Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
। कोबातीर्थमंडन श्री महावीरस्वामिने नमः ।।
।। अनंतलब्धिनिधान श्री गौतमस्वामिने नमः ।।
।। गणधर भगवंत श्री सुधर्मास्वामिने नमः ।।
।। योगनिष्ठ आचार्य श्रीमद् बुद्धिसागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
। चारित्रचूडामणि आचार्य श्रीमद् कैलाससागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ।।
आचार्य श्री कैलाससागरसूरिज्ञानमंदिर
पुनितप्रेरणा व आशीर्वाद राष्ट्रसंत श्रुतोद्धारक आचार्यदेव श्रीमत् पद्मसागरसूरीश्वरजी म. सा.
जैन मुद्रित ग्रंथ स्केनिंग प्रकल्प
ग्रंथांक :१
जैन आराधना
न
कन्द्र
महावीर
कोबा.
॥
अमर्त
तु विद्या
श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र
शहर शाखा
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर कोबा, गांधीनगर-श्री महावीर जैन आराधना केन्द्र आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर कोबा, गांधीनगर-३८२००७ (गुजरात) (079) 23276252, 23276204 फेक्स : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org
आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर शहर शाखा आचार्यश्री कैलाससागरसूरि ज्ञानमंदिर त्रण बंगला, टोलकनगर परिवार डाइनिंग हॉल की गली में पालडी, अहमदाबाद - ३८०००७ (079)26582355
-
-
-
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી સિદ્ધાચલનું સાચત્ર વર્તમાન
વર્ણન.
છે
-
S
પ્રગટ કન્નો, શા, અમરચંદ બહેચરદાસ. - જૈન બુકસેલર, એન્ડ પબ્લીશર્સ...પાલીતાણા. 1
જાજ -
જ
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
th - Sછે.
શ્રી સિદ્ધાચળનું વર્તમાન વર્ણન. $ આબેહુબ નવ ટકના સુંદર ફોટા સાથે છે દર્શન, મનન કરવા લાયક
તૈયાર કરનાર, શ્રી શેત્રુંજય જૈન સુધારક મિત્ર મંડળ. હા ગુલાબચંદ શામજી કેરડીયા
સહાયક શેઠ કંફચંદ મૂળચંદ પટણી–મુંબઈવાળા.
-- -
પ્રકટકર્તા. બુકસેલર અમરચંદ બેહેચરદાસ–પાલીતાણું. વીર સં. ૨૪૪૨ વિ. સં. ૧૯૭૨ ઈ. સ. ૧૯૧૬ આવૃતિ ૧ લી
પ્રત ૨૦૦૦ પ્રસિદ્ધ કર્તાએ સર્વ હક સ્વાધિન રાખ્યા છે.
કંકુચંદ મેળચદ–તરફથી ભેટ,
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભાવનગર-આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શા. ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
_
મુંબઈવાળા શેઠ કંકુચંદ મુળચંદ પટણી.
આનંદ પ્રી. પ્રેસ-ભાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
ક
છે
.
'
?
કામ
SINOWAR
Rટલાક
-
-
આભારાર્પણ.
Gર જu
.
શુદ્ધ શ્રદ્ધાવંત, મુરબ્બી શ્રી શેઠજી
કચંદ મૂળચંદ પટણી.
મું. મુંબઈ. પણ આ
૫ મહાશય અમારી સાથે થોડા વખતના સર માગમમાં આવી અમે પ્રત્યે જે પ્રેમભરી લાગણું બતાવી છે, તે ભૂસાય તેમ નથી. કેમકે તિર્થાધિરાજ શ્રી શેત્રુંજય સ્વામીની વરસ
ગાંઠના શુભ દિવસને જગજાહેર કરવાને આપે પૂર્ણ તસ્દી લઈ સફળતા મેળવાવી આપી છે.
ભાવ, દયા,નેઉપકારબુદ્ધિ આદિ ગુણેના ભારથી આપનમેલા વૃક્ષતુલ્ય છે. સમરૂપ જળસિંચન વડે આશ્રિત મનુષ્યને
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તાપ હરવાને મેઘ સમાન છે. સજજનેરૂપ હંસના આશ્રયને માનસરોવર જ છે. સ્થાવર જંગમ તિર્થસેવામાં નિયમિત તત્પર છે. વળી સ્વપરના હૃદયરૂપ નંદનવનમાં ધર્મરૂપ કપવેલડી ઉગાવી વૃદ્ધિગત કરવાને શક્તિવાન છો. દક્ષ અને વિવેકી હાઈ સાદા વિષાકથી શાભિત છો. પરને રૂચની ઉપદેશવાણ વડે ઉત્તમ આચાર શિખવવાને આપ અનુપમ ગુણ ધરાવે છે. વિશેષ અમે મિઝાનું હિત કરવા તરફ નિરંતર એક સરખો ચાહ ધરાવે છે. વિગેરે આપના ઉત્તમ ગુણેથી આકષાઈ આ ત્રણ ભુવન શિરે તાજ તિર્થવર્ણન રૂપ સુવર્ણ મુદ્રિકા આપની કરચંગુલીમાં સમજીએ છીએ કે જેમ ઝળકતા હીરા પેઠે આપશભાધી અમને કૃતાર્થ કરશો. કિબહુના!
સૂા. પાલીતાણા
લિઅમે છીએ આપનું શ્રી શિવ જન સુધારક
-
-
- -
- -
-
-
- -
- -
-
-
-
-
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રસ્તાવના,
તિર્થાધિરાજ શ્રી શત્રુંજય મહાતિર્થ પર અનંત જીવો સળતિયાને મેક્ષ ગયા છે. તે સિદ્ધાંત શાસ્ત્રકાર વડે કોઈ પણ જેનથી અજાયું નથી, અને તે તિર્થાધિરાજના ભારી મહિમા ઉપરથી વિશેષ સિદ્ધ થાય છે. આવા મહાન પવિત્ર તિર્થના, તેની ભૂમિના, અને પ્રભુના ગદ્ય પદ્યાત્મક વડે ગુણેકિર્તન કરવાથી આત્માનું કલ્યાણ થાય છે.
ઘણા વર્ષો ઉપર નયસુંદરાદિ મુનિમહારાજાઓએ શ્રી શેત્રુંજય તિર્થ ઉપર કેટલી ટુંકે, કેટલાં દહેરાં, ને તે કેના કાના છે, ને ક્યાં ક્યાંથી જવાય છે તે માટે તે સમયના સાદિકથી વર્ણવી ગયા છે. આ વખતે શ્રી શત્રુંજય ઉપર વર્તમાન કાળ જેટલો વિસ્તાર નહોતો. મોટે વિસ્તાર આશરે એકસો વરસ થયાં વૃદ્ધિ પામે છે. તેમાં તે પછી દિનદિન ઉન્નતિના અને વિશાળતાના સર્વ પ્રકારમાં વધારો થતો ગયો છે. વર્તમાન -શ્રી સિદ્ધાચલ ઉફે શત્રુંજય ઉપર કેટલી ટુંકે ને દરેક ટુંકમાં કેટલાં કેટલાં દહેરાં અને દહેરીઓ આવેલી છે તથા ફૂલ દહેરાં દહેરીઓમાં કેટલી પ્રતિમાઓ અને પાદુકા જેડીઓ છે, તે તે દહેરાંઓ કઈ સાલમાં કેણુ મહા પુન્યવાન મહાશયે બંધાવ્યા વિગેરે તિર્થરાજ ઉપર જાણુવાને બની આવે તે સારૂ અમને ઘણું ગૃહસ્થો તરફથી પ્રેરણા થઈ હતી. તેથી અમોએ પૂર્ણપણે શ્રમ ઉઠાવી તિર્થરાજનું અને તિર્થભૂમિનું સંપૂર્ણ ખ્યાન સત્તાવાર એકત્ર કરી નિચે પ્રમાણે જનસમુહની સેવામાં મૂક્યું છે.
પ્રથમ પ્રકરણમાં શ્રી શેત્રુંજયનું સ્વરૂપ, બીજા પ્રકરણમાં યાત્રાએ આવતે સંધ અને યાત્ર, ત્રીજામાં પાલીતાણાની મૂળ ઉત્પત્તિ અને હાલનું રાજ્ય, પછી તિર્થભૌમ શહેર પાલીતાણુની જૈન વસ્તી અને તેમની સ્થિતિ, ધાર્મિક સંસ્થાઓ, વંદનિક જગ્યાઓ, સર્વે
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધર્મશાળાઓનાં નામ, લેવાતા–અપાતા નકરા–લાગા, તલેટી રેડ, તિર્થ રેડ, કિલ્લો. દાદા શ્રી આદિશ્વર ભગવાનની ટુંક, મોતીશાની ટુંક, બાલાભાઈની ટુંક, પ્રેમચંદ મોદીની ટુંક, હેમાભાઈની ટુંક અને ઉજમબાઈની ટુંક, સાકરવસીની, છીપાવસીની, ને પાંડવનું દહે, ચૌદમાં ચૌમુખજીની ટુંક અને ખરત્તરવસી, ત્યારપછી પ્રદક્ષિણાઓ, પંચતિર્થીનાં ગામે, ચમત્કાર, પ્રભાવ, ને મહિમાવાળી જગ્યાના સ્વરૂપ આપ્યાં છે, ને છેલ્લા પ્રકરણમાં ખાસ ગિરીરાજ ઉપર ગવાતાં સ્તવને સાથે દક્ષિણ દેશના કેટલાંક દહેરાનાં સ્તવન ઉમેરી ગ્રંથને એ અમૂલ્ય કીધો છે કે જે વાંચતાં ભણતાં વીલાસ પ્રગટે છે. દરેક પ્રકરણમાં ટુંકમાં, તે તે ટુંકના સુંદર ફેટા ખાસ દર્શન કરવા સારૂ લાંબો ખર્ચ કરી બહાર લાવ્યા છીએ. - મૂળ ભાગમાં અમને આ પુસ્મક બહાર લાવવામાં અગવડે હતી તે દૂર કરવાને મુંબઈ નિવાસી શેઠ કંકૂચંદ મૂળચદે ધર્મએ ભાવે કિમતી સહાય આપી છે તેથી તેઓ સાહેબને ફેટ અને સંક્ષિપ્ત જવનવૃતાંત યંગ્ય જાણું આપ્યું છે. તે દરેકને મનન કરવા લાયક છે.
આ પુસ્તકની યોજના માસ્તર ગુલાબચંદ કેરડીયાએ કરી આપેલી તેથી તેમને તથા લખાએલ મેટરમાં વિધતા ન આવે માટે ભાવનગર નિવાસી શેઠ અમરચંદ જસરાજે તપાસીને યોગ્ય સ્થળે સુધારે કરી આયાથી તેમને અત્રે પૂર્ણપણે ઉપકાર માની ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
આ પુસ્તક પાલીતાણામાં પ્લેગ હોવાના કારણે ટાઈમસર નીકળી શકયું નથી તેથી અમારા મુબારક ગ્રાહકો પાસે ક્ષમા યાચીએ છીએ. સિદ્ધગિરી પાલીતાણું. મેરૂ તેરશ
લી. પ્રસિદ્ધકર્તા. સં. ૧૯૭૨
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીયુત શેઠ કંકૂચંદ મૂળચંદ પટણીનું સંક્ષિપ્ત.
જીવનવૃત્તાંત.
પૂર્વે પાટણના રહેવાશી શેઠ કંકુચંદભાઈ હાલ મુંબાઈમાં પાટી ઉપર રહે છે. તેમની આર્થિક સહાયતાથી આ ઉપયોગ પુસ્તક પ્રગટ કરવામાં આવ્યું છે. તે અમે હંસચંવત્ બની તેઓશ્રીનું તદ્દન સંક્ષિસમાં જીવનવૃતાંત અને પ્રગટ કરવા ગ્ય વિચાર્યું છે.
સેંકડે જિનમંદિરથી અને વિવિધ જ્ઞાતિવાળી જેનપ્રજાથી અવકૃત થયેલા સંખ્યાબંધ વાડા, પાડા, ને પિલ–મહેલ્લાથી ગર્જના કરતું ગુજરાત દેશની પ્રાચીન રાજધાની વર્તમાન જૈનપુરી પાટણશહેરમાં રાજકાવાડાના નાકા ઉપર આવેલા નિશાળના પાડામાં દશા. ઓસવાળ જ્ઞાતિનું રાજ્યની માનવંત મહેતાગિરી કરીનુ અટક ધારણ કરતું મહેતા કુટુંબમાં ઈચ્છાચંદશેઠનું કુટુંબ સદરહુ પાડામાંનાકા ઉપર આવેલા પતીકા ઘરમાં વસે છે. તેઓ ઘનવાન ગૃહસ્થ નહતા, પરંતુ રાજ્યવંશની ઉંચા હેદાવાળી નોકરી કરીને યથેચ્છ સુખ ભોગવતા હતા. ઇચ્છાચંદ શેઠને મૂળચંદ (કંકુચંદભાઈના પિતા) કરીને પુત્ર હતા. તેઓએ નાની વયમાંથીજ ધંધારોજગાર ઉપર ચડીને કંઈક દ્રવ્ય મેળવ્યું હતું. તેમનું પાણગ્રહણ પાટણશહેરમાં કોટવાળ કુટુંબમાં વીરચંદ કેટ વાળના પુત્રી ભાગાબાઇ (કંકુચંદભાઈના માતુશ્રી) સાથે થયું હતું. શેઠ મૂળચંદ મહેતા થોડા વરસેથી દક્ષિણદેશ પુના જિલ્લામાં આવેલા જુબેરગામે ગુજરાનાથે ગયા હતા. શેઠ મજકુરે જુનેગામમાં રહી રૂડા પ્રકારની ઈજત-આબરૂના વ્યવહારમાં સારે વધારે કરી જાણીતા થયા
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હતા. જોકે તે સાથે દ્રવ્યની વૃદ્ધિ નહતી થઈ પણ ચારદિશા રૂપ ચાર પુત્રો ભાઉશા, કંકુચંદ, ચૂનીલાલ ને મોતીલાલ અનુક્રમે પ્રાપ્ત થયા.
આપણું ચરિત્રનાયક ચંદભાઈને જન્મ જુરમાં સંવત. ૧૯૧૯ના ફાગણ શુકલ પંચમીના દિવસે થયો હતો. બાલપણામાંથી જ તેઓ ચંચલતા ધરાવતા જણાયા હતા. પાંચવરસની ઉમરે ગામની મારાઠી સ્કુલમાં દાખલ થઈ મરાઠી ચાર ચોપડીનું ફક્ત જ્ઞાન મેળવી ઉઠી ગયા હતા. તેમનું ધ્યાન વેપાર ઉદ્યોગ તરફ ખેંચાયાથી દશ વરસની નાની ઉમ્મરમાં પોતીકા કાપડના બીજનેસમાં પોતાનાં પિતાના સંધાતે જોડાયા હતા. પણ વધારે હશિયાર થવા લાલચંદ ઉમેદશા શેઠની શરાફી દુકાને ટુંક પગારથી રહ્યા. ત્યાં ખંતથી કાર્ય બજાવતા રહી એક વરસ દરમ્યાન હિસાબ અનેનામાના જ્ઞાનને સારે અભ્યાસ કરી અનુભવ મેળવવા લાગ્યા.
યાદદાસ્તવાળા ઉઘોગી મનુષ્યને એક વખત જે જે દષ્ટીગોચર થાય તે તેઓ ભૂલતા નથી. તેમ કંકૂચંદભાઈએ નામા–હિસાબના પૂર્ણ અનુભવના જોરે કાપડના ધંધાની ખીલવણી કરવાને તથા ભાગ્ય અજમાવવાને બનતું કર્યું. તેથી જુનેરથી યેવલા (નાશિક) ગામે ગયા એટલે ત્યાં તુર્તમાંજ લાલચંદ ઉમેદશાની કાપડનીજ દુકાને કરી રહ્યા. ભાગ્ય ખીલે છે, ત્યારે કશી ખામી રહેતી નથી. બે વરસ કરી કરતાં નહિં થયા તેટલામાં કંકૂચંદભાઈને વેપાર કરવાની ગઠવણ, ગણત્રી, ઉદ્યમ, મેહેનત ને ખંતવાળા શેઠ નજરે જોયા. કંકુચંદભાઈએ ઉપરના ટુંકા સમયમાં શેઠને હજાર રૂપિયા કમાવી આપ્યા. પ્રમાણિકપણુવાળી ચાલાકી જોઈ શેઠે કંકૂચંદભાઈને ભાગીદાર તરીકે જે બા. બાદ સં. ૧૯૩૩ માં જુન્નરવાળા કસ્તુરચંદ નથુરામની દીકરી નામે દીવાળી જોડે શેઠ કંચંદભાઈનું બડી.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધામધૂમવા (સંસારી હાવના) પાણી ગ્રહણ કર્યું હતું. તેમની સાથે સંસારસુખ ભોગવતા ચાર પુત્ર થયા હતા. તેમાં ત્રણ ગુજરી ગયા ને એક ભાગીલાલ નામને છેલ્લે પુત્ર થોડા સમયથી અવતરેલ જે હાલ વીસ વરસની ઉમ્મરે વિદ્યમાન છે.
આ અવસરે અવસર પામી પિતાના માતા પિતા અને બંધુઓ વિગેરે કુટુંબને જુનેરથી યેવલા તેડાવીને હમેશને માટે ત્યાં મુકામ લઈને રાખ્યા. ત્યાં પોતાના ભાઈઓને પણ વેપારમાં જેડી દઈ સર્વેને પરણાવી સારૂ દ્રવ્ય ખરચી સુવ્યવહારને અને સુકિતને વધારે કર્યો. સંસારી સર્વ બાબતમાં સુખ અનુભવતા ગુરૂગથી ધર્મ તરફ વળી ગયા ને ધર્મરક્ત બન્યા, એટલે દિનપ્રતિદિન જિનપૂજા અને સ્નાત્રપાઠ કર્યા વિના ભોજન લેવું નહિ એવો સુટેકથી નિયમ કર્યો જે અદ્યામી પર્યત એક સરખો છે. ધર્માભ્યાસથી ધીમે ધીમે લાગતા વળગતા દેશ-પરદેશના ધાર્મિક ખાતાઓની સુધારણું અથે હિમત ધરીને તેમાં પણ ચિત્ત પરેવી આગળ વધવા લાગ્યા.
આવા ધામક ઉત્સાહના સમયમાંપુન્યના પસાયે ખંત અને પ્રમાણિકતાની કિર્તી પ્રસરવા માંડી. એવામાં શેઠ રંગીલદાસ દેવચંદે કંકુચંદભાઈને બાદશાહી રકમ વેપાર ખેડવાને મદદમાં આપવાથી મિત્રો રૂપચંદ ચિંતામણના આગ્રહથી કાપડ અને સુતરને મેટો વેપાર કમીશનથી શરૂ કર્યો. પંદર વરસ ભાગમાં સારી રીતે વેપાર કરી અહસ્થપણને છાજતી ઈજત વ્યવહાર ને યશની પ્રાપ્તિ દ્રવ્ય સાથે સારી કરવા પામ્યા. ચોગ્ય જાહોજલાલીને સમય છતાં પિતાની સાદાઈ અને વિવેક બિલકૂલ છોડયા નહીં, વર્તમાન પણ તેજ પ્રમાણે વર્તન છે. સુખસંપન્ન સમયમાં કેટલાક જીવો અહંપદ ધારણ કરી પિતાનું માર્ગાનુસારીપણું ઈ બેસે છે. પણ કંજૂચંદભાઈની
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાર્મિક વૃત્તિ દઢ થતી ચાલી. આ વેપારની ખીલવણીમાં અમદાવાદના નગરશેઠ પ્રેમાભાઈ, શેઠ લાલભાઈ દલપતભાઈ, શેઠ સારાભાઈ મગનુભાઈ તથા શેઠ હીરાચંદ રતનચંદ તથા મુંબઈવાળા શેઠ મોરારજી ગોકળદાસ, શેઠ વીરચંદ દીપચંદ, અને શેઠ ગોકુળદાસ માધવજી વિગેરે પ્રખ્યાત ધનાઢય વેપારી જોડે પીછાન થઈ, જે પિછાન હાલ મિત્રતાના આકારમાં જેમની તેમ તેમના કુટુંબ સાથે છે.
પિતા પરલોકવાસી થયા બાદ અદ્યાપી પર્યત માતૃભક્તિમાં તેમને પ્રેમ કોઈ અપૂર્વજ છે. તેમની જંગમ તિર્થ સેવા સૌ કેઈને દષ્ટાંતરૂપ છે. થડા વખત પછી પુત્ર ભેગીલાલ દોઢ વર્ષ પૂરાંને જ્યાં થવા આવ્યો એટલામાં તેમના પત્નિ દીવાળી પરલોક પામ્યા. આ વખતે શેઠ કંકુચંદભાઈને લાગી આવ્યું. પરંતુ સંસાર બાજી અસાર જાણવાના ધીમંત હોવાથી વૈર્યને ધારણ કર્યું. પણ બાળપુત્રની સંભાળ માટે પુનઃ પરણ્યા વિના ચાલે તેમ નહોતું, તેથી ભોયણી તિર્થ પાસે આવેલાં નદીશાળા ગામમાં રહેતા પાટણવાળા હપાણી કુટુમ્બના જાણીતા છે મનસુખરામના સુપુત્રી સાક્ષાત શ્રીદેવીના સૌંદર્ય અને ગુણને જીતવા સમર્થ હોય એવી સમરત સાથે પાણગ્રહણ કર્યું.
સમરતબાઈ ગામડામાં ઉછર્યા છે, પરંતુ પિતા તરફને પાસેના રાજ્યના ઠાકરે સાથે સારો લાગવગ હોવાથી રાજકુટુંબમાં આવતા જતા રાજ્યવંશી ઉત્તમ ગુણ ગ્રહણ કરી કિચિત ગુજરાતી કેળવણી લેવાને સમર્થ થયા હતા. ઘરના કાર્યભારના ગુણેએ પ્રથમથીજ વાસ કર્યો હત, આ બાઈપિતાને ઘેર મોટા લાડમાં ઉછર્યા હતા, પણ પરણીને સાસરે જતા સાસરીયા પક્ષને અમૂલ્ય સલાહકાર થઈ પડીને મોટા | તુઓનો કાર્યભાર જતાવેંત લીલા માત્રમાં ઉપાડી લઈઓરમાન પુત્રને
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિજ કુક્ષિ ગણી લાલન પાલન વડે મેટે કર્યો વિગેરે ગુણોથી સંપાદિત હેઓ ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાઈટીએ સ્ત્રી સમાજમાં ચુવાલ દેશ તરફના વિભાગમાંથી સમરતબાઈને વરસ ૧૬ થી લાઈફ મેમ્બર તરીકે ચુંટ્યા છે.
આ સુખી જોડું સંસારના સુખવિલાશી યથાશક્તિ ધર્મપરાયણ કમની નીજ આત્માનું કલ્યાણ કરનારે ટાઈમ મેળવી સર્વેને સુખના ભાજનરૂપ થયા છે. જાહેજલાલી જોગવતા એક દશકા વરસ થયા એટલામાં એકાએક સં. ૧૯૬૦ માં વેપારમાં મોટું નુકશાન પહોંચ્યું ને મિત્રોએ કેટલીક ખલેલ પહોંચાડી. તેથી મોટું કષ્ટ આવી પડયું. પણ પિતાની પાસે જે હતું, તે લેણદારને આપી પિતાની પ્રમાણીકતા સત્ય કરાવી અને ધર્મમાં વધારે દૃઢ થતા ગયા. આ વખતે ગુરૂભક્તિનો સંપૂર્ણ ઉદય તપાગચ્છલંકાર ન્યાયાંનિધી શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજના પ્રશિષ્ય મુનીરાજ શ્રી રાજ્યવિજયજી મહારાજના પ્રસાયથી થયો. ત્યારથી અદ્યાપી પર્વતમાં શ્રીમદ્દ પન્યાસજી કમળવિજયજી અને તપગચ્છ નમણી વીજયનેમસુરીજી વીગેરે મહા પુરૂષના સમાગમમાં આવવાને ધર્મકાર્યો હાથ ધરી તેઓ મહાત્માશ્રીને વાસક્ષેપ ધારણ કર્યો.
સાધુસમાગમ થવાથી ધર્મરત્નના સ્થભેનું ભાન થયું ને વિશેષ જામૃતિ થઈ. સમતા સ્વરૂપને જાણતા હોવાથી આવા વિપદ સમયમાં પિતાની સુપત્ની સમરત તરફથી ઘણે બોધ મળવા ઉપરાંત સુખે દીવસે પસાર થતા એવામાં પોતાના એક મીલવાળા મીત્ર શેઠ ગોકળદાસ માધવજી ધરમશીએ મુંબઈ બેલાવી લઈ પિતાની મીલના સુપરવાઈઝર તરીકે સવા રૂપીઆનાં માસિકથી નેકરીએ રાખ્યા.
વળી કંકુચંદ શેઠને સૂર્ય સતેજ ઉદય થયે. મિલ કામકાજમાં
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રવિણ શેઠે ટુંક વખતમાં પિતાના શેઠને લાખો રૂપીઆ કમાવી આપ્યા જેથી શેઠે સંતુષ્ટ થઈને સીલ કાપડના સેલ્સમેન સેક્રેટરીની ઉંચી જગ્યા આપી. અતિ કામનો બેજે ઓછો કર્યો જેથી કંકુચંદભાઈને ટાઈમ પુષ્કળ મળવાથી અને પગારમાં પણ સારો ઉમેરો થવાથી ત્રણ કલાક સિવાયનો બ વખત ફક્ત ધર્મકાર્ય તરફ ગાળવા માંડે છે. તેમણે કરેલા સુકાર્યો પૈકી કેટલાક અમારી જાણુના નીચે મુજબ ટાંકીએ છીએ.
સમેતશીખરજીની પંચતિથ, પાવાપુરી-ગુણીયાજી, ચંપાપુરી, ક્ષત્રીકુંડ, ને રાજગ્રહીના દહેરાના જીર્ણોદ્ધાર માટે કલકતે જઈ વલભજી હીરજીની સહાયત સુધારવા માટે મહારાજ સાહેબની પરવાનગી મેળવી દેશમાંથી કારીગરો મોકલી કામની શરૂઆત કરાવી જેમાં મોટી રકમ પિતાના ભાગીદાર રૂપચંદ રંગીલદાસ પાસેથી લઈ કામ કરાવી આપ્યું.
અહમદ નગરમાં બે જૈનશાળા થવાથી સંધમાં પડેલે કુસંપ, કે. તુલ ગામમાં બાર વરસથી પડેલાં તડે અને ગ્વાલીયર લશ્કરનાં કુસંપ, વાડા ગામના સંઘમાં કુસંપ અને પુનાના લશ્કરના સંધના પડેલાં તો વીગેરે સ્થળે કુસંપ પેઠે તે દરેક સ્થળે જઈ સંધના નેતાઓને સમજાવીને કુસંપને એવી રીતે દુર કર્યો કે તે સંધ હજુ કંકુચંદ શેઠની બુદ્ધિના વખાણ કરે છે. '
મંચર, વાડા, પાબલ ને એડગામનાં દહેરા લાંબી મુદતથી અપૂર્ણ દૃષ્ટીગોચર થતા હતા, તેને શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની અને મુંબઈના સંધની તેમજ ગામના સંઘની સહાયતા મેળવી અપાવી. પિતાની જાતી દેખરેખ તળે જીર્ણોદ્ધારનું કામ પૂર્ણ કરાવી ક્રમ પ્રમાણે મેટી ધામધુમથી પ્રતિષ્ઠા કરાવી આપીને દેવદ્રવ્યમાં વૃદ્ધિ કરી. આરસની મદદ માટે મીત્ર શેઠ જમનાભાઈની સહાયતાથી શ્રી ભોયણીજીમાંથી મેળવી અપાવી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વળી આબેગામ, ઘોડેગામ, નિબગામ, દેહું ને માલુંગાના દહેર એનાં તથા દક્ષીણ દેશના જીર્ણોદ્ધાર કરાવવા ઉમેદ વરતાય છે અને દરેક સ્થળે તન, મન, ધનથી મદદ કરે છે.
હાલમાં દેહું ગામની પ્રતિ ચાલુ સાલનાં માહ સુદ ૧૩ નું પ્રતિષ મુહુત છે, અને તે ઉકત શેઠની માતેજ ચાલુ થઈ છે.
વળી કેળવણુ ખાતામાં દર વરસે નાના નાના પણ ઉપયોગી પુ. સ્તકે ઘણી જાતના હજારોની સંખ્યામાં છપાવી’ કી (ભેટ ) વહેંચીને લક્ષ્મીને સુવ્યય કર્યો છે ને કરતા ચાલુ રહ્યા છે. - પાંજરાપોળ અને પાઠશાળાઓમાં યથાશક્તિ મદદ કસ્તા રહે છે તેમજ જતિભાઈ સિવાય કોઈપણ પોતાનું નામ સાંભળી જે જે કેઈ ગુજરાનના સાધન માટે આવે છે તેમને ધંધે અને નેકરીઓ સેંકડોને વળગાડ્યા હોવાથી દક્ષીણ દેશના જીર્ણોદ્ધારના હિમાયતી નરરત્ન કહેવાય છે.
- સાંસારીક લ્હાવમાં પોતાના લઘુ બંધને તથા ભત્રિજાને અને પિતાની પુત્રીને પરણાવી સારી રકમ ખરચીને જ્ઞાની તરફનો યશ મેળવી મહેસૂવા જેને મંદીરમાં કરાવી, આત્મિક લાભમાં પણ સુલક્ષ્મીને વ્યય કર્યો છે.
સ્વભાવે શાન્ત અને અભિગ્રહધારી છે, શીયળવ્રત બાળપણથી નેમધારી છે તે પ્રતાપે યશસ્વી નીવડ્યા છે.
શેઠ વનમાં પડેલા ઉમરવાળા થયા છતા પ્રાત:કાળે ચાર વાગે ઉઠી ધર્મકાર્યને નિત્ય નિયમ સાચવી ખાસ ધર્મકાર્યની પિસ્ટનું કામ કરતા રહે છે.
આળસને તે હાંકી કાઢી લીધેલું કાર્ય પુર્ણન થાય ત્યાં સુધી સતત પ્રયાસથી જારી રાખવાને ઉદ્યોગના ઉદ્યમી નરરત્ન છે. વળી અમારા શત્રુ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જય તિર્થપતિની વરસગાંઠના ભગીરથ પ્રયાસને સફળ કરવવામાં (આખી હીંદુસ્તાનમાં તહેવાર તરીકે પળાવવા) શ્રી આણંદજીકલ્યાણની દ્વારા શ્રી સંધને જાહેર ખબર અપાવવા તેઓશ્રીને લાંબો વગવાળા હાથ હતે.
ઉપરાંત શેઠશ્રીએ નીજ કુટુંબને સાથે તેડી હીન્દુસ્તાનની મેટી, મુસાફરી યાત્રા અર્થે નીકળી મેટામેટા તીર્થની ભેટ લીધી છે અને જુનેરઆદી શંખેશ્વર ભયણ કેશરીયાજી વગેરે સ્થળે વારસીક દરવરસે યાત્રા કરવાને નીયમ છે એવી રીતે દરેક તિર્થમાં જાતે જઈ જાત્રા કરી આવ્યા છે ને આખો હીંદુસ્તાન ફરી દેશાવરનો અનુભવ મેળવ્યો છે, તેમ દરેક સ્થળે પિતાના મીત્રોથી અલંકૃત છે, નામથી પણ જાહેર છે.
ઉપર મુજબ ધર્મકાર્યને સાંસારીક કાર્યમાં ઉદાર ઉન્નત ને ઉ ચ્ચ ગુણવાળા સાધારણ ગૃહસ્થ રત્નનરનું જીવન આ લેકમાં અનુકરણિય છે તેમની કૃતીઓ ઉપરથી ભવિષ્યમાં પણ તેમને યથાશક્તી હીતકર્તા થશે, એમાં સંશય નથી. આવા નરનું જીવનવૃતાંત વાંચવાથી અનેક પ્રકારનાં લાભ થાય છે ને બીજાને ઉત્તેજક થાય છે. પરમાત્મા છે કંકુચંદભાઈને દિર્ધાયુ આપે.
કીઅહુના.
લી. પ્રગટકર્તા. અમરચદનાં જ્યજીને નમન
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
કંચનગિરી વરની રચી, મૂલ્યવાન આ બૂક, કુમતિ પંથ ઉથાપશે, લહીને જ્ઞાન અનૂપ, ચંદન સમ સુગંધ છે, ચંદ્ર સમ કરે શીત, દર્શન સિદ્ધાચળ તણુ, દાખ્યા કરતાં હિત.
------------
-
---
-
-
-
-
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કે
.
:
PR
સિદ્ધાચળનું વર્તમાન વર્ણન.
- -
ચકણું ૨ લું. અ ન્નશેત્રુંજયનું સ્વરૂપ
: -
બુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રના મધ્ય ભરતખંડને વર્તમાનકાળે હિન્દુસ્તાન પણ કહેવાય છે. તેના અંદર આવેલા આર્યદેશ પૈકી સેરઠ નામા દેશ, કે જેને હાલ કાઠિયાવાડ કહે છે, તેમાં હિ
લવાડ પ્રાંતમાં આવેલા પાલીતાણા શહેરમાં શહેરની દક્ષિણે આપણું (જેનું) મોટામાં મોટું સર્વોત્કૃષ્ટ પુન્ય પવિત્ર તિર્થાધિરાજ શ્રી શેત્રુંજય યાને સિદ્ધાચળતિર્થ આવેલું છે. તેને આર્તધર્મ પાળનારી કેઇ પણ વ્યક્તિ આ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. તિર્થરાજને ભેટવા–સ્પર્શવા કદાચિત ભાગ્યવંત નીવડી ન હાય પરંતુ તેમના નામથી તે જેન કે જેનેતર કઈ પણ વ્યક્તિ અજ્ઞાત છેજ નહિં. તિર્થરાજના એકસો આઠ નામ બેલાય છે, જે દેવો અને મુનિઓ મળીને પાડે છે. તેમાં સિ દ્વાચળ અને શેત્રુંજય એ બે નામ જગદ્વિખ્યાત મશહૂર છે.
દરેક ઉત્સર્પિણીના છેલ્લા અને દરેક અવસર્પિણના ૫હેલા આરામાં આ તિર્થરાજનું માન એંશી જોજનનું વિસ્તારમાં હોય છે. અને દરેક અવસર્પિણીના છેલ્લા તથા ઉત્સપિ
ના પહેલા આરામાં સાત હાથનું જ ફકત માન રહે છે. કાળે કરીને વધઘટ થાય છે. પણ સર્વથા આ તિર્થરાજનો નાશ નહિં હોવાથી પ્રાયઃ સદા શાશ્વત તિર્થ છે. જેની સાબિતિમાં વડનગર, વલ્લભીપુર અને પાદલિપ્તપુરની જુની તળેટીઓ વર્તમાન મેજુદ સુચિન્હો ધરાવતી દ્રષ્ટીગોચર થાય છે. દરેક પિણમાં છ આરા હોય છે. તેમાં વર્તમાન અવસર્પિણી ચાલે છે તેને હાલ પાંચમે આરે કળિયુગ નામથી બોલાય છે. તેમાં તિર્થરાજનું માન બાર જોજન એટલે અડતાલીસ ગાઉનું વિસ્તરે છે.
આ તિર્થરાજ ઉપર અનંતા તિર્થકરે, ગણધરે, મુનિવરે, મનુષ્ય અને ત્રિર્ય શિવગતિ અને દેવગતિને પામ્યા છે. ને પામશે. આ તિર્થરાજના મેટા ઉદ્ધારે દે અને મનુષ્ય દરેક ચાવીશીમાં કર્યા કરે છે. વર્તમાન ચાવીશીના આદ્ય તિર્થંકર આદિશ્વર ભગવાન યાને ઋષભદેવ થયા છે. તેઓ પિતાના આ યુષ્યના છેલ્લા બાકી રહેલ એકલાખ પૂર્વ વરસમાં નવાણું પૂર્વ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. વખત આ તિર્થરાજ ઉપર આવીને સમય છે. (આ કારણથી નવાણું યાત્રાને મહિમા વળે છે.) તેથી સર્વ તિર્થોના પતિ શ્રી શેત્રુંજયતિર્થરાજના મૂકુટમણે આદિશ્વર ભગવાન હેવાથી તેમની ભવ્ય અને મનહર પ્રતિમાજી તિર્થપતિ રૂપે બિરાજે છે. કેવલી ભાષિત વચનાનુસારે વર્તમાન ચોવીશીમાં મોટા ઉદ્ધાર સતર થવાના છે. તેમાં વર્તમાન સેલ ઉદ્ધાર જયવંત વતી રહે છે. આ ઉદ્ધાર કરોડ દ્રવ્ય ખરચી વિક્રમ સં. ૧૫૮૭ માં વૈશાખવદ છઠના દિવસે ઉદ્ધાર કરી વર્તન માન પ્રતિમા શ્રી આદિશ્વર ભગવાનને તખ્તશિન કર્યા છે. આ શુભદિવસ હિન્દના સમગ્ર જૈનોએ ઉજવ યા પાળવો પળાવવો. “મહાન લાભનું તેમજ તિર્થરાજ પતિની સેવાભક્તિના માનનું, કારણ જાણું પાલીતાણુવાલા શ્રી શેત્રુંજય જન સુધારક મિત્ર મંડળ દૂરદેશાવરમાં જાહેર કરી, તથા સમસ્ત શ્રી સંઘની શ્રી આણંદજી કલ્યાણજીની હેડ ઓફીસ તરફથી જાહેરખબર છપાવી બહાર પડાવ્યાથી હવે સર્વ જૈન સંઘ પોતપોતાના ગામમાં ચગ્ય રીતે વૈશાખ વદને પાળી શ્રી તિર્થરાજ શેત્રુંજયને માન આપે છે ને પુણ્ય ઉપાજે છે તે પ્રશંસનિય છે. કદાચિત્ કઈ પણ ગામને જૈન સંઘ અજાણ રહ્યા હોય તો નમ્રવિનંતી છે કે હવેથી વૈશાખવદ છઠને એક તહેવાર પ્રમાણે પાળી શ્રીસંઘની પહેડીના હુકમને માન આપશે”
જાણે મસ્યાધિરાજ શાન્તપણે બેઠેલ ના હોય! તેમ ઘર દેશથી નિહાળતા નજરે પડે છે. પર્વતના છેક માથા ઉપર આ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
વેલી ટેકરી ઉપર ચામુખજીની ટુકના શ્રૃંગ (શિખર) નાં પ્રેક્ષકા ને ચાખ્ખાં દર્શન થાય છે. આવી રીતે પણ દર્શન કરનાર ભવ્ય જીવાને સાક્ષાત્ ગિરીરાજના દર્શન કર્યાં ખરાખર લાભ અને આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે.
મકણુ રા
યાત્રાએ આવતા સધ અને યાત્રુ
રાજ શ્રી સિદ્ધાચળની યાત્રા સારૂ પૂર્વે ધણા દેશના સંઘ સેંકડા અને હુજારા માણસેાથી આવતા હતાં. જે અકેક ઉદ્ધારના વચ્ચે થયેલા સંઘપતિઓના હજારો ખલ્કે લાખાના અંકની સંખ્યા રાસાદિ ગ્રંથ ઇતિહાસના પૃષ્ટ ઉપર વાંચતા જણાઇ આવે છે. પૂર્વે આવતા સંઘની દરેક વ્યક્તિ પ્રાય: તિ યાત્રા ફળ વત્તન પ્રમાઘેજ વર્તન કરી લાભ લેતી હતી. પાંચ દાયકા ઉપર આવનારા સંધ પણ સારૂં વન કરતા માલુમ પડ્યા છે. અમદાવાદના નગરશેઠ હેમાભાઈ, મુંબઈવાળા શેઠ મેાતીશા, શેઠ પ્રેમચંદ રાયચંદ, કચ્છી શેઠ નરશી કેશવજી, અને શેઠ નરશી નાથા
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન
શેઠ પાપટભાઈ અમરચ ંદ વિગેરે વન્ત માનકાળના રત્નપુરૂષોના સંઘ હેરી પાલતા સંખ્યાબંધ ગાડાં અને વ્હેલા જોડાવી ૨સ્તામાંથી બીજા ગામના સંઘને સાથે લઈ મેટા સઘપતિ મની ઘેાડા ઘેાડા ગાઉની મજલ કરીને તિ રાજને એવી રીતે ભેટયા છે કે રસ્તાની અંદર આવતા સ્થાવર અને જંગમતિ ની પૂજા વંદના કરતા હતા. ઉપરાંત સાધમી કેાની સ્થિતીની સારી સભાળ લેઇ તેમને ચેાગ્ય ધર્માં રાધન માટે દહેરાં ઉપાશ્રય જે ધર્મશાળા પ્રમુખ સાધનાની જોગવાઇ કરી આપેલ છે. તે આધૂનિક સમયે મુખઇ (દક્ષિણ) ગુજરાતને કાઠિયાવાડમાં ધણા સ્થલે પ્રત્યક્ષ છે. અને તેઓના તથા તેમના સામતીના અમરનામના કરેલા કામ તિરાજમાં અત્યંત આલ્હાદ પમાડે છે.
બ્રિટીશ રાજ્યની ન્યાય નિર્મલી શિતળ છાંયમાં દરેક દેશની ચારે ક્રિશાએ વરાલયત્રથી ચાલનાર રેલ્વેનું સુખસાધન થવાથી એક માસના રસ્તા એક દિવસમાંજ કાપી શકાય છે. તેથી સંઘના માટેા ભાગ ધાયા દિવસે રેલ્વેમાં આવીને તિ રાજને ભેટે છે. ગુજરાત કાઠીયાવાડાદિ દેશના ગામેાના કેટલાક સઘ પૂર્વાવત્ આવે છે. ને ન્યાયાપાર્જિત લક્ષ્મિના સાતક્ષેત્રે વ્યય કરી અદ્યવસાય પ્રમાણે ભાવેાલસિતવડે પુણ્ય ઉપાર્જન કરે છે. અને કર્મી રૂપી શત્રુને જીતવા તિર્થં રાજ શેત્રુજય મહાતિની પુન: સેવા ઇચ્છે છે.
અપાર અફ્સોસની સાથે જાહેર કરવુ પડે છે કે વત્ત માન નીકળતા કેટલાક ગામના સઘમાં પોતાનીજ વ્યક્તિથી
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. એવું શ્રવણ થાય છે કે “અમે તે બહુજ હેરાને થયા સવારમાં ચાપાણી કે ભાતાના તે ફાંફાં, શેઠીઆએને સારા મકાન કે સારી સેઈવાળી જગ્યા મળે, અમે તે ટાઢના હડબડતા એહવે પાથરવે દુઃખી થયા. વિગેરે.” ટુંકામાં પોતાના સાથની સંભાળ જોઈએ તેવી લઈ શકાતી નથી. વળી જે ખાતાને વિશેષ પૂછી આપવી જોઈએ તેના બદલે લાગવગીઆની રાગદશાથી ભરતામાં ભરતી કરે છે. યા તે નહિં જેવી જરૂર તેને પિષે છે, તેથી દુ:ખી તે દુ:ખી જ રહેવા પામે છે. સંઘ માંહેની યાત્રાએ આવેલ દરેક વ્યક્તિ કદાચિત્ ધર્મક્રિયાદિ કાર્ય ભલે ન કરે, પણ ધર્મને નહીં છાજતી એવી રમતે તે વિશેષ પ્રકારે ન જ કરે તેમ સંઘના આગેવાનોએ સુશિક્ષીતપણું વાપરવું યોગ્ય લેખાય. આજકાલ શુભ દિવસમાં કે યાત્રાએ આવેલામાં ગંજિફાની (પાનાની) રમતે આડો આંક વાળે છે. તે તેવા યાત્રુવને ઉતરવાની જગ્યાએ સુશિક્ષીત ધારા-કલમ વડે સૂચના આપવી. જેથી ઉભયનું કલ્યાણ થાય છે.
તિર્થરાજની આજુબાજુથી ભાવનગર જેવાં શહેરમાંથી છહરી પાળી નીકળતે સંઘ શિયળ પાળતો ઉભય ટંકના પ્રતિક્રમણ અને નાના પ્રકારના નિયમ ધારસ્તો તિર્થ પતિને ભેટી આત્મકલ્યાણ સાધે છે.
સંઘ કે યાત્રુ દરેક યાત્રાર્થે આવતા તેમને રહેવાનું–વસવાનું ઠામ, તિર્થરાજની તળેટીમાં સુશોભિત અને રેનકદાર
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ઘણું વિશાળ ધર્મશાળાઓથી અલંકૃત થયેલ શહેર પાલીતાણા ગામ વિદ્યમાનકાળે આવેલું છે. સંઘના સંઘપતિ તિરથમાળ પહેરીને તિર્થના સંઘપતિઓની કેટીમાં ગણાય છે.
પ્રકરણ ૩ જ.
-
Us
13. કરવા
-:-
શુ શ્રી સિદ્ધાચલજીને ઉદ્ધાર તથા શેત્રુંજ્ય તિર્થનાં
મુખ્ય એકવીસ નામ પાડવાનું કારણ Nિ) વિત્ર શેત્રુંજા તીર્થ શ્રી રિષભદેવ ભગવાનના
૯. વારાથી તે આજ સુધીમાં સેળ મેટા ઉદ્ધાર થર થયા અને પાંચમા આરાને છેડે સત્તરમે - કો દ્વાર થશે તે કોણે કરાવ્યા અને કેણ કરાવશે
કરે છે તેનાં નામ નિચે મુજબ – 1 ૧ શ્રી ભરત ચક્રવતીને. શ્રી આદીનાથના ઉપદેશથી. ૨ શ્રી દંડવીર્ય રાજાએ કરાવ્યું. ભારતનાં આઠમા પટેધરથી. ૩ શ્રી ઈશાન કે કરાવ્યો. મંધરજીનના ઉપદેશથી. ૪ થા દેવકના સ્વામી શ્રી મહાઇકે કરાવ્યું. ૫ પાંચમા દેવલોકના સ્વામી શ્રી મેંદ્ર કરા.
..
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૬ ભુવનપતિના સ્વામી શ્રી પ્રમરંતરે કરાખ્યા. ૭ શ્રી સગર ચક્રવતીએ કરાવ્યે. રત્નના બીંબ ભંડાર્યા. ૮ શ્રી વ્યંતરના ઇદરે કરાવ્યે. ૯ શ્રી ચંદજસા રાજાએ. શ્રી ચંદ્રપ્રબના ઉપદેશથી કશ. ૧૦ શ્રી ચકાયુધ રાજાએ. શ્રી શાંતીનાથના ઉપદેશથી કરાવ્યું. ૧૧ શ્રી રામચંદ્રજી (દશરથના નંદને) શ્રી મુનીસુવતજીના
વખતમાં કરાવ્યે. ૧૨ શ્રી પાંચ પાંડવે શ્રી નેમિનાથના વખતમાં કરાવ્યું. તે પછી
વીરપ્રભુજીએ ઈદના પુછવાથી આવતે કાળે થશે. તે પણ
કહ્યા તેનાં નામ. ૧૩ શ્રી જાવડશાએ સંવત ૧૦૮ ની સાલમાં શ્રી વેરસ્વામીના
ઉપદેશથી કરાવ્યો. તે ગુરૂ દશ પૂરવધારી હતા. ૧૪ શ્રીમાળી વંશના શ્રી બાહાહ મંત્રીએ સંવત ૧૨૧૩ માં
કરાવ્યો. તે બાહડદે પાટણમાં કુમારપાળ રાજાના પ્રધાન હતા. તે વખતમાં શ્રી દેવચંદસુરીના શિષ્ય કલીકાલ સર્વજ્ઞ નામ બીરૂદધારી સા કરોડ ગ્રંથ કરતા શ્રી હેમાચાર્ય સંવત ૧૧૪૫ ના કાતીક સુદી ૧૫ ને દિવસે જમ્યા તે વખતે તેમનું નામ ચંગદેવ પાડયું. ૧૧૫૪ માં દિક્ષા લીધી. તે વખતે તેમનું નામ સોમદેવ સ્થાપ્યું. ૧૧૬૨ માં સૂરિપદ આપી હેમાચામ નામ પાડયું. તેમણે
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. કુમારપાળને પ્રતિબધી શ્રાવક કર્યો. વળી ઘણા સંસ્કૃ
તમાં ગ્રંથ રચી અનેક બ્રાહણેને પ્રતિબોધ્યા. ૧૫ શા. સમગ્રેસા ઓસવાળે સંવત ૧૩૭૧ માં કરાવ્યે. ૧૬ શા. કરમાસાએ સંવત ૧૫૮૭ માં કરાવ્યું તે ઉદ્ધાર હાલ
વરતે છે.
હવે છેલ્લો ઉદ્ધાર શ્રી વિમલવાહન રાજા શ્રી ગુરૂ દુપસહસૂરિના ઉપદેશથી પાંચમા આરાને છેડે કરાવશે.
એવી રીતે આ અવસરપિણમાં શ્રી ભરતરાજાથી તે કરમાસા સુધી ૧૬ મેટા ઉદ્ધાર થયા ને ૧૭ મો થશે, તેમાં નાના ઉદ્ધાર તે ઘણા થયા એવી રીતે ગઈ ચોવીસીએમાં અનંતા ઉદ્ધાર થયા ને થશે.
જગતપ્રસિદ્ધ શેત્રુંજય તિર્થનાં મુખ્ય એકવીસ નામ શા સબબથી પાડયાં તે નીચે મુજબ.
૧ શ્રી વિમળગીરિ એ તીર્થને અર્થ વદે, ફરસેં ! જો ગુણ સ્તુતિ કરવે જીવ કર્મમલ રહીત થાય તેથી એ તીર્થ વિમળાચલ. ૧
૨ શ્રી મુક્તિનીલય–ભરત ચકવતાને માટે આઠ પાટ સુધી અરીસા ભુવનમાં કેવળજ્ઞાન પામી મુગતિ પામેલા માટે એ તીર્થનું નામ મુક્તિનાલય. ૨
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦
સિદ્ધાચળનું વર્ણન: ૩ શ્રી શેત્રુંજય-જીતારી રાજાએ તીર્થને સેવી છ માસ સુધી આંબેલ તપ કીધે, અને તેથી શત્રુ જીત્યા માટે શેત્રુજય. ૩
( ૪ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર એ તીર્થ કાંકરે કાંકરે અનંતા તીર્થકર વગેરે સિદ્ધિ વર્યા, માટે સિદ્ધક્ષેત્ર. ૪
૫ શ્રી પુંડરિક ગીરી–પુંડરિક ગણધર ચૈત્ર સુદ પુનમેં પાંચ ક્રોડ મુનિ સાથે સિદ્ધ થયા માટે અથવા સર્વ તીર્થ કમલમાં પુંડરીક કમલ સમાન સર્વોત્તમ માટે પુંડરિકગીરિ. ૫
૬ શ્રી સિદ્ધશેખરે-અઢીદ્વીપના ઘણા પ્રાણ આ તીર્થ ઉપર સિદ્ધિ વર્યા માટે સિદ્ધશેખર. ૬
૭ શ્રી સિદ્ધ પર્વત-સઘળા તીર્થો તથા સઘળા પવિતેમાં સૈથી વધારે પ્રસિદ્ધ પર્વત માટે સિદ્ધ ૫વત. ૭
૮ શ્રી સિદ્ધરાજ ઘણા રાજા કેવળજ્ઞાન પામી સિદ્ધિ વર્યા માટે સિદ્ધરાજ ૮ ( ૯ શ્રી બાહુબળી બાહુબળનામાં રીવીશ્વરે કાઉસગ્ન કર્યો માટે બાહુબળી. હું
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૧૦ શ્રી મરૂદેવશ્રી રીષભ માતા શ્રી મરૂદેવીની એ તીરથે ટુંક છે માટે મરૂદેવ. ૧૦
૧૧ શ્રી ભગીરથ–એ તીર્થનું રખોપું કરવા સગર ચક્રવતીએ ઈકને વચનેથી સમુદ્રની ખાઈ આણ તેથી ભગીરથ. ૧૧ - ૧૨ શ્રી સહસ પત્ર–એ પર્વત પુઠે સહસ્ત્રકુટ છે. એ નામની ટૂંક છે, માટે સહસપત્ર. ૧૨
૧૩ શ્રી શયવતુ–એ પર્વતની પેઠે સેવંત્રાની ટુંક છે માટે શયવતુ. ૧૩
૧૪ શ્રી અષ્ટોત્તર સતફટ—એ પર્વતની પેઠે એક આઠ ફુટના શીખર છે માટે અર્ટોત્તરશતકુટ. ૧૪
૧૫ શ્રી નગાધીરાજ સર્વે પર્વતમાં એ પર્વત રાજા સમાન છે માટે નગાધીરાજ. ૧૫
૧૬ શ્રી સહસકમળા એ પર્વતની પુઠે કમળની પરે સહસ્ત્ર નામની ટુંક છે માટે સહસકમળ. ૧૬ - ૧૭ શ્રી ઢંકગીરિ–આ પર્વતમાં ઢંક નામે ટુંક છે માટે ઢકગીરિ. ૧૭ - ૧૮ શ્રી કેડી નિવાસે–કવડ નામા જક્ષનું દેરાસર છે માટે કેડીનિવાસ. ૧૮
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૧૯ શ્રી હીતગિરિ–આ તીર્થની પાસે હિતકજ પર્વત છે, માટે હિતગીરિ. ૧૯
૨૦ શ્રી તાલધ્વજ–આ તીર્થની પાસે તાલધ્વજ નામે પર્વત છે માટે તાલધ્વજ,
- ૨૧ શ્રી કદંબગીરિ–ગઈ ચાવીસીમાં નિવાણી નામા તીર્થકરના ગણધર કદંબ નામે કેડ મુનિ સાથે આ તીર્થની ટુંકે સિદ્ધિ વર્યા, માટે કદંબગીરિ. ૨૧
પ્રકરણ ૪ થું.
પાલીતાણાની અંદર જૈન વસ્તી અને સ્થિતિ
( શ્રી શેત્રુંજયની શિતળ છાંયામાં પાલીતાણા શહેર
ની હાલના બ્રિટીશ અમલમાં બીજા ક્લાસનું ગામ
છે. તિર્થરાજ પાલીતાણાના મુકુટ રૂપે છે. છે તેથી યાત્રાએ આવતા યાત્રુઓને નિવાસઠામ પાલીતાણામાં જ થાય છે. કેમકે તેની અંદર વિશાળ આડ
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ત્રીશ નાના મેટી ધર્મશાળાઓ અને ઉપાશ્રયાદિ વિગેરે ધાર્મિક સંસ્થાઓ આવેલી છે. ગામની મૂળ જેન વસ્તી ચાર ઘરથી ગણાય છે. પરંતુ છપ્પનિયે દુષ્કાળ પતાં જુદા જુદા નજિકના ગામમાંથી દોઢસે આશરે ઘર જુદી જુદી જ્ઞાતિના આજિવીકા અર્થે આવીને વસ્યા છે.
બહાર ગામથી અત્યાર સુધીમાં આવી વસેલાને ભાગ પૈકી થોડા જ ભાગ ધંધા-રોજગાર કરે છે, ને તેથી મોટે ભાગ કનિષ્ટ નેકરી કરતો જણાય છે. અને હલકા પગારની નોકરીવાળા પૈકી કેટલેક ભાગ યાતૃવર્ગમાં યાચના કરી ઉદરપિષણ કરે છે.
મૂળવસ્તીને મેટા ભાગ નાના પ્રકારના વેપાર-રેજગાર કરે છે, ને છેડે ભાગ નોકરી કરે છે. કાપડના તમામ વેપારી જેનેજ છે. ગાંધી-કરિયાણાના ત્રણ ચાર દુકાનદાર સિવાય સર્વે જેનેજ છે. અનાજના બે ત્રણ સિવાય જેનેજ છે. ઘી ગેળના સર્વે જેનેજ છે. કપાસ, રૂ, અને શરાફના ધંધાદારીઓ સઘળા જેનેજ છે. અને બે ત્રણ દુકાને સિવાય મેંદીખાનાને ધંધે પણ જેનેજ કરે છે. બાકી મણું આપું, ફુટ, ને વ્યાસલેટ આદિ ધંધો કરનારા પરચુરણ થોડી સંખ્યા છે. દહિં, દૂધ, શિખંડ, દૂધપાક અને આંબારસ વિગેરે વરદી પ્રમાણે કરી આપી વેચનારા ગામના અને બહારના મળીને પણ જેનેજ છે. છેડે ભાગ દરબારી તથા આણંદજી કલ્યાણજીની અને વ્યાપારી વર્ગની નોકરી કરનાર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
સિદ્ધાચળનું વન.
ચારસા ઘર આશરે વીશાશ્રીમાળીના, એકસા આશરે દશાશ્રીમાળીના, પંદર વીશ એસવાળના, અને પચાશ ઘર આશરે સારડીયા લેાકેાના મળી એક દર સાડાપાંચસે કઈક અધિક ઘરની એકંદર જૈન વસ્તી છે. દેશ ખાર વરસ અગાઉ સારડીઆના ચાર ઘર હતા. ઘેાડા વરસ થયા હુમડ ( દિગઅરી ) નુ એક ઘર ગેાધામાંથી દરખારી નોકરીનાં અર્થે આ વ્યેથી વસવા પામ્યું છે. તેમજ એક કચ્છીનુ ઘર વેપારાર્થે આવી વસ્યું છે.
દરેક જાતના ધંધા કરનારા જો પ્રમાણિકપણે ધંધા કરે તે આ તિર્થાંમાં ઘણી ખરત થાય. પણ અફ્સાસ સાથે મૈત્રીભાવનાવર્ડ નિરપક્ષપાતે મધ્યસ્થ દ્રષ્ટિથી સત્ય કહેવું પડે છે કે કાપડ, રૂ, શરાી વિગેરે ઉત્તમ જાતિના, અને ઘી, ગાળ, અનાજ વિગેરે જથ્થાબંધી ધાંધાના વેપારીઓ ઘણે દરજ્જે પ્રમાણિકતાથી વર્તન કરતા હાવાથી તમામ વર્ગમાં શ્રેષ્ઠ છે, અને મેાદીખાનાં, દહિં, દૂધ આદિના વેપારીઓ ઘણે ભાગે માટા ભાગ પ્રમાણિકપણું જાળવતા નથી, અને કનિષ્ટ ધંધાદારીએ માટે કહેવુંજ શુ. દૂધપાકાદિ અને દહિં વિગેરેના વેપારીઆના દગા પાપી પેટના કારણે એટલા વધ્યા છે કે વ્રતધારીઓના વ્રતને હૃષણુ લાગે તેા તેમાં નવાઈ નથી. ઉપરાંત શારીરિક સુખના ભંગ થાય તે જુદો. ઘણા યાત્રિકે માટી મે તેવા વેપારી માટે મારતા રહ્યા છે. કોઈ લેાકેા ત્રણ ચાર બ્રાહ્મણ સિવાયના જૈના છે. તેઓ પકવાન્નાદિ ચીજો પ્રમાણમાં
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૫
સારી બનાવે છે. રસાઈના ધંધા કરનારા એકાદ મેશ્રી સિવાયના પણ રસાઈ સારી રીતે કરી શકે છે. ઘર રસાડાં માટે રસોઈ કરનાર સ્ત્રી વર્ગના ભાગ જુદા જુદા દેશના લેાકેા ને રસાડે રસાઇ કરી જાણનાર ઠીક જોવાય છે. પણ તે મજુરી કામ કરનારીએ ( દળણાં પાણી વિગેરે ) ના જે ભાગ છે તેમાં પણ કળિયુગ પ્રવત્યે છે.
ગામમાં કુસ ંપની ભાર્યા ઇર્ષાનુ જોર વધ્યુ છે. જમાનાની વત્તમાન વ્યવહારિક ઉચ્ચ કેળવણીના પૂર્ણ અભાવ છે. ફ્કત પાતીકા ધંધાને અગે છાજતી એટલીજ કેળવણી માબાપા પેાતાના માળકાને અપાવી ધે વળગાડી દે છે. ધાર્મિક કેળવણીના પ્રચાર માલ્ય પ્રજામાં સારા થવા પામે છે. ૫રંતુ આચાર વિચાર ધર્મ ક્રમાન મુજબ કાર્ય કુટુંબમાં હાય એમ કહેવું અશક્ય છે. વૃત પચ્ચખ્ખાણુ, દર્શન પૂજા, અને સામાયિક પડિમાદિ ક્રિયા અનુષ્ટાન સમયાનુસાર સારા જોવાય છે. વિનયના સંપૂર્ણ અભાવ કહીએ તે ખેાટુ નથી. અને વિવેક જે કાંઇ માલુમ પડે છે, તે ખાસ પાતીકી પરપાસેના કામ પૂરતી રીતભાતને લઈ જળવાતા સ્વાતાના છે. આગત સ્વાગત શેહેરીઓ જેવી થવા લાગી છે. સપના દેખાવ આછે થવા લાગ્યા છે. પણ મહાજન વર્ગના (જૈન જ્ઞાતિઓના ) સર્પ ખીજા ગામ કે દેશના કરતાં ચડીઆતા જોવાય છે. તે વમાન નગર શેઠ અને જોડીદારાના પુન્યમળનુ કારણ છે. જ્ઞાતિ-સ્થાનિક સંધમાં કેટલીક હાનીકારક રીતે
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. દર્શન દે છે. તે જે ખુદ આગેવાને સત્ય રીતે વત્તી પગ પર કૂહાડો લઈ ગ્ય સુધારા માટે પગલા ભરે તે વસ્તી હજુ પૂર્ણ કહ્યાગરી છે. એટલે આગેવાનોનું પંચ જે કંઈ મંજુર કરે તે આખી કેમને કબૂલ રાખવું પડે છે. હજુ તે સમય વર્તાય છે. આગળ જ્ઞાની જાણે.
ખાવા માટેના લાલચુ ભાગ જે છે તેને માટે કાંઈ ગ્ય ઉદ્યોગ હુન્નરાદિ બતાવાય તેવા સાધનો થાય તે ખાત્રી છે કે સ્ત્રી અને બાળવર્ગ નીમકહલાલ ધંધે વળગે અને યોગ્ય કેળવણીએ પહોંચે પરંતુ પારાવાર દિલગિરી છે કે દર પ્રતિવર્ષ હજાર રૂપિયા યાત્રુઓ આવી ખાવા-પીવાને કાદાન દેવામાં વાપરી જઈ તિર્થકાંઠાના પિતાના સ્વધર્મીઓની સ્થિતિ બિગાડે છે. પણ છોકરાઓ માટે બાળાશ્રમાદિ બેડી ખલીને કેળવણીનું સાધન શરૂ કર્યું છે. તેમ સ્ત્રી વર્ગ માટે ભરત ગુંથણ કે તેવાજ બીજા સ્ત્રીઓને લગતા ધંધા સાફ વૃત્તિથી બોલવાની આવશ્યક્તા છે. પણ કેણ જણે શું છે કે આવી વાતની બુદ્ધિ કોઈપણ વીર ધનાઢ્યને ઉદ્દભવતી નથી. કદાચિત્ ઉદ્દભવતી હશે તે કરી શકવાની ખામીના કારણુ ખડા થતા હશે. પણ હિમ્મત પકડીને તિર્થકાંઠે શુદ્ધ કરે ધારતા હે તેમણે આ ક્ષેત્રમાં મરણ પછવાડે કીધેલા ધર્માદા દ્રવ્યને ખવરાવા પછવાડે વાપરવાને દેશી–પરદેશી કેઈપણ યાત્રુએ બુદ્ધિ કરવી નહિ. તેવું નિમોહ્ય દ્રવ્ય અન્ય શુભ ખાતામાં વાપરવું. આવા-ખવરાવવામાં શુદ્ધ દ્રવ્યને ઉપયોગ કરે
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિહાચળનું વર્ણન આજકાલ આપણી કામમાં સંબંધીના મરણ પાછળ કરે ધર્માદાને મેટે ભાગ જુદા જુદા દેશના યાત્રુ આ તિર્થક્ષેત્રમાં આવી વધારે વાપરી જાય છે. ને તે ચતુર્વિધ સંઘના (અવે આવાગમન કરનાર) પેટમાં જાય છે. તે શાસ્ત્રોક્ત રીતિએ ગેરવ્યાજબી છે. આવા કેટલાક કારણેને લઈ આડાર તે ઓડકાર, અને ઓડકાર તેવી બુદ્ધિ-અહિંની વસ્તીમાં થવા પામી છે. માટે ઉત્તમ ગુરૂવર્યો અને શુદ્ધ ઉપદેશકે ઉપદેશ દ્વારા આ બાબતને ચચીને કંઈ સુધારે કરે તે ઉભય કલ્યાણ છે.
પાલીતાણું માંહેના જેનેમાં એકજ ઘર લક્ષદ્રવ્ય ધરાવે છે. દશ વીશ હજારી પચીસ ઘર આશરે છે. પચાસ ઘર ઇજા વ્યવહારેથી સુખી છે. શેડે ભાગ સાધારણ સ્થિતીને છે. ને મેટે ભાગ લાત ખાઈ લાલ મેટું રાખનારાનો છે ને કંઈક બાકીનો જે ભાગ રહ્યો તે તદ્દન નબળી સ્થિતીને અંદરખાનેથી દુ:ખી અવસ્થા ભેગવનારને છે.
પાલીતાણામાં તપાગચ્છ સિવાય બીજા કોઈ ગચ્છની સમાચારી પાળનારા ગ૭ મતભેદ નથી. તેથી કોઈ ધર્મ પંથ ઝઘડા મૂળ વસ્તીમાં નથી. હર્ષ થવાનું મોટું કારણ પાલીતાણા જેન સંઘ માટે એ મળે છે કે તેમના પાસે દહેરાસાદિ કોઈ પણ ધાર્મિક સંસ્થા નહીં હોવાથી તેવા દ્રવ્યથી પ્રથમથીજ અલગ રહ્યો છે, ને જે કંઈ પતે દેવદ્રવ્યાદિ કાર્ય કરે તે સઘળું તિર્થ રક્ષક આપણું શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પહેડીમાં
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાર્થનું વર્ણન ભરાય છે. જેથી તેવા દ્રવ્યના સાધનના ભગવટા કબજાના અભાવે સાધારણ સ્થિતીમાં લાંબા વખતથી એક સરખે ટકી રહ્યો છે. દર વરસે કાકી, ચૈત્રી, ફાગણ અને અષાડી જેસ્થા ચાર મેળામાં સૈ સાનાં સંબંધના પ્રમાણમાં સેને ઘેર મેમાનની લેટ લાંબા વખતથી થયા કરે છે. તે કારણસર સ્થાનિક સંધ પિતાની સ્થિતિમાં એક સરખે ટકી રહ્યો કહેવાણે છે. કિઆહુના !
-
પણ છે મું. પાલીતાણામાં ધાર્મિક સંસ્થાઓ शेठ आणंदजी कल्याणजीनी पहेडी.
-
છે. સંસ્થાની કમિટી આખા હિન્દુસ્તાનના જુદા
જુદા દેશના સંઘના આગેવાને એટલે પ્રતિનિધીઓથી બનેલી છે. તેની મુખ્ય પહેડી ને ડેડ ઓફીસ અમદાવાદ ઉર્ફે રાજનગરમાં છે. અહિં
ની આ પહેડી શાખા પહેડી છે. તેને અત્ર તરફના વતનિઓ કારખાનું એ ઉપનામથી બોલે છે. એક બાહેશ મુનિમના હાથ નિચે આ સંસ્થા ચાલે છે. આણંદજી
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાળનું વર્ણન:
૧૮ કલ્યાણજીનો વહીવટ એટલે જેન તિર્થ સંરક્ષણને હક તથા કાર્યભાર મેગલ મહાન પાદશાહ અકબર અને જહાંગીર સમયથી અમદાવાદ નગરશેઠ શાંતિદાસના હસ્તક મૂકવામાં આવ્યો હતો તે અદ્યાપી પર્યત મજકૂર નગરશેઠના તનુજેના આધિપત્ય નિચે રહેતે આવ્યું છે. શાંતિદાસ શેઠથી તે શેઠ પ્રેમાભાઈ સૂધી તિથેની સંભાળ તેઓ પાસે સ્વતંત્રપણે રહી. ગુરૂ વચનાનુસાર અવસર જાણી શેઠ પ્રેમાભાઈએ શ્રી શેત્રુંજયાદિ તિર્થની સંભાળ માટે ઉત્તરાવસ્થામાં એક કમિટી નિમી. તેમાં કેટલાક દેશના લાખાપતી ગૃહસ્થને પણ જોડ્યા હતા તથા અત્યારે તમામ દેશના અગ્રેસરે કુલ એકને નવની કમિટી છે, તેમાં પણ નગરશેઠ મજકૂરનાજ તનુજે પ્રેસી ડેન્ટપણામાં રહે છે. તે વહીવટ કરનારા પ્રતિનીધીઓ પણ ખાસ અમદાવાદના અમીર કુટુમ્બના નબીરા છે. તેઓ તિર્થરાજની જાહેજલાલી યાવચંદ્રદિવાકર સૂધી જળવાવવાને તન મનને ધનથી બનતું કરી રહ્યા છે. આ કારખાનામાં નાના પ્રકારના ધાર્મિક ખાતાથી આવકવાળે ભંડાર રહે છે. તેની જાળવણી તથા અભિવૃદ્ધિ કરવાને મુનિમના હાથ નિચે સં
ખ્યાબંધ મહેતાએ, સિપાઈઓ અને નેકરે છે. આ સંસ્થા વિવિધ પ્રકારે ચતુર્વિધ સંઘની અને તિર્થયાત્રાએ આવતા યાત્રિકેાની ઉત્તમ પ્રકારની સગવડ સાચવવાને બનતું કરી રહી છે.
સાધુ-સાષ્યિ અને શુદ્ધ માગે પ્રવર્તનાર યતિવર્ગને પાતરાં, પ્યાલા, વાટકા, તરપર્ણ વિગેરે ગોચરીને લગતાં ઉપ
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. કરણે મફત પૂરાં પાડે છે. જે કોઈ ગૃહસ્થ તેમના તરફથી ચીજો બદલ કંઈ રકમ આપે તે લેવાય છે. તેઓને અંબર, કસ્તુરી ને કાયફૂટી આદિ તેલ દવાના સારૂ અપાય છે. રંગ, બેલતેલ આદિ પાતરાં રંગવાનો સામાન પણ ઈતિ અપાય છે. વિહારમાં આવાગમન માટે મજુરને અમૂક મજલ સુધીની મજુરી અપાય છે. તેમજ ચાતુર્માસ રહેતાં પાટ, પાટલા, કુંડી, ઘડા, ઘડમાંચી વિગેરે લાકડા, માટીની ચીજો વાપરવાને આપે છે.
શ્રાવક-શ્રાવિકા અને ભેજકાદિ જે નિરાધાર થઈ આવે તેને યેગ્ય મદદ આપે છે.
પાંજરાપોળમાં નાનાં મોટાં સંખ્યાબંધ જીવોનું રક્ષણ કરે છે. શ્રી ભાવનગર દરબારે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પાંજરાપોળના રક્ષણાર્થે ઘણા ઘાસને આપતું છાપરીઆલી નામનું ડુંગરી ગામ બક્ષીશ ઘણાં વરસથી કરેલું છે. આ ગામ પાલીતાણાથી અગીઆર ગાઉ ઉપર આવેલું છે. શેત્રુજાની પંચતિથીમાં જતાં આ ગામ રસ્તામાં આવે છે. શહેરમાં પાંજરાપોળનું વિશાળ મકાન છે. પણ હાલ ત્યાં ફક્ત પંચોતેર જીવ ઉપરાંત રાખવામાં આવતાં નથી. વધારે થતાં ગાડાં ભરી સઘળાને છાપરીઆળી મેકલી આપે છે. ઉક્ત જીવોની સારવાર માટે એક વૈદ અને મહેતે તથા માણસે રાખ્યા છે.
ટુંકામાં—સાત ક્ષેત્રને પુષ્ટી કરે છે. યાત્રાળુઓને પ્રભુભકિત માટે કેશર, બરાસ, સુખડ, અગર
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૨૧ બતી, દશાંગધુપ, બાદલુ, વરખ વિગેરે પૂજેપકરણિય સામાન શુદ્ધ અને ઉચે મુદ્દલ ભાવે-પડતી કિમતે આપવાની સારી સગવડ રાખી છે.
મહેતા, પૂજારી, કાજાવાળા, સિપાઈ, ભૈયા, ને પટાવાળા વિગેરે ત્રણસો ઉપરાંત કાયમી નોકરિયાત ખાસ તિર્થ વહીવટ માટે રાખે છે. તે ઉપરાંત પાણીની પરબવાળા સારી સંખ્યામાં રાખીને ડુંગર ચડતાં વિસામે વિસામે ગરમ-અને ઠંડા પાણીની જોગવાઈ યાત્રીકો માટે ઉત્તમ પ્રકારની છે.
તિથના કિલ્લાની અંદર નાનું મેટું રીપેર કામ હમેશાં ચાલુ હોય છે. તેથી લાકડાં, પથ્થર, ચૂનો, આરસ, વિગેરે ચીજે ડુંગર ઉપર ચડાવાને માટે સેંકડે મજુરને કાયમ રેજી આપતા રહેતા હોવાથી આ કારખાનાને એટલે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીને “નાને દરબાર” કહેવામાં અતિશયોક્તિ લેખાશે નહિં.
ખુશી થવા જેવું એ છે કે-ચાડ્યુ યાત્રા કરી તળેટી ઉપર આવતાં તેમને વિશ્રાંતિભોજન એટલે ઉત્તમ પ્રકારના જાતજાતના પકવાનનું ભાતુ અપાવાનું લાંબા વખતથી ચાલુ કર્યું છે. તથા વ્રતધારીઓ સારૂ આઠ માસ કાયમ ઉકાળેલું પાણી તે
* શ્રી કલ્યાણવિમળ મહારાજના ઉપદેશથી આ ભાતું બાબુ સિતાબચંદજી મહારના દાદાએ પ્રથમ પહેલ કરી ખુલ્લું કર્યું છે. જે અદ્યાપી પર્યત મોટા યશ-પુણને બધે તેવી રીતે પ્રશંસનિય રીતે શરૂ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
*
*
1
૨૨
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. યાર રહે છે. ને દર ચૌદશે તેમજ ચૈત્રી ઓળીમાં આયંબિલ તપની જોગવાઈ ઘણી સારી રીતે કરાવે છે. વિગેરે
શેત્રુંજય તિર્થ ઉપર આશરે એકંદર અઢીસો માણસ છે, તેની દેખરેખ સંબંધીના કાર્ય માટે એક હશિયાર ઇસ્પેકટરની નિમણૂક કરાવી હોવાથી પૂજા–પખાલ અને જાબ્દા વિગેનું કામ રીતસર જોવાય છે.
* સંસ્થાને કબજે સ્થાવર-જંગમ મિલક્ત સારી છે. અને કેલીક ધર્મશાળાને ભેગેવટે-કબજો માલિકે તરફથી સુપ્રત થયેલે છે.
દરેક ધર્મશાળામાં ઉતરેલા યાત્રુની સંભાળ લેવા માટે એકથી વધારે મહેતાને રોકવામાં આવે છે.
તિર્થરાજ શ્રી શત્રુંજ્યાદિ બીજા તિર્થોમાં જ્યાં આણુંદજી કલ્યાણજીને વહીવટ છે. તેની જે કમિટી છે તે બધાનું આધિપત્ય—પ્રેસીડેન્ટપણું અમદાવાદના નગરશેઠ કે જેમને લાંબા વરસેથી અદ્યાપી પર્યત બ્રિટીશ સરકાર પણ સારી રકમનું સાલિયાણું આપે છે. તેવા વર્તમાન નગરશેઠ શેઠ કસ્તુરભાઈ મણીભાઈ પ્રેમાભાઈનું છે. અને સાથે જેઈટ શેઠ મણીભાઈ દલપતભાઈ ભગુભાઈ છે. ઈચલમ વિસ્તરણ
ૌરાહા. આ સંસ્થા શેઠ નરશી કેશવજીના મુનિમ રા. વલ્લભજી વસ્તાએ ઉભી કરીને પિતાના મિત્ર વડે કાર્ય ચલાવી રહે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન
!
-
*
.
' ,
" **,
કમિટી છે, પણ સત્તા રા. વલ્લભજીની ઉત્તમ દેખરેખવાળી છે, અપંગ, અનાથ અને કસાઈઓના હાથથી છોડાવીને ગાયે શખવાને મકાન ભવ્ય બાંધ્યું છે. જગ્યા મરહૂમ ઠાકોર સાહેબ સર માનસિંહજી બહાકરે ઉત્તમ લાભ જાણીને મી. વલ્લભજીની અરજીથી આપી છે. મકાનની ડેલીએ રસ્તા પર એક હવાડા બાળે છે. તેમાં આઠ માસ સુધી પાણી ભરાવીને સઘળા ઢે'રિને પીવાને માટે સાધન કર્યું છે. આ કામ મહાન પુણ્ય પાર્જનવાળું બન્યું છે.
- સવાઢતો. અખમ, અપંગ, અશક્ત ને નિરાધાર વાણિયાને ભેજકાદિ પાલીતાણામાં આવી રહેતાં તેમને એક ટંક રોટલા, દાળ, અને એક ટંક ખીચડી એમ અકેક દિવસ ખવરાવવાના સદાવ્રતે બે દાયકા ઉપર એકવીશની સંખ્યા ધરાવતા હતા. હાલ તેવા સદાવ્રતના ફક્ત છ સાત વારા રહ્યા છે. શેઠ પટવાવાળા રતલામવાળા, ને હાલાકંડીવાળાના એમ બે વારા ગરજીના ડેલામાં ગરજીના માફત ચાલે છે. દુધેડીયા બાબુ, નહારબાનું, ને નવલખા બાબુવાળાના એમ ત્રણ વાર ભીખા સ્વરૂપચંદ હરતક ચાલે છે. ને બાબુ કે ઠારીવાળાને બારેટ ભવાન નારણ માતે એક વાર ચાલે છે.
रसोडा. ખાસ સાધુ-સાથ્વિની ભક્તિના કારણે શેઠા વરસ ઉપર
For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. રસોડાની સંખ્યા સારી હતી. હાલ તે શેઠ મગનભાઈ કરમચંદવાળાનું નરશી નાથામાં અને દેવશી પુનશીમાં તથા અવારનવાર મતી સુખીઆમાં રાજમલજી મારવાડી માતે એમ ચાલતા દેખાય છે. પનાલાલમાં ઉના પાણીની જોગવાઈ રહે છે.
वर्द्धमान तप. આ તિર્થસ્થળમાં કાયમ આચાસ્ત (આયંબિલ) શરૂ રહે તેવા હેતુથી આ સંસ્થા પિોષ્ટ ઓફીસ પાસે ઘળિયાવંડામાં બેલવામાં આવી છે. દેખરેખ શેઠ મોતીશાના મુનિમની હાલ છે.
धार्मिक केळवणी. રાયબાબૂ બુદ્ધિસિંહજી જૈન પાઠશાળા-પાલીતાણું–શહેરના તથા બહાર ગામના યાત્રાળુઓના છોકરાઓને રાત્રીએ તથા કન્યાઓ સાથે સ્ત્રી વર્ગને દીવસના બપોર વખતે અને સામાયિક લઈને પુરૂષ વર્ગ ભણે તે પ્રભાતે તેમજ સાધુ સાધ્વીને તેઓના મકાને જઈને ચાહે તેવા ટાઈમેં સંસ્કૃત વ્યાકરણાદિ ગ્રંથો, માગધી પ્રકરણાદિ સાથે, વિધી સહીત અભ્યાસની જોઈતી સગવડતાથી લાયક જેન માસ્તરે વર્ષ ચાલીશ ઉપરાંતથી શાળાનું કામ અદ્દભૂત ચલાવે છે, તેની દેખરેખ માટી ટેળી (મેડીવાળા) પૈકી સ્થાનિક કમીટીના પ્રમુખ શેઠ આક પેઢીના મુનીમની છતાં ખર્ચની જોગવાઈ
For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૨૫
ભાવનગરી અમરચંદ જસરાજ તથા કુંવરજી આણંદજી. મારફત છે.
રાયબાબૂ ધનપતિસિંહજી પાઠશાળા–આ શાળામાં પણ ગામના છોકરાઓ લાભ લે છે. તેની દેખરેખ નાની ટળીવાળાની છે. લગભગ ત્રીશ વરસથી ચાલે છે. માસ્તર પ્રતિકમણને પ્રકરણ ભણાવે છે.
જૈન સૂક્ષ્મ તત્વબોધ પ્રકરણુદિ પાઠશાળાઆ શાળા થોડાજ વખતથી મેસાણાવાળા શેઠ વેણીચંદ સૂરચંદના પ્રયાસથી ચાલે છે. તેમાં કર્મગ્રંથાદિનું સારું શિક્ષણ વયેવૃદ્ધ અને આંખે અખમ માસ્તર હંશરાજભાઈ જામનગરવાળા આપે છે. દરેક સાધુ-સાદ્ધિ અને શ્રાવક-શ્રાવિકા યાત્રુ વ્યકિતને સુગમ પડવા શેઠ રતનચંદ પાટણવાળાની ધર્મશાળામાં રાખેલ છે.
બાળાશ્રમ—આ બેડીંગ સંસ્થા છપનિયા દુષ્કાળમાં જેને ગરિબ બાળકે ભિક્ષાવૃતિ તરફ દેરાતા જણાયાથી ઉત્પન્ન થઈ છે. દેશ-પરદેશના ખાસ ગરિબ બાળકોને ઉભય કેળવણીના હિતાર્થે ખુલ્લી છે. ખાવા-પીવા લૂગડાં-પુસ્તકાદિનાં સર્વ સાધન ટી કરીને પૂરાં પાડે છે. કુંડ છે. માસ્તરે છે. વિગેરે એક કમિટીના હાથમાં બાહોશ મેનેજરની દેખરેખ તળે ચાલે છે. મકાન ભાડુતી છે.
યશોવિજય જૈન પાઠશાળા -આ સંસ્થા બાળા
For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચતુર્વિધ સંઘના પ્રાપ્તિ માટે ખુલ્લી કરીને મુખત્યારી છે.
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. શ્રમ જેવાજ કારણે ત્રણ ચાર વરસથી નીકળી છે. તે ઉપર પ્રમાણે જ ભણનાર છોકરાને સાધન પૂરા પાડે છે. આ સંસ્થામાં ફકત સંસ્કૃત–માગધી ભાષાનું જ્ઞાન અપાય છે. ને થોડું ઇગ્રેજી શીખવાય છે. હાલ કમિટીની નિમણુંક થઈ છે. દેખરેખ હાલ તે મુનિ ચારિત્રવિજયજીની છે. મકાન જમીન પટે લઈ સંસ્થાએ ફંડમાંથી બંધાવ્યું છે.
વીરબાઇ પાઠશાળા-આ સંસ્થા શેઠ કેશવજી નાયકના સુપત્નિ વીરબાઈએ ભવ્ય મકાન બાંધી આપીને શ્રી ચતુર્વિધ સંઘની દરેક વ્યકિતને ન્યાય, વ્યાકરણ, કાવ્ય ને કેષાદિ સંસ્કૃત જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે ખુલ્લી છે. ભણાવનાર કાશીના પંડિત રહે છે. દેખરેખ મુનિમની છે. ટ્રસ્ટીઓની મુખત્યારી છે.
पुस्तकभंडार अने लायब्रेरीओ.
શેઠ તલકચંદ માણેકચંદ લાયબ્રેરી આ સંસ્થા સિદ્ધગિરીમાંની નીજ કેમને અને યાત્રુને વાંચવા માટે શેઠ મજકુરે શહેરના મધ્ય ભાગમાં છેલી હતી. પણ યથાર્થ લાભ મળતો ન હોવાથી હાલમાં શેત્રુજા દરવાજા બહારના ભાગમાં રાખી હેવાથી લાભ સારે લેઈ શકાય છે. અંગ્રેજ ગુજરાતી પેપરે ચોપાનિયાં અને પુસ્તકે વાંચવાને સારું સાધન છે. સત્તા માલિકી શેઠ મજકૂરના પુત્રની ઉત્તમ વિચારવાળી છે. દેખરેખ એક શહેરી મિત્રની છે. લાઈબ્રેરીયન ટાઈમસર હાજરી આપે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વધ્યું ન
વીરબાઇ લાયબ્રેરી શેઠ કેશવજી નાયકના સુપત્નિ વીરખાઈએ પેાતાના મકાનમાં ખાલેલી છે. પ્રથમ ઘણા પેપરા ચાપાનિયા આવતા ત્યારે સારા લાભ વાંચકા મેળવતા હતા. હાલ તેવુ કંઈ નથી. ફક્ત ત્રણ ચાર જાતના અઠવાડીક પેપરા અને ત્રણ ચાર ચાપાનિયાં આવે છે. તેથી સખ્યા વાંચકાની નથી. પુસ્તક પોથીના સંગ્રહ કમાટામાં સારા છે. વાંચવા જોઈએ તેમને શરત મુજબ મળે છે. દેખરેખ મુનિમની છે.
પનાલાલ લાયબ્રેરી—આ સંસ્થા પોતાની ધર્મશાળામાં ખુલ્લી છે. પુસ્તકાના જથ્થા સાધારણ છે. વાંચવા મળી શકે છે. દેખરેખ મુનિમની છે.
.
માહનલાલજી લાયબ્રેરી—–આ સંસ્થા ઉજમખાઇની મેડીમાં છે. ફક્ત પુસ્તકાના નાના જથ્થા છે. વાંચવા મળે છે દેખરેખ નાની ટોળીવાળા માસ્તરની છે.
અખાલાલ જ્ઞાન ભડાર—શેઠ આણુ દજી કલ્યાણજીના તામામાં પેાતાની પેહેડીમાં છે. તે ઉપર મુનિમની દેખદેખ છે. પુસ્તક પ્રતા કાઢવા તપાસના કે સાધુ સાધ્વિને ફક્ત અમુક વખત ભણવા--અવલેાકવા દેવા એક નાકર રાખેલ છે.
મા ધનપતસિંહ જ્ઞાન ભંડાર—આ સંસ્થા તળેટી ઉપર પોતાના દહેરામાં મુનિમની દેખરેખના કબજે છે. સાધુ–સાધ્યિને ઉપયાગ અપે સ્થાપી છે. ખપી જીવને પુસ્તક ગ્રંથ ભેટ અપાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
શ્રેયસ્કર મડેલ—આ સંસ્થા મેસાણાવાળા શેઠ વેછીચંદ્ર સૂચઃ હસ્તકના ખાતામાંથી ઉભી થઈ છે. ખરેખ અજો ભાગવટા પોતાના છે, એક મહેતા રાખી તથા નાકર રાખી સંસ્થા ચલાવે છે. શેત્રુંજા ઉપર નાના મોટાં સઘળા મિત્રને હંમેશાં પુષ્પ ચડાવવાનું, તેમજ ધુપ ફેરવવાનું તથા પૈસાણા તરફથી છપાતા ભેટના પુસ્તકો ખપી જીવ્રાને ભેટ આપવાનું તથા ચતુર્વિધ સધમાં દરેક ધમશાળે ફ્રી એક વેદ્ય રાખી દવા આપવાનું તથા દાદા આર્દિશ્વર ભગવાનને જે દિવસે કાઈ તરફથી આંગી રચાવાની ન હાય તે દિવસે આ સ ંસ્થા તરફથી રચાય છે. વિગેરે.
શ્રી શેત્રુંજય જૈન સુધારક મિત્રમ`ડળ—આ સસ્થા પાંચ છ વરસથી ઉભી થઇ છે. સ્થાપક કારડીયા ગુલામચઢ શામજી છે. દાદાની વરસગાંઠ વૈશાક વદ ૬ ના દિવસે આખા હિન્દુના જૈન સ ઘામાં એક તહેવાર પ્રમાણે પળાવવામનતુ કરેલુ છે. તેવી રીતે પાતપોતાના ગામના મુખ્ય દહેરાંના મૂલનાયકજીના જન્મ અને મેાક્ષ દિવસ દરેકે પોતાના ગામમાં પાળવા મામત અનતુ કરે છે. તેમજ શહેરમાં થતી પ્રભાવના સ્ત્રી-પુરૂષાને જુદે જુદે દરવાજેથી વહેંચાવા અને નવકારશી પારણા જમણમાં સ્ત્રી-પુરૂષાની બેઠક ઈલાયદી શખના, વિગેરે મમતાના આચાર વિશુદ્ધિવાળા પ્રસરાવવા પ્રયત્ન કરનાર આ સંસ્થા છે. કા ક્રમ ચેાજક અને કાર્ય પ્રસરાવનાર સ્થાપક મી. કારડીયા તથા મિત્રા તારાચદ ત્રભોવન મહેતા વિગેરેછે.
For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વધ્યુંન
૩૯
"
માટી ટાળી~~આ સસ્થા સંવેગી સાધુ જે મુહપત્તિ મુખે નહિં ખાંધતાં હાથમાં રાખીને શુદ્ધ ઉપદેશ આપે છે તે સુનિરાજોના આશ્રય નીચે ચાર દાયકા પહેલાંથી ઉભી થઈ છે, રાસાદિક વાંચવાનું તથા વગર પીએ યાત્રિકાની રાગ-રાગિણી જાળી લટકાળી દેશીઓમાં ઝાંઝ-પખાજમાં પૂજા ભણાવવાનું કામ કરે છે. આ ટોળીમાં ગામના માટેા ભાગ સમાવેશ કરે છે. અંતર્ગત એક આશ્રય ટાળી નાની ઉભી થઈ છે. તે સવે રાત્રીજગા (તપસ્યાવાળા કરે છે તેમાં) તથા અષ્ટાયિકા મહાત્સવામાં ગાવા-મજાવવાનું કામ વગર લાલચે ફક્ત શાસન શાભાને કારણે કરતી રહે છે. આ ટાળીવાળા મેડીવાઆથી ઓળખાય છે. સ્થળ માતીકડીયાની શ્રશાળામાં છે.
નાની ટાળીઆ સંસ્થા મોટી ટોળીની સંસ્થા સ્થાપન થયા પછી થાડા વરસે ઉભી થઈ છે. તે સવિજ્ઞપક્ષિ મુખે મુહપત્તિ માંધનાર (વ્યાખ્યાને) મુનિરાજોના આશ્રયની છે. તે પણ મેટી ટાળીવાળાની પેઠેજ શાસનશાભા વૃદ્ધિના કામ વ ગર લાલચે કરે છે. આ ટાળીવાળા ઉપાશ્રયવાળા કહેવાય છે. મકાન ઉજમબાઇની ધમ શાળામાં છે.
ગાયન મડળી-હારમેાતિયમ અને નૃત્યાદિથી પ્રભુભક્તિને શેાખ વધવાથી આ સંસ્થા ઉભી થઈ છે. તે પૂજા ભણાવવાનું તથા ભાવનાનું કામ પ્રી લઇને કરે છે. એક બ્રાહ્મણ ત્રીભાવનદાસના ઉસ્તાદપણા નીચે અને એક બારશટ ઉસ્તાદના હાથ નીચે એમ એ મડળી હાલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
30
સિહાયનું વર્ણન.
મકરણ કું.
C
પાલીતાણા શહેરમાં દેહેરાં આદિક વદનિક જગ્યાઓ.
યાને શહેર યાત્રા.
ન થરાજ સ્થળ શેહેર પાલીતાણામાં વિદ્યમાનકાળે નવ દેહેરાં હસ્તિ ધરાવે છે. તેમાં ત્રણ ગામમાં અને છ બહાર ધમ શાળામાં આવેલાં છે. તદ્રુપરાંત જીની તળેટી અને ચરણ પાદુકાની દેહરી જુદા જુદા લત્તાપર આવેલી છે. ને ત્રણ ઉપાશ્રા પણ છે. શહેર યાત્રા કરનારાઓને આ પ્રકરણ ઘણુ ઉપયાગી થઈ પડે તેમ છે.
(૧) મટુ દેહરૂ’.
આ દેહરામાં મૂળનાયક શ્રી આદિશ્વર ભગવાન હોવાથી તેમને નામે પણ ઓળખાય છે. સવત ૧૮૧૭ માં દિવ’દેર નિવાસી શેઠ રૂપચંદ ભીમશીએ આ દેહેરૂ બધાવીને મહાશુદ ૨ ના દિવસે પ્રભુ તખ્ત પધરાવવામાં આવ્યા છે. આ દેહેરાંની દેખરેખ અને કખજો શેઠ આણુ દજી કલ્યાણજીના છે. દેહેરામાં
For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
એક દર પ્રતિમાજી ૧૪૨ અને પાદુકા એડીર છે. દહેરાંને ફરતા ફાટ છે. અંદર ભમતિના એક ખૂણે ખારી છે. તેની અંદર પૂજા ભણાવવાના આરસમય નાજુક સુ ંદર ચાક છે. તે પર આરસનું નકશીદાર પ્રભુ પધરાવવા સિહાસન ગાઠવ્યું છે.. આ દેહેરૂ શેઠ આણુંદજી કલ્યાજીના કારખાના પાસે આવેલુ છે. દહેરાના દરવાનની ભીંતે એ માજી એ મોટા હાથી ચિત્રલા છે.
(૨) નાનુ દહેરૂ, યાને ગોડીજીનુ દહે
આ દહેર સ ંવત ૧૮૫૦ માં સુરતનિવાસી ભણુશાળી હીરાચંદ ધર્મગ્રંદના સંપત્નિ હેમકુંવર શેઠાણીએ પોતાને રહેવાના મકાનમાં ધરદેહેરાસર તરીકે બધાવ્યું હતું, પણ પાછળથી તેમણે શ્રી સંઘને સુપ્રત કરી દીધું હોવાથી નિચેના ભાગમાં યાત્રુ ઉતરતા હતા. હાલ ધર્મશાળાઓ વધતી જતી હાવાથી આખુ મકાન દેહેરાના કામકાજમાં વાપરવામાં આવે છે. દેખરેખ અને કબજો શેઠે આણુ દજી કલ્યાણજીના છે. આ દેહેરૂ વિશાળ કરવાને તેમજ અંદર એક ભાગમાં ધર્મશાળા અધાવવાને કારણે પ્રભુજીને સાતઓરડાવાળી તેમની સામેની ધ શાળાના અંદરના ગાળામાં અચલગચ્છના ઉ પાશ્રય વાળા મકાનનાં ફેરવવામાં આવ્યા છે. જ્યાં સુધી દહેર સંપૂર્ણ નહિ થાય, ત્યાં સુધી પ્રભુજી અહીં સાત ઓરડા માંહે ની જગ્યામાં ખિરાજશે. આ દહેરામાં માટી ટાલીના નાની ટાલીના અને ગામના કેટલાક ગૃહસ્થાના પ્રભુજી પરાણાં રૂપે રહેલા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન તે તથા ના છે. કારાદિના મળી એકંદર પ્રતિમા ૧ર છે, ને પગલાં જે ૨છે. ઠેકાણું કોઈ બજારને છેડે, મામાની છીપર પાસે આવેલ છે.
(૩) શાંતિનાથનું યાને ગોરજીના ડેલાનું દહેરૂં. - ખરત્તરગચ્છના યતિવર્ય શ્રી કરમચંદજી હીરાચંદજીએ પિતેના કબજાવાળા વિશાળ ડેલાની અંદરની મેડીના એક નાના ભાગમાં સં. ૧૯૫૦ માં સચબાબુ ધનપતસિંહજીના અંજન સલાક સમયે પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે. તેમાં પ્રતિમા ને પગલાંની જોડેછે.દેખરેખ હાલમાં ડેલાવાળા યતિવર્ય લકિમચંદ્રજીની છે. તે કાપડ બજારને છેડે દરબારગઢના દરવાજાની જોડે જ છે.
ઉપર મુજબ ત્રણ દહેરાં ગામમાં જાણવા. હવે નિચે મુજબ છ દહેગં ધર્મશાળાઓમાં આવેલાં છે. (૪) ચૌમુખનું યાને નરશી કેશવજીનું દહેરૂ.
સંવત ૧૯૨૧ માં પિતાના એટલે કચ્છી શેઠ કેશવજી નાયકના અંજનશલાકા સમયે પિતાની ધર્મશાળામાં આ દહેરાની પ્રતિષ્ઠા કરાવવામાં આવી છે. ને ચૌમુખજી સ્થાખ્યા છે. દેખરેખ શેઠશ્રીના પૌત્ર જેટુભાઈ નરશીની છે. તેમના તરફથી મુનિમ સંભાળ રાખવા માટે રાખવામાં આવે છે. હાલ ત્રીશ વરસ આશરેથી મી. વલ્લભજી વસ્તા મુનિમગીરી ઉપર છે. તેમના પ્રયાસથી દહેરાનું કામ સુશોભિત થવા ઉપરાંત
For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. એક ખૂણા પર બુરાનપરવાળાના ખર્ચે ભીંતને ઓથારે સમેત શિખર તિર્થની રચના પાકા પથ્થર વડે બાંધીને દર્શને લાભમાં વધારે થાય છે. પૂજા કરનારા માટે ન્હાવાને પાને કુવે છે. ઠ–શેત્રુજા દરવાજા બહાર તેમની ધર્મશાળામાં છે. (૫) ચંદ્રપ્રભુનું યાને નરશી નાથાનું દહેરું.
કચ્છી શેઠ નરશી નાથાએ ધર્મશાળા બંધાવીને કુવાના પાસેના ભાગમાં દહેરૂં ઉતરાવી સં. ૧૯૨૮ માં પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી. તેમાં ધર્મશાળાને સુધારે થતાં દહેરું ત્યાંથી ફેરવીને મેટા દરવાજા પાસેના ભાગની મેડી ઉપર લાવવામાં આવ્યું છે. તેની નિચે એક ઓરડીમાં પણ બિંબ પ્રભુશ્રીના પધરાવ્યા છે. મળી એકંદર ૪૭ પ્રતિમા છે. દેખરેખ ઉક્ત શેઠના જમાઈ સર વસનજી ત્રીકમજીની છે. તેમના તરફથી મુનિમાં રાખીને સંભાળ લેવાય છે. ઠેર–મેટા વંડાના જોડે, સડકના કાંઠા ઉપર પણ બારી આવજા માટે રાખી છે.
(૬) મહાવીરજીનું યાને પાઠશાળાનું દહેરૂં.
શેઠ કેશવજી નાયકના સુપત્નિ વીરબાઈએ ચતુર્વિધ સંઘના પઠન પાઠના સં. ૧૫૪ એક ભવ્ય મકાન બંધાવી તેના અંદર એક ઓરડામાં પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે. દેખરેખ કમિટીની છે. સંભાળ માટે મુનિમ રહે છે. એકંદર પ્રતિમાજી ૩ છે. ધાતુના
For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૪
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ચોવીસી, પંચતિથી અને સિદ્ધચકજી તથા અષ્ટ મંગલિક પણ અકેક છે. પૂજા કરનારા માટે પાણીને કુવો છે. (૭) આદીશ્વરનું યાને મેતીસુખીયાનું દહેરું
આ દહેરૂં સં. ૧૯૪૮ માં ચતુર્વિધ સંઘને ઉતરવાને એક ધર્મશાળા બંધાવી તેની અંદર શિખરબંધ દહેરૂ કરીને પ્રતિષ્ઠા કરી છે. કુલ પ્રતિમા ૧૪ છે. પાણીને કુવે છે. દેખરેખ ઘણું મજકુરના પત્નિ મોતીકુંવરની છે. સંભાળ માટે મુનિમ રહે છે. .
(૮) પાર્વનાથનું યાને જસકુંવરનું દહેરૂં.
સુરત નિવાસી જસકુંવરે સં. ૧૯૪૯ માં ધર્મશાળા બંધાવીને જુદા કમ્પાઉન્ડમાં શિખરબંધ દહેરું કરાવી પ્રતિષ્ઠા કરી છે. અંદર પાણીને કુવે છે. કુલ પ્રતિમાજી ૧૩ છે. દેખરેખ કબજે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીને છે. (૯) સાચદેવનું યાને માધવલાલ બાબૂનું દહેરૂં.
' કલકત્તાનિવાસી માધવલાલ દુગ્ગડ બાબુએ સં. ૧૯૫૮ માં એક ધર્મશાળા બાંધી તેમાં શિખરબંધ દહેરૂ કરી પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે. કુલ–પ્રતિમાજી ૩૧ છે. પાણીને ક તથા બગીચે આવેલા છે. દેખરેખ બાબૂ મજકુરની છે. સંભાળ માટે મુનિમ રહે છે. ઉપરના અને દહેરા તળેટીડ પર ધર્મ. શાળાઓ પાસે આવેલા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વન. પાદુકા દેહેરીએ. દહેરી નં. ૧—ઋષભદેવના ચરણની વિગેરે પગલાં જોડી ત્રણ છે: કે—તળાવમાં (કચ્છી રણસીંહ દેવરાજની ધમ શાળા પાસે ગલીમાં) આ દેહેરી આવેલી છે. દેહેરીને ક્રતા કાટ કરેલા છે. આ તળાવ વસ્તુપાળ તેજપાળ મંત્રીશ્વરાએ પેાતાની ભાયા લલિતાદેવીના નામે લલિતાંગ” નામથી સાડાબાર લાખ રૂપિયા ખરચી ખંધાવ્યું હતુ. સાઠ સીતેર વરસ ઉપર તળાવ અસલ મુજબ બાંધેલું નજરે પડતુ હતું. હાલ તેમાં માળા લેાકેાએ ફૂલના વાડા અને કુંભારેએ ઘર
"C
કા છે.—
૩૫
દાદાસાહેબની દેહેરી ન. ૧—દાદાસાહેબના પગલાંની સુંદર આરડામાં દહેરી હાવાથી ધ્યાન ધરાય તેમ એકાંત સ્થળની ગણાય તેમાં પગલાં જોડી છ છે. કે.—ગાવાવાળાની ધર્મશાળા પાસે ગલ્લીમાં ગારજીની વાડીમાં આવેલ છે.
જીની તળેટીની દહેરી—શ્રી શેત્રુંજા તિર્થની વ માન તળેટીના અગાઉ આ સ્થળ તળેટીનુ હતુ. એક ચાતરા પર દહેરી નં. ૨ માં પગલાં જોડી ત્રણ આવેલાં છે. આ દહેરીના ચેાતરા ઉપર જીતુ રાયણનુ વૃક્ષ છે. પર્યુ ષમાં ચૈત્ય પરીપાટી કરતાં શેહેરના જૈન સ’ઘ વાજતે ગાજતે અહિં દન * ખરત્તર ગચ્છના જિનદત્તસૂરિજીના પગલાંને દાદાસાહેબના પગલા કહેવાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૬
સદ્દાચળનું વણું ન. કરી શ્રી સિદ્ધાચળની સ્તુતિ-ચૈત્યવંદન કરે છે. ઠે.—ખાવાના અખાડા પાસે અને સરકારી સ્કૂલના પછવાડે આવેલ છે. જુની તળેટીની આટલી નિશાની રાખવા ચાતરાને ફરતી જાળી કરાવી લઈ રીપેરીંગ કામ સાથે સુશોભીત કરવાની ખાસ જરૂરીઆત ગણાય. તેથી શ્રી સંઘની પહેડીના આગેવાન વહીવટદાર પ્રતિનીધીઓને નમ્ર સૂચના-વિનંતી છે.
ગાડીજીનાં પગલાંની દહેરી ન. ૧—ધાંધરકા નદીના ઘાટ ઉપર સ્મશાનથી થાઉં દૂર આવેલી છે. આળી પર્વમાં આળી કરનારાએ દશમને ક્રિને અહીં દર્શન કરવા આવી ધ્વજા ચડાવે છે.
શ્રીઉપાશ્રય.
શહેરમાં ત્રણ ઊપાશ્રય છે. ( ૧ ) તપગચ્છના, ( ૨ ) ખરત્તરગચ્છના, ( ૩ ) અચળગચ્છના
તપગચ્છના ઉપાશ્રયને મેાટા અપાશ્રયના નામે ખેલી ઓળખવામાં આવે છે. તે પાલીતાણાના સંઘે ચતુર્વિધ સંઘને ધર્મક્રિયા કરવા માટે ખધાવેલ છે. અહીં ઘણા વખતથી યતિવર્ગ ( ગારજી ) ઉતરે છે. તેની જોડમાં તપગચ્છના શ્રીપૂજ્યજી વિજયરાજસૂરિશ્વરે પેાતાના પરિવારના યતિઓને રહેવા માટે મેડીઞધ ઉપાશ્રમ બંધાવ્યા છે. દેખરેખ સ્થાનિક સધની છે. આ ઉપાશ્રય માંહેના એ માટા આરડામાં સ્થાનિક સંઘના નાનાં
For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૩૭ મોટાં ત્રાંબા પીતળનાં વાસણું રહે છે. તે મેટાં દહેરાં અને આ ણંદજી કલ્યાણજીના કારખાના વચ્ચે આવેલ છે. - ખરત્તરગચ્છને ઉપાશ્રય ગરજીના ડેલામાં આવેલો છે. તે ખરત્તરગચ્છના ચતિવર્ય હીરાજી દેવાજી મહારાજે પિતાના તાબાના મકાનમાં એક ભાગમાં સ્થાપે છે. દેખરેખ તેમના પ્રશિષ્યાની છે.
અંચળગચ્છને ઉપાશ્રય–તેમાં કઈ ઉતરતું નથી. પણ દેખરેખ અંચળગચ્છના પૂર્વે લેખાતા શ્રાવકેની છે. હાલ ત્યાં
ડીજી મહારાજનું દહેરૂ પધરાવવામાં આવેલ છે. તે ઉપર મુજબ ત્રણે અપાશ્રયમાં ફક્ત યતિએજ ઉતરતા ઘણા વખતથી જોવાય છે. અને રસ્તા પર આવેલી જાહેર ધર્મશાળાઓમાં સગી સાધુ–સાવિ ઉતરતા રહે છે. દરેક માટી મેંટી ધર્મશાળામાં સાધુ સાવિ તિર્થયાત્રા અથવા ચાતુર્માસ માટે આવેલની સારી સંખ્યા દષ્ટિગોચર થાય છે. તેથી આ પવિત્ર અને પુરાણા શહેર પાલીતાણામાં તિર્થાધિરાજના, સ્થાવરતિર્થના અને જંગમતિર્થના દર્શનનો અમૂલ્ય લાભ મળે છે, તેમજ વ્રત–નિયમધારી કુલિન શ્રાવક-શ્રાવિકા દેશપરદેશી સ્વધર્મીઓના દર્શન સમાગમ પણ બારે માસ ચાલુ દેખાય છે.
ઈતિ શહેરયાત્રા પૂર્ણ.
For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૮
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
પ્રકરણું ૭મું.
શેત્રુંજય તિર્થ સ્થળમાં આવેલી મેટી નાની
- 4 ધર્મશાળાઓ. આ
-
45
SIAN
--
1
જ
૦
છે.
,
/
લીતાણામાં તિર્થયાત્રા કરવા યા ચેમાસું -
હેવા આવતા યાત્રુઓને સુખશાંતિથી ઉતરવા--- છે હેવાને સારૂ જૈન ધનાઢ્ય પુન્યવંત લેકેએ
ધર્મશાળાઓ બંધાવી મોટું પુન્ય હાંસિલ કરી નિજ નામના અમર કરી છે. - હાલ મેટી નાની સંખ્યાબંધ ધર્મશાળાઓથી પાલીતાણું શહેર વિશેષ રળિયામણું લાગે છે. યાત્રિકોને શહેર અંદરની ધર્મશાળા કરતાં બહાર એટલે તળેટી રેડપર આવેલી ધર્મશાળાઓ વિશેષ સગવડવાળી જણાયાથી યાત્રુને મોટે ભાગ બહારજ ઉતરે રહે છે. એકંદર આડત્રીશ ધર્મશાળાઓમાં કેટલીકની દેખરેખ અને કબજે શ્રી આણંદજી કલ્યાણજીના હાથમાં છે ને કેટલીકની દેખરેખ બંધાવનારા ગૃહસ્થોના તરફથી મુનિમદ્વારા રહે છે, પરંતુ બંધાવનારા પુન્યવંતે યા તેના વારસદારે જે શ્રી આણંદજી કલ્યાણજીની દેખરેખ નિચે મુનિમને
For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૯
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. સંભાળવાનો બંદોબસ્ત થાય તે યાત્રુને ઉતરતાં જે હાડમારી વેઠવી પડે છે તે દૂર થાય. કેમકે થોડાં વરસ પહેલાં જ્યારે થોડી ધર્મશાળા હતી, ત્યારે મેળામાં એકઠા થતે સંઘ સારી રીતે સમાઈ શકતું હતું. જ્યારે વિશાળ અને સારી સગવડવાળી ધર્મશાળાઓને માટે જથ્થો વચ્ચે, ત્યારે જ્યાં પાંચહજાર માણસ થયું કે ઉતરનારાઓની બૂમાબૂમ અને એક ધર્મશાળેથી બીજી, અને બીજીથી ત્રીજી એમ અથડા અથડી થાય છે. કેટલેક ઠેકાણે ખાલી જગ્યા છતાં પણ નકારભણાય છે કેણ જાણે શું છે કે આ હાડમારી ઓછી થવી જોઈએ તેના બદલે વધવા પામે છે. તો પુન્યપ્રતાપવંત બંધાવી અપાવનારાને ઉદ્દેશ સુકિતીવંત નિવડે તેમ થવા દેખરેખ રાખનારા માલિકોને અમારી નમ્ર વિનંતી છે. બહારની ધર્મશાળા અકેકની જોડે ચા સામે છે.
ધર્મશાળાનાનામ. ઠેકાણું. ૧ શેઠ હેમાભાઈની–મેટાદેહેરાં પછવાડે. ૨ શેઠ મોતીશાની-મેટોરાં સમે. ૩ શેઠ હેમાભાઈની હવેલી –-દેહેરાં પછવાડે. ૪ શેઠ નરશી કેસવજીની– જાદરવાજા બહાર. ૫ શેઠ નરશી નાથાની.–-મેટાવડાની જોડે. ૬ મોતીમુખીઆની-નરસી કેશવજીની જોડે. ૭ પનાલાલ બાબુનીતળેટીના રસ્તે. ૮ કેટાવાળાની પનાલાલ બાબુની જોડે.
:
-
•
•
For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૯ માધવલાલ બાબૂની – પનાલાલના પડખે. ૧૦ રતનચંદ પાટણવાળાની–માધવલાલ જોડે. ૧૧ નહાર બિલ્ડીંગ–નજરબાગ સામે. ૧૨ જસકુંવરની સરકારી નિશાળ સામે. ૧૩ પૂરઆઈની સરકારી નિશાળના ગઢ પાસે. ૧૪ વીસા કછી રણસીંહની–તળાવના નાકે. ૧૫ ચંપાલાલ મારવાડીની–મતીસુખીયાની જેડે. ૧૬ ગેઘાવાળાની– ] બંને જોડાજોડ ભેગી. ૧૭ જામનગરવાળાની– તિસુખીયાની સામે. ૧૮ શેઠ હઠીભાઇની–ગામમાં દાણાપીઠમાં. ૧૯ વેરા અમરચંદ હઠીસંગની–ગામમાં નવાપરામાં. ૨૦ મગન મેદીની—ભીડભંજનની પડખે. ૨૧ પુનસી સામંતની–મગન મેદીના સામે. રર મહાજનનો વડે–નશી નાથાની જોડે. ૨૩ સાત ઓરડાની–ગામમાં. ગેડીજીના દેહેરા પાસે. ૨૪ મસાલીયાની–ગામમાં. સાત એારડા સામે. ૨૫ લલુભાની–ગામમાં. શેત્રુજા દરવાજા પાસે, ૨૬ સૂરજમલની–ગામમાં. લલ્લુભાઈના સામે. ૨૭ ગેરજીને ડેલે–ગામમાં. કાપડ બજારમાં. ૨૮ ઉજમબાઇની–ગામમાં. માંડવી પાસે.
For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૨૯ માતી કડીયાની—ગામમાં. કઢાઇ બજારમાં. ૩૦ ભડારીની—ગામમાં. ખારોટના નાના ચારા પાસે, ૩૧ પીપળાવાળીગામમાં. આરોટના મોટા ચારા પાસે, ૩૨ બેરાવરમલજીની—ગામમાં કુકીરની ડેલી પાસે, ૩૩ ડાહ્યાભાઈના ઓરડા—સાત ઓરડાની અંદરગાળે. ૩૪ દયાચદજીવાળી ઉજમબાઈના અદરગાળે. ૩૫ ધૂલીયા વડા—પેાષ્ટ ઑફ઼ીસ પાસે. ૩૬ વીઆઇ પાઠશાળાની નરશી કેશવજીના સામે. ૩૭ મહાજનની ગામના સઘની નવાપરામાં ગામમાં આવેલી છે, તે જ્યારે ઘણાજ સંધ ભેગા થાય છે, ત્યારે જ ચાલુ વપરાસમાં લે છે. કેમકે આ ધર્મશાળા વચમાં ખુણે પડી ગઈ છે ને ગામના સઘની જ્ઞાતિ જમણુ માટેની પરસાળ અને ખાંધેલ ચાકવાળી અને માજી ડેલીવાળી છે.
-
૪૧
ઉપર મુજબ સાડત્રીશ ધર્મશાળા પૈકી કેટલીકામાં યાત્રિકાને સર્વ પ્રકારની સેાઈ કરી આપવા સારૂ તેમજ દેખરેખ સારૂ મુનિમા ધર્મ શાળામાં કાયમ રહે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. કરણ ૮ મું.
eGo ધાર્મિક કાર્યો અને કરણમાં લાગતા નકરા-લાગા.
ણ ભુવન તિર્થરાજ શેત્રુંજયની તળેટીની પ
વિત્ર છાંયામાં કંઈ પણ ધર્મકાર્ય અને ધર્મકજઈ રણી કરતાં નિજાત્માના ભાતાઅર્થે—કલ્યાણુ
વ શ્રી ચતુર્વિધ સંઘની પહેડી શ્રી આણંદજી કલ્યાણજીને નકશે આપ પડે છે. તે નકરાના આવેલ રૂપિયા તે બાબતના ખાતામાં અને ખાતાની ચીજોની વૃદ્ધિ માટે સદરહુ પહેડી દ્વારા વપરાય છે તેથી ત્યાં જ સીલિક રહે છે.
કયા કયા ખાતામાં કેટલે કેટલો નકરે આપવું પડે છે તે સકળ સંઘની દરેક વ્યક્તિ જાણી શકે તેટલા સારૂ નિચે મુજબ દેખાડવામાં આવ્યું છે. વળી જમણવાર વિગેરેમાં કેટલીક ધર્મશાળાના મુનિએ પિતાના અને પોતાના માતોના સુખને ખાતર પાડેલા કેટલાક રિવાજ કેટલે દરજજે સત્યાસત્ય છે તે પણ નિ:પક્ષપાતે બતાવ્યું છે. - આ નકરે અરસપરસની રાજીખુશીથી બંધારણમાં મૂકાઈ આપલે શરૂ થઈ છે. કઈ જાતના વેપાર યા સ્વાર્થ નથી.
-
a
For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન
૪૩
કાર્ય કરનારની નજીવી બાબતમાં ઉમેઢ ભંગ ન થાય, તે માટે જશુાવવા બનતું કર્યું છે.
નવકારશીનું જમણું.
નવકારશીનું જમણુ કરનારને શેઠ શ્રી આણુ દજી કલ્યાણજી પેાતાના માટા વડા સર્વ પ્રકારની સાઇવાળા વાપરવા આપે છે. તેમજ નાનાં મોટાં જોઈતા સઘળા વાસણા પૂરાં પાડે છે. ઉપરાંત પહેડીના માણસેાની પૂરણ મદદ આપે છે. તેથી તે બદલ આણુંદજી કલ્યાણજીને રૂા. ૨૬-૧૨- પાણી સત્તાવીશ રૂપિયા નકરો અપાય છે.
આ જમણુમાં દેશી પરદેશી જૈન ધર્મ પાળનારી સઘળી જ્ઞાતિઓની વ્યક્તિએ જમી શકે છે. ઉપરાંત આણંદજી કલ્યાણજીના અને મેડી સદાવ્રતવાળાના પરજ્ઞાતિના તમામ નેાકર માણસાને પીરસણાં અપાય છે.
માટેા સધ યાને સ્વામીવત્સલનું જમણું.
આ જમણુ કરનારાઓને નવકારશીના જમણુની પેઠે જગ્યા, વાસણ ને મહેતા-માણસાની મદદ આપવામાં આવે છે. તેથી તે બદલના નકરી આણુ દજી કલ્યાણજીને રૂા. ૧૫-૪-૦ સાપ દર રૂપિયા અપાય છે.
આ જમણવારમાં પરદેશી એટલે ગામ સિવાયના સુધળા ના જમે. છે. ગામમાં જેઓને નાતરાં આખ્યા હોય
For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. તેઓ આવી શકે છે. ગોઠી ( પૂજારીઓ. ) લોકે સર્વે જમે છે. આણંદજી કલ્યાણજીના અને મેડી સદાવ્રતવાળાના પરજ્ઞાતિના નોકર માણસોને પીરસણું અપાય છે.
નવાણું ટેળીનું જમણ. આ જમણમાં ફક્ત નવાણું યાત્રા કરનારાજ જમી શકે છે. ને નવાણું કરે છે તેની સાબીતીમાં શ્રી સંઘની પહેડી-- આણંદજી કલ્યાણજીને ત્યાં રૂપિયે ૧–૪–૦ સવા રૂપિઓ નકરાને આપી પાસ કઢાવેલ હોય તે જમવાની ડેલીના બારણે બતાવ્યાથી જમવા જવા દેવાય છે. આ જમણવારમાં ફક્ત કાયમિ પાંચ પીરસણું નિચે મુજબ અપાય છે. (૧) કારખાનાની ગાદીએ માળીનું, (૨) છાલાકુંડની પરબનું (૩) તળેટીની પરબનું વિગેરે. - વાસણુદિ મદદ વિગેરેને નકારે રૂા. ૮–૮–૦ સાડાઆઠ રૂપિયા આણંદજી કલ્યાણજીને અપાય છે.
ચોમાસી ટેળીનું જમણ. આ તિર્થસ્થળમાં બહારગામથી ચોમાસું કરવા આવી ધર્મશાળામાં ઉતરી નિજાત્માનું કલ્યાણ સાધે છે. તેવા સમુદાયને જમાડવામાં આ ટેળીનું જમણ છે. ને તેવા સમાસુ રહેલને જમવા જવું હોય તે તેના પાસના નકરાને રૂા. ૧-૪-૦ સવા રૂપિયે આણંદજી કલ્યાણજીને અપાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૫
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. વાસણ બદલ વિગેરેને નકારે રૂા. ૩-૪–૦ સવાત્રણ આણંદજી કલ્યાણજીને અપાય છે.
એણે રીતે નાના પ્રકારના જમણવા બહુ લાભાથે અનેક પુણ્યાત્માઓ આ તિર્થસ્થળમાં આવી કરી જાય છે. જમણવારે કરનારને જ્યાં કીક પડે તે જગ્યામાં જમણવાર કરી શકે છે. આવા જમણવારે આણંદજી કલ્યાણજીના હસ્તક જમPવારે કરનારાના ભાવ-પ્રણામની ધારા સારી રહે છે. કેટલીક ધર્મશાળાઓમાં થતાં જમાડનારાની પુનઃઉમેદ ભંગ થાય તેમ દેખરેખવાળાએથી બને છે. તો તેમ નહીં થવા ધ્યાન ખેંચવું. કઈ પણ જમણવારની કોઈ પણ દેખરેખ અને કાબૂ ધરાવનારા આગેવાન કારયાઓએ કાળજી પૂર્વક સત્યપરાયણ થઈ કામ કરી આપવું કે જેથી પુનઃ પુનઃ ઉત્તમ તિર્થમાં ઉત્તમ ફળ ઉભય પક્ષ મેળવે તેમ અમારી નમ્ર વિનંતી સાથે ભલામણ છે.
સામૈયું સંઘ લઈ સંઘપતિ થઈને આવતા જે શ્રી સંઘની પહેડી એટલે આણંદજી કલ્યાણજી તરફથી સામૈયું કરાવતાં પહેડી મજકૂરને નિચે મુજબ નકર અપાય છે.
પા ઇંદ્રધ્વજના. ૨) કેતલવાળા દરેક ઘોડા દીઠ ૧) સાદા દરેક ઘોડા દીઠ.
For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન ના લાકડાના હાથીને.
ના કારખાનાના સિપાઈઓને ઉચક. આ ઉપરાંત ઢેલ, નગારાં, પડઘમ. (બેન્ડ) શરણાઈ વિગેરે બહારથી જે લાવવામાં આવે તે તેઓના ઠરાવ્યા મુજબ ધપણને આપવું.
તિર્થમાળ. સંઘપતિને તિર્થમાળ પહેરવી હોય તે નકરે રૂા. ૫૧) એકાવન આણંદજી કલ્યાણજીને અપાય છે-ભરાય છે.
રથયાત્રા. શ્રી શેત્રુંજય ઉપર દાદાના દહેરાના વિશાળ અને ભવ્ય ચેકમાં સોનાચાંદીને બે ઘડાએ યુક્ત સુંદર નકશીદાર રથ, પાલખી, ઐરાવત હાથી, ગાડી અને મેર આદિ સામગ્રીથી ભરપૂર રથયાત્રા કઢાવતાં નકરે રૂા. ૨પા સવાપચીસ આણંદજી કલ્યાણજીને અપાય છે.
સમવસરણ અને પૂજા. તિર્થરાજ ઉપર અથવા ગામનાં દહેરે કેઈને પૂજા ભણાવવી હોય તો તેને નકારે રૂ. ૫) આણંદજી કલ્યાણજીને અપાય છે. ને શ્રી શત્રુંજય ઉપર સમવસરણ કઢાવવાને નક રૂ. ૨) બે અપાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વન. હિંદુ સમવસરણ.
નાના પ્રકારનાં વ્રત ઉચ્ચરતાં ન—િનદ માંડવામાં આવે છે. તેમાં તદ્દન રૂપાની નાંદ મંડાવવા-પધરાવવામાં આવે તા નકરો રૂા. ૧૧૫ સવા અગિયાર અને લાકડાની નાંદ કસમી સાચી જરીના પડદાવાળી મડાવવા-પધરાવવામાં આવે તે રૂા. પા સવાપાંચ રૂપિયા નકી આણુ દજી કલ્યાણજીને અપાય છે.
૪૭
આંગીના નકરો.
શ્રી શેત્રુજયતિ પતિ આદિશ્વર ભગવાનની અથવા ગામનાં દેહેરે દાદાની આંગી સેાના રૂપાના વરખની કે જડિત્ર દાગીનાની વિગેરે જેવી રચાવવી હાય તેના પ્રમાણમાં આણુંઃજી કલ્યાણજીને નકરી અપાય છે. તેમાં સવે સામાન આણુંદજી કલ્યાણજીના હાય છે.
પ્રતિમા સ્થાપન સંબધી.
આણુ દજી કલ્યાણજીના હસ્તકનાં દેહેરાંમાં પ્રભુપ્રતિમા પધરાવવાના નકશ ઉચક અપાય છે. અને તેમના હસ્તક સિવાયના દેહેરાંમાં કાઈ પણ દહેરામાં પ્રતિમા સ્થાપન કરવામાં આવે તે પ્રતિમાદીઠ એકરૂપીયા આણુંદજી કલ્યાણુજીને નકરા
અપાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૮
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. વાસણ ગાડાં સંબધી.
જે યાત્રુને નવાણુ અથવા ચામાસ કરવા રહેતાં અથવા એક માસ ઉપરાંત વધારે રહેતાં જેઓને ત્રાસણ ગાડાં અપાય છે, તેની બાંધી મુદતના દરગાદલાદીઠ બારઆના અને દર ગાંદડાદીઠ આઠેઆના નકરા આણુંદજી કલ્યાણજીને અપાય છે, છુટક યાત્રુ પાસેથી દરરોજના દર ગાદલા દીઠ એપૈસા અને દર ગોદડા દીઠ એપાઈ અપાય છે.
ચામાસું તથા નવાણું વાલાને વાસણ જોઈતાં હોય તે તેમની ખાંધી મુદ્દત માટે દર વાસદીઠ એકઆના અને છુટક યાત્રુ પાસેથી દર વાસણુ દીઠ એકપૈસા આણુજી કલ્યાણજીને નકરા અપાય છે.
ટેલીએ સાદ પાડનાર.
કોઈ પણ પ્રકારનાં જમણવારના તથા વ્યાખ્યાન, ભાષણ કે આંગી પ્રમુખના સાદ પડાવવા હાય તેા સાદ પાડનારને ચારઆના આપવાને રિવાજ છે. આ રિવાજ આણુ દજી કલ્યાણજી સિવાયનાને લાગુ જાણવા. જમણવારમાં સાદ પાડનારને જમાડવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
પ્રકરણ ૯ મું.
તળેટી રોડ.
–
- 1
4
:
w
ક
:
H
L
જ હો ગિરીરાજ ઉપર એટલે પર્વત ઉપર તિર્થ હોય
| ત્યાં પર્વતના છેક તળીએ તળેટી હોય છે. તે તળેજ ટીએ યાત્રુઓને વિશ્રાંતિ સારૂ પુન્ય પ્રતાપર્વત સની લહિમવંતએ સ્થાન બંધાવેલા હોય છે, તે પ્રમાણે આપણા સર્વ ભેમ તિર્થરાજની તળેટીને ભાગ ઘણે રળિયામળે છે. શેત્રુંજય તિર્થની વર્તમાન તળેટી ગામથી દોઢ માઈલ દૂર છે. શેત્રુજય દરવાજાથી સીધી સડક ઠેઠ તળેટી સુધી બાંધેલી છે. તેમાં ધર્મશાળાઓ છોડીને આગળ ચાલતાં એટલે છેલ્લી ધર્મશાળા નહાર બિલ્ડીંગના નામે ઓળખાતી નહાર બાબુવાળાની મૂતાં પચીસ કદમને છે. પ્રથમ.
કલ્યાણવિમળની દેહેરી. એક ઉંચા ઓટલા ઉપર ઘુમટવાળી આવે છે. અહીં યાત્રુ માટે પાણીની પરબ બેસે છે.
વિમળ સંઘાડાના શ્રીમાન કલ્યાણવિમલ અને ગજવિમલ મુનિરાજોને આ જગ્યાએ અગ્નિસંસ્કાર (કાળધર્મ પામ
For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૦
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. તા) કરતાં તે ઉપર સ્તુપ બનાવવામાં આવેલ છે. ને ઉક્ત મુનિરાજેના પગલાં જેડી સાથે કુલ પગલાં જેડી (૬) છ છે.
તળેટીએ પ્રથમ પહેલું ભાતુ આ મુનિરાજ કલ્યાણવિમળના ઉપદેશથી રાયબાબૂ સિતાબચંદ નહારના દાદાએ શરૂ કરેલ છે. તે અદ્યાપીપર્યત સુયશની વૃદ્ધિ પામતું વિધવિધ પકવાન વડે આઠ માસ પર્યત ચાલુ વહેંચાય છે.
કલ્યાણુવિમલની દહેરીથી પા માઈલ ચાલતાં રાણાવાવ આવે છે. આ વાવ સુરતનિવાસી ભૂખણદાસ શેઠે યાત્રિઓ અને જાનવરની તૃષા શાંત કરવા અર્થે બંધાવી છે. હંમેશાં કેશ ચાલે છે. ને હવાડામાં પાણી ભરવામાં આવે છે. તેથી જાનવરાને પાણી પીવાની સારી સગવડ છે. આ વાવ પાસે એક ઉંચા ઓટલા ઉપર દેહરી છે તે મેઘમુનિને સ્તુપ છે. એમ કહેવાય છે. તેમાં પગલાં જેડી ત્રણ છે.
ભાતા તળેટી. રાણાવાવથી અરધો માઈલ લગભગ જતા તળેટી આવે છે. અહીં સુધી ટપા બેલગાડી વિગેરે વાહને આવે છે. આ સ્થળ ભાતા તળેટીનું છે. તળેટીના પરથાર ઉપર પંદર વરસ અગાઉ એક મોટું પુરાણું વડવૃક્ષ હતું. તે અકસ્માત પડી જવાથી યાત્રુને પડથાર ઉપરને મળતા શીતળ છાંયડે બંધ થવાથી લાકડાનો માંડ પડથાર ઉપર કરવામાં આવ્યું હતું.
For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન પણ યાત્રુને પૂરણ સંતોષ ભર્યા વિશ્રામનું સ્થાન જાણું આપણી મહાન પહેડીના નેતા આણંદજી કલ્યાણજીએ ગયે વરસે હજાર રૂપિયા ખરચી રોનકદાર કમાનેથી સુશોભિત બનાવીને તે ઉપર અગાશી બનાવી પૂર્વના પડથાર ઉપરજ લોખંડ અને પત્થર વડે ત્રણ ગાળાની શોભનિક છત્રી બાંધીને શ્રી સંઘને પૂર્ણ સુખવાળી સગવડ કરી આપી છે. - આ મહર પડથારમાં બેસવાના માટે બબે થાંભલા વચ્ચે સુંદર બાંક અમદાવાદ નિવાસી મહાન નરરત્ન અને આણંદજી કલ્યાણજીની સંસ્થાના મરહૂમ પ્રેસીડેન્ટ શેઠ લાલભાઈ દલપતભાઈના શ્રીમતિ પૂજ્ય માતુશ્રી ગંગાદેવી સદશ ગંગામાએ કરાવી આપી સંપૂર્ણ વિશ્રામ આપનાર તળેટીને બનાવી છે. અંદર એરડા અને છુટી ઓશરીમાં છે. ત્યાં ભાતુ જમવાને યાત્રિકે બેસે છે. ભાત વહેંચવાને ખાસ આણંદજી કલ્યાણજીના નેકરેને કયા છે. જેથી રીતસર-ધોરણસર વહેંચાય છે. યાત્રુને બેસવાના ત્રણ ખંડ પરસાળીવાળા છે. તેથી સેંકડો માણસે બેસી–સમાઈ શકે છે. પણ સાધુ-સાષ્યિને ગોચરી માટેની જગ્યા ફકત એક એરાની હતી. તેથી તે વર્ગ ને પડતી અગવડ દૂર કરવા માટે ત્રીજા ખંડની બહાર ફૂલવાડિને લગતા ભાગમાં અગાસીબંધ ત્રણ મેટા ઓરડાઓ ઉંચા એટલા ઉપર બંધાવી આપ્યા છે. જે આ ચાલુ વરસથી ઉપ
ગમાં લેવાયા છે. આ ઓરડાથી મુનિરાજોને આહાર પાણી વાપરવા માટેની સગવડ પણ થઈ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પર
સિદ્ધાચળનું વન.
એકદર ચતુર્વિધ સંઘની દરેક વ્યકિતને ભાતાની તળેટીમાં સુખશાંતીવાળી સાઇ થઇ છે. આઠ માસ પર્યંત વિવિધ પકવાન્નાથી ભાતુ ચાલુ રહે છે. ચા, દુધ ને સાકરનાં પાણી પણ રૂતુ અનુસરીને ભાગ્યશાળીઓ તરફથી અપાયા કરે છે. ઉકાળેલુ પાણી પણ આઠે માસ શરૂ રહે છે. દર ચૈાદશે તથા ચૈત્ર માસની ઓળીપ માં આયંબિલ પણ કરાવાય છે. આ ભાતા તળેટીએ શેઠ આણુજી કલ્યાણજી તરફથી ચાકી-પહેરા રહે છે. ભાતા તળેટીના છેલ્લે ગાળે એક ફુલવાડી છે. તેમાં નાના પ્રકારના સુગંધી પુષ્પા તથા સ્વાદ ફળનાં રાપાએ લાંબા વખતથી નાંખેલા છે. ત્યાં આગળ એક મકાન ચૂનાથી બાંધેલ પાકુ છે. તેને પ્રેમચ’દ્રજી મહારાજની મંગલીના નામે ઓળખાય છે. ગુરૂવર્ય મણીદાદાના સંઘાડાના પ્રેમચંદ્રજીનામા પંચાચારી એક સ ંવેગી સાધુ આ મકાનમાં શૈલીકમ કરતા હતા. તેમની છેલ્લી અવસ્થામાં તેઓ દૂધના ફકત ખારાક રાખી આત્મપુષ્ટી કરતા ચાનારૂઢ રહેતા હતા વિગેરે.
સતી વાળ્ય.
આ ભાતા તળેટીના પગથીઆ પાસે એક સુંદર ને મેાટી વાવ છે. તે અમદાવાદના નગરશેઠ શાંતિદાસના ભાઇ સૂરદાસના પુત્ર લક્ષ્મિદાસે યાત્રિઓના લાભને ખાતર સ. ૧૬૫૭ માં બંધાવીને તેનું નામ ‘ સતી વાત્મ્ય ” રાખ્યું છે. આ વાવનુ પાણી નિરોગી અને હલકું તથા સ્વાદું હોવાથી
For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન દેશી પરદેશી આજારી માણસને ઘણું માફક આવી શરીરને તંદુરસ્ત બનાવે છે. વાવના ઓટલા ઉપર કાયમની પાણીની પરબ મેતીશા શેઠ તરફથી બેસે છે.
વાવની સામે મેટા બે ચેતરા બાંધેલા છે. તે યાત્રીઓના સુખને માટે મોતીશા શેઠે બંધાવ્યા છે. વાવના પાયાના ભાગમાં મેટ ચેતરે છે. તેમાં મેર પોપટ મેનાને કબૂતરાદિ જાનવરોને ચણ નાંખવામાં આવે છે.
વાવથી થોડા કદમ છેટે એક જાળનામા વૃક્ષ નિચે દહેરી એક શાંતિદાસ શેઠની બંધાવેલી છે. તેમાં ગેડીજી મહારાજના પગલાં જેડ એક છે.
જય તલેટી. આ દહેરીથી ચેડા કદમ જતાં જય તલેટી આવે છે. આ તળેટીના પગથીઆનાં બને નાકા ઉપર અકેક હાથી ચૂના પત્થરને બનાવેલ છે. તલેટીનું તળીઉં મજબૂત પરથી બાંધી ચોક બનાવ્યું છે. (જ્યાં ઘણી વખત મહાવૃત ઉશ્ચરતારા અને વ્રત નિયમ ઉચરનારા માટે ચંદણી બાંધી નાંદ માંડવામાં આવે છે. તેના બંને બાજુ-ડાબી જમણું મંડપ છત્રીવાળા આવેલા છે. ડાબા હાથ તરફ એટલે ઉગમણું. બાજીનો મંડપ અમદાવાદના નગરશેઠ હેમાભાઈ વખતચંદને. અંધાવેલ છે. અને જમણા હાથ તરફનો એટલે આથમણું
For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૪
સિદ્ધાચળનું વર્ણન બાજુને ધોલેરાવાળા શેઠ વીરચંદ ભાઈચંદને બંધાવેલ છે. આ અને મંડપ સં. ૧૮૮૭ માં બંધાવ્યા છે. આ બંને મંડપવચ્ચે દહેરીઓ તથા જમણે હાથ તરફના મંડપના નિચાણમાં દહેરીઓ મળી કુલ દહેરીએ નં. ૨૮ છે. તેમાં પગલાં જેડ ૪૧ છે. આ મંડપની ભીંતે પાશ્વનાથજીના, મહાવીરસ્વામીના, અને પાંડવાદિકના બોધ પમાડે તેવા સુંદર ચિત્રો આલેખ્યાં છે. અહિંથી શ્રી શેત્રુંજય મહાતિર્થ ઉપર ચડવાને રસ્તે શરૂ થાય છે.
પ્રકરણ ૧. મું.
-
-
% તિર્થ રોડ.
જી
જs: :
'મ
જનના માનવાળા આ ગિરીરાજ તળેટીથી ઉપર ચડતાં કિલ્લા સુધીની લંબાઈ આશરે દેઢ આ ગાઉ ઉંચાઈ છે. ચડવાનો સઘળે રસ્તે ડુંગરી
પત્થરના નાનાં મોટાં ચેસલાઓ ચૂંટાડી બાંધેલા છે. આ રસ્તે પહેળાઈમાં સડક જેટલો હેવાથી જથ્થબંધ આવવા જવાને અડચણ પડતી નથી. રસ્તામાં પાણીના પાંચ કુંડે આવે છે. દરેક કુંડની વચ્ચે ત્રણ ત્રણ ચાર વિસામા
For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. આવે છે. દરેક વિસામે પાણીની પરબ (ઉકાળેલા તથા થંડા.) શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની માને બેસાડેલી છે, તેથી યાત્રાળુઓને વિશ્રાંતિ સારી મળે છે.
બાબૂના દેહેરાંની ટુંક. જય તળેટીથી તિર્થ ઉપર ચડવાનું શરૂ થાય છે. ચઢતાં જમણા હાથ તરફનો ભાગ જુનો રસ્તો ગણાય છે. ડાબા હાથ તરફને ભાગ બાબૂનાં દેહેરાને છે. પચીશ આસરે પગથી ચડતા દેહેરાને કિલ્લો આવે છે ત્યાં ચોકીપહેરે રહે છે. તથા એક ભાગમાં વહીવટની ઓફીસ રાખવામાં આવી છે. ટુંક બે ગાળાથી બાંધેલ હોવાથી પ્રથમ ભાગમાં ઉપર જણાવેલ ચેકી અને ઓફીસ ઉપરાંત ન્હાવાની જગ્યા, સુખડ-કેશર ઘસવાની ઓરડી, પૂજારીને રહેવાની જગ્યા અને પણ બિંબની ઓરડીઓ છે. ભેંયતળીએ: એક મોટું પાણીનું સંકું બાંધેલ છે. પૂજા કરનારા માટે બારે માસ ગરમ પાણી થાય છે.
બીજા ગાળામાં મૂળનાયક આદિશ્વર ભગવાનનું નવદ્વાર વાળું વિશાળ અને સુશોભિત રંગમંડપનું ત્રણ ગભારા વાળું રમ્ય અને મનને પ્રફુલ્લ કરે તેવું જિનાલય છે. સામે પુન્ડરિક ગણધરનું દેહેરું છે. ફરતી દેરીઓ ચારે તરફ બાંધેલી છે. તેમાં ફક્ત આઠ દશ દહેરી સિવાય તમામમાં પ્રતિષ્ઠા થઈ ગઈ છે. મૂળ દહેરાની પૂઠે રાયણવૃક્ષ રેપીને દાદા
For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. નાં પગલા સ્થાપિત કર્યો છે. દાદાનાં દેહેરાં ઉપરનો ભાગ ઘણે મને હર છે ને ત્રણ ગભારે દર્શન થાય માટે ત્રણે ભાગે પ્રતિમા પધરાવ્યા છે, દહેરાંના અંદરના ભાગમાં આરસ અને ચીનાઈ ટાઈલ સુંદર રીતે ગોઠવીને જડેલી છે. ઉંચે કાચની છાટ જડેલી છે. હાંડી ગુમર પણ ઘણા સરસ રંગ બેરંગી હેવાથી એકંદર શોભા આત્માને ખરેખર આલ્હાદ પમાડે છે. - બંગાળા દેશના મુર્શિદાબાદ શહેરના નિવાસી જગત્મસિદ્ધ રાયબહાદૂર બાબુસાહેબ ધનપતિ અને લખપતિ ભાઈઓના પૂજ્ય માતુશ્રી મેહતાબ શેઠાણ કુંવરબાઈના નામથી આ ટુંક બાંધવામાં આવી છે, ને તે સંવત્ ૧૯૫૦ માં ખુદ બાબું સાહેબ ધનપતસિંહજી સહકુટુમ્બ મોટા રસાલા સાથે બે મહિના અગાઉથી પધારી મટી ધામધુમથી અંજનશલાકા કરી મહા સુદ ૧૦ મે પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે. આ મૂહુર્તમાં બાબુસાહેબને દ્રવ્યને મેટે ધક્કે પહોંચ્યું હતું.
આ દહેરૂ જયતળેટીના મસ્તક ઉપર આવેલું હોવાથી તળેટીનું દહેરૂં યા બાબુનું દહેરું એમ મોટે ભાગ બેલે છે ને માને છે. પણ ખરું જોતાં તિથડ ઉપર આ ટુંક બંધાએલી છે તે તળેટીનું દહેરું કહેવું ચગ્ય ન લેખાય. કેટલાક ધુરંધર મુનિરાજાઓ અને વિદ્વાને આ દહેરાને તિર્થ ઉપરજ લેખતા હોવાથી ચોમાસું રહેતા જી આ દહેરે દર્શન કરવા ચતા નથી. કેમકે તિર્થ ઉપર ચોમાસામાં યાત્રાળે ચડવાની
For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શા, અમર': બેચરદાસ મા મ જાતના ન પુસ્તકે તથા ફોટાઓ ગનાર, પાલીતાણયું:
For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
પાક. આજ્ઞા નથી. તેથી તેઓ ફક્ત જયતળેટીએ દર્શન કરી પાછા વળે છે.
પહેલો કુંડ યાને ન કુંડ. બાબુનાં દહેરાંમાંથી નીકળતાં ફક્ત પાંચ ડગલા રસ્તે ચાલ્યા કે એક બાંકાકારે ઓટલે આવે છે. તેની સામે ઘણુંવાર દરબારી સિપાઈ બેસીને રસ્તે જનારાં મજૂરવર્ગ વિગેરે માણસે પાસેથી દીવાસળી બેકસ લઈ લે છે. કારણ કે-ગાળી માંહેના ઉભા ઘાસ-ખડને ભય ન રહે તે સારૂ ઉપર મુજબ વર્ત છે. ત્યાંથી અકેક પાવડીયા પ્રમાણુ ઉચે ચડતાં થોડા પગથી ચડયા કે પહેલા હડાની દહેરી આવે છે. ત્યાં વિસામે અને પાણીની પરબ બેસે છે. ત્યાંથી થોડે દૂર ચડતાં ધોળીપરબ ને વિસામે આવે છે. ત્યાં રાજીવાળા અમૂલખ ખીમજીવાળાના નામથી પાણીની પરબ બેસાડેલી છે. તેની પાસે જમણું હાથ ઉપર દહેરી નં. ૧) છે. તે મધ્યે ભરત ચક્રવતીના પગલાં જેડ એક છે તે સંવત ૧૬૮૫ માં સ્થાપન કરેલા છે. અહીં આગળ પહેલો હડે પૂર્ણ થાય છે. આ હડાનો રસ્તો પચાસ વરસને આશરે બંધાએલો છે તે પહેલાં પગવાટી-કેડી રસ્તો હતે. ધોળી પરબથી સપાટી જેવા રસ્તામાં ચાલતાં થોડે દૂર પહેલો કુંડ આવે છે તે ઈચ્છાચંદ શેઠ સુરતવાળાએ સંવત ૧૮૬૧ માં બંધાવેલું છે તેથી કે તેને ઇચ્છાકુંડ અથવા નો કુંડ કહીને ઓળખાવે છે. આ કુંડના પાસે રસ્તા ઉપર પત્થરની એક કું
For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૮
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. મૂકાવેલ છે. તેમાં પાણી ભરીને ચતુષ્પદ-જાનવરોને પવાય છે. અહીં એક સુંદર વિસામે કુંડના માથા ઉપર તથા એક બાંક બેઠક રસ્તા ઉપર આવે છે. અહીં રોકી બેસે છે.
કુંડ બીજો યાને કુમારકંડ. પહેલા કુંડથી થડા પગથી ઉચે ચડતાં દહેરી એક આવે છે. તેમાં બાલ બ્રહ્મચારી બાવીશમા તિર્થંકર ભગવાન નેમિનાથજીના વરદત્ત ગણધરનાં અને શ્રી કષભદેવજીનાં એમ. ત્રણ જેડ પગલાં છે. તેની સામે બાંક બેઠક જે નાને વિસામે છે. તેમનાથજીની દહેરીથી ઉપર ચડતાં થોડે દૂર, લીલી પરબ નામે ડાબા હાથ ઉપર વિસામાની દહેરી આવે છે. ત્યાં ડાહ્યાભાઈ દેવશી કચ્છીના નામથી પરબ બેસાડેલી છે. ત્યાંથી થોડે દૂર ઉપર જતાં ડાબા હાથ ઉપર એક વિસામા દહેરી આવે છે. ત્યાં સુરતવાળા શેઠ તલકચંદ માણેકચંદ તરફથી પરબ બેસાડેલી છે. તેની જોડે જમણા હાથ ઉપર કુમારકંડ બંધાવેલ છે. વિસામે તથા કુંડ ગુજરાતના મહારાજા કુમારપાળ સોલંકીએ બંધાવેલ છે. પૂવે ઘણુ રાજાઓ જૈનધમી હતા તેમાં છેલ્લે જેનધમી રાજા કુમારપાળ ગણાય છે. ફક્ત પાંચ કેડીના સુગંધી પુષ્પ વડે પૂર્વ ભવમાં જિનરાજની ત્રીકરણ શુદ્ધ ઉચ્ચ ભાવનાથી કરતાં આ ભવમાં તે જીવ અઢાર દેશનો મહારાજા કુમારપાલ થયા
For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. છે. અને હવે આવતી ચોવીશીના પહેલા તિર્થંકરના ગણધર થઈને મોક્ષપદ પામશે.
કુંડ ત્રીજે યાને છાલાકુંડ.
હિંગલાજનેહડે. કુમારકુંડથી આગળ જતાં એક ટેકરી સૂધી છાતીભર સદશ ચડવાને રસ્તો છે. આ રસ્તાને “હિંગલાજને હડ” કહે છે. કેમકે હડાની ટેચ ઉપર હીંગલાજ માતાનું સ્થાનક છે. એક દહેરીમાં હિંગલાજ દેવીના ફક્ત મુખની આકૃતિ છે. હિંગલાજ દેવીનું સ્વરૂપ અંબિકા દેવી છે. એકદા હિંગુલ નામા રાક્ષસ સિંધુ નદી તરફથી જતા આવતા યાત્રુઓને ઘણે ઉપદ્રવ કરતા હતા. તેથી ચાલ્ઝવર્ગમાંના મહાત્માએ ધ્યાન ત૫ બલે અંબિકાને બોલાવીને હિંગુલ તરફથી થતે ઉપદ્રવ ટાળવાને માગણી કરી. એટલે અંબિકાએ અસૂર હિંગુલ રાક્ષસને પરાભવ કર્યો એટલું જ નહિં પણ છેક અધોગતિમાં પહોંચે એવા છેલ્લા શ્વાસોશ્વાસ ચાલ્યા ત્યાંસુધી કદર્થના પમાડી. એટલે હિંગુલ રાક્ષસે અંબિકાના પગમાં પડી હાથ જોડી બે કે હે માતા ! હું અંતાવસ્થાએ પહેચે છું. તે માહારી એક નમ્ર પ્રાર્થના તું કૃપાપાત્ર બનીને ધ્યાનમાં લે. તે એ કે-આજથી તું માહારે નામે એલખા. અને તિર્થયાત્રા સ્થળમાં મારા નામે તું સ્થાપન થા.”
For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬૦
સિદ્ધાચળનું વણું ન.
ઉપર મુજબ વચના શ્રવણુ કરી અંખિકા તથાસ્તુ કહી અંતધ્યાન થયા. ને રાક્ષસ અધેાગતિમાં ગયા. અંબિકાએ પાતાના ભકતાને જણાવ્યું કે આજથી તમા મને હિ ગુલાદેવી નામથી ઓળખજો. આ બનાવ કરાંચી પાસેના ડુંગરો પાસે ખાસ હિંગુલનું સ્થાનક છે, ત્યાં આગળ બનવા પામ્યા છે. અખિકા ખાસ સૈારાષ્ટ્રદેશાધિષ્ઠાયિત દેવી છે. તે આ તિ રાજ ઉપરની એક ચડાવવાળી ટેકરી ઉપર તિરાડની અધિષ્ટાયિત થઈને રહી છે. તિરાડ ઉપરના સઘળા હડામાં આ હુડા ઠેઠ છાલા કુંડ સૂધી કઠણુ કાંઇક વધારે હોવાથી કહેવત ચાલી છે કે— હિંગલાજના હુડા, કેડે હાથ દઇ ચડા; ફૂટ્યા પાપના ઘડા, ખાંધ્યા પુન્યના પડા,
આ ઠેકાણે આંક આકારની બેઠક છે. અહિં ડાલીવાળા પેાતાના બેસાને ઉતારીને ભૂકરાના બાંધેલું પગથીઆ સુધી ચલાવે છે. હિ ંગલાજના માથા ઉપર જમણા હાથ તરફ એક પત્થરમાં સિંદૂર પાના લગાડેલ સ્થાનક છે. ત્યાં શેઠી કુટુઅના લેાકેા પોતાની કુળદેવી ખેાડીઆરના કર કરવા જતી વખતે આ સ્થાનકે પગે લાગી શ્રીફળ વધેરે-ફાડે છે. અહીં સુધી ચડવાના ભાગ અરધા અર્ધ થાય છે. અહિં આગળ એક સુદર વિસામે છે. ત્યાં કચ્છી હીરજી નાગજી તરફથી પાણીની પરબ બેસાડેલી છે. પગથીમના કાંઠે એક દેહેરી છે; તેમાં પગલાં જોડ એક છે. તે કલિકુંડ પાર્શ્વનાથના સંવત
For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વણૅન.
૬૧
૧૮૩૫ માં સ્થાપન કરેલા છે. અને ખાજુ માંડ બેઠક લાંખી છે. ચાલુએ ઘેાડીવાર બેસી પશ્ચિમ દૂર કરે છે. હવા ઘણી ચર્ચાખી આવે છે ને શિતળમય શરીર મને છે.
ત્યાંથી થાડે ઉપર ચાલતાં નાના માનમાડીઆ નામના હુડા આવે છે. ત્યાંથી ઘેાડા પગથી ઉપર ચડતાં માટા માનમાડીઓ આવે છે. ત્યાંથી ઘેાડે દૂર શાંતિવાલા રસ્તે ત્રીજો છાલા કુંડ આવે છે. આ કુંડનું પાણી ઘણું નિશગી, નિલ અને ત્રીદોષ હરનારૂ શરીરને તંદુરસ્ત બનાવનારૂ છે. કુંડની પાગથીએ એક દેહેરી વિસામે છે. તે ઉપર શેઠ અમરચંદ (મા તીશા શેઠના દિવાન.) તરફથી પાણીની પરમ બેસાડેલી છે. તેની સામે એક ઝાડની નિચે એટલા ઉપર અમઢાવાદના નગરશેઠ હેમાભાઈ વખતચઢવાળા તરફથી સાર્વજનીક રીતે પાણીની પરખ બેસાડેલી કાયમ માટેની છે. તેની પાસે નકશીવાળી રસ્તા વચ્ચે દહેરી એકમાં પગલાં જોડ ચાર છે. તે ચાર શાશ્વતા જિનનાપગલાં છે. આ કુંડ સ. ૧૮૭૦ માં બંધાવેલ છે. શ્રી પૂજ્યજીની દહેરી.
છાલાકુંડના માથા ઉપર એક ટેકરી ઉપર તપાગચ્છાલકાર શ્રીમાન દેવેદ્રસૂરિ નામા શ્રી પૂજ્યજી મહારાજે જગ્યા સાક્ કરાવી ત્યાં કેટલાક એરડા માંધ્યા ને ધર્મની જગ્યા તરીકે રાખ્યા. તેમાં કેટલીક દહેરીએ પણ ખંધાવી છે. માટી દહેરીમાં વિજયદેવેદ્રસૂરિજીનાં પગલાંને બીજીમાં પુરૂષાદાણી
For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. પ્રભુ શ્રી પાર્શ્વનાથજીના અધિષ્ઠાયિત કે જેઓ મંત્રબલ સાધનામાં હાજરા હજુર રહે છે તેવા ધરણિંદ્ર અને પદ્યાવતિની સુંદર મૂર્તિ છે. બાકી ચૌદ દેહેરીમાં જુદાં જુદાં પગલાં જેડ છે. જગ્યા ઘણી વિશાળ છે તે મળે કુંડ આકારે મનહર એક વાવ છે. વાવને ચાર ખુણે ચાર દેહેરીએ બનાવેલ છે, તેમાં પણ પગલાં સ્થાપેલાં છે. એક ઓરડામાં મહાન લબ્ધિવંત ગુરૂ ગૌતમસ્વામી ગણધરની મૂર્તિ અને પગલાં છે. આ જગ્યા રોગીઓ અને સ્થાનીઓ માટે પૂર્ણ રીતે લાયક ગણુશે. આ જગ્યામાં કઈ કઈ વખત એક લાંબે જાડે ને વૃદ્ધ ભૂજંગ (સર્પ) ઘણુઓને ઘણીવાર દષ્ટીએ પડે છે. જાણે સદરહુ જગ્યાને અધિષ્ઠાયિતજન હાય! અને અધિષ્ઠાયિત હોય તે પણ માનવાને કંઈ શંકા જેવું નથી. એ જગ્યાની અંદરના આવેલા સ્થાને ઉપરથી માલુમ પડી આવે છે. - ચોથે ફંડ યાને હીરબાઈને કુંડ.
છાલાકંડથી ડાબા હાથે આગળ ચાલતાં થોડે દૂર એક વિસામે આવે છે, તે વિસામે શેઠ હઠીશંગ કેસરીસંગે બંધાવેલ છે. ત્યાં મુંબઈવાળા સુરતી માસ્તર તલકચંદ માણેકચંદ જે. પી. તરફથી પાણીની પરબ બેસે છે. અહીંથી આ ગળ ચાલતા રસ્તાને મકાગાળી કહે છે. ત્યાં એક વિસામે જેડાશાને આવે છે. ત્યાં પણ પરબ બેસે છે. તેની
For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬૩
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. પાસે એક દેહેરીમાં પગલા જેડ એક છે. અહિંથી પહાડની છેલ્લી ટેકરી કે જેના મસ્તક ઉપર સંખ્યાબંધ નાના મોટા જેન દેવાલયોની હાર આવેલી છે. તેમાંથી માખરાવાળી હારના લહેકતી વજાવાળા શૃંગો દેખાય છે. જેનાં દર્શન કરતાં અતિ આલ્હાદ ઉપજે છે, આ દેખાવવાળા ભાગને તળીચું કહે છે. સપાટ તળીમાં ચાલતાં થોડે દૂરજ ડાબા હાથ ઉપર હીરબાઈને ચોથો કુંડ છે. તેના પડખાંમાં વિશાળ એટ લાવાળે વિસામો છે. ત્યાં પણ પાણીની પરબ બેસે છે.
દ્રાવિડવારિખિલ્યની દેહેરી.
કાર્તકી પૂનમને મહિમા. હીરબાઈના કુંડની સામે જ એક ઉંચા ચેતર ઉપર દહેરી બાંધેલી છે. તે ચડતા આપણું જમણ હાથ ઉપર છે. આ દેહેરીમાં દ્રાવિડ, વારિખિલ્ય, અઈમ, અને નારદજી એમ ચારજણની ચાર મૂર્તિઓ કાઉસ્સગ્ગ ધ્યાનથી ઉભી શ્યામ પસ્થરની છે. આ ઠેકાણે દ્રાવિડ–વારિખિલ્ય મુનિએ દશક્રોડ મુનિના પરિવારથી અણસણ કરીને મેક્ષે કાર્તિકી પૂનમને દિને સિધાવ્યા છે. તેથી જ કાકી પૂનમને મહિમા વિશેષ વળે. છે. માટે કાર્તિકી પૂનમને મહિમા ખાસ આ દહેરીને જ આભારી છે. આ ઠેકાણે એક બેડ યાત્રુની જાણ માટે મારવું જોઈએ. અને જનાવરે ચોતરાને તથા દહેરીને મળમૂત્રવાળે અપવિત્ર
For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬૪
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
ન કરે તે માટે શેઠ આણુદજી કલ્યાણજીએ ગમે તેમ કરીને પણ ફરતી જાળી ભીડાવી લેવાની જરૂર છે. પાંચમે કુંડ યાને ભૂખણદાસના કુંડ
આ દહેરીથી આગળ જતાં આ પાંચમા કુંડ આવે છે. રસ્તા માંહેના કુંડામાં આ કુંડ છેલ્લા આવે છે. આ કુંડના બંધાવનાર સુરતવાળા ભૂખણુદાસ છે, કે જેમણે તળેટી રીડમાં રાણાવાવ કરીને વાવ બંધાવેલી છે. તેમજ પાલીતાણા શહેરમાં સાત ઓરડા નામે એક ધર્મશાળા અંધાવી છે. આ કુંડના પાસે એક બાવલવૃક્ષ-આવળનું ઝાડ હોવાથી કેટલાકે માવળકુંડ કહીને પણ ઓળખે છે. કુંડના સામે એટલે જમણા હાથ ઉપર ઊંચા ઓટલા પર એક દહેરી છે. તેમાં રામ, ભરત; શુકરાજ, શૈલ'કાચાર્ય, અને થાવસ્ચા એમ પાંચ જણની પાંચ કાઉસ્સગ્ગી પ્રતિમા છે. કુંડના ચેાતરા ઉપર દહેરી એક છે, તેમાં પગલાં જોડ છે. ત્યાંથી આગળ ચાલતાં જરા ઉંચાણવાળા પગથીએ પચાસ કદમને ઈંટે જતાં જમણાં હાથ તરફ
હનુમાનદ્વાર
આવે છે. અહીં એક દેહેરીમાં હનુમાનની મેાટી મૂર્ત્તિ ઉભી છે. તિરાડના આ છેલ્લા હુડા કહેવાય છે. આ હનુમાનની દહેરી સામે એક સદર ચાતરા ઉપર એ દહેરીએ એક
For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. વૃક્ષની છાયાથી છવાએલી છે. તેમાં પગલાં જેડીઓ છે. અહિં પાણીની પરબ બેસે છે. માત્રુઓને રસ્તે ચડતાં પડેલ પરિશ્રમ અહિં દૂર કરવા વિક્રાંતિ સ્થલ પવનના લેરખાંવાળું પવનપુત્રની છાયામાં પૂર આનંદ આપે છે. તિર્થરાજ શ્રીસિદ્ધાચળને ભેઆવા જતાં અહિંથીજ છે રસ્તા ફાટે છે. તેમાં જમણા હાથ તરફને રસ્તે જતાં નવ ટુંકનો રસ્તો એટલે ચામુખજીની ટુંક તરફ જવાય છે. જે ડાબા હાથ તરફને રસ્તે તે મેટી ટુંક સા એક ટુંકને એટલે આદિશ્વર ભગવાનની ટુંકમાં જવાય છે. આપણે મોટી ટુંકમાં થઈ ચામુખની ટુંક તરફ દર્શન કરતાં ઉતરીશું.
હનુમાનદ્વારથી મેટીટુકે જતાં ચેડા કદમ ચાલ્યા એટલે જમણા હાથ તરફ ડુંગરની ભેખ આવે છે ને ડાબા હાથ તરફ કઠેરા રૂપ ચુના માટીથી બાંધેલ પત્થરની પાળ આવે છે. તે ઠેઠ કિલા સૂધી બાંધેલી છે. થોડે દૂર લેખવાળા ભાગમાં એક ટેકરી જે ભાગ છે તેમાં ત્રણ કાઉસ્સગ્ગી મુત્તિઓ કોતરી કાઢી છે. આ ઠેકાણે જાલી, માલી, ને ઉવયાલી. એ ત્રણ મુનિઓ અણસણ કરી સિદ્ધિપદને પામ્યા હોવાથી તે નમુના તેઓની યાદમાં કોતરી કાઢ્યા છે. ત્યાંથી થોડા પગલાં ચાલ્યા એટલે કિલ્લો આવે છે.
આ કિલ્લે આખા તિર્થરાજને એટલે નવેટુંકને ફરતે બાંધે છે. અને પેસવાને ફક્ત બે જ દરવાજા છે. એક ચામુખ તરફને અને બીજો આ ચાલુ બીનવાળો છે. કિલ્લામાં પ્રવેશ
For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વણુન.
કરવાને મારી પ્રમાણ દરવાજો છે. તેને રામપાળની મારી કહે છે. સ. ૧૯૩૯ માં જ્યારે ચાલીસ હજાર આશરે માધુસ ( યાત્રુ ) એકઠું થયેલ ત્યારે આ જુની રામપાલની ખારીમાં સંકડામણુ આવજાવ માટે થતી દેખ્યાથી પડખામાં બીજીખારી મૂકી છે. કે જેમાં થઈને હાલ આપણે અમુલ્ય લાભ લેવા પ્રવેશ કરીએ છીએ. આ ખારીની બહારએટલા ઉપર પાણીની પરમં એસે છે. અહિં આગળ તિરાડ પૂર્ણ થાય છે.
મકÄ ૧૧ મું.
કિલ્લા.
( રામપાળની બારીથી તે આદિશ્વર ભગવાનના દેહેરા સૂધી.)
ઉપરના તમામ ભાગને માટી ટુંક યા દાદાની ટુંક કહેવાય છે. તેના અંદરના સઘળા માટા દહેરાની ટુક તવારીખ અને કુલ ડેરીએ તથા પગલાં જોડીએ, અને કુલ પ્રતિમાઓની સ ંખ્યા
ના આંકડા સત્ય ગણત્રી નવેસરથી કરીને ટાંક્યા છે. આ
For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ટુંકમાં ત્રણ ભાગ પડે છે. રામપળની અંદરને, વિમળવશીને, અને રતનપળને.
રામપળ. દેહે. ૧ પાંચશિખરનું–શેઠ મોહનલાલ વલ્લભદાસ
ઔરંગાબાદવાળાનું બંધાવેલું છે. તેમાં મૂળનાયક શ્રી
વિમળનાથજી છે. દહેરૂં, ૧ ત્રણ શિખરનું–શેઠ દેવચંદ કલ્યાણચંદ સુર
તવાળાનું બંધાવેલું છે. તેમાં મૂળનાયક શ્રી સુમતિનાથઇ છે.-આ બંને દહેરાં ઘણું રમણિય છે. પણ તે એક છેડા ઉપર આવેલા હોવાથી યાત્રુઓ સવે બરાબર દર્શનનો લાભ લઈ શકતા નથી. વળી ડેલીવાળાઓ વિગેરેને મેટે જ તે દહેરાના કિલ્લાની બારી પાસે બેસતે હેવાથી તે દેહેરામાં જવાનું વલણ ઘણું ઓછું છે. તે માટે તે ડાળીવાળાને ડાબા હાથ તરફ બેસવાનું બની શકે છે અથવા તેના કિલ્લે નાનાબારણાને ઠેકાણે મેટે દરવાજો મૂકાય તો લેકેનું ધ્યાન સારૂં ખેંચાય. કેમકે આખા તિર્થ ઉપર પાંચ શિખરનું દેહે આ એકજ છે. તેની જોડે મોતીશાની ટુંકની ફૂલવાડી અને કુંડ છે. કુંડના પરથાળના છેડે એટલે ટુંકના કિલ્લાની ઓથે સંતાસર દેવીને ગેખલો છે. તેની સામી બાજુએ આણંદજી કલ્યાણજીની ઓરડીઓ અને ખેતીશા
For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
ક
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાળનું વર્ણન.
શેઠની ઓરડીએ ાની ભરેલી આવે છે. લાંખા પહેાળા અને વિશાળ વીશેક પગથીઆં ચડતા સગાળપાળ આવે છે. તેની અંદર ડેલીમાં ચાકી બેસે છે. ત્યાં યાત્રુએ અને અન્યમતિ સવ કાઈ પ્રેક્ષકા પાસેથી લાકડી, છત્રી, મેાજા’ અને હથિયારાદિ વસ્તુઓ લઈ લેવામાં આવે છે. તે દર્શન કરીને પાછા વળતા તમામને
તાતાની ચીજ પાછી સોંપાય છે. તેની અંદરના ગાળાને દાલાખાડી કહેવામાં આવે છે. તેમાં નાંઘણુ કુંડ અને નગારખાનું આવ્યા છે. ઉગમણી માજી આણુ દજી કલ્યાણજીના સુદર ઊતારા છે. અહીં આગળના યુરેશિપયનઅને રાજા રાણાને કપડાનાબૂટ માનભરી રીતે પહેરાવીને દર્શન કરવા તેડી જવાય છે. અને તે રીત તેઓ ઘણા હ પૂર્વક સ્વીકારીને જૈન ધર્મના દેવા જે દેવાધિદેવ કહેવાય છે તેને માન આપે છે. દાલા ખાડીના નાકે પૂજારી લેાકેા ( ગાડી લેાકેા. ) ની આરડીએ આવેલી છે. તેના ઉપર આઠેક પગથીએ ઉંચી.
વાઘણપાળ.
આવે છે. વાઘણપાળના દરવાજે એ બાજી હનુમાન અને વાઘણની મૂર્ત્તિ આની ચાકીના ગામ છે. જમણા હાથ તરફ શેઠ નરસી કેશવજીની ટુકમાં જવાના રસ્તા તથા તેના ગાડી લાકાના ઉતારાની ઓરડીએ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
ડા, રમે ને દે એ વારા તમામ જીતતા જેને પસ્તા તથા કાર એ ઉના થાન તા.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
વિમલવારીની કે.
અને દર બી. કેસ--ભાવનગર,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વધ્યું ન. વિમલવશી.
弛
( ડાખાહાથનાં દહેરાં )
વાઘણ પોળના દરવાજામાં પ્રવેશ કરતાં હાથીપાળ સુધીના ભાગમાં આવેલા દહેરાંના વિભાગને વિમળવી નામે ઓળખવામાં આવે છે. તેની જમણી ડાબી અને લાઇનમાં દહેરાં અને દહેરીઓના આવેલ જથ્થા ક્રમવાર વંદન--નમસ્કાર કરવા માટે તેમજ ઓળખાણ પડવા માટે બતાવવાને આવ્યેા છે. પેાળમાં પેસતાં ડામા હાથ તરફે
હું શાંતિનાથનુ દહેરૂ.૧—દમણુવાળા શેઠ હીરા રાયકરણનું અધાવેલુ છે. અહીંઆગળ સર્વે ભાવિકા પ્રભુસ્તુતિ કરી ચૈત્યવંદન કરે છે.
૨ ચક્રેશ્વરીમાતાનુ' દહેરૂ ૧—શેઠ કરમાશાનુ સંવત ૧૫૮૭ માં બધાવેલુ છે. આ દેવી તિર્થાધિરાજ શ્રી શેગુજ્યની અધિષ્ટાયિત મહાદેવી છે. અહીં ભાવિકા ધ્રુવીની સ્તુતિ કરે છે.
૩ સુપાર્શ્વનાથનુ દહેરૂ’. ૧—આ દહેરૂ સ ંવત ૧૬૦૫માં બંધાયું છે. આ દહેરાને વિમળવશીનુ યા તેમનાથની ચારીનુ દહેરૂ પ્રસિદ્ધપણે કહેવામાં આવે છે. મૃ ળનાયક સુપાર્શ્વનાથ છે.જાલીમાં પછવાડે ઉપરા ઉપર ત્રણ ચામુખજી છે. છેલ્લા નિચેના ચામુખવાળા ભાગમાં નેમનાથની ચારી પથ્થરની આ લખેલી છે. ઘુમટમાં પશુ
For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
go
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
ના પાકાર આલેખેલે છે ને તેના સામે ભીંતમાં પ્રભુનેમીશ્વર અને યાદવાના સમુહ જાન આકારે બતાવ્યા છે તેના એક ઉપરના ખૂણે રાજુલને એશીયાલે મુખે બતાવેલ છે. હેરૂ દર્શનીકાને આહ્લાદ ઉપજાવે તેવુ જોવા લાયક છે.
૪ વિમલનાથનુ દહેરૂ ૧-આ દહેરૂ' સંવત ૧૬૮૮ માં અધાવ્યુ છે.
૫ અજીતનાથનુ દહેરૂ. ૧-આ દહેરૂ સવત ૧૬૮૮ માં અંધાયુ છે.
૬ સહસ્ત્રફણા પાર્શ્વનાથનુ દહેરૂ ૧-શેઠ કુંવરજી લાધા શ્રીભાવનગરવાળાનું બંધાવેલુ છે. સવત ૧૮૧૫ માં પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે.
૭ ધનાથનુ દહેરૂ ૧–સવત અઢારના સૈકાનું છે. ૮ ચંદ્રપ્રભુનુ દહેરૂ ૧–ભડારીનુ અધાવેલુ છે. સવત ૧૬૮૨ માં. આ દહેરૂ ત્રણ ખારણાવાળુ છે. ૯ પાર્શ્વનાથનુ દહેરૂ ૧-કાટાવાળા શેઠ મેાતીચંદ ઉગરચંદનુ સ. ૧૯૦૩ માં બંધાવેલુ છે.
૧૦ શ્રીપ્રભુનું દેહેરૂ’૧–જગતશેઠ મુર્શિદાબાદવાળાનુ બં
ધાવેલું છે.
૧૧ શાંતિનાથનુ દહેરૂ ૧–શ્રી જામનગરવાળાનું સંવત ૧૬૭૮ માં અંધાવેલુ છે.
...
૧૨ સહસ્ત્રફણા પાશ્ર્વનાથનુ દેહેરૂ ૧~અસલ સુર્ય કુંડના છેડાની કીનારીપર આવેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
શા. અમરચંદ એ ચરદાર –તમામ જાતના જેન પુસ્તક તથા કાટાએ વેચનાર. પાલીતાણ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
S
www. kobatirth.org
( 2
For Private And Personal Use Only
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
છેઠ નરશી કેશવજીની દશમી ટુંક.
આનંદ પ્રો. પ્રેસ–ભાવનેગર,
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૧
સિદ્ધાચળનું વર્ણન ૧૩ ઋષભદેવનું દેહેરૂ ૧–આ દહેરૂં કુમારપાળ રાજાનું
બંધાવેલું હોવાથી હાલ તેમના નામથી ઓળખાય છે. તેમાં ચંદરાજા કુર્કટ ફીટીને પુન: મનુષ્ય થયા, એવા જલપ્રભાવવાળા અસલ સૂર્યકુંડના ઉપર આ દહેરૂ યુગપ્રધાનાચાર્ય હેમાચાર્યજીના વચનાનુસાર બંધાવવામાં આવ્યું છે. કેમકે કાળના મહાભ્યને લીધે તે કુંડના પાણને ગેરઉપયોગ ન થાય માટે.
જમણા હાથ તરફના દહેરાં. વાઘણપોળના જમણા હાથ તરફ પ્રથમ પહેલી ટુંક શેઠ નરશી કેશવજીની આવે છે. તેનાં દહેરાં-દહેરીઓની અને પ્રતિમાની વિગત. ૧૪ પંચતિથીનું દહેરૂં ૧–આ દહેરામાં સમવસરણ
અષ્ટાપદ, સમેતશિખર, મેરૂપર્વત અને મૂળનાયક વાળું. એમ પાંચ, એક ભમતીમાંના વચગાળે લોખંડની કમર સૂધીના કઠેડાવાળી જાળીમાં આવેલા છે. ખૂદ,
શેઠ કેશવજી નાયકે સં. ૧૯૨૮ માં બંધાવ્યું છે. ૧૫ પુંડરીકજીનું દહેરૂ ૧–મૂળનાયક પંચતિથીના સામે
એક નાના નાજુક દહેરી જેવા દહેરામાં પુંડરીક ગણ ધરને સ્થાપ્યા છે.
આ ફક્ત બે દહેરાંની ટુંક નવી દશમી તરીકે ગણાઈ ચૂકી છે, તેમાં ઉપર નિચે એમ બે ગાળે ભમતી આવેલી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭ર
સિદ્ધાચળનું વર્ણના તેની કૂલ દહેરીઓ ૭૦ છે, તે સર્વેની એકંદર પ્રતિમાઓ સાત આશરે (૭૦૦) છે. ને પગલાં લેડી ૨ બે છે. પચીસ વર્ષ અગાઉ આ ટુંક ફક્ત એક દહેરાં તરીકે જાણવામાં આ વતી હતી. પણ મુનિમ વત્રુભજી વસ્તા આવ્યા બાદ ધીમે ધીમે ભમતી પૂર્ણ કરી સામે પુન્ડરીકજીનું દહેરૂ સ્થાપી એક નાજુક ડેલી, પોળ બનાવવામાં આવ્યાથી દશમી નવી ટુંક ઓળખાવા પામી છે. આ ટુંકનો વહીવટ ખુદ ધણું તરફથી ચાલે છે. ૧૬ પહાપ્રભુનું દહેરું –આ દહેરૂ રાધનપુરવાળા મ
સાલીઆનું બંધાવેલું છે. ૧૭ મહાવીરજીનું દહેરૂ ૧–આ દહેરૂ શ્રી શાંતિનાથ
જીના દહેરા સામે ઉંચા પરસાળ ઉપર મહાવીરજીના સમવસરણ-ત્રગડાગઢનું સંવત ૧૭૮૮ માં સુરતવાળા
સોમચદ કલ્યાણચંદનું બંધાવેલું છે. ૧૮ ચિંતામણું પાશ્વનાથનું દહેરૂ ૧–આ દહેરૂં ભં
ડારીવાળાનું બીજું બંધાવેલું છે. સં. ૧૭૯૧ માં છે. ૧૯ ચંદ્રપ્રભુનું દહેરૂં ૧–શા. પ્રેમજી રતનજીનું સંવત
૧૭૮૮ માં બંધાવેલું છે. ૨૦ સંભવનાથનું દહેj૧બગલશાવાળાનું બંધાવેલું છે. ૨૧ પાશ્વનાથનું દહેરૂં ૧–આ દહેરાંમાં ભીંતે નંદિશ્વર
દ્વિપ તથા એક બાજુ અષ્ટાપદજી આરસમાં બહુ સુંદર કારિગીરીવાળા સુશોભિત છે. બે બાજુ બે હાથી આર
For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. સના છે. મૂળનાયક પાર્શ્વનાથ એક બંગલી જેવી આ રસની દહેરીમાં છે. દહેરૂં તદ્દન આરસમય કરેલું રમણિય છે. દહેરની બારસાખ ઉંચા ઓટલા ઉપર નાની હોવાથી એક દહેરી રૂપમાં ગણાઈ જાય છે, કે તેથી ઉપર ચડી નિરિક્ષણ ભાગ્યે જ કરે છે. જે મેટી બારસાખ મુકીને સુધારે કરવામાં આવે, તે તમામ યાત્રુને દર્શનનો લાભ મેટા અને જાણીતા દહેરાં સદસ થાય
એવું મને હર છે તે લશ્કરવાળાએ બંધાવેલું છે. ૨૨ શ્રી ચંદ્રપ્રભુનું દહેરૂં ૧–પાટણવાળા ડુંગરશી મી
ઠાચંદ લાધાચંદે સં. ૧૮૬૯માં બંધાવેલું છે. ૨૩ સંભવનાથનું દહેરૂં ૧–સુરતવાળા કેસરીચંદ -
હેરાનું બંધાવેલું છે. ૨૪ અજિતનાથનું દહેરૂ ૧–પાટણવાળા મીઠાચંદ લા
ધાચંદે સં. ૧૮૪૪ માં બંધાવ્યું છે. ૨૫ પાશ્વનાથનું દહેરૂં ૧–જીવણચંદ શેઠે સં. ૧૭૯૧
માં બંધાવ્યું છે. ૨૬ ષભદેવનું દહેરૂં ૧–શા. જવેર નાનજીનું સંવત
૧૮૬૦ માં બંધાવેલ છે. ર૭ ધમનાથનું દહેરું –અમદાવાદવાળા નાના માણેક
વાળાનું સં. ૧૮૬૦ માં બંધાવેલું છે. ૨૮ વીરસ્વામીનું દહેરૂં ૧–રબીવાળા પિતાંબરદાસ
પદમશીનું સં. ૧૮૬૪ માં બંધાવેલું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૪
સિદ્ધાચળનું વન.
૨૯ ચામુખજીનુ દહેરૂ ૧——આ દહેરાંને ઘણા થંભ હાવાથી સાથ'ભાનુ' નહેરૂ કહેવાય છે. જોધપુરવાળા મનાતમલ જયમલજીએ સ. ૧૬૮૬ માં મંધાવ્યું છે. ૩૦ ઋષભદેવનુ દહેરૂ' ૧-અમદાવાદવાળા માણેકચ પાનાચંદ્રની સ્ત્રી અદરખાઈએ સંવત ૧૮૭૩ માં અધાવ્યુ છે.
૩૧ પદ્મપ્રભુનુ દહેરૂ ૧—શા. કપૂરચંદુ પઢવાનું સ્વત ૧૮૬૦ માં ખંધાવેલુ છે. આ દહેરૂ નાનુ છે, પણ શિખરથી તે છેક તળિયા સુધી તદૃન આરસનુંજ છે. ૩૨ શ્રેયાંશ્વનાથનુ' દહેરૂ. ૧—જામનગરવાળાનું સંવત ૧૬૭૫ માં અંધાવેલું છે. આ દહેરાના જામનગરવાળા લાલચ'દભાઇ ( મેાતીશામાં અમરચંદભાઈની ગાદી ઉપર) આવ્યા પછી સારા સુધારા કર્યાથી એક ખુણામાં આવ્યા છતાં પણ યાત્રુ દર્શનના લાભ ઘણા લે છે. ૩૩-૩૪ સંભવનાથનાં દહેરાં ર-અમદાવાદવાળાનું સં. ૧૬૮૨ માં બંધાવેલુ છે, તથા રીખવદાસ વેલજીનુ એક મધાવેલ છે.
૩૫ દિગમ્બરીનું દહેરૂ ૧હુમડ લોકોનું એક દહેર ગઢને લગતુ આવેલુ છે. તે આપણુ શ્વેતામ્બરી સૌથે આત્મીક લાભ અને ઘણા જીવાને ઉપકારનું કારણ જાણીને દિગમ્બરી લેાકેાને એકજ દહેરૂ' બાંધવાને જગ્યા આપી હાવાથી ઘેાડા દાયકાથી તેઓએ બંધાવ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭પ
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. એણે રીતે મેટી ટુંક-દાદાની ટુંકના વિમળવશી વિભાગમાં મેટાં દહેરાં ૩૪ અને અને એક હુમડનું મળી પાંત્રીશ છે. તદુપરાંત ચકેશ્વરી માતાના દહેરાના પગથિયાં સામે તિર્થ અધિષ્ઠાયિત કવડજક્ષ (કપદ્ધિયક્ષ) ની દહેરી ૧ માં કવડજક્ષની સિંદૂરવરણું ભવ્ય મુક્તિ આસ્થાવત યાત્રુઓના મનવછીત પૂરે છે. આ દહેરી ભીંતમાં હોવાથી ઘણા લોકેના અને જાણપણામાં હતી તે થોડાજ વરસથી ભાવનગરવાળા શેઠ અમરચંદ જસરાજ હેરાએ એક ગુમટ બનાવી, બારણું જાળીના જોડે છત્રી કાઢેલી હોવાથી હાલ સર્વ કેઈના જાણવામાં આવેલ છે. તેથી સંખ્યાબંધ યાત્રુઓ હવે દર્શન કરવા લાગ્યા છે. વળી હાથીપળ નજદીક એક આરસની સુંદર નકશીદાર દહેરીમાં શ્રી શેત્રુંજય મહાભ્યના કર્તા યુગપ્રધાનાચાર્ય ધનેશ્વરસૂરિજીની મૂર્તિ પગે લાગતા બે શિષ્ય સાથેની થોડાં વરસથી સ્થાપના કરેલી છે, અને કુમારપાળના દહેશના કિલ્લાને છેડે અને હાથીપળને નાકે એક લાંબી ગલ્લી આવે છે. તે સૂર્યકુંડને રસ્તો કહેવાય છે. એક વિશાળ ને ઠંડક આપનાર છત્રીવાળા વિસામા પાસે સૂર્યકુંડ નામે એક કુંઠ છે. તેના જોડે ભીમકુંડ નામા કુડ ઘણે વિશાળ અને પાણીથી ચીકાર ભરેલે જોતાં ચક્કર આવે એ દષ્ટિએ દેખાય છે. કિલ્લાની રાંગે ત્રીજે બ્રિમકુંડે યા ઈશ્વરકુંડ નામા કુંડ છે. તે ગઢની બહારના કાંઠેના એક ખુણાપર દહેરી એક પગલાંની છે. સૂર્યકુંડ અને ભીમકુંડના વચગાળે
For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૬
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. એક ખુણે એક દહેરી બંધાવીને તેમાં શિવલિંગ સ્થાપન કરવામાં જૈન લોકેએ શિવપંથના આપણા પૂજારીઓની સગવડ સાચવવા બુદ્ધિ વાપરી છે. તે પ્રશંસનિય ગણાય. ત્યારબાદ કુમારપાળના દહેરાના ઉગમણા ભાગના પછવાડે એક ટાંક પાણીનું વિશાળ જગ્યાથી બાંધેલું છે. ને તે ટાંકુ અસલ સૂર્યકુંડના છેડા ઉપરનું જ આવેલું કહેવાય છે. આ ટાંકામાંથી જળ લાવી તિર્થપત્તિ શ્રી આદિશ્વર ભગવાનને હવણ પૂજા કરવામાં આવે છે. વિગેરે.
હાથીપળ. વિમળવશી પસાર કરતાં હાથીપોળ આવે છે. આ પિળના દરવાજે બંને બાજુ બે રંગીન મોટા કદના હાથી ચીતરેલા છે. બંને બાજુના હાથીના ઉપર ભીંતે બે ગેખલા કાચના બારણાવાળા છે. તેમાં પ્રતિમાજીએ દર્શન કરવા લાયક છે. તેના જોડે આઠ પગથીએ ઉચે અંદરના કિલ્લાની ભીંતે એક મેટું બારણું સં. ૧૯૩લ્માં મૂડકા વેરાના સમયમાં એક માસની છુટી થઈ હતી તે વખતે પાંત્રીશહજાર અધિક યાત્રુ એકડું થયેલું, ત્યારે માણસની મેટી ભીડને લઈ પાડવામાં આવેલ તે અત્યારે થાડા માણસેમાં બંધ રખાય છે. હાથીપોળની અંદર મેટે ચોકીપહેરે તથા કુલ વેચવાવાળાને ઓટલે અને ચેકીવાળાના રસોડાના એરડાને ભાગ આવેલો છે. તેની અંદર–
For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www. kobatirth.org
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
થા, અમરચંદ મેચાર-તમામ જાતના જૈન પુસ્તકે તથા ફોટા વેચનાર, પાલીતાણા.
આદિશ્વર ભગવાનનું દેહેરૂ (મેટી ટુક)
આનંદ પ્રી. પ્રે-ભાવનગર.
For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૭૭ રતનપળ. તિર્થપતી શ્રી આદિશ્વરભગવાનનું દહેરૂં ૧–આ દહેરું
સિદ્ધાચળ તિર્થને મૂ દે છે. શેક કરમશાએ શ્રી શેત્રુંજયને સોળમો ઉદ્ધાર વિક્રમ સં. ૧૫૮૭ માં કરીને વૈશાકવદ ૬ (મારવાડી જેઠવદ ૬) ના દિવસે આદિશ્વર ભગવાનને શેત્રુંજય મહાતિર્થની ગાદીએ પધરાવ્યા હોવાથી તે દિવસ શેત્રુંજય પતિની વર્ષગાંઠને ભરતખંડના સમગ્ર જેનેએ એક જાહેર તહેવાર પ્રમાણે પાળ-ઉજવે.
ભગવાનનું દહેરૂં ખાસાદમાં ઉદ્ધારનું બાહાડમંત્રીનું સં. ૧૨૧૩ માં ના ઉદ્ધારવાળું બંધાવેલું તેજ દહેરું પંદરમા અને સેળમા ઉદ્ધારવાળાએ કાયમ રાખ્યું છે. તે બાંધણું અને માંડણું ઉપરથી સાબિત થાય છે જે હાલ વિદ્યમાન જયવંતુ છે. ફરી ફરી ત્રણવાર બંધાવવામાં આવ્યું છે. તેથી વધારે વખત સમરાવવામાં આવ્યું છે. ચાદમા ઉદ્ધારના મુળ નાયક ભાવનગરના મેટા દહેરાંના મૂળનાયક મનાય છે. અને પંદરમા ઉદ્ધારનાં મૂળનાયકજી ત્યાંથી નહીં ઉઠતાં તખ્ત રહ્યા સમજાય છે. પૂર્વે દહેરું મોટું ગભારામાં અંદરની ભમતીવાળું હતું તે પરઘરના પાસેના ખુણા માટેની પ્રતિમા ઉપરથી જણાઈ આવે છે. તથા ઉપરના મુખના
For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૮
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ભાગથી જણાઈ આવે છે. પંદરમા ઉદ્ધારની પ્રતિમાવાળા ભાગમાં આડી પાટ જડી લઈ ગભારાનો ફરતો ભાગ બંધ કરેલો મનાય છે. ને વર્તમાન સેળમાં ઉદ્ધારવાળા વિદ્યમાન દેખાતા ગભારામાં મૂળનાયકજીને પધરાવવાને ભાગ્યશાળી થયા છે. મૂળનાયકજીને રૂપાની છત્રીનો દરવાજે કર્યો છે. રૂપાનાં ગભારે કમાડ સુંદર નકશીવાળાં છે. તથા મેટા ઝુમરહાંડી અને તખાઓથી અલંકૃત કર્યું છે.
રથયાત્રાને ચોક, દાદાના દેહાંના સુશોભિત સમરસ ચેકમાં રથયાત્રા કાઢવામાં આવે છે. ઘણું ઉત્તમ નકશીવાળે સેના ચાંદીનો રથ, સેના ચાંદીની પાલખી, સોના ચાંદીને ઐરાવત હાથી સુંદર ગાડી, સોનાના મેર આદિ બહુ મૂલ્યવાન વસ્તુઓથી ભરપૂર નીકળે છે. રથયાત્રા કઢાવનારને રૂા. ૨પા નકરે શ્રી આણંદજી કલ્યાણજીને ભર પડે છે.
આ ચેકમાં પૂજા પણ ભણાવવામાં આવે છે. પ્રથમ તે એક ફક્ત સ્નાત્રજ હમેશાં ભણાતું હતું. પૂજા તે કેઈકજ દિવસે ભણતી હતી. પરંતુ એક દાયકા આશરે વરસથી દાદાના દરબારમાં આઠમાસ પર્યત હમેશાં વિવિધ પૂજા રાગ રાગણિના લલકારથી હારમોનિયમ–વાજિંત્રમાં ભણાવવાનું જોઈ શકાય છે. પૂજાને નકરે રૂ. પા આપવું પડે છે. જે સેનાના સમવસરણથી પ્રભુજી પધરાવીને ભણાવવામાં આવે તે બે રૂપિયા નકરો વધારે આપવું પડે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આતનંદ પ્રી. પ્રેસ–ભાવનગર.
રથજાત્રા (શેત્રુ જાની)
S
For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન,
Ge
આ ચાકમાં આરસ પથરાવવાનુ પહેલવહેલુ કામ ધુળિઆ નિવાસી સખારામ દુર્લભદાસે કરાવેલુ છે. ને તેના ઉપર છાંયડા સારૂ લેાખંડની છત્રી ખંખાયત વાળા શેઠ પાપભાઈ અમરચંદે કરાવી છે. ત્યારમાદ આ રતનપાળની કુલ ભમતિમાં તેમજ દહેરાંઓમાં એટલે દાદાની આખી ટુકમાં આરસ આરસજ દેખાય છે. તે કામ તિર્થંજિણાહારની દેશાવરમાં ટીપ કરીને મેસાણાવાળા શેઠ: વેણીચ'દ સૂરચદ મા તે શાસનિક થવા પામ્યું છે. નાના ઉદ્ધારવાળાની ટીપમાં ઉક્ત શેઠનુ નામ ગણાવા કંઈ ખોટુ નથી.
૨ શ્રી.પુડરિક ગણધરનુ' દહેરૂ ૧—દાદાના દહેરાંની સામે સ. ૧૫૮૭ માં ઉદ્ધારવાળા શેઠ કરમાશાનું અધાવેલ છે. હાલ રૂપાની જાળી ગભારે કરાવી છે. તથા તેની ભીતે ચીનાઇ સુંદરટાઇલ કલાયેલ મેારની પેઠે બેસાડેલી છે.
૩ સિમંધરસ્વામીનું દહેરૂ. ૧—વસ્તુપાલ તેજપાલનું અધાવેલ છે. તેમાં અમકાજ ( અખિકા ) દેવીની મૂર્ત્તિ છે. અમકાજનું ચરિત્ર—આ અમકાજ મિથ્યાતી સાસરાના ધરમાં જૈન ધર્મ પાળતી હતી. એકદા શ્રાદ્ધમાં ખીર કરેલી તે માસક્ષમણુના પારણે સાધુ ગેાચરી આવતા વહેારાવી દીધી. સાસુ પાણી ભરીને આવતાં પાડાશણે ચાડી ખાધાથી વહુને ધમકાવીને કહ્યું કે આ
For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
&
૪
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
તારા બે છેકરા તેમાં નાના વીઅને કેડમાં રાખી માટા વીકાને આંગળીએ પકડી બહાર ચાલી જા. વિગેરેથી ફુરાત્મા સાસુએ પજવીને કાઢી મેલી. ધણી આવતાં ( માએ પાતાના છેાકરાને ) કહ્યું કે તારી વહુએ સુકાને આજ શ્રાદ્ધનું પ્રથમ ખાવાનું આપ્યું. છેકસ ( ધણી ) ગુસ્સે વધારે થયા, પણ ઉંધા પાડેલ વાસ્તુ ઉઘાડીને જ્યાં જુએ છે ત્યાં વિવિધ જાતના પકવાનેથી ખુમચા ભરેલા દેખી પોતાની સ્ત્રીને અહારથી તેડી લાવવા કુહાડી ખભે ધરતા જે દોડયા જાય છે. કેટલેક દૂરથી ધણીને ખભે કુહાડા ધરી આવતા દેખી અમકાએ વિચાર્યું કે મને મારી નાંખશે. એટલે સતી અમકાજી એકદમ કુવામાં અને છેકરાને લઇને પડી તેની પછવાડે ધણી પણ પડ્યા. ધણી . મરીને ભેંસલે થયા, ને અમકા તે અંબિકા દેવીપણે થઇ. તેનુ વાહન ભેંસલા તે મરનાર ધણીના જીવ થયા. જેના દેખાવ આબેહુમ નજરે પડે છે. અહીં નવરાત્રીમાં ગરમ ફેરવવામાં આવતા હતા. તે મેાતીશા શેઠની ધર્મશાળા માંહેના મહુમ માસ્તર તલકચંદભાઇએ તે મિથ્યાતિ રિવાજ અધ કરાવાને સમર્થ નિવડ્યા હતા.
નવા આદિશ્વરનુ' દહેરૂ ——આ દહેર વસ્તુપાળ તેજપાળનું અધાવેલું છે, અને તેમાં સુરતવાળા તારાચંદ સંધવીએ ગયા સૈકામાં પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે. ગયા
For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૮૧
સૈકામાં તિ પતિ મુળનાયક આદિશ્વર ભગવાનના દહેરામાં પ્રભુની નાશિકાના ટેરવા ઉપર વીજળી પડતાં નાશિકા ખંડીત થયેલી જાણી શ્રીસદ્યે ખડિત પ્રતિમા નહિં પૂજવાને મરજી કર્યાંથી મૂળનાયકને ઉત્થાપન કરી તેમની જગ્યાએ નવા આદિશ્વર સ્થાપવાને ધાર્યું. તેથી આ નવા આદિશ્વર ભગવાનનું ભવ્ય ને મનેાહર વિથાળ ભાલવાળું ખિંખ લાવવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ અધિષ્ટાયિતના ચમત્કાર સાથે માં' કારના અવાજ થવાથી તથા શ્રેષ્ઠીને સ્વપ્નમાં વળતા ઉદ્ધાર વિના નહિ ઉઠવાનું જણાવ્યાથી મૂળનાયકજી ઉત્થાપન કરવાનું બંધ રહ્યું, ને નાકનું ખંડીત ટેરવું રૂપાનું કરાવ્યું. આવેલ 'નવા આદિશ્વરજીને વસ્તુપાળનાં અંધાવેલ આ ખાલી દહેરામાં પધરાવ્યા. આ દહેરૂ દાદાના દહેરે જતાં ડામાં હાથનું જાણવું'.
<
૫ રીષભદેવનુ દહેરૂ ૧—આ દહેરૂ ઉજ્જનવાળા પાંચ ભાઇએ અંધાવ્યું હોવાથી પાંચ ભાઇના દહેરાને નામે ઓળખાય છે.
૬ સહસ્ત્રકુટનુ દહેરૂ ૧—આ દહેરામાં આરસની એક ઉંચી ચાર્સ પીડીકામાં ચારે માજી નાના આકારના જિનઅિમે હજાર ઉપરાંતની સખ્યામાં છે.
છ ગણધર પગલાનું હેરૂ ૧—આ દહેર મૂળનાયકજીના દહેરાની ડાખી ખાજુમાં આવેલું છે, તેમાં ચાવીસ
For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. પ્રભુના કુલ ગણધર ચદસેંબાવનના પાદુકા જેડી એક પરસાળ દહેરાંમાં બાંધી તે ઉપર સ્થાપ્યા છે તથા ચે
વીશ પ્રભુના પણ પગલાં જેડી છે. ૮ રાયણુ પગલાંનું દહેરૂં ૧–આ પગલાં દાદા આદિ
શ્વર ભગવાનના છે. પોતે એક લાખ પૂર્વમાં પૂર્વ નવાણું વાર આવી આ તિર્થરાજ ઉપર સમેસર્યા તે આ ઠેકાણેજ સમેસર્યા હતા. આ રાયણ પણ પ્રાય: શાશ્વતિમાં ગણુણી છે. આ પગલાં ઉદ્ધારવાળા કરમાશા શેઠે
સં. ૧૫૮૭ માં પધરાવેલા છે. આરસની કમાનદાર નકશિવાળી સુંદર દહેરી તથા અંદર ભીતે સુશોભિત સમેતશીખરજીને આરસપહાણમાં આલેખ અમદાવાદવાળા શેઠ દલપતભાઈ ભગુભાઈએ કરાવેલ છે. તે શેઠ તિર્થ
રક્ષક કમિટિના અગ્રેસર હતા. ૯ રૂષભદેવનું દહેરૂ ૧–રથખાનાના દરવાજા પાસેનું બે
બારણાવાળું. ૧૦ સંપઈજિનનું દહેરૂં ૧–આ દહેરામાં વર્તમાન ચોવી
શી અને વિશીના પ્રભુના બિંબ પધરાવેલા છે. આ દદેરાંને મૂળશાના મંડપવાળું દહેરૂં કહે છે. આ દહેરામાં ખંડિત બિંબનું ભંયરું છે. અષ્ટાપદનું દહેરૂ ૧–સિંહનિષેધા નામનું ચૈત્યના આ રે બે, દશ, આઠ ને ચાર એ પ્રમાણે ચારે દિશે પ્રભુના સમનાસાવાલા બિબા ઉપરાંત રાવણ વીણા વ
For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૮૩ ગાડતો અને મંદદરી નાચ કરતી મૂત્તિને દેખાડવામાં આવી છે. લબ્ધિવંત ઐતમસ્વામીની મૂત્તિ પણ સ્થાપી
છે. પગથીઆમાં તાપસીને ચિતરેલા બતાવ્યા છે. ૧૨ સમેતશિખરનું દહેરૂં ૧–આ દહેરાંને લોખંડના સ
રીઓવાળી જાળી ચારે બાજુ ભીડીને બારણું મુક્યાં છે. અહીં વિશપ્રભુની પ્રતિમા અને તેની નિચે પગલાં સ્થાન
પન કર્યો છે. ૧૩ સમવસરણનું દહેરૂં ૧–સંઘવી મેતીચંદશા પાટ
સુવાળાનું સં. ૧૩૭૫ માં બંધાવ્યું છે. તેની પાસે પા
ણનું ટાંકુ છે. ૧૪ મુખનું દહેરૂં ૧–આ દહેરૂં છેલ્લી ભમતિના છેડે
પુંડરિકજી જતાં પહેલાં આવે છે. તે ગાંધારી આવાલાનું
બંધાવેલું છે. ૧૫ ખાલી દહેરૂ ૧–આ દહેરૂ વસ્તુપાળ તેજપાળનું
બંધાવેલ છે. તેમાં પ્રતિમાજી નથી. તેથી તેમાં ઉપરની આંગીના હમેશનાં દાગીના રખાય છે.
દહેરાં છ બીજા મળી એકંદર ૨૧ બીજી ભમતીના અને અર્ધ ત્રીજી ભમતીના મળીને છે. દાદાને પ્રદક્ષિણે માટી ત્રણ ભમતિની કુલ દહેરી ૨૩૪ થી પૂરી થાય છે. રતનપળનાં કુલ ઉપર લખ્યા મેટાં દહેરાં દહેરીઓ ઉપરાંત પૂર્વાચાર્યોની કેટલીક પ્રતિમાઓ તેમજ અર્વાચિન સમયના મહાન વિદ્વાન ધર્મ ધુરંધર ન્યાયાંનિધી
For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. વિજ્યાનંદ સુરિશ્વર ઉર્ફ આત્મારામજી મહારાજની ભવ્ય મનહર પ્રતિમા તથા રાશી ચાવીશી સૂધી જેમનાં નામોના ગુણગ્રામ થશે, એવા વિજયા શેઠ ને વિજયારાણીની મૂત્તિઓ, ગતમની સર્પ મયૂરની, રામચંદ્રની અને પ્રતાપવંત દેવીઓની મૂત્તિઓ આ રતનપિળમાં નજરે પડે છે. ખંડિત થયેલી પ્રતિમાના ભેટરા વિગેરે ઘણું જોવાનું મળી આવે છે. નહાવાની સુંદ૨ જગ્યામાં યાત્રુના કપડાં ઉપર દેખરેખ રાખનાર - કિીને બંદેબસ્ત છે. સુખડ-કેશરને ભંડાર પણ ત્યાં જ આવેલો હોવાથી તે નિમિત્તના પૈસા નાંખનારને સુગમ પડે છે.
વાઘણપોળની અંદરથી રતનળિ સુધીના દહેરા, દહેરી, પ્રતિમા, ને પાદુકાની એકંદર સંખ્યાને કેડે. વિમલવશી- દહેરાં દહેરી પાદુકા જેડી.
૩૪ ૯ ૨૦૯
પ્રતિમા. ૧૧૩૪ ૩૧૭ રતનપેળી– દહેરાં દહેરી પાદુકા જેડ.
૨૬ ૨૩૪ ૧૯૬૩
પ્રતિમા. ૧૨૧ ૧૩૯૪ નરશી કેશવજી ર દરી. કુલ ૭૦૦ પ્રતિમાને
ની ૮ કે ૭૦ દહેરી ઈ બે પગલાંજેડી.
For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Plat ale lené 1żpei P9 >> elkP-Pare$ha Preete
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
( held l×ate ) ૨ >>le
C8
0
*
>ID-Et | Pl
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. મેટી ટુંક ચાને દાદાની ટૂંકમાં એકંદર ૬૦ દેહેરાં, ૨૯૩ દહેરીએ. ને ૪૭૬૬ પ્રભુ પ્રતિમા આવેલા છે. તેમાં નરશી કેશવજીનાં ઉમેરતાં. પ્રતિમાં પદદ થાય છે. તે ૬૨ દહેરાને ૩૬૩ દહેરીઓ થાય છે. તે પહેલાં જોડ૧૮૭૪ થાય છે. તે તથા ભૂલથી રહી ગયેલી પ્રતિમાજી તથા ચરણને ત્રીકાળ નમસ્કાર ત્રીકરણ શુદ્ધ હે! નરશી કેશવજીની ટુંકને વહીવટ ધણી તરફથી ચાલે છે, ને દાદાની દુકાને શ્રી આણંદજી કલ્યાજી ચલાવે છે. આખા તિર્થની અને તિર્થભૂમીની દેખરેખ બાહસ મુનિમના હાથ તળે સંખ્યાબંધ મહેતા, નોકરે, સિપાઈઓ અને ઈન્સપેકટર દ્વારા ઉત્તમ પ્રકારે છે.
મકરણ ૧ર સું. - મોતીશા શેઠની ટુક યાને મોતીવસી. -
છે. સું મબઈવાળા પ્રખ્યાત ધનાઢય વેપારી શેઠ મોતીચંદ
હા હુ અમીચંદે ચીન, જાપાન અને ઈંગ્લાંડ વિગેરે Sછ૪ વિદેશના વેપારી જોડે નાના પ્રકારના માલને ક્રયવિક્રય કરી કરડે દ્રવ્ય પેદા કર્યું હતું. તેથી તેમણે દેશપરદેશમાં અનેક પ્રકારના શુભ ખાતામાં પોતાના દ્રવ્યને
For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ઉપગ કરી સુનામના મેળવી હતી. એકદા શ્રી શેત્રુજાની યાત્રાએ આવતાં રામપળની બારી પાસે એક મેટે વિશાળ ઉંડા કુંતાસર નામે ખાડે-ગાળો જે. અને તે ઉપર દેવળ બંધાવવાને મન પ્રફુલ્લ થયું હોવાથી પોતાના મિત્રો શેઠ હઠીભાઈ વિગેરેને કહ્યું. ત્યારે શેઠ હઠીભાઈ વિગેરેઓએ જણવ્યું કે ચોથા આરામાં ઘણા અતુલી ધનવંતે હતા, છતાં આ ખાડે ફક્ત પૂરાવાને પણ સમર્થ ન થયાં તે પછી ઉપર દેવળ બાંધવાની વાતે શાની કરવી. આ ઉદ્દગારો સાંભળતાં શેઠ મેતીશાએ કહ્યું કે આ ખાડો પૂરવા જેટલી મુંબઈમાં મારી પાસે સીસાની પાર્ટી અને સાકરની વખારે ભરેલી છે. ને માહારે તે શુભ મૂહર્તે ખાતમૂહુર્ત કરવું છે. એટલે શેઠ શુભ લગ્ન તેવા અવસરમાં ખાતમૂહુર્ત કર્યું તેનાં પાયામાં સંખ્યાબંધ સીસાની પાર્ટી અને સાકરના ભરેલા કોથળા નાંખવામાં આવ્યા હતા. સંવત ૧૮૯૨ માં પાયે પૂરાવી તળીયું સરખું કરી દઈ તે ઉપર આત્માને આનંદ ઉપજે તેવું ત્રણ માળનું “નલિનિશુલ્મ”નામાં વિમાનના આકારવાળું ભવ્ય દહેરાસર પતે બંધાવી તૈયાર કરાવવા સમર્થ નીવડયા. ત્યારે તેમના દેહેરાનાં પડખે પડખે ચારે બાજુ હઠીભાઈ શેઠ, દિવાન અમરચંદ દમણ, મામા પ્રતાપમલ જોઈતા અને ઘા, ધોલેરાવાળા વિગેરેએ પોતાના નામના દહેરાં બંધાવ્યા. ચોથા આરાના કેવ્યાધિપતિઓ અને દેવે પણ સમર્થ ન થયા એવા કુંતાસરના ગાળાને પૂરી શેઠશ્રીએ મનહર દહેરૂ બંધાવી
For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
--ALUE== શા અમરચંદ બહેચરદાસ તમામ જતના જૈન પુસ્તકો તથા ફેટાઓ વેચનાર, પાલીતાણા.
=1)
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
I SISTE
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
મક આદેશ્વર ભગવાન તથા મોતીશાની ટુંકને આગળનો તમામ ભાગ.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
८७
ટુંકની રચના સારૂ ક્રૂરતા ચાર કાઢાવાળા મજબૂત કિલ્લે ખાંધ્યા ને એ બાજુ પાળ બનાવી ને વચ્ચે એક ખારી મૂકી પ્રતિષ્ટા નીજ હાથે કરવાની ઘણી ઉમેદવાળા શેઠશ્રીના દેહાત્સ થયા. એટલે સંવત ૧૮૯૩ માં તેમના સુપુત્ર શેઠ ખીમચăભાઈએ માટા સઘ કાઢી બાવન સઘવીએના સંઘપતી થઈ શ્રી શેત્રુજયતિથે પધારી વિધિ-વિધાનયુક્ત અજનસલાકા કરી માહા વદ ૨ ના દ્વિવસે મૂલનાયક શ્રી રિષભદેવ ભગવાનની મનોહર પ્રતિમાને તખ્તનશિન કર્યા.
આ વિશાળ ટુંકમાં આવેલા દહેરાંઓની વિગત અને કુલ પરિવાર નિચે મુજખ જણાવવામાં આવ્યા છે. ૧ ઋષભ દેવનુ દહેરૂ —ટુકના મૂલનાયકનું શેઠ મેાતીશાનું સ, ૧૮૯૨ માં તૈયાર કરેલ. જેની પ્રતિષ્ટા શેઠ ખીમચંદ મેાતીશાએ સ. ૧૮૯૩ ના મહા વદ ૨ ના રાજે કરી છે.
૨ પુંડરિકસ્વામીનું દહેરૂ. ૧—શેઠ મેાતીશાનુ બંધાવેલુ, ને સ. ૧૮૯૩ માં પ્રતિષ્ઠા થઇ.
•
૩ ધમનાથનુ દહેરૂ -શેઠ હઠીભાઇ કેસરીશગ અમદાવાદવાળાનું બંધાવેલું.
૪ ધમનાથનુ દહેર' ૧—શેઠ અમરચંદ, દમણીનું અધાવેલ. આ દહેરામાં માણેક રતનના બે સાથિયા ( સ્વસ્તિક ) મૂળનાયકની ભીંતે જડેલા છે. ઉક્ત શેઠ મેતીશા શેઠના દિવાન તરીકે ગણાયા હતા.
For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૫ ચૌમુખનું દહેરૂં ૧–શેઠ પ્રતાપમલ જોઇતાનું બંધા
વેલ. આ શેઠ મોતીશા શેઠના મામા થતા હતા. ૬ ચૌમુખનું દહેરું –ૉલેરાવાળા શેઠ વરચંદ ભાઈ
ચંદનું બંધાવેલ. જેમણે જયતળેટીમાં ડાબી બાજુ
(જતાં જમણું હાથ) તરફનો મંડપ બંધાવેલ છે તે. ૭ રિષભદેવનું દહેરૂ ૧–ગોઘાવાળા પારેખ કીકાભાછી
ફૂલચંદનું બંધાવેલું છે. જેમણે મુંબઈ જેવી અલબેલી નગરીના ગેડીજી મહારાજના દહેરાને મેટી મિલ્કત સેંપી ગઘારીઓનું નામ અવલ દરજે રાખ્યું છે ને
તે ગેઘારી બાલાભાઈ દીપચંદનું બંધાવેલ છે. ૮ ચૌમુખનું દહેરું –માંગળવાળા નાનજી ચીના
ઈનું બંધાવેલું છે. ૯ શ્રીપ્રભુનું દહેરૂં ૧–અમદાવાદવાળા ગલાલબાઈનું
બંધાવેલ છે. ૧૦ શ્રીપ્રભુનું દહે; ૧–પાટણવાળા શેઠ પ્રેમચંદ રંગ
જીનું બંધાવેલ છે. ૧૧ પાર્શ્વનાથનું દહેરૂં ૧–સુરતવાળા શેઠ તારાચંદ ન
યુનું બંધાવેલ છે. ૧૨ ગણધર પગલાનું દહેરૂં ૧–સુરતવાળા શેઠ ખુશાલ - તારાચંદનું બંધાવેલ છે. ૧૩ સહસ્ત્રનું દહેરૂં ૧–મુંબઈવાળા શા. જેઠા નવલ
શાનું બંધાવેલ છે
For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૧૪ શ્રીપ્રભુનું દહેરૂં ૧–શેઠ કરમચંદ પ્રેમચંદનું બંધા
વેલ. ઉક્ત શેઠ અમરચંદ દમણના કાકા થતા હતા. ૧૫ શ્રીપ્રભુનું દહેરૂં ૧–ખંભાતવાળા પારેખ સ્વરૂપચંદ
હેમચંદનું. ૧૬ શ્રીપ્રભુનું દહેરૂં ૧–પાટણવાળા જેચંદભાઈ પારેખનું
બંધાવેલ છે.
એ રીતે મોટાં સેળ દહેરાંના ગેળ ઘેરાવાથી મોટા દહેરાંને વિમાનના આકારમાં જોતાં આખી ટુંક મનહર થઈ પડે છે. તેમાં આવેલા પુંડરિક જીની પ્રતિમાને ચહેરે આખા શેત્રુંજય તિર્થ ઉપર કોઈ અલૈકિકજ દેખાય છે. ફરતી ચારે બાજુની ભમતિની કુલ દહેરીએ ૧૨૩ છે. વચલી બારીમાં નાકે એક ગેખ કાચના બારણાને છે. તેમાં ચંદ્રકુળ શિરાભૂષણ મહા પ્રતાપર્વત ગણિમહારાજ શ્રી મુક્તિવિજયજી ઉર્ફે મુલચંદ્રજી મહારાજની આબેહૂબ મૂર્તિ પધરાવી છે. આ મુનિરાજ આખા ગુજરાત કાઠિયાવાડના ભ
વ્ય જીના મહાન ઉપકારી શાસન વૃદ્ધિ પમાડનારા શુદ્ધ સંવિજ્ઞ અથંગ વિદ્વાન સં. ૧૪૫ માં થઈ ગયા છે. તેઓ મુનિરાજ વૃદ્ધિચંદ્રજી, નીતિવિજયજી અને આત્મારામજી મહારાજના મોટા ગુરૂભાઈ હતા. - કુંડને આકાર બારીએથી વાવ જે લાગે છે. કુંડના છેડા તરફના કિલ્લાની એથે ગાળાની અધિષ્ઠાયિત્ કુંતાસર દેવીની મૂર્તિને પધરાવી છે. આ ટુંકને વહીવટ ધણી તરફ
For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. થી મુનિમ દ્વારા ચલાવે છે. દેખરેખ ધણીની પોતાના દેહિત્રા યાને દત્તક મુંબઈના સંઘપતી રતનચંદ ખીમચંદ મેતીશાની છે. આખી ટુંકમાંના દહેરાં દહેરી વિસ્તાર નીચે મુજબ છે. દહેરાં ૧૬ દહેરીએ ૧૨૩_એકંદર પ્ર૦ ૨૪૬૩ છે. પ્રતિમા ૧૫૧૮ પ્રતિમા ૯૦૫
તદુપરાંત રાયણ પગલાં અને ગણધર પગલાં જેડી ૧૪૫૭ છે. જ્યાં વલી ઘણું દહેરામાં દહેરાં બંધાવનારા શેઠ શેઠાણીઓની મૂત્તિઓ પણ આવેલી છે.
- બાલાભાઈ ટુંક ઉર્ફે બાલાસી.
પુરાતન બંદર ગોઘાના રહીશ શેઠ દીપચંદ કલ્યાણજી એ સંવત્ ૧૮૯૩ માં લાખ રૂપિયા ખરચી એક વિશાળ ટુંક બાંધી છે. તેને ફરતે કેટ છે. શેઠ દીપચંદભાઈનું હુલામણાનું નામ બાલાભાઈ હોવાથી દરેક વ્યક્તિ બાલાભાઈને કહીને બોલાવતી હોવાથી બાલાભાઈ નામ જગદ્વિખ્યાત પામ્યું. ઉક્ત શેઠે મુંબઈમાં પાયધુની ઉપર ગોડીજી પાર્શ્વનાથનું વિશાળ એટલાવાળું ભવ્ય અને હજારેની ઉપજવાળી ચાલી બંધાવી આપી મેટા સંઘ વચ્ચે પોતાનું અને પિતાના સંઘનું નામ દેશ પરદેશના સંઘ વચ્ચે એક અલબેલી નગરીમાં મશહૂર કર્યું છે. ગોડીજીના દહેરામાં અગ્ર ભાગ ગોઘારી લેવા પામે છે. તેનું કારણ એ જ છે કે ખૂદ ઘારીનું જ બંધાવેલું છે. ને શેઠ કીકાભાઈ ફુલચંદ તથા શેઠ ઓધવજી કરમચંદ થઈ ગયા
For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન ત્યાંસુધી ગોડીજીને કારેબાર ગોઘારી લોકોના અગ્રગણ્યપણુમાં ઉપરના શેઠે સ્વતંત્રપણે ચલાવતા હતા.
આ ટુંકમાં દહેરાં-દહેરીઓ વિગેરેની વિગત નિચે મુજબ છે.– ૧ ૪ષભદેવનું દહેરૂ. ૧–શેઠ બાલાભાઈએ સં. ૧૮૯૩
માં બંધાવ્યું છે. ૨ પુંડરિકજીનું દહેરૂં. ૧–શેઠ મજકૂરે ઉપર પ્રમાણે
બંધાવ્યું છે.– ૩ ચમુખનું દહેરૂં. ૧–મુંબઈવાળા તરફથી ફત્તેચંદ
ખુશાલનું. સં. ૧૯૦૮ માં બંધાયું છે. ૪ વાસુપૂજ્યનું દહેરૂં. –કપડવંજવાળા મીઠા ગલાએ
સં. ૧૯૧૬ માં બંધાવ્યું છે.– ૫ શ્રી પ્રભુનું દહેરૂં૧-ઇલોરવાળા માનચંદ વીરજી
નું બંધાવેલ છે.– ૬ શ્રી પ્રભુનું દહેરૂં. ૧–પુનાવાળાએ બંધાવેલ છે અને આ ટુંકને વહીવટ શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી કરે છે.
અદભૂત–આદિનાથનું દહેરૂં. ઉપરની ટુંકને મથાળે પાસે પગથીએ ઉંચાઈમાં સં. ૧૬૮૬ માં ધરમદાસ શેઠે બંધાવીને પાંચસે ધનુષના નમુનાની પ્રમાણમાં આદિનાથ ભગવાનની અદભૂત આશ્ચર્યકારી પ્રતિમા ડુંગરમાંથી કતરાવીને અજન-પ્રતિષ્ઠા વિધી કરાવી પૂજનીક કરી છે. આ દહેરાંને હાલ ફરતે કેટ આણંદજી કલ્યાણ
For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
જીએ કરી લીધેા છે. આ દહેરેથી તિર્થં રાજ સામે નજર કરતાં જયધ્વજ ફ્રૂકતા આકાશગામી શ્રૃંગાવડે શેશભીતા થયેલા તમામ દહેરાંઓના દન થાય છે. આ દહેરાંને ઘણાં વરસથી અજ્ઞાન લેાકેા ભીમનુ દહેરૂ કહેતાં હતાં. તેથી ભીમઅગ્યારશના દિવસે પ્રભુશ્રીની પૂજા નવાંગે કરતા હતા. પણ લેાકેાની ઢટીમાંથી તે ભેદ દૂર થયા ને જ્ઞાતા થયા એટલે મુનિમ ગીરધરલાલ ખાષ્ટ્રના સમયમાં આ અદ્ભૂતકારી આદિનાથ પ્રતિમાની નવાંગે પખાળ પૂજા કરવાનું શ્રીતિ પતિની વરસગાંઠના દિવસે એટલે દર વેશાક વદ ૬ ના દિવસે રાખી પ્રમાણુવત્ કરી અજ્ઞાન રીતીને દૂર કરી છે.
મકરણ ૩ યું.
પ્રેમચંદ માદીની ટુક ઉર્ફે પ્રેમાવસી. ન
૨/ જનગરના ધનાઢ્ય વેપારી માદી પ્રેમચંદ લવજીએ શ્રી સિદ્ધાચળના સંઘ કાઢી તિપતિને મેટા આડંબરે ભેટી ઉંચાણુ ટેકરીના સપાટ ભાગમાં દહેરાં ખાંધવાનુ મત થયું. પ્રણામની ધારા ઉંચી ડાવાથી એક ભવ્ય ટુંક ખાંધીને પ્રતિષ્ઠા કરી. તેમાં સાત દહેરાં અને ૫૧ દહેરીઆ આવેલી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૧ રુષભદેવનું દહેરૂં–મોદી પ્રેમચંદ લવજીએ સં.૧૮૪૩
માં બંધાવ્યું છે. ૨ પુંડરિકજીનું દહેરૂં ૧-માદી પ્રેમચંદ લવજીએ સં.
૧૮૪૩ માં બંધાવ્યું છે. ૩ સહસ્ત્રફણુ પાર્શ્વનાથનું દહેરૂં ૧–સુરતવાળા રત
નચંદ ઝવેરચંદ ઘુસનું બંધાવેલ તદ્દન આરસનું છે. આ દહેરામાં આરસના બે ગેખલા સામસામે છે, તેની કારણે આબુ તિર્થ ઉપરના (વસ્તુપાલ તેજપાલની ભાય) દહેરાણી જેઠાણુના ગોખલાની કેરણીના નમુ
ના યાદ કરાવે છે. સં. ૧૮૬૦ ૪ સહસ્ત્રફણુ પાર્શ્વનાથનું દહેરૂં ૧–સુરતવાલા -
વેરી પ્રેમચંદ ઝવેરચંદ ઘુસનું સં. ૧૮૬૦ માં તદ્દન
ખાસ પાણુ (પથ્થર) નું બંધાવેલ છે. ૫ શ્રી પ્રભુનું દહેરૂં ૧–પાલણપુરવાળા મેદીનું બંધા
વેલ છે. ૬ શ્રી ચંદ્રપ્રભુનું દહેરૂં ૧–મહુધાના નીમાં શ્રાવકેનું
સં. ૧૮૬૦ માં બંધાવ્યું છે. ૭ શ્રી પ્રભુનું દહેરૂં ૧–રાધનપુરવાલા શેઠ લાલચંદ
ભાઈનું બંધાવેલ છે.
આ ટુંકને ફરતો કિલે છે, તેમાં સાત ૭ દહેરાં અને એકાવન ૫૧ દહેરીઓમાં કુલ પ્રતિમા ૪૮૦ છે. ગણધર પગ
For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન લાંના એટઓ એકમાં પગલાં જેડી ૧૪૫ર છે. વહીવટ શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી ચલાવે છે.
ખેડીઆર માતાનું સ્થાનક મેદીની ટુંકના કેટ બહારના વિશાળ ચેકમાં એક કુંડ આવેલો છે, તે કુંડના નીચાણના પગથીઆ પાસે એક એરડીમાં ખેડીઆર માતાનું સ્થાન છે. માતાની મૂત્તિ અને ત્રિશૂલો છે. શેકીઆ કુટુમ્બના લોકોની આ માતા કુળદેવી છે. તેથી શેઠ કુટુઅવાળા પરણને આવતાં અહીં છેડાછેડી છેડે છે. તથા પુત્રજન્મના કર અહીં આવીને કરે છે. ચોમાસામાં કુંડ પાણીથી ભરાય છે, ત્યારે ઓરડીમાં પણ પાણી ભરાય છે. તે પણ તેના ત્રિશૂલ વિગેરે રહે છે. પૂર્વે આ દેવીને પર ચમત્કારી હતા, પરંતુ કાલના મહાપે તે પણ મનુષ્ય લોકેના મન પ્રમાણે વર્તે છે.
શેઠ હેમાભાઈની ટૂંકમાવસી. - શ્રી વિજયહીરસૂરિશ્વરની પ્રભુભક્તિ અને ચમત્કારી વિદ્યાબળને જોઈ મોગલ બાદશાહ અકબરશાહે કૂલ જેન તિથન ભેગવટે--કબજો સૂરિ મજકૂરને સેં. જે કે જેનેને હતો તે જેનેને સેપે છે. તે પણ રાજ્ય રીતિ પ્રમાણે નવી સનંદે નહિં માગતા યાવચંદ્રદિવાકરૌન કુરમાને કરી આ
પ્યા હતા. સૂરિશ્વર મહારાજ હિરવિજયે પશમ પ્રમાણેના જ્ઞાનબળથી જાણું દીર્ઘકાળ તિર્થ રખેપા કરનાર ઉત્તરોત્તર
For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. પેઢીના ખાનદાન અને ધર્મ શ્રદ્ધાનંત પુરૂષ રાજનગર ઉ અને મદાવાદના નગરશેઠ શાંતીદાસ શેઠને તે કુરમાને સહી સાથથી કરાવી આપ્યા. જે પ્રમાણે તિર્થોનું સુરક્ષણિય રખેવું તેઓ શેઠથી માંડી અત્યાર સુધી એક સરખી રીતે પ્રશંસનિયપણે ચાલી રહ્યું છે. તે સૂરિજી મજકૂરને સદરહુ શેઠ કુટુમ્બ ઉપરને એક સરખે મહાન પ્રભાવશાળી પ્રતાપ!! કેમકે અદ્યાપી પર્યત–હાલ પણ તેમનાજ તનુજેનું અગ્રગણ્યપણું છે.
શાંતીદાસ શેઠના પૈત્રના પત્ર નગરશેઠ હેમાભાઈએ સં. ૧૮૮૨ માં આ વિશાળ ટુંક બંધાવીને સં. ૧૮૮૬ માં મૂળ દહેરામાં મૂલનાયક અજિતનાથ પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરી. દેહેરાં ૪ તથા ૪૩ દહેરીઓનો સમાવેશ થયો હાલ જેવાય છે. દેહેરાની વિગત નીચે પ્રમાણે છે. ૧ અજિતનાથનું દહેરું –સં. ૧૮૮૨ માં શેઠ હેમા
ભાઈ વખતચંદ ખુશાલચંદે બંધાવ્યું ને ૧૮૮૬ માં
પ્રતિષ્ઠા કરી. ૨ પુંડરિકનું દહેરૂં ૧–સં. ૧૮૮૨ માં શેઠ હેમાભાઈ
વખતચંદે બંધાવ્યું ને સં. ૧૮૮૬ માં પ્રતિષ્ઠા કરી. ૩ ચૌમુખનું દહેરૂં ૧–શેઠ સાકરચંદ પ્રેમચંદે સં.
૧૮૮૮ માં બંધાવ્યું. ૪ ચૌમુખનું દહેરૂં ૧—શેઠ હેમાભાઈ વખતચંદ સં.
૧૮૮૬ માં બંધાવ્યું. દહેશ ૪ મધ્યે પ્રતિમા ૧૧૭ તથા દહેરી ૪૩ મધ્યે
For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. પ્રતિમા ૨૦૬ મળી કુલ પ્રતિમા ૩ર૩ છે. પિળના બહાર બે બાજુ બે નાના કુંડ પાણીના આવેલા છે તથા ગેડીના ઉતારાની ઓરડી એક બાજુ પર આવેલી છે. આ ટુંકનો વહીવટ માલિકે બે વરસથી ઉચક રકમ આપીને કાયમને માટે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીને સેંપી દીધો છે. જે સ્તુત્ય પગલું ભર્યું કહેવાય. આશા છે કે અન્ય કેવાળા પણ તેઓશ્રીને પગલે ચાલી શોભા વધારશે.
ઉજમબાઈની ટુંક-ઉજમવસી. ઉજમબાઈ તે અમદાવાદના પ્રખ્યાત નગરશેઠ પ્રેમાભાઈના ફઈ થતા હોવાથી લેકે ઉજમફઈના નામે પણ ઓળખે છે. આ ટુંકને મંદિરની પણ ટુંકથી ઓળખવામાં આવે છે. ઉક્ત શેઠાણીએ સુંદર નકશીવાળી પથ્થરની જાળીવાળા કિલ્લેબંધ કરી તેની અંદર સતાવન ચામુખની રચના કરી છે. સતાવન થંગ જુદા જુદા ગિરી પર્વતથી ઓળખાય છે. આ રચનાવાળા ચોમુખના સમુહને નંદિશ્વરદ્વીપ કહે છે. શેઠાણી મજફરે અમદાવાદમાં અષ્ટાપદના દહેરામાં આજ તલાબતે નંદિશ્વરદ્વીપનું દહેરૂ બંધાવી લક્ષ્મિને સદવ્યય કરી અપૂર્વ પુપાર્જન કરી નામને અમર કર્યું છે. આ ટુંકમાં ત્રણ દહેરાં અને બે દહેરીમાં કુલ પ્રતિમાજી નીચે મુજબ છે. ૧ નંદિશ્વરદ્વીપનું દહેરૂં–શેઠાણ ઉજમફઈનું સં. ૧૮૩
માં બંધાવેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
_SSC ઉજમબાઈની ટુંક.
શા અમરચંદ બેચરદાસ તમામ જાતના જૈન પુસ્તક તથા ફેટાઓ વેચનાર પાલીતાણા.
ટSS
( 2S S
For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૨ કુંથુનાથનું દહેરૂં–સં. ૧૮૪૩ માં ડાહ્યાભાઈ શેઠનું
બંધાવેલ છે. ૩ શાંતિજિનનું દહેરૂં–બહેન પરસનબાઈનું બંધાવેલ છે.
આ ટુંકમાં ત્રણ દહેરાં અને બે દહેરીમાં મળી કુલ પ્રતિમાજી રજ છે. વહીવટ શેઠ હેમાભાઈ વખતચંદવાળા ચલાવતા હતા, પરંતુ તેમણે પિતાની ટુંકની સાથે આ પણ ટુંક શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીને સુપ્રત કરી હોવાથી શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી વહીવટ કરે છે. અંદરના ભાગમાં દહેરીઓ થઈ શકે તેવી જગ્યા સારી છે. તેથી ત્યાં દહેરીઓ થવા સંભવ છે. સાકરચંદ પ્રેમચંદની ટુંક ચાને સાકરવશી.
છીપાવસી અને પાંડેનું દહે.
અમદાવાદવાળા શેઠ સાકરચંદ પ્રેમચંદે સં. ૧૮૯૩ માં ટુંક બંધાવીને પ્રતિષ્ઠા કરી સાકરસી નામ રાખ્યું છે. ટુંકને ફરતો કોટ છે. તેમાં ત્રણ દેહેરા અને એકવીશ દેહેરીએ આવેલી છે. દેહેરાની વિગત ૧ ચિંતામણ પાર્શ્વનાથનું દેહેરૂ ૧–શેઠ સાકરચંદ
પ્રેમચંદે સં ૧૮૯૩ માં બંધાવ્યું છે, મૂળનાયક પંચધા
તુના મેટાં બિંબઝી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથજી છે. ૨ પપ્રભુનું દહેરૂં 1શેઠ લલ્લુભાઈ જમનાદાસનું સં
૧૮૯૩ માં બંધાવેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-૯૮
છાપા
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૩ પદ્મપ્રભુનું દેહેj૧–શેઠ મગનભાઈ કરમચંદનું સં.૧૮૯૭
માં બંધાવેલ છે.
ઉપર મુજબ દહેરાં ૩ માં પ્રતિમા ૬૨ અને દહેરી ૩૧ માં પ્રતિમાજી ૮૭ છે. એકંદર પ્રતિમા ૧૪૯ છે. વહીવટ શેઠ તરફથી વારસદાર અંબાલાલ સારાભાઈ ચલાવે છે.
છીપાવસી. આ ટુંક ઘણું નાની દહેરાંના આકારે સં. ૧૭૯૧ માં છીપા (ભાવસાર) લેકે બંધાવી છે. તેમાં ત્રણ દેહેરાં અને ચાર દહેરીઓ છે. દેહેરની વિગત– ૧ રાષભદેવનું દહેરૂં ૧–આ દહેરૂં છીપા લેકે બંધાવી સં.
૧૯૧ માં પ્રતિષ્ઠા કરી. ૨ શ્રી પ્રભુનું દહેરૂં ૧–સં. ૧૭૮૮ માં બંધાયું છે. તે
સાકરસીના ગઢ જેડે આવેલ છે. ૩ શ્રી નેમિનાથનું દહેરૂં ૧–શા. હરખચંદ શીવચંદે સં. - ૧૭૯૪ માં બંધાયું છે.
આ દા ર પાસે અજિતનાથ અને શાંતિનાથની બે દેહેરીઓ સામસામે હતી. તેથી ચૈત્યવંદન કરતાં પૂંઠ પડતી હોવાના કારણે યુગ પ્રધાન મુનિસુંદરસૂરિ મહારાજે અજિતશાંતિ
સ્તવ બનાવીને ભણતાંજ ઉક્ત બંને દહેરી જોડાજોડ થવા પામી તે અદ્યાપી વિદ્યમાન છે. આ ટુંકનો વહીવટ શેઠ આશૃંદજી કલ્યાણજી કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળ વણુ નં.
દહેરાં ૩ માં પ્રતિમા ૧૨ દહેરી ૪ માં પ્રતિમા ૧૫ મળી એક ક્રૂર પ્રતિમા ૨૭ છે.
પાંડવાનુ દહેરૂ.
ચામુખની ટુંકની પાછળની ખારી પાસે આ દહેરૂ આન્યુ છે. તેમાં બે દહેરાં છે. તે બેઉ એક પાકા કમ્પાઉન્ડમાં આવેલા છે. મૂળ દહેરામાં પખાસણ ઉપર પાંચ પાંડવાની પાંચ ઉભી મૂત્તિઓ સુંદર આકૃતિવાળી છે. અને પડખે ગાખમાં માતા કુંતીની મૂત્તિ છે. તેની સામેના ગાખમાં તિ દ્રૌપદીની મૂર્ત્તિ છે. કુલ સાત મૂર્તિઓ છે. પાસેના વિભાગ ઉપર ધનુર્ધારીઓ જેવી આકૃતિના પૂતલાંએ પરથી દહેરાંની પ્રાચિનતા સાખીત થાય છે.
બીજી' પછવાડે દહેરૂ સહસ્ત્રકુટનુ છે. તે સ.૧૮૬૦ માં સુરતવાળા મુખચંદ મયાભાઇ લાલચ ંદે બંધાવ્યુ છે. તેમાં પ્રતિમા ૧૦૨૪ સહસ્રકુટ પથ્થરમાં આવેલી છે. ભીંતને આથારે ચાદરાજ લેાક પુરૂષાકારે તદ્ન આરસના છે. બીજી ખાન્દ્વ સમાસરણ તથા સિદ્ધચક્રજીની રચનાના આરસપહાણ ભીંતે જડેલા છે. સદરહુ દહેરાંના વહીવટ શેઠ આણુંદજી - લ્યાણજી કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૦
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
પકરણ ૧૪ મું. ચમુખજીની ઢક અને ખરત્તરવસી.
9
0
આ થ દૂરના પ્રદેશમાંથી શ્રી ચામુખજીની ટુંકનું
= શિખર (શંગ) દેખાય છે. દેખાતા વિભાગ(ક) ના જૈન ભાવિકે સદરહુ શિખરના દર્શન
થી કરી આખા ગિરીરાજના દર્શન કર્યાને લાભ
1
મનઃશુદ્ધિએ મેળવે છે. પર્વતની છેક ઉંચાણમાં અમદાવાદવાળા શેઠ સદા સમજીએ સંવત ૧૬૭૫માં આ ટુંક બંધાવી તેમાં ખુદ ચૌમુખજીનું દેહેરૂં બંધાવતા છપન હજાર રૂપિયાના દેરડાં તૂટયા છે. મૂળનાયકજીના બિંબ મેટા કદના ચારે બાજુ સમાનાસાએ શેાલિત શ્રી કષભદેવના છે. મેટી (પહે લી) ટુંકની પેઠે આ ટુંકના પણ બે ભાગ પડે છે. ચમુખજીના બહારના વિભાગને ખરતરવસી કહે છે.
' ચામુખજીમાં મેટાં અગિયાર દેરાં અને ચુમેતેર દહેરીઓ આવેલી છે. તેમાં દહેરની વિગત નીચે ૧ ઇષભદેવ ચૌમુખજીનું દહેરૂ. ૧–અમદાવાળા શેઠ
સદા સમજીએ સં. ૧૯૭૫ માં બંધાવીને પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વધુ ન.
૨ 'ડરિક સ્વામીનુ દહેરૂ. ૧સ.૧૬ સેઢા
સદા સામજીએ બંધાવી પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે.
"મન બને ગામની
૩ સહગ્નકુટનુ દેહેરૂ. ૧—અમદાવાદવાળા ડાહ્યાભાઈ શેઠે બંધાવ્યુ છે.
૪ શાંતિનાથનુ દહેરૂ. ૧—સ. ૧૬૭૫ માં શેઠ સુંદરજ્ઞાસ રતનજીએ મંધાવેલ છે.
૫ શાંતિનાથનુ દહેરૂ, સ. ૧૯૭૫ માં સુંદરદાસ રતનજીએ બધાવેલ છે.
૬ પાર્શ્વનાથનુ દહેરૂ'. ૧——સ. ૧૮૫૬ માં પ્રતિષ્ઠા થઈ છે. ૭ પાર્શ્વનાથનું દહેરૂ, ૧—શેઠ ખીમજી સામજીએ સ. ૧૬૭૫ માં અંધાવ્યું છે.
૮ શાંતિનાથનુ દહેરૂ. ૧—સ. ૧૬૭૫ માં અમદાવાદવાળાનુ ખધાવેલ છે. આ દેહેરામાં એક ચેાવિશી પાષાણુમાં ત્રણ ચાવીશીની એક એમ પ્રતિમા ગણુ છે. .. ૯ સિમ'ધર જિનનું હેરૂ, ૧—સ. ૧૭૮૪ માં શા. કરમચંદ હીરાચંદ અમદાવાદવાળે અધાવ્યું છે. ૧૦ શ્રી પ્રભુનુ દહેરૂ. ૧આરસનું. અજમેરવાળા ધનરૂપમલે અધાવ્યું છે.
૧૧ અજિતનાથનુ દહેરૂં. ૧——ભણસાલી કમલસી સેના અમદાવાદવાળાનું અધાવેલ છે.
એ રીતે મેટાં દહેરાં ૧૧ માં પ્રતિમા ૪૧૨ તથા ભમ
For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. તિમાં દહેરીઓ ૭૪ માં પ્રતિમા ૨૯૧ છે. મળી કુલ પ્રતિમા ૭૦૨ છે. તથા કુલ પગલાં જેડી ર૫૯ છે. ટુંકને ફરતે કેટ છે. આ ટુંકનો વહીવટ શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી સંભાળે છે.
ખત્તરવસી. મુખની ટુંકને આ અર્ધ ભાગ છે. જે હનુમાનદ્વારથી નવટુંકને રસ્તે જઈએ, તે પ્રથમ ચોમુખની ટુંકમાં જવાય છે. ને ત્યાં આગળ પણ આ નિચે લખેલાં દહેરાંનાજ દર્શન થાય છે. ૧૨ સુમતીનાથનું દેહેરૂં ૧–આબૂ હર્મચંદ ગુલેછા મુશી
દાબાદવાળાનું સં. ૧૮૯ માં બંધાવેલું છે. ૧૩ સંભવનાથનું –બાબૂ પ્રતાપસિંહ દુગ્ગડનું સં.
૧૮૭ માં બંધાવેલું છે. ૧૪ રૂષભદેવનું , ૧–આબુ ઈચંદ નાહાલચંદનું સં.
૧૮૯૧ માં બંધાવેલું છે. ૧૫ ચંદ્રપ્રભુનું , ૧–ગામ હાલાકંડીવાળાનું સં. ૧૮૯૩
માં બંધાવેલું છે. ૧૬ ચંદ્રપ્રભુનું , ૧–શેઠ નરશી નાથા કચ્છીનું સં. ૧૯૦૩
માં બંધાવેલ છે. ૧૭ મારૂદેવીનું , આ દહેરૂ જુનું છે. ૧૮ અભિનંદનનું દહેરૂં ૧] કચ્છી શેઠ નરશી કેશવજીએ
- સં. ૧૯૨૧ માં અંજનશલાકા અગીયારમી નવી ટંક. J કરીને બંધાવેલ છે. જેનું મુહુર્ત
યાને
For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વન.
૧૦૩
ખરાખર નહીં હોવાથી એકઠા થયેલ યાત્રમાંથી અને ગામમાંથી હજારા માણુસ મરણ પામ્યા હતા કે જેની લાસેાને ખાળવાને બળતણુ પણ નહીં પહોંચી વળવાથી ગાડાંઓ ભરીને લાસા ફેંકી દેવામાં આવેલ હતી. જેથી · કેસવજી નાયકના કેર ’ એ ઉપનામ સંજ્ઞાથી તે અંજનશલાકા ઓળખાય છે. શેઠશ્રીએ *કત એક દહેરૂ વિશાળ જગ્યા છુટી રાખીને ખાંધેલ તેમાં તે મના પૈાત્ર શેઠ જેઠુભાઈના કાર્યભારમાં મુનિમ વઠ્ઠલજી વસ્તાએ છુટી જગ્યામાં ધીમે ધીમે મૂળ દહેરાંને ક્રુતી ભમતીની ઃહેરીએ ખંધાવી તે સામે પુંડરિકજીની સ્થાપના કરી છે. ને ક્રુતા કિલ્લા કરી નવી ટુંક બંધાવવાને ભાગ્યશાળી તેઓ થયા ને યાત્રીકા અગીયારમી ટુકને હર્ષોલ્લાસવડે ભેટવાને ભાગ્યશાળી અને છે. ઉપરના દહેરાં સાતે ડાબા હાથ તરફની લાઇન ઉપરના છે. હવે જમણા હાથ તરફના દહેરાંના દર્શન કરાવીને આખા શત્રુંજય તિ રાજના નાના મેાટાં દહેરાં, દહેરીઓ, ને કાટની અંદરની જગ્યા પૂર્ણ કરીએ છીએ.
૧૯ ચામુખજીનું દહેરૂ ૧-કચ્છીબાઇ વેલુખાઇએ સ` ૧૭૯૧ માં બધાવેલ છે.
**
૨૦ ચંદ્રપ્રભુ ૧-ખાબૂ હુખ ચંદ દુગ્ગડનું સ. ૧૮૮૫ માં અંધાવેલ છે.
૨૧ અજિતનાથનુ,, ૧—લખારવાળા શેઠ કાળીદાસ ચુનીલાલનુ' સ’. ૧૮૮૯ માં અધાવેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧es
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૨૨ કુંથુનાથનું દહેરું –શેઠ હિમતલાલ લૂણીઆનું સં.
૧૮૮૭ માં બંધાવેલ છે. ૨૩ શાંતિનાથનું દહેરૂં ૧–બે હજાર વર્ષ પૂર્વે થડા વરસ
ઉપર એટલે વીર. સં.૨૧૪૦ અગાઉ સંપ્રતિ રાજાએ બંધાવેલ છે. જીર્ણકામ દહેશનું ઘણું કરીને ઘણી વખત કરાવવામાં આવ્યું છે. હાલ દહેરાને જિર્ણોદ્ધારમાં રંગમંડપની કિનારીએ લોખંડના સળીયાવાળી જાળી કરાવી છે. તે ભીંતે જેની ચિત્રોથી ચિત્રીત કરી અંગ્રેજી કલરથી સુશોભીત કરાવી બિલેરી કાચનું સુંદર ઝાડ ભાવનગર નિવાસી શા. આણંદજી પુરૂષોત્તમે દંગાવેલ છે.
તિર્થરાજને ફરતે અંદરને માટે કિલ્લો અહીં આવે છે ને ચિમુખજીની ટુંકને પ્રથમ દરવાજે આવે છે. અહીં ચેકીપહેરો બેસે છે. તે યાત્રુ પાસેથી લાકડી, મજા કે બીજા કોઈ પણ પ્રકારના હથિયારાદિ લઈ લે છે ને તે માટી કે મેકલી આપે છે. જે પાછા તેજ રસ્તે થઈને ઉતરવું હોય તે તેઓને સામાન ત્યાંજ રાખી મૂકાય છે, ને સેંપી દેવાય છે. આ દરવાજાના કેટની રાંગે થઈને એક સિધે રસ્તે અદભૂતજીના દહેરાંના મેટા પગથીયાં આગળ નીકળે છે.
આ ચેકમાં એક સુંદર ઉતારે બંધાવ્યું છે અને એક કુંડ વલભકુંડશેઠ નરસી કેશવજી તરફથી મુનિમ વલ્લભજી
For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન
૧૦૫ ભાઈએ કાળજી રાખીને બંધાવી, આ રસ્તે પાણી પીવાની સગવડના સાધનમાં ઉમેરો કર્યો છે.
અહીં કિલ્લાના છેડા ઉપર અંગારશા” પરની કબર છે. અને એક ઓરડીફકીરને રહેવા સારૂ છે. અંગારશા એક પીરમરદ, શાહાબુદીન ગેરીના વખતમાં થઈ ગયા છે, તેનું અપર નામ હી હતું. તેમની કબરની ઉત્પત્તિ મી. કારડીયા ગુલાબચંદ શામજીએ સૈારાષ્ટની જુની તવારીખ નામના પુસ્ત કમાંથી મેળવીને બહાર પાડેલ છે. થોડાં વરસ ઉપર જેન અને જેનેતર અહિં ઘણું માનતા ચડાવતા હતા. હાલ તે રશમ ઘણીજ ઓછી થઈ ગઈ છે. અહીંથી કિલ્લાની બહાર નીકળવાને બારી આવે છે. :
એવી રીતે મેટી નવ ટુંક પિતાપિતાના કિલ્લા અને દરવાજાઓથી સંરક્ષિત છે. તે દરેકના કિલ્લામાં અકેકી બીજી બારી (નાને દરવાજે) છે કે જેમાંથી એક બીજામાં આવી જા થઈ શકે છે, ને તે નવે કિલ્લાને સમાવેશ ફરતા એક મોટા કિલ્લાથી થયેલ છે. ઈતિ સંપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. તિર્થાધિરાજ શ્રી સિદ્ધાચળજીની કલ યુકેના કવાર કુલ દહેરાં દહેરીએ અને એકંદર પ્રતિમાઓ તથા પગલાં જેડીને કેડે..
ટુંકનું નામ.
વિભાગનું | દહેરાની ડરીની કલ પ્રતિ- કુલ પગલાં
“| માની જોડીની
નામ. સિંખ્યા. [સંખ્યા.સંખ્યા | સંખ્યા.
૨૩૪
૩૩૧૫T૧૬૬૩ ૧૪૫૧ ૨૦૯
નની ટુંક ૧ લી ? વિમલવસી
2
/
9.
૭૦૦
૬૩.
૧૪૫૭
આદિશ્વર ભગવાન
રતનપોળ | ૨૦ નન કે. 1 નJનરશીકસવ મેતીશાની ટુંક રણ બાલાભાઈની ટુંક |અભૂતજીના
૩ જી Tદેરા સાથે પ્રેમચંદ મોદીની
ટુંક ૪ થી શેઠ હેમાભાઈની
ટુંક ૫ મી ઉજમબાઇની ટુંક
સાકરચંદ પ્રેમચંદની
૧૪૯ ટુંક ૭મી છીપાવલીની ટુંક પાંડવના બંને
૧૦૩૬ ૮ મી | દેહેરા સાથે
૭૦૩ ચાલુબાહુ Sા ખરતરવસી | ૧૧ |
૧૭૩
૪૧૫૬ ૯મી U નરશી કેસર ૧
૧૦૫ _| ૧૨૪ [ ૭૩૦ 1 ૧૧૪૭૪૮૯૬૧ કુલ એકંદર. મેટાં દહેરાં. દહેરીએ. પ્રતિમા. પાદુકા જેડ.
ચામુખજીની કોઈ ચામુખજી ! ૧ર.
૧૮
For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૦૭ શ્રી શેત્રુંજય તિર્થરાજની મેટી નવ ટુંકમાં ઉપર મુજબ દેહેરાં અને દેહેરીએ ઉપરાંત નાના ગોખ ઘણાં છે, તેમજ કાઠામાં બતાવેલ પ્રતિમાને કુલ આંકડે ખાસ નાની મેટી પાષાણનીજ પ્રતિમા જાણવી. ચાર સહસ્ત્રકુટની ચાર હજાર ભેગી સમજવી. તદુપરાંત ધાતુની પ્રતિમા, સિદ્ધચક્રજી અષ્ટમંગલિકજી, આ, હકાર, પતરાં, દેવ દેવીઓ, શેઠ શેઠાણીએ, અને આચાર્યો-મુનિરાજ વિગેરેની પણ પ્રતિમા–મૂત્તિઓ ઘણી છે. તે સર્વેને ત્રિકરણુ શુદ્ધ ત્રિકાલવંદણુ હો. અસ્તુ.
પ્રકરણ ૧, મું. કિલ્લા બહાર પાગથીની જગ્યાઓ, અને પ્રદક્ષિણા.
દેવકીના છ પુત્રની દહેરી.
કૃષ્ણની માતા દેવકીજીને છ પુત્રો હતા. જે બેહાર ઉછર્યા હતા. વળી છ ભાઈને રાસ છે તે
પણ આ છ ભાઈ સમજવા. આ ષટ (છ) દેએક વકી પુત્રોએ શ્રી નેમિશ્વર ભગવાનના મુખથી પિતાને નિવણિ શ્રી સિદ્ધાચળ ઉપર થવાને શ્રવણ છએ
For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૮
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
બધું અલ્પાયુ જાણી તિરાજ ઉપર રામપાળની બારીના સામે શૈત્રુજિય નદીના રસ્તાના મેાખરાવાળી ટેકરી પાસે અણુસણ કરી મુક્તિપદને પામ્યા હાવાથી ત્યાં દહેરી બંધાવવામાં આવી છે.
ભાડીના વીરડાની દહેરી.
પાલીતાણામાં તળેટી રોડ ઉપર કલ્યાણુ વિમળની દહેરીના જમણે પડખેના રસ્તે થઇ એ ગાઉપર શેત્રુજિય નદી ન્હાઇને ચઢતા પ્રથમજ જગ્યાએ પાણીની પરબ બેસાડવામાં આવે છે તેને ભાડીના વીરડા કહે છે. ત્યાં એક દહેરીમાં શ્રી આદિનાથની પાદુકા જોડ ૧ છે. ત્યાં થઈ દાદાની ટુકમાં જતા અધ ભાગના રસ્તા ઉપર દહેરી અને વિસામે એક આવે છે. તેની પાસે પાણીના એક કુંડ છે. તે વિસામે અને કુંડ રાધનપુરવાળા મસાલીયાના ખંધાવેલ છે. શેત્રુજ્યી નદી ન્હાઈને ચડવાની આ પાગ છે.
રાહિશાળાની પાગ.
છ ગાઉની પ્રદક્ષિણાવાળા રસ્તે એટલે રામપાળની આારીએથી જમણા હાથને રસ્તે થઇને જતાં એક દહેરીમાં શ્રી આદિનાથના પાદુકા જોડી ૧ છે. તથા પાસે એક કુંડ પાણીના છે. આ ઠેકાણે થાડે દૂર એક ધર્મશાળા યાત્રુના સુખને ખાતર ઘેાડા વરસથી બંધાવવામાં આવી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૦૮ ઘેટીની પાગ-ચાને એ જાત્રા. મેટી ટુંકથી બહાર નીકળી નવટુંકના રસ્તે જતાં સીધે સન્મુખના રસ્તે કિલ્લાની બારીમાંથી બહાર નીકળીને જતાં આદિપુર (આદપર) ગામડાને છેડે આ પાગ આવે છે. અર્ધ રસ્તે પ્રથમ એક દેહેરી આવે છે. તેમાં ચાવીસ તિર્થકરના ચરણકમળ છે. તેના પાસે પાણીના કુંડ અને વિસામા સારૂ જગ્યા ખુલ્લી સ્વચ્છ છે. ત્યાંથી આદપર ગામને મથાળેના ભાગ દેહેરી ૧ ફરતી જાળી બાંધેલી અને અંદરની ભીંતને સુંદર ચત્રિત કરેલ છે. તેમાં આદિનાથ આદિ વીસ તિર્થંકરના પગલાં જેડ છે. અહીંથી પાછું ઉપર ચડીને દાદાના દર્શન કરતાં બે જાત્રા કરી દે છે–કહેવાય છે.
દેઢ ગાઉની પ્રદક્ષિણ. રામપળની બારીથી બહારના ભાગમાં કિલ્લાની કોરના બાજુના રસ્તેથી ફરતા નવે ટુંકને ફરી બહાર બારીએથી હનુમાન દ્વાર આવી દાદાની ટુંકમાં જઈ દર્શન કરવામાં આવે છે. ત્યારે દેઢ ગાઉની પ્રદક્ષિણ પૂર્ણ થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૧૦
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
મકરણ ૧૬ .
• છ ગાઉની પ્રદક્ષિણા. ૭
૮ હેરી ૧–ઊલકાજલ નામે ઓળખાય છે. તેમાં આદિનાથની પાદુકા છે અહીં એકપાલારવાળા ખાડા છે તે માટે એમ ખેલાય છે કે પૂર્વ દાદાનુ' નમણું અહીં જમીન વાટે દહેરીમાંથી રેડતા ત્યાંથી ચાલ્યું આવતું. હાલ ખાશટ લેાકા છ ગાઉ કરવાના દિવસે સદરહુ ખાડામાં નમણુનું પાણી લાવીને
ભરે છે.
દહેરી ૨ ચિલ્લણ તલાવડી ઉપર તેમાં અજિતનાથ અને શાંતિનાથની પાદુકા છે. પાસે સિસલા છે. તેના ઉપર સુતા સુતા યાતા એસીને યાત્રાળુઓ યથાશક્તિ કાઉસ્સગ કરીને આળાટે છે.
"
સિક્ષણ તલાવડીના મહિમા, ’
વમાન શાસન્નતિ શ્રી મહાવીર સ્વામીના પટ્ટધર ગણધર શ્રી સુધર્માસ્વામિના મહા તપસ્વી શિષ્ય ચિલ્લણ મુનિ પશ્ચિમ દિશાએથી ઘણા માણસાના સમુહથી વિંટળાઇને શ્રી વિમળાચળ તિર્થે આવતા હતા તેવામાં દશ યાજન
For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૧
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ઉપર ચડતાં માણસને જીવ જાય તેવી તૃષા લાગી. એટલે સંઘે મુનિને કહ્યું કે હે! લબ્ધિવંત ? પ્રભુના ચરણકમળ જોયા વિના અમારા પ્રાણ ફેકટ પાછું વિનાં જતાં રહેશે. સંઘને પીડિત જોઈને મુનિરાજે પાણું દેખાડયું, ત્યારે માણસ બેલ્યા કે આટલા પાણીથી તૃષા શાન્ત થાય તેમ નથી માટે અમે સુખી થઈએ તેમ કરે. એટલે સંઘના લોકેનું સાનિધ્ય ઈચ્છતા મુનિરાજે પોતાની તપ લબ્ધિથી પાણી કરીને મેટું તળાવ બનાવ્યું. તેમાંથી પાણું પીઈને લેકે શાન્ત થઈને આનંદ પામ્યા. સંઘના ઉપાધથી ચિલ્લણ મુનિએ તપ પ્રભાવથી તલાવડી બનાવી તેનું નામ ચિલ્લણ નામ સ્થાપ્યું. માટે તે પવિત્ર છે. તેના પાનથી, સ્નાનથી, ને જિનના અભિષેકથી પાપની શુદ્ધિ થાય છે તે પાણીથી મનુષ્ય સ્નાન કરીને તથા જિન ચરણેને શુદ્ધ ભાવે પખાલે તો એકાવતારી થાય છે. ને મોક્ષ મેળવે છે. દહેરી ૧ ભાડવા ડુંગર નામની ટેકરી ઉપર. ત્યાં સાડાઆઠ
કરોડ મુનિ સાથે કૃષ્ણ વાસુદેવના પુત્ર સાંબ અને પ્રધન સિદ્ધિપદ વર્યા છે. ફાગણ સુદ ૧૩ ના દિવસે છે
ગાઉને ભારી મહિમા આ ટેકરીને આભારી છે. દહેરી ૧ સિદ્ધવડ (જુની તળેટી) આદિનાથના પાદુકાની.
અહિં પાણીની વાવ્ય છે ને યાત્રાળુ ભાડુ વાપરે છે. આ ઠેકાણે અનંત મુનિએ મેક્ષે ગયા છે. ડુંગર ઉપર આ રસ્તે રામપાળની બારી પાસેથી છે. ફરીને બપ
For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૨
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૨ના ત્રણ ચાર વાગે ગામમાં આવી જવાય છે. સિદ્ધવડથી બેલગાડી વિગેરે વાહન મળે છે. સિદ્ધવડથી ફક્ત બે ગાઉ પાલીતાણું છે.
બાર ગાઉની પ્રદક્ષિણ.. - શત્રુજિય નદીના કાંઠે “પાંડેરિયું’ નામે ગામ થઈ નદી ઉતરીને “ભંડારિયા નામે ગામ જવાય છે. તેમાં શ્રાવકના ઘર ૨૦ છે. દહેરૂ એક મેડા ઉપર છે, ત્યાં દર્શન કરી બાદાને નેસ નામે ગામ જઈને ત્યાં શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની બાંધેલી ધર્મશાળામાં ઉતારે કરીને તલાટી રૂપ વાવડી પાસેથી
કદંબગિરિ નામના ડુંગર ઉપર ચડવું. ગઈ ચોવીશીના બીજા તિર્થકર નિરવાણુના કદંબનામાં ગણધર એક ક્રોડ મુનિ સાથે મોક્ષે ગયાં છે. તેથી તિર્થ પ્રવર્તન થયું છે.
દહેરી ૧ મિલર ડુંગર ઉપર ચડતાં આવે છે. તેમાં કદંબ ગણધરના અને આદિનાથના પગલા છે. પાસે ઔષધિઓ તથા પાળીયા છે. આ ઠેકાણે ફાગણ સુદ ૧૪ ના દિવસે હોળી પ્રગટે છે તેથી તે દિવસને કમળાની હેળી એ નામે ગુજરાતી લોક બોલે છે.
આ નેસને મુલક કામલીઆ જાતના લોકેને હોવાથી કદંબગિરિને કમળાને ડુંગર કહેવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. કદંબગિરિને મહિમા અને પ્રભાવ.' ગઈચવીસીના બીજા નિર્વાણીનામા તિર્થંકરના કદંબ નામે ગણધર એક ક્રોડ મુનિ સાથે ઈહાં મોક્ષે ગયા છે. તેથી તિર્થ થઈને મહિમા પ્રસર્યો છે.
આ ડુંગર ઉપર મહા પ્રભાવિક વન, ઔષધિઓ અને રસવાપિકા છે અને કલ્પવૃક્ષે પણ છે. દિવાળીને દિવસે શુભવારે, ઉત્તરાયણ સંક્રાતિ હેતે છતે અહીં મંડળ કરવાથી દેવ પ્રત્યક્ષ થાય છે. કેઈ ઠેકાણે ઔષધિ આદિ વસ્તુ ન હોય તે આ પર્વત પર છે.
“હસ્તિગિરી, કદંબગિરિથી એક ગાઉ ચેક ગામને પાદર શત્રુજિય નદિ છે. તે ઓળંગીને ડુંગર ઉપર ચડાય છે. ઉંચે બે માઈ લને આશરે છે. તેના ઉપર દહેરી ૧ આદિનાથના પાદુકાની છે. આ હસ્તિગિરિ તિર્થ થવાનું કારણ એ કે ભરત રાજા (ભરત ચકવત્તિ) ના હાથીઓ આ સ્થળે મરણ પામીને સ્વર્ગે ગયા. ત્યાંથી હાથીના જીવ દેવતાઓએ ભરતને નમસ્કાર કરીને તિર્થ પ્રભાવિક ઉપકાર માન્ય. ને દેવ હાથીના સ્મરણ નિમિત્તે હસ્તિગિરિ તિર્થ પ્રવર્તન કર્યું. એક ગામમાં એક દેરાસર છે. ને વિશાળ ધર્મશાળા છે. ત્યાં સંધ પડાવ કરીને જમે છે. ને જાત્રા કરીને જાળીઆ ગામને રસ્તે થઈ પાલીતાણે જાય છે. બાર ગાઉને રસ્તો બેલગાડીને બે દિવસને છે.
- અOલ––
For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૧૪
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
મકરણ ૧૭ મું.
—ટ ‘ શત્રુંજય તિર્થની ‘ પ’ચતિથી ’ ના ગામા ’—
·
ષ્ટિ નિયમના સજનાર આ અવસર્પિણીઆાના આદ્ય પુરૂષ પ્રથમ તિર્થ કર આદિનાથ આ રીષભદેવ થયા. તેઓ આ ગિરીરાજ ઉપર પૂર્વ નવાણુ વાર આવી જવાથી અનંત લાભ સિદ્ધાંતે વધુ બ્યા છે. જેથી ભવ્ય પ્રાણીએ આ તિની નવાણુ' યાત્રા વિધી યુક્ત ક રીને મેાક્ષના સુખની વાંછા રાખે છે. ત્રીકરણ શુધ્ધે આ ગિરીરાનું વંદન, પૂજન, ને સ્પન્ ત્રીજે કે પાંચમે ભવે મુક્તિનું આપનાર થાય છે. નવાણુ' યાત્રા કરનાશ નિચે મુજમ પતિથી કરે છે. પાલીતાણાથી ઘેટી થઇ પતિથીના ગામે.
૧ જેસર શ્રી પાલીતાણેથી બેલગાડીને રસ્તે ઘેટી, હાથસણી ઉપર થઈ અહીં આવે છે. તેમા દહેરૂ ૧ મૂલનાયક રિષભદેવ છે. ઉતરવાને ધર્મશાળા તેમજ ઉપાશ્રય છે. ત્યાંથી
૨ છાપરીઆળી—ગામ આવે છે. ત્યાં દહેરૂ ૧ છે. ઉતરવાને ધર્મશાળા છે. આ ગામ ભાવનગરના ભૂપે ખાડા ઢા
For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વણુંન.
૧૫
રને ચરી ખાવાને શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીને આપ્યુ છે. ત્યાંથી
વડા થઇ
જ
૩ મહુવા—જવાય છે. આ ગામ માટું છે. તેમજ અંદર છે. મુખઈની આગોાટ ત્યાં આવે છે. તેમાં દહેરૂ ૧ મહાવીરસ્વામિનુ જુનુ છે. તેમાં બિંબ પણુ મહાવીરસ્વામિ જીવતા હતા, તે પહેલાનું ભરાવેલ છે. તેથી જિવત્ સ્વામિની પ્રતિમા કહેવાય છે. ઉતરવાને ધર્મશાળા છે. ઉપાશ્રય અને જૈન પાઠશાળા તથા જૈન કન્યાશાળા છે. ત્યાંથી.
૪ દાઢા આવે છે. તેમાં દહેરૂ ૧ ઉંચી ખધણીનું મૂળનાયક શાંતિનાથ છે. ઉતરવાને ધર્મશાળા છે, તેમજ જૈન પાઠશાળા છે. ત્યાંથી
૫ તળાજા—અવાય છે. આ બંદર છે. મેટાં વહાણા અહીં મુખઈ, વલસાડ, ભરૂચ, ને સુરત વિગેરેથી આવે છે. તેમાં નહેરૂ ૧ મુળ નાયક શાંતિનાથ છે, ઉતરવાને નદી ઘાટ ઉપર આવેલી રાય બહાદુર ખાઃ ધનપતિની વિશાળ ધ શાળા અને એક ખીજી નાની ધર્મશાળા છે. જૈન પાઠશાળા છે. ઉપરાંત પાલીતાણાની પેઠે આંહી ‘તાલધ્વજ’ગિરી નામે પત છે. તેના ચઢાવ ગામમાંથી છે. ઉંચાઈ અરધા મૈલ છે. એટલે (આબુના તળેટીનાં દહેરાથી પહેલા હુડા સુધીના રસ્તા જેટલા જ છે. ) સહેલા એટલા છે કે જે નવાણુ કરવી હાય, તેા પાંચ દિવસમાં પૂર્ણ થાય. આ ગિરી શેત્રુજાગિરીનું એક શિખર છે. તેના મૂળનાયક ‘ સાચાદેવ ’ ઉર્ફે સુમતિનાથ છે. દહેર ઘણ
For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. રમણિય ને શાંતિમય દેખાય છે. ફરતી દહેરીઓ છે તેને ફરતે કિલે છે તેથી ટુંક મનાય છે. ટુંકના પછવાડેના એક ભાગ ઉપર બારી છે તેમાંથી બહાર નીકળીને ચાળીસેક પગથીઆ ઉંચાણમાં એક ટેકરી પર “ચૌમુખ” નું દહેરૂં છે. આ ડુંગર. જે કે માને છે તે પણ પોલાણવાળે, ગુફાઓ, ને કેટલીક જુની પૂરાણી જગ્યા જોવાનું અહીં બની આવે છે. તળાજાથી
૬ ત્રાપજ–બે ગાઉપર આવેલ છે. તેમાં દહેરૂં ૧ મૂ ળનાયક શ્રી પાર્શ્વનાથ છે. ઉતરવાને ધર્મશાળા છે. ત્યાંથી
૭ તણસા–બે ગાઉપર આવે છે. તેમાં દહેરું મૂળનાયક પાર્શ્વનાથ છે. ઉતરવાને નાની ધર્મશાળા છે. ત્યાંથી
૮ ગેઘા–જવાય છે. તે થોડા વરસ ઉપર એક મોટું આબાદ બંદર ગણાતું હતું. હાલ ભાંગી પડયું છે. તેમાં દહેરાં ૩ ત્રણ જુના વખતના છે. મોટું દહેરૂં નવખંડા પાશ્વનાથનું છે. તેના ગઢમાં બીજા ચાર દહેશે છે. દહેરાના કારખાનાની ગાદી કાળા મીડ” ના નામથી ચાલે છે. બીજું ચંદ્રપ્રભુનું દહેરૂ અને ત્રીજું જીરાવળ પાર્શ્વનાથનું છે. ઉતરવાને શેઠ હઠીભાઈની ધર્મશાળા છે. હઠીભાઈ શેઠના સુપત્નિ મહેતાબ હરકુંવર શેઠાણી આ ગામના જ હતા. વળી અત્રે શ્રાવિકાશાળા ને ઉપાશ્રય પણ છે. હવાપાણ ઘણું સારા છે. ત્યાંથી - ૯ ભાવનગર–અવાય છે. ગામ જોવા લાયક છે. તેમાં ચાર દહેરાં શિખરબંધી અને ત્રણ ઘરદેરાસર છે. મોટું દહેરે
For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૧૭. આદિશ્વર ભગવાનનું તેમાં બીજા ચાર દહેરાં છે ને તેના વહીવટની ગાદી “ડોસાભાઈ અભેચંદ” ના નામથી ચાલે છે. પાઠશાળા તથા સામાયિકશાળા પણ છે. બીજી ગોડીજીનું દહેરૂ તેમાં બીજા ત્રણ દહેરાં છે. ત્રીજું ચંદ્રપ્રભુનું દહેરૂ તેમાં બીજું એક દહેરૂ છે આ દહેરૂં વડવામાં (ગામનું એક પરં) છે. ને ચેથું દહેરૂ શ્રી મહાવીરસ્વામીનું છે. આ દહેરાને ફરતે કેટ તથા સામે પુંડરિકજી અને તપગચ્છીય મુનિ મહારાજ મૂળચંદ્રજી અને વૃદ્ધિચંદ્રજીના સ્તુપ ઉપર બે બાજુ આરસની સુંદર જાળીવાળી નકશીદાર દહેરીઓમાં ચરણકમળ સ્થાપ્યા છે. આ દહેરૂ તેઓશ્રીના ઉપદેશથી થવા પામ્યું છે, તથા ગઢની બહાર બેડોગના પાછળના ભાગમાં પચાસ ગંભીરવિજયજીના સ્તુપની એક દહેરી છે. આ જગ્યા “દાદા સાહેબ” નામે પ્રસિદ્ધ છે. તેમાં એક મેટી ધર્મશાળા અને જૈન બેડીંગ આવેલાં છે તદુપરાંત શહેરમાં જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા અને જેન આત્માનંદ સભા અને બંનેની લાઈબ્રેરીઓ વિગેરે છે. આખા કાઠિયાવાડનું મેટું શહેર વિદ્યમાનકાળે ગણાય છે. મેટી મેટી આગબેટે અહીં સુધી આવે છે. રેલ્વે પણ અહીંજ સુધીજ છે. ત્યાંથી રેલ્વે રસ્તે ત્રણ ગાઉ ઉપર.
૧૦ વરતેજ-ગામ આવે છે. તેમાં દહેરૂં ૧ સંભવનાથનું છે. આ દહેરાની નકશી જોઈને મનને આનંદ ઉપજાવે છે ત્યાંથી રેલ્વે રસ્તે
૧૧ શીહાર–ગામ તેટલેજ પંથે આવે છે. તેમાં દહેરું
For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૮
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. એક મૂળનાયક શાંતિનાથજીનું છે. ઉતરવાને વિશાળ ધર્મશાળા અને ઉપાશ્રય છે ને જેની પાઠશાળા વિગેરે છે. આ ગામમાં વિશાઓસવાળની સારી અને સુખી વસ્તી છે ને તેઓને માટે જ વાસણના વેપારી છે. આ ગામમાં ત્રાંબા પીતળના વાસણ તથા સુંઘવાની તમાકુ સારી બને છે ને ઈતિહાસમાં તેને માટે પ્રખ્યાત ગણાયું છે. અહીં પંચતિથી પૂર્ણ થાય છે. આ પંચતિથી ભમતાં લગભગ એકઅઠવાડીયું લાગે છે ને ઓછામાં ઓછા ચાર દિવસ લાગે છે.
પ્રકરણ ૨૮ મું. શત્રુંજય ઉપરની રાયણને પ્રભાવ અને મહિમા.
ધની ધારાને ઝરતી તથા રિષભદેવ પ્રભુથી ભૂષિત થયેલી પ્રાય: શાશ્વતિ આ રાયણ હેઠલ
| આદિશ્વર ભગવાન સેમેસર્યા હતા તેથી વંદનિ/ ક પૂજનિક થવા પામી છે. આ રાયણનાં દરેક
થઈ પાંદડે, દરેક થડે ને દરેક ફળે દેવવાસ છે. માટે અજાણતાં પણ તેનાં પાંદડાને છેદવાં નહિ.
આ રાયણને સેને, રૂપે, મેતીએ અને ચંદન વડે કરીને જે શુદ્ધ ભાવથી મનની એકાગ્રતાએ પૂજે તે સ્વપ્નમાં આવીને
For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૧૯ ને સઘળું શુભાશુભ કહી આપે છે. | ભૂત અને રાક્ષસાદિથી ભય પામેલ માણસ આ રાયણને પૂજે તે ભયથી મુક્ત થાય છે. અને એકાંતર, તરીયે તાવ આવતે હેય તે ઉતરી જાય છે.
વળી મિત્રો થતાં, બે બહેનપણુઓ થતાં આ રાયણને સાક્ષિ રૂપ કરે તે તેઓ ઘણું સુખ પામે છે.
આ રાયણ નિચેની માટી, પડી ગયેલી છાલ અને પડી ગયેલાં પાંદડાનું પાણી કરીને જે શુદ્ધ અને વડે સ્મરણ કરીને પડે તે દુષ્ટ રેગો પણ નાશ પામે છે.
શત્રુજિય નદીને મહિમા અને પ્રભાવ,
ગઈચવીશીના પ્રથમ તિર્થંકર શ્રી કેવળનાણીના સ્નાત્ર માટે ઈશાને ગંગાને અહીં ઉતારી હતી, તે વૈતાઢ્ય પર્વતથી જમીનની અંદરજ વહે છે અને તે શત્રુંજય પાસે પાછી પ્રગટ થાય છે. તેથી તેનું નામ શત્રુજિસ પડયું છે. પવિત્ર જળવાની, કરયાણની કરનારી અને નાના પ્રકારના પ્રભાવથી ભરેલી શેત્રુંજી નદી નીચે પ્રમાણે શેભે છે.
આ નદીના જળના સ્પર્શથી કીતિ, લક્ષ્મિ અને બુદ્ધિ આદિ વસ્તુ પ્રાપ્ત થાય છે અને સિદ્ધિઓ વશ થાય છે. પક્ષીઓ જે પવિત્ર માનીને પાણુને સ્પર્શ કરે તે પાપરૂપ મેલ તેને પણ ચેટ નથી. નદીના પ્રભાવ માટે કંઈપણ શંકા નહીં કરતાં જેઓ આાસ્તા રાખે છે, તેના રેગે આ પાણીથી નાશ
For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૦
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. પામે છે. આ નદીનું છ માસ પાણી પીએ ને તેના કાંઠા ઉપરના વૃક્ષોના ફળ ખાય છે, તેના પિત્ત, વાયુને કફાદિ રેગે જઈને દેહ કાંતિવાન થાય છે.
વળી વિદ્યાભ્રષ્ટને વિદ્યા, રાજ્યભ્રષ્ટને રાજ્ય, અને સુખઅને સુખ ક્રિડા માત્રમાં આપે છે. માટે તે ઈ ઉતારેલી મહા પ્રભાવવાળી નદીનું પાણી પવિત્ર છે. માટે તેમાં સ્નાન કરી તથા જીનને અભિષેક કરી અંતરાત્માને શુદ્ધ કરે તે પ્રાણી મેક્ષ સુખ મેળવે છે.
શત્રુંજય તિર્થને મહિમા અને પ્રભાવ.
સદા પ્રાયા શાશ્વત્ તરણ તારણ પૂજ્ય પવિત્ર તિર્થ શત્રુંજયના સિદ્ધાચળ, વિમળાચળ આદિ ઉત્તમ ૨૧ નામ છે તથા ઉત્કૃષ્ટ ૧૦૮ નામ છે. કે જેમના ઉપર અનંતા જીવ મેક્ષ પામ્યા ને પામશે. તર્યા, તરે છે અને તરશે. તેવા સર્વોત્કૃષ્ટ તિર્થને વિદ્યમાન કાળે મેટા વાર્ષિક ચાર મેળાઓથી મહિમા વિસ્તારને પામે છે. ને દરેક મેળા વખતે હજારે યાત્રાળુ તિર્થસ્પર્શ કરે છે ને લાભ મેળવે છે.'
મેળે ૧ લે-કાકી પુનમને–તે દિવસે દ્રાવિડને વારિખિલ્ય મુનિઓ દશ કેડથી મુક્તિ પદને પામ્યા, જેની દહેરી તળીયામાં છે. આ મેળે ર જે-ફાગણ શુદ –પ્રથમ તિર્થકર રિષભદેવ એક પૂર્વમાં પૂર્વ નવાણુ વાર આ દિવસે આવ્યા ને
For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૨૧ રાયણ પાઉ ધર્યો. ફાગણ સુદ ૧૩-કૃશ્ન વાસુદેવના સાંબ ને પ્રદ્યુમ્ન પુત્રે સાડાઆઠ કેડ સાથે “ભાડવા શિખરે” મુક્તિ વર્યા. તે મહિમાને મેળે આદપર સિદ્ધવડમાં ભરાય છે.
મેળે ૩ ચૈત્રી પૂનમને પ્રથમ તિર્થકરના પૌત્ર પુન્ડરિક ગણધર પાંચ ક્રોડ મુનિ સાથે મેક્ષ ગયા, તદા કાળથી પુંડરગિરી નામ પણ પ્રસિદ્ધતામાં છે. પુંડરિકજીને દહેરે તે દિવસ સારી આંગીઓ રચાય છે.
મેળે ૪-અષાડી ચૌદશને–વર્ષારૂતુમાં એક ઠેકાણે રહેવાનું શાસ્ત્ર ફરમાન હવાથી ચાર મહીના દર્શનને લાભ ન પામી શકાય તેથી વરસને છેલ્લે મળે અને ચાતુમાંસ રહેવા આવનારાઓને સમુહ થવાથી મેળે જયવંત વતે છે.
વળી આ તિર્થ ઉપર-આસો સુદ ૧૫ ના રોજ પાંચ પાંડે વીસ કેડ મુનિ સાથે, નમિ અને વિનમિ વિદ્યાધરેિ બે કેડ મુનિ સાથે, નારદજી એકાણુ લાખ, રામ ભરત ત્રણ કોડ સાથે, વિગેરે અસંખ્યાતા પ્રસિદ્ધ માણસે મુક્તિ વર્યા છે. તેમજ ગઈ ચોવીસીના અજિતસેન આદિ તિર્થંકર મોક્ષે ગયા છે. અને વર્તમાન વીસ તિર્થક (નેમનાથ સિવાય) એ યાત્રા કરી છે. ને અજિતનાથ તથા શાંતિનાથ ભગવાને ચોમાસું કર્યું છે. સર્ષ મયુરાદિ પ્રાણીઓને તાર્યા છે, તેમજ પ્રાણીઓની ભયપણાની ખાત્રીને તેમનું દર્શન
For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
મોટા ગુણ ધરાવે છે. વિગેરે અન'તા ગુણથી પાલીતાણા શહેરની તળેટીના ઉપર મુકુટપણે મહિમાવંત જયવંત વર્તે છે. ત્તિ પ્રભાવ.
૧ જેમણે સાનુ ચાયુ' ડાય તે જો આ તિર્થ્યસ્થળમાં આવી ચૈત્રી પુનમના ઉપવાસ કરી જાત્રા કરે તે શુદ્ધ
થાય છે.
૨ જેમણે વસ્ત્ર ચાર્યા હોય તે જે સાત આંખિલ આ સ્થળે આવીને કરે તે શુદ્ધ થાય છે.
૩ રત્નની ચારી કરી હોય તે કાકે માસના સાત દિવસ યુદ્ધ ભાવે તપ કરી યથાશક્તિ દાન દેતા શુદ્ધ થાય છે. ૪ કાંસુ, ત્રાંબુ, રૂપું ને પીતળ ચારનાર જીવ આ સ્થળે આવી પરમા નામના તપ સાત દહાડા સુધી પૃથક પૃથક કરવાથી શુદ્ધ થાય છે.
૫ મેાતી ને પરવાળાં ચાનારી ત્રિકાળજીન પૂજા કરીને પંદર આંખિલ કરવાથી શુદ્ધ થાય છે.
૬ ધાન્ય અને જળના ચાર અહીં આવીને સુપાત્ર દ્વાન આપે તે શુદ્ધ થાય છે.
૭ ગાય, ભેંસ, હાથી, ઘેાડાના ચાર અહીં આવીને ભક્તિ પૂર્ણાંક ઉલ્લાસથી જીનનું ધ્યાન ધરે તેા શુદ્ધ થાય છે. ૮ દિક્ષિત સ્ત્રી, કુંવારિકા, સધવા, વિધવા, વટલેલી, ગુરૂની આ સાથે ગમન કર્યું. હાય તાપણુ મનને રાખીને
For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૩
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. જનનું ધ્યાન ધરતે થકે છ માસ સુધી તપ કરે, તે શુદ્ધ થાય છે.
વળી બીજાના ચૈત્ય, ઘર, પુસ્તક, ને પ્રતિમાદિ વસ્તુ ઉપર દુષ્ટબુદ્ધીએ ચિંતવે કે આ મારૂં છે એમ ધારીને પિતાનું નામ નાંખે છે, તે માણસ અહિં આવીને શુદ્ધ ભાવે છે માસ સુધી સામાયિક કરે તે શુદ્ધ થાય છે.
વળી અનેક પ્રકારની ઔષધિઓ, જડી બૂટ્ટીઓ, રસ કુપીકા; અને સિદ્ધિઓ પિતા પાસે ખાસ પરેપકાર માટેજ રાખે છે ને એગ્ય મનુષ્યને જ પ્રાપ્ત કરાવે છે. ભગવાને, ઈદ્રમહારાજને શત્રુંજય મહાસ્યનું
કીધેલું ફળ. હે ઈદ્ર ! ફક્ત શત્રુંજયનું નામ સાંભળવાથી જે પુણ્ય થાય, તેનાથી કોડગણું પુણ્ય તેમની સમીપ ગયાથી થાય છે અને અનંતગણું પુણ્ય નજરે નજર જોયાથી થાય છે. હવે આ તિથને જોતાં યા ન દેતાં પણ જે માણસે ત્યાં જતા સંઘની ભક્તિ યા સન્માનમાં તત્પર રહે, તેઓ એક્ષપર્યંત મહા સુઅને મેળવે છે
શત્રુંજય મહાસ્ય લેણે રચ્યું? વર્તમાનકાલના પ્રથમ તિર્થકર શ્રી રિષભદેવના મુખ્ય ગણધર શ્રી પુંડરિક સ્વામીએ નાના પ્રકારના આશ્ચર્યથી, અને તત્વોથી ભરેલું દેવપૂજિત, સવાલાખ લેક પ્રમાણુવાળું માહાભ્ય રચ્યું.
તેમાંથી છેલ્લા તિર્થંકર શાસનપતિ મહાવીરસ્વામીના
For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૪
સિદ્ધાચળનું વન.
પટ્ટાધર સુધર્મા ગણુધરે આછા આયુષ્યવાળા પ્રાણીએ જાણીને ચાવીસ હજાર લેાકવાળુ ઉદ્ધરીને બનાવ્યું.
તેમાંથી સાંવત ૩૭૦ માં અષ્ટાંગ ચેાગ અને સર્વ વિદ્યામાં નિપૂણ તેમજ આધ્ધાને મદ રહિત કરનાર આચાર્ય શ્રી ધનેશ્વ રસૂરિએ અઢાર રાજાએથી સેવાએલા શિલાદિત્ય રાજાના આગ્રહથી વલ્રભીપુર નગરમાં દશ હજાર લેાકવાળુ ઉદ્ધરીને મનાળ્યું, જે હાલ વિદ્યમાન જયવંતુ વતે છે.—વલ્લભીપુરને હાલ વળાથી ઓળખે છે ને પાલીતાણેથી માર ગાઉ થાય છે.
આ ધનેશ્વરસૂરિ મહારાજની મૂર્તિ હાલમાં શત્રુંજય ડુંગર ઉપર હાથી પાળની બહાર આરસના શિખરવાળા દહેરા પાસે એક નકશીવાળી દહેરીમાં પધરાવી છે. હાથીપેાળ જતા રસ્તાને કાંઠે જમણા હાથપર છે.
તિથ રાજની સ ંરક્ષણય શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેડેડીની ગાદીએ થએલા મુનિમે
તિની રક્ષણકોં પેડેડી આણંદ કલ્યાણક સંઘની છે. ને તે શ્રી સંઘે ચુટી કાઢેલા નેતાઓની અનેલી કમિટીદ્વારા ચાલે છે. તે કમિટીમાં પ્રમુખપણું વંશપરંપરાએ અમદાવાદના નગરશેઠનુંજ છે. હાલ પહેડીના પ્રમુખ શેઠ કસ્તૂરભાઇ મણીભાઈ પ્રેમાભાઈ નગરશેઠ તથા શેઠ મણીભાઈ દલપતભાઈ ભગુભાઈ છે.
તેની ગાદીએ પ્રથમ પહેલામુનિમ રાધનપુર નિવા
For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. ૧રપ સી પરી વીરચંદ અને નરસિંગ દીપચંદ હતા. તેમણે પહેડીની સંભાળ તથા યાત્રુને સંતોષ સારી રીતે આપી સર્વ જોડે ઘણે યશ લીધે છે. ત્યારપછી નથ ધરમશી મહેતાએ દેવદ્રવ્યને બિગાડે કર્યો. પછી થોડો થોડો વખત ઈશ્વરલાલ ડેપ્યુટી તથા રા. દરજીભાઈથયા. પછી મી. દુર્લભજી મનજી થયા. તેમના વખતમાં પહેડીને ઘણે સુધારો થયે. તેમના પછી બાબૂ ગીરધરલાલ ગુલાબચંદ થયા. તેમના વખતમાં દેવદ્રવ્ય વૃદ્ધિ અને કેટલાંક બાંધકામ અને રીપેરીંગ કામ સારાં થયાં છે. ત્યારપછી અત્યારે (વર્તમાન) મુનિમ રા. ગુલાબભાઈ છે. તેઓ બાહોશ અને કામદારોના કામની કદરની પીછાન કરનારા સત્યવાદી ઉપરાંત સુલેહ શાંતિ વડે કાર્ય સુકાર્ય કરી નિમકહલાલપણું બતાવનારા વિદ્વાન ધિમાન છે. હાલ તિર્થાધિરાજની સંભાળનું જોખમ તેમની દેખરેખમાં છે. અમે ઈચ્છીએ છીએ કે તેઓને વહીવટ યશસ્વી નિવડે ને સ્થાનિક સંઘ જોડે, રાજ્ય જોડે, અને ટૂંકામાં સર્વ જોડે સત્ય પ્રીતિ સંપાદન કરી સુનામનામાં ઉમેરો કરે. .
કિબહૂના!
$ ઇતિ વર્તમાન વર્ણન સંપૂર્ણ..
વર-ક્સ
For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
દેહેરાંવાળા દરેક ગામના સધને ઉપયોગમાં રહેવા ગુજરાતી મહીના પ્રમાણે, ચાવીશ તિર્થંકર પ્રભુના જન્મ અને માક્ષ દિવસના કેડો.
તિર્થંકરના નામ.
જન્મ દિવસ.
માક્ષ દિવસ.
ઋષભદેવ
અજિતનાથ સભવનાથ અભિનદન
સુમતિનાથ પદ્મપ્રભુ
સુપાર્શ્વનાથ
ચંદ્રપ્રભુ સુવિધીનાથ
શીતળનાથ
શ્રેયાંત્વનાથ
વાસુપુજ્ય વિમળનાથ
અનતનાથ
ધર્મનાથ શાંતિનાથ
કુંથુનાથ
અનાથ મીનાથ
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિસુવ્રત નમિનાથ તેમનાથ પાર્શ્વનાથ મહાવીરસ્વામી
ફાગણુ વ ૮ માહાં શુક્ર ૮ માગશર શુદ ૧૪
માહા શુક્ર ૨ વૈશાખ શુદ ૮ આસા વદ ૧૨ જે શુદ ૧૨ માગશર વદ ૧૨ તક વદ પ
પાષ વદ ૧૨ માહા વદ ૧૨
મહા વદ ૧૪
મહા સુદ ૨ વૈશાખ શુદ ૧૩
મહા શુક્ર ૩ વૈશાખ વદ ૧૩ ચૈત્ર વ૪ ૧૪
માગશર સુદ માગશર સુદ ૧૧
વૈશાખ વદ ૮ અષાડ વદ ૮
શ્રાવણ સુદ ૫ સાગસર વદ ૧૦ ચૈત્ર સુદ ૧૩
For Private And Personal Use Only
પેષ વ. ૧૩ ચૈત્ર શુ. પ ચૈત્ર શુ. પ વૈશાખ શુ. ૮ ચૈત્ર શુ. ૯
પાષ વ. ૧૧
મહા વ. ૭
શ્રાવણ વ. ૭ ભાકુવા જી. ૯ ચૈત્ર વ. ૨
અસાઢ વ. ૩ જેઠ વ. ૧૪
જે વ. ૭ પેષ શુ. પ જેઠ જી. પ વૈશાખ વ. ૧૩ ચૈત્ર વ. ૧
આગાર શુ. ૧૦
ફાગણ ૩. ૧૨ વૈશાખ વદ ૯
ચૈત્ર વ. ૬૦
અષાઢ શુ. ૮
આવ્યુ શુ. ૮ આસે ૧. ૦))
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમૂલ્ય સુચના–પિતાના ગામના દેહેરના મૂળનાયક પ્રભુના જન્મ અને મોક્ષના શુભ દિવસે દેહેરાંમાં યથાશકિત આંગી રચાવી પૂજા ભણાવવી, અને તે દિવસે દળવું, દળાવવું, ખાંડવું, ગાગરમટી, કે કપડાં ધોવાં વિગેરે પાપ આરંભના કામ સંઘમાં ન થાય તેમ એક દિવસ અગાઉથી આગેવાનેએ પિતાના સંઘમાં જાહેર કરવું.
કાચમાં જડવાને કાપત્રના સુંદર મોટા કાગળ જતા હોય તેમણે નીચેને સરનામે ટીકીટ બીડ્યાંથી મફત મેકલશે. પણ ઉપરની ગરજ સારવા માટે એકજ કઠો અમે આ બુકમાં દાખલ કર્યો હોવાથી બુક મંગાવવી.
અમરચંદ બેચરદાસ, જેમ બૂકસેલર–પાલીતાણુ.
A
S:
For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જાહેર ખબર.
સાનાના તથા ચાંદીના ફેન્સી દાગીના તૈયાર વેચવાની તેમજ ઓર્ડર મુજબ વાયદેસરબનાવી આપવાની
પ્રખ્યાત પેટી.
અમારી દુકાને સાનાના દાગીના મસીન પોલીસ તથા હૅન્ડપેાલીસના તૈયાર મળશે તથા ચાંદીના તરેહ તરેહવારના ફ્રેન્સી દાગીનાએ તૈયાર મળશે વળી ચાંદીનાં સાદાં તથા ચીતરનાં વાસણા અને પ્રેઝન્ટ આપવા લાયકની ફેન્સી ચીજો તેચાર મળશે. તેમજ ગ્રાહકેાને પેાતાના સાનાના તથા ચાંદીના દાગીના બનાવવા હશે તેા કીફાયત મજુરીથી વાયદેસર અનાવી આપવામાં આવશે.
.
અવેરાતના દાગીનાઓ બનાવવાનુ અને વેચવાનું પણ કામ થાય છે. એક વખત પ્રસંગ પાડી ખાત્રી કરવાની અમારી ખાસ ભલામણ છે.
શા. ખોડીદાસ લલ્લુભાઇ એન્ડ બ્રધર્સ ( જૈન ).
( પાલેજવાળા ) ઠેકાણું—રતનપાળ, અમદાવાદ
For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
સ્તવન સંધ્ય૩, શ્રી મુનિસુવ્રતજિન સ્તવન સમકિત દ્વાર ગભારે પેસતાં–એ દેશી. મુનિસુવ્રત પ્રભુ એક વિનતિજી, સુણજે જગત દયાળીરે; ભવભવમાં પ્રભુ હું બહુ ભોઇ, હવે તારેને કૃપાળરે, મુ. ૧ સુમિત્ર પિતા કુગે દિનમણી, માતા પદ્માવતીના નંદરે અંજન સમ તન અતિ આપતું, ક૭૫ લંછન સુચંગરે મુ. ૨ ત્રીભુવનમાં તિરથ રાજિપોજી, શ્રી શેત્રુંજય શિણગાર; ટુંક ભલી કેસવજી તણજી, ત્યાંથી વસીઆ ખેડઝારે મુ. ૩ એડમંડન જિન ભાવે લેટતાં, પામીએ શીવપુર કેરું રાજરે; મેં માવ્યા પ્રભુ પાસે ઢયાજી, ફળીઆ મનોરથ આજરે, મુ. ૪ સંવત ગર્ણ ઈતિરેજી, વૈશાખ દુજે રૂડો મારે, છઠ અજવાળી રઇ.આપણી જીવાડે બિરાજ્યા પ્રમુખાસરે, મુપ પૂરવ પુજે હું પ્રભુ પામીજી, વશમા શ્રી જિનચંદરે; રાજવિજયગુરૂં ગુણ ગાવતાંજી, ભવથી તારો કંકુચંદરે મુ. ૬
ઘેડાન સંભવીજન સ્તવન, તુમ ચિદઘનચંદ આનંદલાલ –એ દેરી. તુમ ચિદઘન વિદ્યામ લાલ, તોરે દનકી બલિ,
નાથ તેરે દર્શની બલિહારી. ટેક
For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૦
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. આપ ચરણકે શરણ ગ્રહોમેં વિકથા બાત બિસારી; આપ બિના નહિં ઓર જગતમેં તારણહારા કે ભારી. તુમ. ૧ ભવજલ માહે ડૂબ ગયો મેં, સંભવ લીજે ઉગારી; શુદ્ધ સમ્યક્ત્વ માર્ગ બતાદેઈ, દાંભિક પંથ વિદારી. તુમ. ૨ શઠ મહાદિકે ભય હે મુજકે, મુખમેં કહું કયા પિકારી, સેનાનંદન શુદ્ધ સમર્પો, અખંડિત ભક્તિ તમારી તુમ. ૩ ઘોડા લંછન ઘડા મંડન, સંભવ મૂરતી પ્યારી રાજવિજ્ય ગુરૂવર બેધ, કંકુ મિલે શીવનારી. તુમ. ૪
પ્રાતઃસ્મરણ મંગળપદ, શ્રી રે સિદ્ધાચી ભેટવા એ દેશી. પ્રભાતે ઉઠીને જીવડા, સ્મરો મંગળ ચાર, મંગળ અરિહંત આદિનું, જપીએ પ્રથમ આધાર. પ્ર. ૧ બીજું મંગળ શ્રી સિદ્ધનું, કર્મ આઠને તેડે મૃતિમંદિરમાં જઈ ચડે, ભાવ પ્રાણની જોડે. સાધુનું ત્રીજું જાણુએ, ભવ તયો રઢીઆળા; મુક્તિપંથને સાધતાં, મૂળ ઉત્તર ગુણવાળા. ચોથું તે જિન ધર્મનું જેહના ચાર પ્રકાર; દાન શિયળ તપ ભાવના, આરાધ્ધ ભવપાર. પ્ર. ૪ વિજયાનંદસૂરિ જેહના, દાદ ગુરૂ ગુણ ગેહ, રાજવિજયની મહેરથી પભણે કંકુ નેહ. પ્ર. ૫
પ્ર૩
For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
સગમનેર–અમીઝરા પાર્શ્વજિન સ્તવન સુનિવર શેત્રુજા ધણીજી એદેશી.
પાર્શ્વ પ્રભુ તેવીશમાજી, સાંભળે દીનદયાળ; આ સંસાર તરવા ભણીજી, જાલજો હાથ કૃપાલરે. જીનેજી, પ્રગટ્યા પારશનાથ. ટેક ૧ નયર ખનારસ રાજિયાજી, અશ્વસેન કુલભાણુ, માત વામા અવતીજી, સ્વામી ગુણુની ખાણુરે.
જીનેજી, પ્રગટ્યા. ૨
પ્રગટ હુઇ તુજ મૂર્તિજી, અમીઝરતી જલમાંહિ; જલક્રિડાએ બહુ ખાલકાજી, જીએ અચરજ ઉછાંહીરે.
જીતજી, પ્રગટ્યા. ૩
નદીજલમાં નહીં કાંકરાજી, તા યાંથી પત્થરા આજ; કાઢ્યા પત્થર સહુ મળીજી, થયા તિહાં ગેબી અવાજ.
જીનજી, પ્રગટ્યા. ૪
એ ખાલકના પગ વિશેજી, લાગ્યા સુવાળા છેક; જલડૂબકીએ કાઢીજી, તે દીઠી મૂરતિ એક રે.
જીનજી પ્રગટ્યા. પ
અમીઝરતી પ્રભુ તાહરીજી, પ્રતિમા તેડુ અખંડ, દેખી ચમત્કાર સહુ નમેજી, યશ પ્રસર્યાં બ્રહ્માંડરે.
જીનજી, પ્રગટ્યા ૬
૧૩૧
For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૨
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. દક્ષિણ સંગમરમાંજી, યાત્રુ આવે અહર્નિશ, વિજયાનંદ સૂરિતણાજી, રાજવિજય પ્રશિષ્ય.
જનજી પ્રગટ્યા. ૭ પ્રભુદર્શન કરતાં થકાંજી, વાધીયું સેવક નૂર; કંકુને ઉજવલ કરછ, આવું આપ હજારરે.
જનજી, પ્રગટ્યા. ૮ સંગમનેર મંડન પાશ્વનાથપત્તિનું સ્તવન,
કપૂર હૈયે અતિ ઉજળારે દેશી અમીય ઝરંતા અમીઝરારે, ત્રેવીસમા પ્રભુ પાસ, દક્ષિણ દેશમાં મનહરરે, ગામ સંગમનેર ખાસરે,
- ભવિયાં. વંદે પાર્શ્વજિનંદ. ટેક વંદી પાપ નિકંદરે, ભવિયાં. વદ પાર્શ્વજિનંદ ૧ એક દિન કેઈક બાળકેરે, જળક્રિડાએ જાય, નદિ પરવર વેગમારે, જોયું અચરિજ ત્યાંયરે, ભવિયાં. ૨ નહિ વેળુ નહિં કાંકરારે, ત્યાં પથ્થર કેમ આજ, ભેગા મળી સહ કાઢતારે, કાહ્યા અતીહી ઈલાજરે. ભવિયાં. ૩ એક કહે મુજ પાઉલેરે, સુંવાળું લાગે છે કાંઈ, બીજે કહે ભાઈ સત્ય છે, દીસે છે કાંઈ આહીરે. ભવિયાં. ૪ ડુબકી મારી બેઉ જણેરે, સુંવાળું ઉચક્યું જેમ, પ્રગટ ભયું બિંબ પાસનું રે, ત્યાંથી સંઘમાં ક્ષેમરે. ભવિયા. ૫
For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
ભાદ્રવા પૂનમ અતિ ભલીરે; પ્રગટ્યા પ્રભુ પ્રખ્યાત, શ્રવણી યાત્રુ આવતાંરે; દેખે અમિય સાક્ષાત્રે. ભવિયાં, ૬ ઓગણીશ ઇંકાત્તેર સવતેરે, કહે કંકૂચ'દ પ્રેમ, ઇચ્છિત પૂરશે પાર્શ્વજીરે; ભાવે ભજતાં ફ્રેમરે. ભવિયાં. ૭
શ્રી જીનેર સખેશ્વરા પાર્શ્વજિન સ્તવન
૧૩૩
રાગ-કલ્યાણ.
શ્રી જિનવરા, પાસ સ ખેશ્વરા,
ભક્ત નિજ જાણી જિન, અજે ધારશેા જરા. ટેક. કાશી દેશ વણારસી નયરી, અશ્વસેન કુળચંદ, માત વમાજી ઉર સરર્હંસા, દીઠે પરમાનંદ. શ્રી જિન૦ ૧ કમઠ અજ્ઞાની કેરા યજ્ઞે, પરજળતા ફણીધર, કાઢી તાર્યો મ ંત્ર પ્રભાવે, ઈંદ્ર અનાયા ધરણીધર. શ્રી જિન૦૨ પ્રભુ દામાદર ગઈ ચાંવીશી, શ્રવણી તેહના મુખ, સ્થાપી અષાઢી વિવેકવ તે; પાશ્વ પ્રતિમા સુખ. શ્રી જિન૦ ૩ પાન પસાયે મુક્તિ મળવા, જિંબ બનાવ્યુ સાર, તેહ પ્રભુજી આજે રાજે, પરચા પૂરણહાર. શ્રી જિન વિશ્વ વિખ્યાતા જાઇવરાજા; જરા નિવારી જેમ, ગક કકૂચ'દ નિહાળી; ભવથી તારા એમ. શ્રી જિન૦ ૫
૪
For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
tar
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
સ્તવન પ૪.
વારી જાઉં સ ંખેશ્વર શ્યામનેરે; જેના
એકસત આઠ રૂડા નામછેરે. વારી
જેને પૂર્વ કેરી ઓળખાણ છેરે; જેને ઘરે તે હીરાની ખાણુ છેરે. વારી રાય રાણા નમે તુજ નામને ; તે તા વધારતા નિજ મામનેરે. વારી
નિવારી ચેારાશીના કુંદનેરે; પ્રભુ પાર ઉતારા કચનેરે. વારી
શ્રી શાંતિનાથનુ સ્તવન.
શાંતિ જિનેશ્વર સાચા સાહિબ, શાંતિ કરણ અનુકુલ મે હા જીનજી, તુ મેરે મનમેં તુ મેરે દિલમે ધ્યાન ધરૂ પણ પલમે' સાહેખજી તુ મેરે॰ ભવમાં ભમતાં મેં દશ્મિન પાસે, આશા પૂરા એક પલમે સાહેબજી તુ મેરે નિર્મળ યાત વદનપર સાહે, નિકસ્યાજી ચંદ માદલમેં હૈા જીનજી તુ મેરે મેરા મન તુમ સાથે લીના, મનવસે ન્યુ જલમ સાહેબજી. તુ મેરે જીનરીંગ કહે પ્રભુ શાંતિ જિનેશ્વર, દીઠાજી દેવ સ તમે સાહેબજી. તુ મેરે પ ઇતિપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિહાચળનું વર્ણન. શ્રી રિષભદેવનું સ્તવન.
માતા માદેવીના નદ ! દેખી તાહરી મૂતિ માહાર મન લેાભાણજી, મારૂ દિલ લેાભાણજી નિરખી તાહરી મૂરતિ માહરૂ ચિત્ત લેાભાણુ જી॰ ટેક. કરૂણા નાગર કા સાગર, કાચા કંચન વાન; ધારી લછન પાઉલે કાંઇ, ધનૂષ પાંચસે માન. માતા૦ ૧ ત્રિગટે એસી ધર્મ કહેતા, સૂણે પ`દા ખાર; જોજન ગામિની વાણી મીઠી, વરસતિ જલધાર. માતા॰ ૨શી રૂડી અપત્સરાને, રામા છે મનરંગ; પાયે નેપૂર રહ્યુÌ કાંઈ, કરતી નાઢારંભ. માતા॰ ૩ તુદ્ધિ બ્રહ્મા તુદ્ધિ વિધાતા, તુ જગતારણ હાર; તુજ સરખા નહીં દેવ જગતમાં, અરવડીએ માધાર. માતા૦ ૪ તુહિ ભ્રાતા તુહિ ત્રાતા, તુહિ જગતના દેવ; સુરનર કિન્નર વાસુદેવા, કરતા તુજપદ સેવ. માતા૦ ૫ શ્રી સિદ્ધાચળ તિરથ કેશ, રાજા રિષભ જિષ્ણુă; પ્રીત્તિ કરે માણેક મુનિ તાહરી, ટાળેા ભવ ભય કું. માતા૦૬ પ્રતિપૂર્ણ
૧૩૫
શ્રી પુ’ડરિક સ્વામીનું સ્તવન,
એક દિન પુંડરિક ગણધરૂ લાલ, પૂછે શ્રી આદિ જિષ્ણુદ સુખકારીરે. કહીએ તે ભવજલ ઉતરીરે લાલ, પામીશ પરમાન ૬ ભવવારીરે. એક૦ ૧ કહે જિન ઈશુગિરી પામશારે લાલ, જ્ઞાન અને નિરવાણુ જયકારીરે; તિરથ મહિમા વાધશેારે લાલ,
For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૬
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. અધિક અધિક મંડાણ નિરધ્ધારીરે એક ૨ એમનિસૂણીને ઈહાં આવીઆરે લાલ, ઘાતિ કરમ કર્યા દૂર તમારી પંચ કોડ મુનિ પરિવર્યારેલાલ, હુઆ સિદ્ધિ હજુર ભવવારીરે. એક ૩ ચેત્રિ પૂનમ દિન કીજિયેરે લાલ,પૂજા વિવિધ પ્રકાર દિલધારીરે ફળ પ્રદક્ષિણા કાઉસ્સગારે લાલ, લેગસ્ટ સ્થઈ નમુક્કાર નરનારીરે. એક ૪ દશવીશ ત્રીશ ચાલીસ ભલારે લાલ, પચાસ પુષ્પની માલ અતિસારીરે, નરભવ લાહો લીજિયેરે લાલ, જેમ હોય જ્ઞાનવિશાળ મનોહારીરે એક ૫ ઈતિ.
શ્રી સિદ્ધાચળનું સ્તવન, સિદ્ધાચળ ગિરી લેટયારે ધન્ય ભાગ્ય હમારા. યહ ગિરીવરને મહિમા મટે, કહેતાં ન આવે પાર. રાયણ રૂખ સમેસર્યો સ્વામિ પૂર્વ નવાણું વારરે. ધન્ય ૧ મૂળનાયક શ્રી આદિજિનેશ્વર, ચામુખ પ્રતિમા ચાર. અષ્ટ દ્રવ્ય સુપૂજે ભાવે, સમકિત મૂળ આધારરે, ધન્ય ૨ ભાવ ભગતીસુ પ્રભુ ગુણ ગાવે, અપના જન્મ સુધારા, યાત્રા કરો ભવિજન સુભભાવે, નક તિર્યંચગતિ વારારે. ધન્ય ૩ દુર દેશાંતરથી હું આવ્યું, શ્રવણે સૂણી ગુણ તેરા, પતિત ઉદ્ધારણ બિરૂદ તમારે, એ તિરથ જગ સારા રે. ધન્ય ૪ અઢારસે ત્યાશી માસ અષાડા વદ આઠમ ભેમવાર, પ્રમુકે ચરણે પ્રતાપ કે સંઘમાં, ખીમા રતન પ્રભુ ચારા રે. ધન્ય ૫ ઈતિ પૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૩૭
તે દિન ક્યારે આવશે, શ્રી સિદ્ધાચળ જાશું, અષભ જિર્ણોદે જુહારીને, સૂરજ કુંડમાં ન્હાશું; તે દિન ૧ સમવસરણમાં બેશીને, જિનવરની વાણી, સાંભળશું સાચે મને, પરમારથ જાણી. તે દિન. ૨. સમકિત વૃત સુદ્ધાં ધરી, સદગુરૂને વાંદી, પાપ સરવ આલઈને, નિજ આતમ નંદી. તે દિન ૩. પકિમણું દેઈ ટંકનું, કરશું મન કેડે, વિષય કષાય વિસારીને, તપ કરશું હેડે. તે દિન૪. વાલ્લાને વચરી વિચે, નવિ કરે વહિરે, પરના અવગુણ દેખીને; નવી કરે ચેહિરે. તે દિન ૫. ધરમ થાનક ધન વાવવી, છક્કાય હે, પંચ મહાવ્રત લેઈને પાલશું મન પ્રીતે તે દિન ૬. કાયાની માયા મેલ્હીને, જેમ પરીસહ સહિશું સુખ દુઃખ સરવે વીસારીને સમ ભા રહિશું. તે દિન ૭ અરિહંત દેવને ઓળખી, ગુણ તેહના ગાશું, ઊદય રત્ન ઈમ ઉચ્ચરે, કયારે નિર્મળ થાશું. તે દિન ૮.
શ્રીરે સિદ્ધાચળ ભેટવા, મુજ મન અધિક ઉમા ટેક. શ્રી ષભદેવ પૂજા કરી, લીજે ભવ તણે લાહ. શ્રીરે૧. મણિમય મુરત અષભની, નિપાઈ અભિરામ, ભવન કરાય કનકમય, રાખે ભરતજી નામ. શ્રીરે ૨. નેમ વિના ત્રેવીસ જિન, આવ્યા સિદ્ધક્ષેત્ર જાણી, શેતરંજય સમતીર્થ નહિં બોલે
For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩.
સિદ્ધાચળનું વણૢન.
સીમંધર વાણી. શ્રીર૦ ૩ પૂરવ નવાણુ. સમાસયા, સ્વામી રૂષભ જિષ્ણુદા, રામ પાંડવે સૈા યાં રહ્યાં, પામ્યા પરમાનદા શ્રીરે ૪ પુરવ પુણ્ય પસાઉલે, પુંડરિક ગિરિ પાયા, કાંતીવિજય હરખે કરી, વિમળાચલ ગુણુ ગાયા. શ્રીરે પ.
આંખડીયેરે મે આાજ શત્રુજય ક્રીડારે, સવાલાખ ટકાના દહાડારે, લાગે મુને મીઠારે ॥ સલ થયારે માહારા મનના ઉમાડા, વાહાલા મારા ભવના સ ંશય ભાંગ્યારે નરક તિય ચ ગતિ દૂર નિવારી, ચરણે પ્રભુજીને લાગ્યાર ! શત્રુજય દીઠારે ॥ ૧ ॥ એ આંકણી ! માનવ ભવના લાહા લીજે વા૦ ॥ દેહુડી પાવન કીજે૨ ૫ સેાના રૂપાને ફૂલડે વધાવી, પ્રેમે પ્રક્રિક્ષણા દિજેર્ ॥ શેતર્॰ ॥ ૨ ॥ દુધડે પખાલીને દેશરે ઘેલી, વા ના શ્રી આદીશ્વર પૂજ્યારે; શ્રી સિદ્ધાચલ નયણે જોતાં, પાપ મેવાસી ધ્રુજ્યારે ! શત્રુ॰ ॥ ૩ ॥ શ્રી સુખ સાધર્મો સુરપતિ આગે, વા॰ ના વીર જિષ્ણુદ એમ બધેરે; ત્રણ ભુવનમાં તીર્થ મહાદું, નહિ કાઈ શત્રુંજય તાલે ૨૫ શત્રુ uા ઇંદ્ર સરીખા એ તીરથની, વાબા ચાકરી ચિત્તમાં ચાહેરે; કાયાની તા કાહ્યર કાઢી, સૂરજકુંડમાં નાહેર ॥ શત્રુ॰ ઘણા કાંકરે કાંકરે શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર ના સાધુ અનતા સિધ્યારે; તે માટે એ તીરથ તારૂ, ઉદ્ધાર અનતા કીધારે. ॥ શત્રુ॰ ॥ ૬ ॥ નાભિરાયા
For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૮ સુત નયણે જોતાં, મેહ અમીરસ વૃઠારે, ઊદયરત્ન કહે આજ હારે પિતે, શ્રી આદેસર તૂઠારે છે શું છે ૭ મા
રાયણનું સ્તવન નિલુડીકરાયણ તરૂતળે, સુણ સુંદરી, પીલુડા પ્રભુના પાયરે, ગુણમંજરી, ઉજ્વળ ધ્યાને ધ્યાએ, સુણ બેહીજ મુક્તિ ઉપાય. ગુણ શિતળ છાયાએ બેશીએ. સુણ રાતડે કરી મને રંગરે. ગુણ પુજીએ સેવન ફુલડે. સુણ જેમ હોય પાવન અંગરે. ગુણ ખીર ઝરે જેહ ઉપરે સુણ નેહ ધરીને એહરે. ગુણ, ત્રીજે ભવે તે શીવ લહે સુણ થાયે નિર્મળ દેહરે. ગુણ પ્રીત ધરી પ્રદક્ષિણા સુણ દીએ એહને જે સારરે ગુણ અભંગ પ્રીતિ હોય જેહને. સુણ ભવ ભવ તુમ આધારરે ગુણ. કુસુમફળ પત્ર મંજરે. સુણ શીખા થડને મૂળરે. ગુણ દેવતણા વાસાંચ છે, સુણ તીરથને અનુકુળરે ગુણુવજ્ઞાનવિમળ ગુણ ભાખિયે, સુણ શેત્રુંજા મહાસ્ય માંહરે ગુણમંજરી.
શ્રી મહાવીર સ્વામીનું સ્તવન, વિરજી સુણે એક વિનતી મારી, વાત વિચારે તમે ધરે. વિર મુને તારે, મહાવીરે મને તારો ભવજળ પાર ઉતારાનેરે. એ આંકણી. પરીભ્રમણ મેં અને તારે કીધાં, હજુએ ના. આ છેડલેરે. તમે તે થયા પ્રભુ સિદ્ધ નિરંજન, હમે તે
For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૦
સિદ્ધાચલનું વર્ણન અનંતા ભવે ભમ્યારે. વીર૧. તમે હમે વાર અનંતી ભેળા, રમીઆ સંસારીપણેરે. તેહ પ્રીતી જે પૂરણ પાળે, તે હમને તુમ સમ કરે. વિર૦ ર તુમ સમ હમને જોગના જાણો, તે કાંઈ થોડું દીજીએ રે. ભવભવ તુમ ચરણની સેવા, પામી હમે ઘણું રીએ. વીર. ૩ ઇંદ્રજાળી કહેતેરે આવ્ય, ગણધર પદ તેહને દીરે. અરજુનમાળી જે ધુર પાપી, તેહને જિન તમે ઉધરે. વીર. ૪. ચંદનબળાએ અડદના બાકુળ; પડિલાભ્યા તુમને પ્રભુરે. તેને સાહણી સાચીરે કીધી, શીવવધુ સાથે ભેળવી. વીર. ૫. ચરણે ચંડકેશી ડશી, કલ્પ આઠમે તે ગયેરે. ગુણ તો તમારા પ્રભુ મુખથી સુણીને, આવી તુમ સનમુખ રહેશે. વિર૦ ૬. નિરંજન પ્રભુ નામ ધરાવે, તે સહુને સરખા ગણેરે. ભેદ ભાવ પ્રભુ દુર કરીને, મુજશું જેમ એકમેકણું રે. વીર. ૭. મેડા વેલા તુમહીજ તારણું, હવે વિલંબ શા કારણેરે, જ્ઞાનતણું ભવના પાપ મીટાવે, વારી જાઉં વીર તેરા વારણેરે. વિર૦ ૮.
_
"
_
_
For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
૧૪. અગાઉથી ગ્રાહક થઈ આશ્રય આપનારના
મુબારક નામ.
-
-
-
-
પાલીતાણું. ૧ શા જુઠાભાઈ માવજી ૫ ઉમરશી કાનજી કછી દેવશી :
પુનશીના મુનીમ ૩૫ શા વલભજી વસ્તાભાઈ નરશી |
કેશવજીના મુનીમ ૧ શેડ ત્રીભાવન જેકા ૧ પંડ્યા વાઘજી હીરજી ૧ ઘડીઆળી કુલચંદ છગનલાલ
મુંબઇ ૫૦૦ શેક કંકુચંદ મુલચંદ પટણી
ચોપાટી ૫ શ્રાવક ભીમસીહ માણેક જૈન
બુકસેલર ૧ વનમાળી નરેતમદાશ શાહ ૧ શા.જીવરાજ મેતીચંદ પાલી- |
તાણાવાળા ૧ શા દેવચંદ મુળચંદ - ૧ શામજી તે જ ગાંધી ૧ બરવાળાવાળા ગુલાબચંદ
પા ચંદ ૧ દયાળજી છગનલાલ શાહ[વાળા ૧ શા પિપટલાલ ગુલાબચંદ વાવ
૧ શી જેઠાલાલ દામોદર પીપ
ળવાવાળા ૧ શા નાથાલાલ અમથારામ ૧ શા મેહનલાલ વીરચંદ દેરડી
વાળા ૧૦ શા લલ્લુ પીતામ્બર શહેર
વાળા કે ૧ શા ભગવાન કમળશી હ.
નાનચંદ ૧ શા પરશોતમ ઝવેર સીંગ -
વાળ. ૧ શા મણીલાલ છોટાલાલ ૧ શેઠ બાવચંદ વીઠલ ભંડ." રીયાવાળા
માંગરોલ. ૧ શેઠ લીલાધર પ્રેમજી
-
ખેડા,
૨ શા નાથાલાલ જવેરચંદ - બીડીવાળા
'રાદ. ૧ શા કાળીદાસ દેવચંદ પિશાપુ
રવાના
For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૨
સિદ્ધાચળનું વર્ણન.
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થરાદ.
૧ વકીલ દેવચંદ સવાઇચંદ ૧ પારેખ અનેાષચંદ્ર ડીસગ ખાસધાડા. ૨શા રતનચંદ ઝવેરચંદ બાળાપુર
૧ શેઠ ઇશ્વરદાસ અમીચંદજી
પાલણપુર. ૧ શેઠ ગાદડ લવજી
૩ રાવસાહેબ ગાદડભાઈ પૃથી
રાજ
પુના.
૧ શા. વાડીલાલ દીપચંદ
નાગાર. ૧ મુની રૂપમુની ગુલાબમુની કચ્છમાંડવી.
૧. ખડાળ ભગવાનજી આશકરણુ
૧ શા જેવતભાઇ લખમશી ,, શામજી પદમશી
૧
લડાલી.
૧ શા ભાગીલાલ ગીરધરદાશ
પરીયાં.
૧ શા ચંદ મનાજી કચ્છ કોટડા. ૧ મેતા જેસીંગ સામ દ ૧ રાજગર જયશંકર રાઘવજી ૧ શા શામજી ખેરાજ
આણંદ. ૧ શા માહનલાલ અમુલખ અલીયાબાડા.
૧ ફાળીયા કરમચંદ હરજી. ભાયણી.
૧ શા. ટાલાલ માણેકચંદ ભારીયા.
૧ શેઠ રાચંદ વીઠલ.
જામનગર. ૨ સુતરીયા વમાન મુલજી.
સુ મેતા. ૧ માસ્તર મુલચંદ્ર સુરદ ગણદેવી. ૧ શા. ટાલાલ શીવચ’દ. આંઢ. (જલાલપુર થઇ ) ૧ શા. ખુબચંદ નેમા”, ૧ શા. નાના મોટાજી.
ફરજ. ૧ શેઠ. હીરાચંદ ચંદ્દાજી.
મહુડી. ૧ શા લલ્લુભાઈ ખેમચંદ
ફાવનઇ.
૨ શા. મુલચંદ દયારામ,
ભાણવડ. ૧ મી. મીતીચંદ પાનાચંદ એલ. ડી. મેનેજર.
જશે. ૨ શેઠ વીરચંદ લાલચ ૬.
For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધાચળનું વર્ણન,
- ૧૨
( ૧ શા, જેસંગ દલપત ૧ શા. સુરજમલ ચુનીલાલ.
બદનાવર ૧ શ્રી જ્ઞાન મંડલ જૈનસભા.
'બાટવા. ૧ શા. પાનાચંદ હરજીવન.
બીજાપુર, ૧ શા ત્રીભોવન કેશવજી.
ડીસા. ૧ ડીસા જેન લાયબ્રેરી તરફથી ૧ મેતા પાનાચંદ માણેકચંદ ૧ ભણસાલી નાથાચંદ અવચલ
ભાઈ
૧ શેઠ લખમીચંદ છગનલાલ, ૧ શા ચુનીલાલ રવચંદ. ૧ શેઠ વાડીલાલ ડાહ્યાભાઈ. ૧ ક. કચુભાઈ પાનાચંદ. ૧ બાઈ માણેકબેન, ૧ બાઈ સુંદરબેન.
યુટ રદર ૧ સા. ચીમનલાલ પ્રેમચંદ.
ધાવાડ, ૨ શા. ખેમચંદ વૃદ્ધિચંદ,
કરાચી, ૧ ,, દુર્લભજી અમરશી. ૧૦ છગનલાલ દેવચંદ.
- ઉંઝા. ૧ શા. મુળચંદ ઘરમચંદ.
- ખામગામ, ૧ શ્રી બાલચન્દ્રાચાર્યજી મહારાજ.
કંથારીયા. ૧ શા. લાલચંદ તલકચંદ. ૧ શા તલકશી ખીમજી. ૧ શા ત્રીભોવન ફુલચંદ.
જાસલપુર. ૧ શા મણલાલ છગનલાલ.
( મેચ ૧ શેઠ. રાજમલ માનમલ.
અમદાવાદ, ૧ શા. જીવનલાલ પ્રેમચંદ. ૧ શા મનસુખરામ નાહાનચંદ,
૧ , ઓખાલાલ નાથાદ ૧ માસ્તર પરશોતમ મગનલાલ ૧ મેતાં પુનમચંદ ન્યાલચંદ ૧ શેઠ નથમલ હાથીચંદ ૧ દેશી રામચંદ ખેતસી ૧ મંગલાણ પુનમચંદ ખેમચંદ ૧ સામઢીઆ વહાલચંદ લલ્લુ
ભાઈ ૧ મેતા ગગલદાસ રામચંદ ૧ શેઠ મણીલાલ કકભાઈ
જેતપર. ૨ શા ભીમજી પ્રાગજી હા. માણે
કચંદ જેઠા
For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
સિદ્ધાચળનું વર્ણન. તાસગામ.
૧ સંઘવી દામોદર ચાંપશી ૧ શ હરીભાઈ રવચંદ
૧ પારેખ નાનચંદ જેઠા વાંકાનેર
૧ શા નાગજી હંસરાજ ૧ શેઠ ઉમેદચંદ રામજી
૧ શા પ્રાગજી શામજી અંકલેશ્વરવાલીયા. ૧ શા જીવરાજ રવજી ૩ શા ફતેચંદ તારાચંદ
૧ પારેખ કલ્યાણજી વસનજી જલગામ,
૧ સંધવી વસનજી તેજશી ૧ શા પદમશી તેજપાળ
૧ જવેરી લખમીચંદ નાગજી - રાધે.
૧ શા પોપટલાલ વીક્રમશી ૧ સંઘવી લલ્લુભાઈ સાકરચંદ ૧ શા દામજી સાકરચંદ ચીન
૧ શા મુરજી લીલ્લેધર ૧ ઝવેરચંદ દેવચંદ વડાલીઆ ૧ શા લખમીચંદ ગોપાળજી પેઢામલી.
૧ શા મુરારજી લાલચંદ ૧ શા બકાભાઈ જુમખરામ ૧ દોશી વચ્છરાજ સાકરચંદ
૧ શા નાનચંદ મુરારજી . ૧ શા પુજલાલ ગોરધન ૧ એન. એસ. ઠર પદરવાળા કટા(બલુચીન) ૧ સંઘવી મેતીચંદ હરદાસ ૧ વર્ધમાન સેમચંદ દોશી ટંક ૧ શા હરખચંદ કલ્યાણજી રાવાળા
૧ એન સતે કઈ હરદાસ નીપા
માંડલે (બર્મા) - ૧ શેઠ કેશવજી અમથારામ
૨૦ શેઠ ફતેચંદ નારણદાશ ભરૂચ
કીડીયાનગર, ૧ જુઠાભાઈ સુંદરજી
૧ વાર જીવરાજ ભગવાનજી * ગુમાર, ૧ નગીનદાસ મોતીલાલ
ખાખરા કછ-મુદરા.
૧ મેતા માનસંગ ટેકશી. (સંઘવી મોતીચંદ હરદાશ હ9)
વેજલપુર, ૧ શેઠ સાકરચંદ કપુરચંદ ' ૧ ગાંધી અમીચંદ પ્રેમચંદ
For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 0 શા અમરચંદ બહેચરદાસ- તમામ જીતના જૈન પુરવકો તથા ફેટાઓ વેચનાર, પાલીતાણા. 8 For Private And Personal Use Only