Book Title: Shrimad Rajchandra Granthma Ullikhit Vyaktio Tatha Granthono Parichay
Author(s): Ashok Jain
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034118/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullekha yaktio tathA graMthono pati hoTho paricaya saMpAdaka azokakumAra jaina zrImada rAjacaMdra Azrama agAsa Scanned by CamScanner Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullekhita dbhUtao tathA graMthono paricaya saMpAdaka azokakumAra jaina zrImad rAjacaMdra Azrama agAsa Scanned by CamScanner Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA thImada rAjacaMdra graMthanI Azrama taraphathI prathamavRtti vi.saM. 2007mAM kita thaI. te vakhate zrImadjIe je graMtho tathA vyaktio viSe potAnA bomAM ullekha karelo che temano paricaya pariziSTarUpe ApavAnI bhAvanAchaLa za pAMDalipi taiyAra karavAmAM AvelI; ane eka-be pRSTha kaMpoja paNa karAvelA. paranta koI kAraNasara athavA pustakanuM dela vadhavAnA DarathI sAmela karavAmAM AveluM nahIM. e paricayanuM lakhANa mane AzramanA kabATamAMthI maLela ane e be paddha kaMpoja karelA paNa maLyA hatA. tenA uparathI meM I.sa.1976 mAM utAro karyo hato. A lakhANa koNe taiyAra kareluM tenI cokkasa mAhitI nathI. anumAnataH paMDitaratna zrI guNabhadrajIe A lakhANa taiyAra kareluM che. game teNe karyuM hoya. paNa upayogI jarUra che. eTale A chapAvavAnuM kAma hAtha gharyuM che. bhASApravAhanI draSTie Avazyaka saMzoghana karyA che, hakIkatadoSa TALyA che. yogya lAgyuM tyAM thoDo ghaNo umero ane pheraphAra paNa karyA che. atre ullekhanIya che ke zrImajIne maLelA amuka mumukSuo viSe zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha, janma zatAbdI smAraka graMtha, nirvANa zatAbdI smAraka graMtha vagere pustakomAM temaNe pote lakhAvelo paricaya chapAyela che. zrImad rAjacaMdra jIvanakaLAmAM paNa zrImadjInA khAsa samAgamIo viSe kaMIka mAhitI maLe che. te sivAya zrI suboghaka pustakAlaya, khaMbhAta taraphathI prakAzita "rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI (satsaMga saMjIvanI)' pustakamAM paNa amuka mumukSuoe jAte lakhAvelo paricaya chapAyelo che. atre badhI mAhitI TUMkAmAM ApI che. tA. 1-1-2016 li. azokakumAra jaina mUlya rUpiyA pacAsa TAIpa seTiMgaH Diskena komyu ArTa, ANaMda (phona 02692 255021) mukaH bhagavatI ophaseTa, amadAvAda Scanned by CamScanner Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) anukramaNikA 0 0 0 cha cha cha cha ja ja ja da La (vyakti tathA graMthanuM nAma pRSTha vyakti tathA graMthanuM nAma 1 akabara 28 traSibhadraputra 2 akhA 29 kapila kevalI 3 adhyAtma kalpadruma 30 kapila RSi 4 adhyAtmasAra 31 kabIra 5 anAthadAsajI 32 karkaTI rAkSasI 6 anubhava prakAza 33 karmagraMtha 7 abhayakumAra 34 kAmadeva zrAvaka 8 ayamaMtakumAra (atimuktaka) 35 kuMDarika 9 aSTaka 36 kumArapALa 10 aSTa sahastrI 37 kriyAkoSa 11 aSTa pAhuDa 38 kIlAbhAI gulAbacaMda 12 anupacaMda malakacaMda 39 kuMvarajI ANaMdajI 13 aSTAvakra 40 kuMvarajIbhAI kalolavALA 14 AcArAMga 41 kRSNajI 15 AtmArAmajI mahArAja 42 kuSNadAsa 16 Atmasiddhi 43 kezavalAlabhAI lIMmaDI 17 AtmAnuzAsana 44 kezIsvAmI 18 AnaMdadhanajI 45 khImajIbhAI 19 AnaMda zrAvaka 46 khuzAlabhAI 20 AsamImAMsA 47 gajasukumAra 21 iMdriyaparAjaya zataka 48 gozAlaka 22 uttarAdhyayana 49 gautama gaNaghara 23 uddhavajI (oghava, oghA) 11 50 gautama RSi 24 upamiti bhavaprapaMcakathA 51 gommasAra 25 abArAma para catrabhujabhAI 26 aMbAlAla lAlacaMda 13| 53 camara 27 -Sabhadeva bhagavAna 16 54 cAritrasAgara 0 0 0 0 0 0 1 - 12 30 Scanned by CamScanner Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti tathA graMthanuM nAma 55 cAra veda 56 cidAnaMdajI 57 cilAtIputra 58 caMdraprabha bhagavAna 59 chaganalAla saMghavI 60 choTama 61 choTAlAla 62 jaDabharata 63 janaka 64 jUThAbhAI 6pa jaMbUdvIpa prajJati 66 jaMbusvAmI 67 jhaverabhAI bhagavAnadAsa 68 ThANAMga 69 DuMgarazI gosaLiyA 70 tattvArthasUtra 71 tribhuvanadAsa mANekacaMda 72 traMbakalAla saubhAgyacaMda 73 thiyosophIkala sosAyaTI 74 dayAnaMda 75 dayArAma 76 dazavaikAlika 77 dAsabodha 78 dIpacaMdajI 79 devakaraNajI muni 80 devacaMdrajI mahArAja 81 dRDhaprahArI 82 doDhaso gAthAnuM stavana 83 dhanAbhadra zAlibhadra 84 gharamazI muni (4) pRSTha vyakti tathA graMthanuM nAma 31 85 tharmabiMdu 86 dharmasaMgrahaNI 31 31 32 33 33 34 35 35 35 36 36 37 97 nepoliyana 38 98 naMdIsUtra 38 99 pataMjali 39 100 padmanaMdi paMcaviMzatikA 101 paramAtma prakAza 40 40 102 paradezI rAjA 41 103 parvata 42| 104 parIkSita 42 43 43 107 pravacanasAra 44 108 pravINasAgara 44 46 110 prajJApanA 47 47 47 48 87 dhArazIbhAI 88 dhorIbhAI 89 namirAjarSi 90 narasI mahetA 91 navatattva 92 nayacakra 93 nAradamuni 94 nAradabhakti sUtra 95 niSkuLAnaMdajI 96 nirAMta koLI 105 pravacanasArodvAra 106 prabodhazataka 109 praznavyAkaraNa 111 prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa mahetA 112 pArzvanAtha bhagavAna 113 prItamadAsa pRSTho 49 49 49] 51 para para 52 53 53 54 54 54 55 53 57 57 57 58 58 58 59 60 G G G 60 30 61 o th 61 61 jAma kara 64) Scanned by CamScanner Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ( (5) (vyakti tathA graMthanuM nAma pRSTha vyakti tathA graMthanuM nAma 114 pudgala parivrAjaka 65 142 mANekalAla ghelAbhAI 115 puruSArtha sikyupAya 143 mIrAMbAI 119 puMDarika 66 144 muktAnaMda 117 pUMjAbhAI hIrAcaMda 66 14pa mRgAputra 118 popaTalAla mahokamacaMda 96 146 munadAsa prabhudAsa 119 paMDita nathurAma zarmA 147 mohanalAla karmacaMda gAMdhI 120 pAMDava | 148 mohamugara 121 banArasIdAsa 149 mokSamArga prakAzaka 122 bAIbala 150 yazovijayajI 123 buddha | 151 yogakalpadruma 124 bRhatkalpa | 15ra yogavRSTi samuccaya 125 brahmadatta | 153 yogapradIpa 126 batrIsa sUtronAM nAma 72| 154 yogabiMdu 127 brAhmI ane suMdarI 73| 155 yogavAsiSTha rAmAyaNa 128 bhagavatI ArAdhanA 156 yogazAstra 129 bhagavadgItA 74, 157 raNachoDabhAI ghArazIbhAI 130 bhagavatIsUtra saMghavI 131 bhAgavata 75 158 ratanacaMda lAghAjI 132 bhojA bhagata 159 ravajI devarAja 133 maNiratnamAlA 76] 160 rahanemi ane rAjimatI 95 134 maNilAla nabhubhAI 76, 161 rAmacaMdrajI 135 madanarekhA 77] 19ra rAmAnujAcArya 139 manasukhabhAI devazIbhAI 78] 163 revAzaMkara jagajIvanadAsa 137 manusmRti jhaverI 138 manasukhalAla kiratacaMda 164 lallujI muni 99 mahetA | 165 laghukSetrasamAsa 103 139 manasukhalAla ravajIbhAI | 166 vaNArasIdAsa mahetA 80] 167 vallabhAcArya 103 140 manoharadAsa 168 vAmadeva (141 mahIpatarAma rUparAma 82 169 vAlmikI 104 Scanned by CamScanner 93 $ $ $ $ $ 99 103 104 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti tathA graMthanuM nAma 170 vikToriyA rANI 171 vicArasAgara 172 vidyAraNya svAmI 173 vidurajI 174 vihAra vRMdAvana 175 vIracaMda gAMdhI 176 vairAgya zataka 177 vyAsa (vedavyAsa) 178 zikSApatra 179 zikSApatrI 180 zIlAMkasUrI 181 zukadevajI 182 zaMkarAcArya 183 zAMta sudhArasa bhAvanA 184 zAMtinAtha bhagavAna 185 zrIpAla rAjAno rAsa 186 zreNika rAjA 187 SaTkarzana samuccaya 188 sanatkumAra cakravartI ( 6 ) pRSTha vyakti tathA graMthanuM nAma 105, 189 samayasAra 105, 190 samayasAra nATaka 105| 191 samavAyAMga 105| 192 sammati tarka 106 193 sahajAnaMdasvAmI 1133 1140 1140 115 194 saubhAgyabhAI lallubhAI 115 117 106 106| 195 saMgamadeva 107| 196 sukhalAla chaganalAla 107 saMghavI pRSTha 1136 117 118 118 118 119 119| 120 203 svAmi kArtikayAnuprekSA 120 120 108 197 sudarzana zeTha 198 suma 108 108 199 suMdara vilAsa 109 200 suMdarI 109| 201 sUtrakRtAMga 110 202 sRdRSTitaraMgINi 110 111 204 haribhadrAcArya 112 205 hemacaMdrAcArya 112 206 jJAnezvarI 121 122 Scanned by CamScanner Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrImad sadgurave namonamaH (1) akabara hiMdustAnanA musalamAna bAdazAhomAM akabaranuM nAma jANItuM che. akabara nAnapaNamAM rAjagAdIe Avyo hato. te rAja karavAmAM tathA mANasonA svabhAva oLakhavAmAM ghaNo nipuNa hato. buddhibaLe karI teNe rAjyano ghaNo vistAra kayo hato. enA rAjyamAM prajA prAyaH sukhI hatI. e hiMdu ane musalamAnone samAnadraSTie joto hovAthI enI rAjasabhAmAM nava ratnomAM traNa hiMduo paNa hatA, gomAMsa pratye bAdazAhane aruci hatI. zrI hIravijayasUrInA upadezathI enA zAsanakAlamAM amuka divase jIvahiMsAno paNa rAjya taraphathI niSegha karavAmAM Avyo hato eTale te divase koI jIvahiMsA karatuM nahIM. zrImadjIe puSpamALA-58 mAM lakhyuM che ke mitAhArI akabara sarvottama bAdazAha gaNAyo. arthAt zrImadjIe akabaranA mitAhArI guNane vakhANyo che. akabara nidrA paNa ochI leto hato. (2) akhA (akSaya bhagata) akhA jJAtie sonI hatA. emanA nivAsasthAna aMge lokomAM matabheda che. keTalAka mANaso ema kahe che ke te amadAvAdanA rahevAsI hatA, tyAre vaLI bIjAo ema kahe che ke amadAvAdanI pAsenA jetalapura gAmamAM teo rahetA hatA. paMdara soLa varSanI vaye teo jetalapura choDI amadAvAdamAM AvI vasyA hatA. akhAjI lagabhaga viza varSanA hatA te samaye temanA pitAno svargavAsa thayo hato. thoDAka samayamAM emanI eka bahena je emane ati vahAlI hatI te paNa gujarI gaI. AthI akhAjIne saMsAra parathI vairAgya Avyo. e ja arasAmAM emanA patnI paNa devaloka pAmyA. eTale akhAjIne saMsAranI mAyAno pratyakSa anubhava thayo ane te AtmajJAnanI zodhamAM amadAvAdathI kAzI bhaNI ravAnA thayA. akhAjI jayapura pahoMcyA, tyAM gokuLanAthane potAnA guru karyA, ema emanA kAvyanI eka lITI parathI jaNAya che : "guru kIdhA meM gokuLanAtha." tattva jANavAnI icchAthI te thoDo samaya tyAM rahyA. paNa satya-zoghakane AlIzAna maMdiro tathA ramaNIya vilAsabhavano joI kaMI paNa AtmasaMtoSa na thayo. tethI te tyAMthI nIkaLI paDyA. kAzImAM koI brahmAnaMda mahAtmAnA mukhe vedAMtanA gUDha tattvo jANIne akhAjI khUba ja AnaMda pAmyA. ane temanI pAse ja rahIne temaNe paMcadazI, upaniSada, yogavAsiSTha, adhyAtma rAmAyaNa Adi graMthono abhyAsa karyo. pachI te potAnA vatanamAM pAchA pharyA, ane bhagavad bhajana tathA vedAMtanI carcAmAM lIna rahevA lAgyA. Scanned by CamScanner Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM uslikhita akhAjInI kavitA gaMbhIra tathA arthasUcaka che, jijJAsAne jAgRta karI ane mohanI jALamAMthI choDAvavA sajjaDa meNAM mArI satyane prakAzavAna karanArI sAtila zraddhA preranAra che. gujarAtamAM akhAjInI kavitA ghaNI ja prasiddha che. (3) adhyAtma kalpadruma adhyAtma kalpadruma zrI munisuMdarasUrInI vairAgyarasapUrNa suMdara racanA che. adhyAtma eTale AtmaraNatA, te eka kalpavRkSanI samAna che. jema atizaya tApathI tapta mANasane kalpavRkSanI chAyA zAMti tathA AnaMda Ape che tema saMsAranA tApathI tapta jIvane adhyAtma kalpadrumano svAdhyAya alaukika zAMti tathA AnaMda Ape che. sarva rasomAM zAMtarasa rasAthirAja kahevAya che. te rasa A graMthamAM sarvatra dekhAya che. vRkSanI soLa zAkhAonI jema adhyAtma kalpadrumanA paNa soLa adhikAra che. temanA nAma nIce pramANe che - samatA, strI mamatva mocana, apatya mamatva mocana, ghana mamatva mocana, deha mamatva mocana, viSaya pramAda tyAga, kaSAya nigraha, zAstrAbhyAsa, cittadamana, vairAgyopadeza, gharmazuddhi, guruzuddhi, yatidIkSA, mithyAtvanirodha, zubhavRtti ane sAmya sarvasva. samatA vinA bIjA badhA sAghano mukti ApI zakatA nathI. tethI prathama samatA batAvIne asamatA(viSamatA)nA kAraNonA tyAganI bhalAmaNa karI che. viSayonuM anusaMghAna bahu suMdara che. kavitA paNa rocaka ane cittane AnaMda Ape evI che. A graMtha para zrIghanavijaya gaNIe athirohiNI nAmanI TIkA lakhI che. e TIkA saMskRta bhASAmAM che ane bahu ja uttama ane vistAravALI che. zrImadjIe potAnA patromAM A graMtha vAMcavAnI mumukSuone ThekANe ThekANe bhalAmaNa karI che. (4) adhyAtmasAra "adhyAtmasAra' zrImAnuM yazovijayajI upAdhyAyanI AtmAne bodha ApatI eka suMdara racanA che. graMthakartAe A graMthamAM vairAgya khUba ja reDyo che. adhyAtmazAstrano mahimA batAvavA teo A graMthamAM lakhe che ke "adhyAtmazAstra daMbharUpI parvatane bhedavA mATe vaja samAna che, mitratArUpI samudrane vikasAvavA mATe caMdra samAna che, ane mahAmoharUpI vaMzajALane dahana karavA mATe dAvAgni samAna che. zrImadjIe potAnA patromAM A graMtha vAMcavAnI mumukSuone bhalAmaNa karI che. emAM badhA maLIne 21 adhikAra che. te adhikAromAM mumukSune upayogI kathana che. eka Atma vinikAzraya (AtmajJAna) adhikAramAM AtmAnuM kartRtva, bhoktatva, jJAnAdinI AtmA sAthe abhedatA, AdinuM savistara vivecana che. A graMthanA saMskRta TIkA che. tenuM gujarAtImAM paNa bhASAMtara thayuM che. Scanned by CamScanner Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya (5) anAthadAsajI anAthadAsajI koI vedAMtI vidvAna jaNAya che. emaNe gujarAtImAM vicAramALA nAmano graMtha racyo che. A graMthanI TIkA paNa che. zrImadbhu upadezachAyAmAM lakhe che ke "anAthadAsajIe kahyuM che ke, eka ajJAnInA koTi abhiprAyo che, ane koTi jJAnIno eka abhiprAya che.' 399 (6) anubhava prakAza A graMthanuM pUruM nAma pakSapAtarahita anubhava prakAza che. AmAM svAmI vizuddhAnaMde vedAMta padghatie potAno anubhava kahelo che. graMtha ATha sargomAM vibhakta che. svAmIjIe aneka dRSTAMta tathA dalIlothI vedAMta siddhAMtanuM pratipAdana kareluM che. A ja graMthamAM prahlAdajInI kathA Ave che, tathA bIjI kathAo paNa che. (7) abhayakumAra abhayakumAra magaghadezanA adhipati mahArAja zreNikanA jyeSTha putra hatA ane magadhadezanA pradhAna paNa hatA. emanI buddhi bahu tIkSNa hatI. pitAnA rAjyanI ghaNe bhAge e ja dekharekha rAkhatA. aneka praznonA ukela lAvatA. zrImadbhue mokSamALAmAM zikSApATha 30-31 sarva jIvanI rakSA ane zikSApATha 32 vinaya vaDe tattvanI siddhi che-lakhyA che te parathI emanI apUrva buddhimattA siddha thAya che. saMskRtamAM abhayakumAra nAmanuM upAdhyAya caMdratilaka viracita eka mahAkAvya che, temAM abhayakumAranI buddhinAM aneka prasaMgo varNavelAM che. (8) ayamaMtakumAra (AryazrI atimuktaka) zrI ayamaMtakumAre bAlavayamAM dIkSA lIghI hatI. teo svabhAve bhoLA ane vinayI hatI. eka vAra bhAre varasAda varasato hato tyAre te kumAra potAnI kAkhamAM pAtra ane rajoharaNa laIne zaucakriyA mATe jatA hatA. mArgamAM pANIthI bhareluM khAbociyuM joIne temane ramavAnuM mana thayuM. tethI teo pAtrane pANImAM mUkIne "A mArI nAva jAya che, A mArI nAva jAya che" ema kahIne pANIthI ramavA lAgyA. te joIne bIjA sAdhuoe AvIne bhagavAna mahAvIrane badhI hakIkata kahI ane pUchyuM ke Ano mokSa thaze ke nahIM. bhagavAne kahyuM ke he Aryo, te A bhavamAM ja siddha thaze. mATe he Aryo! tame te kumAra muninI niMdA na karo. pachI munionA kahevAthI te bALamunine jalakAyanI virAdhanArUpa potAnI bhUlanuM bhAna thayuM ane iriyAvahI paDikkamatA kevaLajJAna pAmyA ane prAMte mokSe padhAryA. A kathA parathI ema siddha thAya che ke koInI bAhya kriyA joIne ApaNane niMdA ke hIlanA, apamAna ityAdi karavAno koI adhikAra nathI. A kathA zrI bhagavatIsUtramAM ApelI che. Scanned by CamScanner Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta mAnI lIdhI zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita (9) aSTaka ' A graMthanA kartA mahAna AcArya zrI haribhadrasUri che. teoe A graMthamAM batrIsa viSayo para ATha ATha zloko banAvIne batrIsa aSTako racyAM che ane A uttama tathA samajI zakAya tevuM vivecana karyuM che. temAM prathama aSTaka mahAdevA nAmanuM che temAM te lakhe che ke yaH pUjyaH sarvadevAnAM, yo dhyeyaH sarva yoginAm / ___ yaH sraSTA sarvanItInAm, mahAdevaH sa ucyate // 1 // artha- je sarva devone pUjavA lAyaka che, je sarva yogIone dhyAna gharavA lAyaka che tathA je sarva prakAranI nItine banAvanAra che te mahAdeva kahevAya che. A zloka to eka namUnArUpe atra Apyo che. A pramANe baghAM aSTako madhyasthatApUrvaka lakhAyelAM che. (10) aSTasahastrI zrI vidyAnaMda svAmInI aSTamImAMsA para lakhelI TIkAnuM nAma aSTasahastrI che. jaina darzananA mukhya siddhAMta syAdvAda para A graMthamAM prauDhatApUrNa kathana che. aSTa sahastrI para zrImAnuM yazovijayajInI paNa eka apUrva TakA che. vidyAnaMda svAmI pUrva avasthAmAM brAhmaNa hatA. emaNe anya darzanonuM bahu sAruM adhyayana kareluM jethI teo eka kuzaLa vAdI paNa hatA. zrI vidyAnaMdajIe tattvArthasUtra upara zlokavArtika nAmanI eka nyAyapUrNa suMdara TIkA paNa racI che. emano samaya IsAnI navamI sadI manAya che. (11) aSTa pAhuDa (aSTa prAbhRta). A prAkRta graMtha svAmI kuMdakuMdAcAryano banAvelo che. svAmIjInA anya zAstronI peThe AmAM paNa adhyAtmanI ja praghAnatA che. enA zravaNathI AtmAne AtmazAMti maLe che. emanA baghA graMthone digaMbara jaina samAja atizaya AdarathI jue che, tathA pramANabhUta mAne che. A graMthamAM ATha adhikArI che. pratyeka adhikAramAM bhinna-bhinna viSayo para sArI vivecanA karelI che. te ATha pAhaDa (aghikAra) A pramANe che :- darzana, sUtra, cAritra, bogha, bhAva, mokSa, liMga tathA zIla. zrImad rAjacaMdrajIe patrAMka 913 mAM A aSTapAhaDamAMthI bhAvapAhuDanI eka gAyA udbhUta karIne teno artha pote lakhyo che te A pramANe che -"bhayaMkara tamA, tiryaMcagatimAM, mAThI deva tathA manaSyagatimAM he jIva! tuM tIvra duHkhane 0 jinabhAvanA (jina bhagavAna je paramazAMtarase pariNamI narakaga pAmyo, mATe have to jinabhAvanA (jina bhagavAna Scanned by CamScanner Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya p svarUpastha thayA te paramazAMta svarUpa ciMtavanA) bhAva, ciMtava, (ke jethI tevAM anaMta duHkhono AtyaMtika viyoga thaI parama avyAbAdha sukha saMpatti saMprApta thAya.)" A graMtha para zrI zrutasAgarajInI eka sarala saMskRtaTIkA che jeno hiMdImAM paNa anuvAda thaI cUkyo che. atyAre cha pAhuDa para saMskRta TIkA maLe che je mANekacaMda graMthamALAmAM prakAzita thaI che. aSTa pAhuDano gujarAtI anuvAda zrI rAvajIbhAI desAIe karelo che ane AzramamAM maLe che. (12) anupacaMda malukacaMda anupacaMda malukacaMda bharUca (bhRgukaccha)nA eka mumukSu hatA. jaina samAjamAM te prasiddha lekhaka ane AgaLa paDatA ghArmika gRhastha hatA. temaNe 'praznottara ratnaciMtAmaNi' nAmano graMtha lakhyo che; temAM zrImad rAjacaMdrano ullekha jyotiSanA viSaya paratve bahumAnapUrvaka karelo che. patrAMka 71mAM bharUcathI zrImadbhu lakhe che, "huM mArI nivAsabhUmithI Azare be mAsa thayAM satyoga, satsaMganI pravarghanArthe pravAsarUpe keTalAMka sthaLomAM vihAra karuM chuM.' bharUcamAM zAstrono sAro saMgraha che. anupacaMda zeThane tyAM paNa zAstra-saMcaya hato. temane ghera zrImadbhu eka mAsa rahyA hatA. temane sUvA, besavAnuM ghara thoDe dUra hatuM. tyAMthI teo anupacaMdabhAIne ghera avAranavAra jatA, tyAre keTalAka bhAIo sAthe pote zAstracarcA vAcana kareluM hoya te kahI batAvatA, te sAMbhaLI temane navAI lAgatI ane temanI kaMIka tAtkAlika mahattA lAgelI; paNa potAne samyadRSTi ane zAstravettA mAnatA hovAthI sAmAnyapaNAmAM te kADhI nAkheluM. jatI vakhate zrImadbhune thayeluM ke ATalI badhI gharmapravRtti karatA chatAM temane antardraSTi jAgI nathI, to kaMIka Takora karI hoya to ThIka, paraMtu anupacaMdabhAInI tathArUpa ruci tathA sthiti na jaNAvAthI te prakAranI preraNA karavAnI vRtti zrImade saMkocI lIghI; ema patrAMka 702mAM teoe jaNAvyuM che. saMvat 1952mAM anupacaMdabhAI gaMbhIra mAMdagIthI gherAI gayA. te vakhate temane 'samAdhimaraNa kema thAya? konI salAha temAM kAma Ave tema che?" evA vicAra karatAM koI upara draSTi TharI nahIM; AcAryo, sAdhu, sAdhvI, zrAvakomAMthI koI sahAyarUpa, AdhArarUpa jaNAyA nahIM. nirAzAnAM vAdaLomAMthI AzAnuM kiraNa sphUryuM; je mahemAna potAne ghera rahyA hatA temanA atizaya jJAnanI smRti thaI, tethI te zrImad rAjacaMdra upara muMbaI samAdhimaraNanI mAgaNI karato eka patra temaNe lakhyo. teno uttara patrAMka 702mAM che. te vakhate to te mAMdagImAMthI bacI gayA. paNa samAdhimaraNanI temanI bhAvanA satpuruSanI kRpAdRSTithI vadhatI gaI. Scanned by CamScanner Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulipi. thI AdinAthanA darzanAre 3 cakkara AvatAM zrI lagharAja svAmI darzana nI ati tAjI karAvavA, saM. 1996mAM teo zrI zatruMjayanI yAtrAe gayelA. zrI AdihoLImAM besIne DuMgara upara jatAM temane mAthAmAM vedanA thaI rastAmAM te UbhA rahyA. tevAmAM zrImanA parama bhakta zrI lagharAja karI DuMgarathI UtaratAM temane maLyA, ane zrImad rAjacaMdranI smRti . paDyuM: "anupacaMdabhAI, paramakRpALudeve kahelA vIza doharA sAMbhare che ? ' he prabhu, he prabhu, zuM kahyuM? dInAnAtha dayALa, * huM to doSa anaMtanuM, bhAjana chuM, karuNALa." te sAMbhaLatA anupacaMdabhAInI AMkha UghaDI, munizrIne namaskAra karI , e mane AvaDe che" ema bolatAM temano deha chUTI gayo. zrI laghurAja svAmI kahetA ke paramakRpALudeva pAse temaNe samAdhimaraNI mAgaNI karI hatI te saphaLa thaI. (13) aSTAvaka - A RSi rAjA janakanA guru hatA. emanI kathA bahu vicitra che. aSTAvakranA pitA kahoDa RSi abhyAsamAM atizaya lIna rahetA hatA. potAnI strI pratye paNa bedarakAra hatA. garbhamAM rahelA baccAe potAnI mA sujAtA pratyenI A bedarakArI joI potAnA pitAne vyaMgamAM kahyuM ke tame mArI mAnI darakAra karatA nathI ane ATalA baghA abhyAsamAM zuM magna raho cho? AvAM vacano sAMbhaLI pitAne krogha caDyo ane zApa ApI dIgho ke tuM AThe aMge vAMko thaIza. te zApathI te AThe aMge vAMkA janmyA. AThe aMge vAMkA hovAthI emanuM nAma aSTAvakra paDyuM hatuM. varuNanA dIkarA baMdIe kahoDa Sine vAdamAM jItIne pANImAM buDADyA tethI sujAtA aSTAvakrane laIne potAnA pitAne ghera jaIne rahI hatI. pachI sujAtAe aSTAvakrane badhI hakIkata kahIne kahyuM ke, baMdI hajI paNa janaka rAjAnI sabhAmAM che. eTale tarata ja aSTAvakra janaka rAjAnI sabhAmAM gayA. aSTAvakrane AvatA joIne sabhAmAM beThelA paMDito jorathI hasavA mAMDyA, te joIne aSTAvake kahyuM ke huM to janaka rAjAnI sabhAne paMDitonI sabhA ghArato hato, paNa A to camAronI sabhA che. ema bolIne pAchA pharavA lAgyA. eTale janaka rAjAe huM brahmanuM! Apa sabhAne camAronI sabhA kema kaho cho? aSTAvakre camAra rAja jAvatA kahyuM-he rAjA, AtmA to svayaMprakAzaka niraMjana nirAkAra zu buddha che. aneka prakAranI bAhya vicitratA e zarIrano gharma che. te zarIra joIne hasavAnuM zuM? zarIra draSTi e ja camAradraSTi che. pachI baghAM paMDita bhUla samajAI tethI teo zaramAyA. pachI aSTAvakra baMdIne vAdamAM hara me che. te zarIra jaDa che. tene e badhAM paMDitone potAnI vAdamAM harAvIne tene Scanned by CamScanner Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya pANImAM buDADavAnI taiyArI karavA lAgyA. te joIne baMdIe kahyuM ke tArA bApa maraNa pAmyA che evI ghAstI rAkhIza nahIM. je hajAra brAhmaNone meM vAdane bahAne pANImAM buDADyA che te badhAne mArA bApa varuNanA yajJa sAru mokalyA che. have yajJa pUro thavAthI badhA brAhmaNa pAchA Avaze. thoDA divasa pachI badhA brAhmaNo sAthe kahoDa pAcho Avyo. janaka rAjAthI mAna pAmI aSTAvakra ghera AvavA nIkaLyA. mArgamAM madhuvilA nadImAM nAhavAthI temanA badhAM aMgo sArA thaI gayA hatA. janaka rAjAne aSTAvakre AtmajJAna karAvyuM hatuM ane tethI janaka videhI kahevAya che. (14) AcArAMga A eka Agama graMtha che. eno viSaya enA nAma parathI spaSTa thAya che, eTale emAM sAdhuonA AcAranI vAta bhagavAne kahelI che. sAdhuoe kevI bhikSA levI ghaTe che, kevI bhikSA ayogya che, mahAvratonuM AcaraNa kema karavuM, kevI bhAvanA rAkhavI, zA arthe dIkSA levI ityAdi viSayonuM AmAM varNana karela che. AcArAMganuM adhyayana (abhyAsa) sAdhakone mATe bahu Avazyaka che kAraNa ke AcAra cAritrarUpI prAsAdano pAyo che. zrImad rAjacaMdrajIe patrAMka 588 mAM lakhyuM che ke samasta zrutajJAnasvarUpa evAM dvAdazAMgamAM sauthI prathama upadezayogya evuM AcArAMga sUtra che. (15) AtmArAmajI mahArAja zvetAMbara saMpradAyanA suprasiddha AcArya zrI AtmArAmajI mahArAja tIvra kSayopazamI ane jinAgama vedAMtAdi zAstronA athAga abhyAsI hatA. emano janma paMjAbamAM kSatriya 2japUtakuLamAM thayelo. nAnapaNamAM sthAnakavAsI saMpradAyamAM temaNe dIkSA lIdhela. jinAgamonA sUkSma abhyAsathI tathA sAghu ratanacaMdajInA samAgamathI 'jinapratimA zAsrasidgha che' ema nizcaya thatAM paMjAbathI vihAra karI amadAvAda AvI zrI buTerAyajI mahArAja pAse zvetAMbara saMpradAyamAM dIkSA grahaNa karI hatI, ane saMghe temane AcArya padavI ApI hatI. saMvat 1944mAM amadAvAdamAM zeTha dalapatabhAI bhagubhAInA vaMDe upAzrayamAM AtmArAmajI mahArAja birAjatA hatA. te ja arasAmAM paramakRpALudeva 'mokSamALA' chapAvavA amadAvAda padhArelA ane TaMkazALamAM zeTha umAbhAI (haThIbhAInI vADIvAlA)ne ghera be mahinA rahyA hatA. zeTha pannAlAla umAbhAInAM mAtuzrI caMcaLabA atyaMta bhaktimAna hatAM. caMcaLabAe paramakRpALudevanI sevAno sAro lAbha lIdho hato. paramakRpALudevano apUrva graMtharatna 'mokSamALA' AtmArAmajI mahArAjanA vAMcavAmAM AvatAM emane e graMthanA kartApuruSane maLavAnI icchA thaI Scanned by CamScanner Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ramakapALudeve javAba smArAmajI mahArAjanI ati gahana che. tIvra, zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulipi ane emaNe saMdezo mokalyo ke ApaNe eka vakhata maLIe. paramakapALa mokalyo ke ame maLavA AvIzuM. - paramakRpALadeva AtmArAmajI mahArAjane maLyA. AtmArAmajI mahA vakhate vizeSAvazyaka bhASya vicAratA hatA. e graMtha ati gahana che. kSayopazamI paNa gothAM khAI jAya evo durgama graMtha che. paramakRpALudeva sAthe AtmArAmajI mahArAje e gahana graMthamAM AvelA cAra viSayonI carcA karI. paramakRpALudeve evA to adbhuta khulAsA karyA ke AtmArAma mahArAja paramakRpALudevanI atyaMta tIvra pAragAmI prajJAthI saMtuSTa thaI bolyA "Apa dIkSA grahaNa karo to mArgano parama udyota thAya." paramakRpALudeve javAba Apyo-"ame e ja vicAramAM chIe." prathama samAgame traNathI cAra kalAka jJAnavArtA cAlI hatI. te pachI pharIthI be vakhata samAgama thayelo. e traNe samAgama vakhate zrI kAMtivijayajI, zrI haMsavijayajI, zrI zAMtivijayajI Adi sAdhuo hAjara hatA ema zrI kAMtivijayajI tathA zrI haMsavijayajInA mukhethI sAMbhaLyuM che. AtmArAmajIne zikAgonI sarva gharma pariSadamAM padhAravA AmaMtraNa maLeluM. paNa sAdhu tarIke te jaI zake nahIM. tethI vIracaMda rAghavajI gAMdhIne zAstraAdimAM mAhita karI amerikA mokalelA. tyAM jaI temaNe jainagharmanI prabhAvanA arthe ghaNo parizrama karyo hato. upadezanoMgha-11mAM zrImade temanI saraLatA tathA gharmadAjha Adi viSe eka mumukSune vAta karelI noMghAI che. (19) Atmasiddhi A AtmasiddhinA praNetA kavivara jJAnezvara zrImad rAjacaMdra prabhu che. kalamanA eka asmalita ghArapravAhe A Atmasiddhi temaNe ekAda kalAkamAM hRdayamAMthI bahAra lAvI zabdArUDha karelI che. jIvono saMsArapratyayI prema asaMsAragata karavA, ke temAM avatarita Atmatattva pratye paramaprema jAgRta karavA ane ekarasa karavI, bhaktirAhamAM advitIya kavitvaprabhAthI ati saraLa ane prauDha mAtRbhASAmAM te Atmasiddhi alaMkRta karI ajoDa banAvI che. anAdithI paramagUDha agocara evA AtmatattvanI vyAkhyA Arya darzanakAroe aneka prakAre karelI che ane te darzana sAhityo eTalAM vizALa che ke sAmAnya buddhimAna mumukSuone temAM praNIta karelA draSTidvAra ane sAghanakArono bheda ukelA muktimArgane khoLavo ane pAmavo atyaMta atyaMta vikaTa thaI paDyo che. te vividha dazanakAronI Atmadarzana paddhationI ati saMkSipta ane sacoTapaNe eka ja chaNAvaTa karI tenA dohanarUpe potAnI amogha anubhavajJAnazakti vaDe ' Scanned by CamScanner Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya Atmasiddhi jJAnAvatAra rAjacaMdra prabhue koIka virala nikaTa mokSagAmI jIvonA karakamalamAM ane hRdayakamalamAM arpaNa karela che. teomAMnA eka hatA munideva zrI laghurAjasvAmI. teozrI dareka mokSamArgajijJAsune AtmasiddhinuM avagAhana karavA ane temAM boghelA mArganI parama premapUrvaka upAsanA karavA jaNAvatA. "Atmasiddhi camatkArI che, labdhiothI bharelI che. maMtra samAna che. mAhAnya samajAyuM nathI, chatAM dararoja bhaNavAmAM Ave to kAma kADhI nAkhe tema che." ema teozrI vAraMvAra kahetA. "Atmasiddhi vivecana'mAM tenA gadyArthI ane vivecana Apela che. pU. zrI brahmacArIjIe Self realisation nAme teno aMgrejImAM padyAnuvAda karelo che. hiMdI, marAThI ane saMskRtamAM paNa padyAnuvAda thayela che. (17) AtmAnuzAsana e zrI guNabhadrAcAryanI eka vairAgyarasapUrNa apUrva racanA che. AdipurANanA kartA zrI jinasenAcAryanA e ziSya hatA ane emaNe uttarapurANanI racanA karI che. A AtmAnuzAsananI aneka TIkAo thaI che. emAM paMDita ToDaramalajInI hiMdI TIkA khUba prasiddha che. eno gujarAtI anuvAda paNa thaI cUkyo che. A graMthane digaMbara tathA zvetAMbara banne saMpradAyo bahumAnapUrvaka vAMce che. A graMthamAM eka sthaLe zarIranI kRtaghatA viSe AcArya lakhe che ke "sarva azucinA mULarUpa zarIrane A jIva jyAre pUjyapade sthApe che tyAre te AtmAne caMDALAdi nIca kuLamAM janma karAvI aspRzya banAve che." zrImadjIe A graMtha vAMcavAnI bhalAmaNa karI che. (18) AnaMdaghanajI. zrI AnaMdaghanajInuM pUrNa jIvanacaritra maLatuM nathI. atyAre je kAMI upalabdha che te prAyaH kiMvadattionA AghAre lakhAyeluM che. emanI janmabhUmi kyAM ane kaI hatI ane te kaI jJAtimAM janmyA hatA, teno nirNaya thavo azakya che. vartamAnamAM temanA je stavano maLe che te parathI loko bhinna bhinna anumAna kare che. stavanomAM AvelA zabdo parathI temane koI mAravADa tathA koI gajarAtanA nivAsI mAne che. eTaluM to nizcita che ke AnaMdaghanajI eka mahAna adhyAtmayogI hatA. teo A saMsArathI atizaya udAsIna thaIne lokasaMsargathI ghaNA dUra rahetA. te samayanI gharmanI avagata dazA joIne emane ghaNI dayA AvI che, tethI eka stavanamAM teozrI lakhe che ke "udara bharaNAdi nija kAja karatA thakA tattvanI vAta karatAM na lAje." emanuM mULa nAma lAbhAnaMda hatuM. emanA saMbaMdhamAM ema kahevAya che Scanned by CamScanner Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM uliNi thayuM. baghA zrAvako AvI hato eTale temanI 1 nagarazeTha gusse 10 ke eka vAra paryuSaNamAM AnaMdaghanajIne vyAkhyAna karavAnuM thayuM. badhA thI gayelA, paNa nagarazeTha AvyA nahotA. samaya paNa thaI gayo hato vATa na jotAM AnaMdaghanajIe vyAkhyAna ApavAnuM zarU karyuM. tethI nagaro thayA. te joIne AnaMdaghanajIne parAdhIna jIvanathI aruci thaI ane tyArathI ja tathA jaMgalomAM rahevA lAgyA. emanI racanAmAM covIsI mukhya che. te adhyAtmapado paNa gUDha marmathI bharapUra che. zvetAMbara samAjamAM emanAM pado bahumAnapUrvaka bolAya che. zrImada) AnaMdaghanajIta zrI RSabhajinanA stavanano artha pote lakhelo che, jemAM AdhyAtmika draSTie apUrva che. AnaMdaghanajIe sAdhu avasthAmAM ghaNA gacchanA sAdhuono paricaya karyo hato, Agamano sAro abhyAsa karyo hato, tarkazAstra tathA alaMkAra zAstromAM paNa temaNe cAturya prApta karyuM hatuM. pUrvabhavanA saMskAra yoge temanA mana adhyAtmazAstro tarapha gayuM ane temAM ja temano AtmA Tharyo. gacchabhedanI kriyAonI takarArothI teo kaMTALelA hatA, tethI teone adhyAtmazAstro dvArA AnaMda rasa levAmAM vizeSa ruci thaI. zrI yazovijayajI paNa AnaMdaghanajIne maLI atizaya saMtoSa pAmyA hatA. AnaMdaghanajInA padonA Azaya saMbaMdhI eka vidvAna lakhe che ke "Azaya AnaMdaghana taNo, ati gaMbhIra udAra; bAlaka bAha pasArIne kahe udadhi vistAra" emanA viSayamAM zrImajI eka sthaLe lakhe che ke AnaMdaghanajIne siddhAMta saMbaMdhI tIvajJAna hatuM. (19) AnaMda zrAvaka AnaMdazrAvakanI kathA upAsaka dazAMga sUtramAM A pramANe ApI che. eka vAra gautamasvAmI kollAka sannivezamAM bhikSArthe jatA hatA. te vakhate ghaNA mANasonA mukhethI ema sAMbhaLyuM ke bhagavAna mahAvIranA ziSya zramaNopAsaka AnaMde maraNota sallekhanA svIkArI che. tethI gautamasvAmI AnaMdazrAvakane jovA gayA. - AnaMde gautamasvAmIne AvatA joI namaskAra karI pUchyuM ke bhagavAna gRhAvAsamAM manuSyane avadhijJAna thAya che? gautamasvAmIe hA pADI. eTale temaNe kahyuM ke mane pAMcaso yojanamAM rahelA rUpI padArthane jANavAvALuM avadhijJAna thayuM che. tyAre gautamasvAmIe kahyuM, gRhasthane avadhijJAna thAya paNa ATaluM moTuM nahI. - he AnaMda, tuM AlocanA le. AnaMda bolyA, bhagavana!zuM jina pravacanamAM saddA bhAvanI AlocanA karavAnI hoya che? zrI gautamasvAmIe nA kahI. eTale AnaMda kahyuM ke tyAre huM AlocanA levAne yogya nathI. gautamasvAmIe baghI hakIkata Scanned by CamScanner Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 11 bhagavAna mahAvIrane kahI. tyAre bhagavAne kahyuM, AnaMdanI vAta satya che. mATe tuM AlocanA kara ane A bAbata AnaMdanI kSamA mAga. gautamasvAmI tarata ja AnaMda pAse gayA ane tenI niHsaMkocapaNe kSamA mAgI. A prasaMga ghaNo mahatvano che. AjanA yugamAM AvA guru ziSya maLavA durlabha che. zrImadbhue A prasaMga upadezachAyAmAM suMdara rIte varNavyo che. (20) AmamImAMsA A graMtha mahAna tArkika zrI samaMtabhadrAcAryano che. emAM 114 zloka bhagavAnanI stutirUpe che, tathA daza paricchedo che. dareka paricchedamAM nyAyano viSaya che. A graMthanA abhyAsathI IzvarasaMbaMdhI aneka zaMkAonuM nirAkaraNa thaI jAya che. Izvara (Asa) koNa hoI zake? tenAmAM kevA guNo hovA joIe ? padArthane ekAMta nitya tathA ekAMta kSaNika (vinAzI) mAnatAM zo virodha Ave che ? vagerenuM AmAM bahu spaSTa varNana che. vyAkhyAnasAra 2 pRSTha 774 para zrImadbhue Ano prathama zloka 'devAgamanabhoyAMna' TAMkyo che ane teno vistArathI artha karyo che te mumukSuo mATe kalyANarUpa che. zrImadbhue enuM gujarAtI bhASAMtara karavA paNa jaNAvyuM che. enI saMskRta TIkA paNa che. (21) iMdriyaparAjaya zataka A eka vairAgyano nAno graMtha che. emAM iMdriyone vaza na rAkhavAthI kevI dazA thAya che tathA iMdriyone kema svAdhIna karavI teno khulAso karelo che. enA para saM.1664mAM zrI guNavinaya upAdhyAye saMskRta TIkA lakhI hatI. AnuM gujarAtI bhASAMtara thayuM che. zrImad rAjacaMdrajIe A graMthanA svAdhyAyanI bhalAmaNa karelI che. (22) uttarAdhyayana zvetAMbara samAjamAM A Agamano sAro pracAra che. ghaNA sAdhuone enI gAthAo prAyaH moDhe hoya che. enI aneka saMskRta TIkAo che. emAM je viSayo che te mumukSuone mATe atyaMta hitakArI che. enAM chatrIsa adhyayano che. gujarAtI anuvAda paNa chapAIne bahAra paDyo che. zrImadbhue A Agamane vAMcavAnI aneka patromAM bhalAmaNa karI che kAraNa ke tyAgavairAgyanI temAM ghaNI kathAo che. (23) uddhavajI (oghava, oghA) urjAvajI zrIkRSNanA parama bhakta hatA. jyAre zrIkRSNe vrajamAMthI mathurA AvI kaMsano vadha karyo ane tyAM ja nivAsa karavA lAgyA tyAre temaNe uddhavajIne potAnI pAse bolAvI gopAMganAone samajAvavA mokalyA hatA. Scanned by CamScanner Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita uddhavajI vrajamAM gayA. tyAMnA lokoe zrIkRSNanA sukha-samAcAra pUchyA uddhavajIe lokone yathAyogya uttara Apyo. pachI ekAMtamAM teo gopAMganAone maLI jJAnanI vAto karavA lAgyA ke bhagavAna vAsudeva koI eka sthAne nathI, paNa te sarvavyApaka che. vizvanI sarva vastuomAM bhagavAnanA darzana karo. gopAMganAoe kahyuM "uddhavajI! ApanI vAta satya che, paNa amArAmAM eTalI zakti kyAM che ke ApanI gUDha jJAnanI vAtone samajI zakIe? amArI to AMkhomAM paNa zyAmasuMdara rahelA che. vRMdAvananI samasta bhUmi amane to zrIkRSNanI ja smRti karAve che. ame to yamunA nadInA kinArA, vana, parvata, vRkSa ane latAomAM te zyAmasuMdaranAM darzana karIe chIe. A vastuone joIne tenI smRti mUrtimAna thaI amArA hRdayakamaLamAM nAcavA lAge che." gopAMganAono Avo prema joIne uddhavajI potAnA jJAnane bhUlI jaI A pramANe bolI UThyA - vande nandavrajastrINAM, pAdareNumabhIkSNazaH / ___yAsAM harikathodgItaM, punAti bhuvanatrayam // artha - huM A gopAMganAonI caraNagheline bhaktibhAve vaMdana karuM chuM ke jenA vaDe karAyelI harikathA traNe lokane pavitra karanArI che. (ra4) upamiti bhavaprapaMca kathA upamiti bhavaprapaMca kathA bhAratIya saMskRta sAhityamAM eka vizAla rUpaka graMtha che. sAhityanI draSTie paNa e racanA uttama che. A graMthanA kartA zrImAna siddharSi gaNI che. siddharSie potAnA guru zrI haribhadrasUrinI pUjyabhAve stuti karI che. siddharSie upamiti bhavaprapaMca kathA saM. 99ramAM pUrI karI hatI. A kathA pachI bIjA paNa A prakAranA graMtho lakhAyA che, jema ke zrI yazovijayajI mahArAje vairAgyazataka lakhyo che tema koI bIjAe madanaparAjaya nAmanuM nATaka lakhyuM che. (rapa) aMbArAma vaDodarA pAse anagaDha kAnavADInA rahIza. teo jJAtie kalAla hatA. emanI dArUnI dukAna hatI. eka vakhata teo bhaktimAM beThA hatA tyAre dArU pInArA dArU levA AvyA. teo bhaktimAM eTalA lIna hatA ke na UThyA. dArU pInArAoe ghAMghala karavAthI emanuM mana khUba ja udAsa thayuM eTale e ghaMgho choDIne gharmaja gayA. tyAM maMdiramAM bhagavAnadAsa nAme eka sAthe hatA. emanI pAse sAdhu thaIne rahyA. teo navA navA bhajano racatA ane gavaDAvatA. "aMbArAma kAvya" nAme eka pustaka paNa prasiddha thayuM che. Scanned by CamScanner Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 13 paramakRpALudeve khaMbhAtanA suprasiddha mama aMbAlAlabhAIne gharmaja aMbArAma pAse mokalelA. aMbAlAlabhAIe aMbArAma sAthe gharmavArtA karI ane emanA jijJAsA joIne paramakRpALudevane patra lakhela. paramakRpALadeva aMbArAma sAthenA pUrvanA saMskAra saMbaMdhe prerAIne karuNAbhAve gharmaja paghAryA hatA ane tyAM maMdiramAM 8 divasa rahyA hatA. aMbArAme paramakRpALudevanA satsaMgano lAbha lIgho, ane paramakRpALudeva aMbArAmane karuNAbhAve potAno khesa ApatA gayA. te khesa ghaNA varSo sughI maMdiramAM sacavAyelo. paramapuruSanA hAthe apAyela game te vastu AtmajAgRtimAM preraNArUpa thAya che. paramakRpALudeve patrAMka 305 mAM lakhela che ke aMbArAmanI mArgAnusArI jevI dazA hatI, paNa AtmasvarUpane pAmela nahIM. saMvat 1957mAM aMbArAmano dehatyAga thayo hato. (29) aMbAlAla lAlacaMda janma saMvata 1926; dehatyAga saMvata 1963, caitra vada 12. khaMbhAtanA suprasiddha mumukSu zrI aMbAlAlabhAI janmathI ja baLavAna saMskArI paramArthanA ArAdhaka puNyAtmA hatA. temanA pitAnuM nAma maganalAla tathA bhAInuM nAma nagInabhAI hatuM. lAlacaMdabhAI vakIla temanA mAtAmaha hatA, potAne putra na hovAthI temaNe aMbAlAlane dattaka lIdhelA. saMvat 1945mAM vaizAkha mAsamAM chaganalAla bahecaradAsanA putranA lagna prasaMge te amadAvAda gayelA. pUrvanA satyuNyanA udaye paramakRpALudevanA pUrNa kRpA-pAtra tIvra mumukSu zrI jUThAbhAInA samAgamamAM AvatAM atyaMta tIvra jijJAsA joIne zrI jUThAbhAIe potAnA upara paramakRpALudeve lakhela boghapatro aMbAlAlane vAMcI saMbhaLAvyA. zrI aMbAlAlabhAIne e vacanAmRtonuM zravaNa thatAM ja paramakRpALudevanAM darzananI tIvra jhaMkhanA jAgI. jUThAbhAIe kahyuM ke paramakRpALudeva pAsethI AjJA maLyA pachI muMbaI javAnuM rAkhazo. zrI aMbAlAle atyaMta atyaMta tIvra jijJAsA bhAve patro lakhyA. pAMca cha patro maLyA pachI paramakRpALudeve darzanArthe muMbaI AvavAnI AjJA ApI. paramakRpALudevano patra maLatAM ja aMbAlAlabhAI zrI tribhuvanabhAI sAthe muMbaI gayA. pharIthI paramakRpALudevanAM darzana samAgama arthe bhAI tribhuvanabhAI gayelA. temanI sAthe patraprasAdIrUpe paramakRpALudeve mahAvIranA boghane pAtra koNa?' e zIrSaka heThala 10 vacanAmRto zrI aMbAlAla mATe lakhI ApyAM hatAM. tethI aMbAlAlabhAI atyaMta AnaMda ane saMtoSa pAmyA hatA ane patravyavahAra cAlu rahyo hato. Scanned by CamScanner Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhita saMvat 1946mAM Aso mAsamAM zrImadla khaMbhAta padhArelA. temane teDavA mATe ANaMda sTezane aMbAlAlabhAI tathA nagInadAsa gayelA. nagInadAsane paramakRpALudeve joyela nahIM, nAma paNa sAMbhaLela nahIM. chatAM paramakRpALudeve nagInadAsa, tAro janma amuka sAlamAM amuka divase thayelo che' ema cokkasa kahI dIdhuM. nagInadAsane e sAMbhaLIne apUrva bhAva jAgyo hato. 4 paramakRpALu khaMbhAtamAM paramakRpALudeva aMbAlAlabhAIne ghera UtaryA. aMbAlAlabhAInA pitAzrI lAlacaMda vakIlane zrImadnA darzana samAgamathI sAro lAbha thayo. bIjA ghaNA mumukSuone paNa lAbha thayo. upAzrayamAM paramakRpALudeva padhArelA. prabhuzrIjIne darzanathI AnaMda AnaMda thaI gayo. 10 divasa khaMbhAtamAM birAjyA. zrI aMbAlAlabhAI paramakRpALudevanA samAgamamAM ghaNI vAra AvelA. rALaja kAviThA, haDamatAlA, amadAvAda, vaDhavANa, rAjakoTa, vavANiyA Adi sthaLoe aMbAlAlabhAIe paramakRpALuzrInI tathA mumukSuonI tana, mana, dhanathI sevAno khUba lAbha lIdho hato. saMskRta, mAgadhI, hiMdI, gujarAtInA aprasiddha pustako zrImadbhu zrI aMbAlAla upara mokalatA ane teo tenI sArA akSare nakala utArI letA. jemane te nakalo abhyAsa arthe mokalavAnI sUcanA zrImad taraphathI thAya temane te mokalI ApatA. khAsa karIne zrImadbhunA patronI noTo temaNe ghaNI lakhI rAkhI hatI ane mumukSu vargamAM te yogya jIvomAM vaMcAtI hatI. da22oja be traNa kalAka zrI aMbAlAla sAmAyika laIne lakhavA besatA. mumukSuonuM te chApakhAnuM, pustakAlaya ane vizrAmasthAna banyA hatA. zrImadgha karatAM vadhAre patra-vyavahAra mumukSuone zrI | aMbAlAlabhAI sAthe thato, ane zrImadbhunA dehatyAga pachI to te ja badhA ' mumukSuone avalaMbanarUpa hatA. saMvat 1952 mAM muMbaImAM paramakRpALudevanA gADha samAgamamAM AvatAM paramakRpALunI anaMta karuNAthI teo aMtarmukha thayA hatA ane aMtarmukhavRtti vardhamAna thatAM teo AtmasvarUpane pAmyA hatA. zrI saubhAgyabhAI, zrI lallujI svAmI tathA zrI aMbAlAlabhAI svarUpane pAmyA che ema paramakRpALudeve caitra vada 4 nA sAMjanA dhArasIbhAIne kaheluM. saMvat 1952 mAM AtmasiddhizAstranI racanA naDiyAdakSetre karatI vakhate aMbAlAlabhAI hAthamAM phAnasa jhAlIne be kalAka UbhA rahyA ane e be kalAkamAM paramakRpALudeve AtmasiddhizAstra lakhela. eka prata aMbAlAlabhAIne ApavA karuNA thayela. paramakRpALudeve lakhela bodhapatrono aMbAlAlabhAIe athAga parizramathI saMgraha karyo hato. Scanned by CamScanner Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya - pUjyazrI saubhAgyabhAInA dehatyAga vakhate paramakapALadevanI AjJAthI zrI aMbAlAlabhAI sAyalA kSetre gayelA. saubhAgyabhAInI adabhuta AtmadazA, apUrva AtmajAgRti, paramaguruno pUrNa aDola nizcaya, apUrva samatA samAdhi bhAva sahita dehatyAga joIne aMbAlAlabhAI AnaMda AnaMda pAmI gayA. saMvat 1958mAM paramakRpALu (zrI laghurAja) prabhuzrIjI dakSiNamAM karamAlA kSetre cAturmAsa rahyA hatA tyAre aMbAlAlabhAI paNa tyAM ATha divasa rahyA hatA ane zvetAMbaro ane sthAnakavAsI vacce ekatA sAdhI navakArasI jamaNa svAmIvAtsalya karela, saMghamAM zAMti thaI hatI. saMvat 1961mAM pUjya revAzaMkarabhAIne teDIne aMbAlAlabhAI paramakRpALu prabhuzrIjInA samAgama arthe ghaMghukA kSetre gayelA. paramakRpALu prabhuzrIjI tathA zrI aMbAlAlabhAI paramakRpALu devanA viyogamAM ekabIjAne sahAyaka ane sAMtvanArUpa hatA. aMbAlAlabhAInA eka mitra jalasaNapheNAyanA zrI choTAbhAIe paramakRpALu prabhuzrIjI pAsethI bodhavacananI AjJA grahaNa karI ane e vacananA raTaNamAM ja nimagna rahetA. eka vAra temaNe aMbAlAlabhAI pAse vinaMtI karI ke mane samAdhimaraNa karAvajo. aMbAlAlabhAIe e vinaMtino svIkAra karyo. thoDA vakhata pachI choTAbhAIne pleganI gAMTha nIkaLI. aMbAlAlabhAI, nagInabhAI ane bhAIcaMda ema traNe tenI sevAmAM rahelA. teno deha chUTyo, te ja divase aMbAlAlabhAIne, bhAIcaMdabhAIne tathA nagInadAsane pleganI gAMTha nIkaLI ane saMvat 1963nA caitra vada 10, somavAre aMbAlAlabhAI, bhAIcaMdabhAI tathA nagInadAsa traNeno eka ja sAthe dehatyAga thayo hato ane traNeno agnisaMskAra paNa sAthe thayo hato. zrI aMbAlAlabhAI samagra mumukSumaMDaLamAM sevAbhaktinuM mUrtimAna svarUpa hatA. paramakRpALudeve prasiddha mumukSu ghArasIbhAIne koI prasaMge kaheluM ke zrI aMbAlAlanI smaraNazakti eTalI tIvra che ke "ATha divasa pahelAM ame je bogha karyo hoya te bogha lakhI lAvavAnuM kahIe to eka paNa bhUla vagara aMbAlAla te bogha lakhIne Ape." - aMbAlAlabhAInI ghAraNAzakti bahu ja baLavAna hatI. zrImad rAjacaMdra graMthamAM je upadezachAyA che te enuM ja phaLa che. A kaLiyugamAM AvI parama tIvra mumukSutA, akhaMDa AjJAMkitatA ane sapuruSamAM sarvArpaNa bhAvanuM mUrtimAna svarUpa zrI aMbAlAla hatA. teo svarUpastha dizAmAM paramazAMti samAdhipUrvaka parama durlabha samAdhimaraNa pAmyA hatA. Scanned by CamScanner Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita (27) RSabhadeva bhagavAna jaina zAstromAM cha ArAnuM varNana Ave che. temAM prathama traNa ArAo (kAlA bhogabhUminA hoya che eTale te kAlamAM mANasane SakanI AvazyakatA rahetI nathI kalpavRkSothI sarva vyavahAra cAle che. jyAre trIjA ArAnA corAzI lakSa pUrva ane traNa varSa sADA ATha mAsa bAkI rahyA hatA tyAre aSADha mAsanI kRSNa caturdazIne divase vajanAbhano jIva ke je RSabhadeva thavAno che te sarvArthasiddha vimAnamAMthI evI nAbhi kulakaranI bhAryA zrI marUdevAnI kukSimAM avataryo. prabhu garbhamAM AvyA tyAre prANImAtranA duHkhano nAza thavAthI gailokyamAM sukha thayuM. tIrthakaronA gabhadi saMbaMdhamAM jaina zAstromAM je kathana che te pramANe thayA pachI caitramAsanI kRSNapakSanI aSTamIne divase marUdevAe putraratnane janma Apyo. te samaye sarva dizAo nirmala thaI ane svargavAsI devatAonI jema manuSyo paNa AnaMda pAmyA. svargalokamAMthI saugharmendra Adi indoe AvIne bhagavAnano janmAbhiSekamahotsava karyo tathA bhagavAnane koI prakAranuM kaSTa na thAya teTalA mATe sevAmAM keTalAka devone mUkIne indro potapotAnA sthAne gayA. bhagavAna zuklapakSanA caMdranI samAna vaghatA vaghatA yauvanavayane pAmyA. bhagavAnanuM zarIra dedIpyamAna sUryanI jema zobhatuM hatuM. rUpa, jJAna tathA baLamAM paNa teo alaukika hatA. zanaiH zanaiH kalpavRkSo ochAM thavA lAgyAM. tethI lokonI icchA pahelAMnI peThe pUrNa thatI nahIM. khetaromAM aneka prakAranI vanaspati UgI nIkaLI. kalpavRkSonA abhAvamAM loko paraspara kajiyA kaMkAsa paNa karavA maMDyA. navIna yugano prAraMbhakALa hovAthI te samayanI pratyeka vastuonA saMbaMdhamAM manuSyo ajANa hatA. tethI teo kAM to Azcarya pAmatAM athavA bhayA pAmatAM. te samayanA manuSyone vyavahAranI kaMI gatAgama na hatI. avadhijJAnI bhagavAne gRhasthAvAsamAM prajAne vyavahAragharmano upadeza karyo. tethI lokonuM jIvana sukhI thayuM. potAnA pitA nAbhirAjAnA kahevAthI ane pUrvakarmayoge RSabhaprabhu sunaMdA tathA sumaMgaLAne paraNyA. have anAsakta evA prabhu sAMsArika sukha bhogavavA lAgyA. bhagavAnane bharata, bAhubali Adi 100 putro ane brAhmI tathA suMdarI ema be kanyAo thaI. prabhune sAMsArika sarva prakAranuM sukha hatuM. indra paNa bhagavAnanI AjJAne mAthe caDhAvato, devo sevakanI peThe hAjara rahetA. chatAM bhagavAnanI icchA e sarvane tyAgavAnI ja hatI. ekadA iMdranA AdezathI bhagavAnanA darabAramAM teonI sanmukha nAca karatI nIlAMjanA nAmanI apsarA, Aya pUrNa thavAthI maraNa pAmI. koI prakAre raMgamAM bhaMga Scanned by CamScanner Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya na paDe tethI iMdranI AjJAthI tarata ja bIjI tevI ja apsarA nAca karavA lAgI. bhagavAna potAnA jJAnathI te sarva jANI laIne tIvra vairAgya pAmIne rAjya tajavA tatpara thaIne bolyA-aho! mANasonuM to zuM? paNa devonuM AyuSya paNa eka ja bida samAna capala ane kSaNika che. pachI prabhu bharatAdi patrone rAjya soMpIne svaya dIkSita thayA, ane cha mAsano upavAsano niyama laIne eka sthAne kAyotsargamAM UbhA rahyA. prabhune tarata ja mana:paryayajJAna utpanna thayuM. baMdhuoe rokyAM ane bharate vAraMvAra niSedha karyA chatAM paNa kacchamahAkacchAdi cAra hajAra rAjAo svAmInA pUrvapremathI temanI sAthe saMsAratyAgI thayA. paNa pachIthI pariSaha sahana karavAmAM kAyara hovAthI saMnyAsI AdinA vivigha vezo ghAraNa karyA. 1000 varSanA dIkSAparyAya pachI bhagavAna zrI RSabhadevane kevaLajJAna pragaTa thayuM. idroe moTo mahotsava karyo. bhagavAne jagatavAsI jIvone gharmano sAco mArga batAvyo jethI ghaNA te mArgane grahaNa karI anupama saukhyane pAmyA. bharata cakravartI hatA, tethI sarva rAjAone vaza karIne potAnI nagarI ayodhyAe pAchA AvyA, paNa cakra nagaramAM pesatuM na hatuM. pUchatA jaNAyuM ke ApanA bhAIo ApanI AjJA mAnatA nathI. bharate bhAIo pAse dUto mokalI sevA karavA Adeza karyo. tenA nirNaya mATe putro bhagavAna zrI RSabhadeva pAse gayA. bhagavAne baghAne saMsAranuM yathArtha svarUpa samajAvI pratibogha pamADyo. teo saMsArano tyAga karI mokSa padavI pAmyA. RSabhadeva covIza tIrthakaromAMnA prathama tIrthakara che. emanA AdinAtha, rikhabadeva Adi aneka nAma che. (28) RSibhadraputra RSibhadraputra AlabhikA nagarInA rahevAsI hatA. zrImaMta hovAnI sAthe sAthe te ghImaMta paNa hatA. jene siddhAMtanA marmane jANatA hatA. jIva ajIva Adi tattvo pratye temane pUrNa zraddhA hatI. ekadA zramaNopAsakoe temane pUchyuM "he Arya! devalokamAM devonI keTalA kAla sudhI sthiti kahI che?" RSibhadraputre uttaramAM kahyuM"he zramaNopAsako! devalokamAM devonI jaghanya sthiti daza hajAra varSanI kahI che. tyArapachI eka samaya adhika, be samaya aghika yAvatuM saMkhyAta tathA asaMkhyAta samaya aghika karatAM tetrIza sAgaropamanI sthiti kahI che." zramaNopAsakoe A uttarane pramANabhUta mAnyo nahIM. tyArapachI te nagarImAM bhagavAna mahAvIra AvyA. baghA vAMdavA gayA. zramaNopAsakoe RSibhadraputranA uttaranA saMbaMdhamAM pUchyuM tyAre bhagavAne kahyuM ke-RSibhadraputranuM kathana yathArtha che. jema te kahe che temaja huM paNa kahuM chuM. Scanned by CamScanner Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita RSibhadraputra AyuSyanA aMte maraNa pAmIne saudharmakalpamAM aruNAbha nAme vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI mahAvidehamAM janma dhAraNa karI mokSe jaze. A kathA zrI bhagavatIsUtranA agiyAramA zatakanA bAramA uddezAmAM che. (29) kapila kevalI 18 juo mokSamALA zikSApATha 46-47-48 kapilamuni. tRSNAnI anaMtatA viSe zrImade A dRSTAMta ApyuM che. (30) kapila RSi sAMkhyamatanA AdyapraNetA manAya che. emane paramarSi paNa kahe che. emanA viSe aneka prakAranA matabhedo che. sAMkhyamatavALA eka jJAnathI ja mukti mAne che. (31) kabIra kabIra sAheba vi.saM.1456mAM janmyA hatA. ema kahevAya che ke emano janma koI vidhavA brAhmaNInA peTe thayo hato ane emanuM mRtyu vi.saM.1575 mAM 119 varSanI uMmare thayuM hatuM. kabIra sAhebanA guru zrI rAmAnaMda hatA. bAlakALathI emanA hRdayamAM bhaktinAM mojAo UchaLatAM hatAM. satsaMga pratye emane atizaya ruci hatI. kabIra sAheba hiMdu tathA musalamAna bannene samAnadRSTie jotA hatA. banne eka ja paramezvaranA putra che, ema teo lokone bodha ApIne ekatA sthApatA hatA. teo jAta-pAMtanA bheda mAnatA nahotA. teo lakhe che : "jAta-pAMta pUche nahi koI, hariko bhaje so harikA hoI.'' sAva sAdA zabdomAM kabIrajI upadeza Ape che : kabIra kahe kamAla ko, do bAtAM sikha le; kara sAhebakI baMdagI, bhUkheko kucha de. emaNe joke koI svataMtra pustaka pote lakhyuM nathI paNa je bhAvo manamAM AvatA tene svAbhAvika padarUpe bolatA, tethI emanA ziSyo te padone moDhe karI letA. teno saMgraha ja kabIra vANI nAme oLakhAya che. kabIra sAheba potAnA samayanA eka mahAna saMta hatA. zrImad rAjacaMdrajI patrAMka 231 mAM lakhe che ke--mahAtmA bIra tathA narasiMha mahetAnI bhakti ananya, alaukika, adbhuta ane sarvotkRSTa hatI, tema chatAM te niHspRhA hatI." patrAMka 679 mAM teo lakhe che : "zrI kabIra, suMdaradAsa Adi sAdhu jano AtmArthI gaNavA yogya che ane zubhecchAthI uparanI bhUmikAomAM temanI sthiti saMbhave che. atyaMta svarUpa sthiti mATe temanI jAgRti ane anubhava paNa lakSagata thAya che." patrAMka 192 mAM zrImadbhu lakhe che--"sattne sape kahevAnI parama jijJAsA jenI Scanned by CamScanner Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya tiratara hatI evA mahAbhAgya kabIranuM eka pada e viSe smaraNa karavA jevuM chekaranA phakIrI kyA dilagIrI, sadA magana mana rahenAjI." " kabIrajInI rahasyabhaktinuM eka draSTAMta A kAvyamAM jovA maLe che : lAlI mere lAlakI, jita dekhuM tita lAla; lAlI khoja gaI, meM bhI ho gaI lAla. (32) karkaTI rAkSasI | himAlaya parvatanI uttara dizAmAM karkaTI nAmanI eka vikarALa rAkSasI rahetI hatI. tenI kAyA ati vizALa hatI ane tene yogya AhAra maLato na hato. tethI te sadA atRpta ja rahetI. eka divase tene sarva manuSyone gaLI javAnI icchA utpanna thaI. tethI te parvatanA zikhare jaIne eka page UbhI rahIne aneka prakAranA kaSTone sahana karatI ghora tapa karavA lAgI. A pramANe teNe hajAra varSa tapa karyuM. tyAre brahmAjIe khuza thaIne tene varadAna mAgavA kahyuM. karkaTI bolI, he bhagavAna! huM loDhAnI peThe vajasUcikA (soya) thAuM ane jIvonA hRdayamAM praveza karI zakuM evI zakti Apo. brahmAjIe varadAna ApatAM kahyuM ke, tuM duSTa AtmAonA hRdayamAM praveza karI zakIza, paNa AtmajJAnIonAM hRdayamAM tAro praveza nahIM thAya. tyAra pachI te rAkSasInuM zarIra atyaMta sUkSma thavA lAgyuM. te potAnA zarIre karI aneka prANIone khAvA lAgI, paNa tethI tene ghaNuM duHkha thayuM tathA pUrva zarIrane mATe pharI tapa karavAnuM zarU karyuM. Ama paramAtmAno vicAra karatA tenuM mana nirmaLa thayuM ane tene jJAnano udaya thayo. A pramANe teNe UMcA mukhe rahIne sAta lokane saMtApa kare tevuM dAruNa tapa sAta hajAra varSa sudhI karyuM. tethI AkhuM jagata taNAyamAna thayuM. te joIne indranA manamAM Azcarya thayuM. tethI teNe nAradamunine pUchyuM. nAradamunie sarva hakIkata kahI. te sAMbhaLI indra vAyudevane tenI zogha karavA mokalyo. vAyue himAlaya parvata para karkaTIne tapa karatI joI. ane tyAra pachI indranA pUchavAthI te rAkSasInA tapanuM vRttAMta je pramANe dIThuM hatuM te pramANe kahI saMbhaLAvyuM. e pramANe jJAna thayA pachI eka hajAra varSe brahmA karkaTI rAkSasInI pAse AvyA ane AkAzamAMthI bolyA-he putrI! tuM varadAna mAga. sUci rAkSasIne karmendriyo na hovAthI jIvamAtrathI rahelI hatI; tethI brahmAne kAMI paNa uttara ApyA vinA vicAravA lAgI ke "huM pUrNa chuM, tathA saMdeharahita chuM. mATe varadAnane zuM karuM?" to paNa brahmAnI kRpAthI teNe potAnuM pUrva zarIra pAchuM meLavyuM. tapamAM tatpara rahetAM tene kSaghA paDavA lAgI. bhUkha lAgavAthI teNe vicAra karyo ke have mAre zAno AhAra karavo? mAre have koI jIvane mAravo nathI. pApathI Scanned by CamScanner Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita AjIvikA karavA karatAM to maraNa sAruM che. e pramANe vicAra karIne te rAkSasI mo. rahI, pote rAkSasI hovA chatAM rAkSasI bhAvano tyAga karyo. vAyudeve AvIne kahyuM ke he rAkSasI! tuM jA, ane ajJAnI lokone jJAnano upadeza kara. kAraNa ke ajJAnIne upadeza Apavo e ja mahAtmAono svabhAva che. tAro upadeza sAMbhaLavA chatAM paNa jene jJAna na thAya teno tAre nAza karavo. ethI tArI sughA zAnta thaze ane anyAya paNa gaNAze nahIM. rAkSasI potAnA AhAranI zoghamAM nIkaLI paDI ane pharatAM pharatAM eka bhIla dezamAM nagaracaryAne jovA nIkaLelA rAjA tathA maMtrIne joIne bolI-mUDha mANasa A lokamAM tathA paralokamAM nAza thavA sAru ja jIve che. jene AtmAnuM jJAna nathI tevA mUDha mANasanuM maraNa jIvitathI vadhAre sAruM che. jo tame AtmajJAnI ho to mArA praznono uttara Apo. to huM tamAruM bhakSaNa nahIM karuM. tame koNa cho? tame AtmajJAnI hovAthI pUjyabuddhivALA cho, ke tema na hovAthI durbuddhivALA cho?" tyArapachI rAkSasIe rAjA tathA maMtrIne aneka adhyAtma prazno pUchyA. rAjA tathA maMtrIe yathocita uttara ApyA. je sAMbhaLIne tenuM brahmajJAna vizeSa dRDha thayuM ane potAnI rAkSasI prakRtino tyAga karyo. tRSNA e ja eka bhayaMkara rAkSasI che. jema karkaTIe tRSNAne lIdhe nAnuM zarIra ghAraNa karyuM hatuM tema mANasa paNa tRSNAne kAraNe nIca athavA aghama bane che. AtmajJAna vinA tRSNA zAMta thatI nathI. (33) karmagraMtha e graMthanA kartA zrI devendrasUri che. digaMbara saMpradAyanA gommasAra karmakAMDanI jema ja zvetAMbara saMpradAyamAM karmagraMthano pracAra che. judA judA prakaraNone laIne A eka graMtha banI gayo che. vartamAnamAM cha karmagraMtha kahevAya che jenA nAma A pramANe che (1) karmavipAka, (2) karmastava, (3) baMdasvAmitva, (4) SaDazIti, (5) zataka, tathA (6) sAsatikA. pahelA karmagraMthamAM karmanI prakRtionuM varNana che, eTale ke jJAnAvaraNAdi ATha karmanI judI judI keTalI prakRtio che tathA teonA nAma zuM? baMghanA mukhya hetuo kayA? bIjA graMthamAM guNasthAnonI apekSAe baMgha, udaya, sattA, udIraNA AdinuM savistara kathana karavAmAM AvyuM che. trIjA graMthamAM 14 mArgaNAnI apekSAe baMgha svAmitva batAveluM che. cothA graMthamAM mArgaNA sthAna vicAra, guNasthAna vicAra, upayoga vicAra, ityAdi 10 dvAra che. pAMcamA graMthamAM ghavabaMghI, adRvabaMghI, dRvodayI, aghuvodayI, dhRvasattA, adRvasattA, parAvartamAna, aparAvartamAna, pApa, puNya, ghAtI, aghAtI Adi pravRtionuM savistara kathana kareluM che. chaThThA graMthamAM keTalI prakRti bAMdhato jIva keTalI prakRtio vede eTale anubhave, Scanned by CamScanner Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya tathA keTalI prakRtio bAMdhatAM ane vedatAM kaI kaI prakatio sattAmAM hoya ityAdi 21 varNana sacoTa rIte karela che. zrImadjIe ghaNA sthaLe karmagraMtha vAMcavAnI bhalAmaNa karI che. (34) kAmadeva zrAvaka juo mokSamALA zikSApATha 22 (35) kuMDarika juo bhAvanAbogha saptama citraH AjhavabhAvanA. (36) kumArapALa gujarAtanA mahAna rAjA siddharAjanA maraNa pachI zrI kumArapALa rAjagAdIe AvyA tyAre ghaNA rAjAo ema mAnatA ke te nirbaLa che. eTale koIe khaMDaNI bharavAnI nA kahI; koI baMDa pokAravA mAMDyAM. paNa kumArapALa vIra hatA. tethI emaNe baghAne parAsta karyA. tethI emanA rAjyano vistAra vadhyo. eo potAnA guru zrI hemacaMdrAcAryanI khUba bhakti karatA ne dezahitanA dareka kAryamAM temanI salAha letA. gurudeva paNa rAjAne yathAyogya mArgadarzana ApatA. kumArapALe potAnA gurunA AdezathI vAMjhiyAnuM ghana levuM baMdha karyuM jenI sarerAza vArSika Upaja 72 lAkha hatI. potAnA samasta rAjyamAM jIvahiMsA na karavAno hukama kADhyo hato ane potAnA tAbA heThalanA aDhAre dezomAM amArI pravartAvI hatI. enA rAjyamAM koI "mAra' zabda kahe tene paNa sajA thatI. bhagavAna mahAvIranA zAsanakALamAM zreNika jevA rAjA paNa kAlasaukarika kasAIne eka divasa paNa 500 pADA mAratA rokI na zakyA, te kAma kumArapALe karyuM hatuM. somanAtha mahAdevanA maMdirane samAvarAvyuM ane aneka sArA kAmo karyA. enA rAjyamAM dukALa na hato. corano bhaya na hato. prajA sukhI ne nItimAna hatI. - kumArapALe guru zrI hemacaMdrAcAryanA upadezathI potAnuM jIvana pavitra banAvyuM. AthI teo rAjarSi kahevAyA. 81 varSanI uMmare kumArapALa dehatyAga karyo. enA jevA rAjA ane hemacaMdrAcArya jevA guru A kALamAM koI thayA nathI. emanAM jeTalAM guNa smaraNa karIe teTalAM ochAM. (37) kriyAkoSo kriyAkoSanA kartA kisanasiMha sAMgAneranA rahevAsI ane jAtinA khaMDelavAla hatA. emaNe saM. 1784mAM A graMtha banAvyo che. graMtha padyamAM che. A sivAya bhadrabAhu caritra tathA rAtribhojana kathA paNa emanI racanAo che. kriyAkoSa Scanned by CamScanner Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita caraNAnuyogano graMtha che. AmAM gRhasthonA bAhya AcaraNanuM kathana vistArathI karela che. A graMtha sane 189ramAM zolApurathI prakAzita thayo che ane te pachI zrImada rAjacaMdra AzramathI paNa chapAyo che. (38) kIlAbhAI gulAbacaMda kilAbhAI e khaMbhAtanA mumukSu, vizA zrImALI vANIA ane aMbAlAlanA sahacArI hatA. paramakRpALudevanA satsaMga samAgamano ghaNo ja lAbha temaNe lIdhelo. teo paramakRpALudevanA satsaMgano lAbha levA vavANiyA gayelA. saMvata 195ramAM paramakRpALudeva ANaMdamAM premacaMda rAyacaMda gharmazALAmAM birAjelA te vakhate kIlAbhAI ANaMda AvelA. pAlaNapuramAM eka sthAnakavAsI sAdhue 4 mahinAnA upavAsa karelA. emane pAraNuM karAvavA, emanA darzana karavA cotaraphathI ghaNA loko ANaMda sTezane bhegA thayelA. te prasaMge pU. saubhAgyabhAIe paramakRpALudevane kahyuM ke-A loko moTI saMkhyAmAM pAlaNapuramAM sAdhunA darzane jAya che. baghA gharma gharma kare che paNa mULa mAraga, mULa gharma zuM? e Apa kRpA karIne batAvo to upakAra thAya. tyAre paramakRpALudeve "mULa mAraga sAMbhaLo jinano ree pada lakhyuM hatuM. te prasaMge ghaNo bogha thayelo. e badhuM kalAbhAInI smRtimAM hatuM. kilAbhAI bahu ja sarala prajJAvaMta mumukSu hatA. temano janma saM.1926mAM thayo hato ane dehatyAga saMvata 1989 vaizAkha mAsamAM thayo hato. (39) kuMvarajI ANaMdajI. e bhAvanagaranA pratiSThita, zAstronA mArmika abhyAsI zrAvaka hatA. emano janma vi.saM.1924mAM thayo hato. muMbaImAM zAMtAkrujhamAM zeTha tribhuvanadAsa bhANajIne baMgale paramakRpALudeva nIcenA bhAgamAM rahelA tyAre kuMvarajIbhAIne cha mahinA paramakRpALudevanA satsaMgano apUrva lAbha maLyo hato. kuMvarajIbhAI tribhuvanadAsa zeTha sAthe rahelA. paramakRpALudeva kuMvarajIbhAI pAse dararoja yogavAsiSTha vaMcAvatA. kuMvarajIbhAIe A lekhakane kaheluM ke-koI koI vakhata paramakRpALudeva yogavAsiSThanI vAMcanA vakhate adbhuta bogha varasAvatA. te vakhate kuMvarajIbhAI khUba ja vairAgya raMgathI raMgAyelA. paNa pachI te bahu pravRttimAM paDI gayA hatA. paramakRpALudevano satsaMga karavA kuMvarajIbhAI eka divasa khaMbhAta pAse vaDavA paghArelA. vaDhavANa kempamAM paramakRpALudeva birAjatA hatA, te vakhate paNa kuMvarajIbhAI eka divasa darzana karavA AvelA ane paramakapALadevanI AjJAthI paramata prabhAvaka maMDaLanI TIpamAM rU.301 lakhAvelA. kuMvarajIbhAI upara paramakRpALudeve pAMca cha boghapatro lakhelA che. Scanned by CamScanner Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 23 kuMvarajIbhAI, vaDhavANa kempamAM paramakapALadeva sAthe samAgama thayo te vakhate zAstronI moTI moTI vAto karavA lAgyA: zAstro vAMcelAM eTale emane ema thayuM ke zAstronI moTI moTI vAto karuM. paramakRpALadeve kahyuM - kuMvarajIbhAI, kaMIka levuM ane kaMIka devuM.' eTale kuMvarajIbhAI mauna rahyA. pachI paramakRpALudeve ghaNo bodha kathA hato. kuMvarajIbhAI upara paramakRpALudeve te vakhate atyaMta karuNA karIne temane zAstronuM parama rahasya samajAvyuM hatuM. vi.saM.1969nI sAlamAM paramakRpALu prabhuzrIjI zrI laghurAjasvAmI bhAvanagara paghArelA tyAre kuMvarajIbhAIne ghera traNa divasa rahyA hatA. kezariyAjInI yAtrAe kuMvarajIbhAI AvelA te vakhate paNa paramakRpALu prabhuzrIjInI sAthe temane samAgama thayo hato. potAnA dehatyAganA lagabhaga be mahinA pahelAM paramakRpALudeve emanA upara lakhelA badhA bodhapatro A lekhakanI hAjarImAM emaNe vAMcelA ane e boghapatro vAMcatAM vAMcatAM emane apUrva bhAva pharato hoya! ema jaNAyeluM. kuMvarajIbhAI zAMta Tharela prajJAvata mumukSu hatA. vi.saM. 2005mAM emano dehatyAga thayo hato. (40) kuMvarajIbhAI kalolavALA pavitra AtmArthI zrI jUThAbhAInA e sALA thAya, zrI ugarIbenanA bhAI thAya. paramakRpALudevanA satsaMga samAgamamAM te paNa vizeSa AvelA. amadAvAdanA zrI puMjAbhAI tathA zrI popaTalAlabhAIne paramakRpALudevanA satsaMga samAgamano apUrva lAbha levAnI prathama preraNA kuMvarajIbhAIe karelI. pUjya zrI laghurAjasvAmIne prathama maLIne emanI pAsethI paramakRpALudeva viSe sAMbhaLIne paramakRpALudeva pAse javA kuMvarajIbhAIe banne mumukSuone khAsa kaheluM. te pramANe banne mumukSuo zrI pUMjAbhAI tathA zrI popaTalAlabhAI prathama zrI laghurAjasvAmIne kAMkariyA maLyA ane pachI paramakRpALudeva pAse gayA. paramakRpALudevanA dehatyAganA thoDA varSo pachI emano dehatyAga thayo hato. (41) kRSNajI. zrIkRSNanA pitAnuM nAma vasudeva ane mAtAnuM nAma devakI hatuM. zrIkRSNano janma thatAM ja emanA zatruone tyAM utpAto thavA lAgyA. kaMse prathamathI ja ema jANyuM hatuM ke devakInI kukSithI utpanna thanAra sAtamA putra vaDe mAruM mRtyu thavAnuM che, tethI te devakInA putrone mArI nAkhavA prayatna karato, paNa devatAo devakInA putrone koI surakSita sthAnamAM mUkI AvatA ane tene ThekANe marelA putrone mUkI detA. kRSNanA janma samaye paNa kaMse khUba ja cokI rAkhethI zrAvaNa mAsanI kRSNa aSTamIe Scanned by CamScanner Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita 24 madhyarAtre devakIe zrIkRSNane janma Apyo. putrajanmanA khabara ApavA rAkhelA nokaro te samaye nidrAdhIna thaI gayA. tethI tarata ja devakIe dAsIone mokalIne vasudevane bolAvyA tathA putranI rakSA mATe prArthanA karI. jo kaMsane putra janmanI khabara paDaze to te jarUra putrane mAryA vinA nahIM rahe. mATe Apa ahIMthI Ane naMdanA gokuLamAM laI jAo. tarata ja snehArdra vasudeva putrane laIne cAlI nIkaLyA. te samaye devatAoe te bALaka upara chatra dharyuM, puSpanI vRSTi karI ane ATha ugra dIvAothI mArgamAM udyota karyo. putranA puNya prabhAve nagarano daravAjo paNa UghaDI gayo. vasudeva sakuzala naMdane ghera pahoMcI gayA. te samaye naMdanI patnI yazodAe eka putrIne janma Apyo hato. eTale vasudeve te putrI laIne putrane tyAM ghIrethI mUkI dIdho, ane devakI pAse AvIne te kanyA mUkI dIdhI. vasudeva A pramANe pheraphAra karI bahAra cAlyA gayA. tyAra pachI cokIdAro jAgRta thayA. ane zuM janmyuM? ema pUchato kaMsa paNa aMdara Avyo. kanyAne joIne te manamAM bolyo ke--A kanyA zuM karavAnI che ? zrIkRSNa gokuLamAM moTA thavA lAgyA. devakI koI samaye gupta rIte jaIne putrane joI AvatI. eka divase kaMse devakInI te kanyAne joI. tethI bhaya pAmI teNe ghera AvI vidvAna nimittiyAne bolAvIne pUchyuM ke "devakInA sAtamA garbhathI mAruM mRtyu thaze ema eka munie kahyuM hatuM, te vRthA che ke kema ?'' naimittike kahyuM ke "muninuM kaheluM mithyA thatuM ja nathI. tamAro aMta lAvanAra devakIno sAtamo garbha koI paNa sthaLe jIvato che ema jANajo. tenI parIkSA arthe tamAro baLavAna baLada, azva, khara ane meSa vRMdAvanamAM mUko. je ene vaza karaze te ja tamAro zatru che ema nizcaya jANajo. vaLI je kALInAgane damaze, cANramallano vadha karaze, tamArA padmottara ne caMpaka nAmanA be hAthIone mAraze, te ja tamane paNa mAraze." pachI kaMse parIkSA karavA mAMDI tethI tene khabara paDI ke kRSNa mAro zatru che. cANra kRSNane mallayuddhamAM mArI nAkhaze ema mAnI kaMse kRSNane potAnA malla sAthe mallayuddha karavA kahyuM. zrIkRSNe cANramallane mallayuddhamAM prANarahita karyo. tethI bhaya pAmIne krodhapUrvaka kaMsa bolyo ke A banne (baLarAma tathA kRSNa) govALone mArI nAkho, vilaMba karo nahIM; ane A banne sarponuM poSaNa karanAra naMdane paNa mAro. AvA vacanathI vizeSa kupita thayelA kRSNe kaMsane siMhAsanathI nIce pADI tarata ja paraloka pahoMcADI dIdho, tenA subhaTo rakSA mATe AvyA teone baLarAme kAgaDAonI jema nasADI mUkyA. kaMsanI strI jIvayazAe potAnA pitA jarAsaMgha pAse jaI zokapUrvaka badhI hakIkata kahI tethI jarAsaMghe kahyuM ke huM hamaNA kaMsanA zatruone pakaDI magAvI tArI samakSa hAjara karuM chuM. tuM kheda na kara. pachI samudravijaya pAse jarAsaMghano dUta Avyo ane Scanned by CamScanner Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 25 rAma tathA kRSNanI mAgaNI karI, samudravijaye ApavAnI spaSTa nA kahI tethI te jarAsaMgha laDavA Avyo, paNa te pahelA samadravijaye badhAnI sAthe yogya vicAra karIne zauryapurano tyAga karyo ane dvArikAne potAnI rAjadhAnI banAvI. jarAsaMghano bhaya TaLyo. tyAM zrIkRSNa sukhapUrvaka nirbhayapaNe rAjya karavA lAgyA. eka vAra zrIkRSNa bhagavAna neminAthanA samavasaraNamAM gayA. dezanA sAMbhaLyA pachI teoe bhagavAnane pUchyuM ke, Apa sarvajJa cho. sarve vastuone jANanArA cho. jagatamAM badhI vastuono nAza thAya che, to A devanirmita dvArikA nagarIno nAza zAthI che? tathA mAruM maraNa konA nimitte che? bhagavAne kahyuM ke AjathI bAra varSa pachI kaipAyana muninA kAraNe A dvArikAno nAza thaze tathA tamArA bhAI jarAkumAranA hAthe tamAruM maraNa thaze. te sAMbhaLI taipAyana tathA jarAkumAra dvArikAthI dUra jatA rahyA. dvaipAyana bhUlathI pAchA dvArikAnI bahAra jaMgalamAM AvI tapa karavA lAgyA. te samaye kRSNanA putro vanamAMthI ghera AvatA hatA. dvaipAyana RSine joIne teo temane patharA mArI mArIne kahevA lAgyA ke A ApaNI nagarIno nAza karanAra che. vaipAyana kupita thayA ane niyANuM karIne maraNa pAmIne agnikumAra nikAyamAM devapaNe utpanna thayA. pUrvanuM vaira saMbhArIne te tatkAla tyAM AvyA paNa lokone gharmamAM tatpara joIne cAlyA gayA. kALAMtare lokoe vicAryuM ke have bhaya TaLI gayo che. tethI teo ghArmika pravRttimAM zithila thayA, te joI pelA agnikumAre dvArikA saLagAvI mUkI. cAre bAju hAhAkAra thaI rahyo. ghaN tha zabda karato agni prajvalita thayo ane loko temAM lAkaDAnI jema baLavA mAMDyA. zrIkRSNa koIne na bacAvI zakyA. - zrIkRSNa tathA baLadeva tyAMthI vana bhaNI cAlyA. cAlatA cAlatA teo kauzAMbI nagarInA vanamAM AvI pahoMcyA. tyAM kRSNane atizaya tarasa lAgI, tethI baLadeva temane eka jhADa nIce besADI pANI levA gayA. zrIkRSNa eka paga bIjA DhIMcaNa upara caDhAvI pILuM vastra oDhIne vRkSanI nIce sUtA ane kSaNamAM nidrAvaza thaI gayA. eTalAmAM hAthamAM ghanuSya rAkhato vyAghacarmanA vastrane dhAraNa karato ane lAMbI dADhIvALo zikArI thayelo jarAkumAra tyAM Avyo. teNe mRganI buddhithI zrIkRSNanA caraNakamaLamAM tINa bANa mAryuM. bANa vAgatAM ja temanA moMDhAmAMthI cIsa nIkaLI. mANasano avAja sAMbhaLIne jarAkumAra pAse Avyo ane zrIkRSNane joIne bahu kheda karavA lAgyo. kRSNa kahyuM ke tuM ahIMthI cAlyo jA. je thavAnuM hatuM te thayuM. zoka karIza nahIM. baLadeva Avaze to tane mAraze. tuM pAMDavo pAse jA ane teone badhI hakIkata kaheje. jarAkumAranA gayA pachI zrIkRSNano dehatyAga thayo hato. Scanned by CamScanner Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhita (42) kRSNadAsa kRSNadAsano janma khaMbhAtamAM pATIdAra kuLamAM thayo hato. teo vairAgyavAna hatA. paramakRpALudevanA pratyakSa satsaMga samAgamano teo apUrva lAbha pAmelA. emanA upara ane emanA mATe paramakRpALudeve boghapatro lakhelA che. darzana pariSada ane ajJAna pariSaha viSe tathA yogavAsiSTha rAmAyaNa trIjA prakaraNathI temane vAMcI saMbhaLAvavA temanA cittanI asvastha dazAmAM zrImadjIe patrAMka 537 mAM zrI aMbAlAla Adine bhalAmaNa karelI che. patrAMka 503 mAM zrImajI lakhe che: "zrI kRSNadAsano kAgaLa vAMcI sattva harSa thayo che. jijJAsAnuM baLa jema vadhe tema prayatna karavuM e prathama bhUmi che." (43) kezavalAlabhAI, lImaDI kezavalAlabhAI lIMmaDInA rahIza zrAvaka hatA. paramakRpALudevanA samAgamamAM ghaNI vakhata AvelA. kezavalAlabhAI zAstronA sUkSma abhyAsI hatA. prajJAvaMta hatA. paramakRpALudevanA pratyakSa samAgame teo apUrva zAMti pAmyA. saMvat 1996mAM pAlItANAmAM prabhuzrIjI birAjatA hatA. te vakhate kezavalAlabhAI tathA emanAM gharmapatnI banne emanA darzanArthe AvelAM ane bannee apUrvabhAvathI yAvajjIva brahmacaryanAM pacakhANa grahaNa karyA hatAM. emaNe emanI tIkSNa buddhino upayoga paramakRpALudevanA caraNamAM lIna thavAmAM karyo. paramakRpALudeve emanA upara atyaMta karuNA karIne sarva zAstronA sAra svarUpa AtmagharmanI prApti karAvI. parama samatA parama samAthibhAvathI teono dehatyAga thayo hato. (44) kezIsvAmI kezIsvAmI bhagavAna pArzvanAthanI ane gautama gaNadhara bhagavAna mahAvIranI paraMparAnA upAsaka hatA. pArzvanAtha bhagavAnanA samayamAM cAra mahAvrata hatA, aparigrahano brahmacaryamAM samAveza thato hato. eka vAra te banne mahAtmAo zrAvastI nagarImAM padhAryA. eka ja gharmanA anuyAyI hovA chatA cAra ane pAMca mahAvrata saMbaMdhI lokonI zaMkA dUra karavA arthe banne ekaThA maLyA tathA zAMtipUrvaka kezIsvAmIe baghAne samajAvavA mATe gautamasvAmIne keTalAka prazno pUchyA, zrI gautame samatA pariNAme niSpakSapaNe teonuM samAghAna karI ApyuM. tethI dezI svAmI Agraha choDIne bhagavAna mahAvIranI paraMparAmAM punaH dIkSita thayA. zrImadjI lakhe che ke "kezIsvAmI ane gautamasvAmI kevA sarala hatA? banneno eka mArga jaNAvAthI pAMca mahAvrata grahaNa karyA. AjanA kAlamAM be pakSane bheguM thavuM hoya to te bane nahI temAM keTalo kAla jAya. temAM kAMI che nahIM. paNa asaralatAne lIghe bane ja nahI." Scanned by CamScanner Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya (5) khImajIbhAI zrI khImajIbhAI aMjAranA rahIza hatA. paramakapALadevanA banevI TokarI mahetAnA bhAI thAya. teo paramakRpALudevanA samAgamamAM ghaNI vakhata AvelA. muMbaImAM rahetAemanA upara thoDAka boghapatro lakhAyAM che. zrI revAzaMkara jagajIvananI peDhIe te zrImada rAjacaMdranA samAgama arthe vAraMvAra jatA. eka vakhata revAzaMkarabhAIe temane ghamakAvyA ane kahyuM ke tame loko emane gAMDA karI nAkhazo, kAma vagara ahIM AvavuM nahIM. tethI te jatA rahyA. paNa zrImadjI temane tyAM maLavA gayA, ane temane khoTuM lAgyuM hoya te dUra karavA temane pUrvabhavano saMbaMgha kahI batAvyo ke jyAre ame rAjakuMvara hatA tyAre tame pradhAna hatA. patrAMka 236mAM zrImajI lakhe che- khImajImAM keTalIka samajavAnI zakti sArI che; paraMtu yogyatA revAzaMkaranI vizeSa che. yogyatA, jJAnaprApti mATe bahu baLavAna kAraNa che." (46) khuzAlabhAI khuzAlabhAI khaMbhAtanA mumukSu hatA. suprasiddha mumukSu zrI aMbAlAlabhAInA te sALA thAya. aMbAlAlabhAInA saMgathI paramakRpALudevanAM darzana samAgamano apUrva lAbha te pAmyA hatA. temanA samAdhimaraNa arthe paramakRpALudeve patrAMka 692 lakhyo hato ane paramakRpALudevanI AjJAthI prabhuzrIjIe khuzAlabhAIne ghera jaI emane brahmacaryanAM pacakhANa ApyAM hatAM, ane samAdhimaraNa karAvyuM hatuM. aMbAlAlabhAIe khuzAlabhAIne jAgRti ApavA eka patra lakhela che je nIce pramANe che- "jIvane saceta upayoga strI Adi padArthomAM rahI zake che tevo upayoga tharmamAM nathI raheto ane jIva zreya thavuM icche che e bane ke kema? sulabha ane sarvottama je smaraNa karavAno bhaktimArga e ja ArAghavA bhalAmaNa karI A patra pUro karuM chuM." paramakRpALunI anaMta karuNAthI khuzAlabhAI sAvaghAna thaI gayA. smaraNamAM upayoga rAkhI zAMtithI, samatAthI, samAdhithI saMvata 1952 mAM dehatyAga karI parama durlabha evo A manuSyadeha saphaLa karI gayA. * (47) gajasukumAra juo mokSamALA zikSApATha 43 anupama kSamA (48) gozAlaka jainAgama pramANe maMkhaliputra gozAlaka bhagavAna mahAvIrano ziSya hato. kAlAMtare bhagavAnathI viruddha thaI teNe potAnA svataMtra saMghanI sthApanA karI. Scanned by CamScanner Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita gozAlaka potAne 'jina' mAnato hato. eka vAra eka ziSya bhagavAna mahAvIrane kahyuM ke gozAlaka potAne 'jina' mAne che. bhagavAne kahyuM ke te 'jina' nathI kAraNa temAM jinanAM lakSaNo nathI. ghIme ghIme A vAta gozAlakane kAne pahoMcI tethI te krodhe bharAyo ane bhagavAna pAse AvIne game tema bolavA mAMDyo. apazabdo kahyA. sarvAnubhUti ane sunakSatra nAmanA sAdhuoe pelAne ghaNo samajAvyo. paNa tethI te vizeSa kupita thayo ane potAnI tejolezyA nAkhIne banne sAdhuone bALI mUkyA. bhagavAna para paNa tejolezyA mUkI paNa tethI thoDA divasamAM tenuM potAnuM ja maraNa thayuM, ema jainAgama bhagavatInA paMdaramA zatakamAM savistara varNana kareluM che. (49) gautama gaNadhara bhagavAna mahAvIra ghanaghAtI karmono nAza karIne kevaLajJAna pAmyA. devoe AvI samavasaraNa racyuM. badhA potapotAnA sthAne bhagavAnano upadeza sAMbhaLavA zAMta tathA ekAgra citte besI gayA. bhagavAne dezanA ApI paNa te paththaravALI jamIna para paDelA varasAdanI jema niSphaLa gaI; kAraNa ke koI manuSya dezanA sAMbhaLavA Avyo nahIM ane koIe vrataniyama grahaNa karyA nahIM. pachI prabhu apApApurInA mahasena nAmanA vanamAM AvyA. tyAM somila brAhmaNane tyAM yajJa hovAthI ghaNA vipro ekaThA thayA hatA. temAM indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti nAme traNa sagA bhAIo, jeo cauda vidyAomAM nipuNa hatA,teo paNa tyAM AvyA hatA. te samaye AkAzamArge devo bhagavAna mahAvIrane vAMdavA AvatA hatA. te joIne te brAhmaNone ema thayuM ke, aho ! A yajJano kevo mahimA che ? ahIM sAkSAt devo padhAre che. eTalAmAM to te devone yajJamaMDapa tajIne bIjI bAju jatA joIne, teo kheda pAmyA. pachI te devo bhagavAna mahAvIrane vAMThavA AvyA che ema mANasonA mukhathI jANIne iMdrabhUti vicAravA lAgyA ke are ! huM sarvajJa chuM. mArA sivAya A saMsAramAM bIjo koNa sarvajJa che! A devo mane mUkIne kyAM jAya che! Aje devo bhUlyA che ema lAge che. prabhune vAMdI pAchA vaLatA lokone temaNe hAsyapUrvaka pUchyuM ke he manuSyo! tame jene vAMdIne Avo cho te sarvajJa kevo che? lokoe kahyuM, ame sarvajJanA guNonuM varNana karavAmAM asamartha chIe. lokonA AvA vAkyo sAMbhaLI iMdrabhUti vicAravA lAgyA ke A koI mahAbhUta che athavA kapaTanuM ghAma che. abhimAnamAM AvIne teo ekadama bolI UThyA, mAre have A sarvajJano parAjaya karavo joIe. jyAM sudhI huM bolato nathI tyAM sudhI ja te potAne sarvajJa manAve che. mane jotAM ja tenuM sarvajJapaNuM nAza pAmI jaze. ema ghArI te vivAda arthe bhagavAna pAse AvyA. bhagavAnane jotAM gautamanI vivAda karavAnI Scanned by CamScanner Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vyaktio tathA graMthono paricaya icchA palAyana karI gaI. teo vicAravA lAgyA ke aho ! A to koI mahAna puruSa che, AnI sAthe vAdavivAda karavAnuM meM khoTuM sAhasa karyuM; have mAre zuM karavuM? eTalAmAM bhagavAne kahyuM, he indrabhUti! tuM atre bhale Avyo. e sAMbhaLI indrabhUtine Azcarya thayuM, paNa pachI vicAra karavA lAgyA ke huM jagatamAM prasiddha chuM mAruM nAma koNa na jANe ? tyAra pachI bhagavAna bolyA ke "he indrabhUti ! tamArA manamAM 'jIva che ke nahIM' evI zaMkA che te tamane vedanA amuka pado parathI utpanna thaI che ane tenuM samAghAna Ama che.'' A pramANe bhagavAne jIvanuM astitva siddha karI ApyuM tethI gautama bhagavAnanA pradhAna ziSya banI gayA. prabhue potAnAM nirvANa samaye gautamasvAmIne koI eka gAmamAM devazarmA brAhmaNane bodhavA arthe mokalyA hatA. tene pratibodhIne pAchA vaLatA gautame zrI vIra prabhunuM nirvANagamana sAMbhaLyuM. tethI temanA manane ghaNo AghAta lAgyo. muni chatAM zokanA samudramAM DUbI gayA. pachI vicAra Avyo ke vItarAga koI para rAga kare nahIM; huM vyartha rAga rAkhuM chuM.Ama rAga chUTI jatAM tarata temane kevaLajJAna thayuM. emanuM nAma iMdrabhUti hatuM ane gautama emanuM gotra hatuM. paNa vyavahAramAM teo gautamasvAmInA nAme ja oLakhAya che. (50) gautama RSi gautama RSi nyAyadarzananA AdyapraNetA manAya che. nyAyasUtra emanA ja banAvelA che. nyAyasUtranA racanAkAlanA saMbaMdhamAM vidvAnomAM matabheda che. keTalAka ene IsA pUrvanI racanA mAne che, tyAre.bIjAo pachInI racanA kahe che. (51) gommaTasAra . gommaTasAra karmasaMbaMdhI eka ucca koTino prAkRta digaMbarIya graMtha che. enA jIvakAMDa ane karmakAMDa ema be vibhAga che. jIvakAMDamAM gati Adi mArgaNAonuM vistArapUrvaka vivecana che. karmakAMDamAM karmaprakRtionI sattA, baMdha, udaya, udIraNA tathA karmaprakRtio keTalI che, kevI rIte baMdhAya che, ityAdi saMbaMdhI vistRta varNana che. karmaprakRtione samajavA mATe A eka ja graMtha pUrato che. A racanA zrI nemicaMdra siddhAMtacakravartInI che. A sivAya bIjA paNa emanA racelA graMtho che, jema ke kSapaNAsAra, labdhisAra, trilokasAra. A badhA graMtho sUkSma siddhAMtakathanathI pUrNa bharelA che. zrImadbhue gommaTasAranA svAghyAyanI bhalAmaNa mumukSuone karI che. graMthakartAno samaya I.sa. 1100 manAya che. AnA upara saMskRta tathA hiMdI TIkA paNa che. gommaTasAra karmakAMDa ane jIvakAMDa banne Azrama taraphathI prakAzita thAya che. Scanned by CamScanner Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullimi. (para) catrabhujabhAI catrabhujabhAI morabI tAbAnA jetapura gAmanA rahIza hatA. paramakRpALudevanA moTA banevI thAya. paramakRpALudeve emane hRdayarUpa gaNelA che, ghaNA bodhapo temanA upara zarUAtamAM lakhelA che. prathama teo hanumAnanI upAsanA karatA hatA ane temanA kahevAthI paramakRpALudeve hanumAnanI stuti paNa lakhI hatI. pachIthI teo zrImadjInA samAgame vItarAganA rAgI banyA hatA. paramakRpALudevanAM lagna thayA pachI morabIthI vavANiyA sigarAmamAM teo paramakRpALudeva sAthe gayA hatA morabIthI vidAya lIdhA pachI tarata ja kesaranAM chAMTaNAM sigarAma upara paDyA hatA. te prasaMge paramakRpALudeve catrabhujabhAIne kahyuM hatuM, mahetA! A kesaranAM chAMTaNAM paDyAM che, te ame yugapraghAna chIe enI A nizAnI che. catrabhujabhAIne paramakRpALudevano ghaNo ja samAgama thayelo. paramakRpALudeve potAnI parama adbhuta dazA emanA pratyenA bodhapatromAM prakAzela che. paramakRpALu devanA nirvANa pachI ghaNA varSo sudhI catrabhujabhAI hayAta hatA ane prabhuzrIjInA nikaTa samAgamamAM AvelA, agAsa AzramamAM paNa cAra pAMca vakhata AvelA. eka vakhata to be mahinA AzramamAM rahyA. nAnapaNanI ghaNI alaukika vAto paramakRpALudeva saMbaMdhI karatA. apUrva zAMti-samatAthI teo dehatyAga karI gayA. (53) camara camareMdrano utpAta e A avasarpiNI kALano eka Achero gaNAya che. tAmalI tApasa ajJAna tapa karI viziSTa puNyane laIne camareMdra (bhuvanapatino iMdra) thayo hato. teNe potAnA mAthA upara sautharmendranuM siMhAsana joyuM tethI krodhathI tenI sAme javA taiyAra thayo. tyAre bIjA devoe tene koI baLiyA puruSanuM zaraNa levAnI salAha ApI. eTale te chavAstha avasthAe vicaratA zrI mahAvIra prabhunuM zaraNa laIne tyAM gayo. sautharmendra ene mAravA mATe vaja pheMkyuM tethI camaheMdra DarIne nAsI jaI prabhunA caraNa nIce kuMthuAnuM rUpa karIne saMtAI gayo. sautharmedra bhagavAnanI AzAtanAnA DarathI vaja pAchuM kheMcI lIdhuM ane sAgharmika gaNIne camareMdranI mAphI mAgI. zrImadjIe patrAMka 157/3mAM mahAvIra prabhunI te vakhatanI dazA varNavI che. te (54) cAritrasAgara cAritrasAgara eka muninuM nAma che. teoe keTalAMka puruSArtha preraka pado racyAM che. temanI nirbhaya vANI mumukSajIvane ghaNuM karI tharmapuruSArthamAM baLavAna kare che. Scanned by CamScanner Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya (55) cAra veda veda hiMduonA prAcIna graMtho che. vedano artha jJAna thAya che. te samayanA aSimanioe vedomAM sAmAnyapaNe je potAne anubhava thayo te anubhava ja gAyA jo ke teo vedone apauruSeya mAne che. chatAM racanA parathI te ghaNA prAcIna lAgI che vedajJAna cAra vibhAgomAM vibhakta che - (1) veda - emAM "RcAo"no, devatAonI prArthanA ane stutiono saMgraha che. (2) yajurveda emAM devatAonA yajanayajJa saMbaMdhI savistara varNana kareluM che. (3) sAmaveda - e ghaNe bhAge RgyedanI RcAono ja banelo che ane emAM e RcAonAM gAna che. (4) atharvaveda e mULa "atharvana' nAmanA brAhmaNono veda che, emAM keTalIka trasvedanI RcAo (stutio) che, ane te uparAMta abhicAra (jAdu) prayoganA maMtro vagere che. dareka vedanA traNa traNa vibhAga che - (1) saMhitA (2) brAhmaNa ane (3) AraNyaka tathA upaniSada eTale bhakti. karma ane jJAna e ja saMhitAdino mukhya viSaya che ema lAge che. zrImadjI mahAtmA gAMdhIjInA praznomAMnA eka praznanA uttaramAM lakhe che-"ghaNA kALa pahelAM veda thayA saMbhave che. pustakapaNe koI paNa zAstra anAdi nathI. temAM kahelA artha pramANe to sau zAstra anAdi che." (patrAMka 430, prazna 9mo) jaina paddhatie cAra vedanAM nAmo A pramANe che - prathamAnuyoga (kathAnuyoga), caraNAnuyoga, gaNitAnuyoga tathA karaNAnuyoga. prathamanuyogamAM mahApuruSonA caritro Ave che, caraNAnuyogamAM muni tathA sAghakonA AcAranuM varNana hoya che, gaNitAnuyogamAM lokanuM tathA kamanuM varNana hoya che, ane dravyAnuyogamAM padArthonA svarUpanuM kathana hoya che. na (pa9) cidAnaMdajI zrImadjInA janmavarSe cidAnaMdajIno dehavilaya thayo hato. emanuM mULa nAma kapUravijaya hatuM. adhyAtmarasika hovAthI pachIthI kapUravijayamAMthI cidAnaMda thayA. emano vizeSa paricaya zrImadjIe patrAMka 22 mAM svarodaya jJAnanA lekhamAM pote Apela che. emanuM eka pada bahu sUcaka cheH A "lAkha bAtakI bAta yaha, tokuM deya batAya; paramAtama pada jo cahe, rAga dveSa taja bhAya." koIe emanI pAse mokSamArganI mAMgaNI karI tyAre emaNe A pada kahyuM. pelA bhAIe vizeSa kahevA kahyuM tyAre cidAnaMdajIe kahyuM ke vizeSa joIe to bIjI dUkAno ghaNI che, tyAM jAo. Scanned by CamScanner Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita (57) cilAtIputra cilAtIputrano jIva pUrvabhavamAM yajJadeva nAmano brAhmaNa hato. cAritra pratye jugupsA rAkhavAthI marIne rAjagRhanagaramAM ghanAvaha zeThanI cilAtI nAmanI dAsIne peTe avataryo tethI loko tene cilAtIputra kahevA lAgyA. cilAtIputranI pUrvabhavanI bhAryA te ja zeThane tyAM kanyArUpe janmI hatI. cilAtIputra zeThanI kanyA sAthe ghaNo prema karato hato. kanyAnI sAthe kuceSTA karatAM joIne zeThe tene gherathI kADhI mUkyo. te coronI ToLImAM bhaLyo ane kALakrame teono nAyaka thaI paDyo. ekadA teNe potAnI ToLI sAthe te ghanAvaha zeThane tyAM ghADa pADI ane temano mAla tathA kanyAne upADI gayo. sipAhIo pAchaLa paDyA, tethI kyAnuM mAthuM kApI sAthe laIne vana tarapha nAsavA mAMDyo. AgaLa jatAM eka munine joIne ghamopadezanI mAgaNI karI. munie tene yogya jIva jANIne kahyuM: "tAre zama, viveka ane saMvaramAM rahevuM joIe!" A sAMbhaLIne cilAtIputranA pUrvabhavanA saMskAro jAgRta thayA, tathA te tyAM ja kAyotsargamAM aDola dhyAne Ubho rahyo. lohIne laIne bahu kIDIo AvI ane tenA zarIrane cAlaNInI peThe chidravALuM karI nAkhyuM to paNa te potAnA dhyAnathI vicalita na thayo ane aDhI divasa bhayaMkara upasarga sahana karIne devaloke gayo. (58) caMdraprabha bhagavAna prAcIna samayamAM A bhAratavarSamAM caMdrapurI nAmanI eka ati prasiddha nagarI hatI. tyAM mahAsene rAjA rAjya karatA hatA. tenI paTarANInuM nAma lakSmaNA hatuM. A lakSmaNAe eka putraratnane janma Apyo. te putra saMsAramAM advitIya kAMtivALo tathA zaktivALo hatA. devoe teno sAnaMda janmAbhiSeka karyo. tenA zarIranI kAMti caMdranI kAMti karatAM paNa vizeSa hatI. tethI mAtApitAe tenuM nAma caMdraprabha pADyuM. yuvAvasthAmAM AvatA caMdraprabhane mAtApitAe paraNAvyo. pitAe rAjagAdI ApI. caMdraprabha bhagavAne nyAyapUrvaka rAjya karyuM. emanA rAjyamAM prajA sukha ane zAMtithI potAnuM jIvana vyatIta karatI hatI. mANasone koI jAtano trAsa na hato. A pramANe rAjyanuM pAlana karatA prabhune keTaloka kAla vyatIta thaI gayo. eka divase eka deva atyaMta vRddha mANasanuM rUpa ghAraNa karIne bhagavAnanI rAjasabhAmAM AvIne bolyo ke-"he rAjAdhirAja! Apa jevA rakSaka hovA chatAM yamarAjA mane kAle upADI jaze ema meM sAMbhaLyuM che, to Apa mane bacavAno koI upAya hoya to darzAvo. jo Apa mane na bacAvI zako to huM ema ja mAnIza ke yamarAjA ja baLavAna che." ema kahI te tyAMthI tarata ja cAlato thayo. sabhAjanoe bhagavAnane pUchyuM ke A koNa hatuM? bhagavAne avadhijJAnathI jANIne kahyuM ke A Scanned by CamScanner Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 33 ruci nAmano deva hato ane indranI AjJAthI vRddha brAhmaNano veza dhAraNa karIne aMsArathI virakta karavA Avyo hato. tyArapachI bhagavAna potAnA putrane rAja ApI saMsArano tyAga karI svayaM dIkSita thayA. aneka prakAranI kaThina tapasyAo tane ghAtiyA kamoMno kSaya karI kevaLajJAnarUpa anaMta lakSmIne pAmyA. bhavya jIvone addharmano upadeza ApI aMte aghAtiyA karmono paNa kSaya karI zAzvata sukharUpa mokSaghAmane pAmyA. zrImadjIe ghaNe sthaLe caMdraprabhune namaskAra karyA che ane zrImad rAjacaMdra AzramamAM paNa mULanAyaka tarIke caMdraprabha bhagavAnane birAjamAna karyA che. AthI ema anumAna thAya che ke zrImajIne caMdraprabha svAmI sAthe koI RNAnubaMgha haze. (59) chaganalAla saMghavI e lIMbaDInA mumukSu hatA. yogI zrI vaijanAthanA paricayathI yogamArganI sAdhanAmAM te joDAyA hatA. zrImad rAjacaMdra tarapha temanuM citta AkarSAyuM, topaNa temanA prazno dhyAna viSe thatA. patrAMka 416 temanA praznonA uttaramAM zrImade lakhelo che. temAM spaSTa zabdomAM temanA doSo jaNAvI te TALavAnI sUcanA karI che. zrI aMbAlAlanA samAgama mATe teo khaMbhAta jatA. paraMtu koI koI mumukSune te dhyAna zIkhavavA lAgI jatA. tethI zrI aMbAlAlane baghA mumukSuone cetavavA paDatA ke jJAnI puruSanI AjJA vinA kalpita mAgathI kalyANa saghAtuM nathI. temanA putranuM nAma sukhalAlabhAI hatuM. te paNa ghaNA vicAravAna mumukSu hatA. amadAvAda, vaDhavANa kempa, viramagAma, rAjakoTa, khaMbhAta Adi sthaLoe te zrImadbhA samAgama arthe gayA hatA ane temanAmAM bhaktibhAva jAgyo hato; tathA jJAnI puruSanI AjJAnuM apUrva mAhAtma temane samajAyuM hatuM. - (60) choTama kavizrI choTamano janma saM.1868nA caitra suda 12 ne maMgaLavAre sojitrA pAse Avela malAtaja gAmamAM thayo hato. teo jAte sAThodarA nAgara gRhastha hatA. nAnapaNathI ja emane vairAgya pratye jhukAva hato. koI paNa vAta teo tarata samajI zakatA. jJAnapipAsA utpanna thavAthI teoe talATInI nokarIno tyAga karyo. pachI koI sagurunI zodha karavA lAgyA. ema karatAM karatAM temane narmadA nadIne kinAre koI eka siddhayogIno bheTo thayo. tethI zrI choTamanA manane saMtoSa thayo. tyAra pachI teoe janakalyANa mATe graMtha racavAnuM zarU karyuM. teoe racela graMthonI saMkhyA lagabhaga 43 che. temAMthI keTalAMka pustako maLatAM nathI. emanI kavitA boghaprada Scanned by CamScanner Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 - zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita ane zAMtarasathI bharapUra che. zrImadjIe patrAMka 250 mAM lakhyuM che ke "choTama jJAnI puruSa hatA, padanI racanA bahu zreSTha che. (90) choTAlAla choTAlAla mANekacaMda khaMbhAtanA zrAvaka hatA ane tribhuvanadAsanA moTA bhAI hatA. temano janma saM.1914mAM thayo hato ane dehatyAga saM.1983nA mahA suda 6nA roja thayo hato. paramakRpALu devanA samAgamamAM teo ghaNI vakhata AvelA. prathama samAgama aMbAlAla lAlacaMdanA Dele thayelo tyAre paramakRpALudeve AjJA karI ke-choTAbhAI, AnaMdaghanajInuM vimalanAtha bhagavAnanuM stavana boloH vimalajina dIThAM loyaNa Aja. e stavana bolatAM bolatAM sAkSAt vimalanAtha bhagavAnanA pratyakSa darzanano lAbha maLI gayo hoya evo bhAva pragaTa thayelo ema choTAbhAI pAsethI sAMbhaLela che. muMbaImAM paramakRpALudeve choTAbhAIne kahyuM--"choTAbhAI, tamArA mana, vacana, kAyAnA yoga satparuSane arpaNa karI do, to anaMtabhavanuM sATuM vaLI jAya." paramakRpALudevanA caraNamAM choTAbhAIe tarata ja ullAsapUrvaka sASTAMga daMDavatuM namaskAra karyA ane paramakRpALudevanI AjJA aMgIkAra karI. tyAre temanuM citta upazAMta thaI gayuM hatuM. choTAbhAI upara thoDAka boghapatro lakhAyAM che. choTAbhAI khUba ja sarala bhadrika prakRtinA hatA. - muMbaImAM ATha rucaka pradeza saMbaMthI vAta nIkaLI hatI, te viSe choTAbhAI lakhe che-"zrI paramakRpALudeve jaNAvyuM hatuM ke AtmA asaMkhya pradeza che. te baghA pradeza avarAyela che to paNa ATha pradeza khullA che ema kahela che. te ema na samajavuM ke amuka ja ATha pradeza khullA che, paNa asaMkhyAta pradezamAM badho maLI ATha pradeza jeTalo khullo avakAza che." rALajamAM zrImad koI koI kaDIo moTethI vAraMvAra uccAratA tenI noMgha bhAI choTAbhAIe Ama karI che- "jagI hai jogakI dhUnI; barasata hai buMdeza dUnI; piyAlA premakA pIyA, unhone mAnI lIyA." viSaya-vAsanA TALo, vraja suMdarI, bAI ANo Atama jJAna" "valavale vaikuMThanAtha gopI; mane mAraze mArI mAta, gopI. mane jAvA de ANI vAra, gopI tAro mAnIza bahu upakAra." - "koI mAghava lyo, hAMre koI mAghava lyo." Scanned by CamScanner Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 35 (12) jaDabharata bharata rAjyano tyAga karIne eka nadI kinAre zAMtacitte jApa karatA hatA. divase eka haraNI te nadI kinAre pANI pIvA AvI. eTalAmAM siMhano avAja bhaLIne te haraNI bhaya pAmIne chalAMga mArIne nadInA pele pAra jatI hatI. tyAM to garbhastha bacce pANImAM paDI gayuM. haraNI maraNa pAmI. baccAne nirAdhAra joIne ratane enI upara dayA AvI, tethI te baccAne nadImAMthI kADhIne potAnA AzramamAM lAvI tenuM lAlana-pAlana karavA lAgyA. ghIre ghIre bharatane te baccAmAM moha thayo. baccAne jo na jue to bhAratanuM mana AkuLavyAkuLa thaI jatuM ne Amatema zoghavA lAgatA. IzvaraparAyaNa bharata IzvaranI ArAghanA karavAnuM bhUlI jaI pelA haraNanI ja sevA karavA lAgyA. eka divase te haraNanuM baccuM AzramamAMthI kyAMya jatuM rahyuM. tethI bharatane ghaNo kheda thayo. rAta divasa haraNanI ciMtAthI duHkhI rahevA lAgyA. maraNa samaye paNa bharata haraNane na bhUlI zakyA. tethI "yA matiH sA gatiH" pramANe bharata marIne haraNa thayA. Ayu pUrNa thaye haraNanA zarIrano tyAga karIne teo eka brAhmaNane tyAM avataryA. tyAM pUrvajanmanI smRti thaI AvavAthI te mauna rahyA ane udAsapaNe unmattanI samAna Ama tema pharI hari dhyAnamAM lIna rahetA hatA ane gharanuM kaMI kAma karatA nahIM, tethI gharamAMthI emane kADhI mUkyA. zrImadjI patrAMka 173mAM lakhe che ke"bharatajIne haraNanA saMgathI janmanI vRddhi thaI hatI ane tethI jaDabharatanA bhavamAM asaMga rahyA hatA. evA kAraNathI asaMgatA bahu sAMbharI Ave che." (63) janaka janaka IkvAku vaMzanA rAjA niminA putra hatA. emanI rAjaghAnI mithilA nagarI hatI. rAjA janaka rAjyakArya karavA chatAM tethI jaLakamaLavat bhinna rahetA hatA. tethI e mahAna karmayogI gaNAya che ane janaka rAjarSi tathA janakavidehI nAmathI paNa prasiddhi pAmelA che. vedAMta zAstromAM janaka mATe aneka prakAranI kathAo Ave che. moTA moTA RSio janakanI sabhAmAM AvatA ane AtmacarcA karI saMtoSa pAmatA. emanI putrI sItA (jAnakI) rAmane varI hatI. (64) jUThAbhAI jUThAbhAI amadAvAdanA zrI jesaMgabhAI ujamazIbhAInA nAnA bhAI hatA ana pUrvanA saMskArI jIva hatA. saM.1923nA kArtika su.2 nA divase teo jamyA etA ane saM. 1946nA ASADha su.ne divase mAtra tevIsa varSanI uMmare temaNe samAdhipUrvaka dehatyAga karyo hato. temaNe aMgrejI cAra copaDI sudhIno abhyAsa GIR SER Scanned by CamScanner Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita karelo. nAnapaNathI te bhaktipriya hatA. dukAne sUI jatA, ane badhA gumAstA UM jAya eTale naLanA ThaMDA pANIthI nAhIne te vaiSNavonI bhaktamaMDaLIomAM bhakti karavA cAlyA jatA. Ama ujAgarA ane dehanI bedarakArIthI temane jIrNajvara paDyo. cha varSa maMdavADa cAlyo. gumAstAonA kahevAthI temanA kuTuMbIoe jANe ke te vaiSNava maMDaLIomAM rAtre jAya che. tethI temane dIvALIbAI mahAsatIna samAgama karAvI jaina saMskAromAM vALelA. . lAgu saMvat 1944mAM mokSamALA chapAvavA zrImadbhu amadAvAda padhAryA. te vakhate zrI jUThAbhAIne temanI sevAmAM rahevAnuM kAma temanA moTA bhAIe soMpyuM hatuM. sAcA puruSanA nikaTa samAgamamAM rahevAthI temanI bhaktine navajIvana maLyuM ane bhaktinA pratApe temane 'mokSamArgane de tevuM samyaktva' ane keTalAka atizayo pragaTyA hatA. khaMbhAtanA mumukSuo zrI aMbAlAla vagerene zrI jUThAbhAInI dazA joI zrImadbhu pratye zraddhA jAgelI. zrImad potAnI saM. 1946 vai.su.3nI dainika noMdhamAM lakhe che--aMka 116) "A upAdhimAM paDyA pachI jo mAruM liMgadehajanya jJAnadarzana tevuM ja rahyuM hoyayathArtha ja rahyuM hoya to jUThAbhAI aSADa sudI 9 gurunI rAtre samAdhizIta thaI A kSaNika jIvanano tyAga karI jaze, ema te jJAna sUcave che." aSADa suda 10, 1946nI noMghamAM lakhe che : 'pavitrAtmA jUThAbhAI uparanI tithie paNa divase svargavAsI thayAnA Aje khabara maLyA." (aMka 117) vaLI emanA viSe zrImad khaMbhAtanA mumukSuone lakhe che--''A AtmAno A jIvanano rAhatyika vizrAma kALanI prabaLa dRSTie kheMcI lIdho. jJAnavRSTithI zokano avakAza nathI manAto; tathApi tenA uttamottama guNo tema karavAnI AjJA kare che, bahu smaraNa thAya che; vadhAre nathI lakhI zakato." (patra 118) (65) jaMbudrIpa prajJapti jaMbudvIpa prajJapti zvetAMbara saMpradAyanA 12 upAMgomAMthI chaThThuM upAMga manAya che. emAM jaMbudvIpa saMbaMdhI vizeSa varNana che. eka prakAre A bhUgola viSayaka graMtha kahI zakAya. AmAM rAjA bharatanI kathA vistArapUrvaka ApelI che. AnA para jaina AcAryonI aneka TIkAo che. upadezachAyA 11 mAM zrImadbhu kahe che ke A graMthamAM A kAlamAM mokSano niSedha Ave che. (66) jaMbUsvAmI jaMbusvAmI digaMbara ane zvetAMbara banne saMpradAyomAM chellA kevalI manAya che. Scanned by CamScanner Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 37 bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI gautama, sudharmA ane jaMbusvAmI ema traNa kevalI thayA che. tyAM sudhInI jaina paraMparAmAM matabheda jaNAto nathI. jaMbUkumAra eka sudharmAcAryano upadeza sAMbhaLI te soLa varasanI uMmaramAM saMsAra zreSThIputra hatA. tyAga karavA taiyAra thayA, tethI temanA mAtApitAne ghaNo kheda thayo. teoe kumArane vivAha mATe ghaNo Agraha karyo. jaMbUkumAra vivAha mATe taiyAra na hatA. paNa mAtApitAno ati Agraha joIne eka divasa mATe paraNyA. mAtA manamAM ema samajatAM hatAM ke strImoha choDavo duSkara che, tethI putra saMsAramAM rahI jaze, paNa banyuM viparIta. lagnanI rAtre AThe strIo jaMbUne svalakSathI calita karavA aneka yatna kare che. te samaye eka cora potAnA sAthIo sAthe gharamAM pesIne mAla upADavA mAMDe che. jaMbUnA prabhAvathI te staMbhita thaI jAya che ane badhI vAta gupta rIte sAMbhaLI savAre jaMbU sAthe pote 500 cora sahita dIkSA le che. ATha strIo, temanA mAtApitA ane jaMbusvAmInA mAtApitA badhA maLIne 527 jaNa sAthe dIkSA le che. jaMbusvAmInI kathA atyaMta vairAgyotpAdaka che. (67) jhaverabhAI bhagavAnadAsa zrI jhaverabhAInA pitA zrI bhagavAnadAsa mAravADathI vyApAra arthe kAviThA AvyA hatA ane tyAM ja sthira thaI gayA hatA. zrI jhaverabhAI atyaMta udAra aMtaHkaraNanA sevAbhAvI mumukSu hatA. nAnapaNathI sAdhusaMtonA satsaMganI rucivALA hovAthI sUrata amadAvAda Adi ghaNe sthaLe gayelA. emanI vinaMtIthI ghaNA sAdhu saMto kAviThA AvatA. emanI vinaMtIthI bhAdaraNanA prasiddha mumukSu zrI ghorIbhAI bhagata tathA suNAvanA bhakta mumukSu zrI munadAsa kAviThA AvatA ane rahetA. paramakRpALudeva saMvata 1951 tathA 1954mAM kAviThAmAM jhaverabhAIne ghera birAjelA. zrI jhaverabhAInA putrI zrI maNIbena pUrvanA prabaLa saMskArI ane tIvra jijJAsu hatA. e vairAgyacitta AtmArthI puNyAtmAe paramakRpALudevanA satsaMga samAgama tathA paramotkRSTa boghAmRtano pUrepUro lAbha lIgho. paramakRpALudeve kaheluM ke maNIbena samakitI AtmA che. zrI jhaverabhAIe paNa paramakRpALudevanI sevAno apUrva lAbha lIdho. zrI jhaverabhAInAM putrI zrI icchAbenanA pati zrI choTAbhAI muMbaImAM vyApAra arthe rahetA. zrI choTAbhAIe paramakRpALudevanA satsaMga samAgamano ghaNo lAbha lIdho hato. zrI choTAbhAIe zrI jhaverabhAIne kaheluM ke paramakRpALudeva eka mahAna samartha jJAnI che. paramakRpALudevanA nirvANa pachI zrI jhaverabhAI vakhatovakhata paramakRpALu zrI laghurAja svAmIjInA satsaMga samAgamamAM AvatA. Scanned by CamScanner Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita zrI jhaverabhAInA vaDIla putra zrI manasukhabhAIe paramakRpALudevanAM darzana samAgamano apUrva lAbha lIdho hato. paramakRpALudevanA paramotkRSTa vItarAgasvarUpa boghAmRtanA pAnathI zeThazrI manasukhabhAI khUba ja raMgAyA hatA. zrImad rAjacaMdra Azrama (agAsa)nA teo vyavasthApaka TrasTI hatA. (68) ThANAMga A Agama graMtha che. emAM daza adhyayana che. tenA prathama adhyayanamAM eka saMkhyAvALA padArthonuM varNana che. tyArapachI be, traNa, cAra, pAMca ityAdi daza saMkhya sughInI vastuo kahelI che, jema ke prathama adhyayanamAM 'ege AyA' eTale eka AtmA che. teno artha e che ke dravyArthikanayanI apekSAe AtmA eka che. AvI rIte ja eka daMDa che, eka kriyA che, eka loka ane eka aloka che. tyArapachI be vastuonuM kathana che. ema daza daza padArthonuM varNana jANavuM. zrImad rAjacaMdrajIe patrAMka 542 mAM ThANAMganI cobhaMgIno savistara khulAso karela che. saMkhyAnA koSa jevI racanA che. (69) DuMgarazI gosaLiyA sAyalAnA DuMgarazI goLiyA saubhAgyabhAInA khAsa paricayI hatA. temaNe keTalIka yoganI zaktio prApta karelI hatI. jina siddhAMta ane vedAMtazAstronA sArA jANakAra hatA. paramakRpALudeve emane parvatane nAme jemanuM nAma che, acala, Arya sthavira vagere nAmothI saMbodhyA che. paramakRpALudeve anaMta karuNA karIne emane sAcA Atmadharma pratye prerelA. paramakRpALu satpuruSa pratyenA sAcA bhaktibhAvathI teo pUrepUrA raMgAyelA. sAcI mUlagata zraddhA emanA AtmAmAM sthira thayelI. vIrasadanA talAva pAsenI gharmazALAmAM eka divasa paramakRpALudeva padhArelA. eka yogI paramakRpALudeva pAse AvIne kahevA lAgyo H yoga saMbaMdhI mAre carcA karavI che. paramakRpALudeve kahyuM ke pelA jhADa nIce beThelA DuMgarazIbhAI pAse tame jaIne yoga saMbaMdhI praznottara carcA karo. DuMgarazIbhAI pAse pelo yogI Avyo ane kahyuM ke yoga saMbaMdhI carcA karavI che. DuMgarazIbhAIe kahyuM ke yoga e carcAno viSaya nathI, paNa kriyAno, AcaraNano viSaya che. eka kothaLAmAM beso ane moDhuM sIvI e kothaLo A taLAvamAM nAkhIe. A kAMThethI pele kAMThe koNa jAya te joIe. A vAta sAMbhaLI yogI 2vAnA thaI gayo. pachI mumukSuoe paramakRpALudevanI AjJA mAgI , DuMgarazIbhAIne kothaLAmAM nAkhI moDhuM sIvI taLAvamAM nAkhIe ? paramakRpALudeve Athama nA pADI paNa mumukSuonI temanI zakti jovAnI icchA joI hA pADI. Scanned by CamScanner Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya DuMgarazIbhAi taLAvamAM mUkyA, sAmAnya vAta che 39 bhAIne cAdaramAM besAryA. te samAdhimAM lIna thayA eTale gAMsaDI bAMdhI mAM maLyA ke gAMsaDI taravA lAgI. thoDIvAre temane bahAra kADhyA. A joke vAta che. paNa DuMgarazIbhAIe yoganI amuka siddhio prApta karelI. paNa 4 siddhione mAyAnuM svarUpa samajI paramakRpALadevanI AjJAmAM ja kalyANa che 3mI sadraDha acala zraddhA para DuMgarazIbhAI sthira thayA ane AtmakalyANanA *bA sarvazaktithI AtmasamarpaNa karI sanduruSanA anaMta kalyANakArI jogane karI samAdhimaraNa pUrvaka kSaNabhaMgura dehano tyAga karI gayA. ** zrImada zrI DuMgarazI Adi mumukSuo sahita khaMbhAta paghArelA tyAre bahAra havA gayelA. tyAMthI sAMje zrI DuMgarazIne pharamAveluM ke aMbAlAlane ghera tame baghAne tenI jazo? temaNe hA pADI, eTale koIe kaMI bolavuM nahIM, paNa temanI pAchaLa cAlyA ja karavuM ema sUcanA karI. baghA DuMgarazInI pAchaLa cAlyA. ghaNI galIomAM temaNe baghAne pheravyA paNa ThekANuM na jaDyuM. pachI zrI aMbAlAlane AgaLa karyA ke turta ghera AvI pahoMcyA. pachI kRpALudeve sadgurunI AvazyakatA upara vivecana karyuM hatuM. zrI popaTalAla mahokamacaMda potAnA paricayamAM jaNAve che ke zrI DuMgarazI gosaLiyA Ama amane kahetAH RSabhAdi dazA viSe rahetI je apratItaH rAjacaMdra maLatAM thakA, pratyakSa dIThI sthita. DuMgarazIbhAIno janma saMvata 1875mAM ane dehatyAga saMvata 1954nA jeTha suda 3 ne divase thayo hato. zrImad patrAMka 834mAM zrI DuMgarazInA guNagAna karatAM lakhe che : "mahatuM. guNaniSTha, sthavira, Arya zrI DuMgara samAdhi sahita dehamukta thayA." (70) tattvArthasUtra tattvArthasUtra 10 adhyAyavALo eka suMdara sUtrAtmaka graMtha che. A graMtha jainonA badhA saMpradAyone samAna rIte mAnya che. enuM bIjuM nAma mokSazAstra che. emAM jaina siddhAMtanuM kramapUrvaka kathana che. samyagdarzanathI mAMDIne mokSa sudhInuM varNana che. thatAMbara saMpradAya A zAstrane zrI umAsvAtinI racanA kahe che ane digaMbara saMpradAya zrI umAsvAmInI kRti mAne che. A graMtha para banne saMpradAyanA vidvAnoe ghaNI TIkAo lakhI che. enA svAdhyAyathI jainasiddhAMto saMbaMghI ghaNuM jANavAnuM maLe che. zrI umAsvAtikRta svopajJa kiA sAthe ane paM. khUbacaMdrajIta vistRta hiMdI TIkA sAthe A graMtha sabhASyagAthAdigamasUtra nAmathI zrI paramazrata prabhAvaka maMDaLathI prakAzita thayo che. Scanned by CamScanner Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulliI 40 (71) tribhuvanadAsa mANekacaMda khaMbhAtanA mumukSu tribhuvanadAsa paramakRpALudevanA lAMbA paricayamAM A prasiddha mumukSu aMbAlAlabhAInA teo sahacArI mitra hatA. emanA pitA mANekacaMda zeTha tathA moTA bhAI choTAbhAI tathA be nAnA bhAIo suMdaradAsa nA nagInadAsa e sarvene paramakRpALudevanA pratyakSa satsaMgano apUrva raMga lAgela nagInadAsa to aMbAlAlabhAI sAthe paramakRpALudevanA atyaMta gADha paricaya AvelA ane aMbAlAlabhAIno dehatyAga je divase thayo te divase te ja kalAke nagInadAsano samAdhisahita dehatyAga thayo hato. mANekacaMda zeThe paramakRpALudevane kaheluM ke - amArA upara kRpA karI amAruM kalyANa karo. paramakRpALudeve kahyuM ke "mANekacaMdabhAI, cha AnI baLa karo, to 10 AnI ame umerI daIzuM." eTale ke thoDAka tame pAse Avo, sanmukha thAo to bAkInuM sanduruSa pUruM karaze ja. - amadAvAdamAM jUThAbhAIne ghera aMbAlAlabhAIne paramakRpALudevanAM patro prathama vAMcavAno apUrva lAbha maLela, te vakhate paNa tribhuvanadAsa sAthe hatA. muMbaImAM paramakRpALudevanA prathama darzana karavA aMbAlAlabhAI sAthe tribhuvanadAsa gayelA. eka vakhata sAMjanA copATI dariyAkAMThe paramakRpALudeva sAthe tribhuvanadAsa pharavA gayelA. paramakRpALudeve kahyuM-"tribhuvanadAsa, tamArAmAM je che. te sahajAnaMda svAmImAM na hatuM, sahajAnaMda svAmImAM je hatuM te tamArAmAM nathI. doDha pugala parAvartana pachI sahajAnaMda svAmI mArga pAmaze." eka vAra tribhuvanadAse paramakRpALudevane kahyuM ke AnaMdaghanajI jJAnI kharA, paNa devacaMdrajI evA nahIM. paramakRpALudeve kahyuM, devacaMdrajInI covIzInuM navamuM stavana, "dITho suvidhi niNaMda samAthirase bharyo bolo. tribhuvanadAsa e stavana bolyA. pachI paramakRpALudeve kahyuM "kaho, AnaMdaghanajI karatAM kaI rIte devacaMdrajI UtaratAM che? tribhuvanadAsa jUnA mumukSu, paramakRpALudevanI chApa che." A zabdo paramakRpALu prabhuzrIjInA chellA boghamAM Ave che. paramakRpALudevanA anaMta kalyANakArI sahajAtmasvarUpa paramaguru maMtranI layamAM samAdhi sahita te dehatyAga karI gayA hatA. (72) graMbakalAla saubhAgyacaMda sAyalAnA prasiddha mumukSu saubhAgyabhAInA vaDIla putra traMbakalAla parama kRpALudevanA samAgamamAM ghaNI vakhata AvelA. Scanned by CamScanner Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bakala ai zaktio tathA graMthono paricaya vyAvahArika, Arthika muzkelIo vacce thIraja sahanazIlatA TakAvI rAkhavA 41 lAlabhAI paramakRpALudevanA bothAmRtanuM prabaLa avalaMbana laI Atmazakti sAvavA puruSArtha karatA. paramakRpALudeva sAyalA padhAratA tyAre emanI sevAno parva lAbha levAnuM traMbakalAla cUkatA nahIM. - bakalAlanA nAnA bhAI maNilAlane paNa paramakRpALadevano ghaNo samAgama thayelo. paramakRpALudeva sAthe maNilAla muMbaImAM be mahinA rahelA. maNilAlane eka ata nATaka jovAnI icchA thaI. paramakRpALudeve kahyuM -maNilAla, kRtrima nATaka karatA karatAM A jagatanuM nATaka to juo, A jIva anaMtakALathI saMsAramAM nATaka ajavato Avela che. maNilAlane nATakamAM javAnI icchA viramI gaI, paNa parama baLadeve kahyuM -maNilAla, nATakamAM jaIne tArI icchA pUrI kara. maNilAla nATaka savA gayA, paNa kaMI majA na AvI ane bhaviSyamAM pharI koI vakhata nATaka jovAnI icchA na thaI. saubhAgyabhAInA eka putrI chabalabena manasukhalAla kapAsInA mAtuzrI thAya. paramakRpALudeva sAyalA paghArela tyAre te rasoI karatA ane paramakRpALudevane khUba ja bhakitabhAvathI jamADatA. khUba ja zraddhAvaMta hatA. paramakRpALudeve kahyuM bena, ghananI icchA che ke gharmanI? bene kahyuM, gharma Apo. mAre ghananuM zuM kAma che? paramakRpALudeve anaMta karuNA karIne e bAIne AtmagharmanI prApti karAvI hatI. bhAI kezavalAla kALubhAI zrI saubhAgyabhAInA bhatrIjA hatA. temanA viSe paNa zrImad rAjacaMdra graMthamAM sUcanAo Ave che. (73) thiyosophIkala sosAyaTI tA.17-11-1875 nA roja amerikAmAM meDama bleTaskI ane karnala olloTanA prayatnathI A maMDaLanI sthApanA thaI. A bannene A saMsthA sthApavAnI preraNA himAlayavAsI be jIvanmukta puruSo taraphathI maLI hatI. tenuM mULa mathaka madrAsa ilAkAnA aDiyAra gAmamAM keTalAMka varSathI rAkhavAmAM AvyuM che. A saMsthAno mudrAlekha "satyA nAti para gharma eTale satya e ja sauthI parama gharma che. tenA traNa uddeza mukhya cheH (1) jAti, gharma, varNa ke raMga Adino bheda rAkhyA vinA mAnava jAtinA baMdhutvanuM eka kendra sthApavuM. (2) tulanAtmaka dRSTie judA judA miniA abhyAsane. tattvavidyAnA abhyAsane ane vijJAnazAstranA abhyAsane uttejana ApavuM. (3) kadaratanA nahIM samajAyelA niyamonuM saMzodhana karavuM ane nuSyadehamAM rahelI gupta zaktione khIlavavI. A maMDaLa badhA gharma ane saMpradAyanA pustakono abhyAsa kare che, baghA dharma pratye te mAnanI draSTithI jue che, kAraNa ke Scanned by CamScanner Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita choDavo 42 dharma mAtra prabhuprAptino mArga che. A saMsthAmAM dAkhala thanA2ne potAno dharma paDato nathI. koI eka vyaktine ke koI paNa pustakane chevaTanA pramANa tarIke tema mAnavAmAM AvatA nathI--A rIte te judo dharma ke saMpradAya nathI. zrImatI enIbisenTe A maMDaLanI unnati mATe ghaNo udyoga karyo che. temaNe zrImad bhagavadgItAnuM gadyapadya bhASAMtara karyuM che jeno gujarAtI anuvAda A maMDaLe I.sa.1899mAM muMbaIthI prasiddha karyo che. (74) dayAnaMda sarasvatI svAmI dayAnaMdano janma saM. 1881mAM morabI rAjyanA TaMkArA gAmamAM thayo hato. e jAtinA brAhmaNa hatA, nAnapaNathI ja buddhizAlI hatA. mithyAvrata tathA dhArmika DhoMga pratye emane atizaya aruci hatI. potAnA vivAha saMbaMdhI vAta sAMbhaLI dayAnaMda ghara choDIne cAlyA gayA tathA ghaNA mahAtmAono samAgama karyo. emaNe eka mahAtmAnI pAse rahIne saMskRta tathA vedono khUba ja abhyAsa karyo ane pachI pharI pharIne vaidika dharmano pracAra karavA lAgyA. kAzI jaIne tyAMnA paMDito sAthe emaNe vAdavivAda karyo hato. svAmI dayAnaMde AryasamAjanI sthApanA karI che ane satyArtha prakAza nAmanuM eka pustaka lakhyuM che jemAM prAyaH badhA dharmonuM khaMDana karavAmAM AvyuM che. zrImadjIe mokSamALA zikSApATha 98 mAM emanA nAmano ullekha karyo che. (75) dayArAma (I.sa.1776-1851) kavi dayArAmano janma narmadAkAMThe cANodamAM sAThodarA jJAtimAM thayo hato. nAnapaNamAM ja temanA pitA maraNa pAmyA. mAtAno temanA para kAbU nahoto. te svabhAve rasika, manasvI ane mojIlA hatA. narmadAnuM ramaNIya vAtAvaraNa temanI prakRtine anukULa hatuM. te rakhaDuM banyA; saMgIta ane vAditrano zokha paNa keLavyo. mAtAnA maraNa bAda mosALa DabhoImAM rahyA. tyAM 'kSaLapi lanasaMgatirejA mati mavALuMvatarane nauLA' anusAra svAmIzrI kezavAnaMdanA samAgame temanA jIvanamAM palaTo ANyo; temanI vRtti tharmAbhimukha banI. zrI icchArAmanI preraNAthI temaNe aDhAra varSanI ummare tIrthayAtrAo AraMbhI. temanA rakhaDu svabhAvanuM sAphalya traNa mahAyAtrAomAM pariNamyuM. badarikAzrama, dvArikA, rAmezvara, jagannAthAdinAM sAta sAta paryaTanomAM temanA UrmizIla hRdayane vaiSNavonI kRSNabhaktino raMga lAgyo. vraja ane hiMdI gItono paNa accho paricaya thayo. rasika vallabha' nAmano suMdara graMtha sAMpradAyika padghatie temaNe lakhyo che. eTale emanI kavitAmAM premabhaktinuM Scanned by CamScanner Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patio tathA graMthono paricaya prAghAnya che, temanI temanA surIlA kaMTha ane -. temanI garabIomAM vRMdAvana ane kaSNalIlAnuM vAtAvaraNa jAma che. 43 arIlA kaMTha ane saMgItanA zokhe temanI garabIomAM svaramAdhurya ane vI halaka ANyAM. kavi nAnAlAla AvyA tyAM sudhI dayArAmanI garabIo vAtaNonuM kaMThAbharaNa hatuM. dayArAmane potAnI kRtionI madhuratAnuM bhAna hatuM. e manasvIpaNe kavitAnAM padone "kaDavAM" ne badale "mIThAM' lakhatA. Aje paNa jarAtI sAhityanA abhyAsIo mIrAM ane dayArAmamAM sarakho rasa gharAve che. (76) dazavaikAlika zrI zaabhava sUrIe A sUtra potAnA putranA kalyANa arthe racyuM che. jyAre nI zayyabhave dIkSA lIdhI tyAre emanI patnI garbhavatI hatI. sAdhu thayA pachI putra jamyo. tenuM nAma "manakI rAkhavAmAM AvyuM. eka vakhata nizALamAM chokarAo sAthe kaMkAsa thatAM, chokarAo niHpitRka' eTale bApa vinAno kahIne tene khIjavavA lAgyA. tethI duHkhI thaIne manake mAtAne pitAnA saMbaMdhamAM pUchyuM. mAtAe kahyuM ke tArA pitA to sAdhu thaI gayA che. te pachI manake AturatApUrvaka sarva hakIkata pUchIne AcArya (bApa) pAse jaIne dIkSA grahaNa karI. paNa AcArye koIne ema na jaNAvyuM ke A mAro putra che. manakanuM AyuSya alpa jANIne AcArya siddhAMtamAMthI uddharIne (zAstrasAra laIne) zrI dazavaikAlika sUtranI racanA karIne paThana mATe tene ApyuM ke jethI tene zIdhra bogha thAya. te paNa cha mAsamAM teno abhyAsa karIne tathA cAritranI ArAdhanA karIne devaloka pAmyo. A sUtramAM mukhya viSaya sAghuonA AcArano che. jemake ziSya pUche che ke huM kevI rIte pravRtti karuM, kevI rIte Ubho rahuM, kevI rIte besuM, kevI rIte jamuM, kevI rIte boluM ke jethI mane pApa na baMghAya? tenA uttaramAM guru kahe che-catnApUrvaka pravRtti karo, yatnApUrvaka UbhA raho, yatnApUrvaka beso, yatnApUrvaka jamo, yatnApUrvaka bolo, Ama pravRtti karatAM pApa karma na baMghAya ityAdi. A AgamamAM daza adhyayana tathA be cUlikAo che. zrImadjIe enI kaTalIka gAthAono anuvAda karelo che. juo patrAMka 10. A (77) dAsabodha ( zrI samartha rAmadAsa svAmInA sarva upadeza graMthomAM "dAsabogha" e sarvathI di graMtha che. emAM 20 dazaka che ane pratyeka dazakamo 10 samAsa (adhyAya) che vAtuM samagra graMthamAM 200 samAsa che. keTalAka viDIlonI evI mAnyatA che ke bAvA moTo graMtha thIme dhIme racavAmAM Avyo haze ane ene racatA ghaNo vakhata vI haze. tathA koI ema paNa kahe che ke mAtra eka ja divasamAM graMtha pUrNa thayo che. Scanned by CamScanner Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita je samAja adhyAtmane bhUlI gayo hoya tene vyAvahArika tathA pAramArthika moDe darzAvI zAzvata sukhanI prApti karAvavI e A graMthano mukhya uddeza che. AmAM jJAna bhakti, karma, mananirogha tathA vyavahAranuM nirUpaNa che. eka dazakamAM zrI svAmI rAmadAsa mUrkhanAM lakSaNo lakhatAM lakhe che ke mUrkhanA be prakAra che - eka sAmAnya mUrkha ane eka vediyADhora jevA (paDhatamUkha) vizeSa mUrkha jenA udaramAM AvIne janma lIgho hoya tenI sAthe je virogha kare, pote paropakAra karI jANe nahIM, upakAra karanArano je apakAra kare, thoDuM karIne vadhAre dekhADavAno prayatna kare, parastrI pratye prema rAkhe, kuTila manavALo hoya, ghIraja tathA hiMmata vinAno hoya te sAmAnya mUrkha che. je bahuzruta ane buddhimAna thaIne brahmajJAnanI vAto karyA chatAM manamAM durAzA ane abhimAna rAkhe te paDhata mUrkha che. AvI rItanA ja sarva dazako che je mumukSuone ati upayogI che. mULagraMtha marAThI bhASAmAM che. paNa enuM gujarAtI bhASAntara sastu sAhityavardhaka kAryAlaya amadAvAdathI prakAzita thayuM che. svAmI samartha rAmadAsa mahArAja chatrapati zivAjInA guru hatA. (78) dIpacaMdajI zrI dIpacaMdajI mahArAja sthAnakavAsI sAdhu hatA ane lIMbaDI saMghADAmAM AgevAna gaNAtA. te vihAra karatA sAyalA gayA, tyAM temane zrI saubhAgyabhAIno samAgama thayelo. temanA zAstrajJAna ane vyAkhyAnanI zrI saubhAgyabhAI upara chApa paDI. tethI temanA viSe zrI sobhAgyabhAIne evI icchA thaI ke A mahArAja jo saMta samAgamamAM Ave ane kaMI adhyAtma samaje to jana samudAya tathA saMpradAyanuM vizeSa kalyANa thAya. paraMtu zrImadjIne temanAmAM gharmaghagasa jaNAI nahIM, tethI zrI saubhAgyabhAIne lakhatA ke hajI temane saMghADAno moha ghaTyo nathI. celA karavAnI, kSetronI saMbhALa rAkhavAnI ane rUDha kriyAnI mahattA maMda paDyA vinA jJAnapipAsA jAgavI duSkara che. patra 170, 176, 255, 430mAM te muni viSe zrImadjIe khulle khulluM kaDaka bhASAmAM lakhyuM che, te dareka gharmaArAghake vicAravA jevuM che. (79) devakaraNajI muni vaTAmaNanA sAmAnya bhAvasAra kuTuMbamAM temano janma thayo hato. te raMgarejano ghaMgho karatA hatA. eka divase raMganA kuMDAmAM paDIne marI gayelo deDako temaNe joyo. te uparathI temanA saMskArI hRdayane AghAta lAgyo ane sadAne mATe te ghaMgho temaNe choDI dIgho. AjIvikA cAle ke na cAle paNa hiMsA karIne peTa bharavuM nathI ema temaNe nakkI karyuM. roja upAzrayamAM jaIne sAmAyika karatI lallubhAI nAmanA zrImaMta paNa te upAzrayamAM sAmAyika karavA AvatA. mAMdagIne nimitte temanuM mana Scanned by CamScanner Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya paNa 5 saMsAra parathI UThI gayuM hatuM. temaNe devakaraNajIne dIkSA levA preraNA karI ane banne khaMbhAtanA sthAnakavAsI saMpradAyamAM sAthe dIkSita thayA. 45 devakaraNajInI buddhi tIkSNa hatI. temanuM vyAkhyAna te vakhatanA sAdhu | samudAyamAM sarvottama lekhAtuM hatuM. ema sAMbhaLyuM che ke eka vakhata jeNe temanuM | vyAkhyAna sAMbhaLyuM hoya tenA kAnamAM cha mAsa sudhI vairAgyano raNakAra gUMjyA karato. temano kaMTha paNa bahu madhura hato, tathA vairAgyanAM pado sArI rIte vyAkhyAnamAM gAI batAvatA tathA aMtaHkaraNa hacamacAvI mUke tevuM rasabharyuM vivecana karatA. zrI lallujI muni sAthe teo.muMbaImAM cAturmAsa rahyA hatA, te vakhate temanA vyAkhyAnamAM be jAra mANaso roja dharmazravaNa karatA AvatA. AvI zakti pUrvanA saMskArane lIdhe teo pAmyA hatA. paNa hajI aMtarazoghananI taka temane sAMpaDI nahotI. zrI lallujI munine zrImadno prathama samAgama khaMbhAtamAM thayo. te vakhate devakaraNajInuM cAturmAsa anyatra hatuM. paNa temaNe sAMbhaLyuM hatuM ke koI gRhastha mahAtmA pratye zrI lallujI mahArAja gurubuddhi rAkhe che. bIjA badhA sAdhuo to zrImadbhunI niMdAmAM paNa UtarelA, paNa devakaraNajI vicakSaNa hatA. tethI kahetA ke saMsAradazAmAM paNa samyaktva prApta thaI zake che. jo samyadRSTi hoya ane ApaNe temanA avarNavAda bolIe to saMsAra paribhramaNa vadhI jAya, ane durlabhaboghIpaNuM prApta thAya. tethI te madhyastha rahelA. zrI lallujInA yoge temane zrImadbhunA patro vAMcavAno tathA samAgamano paNa prasaMga banavA lAgyo, paNa temanI apUrvatA lAgatAM temane vAra lAgI; kAraNa ke zAstra abhinivezane lIdhe temane ema rahetuM ke zAstramAM badhuM che; ane zAstra to ApaNe bhaNyA chIe to zAstrathI bIjuM zrImadajI zuM kahevAnA hatA ? jyAre zrImadbhu saM. 1954mAM vaso eka mAsa nivRtti arthe rahelA te vakhate devakaraNajInuM cAturmAsa kheDAmAM hatuM. temane paNa zrImA samAgamanI AturatA jAgI ane temanI vinaMtIthI zrImadbhu trevIsa divasa kheDA rahelA. tyAM munione Akho divasa satsamAgamano lAbha maLato. tyAM temane zrImadnI adbhuta dazAno paricaya thayo. tethI teo zrI lallujI munine patramAM jaNAve che : "uttarAdhyayananA bannIsamA adhyayanano bodha thatAM asadgurunI bhrAMti gaI; sadgurunI paripUrNa pratIti thaI. atyaMta nizcaya thayo, te vakhate romAMca ullasyAM; satpuruSanI pratItino dRDha nizcaya roma roma UtarI gayo...Ape kIdhuM temaja thayuM. phaLa pAkyuM, rasa cAkhyo, zAMta thayA. evI vRtti cAle che ke jANe satpuruSanA caraNamAM mokSa pratyakSa najare Ave che. paramakRpALudeve pUrNa kRpA karI che...lakhavAnuM e ja ke harSa sahita zravaNa karyA karIe chIe. sarvoparI upadezamAM ema ja AvyA kare che ke zarIra kRza karI mAMhenuM tattva zodhI, kalevarane pheMkIne cAlyA jAo; viSaya-kaSAyarUpa corane aMdarathI bahAra Scanned by CamScanner Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita kADhI, bALI, jALI, phUMkI, mUkI, tenuM snAnasUtaka karI, teno dahADo pavADo karI zAMta thAo; chUTI jAo, zamAI jAo; zAMti, zAMti, zAMti thAo; vahelA vahelA tAkIda karo. jJAnI sadgurunAM upadezelAM vacano sAMbhaLIne eka vacana paNa pUrNa premathI grahaNa kare to te ArAdhanA e ja mokSa che, mokSa batAve che.'' zrI sadgurunA svarUpanI apUrvatA bhAsavAthI zrI devakaraNajIno ahaMkAra gaLI gayo. pachI to vyAkhyAna karavuM paDe te paNa temane gamatuM nahIM. je ahaMbhAvanI preraNAthI vyAkhyAnamAM rasanI jamAvaTa karatA, saMgIta AdithI prabhAva pADatA te badhuM paDI bhAgyuM. tethI sAMbhaLanAra paNa kahetA ke have to pahelAMnA devakaraNajI rahyA nathI. Ama janaraMjana vRtti TaLI gaI ane Atmonnatino lakSa vadhyo. IDaranA pahADomAM zrImadbhunA samAgamathI sarva munivaromAM ora khumArI AvI hatI. zrI lallujI tathA zrI devakaraNajIne zrImadbhu cothA ArAnA muni tarIke varNavatA. zrI devakaraNajI vihAra karatA kacchamAM gayelA tyAMthI gujarAtamAM saM. 1955 nA cAturmAsa pahelAM AvatAM tApamAM pipAsA pariSaha sahana karI kacchanuM raNa UtarI gayAnA samAcAra zrImade jANyA tyAre temane lakhyuM : "he Arya! jema raNa UtarI pA2ne saMprApta thayA, tema bhavasvayaMbhUramaNa pArane saMprApta thAo !'' vIrasadamAM zrI devakaraNajIne saM. 1958mAM thorIno kAMTo vAgyo, te pAkavA lAgyo ane hADakuM saLavA lAgyuM. tethI DoLI karI temane khaMbhAta laI javAmAM AvyA. klorophaoNrma suMghADI bebhAna karI oNparezana karavAnI jarUra hatI. paNa zrI devakaraNajIe kahyuM, tamAre jema karavuM hoya tema karo paNa bebhAna thavAnI davA na Apo. DaoNkTara sthAnakavAsI jaina hatA, tethI temaNe bane teTalI saMbhALapUrvaka oNparezana karyuM. paNa hADakA sudhI saLo phelAyo hato; tethI pharI hADakuM kApavAnI jarUra jaNAI, te paNa davA suMghADyA vinA temaNe karavA kahyuM. atyaMta ghIraja rAkhI te vedanA temaNe sahana karI, paNa saDo maTyo nahIM. Ama sAta vAra oNparezana karavuM paDyuM. oNparezana vakhate teo svagata bolatA : 'he jIva! ghaNAMne upadeza dIdho che ke deha ane AtmA bhinna che, to have tuM upadeza le." Ama pote potAne bodha daI AtmasvasthatA TakAvatA. chellA oNparezanamAM temano deha chUTI gayo, paNa te sadguruzaraNa ane AtmabhAva bhUlyA nahIM; ane samAdhimaraNa sAdhyuM. (80) devacaMdrajI mahArAja zrI devacaMdrajI zvetAMbara saMpradAyamAM eka prasidgha aghyAtmI puruSa thaI gayA che. emano janma mAravADamAM bikAnera pAsenA gAmamAM vi.saM.1720mAM thayo hato. pitA tulasIdAsa ane mAtA dhanabAI hatA. kharataragacchanA zrI dIpacaMdajI sAthu Scanned by CamScanner Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 47 pAse saM.1732mAM teo dIkSita thayA hatA. emaNe vartamAna covIzI, viharamAna nIzI ane gata covIzInA stavano lakhyA che jemAM ghaNA gUDha saiddhAMtika viSayonuM nirUpaNa karyuM che. vartamAna covIzInA artharUpe pote svopajJa Tabo paNa lakhyo che. emanA stavano adhyAtmarasathI bharapUra che. eka eka stavana bolatA vicAravAna jIvane potAnI anAdikALanI bhUla samajAya tevuM che. emaNe potAnA sAdhujIvanamAM aneka praznottaro, graMtho tathA stavano lakhyAM che. emaNe bhAratanAM jaina tIrthonI yAtrAo karI che ema temanA graMtho ane stavano parathI jaNAya che. teo dravyAnuyoganA khAsa abhyAsI hatA. 90 varSanI uMmare saM 1810 mAM amadAvAdamAM temano dehotsarga thayo hato. emaNe zrI yazovijayajInA 'jJAnasAra" upara jJAnamaMjarI nAmanI saMskRtamAM TIkA lakhI che je emanI vidvattAnA uttama namUnArUpa che. temaNe karmagraMtha upara eka Tabo paNa lakhyo che. zrImadjIe devacaMdrajInA stavanamAMthI 'jIva navi puggalI naiva puggala kadA, puggalAdhAra nahi tAsaraMgI" e gAthA TAMkI che ane 'pudgala anubhava tyAgathI karavI jasu paratIta' no patrAMka 698 mAM spaSTArtha lakhyo che. (81) dRDhaprahArI juo bhAvanAbogha navama citra H nirjarAbhAvanA. (82) doDhaso gAthAnuM stavana A stavananA racanAra jainadharmanA marmajJa, tArkika cUDAmaNi zrI yazovijayajI upAghyAya che. stavanamAM cha DhAla che. te DhAlomAM stutirUpe bhinna bhinna viSayonI siddhi karavAmAM AvI che. A stavanamAM stavanakAranuM mukhya lakSya pratimA-pUjananI siddhi che. jina-pratimAne na mAnanArane aneka yuktio tathA Agama pramANathI 'pratimApUjana zAstrokta che' ema siddha karI ApyuM che. je manuSyo pUjAmAM hiMsA mAne che temane AgamanA prabala pramANa ApI zrI upAghyAya mahArAja kahe che ke jinapUjA to ahiMsArUpa ja che kAraNa jinapUjana yatnA ane sAvadhAnIpUrvaka karavAmAM Ave che. yatnApUrvaka karAtI ghArmika kriyAmAM jo hiMsA mAnavAmAM Ave to pachI munidAna ke munino vihAra paNa hiMsArUpa ja gaNAya ane ema mAnavAthI vyavahAra dharmano sarvathA uccheda thAya. Ama aneka rIte pratimAsiddhi karela che. (83) ghanAbhadra zAlibhadra dhanAbhadra eka zreSThI kumAra hato. bAlyakAlathI ja enA bhAgyano udaya thavA lAgyo. paNa bIjA bhAIo adekhAI karatA. te jANI ghanAbhadre gRhano tyAga karyo. Scanned by CamScanner Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhita paradezamAM paNa puNya ene sadAya sahAyatA karI. jyAM jyAM e gayo tyAM tyAM eno khUba ja Adara satkAra thayo. pharato pharato e kauzAMbI nagarImAM Avyo. tyAM rAjadarabAramAM maNinI parIkSA thatI hatI, paNa koI karI zakyuM nahIM. dhanAbhaTTe maNinI parIkSA karI. rAjAe khuza thaI potAnI kanyA paraNAvI. tyAM eka taLAva khodatuM hatuM. keTaluM kAma thayuM te jovA ghanAbhadra haMmezA tyAM jato hato. eka divasa teNe tyAM potAnuM kuTuMba majUrI karatuM joyuM. te joI ghanAbhadrane atizaya dayA AvI. pachI oLakhANa pADIne badhI vAta pUchI. pitAe kahyuM-bhAI, tArA gayA pachI amArI baghI lakSmI koNa jANe kyAM jatI rahI, ame bhikhArI thaI gayA ne peTa bharavA Ama tema pharatA ahIM AvyA chIe; ghanAbhadra A vAta jANIne ghaNo duHkhI thayo, kuTuMbane potAnI sAthe rAkhyuM ne sukhI karyuM. eka vakhata subhadrA, ghanAbhadrane snAna karAvatI hatI ke tene potAnA bhAIno saMsAratyAga sAMbharI AvavAthI raDavuM AvyuM ane enI AMkhamAMthI AMsunuM TIpuM ghanAbhadranI pITha para paDyuM. ghanAbhaDhe raDavAnuM kAraNa pUchyuM. subhadrAe kahyuM, mAthe rAjA varte che, te sAMbhaLI mArA bhAI zAlibhadrane vairAgya thayo che. tethI te haMmezAM eka eka strIno tyAga kare che, ane batrIsa divasamAM batrIza strIone tyAga karI dIkSA levAno che. ghanAbhadre kahyuM-ghaNuM Azcarya! batrIsa divasa sudhI kAla pAraghIno vizvAsa zI rIte rakhAya? e kaMI vairAgya kahevAya? tAro bhAI to kAyara che. subhadrA bolI-bolavuM saheluM che, paNa karavuM muzkela che. tame eTaluM to karI batAvo. subhadrAnA kaTAkSavacana sAMbhaLI manamAM kaMI paNa khoTuM lagADyA vinA ghanAbhadra nAhatA nAhatA UDyA ane AThe strIono tyAga karI zAlibhadrane sAthe laI jaI dIkSA lIdhI. pachI tapa tapIne banne sadgati pAmyA. zrImadjI patrAMka 477 mAM lakhe che: ""mAthe rAjA varte che. eTalA vAkyanA IhApoha(vicAra)thI garbhazrImaMta evA zrI zAlibhadra te kAlathI strI Adi paricayane tyAgavArUpa prAraMbha bhajatA havA... AvA satparuSanA vairAgyane sAMbhaLyA chatAM A jIva ghaNA varSanA Agrahe kALano vizvAsa kare che. te kiyA baLe karato haze? te vicArI jovA yogya che." (84) gharamazI muni gharamazI munino janma jAmanagaramAM thayo hato. emanA gurunuM nAma zivajI RSi hatuM. gharamazI munie loMkAgacchamAM zithilAcAra joIne tethI judA paDI jaI saM. 1985mAM dariyApurI saMpradAyanI sthApanA karI hatI. e muni avadhAna paNa karI zakatA hatA. emaNe 27 sUtro para "TavA lAgyA che. 1. ghanAbhadranI patnI, zAlibhadranI bahena Scanned by CamScanner Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMta lokapriya che itio tathA graMthono paricaya (5) dharmabiMdu 49 A graMtha zrI haribhadrasUrino che. sUrinA anya graMthonI jema A graMtha paNa hokapriya che; tenuM kAraNa e che ke emAM zrAvaka tathA sAdhu bannenAM kartavyanuM tathA sacoTa nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A graMthamAM ATha prakaraNa che temAMnA vAM traNa prakaraNamAM zrAvaka saMbaMdhI kathana che, ane pAchaLanA pAMca prakaraNamAM nA AcAra ane chevaTe tIrthaMkarapadaprAptinA kAraNo batAvela che. A graMtha upadezagraMtha che tathA emAM nAnA nAnA vAkyo-sUtro ApelAM che, ane te upara nI manicaMdrasUrinI saMskRta TIkA che. tenuM gujarAtI bhASAMtara thayuM che. (86) dharmasaMgrahaNI A mahAna graMtha paNa jaina zAsananA sUrya samAna zrI haribhadrasUrino che. emAM niSpakSapAtapaNe asatyane eka bAju rAkhIne satyanuM ja pratipAdana karyuM che. prathama gharma zabdanI vyAkhyA karIne, gharma karanAra jIvanI prarUpaNA karI che. tyArapachI jIvane na mAnanArA evA bhautikavAdIo eTale nAstikone jIvasiddhi karI batAvI che. pachI jIvanuM anAdipaNuM, amUrtapaNuM, bhoktApaNuM, pariNAmIpaNuM, AtmA tathA jJAnano saMbaMgha, tenI sAthe pAMca jJAnonI vyAkhyA ane chevaTe vItarAgapaNAnI siddhi aneka suMdara tathA bhAvapUrNa uktiothI karelI che. - emAM zrI haribhadrasUrIe vedAMtAdi baghA darzanonI paryAlocanApUrvaka jainagharmane pUrvApara avirogha siddha karyo che ema zrImadjI "upadezanoMgha' 20 mAM jaNAve che. (87) ghArazIbhAI morabInA rahIza tathA nyAyAdhIza dArazIbhAI kuzaLacaMda saMghavI, zrImane - nAnI umaramAM paNa prabhAvazALI puruSa mAnatA. kacchanA hemarAja tathA mAlasIbhAI nAmanA be bhAIone vicAra thayelo ke zrImad rAjacaMdra avaghAna kare che temane kAzI bhaNavA mokalIe to temanAthI gharmanI prabhAvanA thAya. te vicAre te ghArazIbhAIne tyAM morabI AvelA, paraMta jAtismaraNajJAna uparAMta aneka atizayo temanAmAM Ine temano kAzI mokalavAno Agraha na rahyo. ghArazIbhAIe paNa kAzI bhaNavA jAtrAmane salAha ApelI, paNa pachI samajAyeluM ke temane tevA jJAnano abhyAsa karavAnI jarUra nahotI. teo pote jJAnAvatAra ja hatA. dhArazIbhAI karmagraMthanA sArA abhyAsI hatA. temanI pAse paramakRpALudeve zina viSe cAra AkhA kAgaLa bharAya tevo nibaMdha lakhAvarAvelo. "kriyAkoza" hidI graMthano abhyAsa karI tenA upara nibaMdha lakhavAnI paNa temane zrImade jalAmaNa karelI, teno amala paNa temaNe karyo hato. "paMcAstikAyanuM gurjara Scanned by CamScanner Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita bhASAMtara zrImade kareluM te zrI ghArazIbhAIne avagAhana arthe mokaleluM tenI sAthe patrAMka 866mAM zrImad lakhe che-"he Arya! dravyAnuyoganuM phaLa sarvabhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che te A puruSanAM vacana tArA aMtaHkaraNamAM tuM koI divasa zithila karIza nahIM. vaghAre zuM? samAdhinuM rahasya e ja che. sarva duHkhathI mukta thavAno ananya upAya e ja che." bIjA paNa aneka patro temanA upara zrImade lakhelA. saMvata 1957nA caitra suda 13thI caitra vada 4 sughI ghArazIbhAI zrImanI aMtima avasthA samaye rAjakoTa hAjara hatA. cothanI sAMje morabI javA temaNe zrImadbhI rajA mAgI, tyAre zrImade vAraMvAra temane pUchyuM ke utAvaLa che? thoDA divasamAM pAcho AvIza ema ghArazIbhAIe kahyuM. eTale zrImadjIe kahyuMghArazIbhAI, ghaNuM kahevAnuM che. avasara nathI. amArA samAgame traNa puruSo svarUpane pAmyA che--saubhAgyabhAI, aMbAlAla tathA munizrI lallujI. pachI rajA laI ghArazIbhAI pU.manasukhabhAI kIratacaMda mahetA je darzanArthe AvelA temanI sAthe morabI gayA. bIje divase zrImanA dehotsarganA samAcAra temane maLyA. chellA aThavADiyAmAM zrImade keTalAMka kAvyo ghArazIbhAI pAse lakhAvyA hatAM. morabIthI zrI aMbAlAlane zrI ghArazIbhAI zrImadbhA nirvANanA samAcAra ApatA patramAM lakhe che-"kharekharI sevAno lAbha lIMbaDIvALA pUjya zrI manasukhabhAI tathA morabIvALA pUjya zrI prANajIvanabhAIe lIgho che. (zrIma) te sAkSAt AtmadarzI puruSane amuka mudata pahelAM puruSa vedano kSaya thayo hato. te vAta, devAdhidevanA mukhAraviMde sAMbhaLI hatI. teo vakhatovakhata DaoNkTara vagerene sUcanA karatA ke huM Arya chuM, mATe anArya auSadhi mArA upayogamAM na jAya tema karajo." temanI sevA vakhate vAtacIta thatI te uparathI huM kahuM chuM ke temane puruSaveda kSaya thayo hato, kSAyika samyakatva hatuM, AtmajJAna saMpUrNa hatuM, saMghayaNa vajaRSabha nArAca hatuM tathA kema jANe ghaNAM karma A TUMkA samayamAM vedI pUrA karavAnAM hoya ema jaNAtuM hatuM. vaLI pote pUjya zrI manasukhabhAIne ema paNa prakAzela ke have pachI huM koI paNa mAne rovarAvIza nahIM." zrI ghArazIbhAIne pachIthI zrImadjIno viraha vizeSa vedAyo ane zrI lallajI svAmI pAsethI zrImadjInI AjJA pAmI satsaMga arthe teo khaMbhAta rahetA hatA. temanI Akhara avasthA vakhate zrI lallujI svAmInA sahayogI zrI mohanalAlajI mahArAja tathA nAnA bhAI raNachoDabhAI hAjara hatA; te temanA samAdhimaraNanA puruSArthane vAraMvAra vakhANatA hatA. lagabhaga 75 varSanI uMmare saMvata 1975nA mAgazara mAsamAM samAdhipUrvaka temaNe khaMbhAtamAM deha choDyo hato. Scanned by CamScanner Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgavRtti rAkhatA ha .tio tathA graMthono paricaya (88) dhorIbhAI paNiyA zrAvaka jevA saMtoSI bhAdaraNanA eka jaina pATIdAra ghorIbhAI nAme ja hatA. te zAzravaNa vAcana vicAramAM kALa gALatA tathA yathAzakti ni rAkhatA hatA. nAnapaNathI khUba ja saMskArI ane dharmapremI hatA. cAra-pAMca * temaNe mukhapATha karelA. paraNavAnI icchA nahIM. chatAM nAnapaNamAM lAlAbA vA saMskArI puNyAtmA sAthe sagapaNa thayeluM. emaNe emanA sasarAne rAvela ke tamArI dIkarIne bIje koI ThekANe paraNAvo. meM to jAvajIva InI pratijJA lIdhI che. lAlAbAe emanA pitAne kaheluM ke mAre to bhagata che ja paraNavuM che. bhagata jema kaheze tema karIza, huM paNa jAvajIva brahmacarya pALIza. lAlAbAnI vRDha pratijJA joIne bhagata paraNyA. bhagata ane lAlAbA ekAMtarA upavAsa karatA. bahu ja thoDI rakama (rU.100) nA vyAjanI AvakamAMthI AjIvikA calAvatA ane brahmacarya pALI gharmArAghana karatA. ghaMgho rojagAra te karatA nahIM, ane koI paNa pAsethI kaMI paNa na levAnI pratijJAnuM barAbara pAlana karatA. bahuM ja sAduM jIvana gALatA. zrImad rAjacaMdra kAviThAmAM nivRtti arthe paghAryA te pahelAM ghorIbhAI A carotara pradezamAM jaina gharmanA jANakAra tarIke lokomAM prakhyAta hatA. tethI zeTha jhaveracaMda bhagavAnadAse temane samAgama arthe bolAvelA ane carotaramAM zrImadjI jyAre jyAre AvatA tyAre temanA satsamAgamano lAbha te cUkatA nahIM. ekadA gAmanI bahAra vagaDAmAM prathama samAgame paramakRpALudeve kahyuM, "bhagata, zrI AnaMdaghanajInuM mallinAtha bhagavAnanuM stavana bolo.' bhagata e stavana ullAsathI bolyA. pharI bIjI vakhata bolo ema AjJA maLatA bIjI vakhata bolyA. agiyAramI vakhata bolatAM bolatAM ghorIbhAInA bhAva khUba ja vadhyA ane parama kRpALudevanA caraNamAM DhaLI paDyA. te vakhate paramakRpALudeve anaMta anaMta karuNA karI. ghorIbhAIe gAmamAM AvIne ratanacaMda zeTha tathA jhaveracaMda zeThane khUba ja ullAsathI kahyuM ke, A to sAkSAtu kevalI. ghorI bhagatane sudraDha zraddhA besI gaI. eka vakhate koI AMbo sAcavanAra bhAI pAse jaIne teo gharmanI vAta karatA etI, te vakhate te bhAIne vicAra thayo ke ghorIbhAI AvyA che, to kerI pADI temane rAyA khavarAvIe. tethI jhaDiyuM laI UThyo eTale ghorIbhAIe kahyuM, kema? zuM 13 che? teNe kahyuM. tame AvyA cho to kerI pADI cIrIyAM karIe. temaNe kahyuM che, A kerIo temanI mAne ghAvI rahI che, temane tuM haNe te mArAthI nahIM khavAya" tethI teNe kerI pADavAnuM paDatuM mUkyuM Scanned by CamScanner Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita vaLI ghorIbhAI zrI aMbAlAlanA samAgama arthe khaMbhAta paNa thoDuM thoDuM raDI AvatA. paramakRpALudevanA atyaMta gADha samAgamano anaMta lAbha ghorI bhagate ghaNI vakhata lIgho. roma roma zraddhAbhaktithI teo raMgAI gayA hatA. kAviThA sthA nivRttine arthe uttama lAgavAthI jiMdagIno pAchalo bhAga teo tyAM ja rahyA tathA tyAM ja temano dehatyAga thayo hato. | (89) namirAjarSi juo bhAvanAbogha tRtIya citra H ekatva bhAvanA (90) narasI mahetA narasI mahetA zrIkRSNanA parama bhakta hatA. Aje paNa emanAM pado mAtra gujarAtamAM nahIM, paNa samasta bhAratamAM bhakto AnaMdapUrvaka gAya che. emano janma jUnAgaDhamAM vaDanagarA jAtinA nAgara brAhmaNa kuLamAM thayo hato. nAnapaNathI satsaMga pratye ghaNI ruci hovAthI te sAdhu saMtono samAgama karatA. mahetAne eka kRSNa bhakti sivAya bIjuM kaMI catuM nahIM tethI AjIvikAmAM muzkelI AvatI. prabhubhaktine lIdhe badhuM sAruM thatuM. eka vAra emanI kanyAnuM lagna hatuM. badhA mANaso jamavA beThA hatA, tyAre ghI khUTyuM. mahetA hAthamAM ghInuM vAsaNa laIne bajAramAM javA nIkaLyA. mArgamAM bhajanakIrtana thatuM joIne tyAM ja besI gayA, ghI laI javAnuM bhUlI gayA. bhaktavatsala bhagavAna narasInuM rUpa ghAraNa karIne ghI laIne ghare pahoMcyA tathA bhojananuM kAma nirvidhrapaNe pUrNa thayuM. A pramANe bIjA paNa ghaNA camatkAro che. paNa bhaktone evA camatkAronI icchA nathI hotI. zrImajI patrAMka 231 mAM lakhe che: "paramAtmAe emanA paracA pUrA karyA che te e bhaktonI icchAthI uparavaTa thaIne. bhaktone evI icchA na hoya, ane tevI icchA hoya to rahasyabhaktinI temane prApti paNa na hoya." "vaiSNavajana to tene re kahiye je pIDa parAI jANe re." narasI mahetAnuM A pada mahAtmA gAMdhIjIne paNa ati priya hatuM. narasI mahetAnAM prabhAtiyAM jagajAhera che. (91) navatatva navatattva graMthamAM zrI jinendraprabhue kahelAM nava tattvonuM svarUpa tattvajijJAsuone kaMIka vizeSa spaSTa rIte samajAya te arthe lakheluM che. jaina saMpradAyamAM navatattva vizeSapaNe pracAra pAmelA che. teonAM nAma A pramANe che-jIva, ajIva, Asrava, baMgha, saMvara, nirjarA, mokSa, puNya tathA pApa. AmAM mukhya be tattvo ja che. jIva ane ajIva. A be tattvonA saMyoga tathA viyogathI bIjA tattvothI utpatti thAya che. Scanned by CamScanner Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 53 tattva eTale vastunuM vAstavika svarUpa. A graMthanA gujarAtImAM aneka anuvAdo thayA che. (92) nayacakra digaMbara saMpradAyamAM atyAre be nayacakra upalabdha che. eka laghunayacakra ane bIjuM bRhad nayacakra. prathama nayacakranA kartA zrI devasena sUri che. bIjAnA kartA zrI mAIlla ghavala che. A graMthanuM bIjuM nAma 'dravya svabhAva prakAzaka nayacakra' paNa che, ane tenuM kAraNa e jaNAya che ke graMthamAM dravyasvabhAvAdi kathananI sAthe sAthe nayonuM paNa kathana kareluM che tethI ATaluM lAMbuM nAma rAkhavAmAM AvyuM haze. graMtha saMgrahAtmaka lAge che; kAraNa ke emAM zrI kuMdakuMdAcAryanI gAthAo tathA devasenasUrinuM nayacakra samAviSTa che. emAM bAra adhikAra che H guNa, paryAya, dravya, paMcAstikAya, samatattva, navapadArtha, pramANa, naya, nikSepa, darzana, jJAna, cAritra. jaina siddhAMtanAM mukhya tattvo samajavA mATe A graMtha tattvArthasUtranI jema bahu upayogI che. AtmAne jANavA mATe nayavAda paNa Avazyaka che. nayavAda vinA koI paNa vastuno yathArtha nirNaya thaI zakato nathI. e dhyAnamAM rAkhI graMthakartAe vastu svabhAva yathArtha rIte samajAvavAno khAsa prayAsa karelo che. tethI teo prAraMbhamAM ja 'svaparopakArAya' lakhIne ema jaNAve che ke A graMtha huM mArA tathA anya jIvonA upakArane arthe lakhuM chuM. viSaya sarala ane bodhaprada che. graMthakAra lakhe che ke A AtmA azuddha saMvedanathI karma tathA nokarmane bAMdhe che, zuddha saMvedanathI karma ane nokarmathI mukta thAya che. eka gAthAmAM teo darzAve che ke samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritra ja mokSano mArga che, zubha azubha karma mokSano mArga nathI paNa niyamathI baMdhano paMtha che. (gAthA 284) A graMtha zrI mANekacaMda digaMbara jaina graMthamALA samitie chapAvIne I.sa.1920mAM prasiddha karyo hato. (93) nAradamuni sAmAnyapaNe lokone mana nArada eTale ziva viSNu Adi devomAM priya, nirdoSa, mazkarA muni. te jaina ane vaiSNava bannemAM sarakhA pracalita che, hariharAdinI jema sanmAnita che. emanuM jIvana bhaktimaya che. vyAsane bhaktimaya bhAgavata lakhavAnI preraNA temaNe ApelI. ghaNI AkhyAyikAomAM nAradanI vAto Ave che. badhe eka ja nAradanI vAta che evuM nathI. zrImad rAjacaMdrakRta mokSamALAmAM satya viSenA tevIsamA zikSApAThamAM AvatI vAtamAM nArada bhinna che. jainamAM 'triSaSTi zalAkA puruSo'mAM paraMparAe nava nArada manAya che. Scanned by CamScanner Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 - - - - - zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita (94) nAradabhaktisUtra nAradabhaktisatra maharSi nAradanI racanA che. A graMthamAM 64 sUtra che. graMthanI emAM premabhaktinI sarvotkRSTatA batAvI che, ane tene mATe vedavyAsa, zukadeva A bhakta AcAryonI sAkSI ApI che. graMthakAra lakhe che ke bhaktomAM jAti Adino koI bheda nathI hoto, bhakti hRdayanI vastu che. te maMgAnI peThe anirvacanIya che. je enA svAdane jANe che ke, bIjA svAda nIrasa lAge che. nAradajIe nAradagItA, nAradaskRti Adi bIjA graMtha paNa racyA che. nArada paMcasUtra nAmano graMtha atizaya prasiddha che. (lpa) niSkulAnaMdajI niSkulAnaMda svAminArAyaNa saMpradAyanA eka sAdhu hatA. emanuM gRhasthAzramanI nAma lAlajI hatuM. jAte suthAra hatA. eka vAra svAmI sahajAnaMdajI, lAlajInA gAmamAM paghAryA hatA. te samaye svAmIjIe lAlajInA pitA pAse evI mAgaNI karI ke amane eka evo mANasA Apo ke je amone sukhe kaccha prAMtamAM pahoMcADI de. lAlajI pote mArgadarzaka thaIne svAmIjInI sAthe cAlavA lAgyA. mArgamAM svAmInArAyaNanA page kAMTo vAgyo. lAlajI kAMTo kADhavA lAgyA. te vakhate svAmIjInA caraNamAM zubha soLa citra joIne lAlajInA manamAM thayuM ke A ja sAkSAt bhagavAna che. tyArathI svAmIjI pratye lAlajIne bhakti jAgI. pachI lAlajI niSkulAnaMda thayA. emaNe gujarAtI bhASAmAM! kavitAmAM lagabhaga 22 graMtho racyA che. temAM "bhakta ciMtAmaNi ghaNo moTo graMtha che. emanI badhI racanAomAM vairAgyarasanI praghAnatA che. svAmInArAyaNa saMpradAyanA nava naMda kahevAya che, temAMnA niSkulAnaMda paNa eka hatA. (96) nirAMta koLI nirAMtano janma karajaNa tAlukAnA dethANa gAmamAM I.sa.1747 mAM thayo hato ane dehatyAga I.sa.1835 mAM thayo hato. bhaktiparAyaNa pitA umedasiMha ane mAtA detAbAe nAnapaNathI ghArmika saMskAra ApyA hatA. te jJAtie bAreyA hatA. te bhagavAnanA atyaMta bhakta hatA ane nAnapaNathI kathAvArtA karavA ane vaDodarAmAM thatA vaiSNava occhavomAM hAjarI ApavA jatA. emanAM kAvyomAM vedAMta jJAna tathA kRSNanI bhakti dekhAya che. saMsAranA sukha viSe teo kahe che : "saMsAranuM sukha meLavavA prayatna karIe to khovAI javuM paDe. huM je sukhanI vAta karuM chuM tene pakaDI zakAya. te enI meLe Ave temaja haMmeza mATe TakI rahe." Scanned by CamScanner Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 55 teo gAmaThI zALAmAM thoDuM ghaNuM zikSaNa pAmyA hatA. lokonuM kahevuM che ke nirAMta dara pUname DAkora jatA hatA. eka vAra emane mArgamAM eka musalamAna maLyo ane te bolyo ke--'Izvara tamArI pAse ja che. tame hAthamAM tulasI laIne zuM zodhatA pharo cho?' ema teNe temane saguNa bhaktimAMthI nirguNa bhakti tarapha vALyA hatA. bIjA mata pramANe gopALadAsa nAmanA rAmAnaMdI sAdhu pAsethI 'nAma' upadeza meLavI teo jJAnI banyA hatA. emanA eka ziSya bApu sAheba gAyakavADanuM nimna kAvya bahu prasiddha che : zAMti pamADe tene to saMta kahIe, hAMre tenA dAsanA dAsa thaI rahIe. temaNe lagabhaga soLa ziSyone upadeza karavAno adhikAra Apyo hato. Aje paNa nirAMta mahArAjanI gurugAdIo ghaNA gAmomAM che. teo pote saMyamI jIvana jIvyA ane niSkAmabhAve potAnA kartavyomAM rata rahyA. teo lakhe che : mane sadguru maLiyA pUrA re, agama nigamanI gama lAghI; meM jJAne zabda valovyo re, tattvarUpanI tara bAjhI. jJAna ane bhaktinA padonI sAthe rAdhA-kRSNanI lIlAonA padonI paNa temaNe racanA karI che. zrImadbhujIe emane yogI (parama yogyatAvALA) gaNyA che. (97) nepoliyana bonApArTa bhUmadhya samudramAM korsikA nAme TApu che. e TApunA eNjeziyA nAme gAmamAM eka vakIlane ghera nepoliyanano janma thayo hato. enA bApadAdA to ITAlInA rahIza hatA. paraMtu teo phrAMsanI dakSiNe AvelA korsikA TApumAM vasyA hatA. bALaka nepoliyana ThIMgaNo ane ekavaDA bAMdhAno hato. A buddhizALI bALakane zALAmAM bhaNavAnuM gamatuM nahIM, laDAInI vAto sAMbhaLavAmAM majhA paDatI. pluTArke lakhelAM roma ane grIsanA mahApuruSonAM jIvanacaritroe enA mana para UMDI chApa pADI. mahAna sikaMdaranI peThe vizALa mulaka jItavAnA svapno e sevavA lAgyo. zALAmAM paNa e bhUtakAlamAM thayelAM yuddhono nATya prayoga karato. pachI e lazkarI nokarImAM joDAyo ne uttarottara vadhatAM vadhatAM te eka nAmadAra senApati thayo ane pachI phrAMsano samrATa thayo. anukrame e yUropano samrATa banyo eTale enI mahattvAkAMkSA khUba vadhavA mAMDI. iMglaeNnDe bhUmadhya samudramAM Avelo mAlTA TApu ene Apyo nahIM. tethI gusse thaIne nepoliyane briTiza elacIne bharasabhAmAM bolAvIne kahyuM ke "jo huM taravAra kheMcIza to pachI briTanane kacaDI nAkhyA vinA te myAna karIza nahIM.'" to paNa iMglaeNnDe namatuM ApyuM nahIM. nepoliyana laDavAnI taiyArI kare te pahelAM iMglaeNnDe phrAMsa sAme laDAI jAhera karI. Scanned by CamScanner Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullidhi nepoliyane iMglenDa sAme hallo karyo. samudra para iMglenDano adhikAra hoya tyAM jaIne laDavuM e nepoliyana mATe muzkelIvALuM hatuM. topaNa te laDyo niSphaLatA meLavI. paNa nAhiMmata na thayo. prathama iMglenDanA mitra rAjyone pachI tene jItavAno vicAra rAkhyo. aMte pharIthI iMglenDa ane phrAMsa vacce laDA jAgI, emAM nepoliyana pakaDAyo. mitra rAjyonA nirNaya pramANe plimatha baMdarethI ene AphrikAnI pazcimamAM AvelA senTa helinanA ekAMta TApu para kedI tarIke mokalavAmAM Avyo. tyAM cha varSa rahIne te maraNa pAmyo. yuropanA mahAna rAjAone hatheLImAM nacAvanAra phreMca samAra nepoliyananI jiMdagIno kevo karuNa aMta! eka prasaMge te karuNatA tene samajAI hatI ane sattAnA mada mATe pazcAttApa thayo hato. e seMTa helinanA nirjana TApu para jelamAM hato tyAre tene maLavA koI rAjapuruSa Avelo eTale jelanA paheregIre tene kahyuM ke-"elA nepoliyana! Ama Ava. tane koI maLavA AvyA che." A vAkyo sAMbhaLIne tene gusso caDhyo ke huM phrAMsano moTo zahenazAha tene A eka paheragIra, TuMkAre che. paNa A TuMbA uparathI tene vairAgya thayo ke kharekhara! A sipAIno vAMka nathI. paNa vAMka mAro ja che ke ejeziyAnI pAMca sI pAuMDanI Avaka sukhazAMtithI khAvAnI paDI mUkI huM rAjanaitika viSayanI vamaLamAM paDyo. moTuM sAmrAjya sthApavAnA lobhe ene sattAnA zikhara para pahoMcADyo, ane e ja lobhe eno vinAza paNa karyo. zrImajI puSpamALAmAM lakhe che ke- jo tuM amalamasta hoya to nepoliyana bonApArTane banne sthitithI smaraNa kara." strInItiboghakanI prastAvanAmAM zrImadjI lakhe che: kahe nepoliyana dezane, karavA AbAdAna; - sarasa rIta che e ja ke do mAtAne jJAna. pU. zrI brahmacArIjI prajJAvabogha "puSpa 95 alpa zithilatAthI mahA doSanA janma" mAM nepoliyananuM draSTAMta ApatA lakhe che ke alpa UMghane laIne te chellA yuddhamAM hArI gayo ane yuropanuM mahArAjya khoyuM. (8) naMdIsUtra A eka jainAgama che. A sUtranA saMgrahakartA zrI devavAcaka (devaddhigaNi) che, ema vartamAnamAM manAya che. A AgamamAM mati, zrata, avadhi, mana:paryava tathA kevaLajJAna, A pAMca jJAnonuM paddhatisara kathana kareluM che. AgAmomAM je jJAna viSayaka sUtro chUTAM chavAyAM maLe che te baghAne ja ahIM yathAsthAne mUkIne zIdhra samajAya evuM makA mata makAno inakanA mAmalaka rAmIna makAna Scanned by CamScanner Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya che. matijJAnanA bhedo batAvatAM sUtrakAre-tpattikI. vaiyikI, karmajA ane - pa7 kAmikA ema cAra prakAranI buddhi kahIne tenuM sASTAMta suMdara varNana karyuM che. (99) pataMjali yogavettA pataMjali kyAre thayA tathA kyAMnA rahevAsI hatA, e saMbaMdhamAM kaMI nizcita kahI zakAtuM nathI. pataMjali Aghunika yogasUtronA racayitA manAya che. jalinuM "pAtaMjala yogadarzana" saMsArabharamAM jANItuM che. pataMjalinA sUtro para tamAM vividha vyAkhyAno thayA che. temAMthI sauthI praghAna to bhASya che. e bhASya vyAsanuM kareluM kahevAya che. (100) padmanaMdi paMcaviMzatikA A saMskRta padyAtmaka graMtha zrI padmanaMdI AcAryano banAvelo che. A AcArya zrI vIragaMdInA ziSya hatA, ema emanA graMthanA zloko parathI jaNAya che. A graMthamAM 20 adhikAro che. saMbhava che ke pahelAM pacIsa haze, pachI eka umeravAmAM Avyo hoya. kAraNa ke paMcaviMzatikA'no artha pacIsa adhikAravALuM pustaka thAya che, ane emAM to chavIsa che. graMtha vairAgyapoSaka che. enA vAMcanathI AtmAne ghaNI zAMti maLe che. pratyeka aghikAramAM AcArye upadezanI apUrva ghArA vahAvI che. emAM eka nizcaya paMcAzata che, tenA dareka zlokamAM AtmAno bodha Apelo che. A graMthano hiMdI anuvAda sva. paM.gajAgharalAlajI zAstrIe karyo che je bhAratI bhavana, vArANasIthI san 1914mAM prasiddha thayo che. pachI jIvarAja jaina graMthamAlA, zolApura taraphathI zrI bAlacaMdra siddhAMtazAstrI kRta hiMdI anuvAda paNa prasiddha thayo che. A graMthano marAThI anuvAda paNa thayo che. paNa kheda che ke AvA apUrva graMthanuM hajI sudhI koI gujarAtI bhASAMtara upalabdha thayuM nathI. - zrImajI patrAMka 889 mAM A graMthane vanavAsI zAstra' tarIke varNave che ane prabaLa nivRttinA yogamAM saMyata iMdriyapaNe manana karavAthI amRta che' ema lakhe che. (101) paramAtma prakAza A graMthanA mULa kartA zrI yogIndra (yogIndu) deva che. teoe zrI prabhAkara ( bhaTTanA pUchavAthI "jagatanA jIvonuM hita kevI rIte thAya?" tenA uttararUpe apabhraMza bhASAmAM A zAstra banAvyuM che. gAthAo saraLa tathA bhAvavAhI che. graMthanI zarUAtathI nizcayanayanuM kathana che. bahirAtmA, aMtarAtmA, paramAtmA AdinuM emAM uttama rIte pratipAdana karavAmAM Avela che. graMtha manana karavA yogya che. enA para zrI brahmadevanI saMskRta TIkA tathA I "dalitarAmajInI hiMdI TIkA che. A graMtha zrI paramakRta prabhAvaka maMDaLa taraphathI Scanned by CamScanner Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita 58 prakAzita thaI cUkyo che ane eno gujarAtI anuvAda paNa zrImad rAjacaMdra Azrama taraphathI prasiddha thayo che. A graMthamAM AcArya eka sthaLe samyaktvaprAptinI durlabhatA batAvatA lakhe che ke--"he bhAI, kALa anAdi che. jIva paNa anAdi che. paNa A jIvane dIrgha saMsAra paribhramaNamAM zrI jinendra bhagavAnano yoga tathA samyaktvanI prApti na thaI eTale A be vastuo durlabha che." (102) paradezI rAjA paradezIrAjAnI kathA rAyapaseNIya sUtramAM che. rAjA potAnI prathama avasthAmAM nAstika tathA adharmI hato. eka vAra A rAjAno maMtrI zrAvastI nagarIe gayela tyAM teNe kezI svAmInA darzana karyA ane teone potAnI nagarIe AvavAnuM kahyuM. anukrame vihAra karatA kezI svAmI paradezI rAjAnI nagarImAM udyAnamAM AvIne tharmopadeza karavA lAgyA. te samaye maMtrI sahita rAjA paNa te ja mArge bahAra jatA hatA. kezIsvAmIno avAja sAMbhaLI rAjAe kahyuM, A koNa barADA pADe che. pachI maMtrInA kahevAthI banne jaNA kezIsvAmI pAse gayA. maMtrI namyo, rAjA akkaDa thaIne Ubho rahyo. tenuM AvuM akkaDapaNuM joIne kezIsvAmIne dayA AvI. tethI teoe rAjAne AtmAnuM kalyANa thAya evo upadeza Apyo. rAjAe aneka prazno pUchyA, badhAnuM samAdhAna thavAthI rAjAnuM citta saMtoSa pAmyuM ane te ekadama dharmiSTha thaI gayo. tethI tenI rANI sUcIkAMtAe potAnA svArthano bhaMga thavAthI tene bhojanamAM viSa ApyuM tethI te samAdhipUrvaka dehatyAga karIne devapaNe utpanna thayo. pachI moTI vibhUti sahita bhagavAna mahAvIranA darzana karIne potAno janma saphaLa karIne pAcho devaloke gayo. satsaMgathI mANasa pApano tyAga karIne dharmAtmA banI jAya che. (103) parvata (juo mokSamALA zikSApATha - 23) (104) parIkSita zrI kRSNanA maraNanA samAcAra sAMbhaLI pAMDavo mahAduHkhI thaIne hastinApuranuM rAjya parIkSitane ApIne himAlaya bhaNI cAlyA gayA. eka divase parIkSita rAjA zikAra karavA jatA hatA. mArgamAM eNe joyuM ke eka gAya ane eka baLada bhayathI trAsa pAmIne doDatA Ave che. tenI pAchaLa koI eka zudra sAMbeluM laIne cAlyo Ave che. rAjAe zUdrane pUchyuM, are ! tuM koNa che? tuM potAnuM nAma kahe. gAya tathA baLadane zA mATe satAve che? ema kahIne rAjAe pachI gAya ane baLadane paNa bolAvyA ane hakIkata pUchI. Scanned by CamScanner Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya pa9 -baLade kahyuM, mahArAja! huM gharmAvatAra chuM ane A vikarALa mukhavALo je sAma 5 che te kaLiyuga che. enA AvavAthI huM nAsI jauM chuM. gAya bolI, huM pRthvI chu. LiyugamAM thanAra zudra rAjAono bhAra sahana nahIM karI zakavAthI huM nAsI jAuM chuM. te sAMbhaLIne rAjAe kaliyugane mAravA talavAra kADhI. kaliyuge dInatApUrvaka ka mahArAja! Apa mArA para dayA karo, huM paNa ApanA zaraNe Avyo chuM. mATe ane rahevA koI sthaLa batAvo. parIkSita rAjAe kahyuM-jugAra, asatya, mAna, vezyAgRha, hiMsA, corI tathA sonA AdimAM rahevAnI huM tane AjJA karuM chuM. keTalAka samaya pachI eka divase parIkSita rAjA pharI zikAra karavA nIkaLyo. mAthe sonAno mukuTa zobhato hato. rAjAne tApane lIdhe atizaya tarasa lAgI, tethI pANInI zoghamAM Amatema pharatA rAjAe dhyAnastha lomasa RSine joyA. mukuTamAM rahelA kaline lIdhe rAjAnI buddhi pharI. tarata ja rAjAe tene DhoMgI tathA pAkhaMDI mAnIne eka mRta sarpa muninA gaLAmAM nAkhI dIdho. A duSkRtya karyA pachI rAjA ghera | gayo tyAre kaMI sanmati AvI. tene ghaNo kheda thayo. zRMgI RSie parIkSitane zApa | Apyo ke AjathI sAtamA divase sApa nAkhanArane takSaka nAga karavo. tyAra pachI zRMgIe potAnA bApanA galAmAMthI nAga kADhI nAkhIne kahyuM ke meM rAjAne zApa Apyo che. te sAMbhaLI RSi khedasahita bolyA ke teM A ucita nathI karyuM. | mahAtmAo kSamAzIla hoya che. have tuM rAjAne e vAta kahI Ava. zApanI vAta | jANIne parIkSita saMsArathI vairAgya pAmI potAnA putra janamejayane rAjya ApI gaMgAkinAre jaIne sthita rahyA. tyAM ghaNA mahAtmAo AvI ekatra maLyA. zrI zukadevajIe zrImad bhAgavat saMbhaLAvI tene samAdhimaraNa karAvyuM. - (105) pravacanasAroddhAra A graMtha zvetAMbara AcArya zrI nemicaMdrasUrino banAvelo che. mULa graMtha prAkRta bhASAmAM che. A graMthanA abhyAsa parathI ema jaNAya che ke graMthakAra jaina siddhAMtanA tathA mahAna jANakAra hatA. enI saMskRta TIkA paNa che je jAmanagarathI rIta thaI cUkI che. AmAM ra79 dvAra che je kAromAM jaina gharmanA mukhya mukhya siddhAMto AvI jAya che. zrI jaMbusvAmI pachI daza nirvANI vastuonA viccheda tathA jinakalpa AdinuM AmAM kathana che. Scanned by CamScanner Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SO zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhita (100) prabodhazataka praboghazataka vedAMtano graMtha jaNAya che. zrImadjIe cittanI sthiratA arthe koha mumukSune A graMtha mokalyo hato. teozrI A graMthanA saMbaMdhamAM pote lakhe che ke emAMthI tamAre zuM jANavuM joIe teno tamAre vicAra karavo"..vizeSa mATe ja patrAMka 248 (107) pravacanasAra A zAstra zrI kuMdakuMdAcAryanI kRti che. AnA para zrI amRtacaMdrAcAryuM gAthAonA bhAvane yathArtha rIte pragaTa karatI saMskRta TIkA karI che. bIjI saMskRta TIkA zrImAna jayasenAcAryanI che je atyaMta sarala tathA subodhinI che. zrI pAMDe hemarAjajIe zrI amRtacaMdrAcAryanI TIkAno AghAra laIne hiMdImAM anuvAda karyo che.. A graMthamAM mumukSuone ati upayogI traNa adhikAra che. prathama jJAnAdhikAra che. temAM jJAnasaMbaMdhI vivecana karIne atIndriya jJAna upAdeya jaNAvyuM che, te sivAya ! sarva deya che. bIjA adhikAramAM jJAnavaDe jaNAtA zeya padArthonuM kathana che, tathA adhyAtma draSTie svasamaya-parasamayanI vizada vyAkhyA che. zeya padArthomAM je rAgadveSa thAya che te ja jIvane baMghanuM kAraNa che. ityAdi ghaNuM lakhyuM che. enA svAdhyAyathI ja A graMthanI upayogitA samajI zakAya. trIjA adhikAramAM cAritrane lagatuM kathana che. te adhikAranI zarUAtamAM cAritranAM lakSaNo varNavIne AcArya mahArAja kahe che ke mokSamArganuM mUla sAghana Agama-jJAna che te vinA karmano kSaya kema thaI zake? A graMtha "paramakRta prabhAvaka maMDaLa" taraphathI chapAya che. (108) pravINasAgara A graMthamAM judA judA viSayo para 84 laharo (adhikAro) che. teomAM navarasa mRgayA, sAmudrika caryA, kAmavihAra, saMgItabheda, nAyikA bheda, nADIbheda, upAlaMbhabheda, RtuvarNana ityAdi viSayonuM suMdara varNana che. A graMtha rAjakoTanAM kuMvara maherAmaNajIe saM. 1838mAM prAraMbha karIne, potAnA sAta mitronI sahAyatAthI pUrNa karyo hato. pravINasAgaramAM rAjakumArI sujanabAe maherAmaNajIne saMboghana karIne ane maherAmaNajIe rAjakumArIne saMboghana karI pado lakhyA che. te graMthamAMnuM eka pada A pramANe che - manako duHkha manameM rakho, na karo vadana vilApa; durjana harakhe dekhake, svajana dhare saMtApa. zrImadjI A graMtha viSe patrAMka 9ra mAM lakhe che ke - "pravINasAgAra samajIne vaMcAya to dakSatAvALo graMtha che. nahIM to aprazastachaMdI graMtha che." Scanned by CamScanner Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 che. kamanuM AvatuM tao tathA graMthono paricaya (109) praznavyAkaraNa eka Agama graMtha che. emAM mukhyapaNe Asrava tathA saMvara tattvanuM kathana na AvavuM te Asrava che. te Asrava 4ra prakAre che. te A prakAre : 5 mAM pravRtti, 4 kaSAya, 5 avrata, rapa kriyAo, tathA 3 mana, vacana, kAyAnA che ayogya rIte upayoga karavo. tyAra pachI hiMsAnA paryAyanAmo ApelAM che. ke pApa, caMDa, rudra, mudra, sAhasika, anArya, nirguNa, nRzaMsa, mahAbhaya, pratibhaya, Enya. bhayAnaka, trAsaka, anArya, udvegakara, nirapekSa, nirdharma, niSkaruNa, naraka, che dInamanakAraka, ityAdi. uparyukta bhAvothI je kama Ave che tethI AtmA jAya che ane tethI aneka jAtanI vedanA parAdhInapaNe vedavI paDe che te ja duHkha che te dabathI chUTavA arthe saMvara(ghamInuM kathana kareluM che. te saMvaramAM kevI rIte pravartI zakAya te baghAnuM spaSTa varNana che. (110) prajJApanA prajJApanA sUtra cothA samavAyAMganuM upAMga kahevAya che. paraMtu aMga samavAyAMga saMkSepamAM che ane prajJApanAno viSaya ghaNo vistRta che. temAM chatrIza viSayo che ane temAMnA dareka viSayane pada kahevAmAM Ave che. | zrI zyAmAcArye eka eka viSaya para khUba bArIkAIthI UMDo vicAra karelo che. enA para AcAryazrI malayagirijInI saMskRta TIkA che. enA abhyAsa tathA vAcanathI jIva ajIva saMbaMdhI vizeSa jJAna thAya che. AnuM prathama pada prajJApanA pada che. emAM jIva ajIvanuM vistArathI varNana kareluM che. zrImad rAjacaMdrajIe patrAMka 139mAM Ano ullekha karelo che. (111) prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa mahetA zrImad rAjacaMdranA te kAkAsasarA thAya. laMDanamAM ema.DI. tathA berisTaranI parIkSA pasAra karI, morabI sTeTamAM cIpha meDIkala ophisara tarIke thoDo vakhata nokarI karI, pachI IDara sTeTamAM cIpha meDIkala ophisara tarIke niyukta thayA hatA. samajI IDaramAM saM. 1953 tathA 1955mAM nivRtti arthe gayA tyAre DaoNkTara sAhebane tyAM rahyA hatA. IDara sTeTanA mahArAjA kesarIsiMhajI AtmatattvanA zAsu hatA. gupta rIte tyAM rahevAnI zrImanI bhAvanA chatAM tyAMnA mahArAjAne paNa thatAM teo zrImadane maLyA hatA. te vakhate thayelI vAta "dezI rAjya' nAmanA sakamAM IsvI sana 1928mAM prasiddha thayela che, te "jIvanakaLA'mAM prakaraNa 22 pAyela che. saM. 1953mAM zrI sobhAgyabhAI sAthe zrImadjI IDara gayelA ane Scanned by CamScanner Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita sahita phara saM.1955mAM pharI IDara gayelA te vakhate zrI laghurAjasvAmI (lallujImuni) sAta munionI sAthe je vArtAlApa thayelo te paNa te ja prakaraNamAM chapAyela che. saM 1955nI sAla pUrI thatAM DaoNkTara prANajIvanadAsa nokarI choDI raMgUnamAM verAtano dhaMdho karavA gayA. saM.1956mAM zrImadjInI tabIyata narama thaI javAthI DaoNkTara pAchA AvyA ane temanI sevAmAM ghaNo vakhata rahyA hatA. Akhara vakhate rAjakoTamAM zrImadbhue paNa prANajIvanadAsa hAjara hatA. zrImadbhunA atizayonI DaoNkTarane khabara hatI. eka vakhata kaheluM : "amane davAnI apekSA nathI, samabhAve prArabdha vedIe chIe. zAta azAtA banne dehano dharma che. AtmA ethI kevaLa nyAro che. koInA paNa cittane vikSepa na thAya te mATe davA laIe chIe. tethI abhakSya cIjo davAmAM na Ave tenI kALajI rAkhazo." eka vakhate amadAvAdamAM DaoNkTara prANajIvanadAsane zrI lallujI tathA zrI devakIrNajI svAmIne batAvIne zrImadjIe jaNAveluM ke "A cothA ArAnA muni samAna che, cothA ArAnI vAnagI che." pachI DaoNkTare pramodabhAve bannene namaskAra karyA hatA. AtmajJAnI puruSanI sevAno lAbha parama durlabha che. te prApta karavA zrI prANajIvanadAsa sadbhAgI thayA hatA. (112) pArzvanAtha bhagavAna bhagavAna pArzvanAthano janma vArANasI nagarInA IkSvAkuvaMzI rAjA azvasenane tyAM thayo hato. temanI mAtAnuM nAma vAmAdevI hatuM. teo janmathI ja avadhijJAnanA dhAraka hatA. teo svabhAve zAMta, atizaya gaMbhIra tathA vairAgI hRdayavALA hatA. eka divase pArzvaprabhu potAnA prAsAda upara caDhI nagaranI zobhA jotA hatA. teTalAmAM puSponA upahAra vagerenI chAbaDIo laIne nagara bahAra jatAM aneka strIpuruSone temaNe dIThA, eTale pAse rahelA lokone tenuM kAraNa pUchyuM ke Aje ko mahotsava che ke jethI A loko ghaNA alaMkAra dhAraNa karI nagara bahAra jAya che. eka mANase uttara Apyo ke A nagarInI bahAra kamaTha nAmano eka tApasa Avyo che. te paMcAgni tapa tape che. tethI A loko tenA darzana arthe pUjAnI sAmagrI laIne jAya che. te sAMbhaLI kutUhalathI pArzvaprabhu paNa tyAM gayA. traNajJAnadhArI prabhue upayoga detAM agninAM kuMDamAMnAM kASThamAM eka moTA sarpane baLato joyo tethI dayALu prabhu bolyA Scanned by CamScanner Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 63 aho ! A kevuM ajJAna che ! je dharmamAM dayA nathI te dharma ja nathI. dayA vinA tharma hoI zake ja nahIM. pazunI jema kadI kAyAnA klezane game teTalo sahana karo, paraMtu gharmatattvane sparza karyA vinA nirdaya evA prANIne zI rIte dharma thAya ?'' te sAMbhaLI kamaTha bolyo ke 'rAjaputro to hAthI ghoDA vagere khelAvI jANe, teo gharmane zuM samaje? dharma to amArA jevA mahAtmAo ja jANe.' te sAMbhaLI prabhue sevaka pAse kuMDamAMthI kASTha kaDhAvyo, ane tene yatanAthI phADatAM temAMthI eka sarpa nIkaLyo. agnithI dAjhI gayelA te sarpane prabhue bIjA puruSo pAse namaskAra maMtra saMbhaLAvyo. te nAga maraNa pAmIne bhuvanapatimAM gha2Na nAme nAgarAja thayo. A banAva joIne kamaTha tApase vizeSa tapa karavA mAMDyuM, paNa ajJAnIne atyaMta kaSTa bhogavyA chatAM paNa jJAna kyAMthI hoya? anukrame kamaTha tApasa deha tajIne meghamALI nAme halako deva thayo. pArzvaprabhue saMsArathI vairAgya pAmI karmane kSaya karavAvALI dIkSA dhAraNa karI. prabhunI sAthe traNaso rAjAoe paNa dIkSA lIdhI. bhagavAna nirbhaya siMhanI jema A pRthvImaMDaLa para vicaravA lAgyA. eka vAra pArzvaprabhu ekAMta sthAnamAM ghyAnamAM UbhA hatA, tyAre kamaTha tApasano jIva avadhijJAnathI pUrvabhavano sarva vRttAMta jANI baira levAnA abhiprAyathI tyAM Avyo. bhagavAnane joI tenA aMtaramAM atizaya kopAgni pragaTa thayo. teone dhyAnathI calita karavA teNe vikarALa dADhavALA siMho vikarSyA, parvata jevA kALA ane bhayaMkara hAthIo dekhADyA, dRSTithI vRkSone paNa bALI nAkhe tevA bhayAnaka sarpo batAvyA, jenA netromAMthI jANe aMgArA varasatA hoya evA aneka rAkSaso vikurvyA; paNa prabhu AvA upasargothI jarAya calAyamAna thayA nahIM. pachI thAkIne meghamALIe tIvra pANIno varasAda varasAvyo. apAra jalarAzimAM paNa prabhu to nAsikAgra dRSTi rAkhIne pUrvanI jema ja sthira UbhA rahyA. chevaTe te pANI pArthaprabhunI nAsikA sudhI AvyuM eTale gharakeMdranuM vimAna caLAyamAna thayuM. tyAre avadhijJAnathI dharaNendra A badhuM jANIne vegapUrvaka te sthaLe Avyo. prabhune namana karIne teonA paganI nIce eka vizALa suvarNakamaLa vikryuM ane potAnI kAyAthI prabhunAM pRSTha ane be paDakhAMne DhAMkI daIne sAta phaNA vaDe prabhunA mAthe chatra gharyuM. te | samaye dhyAnamAM lIna thayelA prabhu nAgAghirAja gharaNendra upara ane apAra upasarga | karanAra asura meghamALI upara samabhAva dhArIne rahelA hatA. chevaTe meghamALI thAkyo ane | samakita pAmIne te svasthAnake gayo. bhagavAna kevaLajJAna pAmI aneka jIvone ne prabhunA caraNakamaLamAM paDIne potAnA aparAdhanI kSamA yAcI jinabhaktithI Scanned by CamScanner Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita gharmano mArga batAvI avazeSa aghAtIyA karmono kSaya karI atte sanmedazikharo nirvANa pAmyA. pArzvanAtha bhagavAnanuM caritra triSaSTi zalAkApuruSa caritramAM vistArathI varNaveluM che. zrImajI patrAMka 21-105 mAM lakhe che : "pArzvanAtha svAmInuM dhyAna yogIoe avazya smaravuM joIe che. niH-e nAganI chatrachAyA veLAno pArzvanAtha ora hato." 113) prItamadAsa emano janma bAvaLA gAmamAM bAroTa jJAtimAM vi.saM.1774 thI 1780nA arasAmAM thayo hato. pitAnuM nAma pratApasiMha ane mAtAnuM nAma jekuMvarabA hatuM. ekadA te gAmamAM rAmAnaMdI sAdhuonI jamAta AvelI tyAre prItamadAse 115 varSanI uMmaramAM mahaMta bhAIdAsajI pAsethI gurumaMtra lIghelo. vi.saM.1817 mAM teo pahelI vAra saMdesara gAmamAM paghAryA hatA ane chevaTe vi.saM.1854 nA vaizAkha vada bArasane madhyAle tyAM ja dehatyAga karyo hato. emanA lagnajIvana viSe spaSTa purAvA nathI. koI kahe che ke temane nAnapaNamAM | ja paraNAvelA ane patnI premAbAI bahu ja kaMkAsavALI hatI. kaMkAsa thAya tyAre teo jAtrA miSe DAkora jatA rahetA. trIsa varSanI uMmare e strI marI gaI. pachI bIjI strI paraNyA je pAMtrIsa varSanI uMmare marI gaI. paNa emanuM jIvana vicAratAM lAge che ke janmathI ja aMgha ane nAnapaNathI ja bAvA banelAne koNa paraNe? kahevAno Azaya ke teo paraNyA ja nahotA. emanA aMghatva viSe paNa be mata pravarte che. koI kahe che ke teo janmathI ja aMgha hatA ane koI ema kahe che ke teo bAra varSanI vaye aMgha thayA. satya game te ho paNa teo vairAgyavAna ane nipuNa kavi hatA. lahiyA pAse teo kavitA lakhAvatA. emanA dehAvasAna pachI cha varSe emanA ziSya nAraNadAse emanA baghA lakhANano utAro karyo ane alaga alaga hastapratothI meLavIne badhuM lakhANa vyavasthita karyuM. prItamadAsa saMdesaramAM 37 varSa rahyA. emanuM maMdira ane samAdhi saMdesaramAM Aje paNa che. teo "carotaranA saMta' kahevAya che. temanA padomAM vairAgya, prabhubhakti ane vizeSataH kRSNabhakti jhaLake che. emanuM badhuM sAhitya "sastuM sAhityavarghaka | kAryAlaya" taraphathI "zrI prItamadAsanI vANI' tarIke pragaTa thayeluM che. A laghurAjasvAmIne zrImadjIe prItamadAsano kakko moDhe karavAnuM kaheluM jenI| pahelI kaDI A che - ' kI Scanned by CamScanner Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 65 kakkA kara sadguruno saMga, hRdayakamaLamAM lAge raMga aMtaramAM ajavALuM thAya, mAyA manathI dUra palAya; liMgavAsanA hoye bhaMga, kakkA kara sadguruno saMga. (114) pudgala parivrAjaka AlaMbhikA nagarImAM zaMkhavana nAme caitya hatuM. tenI pAse pudgala nAme eka parivrAjaka (saMnyAsI) rahetA hatA. te cAra veda tathA brAhmaNa graMthomAM khUba nipuNa hatA. niraMtara UMco hAtha rAkhIne te tapa karatA hatA. sarala prakRtine lIdhe temane vibhaMga jJAna utpanna thayuM. vibhaMga jJAna vaDe teo brahmadevalokamAM rahelA devonI sthiti jANavA tathA jovA lAgyA, tyAra pachI AtApanA bhUmithI nIce UtarI nagaramAM AvIne lokone A pramANe kahe che "he devAnupriyo! mane atizayavALuM jJAna ane darzana utpanna thayuM che. devonI jaghanya Ayusthiti daza hajAra varSanI che, ane utkRSTa Ayusthiti daza sAgaropamanI che. tyArapachI devo tathA devaloko bucchinna thAya che.' keTalAka divasa pachI tyAM bhagavAna mahAvIra padhAryA ane zrI gautamasvAmI bhikSAcaryAe gayA. mArgamAM lokonI pAsethI te prakAranA vAkyo sAMbhaLIne bhagavAna pAse pAchA AvyA ane pudgala parivrAjakanI prarUpaNAnA saMbaMdhamAM bhagavAnane pUchyuM. bhagavAne yathArtha uttara dIdho. pudgalane te uttaranI khabara paDI ne potAnA jJAnamAM zaMkA paDavAthI te bhagavAna pAse gayA ane dIkSita thaIne tapa karavA lAgyA. aMte teo vAstavika sukhane pAmyA. (115) puruSArthasiddhayupAya A graMthanA kartA zrI amRtacaMdrAcArya che. teozrI vikrama saMvata 962mAM vidyamAna hatA. A graMtha emanI eka svataMtra kRti che. emAM ahiMsA tattvanuM ke je tattva jaina tathA jainetarone samAna rIte mAnya che tenuM bahu sUkSma vivecana kareluM che. ahiMsA saMbaMdhI ATaluM sUkSma vivecana anya graMthomAM prAye maLatuM nathI. graMthakartA A graMthanA traNa vibhAga pADe che. prathama vibhAgamAM samyagdarzana, bIjAmAM samyajJAna tathA trIjAmAM samyakcAritranuM kathana che. prathamanA be adhikAro nAnA che, paNa samyakcAritra saMbaMghI adhikAra bahu vistIrNa che. samyagdarzana ane samyajJAna pachI jIvane cAritranI AvazyakatA rahe che, kAraNa ke traNenI ekatA vinA mokSamArga nathI. tethI AcArya cAritranA be (dezavirati, sarvavirati) bheda pADI ahiMsAnuM atyaMta sUkSma kathana karatAM kahe che ke pAMce pApono tyAga e eka bhagavatI ahiMsAnI rakSA mATe ja che. rAgadveSanI Scanned by CamScanner Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita utpatti e ja kharI hiMsA che. jyAM rAgadveSano abhAva thAya che tyAM mANasa svAbhAvika ahiMsaka bane che. ahiMsAne yathArtha rIte samajavA mATe A graMthane jovAnI khAsa jarUra che. hiMsya, hiMsaka, hiMsA ane hiMsAnuM phaLa jANyA vinA ahiMsAnuM pAlana azakya che. emaNe zrI kuMdakuMdAcAryanAM graMtho para paNa vizada TIkAo lakhI che. (119) puMDarika juo bhAvanAbogha aSTama citraH saMvarabhAvanA (117) pUjAbhAI hIrAcaMda - zrI popaTalAlanI peThe zrI pUjAbhAI paNa eka mukhya mumukSu hatA. banne kAviThAmAM zrImajIne sAthe maLelA ane banneno zrImadjI pratye gADha niSkAma paramArthaprema hato. amadAvAda, gharmapura, vaDhavANa tathA rAjakoTamAM zrI pUjAbhAIne zrImajIno vizeSa paricaya thayelo. gharmapuramAM zrImadjIe pUjAbhAIne tana, mana, ghana sapuruSane arpaNa karavA jaNAveluM. temaNe te vAta gAMThe bAMdhI hatI. pUjAbhAIne eka putra hato. tenA maraNa pachI te vepAramAMthI nivRtta thayA. zrImad rAjacaMdra jinAgama sabhA taraphathI temanA kharce zrI bhagavatI sUtra TIkA sahita bhASAMtara saM.1974mAM bahAra paDyuM che. mahAtmA gAMdhIjInA samAgama pachI zrImad rAjacaMdra jJAnabhaMDAranI sthApanA temanA taraphathI amadAvAdamAM thaI hatI. hajI zrI pUjAbhAI jaina graMthamALA dvArA AgamonA chAyA-anuvAda bahAra paDe che, te temanI udAra dAna-pravRttinuM phaLa che. zrI pUjAbhAI pAse zrImajI saMbaMdhI alpa sAhitya hatuM te zrI lallujI mahArAja (zrImad laghurAja svAmI)ne temaNe chevaTe zrImad rAjacaMdra | AzramamAM ApyuM hatuM. dezasevAmAM paNa temaNe potAno banato phALo Apyo che. (118) popaTalAla mahokamacaMda (janma saM. 1925nA mAgasara va.10, dehatyAga Aso suda 7, saM.1988). amadAvAdanA mumukSuomAM mukhya ane agraNI zrI popaTalAla mahokamacaMda zAha tIvra kSayopazamI ane zAstrAbhyAsI hatA. amadAvAdamAM zAMtisAgara mahArAja te vakhate zAstranipuNa ane rUDhigharmathI vimukha, tattvazoghaka, svataMtra vicAraka gaNAtA hatA. emanA samAgamamAM popaTalAla AvelA, paNa satya zoghavAnI emanI jijJAsA tyAM tRpta thayela nahIM. saM.1953mAM temaNe kalolanA zrI kuMvarajIbhAI tathA goghAvInA bhAI vanamALIdAsa dvArA zrImad rAjacaMdra viSe sAMbhaLyuM; tathA vizeSa mAhitI zrI lallujI mahArAja amadAvAdamAM kAMkarIA taLAva tarapha birAje che tyAMthI maLaze ema jANI, te tathA pUjAbhAI hIrAcaMda zrI lallujI mahArAjane maLyA. Scanned by CamScanner Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAga samA vyaktio tathA graMthono paricaya 67. " to utkaMThA vadhI paDI ane banne kAviThA nivRtti kSetre padhArelA zrImadjInA kAma arthe tyAM gayA. pachI amadAvAda, vaDhavANa Adi sthaLomAM zrImaduno temane gama thayelo. temanI AgevAnImAM amadAvAdamAM paMcabhAInI poLa tathA khaMbhAta 3 vaDavA nAmanA sthaLe zrImadjInA smArakarUpe be bhavya makAno baMdhAyA che; te aMganAM ghAma banyAM che, potAno nivRttino kALa te vaDavA gALatA hatA. (119) paMDita nathurAma zarmA paM. zrI nathurAmano janma saMvata 1924nI sAlamAM thayo hato. emaNe pAMca varSanI uMmare vidyAdhyayana AraMbhya ane gujarAtI nizALamAM sAta copaDIno abhyAsa pUrNa karyA pachI eka zAstrI pAse kaumudI Adi vyAkaraNa graMthono abhyAsa ryo. kAvya tathA vyAkaraNanA vizeSa adhyayana arthe teo kAzI gayA ane tyAM saMskRtano sAro abhyAsa karI bhAvanagara AvyA. nathurAmane veda tathA gharmazAstro vAMcavAnI ghaNI utkaMThA hatI. tethI temaNe vartamAnamAM pracalita badhA ghamoMnAM pustako vAMcyAM. eTalAmAM temanAM patnI be putra ane eka putrI mUkIne devaloka pAmyAM. A dukhada banAva pachI eka varSe emanA pitAzrI paNa svargavAsI thayA. kuTuMbanA mANasoe pharI lagna karavA Agraha karyo paNa teone pharIthI paraNavAnI kAmanA na jAgI, ane vAnaprastha jIvana gALavA lAgyA. manusmRtino gujarAtI anuvAda emanI lekhanInuM uttama phaLa che. patrAMka 260 mAM emanA viSe zrImad lakhe che : "camatkAra batAvI yogane siddha karavo e yogInuM lakSaNa nathI." e parathI lAge che ke teo camatkAra karatA haze. (120) pAMDavuM dhRtarASTra, pAMDu ane vidura A traNa bhAIo hastinApuramAM rahetA hatA. | dhRtarASTrane gAMdhArInA peTe avatarelA duryodhana Adi so putro hatA. dhRtarASTra moTo chatAM AMkhe AMghaLo hato. tethI saue pAMDune rAjyAdhikArI banAvyo. te pAMDu rAjAne yudhiSThira, bhIma, arjuna, nakula ane sahadeva e pAMca zUravIra ane uttama putro thayA.pAMDurAjAnA putro hovAthI teo pAMDava kahevAyA ane kururAjAnA vaMzaja hovAthI dhRtarASTranA putro kaurava kahevAyA. e pAMce pAMDavo ane kauravo baghA eka bIjAnI sAthe ramavA khelavA lAgyA. e badhAmAM bhIma ghaNo baLavAna nIvaDyo. te evo to jabaro hato ke duryodhanAdi sau karavo enAthI DaratA. duryodhana potAnA duSTa svabhAvane laIne pAMDavo pratye IrSA karavA lAgyo. paNa pAMDavo kauravothI jarAya DaratA nahIM. zrI droNAcArya pAse rahIne karavo tathA pAMDavo astravidyA zIkhyA. arjuna bANavidyAmAM khUba ja nipuNa nIvaDyo. te samaye ghanuSyavidyAmAM te eka ja apUrva bANAvalI hato. Scanned by CamScanner Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita pAMDu rAjA pachI nyAyI gharmarAja yudhiSThira rAjagAdIe AvyA. potAnA bhAIonI madadathI emaNe ghaNA dezo jItIne rAjyano atizaya vistAra karyo pAMDavonI caDhatI joIne duryodhana vagere kauravothI rahevAyuM nahIM ane tethI teo dhRtarASTrane avaLe mArge doravA lAgyA. have banne pakSomAM virogha vadhyo. to paNa gharmarAja yudhiSThira zAMtacitta hovAthI bhIma Adi bhAIo zAMta rahyA. kauravoe pAMDavone mArI nAkhavA mATe lAkSAgRha banAvarAvyo ane temAM temane suvaDAvIne rAtre saLagAvI mukAvyo. bhAgyavazAt pAMDavo tyAMthI suraMgadvAre sakuzala nIkaLI dezAMtaromAM pharI draupadInA svayaMvara samaye pragaTa thayA. bhISma pitAmaha, droNAcArya Adie rAjyanA samAna be bhAga karI ApyA. paNa tethI duryodhanane saMtoSa na thayo. te baghAnI samakSa kahevA lAgyo ke ame so chIe ane pAMDavo to pAMca ja che to temane arthe rAjya zI rIte ApI zakAya. rAjyanA 105 bhAga thavA joIe. temAMthI 100 bhAga amane maLe ane 5 bhAga pAMDavone, to nyAya gaNAya. A to dekhIto anyAya che. ekadA duryodhane gharmarAjane jugAra ramavA besADyA ane zakuni mAmAnI madadathI chaLa karIne sarvasva jItI lIdhuM. pAMDavone 12 varSano vanavAsa tathA eka varSanA guptavAsano Adeza maLyo. gharmarAja potAnA pAMce bhAIo ane satI draupadI sAthe vanamAM cAlI nIkaLyA ane potAnA duHkhanA divaso vyatIta karavA lAgyA. 13 varSa pachI gharmarAje nyAyapUrvaka potAnA rAjanI mAgaNI karI, paNa duSTa duryodhane teonI mAgaNI para kaMI lakSa na ApyuM. tethI nachUTake janasaMhAraka vizALa mahAbhAratanuM yuddha maMDAyuM. te yuddhamAM kauravo sadAne mATe sUI gayA. pAMDavono jaya thayo. pachI teo keTalAka samaya sudhI rAjya karIne tethI virakta thaIne dIkSA dhAraNa karIne aMte sadgati pAmyA. (121) banArasIdAsa banArasIdAsano janma saM.1943mAM jonapura zaheramAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma khaDagasena hatuM. emanuM mULa nAma vikramAjIta hatuM. paNa eka vAra emanA pitA banArasamAM bhagavAna pArzvanAthanA darzanArthe gayA ane tyAM putranuM nAma badalIne banArasIdAsa pADyuM. emanA pitAe aneka vAra sthaLAMtara karyuM hatuM. eka vAra pitAe banArasIdAsane vyApAra arthe mAla ApI AgrA mokalyo. tyAM ghaNI khoTa gaI. tethI banArasIdAsa ghare na jatAM tyAM rahIne potAno kALa pasAra karavA lAgyA. banArasIdAsa kavitA karavAmAM ghaNA nipuNa hatA. teo jonapurano tyAga karIne dhaMdhA mATe AgrAmAM ja rahevA lAgyA. tyAM arthamallajI nAmanA eka adhyAtmI Scanned by CamScanner Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya samayasa 69 ja rahetA hatA. te kavivaranI vilakSaNa kAvyakaLA joIne AnaMda pAmatA. paNa Ama vagaranI kAvyakaLA saMsAravRddhi karanArI che. tethI kavivarane te sane bAra graMtha ApIne vAMcavAno Agraha karyo. banArasIdAsa graMtha aneka vAra : gayA paNa pariNAma viparIta AvyuM. teo zuSkajJAnI thaI gayA ane bAhya yAono tyAga karIne potAne ekAMta zuddha mAnavA lAgyA. A viSayamAM banArasIdAsa pote potAnI AtmakathAmAM lakhe che ke karanI so rasa miTa gayo, bhayo na Atama svAda, bhaI banArasI kI dazA, yathA UMTa ko pAda. A samaye kavivare jJAna paccIsI, dhyAna battIsI, adhyAtma battIsI, ane ziva maMdira, ityAdi aneka vyavahArAtIta graMthonI racanA karI hatI. banArasIdAsa potAnI mitramaMDaLI sAthe adhyAtma carcAmAM lIna rahetA. pratyeka vAtane adhyAtmamAM ghaTAvavA prayatna karatA. banArasIdAsanI maMDaLImAM caMdrabhAna, udayakarana ane thAnamalajI mukhya hatA. e saMbaMdhamAM pote lakhe che ke nagana hoMhi cAroM jane phirahi koTharI mAhi, kahahiM bhaye munirAja hama, kachu parigraha nahi. ghIre ghIre banArasIdAsa paM.rUpacaMdajI pAMDenA satsaMgamAM AvyA. paMDitajIe temane gommasAra Adi zAstro vAMcavAnI bhalAmaNa karI. te vAMcavAthI temanI ekAMta mAnyatA dUra thaI ane vAstavika tattva samajAyuM. emaNe ardha-kathAnakamAM 973 doharAomAM potAnI AtmakathA lakhI che. emano samayasAra nATaka hiMdI sAhityano eka alaukika kAvyagraMtha che. emanA saMbaMdhI vizeSa jANavAnI icchAvALAe banArasIvilAsa graMtha jovo. A zrImadjIe patrAMka pa20 mAM banArasIdAsanI dazA AdinuM bahu suMdara vivecana karyuM che. patrAMka 781 mAM zrImade kIcasI kanaka jAke.." e kAvyano suMdara artha karyo che ane patrAMka 779 mAM samayasAra nATakamAMthI traNa pado udbhUta karyA che. kavivara banArasIdAsanI kavitAnI nimna lITI AzramanA dainika nityakramamAM sthAna pAmI che. zuddhatA vicAre dhyAve, zuddhatAmAM keli kare, zuddhatAmAM thira vahe, amRtaghArA varase. banArasIdAsa AdhyAtmika kavi hatA. e bhaktine nahIM, paNa AtmAnubhavane kSanuM kAraNa mAnatA hatA. e tulasIdAsane maLelA ane rAmAyaNa viSe eka kAvya lakhyuM hatuM. muslima bAdazAha jahAMgIranA paNa e mitra hatA. Scanned by CamScanner Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita (12) bAIbala bAIbala eTale pustaka. jagatanA prAcIna pustakomAM enI paNa gaNanA thAya che. khristI dharma yahUdI gharmane maLato che, ane bAIbala eno pramANabhUta graMtha che. enA be bhAga che. pahelo bhAga jUnA karAra tarIke ane bIjo bhAga navA karAra tarIke prasiddha che. yahUdInI hibrubhASA uparathI grIka bhASAmAM tenuM bhASAMtara thayuM. te vaLI leTIna bhASAmAM bhASAMtara pAmI. yUropamAM vidvAno tathA sAghuvargamAM te gra priya thaI paDelo. paNa pracalita jarmana bhASAmAM mArTina lyuthare tenuM bhASAMtara karyA che pachI te vizeSa lokapriya thayo ane AkhA yuropamAM bolAtI bhASAomAM tenAM ! bhASAMtara thayAM. prathama bhAgamAM sRSTinI utpatti, pralaya tathA manuSya pApamAM kema peTho tathA devane prasanna karavA homa karavo vagere varNana Ave che. temaja gharma-nIti-niyamonAM pharamAno paNa Ave che. jagatanA pApa dUra karanAra mahAtmAnA janmanI AgAhI paNa temAM Ave che. bIjA bhAgamAM jisasa krAIsTa (Isa)no kumArI merInA putra tarIke janma, tenAM darzana karavA dUra dUrathI bhaviSyavANIne jANIne saMta janonuM AvavuM, tathA yahUdI gharmanA atyAcAromAMthI lokone mukta karavA krAIsTa karelA prayatno, upadezo, camatkAro, pahADa parano upadeza, tathA huM paramAtmA chuM, prabhuno putra che, rAjA chuM ema krAIsTanA khullA upadezathI rAjAe dezadrohI TharAvI krosa para caDhAvI hAthe page khIlA ThokI teno vadha karAvyo, trIje divase te pAcho sajIvana thayo Adi aneka camatkAronuM paNa temAM varNana che. ziSyomAM mukhya gaNAtAonI paNa kasoTI vakhate zraddhA pharI jAya che; zraddhA, AzA ane vizvapremanA siddhAMtonI nAnI kathAo paNa temAM ghaNI che. eka Izvara jagatano kartA che tathA svarga, naraka vagerenAM varNano paNa temAM che. paNa baMgha-mokSanI yathArtha paddhati temAM varNavelI nathI. Isu khristanA camatkAra viSe zrImad patrAMka pa30 mAM lakhe che : "tevI siddhio AtmAnA aizvarya AgaLa alpa che, AtmAnuM aizvarya tethI anaMtaguNa mahat saMbhave che." (13) buddha mahAtmA buddhano janma magaghadezamAM gayA pAse kapilavastu gAmamAM thayo hato. emanuM mULa nAma siddhArtha hatuM. pitAnuM nAma zuddhodana tathA mAtAnuM nAma mAyAdevI hatuM. emano vaMza zAkya hato, jAti kSatriya hatI ane gotra gautama hatuM. e bhagavAna mahAvIranA samakAlIna hatA. eka vAra rAjakumAra siddhArtha upavanamAM krIDArthe jatA hatA. tyAre mArgamAM eka Scanned by CamScanner Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 71 atizaya vRdgha, rogI tathA mRtakane joI vairAgya pAmyA. te duHkhanAM kAraNono vicAra karavA lAgyA, tathA te kema TaLe ? A duniyA zuM haze ? roga zA mATe Ave ? ityAdi vicAra karatAM karatAM ghera AvyA. pitA pAse jaI badhI hakIkata kahIne saMsAratyAganI AjJA mAgI. pitAe AjJA na ApI paNa e kyAMya nAsI na jAya eTalA mATe mANasone sakhata saMbhALa rAkhavAnuM kahyuM. rAjaputra siddhArtha rAjabhavanathI nIkaLavAno mArga zodhavA lAgyA. eka rAtre te potAnAM patnI tathA putrane sUtAM choDIne cAlI nIkaLyA. aneka prakAranI tapasyAo pachI emaNe madhyama mArga grahaNa karyo. pachI sAranAthamAM emane bodhinI prApti thaI eTale e buddha kahevAyA. Aje mahAtmA buddhano dharma jagaprasiddha che. AkhA dezanA deza A gharmanA anuyAyI che. siMhaladvIpa (laMkA), tibeTa, AsAma, siyAma, brahmadeza, jApAna, cIna tathA yuropamAM paNa A mata phelAyelo che. mahAtmA buddhe ahiMsAne paramadharma mAnelo che. emaNe yajJamAM thatI ghora hiMsAno sakhata zabdomAM virodha karyo hato, vedo pratye emane ruci na hatI. atyAre buddhanA matane loko kSaNikavAda kahe che. bauddhamatamAM mukhya devatA sugata che. e sugatadeve cAra Aryasatyo jaNAvelAM che (1) duHkha (2) samudaya (3) mArga ane (4) nirodha. bauddha dharmanA Agamone tripiTaka kahevAmAM Ave che. A matamAM nAgArjuna, dignAga, vasubaMdhu, dharmakIrti Adi mahAna vidvAno thaI gayA che ane temaNe A darzanano khUba pracAra karyo che. (124) bRhatkalpa bRhatkalpa cha chedasUtromAMnuM eka sUtra che. A sUtranA kartA zrI bhadrabAhu svAmI che. A graMtha para zrI saMghadAsa gaNi kSamAzramaNano bhASya che. A sUtramAM sAdhuonA aMgata AcAra ane prAyazcittane lagatI aneka gaMbhIra bAbato carcelI che. sAdhupadanA bhAnane mATe A graMthano abhyAsa Avazyaka che. kAraNa ke jyAM sudhI manuSya yathArthatAne na jANe tyAM sudhI te avazya viparItatAmAM ja pravRtti ka2ze. zrImadbhu patrAMka 501mAM A graMthano ullekha karatAM lakhe che ke 'anAryabhUmimAM vicaravAnI' bRhatkalpamAM nA kahI che. na (125) brahmadatta brahmadatta cakravartI hatA. eka vAra eka brAhmaNe AvIne cakravartIne kahyuM, he rAjan! Apa mane oLakho cho ke nahIM? rAjAe tene oLakhyo ane upakArI jANIne icchA pramANe mAgavAnuM kahyuM. tethI te viprarAje jAtisvabhAvane laIne rAjAne tyAM sakuTuMba jamavAnI mAMgaNI karI. rAjAe bIjuM mAgavAnuM kahyuM paNa teNe na mAnyuM. cakravartInA sadananuM gariSTa bhojana karavAthI sarvane tIvra kAmavAsanA jAgI tethI Scanned by CamScanner Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita teone kaMI bhAna rahyuM nahIM ane potAnI mAtA putravadhU Adi sAthe rAtrie nirvaka thaI pazuvatu vyavahAra karyo. prAtaHkALa thayo ane unmAda UtarI gayo. tyAre te brAhmaNa tathA tenA gharanA sarva mANaso lajjane lIdhe paraspara mukha batAvI zakyA nahIM. tethI te brAhmaNe vicAra karyo ke rAjAe mArI durdazA karavA mATe Avo rasto lIdho che. mATe mAre badalo levo. ema vicArato vaira levAnI icchAthI te vikharAja nagara bahAra gayo. vanamAM vipre eka pazupAlane joyo je dUrathI kAMkarAne AMgaLI para caDhAvIne pIpaLAnAM pAMdaDAMmAM chidra pADato hato. tenI nizAnebAjI joI te bhUdeve vicAryuM ke A mANasathI mArA kAmanI siddhi thaze. eTale tenI pAse jaI aneka prakAranA pralobhano ApI aMtaraMga vAta kahI. pazupAla rAjI thaI gayo, tethI brAhmaNa pazupAlane nagaramAM laI gayo. ekadA rAjA chatra dhAraNa karI hAthI para besI nagarathI bahAra jatA hatA te samaye pazupAle bhIMtanI ADamAM rahIne AMgaLI para eka sAthe be goLIo caDAvIne mUkI, jethI cakrInAM banne netro phUTI gayAM. tarata ja rAjAnA aMgarakSakoe pazupAlane pakaDyo ane bAMdhIne khUba mAra mAryo, tyAre teNe potAne kubuddhi ApanAra pelA duSTa brAhmaNanuM nAma lIdhuM. tethI cakrIe kroghamAM AvI jaIne brAhmaNanA kuTuMbano nAza karAvyo. moTAono krogha saheje zAMta thato nathI. tethI cakrIe te nagaramAM rahenArA sarva brAhmaNono ghAta karAvyo. kroghAMgha mANasane vivekabuddhi hotI nathI. tethI rAjAe praghAnane kahyuM ke, haMmezAM brAhmaNonAM netrono thALa bharI mArI pAse mUkavo ke jethI te netronuM haMmezA huM mardana karuM. maMtrI teno duSTa abhiprAya jANI zleSmAtaka (guMdA)nA phaLo vaDe thAya bharIne nitya temanI pAse mUkavA lAgyo. tene rAjA vAraMvAra hAtha vaDe coLato ane AnaMda pAmato. A pramANe divase divase vRddhi pAmatA azubha adhyavasAyavALA ta rAjAe soLa varSa nirgamana karyA. aMtamAM viSayomAM Asakta rahevAthI tathA raudra pariNAmI hovAthI maraNa pAmIne te cakrI samastamA nAmanI sAtamI narakamAM utkRSTa AyuSya nArakIpaNe utpanna thayo. juo, viSayalolupatA keTalI bhayaMkara che! (12) batrIsa sUtronAM nAma draSTivAda, uvavAI, rAyapaNeNI, jIvAbhigama, pannavaNA, suryapannati, dazavaikAlika, naMdIsUtra, anuyogadvAra-A nava kAlikasUtra kahevAya che. bIjA 23 satra utkAlika che-AcArAMga, sUyagaDAMga, ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatIka jJAtadharmakathA, upAsakadazA, aMtagaDadazA, anuttarovavAI, praznavyAkaraNa, vipAka, Scanned by CamScanner Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 vyaktio tathA graMthono paricaya : TIvapannatti, caMdrapannatti, nirayAvalikA, kapUvaMDasIyA, puSphIA, puSkasUlIA, chA. uttarAdhyayana, vyavahArasUtra, bRhatkalpa, nizItha, dazA zrutaskaMda. A pramANe jainono eka vibhAga 32 sUtra mAnya rAkhe che. (127) brAhatI ane suMdarI nAbhi kulakarathI marudevA mAtAne RSabhadeva ane sumaMgalAnuM joDakuM janme . te sumaMgalA joDe bhagavAna paraNyA hatA ane tethI temane bhArata ane brAhmI tathA bIjA 49 putrayugala thayA hatA. bhagavAnanI bIjI patnI sunaMdA hatI ke jenI sAthe joDake janmelo chokaro mRtyu pAmyo hato. e sunaMdAthI bhagavAnane bAhubalI ane suMdarInuM joDuM jakhyuM hatuM. bhagavAne brAhmIne aDhAra lipi zIkhavI hatI ane suMdarIne gaNita Adi zAstra zIkhavyA hatA. bhagavAnane kevaLajJAna thayuM tyAre brAhmIe prabhu pAse dIkSA aMgIkAra karI hatI. yugalAdharmanuM nivAraNa karyA chatAM bhArata suMdarIne paraNavA icchatA hatA, tethI tene dIkSAnI anumati na ApI, eTale te prathama zrAvikA thaI. - jyAre bharata digvijaya karavA gayA tyArathI suMdarI AyaMbila tapa karavA lAgI hatI. bhArata 60000 varSe digvijaya karI pAchA pharyA tyAre suMdarIne nisteja ane sukAyelI joIne kAraNa pUchyuM tyAre parivArajanoe kahyuM ke e bhAvadIkSita thaIne AyaMbila karatAM gharamAM rahyA che, eTale bharatarAjAe suMdarIne dIkSA levAnI anumati ApI. zrImadjIe mokSamALA zikSApATha 17 mAM bAhubalInA kathAprasaMgamAM brAhmI ane suMdarInA nAmono ullekha karyo che. e prasaMga darzAve che ke pratyakSa sanduruSanI balihArI che. bAhubalIno abhimAnarUpI doSa pUrve thaI gayelA jJAnI kahevA AvyA nahIM, paNa pratyakSa RSabhadeva bhagavAne brAhmI ane suMdarIne mokalIne doSa kaDhAvyo. (128) bhagavatI ArAdhanA A mahAna zAstra zrI zivakoTi AcAryanuM raceluM che. AnuM bIjuM nAma mUlArAghanA paNa che. cAra prakAranI ArAghanAonuM emAM savistara bhAvapUrNa vivecana che. samyagdarzana, samyajJAna, samyaphAritra tathA samyakatapa ema cAra prakAre ArAdhanA kahevAya che. ArAghanA, ArAdhya, ArAdhaka tathA ArAdhanAnuM phaLa A cAra vAto A graMthanA adhyayanathI mumukSuo bahu sArI rIte samajI zake che. A mahAgraMtha para zrI aparAjitasUrinI vijayodaya TIkA, mahApaMDita AzA rajIkRta mUlArAthanA darpaNa, ane AcArya amitagati kRta saMskRta TIkA tathA hiMdI anuvAda zolApurathI prakAzita thaI cUkyo che. enA adhyayanathI ema samajAya Scanned by CamScanner Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita 74. che ke prAcIna samayamAM enA para eka prAkRta TIkA hatI, jeno ullekha saMska TIkAomAM Ave che. zrImad rAjacaMdrajI enA mATe eka sthaLe lakhe che-" "bhagavatI ArAdhanA madhye vezyAnA adhikAre darekanI sthiti vagere sArI rIte batAvela che." te ja ThekANe lakhe che ke "parama zAMta rasamaya "bhagavatI ArAghanA" jevA eka ja zAstranuM sArI rIte pariNamana thayuM hoya to basa che." samAdhimaraNa icchanAra mumukSuone mATe A graMtha atizaya upayogI che. (129) bhagavadgItA bhAratanA vedo ane upaniSadomAM adhyAtmatAnA atizaya vicAro karelA che. paNa te eTalA baghA gahana che ke dareka mANasa tene na samajI zake. tethI ja zrI vedavyAsajIe mahAbhAratanA eka prakaraNarUpe sarva zAstronA sArarUpe gItAnI racanA karI hatI ane mahAtmA zrIkRSNa arjunane teno bogha karyo hato. bhagavadgItAnuM varNana koNa karI zake ema che? A ja dezanA nahIM, paraMtu sarva dezonA vidvAnonI draSTi A graMtha tarapha che. tenA para bhASaNa karyA na hoya, TIkA na lakhI hoya, bhASAMtara na karyuM hoya evA vidvAna virala ja prApta thaze. zrI zaMkarAcArya, zaMkarAnaMda, madhusUdana, AnaMdagiri, zrIghara ityAdi prAcIna mahAtmAo ane saMskRtajJa kavionI tathA jJAnezvara lokamAnya tilaka AdinI TIkAo prasiddha ja che. aMgrejI bhASA jevI videzI bhASAmAM paNa tenA aneka bhASAMtaro thayAM che. emAM 18 adhyAya che. karmayoga, jJAnayoga tathA bhaktiyoga-e ja eno mukhya viSaya che. judI judI mAnyatAvALA emAMthI judA judA abhiprAya grahaNa kare che, eTale koI ema kahe che ke emAM karmanI mukhyatA che, tyAre bIjo kahe che ke jJAnanI prathAnatA che. trIjo ene bhaktino ja graMtha kahe che. sApekSapaNe badhA vicAro yogya ane ucita gaNAya paNa ekAMte mAnatA virogha Ave che. zrImadjIe mahAtmA gAMdhIjInA praznomAM gItAno ullekha karelo che. zrI gAMdhIjIe anAsakta yogarUpe vivecana kareluM che. (130) bhagavatIsUtra e eka Agama graMtha che tathA enuM mULa nAma vyAkhyAprajJapti che. vartamAnamAM Agama sAhityamAM e vizAla graMtha che. emAM gautama gaNadhara bhagavAna mahAvIrane prazno pUche che ane bhagavAna te praznonA uttara Ape che. joke enI aMdara bIjAnA pUchelA praznonA paNa javAba che, paNa gautamanA praznonI ja praghAnatA che. A AgamanI aMdara aneka zaMkAonuM samAdhAna suMdaratApUrvaka kareluM che. Scanned by CamScanner Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 75 badhA anuyogono emAM samAveza che. emAM keTalIka kathAo paNa ApelI che jethI te samayanI ghArmika zraddhA Adi aneka vAtonI mAhitI maLe che. zrImadbhue patrAMka 115 mAM zrI bhagavatIjInA eka pAThano khulAso karelo che, tathA aneka sthaLe bhagavatIjInI vAta karI che. atyAranuM bhagavatIsUtra chatrIsa hajAra praznonA saMgraharUpa nathI, paNa temAMno eka bhAga hoya ema lAge che. (131) bhAgavata zrImad bhAgavata vaiSNavomAM vedanI jema pramANabhUta graMtha manAya che. temAM itihAsa, upaniSad, purANa, vedanA sArarUpa bhaktimArganuM nirUpaNa ane tene lagatI vairAgyapUrNa kathAo che. zrIkRSNane paramAtmAnA avatArarUpa varNavI bhaktinuM sthULarUpe varNana karyuM che. tenuM rahasya AtmajJAnI guru dvArA samajAya to akSareakSare AtmanirUpaNa samajAya ema zrImad rAjacaMdre jaNAvyuM che. teno dazamo ane agiyAramo skaMdha judA judA pustakarUpe chapAyo che ane bahu lokapriya banyo che. tenA badhA maLI bAra staMgha che. parIkSita rAjAnA jIvananA chellA saptAhamAM zukadevajIe akhaMDapaNe AkhuM bhAgavata saMbhaLAvyuM ane tethI tenuM samAdhimaraNa thayuM. tenI utpatti viSe temAM ja jaNAvyuM che ke zrI vyAsajI AtmajJAna pAmyA chatAM AnaMdasaMpanna thayA nahotA. mahAbhArata nAmano graMtha racyo tathA temAM anya prakAre vedono ja artha pragaTa karyo, chatAM temanuM citta saMtoSAyuM nahIM. lokone upayogI khAsa agatyanI koI vastu batAvavAnI rahI jAya che, evo khyAla temane vAraMvAra AvavA lAgyo. evAmAM zrI nAraddaRSi tyAM AvI caDhyA, temaNe potAnI mujhavaNa temane jaNAvI. nAradajIe khulAso karyo ke tame paramAtmAnI bhakti viSe lagabhaga kazuM ja batAvyuM nathI, eTale dharmAdi puruSArthonuM varNana karavAnI sAthe paramAtmA bhagavAna pratye bhaktino mahimA na gAvAthI, tamAruM kAma adhUruM rahyuM che. mATe tame dehAbhimAnavALAM, pravRtti karI rahelAM manuSyone bhaktino ja mArga upadezo. kAraNa ke te mArga ja badhAne mATe sahelo tathA jokhama vinAno che. mAro potAno ja dAkhalo lo. pUrvajanmamAM huM dAsIputra hato. mArA mAlikane tyAM saMta puruSo cAturmAsa rahevA AvyA. temanI sevAmAM mane mUkyo. temanI sevA ekamanathI huM karato. tethI teo mArI upara prasanna rahetA. te bhajana bhakti karatA temAM mane ruci pragaTI. tethI mane bhagavAnamAM prIti thaI ane vRtti niraMtara bhagavAnamAM lIna thaI. A sthUla tathA sUkSma zarIra mArA viSe meM avidyAthI ja kalpeluM che--evuM vivekajJAna thatAM nirmaLa bhakti mane prApta thaI. pachI mArI yogyatA joI pelA saMtoe jatI vakhate mane bhagavAna viSe atiguhya jJAna ApyuM, mATe he vyAsamuni ! tame bhagavAnanI bhaktinuM Scanned by CamScanner Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita 76 ja varNana karo. kAma tathA lobhathI haNAyeluM mana bhagavAnanI sevAthI jevuM zAMta thAya che tevuM yamAdi yogamArgonuM sevana karavAthI thatuM nathI. zrI vyAsane te salAha gamI ane bhAgavata saMhitA temaNe racIne potAnA putra zukadevane bhaNAvI; te zukadevajIe parIkSitane saMbhaLAvI. (132) bhojA bhagata bhojA bhagatano janma saurASTramAM AvelA koI eka gAmamAM saM. 1785mAM thayo hato. bhojA bhagatanA cAbakhA gujarAtI sAhityamAM ghaNA jANItA che. bhojAe khala-jJAnI ane bakabhaktono khUba ja upahAsa karyo che. te bhakti tathA yogazakti mATe prasiddha che. emano anubhava ane parIkSaka zakti ghaNI tIvra hatI. zrImade patrAMka 187mAM emane yogI (parama yogyatAvALA) kahIne lakhyuM che : "niraMjanapadane bUjhanArA niraMjana kevI sthitimAM rAkhe che, e vicAratAM akaLa gati para gaMbhIra, samAdhiyukta hAsya Ave che!'' vaLI e ja patramAM zrImad lakhe che : "te mahAtmAonI janamaMDaLane apizvAna hovAne lIdhe koIka ja tenAthI sArthaka sAdhI zakyuM che. jIvane mahAtmA pratye moha ja na Avyo, e kevI adbhuta IzvarI niyati che !'' (133) maNiratnamAlA maNiratnamAlA tulasIdAsanI saMskRta racanA che. emAM mULa zloka 32 che. A zlokamAM praznottararUpe upadeza Apelo che. jemake--vidhA hi aa brahmagatipravA yA, cotho hi jo vastu vimuktidetuH / ko lAbha AtmAvagamo hi yo vai, jitaM jagat kena mano hi yena ||1|| ziSyaH-vidyA kaI kahevAya ? guruH-je brahmagatine Ape te. ziSyaH-bodha kone kahevAya ? guruH-jethI mukti maLe tenuM nAma bodha. ziSyaH-lAbha kone kahevAya ? guruH-AtmAne jANavo te. ziSyaH-jagata koNe jItyuM? guruH-jeNe mana jItyuM teNe jagata jItyuM. A prakAre A graMtha suMdara upadezathI bharapUra che ane vairAgyarasanI pradhAnatAvALo che. zrImadbhue patrAMka 435mAM Ano ullekha karyo che. (134) maNilAla nabhubhAI maNilAla nabhubhAI naDiyAdanA rahevAsI hatA. temanA samayamAM gujarAtI bhASAnA te eka sArA sAhityakAra hatA. emaNe SaDkarzanasamuccaya Adi gahana graMthono anuvAda karyo che, zrI bhAgavatagItA para paNa vivecana lakhyuM che. zrImadbhue paddarzanasamuccayanA anuvAdanI eka mumukSubhAI sAthe vAtacIta thatAM niHsaMkoca bhAve yathArtha samAlocanA karI che. Scanned by CamScanner Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya (13pa) madanarekhA madanarekhA yugabAhuM rAjakumAranI patnI hatI. eka vAra yugabAhuno moTo bhAI maNiratha madanarekhAnuM sauMdarya joIne mohI gayo. madana rekhAne vaza karavA rAjA prakAranA padAtho tenI pAse bheTarUpe mokalavA lAgyo. madanarekhA tenuM pApa aA nahIM, tethI saraLabhAve grahaNa karatI rahI. eka divase madanarekhAne ekAMtamAM joine maNirathe tene aneka jAtanA pralobhano ApI potAnI pApavAsanA tRpta karavA ka. madanarekhAe rAjAne bodha Apyo. paNa badhuM paththara para pANI hatuM. - vasaMtaRtu AvI tyAre yugabAha potAnI priyA sahita upavanamAM krIDAthe gayo. tIDA karIne kadalIgRhamAM sUto. te samaye maNirathe avasara joIne potAnA bhAI upara taravArano prahAra karyo. maraNAsanna yugabAhane madanarekhAe ghIraja ghAraNa karI zAMtipUrvaka kahAM-he vIra! vIratA ghAraNa karIne tamAruM citta zAMta rAkhajo. koI upara roSa karazo nahIM. potAnA ja karmathI prApta thayeluM A kaSTa tame sahana karajo. mArI ciMtA na karatA. gharma tathA bhAgya mArI sAthe che. pachI prabhu smaraNa karatA kSamApUrvaka yugabAhu nazvara zarIrano tyAga karIne devalokamAM deva thayo. satI madanarekhA potAnuM zIla bacAvavA rAtre ja tyAMthI nAsI chUTI. te garbhavatI hatI eTale jaMgalamAM putra janmyo. madanarekhA lUgaDAM ghovA pAsenA sarovaramAM gaI ke tUrta ja koI jaLahastIe tene suMDha vaDe mAchalInI jema pakaDI daDAnI jema AkAzamAM uchALI. te samaye AkAzamArge jatAM eka yuvAna vidyAghare tene AkAzamAMthI paDatI jhIlI lIdhI ane potAnI kAmavAsanA tRpta karavA kahyuM. teNIe pelA vidyAdharane badhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. vidyAre kahyuM, tame putranI ciMtA na karo. te yogya sthaLe pahoMcI gayo che, eTale padharatha nAmaka rAjA tene potAne tyAM laI gayo che. tame mArI icchAnI pUrti karo jethI huM ghanya thAuM. madana rekhAe vicAra karyo ke A vidyAghara kAmAvezamAM gAMDo thayelo che tethI samajaze nahIM. mATe game tema karIne kAlakSepa karavo ucita che. ema vicArI pelA vidyAdharane kahyuM tame prathama ane naMdIzvara kIpe laI jaIne devone vaMdAvo, tyAra pachI huM tamAruM iSTa karIza. mohI vidyAghara madanarekhAne vimAnamAM besADIne naMdIzvaradIpe laI gayo; tyAM eka muni beThA hatA. munie gharmano upadeza ApatAM kahyuM ke, brahmacarya mokSanuM kAraNa che, ane sarva saMpattine ApanAruM che. sarva prANIe tene potAnI zakti pramANe dhAraNa karavuM joIe. munino upadeza sAMbhaLI vighAgharano kAmAvega UtarI gayo, ane potAnA Scanned by CamScanner Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhita aparAdhanI kSamAyAcanA karatAM bolyo ke-"AjathI tuM mArI bahena che. te | samaye tyAM AkAzamAMthI atyaMta rUpavAna eka deva nIce Utaryo. teNe prathA madanarekhAne traNa pradakSiNApUrvaka namaskAra karyA ane pachI munine namIne yo) sthAne te beTho. A prakAre vaMdanAno ayogya krama joI vidyAghara manamAM A pAmI bolyo-deva! tamane ayogya krama na ghaTe. tyAre deve potAno pUrvabhava kadI saMbhaLAvyo, ane kahyuM ke he khecara! A madanarekhAnA prabhAvathI ja huM deva thayo che maraNa samaye eNe mane ghaNI zAMti ApI hatI. tethI eka prakAre A mArI gharmagara, che, tethI ja meM ene prathama namaskAra karyo che. A kathA uttarAdhyayananA navamA adhyayanamAM vistArapUrvaka ApI che ane zrImajI enuM udAharaNa ApI patrAMka 948 mAM lakhe che: ".A athavA bIjA tevA ghaNA adhikAra AtmopakArI puruSa pratye vaMdanAdi bhaktinuM nirUpaNa kare che." bhAvanAbogha tRtIya citra ekatvabhAvanAmAM namirAjanI vAta Ave che ke je kaMkaNanA avAjathI pratibaddha thaI dIkSita thayA hatA te e ja madanarekhAnA putra hatA ane padharatha rAjA dvArA pAlita thayA hatA. (136) manasukhabhAI devazIbhAI lIMbaDInA prasiddha mumukSu zrI manasukhabhAI devazI, paramakRpALudevanA gADha paricayamAM AvelA tathA sevA uThAvavA bhAgyazAlI thayelA. paramakRpALudevanI sevAmAM rahevAno apUrva lAbha emane maLelo. valasADa pAse tithalamAM paramakRpALudeva eka mahino nivRttimAM rahelA tyAM e manasukhabhAI sAthe hatA. sevAno sAro lAbha lIdho hato. vaDhavANa kempamAM paramakRpALudevanI sevAmAM manasukhabhAI rahelA. lIMbI saMpradAyanA pUjya svAmI zrI dIpacaMdajI tathA emanA mukhya ziSya nAgajIsvAmI vaDhavANa kempamAM lIMbaDI darabAranA utAre paramakRpALudevane eka divasa maLavI AvelA. aDadho kalAka samAgama thayo hato. pachI zrI dIpacaMdajI svAmI tathA nAgajIsvAmI javAnI taiyArI karatA hatA. te vakhate paramakRpALudeve manasukhabhAIne AjJA karI-e munionI sAthe tame jAo ane thoDAka sughI vaLAvI Avo e vinaya che. koI paNa jIva puruSa pAse AvIne lAbha pAmI jAya e mATe sakuruSanI pAse rahenAre AvanArano kaMIka vinaya to karavo ke jethI AvanAranA bhAva vadhe. rAjakoTamAM paNa paramakRpALudevanI sevAmAM manasukhabhAI TheTha sudhI hatA. dara chUTavAnA thoDA divasa pahelA paramakRpALudeve manasukhabhAIne kahyuM, manasukhabhAI amArI tabiyata kema lAge che? manasukhabhAIe kahyuM ke ThIka lAge che sAhebajI | Scanned by CamScanner Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya paNa 5 kapALadeve kahyuM, tamArA karma phUTyAM che. manasukhabhAI te vakhate samajI na zakyA. pAchaLathI e vacananuM rahasya samajAyuM. manasukhabhAI atyaMta bhaktivAna hatA. mumukSuo emane narasiMha mahetA DhasA, agAsa AzramamAM ghaNo vakhata rahetA. prabhuzrIjI pratye emane atyaMta zraddhAbhAva hato. lIMbaDI mukAme paramakRpALudevanA maMtranuM smaraNa karatAM karatAM atyaMta jAgrata avasthAmAM samAdhi samatA sahita manasukhabhAI deha tyAga karI gayA. (137) manusmRti A graMtha eka prakAre hiMduonuM AcArazAstra che. manujIe AmAM cAra vaNoe kevI rIte vartavuM tenI khAsa vyavasthA kahelI che. smRti eTale gharmazAstra. kAla pramANe gharmanuM lakSaNa, AcAra ja praghAna gharma che. (AcAro dharma praghAnaH) brAhmaNanA gha, cUDAkarma, upanaya (janoI) kAla vicAra, bhojananA niyamo, vivAhanA bhedo, praNAma karavAno vidhi ityAdi viSayo che. AmAM bAra adhyAyo che. hiMduomAM eno vizeSa pracAra che. prAyaH badhA loko manusmRtine pramANabhUta mAne che. aneka bhASAomAM eno anuvAda thayelo che. eka sthaLe emAM kaheluM che ke - pApa karanAra ema samaje che ke mArA pApone koI jotuM nathI, paNa deva tathA aMtaHkaraNa ja je teno deva che te jue che. hiMduonA vArasA AdinAM kAyadAomAM paNa manusmRti pramANabhUta gaNAya che. (138) manasukhalAla kiratacaMda mahetA morabInA suprasiddha vidvAna mumukSu zrI manasukhabhAIno janma saM. 1932 bhAdaravA vada 13 ne dine thayo hato. saM. 1950mAM temaNe meTrikanI parIkSA ApI tyAre temane zrImadano samAgama thayo hato. pachI temaNe ucca keLavaNI lIdhI hatI. "zrImad rAjacaMdra jIvanarekhA'mAM temaNe zrImad sAtheno potAno paricaya Alekhyo che. te vidvAna (sAkSara) hovAthI "mokSamALA'nI bIjI AvRtti bahAra pADavA zrImadjIe temane bhalAmaNa karelI; prastAvanA lakhavA paNa sucaveluM. - anya prasaMge zrImadajIe manasukhabhAIne jaNAveluM : " "Ata mImAMsA'. vAMgabiMdu", "upamitibhavaprapaMca kathA'nuM gujarAtI bhASAMtara karazo. yogabiMdu'nuM bhASAMtara thayela che. upamitibhavaprapaMcanuM thAya che; paNa te banne pharI karavA yogya che, ta karazo. ghIme ghIme thaze." "zAMta sughArasa" vAMcavAnI tathA pharI vivecanarUpa bhASAMtara karavAnI paNa bhalAmaNa saM. 1957mAM temane karelI. temAMthI "zAMta Scanned by CamScanner Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita sudhArasa'nuM suMdara vivecana bhAI manasukhalAle karyuM che. te temanA avasAna pachI temanA suputra bhagavAnadAsa DaoNkTare bahAra pADyuM che. zrI manasukhalAlanI mukhya sevA to, 'zrImad rAjacaMdra' graMthanI bIjI AvRtti ghaNA abhyAsa pachI temaNe bALabodha lipimAM prasiddha karI che, te che. ekalA hAthe, ghaNA parizrame temaNe mULa hastAkSaro tapAsI, hAthanoMghonA kALano banato nirNaya karI te te viSayo sAthe hAthanoMdho goThavI te AvRttine zobhAvI che. 'jIvanarekhA'mAM zrImadnI kALAnukrame kSetrasthiti viSe temaNe taiyAra karelI mAhitI ghaNA abhyAsIone tathA bhaktone upayogI thAya tevI che. saM. 1956mAM morabI sTezane UtarI zahe2mAM jatAM zarIranAM hADakAM khaDakhaDa avAja karatAM hatAM tyAre zrImadbhu cAlatAM cAlatAM bolelA-'manasukhabhAI, dhannA aNagAra jevI amArI dazA che.'' te vakhate temanI adbhuta vItarAga dazA hatI. vAMkAnera sTezane zrImade zrI manasukhabhAIne thiyosophikala sosAyaTI dvArA prasiddha karelI bhagavadgItA madhyasthabhAve abhyAsa karavA ApI hatI. saM.1957 caitra vada 4nA zrImanA aMtima darzanano lAbha rAjakoTamAM zrI manasukhabhAIne maLelo. zrI dhArazIbhAI sAthe te ja divase te morabI gayelA. saM. 1983nA vaizAkha mAsamAM vada 4 sudhI zrI manasukhabhAI zrImad rAjacaMdra Azrama agAsamAM rahyA hatA ane zrI laghurAja svAmInI hAjarImAM temaNe zrImadjI sAtheno potAno samAgama sarvane kahI batAvyo hato. saM. 1984nA poSa vada AThame morabImAM zrI manasukhalAlano zAMtipUrvaka dehatyAga thayo hato. (139) manasukhalAla ravajIbhAI mahetA (janma saM. 1933 caitra suda 13, dehotsarga saM. 1980) e zrImad rAjacaMdranA laghu baMdhu hatA ane temanAthI ATha-nava varSa nAnA hatA. aMgrejI abhyAsa temaNe karyo hato. gujarAtI sAhitya ane jaina sAhityanA paNa te abhyAsI hatA; sArA vaktA hatA. banne bhAIomAM paraspara nirmaLa sneha hato. abhyAsa karI te ghaMghAmAM joDAyA tevAmAM zrImadbhunI tabiyata bagaDI ane temanI sevAmAM te Akhara sudhI hAjara rahyA. temanA dehotsarga pachI zrImadbhunAM lakhANa prasiddha karavAnuM kAma temaNe mAthe lIdhuM; paramazruta prabhAvaka maMDaLa dvArA zrImad rAjacaMdra graMtha aneka muzkelIo vacce temaNe saM. 1961mAM prasiddha karyo. zrImadbhA dhArmika vicArono pracAra janasamUhamAM vizeSa thAya, matamatAMtarano Agraha maMda paDe ane satya tattvanI zodha pratye loko vaLe te arthe temaNe 'sanAtana jaina' nAme Scanned by CamScanner Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trimAsika zarU karI AvRttinI paNa re, bhANA bahAra ttio tathA graMthono paricaya jika zarU karyuM hatuM. "zrImad rAjacaMdranI prathama AvRtti bALabogha lipimAM hatI. tene badale gujarAtI lipimAM chapAvAthI strI Adi vargamAM vizeSa ' thaze ema jANI bhAI manasukhabhAIe svataMtra rIte navI AvRtti saM. 1970 2 pADI tathA te ochI kiMmatamAM maLe tevI paNa vyavasthA karI. trIjI Gii paNa taiyArI temaNe karI hatI, paNa temanuM AyuSya pUrNa thavAthI temanA 5 bhAI hemacaMda TokarazIbhAIe te bahAra pADI ane eka nAnI AvRtti paNa ra pADI jijJAsuone soMghI pustaka maLe e bhAvanA saphaLa karI hatI. kAThiyAvADa pariSadanA dezakAryamAM bhAI manasukhabhAIe potAno sAro phALo Apyo hato. potAnI vidvattAno ghaNAne lAbha maLe tema temaNe puruSArtha karyo hato. zrImad rAjacaMdra-sabhA taraphathI "bhagavatI sUtranuM mULa ane TIkA sahita gujarAtImAM prakAzana temaNe bahAra pADyuM hatuM. "rAjaprazna" nAme eka graMtha temaNe zrImada rAjacaMdra graMtha uparathI taiyAra karyo hato. "zrImad rAjacaMdra kAvyamALA" paNa temaNe prasiddha karI hatI. "mokSamALA" tathA "Atmasiddhi"nI AvRttio paNa pragaTa karI hatI tathA te pustakonI suMdara prastAvanAo paNa lakhI hatI. amadAvAda, vaDhavANa kempa tathA muMbaImAM zrImad rAjacaMdra jayaMtIo UjavavAmAM zrI manasukhabhAIe athAga parizrama uThAvyo hato. zrImad rAjacaMdranA putra chaganalAlano 19 varSanI ummaramAM dehatyAga thayo hato. tenA smaraNamAM temaNe sanAtana jainano eka khAsa aMka bahAra pADelo. temAM te prasiddha pitAnA vairAgyavaMta mumukSu saMtAnanuM jIvanacaritra AlekhyuM hatuM.. jIvananAM pAchalAM varSo temaNe nivRttimAM gALyAM hatAM. zrImad rAjacaMdranA prabaLa parizramathI, sAmAnya koTimAMthI lakSAdhipatipaNAne pAmeluM te kuTuMba bhAI manasukhalAlanI hayAtImAM ja prathamanI sthitimAM AvI gayuM hatuM. (140) manoharadAsa manoharadAsa jAte vaDanagarA nAgara brAhmaNa hatA, ane bhAvanagaranA mahAla mahuvAnA rahenAra hatA. emano janma valasADamAM thayo hato. teoe prathama phArasI bhASAno sAro abhyAsa karyo hato. pachI vyAkaraNa zAstra tathA nyAyazAstrAno paNa abhyAsa sArI rIte karyo hato. saM. 1894nI sAlamAM teoe saMnyAsa svIkAra karI saccidAnaMda brahmatIrtha nAma ghAraNa karyuM ane saMvata 1901nI sAlamAM A asArasaMsArano tyAga karIne paraloka paghAryA. emaNe potAnA jIvanamAM gujarAtI tathA hiMdI bhASAmAM aneka suMdara pado lakhyAM che, je padomAM mukhyatve Izvarabhakti, Scanned by CamScanner Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita saMsAranI asAratA AdinuM sacoTa varNana che. emanuM lakheluM nikha pada zrImadjIe udhUta karyuM che- jeno kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNAjaLa gailoka. jIvyuM ghaca tehanuM dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te kedI loka. jIvyuM. dIse khAtAM pItAM bolatAM, nitye che niraMjana nirAkAra. jIvyuM, jANe saMta saluNA tehane, jene hoya chello avatAra. jIvyuM jaga-pAvanakara te avataryA, anya mAta udarano bhAra. jIvyuM tene cauda lokamAM vicaratAM, aMtarAya koIe nava thAya. jIvyuM. riddhi siddhi te dAsIo thaI rahI brahmAnaMda hade na samAya. jIvyuM. (141) mahIpatarAma rUparAma mahIpatarAma rUparAmano janma I.sa.1829 mAM suratamAM vaDanagarA nAgara brAhmaNa jJAtimAM thayo hato ane maraNa I.sa.1891 mAM thayuM hatuM. teo amadAvAdanI TrenIMga kaoNlejanA prinsIpAla hatA. temanA banAvelAM mukhya graMtho iMglenDanI musApharI, vanarAja cAvaDo, keLavaNI prakAra, boghavacana ityAdi che. zrImadjIe upadezanoMgha 10mAM mahIpatarAma rUparAma sAthe thayelA prazno tathA uttaro lakhyA che je bahu vicAravA yogya che. (142) mANekalAla ghelAbhAI mANekalAlabhAI vaDodarAnA rahIza hatA. nAnapaNamAM muMbaI jaIne jhaverAtanA ghaMghAmAM joDAyA. paramakRpALudeve saMvata 194ramAM muMbaI AvIne 100 avaghAnano prayoga karI batAvelo te vakhate mANekalAlabhAI emanA samAgamamAM AvyA. prathama samAgamathI ja mANekalAlabhAIne paramakRpALudeva upara premabhakti thayela te dinapratidina vardhamAna pariNAmane pAmI hatI. paramakRpALudevane jhaverAtanI lAIna viSe mANekalAlabhAIe vAta karI. jhaverAtanI peDhInI sthApanAmAM zarUAtamAM mANekalAlabhAI preraNArUpa thayA hatA. mANekalAlabhAI revAzaMkara jagajIvananI peDhImAM bhAgIdAra tarIke TheTha sudhI rahyA. paramakRpALudevanI anaMta karuNAthI mANekalAlabhAIe alaukika dRSTie zrImadjIne oLakhyA hatA. mANekalAlabhAI zAstronA rahasyanA sArA jANakAra prajJAvaMta mumukSu hatA. A saM.1950 mAM zrImadjI patrAMka 485 mAM zrI saubhAgyabhAIne lakhe che"vaDodarAvALA mAMgubhAI atre che...vairAgyavAna jIva che, prajJAnuM vizeSa prakAzavuM temane thAya to satsaMganuM phaLa thAya tevo yogya jIva che." patrAMka 708 mAM paNa zrI Scanned by CamScanner Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya mAMkubhAIne zrImade potAnuM hRdaya khulluM karI darzAvyuM che. zrI AtmasiddhizAstranI cothI prata mANekalAlabhAI upara paramakRpALudeve mokalela. vegamAM mANekalAlabhAIno dehatyAga apUrva samAdhipUrvaka vaDodarAmAM thayela. deha chUTavAnA avasare teo bebhAna sthitimAM hatA. azAtA vedanIya kame pUra udayamAM Avela. deha chUTavAne pAMca daza miniTa pahelAM nAranA prasiddha mumukSu raNachoDabhAI emanI pAse pahoMcI gayA. paramakRpALu prabhuzrIjI ANaMda hatA. temaNe bhAIzrI raNachoDabhAIne AjJA karI ke vaDodarA jaIne zrI mANekalAlabhAIne maLo. emanI dehasthiti pUrNa thavAnI taiyArImAM che. zrI raNachoDabhAI tarata ja vaDodarA jaIne zrI mANekalAlabhAIne ghera pahoMcyA. zrI mANekalAlabhAInI zayyA pAse ghaNA mANaso ekaThA thayela. zrI raNachoDabhAIne aMdara javAnI rajA maLI. raNachoDabhAI gayA tyAre zrI mANekalAlabhAI bebhAna sthitimAM hatA. zrI raNachoDabhAIe moTethI kahyuM-mANekalAlabhAI, prabhuzrIjIe mane mokalyo che. prabhuzrIjI zabda sAMbhaLatAM ja mANekalAlabhAI jAgRta thayA. AMkha ughADI ane bolyA--raNachoDabhAI, prabhuzrIjI kyAM che ? raNachoDabhAI bolyA-prabhuzrIjI ANaMdamAM che. emaNe tamArI pAse mane mokalyo che. tamane paramakRpALudevanuM koI vacanAmRta sAMbhare che? mANekalAlabhAI pUra jussAthI bolyA-- 83 "zuddha buddha caitanyaghana svayaMjyoti sukhadhAma, bIjuM kahIe keTaluM ? kara vicAra to pAma.' e gAthA traNa vakhata bolyA ane trIjI vakhata bolatAnI sAthe temano prANa nIkaLI gayo. samAghi sahita dehatyAga karI gayA. (143) mIrAMbAI mIrAMbAIno janma IsvI sana 1498 mAM rAva ratnasiMhane tyAM meDatAmAM thayo hato. I.sana 1503 mAM mAtAnuM avasAna thaI gayuM eTale emanuM zaizava dAdA huThAjI pAse vItyuM. piyaramAM vaiSNava dharma hovAthI tenA saMskAra paDyA. 17 varSanI uMmare temanA lagna udayapuranA sisodiyA rANA saMgrAmasiMhanA moTA putra bhojarAja sAthe thayA hatA, paNa emaNe to bhAvathI gopALanI mUrti sAthe lagna karyA hatA. trevIsa varSanI uMmare mIrAMbAI vidhavA banyA, paNa emaNe satI na thatAM dhArmika jIvana jIvavA mAMDyuM, sAdhu-saMtonI saMgata karavA lAgyAM. ethI emanA diyara vikramasiMhane potAnA kuLanI maryAdAno lopa thato lAgyo. eTale emane mAravA mATe sarpa mokalyo, viSa ApavAno prayatna paNa karyo ane sAkSAt talavArano ghA paNa karyo, paNa mIrAMbAI bhakti prabhAve bacI gayA. Scanned by CamScanner Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita I.sa. 153mAM mIrAMbAI cittoDa choDIne vRMdAvana tarapha ravAnA thayA jIvA gosAMIne maLavA gayA. jIvA gosAMIe strIne maLavAmAM vaiSNava mAM lopa joyo, eTale mIrAMbAIe kahyuM: Aja lagI to huM ema mAnatI, je vrajamAM kRSNa puruSa che eka, vrajamAM vasI haju puruSa rahyA cho, temAM ghanya tamAro viveka. A pada sAMbhaLI jIvA gosAMIno ahaM ogaLI gayo ane teo mIrAMbA rUbarU maLyA. pachI I.sa.1537 mAM mIrAMbAI dvArikA AvyA. I.sa.1546 mI teo tyAM ja rahyA ane aMtakALe dvArikAnA zrIkRSNa maMdiramAM bhagavAnanI mUrtimAM ja samAI gayA. mIrAMbAI lokalAjanI mithyA mamatA choDIne sAdhu saMtono samAgama karatAM tathA teonI sevA karIne AnaMda pAmatAM. e manathI zrIkRSNane varyA hatA. emanA pado zrIkRSNanI bhaktithI bharapUra che. eka padamAM e lakhe che : mere to girighara gopALa, dUsaro na koI jAke sira moramuphaTa, mero pati soI zrImadjIe mIrAMnI bhaktine niSkAmabhakti kahI che. (144) muktAnaMda muktAnaMdanuM pUrvAzramanuM nAma mukunda hatuM. temano janma saurASTra pradezanA amarApura gAmamAM thayo hato. temanA mAtA-pitA bhagavadbhakta hatA. mukuMdanA hRdayamAM jJAna tathA vairAgyanAM mojAo UchaLatAM hatA. nAnapaNathI ja emane satsaMgati gamatI hatI. yuvAvasthAmAM AvatA mukuMdanA vivAhanI vAtacIta thavA lAgI. mukuMdane baMghana gamatuM na hatuM. tethI te gharathI nIkaLI tIrthayAtrAo karatA Amatema pharavA lAgyA. eTalAmAM mukaMdane zrI rAmAnaMda svAmInAM darzana thayAM tathA temanA caraNakamaLamAM emanuM mana ramI gayuM. tethI teonI pAse dIkSA lIdhI. gurue enuM nAma mukuMdadAsa pADyuM. rAmAnaMdanA svaghAma pahoMcyA pachI mukuMdadAsa svAmInArAyaNanI AjJAmAM vartavA lAgyA. svAmIjIe emano prabaLa tyAga vairAgya joIne muktAnaMda nAma pADyuM tathA potAnA moTA bhAInI samAna mAnIne dareka kAryamAM muktAnaMdanI sammati levA lAgyA. emaNe vairAgya saMbaMdha aneka pado banAvyAM che. (15) mRgAputra juo bhAvanAbogha aMtardarzana SaSTha citra: nivRtti bogha Scanned by CamScanner Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tio tathA graMthono paricaya pATIdAra vaiSNavakaLamAM baLavAna zubha saMskAranA samAga vairAgya 85. (146) munadAsa prabhudAsa bhAvanA prasiddha mumukSu zrI munadAsa nAnapaNathI khUba ja bhaktipremI hatA. 3 vaiSaNavakuLamAM janmelA. kuTuMbamAM dharmanA saMskAra bahu ochA hatA. pUrvanA zabha saMskAranA baLathI 12 varSanI nAnI vaye zrI laghurAja svAmIjInA mAM AvatAM teo jinavItarAgamArga tarapha vaLyA. kaMThamAM bahu ja mAdhurya hatuM. bhAvathI bhaktinA pado bolatI vakhate AMkhamAMthI azranI ghArA cAle. janAranA manamAM vairAgyabhAva jAgRta thAya. bhaktinA umaLakArUpe thoDA bhaktinA pado emaNe svayaMskuraNAthI racelA che. kAviThAnA jhaverabhAI zeThanA putrI (zrI icchAbena) suNAvamAM paraNAvelA. chAbene manadAsanA mukhethI bhaktinA pado sAMbhaLelA. icchAbene emanA pitA thI jhaverabhAIne kahyuM ke amArA gAmamAM munadAsa nAmano eka nAnI vayano bhagata che. enA kaMThamAM atyaMta madhuratA che. khUba ja vairAgyabhAvathI bhaktinA pado gAya che. emanA mukhathI bhaktinA pado sAMbhaLatAM bhaktirasa vairAgyarasathI zrotAnuM hRdaya bharAI jAya che. bhaktipremI zrI jhaverabhAI zeTha damaNiyuM taiyAra karI suNAva gayA ane munadAsane vinaMtI karIne potAnI sAthe kAviThA teDI lAvyA. munadAsa kAviThA be-traNa mahinA rahyA. te arasAmAM (saMvata 1951mAM) munadAsane paramakRpALudevanA darzana samAgamano apUrva joga maLyo. paramakRpALudevanA caraNanuM sarvArpaNabhAve zaraNuM grahaNa karyuM. saMvata 1954mAM paramakRpALudevanA paramotkRSTa boghAmRtanuM khUba pAna kareluM. munadAse apUrva bhaktibhAvathI ane vairAgyarasathI bharapUra evuM eka 12 gAthAnuM pada racIne eka kavaramAM bIDIne paramakRpALudeva upara muMbaI mokaleluM jemAMnI be gAthA nIce ApI che : aho rAjacaMdra deva, rAta divasa mane rahejo raTaNa tamAruM, tame mokSamArga ujjavala kiyo, kuLamatAgrahAdi cheda diyo, aho! bhavyane kAraNe deha liyo. aho rAjacaMdra8 aho! viSaya kaSAya abhAva kiyo, prabhu sahaja svabhAve gharma liyo, niupAthipada sahaja grahyo. aho rAjacaMdra 9" lADA vakhata pachI kAviThAvALA jhaverabhAI zeThanA jamAI choTAbhAI mubaI teDI gayA. 4 mahinA manadAsa bhagata choTAbhAIne ghera rahelA. rahIne munadAse paramakapALadevanA parama satsaMga-samAgamano apUrva lAbha munadAsane muMbaI teDI muMbaImAM rahIne munadAra Scanned by CamScanner Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhita lIgho. munadAsanI zarIra prakRti bagaDavAthI teo muMbaIthI bhAdaraNa gayA. tho divasa ghorIbhAI bhagata pAse rahyA. bhAdaraNathI kAviThA AvyA. kAviThAmAM thoDo vakhata rahI suNAva AvyA. suNAvamAM emanI sAravAra umedabhAI bhagata lallubhAI mAghAbhAI vagere cAra-pAMca mumukSuoe atyaMta premathI karelI ane teo ! atyaMta zAMtisamAdhithI dehatyAga karI gayA. suNAvamAM sahuthI prathama mumukSu munadAsa hatA. emanA saMgathI bIjA mumukSao paramakRpALudeva tarapha vaLyA. 20 varSanI nAnI vayamAM munadAsa dehatyAga karI gayA. bahu ja nAnI vayamAM paramakRpALu sadgurudevanuM sarvArpaNapaNe zaraNuM grahaNa karI ekaniSThAthI tanmayabhAve sanAtana AtmasvarUpanI upAsanAmAM jIvana samarpaNa karI paramadurlabha evo A manuSyabhava saphaLa karI gayA. emano eka prasaMga sAMbhaLelo che. emaNe rAtribhojanano tyAga karela ane ! emane sAvakI mA hovAthI te vahelI rasoI karatI nahotI. to e kAcA cokhA laI | khetaramAM jatA ane ethI peTa bharatA; paNa rAtre khAtA nahotA. (147) mohanalAla karamacaMda gAMdhI bhAratabharamAM "bApujI'nA pyArA nAmathI oLakhAtA rASTrapitA gAMdhIjIno janma kAThiyAvADamAM porabaMdara(sudAmApurI)mAM tA.2-1-1869nA roja reMTiyA bArasane divase thayo hato. temanuM nAma mohanadAsa pADavAmAM AvyuM hatuM. temanA pitA karamacaMda gAMghI rAjakoTa rAjyanA divAna hatA. te TekIlA hatA. mAtA pUtaLIbAI bhaktimAna hatAM. nAnapaNamAM harizcaMdranuM nATaka joIne harizcaMdra jevA satyavAdI thavAnI jhaMkhanA jAgelI, jethI te kharAba sobatathI bacI gayA hatA. ' meTrika thayA pachI baeNrisTara thavA vilAyata gayA. kuTuMbamAM ghArmika saMskAro hovAthI vilAyatamAM parastrItyAga, dArU ane mAMsa na vAparavAnI pratijJA mAtA pAse lIdhI; ane videzanA vikaTa vAtAvaraNamAM paNa te pratijJAo pALI. tema karatA temanA jIvanamAM vyavasthA, sAdAI ane udyama khIlyA. vilAyatathI AvyA pachI zatAvadhAnI AtmajJAnI kavi zrImad rAjacaMdranA gADha paricayamAM AvyA ane te vakhate gharmavArtAmAM rasa na gharAvanAra gAMdhIjIne temanI vAtamAM rasa paDyo ane ahiMsAnI UMDI chApa temanA hRdaya para beThI. gAMdhIjI AtmakathAmAM lakhe che khUna karanAra upara paNa prema karavo e dayAgharma mane kavizrIe zIkhavyo che. e gharmanuM temanI pAsethI meM kUMDAM bharIne pAna karyuM che." pachI gAMdhIjI nAtAla gayA. tyAM muslima temaja khristI mitronA samAgamathI teone hiMdu gharmanI uttamatAmAM zaMkA jAgI. e gharmamaMthana kALamAM teo zrImada Scanned by CamScanner Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 87. caMdra vagere aneka gharmaguruo sAthe patravyavahAra calAvI hiMdugharmamAM dRDha thayA. nI sarakAranI hiMduo pratyenI amAnuSI vartaNuMka sAme satyAgraha calAvI yogya ho meLavyA. te hIlacAlathI dakSiNa AphrikAmAM emanuM jIvana rASTrasevAnA raMgathI keya. bhAratamAM paNa svAtaMtrya mATenI hIlacAle vega pakaDyo. te arasAmAM teo mAM AvyA ane potAnI jarUra jaNAtA temaNe temAM jhakAvyuM. chatAM potAnA satya ane ahiMsAnA saMskArone game tevA ugra vAtAvaraNamAMya tilAMjali na ApatAM bhAratanI rASTrIya laDatane temaNe satyAgraha ane ahiMsAnA (non voilence) raMge karI AvI ahiMsaka laDatathI aMgrejo sAme temaNe saccAI ane maitrIbharyuM vartana rAkhI koMgresanuM AMtararASTrIya gaurava vadhAryuM. bhAratanI bhASA-ekatA, harijanasevA, aspRzyatA nivAraNa, maniSegha, pAyAnI keLavaNI vagerene vega Apyo. I.sa. 1947nI paMdaramI oNgasTe bhArata svataMtra thayuM. chatAM hiMdu-muslimanA komavAdanI khanI jvALAo baMgAla bihAra ane paMjAbamAM jAgI tyAre potAnI jAnanA jokhame te aTakAvavA jhukAvyuM ane I.sa.1948nI 30 jAnyuArI zukravAre eka avicArI hiMdunA hAthe temanuM khUna thayuM. mRtyu samaye paNa khUnI mATe kSamAmaya hAsya temanA vadana para hatuM. dezavidezamAM mAnavIo temanA karuNa acAnaka mRtyuthI AghAta pAmyAM. svataMtra bhArata rASTrIya kaTokaTInA samayamAM vadhAre mUMjhavaNamAM mukAyuM. - zrImajI sAthe gAMdhIjIno patravyavahAra cAlu hato. eka 27 praznavALo patra to bahu prasiddha che. gAMdhIjI para zrImadjInA bIjA ghaNA patro hatA, paNa havAIjahAjamAM jatAM te patronuM baMDala kyAMya khovAI gayuM. phakta traNa patro maLyA te chapAyA che. (148) mohamugara mohamudra e svAmI zaMkarAcAryanI kRti che. graMtha nAno chatAM upadeza arthe uttama che. AmAM mohanuM svarUpa tathA AtmasAghana sArI rIte batAvelAM che. A graMtha vedadharmasabhA muMbaI taraphathI gujarAtI TIkA sahita san 1898mAM pragaTa thayo hato. - saMta-samAgamano apAra mahimA darzAvavA zrImadjIe A graMthanA eka padyanA be caraNa potAnA patramAM TAMkyA che, tenI pUrti nIce pramANe che - nalinIdalagata jalavattaralaM tadvajIvanamatizaya capalama: kSaNamapi sajjanasaMgatirekA bhavati bhavArNava taraNe naukA. artha kamaLanAM patra para paDeluM pANInuM TIpuM jema caMcala che eTale nAzavAna che, tema A manuSyajIvana paNa atizaya capala che. kSaNavAranI paNa sajana puruSonI sagati saMsArasamudra taravAmAM vahANarUpa thaI paDe che. Scanned by CamScanner Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita (149) mokSamArga prakAzaka mokSamArga prakAzakanA kartA AcAryakalpa zrImAnuM 50 ToDaramalajI che. A graMthano digaMbara jaina samAjamAM sAro pracAra che. je loko saMskRta graMtho vAMcI zakatA nathI, teo paNa A graMthanA svAdhyAyathI jainasiddhAMtanuM jJAna meLavI zake che. paM. ToDaramalajI jayapuramAM eka prasiddha vidvAna thaI gayA che. emaNe goma sAra Adi gahana siddhAMtagraMthonI TIkAo lakhI che je samAjamAM bahumAnya che. mokSamArga prakAzaka' graMtha eka prakAre sArthakanAmavALo che. tIvra AtmArthIne enA svAdhyAyathI ghaNI zAMti maLI zake che. graMthamAM nava adhikAra che. A aghikAromAM jaina siddhAMtanI sUkSma vAto rahelI che. sAmAnyapaNe badhA ghamanI samIkSA karIne graMthakAre jIvone sanmArga sanmukha thavAnI preraNA karI che. A graMtha aneka vAra chapAI gayo che. e ja enI lokapriyatAno namUno che. zrImadjIe patrAMka 792, 798 ane 807mAM A graMtha viSe potAno abhiprAya vyakta karyo che. (15o) yazovijayajI yazovijayajInuM nAma jaina samAjamAM jANItuM che. teo eka prakhara tArkika, mahAna zAstrajJa tathA cAritravAna mahAtmA muni hatA. emanA graMthomAM emanuM vizALa jJAna spaSTa jaNAI Ave che. emaNe prAyaH gharmanA baghA siddhAMto para kalama calAvI che. nyAya, kAvya, karma siddhAMta, upadeza bogha, tathA gujarAtI sAhitya Adi baghAmAM teo ghaNA nipuNa hatA. zrI hemacaMdrAcArya pachI sarvazAstra-pAragAmI, sUkSmadraSTA ane buddhinizAna yazovijayajI jevA jaina zAsanamAM koI thayA nathI. zrI haribhadrasUri jevA talasparzI vidvAna jaina samAjamAM eka ja thayA che, ane temanI pachI lagabhaga eka hajAra varSe yazovijayajI thayA. emano janma gujarAtanI pavitra bhUmimAM kalola pAsenA kanoDA gAmamAM nArAyaNa vyavahArIne tyAM tenI patnI saubhAgyadevIthI saM. 1980nI lagabhaga thayo hato. bAlyAvasthAmAM emanuM nAma jazavaMta hatuM. dIkSA lIdhA pachI e yazovijaya thayA. emanI vidvattA sarvatomukhI hatI. e jyAre kAzImAM abhyAsa karatA hatA tyAre eka prabaLa paravAdIne vAdamAM jItIne emaNe khyAti meLavI hatI. pachI bhAratabharamAM vicarIne emaNe jainadharmano prakAza karyo hato. emanA bALapaNano eka prasaMga che. e pAMca varSanA hatA. emanA dAdIne bhaktAmara sAMbhaLIne jamavAno niyama hato. ekadA bhAre varasAda hovAthI traNa cora Scanned by CamScanner Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya divasa teo bhaktAmara sAMbhaLavA apAsare jaI na zakyA tyAre emaNe dAdIne na jamavAnuM kAraNa pUchyuM. kAraNa jANIne pote dAdIne bhaktAmara saMbhaLAvyuM hatuM. nAnI vayamAM paNa dAdI sAthe apAsare bhaktAmara sAMbhaLavAthI emane yAda thaI gayuM hatuM. AvI vilakSaNa smaraNazakti joIne gurune lAgyuM ke A chokaro gRhasthane tyAM na zobhe. muni thAya to zAsanano ghaNo udghAra thAya. ema vicArI te chokaro mA-bApa pAse mAgI lIdho ane dIkSA ApI. prathama avasthAmAM karelA emanA graMthomAM khaMDana-maMDanAtmaka paddhati avazya najare Ave che. paNa AnaMdaghanajIno samAgama thayA pachI adhyAtmanI atizayaruci bhagavAthI te paddhatithI te udAsa thayA. emaNe AnaMdaghanajInA guNAnuvAdarUpe keTalAMka pado banAvyA che. jema ke 89 zoI AnaMdaghana chidra hI pekhata, jasarAya saMga caDhI AyA, AnaMda-ghana AnaMdarasa jhIlata, dekhata hI jasa guNa gAyA. emanA aghyAtmaviSayaka be graMtho suprasiddha che - (1) adhyAtmasAra (2) jJAnasAra. yogadRSTisamuccayanA sArarUpa ATha dRSTinI sajjhAya zrI yazovijayajIe lakhI che je AzramamAM dainika nityakramamAM sthAna pAmI che. saM. 1743mAM teo DabhoImAM svargastha thayA hatA. (151) yogakalpadruma paramahaMsa svAmI brahmAnaMda kRta yogakalpadruma graMtha yogamAM rasa lenArane bahu upayogI che. emAM saMskRtamAM mULa 25 zloka tathA tenI suMdara hiMdI TIkA ApelI che. TIkAmAM aneka yogagraMthomAMthI avataraNo ApI tenA artha vistArathI ApyA che; tethI eka graMtha vAMcanArane aneka graMthonA sArarUpa yoganAM AThe aMgono spaSTa khyAla Ave che. yogane kalpadruma eTale kalpavRkSanI upamA ApI che jema ke hRdayarUpa bhUmi; upaniSadAdi botharUpa mUla; vairAgya ane abhyAsarUpa DALa; utsAha, sAhasa, dhairya, tattvajJAna, nizcaya ane janasaMga-parityAgarUpa cha zAkhAo; yama, niyama, Asana, prANAyAma ane pratyAhArarUpa pAna; dhAraNA, dhyAna ane samAdhirUpa puSpo ane mokSarUpa phaLavALuM te kalpavRkSa che. A koI vedAMtano graMtha jaNAya che. A graMthane vAMcavAnI zrImadjIe patrAMka 357 mAM bhalAmaNa karI che. (152) yogadRSTi samuccaya A graMtha zrI haribhadrAcAryano che. emAM paNa yogano viSaya che, yogabiMdu karatAM enI pratipAdana zailI bhinna che. Scanned by CamScanner Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita - yoga' eTale mokSa sAthe joDANa. boghanA tAratamya anusAra tenI draSTio che, tenA nAma A pramANe che - mitrA, tArA, balA, dIsA, sthira, kAMtA prabhA ane parA. A draSTiomAM kayA kayA doSono abhAva thAya che, kayA che guNonI prApti thAya che, tathA bogha kevo hoya che, keTalI vRSTio sudhIno jIva patithAya che, tathA yoganA lokamAnya aMga kayA che vagerenuM AdhyAtmika draSTie ba suMdara vivecana kareluM che. enA vAMcanathI AtmAne potAnI dazAnuM bhAna thaI zake kAraNa ke A draSTio eka prakAre AtmAnI uttarottara caDhatI zreNio che. prathama temAM icchAyoga, zAstrayoga tathA sAmarthyayoga ema traNa bheda paNa yogya rIte kahelA che. A ja yogadraSTisamuccaya graMthano AghAra laIne bhAvArtharUpe zrI yazovijayajAe ATha draSTinI sajhAya nAmaka padyaracanA karI che. zrImadjI eka patramAM lakhe che keyogadraSTi samuccaya (sakjhAya) kaMThAgre karI vicAravA yogya che. e draSTio AtmadazAmApaka (tharmomiTara) yaMtra che. vartamAnamAM zrImad rAjacaMdra Azrama agAsamAM zrI laghurAja svAmInI AjJAnusAra A vRSTio nityanA kAryakramamAM hovAthI divasamAM eka vAra avazya bolAya che. (1pa3) yogapradIpa A graMtha 143 zlokapramANa che. emAM praghAna viSaya yoga che. ahIM yogano artha dhyAna che. tethI dhyAna saMbaMdhI sAdI ane sarala saMskRta bhASAmAM vivecana che. eka sthaLe graMthakartA lakhe che ke -"saMtoSarUpa amRtamAM magna rahenAra, hamezAM zatru ane mitramAM samAna, sukha ane duHkhane nahIM jANanAra, rAgadveSathI rahita, kAMtinA samUhanI jema zobhAvALA, sarva lokono upakAra karanAra ane sadA AnaMda sukhathI pUrNa evA potAnA AtmAnuM dhyAna karavuM." - A ja pramANe AtmAne boghatA aneka zloka emAM che. A graMtha banAvanAra digaMbara saMpradAyanA sAdhu zrI harSakIrti che. A graMthano gujarAtI anuvAda 1954nA mArgazIrSanI pUrNimAe "jaina digaMbarI saMgha bhAvanagara taraphathI bahAra paDyo hato. atyAre aprApya che. - (154) yogabidaDA A graMtha zrI haribhadrAcAryanI kRti che. temAM yogane lagatI sArI mAhitI ApI che. yogadraSTisamuccaya karatAM eno viSaya judo che. emAM lakhyuM che ke A AtmA anya(kamInA saMyogathI saMsArI che, tathA teno viyoga thavAthI mukta thAya che. A banne avasthAo AtmAnI che. jema azuddha suvarNanI zuddhi thAya che, tema yogAdi vaDe AtmAnI paNa zuddhi thAya che. Scanned by CamScanner Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 91 A adhyAtmayoga cAra prakAre che - bhAvanA, dhyAna, samatA, vRttisaMkSepa. A 3) tAtvika ane atAttvikanA bhedathI be prakAre che. enuM kAraNa nivaNanI bhilASA tathA loka apekSA che. eTale je yoga mAtra mokSecchAthI karavAmAM Ave che. vika che, ane je yoga lokone prasanna karavA arthe karavAmAM Ave che te atAtvika che. yathArtha yoga mumukSune mATe kalpavRkSa samAna che, ciMtAmaNi jevo che. gharmakAryomAM paNa yoga ja praghAna che. | yogasAdhanAthI mRtyuno paNa abhAva thAya che. A pramANe AcArye yogasaMbaMdhI lAMbI carcA karI che. (155) yogavAsiSTha rAmAyaNa yogavAsiSTha mahArAmAyaNa nAmaka graMtha mumukSuo mATe sarvasva tathA brahmavidyA (AtmajJAna)nA graMthomAM ziromaNi gaNAya che. A graMthane uttara rAmAyaNa paNa kahe che. pUrva rAmAyaNamAM rAmacaMdrajInA janmathI laIne temano vanavAsa Adi aneka sAMsArika hakIkato, saMsAramAM manuSya pitRbhakti bhAtRsneha ane satyagharmanuM pAlana kevI rIte karI zake che, te batAvavA mATe varNavavAmAM AvI che. pUrva rAmAyaNamAM mUlamaMtra e che ke-lokamAM satya ja Izvara che. satyamAM ja gharma sadA sthita che, satya ja sarvanuM mULa che ane satya karatAM koI uttama pada nathI. dAna, tapa, yajJa, havanAdi kriyAone paNa satyano ja AdhAra che. mATe satyaparAyaNa evo huM lobha, moha tathA ajJAnane AdhIna thaI pitAnI AjJAne toDIza nahIM evI rAmacaMdrajInI vicAraNA batAvI che. uttara rAmAyaNa je yogavAsiSTha kahevAya che temAM vasiSThajIe rAmacaMdrajIne evo upadeza Apyo che ke jethI teo saMsAranA kAryo karavA chatAM paNa tethI nirlipta rahI, jIvanmuktino anubhava laI, videha kaivalyanA bhAgI banyA hatA. A kathA prasaMga A prakAre che :- rAmacaMdrajI pitAnI AjJA laIne tIrthayAtrA tathA dezATana karavA gayA tyAMthI pAchA pharyA pachI temane saMsAra pratye evo tIvra vairAgya utpanna thayo ke jene lIdhe dainika kAryo tathA bhojanAdi paNa gamatA nahIM. teo ekAMtamAM besIne potAno vicAra karatA. eka divasa vizvAmitra tyAM AvyA. rAme prArthanA karI ke Apa mane evo upadeza Apo ke je vaDe huM A zokasAgarathI pAra UtarI zakuM. tyAre vizvAmitre. rAmanA mukhe temanI vairAgyadazA sAMbhaLI zrI vasiSThajIne bhalAmaNa karI ke zrI rAmane adhikArI jANI upadeza Apo. eTale vasiSThajIe upadeza Apyo. e upadezanuM Scanned by CamScanner Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita nAma yogavAsiSTha che. pUrva rAmAyaNanI jema AmAM paNa cha prakaraNa che. tenA nAma A pramANe che - vairAgya, mumukSu, utpatti, sthiti, upazama ane nirvANa. A graMtha 32000 zlokapramANa che. zrImadbhue potAnA patromAM mumukSuone vairAgya prakaraNa tathA mumukSu prakaraNa vAMcavAnI bhalAmaNa karI che. tethI te viSe atra thoDI mAhitI ApIe chIe. 1.vairAgya praka2Na--emAM jagatanA padArthonuM mithyApaNuM ane nazvaratA saMpUrNapaNe darzAvIne ema jaNAvavAmAM AvyuM che ke jyAM sudhI mumukSune vairAgya utpanna thato nathI tyAM sudhI te kadApi mokSano adhikArI thaI zakato nathI. vairAgyane dRDha karavA arthe bAla-yauvana-vRddhAvasthA, dhana ane strI Adi padArthonA doSonuM varNana suMdara rIte karavAmAM AvyuM che ke je sAMbhaLIne mohI jIvane paNa eka vAra to avazya vairAgya utpanna thAya. 2.mumukSu prakaraNa--emAM evuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che ke cittarUpI manamAM vAsanArUpI nadI prabaLa vegathI vahe che. teno sahacArI thavAthI manuSya avazya ajJAnasAgaramAM jaI DUbe che. mATe ucita e che ke prathama malina vAsanAono tyAga karIne zubha vAsanAomAM AvavuM. tyArapachI sarva prakAranI vAsanAono saMbaMdha tyAgI svarUpamAM lIna thavuM. puruSArthathI ja siddhi thAya che paNa prArabdha para vizvAsa rAkhI besI rahevAthI kaMI kAryanI siddhi thatI nathI. zama, vicAra, satsaMga ane saMtoSa e mokSarUpI maMdiranA cAra dvArapAla che. jo e cArenI sevA na thaI zake to traNanI, benI ane chevaTe ekanI sevAthI paNa mokSamaMdira pratye javAya che. rasAyananuM pAna karavAthI athavA lakSmInI prAptithI kAMI satyasukha maLatuM nathI, paNa zamathI ja parama sukhanI prApti thAya che. jene jagatanAM zubhAzubha padArthothI harSa ke viSAda thatA nathI te zAMta che. vicArathI buddhi tIvra thAya che, ane paramapadanI prApti thAya che. "huM koNa chuM? A saMsAra zuM che ?'" ityAdi viSayanuM vAraMvAra ciMtana karavuM te vicAra kahevAya che. aprApta vastunI icchAno tyAga karavo ane prApta vastumAM samatA rAkhavI, harSa viSAdathI rahita thavuM, ane cittamAM padArthonI AzA na rAkhavI, enuM nAma saMtoSa che. saMta-samAgama e ja A saMsArasamudrane taravAne naukA che, ane saMta te ja che ke jenA hRdayanI graMthi tUTI gaI hoya ane jenAmAM jJAna ane samatAno pUrNa vikAsa thayo hoya. A prakaraNano sArAMza A che ke vAsanA-kSayane ja paMDita loko mokSa kahe che; ane padArthonI vAsanA dRDha thavI enuM ja nAma baMghana che. A pramANe A prakaraNamAM mumukSuone ati upayogI upadeza che. vairAgya ane mumukSu prakaraNanA sArAMzarUpa padyAnuvAda pUjya zrI brahmacArIjIe Scanned by CamScanner Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .tio tathA graMthono paricaya 2, dha che ane "graMthayugala ' A graMthanA saMbaMdhamAM praNIta nathI, kAraNa ke AvyuM che. paNa A alaukika darzana che. e 2 graMthayugala'mAM Azrama taraphathI prakAzita thayela che. thanA saMbaMdhamAM ghaNA lokone evI zaMkA utpanna thAya che ke e vAlmikI thI. kAraNa ke emAM prasaMgavazAt bauddha tathA jainamatanuM varNana karavAmAM che. paNa A vAta yathArtha nathI. kAraNa ke have jaina tathA bauddha e bhAratanA na che, ema siddha thaI cUkyuM che. tethI rAmAyaNamAM jaina tathA bauddha sanuM varNana Ave te ucita ja che. (1pa6) yogazAstra A graMtha kaLikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye kumArapAla rAjAnI prArthanAthI ho che. e saMbaMdhamAM graMthanA chellA zlokanI TIkAmAM AcArya mahArAja pote Ave che ke -kumArapAla rAjAne yoga vizeSa priya hato. teNe yogane lagatA aneka ko vAMcyA hatA ane jaina yoga jANavAnI icchA thavAthI zrI hemacaMdrAcArye te rAjAne yoga samajAvavA mATe AnI racanA karI che. - A zAstramAM bAra prakAza che. te pratyeka prakAzamAM bhinna bhinna viSayo che je yogane mATe upayogI che. prathama AcAryazrI yoganuM mAhAsya darzAvatAM lakhe che- aho zuM yoganuM mAhAbhya! mahA vistAravALA svataMtra rAjyane ghAraNa karanAra bharatakSetrano aghipati bharatarAjA ArilAbhuvanamAM yoganA mAhAbhyathI kevaLajJAna pAmyo." gRhastha mokSamArga kema ArAdhI zake e viSaya mukhyapaNe A graMthamAM che. temAM prathama traNa prakAranA yoga jaNAvyA che-jJAnayoga, darzanayoga tathA cAritrayoga, cAritrayoga viSe A graMthamAM jJAnArNava zAstranI peThe ghaNuM lakheluM che. zrImadjI upadezanoMgha 23 mAM lakhe che ke A graMthanA maMgalAcaraNamAM yogInAtha mahAvIrane A pramANe stutirUpe namaskAra karyA che? namo durvArarAgAdi vairivAranivAriNe / ___ arhate yoginAthAya mahAvIrAya tAyine // (157) raNachoDabhAI ghArazIbhAI saMghavI | goM . goMDalanA prasiddha mumukSu zrI raNachoDabhAI atyaMta sarala sevAbhAvI puNyAtmA hatA. teo gharmapura sTeTamAM phaoNresTa oNphisara hatA te vakhate potAnI zarIra prakRti garama hovAnA kAraNe havAphera mATe nivRtti arthe paramakRpALudeva gharmapuramAM saMvata ShkamAM traNa mahinA birAjelA, tyAre zrI raNachoDabhAIe paramakRpALudevanI bhaktino khUba lAbha lIgho. zrI aMbAlAlabhAI be-traNa vakhata parama kALudevanA samAgama arthe gharmapUra AvelA. zrI pUjAbhAI hIrAcaMda paNa parama bhudevanA satsaMga samAgama arthe gharmapura AvelA ane cAra divasa rahyA hatA. Scanned by CamScanner Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita paramakRpALudeve zrI raNachoDabhAIne paramakAruNyabhAve eka vakhata kaheluM ke lallujI svAmI tathA zrI devakaraNajI svAmI cothA ArAnI vAnagIrUpa munio che paramakRpALudevanA nirvANa pachI manasukhabhAIe paramakRpALudevanA putrI zrI javalabenanuM lagna raNachoDabhAInA putra zrI bhagavAnadAsa sAthe karyuM hatuM. zrI javalabena atyaMta sarala, zAMta, guNagaMbhIra hatA. paramakRpALudevanI su zraddhAbhaktithI raMgAyelA hatA. 94 zrI bhagavAnadAsa sarala bhadrika sevAbhAvI zraddhAvAna puNyAtmA hatA. paramakRpALudevanI janmabhUmi zrI vavANiyAkSetre zrI bhagavAnadAsa tathA zrI javalabene 'zrImad rAjacaMdra janmabhuvana' nAmanuM bahu ja suMdara maMdira baMdhAvyuM che. rahevAnI, jamavAnI vagere sArI sagavaDa che. yAtrAnuM dhAma che. javalabena khUba ja premabhaktithI e maMdiranuM saMcAlana kare che. paramakRpALudevanA bIjA putrI zrI kAzIbena atyaMta premALa atyaMta bhaktimAna satpradghAvaMta puNyAtmA hatA. zrI kAzIbenanuM lagna morabInA revubhAI (revAzaMkara) DAhyAbhAI saMghavI sAthe thayeluM. zrI kAzIbena zAMti samAdhithI dehatyAga karI gayA che. zrI revubhAI saMghavI vavANiyAmAM maMdiramAM nivRttimAM rahe che. darzane AvanAra mumukSuonI khUba ja premathI saMbhALa le che, pUratI sagavaDa karI Ape che. zrI raNachoDabhAInA gharmapatnI zrI maNIbena tathA zrI raNachoDabhAI agAsa AzramamAM ghaNI vakhata AvatA. deha chUTavAnA thoDA divasa agAu zrI raNachoDabhAIne khUba ja ullAsathI paramakRpALu zrI laghurAja svAmIe anaMta anaMta karuNAthI 52motkRSTa bodha karyo. zrI raNachoDabhAI raDI paDyA. hRdaya bharAI AvyuM ane bolyA ke paramakRpALudeva gharmapuramAM rahelA paNa meM oLakhyA nahIM. bahu ja pazcAttApa karyo. zrI laghurAjasvAmI bolyA ke tame parama kRpALudevanI sevA karI che tethI tamane anaMta lAbha thayo che--apUrva joga maLyo che. have to cetI levAnuM che. AukhAnA bhasA nathI. eka paramakRpALunI pakaDa zradghA karI levAnI che. zrI raNachoDabhAIne khUba ja AnaMda thayo. pUrepUruM samAghAna thayuM. A lekhakane, zrI raNachoDabhAIe kahyuM ke A vakhate mane anaMta lAbha thayo che, bahu ja AnaMda thayo che. paramakRpALudevano mahimA anaMta anaMta apAra apAra che. paramakRpALudeve mane prabhuzrIjI zrI laghurAja svAmI mATe kaheluM ke teo cothA ArAnI vAnagIrUpa muni che. te vAtano Aje mane sAkSAt anubhava thayo che. zrI raNachoDabhAI ahIMthI gayA pachI thoDA ja vakhatamAM zAMti samAdhithI dehatyAga karI paramadurlabha evA manu bhavane saphaLa karI gayA hatA. deha chUTatI vakhate paramakRpALudevanI kRpAthI manasukha lAla kiratacaMda mahetA temane paramakRpALudevanA vacanAmRto saMbhaLAvatA hatA. Scanned by CamScanner Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 95 (158) ratanacaMda lAghAjI zrI ratanacaMda zeThanA pitAzrI lAghAjI mAravADathI vyApAra arthe kAviThA AvIne rahyA hatA. zrI ratanacaMda nAnapaNathI atyaMta vicakSaNa ane dharmapremI hatA. saMtonA satsaMga samAgamanA icchaka hatA. emanI premapUrNa vinaMtIthI sAdhuo kAviThA AvIne rahetA. anya sthaLe paNa sAdhusaMtonA darzana karavA teo jatA. saMvat 1951mAM paramakRpALudeva kAviThA padhAryA te vakhate ratanacaMda zeThane emanA darzana-samAgamathI ghaNo ja AnaMda thayo, pUrNa samAdhAna thayuM. paramakRpALudeve kaheluM ke ratanacaMda dRDhatharyAM che. paramakRpALudevanA satsaMga-samAgamano tathA emanA zrImukhathI nIkaLatA paramotkRSTa boghAmRtano apUrva lAbha levA ratanacaMda zeTha vavANiyA paNa gayelA. paramakRpALudevanA dehatyAga pachI zrI laghurAja svAmInA satsaMgamAM ratanacaMda zeTha AvatA. vacce thoDA varSa satsaMgano lAbha laI na zakyA teno emane bahu ja kheda raheto ane naDiyAdamAM saMvata 1970mAM pUjya zrI laghurAja svAmI pAse jaI khUba raDyA ane kSamA mAgI. paramakRpALu prabhuzrIjIe anaMta karuNA karIne paramakRpALudeve bodhelA mUla sanAtana dharma AtmasvarUpanI sudRDha zraddhAbhaktinI pakaDa emane karAvI. kArataka suda pUnama (paramakRpALudevanI jayaMtI) nI moTI bhaktimAM ghaNA ghaNA mumukSuo AvelA. te sarvenI samakSa paramakRpALu zrI laghurAja svAmInA caraNamAM mAthuM nAkhIne potAnA samagra doSonI kSamA mAgI. paramakRpALu zrI laghurAjasvAmIe AzIrvAda Apyo. eka paramakRpALudevanI ja pAkI nizcaLa zraddhA roma roma vyApI gaI. ratanacaMda zeThe saralatA, laghutA, vinayabhAvathI apUrva Atmahita sAdhyuM. kAviThAmAM zAMti samAdhithI dehatyAga karI paramadurlabha evo A manuSyabhava saphaLa karI gayA. (159) ravajI devarAja 2vajI devarAjano janma kaccha prAntanA koDAya gAmamAM thayo hato. teo jaina samAjamAM saMskRta tathA prAkRta bhASAnA sArA abhyAsI hatA. temaNe AgamonuM paNa sUkSmapaNe avalokana karyuM hatuM, ema emanI lakhelI AcArAMgasUtranI prastAvanA parathI jaNAya che. AcArAMgasUtranuM emaNe bhASAMtara kareluM che. teo saMskRtanA praoNphesara hatA. zrImadbhue pote karelA zatAvadhAna ane smaraNazakti viSe patrAMka 18 emanA para lakhelo che. (160) rahanemi ane rAjimatI jyAre ariSTanemie rAjyAdino tyAga karIne paraNyA vagara dIkSA lIdhI, tyAre temano anuja bhrAtA rahanemi, rAjimatI mane icche evA bhAvathI enI pAse Scanned by CamScanner Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhita aneka vastuo mokalavA lAgyo. rAjimatIe teno duSTa abhiprAya jANI lIdho che koI rIte ene upadeza maLe evA udezathI, eka divase zrIkhaMDa khAIne beThI hatI tyAM rahanemi Avyo eTale rAjimatIe mIMDhaLa suMdhIne zIkhaMDa oDI kADhyuM ane te ke-tame AnuM pAna karo. rahanemi dugacchApUrvaka bolyo ke-A kema khavAya? A to vamana che. rAjimatIe uttara Apyo-jo tamArAmAM ATalo viveka che to tame tamArA duSTa Agrahane kema choDatA nathI? tamArA bhAIe mane tyAgelI hovAthI huM paNa e rIte vamana ja chuM. rAjimatInI yuktithI te jarAka zAMta thayo, paNa aMtaraMgamAMthI vAsanA gaI nahIM. rAjimatIe saMsArathI virakta thaIne dIkSA ghAraNa karI. rahanemie paNa dIkSI lIghI. pachI eka vakhate rahanemie, gocarI karIne gurunI pAse AvatAM mArgamAM varasAda paDavAthI, eka guphAno Azaro lIgho ane dhyAnamAM sthita thayA. karmayoge te ja gaphAmAM rAjimatI AvI. tenA baghA vastro bhInA thayA hatA. tethI ekAMta joIne te vastra kADhIne sUkavavA lAgI. rAjimatIne A prakAre nirvastra joIne rahaneminI pUrvanI vAsanA jAgRta thaI ane teNe bhogasukhanI mAgaNI karI. rAjimatIe tarata vastra paherI lIdhA ane kahyuM ke-he rahanemi! huM ugrasena rAjAnI kanyA chuM tathA tame samudravijaya mahArAjAnA putra cho. ApaNAM kuLa ucca che. eTale atyAre tyAga karelI vastunI kema icchA karI zakIe? ApaNe banne potapotAnA kuLamAM gaMghana sarpa jevA na thaIe. paNa agaMghana sarpa jevI ApaNI vRtti hovI joIe. mATe tame tamArA cAritranuM AcaraNa karo. jo A pramANe strIone joI moha pAmazo to saMyamane kevI rIte pALI zakazo? satI rAjimatInA AvA vacano sAMbhaLI, aMkuzathI jema hAthI vaza thAya tema rahanemi zAMta thaI gayA tathA vikArabuddhi choDI dIdhI. A kathA dazavaikAlika sUtramAM Ave che. (11) rAmacaMdrajI na zrI rAma ayodhyAnA mahArAja dazarathanA cAra putromAM sauthI moTA putra hatA. bAlyavayamAM zrI rAme aneka parAkramo karyA hatA. mithilA nagarInA rAjA janakanA rAjyamAM mleccho AvIne utpAta tathA lUMTaphATa karavA lAgyA, tyAre janaka rAjAe dazarathanI madada mAgI. tethI zrI rAma tyAM gayA ane yuddhamAM mlecchone harAvyA, tathA divya ghanuSa upADI janakanI kanyA sItAne paraNyA. lakSmaNa eka anucaranI jema 1. sarpa koIne Dase tyAre gADika maMtra vaDe te sarpane bolAve ane viSa cUsI levA kahe ane na cUsavuM hoya to bAjunA agnikuMDamAM paDavA kahe. te vakhate gaMghanakuLano sarpa jhera cUsI le paNa agaMdhana kuLano sarpa agnikuMDamAM paDIne baLI jAya paNa okeluM jhera na cUse. Scanned by CamScanner Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya rAmanI AjJA pAlavAmAM sadA tatpara rahetA. e banne bhAIomAM paraspara apAra sneha hato. eka bIjAnA viyogane jarAya khamI zakatA nahIM. zrIrAmane rAjyayogya jANIne rAjAe temanA rAjya-abhiSekanI taiyArI karAvI. te vAta rAjAnI bIjI rANI kaikeyInA jANavAmAM AvI tethI te aprasanna thaI ane rAjAne jaIne kahyuM-mane pUrve ApelA varadAnanA badalAmAM Apa rAmane rAjya na ApatAM mArA putra bharatane Apo. rAjA satyapratijJa hatA. tethI temaNe te vAta kabUla rAkhI. 97 zrI 2Ame joyuM ke jyAM sudhI rAjyamAM huM rahIza tyAM sudhI bharatane koI rAjA tarIke mAnaze nahIM. tethI rAme vana prati prasthAna karyuM. sItA tathA lakSmaNe paNa e ja mArga lIdho. bharatanI rAjya karavAnI icchA na hatI. te to potAnA pitAnI sAthe dIkSA levAnA vicAravALA hatA. bharate rAmane page lAgIne pAchA rAjyamAM pharavA kahyuM, paNa dRDhanizcayI rAma pAchA na AvyA eTale bharate kamane rAjya svIkAryuM. jyAM jyAM zrIrAma jatA tyAM tyAM puNyanA prabhAvane lIdhe emano yogya Adara satkAra thato. mArgamAM aneka rAjAo tathA mANasone vipattimAMthI mukta karatA karatA rAma daMDakAraNyamAM AvI pahoMcyA. tyAM vidyAdhara kharadUSaNano putra ane rAvaNano bhANeja zaMbUka sUryahAsa khaDga sAdhato hato. bAra varSa pachI te khaDga siddha thayuM. paNa levAmAM thoDIka vAra hatI. vananI zobhA jovA nIkaLelA lakSmaNe te khaDga upADyuM ne tenI tIkSNatA jovA tyAM UbhelA vaMzavRkSo upara calAvyuM. tethI maMDalAkAre rahelA vaMzavRkSomAM rahIne kharadUSaNano putra vidyA sAdhato hato te ajANapaNe marAyo. lakSmaNane tethI ghaNo kheda thayo. paNa bhavitavyatA, tene koNa rokI zake? putramaraNanA samAcAra pAmI kharadUSaNa rAma tathA lakSmaNane mAravA arthe moTuM lazkara laIne te vanamAM Avyo. lakSmaNa kharadUSaNa sAthe laDavA jatAM rAmane kahetA gayA jyAre mArA para bhIDa AvI paDaze tyAre huM siMhanAda karIza. tyAM laMkAno rAjA rAvaNa paNa Avyo. sItAnuM rUpa joIne te laDavAnuM bhUlI jaI unmatta banyo. pachI rAmane chaLIne te chAnI rIte sItAne upADI gayo. te saMgrAmamAM virAghita nAmano eka vidyAdhara AvIne lakSmaNano sevaka thaIne madada karavA lAgyo. te prathamathI ja kharadUSaNano zatru hato. kharadUSaNa saMgrAmamAM lakSmaNanA hAthe marAyo. ke rAma sItAnA viyogamAM du:khI thayA. sItAnI vanamAM ghaNI zodhakhoLa karI paNa kyAMya patto lAgyo nahIM. vanamAMthI rAma, lakSmaNa tathA virAghita ityAdi sarve eka surakSita sthAnamAM (pAtAlalaMkAmAM) gayA. tyAM sugrIva AvIne rAmane maLyo. rAme sugrIvanA duHkho dUra karyA, pachI sugrIvane sItAnI zogha karatAM mAlUma paDyuM ke rAvaNa sItAne harI gayo che. tethI rAmanI sAthe maMtraNA karIne hanumAnane laMkAmAM Scanned by CamScanner Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita mokalyo. hanamAne rAvaNane A pApakArya mATe Thapako Apyo. vinAzane viparItaddhi pramANe rAvaNane hanumAnano upadeza na rucyo. rAvaNano bhAI vibhISaNa tIvra buddhizALI hato. tene paNa rAvaNanuM A pApakArya kulanAzanuM kAraNa lAgyuM. vinayapUrvaka vibhISaNe rAvaNane kahyuM-ApaNuM kuLa pavitra che. AvA pApakAryathI tame tene malina na karo. eka strI mATe manuSyonI hiMsA na karAvo. rAvaNe potAno kadAgraha na choDyo ane uzkerAI jaI vibhISaNane mAravA taiyAra thayo. vibhISaNa bhAInA pakSane anyAyI samajI rAmanA pakSamAM bhaLI gayo. pachI moTuM yuddha jAmyuM. temAM rAvaNa maraNa pAmyo. rAmanI jIta thaI. rAma pAchA ayodhyAmAM AvyA. bharate dIkSA lIdhI. lokApavAdane lIdhe rAme garbhavatI sItAno tyAga karyo ane tene vanamAM choDI dIdhI. apavAda e hato ke kAmI rAvaNane tyAM sItA rahI ane rAme vagara parIkSAe ene potAnA gharamAM punaH rAkhI. te vanamAM eka rAjA hAthI pakaDavA Avyo hato. te sItAne potAnI gharmabahena mAnI potAne ghera laI gayo. tyAM sItAne eka sAthe be putro janmyA jemanA nAma lava ane kuza rAkhavAmAM AvyA. samaya jatAM teo zUravIra ane kalAnidhAna thayA. rAmalakSmaNa sAthe saMgrAma karIne teo pragaTa thayA. sItAnI agniparIkSA thaI temAM te zuddha kaMcananI samAna nirmaLa siddha thaI. saMsArathI virakta thaI teNe jainezvarI dIkSA lIdhI. rAma rAjya karavA lAgyA. jainomAM padmapurANa, uttarapurANa tathA paumariyamamAM emanI kathA vistArapUrvaka varNavelI che. hiMduomAM tulasIdAsata rAmAyaNa kyAM koIthI ajANI che? | (19ra) rAmAnujAcArya rAmAnujAcArye viziSTAtanI vyavasthA karIne tene lokavyApI karyo hato. emanAM patnI emanA jeTalAM suzIla ane saMskArI na hovAthI eka prakAre emanA manamAM kheda raheto. eka vAra eka saMnyAsI rAmAnujane tyAM Avyo ane je sthaLe te beTho hato te sthaLa patnIe pANIthI ghoI nAkhyuM. pUchatAM kahyuM ke - te saMnyAsI ApaNI jAta karatAM halako che. AvI ja aneka ghaTanAo ghaTavAthI rAmAnuja saMsArathI vizeSa udAsa thaI gayA. pachI potAnI patnIne tenA bApane tyAM mokalIne dIkSA grahaNa karI. rAmAnujanA tAttvika siddhAMtonuM mULa gItA, upaniSado, nyAyazAstra ane brahmasUtra che ema emanAM pustako parathI jaNAya che. rAmAnujano janma vi.saM. 1017mAM thayo hato tathA teo ekaso vaza varSa jIvIne svaghAma padhAryA hatA. Scanned by CamScanner Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya (163) revAzaMkara jagajIvanadAsa jhaverI zrImad rAjacaMdra jyotiSazAstrano abhyAsa karyo. pachI teo morabI AvelA, re revAzaMkarabhAI vakIlAta karatA hatA. temane vepAramAM lAbhano joga jANI ane muMbaI vepAra karavAnI salAha zrImade ApelI. pote paNa zrI revAzaMkara hAjIvananI peDhImAM bhAgIdAra tarIke joDAyA. pachI to revAzaMkaranA moTA bhAI paTalAlanAM dIkarI zrImatI jhabakabena sAthe zrImadunAM lagna thayAM. zrI sAMkarabhAI paramArthagharma pAme evI bhAvanA zrImadjIne hatI kAraNa ke temanuM hadaya ghArmikabhAvane yogya hatuM. (juo patrAMka 236) eka vAra zrI revAzaMkarabhAI bhakta muktAvalI' nAmanuM jainapadonuM nAnuM pustaka vAMcatA hatA. tenA jevuM sAdI bhASAmAM pustaka lakhavA temaNe zrImadde vInavyA. te sUcanA mokSamALA lakhavAnuM eka kAraNa thaI paDI che ema "jIvanarekhAmAM vistArathI varNaveluM che. | khaMbhAtavAsI zrI aMbAlAlanA samAgame zrI lallujI muni tathA zrImadjI pratye zrI revAzaMkarabhAIne pUjyabhAva thayelo. - vaDhavANa kempamAM zrIjInI preraNAthI paramazrata prabhAvaka maMDaLanI saM. 1956mAM sthApanA thaI tathA tene mATe sArI TIpa paNa thaI hatI. te maMDaLanA kAryavAhaka tarIke zrI revAzaMkarabhAInI nimaNuMka thaI hatI. AkhI jiMdagI sudhI temaNe te kAma sevAbhAve karyuM hatuM tathA zrI gAMdhIjIne te maMDaLanA pramukha paNa temaNe banAvyA hatA. mokSamALAnA prajJAvabogha bhAganI anukramaNikAnA 108 maNakA zrI revAzaMkaranI vinaMtIthI zrImade lakhAvyA, te zrI revAzaMkarabhAIe lakhI lIdhA hatA. saM. 1960mAM zrI aMbAlAla tathA zrI revAzaMkarabhAI, ghaMghukAmAM zrI laghurAjasvAmInuM cAturmAsa hatuM tyAM temanA samAgama arthe gayelA ane traNa divasa rokAyA hatA. zrI revAzaMkarabhAIe dhaMdhukAnA mumukSuone Atmasiddhi zAstranI eka eka nakala prabhAvanA tarIke vaheMcI hatI. (194) lallu muni (zrI laghurAjasvAmI) (janma saM. 1910 Aso vada 1, dehatyAga saM. 1992 vaizAkha suda 8) | gujarAtanA bhAla pradezamAM vaTAmaNa gAmanA pratiSThita bhAvasAra kuTuMbamAM temano janma thayo hato. temanA pitAnuM nAma kRSNadAsa hatuM tathA mAtAnuM nAma tulAdevI hatuM. janma pahelAM ja pitAnuM avasAna thayeluM ane cAra mAtAo vacce baka ja bALaka hovAthI ghaNA lADathI teo UcharelA. thoDuM bhaNI temaNe zALA choDI dhathiI. gAmanA moTA mANasomAM temanI gaNatarI thatI. yuvAvasthAmAM be vAra temaNe Scanned by CamScanner Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita lagna karelAM paNa saMtAna thayeluM nahIM. ekAeka temane pAMDuroga lAgu paDyo. moTA zaheromAM davA karAvyA chatAM maTavAnI AzA mUkavI paDI. ghoLakAnA prakhyAta kALavaidye asAdhya roga jANI davA karavAnI ja nA pADI. tethI temane vicAra jAgyo ke pUrve satkRtyo karelAM tethI manuSyabhava, dhanavaibhava Adi sAmagrI maLI che. paNa A bhavamAM, parabhavamAM bhaluM thAya tevuM to kaMI banyuM nathI. tethI jo A roga maTI jAya to mAtra AtmakalyANa arthe ja jIvavuM, sAdhu thaI mokSasAdhanA karavI. daivayoge te ja gAmanA eka vorA pAsethI temanAM mAtuzrI recanI davA lAvyAM, tethI sakhata jhADA thayA ane vaLatAM pANI thayAM. thoDA vakhatamAM hatuM tevuM nIrogI zarIra thaI gayuM. paraMtu roganI sAthe nizcaya cAlyo na gayo. roja sAmAyika karavA, pADozamAM upAzraya hato, tyAM jatA. devakaraNajI karIne temanI jJAtinA eka samavayaska dharmAtmA bhAI paNa tyAM AvatA hatA. temane lallubhAIe kahyuM-huM sAdhu thAuM to tuM mAro ziSya thAya ? tene e vAta mazkarI jevI lAgI, tethI tevA ja bhAvamAM hA pADI. thoDA divasa pachI temaNe tene pUchyuM : 'tAre mAthe kaMI devuM che ?'' devakaraNajIne have te vAta gaMbhIra lAgI ane kahyuM--"pAMcaso rUpiyAnuM devuM che.'" "te huM ApI daIza ane ApaNe kAThiyAvADamAM sagevahAle javAnuM nAma daI AcArya harakhacaMdajI pAse sUrata nAsI jaIe,' ema lallujIe nakkI karyuM, banne saMmata thayA. ,, AcArya pAse gayA, paNa mAbApanI rajA vinA dIkSA ApavAnI temaNe nA pADI. roja mahArAjane vinaMtI karatA paNa te makkama rahyA. evAmAM vaTAmaNathI tapAsa karatAM temanAM mAtuzrI tyAM AvI caDhyAM. temane mahArAje vAta karI, temano vairAgya vakhANyo. paNa mAtAjIe kahyuM ke tene putra nathI tethI rajA ame nahIM ApIe. "paNa putra thAya to tene dIkSA levA dezo ?'' ema mahArAje pUchyuM. tethI putranI lAlace temaNe hA pADI. pachI lallujIne ane devakaraNajIne parANe samajAvIne teo ghera laI gayA. ekAda varSamAM lallujIne eka putra thayo. eTale temaNe mahArAjane vaTAmaNa teDAvyA ane eka mAsa Agraha karIne rAkhyA. mAtuzrIe vacana ApeluM eTale dIkSAnI rajA maLatAM khaMbhAta sthAnakavAsI saMpradAyamAM teo devakaraNajI sAthe saM. 1940mAM dIkSita thayA. temanA prazaMsakoe temanA vairAgya ane dIkSA viSenI DhALo joDI, te ThekANe ThekANe gavAvA lAgI. paNa AtmakalyANano lakSa temano maMda na paDyo. eka divasa upavAsa ne bIje divase pAraNuM ema pAMca varSa sudhI temaNe ekAMtarA upavAsa karyA, paNa tethI vRttiono jaya thayo nahIM. tethI AcAryane potAnI vAta jaNAvI. temaNe rAtre potAnI sAthe kAyotsargamAM besavAnI rajA ApI. tema karavAthI tAtkAlika ThIka lAgyuM, paNa vRttionuM tophAna maTyuM nahIM. tethI thru Scanned by CamScanner Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 101 karavuM tenI mUMjhavaNamAM te hatA. tevAmAM zrI aMbAlAla mAraphate zrImadbhunI prazaMsA sAMbhaLI ane khaMbhAtamAM zrImad padhAryA tyAre pratyakSa samAgame temanI AjJA ArAdhatAM sahaja zAMti anubhavAI. tethI aMtaraMgamAM temane guru mAnI munivezamAM ja sadguru bhaktimAM te lIna rahetA. saM. 1946mAM temane zrImano prathama samAgama thayo hato. pachI page cAlIne vihAra karatA zrImadbhunA samAgama arthe te saM.1949nuM comAsuM muMbaI rahyA, roja temane ekAda kalAka samAgama maLato. muMbaI choDI surata javAnuM hatuM, tyAre zrImade munizrI lallujIne 'samAdhizataka' thoDuM jAte saMbhaLAvIne, tenA prathama pRSTha upara AtamabhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna re' lakhIne ApyuM. traNa varSa sudhI munizrIe mauna pALyuM ane samAdhizatakanuM manana karyuM. ekadA sakhata mAMdagI AvatAM temane samyakdarzananI bhAvanA ugrapaNe pragaTI te saMtoSavA zrImad cha padano patra lakhI 'AtmA che, te nitya che, karmano kartA che, karmano bhoktA che, mokSa che ane mokSano upAya che' e vAta dRDha karAvI. saM. 1954 mAM vaso kSetre zrImadbhu eka mAsa rahelA te vakhate munizrInuM tyAM comAsuM hatuM. te vakhatanA samAgame temane AtmajJAna vA samyakdarzananI prApti thaI. saM.1955 mAM IDaranA pahADomAM zrImadgha nivRtti arthe rahelA te vakhate munizrI lallujI Adi sAta munione sAro samAgama thayelo. zrI devakaraNajI svAmIne to eTalo AnaMda Avelo ke te bolI UThyA-'have gAmamAM javuM ja nathI.'" zrImade kahyuM : "koNa kahe che ke jAo ?'' zrI devakaraNajI kahe : "A peTa paDyuM che; te zuM karIe ?'' zrImade kahyuM : "munione peTa che te jagata jIvonA kalyANane arthe che." pharI vaLI naroDAmAM saM.1956 mAM paramakRpALudevanA samAgamano lAbha munione maLelo, saM. 1957mAM zrImadbhu AgAkhAnane baMgale thoDo vakhata rahelA tyAre munione samAgama arthe bolAvelA ane zrI prANajIvanadAsa DaoNkTarane zrImadbhue jaNAveluM ke "A be munio (zrI lallujI tathA zrI devakaraNajI) cothA ArAnA muni samAna che, cothA ArAnI vAnagI che.'' zrImadbhujIe munizrI lallujIne chellI bhalAmaNa karelI ke amArAmAM ane vItarAgamAM bheda gaNazo nahIM. tamAre koInI pAse javuM nahIM. bIjA tamArI pAse Avaze. dumakALa che mATe jaDabharata jevA thaIne vicarajo. riddhi-siddhi pragaTaze, te oLaMgI jajo. A kALanA jIvo pAkA cIbhaDA jevA che, kaDakAza sahana karI zake tevA nathI. tethI laghutA ghArI kalyANamUrti banazo, to ghaNA jIvonuM kalyANa tamArA dvArA thaze. Scanned by CamScanner Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita bIjA mumukSaone paNa munizrIno samAgama be be mAse karavA bhalAma zrImadjIe karI hatI. zrImadjInA nirvANa pachI zrI lallujI carotara, gharmapura, karamALA Adi dakSiNanA pradezamAM temaja kherALa Adi uttara gujarAtamAM, kAThiyAvADa vagere pradezamAM vihAra karatAM vicaratA hatA. saM. 1968mAM khaMbhAta najIka dariyA kinAre ghaNA mumukSuo sAthe zrI lallujIe 19 divasa nizadina akhaMDa bhakti sAdhanA UMdhyA vinA karI hatI. ekAMtamAM vasavAnuM temane priya hovAthI te vagaDAu mani. tarIke prakhyAta thayA hatA. zrI ghArazIbhAI temane laghutA, saraLatA, gaMbhIratA. premamaya parAbhakti tathA zAMtinA mUrtimAna svarUpa tarIke varNavatA. page vAnuM darada vaghavAthI temanAthI vizeSa vihAra thAya tema na rahyuM tyAre bIjA munione Atmahita thAya tema vicaravAnI AjJA ApI ane pote ekalA pAse pAsenAM gAmomAM yathAzakti vihAra karatA. saM.1976 mAM kArtika pUrNimAe saMdezara gAmamAM parama kRpALu devanA janmadivasa nimitte bhakti mahotsava hato. te vakhate ghaNA bhakto ekatra thayelA. temanA vizeSa AgrahathI eka sthaLe rahevAnuM temaNe svIkAryuM. te nimitte agAsa sTezana pAse zrImad rAjacaMdra Azrama banyuM. temanAM 14 comAsAM A ja AzramamAM thayAM. saM.1980 mAM pUnAmAM cAturmAsa thayuM. bAkI jIvanano pAchalo bhAga ghaNo kharo A AzramamAM temaNe gALyo ane 82 varSanI vaye tyAM ja samAdhipUrvaka dehatyAga karyo. zrImadjInA abhiprAya pramANe game te gharmanA, game te jJAtinA, paNa AtmakalyANanI icchAvALA mumukSuo te AzramamAM AvatA; bhaktibhAva, upadeza, gharmAcaraNano lAbha letA ane jenI icchA sadAya tyAM rahevAnI thAya te jIvanaparyata paNa rahetA. vaiSNava, zaiva, jaina, kSatriya, khojA, brAhmaNa, pATIdAra Adi aneka vivighatAthI raMgAyeluM Azrama sanAtana jaina nAme hAla oLakhAya che. munizrI laghurAja svAmI aneka riddhivALA chatAM bALaka jevuM nirdoSa, saraLa, nirmAnI vartana rAkhatA. temano vacana atizaya aneka jIvone jaNAto. vagara pUchI praznonuM samAghAna temanI sAdI vANI sAMbhaLatAM ja thaI jatuM ane te satazraddhAnuM kAraNa banatuM. saM. 1972nA bhAdaravA mAsamAM eka kapApAtra mumukSane jUnAgaDhathI mA lallujI mahArAje patra lakhyo che, temAM potAnI dazA kaMIke varNavI che-"ghaNA divasathI vRtti hatI, ekAMta nivRtti levI; te joga gurupratApe banI Avela chejI: joke satsaMga e ThIka che, paNa jyAre potIko AtmA AtmavicAramAM Ave tyAra Scanned by CamScanner Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya kalyANa thaze. nahIM 103 vaza thaze. nahI to hajAra, lAkha satsaMga kare, pratyakSa sadaguru pAse paDyo rahe paNa paNa na thAya. atre koI adbhuta vicAro ane Atmika sukha anubhavamAM Ave te kahI zakAtuM nathI. anaMta zakti che. siddhio che. pUrvabhava paNa jaNAya che. saMda AnaMda varte che. eka ja zraddhAthI kahyuM, lakhyuM jAtuM nathI. ApanA cittane tra thavA hetu jANI jaNAvyuM che. koIne jaNAvavAnI jarUra nathI." (15) laghukSetrasamAsa : A zrI ratnazekhara sUrinI racanA che. A graMthano mukhya viSaya jaina bhUgola pathvInA saMbaMghamAM jeno zuM mAne che te emAM spaSTapaNe batAvyuM che. emAM batAveluM che ke A madhyalokamAM asaMkhyAta dvIpa tathA asaMkhyAta samudro che. prathama dviIpa che tene vIMTIne cAre bAju samudra che. pachI dvIpa che tenI cAre bAju samudra che. A pramANe asaMkhyAta dvIpa-samudro rahelA che. te dvIpomAM jaMbUdvIpa e prathama dviIpa che. te dvIpamAM himavAna Adi cha parvato che, jene lIdhe jaMbudvIpanA sAta kSetra thaI jAya che. bhArata ane erAvata kSetramAM kAlanA kramathI cha ArA hoya che. tenA nAma A pramANe che - susama susamA, susamA, susama dusamA, dusama susamA, dusamA, dusama dusamA. enA paNa pAchA be bheda che. utsarpiNI kAla eTale caDhato kAla; je kAlamAM manuSyonuM zArIrika bala, UMcAI, ghArmika bhAvanA AdinI vRddhi thatI jAya te; ane je kAlamAM upara kahelI vastuo ghaTavA mAMDe te avasarpiNI kAla eTale Utarato kAla kahevAya che. ' (196) vaNArasIdAsa goMDalanA zrI vaNArasIdAsa paramakRpALudevanA samAgamamAM haDamatAlA kSetre AvelA. samAgamamAM AvatAM ja emanA hRdayanI aneka zaMkAonuM samAdhAna pULyA vagara paramakRpALudeve kareluM. paramakRpALudeva aMtaryAmI AtmadarzI satparuSa che ema prathama samAgame ja vaNArasIdAsane draDha zraddhA besI gaI. vaDhavANa kempamAM tathA rAjakoTamAM vaNArasIdAsa samAgama arthe rahelA. vaNArasIdAsa atyaMta sarala bhaktimAna mumukSa hatA. paramakRpALudeva viSe vAta karatAM karatAM emanI AMkhamAM pANI bharAI AvatuM. AMkha mIMcatAM temane paramakRpALudevanI mUrti AbehUba dakhAtI. kaMTha gaddagada thaI jAya. agAsa AzramamAM be traNa vakhata AvelA. goMDalamAM ja nivRtta jIvana gALatA ane tyAM ja emano zAMtisamAdhithI dehatyAga thayo hato. (167) vallabhAcArya vallabhAcAryano janma vi.saM.1535 mAM rAyapura jillAnA rAja gAmanI pAse pAraNyamAM brAhmaNakuLamAM thayo hato. nAnI uMmaramAM emaNe ghaNA graMthono abhyAsa Scanned by CamScanner Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita karIne sArI khyAti meLavI hatI. pote gurune tyAM abhyAsa karatA, tyAre ane darzanonI sUkSma bhUlone joIne vidyArthIo sAthe te saMbaMdhI lAMbI carcAo karatA emane lAgyuM ke zrI zaMkarAcAryano mAyAvAda ane bIjA vAdo doSayukta che. te upaniSadu tathA gItA eka brahmavAda athavA zuddhAdvaitane ja puSTi Ape che. tethI te vAda sarva vAdomAM uttama che. kRSNadevanI sabhAmAM badhA vidvAnone jItIne temaNe AcArya tathA mahAprabhujInI padavI meLavI. kRSNadeva paNa vallabhAcAryano bhakta thayo. vallabhAcArya samasta bhAratamAM pharyA ane potAno mata pravartAvyo. pachI aThThAvIsa varSanI vaye paraNyA. gRhasthAzramamAM rahIne emaNe ghaNA moTA graMtho lakhyA che. bAvana varSanI vaye teo svaghAma padhAryA. vallabhAcAryanuM kathana che-"bhakti jJAna ane karma karatAM zreSTha che. jJAnathI mana pavitra thAya che, ane tethI kharA khoTAnI parIkSA thAya che. jJAnathI manuSya saMsArarUpI sAgara tarI zake che. paNa bhakti na hoya to je bhagavAna saMsArasAgaranA kinArAthI ghaNe dUra che temanI prApti thaI zakatI nathI." zrImajI upadezanoMgha 9 mAM lakhe che ke vallabhAcArye zRMgArayukta gharma prarUpyo. (198) vAmadeva vAmadeva eka vaidika RSi che. vedAMta paraMparAmAM e eka uttama jJAnI tathA saMskArI manAya che. emanuM nAma upaniSadomAM Ave che. patrAMka 703mAM temane bALa brahmacArInA draSTAMta tarIke gaNAvyA che. ' (1969) vAlmikI vAlmikInuM rAmAyaNa jagaprasiddha che. emanuM mULa nAma ratnAkara hatuM. e jAtie brAhmaNa hatA. paNa prathama avasthAmAM asatsaMgane lIdhe avaLe mArge caDI gayelA tethI te lUMTaphATano dhaMdho karIne potAnuM tathA kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karatA. eka vAra teo nAradajIne lUMTavA lAgyA tyAre nAradajIe upadeza Apyo. tethI te pApavRtti tyAgI eka Adarza saMta banI gayA. paNa zarUAtamAM emane rAma bolatAM AvaDyuM nahIM tethI ema kahevAya che ke nAradajIe temane "marA marA" zabda bolavA kahyuM. marA marA bolatA emAMthI rAma bolavA lAgyA tethI te eka mahAna RSi banI gayA. te eka ja sthaLe dhyAnamAM eTalA baghA lIna thaI gayA ke temane deha para kIDIoe valmIka (rAphaDo) karyo to paNa e RSi calita thayA nahI. - temanuM nAma vAlmikI paDyuM. laukika chaMdonA e Adya kavi kahevAya che. ema AdikAvya zrI vAlmikIya rAmAyaNanI racanA karI che. gosvAmI zrI tulasI emanA viSayamAM lakhe che ke Scanned by CamScanner Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 105 "jAna Adi kavi nAma pratApU, bhaye siddha kara ulaTA jApU ulaTA nAma japA jagu jAnA, vAlmIka bhaye brahma samAnA || " (170) vikToriyA rANI I.sa.1837mAM viliyama cotho mRtyu pAmyo. tyAre tenI bhatrIjI vikToriyA mAtra aDhAra varSanI vaye iMglaeNnDanI gAdIe AvI. vikToriyAnA janma pachI bIje je varSe tenA pitA gujarI javAthI te potAnI mAtAnI dekharekha nIce UcharI hatI. rAjyagAdIne zobhAve evuM zikSaNa tene ApavAmAM AvyuM hatuM. vikToriyAmAM nAnapaNathI karuNA, svAzraya, kartavyaniSThA, udAratA Adi guNonA aMkuro phUTyA tA. vikToriyAe rAjyamAM aneka prakAranA sudhArA karyA hatA. prajA sukhI thAya e ja enuM lakSa hatuM. vidyAnI atizaya rucine lIdhe moTI avasthAmAM paNa te parabhASAno abhyAsa karatI hatI. (171) vicArasAgara vicArasAgara vedAMtanuM pravezaka zAstra manAya che. enA kartA zrI nizcaladAsajI che. emaNe ghaNA kALa sudhI kAzImAM rahIne abhyAsa karyo hato. emaNe tathA suMdaradAse dAdUpaMthano khUba vistAra karyo hato. vicArasAgaramAM vedAMtanA siddhAMto samajAvavAno sArI rIte prayAsa karyo che. mULa graMtha hiMdI bhASAmAM che; paNa gujarAtI, baMgAlI tathA anya bhASAomAM paNa enA anuvAdo thayA che. nizcaladAsajI 70 varSanI avasthAmAM samAdhistha thayA che. zrImadbhue patromAM vicArasAgara vAMcavAnI AjJA karI che. (172) vidyAraNya svAmI vidyAraNyasvAmI vedAMtanA eka samartha AcArya thaI gayA che. emanA samayanA saMbaMdhamAM kaMI nizcita kahI zakAya ema nathI. e nAnI avasthAmAM saMnyAsI thayA hatA ane vidyAbhyAsa karIne apUrva vidvattA meLavI hatI. emaNe upaniSadonI TIkA, brahmagItA, sarvadarzana saMgraha tathA paMcadazI Adi aneka graMtho racyA che. emano paMcadazI nAmano graMtha sarvatra prasiddha che. enA aneka bhASAmAM bhASAMtaro thayA che. paMcadazImAM 15 prakaraNo che. te prakaraNomAM advaita mata pramANe AtmA saMbaMdhI ghaNuM sarasa vivecana che. (173) vidurajI dharmAtmA vidura sAdhu puruSa hatA. temane kaurava tathA pAMDavo para samAna bhAva hato. tema chatAM jyAre duryodhana pAMDavonA sarvanAza mATe prapaMco racavA lAgyo, tyAre Scanned by CamScanner Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita te duryodhananI jAlamAMthI pAMDavone bacAvavA temanA salAhakAra thaI paDyA hatA vidura bahu spaSTa vaktA hatA. avasara joIne duyodhana tathA tenA pakSakAronA paNa doSo kahevAnuM te cUkatA nahIM. tethI duyaghana temane potAnA ahitakArI samajato paNa vidurane enI ciMtA na hatI. mahAbhAratanA yuddha pahelAM vidurajIe duryodhanane ghaNo samajAvyo hato, paNa te durAgrahIne jarA paNa asara thaI na hatI. chevaTe yuddhamAM kauravono nAza thayo. dhRtarASTra vanamAM cAlyA gayA. vidura paNa bhAInI sAthe vanamAM gayA ane tyAM ja temaNe dehatyAga karyo hato. vidurajInI viduranIti uttama AzayathI bharelI che. zrIkRSNa vidurajInA bhakta hatA. potAnI ghArmikatA tathA sAdhutAthI te amara thaI gayA che. mahAbhAratamAM emanuM nAma uttama pAtromAM gaNAya che. zrImadjI puSpamALA 83 mAM lakhe che : "sapuruSa viduranA kahyA pramANe Aje evuM kRtya karaje ke rAtre sukhe suvAya." pUjya brahmacArIjIe viduranItimAMthI amuka vAkyo pravezikA zikSApATha 38 "AtmAne hitakArI nItivAkyo mAM ApyA che. (174) vihAra vRMdAvana - ' enA saMbaMdhamAM kaMI jANI zakAyuM nathI. zrImajIe eka doharo vihAra vRMdAvananA nAmathI upadezachAyAmAM mUkyo che. (15) vIracaMda gAMdhI vIracaMda rAghavajI gAMghIno janma saurASTramAM saM.1864 mAM thayo hato. emaNe zrI AtmArAmajI pAse rahIne jainasiddhAMtano abhyAsa karyo hato. saM.1893 mAM zikAgomAM thanArI vizvagharmapariSadamAM viracaMda gAMdhI jaino taraphathI jainagharmanA pratinidhi tarIke bhASaNa ApavA tyAM gayA hatA. bhASaNomAM emane sArI saphaLatA maLI hatI kAraNa ke amerikAnA samAcArapatroe emanAM bhASaNonI khUba prazaMsA karI hatI. viracaMda gAMdhIne paradeza mokalavAmAM keTalAMka mANasono virodha hato. te saMbaMghamAM zrImadjIe pRSTha 661 para potAnA vicAro darzAvyA che temAMthI jijJAsuma jANI levuM. (176) vairAgya zataka nIti, zRMgAra, vairAgya ane vijJAna ema cAra zatako mahAtmA bhartuharina racelAM che je bahu prasiddha che, temAM mokSanI sAdhanA karavAvALA sAghako mATe vairAgyazataka atyaMta upayogI che. eno eka eka zloka vairAgya rasathI bharapUra che vairAgya zatakanI vicAraNAthI mAnava mAnavapaNuM samajI zake. eka zlokamAM kavi kahe che ke "bhoga to bhogavAyA nahIM, paNa ame (kALathI) bhogavAI gayA; te Scanned by CamScanner Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 107 3yuM nahIM, paNa ame ja tapAI gayA; kALa to na gayo. paNa ame ja gharaDA thayA; riNA to jIrNa na thaI, ame ja jIrNa (vRddha) thaI gayA." * zrImadjIe bhAvanAboghanI prastAvanAmAM vairAgyazatakano eka zloka TAMkIne kAgye ja abhaya che ema batAvyuM che. jagatamAM je je vastu sArarUpa manAya che te thI bhayathI vyApta che. mAtra eka vairAgya ja abhaya che, mATe mumukSuoe temAM prayatna karavo joIe. (177) vyAsa (vedavyAsa) zrImad bhAgavatamAM mahAtmA vyAse vAsudeva bhagavAna pratye gopIonI premabhakti varNavI che te paramAlhAdaka ane AzcaryakArI che. gItA paNa vedavyAsajInuM raceluM pustaka gaNAya che ane zrIkRSNa arjunane tevo bogha karyo hato mATe mukhyapaNe kartA zrIkRSNa kahevAya che. zrImad bhAgavatano eka zloka patrAMka 141 mAM zrImade arthasahita TAMkyo che. jaDabharatanI AkhyAyikA paNa zrImad bhAgavatamAM ApelI che. patrAMka 282 mAM zrImad lakhe che : Atmadarzana pAmyA chatAM paNa vyAsajI AnaMdasaMpanna thayA nahotA, kAraNa ke harirasa akhaMDapaNe gAyo nahoto. (178) zikSApatra mahAprabhu zrI vallabhAcAryanI pAMcamI peDhIe zrI hararAyajI saMvata 1947mAM janmyA hatA. 120 varSanI vRddha vaye saM. 1767mAM temano dehotsarga thayo hato. moTI uMmare teo videzamAM vicaratA hatA te vakhate zrI nAthadvArA (mevADa)mAM temanA nAnA bhAI zrI gopezvarajInAM patnIno deha chUTaze te vakhate gRhabhaMganI vedanAthI zrI gopezvara bhagavasevAthI bahirmukha thaze ema prathamathI zrI hararAyajIe jANyuM ane temane AzvAsanarUpa nIvaDe tevA patro temaNe agAuthI lakhavA zarU karyA. chaThThA patranI zarUAtamAM Ave che ke gRhabhaMganA samAcAra kAnane viSatulya maLyA. tethI tamArA cittanA samAghAna arthe kaMI lakhuM chuM. kahevAya che ke eka vaiSNava bhakta harajIvanadAse zrI gopezvarane kahyuM ke zrI hararAyajI hAjara hota to ApanA cittane AzvAsana Apata. te uparathI moTA bhAInA patro temaNe vAMcavA zarU karyA ane pahelo patra vAMcatAM ja temano zoka kaMIka dUra thayo. saMskRta zlokamAM lakhelA pAMca patro vAMcI bIje ja divase te patronuM gadya vivecana vrajabhASAmAM lakhavuM temaNe zarU karyuM. vIsamA patranI zarUAtamAM Ave che ke tamAro gRhabhaMga-kleza nivRtta thayo te samAcAra jANI harSa thayo. te vakhate nava patronuM vivecana thaI gayuM hatuM, temAM paramAtmA pratye prema, Asakti ane vyasananuM svarUpa samajAveluM che. Scanned by CamScanner Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dovAthI graMthanuM nAma mAyA che temaNe ja karyuM - mAM dInatAnuM dhyAna zrImad rAjacaMdra graMthamAM ulikhi 108 AvA 41 patro A graMthamAM che. zikSAtmaka patrono saMgraha hovAthI zikSApatra' rAkheluM che. tenuM vivecana paNa jenA upara patro lakhAyA che tema che. tethI te vakhatanA bhAvo temAM jaLavAI rahyA che. patra 28 mAM dInatA bhAvapUrNa kareluM che tathA patra 37 mAM niHsAghanatA viSe baha mananIya jaNAvI che. zrImad rAjacaMdra racita vIsa doharAmAM te patranA ghaNA bhAvo hada banyA che ane mokSamALAnA pAThone paNa zrImade zikSApatra uparathI zikSApA ApyuM che. patrAMka 489 mAM zrImad lakhe che: "temAM dhairya ane AzrayanuM pratipA vizeSa samyaka prakAre che." (179) zikSApatrI sahajAnaMda svAmIe potAne vizeSAdvaita (rAmAnuja) saMpradAyanA jaNAvI zrI kRSNabhakti emAM mukhyapaNe varNavI che, tathA potAnA haribhakto mATe, devuM na karavuM. nAmuM jAte lakhavuM, kamANIno dazAMza ke vIzAMza gharmamAM vAparavo, bhAgavata Adino svAdhyAya karavo, kathA sAMbhaLavI, brahmacarya pALavuM, satsaMga, bhakti karavAM, Adi nIti vyavahAra ane paramArthanI zikhAmaNo saraLa bhASAmAM e graMthamAM ApI che. vi.saM.1882 mAM zikSApatrI lakhAI che. enA vAMcana uparathI ema jaNAya che ke svAmIe A pustaka sAdhu, sAdhvI, saghavA, vighavA, rAjA, kheDUta Adi potAnA badhA prakAranA anuyAyIoe kema vartavuM, te uddezamAM rAkhIne lakhyuM che. emAM aneka prakAranA upadezo che, ahiMsA tathA brahmacaryanI praghAnatA che. madyAdino paNa tyAga batAvelo che je ahiMsAne ja puSTi Ape che. (180) zIlAMkasUri zIlAMkasUri zvetAMbara saMpradAyanA eka mahAna vidvAna thaI gayA che. emaNe sa 925 mAM prAkRtamAM daza hajAra zloka pramANa "mahApuruSa cariya" nAmano graMtha racyuM che. sUrie AcArAMga ane sUtrakRtAMga sUtro para saMskRta vRttinI racanA karI che. " sUrie bIjA paNa graMtho banAvyA che. (181) zukadevajI 0 zukadevajI vedavyAsajInA putra hatA. emaNe veda-vedAMga. itihAsa, pu. yoga Adino ghaNo abhyAsa karyo hato, tathA janaka rAjAne aneka adhyAtma pUchIne emano AtmA saMtoSa pAmyo hato. pachI himAlaya para jaIne kaThina te AdarI hatI. zukadevajI vedAMtamAM eka ucca koTinA mahAtmA manAya che. ema parIkSitane zApanA samayamAM bhAgavatanI kathA saMbhaLAvIne suMdara upadeza kayA pasyA Scanned by CamScanner Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 109 (182) zaMkarAcArya zaMkarAcArya advaitamatanA sthApaka mahAna AcArya hatA. emano janma vi.saM. 845mAM kerala pradezamAM eka brAhmaNane tyAM thayo hato. zaMkara bAlyavayathI adbhuta zaktivALA hatA. ema kahevAya che ke temaNe eka varSanI vayamAM mAtRbhASAno abhyAsa karyo hato. bIjA varSamAM mAtAnA khoLAmAM besIne alaukika smaraNazaktine lIdhe, mAtAnA mukhamAMthI nIkaLelAM purANo vagerenA AkhyAno kaMThastha karyA hatA. trIjA varSamAM zaMkaranA pitA zivagurunuM mRtyu thayuM. cothA varSamAM jJAna pragaTa thayuM. zaMkarAcArye nAnapaNamAM saMnyAsa lIdho hato. eka divasa zaMkarAcArya potAnA ziSyo sAthe gaMgAsnAna arthe jatA hatA. tyAM mArgamAM temane eka caMDAla maLyo. tene caMDALa jANIne zaMkare mArgamAMthI khasI javA kahyuM. caMDAla bolyo H mahArAja ! ApanuM kathana che ke AtmA eka ja che. te akhaMDa avinAzI zuddha sat cit AnaMdamaya che. to pachI Apa AmAM bheda zA mATe rAkho cho? ane mArI pAse AvatAM kema Daro cho ? je AtmA ApanAmAM che te ja AtmA mArAmAM che. to pachI sparzAsparzano bheda zo ? AvA jJAnI thaIne paNa tame ATaluMya samajI zakatA nathI ? tame kone khasavAnuM kaho cho ? dehane ke AtmAne ? jo tame mArA dehane dUra karavA icchatA ho to te deha mAro kyAM che ? je vastumAMthI tamAro deha banyo che, temAMthI ja mAro deha paNa banyo che. eTale dehApekSAe mArA tathA tamArAmAM bhinnatA kyAM che? brahma ApanI mAnyatA pramANe sarvavyApaka hovAthI brAhmaNa tathA caMDAlanA zarIramAM eka sarakho che. te sAMbhaLI zaMkarAcArya ghaNA ja prasanna thayA. zaMkarAcArye aneka paravAdIone zAstrArthamAM jItIne potAnA anuyAyI banAvyA hatA. potAnA jIvanamAM emaNe lalita padyomAM aneka madhura stotro tathA aneka graMtho racyA che. gItA para emaNe eka bhASya lakhyuM che. e bhASya emanI kIrtine amara rAkhe evuM che. mAtra batrIza varSanI uMmare eTale vi.saM. 877mAM teo paraloka padhAryA hatA. (183) zAMtasudhArasa bhAvanA zAMtasudhArasa bhAvanA zrI vinayavijayajInI vairAgyapUrNa racanA che. Ano viSaya nAma parathI ja spaSTa jaNAya che. emAM bAra bhAvanAonuM saMskRtanA zlokomAM pratipAdana kareluM che. emanI kAvyakaLAnI khUbI e che ke emaNe dezI rAgomAM saMskRtamAM kavitAo banAvI che. GO dareka bhAvanAnI zarUAtamAM keTalAka zlokothI tenuM varNana karI pachI eka eka Scanned by CamScanner Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrImad rAjacaMdra graMthamAM uslikhita uttama gIta rAga vaDe bhAvanAonuM bhAvavAhI varNana karyuM che ke je sAMbhaLIne amane ghaNo ja AnaMda Ave che. zrI vinayavijayajI graMthanA prAraMbhamAM jaNAve che ke sphurati cetasi bhAvanayA vinA, na viduSAmapi zAMta sudhArasaH / na ca sukhaM kRzamapyamunA vinA, jagati moha viSAda viSAkule // 1 // artha A bhAvanAo vinA vidvAnonA cittamAM zAMta amRtarUpI rasapravAha utpanna thato nathI. moha tathA khedanA jherathI Akula A saMsAramAM lezamAtra paNa sukha nathI. A graMthano gUrjara anuvAda zrImadjInA parama anuyAyI zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetAe karelo che. (184) zAMtinAtha bhagavAna bhagavAna zAMtinAtha soLamA tIrthaMkara che. pUrvabhavamAM emano jIva megharatha nAmanA rAjA hatA. eka vAra teo rAjasabhAmAM AnaMdapUrvaka beThA hatA. eTalAmAM eka kabUtara AvIne emanA khoLAmAM paDyuM. te kabUtara bhayathI AkuLa vyAkuLa hatuM. rAjAe tene dhIraja ApIne abhayadAna ApyuM. eTalAmAM ja bAja pakSIe AvIne tenI yAcanA karIne kahyuM ke e pakSI mAruM bhakSya che. mATe Apa e mane ApI do. rAjAe tene ghaNuM samajAvyuM paNa te na mAnyuM. Akhare rAjA te bAja pakSIne kabUtaranA vajana pramANe potAnuM mAMsa ApavA taiyAra thayA. trAjavAnA eka palaDAmAM kabUtara ane bIjAmAM rAjAnuM mAMsa mUkavAmAM AvyuM. paNa kabUtaranuM vajana khUba ja vadhI gayuM. rAjA potAnA aMganuM mAMsa kApI kApIne mUkavA lAgyA. darzakomAM hAhAkAra thaI rahyo. zuM thaze? rAjA eka pakSI mATe zA mATe kare che? aMte deva sAkSAtarUpe pragaTa thayo, potAnA aparAghanI rAjA pAse mAphI mAMgI ane kahyuM, he rAjA! huM tamArI parIkSA mATe Avyo hato. tame sAkSAta dayAnI mUrti cho. have huM mArA sthaLe jAuM chuM. A kathA zAMtinAtha caritramAM Ave che. zrImajI A prasaMgane cihnita karatAM mokSamALA zikSApATha 2 mAM lakhe che ke - "zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha." (15) zrIpAla rAjAno rAsa jaina samudAyamAM zrIpAlarAjAnI kathA khUba ja jANItI che. prAyaH pratyeka jainane. A kathA AyaMbilanA samaye avazya sAMbhaLavA maLe che. zrIpAlarAsanA kartA zrI vinayavijayajI upAdhyAya che. zrIpAla tathA mayaNa suMdarInuM caritra pratyeka AtmAmAM karmanA astitvanI aTala zraddhA besADe che. ApaNe ApaNA karma pramANe sukhI-duHkhI thaIe chIe, bIjA koI ApaNane sukhI-duHkhI karI zakatA nathI e mayaNAsuMdarIno Apakarmano siddhAMta bahu mahatvano che. Scanned by CamScanner Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 111 mayaNAsuMdarIno pitA tenA karmanI parIkSA karavA mATe tene koDhI zrIpAla joDe paraNAve che. satI mayaNA zrIpAlane sarvasva samajI prabhu para vizvAsa rAkhI manamAM hA paNa kheda karatI nathI, sAnaMda patisevA kare che. AyaMbilanuM tapa kare che. tenA bhAvathI zrIpAlano roga jAya che. pachI zrIpAla dezAMtare jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM paSya enI AgaLa ne AgaLa cAlyA kare che. mArgamAM ghavalazeTha maLe che je pApavAsanAne lIdhe zrIpAlane samudramAM nAkhe che. topaNa zrIpAla jIvita rahe che, eka rAjAnI kanyA paraNe che. ghavalanA vahANo te ja nagaramAM Ave che. zeTha rAjAne maLavA jAya che. zrIpAlane tyAM joI te gabharAya che. tene mAravA zeTha DuMbone lAlaca ApI rAjA pAse mokale che. zrIpAlane te bo potAnA sagA tarIke oLakhAve che. rAjA A vicitra caritra joIne Azcarya pAme che. yathArtha hakIkata pragaTa thatAM rAjA zeTha para gusse thAya che, chatAM zrIpAla zeThane gharmapitAnuM mAna ApIne bacAve che. mArgamAM zeTha maraNa pAme che. A prakAranI kathA zrIpAlacaritramAM che. emAM mukhya to navapadano mahimA varNavyo che. te navapada A pramANe che: arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, samyagdarzana, samyajJAna, samyakracAritra ane tapa. zrIpAlarAsanI racanAno prAraMbha karanAra zrI vinayavijayajI che. paNa racatAM racatAM te kALagharma pAmyA. tyAra pachI zrI yazovijayajIe A graMthane pUrNa karyo che. A rAsa kavitva tathA gharmanI draSTie eka uttama racanA che. (186) zreNika rAjA mahArAja zreNika bhagavAna mahAvIranA paramabhakta hatA. te buddhizALI tathA nItijJa rAjA hatA. pUrva avasthAmAM bauddha sAdhuono vizeSa samAgama hovAthI emane bauddhagharma para aTUTa zraddhA thaI hatI. celaNAne paraNyA pachI bannemAM (patipatnImAM) khUba kheMcatANa thatI. rAjA celaNAne buddha gharmanI zraddhA thavA mATe aneka upAyo karatA tyAre zelaNA rAjAne jaina banAvavA prayatna karatI. anAthI muninI apAra samatA joIne emane jainagharma pratye ruci thaI. celaNA dararoja jenagharmanA vAstavika siddhAMto rAjAne samajAvatI tethI kAla jatAM te yathArtha zraddhALu thayA ane lAyika samyakatva pAmyA. narakAyuSyano samyatva pahelAM baMdha paDavAthI temane narakamAM javuM paDyuM che. paNa bhaviSyamAM te A ja kSetramAM pahelA tIrthakara thavAnA che. zrImadjI upadezachAyAmAM lakhe che ke-"zreNika narakamAM che paNa sukhI che kAraNa ke samakitI che." vaLI mokSamALAmAM anAthI muninA pAThamAM, zreNika kema samakita pAmyA te hakIkata varNavelI che. Scanned by CamScanner Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita (187) paddarzana samuccaya A apUrva kRti zrI haribhadrAcAryanI che. emAM SaTkarzananuM varNana che. temAM paNa mukhyapaNe jainadarzananuM varNana che. A graMtha para zrI guNasuMdarasUrinI suMdara saMskRta TIkA che. tenuM gujarAtI bhASAMtara thayuM hatuM ane zrImade enuM pharI bhASAMtara karavAnI sUcanA karI hatI. AcAryazrI cha darzanonAM nAma A pramANe Ape che bauddha naiyAyika, sAMkhya, jaina, vaizeSika ane jaiminIya. badhA darzanomAM deva saMbaMdhI, jagata saMbaMghI, pramANa baMdha tathA mokSa saMbaMdhI judA judA abhiprAyo che, badhA darzanonA devo bhinna che; pramANa saMkhyAmAM paNa bheda che; koI Izvarane jagatano kartA mAne che, tyAre anya darzanavALA svataH sidgha mAne che. tethI A graMthamAM badhA darzanonI sAmAnya mAnyatAo darzAvIne, tema mAnatAM je doSo Ave che tenuM savistara kathana kareluM che. jemake vastune ekAMta kSaNika mAnatAM lokavyavahAra tathA paramArthanI hAni thAya che, te ja pramANe padArthane ekAMta nitya mAnatAM paNa aneka virodho Ave che. jo vastu ekAMte ekarUpe ja rahe, koI prakAre paNa temAM parivartana na thaI zake to baMdha tathA mokSa Adi vyavasthA paNa na thaI zake. AvI rIte AcArye madhyasthatAthI doSonuM nivAraNa karIne syAdvAda rIte vastusvarUpa mAnavAnI bhalAmaNa karI che. zrImadbhue gAMdhIjIne dharmamaMthanakALamAM A zAstra vAMcavAnI bhalAmaNa karI hatI. cha darzananI mAnyatA sAMkhya yoga naiyAyika bauddha hA hA hA hA hA nA nA nA hA hA hA nA nA hA nA nA hA hA hA (188) sanatkumAra cakravartI juo mokSamALA zikSApATha 70-71 ane bhAvanAbodha paMcama citra H azuci bhAvanA. AmAM vizeSa eTaluM jANavuM jarUrI che ke e cakravartI cha khaMDanuM rAja choDI jatA rahyA, paNa emanuM bhogAvalI karma bAkI hovAthI cha mahinA sudhI emanuM aMtaHpura emanI pAchaLa pharyuM topaNa emaNe enI sAmuM paNa joyuM nahIM. Scanned by CamScanner 112 AtmA vedAMta jaina nitya anitya pariNAmI nA apariNAmI hA sAkSI hA sAkSI-kartA nA hA | nA |5| hA nA nA hA 67 hA nA ||ra Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 113 (189) samayasAra A apUrva adhyAtmazAstranA kartA zrImAna kuMdakuMdAcArya che. zrI kuMdakuMdanA anya thonI jema A racanA paNa prAkRta bhASAmAM gAthAbaddha che. A nizcayanayano graMtha che ane emAM praghAnapaNe zuddha AtmatattvanuM kathana che. na AcArya lakhe che ke kAma, bhoga tathA baMghanI kathA A jIve aneka vAra maLI che. jIvanA paricayamAM AvelI che tathA anabhavelI che paNa jIvane ekatva ddhAtmatattva)nI kathAnI prApti atizaya kaThina che. AgaLa lakhe che ke vyavahAranaya abhUtArtha che. nizcayanaya bhUtArtha che. bhUtArthanayanA viSayane Azraya karanArA jIvane samyagdarzana hoya che. paraMtu je jIvo utkRSTa dazAne pAmyA nathI ane paramArtha samajavAnA icchuka che evA nIcI dazAmAM rahelA jIvone vyavahAranayathI upadeza karavo yogya che. AtmA paradravyano kartA tathA bhoktA che e paNa eka prakAre jIvanI bhrAMti che, tema mAnavAthI AtmAne paradravyarUpa thavAno prasaMga Ave che. mATe AtmA dareka avasthAmAM potAnA bhAvono ja kartA tathA bhoktA che. adhyAtmadraSTie jIvAdi sAte tattvonuM spaSTa vivecana karIne AtmAne paradravyothI atyaMta bhinna batAvyo che. jainamAM adhyAtmano A eka ja graMtha bIjA ghaNAM adhyAtmazAstronuM bIja che. zrImajI pachI A graMthano gujarAta, saurASTramAM sAro pracAra thayo che. digaMbaromAM eno pracAra vaghAre che. enI be saMskRta TIkAo che : zrI amRtacaMdrAcAryata AtmakhyAti TIkA ane zrI jayasenAcAryakRta tAtparyavRtti. zrI amRtacaMdrAcArye TIkA sAthe vacce vacce samayasAranA sArarUpe saMskRta padyAtmaka kaLazanA 275 kAvya lakhyA che je arthasahita alaga graMtharUpe paNa chapAyA che. e TIkA para paMDita zrI jayacaMdrajI chAbaDAe hiMdI bhASAmAM TIkA lakhelI che. e traNa TIkAo sAthe e graMtha paramakRtaprabhAvaka maMDaLa taraphathI prasiddha thayelo che. eno gujarAtI anuvAda paNa sonagaDhathI pragaTa thayo che. - zvetAMbara saMpradAyamAM paNa eka samayasAra prakaraNa nAmano nAno graMtha che. temAM paNa samyajJAna, darzana tathA cAritranuM saMkSipta varNana che. zrI kuMdakuMdAcAryanA samayasAra karatAM AnI kathanazailI bhinna che. (100) samayasAra nATaka samayasAranI zrI amRtacaMdrAcAryanI AtmakhyAti TIkA ane kaLazanA AghAre zrI banArasIdAse A samayasAra nATakanI purAnI hiMdImAM padyAtmaka racanA karI che. e mAtra padyAnuvAda nathI, paNa maulika ane svataMtra graMtharacanA che. A nATakano mukhya pAtra AtmA che ane te karmo pramANe saMsArarUpI raMgamaMca para nAcyA kare che. Scanned by CamScanner Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita AnA badhA adhikAra samayasAra pramANe ja che, paNa chelle guNasthAna adhikAra umeryo che. bhASAzailI ane adhyAtmanI dRSTie bahu ja uttama graMtha che. (191) samavAyAMga A agiyAra aMgomAMnuM cothuM aMga che. kartA zrI sudharmAsvAmI che. emAM samyaktrakAre jIva-ajIva Adi padArthonuM varNana karavAmAM AveluM che. A aMgamAM svasamaya tathA parasamaya paNa samajAvavAmAM AvyA che. loka, aloka tathA lokAlokanI paNa yathArtha prarUpaNA che. atyAranA upalabdha sUtramAM to eka saMkhyAvALA, be saMkhyAvALA, traNa saMkhyAvALA bhAvonuM vizeSapaNe vyAkhyAna kareluM che. jemake cAra kaSAya che, cAra dhyAna che, cAra vikathAo che, cAra saMjJAo che. cAra prakAre baMdha che. tyAra pachI pAMca pAMca vastuo mATe sUtra che. pachI cha, sAta, ATha ityAdi mATe sUtro che. (192) sammati tarka A graMthanA kartA mahAna tArkika AcArya zrI siddhasena divAkara che. AcAryazrI jainonA banne saMpradAyone sarakhI rIte mAnya che. divAkarajInI A racanA emanA agAgha pAMDityane vizeSapaNe pragaTa kare che. emAM mukhya traNa kAMDa che. prathama kAMDamAM nayonI gahana carcA karIne sAta nayonuM vivecana kareluM che. bIjA kAMDamAM jJAnopayoga ane darzanopayoga tathA kevalI bhagavAnane te banne sAthe hoya che ke samayAntare tenI lAMbI carcA karIne divAkarajI bannene eka sAthe kahe che. trIjA kAMDamAM sAmAnyavizeSa, bheda-abheda, dravyanA utpAda-vyaya-dhrauvyanuM vyAkhyAna che. eka sthaLe zrI divAkarajI jaNAve che ke sUtra e arthanuM sthAna che. paNa mAtra sUtrathI arthanI pratipattI thatI nathI, arthanuM jJAna paNa gahana nayavAdane Azrita hoI durlabha che. tethI sUtra zIkhanAre artha samajavA avazya yatna karavo; kemake akuzala dhRSTa AcAryo AthI zAsananI viDaMbanA kare che. ane eka sthaLe teo kahe che : kriyA vinAnuM jJAna ane jJAnazUnya mAtra kriyA e banne ekAMta hoI janmamaraNanA duHkhathI nirbhayapaNuM ApavA asamartha che. eTale jJAna ane kriyAno yathAyogya samanvaya ja jIvane saMsAranA baMdhanothI mukta karI zake che. e graMthanuM apara nAma sammatisUtra paNa che. enA para zrI abhayadevasUrI racita eka vizAla ane atizaya gahana saMskRta TIkA che je prakAzita thaI cUkI che. zrImadbhue mokSamALAmAM A graMthano saMdarbhagraMtha tarIke nirdeza karelo che. Scanned by CamScanner Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 115 (193) sahajAnaMdasvAmI vi.saM. 1837nI caitra zukla navamInA divase ayodhyAnI pAse AvelA chapiyA gAmanA eka sarariyA brAhmaNa kuTuMbamAM zrI svAmInArAyaNano janma thayo hato. emanA pitAnuM nAma dharmadeva tathA mAtAnuM nAma bhaktidevI hatuM. mAtApitAe bALakanuM nAma ghanazyAma pADyuM hatuM. bALaka nAnI vayathI ja alaukika hato. kAraNavazAt dharmadeva potAnA chapiyA gAmano tyAga karIne ayodhyAmAM AvIne rahyA. tyAM thoDAka divasamAM ghanazyAmanA mAtApitA devaloka pAmyA. tethI te gharano badho bhAra potAnA moTA be bhAIo upara nAkhI gharathI nIkaLI paDyo. aneka tIrthomAM paribhramaNa karyuM ane potAnuM nAma badalIne nIlakaMThavarNI rAkhyuM. pharatA pharatA nIlakaMThavarNI lojapura nagaramAM AvyA. tyAM zrI rAmAnaMdasvAmIno Azrama hato. muktAnaMda, sukhAnaMda Adi ghaNA saMto tyAM rahetA hatA. zrI rAmAnaMdanA guNothI kheMcAIne nIlakaMThavarNIe temanI pAse bhagavatI dIkSA grahaNa karI. emanuM nAma nArAyaNamuni rAkhavAmAM AvyuM. te thoDA ja samayamAM potAnA guNone lIdhe rAmAnaMdajInA pradhAna ziSya banyA. rAmAnaMdanA kALa karyA pachI svAmInArAyaNa vizeSa prakAzamAM AvyA. loko emane bhagavAnano sAkSAt avatAra mAnavA lAgyA. camatkArane lIdhe emano khUba ja prabhAva vadhyo. potAnA saMpradAyamAM te aneka nAmothI oLakhAya che topaNa ATalA mukhya che--hari, kRSNa, harikRSNa, zrI hari, ghanazyAma, sarayUdAsa, nIlakaMThavarNI, sahajAnaMda svAmI, zrIjI mahArAja, zrI svAmInArAyaNa ane nArAyaNamuni. emaNe janahitArthe zikSApatrI nAmano eka graMtha banAvyo che je emanA saMpradAyamAM mukhya manAya che. emanA upadezonA saMgrahane vacanAmRta kahe che, jene emanA anuyAyIo bahu AdaranI dRSTithI jue che. (194) saubhAgyabhAI lallubhAI saurASTranA sAyalA gAmanA e prasiddha mumukSu hatA. temano janma saM. 1880 ane dehatyAga saM. 1953nA jeTha vada 10nA roja thayo hato. temanA pitA lallubhAI koI kAraNasara mAravADa gayelA. tyAMnA koI yatine prasanna karI te sudhArasa nAmanI cittane sthira karavAnI kriyA zIkhI lAvelA. te prayogamAM te ghaNo vakhata gALatA, eka oraDAmAM besI rahetA. temaNe sudhArasa saMbaMdhI saubhAgyabhAIne tathA DuMgarazI gosaLiyAne samajUtI ApI hatI. zrImad rAjacaMdranuM nAma temaNe sAMbhaLyuM tyAre saubhAgyabhAIne kaheluM ke rAyacaMdabhAI prabhAvaka puruSa mATe temane sudhArasa batAvajo. tethI saubhAgyabhAI zrImadbhune maLavA morabI gayA. zrImadbhu te vakhate morabI hatA. zrImadbhue temanA AvyA pahelAM eka che Scanned by CamScanner Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita ciThThImAM lakhI rAkhela ke Aje saubhAgyabhAI AvavAnA che, sudhArasa saMbaMdhI vAta karavAnA che. sudhArasa e AtmA nathI--AtmA ethI para che. te AvyA tyAre zrImade kahyuM "padhAro, saubhAgyabhAI." ema kahI pAse besADI ciThThI temane ApI. te vAMcI temane sAnaMdAzcarya ane bahumAna pragaTyAM. pachI to e emanA gADha paricayamAM AvyA ane prema-samAdhimAM lIna rahetA. saubhAgyabhAIne sAta putrIo ane be putro hatA ane AjIvikAnuM sAdhana apUratuM hatuM. eTale zrImadna labdhi-siddhinA prayogathI potAnuM duHkha nivAravA vAraMvAra vinaMtI karatA. zrImade bodhapatrothI emanI e icchA nirmUla karI ane chevaTe saubhAgyabhAIe sthitaprajJa dazA prApta karI lakhyuM : mAMgI khAIne gujarAna calAvazuM, paNa AtmAnA anaMta AnaMda AgaLa kheda nahIM pAmIe. zrI jUThAbhAInA dehatyAga pachI ghaNA patro zrI saubhAgyabhAI upara lakhAyA che. parAbhaktinI temane prApti thaI ane zrI Atmasiddhi zAstra paNa temane arthe racavAmAM AvyuM hatuM. potAnA jIvananA chellA pakhavADiyAmAM saM 1953nA jeTha suda 14 ravivAre teo zrImadbhune lakhe che--"deha ne AtmA judA che. deha jaDa che, AtmA caitanya che. te cetanano bhAga pratyakSa judo samajAyAmAM Avato nahoto. paNa dana 8 thayAM ApanI kRpAthI anubhavagocarathI bephaTa pragaTa judA dekhAya che. ane rAtadivasa A caitanya ane A deha judA ema ApanI kRpAdRSTithI sahaja thaI gayuM che, te Apane sahaja jANavA lakhyuM che. vagara bhaNye vagara zAstra vAMcce thoDA vakhatamAM ApanA boghathI artha vagereno ghaNo khulAso thaI gayo che. je khulAso pacIsa varSeya thAya evo nahoto te thoDA vakhatamAM ApanI kRpAthI thayo che. gosaLiyA viSe je kaMI AsthA hatI te bilakula nIkaLI gaI che. to have vakhatovakhata bodha ApavAnA patro Apa ApanI icchA pramANe lakhIne moTI pAyarIe caDhAvazo e ja vinaMtI.'' temanA dehatyAga vakhate zrI aMbAlAla nAmanA khaMbhAtanA mumukSu temanI sevAmAM hAjara hatA. temaNe temanI gaMbhIra vedanAmAM dharmanI jAgRti rahe te arthe maMtra zabda kAne nAkhavA mAMDyo tyAre te bolyA--'vAre vAre zuM kahe che ? A jIvane bIjo lakSa na hoya; e ja mAro lakSa che.'' zrImadbhue zrI saubhAgyabhAInI saraLatA, paramArtha saMbaMdhI nizcaya, mumukSu pratye upakAratA, jJAnInA mArga pratyeno adbhuta nizcaya Adi sadguNo patrAMka 782, 783 mAM vakhANyA che. Scanned by CamScanner Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 117 zakata (15) saMgamadeva eka samaya saugharmendra sarva sabhAne uddezIne svargamAM A pramANe kahyuM-"he jamavAsI devatAo! zrI vIra bhagavAnano apAra mahimA sAMbhaLo. e prabhu zrI atyaMta virakta che, kAma, krodha, mAna, mAyA, lobhAdi doSo temane AzA tA nathI. prabhune dhyAnamAMthI calAyamAna karavAne devatAo, asuro, yakSo, azo. manuSyo ke trilokya paNa zaktimAna nathI." iMdranA AvA vacano sAMbhaLI bhavya ane tIvra mithyAtvavALo saMgamadeva IrSAthI kaMpato A pramANe bolavA tho-"he devendra! manuSya kITanI ATalI badhI prazaMsA zI?" pachI te saMgamadeva agavAna mahAvIrane dhyAnathI calita karavA aneka kaSTo tathA upasargo karavA lAgyo, ane cha mahinA sudhI bhayaMkara upasargo karyA, to paNa bhagavAna aMza mAtra calita thayA nahIM. zrImadjI e viSe upadezachAyAmAM lakhe che ke "mahAvIra svAmIne saMgama nAme devatAe bahu ja, prANatyAga thatAM vAra na lAge tevA pariSaha dIghA." ' (196) sukhalAla chaganalAla saMghavI lIMbaDInA prasiddha mumukSu zrI sukhalAlabhAI tIvra prajJAvaMta, zAMta guNagaMbhIra hatA. pUrvanA satsaMskAranA baLathI tathA satpaSyanA udayathI zrI sukhalAlabhAIne zrImannAM darzana thatAM ja, A ja satparuSa che, paramezvaratulya pUjya che evo bhaktibhAva pragaTI UThyo hato. viramagAmamAM te milamAM nokarI karatA hatA. zrImad rAjacaMdra temane tyAM traNa divasa rahyA hatA. tIvra jijJAsudazAvaMta zrI sukhalAlabhAIe temanA bogha ane samAgamano apUrva lAbha lIgho hato. te vakhate nAthIbAI nAme kanyAzALAnI zikSikA bhAvasAra jJAtinI vighavA bAI zrImadbhA samAgamamAM AvelAM. te ghaNA vairAgyavaMta ane sujJa bAI hatAM. zrI devakIrNamunizrInA boghathI tene potAnuM jIvana dharmamaya gALavAnI bhAvanA thayelI tathA zrI lallujI muni dvArA zrImadjI pratye tene bahumAna thayeluM. paramakRpALu zrImad rAjacaMdra dehAdhyAsa choDAvavA tathA tenI parIkSA arthe rAveluM ke mAthAnA baghA vALa muMDAvI, snAna karI, derAsaramAM jaI bhagavAnanAM sIna karI ahIM Avaze to ame paramArthamArga batAvIzuM. te saraLa bAI akSarazaH bha vatI zrImadjI pAse AvI, tene temaNe mULamArgano bogha karyo. te lakSamAM laI jIvanaparyata bhaktibhAva teNe TakAvI rAkhyo hato. Scanned by CamScanner Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita zrI sukhalAlabhAIne zrI aMbAlAlabhAIe mumukSuonA patronA saMgrahanI nakala mokalI hatI teno te bhaktipUrvaka abhyAsa karatA hatA. "ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAno hato." e saM. 1957 phAgaNa vada 3 no patra naM. 951 zrI sukhalAlabhAI upara lakhAyelo che. bharUcamAM mIlamAM nokarI chevaTanAM varSomAM te karatA hatA. pleganA kAraNe bharUcamAM samAdhipUrvaka temano deha chUTyo hato. (197) sudarzana zeTha juo mokSamALA zikSApATha 33 (198) subhUma cakravartI juo mokSamALA zikSApATha 25 (19) suMdaravilAsa suMdaravilAsa e suMdaradAsajInI kavitAono saMgraha che. suMdaradAsa dAdupaMthanA eka mahAtmA hatA. emano janma vi.saM.1953 mAM jayapuranI rAjadhAnI ghosA nagarImAM bUsara gotranA khaMDelavAla vaNika kuTuMbamAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma paramAnaMdajI athavA cokhA ane mAtAnuM nAma satI hatuM. pAMca varSanI uMmare teo dAdu dayAlanA ziSya thayA hatA. emano svabhAva zAMta ane AkarSaka hato. agiyAra varSanI uMmare teo dAdu dayAlanA ziSya rajabajI ane anya sAghuo sAthe kAzI gayA ane vIsa varSa sudhI saMskRta, hiMdI, vyAkaraNa, purANa, veda ane anya darzanono abhyAsa karyo. temanA suMdaravilAsa" ane "jJAnavilAsa' graMtha vaghAre prasiddha che, je emanA koI ziSya saMkalana karIne chapAyela che. suMdaravilAsa graMtha 24 prakaraNa (aMga) mAM vaheMcAyelo che ane jJAnasamudra graMthamAM pAMca dulAsa che. pahelA hulAsamAM guru ane ziSyanA lakSaNo, bIjA hulAsamAM premalakSaNA bhakti, trIjAmAM yogamArga, cothAmAM sAMkhyatattva ane pAMcamAmAM cAra abhAva varNavIne AdhyAtmika jJAnanuM svarUpa darzAvyuM che. jJAnavilAsa ane suMdaravilAsamAM bhakti, jJAna, vairAgya ane tyAganuM mahatva samajAvyuM che. emanA hRdayamAM apAra gurubhakti hatI ema emanI kavitA parathI siddha thAya che. kavitA karavAmAM e atizaya nipuNa hatA. hiMdInA uttama kaviomAM emanI paNa gaNatarI che. suMdara aSTaka, jJAnavilAsa Adi 42 graMtho emaNe racyA che. te graMthono viSaya mukhyapaNe vairAgya ne bhakti che. zrImadjIe suMdaradAsane mArgAnusArI jIvomAM gaNyA che. emano dehAMta 93 varSanI uMmare vi.saM.1742 mAM sAMgAneramAM thayo hato. Scanned by CamScanner Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 119 viSe temanuM kAvya bahu suMdara che H tRSNA jo daza vIsa pacAsa bhaye zata, hoI hajAra tU lAkha maLegI, koTI arabdha, kharabdha, asaMkhya, gharApati honekI cAha jagegI; svarga-pAtAlakuM rAja karo, pRSaNA adhika Aga lagegI, suMdara eka saMtoSa vinA zaTha, terI to bhUkha kadI na bhagegI. (200) suMdarI e bhagavAna RSabhadevanI putrI hatI. e viSe A ja pustakamAM '(111) brAhmI ane suMdarI' mAM mAhitI ApI che. (201) sUtrakRtAMga A AgamagraMtha che. enA praNetA zrI sudharmAsvAmI che ema kahevAya che. bAra aMgamAM prathama aMga AcArAMgasUtra che jeno viSaya AcAra che, chatAM sUtrakRtAMgamAM paNa AcAranA mULarUpa jJAnane lagatuM ghaNuM kahyuM che. A AgamamAM be zrutaskaMdha che, temAM prathama zrutaskaMdhamAM soLa ane bIjA skaMdhamAM sAta ema badhA maLIne trevIza adhyayana che. e viSaya dravyAnuyogano che. prathama samayAkhyA nAmanuM adhyayana che jemAM svasamaya tathA parasamayanI prarUpaNA sArI rIte karI che. tenI zarUAtamAM bhagavAna kahe che ke he bhavyajIvo, tame baMdhana (jJAnAvaraNa, mithyAtva Adi)ne jANo, parantu jANIne saMtoSa mAnI levAnuM nathI, mATe pharI kahe che ke te baMdhanone jANIne chedo. tyAre ziSya prazna kare che ke bhagavAna ! baMdhana zuM ? ane baMdhananAM kAraNa kayAM ke je jANIne te chedI zakAya ? tenA uttaramAM bhagavAna kahe che ke jJAnAvaraNAdi karmane tuM baMdhana jANa tathA te karma baMdhAvAnAM kAraNa AraMbha parigraha che. jyAM AraMbha parigraha hoya che, tyAM avazya prANAtipAta hoya che. eTale parigrahanA sadbhAvamAM jIva koI ne koI rIte avazya hiMsA kare athavA karAve che. AtmatattvanI yathArtha zraddhA vinAno AraMbha parigrahano tyAga e vAstavika tyAga na gaNAya tethI AgaLa jIvatattvanA nirNaya mATe, prathama aneka prakAranI mAnyatAo, jema ke koI AtmAne paMcabhUtarUpa mAne ityAdi batAvI AtmatattvanI yathArtha pratIti karAvI che. anya darzanIo je pramANe jIvatattvane mAne teTaluM ja jANavAthI AtmAno nizcaya thato nathI paNa mumukSu vadhAre mUMjhavaNamAM paDI jAya che. che AnuM bIjuM adhyayana vaitAlIya nAmanuM che. tene vAMcavAnI zrImadbhue khAsa bhalAmaNa karI che. kAraNa ke emAM je viSaya che te AtmArthI jIvone atyaMta upayogI che, vairAgyapoSaka che. te aghyayananI prathama gAthAmAM bhagavAna kahe che ke aho bhavyo ! Scanned by CamScanner Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita tame samajo, jJAna, darzana, cAritramAM pravartI kAraNa ke Avo avasara pharI pharI maLavo durlabha che. to Avo avasara pAmIne kema nathI samajatA? je A avasare gharma nahIM Adare tene bobIjanI prApti durlabha che. zrImadjIe ghaNAM patromAM A Agama vAMcavAnI mumukSaone AjJA ApI che. pU.brahmacArIjIe prajJAvaboghamAM puSpa 54 mAM A vaitAlIya adhyayana para suMdara jAgRtipreraka varNana karyuM che. (202) sudraSTitaraMgiNI sudraSTitaraMgiNI paM. TekacaMdajInI svataMtra racanA che. saMskRta tathA prAkRta zAstronA anuvAdanI apekSAe svataMtra graMthanirmANa eka kaSTasAdhya kArya che. ene mATe gaMbhIra adhyayananI jarUra hoya che. "mokSamArga prakAzaka'nI jema A graMtha paNa digaMbara jaina samAjamAM khUba pracAra pAmelo che. graMthakAre potAnI vAtane A graMthamAM bahu sArI rIte mUkI che jethI svAdhyAyapremIone eno svAdhyAya karatAM muzkelI naDatI nathI. A graMthamAM 42 parva che. te parvomAM judA judA viSayo para sacoTa vivecana che. eka sthaLe kartA lakhe che ke "AMdhaLA sAme dIpaka, baherA pAse gAna tathA napuMsaka pAse strInA hAvabhAva jema vyartha che, temaja tattvaruci vagaranA mukhe AgaLa ghamapadeza paNa vRthA che. A graMtha vidvadhara paM. TekacaMdajIe vikrama saM. 1838nA zrAvaNa suda 11 nA divase bhadrazAlapuramAM lakhIne samApta karyo hato, ema graMthanA chellA padathI jaNAya che. (203) svAmi kArtikeyAnuprekSA kArtikeya svAmI bAla brahmacArI hatA. emanI A kRti che. A graMthamAM zuM che? te nAma parathI spaSTa jaNAya che. eTale bAra anuprekSA(bhAvanA)onuM savistara varNana karavAmAM AvyuM che. A bhAvanAo mumukSuone vairAgyotpAdaka hovAthI paThana tathA manane yogya che. kAraNa ke anuprekSAo vairAgyanI jananI che. eka sthaLe AcArya lakhe che ke- samyakatva che te mahAna ratna che; sarva yogomAM te ja uttama yoga che; te ja mahAmaMtra che, tathA sarva prakAranA kArya karanAra paNa te ja che. (204) haribhadrAcArya zrI haribhadrAcArya zvetAMbara saMpradAyamAM eka samartha ane prabhAvazALI vidvAna thaI gayA che. te citrakUTanA samartha brAhmaNa vidvAna ane rAjapurohita hatA. pAMDityanA abhimAnamAM AvIne haribhadra evI pratijJA lIdhI ke jenuM kahevuM huM na samajI zakuM teno huM ziSya thAuM. ekadA jaina sAdhvI yAkinImahattarAnA mukhethI nIkaLelI gAthA pote samajI na zakyA, mAna maLyuM. eTale te sAdhvI pAse ziSya Scanned by CamScanner Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktio tathA graMthono paricaya 121 thavA gayA. sAdhvIjIe potAnA gharmAcArya jinabhaTa pAse dIkSA levA jaNAvyuM. vikhe bhagavatI dIkSA lIdhI. emaNe potAnA graMthomAM graMthakartA tarIke yAkinImahattarA (putra) evo zabda vApayo che. Ama teo temanA pratye potAnI bhakti pragaTa kare che. AcAryazrInA haMsa ane paramahaMsa nAmanA be ziSyone bauddhadarzana jANavAnI icchA hovAthI teo vezapalaTo karIne bauddha vidyApIThamAM jaIne zAstrAbhyAsa karavA lAgyA. gharmaasahiSNutAne kAraNe e banne ziSyo jaina sAdhu hovAnI zaMkA thatAM tyAMnA adhikArIoe jinanI pratimAne cAlavAnA mArga para rAkhI ane te para paga mUkIne teo cAle che ke nahIM e teo jovA lAgyA. te ziSyoe te pratimAnA kaMTha upara khaDIthI traNa rekhA karI have A jinanI pratimA nathI ema ghArI teo tenA para paga mUkIne cAlyA gayA. adhikArIone khabara paDI gaI ane teo te bannene mArI nAkhavA vicAre che ema jANIne haMsa ane paramahaMse te sthaLano tyAga karyo. bauddha rAjAnuM lazkara pAchaLa paDyuM. haMsa Akhara laDatAM marAyo. paramahaMsa nAsIne citrakUTa pahoMcyo ne sarva vRttAMta gurune kahI saMbhaLAvyo. guru haribhadra atyaMta kupita thayA. bauddho sAthe vAdavivAda karyo. "je hAre te ghagaghagatA kaDAyAmAM paDe" evI zarata hatI. bauddhAcAryo vAdamAM hArIne nAza pAmavA lAgyA tethI hAhAkAra thaI rahyo. haribhadranA gurue kopanI zAMti mATe be gAthAo mokalI jethI AcArya zAMta thayA, ane aparAghanuM prAyazcitta lIdhuM. A AcArye 1444 graMthonI racanA karI che jemAMthI keTalAya graMtha Aje upalabdha nathI. emaNe potAnA graMthomAM sarva darzananI sArI rIte madhyasthapaNe AlocanA karI che. "yoga para paNa AcArye potAnI lekhanI calAvI che tathA te yogane eka nUtana svarUpa ApyuM che. zrImajIe eka patramAM emano A zloka TAMkyo che : pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH / / 1 // A zloka parathI ja AcArya mahArAjanI madhyasthatAnuM sahajamAM anumAna karI zakAya che. (205) hemacaMdrAcArya dhaMdhukA nagaramAM cAcaga nAmano eka sagRhastha raheto hato. tenI strInuM nAma pAhinI hatuM. tenA peTe eka buddhimAna putre saMvata 114panI kArtikI pUrNimAne divase janma lIdho. tenuM nAma caMgadeva rAkhavAmAM AvyuM. eka vakhate pharatA pharatA zrI devacaMdrasUri tyAM paghAryA. teono ghamopadeza sAMbhaLI bALaka caMgadevane temanA ziSya thavAnI icchA thaI, ane temanI sAthe pharavA lAgyo. pachI AcArye te bALakane Scanned by CamScanner Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrImad rAjacaMdra graMthamAM ullikhita atizaya buddhizALI jANIne tenA mAtApitAne yogya rIte samajAvIne tene dIkSA ApI ane caMgadevane badale somacaMdra nAma rAkhyuM. somacaMdra alpa samayamAM ja eka prauDha ane pratibhAvAna vidvAna banI gayA tethI AcArye hemacaMdra evA nUtana nAmanI sAthe temane AcAryapada pradAna karyuM. hemacaMdrAcAryanuM apAra zAstrajJAna joIne te samayanA gujarAtanA rAjA siddharAja jayasiMha temanA para bahu bhaktibhAva gharAvatA hatA. siddharAjanA maraNa pachI kumArapALa 50 varSanI vaye gurjaradezano adhipati thayo. teNe keTalAMka varSo rAjyanI vyavasthA karavAmAM tathA zatruone jItavAmAM gALyAM. kumArapALa rAjyaprApti pahelAM aneka saMkaTomAMthI potAne ugAravA mATe AcAryano upakAravaza hato. potAnuM rAjya samarpaNa karatA rAjAne AcArye kahyuM ke he mahArAja, ame nigraMtha chIe. amAre rAjyAdinuM zuM prayojana ? jo tame kharekhara kaMI ApavA icchatA ho to A traNa vastuonuM pAlana karo : prANIonI hiMsAne baMdha karI badhAne abhayadAna Apo; mANasa jAtanI adhogatinA kAraNarUpa jugAra, mAMsa, zikAra Adino niSedha karo; ane paramAtmA mahAvIranI pavitra AjJAonuM pAlana karI tenA satya dharmano pracAra karo. kumArapALa rAjAe te pramANe karyuM ane paramArhata banyo. te prabhAva zrI hemacaMdrAcAryano hato. AcAryanI sAhitya-sevA atizaya prasiddha che. emaNe ghaNA graMtho lakhyA che jemAM triSaSTizalAkA puruSa caritra bahu prasiddha che. emanuM AyuSya 84 varSanuM hatuM. zrImadbhu upadezanoMgha 8 mAM emanA viSe potAno abhiprAya jaNAvatA kahe che ke hemacaMdrAcArya jevA prabhAvaka puruSanA abhAve jaina darzananI hAlata dayanIya thaI gaI. (206) jJAnezvarI jJAnezvarI jJAnezvara mahArAjanI karelI bhagavadgItAnI TIkAnuM nAma che. bhagavadgItAnI bIjI TIkAo karatAM A TIkA vizeSa khulAsAothI bharelI che. AnA abhyAsathI sAdhAraNa mANasa paNa gItAnA gUDhArthane samajI zake che. AmAM aneka dRSTAMtothI gItAmAM AvelA viSayone vizeSa spaSTa tathA rocaka banAvavAmAM AvyA che. samAsa Scanned by CamScanner Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by CamScanner