valanagirinA bhayaMkara jaMgalamAM kuraMga nAmanA bhIla tarIke utpanna thayo. svabhAve te atyaMta krUra hato. jaMgalanAM vanya prANIo sAthe te atyaMta krUratApUrvaka vyavahAra karato hato. pharatA vicaratA muni vajanAbha te jvalanagiri jaMgalamAM pahoMcyA. eka vRkSanI nIce dhyAnastha munine joIne kuraMgano verabhAva jAgI UThyo. tarata dhanuSya uThAvIne bANa caDAvyuM ane muni upara choDyuM. munino prANAMta thaI gayo. te raiveyakamAM ahamindra banyA. jIvanabhara hiMsaka pravRttiomAM rata rahevA chatAM te bhIla sAtamI narakano nairayika banyo. tIrthakara gotrano baMdha jaMbUdvIpanI pUrva mahAvidehamAM purANapuranA rAjA kulisabApunI dharmapatnI sudarzanAne eka vakhata rAtre cauda svapna AvyAM. mahArANI jAgRta thatAM ja romAMcita thaI UThI. rAjane jagADIne teNe samagra ghaTanAkrama kahI saMbhaLAvyo. harSavibhora rAjAe kahyuM, "rANI ! ApaNe to pratIkSA mAtra putranI karatAM hatAM, paraMtu ApaNA rAjamahelamAM to koI itihAsa puruSa pedA thaze. kharekhara tArI kUkha pavitra che. AvanArA saMtAna dvArA ApaNe vizvavidyuta banI jaIzuM. rAtrIno bAkIno samaya have dharmajAgaraNamAM vItAvo, jethI koI duHsvapna vaDe A mahAsvapno naSTa na thaI jAya.' garbhakALa samApta thatAM putrano janma thayo. rAjAe janmotsava ujavyo tathA putranuM nAma svarNabAhu pADyuM. svarNabApu jyAre bhaNIgaNIne taiyAra thayo tyAre rAja kulisabAhue tene Adeza Apyo, "have tAre thoDo prazAsanano anubhava paNa meLavavo joIe. tethI rAjakumAra pratidina rAjakAryamAM potAno samaya vitAvavA lAgyo. eka vakhata svarNabAhu ghoDA upara besIne pharavA gayo. ghoDo bekAbU banyo. te kumArane gIca jaMgalamAM laI gayo. gAlva RSinA Azrama pAse ghoDo thAkIne aTakI gayo. kumAra nIce Utaryo. AsapAsa pharavA lAgyo. teNe tIrthakaracaritra [ 168 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzramanI najIka eka latAkuMjamAM keTalIka kanyAone kriDA karatI joI. temAM eka kanyA vizeSa svarUpavAna tathA lAvaNyavatI hatI. tenuM nAma padmA hatuM. tene jotAM ja kumAra te suMdarI upara Asakta thaI gayo. te tenA rUpane TIkI TIkIne jovA lAgyo. kanyAnA lalATa upara caMdana vagere vizeSa sugaMdhita dravyonuM vilepana kareluM hatuM. tenI sugaMdhathI AkarSita thaIne AsapAsanA madhapUDAomAMthI bhamarAonuM jhuMDa kanyAnA mAthA upara pharavA lAgyuM. kanyAe tene potAnA hAtha vaDe vAraMvAra dUra karavA prayatna karyo, paraMtu bhamarA tenA lalATa upara AvIAvIne paDatA hatA. ekAeka bhayagrasta kanyAe bUma mArI. bAkInI kanyAo paNa bhayabhIta thaI UThI. kumAre taka joIne potAnA uttarIya vaDe bhamarAone dUra karyA. kumAra dvArA apAcita sahAyatA maLatAM tamAma kanyAo tenA tarapha AkarSita thaI. teno paricaya pUchyo. kumAre potAnuM nAma tathA potAno paricaya ApyAM. paricaya pAmIne sau praphullita thaI UThI. temAM eka yuvatIe kahyuM, "he rAjakumAra ! ame dhanya chIe ! Aje amane jenI pratIkSA hatI, te maLI gayA che. Aje ja savAre rAjamAtA ratnAvalinA pUchavAthI gAlva RSie kahyuM hatuM ke padmA bhAgyazALI che. Aje svarNabAhu nAmano rAjakumAra Avaze ane e ja eno pati banaze. svarNabAhu sAdhAraNa rAjakumAra nathI, thoDAka samayamAM te cakravartI samrATa banaze." rAjakumArane kanyAno paricaya ApatAM te yuvatI bolI, "A kanyA rAjA necarendranI putrI padmA che. ame sau tenI sahelIo chIe. rAjAnA zarIrAMta pachI padhAnI surakSA mATe mahArANI AzramamAM rahe che. te A badhI vAta karI rahI hatI eTalAmAM gAlva RSi ane rANI ratnAvali tyAM AvI pahoMcyAM. temaNe AgrahapUrvaka kuMvara sAthe rAjakumArI pabAnAM gAMdharva lagna kya. pachIthI senAnA sainiko kumArane zodhatA zodhatA tyAM AvI pahoMcyA. kumArane tyAM patnI sahita joIne sau vismita thaI UThyA. svarNabApu potAnI patnI padmAne laIne potAnA nagaramAM gayo. rAjA kulisabAhu paNa putravadhUne joIne atyaMta prasanna thayo. vivAhanA utsava sAthe temaNe putrano rAjyAbhiSeka paNa karI dIdho. rAjA svayaM sAdhanA patha upara agrasara thaI gayA. kAlAMtare svarNabApunI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM. tenA vaDe tamAma deza vijita karIne te sArvabhauma cakravartI banyA. sudIrghakALa sudhI rAjyanuM saMcAlana karatA rahyA. eka vakhata teo tIrthaMkara jagannAthanA bhagavAna zrI pArzvanAtha 169 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavasaraNamAM darzanArthe gayA. samavasaraNamAM praveza karatAM temane jAti smaraNajJAna thayuM. potAno pUrvabhava jotAM ja temaNe virakta thaIne putrane rAjya soMpyuM tathA pote jinacaraNomAM dIkSita thaIne sAdhanAmaya jIvana vitAvavA lAgyA. ugra tapasyA tathA dhyAnasAdhanA dvArA temaNe mahAna karmanirA karI. tIrthaMkara gotrano baMdha karyo. eka vakhata teo jaMgalamAM kAyotsarga karI rahyA hatA. aneka yoniomAM bhaTakato bhaTakato kuraMga bhIlano jIva siMha banyo. munine jotAM kUddha thaIne te temanI upara trATakyo. munie potAno aMta samaya najIka nihALIne anazana karI lIdhuM tathA samAdhipUrvaka mRtyu prApta karIne mahAprabha vimAnamAM sarvAdhika RddhivALA deva banyA. janma parama sukhamaya devAyu bhogavIne teo e ja bharatakSetranI vArANasInA nareza azvasenanI mahArANI vAmAdevInI pavitra kUkhe janmyA. cauda mahAsvapnone kAraNe sau jANI gayA hatA ke temanA rAjyamAM tIrthaMkara pedA thaze. sarvatra harSanuM vAtAvaraNa chavAI gayuM. sau prasavanI pratIkSA karavA lAgyA. garbhakALa samApta thatA mAgasara vada dazamanI madhyarAtre bhagavAnano sukhada janma thayo. devendro vaDe utsava thayA pachI rAjA azvasene rAjyabharamAM janmotsavanuM vizeSa Ayojana karyuM. putrajanmanI khuzIno lAbha rAjyanI pratyeka vyakti sudhI pahoMcyo. utsavanA divasomAM kara-verA vagere samApta karI devAmAM AvyA. kArAvAsa khAlI karI devAmAM AvyAM ane yAcakone ayAcaka banAvI devAmAM AvyA. nAmakaraNanA divase bhavya prItibhojana rAkhavAmAM AvyuM. nAma ApatI vakhate carcAmAM rAja azvasene kahyuM, "tenA garbhakALa daramyAna eka vakhata huM rANInI sAthe upavanamAM gayo hato. tyAM aMdhArI rAte eka kAliMdara sApa nIkaLI Avyo. kALI rAta ane kALo sApa, kevI rIte dekhAya ? tema chatAM pArjamAM (bAjumAM) Avato sApa rANIne spaSTa dekhAyo. te mane jAgRta karIne tyAMthI anyatra laI gaI. tethI huM jIvato bacI gayo. mArI daSTie te garbhano ja prabhAva hato. tethI bALakanuM nAma pArzvanAtha rAkhavuM joIe." saue bALakanuM nAma pArzvanAtha rAkhyuM. vivAha tAruNyamAM pravezatAM ja pArzvakumAranA sugaThita zarIramAM apUrva sauMdarya chalakAvA lAgyuM. tenA sauMdaryanI prazaMsA dUra dUra sudhI thavA lAgI. tIrthakaracaritra [ 170 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzasthalapura nareza prasenajitanI putrI rAjakumArI prabhAvatI pArzvakumAranA rUpa-sauMdaryanAM vakhANa sAMbhaLIne manomana pratijJA karI lIdhI ke mAro A janmano pati pArzvakumAra ja banavo joIe. te sivAya jagatanA anya tamAma yuvako mArA bhAI samAna che. mAtA pitA paNa A pratijJA sAMbhaLIne prasanna thayAM. teo tarata ja potAnA maMtrIne vArANasI mokalavAnAM hatAM, e divasomAM ja kaliMgano yuvAnareza yavana prabhAvatInA sauMdaryanI vAto sAMbhaLIne tenI sAthe vivAha karavA mATe Atura thaI UThyo. paraMtu jyAre tene prabhAvatInI pratijJAnI jANa thaI tyAre te gusse thaIne bolyo, koNa che A pArzvakumAra? huM chuM tyAM sudhI prabhAvatI sAthe koI paNa vyakti lagna karI zakaze nahi. teNe tarata ja sainya sahita kuzasthalapurane ghero ghAlyo tathA rAjA prasenajitane samAcAra mokalyA ke kAM to prabhAvatI Apo kAM to yuddha karo. prasenajita dharmasaMkaTamAM paDyo. kanyAnI IcchAviruddha tenAM lagna zI rIte karI zakAya ? yuddha karavAnuM paNa saraLa nathI. prasenajite eka dUta vArANasI mokalyo tathA rAjA azvasena samakSa samagra hakIkata vyakta karI. dUta vaDe mAhitI maLatAM ja gusse thayelA azvasene senAne sajja thavA Adeza Apyo. pAkumAra paNa raNabherI sAMbhaLIne pitAjI pAse AvyA ane pote yuddhamAM javAnI icchA vyakta karI. azvasene putranuM sAmarthya joIne tene yuddhamAM javAnI saharSa saMmati ApI. A bAju kendrae potAnA sArathine zastra AdithI susajja ratha soMpIne pArzvakumAranI sevAmAM mokalyo. deva-sArathie upasthita thaIne pArzvane namaskAra karyA ane Indra dvArA mokalavAmAM AvelA ratha upara besIne yuddhamAM javAnI vinaMti karI. pAkumAra e ja rathamAM besIne AkAzamArge kuzasthalapura tarapha cAlI nIkaLyA. caturaMgiNI senA temanI pAchaLa pAchaLa jamIna mArge cAlI rahI hatI. vArANasIthI prasthAna karatAM ja pArzvakumAre eka dUta yavana rAja pAse mokalyo. teNe jaIne yavana rAjane kahyuM, "he rAjana ! parama kRpALu devendra pUjya pArzvakumAre kahevarAvyuM che ke kuzasthalapura nareze azvasena rAjAnuM zaraNa svIkAryuM che, tethI kuzasthalapurano ghero haTAvI lo. nahitara tamArI khera nathI.' uttejita yavana rAjAe pratyuttaramAM dUtane kahyuM, "are dUta ! tamArA bALaka pArzvakumArane kaho ke te A yuddhAgnithI dUra rahe. nahitara kamote mAryo jaze.' dUta pAcho vaLyo. pArzvakumAre tene pharIthI pAcho mokalyo. pAchA jaIne teNe e ja vAta yavana rAjAne kahI. dUtanI vAta sAMbhaLIne bAjumAM beThelA keTalAka darabArIo uttejita thaI gayA, paraMtu vRddha maMtrIe temane zAMta karatAM kahyuM, "pArzvakumArano mahimA ApaNe anya rIte paNa jANI cUkyA chIe. bhagavAna zrI pArzvanAtha | 171 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendra temanI sevA kare che to pachI jANI joIne ApaNe zA mATe parvata sAthe TakarAvuM? devone ApaNe jItI zakIe te zakya nathI. ApaNe ApaNI senA ane ijjata bacAvI levAM joIe." yavana rAjAne A vAta ThIka lAgI. devendra dvArA pradatta gaganagAmI rathano paNa tenA upara bhAre prabhAva paDyo hato. teNe tarata ja yuddhano vicAra mUkI dIdho ane pArzvanI sanmukha jaIne sevA karavA lAgyo. rAjA prasenajite jyAre tenAthI mukta nagarane joyuM tyAre te harSavibhora thaI gayo. teNe rAjakumAra pArzvanI AgevAnI karI tathA namratApUrvaka vinaMtI karI ke, "he rAjakumAra ! tame rAjyanuM saMkaTa samApta karyuM che. to have prabhAvatInI IcchA paNa pUrI karo. tenI sAthe lagna karIne tenI pratijJA paNa have mAtra tame ja pUrI karI zako cho." pArzvakumAre madhuratAthI kahyuM, "mAre ApanA rAjya upara AveluM saMkaTa samApta karavAnuM hatuM te karI dIdhuM. huM atyAre lagna mATe Avyo nathI tethI te aMge kevI rIte vicArI zakuM?" pAkumAre vArANasI tarapha prasthAna karyuM, sAthe yavana rAja tathA prasenajita baMne rAjAo paNa hatA. tyAM jaIne prasenajite mahArAja azvasenane Agraha karyo. azvasene kahyuM, "huM paNa ema ja icchuM chuM ke te lagna kare, paraMtu te eTalo badho virakta che ke tene huM kAMI kahI zakato nathI. te game te samaye game te pagaluM bharI zake che. chatAM prabhAvatInI pratijJA to pUrNa karavI ja che.' rAjAe pArzvakumArane koIpaNa rIte samajAvIne temano vivAha karI dIdho. pitAnA AgrahathI temaNe lagna to karyA, paraMtu rAjAnuM pada svIkAryuM nahi. nAgano uddhAra pArzvakumAra eka vakhata mahelamAMthI nagaranuM nirIkSaNa karI rahyA hatA. temaNe joyuM ke lokonI apAra bhIDa eka ja dizAmAM jaI rahI hatI. anucara dvArA jANavA maLyuM ke, udyAnamAM kamaTha nAmanA eka ghora tapasvI padhAryA che. tyAM paMcAgni tape che. loko temanAM darzanArthe jaI rahyA che. kutUhalavaza pArzvakumAra paNa tyA gayA. aganajvALA AkAzane sparzI rahI hatI. moTAM moTAM lAkaDAM saLagI rahyAM hatAM. pArzva avadhijJAna vaDe saLagatAM lAkaDAMmAM baLatA eka nAga-daMpatIne joyuM. temaNe tarata ja tapasvIne kahyuM, "dharma to ahiMsAmAM che, ahiMsA vagarano dharma vaLI kevo ? tame to paMcAgni tapAvI rahyA cho, temAM eka nAga ane eka nAgaNa banI rahyAM che." tapasvIe virodha ryo pArzva eka lAkaDuM cIrAvyuM. temAMthI baLatuM nAga-daMpatI bahAra AvIne taraphaDavA lAgyuM. pAyeM temane namaskAra mahAmaMtra saMbhaLAvyo tathA tapasvI upara krodha na karavA salAha ApI. e ja samaye baMnenA prANa chUTI gayA. mRtyu tIrthakaracaritra [ 172 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmIne te nAgakumAra devonA Idra tathA IdrANi-dharaNendra ane padmAvatInA nAme utpanna thayAM. tApasano prabhAva ghaTI gayo. cAre tarapha teno tiraskAra thavA lAgyo. teNe gusse thaIne anazana svIkArI lIdhuM. mRtyu pAmIne te meghamAlI devatA banyA. dIkSA bhogAvalI karmonA paripAkanI parisamApti pachI bhagavAna pArzva dIkSA mATe udyata banyA. lokAMtika devoe AvIne temane janakalyANa mATe vinaMtI karI. varSIdAna daIne mAgasara vada ekAdazInA divase bhagavAne so vyakti sahita vArANasInA Azrama pada udyAnamAM paMcamuSTi loca karyo. devo ane mANasonI bhAre bhIDa vacce sAvadya yogono sarvathA tyAga karyo. te divase prabhune aThThamanuM tapa hatuM. bIjA divase udyAnamAMthI vihAra karIne kopakaTaka saMniveSamAM padhAryA. tyAM dhanya gAthApatinA ghera paramAnta (khIra) vaDe pAraNuM karyuM. devoe deva-duMdubhi dvArA dAnanuM mahattva samajAvyuM. bhagavAna zrI pArzvanAtha 173 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ET IIIIIIIIII tIrthakaracaritra [ 174 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasarga bhagavAna have vaideha banIne vicAravA lAgyA. abhigrahayukta sAdhanAmAM saMlagna banyA. vicaratA vicaratA teo zivapurI nagaramAM padhAryA. tyAM kozAvanamAM dhyAnastha UbhA rahyA. thoDAka samaya pachI prabhu tyAMthI vihAra karIne AgaLa tApasAzramamAM pahoMcyA tathA tyAM ja eka vaTavRkSanI nIce dhyAnamudrAmAM UbhA rahyA. A tarapha kamaTha tApase deva thayA pachI avadhi darzana vaDe bhagavAna pArzvane nihALyA. nihALatAM ja pUrvajanmanuM vera jAgI gayuM. bhagavAnane kaSTa ApavA mATe te tyAM pahoMcyo. prathama to teNe siMha, citto, vAgha, viSadhara vagere rUpo dhAraNa karIne bhagavAnane kaSTa ApyAM. paraMtu prabhu meruparvatanI jema aDala UbhA rahyA. potAnI viphalatAne kAraNe deva vadhAre kRddha banyo. teNe meghanI vikurvaNA karI. cArebAju ghanaghora ghaTAo chavAI gaI. jotajotAmAM muzaLadhAra varasAda varasavA lAgyo. pANI vadhatuM vadhatuM DhIMcaNa, kamara ane chAtI pAra karIne cheka nAsAgra sudhI pahoMcI gayuM. chatAM prabhu aTala UbhA hatA. evAmAM dharaNendranuM Asana DolavA lAgyuM. avadhi jJAna vaDe temaNe bhagavAnane pANImAM UbhelA joyA. teo tarata sevA mATe doDI gayA. vaMdana karIne teNe prabhunA paganI nIce eka vizALa nALAvALuM padma (kamaLa) racyuM. pote sAta phaNAnA sarpa banIne bhagavAna upara chatra dharI dIdhuM. prabhune to samabhAva hato. na to kamaTha upara roSa hato na dharaNendra pratye anurAga hato. kamaThAsura deva, Ama chatAM varasAda varasAvatA rahyA. dharaNendrae phiTakArapUrvaka kamaThane kahyuM, "are duSTa ! tuM hajI paNa tArI duSTatA choDato nathI ? prabhu to samatAmAM lIna che ane tuM adhamatAnI khINamAM paDato ja jAya che?' dharaNendranA phiTakArathI kamaTha bhayabhIta banyo. potAnI mAyA sameTI laIne prabhunI kSamAyAcanA karIne te cAlyo gayo. upasarga zAMta thatAM dharaNendra paNa bhagavAnanI stuti karIne pAchA vaLyA. kevaLajJAna bhagavAne tyAthI rAtrIo A rIte abhigraha ane dhyAnamAM pasAra karI. coryAzImA divase temaNe Azramapada udyAnamAM ghAtakI vRkSanI nIce dhyAna karatAM karatAM kSepaka zreNI meLavI. ghAtika karmono kSaya karIne kevalatva prApta kyuM. devendrae kevala-mahotsava ujavyo. samavasaraNanI racanA karI. vArANasInA hajAro loko sarvajJa bhagavAnanAM darzanArthe gayA. prabhue pravacana ApyuM. temanA prathama pravacanamAM ja tIrthanI sthApanA thaI gaI. aneka vyaktioe AgAra ane aNagAra dharmano svIkAra karyo. bhagavAna zrI pArzvanAtha 175 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturyAma dharma bhagavAna pArzvanAtha to tenA aMtima nirupaka hatA. tyAra pachI bhagavAna mahAvIre pAMca mahAvrata dharmanI vyAkhyA ApI hatI, tethI pArzvanAthano dharma "cAturyAma-dharmanA nAmathI prasiddha thayo. covIsa tIrthakaromAM prathama ane aMtima tIrthaMkara pAMca mahAvratarUpI saMyama dharmanuM pravartana karatA hatA. bAkInA bAvIsa tIrthaMkara cAturyAma dharmanA prarUpaka hoya che. cAturyAma" ane "paMcayAma" paNa mAtra zabdabheda ja che. sAdhanA to baMnenI samAna che. cAturyAma dharmamAM brahmacaryane alaga yAma (mahAvrata) mAnavAmAM AvyuM nathI, paraMtu brahmacaryane aparigraha aMtargata joDI devAmAM AvyuM che. strI dvipada parigrahamAM mAnya hatI. brahmacArI strIno tyAga kare che. tethI aparigrahamAM brahmacarya sahajarUpe samAI jAya che. cAturyAma dharmano vikAsa e ja paMcamahAvrata dharma che. * apUrva prabhAva bhagavAna pArzvano prabhAva mizra, IrAna, sAIberIyA, aphaghAnistAna jevA dUra dUranA dezomAM UMDANathI prasaryo hato. tad yugIna rAjA tathA loko pArzvanA dharmanI upAsanA vizeSa rUpe karatA hatA. prasiddha cInI yAtrI hyu ena saMge jyAre te pradezonI yAtrA karI tyAre tyAM teNe aneka nigraMtha munione joyA. mahAtmA buddhanA kAkA svayaM bhagavAna pArzvanAthanA zramaNopAsaka hatA. dakSiNamAM paNa pArzvanA anuyAyI ghaNI saMkhyAmAM hatA. karakaMDa vagere cAra pratyekabuddha rAjA paNa bhagavAna pArzvanA ziSya banyA hatA. keTalAka itihAsakAro to ema paNa mAne che ke mahAtmA buddhe cha varSa sudhI bhagavAna pArzvanA dharmazAsanamAM ja sAdhanA karI hatI. te samayanA tamAma dharmasaMpradAyo upara pArzvanI sAdhanA-paddhatino vyApaka prabhAva hato. temanA zAsanakALamAM Arya zubhadatta, Arya haridatta, Arya samudrasUri, Arya kezI zramaNa jevA pratibhAzALI tathA mahAprabhAvaka AcAryo thayA. nirvANa vibhinna pradezonI padayAtrA karIne bhagavAne lAkho lokone mArgadarzana ApyuM. aMte vArANasIthI AmalakalpA vagere vibhinna nagaromAM thaIne prabhu sametazikhara upara pahocyA. tetrIsa caramazarIrI munio sahita aMtima anazana karyuM. eka mAsanA anazanamAM cAra aghAti karmono kSaya karIne nirvANa prApta karyuM. devo, Idro, manuSyo tathA rAjAoe bhegA maLIne bhagavAnanA pArthiva zarIranA aMtima saMskAra karyo. prabhuno parivAra 0 gaNadhara 0 kevalajJAnI - 1000 - 10 tIrthakaracaritra [ 176 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 mana:paryavajJAnI - 7pa0 0 avadhijJAnI - 1400 0 vaikriya labdhidhArI - 1100 0 caturdaza pUrvI - 3pa0 0carcAvAdI - da00 0 sAdhu - 16,000 0 sAdhvI - 38,000 0 zrAvaka - 1,64,000 0zrAvikA - 3,39,000 eka jhalaka0 mAtA - vAmAM pitA - azvasena 0nagarI - vArANasI 0vaMza - DAku 0 gotra - kAzyapa cihna - sarpa 0varNa - nIla 0 zarIranI UMcAI - 9 hAtha 0 yakSa - pArzva 0 yakSiNI - padmAvatI 0 kumArakALa - 30 varSa 0 rAjyakALa - nahIM chaghasyakALa - 84 divasa 0 kula dIkSAparyAya - 70 varSa 0 AyuSya - 100 varSa paMca kalyANakatithi sthAna nakSatra 0cyavana phAgaNa vada 4 prANata vizAkhA janma mAgasara vada 10 vArANasI. vizAkhA 0 dIkSA mAgasara vada 11 vArANasI vizAkhA 0 kevalajJAna phAgaNa vada 4 vArANasI vizAkhA nirvANa zrAvaNa suda 8 sanmedazikhara vizAkhA bhagavAna zrI pArzvanAtha ! 177 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAja eNdukNttee aNduku bhagavAna zrI mahAvIra heleen AtmAne koI Adi nathI hoto. jaina darzanamAM koI AtmA prAraMbhathI ja paramAtmA nathI hoto. te karmabaMdha vaDe bhAre bane che to tenuM naraka gamana thAya che. ane tyAM teNe kaSTa bhogavavAM paDe che. jyAre azubha karmo vaDe AtmA halako bane che ane puNyanuM baLa hoya che to te svargIya sukhone prApta kare che. saMpUrNataH karmamukta avasthA e ja _mokSanI avasthA che. anya bhavya AtmAonI jema mahAvIrano AtmA paNa bhavya hato. te AtmAe potAnA kartutva vaDe je kAMI karyuM tene anurUpa teNe sukhadu:kha bhogavyAM. bhagavAna mahAvIranA satyAvIza bhavonuM varNana maLe che. eno artha e nathI ke temanA AtmAe mAtra eTalA ja bhava karyA hatA. je bhavamAM temaNe prathama vakhata samyakatvane prApta karyuM tyArathI A bhavonI saMkhyA gaNavAmAM AvI che. prathama bhava- nayasAra (manuSya) jaMbUDhIpanI pazcime mahAvidehamAM mahAvapra nAmanA vijayanA jayaMtI nAmanI nagarI hatI. tyAMno rAjA zatrumadana hato. tenA rAjyamAM pRthvI pratiSThAna gAmanA adhikArInuM nAma hatuM nayasAra. eka samaye rAjAjJA prApta karIne te jaMgalamAM lAkaDAM levA mATe gayo. tenI sAthe aneka vyaktio hatI. madhyAhnano samaya thayo. eka moTA vRkSanA chAMyaDAmAM potAnI vyaktio sAthe bhojana karavA beTho. e ja vakhate teNe dUra eka sAdhu-saMghATaka joyuM. sAdhu eka sAthenI saMghAthe cAlI rahyA hatA. sAthe AgaLa nIkaLI gayo hato ane teo bhUlA paDyA hatA. te baLabaLatA bapore te pradezamAM AvI gayA, ke jyAM nayasAranAM gADAMono paDAva hato. munionA dekhatAM ja nayasAranA sTayamAM bhaktino bhAva jAgyo. te Ubho thayo. AgaLa vadhyo. bhAvabharI vaMdanA karI. vAtacIta dvArA jANavA maLyuM ke munio rasto bhUlIne tyAM AvI caDyA hatA. teo mAtra bhUkhyA ja tIrthakaracaritra [ 178 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahotA, paraMtu tarasane kAraNe temanuM gaLuM paNa sukAI rahyuM hatuM. temane bolavAmAM paNa takalIpha paDatI hatI. teNe khUba zraddhApUrvaka munione nirdoSa AhAra-pANI vahorAvyAM. munioe vRkSanA chAMyaDAmAM AhAra-pANI vAparyAM. nayasAra Ubho thayo ane sAthe jaIne mArga batAvyo. mukhya mArga upara AvIne nayasAre namaskAra karyA. munioe tene upadeza Apyo. nayasAranA mana upara UMDo prabhAva paDyo. nayasAranA e ja bhavamAM pahelI vakhata temane samyaktvanuM upArjana thayuM. bIjo bhava- svarga saudharma (pahelA) devalokamAM eka palyopama sthitivALA deva banyA. trIjo bhava- manuSya (marIci) devagatinuM AyuSya bhogavIne nayasArano jIva cakravartI bharatano putra marIci rAjakumAra banyo. bhagavAna RSabhadevanuM eka vakhata ayodhyA nagarImAM padArpaNa thayuM. samavasaraNa thayuM. bhagavAnanI dezanA thaI. dezanAthI prabhAvita thaIne rAjakumAra marIci virakta banyo ane bhagavAna pAse dIkSita thaI gayo. cAritranI ArAdhanA karatAM karatAM teNe agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM. marIci sukumAra hatA. eka vakhata grISma RtumAM bhISaNa tApano parISaha utpanna thayo. bhayaMkara tarasa lAgI ane temanuM mana A saMyama mArgathI vicalita thaI gayuM. marIci vicAravA lAgyA, ATalA badhA kaSTapUrNa saMyamanuM pAlana mArAthI thaI zakatu nathI, kAraNa ke mArAmAM sahiSNutAnI UNapa che. Akhare marIcie nirNaya karyo ke eka vakhata jo ghara choDI daIza to huM punaH gRhapraveza nahi karuM. paraMtu sAdhuvezamAMrahIne niyamonuM pAlana nahi karuM to te AtmapravaMcanA kahevAze. Ane AdhAre teNe manomana eka navA veSanI pariklpanA karI ane tene dhAraNa karyo. teNe potAnA veSanI kalpanA A pramANe karI : jinendra mArganA zramaNa mana, vacana ane kAyAnA azubha vyApArarUpa daMDathI mukta jitendriya hoya che. paraMtu huM mana, vANI ane kAyAthI agupta ajitendrIya chuM. tethI mAre pratIkarUpe eka tridaMDa rAkhavo joIe.' 'zramaNa sarvathA prANAtipAta viramaNanA dhAraka, sarvathA hiMsAnA tyAgI hovAthI muMDita hoya che, paraMtu huM pUrNa hiMsAno tyAgI nathI. huM sthULa hiMsAmAMthI nivRtti laIza ane zikhA sahita kSuramuMDana karAvIza.' 'zramaNa dhana-kaMcanarahita temaja zIlanI saurabhavALA hoya che, paraMtu huM parigrahadhArI ane zIla-municaryAnI sugaMdhathI rahita chuM. tethI huM caMdana bhagavAna zrI mahAvIra D 179 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagereno lepa karIza.' 'zramaNa nirmohI hovAthI chatra rAkhatA nathI paraMtu huM moha-mamatAthI yukta chuM, tethI chatra dhAraNa karIza ane upAnad (caMpala) vagere paNa paherIza.' 'zramaNa niraMbara ane zuklAMbara hoya che. je sthavirakalpI che te nirmaLa manovRttinAM pratIka zveta vastro dhAraNa kare che, paraMtu huM kaSAyathI kaluSita chuM tethI huM kaSAyavastra geruA vastra dhAraNa karIza.' 'pApabhIru zramaNa jIvAkula samajIne sacitta jaLa vagereno AraMbha karatA nathI, paraMtu huM parimita jaLano snAna-pAnAdimAM upayoga karIza.' Ama A prakAranA veSa dhAraNa karIne marIci bhagavAnanI sAthe vicaraNa karavA lAgyA. marIci potAnI pAse AvanArAM lokone bhagavAnano mArga batAvatA ane bhagavAnanI pAse ziSya banavA mATe mokalatA. eka vakhata cakravartI bharate bhagavAnane prazna pUchyo, 'bhaMte ! ApanI sabhAmAM evo koI jIva che ke je A avasarpiNI kALamAM Apa samAna tIrthaMkara banavAno hoya ?' bhagavAne kahyuM, 'bharata ! A sabhAmAM to evo koI jIva nathI. samavasaraNanI bahAra tamAro putra marIci che je A ja bharatakSetramAM aMtima tIrthaMkara banaze. sAthosAtha A ja bharatakSetramAM tripRSTha nAme prathama vAsudeva banaze, mahAvideha kSetranI mUkA nagarImAM priyamitra nAmano cakravartI banaze.' bharatajI jatI vakhate marIci pAse rokAyA ane uparokta saMvAda kahI saMbhaLAvyo. bharatajInI vAta sAMbhaLIne marIci atyaMta prasanna thayA ane bolavA lAgyA : AghohaM vAsudevAnAM, pitA me cakravartinAm| pitAmaho jinendrANAm, mamAho uttamaM kulam // mAru kuLa kevuM UMcuM che. mArA pitA prathama cakravartI che, mArA dAdA pahelA tIrthaMkara che. huM paNa tIrthaMkara temaja prathama vAsudeva banIza ane cakravartI paNa banIza. aho ! mAruM kuLa kevuM uttama che. kevI Rddhi, kevI samRddhi ! A rIte tridaMDane uchALatA uchALatA teo nAcavA lAgyA. AvA kuLamadane kAraNe marIcino nIca gotrano baMdha thaI gayo. eka divasa marIci bImAra paDyA. koIe temanI sevA karI nahi. te kaSTamAM marIcie nirNaya karyo ke te potAno ziSya banAvaze. marIci svastha banyA. temaNe lokone pUrvavata upadeza ApavAnuM cAlu rAkhyuM. potAno koI ziSya banAvyo nahi temaNe vicAryuM, muni banavuM e mArA ziSyatva karatAM tIrthaMkaracaritra I 180 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama che. eka vakhata rAjakumAra kapila Avyo. tene paNa bhagavAna pAse dIkSA mATe mokalyo. paraMtu tenuM mana tyAM lAgyuM nahi. pharIthI marIci pAse AvIne teNe kahyuM, huM to Apano ja ziSya banIza. Akhare marIcie teno potAno ziSya banAvI dIdho. marIci sadaiva bhagavAnanA matane sarvazreSTha mAnatA hatA. teo potAnI caryAne durbaLa samajatA hatA. paraMtu potAnA ziSya kapilanA vyAmohamAM ema kahevAnuM zarU hyuM ke, "bhagavAnanA mArgamAM paNa dharma che ane mArA mArgamAM paNa dharma che." A rIte marIcie tridaMDI saMnyAsInA rUpe jIvana vitAvyuM. cotho bhava-svarga brahma (pAMcamA) devalokamAM daza sAgaropamanI sthitivALA deva banyA. pAMcamo bhava- manuSya brahmadevalokanuM AyuSya saMpanna karIne mahAvIranA jIve kollAka saMniveSamAM kauzika nAmanA brAhmaNarUpe manuSyajIvana prApta karyuM. jIvananA saMdhyAkALamAM te tridaMDI tApasa banyo. tenuM AyuSya eMzI lAkha pUrvanuM hatuM. A bhava pachI aneka nAnA bhava karyA je satyAvIza bhavonI gaNatarImAM levAmAM AvyA nathI. chaThTho bhava-manuSya thanA nagarImAM puSyamitra nAmano brAhmaNa hato. AyuSya boMtera lAkha pUrvanuM hatuM. keTaloka samaya gRhastha AzramamAM rahIne parivrAjaka banyo. sAtamo bhava-svarga saudharma (prathama) devalokamAM deva banyA. AThamo bhava- manuSya devAyu bhogavIne nayasArano jIva caitya saMniveSamAM agnihotra brAhmaNa banyo. agnihotra aMte parivrAjaka banyo. tenuM sarvA, cosaTha lAkha pUrva hatuM. navamo bhava-svarga IzAna (bIja) devalokamAM madhyama sthitivALo deva banyo. dazamo bhava- manuSya | nayasArano jIva maMdira saMniveSamAM agnibhUti brAhmaNa banyo. Akhare teNe parivrAjaka dIkSA svIkArI. tenuM AyuSya chappanalAkha pUrva hatuM. bhagavAna zrI mahAvIra 181 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramo bhava- svarga sanakumAra (trIjA) devalokamAM deva banyA. bAramo bhava- manuSya devAyu bhogavIne zvetAMbikA nagarImAM bhAradvAja nAmano brAhmaNa thayo. bhAradvAje parivrAjaka dIkSA lIdhI. tenuM saMpUrNa AyuSya cuMvALIza lAkha pUrva hatuM. teramo bhava- svarga mAhendra (cothA) devalokamAM deva banyA. tyAMthI cyavana pAmIne aneka nAnA bhava paNa karyA. caudamo bhava- manuSya rAjagRha nagaramAM sthAvara nAmano brAhmaNa banyo. aMte paztriAjaka banyo. tenuM AyuSya cotrIsa lAkha pUrva hatuM. paMdaramo bhava- svarga brahma (pAMcamA) devalokamAM deva banyA. soLamo bhava- manuSya (vizvabhUti) rAjagRha nagaramAM vizvanaMdI rAjA rAjya karato hato. teno bhAI vizAkhabhUti yuvarAja hato. rAjA vizvanaMdInA putranuM nAma vizAkhanaMdI hatuM. yuvarAja vizAkhabhUtinI rANInuM nAma dhAriNI hatuM. tenI kUkhe nayasArano jIva pAMcamA devalokathI cyavana pAmIne putrarUpe utpanna thayo. tenuM nAma vizvabhUti pADavAmAM AvyuM. marIcinA bhava pachI A soLamA bhavamAM punaH rAjaparivAramAM janma lIdho. vizvabhUtie jyAre yauvanamAM praveza karyo tyAre aneka rAjakanyAo sAthe teno vivAha karavAmAM Avyo. eka divasa vizvabhUti potAnI rANIo tathA dAsIo sAthe jalakriDA karavA mATe gayo. thoDIka kSaNo pachI vizvanaMdIno putra vizAkhanaMdI paNa potAnI rANIo sAthe pharavA mATe e ja udyAnamAM pahoMcyo. jyAre tene khabara paDI ke vizvabhUti pahelethI ja udyAnamAM AvIne jalakriDA karI rahyA che, tyAre tene bhAre kSobha thayo. teNe anicchAe bahAra ja rahevuM paDyuM. vizAkhanaMdInI mAtAnI dAsIo paNa phUla vINavA mATe udyAnamAM AvI to temane paNa nirAza thaIne pAchAM pharavuM paDyuM. dAsIoe rAjamahelamAM AvIne mahArANI priyaMgune samagra hakIkata tIrthaMkaracaritra jJa 182 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAvatAM kahyuM, "moja mA to vizvabhUti lUMTe che, jyAre teno kharo hakkadAra to Apano putra vizAkhanaMdI che." A sAMbhaLIne rANI atyaMta krodhita thaI. teNe temAM potAnuM apamAna anubhavyuM ane kopa bhavanamAM cAlI gaI. A badhuM sAMbhaLIne mahArAja ciMtAgrasta thaI gayA. rAjAe samajAvavAno khUba prayatna ryo. paraMtu rANInI haTha AgaLa temaNe jhUkavuM paDyuM. vizvabhUtine dUra mokalavAnI yukti zodhI. chaLakapaTathI rAjAe yuddhanI raNabherI vagaDAvIApaNo sAmaMta puruSasiMha vidrohI banI gayo che. te prajAne vividha rIte kaSTa ApI rahyo che. tenI sAthe yuddha karavA mATe huM jaI rahyo chuM.' A samAcAra jaLakriDA karatA vizvabhUtie paNa sAMbhaLyA. tarata ja te rAjamahelamAM Avyo ane rAjAne vinaMti karI ke ApanA jevA sAmarthyavAnane AvA sAmaMtanI viruddha yuddha karavA mATe javAnuM zobhatuM nathI. huM pote tyAM javA mATe tatpara chuM. Apa mane AzIrvAda Apo. huM atizIgha tene ApanAM caraNomAM upasthita karI daIza. vizvabhUtinI A vAta sAMbhaLIne rAjAe tene javAnI AjJA ApI. senA laIne te puruSasiMhanuM damana karavA mATe nIkaLI paDyo. vizvabhUtinA cAlyA gayA pachI vizAkhanaMdIe potAnI rANIo tathA dAsIo sahita udyAnamAM praveza karyo ane AnaMdapUrvaka kriDA karavA lAgyo. vizvabhUti jyAre sAmaMta puruSasiMhanI hadamAM pahoMcyo tyAre tyAM tenuM bhavya svAgata thayuM. avajJA athavA vidrohanA samAcAra taddana asatya jaNAyA. paraspara vAtacIta karIne vizvabhUti pAcho vaLyo. pAchA vaLatI vakhate udyAnarakSaka dvArA jANavA maLyuM ke vizAkhanaMdI potAnA aMtaHpura sahita jalavihAra karI rahyo che. vizvabhUti mAtra baLavAna ja nahi, paraMtu buddhimAna paNa hato. samagra bheda tarata samajavAmAM tene vilaMba thato nahi. te samajI gayo ke mahArAje potAnA putranA sukha mATe potAne udyAnamAMthI haTAvavAnA hetuthI A puruSasiMhanA vidrohanuM nATaka racyuM che. AvI kuTila cAlane kAraNe tene rAja tathA tenA putra pratye khUba gusso upajyo. krodhAvezamAM teNe bAjumAM AvelA tADanA vRkSane muSTiprahAra vaDe jorapUrvaka hacamacAvI. vRkSa uparanAM phaLo eka pachI eka nIce paDavA lAgyAM. teNe dvArapAlane kahyuM, "sAMbhaLo, dvArapAla ! mane mArI kuLa-maryAdA tathA paraMparA prati saheja paNa Adara na hota to huM tamArA rAjakumAra tathA jUkA rAjAne A phaLonI jema muSTiprahAra vaDe dharAzAyI karI deta, samApta karI deta." vizvabhUtinuM zarIra krodhathI kAMpavA lAgyuM. keTalIka kSaNo pachI teno gusso zAMta paDyo. saMvegano bhAva jAgyo ane bhagavAna zrI mahAvIra 183 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te vicAravA lAgyo, 'juo, huM to vaDIlo pratye ATalo badho Adara tathA pyAra dAkhavato hato, paraMtu A sau mArI sAthe kapaTabharyo vyavahAra kare che. e vAta sAcI che ke A saMsAra ja evo che, ke jyAM mAtra chaLakapaTa bharelAM che.' evA vicAromAM teNe evo nirNaya karI lIdho ke teNe saMyama svIkArIne AtmakalyANa karavuM. A nirNaya karatAM ja te rAjA (kAkA) tathA mAtApitA pAse na jatAM sIdho ja te pradezamAM vicarI rahelA AryasaMbhUta pAse pahoMcyo ane ullasita bhAve cAritra aMgIkAra karyuM. vizvabhUtinA muni banI gayAnA samAcAra maLatAM ja rAjA vizvanaMdI potAnA putra vizAkhanaMdI tathA samagra parivArane sAthe laIne Avyo ane potAnA aparAdha mATe vAraMvAra kSamA mAgI. tathA munidharma choDIne ghera pAchA AvI rAjyabhAra saMbhALI levAno Agraha karyo. muni vizvabhUti evA pralobhanamAM phasAyA nahi. potAnA gurunI sevAmAM rahIne japa-tapa dvArA AtmAne bhAvita karavA lAgyo. niraMtara lAMbI lAMbI tapasyAone kAraNe temanuM zarI2 kRza thaI gayuM. have te guruAjJA meLavIne ekAkI vihAra paNa karavA lAgyo. ugra tapasvI muni vizvabhUti mAsa kSamaNanI tapasyAnAM pAraNAM karavA mATe mathurA nagarImAM padhAryA. te samaye vizAkhanaMdI paNa potAnA sAsare mathurAmAM Avelo hato. kRzakAya munine dUrathI ja tenA mANasoe oLakhI lIdho. tyAra bAda vizAkhanaMdIe tene oLakhI lIdho. vizvabhUtine jotAM ja vizAkhanaMdI krodhita thaI gayo. te samaye mArga uparathI pasAra thaI rahelI gAyanI Takkara vAgatAM muni nIce paDI gayA. te joIne vizAkhanaMdIe aTTahAsya karyuM ane AnaMda vyakta karatAM vyaMgamAM bolyo, 'muSTi prahAra vaDe phaLa nIce pADanAruM baLa have kyAM gayuM ?' Ama sAMbhaLatAM ja muninI draSTi tenA para paDI ane tene oLakhI lIdho. muni paNa kSamAdharmathI vicalita thaI gayA ane AvezamAM AvIne bolyA, 'hajI paNa huM pahelAMnI jema ja baLavAna chuM. tapasyAne kAraNe kRza bhale thayo houM, paraMtu huM durbaLa nathI.' potAnA baLa tathA zaktinuM pradarzana ka2vA mATe munie te ja gAyanAM baMne ziMgaDAM majabUta rIte pakaDIne tene UMcakIne AkAzamAM phaMgoLI tathA eTalA ja AvezamAM munine kahyuM ke jo mArI Aja sudhInI tapasyAnuM koI phaLa maLavAnuM hoya to mane evuM prabaLa baLa prApta thAva ke vizAkhanaMdIne huM mArI zakuM.' A vAtanuM teNe prAyazcitta karyuM nahi. tenuM AyuSya karoDa varSanuM hatuM. sataramo bhava- svarga mahAzukra (sAtamA) devalokamAM deva banyA. tIrthaMkaracaritra 184 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramo bhava-manuSya (vAsudeva) mahAzukra devalokathI cyavana pAmIne nayasArano jIva tripRSTha rAjakumAra tarIke utpanna thayo. potanapura nagarano rAjA prajApati hato. tene be rANIo hatI: bhadrA ane mRgAvatI. bhadrAnI kUkhe rAjakumAra acalano janma thayo. mRgAvatI dvArA tripRSThano janma thayo. baMne rAjakumAra saghaLI vidyAmAM pAraMgata banIne pitAne sahayoga ApavA lAgyA. A baMne bhAI A avasarpiNInA kramazaH pahelA baLadeva ane vAsudeva banyA. prativAsudeva azvagrIva traNa khaMDono adhipati hato. ratnapura nagarI tenI rAjadhAnI hatI. te atyaMta zUravIra, parAkramI ane saMgrAmano zokhIna hato. azvagrIve vicAryuM ke traNa khaMDomAM mArA karatAM vadhAre baLavAna to koI nathI. je mane saMgrAmamAM jItI zake athavA mane parAjita karI zake. je koI evo hoya to tenI mAhitI meLavavI joIe. eka aSTAMga nimittanA jANakAra jyotiSIne A saMdarbhamAM pUchyuM to teNe jaNAvyuM, "je rAjakumAra ApanA rAjadUta caMDavegane apamAnita athavA parAjita karaze tathA zAlikSetramAM rakSaNa mATe mokalelA rAjA-rAjakumAromAM je tyAM AtaMka phelAvI rahelA siMhane mAraze e ja rAjakumAranA hAthe ApanuM mRtyu thaze. azvagrIva bhayAtura thaI gayo. rAjadUta caMDavega aneka rAjadhAnIomAM prativAsudevanuM kArya karato karato potanapura rAjasabhAmAM pahoMcyo. rAjasabhAmAM te samaye saMgItano kAryakrama cAlI rahyo hato. mahArAja prajApati, rAjakumAra acala, tripRSTha tathA anya sau AnaMda mANI rahyA hatA.rAjadUtanA Akasmika AgamanathI rAja svayaM Ubho thayo ane tene yogya Asana ApyuM. rAjAe prativAsudevanA kSemakuzaLa pUkyA. rAjakumAra tripRSThanA manamAM raMgamAM bhaMga karavAthI dUta pratye krodha bhabhUkyo. rAjAe dUtane bheTa vagere ApIne tenuM sanmAna karI vidAya karyo. paraMtu rAjakumAre rastAmAM pakaDI lIdho ane tenuM apamAna karyuM. dUtanA apamAnanI vAta sAMbhaLIne azvagrIva bhayAtura thaI gayo tathA teNe vicAryuM ke naimitajJanI prathama bAbata to maLI gaI che. te divasomAM azvagrIvanA rAjyamAM zAlikhetaramAM eka siMhano bhayaMkara AtaMka phelAyelo hato. agrIva dvArA siMhane mAravAno upAya vyartha jatAM te kSetronI surakSA mATe vArApharatI eka eka rAjAnI niyukti karavAmAM AvI. te niyuktinA kramamAM mahArAja prajApatino vAro paNa Avyo. te javA mATe udyata thayA to rAjakumAra tripRSTha AgrahapUrvaka pitAne rokI lIdhA. potAnA bhAI acala sAthe te kSetramAM pahoMcI gayA. tripRSTha vicAryuM, lokomAM prasarelA bhagavAna zrI mahAvIra 185 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayano AtaMka miTAvavA mATe siMhane khatama karI dauM.' baMne bhAIoe loko pAsethI samagra mAhitI meLavI lIdhI ane zastrAstrathI susajja thaIne siMhanI guphA tarapha AgaLa vadhyA. tyAM baMnee moTethI bUma mArI. siMha e avAja sAMbhaLIne krodhita thaI UThyo. te guphAnI bahAra Avyo. tene page cAlato joIne tripRSTha vicAryuM, je te page cAlato hoya to huM ratha upara kaI rIte besI zakuM? rAjakumAra rathamAMthI nIce UtarIne cAlavA lAgyA. siMhanI pAse koI hathiyAra nathI. to mArAthI hathiyAra kema vAparI zakAya? ema vicArIne temaNe potAnAM hathiyAra rathamAM pAchAM mUkI dIdhAM. siMha bhayaMkara garjanA sAthe tripRSTha upara trATakyo, paraMtu teNe vidyuta vegathI tarApa mArIne siMhanAM baMne jaDabAM pakaDIne jUnA vAMsanA TukaDAnI jema cIrI nAkhyo. siMhanA mRtyunI vAta sAMbhaLIne azvagrIva bhayAkrAMta thaI UThyo ane tene ema lAgavA mAMDyuM ke A rAjakumAra teno kALa che. thoDoka vicAra karyA pachI teNe prajApatine saMdeza mokalyo- ApanA baMne rAjakumAroe je vIratAbharyuM kAma karyuM che. te mATe ame temane puraskRta karavA icchIe chIe. tethI temane ahIM mokalo. e saMdezanA javAbamAM tripRSTha uttara ApatAM kahyuM, "je rAjA siMhane paNa na mArI zakyo te rAjAnA hAthe ame koIpaNa prakArano puraskAra svIkAravA taiyAra nathI." A sAMbhaLIne prativAsudeva khaLabhaLI UThyo ane potAnI caturaMgI senAne laIne yuddhabhUmimAM UtarI Avyo. baMne vacce bhISaNa yuddha thayuM. Akhare azvagrIvane sudarzana cakra vaDe mArIne tripRSTha prathama vAsudeva tathA acala prathama baladeva banyA. sAthosAtha teo traNa khaMDanA ekachatra svAmI banyA. potanapuramAM eka vakhata agiyAramA tIrthaMkara bhagavAna zreyAMsanAtha padhAryA. baMne bhAIoe bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLyuM. tethI tripRSThane samyaktvanI prApti thaI, paraMtu thoDAka samaya pachI te prakAza khatama thaI gayo. baMne bhagavAnanA bhakta banI rahyA. vAsudeva tripRSTha krUra zAsaka hatA. temane zAsanano bhaMga jarA paNa sahana thato nahi. eka vakhata rAtre saMgIta cAlI rahyuM hatuM. cakravartI svayaM palaMga upara sUtI vakhate evI sUcanA ApIne sUI gayA ke mane UMgha Ave eTale saMgIta baMdha karAvI devuM. thoDAka samayamAM temane UMgha AvI gaI. paraMtu saMgItarasika sevaka saMgIta baMdha karAvI zakyo nahi. tripRSTha jyAre jAgyA, tyAre saMgIta cAlatuM joIne teo ekadama gusse thaI gayA. sevake temanA tIrthakaracaritra [ 186 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznanA javAmAM kahyuM ke mAro aparAdha kSamA karo. saMgIta khUba madhura vAgI rahyuM hatuM tethI baMdha karAvyuM nahi. vAsudeva tripRSThe gusse thaIne sIsu garama karAvyuM ane sevakanA baMne kAnamAM reDAvyuM. sevake taDapI taDapIne tyAM ja potAnA prANa tyAgI dIdhA. A rIte te janmamAM temaNe aneka hiMsaka kAryo karyAM. tyAMthI mRtyu pAmIne te sAtamI nakamAM gayA. jainadarzana spaSTa mAne che ke bhalene tIrthaMkara bananAra jIva hoya, to paNa karma jo kharAba karyAM haze to adhama gatimAM teNe javuM paDaze. mahAvIranA satyAvIza pUrva janmo dvArA A vAta vizeSa spaSTa jaNAya che. cAre gatiomAM AcaraNAnusAra temanA jIvane javuM paDyuM hatuM. vAsudeva tripRSThanuM kula AyuSya coryAzI lAkha varSanuM hatuM. temAM paccIsa hajAra varSa bAlyAvasthAmAM, paccIsa hajAra varSa mAMDalika rAjA rUpe tathA eka hajAra varSa digvijaya karavAmAM kharcAyAM. bAkInAM tyAzI lAkha ogaNapaccAsa hajAra varSa vAsudeva rUpe vyatIta thayAM. vAsudevanA mRtyu pachI baladeva acale bhagavAna pAse dIkSA lIdhI ane siddhatva prApta karyuM. ogaNIsamo bhava- naraka sAtamI narakamAM apratiSThAna nakAvAsamAM tetrIsa sAgaropama AyuSyavALA naiyika banyA. vIsamo bhava- tiryaMca siMhanI yonimAM utpanna thayA. ekavIsamo bhava- naraka cothI narakamAM daza sAgaropama AyuSyavALA nairayika banyA. narakamAMthI nIkaLIne nayasAranA jIve aneka nAnA moTA kSudra bhavomAM paribhramaNa karyuM. te A satyAvIza bhavonI gaNatarImAM AvatuM nathI. bAvIsamo bhava- manuSya rathanapura nagaramAM priyamitra rAjA rAjya karato hato. tenI mahArANI vimalAnI kUkhe nayasArano jIva rAjakumAra tarIke janmyo. tenuM nAma rAkhyuM vimala. yauvanavayamAM te Avyo tyAre teno vivAha karavAmAM Avyo. potAnA putrane yogya jANIne priya mitra rAjAe tene rAjyano bhAra soMpI dIdho ane pote dIkSita thaI gayA. rAjA vimala atyaMta nItinipuNa ane sarala-pariNAmI hato, karuNAzIla hato. eka vakhata koI kAraNavazAt te pAsenA jaMgalapradezamAM gayo. tyAM teNe joyuM ke eka zikArIe jALa pAtharIne keTalAMka haraNAMne pakaDyAM hatAM. bhagavAna zrI mahAvIra tta 187 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niraparAdha pazuonI AvI dazA joIne rAjA vimalanA haiyAmAM dayAno bhAva jAgyo. teNe zikArIne pAse bolAvyo ane tene samajAvIne zikArano tyAga karavA kahyuM. prasaMgavaza te prANIone abhayadAna maLI gayuM. aMte temaNe cAritragrahaNa karyuM. rAjA vimalano A bhavamAM pachIno bhava manuSyarUpe nakkI thayo. saMyamI vyaktinI ja nahi, samyaktvI vyaktinI paNa gati vaimAnika devalokamAM thAya che. lAge che evuM ke jyAre rAjAnA manuSyabhavano baMdha thayo hato te samaye temane samyaktva prApta thayuM nahi hoya. jo samyaktvI avasthAmAM athavA cakravartI padanI puNyaprakRtino baMdha thayA pachI manuSya bhava nakkI thayo hota to tene te kSetrano 'accherA' samajavo joIe. trevIsamo bhava- manuSya pazcima mahAvideha kSetramAM mUkA nagarI hatI. tyAMno rAjA dhanaMjaya hato. tenI paTarANI dhAriNIdevInA garbhamAM nayasAranA jIve janma lIdho. cauda mahAsvapno dvArA janma lenAra A bALakanuM nAma priya mitra pADyuM priyamitrane rAjyano bhAra soMpIne rAjA-rANI dIkSita thaI gayAM. AyudhazALAmAM eka vakhata cakraratna utpanna thayuM. cakranI sahAyatA vaDe cha khaMDo jItIne te cakravartI banyo. lAMbA samaya sudhI cakravartI pada bhogavyA pachI poTTilAcArya pAse dIkSA lIdhI. priyamitranuM kula AyuSya coryAzI lAkha pUrva hatuM. covIsamo bhava- svarga mahAzukra (sAtamA) devalokamAM sarvArtha nAmanA vimAnamAM maharSika deva banyA. devanuM AyuSya sattara sAgaropama hatuM. paccIsamo bhava- manuSya sAtamA devalokathI cyavana pAmIne nayasArano jIva jaMbudrIpanA bharatakSetranI chatrA nAmanI nagarImAM rAjakumAra naMdanarUpe janmyo. pitA mahArAjA jitazatru tathA mAtA mahArANI bhadrA hatI. mahArAja jitazatrue naMdanane rAjA banAvI dIdho ane pote saMyamavrata grahaNa karyuM. have naMdana rAjA banI gayo. rAjA naMdananuM AyuSya paccIsa lAkha varSanuM hatuM. temAM covIsa lAkha varSa gRhasthAvasthAmAM vItyAM. eka lAkha varSanuM AyuSya jyAre bAkI rahyuM tyAre poTTilAcArya pAse saMyama dharma prApta karyo. AcArya pAse agiyAra aMganuM adhyayana karIne rAjarSi naMdana kaThora tapasvI banI gayA. eka lAkha varSanA saMyamaparyAyamAM satata mAsa-mAsakSamaNanI tIrthaMkaracaritra C 188 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasyA karI. A eka lAkha varSanA cAritraparyAyamAM agiyAra lAkha sATha hajAra mAsakSamaNa karyAM. tapano pAraNAMkALa traNa hajAra traNaso tetrIsa varSa traNa mAsa ane ogaNatrIsa divasano hato. tapa tathA arhambhakti dvArA naMdana munie tIrthaMkara nAmakarmanI prakRtinuM upArjana karyuM. aMte be mAsanA anazana karIne samAdhimaraNa pAmyA. chavvIsamo bhava- svarga prANata (dazamA) devalokanA puSpottara vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. tyAM vIsa sAgaropamanuM AyuSya hatuM. satyAvIsamo bhava- bhagavAna mahAvIra bhagavAna RSabha trIjA ArA (kALa vibhAga)nA aMtamAM thayA hatA ane bhagavAna mahAvIre cothA ArAnA aMte janma lIdho hato. A avasarpiNI kALanA teo aMtima tIrthaMkara hatA. AjanuM jainadarzana temanI vANInuM ja phalita che. bhagavAna mahAvIra itihAsakAronI dRSTie mahAna krAMtikArI, parama ahiMsAvAdI tathA utkRSTa sAdhaka hatA. temaNe pazu-balino virodha karyo, jAtivAdane atAttvika mAnyo ane dAsaprathAne hiMsAjanaka gaNAvI. dharmanA ThekedAroe te vakhate dharmane potapotAnA vADAomAM baMdha karI rAkhyo hato. te samaye sAmAnya loko sudhI dharmano pravAha pravAhita karavAnuM kaThinatama kArya bhagavAna mahAvIre ja karyuM hatuM. svayaM rAjamahelamAM janma levA chatAM dalita vargane apanAvyo, tene dharmano adhikAra bahyo. sAce ja bhagavAna mahAvIra potAnA yuganA masIhA hatA. vaizAlIno vaibhava bhagavAna mahAvIranA samayamAM vaizAlI nagarI atyaMta pracalita hatI. bhUtakALamAM te bahu moTI nagarI hatI. rAmAyaNamAM darzAvyuM che ke vaizAlI khUba vizALa ane ramya nagarI hatI. jaina AgamomAM varNana maLe che ke bAra yojana lAMbI ane navayojana pahoLI A nagarI atyaMta ramaNIya ane traNa moTI dIvAlothI surakSita hatI. jagatanI sauthI jUnI lokazAhI zAsanapraNAlI te samaye vaizAlImAM pracalita hatI. haihaya vaMzanA rAjA ceTaka A gaNataMtranA pradhAna hatA. temanA netRtvamAM vaizAlInI khyAti, vaibhava tathA samRddhi parAkASThA upara hatI. rAjA ceTakane sAta dIkarIo hatI, jemane moTA moTA rAjAo sAthe paraNAvAmAM AvI hatI. te nIce mujaba che H 1. udayana (siMdhu-sauvIra) -prabhAvatI bhagavAna zrI mahAvIra T 189 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. dadhivAhana (aMga) 3. zatAnIka (vatsa) 4. caMDapradyotana (avaMtI) - padmAvatI - mRgAvatI - zivA - jyeSThA - celanA - sujyeSThA vaizAlInI pazcime gaMDakI nadI vahetI hatI. tenA pazcima kinAre AvelAM brAhmaNakuMDa gAma, kSatriyakuMDa gAma, vANijya gAma, kamara gAma ane kollAga saMniveza vagere aneka upanagaro vaizAlInA vaibhavane vRddhigata karatAM hatAM. 5. naMdIvardhana (kSatriya kuMDagrAma) 6. zreNika (magadha) 7. sAdhvI banI brAhmaNa kuMDagAma ane kSatriyakuMDa gAma parasparanI pUrva-pazcime hatAM. brAhmaNakuMDa gAmamAM mukhyatve brAhmaNanI vasati hatI. A vastInA nAyaka hatA koDAlagotrIya RSabhadatta. temanI patnI devAnaMdA jAlaMdhara gotrIyA brAhmaNI hatI. RSabhadatta tathA devAnaMdA bhagavAna pArzvanAM anuyAyI hatAM. kSatriyakuMDa gAmamAM jJAta vaMzIya kSatriyonI vastI hatI. temanA nAyaka hatA kAzyapa gotrI mahArAja siddhArtha, teo vaizAlI gaNarAjyanA sakriya rAjanya puruSa hatA. temanI rANI trizalA vaizAlInA samrATa ceTakanI bahena tathA baliSTha gotrIyA kSatriya rANI hatI. siddhArtha tathA trizalA bhagavAna pArzvanI zramaNa paraMparAne mAnatAM hatAM. temano jyeSTha putra naMdIvardhana hato. naMdIvardhananAM lagna samrATa ceTakanI putrI jyeSThA sAthe thayAM hatAM. avataraNa devAyu bhogavIne nayasArano jIva bharatakSetranA brAhmaNakuMDa gAmanA pramukha RSabhadatta brAhmaNanI patnI devAnaMdAnI kUkhe avataryo. mAtA devAnaMdAe cauda mahAsvapno nihALyAM. svapnazAstrIoe sarvasaMmatithI jaNAvyuM ke ApanA gharamAM aMtima tIrthaMkara avatarita thayA che. svapnaphaLa sAMbhaLIne sau prasanna thayA. devAnaMdA vizeSa jAgarUkatA pUrvaka garbhanuM jatana karavA lAgI. garbhasAharaNa zakendra mahArAje eka vakhata avadhi-darzana dvArA RSabhadattanA ghera devAnaMdanI kUkhe prabhunA avikasita zarIrane vikasita thatuM joyuM. IMdrae vicAryuM ke, 'tIrthaMkara, cakravartI, baladeva, vAsudeva, prativAsudeva mAtra sattAsIna kuLamAM ja utpanna thAya che. A to AzcaryanI vAta che ke bhagavAnanuM tIrthaMkaracaritrajJa 190 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNa brAhmaNa jevA yAcaka kuLamAM thayuM che. tIrthaMkara sadaiva prabhAvazALI kuLamAM janma le che. vartamAnamAM kSatriya vargano prabhAva savizeSa che. sattA paNa temanA hAthamAM che. tethI prabhunA zarIrane sAharaNa (badalIne) karIne kSatriyakuLamAM mUkavuM joIe. zakrendra evA vicArathI hariNagamezI devane bolAvIne kahyuM, 'aMtima tIrthaMkara devAnaMdAnI kUkhamAM che, temane kSatriyakuMDa nagaranA rAjA siddhArthanI rANI trizalAnI kUkhamAM sthApita karo tathA mahArANI trizalAnA garbhamAM je jIva che tene devAnaMdAnI kUkhamAM sthAnAMtarita karIne mane jANa karo.' IMdranI AjJA pramANe hariNagamezI cAlyo gayo. devAnaMdA bharaniMdrAmAM sUtI hatI. garbhakALanI te tyAzImI rAtrI hatI. deve bhagavAnane namaskAra karIne garbha-sAharaNanI anujJA mAgI. ane bhagavAnanA ardhavikasita zarIranuM sajagatApUrvaka sAhaNa karyuM tathA mahArANI trizalAnI kUkhamAM tene sthApita karIne garbhanI adalAbadalInI prakriyA pUrNa karI. sAharaNakALamAM baMne mAtAone avasvApinI (svapna vagaranI) nidrA deva dvArA ApavAmAM AvI hatI. te ja rAtre devAnaMdA ane trizalA baMnee cauda mahAsvapno nihALyAM. devAnaMdAne svapno jatAM dekhAyAM ane mahArANI trizalAne svapno AvatAM dekhAyAM. te divasa bhAdaravA vada terasano hato. mahArANI trizalAe potAnAM svapno vize mahArAjane vAta karI. savAre svapnazAstrIone bolAvyA ane temane svapnonA artha pUchavAmAM AvyA. temaNe kahyuM, 'mahArAja ! mahArANInA garbhamAM AgAmI aMtima tIrthaMkarano jIva utpanna thayo che.' rAjAe svapnazAstrIone aDhaLaka dAna-dakSiNA ApyAM. trizalAnI kUkhe bhagavAnanA avasthita thayA pachI siddhArtha rAjAno janapada tathA bhaMDAra dhana-dhAnyathI saMpanna thaI gayo. deva-sahayogathI rAjabhaMDAramAM besumA2 arthavRddhi thaI. rAjA siddhArthanuM mAna-sammAna AsapAsanAM janapadomAM ekAeka vadhavA lAgyuM. garbhamAM pratijJA bhagavAnane garbhamAM AvyAne sAta mahinA pUrA thaI gayA, tyAre eka vakhata teo ema vicArIne sthira thaI gayA ke mArA halanacalanane kAraNe mAtAne pIDA thatI haze. garbhanuM spaMdana baMdha thavAthI mAtA trizalA coMkI UThI. garbhanA aniSTa-bhayathI te hataprabha banI gaI. thoDIka ja kSaNomAM te raDavA-vilapavA lAgI. sau ciMtita thaI UThyAM. thoDAka samaya pachI prabhue avadhi darzanathI punaH joyuM to temane samagra dazya hRdayavidAraka lAgyuM. tatkALa bhagavAna zrI mahAvIra D 191 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe spaMdana zarU karyuM tyAre saune zAMti maLI. bhagavAne potAnA para mAtA -pitAno ATalo badho sneha joIne evI pratijJA karI lIdhI ke mAtApitAnA svargavAsa pachI ja huM dIkSA laIza, te pahelAM nahi. mahAvIrano janma garbhakALa samApta thatAM caitra suda terasanI madhyarAtre mahAvIrano uttarA phAlyunI nakSatramAM janma thayo. chappanadikumArI AvI ane temaNe samagra prasuti karma pAra pADyuM. janmotsava ujavavA mATe sau prathama saudharma devalokanA Idra padhAryA. temaNe navajAta zizune hAthamAM lIdhuM. temanA ja pratirUpane mAtA pAse mUkyuM. pAMcarUpa dhAraNa karIne Idra bALakane merU parvatanA puMDarIka vanamAM laI gayA. tyAM eka zilApaTTa upara potAnI godamAM zizune laIne Idra pUrvAbhimukha thaIne beThA. te samaye anya tresaTha Idra tathA devagaNa paNa upasthita thayo. Abhiyogika deva jaLa laIne AvyA. sau Idra-IdrANIo tathA devoe janmAbhiSeka karyo. IdranI AzaMkA A avasarpiNI kALanA covIza tIrthakaromAM aMtima tIrthaMkaranuM HITche, A : ((((((((AI ( E) 96, vi) tIrthakaracaritra 192 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrapramANa khUba nAnuM hoya che. abhiSekanI pUrve saudharmendranA manamAM zaMkA utpanna thaI ke AvuM nAnakaDuM zarIra abhiSekanI ATalI badhI jaladhArAo kevI rIte sahana karaze? mahAvIra avadhijJAnI hatA. teo IdranI zaMkA jANI gayA. tIrthaMkara anaMta baLavAna hoya che. zarIranA nAnAmoTA hovAthI koI taphAvata paDato nathI. A vAta samajAvavA mATe temaNe potAnA DAbA paganA aMguThA vaDe merU parvatane saheja dabAvyo, to te kaMpI UThyo. merU parvatanA acAnaka prakaMpita thavAthI Idra coMkI UThyA. A badhuM jANavA mATe temaNe avadhidarzana lagAvyuM, to temane khabara paDI ke svayaM bhagavAne pote atyaMta baLavAna hovAnI vAta jaNAvavA mATe potAnA aMguThA vaDe parvatane kaMpAvyo che. abhiSeka pachI bALakane punaH mAtA pAse lAvIne mUkI dIdhuM. nagaramAM utsava rAjA siddhArthe mukta rdayathI daza divasano utsava ujavyo. prajAnA AnaMda ane utsAhanI sImA rahI nahIM. kSatriyakuMDanI sajAvaTa IdrapurIne paNa mahAt kare tevI hatI. lokonA kara mApha karI devAmAM AvyA. kedIone mukta karavAmAM AvyA. nAmakaraNanA divase pArivArika jano mATe prItibhojana rAkhavAmAM AvyuM. tamAma pArivArika lokoe navajAta zizune AzIrvAda pAThavyA. nAmanI paricarcA vakhate rAjA siddhArthe kahyuM ke, "A bALakanA garbhakALa daramyAna dhanadhAnyanI atyaMta vRddhi thaI che. tethI bALakanuM nAma vardhamAna rAkhavuM joIe." saue bALakane te ja nAma ApyuM. tyArabAda prabhunAM anya nAma- mahAvIra, zramaNa, jJAtaputra vagere paNa pracalita thayAM. bAlakriDA vardhamAna kumAre AThamA varSamAM praveza karyo. eka vakhata te potAnA samavayaska mitro sAthe "AmalakI" (AmalI-pIpaLI) ramavA lAgyA. te samaye saudharmendra potAnI sabhAmAM bALaka vardhamAnanAM buddhi-kauzala tathA sAhasanI prazaMsA karI ane kahyuM, "temanA sAhasano mukAbalo mANasa ke tiryaMca to zuM, devazakti paNa karI zake tema nathI." eka devane IdranI A vAtamAM atizayokti jaNAI. te bALaka vardhamAnane parAjita karavA mATe nIce AvyA jyAM teo ramata ramatA hatA. vardhamAna te samaye sAthI bALako sAthe vRkSa upara caDelA hatA. te deva bhayaMkara sApanuM rUpa dhAraNa karIne e ja vRkSanI eka zAkhA upara lapaTAI gayo ane huMphADA mAravA lAgyo. tamAma bALako sApane joIne bUmo mAravA lAgyAM, "bacAvo ! bacAvo ! jhADa upara jherIlo sApa che !' vardhamAna thoDAka AgaLa AvyA ane te sApane pakaDIne dUra pheMkI dIdho. bhagavAna zrI mahAvIra 193 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA lAgyA. vardhamAnane vivAha mATe taiyAra karavAnuM kAma temanA yuvAna mitrone soMpavAmAM AvyuM. eka divasa mitro sAthe temanI lAMbI carcA cAlI. vivAhanI tarapheNa ane virodhamAM dalIlo cAlI. te daramyAna mAtA trizalAe AvIne vardhamAnane kahyuM, "tArI icchA vivAha karavAnI bhale na hoya, paraMtu mArI evI IcchA che ema samajIne tAre vivAha to karavo ja paDaze. teM mane kyAreya dubhavI nathI. mane vizvAsa che ke have paNa tuM mane nahi dubhave." vardhamAnakumAra potAnAM bhogAvalI karmonI sthiti joIne mAtAjInA Agraha sAme mauna rahyA. mAtAjIe tarata ghoSaNA karI dIdhI ke vardhamAnano vivAha thaze. mahArAja siddhArthe basaMtapura nagaranA rAjA samaravIranI padmAvatI rANI dvArA utpanna thayelI putrI yazodA sAthe parama harSollAsapUrvaka temano vivAha karI dIdho. anAsakta bhAve bhoga bhogavatAM bhogavatAM teo samaya vItAvavA lAgyA. yazodA dvArA eka putrI utpanna thaI. tenuM nAma priyadarzanA rAkhyuM. te yuvAna thatAM tenAM lagna rAjakumAra jamAli sAthe thayAM. digaMbara paraMparAmAM vardhamAnanA vivAhanI vAta maLatI nathI. teo bhagavAnane bAlabrahmacArI mAne che. dIkSA mahAvIranA pitA siddhArtha ane mAtA trizalA bhagavAna pArzvanI paraMparAnAM zramaNopAsaka hatAM. mahAvIra prAraMbhathI virakta hatA, paraMtu mAtA ' pitAnA atyaMta snehane kAraNe dIkSAnI vAta pragaTa karatA nahotA. temaNe garbhamAM ja evo nirNaya karyo hato ke mAtA-pitAnI hayAtImAM pote dIkSA leze nahi. mahAvIra aThyAvIsa varSanA thayA. mAtApitAe anazana svIkArIne samAdhimaraNa prApta karyuM ane te bAramA azruta devalokamAM mahaddhika deva banyAM. mAtApitAnA svargavAsa pachI mahAvIre potAnA moTA bhAI naMdIvardhanane kahyuM, "moTA bhAI! have mane dIkSA mATe AjJA Apo.' naMdIvardhana- "bhAI ! tuM A kevI vAta kare che ! mAtA-pitAnA viyoganuM duHkha to hajI visarAyuM nathI, ane tuM mane choDIne javAnI vAta kare che? jyAM sudhI amAruM mana svastha na bane tyAM sudhI javAnI vAta karIza nahi." mahAvIra - "moya bhAInI AjJAnuM ullaMghana karavuM ThIka na kahevAya. chatAM Apa mArI gRhavAsanI avadhi to nakkI karI ja do." bhagavAna zrI mahAvIra [ 195 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA lAgyA. vardhamAnane vivAha mATe taiyAra karavAnuM kAma temanA yuvAna mitrone soMpavAmAM AvyuM. eka divasa mitro sAthe temanI lAMbI carcA cAlI. vivAhanI tarapheNa ane virodhamAM dalIlo cAlI. te daramyAna mAtA trizalAe AvIne vardhamAnane kahyuM, "tArI icchA vivAha karavAnI bhale na hoya, paraMtu mArI evI icchA che ema samajIne tAre vivAha to karavo ja paDaze. teM mane kyAreya dubhavI nathI. mane vizvAsa che ke have paNa tuM mane nahi dubhave." vardhamAnakumAra potAnAM bhogAvalI karmonI sthiti joIne mAtAjInA Agraha sAme mauna rahyA. mAtAjIe tarata ghoSaNA karI dIdhI ke vardhamAnano vivAha thaze. mahArAja siddhArthe basaMtapura nagaranA rAjA samaravIranI padmAvatI rANI dvArA utpanna thayelI putrI yazodA sAthe parama harSollAsapUrvaka temano vivAha karI dIdho. anAsakta bhAve bhoga bhogavatAM bhogavatAM teo samaya vItAvavA lAgyA. yazodA dvArA eka putrI utpanna thaI. tenuM nAma priyadarzanA rAkhyuM. te yuvAna thatAM tenAM lagna rAjakumAra jamAli sAthe thayAM. digaMbara paraMparAmAM vardhamAnanA vivAhanI vAta maLatI nathI. teo bhagavAnane bAlabrahmacArI mAne che. dIkSA mahAvIranA pitA siddhArtha ane mAtA trizalA bhagavAna pArzvanI paraMparAnAM zramaNopAsaka hatAM. mahAvIra prAraMbhathI virakta hatA, paraMtu mAtA pitAnA atyaMta snehane kAraNe dIkSAnI vAta pragaTa karatA nahotA. temaNe garbhamAM ja evo nirNaya karyo hato ke mAtA-pitAnI hayAtImAM pote dIkSA leze nahi. mahAvIra aThyAvIza varSanA thayA. mAtApitAe anazana svIkArIne samAdhimaraNa prApta karyuM ane te bAramA ayyata devalokamAM mahaddhika deva banyAM. mAtApitAnA svargavAsa pachI mahAvIre potAnA moTA bhAI naMdIvardhanane kahyuM, "moya bhAI! have mane dIkSA mATe AjJA Apo." naMdIvardhana- "bhAI ! tuM A kevI vAta kare che ! mAtA-pitAnA viyoganuM duHkha to hajI visarAyuM nathI, ane tuM mane choDIne javAnI vAta kare che ? jyAM sudhI amAruM mana svastha na bane tyAM sudhI javAnI vAta karIza mahAvIra - "moya bhAInI AjJAnuM ullaMghana karavuM ThIka na kahevAya. chatAM Apa mArI gRhavAsanI avadhi to nakkI karI ja do." bhagavAna zrI mahAvIra 195 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdIvardhana- 'ochAmAM ochAM be varSa sudhI.' mahAvIra be varSa sudhI gRhavAsamAM vadhu rahyA. A avadhimAM temaNe tyAgamaya jIvana vitAvyuM. teo rAtribhojana karatA nahi. acitta jaLa pIttA, jamIna u52 sUI jatA ane brahmacaryanuM pAlana karatA. kAyaprakSAlanamAM (snAnamAM) paNa acitta jaLano upayoga karatA. chaThThanA pAraNe chaThThanuM tapa karatA. eka varSa samApta thatAM nava lokAMtika devo sAmUhika rUpe mahAvIra pAse AvyA ane namaskAra karIne kahyuM ke, 'he bhagavAna ! have Apa lokahitamAM dIkSA aMgIkAra karo ane dharmatIrthanuM pravartana karo.' mahAvIre varSIdAnano AraMbha karyo. devasahayogathI dararoja eka prahara sudhI eka karoDa ATha lAkha mudrAonuM dAna karatA. Ama traNa araba IThyAsI karoDa eMzI lAkha suvarNamudrAonuM temaNe dAna karyuM. varSIdAna pachI mahAvIranA kAkA supArzva ane bhAI naMdIvardhane mahAvIranA dIkSAmahotsavanI taiyArIo zarU karI dIdhI. mahAvIre snAna karyuM, caMdana vagereno lepa karIne suMdara paridhAna tathA alaMkAra dhAraNa karyAM. devanirmita vizALa temaja bhavya caMdraprabhA sukhapAlikAmAM mahAvIra birAjyA. devo tathA mANasoe saMyukta rUpe temane tIrthaMkaracaritra - 196 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UMcakyA. temAM agaNita devI-devatA, hajAro strI-puruSo, rAjA naMdIvardhananA samagra lAvalazkara sahita sukhapAlikA jJAtakhaMDa vanamAM azoka vRkSanI nIce mUkI. sukhapAlikAmAMthI UtarIne mahAvIre potAnAM saghaLAM vastrAlaMkAra utArI dIdhAM. kArataka vada dazama, divasano trIjo prahara, pUrvAbhimukha mahAvIre paMcamuSTi loca karyo. zakrendre kezone thALImAM lIdhA ane temane kSIra samudramAM vahetA karyAM. mahAvIre 'Namo siddhANaM' kahIne deva-manuSyonI vizALa parISada vacce evI pratijJA karI ke 'sarvAM me akaraNijyuM pAvuM karmAM' havethI mAre mATe tamAma pApakarma akaraNIya che. Ama kahIne temaNe sAmAyika cAritrano svIkAra karyo.dIkSita thatAM ja temaNe abhigraha grahaNa karyo- kevaLajJAnI thavA sudhI huM vyutkruSTa deha rahIza. arthAt deva, manuSya tathA tiryaMca (pazujagata) jIvo taraphathI je koI upasarga maLaze tene samabhAvathI sahana karIza.' pArivArika tathA anya saukoIthI vidAya laIne bhagavAne tyAM vihAra karyo. saudharmendre te samaye bhagavAnanA khabhA upara devadRSya vastra mUkI dIdhuM. jJAtakhaMDathI vihAra karIne muhUrtamAtra divasa daramyAna kumari gAma pahoMcyA ane tyAM dhyAnAvasthita thayA. prathama upasarga bhagavAna kumara gAmanI bahAra dhyAnArUDha thaI gayA. tyAM keTalAka govALiyA AvyA ane potAnA baLado saMbhALavAnuM kahIne gAmamAM cAlyA gayA. thoDAka samaya pachI te govALiyA jyAre pAchA AvyA tyAre pUchyuM, bAbA ! mArA baLada ahIM caratA hatA te kyAM gayA ?' prabhu mauna rahyA AkhI rAta zodhavA chatAM govALiyAne baLada maLyA nahi. saMyogavaza te baLada caratA caratA rAtre prabhunI pAse AvIne beThA hatA. govALiyA AkhI rAta bhaTakIne savAre pharI pAchA tyAMthI nIkaLyA to temaNe baLadone tyAM joyA. te AkhI rAtanA kaMTALelA hatA. tethI gusse thaI gayA. bolavA lAgyA, 'bAbA zuM che ? dhUrta che. baLada ahIM ja hatA chatAM te batAvyA nahi.' Ama kahIne te prabhu u52 ko2DA vIMjhavA lAgyA. tyAre IMdrae avadhi darzana vaDe joyuM ane tyAM AvIne mUrkha govALiyAone samajAvyA. zakrendrae bhagavAnane prArthanA karI, 'prabhu ! ApanAM karma aneka che tethI upasarga paNa ghaNA thaze. Apa mane AjJA Apo to huM ApanI sevAmAM rahuM.' bhagavAne smita karatAM kahyuM, 'devendra ! arihaMta kyAreya bIjAonA baLa upara sAdhanA karatA nathI. potAnA sAmarthya vaDe ja te karmono kSaya kare che tethI mAre koInI sahAyanI jarUra nathI.' bhagavAna zrI mahAvIra C 197 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA divase tyAMthI vihAra karIne kollAga saMnivezamAM padhAryA ane tyAM brAhmaNanA ghera paramAna (khIra) vaDe chaThThanuM prathama pAraNuM karyuM. dAnano mahimA varNavatAM devoe paMcadravyo pragaTa karyAM. upasarga tathA kaSTapradhAna sAdhanA bhagavAna mahAvIranA chadmakALanI sAdhanA upasarga, kaSTa ane ghaTanA-pradhAna hatI. prAcIna AcAryonA abhimata mujaba trevIsa tIrthaMkaranAM karmadaLa eka tarapha ane bhagavAna mahAvIranAM karmo eka tarapha. temAM paNa mahAvIranAM karmo adhika hatAM. A kAraNe mahAvIranI sAdhanA atyaMta kaSTapUrNa ane prakhara hatI. AcArAMgasUtra tathA kalpasUtramAM bhagavAnanI sAdhanAnuM vistRta varNana maLe che ke dIkSita thayA pachI mahAvIre devadRSya vastra sivAya potAnI pAse anya kAMI rAkhyuM na hatuM. lagabhaga tera mAsa sudhI vastra bhagavAnanA khabhA para rahyuM. tyAra bAda te vastra paDI javAthI teo saMpUrNa acela banI gayA. dIkSA samaye temanA zarIra upara je sugaMdhita vilepana karavAmAM AvyuM hatuM, tenAthI AkRSTa thaIne bhramara tathA sugaMdhapremI kIDA bhagavAnanA zarIra upara cAra mAsa sudhI pharatA rahyA ane mAMsa cUsatA rahyA, lohI pItA rahyA. paraMtu mahAvIre urphe paNa karyuM nahi. te sugaMdhathI prabhAvita thaIne svacchaMdI yuvako bhagavAnanI pAse AvatA ane kahetA ke ApanA zarIramAMthI atyadhika sugaMdha AvI rahI che. amane paNa evo koI upAya batAvo athavA evuM cUrNa Apo ke jethI amArA zarIramAMthI paNa suvAsa prasare. mauna rahevAne kAraNe yuvako temane cheDatA, kaSTa detA ane cAlyA jatA. prabhunAM rUpa-sauMdarya, sugaThita tathA baliSTha zarIrane joIne svecchAvihAriNI yuvatIo potAnI kAmavAsanA zAMta karavA mATe tyAM AvatI. teo potAnA hAvabhAva pragaTa karatI, kaTAkSa karatI, vividha nRtyo tathA bhAvo vaDe temane AkarSavAno prayAsa karatI, paraMtu mahAvIra to merU parvatanI jema aDola rahetA. temanA para teno koI prabhAva paDato nahi. Akhare hArIne temane kaSTa ApatI sau pAchI vaLatI. sAdhanAkALamAM teo kyAreka nirjana jhUMpaDImAM, kyAreka paraba athavA kuTiyAmAM, kyAreka khaMDera ke dharmazALAmAM to kyAreka yakSa maMdira ke smazAnamAM nivAsa karatA. ziyALAmAM bhayaMkara ThaMDInA samaye bIjA sAdhako ThaMDIthI bacavA mATe ga2ma sthAne jaIne rahetA, kapaDAM oDhatAM, paraMtu mahAvIra evI ThaMDImAM paNa khullA zarIre ane khullI jagAe UbhA rahetA ane ThaMDIthI bacavAnI icchA paNa karatA nahIM. potAnA hAthanuM TuTiyuM paNa vALatA nahi. zarIra khulluM hovAthI ThaMDI-ga2mI sivAya maccharono paNa bhAre parISaha sahana karavo paDato. tIrthaMkaracaritraC 198 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAreka sarpa vagere uparAMta jherIlA kAgaDA, gIdha vagere tIkSNa cAMcavALAM pakSIonA prahAra paNa sahana karatA. kyAreka kyAreka loko temane cora ke jAsUsa samajIne mAratA, apamAnita karatA. bhayaMkara daivI upasargone paNa teo samabhAvapUrvaka sahana karatA. sAdhanAkALamAM mahAvIre moTe bhAge nidrA lIdhI nahotI. jyAre temane nidrA AvatI tyAre teo UbhA rahI jatA athavA thoDAka samaya mATe pharatA rahIne nidrAne dUra karI detA. vihAranA prasaMge bhagavAna AsapAsamAM tathA pAchaLa vaLIne kyAreya jotA nahi. mArgamAM teo koInI sAthe vAta karatA nahi. moTe bhAge teo tapamAM lIna rahetA. pAraNAMmAM je kAMI lUkhuM-sUkuM, ThaMDu vAsI bhojana maLI jatuM. tene te anAsakta bhAve grahaNa karI letA. kyAreka roga utpanna thAya to auSadha sevana karatA nahi. AMkhamAM rajakaNa paDe to paNa tene kADhavAnI icchA paNa karatA nahi. zarIrane kyAreya teo khaMjavALatA nahi. Ama deha hovA chatAM videhI thaIne pratikSaNa, pratipaLa jAgarUka ane sajAga rahIne dhyAna tathA kAyotsarga dvArA potAnA AtmAne bhAvita karatA. sAdhanAnuM prathama varSa kollAga saMnivezathI vihAra karIne bhagavAna morAka saMnivezamAM padhAryA. tyAM "duIjjantaka' tApasIno Azrama hato. AzramanA kulapati mahArAja siddhArthanA mitra hatA. prabhune AvatA joIne kulapati sAme gayA temanuM svAgata karyuM ane tyAM rokAI javA mATe vinaMtI karI. temanI vinaMtIthI mahAvIre tyAM rokAI javAno nizcaya karyo ane eka rAtri pratimA dhAraNa karIne bAnAvasthita banI gayA. bIjA divase jyAre mahAvIra vihAra karavA lAgyA tyAre kulapatie AzramamAM cAturmAsa vyatIta karavA mATe nivedana kyuM. dhyAna-yogya ekAMta sthaLa joIne te prArthanAne mahAvIra svIkArI lIdhI.thoDAka samaya sudhI AsapAsanAM gAmomAM vicaraNa karIne vaLI pAchA varSAvAsa mATe e ja AzramamAM AvyA ane parNakuTiramAM rahevA lAgyA. te varSa varasAdane abhAve lIluM ghAsa UgI zakyuM nahi. AsapAsanAM jaMgalomAM caratAM pazuo paryApta khorAkanA abhAve AzramanI parNakuTironuM sUkuM ghAsa caravA lAgyAM. AzramanA tApasI parNakuTironA rakSaNa mATe daMDA laIne pazuone bhagADatA. mahAvIra potAnA dhyAnamAM saMlagna hatA. je potAnA zarIranI paNa sArasaMbhALa choDI cUkyA hoya teo A parNakuTiranuM dhyAna kaI rIte rAkhe ? mahAvIra je kuTiramAM hatA tenA ghAsane pazuoe khAvAnuM zarU karyuM. tApasoe kulapatine phariyAda karI ke Apa kevA atithine laI AvyA cho, je potAnI kuTiranuM paNa rakSaNa karI zakatA nathI? bhagavAna zrI mahAvIra 199 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulapati mahAvIra pAse gayA ane mRdu upAlaMbha ApatAM kahyuM, "he kumAra ! pakSIo paNa potAnA mALAnuM rakSaNa kare che. tame to kSatriya rAjakumAra cho. tamAre to potAnI kuTiranuM rakSaNa svayaM jAgarUkatApUrvaka karavuM joIe.' mahAvIrane A vAta gamI nahi. temaNe vicAryuM, "have ahIM rahevuM aprItikara banI raheze. tethI mAre have ahIM rahevuM joIe nahIM.' Ama vicArIne temaNe cAturmAsano eka bhAga pUro karyo ane pachI tyAMthI vihAra ryo. te samaye bhagavAne nIce pramANe pAMca pratijJAo karI : 1. apratikAraka sthaLe huM rahIza nahi. 2. sadA dhyAnamAM sthira rahIza. 3. nitya mauna pALIza. 4. hamezAM hAthamAM ja bhojana karIza. 5. gRhasthono kyAya vinaya karIza nahi. * zUlapANi yakSano upadrava morAka saMnivezanA AzramamAMthI vihAra karIne bhagavAna asthigrAma padhAryA. ekAMta sthaLanI zodhamAM nagaranI bahAra zUlapANi yakSanA maMdiramAM rahevAnI bhagavAne gAma loko pAse anumati mAgI. gAmalokoe kahyuM, bAbA ! raho bhale, paraMtu A maMdiramAM eka yakSa rahe che. je svabhAve bhAre krUra che. rAtre te koIne paNa rahevA deto nathI, tethI Apa bIje kyAMka rokAva to sAruM.' sAMje pUjArI Idra zarmAe pUjA karyA pachI bhagavAnane yakSanA bhayaMkara utpAtanI jANa karI, chatAM mahAvIra dhyAnAvasthita rahyA. rAtre aMdhakAra gherAtAM yakSa pragaTa thayo. lokoe nA pADavA chatAM bhagavAna tyAM rahyA tethI yakSe temAM potAnA pratyenI dhRSTatA anubhavI. yakSe bhayaMkara aTTahAsya karyuM jethI samagra vanapradeza dhrujI UThyo. gAmalokonAM hRdaya ghaDakI UThyAM, khaLabhaLI UThyAM. paraMtu bhagavAna avicala UbhA rahyA. have yakSe hAthI, pizAca vagere rUpa dhAraNa karIne vividha prakAranAM kaSTa ApyAM. bhagavAnanAM AMkha, kAna vagere sAta aMgomAM evI bhayaMkara vedanA utpanna karI ke sAmAnya prANInA prANa UDI jAya ! paraMtu mahAvIra to kaSTone sahana karatA rahyA. aMte bhagavAnanI daDhatA temaja apUrva sahiSNutA sAme te parAjaya pAmyo. zAMta thaIne yakSa bhagavAnanAM caraNomAM namI paDyo ane potAnAM kRtyo mATe kSamA mAMgI, namaskAra karIne cAlyo gayo. pachI bAkInI rAtrI upasarga rahita pasAra thaI. tIrthakaracaritra | 200 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ k k d m svapnadarzana : te ja rAtrinA aMtima praharamAM bhagavAnane muhUrtabhara nidrA AvI gaI. A temanA sAdhanA kALanI prathama ane carama nidrA hatI. te samaye bhagavAne daza svapno nihALyAM : 1. potAnA hAtha vaDe tADa-pizAcane pachADavo. 2. potAnI sevA karato zveta kokila. 3. potAnI sevA karato vicitra varNavALo kokila. daidipyamAna be ratnamALAo. zveta varNavALo gauvarga. vikasita padhasarovara. 7. potAnA hAtha vaDe samudrane pAra karavo. 8. udIyamAna sUryanAM kiraNono prasAra. 9. potAnAM AMtaraDAM vaDe mAnuSottara parvatane vIMTavo. 10. merUparvata upara ArohaNa karavuM. gAmalokoe evuM anumAna karyuM ke yakSe mahAvIrane mArI nAkhyA. e ja asthigrAmamAM utpala naimitajJa raheto hato. agAunA samayamAM te bhagavAna pArzvanI paraMparAno sAdhu hato. pachIthI gRhastha banIne nimitta jyotiSa dvArA potAnI AjIvikA calAvato hato. utpala, IdrazarmA pUjArI ane anya grAmajano sahita yakSa maMdiramAM te pahoMcyo. tyAM bhagavAnane dhyAnAvasthita avicala UbhelA joyA, to saunA Azcarya tathA AnaMdanI sImA rahI nahIM. rAtre bhagavAne nihALelAM svapnonAM phaLa utpale kramazaH kahI batAvyAM: 1. Apa mohanIya karmano aMta karazo. 2. Apane zukladhyAna prApta thaze. 3. Apa dvAdazAMgI rUpa zrutano upadeza Apazo. 4. tenuM phaLa naimitajJa kahI zakyo nahIM. 5. caturvidha saMghanI Apa sthApanA karazo. devatA ApanI sevA karaze. 7. Apa saMsArasamudrane pAra karazo. Apane kevaLajJAna prApta thaze. ApanA dvArA pratipAdita darzana tathA Apano yaza digdigaMta bhagavAna zrI mahAvIra | 201 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI prasaraze. 10. samavasaraNamAM vyApaka dharmanuM Apa pratipAdana karazo. cothA svapnanuM phaLa naimitajJa paNa jANI zakyo nahIM . tenuM phaLa svayaM prabhue ja kahyuM, "huM sAdhu ane gRhastha evA be dharmonI prarUpaNA karIza." asthigrAmanA A pAvasa-pravAsamAM tyAra pachI koI upasarga thayo nahIM. bhagavAne paMdara-paMdara upavAsanI ATha tapasyAo karI. sAdhanAnuM bIjuM varSa asthigrAma pAvasa pachI mahAvIra morAka saMnivezamAM padhAryA. tyAM acchedaka nAmanA eka anyatIrthI pAkhaMDI rahetA hatA. te jyotiSa, taMtra maMtrAdi dvArA potAnI AjivikA calAvatA hatA. AkhA gAma upara teno prabhAva hato. tenA prabhAvane samApta karavA mATe tathA prabhunA nAmanA pracAra mATe siddhArtha nAmanA vyaMtara deve gAmalokone camatkAra batAvyo. tethI acchedano prabhAva niprabha thaI gayo. potAnI mahattA ghaTatI joIne te mahAvIra pAse gayo ane karuNa svaramAM vinaMtI karavA lAgyo, "he bhagavAna! Apa anyatra cAlyA java, kAraNake ApanA ahIM rahevAthI mArI AjIvikA naSTa thaI jaze ane huM duHkhI thaI jaIza." AvI paristhitimAM bhagavAne tyAM rahevAnuM ucita mAnyuM nahIM ane tyAMthI teo vAcAlA tarapha vihAra karavA lAgyA. vAcAlAnA be saMniveza hatA : eka uttara vAcAlA ane bIjo dakSiNa vAcAlA. baMne saMnivezanI vacce suvarNabAlukA tathA raubAlukA nAmanI be nadIo vahetI hatI. bhagavAna dakSiNa vAcAlAthI uttara vAcAlA tarapha AgaLa vadhI rahyA hatA. suvarNa bAlukA nadInA kinAre bhagavAnanA khabhA upara chadra dvArA mukAyeluM devadUSya vastra koIka kAMTALI DALImAM phasAI gayuM, ane te pAchaLa rahI gayuM. mahAvIra AgaLa cAlyA ane pachI kyAreya vastra grahaNa karyuM nahi. A rIte tera mahinA pachI teo saMpUrNa acela banI gayA. caMDakauzikano uddhAra uttara vAcAlI javA mATe be mArga hatA : eka kanakakhala AzramamAM thaIne jato hato, bIjo AzramanI bahArathI jato hato. aMdaravALo mArga sIdho hovA chatAM bhayaMkara ane ujjaDa hato. bahArano mArga lAMbo ane vAMko hovA chatAM nirApada hato. prabhu aMdaranA mArge cAlyA. mArgamAM govALiyA maLyA. temaNe kahyuM, "devAya! A mArga barAbara nathI. A mArga upara eka bhayAnaka daSTiviSa sarpa rahe che, je vaTemArguone bALIne bhasma karI de che. tIrthakaracaritra | 202 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa A mArge javAne badale bahAranA mArge jAva to sAruM.' mahAvIre temanI vAtamAM na to dhyAna ApyuM na to teno koI uttara Apyo. teo cAlatA cAlatA sApanA rAphaDA pAse dhyAnArUDha thaI gayA. Akho divasa Azrama kSetramAM pharIne sApa potAnA sthAne pAcho vaLyo. tenI daSTi dhyAnamAM UbhelA bhagavAna upara paDI ane te gusse thaI gayo. teNe potAnI viSa bharelI daSTi bhagavAna upara nAkhI. sAmAnya prANI to e sarpanA eka vakhatanA daSTipAtathI baLIne bhasma thaI jatA hatA, paraMtu bhagavAna upara te viSamayI daSTino koI ja prabhAva paDyo nahi. traNa vakhata bhayaMkara daSTi nAMkhavA chatAM jyAre kazo prabhAva na paDyo tyAre teno krodha hada oLaMgI gayo. teNe bhagavAnanA paga upara DaMkha mAryo ane zveta raktadhArA vahetI thaI. raktamAM dUdhano svAda pAmIne caMDakauzika stabdha rahI gayo. te ekITaze prabhunI zAMta ane saumya mukhamudrA nihALavA lAgyo. - caMDakauzikane zAMta joIne mahAvIre kahyuM, "uvasama bho aMDakosiyA'. he caMDakauzika ! zAMta thA. caMDakauzika A nAma to meM agAu kyAMka sAMbhaLeluM che ! A uhApohamAM tene jAti smaraNa jJAna thayuM. tene potAnA pAchaLanA traNa bhava yAda AvI gayA. prathama bhavamAM te tapasvI muni hato. eka vakhata tapasyAnuM pAraNuM karavA jatI vakhate tenA paga nIce dabAIne eka deDakI mRtyu pAmI. ziSya dvArA be-traNa vakhata yAda karAvyuM ke Apa tenI AlocanA karo. tethI te tapasvI krodhita thaI gayo ane ziSyane mAravA mATe doDyo. krodhAvezamAM dhyAna na rahetAM te eka thAMbhalA sAthe TakarAI gayo. pariNAme e ja samaye kALadharma pAmIne jyotiSka jAtimAM deva banyo. devAyu bhogavIne trIjA bhavamAM kanakakhala AzramanA pAMcaso tApasInA kulapatinI patnInI kUkhe putrarUpe janmyo. tenuM nAma pADyuM kauzika. tenI pravRtti ugra hovAthI sau tene caMDakauzika kahevA lAgyA. teno Azrama tathA tenI AsapAsanA vanapradeza pratye tene bhAre mamatAbhAva hato. eka vakhata "seyaviyA'nA rAjakumAroe vanapradezamAM thoDuMka bhelANa karyuM. samAcAra maLatAM ja te rAjakumAronI pAchaLa pote hAthamAM parazu laIne doDyo. rAjakumAro bhAgI gayA. caMDakauzika doDato doDato eka khADAmAM paDI gayo. parazunI dhAra atyaMta tIkSNa hatI. tenI upara paDavAthI caMDakauzikano ziraccheda thaI gayo. tyAMthI e ja AzramanA kSetramAM AzIviSa sarpa banI gayo. caMDakauzika have pratibodha pAmI cUkyo hato. teNe saMkalpa karyo ke, "have huM koIne pajavIza nahIM. ane AjathI jIvanaparyata bhojana-pANI paNa grahaNa karIza nahIM." AvA saMkalpa sAthe caMDakauzike potAnuM mukha potAnA daramAM ghAlI dIdhuM, bAkInuM zarIra daranI bahAra rahyuM. tenA badalAyelA svarUpane joIne bhagavAna zrI mahAvIra 203 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbAla vRddha dUdha, ghI vagere vaDe tenI pUjA-arcanA karavA lAgyAM. A kAraNe sApanA zarIra upara kIDIo caDavA lAgI. kIDIoe tenA zarIrane lohIluhANa karI dIdhuM. Ama vedanAne samabhAvathI sahana karIne sApa AThamA svargamAM deva rUpe utpanna thayo. AvA hatA patitapAvana mahAvIra ! bhagavAnanuM naukArohaNa caMDakauzikano uddhAraka karIne bhagavAna uttara vAcAlA padhAryA. tyAM nAgarendranA sadanamAM paMdara divasanI tapasyAnuM khIra vaDe pAraNuM karyuM. tyAMthI zvetAMbikA nagarImAM padhAryA. nagarInA rAjAe bhagavAnanuM bhAvabharyuM svAgata karyuM. zvetAMbikAthI surabhipura jatAM mArgamAM gaMgA nadI AvI. gaMgAne pAra karavA mATe teo naukA upara ArUDha thaI gayA. gaMgAnI vacce pahoMcyA pachI sudaMSTra deve bhayaMkara tophAna saryuM ane naukAne UMdhI vALavAnI koziza karI, paraMtu bhakta nAgakumAra deva kaMbala ane zaMbale te devanA prayatnone saphaLa thavA dIdhA nahIM. dharmacakravartI naukAmAMthI UtarIne bhagavAna gaMgAnA kinAre yUnAka saMnivezamAM padhAryA ane tyAM dhyAnamudrAmAM avasthita thaI gayA. gAmanA puSya nAmanA nimitaze bhagavAnanAM pagalAM joIne vicAryuM ke, AvAM cihnovALo avazya koI cakravartI ke samrATa ja hovo joIe. ema lAge che ke koI saMkaTane kAraNe te ekalo vicarI rahyo che. te pagalAMnuM anusaraNa karato karato bhagavAna pAse pahoMcyo. tyAM eka bhikSukane joIne tenA manamAM jyotiSa zAstramAMthI zraddhA DagI gaI. te potAnAM zAtrone gaMgAmAM padharAvA mATe udyata banyo, tyAre Idra sAkSAt thaIne kahyuM, "he paMDita ! zAstro yogya ja kahe che. temAMthI zraddhAne DagAvazo nahIM. A koI sAdhAraNa puruSa nathI, paraMtu dharmacakravartI che. A to devendro tathA narendro mATe vaMdanIya che." AvuM sAMbhaLIne puSya atyaMta prasanna thayo ane vaMdanA karIne tyAMthI cAlyo gayo. yUnAka saMnivezathI prabhu rAjagRha padhAryA. tyAM taMtuvAyazALAmAM cAturmAsa gALavA lAgyA. maMkhaliputra yuvA gozAlaka paNa cAturmAsa gALavA mATe e ja zALAmAM rokAyelo hato. pahelA mAsakSamaNanuM pAraNuM bhagavAne vijaya zeThane tyAM karyuM. devoe paMcadravya pragaTa karyA. prabhunA atizaya prabhAvane joIne gozAlaka AkarSita thayo ane potAne temanA ziSya banAvavAnI vinaMtI karavA lAgyo. bhagavAna mauna rahyA. te cAturmAsamAM bhagavAne cAra mAsakSamaNa karyA. cAturmAsanI parisamApti vakhate bhagavAne tene ziSya tarIke svIkAryo. tyAra bAda cha varSa sudhI gozAlaka prabhunI sAthe vicarato rahyo. tIrthakaracaritra 204 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAnuM trIjuM varSa cAturmAsa samApti pachI bhagavAna kollAga saMniveza padhAryA. tyAMthI suvarNakhala, naMdapAraka vagere kSetromAM thaIne caMpA padhAryA. tyAM ja trIjo cAturmAsa pasAra karyo. A cAturmAsamAM bhagavAne be-be mAsanI tapasyA karI. sAdhanAnuM pAMcamuM varSa pRSTha caMpAno cAturmAsa saMpanna karIne prabhu kayaMgalA tathA zrAvastI nagarImAM padhAryA. sAthe gozAlaka paNa hato. zrAvastIthI vihAra karIne jaMgalamAM haliduga nAmanA vizALa vRkSanI nIce padhAryA ane dhyAnArUDha thaI gayA. bAjumAM lAgelI bhayaMkara Aga te vRkSanI nIce paNa pahoMcI gaI. jethI bhagavAnanA paga dAjhI gayA. tyAMthI bhagavAna nAMgalA, AvattA ane caurAka saMnivezamAMthI pasAra thaIne kalaMbuA padhAryA. kalaMbuAnA adhikArI megha ane kAlahati jamInadAra hovA chatAM AsapAsanAM gAmomAM dhADa pADatA hatA. jyAre mahAvIra tyAM pahoMcyA tyAre kAlahasti potAnA sAthIdAronI sAthe lUMTa calAvI rahyo hato. mArgamAM jyAre mahAvIra sAthe mulAkAta thaI tyAre eNe pUchyuM, "tame koNa cho ?" mahAvIre koI uttara na Apyo. tethI kAlahatie temane khUba mAra mAryo, chatAM mahAvIra bolyA nahIM. AthI kAlahastie mahAvIrane potAnA moTA bhAI megha pAse mokalyA. meghe temane gRhasthAzramamAM eka vakhata kSatriyakuMDamAM joyA hatA. tethI jotAM ja temane oLakhI lIdhA. megha mahAvIrane na mAtra mukta karyA, paraMtu temano satkAra karyo ane temanI kSamAyAcanA paNa karI. mahAvIre vicAryuM, mAre hajI aneka karmono kSaya karavAno bAkI che. ahIM Thera Thera paricita vyaktio maLI jAya che tethI mAre anArya dezamAM javuM joIe. jethI tyAM sau sarvathA aparicita hovAthI mane karmakSayano suMdara yoga maLI zake. Ama vicArIne bhagavAne lADha deza tarapha vihAra karyo. lADha deza te samaye pUrNa anArya gaNAto hato. te dezanA be bhAga hatA : vajabhUmi ane zubhabhUmi. temane uttara rADha tathA dakSiNa rADha paNa kahevAmAM AvatA hatA. lADha dezamAM bhagavAnanI sAme bhayaMkara upasargo upasthita karavAmAM AvyA, jemAMnA keTalAka upasargo (parISaha) A prakAra che. bhagavAnane rokAvA mATe anukULa AvAsa maLato nahIM. dUra dUra sudhI gAma upalabdha nahIM thavAthI bhagavAnane bhayaMkara araNyomAM rokAvuM paDatuM. lUkhuM sUkuM, vAsI bhojana paNa durlabha hatuM. bhagavAna zrI mahAvIra 205 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kyAreka kyAreka koI gAmamAM jatA tyAre tyAM loko temane mAravA lAgatA ane temane bIjA gAmamAM javAmAM avarodharUpa banatA. * loko temanA upara vividha prahAro karatA, jethI temanuM zarIra kSata-vikSata thaI gayuM. temane vAraMvAra daDAnI jema uchALavAmAM AvyA, pachADavAmAM AvyA. kUtarA paNa mahAvIrane karaDavA mATe doDatA to loko te kUtarAne roktA nahIM. moTA bhAganA loko to evA hatA ke je kUtarAne paMpALIne karaDavA mATe preratA hatA! A rIte anArya pradezamAM samabhAvapUrvaka upasarga sahana karatA rahIne DAna karmanirA karI. Arya pradeza tarapha punaH jatI vakhate pUrNa kalaza nAmanA anArya gAmamAM padhAryA. rastAmAM cora maLyA. coro apazukana samajIne tIkSNa zastro vaDe prahAra karavA mATe tatpara thayA, to Indrae svayaM upasthita thaIne temanA e prayAsone niSphaLa karI dIdhA. AryadezamAM pahoMcIne bhagavAne malaya dezanI rAjadhAnI bhadilA nagarImAM padhArIne cAturmAsa ryo ane cAturmAsika tapa karyuM. sAdhanAnuM chaThuM varSa bhadilAthI vihAra karIne kadalI samAgama, jaMbUsaMDa thaIne taMbAya saMniveza padhAryA. tyAM pArzva paraMparAnA muni naMdisena sAthe gozAlakane takarAra thaI. tyAM kUpiya saMniveza padhAratAM temane guptacara samajIne pakaDI levAmAM AvyA. paricaya pUchavA chatAM teo mauna rahyA tethI temane mAra mAravAnuM zarU karyuM. bhagavAna pArzvanI paraMparAmAM agAu ziSyAo tarIke rahI cUkelI, vijayA tathA pragarbhA nAmanI parivrAjikAo AvI ane samajavIne temane choDAvyA. saue bhagavAnanI kSamAyAcanA karI. kRpiya saMnivezathI bhagavAne vaizAlI tarapha vihAra karI dIdho. gozAlaka ema kahIne bhagavAnathI alaga thaI gayo ke, "ApanI sAthe rahevAthI mAre paNa kaSTa sahevAM paDe che. Apa mAro koI bacAva karatA nathI. tethI huM Apane choDIne ekalo ja vihAra karIza." Ama kahIne te rAjagRha tarapha cAlI nIkaLyo. vaizAlImAM luhAranI karmazALAmAM anumati laIne bhagavAna dhyAnArUDha thaI gayA. karmazALAnA eka karmakAra-luhAra je cha mahinAthI asvasthatAne kAraNe AvI zakato nahato, te svastha thatAM zubha divasa joIne Avyo. sAme UbhelA bhagavAnane apazukana samajIne hathoDA vaDe mAravA doDyo to tenA hAtha tIrthakaracaritra | 206 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAeka tyAM ja sthira thaI gayA ane teno prahAra niSphaLa gayo. vaizAlIthI vihAra karIne grAmaka saMnivezamAM vibhelaka yakSanI bhUmimAM bhagavAna dhyAnAsIna banyA. bhagavAnanA tapomaya jIvanathI prabhAvita thaIne yakSa temanAM guNakIrtana karavA lAgyo. tyAMthI bhagavAna zAlizIrSanA ramaNIya udyAnamAM padhAryA. "kaTapUtanA" nAmanI vyaMtara devIe bhagavAnane khUba kaSTa ApyAM. aMte zAMta thaIne bhagavAnanI kSamAyAcanA karIne te cAlI gaI. tyArabAda bhadiyA nagarImAM bhagavAne pAvasa pravAsa karyo. tyAM temaNe cAturmAsika tapa karyuM. gozAlaka paNa cha mahinA sudhI vividha kaSTo bhogavato rahIne punaH bhagavAnanAM caraNomAM pahoMcIne sAthe rahevA lAgyo. sAdhanAnuM sAtamuM varSa bhadiyA nagarIthI magadha tarapha vihAra karyo ane AlaMbhiyA nagaramAM cAturmAsika tapa sahita potAno cAturmAsa saMpanna karyo. A varSa bhagavAna mATe upasarga vagaranuM rahyuM. sAdhanAnuM AThamuM varSa cAturmAsa samApta thatAM vihAra karIne bhagavAna kuDAka, madranA saMniveza tathA bahusAla thaIne lohArgala padhAryA. zatrupakSano mANasa samajIne mahAvIrane rAjA jitazatru sAme khaDA karavAmAM AvyA. tyAM ja asthi gAmanA naimitajJa utpala beThA hatA. temaNe bhagavAnane oLakhI lIdhA. teo tarata ja UbhA thayA ane temanAM caraNomAM vaMdana karIne rAjAne bhagavAnano paricaya karAvyo. bhagavAnane sammAnapUrvaka vidAya karavAmAM AvyA. tyAMthI purimatAla, zakaTamukha, unnAga thaIne rAjagRhamAM cAturmAsa saMpanna karyo. tyAM temaNe cAturmAsika tapa karyuM. sAdhanAnuM navamuM varSa cAturmAsa pachI vizeSa karmo khapAvavA mATe vajabhUmi, zubhabhUmi jevA anArya pradezomAM bhagavAna punaH padhAryA. tyAM araNyamAM, khaMDeromAM bhagavAna dhyAna karatA rahyA. anArya lokoe tyAM temane aneka prakAranAM kaSTo ApyAM. te kaSTo samabhAvapUrvaka sahana karIne prabhue mahAna karmanirjarA karI. tyAM temane cAturmAsa mATe yogya sthAna na maLavAthI temaNe cAlatAM cAlatAM cAturmAsa pUrNa karyo. sAdhanAnuM dazamuM varSa anArya bhUmithI vihAra karIne bhagavAna Arya dezanI karmabhUmimAM padhAryA. gozAlaka paNa temanI sAthe hato. rastAmAM sAta puSpavALA talano bhagavAna zrI mahAvIra 207 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka choDa joIne gozAlake pUchyuM, 'bhagavAna ! A choDa phaLayukta banaze ?' bhagavAne kahyuM, ! hA, A choDa phaLaze ane sAta phUlonA jIva tenA pratyeka phaLamAM utpanna thaze.' gozAlake bhagavAnanA kathanane mithyApramANita karavA mATe te choDane ukhADIne pheMkI dIdho. saMyogavazAt e ja samaye thoDoka varasAda paDyo ane te choDa punaH tyAM ropAI gayo. thoDAka samaya pachI jyAre bhagavAna tyAMthI pasAra thayA tyAre gozAlake temane kahyuM, 'prabhu ! ApanI bhaviSyavANI khoTI paDI.' bhagavAne kahyuM, 'teM talanA je choDane ukhADI nAkhyo hato te tyAM ja UgI gayo che.' gozAlakane A vAta upara vizvAsa na beTho. teNe choDanI phaLIne toDIne joyuM to tene sAta ja tala maLyA. A ghaTanAthI teno vizvAsa adhika dRDha thaI gayo ke jagatamAM saghaLuM niyati pramANe ja thAya che ane je jIva je yonimAM che te mRtyu pAmIne e ja yonimAM utpanna thAya che. kUrma gAmanI bahAra vaizyAyana tApasa sUryanI sAme be hAtha upara phelAvIne vizeSa AtApanA karI rahyo hato. prakhara tApathI AkuLa-vyAkuLa thaIne tenI jaTAmAMthI juo nIce paDatI hatI. vaizyAyana tApasa te juone pakaDI pakaDIne punaH potAnI jaTAmAM mUkato hato. gozAlake jyAre A dazya joyuM tyAre te bolI UThyo, 'are ! tuM te tapasvI che ke juonuM nivAsasthAna ?' tApasa zAMta rahyo. gozAlaka vAraMvAra e pramANe bolato rahyo tethI tApasa krodhita thayo. gozAlakane mAravA mATe te pAMca-sAta hAtha pAchaLa khasyo ane teNe tejolazyAno prayoga karyo. AganA bhaDakAo gozAlaka tarapha pheMkAvA lAgyA. bhayagrasta gozAlaka bhAgyo ane bhagavAnanAM caraNomAM saMtAI gayo. bhagavAne anukaMpAvaza zItaLa lezyAno prayoga karIne tenI tejolezyAne parAjita karI dIdhI. gozAlakane surakSita joIne tApasa bhagavAnanI zaktine oLakhI gayo ane vinamra zabdomAM bhagavAna pAse kSamA yAcavA lAgyo. gozAlake bhagavAna pAse tejolezyAnI prAptino upAya pUchyo, to bhagavAne batAvI dIdho. tejolezyAnI sAdhanA mATe te bhagavAnathI alaga thaI gayo ane zrAvastImAM hAlAhalA kuMbhAraNanA ghera rahIne tejolezyAnI sAdhanA karavA lAgyo. bhagavAna dvArA batAvavAmAM AvelI vidhi pramANe tapa, AyaMbila temaja AtApanA karIne gozAlake tejolezyA prApta karI lIdhI. prathama parIkSaNa tarIke teNe kUvA pAse pANI bharatI eka dAsI upara prayoga karyo. teolezyA prApta thayA pachI gozAlake cha dizAcaro pAsethI nimittazAstrano abhyAsa karyo, jethI sukha-duHkha, lAbha-hAni, jIvana-maraNa vagere cha bAbatomAM siddhavacana banI gayo. tejolezyA ane nimittajJAna jevI asAdhAraNa zaktiothI gozAlakanuM mahattva vadhI gayuM, tenA anuyAyIo paNa tIrthaMkaracaritra 208 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhI gayA. te potAnA AjIvaka saMpradAyano pravartaka-AcArya banI gayo. bhagavAna jyAre vaizAlI padhAryA tyAre tyAM bALako temane pizAca samajIne pajavavA lAgyAM. te samaye mahArAja siddhArthanA mitra nareza zaMkha tyAMthI pasAra thaI rahyA hatA, temaNe te bALakone bhagADyAM ane mahAvIrane vaMdana karIne cAlyA gayA. vaizAlIthI vANijyagrAma tarapha teo gayA. mArgamAM gaMDakI nadI pAra karavA mATe naukAmAM beThA. nadI pAra UtaryA pachI nAvike naukAnuM bhADuM mAgyuM. mahAvIra mauna rahyA. tethI gusse thaIne nAvike mahAvIrane garama retI upara UbhA rAkhyA. saMyogavazAtu zaMkha narezano bhANeja citra tyAM AvI pahoMcyo. teNe nAvikane samajAvyo ane mahAvIra mukta thayA. vANijya prAmamAM avadhijJAnI AnaMda zrAvake (bhagavAnanA mukhya daza zrAvakomAMno mukhya AnaMda nahIM, paraMtu A pArzva paraMparAno AnaMda hato.) bhagavAnane vaMdana karIne kahyuM, "bhagavAna ! have Apane thoDAka ja samayamAM kevaLajJAna prApta thaze." vANijyagrAmathI zrAvastI nagarImAM padhArIne tyAM cAturmAsa karyo. sAdhanAnuM agiyAramuM varSa zrAvastIthI vihAra karIne bhagavAna sAnulakriya saMnivezamAM padhAryA. tyAM soLanI tapasyA karI tathA temAM bhadrapratimA, mahAbhadra tathA sarvatobhadra pratimA svIkArI. temAM bhinna bhinnarUpe dhyAnasAdhanA karI. A tapasyAnuM pAraNuM AnaMda gAthApatinI dAsI dvArA pheMkavAmAM AvelA bhojana vaDe karyuM. saMgamanA upasarga daDhabhUmimAM bhagavAne polAza caityamAM aThThamanI tapasyA karIne acitta pudgala upara animeSa dRSTithI dhyAna karyuM. Idrae potAnA avadhijJAna vaDe bhagavAnane nihALyA tathA temanAM dhyAna, tapasyA ane sAdhanAnA mahimAnAM vakhANa karatAM kahyuM, "bhagavAna mahAvIranuM dhairya tathA sAhasa eTaluM gajabanuM che ke mAnavI to zuM, ame devo paNa temane vicalita karI zakatA nathI!" saghaLA devoe IdranI vAtane anumodana ApyuM, paraMtu saMgamadevane A vAta janacI nahIM. teNe kahyuM, "devendra ! AvI khoTI khoTI prazaMsA zA mATe karo cho ? mane cha mahinAnI muddata Apo. huM temane vicalita karI batAvIza." Idrae kamane te pramANe vacana ApyuM. saMgama mRtyulokamAM Avyo ane bhagavAna samakSa anukULa-pratikULa upasargonI jALa pAtharavA lAgyo. saMgame eka ja rAtamAM ogaNIsa mAraNAMtika kaSTa ApyAM. eka kaSTa ja vyaktinA mRtyu mATe paryApta hatuM, evAM ogaNIsa kaSTo bhagavAnanuM vaja jevuM kaThora zarIra sahana karatuM rahyuM. te ogaNIsa mAraNAMtika kaSTa nIce pramANe hatAM: bhagavAna zrI mahAvIra 209 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pralayakAraka vaMToLa 2. vajamukhI kIDIo dvArA karaDavuM. 3. tIkSNa maccharo vaDe lohI cUsavuM. udhaI dvArA cAmaDIne caTakavuM. 5. vIMchIo dvArA DaMkha mAravA. noLiyA dvArA mAMsa ujharaDAvuM. 7. bhImakAya sarpo dvArA DaMkha prahAra. 8. uMdaro dvArA karaDavuM tathA tenA upara pezAba karIne bhAre baLatarA pedA karavI. 9. hAthI-hAthiNI dvArA cUMDha vaDe uchALavA tathA dAMta vaDe prahAra karavo. 10. pizAcarUpa dhAraNa karIne bhayAnaka bUmarANa karavI. 11. vAgha banIne zarIranuM vidAraNa karavuM. 12. siddhArtha tathA trizalAnuM rUpa dhAraNa karIne rdayavidAraka vilApa karavo. 13. bhagavAnanA be paganI vacce agni peTAvIne bhojana rAMdhavuM. 14. caMDALanuM rUpa dhAraNa karIne bhagavAnanA zarIra upara pakSIonuM pIMjaruM laTakAvuM tathA temanA dvArA cAMca, nakha vagerenA prahAra karavA. 15. temanA zarIrane bhayaMkara AMdhImAM uDADavuM. 16. cakravAtI pavanamAM bhagavAnanA zarIrane cakranI jema ghumAvavuM. 17. kAlacakrano prayoga karavo, jethI bhagavAna DhIMcaNa sudhI jamInamAM UtarI gayA. 18. vimAna upara beThelA deva bolyA, "kaho Apane svarga joIe ke apavarga?" 19. lAvaNyamaya apsarA dvArA rAgapUrNa hAvabhAvanI rajUAta. Avazyaka curNimAM vIsa parISahonuM varNana maLe che. navamA upasargamAM hAthI-hAthiNIno je saMyukta parISaha che te parISaha temAM alaga alaga darzAvelo che. bhagavAna jyAM jatA tyAM saMgama lokonAM gharomAM corI karato, gharomAMthI tIrthakaracaritra 210 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastuo uThAvI leto. loko jyAre tene mAravA mAMDatA tyAre te kaheto, "mane zA mATe mAro cho ? meM to mAtra mArA gurunI AjJAnuM pAlana ja karyuM che." tethI loko mahAvIrane pakaDatA, temane doraDA vaDe bAMdhatA ane mAratA. koI paricita vyakti maLI jAya to te lokone samajAvIne bhagavAnane mukta karAvatI. tosali gAmamAM corI karIne saMgama bhagavAna pAse AvIne chupAI gayo ane tyAM zastro mUkI dIdhAM. adhikArIoe temane kukhyAta cora samajIne phAMsInI sajA jAhera karI. prabhune phAMsInA takhtA upara caDAvyA. gaLAmAM phAMsIno phaMdo bharAvyo ane nIcethI takhtI khaseDI lIdhI. takhI haTAvatAM ja phaMdo tUTI gayo. temane vAraMvAra phAMsI upara caDAvyA ane dareka vakhate phaMdo tUTato gayo. adhikArI vismita tathA prabhAvita thayo ane temane mahApuruSa samajIne mukta karI dIdhA. A rIte saMgame cha mahinA sudhI agaNita dAruNa kaSTa ApyAM. Indra dvArA ApavAmAM AvelI samayamaryAdA samApta thavAmAM hatI. saMgama dvArA ATalA badhA upasarga ApavAne kAraNe Idra atyaMta khinna hatA. e ja kAraNe svargamAM cha mahinAthI nATaka vagere baMdha hatuM. sUryodaya thavA Avyo tyAre aMtima prayAsa tarIke vAta vAtamAM temane phasAvavAnI ceSTA karatAM saMgame kahyuM, "mahAvIra ! meM tamane ATalAM badhAM kaSTa ApyAM, takalIpho ApI, have tame ja kaho ke huM tamane kevo lAguM chuM?' mahAvIre kahyuM, "saMgama ! eka vyApArIno mAla phasAI gayo hato. tene potAno deza yAda Avyo. te jaladI jaladI e mAla vecIne potAnA dezamAM pAcho AvavA icchato hato. tyAre eka dalAle AvIne te zeThane kahyuM, "zeThajI ! huM Apano mAla savAyAM dAma ApIne vecI zakuM chuM." saMgama have tuM ja kahe te dalAla zeThane kevo lAgyo haze ?' saMgama, "e to atyaMta priya lAgyo haze. zeThajIne utAvaLa hatI tethI mAla jaladI vecavAno hato ane te paNa savAyAM dAmathI vecAya che . navAInI vAta ! AvuM bane to dalAla sAro ja lAge ne !' mahAvIra, "saMgama ! basa, e dalAlanI jema ja tuM paNa atyaMta priya lAge che. eka to mAre jaladI mokSa prApta karavo che. te mATe mAre mArAM karmono kSaya karavo jarUrI che. huM te mATe prayatna karI rahyo hato. paraMtu tAre kAraNe mArAM karma jaladI kSaya pAme tevI taka maLI tethI tuM to mArA mATe pelA dalAla jevo ja gaNAya !" A sAMbhaLIne saMgama lAlapILo thaI gayo. jevI rIte dhobI paththara bhagavAna zrI mahAvIra [ 211 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara kapaDAM paTake che, tevI rIte mahAvIranA baMne paga pakaDIne paTakavA mATe te udyata thayo, tyAM ja Idrae tene paDakAratAM kahyuM, "are, mUrakha ! tuM A zuM karI rahyo che? jo sUryodaya thaI rahyo che. tArI samayamaryAdA samApta thaI cUkI che. je mahApuruSa cha mahinAmAM Dagyo nahi, te have zuM eka kSaNamAM vicalita thaze?' Idrae A kAraNe saMgamane devalokamAMthI kADhI mUkyo. kahevAya che ke te hajI paNa potAnA parivAra sahita merU parvatanI gulikA upara potAno samaya vitAvI rahyo. cha mahinAnA upasarga sahita sauthI lAMbI tapasyAnuM bhagavAne vajagAmamAM pAraNuM karyuM, devoe paMcadravya pragaTa karyA. tyAMthI AlaMbhiyA, zvetAMbikA, sAvathI, kauzAMbI, vArANasI, rAjagRha ane mithilA vagere sthaLoe paribhramaNa karatA karatA teo vaizAlImAM padhAryA. tyAM cAturmAsika tapa sahita cAturmAsa karyo. jIrNa zeThanI utkaTa bhAvanA - vaizAlImAM jinadatta nAmano eka zreSThI raheto hato. tenI Arthika sthiti kamajora hovAthI te jIrNazeTha tarIke jANIto hato. te bhagavAnanAM darzana karavA niyamita jato ane potAnA ghera pAraNAM karavA padhAravA bhAvabharI prArthanA karato. A rIte cAturmAsa daramiyAna te bhAvanA bhAvato rahyo. cAturmAsanI parisamApti karIne bhagavAna AhAra mATe nIkaLyA ane bhikSATana karatA karatA pUraNa zeThanA ghare pahoMcyA. bhagavAnane joIne pUraNa zeThe dAsIne Adeza Apyo ane teNe kulatya vahorAvyAM. devoe paMcadravya pragaTa kyajyAre devoe divyavRSTi sahita "ahodAna'nI devaduMdubhi karI tyAre jIrNazeThanI bhAvanAnI zRMkhalA tUTI. te ghera beThAM beThAM bhagavAnanA padhAravAnI rAha joto rahyo. AvI utkaTa bhAvanAmAM jIrNazeThe bAramA devalokanuM AyuSya bAMdhyuM. bhagavAnane jyAre utkRSTa dAnI vize pUchavAmAM AvyuM tyAre temaNe jIrNazeThane sauthI moTA dAnI gaNAvyA. sAdhanAnuM bAramuM varSa camarendranuM zaraNa vaizAlIno pAvasa pravAsa pUro karIne bhagavAna suMsumAra padhAryA. tyAM azoka vRkSanI nIce dhyAnArUDha thayA. tyAre bhagavAnane cha8-cha8nI tapasyA hatI. te vakhate asuronI rAjadhAnI camacaMcAmAM "pUraNa" bAla tapasvIno jIva IdrarUpe utpanna thayo. teNe avadhijJAna dvArA potAnI upara kendrane divya bhoga bhogavato joyo. tethI tene khUba gusso Avyo. teNe sAmAnika Idrone kahyuM, "zakrendra haMmezAM A ja sthAnano upayoga karatA AvyA che. Ama chatAM amarendrane saMtoSa thayo nahi. tIrthakaracaritra | 212 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakrendranI Rddhi-siddhi vinaSTa karavAnA hetuthI bhagavAna pAse Avyo ane kahyuM, 'huM ApanuM zaraNa svIkArIne zakranI zobhA samApta karavA mAguM chuM. teNe vaikriya rUpa dhAraNa karyuM, zakrendranI rAjasabhAmAM gayo ane tene paDakAratAM devalokanI zobhA khatama karavAnI vAta kahevA lAgyo. tethI zakrendra atyaMta gusse thayA ane tene mAravA mATe vajra pheMkyuM. vIjaLInA taNakhAnI jema uchaLatuM uchaLatuM te vajra jema jema AgaLa vadhyuM tema tema asura rAja bhayabhIta banIne moM nIcuM rAkhIne bhAgyo ane bhagavAnanAM caraNomAM AvIne DhaLI paDyo. zakrendrane eTalAmAM vicAra Avyo ke camarendranI eTalI tAkAta nathI ke have te svayaM upara AvI ja zake. vicAra karatAM karatAM avadhijJAna vaDe temane khabara paDI ke e to bhagavAna mahAvI2nuM za2Na laI beTho che. kyAMka e kA2Ne bhagavAnane kaSTa na upaje. evA ciMtana sAthe IMdra jhaDapathI doDyo ane bhagavAnathI cAra AMgaLa dUra rahelA vajane pakaDI lIdhuM. bhagavAnanA zaraNAgata banavAthI zakrendrae camarendrane kSamA karyo ane bhagavAnane vaMdanA karIne potAnA sthAne pAcho vaLyo. caMdanAno uddhAra suMsumArathI pharatA pharatA bhagavAna kauzAMbI padhAryA. kArataka vada ekamanA divase bhagavAne tera bolano bhAre abhigraha svIkAryo. te tera bola A pramANe che : 1. rAjakanyA 2. bajAramAM vecelI 3. mAthuM muMDAvelI 4. mAthAmAM godA mAryAnA ghA 5. hAthamAM hAthakaDI 6. pagamAM beDI traNa divasanI bhUkhI 7. 8. bhoMyarAmAM rahelI 9. aDadho divasa vItyA pachI 10. eka paga uMbarAmAM ane eka paga uMbarAnI bahAra 11. supaDAmAM 12. aDadanA bAkuLA 13. AMkhomAM AMsu hoya bhagavAna zrI mahAvIra dgha 213 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA tera bolarUpa abhigraha dhAraNa karIne bhagavAna dararoja nagarImAM bhikSA mATe pharatA, paraMtu kyAMya abhigraha pUrNa thayo nahi. samagra nagarImAM evI vAta cAlI ke ApaNAthI evI kevI bhUla thaI gaI che ke bhagavAna kazuM ja vahoryA vagara pAchA vaLe che ! Ama ne Ama cAra varSa vItI gayAM. eka vakhata mahAmAtya suguptanA ghare padhAryA. mahAmAtyanI patnI naMdA, je svayaM zramaNopAsikA hatI, te zubhabhAvanA sahita AhAra ApavA mATe upasthita thaI. abhigraha pUrNa na thavAthI bhagavAna cAlyA gayA. tethI naMdAne khUba duHkha thayuM. dAsIoe tene kahyuM, "A to dararoja AvI rIte ja pAchA vaLI jAya che." naMdAe potAnA pati mahAmAtya samakSa ciMtA vyakta karI. mahArANI mRgAvatIne jyAre tenI khabara paDI tyAre mahArAja satAnika dvArA mAhitI meLavavA kahyuM, paraMtu kAMI khabara paDI nahIM. bhagavAnanA abhigrahane pAMca mahinA pUrA thaI gayA hatA. cho mahino pUro thavAmAM mAtra pAMca divasa bAkI hatA. hamezanI jema bhagavAna bhikSATana karatA karatA ghanAvaha zeThane ghera pahoMcyA. caMdanAe taraNatAraNa jahAja jevA bhagavAna mahAvIrane joyA ane teno cahero khIlI UThyo. te potAnuM saghaLuM duHkha bhUlI gaI. taNe bhikSA svIkAravA mATe vinaMtI karI, paraMtu eka bola adhUro hovAthI bhagavAna AgaLa vadhyA. tethI caMdanAnI AMkhomAMthI azrudhArA vahevA lAgI. mahAvIre pAchA vaLIne joyuM. have saghaLA bola sArthaka thayelA joyA. potAno abhigraha pUrNa thaI gayelo hato. caMdanA dvArA bhikSA grahaNa karI. devoe paMca dravya pragaTa karyA. devaduMdubhI vAgI. hAthakaDIo ane beDIo AbhUSaNa banI gaI tathA caMdanA potAnA mULa rUpamAM AvI gaI. A caMdanA ja bhagavAnane kevaLajJAna prApta thayA pachI temanI prathama ziSyA tathA sAdhvIsamAjanI pravartinI banI. kauzAMbIthI sumaMgala succhettA, pAlaka vagere sthaLomAM pharatA pharatA caMpA nagarInI svAtidattanI yajJazALAmAM cAturmAsika tapa sahita prabhue cAturmAsa karyo. tyAM bhagavAnanI sAdhanAthI prabhAvita thaIne pUrNa bhadra ane maNi bhadra nAmanA be yakSa rAtre bhagavAnanI sevA tathA bhakti karavA lAgyA. svAtidattane jyAre A samAcAra maLyA tyAre teNe vicAryuM ke A koI viziSTa jJAnI che. teNe aneka prazno pUchyA, AtmA zuM che? pratyAkhyAna eTale zuM? vagere praznonAM bhagavAne samAdhAna ApyAM. sAdhanAnuM teramuM varSaH aMtima bhISaNa upasarga caMpAno cAturmAsa samApta karIne bhagavAna chammANI padhAryA ane gAmanI bahAra bAnAvasthita thayA. saMdhyA samaye eka govALiyo potAnA tIrthakaracaritra [ 214 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLada bhagavAna pAse mUkIne potAnA kAma mATe gAmamAM cAlyo gayo. pAcho Avyo tyAre tene potAnA baLada maLyA nahIM. teNe bhagavAnane pUchyuM. bhagavAna cUpa rahyA. gusse thayelA govALe bhagavAnanA baMne kAnamAM lAkaDAnA khIlA bhoMkI dIdhA. prabhune tIvra vedanA thatI hatI. kahevAya che ke mahAvIre potAnA tripRSTha vAsudevanA bhavamAM je vyaktinA kAnamAM garama sisu reDAvyuM hatuM te vyakti ja A govALiyo hato. chammANIthI vihAra karIne bhagavAna madhyamA padhAryA. tyAM AhAra mATe pharatA pharatA siddhArtha vaNikanA ghera pahoMcyA. te vakhate siddhArtha potAnA mitra vaidyarAja kharaka sAthe vAtacIta karatA hatA. baMnee bhagavAnane vaMdanA karI. prabhune joIne kharaka bolyo, "bhagavAnanuM zarIra sarva lakSaNayukta hovA chatAM sazalya che? zeTha- "mitra, zalya kyAM che ?' prabhunI kAyA joIne kharake kahyuM, "juo, koIe kAnamAM khIlA bhoMkyA che." baMnee bhagavAnane rokAI javA vinaMtI karI, paraMtu temaNe svIkRti ApI nahi. mahAvIra pharIthI dhyAnalIna banI gayA. siddhArtha tathA kharaka davA ane keTalIka vyaktione laIne tyAM pahoMcyA. kharake sANasI vaDe lAkaDAnA khIlA kheMcI kADhyA. te vakhate prabhunA mukhamAMthI eka bhISaNa cIsa nIkaLI paDI, jethI samagra udyAna gAjI UThyo. kharake ghA para malama-auSadhi lagADI ane prabhune vaMdanA karI. bhagavAna mahAvIrano A aMtima ane bhISaNa parISaha hato. A eka saMyoga hato ke upasargono prAraMbha paNa govALiyAthI thayo ane teno aMta paNa govALiyAthI ja Avyo. kevaLajJAnanI prApti bhISaNa upasargo, parISaho ane kaSTo sahana karatAM karatAM bhagavAna mahAvIra dhyAna tathA tapasyA dvArA AtmAne bhAvita karatA rahIne vicaraNa karatA rahyA. vicaratA vicaratA prabhu jaibhiya gAmanI bahAra pahoMcyA. tyAM RjubAlukA nadInA kinAre zyAmaka gAthApatinA khetaramAM zAlavRkSanI nIce dhyAnArUDha thaI gayA. chaThThanuM tapa, godohikA Asana, vaizAkha suda dazamano divasa, divasano aMtima prahara, uttarAphAlgani nakSatra, kSepaka zreNInuM ArohaNa, zukladhyAnanuM dvitIya caraNa, zubhabhAva, zubhaadhyavasAyamAM bhagavAne bAramA guNasthAnamAM mohanIya karmano samULa nAza karyo tathA bAkInAM traNa ghAtI karma - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya tathA aMtarAya karmano kSaya karIne teramA guNasthAnamAM kevaLajJAna tathA kevaLadarzana prApta karyuM. mUrtaamUrta saghaLA padArtho bhagavAnane dekhAvA lAgyA. bhagavAna zrI mahAvIra ] 215 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ belA chaghastha kALanI sAdhanA bhagavAna mahAvIrano chadmasthakALa bAra varSa, cha mAsa ane paMdara divasano hato. A kALamAM temanI tapasyA A pramANe hatIH 0 chamAsI eka cha mAsamAM eka pAMca divasa ochA 0cAturmAsika nava 0trimAsika 0 sAI dvimAsika be 0 dvimAsika 0 sArdha mAsika be 0mAsika bAra 0pAkSika boMtera 0bhadra pratimA eka be divasa) 0 mahAbhadra pratimA eka (cAra divasa) 0sarvatobhadra pratimA eka (dasa divasa) 0 telA | bAra baso ogaNatrIsa bhagavAne chaThThanA divase dIkSA lIdhI hatI tethI sAdhanAkALamAM eka upavAsa vadhAre umeravAmAM Ave che. temanI tapasyA agiyAra varSa, cha mAsa, paccIsa divasa (4166 divasa) ane. pAraNAMnI avadhi agiyAra mAsa ogaNIsa divasa (349 divasa) hatI. bhagavAnanI samagra tapasyA cauvihAra (nirjaLa) hatI. keTalAka ema paNa mAne che ke bhagavAne colA (cAra divasa). vagerenI tapasyA paNa karI hatI. prathama dezanA kevalI banyA bachI cosaTha Idro tathA agaNita devI-devatAoe bhagavAnano kevaLa-mahotsava ujavyo. devoe samavasaraNanI racanA karI. A samavasaraNamAM mAtra devI-devatA ja hatAM. devoe prabhu-pravacananI prazaMsA karI. paraMtu mahAvrata tathA aNuvratanI dIkSA laI zakyA nahIM, kAraNake devomAM te prApta karavAnI ahaMtA hotI nathI. RjubAlukA nadInA kinAre jaMgalamAM dezanA thavAne kAraNe koI mANasa jaI zakyo nahIM. tIrthaMkarano upadeza kyAreya , niSphaLa jato nathI. temanA prathama pravacanamAM saMghanI sthApanA thaI jAya che. bhagavAna mahAvIranI prathama dezanA niSphaLa javAthI tene daza Azcaryo paikInuM eka Azcarya mAnavAmAM AvyuM. keTalAka AcAryo ema mAne che ke prathama pravacanamAM vyaktio upasthita thaI chatAM koI vratI banI zakyuM nahIM. gaNadharonI dIkSA jaMbhiya gAmathI vihAra karIne bhagavAna mahAvIra madhyama pAvA padhAryA. tyAM dhanADhya vipra somile eka vizALa yajJanuM Ayojana karyuM, jemAM ucca tIrthakaracaritra 216 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTinA aneka vidvAno hAjara hatA. temAM agiyAra mahApaMDita potAnA vizALa ziSyaparivAra sahita upasthita hatA. madhyama pAvAmAM devoe samavasaraNanI racanA karI. zaheranAM nara-nArInAM ToLeToLAM tyAM pahoMcavA lAgyAM. AkAzamArge deva-devIonAM samUha AvavA lAgyAM. temane joIne paMDito khUba prasanna thayA ane bolyA, juo A devatAo ApaNA yajJamAM Ahuti devA mATe padhArI rahyA che. thoDIka ja kSaNomAM yajJa maMDapanI uparathI devo AgaLa cAlyA gayA tethI teo sazaMka banyA. jyAre temaNe tapAsa karI to jANavA maLyuM ke teo sarvajJa mahAvIranA samavasaraNamAM jaI rahyA hatA. paMDitoe temAM potAnuM apamAna anubhavyuM. sauthI moTA paMDita IMdrabhUti gautame vicAryuM ke mahAvIra moTA pAkhaMDI lAge che. teo IMdrajALavALA hovA joIe. lokone te bharamAvI rahyA che. vivAdamAM teo mArI sAme,nahIM TakI zake. huM temane parAjita karIne ja jaMpIza. Avo nirNaya karIne IMdrabhUti gautama potAnA pAMcaso ziSyo sahita prabhunA samavasaraNamAM pahoMcyA. samavasaraNamAM prabhune jotAM ja gautama vismita thaI gayA. najIka pahoMcatAM ja bhagavAne 'gautama' kahIne temane saMbodhita karyAM. to teo cakita thaI gayA. temaNe vicAryuM ke, 'mArA pAMDityanI prasiddhi dUra dUra sudhI prasarelI che. mane koNa nathI oLakhatuM ?' gautamane varSothI eka saMzaya jAgelo hato, je temaNe koInI sAme vyakta karelo nahoto. temano e saMdeha vyakta karatAM bhagavAne kahyuM, 'gautama ! tamArA manamAM AtmAnA astitva vize zaMkA che.' IMdrabhUti coMkyA ane samajI gayA ke A to vAstavamAM sarvajJa che. prabhue vistArathI AtmAnA astitvane siddha karyuM. IMdrabhUtinI zaMkA TaLI gaI ane potAnA pAMcaso ziSyo sahita temaNe prabhu pAse dIkSA lIdhI, temanuM ziSyatva grahaNa karyuM. IMdrabhUtinI dIkSA sAthe ja tIrthanI sthApanA thaI gaI. tyArabAda kramazaH bAkInA daza paMDito paNa AvyA ane potapotAnI zaMkAonuM samAdhAna pAmIne temaNe bhagavAna pAse ziSyatva svIkAryuM. digaMbara paraMparAmAM A ghaTanA bIjA svarUpe jovA maLe che. temanA mata pramANe sarvajJatAprApti pachI bhagavAna jaMgalamAM devanirmitta samavasaraNamAM birAjamAna thayA, devo vaddhAMjali thaIne besI gayA. paraMtu bhagavAnanA mukhAraviMdamAMthI divya dhvani (pravacana) pragaTa thaI zakyo nahi, bAsaThamo divasa pUro thayo. IMdrane ciMtA thaI. avadhijJAna dvArA kAraNa jANavA prayatna karyo to khabara paDI ke gaNadharanA abhAve divya dhvani nIkaLI zakato nathI. IMdrae bhavyAtmAnI zodha karI ane IMdrabhUti gautamane yogya jANIne bhagavAna zrI mahAvIra D 217 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo vidyArthIrUpe temanI pAse gayA ane kahyuM, mArA gurue mane eka gAthA zIkhavADI che. atyAre teo mauna che. tethI Apa teno artha samajAvo. IdrabhUti zarata sahita artha kahevA thayA, jo huM artha ApI zakuM to mAruM ziSyatva svIkAravuM paDaze. Idrae hA kahI ane gAthA rajU karI. paMcava asthikAyA, chajajIvaNikAyA mahaayA paMcI. a ya pavayaNamAdA, saheo baMdha mokhkho yASakhaMDAgamA A gAthA sAMbhaLIne IdrabhUti asamaMjasamAM paDI gayA. pAMca astikAya, cha javanikAya, pAMca mahAvrata, ATha pravacanamAtA zuM che, kayAM kyAM che? cha javanikAyanAM nAma sAMbhaLIne temanI dabAyelI zaMkA tIvratAthI jAgrata thaI gaI. IdrabhUtie kahyuM, cAlo, tArA guru pAse A gAthAno artha kahIza. baMne bhagavAna pAse AvyA. bhagavAne "gautamI nAmathI saMbodhana karyuM ane jIvanA astitva vize temanI zaMkAnuM nivAraNa karyuM. IdrabhUti potAnA vidyArthIo sahita bhagavAnA ziSya banI gayA. tyAra pachI bhagavAne divyadezanA ApI. bAkInA daza paMDito paNa potAnA ziSya samudAya sahita dIkSita thaI gayA. agiyAra ja gaNagharonA keTalA ziSyo hatA, temanI zI zI zaMkAo hatI tenuM vivaraNa nIce pramANe che: gaNadhara ziSya 1. IdrabhUti 500 AtmAnuM astitva 2. agnibhUti 500 puruSAdvaita 3. vAyubhUti 500 tajIvatacharIravAda 4. vyakta 500 brahmamayagatuM 5. sudharmA janmAttara 6. maMDita 350 AtmAnuM saMsAritva 7. mauryaputra 350 deva ane devaloka 8. akaeNpita 300 naraka ane nArakIya jIva 9. acalabhrAtA 300 puNya-pApa 10. metArya 300 punarjanma 11. prabhAsa 300 mukti tIrtha sthApanA madhyamapAvAnA samavasaraNamAM agiyAra mahApaMDito sahita 4411 zaMkA 500 tIrthakaracaritra | 218 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNoe munidIkSAno svIkAra karyo. A agiyAra mahApaMDitone bhagavAne tripadInuM jJAna ApyuM. A tripadI vaDe temane caudapUrva sahita dvAdazAMgInuM jJAna thayuM ane teo gaNadhara kahevAyA. rAjakumArI caMdanabALA vagere sAdhvIo banI. aneka lokoe zrAvaka dharma tathA zrAvikA dharmano svIkAra karyo. te samaye vaizAkha suda ekAdazIno divasa hato. A rIte cAra tIrthanI sthApanA karIne mahAvIra bhAvatIrthakara kahevAyA. tIrtha sthApanA pachI bhagavAna madhyamapAvAthI rAjagRha padhAryA ane te varSe tyAM ja cAturmAsa pUro karyo. rAjagRha padhAravAthI tyAMnA rAjA zreNike parivAra sahita rAsI ThAThamATha pUrvaka bhagavAnanAM darzana karyA. A cAturmAsamAM rAjakumAra megha tathA naMdISeNe dIkSA grahaNa karI. A varSano pUrvArdha chadmastha hato, jyAre uttarArdha kevalI tarIke vItyo. sarvajJatAnuM bIjuM varSa RSabhadatta ane devAnaMdAnI dIkSA rAjagRha varSAvAsa saMpanna karIne bhagavAna brAhmaNa kuMDa gAmanA bahuzAla udyAnamAM padhAryA. A gAmanA mukhI RSabhadatta hatA. temanI patnI devAnaMdA hatI. baMne tattvavettA zrAvaka hatAM. bhagavAnanAM darzana karavA mATe RSabhadatta ane devAnaMdA gayAM. bhagavAnane jotAM ja devAnaMdA harSavibhora thaI UThI. temanA ddhayamAM sneha bhagI UThyo. harSAzruthI temanI AMkho chalakAI gaI. temanAM stanamAMthI dUdhanI dhArA vahevA lAgI. gautame bhagavAnane pUchyuM, prabhu, Ama thavAnuM kAraNa zuM che?' bhagavAne kahyuM, "gautama ! e mArI mAtA che. huM emano aMgajAta chuM. putra-snehanA kAraNe A badhuM banyuM che. bhagavAne sAharaNa vagerenuM samagra vRttAMta kahIne saunI jijJAsA zAMta karI. tyArabAda bhagavAnanuM pravacana thayuM. pravacanathI pratibodhita thaIne baMnee sAdhutvano svIkAra karyo. aMte karmakSaya karIne muktizrInuM varaNa karyuM. brAhmaNakuMDanI pazcime kSatriyakuMDa nagara hatuM. tyAnA rAjakumAra jamAli hatA. temanI sAthe bhagavAnanI putrI priyadarzanA paraNAvelI hatI. kSatriyakuMDamAM bhagavAnanuM pravacana thayuM. tethI ubodhita thaIne jamAli pAMcaso kSatriyakumAro tathA priyadarzanAe eka hajAra strIo sahita dIkSA lIdhI. A varSe bhagavAnano cAturmAsa vaizAlImAM thayo. sarvajJatAnuM trIjuM varSa cAturmAsa parisamApti karIne bhagavAne vaizAlIthI vatsabhUmi tarapha vihAra karyo. aneka kSetromAM parivrajana karatA karatA teo kauzAMbI padhAryA. te vakhate tyAMno rAjA udayana hato. A prasiddha nareza sahasrAnIkano pautra tathA bhagavAna zrI mahAvIra | 219 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja satAnika ane mahArANI mRgAvatIno putra, mahArAja ceTakano dohitra hato. zramaNopAsikA jayaMtI udayananI phoI hatI. bhagavAnanuM Agamana bhaNIne rAjA udayana potAnA samagra parivAra sahita darzanArthe gayA. upadeza sAMbhaLyo. jayaMtI zrAvikAe bhagavAnane aneka prazno pUchyA ane tenuM samAdhAna pAmIne dIkSita thaI gaI. kauzAMbIthI bhagavAna zrAvastI padhAryA. tyAM caramazarIrI sumanobhadra ane supratiSThae dIkSA lIdhI. baMne munio aMte nirvANa prApta karyuM. tyAMthI vicaratA vicaratA prabhu vANijya grAma padhAryA. tyAMnA nivAsI gAthApati AnaMda ane temanI patnI zivAnaMdAe zrAvakanAM bAra vrata dhAraNa karyA. te varSe vANijyagrAmamAM ja cAturmAsa karyo. sarvajJatAnuM cothuM varSa varSAvAsa saMpanna karIne magadha dezamAM pharatA pharatA bhagavAna rAjagRha padhAryA. samrATa zreNike temanAM darzana karyA. pannA ane zAlIbhadra jevA dhanADhya vepArIputro dIkSita thayA. baMne saMbaMdhe sALA banevI hatA. dhannA aNagAre nirvANa prApta karyuM. jyAre zAlIbhadra ekAbhavatArI banIne sarvArtha siddha vimAnamAM deva banyA. te varSano cAturmAsa rAjagRhamAM saMpanna thayo. sarvajJatAnuM pAMcamuM varSa bhagavAna rAjagRhathI caMpA padhAryA. tyAMnA rAjA dattanA putra rAjakumAra mahacaMde dIkSA lIdhI. tyAMthI siMdhu-sauvIranI rAjadhAnI vItabhaya nagarImAM padhAryA. bhagavAnanI A sauthI lAMbI yAtrA hatI. A yAtrAmAM aneka sAdhu zuddha AhAra-pANInA abhAve svargavAsI thaI gayA, kAraNake rasto ati vikaTa hato. dUra dUra sudhI vastI tathA gAmano abhAva hato. siMdhu-sauvIranA rAjA zrAvaka udAI bhagavAnanA AgamanathI atyaMta prasanna thayA. potAnA bhANeja kezIkumArane rAjya soMpIne bhagavAna pAse dIkSita thaI gayA. thoDoka samaya tyAM birAjIne bhagavAna punaH magadha janapadamAM vANijya grAma padhAryA. tyAM ja temaNe cAturmAsa karyo. sarvajJatAnuM chaThThuM varSa cAturmAsa pachI bhagavAna vArANasI padhAryA. tyAM koSThaka caityamAM pravacana thayuM. tyAMnA koTyadhIza cUlanI pitA tathA temanI patnI zyAmA ane surAdeva tathA temanI patnI dhanyAe zrAvakadharma svIkAryo. te baMne bhagavAnanA daza mukhya zrAvakomAM gaNAya che. vArANasIthI bhagavAna AlaMbiyA padhAryA tyAnAM nareza jitazatru prabhunA darzanArthe gayA. tIrthakaracaritra | 220 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM eka 'pudgala'nAmano parivrAjaka raheto hato. satata chaThThanI tapasyA tathA AtApanA ka2vAne kA2Ne tene vibhaMga ajJAna tathA avadhidarzana utpanna thaI gayuM. te darzananA AdhAre teNe ghoSaNA karI ke devonuM jaghanya AyuSya dazahajAra varSa tathA utkRSTa daza sAgara che. nagaramAM evI carcA jyAre gaNadhara gautame sAMbhaLI tyAre temaNe bhagavAna pAse jijJAsA vyakta karI. bhagavAne kahyuM, 'A vAta sAcI nathI. devonuM utkRSTa AyuSya tetrIsa sAgara che.' A vAta te parivrAjaka sudhI pahoMcI. teo zaMkita thaI gayA ane prabhu pAse AvyA. jinezvara devanuM pravacana sAMbhaLIne temanI pAse dIkSita thaI gayA. agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM ane aMte nirvANa prApta karyuM. tyAMthI prabhu rAjagRha padhAryA. tyAM ja cAturmAsa karyo. tyAM maMkAI, jhiMkata, arjunamAlI, kazyapa, gAthApati varadatta vageree saMyamI jIvana svIkAryuM. sarvajJatAnuM sAtamuM varSa rAjagRha cAturmAsa pachI vihAra karavAne badale bhagavAna tyAM ja rokAI gayA. A satata pravAsano AzAtIta lAbha maLyo. rAjagRha nagaranA aneka pratiSThita nAgarikoe zramaNadharma tema ja zrAvakadharmano svIkAra karyo. zreNikanA jAli, mayAli vagere trevIsa putro tathA naMdA, naMdamatI vage2e tera rANIoe bhagavAna pAse pravrajyA grahaNa karI. muni Ardrake keTalAka hastitApaso temaja svapratibodhita pAMcaso coro sahita bhagavAna pAse dIkSA svIkArI. A varSe paNa bhagavAne rAjagRhamAM varSAvAsa vItAvyo. sarvajJatAnuM AThamuM varSa varSAvAsa saMpanna karIne bhagavAna AlaMbhiyA padhAryA. AlaMbhiyAthI kauzAMbI padhAryA. te samaye ujjayinInA rAjA caMDapradyotane kauzAMbIne gherI lIdhuM hatuM. kauzAMbI upara mahArANI mRgAvatI zAsana saMbhALatI hatI. temano putra udayana nAbAlika hato. caMDapradyotana mRgAvatInAM rUpa-lAvaNya upara mugdha thaIne tene potAnI rANI banAvavA mAgato hato. bhagavAnanA AgamanathI mRgAvatIne khUba prasannatA thaI. te mahAvI2nA samavasaraNamAM pahoMcI. te samaye caMDapradyotana paNa bhagavAnanI sevAmAM upasthita hato. mahArANIe AtmakalyANanI suMdara taka samajIne sabhAmAM ja UbhI thaIne kahyuM, 'bhagavAna ! huM pradyotanI AjJA laIne ApanI pAse dIkSA levA icchuM chuM tathA mArA putra udayanane temanA saMrakSaNamAM mUkuM chuM.' pradyotanI jo ke dIkSA mATe svIkRti ApavAnI icchA na hatI, paraMtu bhagavAna samakSa aneka lokonI upasthitimAM lAvaza te inkAra karI zakyo nahIM. bhagavAna zrI mahAvIra ] 221 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgAravatI vagere caMDapradyotananI ATha rANIe paNa dIkSAnI anumati mAMgI. pradyote temane paNa AjJA ApI dIdhI. bhagavAne mRgAvatI, aMgAravatI vagere rANIone dIkSA ApI. kauzAMbIthI vihAra karIne mahAvIra vaizAlImAM padhAryA, tyAM ja temaNe cAturmAsa karyo. sarvajJatAnuM navamuM varSa vaizAlIno cAturmAsika pravAsa saMpanna karIne prabhu mithilA thaIne kAkaMdI padhAryA. tyAMnA rAjA jitazatru darzanArthe AvyA. bhadrA sArthavAhinInA putra dhanya vaibhava choDIne dIkSA lIdhI. sunakSatra paNa muni banyA. kaMpilapuramAM kuMDakaulike paNa zrAvakadharmano svIkAra karyo. prabhu tyAMthI polAsapura padhAryA. polAsapuramAM prabhunuM pravacana sAMbhaLIne dhanADhya kuMbhAra sAlaputra tathA temanI patnI agnimitrA zramaNopAsaka banI gayAM. baMne pUrvamAM gozAlakanA AjIvaka matanAM anuyAyI hatAM. jyAre gozAlakane A vAtanI khabara paDI tyAre te potAnA saMgha sahita saddAlaputra pAse Avyo ane tene punaH AjIvaka matamAM AvI javA mATe samajAvavA lAgyo. sadAlaputra upara gozAlakano koI prabhAva paDyo nahi. bhagavAne te varSano cAtu si vANijyagrAmamAM karyo. sarvajJatAnuM dazamuM varSa varSAvAsa pravAsa saMpanna karIne bhagavAna rAjagRha padhAryA. tyAM mahAzataka gAthApatie zrAvaka dharma svIkAryo. pArzva paraMparAnA aneka zramaNoe cAturyAma dharma dvArA paMcamahAvrata dharmamAM praveza karyo. A varSano cAturmAsa rAjagRhamAM thayo. sarvajJatAnuM agiyAramuM varSa cAturmAsa pachI bhagavAna kRtiMgalA padhAryA ane tyAM chatrapalAsa caityamAM birAjyA. te samaye zrAvastImAM vidvAna parivrAjaka kAtyAyana gotrIya skandaka raheto hato. tenI mulAkAta piMgaLa nircantha sAthe thaI. pIMgaLe aneka prazno pUkyA, paraMtu skandaka temanA uttara ApavAmAM sazakita thaI gayo. te praznonAM samAdhAna meLavavA mATe te mahAvIra pAse gayo. potAnI zaMkAonuM samAdhAna pAmIne bhagavAna pAse dIkSA laI lIdhI. kRtiMgalAthI zrAvastI thaIne vANijyagrAmamAM prabhue cAturmAsa karyo. sarvajJatAnuM bAramuM varSa varSAkALa samApta thatAM prabhu brAhmaNakuMDanA bahuzAla udyAnamAM padhAryA. tyAM jamAlie potAnA pAMcaso munio sahita alaga vicaravA mATe bhagavAnI anumati mAMgI. tyAre bhagavAna mauna rahyA. pachI te svataMtra thaIne tIrthakaracaritra | 222 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcaso sAdhuonI sAthe vihAra karavA lAgyA. tyAMthI kauzAMbI padhAryA. tyAM sUrya tathA caMdramAM potAnA mULa rUpamAM bhagavAnanAM darzanArthe AvyA. A paNa eka anokhuM Azcarya mAnavAmAM AvyuM. kauzAMbIthI vihAra karIne mahAvIra cAturmAsa mATe rAjagRha padhAryA. sarvajJatAnuM teramuM varSa rAjagRha cAturmAsa saMpanna karIne bhagavAna caMpA padhAryA. magadha nareza zreNikanA mRtyu pachI koNike caMpAne potAnI rAjadhAnI banAvI. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne bhAre rAjasI ThAThamATha sahita samagra rAjakuTuMba sAthe koNika darzanArthe Avyo. bhagavAnanAM pravacanathI ubuddha thaIne aneka lokoe aNagAra tathA AgAra dharma svIkAryo. munidharma aMgIkAra karanArAomAM pavA, bhadra vagere zreNikanA daza putro mukhya hatA. pAlita jevA aneka dhanAdhIzoe zrAvaka vrata grahaNa karyuM. A varSe prabhuno cAturmAsa mithilAmAM thayo. aneka AcAryo A varSano cAturmAsa caMpAnagarImAM mAne che. sarvajJatAnuM caudamuM varSa - mithilAno pravAsa saMpanna karIne bhagavAna caMpA padhAryA, tyAre videhanI rAjadhAnI vaizAlI raNabhUmi banI hatI. eka tarapha vaizAlIpati rAjA ceTaka ane aDhAra gaNarAjA hatA. to bIjI tarapha magadhapati rAja koNika ane tenA kALa vagere oramAna bhAIo potapotAnI senA sAthe laDI rahyA hatA. A yuddhamAM koNika vijayI banyo hato. kALa vagere daza kumAro ceTakanA hAthe mAryA gayA. potAnA putranA mRtyunA samAcArathI kAlI vagere rANIone khUba kheda thayo. prabhu-pravacana dvArA vairAgyavatI banIne kAlI vagere daza rANIoe pravajyA svIkArI. caMpAthI vihAra karIne bhagavAna mithilA nagarI padhAryA. tyAM ja cAturmAsa karyo. sarvajJatAnuM paMdaramuM varSa - mithilAthI vihAra karIne bhagavAna zrAvastI padhAryA. tyAM koNikanA bhAInA bhAI halla-behala koIka rIte bhagavAna pAse pahoMcyA ane temanI pAse dIkSita thaI gayA. koNika, halla ane vihalla traNe mahArANI celaNAnA ja putro hatA. pitA rAjA zreNike potAnA devanAmI aDhAroDI hAra hallane tathA pATavI hAthI sacetaka gaMdhahastI je atizaya suMdara, catura ane samajadAra hato te vihallane soMpyo. zreNikanA mRtyu pachI koNike potAnI rANI padmAvatInI caDavaNImAM AvIne baMne bhAIone hAra tathA hAthI pAchA ApavA kahyuM, AthI baMne bhAIoe ema kahIne InkAra karyo ke A to pitAjIe bhagavAna zrI mahAvIra | 223 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apela che. baMne bhAIoe tyAM rahevAnuM yogya mAnyuM nahi. tyAMthI te potAnA parivAra sahita vaizAlImAM potAnA nAnA (mAtAnA pitA) mahArAja ceTakanA zaraNamAM cAlyA gayA. koNika dvArA hAra tathA hAthI pAchA mokalavAnI vAta kahevAmAM AvatAM ceTake kahyuM, zaraNamAM AvyA pachI kSatriya AkharI zvAsa sudhI tenuM rakSaNa kare che. tethI koNika ane ceTaka vacce bhISaNa yuddha thayuM. gozAlakano mithyA pralApa bhagavAna zrAvastInA koSThaka udyAnamAM rokAyA. te divasomAM maMkhaliputra gozAlaka bhagavAnathI alaga thaIne moTe bhAge zrAvastInI AsapAsa pharato hato. tejalezyAnI prApti tathA nimitta zAstrono abhyAsa temaNe zrAvastImAM ja karyo hato. zrAvastImAM atyaMpula gAthApati hAlAhalA kuMbhAraNa gozAlakanAM parama bhakta hatAM. moTe bhAge gozAlaka hAlAhalA kuMbhAraNanA niMbhADAmAM rokAtA hatA. bhagavAna mahAvIranA chadmastha kALamAM gozAlaka temanI sAthe cha varSa sudhI rahyo hato. mahAvIra pAsethI tejalezyAprAptino upAya meLavIne te temanAthI alaga thaI gayo hato. tejalezyA tathA aSTAMga nimittajJAna dvArA te potAne atyaMta prabhAvazALI mAnato hato. tenA AdhAre te ema paNa kaheto hato ke, "huM jina, sarvajJa tathA kevalI chuM.' temanI AvI ghoSaNA viSe nagaramAM vyApaka carcA cAlatI hatI. gautama svAmIe nagaramAM bhikSArthe pharatAM pharatAM e carcA sAMbhaLI ke zrAvastImAM be jina (tIrthakara) birAjI rahyA che. eka zramaNa bhagavAna mahAvIra ane bIja maMkhaliputra gozAlaka. gautama svAmIe A saMdarbhamAM pUchyuM to bhagavAne jaNAvyuM ke, "he gautama ! gozAlaka jina, kevalI tathA sarvajJa nathI. te potAnA vize je ghoSaNA karI rahyo che te mithyA che. A zaravaNa gAmanA bahula brAhmaNanI gauzALAmAM janma levAthI gozAlaka tathA maMkhali nAmanA maMkhano putra hovAthI makhaliputra kahevAya che. AjathI covIsa varSa pUrve te mAro ziSya banyo hato. cha varSa sudhI te mArI sAthe rahyo hato. meM batAvelA upAya dvArA teNe tejalabdhi prApta karI, dizAcaro pAsethI te nimittazAstra bhaNyo. tenA AdhAre te evuM kaheto phare che. vAstavamAM tenAmAM hajI sarvajJa banavAnI ahaMtA nathI.' mahAvIra ane gautama vacceno A saMvAda samagra nagaramAM prasarI gayo. jyAre saMkhaliputra gozAlake A vAta jANI tyAre te khUba gusse thayo. te potAnA saMgha sAthe A viSe vimarza karavA lAgyo. te samaye mahAvIranA ziSya AnaMda cha8 upara cha8nuM tapa karI rahyA hatA. pAraNAM mATe te kuMbhAraNA ghara AgaLathI pasAra thaI rahyA hatA. gozAlake temane joIne UbhA rAkhyA ane tIrthakaracaritra | 224 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM, "devAnupriya AnaMda ! tamArA dharmaguru mahAvIra deva manuSyo dvArA khUba prazaMsA ane pUjA bhale pAmyA hoya, paraMtu jo mArA viSe teo kaMI paNa kaheze to huM mArA tapa-teja dvArA temane bhasma karI daIza. jA, tArA gharmAcArya pAse jaIne meM kahelI vAta temane kaheje." gozAlakano Avo krodhabharyo uddagAra sAMbhaLIne AnaMda sthavira gabharAI gayA. teo tarata ja mahAvIra pAse gayA ane gozAlakanI vAto vize kahyuM, "bhaMte ! gozAlaka potAnA tapa-teja dvArA game tene bhasma karI devAmAM samartha che.' bhagavAne kahyuM, "AnaMda ! potAnA tapa-teja vaDe gozAlaka game tene bhasma karI devAmAM samartha che, paraMtu te ahaMta-tIrthakarane bALIne bhasma karavAmAM samartha nathI. tame gautama vagere tamAma munione khabara ApI do ke gozAlaka ahIM AvI rahyo che. atyAre tenI bhItaramAM atyaMta malinabhAva che, te dveSathI bharelo che tethI te kaMIpaNa kahe, kaMI paNa kare, paraMtu koIe tenI sAthe prativAda karavo nahIM. koIe tenI sAthe koIpaNa prakAranI carcA karavI nahIM.' AnaMda bhagavAnano A saMdeza sau munione kahevA mATe gayA. eTalAmAM gozAlaka potAnA AjIvaka saMgha sahita bhagavAnanI pAse AvI pahoMcyo ane bolyo, "kAzyapa ! tame e to ThIka kahyuM che ke maMkhaliputra gozAlaka mAro ziSya che, paraMtu tamAro e ziSya saMkhaliputra to kyAranoya mRtyu pAmIne devalokamAM cAlyo gayo che. huM to e gozAlakanA zarIramAM pravezelo udAyI kuMDiyAyana nAmano dharmapravartaka chuM. mAro A sAtamo zarIrAMtara praveza che. huM gozAlaka nathI, tenAthI alaga AtmA chuM. tame mane gozAlaka kaho cho te sarAsara jUThANuM che." gozAlakanAM AvAM asabhya vacano sarvAnubhUti munithI sahana thaI zakyAM nahIM. temaNe samajAvavAno prayatna karyo. paraMtu temanA zabdoe AgamAM IdhaNa homavAnuM kAma karyuM. gozAlakano krodha tethI adhika bhabhUkI UThyo. teNe tejalezyA ekatra karIne sarvAnubhUti upara choDI dIdhI. e pracaMDa AgathI sarvAnubhUtinuM zarIra baLIne rAkha thaI gayuM. muni AThamA sahastrAra devalokamAM mahaddhika deva banI gayA. gozAlaka vaLI pAcho bakavAsa karavA lAgyo. AthI sunakSatra muni tene hitavacana kahevA lAgyA. gozAlake sarvAnubhUtinI jema sunakSatra munine paNa bhasma karI dIdhA. keTalAka loko ema paNa mAne che ke sunakSatra muni ghaNA pramANamAM baLI gayA hatA. aMtima AlocanA karIne muni bAramA azruta devalokamAM deva banyA. bhagavAna para tejalezyAno prayoga mahAvIre kahyuM, "gozAlaka ! tuM tArI jAtane chupAvavAno prayatna karIza bhagavAna zrI mahAvIra | 225 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM. tuM e ja gozAlaka che je mAro ziSya banIne rahyo hato." mahAvIranA AvA satya uddaghATanathI gozAlaka atyaMta krodhita thaI gayo ane anargaLa pralApa karavA lAgyo. bhagavAne tene anArya kRtya nahIM karavA mATe samajAvyo paraMtu teno koI prabhAva paDyo nahIM. te pAMca sAta kadama pAchaLa khasyo, potAnI saghaLI tejalezyAne ekatrita karI ane te bhagavAna tarapha choDI. tejalezyA bhagavAnanI AsapAsa cakkara mArIne upara AkAzamAM uchaLI tathA pAchI vaLIne gozAlakanA zarIramAM pravezI gaI. tejalezyA zarIramAM pravezatAM ja gozAlakanuM zarIra baLavA lAgyuM. baLatarAthI vyAkuLa banelo gozAlaka bolyo, 'kAzyapa ! mArA tapa-teja vaDe tAruM zarIra uttapta thaI gayuM che. have tuM pitta ane dAhajvarathI pIDita thaIne cha mahinAmAM chabastha avasthAmAM ja mRtyu pAmIza.' bhagavAna mahAvIre kahyuM, "gozAlaka ! huM cha mahinAmAM mRtyu nahIM pAmuM. huM to soLa varSa sudhI A dharatI upara sukhethI vicarIza. tuM pote sAta divasamAM ja pittajvarathI pIDita thaIne mRtyu pAmIza." yArabAda bhagavAne munione kahyuM, "have gozAlaka nisteja banI gayo che. have tene dhArmika carcA karIne niruttara karI zakazo.' munioe tene aneka prazno pUchaLyA, paraMtu te javAba ApI zakyo nahIM. aneka AjIvaka zramaNa bhagavAnanA saMghamAM AvIne bhaLI gayA. gozAlaka pIDita tathA hatAza thaIne hAlAhalA kuMbhAraNanA ghera Avyo ane zarIranI baLatarA maTADavA mATe aneka prakAranA prayatno karavA lAgyo. paraMtu zarIranI baLatarA maTI nahIM. teno zarIradAha vadhato ja gayo. Akhare mahAvIranI bhaviSyavANI mujaba sAtamA divase gozAlaka mRtyadharma pAmyo. aMta samaye teNe potAnA A kRtya mATe atyaMta pazcAttApa karyo, jethI mRtyu pAmIne te bAramA devalokamAM deva banyo. devalokathI cyavana pAmIne lAMbA samaya sudhI saMsAramAM paribhramaNa karato karato te nirvANa prApta karaze. siMha aNagAranuM rudana bhagavAne zrAvastIthI vihAra karyo ane pharatA pharatA meMDhiyA gAma padhAryA. tyAM gozAlaka dvArA choDavAmAM AvelI tejalezyAnA prabhAvathI dAhajvara utpanna thayo. bhagavAnane lohInA jhADA thayA jethI temanI kAyA durbaLa thaI gaI. lokomAM evI carcA cAlI ke rakhe ne gozAlakanI bhaviSyavANI sAcI na paDe. kAraNa ke temanuM zarIra kSINa thaI rahyuM che. sAlakoSTha udyAnanI pAse mAlukA kacchamAM dhyAna karI rahelA tIrthakaracaritra | 226 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA ziSya siMhamunie uparokta carcA sAMbhaLI to temanuM dhyAna khaMDita thaI gayuM. siMha aNagArane tethI khUba duHkha thayuM ane duHkhathI AkrAMta thaIne jorajorathI raDavA lAgyA. bhagavAne saMtone mokalIne tene bolAvyo ane kahyuM, siMha ! tuM mArA viSenI aniSTa kalpanAnI ciMtA karIza nahIM. huM hajI sADA paMdara varSa sudhI jIvavAno chuM." siMha, "bhagavAna ! ApanuM vacana satya ho. ame paNa evuM ja IcchIe chIe. paraMtu duHkhanI vAta to e che ke ApaNuM zarIra pratidina kSINa thatuM jAya che. zuM A bImArIne miTAvavAno koI upAya nathI ?' bhagavAne kahyuM, "siMha ! avazya che. tArI icchA hoya to tuM A ja meMDhiyA gAmamAM revatI gAthApatnInA ghera jA. tenA ghera kumhaDA tathA bijorA dvArA banelA be pAka taiyAra che. temAMthI prathama je mAre mATe baneluM che tene choDIne bIjA pAkane laI Ava je anya prayojana vaza banAvela che." bhagavAnanI AjJA meLavIne prasannacitte siha muni bIjorA pAka laIne temanI pAse AvyA. bhagavAne te auSadhinuM sevana karyuM ane pote taddana nIrogI banI gayA. bhagavAna pUrvavata svastha thaI gayA. meDhiya gAmathI vihAra karIne bhagavAna mithilA padhAryA. tyAM cAturmAsa saMpanna karyo. matabheda thatAM jamAli bhagavAnathI alaga paDI gayo. bhagavAnanI putrI sAthvI priyadarzanA paNa prathama alaga paDI. tyAra bAda zrAvaka DhaMka dvArA pratibodha pAmIne punaH bhagavat caraNomAM pahoMcIne potAnI saMyama sAdhanAmAM lIna thaI gaI. sarvajJatAnuM soLamuM varSa mithilAno pAvasa pravAsa saMpanna karIne bhagavAna zrAvastI padhAryA. tyAM pArzva paraMparAnA prabhAvazALI AcArya kezIzramaNa potAnA pAMcaso sAdhuo sahita zrAvastI padhAryA. gautama svAmInI sAthe kezIkumAra zramaNano dIrgha vArtAlApa cAlyo. tenuM vistRta varNana uttarAdhyayana sUtranAM trevIsamAM adhyayanamAM upalabdha che. gautamanA vicArothI prabhAvita thaIne kezIkumAra zramaNe potAnA pAMcaso sAdhuo sahita cAturyAma dharmathI pAMca mahAvrata dharmano svIkAra karyo ane mahAvIranA zramaNa saMghamAM joDAI gayA. zrAvastIthI ahicchatrA thaIne hastinApura padhAryA. tyAMno rAjA ziva pahelAM saMnyAsI paraMparAmAM dIkSita thayo. tapasyA dvArA tene vibhaMga ajJAna tathA avadhi darzana prApta thayuM. te dvArA sAta dvIpa-samudrane jovA lAgyo tathA teNe nirNaya jaNAvyo ke sAta ja dvIpa samudra che. gautamanA pUchavAthI bhagavAne kahyuM, "sAta nahIM, asaMkhya dvIpa-samudra che." A vAta jyAre ziva pAse pahoMcI tyAre te zaMkita banI UThyo. A zaMkAthI te vizeSa jJAnavilupta banyo. zaMkAnuM bhagavAna zrI mahAvIra | 227 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhAna meLavavA mATe ziva bhagavAna pAse te gayo, tyAM teNe joyuM ane pote dIkSita thaI gayo. aMte nirvANa pAmyo. A varSano cAturmAsa vANijya grAmamAM thayo. sarvajJatAnuM sattaramuM varSa A varSe bhagavAne rAjagRhamAM cAturmAsa pasAra karyo. tyAM aneka munioe vipulAcala parvata upara saMthAro karIne svarga tathA nirvANa prApta karyA. sarvajJatAnuM aDhAramuM varSa rAjagRhamAM cAturmAsa saMpanna karIne bhagavAna pRSTha caMpA padhAryA. tyAMnA rAjA zAla tathA tenA nAnAbhAI yuvarAja mahAzAle potAnA bhANeja gAMgalIne rAjyabhAra soMpIne bhagavAna pAse saMyamano svIkAra karyo. caMpAthI bhagavAna dazArNapura padhAryA. tyAMnA rAjA dazArNabhadra sajIdhajIne prabhunAM darzana karavA mATe nIkaLyo. tenA manamAM evo ahaMkAra hato ke ATalI badhI Rddhi-siddhi sahita bhAgye ja koI rAjA darzana karavA mATe gayo haze ! gagana mArge AvI rahelA Indrane A ahaMkArano AbhAsa thayo. te potAnI Rddhi pradarzita karato Avyo. dazArNabhadrano ahaMkAra e joIne ogaLI gayo. rAjAe tatkALa bhagavAna pAse dIkSA laI lIdhI. Idrae muni dazArNabhadrane namaskAra karyA. bhagavAne A varSe vANijya grAmamAM cAturmAsa karyo. sarvajJatAnuM ogaNIsamuM varSa cAturmAsa saMpanna karIne bhagavAna sAketa, zrAvastI vagere nagaromAM mukAma karatA karatA kAMpilyapura padhAryA. tyAM sAtaso parivrAjako sahita aMbaDa parivrAjaka bhagavAnano upadeza sAMbhaLIne zrAvaka banyo. te parivrAjaka vezamAM rahIne zrAvaka AcAranuM pAlana karato hato. tene vaikriyalabdhi prApta hatI, tethI te aneka rUpa dhAraNa karIne pAraNAM karavA lokonA ghera jato. lokone bhAre kutUhala pedA thatuM. A varSe bhagavAne vaizAlImAM cAturmAsa ryo. sarvajJatAnuM vasamuM varSa pAvasa pravAsa saMpanna karIne prabhu vANijya grAma padhAryA. tyAM pArzva saMtAnI gAMgeya munie bhagavAnane vividha prazno pUchyA. praznottara pachI temaNe prabhu pAse pAMca mahAvrata rUpa dIkSA lIdhI. A varSano pAvasa paNa vaizAlImAM ja karyo. sarvajJatAnuM ekavIsamuM varSa vaizAlIthI vihAra karIne bhagavAna rAjagRha padhAryA. tyAM maduka zrAvake tIrthakaracaritra | 228 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlodAyI vagere anyatIrthaMkonA praznonuM yuktipUrvaka samAdhAna karyuM. bhagavAne madukanA tattvajJAnanI prazaMsA karI. prabhue rAjagRhamAM varSAvAsa karyo. sarvajJatAnuM bAvIsamuM varSa AryajanapadamAM parivrajana karI rahelA bhagavAne nAlaMdAmAM pAvasa pravAsa karyo. anyatIrthika kAlodAyI, zailodAyI vageree bhagavAna sAthe vividha carcA karyA pachI muni dIkSA svIkArI. gautama svAmI sAthe carcA karyA pachI pArzva paraMparAnA muni udaka mahAvIranA dharmazAsanamAM joDAI gayA. sarvajJatAnuM trevIsamuM varSa - nAlaMdAthI vihAra karIne prabhu vANijya grAma padhAryA. tyAM prabhunA pravacanathI prabhAvita thaIne sudarzana zreSThIe saMyama svIkAryo. muni sudarzane bAra varSa cAritraparyAya pALIne nirvANa prApta karyuM. A varSe bhagavAne vaizAlI nagaramAM cAturmAsa vitAvyo. sarvajJatAnuM covIsamuM varSa vaizAlIthI vihAra karIne bhagavAna kauzala dezanI prasiddha nagarI sAketamAM padhAryA. tyAM rAja kirAte bhagavAnanAM darzana karyA. temanI dezanA sAMbhaLI ane virakta thaIne te sAdhu banI gayo. tyAMthI mathurA, zauryapura, niMdIpura nagarone potAnI caraNaraja vaDe pAvana karatA karatA mithilA nagarI padhAryA ane tyAM ja cAturmAsa saMpanna karyo. sarvajJatAnuM paccIsamuM varSa - mithilAthI bhagavAna rAjagRha padhAryA. tyAM pAvasa pravAsa karyo. gaNadhara prabhAse eka mAsanA anazanamAM nirvANa prApta karyuM. sarvajJatAnuM chavvIsamuM varSa A varSano cAturmAsa nAlaMdAmAM karyo. A ja varSe gaNadhara acalabhrAtA tathA metAryae saMthAro karIne mokSa prApta karyo. sarvajJatAnuM satyAvIsamuM varSa A varSano cAturmAsa mithilAmAM thayo. sarvajJatAnuM aThyAvIsamuM varSa A varSano cAturmAsa paNa mithilAmAM thayo. sarvajJatAnuM ogaNatrIsamuM varSa mithilAthI vihAra karIne bhagavAna rAjagRha padhAryA. tyAM ja bhagavAna zrI mahAvIra | 229 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturmAsanI sthApanA karI. A varSe agnibhUti ane vAyubhUti gaNadhare anazanapUrvaka nirvANa prApta karyuM. sarvajJatAnuM trIsamuM tathA aMtima varSa cAturmAsanI samApti pachI paNa bhagavAna thoDoka samaya rAjagRhamAM birAjyA. e ja samaye temanA gaNadhara avyakta, maMDita, mauryaputra tathA akaMpite eka-eka mAsanA anazanamAM nirvANa prApta karyuM. bhagavAna mahAvIrano pAvAmAM aMtima varSAvAsa hato, tyAM rAja hastipAlanI rajuka sabhAmAM cAturmAsa mATe padhAryA. aneka bhavya jIvo ubodhita thayA. rAjA puNyapAle bhagavAna pAse saMyamano svIkAra karyo. aMtima pravacana bhagavAna kevalaparyAyamAM ogaNatrIsa varSa, cha mahinA, paMdara divasa sudhI samagra bhUmaMDalamAM vicaratA rahyA. lAkho lokone bhagavAna pAsethI mArgadarzana maLyuM, jIvanadarzana maLyuM. samasta AryajanapadamAM temaNe eka halacala UbhI karI. anya darzano upara paNa temanA dvArA nirUpita tattvanI chApa paDI, tethI ja to pazubali tathA dAsaprathA dhIre dhIre tUTavA lAgI. koIe premanA nAme, koIe karuNAnA nAme, koIe dayAnA nAme potapotAnA gharmamAM ahiMsAne mahattva ApavAnuM zarU karyuM. kharekhara mahAvIranuM jIvana AlokapuMja hatuM. temanA AlokamAM aneka prANIoe tattvajJAna prApta karyuM hatuM. temaNe potAno aMtima varSAvAsa licchavI tathA malli gaNarAjyonA pramukhonI vizeSa vinaMtIthI pAvAmAM vitAvyo. zraddhALuone khabara hatI ke bhagavAnano A aMtima varSAvAsa che tethI darzana, sevA tathA pravacanano lAbha dUra dUra rahetA lokoe paNa UThAvyo. Aso vada terasanI rAtre bhagavAne aMtima anazana karI lIdhuM. sevAmAM samAgata aneka zraddhALuo tathA caturvidha saMghane aneka zIkhAmaNo ApI. aMtima divasa-Aso vada amAvAsyAnI saMdhyAe prabhue potAnA mukhya ziSya IdrabhUti gautamane veda-vidvAna devazarmAne samajAvavA mATe temanA ghera mokalyo. gautama svAmI bhagavAnanI AjJAthI tyAM cAlyA gayA tathA temanI sAthe tAtvika carcA karI. Aso vada amAvAsyAnA divase aMtima samavasaraNa racAyuM. temAM aneka rAjAo tathA vizALa janamedanI aMtima dezanA sAMbhaLavA upasthita thayAM hatAM. bhagavAne pravacana zarU karyuM. bhagavAnane chaThThanuM tapa hatuM. temaNe paMcAvana adhyayana puNyaphala vipAka ane paMcAvana adhyayana pApaphala vipAka tIrthakaracaritra | 230 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhI jaNAvyA. vacce vacce aneka prakAranA praznottara cAlatA rahyA. tyArabAda chatrIsa adhyayana kahyA je Aje uttarAdhyayana tarIke prasiddha che. bhagavAne soLa prahara sudhI dezanA ApI. te daramyAna praznotta2 ane carcA cAlatAM rahyAM. IMdra dvArA AyuSyavRddhinI prArthanA bhagavAnanA mokSagamanano samaya atyaMta nikaTa hato. devo tathA mANasonI bhAre bhIDa hatI. zakrae vaMdanA karIne pUchyuM, 'bhaMte ! ApanA janmakALamAM je uttarAphAlgunI nakSatra hatuM tenI upara atyAre bhasmagraha saMkrAta thanAra che. je janmanakSatra para be hajAra varSa sudhI saMkrAta raheze. Apa Apano AyuSyakALa thoDoka vadhArI do to te prabhAvI banI zakaze nahIM. bhagavAne kahyuM, IMdra ! AyuSyane ghaTADavA-vadhAravAnI zakti koInAmAM hotI nathI. jyAre je banavAnuM hoya che te bane ja che. graha to mAtra tenA sUcaka hoya che.' Ama prabhue IMdranI zaMkAnuM samAdhAna karyuM. nirvANa chatrIsa adhyayanonI prarUpaNa karyA pachI bhagavAne sADatrIsamA pradhAna nAmanA adhyayananI zarUAta karI. tenI dezanA ApatAM ApatAM prabhu vacce ja paryaMkAsanamAM sthira thaI gayA. ardharAtrinA samaye bAdarakAyayogamAM sthita rahIne bAdara manoyoga ane bAdara vacana yogano nirodha karyo, tyArabAda sUkSmakAyayogamAM sthita rahIne bAda2kAyayoga tathA AnApAnano nirodha karyo ane tyArabAda sUkSmamana tathA sUkSmavacana yogane rokyA. zukladhyAnanA trIjA caraNamAM sUkSmakriyA apratipAtIne pAmIne sUkSmakAyayogano nirodha karyo. saMmucchinna kriyA anivRtti nAmanA cothA caraNamAM pahoMcIne a i u RR lUvagere hrasvAkSara uccAraNo jeTalA samaya sudhI zaileSI avasthAne prApta karI. cAra aghAti karma vedanIya, nAma, gotra tathA AyuSyano kSaya karyo. sAthesAthe siddha, buddha, mukta banyA ane parinirvANa prApta karyuM. . pAchaLathI prabhunuM e zarIra niHspaMda thaIne cetanahIna banI gayuM. upasthita ziSyasamudAye bhagavAnanA virahane gaMbhIra vAtAvaraNamAM kAyotsarga karIne mAdhyastha bhAvathI sahana karavAno prayatna karyo. cAre tarapha bhagavAnanA nirvANanI vAta pahoMcI gaI. loko potapotAnA gherathI nIkaLIne AvavA lAgyA, paraMtu amAvAsyAnI rAtrimAM lokone aMdhArI galIo pasAra karavAmAM muzkelI paDatI hatI. ema kahevAya che ke devoe pratyeka vaLAMka upa2 ratno vaDe prakAza pAtharyo hato. prabhunA nirvANasthaLa upara ratnono jhagamagATa jAmI gayo. cAre tarapha prakAza ja prakAza patharAI gayo. bhagavAna zrI mahAvIra T 231 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama svAmIne kevaLajJAna tyAM upasthita licchavI, vajI tathA mallI gaNarAjyanA pramukhoe nirvANa divasa dara varSe ujavavAnI ghoSaNA karI. ratnononA jhagamagATane badale dIvA saLagAvIne prakAza pAtharavAnI vyavasthA karavAmAM AvI. bhagavAne AjanA divase parama samRddhi prApta karI hatI, tethI Aso vada amAvAsyAne prakAzanuM parva, samRddhinuM parva mAnavAmAM Ave che. carcA karI rahelA gautama svAmIne jyAre prabhunA nirvANanI khabara paDI tyAre teo tatkALa pAchA pharyA. bhagavAnanA niHsaMda zarIrane joIne teo mohAkula banyA ane mUcchita thaI gayA. bhAnamAM AvyA tyAre zarUAtamAM to temaNe vilApa karyo, paraMtu tatkALa bhagavAnanI vItarAgatA viSe vicAra karavA lAgyA. ciMtananA UMDANamAM pahoMcIne pote rAgamukta banI gayA. kSapaka zreNI laIne temaNe kevalatva prApta karyuM. bhagavAnanuM nirvANa ane gautama svAmInI sarvajJatA amAvAsyAnA divase ja thayAM hatAM. tethI AsonI amAvAsyAno divasa jaino mATe aitihAsika parva banI rahyo. zarIranA saMskAra devo, Idro tathA hajAro lokoe bhegA maLIne bhagavAnanA zarIranA agnisaMskAra karyo. susajja sukhapAlikAmAM prabhunA zarIrane avasthita karyuM. nirdhArita rAjamArga uparathI prabhunA zarIrane laI javAmAM AvyuM. pAvA nareza hastipAla vizeSa vyavasthAmAM joDAyA hatA. potAnA prAMgaNamAM bhagavAnanA nirvANane kAraNe atyadhika prasanna paNa hatA. to virahanI vyathAthI gaMbhIra paNa hatA. bahArathI padhArelA atithionI samucita vyavasthA tathA bhagavAnanA agnisaMskAranI saghaLI vyavasthAnuM kendra rAjA hastipAla ja hatA. devagaNa potapotAnI vyavasthAmAM hato. agnisaMskAra pachI loko bhagavAnanA upadezanuM smaraNa karatA karatA potapotAnA ghera pAchA vaLyA. bhagavAnanuM nirvANa thayuM tyAre cothA ArAnAM traNa varSa, sADA ATha mahinA bAkI hatAM. tIrtha viSe prazna gautama svAmIe eka vakhata bhagavAnane pUchyuM hatuM, "bhagavAna ! ApanuM A tIrtha kyAM sudhI TakI raheze?" bhagavAne kahyuM hatuM, "mAruM A tIrtha ekavIsa hajAra varSa sudhI cAlaze. aneka aneka sAdhu-sAdhvIo tathA zrAvaka-zrAvikAo temAM vizeSa sAdhanA karIne AtmakalyANa pAmaze, ekAbhavatArI banaze." graMthomAM ullekha maLe che ke pAMcamA ArAnA aMtamAM duprasaha nAmanA sAdhu, phalgazrI nAmanI sAdhvI, nAgila nAmano zrAvaka tathA satyazrI nAmanI tIrthakaracaritra | 232 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvikA raheze. aMtima divase anazana karIne A cAreya svargastha banaze. e ja A avasarpiNInA aMtima ekAbhavatArI gaNAze. mahAvIrano apratima prabhAva bhagavAna mahAvI2nuM vihArakSetra Ama to maryAdita hatuM. moTe bhAge aMga, magadha, kAzI, kauzala, sAvatnI, vatsa vagere janapadomAM teo vicaratA rahyA hatA. bhagavAnano sauthI lAMbo vihAra siMdhu-sauvIra dezamAM thayo. bhagavAna mahAvIranA samaye aneka dharmapravartako vidyamAna hatA. sAdhanA, jJAna, tathA labdhionA mAdhyama vaDe potapotAno prabhAva pADI rahyA hatA. bhagavAna mahAvIra sivAya anya cha AcAryo paNa tIrthaMkara kahevAtA hatA. teo potAne sarvajJa gaNAvatA hatA. chatAM bhagavAna mahAvIrano prabhAva apratima hato. vaizAlI rAjyanA gaNapati ceTaka, magadhasamrATa zreNika, aMgasamrATa koNika, siMdhunareza udAI, ujjayInI nareza caMdrapradyotana, vagere aneka gaNanAyaka samrATo, licchavI tathA vajja gaNarAjyanA pramukha bhagavAnanA caraNasevI upAsaka hatA. AnaMda, kAmadeva, zakaDAla ane mahAzataka jevA mukhya dhanADhya, samAjasevI, dhanajI jevA caturavepArI tathA zAlIbhadra jevA mahAna dhanADhya ane vilAsI loko paNa AgAra tathA aNagAra dharmanA abhyAsI banyA hatA. AryajanapadamAM bhagavAnano sarvAMgINa prabhAva hato. temaNe sAmAjika bUrAIone khatama karIne navAM sAmAjika mUlyonI pratiSThA karI hatI. mahAvIranA mukhya siddhAta bhagavAna mahAvIre sarvajJa hovA chatAM tatkAlIna rUDhigata kalpanAo upa2 prabaLa prahAra karyAM. temaNe pracalita mithyA mAnyatAonuM samULuM nirasana karyuM. temanA mukhya siddhAMta nIce pramANe che : jAtivAdano virodha svayaM abhijAta kuLanA hovA chatAM temaNe jAtivAdane atAttvika gaNAvyo. temano udghoSa spaSTa hato ke manuSya janmathI UMca ke nIca nathI hoto. mAtra karma ja vyaktinA ucca ke nIca hovAnA mApadaMDa che. temaNe potAnA tIrthamAM zudrone paNa sAmela karyA. lokone te saheja aTapaTuM to lAgyuM, paraMtu bhagavAne spaSTa jaNAvyuM ke koIpaNa vyaktine janmane kAraNe nIca mAnavI te hiMsA che. bhagavAnanI A krAMtikArI vAtathI lAkho pIDita, dalita, zudra lokomAM AzAno saMcAra thayo. bhagavAnanA samavasaraNamAM saukoI koIpaNa prakAranA bhedabhAva vagara saMmillita thaIne pravacana sAMbhaLI zakatA hatA. bhagavAna zrI mahAvIra D 233 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghammo suddhasTa ciThThAI bhagavAnane pUchavAmAM AvyuM, "ApanA dvArA pratipAdita dharmane koNa grahaNa karI zake che ?' uttara ApatAM prabhue kahyuM, "mArA dvArA nirUpita zAzvata gharmane pratyeka vyakti svIkArI zake che. temAM koI baMdhana nathI. jAti, varga ke cihna dharma mATe amAnya che. zAzvata dharma potAnAmAM utAravA mATe sbayanI zuddhatA jarUrI che. azuddha bdayamAM gharma TakI zakto nathI. gharmanA sthAyitva mATe pavitratA anivArya che. pazubalino virodha yajJanA nAme thatA hiMsAkAMDonI viruddha paNa mahAvIre avAja UThAvyo. nirIha mUka pazuono bali ApIne dharma kamAvavAnI pracalita mAnyatAne temaNe mithyA kahI. temaNe spaSTa jaNAvyuM ke hiMsA pApa che. te dvArA dharma karavAnI vAta lohIthI kharaDAyelAM vastro lohI vaDe sApha karavA jevI vAta che. hiMsAthI dUra rahIne ja dharma pAmI zakAya che. strIno samAna adhikAra bhagavAna mahAvIre mAtRjatine AtmavikAsanAM tamAma sUtro pradAna karyA. temanI dRSTie strI, puruSa mAtra zarIranAM cihno vaDe ja hoya che. AtmA kevaLa AtmA hoya che. strI ke puruSanA mAtra lIMgane kAraNe koI taphAvata paDato nathI. jyAM sudhI mAtra AtmavikAsanI vAta che tyAM sudhI strI ane puruSa samakakSa ja che. mAtRzaktine dharmathI vaMcita karavI te bahumoTo aparAdha che, dhArmika aMtarAya che. lokabhASAmAM pratibodha bhagavAna mahAvIre haMmezAM potAnuM pravacana lokabhASAmAM ApyuM hatuM. magadha ane tenI AsapAsanA loko ardhamAgadhI bhASAno prayoga karatA hatA. bhagavAne paNa potAnuM pravacana ardhamAgadhI bhASAmAM ja ApyuM. sAmAnya lokonI bhASA bolIne teo lokonA banI gayA. jainonAM mULa Agama Aje paNa ardhamAgadhI bhASAmAM ja upalabdha che. dAsaprathAno virodha bhagavAna mahAvIre vyaktinI svataMtratAne vizeSa mahattva ApyuM. temaNe dAsa prathAne dharmaviruddha gaNAvI. koI vyaktine dAsa tarIke kharIdavI, tene potAno gulAma banAvI rAkhavI te hiMsA che. pratyeka vyaktinI svataMtratA e svastha samAjanuM lakSaNa che. koIne dabAvI rAkhavuM te tenI sAthe anyAya che. temaNe spaSTa kahyuM ke mArA saMghamAM saukoI samAna haze. koI dAsa nathI, tIrthakaracaritra | 234 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekabIjAnAM kAryo ekabIjAnI paricaryA nirjarAbhAvathI ja karavAmAM Avaze, dabANathI nahIM. dAsaprathA sAmUhika jIvananuM kalaMka che. aparigraha aparigrahano upadeza bhagavAna mahAvIranI mahAna bheTa che. temaNe artha (dhana)nA saMgrahane anarthanuM mULa gaNAvyuM. ghArmika pragatimAM artha bAdhaka che. ema kahIne municaryAmAM teno sarvathA tyAga anivArya gaNAvyo. zrAvaka dharmamAM tenA upara niyaMtraNa karavAnuM Avazyaka gaNAvyuM. bhagavAna mahAvIranA jeTalA zrAvaka thayA temanI pAse te samaye jeTalo parigraha hato tenAthI vizeSa parigrahano temaNe tyAga karI dIdho hato. vartamAna parigrahathI adhika parigrahano saMgraha koI zrAvake karyo nahoto. daravarSe eTaluM ja kamAtA hatA, jeTalo kharca thato hato. bAkInuM visarjana karIne varSane aMte parigrahanuM parimANa barAbara karI letA hatA. temano upadeza hato ke saMgraha samasyAone janma Ape che. dhArmika vyakti jeTalI parigrahathI haLavI bane che, eTalI ja adhika adhyAtmamAM pragati karI zake che. anekAnta ahiMsA viSe bhagavAna mahAvIrano sUkSmattama dRSTikoNa samagra vizva svIkAre che. temanI daSTie zArIrika hiMsA sivAyanI vAcika tathA mAnasika kaTutA paNa hiMsA che. sUkSmattama ahiMsAnA daSTikoNane sAdhanAno viSaya banAvavo e anya dArzaniko mATe vismayano viSaya hato. vaicArika ahiMsAne vikasita karavA mATe temaNe syAdvAda (anekAnta)nuM pratipAdana karyuM. temano mata hato ke pratyeka vastune ekAMgI rIte pakaDavI e ja Agraha che, satyano viparyA che, anaMtadharmA vastuno eka ja dharma svIkAravo ane bAkInA dharmono nakAra karavo te apUrNatA che. pratyeka vastunuM apekSAthI vivecana karavuM e ja yathArthane pAmavuM che. jevI rIte ghaDAne ghaDA tarIke oLakhavo te tenA astitvano bodha che. ghaDAne paTanA rUpamAM nakAravo te nAstikano bodha che. eka ja ghaDAnA astitva ane nAstitva evA be virodhI dharmono samAveza karavo enuM ja nAma syAdvAda che. Ama pratyeka vastu potapotAnI sthitimAM astitva-nAstitva vagere aneka dharmovALI hoya che. syAdvAdane mAnI lIdhA pachI ekAMtika Agraha ApoApa samApta thaI jAya che. vaicArika vigrahane pachI koI avakAza ja maLato nathI. mahAvIranuM AyuSya tathA cAturmAsa bhagavAna mahAvIranuM samagra AyuSya boMtera varSanuM hatuM. temAM trIsa varSa bhagavAna zrI mahAvIra | 235 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 11 gRhavAsa, bAra varSa tathA tera pakhavADiyAM chavstha avasthA, tera pakhavADyiAM kama tIsa varSa kevalaparyAyamAM vItAvyAM. janma - I.sa. pUrva pa99 vikrama pUrva 542 dIkSA - I.sa. pUrva pa69 vikrama pUrva 512 kevalajJAna - I.sa. pUrva 557 vikrama pUrva 500 niravANa - I.sa. pUrva para vikrama pUrva 470 bhagavAne chadmastha tathA kevalI paryAyamAM kula beMtALIsa cAturmAsa karyA. bhagavAne sarvAdhika cauda cAturmAsa rAjagRha tathA tenA upanagara nAlaMdAmAM karyA. prabhuno parivAra0gaNadhara 0 kevalajJAnI - 700 0 manaH paryavajJAnI - 500 0 avadhijJAnI - 1300 0 vaikriya labdhidhArI 700 0 caturdaza pUrvI 300 0carcAvAdI 400 0 sAdhu 14,000 0 sAdhvI - 36,000 0zrAvaka - 1,59,000 0zrAvikA - 3,18,000 eka jhalaka0 mAtA - trizalA 0pitA - siddhArtha 0nagarI - kSatriyakuMDa 0vaMza - ikvAku 0 gotra - kAzyapa 0cihna - suvarNa - siMha 0varNa tIrthakaracaritra | 23 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 zarIranI UMcAI 0yakSa 0 yakSiNI 0 kumArakALa 0 rAjyakALa chabakALa 0 kula dIkSAparyAya 0 AyuSya paMca kalyANaka - 7 hAtha - mAtaMga - siddhAyikA - 30 varSa - nahIM - 12 varSa, mAsa, 15 divasa - 42 varSa - 72 varSa tithi 0cyavana aSADha suda 9 0janma caitra suda 13 0 dIkSA kArataka vada 10 0 kevaLajJAna vaizAkha suda 10 sthAna nakSatra prANata uttarA phAlganI kSatriya kuMDa uttarASADhA kSatriya kuMDa uttarASADhA jaMbhiya gAmanI uttarA phAlganI bahAra RjubAlukA nadInA taTa upara pAvApurI svAti 0nirvANa Aso vada 15 bhagavAna zrI mahAvIra | 237 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poTTila pariziSTa-1 jaMbUdvIpanA bharatakSetranI traNa covIsI bhUtakALa vartamAna bhaviSya kevaLajJAnI RSabhadeva padmanAbha nirvANI ajita sUradeva sAgara saMbhava supArzva mahAyaza abhinaMdana svayaMprabha 5. vimala sumati sarvAnubhUti 6. sarvAnubhUti padmaprabha devazruta 7. zrIdhara supArzva udayaprabha 8. datta candraprabha peDhAla 9. dAmodara suvidhi 10. suteja zItala zatakIrti 11. svAmInAtha zreyAMsa suvrata 12. munisuvrata vAsupUjya amama 13. sumati vimala niSkaSAya 14. zivagati anaMta niSNulAka 15. atyAga dharma nirmama 16. namIzvara zAMti citragupta 17. anila samAdhi 18. yazodhara ara saMvara 19. kRtArtha malli yazodhara 20. jinezvara munisuvrata vijaya 21. zuddhamati nami malla 22. zivaMkara ariSTanemi devajina 23. candana pArtha anaMtavIrya 24. sammati mahAvIra bhadraMkara (bhadrakRta) A nAmomAM keTaleka sthaLe pAThatara che tathA kramamAM paNa taphAvata jovA maLe che. tIrthakaracaritra | 238 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - RSabhadeva je 3. ajitanAtha saMbhavanAtha abhinandana 5. sumatinAtha padmaprabha 7. supArzvanAtha 8. candraprabha 9. suvidhinAtha 10. zItalanAtha 11. zreyAMsanAtha pariziSTa-2 be tIrthakara vaccenI samaya-avadhi trIjA ArAno nayAsI pakSa eTale ke traNa varSa ane sADA ATha mahinA pacAsa lAkha karoDa sAgara tIsa lAkha karoDa sAgara dasa lAkha karoDa sAgara nava lAkha karoDa sAgara nevuM hajAra karoDa sAgara nava hajAra karoDa sAgara, navaso karoDa sAgara nevu karoDa sAgara nava karoDa sAgara chAsaTha lAkha chavvIsa hajAra ekaso sAgara kama eka karoDa sAgara coppana sAgara trIsa sAgara nava sAgara cAra sAgara pauna palyopama kama traNa sAgara ardhapatya eka hajAra karoDa varSa kama pAva palya eka hajAra karoDa varSa coppana lAkha varSa cha lAkha varSa pAMca lAkha varSa tyAsI hajAra sAtaso pacAsa varSa baso pacAsa varSa 12. vAsupUjya 13. vimalanAtha 14. anantanAtha 15. gharmanAtha 16. zAntinAtha 17. kuMthunAtha 18. aranAtha 19. mallinAtha 20. munisuvrata 21. naminAtha 22. ariSTanemi 23. pArzvanAtha 24. mahAvIra pariziSTa | 239 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara RSabhadeva ajita 3. saMbhava abhinaMdana 5. sumati 6. padmaprabha 7. supArzva 8. candraprabhA 9. suvidhi 10. zItala 11. zreyAMsa 12. vAsupUjya 13. vimala 14. anaMta 15. dharma 16. zAMti 17. kuMthu 18. ara pariziSTa-3 tIrthakaronI prathama dezanAno viSaya prathama dezanAno viSaya yati dharma ane zrAvaka dharma dharmadhyAnanA cAra prakAra anitya bhAvanA azaraNa bhAvanA ekatva bhAvanA saMsAra bhAvanA anyatva bhAvanA azuci bhAvanA Azrava bhAvanA saMvara bhAvanA nirA bhAvanA dharma bhAvanA bodhi durlabha bhAvanA lokabhAvanA ane nava tattvonAM svarUpa mokSano upAya ane kaSAyanAM svarUpa Idriya vijaya manazuddhi rAga-dveSa ane moha para vijaya sAmAyika yatidharma ane zrAvaka gharma zrAvaka kriyA cAra mahAvigai, rAtrI bhojana tathA abhakSyano tyAga bAravratonuM nirUpaNa yati dharma ane zrAvaka gharma 19. malli 20. munisuvrata 21. nami 22. ariSTanemi 23. pArtha 24. mahAvIra tIrthakaracaritra | 240 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 avasarpiNIkALanA cakravartI, baladeva, vAsudeva ane prativAsudeva tathA temano samaya cakravartI tIrthakarakALa bharata prathama tIrthaMkara RSabhadevanA samayamAM sagara dvitIya tIrthaMkara ajitanAthanA samayamAM maghavA paMdaramA tIrthaMkara dharmanAthajI ane soLamA tIrthaMkara zAntinAthajI vaccenA samayanI avadhi daramyAna sanakumAra paMdaramA tIrthaMkara gharmanAthajI ane soLamA tIrthaMkara zAntinAthajI vaccenA samayanI avadhi daramyAna 5. zAntinAtha soLamA tIrthaMkara kunyanAtha sattaramA tIrthaMkara aranAtha aDhAramA tIrthaMkara subhUma aDhAramA tIrthaMkara, sAtamA cakravartI aranAtha ane ogaNIsamA tIrthaMkara mallinAthanI vaccenA samayanI avadhi daramyAna 9. padma vIsamA tIrthaMkara munisuvratanA samayamAM 10. hariSeNa. ekavIsamA tIrthaMkara neminAthanA samayamAM 11. jayasena naminAtha ane ariSTaneminA samaya vaccenI avadhi daramyAna 12. brahmadatta ariSTanemi ane pArzvanAthanA samaya vaccenI avadhi daramyAna baladeva, vAsudeva ane prativAsudeva baladeva vAsudeva prativAsudeva tIrthaMkara kALa 1. vijaya tripRSTha azvagrIva bha. zreyAMsanAthanA tIrthakALamAM 2. acala dvipRSTha tAraka bha. vAsupUjyanA tIrthakALamAM svayambha bha. vimalanAthanA tIrthaMkALamAM 4. suprabha puruSottama madhukaiTabha bha. anantanAthanA tIrthakALamAM 5. sudarzana puruSasiMha nizumbha bha. dharmanAthanA tIrthakALamAM 3. sudharma meraka pariziSTa 241 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. nandI puruSapurIka bali 7. nadimitra datta praphlAda 8. rAma nArAyaNa(lakSmaNa) rAvaNa bha. aranAtha ane mallinAthanI vaccenA samayanI avadhi daramyAna bha. aranAtha ane mallinAthanI vaccenA samayanI avadhi daramyAna bha. munisuvrata ane bha. naminAthanA samaya vaccenI avadhi daramyAna bha. neminAthanA zAsanakALamAM jarAsaMgha 9. padma (balabhadra, kRSNa balarAma) pariziSTa-5 kayA mahine, kayA tIrthakaranAM kayAM kalyANaka mAravADI tithi pramANe ]. cenna caMdraprabha, pArzva RSabha, mahAvIra RSabha sumati, padmaprabha, kuMthu, pArtha ajita, saMbhava, sumati, ananta cyavana kalyANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka vaizAkha cyavanakalyANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka ajita, abhinandana, zItala, vimala, dharma sumati, ananta, kuMthu sumati, ananta, kuMthu ananta, mahAvIra abhinaMdana, zItala, kuMthu, nami jeTha avanakalyANaka janma kalyANaka dIkSA lyANaka zreyAMsa, vAsupUjya supArzva, zAMti, munisuvrata supArzva, zAMti tIrthakaracaritra 24ra Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kvaLajJAnalyANaka nirvANa kalyANaka aSADha gharma, zAMti, munisuvrata cyavana kalyANaka RSabha, mahAvIra nami janma kalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka vAsupUjya, vimala, ariSTanemi zrAvaNa sumati, ananta, kuMthu, munisuvrata nami, ariSTanemi ariSTanemi zreyAMsa, pArtha supArzva, zAMti | cyavana kalyANaka janmakalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka bhAdaravo cyavana kalyANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANa ka kevalajJAna lyANaka nirvANa kalyANaka Aso cyavana kalyANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka kArataka cyavana kalyANaka | caMdraprabha, suvidhi nami ariSTanemi ariSTanemi padmaprabha janmakalyANaka pariziSTa I 243 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka mAgazara avanakalyANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka poSa cyavana kalyANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka mahA avanakalyANaka janmakalyANaka dIkSA kalyANaka vaLajJAna kalyANaka nirvANa kalyANaka phAgaNa avanakalyANaka janmakalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANakalyANaka padmaprabha saMbhava, suvidhi, ara mahAvIra saMbhava, suvidhi, ara, malli saMbhava, suvidhi, ara, malli, mahAvIra malli, nami padmaprabha, ara caMdraprabha,pArzva caMdraprabha, pArzva ajita, abhinaMdana, zItala, vimala, dharma, zAMti padmaprabha ajita, abhinaMdana, zItala, vimala, dharma ajita, abhinaMdana, zItala, vimala, dharma zreyAMsa, vAsupUjya RRSabha saMbhava, suvidhi, ara, malli zreyAMsa, vAsupUjya zreyAMsa, vAsupUjya, muni suvrata RRSabha, supArzva, caMdraprabha, munisuvrata supArzva, malli tIrthaMkaracaritra C 244 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-6 AgAmI covIsInA tIrthaMkara paricaya 1. tIrthaMkara koNa banaze atyAre kyAM cha padmanAbha rAjazreNika prathama naraka 2. sUradeva zrAvakasupArzva trIjo devaloka supArzva koNika putra udAI trIje devaloka svayaMprabha zrAvaka poTila cotho devaloka sarvAnubhUti zrAvaka draDhAyu bIje devaloka devazruta zeTha kArtika prathama devaloka 7. udayaprabha zrAvaka zaMkha bAramo devaloka 8. peDhAla muni AnaMda prathama devaloka poTTila sunaMda pAMcamo devaloka 10. zatakIrti zrAvaka zataka trIje naraka 11. suvrata devakI AThamo devaloka 12. amama vAsudeva zrIkRSNa trIjo naraka 13. niSkaSAya satyanI mahAdeva pAMcamo devaloka 14. niSNulAka balabhadra chaTho devaloka 15. nirmama zrAvikA sulasA pAMcamo devaloka 16. citragupta rohiNI bIje devaloka 17. samAdhi zrAvikA revatI bAramo devaloka 18. saMvara sutAlI bAramo devaloka 19. yazodhara RSi chUpAyana agnikumAradeva 20. vijaya karNa bAramo devaloka 21. malla AThamA nArada pAMcamo devaloka 22. devajina parivrAjakamaMbaDa bAramo devAM che 23. anaMtavIrya amarakumAra navamo graMveyaH 24. bhadraMkara svAtibuddha sarvArthasiddha prathama devalokanA IdranuM AyuSya be sAgaropama che ane temanI vacce aMtara thoDuM che. A kAraNe kArtika zreSThIno je jIva prathama devalokanA Idra che, tyAM te samajavo nahi joIe. A kArtika zreSThI koI bIja ja che. anya paNa aneka bhAvi tIrthaMkaronA vartamAna janmakALa tathA tIrthaMkara thavAnA samayamAM taphAvata che. pariziSTa 245 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara 1. sImaMdhara 2. yugamaMdira 3. bAhu 4. subAhu 5. sujAta 6. svayaMprabha 12. candrAnana 13. candrabAhu 14. Izvara 15. bhujaMga 16. nemaprabha 17. vIrasena dvIpa 18. mahAbhadra 19. devasena 20. ajitavIrya jaMbU jaMbU jaMbU jaMbU pariziSTa-7 vIsa viharamAna tIrthaMkara kSetra pUrva mahAvideha pazcima mahAvideha ghAtakIkhaMDa pUrva mahAvideha ghAtakIkhaMDa pUrva mahAvideha ghAtakIkhaMDa pUrva mahAvideha 7. RRSabhAnana 8. anantavIrya ghAtakIkhaMDa pUrva mahAvideha 9. saraprabha ghAtakIkhaMDa pazcima mahAvideha 10. vizAladhara ghAtakIkhaMDa pazcima mahAvideha 11. vajradhara ghAtakIkhaMDa pazcima mahAvideha ghAtakIkhaMDa pazcima mahAvideha ardhapuSkara pUrva mahAvideha ardhapuSkara pUrva mahAvideha ardhapuSkara pUrva mahAvideha ardhapuSkara pUrva mahAvideha pUrva mahAvideha pazcima mahAvideha ardhapuSkara pazcima mahAvideha ardhapuSkara pazcima mahAvideha ardhapuSkara pazcima mahAvideha ardhapuSkara pazcima mahAvideha tIrthaMkaracaritra - I 246 vijaya nagarI puSkalAvatI puMDarIkiNI khA vijayA vatsA-vacchA susImA nalInAvatI vItazokA puSkalAvatI puMDarIkiNI vijayA prA vatsA-vacchA susImA nalInAvatI vItazokA puSkalAvatI vaprA puMDarIkiNI vijayA vatsA-vacchAsusImA nalInAvatI puSkalAvatI vA vItazokA puNDarIkiNI vijayA vatsA-vacchA susImA nalInAvatI vItazokA puSkalAvatI puMDarIkiNI mA vijayA vatsA-vacchA susImA nalInAvatI vItazokA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara sImaMdhara yugamaMdira 1. 2. 3. bAhu 4. subAhu 5. sujAta 6. svayaMprabha 7. 8. 9. sUraprabha 10. vizAladhara 11. vajradhara RRSabhAnana anantavIrya 12. candrAnana 13. candrabAhu 14. Izvara 15. bhujaMga 16. nemaprabha 17. vIrasena 18. mahAbhadra 19. devasena 20. ajitavIrya pariziSTa-8 cihna vRSabha hAthI haraNa vAnara sUrya caMdra siMha hAthI caMdra sUrya vRSabha vRSabha padmakamala padmakamala caMdra sUrya vRSabha hAthI caMdra svastika pariziSTa C 247 patnI rukimaNI priyamaMgalA mohinI kiMpuriSA jayasenA priyasenA jayAvaMtI vijayAvatI naMdasenA vimalAdevI vijayAvatI lIlAvatI sugaMdhAdevI gaMdhasenA bhadrAvatI mohinI rAsenA sUrikAMtA padmAvatI ratnAvatI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTabadhA ja viharamAna vIsa tIrthakaronA eka samAna krama che cyavanakavANaka janma kalyANaka dIkSA kalyANaka kevaLajJAna kalyANaka nirvANa janma nakSatra janmarAzi zarIranI UMcAI varNa dIkSA vRkSa gaNadhara gRhavAsa chavstha paryAya cAritra paryAya sarvAyu aSADha vada - 5 caitra vada - 10 phAgaNa suda - 3 caitra suda - 13 zrAvaNa suda - 3 uttarASADhA dhanuM 500 dhanuSya kaMcana (svarNa) azoka 84 83 lAkha pUrva 1000 varSa 1 lAkha pUrva 84 lAkha pUrva A badhA tIrthaMkaro atyAre vartamAnamAM vicArI rahyA che. emano eka ja samaya janma jaMbUdvIpa-bharatakSetramAM avasarpiNI kALamAM sattaramA tIrthaMkara kuMthunAthanA zAsanakALamAM tathA eka ja samaya dIkSA vIsamA tIrthaMkara muni suvratanA zAsanakALamAM thaI. te eka ja samayanA jaMbUDhIpa bharatakSetramAM utsarpiNI kALamAM sAtamA udayaprabha tathA AThamA peDhAlanI vaccenI samaya avadhimAM mokSa pAmaze. tIrthakaracaritra | 248 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA viSe bhagavAna mahAvIrano sUkSmattama STikoNa samagra vizva svIkAre che. temanI STie zArIrika hiMsA sivAyanI vAcika tathA mAnasika kaTutA paNa hiMsA che. sUkSma ahiMsAnA STikoNane sAdhanAno viSaya banAvavo e anya dArzaniko mATe vismayano viSaya hato. vaicArika ahiMsAne vikasita karavA mATe temaNe syAdvAda (anekAnta)nuM pratipAdana karyuM. temano mata hato ke pratyeka vastune ekAMgI rIte pakaDavI e ja Agraha che, satyano viparyAsa che, anaMtadhamAM vastuno eka ja dharma svIkAravo ane bAkInA dharmono nakAra karavo te apUrNatA che. pratyeka vastunuM apekSAthI vivecana karavuM e ja yathArthane pAmavuM che. jevI rIte ghaDAne ghaDA tarIke oLakhavo te tenA astitvano bodha che. ghaDAne paTanA rUpamAM nakAravo te nAstikano bodha che. eka ja ghaDAnA astitva ane nAstitva evA be virodhI dharmono samAveza karavo enuM ja nAma syAdvAda che . Ama pratyeka vastu potapotAnI sthitimAM astitva-nAstitva vagere aneka dharmovALI hoya che . syAdvAdane mAnI lIdhA pachI ekAMtika Agraha ApoApa samApta thaI jAya che. vaicArika vigrahane pachI koI avakAza ja maLato nathI. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni sumeramala (lADanuM) janma : caitra suda 14, saMvata 1989, lADanuM [rAja] dIkSA : mahA suda-7, saMvata 1998, saradArazahara [rAja.] [AcArya zrI tulasI dvArA) agragaNya : vaizAkha vada-3, saMvata 2010 bhImAsara [rAja.] adhyayana : hindI, saMskRta ane prAkRtanuM gahana adhyayana terApaMthanA mahAna tattvajJa muni zrI ghAsIrAmajInA sAMnidhyamAM AgamonuM talasparzI adhyayana. dazavaikAlika, uttarAdhyayana, AcArAMga, dazAzrutaskandha, naMdI,. bhramavidhvaMzanam vagere sUtra-granya kaMThastha lekhanaH hindIH kathAsAhitya [ prakAzita ]: naitika kahAniyAM [bhAga 1-2] [ parIloka D buddhiloka nItiloka | | satyaloka 1 prajJAloka | divyaloka ! nArIloka | karmaloka [ saMskAra T sapta vyasana D upakAra buddhi aura vaibhava citrakathA : [ akhUTa khajAnA | krAMtikArI AcArya bhikSu [ bhAga 1,2,3 ] anya sAhityaH T bhAvanA prabaMdha | prabandha prabhA [saMpAdita]] tIrthaMkara caritra : I bhaktAmara padyAnuvAda | svara sAghanA I terApaMtha diggadarzana 1984-85 | terApaMtha diggadarzana 1985-86 I terApaMtha diggadarzana 1986-87 | terApaMtha digadarzana 1987-88 | muni sohanalAlajI jIvanacaritra [ sAghanA ke zikhara paran avabogha || arka aNakara popaTa purANa [ bhAga 1-4 ]TI terApaMtha ke sau saMta thalI pradeza meM terApaMtha | anya seMkaDoM kathAye vividhaH T saphala kathAkAra D kuzala vyAkhyAnI dakSiNa bhArata kI prabhAvI yAtrA gujarAtImAM prakAzita graMthoH | tIrthakaracaritra | avabodha