Sherisa Bhoyani Pansar Ane Bija Tirtho

Author(s): Vishalvijay
Publisher: Yashovijay Jain Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006288/1

Page #1

KONFRON
સેરિસા ભોયણી પાનસર
અને
ખીજાં તીર્થા
: લેખક : ધ મ જ ય તેા પા સ ક
પૂ. મુનિરાજ શ્રીવિશાળવિજયજી
પ્રકાશક : શ્રી યશોવિજય જૈન ગ્રંથમાળા : ગાંધીચેાક : ભાવનગર

Page #2

સેરિસા ભોયણી પાનસર રરરરર અને બીજાં તીર્થંકર
: લેખકઃ ધર્મજયંતે પા સક પૂ. મુનિરાજ શ્રીવિશાળવિજયજી
: પ્રકાશક: શ્રી યશોવિજય જૈન ગ્રંથમાળા
ગાંધી ચેક: ભાવનગર

Page #3

લેખક :
પૂ. મુનિશજ શ્રીવિશાળવિજયજી
પ્રકાશક:
અભયચંદ્ર ભગવાન ગાંધી મંત્રી : શ્રીયશોવિજય ગ્રંથમાળા
ગાંધી ચેાક : ભાવનગર
મુદ્રક
ગાવિધ્યાલ જગશીભાઈ શાહ
શારદા મુદ્રણાલય પાનકારત્મકા : અમદાવાદ
પહેલી આવૃત્તિ
વિ. સં. ૨૦૧૯ વીર સં. ૧ ૨૪૮૯
ધર્મ સં. ૪૧ ૪ સ. ૧૯૬૩
કિંમત : રૂા. ૧-૫૦ ન. પૈ.

Page #4


Page #5

6
8 / \
5. 10
શાંતમૂર્તિ પંન્યાસ શ્રીહરમુનિ મહારાજ ગણિવર્ય
જે
જ 2022
-
:
%*+
:
જ
'
કા
\
/
\
\

Page #6

સમપ ણુ
શાસન માટે મારવાડ દેશમાં વિચરી અનેક ક્રુષ્ટ સહન કરી અન્યધમી તરફથી કઠેર ઉપસર્વાંને સહન કરનાર એવા આત્મસહધમી સ્વર્ગસ્થ પંન્યાસપદવી ધારક શાન્તમૂર્તિ હી ર યુ નિ મહારાજ ગણિવર્ય ની પુણ્યસ્મૃતિને.
ધમ જયતે।પાસક —મુનિ વિશાળવિજ્ય

Page #7

પ્રકાશકીય
તીર્થધામનો પરિચય કરાવનારી પુસ્તિકાઓ પ્રગટ કરવાની અમારી પ્રવૃત્તિ એકાએક થંભી ગઈ હતી. લગભગ બે વર્ષ જેટલો સમય વીત્યા પછી અમે આ પુસ્તિકા પ્રકાશિત કરી શક્યા છીએ. આ વિલંબનું કારણ એ છે કે, તીર્થધામેની પુસ્તિકાઓના લેખક પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રીવિશાળવિજયજી મછેલ્લા એકાદ વર્ષથી હોસ્પીટલમાં પથારીવશ હતા.
આમ છતાં અમારી વારંવારની માગણીથી પ્રેરાઈને પૂ. મહારાજશ્રીએ આ પુસ્તિકા તૈયાર કરી આપી છે તે બદલ અમે તેમના પરમ ઋણી છીએ.
પૂ. મહારાજશ્રીએ આ પુસ્તિકામાં ૧ સેરિસ, ૨ ભાયણી, ૩ પાનસર, ૪ વામજ, ૫ ઉપરિયાળા અને ૬ વગ્રામ એ રીતે છ સ્થળને પરિચય આપે છે. આ બધાં સ્થળ અમદાવાદની નજીકમાં આવેલાં છે અને એ સ્થળની આસપાસ વસતી જૈન જનતા વારતહેવારે આ સ્થામાં વાત્રા-પ્રવાસ માટે જાય છે. એ સ્થળ વિશે જનતાને પરિચય કરાવે આવશ્યકીય છે એમ સમજીને આ પુસ્તિકા તૈયાર કરી છે.
પૂજ્ય મહારાજશ્રીનાં તીર્થવિષયક ૧૧ પુસ્તકો પ્રગટ કર્યા પછી આ બારમું પુસ્તક પ્રગટ કરી શક્યા છીએ.
તીર્થધામોની પુસ્તિકાઓ પ્રગટ કરવા માટે ભાવુકો વારંવાર પૂછપરછ કરે છે તેથી અમે આ પ્રવૃત્તિ નિયમિત કરવા પ્રવૃતિશીલ છીએ. આ પુસ્તિકાને સર્વાગ સુંદર બનાવવામાં જાણીતા પં. અંબાલાલ પ્રેમચંદ શાહે ઉલટભર્યો શ્રમ લીધે છે, સંસ્થા તેમની રાણી છે.

Page #8

श्रीशंखेश्वर पार्श्वनाथाय नमो नमः । यक्षराट् श्रीमणिभद्रो विजयतेतराम् । श्रीमद्विजयधर्मसूरिगुरुभ्यो नमो नमः । श्री जयन्त विजयगुरुभ्यो नमः । સંપાદકીય નિવેદન
વૃદ્ધાવસ્થા અને નાદુરસ્ત તબિયતના કારણે ભવતારક પવિત્ર તીર્થાં વિશે માહિતી એકત્રિત કરવામાં શિથિલતા આવી ગઈ છે એમ મારા વાચકવર્ગ આગળ મારે કબૂલાત આપવી પડે છે.
અમદાવાદ અને તેની નજીકનાં તીર્થા સેરિસા, ભાયણી, પાનસર, ઉપરિયાળા વગેરે યાત્રીની દૃષ્ટિએ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ અને હવાફેરની ગરજ સારે એવાં સ્થળેા છે, તેને! પરિચય અપાય તેા ઠીક એમ શ્રી. યશાવિજય ગ્રંથમાળાના સંચાલકે અને કેટલાક તીર્થં ભક્તોએ મને જણાવેલું એટલે આ પુસ્તિકા તૈયાર કરવાની મારી ઈચ્છા બલવતી થઈ અને પુસ્તકના આકાર આપી શકયો.
મારી ઈચ્છા તે ભારતનાં પ્રત્યેક જૈન તીર્થાંને પરિચય તૈયાર કરવાની છે પણ ઉપરના કારણે હવે તે ઇચ્છા ખરી આવે એમ લાગતું નથી. નવું વાચન થાય નહીં ત્યારે જૂતી મૂડી ઉપર માણુસ કેટલું નભી શકે ?

Page #9

આમ છતાં શ્રી યશોવિજ્ય ગ્રંથમાળાના સંચાલકે મને પ્રેરણ કરતા રહે છે એટલે મારી અગાઉની સંકલિત વિગતેને પુસ્તિકાનું રૂપ આપી શક્યો છું. તેમાં પં. શ્રી અમૃતલાલ તારાચંદ દેશીએ અને પં અંબાલાલ પ્રેમચંદ શાહે સંકલનામાં મદદ કરી છે તે બદલ તેમને ધન્યવાદ આપું છું. મારા સાથી મુનિરાજ શ્રી જયાનંદવિજયજીએ પણ સારી મદદ કરી છે તેની નેંધ લઉં છું.
આ પછીનાં બીજાં કેટલાંક પુસ્તકેની પણ મેં તૈયારી કરી રાખી છે પણ એ વિશે આજે હું કંઈ કહી શકું એવી સ્વસ્થ સ્થિતિમાં નથી.
શ્રી યશોવિજ્ય જૈનગ્રંથમાળા મારાં પુસ્તકો તૈયાર થતાં પ્રગટ કરવાને ઉત્સાહિત રહ્યા કરે છે એ મારી સાહિત્યપ્રવૃત્તિને પ્રેરણારૂપ છે. પણ હવે જાણે થાક લાગ્યું હોય એવો અનુભવ થઈ રહ્યો છે. છતાં યથાશક્તિ આ પવિત્ર લેખનપ્રવૃત્તિ ચાલુ રાખીશ એવી આશા આપું છું, એમાં મારા માટે બેવડો લાગ છે.
સુનિ વિશાળવિજય

Page #10

ગુર્ય પાર્શ્વનાથી પ્રસન્ન
સેરિસા પાર્શ્વનાથ ભગવાન

Page #11


Page #12

dછે નુક્રમ
૧. શ્રી. સેસ્મિા તીર્થ ૨. શ્રી. મેયણ તીર્થ છે. શ્રી. પાનસર તીર્થ ૪. શ્રી. વામજ તીર્થ ૫ શ્રી. ઉપસ્કિાળા તીર્થ ૬. શ્રી. વડગામ તીર્થ

Page #13

આધ્યાત્મિક ગનિષ્ઠ શાંતમૂતિ સન્મિત્ર પૂ.પા. શ્રી. કપૂરવિજયજી મહારાજશ્રીના પટ્ટશિષ્ય પરમવૈરાગી શુદ્ધ બ્રહ્મચારી છે. પુણ્યવિજયજી. મહારાજશ્રીના શિષ્યરત્ન પરમતપસ્વી
બાળબ્રહ્મચારી પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી મનોહરવિજયજી મહારાજશ્રીને
જીવન દી ૫
(સ્વાધ્યાય) તપસ્વી એક આવ્યા, ભક્તિ ભરી ભરી લાવ્યા,
“મનેહરવિજયજી” જેમનું નામ રે, જેણે તિ જગાવી, ભક્તિદીપ પટાવી,
તપથી કાયા રે દામી જી કામ રે..ત૫૦ ૧ પાલીતાણાના “માળીયા” ગામે રહે ગૃહસ્થી રૂખડ નામે, તેને “અમૃત' નામે નારી, સેવા-ધર્મ–ભક્તિના પૂજારી, તેના પુણ્યબળે ભક્ત જન્મ ધરે,
આજે “મનેહરવિજયજી જેનું નામ રે...ત૫૦ ૨. જન્મ ધર્યો ચક્રીકુળમાં, તોયે ધર્મ પ્રદ્યા જિનવરના, વળી દીક્ષા લીધી બચપણમાં, કાયા શેકી છે તપના રણમાં કરવા ભક્તિનાં કામ, છેડ્યા ઘરનાં એ ધામ,
" વિહર્યા ત્યાગને પંથે સુજાણ રે....તપ૦ ૩

Page #14

તપસ્યામાં વિખ્યાત મુનિજી, પૂજ્યપાદ શ્રી કરવિજયજી, જેના શિષ્ય શ્રી પુણ્યવિજ્યજી,તેના શિષ્ય મનેહરવિજયજી; જેવા દાદા ગુરુજી, તેવા થયા મુનિજી, ' ' જેણે દિપાવ્યું ગુરુજીનું નામ રે... ત૫૦ ૪ બાળપણાથી બ્રહ્મચર્ય પાળે કઠીન તપમાંહે જીવન ગાળે, તપ કરીને કર્મો સર્વ બાળે, આખા કુળને એ ઉજવાળે, જેમ કાદવે કમલ, તેમ મુનિ રહે અમલ,
''જેણે ભક્તિ વરી છે નિષ્કામ -ત૫૦ ૫ આઠ માસખમણ પૂરાં કીધાં, ચઉવિહારે સિદ્ધિતપાદિક લીધાં, સેળ ઉપવાસ ચૌદવાર કીધા, જેણે ભક્તિ અમીરસ પીધા બાવન અઠ્ઠાઈ કીધી, આરાધના તપ યથાવિધિ,
- અઠ્ઠમ ઉપવાસને નહિ પાર રે.. ત૫૮ ૬ ક્ષીરસમુદ્ર તપ ત્રણ વાર, કર્મસૂદન તપ નવ ધાર, પિસ્તાલીસ આગમ ઉદાર, આંબેલથી આરાધના સાર;
કિયા વિધિની સાથે નવાણુમી ઓળી આરાધો રે....ત૫૦ ૭ જૂનાગઢના શ્રાવક સદભાગી, ભાવનગર થયું ગુણરાગી, શ્રદ્ધા ભાવે હદયે ભક્તિ જાગી, જાતા ભવનાં દુખડાં ભાંગી, પથિક પ્રણમીને કહે તે, ચરણે શીશ મૂકી દેતા,
મુને ! પાર ઉતારો મારી નાવ રે તપ૦ ૮
રચયિતા મુનિભક્ત ગુણવંતરાય પંડયા
ધન્ય શાસન એ વીરનું, તપ તપતા મુનિરાય, ચંપક સાગર ભક્તિ રસે, ભાવના તપની ભવાય.

Page #15

૧૦
આર્થિક સહાયક પુસ્તક પ્રકાશન અંગે સહાનુભૂતિ દર્શાવી પૂ. પા. આધ્યાત્મિક ગનિઝ સન્મિત્ર શ્રી. Íરવિજયજી મહારાજશ્રીના પ્રશિષ્ય તારવી બાળબહ્મચારી પંન્યાસજી મહારાજ શ્રી. મનેહરવિજયજી મહારાજશ્રીના સદુપદેશથી આ પુસ્તક અંગે નીચેની રકમની સહાયતા મળી છે સહાયતા કરનાર મહાનુભાવની ગ્રંથમાળા સાભાર નેંધ લે છે.
૧૨૫) રાજપુર (ડીસા) શ્રાવિકા બહેનેના ઉપાશ્રય તરફથી.
હ. સાહેસા. ચીમનલાલ રતનચંદ. ૭૦) ભાવનગરનિવાસી એક સદગૃહસ્થ તરફથી. ૨૫) પાલીતાણા મહુવાબંદર જ્ઞાનખાતા તરફથી. ૧૧) ભાવનગરના એક સદ્ગહરથ તરફથી. ૧૦) ભાવનગરના એક સટ્ટહસ્થ તરફથી. ૧૨૫) શિહેરવાળા ભાવનગરનિવાસી લેત ચુનીલાલ રતિલાલનાં
અખંડ સૌભાગ્યવંતાં ધર્મપત્ની જસુમતી બાલચંદ તરફથી.
SEES

Page #16


Page #17

ભાવનગરમાં શ્રી. ગેડીજી પાર્શ્વનાથના મંદિરમાં બિરાજમાન
સેરિસા પાર્શ્વનાથ ભટની પ્રતીકસ્મૃતિ
સેરિસા પાર્શ્વનાથ ભવના ઉપાસક ભક્તિપરાયણ શિહોરવાળા ભાવનગરનિવાસી સલાત ચૂનીલાલ રતિલાલભાઈએ આ આરસનું બિંબ ભરાવી, પ્રતિષ્ઠિત
કરી, તેની પૂજા-ઉપાસના નિરતર સહકુટુંબ કરે છે,

Page #18

* ही श्रीशंखेश्वरपार्श्वनाथाय नमः ।
શ્રી. સેરિસા તીર્થ

Page #19

ઉત્થાન અને પતન
ગુજરાતમાં અમદાવાદની નજીક આવેલું સેરિસા જેનેનું પ્રાચીન ભવ્ય અને રમણીય તીર્થ સ્થળ છે. પ્રાયઃ પ્રત્યેક પ્રાચીન નગર કે તીર્થની પાછળ એને ગૌરવભર્યો ઈતિહાસ છુપાયેલું હોય છે. સેરિસા તીર્થને ઇતિહાસ એના ઉન્નત નગરપણને ખ્યાલ આપે એવે છે. વાચકને એને પરિચય કરાવ, ભક્તોના હૃદયમાં તીર્થ પ્રતિ રહેલા શ્રદ્ધાના બળને ઉત્તેજિત કરવું અને તીર્થનો મહિમા ગાવે એ જ અમારે અહીં ઉદ્દેશ છે.
વર્તમાનમાં અમદાવાદથી ઉત્તર-પશ્ચિમ દિશાના ખૂણામાં સેરિસા નામે નાનકડું ગામ વસેલું છે. અમદાવાદથી ૧૫ માઈલ દૂર આવેલા કલેલ સ્ટેશનથી પાંચ માઈલ દૂર છે.
આ ગામને જોતાં તે એક વિશાળ નગરીરૂપે હશે તેને ભાગ્યે જ ખ્યાલ આવે પણ ઈતિહાસના થર ઊકેલીએ તે સેરિસા કેઈ નગરની એક નાની શેરી–મહેલે હવે, પરતુ વિકરાળ કાળે વીંઝેલા સેટાના સેળ એની પીઠ ઉપર પડેલા ઉકેલી શકાય છે. મતલબ કે એ નગર કાળના ગર્તામાં જ્યારે દટાઈ ગયું અને એ પ્રાચીન નગરનું નામ શું હશે એ

Page #20

ઉથાન અને પતન જાણવાનું મુશ્કેલ છે. કેટલાક એ પ્રાચીન નગરનું નામ સેનપુર હેવાનું જણાવે છે પરંતુ એને માટે કઈ પુરાવે મળતું નથી.
મહાકવિ ધનપાલે “સત્યપુરીય-મહાવીરેત્સાહમાં જણાવ્યું છે તેમ, મહમ્મદ ગિજનીએ સૌ પ્રથમ સૌરાષ્ટ્રના સુપ્રસિદ્ધ સોમનાથ તીર્થને વિંસ કર્યો અને ત્યાર પછી સાર અને બીજા જિનમંદિરને ભયંકર વિનાશ કર્યો અને કેટલાંય મંદિરે મસ્જિદના રૂપમાં પરિણત થઈ ગયાં. એ જ સમયે આ સેરિસાને પણ વંસ થયે લાગે છે. - ગમે તેમ પરન્તુ આગળ જણાવીશું તે પુરાવાઓથી એ વાત તે સિદ્ધ થાય છે કે બારમીથી લઈને સેળમી શતાબ્દી સુધી આ તીર્થ પિતાની પૂરી જાહેરજલાલીમાં હતું. અનેક સંઘો અને યાત્રાળુઓ અહીં મેટા પ્રમાણમાં યાત્રાએ આવતા.
સેળમી શતાબ્દીમાં થયેલા કવિવર લાવણ્યસમય પ્રત્યક્ષ જોયેલી હકીકતનું વર્ણન કરતાં લખે છે–
“પોસ કલ્યાણક દસમી દહાડ એ,
| મહિયલ મહિમા પાસ દેખાડ એ. * દેખાડ એ પ્રભુ પાસ મહિમા, સંઘ આવે ઊલટયા, ધ્વજ પૂજ મંગલ આરતી, તેણિ પાપ પૂર સ ઘટયા, સંવત પન્નર બાસઠે, પ્રાસાદ સેરિસા તણું; લાવણ્યસમયસે આદિ બેલેનમેજિનત્રિભુવન ધણી.”
સં. ૧૫૬૨માં કવિવર લાવણ્યસમય અહીં પધારેલા અને તેમણે અહીં રહેલા પાર્શ્વનાથ ભગવાનને મહિમા

Page #21

શ્રી. સેરિસા તીર્થકો
પ્રત્યક્ષ જોયે.
* સેળમી શતાબ્દી પછી એવી જ કેઈ આફતને કારણે અહીંની મૂતિઓ જમીનમાં ભંડારી દેવામાં આવેલી હોય, અને તે પછી આ તીર્થને મહિમા પણ ઘટતે ગયે હોય એમ લાગે છે. ' સેરિસ તીર્થની ઉત્પત્તિ અને સ્થાપના * પ્રાયઃ કઈ પણ જૈન તીર્થના ઈતિહાસના ઊંડાણમાં ઊતરીએ અને એનું મૂળ શેધીએ છીએ ત્યારે એ મૂળ સાથે એવી વિસ્મત્પાદક ઘટના બની હોય છે કે જે શ્રદ્ધાળુ એના મનમાં આનંદ ઉત્પન્ન કરે છે અને બુદ્ધિજીવીઓના મનમાં એક જાતને ખળભળાટ મચાવી મૂકે છે. આ સેરિસા તીર્થના મૂળમાં પણ એક એવી અજબ ઘટનાએ ભાગ ભજવ્યું છે.
" લેરિસા તીર્થની ઉત્પત્તિ સંબંધી લંબાણથી વિવેચન કરતું સં. ૧૫૬૨માં કવિવર શ્રી. લાવણ્યસમયે રચેલું સ્તવન સ્વ. પરમ પૂજ્ય શાન્તમૂર્તિ મુનિરાજ શ્રી. જ્યન્તવિજયજી મહારાજને પ્રાપ્ત થયેલું જે તેમણે “જેન સત્ય. પ્રકાશ” (ના વર્ષ ૪, ક્રમાંક ૩૯ અંક ૩, પૃ. ૨૧૯માં પ્રગટ કરાવેલું. તે અમે આખું આ પુસ્તિકાના અંતમાં અર્થ સહિત આપેલું છે. તેમાં આ તીર્થની ઉત્પત્તિ સંબંધી લખે છે કે -- 1 . એ નગર મેં એક ખોટું,
મહી ક્રિાસાદ એ.” .

Page #22

ઉથાન અને પતન
એક વખત વિદ્યાસાગર નામના કેઈ જેનાચાર્યપિતાના પાંચસે શિષ્ય સાથે વિહાર કરતા કરતા અહીં (સેરિસ) પધાર્યા. તેઓ મોટા માંત્રિક હતા. સંઘ સામે કઈ માટી આપત્તિ આવી પડે તેને દૂર કરવા માટે જ તેઓ મંત્રને પ્રયેાગ કરતા. એવા કેટલાક મંત્રોની પિોથી તેઓ પિતાની પાસે રાખતા હતા. તેમના બે શિષ્યને એ પિથી જોવાનું કુતૂહલ થયું. તે શિષ્યએ રાત્રે એકાન્તને લાભ લઈ એ પિથી ખેલી અને તેમાં રહેલા મંત્રને પાઠ કરતાં તત્કાળ બાવન વીરે હાજર થયા. તેમણે કહ્યું કે, “અમને શા માટે બોલાવ્યા છે, જે કંઈ કામ હોય તે કહો.” તે વખતે ચેલાઓએ કહ્યું કે, “આ નગર બહુ મોટું છે પરંતુ અહીં જિનપ્રાસાદ નથી. આ ખામી દૂર કરવા માટે તમે કાંતિપુર (અધ્યા) જઈને પરમાત્માનું મંદિર લઈ આવે.” બાવન વીરાએ કહ્યું કે, “જ્યાં સુધી કુકડાને અવાજ ન થાય ત્યાં સુધી અમે કાર્ય કરીશું અને કુકડાને અવાજ થતાં પલ્લુિં થશે કે તરત અમે ચાલ્યા જઈશું.” એમ કહી તેઓ વેગથી ઊપડ્યા અને કાંતિપુર ગયા. તેઓ રંગમંડપ સહિત આ જિનપ્રાસાદ આકાશ માર્ગે ઉપાડી લાવી રહ્યા હતા એટલામાં ગુરુમહારાજ જાગી ગયા અને તેમણે ઉપગ મૂકીને આ બનતી ઘટના જોઈ. તરત ચકેશ્વરી દેવીને યાદ કરી. ચકેશ્વરીએ આવીને કહ્યું કે, “આ ઠીક નથી થતું. અહીં પ્લેને મેટે ઉપદ્રવ થશે અને ધર્મસ્થાને વંસ થશે તેથી ચકેશ્વરીએ કપટથી કુકડાને અવાજ કર્યો અને બાવન વીરે જિનપ્રસાદ અને બિંબ એકી સાથે લાલી

Page #23

શ્રી. સેરિસા તીથ
હ્યા હતા તે જમીન ઉપર મૂકીને ચાલતા થયા. આ પ્રમાણે આ તીની ઉત્પત્તિ થઈ.
કવિવર આગળ લખે છે કે, ઘણી મહેનત કરવા છતાં તે મૂર્તિ પેાતાના મૂળ સ્થાનથી જરા પણ ચસકી નહી તેથી સધ અત્યંત ઉદાસ બની ગયા.
કેટલાક દિવસ ગયા પછી ત્યાં કાઈ બીજા ગુરુ (દેવેન્દ્રસૂરિ) આવ્યા. તેમણે અન્ય મંત્રની સાધના કરી તેથી ધરણેન્દ્ર સાક્ષાત્ હાજર થયા અને તે શ્રીજી પાર્શ્વનાથની પ્રતિમા લઈ આન્યા. કવિવર આગળ લખે છે કે ઃ— થાપી પ્રતિમા પાસની લેડે એ; પાસ પાયાલે જાવા ડાલે એ.
ડાલે એ પ્રતિમા નાગપૂજા, નવિ રહું. હું તે વિના; લખ લેાક દેખે સહુ પેખે, નામ લેાડણુ થાપના; સેા રણિ દીહે દેખી ખીહે, મંત્રખલી ગુરુ થિર કરી, એ નવણુપાણી વિવર જાણી, ખાલ ગયા તવ વિસરી. અંતર એવડા સેરી સાંકડી; નયરી કહેતી સેરીસા—કડી.
ગુરુમહારાજે તે પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મૂર્તિની સ્થાપના કરી અને તે વખતે તે પાકનાથ ભગવાનની પ્રતિમા પાતાલમાં જવા માટે ડોલવા લાગી ‘હું નાગકુમાર દેવાની પૂજા વગર અહીં નહીં રહું.' એમ કહેતી જાણે ડાલતી હાય તેમ લાખા લેાકાએ જોઈ. તે માંત્રિક ગુરુએ મત્રના બળથી તેને સ્થિર કરી દીધી ત્યારથી એનુ નામ ‘ લાડણ

Page #24

હત્યાન અને પતન
પાર્શ્વનાથ” પડી ગયું. તે વખતે અનેક ભક્તોએ કરેલા અભિષેકના હુવણના પાણીને પ્રવાહ એટલે મોટે થયે કે તેના ખાળનું બાકોરું નાનકડું પડવાથી તે પાણી પાળ ઉપર થઈને આખી શેરીમાં ફરી વળ્યું. બાર એજન લાંબી અને નવ જન પહોળી એવી તે નગરીની આ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના મંદિરવાળી શેરી ઘણું માણસના મુખથી શેરી સાંકડી શેરીસા–કડી (કડી પાસેનું સૅરિસા) એવા શબ્દ નીકળવા લાગ્યા અને ત્યારથી એ સ્થાનનું નામ “શેરિસ' પ્રસિદ્ધ થઈ ગયું જે આજ સુધી ચાલુ છે.
આ પ્રમાણે સેરીસા નગરમાં નવાંગવૃત્તિકાર શ્રી. અભયદેવસૂરિ મહારાજની શાખામાં થયેલા શ્રી. ધનેશ્વરસૂરિના શિષ્ય શ્રી. દેવેન્દ્રસૂરિ મહારાજે બારમી સદીમાં તીર્થની સ્થાપના કરી હતી, તે સંબંધે સં. ૧૩૮૯ માં રચાયેલા “વિવિધતીર્થકલ્પ” માં સેરિસામાં જિનપ્રતિમાઓ કેવી રીતે આવી તેની ઘટના નીચે પ્રમાણે વર્ણવેલ છે –
સેરિસા નગરમાં નવાંગવૃત્તિકાર શ્રી. અભયદેવસૂરિજી મહારાજની શાખામાં થયેલા શ્રી. દેવેન્દ્રસૂરિજી ચાર બિંબે દિવ્યશક્તિથી આકાશમાર્ગે લાવ્યા હતા.
જેમણે ધરણેન્દ્ર અને પદ્માવતી આરાધેલાં છે એવા છત્રપાલીય શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિ મહારાજ વિહાર કરતા કરતા એક વખતે સેરિસા નગર પધાર્યા અને ત્યાં ઉત્કટિકાસને કાઉરસગ કરવા લાગ્યા. આ પ્રમાણે વારંવાર કાઉસ્સગ કર૧. આ આખે મૂળ કલ્પ પાછળ આપેલ છે. જૂએ પરિશિષ્ટ નં. ૨.

Page #25

શ્રી. સેરિઆ
વાથી શ્રાવકોએ પૂછ્યું કે, “હે ભગવન ! આપ આવી રીતે વારંવાર કાઉસ્સગ્ન કેમ કરે છે? આમાં શું વિશેથતાં છે?”
સૂરિજીએ કહ્યું કે, “અહીં એક સુંદર પાષાણની ફલોહીપટ્ટશિલા છે. તેમાંથી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા કરાવવાથી તે પ્રતિમા અતિશય પ્રભાવવાળી થશે.”
શ્રાવકેના અનુરોધથી આચાર્યશ્રીએ પદ્માવતી દેવીને આરાધવા અમને તપ કર્યો. દેવી હાજર થઈ અને તેણે કહ્યું કે, “સોપારક નગરમાં એક આંધળો શિલ્પી રહે છે. તે આવીને અઠ્ઠમ તપ કરીને પ્રતિમાજી ઘડવાનું કાર્ય શરૂ કરે અને સૂર્યાસ્ત પછીથી લઈને સૂર્યોદય પહેલાં તે પ્રતિમાજીને બનાવે છે તે મહાપ્રભાવિક થશે.” શ્રાવકેએ સોપારક નગ૨ના એ સૂત્રધારને બોલાવવા માણસ મોકલ્ય. સૂત્રધાર આવ્યા અને દેવીના કહેવા પ્રમાણે મૂતિ ઘડવા લાગ્યા. ધરણેન્દ્ર સહિત પાર્શ્વનાથની પ્રતિમા તૈયાર થઈ. પ્રતિમાજી ઘડતાં છાતીમાં એક મસે દેખાવા લાગે તેની ઉપેક્ષા કરીને સૂત્રધારે બાકીનું કામ ચાલુ રાખ્યું. ફરીથી બધું ઠીક કરતાં મસો દેખાયે. તેને દૂર કરવા તેના ઉપર તેણે ટાંકણો માર્યો તેથી પ્રતિમાજમાંથી લેહી જે પ્રવાહ વહેવા લાગ્યા. સૂરિજીએ આ જોઈને તેને કહ્યું કે, આ તેં શું કર્યું? આ મસાથી તે પ્રતિમાજી મહાપ્રાભાવિક બનશે તે મસાને અંગૂઠાથી દાબી દઈને લેહી બંધ કર્યું. આ ક્ષણે આ પ્રતિષા તૈયાર થયાં. પછી બીજા પથ્થર

Page #26

કથાન અને પતન મંગાવી બીજાં ૨૪ જિનબિંબો તૈયાર કરાવ્યાં. દિવ્યશક્તિથી અધ્યાથી ત્રણ મોટાં બિંબે રાત્રિમાં આકાશમાગે મંગાવ્યાં.
શું બિંબ લાવતાં રાત્રિ વ્યતીત થઈ ગઈ તેથી એ જિનબિંબ ધારાસણ ગામના ખેતરમાં સ્થાપિત કર્યું. ચોથું બિંબ ચૌલુક્યચકાતી રાજ કુમારપાલે કરાવીને સ્થાપન કર્યું. આ પ્રમાણે શ્રી. જિનપ્રભસૂરિજી પ્રત્યક્ષ જોયેલી હકીકતનું વર્ણન કરતાં લખે છે કે, “સેરિસામાં મહામાભાવિક પાર્થ નાથ ભગવાન આજે પણ સંઘ દ્વારા પૂજાય છે. સ્વેચ્છા પણ આ તીર્થ ઉપર ઉપદ્રવ કરવાને સમર્થ થતા નથી. આ પ્રતિમાજી જલદીથી બનાવેલ હોવાથી–એક રાત્રિમાં જ તૈયાર કરેલ હોવાથી પ્રતિમાજીનાં અવયવે બરાબર લાવણ્યયુક્ત દેખાતાં નથી. તે ગામના મંદિરમાં આજે પણ આ પ્રતિમા પૂજાય છે.
–વિવિધતીર્થકલ્પ પૃ૦ ૨૪-૨૫ સં. ૧૩૯૪માં શ્રી કક્કસૂરિએ રચેલા “નાભિનન્દનજિદ્વારપ્રબમાં પાટણનિવાસી શ્રી. દેશલશાહ તથા તેને પુત્ર શ્રી. સમરસિંહ સંઘ સહિત સેરિસા યાત્રા માટે આવ્યા હતા, તેને લગતું વર્ણન કરેલું છે તે નીચે મુજબ છે –
સંઘપતિ શ્રી. દેશલને સંઘ નિરંતર પ્રયાણ કરતે, કરતે સેરિસા તીર્થ જઈ પહોંચે. અહીં શ્રી. પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા ઊંચી બેઠક પર બિરાજમાન છે. આ કલિયુગમાં પણ ધરણેન્દ્ર તેમના ચરણની સેવા કરી રહ્યો છે. પૂર્વે દેવની આજ્ઞાથી એક શિલ્પીએ આાંખે પાટા બાંધીને

Page #27

શ્રી. એરિસા તીર્થ : માત્ર એક જ રાત્રિમાં આ મૂર્તિને બનાવી હતી. વળી, નાગેન્દ્રગચ્છના અધીશ્વર શ્રીમાન દેવેન્દ્રસૂરિ મહારાજે પિતાની મંત્રશક્તિથી સર્વ અભીષ્ટ સામગ્રી મેળવીને તેમની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી. તે ઉપરાંત શ્રીદેવેન્દ્રસૂરિ સમેતશિખર પર્વત ઉપરથી પિતાની મંત્રશક્તિ વડે વિશ તીર્થનાયકેની પ્રતિમાઓ લાવ્યા હતા, તેમાનાં ત્રણ બિંબે કાંતિપુરી (અધ્યા)માં રહેલાં છે. તે ત્રણ બિંબની અહીં તેમણે સ્થાપના કરી તે જ દિવસથી આરંભીને દેવેન્દ્રસૂરિએ ઉત્તમ તીર્થની અહીં સ્થાપના કરી. આ તીર્થ દેવના પ્રભાવને લીધે મનુષ્યના સર્વ મને વાંછિત પૂર્ણ કરે છે. સાધુ દેશલે એ તીર્થમાં સ્નાત્રમહાપૂજા, મહત્સવ તથા મહાધ્વજા આદિ સર્વ ધર્મકાર્યો કર્યા અને તેની આરતી ઉતારી હતી. સમરસિંહે ગવૈયાઓને તથા સ્તુતિપાઠકને સુવર્ણના અલંકારો અને વસ્ત્રો અર્પણ કર્યા હતાં. તે પછી અઠ્ઠાઈમહત્સવ કરી દેશલે સંઘ સાથે આગળ પ્રયાણ કર્યું હતું.
સં. ૧૫૧લ્માં શ્રી. રત્નમંડનગણિએ રચેલ “ઉપદેશ'તરંગિણી'માં પણ આ વાતનું આ પ્રમાણે સમર્થન કર્યું છે. –
"तथा सेरीसकतीर्थ देवचन्द्रक्षुल्लकेनाराधितचक्रेश्वरीदत्तसर्वकार्यसिद्धिकरणत्रिभूमिमयगुरुचतुर्विशतिकायोत्सर्गिश्रीपार्श्वनाथादिप्रतिमासुन्दरः प्रासादः एकरात्रिमध्ये कृतः तत्तीर्थ कलिकालेऽपि निस्तुलप्रभावं दृश्यते । "
– ૩ઘરેશતળી , g૦ ૧ –દેવચંદ્ર નામના ક્ષુલ્લકે ચકેશ્વરી દેવીનું આરાધન કર્યું હતું. તેથી પ્રસન્ન થઈને દેવીએ સર્વકાર્યોની સિદ્ધિનું

Page #28

ઉત્થાન અને પતન
it
વરદાન આપ્યું હતું, જેથી ત્રણ ભૂમિવાળું એક અત્યંત સુદર જિનાલય એક રાત્રિમાં જ બનાવ્યું હતું. તેમ શ્રી. પાર્શ્વનાથ ભગવાન વગેરે ચાવીશે જિનેશ્વરાની કાર્યાત્સગ ધ્યાનમાં રહેલી પ્રતિમાઓને સ્થાપન કરી હતી. કલિકાલમાં પણ આ તીર્થના મહિમા અનુપમ દેખાય છે,
‘ઉપદેશસાર-સટીક'માં તીર્થ સંબંધી નિમ્નલિખિત ઉલ્લેખ મળે છે, જે ઉપરની વાત ને જ પુષ્ટિ આપનારા છે.
፡ तथा सेरीस तीर्थं देवेन्द्रक्षुल्लेना राधितचक्रेश्वरीदत्तवरकार्यसिद्धिकरणप्रसादात् त्रिभूमिमयप्रौढ चतुर्विंशतिकायोत्सर्गिश्रीपार्श्वादिप्रतिमासुन्दरः प्रासादः एकरात्रिमध्ये दक्षिणदेशमध्यागत जैनकान्तितः आनीय कृतः तत्तीर्थं कलिकालेऽपि महामहिमगेहं सर्वोपद्रवहरं च दृश्यते । --૩૫ઢેરાતાર--સટી, પૃ૦ ૩
-દેવેન્દ્ર નામના સાધુએ ચક્રેશ્વરી દેવીનું આરાધન કર્યું. તેથી તે દેવીએ પ્રસન્ન થઈ ને ઉત્તમ કાર્યાંની સિદ્ધિનું વરદાન આપ્યું. તેના પ્રભાવથી તેમણે ત્રણ ભૂમિવાળું એક અત્યંત સુંદર જિનાલય એક રાત્રિમાં જ મનાવ્યુ અને પાર્શ્વનાથ વગેરે ચાવીસે તીર્થંકરાની કાર્યોત્સર્ગ ધ્યાનમાં રહેલી પ્રતિમાઓને દક્ષિણ દેશમાં રહેલા જૈન કાન્તિપુરથી લાવીને આ સેરિકા તીની સ્થાપના કરી હતી, આ સેરિસા તી આ કલિકાલમાં પણ અતુલ પ્રભાવવાળું છે સ ઉપદ્રવાને હરણ કરનારું છે.
ચૌદમી શતાબ્દીમાં થયેલા શ્રી, જિનપ્રભસૂરિએ રચેલા ‘તીર્થ યાત્રાસ્તેાત્ર ’માં લખ્યું છે કે—

Page #29

શ્રી. સેસિ વી - " सेरिसय पुरतिलयं पासजिणमणेयबिंबपरियरियं ।"
–સેરિસા નગરના તિલક સમાન શ્રી. પાર્શ્વનાથ ભગવાન અનેક બિ બેથી યુક્ત છે.
તે જ પ્રમાણે ચૌદમા સૈકામાં થયેલા શ્રી. વિનયપ્રભ ઉપાધ્યાય પિતાના “તીર્થયાત્રાસ્તવન'માં નજરે જોયેલી હકીકતનું વર્ણન કરતાં લખે છે – “ોરણ 9 પાસુ પામેલું, વો સિદ્ધિકરો ”
સેરિસામાં રહેલા શ્રી. લેડણ પાર્શ્વનાથને હું પ્રણામ કરું છું. હે પાર્શ્વનાથ ! તમે સિદ્ધિ કરનારા થાઓ :
– જૈન સત્યપ્રકાશ વર્ષ ૧૭, અંક ૧, ક્રમાંક ૧૦૩
૧૫મી શતાબ્દીમાં થયેલા શ્રી. મુનિપ્રભસૂરિએ રચેલી “અષ્ટોત્તરી તીર્થમાળામાં નીચે ઉલ્લેખ મળે છે – બૉરિ સેરિસે સોનુ ”
ચૌદમી શતાબ્દીમાં થયેલ શ્રી. જિનતિલકસૂરિએ તીર્થમાળામાં મૂળનાયકનું વર્ણન કરતાં લખ્યું છે કે
લેરીરે પાસ છે રાયા”
સેરિસામાં શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા ઊર્ધ્વ કાયભવ્ય શરીરવાળી શેભે છે - શ્રી. જિનહર્ષગણિ “શ્રીવાસ્તુપાલચરિત્ર'ના સાતમા સર્ગમાં લખે છે કે –

Page #30

ઉત્થાન અને વતન
“તતો વન ના પ્રતિ સતાં મતઃ श्रेयोऽर्थी श्रेयसां मूलं सश्रीपार्श्वजिनेश्वरम् ॥२१॥ साक्षानागेन्द्रसंसेव्यं सेवकाभीष्टदायकम् । पुरै सेरीसकं प्राप्य पुपूज प्रौढपूजया ॥२७॥ तश्चैत्ये काञ्चनं कुम्भं न्यधानमन्त्री कृतोत्सवम् । चतुष्किकाचतुष्कं च धर्मशालां पुनः मन्त्री ॥२८॥ व्यधात् तत्र जिनाधीशपूजार्थ वाटिकां नवाम् । वापीप्रपायुतं सत्रागारं च विदधे सुधीः ॥१९॥ धर्मार्थ तत्र निर्माय द्रम्पलक्षव्ययं पुरम् ।'
- ત્યાર પછી વસ્તુપાલ આગળ ચાલતાં ચાલતાં સેરિસકપુર (સેરીસા-મહાતીર્થ)માં આવ્યા. સાક્ષાત્ નાગેન્દ્રથી સેવ્યમાન અને સેવકને અભીષ્ટ આપનાર એવા પાર્શ્વનાથ પ્રભુની પ્રૌઢ સામગ્રી સહિત પૂજા કરી. વસ્તુપાલ મંત્રીએ તે ચૈત્ય ઉપર ઉત્સવપૂર્વક સુવર્ણકુંભ સ્થાપન કર્યો તેમજ ચાર ચેકીઓ અને ધર્મશાલા કરાવી. વળી, જિનપૂજા નિમિત્તે સુજ્ઞ મંત્રીએ વાવડી સહિત સુંદર વાટિકા આપી. પરબ યુક્ત દાનશાળા પણ ખેલાવી અને ત્યાં ધર્મની પ્રભાવના નિમિત્તે એક લાખ દ્રમ્પને નથી કર્યો - પંદરમી શતાબ્દીમાં રચાયેલી એક “તીર્થમાળામાં રિસાને શાશ્વત તીર્થ તરીકે ગણવેલ છે. '

Page #31

૧૪
શ્રી. સેરિસા તીથ
'संक्खेसरि सेरिसे तारणि पंचासरि चारुपी आरासणी ॥ . —પ્રાચીન જૈન તીથમાળા ભાગ ૧, પૃ. ૧૪૪, કડી ૨૦ પ્રકા॰ યશવિજય જૈન ગ્રંથમાળા
‘ વસ્તુપાલ મંત્રીએ વિ, સ, ૧૨૮૫ (૮૧) સેરિસામાં નૈમનાથ અને મહાવીરના એ ગાખલા કરાવ્યા હતા.' આજ વાત શ્રી. જિનહ ગણુિએ ‘શ્રીવસ્તુપાલચરિત્ર'માં નીચે પ્રમાણે લખી છે—
સરીસાવાક્રમનને સ્વત્ત, નૈમિનીયોઃ । मल्लदेव- पूर्णसिंहपुण्यायायमकारयत् ॥६५९॥
6
— વસ્તુપાજરરિત્ર, પ્રસ્તાવ ૮, પૃ૦ ૨૨૪
પેાતાના ભાઈ મલ્લદેવ તથા મલ્લદેવના પુત્ર પૂર્ણ. સિ'હુના કલ્યાણ માટે શ્રી. નેમનાથ ભ॰ તથા શ્રી. મહાવીર ભ૦ના એ ગોખલા કરાવ્યા હતા.
‘ પુરાતનપ્રાધસ’ગ્રહ'માં પણ સેરિસા તીથના ઉલ્લેખ આવે છેઃ
' अथ श्रीदेवेन्द्रसूरिभिः श्रीसेरीसके तीर्थे निम्मिते कान्तितः आकृष्टिविद्यया महाबिम्बानि समानीतानि । मनसि इति चिन्ता जाताश्रीपत्तनं सेरीसकं च एकमेव विधास्यामि । अत्रान्तरे गाजणपतिनृपतेरुपरि कटकं विधाय श्रीकुमारपालदेवः श्रीप्रभुभिः सह तत्रागतः । '
- पुरातनप्रबन्धसंग्रह, पृ० ४७ • केचिदाचार्याः अतीतविद्वांसः कर्मयोगात् कुष्ठिनो जाताः । तत

Page #32

ઉથાન અને પતન औषधोपचारैरपि रोगमनिवर्तमानं वीक्ष्य श्रीसेरीसके यात्रायां यात्वा देवाग्रे त्रिविधाहारप्रत्याख्यानं विधायोपविष्टा ।'
-पुरातनप्रबन्धसंग्रह, पृ० ११४ વળી, સં. ૧૭૪૬માં રચાયેલી “તીર્થમાળામાં લખ્યું છે કે –
‘સેરીસે લેઢણ જિનપાસ, સંખીસરી પૂરિ આસ; જૈનકાંતિથી આણી દેવ, મંત્રબલી ચેલાની સેવ.”
–તીર્થમાળા ભાગ ૧ પૃ. ૧૨૫, કડી ૧૫૮ તેમજ સં. ૧૭૭૫માં રચાયેલી એક “તીર્થમાળામાં લખ્યું છે કે –
ભવિયણકે ભવિયણ સેરિસે સામલે.” –જયસાગર કૃત તીર્થમાળા, જૂઓ “જેન સત્યપ્રકાશ
વર્ષ ૨૨, અંક ૮, કમાંક ૨૬૦ તેમજ– વૃતકલેલ ખેસરુ એમ, સેરિસઈ સરિઆ કાજ.”
–૧૭મી સદીની અપ્રગટ “તીર્થમાળા” લક્ષ્મીકુલના શિષ્ય શ્રી જયકુલ કૃત, જૂઓ જૈન સત્યપ્રકાશ વર્ષ ૮, અંક
૬-૭, ક્રમાંક ૯૦-૯૬, પૃ. ૧૧, કડી ૮૩ - “જૈન ગુર્જર કવિઓ' ભા. ૩, ખંડ ૧, પૃ. ૮૭૩ ઉપર વિ. સં. ૧૭૦૦ની આસપાસ થયેલા ઉપાટ શ્રી. સમય સુંદરગણિ આ તીર્થ વિષે લખે છે કે –

Page #33

શ્રી, સેરિસ તિથિ છે, સમયસુંદર કહઈ જિમ વિસ્તાર, સેરિસામંડન પાર્શ્વનાથ ભગવાન, સકલ મૂરતિ સેરિસઈ, પિષ દશમિ,
પારસનાથ ભટેવઉ દેવ, નામી દેહરઉ દીસઈ ૧ પ્રતિમા લેડતિ જાઈ, પાતાલઈ ધણિ આઉ ધિરઈ સીસઈ, ભાવ ભગતી ભગવંતની કરતાં, હરખ ઘણુઈ હીયડઈ હીસઈ; પટણ પારિખ સૂરજી સંઘમું, જાત્રા કરી ભલી સુજગીસઈ સમયસુંદર કહઈ સાચઉ, મઈ જાણ્યઉ વીતરાગ વીસા વીસે.” * મહામંત્રી વસ્તુપાલે આ તીર્થને મહાતીર્થની ઉપમા આપી છે તે માટે જુઓ “શિલાલેખ સંગ્રહ–આબુ ભાગ ૨’ વસ્તુપાલ-તેજપાલના જિનાલયની મોટી પ્રશસ્તિ. '
પ્રથમ જણાવેલું પ્રાચીન જૈનમંદિર જે ખંડિયેરરૂપે પડયું હતું અને તેમાં જે પથ્થરના ઢગલા પડ્યા હતા તેમાંથી સફેદ આરસના પરિકરની ગાદીના બે ટુકડાઓ મળી આવ્યા હતા. તેને આગળને ત્રીજો ટુકડો મળી શક્યો નથી. પરંતુ તે ટુકડામાં આ પ્રમાણે લેખ વંચાય છે –
......હવે મુળ વરિ રે વૌ શ્રીનારનવાસ્તગપ્રવારાવપપ્રભૂત ૪૦ શ્રી સોમનુન ૮૦ શ્રીરા-1-(૨)......... क्षिसंभूताभ्यां संघपति महं० श्रीवस्तुपाल मह० श्रीतेजपालाभ्यां निजाप्रजबन्धोः मह ० श्रीमालदेवस्य श्रेयोऽर्थ श्रीमालदेवसुत ठ० पुनसिंहस्य (३)....पार्श्वनाथमहातीर्थ श्रीनेमिनाथजिनबिंबमिदं कारितं ॥ प्रतिष्ठित શ્રીનાગેન્દ્રાએ મદારશ્રીવિનયન

Page #34

ઉત્થાન અને પતન
૧૭ –મહામંત્રી વસ્તુપાલ તેજપાલે પિતાના ભાઈ માલદેવ અને તેના પુત્ર પુનસિંહના શ્રેય માટે સેરિસા મહાતીર્થના શ્રી. પાર્શ્વનાથ ચૈત્યમાં શ્રી નેમિનાથ ભટ નું બિંબ ભરાવી પધરાવ્યું ને તેની પ્રતિષ્ઠા નાગેન્દ્રગચ્છના શ્રી. વિજયસેનસૂરિએ કરી.
આ સં. ૧૨૮૫હેવું જોઈએ. કેમકે લેખમાં માત્ર (૫) પાંચને આંકડે જ વંચાય છે.
સેરિસાના જિનાલયની વિસં. ૧૪૨૦ના લેખવાળી પદ્માવતીની મૂર્તિ નરેડા ગામમાં વિદ્યમાન છે, જે વિ૦ સં. ૧૪૨૦ પછીના કેઈ વિપ્લવ સમયે ત્યાં લઈ જવામાં આવી હશે. સદ્દભાગે અહીં ભંડારેલી કેટલીક મૂર્તિઓ મળી આવી છે.
અમદાવાદમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ મૂળનાયકવાળા ગભારામાંની પ્રતિમા ઉપરને લેખ (લેખાંક નં. ૯૧૫) . - सं. १५४३ वैशाख सुदि ९ भोमे ब्राह्मणगच्छे श्रीमाल सा. मं. हीरा भा० वाइ सुत सहिसा भा० रूपिणिसुत सूराकेन मातृपितृश्रेयोऽर्थ श्रीसुमतिनाथबिंब का० प्र० श्रीविमलसूरिपट्टे श्रीबुद्धिसागरसूरिभिः सेरीसाग्रामे ।
—जैनधातुप्रतिमालेखसंग्रह भा० १, पृ. १६६ એરિસાની વર્તમાન પરિસ્થિતિ
આજે જે નવું મંદિર અહીં ઊભું છે તેની સામેના મેદાનમાં પ્રાચીન જિનાલય ખંડેરરૂપે પડયું હતું. જિના

Page #35

શ્રી. રિક્ષા તીર્થ
લયને ઘણે ભાગ ધરાશાયી હતે. માત્ર દિવાલને થે ભાગ ઊભું હતું. તેમાં પથ્થરના ઢગલા પડ્યા હતા. તેમાં કેટલીક મૂતિઓ પણ દટાઈ ગયેલી હતી. વિ. સં. ૧લ્પપમાં આ તરફ જેનેનું ધ્યાન ખેંચાયું. તેમાંથી બધી મૂતિઓ કઢાવી એક રબારીનું મકાન વેચાતું લઈને તેમાં એ બધી મૂતિએ પધરાવવામાં આવી. એ બધી મૂર્તિ એમાં એક ખંડિત મૂતિ ૪ ફીટ પહેળી, ૩ ફિટ ઊંચી અને ફણાસહિત ૫ ફીટ ઊંચી હતી, શ્યામ રંગના બે કાઉન્ગિયા હતા. તે સિવાય પદ્માવતી દેવીની પણ એક મેટી મૂર્તિ હતી. એક આરસની આદીશ્વર ભગવાનની મૂર્તિ હતી. તે સિવાય પરિકરવાળી પાષાણની મૂર્તિ હતી. ઉપરની કઈ પણ મૂર્તિ ઉપર લેખ દેખાતું નથી. તે સિવાય કેટલીક ખંડિત મૂર્તિઓ હતી તે જમીનમાં પધરાવી દેવામાં આવી હતી. એક આચાર્ય ભગવંતની મૂર્તિ છે, તેમના મસ્તક ઉપર ભગવાનની મૂર્તિ છે. મૂર્તિ ઉપર ઊંડા અક્ષરે લેખ છે પરંતુ તેમાંથી એક નાનકડે ટુકડે ખરી પડવાથી આચાર્ય મહારાજનું નામ જણાતું નથી. આ મૂર્તિઓ જ્યાંથી નીકળી તે ખંડેર ઘણું વિશાળ હતું. તે જૈનમંદિર હેવાની ખાતરી આપતાં કેટલાંક ચિહ્નો સ્પષ્ટ દૃષ્ટિગોચર થતાં હતાં. ગભારાનું સિંહદ્વાર અને એક પાર્શ્વનાથ ભગવાનની વિશાલ મૂર્તિ કે જે કાઉસ્સગ ધ્યાને ઊભેલી હતી, જેની ફણા તથા પગના પંજા વગેરે દેખાતું હતું અને તેને પથ્થર શ્યામ વર્ણને હતે. એ મૂતિ કઈ વિધમીએ ખંડિત કરેલી હોય એમ લાગતુ હતું.

Page #36

૯
ઉસ્થાન અને પતન
ઉપર્યુક્ત મૂર્તિઓ સિવાય જૂની ધર્મશાળા પાસેના એક ખાડામાંથી જે ફણાવાળી શ્રી. પાર્શ્વનાથ ભટની વિશાલકાય મૂર્તિ નીકળી હતી. તે મૂતિને લેકે વર્ષો સુધી જોદ્ધા તરીકે પૂજતા હતા અને બાધા-આખડી રાખતા હતા.
- આદીશ્વર ભ૦ની મૂર્તિની કોણી નીચે ટેકે હોવાથી કેટલાક સંપ્રતિ રાજાની ભરાવેલી હોય એમ માને છે. પરંતુ આ માન્યતા બરાબર નથી, કારણ કે ઘણા ગામમાં ચૌદમી કે પંદરમી શતાબ્દીની મૂર્તિઓને ટેકે હેવાનું જણાય છે.
આ ખંડેરમાં કરણીવાળા પથ્થર, કુંભી, થાંભલા વગેરે નીકળ્યું છે તે અહીં એકતરફ મૂકી રાખવામાં આવ્યું છે. વળી, બીજા સમયે ખેદતાં જે મળી આવ્યું છે તેમાં પથ્થરની ૧૫-૧૬ મૂતિએ, આરસની ખંડિત ૨ મૂર્તિઓ, તથા આરસના મોટા માનવાકૃતિ કાઉસ્સગ્ગિયા, જેમાં બને પડખે ૨૪ જિનપ્રતિમાઓ કંડારેલી છે, અને એ કાઉસ્સગિયા નીચે લેખ છે પણ તદ્દન ઘસાઈ ગયે છે, જે બારમીતેરમી શતાબ્દીને હોય એમ લાગે છે.
નીકળી આવેલી આ મૂર્તિઓમાંથી પાંચ મૂર્તિઓને શેઠ જમનાભાઈ ભગુભાઈએ લેપ કરાવ્યું હતું અને સંતુ ૧૯૮૮ના મહા સુદિ ૬ ને દિવસે તે મૂર્તિઓને મંદિરમાં પણદાખલ પ્રવેશ કરાવવામાં આવ્યું હતું.
આજે અહીં વિશાળ ઘેરાવામાં આવેલું અમદાવાદનિવાસી સ્વ. શેઠ સારાભાઈ ડાહ્યાભાઈના પુણ્ય પ્રતીક સમું વિશાળ જિનાલય ઊભું છે. મૂળગભારે જોધપુરી લાલ

Page #37

२०
શ્રી. સેરિસા તી
પથ્થરના અને રંગમંડપ મકરાણાના પથ્થરથી બનાવેલ છે. તેની આસપાસ ચારે તરફ ધર્મશાળા બનાવીને કે પાઉંડ વાળી લીધુ' છે. જિનાલયની બાંધણી એકંદર શાસ્ત્રીય પદ્ધતિ અનુસાર છે.
સ૦ ૨૦૦૨ના વૈશાખ સુદિ ૧૦ના રોજ મેટા ઉત્સવ પૂર્ણાંક શ્રીમાન્ દાદાગુરુ શ્રી. વિજયધ સૂરીશ્વરજી મહારાજના લઘુગુરુભ્રાતા આચાર્ય શ્રી. વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મના હસ્તક શેઠ આણુંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફથી આ જિના લયની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી છે.

Page #38

પરિશિષ્ટ પહેલું
શ્રી. સેરિસા તીર્થનું સ્તવન સ્વામિ સહાકાર શ્રીસેરીસ એ,
પાસણ જિણેસર લેડણ કસ એ; દીસએ લેડણ પાસ પરગટ પુહરિ પરતે પૂર એ, સેવતાં સંપતિ સુકવિ જ પતિ સબલ સંકટ સૂર એ! એ અચલ મૂરતિ સકલ સૂરતિ આદિ કેઈન જાણુ એ, ઈમ સુણીય વાણું હૃદય આ| સદગુરુ એમ વખાણ એ ના
વિદ્યાસાગર કઈ ગુરુ આવીયા, - પંચ સયાં સ્યુ વડિ'વિશ્રામિયા; વિશ્રામિયા વડિ જેન-કાંતિથકી સદગુરુ હિચ એ, તસ દેઈ ચેલા પુણ્યવેલા મિલિય મનિ આલેચ એ ગુરુરાજપથી ખિણ અનેથી ન મુકિં કારણ કિસ્યું? ઈક વાર આપણ જેઈમ્યું એ ઈસ્યુ કૌતુક મનિ વસ્યું ઘર - ૧. વડ નીચે. ૨. જૈનકાંતિ એટલે ઘણું કરીને અયોધ્યાનગરી.
૩. રેડી.

Page #39

શ્રી. સેરિસા તી અવસરિ એણુિં ગુરુ બાહિર ગયા,
પુસ્તક છોડી દેઈ ચેલા રહ્યા, દેઈ રહ્યા ચેલા છેડી પુસ્તક હતિ આવે હરખ એ, છોડતાં છાને પ્રથમ પાને મંત્ર નયણે નિરખ એક બાવન વીર તણું આકર્ષણ જોઈ મંત્ર હદય ધર્યો, બાંધિઓ પુસ્તક વેગિ લેઈ કરિ ગુરુને ભય હિયડે ધારા
આવ્યા સદ્ગુરુ આવશ્યક કરે,
પિરિસી પુહતી નિદ્રા અણુસરે, અનુસરે નિદ્રા સુગુરુ વેલા દેઈ ચેલા તવ મળ્યા, જઈ રહ્યા પાસે મનિ વિમાસે મંત્ર કેલવિઈ કલા; એક રહો સાધક એક આરાધક મંત્ર જાપ જગાવીયા, ઝલહલે તેજે હૃદય હેજે વીર બાવન આવીયા પકા
બેલે બાવન વીર વિચક્ષણ,
કહે કુણિ કારણિ અમ સમય ઘણો કુણ કોજિ સમર્યા કહે ચેલા વિર બેલ્યા ઈસ્યું, નહિ કાજ ચેલા ચિંતવે હવે કચ્ચે ઉત્તર આપજ્યું; એ નગર મેટું એક ખોટું નહીં જિનપ્રાસાદ એ, તમેં જઈને કાંતિથકી લ્યા પરિહર પરમાદ એ પા
જ નહિ વાસે કલિજગિ કુકડા,
કાજ કરેણ્યું પછે નહિ ટુકડા ' ૪. કુકડા નહીં બેસે ત્યાં સુધી અમે કામ કરીશું. પ્રાત:કાલમાં કુકડા બેલશે એટલે અમે ચાલ્યા જઈશું.

Page #40

૨૩
શ્રી સેમિયા તીર્થનું સ્તવન નહિ તૃકવ ઈમ કહી ચાલ્યા વેગિ વીર ચલાવિયા, પ્રાસાદ પ્રતિમા રંગમંડપ થંભ થિર લેઈ આવિયા, વડ સિરપ વિણાયગ બાહિર બેઠાં ઈસી માટી માંડણી, સાતમી ભૂમિ જામ હૂઈ જાગિયા ગુરુ ગધણુ દા
ગણિ વહંતા દીસે શંભલા
મૂરતિ મેટી મંડપ અતિભલા, અતિભલા મંડપ અને મુસતિ રયણિ જવ દીઠી ઘણી, મની ઝંખ પિઠી થયા બેઠા નયણે નાઠી નિદ્રી; એ જઈને કાંતીથકી લાવ્યા વીર જિનપ્રાસાદ એ, ઊંયા ન ચેલા રહ્યા પેલા ઉપને વિષવાદ એ છા
સહગુરુ સમરી ચતુર ચક્કસરી.
પરગટ પુરતી તવ પરમેસરી; પરમેશ્વરી તવ પ્રગટ આવી ગુરુ સુણાવી વાતડી, પ્રાસાદ કરતા વીર વારે હજી છે બહુ રાતડી, એ મૂઢ ચેલા મનિ ન જાણે હુંચે મલેચ્છ મહાકુલી, તિણિ ધર્મ થાનિક હુસે ચેડાં દેવ તુમ કહીઈ વી પાટા
નામ ચકેસરી કુકડા કારિમા,
વાસ્યા વેગે પ્રહ ઉગતા સમા પ્રહ સમેં ઉગતે જિસ્યા વાસું તિસ્યા વાસ્યા કુકડા, તે સુણીય સાદ સહામણા તબ વીર ન રહ્યા ટુકડા;
૫વિલાની ટેચથી પણ ઊંચી એવી મોટી માં ૬ ચો. ભરી દેવીએ સવારમાં કડક બેલે છે તેવો ફાડાને અવાજ કરજો,

Page #41

- શ્રી. સેરિસા તીર્થ એક હાથિબિંબ છેડી થંભ માનિ મહિયલિમેલિયા, બાવન વીરે વચન પાલ્યાં સુણે સુણે સાહેલિયાં લા
વિણ ગુરુ વચને વીરજ સાધિયા,
વડ ઉંચે કરી ચેલા બાંધિયા; બાંધિયાચેલા કહે ચકેસરિ ગુરુ અધિક તમે કાં થયા? હું દેવી કેપી લાજ લેપી છૂટ હવે કિમ ગૃહ્યા? ગુરુ પાય ખામેં સીસ નામે દોઈ કર તવ જોડિયા, ગુરુ દયા આણિ દેવ જાણું દેય ચેલા છડિયા ૧૦
મૂરતિ મૂલગીતિ તિહાં ચાલે નહીં,
સેવન મૂરતિ તિહાં ચાલે નહીં; ચાલે નહીં વિલિ મૂલનાયક સંઘ સહુ વિમાસએ, દિન કેતલે ગુરુ અવર આવ્યા અવર મંત્ર ઉપાસએ; લિંભાવિ ભરિઓ ધ્યાન ધરિએ ધરણપતિ ઘરી આવિઓ, આદેસ પામી સીસ નામી પાસ પ્રતિમા લાવિએ ૧૧ા
થાપી પ્રતિમા પાસની ૧૧લેડે એ,
પાસ પાયાલે જાવા ડેલે એ; ડેલે એ પ્રતિમા નાગપૂજાનવિ રહું છું તે વિના, લખ લેક દેખું સહુ પેખું નામ લેડણ થાપના; સોરણિ દહે૩દેખી બહં મંત્રબલિં ગુરુ થિર કરી, એ નવણ પાણી વિવર જાણી ખાલ ગ તવ વીસરી. ૧રા
અંતર એવડે સેરી સાંકડી,
નયરી કહેતી સેરીસાં કડી; છે. એક સાથે ૮. જમીન ઉપર. ૯. જરા પણ-સમૂળગી. ૧૦ ચિંતામાં પડયો. ૧૧. ખૂલે છે. ૧૨. નાગકુમાર દેવોની પૂજા. ૧૩. દિવસે.

Page #42

શ્રીસેરીસા તીર્થનું સ્તવન સાંકડી શેરી તવ વહેતી નયર નવ જયણ બારહુ, એ વાસનું ૧૫મંડાણ મેટું વર્ણમાં તે સી કહું; ઈમ કાલ ભાર્વે નગર ઘડિયાં પડવી બેટી ઈસી પડી, એવડે અંતર એહ પટંતર જુઓ સેરિસાં કડી ૧૩
પિતી (પંખી) પ્રતિમા ઓર સેહામણી,
લેડરું મૂરતિ અતિ રળિયામણું; રલિયામણિ પ્રભુ પાસ પ્રતિમા દેખતાં મન ઉલ્હસે, એ સ(ભ)મતી ભમતાં જોઈતાં મુઝ હરખ ભરિ હિયડું હસે; તું વિશ્વનાયક મુગતિદાયક ધ્યાન તુઝ લીરહું, હું મૂઢ મૂરખ માનવી ગુણ પાર તેરા કિમ લહું? ૧૪
પિસ કલ્યાણ દસમી દિહાડે ૧૭એ
મહિમા મહિયલિ પાસ દિખાડે એક દિખાડે એ પ્રભુ પાસ પ્રતિમા સંધ આવે ઉલટયા, ધ્વજ પૂજ મંગલ આરતી તેણે પાપ પૂર સ ઘટયા;
૧૪. કવિ કહે છે–લેડતી. ખૂલતી મૂર્તિને મંત્રબળથી ગુરુ મહારાજે સ્થિર કરી. તે વખતે અનેક માણસે પૂજા કરવા માટે કરેલા સ્નાનનું પાણુ ખાળને નાનકડું સમજીને તેને ભૂલી જઈ(પાણી ઘણું હોવાથી) આખી શેરીરમાં ફેલાઈ ગયું. તે નગરી (કવિના કહેવા પ્રમાણે) બારાજન લાંબી નવ જન પહોળી હતી અને શ્રી. પાર્થ નાથ પ્રભુના મંદિરવાળી શેરી સાંકડી હતી. ઘણું માણસેના મુખથી શેરી સાંકડી એવા શબ્દો નીકળવાથી એ સ્થાનનું નામ “શેરીસા” પ્રસિદ્ધ થઈ ગયું, જે આજ સુધી ચાલુ છે. ૧૫. શ્રી. પાર્શ્વનાથ પ્રભુના મંદિરવાળે વાસ–મહોલ્લા-શેરી બહુ મોટી છે, તેનું વર્ણન કવિ કહે છે કે, હું શી રીતે કરી શકું ? ૧૬. તન્મયતત્પર. ૧૭. પોષ વદિ ૧૦ –જન્મ કલ્યાણકને દિવસે અધિષ્ઠાયક દેવે લેકેને આ મૂર્તિને મંહિમાચમત્કાર દેખાડે છે.

Page #43

શ્રી. સેરિસ તી સંવત પર બાસઠે પ્રાસાદ લેરિસા તણ, લાવણ્યસમયસે આદિબેલેનમે જિનત્રિભુવન ધણી ૧પ સેરિસા પાર્શ્વનાથ જિનસ્તવન સમાપ્તમ
નેંધ – શ્રીમાન જિનપ્રભસૂરિજીએ “વિવિધતીર્થકલ્પ' નામને ગ્રંથ વિ. સં. ૧૩૪૫માં શરૂ કરીને સં૦ ૧૩૮૯ લગભગમાં પૂર્ણ કરેલ છે. આ તીર્થકલ્પમાં “શ્રીએ ધ્યાને કલ્પ” આપેલ છે, તેની અંદર “સેરીસા” તીર્થનું ડું વર્ણન આપેલું છે.
સેરીસા” તીર્થની ઉત્પત્તિ આ સ્તવનમાં આવેલી છે તેના કરતાં જુદી જ રીતે તેમાં વર્ણન કર્યું છે.
તીર્થકલ્પ'માં “સેરીસાના “શ્રી. લેઢણુ પાર્શ્વનાથ પ્રભુની મૂર્તિની ઉત્પત્તિ છત્રાવલીગચ્છીય શ્રીમાન દેવેન્દ્રસૂરિજી મહારાજના નિમિત્તથી બતાવેલી છે. આ મૂર્તિ સિવાયની બીજી ત્રણ મૂર્તિઓ તેઓ પિતાની વિદ્યાશક્તિથી જૈનકાંતિથી સેરીસા લાવ્યા. એથી મૂર્તિ પ્રાતઃકાલ થઈ જવાથી રસ્તામાં ધારાસેના ગામના ખેતરમાં મૂકી દેવી પડી. “સેરીસાના ચૌમુખજીના મંદિરમાં તે ખાલી સહેલી જગ્યાએ ચૌલુક્ય મહારાજા કુમારપાલે સુવર્ણની પાર્વ પ્રભુની એક નવી મૂત્તિ કરાવીને પધરાવી વગેરે ઉલ્લેખ “ીર્થકલ્પ'માં છે પરંતુ ઉક્ત મૂલનાયકજીની મૂર્તિનું “લેણ પાર્શ્વનાથ”અને તે ગામનું સેરીસા” નામ શાથી પડ્યું ? એ હકીકત “તીર્થકલ્પ'માં નથી, જે આ સ્તવનમાં છે.
૧૮ કવિ લાવણ્યસમયે સેરિસાના શ્રી. પાર્શ્વનાથ પ્રભુના મંદિર ની ઉત્પત્તિ વિ. સં. ૧૫૬માં આ રીતે કહી.

Page #44

શ્રી સેરિસાતીર્થ સ્તવનને ભાવાર્થ શ્રી. સેરિસા તીર્થના સ્તવનને ભાવાર્થ
શ્રી. સેરિસાનગરમાં શ્રી. લોડણ પાશ્વનાથસ્વામી શેભે છે. તે લાડણ પાર્શ્વનાથ પ્રગટપ્રભાવી છે અને સંસારમાં એમણે ઘણાઓને પરચા બતાવ્યા છે. આ સ્તવનના કર્તા શ્રી. લાવણ્યસમય કહે છે કે, એમની સેવા કરવાથી બધા પ્રકારની સંપત્તિ પ્રાપ્ત થાય છે અને સકલ સંકટના ચૂરા થાય છે. એ મૂર્તિ અચલ છે, સુંદર છે અને એની આદિ એટલે ઉત્પત્તિ કેઈ જાણતું નથી. એવા પ્રકારની વાણી સદગુરુ પાસેથી સાંભળીને હૃદયમાં સ્થાપન કરી છે તે વિષે
વિદ્યાસાગર નામના કેઈ સદ્ગુરુ પાંચસે શિષ્યો સાથે જેન–કાંતિપુરથી અહીં આવ્યા અને એક વડના ઝાડ નીચે આશ્રય લીધે. એક વખત તેમના બે ચેલા આપસમાં મળીને વિચાર કરવા લાગ્યા કે ગુરુમહારાજ પિથી પિતાની પાસેથી એક ક્ષણ વાર પણ અળગી મૂકતા નથી તે એમાં કાંઈ કારણ હોવું જોઈએ.
એક વખત ગુરુમહારાજ બહાર ગયા ત્યારે તે અવસર જાણ બને ચેલાએ તે પિથી ઉપાડી અને બેલી. તેમાંથી પુસ્તક કાવ્યું. એ જોઈ એમને ઘણે હર્ષ થયે. પછી એકાન્તમાં પહેલું પાનું જોયું તે તે પાના ઉપર એક મંત્ર વાંચવામાં આવ્યું. તેમાં બાવન વીરેને આકર્ષણ કરવાની શક્તિ જોઈ મંત્રને બરાબર હૃદયમાં ધારણ . ગુરુના આવવાની બીકે તે પુસ્તક પાછું પિથીમાં જલદી બાંધી દીધું.

Page #45

( શ્રી. રિસા તીર્થ ગુરુમહારાજ બહારથી આવ્યા. આવશ્યક ક્રિયા કરી પિરિસી ભણાવીને નિદ્રા લેવા લાગ્યા. તે વખતે બન્ને ચેલાઓએ મળીને મંત્રને સાધવાની કળા કેળવી. એક સાધક થયે અને બીજો આરાધક બન્યા. એમ કરીને મંત્ર જાપ કરવા લાગ્યા. તે વખતે તેજથી ઝળહળતા બાવન વીર આવ્યા.
બાવન વીરે આવીને કહેવા લાગ્યા કે અમને શા માટે બોલાવ્યા છે? તે વખતે ચેલાએ વિચારે છે કે હવે શું ઉત્તર આપીશું? ચેલાએ વિચાર કરીને કહેવા લાગ્યા, આ નગર બહુ મોટું છે પરંતુ અહીં એકેય જિનપ્રાસાદ નથી તે તમે કાંતિપુર જઈને એક જિનપ્રાસાદ લઈ આવે.
જ્યાં સુધી કુકડા નહીં બેસે ત્યાં સુધી અમે મંદિર ઉપાડી લાવવાનું કામ કરીશું અને પ્રાતઃકાળમાં કુકડા બોલશે કે તરત અમે ચાલ્યા જઈશું. એમ કહીને વીરે ઉતાવળથી ઊપડ્યા અને પ્રતિમા, રંગમંડપ, થાંભલા સાથેને જિનપ્રાસાદ લઈને આવ્યા. વડલાની ટેચથી પણ ઊંચી એવી એની માંડણી હતી. સાતમી ભૂમિ જામ થઈ ત્યારે ગુરુ જાગ્યા અને આકાશમાં થાંભલા, મૂર્તિ માટે રંગમંડપ ચાલતા જોયા. જ્યારે સુંદર મંડપ અને મૂતિ જોઈ ત્યારે રાત હજુ ઘણું બાકી છે એમ લાગ્યું. ત્યાં ગુરુના મનમાં ચિંતા લાગી અને ગુરુ બેઠા થયા. તેમની આંખમાંથી ઊંઘ ઊડી ગઈ. કાંતિપુરથી બાવનવીરે વીરજિનપ્રાસાદ લાવ્યા છે એ જોઈને તેમના મનમાં અકળામણ વધી ગઈ

Page #46

શ્રી સેરિસાતીથ સ્તવનો ભાવાર્થ
તે વખતે સદ્દગુરુએ ચતુર ચકેશ્વરીનું સ્મરણ કર્યું. એટલે તરત તે હાજર થઈ. તેણે ગુરુમહારાજને કહ્યું કે, આ વિરેને અહીં જિનપ્રાસાદ સ્થાપન કરતાં તમે રેકે. હજુ રાત ઘણું બાકી છે. આ મૂઢ ચેલાઓને એ વાતની ખબર નથી કે અહીં મહાકુલી નામના ફેછે આવશે અને તે બધું નાશ કરી નાખશે.
તે વખતે ચકેશ્વરી દેવીએ સવારમાં કુકડા બેલે તે અવાજ કર્યો અને તેથી કુકડાને મધુર ધ્વનિ સાંભળી વીરે ભાગી ગયા. એક હાથે બિંબ છેડીને થાંભલાઓ પૃથ્વી ઉપર મૂક્યા. આ પ્રમાણે બાવન વીરેએ વચન પાળ્યું.
ગુરુની આજ્ઞા વિના ચેલાઓએ વીરોને બોલાવ્યા તેથી કે પાયમાન થઈને ચકેશ્વરીએ તેમને વડની સાથે બાંધી દીધા. તેમને કહ્યું કે, તમે ગુરુથી વધારે ડાહ્યા કેમ થયા? હું તમારા ઉપર ક્રોધિત થઈ છું. તે વખતે બને ચેલાઓ. ગુરુના પગમાં પડયા, મસ્તક નમાવ્યું અને હાથ જોડીને ઊભા રહ્યા ત્યારે ગુરુને દયા આવતાં તેમને બંધનથી છેડાવ્યા.
હવે સોનાની મૂર્તિને અન્યત્ર લઈ જવાનો વિચાર કર્યો, પણ મૂર્તિ તે જરા પણ ત્યાંથી ખસી નહીં, તેથી સકળ સંઘ ચિંતામાં પડી ગયે. કેટલાક દિવસ પછી ગુરુ, આવ્યા અને બીજા મંત્રની ઉપાસના કરી ધ્યાન કર્યું ત્યારે ધરણેન્દ્ર પ્રગટ થયા અને ગુરુના આદેશથી મસ્તક નમાવિને પાર્શ્વનાથની પ્રતિમા લઈ આવ્યું.
જ્યારે પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમાની સ્થાપના કરી.

Page #47

૨૦
શ્રી. એરિક્ષા તીર્થ ત્યારે મૂતિ ડોલવા લાગી અને નાગકુમાર દેવની પૂજા વિના હું અહીં નહીં રહું એમ જણાવતી મૂતિને લાખ લેકેએ
લતી જોઈ તેથી એનું નામ “લેડણ પાર્શ્વનાથ' રાખ્યું. તે મૂતિ રાત્રિ જોઈને ડરવા લાગી. ત્યારે મંત્રબલી ગુરુએ તેને સ્થિર કરી દીધી. એ વખતે હુવણનું પાણી એટલું બધું વધી ગયું કે તે ખાળનું વિવર સાંકડું હેવાથી વણનું પાણી બહાર નીકળી ગયું અને શેરી સાંકડી જણાવા લાગી. લેકે પણ સેરી સાંકડી એમ કહેવા લાગ્યા એટલે નામ પણ એવું પ્રસિદ્ધ થઈ ગયું. ચાર પ્રતિમા અતિ સહામણી હતી અને તેમાં લેડણ પાર્શ્વનાથની પ્રતિમા અત્યન્ત રણિયામણી લાગતી હતી.
રણિયામણી એવી પાર્શ્વનાથની પ્રતિમા જોઈને મન ઉલાસ પામે છે. એની ભમતી ફરતાં, જેમાં મારું હૈયું હર્ષથી ઉભરાય છે. હું વિશ્વનાયક ! તું મેક્ષ આપનાર છે, તેથી તારા ધ્યાનમાં લીન રહું છું. હું મૂર્ખ અને મૂઢ છું તેથી તારા ગુણને પાર શી રીતે પામું? •
પિષ વદિ દશમીના દિવસે પ્રભુ પાર્શ્વનાથને જન્મકલ્યાણક દિવસ છે. તે દિવસે અધિષ્ઠાયક દેવે લેકેને આ મૂર્તિને મહિમા બતાવે છે. સહ સંઘ ઉમંગભેર અહીં ઊલટો આવે છે અને પૂજા, આરતી, મંગલદી કરે છે, ધ્વજ ચડાવે છે. એમ કરવાથી પાપ નાશ પામે છે એવી લેકેને શ્રદ્ધા છે. કવિ શ્રી. લાવણ્યસમયે સંવત પંદર બાસઠ (વિ. સં. ૧૫૬૨)માં આ મંદિરની ઉત્પત્તિ આ સ્તવનમાં બતાવી છે.

Page #48

પરિશિષ્ટ બીજું
जओ अ सेरीसयपुरे नवंगवित्तिकारसाहासमुब्भवेहि सिरिदेविंद. सूरीहिं चत्तारि महाबिंबाई दिव्वसत्तीए गयणमग्गेण आणीआई ।
जत्थ अज्ज वि नाभिरायस्स मंदिरं । जत्थ य पासनाहवाडिया सीयाकुंडं सहस्सधारं च । पायारटिओ अ मत्तगयंदजक्खो। अज्ज वि जस्स अग्गे करिणो न संचरंति, संचरंति वा ता भरति ।
गोपयराईणि अ अणेगाणि य लोइअतित्थाणि वति । एसा पुरी अउज्झा सरऊजलसिच्चमाणगदभित्ती। जिणसमयसत्ततित्थीजलपवित्तिअजणा जयइ ॥१॥
कहं पुण देविंदसूरीहिं चत्तारि विबाणि अउज्झापुराओ आणीयाणी त्ति भण्णइ-सेरीसयनयरे विहरता आराहिअपउमावई-धरमिंदा छत्तावल्लीयसिरिदेविंदसूरिणो उक्करुडिअप्पाए ठाणे काउसग्गं करिसु। एवं बहुवार करिते ते दट्टण सावएहिं पुच्छिअं-भयवं ! को विसेसो इत्थ काउस्सग्गकरणे ? सूरीहिं भणियं-इत्थ पहाणफलही चिट्ठइ, जीसे पासनाहपडिमा कीरइ, सा य सन्निहियपाडिहेरा हवइ । तओ सावयवयणेणं पउमावईआराहणथं उववासतिगं कयं गुरुणा । आगया भगवई ।

Page #49

શ્રી. સેરિસા તીર્થ
तीए आइई । जहा-सोपारए अन्धो सुत्तहारो चिट्ठइ । सो जइ इत्थ आगज्छइ अट्ठमभत्तं च करेइ, सूरिए अत्थमिए फलहिअं घडेउमाढवइ, आणुदिए पडिपुण्णं संपाडेइ, तओ निप्पज्जइ तओ सावएहिं तदाहवणत्थं सोपारए पुरिसा पविआ । सो आगओ। तहेव घडिउमाढत्ता। धरिणिन्दधारिआ निप्पन्ना, पडिमा । घडिन्तस्स सुत्तहारस्स पडिमाए हियए मसो पाउब्भूओ। तमुविक्खिऊण उत्तरकाओ घडिओ । पुणो समारितेण मसो दिट्ठो। टङ्किआ वाहिआ। रुहिर निस्सरिउमारद्धं । तओ सूरिहिं भणिअं-किमेयं तुमए कयं ? एयमि मसे अच्छन्ते एसा पडिमा अईवअब्भुअहेऊ सप्पभावा हुन्ता । तओ अंगुट्टेणं चंपिउं थंभिअं रुहिरं । एवं तीसे पडिमाए निप्पन्नाए चउवीसं अन्नाणि बिंबाणि खाणीहितो आणित्ता ठाविआणि । तओ दिव्वसत्तीए अवज्झापुराओ तिन्नि महाबिंबाणि रत्तिए गयणमग्गेण आणीयाणि । चउत्थे वि आणिज्जमाणे विहाया रयणी। तओ धारासेणयग्गामे खित्तमझे बिबं ठिअं । रण्णा सिरिकुमारपालेण चालुक्कचक्कवइणा चउत्थं बिंबं कारित्ता ठविरं । एवं सेरीसे महप्पभावो पासनाहो अज्जवि संघेण पुइज्जइ । मिच्छा वि उवद्दवं काउं न पारेति । ऊसुअघडिअत्रेण न तहा सलावण्णा अवयवा दीसति । तम्मि अ गामे तं बिंबं अजवि चेहहरे पुइज्जइ इति ।
-विविधतीर्थकल्प-अयोध्यानगरी कल्प, पृ० २४

Page #50

પરિશિષ્ટ ત્રીજું
२३
પરિશિષ્ટ ત્રીજું
संघप्रयाणकेष्वेवं दीयमानेष्वहनिशम् । श्रीसेरीसाह्वयस्थान प्राप देसलसंघपः ॥३२९॥ श्रीवामेयजिनस्तस्मिन्नूर्ध्वप्रतिमया स्थितः । धरणेन्द्राशसंस्थ्याहिः (१) सकले यः कलावपि ॥३३०॥ यः पुरा सूत्रधारेण पटाच्छादितचक्षुषा । एकस्यामेव शर्वर्या देवादेशादघट्यत ॥३३१।। श्रीनागेन्द्रगणाधीशैः श्रीमद्देवेन्द्रसूरिभिः । प्रतिष्ठितो मन्त्रशक्तिसम्पन्नसकलेहितैः ॥३३२॥ तैरव सम्मेतगिरेविंशतिस्तीर्थनायकाः । आनिन्यिरे मन्त्रशक्त्या त्रयः कान्तिपुरीस्थिताः ॥३३३॥ तदादीदं स्थापितं सत् तीर्थ देवेन्द्रसूरिभिः । देवप्रभावाद् विभवि सम्पन्नजनवाञ्छितम् ॥३३४॥ . तत्र स्नात्र-महापूजा-महामह : महाध्वजाः। विधाय देसलः साधुरारात्रिकमथाकरोत् ॥३३५॥ ददाववारिते सत्राकारे भोज्यं यथेप्सितम् । स्वर्णकङ्कणवस्त्राचं स्मरो गायनबन्दिनाम् ॥३३६।। अष्टाह्निकान्ते संघस्य कारयित्वा प्रयाणकम् । श्रीक्षेत्रपुरं प्राप स देसलः संघसंयुतः ॥३३७॥ -नाभिनन्दनजिनोद्धारप्रबन्ध, चतुर्थप्रस्ताव, पृ० १५४-५५

Page #51

શ્રી. ભોયણી તીર્થ
[૨] મલિ બિરાજે જોયણું ગામમાં.”
આ પ્રમાણે આપણે રેજ ગાઈએ છીએ પરંતુ ભાયણીમાં મહિલનાથ ભગવાન કેવી રીતે બિરાજમાન થયા તેના રસિક વૃતાન્તની જાણ ઘણા ઓછા ભાઈઓને હશે. અહીં તેને ટૂંક વૃત્તાન્ત આપવામાં આવે છે.
ભગવાન મલ્લિનાથ એ જેનેના ઓગણીસમા તીર્થકર છે. આ તીર્થકરમાં એક વિશેષતા છે. પ્રાયઃ બધા તીર્થ કરે પુરુષ જ હોય છે, પરંતુ આ મલ્લિ તીર્થકર સ્ત્રીરૂપે હતા. ભયનું તીર્થની ઉત્પત્તિ - સેલંકીવંશના ઠાકર રાણું લાખાજીની જ્યારે અહીં આણ વર્તતી હતી તે વખતની આ વાત છે. ભોયણની ઉત્તર દિશાએ ગામથી લગભગ અડધો માઈલ દૂર કેવળ પટેલનું ખેતર હતું. પટેલે તેમાં કૂ દાવ શરૂ કર્યો. ત્રણ હાથ ખાડે દાયા પછી બપોર થતાં ખેડવાનું બંધ કરી ખેદનારાએ ત્યાં જ કૂવા પાસે ખાવા બેસી ગયા. આજરોને મીઠે રેલે, અમૃત જેવી અડદની દાળ,

Page #52

. ૩૫
ભોયણી તીખું તમતમતું મરચું અને ઉપર મધુરી છાશને ઘૂંટડે; આટલી ચીજો એ ખેદનારાઓ ખાતા હતા. એટલામાં એમના કાને સંભળાય એવી રાગ-રાગણીના આછા સફેદ સંભળાવા લાગ્યા. સૌને એ વાતનું આશ્ચર્ય થયું. ઊભા થઈને જૂએ. છે તે તેઓએ જે ખાડે છેદ્યો હતો તેમાંથી જ આ ગેબી અવાજે અને ગીત સંભળાતાં હતાં.
આ મજૂરે જાતના કેળી અને જડબુદ્ધિ જેવા હતા પરન્તુ પરમાત્માની કૃપા થાય ત્યારે અજ્ઞાન ઊભું રહેતું નથી અને પરમાત્માની કૃપા પણ ત્યારે જ થાય છે કે જ્યારે પૂર્વ જન્મનાં પુણ્ય પ્રગટ થાય. તેઓ માત્ર આ ગેબી અવાજ સાંભળવામાં મસ્ત બની ગયા. જો કે તેઓ આ સંગીત ક્યાંથી અને કેવી રીતે આવે છે તે કલ્પી શક્યા નહીં પરન્ત તેઓના હૃદયમાં એક અનેરા આનંદની ઑળ ઉભરાવા લાગી. એટલામાં એકદમ સુરંગના જે ધડાકે થયે અને તે ખાડામાંથી માટીનું મેટું પડ ઊંચું થઈ ગયું, તેમાં મોટી મોટી દરારે–ચીરા પડી ગયા. જેમ સૂર્ય ઊગતાં પહેલાં તેમાંથી સોનેરી કિરણે ફૂટે છે અને પ્રકાશ પથરાય છે તેમ એ ચીરાઓમાંથી જાતજાતને રંગબેરંગી પ્રકાશ દેખાવા લાગ્યું, તેથી તેમાં શું છે તે જોવાની અને જાણ વાની સૌની પ્રબળ ઉત્કંઠા થઈ. ધીમે ધીમે તે માટીનું પડ દૂર કરતાં અંદર આરસની ત્રણ મૂર્તિઓનાં દર્શન થયાં. જાણે સાક્ષાત્ પરમાત્માએ દર્શન આપ્યાં હોય એ સૌને ભાસ થયે. બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ ત્રણે રૂપ ધરીને જાણે પ્રગટ થયા હોય એમ તે મજૂરેને લાગ્યું.

Page #53

૩૬ .
શ્રી ભાયણ તીથ મજૂરોના મનમાં વિચાર આવ્યું કે શું કઈ મંદિર ભાંગી પડવાથી આ મૂર્તિઓ દટાઈ ગઈ હશે કે કેઈએ આમ જમીનમાં ભંડારી હશે? કઈ સમજાતું નહતું. વસ્તુતઃ આ મતિએ જે દટાઈ ગયેલી હોય તે આડીઅવળી કે ઊંધી-છત્તી થયેલી હોય પરંતુ આ ત્રણે મૂતિએ બરાબર પ્રતિષ્ઠિત કરાયેલી હોય તેમ જોડાજોડ બેઠેલી જેવાય છે. તેમાં વચમાં બેઠેલી મૂર્તિ તે ભગવાન મલિનાથની હતી અને આસપાસ બે કાઉસ્સગિયાની જેમ બીજી બે મૂર્તિઓ હતી. જાણે તેઓને બહાર નીકળવું હોય તેમ તે ત્રણે મૂર્તિઓના ભાવ દેખાતા હતા અને તેથી મજૂરોએ તે ત્રણે મૂર્તિએને ધીમેથી ઉપાડીને બહાર કાઢી, એક સ્થળે મૂકી. તે મહામંગલકારી દિવસ વિ. સં. ૧૯૭૦ ના વિશાખ સુદ પૂનમ અને શુક્રવારને હતે.
મૂર્તિઓ બહાર કાઢયા પછી તે દેવ કયા ધર્મના છે તે કેઈને સ્પષ્ટ ન જણાતાં જોયણી ગામમાં ખબર મેકલાવ્યા અને તેથી આખું ગામ દર્શનાર્થે ઊમટ્યું. સૌ દર્શન કરી રાજી થયા. પરંતુ તે મૂતિઓ કયા ધર્મની છે તે કેઈને ખાતરીબંધ જણાયું નહીં, કારણ કે તેમાં કેઈ જેન ભાઈ નહતા.
ભેચણીની નજીક આવેલા કુકાવાવમાં આ ખબર પહોંચતાં ત્યાંથી કેટલાક શ્રાવકે અને ત્યાં રહેલા શ્રી. બાલચંદજી ગરજી આવ્યા. બીજા પણ ઘણા લોકો આવ્યા અને મૂર્તિ એના અંગ ઉપર ચેટેલી માટી ધંઈ નાખી મૂર્તિઓને

Page #54

શ્રી. ભાયણી તી
૩૭
બરાબર સાફ કરવામાં આવી. શ્રાવકે અને ગેારજીએ કહ્યું કે, આ મૂર્તિ અમારા ધર્મની છે. ગારજીએ ઊંડી તપાસ કરતાં અને તે વચલી મૂર્તિની નીચે કલશનું ચિહ્ન જણાઈ આવતાં તેમને સ્પષ્ટ જણાયું કે આ ૧૯ મા તીર્થંકર શ્રી. મલ્લિનાથ ભગવાનની મૂર્તિ છે અને બાકીના એ કાઉસ્સગ્ગિયા છે. પછી તે વાત વહેતી થઈ. શ્રાવકામાં આન’ઢના સાગર ઊમટયો તેઓએ તરત કુકાવાવથી દૂધ મગાવ્યું, શ્રાવક ત્રિભાવનદાસે દૂધથી ભગવાનને પ્રક્ષાલ કરી સેવા– પૂજા કરી. આ પ્રમાણે લાગલાગટ ત્રણ દિવસ સુધી તે ખેતરમાં જ ભગવાનની સેવાપૂજા કરવામાં આવી.
પછી તે ખેતરમાલિકને ત્રીજા શ્રાવકાએ અને શેઠ ત્રિભાવનદાસે કહ્યું કે, આ ભગવાન જૈન ધર્મોનુયાયીઓના છે અને અહીં કોઈ શ્રાવકનું ઘર નથી તેથી જો તમારી ઈચ્છા હાય તા અમે તેમને અમારા ગામમાં—કુકાવાવમાં લઈ જઈ એ.
ત્યારના ભાયણીના પટેલિયાએ અને ઠાકારાએ આગ્રહ કર્યો કે, આ જૈનાની મૂર્તિ છે તે ભલે પણ આ સૂતિ આ ગામમાં પ્રગટ થયાં છે તેથી તેમને આ ગામમાં જ પધરાવવા જોઈ એ. તેમની સેવા-પૂજાના બધા ખ'દાખસ્ત અમે કરીશું.
કુકાવાવના શ્રાવકાએ પૈસાની લાલચ બતાવી તે મૂર્તિઆને આપી દેવા ઘણું સમજાવ્યા પરન્તુ ભાયણીના લેાકા કાઈ રીતે સમ્મત ન થયા તેથી આપસમાં ઘણી રકઝક

Page #55

૩૮
વામાં આવ્યા કરે. ઘીને ય છે તે
શ્રી. ભયનું તીર્થ ચાલી પરંતુ વાતને કઈ રીતે નિવેડે ન આવે.
તે વખતે ભેચણીના લેકેને એક વાત સૂઝી આવી કે મૂતિઓને વગર બળદના ગાડામાં બેસાડવી અને પછી જે તરફ ગાડું જાય ત્યાં તેમને પધરાવવી.
આ વાત કુકાવાવવાળાઓએ મંજૂર રાખી.ગાડું મંગાવ વામાં આવ્યું. બળ છોડી નાખ્યા. ભગવાનને ગાડામાં પધરાવવામાં આવ્યા. કુકાવાવવાળાઓએ કપટથી ગાડાને ઊંટડે પિતાના ગામ ભણી રાખે. ઘીને દીવે ગાડામાં મૂકવામાં આવ્યું અને હવે ગાડું કઈ તરફ જાય છે તે સૌ આઘે ઊભા રહીને એક નજરે જોવા લાગ્યા.
થેડીવારમાં જ કેઈ ગેબી પ્રેરણાથી ગાડું ફરતું સૌના જેવામાં આવ્યું. ઊંટડે ભયણી તરફ થઈ ગયે ને ડાંડિયું કુકાવાવ તરફ. વગર બળદ ગાડું પચ્ચીસ-ત્રીસ ડગલાં
યણી તરફ ચાલ્યું. વધારે ચાલતાં કદાચ ભગવાન પડી જશે એવી દહેશત લાગવાથી લેકએ ગાડાને ઝાલી લીધું. બળદે જોયા અને ભગવાનને ભોયણીમાં જવાની મરજી છે એમ સમજી કુકાવાવવાળાઓ પણ તે કુદરતી પ્રવાહમાં ભળી ગયા. પરમાત્માને મેટી ધામધૂમથી ભોયણું લઈ જવામાં આવ્યા અને પટેલ અમથા રામજીની એક ઓરડીમાં પધરાવવામાં આવ્યા.
તે વખતે ભેયીના નિવાસીઓ અત્યન્ત ગરીબ અવસ્થામાં હતા. છતાં સૌએ મળીને નાની સરખી ટીપ ભેગી કરી. કેસર-ચંદન વગેરે પૂજાને સામાન મંગાવીને

Page #56

શ્રી. ભોયણી તીર્થ
૩૯ ગઠી વ્યાસ પુરુષોત્તમ કે જે ત્યાંના સ્થાનિક હિન્દુ દેવળને પૂજારી હતે તેની પૂજારી તરીકે ગઠવણ કરી. બીજા લેકે પણ મૂર્તિની પૂજા કરવા લાગ્યા.
વા વાતને લઈ જાય છે, સૂર્ય ઊગતાંની સાથે જ તેને પ્રકાશ ચારે તરફ પથરાઈ જાય છે તેમ આ મલ્લિનાથ ભગવાનના પ્રગટ થવાની વાત દેશના ખૂણે ખૂણે ફરી વળી. હજારે લેકે સંઘરૂપે દર્શનાર્થે ઊમટયા. માણસ ક્યાંય માતું નથી. દિવસ ઊગે ને હજારો લોકેન ટેળાં દર્શનાર્થે ઊમટયાં જ હોય. નાનું સરખું ભેયણ ગામ આ મૂર્તિઓના કારણે તીર્થધામ બની ગયું. ભેયણના લોકેએ તન, મન, ધનથી તેને પહોંચી વળવા મહેનત કરી. યાત્રાળુઓની ઉદારતા અને ભક્તિથી હવે સેંકડે રતલ કેસર અને ચન્દનના ઢગલા થવા લાગ્યા અને ધીરે ધીરે ભગવાનને એ નાની એરડીમાંથી ખસેડી એક ભવ્ય અને ગગનચુંબી મંદિરમાં પધરાવવામાં આવ્યા. મંદિર બંધાવવા પાછળ એક લાખ રૂપિયા ખર્ચ થયો હતે. ગામની પણ ચડતી થવા લાગી. આ પ્રમાણે મલ્લિનાથ ભગવાનને પ્રભાવ વધતે ગયે. ને ભયણ તીર્થ ભારત પ્રસિદ્ધ બની ગયું.
ભેચણીમાં મલ્લિનાથ મહારાજનાં દર્શન કરવા દર પૂનમે ઘણું માણસ આવે છે અને માટે મેળો ભરાય છે. આસપાસના ગામના વ્યાપારીઓ આવીને દુકાને પણ માંડે છે.
દર પૂનમે દર્શનાર્થે આવતા યાત્રાળુઓમાં અમદાવાદના સ્ટેશન ઉપર મીઠાઈના વ્યાપારી ભાઈ જેઠાલાલ ગગલદાસ રહે

Page #57

શ્રી. ભોયણી તીર્થ છે તે તે પૂનમના દિવસે અમદાવાદથી તાજાં ફૂલ લાવી કેટલાંયે વર્ષોથી ભાવથી ભગવાનને ચડાવે છે અને તેમને પ્રતિદિન દૂધથી પ્રક્ષાલ કરવા માટે દર મહિને સવા રૂપિયા આપે છે. - દર પૂનમે યાત્રાળુઓ તરફથી મલ્લિનાથ મહારાજને મેટી આંગી (પૂજા) કરવામાં આવે છે. કદાચ યાત્રાળુઓ ન હોય તે કારખાના તરફથી આંગી રચવામાં આવે છે. કેટલાક ચમત્કારે
ચમત્કારે એટલે આશ્ચર્યજનક ઘટનાઓ. આવી ઘટનાઓ શ્રદ્ધા અને ભાવનાના બળે પ્રગટાવી શકાય છે. જેના દાખલાઓ પ્રત્યેક ધર્મમાં ભરપૂર મળી આવે છે. કેટલેક અતિબુદ્ધિ ધરાવનાર વર્ગ આ ચમત્કારમાં માનતા નથી પરંતુ તેનું કારણ તે તેમનામાં શ્રદ્ધા કે ભાવનાને અભાવ જ છે. બાકી તે ભાવનાના બળે–ગના બળે અકથ્ય સિદ્ધિઓ માણસને પ્રાપ્ત થાય છે.
ભયણી તીર્થમાં અનેક ચમત્કાર બન્યા છે જેમાંના થોડાક અહીં જણાવીએ છીએ. પ્રાચીન કાળમાં તે આવા ઘણા બનેલા દાખલા આપણે વાંચીએ છીએ પરંતુ આ તે આજના જમાનામાં પ્રત્યક્ષ બનેલા જ પ્રસંગે છે. તેથી લાખ માણસે અહીં યાત્રાર્થે આવે છે અને તેમની શ્રદ્ધાથી પિતાના મનની મુરાદે પ્રાપ્ત કરે છે.
૧. જે કૂવામાંથી આ મૂર્તિઓ નીકળી તે જરાયે આડીઅવળી ન હતી. પરંતુ બરાબર સીધી રીતે વચમાં મલિનાથ ભગવાન અને આજુબાજુ કાઉસ્મગિયા ઊભા

Page #58

શ્રી ભાયણ તીર્થ હતા. ભેંયરામાં પ્રતિષ્ઠિત કરીને બેસાડ્યા હોય તેવા લાગતા હતા.
૨. ભગવાનને કૂવામાંથી બહાર કાઢીને જ્યારે ગાડામાં બેસાડ્યા ત્યારે બળદ વગર તે ગાડું ચાલ્યું અને ઊંટડે જે દિશામાં હતું તેનાથી ઊલટી દિશામાં એની મેળે ફરી ગયે. ગાડું ભયણ ગામ તરફ ચાલ્યું તેથી સૌને લાગ્યું કે ભગવાનને ભેયણમાં બિરાજવાની ઈચ્છા છે તેથી તેમની પ્રતિષ્ઠા મેયણીમાં કરવામાં આવી.
૩. ભગવાનને ગામમાં લાવતાં જે ગાડામાં બેસાડયા હતા તે ગાડામાં ઘીને દીવા પ્રગટાવેલે મૂકવામાં આવ્યું હતું. તેને કઈ જાતની જરા પણ એથ ન હતી, વગડાને પવન ફૂંકાતો હતે છતાં દીપક બુજાણે ન હતું અને દીપક ગામમાં ભગવાનને પધરાવવામાં આવ્યા ત્યાં સુધી અખંડ રીતે પ્રજળી રહ્યો હતે.
૪એક હરિજને પિતાનું ઈચ્છિત કાર્ય સફળ થાય તે ભગવાનનાં દર્શન કરી ભંડારમાં પાંચ રૂપિયા નાખવાની માનતા માની હતી. ભાગ્યયેશે તેનું કાર્ય પૂરું થઈ ગયું તેથી તે હરિજન પાંચ રૂપિયા લઈને ભગવાનના દર્શનાર્થે આવ્યું. ભગવાનની બેઠક એ પ્રમાણેની હતી કે ઓરડીની બારીમાં જઈ બીજી બાજૂએ જૂએ તે ભગવાનનાં દર્શન થાય. એારડીની સન્મુખ બેઠક ન હતી. આ હતે જાતને હરિજન એટલે તેનાથી ઓરડીમાં કેમ પસાય અને દર્શન શી રીતે થાય? તેણે શ્રાવકે અને પૂજારીને આ વાત કરી પરંતુ

Page #59

શ્રી. ભાયણ તીર્થ તેઓએ પણ એારડીમાં બારીએથી ડેકિયું કરવાની ને પાડી. આથી તે આ દિવસ ભૂખ્યો અને તરસ્ય લેકેને કરગરતે બહાર બેસી રહ્યો.
એટલામાં રાત્રિના વખતે એકાએક મલ્લિનાથ ભગવાન જે તરફ મુખ કરીને દિવાલે બેઠા હતા તે તરફની દિવાલ કડડડ ભૂસ કરતી તૂટી પડી અને તે જ કરાની પાછળ તે હરિજન ભગવદૂદનની ઉત્સુકતામાં લીન બની બેઠે હતું, તેને કરે-ભીંત પડતાં જ ભગવાનનાં દર્શન થયાં અને તે દર્શન થતાં જ હર્ષાવેશમાં આવી નાચી ઊઠ્યો. ખૂબી તે એ હતી કે આ દિવાલ જીર્ણ થયેલી ન હતી. ભગવાનને આ ઓરડીમાં પધરાવ્યા પછી મજબૂત રીતે આ દિવાલ બંધાવવામાં આવી હતી. તે પછી ભગવાનના કેઈ ભક્તને સ્વપ્ન આવ્યું અને તેમાં તેને કઈ એમ કહેતાં સંભળાણું કે હવે બારણું કરામાં મારી આગળ પડે તેમ મૂકવું, જેથી સૌને મારાં દર્શન થઈ શકે અને તે જ પ્રમાણે બારણું મૂકવામાં આવ્યું. આજે પણ તે જ પ્રમાણે બારણું છે. સૌ કેઈ દૂરથી ભગવાન મલ્લિનાથનાં દર્શન કરી શકે છે.
૫. એક વખત ભગવાનને જે ઓરડીમાં પધરાવ્યા હતા તે ઓરડી જીર્ણ થઈ જવાથી ફરીથી બીજી બનાવવા માટે ભગવાનને અને કાઉસ્સચ્ચિયાને ઉપાડીને જમણ બાજુને બદલે ડાબી બાજુએ બેસાડ્યા ત્યારે બીજા કાઉસ્સગિયા તેમજ મૂતિ ઉપાડવા જતાં ઘણું મહેનત કરવા છતાં પણ તે કાઉસ્સગિયા ઊપડ્યા નહીં. ત્યારે એક જણના મનમાં

Page #60

શ્રી. ભોયણી તીર્થ આવ્યું કે આપણે પ્રથમ કાઉસગિયા મૂતિ જે બેસાડી છે તેમાં કંઈક ફેરફાર થયે લાગે છે તેથી જેમ હોય તેમ બેસાડીએ એ વિચાર કરીને જ્યાં ઉપાડવા લાગે છે ત્યાં ફૂલની માફક તે કાઉસગિયા ઊપડી આવ્યા અને તેમને યથાસ્થાને બેસાડ્યા. ' ૬. કેઈ એક ભકતે ભગવાનની દષ્ટિસન્મુખ પાંચ. શ્રીફળ વધેરવાની માનતા કરેલી. તે ફળ લઈ ભેયણ ભગવાનના દરબારમાં પહોંચ્યા અને શ્રીફળ વધેરવાની યારી કરવા લાગ્યું. શ્રાવકોને આ વાતની ખબર પડવાથી તેઓએ તે ભાઈને કહ્યું કે, આ હનુમાન કે બીજા કેઈ દેવનું મંદિર નથી. એટલે અહીં શ્રીફળ વધેરાય નહીં પરંતુ આખાં ને આખાં મૂકી દેવાય. પછી તેણે આખાં ને આખાં મૂકી દીધાં પરંતુ તેના મનમાં પાછી શંકા થઈ આવી કે મેં માનતા તે વધેરવાની કરી હતી, આખાં મૂકવાથી મારી માનતા ફળશે કે નહીં, એવા વિચારમાં કચવાતા મનથી દૂર ઊભે રહી વધેરવાની બીજાઓને વિનતિ કરવા લાગ્યું. પરંતુ કેઈએ તેને બોલવા તરફ લક્ષ્ય આપ્યું નહીં. થડે સમય વ્યતીત થયા બાદ તે માનતાવાળાનાં શ્રીફળ બીજા લેકેના દેખતાં. વધેરાઈ ગયાં અને લોકો આશ્ચર્યમાં ગરકાવ બની ગયા. માનતાવાળે પિતાની માનતા પૂરી થઈ એમ સમજી રવાના થયે.
૭. રાત્રે આ દેરાસરમાં કેઈ રહેતું નથી પરંતુ અવાર–નવાર આરતી ઊતરતી હોય અને ઘંટ વાગતે હેય એમ ઘણું લેકએ સાંભળ્યું છે. અત્યારે પણ કઈ કઈ

Page #61

શ્રી. ભાયણી તીર્થ વખત એવાં સંગીત સંભળાય છે.
૮. મલ્લિનાથ ભગવાનની પેઢીના માજી મુનિમ હરિભાઈ અને કારકૂન નરોત્તમદાસ આ બન્નેની સાથે ભેચણીના ઠાકોર રાણાજીને નાણાં સંબંધી કંઈક ઝઘડે ચાલતું હતું. હલકી કોટિના માણસો હલકા વિચારે તરફ પ્રેરાય છે. તે પ્રમાણે ઠાકોરે વિચાર કર્યો કે કારકૂન નરોત્તમને મરાવી તેના હસ્તકની બધી રકમ પડાવી લઉં. આ પ્રમાણે મનસૂબે કર્યો.
તે વખતે વજે નામને એક નિર્દયી બહારવટિયા ફરતા હતે. રાણાજીએ તેની સાથે મળી જઈ પિતાને આ વિચાર પાર પાડવા ગેઠવણ કરી. બહારવટિયે વજે એ પ્રમાણે હથિયાર સજીને ઘેડા પર બેસી દેરાસર પાસેની દુકાન આગળ આવીને ઊભો રહ્યો. તે વખતે મુનિમ હરિભાઈ અને બેઠી તારાચંદ ત્યાં ઊભા હતા. તેમાં તારાચંદને પૂછયું કે, નરોત્તમ કક્યાં છે? તેણે જવાબ નહીં દેવાથી -બંદુકને ફૂદો માર્યો તેથી કરગરીને કહ્યું કે, હું તે બ્રાહ્મણ છું. એમ કહી જઈ બતાવી એટલામાં પાસેની દુકાનમાં નરોત્તમ બેઠેલું હતું, તે નજરે પડ્યો એટલે તે ઊભે થયા અને બારણાની એઠે ધ્રુજતે પ્રજતે મલ્લિનાથ ભગવાનનું સ્મરણ કરવા લાગ્યા. એટલામાં તે બારણાની ઉપર લગાવેલી ચકલીઓ એકદમ ઊંચી થઈ ગઈ અને બારણું જોરથી બંધ થઈ ગયું એટલે નરોત્તમે અંદરથી સાંકળ લગાવી દીધી. આ ચમત્કાર જોઈ બહારવટિયે ત્યાંથી પલાયન થઈ ગયે.

Page #62

૪૫
શ્રી. ભેયણી તીર્થ ( ૯ મલ્લિનાથ ભગવાન પ્રગટ થયા તે વખતે ખૂબ અમી ઝરતું હતું. પણ વિસં. ૧૯૩૩માં મારવાડથી એક બહેન આવેલાં. તે પ્રભુની પૂજા કરવા માટે ગભારામાં એક પગ મૂકતાં અને બીજો પગ બહાર હતું એવી સ્થિતિમાં માસિક ધર્મ (અડચણ) આવતાં બહાર નીકળતાં એારડાની બહાર પડી ગયાં અને ચેકમાં ચાંદની બાંધેલી હતી તે સ્વયં સળગી ઊઠી. ત્યારથી અમી ઝરતું બંધ. થઈ ગયું.
આવા અનેક ચમત્કારે આ તીર્થના સંબંધમાં જોવાય છે અને સંભળાય છે. આ તીર્થના પ્રગટ પ્રભાવને લીધે હજારે યાત્રીઓ અહીં આવે છે અને આત્મિક શાંતિ તથા ઈચ્છિત સુખ પામે છે.
વર્તમાન કાળનું લેયણ તીર્થ
અમથા પટેલના ઘરમાં (ઘર વેચાતું લઈને) એ ત્રણે મૂતિઓને પધરાવી (આ ઘર હજુ પણ કારખાનાની માલિકીનું છે.) પછી સંઘ તરફથી મેટું દેરાસર તૈયાર કરાવવામાં આવ્યું. દેરાસર તૈયાર થવાથી મૂળનાયકજી અને કાઉસગિયા બને એમ ત્રણ મૂર્તિઓ અને બાજુના બને ગભારાની કૃતિઓ બહાર ગામથી લાવીને સં. ૧૯૪૩ના મહા સુદિ ૧૦ ને દિવસે દેરાસરમાં પધરાવીને પ્રતિષ્ઠા. કરી છે.
આ મંદિરમાં કકરા પથ્થરની એક મૂર્તિ છે. તેના ઉપર નીચે પ્રમાણે લેખ છે –

Page #63

શ્રી. ભાયણી તીર્થ રસં. ૧૮૭૬ વૈ. સુ. ૧૨ જુવાલુપુષ્ય પ્રતિમા..
અહીં પહેલાં જૈન મંદિર હોવું જોઈએ. ઉપરોક્ત મૂર્તિઓ નીકળ્યા પછી બીજી મૂતિઓ પણ ભૂમિમાંથી મળી આવે છે. લુહારની કેડમાં ખેદતાં આશરે ત્રણ સવા ત્રણ ફીટ ઊંચી પ્રતિમા મળી છે, જે અત્યારે ભેંયરામાં મૂકવામાં આવી છે. તે ખંડિત મૂર્તિ રાખવદેવ ભગવાનની છે પ્રાચીનતાનું ભાન કરાવે છે. બીજી એક મૂર્તિ સાથેનું પ્રાચીન પરિકર અખંડ છે, જેની લંબાઈ આશરે સાડાત્રણ ફીટ અને પહેળાઈ ત્રણ ઈંચની છે તે પણ ભેંયરામાં છે.
પ્રતિષ્ઠા કરી ત્યારથી દિવસે દિવસે આ ધામને મહિમા વધતું જ જાય છે. લેકે માનતા બહુ જ કરે છે. દેરાસર પણ ઘણું જ ભવ્ય અને રમણીય બન્યું છે. યાત્રા ળુઓને સવ પ્રકારની સગવડ મળે છે. ભોયણી સ્ટેશન થવાથી યાત્રાળુઓને આવવા જવાની ઘણું જ અનુકૂળતા થઈ છે. અહીંના કારખાનાની દેખરેખ અમદાવાદવાળા શેઠ જમનાભાઈ ભગુભાઈ વગેરેની બનેલી કમિટી રાખે છે. મહા શુદિ ૧૦ ના વર્ષગાંઠના દિવસે મેટે મેળો ભરાય છે. આશરે ૭-૮ હજાર માણસ આવે છે. તે સિવાય ચિત્રી, કાંતિકી અને અષાઢી પૂનમના દિવસેમાં પણ મેળા ભરાય છે. ગામમાં શ્રાવકનું એક જ ઘર છે અને બે મોદીનાં ઘર બીજાં છે. તે બહાર ગામથી આવેલાં છે.
દેરાસર ત્રણ શિખરવાળું ભવ્ય દેવવિમાન જેવું બનેલું છે. ધર્મશાળાઓ ત્રણ છે. તેમાં એક દેરાસરને

Page #64

શ્રી. ભાયણી તીથ
૪૭
કુરતી છે. ખીજી તેની જોડે છે એ બન્ને સંઘના દ્રવ્યથી અનેલી છે. અને સામેની ધર્મશાળા વીસનગરવાળા શા ગોકલભાઈ દોલતરામે પેાતાના પૈસાથી બનાવીને શ્રી. સંધને અણુ કરેલી છે. બીજી ધર્મશાળાની જોડે જ કારખાનાના ફૂલ માટેના મોટા બગીચા છે. પહેલી ધર્મશાળામાં સાધુ તથા સાધ્વીઓના જૂદા જૂદા એ ઉપાશ્રયા છે. જૈન પુસ્ત કાલય-લાયબ્રેરી છે.
અહીથી પશ્ચિમ દિશામાં ૧૫ માઈલ દૂર કુકાવાવ ગામમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું શિખરબધી ભવ્ય દેશ સર છે, તે દર્શનીય છે. તેની દેખરેખ ભાયણીના કારખાનાવાળા કરે છે. કુકાવાવમાં પહેલાં શ્રાવકેાનાં ૫૦ ઘર હતાં. પરન્તુ બહારવટિયાઓના અવારનવાર ધાડાં પડતાં હાવાથી સ૦ ૧૯૭૭માં અધા શ્રાવકા ગામ છેાડીને બહાર ગામ ચાલ્યા ગયા છે.
આ કળિયુગમાં પણ આ તીથ પ્રગટ પ્રાભાવિક છે. માણસાનાં મનાવાંછિતા પૂરે છે અને પાપને હરે છે. પ્રત્યેક મુમુક્ષુએ આ તી'નાં દર્શન કરી પાવન બનવું જોઈ એ.

Page #65

પરિશિષ્ટ શ્રી. શ્રેયણ મલ્લિનાથજીનાં ઢાળિયાં
(સં. ૧૯૩૨)
(દુહો). શ્રી શંખેશ્વર પાસજી, નમી પદ્માવતી માય; મલિ જિને ભેટણ જાણું, મુજ મન હરખ ન માય.
ઢાલકામ છે, કામ છે, કામ છે રે, નહીં આવું મારે કામ છે—એ દેશી. દેખણ કેવલ કણબીને ખેત્રે, ભેલા મળ્યા દુઃખ વારણે રે; કુકાવાવવાળે કડાકૂટ કીધી, લેઈ જાશું અમ બારણે.
યણ રાણે તવ ત્યાં આવે, ગાડે બેસાડ્યા સુખ કારણે રે, વણ બળદિયે ભયણ સન્મુખે, હરખ થયો દરબારને રે, એમ કરતે કેશરી સંઘ કુલે. સંઘતિલક ભવ વારણે રે, પંચાશી જણને વાલ કહા, સંઘવી પીતાંબર એક તારને રે. દાન દયા ઉપદેશ સલહીને, સંઘ સકલ ભવ તારણે રે, દેવસાને પાડે દેવ જુહારી, સહુ ચાલે મલ્લિ બારણે રે.

Page #66

શ્રી. ભાયણી તીથ
હાલ-૨ સાંભલ સુજની ૩—એ દેશી
સજનગરના ફ્રવાસી, અલખેલે પેપલીપેાલવાસી; રાજપુર ઢાળીના રસીયા, અહનિસી ચિંતામણિ મન વસીચે. મલ્લિજિન ભેટ! રે ચાલેા, શુ ભવમાંહે રહ્યા તમે માલા; કાટવાલ તેડી તે લાવે, સહુકા તૈયારી કરો મન ભાવે. માગશિર વદ છઠ્ઠું શનિવારે, ભાયણી સંઘની કરે તૈયારી; સંઘવી પીતાંબર મનેાહારી, નવલખાઈજાયા હુસયારી. કેસરિ સંઘ કુલમાં એ દીવા, સંઘવણુ જમનાખાઈ ચિરંજીવા, હુઠીભાઈ વાડીના સુકામ, ધર્મનાથ દીઠા ગુણુધામ. એન ભાણેજ ૨ ઝાઝા, પંચ્યાશી જણુ ઘરે બહુ ઝાઝા; ધર્જિન વાંઢીને ચાલુ, ગાતે વાતે સાંત સમ માલુ. ચાવીવટા દરીસણુ નીત ચાહું, આદ્રજમાં પારસ સુખ પાઉં, માલીક મગન પીતાંબર સાથે, આવ્યા ભાયણી મહ્નિ ગુણ ગાતે. કુંભરાય નંદન રે દીઠા, પ્રભાવતીજાયા લાગે મીઠા. પોષ દશમી કલ્યાણુક કીધું', સ્વામીવચ્છલ સંઘવી જસ લીધું; રાતીજગા હાવે ઝકઝોલ, દાન દયા ભૈાયણીમાં કલ્લાલ.
ઢાલ-૩
( નથવા જો, નથવા જો, નથવા જો,
રાગીરીા મુખો મણ રહેા લાગે રાજ—એ દેશી) મલ્ટિ નમી પંચાસર જાચવા રાજ, હું બત્રા જમાલ; પીતાંબર સંઘવી કહે રાજગૃહી પધાર.
રાજ,
૪

Page #67

શ્રી. લેયણી તીર્થ તમ વિના ઉજમણું તણે રાજ, વાસ સ્થાનક તણે આજ; વિધિવિધાન મુજ કુણ કહે રાજ, એ વિનતિ સુણે આજ. દાન દેઈ દયા ધરી રાજ, સીધા વાંછિત કાજ; ચઉદસે સૂરજ ગામમાં રાજ, શીતલ શીતલ મહારાજ.
:
ઢાલ-૪
(બાયલારી–એ દેશી) વાજ સાથે ઉજમણું થયું, સંઘવી પીતાંબર વીસ સ્થાનકનું રે; મહિમા કર્યો સ્વામીવચ્છલ કર્યા, રાતી જગે ઊજવી રે. જીરે પ્રમાદમણિ ગુરુનામથી રે, જીરે ઉદ્યોત ઊગ્યા ભાણ રે, ઉગણીસે બત્રીસ પિષ વદિ જીરે, દાન દયા મલ્લિ જાણ રે.
ગાયે ગાયે ગાયે રે, શ્રી.મલ્લિ જિનેસર ગાયે, ઓગણીસસે ઓગણત્રીસ, વૈશાખ પૂનમાયણ ભાગોલ આયે, કેવળ કણબીના ખેતરમાં, પ્રગટયા સંઘને હરખ ન માયે રે.
' ' શ્રી.મલ્લિક નમણજલે ભયણ રાણાને, નેત્રને રેગ ગમા, ઈમ અનેકની પીડા નિવારી, જગ જસ પડહ વજાયે રે.
શ્રી.મલ્લિ૦ ઓગણીસ બત્રીસ પાસ કલ્યાણક, સંઘવી પીતાંબર ભેટા, મલ્લિજિન ભેટી રાજનગર, ઉજમણુ ઠાઠ બનાયે રે.
,
શ્રી મલ્લિ૦

Page #68

શ્રી. ભાષણી તીથ
પા
ઉજમણેા
મિણ ઉદ્યોત મહારાજ પસાયે, પીતાંબર પ્રેમ પુરાયા; વીસસ્થાનક કેરા, દાન યા મલ્લિ ગાયા. શ્રી.મલ્લિ
(લાવણી)
અગડમબ અગડમ ખ ડ કા વાજે, સવાઈ ડંકા સાહેબકા; મુલક બિચમે' ખાજ રહેા એ, મલ્ટિ જિનવરકા ડંકા. અ૦ ૧ દુશ દિશાથી જાવત લેાકેા, ભાવ ધરી તેરે પાય; પડછા પૂરશે સેવક જનને, ઊલટચો પ્રભુગુણ ગાયે. અ૦ ૨ ચુવાલ બિચમે... નગર ભાયણી, ખાવાજી ત્યાં વિરાજતા; મુરતી તેરી લાગે પ્યારી, દેખી દિલમાં ખુશી થાતાં. અ૦ ૩ ઓગણીસે ત્રીશકી સાથે, વૈશાખ માસ રૂડા કહેવાય; સુદ પૂનમને શુક્રવારે, પ્રભુ પ્રગટચા ખેતરની માંય. અ૦ ૪ અડી ધૂમથી વાજત ગાજત, મલ્લિનાથ બિરાજત હે; ચમત્કારો અહેાત મનાયા, હરખીને સહુ જાવત છે. ૦૫ મલ્લિનાથ તુમ મહાઉપકારી, ખટ મિત્રાંકા કામ કિયા; એસા સાહેબ નહીં હૈાનેકા, પર ઉપકારી નામ લિયા. અ૦ ૬ ધન્ય તાત ઔર ધન્ય માત રે, જિનવરને જ્યાં જન્મ લિયા; આલ બ્રહ્મચારી રહી જ મુનિને, ચાર વ્રતકા રસ પિયા. અ૦ ૭ જુજ વખતમે પ્રભુ માહરા, અષ્ટ કરમકુ દૂર કિયા; એસા આપકા સેવક જનને, ખેાહેાત જાતકા સુખ ક્રિયા. અ૦ ૮ એસા જિનવર નહિ મિલનેકા, એર એર વજ્જૈન કરના; ટાલાલ કહે કરોડી, ભવ ભવકી ભાવટ હૅરનો અ૦ ૯
S

Page #69

શ્રી. પાનસર તીર્થ
[૩] કલોલથી રેલવે સકે છ માઈલ દૂર પાનસર નામે સ્ટેશન છે ને પાનસર સ્ટેશનથી લગભગ ૧ ફર્લોગ દૂર પૂર્વ તરફ જંગલમાં જેનેનું તીર્થધામ આવેલું છે. ગામમાં જવાના માર્ગની જમણી બાજુએ વિશાળ કંપાઉન્ડમાં વચ્ચે સાત ગભારા અને ત્રણ શિખરવાળું મૂળનાયક શ્રી. મહાવીર સ્વામી ભગવાનનું વિશાળ અને ભવ્ય મંદિર શેભે છે. મૂળનાયકની મૂર્તિ ૩ ફીટ ઊંચી છે. આના સાતે ગભારામાં મૂળ નાક તરીકે આરસની સાત મૂતિઓ અને બાકીની ધાતુની પંચતીથી વગેરેની મૂર્તિઓ છે.
મંદિરની તરફ આવેલી વિશાળ ધર્મશાળામાં ૧૨૦ ઓરડાઓ છે. મંદિરની સન્મુખ કંપાઉન્ડની બરાબર વચમાં જ સુરતવાળા શેઠ ભુરિયાભાઈ જીવણચંદે બાવીશ હજાર રૂપિયા ખર્ચીને ત્રણ માળનું ભવ્ય ટાવર બંધાવ્યું છે.
આ મંદિર બંધાવવાને ઈતિહાસ જાણવાજે છે. પાનસરમાં ઉગમણું દિશાએ રાવળિયાને વાસ છે.

Page #70

શ્રી પાનસર તીર્થ ત્યાં સં. ૧૯૬૬ના શ્રાવણ શુદિ ૮ ને શનિવારના દિવસે નાયક શંકર દલસુખની સ્ત્રી રેવા રાવળ જલા તેજાના ઘર આગળથી જતી હશે તે વખતે તેના માટીના ઘરના બારણના આગલા ભડામાં આરસના પથ્થરને દેખાવ જોઈ જલાની સ્ત્રી સંતેક પાસે ખરલ કરવાને તે પથ્થરની માગણી કરી. સંકે કહ્યું કે, કાલે આવજે. પછી શ્રાવણ સુદ ૯ ને રવિવારે સવારના સાત વાગે રેવા સંતકને ઘેર આવી. સંતેકે દાતરડાથી ખેતરવા માંડયું તે પ્રતિમાજી જે આકાર જણાયે. ત્યારે તે બે જણે વિચાર્યું કે આ તે કે દેવની મૂર્તિ લાગે છે. પછી ધીમે ધીમે ખતરતાં તેમને કેસર વિલેપન સહિત ભગવાનની મૂર્તિ જણાઈ. પછી તે જલાને બેલાવી પ્રતિમાજી બહાર કાઢ્યાં.
જલાએ ચૌટામાં આવી ઘેર ઘેર વધામણ આપી કે મારે ઘેર ભગવાન પ્રગટ થયા છે. જેથી ગામના આગેવાને તથા જેને વગેરે રાવળિયાને ઘેર ગયા. બધા ભાઈઓ જોઈને કહેવા લાગ્યા કે, આ તે જેની પ્રતિમાજી છે, માટે આપણે જૈન દેરાસરમાં લઈ જઈએ. ઉપાડવા જતાં પ્રતિમાજી ઊપડ્યાં નહીં. વિશ-પચીશ જણે ઉપાડ્યાં પણ ભગવંત ઊપડ્યા નહીં. તપાસ કરતાં માલુમ પડ્યું કે જે જગ્યાએથી પ્રતિમા દેખાયાં તે જગ્યા તે ઘણી સાંકડી છે ને પ્રતિમાજી મોટાં છે. જમીન બરાબર પલાંઠી છે ને બીજો ભાગ ઉપરના ભડાના ચણતરમાં છે. વળી, મકાન સં. ૧લ્પ૫ની સાલમાં નવીન કરેલું છે. તે મકાન બંધાવનાર ઠાકરડો પણ હયાત છે. પ્રભુની ઈચ્છા રાવળિયાને કાંઈ અપાવવાની જણાય છે, એમ

Page #71

શ્રી. પાનસર તીર્થ વિચારી શ્રાવકેએ ચાલીશ રૂપિયા રાવળિયાને આપવાના નકકી કરી ભગવાનને ત્યાંથી ખાટલામાં પધરાવી વાજતેગાજતે પૂર્વ દિશાએથી બજાર વચ્ચે થઈ ગામના દેરાસરમાં પધરાવ્યા. આ મૂર્તિથી આકર્ષાઈને ઘણા યાત્રાળુઓ અહીં દર્શનાર્થે આવવા લાગ્યા અને આ તીર્થને મહિમા વધવા લાગે.
પ્રાચીન મૂર્તિને આ પ્રભાવ જોઈ અહીં એક મોટું દેરાસર બંધાવવાને વિચાર વ્યવસ્થાપકોના મનમાં આવ્યું. સ્ટેશન પાસેની જમીન વેચાતી લીધી અને કામની શરૂઆત કરવામાં આવી. પાસે અમદાવાદ જેવું સમૃદ્ધ શહેર હતું. ત્યાંના વતની શેઠ જેઠાલાલ દીપચંદનાં ધર્મપત્ની તે વિસનગરવાળા શેઠ મણિલાલ શૈકળભાઈનાં બેનને આ વાતની જાણ થતાં તેમણે એંશી હજાર જેવડી મેટી રકમ આ દેરાસરના નિર્માણ અર્થે આપી. આ દ્રવ્યથી અહીં ભવ્ય જિનાલય તૈયાર થયું. | સંવત ૧૯૭૪ના વૈશાખ સુદ ૬ના દિવસે ભીંતમાંથી પ્રગટ થયેલ શ્રી. મહાવીર સ્વામી ભગવાનની પ્રતિમાને મૂળ નાયક તરીકે પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી. સં. ૧૯૯૧માં અહીંના એક ટેકરાને ખેદતાં પાંચ મૂર્તિઓ નીકળી હતી, જે આજ મંદિરમાં પધરાવવામાં આવી છે. સિદ્ધપુરના દેરાસરમાં પાંચ હજાર રૂપિયા આપી એકમેટી પ્રતિમા તેમજ બીજી નાની નવ પ્રતિમાઓ પાનસર તીર્થમાં લાવીને પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી.
ધીમે ધીમે આ તીર્થ યાત્રાનું ધામ બની ગયું,

Page #72

શ્રી. પાનસર તીર્થ અને સેંકડે ભવ્ય જીવે અહીં યાત્રાળે આવી પિતાની કાયાનું કલ્યાણ કરવા લાગ્યા.
આ મંદિરથી બે ફલંગ દૂર પાનસર ગામ આવેલું છે. ત્યાં પણ ઘૂમટબંધી એક નાનું શ્રી. ધર્મનાથ ભટ નું ચત્ય છે. જેમાં ભગવાનની બાર આગળની આરસની એક પ્રાચીન પ્રતિમા બિરાજમાન છે.
અહીં ગામમાં ઉપાશ્રય નથી પણ એક જૂની ધર્મશાળા છે. શ્રાવકનાં ૮ ઘરે છે અને ગામમાં ૧૦૦૦ માણસની કુલ વસ્તી છે.
આ ગામની આસપાસનાં મકાને અને વાવડીઓ જોતાં આ ગામ પહેલાં સમૃદ્ધ હશે એમ અનુમાન થઈ શકે છે. થોડા સમય પહેલાં પણ અમુક સ્થળે ખેદતાં કેટલીક પ્રતિમાઓ પ્રગટ થઈ હતી જે ગામના દેરાસરમાં પધરાવવામાં આવી છે. આથી આ ગામની પ્રાચીનતા પણ પૂરવાર થાય છે.
શુભ વીરવિજયજી મહારાજે પાનસરમાં વિ. સં. ૧૮૪૮ના કારતક માસમાં દીક્ષા આપી તે વખતે ખંભાતને સંઘ અહીં આવ્યું હતું.
–જુઓ જેન ગુર્જર કવિઓ ભા. ૩ ખંડ ૧, પૃ. ૨૦૦૯

Page #73

શ્રી. વામજ તીર્થ
[૪] કલેલથી ચાર ગાઉ દૂર આ તીર્થ આવેલું છે. મેટર રસ્તે જવાય છે. આ તીર્થને ઇતિહાસ જાણવા જેવું છે.
વામજમાં દંડક નામના સંન્યાસીને દશ-બાર દિવસથી સ્વપ્ન આવતું કે જ્યાં ધળી મૂછવાળો નાગ ઘણી વખત દેખાય છે તે પડતર જમીનમાં દેવનું સ્થાનક છે. એ દેવ તે જેને ના આદિનાથ. તેમને ગામના પટેલ વગેરેની મદદ લઈ ખેદકામ કરી પ્રગટ કરે. આ રીતે વારંવાર સ્વપ્ન આવવાથી તે જગાએ ખેદકામ કરાવ્યું તે પ્રતિમાજી મળી આવ્યાં.
એ પ્રતિમાઓમાં આદિનાથની પ્રતિમા તેમજ ચાર કાઉસગિયા, બે ઈંદ્રાણી દેવીની મૂતિ તેમજ બે ખંડિત ઇંદ્રની મૂર્તિઓ નીકળી આવી.
પુરુષે પરંપરાથી સાંભળેલી એવી દંતકથા કહે છે કે, આ જગાએ પ્રથમ મૂલ–દેરાસર હતું, તેમજ સેરિસા સુધીનું ભંયરું હતું. મળી આવેલા બે કાઉસગિયાના ઉપરનું પરિકર કેઈ બ્રાહ્મણે મહાદેવનું દેવલ કરાવતાં ત્યાં ચડી દીધેલું દેખાય છે. તેમજ બીજા કેટલાક પથ્થર પણ ત્યાં ચિડેલા છે. એમ કહેવાય છે કે, જે માણસ આ પરિકર, પથ્થર તેમજ ખંડિત પ્રતિમાઓ લઈ ગયેલે તે આંધળે

Page #74

સી. વામજ તીથી થયો અને તેને નિર્વશ ગયે.
પ્રતિમાજી સં. ૧૭૭૯ના માગશર વદ ૫ ને શનિવારે પ્રગટ થયાં તે અગાઉ સામેના ઘરવાળાને કેટલાક ચમત્કાર માલૂમ પડેલા. વાજિત્રના અવાજે, ઘંટના રણકારો વગેરે.
જ્યારે પ્રતિમાજી બહાર પ્રગટ થયાં ત્યારે તેમના શરીરના દરેક ભાગ ઉપર કાળાશ આવવા માંડી હતી તેથી ત્યાં મળેલા લેકમાં ગભરાટ ફેલાયે કે નક્કી કાંઈ ઉપદ્રવ થશે. પછી તે ગામવાળાઓએ પ્રાર્થના કરવા માંડી ત્યારે પ્રતિમા મૂલ સ્થિતિમાં દેખાવા લાગી.
આ પ્રતિમાજી આગળ દીવે અખંડ બળતું હતું. પણ એક દિવસ તેમાં ઘી થઈ રહ્યું ત્યારે ઓચિંતી આરતી વગેરે થવા લાગી. સામેના ઘરવાળાઓ રાગ-રાગિણીને અવાજે અને ઘંટાનાદ સાંભળીને જાગી ગયા અને જોયું તે દીવામાં ઘી ન હતું. ઘી પુરવામાં આવ્યું.
ટૂંકમાં ત્રિભવનદાસ કણબીના ઘર પાસેથી ખોદતાં સં. ૧૯૭૯ના માગશર વદિ પાંચમને શનિવારે પ્રતિમાજી. નીકળ્યાં. સંપ્રતિના સમયની શ્રી. શાન્તિનાથ ભગવાનની પ્રતિમા છે, એમ “જેનતીર્થના ઈતિહાસમાં લખેલ છે. શ્રી. વિજયલબ્ધિસૂરિ મહારાજનું પણ એ જ કહેવું છે પરંતુ વધારે ઊંડાણથી તપાસ કરતાં લાગ્યું કે આ મૂર્તિ શાંતિનાથ ભગવાનની નહીં પરંતુ ઋષભદેવ ભગવાનની છે, એ એનું લાંછન જેવાથી બરાબર માલૂમ પડે છે. ' કહેવાય છે કે પહેલાં અહીં ભવ્ય જિનાલય અને ભેંયરું હતું તેને સંબંધ સેરિસા જિનાલય સુધી હિતે.

Page #75

શ્રી વામજ તીશ
જિનાલય સાથે શ્રાવકની વસ્તી પણ ભરપુર હતી. સાધુ મહારાજેનું આવાગમન થયા કરતું હતું, અને સાધુઓ માસક૯૫ પણ અહીં કરતા હતા.
અહીં સં૧૫૬૨ સુધી જિનાલય હેવાને ઉલ્લેખ મળે છે. વામજ સેરિસાથી લગભગ ૪ માઈલ દૂર છે. સેરિસા જિનાલયની સાથે આને પણ નાશ થયે લાગે છે. આ જિનાલયને હમણાં પુનરુદ્ધાર થયું છે અને તેની પ્રતિષ્ઠા વિ. સં. ર૦૦રના વશાખ સુદિ તેરશના દિવસે શ્રીમાન વિજયધર્મસૂરીશ્વરજીના લઘુ ગુરુભ્રાતા વિજયનેમસૂરિના શિષ્યરત્ન શાન્તસ્વભાવી પ્રશમરસનિમગ્ન વિજયેદયસૂરિ મ. ના હાથથી થઈ છે.
અહીં સફેદ આરસની એક ખંડિત મૂર્તિ છે, જેના ઉપર વિ. સં. ૧૫ર૩ને લેખ છે. બીજા પણ કેટલાક અવશેષ પડ્યા છે જેના ઉપરથી એ અનુમાન થઈ શકે કે અહીં પહેલાં જૈન મંદિર હતું. પુરાવા તરીકે કેટલીક મૂર્તિઓ પણ નીકળે છે. 1 વિ. સં. ૧૫૬૨માં શ્રી. લાવણ્યસમય મહારાજે અહીં રહીને “આલેયણાવિનતિ' નામની ગુજરાતી કૃતિ રચી. હતી. તેમાં તેમણે લખ્યું છે કે – સંવત પંદરસે બાસઠે અલવેસર રે, આદીસર સાખિ તે; વામજમાંહે વિન, સીમંધર રે દેવદર્શન દાખિ તે.
આ ઉપરથી જણાય છે કે, અહીંના શ્રી આદીશ્વરના મંદિરમાં શ્રી. સીમંધરસ્વામીની મૂર્તિ હતી.

Page #76

ઉપરિયાળા તીર્થ
વીરમગામથી પશ્ચિમ દિશામાં લગભગ ૧૨ માઈલ દૂર ઉપરિયાળા નામે જેનેનું તીર્થધામ આવેલું છે. વિરમગામ ખારાઘોડા રેલ્વે લાઈનમાં ઉપરિયાળા ફલેગ સ્ટેશન છે. સ્ટેશનથી માઈલ દૂર ઉપરિયાળ ગામ છે. અહીં આદીશ્વર ભ૦ નું નાનું પણ સુંદર મંદિર છે. વિશાળ, ભવ્ય અને બધી આધુનિક સગવડવાળી નવી ધર્મશાળા પણ બાંધવામાં આવી છે.
ઉપરિયાળાના ઉલ્લેખ છ વર્ષ અગાઉના મળી આવે છે. સં. ૧૪૯૨ અને સં૦ ૧૫૨૫ના મૂર્તિ લેખમાં ઉપલિઆસર ગામને ઉલ્લેખ આવે છે. પંદરમી શતાબ્દિની અંતે થયેલા ઉપા૦ શ્રીજયસાગરે રચેલી “ચિત્યપરિપાટી'માં આ ઉપરિયાળામાં શ્રી. આદિનાથ ભટ નું મંદિર હતું એ ઉલ્લેખ કરેલ છે.
આ ઉપરથી જણાય છે કે, આ ગામમાં પંદરમી શતાબ્દિમાં શ્રી. આદિનાથનું મંદિર હતું, પણ કેઈ વિનાશક પરિબલેથી તેને નાશ થયે.

Page #77

૬૦
શ્રી. ઉપરિયાળા તીર્થ સમયની જરૂરિયાત સં. ૧૯૧ન્ના વૈશાખ સુદિ ૧૫ ના રોજ એક કુંભારના હાથે મૂળ ના. શ્રી આદીશ્વરની મૂતિ સાથેની બીજી ત્રણ મૂતિઓ પણ જમીન ખેદતાં મળી આવી. એક નાની ઓરડીમાં એ મૂર્તિઓને સ્થાપન કરવામાં આવી. દરમિયાન વર્તમાન શિખરબંધી મંદિર બંધાવી તેમાં સં. ૧૯૪૪ના રેજ એ મૂર્તિઓની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી.
શ્રી. આદીશ્વરનું આ મંદિર બેઠા ઘાટનું સાદું છતાં દર્શનીય છે. મૂળ ગભારે, સભામંડપ અને ત્રણ બાજુએ શૃિંગારકીઓ, શિખર, ચાર ઘૂમટે અને વચલી ચોકી ઉપર સામરણયુક્ત બાંધણીવાળું છે. તેની આસપાસ ફરતે કેટ છે, જે ૪૨ ફીટ લાબ અને ૪૪ ફીટ પહેળે છે. મંદિરની આસપાસ જૂની ધર્મશાળા છે.
મંદિરમાં મૂળ ના. શ્રી આદીશ્વર ભ૦ છે. તેમની જમણી બાજુએ શ્રી. શાંતિનાથ અને ડાબી બાજુએ શ્રી. પાર્શ્વનાથ ભટ ની મૂર્તિઓ છે. મૂળ ના. ની નીચે શ્યામ આરસની શ્રી નેમિનાથ ભ૦ ની મૂર્તિ બિરાજમાન છે. મૂર્તિ પ્રાચીન હોવા છતાં તેના ઉપર કે ઈલેખ જણાતું નથી.
દર વર્ષે મહા સુદિ ૧૩ અને ફાગણ સુદિ ૮ ના રોજ અહીં યાત્રીઓના મેળા ભરાય છે.
શાંત અને આહુલાદક વાતાવરણમાં આ તીર્થ યાત્રીઓના મનને પ્રફુલ્લિત બનાવે છે.
શ્રીમાન શાસવિશારદ જૈનાચાર્ય શ્રીવિજ્યધર્મસૂરિ

Page #78

શ્રી. ઉપરિયાળા તીર્થ મહારાજે આ તીર્થને ઉદ્ધાર કર્યો હતે, તે સંબંધી મારા ગુરુમહારાજ પૂજ્યપાદ શાન્તભૂતિ શ્રી. જયન્તવિજયજી મહારાજે “ઉપરિયાળા તીર્થ” નામક પુસ્તિકાલખી છે. તેઓશ્રી પિતાના ગુરુમહારાજના સ્વર્ગવાસ પછી આ તીર્થની કાળજી રાખતા હતા. શ્રીયુત ચીમનલાલ કડીયાએ પણ સમયને. ભેગ આપીને આ તીર્થ માટે સારો પરિશ્રય ઉઠાવ્યું છે અને શ્રીસંઘની સહાયથી વિશાળ ધર્મશાળા તૈિયાર થઈ છે. નવી ધર્મશાળામાં પ્રવેશ કરતાં ચેકમાં દેરી આવે છે. ત્યાં આદીશ્વર ભગવાનનાં પગલાં સ્થાપન કર્યા છે. આ ઉપરિયાળા તીર્થનું પુસ્તક પ્રસિદ્ધ થયું તે પછી અહીં. થયેલા ફેરફાર વિશેની હકીકત આ પ્રકારે છે–
જિનાલયને સભામંડપ બહ નાને હવે તે માટે કરાવ્યું છે. શૃંગારકી તેડીને તથા જૂની ઘર્મશાળાને થોડો ભાગ અંદર લઈને સભામંડપ બહુ મટે ત્રણ દરવાજાવાળે કર્યો છે.
ભમતીમાં મૂળનાયક શ્રી. આદીશ્વર ભગવાનના તેરા પૂર્વભવે પથ્થરની અંદર કેતરીને રંગબેરંગી પટ બનાવ્યો છે.
પૂર્વભવેની આગળ એક આરસને ગિરનારને પટ. પણ કોતરીને તૈયાર કરેલ છે અને પેટની પાછલી બાજુએ. સમેતશિખરને આરસને કતરેલે પટ ચડેલે છે. ભમતીમાં ત્રણ દિશામાં એક એક દેરી કરીને તેમાં. ભગવાનને પધરાવ્યા છે. શ્રી મલિલનાથ, બીજા શંખેશ્વરઃ પાર્શ્વનાથ અને ત્રીજા નંબઈના મનમેહન પાર્શ્વનાથ ભગ

Page #79

શ્રી. ઉપરિયાળા તી
વાનની મૂર્તિઓ છે. જૂની ધમ શાળામાં જ્યાં પહેલાં કાર્યાલય હતું ત્યાં શ્રીમાન્ વિજયધર્મ સૂરીશ્વરજી મહારાજના તથા શ્રીમાન વિજયભક્તિસૂરિજી મહારાજના ફોટા રાખવામાં આવ્યા છે. દરવાજામાં પેસતાં ચાકમાં એક દેરીમાં આદીશ્વર ભગવાનનાં પગલાં સ્થાપન કરવામાં આવ્યાં છે. અહી' યાત્રિકેને તમામ પ્રકારની સગવડતા છે. નજીકમાં જ માટી વિશાળ ધમ શાળા છે. ભેાજનશાળાની ઉત્તમ વ્યવસ્થા છે. અહીંનાં હવા-પાણી ઘણાં સારાં છે.
આ તીર્થ પાચસે વર્ષ પહેલાંનુ મનાય છે. અહી ત્રણ પીળાં પ્રતિમાજી છે. તે પણ પાંચસો વર્ષ પહેલાં હતાં તે જ છે.

Page #80

શ્રી. વડગામ તીર્થ
[૬] દસાડા પાસે આવેલું વડગામ જેનેનું તીર્થ મનાય છે.
મંદિરમાં મૂળ ના. શ્રી. આદીશ્વર ભગવાન છે. આ દેરાસર બાંધવાનું કામ ૧૮૭૫માં શરૂ થયું અને પ્રતિષ્ઠા ૧૯૦૫માં થઈ. તે પહેલાં ઘરદેરાસર તરીકે બે ઓરડીઓમાં ભગવાન બિરાજમાન હતા. '
દંતકથા છે કે મૂળનાજીની મૂર્તિ સં. ૧૧૮૦ લગભગની સાલમાં જમીનમાંથી નીકળ્યાં હતાં. મહાદેવનું લિંગ પણ તેની સાથે જ નીકળ્યું હતું, જે દેરાસરની પાસેની નાની દેરીમાં અત્યારે સ્થાપન કરેલું છે.
આ રીખવદેવ ભગવાનની મૂર્તિ બહુ જ ચમત્કારી કહેવાય છે. તેમણે આઠ વર્ષને દુકાળ પાર ઉતાર્યો હતે. દુકાળ પડ્યો ત્યારે બધા લેકે ગામ છોડીને ચાલ્યા ગયા. પૂજારી પણ ચાલ્યું જતું હતું પણ ભગવાને સ્વપ્નમાં કહ્યું કે તું જઈશ નહીં. તેથી પૂજારી રહ્યો. બીજા બધા પરદેશ ચાલ્યા ગયા. પૂજારી હંમેશાં પૂજા કરતે રહ્યો. સવાર

Page #81

૬૪
શ્રી. વડગામ તીથ
માં મંદિર ખાલતાં હમેશાં ભંડાર ઉપરથી સવા શેર ચેાખા. સવા રૂપિયા અને સવા હાથ લૂગડું. પૂજારીને મળતું. આઠ વર્ષ બાદ સુકાળ થતાં પૂજારીના ઘરમાં માણસે આવ્યાં.
સ્ત્રીઓના આગ્રહથી પૂજારીએ ઉપરની હકીકતથી બધાને વાકેફ કર્યાં. તેથી ખીજા જ દિવસથી ઉપર પ્રમાણે મળતુ હતુ તે અંધ થઈ ગયું. ત્યારથી એ મૂર્તિ અહીં જ પૂજાતી રહી છે.
અહી સં૰૧૯૫૦-૬૦ લગભગ સુધીમાં શ્રાવકામાં ૨૦-૨૫ ઘર આબાદ અને સુખી હાલતમાં હતાં. તે પછી ઘર ઓછાં થતાં થતાં અત્યારે ફક્ત ચાર જ ઘર રહ્યાં છે. દેરાસર માટુ અને સારું છે. હાલમાં જ રંગ-રોગાનનુ કામ થયું છે. દેરાસરની પાસે જ ધર્મશાળા છે પણ તે સાર સંભાળ વિના ઊજડ જેવી બની ગઈ છે. ઉપાશ્રયને પણ સાફસૂયૅ રાખવાની જરૂર છે.મૂ॰ ના૦ જી પર લેખ નથી. (ગરદનથી ખંડિત લાગે છે. )
સ૦ ૧૯૫૫માં અમદાવાદવાળા શેઠ મનસુખભાઈ ભગુભાઈ એ અહીં આરસનુ કામ કરાવ્યું ત્યારે જૂનું પખાસણ કાઢીને નવું કરાવ્યું છે અને મૂ॰ ના॰ જી ને કાયમ રાખ્યા છે. તે વખતે મૂ॰ ના૦ ની ષ્ટિ નીચી થઈ ગઈ હાય એમ કહેવાય છે.
જૂનું પખાસણ શંકરના લિ’ગ પાસે પડેલુ` છે. પૂજારીએ પાછળથી ખીજા લિંગા વગેરે અહીં મૂકયાં છે.

Page #82
મુનિરાજ શ્રી. વિશાળવિજયજી મહારાજની અન્ય કૃતિઓ 0-50 5-0 0 1 શ્રી. નાકેડા તીર્થ 2 ચાર જૈન તીર્થો (માતર, સોજિત્રા, ખેડા - અને ધોળકા) 1-00 3 કાવી ગંધાર ઝગડિયા (ત્રણ તીર્થો ) 1-25 4 ઘાઘા તીર્થ 0-37 5 મૂંગથલા તીર્થ 6 ભીલડિયા તીર્થ 7 રાધનપુર પ્રતિમાલેખસ દેહ 8 રાધનપુર એક ઐતિહાસિક પરિચય 0-75 9 ભેરોલ તીર્થ 0-25 10 બે જૈન તીર્થો–ચારૂપ અને મેત્રાણા 0-37 11 શ્રી. આરાસણ તીર્થ અપરનામ શ્રી કુંભારિયાજી તીર્થ* 3-00 12 સેરિસા ભાયણી પાનસર અને બીજાં તીર્થો (વામન - (વા તીર્થો) 1-50 કિમત 13 શ્રી દ્વા 3-00 14 સુભાષિત પદ્ય રત્નાકર : ભાગ 1-2-3-4-5 [મૂળ *લાકે ભાષાન્તર સાથે ] શારદા મુદ્રણાલય, પાનકોર નાકા : અમદાવાદ.