Shatrunjay Kalp

Author(s): Amrendrasagar, Mahabhadrasagar
Publisher: Jain Agam Mandir Samstha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020701/1

Page #1

*
णमोत्थूणं समणस्स भगवओ महावीरस्स *
॥ सागरसमुदाय मुकुटमणि पू. आगमोद्धारक आचार्यश्री आनन्दसागरसूरीश्वरेभ्यो नमः | ॥ तपोगणाधीश - आचार्य श्री - धर्मघोषसूरिवररचितः - श्री - शुभशीलगणिविहितवृत्तियुतः
श्रीशत्रुंजयकल्पः
सम्पादकौ :–स्व. ग. आ. म. श्री हेमसागरसूरि शिष्यौ - मुनिश्री अमरेन्द्रसागर - महाभद्रसागरौ. प्रकाशिका :- श्री वर्धमान जैन आगममंदिर संस्था - पालिताणा [ सौराष्ट्र ] वीर-संवत् - २५२० विक्रम संवत् - २०५०
क्राइष्टसन् - १९९४
मूल्य- अमूल्य
ACHARYA SAIKALLASSAGARSURI GYANMANDII

Page #2

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
__ट्रस्टी मंडल
१. प्रकाशक-प्राप्तिस्थान :
श्री वर्धमान जैन आगममंदिर संस्था , तलेटी रोड, पालिताणा [सौराष्ट्र]
पी-नं. ३६४२७०
मे. ६. अभय रतनयं भवेश-भुमाई
-aiतय छानास अवेरी-सुरत –મેતીચંદ મગનભાઈ ચેકસી-મુંબઈ - निन सामय यासी, -५२महासत्रीभहास पुरवासा, –હેમચંદ મોતીચંદ જવેરી-મુંબઈ -पतला उत्तमय वैध
श प्रथम संस्करण = श्री शत्रुञ्जयकल्प: ॥ श्री आगमोद्धारक ग्रन्थमाला मु. कपडवंज
घुस्तकाकार-नकल-५००, वि. २०२६ सम्पादक-मुनिराज श्री लाभसागरजी गणि.
द्वितीय संस्करणम्
-प्रताकारनकल :-५०० संवत -२०५०
पृच्छास्थल :मुनिश्री अमरेन्द्रसागर-महाभद्रसागर !
प्रकाशनस्थल : C/o. श्री श्रमणस्थविरालय उपाश्रय
तीर्थाधिराज श्रीकच्छीभवननी गलीमां प्लोट नं.-२५ । शत्रुज्जयतीर्थतलाटी रोड, पालिताणा [सौराष्ट्र] पालिताणा
मुद्रक : श्री ज्ञानचन्द जैन स्थल : कहान मुद्रणालय
जैन विद्यार्थी गृह सोनगढ़ [सौराष्ट्र ]-३६४२५०

Page #3

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
RSESESESESESEPSSSSSS
RSESESESEasasSSESESSESESESESESSESESESESEISH
श्री शत्रुञ्जयकल्पवृत्तेर्द्वितीयप्रकाशनप्रसङ्गे श्री शत्रुञ्जयकल्पवृत्तेः गुर्जरानुवादप्रकाशनानंतरमेव ज्ञानपिपासुजनानां मूलसंस्कृतग्रन्थस्य प्राप्तेरतीव मे विज्ञप्तिका: प्राप्तः, ततस्तद्विज्ञप्तिकामनुलक्ष्य पूज्यसाधुसाध्वीनां न व्याख्यानक्षणेऽतीवोपयोगिमेनं ग्रन्थं विज्ञाय चैतद्ग्रंथस्य द्वितीयावृत्तिर्मया प्रकाश्यते ।
पंचाशद्वर्षपूर्वे पूज्यागमोद्धारक श्री आनंदसागरसूरिपुरन्दरैः एतद्ग्रन्थस्य प्रथमादर्शोलिखापितः तस्यैव संशोधनपूर्वकं कार्यं श्रीमत्यागममंदिरसंस्थयैव परिपूर्णतां क्रियते ।।
पूर्वमुद्रितमेतद्ग्रन्थस्य पुरोवचनरूपं यत्" प्रास्ताविक' मुद्रितमासीत्तदतीवार्थगंभीरं सुचारुएवइति मत्वा तदेव प्रास्ताविकं अत्रपुनर्मुद्रितं तेनास्माभिर्न किंचिद्विबीयते ॥
स्वर्गस्थद्वितीयगच्छाधिपति पू. आ. श्री हेमसागरसूरीणां
शिष्यमुनि श्री महाभद्रसागरः SESESTAS2S2SSASSTSESESESSSSSS222SSESSEU
25252525252SSESTSESES

Page #4

शासननायक श्री वर्द्धमानस्वामिने नमः ॥ श्री गौतमो गणाधीशो विजयतेतमाम् ॥
प्रास्ताविकम्
श्रीमद्भिः वीतरागसर्वज्ञपरमात्मभिः जगज्जन्तूद्धाराय सम्यग्दर्शनसहित शानपरिपूत-क्रियात्मकाऽऽत्मकल्याणमार्गः शानिनिश्रा-विधिसमुपसेवासमुपबृंहितः प्रज्ञप्तः विषमकर्मावरणविलयनप्रभुः । नैकत्रविप्रतिप्रत्तिः यदेतस्मिन् राजमार्ग सञ्चरणे सत्यपि कर्मावरणानपगमो वाऽऽत्मिक सुखानवाप्तिश्च । नैकैराराधकपुण्यात्मभिरेतन्मार्गस्याव्याहतत्वमुधुष्टं पुरा कोटिलक्षावधि-विपुलसमूहात्मकसिद्धिगमनेनेदानीमपि विवेकिभिः पुण्यात्मभिः विषमदुष्षमारप्रभावमपसर्पयद्भिः विविधव्यामोह जनकविषमनिमित्तानुपजीवकैः विषयवासना व्यावर्तवर्द्धकमोहकपदार्थप्रलोभनं निष्फलयद्भिः सद्धर्माराधनपरैरिति ।
परन्तु नहि सर्वे आराधकपुण्यभाजः तादृशसत्त्वगुणसनाथाः भवन्तीत्यतः कर्मणां च कपायलेश्यावशेन चिरप्ररूढानां निकाचितानामनिकाचितानां द्रव्य-क्षेत्र-काल-भाव-भवस्वरूपनिमित्तपञ्चकैनोदयः विपाकरूपः भवतीत्यतश्च पुराऽज्ञानादिबलेनोपार्जितानां कर्मणामशुभद्रव्यादिपञ्चकबलेन जायमानाऽशुभोदयसन्निरोधार्थ सकामनिर्जरार्थ च परिपुष्टप्रगुणतमविशिष्टतम सामग्रीसहयोगसम्पत्तये उपयोगिपापहासपुण्योदयप्राबल्यधानाय जम्बूद्वीपगतैतद्भरतक्षेत्रातिरिक्तचतुर्दशकर्मभूमिषु लोकत्रये वा यदधिकं यत् सदृशं वा कर्मक्षयायानन्यथासिद्धहेतु

Page #5

भूत यात्रास्पर्शनादितीर्थ भूमिश्च न वर्तते । एतादृशसुमहिम शालिपरमप्रभावनासम्पन्नं विशिष्टशुद्ध-शुभाऽध्यवसाय प्राप्तये उपयोगकर्मनिर्जरार्थं विशिष्टतमक्षेत्राबलम्बनरूपै तच्छ्रीषिमलाचलक्षेत्रप्रभावेण बहूनां पुण्यशालिनां सुविशदभावाध्यवसायप्राप्तिश्च सुतरां भवत्येवेत्यतः पारगत गदितागमनानुसारि श्रद्धालुजनेषु " श्रीशत्रुज्जयसमंतीर्थं न भूतं न भविष्यती "ति सुक्तिः सुप्रसिद्धतरा वर्त्तते ।
[4]
अत एव श्रीमज्जिनेन्द्रशासन - धुराधरणधौरेयमनोबलभ्राजिष्णुनिष्कारणकरुणावरुणालय-मुमुक्षुभव्यजीवजीवजीवन - जीवातु समजिनपतिगदितविशुद्धात्मस्वरूपपरिचायक जिनवाणिमर्मस्पर्शि सुदेशनादक्ष - सीमातीतवर्णनातिगगुणगरिमाञ्चित - सुविशुद्धक्रियासम्राग्ज्ञानपरिपूत-श्रीमत्तपागणगगनार्हमणि समप्रभयथार्थाभिधानुगुणचिरप्ररूढ - कर्मप्र पञ्चोच्छेदनक्षम धर्मघोषकरणप्रत्यल-सुधीराञ्चितधिषणाप्राग्भारपराभूत सुरगुरुसुरगुरुपूजिताऽहर्निश स्मरणीयनामधेयैः श्रीमद्भिः धर्मघोषसूरीश्वरमतल्लजैः विषमारकालसहज - मेघा-श्रद्धाऽऽयु-र्धारणाशक्तिह्रासमवगत्य सर्वजीवात्मतुल्यभावप्रकर्षेण भववनप्रजायमानममतारण्यानी समूलङ्कापोच्छेदनसमजिनशासनाराधनासुभगाध्यवसायनैर्मल्यप्रवृद्धेन भावदयारूपेण विशुद्धपरिणामवातेन मनुजत्वाऽऽर्यक्षेत्रोत्तमकुलपञ्चेन्द्रियपाटव सद्धर्माराधनसफलसामग्री परिकलित श्राद्धकुलोत्पत्तिसन्मार्गश्रवणादि यथोत्तरदुर्लभतमधर्माङ्गप्राप्तिसनाथाराधकपुण्यात्मनां श्रेयः प्रेप्सुनां हिताय प्रत्नातिप्रत्नपूर्वगतोधृतवृद्ध श्रीशत्रुञ्जयलघुकल्पः प्रग्रथितः ।
यमुपजीव्य विषमभववारिधिनिधिमज्जज्जन्तूद्धारे यानपात्रायमानस कलभुवनानन्यश्रेष्ठं तीर्थाधिराजं श्रीसिद्धगिरिराजं संस्मरेयुः शब्दकलेवरलघुतयामुखपाठकरणेन च प्रत्यहं कल्पपठितं स्वात्मानं गिरिराजसंस्मरणोद्भवविशुद्धपरिणामवातेन विषमेभ्यः कर्म निगडेभ्यो मोचयेयुः इति ।
परं संक्षिप्तरुचीनां परमपवित्र श्रीशत्रुज्जयतीर्थ राजस्मृत्याऽन्तःकरणं गिरिराजस्पर्शनाभावनाबलेन विनिर्मलीकृत्य श्रीविमलाद्रि
[५]

Page #6

18)
यात्रातुल्यलाभस्य प्राप्तावपि तीर्थोत्तंसस्य सिद्धक्षेत्रस्यैतस्य पवित्रगिरिराजस्य विशदतरमहिमानभिज्ञबालजीवानां संक्षिप्तगाथापद्धतिना बीजकरूपेण प्रथितस्य श्रीविमलाद्रेः सातिशय सप्रभावं माहात्म्यं यथावत् वुद्धिगम्यं स्यात् , येन च जनिमृतिविषमचक्रेऽवस्थितिमूलभूतकर्मबीजसन्तानोच्छेदाय गिरिराजस्य विमलाद्रेः यथार्थाभिधानस्य सद्भूतं गुणगरिमाणमवगम्य भावोल्लासेनैतत्तीर्थस्पर्शन-दर्शन-वन्दनअर्चा-पूजा स्मरणादिप्रकारैः विविधमुद्यच्छेयुः स्वात्मशुद्धिलक्ष्यं च सफलयेयुरितिहेतोः तपागच्छाधिराज-श्रीयुत-सहस्रावधानिरिसत्तमश्रीमुनिसुन्दरसूरिशिष्यैः नैककथाप्रबन्ध-चरित्रग्रन्थादिप्रणेतृभिः श्री शुभशीलगणिभिः लघुकल्पस्यैतस्य गाथानां प्रतिपदं व्याख्यात्मकं मन्दबुद्धितत्त्वज्ञानबोधनेऽपटुबुद्धिमतां हिताय च सरसैतिह्य-सत्यघटनारूपविविधपुण्यशालि-जीवदृष्टान्तबहुलतासनाथं विवरणं ब्रह्मचर्यभेद (१८) कर्मभूमिप्रमित (३५) वैक्रमेऽडदे बालजीयानां प्रबोधायाऽकारि ।
महाकायश्चैषग्रन्थः नाद्यावधिमुमुक्षूणां वाचनश्रवणगोचर आसीदिति विभाव्य प्राचीननैकहस्तलिखित सङ्ग्रहानवलोक्य विविधप्रती: गवेषय्य सुगृहित-नामधेयाऽऽगमतलस्पर्शिमर्मज्ञप्रौढ प्रतिभोदेकविराजिताऽऽगमवाचनादायक-ध्यानस्थ स्वर्गताऽऽचार्याऽऽगमोद्धारकापराहश्री आनन्दसागरसूरीशैरेतद्ग्रन्थस्य सुतरां सम्यग्दर्शननिर्मलताऽवन्ध्यबीजस्य श्री सिद्धाचलतीर्थाधिराजसन्महिमख्यापकस्यग्रन्थराजस्य योग्यस्वच्छप्रतिलिपिः भूयसा श्रमेण विविधागम-साहित्यमुद्रापणशिला-ताम्रपत्रोत्कीरण-व्याख्यान-विवेचनादिकार्यजाते ब्यापृतत्वेऽपि तीर्थाधिराजमहिमानं विविधकल्मषक्षालनप्रभविष्णु विभाव्य स्वपरोपकराय कारिताऽऽसीत् । सा च सूर्यपुरीयाऽऽनन्दपुस्तकालयसमपूज्याऽऽगमोद्धारकाचार्य श्री श्रुतभक्तिस्मारक-विपुलतमसङ्गहे सुरक्षिताऽऽसीत् ॥
परमेतस्याः प्रकाशनं तु काललब्धिसापेक्ष एवं हि सञ्जातं यत् पूज्यपादागममर्मज्ञाऽऽचार्यश्री (आनन्दसागरसूरीणां) जन्मना नवावृत्तिकार श्रीमदभयदेवसूरीश्वरस्वर्गवासेन च परिपूत श्रीकर्पटवाणिज्यद्रले यतिधर्म-(१०) तत्पालनरूपेण च परित्यज्यमानहिंसाया

Page #7

विश्वा (२०) संशमेदमितः (२०१०) वैक्रमेऽब्दे श्रीचिन्तामणिपार्श्वनाथजीर्णोद्धारित नूतनप्रासादे वर्णप्रमाणचतुर्विंशतिबिम्बाञ्जनशलाकादिमहोत्सवप्रसङ्गे पूज्यागमोद्धारकपट्टप्रतिष्ठितशास्त्रैदम्पर्यबोधक-मूली नरेशप्रतिबोधक धात्सल्य सिन्धु-पूज्यतमगच्छाधीश्वरश्रीमन्माणिक्यसागरसूरीश्वरप्रभुनिश्रायां पूज्यागमोद्धारकाचार्य श्री लघुशिष्योत्तंससप्तवर्ष मितलघुवयसि - पित्रा - मात्रा - स्वत्रा सत्रा सुदीक्षित - सप्तविंशति संख्य सुदीक्षितस्वजन सम्बन्धिक- कर्मग्रन्थादिविचारचतुरसुनिपुणमति राजितपूज्य-गणिधर्य श्री सूर्योदयसागरजित् प्रेरणया (१) पूज्याऽऽचार्यपाद सुभक्तिरागाञ्चित श्राद्धवर्यैः पूज्यागमोद्धारकाचार्यैराजीवनं वाचना-पठन-पाठन - व्याख्यानुयोगादिरूपेण कृतायाः श्रुतभक्तेरुप हणाय तैः प्रास्थापितां श्रुतभक्ति समुपजीवयन्तीं " श्री आगमोद्धारकग्रन्थमाला " पूज्यागमोद्धारकाचार्यश्रीसन्दन्धविविध साहित्यं तैः पूज्यपुरुषैश्चमुद्रणाय सङ्कलित राशिगतं महत्त्वपूर्ण साहित्यं पूज्यगच्छाधिपतिनिश्रया प्रकाशमाप्नुयादिति निर्णयस्य मूर्त्तस्वरूपभूता संस्थापिता ।
[७]
एतया ग्रन्थमालया व पोडशवर्षीययाऽद्ययावत् विविधानि भव्यजनोपयोगीनि पुस्तकानि पूज्यागमोद्धारकाऽऽचार्य विरचितानि प्रकाशितानि ततश्च यथोत्तरमेषा च ग्रन्थमाला सुविशदोज्ज्वलयशः ख्यातिमाप्नुवती, शिरोरत्नभूतो ह्येषप्रन्थ पतस्था ग्रन्थलाया: नाsद्यावधिकुत्रापि प्रतिशर्करमनन्तसिद्धावासभूतस्य गिरिराजस्य विमलादेः विविध विषय विवेचकः माहात्म्यख्यापकः सुन्दरतमदृशन्तोपनिबद्ध व्याख्यासनाथः बालजीवोपयोगी प्रकाशितो वर्त्तते ।
* अत एव वार्धक्यशरीरापाटवनैकविधशासन सम्बन्धि कार्यजातव्यापृतिप्रभृतिप्रत्या पायानविगणय्यतत्त्वविवेचक शान्तमूर्ति-करुणावात्सल्यपरिपूर्णान्तःकरणः- श्रीमद्गच्छाधिपतिभिः गुरुभक्तिसेवापरायण विद्वन्मतल्लिका ज्योतिषशास्त्रसुनिपुण प्राचीनशास्त्रसंशोधना [७] दिकार्य सुदक्षपूज्यगणिवर्य श्री लाभसागरजिन्महाराजद्वारैतद् ग्रन्थमुद्रापणं विहितमेतद्धि अतिशयेन प्रमोदावहं गुणगरिमाञ्चितविदुषां सरलाशयमुमुक्षुता विभ्राजिवालजीवानां चेति ।

Page #8

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
* प्रान्ते च प्रार्थये समधिकपवित्र परमाणुपुञ्जमय-श्रीशैलेन्द्रनगाधिराज-श्रीशत्रुञ्जयस्य तीर्थस्य महिमव्यावर्णगर्भस्य कल्पस्यैषा भूरिप्रथितैतिह्य चरितकथासन्दर्भात्मिकां सुविसदतरां वृति सम्प्रधार्य सुरुचिपूर्व भावोल्लासवृद्धये एतद्वाचनादि समुपयुज्य समेऽपि भव्यजीवाः कल्याणपथगामिनो भवेयुरिति शुभाशंसापूर्व प्रचुरपुण्यसन्दोहलभ्यस्य विमलादेरेतस्य लघुकल्प-व्यावर्णनस्वरूपस्य ग्रन्थस्य "प्रास्ताविक” लिखनसौभाग्यं वात्सल्यबारानिधि प्रशमपयोनिधि पूज्यतमगच्छाधीश्वरप्रेरणया सहृदयिजनोत्तंस विद्वन्मतल्लिका श्रीलाभसागरगणिवरैः सम्पादिमिति च भूयो भूयोऽनुमोदये पतादृशं स्पृहणीयसेवाऽवसरप्राप्त्या शासनपद्धत्याकर्मनिर्जरापथि समुत्सर्पणलाभाधिगत्येति विनिवेदये क्षयोपशमवैचित्र्यमूलक-स्वस्खलनासम्बन्धि मिथ्यादुष्कृतदानपूर्व पूज्यागमोद्धारकाचार्यश्रीपट्टविनेयश्रीसिद्धचक्राराधनतीर्थोद्धारक-वैयाकरणकेशरी स्वर्गताचार्यश्रीचन्द्रसागरसूरिवर-श्रीपरमविनेयशान्तमूर्ति-तपस्वीधुरीण शासनसंरक्षक सुगृहितनामधेयतारकवर्य-पूज्यगुरुदेवोपाध्याय श्री धर्मसागरजिन्महाराज-चरणारविन्दमिलिन्दायमानोऽभयाब्धिः श्रमणसङ्घसेवकः इति ॥ जैन उपाश्रयः इन्द्रपुर (इन्दोर) (म. प्र.)
शुभं भूयात् सर्वजीवानाम् वीर नि. सं. २४९६, वि. सं. २०२६
म
a

Page #9

पृष्ठांकः
शत्रुम्जय कल्पवृ०
॥
९
॥
SSSSZESESESTSTSTEST
विषयः मंगलाचरणम् एकविंशतिनामानि श्री विमलगिरि नामविषये सूरभूपर्षिकथा श्री मुक्तिनिलयनामदाने वीरसेननृपकथा ,, शत्रुञ्जयनामोपरि शुकभूपकथा ,, सिद्धक्षेत्रनामोपरि दण्डवीर्यनृपकथा ,, पुण्डरीकनामोपरि श्री वृषभजिन प्रथम
गणधर पुण्डरीक कथा ,, सिद्धशेखरनामोपरि पद्मभूपकथा ,, सिद्धपर्वतोपरि निर्जरकथा ,, सिद्धराजोपरि चन्द्रचूडादिभूपकथा
विषयानुक्रमः विषयः
पृष्ठांकः श्री बाहुबलि नामोपरि केलिप्रियभूपकथा ४८ ,, शत्रुजयस्य मरुदेव नामोपरि चन्दनमहीपतिकथा ५० ,, भगीरथनामोपरि सगरचक्रि-पुत्र-भगीरथकथा ५२ ., सहस्रपत्रनामोपरि सहस्रपत्रकुमारकथा ,, शतावर्तनामोपरि सोमदेवमहीपतिकथा ,, अष्टोत्तरशतकूटनामोपरि वीरनृपकथा ,, नगाधिराजोपरि निर्जरकथा ,, सहस्रकमलोपरिरणवीरभूपकथा ,, ढङ्क नामोपरि हरभूपकथा
,, कोटिनिवासनामोपरि धर्मनन्दनभूपतिकथा ४५ , लौहित्यनामोपरि लौहित्यर्षिकथा
SSTSESTSSESS222LISTSB

Page #10

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
पृष्ठांकः
१२५
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१०॥
PSSISESESTSESZS2SESTS
विपयः श्री तालध्वजनामोपरि धरापालभूपकथा ,, कदम्बकनामोपरि इन्द्रष्टिकथा , शत्रुञ्जयस्य एकविंशातिः नामानि ,, रत्नाकरविषये सोम-भीमकथा ,, विवरविषये भीमभूपकथा ,, औषधविषये पद्मसेननृपकथा ,, रसकूपिकोपरि सुन्दरकथा ,, ऋषभजिनस्य शत्रुञ्जयागमन-सम्बन्धः ,, अजितजिनशत्रुञ्जयसमागमनसम्बन्धः ,, सम्भवजिनस्यशत्रुञ्जयागमनसम्बन्धः ,, अभिनन्दनस्यशत्रुञ्जयागमनसम्बन्धः । " सुमतिजिनस्यशत्रुञ्जयसमवमृतिस्वरूपम् , पद्मप्रभस्य शत्रुञ्जयसमवसृतिस्वरूपम्
विषयः
पृष्ठांकः श्री सुपार्श्वजिनकथा
१२० ,, चन्द्रप्रभजिनस्य समवसृतिस्वरूपम् १२२ ,, सुविधिजिनस्य समागमनस्वरूपम् ,, शीतलजिनस्य शत्रुञ्जयसमागमनस्वरूपम् १२७ ,, श्रेयांसजिनस्य शत्रुजयसमागमनस्वरूपम् १३० ,, वासुपूज्यजिनस्य श्री शत्रुञ्जयतीर्थे
समागमन स्वरूपम् , विमलजिनस्य शत्रुक्षयागमनसमवसृतिस्वरूपम् १३६ ,, अनन्तजिनस्यशत्रुञ्जयागमनसमवसृतिस्वरूपम् १३९ ,, धर्मजिनस्यशत्रुञ्जयागमन स्वरूपम्
१४२ ,, शांतिजिनस्य शत्रुञ्जयागमनस्वरूपम् १४५ ,, कुन्थुतीर्थकरस्य शत्रुजयागमन
समवसृति स्वरूपम्
PS2SES GESEGESESESSE

Page #11

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ११ ॥
विषयः
श्री अरजिनस्य शत्रुञ्जयागमनसम्बन्धः
मल्लिजिनस्य शत्रुञ्जयागमन सम्बन्धः
११
" मुनिसुव्रतजिनस्य शत्रुजयागमनस्वरूपम् नमिजिनेश्वरस्य शत्रुज्जयसमागमनस्वरूम् पार्श्वनाथस्य शत्रुजय समागमन-स्वरूपम् वीरजिनस्य शत्रुञ्जयागमन सम्बन्धः नेमिनाथस्य शत्रुञ्जयगिरेरुर्ध्वानारोहण
RRER:
स्वरूपम्
” पुण्यपालकथा
" महाबाहुभूप त्रिविक्रमराजर्षि
मुक्तिगमन - सम्बन्धः
सर्प जीवसम्बन्धः सुधासेनभूपकथा
23
15
पृष्ठांक:
१५०
१५३
१५६
१५९
१६१
१७२
१७६
१८०
१८४
२०३
२०८
विषयः
श्री शत्रुजये धरापाल भूपादीनां मुक्तिगमन
स्वरूपम्
नीलपुत्र-सम्बन्धः
महानील- द्वितीयपुत्रस्य - सम्बन्धः
११ कालपुत्रः - सम्बन्धः
" महाकाल - सम्बन्ध - चतुर्थः
3. शत्रुञ्जयानदीप्रभावे शान्तनभूपकथा
"
"
" चन्द्रप्रभास तीर्थ सम्बन्धः
" नेमिस्थापनासम्बन्धः
" भरतचक्रि संक्षेपतः सम्बन्धः
37
"
22
श्रेयांसकुमारसम्बन्धः पुण्डरीक-सिद्धिगमनसम्बन्धः बाहुबलिकारित श्री मरुदेवी भवनसम्बन्धः
पृष्ठांकः
२१०
२१६
२२२
२२३
२२४
२२६
२२८
२२९
२३१
२३७
२४०
२४३
15255255252525525525:52
॥ ११ ॥

Page #12

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ १२ ॥
252522
विषयः
श्री नमिविनमिमुक्तिगमन सम्बन्धः
33
ERRAREF=
3:
नमितत्पुत्री - मुक्तिगमनस्वरूम् आदित्ययशोमुख्यभूपानां सम्बन्धः सिद्धइंडिका यन्त्रम्
सगरस्य सम्बन्धः प्रोच्यते इशानेन्द्रोद्धारः
,, प्रथमनाकीन-वीर्यसारनृपोद्धार-सम्बन्धः
" सागरचक्रि सम्बन्धः उच्यते
" व्यंतरेशकृतोद्धारः
" चन्द्रयशः कृतो - नवमोद्धारः
शान्तिनाथस्य चतुर्मास-स्थिति: शत्रुञ्जयेऽभूदिति सम्बन्धः
पृष्ठांक:
२४६
२५०
२५१
२५२
२५५
२६१
२६२
२६४
२९०
२९१
२९५
विषयः
श्री द्राविड वालिखिल्लादि भूपालर्षिमुक्तिगमन सम्बन्धः
जैनगीता सम्बन्धः ( रामायणम् ) नारदमुक्तिगमन - स्वरूपम्
" नन्दिषेणसूरि अजितशान्तिस्तवमुक्तिगमन - सम्बन्धः
श्रीकृष्णचरिते नेमिनाथ सम्बन्धगुम्फितसाम्प्रद्युम्नप्रमुख श्रीकृष्णनरकगमन स्वरूपम् प्रथमो विभागः संपूर्णः ॥
श्री शत्रुजयगिरिना - १०८ नामो
35
"
पृष्ठांकः
३०६
३१४
४६४
४६८
४७१
५५२
५५२
acassaasassa5a5a5a5a5
॥ १२ ॥

Page #13

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
hીરા
સં થા દ ક ય નિ વેદન આજથી લગભગ બારેક વર્ષ પહેલાં મુનિમિલનના એક સુંદર નાનકડા પ્રસંગમાંથી પ્રેરણા પામીને શ્રી શત્રુંજયતીર્થ સંબંધી કંઈક લખવા માટે શ્રી શત્રુંજયHવૃત્તિ પુસ્તકાકારે પ્રાપ્ત થતાં અવર્ણનીય આનંદ પ્રાપ્ત થયે હતે.
ત્યારબાદ તે ઈચ્છિત ગ્રંથની પ્રાપ્તિ થતાં સમયની સાનુકૂળતાએ તે મૂલ ગ્રંથને પંડિતજી પાસે ભણીને ભાષાંતર લખીને તૈયાર કરેલ હતું. ત્યાર પછી તે ભાષાંતર છપાવવાને વિચાર આવતાં મુંબઈ, સૂરત, અમદાવાદ, વડોદરા, ઈન્દૌર વગેરે સંઘ અને ભાવિક ભાઈ બહેનની લાગણીભરી સુંદર સહાયથી તે ભાષાંતર બે ભાગમાં છપાવીને તા. પ-૪-૯૧ના શુભ દિવસે રવિવારે સવારે ૧૦ વાગે શ્રી શત્રુંજયતીર્થની ગૌરવવંતી તળેટીમાં તેનું વાંચન દ્વારા ઉદ્ઘાટન થયું.
ત્યારબાદ બે વર્ષમાં આ ભાષાંતરના પુસ્તકની સતત માંગણી ચાલુ જ છે. અને તેમાંય કેટલાક અભ્યાસ પ્રેમી પૂ. સાધુ-સાધ્વી ભગવંતે એ આનું મૂલ સંસ્કૃત પુસ્તક વ્યાખ્યાનમાં વધુ ઉપયોગી થાય માટે પ્રતાકારે છપાવવાને તમે જ પ્રયત્ન કરે. એવી આંતરિક લાગણી સાથેની વિનંતિ થતાં એના માટે કંઈક કરવું એવા વિચારમાં આગળ વધ્યા.
અને આ બાજુ પ્રથમ પ્રકાશનનું જે પુસ્તક કપડવંજમાં રહેલ “શ્રી આગદ્ધારક સંસ્થા દ્વારા વિ. સં. ૨૦૨૬માં પ્રકાશન થયેલ તેની નકલે પણ ત્યાં ખલાસ થયેલ હોવાથી અમે આ ગ્રંથને પુસ્તકાકારને બદલે પ્રતાકારે છપાવવાના વિચારમાં મક્કમ થયા.
પછી પાલિતાણા વર્ધમાન જૈન આગમમંદિરના ટ્રસ્ટીઓને આ ગ્રંથને પ્રતાકારે છપાવવાની ભાવના દર્શાવતાં તેઓએ તુરત જ
Ila

Page #14

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
Iકા
આ વાતને સહર્ષ સ્વીકાર કર્યો. એટલે આ ગ્રંથને છપાવવા માટેની મંગલ ઘડીએ આવી ગઈ. અને પછી “ શ્રી શ્રમણ સ્થવિરાલય ટ્રસ્ટ” પાસે શ્રી શત્રુંજયક૫ ભાષાંતર છપાવવાની જે અનામત રકમ હતી તે રકમ આગમમંદિર સંસ્થાને ભેટ કરી દીધી. આ રીતે અમારા કાર્ય માં દિનપ્રતિદિન સથવારે મતે જ ગયે. અને અમે એ કાર્યમાં આગળ વધતાં જ ગયા.
છાપકામ નકકી થતાં અમને પ્રફ જોવામાં વધુ અનુકૂળતા રહે, અને કાર્ય ઝડપથી થાય માટે સેનગઢમાં કહાન મુદ્રણાલયવાળા શ્રીયુત જ્ઞાનચંદજીને બેલાવ્યા અને તેઓનું હિન્દીકામ સુંદર-સુઘડને સ્વચ્છ હોવાથી તેમના પ્રેસમાં જ છપાવવાનું નક્કી કર્યું. * ત્યારબાદ તેઓની સલાહથી તે પ્રતના છાપકામમાં દેખાવે સારું લાગે અને વધુ ટકે માટે લેજર પેપર લીધા. * વાંચનની સગવડતા વધુ રહે માટે એક પાનામાં તેર જ લેક લીધા. * જેની આંખનું તેજ ઘટયું હોય અથવા ચશ્માના નંબરે કે બેતાલાં આવેલા હાય માટે સહેલાઈથી વંચાય તેવા મોટા અક્ષરે લીધા. * અને જ્યાં જ્યાં શુભાષિત તથા સંગ્રહની ગાથાઓ આવે છે ત્યાં તેની સમજ માટે આગળા ભાગમાં સ્વસ્તિક મૂકયો છે. * સહુ પ્રથમ શુદ્ધિપત્રક પ્રમાણે શુદ્ધિ કરી, ત્યારબાદ ચાલુકામમાં જ્યાં શુદ્ધિ કરવા જેવી લાગી, પાદપૂર્તિ કરવા જેવી લાગી ત્યાં
અર્થને સન્મુખ રાખીને શુદ્ધિકરણ કર્યું. * ચાલુ કથાના અક્ષરે કરતાં મૂળ ગાથાના અક્ષરે માટા લીધા. * પ્રતના પાનામાં છૂટા રહેતાં હોવાથી બે ભાગ પાડ્યા. અને પાનાઓની બન્ને બાજુએ નંબર ગોઠવ્યા. જેથી ગોઠવવાની અનુકૂળતા વધુ રહે. ન બધે ઠેકાણે મૂલ ગ્રંથ બહાર પડ્યા પછી ભાષાંતર પડતું હોય છે. ત્યારે અહીં ભાષાંતર બહાર પડયા પછી મૂલ ગ્રંથ પ્રતાકારે
છપાવવાને અવસર આવ્યું. તેમાં કોઈ તે જ વેગ હશે ?
l

Page #15

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
* આ ગ્રંથના સંપાદનમાં પૂજ્ય શાસનકટકેદ્ધારક શ્રી આચાર્ય ભગવંતના શિષ્ય પ્રખર અભ્યાસી તિવિંદુ પૂજ્ય આચાર્ય
ભગવંતશ્રી નરેન્દ્રસાગરસૂરીશ્વરજી તરફથી-વાંચન–પાદપૂતિ વગેરે દરેક કાર્યોમાં અનુપમ ને સુંદર સહકાર પ્રાપ્ત થતું હતું. તે
કારણુ વડે જ આ ગ્રંથ સુંદર ને જલદી પ્રકાશન થઈ શકયો છે. Ill
આ ગ્રંથને છપાવવાની વાતની શરૂઆત કરતા પહેલાં જ આ ગ્રંથની પાટલી પર “શ્રી શત્રુંજય મહિમારથ”નું ચિત્ર બનાવવાની ભાવના છે, તે વાતને પ્રગટ કરતાં જ અમારા પરમ સ્નેહિ પૂજ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી નરેદેવસાગરજી મહારાજે પિતાની આચાર્યપદની
સ્મૃતિ નિમિત્તે સૌજન્યને લાભ પોતાના કુટુંબીજને વડે લેવડાવ્યું. તેનું આ પ્રસંગે સંભારણું કરું છું. આ ગ્રંથને બીજા પ્રકાશનમાં પ્રતાકારે પ્રસિદ્ધ કરતાં પહેલાં કપડવંજની આગદ્ધારક સંસ્થાને ઉપકાર યાદ કરવા જ જોઈ એ. આ ગ્રંથમાં જે હસ્તલિખિત પાનાને ફેટે છે. તે મૂલ પ્રત અત્યારે પણુ–સૂરત જોનાનંદ પુસ્તકાલયમાં હસ્તલિખિત વિભાગમાં શેભી રહી છે તે સચવાઈ છે. અત્યાર સુધીમાં તેની બે જ પ્રતિએ મલી છે. વધુ મલી નથી.
આ ગ્રંથને સુંદર રીતે ને ઝડપથી છાપી આપનાર શ્રીયુત જ્ઞાનચંદજી પણ આ કાર્યના ભાગીદાર છે. અને પાલિતાણાથી પ્રફને રોજ સેનગઢ લઈ જવા ને લાવવા માટે પાલિતાણામાં માળીના ખાંચામાં રહેતાં ગુણવંતભાઈ વનમાળીદાસ સડીયાને સહકાર ખૂબ જ અમૂલ્ય હતું. સાથે સાથે આગમમંદિરના મેનેજર હસમુખભાઈ અને નરેન્દ્રભાઈને યાદ કર્યા વગર કેમ ચાલે? આ સિવાય પણ આ ગ્રંથના પ્રકાશનમાં પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ તથા તન-મન-ધનથી સહકાર આપનાર ચતુવિધ સંઘના ઉપકારને યાદ કરી આ લખાણુને પૂર્ણ , કરું છું. આ ગ્રંથના પ્રકાશનમાં શુદ્ધિ જાળવવા માટે પૂરતે પરિશ્રમ કર્યો જ છે છતાં પણ કઈ ક્ષતિ રહી હોય તે જેનધર્મની પરિપાટીએ મિચ્છામિ દુકકડે.
લી. મહાભદ્રસાગર.

Page #16

॥મુદ્દા
www.kmbatirth.org
ત્ર કા શ કી ય − નિ વે દ ન
આજથી ૫૧ વર્ષ પહેલાં જ્યારે પૂજ્ય સાગરાન દસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબે પ્રથમ વખત આગમા અને મૂર્તિને એક જ સ્થાને મંદિરમાં સ્થાપીને નવીનતા જેવુ. “ આગમમદિર ' તૈયાર કરાવ્યુ', તે સમયે તેઓને આ “શ્રી શત્રુજયકલ્પવૃત્તિ ” મૂલ સંસ્કૃત ગ્રંથ હસ્તલેખિત પોથીમાં વાંચવા મળેલ હતા, ત્યારે તેઓશ્રીને શ્રી શત્રુંજયના મહિમાને વર્ણવતા આ ગ્રંથ અપ્રસિદ્ધ—નવા ને અદ્ભુત લાગ્યા હતા. તેથી તેજ સમયે તેની પ્રેસપી કરાવીને આગમા પછી તુરત જ છપાવવા માટે તેને ૪૬મે નંબર આપેલ હતા. પણ કોઈ અગમ્ય કારણાસર તેઓશ્રી પાતાના શુભહસ્તે તેનું સંપાદન કરી ન શકયા.
ત્યારબાદ તેએશ્રીના અનન્ય પટ્ટધર—સ્વ. ગ. પૂ. આ. મ. શ્રી માણિકયસાગરસૂરિજી મ.ના શિષ્ય શતાવધાની પૂજ્ય ગણિવય શ્રી લાભસાગરજી મ.શ્રીએ વિ. સ’. ૨૦૨૬માં કપડવજમાં રહેલ આગમાદ્ધારક સસ્થા દ્વારા આ ગ્રંથ પુસ્તકાકારે છપાવેલ હતા.
તેની નકલા અપ્રાપ્ય થવાથી ઘણા જ પૂજ્ય સાધુ-સાધ્વી ભગવંતેાની માંગણી હોવાથી અને વ્યાખ્યાનમાં વાંચન માટે પ્રતની ઉપયેગીતા હોવાથી સ્વ. ગ. પૂજ્ય આ. મ. શ્રી હેમસાગરસૂરિજી મ.ના શિષ્યે પૂજ્ય મુનિશ્રી અમરેન્દ્રસાગરજી તથા પૂજ્ય મુનિશ્રી મહાભદ્રસાગરજીએ આ ગ્રંથને પ્રતાકારે છપાવવાની ભાવના દર્શાવતાં અમારી સંસ્થાએ એ કાયને આનદથી વધાવી લીધુ અને નવિને પાર પાડયું. આ રીતે પૂજ્ય આગમેદ્ધારક ગુરુદેવની ઇચ્છાને સફલ કરતાં અમે આનંદ ને ગૌરવ અનુભવીએ છીએ.
આ કાર્યમાં શ્રી શ્રમણુ સ્થવિરાલય ટ્રસ્ટે પોતાની પાસેની શ્રી શત્રુંજયકલ્પ ભાષાંતર પ્રકાશનની જે રકમ હતી તે રકમ અમારી સસ્થાને ભેટ આપી છે. તેથી તેના આભાર માનીએ છીએ.
આ કાર્યમાં કહાન મુદ્રણાલયવાળા શ્રી જ્ઞાનચંદજી જૈન તથા બીજી રીતે સહાયક બનનાર સહુનો અમે આભાર માનીએ છીએ. લી. શ્રી વર્ધમાન જૈન આગમમંદિર સસ્થા ( પાલીતાણા )ના ટ્રસ્ટીગણ,
॥ ॥

Page #17

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
$
BSTSESELESEZEPS52S258
PASTSESESESZSESTSTESTAS2525252SSESSES2H
શ્રી આગાદ્વારક આનંદસાગર સૂરિવરેજો નમઃ સપ્રેમ–સસ્નેહ-સાદર–અર્પણુ–સમર્પણ સાગર સમુદાયરૂપી આકાશમાં શોભી રહેલાં સપ્તષિઓ પ. પૂ. સ્વ. આગમ દ્વારક આ. શ્રી આનંદસાગરસૂરીશ્વરજી મ. પ. પૂ. સ્વ. ગચ્છાધિપતિ આ. શ્રી માણિકથસાગરસૂરિજી મ.
સ્વ. ગ. આચાર્યદેવ શ્રી હેમસાગરસૂરિજી મ.
સ્વા, ગ. આચાર્ય મ. શ્રી દેવેન્દ્રસાગરસૂરિજી મ. જ પ. પૂ. સ્વ, ગ, આ, મ, શ્રી ચિદાનંદસાગરસૂરિજી મ.
ક પ. પૂ. સ્વ, ગ, આ. ભ. શ્રી દર્શનસાગરસૂરિજી આદિ પુણ્ય પુરુષને સંભારીને સરળ-સ્વભાવી-જ્ઞાનદીપક-માગપ્રેરક-વર્તમાન-ગચ્છાધિપતિ-પરમ પૂજ્ય આચાર્ય ભ. શ્રી ક સૂર્યોદયસાગરસૂરિજી મ. ને આ ગ્રંથન સમર્પણ ને વંદનાવલી.
- લી. અમરેન્દ્રસાગર – મહાભદ્રસાગર, ASES2SESESTSTST2S2STSTSESTSCAPESESSES
$$
BI59S2S2252525252SSZA
$

Page #18

525525525525525252
#je
પુરૢ દાદાના દેરાસરની વિશાલતા ને અદ્ભુતતા ત
EEEE
* આ દેરાસર મૂલ જમીનથી બાવન હાથ ઊંચુ પર્વતની જેમ રાભે છે. તેની ઊંચાઈ માજીથી અથવા પાછળથી દેખારો, * આ દેરાસરના આગળના શિખરમાં ૧૨૪૫ કુંભના મંગલ ચિહ્નો મગલની સાક્ષી પૂરે છે. * સિંહના ર૧ વિજય ચિહ્નો સ’સાર વિજયની મૂક પ્રેરણા ઢે છે. * ચારે દિશામાં ચાર યાગનીએ અને દદિક્પાલેા રક્ષણ કરવા ખડે પગે તૈયાર ઊભા છે.. ચાર ગવાક્ષા-બત્રીસ તારણેા-બત્રીસ પૂતળીએથી મદિર અધિક ચાલે છે * આરસ પાષાણના ૨૪ હાથીઓને ૭ર આધારસ્તંભેા રોાભામાં અભિવૃદ્ધિ કરે છે. * આ મંદિરને બાહુહમંત્રીએ બનાવ્યુ ત્યારે તેનું નામ “ત્રિભુવનપ્રસાદ” હતું. તે છણ થતાં ખભાતના તેજપાલ સાનીએ જીદ્ધાર કરાવી સં. ૧૬૫૦ 'બન્યું ત્યારે તેનુ નામ “નદિવન પ્રાસાદ ” પાડયું હતું. લાકોએ તેની ઉદારતા જોઇ ને “ કુબેર ભ’ડારી ”નું બિરુદ આપ્યું. દાદના દેરાસરની અન્ને બાજુએ એ ભવ્ય જિનાલયા શાભે છે, જમણી બાજુએ કહેવાતું સીમંધરસ્વામીનું દેરાસર તેને વસ્તુપાલ-તેજપાલે બધાવેલું તેમાં મૂલપ્રભુ આદિનાથ છે. ડાબી બાજુના દેરાસરમાં જે ‘ નવા આદીધર પધરાવેલા છે તેની કિંવદંતી કંઇક આવી છે. નાસિકાથી ખડિત થયેલ પ્રતિમાની જગ્યાએ નવી મૂર્તિ લાવવામાં આવી પણ કારીગરો જૂની મૂર્તિ ઉપાડવા ગયા ત્યારે ભયકર અવાજો થયા. ત્યારે સંધે વિચાયુ`` કે પ્રભુજી અત્રે જ રહેવા માંગે છે. તેમના સ્થાને પધરાવવા લાવેલી મૂર્તિને તે બાજુના દેરાસરમાં પધરાવી ને તેનું નામ “નવા આદીશ્વર પડયું. આને પણ વસ્તુપાલ-તેજપાલે બંધાવેલ હતું. દાદાના દરબારમાં આવનાર યાત્રિક એક એક દેરી-પ્રભુપ્રતિમાઓ-ચરણ-પાદુકાઓને જોતાં અને પ્રદક્ષિણા દેતાં આનંદથી નાચી ઊઠે છે.
52525250

Page #19

www.kabatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
* णमोत्थु णं समणस्स भगवओ महावीरस्स * ॥ पू. आगमोद्धारक-आचार्यश्री आनन्दसागरसूरीश्वरेभ्यो नमः ॥ तपोगणाधीश-श्रीधर्मघोषसूरिवररचितः-श्रीशुभशीलगणिविहितवृत्तियुतः
* श्री शत्रुञ्जय-कल्पः *
कल्पवृ०
SEPSSSSSSSESSESEER
SS SST GEGESESTSDOCSESC
यस्यादेशादुपेत्य प्रथमगणधरः पुण्डरीकाभिधानः, सिद्धाद्रौ पञ्चकोटीमितयतिसहितः केवलज्ञानमाप्य । श्रेयःपुर्यामयासीदमरनरपतिश्रेणिसंसेविताघ्रिः, स श्रीमानादिदेवः शिवसुखमचिरात् प्राणभाजां प्रदेयात् ॥१॥ यत्र तीर्थेऽखिलं कर्म-राशिं क्षिप्त्वा चिरार्जितम् । असङ्ख्या यतयो जग्मु-र्यास्यन्ति च शिवश्रियम् ॥ २ ॥ तस्मिंस्तीर्थे जिनाधीशान् वृषभादीन् सुरार्चितान् । नृणां पूजयतां ध्यानं कुर्वतां शिवशं (दं) भवेत् ॥ ३॥ यतः शत्रुञ्जये दृष्टे दुर्गतिद्वितयं क्षिपेत् । सागराणां सहस्रं च पूजास्नात्रविधानतः ॥ ४॥

Page #20

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
।
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥२॥
SRESTSESTSESTLT252550
पल्योपमसहस्रं तु ध्यानाल्लक्षममिग्रहात् । दुष्कर्म क्षीयते मार्गे सागरोपमसञ्चितम् ॥५॥ सिद्धाद्रौ पक्षिणः सन्ति क्षुद्रा अन्ये ऽपि येऽङ्गिनः। हिंसका अपि सेत्स्यन्ति ते भवैखिभिरुत्तमाः ॥६॥ तावद् गर्जन्ति हत्यादि-पातकानीह सर्वतः । यावच्छत्रुञ्जयेत्याख्या श्रूयते न गुरोर्मुखात् ॥७॥ शास्त्रान्तरेऽप्युक्तं-अष्टषष्टिषु तीर्थेषु यात्रया यत्फलं भवेद् । आदिनाथस्य देवस्य स्मरणेनापि तद्भवेत् ॥ ८॥ इत्यादि भूरिशो यस्य माहात्म्यं श्रूयते जने । तस्य तीर्थस्य वयेत तत्कथं मन्दबुद्धिभिः ॥९॥ सुधर्मस्वामिना यस्य माहात्म्यं ग्रन्थकोटिभिः । वर्णितं तच्च सक्षिप्तं भद्रबाहुगुरूत्तमैः ॥१०॥ तञ्च वर्षिणा भव्योपकाराय लघूकृतम् । ततः श्रीपादलिप्तेन सूरिणापि हितेच्छुना ॥११॥ ततो धनेश्वरसूरीश्वरः सक्षिप्तवास्तदा । ततोऽन्येऽपि गुरूत्तंसाः सञ्चिक्षिपुश्च तत्पुनः ॥१२॥ ततस्तपोगणाधीशो धर्मघोषगुरूत्तमः । श्रीशत्रुञ्जयकल्प तु चकाराम तमोऽपहम् ॥ १३ ॥ तपोगच्छाम्बरादित्याः, श्रीमद्देवेन्द्रसूरयः आसँस्तेषांविनेयास्तु, श्री विद्यानन्दसूरयः ॥१४॥ -- (तयोर्जाते मृतेऽकस्मात्त्रयोदशदिनान्तरे । धर्मकीर्तिरुपाध्यायोऽजनि तस्मिन् गणे तदा ॥१४॥) क्रमात्तस्य पदे सूरेोते सति शुभोदये । धर्मघोषगुरुरिति नामाऽजनि जनेऽभितः ॥१५॥ तेनैव धर्मघोषण मूरिणा विदधेतराम् । श्रीशत्रञ्जयकल्पोऽयं भव्याऽङ्गियोधहेतवे ॥१६॥
IS2525252525252ST52SSTIS
॥
२
॥

Page #21

'तच्चेदं स्तवनं तथाहि-'सुयधम्मकित्ति तं तित्थं ' धर्मयोषगुरूत्तंस-कृतस्यास्य स्तवस्य तु । वृत्तिविधीयते तत्तत्कथायुक्ता मया किल ॥१७॥ तथाहि-सोमसुन्दरसूरीशस्तपोगच्छवियद्रवेः । पट्टालङ्करणो जातो मुनिसुन्दरसूरिराट् ॥१८॥ तस्य पट्टोदयाद्रिं तु भासयन्त्यधुना ध्रुवम् । रत्नशेखरसूरीशास्सूर्याः प्रतापिनः पुनः ।।१९।।
मुनिसुन्दरसूरीश-शिष्येण मुग्धबुद्धिना। शुभशीलाभिधेनैव भव्याङ्गिबोधहेतवे ॥२०॥ शत्रुजय ।
धर्मघोषगुरूत्तंस-कृतस्यास्य स्तवस्य तु । वृत्तिस्तत्तत्कथायुक्ता क्रियते साम्प्रतं किल ॥ २१॥ युग्मम् ।। कल्पवृ०
तस्य स्तोत्रस्य प्रथमगाथायाः सम्बन्ध आदौ प्रोच्यते । तथाहि
सुयधमकित्तिअं तं तित्थं देविंद [विंद ] वंदिअं थुणिमो । पाहुडए विजाणं देसिअमिगवीसनामं जं ॥ १ ॥
व्याख्या-श्रुतस्य धर्मः-बोधः श्रुतधर्मः-सिद्धान्तः । अथवा श्रुत एव धर्मः । स च द्विधा-श्रमणधर्मः श्राद्धधर्मश्च, शास्त्रे उक्तं चH दुह दव्वभावधम्मो दवे दव्वस्स दब्वमेवऽहवा | तित्ताइसहावो वा गम्मा इत्थी कुलिंगो वा ॥१॥ [आव०]
SESTSE2522SS2S252525SESEI
॥३॥
TISZSSISES SSSSSSISTE
॥३॥

Page #22

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ४ ॥
2525252
दुह हो भावधम्मो सुअ चरणे वा सुअम्मि सज्झाओ । चरणम्मि समणधम्मो खंतीमाई भवे दसहा || २ || एवंविधे श्रुतधर्मे धर्मशास्त्रे तस्मिन् कीर्तितं व्याख्यातं गणधरादिभिः 'तीर्थ' शत्रुञ्जयाभिधं तीर्थम् । तीर्यते संसाराम्भोधिरनेनेति तीर्थम् भवोद्भूततापोपशामकत्वात् तीर्थम् उक्तं च
नामं ठवणातित्थं दव्वतित्थं च भावतित्थं च । इक्विकंपि अ इत्तोऽणेगविहं होइ नायव्वं ॥ १ ॥ दाहो समं तपहाड़ छेअणं मलपवाहणं चेव । तीहिं अत्थेहि निउत्तं तम्हा तं दव्वओ तित्थं ॥ २ ॥
कोहम्म अनिरहिए दाहस्सोवसमणं भवे तित्थं । लोहम्मि अ निग्गहिए तपहावुच्छेअणं होई || ३ || अहिं कम्मरयं बहुएहिं भवेहिं संचियं जम्हा । तव संजमेण धोवइ तम्हा तं भावओ तित्थं ॥ ४ ॥ दंसण-नाण-चरित्सु निउत्तं जिणवरेहिं सब्वेहिं । तिसु अत्थेसु निउत्तं तम्हा तं भावओ तित्थं ॥ ५ ॥ ' देविंद 'त्ति । देवाः सुरास्तेषामिन्द्राः - स्वामिनः तेषां वृन्दानि समूहाः तैर्वन्दितं ' वदि स्तुत्य - भिवादनयोः ' क्ते रूपं, 'थुणिमो' स्तवीमि तत्तीर्थं 'पाहुडे 'त्ति प्राभृतं - अधिकारविशेषः विद्यानां - चतुर्दशपूर्वाणां प्राभृते 'देशितं कथितं, एकविंशतिः नामानि यस्य तत्, स्तुमः । द्वितीयोऽर्थः कथ्यते'श्रुतो' विख्यातो धर्मकीर्तिरुपाध्यायस्तस्यापरं नाम धर्मघोषसूरिस्तेन कीर्तितं स्तुतं, तीर्थ 'देविंद 'त्ति धर्मघोषसूरेर्गुरुः देवेन्द्राचार्य:, तेन ' वन्दितं ' स्तुतं ' श्रुणिमो' सु (स्तुमो) विद्यानन्दसूरिणा देशितं त्वं
2525252525252552525245
॥ ४॥

Page #23

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
LESESESESTSISTSZZSPSSES
कुरु कल्पं धर्मघोषस्याग्रे प्राभृते-अधिकारे अधिकारविशेषे वा कथितं विद्यानन्दैर्देशितं 'एकविंशतिनाम, यस्य तत् । शत्रुञ्जयतीर्थस्य एकविंशतिर्दत्तानि ( नामानि ) यानि सुरनृपनरैर्मुनिभिश्च तेषां नामकथनाय गाथात्रयमुच्यते
१विमलगिरि मुत्तिनिलयं सित्तुंजो सिद्धखित्त 'पुंडरीओ । ६सिरिसिद्धसेहरो "सिद्धपव्वओ सिद्धराओ अ ॥ २ ॥ 'बाहुबली मरुदेवो ११भगीरहो१२सहसपत्त१३सयवत्तो ।
कूड १४य अट्टत्तरओपनगाहिराओ सहसकमलो१६ ॥३॥ ढं को कोडिनिवासोलोहिच्चो तालज्झओ२°कयंबुत्ति२१
सुरनरमुणिकयनामो सो विमलगिरी जयउ तित्थं ।४।। तत्रादौ विमलगिरे म्न उत्पत्तिः प्रोच्यते, तथाहि
॥ श्री विमलगिरि नाम विषये सूरभूपर्षिकथा । अभ्रंलिहमहेभ्याईन्-महीरमणमन्दिरैः । रराज नगरं नाम्ना पाहू भूमिभूषणम् ॥१॥
SISTSUS2252525252SCS25

Page #24

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ६॥
124252525252525t
तत्रासीन मदनः क्षोणी- पतिययैकमन्दिरम् । तथाऽपात् पृथिवीं सौख्य-भाजोऽभूवन् यथा प्रजाः ॥ २ ॥ यतः दुर्बलानामनाथानां बालवृद्धतपस्विनाम् | अन्यायैः परिभूतानां सर्वेषां पार्थिवो गुरुः ॥ १ ॥ तस्य प्रेमवती पत्नी मन्त्रीशो मतिसागरः | सूराहो नन्दनो वर्य रूपोऽभूवभमी क्रमात् ॥ ३ ॥ साधयन् विषयान् भूपः प्रत्यर्थिपार्थिवान् बहून् । स्वीयाज्ञां ग्राहयामासाऽर्जयामास यशोऽमलम् ॥ ४ ॥ एकदा भूप उद्याने गतः सारपरिच्छदः । कुर्वन् क्रीडां ददशैंकां श्वेताम्बरधरां स्त्रियम् ॥ ५ ॥
प्राक्षीद् भूपतिर्नारी काऽसौ त्वं कुत आगता ? ! स्त्री प्राह किं तवेदानीं नामादिपृच्छनैरिह || ६ || राजाssष्ट करोषि त्वं किं लोकस्य सुखासुखे । नार्यामि गृहे यस्य तस्य स्यात् कमला बहु ॥ ७ ॥ राजाऽवक् तर्हि मे सद्म कृतार्थय निजागमात् । देव्यभाणीत् प्रगे गेहे समेष्यामि तवेश्वर ! ॥ ८ ॥ हृष्टो नृपो गृहेऽभ्येत्य द्वितीये दिवसे प्रगे । यावद्विलोकते देव्या आगमं संसदि स्थितः ॥ ९॥ तावद् भम्भारवं कुर्वन् नरोऽभ्येत्य जगावदः । स्वामिन्! सिंहरथोsरिस्त्वद्राज्यं लातुमिहागमत् ॥ १० ॥ भूप उत्थाय सन्न युद्धं कर्तुं पुराद् बहिः । ययौ यावद्रियोः सैन्यं महद्वीक्ष्येत्यचिन्तयत् ॥ ११ ॥ यह करवै युद्ध-मनेन रिपुणा समम् । तदाऽहं हत एवास्मि नूनं स्त्रीजल्पनच्छलात् ॥ १२ ॥ नंस्यते साम्प्रतं चेद्धि तदा मे जीवितं भवेत् । जीवन् पुनर्नरो भद्र-शतानि लभते किल ॥ १३ ॥
PPSP525252525252552525225

Page #25

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
SESZSZISESTIS22SESE
कुरु कल्पं धर्मघोषस्याग्रे प्राभृते-अधिकारे अधिकारविशेषे वा कथितं विद्यानन्दैर्देशितं 'एकविंशतिनाम' यस्य तत् । शत्रञ्जयतीर्थस्य एकविंशतिर्दत्तानि (नामानि) यानि सुरनृपनरैर्मुनिभिश्च तेषां नामकथनाय गाथात्रयमुच्यते
१विमलगिरि 'मुत्तिनिलयं सित्तुंजो सिद्धखित्त "पुंडरीओ । ६सिरिसिद्धसेहरो "सिद्धपव्वओ सिद्धराओ अ ॥ २ ॥ ९बाहुबली मरुदेवो भगीरहो१२सहसपत्त३सयवत्तो ।
कूड १४य अट्टत्तरओपनगाहिराओ सहसकमलो१६ ॥ ३ ॥ ढंको कोडिनिवासो लोहिच्चो तालज्झओ कयंबुत्ति२१
सुरनरमुणिकयनामो सो विमलगिरी जयउ तित्थं । ४।। तत्रादौ विमलगिरे म्न उत्पत्तिः प्रोच्यते, तथाहि
॥ श्री विमलगिरि नाम विषये सूरभूपर्षिकथा ।। अभ्रंलिहमहेभ्याईन्-महीरमणमन्दिरैः । रराज नगरं नाम्ना पनाह भूमिभूषणम् ॥१॥
ISSESESSE25252SSESSES2
॥
५
॥

Page #26

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SSSES
शत्रुजय H
ततः प्रविश्य पुर्यन्तर्दवा वप्राररिं दृढम् । विमृश्य मन्त्रिणा सार्द्ध नंष्टुकामोऽभवन्नृपः ॥१४॥ कियती कमलां लात्वा पत्नीनन्दनमन्त्रियुक् । राजा छन्नं पुराद्रात्रौ निर्ययौ जीवितेच्छया ॥१५॥ * यतः-अमेध्यमध्ये कीटस्य सुरेन्द्रस्य सुरालये । समाना जीविताकाङ्क्षा समं मृत्युभयं द्वयोः ॥१॥॥ TH सव्वे जीवावि इच्छन्ति जीविउं न मरिजिउ । तम्हा पाणवहं घोरं जावज्जीवाइ वज्जए ॥२॥॥
गतं भूपं प्रगे ज्ञात्वा वैर्यभ्येत्य पुरान्तरे । मदनक्षमापते राज्य–मलंचक्रे सुखेन सः ॥१६॥ कल्पवृ० १ यावन्मदनभूपालो गच्छन् पल्लयां ययौ कमात् । तावद्भिल्लैहता सर्वा लक्ष्मीस्तस्य महीपतेः ॥ १७॥
* यतः-गतसारेऽत्र संसारे सुखभ्रान्तिः शरीरिणाम् । लालापानमिवाङ्गुष्ठे बालानां स्तन्यविभ्रमः ॥१॥॥ * सम्पदो जलतरङ्गविलोला यौवनं त्रिचतुराणि दिनानि । शारदाभ्रमिव चञ्चलमायुः किं धनाद्यैः कुरुत धर्ममनिंद्य॥२॥
गतायां श्रियि निःशेषः परिवारोपि गतः क्वचित् । एक एव स्थितो मन्त्री स्वामिभक्तिपरायणः ॥१८॥ बुभूक्षापीडितो भूपः पत्नीतनयमन्त्रियुग । स्वनिर्वाहं फलैश्चक्रे जीवितेच्छुरनारतम् ॥ १९ ॥ चलन्नुमापुरेऽभ्येत्य भूपः स्थित्वा क्वचिद् गृहे । काष्ठादिविक्रयाच्चक्रे निर्वाहं कष्टतो निजम् ॥२०॥ तदा मन्त्र्यपि कष्टेन बिभ्राणः स्वोदरं स्वयम् । भूपपृष्टिं न मुञ्चेत क्षणमेकं सुभक्तितः ॥२१॥ * यतः-'चित्तज्ञः शीलसंपन्नो वाग्मी दक्षः प्रियंवदः । यथोक्तवादी स्मृतिमान मन्त्रीशः श्लाघ्यते जनैः। ॥१॥
2SPSSESSISESTI
ESSSSSSS ESESTESTISESSE
॥
७
॥

Page #27

www.kabatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥८
॥
HSSSSESISESESESENSESS
गते वर्षाष्टके भूप एधान्यानेतुमेकदा । यावद्ययौ वने तावद् वनितैका जगावदः ॥ २२ ॥ तव गेहेऽहमेष्यामि यदि ते रोचतेऽधुना ।
चटिष्यति पितू राज्यं हस्ते रिपोः शयान्ननु ( हस्ते मेऽतिशयात् ननु ) ॥ २३ ॥ राजाऽवग् वाहितः पूर्व-महं नायकया छलात् । राज्यापहारतः किं मे साम्प्रतं लास्यते त्वया ? ॥२४॥ नार्यभाणीद्यया राज्यं गमितं तव भूपते ! । सा तु दारिद्रिणी देवी समेता ते कुकर्मतः ॥२५॥ अहं शुभोदयाद्राज्या-धिष्ठात्री देवताऽधुना । आगताऽस्मि प्रदातुं ते राज्यं पैतामहं द्रुतम् ॥२६॥ भूपोऽभणदचोदम्भात् किं वाहयसि मामिह ? । देव्याचष्ट ब्रज स्वीय-पुरे तिष्ठ रहोऽधुना ॥ २७ ॥ मासत्रये गते श्वेत-पञ्चम्यां दिवसात्यये । अनपत्यो रिपुर्याता तवैव यममन्दिरम् ॥२८॥ तदा त्वामागतं ज्ञात्वा मन्त्र्याद्या राज्यमञ्जसा । तुभ्यं दास्यन्ति सद्भाग्यो-दयादेवावनीपते ! ॥२९॥ ततो भूपः सूरीवाक्याद् गत्वा स्वीयपुरे रहः । मृते तस्मिन् नृपे रात्री राज्यं प्राप स्वकं क्रमात् ॥३०॥ स्वराज्यगमनोदन्तो राज्ञा पृष्टोऽन्यदा मुनिः । जगौ पूर्वे भवे भीम-परेऽभूत क्षत्रियस्त्वकम् ॥३१॥ तत्र कस्याः स्त्रिया रत्नं हृत्वा छन्नं त्वया ननु । अष्टयामान्तिके दत्तं पश्चादेवानुकम्पया ॥ ३२ ॥ सा स्त्री मृत्वाऽभवत् सिंह-रथो राजा रिपुस्तव । क्षत्रियो मरणं प्राप्तस्त्वमभृन्मदनो नृपः ॥३३॥
BASTIS25252525SSESESTSESTI

Page #28

शत्रुञ्जय
कल्पवृ० ॥ १२ ॥
12552
* जायम्मि जीवलोए दो चैव नरेण सिक्खिअच्वाई। कम्मेण जेण जीवइ जेण मुओ सुग्गई जाइ ॥ २ ॥ क इत: - पद्मपुरे वैर-सिंहस्थ मेदिनीपतेः । चन्द्रलेखामुखाः पत्न्य आसन्नष्टौ सदाशयाः ॥ ७ ॥ तासामासन् क्रमात्पुत्राः पञ्च पञ्च पृथक् पृथग् । एकैका तनया वर्य-रूपाः प्रत्येकतोऽभवन् ॥ ८ ॥ पद्मा रामा रमा लक्ष्मी कमला विमलाऽचला । श्रीमतीति सुता अष्टौ बभूवुर्गुणमन्दिरम् ॥ ९ ॥ पठन्त्यः पण्डितोपान्ते सर्वाः शास्त्राणि भूरिशः । बभूवुः कोविदोत्तंसा भारतीय तनूभवाः ॥ १० ॥ * यतः - " जले तैलं खले गुह्यं पात्रे दानं मनागपि । प्राज्ञे शास्त्रं स्वयं याति विस्तारं वस्तुशक्तितः " ॥ १ ॥ भगिन्योऽन्येद्युरेकत्र मिलित्वेति जगुर्मिथः । अस्माकं कांत एकः स्याद्यदि विद्वांस्तदा वरम् ॥ ११ ॥ मूर्खश्चेज्जायते कान्तो यदा नार्याः कुकर्मतः । यावज्जीवं तदा दुःखं पृष्ठि नैव विमुञ्चते ॥ १२ ॥ अस्मत्कृत समस्यानां पूरणं यः करिष्यति । स एव रमणोऽस्माकं भवताद् वह्निरन्यथा ॥ १३ ॥ एवं कृतां प्रतिज्ञां तां पुत्रीभिरवगत्य च । भूप आकारयामास भूपानुद्वाह हेतवे ॥ १४ ॥ वीरसेनोऽपि तत्रागाद् मानितो मेदिनीभुजा । सुस्थानदानतोऽन्येपि नृपाः सन्मानिताः स्थिताः ॥ १५ ॥ सद्वेषभूषणाः सर्वा भगिन्यः सखिसंयुताः । अभ्येत्य भ्रूभुजां पार्श्वे समस्यामपृच्छन्निति ॥ १६॥ सन्वन्नू हुंति अरिहंता' सा नारी मम कथ्य्यताम् । तइआ गवरावए गीअं मूलं च सुकृतस्य कः ॥
ISA5 25 25 25 25 25 25 25 25 2552
॥ १२ ॥

Page #29

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१०॥
SESSISSESSESSPS222SSTSE
स्नानं कृत्वा मुदा राजा-दन्या अधःस्थमृत्स्नया । रूषयित्वा तनुं स्नानं क्रियते शतसख्यया ॥४५॥ ध्यानं युगादिदेवस्य क्रियते प्रतिवासरम् । तदा पञ्चदशे घने कुष्ठं याति न संशयः ॥ ४६॥ श्रुत्वैतां ज्ञानिनो वाणी राजा ज्ञान्युदितं मुदा । कुर्वन् कुष्ठं निजाद् देहाद् गमयामास वेगतः ॥४७॥ विमले विग्रहे जाते भूपोऽसङ्ख्यनृपान्वितः । शत्रुञ्जयस्य नामादाद्विमलाद्रिरिति ध्रुवम् ॥ ४८ ।। ततः स एव भूपालस्तीर्थे विमलनामनि । यात्राः शतप्रमाश्चक्रे-ऽसत्यक्ष्मापसमन्वितः ॥ ४९ ।। कुर्वन् शत्रुजये यात्रां भूपोऽसङ्ख्यजनाश्रितः । अर्जयामास कल्याणा-गमकृत्कर्म धर्मतः ॥ ५० ॥ * यतः यो दृष्टो दुर्गति हन्ति प्रणतो दुर्गतिद्वयम् । सङ्घशार्हन्त्यपदकृत् स जीयात् विमलाचलः ॥१॥॥ स्वपुत्राय निजं राज्यं वितीर्य सूरभूपतिः । शत्रुजये गिरौ लात्वा (गत्वा) तपश्चक्रेऽतिदुष्करम् ॥५१॥ सूरस्तीनं तपः कुर्वन् केवलज्ञानमाप्तवान् । ततः प्राबूबुधद् भव्य-जनान् धर्म जिनोदितम् ॥५२॥ सहस्रत्रयसत्साधु-सहितः सूरसंयतः । विमलो विमलक्ष्माभ्रे मुक्तिपु- समीयिवान् ॥५३ ।। यतः-'कृत्वा पापसहस्राणि हत्वा जन्तुशतानि च । तपोऽस्मिन् ये वितन्वन्ति ते गच्छन्ति शिवालयम् ' ॥५४॥ मुनिसुन्दरसूरीशां तपोगच्छखभास्वताम् । शुभशीलेन शिष्येण वृत्तिरेषा विनिर्मिता ॥५५॥
ASISESESSESESS25SS25525
॥१०॥

Page #30

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ९॥
15 25 2522525255 25 252525525
rect यामान् त्वया रत्नं हृतं यस्याः पुरा भवे । तेनाष्टौ हायनान् यावद्राज्यं तव ललेऽरिणा ॥ ३४ ॥ * यतः - ' फरुसवयणेण दिणतवं अहिक्खिवंतो हणेड़ मासतवं । चरिसतवं सवमाणो हणइ हणतो अ सामन्नं ॥ १ ॥ * तिब्वयरे उ पओसे सयगुणिओ सय सहस्सकोडिगुणो । कोडा कोडिगुणो वा हुज्ज विवागो बहुतरो वा ||२|| श्रुत्वेतनिजपुत्राय दत्वा राज्यं सदुत्सवम् । प्रान्तेऽनशनतो मृत्वा मदनः स्वर्ग मीयिवान् ॥ ३५ ॥ सूर: कुसङ्गतेर्योगात् आप व्यसनसप्तकम् । दिनं प्रति पशून् भूरीन् हन्ति पापर्द्धिसङ्गतः ॥ ३६ ॥ एकदा शूकरो हन्य- मानो भूमीभुजा दृढम् । दंष्ट्रया भूपतिं पृष्ठे जघानातीव निर्दयम् ॥ ३७ ॥ यथा यथा विधीयेत चिकित्सा भूपविग्रहे । तथा तथाऽभवत्कुष्ठं गलत्पीडाविधायकम् ॥ ३८ ॥ राजा चिकित्सितो वैधैर्भूरिभिर्विविधौषधैः । सज्जो नाभूद्यदा दुःखी तदातिं कुरुते हृदि ॥ ३९ ॥ गङ्गा-गयादितीर्थानां पयोभिः स्नपितो नृपः । नीरोगो न यदा जातस्तदा मन्त्रीश्वरान् जगौ ॥ ४० ॥ पावकेन करिष्यामि प्राणत्यागमहं लघु । ततो राजा ययौ प्रेत वने त्यक्तुं तनुमसौ ॥ ४१ ॥ तदा तत्रागतो ज्ञानी जगौ म्रियस्व मा नृप । राजा प्राह न शक्नोमि क्षणं कुष्ठप्रपीडितः ॥ ४२ ॥ यदि कुष्ठं व्रजेद् देहान्मदीयात् साम्प्रतं द्रुतम् । तदा मे जीवितं भूयान्नान्यथा मरणं पुनः ॥ ४३ ॥ ज्ञानी प्रोवाच चैत्रस्य पूर्णिमाया दिने प्रगे । गत्वा शत्रुजये चन्द्र-कुण्डे नीरेण हारिणा ॥ ४४ ॥
52552525255
5255252
॥९॥

Page #31

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१२॥
MESSESSESSESISSAGESESE
* जायम्मि जीवलोए दो चेव नरेण सिक्खिअब्वाई । कम्मेण जेण जीवइ जेण मुओ सुग्गई जाइ ॥२॥” इत:-पद्मपुरे वैर-सिंहस्य मेदिनीपतेः। चन्द्रलेखामुखाः पत्न्य आसनष्टौ सदाशयाः ॥७॥ तासामासन् क्रमात्पुत्राः पञ्च पश्च पृथक पृथग् । एकैका तनया वर्य-रूपाः प्रत्येकतोऽभवन् ॥ ८॥ पद्मा रामा रमा लक्ष्मी कमला विमलाऽचला । श्रीमतीति सुता अष्टौ बभूवुर्गुणमन्दिरम् ॥९॥ पठन्त्यः पण्डितोपान्ते सर्वाः शास्त्राणि भूरिशः । बभूवुः कोविदोत्तंसा भारतीव तनूभवाः ॥१०॥ * यतः-" जले तैल खले गुह्यं पात्रे दानं मनागपि । प्राज्ञे शास्त्रं स्वयं याति विस्तारं वस्तुशक्तितः" ॥१॥ भगिन्योऽन्येधुरेकत्र मिलित्वेति जगुमिथः । अस्माकं कांत एकः स्याद्यदि विद्वांस्तदा वरम् ॥११॥ मूर्खश्चेज्जायते कान्तो यदा नार्याः कुकर्मतः । यावज्जीवं तदा दुःखं पृष्ठिं नैव विमुश्चते ॥१२॥ अस्मत्कृतसमस्यानां पूरणं यः करिष्यति । स एव रमणोऽस्माकं भवताद् वहिरन्यथा ॥१३॥ एवं कृतां प्रतिज्ञां तां पुत्रीभिरवगत्य च । भूप आकारयामास भूपानुद्वाहहेतवे ॥१४ ॥ वीरसेनोऽपि तत्रागाद् मानितो मेदिनीभुजा । सुस्थानदानतोऽन्येपि नृपाः सन्मानिताः स्थिताः ॥१५॥ सद्वेषभूषणाः सर्वा भगिन्यः सखिसंयुताः । अभ्येत्य भूभुजां पार्वे समस्यामपृच्छन्निति ॥१६॥ सवन्नू हुंति अरिहंता' सा नारी मम कथ्य्यताम् । तइआ गवरावए गीअं मूलं च सुकृतस्य कः ॥
ISZESZESZESISESESESZITSE
H॥१२॥

Page #32

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ १३ ॥
तओ लग्ग परमत्थि" किं कुर्वन्ति तपोधनाः ' जग सकलओ जिणि ऊधरिओ दिवसकयं किं हरइ पावं' ? | एतासां तु समस्यानां पूरणं न महीधरैः । यदा कृतं तदा वीरसेनः प्राहेति ताः प्रतिः ।। १७ ।। घरमझे घररहिआ चउवीस जिणा ( जया ) निरावरणा | केवलनाणसमग्गा सव्वन्नू हुंति अरिहंता || १८ || [ धुट् २४ ] रोचते या सुपुण्यानां पापानां या न रोचते ।
गौराङ्गी वल्लभा पत्युः सा नारी मम कथ्यताम् ॥ १९ ॥ [ राका पूर्णिमा ] भिल्लस तिन्नि भज्जा एगा पभणेइ पानीयं पाइ ।
बीआ मग्गड़ मंसं तइआ गवरावए गीयं । २० । [ सरो नत्थि ] किमाशीर्वचनं राज्ञां ? का शंभोस्तनुमण्डनम् ? ।
कः कर्त्ता सुखदुःखानां ? मूलं च सुकृतस्य कः ? ।। २१ ।। [ जीव-रक्षा-विधिः ] नयरि भमंत दिट्ठ मई केसरि चडिओ हत्थि ।
जलनिही परघरि रमड़ तओ लग्गउ परमत्थि ।। २२ ।। [ क्षुरपलकः ]
i5255255252525525525525525
॥ १३ ॥

Page #33

शत्रुजय
कल्पवृ०
ASISESESTSESTS2SCSISESTS
कथं सम्बोध्यते राजा ? सुग्रीवस्य च का प्रिया ?। निर्धनास्तु किमिच्छिन्ति ? किं कुर्वन्ति तपोधनाः ? ॥ २३ ॥ [ देव-तारा-धनं ] एकनारि वनगहनि उप्पन्ना, सव्वसुलक्खण जग सइ बनि । इसिउ वेंटउं कूरपई धरिओ जग सकलो जिणि ऊधरिओ ॥ २४ ॥ [चउणि ] का चीवराणं पवरा ? किं दुलहं मरुदेसमज्झम्मि ?।
किं पवणाओ चवलं ? दिवसकयं किं हरइ पावं ॥ २५॥ [ पडिक्कमणं ] पूरितासु समस्यासु वीरसेनेन भूभुजा । तं वत्रु भूपनन्दिन्यो रुचिरोत्सवपूर्वकम् ॥ २६ ॥ वीरसेनकुमाराय हस्त्यश्वमणिसञ्चयान् । ददौ महीपतिर्वर्य-वस्त्रदानपुरस्सरम् ॥ २७ ॥ अष्टकन्यायुतो वीर-सेनोऽभ्येत्य निजे पुरे । मातापित्रोः पदौ नत्वा प्रमोदं चकवांस्तराम् ॥ २८ ॥ भीमसेनोऽन्यदा वीर-सेनपुत्राय सूत्सवम् । राज्यं दत्त्वा गुरूपान्ते संयमश्रियमाप्तवान् ॥ २९ ॥ कुर्वस्तीवं तपः प्राप्य केवलज्ञानमन्यदा । भीमसेनमुनिः पुत्र-प्रबोधायागमत् क्रमात् ॥३०॥ वीरसेनो ययौ धर्म श्रोतुं तातान्तिकेऽन्यदा । तदा ज्ञानी ददौ धर्मो-पदेशमिति सादरम् ॥ ३१ ॥
125252525252SPSZISZSESE251
१४॥

Page #34

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१६॥
SZSSESSISSESSS22USSES
जिनेन्द्रगुरुगीतानि गायन सङ्घः पदे पदे । आरुरोहाऽनघं तीर्थ सिद्धशैलं तमश्छिदे ॥ ४४ ॥ अधूलिकपदे देवं प्रपूज्य प्रथमं जिनम् । सधेशो ददते दान-मर्थिभ्यो मुखमागितम् ॥ ४५ ॥ स्नात्रपूजाध्वजादानमुख्यकृत्यान्यनेकशः । कृत्वा मुख्याहतश्चक्रे नृपः पादुकयोः पुनः ॥ ४६ ॥ भूपः प्रदक्षिणीकृत्य राजादन्या बराक्षतैः । बर्दापन व्यधाद् भूपो गीतगानपुरस्सरम् ॥ ४७ ।। तदा तीर्थस्य माहात्म्यात साधूनां कोटिपञ्चकम् । सम्प्राप्य केवलज्ञानमलञ्चक्रेऽक्षयां पुरीम् ॥ ४८ ॥ मुक्तिं गतान् बहून् साधून निरीक्ष्यावनिनायकः । तीर्थस्य प्रददौ मुक्तिनिलयेत्यभिधां यदा ॥४९॥ तदाऽन्येपि जनाः प्रोचुरेवं तीर्थस्य तस्य तु । एतच्च मुक्ति निलयं तीर्थ मुक्ति प्रदानतः ॥ ५० ॥ एवं विस्तरतो यात्रां विधायाऽवनिनायकः । निजे पुरे समायातः प्रवेशोत्सवपूर्वकम् ॥५१॥ वीरसेनः प्रजां न्याय-मार्गेण पालयन् सदा । चकार दानशीलादि-धर्म चतुर्विध मुदा ॥५२॥ तुर्ये वयसि पुत्रस्य मीनकेतोरिलापतिः । दया राज्यं ललौ दीक्षां श्रुतसागरसन्निधौ ॥५३॥ कुर्वाणे गुरुणा सार्द्ध विहारं वीरसेनकः । ययौ विमलभूमिः तीर्थे मुक्तिसुखप्रदे ॥ ५४ ॥ तत्र वितन्वतो ध्यानं वीरसेनस्य सुन्दरम् । उत्पन्नं केवलज्ञानं लोकालोकप्रकाशकम् ॥ ५५ ॥ सर्वकर्मक्षयाद् वीर-सेनवाचंयमो मुनिः । तत्रैव निवृति प्राप भृरिसाधुसमन्वितः ॥५६॥
ISTSESTZSSESESSESZESSES

Page #35

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१६॥
S25529S255255ZSSRSSS!
जिनेन्द्रगुरुगीतानि गायन सङ्घः पदे पदे । आरुरोहाऽनघं तीर्थ सिद्धशैलं तमश्छिदे ॥४४॥ अधूलिकपदे देव प्रपूज्य प्रथमं जिनम् । सङ्घशो दढ़ते दान-मर्थिभ्यो मुखमागितम् ॥ ४५ ॥ स्नात्रपूजाध्वजादानमुख्यकृत्यान्यनेकशः । कृत्वा मुख्याहतश्चक्रे नृपः पादुकयोः पुनः ।। ४६ ॥ भूपः प्रदक्षिणीकृत्य राजादन्या बराक्षतैः । वर्धापन व्यवाद् भूपो गीतगानपुरस्सरम् ॥ ४७ ।। तदा तीर्थस्य माहात्म्यात साधूनां कोटिपञ्चकम् । सम्प्राप्य केवलज्ञानमलश्चक्रेऽक्षयां पुरीम् ॥४८॥ मुक्तिं गतान् बहून् साधून निरीक्ष्यावनिनायकः । तीर्थस्य प्रददौ मुक्तिनिलयेत्यभिधां यदा ॥४९॥ तदाऽन्येपि जनाः प्रोचुरेवं तीर्थस्य तस्य तु । एतच मुक्ति निलयं तीर्थ मुक्ति प्रदानतः ॥५०॥ एवं विस्तरतो यात्रां विधायाऽवनिनायकः । निजे पुरे समायातः प्रवेशोत्सवपूर्वकम् ॥५१॥ वीरसेनः प्रजां न्याय-मार्गेण पालयन् सदा । चकार दानशीलादि-धर्म चतुर्विधं मुदा ॥५२॥ तुर्ये वयसि पुत्रस्य मीनकेतोरिलापतिः । दया राज्यं ललौ दीक्षां श्रुतसागरसन्निधौ ॥ ५३॥ कुर्वाणे गुरुणा सार्द्ध विहारं वीरसेनकः । ययौ विमलभूमिः तीर्थे मुक्तिसुखप्रदे ॥ ५४॥ तत्र वितन्वतो ध्यानं वीरसेनस्य सुन्दरम् । उत्पन्नं केवलज्ञानं लोकालोकप्रकाशकम् ॥ ५५ ॥ सर्वकर्मक्षयाद् वीर-सेनवाचंयमो मुनिः । तत्रैव निवृति प्राप भूरिसाधुसमन्वितः ॥ ५६॥
ASTISZ552525252SSTSISTS
amanandnaamlinica

Page #36

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
मुनिसुन्दरसूरीशस्तपोगच्छखभास्वतः । शुभशीलेन शिष्येण वृत्तिरेपा विनिर्मिता ॥ ५७ ॥
शत्रुजय कल्पवृ०
2592SSZS2PSS225252525
॥श्री शत्रुञ्जयनामोपरि शुकभूपकथा ॥ शुकभूमिपतिः शत्रु-जयेत्याह्वां यथा ददौ । तथा सङ्क्षपतोऽत्रैव कथ्यते मयका किल ॥१॥ श्रीभदिलपुरे वर्षे जितारेर्मेदिनीपतेः । हंसी च सारसी पत्न्या वभूतां वरमानसे ॥२॥ स्वभावात् सरला हंसी सारसी कुटिलाशया । नरोत्पत्तिभवं कर्म हंसी बबन्ध सङ्घपात ॥३॥ शत्रुञ्जये नृपो यात्रां कृत्वाऽभ्येत्य निजालये । प्रासादमहतः प्रौढं कारयामास सुन्दरम् ॥ ४॥ कृतपुण्योऽपि भूपालोऽन्यदा मृत्युक्षणे किल । प्रासाद शिखरे कीर-मुपविष्टं व्यलोकत ॥ ५ ॥ शुभध्यानान्नृपो मृत्वा बने चन्द्रवराभिधे । शुकोऽजनि यतः प्रान्ते या मतिः सा गतिर्भवेत् ॥ ६ ॥ भत मरणकर्त्तव्यं कृत्वा ते वल्लभे वरे । व्रतं जगृहतुस्तीवं तपश्च चक्रतुः सदा ॥ ७॥ मृत्वा द्वे अपि ते देव-लोके गत्वाऽवधेर्बलात् । ज्ञात्वा निजं पति कीरं तत्रैत्येत्यूचतुः स्फुटम् ॥ ८ ॥ जितारिस्त्वमभूद्राजा भद्दिलाढे पुरे वरे । इत्यादि चरितं मृत्यु-प्रान्ते कीरपुरस्तदा ॥९॥
25SISESESTAS22SSESSES2S

Page #37

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
25252S
Ramananemamanan
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥१८॥
SESTSESTSEASTITSSTE
त्वं चेदनशनं लाहि साम्प्रतं कीरभावतः । देवलोके सुरस्फार-रूपधारी भविष्यसि ॥१०॥ (युग्मम् ) गृहीत्वाऽनशनं कीर-स्तयोर्देव्योरभूत पतिः । च्युत्वा देव्यौ ततो मर्त्य-भवं चालभतां क्रमात् ॥ ११ ॥ ततस्तत्र सुरावासे कीरस्य वल्लभे वरे । अभूतां पूर्वपुण्येन हृष्टोऽभूत्स सुरस्तदा ।। १२ ।। हंसी देवी च्युता स्वर्गात् क्षितिप्रतिष्ठपत्तने । मृगध्वजोऽभवद् भूपो रूपलावण्यसुन्दरः ॥ १३ ॥ सारसी स्वर्गात् च्युत्वा गागलेश्च तपस्विनः । पुत्री कमलमालेति बभूवाहतधर्मकृत ॥ १४ ॥ जितारिनिर्जरोऽन्येद्युः पप्रच्छ ज्ञानिसन्निधौ । भविष्यत्यहतो धर्म-प्राप्ति न वा निगद्यताम् ॥ १५ ॥ केवल्याहाभवद् हंसी मृगध्वजमहीपतिः । क्षितिप्रतिष्ठनगरे मरुत्पुरसहोदरे ।। १६ ॥ गागलेस्तापसस्यासीत् सारस्या असुमान् पुनः । नाम्मा कमलमालेति रूपनिर्जितनिर्जरी ॥ १७ ॥ मृगध्वजस्य कमल-मालायाः पाणिपीडने । जाते त्वं चैतयोः पुत्रो भविष्यसि शुकामर ! ॥ १८ ।। तदा ते सर्वविद्धर्म-प्राप्तिर्भवति निश्चितम् । श्रुत्वैतत् स सुरः कीररूपमृदभवत् क्षणात् ॥ १९॥ क्षितिप्रतिष्ठनगरे यावद्यातः शुकामरः । तावद् भूपः पुरोधाने चूतस्याधःस्थितो मुदा ॥२०॥ क्षणार्द्धया (स्वाः) प्रिया दृष्ट्वा सर्वा दध्याविदं हृदि । ममान्तःपुरनारीणां तुल्या नारी न विद्यते ॥२१॥ तदा माकन्दशाखायां स्थितः सुरः शुकः स च । जगौ गर्यो न कर्त्तव्य उत्तमर्मानवैरिति ॥२२॥
2525252525252525252525

Page #38

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ० ॥ १९॥
ASSESSSSSSSS
• यतः- स्वचित्तचिन्तितो गर्वः कस्य नाम न विद्यते ? । उत्क्षिप्य टिट्टिभः पादौ शेते भङ्गभयाद् भुवः ।।
० रे ! पक्षिन्नागतस्त्वं कुत इह सरसः तत् कियद्भो ! विशालं,
किं मद्धाम्नोपि बाढं नहि नहि सुमहत् पाप ! मा जल्प मिथ्या । इत्थं कूपोदरस्थः शपति तटगतं दर्दरो राजहंसं,
नीचः स्वल्पेन गर्वीभवति विषया नापरे येन दृष्टाः ॥२॥ * दन्ताः सप्त चलं विषाणयुगलं पुच्छांचलः कर्बुरः, कुक्षिश्चन्द्रकितो वपुः कुसुमितं सत्त्वच्युतं चेष्टितम् । अस्मिन् दुष्टवृषे मृषाग्रिमगुणग्रामानभिज्ञात्मनो, ग्रामीणस्य तथापि चेतसि चिरं धुर्येति विस्फूजितम् ॥३॥ शुकोक्तं भूप आकर्ण्य जगौ मेऽन्तःपुरं वरम् । यादृशं विद्यते तादृक् शुक ! क्वापि न वीक्ष्यते ॥२३॥ शुकोऽवम् भूपते ! गर्वः क्रियते न सता क्वचित् । यतो हि विद्यते तार-तम्यं विश्वत्रयेऽपि हि ॥२४॥
श्रीपुरनगरे वर्ये बभूव गागलिनृपः । स चोत्पन्नविरागः सन् जग्राह तापसं व्रतम् ॥२५॥ H सग पि प्रियाकान्त-पृष्ठावजनि तापसी । ऋषभस्य जिनेशस्योपास्ति तौ कुरुतः स्म च ॥२६॥
वने सा तापसी पुत्री प्रसूय मूतिरोगतः । प्राप मृत्युं ततस्तातो वर्द्धयामास तां कमात् ॥२७॥ यादृक् कमलमाला सा सुरूपा विद्यतेऽबला । ताहगेकापि नो तावकीनाऽस्ति सहचारिणी ॥२८॥
SESSISSISESZS5255ZSESEI
॥१९॥

Page #39

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ २० ॥
25252525252525
यद्यस्ति वीक्षितुं कन्यां तां बाज्ठाऽस्ति तवाधुना । तदा पृष्ठौ ममाssगच्छ दर्शयामि यथाऽद्भुतम् ||२९|| इत्युक्त्वा चलिते कीरे वायुवेगं तुरङ्गमम् । आरुह्य नृपतिस्तस्य पृष्ठ चचाल वेगतः ||३०||
तथाsश्वो वेगतोऽचालीद् यथा गच्छति कीरराट् । क्रमाद्ययौ महाटव्यां महीशः कीरपृष्ठितः ॥ ३१ ॥ essure स्फारं गत्वा मध्ये जिनेश्वरम् । यावन्ननाम तावच स शुकः क्वचिदियिवान् ॥३२॥ ततो भूपो विशिष्टार्थ-स्तोत्रैश्चारुतरैस्तदा । तुष्टावेति जगद्वन्द्यं युगादीशं जिनाधिपम् ||३३|| सुरासुरमहीनाथ मौलिमालानतक्रम ! श्रीनाभिभूपपुत्र ! त्वं स्ववीमि शिवशर्मणे ||३४|| संसारविपुलाम्भोधि तारणैकतरीनिभ ! | दत्तानन्तसुख ! श्रीमद्वृषभ ! त्वं चिरं जय ||३५|| श्रुत्वैतद् गागिलिस्तत्राऽऽगत्य नत्वा जिनेश्वरम् । स्वाश्रये नृपतिं नीत्वाऽभोजयत् स्वान्नदानतः ||३६|| ततो गागिलिराचष्ट कन्यामेनां ममाऽधुना । परिणीय व्रज स्वच्छ ! ततो भूपो जगावदः ||३७|| अज्ञात्वा मत्कुलं मह्यं त्वं दास्यसि कनीं कथम् । ऋषिः प्राह शुकेनोक्तं समेत्येति ममाश्रमे ||३८|| अहं मृगध्वजं भूप-मानेष्येऽत्र ऋषे ! द्रुतम् । तस्मै दत्त्वा सुतां कुर्या भक्तिं श्रीवृषभप्रभोः ||३९|| नोवमगा अत्रो द्वाहयाङ्गभवां मम । ततः कमलमालां तु परिणीय मृगध्वजः ||४०|| यियासुं स्वपुरीं कान्तं मत्वा तापसनन्दिनी । वृषभावसथे नत्वा युगादीशं जगाविति ॥४१॥
PSPSRsass
152525252
॥२०॥

Page #40

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥१९॥
SSESSSSSSSSSISE
० यतः- स्वचित्तचिन्तितो गर्वः कस्य नाम न विद्यते ? । उत्क्षिप्य टिट्टिभः पादौ शेते भङ्गभयाद् भुवः ॥
• रे ! पक्षिन्नागतस्त्वं कुत इह सरसः तत् कियो! विशालं,
किं मद्धाम्नोपि बाढं नहि नहि सुमहत पाप ! मा जल्प मिथ्या । इत्थं कूपोदरस्थः शपति तटगतं द१रो राजहंसं,
नीचः स्वल्पेन गर्वीभवति विषया नापरे येन दृष्टाः ॥२॥ * दन्ताः सप्त चलं विषाणयुगलं पुच्छांचलः कर्बुरः, कुक्षिश्चन्द्रकितो वपुः कुसुमितं सत्त्वच्युतं चेष्टितम् । अस्मिन् दुष्टवृषे मृषाग्रिमगुणग्रामानभिज्ञात्मनो, ग्रामीणस्य तथापि चेतसि चिरं धुर्येति विस्फूर्जितम् ॥३॥ शुकोक्तं भूप आकर्ण्य जगौ मेऽन्तःपुरं वरम् । यादृशं विद्यते तादृक् शुक ! क्वापि न वीक्ष्यते ॥ २३ ॥ शुकोऽवग् भूपते ! गर्वः क्रियते न सता क्वचित् । यतो हि विद्यते तार-तम्यं विश्वत्रयेऽपि हि ॥२४॥ श्रीपुरनगरे वर्षे बभूव गागलिनृपः । स चोत्पन्नविरागः सन् जग्राह तापसं व्रतम् ॥२५॥ सगर्भापि प्रियाकान्त-पृष्ठावजनि तापसी । ऋषभस्य जिनेशस्योपास्ति तौ कुरुतः स्म च ॥२६॥ वने सा तापसी पुत्री प्रसूय मूतिरोगतः । प्राप मृत्युं ततस्ताती वर्द्धयामास तां कमात् ॥२७॥ यादृक् कमलमाला सा सुरूपा विद्यतेऽबला । तागेकापि नो तावकीनाऽस्ति सहचारिणी ॥२८॥
ETSS255RSETZSSSSSSTSE
॥१९॥
mammam

Page #41

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ २१ ॥
525252
15255252
सामी सुणड़ अतुलबल बल जाणीसि इहेव हीअडा । अभितर मड् गहिओ जइस कि नीकलि देव ! ॥४२॥ एवं स्तुत्वा प्रभुं भक्त्या गागल्यङ्गभवा तदा । प्रणम्य पितरं पत्युः समीपं समुपागमत् ॥ ४३ ॥ मृगध्वजोऽपि सर्वज्ञं प्रणम्य गागलिं पुनः । यावच्चलितुकामोऽभूत् तावत्कीरो जगावदः ॥ ४४ ॥ मत्पृष्ठौ भवताssगम्यं त्वरितं त्वरितं नृप ! । ततोऽचलद् नृपः : कीर- पृष्ठौ पत्नीसमन्वितः ॥ ४५ ॥ इतश्चन्द्रवतीपत्न्या पत्यूराज्ये स्वसोदरम् । आनीय वेष्टयामास नेतुं नगरमञ्जसा ॥ ४६ ॥ सोsपि मृगध्वजं भूप-मागतं चावगत्य तु । गत्वा सन्मुखमाचष्ट पातुं ते पुरमागमम् ॥ ४७ ॥ त्वत्सेवकैरहं शत्रुः कृत्वेति पुरमध्यतः । सम्प्रविशन्निषिद्धस्तु पूर्या बहिः स्थितस्ततः ॥ ४८ ॥ मृगध्वजो जगौ वर्य कृतं तु भवताऽधुना । रक्षितं नगरं यस्मात् त्वया मे चन्द्रशेखर ! ॥ ४९ ॥ ततोऽभ्येत्य पुरीमध्ये मृगध्वजो लसन्महम् । तस्यै पत्न्यै ददौ सम स्फारं वासकृते तदा ।। ५० ।। मृगध्वजविसृष्टोऽथ चन्द्रशेखर ईयिवान् । मृगस्तत: पपालोव न्यायमार्गेण सन्ततम् ॥ ५१ ॥
कीरो जितारिजीवस्तु स सुरः स्वर्गतश्च्युतः । अवातरत् ऋषेः पुत्र्याः गर्भे शोभनवासरे ॥ ५२ ॥ क्रमाज्जाते सुते पित्रा कृत्वा जन्मोत्सवं महत् । शुकेति प्रददे नाम सर्वस्वजनसाक्षिकम् ॥ ५३ ॥ कौमुद्या उत्सवेऽन्येद्यु-भूमीनाथः प्रियायुतः । गत्वोद्याने निविष्टः सन् चूतस्याधो जगाविति ॥ ५४ ॥
1252525 25 25 25 25 25 25525
॥ २१ ॥

Page #42

शत्रुजय कल्पवृ०
॥ २२ ॥
252SSISTSESTSESTSZESESTS
अस्मिन् चूते स्थितो गर्व कुर्वन् शुकेन केनचित् । निषिद्धोऽहं पुरा श्लोक-जल्पनात् प्रेयसि! ध्रुवम् ॥ ५५ ॥ 'स्वचित्तचिन्तितो गर्व' इत्यादि ऋषिनन्दिन्या स्वगेहानयनान्तिमे ।
प्रोक्ते विवाहसम्बन्धे शुको मूच्छीमुपागमत् ॥५६॥ वायुक्षेपादिना पुत्रो लब्धचैतन्यवैभवः । जातिस्मृत्या भवं पूर्व दृष्ट्वा जजल्प नो मनाम् ॥ ५७ ॥ उपचारेषु भूयस्सु कृतेषु भूभुजा तदा । शुकोऽजल्पद् यदा नैव तदेति मनुजा जगुः ॥ ५८ ॥ * यतः- शशिनि खलु कलङ्क कण्टकाः पद्मनाले, उदधिजलमपेयं पण्डिते निर्धनत्वम् ।क
दयितजन वियोगो दुर्भगत्वं सुरूपे, धनपतिकृपणत्वं रत्नदोपी कृतान्तः ॥१॥ द्वितीयवत्सरे लोकाभ्यथितो मेदनीपतिः । कौमुद्या उत्सवे बाह्य चूते पूर्ववदीयिवान् ।। ५९ ।। पुत्रयुतो जगौ राजा तस्मिन्नाम्रतरौ त्वया । मयापि च न गंतव्यं यतो मूकोऽभवत् सुतः ।। ६० ।। जल्पत्येवं नृपे कश्चिदागत्य सेवको जगौ । तस्मिन् आम्रतले साधो-रुत्पन्नं ज्ञानमव्ययम् ॥ ६१ ।। राजा राज्ञीयुतस्तत्र गत्वा नत्वा मुनीश्वरम् । धर्म श्रोतुमुपाविष्टः भूरिलोकसमन्वितः ॥६२ ॥
सद्वंशजन्म गृहिणी स्पृहणीयशीला, लीलायितं वपुपि पौरुषभूषणश्रीः ।) पुत्राः पवित्रचरिताः सुहृदोऽपदोपाः स्युर्धर्मतः खलु फलानि पचेलिमानि ॥१॥
STS2TTSZTSSTSESESESTE

Page #43

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ २३ ॥
*
5
विरोधिता बन्धुजनेषु नित्यं, सरागता मूर्खजने प्रसङ्गः । क्रूरस्वभावः कटुवा सरोषा, नरस्य चिह्नं नरकाssगतस्य ॥ २ ॥ स्वर्गच्युतानामिह जीवलोके, चत्वारि नित्यं हृदये वसन्ति । दानप्रसङ्गो विमला च वाणी, देवार्चनं सद्गुरुसेवनं च ॥ ३ ॥
编
देशनान्ते महीपालो योजयित्वा करद्वयम् । पप्रच्छ भगवन् ! केन हेतुना वक्ति नो सुतः ॥ ६३ ॥ ज्ञान्याचष्ट भवो ह्येष विद्यते गहनो भृशम् । पिता पुत्रो भवेत् पुत्रः पिता वा जननी पुनः ॥ ६४ ॥ * यतः - " मातापितृसहस्राणि पुत्रदारशतानि च । संसारेऽत्र व्यतीतानि कस्याsहं कस्य बान्धवः " ॥ ६५ ॥ नृपोऽभाणीत् सुतः स्वामिन् ! जल्पन्नेव (ल्पेदेवं ) विधीयताम् । ततो ज्ञान्यखिलं पूर्व भवं प्रोक्त्वा जगावदः ||६६॥ स्वपूर्वभवसम्वन्धो मातापितादिसम्भवः । ज्ञातोऽपि ज्ञानतो जीवैश्चिन्तनीयो न चेतसि ।। ६७ ।। पुत्र पित्रादिसम्बन्धा विद्यन्ते नैकशो मिथः । नृणां स्त्रीणां भवेत्तेन सम्बन्धो नैव चिन्त्यते ॥ ६८ ॥ * यतः - " अतीतं नैव शोचन्ते भविष्यं नैव चिन्तयेत् । वर्त्तमानेन कालेन वर्त्तन्ते च विचक्षणाः ॥ ६९ ॥ यत्त्वं चिन्तयसि स्वान्ते माता तातो प्रिये मम । अतो माता पितेत्यत्र कथं जल्पामि साम्प्रतम् ॥७०॥ इत्यादि । * ततः प्राग्भवसम्बन्धं त्यक्त्वाशेषं शुकाऽधुना । चन्दस्वाऽस्मान् पितुर्मातुर्नाम लाहि ग्रहं त्यज ॥ ७१ ॥
25525252522525255252525
॥ २३ ॥

Page #44

शत्रुऽजय
कल्पवृ०
॥ २४ ॥
2525256
उत्थाय वन्दस्वा विधिवद् गुरुम् । लात्वा मातुः पितुर्नाम्नी ननाम चरणौ मुदा ॥ ७२ ॥ ततः सम्यक्त्वमूलानि श्रावकस्य व्रतानि हि । राजा राज्ञ्यन्यलोकाश्च ललुः केवलिसन्निधौ ॥ ७३ ॥ मृगध्वजो जगौ मे क्व वैराग्यं प्रभविष्यति १ । ज्ञान्याचष्ट यदा चन्द्र-वत्याः पुत्रं निरीक्षसे ॥ ७४ ॥ ततः स केवली स्वीय चरितं गहनं तदा । प्रोक्त्वा भव्यप्रबोधाय विजहार धरातले ॥ ७५ ॥ क्रमात्पुत्रोऽभवद्धंसनामा तस्य महीपतेः । ऋषिपुत्री सुतौ द्वौ तु वर्द्धयामास सन्ततम् ॥ ७६ ॥ अन्यदा गागलिर्गत्वा मृगध्वजनृपान्तिके । आपृच्छय भूपतिं पुत्रीं शुकं स्वावटजेऽनयत् ॥ ७७ ॥ तत्र तीर्थावनकृते मुक्त्वा शुकं सुतासुतम् । सिद्धाद्रौ ऋषभं नन्तु मचालीद् गागलिर्मुदा ॥ ७८ ॥ शुकः कुर्वन् युगादीश- पूजां सततमन्यदा । देवौकस्थां स्त्रियं वीक्ष्याप्राक्षीत् त्वमागमः कुतः ? ॥ ७९ ॥ नारी साssचष्ट चम्पाया - मरिमर्दनभूपतेः । श्रीमतीगेहिनीजाता पद्मावत्यभवत् सुता ||८०|| धात्र्या मात्रा च सा पाल्य-माना यौवनमासदत् । पिता विलोकमानोऽभूद्वरस्य कन्यकाकृते ॥ ८१ ॥ पद्मावतीं मया सार्द्धं गवाक्षस्थां दिनोदये । वायुवेगः खगो लात्वा विमानस्थोऽम्बरेऽचलत् ॥ ८२ ॥ विमानात् पतिताऽवाहं प्रासादे समुपागमम् । खेट: पद्मावतीं लात्वा क्वाप्यगात्तेन रोदिमि ॥ ८३ ॥ ततः शुको व्रजन् द्रष्टुं तां कन्यामाप्तवान् धुरि । ततोऽग्रे यान् नरं त्वेकं क्रन्दन्तं वीक्षते स्म सः ॥ ८४ ॥
1252 2525255252525252525252&#
॥ २४ ॥

Page #45

शत्रुजय
कल्पवृ ॥ २५ ॥
525252
5252525255252
कोsar न्द्यते कस्मात् सोऽवक्र पद्मावतीं कनीम् । लात्वा विमानमारूढो यावदत्राहमागमम् ॥ ८५ ॥ तावदेकाबला यानात् पपाताऽनघबालिका । ततोऽहमपतं नष्टं विमानं च क्वचिन्मम ॥ ८६ ॥ खगामिनी गता विद्या तेन रोदिमि साम्प्रतम् । स्त्र्यपहारो मयाऽकारि यत्ततः श्वभ्रगाम्यहम् ॥ ८७ ॥ पापादुपतं तं तु ज्ञात्वाssनीय जिनाश्रये । नत्वा देवं खगस्त्रीयुक् स्वाश्रये शुक ईयिवान् ॥ ८८ ॥ वानेयानप्रदानेन भोजयित्वाssदराच्च तान् । शुकोऽवम् व्योमगा विद्याssयाति वा विस्मृता तव ॥ ८९ ॥ खगोऽवक् प्रथमं पद्यं समेति मम साम्प्रतम् । शुकोऽवक श्रावय त्वं तत् कर्णयोन्यमगाऽधुना ॥ ९० ॥ खगामिनाssदि पद्ये प्रोक्ते सति शुकस्तदा । सम्पूर्णा व्योमगां विद्यां शिक्षयामास तं तदा ॥ ९१ ॥ शुकेनापि ( खगेनापि ) खगा विद्या शुकाय प्रददे मुदा । द्वावप्यथ खगौ जातौ बायुवेगशुकावपि ॥ ९२ ॥ शत्रुञ्जये जिनान् नत्वा गागलौ समुपागते । शुकः खगयुतश्वम्पा नगर्यां समुपेयिवान् ॥ ९३ ॥ खगोऽरिमर्दनक्षोणी-पतेरग्रे जगाविति । मया पापात्मना पद्मावती तव हृता सुता ॥ ९४ ॥ इत्यादि सकलं स्वीय- वृत्तं तत्रागमान्तिकम् । वायुवेगो जगौ वृत्तं शुकस्य च नृपाग्रतः ॥ ९५ ॥ पद्मावतीचेतो ज्ञात्वाऽरिमर्दनस्तदा । शुकाय प्रददौ चारु महोत्सवपुरस्सरम् ॥ ९६ ॥ वायुवेगस्ततो नीत्वा स्वपुरे शुकमादरात् । वायुवेगां सुतां तस्मै व्यश्राणयद्वरोत्सवम् ॥ ९७ ॥
5252552552525255255255252
॥ २५ ॥

Page #46

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ २६ ॥
57255259
तत्र शाश्वतचैत्यानि वायुवेगथुषः शुक्रः । ववन्दे चार्चयामास सुमनोभिर्वरैर्मुदा ॥ ९८ ॥ वरं विमानमारुह्य शुकः पत्नीद्वयीयुतः । वायुवेगखगाssसेव्यः स्वपुरान्ते समीयिवान् ॥ ९९ ॥ मुहूर्ते रुचिरे चारु-महोत्सवपुरस्सरम् । मातापित्रोः पदाम्भोजं विनयेनाऽनमत् शुकः ॥ १०० ॥ वायुवेगस्ततोऽशेषं शुकस्य चेष्टितं तदा । मृगध्वजर्पिनन्दिन्योः पुरतः प्रोक्तवान् मुदा ॥ १०१ ॥ मृगध्वजनृपो वायु- वेगव्योमगपुत्रयोः । विशेषाद् गौरवं चक्रे स्वान्नपानादिदानतः ॥ १०२ ॥ परिधाप्याम्वरैर्वायु-वेगं मृगध्वजो नृपः । विससर्ज यदाऽनंसीत् शुकः सोपि पुरस्सरम् ॥ १०३ ॥
भूपोऽथ शुकहंसाभ्यां पुत्राभ्यां सह सन्ततम् । पालयन् पृथिवीं सौख्य- सहितां विदधेतराम् ॥ १०४ ॥ वैराग्यं मेsभवन्नैव चन्द्रवत्यां सुतोऽपि च । ध्यायत्येवं नृपे कश्चिद् बालोऽभ्येत्य नतिं व्यधात् ॥ १०५ ॥ कस्त्वं कुतः समायातो जल्पत्येवं महीपतौ । खेऽभूद् वाणी तदा तेऽसौ पुत्रश्चन्द्रवतीभवः ।। १०६ ।। यद्यस्ति तव सन्देहो तदा चम्पककानने । गत्वा यशोमतीं पृच्छ योगिनीं सा च वक्ष्यति ॥ १०७ ॥
श्रुत्वैतद् भूपतिस्तत्र गत्वा चन्द्रवतीजयुग् । पप्रच्छाऽयं सुतो मेऽसौ कथं योगिनि ! जल्पताम् ॥ १०८ ॥ ततोsवग् योगिनी भूप चन्द्रवत्यां तवाङ्गजः । विषमोऽयं भवोऽसारो यतो न कस्य को निजः ॥ १०९ ॥ * कोऽहं कस्त्वं कुत आयातः कामे जननी को मे तातः । यद्यैवं दृष्टः संसारः सर्वोऽयं (ते) स्वप्न विचारः ॥ ११० ॥
525252552525252525
॥ २६ ॥

Page #47

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२७॥
1552.525
चन्द्रापुरि सोमक्ष्मा - पतेर्भानुमतीप्रिया । असूत पुत्रनन्दिन्यावेकस्मिन् वासरे किल ॥ १११ ॥ क्रमाज्जातिस्मृतिं प्राप्य दृष्ट्वा स्वं युगलिनो भवम् । मिथो विवाहमीहानौ तौ पृथक् परिणायितौ ॥ ११२ ॥ दूरस्थावपि सङ्कं न प्रापतु यदा नृप । आराधितस्तदा देवश्चन्द्रेण प्रोक्तवानिति ॥ ११३ ॥ मृगध्वजप्रिया चन्द्र-वती सुतं सुविष्यति । यं तं पश्यति नो यावद् मृगध्वजो नरेश्वरः ॥ ११४ ॥ तावद् विद्या तवादृश्य- कारिणी चन्द्रशेखर ! | भविष्यति ततश्चेतश्चिन्तितं स्वेच्छया कुरु ।। ११५ ॥ ततश्चन्द्रवतीजातं चन्द्राङ्कं तनयं रहः । आनीयाsत्रामुचचन्द्रो मयाऽस्थापि सुतस्तव ॥ ११६ ॥ त्यक्ता भोगसुखेनाहं पत्याऽन्येद्युस्तवाङ्गजम् । अवचं सुंश्व मां भोगांवन्द्राङ्क ! विलसत् सुखम् ॥ ११७ ॥ तन्द्राङ्क आष्ट मातरेवं किमुच्यते ? । मया प्रोचे न मे पुत्र-स्त्वं तु मृगध्वजेशितुः ॥ ११८ ॥ तेन त्वं देहि मे भोग-सुखं चन्द्राङ्क ! साम्प्रतम् । चन्द्रोऽवग् धिग् भवतीं तु धिग्भवं धिग् मनोभवम् ॥ ११९ ॥ * यतः - राजपत्नी गुरोः पत्नी मित्रस्य प्रेयसी तथा । स्वमाता पत्नीमाता च पञ्चैता मातरः स्मृताः ॥ १२० ॥ त्यक्त्वा मां जननीं सन्द्राङ्कस्ते पदद्वयम् । नन्तुं चेतोऽचलत् सायं योगिन्यासं ततोsहकम् ॥ १२१ ॥ चन्द्रवत्या स्वसोदर्या भोगाय चन्द्रशेखरः । स्थापितोऽस्ति भवद्गेहे दृश्यतेऽतो न केनचित् ॥ अवधिज्ञानतो मत्वा मयैतत्ते निवेदितम् । ततः क्रुद्धस्य भूपस्योपशमाय जगाद सा ।। १२३ ।।
१२२ ॥
15255252 52552525525525
॥ २७ ॥

Page #48

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SELESELESE
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२८॥
ESSES2SC252SS
* पुता मित्ता हुइ अनेरा नरह नारि अनेरी । मोहइ मोहियों मूढउ जंपइ मुहीआ मोरी मोरी ॥१२४॥॥ * अतिहिं गहना अतिहिं अपारा संसारसायरखारा । बृज्झउ बज्झउ गोरख बोलइ सारा धर्मविचारा ॥१२५॥॥ * कवण केरा तुरंगम हाथी कवण केरी नारी । नरकी जाता कोइ न राखइ हीअडइ जोइ विचारी ॥१२६॥॥ * क्रोध परिहरि मान म करी माया लोभ निवारे । अवर वयरी मनि म आणे केवल आपू तारे ॥१२७॥5 इत्याकर्ण्य नृपो मुक्त-क्रोधश्चन्द्रकसंयुतः । स्वपुर्या बहिरुद्याने समेत्याऽस्थात् व्रतेच्छया ॥ १२८ ।। व्रतेच्छं नृपति मत्वा तत्रैत्य सचिवा जगुः । राज्यं वितीर्य पुत्राय लातव्यः संयमस्त्वया ॥ १२९ ॥ राजाऽऽचष्ट न मे किञ्चिद् विद्यते विग्रहादिकम् । ततो दिनोदये गत्वा गुर्वन्ते संयम श्रये ॥ १३० ॥ जिघृक्षोः संयम बाबो-द्यानस्थस्य सुचेतसः । मृगध्वजस्य भूपस्य शुक्लध्यानजुषो भृशम् ।। १३१ ॥ अनित्यतादिकाऽशेष-भावनाभावितात्मनः । बभूव केवलज्ञानं लोकालोकावलोककम् ॥ १३२ ।। (युग्म) रैपद्म विहिते सद्य उपविश्य मृगध्वजः । धर्मोपदेशनं चक्रे भव्यानां पुरतस्तदा ॥ १३३ ॥ व्याख्यान्ते हंसचन्द्राको युतौ कमलमालया । जगृहाते व्रतं श्रेयः सुखदं ज्ञानिसन्निधौ ॥१३४ ॥ उत्पन्नेऽप्यव्यये ज्ञाने पत्न्या वृत्तं मृगध्वजः । कस्याप्यग्रे जगौ नैव धर्मवृद्धयादिहेतवे ॥१३५ ॥ इतश्चन्द्राङ्कमायातं मृगध्वजस्य चक्षुषोः । मत्वा स्पष्टतनुश्चन्द्र-शेखरः स्वपुरं ययौ ॥ १३६ ॥
S2525252525252TS22STS
D॥२८॥

Page #49

शत्रुञ्जय कल्पवृक्ष
॥२९॥
ESESTSESES1525SEST2SSTSTS
चकार राजर्षिरविविहारं, भव्याङ्गि-राजीवविबोधनार्थम् ।
शुकः क्षितीशश्च चकार राज्य, प्रवर्तयन न्यायपथे जनौघम् ॥१३७ ॥ आराध्याथ सुरं चन्द्र-शेखरो भक्तिपूर्वकम् । भोक्तु चन्द्रवती रूपं शुकस्यामार्गयत्तमाम् ॥१३८ ।। चन्द्रशेखरभूपालो राज्यं वाञ्छन् शुकस्य हि । विदेशगमनं तस्य ववाञ्छ प्रतिवासरम् ॥ १३९ ॥ शुकः पद्मावतीवायु-वेगापत्नीयुतोऽन्यदा । शाश्वतानहतो नन्तुं चचाल शुभवासरे ॥१४॥ शुकरूपधरश्चन्द्रशेखरः शुकसअनि । गत्वा निश्यमिलत् चन्द्र-वत्या भोगस्य हेतवे ॥१४१ ॥ शुकरूपधरो देव-प्रभावात् चन्द्रशेखरः । कुर्वाणे निशि पूत्कार-मुत्तस्थाविति तत्क्षणात् ॥ १४२ ॥ मम-पत्नीद्वयं व्योम-विद्यां च कोऽपि खेचरः । लात्वा ययावहं तेन पश्चादत्र समागमम् ॥१४३ ॥ मन्त्रिणो जगदुः स्वामि-स्तवास्ति कुशलं तनौ । शुकोऽवक कुशलं मेऽस्ति शरीरे साम्प्रतं किल ॥ १४४॥ उक्तं च मन्त्रिभिः स्वामिन् ! लक्ष्मीपत्नीसुतादयः । भवन्ति भूरिशो भूयो जीवितं न कदाचन ॥१४५॥ * यतः-" मातापितृसहस्राणि पुत्रदारशतानि च । संसारेऽत्र व्यतीतानि कस्य कोऽयं भवेञ्जनः" ॥१४६॥ शुकदेहधरो देव-प्रभावात् चन्द्रशेखरः । प्रजाः पाति सदा सत्य-शुकवत् निखिलाः खलु ॥१४७॥ चन्द्रवत्या समं भोग-सुखं श्रयन् मुदा सदा । मायायाः सदनं चन्द्र-शेखरोऽभून् महीपतिः ॥१४८ ॥
SSSSSSSSESSES

Page #50

शत्रुञ्जय । कल्पवृ०
॥ ३० ॥
25 25 25525
इतः शाश्वततीर्थेषु नत्वा देवान् प्रियायुतः । उद्याने समगाद्यावत् तावत् कूटशुको जगौ ॥ १४९ ॥ भो मन्त्रीश ! प्रिये व्योम - विद्यां हृत्वा य ईयिवान् । स एवात्र समायातो राज्यं लातुं ममाधुना ॥ १५० ॥ स चारित मायिकः कूट-कपटादिविधौ पटुः । कार्यस्तस्य न विश्वासो भवद्भिर्वचने मनाग् ॥ १५१ ॥ ये पत्न्यौ मोहिते तस्मिन् परस्त्रीलम्पटे नरे । तयोरपि न विश्वासः कार्यो भवद्भिरेकदा ।। १५२ ॥ चक्रे कूटः शुकः सर्वान् स्ववशान् सचिवांस्तदा । यथा सत्यशुकस्याऽक्षि- गोचरे ते ययु नहि ॥ १५३ ॥ * यतः – आसन्नमेव नृपतिर्भजते मनुष्यं विद्याविहीनमकुलीनमसंस्तुतं वा । फ्र
प्रायेण भूमिपतयः प्रमदा लता वा, यत्पार्श्वतो भवति तत् परिवेष्टयन्ति ॥ १५४ ॥ * अश्वः शास्त्रं शस्त्रं वीणा वाणी नर नारी च । पुरुषविशेषं प्राप्ता भवन्त्ययोग्याश्च योग्याश्च ॥ १५५ ॥ यदा कोपि प्रधानादि-जनः सत्यशुकं मनाग् । न मन्यते तदा दध्यौ शुको राज्यं गतं मम ॥ १५६ ॥ प्रतिकूले विधौ किञ्चिन्नैव स्यादात्मनः क्वचित् । ममाधुनाऽखिलो मन्त्रि वर्गों विघटितः खलु ॥ १५७ ॥ * यतः— तावच्चन्द्रबलं ततो ग्रहबलं तावद् बलं भूचलं, तावत्सिद्धयति वाञ्छितार्थमखिलं तावञ्जनः सञ्जनः । मुद्रा मण्डलमन्त्र तन्त्रमहिमा तावत्कृतं पौरुषं यावत्पुण्यमिदं महद्विजयते पुण्यक्षये क्षीयते ॥ १५८ ॥ ततस्तस्मात् पुरात्तस्य यातोऽन्यत्राऽम्बराध्वना । विमानं स्खलितं यत्र तत्रेति ध्यातवान् शुकः ॥ १५९ ॥
asasa2525252525257525255725
॥ ३० ॥

Page #51

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ३१ ॥
5252252525
1255252
* क्षते प्रहारा निपतन्त्यवश्यं धान्यक्षये स्फूर्जति जाठरोऽग्निः ।
卐
आपत्सु मित्राणि विसंवदन्ति, छिद्रेष्वनर्था बहूलीभवन्ति ॥ १६० ॥ ततोऽधस्तात् शुको दृष्ट्वा दिशन्तं धर्ममार्हतम् । तातं तत्रैन्य शुश्राव देशनां नतिपूर्वकम् ॥ १६० ।। देशनान्ते शुको प्राक्षीद्राज्यं केन हृतं मम । तातोनाऽनर्थदण्डस्य भियोक्तं तस्य नाम न ॥ १६२ ॥ * यतः - ' शरीराद्यर्थदण्डस्य प्रतिपक्षतया स्थितः योऽनर्थदण्डस्तस्यागस्तृतीयं तु गुणवतम् ॥ १ ॥ ' * वैरिघातो नरेन्द्रत्वं पुराताग्निदीपने । खचरत्वाद्यपध्यानं मुहूर्त्तात् परतस्त्यजेत् ॥ २ ॥ * वृषभान् दमय क्षेत्रं कृप पण्डय वाजिनः । दाक्षिण्याऽविषये पापोपदेशोऽयं न कल्पते ॥ ३॥ * यन्त्रलाङ्गलशस्त्राग्नि-मुशलोदूखलादिकम् । दाक्षिण्याविषये हिंस्रं नार्पयेत् करुणापरः ॥ ४ ॥ * कुतूहलाद् गीतनृत्य-नाटकादिनिरीक्षणम् । कामशास्त्रप्रसक्तिश्च द्यूतमद्यादिसेवनम् ॥ ५ ॥ * जलक्रीडाssन्दोलनादिविनोदो जन्तुयोधनम् । रिपोः सुतादिना वैरं भक्तस्त्रीदेशराट्कथाः ॥ ६ ॥ * रोगमार्गश्रम मुक्त्वा स्वापश्च सकलां निशाम् । एवमादि परिहरेत् प्रमादाचरण सुधीः ॥ ७ ॥ विमृश्येति तदा ज्ञानी कृत्यं निष्पापमञ्जसा । ग्राह द्वयो रिपोः सुन्वोर्हिताय हितकृद्यथा ॥ १६३ ॥ गच्छ सिद्धाचले चन्द्र-गुहायां वृषभं जिनम् । स्मरंस्तिष्ठेकभक्तः सन् षण्मासान् ब्रह्मचर्ययुग् ॥ १६४ ॥
125255255255252525572552525
॥ ३१ ॥

Page #52

.
-
SESE
m
m
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३२॥
SESSOSSESSESSES
यदा तस्यां गुहायां तु तेजः स्फुरति सर्वतः । तदा यास्यत्यरिनष्ट्वा करे ते राज्यमेष्यति ॥१६५ ॥ नत्वा तातं शुको गत्वा सिद्धशैले गुहान्तरे । स्थित्वाऽऽदिमं जिनं चित्ते दध्यौ तातोक्तयुक्तितः ॥ १६६ ॥ तेनोक्तविधिना सर्व स्मरतस्तस्य तत्र तु । षष्मासान्तेऽस्फुरत्तेजो गुहायां सर्वतो बहु ॥१६७ ॥ इतश्चन्द्रो निजं रूपं निरीक्ष्य प्रकटं रहः । मृत्युभीतो निजं स्थानं तरसा समुपागमत् ॥१६८ ॥ शुकस्तु स्वपुरेऽभ्येत्य पत्नीद्वययुतस्तदा । निजं राज्यमलश्चक्रे नानोत्सवपुरस्सरम् ॥१६९ ॥ एत्य मन्त्र्यादयो लोकाः प्रणम्य भूपतेः पदौ । भक्त्या निजापराधं तु क्षमयामासुरञ्जसा ॥ १७०॥ ततो भूपो बहुं सङ्घ भूरिभूपसमन्वितः । गत्वा सिद्धगिरौ स्नात्रा-द्युत्सवं निखिलं व्यधात् ॥ १७१ ।। ततो राजा जगी भूरि-भूभुजामग्रतस्तदा । ममाऽस्मात् तीर्थमाहात्म्यात् जयः शत्रोरजायत ॥१७२ ॥ अतोऽस्य भूभृतः शत्रुञ्जयेत्याहा विधीयते । भूपैरुक्तं तवाभीष्टं नामास्याऽस्तु नरेश्वर ! ॥१७३ ।। अयं शत्रञ्जयः शैलो घोषयन्नभितो नृपः । सप्तक्षेत्रे धनं भूरि व्ययति स्म सदुत्सवम् ।। १७४ ।। इतस्तत्राऽऽगतश्चन्द्र-शेखरः प्रथमं जिनम् । नत्वा दध्यौ मया पापं कृतं दुर्गतिदायकम् ॥ १७५ ।। ध्यात्वेति संयम पार्थे महोदयमुनेस्तदा । लात्वाऽऽत्मना भृशं निन्दन् चन्द्रश्चिक्षेप पातकम् ॥ १७६ ॥ शुकोऽप्राक्षीत् गुरूपान्ते कृत्वा मद्र्पमत्र तु । येन राज्यं लले तस्य नाम साम्प्रतमुच्यताम् ।। १७७ ॥
ISUSTSZSSRSZESE52552SSESE

Page #53

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
SESSTSEE52SISSES25252
मुनिः प्राह भवादस्माद् द्विपश्चाशत्तमे भवे । भवतोदालितं यस्य ललौ स धरणीधरः ॥१७८ ॥ यस्यात्र क्षणतो ज्ञानं विश्वविश्वावलोककम् । उत्पत्स्यते तमेव तं भूपं जानीहि भूपते ! ॥१७९ ।। चन्द्रशेखरराजर्षेः केवल्युत्सवमादरात् । मुहूर्तात् कुर्वतो देवान दृष्ट्रा जज्ञौ रिपुतकम् ॥ १८ ॥ ततस्तत्र समेत्याऽऽशु क्षमयित्वाऽतिभक्तितः । शुकोऽपि श्लाघयामास ज्ञानिनं चन्द्रशेखरम् ॥ १८१ ।। यात्रां विस्तरतः कृत्वा शुको भूपो निजे पुरे । समेत्य स्वीयपुत्राय राज्यं दत्त्वा व्रतं ललौ ॥१८२ ॥ सहस्रद्वितय भूपाः सामान्याः स्वामिभक्तितः । जगृहुः संयम ज्ञानि-पार्वे विशदमानसाः ॥ १८३ ॥ पालयन् निरतीचारं चारित्रं शुकसंयतः । शत्रुञ्जये ययौ तुर्य-तीर्थेशसमये क्रमात् ॥ १८४ ॥ सर्वकर्मक्षयात् प्राप्य ज्ञानं शुकयतीश्वरः । कोटिसाधुयुतो मुक्तिं ययौ सिद्धमहीधरे ॥१८५ ।।
इति शत्रुजयनामोपरि शुकभूपकथा संक्षेपादुक्ता. विस्तरात मत्कृतविक्रमार्कचरित्राद् ज्ञातव्या
श्री सिद्धक्षेत्रनामोपरि दण्डवीर्यनृपकथा ॥ त समं भूरिनृसङ्घातान् सिद्धान् वीक्ष्य सुमानसः । दण्डवीर्यो ददौ नाम सिद्धक्षेत्रेति तस्य तु ॥१॥
अयोध्यायां पुरि श्रीमन्नाभेयस्यान्वये क्रमात् । जलवीर्यनृपस्याभूद् दण्डवीर्याभिधः सुतः ॥२॥ दिग्यात्रां कुर्वता तेन भुवः खण्डवयं क्रमात् । तथाऽसाधि यथा सर्वे तस्यासन वशगा द्विषः ॥३॥
25SESESES22SES2SSESSES25
३३॥

Page #54

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ३४ ॥
1525
252525252525
* यतः - ' राया आइन्च्चजसे महाजसे अइबले अ बलभद्दे । बलविरिअ कत्तविरिए जलवीरिए दण्डविरिए अ ' ॥ १ ॥ * एएहिं अद्भभरहं सयलं भुत्तं सिरेण धरिओ अ । जिणसंतीओ मउडो सेसेहिं न चाइओ वोढुं ॥ २ ॥ धर्माचार्यान्तिकेऽन्येद्युर्दण्डवीर्य महीपतिः । धम्मं श्रोतुं ययौ यावत्तावच्चेति जगौ गुरुः ॥ ४ ॥
* धम्मो मंगलमउलं ओसहमउलं च सच्चदुक्खाणं । धम्मो बलं च विउलं धम्मो ताणं च सरणं च ॥५॥ इत्यादिदेशनां श्रुत्वा दण्डवीर्यनृपोऽलपत् । तीर्थे शत्रुञ्जये गच्छन् योऽस्मिन् मार्गे समेष्यति ॥ ६ ॥ तं तं सर्व लसद्भक्तदानात् सन्मान्य भक्तितः । जेमितव्यं मया प्राणात्ययेऽपि नान्यथा पुनः ॥ ७ ॥ लक्षकोटि मितान् श्राद्धान् तत्र मार्गे समागतान् । भोजयित्वा स्वयं दण्ड वीर्यो जेमति भूपतिः ॥ ८ ॥ इतः सुरालये शक्रो दण्डवीर्य महीपतेः शश्लाघाऽभिग्रहं घोरं सभायां घुसदां पुरः ॥ ९ ॥ दण्डवीय नृपः स्वीया-भिग्रहात् निर्जरादिभिः । न चात्यते ततश्चैकः सुरः स्वार्गाद्विनिर्ययौ ॥ १८ ॥ इतो देवगृहे देवं पूजयित्वा वरैः सुमैः । दण्डवीर्यनृपो गेह- देवौकस्यर्चयज्जिनम् ॥ ११ ॥
उपविष्टे नृपे जग्धुं यावत् सूपकृतो वराः । मुञ्चन्ति भाजने भक्तं तावद् भृत्यो जगावदः ॥ १२ ॥ शत्रुञ्जये व्रजन् सङ्घः समेतोऽस्ति पुराद् बहिः । राजोत्थाय गतः सङ्घ तत्राऽऽकारयितुं द्रुतम् ॥ १३ ॥ सङ्घ निमन्त्र्य लेहायानीय भोजितवान्नृपः । यावत्तावत् समायातो महान् सङ्घोऽपरः पुनः ॥ १४ ॥
52525 25 25 25 2525525252 256
॥ ३४ ॥

Page #55

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ३५ ॥
जेमयित्वाऽखिलं सङ्घ यावद् भूपोऽत्तुमिच्छति । तावदन्यः समायातो महान् सङ्घः पुराद्वहिः ॥ १५ ॥ एवं जेमयतः सङ्घ भूपस्याsस्तं ययौ रविः । पुनः प्रौढ : समायातः सङ्घ प्रातः पुराद् बहिः ॥ १६ ॥ तस्मिन् भुक्ते तदा सङ्घे पुनः सङ्घः समीयिवान् । तं च जेमयतः सङ्घ भूपस्याऽस्तं ययौ रविः ॥ १७ ॥ एवं सप्तदिना याता अभुक्तस्य महीपतेः । ततो देवोऽवधिज्ञानाद् जज्ञौ भूपं स्थिराशयम् ॥ १८ ॥ प्रादुर्भूय ततो देवो वर्यभूषणभूषितः । जगौ धन्यो महीश ! त्वं स्थिरं चेतोऽस्ति ते यतः ।। १९ ।। सङ्घमेनं विकुर्व्याहं तेऽकरिष्यं परीक्षणम् । त्वं तु नो चलितः स्वीयाभिग्रहाद् भूप ! साम्प्रतम् ॥ २०॥ सप्त चिन्तामणीन् दत्त्वा दण्डवीर्यमहीभुजे । तत्प्रशंसापरः स्वर्ग समगाद् भूरिसातदम् ॥ २१ ॥ ततः प्रभृति भूपालो विशेषाद् धर्मकृत्यकृत् । सप्तक्षेत्रे धनं स्वीयं वपते स्म सदा मुदा ॥ २२ ॥ दण्डवीर्यो नृपः श्रुत्वा तीर्थमाहात्म्यमद्भुतम् । यात्रायै मेलयामास सङ्घमेवंविधं क्रमात् ॥ महीपालाः सहस्राणि षोडशोत्तंसबद्धकाः । पञ्च कोट्यो महेभ्यानां कुलान्यष्टौ नृणां पुनः ॥ २४ ॥ जाम्बूनदमया देवालयाः सप्तशतप्रमाः । एकादशशती रौप्य-मयदेवौकसां पुनः ॥ २५ ॥ मनुष्या विंशतिः कोट्यः स्त्रियः कोट्यो द्विसप्ततिः । महिषाः कोटिरेकं च जलानयनहेतवे ॥ २६ ॥ स्यन्दनाः स्थगिता वस्त्रैविंशतिः कोटिरद्भुताः । एवमन्यदपि ज्ञेयं सङ्घ तस्य महीपतेः ॥ २७ ॥
२३ ॥
1525525525252525252525252
॥ ३५ ॥

Page #56

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
R
एवंविधन सङ्घन दण्डवीर्यः समन्वितः । चलन् शत्रुञ्जये तीर्थे ययौ कुर्वन् महोत्सवम् ॥२८॥ स्नात्रा ध्वजदानादि-कृत्यानि समहोत्सवम् । दण्डवीर्योऽर्जयामास कर्म मुक्तिगमोचितम् ॥ २९ ॥ तस्मिन् सझे स्थिते तत्र सप्त कोटयो नराः स्त्रियः । लेभिरे केवलज्ञानं ययुर्मुक्ति क्रमात् पुनः ॥३०॥ सिद्धक्षेत्रे गतेष्वेषु नरादिषु तदा क्रमात् । सिद्धक्षेत्रमिति क्षमापो नाम तीर्थस्य दत्तवान् ॥३१॥ यात्रां कृत्वा समेतः स्व-नगरे मेदिनीपतिः । राज्यं दत्त्वा स्वपुत्राय जग्राह संयमश्रियम् ॥ ३२ ॥ क्रमात् सूरिपदं प्राप्य केवलज्ञानमप्यथ । ययौ शत्रुञ्जये मुक्ति दण्डवीर्यन रेश्वरः ॥ ३३ ॥
शत्रुजय
कल्पत
DOGSSSSSSSESS
॥३६ ॥
252525252SSISES2SESEISE:
amana
॥ श्री पुण्डरीकनामोपरि श्रीवृषभजिन-प्रथमगणधरपुण्डरीककथा ।। तृतीयस्याऽरकस्यान्तेऽवसर्पिण्यामिहाऽधुना । आसन् कुलकराः सप्त युगलित्वेन शोभिताः ॥१॥ तथाहि-पढमित्थ विमलवाहण चक्खुम जसमं चउत्थमभिचंदे । तत्तो अ पसेणइए मरुदेवे चेव नाभी य ॥२॥ चंदजस चंदकंता सुरूव पडिरूव चक्खुकता य । सिरिकता मरुदेवी कुलगरपत्तीण नामाई ॥३॥ नाभेः कुलकरस्यासीन्मरुदेवाभिधा प्रिया । तयोः ऋषभनामाभूत पुत्र आद्यो जिनाधिपः ॥ ४॥ सुमङ्गला प्रिया तस्य भरतं भारतीयुतम् । अमृत युग्मतश्चैकोनपञ्चाशत्सुतद्वयम् ॥ ५ ॥
॥३६॥

Page #57

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥३७॥
ISESESEasSSSSSSSSESE
पुत्रं बाहुबलि पुत्री सुन्दरी युग्मयोगतः ! आदिदेवप्रियाऽभूत, सुनन्दाऽन्या शुभेऽहनि ॥ ६ ॥ भरतस्यादिमः पुत्रः पुण्डरीकाभिधोऽभवत् । अन्ये तु नन्दनाः कोटि-प्रमाणा अभवन् क्रमात् ॥ ७ ॥ निवार्य युग्मधर्म तु व्यवहारपथं समम् । प्रकाश्य वृषभो राज्यं विदधे समयं बहुम् ॥ ८ ॥ इत्यादि शास्त्रान्तराद् ज्ञेयं स्वयम् ।। अयोध्याया ददौ राज्यं भरतायाऽऽदिमो जिनः । विभज्य राज्यमन्येभ्यः पुत्रेभ्यो निवृत्तः पुनः ॥६॥ लात्वा व्रतं प्रपद्याऽथ ज्ञानं श्रीवृषभः प्रभुः । प्रबोधितुं जनान् भव्यान् विजहाराऽवनीतले ॥१०॥ पुण्डरीको गृहीत्वादौ व्रतं श्रीवृषभान्तिके । गणभृत्सु पदं धुर्यं लभते स्माखिलेष्वपि ॥ ११ ॥ पुण्डरीको जनान् भव्यान् बहून् प्रबोधयन् वृषे । पूर्वाण्यनेकशो निन्ये जीवितव्यस्य सन्ततम् ॥१२॥ वृषभान्तेऽन्यदाऽप्राक्षीत् पुण्डरीको गणाधिप: । मम कुत्र शिवं भावि स्वामिन्नादिश्यतामिति ॥ १३ ॥ स्वाम्याचष्ट सुराष्ट्रासु तुङ्गोऽस्ति धरणीधरः । तत्र ते गमनं मोक्षे भविष्यति न संशयः ॥ १४ ॥ श्रुत्वा प्रभोर्वचः सम्यग् भूरिसाधुसमन्वितः । पुण्डरीकोऽचलद् गन्तुं तुङ्ग महीधरं प्रति ॥ १५ ॥ सुराष्ट्रासु स्थितं तुङ्ग पर्वतं भूविभूषणम् । दृष्ट्वा चक्रे नतिं भक्त्या पुण्डरीको गणाधिपः ॥ १६॥ तुङ्गपर्वतमारूढः पुण्डरीको गणाधिपः । ध्यानमौनपरो जातो भूरिवाचंयमान्वितः ॥ १७॥
25ZSSPSSSCSSSSSSZS2.
Id॥३७॥

Page #58

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३८॥
12SSTSETSESSISSISSISSIS,
पालयन् शुद्धचारित्रं वर्ष क्रियाकलापकृत् । पुण्डरीको ददौ धर्मो-पदेशं भविनां पुरः ॥१८॥ धर्मोपदेशोऽत्र वाच्यः तदानीं पञ्चकोटीभिर्वर्यसाधुभिरन्वितः । पुण्डरीको गणी ध्यान-लीनचित्तोऽभवत्तदा ।। मासक्षपणमुच्चर्य पुण्डरीकादयस्तदा । सर्वे वाचंयमाः शुक्लध्यानारूढा बभुर्भृशम् ॥ २० ॥ चैत्रस्य पूर्णिमारात्रौ पुण्डरीको गणाधिपः । सम्प्राप केवलज्ञानं ततोऽन्ये साधवोऽश्रयन् ॥ २१ ॥ पुण्डरीके गते मुक्तौ कृत्वा मोक्षमहोत्सवम् । देवास्तस्यैव तीर्थस्य पुण्डरीकाभिधां ददुः ॥ २२ ॥ यतः- "चित्तस्स पुण्णिमाए समणाणं पंचकोडीपरिवरिओ । निम्मलजसपुण्डरीअं सो विमलगिरी जयउ तित्थं" ॥ भरतस्तत्र कल्याण-मयं स्फारं जिनालयम् । कारयामास कल्याण-कोटिकोटिशतव्ययात् ॥ २४ ॥ तत्र रत्नमयं बिम्बं श्रीयुगादिजिनेशितुः । स्थापयामास भरतः प्रतिष्ठोत्सवपूर्वकम् ॥ २५ ॥ द्वाविंशतिर्जिनावासान् द्वाविंशत्यर्हतां पुनः । भरतः कारयामास भूरिस्वर्णव्ययात् पुनः ॥ २६ ॥
उक्तं च पुण्डरीकप्रकीर्णके" चित्तस्स पुण्णिमाए मासक्खमणेण केवलं नाणं । उत्पन्नं सव्वेसिं पढम वर पुंडरीअस्स ॥१॥ केवलिमहिमं दट्टुं पुंडरीए सुरगणेहिं कीरंतं । उप्पन्ननाणरयणा केवलि जाया तओ सम्वे ॥ २ ॥ देवेहिं कया महिमा सिद्धिं पत्ताणं सब्यसाहूणं । पुंडरीयकेवलिस्स वि सरीरपूया कया विहिणा ॥ ३ ॥
152252SSESESSESP5SSES

Page #59

पूअं काऊणं तओ देवा वच्चंति अप्पणो ठाणं । पुंडरीअकेवलिस्स वि भरहेण कयं तु जिणभवणं ॥४॥ देवेहिं इमं घुट्ठ जिणेण परिसागएण भविआणं । पुनो एस नगवरो नामेण य पुंडरीओत्ति ॥५॥"
है
-
-
शत्रुञ्जय कल्पवृक्ष
॥ ३९॥
PSESSEISESSEGISPEGECEISE
॥श्री सिद्धशेखरनामोपरि पद्मभूपकथा ॥ यथा सिद्धान् जनान् भूरीन् दृष्ट्वा पद्ममहीपतिः । तीर्थस्याऽस्य ददौ सिद्ध-शेखरेत्युच्यते तथा ॥ १ ॥ लक्ष्मीपुर्यामभृल्लक्ष-महीशो न्यायतः प्रजाः । पालयन् कुरुते जैन धर्म शिवसुखप्रदम् ॥ २ ॥ तस्याऽऽसीत् प्रेयसी प्रीति मती लावण्यशालिनी । पालयन्ती सदा शीलं सीतेव रामभूपतेः ॥ ३ ॥ पुत्रः पद्मकुमारोऽभूत मन्त्री मुकुन्दनामकः । मन्त्रिसू-नुर्धरो नाम्ना सर्वशास्त्रविशारदः ॥ ४ ॥ * यतः- “ विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन । स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते ॥ ५॥॥ मध्यरात्रेऽन्यदा नारी-रोदनं नगरादहिः । श्रुत्वैकाकी ततः पो गत्वा स्त्र्यन्ते जगावदः ॥ ६ ॥ किं त्वया रुद्यते नारि ! किं दुःखमस्ति तेऽधुना ? । नारी जगावहं राज्या-धिष्ठातृकाऽस्मि देवता ॥ ७ ॥ रक्षां करोमि राज्यस्य सर्वविघ्नापहारतः। मन्त्रीशनन्दनो योऽस्ति पुण्यवान् मदनोपमः ॥ ८॥ स एव योगिनाऽऽनीतो बनेऽत्र हन्तुमिच्छता । अग्निकुण्डे प्रक्षिप्याऽथ साध्यते रैनरोऽचिरात् ॥९॥
SZETSSISETIT.SSSSSSS

Page #60

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
m
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४०॥
ISOSESESPESESZTESPSESSES
कोऽपि पाता न तस्याऽस्ति साहसी भुवि साम्प्रतम् । यो रक्षति सुतं मन्त्रि-नाथस्य कष्टतोपि च ॥१०॥ पद्मः प्राह स कुवास्ति ? देव्याहाऽस्य तरोः पुरः । अग्निकुण्डान्ति के योगि-समीपे विद्यतेऽधुना ॥ ११ ॥ पातयित्वाऽग्निकुण्डान्तस्तं धरं योगिराट दृढं । साधयिष्यति कल्याण-पुरुष दुष्टमानसः ॥ १२ ॥ पद्मस्तत्रैत्य मन्त्रीश पुत्रं विमोच्य वेगतः । योगिनं पातयामास वह्निकुण्डे दुराशयम् ॥ १३ ॥ वह्निकुण्डे तदा योगी पतितो हेमपुरुषः । अभूत् तं वारिणा सिक्त्वा शीतं चक्रे नृपाङ्गजः ॥ १४ ॥ इतो मन्त्रिसुतं योग्यपहृतं स्वसुतं गतम् । ज्ञात्वा मन्त्रियुतो भूपोऽचालीत् तयोविलोकितुम् ॥ १५ ॥ अवीक्ष्य स्वसुतं मन्त्रिसुतं चाभून्नृपोऽसुखी । यतो मोहोऽस्ति संसारे बन्धनं महतामपि ॥ १६ ।। निषिध्य गीतगानादि समेत्य स्वगृहे नृपः । प्राह यः कथिता पद्म-धरयोः शुद्धिमञ्जसा ॥१७॥ तस्मै ग्रामशतं वयं-वाजिविंशतिसंयुतम् । दास्येऽहं विलसन्मान-दानपूर्व न संशयः ॥१८ ।। इतोऽभ्येत्य जगौ काष्ठ-विक्रयी कोऽपि मानवः । भवतो नन्दनो हेम-नरयुग वीक्षितो वने ॥१९ ।। भूपालोऽग्रेसरं तं च कृत्वाऽचालीद् यदा पुरात् । तदाऽकस्मात् सुतो मन्त्रिसुतयुग मिलितोऽध्वनि ॥२०॥
In४०॥ पुत्रं हेमनृसंयुक्तं प्रेक्ष्य भूपो जगावदः । भो ! मन्त्रिपुत्र ! कुत्रायं हेमना प्रापि सू नुना ? ॥ २१ ॥ ततो मन्त्रिसुतः प्राह सर्व योगिविचेष्टितम् । समहं नन्दनं स्वीये गेहेऽनपीन् नृपस्ततः ॥ २२ ॥
ISISASESISESASASRISESEGSEASE
mmmmmmmmmmmmmmm

Page #61

www.kobaturth.org
काष्ठवाहकमाय स्त्रोक्तं भूपो ददौ धनम् । मन्त्रिमूनोविशेषेण भक्तिरासीन्नृपात्मजे ॥ २३ ॥ सुवर्णमय॑सान्निध्याद् राजाऽनृणां महीं व्यधात् । सप्तक्षेत्र्यां धनं भूरि व्ययति स्म यथाविधि ॥२४॥ * 'जिणभवण-चिंच-पुत्थय-संघसरूवेसु सत्तखित्तेसु । वविअं धणंपि जायइ सिवफलयमहो अणतगुणं ॥ २५ ॥5 लक्षभूपः स्वपुत्राय दत्त्वा राज्यं सदुत्सवम् । जग्राह संयम मुक्ति-सुखश्रीकारणं रयात् ॥ २६ ॥
पद्मोऽथ पृथिवीं पाति न्यायमार्गात् तथा सदा । विसस्मार प्रजा लक्ष-महीशं निजचेतसः ॥ २७ ॥ शत्रुजयन कल्पवृ० रैनराद् विभवं भूरि प्राप्य प्रगे प्रगे सदा । अर्थिभ्योऽदात्तथा जाता इभ्यास्तेऽपि श्रिया क्रमात् ॥ २८ ॥
राजा सङ्घमसङ्ख्यातं मेलयित्वा शुभेऽहनि । यात्रां कत्तु चचालाथ शत्रुञ्जयगिरि प्रति ॥ २९ ॥ सिद्धभूमीधरारूढः पद्मभूपो जिनेशितुः । स्नात्राारात्रिकादीनि कृत्यानि विदधेतराम् ॥३०॥ धर्मघोषो गुरुः साधुकोटिद्वयनिपेवितः । कुर्वन् ध्यानं तदा प्राप केवलज्ञानमञ्जसा ॥३१॥ * स्तोकेर्दिनर्गतान् सिद्धि-पुर्या तांस्तान् मुनीन् नृपः । दृष्ट्वाऽदात्तस्य तीर्थस्य सिद्धशेखरनाम तु ॥ ३२॥ - * तदा भूपोऽपि तत्रस्थो भावनां भावयन् हृदि । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-नगरी समुपेयिवान् ॥३३॥
राज्ञोऽङ्गरक्षकाः पञ्च-शतं ध्यानपरायणः । क्षीणकर्माष्टकाः सिद्धि-पुरी प्रपंदिरे रयात् ॥३४॥ तदाऽभ्येत्या सुरास्तत्र कृत सिद्धमहोत्सवम् । ययुः स्वर्गे ततः पद्म-पुत्रो हीरो व्यघान्महः ॥३५॥
SOPST252525252SPSSESSEST
PSSSSSESESESESSESESESE
॥४२॥

Page #62

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
ततो हीरः समेत्य स्व-नगरे सङ्घमादरात् । भोजयित्वाम्बरैर्वदा पर्युदधापयत् ॥३६॥ पद्मपट्टे मिलित्वाथ, मन्त्रिमुख्यैस्तदङ्गजः । हीरोऽस्थापि शुभे घस्रे महोत्सवपुरस्सरम् ॥ ३७॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४२॥
SESTSESESTSESES122PSIS
॥ श्री सिद्धपर्वतोपरि निर्जरकथा ॥ यत्र केवलिनः पाश्र्वे ज्ञात्वा मुक्तिगति निजाम् । सिद्धपर्वत इत्याख्यां ददतुनिर्जरौ यथा ॥१॥ श्रीपुरे धनदेभ्यस्य पत्नी धन्यभिधाऽभवत् । नाम्ना हरहरीपुत्रौ वरौ बभूवतुः क्रमात् ॥२॥ व्यवसायं करन् (रचन् ) श्रेष्ठी (रेणां) रायां कोटिवयं क्रमात् । अर्जयन्न तथाऽप्याप लोभस्यान्तं स्वचेत सि * यतः" अर्था नराणां पतिरङ्गनानां, वर्षा नदीनां ऋतुराट् तरूणाम् । के
सद्धर्मचारी नृपतिः प्रजानां, गतं गतं यौवनमानयन्ति ॥१॥" * तृष्णा खनिरगाधेयं दुष्पूरा केन पूर्यते ? । या महद्भिरपि क्षिप्तैः पूरणैरेव खन्यते ॥५॥ * धनेषु जीवितव्येषु स्त्रीषु चाहारकर्मसु । अतृप्ताः प्राणिनः सर्वे याता यास्यन्ति यान्ति च ॥६॥॥ एवंविधं धनं प्राप्या-व्ययित्वा च वृषे क्वचित् । प्रथमं नरकं प्राप धनदोऽपुण्यवान् क्रमात् ॥७॥
SEJTS2S2S25ESSES25PESTISI
॥४२॥

Page #63

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
%3Aampaign
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥४३॥
SESTSE25252SSES25252SSESE
ततो हरहरी कृत्वा मृत्युकृत्यं पितुर्धनात् । व्यवसायं वितन्वानौ न क्षणं निवृतः स्म तौ ॥८॥ यथा यथा वितन्वाते व्यवसायं हरो हरिः । तथा तथा त्रुटत्येव धनं ग्रीष्मे यथा पयः ॥९॥ * के वंका के पद्धरा पहा दीहा हुँति नराण । हरिस विसाय न आणीइ निअ हिअडइ अप्पाण ॥१०॥5 क्रमान्निविभवौ जातौ सोदरौ तौ हरो हरिः । धनार्थ गणकान् नित्यं पप्रच्छतुः कृतादरौ ॥११॥ * यतः-रोगिणां सुहृदो वैद्याः प्रभूणां चाटुकारिणः । मुनयो दुःखदग्धानां गणकाः क्षीणसम्पदाम् ।। १२॥॥ तत्रान्यदा समायाताः श्रीधनेश्वरसूरयः । गत्वा तेषां समीपेऽतो पप्रच्छतुः कृताञ्जलि ॥१३॥ विलोक्य ज्योतिषं यूयं अथावयोः कदेन्दिरा । भविष्यति गृहे प्रोचु-स्ते तु तौ नैगमौ प्रति ॥१४॥ ज्योतिष्क-मन्त्र-तन्त्रादि कथितुं कल्पते नहि । साधूनां निर्वृतीच्छूनां मनाक पातकहेतुकात् ॥१५॥ * यत:-"जोइसनिमित्तअक्खरकोऊआएसभूइकम्मेसु । करणाणुमोअणेहि अ साहुस्स तवक्खओ होइ ॥१६॥" कृतपुण्यस्य जीवस्य स्थितस्य शयितस्य वा । अनुद्यमस्य समैति लक्ष्मीनद्य इवाम्बुधिम् ॥१७॥ यद्यस्ति भवतो वाञ्छा सुखायाऽत्र परत्र च । तदा जैनं वृषं भावात् कुरुतां वां शिवप्रदम् ॥१८॥ ततस्तौ प्रोचतुर्लक्ष्मीः सदनेऽस्त्यावयो नहि । धर्मस्थानेषु तेन श्री-रावाभ्यां व्ययते कथम् ॥ १९ ॥ गुरवो जगदुस्तहिं कुरुतं सन्ध्ययोर्द्वयोः । प्रतिक्रान्ति नमस्कारान् स्मरतं च शतत्रयम् ॥ २० ॥
SESTISPSSTSESZI5PSSPSSESTI
॥४३॥

Page #64

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
गुरूदितं वितन्वानौ धर्मा द्वावपि सोदरौ । ययतुः पुण्डरीकाद्रौ नन्तु श्रीकृषभं जिनम् ॥ २१ ॥ तत्र देवान् नमस्कृत्य ध्यानमौनपरायणौ । मृत्वा ती सोदरी स्वर्गे प्रथमे ययतुः समम् ।। २२ ।। अवधिज्ञानतो ज्ञात्वा प्राग्भवं स्वं सुरौ च तौ। आगत्य पुण्डरीकाद्रौ स्थिती यावत् प्रमोदितौ ॥ २३ ॥ तावत्तत्र रमापुर्याः स्वामी मुकुन्दभूपतिः । असङ्ख्यसङ्घसंयुक्तः समागानन्तुमर्हतः ॥ २४ ॥ भूपे स्नात्रं वितन्वाने जिनस्य तौ सुरौ तदा । अपूर्व चक्रतुनर्नाटयं नमन्तौ श्रीजिनाधिपम् ॥२५॥ मुकुन्दो भूपतिः पूजां ध्वजान्तां विधिपूर्वकम् । कृत्वा केवलिनः पार्श्वे धर्म श्रोतुं समीयिवान् ॥ २६ ॥ तदोचतुः सुरौ द्वौतु क्वाऽऽवां मुक्तिर्भविष्यति ? | केवल्याहाऽत्र सिद्धाद्रौ गमिष्यतो युवां शिवम् ॥ २७॥ ततस्तौ प्रोचतुर्देवी सिद्धपर्वत एव तु । आवयोमुक्तिगमनाद् गीयताममरैरपि ॥ २८ । तौ देवौ पर्वते तत्र सेवित्वाऽर्हत्क्रमाम्बुजम् । नत्वा च ज्ञानिनं स्वर्गे जग्मतुर्मुदिताशयौ ॥ २९॥ ततश्च्युत्वा सुरौ तौ तु प्राप्य मर्त्यभवं क्रमात् । लात्वा दीक्षां गतौ सिद्धिं सिद्धपर्वतमस्तके ॥३०॥
5252525252SESSPS52525
Ass52525ESRSSESSES
॥ ४४ ॥
॥४४॥

Page #65

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४५॥
CSTSESESSE52SSTSEISSESZE
॥ श्री सिद्धराजोपरि चन्द्रचूडादिभूपकथा । यात्रां कृत्वा नृपश्चन्द्र-चूडो धर्मपरायणः । सिद्धाद्रेः सिद्धराजति नाम चक्रे सदुत्सवम् ॥१॥ कलाकेलिपुरे लक्ष्मी-धरस्य मेदिनीपतेः । लक्ष्मीवत्यभिधा पत्नी बभूवानघशीलभाग् ॥ २॥ बहूपयाचितैः पुत्रोऽजनिष्ट शुभवासरे । तस्य राज्ञोऽभवत् प्राणादपि वल्लभ एव सः ॥३॥ जन्मोत्सवं नृपः कृत्वा भूयिष्ठविभवव्ययात् । चन्द्रचूडेति नामाऽदात् मूनोः सञ्जनसाक्षिकम् ॥४॥ धर्मकर्मकला या या विद्यन्ते विबुधान्तिके । तास्ताः सर्वाः कुमारेण शिक्षिता लीलया किल ॥५॥ कुमारः केनचिद्व्योम-गामिना पूर्ववैरिणा । अपहृत्य महारण्ये मुमुचे दुःखहेतवे ॥६॥ जलाभावात्तृषा लग्ना यावत्प्राणापहारिका । तावत् स केनचिद् व्योम-गतिनोत्पाट्य यत्नतः ॥ ७ ॥ मुक्तो जलाशये पातुं पानीयं राजनन्दनः । यतः पुण्यवतां पुण्यं जागति विपदि ध्रुवम् ॥ ८॥ युग्मम् । यावत् पिबति पानीयं कुमारो माररूपभृत् । तावदुत्पाटय तं व्योम्नि हन्तुं विद्याधरोऽचलत् ॥९॥ आस्फालयति कीराद्रि-प्रस्थे तं यावता खगः । तावदेको बली व्योम-गामी तत्राऽऽगतो जगौ ॥१०॥ दुष्ट ! पापिष्ठ ! विद्याभृत् ! किमेनं नरपुङ्गवम् । हंसि ? विभेषि नो पापात् मत्तो वा किल साम्प्रतम् ॥११॥ उक्त्वेति व्योमगो व्योम-गमरिं तं दुराशयम् । हत्वा पृष्ठौ दृढं कुजं व्यधान्मुष्टिप्रहारतः ॥१२॥
SPSSSSSSSSSSSSS

Page #66

शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥ ४६ ॥
125725 25 25 25 25
खगो भग्नकटिः सोऽपि रुदन् क्रन्दन् बहुस्वरम् । रोदयामास पार्श्वस्थान मृमफेरुरुरूनपि ॥ १३ ॥ तदा खगो जगी व्योम गामिन् ! किं रुद्यते त्वया । खगोsवग् मम देहेऽस्ति वेदना प्राणहारिका ॥ १४ ॥ व्योमगामिन् ! त्वया भूमी - पतिपुत्रापहारतः । यत्पापं विहितं तस्य वीजमात्रमिदं फलम् ॥ १५ ॥ परलोकफलं श्वभ्र पातरूपं भविष्यति । तत्र या विद्यते पीडा तस्या ( सा हि ) वक्तुं न शक्यते ॥ १६ ॥ स दुष्टव्योमगोप्राक्षीत् मया पापं कृतं बहु । अतः परं कुमारस्योपरि दुष्टं न चिन्त्यते ॥ १७ ॥
ततोsन्यो व्योमगो विद्या प्रभावात् तस्य विग्रहात् । अपाचक्रेऽचिराद् दूरं वेदना दुःखदायिनी ॥ १८ ॥ ततो द्वाभ्यां खगामिभ्यां मिथो मैत्रीं प्रपद्य च । ददिरे तस्य सद्विद्या व्योमगाद्या मनोहराः ॥ १९ ॥ इतोsप्रेक्ष्य सुतं भूपो दुःख्यरण्ये जनेऽभितः । न्यवर्त्तयत् पुरीमध्ये गीतगानादि सर्वतः ॥ २० ॥ दुःखितो नृपतिर्यावदुपाविष्टः सभान्तरे । तावत्पुत्रो युतो द्वाभ्यां खगाभ्यामीयिवान् ध्रुवम् ॥ २१ ॥ विद्याधरं सुतं मत्वा तयोन्यमगयोर्मुखात् । राजा हृष्टो ददौ राज्यं सूनवे नयशालिने || २२ | लक्ष्मीधरो नृपः कृत्वाऽष्टानिकां जिनसद्मसु । अग्रहीत् संयमं धीर सूरीश्वरान्तिके मुदा ॥ २३ ॥ लक्ष्मीधर यतिस्तीव्रं तपः कुर्वन् सदादरात् । ययौ शत्रुञ्जये तीर्थे सार्द्ध गुरुभिरन्यदा ॥ २४ ॥ इतस्तत्र नृपश्चन्द्र- चूडोsपि भूरिसङ्घयुग् । अभ्येत्य सङ्घकृत्यानि चक्रे स्नात्रपुरस्सरम् ॥ २५ ॥
Sa52525252552525252525
॥ ४६ ॥

Page #67

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
SESESTSISESTSESEITSS2SC
लक्ष्मीधरयतेस्तत्र शुक्लध्यानं वितन्वतः । उत्पन्नं केवलज्ञान विश्वविश्वप्रकाशकम् ॥ २६ ॥ ततो लक्ष्मीधरस्यर्षेः केवलज्ञानसूत्सवम् । क्रियमाणं सुरैः श्रुत्वा सङ्घः शेषः समागमत् ॥ २७ ॥ देवैर्विनिर्मिते हेम-पद्मे निविश्य केवली । श्रीसङ्घस्य पुरो धर्मोपदेशमिति दत्तवान् ॥ २८ ॥ * “दिवस निसाघडिमालं आऊ सलिलं जणस्स चित्तणं । चंदाइच-बइल्ला कालरहट्ट भमाडंति ॥ २९ ॥ ॥ * जलनिहिसंठिअपवहण इक्काबनभागसरिसगिहकज्जे । बावन्न-भागसरिसो जिणधम्मो होइ कायब्बो ॥ ३०॥॥ * छायामिसेण कालो सयलजिआणं छलं गवसंतो । पासं कह नवि मुंचइ तो धम्मे आयरं कुणह ॥ ३१॥॥ * दोहा:-कम्मह वारह रुपउओ धम्मह मंदी देह । आपणसरिसो चोरडी तइं किमु सीखी एह ॥ ३२॥॥ एवं धर्मोपदेशं तु श्रृण्वतां भव्यदेहिनाम् । कोटिद्वयप्रमाणानां जज्ञे ज्ञानमनुत्तरम् ।। ३३ ॥ सर्वेषां ज्ञानिनां तेषां ज्ञानोत्पत्तिमहोत्सवम् । आदौ चक्रुः सुरा भूपास्ततो भूरिधनन्ययात् ॥ ३४ ॥ अस्मिंस्तीर्थे तपोध्यान-मौनाहत्पूजनादिभिः । भवन्ति भविनः सिद्ध-राजानोऽनेकशः क्षणात् ॥ ३५॥ अतोऽस्य तीर्थराजस्य सिद्धराजाभिधा वरा । उच्यतां निखिललोकैरित्यवक् स नरेश्वरः ॥ ३६॥ युग्मम् ॥ सिद्धराजेति लोकेषु ध्यायत्सु भूरिषु स्फुटम् । बभूव केवलज्ञानं देवा ज्ञानोत्सवं व्यधुः ॥ ३७॥ चन्द्रचूडस्तदा ज्ञानि-पार्थं श्रयन् वृष वरम् । शत्रत्रयस्य माहात्म्य-मश्रृणोदिति सादरम् ॥ ३८ ॥
2SSISTSESTAS2S2SSESESSES
४७॥

Page #68

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
पञ्चाशद्योजनो मुक्तिदर्शनात् स्पर्शनादपि । ये जातास्ते गमिष्यन्ति कालेनापि परां गतिम् ॥ ३९॥ तेपां जन्म च चित्तं च जीवितं सार्थकं च ये । सिद्धक्षेत्राचलं यान्ति परेषां व्यर्थमेव तत् ॥४०॥ चतुर्विशतयोऽनन्ताः सिद्धाः सिद्धाचलेऽर्हताम् । सेत्स्यन्ति चैवानन्ता याः तत्सङ्खयां वेत्ति केवली ॥४१॥ श्रुत्वेति चन्द्रचूडक्ष्मा-पतिः पुष्पैः सुगन्धिभिः । अपूजयन्मुदा सिद्ध-राजं तीर्थं च सङ्घयुग् ॥ ४२ ॥ विधाय विस्ताराद्यात्रां चन्द्रचूडावनीधवः । आजगामोत्सवाद्वैतं स्वपुरोद्यानभूतले ॥ ४३ ॥ भोजयित्वाऽखिलं सङ्घ परिधाप्याम्बरैवरैः । विसृज्य नृपतिः स्वीय-सद्माऽगात्समहोत्सवम् ॥४४॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४८॥
ISESSETESTSSTISP5925
SELES259USESTEESSTSSESE
॥ श्री बाहुबलिनामोपरि केलिप्रियभूपकथा । यात्रां शत्रुञ्जये कृत्वा केलिप्रियमहीपतिः । सिद्धाद्रेः प्रददौ बाहु-बलिनाम सदुत्सवम् ॥१॥ कलाकेलिपुरे केलि-प्रियस्य मेदिनीपतेः । केलिप्रिया प्रिया जाता शीलादिगुणशालिनी ॥ २ ॥ शोभनेऽहनि सुतं केलि प्रियाऽसूत सुलक्षणम् । पिता बाहुबलि म ददौ सूनोः सदुत्सवम् ॥३॥ वर्द्धमानः क्रमाद्वाहु-बलिः पण्डितसन्निधौ । अशिक्षयत् कला वर्यास्तथाऽजनि यथा बुधः ॥ ४ ॥
॥४८॥

Page #69

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
1188 11
25256
15295 25 25252552525
तत्रोद्याने समायाता मानमर्दनसूरयः । ददते देशनां भव्या-विभ्यः शिवसुखप्रदाम् ॥ ५ ॥ * जन्तूनामवनं जिनेशमहनं भक्त्याssगमाकर्णनं, साधूनां नमनं मदापनयनं सम्यग् गुरोर्माननम् । मयाया हननं क्रुधश्च शमनं, लोभद्रुमोन्मूलनं, चेतः शोधनमिन्द्रियाश्वदमनं यत्तच्छिवोपायनम् ॥ ६ ॥ तदा राजा प्रियापुत्र- मित्रादिपरिवारयुग् । धर्म श्रोतुं ययौ श्रेयः सुखसन्ततिदायकम् ॥ ७ ॥ कुमारो बाहुबल्याह्नः कृत्वा पूजां जिनेशितुः । कुर्वन् ध्यानं सितं प्राप्य केवलज्ञानमञ्जसा ॥ ८ ॥ विहिते केवलज्ञानो-त्सवे देवैः प्रमोदतः । बाहुबलिर्ददौ धर्मोपदेशमिति सादरम् ॥ ९ ॥ युग्मम्
तदा वाचंयमाः कोटि- मिताः प्राप्ताः व्रतश्रियम् । क्रमात् क्षीणतमोत्राताः प्रापुर्ज्ञानमनुत्तरम् ॥ १० ॥ तत्रैव क्षीणनिश्शेषा-युषो वाचंयमाः समे । मुक्तिपुर्यां ययुर्देवा वारूत्सवं पुनः ॥ ११ ॥ तत्राऽऽयुषः क्षये बाहु-बलिर्मुक्ति यदा ययौ । तदा राजा ददौ बाहु-बलिनाम्नाऽस्य भूभृतः ॥ १२ ॥ अथवा श्री ऋषभजिनस्य बाहुबलिपुत्रोऽत्र तीर्थे सिद्धिं गतः अतोऽस्य तीर्थस्य बाहुबलिनाम दत्तं देवैः ॥
SSP5525525625525525525sal
1188 11

Page #70

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥५०॥
252525252PSSISESTS
श्री शत्रुजयस्य-मरुदेवनामोपरि चन्दनमहीपतिकथा ॥ मुक्तिगतं निजं तातं मत्वा चन्दनभूतिः । सिद्धार्मरुदेवेति नामाऽदात् लसदुत्सवम् ॥१॥ तथाहि-वीराह नगरेऽनङ्ग-सेनस्य धरणीपतेः । मरुदेव्यभिधा पत्नी बभूवाऽनघशीलभाम् ॥२॥ राश्यन्यदा सुखं सुप्ता मरुदेवा लसत्तनुः । स्वप्नेऽपश्यत्तमां नाभि-नन्दनं पूजितं सुमैः ॥३॥ प्रातः राज्ञी नृपस्याग्रे स्वप्नवृत्तान्तमूचुषी । राजाऽऽचष्टात्मनः पुत्रः पुण्यवाँश्च भविष्यति ॥४॥ ततो राज्युदरे पुण्य-वति प्राणिनि सदिने । अवतीर्णेऽभवन्नेवं दोहदाः प्रतिवासरम् ॥५॥ * अर्चयामि जिनं दानं शुद्धं ददामि साधुषु । यात्रां कुर्वे सुतीर्थेषु सुश्राद्धान् भोजयाम्यहम् ॥६॥ उच्चस्थे तरणौ चन्द्रे राज्यस्त सुतं वरम् । तस्य नाम महीपालो मरुदेवेत्यदान्मुदा ॥७॥ यथा यथा कुमारोऽथ ववर्द्ध मदनोपमः । तथा तथाऽवनीपाल-राज्यं वृद्धिमुपैति च ॥८॥ चन्द्रपुरे हरक्ष्माप-नन्दिनी कमलाभिधाम् । पित्रा परिणायितः पुत्रो मरुदेवो वरेऽहनि ॥९॥ कृत्वा जिनार्चनं भावात् प्रतिलाभ्य यतीन् मुदा । भोजयित्वा वरश्रद्धान् कुमारोऽत्ति निरन्तरम् ॥१०॥ * यत-'पढमं जईणं दाऊण अप्पणा पणमिऊण पारेइ । असई अ सुविहियाणं भुंजेइ अकयदिसालोओ॥११॥ * साहूण कप्पणिज्जं जं नवि दिन्नं कहिंचि किंपि तहिं । धीरा जहुत्तकारी सुसावगा तं न भुजंति ॥ १२॥
$225S125525252525252SE
॥५०

Page #71

शत्रुजज्य कल्पवृ०
॥ ५१ ॥
252525252525252
* " वसहीसयणासणभत्तपाणभेसज्जवत्थपत्ताई । जइ वि न पज्जत्तधणो थोवावि हु थोवयं देइ " ॥ १ ॥ राजा राज्येऽभिषिच्य स्वं नन्दनं सूरिसन्निधौ । प्रव्रज्यामग्रहीत् मुक्ति-सुखसंपत्तये क्रमात् ॥ १३ ॥ मरुदेवनृपो न्याया- दपालीज्जनतां तथा । यथाऽभूत् सुखिनी बाढं धर्म्मकर्म्मणि कर्म्मठा ॥ १४ ॥ * यतः- “ राज्ञि धर्मिणि धर्मिष्ठाः पापे पापाः समे समाः । राजानमनुवर्त्तन्ते यथा राजा तथा प्रजा " ॥१५॥ मरुदेवनृपस्याsभून् नन्दनश्चन्दनाभिधः । धर्मकर्मरतोऽकार्षीद् जिनाच च दिवानिशम् ॥ १६ ॥ जिनधर्मरतं भूप- सूनुं वीक्ष्य प्रजाऽपि च । जैनधर्म वितन्वन्ति कल्याणसातहेतवे ।। १७ ।
मरुदेवः सुतं राज्ये विन्यस्य संयमश्रियम् । लात्वा गुर्वन्तिकेऽपाठीद् भूरि शास्त्राणि यत्नतः ॥ १८ ॥ मरुदेवं विनीतं च सर्वशास्त्राब्धिपारगम् । मत्वा सूरिपदं सूरिददौ शोभनवासरे ।। १९ । क्रमात् पञ्चशती वाचंयमानां शुद्धचेतसाम् । सेवते मरुदेवस्य सूरीशस्य पदाम्बुजम् ॥ २० ॥ क्रमेण विहरमाणो मरुदेवो यतीश्वरः । तीर्थे शत्रुञ्जये देवान् नन्तुं साधुयुतो ययौ ॥ २१ ॥ तस्मिंस्तीर्थे शुभध्यानान्मरुदेवो यतीश्वरः । प्रापाssदौ केवलज्ञानं ततोऽन्येऽपि यतीश्वराः || २२ || प्रबोध्य भूरिशो जीवान् मरुदेवो यतीश्वरः । सिद्धशैले ययौ मुक्ति-मन्येऽपि भूरिसाधवः ॥ २३ ॥ शिवप्राप्तिः पितुः श्रुत्वा तस्मिन् सिद्धमहीधरे । चन्दनक्ष्मापतिर्भूरि- सङ्घयुक् चलितोऽध्वनि ॥ २४ ॥
1525575572552557525252555:
॥ ५१ ॥

Page #72

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
गत्वा शत्रजये पूजां कृत्वा स्तुत्वाऽर्हतः पुनः । पितुर्मुक्तिगमस्थाने प्रासादं चन्दनो व्यधात् ।। २५ ॥
पितुर्मुक्तिगमस्थानं मत्वा शत्रुञ्जये गिरौ । मरुदेवेति तीर्थस्य तस्य नाम ददौ नृपः ॥ २६ ॥ शत्रुञ्जय कल्पवन चन्दनक्ष्मापतिस्तीर्थ-पूजां कृत्वाऽतिविस्तरात् । स्वपुरेऽभ्येत्य सस्मार शश्वच्छत्रुञ्जयं गिरिम् ॥ २७ ॥ .
चन्दनोऽपि स्मरन् नित्यं तीर्थ शत्रुञ्जयं हृदि । स्वपुरस्थोऽपि सम्प्राप्य ज्ञानं मुक्तिपुरी ययौ ॥ २८ ॥
॥५२॥
2SSZESEISPSESS212SASES
॥ श्री भगीरथनामोपरि सगरचक्रिपुत्रभगीरथकथा ॥ सगरक्षोणीनाथस्य पुत्रो भगीरथाभिधः । यात्रां कृत्वा निजं नाम तीर्थस्याऽदाद् वरोत्सवम् ॥१॥ अयोध्यानगरे चक्री द्वितीयः सगरोऽजनि । सूनु भगीरथो नाम्ना तस्याऽऽद्योऽजनि रूपवान् ॥२॥ अन्येऽभूवन सुताः षष्टि-सहस्रप्रमिता वराः । तस्यैव चक्रिणोऽशेष-विद्याम्भोनिधिपारगाः ॥३॥ सगरश्चक्रिराट् तीर्थ-माहात्म्यमजितान्ति के । श्रुत्वा श्रीआदिदेवस्य सद्म स्फारमकारयत् ॥ ४ ॥ मेलयित्वा बहुँ सङ्घ सगरश्चक्रिराट्र क्रमात् । शत्रजयादितीर्थेषु यात्रां विस्तरतो व्यधात् ॥५॥ भगीरथोऽन्यदा यात्रा कर्त शत्रञ्जये गतः । सङ्घशः सर्वकृत्यानि विधिवद्विदधेतराम् ॥ ६ ॥
WESETISSESCSCSISZTASZ

Page #73

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
SSESE2525255PSESSESSIST
कोटीकोटियतीशानां तत्र ध्यानं वितन्वताम् । बभूव केवलज्ञानं तदा विश्वावलोककम् ॥ ७ ॥ तत्र तेषां क्रमादायुः क्षयान्मुक्तिरजायत । सिद्धोत्सवः सुरैश्चक्रे गीतनृत्यपुरस्सरम् ॥ ८ ॥ यत्र स्थाने गता मुक्ति साधवश्वायुषः क्षयात् । कोटाकोटयभिधं सम्र तत्र व्यधाद् भगीरथः ॥९॥ अजितस्वामिनं मूल-नाथं तत्र जिनालये । सगरस्याऽऽदिमः पुत्रोऽतिष्ठिपत् रुचिरोत्सवम् ॥ १०॥ प्रासादमादिदेवस्य कारयित्वा भगीरथः । बिम्ब रत्नमयं पञ्च-कोटिस्वर्णैरतिष्ठिपत् ॥११॥ तीर्थरक्षाकृते दण्ड-रत्नेन मेदिनी क्रमात् । खनित्वाऽब्धिप्रवाहं तु तत्रानयद् भगीरथः ॥१२॥ तदा तत्र समेत्येन्द्रः प्रोवाच भो ! भगीरथ ! अधिना वेष्टिते तीर्थे नन्तुं को जन एष्यति ? ॥१३॥ भगीरथः सुरेशेन वारितो नाग्रतोम्बुधिम् । अनैपीत् सलिलं तत्रा-धाप्यब्धौ दृश्यते जनः ॥ १४ ॥ तेनेन्द्रदिशि पाथोधि-जलं तीर्थस्य तस्य तु । वेष्टयित्वा स्थितं स्तम्भ-तीर्थ यावनिरन्तरम् ॥ १५ ॥ भगीरथस्ततस्तीर्थे गत्वा श्रीऋषभप्रभोः । भगीरथाभिधं सार्व-सद्म भगीरथो व्यधात ॥१६॥ ततो देवा ददुस्तत्रा-ऽऽगतास्तीर्थस्य तस्य तु । भगीरथेति नामाऽभून् नानोत्सवविधानतः ॥ १७॥ भगीरथोऽपि निश्शेषकर्म क्षिप्त्वा तपोबलात् । शत्रुञ्जये ययौ मुक्ति तथाऽन्येऽपि महीधराः ॥१८॥
ZSISSZSSGSESESESESESTSESE
॥५३॥
--
-

Page #74

शत्रुञ्जय |
कल्पवृ०
11:48 11
12525525
॥ श्री सहस्रपत्रनामोपरि सहस्रपत्रकुमारकथा ॥
यतेः सहस्रपत्रस्य केवलज्ञानछत्सवम् । कुर्वन् शम्रो ददौ नाम सहस्रपत्र इत्यपि ॥ १ ॥ रमापुरे महाजिष्णु-भूपतेः श्रीमती प्रिया । सहस्रपत्रः पुत्रोऽभूद् विनीतः कोविदोत्तमः ॥ २ ॥ सभायां मेदिनीशस्य पुरतो दूत एककः । समागस्य प्रणम्याघ्री लेखमेकं समर्पयत् ॥ ३ ॥ उत्खल्य मुद्रितं लेखं भूमीपतिः शनैः शनैः । वाचयामासिवानेवं स्वयं मन्त्रिसमन्वितः ॥ ४ ॥ वीरपुर्यामहं भूपो रोधनी (सु) कनीकृते । माघस्य श्वेतपञ्चम्यां शुक्रस्य वासरे वरे ॥ ५ ॥ मण्डपियामि रोचिष्णु-सत् स्वयं वरमण्डपम् । शीघ्रं तत्र समागम्यं भवद्भिर्विशदाशयैः ॥ ६ ॥ युमग्म् ॥ वाचयित्वा तदा पुत्रं मनोरमपरिच्छदम् । प्रेषयामास भूपाल: शोभने वासरे क्रमात् ॥ ७ ॥ तत्र दूत्या महीशानां बहूनां कीर्त्तने कृते । वृणुतेस्म महीभुग्भूः सहस्रपत्रमादरात् ॥ ८ ॥ तदा तत्राssगता भूषाः शतद्वयमिता वराः । एकैकां कन्यकां तस्मै महाजिष्णुर्भुवे ददुः || ९ || restrङ्गादि प्राप्य जिष्णुतनूभवः । आययौ स्वपुरोद्याने यावत् तादृकप्रियायुतः ॥ १० ॥ तावत्तत्राऽऽगतो मोह-मर्द्दनाभिध केवली । उपविष्टः सुवर्णाज्जे प्रददौ धर्मदेशनाम् ॥ ११ ॥ युग्मम् * क्ष्मामृद्रङ्ककयोर्मनीषिजडयोर्नीरोग रोगार्त्तयोः, श्रीमदुर्गतयोर्बलाबलवतोः सद्रूपनीरूपयोः । क
52552525252525252525252521
॥ ५४ ॥

Page #75

शत्रुजय कल्पवृ०
कोटीकोटियतीशानां तत्र ध्यानं वितन्वताम् । बभूव केवलज्ञानं तदा विश्वावलोककम् ॥ ७ ॥ तत्र तेषां क्रमादायुः क्षयान्मुक्तिरजायत । सिद्धोत्सवः सुरैश्चक्रे गीतनृत्यपुरस्सरम् ॥ ८ ॥ यत्र स्थाने गता मुक्ति साधवश्वायुषः क्षयात् । कोटाकोटयभिधं सम्र तत्र व्यधाद् भगीरथः ॥९॥ अजितस्वामिनं मूल-नाथं तत्र जिनालये । सगरस्याऽऽदिमः पुत्रोऽतिष्ठिपत् रुचिरोत्सवम् ॥१०॥ प्रासादमादिदेवस्य कारयित्वा भगीरथः । विम्ब रत्नमयं पञ्च-कोटिस्वर्णरतिष्ठिपत ॥११॥ तीर्थरक्षाकृते दण्ड-रत्नेन मेदिनी क्रमात् । खनित्वाऽधिप्रवाहं तु तत्रानयद् भगीरथः ॥ १२ ॥ तदा तत्र समेत्येन्द्रः प्रोवाच भो ! भगीरथ ! अधिना वेष्टिते तीर्थे नन्तुं को जन एष्यति ? ॥१३॥ भगीरथः सुरेशेन बारितो नाग्रतोम्बुधिम् । अनैषीत् सलिलं तत्रा-द्याप्यब्धौ दृश्यते जनः ॥१४॥ तेनेन्द्रदिशि पाथोधि-जलं तीर्थस्य तस्य तु । वेष्टयित्वा स्थितं स्तम्भ-तीर्थ यावनिरन्तरम् ॥१५॥ भगीरथस्ततस्तीर्थे गत्वा श्रीऋषभप्रभोः । भगीरथाभिधं सार्व-सद्म भगीरथो व्यधात ॥१६॥ ततो देवा ददुस्तत्रा-ऽऽगतास्तीर्थस्य तस्य तु । भगीरथेति नामाऽभून् नानोत्सवविधानतः ॥१७॥ भगीरथोऽपि निश्शेषकर्म क्षिप्त्वा तपोबलात् । शत्रुञ्जये ययौ मुक्ति तथाऽन्येऽपि महीधराः ॥१८॥
॥ ५३॥
SELEASESSISESESSELSSELSEE
BESESSISEASESSESESSISSELSES

Page #76

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SP5225
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥५४॥
SESSESSESSES
॥ श्री सहस्रपत्रनामोपरि सहस्रपत्रकुमारकथा ॥ यतेः सहस्रपत्रस्य केवलबानमत्सयम् । कुर्वन् शक्रो ददौ नाम सहस्रपत्र इत्यपि ॥१॥ रमापुरे महाजिष्णु-भूपतेः श्रीमती प्रिया । सहस्रपत्रः पुत्रोऽभूद् विनीतः कोविदोत्तमः ॥२॥ सभायां मेदिनीशस्य पुरतो दूत एककः । समागत्य प्रणम्याङ्छी लेखमेकं समर्पयत् ॥ ३ ॥ उत्खिल्य मुद्रितं लेखं भूमीपतिः शनैः शनैः । वाचयामासिवानेवं स्वयं मन्त्रिसमन्वितः ॥ ४॥ वीरपुर्यामहं भूपो रोधनी (सु) कनीकृते । माघस्य श्वेतपश्चम्यां शुक्रस्य वासरे वरे ॥५॥ मण्डपिष्यामि रोचिष्णु-सत् स्वयं वरमण्डपम् । शीघ्र तत्र समागम्यं भवद्भिविंशदाशयैः ॥ ६॥ युमग्म् ।। वाचयित्वा तदा पुत्रं मनोरमपरिच्छदम् । प्रेषयामास भूपालः शोभने वासरे क्रमात् ॥७॥ तत्र दूत्या महीशानां बहूनां कीर्तने कृते । वृणुतेस्म महीभुरभूः सहस्रपत्रमादरात् ॥ ८॥ तदा तत्राऽऽगता भूपाः शतद्वयमिता वराः । एकैकां कन्यकां तस्मै महाजिष्णुभुवे ददुः ॥९॥ असङ्खथरैतुरङ्गादि प्राप्य जिष्णुतनूभवः । आययौ स्वपुरोद्याने यावत् तादृप्रियायुतः ॥ १० ॥ तावत्तत्राऽऽगतो मोह-मईनाभिधकेवली । उपविष्टः सुवर्णाजे प्रददौ धर्मदेशनाम् ॥ ११ ॥ युग्मम् * मामृद्रककयोर्मनीषिजडयोर्नीरोगरोगातयोः, श्रीमदुर्गतयोर्बलाबलवतोः सद्रूपनीरूपयोः । ॥
252SFS2525252SESTSESUESTS
॥ ५४॥

Page #77

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
H
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
Sas2S2TSSISTE
सौभाग्यासुभगत्वसङ्गमजुषोस्तुल्येऽपि नृत्वेऽन्तरं, यत्तत् कर्मनिबन्धनं तदपि नो जीवं विना युक्तिमत् ॥१२॥ * भवारण्यं भीमं तनुगृहमिदं छिद्रबहुलं, बली कालश्चौरो नियतमसिता मोहरजनी । के
गृहीत्वा ध्यानासिं विरतिफलकं शीलकवचं, समाधानं कृत्वा स्थिरतरदृशो जाग्रत जनाः ! ॥१३ ।। * तैलोदकायोऽनलवारिदुग्ध-लोहोल्लसन सिद्धरसाः क्रमेण । सद्धर्मरङ्गो भविनां बहूनां दृष्टान्तभावं बिभराम्बभूव ॥
श्रुत्वा गुरुवचः सर्व-पत्नीयुग जिष्णुनन्दनः । प्रबुद्धः पितरं पर्य-वसाय्य विनयान्वितः ॥१५॥ ललौ दीक्षां गुरूपान्ते संसाराम्भोधितारिणीम् । राजा तदा व्यधात् पुत्र-दीक्षोत्सवमनुत्तरम् ॥ १६ ॥ प्रवर्तिन्याः समीपे ताः सहस्रपत्रवल्लभाः । मुक्ताः केवलिना शुद्ध-चारित्राराधनाकृते ॥ १७ ॥ पठित्वैकादशाङ्गानि सूत्रार्थाभ्यां नरेन्द्रसूः । प्राप्तसूरिपदो भव्यान् बहून् प्राबोधयत् क्रमात् ॥ १८ ॥ विहरन् सूरिराट् शत्र-जये गत्वा सुसाधुयुग । शुक्लध्यानेन सम्प्राप केवलज्ञानमुत्तमम् ॥१९॥ सूरेः सहस्रपत्रस्य कुर्वन् ज्ञानोत्सवं हरिः । सहस्रपत्रमम्भोज रैमयं व्यरचन्मुदा ॥२०॥ तदा तत्र यतीनां तु कोटेानमनुत्तरम् । उत्पन्नं धवलध्यान-योगात् कर्मक्षयात् किल ॥ २१ ॥ हृष्टः शक्रस्तदा शेष-ज्ञानिनां रैमयान्यपि । चक्रे सहस्रपत्राण्यु-पवेशाय पृथक् पृथक् ॥ २२ ॥ प्रत्येकमखिलज्ञान-वतां पार्श्वे सुराधिपः । धर्मोपदेशमाकर्ण्य स्वान्तहृष्टोऽभवद् भृशम् ॥ २३ ॥
SZSPSSPSSESESZISZS52SSTSEE

Page #78

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
यदा तत्र महाशैले सहस्रपत्रसरिराट् । मुक्तिपु- ययौ शक्र-श्चक्रे चारूत्सवं तदा ॥ २४ ॥ सहस्रपत्रगेहिन्यः समेत्य सिद्धपर्वते । संप्राप्याऽनु त्तरं ज्ञानं मुक्तिपुर्या समागमन् ॥ २५ ॥ सहस्रपत्रसूरीशे मुक्तौ याते मरुत्पतिः । ददौ सहस्रपत्रेति नाम तीर्थस्य सूत्सवम् ॥ २६ ॥
-
-
-
-
--
-
-*
शत्रुजय कल्पवृ०
HS2SCSESTST SESISTSUSESTSEST
॥ श्री शतावर्तनामोपरि सोमदेवमहीपतिकथा ॥ यात्रां शत्रुञ्जये कृत्वा सोमदेवो नरेश्वरः । शतावर्तेति नामाऽदा-च्चारूत्सवपुरस्सरम् ॥१॥ कुण्ड केलिपुरे सोमदेवो न्यायेन मेदिनीम् । पालयन् कुरुते धर्म-कर्माणि सततं मुदा ॥२॥ साधयन् विषयान् भूपः क्रमाद्दक्षिणदिक्तटे । अरिमर्दनभूपालं स्वाज्ञामग्राहयद् बलात् ॥३॥ सोमदेवे महीपाले पालयति क्षमां नयात् । प्रजा प्रमुदिता जाता सोमे सत्युडुपक्तिवत् ॥ ४ ॥ यथा प्रह्लादनाच्चन्द्रः प्रतापात्तपनो यथा । तथा यथार्थनामाऽभूद् राजा प्रकृतिरञ्जनात् ॥५॥ भेदयित्वाऽन्यदा सर्व परिवारं धनार्पणात् । मदनोऽरिनृपः कुण्ड-केलिपुर्या समागमत् ॥६॥ सोमदेवो नृपः पुर्या निर्गत्य बहिरजसा । युद्धयन् सहाऽरिणा जज्ञे बलं विघटितं निजम् ॥ ७ ॥
2525222525252265TEST25

Page #79

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
SESESSSSSSSSESEE
दध्यौ सोमोऽधुना कत्तं युद्धं मे नारिणोचितम् । यतो विघटितं सर्व बलं दुष्कर्मयोगतः ॥८॥ विमृश्येति तदा सर्व बलं विमुच्य वेगतः । पत्नीयुक्तो रहो रात्री निःससार पुराद् बहिः ॥९॥ मार्गे तस्य महीशस्य पुत्रोऽसावि सुतो वरः । तस्य नाम ददौ देव-कुमारेति पिता तदा ।। १० ।। चन्द्रपुर्यन्तिके चन्द्राऽऽचार्योपान्ते स भूपतिः । धर्म श्रोतुमुपाविष्टः प्रणम्य गेहिनीयुतः ॥११॥ * पूआ जिणिदेसु रुई वएसु, जत्तो असामाइअ पोस हेसु । दाणं सुपत्ते सवणं च सुत्ते सुसाहुसेवा सिवलोअमग्गो * नाणं नियमग्गहणं नवकारो नयरुई य निट्ठा य । पंच नयविभूसिआणं न पयारो तस्स संसारे ॥ १३॥क * के रोगा कानि कष्टानि कानि पापानि भूतले । पुरतः पुण्डरीकाक्रेस्तमांसीव विवस्वतः ॥१४॥॥ राजाऽप्राक्षीद् गतं राज्यं वलिष्यति कथं मम ? । गुरवो जगदुर्गच्छ तीर्थे शत्रुञ्जयाभिधे ॥१५॥ तत्र श्रीशान्तिनाथस्य पूजां कृत्वा वरैः सुमैः । षष्टं तपः सदा कार्य भवता मेदिनीपते ! ॥१६॥ श्रुत्वैतन्नृपतिः शत्रञ्जये गत्वा निरन्तरम् । गुरूदितं तपः कुर्वन् ध्यायति प्रभुमन्वहम् ॥१७॥ तत्र तुष्टेन गरुड-यक्षेण शान्तिसेविना । शतावर्त महाचक्रं दत्त्वा तस्मै च जल्पितम् ॥१८॥ लात्वा करे शतावर्त चक्रं गच्छ निजे पुरे । यस्ते नाज्ञां तु मन्येत तस्य कृन्तति मस्तकम् ॥ १९ ॥ लात्वा भूपः शतावर्त-मायान्तं तं महीपतिम् । श्रुत्वा वैरी भियाऽभ्येत्य सन्मुखं प्राणमन्मुदा ॥२०॥
2552SSZESTSESESSESTSEE
॥५७॥

Page #80

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ५८ ॥
S525252252525575
फ्र
ait वैरी गृहाण त्वमिदं राज्यं तवाधुना । अहं ते किङ्करोऽस्म्येष कार्यमादिश्यतां मम ॥ २१ ॥ सोमदेवो निजं राज्यं प्राप्य शस्त्रेणानेन तु । अनेकशो रिपून् स्वाज्ञां ग्राहयामास वेगतः || २२ ॥ कृत्वा देवालयान् स्वर्ण-मयान् पश्च शतान् वरान् । वर्यदारुमयान् सप्त दशैव च शतानि च ॥ २३॥ सप्तकोटिनृसंयुक्तः सोमदेवोऽवनीपतिः । कुर्वाण उत्सवं शत्रुञ्जये तीर्थे समीयिवान् ॥ २४ ॥ युग्ममम् स्नात्रपूजा - ध्वजारोप- कृत्यानि - निखिलानि तु । कृत्वा सोममहीपालः तुष्टावाऽऽदिजिनेश्वरम् ॥ २५ ॥ श्री सङ्घसन्मुखं भूय स्तीर्थस्य शिवदायिनः । शतावर्त्तेति नामादात् शतावर्त्तायुधाप्तितः ॥ २६ ॥ शतावर्त्तान् गुहारूपान् निरीक्ष्य मेदिनीपतिः । शतावर्त्तेति नामाऽदात् शतावर्त्तायुधाप्तितः ॥ २७ ॥ पाठांतरं । सोमेदेवोऽन्यतीर्थेषु यात्रां कृत्वाऽतिविस्तरात् । स्वपुर्यामेत्य पुत्राय निजं राज्यं वितीर्णवान् ।। २८ । सहस्रैरष्टभिर्भृत्यैः पञ्चाशद्भूमिपैः समम् । सोमदेवो ललौ दीक्षां चन्द्रसूरीश्वरान्तिके ॥ २९ ॥ पठन् गुर्वन्ति सोम- देवराजविरन्वहम् । गुरुभिः स्वपदे न्यस्तः सर्वशास्त्रार्थपारगः ॥ ३८ ॥ प्रबोध्य भविनो भूरीन् विहरन् सोमयतीश्वरः । शत्रुञ्जये ययौ भूरि-मुमुक्षुसहितोऽन्यदा ॥ ३१ ॥ तत्र ध्यायन् जिनं सोम- देवसूरीश्वरः क्रमात् । प्राप्तज्ञानो ययौ मुक्ति लक्षसाधुसमन्वितः ॥ ३२ ॥
-5
-फ्र
-फ्र
52552525252525252525252525
॥ ५८ ॥

Page #81

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
॥
मा
जर
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥ ५९॥
SSSSSSSSSSSS
॥ श्री अष्टोत्तरशतकूटनामोपरि वीरतृपकथा ॥ वीराह्वो भूपतिभूरि-पापकृत सिद्धभूभृतः । अष्टोत्तरशतकूटं नाम व्याणयन्मुदा ॥१॥ वीरपुर्या नृपो वीरः कुर्वन् पापं निरन्तरम् । न मन्येत गुरुं देवं मातृपितृनपि क्वचित् ॥२॥ पापद्धि परनारी-स्व-हरणादिपापकृत् सदा । वारितोऽपि क्षणं नैव विरराम स भूपतिः ॥३॥ एकदाऽन्यधनं हृत्वा यावदागात् स्ववेश्मनि । भूपस्तावद, श्लोकं शुश्राव वनवर्त्मनि ॥४॥ * धर्मादधिगतैश्वर्यो धर्ममेव निहन्ति यः । कथं शुभायतिः स्वामि-द्रोहकस्येह तस्य तु ॥ ५॥ ॥ अमुं श्लोकार्थमुवींशो ज्ञात्वा दध्याविदं हृदि । भूरिपापकृतो मे न छुट्टनं हि भविष्यति ॥६॥ तस्यैनसश्छिदे वह्नौ प्रविशामि जलेऽथवा । ध्यायन्नेवं ययौ यावद् बहिः पुर्या नरेश्वरः ॥७॥ तदाऽकस्मात् समायाता गौ नन्ती मनुजान बहून् । हताऽसिना महीशेन तेन वीरेण निर्दयम् ॥८॥ तदा काचित् समेत्य स्त्री कत्तिकां दधती करे । जगौ रे नृप ! किं जघ्ने गौरियं भवता मुधा ॥९॥ आरब्धपापशुद्धिना हता गौरववर्जिता । यद्यस्ति कापि ते शक्तिस्तद् युध्यस्व मया सह ॥१०॥ श्रुत्वैतद् वनिता-प्रोक्तं कठोरं मेदिनीपतिः ! नारी प्रति जगावुच्चै-स्तरं चोत्पाटयनसिम् ॥११॥ भवन्ती युवती काचित् कदलीदलकोमला । अहं तु क्षत्रियः शूरः शस्त्रशास्त्रविशारदः ॥ १२ ॥
IESTSSESSESES255255255&ST.
॥५९॥

Page #82

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥६०
SEASESSESSISISESSESE
स्त्री प्राह यदि ते शक्ति-Lध्यस्वाऽमा मया तदा । तदा भूपो न्यहँस्तां च खरगेन निर्दयं दृढम् ॥१३॥ ततः सा चाऽर्जुनी भूत्वा भाषते स्म नृभाषया । कथं गो-स्त्रीवधात् पापात छुटिष्यसि नरेश्वर ! ॥१४॥ * यतः-तावद् बलं महस्ताव-तावत् कीर्तिरखण्डिता । यावत् पुराकृतं पुण्यं नो म्लानिमधिगच्छति ॥ १५॥ ॥ * पुण्यमेव प्रमाणं स्याद-ङ्गिनां शुभकर्मभिः । क्षीणतेजाः कियत्कालं तपत्यपि प्रभाकरः ॥ १६ ॥ * पुण्यैः सम्भाव्यते सर्व सुखदायि सदाऽऽयतिः । तदेव हीनपुण्यस्य विपवत् दुःखदायकम् ॥ १७॥॥ एवं प्रोक्तो यदा राजा व्यरमन्न ततोद्य(घ्न)तः । तदोत्पाटय महारण्ये मुक्तस्तया सुरस्त्रिया ॥१८॥ बुभुक्षितस्तदा हिंसन् जीवान् तृपादितो भृशम् । राजापि सहतेऽत्यन्तं दुःखं नरकसन्निभम् ॥१९॥ तदैको हरिरागच्छन् सन्मुखं भूभुजा हतः । ततश्चैको मृगो जघ्ने मृगीव पवनाशनः ॥२०॥ ततो राजा वजन्नेकं साधुं दृष्ट्वाऽतिरोषतः । जघानाऽथाऽसिना ताबद् यावत् प्राणा गता द्रुतम् ॥२१ ।। ततो भ्रमन् गतः शत्रु-जयाद्री वीरभूपतिः । स शत्रुञ्जयमाहात्म्य-मश्रृणोद् यतिसन्निधौ ॥ २२ ॥ • अकर्त्तव्यं न कर्त्तव्यं प्राणैः कष्ठगतैरपि । सुकर्त्तव्यं तु कर्त्तव्यं प्राणैः कष्ठगतैरपि ॥२३॥ ॥ मयूर-सर्प-सिंहाद्या हिंस्रा अप्यत्र पर्वते । सिद्धाः सेत्स्यन्ति सिध्यन्ति प्राणिनो जिनदर्शनात् ॥२४॥ वज्रलेपायितेः पाप-जन्तुरत्यन्तदुःखभाग् । तावद् यावन्न सिद्धाद्रि-मधिरुह्य जिनं नमेत् ॥२५॥
BELSSSSSSSESSES

Page #83

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmmmmmmmmmmmm
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
श्रुत्वैतन्नृपतिः प्राह जीवो नैको मया क्वचित् । हन्तव्यश्च विधातव्यं तपः षष्ठं निरन्तरम् ॥ २६ ॥ गोरूपादिककृद् देवी नत्वा भूपं तदा जगौ । अहं ते भगिनी पूर्व-भवभूता नरेश्वर ! ॥२७॥ बोधितोपि मया नैव बुद्धस्त्वं भूमिभुम् यदा । तदोत्पाटयेह सिद्धाद्रौ नीतो जानीहि साम्प्रतम् ।। २८ ।। भूपोऽभ्येत्य पुरे स्वीये भूरिसङ्घसमन्वितः । शत्रुञ्जये पुनर्यात्रा-कृते कुटुम्बयुग् ययौ ॥ २९ ।। अष्टयुग्शतकूटेषु तालध्वजादिषु क्रमात् । गच्छतः संयतान् भूरीन मुक्तिं ददर्श भूपतिः ॥३०॥ तेषु कटेषु सर्वेषु प्रत्येकं श्रीजिनालयान् । कारयित्वा नृपः सार्व-बिम्बान्यस्थापयन्मुदा ॥३१॥ अष्टोत्तरशतकूट पर्वतोऽयं निगद्यताम् । जगादेति नृपः सर्व-लोकभूमिभुजां पुरः ॥ ३२॥ ततोऽभ्येत्य पुरे स्वीये राज्ये न्यस्य निजं सुतम् । दीक्षां वीरमहीपालो जग्राह गुरुसन्निधौ ॥३३॥ . प्राप्तसूरिपदो भूरि-साधुयुग् वीरमरिराट् । शत्रुञ्जये गतो ज्ञानं प्रपेदेऽनुत्तरं तदा ॥३४॥ लक्षत्रयमुमुक्षणां तत्र सिद्धमहीधरे । उत्पन्नं केवलज्ञानं वीरसूर्युपदेशतः ॥३४॥ . . वीरभूमिपतिर्लक्ष-त्रयसाधुसमन्वितः । अलश्चकार कल्याण-पुरी सिद्धमहीधरे ॥३५॥
॥६
॥
SSESESESESISESSESEISSESISE
SS2552SSTS2G255SS252525
-
----
-
-
-
--
---
-
%

Page #84

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ६२ ॥
25252525
|| श्री नगाधिराजोपरि निर्जरकथा ||
एत्य स्वयम्प्रभो देवः शत्रुजमहीधरं । ददौ नगाधिराजेति नाम भूपभुर्साक्षिकम् ॥ १ ॥ तथाहि स्वर्गेऽन्यदा हरिः प्राह सभायां भुवनत्रये । शत्रुज्जयसमं तीर्थं विद्यते नहि कुत्रचित् ॥ २ ॥ तदा स्वयम्प्रभो देवो जगावेवं हरेः पुरः । प्रभुत्वात् प्रभुणा यद्यद् जल्प्यते तद्धि मन्यते ॥ ३ ॥ इन्द्रोऽव सर्वतीर्थेभ्यस्तीर्थे शत्रुञ्जये गिरौ । पदे पदे शिवं जग्मु-रसख्याता मुमुक्षवः ॥ ४ ॥ तीर्थेऽन्यस्मिंस्तपोदानादिभिर्यद् जायते वृषम् । ततः शत्रुञ्जयेन तं फलं भवति निश्वितम् ॥ ५ ॥ सर्वशाश्वतीर्थेषु विलोकयन् स्वयम्प्रभः । ददर्शाल्पान् शिवं यातांस्तीर्थेषु कृत्रिमेष्वपि ॥ ६ ॥ ततः शत्रुञ्जये याव-दायातः स सुरो भ्रमन् । तावन्मुक्तिययुर्लक्ष - मिता वाचंयमा लघु ॥ ७ ॥ द्वितीये दिवसे कोटि- मिता वाचंयमाः किल । तृतीये दिवसे पञ्च सहस्रप्रमितान् यतीन् ॥ ८ ॥ चतुर्थेऽह्नि शतं पञ्च - साधून् षष्ठे यतीन् दश । सप्तमेऽष्टौ शतान्यष्ट-विंशतिः षड् दिनेऽष्टमे ॥ ९ ॥ एवं दिने दिने मुक्ति यातोऽसङ्ख्ययतींस्तदा । दृष्ट्वा स्वयम्प्रभा देवो जगादेवं नृणां पुरः ॥ १० ॥ असङ्ख्यस्त्रीनृणां मुक्ति-गमनादस्य भूभृतः । नगाधिराज एषोऽस्तु पर्वतः सुकृतास्पदम् ॥ ११ ॥ ततोऽन्यैर्मनुजैर्देवै-भूपैर्वाचंयमैरपि । नगाधिराजनामाय - मिति घुष्टं तदाऽभितः ॥ १२ ॥
SASASASASAS52525252525252
॥ ६२ ॥

Page #85

www.kobatirth.ora
शत्रुजय कल्पवृ०
॥६३
TSESESSESSES2252SSESTE
॥ श्री सहस्रकमलोपरि रणवीरभूपकथा ॥ मेलयित्वा बहुं सङ्घ गत्वा शत्रजयाऽचले । रणवीरो ददौ नाम सहस्रकमलाभिधम् ॥ १ ॥ कल्याणकोटिनगरे कल्याणधरणीपतिः । कल्याणिन्यभिधा पत्नी शीलभूषणशालिनी ॥२॥ रणवीराभिधः पुत्रो रणनिर्जितशात्रवः । विनीतोऽभूद् भृशं माता-पित्रोः सेवनतत्परः ॥३॥ निर्गच्छन्नन्यदा पुर्या बहिः शण्डद्वयं दृढम् । मिथो युध्यन्तमैक्ष्योर्वी-पतिर्दध्याविदं हृदि ॥४॥ इदं शण्डद्वयं पीनं जीविष्यति चिरं ननु । तेन केलिकृते स्वीय-सदने स्थाप्यते मया ॥५॥ गत्वोद्याने समागच्छन् पश्चाच्छण्डद्वयं मृतम् । दृष्ट्वा महीपतिर्दध्यौ संसारासारतामिति ॥६॥ * आयुरितरङ्गभङ्गुरतरं श्रीस्तूलतुल्यस्थितिः, तारुण्यं करिकर्णचञ्चलतरं स्वप्नोपमाः सङ्गमाः । ॥ यद्वान्यद् रमणीमणीप्रभृतिकं वस्त्वस्ति तच्चास्थिरं, विज्ञायेति विधीयतामसुमता धर्मः सदा शाश्वतः ॥ ७ ॥ इत्याद्यनित्यतां ध्यायन गत्वोद्याने महीपतिः । स्वयम्प्रभगुरूपान्ते प्रव्रज्यामग्रहील्लघु ॥८॥ तदाऽभ्येत्य पितुः पार्श्वे रणवीरो जगाविति । तात ! राज्यमिदं कस्या-धारे सम्प्रति वर्त्तते ॥९॥ अहमप्यस्मि ताताऽद्य कस्याधारेऽधुना वद । त्वां विना निखिलं राज्यं विनश्यति न संययः ॥१०॥ राजाऽऽचष्ट न मेऽसि त्वं नाहं तव कदाचन । एकोऽस्म्यहं निराधारो निष्पुण्यो नन्दनोत्तम ! ॥ ११ ॥
ESTSET25252SE2525252509
। ६३

Page #86

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥६४॥
निषिद्ध इति तातेन रणवीरो पाङ्गजः । तत्पदृस्थापितो मन्त्रि-सामन्तै सदुत्सवम् ॥१२॥ रणवीरोऽन्यदा धर्म-मूरिपाच मतो बने । धर्मोपदेशमश्रोपी-देवं कृताञ्जलिस्तदा ॥१३॥ * प्रासाद-प्रतिमा-यात्रा-प्रतिष्ठादिप्रभावना | अमायुद्घोषणादीनि महापुण्यानि गहिनाम् ॥ १४ ॥ ॥ श्रुत्वेति देशनां सम्यग् रणवीरमहीपतिः । शत्रुञ्जये जिनागार-मकारयन् महत्तमम् ॥१५॥ सहस्रस्तम्भरोचिष्णौ तस्मिन् श्रीवृषभालये । अस्थापयद् युगादीश-विम्ब रणमहीपतिः ॥१६॥ तदा सहस्रसाधूनां ज्ञाने जातेऽव्यये क्षणात् । उपवेशाय शक्रो रै-मयान्यजानि संव्यधात् ॥१७॥ तदा ज्ञानोत्सवं तेषां कृत्वा भूपो जगावदः । सहस्रकमलो ह्येप गिरिविजयतां चिरम् ॥१८॥ रणवीरोऽपि पुत्र स्वं राज्ये न्यस्य सदुत्सवम् । दीक्षां ललौ श्रुताचार्य-पार्श्वे बहु व्यधात्तपः ॥१९॥ प्राप्य सूरिपदं कालाद् रणवीरो यतीश्वरः । भूरिसाधुयुतः शत्रु-जये तीर्थे समीयिवात् ॥२०॥ प्राप्य तत्राव्ययं ज्ञानं साधुलक्षत्रयान्वितः । आयुःक्षयाद् ययौ मुक्तिं रणवीरयतीश्वरः ॥ २१ ॥॥ -- - -- - - --
---- -- -
॥ श्री ढङ्कनामोपरि हरभूपकथा ॥ शत्रुञ्जये युगादीश-पूजां कृत्वाऽतिविस्तरात् । ढङ्केति प्रददौ नाम हरक्षोणीपतिर्मुदा ॥१॥
#522525525292SISISSESSESEI
SSSSTS

Page #87

Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
ISTSESTESTTS2525225SESC.
हीराहवे नगरे ढङ्क-भूपस्य न्यायशालिनः । ढङ्कश्रीः प्रेयसी चञ्चद्-गुणमाणिक्यभूरभूत ॥२॥ सत्स्वप्नसूचितं पुत्र-मभूत ढङ्कगेहिनी । जन्मोत्सवं पिता कृत्वा हरेत्याह्वां ददौ सुते ॥३॥ कुमारोऽन्येधुरानन्द-मूरिक्षमणयामलं । प्रणम्य देशनां श्रोतु-मुपविष्टः कृताञ्जलिः ॥४॥ * पूजा पच्चक्खाणं पडिकमणं पोसहो परुवयारो । पंच पयारा जस्स य न पयारो तस्स संसारे ॥५॥ शुद्धं धर्म चरन् जीवो लभते सुखमुत्तमम् । पापं कुर्वन्नवाप्नोति श्वभ्रे दुःखपरम्पराम् ॥६॥ तत्र भूपसुतः प्राह नमस्कारशतत्रयी । गणनीया मया नम्यो जिनेन्द्रः प्रतिवासरम् ॥७॥ राज्यभार समारोप्य सुतस्कन्धे निजांसतः । अलञ्चकार चारित्र-रमां ढङ्कमहीपतिः ॥ ८॥ पठित्वा भूरिशास्त्राणि गुरूणां सन्निधौ क्रमात् । बृहस्पतिसमो जातो विद्यया ढङ्कसंयतः ॥९॥ प्राप्य सूरिपदं कुर्वन् विहारं वसुधातले । बोधयामास सर्वज्ञ-धर्म भूरिजनान् क्रमात् ॥१०॥ शत्रुञ्जये गतोऽन्येद्यु-ढङ्कसरिः सुसाधुयुग् । ढङ्ककूटे तपस्तीत्रं चकार शिवशर्मदम् ॥११॥ ढकमरिः शुभध्यानात् केवलज्ञानमाप्तवान् । तदाऽन्ये बहवो वाचं-यमा ज्ञानजुषोऽभवन् ॥१२॥
आयुःक्षयेऽखिला वाचं-यमा मुक्ति यदाऽगमन् | तदा सिद्धोत्सवं तेषां चक्रुरेत्य सुधाभुजः ॥१३ ।। पितुर्मुक्तिगतिं तुङ्गे कूटे शत्रुञ्जयाचले । श्रुत्वा हरमहीपालो हृष्टोऽजनि स्वचेतसि ॥१४॥
LCGISSZISZSZS2552ESTISSES
॥६५॥

Page #88

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
Hamaamanamainamain
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
असङ्खघसङ्घसंयुक्तः कुर्वन् हरः क्षमापतिः । शत्रुञ्जये ययौ देवान् नन्तुं पूजयितुं मुदा ॥ १५ ॥ मूलनाथस्य कृत्वाऽर्चा तुङ्गे कूटे नृपो ययौ । तत्र स्फारं जिनागारं भूपश्चाचीकरन् मुदा ॥१६॥ तत्र युगादिदेवस्य बिम्बं रत्नमयं वरम् । शुभेऽति स्थापयामास सङ्घयुग् मेदिनीपतिः ॥१७॥ तत्राष्टकोटयो हेम्नां व्ययिता मेदिनीभुजा । ततस्तीर्थ समं पुष्प-रपूजयन् नरेश्वरः ॥१८॥ अनेकभूपमल्नां साक्षिकं हरभूधरः । ढङ्केति प्रददौ नाम शुत्रुञ्जयक्षमाभृतः ॥ १९ ॥ यात्रां विस्तरतः कृत्वा हरोर्वीशो निजे पुरे । समेत्य मानसेऽस्मार्षीद् ढङ्क ढङ्केति मुक्तिदम् ॥२०॥ ढङ्क ढङ्क इति ध्यायन चित्ते शत्रजयाचलम् । भूपः स्वकपुरे तिष्ठन् ज्ञान प्रापाऽक्षयं क्षणात् ॥२१॥ तदा कोटिद्वयं वाचं-यमाः प्राप्तलसच्चिदः । कल्याणनगरीनारी-भूषणा अभवन् क्रमात् ॥ २२ ॥ अन्तकृत्केवली धर्म-घोषसूरीश्वरः पुनः । अलञ्चकार कल्याण-नगरीमायुपः क्षये ॥ २३ ॥
॥६६
SPISESTSELTSSTSEE
MESSIGTSSZSOSTSOGZISE
॥ श्री कोटिनिवासनामोपरि धर्मनन्दनभूपतिकथा ।। धर्ममाराधयन् जैन शुद्धं धर्ममहीधरः । नाम कोटिनिवासेति सिद्धाहर्षतो ददौ ॥ १ ॥

Page #89

धरणीभूषणे नाम्ना पुरे चन्द्रमहीपतेः । पत्नी प्रेमवती पुत्र प्रासूत शुभवासरे ॥२॥ कारयित्वा महिपालः सूनोर्जन्मोत्सवं महत् । धर्मनन्दन हत्याह्वां ददौ सज्जनसाक्षिकम् ॥३॥ द्वितीयो नन्दनो दामो-दराहोऽजनि तस्य तु । द्वावेव पाठितौ धर्म-कर्मशास्त्राणि भूरिशः ॥४॥
क्रमाच्चन्द्र कुसङ्गत्या द्यूतादिसक्तमानसः । राज्यचिन्तां विसस्मार चित्तादधर्ममर्त्यवत् ॥ ५ ॥ शत्रुजय न
क्रमात समागते तत्र द्विट्सैन्ये प्रबले सति । धर्मपुत्रो बलं लात्वा युद्धं कर्तुं समुत्थितः ॥६॥ कल्पवृ०
तथा युद्धं कृतं धर्म-नन्दनेनाऽरिभिः समम् । यथा दिशोदिशं भग्ना नेशुनिश्शेषवैरिणः ॥७॥ ततस्तत्र महानन्द-सरिराट् समुपागमत् । पुत्रयुक्तो नृपो धर्म-माकर्णयितुमीयिवान् ॥ ८॥ तदेति गुरुभिधर्म-देशना विहिताऽऽदरात् । धर्मेण लभ्यते राज्यं कल्याणकमला पुनः ॥९॥
धुतादिव्यसनं यस्तु सेवते मानवः खलु । स एव लभते दुःख-मिहामुत्र निरन्तरम् ॥१०॥ H * यतं सर्वापदां धाम द्यूतं दीव्यन्ति दुधियः । द्यूतेन कुलमालिन्यं द्युताय श्लाध्यतेऽधमः ॥११॥॥ * वैर वैश्वानर-व्याधि-वाद-व्यसनलक्षणाः । महानर्थाय जायन्ते वकाराः पञ्च वर्द्धिताः ॥१२॥ ॥ श्रुत्वेति भूपतिस्त्यक्त्वा यतस्य व्यसनं तदा । राज्यं वरोत्सवं वृद्ध-सूनवे दत्तवान् मुदा ॥१३॥ युवराजपदं दत्त्वा लघुपुत्राय भूपतिः । धर्मसेनगुरूपान्ते जग्राह संयम तदा ॥१४॥
SESESTSERSTITIISSESTA
PSSISTSESCASSESSELSL5258

Page #90

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥६८॥
SESTSESESTSESSETSASSISE
शत्रुञ्जयस्य माहात्म्य-माकर्ण्य धर्मभूपतिः । बहुसङ्घयुतोऽचालीद् वन्दितुं जिननायकम् ॥१५॥ गत्वा शत्रुञ्जये मूल-नायकप्रतिमा धुरि । पूजयित्वा नृपोऽन्येषां जिनानामर्चनं व्यधात् ॥१६॥ विस्तरादादिदेवस्य ध्वजान्तामर्थनां तदा । कृत्वाऽऽनर्च प्रभोः पादौ प्रियालोश्च प्रदक्षिणाम् ॥१७॥ शान्तिनाथस्य कृत्वाऽर्चा निशीथिन्यां महीपतिः । ध्यानं वितन्वतः प्रादुर्भत्वा यक्षो जगावदः ॥१८॥ तीर्थभक्तेस्तवेदानीं तुष्टोऽस्मि मेदिनीपते ! । दृश्या श्रीशान्तिनाथस्य समस्ति रसकूपिका ॥१९॥ तां मुत्कलमुखामद्य करिष्यामि दिनोदये । त्वया ग्राह्यो रसस्तस्यास्ततो हेम भविष्यति ॥२०॥ यक्षदर्शितकूपात्तु रसं लात्वा यथेप्सितम् । कोटिभारमितं हेम व्यरचन् मेदिनीपतिः ॥२१॥ दशभारप्रमाणानि शतबिम्बानि रुक्मिनाम् । चतुर्विंशतिसार्वाणा-मकारयन् महीपतिः ॥ २२ ॥ लक्षबिम्बानि रूप्यस्य पित्तलस्य वरस्य च । नवलक्षमितान्येव नवति प्रास्तराणि च ॥ २३ ॥ एवं कोटिमितान्येव बिम्बानि सिद्धपर्वते । स्थापयित्वा नृपः सङ्घ भक्तितः पर्यधापयत ॥२४॥ तदा धर्मधनाचार्यः प्राह नृप ! नृणां पुरः । अयं कोटिनिवासाहो गिरिनिगद्यतां जनैः ॥२५॥ धर्मभूपः क्रमाद् राज्ये न्यस्य स्वनन्दनं गजम् । दीक्षां लात्वा तपः शत्रु-जये तीर्थे बहु व्यघात् ॥ २६ ॥ क्षिप्त्वा कर्माऽखिलं धर्म-राजर्षिज्ञानमव्ययम् । प्राप्य शत्रुञ्जये मुक्ति ययौ भूरिसुसाधुयुग् ॥ २७ ॥
BSESSESESESESZSZSESESZSESZI
॥६८॥

Page #91

___www.kobatirth.org
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥६९॥
BSSESSEEISESSESISESESSES
॥श्री लौहित्यनामोपरि लौहित्यर्षिकथा ॥ लौहित्यादियतीन् भूरीन् दृष्ट्वा सिद्धिपुरीगतान् । लौहित्याां व्यधा-दिन्द्रः श्रीमसिद्धमहीभृतः ॥१॥ पझेपुरे धनः श्रेष्ठी धर्म श्रुत्वाऽन्तिके गुरोः । अदत्तं लाति नो कस्य तृणमात्रमपि क्वचित् ॥२॥ स्थानाधिष्टायकं देव-मनुज्ञाप्यैव सन्ततम् । श्रेष्ठी तिष्ठति भुङ्क्ते च करोति कायिकामपि ॥३॥ नाऽदत्तं लाति कस्यापि धन इत्युदिते सति । शक्रेणैकः सुरचाल-यितुं तं निर्ययौ दिवः ॥ ४॥ पातयित्वा बहुं लक्ष्मी मार्गे स निर्जरोऽनिशम् । यदा चालयितुं नेश-स्तदेति प्रोक्तवान् स्फुटम् ॥५॥ यादृशो वर्णितो नाकि-पतिना तादृशः स्फुटम् । अतो रत्नद्वयं दत्त्वा सुरलोकं समीयिवान् ॥६॥ श्रेष्ठयन्येधुर्वहिर्भूमौ देहचिन्ताकृते गतः । यत्र यत्रानुजानाति स्थानाधिष्ठायकं प्रति ॥७॥ तत्र तत्र जगौ स्थाना धिष्ठाता निर्जरः स्फुटम् । श्रेष्ठिन् ! माऽत्रोपविश त्वं गच्छाऽन्यत्र यथेप्सितम् ॥ ८॥ एवं संन्ध्याक्षणं यावद् भ्रमन् श्रेष्ठी बनान्तरे । तं यक्षं वञ्चयित्वाऽऽशु कायिकामकरोल्लघु ॥९॥ यक्षः प्राहाऽद्य तुष्टोऽस्मि याचस्व त्वं यथेप्सितम् । श्रेष्ठयवग् यदि मे धर्मो विद्यते किं तदा नहि ? ॥१०॥ अलोभिनं तदा श्रेष्ठि-राजं मत्वा मणीन् दश । कोटीमूल्यान् वितीर्यावग् यक्षो ध्येयोऽस्म्यहं सदा ॥ ११ ॥ गते यक्षे मणीन् लात्वा समेत्य श्रेष्ठिरागृहम् । पञ्च रत्नानि विक्रीय जनेभ्यो राजमानितः ॥ १२ ॥
STATISSTSESTSSZSSTEISSTE
।

Page #92

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ७० ॥
ISITASSESSPSS22SB
भूरिसङ्घयुतः श्रेष्ठी गत्वा श्रीसिद्धपर्वते । पञ्चभिर्मणिभिः पूजां चकाराऽऽदिजिमेशितुः ॥ १३ ॥ तदा तुष्टो जगौ यक्षः श्रेष्ठिन् ! मार्गय वाञ्छितम् । श्रेष्ठथवग् विद्यते सर्व जिनेन्द्राजिप्रसादतः ॥ १४ ॥ ततो यक्षो मणीन् पश्च विंशतिकोटिमूल्यकान् । प्रददौ श्रेष्ठिने किं किं जायते न जिनार्चनात् ? ॥१५॥ विक्रीय तान् मणीन् श्रेष्ठी स्फारं जिनवरालयम् । कारयामास तत्राऽऽदि-जिनबिम्बमतिष्ठिपत् ॥१६॥ धनश्रेष्ठी तदा ध्यायन् जिनेशं प्रथमं मुदा । प्राप्य ज्ञानं ययौ मुक्ति-पुर्या क्षीणाघसन्ततिः ॥१७॥ इतः पुण्यपुराधीशो लौहित्यो धरणीधरः । राज्ये न्यस्याऽङ्गजं दीक्षा-मलात् कोटिजनान्वितः ॥१८॥ भणितद्वादशाङ्गीकः प्राप्त रिपदः क्रमात् । कोटिसाधुयुतः शत्र-जये तीर्थे समागमत् ॥१९॥ जिनागारे जिनागारे नत्वा तीर्थङ्कराधिपान् । लौहित्यर्षिः पुनर्मल-नाथं स्तौति च नौति च ।। २०॥ धनेन श्रेष्ठिना नाभि-पुत्रसमनि कारिते । लौहित्यर्षिर्ययौ देवं नन्तुं भूयिष्ठसाधुयुम् ॥ २१ ॥ श्रीयुगादिजिनस्याग्रे ध्यानं तस्य वितन्वतः । बभूव केवलज्ञानं हेमाजं निर्जरैः कृतम् ॥ २२ ॥ तस्मिन् हेमाम्बुजे ज्ञान्यु-पविश्य धर्मदेशनाम् । तथा चक्रे यथा सर्वे साधवो ज्ञानिनोऽभवन् ॥ २३ ।। लौहित्यादियतीन् सिद्धि-गतान् ज्ञात्वा हरिजंगौ । लौहित्याह्वमिदं तीर्थ नाम्ना जयतु भूतले ॥ २४ ॥
TE225252525252525227
---
-
-
-

Page #93

2
Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ.
॥ ७१ ॥
STATS5252525TSSTSEB
॥ श्री तालध्वजनामोपरि धरापालभूपकथा ॥ श्रीसिद्धधरणीध्रस्य धरापालः क्षमापतिः । तालध्वजेति नामाऽदात् नानोत्सवपुरस्सरम् ॥१॥ कुम्भपुर्या धरापाल-भूपस्य न्यायशालिनः । बभूव प्रेयसी पद्मा नाम्ना श्रीः श्रीपतेरिव ॥२॥ पुत्रः पुरन्दरस्तस्य पुरन्दरपराक्रमः । मातापित्रोस्तनोतिस्म हर्ष सद्विनयो नयी ॥३॥ राजाऽन्यदा गुरोः पार्श्वे धर्म श्रुत्वा जिनोदितम् । पूजां श्रीजिननाथस्य तनुते-स्मोपवैणवम् ॥४॥ इतः स्वर्गे सुरेन्द्रोऽवग् धरापालो महीपतिः । पूजां कूर्वन् प्रभो व चाल्यते निर्जराऽसुरैः ॥ ५॥ अश्रद्दधत् सुधाभोजी मुकुन्दाह्वो जगावहं(दः) । अहं तं चालयिष्यामि भूपं स्वाभिग्रहात् द्रुतम् ॥६॥ उक्त्वेति स्वर्गतः कुम्भ-पुर्यामेत्य स निर्जरः । भूपस्य कुर्वतः पूजां हस्तात् पुष्पाण्यपाहरत् ॥ ७ ॥ एवं यदा यदा भूपः पुष्पाणि स्वशये ललौ । तदा तदाऽहरदेवः पुष्पाण्यलक्ष्यरूपभाग् ॥ ८॥ एवं दिनत्रयीं यावद् विना पूजां नरेश्वरः । बुभुजे न यदा तावत् स सुरः प्रकटोऽवदत् ॥९॥ धन्योऽसि त्वं यतस्ताव-कीनं चेतोऽचलन् नहि । लाहि चिन्तामणि चित्त-चिन्तितार्थप्रदं वरम् ॥१०॥ चिन्तामणि समाराध्य याचं याचं च वैभवम् । व्ययति स्म नृपः सप्त-क्षेत्रेषु प्रतिवासरम् ॥११॥ राजा स्फटिकपाषाणै-रष्टोत्तरशतप्रमैः । मण्डपैः कारयामास जिनौकः स्वगृहाङ्गणे ॥१२॥
52STISSISSISESESSESESTSICH

Page #94

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥७२॥
SPSSIST1S2552SSSSSSSS
प्रासादमण्डपच्छत्र-पर्यङ्कासनविग्रहः । निर्दोपमूर्त्या दध्यौ च देवो नास्ति जिनात् परः ॥१३॥ प्राच्यरत्नमयी मूल-नाथमूर्तिररप्रभोः । तस्मिन् जिनालयेऽस्थापि भूपेन लसदुत्सवम् ॥१४॥ तत्राऽरजिननाथस्य मणीभयविभूषणैः । भूपयामास भूपालो मूर्ति सद्गतिहेतवे ॥१५॥ दिने दिनेऽर्हतः पूजां नव्या नव्या लसत्सुमैः । कुर्वाणः कारयामास भूपो नृत्यं नवं नवम् ॥१६॥ चतुष्कोटिनृसंयुक्तो भूत्वा सङ्घपतिनृपः । ग्रामे ग्रामे महं कुर्वन् तीर्थे शत्रुञ्जये ययौ ॥ १७ ॥ तत्र मुख्यजिनावासे स्नावपूजाध्वजादिभिः । स्वजन्म सफलं चक्रे भूपः सङ्घयुतो मुदा ॥१८॥ तस्मिन् सङ्घ जिनध्यानाद् लक्षमेकं जनास्तदा । सम्प्राप्य केवलज्ञानं मुक्तिपुर्या ययुः क्रमात ॥१९॥ यत्र तालध्वजः सूरि-लक्षसाधुसमन्वितः । सर्वकर्मक्षयाद् ज्ञान प्राप्य मुक्तिपुरी ययौ ॥२०॥ तत्र श्रृङ्गे जिनागारं कारयित्वा महत्तमम् । स्थापयामास नाभयं धरापालो महीधरः ॥२१ ।। श्रीसिद्धभूभृतस्ताल-ध्वजेति नाम भूपतिः । साक्षिकं सर्वसङ्घस्य व्यश्राणयद् वरोत्सवम् ॥२२॥ धरापालः पुरे स्वीये समेत्य स्वकमङ्गजम् । न्यस्य राज्ये ललौ दीक्षां पद्माचार्यान्तिके क्रमात् ॥ २३॥ पठित्वाऽनेकशास्त्राणि गुरूपान्ते सुभक्तियुग् । प्राप्य मूरिपदं चक्रे विहारं स यतीश्वरः ॥ २४ ॥ प्रबोध्य भविनो भूरीन् गत्वा शत्रजयाचले । प्राप्तज्ञानोऽगमन्मुक्ति धरापालगणाधिपः ॥ २५ ॥
BSZSCSISSESESSES25525 SZSES
॥७२॥
-

Page #95

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ७३ ॥
252 25 25 as
॥ श्री कदम्बकनामोपरिइन्द्रश्रेष्ठिकथा |
स्वर्गादागत्य देवेशोऽमरमानवसाक्षिकम् । ददौ कदम्बकेत्याह्वां श्रीसिद्धधरणीभृतः ॥ १ ॥ लक्ष्मीपुरे पुरे भीम - भूपतेन्ययशालिनः । लक्ष्मीवती प्रिया पुत्रः पद्मोऽभूतां मनोहरौ ॥ २ ॥ तत्रैव नगरे भीम श्रेष्ठिनः श्रेष्ठिचेतसः । रतिप्रीत्यभिधे पत्न्यौ सुष्ठुरूपे बभूवतुः ॥ ३ ॥ ते द्वे प्रिये प्रीति - रोचिष्णू सततं मिथः । न पृथक् तिष्ठतः कस्मिन् वासरे क्षणमेककम् ॥ ४ ॥ ast दध्याविदं चित्तेऽन्यदेति गृहिणीद्वयम् । कथं प्रीतियुतं त्यक्त्वा सपत्नीभावमस्ति मे ! ॥ ५ ॥ ध्यायन् छन्नं निशि श्रेष्ठयन्यदा पत्न्योर्निरीक्षितुम् । चरित्रं तस्थिवान् यावत् तावते उत्थिते शनैः ॥ ६ ॥ वटवृक्षं समारुह्य द्वे अपि श्रेष्ठिनः प्रिये । नभोऽध्वना क्वचिद्याते हुंकारारावतत्परे ॥ ७ ॥
श्रेष्ठ दध्याविमे पत्न्यौ मदीये व्योमवर्त्मना । यत्राऽद्य जग्मतुः स्थाने तज्ज्ञातव्यं मयाऽचिरात् ॥ ८ ॥ एवं चिन्तयतस्तस्य यामादनु प्रिये तके । समेत्योत्तीर्य तरुतः स्वस्थाने तस्थतुः शनैः ॥ ९ ॥ श्रेष्ठ दध्यौ मया पत्न्यो- रमुयोश्चरितं पुरा । ईदृशं वीक्षितं नैव कदाचित्तिष्ठता गृहे ॥ १० ॥ एवं निशि नितम्बन्यो याः प्रयान्ति निजेच्छया । तासां सुशीलता नैव दृश्यतेऽत्र महीतले ॥ ११ ॥ * यतः- यात्रा - जागर - दूरनीरहरणं मातुर्गृहेऽवस्थिति-र्वस्त्रार्थं रजकोपसर्पणमपि स्याच्चचिकामेलकः । 5
66
1525 25 25255252
॥ ७३

Page #96

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mamm
27SSESSE
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ७४ ॥
स्थानभ्रंश-सखीविवाहगमनं नृत्यप्रवासादयो, व्यापाराः खलु शीलजीवित्तहराः प्रायः सतीनामपि ॥ १२ ॥ ततोऽन्येधुनिशि श्रेष्ठी तस्य वृक्षस्य कोटरे । पत्न्योः पूर्व समेत्यास्थात् तयोश्चरितमीक्षितुम् ॥ १३ ॥ . ते गेहिन्यौ समारूढे तस्मिन् महीरुहे द्रुतम् । व्योमाध्वना गते स्वर्ण-द्वीपे लक्ष्मीपुरान्तिके ॥ १४ ॥ सरःपालौ तरं न्यस्य तत्पुरं वीक्षितुं तदा । जग्मतुः श्रेष्ठिनः पत्न्यौ निर्गतोऽथ स कोटरात् ॥ १५ ॥ इतः तत्पुरवास्तव्यः श्रेष्ठी श्रीदः कुलामरीम् । आरराध स्वनन्दिन्या वरार्थ पूजयन् सुमैः ॥१६॥ तया सन्तुष्टया प्रोक्तं भो ! श्रेष्ठिन् पञ्चमे दिने । सरःपालौ निशामध्ये यः समेति नरो वरः ॥१७॥ तस्मै त्वया प्रदातव्या तनया सुरसुन्दरी । विचारोऽत्रत्वया श्रेष्ठिन् ! विधातव्यो न चेतसि ॥ १८ ॥ * यतः-जं जेण किंपि विहियं सुहं व दुक्खं व पुव्वजम्मम्मि । तं सो पावइ जीवो वच्चइ दीवंतरं जइवि ॥१९॥॥ श्रुत्वैतद्वचनं श्रेष्ठी सरःपालौ समाययौ । वराकारं वरं वीक्ष्य श्रेष्ठी च मुमुदेतराम् ॥ २० ॥ तमानीय गृहे सद्यः श्रेष्ठी प्राहेति सगिरा । गृहाणोद्वाहतः (मे) पुत्री-मिमां त्वं सुरसुन्दरीम् ॥ २१ ॥ ततो विवाहवस्त्रादि-भूषितो भीमनगमः । माहरे श्रीदहस्तां तां गृहीत्वा समुपाविशत् ॥ २२ ॥ इतस्ते ततप्रिये तत्राऽऽगते वीक्ष्य वरं वरम् । जजल्पतुर्वरो ह्येष विद्यते स्वपतेः समः ॥२३॥ भ्रमद्भिर्भूतले तुल्य-रूपा नार्यो नरा अपि । वीक्ष्यन्ते तेन न भ्रान्तिः कार्याऽऽवाभ्यामिहाधुना ॥ २४ ॥
AGELDELSESEISTICS292929ESES
m mmmmmmmm
SESESSESES2
॥
४
॥

Page #97

शत्रुऽजय
कल्पवृ०
॥ ७५ ॥
1252
प्रोक्त्वैवं वरमालोक्य द्रष्टुमन्यं वरं पुनः । जग्मतुस्ते नितम्बिन्यौ पुरमध्ये कृतत्वरे ॥ २५ ॥ श्रेष्ठ दध्यौ मृगाक्षीणां विद्यते चपलं मनः । कौतुकानि यतो द्रष्टुं ययतुर्मे प्रिये पुनः ॥ २६ ॥ * यतः - पुरतोपि स्थितं वस्तु नैवान्धो द्रष्टुमीशते । अहो ! चित्रं यदीक्षन्ते रागान्धा रैमयं जगत् ॥ २७ ॥ इतः पाणिग्रहं तस्या विधाय भारपट्टके । स्वाह्नां निजपुराह्नां च लिलेख भीमनैगमः ॥ २८ ॥ देहचिन्ता छलं कृत्वा समेत्य वटकोटरे । तस्थौ श्रेष्ठी रहो यावत्तावत्ते समुपागते ॥ २९ ॥ वृक्षमारुह्य तत्कालं समेत्य निजसद्मनि । उत्तेरतुः तरोस्तस्माच्छ्रेष्ठिपत्न्यौ प्रमोदतः ॥ ३० ॥ श्रेष्ठी तु रहसि स्वीय-तल्पे समेत्य तत्क्षणात् । सुष्वाप यावता तावत् स्वस्थाने ते अपि स्थिते ॥ ३१ ॥ श्रेष्ठी दध्यौ मृगीनेत्रा अबलाः शास्त्रमध्यतः । यत्कथ्यन्ते तदेवात्र स्त्रियोर्वृथा विलोक्यते ॥ ३२ ॥ * यतः - "जीवतोऽपि गलन् मत्स्यान् मुनिवद् दृश्यते वकः । मृतानपि न गृद्धोऽत्ति धिगाकारदुरन्तताम् ||३३|| प्रातः सुप्तं विवाहोढवस्त्रयुक्तं निजं पतिम् । दृष्ट्वोचतुर्मिथश्छन्नं छन्नं भीमप्रिये इति ॥ ३४ ॥ येन लक्ष्मीपुरे कन्याऽङ्गीकृता सुरसुन्दरी । स एवायं पतिः स्वीयो विवाहाम्बरसंयुतः ॥ ३५ ॥ आवां तत्र गते ज्ञाते पत्याऽनेन बलात्मना । तेन जागरितो वां श्राग् हनिष्यति पतिः स्फुटम् ॥ ३६ ॥ विचार्येति तदा ताभ्यां निवध्य मूलिकां कटौ । शुकं कृत्वा पतिं काष्ठ-पञ्जरे स्थापितो द्रुतम् ॥ ३७ ॥
ESPSSRS5252525525525525228
॥ ७५ ॥

Page #98

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
2525TSSISTESSES252STS
इतः श्रीदो धनी प्राह पुत्रीं प्रत्यन्यदा स्फुटम् । त्वां परिणीय जामाता जगाम किं करिष्यते ॥ ३८॥ पुत्री प्राह पितर्भार-पट्टे स्वकीयसद्मनः । लिखिनाऽस्त्यक्षरश्रेणी जामात्रा गच्छता तव ॥३९॥ वाचयित्वाऽनरश्रेणी जगाद सुरसुन्दरी । श्रीपुरेऽस्ति पतिर्भीमनामा मम पितर्वरः ॥ ४०॥ तेन विश्राणयाऽऽदेशं मह्यं तत्र प्रयाम्यहम् । पिताऽऽचष्ट न ने पुत्रि ! गमनं युज्यते तव ॥४१॥ आदौ तत्र तव भ्राता-गत्वोपलक्ष्यते पतिम् । आयात्यत्र ततो गच्छेस्त्वमपि स्वेशसन्निधौ ॥ ४२ ॥ एकाकिन्या स्त्रियः स्वेच्छं गच्छन्त्या दूरनीवृति । शोभा भवति नो याति, प्रतिष्ठा स्वयमेव च ॥ ४३ ॥ विचार्येति तदा श्रीदः स्वं पुत्रं चन्द्रनामकम् । प्रेषयामास जामातु: शुद्धिं ज्ञातुं कृतत्वरः ॥४४॥ चन्द्रोऽब्धिवर्त्मना गत्वा श्रीपुरे भीमसद्मनि । मिलितो भीमगेहिन्योः सन्नमस्कृतिपूर्वकम् ॥ ४५ ॥ चन्द्रोऽप्राक्षीत् व ते कान्तो जगामाऽत्र निवेद्यताम् । ताभ्यामुक्तं तवेदानी कि कार्य विद्यते वद ॥ ४६॥ चन्द्रस्ततो जगौ स्वीया-गमनोदन्तमादितः । सपत्नीभ्रातरं ज्ञात्वा ताभ्यामुक्तं छलात् तदा ॥ ४७ ।। भूरि-लक्ष्मी समादाय व्यवसायायाऽन्यनीवृति । भवतो भगिनीकान्तश्चलितोऽस्ति परेऽहनि ॥४८॥ ततस्ताभ्यां विशिष्टान्न-पानदानविधानतः । चन्द्रो भ्राताऽऽदरेणेव भोजितो मुदितोऽभवत् ॥ ४९ ॥ ताभ्यामचे भवद्यामि-पतिर्दूरे गतोऽस्ति हि । तेन मासा लगिष्यन्ति बहवस्तत्र तस्य हि ॥५० ।।
ET252G25252SSUESTSESC
॥७६॥

Page #99

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
11:55 11
525252
12525255252
भवतो भगिनीकान्तो यदेष्यत्यत्र पत्तने । तदा तत्र समेत्येव ( त्वेव ) नेतुं तु सुरसुन्दरीम् ॥ ५१ ॥ चन्द्रो दध्याविदं काष्ठ पञ्जरं शुकभासुरम् । नीयते चेत् पुरे स्वीये भगिन्याः स्यात्तदा च मुद् ॥ ५२ ॥ ततचन्द्रो रहः काष्ठपञ्जरं शुकभासुरम् । नीत्वा निजपुरे स्वीये भगिन्यै दत्तवान् द्रुतम् ॥ ५३ ॥ रमयन्ती शुकेनामा स्वमनः सुरसुन्दरी । समयं गमयामास बहु पितुर्गृहे स्थिता ॥ ५४ ॥
*
एकदा मूलिकां कीर-पक्षमध्यस्थितां वराम् । दृष्ट्वा सुरसुन्दर्याssशु छोटयामास यावता ॥ ५५ ॥ तावदाविरभूत् कान्तस्त्यक्त्वा शुकत्वमञ्जसा । तदा श्रीदसुता हृष्टा मातृपितृयुताऽभवत् ॥ ५६ ॥ तया समं सदा भोगान् भुञ्जानो भीमनैगमः । श्वसुरस्य गृहे कालं गमयामास भूरिशः ॥ ५७ ॥ अन्यदा रहसि प्राह श्रीदपुत्री पतिं प्रति । श्वसुरस्य गृहे शोभा न स्यात् पुंसः स्थितस्य हि ॥ ५८ ॥ * यतः - "उत्तमा स्वगुणैः ख्याता मध्यमास्तु पितुर्गुणैः । अधमा मातुलैः ख्याताः श्वसुरैश्वाधमाधमाः ॥ ५९ ॥ क भीमोsवग् भो ! प्रिये पत्न्यौ द्वे स्तो मम गृहे पुरा । कौटिल्य कुशले तेन गन्तुं तत्र स्पृहा न मे ॥ ६० ॥ सुरसुन्दर्यवक कान्त ! पुरुषैर्नैव कर्हिचित् । कातर्य क्रियते तस्मात् त्वमत्र साहसं कुरु ।। ६१ ।।
" अपमानं पुरस्कृत्य मानं कृत्वाऽद्य पृष्ठतः । कार्यमुद्धरते प्राज्ञः कार्यभ्रंशो हि मूर्खता ॥ ६२ ॥ 5 * दोषेणैकेन न त्याज्यः सेवकः सद्गुणोधिपैः । धूमदोषभयाद्वह्निर्नहि केनाप्यपास्यते ॥ ६३ ॥
125525525252525252525252
|| 66 ||

Page #100

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥७८॥
ISSES SESESSSSSSSSS
* अत्याचारमनाचार-मतिनिन्दामतिस्तुतिम् । अतिशीचमशौचं च पडेते जडबुद्धयः ॥ ६४ ॥ ॥ D* तेजस्विनां मनस्तुङ्ग नभस्वदन्तदशास्वपि । गच्छतस्तरणेरस्तं स्फुटमूर्ध्वमरीचयः ॥६५॥ ॥
जल्पितं सुरसुन्दर्याः श्रुत्वा भीमो जगावदः । भो पत्नि ! यत्वया प्रोक्तं तद्वयं रोचते मम ॥६६॥ . यदि ताभ्यां गृहिणीभ्यामहं पशुः करिष्यते । तदा किं क्रियते तत्र मया त्वया च तत्र हि ॥६७ ॥ सुरसुन्दर्यवक कान्त ! मां लात्वा स्वगृहे व्रज । सर्व ते सुकरं तत्र करिष्येऽहं सुखग्रहम् ॥ ६८ ॥ * यतः-'महिष विषाणे मशकः शशकः शैले पिपीलिका पङ्के ।
सच्चरित्रे गुणिनि जने पिशुनः कुपितोऽपि किं कुरुते ?' ॥ ६९॥ आकर्येति प्रियावाक्यमायतौ हितकारकम् । भीमो दध्यौ गुणैः श्लाघ्या ममेयं गेहिनी किल ॥ ७० ॥ * यतः-" ऋतुर्वसन्तः प्रियवादिनी प्रिया, प्रभुर्गुणज्ञो गुणगौरव क्रिया ।
सुतो विनीतः समये घनाघनः, करोति नो कस्य मुदास्पदं मनः ? ॥ ७१॥" गृहिणीप्रेरितो भीमः सप्रियः स्वपुरं प्रति । चलन् ततो निजे ग्रामे समागात् मुदिताशयः ।। ७२ ।। द्वाभ्यां सहचरीभ्यां स सप्रिय आगतस्तदा । निरीक्ष्य स्वागतं चक्रे तस्यास्तस्य च सादरम् ।। ७३ ।। आलोचि पूर्वपत्नीभ्यां स्थिता रहसि तत्क्षणम् । आवाभ्यां विहितः कीर एष पूर्व पतिः स्वयम् ॥ ७४ ॥
SPSSESSES25252525SESAS25
॥ ७८॥

Page #101

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
-
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥७९॥
ST1S2SSTASISZS25252525252
न तदा निहतो मह्यां, (भूधः) कृतः पञ्जरगः शुकः । आवयोः कीरकरणं ज्ञातं भाव्यमुना ननु ॥७५॥ आगतः प्रेयसीयुक्तोऽधुनाऽत्र रमणः खलु । मण्डयित्वा छलं छन्नमावामेव भविष्यति ॥ ७६ ॥ तेनाऽऽवाभ्यां विधातव्य उपाय एवं साम्प्रतम् । स्वीयजीवितरक्षाये अभीष्टा असवो यतः ॥ ७७ ॥ * यतः-"सव्वे जीवावि इच्छंति जीविउं न मरिज्जिउं । तम्हा पाणिवहं घोरं निग्गंथा वज्जयंति णं ।।७८|| विचार्येति तदा ताभ्या-मुक्तं विनयपूर्वकम् । भो पते ! त्वं कुरु स्नानं कृतमुष्णं जलं वरम् ॥ ७९ ॥ भीमः स्नानं यदा कर्तुमुपविष्टः सुविष्टरे । तदा ताभ्यां पयःपूर्णी कुल्या नीता गृहान्तरे ।। ८० ॥ स्नानं वितन्वतस्तस्य भीमस्य तनिकेतनम् । प्रपूर्ण पयसा शीर्ष यावत् सर्वत्र तत्क्षणात् ।। ८१ ।। जले भीमो ब्रूडनाह श्राक सुरसुन्दरी प्रति । मग्नोऽहं साम्प्रतं पत्नि ! पूर्वोक्तं त्वं कुरु द्रतम् ॥ ८२ ॥ सुरसुन्दर्यवक् कान्त ! मा त्वं भीति कुरु प्रभो ! । अहमत्र स्थिता त्रातुं त्वां नीराच्च प्रत्तदृग् ॥ ८३ ॥ मजन्तं मानवं वार-त्रयं स्वोर्ध्व पयः स्वयम् । उच्छालयति निष्पाप-कृते ख्यातिः समस्ति हि ॥ ८४ ॥ उच्छलितेऽम्भसा वार-त्रयं पत्यौ तदोव॑तः । फुम्फया सुरसुन्दर्या गमितं निखिलं पयः ॥ ८५॥ द्वाभ्यां हुंकाररावाभ्यां द्वे सपत्न्यौ दुराशये । शकुन्यौ विहिते मन्त्रात् श्रीदनन्दनया तदा ॥८६॥ ततः पाणिगृहीतीनां तिसृणां दुष्टचेष्टितम् । मत्वा भीम इदं दध्यौ किमत्र स्थीयते मया ? ॥ ८७ ॥
25525SESCZSSSSSS2S9258

Page #102

शत्रुज्जय कल्पवृ० ॥ ८० ॥
52552
एवं ध्यात्वा क्षणं त्यक्त्वा गेहिनीत्रितयं तदा । प्रययौ वहिरुद्याने सुत्रताचार्यसन्निधौ ॥ ८८ ॥ श्रीगुरुभिस्तदा ज्ञान- शालिभिः करुगात्मभिः । उपदेशो ददे तस्मै कैवल्य सौख्यदायकः ॥ ८९ ॥ * तथाहि अशुभं वा शुभं वापि स्वस्वकर्मफलोदयम् । भुञ्जानानां हि जीवानां कर्त्ता हर्त्ता न कश्चन ॥ ९० ॥ * मृतप्रायं यदा वित्तं मृतप्रायं यदा वपुः । मृतप्रायं यदाक्षाणा-मृद्ध पक्खं तदा सुखम् ॥ ९१ ॥ 5 * कायेन मनसा वाचा यत् कर्म कुरुते यदा । सावधानस्तदा तत्र धर्मान्वेषी भवी भवेत् ॥ ९२ ॥ * इष्टानिष्टेषु भावेषु सदाऽव्यग्रमना मुनिः । सम्यग् निश्चयतत्त्वज्ञः स्थिरीकुर्वीत साविकः ॥ ९३ ॥ इत्यादिदेशनां श्रुत्वा भीमः श्रीगुरुसन्निधौ । जग्राह संयमं सद्यः संसारार्णवतारकम् ॥ ९४ ॥ गुरुक्तं विधिवद् यत्नं सर्वजीवेषु सर्वदा । कुर्वन् भीमयतिस्तीनं तपस्तपति भावतः ।। ९५ ।। पालयित्वा चिरं वृत्तं क्षिपन् दुष्कृतसन्ततिम् । भीमवाचंयमो मृत्वाऽऽदिमे स्वर्गेऽभवद्धरिः ॥ ९६ ॥ सवासवोऽन्यदा शत्रुञ्जये श्रीप्रथमं जिनम् । प्रणम्य ज्ञानिनः पार्श्वे सुश्राव धर्मदेशनाम् ॥ ९७ ॥ तदा कदम्बकाचार्या लक्षसंयत संयुताः । शत्रुञ्जये समायाता नन्तुं श्री जिननायकान् ॥ ९८ ॥ पार्श्वे haererer सिद्धाद्रिमहिमां किल । सूरिः कदम्बकः श्रोतुमुपविष्टो मुमुक्षुयुग् ॥ ९९ ॥ तेषां कदम्बमुख्यानां साधूनां शृण्वतां वृषम् । शुक्लध्यानादभृज्जातं केवलं सर्वलोकगम् ॥ १०० ॥
1525 25 2525252552525225
॥ ८० ॥

Page #103

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ८१ ॥
5252522525252525255255252
तेषां ज्ञानशिवप्राप्त्यु-त्सवं स निर्जराधिपः । कृत्वा कदम्बकेत्याह्नां सिद्धार्दत्तवान् मुदा ॥ १०१ ॥
फ
64
उक्तं च शत्रुञ्जयस्य नामानि -
फ्र
फ
फ
।। शत्रुञ्जयः पुण्डरीकः सिद्धिक्षेत्रं महाबलः । सुरशैलो विमलाद्रिः पुण्यराशिः श्रियः पदम् ॥ १ ॥ || पर्वतेन्द्रः सुभद्रश्च दृढशक्तिरकर्मकः । मुक्तिगेहं महातीर्थं शाश्वतः सर्वकामदः ॥ २ ॥
|| पुष्पदन्तो महापद्मः पृथ्वीपीठं प्रभोः पदम् । पातालमूलः कैलाशः क्षितिमण्डलमण्डनम् ॥ ३ ॥ ॥ शतमष्टोत्तरं नाम्नामित्याद्युक्तममुष्य हि । महाकल्पे विजानीयात् सुधर्मोक्तेऽतिशर्मदे || ४ || चतुर्भिः कलापकम् ॥
॥ नामान्यमूनि य प्रातः पठत्याकर्णयत्यपि । भवन्ति सम्पदस्तस्य व्रजन्ति विपदः क्षयम् ॥ ५ ॥
रयणाय रविवरोसहि रसकूबजुआ सदेवया जत्थ ।
काइ - पंचकूडा सो विमलगिरी जयउ तित्थं ॥ ५ ॥
25525252525a525525252525.
॥ ८२

Page #104

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
व्याख्या-रत्नानां "आकरः" खानिः वर्तते “विवराणि" गुहारूपाणि यक्षौषधाद्यधिष्ठितानि, औषधयोविविधाः याभिरनेके रोगा यान्ति. वशीकरणादिर्भवति "रसकूपिका" स्वर्णरसकूपिका एकगुदीआनकमात्रो रसः तन्मध्ये चतुःषष्टिगुदीआनका लोहं तानं वा क्षिप्यते, अग्निसंयोगात् सुवर्ण भवति, ढङ्कादयः पञ्चकूटा यत्र सन्ति, स “विमलगिरिः" शत्रञ्जयपर्वतः "जयउ" जयतात “तित्थं " तीर्थम् ॥ आदौ रत्नाकरस्य सम्बन्ध उच्यते
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
2STSITS25252525252SSESER
152525252525252STSZS2SSES
॥ श्री रत्नाकरविषये सोमभीमकथा । श्रीपुरेऽभवतां सोम-भीमाह्वौ सोदरद्वयम् । तयोः पत्न्यौ रमारामे बभूवतुमनोरमे ॥ १ ॥ पृथग् जातावपि द्वौ तु सोदरौ विहृतिं सदा । एकत्र कुरुतः स्मैव स्नेहलौ तु परस्परम् ॥२॥ गुरूपान्तेऽन्यदा सोम-भीमौ वन्दितुमीयतुः । तदेति देशनां श्रीमद्गुरवो ददुरादरात् ॥३॥ * हस्तो दानविधौ मनो जिनमते वाचः सदा सूनृते, प्राणाः सर्वजनोपकारकरणे वित्तानि चैत्योत्सवे ।卐
॥८२॥

Page #105

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥८३
252SSESELPSRS2525
येनैवं विनियोजितानि शतशो विश्वत्रयीमण्डनं, धन्यः कोपि स विष्टपैकतिलकं काले कलौ श्रावकः ॥४॥ * दौर्भाग्यं प्रेष्यतां दास्य-मङ्गच्छेदं दरिद्रताम् । अदत्तात्तफलं ज्ञात्वा स्थूलस्तेयं विवर्जयेत् ॥५॥॥ देशनान्ते ललौ सोमोऽभिग्रहं चातिसादरम् । अतः परमदत्तं नो मया ग्राहथं मनागपि ॥६॥ भीमो जग्राह नादत्ता-भिग्रहं गुरुणोदितः । यतः सर्वे न जायन्ते सदृशाः मनुजाः क्वचित् ॥ ७ ॥ * एकोदरसमुत्पन्ना एकनक्षत्रजातकाः । न भवन्ति समाः शीलैः ( समशीला ) यथा बदरीकण्टकाः ॥ ८॥॥ द्रव्यार्जनार्थमन्येद्युभवेव सोदरौ मुदा । गच्छन्तौ विषयेऽन्यत्र गतौ वीरपुरान्तिके ॥९॥ ततः सोमो व्रजन्नग्रे मणीखचितकुण्डलम् । कोटिमूल्यं निरीक्ष्याला-न्न निर्लोभतया तदा ॥१०॥ भीमश्छन्नं गृहीत्वा तत् सोदरस्यामिलत् पथि । सोमोऽवक किं त्वया दृष्टं भीमः प्राह मया नहि ॥ ११ ॥ ततस्तावपि पद्मायां पुर्यगातां सहोदरौ । कुर्वाणी व्यवसायं तौ लक्ष्मीमर्जयतः क्रमात् ॥ १२॥ विक्रीय कुण्डलं छन्नं भीमो भूरिक्रयाणकम् । यदाऽगृहात्तदा पृष्टं सोमेनेति कृतादरम् ॥ १३ ॥ भूरिक्रयाणकं ताव-कीनोपान्ते किमीक्ष्यते ? । भीमोऽभाणीन्न पृष्टव्यं त्वया भ्रातरिहाधुना ॥ १४ ॥ पृष्टः बह्वाग्रहाद् भ्राता भीमः कुण्डलसङ्ग्रहम् । यदाऽगदत्तदा सोमः प्राहेति सोदरं प्रति ॥१५॥ कुण्डलेन क्रयाणं यद् गृहीतं भवताऽधुना । तदस्तु तव नो लामि विभागं तस्य सोदरः ॥१६॥
E25525252SESSZISZSSISTE
॥८३॥

Page #106

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ०
26242525252SESESINSPIRE
व्यवसायमतः कुर्म आवां पृथक सहोदरौ । परकीयं धनं प्राणा-त्ययेपि लामि न क्वचित् ॥१७॥ ततः पृथक पृथक स्वीयं क्रयाणवी सहोदरौ । लात्वाऽऽगत्य पुरे स्व-स्वसदने निन्यतुश्च तत् ॥१८॥ तस्यामेव निशीथिन्यां भीमस्यैव निकेतने । प्रविश्य धाटिकाऽहापी सर्व विभवसश्चयम् ॥१९॥ गतं सर्व धनं दृष्ट्वा कुट्टयन्नुदरं दृढम् । भीमोऽभणन्ममाऽऽवासो धाटयाऽद्य मुषितो निशि ॥ २० ॥ सोमोऽभ्येत्य जगौ भ्राता ! रुदनेन तवाऽस्ति किम् । अदत्तं द्रविणं लातं त्वया तन्न वरं कृतम् ॥ २१ ॥ * अदत्तो विभवो लातोऽग्रेतनविभवं समम् । नाशयत्येव भूपाग्नि-तस्करादिकपार्श्वतः ॥ २२ ॥ ॥ * अन्यायोपार्जितं द्रव्यं दश वर्षाणि तिष्ठति । प्राप्ने षोडशमे वर्षे समूलं च विनश्यति ॥ २३ ॥॥ - वरं वह्निशिखा पीता सर्पस्य डङ्कितं वरम् । वरं हलाहलं पीतं परस्वहरणं न तु ॥ २४ ॥ ॥ * चौरश्चौरापको मन्त्री भेदज्ञः काणकक्रयी । अन्नदः स्थानदश्चैते चौरः सप्तविधः स्मृतः ॥ २५॥" * हरिऊणं परदवं पूअं जो करइ जिणवरिंदाणं । दहिऊण चंदणतरुं कुणइ अंगारवाणिज्जं ॥२६॥" अतः परं त्वयाऽन्यस्याऽदत्तं द्रव्यं मनागपि । न ग्रहीतव्यं ततस्ते स्या-दिहामुत्र सुखं खलु ।। २७॥ सन्तोष कुर्वतां पुंसां सुखं चात्र परत्र च । जायते सततं दुःख-मसन्तोषान्न संशयः ॥ २८ ।।
32TS25252SPSSTSESESTS2

Page #107

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ८५ ॥
सर्पाः पिबन्ति पवनं न च दुर्बलास्ते, शुष्कैस्तृणैर्वनगजा बलिनो भवन्ति । कन्दैः फलैर्मुनिवरा गमयन्ति कालं, सन्तोष एव पुरुषस्य परं निधानम् ।। २९ ।।
ततो भीमो जगादेति परद्रव्यं मया मनाग् । अदत्तं न ग्रहीतव्यं सदा सद्गतिहेतवे ॥ ३० ॥ एकदा सोदरौ द्वौ तु गतौ श्रीगुरुसन्निधौ । अश्रोष्टामिति माहात्म्यं शत्रुञ्जयावनीभृतः ॥ ३१ ॥ ' रयणायरे 'त्यादि ।
भीमो भणद् गतः सिद्ध-शैलेऽपश्यत् पदे पदे । अपश्यन्न मणीस्तेन त्वयेत्थमुच्यतां किमु ? ॥ ३२ ॥ गुरुराह मणीखानिर्देवताधिष्ठिताऽस्ति हि । अतो भाग्यं विना नै कोपि पश्यति मानवः ।। ३३ ।। ततो भीमः समेत्याद्रौ तस्मिन्नभ्यर्च्य तीर्थपम् । जगौ यदा मणीखानिं दृक्ष्याम्यरि तदा ह्यहम् ॥ ३४ ॥ गतेषु दशघस्रेषु सुरोऽभ्येत्येवमूचिवान् । उत्तिष्ठ भीम ! ते रत्न - खनिः प्रादुर्भविष्यति ॥ ३५ ॥ यावदुत्थाय भीमोऽग्रे वीक्ष्यते तावदेव तु । रत्नखानिरभूद् दृष्टिगोचरेऽथ सुरो जगौ ॥ ३६ ॥ तुष्टोऽस्म्यहं मणीन् पश्च गृहाणाऽनुगृहाण माम् । साहसी त्वमसीदानीं चालितोऽप्यचलन्नहि ॥ ३७ ॥ ततः पञ्च मणीन् प्राप्य तस्या रत्नखनेर्वणिग् । प्रासादं रत्नखन्याह-मकारयदथार्हतः ।। ३८ ।। सोमभीमौ क्रमाल्लात्वा चारित्रं गुरुसन्निधौ । गतौ शत्रुञ्जये कर्म-क्षयान्मुक्तिं समीयतुः ॥ ३९ ॥
225 25 2552525252S
॥ ८५ ॥

Page #108

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
1252SSISES
-
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
m mmmmmmmmmmmmmmmm
॥८६॥
॥ श्री विवरविषये भीमभूपकथा ।। विवराणि गुहारूपाणि सन्ति बहूनि, येषु विवरेपु साधवस्तपस्तपन्तो मुक्तिं गच्छन्ति जग्मुर्यास्यन्ति, यक्षादिदेवा रक्षां कुर्वते, चन्द्राह्वविवरस्य स्वरूपं प्रोच्यते--- वाराणस्यां प्रजापाल-भूपस्य प्रेयसी रमा । अजनिष्टाऽनघाङ्गश्री-जितप्रीतिसुराङ्गना ॥१॥ अनपत्या सुतप्राप्त्यै ज्योतिष्कादिककोविदान् । पृच्छन्ती ददते तेभ्यो धनधान्यादि भूरिशः ॥२॥ * यतः-रोगिणां सुहृदो वैद्याः प्रभृणां चाटुकारिणः । मुनयो दुःखदग्धानां गणकाः क्षीणसम्पदः ॥३॥
तथापि न सुतो जातस्तस्या दुष्कर्मयोगतः । ततः सन्तोषमाधाय तस्थौ सा नृपगेहिनी ॥४॥ * यतः- सर्पाः पिबन्ति पवनं न च दुर्बलास्ते, शुष्कैस्तृणैर्वनगजा बलिनो भवन्ति । के
कन्दैः फलैमुनिवरा गमयन्ति कालं, सन्तोष एव पुरुषस्य परं निधानम् ॥ ५॥ * निरीहस्य निधानानि प्रकाशयति काश्यपी । अङ्गोपाङ्गानि डिम्भानां न गोपयति कामिनी ॥६॥ शुभकर्मोदयेऽन्येद्यु-रागत्यैकः सुरो जगौ । एकस्मिन् हायने याते तव पुत्रो भविष्यति ॥७॥ ततो राज्ञाऽन्यदा पृष्ट एको ज्योतिषिकस्त्विति । कस्मिन् क्षणे सुतो जातो भविष्यति लसत्तमः ॥ ८॥ ज्योतिष्किको जगावुच्च-ग्रहेषु यो भवेत् सुतः । स एव जायते चक्री वासुदेवोऽथवा बलः ॥९॥
12SASSPS2S25252
ISSPSSSESITES ISRISSAGE % 3Dom
॥८६॥
mmmmmmmmmmmmmmm

Page #109

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुज्जय.
कल्पवृ०
॥८७॥
1252SSESEIZSPISESTUSES
H. यतः-"अजवृषमृगाङ्गनाकर्कमीनवणिजांशकेष्विनाधुच्चाः । दशशिख्यष्टाविंशति तिथीन्द्रियनिधनविशेषु ॥१०॥
* सुखी भोगी धनी नेता जायते मण्डलाधिपः । नृपतिश्चक्रवर्ती च क्रमादुच्चगृहे फलम् ॥११॥॥ यस्मिन् क्षणे ग्रहा उच्चा द्वित्रा भवन्ति वासरे । तस्मिन्नौषधयोगेन राज्यस्त सुतं वरम् ॥ १२ ॥ जनिते तनये तस्मिन् राज्ञीमृत्युमुपाययौ । चिन्तितं नहि कस्यापि जायते दुष्कृतोदयात् ॥१३॥ * अघटित घटितानि घटयति सुघटित घटितानि जर्जरीकुरुते । विधिरेव तानि घटयति यानि पुमान् नैव चिन्तयति ॥ स्तन्यपानादिदानेन धात्र्या संवर्धितोऽनिशम् । भीमनामा सुतोऽभीष्टोऽभवत् तातस्य सन्ततम् ॥१५॥ ततोऽन्या भूमिभूगपत्नी सूते स्म नन्दनं वरम् । तस्याऽदाजनको नाम हरेत्याह्वां नरेश्वरः ॥१६॥ राज्ञी स्वसुनवे राज्यं दातुकामा सपत्निजम् । निहन्तुं ददते धान्य-मध्ये श्वेडं निरन्तरम् ॥१७॥ दृढायुष्कतया तस्य लग्नं न गरलं मनाम् । विमातृचेष्टितं सर्व भीमो जने नृपाङ्गजः ॥१८॥ भीमो दध्यौ न राज्येच्छा विद्यते मम चेतसि । विमातेयं मुधा हन्तु मां वाञ्छति सदा दृढम् ॥१९॥ निर्गत्य नगराद् भीमो ययौ शत्रुञ्जयाचले । ददर्श तत्र भूरीणि विवराणि वराणि सः ॥२०॥ ' तेषु किन्नर-किन्नों गीतानि वृषभप्रभोः । गायन्ती रञ्जयन्त्येव सुरान् यक्षान् नरानपि ॥ २१ ॥ निर्झरेषु पिबन्त्यम्बु व्याघ्र-पञ्चास्य-फेरवः । अदन्तः स्वेहितं भिक्षं तत्र तिष्ठन्ति सौख्यतः ॥ २२ ॥
BASTISESSESSESZTISTSS252
॥८७॥

Page #110

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ८८ ॥
तपन्तः सन्ततं तीव्रं तपोध्यानपरायणाः । गमयन्ति सुखात् काल- मर्जयन्ति शिवश्रियम् ॥ २३ ॥ औषधीभिः सदोद्योतो जायते तत्र सन्ततम् । केलिं कुर्वन्ति यक्षाद्या निर्जरा भूरिशो मुदा ॥ २४ ॥ विलोक्य कौतुकान्येवं भीमः पदे पदे मुदा । पूजयित्वा प्रभुं झम्पां शैलाद्दातुं यदोद्यतः ।। २५ ।। तदा तत्र स्थितो ज्ञानी जगादेति नरोत्तम ! | आत्मनो घाततो जीवा न छुटन्ति स्वकर्मतः ॥ २६ ॥ तेन त्वं कुरु तीव्रं तु तपः ते स्याद्यतः सुखम् । चन्द्राविवरे गत्वा कुरुष्व च तपोऽनिशम् ॥ २७ ॥ तत्र गत्वा तपस्तस्य भीमस्य कुर्वतः सतः । श्रीपुरस्याऽभवद्राज्यं चतुरङ्गचमृयुतम् ॥ २८ ॥ राज्यं कृत्वा चिरं शत्रुञ्जये गत्वा तं स च । लात्वा तपो व्यधातीयं चन्द्राह्नविवरस्थितः ॥ २९ ॥ तत्र भीमऋषेस्तीव्रं तपो वितन्वतः सतः । बभूव केवलज्ञानं जगत्त्रयावलोककम् ॥ ३० ॥
तत्रैत्य निर्जरा ज्ञान्युत्सवं चक्रुस्तथाssदरात् । यथा तं पश्यतां नृणां ज्ञानमासीन्निरत्ययम् ॥ ३१ ॥ * तत्र भीमोऽगमन्मुक्तिमन्येऽपि बहवः पुनः । साधवश्च ययुः केचित् प्रथमादिसुरालये || ३२ ||
-फ्र
5
---
-फ्र
॥ श्री औषधविषये पद्मसेननृपकथा ||
ओसह 'त्ति-व्याख्या - औषधयो रोगाद्यपहाः सन्ति, तथाहि
PS2585252525252525252525
॥ ८८ ॥

Page #111

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
शत्रुञ्जय
कल्पव०
॥८९॥
ESZSSTSE255252S
क्षितिभूषापुरे वीर-भूपतेायशालिनः । पत्नी पद्मावती पुत्रः पद्मसेनाभिधोऽभवत् ॥१॥ वर्धमानः क्रमात पित्रा पुत्रः पण्डितसन्निधौ । पाठितोऽभूद्यथाधर्म-कर्मशास्त्रेषु कोविदः ॥२॥ * यतः-"जायम्मि जीवलोए दो चेव नरेण सिक्खियब्वाई। कम्मेण जेण जीवइ जेण मुओ सुग्गई जाइ ॥३॥ भूपतीनां सुताः पञ्च शतानि परिणायितः । पुत्रः पित्रा सुखी जातो दोगुन्दुक कुमारवत् ॥४॥ सन्ततं गीतनृत्यादि कारयन् नृपनन्दनः । अस्तोद्गतो न जानाति मार्तण्डस्य मनागपि ॥५॥ एवं सुखातिलीनस्य कुमारस्य निरन्तरम् । राजयक्ष्माभिधो रोगो जातस्तीवात्र्तिकारकः ॥६॥ ततश्चिकित्सका राज्ञाऽऽकारिताः सुतरुकछिदे । औषधानि ददुस्तस्य यानि तानि मुधाऽभवन् ॥७॥ राज्ञाऽऽकार्योदिता विज्ञा गणकाः पुत्ररुकछिदे । जगुस्तव सुतस्यै ति क्षयं रोगोऽष्टभिर्दिनः ॥ ८ ॥ तेषामप्युदितं नैव मिलितं च यदाऽभवत् । तदा शान्तिकपौष्टयादि कारयामास भूपतिः ॥९॥ तस्मिन्नपि मुधा जाते कृत्ये नन्दनदुःखतः । महीपालोऽभवद्दःखी वाढं नारकजीववत् ॥१०॥ मेलयित्वा ततः सङ्घ भूपः पुत्रसमन्वितः । ययौ शत्रजये तीर्थे नन्तुं श्रीजिननायकान् ॥११॥ गेहे गोमुखयक्षस्य कृत्वा क्षपणसप्तकम् । उपविष्टो जगौ भूप-सुनुरेवं तदग्रतः ॥ १२ ॥ भो यक्ष ! वक्षि मे रोगच्छिदे त्वमौषधं हि तत् । येन मद्विग्रहाद् याति राजयक्ष्मा क्षयं क्षणात् ॥१३॥
SSSSSSSSSSSSSS

Page #112

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
गोमुखः प्रोक्तवान् राज-पुत्राऽमुष्य तरोः फलम् । आस्वादयाऽधुना रोगः संघस्ते यास्यति क्षयम् ॥१४॥ यक्षोक्तवृक्षतो लात्वा फलान्यास्वाद्य भूपभूः । नीरोगोऽभूत्तदा देवकुमार इव वेगतः ॥१५॥ पद्मसेनस्ततो गत्वा श्रीयुगादि-जिनालये । पूजयित्वा जिनं चक्रे पारणं भवतारणम् ॥१६॥ ततो वीरनृपो मत्वा नीरोगं तनयं तदा । प्रासादं कारयामास तुषाराचलसोदरम् ॥ १७ ॥ ततः श्रीशान्तिनाथस्य प्रतिमां रेमयीं वराम् । स्थापयित्वा नृपः स्वीय-नगरं समुपेयिवान् ॥१८॥
women
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
--
--
-
--
---
-
-
-
॥२०॥
1212SSSS22SESISESEISESTI
AST.SSESES SESETSESESTSES
॥श्री रसकूपिकोपरि सुन्दरकथा । कुन्तलाबपुरे श्रेष्ठी धनदो धनदोपमः । धनवत्यभिधा पत्नी शीलादिगुणभूषिता ॥१॥ IF क्रमात् सोमामरश्रीदसुन्दराह्वास्तनूभवाः । चत्वारो जनिताः श्रेष्ठि-पत्न्या शोभनवासरे ॥२॥
सुवस्त्राभरणैः सर्वान् पुत्रान् विषयान् सदा । सदन्नपानतः श्रेष्ठी पुपोष मुदिताशयः ॥३॥ H भूरिरैव्ययतो धर्म-कर्मशास्त्राणि सूरिभिः । पाठिता नन्दनाः सर्वे पित्रा च परिणायिताः ॥ ४ ॥
श्रेष्ठी पृथक पृथक सर्व-पुत्रेभ्यो धवलालयान् । वितीर्य जनको मोदं तनुते वीक्ष्य नन्दनान् ॥५॥
॥२०॥

Page #113

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ९
॥
GSSSSSSSSSS|
क्रमाच्छेष्ठिसुताः सर्वे स्वस्वपत्नीवशीकृताः । धनं लात्वा पृथग भूताः पशुवपितृपार्श्वतः ॥६॥ लक्ष्म्यजनकृते सत्सु चतुर्पु तनयेष्वपि । रलति श्रेष्ठिराट् रात्रि दिवं विश्रामवर्जितः ॥७॥ एकदा श्रेष्टिनं सपिरानयन्तं स्वयं गृहे । दृष्ट्वाऽऽह विमलो मित्रं श्रेष्ठिन् ! रलसि किं स्वयम् ॥ ८ ॥ श्रेष्टयाह वसति ग्रामे नारीभिमुषितोऽस्म्यहम् । श्रेष्ठी बभाण का नार्यों याभिस्त्वं मुपितः सुहृद ? ॥९॥ श्रेष्ठयवक् पश्यतो मेऽत्र स्नुषाभिर्मुषिताः सुताः। विमलोऽवक स्नुपाः किं स्युस्तस्कर्यस्तव सम्प्रति ? ॥१०॥ श्रेष्ठयभाणीद् वरं स्तेनास्ते ये लात्वा धनंगृहात् । नायान्ति चक्षुपोरेताः स्नुपास्त्वाऽऽयान्ति सन्ततम् ॥११॥ सुहजगौ वधूभ्यस्ते वालयिष्यामि नन्दनान् । त्वया दुःखं न कर्त्तव्यं कार्यों धर्मादरः पुनः ॥१२॥ ततो मित्रसुतोपान्तेऽभ्येत्येति विमली जगौ । मातुः पितुः समं तीर्थ विद्यते न जगत्त्रये ॥१३॥ * यतः-'ते पुत्रा ये पितुर्भक्ता स पिता यस्तु पोषकः । तन्मित्रं यत्र विश्वासः सा भार्या यत्र निर्वृतिः ॥१४॥ * जनेता चोपनेता च यस्तु विद्यां प्रयच्छति । अन्नदः प्राणदश्चेति पिता पश्चविधः स्मृतः ॥१५॥ स एव कथ्यते पुत्रः यः स्वीयं कुलमन्वहम् । पितुः कीर्ति च धर्म च गुणांश्चापि विवर्द्धयेत् ॥ १६ ॥ इत्यादि सूपदेशेन श्रेष्ठिपुत्रास्त्रयः क्रमात् । वालिताः सुहृदो भेजुस्तातं सद्भक्तिपूर्वकम् ॥ १७ ॥ मित्रेण वालितान् पुत्रांस्त्रीन् मत्वा श्रेष्ठिपुङ्गवः । हृष्टः करोति पुण्यानि स्वदानादीन्यनेकशः ॥ १८ ॥
252552SSESTS255255SS2S2
॥९
॥

Page #114

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥९२॥
ISPSSUSESTSESSZISZSSZ52
* यतः-"वज्रलेपस्य मूर्खस्य नारीणां मर्कटस्य च । एको ग्रहस्तु मीनानां नीलीमद्यपयोस्तथा ॥१९॥ चतुर्थस्तनयो निःस्वी-भूतस्त्यक्त्वा पुरं निजम् । ययौ शत्रुञ्जयोपान्ते भीमे कक्षे दिवात्यये ॥२०॥ प्रातस्तत्र यतीन् दृष्ट्वा गत्वा नत्वा सुभक्तितः । मुख्यसाधोः पुरोऽश्रीपी-देवं सुन्दरनैगमः ॥ २१॥ अस्मिन् शत्रुञ्जये तीर्थे श्रीशान्तिदृष्टिगोचरे । रसकूपी समस्त्येव स्वर्णकृद्रसपूरिता ॥२२॥ यः श्रीशान्तिजिनस्याग्रे षष्ठादि कुरुते तपः । कुल्माषान् पारण भुङ्क्ते विंशतिप्रमितान् पुनः ॥ २३ ॥ रसकूपीसुरस्तस्य स्मरतः शान्तिमहतम् । दर्शयेच्च रसस्याशुकरि स्वर्णविधायिकाम् ॥ २४ ।। उक्तं च-श्रीशान्तिचैत्यस्य पुरो हस्तानां त्रिंशतः पुनः ।
पुरुषैः सप्तभिरधः (नीचे) खानीद्वेस्वर्णरुप्ययोः ॥२५॥ ततो हस्तशतं गत्वा पूर्वद्वारेऽस्ति कूपिका । अधस्तादष्टभिहस्तैः श्रीसिद्धरसपूरिता ॥ २६ ॥ श्रीपादलिप्ताचार्येण तीर्थोद्धारकृते किल । अस्ति संस्थापितं रत्न-सुवर्ण तत्समीपगम् ॥ २७॥ पूर्वस्यामृषभविम्बा-दधश्चर्षभकूटतः । धनूंपि त्रिंशतं गत्वोपवासांस्त्रीन् समाचरेत् ॥२८॥ कृते बलिविधानादौ वैरोटथा स्वं प्रदर्शयेत् । सदाज्ञया समुत्पाटय शिलां रात्रौ प्रविश्यते ॥ २९॥ तत्रोपवासतः सर्वाः सम्पद्यन्ते च सिद्धयः । तत्रर्षभार्चानमनाद् भवेदेकावतारभाक ॥३०॥
B3252SISSISESESES255PSS2

Page #115

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
पुरो धनुःपञ्चशत्या सप्तपाषाणकुण्डिका । ततः सप्त क्रमान् नीत्वा कुर्याद्वलिविधिं बुधः ॥ ३१ ॥ शिलोत्पाटनतस्तत्र कस्यचित् पुण्यशालिनः । उपवासद्वयेन स्यात् प्रत्यक्षा रसकूपिका ॥ ३२ ॥ श्रुत्वैतत् सुन्दरो गत्वा तीर्थे तस्मिन् गुरूदितम् । तपश्चक्रे तथा प्रादु-रभूत कूपीसुरोऽचिरात् ॥ ३३ ॥ जगौ सुरस्तवेदानीं तुष्टोऽस्मि रसकूपिकाम् । दर्शयिष्याम्यहं तुभ्यं गृहाण रसमञ्जसा ॥ ३४ ॥ रसभारत्रयं स्वर्णकरं प्राप्य ततस्तदा । आगतः स्वपुरेऽकापीत् सुन्दरः कनकं बहुम् ॥ ३५ ॥ सुरोक्त्या सुन्दरो माता-पित्रोभक्तिपरः सदा । प्रासादं कारयामास कैलासगिरिसोदरम् ॥ ३६ ॥ तन्मध्ये शान्तिनाथस्य प्रतिमां रैमयीं वराम् । त्रिंशद्भारमितामस्था-पयत् सुन्दरनैगमः ॥ ३७॥ प्रतिमा प्रवरां स्वर्ण-मयीं शत्रुञ्जयाचले । कारयित्वाऽर्हतः शान्ते-गेंहे सोऽतिष्ठिपन्मुदा ॥ ३८ ॥ सुन्दरो विस्तरात् मातृ-पितृभ्रातृसमन्वितः । यात्रां वितनुते सिद्ध-पर्वते भूरिरैव्ययात् ॥ ३९ ॥ तत्र शान्तिजिनस्याग्रे श्रीशान्ति ध्यायतः सतः । सुन्दरस्याभवज्ज्ञानमव्ययं पातकक्षयात् ॥ ४०॥ देवतादत्तलिङ्गः सन् सुन्दरः केवली तदा । तथा दिदेश सर्वज्ञा-गमोपदेशमादरात् ॥४१॥ यथा लक्षत्रयी वाचं-यमानां शृण्वतां वृषम् । उत्पेदे केवलज्ञानं विश्वत्रयप्रकाशकम् ॥ ४२ ॥
- -------- - ----- --------- -
SSESESESEASES2SSZESGSZS:
C2STISSESES
॥९३

Page #116

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२४॥
SESTSUSTUSESTST25252SSTE
ढङ्कादिपञ्चकूटेषु याता यास्यन्ति यान्ति ये ! शिवं तेपां न छअस्थैः संख्या ज्ञायेत च क्वचित् ॥१॥ इत्यादि ढङ्कादिपञ्चकटवर्णनं पुरापि कृतमप्यस्ति । तेनाऽत्र नोच्यते ।
जो अरयछग(च्छक्क)म्मि असीसत्तरिसट्रीपन्नवारजोयणए ।
सगरयणीविच्छिन्नो सो विमलगिरी जयउ तित्थं ।६॥ 'यो' गिरिः अरकेषु षट्सु क्रमात् अशीति-सप्तति-पष्टि-पञ्चाशत्-द्वादश-सप्तहस्तप्रमाणोऽस्ति, स विमलगिरिस्तीर्थ जयतात् चिरम् ॥६॥
जो अट्रजोअणुच्चो पन्ना-दसजोअणं च मूलवरि ।
विच्छिन्नो रिसहजिणे सो विमलगिरी जयउ तित्थं ॥७॥ 'यो' गिरिः-पर्वतः श्रीऋषभदेवे विजयमाने अष्टौ योजनान्युच्चः, “ मौलौ"धुरि पञ्चाशद्योजनानि क्षितौ विस्तीर्णः " उपरि" ऊर्ध्व दशयोजनानि विस्तीर्णः, प्रथमजिने वर्तमाने स विमलगिरिर्जयतात्तीर्थम् ॥ ७ ॥
जहिं रिसहसेणपमुहा असंख तित्थंकरा समोसरिआ । सिद्धा य सिद्धसेले सो विमलगिरी जयउ तित्थं ॥ ८॥
222522625ZRSSTSESC25

Page #117

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
___ यत्र ऋषभसेनप्रमुखास्तीर्थकरा असङ्ख्याताः समवसृताः ‘सिद्धाः' सिद्धिंगताः 'सेले' शैले, स च विमलगिरिस्तीर्थ जयतात् । अत्र कथा
शत्रुम्जय
कल्पव०
SISTSEITT552525252SSIST
॥९५॥
॥ श्री ऋषभजिनस्य शत्रुजयागमनसम्बन्धः ॥ अयोध्यायां जनानन्दा-भिधो भूमीपतिनयी । पत्नी शीलवती नाम्ना तस्यासीच्छीलशालिनी ॥१॥ गजाहिवह्निपर्यन्तैः स्वप्नश्चतुर्दशप्रमः । सूचितस्तनयोऽसावि शीलवत्या सुखं निशि ॥२॥ “गयवसहसीहअभिसेयदामससिदिणयरं झयं कुंभं । पउमसरसागरविमाणभवणरयणुच्चयसिहि च" ॥३॥ जन्मोत्सवः कृतः शक्र-पितृभ्यां तस्य तु क्रमात् । पिता ऋषभसेनेति नामाऽदाल्लसदुत्सवम् ॥४॥ वर्द्धमानः क्रमात् प्राप्य राज्यं पैतृकमद्भुतम् । त्यक्त्वा च तृणवद्राज्यं जग्राह संयम स च ॥५॥
छद्मस्थतां व्यतिक्रम्य श्रीमान् ऋषभसेनकः । सम्प्राप्य केवलज्ञानं सुरासुरनमस्कृतः ॥६॥ । वात्रये मणीरूप्य-जाम्बूनदमये वरे । उपविश्याऽऽसने तीर्थ-रोजगौ वृषं तदा ॥७॥ H* अपि लभ्यते सुराज्यं लभ्यन्ते पुरवराणि रम्याणि । नहि लभ्यते विशुद्धः सर्वज्ञोक्तो महाधर्मः ॥ ८ ॥
255TSSTSE5ZSTSESTSCSESZI

Page #118

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ९६ ॥
12525252
* चत्वारः प्रहरा यान्ति देहिनां गृहचेष्टितैः । तेषां पादे तदर्द्धेवा कर्तव्यो धर्मसङ्ग्रहः ॥ ९ ॥ * उत्थायोत्थाय बोद्धव्यं किमद्य सुकृतं कृतम् | आयुषः खण्डमादाय रविरस्तमुपागतः ॥ १० ॥ * अनित्यानि शरीराणि विभवो नैव शाश्वतः । नित्यं सन्निहितो मृत्युः कर्तव्यो धर्मसङ्ग्रहः ॥ ११ ॥ झ अन्यदा बोधयन् भव्य - जीवान् नृपभसेनकः । ययौ शत्रुञ्जये शैले कल्याणकमलाप्रदे ॥ १२ ॥ देवैर्वप्रत्रये रत्न-स्वर्णरूप्यमये कृते । उपविश्य ददौ धर्म देशनामिति शर्मदाम् ॥ १३ ॥
* अन्यायन्यायभेदेन चतुर्भङ्गी धने ततः । सतां सर्वोत्तमी भङ्गी न्यायार्जितस्य सद्भ्ययात् ॥ १४ ॥ * पादमायान्निधिं कुर्यात् पादं वित्ताय घट्टयेत् । धर्मोपभोगयोः पादं पादं भर्तव्यपोषणे ।। १५ ।। 5 * संसाराम्बुनिधौ सत्त्वाः कर्मोर्मिपरिघट्टिताः । संयुज्यन्ते वियुज्यन्ते तत्र कः कस्य बान्धवः ? ॥ १६ ॥ श्रुति तत्र सर्वज्ञधर्मं धर्मशरीरिणः । सम्यक्त्वसहितं श्राद्ध धर्म जयहुरादरात् ॥ १७ ॥ आयुःप्रान्ते जिनः सोऽपि भूरिसाधुसमन्वितः । शत्रुञ्जये ययौ मुक्ति नगरी क्षीणपातकः ॥ १८ ॥ ततश्चन्द्रधनः सार्वः क्षीणाष्टकर्म्मसञ्चयः । अस्मिन् सिद्धगिरी भूरि-मुमुक्षुयुक्र शिवं ययौ ॥ १९ ॥ ततोऽनन्तजिनः कुर्वन् विहारमायुषः क्षये । अत्रैव पर्वते मुक्ति नगरी समुपेयिवान् ॥ २० ॥ एवं चासङ्ख्यसर्वज्ञा युक्ता असङ्ख्यसाधुभिः । शत्रुञ्जये समाजग्मुर्ययुर्मुक्ति पुरीं क्रमात् ॥ २१ ॥
5a5a5a5a5255252525252
।। ९६ ।

Page #119

mmmmmmmon
शत्रुजयत कल्पवृ०
u
॥९७॥
TL525252525252525252525
उत्सप्पिण्यामतीतायां सम्प्रत्याह्वो जिनेश्वरः । तस्याऽजनि कदम्बारख्यो गणेशः प्रथमो वरः ॥ २२॥ स च शत्रञ्जयेऽभ्येत्य मुनिकोटिसमन्वितः । सिद्धि ययावतः काद-म्बक एष गिरिः स्मृतः ॥ २३ ॥ ॐ सन्त्यत्र दिव्यौषधयः प्रभावपरिपेशलाः । रसकूपोऽपि रत्नानि कल्पवृक्षास्तथा परे ॥ २४ ॥ 卐 दीपोत्सवे शुभे वारे सङ्क्रान्तावुत्तरायणे । न्यसेन मण्डलमत्रैत्य स्युः प्रत्यक्षा हि देवताः ॥ २५॥ ॐ न ता औषधयः काश्चित् हृदकुण्डानि तानि न । सिद्धयोऽपि न ताः पृथ्व्यां या न सन्ति गिराविह ॥२६॥ म सुराष्ट्रामण्डलजुषो दारिद्रयेण कथं जनाः । पीडयन्ते यत्र कादम्ब-गिरिः सिद्धिनिकेतनम् ॥ २७॥ 卐 तुष्टो यस्याऽस्त्ययं शैलः कामधेनु: सुरद्रुमः । चिन्तामण्यादयस्तस्य सर्वे तुष्टाः समन्ततः ॥२८॥
तह पउमनाहपमुहा समोसरिस्संति जत्थ भाविजिणा ।
तं सिद्धखित्तनामं सो विमलगिरी जयउ तित्थं ॥९॥ व्याख्या-'तहा' तथा पद्मनाभप्रमुखा जिनेश्वराः असङ्ख्याता भाविनो यत्र सिद्धगिरी समवसरिप्यन्ति, तत् सिद्धक्षेत्रं नाम नाम्ना वर्तते, अतः स विमलगिरिः पर्वतो जयतात् । अत्र कथामगधाविषये राज-गृहे सूरपुरोपमे । आसीत् प्रसेनजिद् भूपो वैरिमातङ्गकेसरी ॥१॥
PS2SSZE25525525S9S!
wimisiainiminim

Page #120

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥९८॥
AsaSS25252525525525525525 !
तस्याssसीत् प्रथमः पुत्रः श्रेणिकोऽमलविक्रमः । पृथक् पृथक् प्रिया - जाताः सुता नवनवप्रभाः ॥ २॥ राजा दध्यौ ममेदानीं पुत्राः सन्ति शतं पुनः । न परीक्षा विना ज्ञेयो राज्ययोग्योऽधुना सुतः ॥ ३ ॥ * स्वर्णरूप्यमणीकुम्भि - वाजिनृत्रीम ( सु ) खादि वा । परीक्ष्य सत्तमैर्ग्राह्यं यथा धर्मोऽत्र धर्मिणा ॥ ४ ॥ ततः पक्वान्न सम्पूर्णा करण्डाः कोरका घटाः । जलपूर्णाः गृहस्यान्तो मोचिता मेदिनीभुजा ॥ ५ ॥ पुत्रानाssकार्य भूपोऽवम् भोज्यं पेयं पयः पुनः । करण्डका घटा नैवोद्घाटया बद्धा अपादृढम् || ६ || बुभुक्षितेषु सर्वेषु भ्रातृषु श्रेणिको जगौ । धूनियित्वा करण्डांश्च कुम्भानाssछाद्य वाससा ॥ ७ ॥ निष्पीडय भोजयामास पाययामास सोदरान् । अभोजयन् स्वयं तेषु भुङ्क्तेषु सोदरेष्वपि ||८|| युग्मम् | श्रेणिकस्य धियं मत्वा राजाऽध्यासीत् स्वचेतसि । सूनुरेषु समस्त्येव राज्ययोग्यो परे नहि ॥ ९ ॥ * यतः - वाजिवारण लोहानां काष्टपाषाणवाससाम् । नारीपुरुषतोयानामन्तरं विद्यते महत् ॥ १० ॥ 5 ततः सिताघृत क्षीर-भृतेषु भाजनेष्वथ । नन्दनेषूपविष्टेषु भोक्तुं भूपनिदेशतः ॥ ११ ॥
बुभुक्षितान् शुनस्तेषु भाजनेष्वत्तुमञ्जसा । मोचयामास भूपालः परीक्षार्थं रहः पुनः ॥ १२ ॥ युग्मम् | क्षीरमत्तुं समेतेषु श्वसु नष्टा नृपाङ्गजाः । एकः श्रेणिक उत्तस्थौ न तदा बुद्धिभाजनम् ॥ १३ ॥ खरष्टितान्यमत्राणि कुमारैरुज्झितान्यथ । तेभ्यः श्रभ्यः क्षिपन्नाद श्रेणिको नृपनन्दनः ॥ १४ ॥
125525255252525252525251
१ ॥ ९८ ॥

Page #121

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmon
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥९९॥
ISESTSESESTSISSE ST2SSESTS
भूपाऽऽवासे ज्वलत्याशु भम्भा लात्वाऽऽदिमः सुतः । निर्ययौ निर्ययुश्चान्ये दुकुलादि गृहान्तरात् ॥१५॥ ततो भूपो जगौ रे रे ! श्रेणिकाऽतो व्रजाऽधुना । भम्भा त्वं वादयन् स्वीयोदरं भर गृहे गृहे ॥ १६ ॥ आकारणं विना नात्राऽऽगन्तव्यं भवता पुनः । त्वया शुना समं भुक्त मतोऽसि त्वं शुना समः ॥ १७ ॥ श्रेणिकोऽथ निशि च्छन्नं निर्गत्य स्वपुरात्तदा । गतोऽटव्यां ददशैंकं स्वप्नं सत्सातदायकम् ॥१८॥ कल्ये गच्छन्नदीतीरे दृक्ष्यस्यश्वत्थ-सागरौ । तन्मूलयोः समस्त्येका शिला मध्ये महत्तमा ॥१९॥ मणयोऽष्टादश प्रौढ-प्रभावाः सन्ति सुन्दराः । पयोग्निव्याघ्रसिंहेभ-शाकिनीस्तम्भकारकाः ॥२०॥ अन्धत्वशूलशीति-स्फेटका वश्यकारकाः । मौढयोत्पादकसन्तान वर्धकः कमलाप्रदः ॥ २१ ॥ भयहत् प्रीतिदः पुष्टि शान्तिदो रोगहारकः । एतान् मणीन् गृहीत्वा त्वं श्रेणिकोऽदुःखवान् भव ॥ २२ ॥ प्रातस्तांस्तान् मणीन् लात्वा ग्रन्थौ बवा पृथक पृथग् । प्रभावं च स्थिरीकृत्य श्रेणिकोऽचलदग्रतः ।। २३ ।। भिल्लथेका मिलिता मार्गे प्राह मां वृणु सत्तम ! । भिल्लोऽस्ति मत्पिता लक्ष-ग्रामस्वामी मनोरम ! ॥२४॥ अहं बिभेमि नो व्याघ्राद् भूतात् प्रेतात् मतङ्गजात् । अन्यस्मादपि नो कस्माद् भीति मेंऽस्त्यस्ति वाऽग्नितः ।। श्रेणिकोऽवग न ते पाणि-ग्राहं कुर्वेऽत्र भामिनि ! । अहं भूपसुतोऽस्मि त्वं भिल्लीत्येवं कथं वद ॥ २६॥ एवं जल्पन कुमारस्तु तत्राऽऽयाते दवानले । स्मृत्वा वह्निमणिं शीघ्रं प्रविश्याऽवक च तां प्रति ॥२७॥
mammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
ESPSSSSSSESQSS255255ZSE.
Ins||९९॥

Page #122

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
aaa
शत्रुजय कल्पवृ०
a
॥१०॥
SZS SISESESESSES
आमच्छाऽत्र वृणु त्वं मतले भिल्ली जगावदः । मौढयान्मयोदितो भेदस्तेमाहं वञ्चिता त्वया ॥२८॥ ततो गच्छन् कुमारस्तु गतो बिन्नानदीतटे । यावद् वृक्षेऽचटन् तावन्मूलात् पपात वारिणि ॥२९॥ आरुह्य तं तरं भूप-पुत्रो बेन्नाटपत्तने । ययौ यावत्तदा जज्ञे करेषु चन्दनं द्रुमम् ॥३०॥ इभ्येभ्यस्तं वितीर्य द्रं प्राप्य भूरीन् मणीन् वरान् । श्रेणिकः प्रययौ हट्टे धनावहरमावतः ॥ ३१ ॥ तस्मिन् हट्टस्थिते भूरि-लाभे जाते वणिग् जगौ । कस्य प्राघुर्णकोऽसि त्वं ? स प्राह भवतोऽस्म्यहम् ॥३२॥ स्वगृहे श्रेष्ठिनाऽऽनीतं दृष्ट्वा च रुचिराकृतिम् । नन्दापुत्री जगौ ताताऽमुना मां परिणापय ॥ ३३ ॥ श्रेष्ठिना भोजयित्वा तं तस्मै नन्दा निजाङ्गजाम् । वितीर्य स्वगृहेऽस्थापि स श्रेणिको नृपाङ्गजः ॥ ३४ ॥ धूलि पूर्वागतां यान-पात्रेभ्यः स धनावहः । हट्टस्याग्रेऽक्षिपद्यां तु तां दृष्ट्वा श्रेणिकोऽगदत् ॥ ३५ ॥ एवं कथं त्वया क्षिप्ता धूली तेजनतूरिका । श्रेष्ठी प्राहाऽनया धृल्या विद्यते किं प्रयोजनम् ? ॥३६॥ श्रेणिकः प्रोक्तवानेषा न धूलिविद्यते वणिग् ! । इयं क्षिप्ताऽनले स्वर्ण जायते त्रपुयोगतः ॥ ३७ ।। श्रेष्ठयपि स्वर्णमादाय धूलितो धनवानभूत् । श्रेणिकोऽन्धां महीपाल-पुत्रीं दिव्यदृशं व्यधात् ॥ ३८ ॥ सगर्भा गेहिनी मुक्त्वा तातेनाऽऽकारितो रहः । श्रेणिकोऽभ्येत्य तातस्य ननाम चरणौ मुदा ॥ ३९ ॥ प्रसेनजिन्नृपो राज्यं दत्त्वा श्रेणिकमनवे । तपो लात्वाऽऽयुषः प्रान्ते स्वर्गसातमवाप्तवान् ॥४०॥
SPSS255ESSESESGESELLS
maaaaaaa

Page #123

शत्रुऽजय कल्पवृ०
॥ १०१ ॥
2525225ASSESE
अथ पश्चात् सुतोऽसावि नन्दया शुभवासरे । तस्याऽभयकुमारेति नाम तत्राऽभवत् क्रमात् ॥ ४१ ॥ वर्द्धमानः क्रमात्तातं मत्वा राजगृहाधिपम् । दर्शयित्वा घियं स्वीया-ममिलत् पितुरञ्जसा ॥ ४२ ॥ चतुर्बुद्धिनिधिं पुत्रं मत्वा श्रेणिकभूपतिः । सर्वमन्त्रिषु मुख्यं तं तद्गुणै रञ्जितस्तदा ( तो व्यधात् ) ॥४३॥ अनाथिसाधुपार्श्वे तु श्रुत्वा धर्मं जिनोदितम् । श्रीवीरस्याऽर्हतः सेवां चकार श्रेणिकः सदा ॥ ४४ ॥ पूजयित्वा प्रभुं प्रात- रष्टोत्तरशतं यवान् । रैमयान् ढोकयित्वैव श्रेणिकोsत्ति निरन्तरम् ॥ ४५ ॥ प्रभोः पूजां वितन्वानः श्रेणिकोऽखण्डभक्तितः । तीर्थकृत्पदवीयोग्य मर्जयत् कर्म सुन्दरम् ॥ ४६ ॥ पूर्वं मृगवधाद् बद्धकर्मा श्रेणिक भूधवः । प्रथमे नरके यातो मध्यमायुषि शीघ्रतः ॥ ४७ ॥ इतश्वोत्सर्पिणीकाले द्वितीयारावसान के । भविष्यन्ति क्रमात् सप्त वर्याः कुलकरोत्तमाः ॥ ४८ ॥
तथाहि
' पढमित्थ विमलवाहण बीओ सुदामो तइअ संगमओ, चउत्थ सुपासो दत्तो पंचमओ छट्टो सुमुहो सत्तमो समुची ' आदिमः कुलज्जाति स्मृत्या पुर्यादिकं समम् । स्थापयिष्यति सजाते प्रकटे ज्वलने भुवि ॥ ४९ ॥ उत्सपियरकद्वैता-तिक्रमे भरतान्तरे । पुड्रवर्द्धनदेशे तु शतद्वाराह्वये पुरे ॥ ५० ॥ समुचिक्ष्मापतेर्भद्रा-भिधा सहचरी वरा । भविष्यति लसद्रूपा पराभूतामरप्रिया ॥ ५१ ॥ युग्मम् ॥ सुखसुप्तान्यदा भद्रा स्वप्नान्येवं चतुर्दश । गजादीनि विशन्त्यास्ये निजे दृश्यत्यहोऽत्यये ॥ ५२ ॥
P552
5225252552525d525
॥ १०१ ॥

Page #124

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ १०२ ॥
352252552552
रत्नप्रभाभिधे श्वभ्रे प्रस्तटे रोरकाह्वये । चतुरष्टसहस्राब्दीं पालयित्वाऽऽयुषः स्थितिम् ॥ ५३ ॥ श्रेणिकस्यासुमान् भद्रा देव्याः कुक्षौ शुभे क्षणे । अवतरिष्यति क्षोणीं क्षणं सुशं (स्थां ) करिष्यति ॥५४॥ उच्चेषु रविचन्द्रादि-ग्रहेषु सकलेष्वपि । शुक्लचैत्रत्रयोदश्यां भद्रा साविष्यते सुतम् ॥ ५५ ॥
करिष्यतो हरि क्ष्माप तस्य जन्मोत्सवं क्रमात् । पद्मनाभेति भूपालोऽभिधां दास्यति सूत्सवम् ॥ ५६ ॥ सप्तहस्ततनुः स्वर्ण-वर्णः पश्चाननध्वजः । पद्मनाभमहीभुग्भूः सेविष्यते नृपादिभिः ॥ ५७ ॥ वर्द्धमानः क्रमाद्वैरि-मर्दनक्षितिभुक्सुताम् । पद्मनाभकुमारः सः समहं परिणेष्यति ॥ ५८ ॥ त्रिंशद्वर्षेषु जातेषु मार्गकृष्णदशम्यथ । पद्मनाभस्य दीक्षाया दात्री क्रमाद्भविष्यति ॥ ५९ ॥ वैशाखस्य सिते पक्षे दशमी ज्ञानदायिनी । भविष्यति क्रमात् पद्मनाभस्य प्रथमार्हतः ॥ ६० ॥ कृते सालत्रये देवैः रूपय स्वर्ण मणीमये । उपविष्टो जिनो धर्मं कथयिष्यति मुक्तिदम् ॥ ६१ ॥
देशनान्ते जिनो गच्छ नायकान् स्थापयिष्यति । ग्राहयिष्यति सुश्राद्ध-धर्म श्राद्धान् बहूनथ ॥ ६२ ॥ प्रतिबोध्य चिरं भव्य-जीवान् धर्मे शिवदे । कार्त्तिकामावसी - रात्रौ गमिष्यति स निर्वृतिम् ॥ ६३ ॥ * सूरदेवः सुपार्श्वश्व स्वयंप्रभो जिनेश्वरः । सर्वानुभूतिः सर्वज्ञो देव श्रुतोदयौ जिनौ ॥ ६४ ॥ 5 * पेढालः पोट्टिलश्चापि श्रीशतकीर्त्तिसुव्रतौ । अममो निष्कषायोsथ निष्पुलाकश्च निर्ममः ॥ ६५ ॥
3525252525252952425225
॥ १०२ ॥

Page #125

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रु जय कल्पवृ० ॥१०३॥
ESESEEISSELSESSSELSEL
* चित्रगुप्तसमाधी च संघर-श्रीयशोधरौ । विजयो मल्ल-देवौ चाऽनन्तवीर्यश्च भद्रकृत् ॥६६॥ ॥ एते जिनाः क्रमाच्छत्रुजये तीर्थे शिवप्रदे । समेत्य भव्यजीवेभ्यो दास्यन्ति धर्मदेशनाम् ॥ ६७ ॥ तदा कोटिमिता भव्य-जीवाः क्षिप्त्वा तमोऽखिलम् । कल्याणकमलां सद्यो लभिष्यन्ति न संशयः ॥६८॥ एवं भाविनस्तीर्थङ्करा असंख्याता मुक्तिं गमिष्यन्ति शत्रुञ्जये तीर्थे
सिरिनेमिनाहवज्जा जत्थ जिणा रिसहपमुहवीरता ।
तेवीस समोसरिआ सो विमगिरी जयउ तित्थं ॥१०॥ व्याख्या- श्रीनेमिनाथो' द्वाविंशस्तीर्थकृत् तेन वर्जिता-रहिताः श्रीऋषभाजिताद्याः श्रीवर्धमानपर्यन्तात्रयोविंशतिजिनाः समवासार्षः यत्र गिरौ स विमलगिरि शत्रुजयनामा पर्वतो जगद्वन्द्यो जयतात् इति सम्बन्धः । तत्रादौ श्रीऋषभजिनस्य समवसृतिस्वरूपं प्रोच्यतेविहरन् वृषभः स्वामी साधूनां शिवहेतवे । सुराय॑ः समवासार्षीत् तीर्थे शत्रुञ्जयेऽन्यदा ॥१॥ तत्रेति सुरमानां पुरतो वृषभः प्रभुः । धर्मोपदेशनां चक्रे पापहन्त्र्या गिरा किल ॥२॥ * विरोधिता बन्धु जनेषु नित्यं सरोगता मूर्खजनेषु सङ्गः । क्रूरः स्वभावः कटुवाक सरोषो नरस्य चिह्न नरकागतस्यक
1257S292S25252SSZSSPSC
॥१०३॥

Page #126

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ १०४ ॥
152515
* स्वर्गच्युतानामिह जीवलोके चत्वारि नित्यं हृदये वञ्चन्ति । दानप्रसंगो विमला च वाणी देवार्चनं सद्गुरूसेवनं च * दुर्वारा वारणेन्द्राः जितपवनजवा वाजिनः स्यन्दनौघाः, लीलावत्यो युवत्यः प्रचलितच मरैर्भूषिता राज्यलक्ष्मीः 15 उच्चैः श्वेतातपत्रं चतुरुदधितटी संकटा मेदिनीयं प्राप्यन्ते यत्प्रभावात् त्रिभुवनविजयी सोsस्तु नो धर्मलाभः ॥ तत्रस्थस्य प्रभोर्लक्ष - मिता वाचंयमा वराः । आसाद्य केवलज्ञानं मुक्तिपुर्यां समागमन् ॥ ६ ॥ ततः श्रीवृषभः कृत्वा विहारं बोधयन् जनान् । भूयश्च समवासार्षीन्मुमुक्षुमुक्तिहेतवे ॥ ७ ॥
तदा तत्र प्रभोरर्द्ध-लक्षं तपस्विनो वराः । अलञ्चक्रुः क्रमात प्राप्य ज्ञानं मुक्तिपुरीं पुनः ॥ ८ ॥ एवं वारानसख्याता- नेत्य तत्रादिमो जिनः । साधून भव्यजनान् भूरीन् प्रापयन्निर्वृतेः पुरीम् ॥ ९ ॥ यतः 'नवनवई पुत्रवाई विहरंतो आगतो अ सित्तुंजे । उसभो देवेहिं समं समोसढो पढमतित्थम्मि " ॥ १०॥ ६९८५४४००००८००००० एकोनसप्ततिः कोटाकोटयः पञ्चाशीतिः कोटिलक्षाः चतुश्चत्वारिंशत् कोटिसहस्रा एतावान् वारान् वृषभ: शत्रुञ्जये समवासार्षीत् ।
तत्र प्रभोगिरं श्रुत्वा ये लात्वा संयमं खलु । मुक्तिं जग्मुर्न हि तेषां संख्या ज्ञायेत कोविदैः ॥ ११ ॥
-.
-फ्र
फ्र
5.
35585852525
॥ १०४ ॥

Page #127

शत्रुञ्जय
कल्पवृ० ॥ १०५ ॥
125252252525
35252525525:
॥ श्री अजितजिन-शत्रुञ्जय समागमनसम्बन्धः ॥
अजिततीर्थकृत् भव्य-जनान् भूरीन् प्रबोधयन् । आगात् शत्रुञ्जये तीर्थे भव्याङ्गिमोक्ष हेतवे ॥ १ ॥ सालत्रये कृतेऽमन्यैर्हेमरूप्यमणीमये । उपविश्याऽजितस्वामी धर्ममाख्यातवानिति ॥ २ ॥ * वरपूजया जिनानां धर्मश्रवणेन सुगुरुसेवनया । शासनभासनयोगैः सृजन्ति सफलं निजं जन्म ॥ ३ ॥ अवाप्य धर्मावसरं विवेकी कुर्याद्विलम्बं नहि विस्तराय । ततो जिनस्तक्षशिलाधिपेन रात्रिं व्यतिक्रम्य पुन र्न नेमे ॥४॥ तथाहि - छद्मस्थावस्थितो नाभि-पुत्रस्तक्षशिलान्तिके । कायोत्सर्गे स्थितः सायं स्वकर्मक्षयहेतवे ॥ ५ ॥ वनपालाननाद् बाहु-चलिर्ज्ञात्वाऽऽगमं पितुः । दध्यौ प्रभोर्नतौ रात्रौ शोभा भवति नो मनाग् ॥ ६ ॥ तेनाहमुषसि न्यक्ष- विभूत्या चरणौ प्रभोः । वन्दिध्ये कृतशोभायां नगर्यां भूरिभूपयुग् ॥ ७ ॥ सामग्रीं रुचिरां कृत्वा बाहुबलि : सदुत्सवम् । वन्दितुं वृषभं यावद चालीद् बहुभूषयुग् ॥ ८ ॥ इतस्तावत् प्रगे स्वामी वायुवच्चलितोऽग्रतः । तत्राऽऽयातः सुतस्तात मनीक्ष्येत्यरुदत् स च ॥ ९ ॥
स्वामिन् ! किं न त्वयाऽदर्शि दर्शनं स्वं ममैकशः । अलक्ष्यत्वं कथं जातो दृग्पथात् साम्प्रतं प्रभो ! ॥ १० ॥ इत्यादि विलपन् बाहुबलिः सचिवपुङ्गवैः । वारितः कारयामास स्तूपं जिनाविराजितम् ॥ ११ ॥ युग्मम् ॥ धर्मेच्छुर्यो जनश्चक्रे विलम्बं क्षणमेककम् । स एवं शोचति स्वस्मिन् बाहुबलिनरेन्द्रवत् ॥ १२ ॥
157725525525252555e5e5esel
॥ १०५ ॥

Page #128

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
इत्यादि धर्ममाकर्ण्य बहवो भबिनो जनाः । मुक्तिं तत्र गिरौ जग्मुः सर्वकर्मस्थितिक्षयात् ॥१३॥ एकदाऽजिततीर्थेशे कुर्वाणे धर्मदेशनाम् । साधु-लक्षत्रय मुक्ति-मीयिवत् सिद्धपर्वते ॥१४॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१०६॥
BERISSTSESTSESESTSESTSTE.
॥श्री सम्भवजिनस्य शत्रुञ्जयागमनसम्बन्धः ॥ एकदा सम्भवस्तीर्थ-करः प्रबोधयन् जनान् । बहुसंयतसंयुक्तः सिद्धाद्रौ समुपेयिवान् ॥१॥ कृते वप्रत्रये देवैः रूप्य-स्वर्ण-मणीमये । उपविश्य ददौ धर्मो-पदेशं सम्भवो जिनः ॥२॥ नन्दीश्वरेषु यत्पुण्यं द्विगुणं कुण्डले नगे । त्रिगुणं रुचके हस्ति-दन्तेषु च चतुर्गुणम् ॥३॥ एतद् द्विगुणितं जम्बू-चैत्ये यात्रां वितन्वताम् । षोढा तु धातकीखण्डे तच्छाखिजिनपूजनात् ॥ ४ ॥ पुष्करादरबिम्बानां द्वात्रिंशद्गुणसम्मितम् । मेरुचूलाहदर्चायां पुण्यं शतगुणं भवेत् ॥५॥ शत्रुजये कोटिगुणं स्वभावात् स्पर्शतो मतम् । मनोवचनकायानां शुद्धथाऽनन्तगुणं नृणाम् ॥६॥ वर्द्धमानपुरे पद्म श्रेष्ठिनः श्रीमती प्रिया । तिस्रः पुत्र्योऽभवन् पद्मा-लक्ष्मी-चन्द्रावती क्रमात् ॥७॥ तिस्रोऽपि पाठिताः पित्रा धर्मकर्मकलाः समाः । सन्ध्यावये प्रतिक्रान्ति जिनार्चा च वितन्वते ॥८॥
THIS ST525252SSESSESOSCI
19०६॥

Page #129

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१०७॥
SISESTETISTKISELGE
एकमेव वरं तिस्रो भगिन्यः कोविदोत्तमम् । वाञ्छन्त्यो जनकस्याग्रे जगदुश्चित्तचिन्तितम् ॥९॥ ततः पिता धनश्रेष्ठि-नन्दनं श्रीदसज्ञितम् । विज्ञमाकर्ण्य शास्त्राणा-मर्थ पप्रच्छ सादरम् ॥१०॥ लक्षणालकृतिच्छन्दो-मुख्यशास्त्रार्थमद्भुतम् । श्रेष्ठी पप्रच्छ यं यं च तं तं सोऽचकथद् द्रुतम् ॥११॥ ततः श्रेष्ठी व्ययन् भूरि-विभवं लसदुत्सवम् । तिस्रः पुत्रीर्ददौ श्रीद-वराय धनसूनवे ॥१२॥ वर्षद्वये गतेऽकस्मादुत्पन्ने विषमामये । चिकित्सितोपि वैद्यैः स पञ्चत्वमगमत्क्रमात् ॥१३॥ * यतः-मातापिता भैषजमिष्टदेवो विद्याप्रियानंदनबान्धवाश्च । गजाश्च भृत्या बलपद्मवासे नेशा जनं रक्षितुमन्तकाले ॥ * अनाज्यं भोज्यमप्राज्यं विप्रयोगः प्रियैः सह । अप्रियैः सम्प्रयोगश्च सर्व पापविजृम्भितम् ॥१५॥ है ततस्तिस्रः सहोदर्यः मिथः प्रोचू रहः स्थिताः । अस्माभिर्न कृतं पुण्य-मखण्डं पूर्वजन्मनि ॥१६॥ तेनेदानीं समायात वैधव्यं नः कुकर्मतः । अखण्डं चेद् विधीयेत पुण्यं वरं तदा भवेत् ॥ १७ ॥ * यतः-पत्यौ मृतेपि या योषिद् वैधव्यं पालयेत् क्वचित् । सा पुनः प्राप्य भर्तारं स्वर्गभोगान् समश्नुते ॥१८॥5 * मृते भर्तरि साध्वी स्त्री ब्रह्मचर्ये व्यवस्थिता । स्वर्ग गच्छत्यपुत्रापि यथा ते ब्रह्मचारिणः ॥ १९ ॥॥ ध्यात्वेति ताः सहोदर्यो भावारीन् जेतुमन्वहम् । धर्मकर्म क्रियास्वेव मस्थापयन् मनो निजम् ॥२०॥ इतः संसदि मोहस्य जगादेति स्मरानुगः । शश्वत श्रेष्ठिसुतास्तिस्र-स्तथा धर्म वितन्वते ॥२१॥
SSTSEITSC5252SSESESTES
1१०७॥

Page #130

ISESESESES
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥१०८॥
SSC222SSEE
पश्चाह स्तोकैदिनैरेव भवन्त भवतोऽनुगान् । जित्वा पद्मसुताः स्वाज्ञा ग्राहयिष्यन्ति नृन् पुनः ॥२२॥ तेनाऽधुना विजेतुं ता भवतोऽवसरोऽस्ति हि । उद्गच्छन्नेव नो शत्रर्हतः सैव हनिष्यते ॥ २३ ॥ ता जेतुं मोहभूपेन वीटके स्वकरे कृते । प्रमीला-विकथे मोहं नत्वेति प्रोचतुस्तदा ॥ २४ ॥ आवयो/टकं देहि प्रसद्य मोहभूपते ! । तवाज्ञां ग्राहयिष्यावो गत्वा तास्तत्र शीघ्रतः ॥ २५॥ ता निद्रा-विकथे जेतुं चलन्त्यो स्वामिपार्वतः । पद्मनार्यन्तिके गत्वा प्रथम चेति जल्पतः ॥२६॥ वीरश्रेष्ठिप्रिया वय-रसवत्यादिदानतः । भोजयामास भूयिष्ठाः श्राद्धीः किमजमीस्त्वकम् ॥ २७॥ पद्माऽवक् चिन्तया कि मे तथा सम्पतिवार्तया । गुणवन्त्यश्च ताः श्राद्धयो भोजिता नागुणास्पदम् ॥२८॥ एवं निद्राविकथाभ्यां कुर्वतीभ्यां कथां पृथग् । विकथा कारिता पमा निद्रापि ग्राहिता पुनः ॥ २९ ॥ प्रमीला-विकथे एवं लक्ष्मीमपि क्रमात् तदा । ग्राहयामास तु स्वाज्ञां विकथादिविधानतः ॥३०॥ चन्द्रावती तु भक्तादि-कथाभिरिभिर्भृशम् । चालिता न मनाग् धर्मध्यानानिर्जरशैलवत् ॥ ३१ ॥ पद्मा-लक्ष्म्यौ तु भक्तादि-कथाकरणतत्परे । मृत्वा श्वभ्रे गते भूरि-दुःखभाजौ बभूवतुः ॥ ३२ ॥ चन्द्रावती वितन्वाना शुद्धं धर्म जिनोदितम् । अस्मिस्तीर्थे समायाता नन्तुं श्रीवृषभं जिनम् ॥ ३३ ॥ कुर्वाणा सततं ध्यानं तपश्च पुरतः प्रभोः । सम्प्राप्य केवलज्ञानं ययौ मुक्तिपुरी क्रमात् ॥ ३४ ॥
PASI252525252SSISESTZS
॥१०८॥

Page #131

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
एवं श्रीसम्भवप्रोक्तं वचः श्रुत्वा जना मुदा । बहवः क्षीणकर्माणः कल्याणनगरी ययुः ॥३५॥
-*
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१०९॥
ISESTSESTSESPSSISCUSSESS
॥ श्री अभिनन्दनस्य शत्रुञ्जयागमनसम्बन्धः ॥ विहरन्नेकदा पृथच्या-मभिनन्दनतीर्थकृत् । सिद्धाद्रौ समवासापीत् भूरिसंयतसेवितः ॥१॥ धर्म श्रोतुं समेतेषु भव्येषु बहुष्वन्यदा। अभिनन्दनतीर्थेशो जगौ भव्यागिशर्मणे ॥२॥ एकेऽह्निभ्यां जना लक्ष्मी हस्ताभ्यां मौलिना धिया । अर्जयन्ति क्रमात्तत्र पादाभ्यामजने कथा ॥३॥ वीणापुरे वणिग् भीमो दुःस्थो महेभ्यभूभुजाम् । लेखं लात्वा बजत्येव दूरदेशे श्रियः कृते ॥ ४ ॥ प्राप्य लेखाद् धनं स्वस्य निर्वाहं स वणिग् व्यधात् । लेखवाहक इत्यासीमाम तस्य जने कमात् ॥ ५ ॥ सन्ध्यादये प्रतिक्रान्ति गच्छन् मार्गे ततान सः । मध्याहे जिननाथस्य पूजां वितनुते स्म च ॥६॥ गुरुयोगो भवेद् यत्र तत्र श्री गुरुपादयोः । वितीर्य वन्दनं नीरमपि पिबति (व्ययति) सर्वदा ।। ७ ।। वने तथाविधे दुःखो-पार्जितं धर्मकर्मणि । एकं लौहडिकं सोऽपि व्ययति स्म सुभावतः ॥ ८॥ एवं पद्भयां धनं भीमो ऽर्जयित्वा धर्मकर्मणि । व्ययित्वा च वृषं कृत्वा स्वर्गलोकेऽगमद् वणिग् ॥९॥
2525525STSESSSSSSSESTI
॥१०९॥

Page #132

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुज्जय कल्पवृ०
75 PSSTSELLSCSISESTATTI
ततइच्युत्वा नरभवं अप्य भीमः सुरः स च । कल्याणनगरे यातः क्षिप्त्वा कर्माष्टकं क्रमात् ॥१०॥ इत्यादि धर्ममाकर्ण्य बहवो भव्यमानवाः । श्रेयःपुरी मलश्चक्रुः सिद्धतीर्थे शिवप्रदे ॥११॥ श्रीपुरे मण्डनश्रेष्ठी हस्ताभ्यां वस्तु तोलयन् । अर्जयामास यद् द्रव्यं तदर्द्ध व्ययति वृषे ॥ १२ ॥ हस्ताभ्यां जिननाथस्य पूजां कुर्वन् सुभावतः । शत्रुञ्जये ययौ नन्तुं नाभिभूपतिनन्दनम् ॥१३ ॥ पूजां श्री ऋषभेशस्य कुर्वन् प्राप्याऽव्ययां विदम् । मुक्तिमत्र गिरेः शृङ्गे ययौ स च तमाक्षयात् ॥१४॥ चन्द्राह्वनगरे चन्द्र-वणिग् वस्तु स्वमौलिना । आनीयानीय विक्रीय निर्वाहं स वणिग् व्यधात् ॥१५॥ मस्तकेन प्रणम्याऽऽदिजिनं शत्रुञ्जयाचले । क्षीणकर्मा ययौ चन्द्रः कल्याणनगरी क्रमात् ॥१६॥ वीराहनगरे वीर-श्रेष्ठिराड् बुद्धि विक्रमात् । अर्जयित्वा धनं शत्रुञ्जये यात्रां व्यधान्मुदा ॥१७॥ बुद्धथा श्रीजिननाथार्चा भङ्गिभिर्बहुभिः सदा । कुर्वन् शत्रुञ्जये प्राप पञ्चमं ज्ञानमन्यदा ॥ १८ ॥ क्रमाद् भूरिजनान् जैनधर्मे प्रबोधयन् सदा । शत्रुञ्जये ययौ मोक्षं भूरितपस्विसंयुतः ॥१९॥ इत्यादि बहवो भव्या अभिनन्दनसार्वतः । धर्म श्रुत्वा ययुर्मुक्ति सिद्धपर्वतमस्तके ॥ २० ॥ तारापुरे हरो भार-वाहो भूरिभरं वहन् । एकादिविंशतिप्रान्तान् मणान् स्कन्धेऽवहत् परम् ॥ २१ ॥ दिनं प्रति द्रमान् पञ्च-सप्ताष्टौ वाऽर्जयन् सदा । द्रममेकं वृषे पश्च गृहे कोशे द्रमद्वयम् ॥ २२ ॥
SasRESESHPRESSELSEE
११०॥

Page #133

शत्रुजय कल्पवृ.
PSPSSESESES25252SES
हरो व्ययन् सुखे दुःखे धर्मकृत्यं न मुश्चते । प्रत्याख्यानं यथाशक्ति तनुते गुरुसाक्षिकम् ॥२३॥ मस्तकेनार्जितां लक्ष्मी-धर्मकृत्ये व्ययन् हरः । अभिनन्दनसर्वज्ञं सेवते स्म सुभावतः ॥ २४ ॥ अभिनन्दनजिनस्यान्ते दीक्षा लात्वा क्रमात् हरः । सर्वकर्मक्षयान्मुक्तिं ययौ सिद्धमहीधरे ॥ २५ ॥ जम्बूपुरे मधुश्रेष्ठी विक्रीणन् सुमतीवराः । वर्यवेषधरोऽनये हट्टे तस्थौ निरन्तरम् ॥२६॥ एकदा तत्र वास्तव्य-चम्पकवेष्ठिनन्दनः । तत्रैत्याऽवग् तवाट्टेऽत्र क्रयाण किं न दृश्यते ? ॥२७॥ श्रेष्ट्यवग् धीः क्रयाण मे विद्यतेऽट्टे मनोहरम् । तद् यो गृह्णाति नित्यं स सुखवान् जायते खलु ॥२८॥ द्रमान् पश्चशतीं तस्मै स दत्त्वैकां धियं ललौ । न स्थेयं भवताऽऽस्थेयं द्वयोः कुर्वाणयोः कलिम् ॥२९॥ तदा कश्चिन्नरोऽभ्येत्य श्रेष्ठिनोऽग्रे जगाविति । भवत्पुत्रो ललौ वयं पण्यं लाभो भविष्यति ॥३०॥ ततः श्रेष्ठी मधूपान्ते गत्वाऽवक् त्वं वरोऽसि न । यतो धीदानतः पुत्रोऽदण्डयन्मम नन्दनम् ॥३१॥ श्रेष्ट्यवम् यदि ते नैव रोचते मे क्रयाणकम् । तदा पश्चाद् धियं देहि धनं त्वं स्वं गृहाण भो! ॥३२॥ अनेन श्रेष्ठिपुत्रेण द्वयोः कलिं वितन्वतोः । स्थेयं न चेद्यदा देयं मह्यं दशशतीं द्रमान् ॥३३॥ चम्पकः प्रतिपद्येति दवा पश्चाद् धियं च ताम् । लात्वा स्वं स्वं ययौ स्वीय-गृहे नन्दनसंयुतः ॥३४॥ मन्त्रिणः सेल्लहस्तस्य सुनोवितन्वतोः कलिम् । पार्चेऽस्थात् श्रेष्ठिसूर्याव-ताभ्यां साक्षीकृतः स च ॥३५॥
TIPSSTSESSSSSSSS
॥१

Page #134

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ ११२ ॥
552552s.
कुर्षाणौ कलहं मन्त्रि-सेल्लहस्तसुतौ क्रमात् । गत्वा भूपान्तिके दोषं मिथो जजल्पतुस्तदा ॥ ३६ ॥ आकारितस्तदा साक्षी द्वाभ्यां श्रेष्ट्यङ्गजस्तदा । मन्त्रिसू नोव्यधात् पक्षं सेल्लहस्तोsरुपत्तदा ॥ ३७ ॥ सेल्लहस्तोऽथ भूपान्तान् छलेन चम्पकं क्रमात् । दण्डयामास भूयिष्ठ- पद्माया अपहारतः ।। ३८ । aat भूरिधनं दत्त्वा वीदाय चम्पको धियम् । लात्वा तस्यौ त्रिके मार्गे धीदप्रोक्ते प्रमोदतः || ३९॥ चम्पकनिकमार्गे तु तिष्ठन् पृच्छति मार्गगान् । भवद्भिर्वीक्षितं दृष्टं किं किं सम्प्रति जल्पताम् ॥ ४० ॥ एकः पान्थो जगौ लब्धो मयैकः प्रस्तरोऽधुना । रोचते यदि ते लाहि दत्त्वा द्रमाष्टकं मम ॥ ४१ ॥ पथिकाय मानष्टौ वितीर्य चम्पकस्तदा । ग्रहीत्वा प्रस्तरं तं च समाययौ स्वमन्दिरे ॥ ४२ ॥ तस्मात् प्रस्तरतः कोटि-द्रमानासाद्य विक्रयात् । महेभ्यो राजमान्योऽभूत् चम्पकश्रेष्ठिनन्दनः ॥ ४३ ॥ मृत्युं गतेऽथ जनके चम्पको गृहनायकः । अभिनन्दन सर्वज्ञ पार्श्वे जैनं वृषं ललौ ॥ ४४ ॥ क्रमात् स्वसूनवे गेह-भारं वितीर्य रङ्गतः | अभिनन्दनसावन्त संयमं प्राप्तवान् ध्रुवम् ॥ ४५ ॥ गुरूपान्ते वृपं श्रुत्वा मधुः श्रीजिनपूजनम् । कुर्वन्नुपार्जयामास पुण्यं मुक्तिगमोचितम् ॥ ४६ ॥ धर्मिणां धर्मधिषणां कर्मिणां कर्मशेमुषीम् ! मधुश्रेष्ठी ददन् नित्यं श्लाध्योऽजनि नृपादिषु ॥ ४७ ॥ क्रमान्मधुर्जिनोपान्ते लात्वा दीक्षां दद्गवः ( दराद्गतः ) । साधुना चन्दनेनाऽमा विहारं तनुते मुदा ॥ ४८ ॥
IS2557525252525252525
2525
॥ ११२ ॥

Page #135

गत्वा शत्रञ्जये तीर्थे कृत्वा तीव्र तपः पुनः । चन्दनो मधुना साट्टै केवलज्ञानमाप्तवान् ।। ४९ ॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ।।११३॥
ISESC2525252525225SESZ
॥ श्री सुमतिजिनस्य शत्रुञ्जयसमवस्मृतिस्वरूपम् ॥ सुमतिस्तीर्थकृद् भव्य-जीवान् धर्मे विवोधयन् । कोटाकोटिमुरैः सेव्यः सिद्धाद्रौ समवासरत् ॥१॥ तत्र स्थिते प्रभौ वाचं-यमाः लक्षद्वयप्रमाः । क्षीणकर्माष्टका मुक्ति नगरी समुपागमन् ॥२॥ व्ययन् धर्मे धनं जीवो न्यायमार्गाजितं खलु । लभते शाश्वतं शर्म कुन्तलश्रेष्टिवत् क्रमात् ॥३॥ पद्मानन्दपुरे पद्म-नाभो वणिगभूद्वरः । तस्य पत्नी कलादेवी कलासु कुशला किल ॥४॥ व्यवसायं वितन्वानः श्रेष्ठी लक्षं द्रमान क्रमात् । अर्जयामास नो धर्म व्ययति स्म च कहिंचित् ॥५॥ तस्याभून्नन्दनचन्द्र-नामा मजुलविग्रहः । ताते मृतेऽभवत् स्वामी विभवस्यासमस्य स ॥६॥ चन्द्रस्याभूत् क्रमाद् द्रव्यं लक्षद्वयमितं स्फुटम् । मृते तस्मिन् सुतो लक्ष-त्रयस्वामी मनोऽजनि ॥७॥
मने मृते च तत्पुत्रः सिंहाह्वोऽजनि सुन्दरः । तस्याभवच्चतुर्लक्ष-प्रतिमो विभवः क्रमात् ॥ ८॥ __ सिंहे मृत्युंगते हस्ति-नामाऽजनिष्ट तत्सुतः । पञ्चलक्षद्रमस्वामी सोऽप्यभूदर्जयन् धनम् ॥९॥
TESTSSESZSESTSASOSTE50

Page #136

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पव०
॥११४॥
22SSISTSESESESESZSESTSE
तस्याऽजनि प्रिया गङ्गा-देवी गङ्गव निर्मला । गङ्गा वक्ति प्रियेदानीं धर्मे व्यय धनं सदा ॥१०॥ * धर्मकृत्येषु या लक्ष्मी स्थाप्यते साऽतिसुन्दरा | अन्याऽवकेशभूमीव लक्ष्मीवान्नैव शस्यते ॥११॥ * यतः-' अधः क्षिपन्ति कृपणा वित्तं तत्र पियासवः । सन्तस्तु गुरुचैत्यादौ तदुच्चैः फलकाविणः ॥१२॥॥ एकदा श्रीगुरूपान्ते हस्ति नत्वा गुरुक्रमौ । धर्म श्रोतुमुपाविष्टो यावत्तावद् गुरुजगौ ॥१३॥ * अभयं सुपत्तदाणं अणुकंपा-उचिअ-कित्तिदाणं च । दोहिवि मुक्खो भणिओ तिन्निवि भोगाइ दिति ॥१४॥ * न कयं दीणुद्धरणं न कयं साहम्मिआण वच्छल्लं । हिअयम्मि वीयराओ न धारिओ हारिओ जम्मो ॥१५॥ *व्याजे स्याद् द्विगुणं वित्तं व्यवसाये चतुर्गुणम् । क्षेत्रे शतगुणं प्रोक्तं पात्रेऽनन्तगुणं भवेत् ॥१६॥॥ श्रत्वा धर्म जगी हस्ति मया जिननति विना । नो भोक्तव्यं पयः पेयं शयितव्यं कदाचन ॥१७॥ सोऽप्रणम्यैकदा सावं भोक्तुं यावदुपाविशत् । तावत् पत्नी जगौ स्वामिन् ! न नतोऽद्य त्वया जिनः ॥१८॥ हस्तेऽथाभ्युच्छिते( ष्टे )पत्नी प्राह हस्तं पवित्रय । हस्यवग् धावने पाणे-घृतं याति च तस्थितम् ॥ १९ ॥ स्थगयित्वा शयं गत्वा जिनौकसि जिनं स च । नत्वा यावच्चचालाऽऽशु पश्चात्तावत् सुरो जगौ ॥ २०॥ यक्षोऽहं गोमुखस्तुष्ट-स्तुभ्यं जिनेन्द्रभक्तितः । वरं याचस्व चित्तेष्टं दास्येऽदस्तव साम्प्रतम् ॥ २१ ॥ श्रेष्ठयवग् गहिनी पृष्ट्वा मार्गयिष्यामि वाञ्छितम् । ततो हस्तिस्तथावस्थो गत्वा भार्यान्तिके जगौ ॥२२॥
PIES252ES52SSES
।
IL११४॥

Page #137

शत्रुजय कल्पवृ० ॥ ११५ ॥
12525525225525252752525257
तुष्टो मे गोमुखो यक्षः किं याचेऽहं प्रिये ! वद ? | प्राणप्रियाऽऽह याचस्व सद्बुद्धि यक्षसन्निधौ ||२३|| याचित्वा सुमतिं यक्षात् श्रेष्ठयैत्य सदने जगौ । आनयाम्भः शयं प्रक्षा - लयिष्यामि प्रियोत्तमे ! ॥ २४ ॥ प्रिया भाणीद् घृतं हस्त- लग्नं तव गमिष्यति । हस्यत्यवग् न शयास्यां ह्रीन् ( न ) प्रक्षाल्याद्यहं ननु ||२५|| पत्नी दध्यावयं कान्तो जातोऽस्ति मतिमागू मम । प्रतिक्षाल्य ततो हस्तं हस्तिः प्रास्फेटयद् घृतम् ||२६|| इतस्तत्र पुरे राजा स्वका रितसरोवरे । संस्थाप्य स्तम्भमाहेति पौराणां पुरतस्तदा ॥ २७ ॥ यो ना पालिस्थितः स्तम्भं गुणेन वेष्टयिष्यति । तोलयिष्यति पट्टेभं निजबुद्धिप्रपञ्श्चतः ॥ २८ ॥ मन्त्रिमुख्यपदं तस्मै दास्येऽहं मानदानतः । हस्तिः श्रुत्वेति भूपेन समं सरोवरे ययौ ॥ २९ ॥ लम्बां रज्जुं सरःपालौ मुक्त्वाssदौ परितस्तदा । शये लात्वैकरज्जुं तं द्वितीयं कर्षयन् पुनः ॥ ३० ॥ सरःकण्ठस्थितो हस्तिः स्तम्भं बबन्ध रज्जुना । तदा सन्मानयामास राजा तं हस्तिनैगमम् ॥ ३१ ॥ यानमध्यस्थिते पट्ट-गजे तेन कृते तदा । यावन्मात्रं जले मग्नं यानं रेखा कृता तदा ॥ ३२ ॥
उत्तीर्य कुञ्जरं यानं भृत्वाऽश्मभिश्च तान् पुनः । तोलयित्वा च जज्ञौ स कुम्भिभारं प्रमाणतः ॥ ३३ ॥ युग्मम् ॥ ततो ग्रामशतं तस्मै दत्त्वा मन्त्रिपदं पुनः । भूभुजा सत्कृतः सर्व- मन्त्रिमुख्यः सदुत्सवम् ॥ ३४ ॥ राजकार्य प्रजाकार्य कुर्वन् हस्तिः सः मन्त्रिराट् । धर्मकृत्यानि सर्वाणि चकार मुक्तिहेतवे ।। ३५ ।।
5225252525252525
॥ ११५ ॥

Page #138

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
हस्तिमन्त्री त्रिसन्ध्यां तु कुर्वन् पूजां जिनेशितुः । प्रतिक्रान्ति करोति स्मो-भयकालं निरन्तरम् ॥३६॥ सिद्धाचलादितीर्थेषु प्राप्य सङ्घपतेः पदम् । चकार हस्तिमन्त्रीशो यात्रां भूरिधनव्ययात् ॥ ३७॥ अस्मिन्नेव गिरौ सिद्ध-ध्यानं कुर्वन् स मन्त्रिराट् । सम्प्राप्य केवलज्ञानं ययौ मुक्तिपुरी क्रमात् ॥ ३८ ॥ धर्मोपदेशमित्यादि दत्त्वा तत्र महीधरे । सुमतिस्तीर्थकृच्चक्रे विहारमन्यनीवृति ॥ ३९ ॥ एवं सुमतितीर्थेशो वारान् सहस्रशः क्रमात् । सिद्धाद्रौ समवासार्कीद् भव्याङ्गिबोधहेतवे ॥४०॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥११६॥
ISESESTSETSESESTZ22SSE
॥ श्री पद्मप्रभस्य शत्रुञ्जयसमवमृतिस्वरूपम् ॥ कौशाम्ब्यां पुरि भूपस्य धरस्य शासतो महीम् । सुसीमा गेहिनी शुद्ध-शीलमाणिक्यशालिनी ॥१॥ इतो अवेयकाद् देव-इच्युत्वा धरमहीपतेः । सहचर्याः सुसीमाया उदरेऽवातरन्निशि ॥२॥ तदा राजी महास्वप्नान् चतुर्दशमितान् वरान् । मुखे प्रविशतोऽपश्यन् निशीथसमये मुदा ॥३॥ यतः-"गयवसह-सीह-अभिसेय-दामससिदिणयरं झयं कुंभ । पउमसरसागरविमाण-भवणरयणुच्चयसिहि च"॥ जन्म जन्मोत्सवं राज्य-प्राप्तिदीक्षाग्रही पुनः । ज्ञानप्राप्तिस्वरूपं च प्रोन्यान्येतानि कोविदैः ॥५॥
PIESPITZSIESESGPS

Page #139

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥११७॥
TESESESESEERSISEASESSESEE
पद्मप्रभप्रभुः पृथ्वी क्रमाभ्यां पावयन् क्रमात् । भूरिसाधुयुतः शत्रु-जयेऽथ समवासरत् ॥ ६॥ तत्र द्वादश पर्षत्सू-पविष्टासु यथाक्रमम् । पद्मप्रभोऽतिदिशति देशनां भविनां पुरः ॥ ७॥ सुपात्रेभ्यो ददद्दानं भव्यजीवः सदादरात् । धर्म श्राद्ध इवाप्नोति कल्याणकमलां किल ॥८॥ तथाहि-अयोध्यायामभूद्धर्म-श्रेष्ठी पत्नी मनोरमा । पुत्रः पद्मरथो धर्म-कर्मककरणादरः ॥९॥ श्रेष्ठी प्रोवाच पुत्राग्रे श्रीरिक्तो भाति नो नरः । तेनान्यविषये गत्वाऽऽनेष्यामि विभवं बहुम् ॥१०॥ * यतः-“जाई रूवं विज्जा तिन्नि वि निवडंतु कंदरे विवरे । अत्थुच्चिय परिवडउ जेण गुणा पायडा हुँति ।। ११ ॥5 रूप्यकाञ्चनमञ्जिष्ठा-मुख्यभूरिक्रयाणकैः । भृत्वाऽनोऽति शुभे धर्मोऽचालीदन्यपुरं प्रति ॥१२॥ मार्गे गच्छन् कमाद्धर्म आयातांस्तस्करान् बहून् । निरीक्ष्य सम्मुखं गत्वा तेषां नतिं व्यधाद्धरि ॥१३॥ हसन्तस्तस्कराः प्रोचु-र्भो वणिग् ! मायिकोत्तम ! । यतः आदौ समेत्याऽस्मान्नमश्चक्रे मलिम्लुचान् ॥ १४ ॥ * यतः-"मायासीलह माणुसह किमु पतीजण जाई । नीलकंठ महुरं लवइ सविषभुयंगम खाइ" ॥१५॥
श्रेष्ठयाह यस्य यद्वस्तु ग्रहिष्यति बलादिह । स परत्र गतो लक्ष-कोटिगुणं च दास्यति ॥ १६ ॥ * यतः-वहमारणअभक्खाण-दाणपरधणविलोवणाईणं । सव्वजहन्नो उदओ दसगुणिओ इक्कसि कयाणं ॥ १७॥॥ * तिव्वयरे उ पओसे सयगुणिओ सयसहस्सकोडिगुणो। कोडाकोडिगुणो वा हुञ्ज विवागो बहुतरो वा ॥१८॥
ESSESESEISESSESSESSIS
११७॥

Page #140

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥११८॥
1125SZTISZSZEST52SSS
हसन्तो जगदुः स्तेना अस्मभ्यं बस्तु देहि भो! । इहैव दास्यते वस्तु तुभ्यमस्माभिरञ्जसा ॥१९॥ श्रेष्ठथवक कोऽत्र साक्ष्यस्ति यत् साक्षी पूरयिष्यति । चौराः प्रोचुरयं साक्षी मार्जारोऽरण्यवासकः ॥२०॥ ततो वस्त्वखिलं त्यक्त्वा गणयित्वा स नैगमः । तस्करेभ्यो वितीर्याथ नमश्चक्रे स धीरवाग् ॥ २१ ॥ हसन्तस्तस्करा वस्तु गृहीत्वा श्रीपुरे ययुः । वणिक छन्नं चलंस्तत्र नगरे समुपेयिवान् ॥ २२॥ मिलित्वा भूपतेर्धर्मः प्राहेति त्वं प्रजापतिः । अशरणस्य शरणं शिष्टसङ्ग्रहकारकः ॥२३॥ दुष्टस्य दमको दीन-दुःस्थानाथादिपालकः । दाता भोक्ता विवेकी त्वं चिरं नन्द चिरं जय ॥२४॥ राजाऽभाणीद् वणिक ! कि ते कार्य सम्प्रति विद्यते । धर्म आचष्ट मे वस्तु गृहीतं तस्करैः पथि ।। २५ ।। ततो भूपतिराकार्य मन्त्रीशान प्रत्यवग् दृढम् । अस्य वस्तु गृहीतं यैस्तान् विलोक्याऽर्म्यतां च तत् ।। २६ ॥ ततस्ते मन्त्रिणोऽभ्येत्य प्रोचुः क्व सन्ति तस्कराः ? | धर्मश्चौरगृहं तेभ्यो दर्शयामास तत्क्षणात् ॥ २७ ॥ ततस्तत्र स्थिताश्चौगः प्रोक्ता मन्त्रीश्वरैरिति । युष्माभिरस्य यद्वस्तु गृहीतं तत् समर्प्यताम् ॥ २८॥ स्तेनास्ते जगदुः स्तन्यं वयं कुर्मः कदापि न । यद्यस्माभिगृहीतं चेद् वस्तु साक्ष्यस्ति कोऽत्र च ॥ २९ ॥ प्रोचुर्मन्त्रीश्वराः धर्म साक्षिणं त्वमिहानय । ततो धर्मोऽऽनयत्तत्र मार्जार कृष्णदेहभम् ॥३०॥ तदा ते तस्कराः प्रोचुः सोऽभूद् रक्ततनुच्छविः । तेनायं वक्ति कूटं तु ग्रहीतुं मे धनं ध्रुवम् ॥३१॥
ESSESESSESZSZSZSZSZSTS
wwwcomooooooooooooooomneen
॥११८॥

Page #141

www.kabatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmmm
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥११९॥
PSS22S2SSES25252525252
ततो मन्त्रीश्वराः प्रोचु भो ! स्तेना यूयकं ध्रुवम् । धनं जगृहिथाऽस्यवा-पयतास्मै ततः किल ॥३२॥ ततस्तान कुट्टयित्वाऽलं मन्त्रीशास्तस्य तद् धनम् । निखिलं दापयामासु-चौरेभ्यः प्रसभं तदा ॥ ३३ ॥ ततस्ते तस्करा लक्ष्मी-हरणान्मेदिनीभुजा । स्वदेशं त्याजिता धर्मः श्रेष्ठी सन्मानितः पुनः ॥३४॥ धर्मों द्विगुणमूल्येन तद्वस्तु निखिलं तदा । विक्रीय टङ्कान् लक्ष मर्जयामासः कर्मतः ॥३५॥ क्षेत्रेषु सप्तसु ततो व्ययन् स्वं विभवं तदा । धर्मश्चकार सद्धर्म प्रतिपन्नं पुरापि यत् ॥३६॥ * यतः-' वरमग्गिम्मि पवेसो वरं विसुद्धेण कम्मुणा मरणं । मा गहिअव्वयभंगो मा जीअं खलियसीलस्स' ॥३७॥ अर्चयित्वाऽन्यदा देवं ध्यानं धर्मस्य कुर्वतः । उत्पन्नं केवलज्ञानं सर्वविश्वप्रकाशकम् ॥ ३८ ॥ देवतादत्तलिङ्गः स निविष्टः स्वर्णविष्टरे । भव्येभ्यः प्रददौ धर्मो-पदेशं शिवशर्मदम् ॥ ३९ ।। स धर्मः केवली भव्यान् बोधयन् भूरिशो भुवि । भूरिसाधुयुतः शत्रुञ्जये तीर्थे समागमत् ॥ ४० ॥ सहस्रसाधुसंयुक्तः स धर्मः केवली तदा । शत्रुञ्जयेऽत्र कल्याण-पुरीमेयुः क्रमाच्च ते ॥४१॥ इत्यादिदेशनां पद्म-प्रभस्याकर्ण्य शर्मदाम् । अनेके भविनः स्वर्गे मुक्तिपुर्या ययुस्तदा ॥ ४२ ॥
mmmmmmmmmmmmmmmm
SEGUISTISESTSPS52SSISSES
m
mmmmmmmm

Page #142

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥१२०॥
ELTSSISTSETSESESSESTSEI
॥ श्री सुपाजिन-कथा ॥ वाणारस्यां प्रतिष्ठस्य भूपस्य पृथिवी प्रिया । प्राप्त तनयं वर्य-रूपलक्षणलक्षितम् ॥१॥ शक्रपितृकृते जन्मोत्सवे प्रतिष्ठभूपतिः । सुपार्श्व इति नामाऽदात् सूनोः सज्जनसाक्षिकम् ॥२॥ राज्यं प्राप्य क्रमात्यक्त्वा दीक्षां लात्वा तमःक्षयात् । प्राप्तज्ञानः प्रभुभव्य-बोधाय व्यहरद् भुवि ॥३॥
अत्र सुपार्श्वचरित्रं ज्ञान-प्राप्ति यावद् वाच्यम् । सततं विहरन् पृथ्व्या-मन्येद्यः सिद्धपर्वते । बोधाय भव्यजीवानां सुपार्श्वः समवासरत् ॥४॥ तत्र सुपार्श्वतीर्थेशो मेघगम्भीरघोषया । वाण्या धर्मोपदेशं तु प्रददौ मुक्तिशर्मदम् ॥५॥ * चरिअं च कपि च आहरणं दुविहमेव नायव्यं । भव्वजीवबोहत्थं इंधणमिव ओअणट्ठाए ॥६॥ हस्ती बद्धो यथा दुःखी मुक्तः स्यात् सुखवान् यथा । तथैव कर्मणा जीवो जायते जगति ध्रुवम् ॥७॥ भीमघोषाभिधारण्ये सप्तशत्या करेणुभिः । युक्तो मतङ्गजो मत्तः सल्लकीर्भक्षयन्नभूत् ॥८॥ तस्योपान्तेऽन्यदाऽभ्येत्योन्दरः प्राह गजाधिपम् । यदि ते रोचते सेवां तदा करोम्यहं सदा ॥९॥ अहं ते रक्षणं कुर्वे दुष्टारातिसमीपतः । मया तु रक्षिताः सिंहा-दयः सत्त्वा अनेकशः ॥१०॥ हसन्निभो जगौ त्वं चेन्मां रक्षसि कुकष्टतः । तदाऽस्माकं समं कार्य सिद्धमुन्दर ! वेगतः ॥११॥
LPS2S22252SSEGOSZ5RSES
||१२०॥

Page #143

शत्रुञ्जय
कल्पवृ●
॥ १२१ ॥
575 25 25 25
उन्दरोsar कदाचित् स्यात् रक्षको महतां लघुः । रक्षितुं नहि शक्येत महतापि लघोः क्वचित् ॥ १२ ॥ हसन् हस्ती जगौ विघ्ने पतितं मामवेर्यदा । तदाऽहं त्वां वरं मन्ये भृत्यं विश्वोपकारकम् ॥ १३ ॥ भक्षयन् सल्लकीर्भ्राम्यन् स्वेच्छया सर्वतो वने । पाशे व्याधकृते हस्ती न्यपतत् कर्मयोगतः ॥ १४ ॥ विभ्यन्मृत्युभयाद्धस्ती निर्गन्तुं पाशतो दिशः । ततो विलोकयामास पाशच्छेदन हेतवे ।। १५ ।। तदोन्दरः समागत्य नत्वा गजं जगाविति । स्वामी चतुःपदेषु त्वमस्यतो मे प्रभुः पुनः ॥ १६ ॥ त्वां व्याधाः प्रहनिष्यन्ति तेनातो निस्सराऽधुना । हस्त्यवक् पाशतोऽमुष्मात् छुट्टनं दुश्शकं मम ॥ १७ ॥ यदि शक्तिस्तवस्तीह छोड़ने मम साम्प्रतम् । तदोद्यमं कुरुध्व त्वं सुन्दरोत्तम ! वेगतः ॥ १८ ॥ ततः आखुर्बहूनाssवून मेलयित्वा क्षणात्तदा । पाशमाद्रं व्यधादास्य- धूत्कृतेनाऽम्भसेव सः ॥ १९ ॥
दन्तेश्च त्रोटयासास पाशमाखस्तथा तदा । यथाssसन् शतशः खण्डाः स्वस्थोऽभवदतो गजः ॥ २० ॥ निर्गत्य पाशतो हस्ती सर्वानास्तदा द्रुतम् । धान्यौघदर्शनेनैव प्रीणयामास सादरम् ॥ २१ ॥ * एवं गजसमो जीवो मनो व्याधसमं मतम् । व्याघपाशोपमं कर्म भवोऽरण्यसमः पुनः ॥ २२ ॥ * जीवः कुमनसा बद्धः शुक्लध्यानाssखुना पुनः । मोचितः सुखवान् सद्यो जायते सामयोनिवत् ॥ २३ ॥ एष दृष्टान्तः कल्पितोऽस्ति " चरिअं च कप्पिअं वा आहरणं दुविहमेव नायच्वं० ॥"
552525255255255255725t
॥ १२१ ॥

Page #144

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie
शत्रुजय
कल्पवृ०
"-१२२॥
SELESESESEGESSESSSSE
अत एव विधातव्यं सन्माः देहिना मनः । मन एव नयत्याशु जीवं श्वभ्रे शिषऽपि च ॥२४॥ इत्यादिदेशनां श्रुत्वा भविनस्तत्र भूरिशः । दीक्षां लात्वा ययुर्मुक्तिं सर्वकर्मव्रजक्षयात् ॥२५॥
ॐ -- - - - - - ---- - - -
॥ श्री चन्द्रप्रभजिनस्य समवस्मृतिस्वरूपम् ॥ चन्द्रपुर्या महीशस्य महासेनस्य लक्ष(क्ष्मणा । पत्नी शीलगुणेनाऽऽप रेखां सर्वाऽबलासु च ॥१॥ चतुर्दशमहास्वप्न सूचितः शोभनेऽहनि । सुतो लक्ष(क्ष्म)णयाऽसावि सर्वलक्षणलक्षितः ॥२॥
इन्द्रपितृकृतजन्मोत्सवादिज्ञानप्राप्तिपर्यन्तं वाच्यम् । चन्द्रप्रभप्रभुः पृथ्वीं पावयन् पदरेणुभिः । शत्रुञ्जये महातीर्थे सुराज़ः समवासरत् ॥३॥ तत्र द्वादशपर्षत्र-पविष्टेषु सुरादिषु । वाण्या योजनगामिन्या चन्द्रप्रभो जगाविति ॥ ४ ॥ क्षेत्रेषु सप्तसु स्वीय-श्रियं व्ययन् सदाऽऽदरात् । वीरसेनेभ्यवन मुक्ति-सातवान् जायते भवी ॥५॥ रामपुर्या महेभ्यस्य वीरसेनस्य सन्मतेः । चन्द्र के त्वभिधः पुत्रो-ऽजनि मन्मथरूपवान् ॥६॥ पित्राऽथ पाठितो धर्म-कर्मादिशास्वपद्धतिम् । चकार धर्मकृत्यानि तातेन सह संततम् ॥७॥
162525252525252TSCAS
॥१२

Page #145

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय । कल्पवृ० ॥१२३॥
S2SEST25252525252TSSEST
श्रीपुरे मदनश्रेष्ठि-पुत्रीं त्रैलोक्यसुन्दरीम् । परिणीन्ये शुभे लग्ने चन्द्रकेतुः सदुत्सवम् ॥ ८॥ गेहकृत्यं वितन्वाना त्रैलोक्यसुन्दरी सदा । विततान प्रतिक्रान्ति सन्ध्ययोतिये किल ॥९॥ गृहेऽन्यदा स्नुषा दीपं यावच्चक्रे दिनात्यये । तावद्दीपादधः पेतु-स्तैलस्य विन्दवो नव ॥ १० ॥ मेदिनीपतितान् बिन्दून् दृष्ट्राश्रेष्ठी उपानहोः । सद्यो विलेपयामास तैलबजनभीतितः ॥११॥ स्नुषा दध्यावयं श्रेष्ठी कृपणः किं करिष्यति ? । व्रतं द्वादशमं पाल-यिष्यतेऽत्र मया कथम् ? ॥१२॥ मया सप्तमु क्षेत्रेषु धनं चेद् व्ययते मनाक । तदाऽसौ श्वसुरो मर्ता-ऽथवा मां मारयिष्यति ॥१३॥ परीक्षार्थ प्रगे सुप्तां स्नुषां वीक्ष्य स नैगमः । पप्रच्छ किं स्नुषे ! सुप्ताऽधुना दुःष्यति किं ज्वरः १ ॥१४॥ स्नुषाऽवग् विद्यतेऽत्यन्तं शिरोऽत्तिः प्राणहारिका । अचीकरत् ततः श्रेष्ठ्यौ-षधानि भूरिशस्तदा ॥ १५ ॥ वधूः प्राह नहीक्ष-रौषधैर्याति वेदना । श्रेष्टयभाणीच्च कीक्षैः शिरोऽतिव्रजति क्षयम् ॥१६॥ वध्ववग् मे शिरःपीडा साम्प्रतं वर्द्धतेतराम् । मुक्ताचूण: शिरोलिप्तैः शिरोऽत्तिौ क्षयं व्रजेत् ॥१७॥ जाता(त्य)मुक्तास्ततः श्रेष्ठी नीत्वा तत्राऽश्मना द्रुतम् । चूर्णीकर्तुं यदा लग्न-स्तदोचे स्नुषया पिता ॥१८॥ मा मुक्ताश्चूर्णयेदानी शिरोऽतिमें गता क्षयम् । श्रेष्ठयाह किं स्नुषे ! शीर्ष वेदना त्वरितं ययौ ॥१९॥ वधूः प्राह तवौदार्य-गुणौषधिनिरीक्षणात् । शिरोऽत्तिौ ययौ सद्यो ध्वान्तं रविकरादिव ॥ २०॥ .
SISZS252525252SISSISSISE
।१२३॥

Page #146

शत्रुष्जय कल्पवृ०
॥ १२४ ॥
25295255252525252522525
भूमीपतिततैलस्य विन्दून् गृह्णन् मयेक्षितः । अतः कृत्वा मिषमिदं परीक्षा से कृता पितः ! ॥ २१ ॥ श्रेष्ठथाहाऽव्यवहारेण यद्याति तद् वृथाऽखिलम् । व्यवहारे तु भूयिष्ठो विभवो व्ययते ध्रुवम् ॥ २२ ॥ विशेषाद्धर्मकृत्येषु व्ययंल्लक्ष्मीमहं सदा । खेदं कुर्वे मनाग् नैव व्ययत्सु नन्दनादिषु ।। २३ ।। ततो वधूर्जगौ तात ! त्वं धन्यः पुण्यवानसि । यतस्तवेदृशी बुद्धिर्धर्मकर्म्मणि सुन्दरे ॥ २४ ॥ सव्ययः क्रियते सद्भिः सदा सद्गतिहेतवे । असद्व्ययो विधीयेत मूढैर्दुर्गतिहेतवे ॥ २५ ॥ अन्यायन्यायभेदेन चतुर्भङ्गी धने भवेत् । अन्त्यः सर्वोत्तमो भङ्गो न्यायार्जितस्य सद्व्ययात् ॥ २६॥ श्रेष्ठस्तुषे ततो यावज्जीवं लक्ष्मीं लसद्व्ययात् । सफलीचक्रतुः सप्त-क्षेत्रेषु विभवव्ययात् ॥ २७ ॥ प्रान्ते श्रेष्ठिनुषे मृत्वा ssदिमे स्वर्भवतां सुरौ । ततश्च्युतौ धरापुर्यां भीमभूपाङ्गजौ पुनः ॥ २८ ॥ द्वापि भ्रातरौ प्रीति वन्तौ गुर्वन्तिके गतौ । धर्मं दयामयं श्रुत्वा ललतुः संयमं पुनः ॥ २९ ॥ पालयित्वा तं भूरि वर्षाण्याप्तविदौ क्रमात् । महोदयपुरीं सद्यो ऽलञ्चक्रतुः सहोदरौ ॥ ३० ॥ पुण्योपदेशमित्यादि श्रुत्वा भूरिजनास्तदा । व्रतं लात्वा शिवं जग्मु-स्तीर्थे विमलपर्वते ॥ ३१ ॥
P552552525252525525877
॥ १२४ ॥

Page #147

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ १२५॥
32SESSESEISESTSESTISSESSE
॥ श्री सुविधिजिनस्य समागमनस्वरूपम् ॥ काकन्यां पुरि सुग्रीव-भूपस्य न्यायशालिनः । मार्गस्यासितपञ्चम्यां रामाऽसूत सुतं प्रिया ॥१॥
इन्द्रजन्मोत्सवकरणादि ज्ञानप्राप्तिं यावद्वाच्यम् ।। बोधयन् भविनो जीवान्-सुविधिजिननायकः । सिद्धाद्रौ समवासार्षीत् भूरिसाधुसमन्वितः ॥२॥ तत्र द्वादशसंसत्सू-पविष्टासु जिनेश्वरः । धर्मोपदेशनां दातु-मारेभे शिवशर्मणे ॥३॥ अन्धीभूताऽबला वृद्धा वैद्योक्तौषधयोगतः । दिव्यनेत्रा यथा जाता तथा भव्यो गुरूक्तितः ॥ ४॥ मीनाह्वनगरे भीम-वैद्यस्य सूनवस्त्रयः । काम-राम-मुकुन्दाह्वा बभूवुः श्रीप्रियाभवाः ॥५॥ त्रयोपि पाठिता विद्याः पित्रा पुत्रा धनार्जनात् । धन-चन्द्र-बनेभ्यानां नन्दिनीः परिणायिताः ॥६॥ श्वश्वा समं स्नुषाः सर्वाः कुर्वन्त्यः कलहं सदा । क्षणमेकं न विश्राम लेभिरे कारुलोकवत् ॥ ७॥ कुर्वत्सु तेषु कलहं वृद्धाऽथैका नितम्बिनी । प्रष्टुकामौषधं वैद्यो-पान्तेऽभ्येत्य जगावदः ॥८॥ अन्धत्वस्फेटकं दृष्टयो-रौषधं रुचिरं मम । वैद्यराइ यच्छ कृत्वा त्वं प्रसादं मयि साम्प्रतम् ॥९॥ पुनः पुनस्तयेत्युक्ते रुष्टो वैद्यो जगाविति । अस्याऽर्कस्य क्षिप क्षीरं दृष्टयोरन्धत्वभिद् ध्रुवम् ॥१०॥ तया तथा कृतेऽर्कस्य क्षीरक्षेपविधानतः । दिव्यनेत्राऽभवद् दृष्टि वैद्यप्रोक्तविधेस्तदा ॥११॥
S25252SPSESGASSZISTISSE
॥१२५॥

Page #148

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृक्ष
॥१२६॥
ASSISELSZS525SPSSPSS25!
टानां शतं लास्वा वृद्धा नारी कुटुम्बयुग । वैघोपान्ते समेत्यावक असचैतद्धनं वृणु ॥१२॥ अहं त्वया कृता दिव्य-चक्षुः स्वौपधदानतः । सत्योऽसि त्वं महान् वैद्यः परोपकृतिकारकः ॥१३॥ वैद्यो जगौ मया कुत्र ददे तवौषधं वद । वृद्धाऽऽह भवता प्रोक्त-मर्कस्य क्षीरमौषधम् ॥१४॥ वृद्धादत्तं धनं लात्वा वैद्यस्तस्व तरोरधः । खनित्वा घृतसम्पूर्ण भाजनमाप्तवान् रहः ॥१५॥ घृतेन तेन लोकानां बहूनामन्धतां दृशोः । स्फेटयित्वा महेभ्योऽभूद् विख्यातो देशमध्यतः ॥१६॥ क्रमात् स वैद्यराट प्राप्त-वैराग्यो गुरुसन्निधौ । लात्वा व्रत तपश्चके तीनं कमरजश्छिदे ॥ १७ ॥ वैद्यपुत्रास्त्रयः पितृ-दत्तरिक्था धनं निजम् । दीनदुःस्थादिलोकेभ्यो ददते सादरं सदा ॥१८॥ ततोऽशेषतमश्छेद कृते वैद्य-तपोधनः । मासे मासे करोति स्म पारणं भवतारणम् ॥१९॥ क्षिप्त्वा सर्व तमो वैद्यः प्राप्त केवलवित् क्रमात् । उपविश्य ददौ धर्मो-पदेशमिति देहिने ॥२०॥ *धम्मोऽयं धनवल्लभेषु धनदः कामाथिनां कामदः, सोभाग्यार्थिषु तत्प्रदः किमथवा नानाविकल्पैर्नृणाम् ॥ २१ ॥ वैद्यज्ञान्युपदेशेन गुर्वाद्या बहुसाधवः । सम्प्राप्त केवलज्ञाना ययुमुक्तिपुरी क्रमात् ।। २२ ।।
श्रुत्वेति जिननाथोक्तं धर्म भूयिष्ठभाविनः । जिनधर्म व्रतं चापि तदा प्रपेदिरे सुखम् ॥२३॥ । क्षिप्त्वा निःशेषकर्माणि केचित्तत्र यतीश्वराः । अभवन् स्वामिनो मुक्ति-नितम्बिन्या गिरौ क्रमात् ॥२४॥
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm ISPSESSTSESESTI SRS52BE

Page #149

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ १२७ ॥
एवं श्रीसुविधिः सार्वः प्रबोध्य भविनो बहून् । अन्यत्र विजहाराऽथ भव्याङ्गिबोधहेतवे ॥ २५ ॥
॥ श्री शीतलजिनस्य शत्रुञ्जयसमागमनस्वरूपम् ॥
भद्दिलापुरे वर्यो, भूपो दृढरथोऽजनि । तस्य नन्दाभिधा राज्ञी बभूवाऽनघशीलभाम् ॥ १ ॥ चतुर्दशमहास्वप्न-सूचितो नन्दया सुतः । असावि माघमासस्य, कृष्णस्य द्वादशीतिथौ ॥ २ ॥ शक्रकृतजन्मोत्सव- ज्ञानप्राप्ति यावद्वाच्यम् ।
"
शीतलतीर्थकृत् कुर्वन् विहारं वसुधातले । सिद्धाद्रौ समवासार्थी - दनेकसाधुसंयुतः ॥ ३ ॥ तत्राऽऽगतेष्वसङ्ख्येषु, यात्रार्थं भविषु ध्रुवम् । धर्मोपदेशनां चक्रे, शीतलस्तीर्थनायकः ॥ ४ ॥ परिग्रहप्रमाणं तु, यश्चकार धनादिषु । कालनैगमवद् याति, मुक्तिपुर्यां स मानवः ॥ ५ ॥ कुन्तपुर्यां वणिक कालो, यद् यल्लाति ऋयाणकम् । द्वित्रिचतुर्गुणलाभै-विक्रीणीते स्म तत्तदा ॥ ६ ॥ भाग्योदये भवेत् पुंसां पुत्रपौत्रादिकं धनम् । अभाग्यस्योदये दुःखं जायते च भवे भवे ॥ ७ ॥ यथा यथा गृहेऽभ्येति, लक्ष्मीस्तस्य निरन्तरम् । तथा तथा भवेत्तृष्णा वर्द्धमानाऽन्तरिक्षवत् ॥ ८ ॥ * यतः- तृष्णाखानिरगाधेयं, दुष्पूरा केन पूर्यते ? | या महद्भिरपि क्षिप्तैः पूरणैर्वद्धतेतराम् ॥ ९ ॥
525252552552552528
॥ १२७ ॥

Page #150

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SESE
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१२८॥
BASTOSESTSESTSZSZSESTSESEI
अर्जयन् कमलां कालो, विश्राम लाति नो यदा । तदा रमा प्रिया प्राह कष्ट कि क्रियतेऽधिकम् ? ॥१०॥ * यतः-" अर्थानामर्जने दुःख-मर्जितानां च रक्षणे । आये दुःखं व्यये दुःखं, धिग् द्रव्यं दुःखभाजनम् ॥११॥5 परत्र गच्छतः कस्य ( कैश्चित् ) सह याति रमा नहि । तेन श्रीय॑यते सप्त-क्षेत्रेषु स्यात् यतः स्थिरा ॥ १२ ॥ एवं बहुपदेशेषु, दत्तेषु प्रियया तदा । कालः स्तोकं धनं नैव, विततार वृषे क्वचित् ॥१३॥ कालेऽन्यदा प्रसुप्तस्य, स्वप्ने श्रीदेवतेत्यवग् । यास्याम्यहं त्वदावासात. पुण्यं क्षीणं यतस्तव ॥१४॥ इह त्वया न दानादि-धर्मः स्तोकोऽपि निर्ममे । यस्य पुण्यं भवेत्तस्य गृहे तिष्ठाम्यहं सदा ॥१५॥ * यतः-'गुरवो यत्र पूज्यन्ते वित्तं यत्र नयार्जितम् । अदन्तकलहो यत्र तत्र शक्र ! वसाम्यहम् ' ॥१६॥ * ' द्यूतपोषी निजद्वेषी धातुवादी सदाऽलसः । आयव्ययम(स्या)नालोची तत्र तिष्ठाम्यहं नहि ॥१७॥ प्रातः पत्न्याः पुरः प्रोक्ते नैशे वृत्ते श्रियोदिते । प्रिया प्राह मयाऽप्युक्तं व्यय धर्मे धनं प्रिय ! ॥१८॥ अधुना व्ययते लक्ष्मी दानधर्मे पते ! यदि । तदा स्थिरा भवेल्लक्ष्मीः पुण्यबद्धा यतो रमा ॥१९॥ व्ययित्वा निखिला लक्ष्मी क्षेत्रेषु सप्तसु क्रमात् । रात्री स्मृतनमस्कारः सुष्वाप सुखनिद्रया ॥२०॥ * यतः-जे कुच्छिएसु दाणं दिति सुहभोगकारणनिमित्तं । ते कुंजराइ जाया भुंजंति हि दाणज सोक्खं ॥२१॥ * जह खेतम्मि सुकिद्वे वइढइ (धन्नं) न तस्स परिहाणी । एवं सुसाहुदाणे विउलं पुण्णं समज्जिणइ ।। २२॥5
ISS2SDSETSZI
।।१२८॥

Page #151

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
525
mmaan
a
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥१२९॥
SE2525252TS25
* एक्कम्मि जह तलाए गो-सप्पेणं च पाणियं पीयं । सप्पे परिणमइ विसं घेणुसु खीरं समुभवइ ॥ २३ ॥॥ * तह निस्सीलसुसीला-दीणं दाणं फलं अफलयं च । होही परम्मि लोए पत्तविसेसेण से पुन्नं ॥ २४ कालेन व्ययितां लक्ष्मी सर्वा ज्ञात्वा रमासुरी । तत्पुण्यगुणवद्धाऽवक श्रिया त्वत्सदनं भृतम् ॥ २५ ॥ एवं तेन धने घस्रे तस्मिंश्च व्ययिते सति । द्वितीयेऽह्नि प्रगे पूर्ण श्रियाऽपश्यत् स्वमन्दिरम् ॥ २६ ॥ एवं विंशतिघस्रान्ते कालोऽभ्येत्यान्तिकेः गुरोः । परिग्रहप्रमाणं तु ललावेवं प्रमोदतः ॥ २७ ॥ टकानां चतुःपश्च सहस्राणि दशालयाः । महिष्योऽष्टौ प्रिया चैका गावो दश वृषा दश ॥ २८ ॥ घोटका विंशतिहेम-रूप्ययोः पलसप्ततिम् । इत्याद्यभिग्रहं लात्वा कालः सुख्यभवत्तदा ॥ २९ ॥ तदाऽकस्मान् मृते भूपे निष्पुत्रे मन्त्रिपुङ्गवैः । राज्यं दत्तं बलात्तस्मै कालाय लसदुत्सवम् ॥३०॥ कालो राज्ये युगादीश-बिम्बं निवेश्य तत्क्षणात् । स्वयं तु सेवकीभूतः सेवते स्म प्रभुक्रमौ ॥३१॥ परिग्रहप्रमाणं तु पालयन् कालभूपतिः । जिनभूपधनेनैव व्यवाद् भूरि जिनालयान् ॥ ३२ ॥ कालः स्वं तनयं भीमं स्थापयित्वा निजे पदे । सहस्राष्टवणिग्बाहु-जातः सह व्रतं ललौ ॥ ३३ ।। पठित्वा जिनसिद्धान्तं प्राप्य सूरिपदं क्रमात् । भविनो बोधयामास लक्षशो जिनम्मिणः ॥ ३४ ॥ अयुतप्रमितैर्वाच-यमैर्युक्तः स मूरिराट् । बोधयन् भविनः शत्रुञ्जये शैले समीयिवान् ॥ ३५॥
s
SS22552SSEISPSS25
Amannamroman

Page #152

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
तत्र कर्म क्षयं कृत्वा केवलज्ञानमाप्य च । कालः सूरिययी मुक्ति भूरिवाचंयमाम्वितः ॥३६॥ एवं धर्मोपदेशेन प्रबोध्य भविनो बहून् । श्रीशीतलो जिनोऽन्यत्र विजहार ततोऽद्रितः ॥ ३७॥
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥१३०॥
TSESTSEST SISES225252552I
॥श्री श्रेयांसजिनस्य शत्रुञ्जयसमागमनस्वरूपम् ॥ सिंहाभिधे पुरे विष्णु-भूपतेः शासतो महीम् । विष्णुदेवी प्रिया विष्णो-र्लक्ष्मीरिवाभवद्वरा ॥१॥ चर्तुदश-महास्वप्न-सूचितो विष्णुभार्यया । फाल्गुनासितगौरीश-तिथावसावि-नन्दनः ॥२॥ शक्रेण काश्चनक्ष्माभ्रे नीत्वा प्रभुं जनुर्महः । कृत्वा मुक्तोऽन्ति के मातु-र्जग्मे त्रिदशमन्दिरम् ॥३॥ प्रातः पिता विधायाऽथ जन्मोत्सव मनोहरम् । श्रेयांसेत्यभिधां सूनोर्ददौ स्वजनसाक्षिकम् ॥४॥
राज्यप्राप्ति-ज्ञानप्राप्तिं यावत् सम्बन्धोऽत्र स्वयं वाच्यः । श्री श्रेयांसो जिनो भव्य-जीवान् भुवि विवोधयन् । सिद्धाद्रौ समवासार्षीद् भूयिष्ठसंयतान्वितः ॥५॥ तत्र स्थितः प्रभुभव्य जीवान् बोधयितुम् दृढम् । पुण्योपदेशमाधातुं प्रावर्त्तत लसगिरा ॥६॥ * देवपूजा गुरूपास्तिः स्वाध्यायः संयमस्तपः । दानं चेति गृहस्थानां षट् कर्माणि दिने दिने ॥ ७ ॥ चन्द्राह्वे नगरे चन्द्र-वीरस्य मेदिनीपतेः । चन्द्रावती प्रिया चञ्चच्छीलसौभाग्यवत्यभूत् ॥ ८॥
32S29212525252525SESTSTOS
॥१३०॥
-
-

Page #153

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
PSESS
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥१३१॥
अन्यदा नृपतिर्यावत् सभायां समुपाविशत् । तावच्छुक शुकीयुग्मं कुर्वत् कलिं समागमत् ॥९॥ किमर्थ क्रियतेऽत्यन्तं, युवाभ्यां कलहोऽधुना । इत्युक्ते भूभुजा शुक्या, प्रोक्तमेष सुतो मम ॥१०॥ शुकोऽवग् मम पुत्रोऽय-मेष एव नरेश्वर ! । भूपोऽवग् क्रियते नैव विवादो हितमिच्छता ॥११॥ * यतः-" विवादं कुर्वतां पुंसां, पशुनामिव जायते । दुःखं परत्र पातः स्यात् श्वभ्रे शङ्का (सया) सुखे पुनः ।१२॥ सुतोऽयं युवयोरेष, युवाभ्यां जनितो यतः । स्वकुले कलहो दुःख-दायी स्यादुभयोरपि ।। १३ ।। ततो मुक्तविवादः सन् , शुकः पत्नीसुतान्वितः । ययौ युगादिदेवस्य, गृहे तस्थौ समाहितः ॥१४॥ तत्रासनप्रदेशे तु, ज्ञानतुङ्गगुरूत्तमान् । नत्वा शृण्वत्सु भव्येषु, धर्म कीरः समागमत् ॥१५॥ * श्रीमज्जिनेशनमनं तिलकत्यलीके, वक्षःस्थले विमलमालति सद्विवेकः ।
ताडकति श्रवणयोः सुगुरूपदेश-स्त्यागस्तु कङ्कणति पाणितले सतां हि ॥१६॥॥ * पूआ पच्चक्खाणं पडिकमणं पोसह-परोवयारो य । पंच पयारा जस्स य न पयारो तस्स संसारे ॥१७॥ अर्हत्पूजाफलं ज्ञात्वा, प्रत्यहं बहवो जनाः । समेत्य सदने भावात् , कुर्वते जिनपूजनम् ॥१८॥ तदा शुकोऽपि पत्र्यंङ्गभूशाली दिवसोदये । ढौकयित्वा प्रभोरग्रे, शस्यशीर्षाणि गच्छति ॥१९॥ अर्हत्पूजाप्रभावेण, मृत्वा कीरः समाधिना । चन्द्रवीरस्य पुत्रोऽभूत , चन्द्रदेवाभिधानतः ॥२०॥
TISISSESZSESESZSESTSPSC
SESSESE

Page #154

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥१३२॥
15P552SSISESESTSESEASES
अर्हत्पूजाप्रभावेण, मृत्वा शुक्यमरे पुरे । लक्षभूपसुता जाता, सुन्दरी नामतः क्रमात् ॥२१॥ चन्द्रदेवकुमारोऽयं, लक्षभूपतिनन्दिनी । परिणिन्ये शुभे लग्ने, तातस्यादेशतः क्रमात ॥ २२ ॥ क्रमात् शुकसुतः कीरो मृत्वा पूजाप्रभावतः । चन्द्रदेवकुमारस्य पुत्रोऽभूत् कमलाभिधः ॥ २३॥ वीरभूपः सुतं न्यस्य स्वपट्टे गुरुसन्निधौ । दीक्षां लात्वा चकारोग्रं, तपो मुक्तिसुखप्रदम् ॥ २४ ॥ गुरूपान्ते पठन्नित्य-मागमं कोविदोऽजनि । ततः सूरिपदं प्राप्य प्राप ज्ञानमनुत्तरम् ॥२६॥ चन्द्रदेवोऽन्यदा पत्नी-पुत्रयुक्तो दिनोदये । युगादिजिनगेहेऽगाद् नन्तुं श्रीवृषभं प्रभुम् ॥ २६ ॥ केनचिड्ढौकितं शस्य-शीर्ष वीक्ष्य नरेश्वरः । पत्नीपुत्रयुतो मूर्छामवाप्य न्यपतत् क्षितौ ॥ २७ ॥ शीतोपचारतः स्वस्थी-कृतो भूपः प्रियादियुम् । वं प्राग्भवस्वरूपं च, प्रोवाच मन्त्रिणां पुरः ॥२८॥ अर्हत्पूजाफलं ज्ञात्वा भूपात्तस्माच्च तत्र तु । प्रभुपूजापरा आस-ननेके मनुजास्तदा ॥ २९ ।। पत्नीपुत्रयुतो राजा, पूजयित्वा प्रभु सदा । अन्नपाने मुखे स्वीये क्षिपत्येवान्यथा न हि ॥ ३० ॥ संसारासारतां मत्वा गुरोरास्याद्वराधवः । वितीर्य सूनवे राज्यं संयम सप्रियो ललौ ॥३१ ।। तस्मिन्नेव भवे कम्मै धांसि दग्ध्वा तपोऽग्निना । चन्द्रदेवयतिः प्राप महोदयपुरं रयात् ॥३२ ।। राज्ञी तप्त्वा तपो गत्वा तृतीये ताविषे क्रमात् । प्राप्य मर्त्यभवं मुक्तौ गन्ता सर्वतमाक्षयात् ॥३३
DELLEESSCSESZSCSECSESSOS
१३२॥

Page #155

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
कमलः स्वं तनूजातं स्वपट्टे न्यस्य सूत्सवम् । लात्वा दीक्षां ययौ मुक्ति प्राप्य ज्ञानमनुत्तरम् ॥३४॥ एवं प्रभोगिरं श्रुत्वा भूयांसो भव्यदेहिनः । छित्वा निःशेषकर्माणि जग्मुः शत्रञ्जये शिवम् ॥३५॥
SE252
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
52525255
॥ श्री वासुपूज्यजिनस्य श्रीशत्रुञ्जयतीर्थे समागमनस्वरूपम् ॥ चम्पायां वसुपूज्यस्य भूपस्याऽभूज्जया प्रिया । चतुर्दशमहास्वप्न-सूचितं गर्भमादधौ ॥१॥ फाल्गुनासितमार्तण्ड-तिथावुच्चग्रहेष्वथ । जयाऽसूत सुतं वय-लक्षणलक्षितं शुभैः ॥२॥ शक्रेण विहिते जन्मो-त्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वाऽदात् वासुपूज्येति नाम सूनोः सदुत्सवम् ॥३॥
अत्र ज्ञानप्राप्तिं यावच्चरित्राद् ज्ञेयं त्व(स्व)यम्विहरन्नन्यदा वासु-पूज्यस्तीर्थकरो भुवि । सिद्धभूमीधरस्योर्ध्व-धरणौ समवासरत् ॥ ४ ॥
तत्रानेके जना स्वामि-वाणी योजनगामिनीम् । सर्वपापछिदां श्रोतुं समीयुर्दूरदेशतः ॥५॥ H * तथाहि-प्रासादप्रतिमाधर्म-शालादिपुण्यतः किल । लभन्ते मनुजाः स्वर्गा-पवर्गादिरमा रयात् ॥६॥॥ H* यतः-अङ्गुष्ठमात्रमपि यो विम्बं कारयति वरम् । वृषभादिमवीरान्त-जिनानां स शिवं श्रयेत् ॥ ७॥
SASSZOLG2SS2552525SAS
॥१३३।।

Page #156

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१३४॥
12SSESTSE25252525252525252
* अङ्गुष्ठमात्रमपि यः प्रारोति बिम्ब, वीरावसानवृषभादिजिनेश्वराणाम् । ॐ
स्वर्गप्रधानविपुलर्द्धिसुखानि भुक्त्वा, पश्चादनुत्तरगति लभते स धीरः ॥८॥ अर्हत्प्रासादबिम्बानि कारयन्ति मनाश्च ये । तेषां स्वर्गादिशर्म स्या-द्धीरभूपकलत्रवत् ॥९॥ आसंश्चन्द्रपुरे धीर-भूपस्याष्टौ प्रियाः प्रियाः । आसीत्तासु वरा पट्ट-राज्ञी वीरमतिः क्रमात् ॥ १० ॥ जैनधर्म वितन्वानो-पदेशं ददतीतराम् । पट्टराझ्यन्यराज्ञीभ्य-स्तासां तत्राभवद् गुरुः ॥११॥ आदौ जिनालयं वयं कारयित्वा धनव्ययात् । पट्टराज्ञी ददौ तासा-मुपदेशं शिवप्रदम् ॥१२॥ * आरोग्यभाग्याभ्युदयप्रभुत्वं, सत्त्वं शरीरे स्वजने महत्त्वम् । 5
तत्त्वं च चित्ते सदने च सम्पत् , सम्पद्यते पुण्यवशेन पुंसाम् ॥ १३ ।। पट्टराज्ञीजिनावासा-दन्या भूपप्रियाः प्रियाः । अधिकान् स्वान् जिनागारा-नचीकरन् मनोहरान् ॥१४॥ तासां जिनालयान् प्रौढान् वीक्ष्य दध्यौ च सा हृदि । मया मोघाद् ददे धर्मों जैन आसां पुरोऽधुना ॥ १५ ॥ आभिर्ये कारिताः सर्वा( सार्वा ) लया उच्चतरा वराः । ते पतिष्यन्ति चेच्छीघ्रं जायते मे तदा वरम् ॥१६॥ प्रायो विभूतिमन्येषा मालोक्य मानवाः सदा । ईयां वितन्वते शश्वत् कत्तुं तानि सदादरात् ॥१७॥ एवं दुर्ध्यानतो जात-शूला भूपप्रियाऽऽदिमा । मृता तत्र शुनी जाता वैचित्र्यं कर्मणामहो? ॥१८॥
252525252TSSZISZSE
॥१३४॥

Page #157

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥१३५॥
SSESSESSE 525252SSISTE
प्रविशन्ती शुनी तत्र देवमन्दिरमध्यतः । कुट्टयित्वा बहिनिष्का-शयन्ति मनुजाः सदा ॥१९॥ अकस्मादेकदा बिम्बं प्रभोर्वीक्ष्य प्रगे शुनी । प्राप्य जातिस्मृतिं दृष्ट्वा प्राम्भवं रोदिति ध्रुवम् ॥२०॥ कुट्टितापि जनैरश्र-प्रवाहोन्मोचका सदा । प्रभूवोकोद्वारतोऽन्यत्र न याति कुत्रचित् शुनी ॥ २१ ॥ पुननिजं कृतं कर्म परेया विहितं शुनी । निन्दन्ती पशुभावत्वात् शक्नोति जल्पितुं नहि ॥ २२ ॥ लोका दध्युः कुतो हेतोः शुनीयं याति न क्वचित् । विना केवलिनं तच्चा-ज्ञानिभिर्ज्ञायते नहि ॥ २३ ॥ इतस्तत्राऽऽगतो ज्ञानी सर्वराज्ञीभिरादरात् । वन्दितः शुश्रुवे धर्मों-पदेशः शिवशर्मदः ॥ २४ ॥ उपदेशोऽत्र । देशनान्ते महीपाल-पत्न्यः पप्रच्छुरादरात् । अस्माक गुरुणीवीर-मत्युत्पन्नाऽस्ति कुत्र नु ॥ २५ ॥ केवल्यवग् जिनागार-द्वारे तिष्ठति या शुनी । सैव वीरमती मृत्वा जाताऽस्तीा विधानतः ॥ २६ ॥ ताभिः प्रोक्तं कथं पुण्य-वती वीरमती शुनी । ज्ञान्यवक् प्राप्यते तिर्यग्भव आतिविचिन्तनात् ॥२७॥ * यतः-आते तिर्यग्गतिस्तथा गतिरधो ध्याने च रौद्रे सदा, धर्मे देवगतिस्तथा भवति हि शुक्ले च जन्मक्षयः ॥ केवली प्राह यद्यत्रा-गता मामनमत् स्फुटम् । आदिनाथार्चकप्रोक्ता शुनी चेद् वीक्ष्यते त्वथः ॥ २९ ॥ तदा ज्ञेया भवन्तीभिः स्वकीया गुरुणी शुनी । कर्मयोगादियं भाग्य-वती मुक्तिं गमिष्यति ॥३०॥ तत्राऽऽनीता शुनी ताभि-गुरूक्तं विदधेऽखिलम् । गुरुः प्राहाऽधुना पुण्यं कुरु तस्माच्छिवं भवेत् ॥३१॥
SI525ST52292SCSESSES

Page #158

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
ततोऽनशनमादाय शुन्यगात् ताविषे क्रमात् । दिवश्च्युता महावीर-भूपपुत्री भविष्यति ॥ ३२ ॥ शुद्धं धर्म विधायाऽथ पालयित्वा च संयमम् । गमिष्यति शुनीजीवो महोदयपुरी रयात् ॥ ३३ ॥ ददतो देशनामेवं वासुपूज्याहतो जनाः । केचित् प्रपेदिरे श्राद्ध-धर्म केचिद्यतेप॑षम् ॥ ३४॥ अन्या अपि महीपाल-पत्न्यः सप्ताऽऽर्हतं वृषम् । पालयन्तो व्रतं प्राप्य ययुर्मुक्तिपुरी क्रमात् ।।३५ ।। तत्रस्थस्य प्रभोर्वाणीं श्रुत्वाऽनेके तपस्विनः । अलश्चक्रुः क्रमान्मुक्ति-नगरी कर्मणां क्षयात् ॥३६ ।।
शत्रुजय
कल्पवृ०
BESTSS2SSES7925CISEE
॥ श्री विमलजिनस्य शत्रुञ्जयागमन-समवस्मृतिस्वरूपम् ॥ काम्पीलाढे पुरे भूपः, कृतवर्माभिधोऽभवत् । श्यामादेवी लसल्लीला, तस्याऽऽसीत् प्राणवल्लभा ॥१॥ फाल्गुनासितभूतेष्टा तिथावुच्चग्रहबजे । इयामाऽसूत मूतं कुम्भि मुख्यस्वप्नाभिसूचितम् ॥२॥ इन्द्रेण विहितजन्मो-त्सवे कृत्वा जनुर्महम् । पिताऽदाद् विमलेत्याहां, सूनोः सज्जनसाक्षिकम् ॥३॥ ततः प्राप्य क्रमाद्राज्यं, त्यक्त्वा लात्वा व्रतं पुनः । क्षिप्त्वा कर्माव्यय ज्ञानं विमलो जिन आप्तवान् ॥ ४॥ विमलो विमला भूमी, कुर्वन् निजाधिरेणुभिः । कोटाकोटिसुरैः सेव्यः सिद्धाद्रौ समवासरत् ॥ ५ ॥
SPSSZSSRS2552S2SSZ5210
॥१३६

Page #159

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ १३७॥
52525SEZS2SSES252525252SE
www.kobatirth.org तत्र द्वादशपर्पत्म-पविष्टासु जिनाधिपः । धर्मोपदेशनां दातुं प्रवर्त्तते लसगिरा ॥ ६ ॥ * प्राणिभिर्य समारूढ-लोकाग्रमतिदुर्लभम् । प्राप्यते सैव तीर्थेशः, शाश्वतोऽयं गिरिवरः ॥७॥॥ * अनादितीर्थमेतद्धि, सिद्धास्तीर्थकृतोऽत्र वा । अनन्तमुनयश्चापि क्षिप्त्वा स्वं कर्मसञ्चयम् ॥ ८॥॥ * मुक्तेषु तीर्थनाथेषु, गते ज्ञाने महीतले । लोकानां तारकः सोऽयं, श्रवणात् कीर्तनादपि ॥९॥॥ * भाग्यं वर्य भवेद् यस्य, पुंसः पूर्वभवागतम् । जायते तस्य चित्तेष्ट-योगोऽत्र च परत्र च ॥१०॥ धरापुर्या वणिग् मीना-भिधोऽजनि विचक्षणः । तस्याभूद् गेहिनी गौरी नाम्ना गौरगुणावली ॥११ ।। भग्ने तस्मिन् पुरे द्विइभि-गौरी लाताऽरिणा तदा । वैरिसैन्यं चलत्तस्थौ मध्याह्न प्रहिसन्निधौ ॥१२॥ तत्य गृहिणी छोट-यितुं टङ्कशताष्टकाम् । मानयित्वा गतो मीनो धनं लातुं निजालये ॥१३॥ सर्वशून्यं गृहं दृष्ट्वा भूमिस्थं द्रविणं रहः । लात्वा मीनोऽचलद् यावत्तावदेको द्विजोऽमिलत् ॥१४॥ मीनपार्वे धनं भूरि ज्ञात्वा विप्रश्छली सदा । लातुं वाञ्छन् नहि प्रापावसरं विपिने क्वचित् ॥१५॥ यतः-मीनश्चलन कमात् कूपो-पान्ते यावत् समीयिवान् । तावद् विप्रो जगावत्र स्थीयते पीयते पयः ॥१६॥ तापतप्ततनुमीनः पयः पीत्वा धनं यदा । शीर्षे दत्त्वा च सुष्वाप तावच्छिद्रं द्विजो ललौ ॥१७॥ उत्पाटय तं प्रहौ क्षिप्त्वा धनं लात्वा द्विजो ययौ । कटिदध्ने जले मीनो न्यपतदैवयोगतः ॥१८॥
2525252525252525252
1॥१३७॥

Page #160

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृक्ष
॥१३८॥
SSESESESESESSESENSE
क्षणात्तत्र प्रियां दृष्ट्वा मीमोसो जगावदः । त्वं प्रिये ! कथमत्रागाः ? केनाऽऽनीता बदाऽधुना ॥१९॥ पत्नी प्राह धृताऽहं तु वैरिका दुष्टचेतसा । वाञ्छन्ती सरणौ नष्टुं न शक्ता वैरितस्ततः ॥२०॥ अत्रायाते द्विषः सैन्ये छलं कृत्वा प्रहाविह । पतिताया ममाभूवन् घस्रा पश्च कुकर्मतः ॥२१॥ ततोऽन्धुपतनोदन्ते मीनेन कथिते सति । पत्नी प्राहाऽन्धुतोऽस्माद्धि कथं च निःसरिष्यते ॥ २२ ॥ स कोपि संनिधावस्य प्रहेः कण्ठे समाययौ । यः कर्षयति मामस्मान् कृपाकवचिताशयः ॥ २३ ॥ तदाऽकस्मात् प्रहेस्तस्था-धस्था(स्ता)द्विवरतः शिवा । पयः पातुं समायाता दृष्ट्वा ताभ्यां प्रमोदितम् ॥२४॥ पयः पित्वा शिवा यस्मिन् बिबरे निर्गता तदा। तस्माद्विवरतः क्रोश-यान्मीनो विनिर्ययौ ॥ २५ ॥ पातालस्थधरान्तस्थ-विवरद्वारि नित्यशः । प्रायः (पयः) शिवा पिबत्येव न सदा सरसीस्थितम् ॥ २६ ॥ कूपान्तस्थां प्रियां मीनो मञ्चिकायाः प्रयोगतः । कर्पयामास निन्येऽथ स्वकीये सदने क्रमात् ॥ २७ ॥ उपलक्ष्य द्विजं स्वीय-धनापहारक क्रमात् । स्वां लक्ष्मी वालयामास मीनः प्रोक्त्वा नृपान्तिके 5२८ ॥ ज्ञापयित्वा स्वविभवा-पहारं मेदिनीपतेः । द्विजान्ताद् वालयामास लक्ष्मी मीनो बणिक क्रमात् ।। २९ ॥ ततो मीनः प्रियायुक्तो व्ययित्वा निखिलं धनम् । गुरूपान्ते व्रतं लात्वा तप्यते स्म तपः सदा ॥३०॥ आराध्य संयम मीनो ययौ षष्ठे सुरालये । गेहिनी ताविपे तुर्ये ययावायुःक्षये सति ॥३१॥
ALSSESSESSELSREESESEE
॥ १३८॥

Page #161

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
* यतः-"ठाणं उच्चुच्चयरं मझं हीणं च हीणतरगं वा । जेण जहिं गन्तव्वं चिट्ठावि से तारिसी होइ ॥३२॥ ततो मयंभवं प्राप्य मीनजीवः प्रियायुतः । शत्रुचये ययौ मुक्ति सर्वकर्मगणक्षयात् ॥३३॥ विमलस्य प्रभोः पाश्र्वे श्रुत्वेति धर्ममादरात् । अनेक भविनो जग्मु-महोदयपुरी रयात् ॥३४॥ केचित्तत्र गिरौ स्वामि-वचः श्रुत्वा शिवं ययुः । केचिद् देवालये जग्मुः केचिद्राज्यमनुत्तरम् ॥३५॥ विमलस्य प्रभोस्तत्र तिष्ठतः साधवस्तदा । लक्षमेकं ययुर्मुक्ति-नगरीं पातकक्षयात् ॥३६ ॥
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ १३९॥
ESESTSESTSITEESSAGE
- - - - - - -*
॥ श्री अनन्तजिनस्य शत्रुञ्जयागमन-समवसृतिस्वरूपम् ॥ अयोध्यायां पुरि मापः सिंहसेनोऽभवन्नयी । तस्यासीत् सुयशा पत्नी लक्ष्मीरिव रमापतेः ॥ ११ ॥ वैशाखासितपक्षस्य त्रयोदश्यां शुभे क्षणे । सुयशा सुषुवे पुत्रं गजादिस्वप्नसूचितम् ॥२॥ हरिणा विहिते जन्मोत्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वा सुनोरनन्तेति नाम दत्ते स्म सादरम् ॥३॥
प्राप्य राज्यं पितुः पार्थात् त्यक्त्वा लात्वा च संयमम् । कर्मक्षयादनन्तोऽर्हन् केवलज्ञानञ्जसा (माप्तवान् ) H* वीरं अरिद्वनेमिं पास मल्लिं च वासुपुज्जं च । एए मोत्तूण जिणे अवसेसा आसि रायाणो ॥५॥5
SS@SCSEST ASPSESSESESSES:

Page #162

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
11 280 11
25525252525525525525525
अनन्तस्तीर्थकृत् पृथ्वीं च स्वविहारतः । सिद्धाद्रौ समवासात् कोटाकोटिसुरार्चितः ॥ ६ ॥ तत्रासङ्ख्येषु भव्येषु मिलितेषु शिवाचले । अनन्तेशो ददौ धर्मोपदेशमिति शर्मदम् ॥ ७ ॥ * आर्यदेशकुलरूपबलायु-बुद्धिबन्धुरमवाप्य नरत्वम् । धर्मकर्म न करोति जडो यः पोतमुज्झति पयोधिगतः सः ॥5 * " मज्जं विसयकसाया निद्दा विगहा य पंचमी भणिया । एए पंच पमाया जीवं पाडंति संसारे || ९ || फ्र जीवस्याभयदानेन मनुजोऽत्र परत्र च । सुखवान् जायते जीर्ण श्रेष्ठिव देव बहुकालतः ॥ १० ॥ पुरे श्रीनिलये जीर्ण श्रेष्ठिनस्तनयास्त्रयः । कर्म्मा मर-मुकुन्दाह्रा बभूवू रूपशालिनः ॥ ११ ॥ पृथक् पृथग् महेभ्यानां नन्दिनीर्निजनन्दनाः । तातेन कुर्वता चारू-त्सवं तु परिणायिताः ॥ १२॥ परिग्रहप्रमाणं तु गृहता श्रेष्ठिना पुरा । महिष्येका च गौरेका मुत्कले मोचिते ननु ॥ १३ ॥ वत्सस्य कुरुते चिन्तां वारकेण वधूत्रयम् । चारि पानीयदानेन सुस्थानबन्धनेन च ॥ १४ ॥ जायमानेऽन्यदोद्वाहोत्सवे पुत्र्या बुभुक्षितः । विस्मृतो वत्सकचारि - पानीयदानतस्तदा ॥ १५ ॥ द्वितीये दिवसे श्रेष्ठी वत्सं वीक्ष्य बुभुक्षितः । जगाद भी स्नुषा ! वत्सः कृशो जातः कथं भृशम् १ ॥ १६ ॥ *" तिरिआ कसंकुसारानिवाय वहबंधजंतणसयाई । नवि इहयं पाविता परत्थ जड़ निअमिआ हुंता ॥१७॥ " 5 स्नुषाः प्रोचुरयं वत्सः पुत्र्या विवाहवासरे । विस्मृतोऽतस्तृणादीनां दानात्तस्मात् कृशोऽभवत् ॥ १८ ॥
1525252525252s
॥ १४० ॥

Page #163

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
PISTS2SET
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१४१॥
दत्ते तृणजलादौ च वत्सो मन्दोऽभवत्तदा । ततः सर्वप्रकारेण चिकित्साः कारिताश्च तैः ॥१९॥ विश्राणिते नमस्कारे मृत्वा वत्सः सुरालये । गतोऽवधिविदा जज्ञौ श्रेष्ठिनं स्वोपकारिणम् ॥२०॥ अभ्येत्व स्वर्गतो वत्स-देवः श्रेष्ठिमतल्लिकाम् । प्रणम्याऽवग् ममासि त्वं गुरुर्नमस्कृतिप्रदः ॥२१॥ अहं वत्सो गृहे ताव-कीनेऽभूवं मृतः पुनः । तत्र त्वया नमस्कारा दत्ता मे म्रियतः सतः ॥२२॥ त्वत्प्रदत्तनमस्कार-प्रभावात्ताविषे सुरः । अहं वत्सो मृतस्ताव-कीने गेहे तदा ध्रुवम् ॥ २३ ॥ कोटिमूल्यानि रत्नानि दश दत्त्वा दृढाग्रहात् । श्रेष्ठिने तत्स्नुपाणां तु हारं पृथक् पृथग् ददौ ॥२४ ततः श्रेष्ठी विशेषेण धर्म जीवदयामयम् । आराध्य ताविषि तुर्ये ययौ वधूत्रयं पुनः ॥ २५ ॥ वत्सदेवोऽपि ताविषाचू च्युत्वा सुरपुरे वरे । धर्मश्रेष्ठिसुतो राम-नामाऽजनि मनोहरः ॥२६॥ रामोऽन्यदा गुरूपान्ते श्रुत्वा धर्म विरागवान् । दीक्षां लात्वा तपस्तीनं चक्रे कल्याणशर्मदम् ॥ २७ ॥ * यतः-पोरिसि चउत्थछट्टे काउं कम्म खवंति जं मुणिणो । तं नो नारयजीवा वाससयसहस्सलक्खेहि ॥ २८ ॥5
अत्र सिद्धगिरौ राम-यतिरेतोऽन्यदा क्रमात् । तपःषष्ठादि बहुश-श्वकाराऽनघमानः ॥ २९ ॥ तीर्थस्यास्य प्रभावेण प्राप्य ज्ञानमनुत्तरम् । प्रबोध्य भविनो भूरीन् रामोऽत्र मुक्तिमीयिवान् ॥३०॥ श्रेष्ठि-स्नुषासुराः सर्वे च्युताः स्वर्गाद् धरापुरे। प्रजापते सुता जाताः सोमो भीमो धनाभिधः ॥३१॥
25ESZSEGESSZ5525TSS25
॥१४१॥
ISPSSESS

Page #164

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
श्रेष्ठिजीवसुरः सोऽपि च्युत्वा स्पतितोऽन्यदा । प्रजापतेरभूत् सूनु-रमराहो वराकृतिः ॥३२॥ चत्वारोऽपि मिथः प्रीति-भाजः सहोदराः क्रमात् । धर्मघोषगुरूपान्ते जैन धर्म प्रेपेदिरे ॥३३॥ प्रपाल्य धर्ममनिशं चत्वारोऽप्यच्युतं ययुः । ततश्च्युताः कलापुर्या जाताः श्रीदसुताः पुनः ॥ ३४॥ अत्र शत्रञ्जये यात्रा-कृते समागताच ते । लात्वा दीक्षां तपस्तीत्रं चक्रिरे शिवसातदम् ॥ ३५॥ क्रमात् कर्मक्षयाज्ज्ञान-मासाद्यानुत्तरं खलु । कल्याणनगरी जग्मु-श्चत्वारोऽपि सहोदराः ॥ ३६॥ इत्याद्यनन्तनाथस्य वाणी योजनगामिनीम् । आकर्ण्य भविनोऽनेके महोदयपुरीं ययुः ॥३७॥
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१४२॥
2SSZESEASOSESS2135
BL2RSG252SPSSELDSTES
॥ श्री धर्मजिनस्य शत्रुञ्जयागमनस्वरूपम् । पुरे रत्नपुरे भानु-भूपस्य सुव्रता प्रिया । माघशुक्लतृतीयस्यां सुषुवे नन्दनं वरम् ॥१॥ शक्रेण विहिते जन्मोत्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वा धर्मेति नामाऽदात् सुनोः सञ्जनसाक्षिकम् ॥२॥ राज्यं प्राप्य पितुः पाश्र्वात् पालयित्वा प्रजाश्चिरम् । लात्वा दीक्षां क्रमात् प्राप केवलज्ञानमञ्जसा ॥३॥ धर्मोजिनोऽन्यदा शत्रु-जये तीर्थे समागतः । ददौ धर्मोपदेशं तु भव्याङ्गिभ्यः शिवप्रदम् ॥ ४॥
१४२॥

Page #165

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥१४३॥
STSESEZPISSE SPSESSESE
* शुद्ध क्रियाकलापं ये कुर्वते गुरुजल्पितम् । ते लभन्ते जनाः स्वर्गा-पवर्गादिसुखश्रियम् ॥५॥॥ * धर्मादधिगते इवयों धर्ममेव निहन्ति यः । कथं शुभगतिर्भावी स स्वामिद्रोहपातकी ॥६॥ * अङ्कस्थाने भवेद्धर्मः शून्यस्थाने ततः परम् । अङ्कस्थाने पुनर्भग्ने सर्वशून्यं दरिद्रता ॥ ७॥ ॥ अत्र कथा-कुण्डाह्वनगरे सोम-वीर-धीरा-मराह्वयाः । चत्वारः सुहृदः प्रीति-भाजो मिथोऽभवंस्तदा ॥ ८ ॥ धनार्जनकृतेऽन्येयुश्चलिताः सुहृदः समे । मङ्गशैले वरं सिद्ध-पुरुषं भेजुरादरात् ॥९॥ षण्मासान्ते नृणां तेषां कुर्वतां तस्य सेवनम् । पुमान् सिद्धो जगौ यूयं वरं मार्गयताऽधुना ॥१०॥ ते नरा जगदुर्देहि धनं दारि-यभेदकम् । सिद्धो जगौ च तुम्ब्या हि फलानि लात पूर्वकम् ॥११॥ योगे पुष्यार्कयोर्मध्यं-दिने वारान् शतं महीम् । खेटयित्वा प्ररोप्यन्ते तुम्बीबीजानि भावतः ॥१२॥ मण्डपः क्रियते तस्यो-परि छायाकृते वरः । औं ही मिति जल्पेत लक्षमेकं रहःस्थितैः ॥ १३ ॥ इत्यादिविधिनोप्तानि तुम्बीबीजानि सादरम् । तासां बीजानि गृह्यन्ते पुनर्वपनहेतवे ॥१४॥ चूर्णीकृत्य च पत्राणि स्थाप्यन्ते निजसन्निधौ । पुकर्षकषष्टयन्तश्चर्ण बालमित क्षिपेत् ॥१५॥ क्षिप्त्वाऽमत्रे च तद्वह्नौ धम्यते प्रहराष्टकम् । सर्व भविष्यति स्वर्ण जात्यं दारि-यभेदकम् ॥१६॥ | एवं चेद्यदि युष्माभि-मदुक्तं क्रियतेऽधुना । तदा गच्छति दारि-यं भवतो मन्दिरान्ननु ॥१७॥
TESZISTESTSISESTSESEST
॥१४३1

Page #166

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१४४॥
ZESISSEASESI
श्रुत्वैतत् सिद्धमानम्प पीजानि तानि तत्क्षणात् । लात्वा ते सुहृदः स्वस्व-सदनं समुपागमन् ॥१८॥ गुरूक्तविधिना येन बीजान्युप्तानिभूतले । कृत्वा चामीकर भूरि सुखीभूतश्विरं च सः ॥१९॥
1 [विधिनैव कृता धर्मक्रिया शिवप्रदा भवेत् ] द्वितीयेन नरेणार्द्धक्रियां कृत्वान्तरान्तरा । साधितं रजतं किञ्चित् सुखीजातो नरः स च ॥२०॥ तृतीयेन गुरुप्रोक्ते स्तोके विधौ कृते सति । कृतं लोहं चतुर्थश्च तरिमंश्चक्रे च हीलनाम् ॥२१॥ स च लोहमपि प्राप्य(प) दुःखी जातो भृशं सदा ।
एवं पुण्यमपि कृतं सुख [ पुण्यात् सुखं पापात् ध्रुवं ] दुःखादि जायते ॥ २२ ॥ देवपूजाप्रतिक्रान्ति-मुख्यानि निखिलान्यपि । कुर्वन् जीवः समाप्नोति सुखदुःखादि (माहादि) संततम् ॥ २३ ॥ सोमः सङ्घन संयुक्तो गत्वा शत्रुञ्जयाचले । भूरि धनं व्ययित्वाऽऽशु पुण्यौघमार्जयद् बहु ॥२४॥ क्रमात् स्वं विभवं सप्त क्षेत्रे वप्त्वाखिलं मुदा । दीक्षां जग्राह देवेन्द्र-मूरिपार्धे शिवाप्तये ॥ २५ ॥ सोमर्षिः सिद्धभूमिः तपस्तप्त्वा बहु क्रमात् । अवाप्य केवलज्ञानं ययौ कैवल्यपत्तने ॥२६॥ वीरधीरावपि प्रौढ-भावाच्छत्रुञ्जयाचले । यात्रां कृत्वाष्टमे स्वर्गे ययतुः स्वायुषः क्षये ॥२७॥ चतुर्थों भावरहितोऽप्राप्य द्रव्यमसातवान् । यावज्जीवमभूदुःखी विना धर्म भवे भवे ॥ २८ ॥
LIELISESSLSLSUSEGUSESSZS
॥१४४

Page #167

शत्रुज्जय कल्पवृ० ॥ १४५ ॥
5252522525255252525255252
- SANDEE
अस्मिन् शत्रुञ्जये देवान् नौति यः कुरुते तपः । स एव लभते स्वर्गापवर्गादिसुखं द्रुतम् ॥ २९ ॥ यतः - " अन्यतीर्थेषु यद् यात्रा- शतैः पुण्यं भवेन् नृणाम् । तदेकयात्रया पुण्यं शत्रुञ्जयगिरौ स्फुटम् ॥ ३० ॥ एकैकस्मिन् पदे दत्ते पुण्डरीकगिरिं प्रति । भवकोटिकृतेभ्योऽपि पातकेभ्यः प्रमुच्यते ॥ ३१ ॥ धर्मोपदेशमित्यादि श्रुत्वा धर्मजिनान्तिके । अनेके भविनो मुक्तिं ययुः शत्रुञ्जयाचले || ३२ ||
5-5 फु
फ्र
॥ श्री शान्तिजिनस्य शत्रुञ्जयागमनस्वरूपम् ॥
हस्तिनागपुरे विश्व-सेनस्य मेदिनीपतेः । अचिराह्वा प्रिया जाता शीलादिगुणशालिनी ॥ १ ॥ चतुर्दशमहास्त्रम- सूचितं नन्दनं वरम् । ज्येष्ठासितत्रयोदश्या - मचिरा सुषुवे सुखम् ॥ २ ॥ हरिणा विहिते जन्मोत्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वा शान्तिकुमारेति नामाऽदात् तनयस्य तु ॥ ३ ॥ क्रमाच्चक्रिपदं प्राप्य त्यक्त्वा च संयमश्रियम् । लात्वा कर्मक्षयात् प्राप शान्तिर्ज्ञानमनुत्तरम् ॥ ४ ॥ बोधयन् भविनो भूरीन् शान्तिस्तीर्थङ्करः क्षितौ । सिद्धाद्रौ समवासार्षीद् भूरिसाधुसमन्वितः ॥ ५ ॥ शुद्धधर्मोपधेनैव भावयन्नात्मनो मनः । भवी भवति कल्याण- सातभाक् तमसां क्षयात् ॥ ६ ॥
3525525575252525252525252;
॥ २४५॥

Page #168

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१४६॥
122SSSSETSESESSE25252
भीमाह्वनगरे भीम-भूपस्याभूत् सुरी प्रिया । बहूपयाचितैः पुत्रोऽजनि जीवाभिधानभृत् ॥ ७ ॥ वर्धमानः क्रमात पुत्रो जीवितादतिबल्लभः । आसीद् भूपस्य लोकानां सदारामकुमारवत् ॥८॥ राज्ञा ध्यातं सुतायाऽस्मै वेधैर्दास्यामि स्वौषधम् । तथा यथा भवेत् सूनुर्नीरोगोऽयं चिरं खलु ॥९॥ तत आकार्य चत्वारो वैद्याः पृष्टा इति स्फुटम् । दत्थौषधं तथा सूनोर्यथा रोगो न जायते ॥१०॥ आद्यो वैद्यो जगावग्रे-तनं हन्ति ममौषधम् । यदि रोगो भवेन्नैव तदा हिनस्ति तं द्रुतम् ॥११॥ राजा प्रोवाच भो वैद्य ! सृतं तवौषधैर्मम । सदसद्रोगसत्तां तु केवली वेत्ति नापरः ॥१२॥ द्वितीयः प्राह यद्यस्ति रोगस्तं हन्ति स्वौषधम् । न चेत्तदा गुणं नैव दोष नैव करोत्यलम् ॥ १३ ॥ राजा प्राहौषधस्ताव-कीनः सृतं सुतस्य मे । रोगस्य सदसत्सत्तां वेत्ति ज्ञान्येव नापरः ॥१४॥ तृतीयो वैद्यराट् प्राह रोगो यद्यस्ति पूर्वतः । तदा तं हन्ति नान्यं तु भवन्तं हन्ति चौषधम् ॥१५॥ चतुर्थोऽवक पुराचीन-विद्यमान-भविष्यतः । रोगान् ममौषधं हंति पुष्टिं च कुरुते तनोः ॥१६॥ दापितं भूभुजा तुर्य-मौषधं सूनवे तथा । आजन्माऽजनि नीरोगो यथा भूपतिनन्दनः ॥१७॥ उपनयोऽत्र-दानशीलतपोभावा बलिनः स्युर्ययोत्तरम् । भावना विद्यते तुयौं-पधतुल्या शिवप्रदा ॥१८॥ इत्यादिधर्ममाकर्ण्य भव्या जीवा अनेकशः । लात्वा व्रतं ययुर्मुक्ति सिद्धपर्वतमस्तके ॥ १९ ॥
LTSSESSESPESSPSSESESTIE
॥ १४६॥

Page #169

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
तत्र वर्षाचतुर्मासं स्थितः षोडश तीर्थकृत् । बोधयामास भूयिष्ठ-भव्यान् जिनमते क्रमात् ॥ २० ॥ एवं विहारमातन्वन् शान्तिनाथोऽवनीतले । शत्रुञ्जये समायातो बहून् वारान् सुसाधुयुग ॥२१ ।।
mmmmmmmmmma
m mmmmmmmmmmmm
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१४७॥
2PSZS29212S
॥ श्री कुन्थुतीर्थङ्करस्य शत्रुञ्जयागमन-समवस्मृतिस्वरूपम् ॥ हस्तिनागपुरे सूर-भूपस्य श्रीरभूत् प्रिया । वैशाखासितभूतेष्टा-तिथौ सूतेस्म सा सुतम् ॥१॥ वासवेन कृते जन्मो-त्सवे जनुर्महः पिता । कृत्वा सूनोर्ददी नाम कुन्थुः सज्जनसाक्षिकम् ॥२॥ साधयित्वाऽथ षट्खण्डां भुवं त्यक्त्वा च रेणुवत् । जग्राह संयमं दत्त्वा दानं हायनमात्रतः ॥३॥ क्षिप्त्वा कर्म क्रमात् प्राप्य ज्ञानं श्रीकुंथुतीर्थकृत् । बोधयन् भविनः शत्र-जये तीर्थे समीयिवान् ॥४॥ तत्र द्वादश पर्षत्सू-पविष्टासु जिनेश्वरः । दातुं धर्मोपदेशं तु प्रववर्ते शिवप्रदम् ॥ ५॥ अत्र कथा-सिद्धाह्वनगरे सिद्ध-सेनस्य मेदिनीपतेः । प्रजाः पालयतः सर्वाः सुखवन्त्योऽभवन् क्रमात् ॥६॥ तत्र भीमाभिधः कुम्भ-कारोऽतीव विचक्षणः । परजल्पनभूत्यादौ कुरुतेऽणक्षरं सदा ॥७॥ परेषां गमने वस्त्र-भूपादिपरिधापने । जल्पनं वीक्ष्य कुरुतेऽणक्षरं कुम्भकृत् सदा ॥ ८ ॥
5259LEISSZSZS52SSPS
॥१४७॥
।

Page #170

शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥ १४८ ॥
1255252522525252525252525
अक्षणरोऽयमायाति याति शेते प्रजल्पति । अस्यन्निति जनो नाम तस्य कुम्भकुतो ददौ ॥ ९ ॥ लोकानां जल्पनादीनि कृत्यानि वीक्ष्य कुम्भकृत । अनीशः सहितुं वास- मरण्ये विजने व्यधात् ॥ १० ॥ तृणात्मके कुटीरे तु तिष्ठन् नित्यं स कुम्भकृत् । अश्वापहृतभूपेन तत्राssयातेन वीक्षितः ॥ ११ ॥ बुभुक्षितो नृपः स्वान्न - पानदानेन तत्क्षणम् । भक्त्या कुम्भकता स्वस्थी चक्रे च मुमुदे यथा ॥ १२ ॥ पुरीमध्ये तमानीय वितीर्य सदनं नृपः । भूरिद्रव्यप्रदानेन कुम्भकारममोदयत् ।। १३ ।।
इतोऽरण्ये बदरिका - फलानि तैलिकाङ्गजाम् । चुटन्तीममरीतुल्यां वीक्ष्य रागी नृपोऽजनि ॥ १४ ॥ तामुद्वाह्य लसद्वखाभरणां स्फारसद्मनि । स्थापयामास भूपालः पौलोमी निर्जरेशवत् ॥ १५ ॥ लसत् सुखासनासीनां वर्यवेषधरां स ताम् । मोटयन्तीं मुखं राज-मार्गे यान्तीं सखीयुताम् ॥ १६॥ प्रजल्पन्तीं निजोत्कर्ष राज्ञीं तैलपनन्दिनीम् । निरीक्ष्येर्ष्या वितन्वानः (नो) प्राहेत्यणक्षरस्तदा ॥ १७ ॥ "कल्ले बोरज वीणती अञ्जन जागर खंख (तैल) । पुणरवि अडविं करसि वर न सहू एह अणक्ख ||१८|| ततश्च कुम्भकुद् गत्वा पुराद्वहिर्निकेतनम् । कृत्वा तस्थौ वितन्वान ईर्ष्या सर्वजनेष्वपि ॥ १९ ॥ इतस्तत्र समायाता धर्म्मसुन्दरसूरयः । अणक्षरस्य पुरतो जगदुर्धर्मदेशनाम् ॥ २० ॥
यतः - " कोहो पीई पणासेइ माणो विणयनासणो । माया मित्ताणि नासेइ लोभो सच्चविणासणो ॥ २१ ॥
32529252525 25 25255252525
॥ १४८ ॥

Page #171

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ १४९ ॥
525252525
* कोह पयठो देहघरि तिनि विकार करेइ । अप्पं तावड़ परतपड़ परतह हाणि करेइ || २२ || क जल्पनादि परेषां ये लक्ष्मीं चैक्ष्य रुपन्ति च । ते लभन्ते इहामुत्र विपदश्व पदे पदे || २३ || अक्षरो जगावी परेषु कुर्वता मया । उपार्जितं तमो यद्यच्छुट्ट्नं स्यात्ततः कथम् ॥ २४ ॥ गुरुणोक्तंमहेला-गो-बाल-संयतघातिनाम् । शुद्धिर्भवति सिद्धाद्रौ तपो वितन्वतां नृणाम् ॥ २५ ॥ * यतः-“ सिंहव्याघ्राहिशंबर - पक्षिणोऽन्येऽपि पापिनः । दृष्ट्वा शत्रुज्ञ्जयेऽर्हन्तं भवन्ति स्वर्गगामिनः ॥ २६ ॥ * न रोगो न च सन्तापो न दुःखं न वियोगिता न दुर्गतिर्न शोकथ पुंसां शत्रुञ्जयस्पृशाम् ॥ २७ ॥ श्रुत्वैतद् गुरुणा प्रोक्त- मणक्षरोऽपि कुम्भकृत् । ययौ शत्रुञ्जये क्षेप्तुं पापपुञ्जं पुरार्जितम् ॥ २८ ॥ तत्र षष्ठाष्टमादीनि तपांसि तस्य कुर्वतः । उत्पन्नं केवलज्ञान- मणक्षरस्य गेहिनः ॥ २९ ॥ देवतादत्तलिङ्गोऽथ स्वर्णपद्मे निविश्य च । कुम्भकृत्केवली धर्मोपदेशं प्रददाविति ॥ ३० ॥
* यतः - " धम्मो मंगलमउलं ओसहमउलं च सच्चदुक्खाणं । धम्मो बलं च विउलं धम्मो ताणं च सरणं च ॥ ३१ ॥ इत्यादि देशनां तस्य श्रुत्वा भव्याङ्गिनस्तदा । श्राद्धधम्मं यतिधर्म्म जगृहु: शिवशर्मदम् ॥ ३२ ॥ दो चैव जिणवरेहिं जाइजरामरणविष्यमुकेहिं । लोगम्मि पहा भणिया सुसमणो- सुसावओ वावि ॥ ३३ ॥ अनेक साधुसंयुक्तः कुम्भकृत् केवली क्रमात् । आयुः क्षये ययौ मुक्ति-नगरीं सिद्धपर्वते ॥ ३४ ॥
5255255252525525525525525
।। १४९ ।।

Page #172

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१५॥
2525252525252525252SSES
एवं धर्मोपदेशेन प्रबोध्य भक्निो बहून् । कुल तीर्थक्करोऽन्यत्र व्यहार्षीत् सिद्धपर्वतात् ॥ ३५ ॥
- -* - --- -*
॥श्री अरजिनस्थ शत्रुञ्जयागमनसम्बन्धः॥ हस्तिनागपुरे वर्षे सुदर्शनमहीपतिः । पपाल पृथिवीं सुष्टु न्यायमार्गेण सन्ततम् ॥१॥ तस्य देव्यभिधा भार्या गजादिस्वप्नसूचितम् । असूत तनयं चञ्च-ल्लक्षलक्षणलक्षितम् ॥२॥ वासवेन कृते जन्मो-त्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वा सूनोररेत्याह्वा-मदात् सञ्जनसाक्षिकम् ॥ ३॥ साधयित्वा क्रमात् पृथ्वीं षट्खण्डां चक्रिराइवरः । पपाल पृथिवीं न्याय-मार्गेण सन्ततं ध्रुवम् ॥४॥ त्यक्त्वा राज्यं व्रतं लात्वा तप्त्वा तीनं तपः पुनः । अवाप केवलज्ञान-मरतीर्थकरः क्रमात् ॥५॥ अरस्तीर्थेश्वरः क्षोणी पावयन् पदरेणुभिः । अनेकसाधुसंशोभी सिद्धाद्रौ समवासरत् ॥६॥ तत्रेति भव्यजीवानां पुरतो धर्मदेशनाम् । चकारारजिनाधीशो वाण्या मधुरया तदा ॥७॥ महीशानपुरे श्रीदः श्रेष्ठी श्रीदोपमः श्रिया । पुत्रोऽभून्मदनस्तस्य पत्नी प्रीतिमतिः सती ॥८॥ कामाभिलाषकोऽत्यन्तं मदनो गेहिनीयुतः । क्षणमेकं विना पत्न्या स्थातुं शक्नोति साऽपि न ॥९॥
wwwmummmmm
TISZTSPSSSTSESTSESTSESEN
॥१५०॥

Page #173

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ १५१ ॥
मदनो जनकं पृष्ट्वा सार्थवाहाभिधानभृत् । भूरिक्रयाणकैः पृष्ठ-वाहानभृत भूरिशः ॥ १० ॥ सुदिने मदनो लक्ष्मी-कृतेऽन्यविषयं प्रति । यियासुः भामिनीं प्राह त्वमत्रास्थाः सुखं प्रिये ! ॥ ११ ॥ पत्न्यवग् न विनाsत्र त्वां क्षणं स्थातुं प्रभुः प्रभो ! । मदनः प्राह न स्थातुं त्वां विनेह प्रियोत्तमे ! ॥१२॥ साम्प्रतं दुष्करं दूर-गमनं विद्यते प्रिये ! । तेन त्वमत्र तिष्टाद्य रमाहेतो व्रजाम्यहम् ॥ १३ ॥ स्थापितापि बलात्पत्या पत्न्यचालीत् समं तदा । मदनो नगराद् बाह्योद्याने वासमुपागमत् ॥ १४ ॥ तत्र तुङ्गपटीं कृत्वा मदनो गेहिनीसखः । तस्थौ रात्रौ तदाऽभाणी देवं सहचरीं प्रति ॥ १५ ॥ यदि पत्या समं पत्नी विदेशं व्रजति स्वयम् । प्रतिबन्धात् तदा पत्न्याः पतिः स्याद् दुःशको दृढम् ॥ १६॥ अतिष्ठन्तीं प्रियां सुप्तां मुक्त्वा तत्र तथास्थिताम् | अचलन्मदनश्छन्नं जजागार प्रिया प्रगे ॥ १७ ॥ चलितं रमणं मुक्त्वा तं ज्ञात्वा प्रिया तदा । रोदं रोदं भृशं स्थित्वा तत्र दध्याविदं हृदि ॥ १८ ॥ अहं मुधा समं पत्या चलन्त्यस्मि जडाशया । सद्वस्त्राभरणा नारी विना कान्तं न शोभते ॥ १९ ॥ यतः भत्तारविरहिणं होइ पिया आलओ महिलीआणं । अह पुण पुष्णेहिं विणा सो पुण वइरी समो जाओ ॥२०॥ तावच्चि हिresडा माऊणं पिऊण बंधवाणं च । जाव न धाडे पई महिलं नीत्राओ गेहाओ ॥ २१ ॥ ara सिरी सोहग्गा ताव य गुरुआउ होंति महिलाओ । जाव य पई महग्धं सिणेहपक्खं समुह ॥ २२ ॥
1225252552525525
. १५१ ॥

Page #174

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१५२॥
ESPEITTIESTETSHOSES
माया पिईया भाया वच्छल्लं तारिसं करेऊणे । अवराहविरहिआए कमहुञ्जपणासियं सब्बं ॥ २३ ॥ ध्यात्वेत्याभरणादीनि बद्ध्वा पोट्टलके स्ववम् । वेताम्बरधरा स्वौकः समागान्मदनप्रिया ।। २४ ।। पपात पादयोः श्वश्रवाः स्नुषा यावत्सुभक्तितः । तावत् श्वश्रूर्जगौ किन्तु मूनोर्मङ्गलमस्ति मे ॥२५ ।।। स्नुषाऽवक् कुशली पुत्र-स्तव मां पदबन्धकम् । मत्वा मुक्त्वा रहोऽचालीत् दूरदेशं प्रति ध्रुवम् ॥२६॥ सदस्खाभरणा गेहे यदि पत्या विना कृता । स्थास्याम्यहं तदा मे न सन्मार्गे तिष्ठते मनः ॥ २७ ॥ एवं ध्यात्वा मयोत्तार्य भूषणादि शरीरतः । एवंविधा समायाता भवत्या श्वश्रसन्निधौ ॥ २८ ॥ सबलाहारताम्बूला-दिकं रागविधायकम् । शीलरक्षाकृते प्रीति-मती समत्यजत् तदा ॥ २९ ।। पत्यौ समागते प्रीति-मती सद्वसनादिभृत् । पत्युर्यथोचितं चक्रे विनयं जल्पनादिभिः ॥ ३०॥ मातापित्रोगिरा पत्नी-विहितं सत्यु(म् )चितं च तत् । मत्वा सन्मानयामास प्रियां भूषणदानतः ॥३१॥ पितरने बहलक्ष्मी ढौकयित्वा नतिं व्यधात् । ततो मातुः पदौ भक्त्या ननाम मदनः सुतः ॥ ३२ ॥ क्रमाद् गुर्वन्तिके श्रुत्वा चारित्रस्य फलं शिवम् । सप्रियो मदनो दीक्षा जग्राह निर्वृतिप्रदाम् ॥ ३३ ॥ शुद्धं चारित्रमाराध्य मदनः संयुतः क्रमात् । शत्रुञ्जये तपस्तप्त्वा श्रेयःपुर्या समीयिवान् ॥ ३४ ॥ प्रीतिमत्यपि चारित्रमाराध्य शुद्धमादरात् । प्रथमे ताविषे जातोऽमरो भासुरविग्रहः ॥ ३५ ॥
3.SUSSTSESTSESSISSES
%pm

Page #175

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
इत्याद्यरजिनाधीश-बचः श्रुत्वा जनो बहुः । तत्र तीर्थे ययौ मुक्तिं सर्वकर्मक्षयात् क्रमात् ॥३६॥ तीर्थे तत्र दिनान भूरीन स्थित्वा श्रीअरतीर्थकृत । भव्यान् बोधयितुं चक्रे विहारमन्यनीवृति ॥३७॥
।। श्री मल्लिजिनस्य शत्रजयागमनसम्बन्धः ।।
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
SESTSESTSES2SSZSE
मिथिलाह्वपुरे कुम्भ-भूपपत्नी प्रभावती । अमृत तनयां कुम्भि-भुरत्यस्वप्नादिसूचितम् ॥१॥ ॥१५३॥
जम्भारिणा कृते जन्मो-त्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वा मल्लिकुमारीति नाम पुत्र्या अदान्मुदा ॥२॥ गृहावासं कमात्त्यक्त्वा लात्वा वृत्तमनुतरम् । मल्लिः प्रापाऽमलं ज्ञानं समस्ततमसा क्षयात् ॥३॥ मल्लिनाथोऽन्यदा कुर्वन् विहारं बोधयन् जनान् । सिद्धाद्रौ समवासार्षीद् भूरिसाधुसुराश्रितः ॥ ४॥
सुरैर्वप्रत्रये रूप्य-रत्नहेममये कृते । उपविश्य दिदेशेति मल्लिनाथोऽथ देशनाम् ॥ ५ ॥ TH * वन्दे जन्म मनुष्यसम्भवमहं किं तद्विहीनं गुणे स्तानेव त्वरितं स्तुमः किमसमां लक्ष्मी विना तैर्गणैः TH तां लक्ष्मी समुपास्महे किमनया दानादिभि वन्ध्यया, दानं स्तौभि वृथैव भावरहितं भावो हि भरतं (हितैषी) ततः ॥M 9 अत्र कथा-रमापुरे घरापाल-राज्ञो मन्त्री धनाभिधः । राज्यकार्य वितन्वानो ररक्ष जनता-नृपौ ॥७॥
12TSSESSESZSEGESESZSGEESTE
॥१५३n

Page #176

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
Sasases
शत्रुजय
amarimmmmmm mmmm
कल्पवृ०
॥१५४॥
* यतः-नरपतिहितकती दुष्यतामेति लोके, जनपदहितकर्ता त्यज्यते पार्थिवेन के
नि महनि विरोधे वर्तमाने समाने, नृपतिजनपदानां दुर्लभः कार्यकर्ता ॥८॥ एकदाऽवग् नृपो मन्दिन ! परीक्ष्येव भटास्त्वया । स्थापनीया ममोपान्ते राज्यवर्द्धनहेतवे ॥९॥ अपरीक्ष्य कृते कार्ये दुःखं भवति निश्चितम् । सुपरीक्ष्य कृते कार्य जायते सुखमङ्गिनाम् ॥१०॥ अत्रान्तरे समायाता भटाः पञ्चशती वराः । मिलिताः क्षमापतेः प्रोचु-भविष्यामोऽनुगा वयम् ॥११॥ रैदानेन तु सन्मान्य भूपो वम् मन्त्रिां प्रति । शिष्टादिज्ञप्तये कार्या परीक्षेपां त्वयाऽधुना ॥१२॥ दापयित्वा धनं तेषां परीक्षाकृते वरम् । शयनाय ददे शय्या सायमेका तु मन्त्रिणा ॥ १३ ॥ ममेयमर्पिता शय्या मन्त्रिणा शयनाय तु । स्वपिहि त्वं धरापीठे वक्तव्यं नाधिकं त्वया ॥१४॥ एवं ते कलहं बाढं कुर्वाणाः सुभटा मिथः । विरामं तेनिरे नैव क्षणमेकं क्षु( क्रु)धाकुलाः ॥१५॥ दृष्टवेतद् मन्त्रिराट् तत्र सर्वनुभटचेष्टितम् । जगाद भूपतेरग्रे समेत्यामूलचूलतः ॥१६॥ भटा मूर्खतमा एते कुर्वन्त कलह मिथः । अतो नैको भटो भृत्यो विद्यते ह्येषु साम्प्रतम् ॥ १७ ॥ * यतः-सर्वस्यात्मा गुणवान सर्वः परदोषदर्शने कुशलः । सर्वस्य चारित वाच्यं न चात्मदोषान् वदति कश्चित् ॥१८॥5 H * परवादे दशवदनः परदापनिरीक्षणे सहस्राक्षः । सद्वृत्तवित्तहरणे बाहुसहस्रार्जुनः पिशुनः ॥ १९॥॥
SESESZSE25252552
ISATS25252525252SPSSP98
॥१५४॥

Page #177

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
ESTITSE2525252525252STS
मुक्ता भूमीभुजा ते तु गता अन्यावनीभुजाम् । पार्थे न मानितास्तैस्ते कृत्वा परीक्षणं पुनः ॥ २० ॥ यावज्जीवं ततस्ते तु कुर्वन्तः कलह मिथः । बभुवुर्दुःखिता अत्र परत्र च पदे पदे ॥ २१ ॥ एवं विरोधिनो ये ये मिथी न मन्यते गुरुम् । ते तेऽत्र परलोकेऽपि भवन्ति दु:खिनश्विरम् ॥ २२ ॥ ये ये जना गुरु देवं तातं च जननी ( च मन्वते) वृषम् । ते ते स्वर्गापवर्गादि-सुखभाजो भवन्ति हि ॥ २३ ॥ इत्यादि श्रीजिनेन्द्रोक्तं श्रुत्वा भूरिजनास्तदा । स्वर्गापवर्गसातानि लेभिरे तत्र पर्वते ॥२४॥ एवं परीक्ष्य मन्त्रीशो भटान पञ्चशती वरान् । चक्रे यान् कुर्वते सेवां ते भक्त्या भूपतेः क्रमात् ॥२५॥ एकदा स नृपो मंत्रि-भटादिबहुसंयुतः । शत्रुञ्जये ययौ नन्तुं युगादिजिनपुङ्गवम् ॥ २६ ॥ तत्र श्रीऋषभं तेषां भटानां ध्यावतां मुदा । उत्पन्नं केवलज्ञानं मन्त्रीशस्य तदा पुनः ॥ २७ ॥ क्रमात् सर्वेऽपि सिद्धाद्री मन्त्रीशाया भटाश्च ते । मुक्तिपुर्या समाजग्मु-निःशेषकर्मणां क्षयात् ॥ २८ ॥ मल्लितीर्थकृतो वाचं-यमा अष्टायुतं तदा । शत्रजये इहै वेयु-मुक्तिपुर्या तमःक्षयात् ॥२९ ।।
PSZITSSPSSESESZS5ISSISSES
॥१५५॥

Page #178

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ १५६ ॥
1525525525525520
॥ श्री मुनि सुत्रतजिनस्य शत्रुञ्जयागमनस्वरूपम् ॥
श्रीमद्राजगृहे राजा सुमित्रा नयी धनी । तथाऽरक्षद् जनान् सर्वे यथा ते सुखिनोऽभवन् ॥ १ ॥ तस्य पद्मा प्रिया कुम्भ- मुख्यसत्स्वमसूचितम् । ज्येष्ठासिताष्टमीरात्रौ सुषुवे नन्दनं वरम् ॥ २ ॥ जृम्भारिणा कृते जन्मोत्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वा सूनोर्ददौ नाम मुनिसुव्रत इत्यपि ॥ ३ ॥ क्रमात् प्राप्य व्रतं क्षिप्त्वा सर्वकर्म्मवजं समम् । लेभे च केवलज्ञानं मुनिसुव्रततीर्थकृत् ॥ ४ ॥ श्रीमुनिसुव्रतो भूरि-भव्यान् प्रबोधयन् भुवि । सिद्धाद्रौ समवासार्षीत् साधु-निर्जरसंयुतः ॥ ५ ॥ तत्र द्वादश संसत्सु - पविष्टासु यथास्थिति । श्रीसुव्रतो ददौ धर्मोपदेशं भविनां पुरः || ६ | तथाहि - कल्याणनगरे भानु-भूपस्य रुक्मिणी प्रिया । सूतेस्म तनयं चारु-लक्षणैर्लक्षितं वरम् ॥ ७ ॥ जन्मोत्सवं नृपः कृत्वा सूनो रूपाभिधां ददौ । धात्रीभिः पञ्चभिः स्तन्य-पानैः संवर्द्धितः स च ॥ ८ ॥ पाठितो यौवनप्राप्तः पुत्रो भीमनृपाङ्गजाम् । तातेनोद्वाहितो भोगान् भुक्तेस्म गेहिनीसखः ॥ ९॥ मोदका एव रोचन्ते तस्य सूनोर्निरन्तरम् । मोदकप्रिय इत्यासी - नाम लोकेऽभितः पुनः ॥ १० ॥ वसन्ते सोऽन्यदा प्रातरुत्थाय मोदकप्रियः । नर्त्तनं कारयामास नर्त्तकान् नर्त्तकीयुतान् ॥ ११ ॥
8252425252525252552525220
॥ १५६ ॥

Page #179

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय
कल्पवृ०
S52SPSTIPRIZSOSTITSESTI
॥१५७॥
मध्याह्ने मोदकान् वर्यान् जनन्या प्रेषितांस्तदा । आदौ परिजनस्यादात् कुमारोऽत्ति ततः स्वयम् ॥१२॥ * यतः-" उत्तमैः सह साङ्गत्यं पण्डितैः सह संकथाम् । अलुब्धैः सह मित्रत्वं कुर्वाणो नावसीदति" ॥१३॥ * अमृतं शिशिरे वह्नि-रमृतं क्षीरभोजनम् । अमृतं राजसन्मान-ममृतं प्रियदर्शनम् ॥ १४ ॥ वैकालिकं पुनः कृत्वा मोदकैरनुगान्वितः । रात्रियामान्तिके नृत्यं विससर्ज नृपाङ्गजः ॥१५॥ स्वयं पञ्च नमस्कारान् गुणयित्वा शतत्रयम् । यावत् स्वपिति तावत्तु वायुर्विनिर्गतो गुदात् ॥१६॥ नासायां पूतिगन्धं तु प्रविष्टमसुखप्रदम् । ज्ञात्वा मोदकरुग् दध्यौ वस्तुनोऽशुचितेदृशी ॥१७॥ * मिष्टान्नान्यपि विष्ठासा-दमृतान्यपि मूत्रसात् । स्युर्यस्मिन्नङ्गकस्यास्य कृते कः पापमाचरेत ? ॥१८॥5 * रसामुग्-मांसमेदोऽस्थि-मञ्जाशुक्रान्त्रवर्चसाम् । अशुचीनां पदं कायः शुचित्वं तस्य तत्कुतः १ ॥१९॥॥ * नवस्रोतःश्रवद्विस-रसनिःष्यन्द पिच्छले । देहेऽपि शौचसङ्कल्पो महन्मोहविजम्भितम् ॥ २० ॥ अशुचिसुभाषितान्यत्र वाच्यानियद्येवं मोदका वर्या अपि दुर्गन्धतां श्रिताः तदायं विग्रहो दुष्टंगन्धतां नाश्रयिष्यति ? ॥ २१ ॥ कस्तूरीप्रभृतीन्येव वस्तून्यङ्गाश्रितान्यपि । क्षणादशुचितां भेजु रहो ईदृग् जगत् खलु ॥ २२ ॥ इत्याद्यशुचितां सर्व-विश्वस्य मोदकप्रियः । मत्वा त्यक्त्वेभवाज्यादि गुर्वन्ते संयम ललौ ॥२३॥
TSESSESEZS52SPSSPSSES
१५७॥

Page #180

शत्रुञ्जय
कल्पवृ० ॥ १५८ ॥
%2525525252
52525252
ततिं गुलितं सर्वं स्निग्धाहारमतः परम् । गृही वाक्यहकं नैव ह्येवमादादभिग्रहम् ॥ २४ ॥ यतः - जह चयः चक्कवट्टी पवित्थरं तत्तिअं मुहुत्तेण । न चयइ तहा अहन्नो दुबुद्धी खप्परं दमओ ॥२५॥ तीव्रं तपो वितन्वानः सम्प्राप्ताविचिचित क्रमात् । बोधयन् भविनो भूरीन् सिद्धाद्रौ यतिरीयिवान् ॥ २६ ॥ वितन्वानः शुभं भावं मोदकप्रियसंयतः । तत्राद्रौ केवलज्ञानं प्राप्य सिद्धिं समीयिवान् ॥ २७ ॥ * यतः - संसारबीजभूतानां कर्म्मणां जरणादिह । निर्जरा सा स्मृता द्वेधा सकामा कामवर्जिता ॥ २८ ॥ * ज्ञेया सकामा यमिना -मकामा त्वन्यदेहिनाम् । कर्मणां फलवत्पाको यदुपायात् स्वतोऽपि च ॥ २९ ॥ * सदोषमपि दीप्तेन सुवर्ण वह्निना यथा । तपोऽग्निना तप्यमानस्तथा जीवो विशुद्धयति ॥ ३० ॥ * अनशनमौनोदर्य वृत्तेः संक्षेपणं तथा । रसत्यागस्तनुक्लेशो लीनतेति बहिस्तपः ॥ ३१ ॥
* प्रायश्चित्तं वैयावृत्यं स्वाध्यायो विनयोऽपि च । व्युत्सर्गोऽथ शुभं ध्यानं पोढेत्याभ्यन्तरं तपः ॥ ३२ ॥ * दीप्यमाने तपोव बाह्ये चाभ्यन्तरेऽपि च । यमी जरति कर्माणि दुर्जराण्यपि तत्क्षणात् ॥ ३३ ॥ इत्यादि-रुचिरां धर्म-देशनां मुनिसुव्रतः । वितीर्य भविनो भूरीन् गमयामास निर्वृतिम् ॥ ३४ ॥ तत्रस्थस्य प्रभोर्लक्ष त्रयं वाचंयमा वराः । सम्प्राप्य केवलज्ञानं मुक्तिपुर्यां समीययुः ॥ ३५ ॥
255252525250
।। १५८ ॥

Page #181

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्प
कल्पवृ०
॥१५९॥
BSASSELSESSISESSIS
॥श्री नमिजिनेश्वरस्य शत्रुञ्जयसमागमनस्वरूपम् ।। मिथिलायां पुरि श्रीमान् विजयक्षोणिनायकः । प्रशशास प्रजा न्याय-मार्गेण धर्मतत्परः ॥१॥ तस्य वना प्रिया कुम्भि-मुख्यसुस्वमसूचितम् । श्रावणस्यासिताष्टम्पा-ममूत तनयं वरम् ॥२॥
इन्द्रकृतं जन्मोत्सवादि ज्ञानप्राप्तिपर्यन्तमत्र वाच्यम् । नमिनाथो बहून् भव्यान् बोधयन् पृथिवीतले । सिद्धाद्रौ समवासार्षीद् भूरिसाधुसुरार्चितः ॥३॥ तत्रैवमुपदेशं ददौ-मुजाभिधे पुरे मुञ्ज-श्रेष्ठिनो धर्मशालिनः । पनापत्नीभवः पुत्रो मण्डनोऽजनि सुन्दरः ॥४॥ वर्धमानः क्रमाद् विज्ञ-समीपे पाठितस्तथा । यथा कर्मसु धर्मेषु कुशलोऽजनि मण्डनः ॥ ५ ॥ * यतः-“विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन । स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते ॥६॥॥
श्रेष्ठिनोक्तं सदा कार्य चकार मण्डनाङ्गजः । विनीतः सरलस्वान्तः सर्वेषां रोचितोऽभवत् ॥ ७॥ A श्रेष्ठी शिक्षां ददानस्त्व-न्यदा प्राह सुतं प्रति । वृद्धस्य नोत्तरो देयः कदाचिद्धितमिच्छता ॥८॥
अङ्गीकृत्य पितुर्वाणी मन्येधुर्मदनः सुतः । वितीर्य सदनद्वारं शय्यायां समुपाविशत् ॥९॥ इतः श्रेष्ठी समेतोऽवग् भोः पुत्रोत्तिष्ठ साम्प्रतम् । उद्घाट्य गृहद्वार कार्यमस्ति ममाऽधुना ॥१०॥ पितुर्वचः स्मरंश्चित्ते मदनः सरलाशयः । ददौ प्रत्युत्तरं नैव मनाग विभ्यन् तमोभयात् ॥ ११ ॥
ISSTSESESE252ZSTSESESS!

Page #182

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१६॥
2TS2252525252TS255SEI
पित्रा बहूदितः पुत्रो घटीचतुष्टयान्तिके । द्वारमुद्घाटयामास गेहस्य स्वार्थहेतवे ॥१२॥ पिता प्राह कथं सूनो ! त्वया नोद्घाटितं गृहम् । पुत्रो जगौ मया तात ! भवदीयं वचः कृतम् ॥१३॥ पिताऽवग् मद्वचश्चक्रे कथं ? ततोऽङ्गजो जगौ । तात! त्वयोदितं पुत्र ! देयः प्रत्युत्तरो न च ॥१४॥ वृद्धस्य दीयते तस्मा-न्नादां प्रत्युतरं तव । यतः पितुर्वचः पाल्य मुत्तमैः सुखमिच्छुभिः ॥१५॥ पिताऽऽचष्टेदृशे कार्ये देयः प्रत्युत्तरः सुत ! । ततः पुत्रो ददौ मिथ्या-दुष्कृतं पितरि ध्रुवम् ॥ १६ ॥ आराध्य जनकं भूरि कालं सद्विनयाद् दृढम् । प्रव्रज्यां श्रीगुरूपान्ते ललौ मण्डननन्दनः ॥७॥ पालयित्वा चिरं दीक्षां प्राप्य ज्ञानं चतुर्थकम् । शत्रुञ्जये ययौ भूरि-मुमुक्षुसुरसंश्रितः ॥ १८ ॥ बाह्याभ्यन्तरभेदेन तपो द्वादशधा सदा । कुर्वाणः मदनः साधुः पञ्चमं ज्ञानमाप्तवान् ॥१९॥ ततोऽनेकजनान् जैन-धर्मे प्रबोध्य मण्डनः । पुण्डरीकाचले मुक्ति-नगरी समुपेयिवान् ॥ २०॥ इत्यादि भूरिशो धर्म-कथां नमिजिनेश्वरः । कथयित्वा जनांस्तत्र ग्राहयामास संयमम् ॥ २१ ॥ नमितीर्थपतेधर्मों-पदेशाद् बहवो जनाः । प्राप्य ज्ञानं ययुर्मुक्ति केचिच्च त्रिदिवं ययुः ॥ २२ ॥ इत्यादि भूरिशो भव्यान् बोधयित्वा नमीश्वरः । विजहाराऽवनीपीठे जनान् बोधयितुं बहून् ॥ २३ ॥
- - - - - - - ------ - - -
15255255252525252S2S25TSE
ILL१६०॥

Page #183

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
श्री पार्श्वनाथस्य शत्रुञ्जयसमागमनस्वरूपम् । वाणारसीपुरे वर्ये-ऽश्वसेनस्य महीपतेः । वामादेवीभवः पाश्र्व-नामाऽभूत तनयो वरः ॥१॥ क्रमात् त्यक्त्वा गृहं दीक्षां गृहीत्वा लब्धवित्तमः । शत्रुञ्जये ययौ भूरि-साधुसन्ततिसंयुतः ॥२॥
अत्र श्रीपार्वजिनेश्वरेण धर्मदेशना कृता । तथाहिशत्रुजय
गुरुभ्योऽप्यधिकः शिष्यः कोऽपि स्याद्गुणराजवत् । करभी-तुरगेभादि-रूपैर्योऽवश्चयद् गुरुम् ॥३॥ कल्पवृ०
ददानो भीमवद् दानं जीवः प्राप्नोति स क्रमात् । जिनार्चा भङ्गिभिः कुर्वन् सोमवल्लभते शिवम् ॥ ४॥ ॥१६१॥
तथाहि-वसन्तनगरे वीर-श्रेष्ठिनोऽभूत् प्रिया रमा । कोटिद्वयमितं हेम्नां व्यवसायात क्रमात् गृहे ॥ ५ ॥ अपत्याऽभावतः श्रेष्ठि-श्रेष्ठिन्यौ दुःखितौ सदा । पृच्छतोऽपत्यसिद्धयर्थ नैमित्तिकविदो जनान् ॥६॥ * यतः-'देवहीनं देवकुलं यथा राज्यं विना नृपम् । विना नेत्रे मुखं नैव यथा राजति भूतले ॥७॥॥ । तथा सत्यपि भूयिष्ठे विभवेऽभ्रंलिहे गृहे । कुलं न शोभते नृगां कदाचिन्नन्दनं विना ॥ ८॥ H* यतः-यत्र न स्वजनसङ्गतिरुच्चै-यंत्र नैव लघुलघूनि शिशूनि ।
यत्र नास्ति गुणगौरवचिन्ता, हन्त तान्यपि गृहाण्यगृहाणि ॥९॥क
ISISTAS2552TS25TSSTELEI
ICSESS2SSESESZS52SSESSES2.
॥१६१॥

Page #184

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
LUB
तयोः कुर्वाणवीधर्म कुलात दिरन्तरम् । रमाया उदरे जीवो-ऽवततार निशात्यये ॥१०॥ ददे दानं सुपात्रेभ्यः कुर्वेऽवा श्रीजिनेशितुः । पालयिष्याम्यहं शुद्धं शीलं चित्तानवाणिभिः ॥११॥ इत्यादिदोहदेष्वेव जायमानेषु सन्ततम् । तस्यास्तांस्तान्वितन्वत्यास्त्रटत्येव रमा गृहे ॥१२॥ युग्मम् ॥
श्रेष्ठी प्राह प्रिये वर्य-दोहलेषु तबाधुना । जातेषु किं रमा याति नीरवच्छिद्रहस्ततः ॥ १३ ॥ शत्रुजय
रमा प्राहाऽऽगतं नूनमभाग्यमात्मनो गृहे । कस्याप्यभाग्यवद्गर्भावतारदम्भतोऽधुना ॥ १४ ॥ कल्पवृ०
क्रमाज्जातेऽङ्गजे जन्मोत्सवे पित्रा कृते सति । पुत्रस्य वत्सराजेति ददौ नाम शुभे दिने ॥१५॥ एवं पुत्रे द्वितीयेऽपि जाते पित्रा जनुर्महे । कृते नाम ददौ तस्य गुणराजेति च क्रमात् ॥ १६ ॥ पित्रा द्वौ तनयौ लेखगृहे मुक्तौ बुधान्तिके । पठन्तौ बहुशास्त्राणि बभूवतुर्विशारदौ ॥१७॥
श्रेष्ठिनः सदने सर्व-धान्याभावेन कष्टतः । निर्वाहो दुःशको जातो दुःखी श्रेष्ठी ततोऽजनि ॥ १८ ॥ न समीपे गणकादीनां लक्ष्म्यार्थ श्रेष्ठिराट् सदा । पृच्छन् वितनुते सेवां वागङ्गाभ्यां सुभक्तितः ।। १९ ।।
* यतः-रोगिणां सुहृदो वैद्याः प्रभूणां चाटुकारिणः । मुनयो दुःखदग्धानां गणकाः क्षीणसम्पदाम् ॥ २०॥॥ H परगेहेषु कर्माणि कारं कारं दिवानिशम् । धान्यं किञ्चित् समासाद्यो-दरं श्रेष्ठी बभार सः ॥ २१ ॥ H श्रेष्ठी पत्न्या समं वार्ता-मेवं वितनुते सदा । एतयोः पुत्रयोरात्म-समन्यायातयोः सतोः ॥२२॥
SESSES SESESESESSE
॥१६२ ॥
GEDESTUSSPUISIES
॥१

Page #185

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
525252525
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१६३॥
गता लक्ष्मीः समायातं दारि-यं दुःखदायकम् । लक्ष्मी विना नरा नैव शोभन्ते कहिंचित् क्वचित् ॥ २३ ॥ * यत:-"जाई रूवं विञ्जा तिन्नि वि निवडंतु कंदरे विवरे । अत्थुच्चिय परिवड्ढउ जेण गुणा पायडा हुति" ॥२४॥ तेन तौ तनयौ कस्मै-चिन्नरायाऽर्थसाधवे | वितीर्यावां सुखी स्याचो दारियं नो यतो वरम् ॥२५॥ * यतः-“अनाज्यं भोज्यमप्राज्यं विप्रयोगः प्रियैः सह । अप्रियः सम्प्रयोगश्च सर्व पापविजम्भितम् ।। २६ ॥5 एवं वितन्वतो वार्ता श्रेष्ठिनः प्रियया समम् । एको योगी समेत्यावर भिक्षां देहीह मेऽधुना ।। २७ ॥ ताभ्यामुक्तं कथं भिक्षा दीयते भवतोऽधुना । यतो न मुञ्चतेऽस्माकं गृहं दारिद्यपादपः ॥२८॥ यतः-सहोदरव्ययाः(थाः) पंच दारिद्रयस्यानुजीविनः । ऋणं दौर्भाग्यमालस्यं बुभुक्षाऽपत्यसन्ततिः ।। २९ ।। विपुलमतेरपि बुद्धिनश्यति पुरुषस्य विभवहीनस्य । घृतलवणतेलतन्दुल-वस्त्रेन्धनचिन्तया सततम् ॥३०॥ योग्याचष्टाऽनयोस्मन्यो- सल्लक्षणशालिनोः । सतोर्भवद्गृहे दुःखं दारिद्रयसम्भवं कथम् ? ॥३१॥ श्रेष्ठयभाणीत सदाकारं बहिर्वर्यतमद्युति अन्तःकटु कथं मोद-प्रदं स्यादिन्द्रवारणम् ? ॥ ३२ ॥ योगी जगौ गृहे यस्य नास्त्येकोऽपि तनूभवः । शून्यं तस्य समस्त्येव गेहं जानीहि नेगम ! ॥ ३३ ॥ * यतः-" अपुत्रस्य गृहं शून्यं दिशः शून्या अबान्धवाः । मूर्खस्य हृदयं शून्यं सर्वशून्यं दरिद्रता" ॥ ३४ ॥ श्रेष्ठयवक् क्रियते तेन हेम्ना कि येन शालिना । त्रुटतः श्रवणे दुःखं जायते देहिनां यतः ॥ ३५ ॥
252SSTSE2555SS255256
।१६३॥
252525

Page #186

शत्रुजय कल्पवृ०
॥१६४॥
RESTSZETSESESETTES
योग्यवक् तनयावेतौ मसमर्पय सम्प्रति । येन सर्वाः कलाः कल्पाः (ल्याः) शिक्षयाम्येतयोर्दृतम् ॥ ३६॥ श्रेष्ठी बभाण तनयावर्येते भवतः कथं ? । त्वं तु लात्वा मम सुतौ नष्ट्वा यास्यसि दूरतः ॥ ३७॥ योग्यवक शिक्षयिष्यामि तथा ते तनयौ कलाः । यथा ताभ्यां महीशाद्या नरा रज्यन्त एव च ॥३८॥ तयोर्मध्ये भवेद् वर्य-तमो यस्तनयस्तव । स एव भवता ग्राह्यो देयोऽन्यो मम नैगम ! ॥ ३९ ॥ एवं चेत् क्रियते श्रेष्ठि-स्त्वया ममोदितं ध्रुवम् । तदा तवालये लक्ष्मीमयसी भवति ध्रुवम् ॥ ४०॥ मयैव शिक्षिता नूनं मनुजाः सुकलाः कलाः । इलाध्या भवन्ति विश्वेषां जनानां भूभुजामपि ॥ ४१ ।। * अश्वः शस्त्रं शास्त्रं वीणा वाणी नरश्च नारी च । पुरुषविशेष प्राप्ता भवन्ति योग्या अयोग्याश्च ॥४२॥ * वाजि-वारण-लोहानां काष्ठ-पाषाण-वाससाम् । नारी-पुरुष-तोयानामन्तरं विद्यते बहु ॥४३॥ ततः श्रेष्ठी ददौ तस्मै योगिने तनयौ निजौ । कलाशिक्षाकृते पत्न्या सार्दू विचार्य तत्क्षणात् ॥४४॥
उच्चयन्ताचले गत्वा योगी कलकलाभिधः । श्रेष्ठिपुत्रौ कला रम्या अशिक्षयदनेकशः ॥४५॥ | आद्यः श्रेष्ठिसुतः प्रातः कृतैककगलाम्भसा | मुखात् पतित दीनार शतपञ्चकमञ्जसा ।। ४६ ॥ द्वितीयः करभ्येभाश्व-पत्त्यादि रुचिरं बलम् । विधाय विक्रयात्तेषा-मर्जयद् बहुशो धनम् ॥४७॥ युग्मम् ॥ योगिना कथिते घस्र श्रेष्ठिनोऽग्रे च तौ सुतौ । आनीतौ स्वकलाः सर्वा दर्शयामासतुः प्रगे ॥४८॥
PSS159TS2S2SSTAS2S2552
॥१६४॥

Page #187

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
॥ १६५ ॥
2525252
252525
2552525
आद्यं पुत्रं ललौ श्रेष्ठी द्वितीयं योगिराट् पुनः । योग्यवम् भवतो गेहे भवताद् भूयसी रमा ॥ ४९ ॥ श्रेष्ठपुत्रं द्वितीयं तु गृहीत्वा योगिराद ययौ । तत्र पञ्चशती रेणां दत्ते श्रेष्ठिसुतः पितुः ॥ ५० ॥ जाते भूरिधने श्रेष्ठी भूयिष्ठविभवत्र्ययात् । आवासं कारयामास कैलासाचलसोदरम् ॥ ५१ ॥ * यतः—“घोटकैः चत्रिया विप्रा व्याजेन वणिजो गृहैः । कौटुम्बिकाः कृषेर्लक्ष्मीं गमयत्यर्जितामपि ॥५२॥ आगत्य यस्य कुर्वन्ति स्वजनाः सेवनां सदा । मान्यन्ते सधना लक्ष्म्या निर्धना न कदाचन ॥ ५३ ॥ धर्म्मकृत्यानि कुर्वाणः श्रेष्ठी दानमनर्गलम् । ददानो दानिनामादौ रेखां पुरि क्रमायौ ॥ ५४ ॥ * यतः — “ विद्यावृद्धास्तपोवृद्धा ये च वृद्धा बहुश्रुताः । सर्वे ते धनवृद्धस्य द्वारे तिष्ठन्ति किङ्कराः " ॥ ५५ ॥ श्रेष्ठिन्याहैकदा पत्युः पुरोऽस्ति नो धनं बहु । तेनायान्ति गृहे स्वीये स्वजना बहवः सदा ॥ ५६ ॥ लघुपुत्रः कदाचिन्न समेति स्वकसद्मनि । एतदेवास्ति मे दुःखं नान्यत् किञ्चित् पतेऽधुना ॥ ५७ ॥ पुत्रेण जायते सौख्यं मातापित्रोर्निरन्तरम् । पुत्रं विना गृहं शून्यं श्मशानमिव भासते ॥ ५८ ॥ * यतः - “ शर्वरीदीपकचन्द्रः प्रभाते रविदीपकः । त्रैलोक्यदीपको धर्मः सुपुत्रः कुलदीपकः " ॥ ५९ ॥ यादृशा लघवः पुत्राः पित्रोर्भवन्ति वल्लभाः । न हि तादृग् धनं धान्यं गेहं देहं कदाचन ।। ६० ।। सत्सु भूरिषु पुत्रेषु रूपसौभाग्यशालिषु । लघुपुत्रो विशेषेण मातुर्भवति वल्लभः ॥ ६१ ॥
॥ १६५॥

Page #188

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१६६॥
225TSSTSESTITSESTSESES252.
सतीषु भूरिलक्ष्मीषु गृहे श्रेष्ठिप्रिया रतिम् । तं नन्दनं विना नाऽऽपत् मत्सीव स्तोकवारिणि ॥ ६२ ।। इतो योग्यन्तिके प्राह गुणराजः कृताञ्जलिः । मातुः पितुरहं पादा-न्नन्तुकामोऽस्मि साम्प्रतम् ॥ ६३ ॥ योग्यवक् त्वां विना सारां मदीयां कःकरिष्यति ? । त्वत्तः स्यान्मे सुखं भूरि विनीतोऽसि त्वमन्वहम् ।। ६४ ॥ गुणराजोऽभणद् माता-पित्रोनत्वा पदाम्बुजम् । स्थित्वा तत्र दिनान्यष्टौ बन्दिध्येऽहं तव क्रमौ ॥६५॥ योग्यभाणीत्त्वया तत्र स्थातव्यं नाधिकं दिनम् । यदि स्थाताधिकं त्वं चेत् तदा मृतिस्तवानध ! ॥६६॥ त्वदुक्तादधिकं स्थाता तत्राहं न क्षणं विभो ! । उक्त्वेति गुणराजोऽगाज् जनकस्यालये लघु ।। ६७ ॥ मातापित्रोस्ततो भ्रातु-भ्रातृपत्न्याः क्रमौ क्रमात । प्रणम्य विधिवन्मोदं गुणराजो व्यधात्तमाम् ॥ ६८।। ततो द्वौ सोदरौ राम-लक्ष्मणाविव सन्ततम् । भेजाते प्रीतिमत्यन्तं रविचन्द्राविवाभितः ॥ ६९॥ लक्षमूल्यः स्वयं ताक्ष्यों भूत्वा कुम्भी क्वचित्पुनः । गुणराजोऽपि विक्रीय स्थित्वान्यसदने स्वकम् ॥ ७॥ पितुर्गृहे श्रियं बह्वी-मानीयानीय तत्क्षणात् । स्वरूपं कुरुते माता-पित्रोः प्रमोदहेतवे ॥७१ ।।
महत्यां पुरि तस्यां तु कृत्वाऽश्वान् भूरिशस्तदा । गुणराजो निनायाऽऽशु पितुर्गेहे बहुश्रियम् ।। ७२ ॥ ___ गतेषु बहु-घस्रेषु, तस्य स्थाष्णोः पितुर्गृहे । रुष्टो योगी समायात-स्तमाकारयितुं द्रुतम् ।। ७३ ॥
योगिनाऽऽकारितो नैति गुणराजो यदा वणिग् । योगी जज्ञौ तदा तं च ताादिरूपकारकम् ॥ ७४ ॥
IRTISAZIS22SSESESZTSZE
1॥१६६॥

Page #189

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
BOTSSESTETSS2252252.
अश्वरूपधरं योगी गुणराजं मनोहरम् । धनाल्लात्वा रुरोहाऽऽशु कशापातैरताडयत् ॥ ७५ ॥ ताडयंस्तुरगं योगी वक्तीति तं प्रति स्फुटम् । अवज्ञा मे कुरुष्व त्वं प्रतिज्ञाया विलोपनात् ॥ ७६ ।। सायं यावत्तुरंगं तं प्रकुट्टयन् कशादिभिः । स्नानं कर्तुं ययौ योगी जलपूणे सरोवरे ॥ ७७ ॥ प्रविष्टे सवनं कर्तुं तस्मिन् योगिनि तत्क्षणात् । मत्स्यरूपधरो भूत्वा तायः सरसि सोऽविशत् ॥ ७८ ।। बकरूपधरो योगी मत्स्यं हन्तुं यदेहते । तदा मत्स्यो जलस्यान्त-विंशते भयतो भृशम् ॥ ७९ ॥ ततो मत्स्योऽजनिष्टैण-रूपभृद् विपिने क्वचित् । ततो बकोऽभवत् सिंह-रूपस्तं हन्तुमुद्यतः ॥८॥ ततो मृगो व्यधात् कीर-रूपं माकन्दपादपे । ततो सिंहोऽभवत् श्येन रूपस्तं हन्तुमुद्यतः ॥ ८१ ॥ श्येनं निहन्तुमायान्तं दृष्ट्वा नंष्ट्वा तदा शुकः । गवाक्षस्थमहीपाल पत्न्या हस्ते छुपाविशत् ॥ ८२ ॥ श्येनोऽशक्तः शुकं हन्तु-मोतुरूपधरोऽजनि । ओतुः शुकस्य परितो बभ्राम वधवाञ्छ्या ।। ८३ ॥ तत्र वृश्चिकसर्पादि-रूपाणि बहुशस्तदा । योगी कृत्वा शुकं हन्तुं राज्ञीहस्तस्थमीहते ॥ ८४ ॥ ततः एकावलीहार-रूपभृत् कीर एव सः । राज्ञीहस्ते समागत्याऽकस्मात्तस्थौ समाहितः ॥ ८५ ॥ अनालोक्य शुकं रानी दुःखिता यावताऽजनि । तावद्धस्तागतं हारं वीक्ष्य राज्योऽजनिष्ट मुद् ॥८६॥ राश्या हृदि निजे हारे क्षिप्ते सति स योगिराट् । अशक्तो हिंसितुं चक्रे नर्तक्या रूपमद्भुतम् ॥ ८७ ॥
PSZS2922 SPSESEISSRISE
॥१६७

Page #190

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१६८॥
ESTUSESZILSIS5255PSSSSS
नृत्येक नर्तकी राज-रायोश्चित्तं सुमोदभाग् । कुर्वाणा याचते हारं राहीकण्ठस्थितं नृपम् ॥ ८८ ॥ राजाऽभाणीत प्रिये ! देहि हारमस्यै खियै द्रुतम् । राज्ञी जगौ न दास्येऽह-मेकावल्यभिधंत्विमम् ॥ ८९ ॥ एकदा भूपतिर्यावद् हारं राज्ञीहृदि स्थितम् । लाति तावत् स तुत्रोट मणिकान्यपतन् भुवि ।।९० ॥ नर्तकी कर्कटो भूत्वा मणिकान् भक्षयन् क्रमात् । न जज्ञौ मणिकं तं च यत्रास्थात्तस्य जीवितम् ॥ ९१ ॥ गुणराजस्ततश्चोतु-रूपभृत् कर्कटं तकम् । तथाऽदशद्यथा योगी मृत्वा श्वभ्रं समीयिवान् ॥ ९२ ॥ योगिनाऽपहृतं पुत्रं ज्ञात्वा श्रेष्ठी प्रियायुतः । अभ्येत्य भूपतेः पार्वे जगादेत्युञ्चनिःस्वनम् ॥९३ ॥ स्वामिन् ! वसति ते ग्रामे हृतो मे योगिना सुतः । दुःखितानामनाथानां शरणं त्वं महीपते ! ॥९४ ।। राजाऽऽकार्यानुगान् प्राह दृष्ट्वा तं दुष्टयोगिनम् । हत्वाऽस्य तनयं दत्थ प्रजापो नृपतिर्यतः ॥ ९५ ॥ विलोक्य भूमिभुगभृत्यरष्टे योगिनि ध्रुवम् । पुत्राप्राप्तौ सपत्नीकः श्रेष्ठी दुःख्यभवद् भृशम् ॥९६ ॥ दुःखितौ मातरं तातं मत्वा मार्जाररूपभृत् । ध्यातवान् गुणराजोऽथ पित्रोः स्नेहविचेष्टितम् ॥ ९७ ॥ त्यक्त्त्वौतुरूपमहाय गुणराजोऽभवद्यदा । तदोचतुर्नृपो राज्ञी कोऽयमत्रागतो नरः ? ॥९८॥ जननीजनको पुत्रं विलोक्य प्रोचतुर्मुदा । पुत्रः किमेष नौ अत्र समेतोऽस्त्यन्य एव न ॥ ९९ ॥ उपलक्ष्य सुतं सम्यग् दोभ्या॑मालिङ्ग्य रङ्गतः । ताताम्बे प्रोचतुः पुत्र ! कुत्रास्थाः क्व गतोऽसि भोः ॥१०॥
BZS25252525252525ZSESEIS
॥१६

Page #191

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१६९॥
25TSSSSESSESTSZSRSTSESTI
पुत्रो मातः पितुः पादौ प्रणम्य भूपतेः पुनः । योगिनो विहितं सर्व जगाद मरणान्तिकम् ॥१.१॥ निशम्य गुणराजस्य योगिनो विहितं समम् । महीपतिरुवाचेति श्रृण्वत्सु नृषु भूरिषु ॥१०२॥ गुरुभ्योऽप्यधिकः शिष्यः कोऽपि स्याद् गुणराजवत् । करभीतुरगेभादि-रूपेोऽवश्चयद् गुरुम् ॥१०३ ॥ परहिंसेच्छया जीवाः परद्रोहविधानतः । इहामुत्र च दुःखानि लभन्ते योगिराडिव ॥१०४ ॥ ततः सन्मान्य भूपालः श्रेष्ठिनं सुतसंयुतम् । ददौ ग्रामशतं पञ्च पुराणि पृथुलानि च ॥१.५ ॥ गुणराज गजारूढं विधाय मेदिनीपतिः । प्रेषयामास मन्त्रीश-पाश्र्वात्तस्य निकेतने ॥१०६ ।। ततः श्रेष्ठी तनूजाभ्यां समं क्षेत्रेषु सप्तसु । लक्ष्मी व्ययन्न जानाति सख्यां श्रीणां गृहे मनाम् ॥१०७॥ गुणराजो विशेषेण दर्शयन् सकलाः कलाः । मान्योऽजनि महीशस्य लोकानामपि सन्ततम् ॥१०८ ॥ महेभ्यकन्यके पित्रा नन्दनौ परिणायितौ । धर्मानुरोधतोऽर्थ तु तृतीयं चक्रतुः सदा ॥१०९॥ * यतः त्रिवर्गसंसाधनमन्तरेण पशोरिवायुविफलं नरस्य । तत्रापि धर्म प्रवरं वदन्ति न तं विना यद्भवतोऽर्थकामौक। । श्रेष्ठथन्यदा सुतद्वन्द्व-युक्तो ज्ञान्यन्तिके गतः । धर्मं श्रुत्वाऽऽह पुत्राभ्यां प्राग्भवे किं कृतं वृषम् ? ॥ ११ ॥
गुरुराह रमापुर्या श्रीदस्य श्रेष्ठिनो गृहे । भीमसोमाभिधौ भृत्यौ गेहे कर्म वितन्वतः ॥११२ ॥ श्रेष्ठी देवगृहे देव-मानर्च प्रवरैः सुमैः । अर्जयामास भूयिष्ठं पुण्यं मुक्तिगमोचितम् ॥११३ ॥
SSISSESSES5755252SSESSES

Page #192

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृक्ष
॥१७०॥
125TSSPSSESESESTSASTETS2
श्रीदः श्रेष्ठयन्यदा चन्द्रसूनोः पाणिमहोत्सवे । रथाभास पक्कान्न मुखां रसपती बराम् ॥११४ ॥ मध्याह्ने श्रेष्ठिनस्तस्य गृहे संयतयामलम् । विहर्तुमागमद्यावत्तावच्चन्द्रो व्यचिन्तयत् ॥११५॥ अद्य मे जायमानेऽस्मि-न्नुद्वाहे सदने पितुः । मोदकादिकरोचिष्णुर्जाता रसवती वरा ॥११६॥ यद्येतयोलसतसाध्वोर्दीयतेऽन्नं च किञ्चन । तदा मे जायते वयं जनुश्च पाणिपीडनम् ॥११७ ॥ * यत:-"पश्चात्तं परैर्दत्तं लभ्यते वा न लभ्यते । स्वहस्तेन च यद्दत्तं लभ्यते तन्न संशयः ॥ ११८॥" निर्भाग्यविभवैर्वप्तुं सप्तक्षेत्र्यां न लभ्यते । यत्र पात्रादयोप्युप्ताः फलं यच्छंति वाञ्छितम् ॥ ११९॥ ध्यात्वेति चन्द्र उत्थाय स्थालं मोदकपूरितम् । प्रवृत्ती ददितुं साधुयुग्मं गृहाति तन्न हि ॥१२०॥ बलेन मोदकान् पश्च चन्द्रः साध्वोर्वितीर्णवान् । विशुद्धमन्यमन्नं च पानं च वरभावतः ॥१२१ ॥ तदाऽऽहाग्रेतनः साधु-रत्रैयुः सोमसूरयः । परिवारो बहुस्तेषां विद्यते चन्द्र ! सम्प्रति ॥१२२ ॥ यस्य कल्पिष्यते साधोर्मोदकादि विशुद्धिभाग् । दास्यते च मया तस्मै पुण्यं तव भविष्यति ॥ १२३ ॥ तदा तत्र स्थितो भीमो भृत्यो दृष्ट्वा व्यचिन्तयत । मोदकादि ददौ चन्द्रः साधोरेष वरस्ततः ॥ १२४ ॥ मोदकाद्यस्ति मे चेद्धि तदा दास्येऽहमप्यहो ? । किं कुर्वे किं करोम्यत्र श्रेष्ठिनः तुच्छपुण्यवान् ॥१२५॥ * यतः-यदुपात्तमन्यजन्मनि शुभमशुभं वा स्वकर्मपरिणत्या । सच्छक्यमन्यथा नैव कर्त्त देवासुरैरपि ॥१२६ ॥
BST SETSSESZSEGESTSS25525
॥१७०॥

Page #193

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
॥१७१ ॥
SSSSSSSSSSESSI
उदयंमि सहस्सकरे सलोअणो पिच्छइ सयललोअं। जन्न उलूओ पिच्छइ सहस्सकिरणस्स को दोसो ? ॥१२७ ॥ एवं भावयतः शुद्धां भावनां तस्य तत्र तु । पुण्यं बभूव कल्याण-नगरीगमनोचितम् ॥१२८ ॥ श्रेष्ठिना शिक्षितः सोमः प्रवरैः कुसुमैः प्रभोः । शरीरेऽङ्गी तथा चक्रे यथाऽन्येषां बभूव मुद् ॥१२९ ॥ क्रमात् सोमो मृतो जातो गुणराजः सुतस्तव । मृत्वा भीमोऽभवद्वत्स-राजेत्याह्वोऽङ्गजोऽपरः ॥ १३०॥ जिनाङ्गीकरणात् पाप नामरूपकरी कलाम् । गुणराजः सुतस्ताव-कीनोऽयमिह संसृतौ ॥ १३१ ॥ चन्द्रदत्तं सुपात्राय दानं भीमोऽनुमोदयन् । वत्सराजः प्रगे प्राप दीनारशतपञ्चकम् ॥ १३२ ॥ चन्द्रो मृत्वा कलापुर्यां पञ्चमोदकदानतः । पञ्चकोटीसुवर्णस्या-भवदिभ्योऽधिपो धनः ॥१३३ ॥ तस्माद्दानाद्धनो मुक्ति गन्ता पञ्चमके भवे । तब सूनोर्भवे षष्ठे मोक्षो भावीति चिन्तय ॥१३४ ॥ पुण्यक्रिया न मोक्तव्या दुष्कर्मक्षयहेतवे । पापे सति यतो मुक्तिनँव जायेत देहिनाम् ॥१३५॥ श्रुत्वेति पुत्रयोः पूर्व भवं निष्पादितं वृषम् । श्रीदः पुत्रयुतो धर्म ललौ सम्यक्त्वसंयुतम् ॥ १३६ ॥ मातपिठ्युतौ धर्म-माहतं तौ सहोदरौ । कुर्वाणौ चक्रतुर्यात्रां सिद्धक्षेत्रादिषु क्रमात ॥१३७ । श्रीदः पत्नीयुतो लात्वा संयम गुरुसन्निधौ । पालयस्त्रिदिवं षष्ठं जगामामलमानसः ।। १३८ । पूजादानप्रभावेण श्रीदश्रेष्ठितनूभवौ । ततश्च्युतौ शिवं स्तोकभवान्मुक्तिमिहयतुः ॥१३९ ॥
252SSTSEESSSSS555258
॥१७१।।

Page #194

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ १७२ ॥
2525252520
525225
इत्यादि-देशनां श्रुत्वा श्रीपार्श्वजिनसन्निधौ । बहवो भविनो भेजुः श्राद्ध-साधुवते तदा ॥ १४० ॥ तत्र श्रीपार्श्वनाथस्य शिष्याः शतत्रयं क्रमात् । प्राप्य ज्ञानं ययुर्मुक्ति स्वस्यायुषः क्षये लघु ॥ १४१ ॥
श्री वीरजिनस्य शत्रुञ्जयागमनसम्बन्धः ।
पुरे क्षत्रियकुण्डा सिद्धार्थस्य नरेशितुः । अमृत त्रिशला पत्नी पुत्रं सुस्वप्नसूचितम् ॥ १ ॥ वासवेन कृते जन्मोत्सवे जन्मोत्सवं पिता । कृत्वा सूनोर्ददौ वीर- कुमारेत्यभिधां तदा ॥ २ ॥ वर्धमानः क्रमाद्वीरो लात्वा दीक्षां शुभेऽहनि । क्षिप्त्वा कर्माखिलं ज्ञानं केवलं प्राप्तवान् क्रमात् ॥ ३ ॥
विस्तरोऽस्य चरित्रात् स्वयं ज्ञेयः -
श्रीवीरो बोधयन् भव्यान् गौतमादिसुसाधुयुग् । शत्रुञ्जये महातीर्थे शिवदे समवासरत् ॥ ४ ॥ तत्र सिद्धाद्रिमाहात्म्यं श्रीवीरः प्रोक्तवानिति । अस्मिँस्तीर्थे शिवं जग्मुरनेके भविनः किल ॥ ५ ॥
* यतः—“ अन्यतीर्थेषु सद्ध्यान - शीलदानार्थ (च) नादिभिः । यत्फलं स्यात् ततोऽसङ्खयं शत्रुञ्जयकथाश्रुतेः ||६|| " विंशतिर्भवनस्येन्द्रा द्वात्रिंशद् व्यन्तराधिपाः । द्वौ ज्योतिर्वासवावृर्ध्व लोकसंवासिनो दश ॥ ७ ॥ "फ
*
asasasi
॥ १७२ ॥

Page #195

शत्रुब्जय
कल्पवृ० ॥ १७३ ॥
52525225252552
2525525
चतुःषष्टिमिता एते इन्द्रा देवैर्वृता घनैः । शत्रुञ्जये जगन्नाथ - भूषितं नेमुरादरात् ॥ ८ ॥ * पापिनां शल्यरूपोऽयं धर्मिणां सर्वशर्मदः । कामिनां कामितं दाता विद्यतेऽयं गिरिर्वरः ॥ ९ ॥ * विना तपो विना दानं विनाऽच शुभभावतः । केवलं स्पर्शनं सिद्ध क्षेत्रस्याक्षय सौख्यदम् ॥ १० ॥ एवं प्रभोर्वचः श्रृण्वन् लेपः संयतपुङ्गवः । संग्राप केवलज्ञानं लोकालोकावलोककम् ॥ ११ ॥ तस्यर्षेः केवलज्ञानोत्सवं देवान् वितन्वतः । ज्ञात्वा भव्यप्रबोधाय वीरं प्रपच्छ गौतमः ॥ १२ ॥ भगवन् ! ज्ञानमभूद्यस्या-धुना कोऽसौ तपोधनः । लले तेन कथं दीक्षा कथ क्षिप्तं तमोऽखिलम् ? ॥ १३ ॥ * यतः - 'भद्दो विणीअविणओ पढमगणहरो समत्तसुअनाणी । जाणतोवि तमत्थं विम्हिअहियओ सुणइ सच्वं ' ॥ १४ ॥ प्रभुः प्राहेन्द्रभूते ! त्वं श्रृणु सम्प्रति गौतम ! | पुरे राजगृहे लेप श्रेष्ठ मिथ्येक्षणोऽभवत् ॥ १५ ॥ शिवभूतेर्गुरोः पार्श्वे लेपः श्रृण्वन् वृषं सदा । वापी-कूप-तडागादि- पुण्यस्थानान्यकारयत् ।। १६ ।। स्नानं कृत्वातिभुङ्क्तेस्म चक्रे राज्यदनं पुनः । बुभुजे कन्दमूलाद्य-भक्ष्याणि च निरन्तरम् ॥ १७ ॥ यदा यदा समायाति शिवभूतिस्तपोधनः । तदेत्यभिमुखं पञ्च योजनानि सुभक्तितः ॥ १८ ॥ अन्येद्युः शिवभूतौ तु गते चान्यत्र नीवृति | अहं तु समवासार्धं पुरोधाने मनोहरे ॥ १९ ॥ श्रेणिकक्षोणिपालाद्या बहवो मानवास्तदा । ममोपान्ते वृषं श्रोतु मीयुर्निजनिजालयात् ॥ २० ॥
ac525525525252552552552521
॥ १७३ ॥

Page #196

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥१७४॥
BESISSISESESESSESCSSELSE
जिनदत्तेन मित्रेण समं लेपः स नैगमः । मनो विनापि सर्वज्ञं प्रणम्य मां समाविशत् ॥२१॥ * "दो चेव जिणवरेणं जाइ जरामरणविप्पमुक्केणं । लोगम्मि पहा भणिआ सुसमण सुसावओ वावि ॥२२॥ सम्यक्त्वमूलानि पञ्चाणुव्रतानि यो गुणाः । शिक्षाव्रतानि चत्वारि एतानि पालयेद् ध्रुवम् ॥ २३ ॥ स एव लभते स्वर्गा-पवर्गादिसुखावलिम् । यतो जीवदया सम्यक् पालिता शिवशर्मदा ॥२४॥ * यतः-'जयणा य धम्मजणणी जयणा धम्मस्स पालणी होइ । तब्बुढिकरी जयणा एगंत सुहावहा जयणा ॥ २५ ॥ पुराणेऽप्युक्तम्-“यो दद्यात् काश्चनं मेरुं कृत्स्नां चैव वसुंधराम् । एकस्य जीवितं दद्यान्न च तुल्यं युधिष्ठिर !" पृथिव्यामप्यहं पार्थ ! वायावग्नौ जलेऽप्यहं । वनस्पतिगतश्चाहं सर्वभूतगतोऽप्यहम् ॥२७॥ यो मां सर्वगतं ज्ञात्वा तं न हिंसेत् कदाचन । तस्याहं न प्रणश्यामि स च मां न प्रणश्यति ॥ २८ ।। * अस्तं गते दिवानाथे आपो रुधिरमुच्यते । अन्नं मांससमं प्रोक्तं मार्कण्डेन महर्षिणा ॥२९॥॥ इत्यादि मेऽन्तिके धर्म श्रुत्वा लेपो वणिग्वरः । त्यक्त्वा मिथ्यात्वमहाय जैन धर्मामलात्तदा ॥३०॥ ततः कूपतटाकादि धर्मकृत्यं स नैगमः । न करोति न कारयति नै(त्यै)वानुमन्यते ध्रुवम् ॥ ३१ ॥ ततो मिथ्यात्विनो लोका बन्दन्त्येवं च तं प्रति । लेपोऽयं श्रेष्ठिराड् मूखों जैनधर्माश्रितोऽभवत् ॥३२॥ कुलक्रमागतं धर्म यस्त्यक्त्वान्यवृषं श्रयेत् । स एव लभते पुत्र ! परत्र विपदं पराम् ॥३३॥
TISZC2525252552SCSOSTS
॥१७४॥

Page #197

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१७५॥
SISESESESRSISC252SSIST
H प्रशंसां कुर्वते श्राद्धा लेपोऽयं पुण्यवान् धनी । इहामुत्र सुखश्रेणी ललिष्यति न संशयः ॥ ३४ ॥
लेपो लोकोदितं नैव चित्ते धारयति ध्रुवम् । किन्तु धम्म जिनः प्रोक्तं कुरुते प्रतिवासरम् ॥३५॥ * यत-" सर्वथा स्वहितमाचरणीयं, किं करिष्यति जनो बहुजल्पः ? |
॥ विद्यते स नहि कश्चिदुपायः, सर्वलोकपरितोषकरो यः ॥३६॥ शिवभूतिमितस्तत्रा-यान्तमाकर्ण्य दूरतः । संमुखं न समायातो लेपो नन्तु गुरुक्रमौ ॥ ३७॥ ततः स तापसो रुष्टो दध्यावेवं निजे हृदि । अयं पाप्यभवज्जैन धर्मस्याश्रयणाद् ध्रुवम् ॥ ३८ ॥ पुरमध्ये समायातः शिवभूतिः स तापसः । लेपमनागतं नन्तुं ज्ञात्वा रुष्टोऽभवद् भृशम् ॥ ३९ ॥ आहूतो न यदा लेपो गुरुणा(गतो) शिवभूतिना । तदा तत्र स्वयं गत्वा लेपं प्रति जगौ गुरुः ॥ ४० ।। रे दुष्टात्मन् ! त्व(स)मुत्थान-नमनादिक आदरः । न त्वया विहितस्तेन दुर्गतिस्ते भविष्यति ॥ ४१ ॥ लेपः प्राह वितन्वानो धर्म स्नानादिकं सदा । कारयन्ननुजानंश्च दुर्गतिं श्राग् गमिष्यति ॥ ४२ ॥ संवत्सरेण यत्पापं कैवर्तस्य च जायते । एकाहेन तदाऽऽप्नोति अपूतजलसङ्ग्रही ॥४३ ।। चित्तमन्तर्गतं पापं तीर्थस्थान ने शुद्धयति । शतशोऽपि जलै—तं सुराभाण्डमिवाशुचि ॥४४॥ ततः स तापसः प्राह वयं ते न भविष्यति । शापं दत्त्वेति लेपाय तपस्वी स्वाश्रयं ययौ ॥ ४५ ॥
PS2525252SSES2S225252SSE

Page #198

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
ततो लेपो गुरूपान्ते श्रावकप्रतिमां सदा । कुर्वन्नर्जयति श्रेयो महोदयगमोचितम् ॥ ४६॥ * दंसण-वय-सामाइअ-पोसह-पडिमा-अबंभ-सञ्चित्ते । आरंभ पेस-उद्दिट्ठवजए समणभूए अ ॥४७॥॥ इत्यादि प्रतिमां कृत्वा स्वर्णकोटीर्दश द्रुतम् । त्यक्त्वा ममान्तिके दीक्षां जग्राह शुभभावतः ॥४८॥ तस्य लेपयतेर्ज्ञानं केवलं शुभभावतः । बभूव साम्प्रतं गच्छभृद् ! गौतमगुणाकर ! ॥ ४९ ॥ श्रुत्वेति स्वामिनः पार्वे साधवो बहवस्तदा । संप्राप्त केवलज्ञाना ययुः शत्रुञ्जये शिवम् ॥५०॥ ततो वीरजिनोऽन्यत्र विहारं कृतवाँस्तदा । गौतमोऽपि गणाधीशो भव्यान् भूरीन् प्रबोधयन् ॥५१॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१७६॥
ASEESZESTSESTST2S2S2592
52525252525252525252SSS.
श्री नेमिनाथस्य शत्रुञ्जयगिरेरू/नारोहणस्वरूपम् ।
अन्यदा विहरन्नेमिनाथो विमलभूभृतः । उपत्यकाक्षितौ देव-सहितः समवासरत् ॥१॥ तत्र प्रबोध्य भूयिष्ठ-भव्यजीवान् जिनेश्वरः । अनारुह्य गिरेरूचं व्यहार्षीदन्यनीति ॥२॥
IM||१७६॥
।

Page #199

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ १७७॥
STEPSIS5ISSSSSSESPst
मणिरूप्पकणयपडिमं जत्थ रिसहचेइअं भरहविहिअं ।
सदुवीसजिणाययणं सो विमलगिरी जयउ तित्थं ॥११॥ व्याख्या-यत्र तीर्थे शत्रुञ्जयाख्ये 'ऋषभचैत्यं' नाभेयचैत्यं काञ्चनमयं भरतेन स्फारं कारितं, तस्य परितो हेममयानि द्वाविंशतिः जिनायतनानि-जिनालयानि देवकुलिकाः कारितानि, तत्र मुख्यप्रासादे मणिमयी श्रीऋषभजिनप्रतिमा पुण्डरीकप्रतिमा च कारिते, अन्येषु जिनगृहेषु नेमिनाथवर्जिता अजितादिवीरजिन-पर्यन्ता मणिरूप्यकनकप्रतिमाः स्थापिताः, स विमलगिरिः पर्वतो जयतातीर्थम् ॥ अत्र विमलवाहनादि-कुलकर, श्रीऋषभजिनजन्म, युगलधर्मनिवारणं, राज्यादिस्थापना, नन्दा-सुमङ्गलापत्नीद्वयपाणीग्रहः, शतपुत्रपुत्रीद्वयभवनं, भरतादिपुत्रराज्यार्पणं, संयमग्रहणं, केवलज्ञानप्राप्ति यावत् श्रीऋषभचरित्राद् वाच्यम्अयोध्यावहिरुयाने विहरन्नादितीर्थकृत् । भूनिकोटियतिस्वर्गि-सेवितः समवासरत् ॥१॥ तत्रादिमजिनाधीश-समीपे श्रोतुमागमम् । भरतश्चक्रिराट् सार-परिवारः समागमत् ।। २॥ . धर्मोपदेशोऽत्र-"धम्मिइढी भोगिइढी पाविढी इय तिहा भवे इड्ढी ।
सा धम्मिइढी भन्नइ जा दिज्जइ धम्मकज्जेसु ॥३॥ सा भोगिइढी गिज्जइ सरीरभोगम्मि जीइ उवओगो । जा दाणभोगरहिया सा पाविड्ढी अणत्थफला ॥४॥
SSSSESSESSESS2525252SSES
॥६७७n

Page #200

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥१७८॥
B2525SESTSPISESTSSeSSISTE
पाविदढी पाविज्जइ फलेग पारस पुत्रविहि अस्स । पावेण पाविणा वा इत्यस्ये सुणह दिटुंता ॥५॥
धर्मोपदेशमाकर्ण्य चक्रयाचष्ट जिनं प्रति । भगवस्तीर्थमुत्कृष्ट विद्यते किं महीतले ? ॥६॥ ज प्रभुः प्राहः भवत्पुत्रः पुण्डरीको गणाधिपः । यत्र तुङ्गे गिरौ मुक्ति गमी भूरिसुसाधुयुग् ॥७॥
तत्र तुङ्गाभिधे शैले कल्याणसुखदायके । अतीतानागते काले वर्तमाने जिनाधिपाः ॥ ८॥ केचिद्ययुर्गमिष्यन्ति निर्वृति समवासरन् । संसरिष्यन्ति केचिच्च ज्ञानिनः साधवः पुनः ॥९॥ युग्मम् । इतश्चतुश्चतुर्विंशतिकायां जिननायकः । चन्द्रवेगो ययौ मुक्तिं भूरिसाधुसमन्वितः ॥१०॥ कल्याणनगरे चन्द्र-भूपतेः पमाऽभवत् प्रिया । चन्द्रचूडः सुतश्चारु-गुणमाणिक्यसद्म च ॥११॥ पृष्टो राज्ञाऽन्यदा धर्म-घोषसूरीश्वरस्त्विति । भगवन् ! कानि रत्नानि वर्याणि सन्ति भूतले ॥१२॥ गुरुराचष्ट रत्नानि द्रव्यभावविभेदतः । द्वधा सन्ति नृप ! ह्यत्र परत्र सुखदानतः ॥ १३ ॥ द्रव्यरत्नानि पाषाण-मयानि भूरिशो भुवि । विद्यन्ते पुनराप्यन्ते धर्मादेव नरेश्वर ! ॥१४॥ तानि न ददते स्वर्गा पवर्गशर्म कर्हि चित् । ज्ञानदर्शनचारित्राणि रत्नानि तु सन्ततम् ॥१५॥ य एतानि नरो भक्त्याऽऽराधयत्यनिशं ध्रुवम् । स एव लभते मुक्ति स्वर्गशर्म न संशयः ॥१६॥ तदा सम्यक्त्वमादाय गुरूपान्ते महीपतिः । चकार जिननाथोक्तं धर्म जीवदयामयम् ॥१७॥
SESES2SSESESESTSISTSSZSE
॥१७८॥

Page #201

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ १७९ ॥
25255252
पद्माsन्दा सुखं सुप्ता महास्वप्नान् चतुर्दश । समालोक्य जजागार मध्यरात्रे शुभे क्षणे ॥ १८ ॥ क्रमात्पुत्रं प्रसूते स्म शुभवेलासु सुन्दरम् । आदाविन्द्रो व्यधाज्जन्मोत्सवं निर्जरपर्वते ॥ १९ ॥ प्रातर्जन्मोत्सवं चक्रे पिता सूनोर्महत्तमम् । ततो नाम ददौ चन्द्र-वेगेति स्वजनान्वितः ॥ २० ॥ चन्द्रवेगः क्रमात् प्राप्त यौवनो मेदिनीभुजा । भूपानां भूरिशः कन्याः सोत्सवं परिणायितः ॥ २१ ॥ जातेषु भूरि पुत्रेषु चन्द्रवेगो नृपाङ्गजः । विख्यातोऽजनि सर्वत्र विनयादिगुणसुन्दरः ॥ २२ ॥ ततः पित्रा ददे राज्यं चन्द्रवेगाय सूनवे । चन्द्रवेगव सर्वेषां भ्रातृणामभवन्मतः ॥ २३ ॥ पृथुदेशप्रदानेन चन्द्रवेगो नरेश्वरः । रञ्जयामास निःशेषान् भ्रातृन् सन्मानदानतः ॥ २४ ॥ पञ्चमात् स्वर्गतोऽभ्येत्य तदा सारस्वतैः सुरैः । प्रवर्त्तय प्रभो ! धर्म्म- तीर्थमित्युदितं स्फुटम् ॥ २५ ॥ चन्द्रवेगस्ततो राज्यं वितीर्य वृद्धसूनवे । धरानृणकृते दानं वर्षं यावद्ददौ वरम् ॥ २६ ॥ ला (वा) दीक्षामयं भूरि-कर्म्मक्षपणतोऽन्तिमम् । अत्राप केवलज्ञानं लोकालोकप्रकाशकम् ॥ २७ ॥ बोधयन् भविनो भूरीन् ग्रामे ग्रामे पुरे पुरे । पाद्मस्तीर्थङ्करः शत्रुञ्जयाद्रौ समवासरत् ॥ २८ ॥ तदेति पुरतो भूरि भन्यानां देहिनां स्फुटम् । उपदेशं ददौ तीर्थङ्करो मधुरया गिरा ।। २९ ।। तावद् गर्जति हत्यादि-पातकानीह सर्वतः । यावत् शत्रुञ्जयेत्याख्या श्रूयते न गुरोर्मुखात् ॥ ३० ॥
1755255252525525525525525
॥ १७९ ॥

Page #202

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmm
पदे पदे विलीयन्ते भवकोटिभवान्यपि । पापानि पुण्डरीकाद्रेर्यात्रां प्रति यियासताम् ॥ ३१ ॥ श्रत्वेति तीर्थमाहात्म्यं भविनी भूरिशस्तदा । तीर्थङ्करान्तिके दीक्षां ललुः संसारतारिणीम् ॥३२॥ तदा तत्र प्रजापालो महीपालो जिनेशितुः । प्रासादं कारयामास भवपर्वतसोदरम् ।। ३३ ॥ चन्द्र वेगजिनाधीशः साधुकोटिद्वयान्वितः । शत्रुञ्जये ययौ मुक्ति सर्वकर्मव्रजक्षयात् ॥ ३४ ॥ शत्रुञ्जयावनिस्पर्शाज जीवा भव्याः शुभोदयाः : पुण्यपालनराधीशा इब गच्छन्ति निवृत्तिम् ॥ ३५ ॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
ISISSSSSSSSSES
॥१८०॥
श्री पुण्यपाल कथा । तस्येदं कथानकं तथाहिपुण्यपुर्या नृपः पुण्य-पालः पुण्यकरः सदा । पालयमास भूपीठं न्यायमार्ग प्रवर्तयन् ॥ ३६ ।। तस्यासीत् कमला पत्नी शीलादिगुणशालिनी । पुत्रः पद्मरथो नाम्ना धाम्ना मन्मथसन्निभः ॥३७॥ राजान्यदा सभासीनो मन्त्रिसामन्तसंयुतः । स्वदेश परदेशादि-वार्ता पप्रच्छ मन्त्रिणः ॥ ३८ ॥ तदा वैदेशिको-मर्त्य एकस्तत्रागतो नटः । प्रणम्य भूपति तस्था-वग्रे पश्यन् नृपाननम् ॥३९॥
minimummmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm

Page #203

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
८.
ASTUSTISSEISTITSSCSE
भूपोऽप्राक्षीत् कुतः स्थानात् कुतो देशादिहागतः ?। किमर्थ ? किं त्वया दृष्टमपूर्व ? किं श्रुतं ? वद ॥४०॥ वैदेशिको जगौ पद्म-पुराद् भ्राम्यन्नहं भुवि । अगां कुन्दपुरोपान्ते नानोद्यानविराजिते ॥४१॥ तत्रासीन्मेदिनीपालः प्रजापालाभिधो नयी । तस्याभृच्छ्रीमती पत्नी सप्ताऽभूवंस्तनूभवाः ॥४२॥ बहूपयाचितैस्तेषां सुतानामुपरि क्रमात् । एकाऽभून्नदिनी नन्दा नाम्ना रूपजितामरी ॥ ४३ ।। धर्मकर्मकला वर्या शिक्षिता धुरि नन्दनाः । पश्चाद् भूपतिनन्दिन्यः पित्रापि परिणायिताः ॥४४॥ पठन्ती नन्दिनी नन्दा बुधोपान्ते निरन्तरम् । भारतीवाभवद्वय-विद्याम्भोनिधिपारगा ॥४५॥ * यतः- जले तैलं खले गुह्यं पात्रे दानं मनागपि । प्राज्ञे शास्त्रं स्वयं याति विस्तारं वस्तुशक्तितः॥४६॥ ज्वलनोत्पादिकां विद्यां तुष्टेन व्योमगामिना । प्रददे पुण्यपालाय धर्मात किं किं भवेन्नहि ? ॥४७॥
यतः- धनदो धनमिच्छूनां कामदः काममिच्छताम् । धर्म एवापवर्गस्य पारम्पर्येण साधकः ॥ ४८॥॥ ध्यातं राज्ञाऽन्यदा सर्व-वर्यविद्याविशारदा । विनीता विद्यते पुत्री मदीयेयं मनोहरा ।। ४९ ॥ औदार्यसत्त्वधैर्यादि-मनोहरगुणान्वितः । भूपपुत्रो वरोऽनों जायते स्यात् तदा वरम् ॥ ५० ॥ ध्यात्वेति भूपतिः पुर्या बहिः पीठं मणीमयम् । कारयित्वा प्रगे तत्रो-पवेशयति नन्दिनीम् ॥५१॥ । भूपो वक्ष्य (क्ती)ति योऽत्रास्ति सात्त्विको मानवो नृपः । गृह्णातु मत्सुताहस्ता-दरमालां स एव तु ॥ ५२ ॥
ICSESSISSESESS2S52S:SESCE
Unा॥१८॥

Page #204

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
AAAAAAAAAAAAAAAAmi
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥१८२ ॥
SISESESESTSESESCASSESSTE
ततः पुत्रीमहं तस्मै दास्ये प्रारातान्त्रिताम् । पीच कुञ्जरान् वर्यान् अयुतं च तुरङ्गमान् ॥५३॥ यो भूपो भूपपुत्रो वा नरो वाऽन्यो विशारदः । स समायातु सृग्मालां लातुं कन्या(मिमां) द्रुतम् ॥ ५४॥ तदाशु दहनज्वाला कन्यायाः परितो घना परिखावद्भवन्त्येवं यमजिह्वासहोदरा ॥५५ ।। तेन बिभ्यन्न को मर्त्यः कन्याहस्तस्थितां सृजम् । लातुमभ्येति तत् कन्या विद्यते सा कुमारिका ॥५६ ।। अत्वेति पुण्यपालः मा-पालः सारपच्छिदः । ययौ कुन्दपुरे कन्यां वरीतुं तां शुभेऽहनि ॥ ५७ ॥ अनेकभूमिपालेषु मिलितेषु कनीकृते । पुण्यपालोऽवलम्ब्यैव साहसं कन्यकान्तिके ॥ ५८ ।। ययौ यावत्तदाऽकस्माद्वहिज्वाला महत्यपि । पुण्यपालकरस्पर्शाज्जगाम शान्तिमञ्जसा ॥ ५९॥ युग्मम् । ततो नृपः प्रजापालो नन्दा स्वां नन्दिनीं तदा । प्रददौ पुण्यपालाय वरोत्सवपुरस्सरम् ॥ ६०॥ नानाभरणवस्त्रादि-भूषिता नृपनन्दिनी । तदा देवकुमारीव शोभते वररूपभृत् ।। ६१ ।। * स्नानं कर्णवतंसिका च कवरी पुष्पान्विता साञ्जनं, नेत्रं गात्रविभूषणं सुतिलकं ताम्बूलमेवालकम् । वासस्चन्दनलेप कञ्चुकमथो लीलासरोजं लसदन्ताभा नखशुक्त्यलक्तरचना शृङ्गारकाः पोडश ॥ ६२ ॥ प्रजापालाङ्गजां नन्दां परिणीय सदुत्सवम् । लब्धग्रामशतः पुण्य-पालः स्वपुरमीयिवान् ॥ ६३ ॥ ततो दशसु वर्षेषु नन्दाऽसूत सुतं वरम् । पिता सूनोर्ददौ नाम रामा रुचिरोत्सवम् ॥६४ ॥
PESTIS2525252STISSPSCSCSS25
non
IPL||१८२॥

Page #205

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥१८३॥
PST2TS2525252SSES
www.kobatirth.org वर्षाष्टप्रमितः पुत्रो रामो यावदजायत । तावत्तस्य तनौ कुष्ठं निन्द्यमासीत् कुकर्मतः ॥ ६५ ॥ अनेकेषूपचारेषु कृतेषु तनुजन्मनः । नाभूधदा गुणो देहे तदा दुःखी नृपोऽभवत् ॥६६॥ इतस्तत्र पुरे पुण्य धर्मः श्रावकपुङ्गवः । वन्दमानो जिनान् ग्रामे ग्रामे नन्तुं समागमत् ॥६७॥ पूजयित्वाऽर्हतो देव-गृहेषु श्रावकः स च । राज्ञो गेहे ययौ देव-देवं पूजयितुं क्रमात् ॥ ६८॥ अर्चयित्वा जिनं श्राद्धः पप्रच्छेति महीपतिम् । तवाऽऽस्यं वीक्ष्यते श्याम किमिदानीं नरेश्वर ! ॥ ६९ ॥ राजाऽवग् मम पुत्रस्य कुष्ठं तीव्र समागतम् । औषधैर्बहुभि व गतं दुःखं ततो मम ॥ ७० ॥ * यत-अनाज्यं भोज्यमप्राज्यं विप्रयोगः प्रियैः सह । अप्रियैः संप्रयोगश्च सर्व पापविज़म्भितम् ॥७१ ॥ पुण्यधर्मों जगौ राजन् ! सुराष्ट्राविषये वरे । अस्ति शत्रुञ्जयोपान्ते नदी शत्रुञ्जया वरा ॥७२॥ तस्या नीरेण नाभेयार्हतः स्नात्र विधाय च । निजाङ्गं स्नपयामास स स्याद् दिव्यतनुर्नरः ॥ ७३ ॥ श्रुत्वेति भूधरो भूरि संघलोकसमन्वितः । पुत्रं नीत्वा ययौ शत्रुजये यात्राकृते लघु ॥ ७४ ॥ शत्रुञ्जयापयो नीत्वा कृत्वा स्नात्रं प्रभोनृपः । तन्नीरेण सुतस्याङ्ग-मभ्यषिश्चत भावतः ॥ ७५ ।। तदा कुष्ठं गतं देहात् मूनोभूमीभुजोऽचिरात् । ततो राजा विशेषेण जिनभक्ति व्यधान्मुदा ॥ ७६ ॥ राजा स्फारं जिनागारं शत्रुञ्जयनदीतटे । कारयित्वाऽऽदिदेवस्य विम्ब न्यवीविशन्मुदा ॥ ७७ ॥
SS2CSGT25252S9CSZS29

Page #206

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
एक कैलासशैलानु-कारि सर्वज्ञमन्दिरम् । कारथित्वा नृपः शान्ति प्रतिमामस्थापयत्तदा ॥७८ ॥ पुण्यपालः स्वपुत्राय राज्यं दत्त्वा सदुत्सवम् । गृहीत्वा संयम चक्रे तपो मुक्तिसुखप्रदम् ॥ ७९ ॥ तपः कुर्वन् सदा पुण्य-पालो ध्यानान्मनागपि । न चचाल मरुद्भूमी-धरवत् हृष्टमानसः ॥ ८० ॥ * यतः-सन्तः सन्तोऽपि संसारे न मुञ्चन्ति निजां स्थितिम् । मिष्ट एव समुद्रेऽपि महीरावणवाहकः ॥ ८१॥क क्रमाच्छत्रुञ्जये गत्वा पुण्यपालस्तपःपरः । पुण्यपापक्षये मुक्ति भूरिसाधुयुतो ययौ ॥ ८२ ।।
शत्रुजय
रूपव
८४॥
PISRTSPSSISESEPSISSISEISEASE
- - -*
श्री महाबाहुभूपत्रिविक्रमराजर्षिमुक्तिगमनसम्बन्धः । अतो गतचतुर्विंशतिकायां कमले पुरे । सुमतेर्वणिजो जाता पत्नी पाभिधा वरा ॥१॥ पुत्रः पाभिधो वर्यरूपः शास्त्राण्यनेकशः । तथाऽपाठीद् बुधोपान्ते यथाऽभूद् गुरुसन्निभः ॥२॥ व्यवसायपरस्यास्य सुमतेर्वणिजः क्रमात् । तुत्रोट कमला कृष्ण-पक्षचन्द्रमरीचिवत् ॥३॥ लक्ष्म्यभावान सन्मानं लभते सुमतिः क्वचित् । ततोऽतीव स्वयं धत्ते दुःखं चेतसि सन्ततम् ॥ ४॥ * यतः- यस्यार्थास्तस्य मित्राणि यस्यार्थास्तस्य बान्धवाः । यस्यार्थाः स पुमान् लोके यस्यार्थाः स च पूज्यते' ।५
29255252525252T52765211
।।१८४॥

Page #207

Acharya Shri Kallassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१८५॥
ISISSESS
* तथा जीवन्तो मृतकाः पञ्च श्रूयन्ते किल भारते । दरिद्रो व्याधितो मूर्खः प्रवासी नित्यसेवकः ॥ ६॥ ___ इहलोकेऽपि धनिनः परोऽपि स्वजनायते । स्वजनोऽपि दरिद्राणां तत्क्षणाद् दुर्जनायते ॥७॥
ततः क्रमात् समानीय तृणकाष्ठानि सन्ततम् । विक्रीय निजनिर्वाहं चकार सुमतिः सदा ॥ ८ ॥ * यतः-“बुभुक्षितः किं न करोति पापं, क्षीणा नरा निष्करुणा भवन्ति । म
किं नीचकर्मादि रमावियुक्ताः, कुर्वन्ति लोकाः कुलजा अपीह" ॥९॥ ततः पद्मो विदेशं तु गत्वा भूरि धनं क्रमात् । अर्जयित्वा समायातो हायनैर्दशभिर्बुवम् ॥ १० ॥ ततोऽखिलैर्जनैः शश्वत सुमतिर्मान्यते मुदा । यतः श्रीः पूज्यते लोकै नै दारिद्रयं कदाचन ॥ ११ ॥ ततः सुमतिरुद्याने धर्माचार्यान्तिकेऽन्यदा । धर्म जीवदयामूलं शुश्रावेति कृतादरम् ॥१२॥ * 'स्वर्गस्तस्य गृहाङ्गणे सहचरी साम्राज्यलक्ष्मीः शुभा, सौभाग्यादिगुणावलिविलसति स्वैरं वपुर्वेश्मनि ॥ ___ संसारः सुतरः शिवं करतलक्रोडे लुठत्यञ्जसा, यः श्रद्धाभरभाजनं जिनपतेः पूजां विधत्ते जनः ॥१३॥ * “दिवसनिसा घडिमालं आउंसलिलं जणस्स चित्तूणं । चंदाइचबइल्ला कालरहट्टै भमाडंति" ॥१४॥ * कम्मह वरेइ रुडपडउ धम्मह मंदी देह । आपण सरिसी चोरडी तई किमुं सारख्या एह ॥१५॥ * जीव कडेवर इम भणइ मई हुतई करि धम्म । हुं माटी तू रयणमय हारि म माणुसजम्मु ॥१६॥
252TSIPSSSSSSSSS
ASSESEI

Page #208

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ १८६ ॥
52525252252524
* हिअडा सकुडि मरिअ जिम मन पसरंत निवारि । जेतू पहुंचइ पुंगरण सचिअ पाय पसारि ॥ १७ ॥ यः सिद्धपर्वते भूमेः स्पर्शे वितनुते नरः । स एव लभते स्वर्गापवर्गसुखसन्ततिम् ॥ १८ ॥
श्रुत्वेति सुमतिः श्रेष्ठी गत्वा तुङ्गमहीधरे । ननामादौ जिनान् पश्चात् पूजयामास सादरम् ॥ १९ ॥ तत्र संस्मरतस्तस्य जिनान् भावेन चेतसि । लोकालोकस्वरूपज्ञं ज्ञानमासीत्तमःक्षयात् ॥ २० ॥ तथा स सुमतिर्ज्ञानी धर्मोपदेशनां व्यधात् । तुझे गिरौ मुक्तिपुर्यां भव्या जग्मुश्च भूरिशः ॥ २१ ॥ श्रुत्वैवं भरती प्राहेति पुरतः प्रभोः । तत्र तीर्थे मया यावन्न नम्येत जिनेश्वरः ॥ २२ ॥ तावद्भोज्यं मया वार-द्वयमेव जिनाधिप । एकैव विकृतिग्रह्या वासरं प्रति सन्ततम् ॥ २३ ॥ अयोध्यातोऽन्यदा वर्षे वासरे भरतो नृपः । देशान् साधयितुं भूरि-कटकश्चलितः स्फुटम् ॥ २४ ॥ आयातं भरतं प्रौढ सैन्यं श्रुत्वा रमापुरे । सहस्रमल्लभूपालो योद्धुं सम्मुखमीयिवान् ॥ २५ ॥ भरतेन समं मासमेकं कुर्वन् रणं भृशम् । भग्नोऽभ्येत्य नृप भक्त्या सिषेवे दण्डदानतः ॥ २६ ॥ ततः — मागधादिरिपून् सर्वान् जित्वाऽथ भरतो नृपः । वैतादयस्य गुहोपान्ते ययौ सर्वबलेन तु ॥ २७ ॥ भरतभूमिपादेशात् सैन्यपो बलसंयुतः । ततोऽचलच्च वैताढथ- गुहायाः सन्निधौ नृपः ॥ २८ ॥ तत्सुरस्याष्टमं चक्रे पौषधेन युतं तदा । अश्वारूढो गुहां वज्र-दण्डघातादताडयत् ॥ २९ ॥
ISAS522SP55242525259sasi
॥ १८६ ॥

Page #209

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SPSPS
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥१८७॥
S-SE 15
गुहामुद्घटितां ज्ञात्वा भरतो(भूपो) द्वादशयोजनीम् । पश्चाद्यदाश्वमारूढो ययौ पवनवेगतः ॥३०॥ गुहाज्वालां गतां पश्चाज्ज्ञात्वा भरतभूपतिः । गुहायामविशदीप-तुल्यमण्डलतेजसा ।। ३१ ।। उन्मग्नां निमग्ना कूल-कपामुत्तीर्य वेगतः । वैताढयात पुरतो यातो भरतो मेदिनीपतिः ॥३२॥ आगतं सबलं भूपं म्लेच्छास्तत्र स्थिता रुषा । युद्धं कर्तुं समाजग्मुर्यमा इव दृढ़ौजसः ॥ ३३ ।। योधं योधं भृशं म्लेच्छा भग्ना दुर्गेऽतिदुर्गमे । गत्वाशु साधयामासुविद्यां रोगविधायिकाम् ॥ ३४ ॥ अशक्ताः समरं कर्तुं म्लेच्छा मत्सरधारिणः । रोगमुत्पादयामासुर्भरतक्ष्मापतेर्बले ।। ३५ ॥ रोगेण पीडितं च सैन्यं ज्ञात्वा चक्री तदा भृशम् । उपायान् भूरिशश्चक्रे मन्त्रतन्त्रादिभिः खलु ॥३६॥ सुबुद्धिर्मन्त्रिराइ नत्वा भरतेशं व्यजिज्ञपत् । आत्मसैन्येऽभवद्रोगोऽशक्यो हन्तुं तु भैषजैः ॥ ३७ ॥ नायं त्रिदोषजो रोगो विद्यते स्वबले नृपः । आगन्तुकोऽभिचारादि-दोषादुत्पादितः परैः ॥ ३८ ॥
एवं जल्पति मन्त्रीशे द्वौ खगौ विमलद्युती । व्योम्नोऽभ्येत्य नर्ति भूमि पतेश्चक्रतुरादरात् ॥३९॥ न भूपो जगौ कुतः स्थानात् किमर्थमिह वां खगौ । आगतौ ? प्रोचतुस्तौ तु खगावाऽऽवां महीपते ! ॥ ४०॥ . वायुवेगमनोवेगौ खगावावां नमोऽध्वना । अगच्छाव युगादीशं वन्दितुं भवतः पितुः ॥४१॥
तत्र श्री ऋषभेनेति शत्रजयमहीभृतः । माहात्म्यं जल्पताऽश्रावि प्रियालमहिमाऽद्भुतः ॥ ४२ ॥
SSTSSESS-SSZ5SZTTSSES
॥१८७॥
TSITSI

Page #210

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१८८॥
5252TS252525252STISTSZ!
शत्रुञ्जये गिरौ राजा-दनीवृक्षोऽस्ति योऽधुना । स एव शाश्वोऽनेक-देवदानवसेवितः ॥४३॥ वैताल-शाकिनी-भूत-दुष्टदेवादिदोपहत् । तत्प्रभावो युगादीशा-दावाभ्यां बहुशः श्रुतः ॥४४॥ तत्स्तम्बमृत्तिकाशाखा-पत्राद्यं विद्यतेऽत्र च । तच्चूर्णसेवनात् सर्वे भवन्ति नीरुजो जनाः ॥ ४५ ॥ चक्रिणोक्तौ च तौ व्योम चारिणौ चक्रिणो बलम् । नीरोगं चक्रतू राजा-दनीमृत्पत्रयोगतः ॥४६॥ नीरोगं स्वबलं राजादनीपत्राम्बुयोगतः । ज्ञात्वा चक्री जगौ शत्रुञ्जयोऽयं विद्यते वरः॥४७॥ यत्र राजादनी पत्र-पुष्पादिरोगहन्नृणाम् । अधस्तस्यास्तरोर्मा असङ्ख्याश्च शिवं ययुः ॥४८॥ मया दिगविजयप्रान्ते भूरिसङ्घयुतेन हि । यात्रां करिष्यते शत्रुञ्जये सद्गतिहेतवे ॥ ४९ ॥ करिष्यते यदा यात्रा मया शत्रुजयाचले । तदा द्वितीयवारं तु भोक्तव्यं नान्यथा पुनः ॥ ५० ॥ भरतः साधयन् पृथ्वी तीर्थे प्रभाससज्ञिके । दिव्यबाणाद् वशीचक्रे प्रभासेशं क्षणादपि ॥५१॥ ददौ चूडामणिं वक्षोमणिं हारं मनोहरम् । कटकानि कटीसूत्रं भरताय प्रभासराट् ।। ५२ ॥ तद्भस्ते स्वर्णकुम्भस्थं नीरं दृष्ट्वा जगौ नृपः । प्रभासेशाऽत्र किं तिष्ठेद् गोपितं जीववत्वया ? ॥ ५३ ॥ अथ प्रभासराट् प्राह सुराष्ट्रमण्डले वरे । शत्रुञ्जयाभिधं तीर्थ विद्यते शिवशर्मदम् ॥ ५४॥ * अनन्तमहिमापूर्ण-मनन्तसुकृताऽऽस्पदम् । नानारत्नौषधिकुण्ड-रसकूपीमहद्धिमत् ॥ ५५॥5
25252SS2SESSES255ASSS
॥१८८॥
-

Page #211

www.kobaith.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ० ॥१८९॥
SSESEPSSSSSSEISESSESEE
वीक्षणात् कीर्तनात् स्पर्शा-च्छ्रवणादपि पापहृत् । स्वर्गापवर्गसातानि दत्ते यत् प्राणिनां क्षणात् ॥५६॥ युग्मम् ॥ उक्तश्च- तीर्थभूतपुराराम-नगदेशादिभूमिषु ! शत्रुञ्जयसमं तीर्थं नास्ति त्रैलोक्यपावकम् ।। ५७ ॥ अन्यतीर्थेषु यद्यात्रा-शतः पुण्यं भवेन्नृणाम् । तदेकयात्रया पुण्यं शत्रुञ्जयमहागिरौ ।। ५८ ॥ तस्य तीर्थस्य पार्श्वेऽस्ति नदी शत्रुञ्जयाभिधा । सत्प्रभावपयःपूर्णा याऽर्हच्चैत्यविभूषिता ॥ ५९ ॥ शत्रजयी पवित्रेयं विशेषात्तीर्थसङ्गमात् । गङ्गासिन्धुनदीदिव्य-जलाधिकफलप्रदा ॥६॥ या पूर्ववाहिनी गङ्गा या पूर्वसुकृतकभूः । नानादप्रभावाढथा बहुचित्रकरा नदी ॥ ६१ ॥ शत्रञ्जया जाह्नवीव पवित्रजलपूरिता । प्रक्षालयति पापानि शत्रुजयाद्रिसङ्गता ॥ ६२ ।। कादम्ब-पुण्डरीकाद्रि शीर्षयोरन्तरा हृदः । तस्यामुच्चप्रभावाढयो विद्यते कमलाभिधः ॥ ६३ ॥ हृदस्यास्य मृदं लात्वा पिण्डीकृत्य च तज्जलैः । बद्ध्वा चक्षुषि तद्रोगान् हन्ति दोषान्धतादिकान् ॥ ६४॥ तस्य हृदस्य पानीयं कान्तिकीर्तिमतिप्रदम् । शाकिनी-भूत-वेताल-वातपित्तादिदोषहृत् ।। ६५ ।। उपसर्गा धनास्ते ते तत्पयःस्पर्शनाद् ध्रुवम् । यान्ति दूरं तमोत्रातं सूर्यस्येवोदयात् किल ॥ ६६ ॥ प्रत्यब्दं पुण्डरीकाद्रि-तीर्थ नन्तुं ब्रजाम्यहम् । अर्हत्स्नात्रकृते नीरं ह्रदान्नेष्याम्यहं वरम् ॥ ६७ ॥ निःशेषविघ्ननाशाय रक्षितं नीरमप्यदः । मया तु स्वामिने तुभ्यं देयं प्रीतिकरं पुनः ॥ ६८॥
259PSCSESEITSSESSUES

Page #212

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ १९० ॥
152252525525
atri मका ह्येतद्वारि शत्रुञ्जीभवम् । दिग्जयं कुर्वतः सर्व - विघ्नहृत् भावि ते प्रभो ! ॥ ६९ ॥ प्रभासेशकृत स्फार विमानारोहणात्ततः । सिद्धाद्रौ भरतो गत्वा ननाम तीर्थमादरात् ॥ ७० ॥
स्नात्वा शत्रुञ्जयायां तु स्पृष्ट्वा तत्तीर्थमुत्तमम् । स्मरन् शत्रुञ्जयं राजा स्वसेनामीयिवान् स्वयम् ॥ ७१ ॥ साधर्मिकोsसि मित्र ! त्वं तीर्थप्रभावदर्शनात् । सन्मान्य भरतस्तं च ददौ देशाननेकान् ॥ ७२ ॥ इति शत्रुञ्जय नदीहद - प्रभाववर्णनम् ।
साधयित्वाऽखिलान् देशान् भरतो मेदिनीपतिः । कारयामास चक्रीशाभिषेकं भूपपार्श्वत्ः ॥ ७३ ॥ एकदा भरतो यावत् सभायां समुपाविशत् । तावदेको नरोऽभ्येत्य जगादेति कृतादरम् ॥ ७४ ॥ स्वस्तिव सुतः पुण्डरीको गणाधिपो वरः । प्रथमः प्रथमेशस्य तुङ्गक्षोणीधरोपरि ॥ ७५ ॥
साधुभिः पञ्चकोटथा तु सार्द्धं सर्वतमःक्षयात् । चैत्रस्य पूर्णिमारात्रौ मुक्तिपुर्यां समीयिवान् ॥ ७६ ॥ आकतत्तदा चक्री दानं भूरितरं द्रुतम् । तस्मै दत्त्वा स्वचित्ते तु दध्यावेवं पुनः पुनः ।। ७७ ।। समस्त क्लेश सङ्घातान्निर्गतोऽसौ गणाधिपः । पुण्यवान् पुण्डरीकस्तु मुक्तिपुर्यां समीयिवान् ॥ ७८ ॥ । रागादिवैरिभिर्दुःखं सहिध्ये करवे किमु ? ।। ७२ ।। । कारयामास नाभेय देवस्य भूरिभावतः ॥ ८० ॥
मोहपाशैरहं बद्धः क्लिश्यमानः पदे पदे ततस्तुङ्गगिरौ चक्री प्रासादं रैमयं पृथुम्
525525ES2S2S2525252SESSE
॥ १९० ॥

Page #213

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ १९१ ॥
25252
तत्र रत्नमये बिम्बे नाभेय- पुण्डरीकयोः । अस्थापयत् शुभे लग्ने चक्री वृषभनन्दनः ॥ ८१ ॥ नेमिवर्ज्या जिना अन्ये द्वाविंशतिः सुरार्चिताः । शत्रुज्जये समेष्यन्ति पावयन्तो महीं क्रमात् ॥ ८२ ॥ श्रुत्वेति चकराट् तेषां द्वाविंशति जिनालयान् स्वर्णरूप्यमयान् भूरि-लक्ष्मीव्ययादचीकरत् ॥ ८३ ॥ तेषु देवालये व नेमिवजन जिनेश्वरान् । द्वाविंशतिं मणिस्वर्ण-मयान् न्यवीविशन् मुदा ॥ ८४ ॥ तेषां जिनेन्द्रबिम्बानां चन्द्रगच्छाधिपान्तिकात् । प्रतिष्ठां कारयामास भूरिसङ्घसमन्वितः ।। ८५ ।। एकदा वृषमात् श्रुत्वां माहात्म्यं सिद्धभूभृतः । सङ्घाधिपपदं वाञ्छन् जगादेति कृताञ्जलिः ॥ ८६ ॥ स्वामिन्! सङ्घाधिपपदं कथं सम्प्राप्यते जनैः ? । स्वामी जगाद भरत ! शृणु सम्प्रति भूधव ! ॥ ८७ ॥ न प्राप्यते विना भाग्यं सङ्घाधिपपदं जनैः । प्राप्यते भाग्यतः सङ्घ- नाथस्य पदवी खलु ॥ ८८ ॥ ऐन्द्रं पदं चक्रिपदं श्लाघ्यं श्लाघ्यतरं पुनः । लभ्यते प्राणिभिर्भाग्यात् सङ्घनाथपदं पुनः ॥ ८९ ॥ तीर्थङ्कर नामगोत्र - मर्जयत्यतिदुर्लभम् । भूत्वा सङ्घपतिर्भव्य जीवो विशदमानमः ।। ९० ।। चतुर्विधेन सचेन सहितः शुभवासनः । अधिरोप्य रथे सार्व विम्बानि लसदुत्सवम् ॥ ९१ ॥
* यतः - यच्छन् पञ्चविधं दान-मुद्धरन् दीनसञ्चयम् । पुरे पुरे जिनागारे कुर्वाणो ध्वजरोपणम् ॥ ९२ ॥ शत्रुञ्जयादितीर्थेषु यो गत्वा श्री जिनार्चनम् । करोति लभते मुक्ति सातं स एव वेगतः ॥ ९३ ॥ त्रिभिर्विशेषकम् ॥
525525525:525
॥ १९१ ॥

Page #214

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥१९२॥
TSSEZSE2525252525252
श्रस्वेति स्वामिनो वक्त्रात् चक्री प्रोल्लासिताशयः । आजुहाव वह सर्व प्रेष्य कुछकुमपत्रिकाः ॥ ९४ ॥ अष्टाह्निका महः सार्व प्रासादेषु पृथक् पृथग् । यदा चक्री व्यधाच्छक-स्तदागात्तत्र ताविषात् ।। ९५ ॥ विम्ब रत्नमयं स्वर्ण-देवमन्दिरमध्यगम् । वासवः सार्वभौमाय दत्तवान् स्नेहपूर्वकम् ॥ ९६ ॥ मणिमयैः स्वर्णमयै-र्यकाष्ठमयै पुनः । सहस्रप्रमितैर्देवा लयैर्मध्यगतीर्थपैः ॥ ९७ ॥ रथस्थैवामरैर्वीज्य-मानश्छत्रविराजितः । चक्री गुरुयुतोऽचालीत शत्रजयं गिरि प्रति ॥ ९८ ॥ युग्मम् ॥ तस्मिन् सङ्घऽभवन् सङ्घा-धिपाश्चत्वार एव च । महीधराश्च बहवो राजानो धनिनो वराः ॥ ९९ ।। सङ्घन तिलकं भाले भरतस्य सदुत्सवम् । चक्रे शक्रस्ततोऽन्येषां सङ्घशानां पृथक पृथग् ॥१०॥ ग्रामे ग्रामे जिनेन्द्रार्चा कुर्वाणश्च पुरे पुरे । सुराष्ट्रासु ययौ चक्री यावत् कुर्वन् महोत्सवम् ॥१०१ ॥ तावद्भरतभूपस्य भ्रातृव्यो विशदाशयः । सुराष्ट्रस्य सुतः शक्ति-सिंहः सन्मुखमागमम् ॥१०२॥ भरतस्यानमत्पादौ शक्तिसिंहो महीपतिः । ततस्तस्य व्यधाच्चक्री दोामालिङ्गनं दृढम् ॥१०३॥ चक्री जगौ भवान् धन्यः पुण्यवान् प्रवराशयः । यतः शत्रुञ्जय तीर्थ विद्यते त्वदृशोः सदा ॥१०४॥ धन्याः सौराष्ट्रका लोका एते सुकृतिनः खलु । ये नित्यं पुण्डरीकादि निकषा निवसन्ति हि ॥१०५॥ अस्य तीर्थस्य सच्छाया स्पृष्टाऽपि प्राणिनां सदा । हरते भूरिपापानि ददते सुखसन्ततिम् ॥ १०६ ॥
BESTG2252525TSSES2SCSdse
॥ १९२ ।।

Page #215

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
'कल्पवृ०
॥१९३॥
ESOSTSESTSETTSE252SSZS2
ये पुण्डरीकमीक्षन्ते पुण्डरीकमिवोज्ज्वलम् । ते त्यजन्त्येनसां पुञ्ज पुण्यामृतपवित्रिताः ॥१०७॥ इत्युक्त्वा कुसुमैलाजैर्वर्यैः शत्रुञ्जयाचलम् । वर्द्धयित्वाऽऽरोहाशु कुर्वन् महोत्सवं नृपः ॥१०८॥ शत्रुञ्जयादितीर्थेभ्यः पय आनीय सुन्दरम् । स्नात्रं कृत्वाऽर्हतश्चकी पुष्पैरभ्यर्चयन् मुदा ॥१०९॥ * मालायाः परिधानस्य क्षणेऽवग भरतं हरिः । त्वं श्रीवृषभपुत्रोऽसि मुक्तिं गन्ता भवेत्र हि ॥ ११० ॥ * अतो मे दीयतां माला वृषभस्य जिनेशितुः । अत्याग्रहात्तदा चक्री मालां शक्राय दत्तवान् ॥ १११॥ * ततो यदा हरिर्मालां परिधत्ते स्म भावतः । तदोचे मनुजैरिन्द्र-मालां परिदधे हरिः ॥११२॥5 * ततस्तस्याश्च मालाया इन्द्रमालाभिधा जनैः । विश्राणिता ततोऽद्यापि शक्रमाला निगद्यते ॥ ११३ ॥ आरात्रिकं च मङ्गल-प्रदीपं विधिवत्तदा । चक्री कृत्वा व्यधाचार्चा स्तुति स्फारतरैः स्तवैः ॥११४॥ जीवाभिगमेऽप्युक्तं- वरपुप्फगंधअक्खयपईवफलधूवनीरपत्तेहिं । नेविजविहाणेहिं अ जिणपूआ अट्ठहा होइ ॥११५॥ गंधोदएण हवणं पूआ अट्ठविह मंगलाई च । आरत्तिगाइमाई कायव्वं सचमणुदिअहं ॥१६॥" एवं यात्रां विधायाथ चक्रथागत्य निजे पुरे । पपाल पृथिवीं न्याय-मार्गेण जनताहितः ॥१७॥ पुनः सङ्घ महान्तं तु कृत्वा प्रथमचक्रिराट् शत्रुञ्जये ययौ नन्तुं युगादिजिनपुङ्गवम् ॥११८ ।। पूजां य वरपयःपुष्पैः धूपोत्क्षेपनकैः पुनः । चक्रे प्रथमचक्रीशः प्रथमस्य प्रभोर्यदा ॥११९ ॥
252STSCUSSESS2925525
R॥१९३॥

Page #216

शत्रुजय कल्पवृ०
॥१९४॥
STSPITZETSUSTEST
तदादिमद्वितीयस्वः-शक्रौ च मरो बलिः । नत्वाऽऽदिमं जिनं सार्व-भौम नेमुः कृताऽऽदराः ॥१२०॥ उक्तश्च-चमरेन्द्रवलीन्द्राद्याः सर्वे भवनवासिनः । सेवन्ते यं सदा तीर्थराजं सद्भक्तिभाविताः ॥ १२१ ॥ अणपन्नी पणपन्नी-मुख्या व्यन्तरनायकाः । सेवन्ते यं सदा तीर्थराज सद्भक्ति भाविताः ॥ १२२ ॥ ज्योतिषां वासवौ चन्द्र-सूर्यावन्येऽपि खेचराः । सेवन्ते यं सदा तीर्थराज सद्भक्ति भाविताः ॥ १२३ ॥ मनुष्यलोकसंस्थाना वासुदेवाश्च चक्रिणः । सेवन्ते यं सदा तीर्थराज सद्भक्ति भाविताः ॥१२४॥ इन्द्रोपेन्द्रादयोऽप्येते सिद्धा विद्याधराधिपाः । सेवन्ते यं सदा तीर्थराज सद्भक्ति भाविताः ॥ १२५॥ ग्रैवेयकानुत्तरस्था मनसा त्रिदिवौकसः । सेवन्ते यं सदा तीर्थराज सद्भक्ति भाविताः ॥ १२६ ॥ एवं त्रैलोक्यसंस्थाना ह्येते नरसुरासुराः । सेवन्ते यं सदा तीर्थ-राजं सद्भक्ति भविताः ॥ १२७ ॥ वापीकूपतडागानि दीधिकापल्वलानि च । जलस्थानानि भान्ति स्म यत्रोद्यानानि चोच्चकैः ॥ १२८ ॥ आरोहति गिरि सङ्घ नन्तुं जिनेश्वरान् द्रुतम् । सुधर्मगणभृच्छिष्यः चिल्लणो नाम सत्तमः ॥१२९ ॥ पश्चिमेनाध्वना भूरि-साधुलोकसमन्वितः । अर्द्धमागें ययौ यावत् सङ्घोऽभूत्तषितस्तदा ॥ १३ ॥ तदाऽतिवृषितः सङ्घ-चिल्लणं मुनिमूचित्रान् । विनाऽम्बु साम्प्रतं प्राणा यास्यन्ति नो मुनीश्वर ! ॥१३१ ॥ भवत्पादप्रसादेन जीवितं जायते यदि । तदाऽस्माभिर्जिनाधीशो वन्द्यते शिवशर्मदः ॥१३२ ॥
85725259225PSSSSSSSS
॥२५॥

Page #217

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥१९५॥
SE252525252525252525252S
* ततचिल्लणमुनिना वीक्ष्य लाभं सुविद्यया । प्रादुश्चक्रे सरो वारि-पूर्ण सद्योगतस्तदा ।। १३३ ॥ * स्वादं स्वादं जलं तत्र सद्यो वितृपिस्तदा । सुस्थितोऽजनि सर्वज्ञ-मतं प्रशंसति स्म च ॥१३४ ॥॥ * श्रीसङ्घस्य हितायाशु चिल्लणो यत् सरो व्यधात् । चिल्लणाख्यमभूत् ख्यातं तदद्यापि जनेऽभितः ॥१३५॥ चिल्लणः सुमुनिस्तत्र तीर्थे ईर्यापथं स्फुटम् । प्रतिक्रमन् पुनीर-जीवानक्षामयद् बहु ॥ १३६ ।। निन्दन् स्वयं कृतं पापं पयो-विकुर्वणादिकम् । चूर्णीचक्रेऽखिलं कर्म-पुजं पूर्वभवार्जितम् ॥ १३७॥ अष्टकर्मक्षयात्तस्य चिल्लणस्य मुनेः क्षणात् । उत्पन्न केवलज्ञानं मुक्तिस्तत्राभवत्क्रमात् ॥ १३८ । यत्रागात् स मुनिर्मुक्तिं तत्राद्यश्चक्रिराइ मुदा । चिल्लणाख्यं विहारं तु कारयामास सुन्दरम् ॥१३९ ।। भृङ्गारस्थालकलश-च्छत्रचामरदीपकान् । विभूषणारात्रिकाणि जिनार्चाये मुमोच सः ॥१४०॥ यत्ः-कारयन्ति जिनानां ये तृणावासानपि स्फुटम् । अखण्डितविमानानि ते लभन्ते त्रिविष्टपे ॥१४१॥ काष्ठादीनां जिनावासे यावन्तः परमाणवः । तावन्ति पल्यलक्षाणि तत्कर्ता स्वर्गभाग्भवेत् ॥१४२ ॥ ततः प्रथममालां तु इन्द्रमालाभिधां बराम् । चक्री परिदधाति स्म नानोत्सवपुरस्सरम् ॥१४३ ॥ * तुष्टो यस्यास्त्ययं शैलः कामधेनु-सुरद्रुमाः । चिन्तामण्यादयस्तस्य सर्वे तुष्टाः समन्ततः ॥ १४४ ॥ सिद्धाद्रि-सर्वशृङ्गेषु प्रासादा निखिलार्हताम् । चक्रिणा कारिता भूरि रैव्ययान्मुक्तिहेतवे ॥१४५॥
SSSSSSSSSZSSTSATTISSUS
॥१९५॥

Page #218

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥१९६॥
HZS2SSESSESESZSESZSESIST!
परिधाच्याम्बरैयः श्रीगुरुं सङ्घसंयुतम् । अयोध्यापामियायाऽऽद्य-चक्री भरतभूपतिः ॥१४६ ॥ अन्येधुरादिदेवस्य प्रासादे विपुले स्फुटम् । अष्टोत्तरशतं चक्री सन्मण्डपानकारयत् ॥१४७ ।। भरतो भूधवोऽन्ये-धुर्जानिपार्श्व जगावदः । भूरिपापा अपि प्राण-भाजो येऽत्र शिवं ययुः ॥१४८॥ तेषां सम्प्रति सम्बन्धं श्रावय त्वं मम प्रभो ! । ततो ज्ञानी जगौ पूर्व श्रावस्त्यां सुन्दरश्रियि ॥१४९॥ त्रिशङ्कोभूपतेः पुत्र-त्रिविक्रमाभिधोऽजनि । शास्त्राणि भूरिशोऽपाठि पित्राद्यैर्बुधसन्निधौ ॥१५०॥ त्रिभिर्विशेषकम् गुरोः पार्थेनिशम्या-हद्धर्म न्यस्य सुतं निजम् । राज्ये जग्राह चारित्रं पापध्वान्तरविप्रभम् ॥१५१ ॥ त्रिविक्रमोऽन्यदोद्याने यावत्तरोरधः स्थितः । तावत्पक्षी कुतोऽभ्येत्य तच्छीर्षांचं व्यधाद् रवम् ॥१५२ ।। उड्डापितोऽपि भूपेन पक्ष्युड्डीनो यदा न हि । तदा राज्ञेषुणा विद्धो रटन् पश्चत्वमाप्तवान् ॥१५३॥ मृतं पक्षिणमालोक्य पश्चात्तापपरो नृपः । आगतः स्वगृहे भूयो भूयः सस्मार पक्षिणम् ॥१५४ ॥ आर्त्या मृत्वा तदा पक्षी भिल्लो भीमवनेऽभवत् । तत्र भिल्लो व्यधात् पापं भूरिजीवादिहिंसनात् ॥ १५५ ॥ यतः-"जीवान् निःशूकतायोगाद् यो हिनस्ति निरंतरम् । नरकेषु स च सर्वेषु वेदनां लभते दृढम् ॥ १५६ ॥ हसन्तो हेलया कर्म यत् कुर्वन्ति प्रमादिनः । जन्मान्तरशतैरेते शोचन्त्यनुभवन्ति च ॥ १५७ ।। इतो धर्मरुचेः पार्श्वे गत्वा नत्वा तमादरात् । त्रिविक्रमोऽशृणोद् धर्म जैन जीवदयामयम् ॥१५८ ।
PLISSESESSESESSISSES
II १९६॥

Page #219

Acharya Shri Kallassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥१९७॥
SISESEZSASZSS225252SSESE
जीवान् रक्षन् सदा जीवो लभतेऽव्ययसम्पदम् । यतो जीवोऽस्ति जीवानां सर्वेषां वल्लभः खलु ॥१५९॥ यतः-हेम-धेनु-धरादीनां दातारः सुलभा भुवि । दुर्लभः पुरुषो लोके यः प्राणेष्वभयप्रदः ॥१६० ॥ वृथा दानं वृथा विद्या वृथा निर्ग्रन्थताऽपि च । अनिन्द्ययोगचर्याऽपि विना जीवदयां किल ॥ १६१ ।। एवं धर्म समाकर्ण्य भूपालः करुणापरः । स्मरन् पक्षिवधं चित्ते दध्यावेवं पुनः पुनः ॥ १६२ ॥ अहो ! मया कृतं पापं प्रत्यक्षं पक्षि-हिंसनात् । तेन पापेन मे श्वभ्रे पात एव भविष्यति ॥१६३ ॥ किं जीवितेनाप्यमुना किं राज्येनामुना पुनः । ययोः सतोरपि श्वश्र-पातो भवति मेऽग्रतः ॥ १६४ ॥ असारादेव संसारात सारं देहाद् व्रतं स्मृतम् । तेन पङ्कादिवाम्भोजं धर्म गृह्णामि शर्मदम् ॥ १६५ ॥ ततो राज्येऽङ्गजं न्यस्य लात्वा त्रिविक्रमो व्रतम् । पठन् शास्त्राण्यभूत सर्व-तत्त्वविद् यतनापरः ॥१६६ ॥ श्रीगुर्वनुज्ञया साधु-रेकाकी विहरन् सदा । भीमे वने स्थितः कायोत्सर्गेण ध्यानतत्परः ॥१६७ ॥ यति प्रेक्ष्य समुत्पन्न-वैरो भिल्लो रुषं दधौ । यष्टि-मुष्टयादिभिर्बाढ-मताडयच्च निर्दयम् ॥१६८ ॥ प्रशान्तात्मापि स यति-र्जात-क्रोधस्त्रिविक्रमः । भस्म्यकार्षीद् द्रुतं भिल्लं तेजोलेश्याविमोचनात् ॥१६९ ॥ विपद्य भिल्लजीवोऽथ तत्रैव कानने हरिः । अजनिष्ट यतिः सोऽपि विहृत्येयाय तत्र च ॥१७० ॥ प्राग्वैरात्तं यतिं वीक्ष्य जातरोषो हरिभृशम् । हन्तुं जगाम तत्पृष्ठौ नष्टः स संयतः कचित ।।१७१ ॥
ASSESESSTESSESESESS
॥१९७३

Page #220

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥१९८॥
B252525252525252SSESESTAS
पश्यन् यतो यतो याति यतिस्तत्र स केसरी । हन्तुं तं समगात् क्रूर-का रोपाऽरुणेक्षणः ॥ १७२ ॥ हरिणा खेदितः साधुः प्रशान्तात्मा रुपारुणः । अग्निसाद्विदधे तेजो-लेश्यया मृगशात्रवम् ॥ १७३ ॥ त्यक्तप्राणस्तदा पञ्चा-ननो द्वीप्यमवद्वने । अतिकरः स हन्ति स्म जीवान् नित्यमनेकशः ॥१७४ ।। साधुत्रिविक्रमोऽन्येधु विहरंस्तत्र कानने । समेतो द्वीपिना दृष्टः प्राग्वैरान करचेतसा ॥ १७५ ॥ द्वीपी हन्तुं यतिं यावद्दधाव तावता यतिः । नष्टो यत्र व्रजत्येव द्वीपी तत्रैति हिंसितुम् ॥ १७६ ॥ कषायाणां फलं साधु-र्जाननायतिदारुणम् । अग्निसाद् द्वीपिनं चक्रे तेजोलेश्याविमोचनात् ॥ १७७॥ ततो द्वीपी मृतः कक्षे भैरवेऽतिवशात्तदा । अभवद् गवयः पीनस्कन्ध उन्मत्तशण्डभः ॥ १७८ ।। तपस्यन्तं तपस्तीव्र तत्रायान्तं मुनि च तम् । दृष्ट्वा स गवयो हन्तुं चेता आसीद् रुपारुणः ॥ १७९ ।। गवयेन यदा तीव्रसङ्कटे मरणप्रदे । पातितः स तदा हन्तु-कामोऽभूत्तं त्रिविक्रमः ॥१८० ॥ मृत्वा स गवयजीवः उज्जयिन्या बहिर्वने । आशीविषो विषोदन आसीत् कर्मनियोगतः ॥१८१ ॥ विहरन्ननिशं ग्रामाद् ग्रामं त्रिविक्रमो यतिः । उज्जयिन्या बहिरुद्याने ययौ यत्रास्त्यहिः स च ॥१८२ ॥ दृष्ट्वाऽहिः संयतं पूर्व वैरादुत्पन्नतीवरुट् । दंष्टुं यावदगात्ताव-दन्यत्र स यतिर्ययौ ॥१८३ ॥ तत्रापि भुजगः सोऽपि दंष्टुं तं यतिमीयिवान् । सोऽपि नंष्ट्वा यतितोऽन्यत्र स्थाने यतीश्वरः ॥ १८४ ॥
ESTSICSESZESESESTSCSESES
॥१९८॥

Page #221

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥१९९॥
RTISTSSETSESESZTITSESE
तत्राप्यायान्तमालोक्य सर्प यति त्रिविक्रमः । रुष्टो ज्वलनसाच्चक्रे तेजोलेश्याप्रयोगतः ॥१८५ ॥ * यतः-अपूर्वः कोऽपि कोपाग्निः सज्जनस्य खलस्य च । एकस्य शाम्यति स्नेहाद् वर्द्धतेऽन्यस्य वारितः ॥१८६॥ * "तं नत्थि घरं तं नत्थि राउल देउलंपि तं नत्थि । जत्थ अकारणकुविआ दो तिनि खला न दीसंति ॥ १८७॥ अकामनिर्जरायोगात् क्षिपन् कर्म पुरार्जितम् । अहिजीवो द्विजो रोरोऽभवद्राजगृहे पुरे ॥१८८॥ यतः-"संसारबीजभूतानां कर्मणां जरणादिह । निर्जरा सा स्मृता द्वेधा सकामा कामवर्जिता ॥ १८९॥" ज्ञेया सकामा यमिना-मकामास्त्वन्यदेहिनाम् कर्मणां फलवत्पाको यदुपायात्स्वतोऽपि च ।। १९० ॥ इत्यादि पर्यटन्नन्यदा ग्रामाद् ग्राम यतिस्त्रिविक्रमः । मध्येराजगृहं भिक्षा-कृते वाम सबसु ॥ १९१ ।। कर्मयोगाद् भ्रमन् गेहे गेहे शुद्धान्नहेतवे । अहिजीवस्य विप्रस्य दृग्गोचरं समीयिवान् ॥ १९२ ।। स द्विजो जातरुइ हन्तुं तं साधुमीहतेतराम् । ग्राममध्ये न शक्नोति हन्तुं भूपतिभीतितः ॥ १९३ ॥ * यतः-"राजदण्डभयात्पापं नाचरत्यधमो जनः । परलोकभयान्मध्यः स्वभावादेव नोत्तमः ॥१९४॥5 भिक्षां लात्वा बहिर्यातं तं पुर्याः साधुशेखरम् । निहन्तुं स द्विजस्तत्र ययौ यष्टिसखा रुषा ॥ १९५॥ तत्रादौ बहुशो विप्रः क्रूरजल्पनतः परम् । कृत्वोपसर्गमादाय तस्य हन्तुमधावत ॥१९६ ।। भिक्षयन्तं यति यष्टि-मुष्टिभिः स द्विजाधमः । यदा न व्यरमद् हिंसन् तदा क्रुद्धोऽभवद्यतिः ॥ १९७ ॥
CS255252525252525:5TSA
॥१९९॥

Page #222

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवण
॥२०
॥
ASESEST SOSTSESTSTEPSTEST
तेजोलेश्याप्रयोगेण कोपाविष्टविविक्रमः । द्विजं तं नन्तमह्वाया-नैपीत् सद्यो यमालयम् ॥१९८ ॥ अकामनिर्जरायोगात् क्षिप्त्वा कौशुभोदयम् । वाणारस्यां महाबाहु पो जातः स वाडवः ॥ १९९ ॥ मेलयित्वा बलं भूरि महाबाहुरेश्वरः । साधयामास भूयिष्ठ प्रत्यर्थिपार्थिवान् क्रमात् ॥२०॥ पालयन् न्यायतः पृथ्वी भोगान् भुञ्जन् यथेप्सितान् । हृष्टचित्तो महाबाहु-बहुँ समयमत्यगात् ॥ २०१॥ वातायनस्थितोऽन्येधु-महाबाहुर्यतीश्वरम् । आलोक्य ध्यातवानेवं भूयो भूयः स्वचेतसि ॥२०२ ॥ पुराऽप्येवंविधं साधु महनीयं मनीषिणाम् । अपश्यम् क्वाप्यहं शान्त-दान्तचित्तं जितेन्द्रियम् ॥२०३ ॥ ध्यायन्नेवं नृपः प्राप्तो जातिस्मृति रजःक्षयात् । जन्मसप्तकमस्मार्षीद् निष्पादितवधात्मकम् ॥२०४ ॥ राजा दध्यौ निहन्ता मे प्राग् योऽभूद् भवसप्तके । स हि चेद् ज्ञायते मिथ्या-दुष्कृतं दीयते तदा ॥ २०५ ।। न मिथ्यादुष्कृतमृते वैराभावो भवेन्नृणाम् । मिथ्यादुष्कृततो ज्ञानं चन्दनाया अजायत । २०६॥ ध्यात्वेति भूपतिः स्वीय-वधकज्ञप्तिहेतवे । समस्यायोः पदद्वन्द्वं कृत्वा नृभ्यो ददाविति ॥ २०७॥ पक्षी भिल्लो हरिद्वीपी शण्डः फणी द्विजोरयः । ............... ॥ २०८ ॥ सचेता जन एतेषां समस्यां पूरयिष्यति । तस्मै दास्यामि दीनार-लक्षं सन्मानदानतः ।। २.९॥ समस्यायाः पदद्वन्द्वं सर्वो लोकः पुरे बने । पपाठोच्चैर्धनप्राप्ति-लिप्सयो निशि वासरे ॥२१॥
125TSS225252SSESESTSEST
॥२०
॥

Page #223

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ २०१ ॥
52525T
सञ्चरिष्णुरितः साधुर्दिक्षु सर्वासु सन्ततम् । तत्रोद्याने समस्यायाः पदद्वन्द्वमथाशृणोत् ॥ २११ ॥ पामरोक्तां समस्यां तां श्रुत्वा त्रिविक्रमो जगौ । ' येनामी निहताः सप्त सोsहं भावी कथं हहा ' ? ॥ २१२ ॥ समस्यां पूरितां वाचंयमेन पामरस्तदा । समेत्य नृपतेरग्रे पपाठ मुदिताशयः ॥ २१३ ॥
राजा जगौ त्वयाsपूरि समस्या वाऽन्येन केनचित् । पामरोऽवक पुरोद्याने स्थितेन साधुना ननु ॥ २१४ ॥ ततोऽभ्येत्य नृपस्तत्र प्रणम्य तं मुनिं जगौ । समस्या पूरितेदानीं कथं साधो ! त्वया वद १ ।। २१५ ।। यतिर्जगौ मया ज्ञानाज् - ज्ञातमेतन्नरेश्वर ! । दध्यौ भूपो ह्ययं साधुः कुत्रापि वीक्षितो मया ॥ २१६ ॥ एवं संस्मरतो भूमी - पतेर्जातिस्मृतिस्तदा । अजायत ततो ज्ञातो यतिर्हन्ता निजात्मनः ॥ २१७ ॥
यतिः प्राह मया पूर्व-भवेषु सप्तसु ध्रुवम् । कोपाविष्टेन निहत-स्तपोऽपि गमितं स मे ॥ २२८ ॥ राजाऽऽचष्ट मयाऽपि त्वं भवेषु तेषु तेष्वपि । खेदितोऽभूस्तथा पापं तीव्रं मेऽजनि संयत ! ॥ २१९ ॥ उत्थाय नृपतिः साधोः प्रणम्य चरणद्वयम् । क्षमयामास तं साधुं संयतोऽपि क्षमापतिम् ॥ २२० ॥ यति भूपौ मिथो यावत् क्षमयित्वोचतुर्मुदा । तावद्दुन्दुभिनिद्दादोऽजनिष्ट मरुतां पथि ॥ २२१ ॥ किमेतदिति जल्पन्तौ यतिक्ष्मापौ सुरोतितः । अज्ञासिष्टां मुनेर्ज्ञानोत्पत्ति सुन्दरकानने ॥ २२२ ॥ साधुक्ष्मापौ ततस्तत्र वने गत्वा प्रमोदतः । नत्वा केवलिनं जैनं धर्म-मित्यशृणोत्तदा ॥ २२३ ॥
55255255255255255725525
॥ २०१ ॥

Page #224

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ २०२ ॥
न्यो दुर्लभं पुरुषं दुर्लको स्वातिजं पयः । दुर्लभं मानुषं जन्म दुर्लभं देवदर्शनम् ॥ २२४ ॥ अर्थ्यायपि रत्नानि लभ्यन्ते विभवैः सुखम् । दुर्लभो रत्नकोटथाऽपि क्षणोऽपि मनुजायुषः ॥ २२५ ॥ ताभ्यामुक्तं कृतं पापं तीव्रं दुःखशतप्रदम् । तस्मान्मे छुट्टनं पापात् कथं ज्ञानिन् । भविष्यति १ ॥ २२६ ॥ ज्ञानी जगौ बिना शत्रुञ्जयं तीर्थं मनोहरम् । भविष्यति न पापेभ्यो विमुक्तिर्भवतो द्रुतम् ॥ २२७ ॥ इमं यति पुरस्कृत्य भूप । त्वं सङ्घसंयुतम् । सिद्धक्षेत्रादितीर्थेषु कुरु यात्रां समाहितः ॥ २२८ ॥ तत्र तीर्थे यतेस्ते च सर्वेषां कर्म्मणां क्षयात् । महोदयसुखं सद्यो भविष्यति न संशयः ॥ २२९ ॥ * यतः- “ टंकणेन यथा हेम जलेन लवणं यथा । तथा शत्रुञ्जयस्मृत्या याति कर्म्म पुरा कृतम् ॥ २३० ॥ श्रुत्वेति भूपतिर्वाचं- यमेन तेन संयुतः । शत्रुञ्जये ययौ देवान्नन्तुं कुर्वन् महोत्सवम् ।। २३१ ॥ तत्र विस्तरतः पूजां कुर्वतो मेदिनीपतेः । उत्पन्नं केवलज्ञानं मुक्तिरप्यभवत् क्रमात् ॥ २३२ ॥ * त्रिविक्रमयतीशस्य कुर्वतो ध्यानमादरात् । सर्वकर्मक्षयात् सद्यो मुक्तिसातमजायत ।। २३३ ॥ तदा वाचंयमास्तत्र बहवः सिद्धपर्वते । कर्म्मणां क्षयतो मुक्तिं प्रापुः स्वर्गं गता पुनः ॥ २३४ ॥ श्रुत्वेति भरतः शत्रुञ्जये गत्वा जिनेश्वरान् । नत्वा च पूजयित्वा च सफलं स्वजनुर्व्यघात् ॥ २३५ ॥
Se25255225255 25 25 25 25 25 s
॥ २०२ ॥

Page #225

Acharya Shri Kajassagarsuri Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
___www.kobanarth.org
अथ सर्प-जीवसम्बन्धः । षट्खण्डां मेदिनी नाभि-पौत्रो भरतभूपतिः । साधयित्वा मरुत्कूलङ्कषाकूले स्थितोऽन्यदा ॥ १ ।। चारणश्रमणौ साधू धर्ममूर्ती दयापरौ । उत्तीर्य व्योमतोऽन्येधुर्भरतस्यान्तिके स्थितौ ॥२॥ अकस्मादागतौ साधू दृष्ट्वा भरतचक्रिराट् । तिस्रः प्रदक्षिणाः कृत्वाऽनंसीत्पादौ तयोर्मुदा ॥३॥ दत्त्वा धांशिषं तस्मै भरतायाऽऽदिमो यतिः । धर्मोपदेशमादातुं प्रावर्तत शिवप्रदम् ॥४॥ मैत्रीचतुष्कमष्टाङ्ग-योगाभ्यासरतिधृतिः । परीषहोपसर्गाणां सहिष्णुत्वमथार्जवम् ॥५॥ कषायविषयारम्भ-परिहारोऽप्रमत्तता । प्रसत्तिर्मृदुता साम्यं मुक्तिमार्गा भवन्त्यमी ॥६॥ मैत्री-प्रमोद-कारुण्य-माध्यस्थ्यानि नियोजयेत् । धर्मध्यानमुपस्कर्त तद्वि तस्य रसायनम् ॥ ७ ॥ मा कार्षीत् कोऽपि पापानि मा च भूत कोऽपि दुःखितः । मुच्यतां जगदप्येषा मतिमंत्री निगद्यते ॥८॥ अपास्ताऽशेषदोषाणां वस्तुतत्त्वावलोकिनाम् । गुणेषु पक्षपातो यः स प्रमोदः प्रकीर्तितः ॥९॥ दीनेष्वार्तेषु भीतेषु याचमानेषु जीवितम् । प्रतीकारपरा बुद्धिः कारुण्यमभिधीयते ॥१०॥ क्रूरकर्मसु निःशकं देवता-गुरुनिन्दिषु । आत्मशंसिषु योपेक्षा तन्माध्यस्थ्यमुदीरितम् ॥११ ।। सबलो दुर्बलस्यापि हन्ति यो यस्य सोऽत्र वा । सहेत वेदनां घोरा-ममुत्र तत्कृतां ध्रुवम् ? ॥१२॥
॥२०३॥
SZESZERIES2525PTISEST.SE
HSSSSSSSSSSSSSSSESI
॥२०

Page #226

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ २०४॥
25255252525
5252525252520
पुरुषः कुरुते पापं बन्धुनिमित्तं वपुर्निमितं च । वेदयते तत् सर्वं नरकादौ पुनरसावेकः ॥ १३ ॥ परद्रव्यापहारेण लभते ववन्धनम् । घोरदुःखमिहामुत्र परस्वं त्यज सर्पवत् ॥ १४ ॥
परस्त्रीसमासक्ता येऽधमा नष्टबुद्धयः । वधबन्धादिकं प्राप्य श्वभ्रे ते यान्ति सप्तमे ॥ १५ ॥ अष्टम्यामुपवासं यो विधत्ते भावपूर्वकम् । हत्वा कर्माष्टकं सोऽपि याति मुक्तिपदं ध्रुवम् ॥ १६ ॥
पौषधं नियमेनाsपि यः कुर्यादष्टमीदिने ! स्वर्ग राज्यादिकं प्राप्य सोऽपि याति परं पदम् ॥ १७ ॥ उपवासं विधत्ते यश्वतुर्दश्यां स ना व्रजेत् । चतुर्दशगुणस्थाना-न्युलध्याहो ! परं पदम् ॥ १८ ॥ मासे मासे विधातव्य - चतुःपर्वसु पौषधम् । प्राणान्तेऽपि न मोक्तव्यो बुधैः स्वर्मुक्तिकारणम् ॥ १९ ॥ देशनान्ते नृपोऽप्राक्षी - चतुर्दश्यष्टमीदिने । उपवासो मया कार्यः पूर्वपातकपिष्टये ॥ २० ॥ निर्मम तु युवां देहे दृश्येथां साम्प्रतं कथम् । ततोऽवक् प्रथमः साधुर्भरतक्ष्मापतेः पुरः ॥ २१ ॥ युगादीशं जिनं नन्तुं गतावावां यदैकदा । तदा जगौ प्रभुः शत्रुज्जय माहात्म्यमद्भुतम् ॥ २२ ॥ तावतिष्ठन्ति हत्यादि - पातकानि तनूमताम् । यावच्छत्रुञ्जयं तीर्थं श्रूयते नहि कर्णयोः ॥ २३ ॥ एकैकस्मिन् पदे दत्ते पुण्डरीकगिरिं प्रति । भवकोटिकृतेभ्योऽपि पातकेभ्यः प्रमुच्यते ॥ २४ ॥ es: श्रुतोsपि सिद्धाद्रि-दृष्टिकर्णैः सुभक्तितः । येन स जायते मुक्ति कन्याभर्त्ता न संशयः ॥ २५ ॥
85252525525257252525525525
॥ २०४ ॥

Page #227

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SSESRESSIS
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२०५॥
श्रुत्वेत्यावां जिनेन्द्राऽऽस्याद् गतौ शत्रुजयाचले । अनमाव तदा तीर्थ कल्याणकमलाप्रदम् ॥२६॥
तत्रेतो भुरिगीर्वाणैः सेवितः स्वर्गनायकः । नमस्तीर्थ पप्रच्छे स आवाभ्यामिति सादरम् ॥ २७ ॥ d कुतस्त्वमीग्रूपश्रीः समागा जल्प साम्प्रतम् । स प्राह श्रूयतामत्रा-गमहेतुं ममाधुना ॥२८ ।।
विदेहेषु पशुग्रामे सुशर्माऽभून्महीसुरः । दारिद्रयभाजनं मूर्ख-शिरोरत्नं जडाशयः ॥२९॥ ग्रामे न्यक्षेऽन्यदा भ्रान्त्वा कणानऽप्राप्य पञ्चषान् । द्विजो यावदगाद् गेहे तावत्पत्नी जगाविति ॥३०॥ त्वं मूल् निःकृपः पुण्य-रहितो सहितो श्रिया । लात्वाऽन्यत्र सुखं गच्छ निर्धनेन त्वया किमु ॥ ३१ ॥ * यत:-" यस्यास्ति वित्तं स नरः कुलीनः स पण्डितः स श्रुतवान् गुणज्ञः ।
स एव वक्ता स च दर्शनीयः सर्वे गुणाः काञ्चनमाश्रयन्ते ॥१॥ “जाई रूवं विज्जा तिन्निवि निवडंतु कंदरे विवरे । अत्थच्चिअ परिवड्ढउ जेण गुणा पायड़ा हुँति ॥२॥" इत्याक्रोशं ददाना सा पत्नी मुशलमल्वणम् । उत्पाटयाशूत्थिता यावद् हन्तुं कान्तं दुराशया ॥ ३२॥ तावद् द्विजस्तथा स्फारं पाषाणं गृहिणीं प्रति । प्राक्षिपद् बलतः प्राणैर्मुमुचे सा यथाऽबला ॥ ३३ ॥ ततः पुत्रो जगौ पापिन् ! पितः किं दुःकृतं कृतम् । अनेन तमसा पातो दुर्गती ते भविष्यति ॥३४॥ ततः क्रुद्धो द्विजः पुत्रं जल्पन्तं हतवान् हठात् । ततोऽपि तनयां स्वीयां जघान वाडवः क्रुधा ॥३५॥
SES25252SS2SES2252SESTISSE
LESSESSES
॥२०५

Page #228

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
-
शत्रुञ्जय कल्पवृक्ष
॥२०६॥
HESESISEASESISESSESSEEISTE
ततः-सभीजन् विप्रः सौरभ्या-स्खलितोऽध्वनि । तामप्यहन् स गां स्फार-पाषाणेन दुराशयः ॥३६॥ हत्वैतानि द्विजो गच्छं स्तलारक्षधृतः करे । छलान्नंष्ट्वा वजन् कूपे न्यपतन् नरकोपमे ॥३७॥ स पतन खण्डशो जात-स्तथा यातो मृति यथा । नरकं सप्तमं प्राप दुःखलक्षप्रदायकम् ॥३८॥ * यतः-“पुरुषः कुरुते पापं बन्धुनिमित्तं वपुनिमित्तं च । वेदयते तत् सर्व नरकादौ पुनरसावेकः ।।१॥ यत्नेन पापानि समाचरन्ति, धर्म प्रसङ्गादपि नाचरन्ति ।
आश्चर्यमेतद्धि मनुष्यलोके, क्षीरं परित्यज्य विषं पिबन्ति ॥२॥" सहित्वा तत्र दुःखानि स द्विजो निर्गतस्ततः । सिंहोऽजनिष्ट दुष्टात्मा जन्तून् हन्ति स्म निर्दयम् ॥१॥ ततो मृत्वा गतः श्वभ्रे चतुर्थे स द्विजासुमान् । ततो निर्गत्य चाण्डालोऽजनि ग्रामे रमाभिधे ॥ ३९ ॥ तत्र कृत्वा तमो भूरिचाण्डालः क्रूरकर्मकृत् । मृत्वा च सप्तमे श्वभ्रे जगामासुखदायके ॥ ४० ॥ तीवदुःखानि सम्भोज्य तत्रैव नरकेऽनिशम् । वने भीमेऽभवद् दृष्टिविषोऽहिर्दुष्टमानसः ॥ ४१ ॥ सोऽन्यदाहिबिलाऽऽसन्नं मुनि शान्तात्ममानसम् । निरीक्ष्य फूत्कृति कुर्वन् दधाव दशनेच्छया ॥ ४२ ॥ तदाऽपश्यन्नहिः साधु शान्तं सुस्थितमानसम् । शत्रुञ्जयस्य माहात्म्यं वरविद्याभृतां पुरः ॥४३॥ शत्रुञ्जयस्य तीर्थस्य स्मरणात् स्पर्शनात् पुनः । दर्शनान्निवृतिहस्त-गता नृणां भविष्यति ॥ ४४ ॥
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmiammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 52STISESTG SSD1259S5251
-
॥२०६॥

Page #229

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥२०७॥
525SCSESZSESTSESTSZSE
उक्तं च-"पल्योपमसहस्रं तु ध्यानाल्लक्षमभिग्रहात् । दुष्कर्म क्षीयते मार्गे सागरोपमसश्चितम् ॥१॥" लाघवात् कर्मणां शत्रुञ्जयमाहात्म्यसंशृतेः । जातजातिस्मृतिः सप्पोऽस्मार्षीत पूर्वान् भवान् निजान् ॥ ४५ ॥ मया पत्नी सुतः पुत्री सैरभिनिहता पुरा । तेनाहं नरके पातं भूरि प्रापमशर्म च ॥४६ ।। ततो बिलाद् विनिर्गत्य स सर्पः कुण्डलीभवन् । ननामांही मुनेहेतुं स्वस्य कल्याणसम्पदः ॥ ४७ ॥ तदा तत्रागतानां स्व-गामिनां पुरतो मुनिः । श्रीशत्रुञ्जयतीर्थस्य नमस्कृतिफलं जगौ ॥४८॥ शत्रुञ्जयस्य तीर्थस्य स्मरणात् स्पर्शनान्नतेः । दर्शनाज्जायते नृणां कल्याणकमला करे ॥ ४९ ॥ पल्योपमसहस्रंतु ध्यानाल्लक्षमभिग्रहात् । दुःकर्म क्षीयते मार्गे सागरोपमसञ्चितम् ॥ ५० ॥ शत्रुञ्जयं स्मरन् सपो मुनेर्वन्दनतस्तदा । ललावनशनं विद्या-धराणां पश्यतां पुरः ॥५१॥ स सर्पस्तैः खरौर्नीतः पुण्डरीका भिधेऽचले । श्रावितश्च नमस्कारं मृतोऽभून्निर्जरेश्वरः ॥५२॥ * यतः-कृत्वा पापसहस्राणि हत्वा जन्तुशतानि च । इदं तीर्थ समासाद्य तिर्यश्चोऽपि दिवं गताः ॥५३॥॥ एतन्मेऽङ्गमहिभवं सर्पजीवोऽस्म्यहं पुनः । अस्य तीर्थस्य माहात्म्यात् शक्रोऽहमभवं किल ॥ ५४ ।।
ततः शक्रो निजं सर्पदेहं शत्रुञ्जये गिरौ । लसच्चन्दनकर्पूर-काष्ठेर्दहनसाद् व्यधात् ॥ ५५ ॥ । सर्पदाहावनौ रत्नमयं पीठं सुरेश्वरः । विधाय तीर्थमानम्य ययौ शक्रो निजास्पदम् ॥५६॥
PSSISSZS2S2552555:SESE
॥२०७॥

Page #230

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
इत्थं विज्ञाय सर्पस्य चरितं शक्र.जल्पितम् । आवां गत्वा तु वैताढथे प्रप्रच्छर्य जनकाम्बिके ॥ ५७ ॥ दीक्षां श्रीवृषभोपान्ते लास्वा शाखाणि भूरिशः । पठित्वा वृषभादेशा-दागताविह साम्प्रतम् ॥५८ ॥ युग्मम् ॥ शत्रुञ्जयस्य माहात्म्य-माकर्ण्य भरतेश्वरः । नन्तुं शत्रुञ्जयं चक्रे स्वान्तं कल्याणशर्मणे ।। ५९ ॥ सर्पजीवः क्रमाच्छक भवाद्भवे त्रयोदशे । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-पुर्या यास्यति निश्चितम् ॥ ६ ॥
शत्रुजय कल्पवृ०
।।२०८॥
ISESESZSESESZSEST2SSZE
mananews
श्री सुधासेन-भूपकथा । एकदा वृषभोपान्ते भरतः प्रोक्तवान् प्रभो ! । कोऽधुनाऽगात् शिवं सिद्ध शैले स्वामी जगौ ततः ॥१॥ पद्मपुरे धरापालो भूपतिः पालयन् प्रजाः । ययौ शत्रुञ्जये शैले कुर्वन् क्रीडा वनेऽनघे ॥२॥ तत्र साधु सुधासेनं तपस्यन्तं तपो बहु । दृष्ट्वोत्पन्नरुषो हन्तु-मुत्पाट्याधात् करं निजम् ॥३॥ शिलातले सुधासेनं भूयो भूयो महीपतिः । यदैवं स्फालयामास तदा दध्याविदं यतिः ॥४॥ रे जीव ! भवता भूरि पापं जीववधात्पुरा । यच्चक्रे तत् समायात-मधुनैतत ताडनात्तव ॥ ५॥ रे जीव ! न त्वया क्रोधः कार्यः कस्योपरि ध्रुवम् । यतः स्याद् भ्रमणं भूरि संसारे विषमे क्रुधः ॥६॥
2S2SESTSSTSESESTSESTSEE
॥२०८॥

Page #231

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
25252SPSZSE52525ES695
* यतः-सन्तापं तनुते भिनत्ति विनयं सौहार्दमुच्छादय-त्युद्वेगं जनयत्यवद्यवचनं ब्रूते विधत्ते कलिम के कीर्ति कृन्तति दुर्गतिं वितरति व्याहन्ति पुण्योदयं, धत्ते यः कुगतिं स हातुमुचितो रोषः सदोषः सताम् ॥७॥ एवं तस्य यतेानं कुर्वतः करुणात्मनः । उत्पन्ने केवलज्ञाने देवाश्चक्रर्महोत्सवम् ॥ ८॥ प्रजापालः सुरान् ज्ञानोत्पत्त्युत्सवं वितन्वतः । दृष्ट्वा विस्मितचेतस्कः पप्रच्छ निर्जरानिति ॥ ९ ॥ किमर्थ क्रियते साधो-रस्योत्सवो मनोहरः । देवाः प्रोचुरयं साधुः पूज्योऽस्ति मरुतामपि ॥१०॥ ततो भूपः समुत्थाय प्रणम्य तं यति जगौ । मया ते विहितं विघ्नं जीवितव्यान्तकृद् ननु ॥११॥ केवल्यवग् मया त्वं तु हतो दण्डाभिघाततः । तेनाहं भवता राजन् ! निहतः साम्प्रतं दृढम् ॥१२॥ राजाऽवग् भवता कुत्र भवेऽत्र परत्र च । हतोऽहं श्रावयेदानी ततः प्राह स केवली ॥१३॥
चन्द्रावनगरे चन्द्रः क्षत्रियोऽजनि सुन्दरः । नैगमः कमलाहोऽभूत कुन्तलाभिधपत्तने ॥१४॥ । चन्द्रेण कमलोऽन्येधुनिहतो यष्टिना मुधा । कमलोऽवग् मुधा मा त्वं कथं हंसि दुराशय ! ॥१५॥
क्षत्रियो धर्मघोषान्ते श्रुत्वा धर्म जिनोदितम् । चकार जिननाथस्य पूजां पुष्पैर्मनोहरैः ॥१६॥ मृत्वाऽद्य क्षत्रियो वीर-पुरे वीरवणिकसुतः । सुधासेनाभिधो जातः कलासु कुशलः क्रमात् ॥१७॥ श्रत्वा धर्म जिनेन्द्रोक्तं लात्वा संयममादरात् । तपः कुर्वनिहायातः स एवाहं नरेश्वर ! ॥१८॥
॥२०९॥
SSPSS2SSeSSESS292027SSE
॥२०

Page #232

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
कमलः पश्चतां प्राप्तो धरापालो नरेश्वरः । त्वमभूः सुपात्रदानेन भूरिलक्ष्मीसमन्वितः ॥१९॥ मया त्वं निहतः पूर्व-भवे भूमीपते ! ननु । तेनाहं न त्वयाऽत्रैव भवे हतस्तपोधनः ? ॥२०॥ तीर्थमाहात्म्यतः सर्व क्षीणं कर्म ममाधुना । सम्प्राप्तं केवलज्ञानं मया तव प्रसादतः ॥२१॥ * ततो राजाऽपि सन्त्यज्य राज्यं लात्वा व्रतं क्षणात् । शत्रुञ्जये ययौ मुक्तिं क्षिप्त्वा काखिलं क्रमात् ॥२२॥ तदाऽनेके नरा वर्षे लात्वा दीक्षा शिवाचले । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-पुरीशर्म प्रलेभिरे ॥ २३ ॥ श्रुत्वेति भरतः शत्रुञ्जये भूयिष्ठसङ्घयुग् । गत्वा विस्तरतः सर्वान् जिनानानर्च भावतः ॥२४॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२१॥
25252525252525252525SESE
ISISTSSEST525252525298
श्री शत्रुञ्जये धरापाल-भूपादीनां मुक्तिगमनस्वरूपम् । उज्जयन्तगिरेः पार्वे गिरिदुर्गाभिधे पुरे । वर्ये ऐक्ष्वाकुवंशेऽभू-द्रविमल्लाभिधो नृपः ॥१॥ तस्य सर्वज्ञभक्तस्य रक्षतः पृथिवीं नयात् । शशिलेखाभिधा पत्नी बभूवाऽनघरूपभृत् ॥२॥ अन्यदा यज्ञयात्रायां भूपे याते च तप्रिया । महेभ्य गेहिनी पुत्रं लालयंती ददर्श सा ॥३॥ ततो राज्ञी सुताभावं स्वस्मिन्नालोक्य तत्क्षणात् । शुशोचेत्यहकं भाग्य-हीनाऽस्मि जगतितले ॥४॥
॥ २१०॥

Page #233

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ २११॥
2SESTSESESESTSEST22SSESE
हसतो जल्पतो भूमौ लुठतो रुदतः सुतान् । या पालयति वामाक्षी सैव धन्या सुभाग्यभाग् ॥५॥ * यतः-उत्पतन्त्रिपतद् रिंखन् हसन् लालावली वमन् । कस्याश्चिदेव धन्यायाः क्रोडमायाति नन्दनः ॥६॥क स एव पुत्रः पुत्रो यः कुलमेव न केवलम् । पितुः कीति च धर्म च गुणांश्चापि विवर्द्धयेत् ॥ ७ ॥ ततो राझ्या जिनेन्द्रार्चा कुर्वत्याः प्रतिवासरम् । सुरपाल-धरापालौ सुतौ जातौ मनोहरौ ॥८॥ समस्तनृकलादक्षौ समरूपौ सहोदरौ । द्वावपि प्रीतिसंयुक्तौ जातौ कुशलवाविव ॥९॥ गुरुपार्वे सदा तौ तु शस्त्रशास्त्रकलाः कलाः । अधीयानौ पितुर्मातु-र्जातौ प्रमोददायकौ ॥१०॥ * यतः-" विद्वत्त्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन । स्वदेशे निधनं यान्ति काकाः कापुरुषा नराः ॥१॥ बह्वी पाङ्गजाः पित्रा रुचिरोत्सवपूर्वकम् । सुरपाल-धरापालौ क्रमेण परिणायितौ ॥११॥ मानी यशस्वी तेजस्वी विनीतो नीतिरीतिवद् । सर्वैर्गुणैर्धरापालः सुरपालादभूदरः ॥ १२ ॥ निशाशेषेऽन्यदोन्निद्रो धरापालो नृपाङ्गजः । ददर्श काननं घोरं नानाश्वापदसङ्कुलम् ॥ १३ ॥ क्वचित् शूकरवृन्दानि मातङ्गानां घटाः क्वचित् । क्वचित् मृगारिसञ्चारं स तत्रापश्यदुन्मनाः ॥१४॥ क्वचिच्चन्द्राश्म-सूर्याश्म-मयान् सुधवलालयान् । मणिहेमौघसम्पूर्णान् धरापालो ददर्श च ॥१५॥ विलोकयन् वनं हेम-मये धवलसद्मनि । अद्राक्षीद्योगिनं पद्मा-सनासीनं नृपाङ्गभूः ॥१६॥
525252S2S252525525525

Page #234

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ २१२ ॥
1952555!
धरापालोsनमद्यावद्योगिनां तावता स च । ध्यानं मुक्त्वा जगौ वस्स ! स्वागतं तव विद्यते ॥ १७ ॥ विद्या दातुं मया तुभ्यं त्वमानीत इहाधुना । अभोजयत्ततो योगी सारां रसवतीं च तम् ॥ १८ ॥ मत्वा तमुत्तमं खड्ग- सिद्धिविद्यां स योगिराट् । धरापालाय भूपाल पुत्राय प्रददौ मुदा ॥ १९ ॥ ततो वपू स्यात्यक्त्वा योगी विशदमानसः । सुरलोकं ययौ यावत्तावत् स विस्मितोऽजनि ॥ २० ॥ तदा सोsपि धरापालो ददर्श न च योगिनम् । वनं पश्यन् ययौ द्रष्टुमग्रे कौतुकमादरात् ।। २१ । ततो गच्छन् पुरः कूप-मन्तर्वर्ति बकस्थलम् । ददर्श च नरं तत्र जलस्थं रुचिराकृतिम् ॥ २२ ॥ स च प्राह धरापाल ! यद्यस्तीच्छा तव श्रिये । तदाऽत्राऽऽगच्छ दास्यामि तुभ्यं सिद्धि गरुत्मनः ॥ २३ ॥ कृत्वा साहसं यावद् झम्पां कूपे ददौ स्यात् । तावत्कूपोऽभवद् हेम-मयपीठं महत्तमम् ॥ २४ ॥ ततोऽभूत् विस्मितो भूप-सुतो यावत् स्वचेतसि । तावत्तत्रागतो देवो जगादेति च तं प्रति ।। २५ ।। स्वत् साहसेन तुष्टोऽस्मि वरं वृणु यथेप्सितम् । कुमारः प्राह कल्याण-सिद्धि देहि ममाधुना ॥ २६ ॥ ततस्तुष्टेन देवेन स्वर्णसिद्धिर्मनोहरा । ददे तस्मै धरापाल कुमाराय महात्मने ॥ २७ ॥ ततोऽभ्येत्य धरापालो गिरिदुर्गपुरे भ्रमन् । ननामाम्बापितृभ्रात् पादान् विनयपूर्वकम् ॥ २८ ॥ सम्प्राप्तमविद्यादि-सम्बन्धं निखिलं तदा । प्रोक्त्वा प्रमोदयामास पित्रादीन् स्वजनानपि ॥ २९ ॥
S2525:
॥ २१२ ॥

Page #235

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ० ॥२१३॥
STRISCIEC252TS 252ISESE
भाग्यवन्तं धरापालं मत्वा तातः सदुत्सवम् । राज्यं वितीर्य जग्राह संयमं गुरुसन्निधौ ॥३०॥ पालयन् संयमं भूप-यतिः शत्रुञ्जये गतः । क्षिप्त्वा काखिलं मुक्ति-नगर्या समुपेयिवान् ॥३१॥ खड्गविद्याप्रभावेन साधयन् पृथिवीं क्रमात् । धरापालः ससाधाऽऽशु भुवः खण्डवयं स्फुटम् ॥ ३२ ॥ एकदा तस्य देहेऽभृद् गलत्कुष्टाभिधाऽऽमयः । ततः सो विदधे नाना-प्रकारान्यौषधानि च ॥३३॥ नाभूद् गुणस्ततः प्राणांस्त्यक्तुं चितां महत्तराम् । विधाय विशति-स्माग्नौ कुमारो मारसन्निभः ॥ ३४॥ तदाऽकस्मात् खगस्तत्रा-भ्येत्य प्राहेति तं प्रति । त्वं किं प्राणांस्त्यजेदानी प्रविश्य ज्वलने वद ॥३५॥ स्वस्मिन् रोगस्वरूपे तु प्रोक्ते तेन खगो जगौ । शत्रुञ्जये जिनस्नात्र-वारि यद्विद्यते वरम् ॥३६॥ तेन कुष्ठं मदीयाङ्गाद् गतं तमो रवेरिव । तदम्बुना वपुस्त्वं वाऽभिषिञ्चाभ्येत्य तत्र च ॥३७॥
त्वदीयो विग्रहो रोग-रहितः सहितः श्रिया । भविष्यत्यचिरात्तीर्थ-प्रभावात् सिद्धपर्वते ॥३८॥ H * यतः-" टङ्कणेन यथा हेम जलेन लवणं यथा । तथा शत्रुञ्जयस्मृत्या कर्मपको गलत्यहो ? ॥१॥॥
* तमो यथोष्णरुचिना पुण्येन च दरिद्रता । तथा शत्रञ्जयस्मृत्या विनश्यति कुकर्म तत् ॥३९॥॥ 4* कुशिलेन यथा शैलः सिंहनेव कुरङ्गकः । तथा शत्रजयस्मृत्या भिद्यते पूर्वकर्म तत् ॥४०॥॥
आकण्यैतत् खगप्रोक्तं धरापालः ससोदरः । मेलयित्वा बहुं सधं चचाल शोभनेऽहनि ॥४१॥
SOSTSPSSESESSESPITE
।।२१३

Page #236

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२१४॥
ZTET25252STTISTA
दिनानां दशकं तत्र स्थित्वा कुर्वन् महोत्सवम् । प्रासादं कारयामास धरापालो महतमम् ॥ ४२ ॥ धरापालो जिनं नाभि नन्दनं शोभनेऽहनि । स्थापयामास तत्रैव प्रासादे भूरिरैव्ययात् ॥ ४३ ।। प्रभोः कृत्वाऽर्चनां पुष्पैः प्रवरैर्वरभङ्गिभिः । ध्यानं कर्तुं महीपाल उपविष्टो वरोदयः ॥ ४४ ॥ तत्रैव ध्यायतस्तस्य भूपस्य नाभिनन्दनम् । केवलज्ञानमुत्पन्नं लोकालोकावलोककम् ॥ ४५ ॥ तत्राभ्येत्याऽमराधीशै-विहिते स्वर्णवारिजे । धरापालो गृहीत्वाऽत्र साधुवेषं छुपाविशत् ॥ ४६ ।। उपविष्टेषु भूयिष्ठ-श्राद्धेषु स च केवली । धर्मोपदेशमादातुं प्राववर्ते कृपापरः ।। ४७॥ * तथाहि-धर्मादाऽऽसाद्यते राज्यं धर्माद् देवत्वमाप्यते । धादेव शिवप्राप्तिः धर्मः सेव्यस्ततो बुधैः ॥४८॥ * धम्मो मङ्गलमुत्कृष्टं धर्मः स्वर्गापवर्गदः । धर्मः संसारकान्तारो-ल्लङ्घने मार्गदेशकः ॥ ४९ ॥ * धर्मों मातेव पुष्णाति धर्मः पाति पितेव सः । प्रीणाति पुत्रवद् धर्मः धर्मः स्नियति बन्धुवत् ॥ ५० ॥ * धर्मस्य जननी जीव-दया मान्या सुरासुरैः । तस्मात्तद्वैरिणी हिंसां नाद्रियेत सुधीर्नरः ॥५१॥ * दानं तपो देवपूजा शीलं सत्यं जपः पुनः । सर्वमप्यफलं तस्य यो हिंसां न परित्यजेत् ॥५२॥ * कण्टकेनापि संविद्धो देहो दूयेत निश्चितम् । तत्कथं शस्त्रसङ्घातैर्हन्यते हि परो जनः ॥ ५३॥ * दयां विनापि मन्यन्ते ये धर्म मूर्खशेखराः । वन्ध्यायां तनयं तेऽपि जनयन्ति विसंस्थूलाः ॥५४॥
SISTSUSESTSESESPESASESC

Page #237

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०/ज
॥२१५॥
SPSSESSESZSESZSESESTSESEI
* दयैव हि परो धर्मों दयैव हि परं श्रुतम् । दयां विनाऽखिलो धर्मों भवेन्निःफल एव तु ॥ ५५॥क * नाद्रियेत कृतघ्नत्व-माद्रियेत कृतज्ञताम् । स्वोपकारिणि धर्मे तदादरं कुरुते भवी ॥५६॥॥ इत्यादि धर्म-माकर्ण्य बहवो भव्यमानवाः । जगृहुः संयम स्वर्गा-पवर्गसुखदायकम् ॥ ५७ ॥ केचिच्च मानवाः श्राद्ध-धर्म द्वादशधा मुदा । आदार्जीवरक्षाद्य-तिथिदानादिकं व्रतम् ॥ ५८ ॥ तेन केवलिना भव्या बोधिता बहवः क्रमात् । शत्रुञ्जयाचले क्षिप्त्वा काऽशेष शिवं ययुः ॥ ५९॥ धरापालसुतश्चन्द्रोऽमात्यै राज्ये निवेशितः । मेदिनी पालयामास न्यायमार्गेण सन्ततम् ॥६॥ इतः प्रबोध्य भूयिष्ठ-भव्यान् धर्मे जिनोदिते । धरापालः शिवं प्राप शत्रुञ्जय-शिलोच्चये ॥ ६१ ॥ धरापालोऽगमद्यत्र मुक्तिं शत्रुञ्जये गिरौ । तत्र चन्द्रो जिनागारं शान्तिनेतुरकारयत् ॥ ६२ ।। तस्मिन् जिनालये मूर्ति शान्तेहेममयीं वराम् । सूत्सवं स्थापयामास धरापालसुतः क्रमात् ॥ ६३ ॥ चन्द्रोऽन्यदा गुरूपान्ते सम्यक्त्वस्य फलं वरम् । शुश्रावेति शिवश्रीः स्यात् सम्यक्त्वादेव देहिनाम् ॥ ६४ ॥ * सम्यग्दर्शनसंशुद्धः सत्पुमानुच्यते बुधैः । सम्यक्त्वेन विना जीवः पशुरेव न संशयः ॥६५॥ H * सम्यक्त्वं यस्य जीवस्य हस्ते चिन्तामणिभवेत् । कल्पवृक्षो गृहे तस्य कामगव्यनुगामिनी ॥६६॥क
* सम्यक्त्वालङ्-कृतो यस्तु मुक्तिश्रीस्तं वरिष्यति । स्वर्गश्रीः स्वयमायाति राज्यलक्ष्मीः सखी भवेत् ॥६७॥5
ESSISESTSS25525:25EI
॥२१५॥

Page #238

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
एवं सम्यक्त्वमाहात्म्यं श्रुत्वा चन्द्रमविपतिः । मुक्तिगमोचितं पुण्य-मर्जयामास वेगतः ॥ ६८ ।। मृत्वाऽऽद्यताविषे गत्वा लक्ष्मीपुर्या महीपतेः । भीमस्य मदनः पुत्रोऽजनिष्ट जिनधर्मकृत् ॥ ६९ ॥ क्रमाच्छत्रुञ्जये गत्वा श्रीनाभेयार्हतः पुरः । ध्यानं कुर्वन् ययौ मुक्तिं सर्वकर्मायुषां क्षयात् ॥७० ।।
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२१६॥
TESTSELE2525252525252525
श्री नीलपुत्र-सम्बन्धः । राजादन्या अधः स्वामी वृषभः सुरसेवितः । पावयन् पृथिवीं सिद्ध-पर्वते समवासरत् ॥१॥ द्वितीयो गणभृच् चन्द्र-सेनो भूयिष्ठसाधुयुम् । तत्र तीर्थे समायातो नन्तुं तीर्थ जिनान् पुनः ॥२॥ जतिन्यः सुन्दरीमुख्या वह्वयो भासुरभावतः । तीर्थ नन्तुं समायाताः भूरिसाध्वीनिसेविताः ॥३॥ एकदा वृषभं नत्वा चन्द्रसेनो गणी जगौ । अस्य तीर्थस्य माहात्म्यं जल्पतां भगवन् ! ध्रुवम् ॥४॥ प्रभुर्योजनगामिन्या वाण्या मधुरया तदा । जगाद तीर्थमाहात्म्य-मेवं गणभृतः पुरः ॥५॥ * प्राणिभियं समारूढे-लोकाग्रमतिदुर्लभम् । अवाप्यते स तीर्थेशः शाश्वतोऽयं गिरिवरः ॥ ६ * अनादितीर्थमेतद्धि सिद्धास्तीर्थकृतोऽत्र च । अनन्ता मुनयश्चापि क्षिप्त्वा स्वं कर्मसश्चयम् ॥७॥
2SPSS2SPSSPGOSPSESESES26
॥२१६॥

Page #239

शत्रुष्जय
कल्पवृ०
॥ २१७॥
$525252525252525
* ये चात्र पक्षिणः सन्ति क्षुद्रा अन्येऽपि जन्तवः । हिंसका अपि सेत्स्यन्ति ते भवैस्त्रिभिरुत्तमाः ॥ ८ ॥ * अभव्याः पापिनो जीवा नामुं पश्यन्ति पर्वतम् । लभ्यते चापि राज्यादि नेदं तीर्थं हि लभ्यते ॥ ९ ॥ * मुक्तेषु तीर्थनाथेषु गते ज्ञाने महीतले । लोकानां तारकः सोऽयं श्रवणात् कीर्त्तनादपि ॥ १० ॥ * दुःषमाख्येऽपि समये गते ज्ञानेऽपि केवले । धर्मे विसंस्थूले जाते तीर्थमेतञ्जगद्धितम् ॥ ११ ॥ * अत्रार्हतां कृता पूजा स्तुतिपुष्पाक्षतादिभिः । आसंसारं कृतं पापं प्राणिनां हि व्यपोहति ॥ १२ ॥ * यतः — पूजाऽर्हतो गुरोर्भक्तिः श्रीशत्रुञ्जयसेवनम् । चतुर्विधस्य सङ्घस्य सङ्गमः सुकृतैर्भवेत् ॥ १३ ॥ * येनात्र गुरवो वस्त्र-भक्तदानादिभिर्मुदा । सन्मानिता लभिष्यन्ते ते स्वर्गशिवसम्पदः ॥ १४ ॥
* यतः - वस्त्रान्नजलदानेन गुरोः शत्रुञ्जये गिरौ । इहापि परलोकेsपि जनाः सुखजुषोऽभवन् ॥ १५ ॥ * सङ्घपादरजो यस्य शिरः स्पृशति देहिनः । तीर्थसेवाफलं तस्य पवित्रस्य भवत्यहो १ ॥ १६ ॥ * शत्रुञ्जयादितीर्थेषु प्रासादान् प्रतिमाश्च ये । कारयन्ति हि तत्पुण्यं ज्ञानिनो एव जानते ॥ १७ ॥ * कारयन्ति जिनानां ये तृणावासानपि स्फुटम् । अखण्डितविमानानि लभन्ते ते त्रिविष्टपे ॥ १८ ॥ श्रुत्वेति गणभृन्मुखाजनास्तत्र जिनान्तिके । जगुस्तीर्थमिदं वर्ष वर्ष प्रति नमस्यते ॥ १९ ॥ तदा तत्र महीशान - पुराधीशो धनो नृपः । भूरिसङ्घयुतो नन्तुं तीर्थदेवान् समागमत् ॥ २० ॥
129525252552552552555
॥ २९७ ॥

Page #240

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ २१८॥
22ISTSSTISCSESECEIPTIS
सोऽपि भूमीपतिर्मुख्य-प्रासादे प्रथमं जिनम् । पूजयित्वा सुमैर्य-स्तुति चक्रे मनोहराम् ॥२१॥ ततो गत्वा जिनोपान्ते धर्म श्रोतुं गरेश्वरः । उपाविशद्यदा ताव-ज्जिनाधीशो जगावदः ॥२२॥ * निद्रान्ते परमेष्ठिसंस्मृतिरथो देवार्चनव्यापृतिः, साधुभ्यः प्रणतिः प्रमादविरतिः सिद्धान्ततत्त्वश्रुतिः ॥ सर्वस्योपकृतिः शुचिव्यवहृतिः सत्पात्रदाने रतिः, श्रेयो निर्मलधर्मकर्मनिरतिः श्लाघ्या नराणां स्थितिः ॥२३॥ पादमायान्निधिं कुर्यात् पादं वित्ताय घट्टयेत् । धर्मोपभोगयोः पादं पादं भर्तव्यपोषणे ॥ २४ ॥ दिने दिने मङ्गलमजुलाली सुसंपदः सौख्यपरम्परा च । इष्टार्थसिद्धिर्बहुला च बुद्धिः सर्वत्र वृद्धिः सृजतां च धर्म ॥ * कृत्वा पापसहस्राणि हत्वा जन्तुशतानि च । इदं तीर्थ समासाद्य तिर्यश्चोऽपि दिवं गताः ॥२६॥ * शत्रुञ्जये जिने दृष्टे दुर्गतिद्वितयं क्षिपेत् । सागराणां सहस्रं च पूजास्नात्रविधानतः ॥ २७ ॥॥ * “छठेणं भत्तेणं अपाणएणं तु सत्त जत्ताओ | जो कुणइ सित्तुंजे सो तइयभवे लहइ मोक्खं ॥ १ ॥ * जो गुणइ लक्खमेगं पूयइ विहिइं च जिणनमुक्कारं । तित्थयरनामगोयं सो बंधइ नस्थि संदेहो ॥२॥" श्रुत्वेति भूरि भव्यानां षष्ठादिकं तपोऽनिशम् । कुर्वतामभवज्ज्ञानं पञ्चमं च शिवं ततः ॥२८॥ केचिद्भवान्तरे गत्वा सर्वार्थसिद्धिमन्दिरे । प्राप्य मर्त्यजनिं मुक्तिं गमिष्यन्ति न संशयः ॥२९॥ राजादन्या अधोऽस्याश्च ध्यायन्तः परमं पदम् । असङ्ख्याता ययुर्यान्ति यास्यन्ति शिवपत्तने ॥३०॥
S2S2SS2252SSES252525252SE

Page #241

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृक्ष
॥२१९॥
S22525252525252225
श्रत्वेति धनभूपस्तां लाजैर्यावदवर्द्धयत् । तावद् ववर्ष दुग्धं सा सङ्घशस्योपरि स्फुटम् ॥३१॥ यतिन्योऽपि तदा बह्वयः सम्प्राप्य ज्ञानमन्तिमम् ! अलश्चक्रुः शिवं क्षेत्र-मनन्तसुखदायकम् ॥ ३२ ॥ ततोऽन्यत्र युगादीशो भव्यान् बोधयितुं जनान् । विहारं विदधे भूरि वाचंयमसुरश्रितः ॥३३॥ अन्यदा चक्रिराडाद्यः कमलाचार्य-सन्निधौ । सुश्रावेति जिनप्रोक्तं धर्म जीवदयामयम् ॥३४॥ तथाहि-शत्रुमर्दनभूपस्य पुरतोऽन्येदुरादरात् । श्रुतशेखरमरीशाः प्रददुर्धर्मदेशनाम् ॥ ३५॥ * यो दृष्टो दुरितं हन्ति प्रणतो दुर्गतिद्वयम् । सङ्घशार्हन्त्यपदकृत् स जीयात् विमलाचलः ॥ ३६॥क * यस्मिन्नदीपयोमृत्स्ना-वृक्षाद्यौषधयोऽखिलाः । रोगादिव्याधिहन्त्र्यः स्युः श्रियो दात्र्यः पदे पदे ॥ ३७॥5 * यतः-शत्रुञ्जयनदीमृत्स्नाः स्पृष्टा रोगापहाः स्मृताः । कादम्बोपधिभिर्माताः प्राप्नुवन्ति च हेमताम् ॥३८॥ * तस्यास्तीरद्रमफला-न्यास्वदन्ति नराश्च ये । एतत्पयोऽपि नियमा दामासावधि ये पपुः ॥३९॥॥ * ते वातपित्तकुष्ठादि-रोगान् जित्वैव हेलया । स्वं वपुस्तप्तहेमाभं प्राप्नुवन्ति सुकान्तिमत् ॥४०॥ युग्मम् ॥ * यज्जलस्नानतो यान्ति पापान्यपि शरीरतः । का कथा वातपित्तादे र्यद-साध्यस्यागदैरपि ॥४१॥ * सर्वतीर्थफलावाप्ति-प्रतिभूरियमङ्गिनाम् । सर्वपापहरा स्पर्शादपि शत्रुञ्जया नदी ॥४२॥ * यस्या नद्याः पयःस्पर्शाद् गदनाश चाम्बुपानतः । लेभिरे सुखसङ्घातं शान्तनक्ष्मापसनुवत् ॥४३॥
SESSESETESTSS2552SSSSSS
॥२१२॥

Page #242

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
॥ २२० ॥
525525252525252525252525
श्रीपुरे शान्तनोणि-पतेः शीतत्रिया प्रिया । स्वप्नेsय धूसरं वह्नि वीक्ष्याह प्रत्युरग्रतः ॥ ४४ ॥ तस्याऽसावि सुतो नील-नामा यदा शितिद्युतिः । तदा च भूपतेः कुम्भि-सैन्यं क्षयमुपाययौ ॥ ४५ ॥ महानीलाभिधः कालो महाकालायोऽपरः । दुःस्वप्नमूचिता एते यदाऽभूवन् सुताः क्रमात् ॥ ४६ ॥ तदाश्वाङ्गं धनं मन्त्रि -मुख्याश्च निधनं ययुः । ततोऽकस्मात् परबलैर्वेष्टितं नगरं हि तत् ॥ ४७ ॥ प्रक्षीणकोशदण्डः सन् निशायां शान्तनो नृपः । पत्नीपुत्रयुतो नंष्ट्रा ययौ कापि पुरे रहः ॥ ४८ ॥ चत्वारस्तनयाः सप्त व्यसनग्रस्तचेतसः । कुर्वन्ति न मनाग् धर्मं पापं च कुर्वते सदा ॥ ४९ ॥ * यतः " द्यूतं मांसं सुरा वेश्या चौर्य पापर्द्धिसेवनम् । परस्त्रीपु रतिः सप्तव्यसनी दुःखदा हासौ ॥ १ ॥ " द्यूतात् सर्वाणि जायन्ते व्यसनानि पराण्यपि । लोकद्वयाहितकरं तस्माद् द्यूतं त्यजेद्बुधः ॥ ५० ॥ द्यूतेनापयश धर्म-बन्धुवर्गकुलक्षयः । भवेत् तैरश्वनरक-गतिर्दुःखौघदायिनी ॥ ५१ ॥ गोमायुश्च पिशाचास्ते ज्ञेया नरकगामिन: । जिह्वास्वादरसान्मांसं ये यदश्नन्ति दुर्धियः ॥ ५२ ॥ ते गत्वा नरके छेद-भेदकुम्भ्यादिपाकजाम् । वेदनां दुःशकां वाढं सहन्ते बहुकालतः ।। ५३ ।। कुरूपाः क्रूरधिषणाः कुसंसर्गपराश्च ते । राजानं मुमुचुर्नैव कुग्रहा इव वक्रगाः ॥ ५४ ॥ तैः कुपुत्रैः समं भूपो भ्रमन् पुरात् पुरं प्रति ! लभन्ते स्थानकं नैव कुत्रापि विषये मनाग् ॥ ५५ ॥
25259255257525252557585
॥ २२० ॥

Page #243

शत्रुञ्जय
mmmmmmma
कल्पवृ०
॥२२१॥
STISSPSSESSISESTSESSIS
विप्रतार्य कुतोऽप्येनं पत्नी पुत्रसमन्विताम् । करिष्याम्यहकं स्वायुःशेषमद्यात्मनो वधात् ॥५६॥ ध्यात्वेति भृगुपाताय महाशैलाभिधं गिरिम् । आरूढः शान्तनोऽपश्यद् जिनायतनमुत्तमम् ॥ ५७ ॥ प्राणप्रयाणके वाञ्छन् शम्बलं सुखहेतवे । कुटुम्बयुग् ययौ चैत्ये सम्प्रतेरहतस्तदा ॥ ५८ ॥ नत्वाऽर्हचरणौ भक्त्या नमस्यन्तं जनं वरम् । ददर्श शान्तनः क्षमापः सर्वकुटुम्बसंयुतः ॥ ५९ ।। तस्येक्षणाद्धरानाथः समुत्पन्नसुवासनः । अनंसीत् जिनपं तत्त्वा-दैक्यं कुर्वन् जिनात्मनोः ॥६॥ * यतः-अल्पापि मनःशुद्धथा जिनभक्तिर्विनिर्मिता । इहलोकेऽपि यत् सातदायिनी परलोकवत् ॥ ६१ ॥॥ पूर्वायातो नरः प्राह शेपोऽहं जिनसेवकः । तुष्टोऽस्मि जिनभक्त्या ते वरं ब्रहि यथेप्सितम् ॥ ६२॥ ततो भूपो जगौ हृष्टोऽस्म्यहं शेष ! तवेक्षणात् । सम्पदो निखिला हस्ते मामके समुपागताः ॥६३ ॥ मम पुत्रेषु जातेषु गजादिसर्वसम्पदाम् । आदौ नाशः कथं जातः प्रसद्य त्वं निवेदय ॥ ६४ ॥ धरणेन्द्रो जगौ पल्यां भिल्लोऽभूत् कमलाभिधः । क्रूराशयोऽशुभध्याना-धारो ध्वस्ताङ्गिसञ्चयः ॥६५॥ हिंसन् जीवान् बनेऽन्येद्युः कायोत्सर्गस्थितं मुनिम् । दृष्ट्वाऽप्राक्षीत् मृगो गच्छन् दृष्टोऽत्र भवता नवा ॥६६॥ कृपात्मा स मुनिः प्राह या पश्यति न वक्ति सा । यच्च वक्ति न पश्येत्तत् कथं वच्म्यहकं वद ? ॥६७॥ ततो रुष्टेन भिल्लेन मार्गणेनिहतो मुनिः । स्मरन्नमस्कृति सद्यः परलोकमसाधयत् ॥ ६८ ॥
SETISSISESESTISSS:S250
॥२२१॥

Page #244

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
ततो भिल्लो ब्रजन्नग्रे दृष्ट्वा धावन् हरि प्रति । सिंहेन निहतः पृथव्यां पपात गिरिकूटवत् ॥ ६९ ॥ मयाद्याऽघाति निःपापो निरागा मुनिपुङ्गवः । इदं तत्फलमायातं दध्यौ भिल्लः स्वचेतसि ॥ ७० ॥ स मृत्वा सप्तमी भूमि साधुघातजपातकात् । ययौ सेहे च दुःखानि त्रयस्त्रिंशत् पयोनिधीन् ॥ ७१ ॥ . ततो निर्गत्य सिंहादि-भवान् भूरीन भ्रमन् क्रमात् । भिल्लजीवो ययौ श्वभ्रे तीव-दुःखौघमन्दिरे ॥ ७२ ॥ प्रान्तस्मृतमुनिवध-कृतदुःकृतगर्हणः । निर्गत्य नरकात्पुत्रो नीलाबस्तेऽभवत सुतः ॥ ७३ ॥ * यतः-स्वयं कृतस्य पापस्य निन्दया गर्हणात् पुनः । जीवा भवन्ति निःपापाः स्वर्गभाजो भवन्ति च ॥७४॥॥ तवासौ तनयो भिल्ल-भवे मुनेर्वधात्तमः । अर्जयत् यत् तदेवान्ते निनिन्द स्वयमञ्जसा ॥ ७५ ॥ यत्पुण्याते सुतो जातः कुले नीलाभिधो नृप ! । अवशिष्टेन पापेन सूनोर्दुस्थं समागमत् ॥७६॥
॥२२२॥
ISTSESTSISESESZSE252SISTS
SSSSSSSSSESSESES
॥२२२॥
श्री महानीलस्य द्वितीयपुत्रस्य सम्बन्धः । कङ्कापुर्यामभूगीम-भूपस्य सेवको धनः । सो प्राप्नुवन्निजं ग्राम सचिवान् हन्तुमिच्छति ॥१॥ दारि-योपहतोऽन्येधु-जिमन् धनोऽन्नमध्यतः । असारं प्रत्यजन् दृष्ट्वा पत्न्या प्रोक्तमिदं तदा ॥२॥

Page #245

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
त्वया तु यादृशं धान्यमानीयेत पते ! गृहे । तादृशं पक्तमेवास्ति नक्रं किं मोठ्यते त्वया ? ॥३॥ आकण्यैतद् धनः क्रुद्धो महता लेष्टुना तथा । जघान गेहिनी मृत्यु-मगमन्मूच्छिता यथा ॥४॥ धनेन निहतां पत्नी ज्ञात्वा तं राजसेवकाः । बवा भूपान्तिके निन्युः जगुश्च गहिनीवधम् ॥ ५॥ राजादेशात्तलारेण शूलायां रोपितो धनः । मुनिदत्तं नमस्कार सस्मारकापमानसः ॥६॥ पूर्वबद्धकुकर्मत्वात् षष्ठी पृथ्वी समेत्य सः । नमस्कारस्मृतेर्जातो महानीलाभिधाङ्गजः ।।७।। * यतः-" निःशरण्या सदाभीरु घातनीयापि नाबला । यतः सा कुपिता लोक द्वयघाताय जायते ॥ ८॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२२३॥
ETS255252SZSPSSIST
SESE252SSESESEITSTISSE
श्री कालपुत्र सम्बन्धः । धर्माहनगरे धीर-महेभ्य नन्दनो हरः । कामान्धः सेवते नारीबलाद् द्रव्येण वा कचित् ॥१॥ द्रव्ययौवनगर्वेण गुरुदेवाभिनिन्दकः । धर्मघातकरः पित्रो-राज्ञां न मन्यते मनाग् ॥२॥ गुरुदेवादिपितॄणां कुर्वन्निन्दा निरन्तरम् । हरः क्रूराशयो मृत्वा चाण्डालोऽजनि पापतः ॥३॥ ततो मृत्वाऽगमत् श्वभ्रे ततो व्याघ्रोऽभवद्वने । ततश्च नारकी जातो भूरिदुःखौघभाजनम् ॥४॥
॥ २२३

Page #246

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
* यतः-न बोधिजीजं नो मुक्तिर्न स्वर्गः कुशलं न हि । शुक्लद्रव्यस्य नो लब्धि-देवनिन्दापरस्य तु ॥१॥ मूकत्वम् काहलत्वम् च लूताकुष्ठादिदोषजाः । मुखरोगाः सप्तपष्टि-जर्जायन्ते जिननिन्दया ॥५॥ अयशोऽकालमरणं दुःखं वक्त्रविगन्धता । लूतातन्तुमुखा दोषा जायन्ते गुरुनिन्दया ॥६॥ संसारी नरके तिर्यग्-भवे स्यात् स पुनः पुनः । धर्मिणां निन्दको नैव लभते मानुषं भवम् ॥७॥ त्रयाणामपि यस्तेषां निन्दको घोरपातकी । तस्य संसर्गमात्रेण मलिनाः स्युः परेऽपि हि ॥ ८॥ अस्मत्कुलकलङ्काय नन्दनोऽयं भविष्यति । ध्यात्वेतीभ्येन स त्यक्तो दूरे तस्करवद् गृहात् ॥९॥ स लूतामुखपाकेन प्रान्ते वेदनयाऽदितः । मृत्वा कालाभिधः पुत्र स्तवायमभवत् क्रमात् ॥१०॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२२४॥
JELE25252525252SSZZST25
SP5PS2525252STIG2SPS259
श्री महाकालसम्बन्धश्चतुर्थः । कुल्यपुर्या मुकुन्दस्य द्विजयाऽभूद्धरिसुतः। भिक्षोपजीवितां याश्चा-परो दुःखस्य भाजनम् ॥१॥ देशाद्देशं भ्रमन् विप्रो दुःपूरोदरपूर्तये । सार्चिकस्य कस्यापि गेहे किङ्करतां श्रितः ॥ २ ॥ सोऽन्यदाऽऽदाय सर्वज्ञ-भूषणानि दिनात्यये । लात्वा विकीय वक्षस्वं (!) बभार वाडवाधमः ॥३॥
॥२२४।।

Page #247

www.kobatirtm.org
Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandie
शत्रुनय कल्पवृ०
॥२२५॥
MEISHESDESESSESSESISE
साधोरप्युपकरणानि लात्वा विक्रीय वाडवः । वेश्याऽऽसक्तो ददौ तस्मै तद्धनं कामविह्वलः ॥४॥ तदैकेऽऽनाहतेनोक्तं गुरु-देवधनादनात् । लभते नरकं घोरं जीवः संसारभाग् भवेत् ॥५॥ देवद्रव्यं गुरुद्रव्यं दहेदाऽऽसप्तमं कुलम् । विषं वा तैलसम्मिश्रं भोज्यं देवधनं न तु ॥६॥ देवद्रव्यविनाशेन प्रथमं नरकं व्रजेत् । सप्तवारान्नरस्तीवं दुःखलक्षं व्यथार्दितः ॥७॥ यथान्ने विषसंसर्गों दुग्धे कञ्जिकसङ्गमः । तथाऽऽत्मनो धनेनोच्चैः संसर्गों गुरुसम्पदाम् ॥ ८॥ जीविताशाऽस्ति या देव-गुरुद्रव्येण देहिनः । धत्तुरकरमोन्मिश्च-विद्यास्वादोद्भवा हि सा ॥९॥ "भक्खणे देवदव्वस्स, परत्थीगमणेण य । सत्तमं नरयं जंति, सत्तवारा य गोयमा !" ॥१०॥ वारितोऽपि द्विजोऽन्येन देवगुर्वोर्धनं हरन् । न तस्थौ नरके तस्मात् पापान्मृत्वाऽगमत् क्रमात् ॥११॥ ततो निर्गत्य चाण्डालो भूत्वा कृत्वा तमो बहु । पुनः श्वभ्रे ययौ विप्र-जीवोऽहिरभवत्ततः ॥१२॥ सोऽप्येकदा मुनेरास्यान् म्रियन् श्रुत्वा नमस्कृतिम् । महाकालाभिधः पुत्र स्तवाजनिष्ट साम्प्रतम् ॥ १३ ॥
LS2S5IGCPSS255.255259
॥२२५॥

Page #248

शत्रुज्जय
कल्पवृ० ॥ २२६ ॥
5255255252
525252
श्री शत्रुञ्जयानदीप्रभावे शान्तनभूपकथा ।
एतेषां तव पुत्राणामवशिष्टेन साधुना । श्रितं राज्यं ततः कुर्या मा चिन्तां मरणेऽधमे ॥ १ ॥ शान्तनोऽवक् कथं तस्मात् पापात् स्यान् मम छुट्टनम् । पुत्राणां च कथं तेभ्यः पापेभ्यः छुट्टनं पुनः ॥ २ ॥ गुरुराचष्ट सिद्धाद्रौ गच्छ सार्धं तनूभवैः । गच्छतश्च तनूजानां पापमुक्तिर्भविष्यति ॥ ३ ॥ शत्रुञ्जया नदी वरा स्नात्वा तत्पयसा पुनः । स्नात्रं कुरु प्रभोर्भक्त्या सर्वपातकपिष्टये ॥ ४ ॥ तटस्थ जिनागारप्रासादे प्रथमं जिनम् । स्थापितं सूर्यभूपेन त्वं प्रपूजय सन्ततम् ॥ ५ ॥ तदेनः शान्तये तत्र विधिवज्जिनचर्चनम् । विधेहि त्वं त्रिधा शुद्धया रक्षणीयाश्च जन्तवः ॥ ६ ॥ षष्टाष्टमादि ते पुत्राः कुर्वन्तो जिनचर्चनम् । भवन्ति लघुकर्माणो मुक्तिभाजो भवन्ति च ॥ ७ ॥ शत्रुञ्जयाम्बुना स्नात्वा स्नात्वा तद्वारिणा प्रभुम् । षण्मासैः स्युर्नरा रोग - रिक्ता राज्यं श्रयन्ति च ॥ ८ ॥ स्नानात् कुकर्मनिर्मुक्ताः सुरोपमशरीरिणः । स्वराज्यस्य तु भोक्तारः स्वाराज्यस्यापि भाविनः ॥ ९ ॥ शत्रुञ्जाम्बुना स्नानं कुर्वश्व कारयन् जिनम् । पण्मासान्ते च वः पाप मुक्तिरेव भविष्यति ॥ १० ॥ शेषेनोक्तं निशम्येति नत्वाऽहीनक्रमौ मुदा । भूपः पुत्रप्रियायुक्तो ययौ शत्रुञ्जये गिरौ ॥ ११ ॥ शत्रुञ्जयानदीतीरे कृत्वा तृणकुटीरकान् । स्वकृतैनश्छिदे तस्थौ भूपः कुटुम्बसंयुतः ॥ १२ ॥
SP5255225255752525252525t
॥ २२६ ॥

Page #249

शत्रुञ्जय
कल्पवृ●
॥ २२७ ॥
5252525 25 25 25 25 25 25 252525
अर्हत्स्नात्रं त्रिसन्ध्यं ते कुर्वतस्तज्जलैः सदा । नेमुःर्भक्त्या जिनाधीशं तत्तीरद्रुफलादनाः ॥ १३ ॥ मासान्ते तनया जाता नीरोगा निखिलास्तदा । ततः शेषोदितो राजा षण्मासीं तत्र तस्थिवान् ॥ १४ ॥ षण्मासान्ते स्मृतः शेषोऽभ्येत्य शान्तनभूपतिम् । विमानारूढमाधाय चचाल तत्पुरं प्रति ॥ १५ ॥ शेषसान्निध्यतो राजा निर्घाटय निखिलान् रिपून् । उपविष्टो निजे राज्ये जिनेन्द्रार्चनपूर्वकम् ॥ १६॥ शान्तनो भूपतिः सङ्घ मेलयित्वा बहुं क्रमात् । यात्रां शत्रुञ्जये चक्रे भूयिष्ठद्रविणन्ययात् ॥ १७ ॥ कारयित्वा जिनागारं स्फारं शत्रुञ्जयाचले । जिनौकोलंकृतां पृथ्वीं कारयामास शान्तनः ॥ १८ ॥ चतुःषष्टिशरल्लक्षा-ण्यास्वाद्य विभुतासुखं । राज्यं दत्त्वा च नीलाय राजा संयममाददौ ॥ १९ ॥ त्रिभिः पुत्रैश्च गेहिन्या भूपपृष्ठौ व्रतं लले । ततो नील: पपालोर्वी न्यायमार्गेण नित्यशः ॥ २० ॥ शान्तनः पुत्रपत्नीयुक् पालयंवरणं सुखम् । शत्रुञ्जये ययौ वर्ष - लक्षप्रान्ते तपः परः ॥ तत्रानशनमादाय पालयन्तो नृपादयः । क्षीणनिः शेषकर्माणः कल्याणनगरी ययुः ॥ २१ ॥ नीलोऽपि भूपतिर्दत्त्वा राज्यं स्वकीयसूनवे । आत्तत्रतो ययौ शत्रुञ्जये तीर्थे तमश्छिदे ॥ २२ ॥ सोsपि कुर्वस्तपस्तीव्रं ज्ञानमासाद्य केवलम् । शिवपुर्यां ययौ सर्व क्षीणकर्म्मा नरेश्वरः ॥ २३ ॥ उक्तंच - शत्रुञ्जयमहातीर्थे श्रिता शत्रुञ्जया नदी । राज्यभ्रष्टस्य राज्यानि सुखभ्रष्टस्य शर्म च ॥ २४ ॥
255255252525255251
॥ २२७॥

Page #250

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
12525SISESESE
विद्याभ्रष्टस्य सद्विद्यां कान्ति कीति मतिं श्रियम् । स्वर्गसोख्यानि दत्ते च सेविता हेलया ननु ॥ २५॥ शत्रुचयाश्रिया ये ये नदीहदद्रुमादयः । तेषां मृत्स्ना जलं पत्रं फलं पुष्पं प्रभावभृत् ॥ २६ ॥ युग्मम् ॥
- -- --
शत्रुम्जय कल्पवृ०
॥२२८॥
ISSSSSSS
श्री चद्रप्रभास-तीर्थसम्बन्धः । आकण्यतन्नृपश्चक्री शत्रुञ्जयशिलोच्चये । पुनर्यात्रां व्यधाद् भूरिश्रीव्ययाद् बहुसङ्घयुग् ॥१॥ अन्येयुस्तापसा भीम-मुख्याः प्रोचुः प्रभोः पुरः । कुत्राऽस्माकं शिवं भावि ततः स्वामी जगाविति ॥२॥ शत्रञ्जये गिरौ देव-शृङ्गे वो निवृतिः क्रमात् । कुर्वतां सत्तपो नूनं भविष्यति न संशयम् ॥३॥ ततस्ते तापसाः शत्रुञ्जये गत्वा प्रभूदिते । स्थाने चक्रुस्तदां तीनं तपःसुध्यानमानसाः ॥४॥ यथा तेषामशेषाणां कर्मणां क्षयतोऽभवत् । ज्ञानं मुक्तिः गतिश्चासीत् तदाऽन्येषां च देहिनाम् ॥५॥ तत्र स्थानेऽहतो गेहं स्फारमादिजिनेशितुः । कारयित्वाऽऽदिमश्चक्री तापसाह्र व्यधात्तदा ॥६॥ एकदा भरतश्चक्री चन्द्रप्रभजिने-शितुः । कारयित्वाऽऽलयं मूर्ति तत्र तस्य व्यधात् बराम् ॥७॥ तत्तीर्थमधुना लोके ख्यातं प्रभासनामतः । अद्यापि तस्य तीर्थस्य माहात्म्यं विद्यते महत् ॥ ८॥
LUSTUSEST25252SSTUSEST
॥२२८॥

Page #251

शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥ २२९ ॥
P5252252525525252572755252:
तस्मिँश्रन्द्रप्रभासा तीर्थे तीव्रतरं तपः । कुर्वाणा बहवो वाचंयमा मुक्तिपुरीं ययुः ॥ ९ ॥ बहवस्तापसास्तत्रा- भ्येत्य जैनं व्रतं क्रमात् । प्राप्य क्षिप्त्वाऽखिलं कर्म्म मुक्तिपुर्यां समागमन् ॥ १० ॥
CON
apecce
mealed
श्री नेमिस्थापनासम्बन्धः ।
-000
उज्जयन्ताभिघे वृक्षगे नेमेर्भविष्यतोऽर्हतः । दीक्षा - ज्ञान- शिवप्राप्ति ऋषभस्यार्हतः पुरः ॥ १ ॥ आकर्ण्य प्रथमक्री कल्याणकत्रिकाभिधम् । प्रासादं प्रवरशिल्पि - पाश्र्वादकारयत्तदा ॥ २ ॥ राजते तत् प्रतिदिश-मेकादशसुमण्डपैः । चतुर्द्वारो महानन्य - नाम्ना यः सुरसुन्दरः ॥ ३ ॥ Toranfarer तोरणैव मनोहरैः । प्रासादो भासतेऽत्यन्तं सर्वत्रोद्यानमण्डितः ॥ ४ ॥ तत्र तीर्थे तु नागेन्द्र मोरादिकुण्डसप्तकम् । विद्यते यत्र पानीयं सुधायूषसहोदरम् ॥ ५ ॥ वनानि तत्र शोभन्ते नानावृक्षैर्मनोहरैः । शृङ्गाणि शतशः सन्ति यत्र हेमादिधातवः ॥ ६ ॥ तत्रानेकास्तु विद्यन्ते स्वर्णरेखादयो वराः । सरितोऽमृतदेशीय पानीयपूरिताः सदा ॥ ७ ॥ हंस-कारण्ड-हारीत-शुक-सारसपक्षिणः । तत्र तीर्थे स्थिता भेजुः सुखं स्वर्गसुखोपमम् ॥ ८ ॥
355 25 25 252252525525252 SeS
॥ २२९

Page #252

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ २३० ॥
2525225T
अथाभ्येत्य परामोद-पूरपूर्णहृदन्तराः । अपूजयन्नेमिजिनं देवाः शक्त्याहृतैः सुमैः ॥ ९ ॥
शृङ्गे तत्र जिना एयु-रनन्ताः सुरसेविताः । आयास्यन्ति पुनः सङ्खया - व्यतीता ज्ञानशालिनः ॥ १० ॥ तदानीं भूभुजोऽन्येऽपि प्रासादान्नेमिनोऽर्हतः । कारयामासु रम्यांश्च भूरिलक्ष्मीव्ययात् क्रमात् ॥ ११ ॥ तेषु तेषु च सर्वज्ञा-गारेषु ध्यायतां नृणाम् । जिनं येषामभूज्ज्ञानमन्यूनं चाभवच्छिवम् ॥ १२ ॥ तेषां न ज्ञायते सङ्ख्या विनाऽव्ययविदं क्वचित् । अतस्तीर्थमिदं पूज्यं नृपाणां मरुतामपि ॥ १३ ॥ तत्र नेमिजिनं भक्त्या संस्मृत्य भरतेश्वरः । पूजयित्वा प्रभुं तस्थौ विलोकयन् मुखं प्रभोः ॥ १४॥ 'इतः पञ्च मकरूपेशो ब्रह्मेन्द्रोऽमरकोटियुग् । आगतो नेमिनं नन्तुं पञ्चमात् कल्पतस्तदा । ॥ १५ ॥
प्रभुं प्रणम्य भरतं वन्दित्त्वा च प्रमोदयुग् । ब्रह्मेन्द्रः प्रोक्तवान् चक्रिन् ! जय त्वं चिरकालतः ॥ १६ ॥ यथा श्री ऋषभस्वामी प्रथमस्तीर्थनायकः । तथा त्वं प्रथमसङ्घ- पतिस्तीर्थप्रकाशकः ॥ १७ ॥ भरतोsa कुतः स्थानादत्राssगाः किंकृते वद । स प्राह ब्रह्मकल्पेशोऽहमस्मि धरणीधव ॥ १८ ॥ भवता कारिते नेमि चैत्ये नेमिजिनेशितुः । बिम्बं नन्तुमगां ज्ञात्वाऽवधिज्ञानात् नरेश्वर ! ॥ १९ ॥ उत्सपिण्यामतीतायां सागरस्यार्हतोऽन्तिके । ब्रह्मकल्पाधिपोऽप्राक्षीत् कदाऽहं निर्वृतिं गमी ॥ २० ॥ जिनोऽवगवसपिण्यां भाविनो नेमिनोऽर्हतः । द्वाविंशस्य गणाधीशो भूत्वाऽथो मुक्तिमेष्यसि ॥ २१ ॥
8525 525252525252525252525
॥ २३० ॥

Page #253

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ २३१ ॥
unseб
15255255525252
1252525
स च शक्रो निजे कल्पे या मूर्ति नेमिनो व्यधात् । अपूजयत् चिरं भक्तया दिव्यपुष्पैर्मनोहरैः ॥ ॥ २२ ॥ गिरिनारगिरेरन्तः कृत्वा स्वर्णबलानकं । अस्थापि प्रतिमा रत्न- मयीन्द्रेण च्युतिक्षणे ॥ २३ ॥ रैरूप्याश्ममया अन्या भूपस्य प्रतिमा दृढाः । स्थापितास्तत्र शक्रेण स्वश्रेयोऽर्थ शिवेच्छुना ॥ २४ ॥ साऽद्यापि मूर्त्तिरस्माभिः पूज्यतेऽन्यैश्व वासवैः । कल्याणत्रयमत्रैव भविष्यत्येव नेमिनः ॥ २५ ॥
0.
-a
a
॥ श्री भरतचत्रि संक्षेपतः सम्बन्धः ॥
सुराष्ट्रां रक्षतः शक्ति सिंहस्य मेदिनीपतेः । छत्रत्रयं वितीर्याथ भरतश्चक्रिराइ जगौ ॥ १ ॥ सुराष्ट्रायां त्वया राज्यं कुर्वता तीर्थयोर्द्वयोः । विघ्नापसारतो रक्षा विधातत्र्या दिवानिशम् ॥ २ ॥ हारादिभिरलङ्कारै-र्गजवाजिरथैर्धनैः । रत्नैर्द्रव्यैः स सन्मान्य शक्तिसिंहं व्यसर्जयत् ॥ ३ ॥ पुण्यानुबन्धिपुण्यं तु कुर्वाणः शक्तिसिंहराट् । आराधयन् जिनं सर्वाः प्रजाः पालयति स्म सः ॥ ४ ॥ पश्चाच्चक्री समागच्छ नर्बुदे धरणीधरे । प्रासादानर्हतां चक्रय-चीकरत् पुण्यहेतवे ॥ ५ ॥ प्रतिमास्तेषु सर्वज्ञ - गेहेषु भरताधिपः । स्थापयामास तीर्थेश - युगादीशार्हतां वराः ॥ ६ ॥
MAM
5525:5275
॥ २३१ ॥
puupery ujer Jew pus

Page #254

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
॥ २३२ ॥
5257557
ततो भरतचक्रीशः कारयन्नुत्सवं सदा । अयोध्यायां समायातः प्रवेशोत्सवपूर्वकम् ॥ ७ ॥ तथाहि —भटैर्जयजयाराव - मुच्चरद्भिः पुरोगतैः । गायद्भिर्गायनैर्ग्राम-रागरङ्गपवित्रितम् ॥ ८ ॥ उच्चारिर्णीभिर्धवलान् कुलखीभिश्च पृष्ठितः । गणभृद्भिः पुरस्ताच्च सङ्गतः सुकृतैरिव ॥ ९ ॥ अनुव्रजन् सर्वशोभा सङ्गतेऽमी देवतालयम् । प्रविवेश पुरी चक्री समं सङ्घसुरासुरैः ॥ १० ॥ त्रिभिर्विशेषकम् ॥ पुरान्तर्मुख्यतीर्थेषु नत्वा श्रीप्रथमं प्रभुम् । नरेशोऽगान्निजावासं परिधाप्य गुरूनपि ॥ ११ ॥ हायनानां शतप्रान्ते पुनर्भरतभूपतिः । मेलयित्वा बहुं सङ्कं यात्राहेतुं चचाल सः ॥ १२ ॥ मार्गे पुरे पुरे ग्रामे ग्रामे तीर्थकृतं पुनः । पूजयन् प्रददद् दानं ददानोऽचलदादरात् ॥ १३ ॥ श्रीसिद्धारध भूमौ गत्वाऽऽदिमजिनेशितुः । विस्तरादर्चनां कृत्वा ध्वजादानं व्यधात् पुनः ॥ १४ ॥ शोभने वासरे सङ्घ-नायकस्तिलकं वरम् । कारयामास भूयिष्ठ- विभवव्ययतः खलु ॥ १५ ॥ तत्र श्रीआदिदेवस्य प्रासादं प्रवरं तदा । कारयित्वाऽऽदिमं देव-मस्थापयन्नरेश्वरः ॥ १६ ॥ याचकेभ्यो ददन् दानं मुखमार्गितमादरात् । ऊर्ध्वसिद्धमहीभ्रस्य ययौ भरतसङ्घराट् ॥ १७ ॥ स्नात्र-पूजाध्वजारोप - मुख्य कृत्यान्यनेकशः । कृत्वादिजिननाथस्य भावनां नृपतिर्व्यधात् ॥ १८ ॥ विधाय विस्तराद्यात्रां चक्री शृङ्गेषु तेषु च । सदुत्सवमयोध्यायां समागात् सङ्घसंयुतः ॥ १९ ॥
125252525 25 25 255 25 25 25 25 25
॥ २३२ ॥

Page #255

शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२३३॥
STSTSE2525252525252SSEST
अन्येधुश्चक्रिराइ भूयः पुण्डरीकमहीभृतः । उपत्यकावनावेत्य तस्थौ सङ्घसमन्वितः ॥ २० ॥ तत्र प्रौढं पुरं सौपा-रकपत्तनसज्ञितम् । स्थापयित्वाऽऽदिदेवस्य प्रासादं विपुलं व्यधात् ॥२१॥ स्थापयित्वाऽऽदिदेवस्य प्रतिमां चक्रिराट् तदा । आरुरोह गिरेः शृङ्ग मुख्यं कुर्वन् महोत्सवम् ॥२२॥ स्नात्र-पूजाध्वजारोप-मुख्यकृत्यान्यनेकशः । कृत्वा सङ्घपतिस्तत्र विनीतापुरमीयिवान् ॥ २३ ॥ एकदा चक्रिराइ भूयः श्रीसिद्धधरणीभृतः । उपत्यकावनावेत्य तस्थौ सङ्घसमन्वितः ॥२४॥ तत्र स्फारं पुरं पार-कराह्व स्वपुरोपमम् । स्थापयित्वाऽऽदिदेवस्य सदनं विपुलं व्यधात् ॥२५॥ तत्रादिमजिनेशस्य प्रतिमां चक्रिपुङ्गवः । स्थापयित्वाऽऽरुरोहाशु शृङ्ग सिद्धमहीभृतः ॥ २६ ॥ पूजां विस्तरतः कृत्वा प्रभोरादिमचक्रिराट् । व्ययन् भूरिधनं स्वीय-नगरी समुपेयिवान् ॥ २७॥ भूयः शत्रुञ्जयस्याधो गत्वा भाकपुराभिधम् । स्थापयित्वाऽऽदिदेवस्यावासं पृथुतरं व्यधात् ॥२८॥ तत्र श्रीऋषभाप्तस्य विधाय विपुलं गृहम् । बिम्बमस्थापयत् चारुत्सवं भूरिधनव्ययात् ॥२९॥ तत्र शत्रञ्जयशृङ्गेऽधिरुह्य प्रथमप्रभोः । स्नात्रं विस्तरतश्चके सार्वभौमः प्रमोदतः ॥३०॥ तत आरात्रिकं दीपं कृत्वा मङ्गलदीपकम् । इन्द्रमालां परिधाय चक्रिराइ विदघेतराम् ॥३१॥ परिधाप्य गुरून् दानं दत्त्वाऽर्थिभ्यो मुखोदितम् । चक्री स्वपुरमायातो नानोत्सवपुरस्सरम् ॥३२॥
ASSISTSESTESTZSSESESOSTS
॥२३३॥

Page #256

शत्रुष्जय कल्पवृ०
॥ २३४ ॥
552525225
एकदा वासवोsसङ्ख्य- देवश्रेणिसमन्वितः । एत्यायोध्या न्तिकेऽनंसीत श्रीनाभेयं प्रमोदतः ॥ ३३ ॥ तत्र शक्रावताराख्ये तीर्थे भरतच विराट् । प्रासादं वृपभेशस्य विदधे बहुरैव्ययात् ॥ ३४ ॥ बिम्बं रत्नमयं तत्र स्थापयित्वाssदिमप्रभोः । आदिमश्चक्रिराइ मोदा - दस्थापयत्सुभक्तितः ॥ ३५ ॥ एवं भरतचक्रीशो भूरिसङ्घयुतो मुदा । शत्रुञ्जये व्यधाद् बह्रीं यात्रां व्ययम् धनं बहु ॥ ३६ ॥ यत्राष्टापद भूमिधे श्रीआदिजिननायकः । मुक्ति ययौ यतीनां तु सहस्रैर्बहुभिः समम् ॥ ३७ ॥ तत्र श्री भरतः सिंह- निषद्याकारमद्भुतम् । प्रासादं कारयामास चतुर्द्वारं च रैमयम् ॥ ३८ ॥ तत्रादिजिन वीरान्त - जिनानां प्रतिमा वराः । जिनमानप्रमाणाश्चा - स्थापयद् भरतो नृपः ।। ३९ ।। 'उसभी पंचधणुस नव पासो सत्त रयणीओ वीरो । सेसट्ट पंच अट्ठय पन्ना दस पंच परिहाणी ॥ ४० ॥ ' स्तूपानां च शतं भ्रातृ-शतसत्कं जिनान्वितम् । कारयामास चक्रीशः कल्याणप्राप्तिहेतवे ॥ ४१ ॥ अथ कालाज्जनान् लोभ-भाजो मत्वाऽऽदिचक्रिराट् । अष्टापदगिरौ तीर्थ रक्षायै चक्रिवानिति ॥ ४२ ॥ योजनान्ते योजनान्ते दण्डरत्नेन चक्रिराट् । अष्टौ सोपानकान्येव चकार तीर्थभक्तितः ॥ ४३ ॥ भरतो भूरिशो यात्राः शत्रुञ्जयशिलोच्चये । भूरिसङ्घयुतोऽकार्षीद् भूयिष्ठविभवव्ययात् ॥ ४४ ॥ गच्छन् सुप्तः स्थितो भुञ्ज - मानो वार्ता करन्नपि । भरतो ध्यातवान् शत्रुञ्जयं तीर्थं पुनः पुनः ॥ ४५ ॥
124256SG
॥ २३४ ॥

Page #257

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृक्ष
॥२३५॥
TISTISSESZSEGESTSESERSTI
स्नानं कृत्वाऽन्यदा सर्व-भूषणानि स्व विग्रहे । परीधाय निजं देहं मुकुरे पश्यतिस्म सः ॥४६॥ दर्श दर्श तर्नु रम्या-भरणे भूषितं वरम् । दध्यौ चक्री विभात्येत-दङ्ग सुपर्ववृक्षवत् ॥४७॥ * तत उत्तारयन् देहान् मौलिप्रभृतिभूपणम् । दवदग्धमिवाङ्ग स्वं वीक्षते चक्रिराट् क्रमात् ॥४८॥ युग्मम् ॥ * उक्तं च-मौलेमौंलिमपाकरोत् श्रुतियुगात् सत्कुण्डलं कण्ठतो निष्कं हारमुरुस्थलाञ्च सहसैवांसद्वयादङ्गदे के
चकी पाणियुगाच्च वीरवलये मुद्रावलीमङ्गुली वर्गाभारमिव प्रशान्तहृदयो वैराग्यभागित्थय ॥४९॥ * फाल्गुने मासि निष्पत्र-फलपुष्पमिवांहिपम् । व्यलङ्कारं वपुर्वीक्ष्य सस्मारवं स्वमानसे ॥ ५० ॥ * कायभित्तिरियं भूषा-धर्यविच्छित्तिचित्रिता । अनित्यताजलक्लिन्ना पतत्यन्तरसारतः ॥५१॥ * अहो शरीरिणां मोहः शरीरस्यास्य दुस्त्यजः । रुक् समीरचलत्पक्व-पत्रस्येव पतिष्यतः ॥५२॥5 * त्वगियं देहिनां सारं शरीरे साप्यहनिशम् । लिप्तापि चन्दनरसैः पिच्छलत्वं न मुञ्चति ॥५३॥ * यत्कृते कुरुते लोकः पापं दुष्कर्मणेरितः । तद्देहं नलिनी पत्र-स्थितबन्धचलाचलम् ॥५४॥॥ * संसारखाले दुर्गधे श्रृङ्गाररसपिच्छले । जानन्तोऽपि निमज्जन्ति गर्ताशकरवज्जनाः ॥५५॥॥ षष्टिं वर्षसहस्राणि भ्रामं भ्रामं धरातले । कलेवरस्याऽस्य कृते धिगकृत्यं मया कृतम् ॥५६॥ धन्यो बाहुबलिवीरो धन्य अन्येऽपि बान्धवाः । यदि सारममी त्यक्त्वा संसारं मुक्तिमासदन ॥५७ ॥
22:
SSSSSSSSSZES292
M॥२३५॥

Page #258

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
।
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२३६॥
SESESESESESESEST2SPSESSES
* राज्यं चलाचलं प्राज्यं योक्नं च पतापतम् । लक्ष्मीश्वराचरा यत्र भवे तंत्र स्थिरं कथम् ॥ ५८ ।। माता पिता कलत्राणि बान्धवाः पुत्रसम्पदः । जन्तूनां भवकूपान्तःपततां कोऽपि नाऽविता ॥ ५९॥ * अनित्यमारोग्यमनित्ययौवनं विभूतयो जीवितमप्यनित्यम् । 卐
अनित्यताभिप्रहतस्य जन्तोः कथं रतिः कामगुणेषु जायते ॥६॥ इत्यादि भावनाभावादनित्यं भावयन् हृदि । भरतः परविद्वारि-मग्नोऽजनि दृढं तदा ॥६१ ॥ सुध्यानपारदं देह-भाजने न्यस्य चक्रिराट् । सुभाववह्निना पक्वं चक्रे कल्याणसिद्धये ॥ ६२ ॥ क्षपकश्रेणिमारूढः क्षपन् दुःकर्मसन्ततिम् । भरतः केवलज्ञानं प्रपेदे विश्वबोधकम् ॥ ६३ ॥ उपेत्य तत्क्षणात् देव-नाथेन कुर्वता महः । यतिलिङ्गे वितीर्णे तु रुचिरे हेमविष्टरे ॥ ६४ ॥ उपविश्यादिमश्चक्री दिदेश धर्मदेशनाम् । तथा यथाऽभवद्भरि नृणां वैराग्यमञ्जसा ॥६५॥ युग्मम् ।। नृपा दश सहस्राणि भरतस्यान्तिके व्रतम् । लात्वा तदा तपस्तेषु-रुग्रं भवतमश्छिदे ॥६६॥ धर्म प्रबोधयन् भव्यान् पूर्व लक्षं च वत्सरान् । भरतषिर्ययावष्टा-पदे तीर्थे शिवप्रदे ॥ ६७ ।। कृत्वा चतुर्विधाहारं मासान्ते भरतो यतिः । अलञ्चक्रे शिवं क्षेत्रं सिद्धानन्तचतुष्टयः ॥ ६८ ॥ तदान्ये साधवो भूरि-लक्षाणि पातकक्षयात् । जग्मुरष्टापदे तीर्थे मुक्तिपुर्या शिलोचये ॥६९ ॥
IPST25525252SSZESESSEE
१२३६॥

Page #259

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
ZTSASES
तस्मिन् गिरौ सुरा एत्य भरतादितपस्विनाम् । निर्वाणगमनाद्वैतो-त्सवं विदधिरे मुदा ॥७॥ उक्तं च-" भरतः पूर्वलक्षाणां कौमार्ये सप्त सप्ततिम् । सहस्रं शरदामेकं मण्डलीकत्वमाश्रयत् ॥१॥ एकवर्षसहस्रोन-पूर्वलक्षाणि षट् तथा । स चक्रवर्तित्वमपात् पूर्वलक्षं च केवलम् ॥॥ पूर्वलक्षाणि चतुर-शीति सर्वायुरप्यथ । प्रपूर्य भरतो मुक्ति-पुर्या तत्र समीयिवान् ॥३॥ गिरावष्टापदे भूरि-सङ्घयुग भरताङ्गभूः । नृपः मूर्ययशा देवान् नत्वाऽऽनर्च सुमैर्वरैः ॥४॥ यानि श्री धर्मकृत्यानि भरतो विदधे नृपः । तेषां सङ्खयां गिरा देवो न वेत्ति न कविः पुनः ॥७१ ॥
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥२३७॥
TTT2ZSSESC
॥ श्री श्रेयांसकुमारसम्बन्धः ॥ अन्येधुर्विशन स्वामी वृषभः प्रथमः प्रभुः । पुरे गजपुरे बाह्यो-द्याने तु समवासरत् ॥१॥ तदा तत्राभवद् बाहुबलेः सोमयशाः सुतः । तस्य श्रेयांसनामा तु सुतो राज्यं नयाद् व्यधात् ॥२॥ प्रभुं समागतं श्रुत्वा श्रेयांसो मेदिनीपतिः । गत्वा तत्र जिनं नत्वा धर्ममित्यशृणोन्मुदा ॥३॥
राज्यं सुसम्पदो भोगाः कुले जन्म सुरूपता । पाण्डित्यमायुरारोग्यं धर्मस्यैतत्फलं (विदुः) ॥४॥ H * भवन्ति भूरिभिर्भाग्यैः धर्मकर्ममनोरथाः । फलन्ति यत्पुनस्ते तु तत् सुवर्णस्य सौरभम् ॥५॥
SESSINESSSSSSSSSESE
m mmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
॥२३७॥

Page #260

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
sasses
Ammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ २३८ ॥
H* चरवारः प्रहरा वालि देहिनो गृहचेष्टितः । सेक पदे तदद्वैपाकच्यो सङ्ग्रहः ॥६॥
श्रुत्वेति स्वं सुतं राज्ये न्यस्य श्रेयांसभूपतिः । चारित्रं लातवान् मुक्ति-सातसन्ततिदायकम् ॥७॥ श्रेयांसं स्वामिनो भक्तं दृष्ट्वाऽऽदिचक्रिराट् पुनः । पप्रच्छाऽयं कथं भक्त-स्त्वयि स्वामिन् ! विलोक्यते ।।८॥ प्रभुः प्राहाऽस्य पूर्वस्य भवस्य मम विद्यते । सम्बन्धोऽतो विशेषेण भक्तो मयि तु वीक्ष्यते ॥९॥
तथाहि वसुदेव हिण्डौ-"जया ईसाणे देवलोए सिरिप्पहे विमाणे अयं ललितांगो देवो जाओ। ताहे सिज्जंसो सयंप्पहा देवी पुब्वभवणिण्णामिअभिहाणा ते जाया" तओ पुव्व विदेहे पुक्खलावती विजए लोहग्गले नयरे । अयं वयरजंघो आसी सिज्जसो सिरिमई भञ्जा ॥ तओ उत्तरकुरुए अहयं जुम्मी जाओ तत्थ सिज्जंसो जुगलिणी जाया ॥ तओ अहयं सिज्जंसजीव सोहम्मे कप्पे देवा ॥ तओ अहयं अवरविदेहे विज्जपुत्तो सिज्जंसो पुण जुण्णसिद्विपुत्तो केसवाभिहाणो छट्ठो मित्तो ॥ तओ दुवे अच्चुए सग्गे देवा ॥ तओ अहयं पुंडरिकिणीए नयरीए वयरणाभोचक्की सिज्जंसो तत्थ ममं सारही ॥ तओ
सव्वट्ठसिद्धिविमाणे दुवे देवा मित्ते ॥ तओ अहयं रिसह नामा नाभिकुलकर पुत्तो सिज्जंसजीवो पुण H बाहुबलिपुत्तस्स सोमयसस्स पुत्तो सिज्जंसो जाओ ।
श्रेयांसेनाऽमुना पूर्व दृष्ट्वा पूर्वभवानिति । अहं पारणकं चेक्षुरसेन कारितो ध्रुवम् ॥१०॥
255SSISTS2S2S2C222
SI525252525i
२३८॥

Page #261

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
ESS
%3D
शत्रुञ्जय कल्पवृक
॥ २३९॥
www.kobatirth.org तदेति बहवो भव्य-जीवाः श्रुत्वा प्रभूदितम् । विशुद्धसंयतश्राद्ध-धर्म प्रपेदिरे मुदा ॥११॥ भरतोऽपि प्रमोर्वाणीं श्रुत्वा दध्याविदं हृदि । कदा ममाऽत्र वैराग्यं भविष्यति शिवप्रदम् ॥१२॥ बहवश्च प्रभोः पार्श्वे लात्वा श्री संयम वरम् । सेवां वितन्वते वैया-वृत्यादिकरणाद् दृढम् ॥१३॥ श्रेयांसः प्रभुणा सार्द्ध विहारं भुवि नित्यशः । कुर्वन् शत्रुञ्जये तीर्थे जगामानधमानसः ॥ १४ ॥ तत्र वितन्वतो ध्यानं शुक्लं श्रेयांसभूपतेः । उत्पन्नं केवलज्ञानं विश्वत्रयप्रकाशकम् ।। १५ ।। तत्रैत्य कमलो नामा श्रेयांसस्य तनूभवः । श्रेयांसाह विहारं तु कारयामास रैव्ययात् ॥१६॥ तत्र प्रथमदेवस्य बिम्ब रत्नमयं वरम् । अतिष्ठिपत् मुदा पुत्रः श्रेयांसस्य शुभेऽहनि ॥ १७ ॥ श्रेयांसः केवली भूरि-साधुश्रेणिसमन्वितः । शत्रुञ्जये समायातो बोधयन् भविनो बहून् ॥ १८ ॥ श्रेयांसः केवली भूरीन् भव्यान् प्रबोध्य सगिरा । अप्रेषयत् शिवावासं सर्वकर्मविमोचनात् ॥ १९॥ क्षीणका क्रमात् मुक्ति यदा श्रेयांस ईयिवान् । तदा शतत्रयं वाचं-यमाः शिवपुरी ययुः ॥२०॥ श्रेयांसनन्दनाः पञ्च प्राप्य दीक्षां जिनान्तिके । शत्रुञ्जये ययुर्मुक्ति-नगर्या तमसा क्षयात् ॥ २१ ॥ श्रेयांसपुत्रपुत्राश्च विंशतिर्मदनादयः । तीर्थे शत्रुजये यात्रां चक्रुविस्तरतः क्रमात् ॥ २२ ॥ तेषां मध्ये शिवं जग्मुर्दश सिद्धमहीधरे सर्वार्थाढे विमाने तु दशापि प्रययुस्ततः ॥२३॥
ISZSSSSSSESSES222SSEE
2525252525
॥ २३९॥

Page #262

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
।। श्री पुण्डरीकसिद्धिगमनसम्बन्धः ॥ ओसप्पिणीइं पढम, सिद्धो इह पढमचकि-पढम सुओ । पढमजिणस्स य पढमो, गणहारी जत्थ पुंडरीओ ॥१२॥ चित्तस्स पुण्णिमाए, समणाणं पंचकोडिपरिवरिओ। हिम्मलजसपुंडरीअं, जयउ तं पुंडरीय तित्थं ॥ १३ ॥
-
शत्रुञ्जय कल्पवृक्ष
॥२४॥
1252SSISESESTSESESZSCSP52.
SPSSESS252PSSESSENT
अनयोः व्याख्या-अबसपिण्यामस्यां 'प्रथम' आदौ 'प्रथमचक्री' भरतस्तस्य प्रथमः पुत्रः पुण्डरीकाभिधः ऋषभसेनापरनामभृत् प्रथमजिनस्य प्रथमो गणधरः सिद्ध इह शत्रजये सिद्धिं ययौ, तदा शिष्यः प्राह-कस्यां तिथौ कतिभिः साधुभिः सह मुक्तिं गतः ? गुरुःप्राह-“चित्तस्स पुण्णिमाए ॥१॥" यत्र चैत्रमासस्य पूर्णिमायां-राकायां पञ्चकोटिमितैः श्रमणैः परिवृतः-सहितो निषेवितो गृहीतानशनोऽर्थात पुण्डरीको गणी सिद्धः इति पश्चाद्गाथायाः सम्बन्धः । जयतात् 'तं' तत् 'पुण्डरीकं तीर्थ' शत्रजयाख्यं किं विशिष्टं ? 'निम्मलं' निर्मलं यश एव पुण्डरीकं-कमलविशेषो यस्य तत् ॥
IN॥ २४॥
।

Page #263

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ २४९ ॥
SP525 25 25 250
एकदा ऋषभोपान्ते पुण्डरीको गणाधिपः । पप्रच्छ भगवन्! कुत्र मम मुक्तिर्भविष्यति १ ॥ १ ॥ प्रभुः प्राह सुराष्ट्रासु तुङ्गाहो विद्यते गिरिः । बिस्तरो योजनानां तु पञ्चाशच्छिवदायकः ॥ २ ॥ तत्रयातस्य ते मुक्तिर्भविष्यति गणाधिप । । अन्येषामपि साधनां बहूनां तमसः क्षयात् ॥ ३ ॥ श्रुत्वेति वृषभस्योक्तं पुण्डरीको गणाधिपः । पञ्चकोटिभि र्वाचं-यमैर्युक्तोऽचलत्ततः ॥ ४॥ ध्यानमौनपरः शत्रुञ्जये गत्वा गणाधिपः । पञ्चकोटिमितैर्वाचं-यमैर्युक्तोऽभवद्भृशम् ॥ ५ ॥
I
तदा तत्र स्थित वाद्य गणधारी सुसाधुयुग् । शत्रुञ्जयस्य माहात्म्य- मित्यवम् भविनां पुरः ॥ ६ ॥ जिनेन्द्रभवनं भव्या ये कारयन्ति मानवाः । तेषां भवति कल्याण-कमला भीमसेनवत् ॥ ७ ॥ चन्द्रोदयपुरे भीमसेनश्रेष्ठी वराशयः । अर्जयामास लक्षा दीनाराणां क्रमात् किल ॥ ८ ॥ गुरूपान्ते गतोऽन्येद्युर्भीमसेनो वणिग्वरः । प्रासादकरणे पुण्यं शुश्रावेति कृतादरम् ॥ ९ ॥ * यतः — “ अङ्गुष्ठमात्रमपि यः प्रकरोति बिम्बं वीरावसानऋपभादिजिनेश्वराणाम् । फ्र स्वप्रधानविपुलसुिखानि भुक्त्वा पश्चादनुत्तरगतिं समुपैति धीरः ॥ १० ॥ इत्यादि धर्म्ममाकण्यं भीमसेनो वणिग्वरः । यात्रां शत्रुञ्जये कृत्वाऽचीकरद् वृषभालयम् ॥ ११ ॥
SSP552552552592525252525
॥ २४१ ॥

Page #264

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥२४२॥
JOSTISZSZSZSTSESESSESZSE
* ध्यानमेकाग्रचित्तस्य कुर्वतस्तस्य तत्र तु । उत्पन्न केवलज्ञानं सिद्धिरासीत् मार पुनः ॥१२॥ श्रुन्वेति सिद्धशैलस्य माहात्म्यं बहवो जनाः । आदाय संयमं मुक्ति-नगरी समुपागमन् ॥१३॥ गृहीतानशनश्चैत्रराकायां भरताङ्गजः । सर्वकर्मशयान्मुक्ति नगरी समुपेयिवान् ॥१४॥ तदा वाचंयमा पञ्चकोट्योऽनशनग्रहात् । क्षिप्त्वा काखिलं मुक्ति पुर्या समागमत् किल ॥१५॥ तदा तत्र समागत्य पञ्चकोटिः यतीन वरान् । दृष्ट्वा मुक्तिं गतान् शक्र चक्रे मुक्तिगमोत्सवम् ॥१६॥ पुण्डरीको गणाधीशः प्रथमः प्रथमार्हतः । महोदयपुरीमैयुः ! (माप) पञ्चकोटियतिश्रितः ॥ १७॥ अतोऽस्य तुङ्गशैलस्य पुण्डरीकाभिधां तदा । ददौ सुरपति रि-सुरसेव्यः सदुत्सवम् ॥१८॥ ततः श्रीपुण्डरीकेति नाम ध्यायन जनो बहु । स्वर्गापवर्गसौख्यानि लभतेस्म लमिष्यते ॥ १९ ॥ पुण्डरीको गणाधीशो यत्र स्थाने मनोहरे (निर्वाण) । तत्र श्रीभरतचक्री जिनागारमकारयत् ॥ २० ॥
प्रतिमां पुण्डरीकस्य सिद्धस्य गणधारिणः । अतिष्ठिपद् युगादीश-प्रथमो नन्दनो मुदा ॥२१॥ । तामपि प्रतिमां भव्य-जनानां पश्यतां सताम् । मुक्तिर्बभूव भवति भविष्यति क्रमात् पुनः ॥ २२ ॥
चैत्रे मासे च सिद्धाद्रौ गत्वा भव्यजना मुदा । पूजां श्रीपुण्डरीकस्य कुर्वन्ते कुसुमैर्वरैः ॥२३॥ स्तोकेनैव तु कालेन ते क्षिप्त्वा निखिलं तमः । अलंकुर्वन्ति कल्याण-पुरीमशिश्रयन् क्रमात् ॥२४॥
15TSSOSSES ITSASSSTSEITISH
Ama
U॥२४२॥

Page #265

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२४३॥
SZESTSESTSTTESTATSSESRI
एकविंशतितमाधिकारे पुण्डरीकसम्बन्धः प्रोक्तोऽस्ति, पुनरत्र गाथाया अधिकारादुक्तो मया ।
श्री बाहुबलिकारितश्रीमरुदेवीभवनसम्बन्धः । बाहुबलिणा उ रम्मं सिरिमरुदेवाइ कारिअं भवणं ।
जत्थ समोसरणजुअं सो विमलगिरी जयउ तिस्थं ॥ १४ ॥ 'यत्र' सिद्धशैले “बाहुबलिना" श्रीऋषभदेवद्वितीयपुत्रेण "श्रीमरुदेवाया" श्रीनाभिकुलकरपत्न्याः कारित-कारापितं भवन-सदनं प्रासादः “रम्य" मनोहरं “समवसरणयुतं" चतुःप्रतिमायुतं मरुदेवीप्रतिमां गजाधिरूढां तत्र च स्थापयामास बाहुबलिः, स विमलगिरिर्जयतात् । पुण्डरीको गणी कुर्वन् विहारं वसुधातले । तक्षशिलापुरोधाने रुचिरे समवासरत् ॥१॥
तदा बाहुबलिस्तत्रा-गतो धर्म जिनोदितम् । शुश्रावेति मुदा स्वर्गा-पवर्गसातदायकम् ॥२॥ H * जिनेन्द्रभवनं भव्या ये कारयन्ति मानवाः । तेषां भवति कल्याण कमला भीमसेनवत् ॥३॥
तथाहि-चन्द्रोदयपुरे भीमसेनः श्रेष्ठी वराशयः । अर्जयामास लक्षाद्धं दीनाराणां क्रमात् किल ॥४॥ गुरूपान्ते गतोऽन्येद्य-भीमसेनो वणिग्वरः । प्रासादकरणे पुण्यं शुश्रावेति कृतादरम् ॥५॥
292226C2S254255255256

Page #266

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ २४४ ॥
262552552525252525252520
* यतः - " अङ्गुष्ठमात्रमपि यः प्रकरोति विम्बं वीरावसानवृपभादिजिनेश्वराणाम् ।
स्वर्ग प्रधानविपुलसुिखानि भुक्त्वा पञ्चादनुत्तरगतिं समुपैति धीरः " ॥ १ ॥ * " धर्म्मज्ञो धर्मकर्त्ता च सदा धर्म्मप्रवर्त्तकः । सवेभ्यो धर्मशास्त्रार्थ देशको गुरुरुच्यते " ॥ २ ॥ इत्यादि धर्ममा सम्यग्बाहुबलिर्नृपः । ययौ शत्रुञ्जये तीर्थे भूरिश्रीसङ्घसंयुतः ॥ ६ ॥
तत्र श्री सङ्घकृत्यानि कृत्वा बाहुबलिर्नृपः । प्रासादं कारयामास कैलासाचलसोदरम् ॥ ७ ॥ समवसृतियुग् बिम्बं मरुदेव्याः शिवप्रदम् । अतिष्ठपन् मुदा शत्रुञ्जये बाहुबलिर्नृपः ॥ ८ ॥ उक्तं च- " माघस्य पूर्णिमास्यां तु जननी वृषभप्रभोः । मुक्ति ययावतो बाहुबलिनाssधातसूनुना ॥ १ ॥ तहिने ये नरा नार्यः पूजयन्त्यादियोगिनीम् । ते सर्वे सर्वसाम्राज्यं सुभगाः स्युर्मुमुक्षवः ॥ ९ ॥ नार्योऽद्य विधवाः पुत्र-वत्यः सौभाग्यभाजनम् । चक्रि- शक्रगृहे भूत्वा क्रमान्मुक्ति व्रजन्त्यपि ॥ १० ॥ बाहुबल्यादयः सर्व सोदरा यत्र निर्वृताः । तत्र सार्वगृहं बाहुबल्या भरतो व्यधात् ॥ ११ ॥ asa aaiस्कारः कार्यो नृणां कदापि न । यतस्तत्तीर्थ लोपः स्याद् जिनाज्ञायाश्च खण्डनम् ॥ १२ ॥ मुख्यशृङ्गादधो मुक्त्वा सर्वतोऽपि द्वियोजनीम् । गिरौ सार्वाभिधे कार्या देहिनामग्निसंस्कृतिः ॥ १३ ॥ तत्र तेषां च कर्त्तव्या मूर्तिः शैलमयी वरा । अन्येषामपि तत् कृत्य-निर्देशाय महीभुजा ॥ १४ ॥
asast
२४४ ॥

Page #267

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ २४५ ॥
जीवहिंसां विधायापि खगा वैताढयवासिनः । तत्पातकच्छिदे तीर्थं निसेवन्ते निरन्तरम् ॥ १५ ॥ तदानीं तत्र वज्री - विद्याधरशिरोमणिः । लक्षविद्याद्यराssसेव्यो नन्तुं श्री वृषभं जिनम् ॥ १६ ॥ स्नात्रपूजा- ध्वजारोप- कृत्यानि जिनसद्मनि । विधाय वन्दते सर्वान् प्रत्येकं जिनसद्मसु ॥ १७ ॥ ततो विद्याधरः शत्रुञ्जयमाहात्म्यमादरात् । शुश्रावेति गुरूपान्ते भूरिजनसमन्वितः ॥ १८ ॥ यः शत्रुञ्जये तीर्थे कारयेज्जिनमन्दिरम् । तस्य स्वर्गापवर्गश्री- र्दुलभा नैव जायते ॥ १९ ॥ यच दानं सुभावेन दत्तेऽत्र सिद्धपर्वते । स एव लभते स्वर्गापवर्गश्रियमञ्जसा ॥ २० ॥
"
* यतः - “ शत्रुञ्जये जिने दृष्टे दुर्गतिद्वितयं क्षिपेत् । सागरोपमसहस्रं तु पूजास्नात्रविधानतः " ॥ १ ॥ 5 श्रुत्वेति श्रीजिनागारं स्फाटिकैरश्मभिर्वरैः । कारयित्वाऽऽदिदेवस्य बिम्बमस्थापयत् स च ॥ २१ ॥ तस्य सार्वगृहस्याssह्वा वज्रश्रीरिति मानवैः । व्यश्राणि विदधुर्विद्याधराद्याः पूजनं ततः ॥ २२ ॥ * क्रमात्तत्र स विद्याभृद् लात्वा चारित्रसम्पदम् । सर्वकर्मक्षयात् सिद्धो लक्षत्रययतिश्रितः ॥ २३ ॥
525255255252525525575: S
॥ २४५ ॥

Page #268

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ २४६ ॥
25225 25 25525
6
श्री नमिविनमि मुक्तिगमनसम्बन्धः ।
मणिमीयरिंदा सह मुणि-कोडीहिं दोहिं संजाया । जहिं सिद्धसेहरा सइ जयउ तयं पुण्डरी तित्थं ॥ १५ ॥
नमि - विनमिखेचरेन्द्रौ द्विकोटिमित-साधुभ्यां सह - सार्द्ध जहि-यत्र ' सिद्धशेखराः सिद्धमुकुटाः
ܕ
सञ्जाताः बभूवुः जयतात् पुण्डरीका तीर्थ ।
वृषभस्य सुतौ कच्छ महाकच्छौ मनोहरौ । अभूतां सबलौ स्वामि-भक्तौ रुचिरमानसौ ॥ १ ॥ कच्छस्याऽभूदपि (न्नमि) पुत्रो विनीतो विशदाशयः । महाकच्छस्य पुत्रोऽभू-द्विनमिर्हितकृत् पितुः ॥ २ ॥ प्रभोः कच्छमहाकच्छौ स्वस्वनुसमन्वितौ । सेवां वितनुतेऽभीक्ष्णं भक्तिभावितमानसौ ॥ ३ ॥ दानं सांवत्सरं दत्वा याचकेभ्यो मुखोदितम्। वृषभा व्यधाद्वर्ष वृषभस्तीर्थकृत्तदा ॥ ४ ॥ * यत - "एगा हिरण्णकोडी अट्ठेव य अणूणगा सयसहस्सा । सूरोदयमाइयं दिज्जइ जा पायरासाओ ॥ १ ॥ तिण्णेव य कोडिसया अट्ठासीई उ हुंति कोडीओ ! असीयं च सयसहस्सा एयं संवच्छरे दिष्णं ॥ २ ॥ " देशान् सर्वास्तनूजेभ्यो विभज्य च पृथग् पृथक् । अर्पयन् भरतायादा-दयोध्यां वृषभध्वजः ॥ ५ ॥
52525252525525252525255
२४६ ॥

Page #269

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२४७॥
ESZSEZIPS525252TISEST
बाहुबलितनूजाय ददौ तक्षशिलां पुरीम् । प्रभुस्ततो ललौ दीक्षां संसारार्णवतारिणीम् ॥६॥ तदा कच्छमहाकच्छ-मुख्याः श्रीवृषभानुगाः । सहस्राणि तु चत्वारः प्रभूणाऽमा व्रतं ललुः ॥७॥ चतुर्मुष्टया कृते लोचे प्रभुणाऽऽचष्ट वासवः । तिष्ठतात् पञ्चमी मुष्टियतो भाति तव शिरः ॥८॥ ततः कच्छादयः सर्वे चतुभिर्मुष्टिभिस्तदा । लोचं चक्रुश्रतुर्मुष्टथा स्वस्वामिभक्तितः खलु ॥९॥ विहारे प्रभुणाऽन्यत्र कृते कच्छादिशालिना । विदेशादागतौ तत्र नमिश्च विनमितम् ॥१०॥ मातृभ्यां गदितौ वत्सौ हे नमे विनमे ! लघु । याचेथां भरतं राज्यं सेवेथां तत्पदौ सदा ॥११॥ जल्पतस्तौ न वाचा तु भरतं वृषभाङ्गजम् । याचेवहि प्रभुं किन्तु राज्यं याचिष्यते किल ॥ १२ ॥ एवं प्रोक्त्वाऽऽदिदेवस्य पार्चे गत्वोचतुस्तदा । राज्यं देहि प्रभो ! त्वं च यतः आवां तवानुगौ ॥१३॥ प्रभोर्यातोऽध्वनि द्वौ तु भृत्यौ कण्टापसारतः । उपास्ति चक्रतुः सायं यावच्चाखिन्नमानसौ ॥१४॥ सायं यत्र प्रभुस्तस्थौ पार्श्वयोरुभयोः प्रभोः । आसीनावनुगौ रात्रौ तिष्ठतः स्मावितुं प्रभुम् ॥ १५॥ प्रातस्तौ प्रोचतू राज्यं देहि स्वामिन् ! प्रसद्य वाम् । एवं गतेषु घस्रेषु बहुवागाद् भुजङ्गराट् ॥१६॥
प्रभुं प्रणम्य शेषाहि-राचष्ट तौ प्रति स्फुटम् । अयं मौनी प्रभुः पुंसो राज्यं दत्ते न कस्यचित् ॥ १७ ॥ 7 तेन गत्वा युवां पाश्चें भरतस्य महीभुजः । राज्यं याचेयाथां हे सद्यः स वां तु प्रदास्यति ॥ १८ ॥
2552SCSESTAS22TSESasas
२०

Page #270

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२४८॥
25252525252SESSSISESEIS
एवमुक्तेऽपि शक्रेण सेवातः स्वामिनस्तदा । यदा च विरमतो नैव शेषो हृष्टोऽभवत्तदा ॥१९॥ प्रभोरास्येऽवतीयेति जगौ शेषोऽपि तौ प्रति । युवामागच्छतं पृष्ठौ मे वां राज्यं वितीर्यते ॥२०॥ इत्युक्त्वा सर्पराट् कृत्वा प्रभो रूपं मनोहरम् । वताढयपर्वतेऽनैपीन्नर्मि च विनर्मि समम् ॥ २१ ॥ रोहिणी-प्रज्ञप्त्याद्या विद्या वर्याः सहस्रशः । आदौ तयोरदाच्छेषः प्रभुरूपधरस्तदा ॥ २२ ॥ नमेः षष्टि पुराण्येव पञ्चाशद्विनमेस्तदा । दत्त्वाऽहिपो निजं रूपं प्रादुःकृत्य जगावदः ॥ २३ ॥ प्रभो रूपं मया कृत्वा भवतोभक्तयोः प्रभोः । एता विद्या बरा दत्ता ध्येयोऽतः प्रभुरन्वहम् ॥ २४ ॥ उक्त्वेति धरणे याते स्वस्थाने प्रभुसेवकौ । साधयित्वा च ता विद्या जातौ विद्याधरौ क्रमात् ॥ २५ ॥ "णमि-विणमीणं जायण णागिंदो विज्जदाण वेयड्ढे । उत्तर-दाहिणसेढी सट्टी पण्णास णगराई ॥२६॥ विद्याभिस्ताभिहृद्याभिर्दुर्जयौ तौ खगेश्वरौ । अभूतां भरतस्यापि त्रिखण्डाधिपतेस्तदा ॥२७॥ पुरे पुरे जिनावासाः कैलासाचलसोदराः । कारिता रैव्ययात् ताभ्यां खगाभ्यां बिम्बशोभिताः ॥ २८ ॥ शत्रुञ्जयादितीर्थेषु यात्रा भूरिधनव्ययात् । ताभ्यां विरचिता विद्या-धराभ्यां शिवशर्मदाः ॥२९॥ शेषप्रदत्तविद्याभि- नारूपाणि सन्ततम् । तयोवितन्वतोविद्या-धरवंशोऽभवत्तदा ॥३०॥ उक्तं च-' इक्षुकादिमहावंशा-श्चत्वारो विदिता भुवि । येष्वभवन् जिनाधीशाः पुण्यवन्तो जना अपि ॥१॥
2525PC2S2S252STISESTISSOS
॥२४८॥

Page #271

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२४९॥
SSELSESSESSESEE
तथाहि-' इक्खागवंसपढमो बीओ सोमो अ होइ णायब्यो । विजाहराण तइओ हवइ चउत्थो उ हरिवंसो॥ भरतस्याऽऽदिमः पुत्रः नाम्नाऽऽदित्ययशा अभूत् । तत: सिंहयशः पुत्रो बलभद्रस्ततोऽभवत् ॥३१॥ आवश्यके उक्तम्-"राया आइच्चजसे महाजसे अइबले अचलभद्दे ।
बलविरई कीत्तिवीरिय जलवीरिए दंडवीरिए अ॥१॥" अभूबाहुबलेः पट्टे सोमनामा नरेश्वरः । ततः सोम इति ख्यातो वंशो वरनरेन्द्रभाग ॥३२॥ नमेश्च विनमेश्वासीद् वंशो विद्याधराभिधः । हरिवर्षागताद् युग्माद् हरिवंशोऽभवत् क्रमात् ॥३३॥ अन्येद्यरादिदेवस्य समीपे द्वौ खगाधिपौ । धर्मस्य देशनामेवं शृणुतःस्म कृतादरौ ॥३४॥ तथाहि-भब्वा भवारहटे कम्मजलं गहिअ अविरईघडिहिं । दुहविसवल्लि रोवीय मा सिंचह जीवमंडवए ॥३५॥ "लघृणवि जिणदिक्खं पुणो पुणो जे भमंति संसारे । अमुणंता परमत्थं ते गाणावरणदोसेणं ॥१॥ आसण्णसिद्धिआणं विहिबहुमाणो अ होइ णायब्वो । विहिचाओ अविहिभत्ती अभब्वजियदरभब्वाणं ॥२॥ धण्णाणं विहिजोगो विहिपक्खाराहगा सया धण्णा । विहिबहुमाणा धण्णा विहिपक्ख अदूसया धण्णा" ॥३॥ इत्यादि देशनां श्रुत्वा नमिश्च विनमिस्तथा । पुत्री राज्येऽभिषिच्याथ ललतुः संयम तदा ॥३६॥ आदिनाथक्रमौ सेव-मानौ तौ श्रमणोत्तमौ । अभूतां कोविदोत्तंसौ पठनादागमस्य हि ॥३७॥
255252SZST2251552525252
॥२४९

Page #272

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
पालयन्तौ व्रतं शुद्धं नमिश्च बिनमिश्च तौ । प्राप्य सूरिपदं भव्यान् बोधयामासतुहून् ॥३८॥ साधुकोटीद्वयान्वितौ तौ नमिर्विनभीर्यती । सिद्धाद्री जग्मतुर्ज्ञानं केवलं श्रयतःस्म तौ ॥३९॥ ऋषिकोटियुगायुक्तौ क्रमादायुःक्षयात्तदा । सिद्धाद्री जग्मुतुर्मुक्ति-नगरी तौ यतीश्वरौ ॥ ४० ॥
शत्रुजय कल्पवृ०
२५०॥
SESSESESESSESCESS
॥ श्री नमितत्पुत्रीमुक्तिगमनस्वरूपम् ॥ अथवा एवम्-अन्यदा भरतः शत्रुञ्जये नत्वा जिनेश्वरान् । उज्जयन्ते गिरौ नन्तुं चचाल यावता मुदा ॥१॥ मुनीन्द्रौ नमिविनमी प्रोचतुर्नृपति प्रति । स्थास्यावोऽत्र धरेशाऽऽवां मुनिकोटिद्वयान्वितौ ॥२॥ तेषामप्यावयोर्मुक्ति भविता सिद्धपर्वते । ततस्तान् संयतान्नत्वा भरतो रैवते ययौ ॥३॥ फाल्गुने मासि शुक्लायां दशम्यां तौ मुनीश्वरौ । साधुकोटिद्वयीसेव्यौ शुक्लध्यानपरायणौ ॥ ४॥ सम्प्राप्य केवलज्ञानं लोकालोकप्रकाशकम् । आदौ च नमिविनमी मुक्तिपु- समीयतुः ॥५॥ ततोऽन्येऽपि क्रमान्मुक्ति-पुर्या वाचंयमा ययुः । अतः सा दशमी शुक्ला सेव्या तपोविधानतः ॥६॥ उक्तं च-"तदिनेऽल्पमपि कृतं सत्तपस्तप्तमत्र च । कालोप्तमिव सद्बीजं भवेद्भरिफलप्रदम् ॥ ७ ॥ फाल्गुनीसितदशम्यां सिद्धशैलं स्पृशन्ति ये । निक्षिप्याऽखिलपापानि भवन्ति शिवभाजिनः ॥ ८ ॥
5252S52252SST52525252525E
२५०॥

Page #273

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
यत्र नम्यादयो वाचं-यमा सिद्धिमगुः पदे । प्रासादं विपुलं तत्राचीकरैस्तत्तनुभवाः ॥९॥ तत्र रत्नमयीं नाभि पुत्रमूर्ति मनोहराम् । स्थापयित्वोभयोः पार्श्वे नमेश्च विनमेः पुनः ॥१०॥ रत्नमूर्ती जगल्हादकारिण्यौ रुचिराकृती । स्थापयामास नाभेय-सू नुरादिमचक्रिराट् ॥ ११ ॥ युग्मम् ॥ वतिन्यो नमिपुत्र्योऽथ चतुःपष्ट्रयङ्कसम्मिताः । चर्चाद्या सिद्धशैले तु यस्मिन् शृङ्गे शिवं ययुः ॥ १२ ॥ कृष्णचैत्रचतुर्दश्यां निशीथे तत्र ताः समम् । अतः शृङ्गस्य तस्यासीत् चर्चाऽऽख्यं लोकविश्रुतम् ॥१३॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
-
-
॥२५१ ॥
SSSSSSSSSSSESES
SESSESSESSSSSSSSSSS
॥ श्री आदित्यशोमुख्यभूपाना सम्बन्धः ॥ सव्वटसिद्धपत्थड अंतरीया पण्णकोडिलक्खुदही । सेढीहिं असंखाहिं चउदस लक्खाहिं संखाहिं ॥१६॥ जत्थाइच्चजसाई सगरंता रिसहवंसजनरिंदा ।
सिद्धिं गया असंखा जयउ तयं पुंडरीतित्थं ।।१७।। सर्वार्थसिद्धप्रस्तटे मुक्तौ च अन्तरान्तरा पञ्चाशल्लक्षकोयुदधयः-पञ्चाशत् कोटिसागरास्तेषां श्रेणि
॥२५॥

Page #274

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
भिरसङ्खथाताभिः चतुर्दशलक्षैः सङ्ख्याश्च मिथः तत्र आदित्ययशआदिभूपाः समस्यवसिपर्यन्ताः श्रीऋषभवंशजाता नरेन्द्रा-राजानः असङ्ख्याताः सिद्धिं गताः, स विमलगिरिर्जययात् 'तित्थं' तीर्थम् ।
जं उसहकेवलाओ अन्तमुहुत्तेण सिवगमो भणिओ।
जा पुरिसजुग असंखा तत्थ इमा सिद्धदंडीओ ॥ १॥ इत्यादि । (१) सिद्धिगतलक्षा असङ्ख्यातवारा अनुलोमसिद्धदण्डिकाः
| सिद्धिगताः |१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४| असङ्ग्येयधाराः | सर्वार्थगताः || २ | ३ | ४ | ५ | ६/७/८९१०५० असङ्ख्येयधाराः
॥२५२॥
ISTRSESISESTSESESEISESSZI
SESZSEITSS2SCSESZSZE
(२) सर्वार्थसिद्धिगता विलोमसिद्धदण्डिकाः
१२५२॥
| सिद्धिगताः | १ | २ | ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १०/५० असङ्ग्येयवाराः | सर्वार्थगताः | १४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४|१४| असङ्ख्येयवारा:

Page #275

शत्रुजय कल्पयृ०
॥ २५३ ॥
ashabot
(३) [ सिद्धिगतः सर्वार्थसिद्धिगतः ] समसङ्ख्यसिद्धदण्डिकाः
सिद्धिगताः | २ | ३ | ४|५|६|७|८|९| १० | ११ | १२ | एवं यावदसङ्घये लक्षाः सर्वार्थगताः | २ | ३ | ४|५|६|७|८ ९ १० | ११ | १२ एवं यावदसङ्घये लक्षाः
( ४ ) [ सर्वार्थसिद्धिगतः ] एकोत्तरसिद्धदण्डिका:
सिद्धिगताः | १ | ३ |५| ७ | ९ ११ १३ २५ २७ २९ २१ एवं यावदसण्याः सर्वार्थगताः २ ४ ६ ८ १० | १२ | १४ | १६ | १८ | २० २२ एवं यावदसण्याः
(५) सिद्धिगतः सर्वार्थसिद्धिगतः एवं जाव असंखा एवं जाव असंखा द्वयुत्तरसिद्धदण्डिका:
सिद्धिगताः १ ५ ९
१३ १७ २१ २५ २९ ३३ ३७
एवं यावदसङ्ख्या:
सर्वार्थगताः ३ ७
१५ १९ २३ २७ ३१ ३५ ३९
पवं यावदसङ्ख्याः
११
525525525265255725525525525t
॥ २५३ ॥

Page #276

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृक्ष
॥२५४॥
192525252TTISESTSTES
(६) सिद्धिगतः सर्वाय तः एवं जाव असंखा एवं जाव असंखा प्रथमाविषमोत्तर सिद्धदण्डिकाः
सिद्धिगताः |३|८|१६|२५/ ११ २७/२९/१४/५०/८०/५७४ ७२ |४९/२९ | एवं यावदसङ्ख्याः
सर्वार्थगताः |५/१२/२०/९/१५ ३५/२८/२६/७३/४ २०६५/२७ १०३ . / एवं यावदसङ्ख्याः (७) सिद्धिगतः सर्वार्थसिद्धिगतः द्वितीयविषमोत्तरसिद्धदण्डिकाःसर्वार्थगताः |२९|३४|४२ | ११ | ३७/४३/५५/४० /०६/१०६ |३२|१०० २८/७५५५/ पखं यावदसङ्ख्याः सिद्धिगताः | ३१ : ८/४६ ३५ ४१ / ५७/५४/५२ ९९| ३० ११६/ ९१ ५३ १२० एवं यावदसङ्ख्याः एवं तृतीय जाव असंखा सर्वार्थ० एवं जाव असंखा । आदित्ययशसा यत्र प्राप्ता मुक्तिपुरी तदा ! महायशा व्यधात्तत्र प्रासादं तत्तनूभवः ॥१॥ अपि सोमयशाः स्वस्य बन्धूनां जनकस्य च । प्रासादान् कारयामास तत्र वा किना मुदा ॥२॥ महायशाः स्वपुत्राय राज्यं दत्त्वा सदुत्सवम् । लात्वा दीक्षां ययौ मुक्ति तीर्थे शत्रुञ्जयाह्वये ॥३॥ एवं श्रीआर्षमे वंशे असङ्ख्याता नराधिपाः । दीक्षां लात्वा ययुर्मुक्ति तीर्थे सिद्धाचलाभिधे ॥४॥
GITALTIGSTGETA58
॥२५४॥

Page #277

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२५५॥
SISSISSISSISSETSTESE
अन्येऽपि तत्र ये मुक्ति तस्मिन् काले ययुस्तदा । तेषां सङ्ख्यां तु सर्वज्ञो वेत्ति नान्यश्च मानवः ॥५॥
अथ सगरस्य सम्बन्धः प्रोच्यते तथाहि ।-नृपः सूर्ययशा राज्यं कुर्वन् न्यायाध्वनाऽन्यदा । प्रासादमहतो नाभि-नृपसूनोरकारयत् ॥६॥ अखण्डशासनो दुष्ट-प्रत्यर्थीन् खण्डयन् क्रमात् । त्रिखण्डां मेदिनी सूर्य-यशाः शशास नीतितः ॥७॥ शक्रण दौकितं वयं मुकुटं धारयन् स्वयम् । नृपः सूर्ययशा राज्यं कुरुतेस्म सुरेन्द्रवत् ॥ ८ ॥ कनकाहखगेशस्य पुत्री जयश्रियं वराम् । राधावेधं विधायैव परिणिन्ये स भृपतिः ॥९॥ द्वाविंशतिसहस्राणि खगक्षोणिपजान्यपि । कलत्राण्यभवंस्तस्य पवित्राण्यपराण्यपि ॥१०॥ अष्टभ्यां च चतुर्दश्यां गृह्णानः पौषधं सदा । चकार क्षपणं सूर्ययशा भरतनन्दनः ॥ ११ ॥ इतो धर्मे स्थिरं भूपं भरतक्षोणिभुक्सुतम् । ज्ञात्वा शको जगौ देव-देवीनां पुरतस्तदा ॥ १२ ॥
[प्राहोर्वशी हरे ! यद्यत् प्रोच्यते स्वामिना स्वयम् । तत्र वर्यमवर्य चापत्याङ्गीक्रियते सुखम् ॥ १३ ॥] d स चाष्टमीचतुर्दश्योः पर्वणोस्तपसः क्वचित् । चाल्यते निश्चयान्नैव कृतयत्नैः सुरैरपि ॥१४॥
* यतः-" पूर्वा काष्ठामतिक्रम्य भानुश्चेदभ्युदेत्यहो? । मेरुर्वा कम्पते वातैर्मर्यादां चाम्बुधिस्त्यजेत् ॥१॥ * सुरद्रावकेशी स्यात् तथाऽप्येष स्वनिश्चयम् । अपि प्राणैः कण्ठगतै-जिनाज्ञां नैव मुञ्चते ॥१५॥
LZSSSSQZS525525:SELT

Page #278

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
2252SSTSESTSESSI52525252
ततः होर्वशी देवी गीविनायक प्रति । स्वामी जल्पति यच्चात्र सत्यं तदपि विद्यते ॥१६॥ सप्तधातुमयाङ्गो य-श्चर्मदेहोऽन्नभक्षकः । सोऽपि देवरचाल्यो यत् श्रद्दधाति हि कोऽपि तत् ॥१७॥ एवं प्रोक्त्वोर्वशी रम्भा-सहिता स्वर्गतस्तदा । अयोध्यानगरीपावें समियाय कृतत्वरा ॥१८॥ रम्भायुतोर्वशी पाणौ वीणां विदधती स्वयम् । अयोध्यासन्निधौ चागात् प्रथमाईन्निकेतने ॥१९॥ गायन्ती मधुरं गीतं मोहयंती च पक्षिणः । उर्वशी विदधे चित्र-लिखितानिव सन्ततम् ॥२०॥ तस्या गीतं वरं गोधा-नकुलानिलभुगमुखाः । शृण्वानाश्चित्र लिखिता इवासंस्तत्र कानने ॥ २१ ॥ इतः सूर्ययशा वाह-केल्यर्थ निर्गतः पुरात् । तयोर्गीतरवान् वर्यान् शुश्राव भरताङ्गजः ॥२२॥ तद्गीतं मधुरं तत्र शृण्वानाः स्वतुरङ्गमाः । चलितं शेकिरे नैकं पदं गन्तुं तदाग्रतः ।। २३॥ असमर्थ बलं स्वीयं चलितुं च तदग्रतः । निरीक्ष्य धरणीनाथो-ऽपश्यद्देवाङ्गनाद्वयम् ॥२४॥ अनयो दतः सर्वे पशवोऽपि वनेऽभितः । आलेख्यलिखिता जाता अन्येषां का कथा पुनः ? ॥२५॥ * यतः-“देवा नादेन तुष्यन्ति धम्मों नादात् प्रजायते । नादान्महीपतेरथों नादानार्योऽपि वश्यगाः ॥१॥ गायन्त्यौ ते युगादीश-गेहेऽभ्येत्य मनोहरम् । चक्रतुनर्त्तनं यद्यद् यथा भूपश्चमत्कृतः ॥२६॥ प्रणम्य वृषभं देवं गच्छन्त्यौ ते सुराङ्गने । वीक्ष्य मारेषुविद्धोऽभूद् नृप आलेख्यचित्रवत् ॥ २७॥
SASTSISSESTSZZS2SSESSESE
॥ २५६॥

Page #279

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥२५७॥
SE2SSESZTESZESTLE
तयोः सक्तं नृपं ज्ञात्वा सचिवः प्राह ते प्रति । के भवन्त्यौ कुतः स्थाना-दायाते ! बदतं युवाम् ॥ २८॥ प्रोचतुस्ते सुते आवां भीमस्य व्योमगामिनः । नन्तुं युगादितीर्थेश-मायाते संघतः किल ॥ २९ ॥ मन्त्री जगौ समस्त्येष नृपः सूर्ययशा वरः । भोगमीष्टे भवन्तीभ्यां सह पाणिग्रहान्ननु ॥३०॥ पौत्रोऽसौ वृषभेशस्य भरतक्ष्मापनन्दनः । चञ्चत्कलौघरोचिष्णुः सौम्यः सद्गुणवान् बली ॥३१॥ सन्तुष्टो वृषभस्वामी भवत्योरिह साम्प्रतम् । यदि सूर्ययशा भूपे वत्रे च गुणसागरः ॥ ३२ ॥ यथा भातः शशाङ्केन कौमुदीक्षणदे अपि । युवां श्री सूर्ययशसा तथा भातं नरेश्वरः ॥ ३३ ॥ ताभ्यां सन्मानिते नाभि-पुत्रसूनोश्च साक्षिकम् । भरताङ्गभुवा चक्रे तयोः पाणिग्रहस्तदा ॥ ३४ ॥ तयोः प्रीतिरसाकृष्टो भरतक्ष्मापनन्दनः । अनुमेने सुखं स्वर्ग-नाथवद् धरणीस्थितः ॥३५॥ सेवमानो नृपः कामं धर्मार्थाबाधयाधिकं । पुमर्थरथमेकेन चक्रेणाचालयद् बलाद् ॥३६॥ अन्यदा नृपतिः पत्नी-द्वययुक्तः स्मरोपमः । पृष्टो गवाक्षगस्ताभ्यां पत्नीभ्यामिति सादरम् ॥३७॥ पटहोद्घोषणा पुर्यां कार्यतेऽत्र कथं जनैः । जगौ भूपश्चतुर्दश्यष्टमी पर्वद्वयं वरम् ॥ ३८ ॥ अष्टाह्निकाद्वयं पर्व चतुर्मासीत्रयं तथा । पर्व पर्युषणाख्यं च पर्वाण्येतान्यवक प्रभुः ॥३९॥ युग्मम् ॥ ज्ञानं हि प्रथमं रत्नं जायते शिवशर्मदम् । तस्याराधनमाप्तेन पञ्चमीपर्व जल्पितम् ॥ ४०॥
S22552SSPST2SSZISTS:SESE
॥२५७॥

Page #280

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ २५८ ॥
12525252
real सत्पुण्य-कारणानि जनाइयो । आराधितानि कल्याणकमलायै भवन्ति हि ॥ ४१ ॥ उक्तश्च - " न पर्वदिवसे स्नानं न स्त्रीसेवा कलिर्न च । न द्यूतं परहास्यादि न मात्सर्य न च क्रुधम् ॥ १ ॥ मनाक् कषायसङ्गो न ममता न प्रियेष्वपि । यथारुचि न च क्रीडा प्रमादव न किंचन ॥ २ ॥ विधेयं धर्म्मरुचिना पुंसा यतनताजुषा । शुभध्यानवता भाव्यं परमेष्ठिस्मृतिः पुनः " || ३ || त्रिभिर्विशेषकम् सामायिकं पौषधं च पष्ठाष्टममुखं तपः । कृत्वा जनो जिनस्याच पर्व शस्या च पञ्चमी ॥ ४२ ॥ गुरुपादसमीपस्थः परमेष्ठिस्मृति स्मरन् । जनोऽर्जयति पुण्यानि क्षिप्त्वा कर्म्माष्टकं दृढम् ॥ ४३ ॥ त्रयोदश्यां च सप्तम्यां लोकबोधकृतेस्तदा । अयं पटहोद्घोषो मदादेशात् प्रवर्त्तते ॥ ४४ ॥ चतुर्दश्यष्टमी पर्व त्रैलोक्येऽप्यस्ति दुर्लभम् । सेवते यो जनो भक्त्या स याति परमं पदम् ॥ ४५ ॥
दुर्वी प्राह कथं नाथ ! स्वयाऽधुना । कार्यते मानुषं जन्म विना भोगसुखं खलु ॥ ४६ ॥ श्रुत्वैतन्नृपतिः प्राह रे ! रे ! त्वं धर्म्मनिन्दके ! अधर्मवचनं प्रोक्तं दुःखदुर्गतिदायकम् ॥ ४७ ॥ धिक चतुरतां धि धिग् रूपं कुलं बलं यशः । विना धर्मेण कल्याण-कमला शर्मदायिना ॥ ४८ ॥ अष्टम्यां पाक्षिके पक्षि- मृगसिंहादिशावकाः । अध्याहारं न गृह्णन्ति कथं गृह्णाम्यहं प्रिये ! ॥ ४९ ॥ युगादीशेन यत्पूर्वं प्रोक्तं कल्याणहेतुकम् । अहं कण्ठगतप्राण- स्तस्यजामि न कर्हिचित् ॥ ५० ॥
SSES 255252525525525525
।। २५८ ॥

Page #281

www.kobaith.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
D
शत्रुजय कल्पवृक्ष
॥२५९॥
LESESTSESESTSEST2ZSSZETI
श्रुत्वेति उर्वशी प्राह चतुर्दश्यष्टमीदिने । रतसौख्यं न मेऽदास्यः तदाहं च मृता ध्रुवम् ॥५१॥ नृपः सूर्ययशाः प्राह पूर्वा त्यक्त्वार्यमा यदि । उदेति पश्चिमायां तु तदा धर्माच्चलामि न ॥५२॥ * यतः- वरं प्रयातु मे राज्यं वरं प्राणक्षयोऽत्र हि । न पुनः पर्वतपसो भ्रष्टों लोके भवाम्यहम् ॥१॥"5 प्राहोर्वश्यधुना प्राप्तं वयो भोगसुखं विना । गमिष्यत्यावयोः काक-नाशं जीवितमप्यहो ? ॥ ५३॥ एवं प्रोक्त्वा तदा ताभ्यां निश्चेष्टकाष्टवत् स्थितम् । तथापि तपसो भ्रष्टो न भूमीशो मनागपि ॥ ५४॥ क्षणान्निःश्वस्य ताभ्यां वा स्थितं प्रोक्तमिति ध्रुवम् । निष्ठुरोऽसि कृपारिक्तो विद्यते त्वं नरेश्वर ! ॥५५॥ आवयोर्हत्यया श्वन-पातस्तव भविष्यति । तेनाऽऽवयोर्ददस्व त्वं सद्यो भोगसुखं खलु ॥५६॥ युग्मम् ॥ निषिद्धोऽपि नृपस्ताभ्यां प्रातरादाय पौषधम् । यदा तस्थौ तदा ताभ्यां विदारितं वपुनिजम् ।। ५७ ।। एतयोश्चेष्टितमाकर्ण्य नाचलन्नृपतिर्यदा । तदा ताभ्यां महासेना समानीता पुराबहिः ॥ ५८ ॥ लुण्टथमाने पुरे च स्व-भृत्यैः प्रोक्ते नृपो जगौ । लुण्टिष्यते न मे पुण्यं वैरिमिः प्रबलैरपि ॥ ५९॥
* यतः-"बाह्या श्रीवैरिभिर्बाह्येहियते नान्तरा पुनः । न चान्तरं वृष द्विइभिबर्बादैर्वा हन्यते क्वचित् ॥१॥ H ततो द्विषो यमाकाराः पार्वेऽभ्येत्य महीपतेः । हन्तुं लग्ना यदा नैव तदापि क्षुब्धवान् नृपः ॥ ६ ॥ । महायशोमुखा पुत्राः पुत्र्यो बवा दृढं तदा । आनीता भूपतेरग्रे हन्तुं तैरिभिर्दुतम् ॥६१॥
THATSSPEITSSTST.SSTS.
॥२५९॥

Page #282

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२६०॥
12525252525252SSISESEIS
हन्यमानान सुतान् पुत्री-ढिइभिीक्ष्य महीपतिः । धर्मध्यानान्मनाम् नैव चचालाचलमानसः ॥ ६२॥ ततस्ते मानुषीं रूपां त्यक्त्वा कृत्वा निजाकृतिम् । देवाङ्गने लसद्रप-धरे पोचतुरादरात् ॥ ६३ ।। जय त्वं वृषभस्वामि-कुलसागरचन्द्रमाः । जय सत्ववतां धुर्य ! जय चक्रीशनन्दन ! ॥६४ ॥ स्वर्गे संसदि शक्रेण सत्त्ववान् गदितोऽथवा । आवाभ्यां तु तथा ज्ञातो भवान् धर्मणि निश्चलः ॥६५॥ रुध्यतेऽन्धि मरुच्छैलः चाल्यते बध्यते मरुत् । यदि पुंसा तदा धर्म-ध्यानात्त्वं चाल्यते न हि ॥६६॥ स्तुवत्योस्तं तयोरेवं शक्रोऽभ्येत्य मणीमयीम् । वृष्टि कृत्वा प्रशंस्येति जय त्वं भूपते ! चिरम् ॥ ६७ ॥ मुकुटं कुण्डलाहार-मङ्गदं वरमुद्रिकाम् । तस्मै दत्त्वा प्रणम्याळी भक्त्या स्वर्गालये ययौ ॥ ६८ ॥ कुरु धर्म चिरं जैनं चिरं पालय भूतलम् । उपकारं चिरं कुयोः यशःसञ्चयमञ्जुलम् ॥ ६९ ॥ ताभ्यां प्रशंस्य भूपालं क्षमयित्वा मणीन् बहून् । वितीय नर्त्तनं कृत्वा गतं गीर्वाणसमनि ॥ ७० ॥ चतुर्दश्यष्टमीपर्व-मुख्येष्वहःसु सन्ततम् । तपः कुर्वन् नृपो नैव चाल्यते सुरदानवैः ॥ ७१ ॥ ज्ञानदर्शनचारित्र-धारिणः श्रावकोत्तमाः । स्थापिताश्चक्रिणा येन ये ये भोजनदानतः ॥ ७२ ।। तेभ्यः पृथक् पृथक स्वर्णोपवीतं रुचिराकृतिम् । वितीयं ददते भूपः स्वन्नं स्वीयनिकेतने ॥ ७३ ।। सिद्धाद्रौ विस्तराद् यात्रां कृत्वा सूर्ययशा नृपः । उद्धारं चकृवान् श्रीमयुगादिजिनसमनः ॥ ७४ ।।
mamimarimmmmmmmmmmmmmmmmon
SZS25252525252SPSASTSSTIS
॥२६०।

Page #283

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
आदर्श स्वं मुखं पश्यन् नृपः सूर्ययशा नृपः । भरतेश इव प्राप ज्ञानं केवलसंज्ञकम् ॥ ७५ ।। लिङ्गं प्राप्येन्द्रतः सूर्य-यशाः सुविहरन् क्षितौ । बोधयामास भूयिष्ठ-भव्यान् सर्वज्ञधर्मणि ॥ ७६ ॥ क्रमाच्छत्रुञ्जये शैले गत्वा सूर्ययशा मुनिः । सर्वकर्मक्षयान्मुक्तिसातमापायुपः क्षये ॥ ७७ ॥ भरतेश इवादित्य-यशोमुख्या महीधराः । यात्रां विस्तरतश्चक्रः शत्रुञ्जये शिलोच्चये ॥ ७८ ॥ भरतेश इवादित्य-यशोमुख्या महीधराः । अष्टौ पश्यन्त आदर्श मुखं ज्ञानजुषोऽभूवन् ॥ ७९ ॥ यतः-"राया आइच्चजसे महाजसे अ बलभद्दे । बलवीरिय कित्तिवी रिए जलविरिए दण्ड विरिए अ॥" एभिर्भूपैश्च बुभुजे भरतार्द्ध समन्ततः । भगवन्मुकुटः शक्रो-पनीनो मृHधारि च ॥ ८ ॥ भरतादनुसन्ताने सर्वे भरतवंशजाः । अजितस्वामिनं यावद् मुक्त्यनुत्तरगामिनः ॥ ८१ ।। सर्वे सङ्घपतीभूय तीर्थे शत्रुजयादिके । यात्रां व्यधुर्गृहान् तुङ्गा-नचीकरन जिनेशितुः ॥ ८२ ।। एभिरष्टभिरू-शैः श्रीआदित्ययशोमुखैः । उद्धारांश्चक्रिरे शत्रुञ्जय आदिजिनालये ।। ८३ ॥
॥२६१ ॥
SSSSSSSSSSSSES
SESSTSETSESSPSSPSSSSSS
॥२६॥
॥ श्री ईशानेन्द्रोद्धारः ॥ क्षेत्रे महाविदेहाख्य ईशान स्त्रिदशेश्वरः । सुव्रतस्याहंतः पार्थे शुश्रावेति कृतादरः ॥१॥

Page #284

P
यथा भवेषु मानुष्यो ग्रहेष्विव दिवाकरः । तथा द्वीपेषु जम्ब्वाख्यो द्वीपः सर्वोत्तरैर्गुणैः ॥२॥ तस्य दक्षिणदिग्भागे गिरिः शत्रुञ्जयाभिधः । सर्वतीर्थेषु विद्युत प्रकृष्टः शिवशर्मदः ॥३॥ साम्यत्वं सर्वतत्त्वेषु देवतेषु यथा जिनः । दुर्लभः सर्वतीर्थेषु तथा शत्रुञ्जयो गिरिः ॥४॥ शत्रञ्जयसमं तीर्थ जम्बूगं भारतं विना । विद्यतेऽन्यत्र कुत्रापि नैव मुक्तिसुखप्रदम् ॥५॥ श्रुत्वेत्यादि वचो जैन-मीशानेन्द्रो मरुद्युतः । एत्य शत्रुञ्जये चक्रेऽष्टाह्निकामहमादरात् ॥६॥ किञ्चिजर्जरितान् जैनालयान् वीक्ष्य सुराधिपः । दिव्यशक्त्या नवी चक्रे भरतावनिनाथवत् ॥७॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२६२॥
PSESS22525252525252TSE
॥ श्री प्रथमनाकीन-वीर्यसारनपोद्धारसम्बन्धः । वंशे वृषभदेवस्य वीर्यसारोऽवनीपतिः । सप्त कोटिनृयुग् नन्तुं जिनान् शत्रुञ्जयेऽचलत् ॥ मार्गे बहून् गिरीन् शत्रु-जयतुल्यान् मनोहरान् । प्रासादप्रतिमाद्यैश्च ददर्श सङ्घनायकः ॥१॥ वीर्यसारो नृपो दध्यावेकः शत्रुञ्जयो गिरिः । सुराष्ट्रासु श्रुतो मुक्ति-शर्मसन्ततिदायकः ॥२॥ अधुनैते कृतः शत्रु-जयाः स्फारा महीधराः । दृश्यन्तेऽतो मया कस्मिन् गम्यते धरणीधरे ॥३॥ विषमत्वान् महीधेषु तेष्वारोढुं महीपतिः । न शशाक यदा चक्रे-ऽभिग्रहं त्विति दुष्करम् ॥४॥
ERSSESESZEL
१२६२॥

Page #285

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२६३॥
ESSESEPSSSSSSESSESI
यावन्न ज्ञायते सम्यग् गिरिः शत्रुञ्जयाभिधः । न पूज्यते जिनस्तावन्न भोक्तव्यं मया क्वचित् ॥५॥ मासान्ते न यदा राजा वेद शत्रुञ्जयं गिरिम् । तदा सङ्घोऽभवद् बाढं व्याकुलो मानसे भृशम् ॥६॥ ततः शस्त्र्या नृपश्छेत्तुं शिरो लग्नोऽतिदुःखितः । तदा तत्रैत्य शक्रोऽवक् साहसं कुरु मा नृप ॥७॥ अहं प्रथमनाकेशः साहसं तव वीक्षितुम् । समागामिह भृमिधा मया विकुर्विता घनाः ॥८॥ त्वं तु धर्मान्मनाग नैव चलितो मेदिनीपते! । प्रादुःकरोम्यहं मुख्यं गिरिं वन्दस्व बोधिदम् ।।९।।
ततो शेषेषु शैलेषु संहृतेष्वसुरारिणा । शत्रुञ्जयं समारूढो वीर्यसारो महीपतिः ॥१०॥ न स्नात्र-पूजा-ध्वजादानैर्मुख्यैः कृत्यैर्महीपतिः । स्वजन्म सफली कृत्वा ययौ राजादनीतले ॥११॥
तत्र राजादनी लाजै-वर्द्धयित्वा प्रभुक्रमौ । पूजयामास भूपालो भूरिसङ्घजनान्वितः ॥१२॥ तदा सुधर्मदेवेशः पतितान् श्रीजिनालयान् । उद्दधे दिव्यशक्त्या च वीर्यसारो नृपोऽपि च ॥ १३ ॥ एवं शत्रञ्जये यात्रां कृत्वा विस्तरतो नृपः । समेत्य स्वपुरे धर्म कुरुते स्म दिवानिशम् ॥ १४ ॥ क्रमाद्वीर्यनृपो राज्ये न्यस्य पुत्रं निजं मुदा । लात्वा दीक्षां तपस्तीवं कुरुते स्म निरन्तरम् ॥ १५ ॥
वीर्यसारो नृपः कोटि-मितैः साधुभिरन्वितः । शत्रञ्जये ययौ कर्म-क्षयाय मासि फाल्गुने ॥ १६ ॥ H तत्र तीव्र तपः कृत्वा क्षिप्त्वा शेषतमश्चयम् । सम्प्राप्य केवलज्ञानं साधुभिस्तैर्युतो नृपः ॥ १७ ॥
1592SZSZSZISZTSSESZSESEI
॥२६३

Page #286

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
प्रबोध्य भविनो भूरीन वीर्यसारो मुनीश्वरः । कोटिसाधुयुतो मुक्तिं ययौ निजायुपः क्षये ॥ १८ ॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२६४॥
B25TSS255ARST52S2SC2S2S2
एवं तृतीय-चतुर्थ-पंचमस्वर्गस्वामिनामुद्धारा अत्र शत्रजये ज्ञेयाः । एवं चमरेन्द्रादिभिरिन्द्रैः उद्धाराः कृता उक्तञ्चकोटिलक्षार्णवे जाते ब्रह्मेन्द्रोद्धारतो गते । भवनेन्द्रसमुद्धारो बभूव विमलाचले...।। अन्तरा अन्तराप्येवं तीर्थे शत्रञ्जयाभिधे । पुण्योद्धारा इबोद्धारा बभूवुनूसुरैः कृताः ॥१॥ भरतक्षोणिनाथस्यो-द्धाराल्लक्षमिताः क्रमात् । उद्धारा येऽभस्तेषां सङ्खयां कत्तुं क्षमोऽस्ति कः? ॥२॥ भरतप्रमुखा भूपाः सङ्ख्यातीता सुभावतः । सङ्घशीभूय सिद्धाद्रौ यात्रां विस्तरतो व्यधुः ॥३॥ यैरन्यैरपि भूदेव-महेभ्यादिभिरादरात् । यात्रां शत्रुञ्जये चक्रे सङ्ख्या तेषां न जायते ॥ ४ ॥
SS2SSE252SSES2525252525
२६५॥
॥ श्री सगरचक्रिसम्बन्ध उच्यते ॥ जम्बूद्वीपेऽस्ति भरते या चायोध्याऽरिभिः सदा । सा चायोध्येति विख्याता गतातङ्का रमाश्रिता ॥१

Page #287

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२६५॥
LEGESZSEGESESSE 27ISESTI
आगता रिपवो यत्र मणिशालिषु बिम्बितान् । स्वदेहानेव संवीक्ष्य नेशुवैरिभयाद् द्रुतम् ॥२॥ अर्हच्चैत्येषु घण्टानां यत्र नादैरहनिशम् । धर्मभूपवपु( वदत् तूर्य-रिव पापनृपोऽनशत् ॥३॥ मुक्तिं शिवं च भूपाला असङ्खथाता समागमन् । श्रीमया तेप्वसङ्घयेषु चैकः सर्वार्थसिद्धिगः ॥४॥
....... | श्रीमदाद्यविभोर्वशे द्वैतीयीयजिनावधि ॥ ५॥ तस्यां पुर्या जिताऽराते-जितशत्रोर्महीपतेः । राज्यभूद्विजया नाम्नी शीलादिगुणशालिनी ॥६॥ जितशत्रोरभूद् भ्राताऽनुजः सुमित्रनामभृत् । युवराजपदं सोऽपि पपाल न्यायतत्परः ॥७॥ प्रिया यशोमती तस्य लसच्छीलगुणश्रिता । अभूच्छचीव शक्रस्य कमलेब पुरद्विषः ॥ ८॥ पक्षद्वयविशुद्धा या हंसीव सुविवेकिनी । निर्मलं मानसे पत्यु वासस्थानमनत्रयत् ॥९॥ अन्यदा विजया राज्ञी सुखसुप्ता दिनात्यये । चतुर्दश महास्वप्नान् ददर्श कुञ्जरादिकान् ॥१०॥ यतः-" गजः सिंहो वृषोऽम्भोज-वासा दाम शशी रविः । ध्वजः कुम्भः सरो वाधि-विमानमणिवतयः ॥११॥ राधशुक्लत्रयोदश्यां रोहिण्यां मृगलाञ्छने । विमानाद्विजया देवो-ऽनुत्तराद् भवसंक्षयात् ॥१२॥ च्यत्वा निशीथे तत्कुक्षा-वततार समाधिना । उद्योतश्च महान् जज्ञे सुखं नारकिणामपि ॥१३॥ युग्मम् ।। यतः-"नारका अपि मोदन्ते यस्य कल्याणपर्वसु । पवित्रं तस्य चारित्रं को वा वर्णयितुं क्षमः?" ॥१४॥
25425525252552552551SSES

Page #288

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२६६॥
1229252525252SESSISESTAS
इतो यशोमती रात्रौ महास्वप्नाम चतुर्दश । ददर्श च ततः पत्नी पत्युः पार्थे न्यवेदयत् ॥१५॥ पूर्णेषु मात्सु नवसु सार्द्धाष्टमदिनेष्वथ । माघशुक्लाष्टमीरात्रौ शशाङ्के रोहिणीस्थिते ॥१६॥ असूत विजया पुत्रं स्वर्णवर्ण गजध्वजम् । तदाऽजनि क्षणं सौख्यं नारकाणामपि ध्रुवम् ॥१७॥ युग्मम् ॥ षट्पश्चाशद्दिग्कुमार्यादि-केन्द्रपितृभिः क्रमात् । जन्मोत्सवो मनोहारी विदधे सुखकन्नृणाम् ॥१८॥ अत्र विस्तरः स्वयं वाच्यः । यशोमती वरे घस्र प्रासूत तनयं वरम् । यदा तदा पिता चक्रे विस्तराज्जननोत्सवम् ।। तयोः सुन्वोरभून्नामाऽजितश्च सगरः क्रमात् । वर्धमानौ मुदं पित्रो-र्ददातेस्म निरन्तरम् ।। २० ॥ केकीभूय हयीभूय गजीभूय च केचन । अजितं रमयामासुः सुराः शक्रनिदेशतः ॥२१॥ अर्द्धपश्चमकोदण्ड-शतान्युचुङ्गविग्रहौ । अजितः सगरोऽभूतां रूपलावण्यशालिनौ ॥ २२॥ पित्रोमोदकृते कन्यां रूपसेनाभिधां वराम् । मत्वा भोगफलं स्वामी परिणिन्ये सत्सवम् ॥ २३ ॥ सगरो भूरिकन्यानां पितृमातृनिदेशतः । उद्वोढाऽजनि सत्कर्म योगान् मञ्जुलवासरे ॥ २४ ॥ गतेषु पूर्वलक्षेष्व-ष्टादशसु प्रभोः क्रमात् । जितशत्रुः पिता राज्य-मजिताय मुदा ददौ ।। २५ ॥ युवराजः सुमित्रोऽपि जितशत्रोनिदेशतः । स्वपट्टे सगरं सूनुं न्यवेशयद्वरोत्सवम् ॥ २६ ॥ यतः -“वीरं अरिट्ठ नेमि पासं मल्लि च वासुपुज्जं च । एए मोत्तण जिणे अवसेसा आसि रायाणो ॥१॥"
LSPSRS2ST.S2S2S2752765258

Page #289

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ २६७ ॥
157557255
52525252525252
जितशत्रुः सुमित्रश्च सोदरौ रुचिरोत्सवम् । धर्म्मघोषगुरोः पार्श्वे ललतुः संयमं सुखम् ॥ २७ ॥ अजितः क्षोणिभुग् भ्रात्रा समं राज्यं नयाध्वना । जनताः पालयामास जीवरक्षापरः सदा ॥ २८ ॥ जितशत्रुः सुमित्रच तीव्रं तपो निरन्तरम् । कुर्बाणौ कुरुतः स्मा-डलं विहारं पृथिवीतले ॥ २९ ॥ जितशत्रुर्यतिः कुर्वं स्तपस्तीव्रं निरन्तरम् । ईशाने ताविषे देवो बभूवाऽमलविग्रहः ॥ ३० ॥ * यतः - " उसभपिआ नागेसु सेसाणं सत्त हुति ईसाणे । अट्ठ य सणकुमारे माहिंदे अट्ठ बोधव्वा ॥ १ ॥ * अट्टहं जणणीओ तित्थयराणं हुंति सिद्धिओ । अट्ठ य सणकुमारे माहिंदे अट्ठ बोधव्वा ॥ २ ॥ "फ अजितभ्रातुरादेशं प्राप्य सगरसोदरः । साधयामास भूयिष्ठ-देशान् वैरिनिकृन्तनात् ॥ ३१ ॥ वसन्तेऽजितभूपालः सगरभ्रातृसंयुतः । पुष्पैः फलैश्विरं क्रीडां चक्रतुः सरसीष्वपि ॥ ३२ ॥ तदैको हरिणोऽकस्मात् पीनदेहोऽद्रिशृङ्गवत् । पतितो मरणं प्राप्तस्तं चापश्यन्महीपतिः ॥ ३३ ॥ ततो दध्यौ नृपोऽसार- संसारो विद्यते खलु । यतो विनश्वरं विश्वं दृश्यते ससुरासुरम् ॥ ३४ ॥ * यतः — “ स्वैरिणो वैरिणो लोके विषया भवचत्वरे । छलाद् हरन्ति पुण्यैक चैतन्यं हि जडात्मनाम् ||३५ ॥ * पुत्र पितृ- कलत्रादि- पाशैर्बद्धो भवे भवे । पक्षिवत् स्वेच्छया धर्मे रन्तुं न लभते जनः ॥ ३६ ॥ * यत्तुच्छसुखलोभेन पुण्यं स्वं द्रावयन्ति हि । तेषां पीयूषमंहीणां क्षालनाय भवत्यपि ॥ ३७ ॥
25255255752525525525:55
॥ २६७ ॥

Page #290

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२६८॥
25255DTSTSTSESESSESESC
तदेवं ध्यायति स्वामि-न्याऽऽजग्मुत्रिदिवात् सुराः । लोकान्ता जयजयेत्यु-च्चरन्तश्च तदग्रतः ॥ ३८॥ अनेके प्रोच्यन्ते-' सारस्सयमाइच्चा वह्नी वरुणा य गद्दतोआ य । तुसिआ अव्याबाहा अग्गिच्चा चेव रिट्ठा य ॥१॥' तीर्थ प्रवर्त्तय स्वामिन ! भवकूपे महत्यपि । पततो भविनो वाणी-वेडयोद्धर साम्प्रतम् ॥३९॥ स्वयंबुद्धोऽपि सर्वज्ञः श्रुत्वा देवगिरं तदा । आरंभे वार्षिकं दानं दातुं द्वितीयवासरे ॥४०॥ वर्ष यावत् प्रभुयं दायं दानमनगलम् । दीक्षां लातुमना राज्यं सगराय वितीर्णवान् ॥४१॥ वर्षेण यद्ददौ दान-मथिभ्यः प्रभुरादरात । तस्य किश्चिन्निगद्यत सङ्ख्यामिति जिनागमे ॥ ४२ ॥ "एगा हिरण्णकोडी अट्ठव य अणूणगा सयसहस्सा । मूरोदयमाईयं दिञ्जइ जा पायरासाओ ॥१॥ तिन्नेव य कोडि सया अट्ठासीयं च हुंति कोडीओ । असि च सयसहस्सा एवं संवच्छरे दिन्नं ॥२॥" गज-बाजि-हयोर्वीणां रत्न-माणिक्य-वाससाम् । दाने संवत्सरे सङ्खयां वेत्ति नो ज्ञानिनं विना ॥४३॥ ततः सगरभूपालः सौधर्मशानवासवः । क्रियमाणोत्सवे स्वामी शिबिकायां स्थितः प्रभुः ॥४४॥ सहस्रपर्वतेऽभ्येत्यावतीर्य किल यानतः । पञ्च मुष्टया व्यधाल्लोचं नृपालसुरसाक्षिकम् ॥ ४५ ॥ विधायाथ नमस्कारं सिद्धानामजितस्तदा । दीक्षां स्वयं ललौ शक्र-भूपयोः कुर्वतोमहम् ॥ ४६ ।। माघशुक्लनवम्यां तु शशाङ्के रोहिणी-स्थिते । उत्तराहे प्रभोर्ज्ञानं चतुर्थ समजायत ॥४७॥
2525252SSISHTIGE
-
LU२६८॥

Page #291

शत्रुञ्जय
कल्पवृ●
॥ २६९ ॥
SPR252
यतः - तिहिं नाणेहिं समग्गा तित्थयरा जाव हुंति गिहिवासे । पडिवन्नस्मि चरित्तं चउनाणी जाव छउमत्था || तदा च संयमं भूषाः सहस्रं प्रभुणा समम् । अङ्गीचक्रुर्गृहवासं श्रियं प्रोज्झर्थसुभावतः ॥ ४८ ॥ यतः - " एगो भयवं वीरो पासो मल्ली अ तिहितिहि सएहिं । भयवंपि वासुपुज्जो छहिं पुरिससएहिं निक्खतो ॥१॥ उग्गाणं भोगाणं रायन्नाणं च खत्तियाणं च । सहस्से सभी सेसा य सहस्सपरिवारा ॥ २ ॥ " द्वितीयेऽह्नि त्वयोध्यायां ब्रह्मदत्ताsssयं प्रभोः । पारणं परमान्नेन बभूव भवतारणम् ॥ ४९ ॥ fasari कोट्यः सार्द्धा द्वादश ब्रह्मसद्मनि । निपेतुः सुरनिर्मुक्ताश्वञ्चज्जयजयारवम् ॥ ५० ॥
यतः- “ सब्वेहिं जिणिदेहिं जहि अ लद्धाओ पढमभिक्खाओ । तहिअं वसुहाराओ बुट्ठाओ पुष्कवुडीओ ॥ १ ॥ अद्ध य तेरस कोडी उक्कोसा होइ तत्थ वसुहारा । अद्धतेरस लक्खा जहन्निया होइ वसुहारा ॥ २ ॥ सन्वेसिपि जिणाणं जेहिं दिन्नाउ पढमभिक्खाउ । ते पयणुपिज्जदोसा दिव्वेवरपरकमा जाया ॥ ३ ॥ " प्रभोः पारणकस्थाने ब्रह्मदत्तः प्रमोदतः । धर्मचक्रं व्यधाद् विश्व विश्ववन्द्य सुशर्मणे ॥ ५१ ॥ आर्यानार्येषु देशेषु विहरन्निर्ममः प्रभुः । घात्यानि सर्वकर्माणि ध्यानाग्निनादहत् क्षणात् ॥ ५२ ॥ अहौ हारे मणौ लोष्टे तृणे स्त्रैणेऽरिपौ रिपौ । काञ्चने काचसङ्घाते समदृक् समभूत्प्रभुः ॥ ५३ ॥ सुखे दुःखे भवे मोक्षे निर्जने जनसङ्कुले । दिवा रात्रौ च सन्ध्यायां समभावोऽभवज्जिनः ॥ ५४ ॥
55255
॥ २६९ ॥

Page #292

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२७॥
BESTSESESZSGSTSE2525255DI
शीते स्फीते तथा तापे समेऽपि विषमे पुनः । मानापमानयोस्तुल्य-स्वान्तोऽजनि जिनस्तदा ॥ ५५ ॥ वायुवद् विहरन् स्वामी नानादेशेषु सन्ततम् । अयोध्यामीयिवान् प्रान्ते छमस्थस्य शुभाशयः ॥ ५६ ॥ रोहिणीस्थे विधौ पौष-शुक्लद्वादशमीदिने । पश्चिमाति प्रभोर्ज्ञान-मुत्पन्नं पञ्चमं क्षणात् ॥ ५७ ।। वप्रत्रये कृते तत्र देवैः श्रीअजितः प्रभुः । तीर्थायाऽस्तु नमश्चादौ जगादाचारहेतुतः ॥ ५८ ।। मरुस्कृतबृहद्धेम-विष्टरे अजितः प्रभुः । उपविष्टः प्रबोधाय भव्यानां प्राणिनां तदा ॥ ५९॥ इतः सगरभूपस्या-ऽऽयुधसमनि सुन्दरे । चक्ररत्नं समुत्पन्नं स्फुरद्भाभासिताम्बरम् ॥६॥ (प्रभोरजितनाथस्य ) ज्ञानोत्पत्तिं महीपतेः । उद्यानपो जगौ याव-त्ताबद्दध्यौ क्षमापतिः ॥ ६१ ॥ चक्रं प्रपूजयित्वाऽऽदा-वर्चयिष्ये ततो जिनम् । क्षणाद्दध्यौ नृपो धिग् मां निर्विवेकजनाग्रणीम् ॥ ६२ ॥ प्रभौ प्रपूजिते चक्रं पूजितं सुलभं भवेत् । यतः प्रभुः शिवस्वर्ग-चक्र्यादिकमलाप्रदः ॥६३ ।। मिथ्यादुःकृतमादाय सगरस्तरक्षणात्तदा । लात्वा बलिं प्रभुं नन्तुं स्वामिनः सन्निधौ ययौ ॥ ६४ ॥ बलिमुच्छालयन् कुर्वन् सगरस्त्रिःप्रदक्षिणाम् । बलिमादात्तदा स्वीयो-चितां रोगाद्यहन्तृकां ॥ ६५ ।। उक्तं च-राया व रायमचो तस्सासई पउरजणवओ वावि । दुबलिखंडिअबलि-छड्डिअ तंदुलाणाढयं कलमा ॥१॥ भाइअ पुणाणिआणं अखंडफुडीआण फलगसरियाणं । कीरइ बली सुरावि अ तत्थेव छुहंति गंधाई ॥२॥
BASTS 352525252SSESESESTST.
२७०॥

Page #293

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२७१ ॥
ESESE2525SS25252TSSESEI
बलिपविसण समकालं पुब्बारेण ठाइ परिकहणा । तिगुणं पुरओ पाडण तस्सद्धं अवडियं देवा ॥३॥ अद्धद्धं अहिवइणो अवसेसं होइ पगयजणस्स । सव्वामयप्पसमणी कुप्पइ नन्नो अ छम्मासे' ॥४॥ वन्दित्वाऽथ प्रभुं पृथ्वी-प्रभुः स्वस्योचिते पदे । धर्म श्रोतुमुपाविष्टः प्रमोदभरभासुरः ॥६६॥
अत्र धर्मोपदेशो वाच्यः । देशनान्ते प्रभुर्गच्छ-नायकान् निजपाणिना । स्थापयामास ते सर्वेऽभूवन विद्याब्धिपारगाः ॥ ६७ ॥ सङ्घ चतुर्विधं तत्र श्रीमानजितबोधितः । स्थापयामास नाकीन-महीनायकसाक्षिकम् ॥ ६८ ॥ श्राद्धधर्म समादाय चक्री स्वगृहमीयिवान् । विजहाराऽजितस्वाम्य-न्यत्र बोर्बु जनान् बहून् ॥ ६९ ।। अन्येधुरजितस्वामी विहरन् वसुधातले । आदिनाथाश्रितं शत्र-अयं प्रत्यचलतं. स्वयम् ॥ ७० ॥ यावच्छत्रुञ्जयोपान्ते गत्वा स्वाम्यजितः क्रमात् । कायोत्सर्गे स्थितस्तावत् केकिवृन्दं समागतम् ॥ ७१ ॥ एकेन के किना स्वामि-शीर्षस्योपरि भक्तितः । स्वकलाप: कृतश्छत्रा-कारेण तमसः छिदे ॥ ७२ ॥ ध्यानान्ते केकिनो धर्मे बोधिताः प्रभुणा गिरा । पशवोऽपि तदा भद्र-स्वभावा अभवन् किल ॥ ७३ ।। यतः-देवा दैवीं नरा नारी शबराश्चापि शाबरीम् । तिर्यञ्चोऽपि हि तैरवीं मेनिने भगवगिरम् ॥७४॥ तैः केकिभिः समं स्वामी शैलमारुह्य यत्नतः । मुख्यशृङ्गे स्थितो राजा-दन्या अधो दिनत्रयम् ॥ ७५ ॥
SSESESESEISISZSUZSISZS.
॥२७॥

Page #294

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ २७२ ॥
52525252522525a
तदा ते केकिनः स्वामि- मुखालोकनतत्पराः । आलेख्यलिखिता आस-न्निव स्वीयतमश्छिदे ॥ ७६ ॥ तदैकं केकिनां वृद्ध-मासन्नमरणं ध्रुवम् । ज्ञात्वा संलेखनां स्वामी कारयामास सगिरा ॥ ७७ ॥ मृत्वा केकी गतस्तुर्य-स्वर्गे भासुरभृतिमान् । ज्ञात्वोपकारिणं स्वस्य प्रभूपान्ते समागमत् ॥ ७८ ॥
व समवसरणं कृत्वा नृत्यन् प्रभोः पुरः । सौधर्मस्वामिना पृष्टः स्वामीत्येष सुरोऽस्ति कः ? ॥ ७९ ॥ स्वाम्यक् तस्य देवस्य यथाऽभृत स्वर्गतिस्तथा । इदं च विद्यते देहं केकिनोऽस्य सुरस्य हि ॥ ८० ॥ ततः केकिसुरो हृष्टः स्वमृत्युस्थानके तदा । स्वरूपं व्यलिखत् स्वामि-पादुकान्तेऽन्यबोधत ॥ ८१ ॥ स केकीनिर्जरः प्राप्य मानुषं भवमद्भुतम् । मुक्तिं गमिष्यति क्षिप्रं शैले सिद्धाभिधे क्रमात् ॥ ८२ ॥ तदाsने के मयूराद्या जीवा जैनं वृषं वरम् । प्रपद्य त्रिदिवं जग्मुस्ततो यास्यन्ति निर्वृतिम् ॥ ८३ ॥
यतः - नगः शत्रुञ्जयाख्योऽयं शाश्वतः सर्वदा स्थिरः । भवान्धौ मज्जतां पुंसां तारणाय तरीनिभः ॥ ८४ ॥ तीर्थेऽस्मिन् यानि कर्माणि विधीयन्ते सुमेधसा । तानि कर्मक्षयाय स्युर्भवेऽत्र च परत्र च ॥ ८५ ॥ शत्रुञ्जये ये सिद्धाः सेत्स्यन्त्यपि च सर्वदा । तांश्च केवलिनं मुक्त्वा न वेत्त्यन्यो जनो मनाग् ॥ ८६ ॥ इतकी विधायाsa चक्रस्य पृष्टितस्तदा । चचाल साधितुं पृथ्वीं षट्खण्डां भूरिसैनिकः ॥ ८७ ॥ दण्डपाणि- गज छत्र-मणि- काकिणि वर्द्धकान् । पुरोधा गृहचक्राणि चर्मरत्नमुखान्यपि ॥ ८८ ॥
B5252552252552525252525251
॥ २७२ ॥

Page #295

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ. ॥२७३॥
2525252525252225PSI
रत्नान्यादाय भूमीशो यक्षलक्षरधिष्ठितः । ससैन्यैश्चालयन् विश्वं चचालाऽचलविक्रमः ।। ८९ ॥ युग्मम् ।। पूर्वाञ्चौ मागधाधीशं वायव्यां वरदामकम् । प्रतीच्यब्धौ प्रभासेशं बलेन बलिन भृशम् ॥९॥ कृत्वाऽष्टमं तपः साध-यित्वा सगरभूपतिः । ययौ सिन्धुमहासिन्धो रोधसि क्रमतस्तदा ॥९१ ॥ जित्वा सिन्धुपति भूपः वैताढ्यव्योमगानपि । स्ववशान विदधे भूमी-पतिनन्यानपि क्रमात ॥ ९२ ॥ एवं चक्रानुगो भूपः पट्खण्डा वसुधां समाम् । साधयामास निःशेप-प्रत्याथिभूमिभुगजयात् ।। ९३ ।। स लक्षश्चतुरशीत्या कुम्भि-स्यन्दन-वाजिनाम् । सपादकोटिभिः खड्गैः सगरोडलङ्कृतः क्रमात् ॥ ९४ ॥ षटखण्डां मेदिनी भूपः साधयित्वा निजौजसा । स्वाह्वां लिलेख ऋषभ-कूट कुर्वन् महोत्सवम् ॥१५॥ विस्तराद्देशसाधन-वैताढयपर्वतगुहागमन-गंगानदीतटनवनिधानघटनादिसम्बन्धश्चरित्रात् ज्ञेयः । सगरश्चक्रिराट् स्वीयपुरेऽभ्येत्य चमूयुतः । राज्याभिषिञ्चनविधि व्यधाद् द्वादशवत्सरीम् ॥९६ ॥ विहरन्नन्यदा स्वामी शृङ्गसुभद्रसंझिके । चतुर्मासी स्थितो वर्ष-त्यब्दे सिद्धमहीभृतः ॥ ९७ ॥ अन्येऽपि यतयः शृङ्गे पृथक पृथग् गुहासु च । तस्थुः कर्तुं तपस्तीबं संसारोच्छेदहेतवे ॥ ९८ ॥ तत्रस्थे स्वामिनि व्याघ्रा-दयोऽपि श्वापदास्तदा । प्रभोर्वाणीं निशम्याशु वैरं सत्यजुरात्मना ॥९९ ॥ व्याघ्रादयोऽपि जीवास्तु लात्वाऽनशनमादरात् । शृण्वन्तः स्वामिनो वाणी ययुः स्वर्ग शुभाशयाः ॥१०॥
SSESSESSZISESS2222STSI
॥२७३॥

Page #296

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ २७४ ॥
252552525
2525252
ततश्च्युत्वा भवैरेक- द्वित्र्यादिभिर्मनोहरैः । सम्प्राप्य मानुषं जन्म ते प्रयास्यन्तिं निर्वृतिम् ॥ १०१ ॥ इतः श्री सुव्रताचार्य - स्तन्दु लोदकभाजनः । ग्लानत्वात् प्रथमे शृङ्गे समागान्मुनिसेवितः ॥ १०२ ॥ कस्यचित् पादपस्याघो विमुच्य जलभाजनम् । यावत् सूरिः स्थितस्तावत् काको व्यलुठयच्च तत् ॥ १०३ ॥ काकेन गमितं नीरं दृष्ट्वा शुष्यन्मुखाम्बुजः । चुकोप मुनिपः काकं प्रतीदं प्रोक्तवान् पुनः ॥ १०४॥ * यतः यत् काण ! भवता प्राण-रक्षणं क्षणतः पयः । अलोठि तदकृत्येन नात्र स्वत्सन्ततेर्गतिः ॥ १०५ ॥ अशेषमुनि तोषाय निर्जन्तु प्रासुकं पयः । अत्रैव सततं भावि प्रभावात्तपसो मम ॥ १०६ ॥ यत्तदैव यथुः काका काकुकोलाहताssकुलाः । तत्तदादि सिद्धशैले काकानामाऽऽगतिर्नहि ॥ १०७ ॥ दुर्भिक्षं विश्वरानर्थ- समर्थनपरोऽत्र चेत् । अत्रैति काकस्तत्कार्य शान्तिकं विघ्ननाशनम् ॥ १०८ ॥ उक्तंच - " श्रीयुगादिजिनस्याग्रे राजादन्याश्च शान्तिकम् । पुरतो जैनमुनिभिः क्रियतेऽरिष्टनाशकृत् ॥ १ ॥ " यच्छेलसन्धौ तत्तोयं प्रवृत्तं तपसो बलात् । नैरुत्यां दिशि विद्येत विघ्नोपशमकारकम् ॥ १०९ ॥ रोगशोकार्त्तवैताल-ग्रहदुःखानि कोटिशः । तस्यैव वारिणः स्पर्शाद् गच्छन्त्येव न संशयः ॥ ११० ॥ पुनः क्षणाद् गणाधीशो दध्यावेवं स्वचेतसि । मयैव चिन्तितं ध्यानं पापात्मकं दुःखहेतवे ॥ १११ ॥ एवं तस्य गणेशस्य ध्यायतः परमं महः । प्राप्य ज्ञानं ययौ मुक्ति सर्वपापक्षयात्तदा ।। ११२ ॥
5255255252525252552585S S
॥ २७४ ॥

Page #297

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mainamaina
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२७५॥
252SSDSC25252525252525
तत्र चक्री समेत्यैव सुव्रताचार्यनामकम् । प्रासादं कारयामास नाभेयप्रतिमान्वितम् ॥११३॥ इतस्तत्राजितस्वामि-वचः श्रुत्वा मनोहरम् । बहवो यतयः सिद्धि जग्मुः सर्वतमःक्षयात् ॥११४ ॥ ततः श्री अजितस्वामी प्रबोध्य भूरिशो जनान् । विजहार महीपीठं बोधितुं भविकाङ्गिनः ॥११५ ।। एकदासगरमापादेशं लब्ध्वा तनूभवाः यात्रा कर्तु मणीन् लात्वा भगीरथ्यादयो (नारीरत्नमृते )ऽचलन् ।। वन्दमानो जिनान् ग्रामे ग्रामे ग्रामे पुरे नगे । ययौ भागीरथो भ्रातृ-युतोऽष्टापदपर्वते ॥११७॥ आरुह्याऽष्टापदं शैलं भरतक्ष्मापकारिते । जिनागारे जिनानादि-नाथादीन् सोऽनमन्मुदा ॥११८ ॥ " चत्तारि अट्ठ दस दो य वंदिया जिणवरा चउवीसं । परमट्ठ निद्विअट्ठा सिद्धा सिद्धिं मम दिसंतु ॥१॥" स्नात्रपूजा-ध्वजादान-कृत्यानि रुचिरोत्सवम् । कृत्वा भगीरथश्चक्रे गीतनृत्यादि भावतः ॥ ११९ ॥ भरतेनात्मनः पूर्व जातेनादिजिनालयम् । रैमयं कारितं ज्ञात्वा भ्रातृन् भगीरथो जगौ ॥१२० ॥ लोभिनो भाविनो लोकाः प्रासादं रैमयं किल । पातयित्वा गृहीष्यन्ति हेम सर्व न संशयः ॥ १२१ ॥ तेनाऽस्य तीर्थराजस्य रक्षा धुरि विधीयते । परिखाया विधानेन परितोऽत्रानुजाः खलु ॥ १२२॥ तदा सर्वेऽनुजाः प्रोचु-र्वयं भ्रातस्त्वयोदितम् । क्रियतां परिखाऽस्यैव तीर्थस्यः परितो लघु ॥ १२३ ।। ततो दण्डेन रत्नेन ते सर्वे सगराङ्गजाः । अष्टापदस्य परितः खातिकां कर्तुमुद्यताः ॥१२४ ॥
2557SESETSSZS52525529
॥ २७५॥

Page #298

शत्रुजय कल्पवृ०
॥२७६॥
22SSSSZESTSTSZS22522
खनतां खातिकां तेषां परितोऽष्टापदेऽचले । अणपन्नि-प्रमुखाणां व्यन्तराणां गृहेषु तु ॥१२५॥ बह्वीं धूलीं पतन्ती तु दृष्ट्वा ते व्यन्तराः जगुः । कोऽयं दुराशयो धूली क्षिपत्यत्रात्मनो गृहे ॥१२६ ॥ युग्मम् ।। अवधिज्ञानतो ज्ञात्वा सगरस्याङ्गजा जगुः । सगरक्षोणिभुपुत्रा यूयं स्थ करुणापराः ॥१२७ ॥ किं यूयं क्षिपथास्माकं शीर्षेषु धूलिपद्धतिम् । कृपापि विद्यते नव जीवेष्वास्मादृशेष्वहो ? ॥ १२८ ॥ * यतः-अहिंसासम्भवो धर्मः स हिंसातः कथं भवेत् । न तोयजानि पानि जायन्ते जातवेदसः ॥ १२९ ।। कृपानदी-महातीरे . सर्वधर्मास्तृणाकुराः । तस्यां शोषमुपेतायां कियन्नन्दन्ति ते पुनः ॥१३० ।। निर्गुणेष्वपि सत्त्वेषु दयां कुर्वन्ति साधवः । न हि संहरति ज्योत्स्नां चन्द्रश्चाण्डालवेश्मसु ॥१३१॥ 'इक्कह जीवह कारणेहि मरि म जीवसयाई। अञ्ज वि कल्ल वि मरणं पामिसि दुक्खसयाई ॥१३२॥ तैरेवं व्यन्तः प्रोक्ते भ्रातृयुक्तो भगीरथः । खातिका स्वर्नदीनीरे-भर्तुं यत्नं व्यधात्तदा ॥१३३॥ दण्डरत्नेन गंगायाः प्रवाहेन च खातिकाम् । यावद् विभर्ति सगर-पुत्रः सोदरसंयुतः ॥१३४ ॥ तावत् कर्दमपातेन ज्वलनो व्यन्तरो जगौ । पङ्कस्य पाततो नाग-लोकोऽद्य पूर्यतेतराम् ॥ १३५ ॥ गङ्गाप्रवाहनयनं तदा भगीरथादिभिः । विज्ञाय ज्वलनो नाग-नाथः प्रोवाच तान् प्रति ॥ १३६ ॥ यूयं पश्चात् कुरुध्वं स्व-नद्याः प्रवाहमञ्जसा । नो चेच्छिक्षां द्रुतं दास्ये युष्माकं पापकारिणाम् ॥१३७ ॥
B525252252SSES525252525

Page #299

www.kobatirth org
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२७७॥
SSRISROSSESSELESESESSESE
* यतः-" अत्युग्रपुण्यपापाना-मिहैव फलमाप्यते । त्रिभिर्मासैस्विभिः पक्षस्त्रिभिवर्षे त्रिभिर्दिनैः ॥१॥ तेष्वतिष्ठत्सु चक्रीश-पुत्रेषु ज्वलनोरगः । जह्नु-भीमौ विना पष्टिं सहस्राण्यदहत् सुतान् ॥ १३८ ॥ दग्धान (ग्वा) चक्रिसुतान् सद्यो ज्वलनो रुष्टमानसः । स्वं स्थानमगमत् कोपो भवेद्रिपुवधावधि ॥ १३९॥ दग्धान् चक्रिसुतान् दृष्ट्वा भृत्या रोदनतत्पराः । जनुभीमयुता वृक्षा-नपि चारोदयन् भृशम् ॥१४॥ वियोगाच्चक्रिपुत्राणां कुर्वे भृत्याश्चितां पृथुम् । काष्ठैर्व्यरचयन् प्राणां-स्त्यक्तुकामास्तदा द्रुतम् ॥१४१ ॥ यावत्ते वहिना भृत्या ज्वालयन्ति चितां स्वयम् । ज्ञात्वा चाऽवधिना तावद् विप्ररूपधरो हरिः ।।१४२॥ समेत्य प्रोक्तवान् भृत्याः ! मा म्रियध्वं मुधाऽधुना । जीवद्भिर्लभ्यते सर्व राज्यादि न मृतैः पुनः॥ युग्मम् ॥ भृत्या प्रोचुर्द्विजाऽस्माकं पश्यतां चक्रिसूनवः । स्वस्वामिनो हूता वह्नि-दानेन ज्वलनाहिना ॥१४४ ॥ तेन किं जीव्यतेऽस्माभि-विना स्वेशान् द्विजाऽधुना । विधीयन्तेऽनुगा भूपैः स्वरक्षायै यतोऽनधाः ॥१४५ ॥ तैरेव स्वामिनः पृष्ठौ म्रियते न हि चेद्यदि । तदा स्वस्वामिभावो हि निरर्थोऽजनि सर्वतः ॥१४६॥ विप्रोऽवग् वचनं ह्येतत् भवतां न वरं पुनः । एवं चेम्रियते भृत्यै-स्तदा विश्वं प्रलीयते ॥१४७॥ स्वामिपृष्ठौ नियन्ते यद् भृत्याः पत्यौ मृते सति । म्रियन्ति योषितस्तच्च मोहस्यैव विजम्भितम् ॥१४८॥ मोह एव बली विश्वे सर्वेषां दृश्यतेऽङ्गिनाम् । यतो मोहो नयत्येव इवभ्रे जीवान् बहन् हठात् ॥१४९ ॥
26ESTSUSTASSIUSZESZO
॥२७७॥

Page #300

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२७८॥
2525252525252552SCS7251
* 'यतः-पुत्रो मे भ्राता मे स्वजनो मे गृहकलत्रवर्गों मे । इति कृत मे मे शब्द पशुमिक मृत्युर्जनं हरति ॥१॥ * दाराः परिभवकारा बन्धुजनो बन्धनं विषं विषयाः । कोऽयं जनस्य मोहो ये रिपबस्तेषु सुहृदाशा' ॥२॥ आकर्येतत्तदा सर्वे चक्रिपुत्रानुगाः समे । निवृत्ता मरणात शोकं दधुरात्यन्तिकं हृदि ॥१५०॥ ततो विप्रो जगौ शोकः क्रियते नोत्तमै जनैः । शोकेन जायतेऽमुत्र परत्राऽसुखसन्ततिः ॥१५१ ॥ * यतः-“धर्म शोक-भया-हारा-निद्रा-काम-कलि-क्रुधः । यावन्मात्रा विधीयन्ते तावन्मात्रा भवन्त्यमी ॥१॥ इत्यादि जल्पिताश्चक्रि-भृत्या जहुः शुचं तदा । ततो विप्रो गतोऽन्यत्र विद्यद् पुन इवाचिरात् ॥ १५२॥ विप्रवेषधरः शक्रो वृद्धीभृय सुतं मृतम् । उत्पाटय सगरस्याग्रे विमुच्य च रुदन् जगौ ॥१५३ ॥ सर्वसहाऽसि भूमे ! त्वं कठिनाऽसि दृढं पुनः । भरतं भरताधीशं नानुयाताऽसि रे जडे ! ॥१५४ ।। दिग्पाला निखिला यूयं कथं स्थ मेऽवनीतले । यतो न रक्ष्यते दीनो निर्नाथो मरणावया ॥१५५ ॥ प्रजापालो निगद्येत जनस्त्वं सर्वतः सदा । मृतं मम सुतं तेन किं नात्र जीवयिष्यसि ? ॥१५६ ॥ वार्द्धक्ये मे सुतो नीतो यमेनाऽयं निजालयम् । तेनाऽहं दुःखितोऽत्यन्तं जातोऽस्मि भूप ! सम्प्रति ॥ १५७ ।। * यतः-वृद्धस्य मृतभार्यस्य मृतपुत्रस्य निश्रियः । जीवितान्मरणं श्रेयो न स्थातुं युक्तमत्र हि ॥ १५८॥क विप्रवाणी समाकर्ण्य चक्रथाकार्य भिषग् बरान् । औषधं दापयामास तस्य जीवितहेतवे ॥१५९ ।।
ASPIPSPSTS25PS2TS2SPSSTIS
।।२७८

Page #301

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२७९॥
SESSZISESEISESTSESTUSEST
औषधैर्भूरिभिर्दत्तैन जिजीव यदा स च । तदा शक्रो भिषग् रूप-धरोऽभ्येत्य जगावदः ॥१६० ॥ यस्यालये न कः पूर्व मृतोऽस्ति मानवः खलु । भूतिर्महानसात् तस्या-नीयतां भृत्यपार्श्वतः ॥१६१ ॥ तेनैव भस्मना विप्र-पुत्रोऽवगुण्डयते यदि । तदा जीवति चक्रीश ! नान्यथा कहिचित्तदा ॥ १६२ ॥ ततो यस्य गृहे यान्ति भस्म लातुं नृपानुगाः । तदा तद्गेहनेतारः प्रोचुरेवं जनान् प्रति ॥१६३ ॥ अस्माकं सदने पित्रादयः पूर्व मृताः किल । ततो भूपानुगा लोक प्रोक्तं प्रोचु पाग्रतः ॥ १६४ ॥ ततो जगाद चक्रीशो मारिहीनाद् गृहान्मम । महानसोद्भवं भस्म भृत्या आनय तं द्रतम् ॥१६५ ।। चक्रिभृत्येषु गृह्णत्सु भस्म चक्रिनिकेतने । चक्रिपत्न्यो जगुर्मृत्यु प्रययुः पूर्वजो घनाः ॥ १६६ ॥ ज्ञात्वैतच्चक्रिराट् प्राह समस्तलोकसद्मसु । पञ्चत्वं पूर्वजा जग्मुः क्रियतेऽत्र किमौषधम् ? ॥१६७॥ ततो रुदति भूदेवे-ऽत्यन्तं चक्रिसुतानुगाः । तत्रैत्योचुर्मृति स्वीय-स्वामिनां ज्वलनाहितः ॥१६८ ॥ श्रुत्वैतत् सगरोऽत्यन्तं रुदन् दीनस्वरं भृशम् । रोदयामास पार्श्वस्थान मानवान् पक्षिणोऽपि च ॥१६९ ॥
रुदन् बाढं न चक्रेशो यदा तस्थौ मनागपि । तदा स वाडवः प्राह रुद्यते किं त्वया नृप ! ॥ १७० ॥ H ममैको नन्दनो मृत्यु-गतोऽभूवमहं हतः । निराधारस्य मे सारं कः करिष्यति सम्प्रति ? ॥ १७१ ।।
यदा जीविष्यति मे पुत्रस्तदा जीवाम्यहं ननु । मृते पुढे मयाऽवश्यं हत्या देया तवाधुना ॥ १७२ ।।
L2E52SSESES2SS2SSZIS:SESTE
॥२७९।।

Page #302

www.kobatirtn.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२८॥
SESTSESESEOSESZS72512GSZE
तदा चक्री जगौ विप्र ! जीवो मृत्यु व्रजन् क्वचित् । न रक्ष्यते सुरै पै-र्मातृ-पितृ-सहोदरैः ॥१७३ ।। ततो विप्रोऽगदद् राज-न्नहं निर्नन्दनोऽभवम् । द्वौ पुत्रौ तिष्ठतां तेन किं रुद्यते त्वयाऽधुना ? ॥१७४ ॥ ततश्चक्री जगौ विप्र ! मृता मे निखिलाः सुताः । तेनाहं त्वरितं प्राणां-स्त्यक्ष्यामि वहियोगतः ॥ १७५ ।। ततश्चक्री चितां स्फारां निष्पाद्य नगरादहिः । प्रविश्याग्नि ददौ यावद्वलात् सज्जनसाक्षिकम् ॥ १७६ ॥ तदा द्विजन्मनो रूपं त्यक्त्वा शक्रो जगौ नृपम् । मया ते नन्दनौ द्वौ तु रक्षितावनुगाः पुनः ॥१७७ ॥ विप्ररूपं मया कृत्वा शक्रेण रक्षिता मृतेः । एतौ तौ नन्दनावत्राऽऽनीतौ सम्प्रति वीक्ष्यताम् ॥१७८ ॥ संसारो विद्यतेऽनित्यः पुत्रपौत्रादयः पुनः । सर्व विनश्वरं वस्तु तेन शुच् क्रियते न हि ॥ १७९ ।। इतोऽभ्येत्य नरः कश्चिन् नृपोपान्ते जगावदः । त्वत्सुतैः स्वर्नदी नीता क्षमा प्लावयति स्फुटम् ॥ १८० ॥ तां पश्चानय मार्गे त्वं नो चेद्भावी प्रजाक्षयः । ततः सगरचक्रेश-श्चितातो निरगात् क्षणात् ॥१८१ ॥ दण्डरत्नेन गङ्गायाः प्रवाहं तं च दुःशकम् । निन्ये चक्री मरुन्नद्या मध्ये वैताढयशैलतः ॥ १८२ ॥ अत्रान्तरे मुकुन्दाह्वाः सूरयो ज्ञानशालिनः । अजितस्वामिनः शिष्या स्तत्राजग्मुः पुरान्तिके ॥१८३ ॥ तत्र द्वितीयचक्रेशो गत्वा नत्वा गुरूत्तमान् । धर्म श्रोतुमुपाविष्टः स्वकुटुम्बसमन्वितः ॥१८४ ॥
अत्र धर्मोपदेशो वाच्यः ।
SRSESSP5SRSSISESELSESers
॥२८
॥

Page #303

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय
कल्पवृक्ष
॥२८१॥
22SSASSETSESESTSESTSESE
देशनान्ते जगौ चक्री पुत्रा मम कथं समम् । मृति प्रापुस्ततः पापं विहितं किं निगद्यताम् ? ॥१८५॥ ज्ञानी प्राह धरापल्ल्यां ग्रामे श्रीपुरसज्ञके । वसन्तो बहवो भिल्लाः स्तन्यं चक्रुनिरन्तरम् ॥१८६ ॥ श्रीभदिलपुरात् सङ्घो-ऽगच्छच्छत्रुञ्जयं प्रति । यदाऽगाच्छीपुरे भिल्लाः प्रोचुरेखें मिथस्तदा ॥ १८७ ।। अस्मिन् सङ्घ धनं भूरि विद्यते कनकादिकम् । लुण्टयित्वा ततोऽस्माभिः सुखेन भुज्यते सदा ॥१८८ ॥ भिल्लैः षष्टया सहौस्तु द्वाभ्यामूनः प्रजल्पितम् । गृह्यते धनमेतेषां निर्वाहोऽस्ति सुखेन च ॥ १८९ ॥ तदोचतुः कुलालौ द्वौ तेषामग्रे शुभाशयौ । परस्वं नैव गृह्येत यात्रिकाणां विशेषतः ॥ १९ ॥ एते श्राद्धा वपन्ति स्वं क्षेत्रेषु सप्तसु ध्रुवम् । यात्रां कुर्वन्ति तीर्थेषु व्ययन्तो विभवं निजम् ॥ १९१ ॥ प्राप्मभिः प्राकृतैरेवा-धुनाऽस्माकं कुजन्मना । दुर्भरं विद्यते वक्षा-दुःस्थत्वात् सन्ततं पुनः ॥ १९२ ।। पुण्यानुबन्धिभिः पुण्यैः श्रावका दानिनोऽप्यमी । कुर्वाणाः सन्ततं पुण्य-मर्जयन्ति वृषं बहु ।। १९३ ॥ आत्मभिः क्रियते पापं जनानां धनलुण्टनैः । भविष्यति ततः पातो दुर्गतावात्मनः खलु ॥ १९४ ॥ जल्पन्ताविति तौ कुम्भ-कारौ भद्रकभावकौ । निराकृत्य च तं सङ्घ-मलुण्टयन्मलिम्लुचाः ॥ १९५॥ पष्टिरेव सहस्राणि द्वाभ्या-मूनानि भिल्लकाः । लुण्टयित्वा च तं सङ्घ निर्वाह स्वं व्यधुस्तदा ॥१९६ ॥ इतश्च श्रीपुराधीशो-ऽभ्येत्य तत्र नृपो धनः । अवेष्टयत् पुरं तच्च भिल्लैः पूर्ण समन्ततः ॥१९७ ॥
TSPSESSISTSP59SSTIS:SESE
२८१॥

Page #304

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
IEESSS
शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥२८२ ॥
SZESESZESE2222
तदा तौ निर्गतौ कुम्भ-कारौ ग्रामात्ततो बहिः । भिल्लास्ते कुर्वते युद्धं धनेन भूभुजा समम् ॥१९८ ॥ ग्रामे ज्वालिते तस्मिन् तेन भिल्लास्तके तदा । अस्माभिर्यत् कृतं पापं तत्प्रादुरभवच्च नः ॥ १९९ ॥
ततः कुध्यानयोगात्ते दग्धाः कृपीटयोनिना । मृत्वा श्वभ्रे ययुः सर्वे पापिनां गतिरीदृशी ॥२०॥ न * यत:-" अनाज्यं भोज्यमप्राज्यं विप्रयोगः प्रियैः सह । अप्रियैः संप्रयोगश्च सर्व पापविजृम्भितम् ॥१॥ * मांचइ मांकुण धरु चूअइ चिल्लकडां बहू आई। अक्कुबालणि जब तउणि नरगह एह फलाई ॥२॥"5 यः सङ्घोऽप्यहतां पूज्य-स्तीर्थङ्करैनिवेदितः । तस्यापि प्रत्यनीकं ये कुर्वन्ते नारका हि ते ॥२०१॥ आराध्यः सर्वथा सङ्घो न विराध्यः कदापि सः । सङ्घाराधनतो मुक्ति-नरकस्तद्विराधनात् ॥ २०२॥ वर्तमानांस्तीर्थमार्गे यात्रिकान् पीडयन्ति ये । सगोत्रास्ते विनश्यन्ति कुगति यान्ति च ध्रुवम् ॥२०३ ॥ ते निर्गत्य ततः श्वभ्रान् मत्स्या जाता महाम्बुधौ । क्रमाच्च धीवरैर्बद्धाः प्रययुर्मरणं ध्रुवम् ॥ २०४ ॥ कर्णशृगाल्य आसंस्ते ततः केसरिणोऽभवन् । ततो मत्स्या महाम्भोधौ बभूवुः पातकोदयात् ॥ २०५॥ ततो मृत्वाऽभवन् भिल्ला वने क्वापि दुराशयाः । पापतित्पराः साधु मपश्यन् शान्तचेतसा ॥२०६॥ धर्मोपदेशमाकर्ण्य ते भिल्लाः साधुसन्निधौ । लेभिरे भद्रकं भावं सदयत्वं च तत्क्षणात ॥ २०७ ।। चतुर्मासी च भिल्लानां तेषां बोधकृते स्थितः । तत्र साधुस्ततस्ते तु-त्यजन् व्यसनसप्तकम् ॥ २०८ ।।
SSESSISESSSESESESEGI
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
॥२८२॥

Page #305

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
anawww
m
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥२८३॥
252525252525252525225
- ततो मृत्वा क्रमाच्चक्रि-स्ते ते भूवंस्तनूभवाः । सङ्घलुण्टनपापेना धुनाऽपि मरणं ययुः ॥ २०९॥
* यत:-" अल्पायुनिर्धनो रोगी किङ्करो मुखरोगयुग। जायते तनुमान् श्वश्रेऽनन्तानन्तासुखः क्रमात् ॥१॥ * दीर्घमायुः परं रूप-मारोग्यं इलाघनीयता । अहिंसायाः फलं सर्व किमन्यत् कामदैव सा ॥ २॥" भीमो भगीरथः कुम्भ-कारजीवौ तु पुण्यतः । जिजीवतुर्यतः सङ्घ तदाऽलुण्टयतां न हि ॥ २१ ॥ * यतः-" मनसापि च सङ्घस्य ये भक्तिं कुर्वते जनाः । तेषां स्वर्गापवर्गादि-सुखं भवति निश्चितम् ॥१॥ * यतः-"ये तीर्थयात्रिनो लोकान् वस्त्रानाम्बुविसर्जनः । प्रीणयन्ति भवेत्तेषां तीर्थयात्राफलं महत् ॥१॥ श्रीसङ्घः प्रथम तीर्थ सोऽपि तीर्थपथे व्रजन् । पूज्यते हि विशेषेण श्रेयः कामयताऽऽत्मनि ॥ २११ ॥ एभिस्तव सुतैः पापं यत्कृतं सङ्घलुण्टनात् । तस्योदयान्मृताः सर्वे समकालं नरेश्वर ! ॥ २१२ ॥ अतः शोको न कर्त्तव्यः पुत्राणां मरणे सति । अनित्यं विद्यते सर्व वस्तु पुत्रादिकं पुनः ॥२१३ ॥ यः करोति तमःपुण्ये स एव तनुमान् पुनः । दुःखं सुखं च लभते परत्रात न संशयः ॥ २१४ ।। राज्ये पुत्रे कलत्रेऽपि मा मोहं कुरु भूपते ! । स्वहितं श्रय सौख्याय व पुनर्मानवो भवः ॥ २१५ ॥ इति ज्ञानिमुखाज्ज्ञात्वा पुत्राणां पूर्वजान् भवान् । मुक्तशोकोऽभवच्चक्री वैराग्य प्राप्तवान् पुनः ॥ २१६ ॥ इन्द्रोऽपि क्षमयित्वा स्व-मपराधं चक्रिसन्निधौ । वन्दित्वा ज्ञानिनं स्वर्गे जगामाऽनघमानसः ॥ २१७ ॥
SPSSPIEGESZSSSSSSSSSS
ommmmm
mami

Page #306

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२८४।
PRISESSISESSISS SELEOS
सगरोऽपि प्रणम्याथ ज्ञानिनं तं सुभक्तितः । निजावासमलचक्रे पुत्रद्वयसमन्वितः ।। २१८ ।। अन्येधुश्चकिराइ गत्वाऽजितस्य स्वामिनोऽन्तिके | शत्रुञ्जयस्य माहात्म्यं शुश्रावेति कृतादरः ॥ २१९ ।। * ये शत्रञ्जयतीर्थे तु यात्रां कुर्वन्ति मानवाः । तेपां स्वर्गापवर्गादि-सुखाली जायते चिरम् ॥ २२० ॥॥ . * " यतः-प्राणिभियं समारूढः लोकाग्रमतिदुर्लभम् । प्राप्यते स च सिद्धादि-दुर्लभो देहिनामिह ॥१॥ * अभव्या पापिनो जीवा सिद्धादि भावतो न हि । पश्यन्ति न नमस्यन्ति पूजयन्ति च नो पुनः ॥ २२१ ॥ * सिद्धाद्रौ मणिरत्नायै हेमरुप्यदृपच्चयैः । काष्ठैर्वा जिननाथस्य प्रासादः प्रवितन्यते ।। २२२॥5 * कारयन्ति जिनानां ये तृणावासानपि स्फुटम् । अखण्डितसुखान्येव लभन्ते ते त्रिविष्टपे ॥ २२३ ॥ * काष्ठादीनां जिनावासे यावन्तः परमाणवः । तावन्ति पल्यलक्षाणि तत् कर्त्ता स्वर्गभाग् भवेत् ॥ २२४ ॥ * नूतनाहद्वरावास-विधाने यत्फलं भवेत् । तस्मादष्टगुणं पुण्यं जीर्णोद्धारे विवेकिनाम् ॥ २२५ ॥5 * शत्रुञ्जयादितीर्थेषु प्रासादाः (न् ) प्रतिमाश्च ये। कारयन्ति हि तत्पुण्यं ज्ञानिनो यदि जानते ।। २२६ ॥ * बिम्बानि जिननाधानां मणिरत्नश्च हेमभिः । रूप्यैः काष्ठेदृषद्भिर्वा मृदा वा भावशुद्धितः ॥ २२७ ॥ * एकाङ्गुष्ठादिसत्सप्त-शताङ्गुष्ठावधि प्रभोः । यः कारयति भव्यात्मा मुक्तिश्रीस्तस्य वश्यगा ॥२२८॥ युग्मम् ॥ * प्रतिष्ठामर्हतो यो हि कारयेत् सरिमन्त्रतः । सोऽर्हत् प्रतिष्ठां लभते यथा वापस्तथा फलम् ॥ २२९ ॥
GOST155PS2S2S3SPSSSSS
Ammaamanamanmammmmmmmmm
२८४

Page #307

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
25SSSSES 25252SPSZSZ
॥२८५॥
यावद्वर्षसहस्राणि पूजयन्ति जिन जनाः । तावत्कालं बिम्बकर्ता लभते तत्फलांशकम् ॥२३०॥ श्रुत्वेति सगरश्चक्री हेम्नो देवालयान् वरान् । शतान्यष्टौ व्यधान्मन्त्रि-पाश्र्वाद् भूरिधनव्ययात् ॥ २३१॥ सहस्रं सप्तकं काष्ठ-मयान् देवालयान् पुनः । कारयामास चक्रेश-स्तीर्थयात्राकृते तदा ॥ २३२ ।। आकारितस्तदा सङ्घ-विंशत् कोटिनरप्रमः । मिलितश्चक्रिणः सङ्घ आचार्या बहवः पुनः ॥२३३ ।। द्वात्रिंशत् सहस्राणि नृपा मुकुटबद्धनाः । आगताचक्रिणस्तस्य सङ्घ यात्राकृते तदा ॥ २३४ ॥ इत्यादि भूरिभिः श्राद्धैः श्राविकाभिश्च भूरिशः । महाधरैर्महोभिश्च सहितश्चक्रनायकः ॥ २३५ ।। गायत्सु मागधायेषु नृत्यत्सु नर्तकेषु च । धवलेषु दीयमानेषु पुरन्ध्रीभिश्च सोऽचलत् ॥ २३६ ॥ प्रपूजयन् पुरे ग्रामे जिनाधीशान् सदुत्सवम् । नमन्मुनीन् ददद्दानं चक्री सिद्धाचले ययौ ॥ २३७॥ तत्रानन्दपुरे नाम्ना वृद्धनगरसज्ञके । कारिते भरतेनाऽऽदि-जिनौकस्यनमजिनम् ।। २३८ ॥
आनन्दाहपुरे देव-पूजां कृत्वा सुविस्तरात् । चक्री चकार साधर्म्य-वात्सल्य विपुलं तदा ॥२३९ ।। H त्रिःप्रदक्षिणयंस्तीर्थ भूपः सङ्घन शालितः । आरुरोह गिरिं दानं ददन्नुत्सवपूर्वकम् ॥ २४०॥ H आदौ श्रीवृषभं पुष्प-रर्चयित्वा च चक्रिराट् । राजादनीतले पादौ प्रभोरपूजयन्मुदा ॥ २४१ ॥
तदा तत्राऽऽगतः शक्रः प्रणम्य वृषभं प्रभुम् । मिलितश्चक्रिणा राजा-दनीवृक्षतले मुदा ॥२४२ ॥
2255155PSESESSPSSZ:25
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
॥२८५॥
2525

Page #308

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शवजय कल्पवृ०
॥२८६॥
PST55GOTSESESTICSCSESTI
ततो विस्तरतो मूल-नायकस्य पुरी नृपः । स्नात्रपूजा-ध्वजारोपा-ऽऽरात्रिकादिविधि व्यधात् ॥ २४३॥ ततो देवाभिधे शृङ्गे बाहुबल्यभिधे पुनः । तालध्वजे च कादम्बे हस्तिसेनाह्वये पुनः ॥२४४॥ लौहिताख्ये 'मुकुन्दाख्ये सुन्दरे च पुरन्दरे । इत्यादि सर्वशृङ्गेषु पूजां चक्रेऽर्हतां नृपः ॥२४५ ॥ युग्मम् ॥ मृदङ्ग-झल्लरी-घण्टा-छत्र-चामरमोचनम् । प्रभोः पूजाकृते चक्री चकारामोदपूरितः ॥ २४६ ॥ इन्द्रोत्सवं हारपूजा छत्र-चामरमोक्षणम् । रथावन्यश्वदानानि व्यधाच्चक्री गुरोगिरा ॥ २४७॥ प्रासादान कारितान् रूप्य-रत्नहेममयान् वरान् । अन्यैरपि नृपैदृष्ट्वा सगरो ध्यातवानिदम् ॥ २४८ ॥ विवेकविकला धर्म-रिक्ता लोभान्धचक्षुषः । कालमाहात्म्यतो लोका भविष्यन्त्यग्रतः खलुः ॥ २४९ ।। ततो हेमादिलोभेन लोकाः पापमलीमसाः । करिष्यन्त्येव विध्वंसं प्रासाद-विम्बयोरपि ॥२५० ॥ तेनाहमस्य तीर्थस्या-म्भोधेलाधिकर्षतः । विधाय परिखां रक्षा करोम्येष प्रयत्नतः ।। २५१ ॥ नयन्नधिप्रवाहं स सगरः परितो गिरेः । टंककान कङ्कणान् स्वर्णान् बर्बरान् सिंहलानपि ॥ २५२॥ लाट-सुराष्ट्र-भाटादि-विषयान् विविधांस्तदा । प्लावयन् चक्रिराट् प्रोक्तः शक्रेणेति सुभक्तिकम् ॥२५३ ॥ अधुना प्लावयन् पृथ्वी वेलया वारिधिः खलु । शत्रुञ्जयस्य तीर्थस्य विध्वंसं त्वं करिष्यति (सि ) ॥२५४ ॥ याते तीर्थस्य विध्वंसे कस्मिन् भविकमानवाः । यात्रां कृत्वाऽर्जयिष्यन्ति मुक्तियोग्यं वृष खलु ॥२५५ ॥
BETISHSESSESESSESSSSSIST
॥२८६॥

Page #309

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२८७॥
SESSESESSTSEITSSESC
यतः-"रवि विना यथा घस्रो बिना पुत्रं यथा कुलम् । विना जीवं यथा देह विना दीपं यथा गृहम् ॥१॥ विना विद्यां यथा मयो विना चक्षुर्यथा मुखम् । विना छायां यथा वृक्षो यथा धर्मों दयां विना ॥२॥ विना धर्म यथा जीवो विना वारि यथा जगत् । विना तथा तीर्थमिदं भूतसृष्टिहि निःफला ॥३॥" निरुद्धेऽस्मिन् महातीर्थे भवान्धौ मजतां नृणाम् । तारणं विद्यते तीर्थ-मन्यन्नात्र महीतले ॥ २५६ ।। * सर्वज्ञो न यदा देवो न धर्मों न सदागमः । तदाऽसौ सर्वलोकानां शैलः कामातिदायकः ॥२५७॥5 इति शक्रगिरा चक्र-वर्त्यभिज्ञानहेतवे । तस्थौ वाद्धिप्रवाहस्या-तीचलस्थापना कृता ॥२५८ ॥ त्र्यम्बावती-सोपारक-द्वारवत्यादिसन्निधौ । अद्यापि दृश्यतेऽम्भोधि-वाहस्तालध्वजान्तिके ॥ २५९ ॥ शक्रमापृच्छथ चक्रेशो मूर्ती रत्नमणीमयीः । रैगुहायां निनायाशु जिनगेहे स्वकारिते ॥ २६० ॥ तत्रस्थाः प्रतिमा जैनी रत्नस्वर्णमणिमयीः । पूजयन्ति सुरा यक्षा-चक्रीशक्रनिदेशतः ॥ २६१ ॥ चतुर्विंशतितीर्थेशां प्रासादांश्च पृथक पृथग् । कारयित्वाऽर्हतां मूर्ती रतिष्ठिपत् स चक्रिराट् ॥ २६२ ।। सगरः क्षोणिभुग पुत्रै-रन्यैरपि महीधवैः । कारितास्तत्र सर्वज्ञा-ऽऽलयाः कैलासंसोदराः ॥२६३ ।। यत उक्तं च-"प्रभोः पश्चिमदिग्भागे संस्थां स्वर्णगुहामधः । कूपिका-कल्पवृक्षादि वनानि निर्जराधिपः ॥२६४ ॥ कारयित्वा प्रयत्नेन तत्र मूर्ति जिनेशितु: । निदधावपि पूजायै यक्षान् चादिशदादरात् ।। २६५॥ युग्मम् ।।
PITSLSSS55255S
॥२८७॥

Page #310

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
-
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२८८॥
SSSSSSSSESESESE
शिखरेऽथ सुभद्राऽऽख्ये द्वितीयस्य जिनेशितुः । अचीकरन् जिनागारं चक्री रूप्यमयं महत् ॥ २६६ ॥ सुचारित्रैर्गणाधीशैः सुश्राद्धैः सुरैरपि । चक्रे तंत्र प्रतिष्ठाया महः पूजापुरस्सरम् ॥ २६७ ।। प्रासादोद्धरणं कृत्वा सगरो विमलाचले । अचालीदैवतं शृङ्गं नन्तुं नृपनरैः समम् ॥२६८ ॥ चन्द्रप्रभं जिनं तीर्थे वर्ये चन्द्रप्रभासके । नत्वा चक्री ययौ नन्तुं रैवतं शृङ्गमञ्जसा ॥२६९॥ त्रिःप्रदक्षिणयन् शृङ्गं रैवतं सगरो नृपः । पूजां व्यधाजिनेशस्य विस्तरात् कुसुमादिभिः ।। २७०॥ एवमर्बुदभूमीधा-दिकतीर्थेषु शालिषु । अर्चयित्वा जिनानागा-दयोध्या लसदुल्सवम् ॥ २७१ ॥ पावयन् धरणी पट्या-मजितस्तीर्थकृत् क्रमात् । अयोध्यानगरोद्याने सुराज़ः समवासरत् ।। २७२ ॥ श्रुत्वा जिनागमं चक्री गत्वा नत्वा जिनक्रमौ । धर्म श्रोतुमुपाविष्टो यथास्थानं च संसदि ॥ २७३ ॥ सार्वभौमप्रबोधाय जिनाधीशोऽजितस्तदा । धर्मोपदेशनां कर्तुं प्रववर्ते इति स्फुटम् ॥ २७४॥ तथाहि-" राज्यं पुत्रकलत्रबन्धुनगराण्यावासवित्तादिकं, देवर्द्धिश्च भवे भवेऽत्र सुलभान्यन्यानि रम्यान्यपि । मुक्ताविद्मरत्नवत्पुनरिदं चारित्रमुक्तं जिन-श्चिन्तारत्नमिवातिदुर्लभतमं सर्वार्थसंसाधकम् ॥१॥" चारित्रादेकदिवस-पालितादपि मानवः । अवश्यं कर्मसङ्घातं क्षिप्त्वा याति परं पदम् ॥२७५॥ न च राजभयं न च चौरभयं इहलोकसुखं परलोकहितम् । वरकीर्तिकरं नरदेवनतं श्रमणत्वमिदं रमणीयतरं ॥
25PSTGES25252SASTAPTISTS
८८॥

Page #311

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
LZSESESTSESTSESE
॥२८९॥
मही रम्या शय्या विपुलमुपधानं भुजलता, चाकाशं व्यजनमनुकूलोऽयमनिलः । स्फुरद्दीपश्चन्द्रो विरतिवनितासङ्गमुदितः, सुखं शान्तः शेते मुनिरतनुभूतिनृप इव ॥ २७७ ।। "दो तंबडाई हत्थे वयणे धम्मक्खराणि चत्तारि । विउलं च भरहवासं को अम्ह पहुत्तणं हरइ ? ॥१॥ आकण्यतज्जिनाधीश-वचः सगरचक्रिराट् । भगीरथसुतं स्वीय-पट्टे चास्थापयल्लघु ॥ २७८ ॥ अष्टाह्निकामहः सर्व-जिनागारेषु विस्तरात् । कृत्वा स्वयं धनं भूरि ददावर्थिभ्य आदरात् ॥ २७९ ॥ महीपालः सहस्रेण समं सगरचक्रिराट् ! अजितान्ते ललौ दीक्षां शक्र-मू नुकृतोत्सवः ॥ २८० ।। तदा प्रभुर्जगावेवं सगरचे ! त्वयाऽधुना । पालनीयं व्रतं शुद्धं कल्याणसुखहेतवे ॥२८१ ॥ * यतः-"सिंहत्ताए निक्खित्ताए सिंहत्ताए पालित्ता, सिंहत्ताए निक्खित्ता सीआलत्ताए पालित्ताक सीआलत्ताए निक्खित्ता सिंहत्ताए पालित्ता, सीआलत्ताए निक्खित्ता सीआलत्ताए पालित्ता ॥" अजितस्वामिना सार्द्ध विहरन् सगरो यतिः । वैयावृत्त्यं वितन्वान-श्वकार विविधं तपः ॥ २८२ ॥ यतः-" अनशनमौनोदर्य वृत्तेः संक्षेपणं तथा । रसत्यागस्तनुक्केशो लीनतेति बहिस्तपः ॥ २८३ ॥ प्रायश्चित्तं वैयावृत्त्यं स्वाध्यायो विनयोऽपि च । व्युत्सर्गोऽथ शुभध्यानं पोत्याभ्यन्तरं तपः ॥२८४ ।। दीप्यमाने तपो वह्नौ बाह्य चाभ्यन्तरेऽपि च । यमी जरति कर्माणि दुर्जरोण्यपि ततक्षणात ।। २८५॥
CLS25PSS2922SESSES
॥२८२॥

Page #312

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
स्वामिनृसिंहसेनाद्या रुचिरा गणधारिणः । अभूधन पश्चनवति-प्रमाणा जिनभतिकाः ॥ २८६ ॥ शत्रञ्जये बहून् वारान् गत्वा प्रबोध्य मानवान् । समेतशिखरेऽन्येधु-रजितस्तीर्थकृत ययौ ।। २८७ ॥ यतः-सहस्रत्रितयवारान् शत्रुञ्जयमहीधरे । अजितः समवासार्षीत् साधुसुरनृपाऽऽनतः ॥१॥" सहस्रसाधुसंयुक्त-स्त्यक्तमासाशनोद्यतः । चैत्रस्य शुक्लपश्चम्यां जगाम परमं पदम् ॥ २८८ ॥ सगरोऽपि बहून् भव्यान् बोधयन्नजितेशवत् । घातिकर्म क्षयादाप केवलज्ञानमुज्ज्वलम् ॥ २८९ ॥ प्रबोध्य सुचिरं भव्य जीवान् सुधर्मकर्माणि । श्रीमत्-सिद्धाभिधे शैले सगरर्षिः शिवं ययौ ॥२९॥
शत्रुजय कल्पवृ०
३२९०॥
PSS2SSTEGLSTSZSZSLASTITI
BULLSESSESEISESSSESSESE
॥ श्री व्यन्तरेशकृतोद्धारः ॥ - जिनोऽभिनन्दनोऽन्येद्यु-विहरन् वसुधातले । ययौ शत्रुज्जये शैले भवाब्धितारणे नृणाम् ॥ १ ॥
राजादनीतले देव-कोटाकोटि-निसेवितः । शत्रुञ्जयस्य माहात्म्यं जगादेत्यभिनन्दनः ॥२॥ अयं शत्रुञ्जयक्ष्माध्र आन्तराऽरिनिषूदनः । सर्वपापहरो मुक्ति-सातसन्ततिदायकः ॥३॥ प्राप्तेषु मुक्तिमहत्सु नष्टे धर्मेऽपि केवले । सर्वकल्याणकृत्तीर्थ-मिदमेव भविष्यति ॥४॥

Page #313

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
सिद्धाद्रौ ये जना देवं ध्यायन्ति पूजयन्ति च । अल्पकालादपि क्षिप्त्वा कर्म यास्यन्ति ते शिवम् ॥५॥ प्रासादप्रतिमायात्रा-पूजादानादि कुर्वते । सिद्धाद्रौ ये गमिष्यन्ति तेऽपि निवृतिमञ्जसा ॥६॥ श्रुत्वेति व्यन्तराधीशा-स्तदैवोत्पन्नभक्तिकाः । चक्रुः सिद्धाचले जीर्णो-द्धारान् नव्यान् जिनालयान् ॥ ७ ॥
शत्रुजयम
कल्पवृ.
IS252525252525252
॥श्री चन्द्रयशःकृतो नवमोद्धारः ॥ चन्द्रप्रभुर्जिनाधीशो बोधयन् भव्यमानवान् । ययौ शत्रुञ्जये शैले सुरासुरनमस्कृते ॥१॥ तत्र प्रबोध्य भव्याङ्गि-वातं भूरि जिनेश्वरः । सगरानीतपाथोधि-तीरे ब्राह्मथास्तटेऽगमत् ॥२॥ शशिप्रभापुराधीश-शशिशेखरभूपतेः । राज्ञी चन्द्रप्रभाह्वाऽऽसीत् पुत्रश्चन्द्रयशोभिधः ॥३॥ राज्ञीपुत्रयुतो राजा नत्वा चन्द्रप्रभं जिनम् । धर्म श्रोतुमुपाविष्टो भवाम्भोनिधितारकम् ॥४॥ * आदित्यस्य मतागतैरहरहः संक्षीयते जीवितं, व्यापारैर्बहुकर्मभारगुरुभिः कालो न च ज्ञायते के दृष्ट्वा जन्मजरा विपत्तिमरणत्रासश्च नोत्पद्यते, पीत्वा मोहमयीं प्रमादमदिरामुन्मत्तभूतं जगत् ॥ ५ ॥ सेवितात् पुण्डरीकाद्रे-या॑नाजिनपतेरपि । इह सम्पद्यते लक्ष्मीः परत्र निर्वतिर्नृणाम् ॥६॥
॥२९१ ॥
S52SSISTSS255255255DS

Page #314

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२९२॥
125252SSZESZESZSCS2S2E
* तीर्थेविदं मुख्यतीर्थ देवेष्विव जिनेश्वरम् । ध्यानेषु सुन्दरं ध्यानं ब्रह्मचर्य व्रतेषु च ॥७॥ * श्रामण्यं सर्वधर्मेषु प्रथमं खलु कथ्यते । अतः शत्रुञ्जये तीर्थे ध्येयः सद्भिः जिनेश्वरः ॥ ८ ॥ प्रभोर्मुखाद् वृषं श्रुत्वा चन्द्रशेखरभूपतिः । सप्रियः स्खं सुतं राज्ये न्यस्य संयममाददौ ॥९॥ धरणेन्द्रः प्रभोः कायो-त्सर्गस्थानेऽम्बुधेस्तटे । चन्द्रकान्तमणीविम्बं प्रासादेऽतिष्ठिपत्तदा ॥१॥ ततश्चन्द्रप्रभो जीवान् बोधयन् भूरिशो भुवि । श्रीउज्जयन्तभूमिधे ययौ साधुसुरार्चितः ॥ ११ ॥ तत्र प्रभोगिरा प्राप्य संयम बहवो जनाः । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-नगरीमगमन् क्रमात् ॥१२॥ बहु कालं बहून् भव्यान् प्रबोध्य जिनधर्मणि । चन्द्रप्रभो जिनाधीशो ययौ सम्मेतभूधरे ॥ १३ ॥ चन्द्रशेखरराजर्षिर्गत्वा सम्मेतपर्वते । चन्द्रप्रभशिवस्थानं ननाम बहुसाधुयुग ॥१४॥ * यतः-" निक्खमणनाणनिब्बाण जम्मभूमीओ वंदइ जिणाणं 15
न य वसइ साहु विरहिअंभि देसेवि बहुगुणेवि ॥ १॥" तदा तत्र समागत्य वैरिमर्दनभूपतिः । प्रासादं कारयित्वा श्री-चन्द्रप्रभमतिष्ठिपत् ॥१५॥ मुनेरागमनं श्रुत्वा भूपश्चन्द्रयशास्तदा । तत्र गत्वा प्रणम्य श्री-धर्म श्रोतुमुपाविशत् ॥ १६ ॥ देशनान्ते नृपोऽप्राक्षीत् केनेदं मेदिनीभुजा । 'चन्द्रप्रभास' नामेति तीर्थ प्रावर्तितं किल ॥ १७ ॥
manawanawwammamiman
IS2S25SC2S2SSES252525252SE
amamamimaniamamam
॥२३॥

Page #315

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥२९३॥
SETSE25252525252TSEST
चन्द्रशेखर आहाऽथ चन्द्रप्रभोऽत्र तीर्थकृत् । धर्मस्य देशनां चक्रे भव्येभ्यो हितकाम्यया ॥१८॥ अतश्चन्द्रप्रभासाख्यं विख्यातमभवद् भुवि सेवया चास्य तीर्थस्य जायन्ते शिवसम्पदः ॥१९॥ * यतः-"विभुर्यत्र जलध्यन्त-रस्थात् प्रतिमया स्थिरः। उद्वेलश्चाभवद् वार्द्धि-रुद्धमूर्ध्वच गतस्तदा ॥१॥1॥ लवणाम्बुधिनाथेन लवणेन च भक्तितः । स एवारुन्धि जलधि-इछत्रीभूतेन सर्वतः ॥ २० ॥ इह पूर्व युगादीश-पौत्रेण शशिकीर्तिना । चन्द्रोद्यानान्तिके चन्द्र-प्रभस्य भाविनोऽर्हतः ॥ २१ ॥ प्रासाद-प्रतिमे वर्षे कारिते भूरि-रेव्ययात् । ततश्चेदं महत्तीर्थ पावनं जगतामभूत् ॥ २२ ॥ युग्मम् ॥ अभूत् समवसरणं योजनप्रमितं क्षितौ । चन्द्रप्रभस्य देवस्य वप्रत्रयविराजितम् ॥ २३ ॥ प्रायस्तत्र मृता जीवा गच्छन्ति त्रिदशालयम् । शुद्धभावाश्च कल्याण-कमलां वृण्वते किल ॥ २४ ।। त्यक्त्वाऽत्र सर्वसावा ये तपन्ति तपः सदा । सर्वकर्मक्षयं कृत्वा ते गच्छन्ति शिवालयम् ॥ २५ ॥ नरके न न तिर्यक्षु प्रयान्त्यत्र मृता जनाः । किन्तु नृत्रिदिवश्रेयः-सुखानि वृण्वते द्रुतम् ॥ २६ ॥ अस्य तीर्थस्य रक्षायै सगरः सागरं किल । अत्रानेषीजिनेन्द्रस्य वृषभस्य निषेवितुम् ॥ २७ ॥ जिनस्नात्रकृते ब्राह्मी नदी ब्रह्मविडोजसा । अत्रानीताऽभवनृणां क्रमात् पवित्रहेतवे ॥२८॥ श्रुत्वेति भूपतिश्चन्द्र-यशाश्चन्द्रमणीमयम् । प्रासादं च प्रभोबिम्ब-मिहैवातिष्ठिपन्मुदा ॥२९॥
SOSESSISSISESEIPSSESSE

Page #316

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
॥ २९४ ॥
1570252525
पितुर्भक्त्या पितुर्मूर्त्ति चन्द्रकान्तमणीमयीम् । अस्थापयन्नृपस्तस्मिन् प्रासादे दुण्यहेतवे ॥ ३० ॥ चन्द्रशेखरराजर्षिः सर्वकर्मक्षयात् क्रमात् । अलञ्चकार कल्याण-नगरीं क्षीणपातकः ॥ ३१ ॥ नृपश्चन्द्रयशाः सङ्घ मेलयित्वा बहुं क्रमात् । सिद्धशैले ययौ नन्तुं जिनान् कुर्वन् महोत्सवम् ॥ ३२ ॥ सोsपि भूपः कचित्तत्र वीक्ष्य जीर्णान् जिनालयान् । उद्दधार व्ययँल्लक्ष्मीं नवीनांव व्यधाद् वरान् ||३३|| ततो रैवतसम्मेत-शिखरार्बुदसानुषु । यात्रां कृत्वा व्यधाद् भूपो नवीनान् श्रीजिनालयान् ॥ ३४ ॥ लक्षार्द्धं जिनसद्मानि विम्बानि कोटिपश्चकम् । कारयामास भूपालो भूयिष्ठविभवव्ययात् ॥ ३५ ॥ क्रमात् स्वं नन्दनं राज्ये न्यस्य चन्द्रयशा नृपः । गृहीत्वा संयमं कर्म-क्षयात् कल्याणमीयिवान् ||३६||
+
वासासु चउमासं जत्थ ठिया अजियसंतिजिणनाहा । बियसोलधम्मचक्की जयउ तयं पुंडरी तित्थं ॥ १८ ॥
शान्तिनाथस्य वर्णनत्वात् इयं गाथाsत्र व्याख्येया, अजितजिनस्य पश्चाद् व्याख्या कृता, वर्षा चतुर्मासी यत्र तीर्थे अजित- शान्तिनाथौ द्वितीय- पोडशधर्म्मचक्रिणौ स्थितौ तत् पुण्डरीकं तीथे जयतात् तथाहि
8525525ES SESESESESESESES
॥ २९४ ॥

Page #317

Acharya Shri Kallassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥२९५॥
12SPSS2SSISESESSISESTSEE
www.kobatirth.org श्री शान्तिनाथस्य चतुर्मासस्थितिः शत्रुञ्जयेऽभूदिति सम्बन्धः । हस्तिनागपुरे वर्षे विश्वसेन-नरेशितुः । अचिरागेहिनी पुत्र प्रास्त रुचिरेऽहनि ॥१॥ तस्येन्द्रकृतोत्सवादि वाच्यम् । क्रमाच्चक्रिपदं प्राप्य षट्खण्डां मेदिनीं समाम् । पालयन् जनतां सुख्य-कार्षीत् शान्तिनृपोऽनघः ॥२॥ सार्वभौमद्धिमहाय त्यक्त्वा लात्वा व्रतश्रियम् । क्रान्त्वा छद्मस्थतां प्राप ज्ञानं पञ्चममञ्जसा ॥३॥ शान्तिनाथोऽन्यदा कोटा-कोटिनिर्जरसेवितः । शत्रुञ्जयान्तिके सिंहो-द्यानं वर्यमशिश्रियत् ॥४॥ इतः पुरे प्रतिष्ठाने ब्राह्मणो मदनाभिधः । मिथ्यात्वी मण्डयामास यज्ञं शोभनवासरे ॥५॥ तत्र भिक्षार्थमन्येधुः साधु-विद्ययौ किल । तावत् स ब्राह्मणः साधुं हक्कयामास कर्कशम् ॥६॥ साधुः प्राह युगादीश-पुत्रो भरतभूपतिः । पठनाय द्विजानां यान् व्यधाद् वेदानहिंसकान् ॥७॥ लोभान्धेस्तै द्विजैः काल-क्रमादाजीविकाकृते । वेदा हिंसात्मकास्ते तु कृता दुर्गतिहेतवे ॥ ८ ॥ श्रुत्वेति ब्राह्मणो रुष्टः श्रवमुत्पाव्य वेगतः । धावन् हन्तुं मुनि स्तम्भे स्खलितो न्यपतद् भुवि ॥९॥ मृत्वाऽऽतितो द्विजः सोऽपि सिद्धाद्रिगिरिपार्श्वगे । सिंहोद्यानेऽभवत्पश्चा-ननः क्रूरतराशयः ॥१०॥ सोऽपि पञ्चानन-स्तत्र स्थितोऽनेकांस्तनूमतः । हन्ति कोपवशात्तेन कोऽपि नोपैति तत्र च ॥११॥ भ्रमन् पश्चाननः शान्ति-नाथमालोक्य कोपतः । हन्तुमुत्पाटय पाणिं स्व-मधावच्छोणितेक्षणः ॥१२॥
TTSSPSSESTSESS5T15:
॥२९५१

Page #318

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ २९६॥
ESSESZSE2525252525252525
धावन सिंहस्तरोः स्कन्धे आस्फाल्य लोष्टुवत् दृढम् । पश्चादपासरद्भूमी न्यषसद काष्टवत् क्षणात् ॥१३॥ उत्थायोत्थाय पश्चास्यो धावन् हन्तुं प्रभुं तदा । पपात लोष्टबद् भूमौ कुष्ठं देहे ततोऽभवत् ॥१४॥ ततः पुनः पुनः पश्यन् प्रभुं दध्याविदं हृदि । एवंविधो मया साधुः कुत्रापि वीक्षितः पुरा ॥१५॥ एवं ध्यायन् हरिर्जाति-स्मृति प्राप्य क्षणात्तदा । प्राग्भवं द्विजजं चित्ते सस्मार शान्तमानसः ॥१६॥ तदोक्तं प्रभुणा पश्चा-द्भवं स्मर द्विजाधम ! । हिंसंस्त्वं श्रमणं मृत्वा जातो हरिरिहाधुना ॥१७॥ ततः पञ्चाननः शान्त-चेताः प्रभोः क्रमद्वयम् । नमन् निन्दति कर्म स्वं प्राग्भवोपार्जितं स्वयम् ॥१८॥ सिद्धाद्रपरि स्वामी यदागाद् विहरन् क्रमात् । तदा सोऽप्याययौ तत्र पश्चास्यः शान्तमानसः ॥१९॥ गृहीत्वाऽनशनं तत्र प्रभोः पार्श्वे हरिः स च । द्वितीये ताविषे जातः सुरो भासुरदीप्तिमान् ॥२०॥ मरुदेवाभिधे शृङ्गे स्वामी साधु-सुरैर्वृतः । अजितस्वामिवन्मासां-चतुरोऽस्थात् क्षरागमे ॥२१॥ तत्रैत्य हरिगीर्वाणः प्रणम्य प्रभुमुक्तवान् । त्वत्प्रसादादहं सिंहो मृत्वाऽभवं सुरो वरः ॥२२॥ त्वं मे माता पिता त्वं मे त्वं चार्या मे च सोदरः । त्वं सुहृत त्वं मम स्वामी स्वर्गसौख्यप्रदानतः ॥ २३ ॥ विहृते शान्तितीर्थेशे-ऽन्यत्र पश्चाननः सुरः । तत्र शृङ्गे महच्चैत्यं व्यधाच्छान्तिजिनेशितुः ॥ २४ ॥ तस्मिंश्चैत्ये स्फुरद्रत्न-मयं बिम्बमनोहरम् । न्यवीविशत् शिवप्राप्त्यै स्वस्याऽन्यस्य च बोधकृत ।। २५ ।।
252ESASTSSSESESESE
२९६॥

Page #319

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥२९७॥
-G2SISESESSISESEISTISESTI
अध्युष्टकोटयो देवाः शान्तिसेवकतत्पराः । शान्त्याराधककर्तृभ्यो ददते नृभ्य ईप्सितम् ॥२६॥ तत्र शृङ्गे सुरः सोऽपि प्रासादान भूरिशोऽर्हताम् । चकार निवृतेः सौख्य प्राप्त्यै कैलाससोदरान् ॥ २७ ॥ विहृत्य शान्तिनाथोऽथ भगवान् पावयन् भुवम् । क्रमाद् गजपुरोधाने सुन्दरे समवासरत् ॥ २८ ॥ श्रीशान्तितनयश्चक्र-धरावस्त्वरितं तदा । नत्वा प्रभुं वृपं श्रोतुं यथास्थानमुपाविशत् ॥ २९ ॥ ततः शान्तिजिनः प्राह धर्म मुक्ति-सुखप्रदम् । दान-शील-तपो-भावं चतुर्धा भवभेदकम् ॥३०॥ "पञ्चक्खाणं पूआ पडिक्कमणं पोसहो परुवयारो अ । पंच पयारा जस्स य न पयारो तस्स संसारे ॥१॥ सामायिका-ऽऽवश्यक-पौषधानि, देवार्चन-स्नान-विलेपनानि ।
ब्रह्मक्रिया-दान-दयामुखानि भव्याः सदा भावभरात् श्रयन्तु ॥२॥" बञ्जयः शैलः समत्वं सार्वसेवनम् । श्रीसङ्घाधिपतित्वं च शिवश्रीदायका अमी ॥३१॥ श्रुत्वा प्रभोर्वशश्चक्र-धरभूपो जगावदः । यात्रां शत्रुञ्जये कुर्वे विस्तराद्भरतेशवत् ॥ ३२ ॥ भव्यान् बोधयितुं शान्तिनाथेऽन्यत्र गते सति । चक्री चक्रे सदा धर्म जैनेन्द्र शिवशर्मदम् ॥ ३३ ॥ अन्येद्यश्चक्रिसर्दध्यौ प्रातरेवं शिवाचले । गम्यते चेजिनान्नन्तुं तदा इलाध्यं जनुर्भवेत ॥ ३४ ॥ विमृश्येति तदा चक्रधरो धरणिनायकः । सङ्घमाहातुमप्रैषीद् बह्वीः कुङ्कुमपत्रिकाः ॥३५॥
S255ASSES2552SSSSSSS
शीलं
॥२९७॥

Page #320

www.kabatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
AAAAAAAA
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥२९८॥
STISSPSSESSESESST2TS
आगते तु बहु सङ्के सुलग्ने शान्तिनन्दनः । यात्रा कर्तुं चचालाऽथ कुलसीकृतमङ्गलः ॥३६॥ जाम्बूनदमया देवा-लया शतानि षोडश । चेलुः काष्ठमया वर्या-श्चतुःसहस्रसम्मिताः ॥ ३७॥ द्वात्रिंशच्च सहस्राणि भूपाश्चेलुमनोरमाः । इभ्या लक्षमिता कोटि-मिता अन्ये जनाः पुनः ॥ ३८॥ चलन् सङ्घः पुरे ग्रामे कुर्वन् स्नात्रमहोत्सवम् । सुराष्ट्राराष्ट्रमायातः शत्रुञ्जयस्य सन्निधौ ॥ ३९ ॥ देवालयपुरस्तस्य निषण्णस्य महीपतेः । एत्य कश्चित् खगो नत्वा कृताञ्जलिः स्थितो मुदा ॥४०॥ भूपोऽप्राक्षीत् कुतः स्थानात् कस्त्वं किमर्थमागतः । दीनास्यो दृश्यसे कस्मा-च्चारुरूपधरोऽपि हि १ ॥४१॥ खेटद्रङ्गपते रत्न-प्रियस्य व्योमगामिनः । कलाप्रियाभिधः पुत्रोऽभूवं जनकवल्लभः ॥ ४२ ॥ क्रमाद्राज्ये निजे मां तु स्थापयित्वा वरोत्सवम् । जग्राह संयम सोम-देवाचार्यान्तिके पिता ॥४३॥ अधुना बलिभिगोत्रर्वेष्टितं नगरं बलात् । विहस्ता मनुजा जाता-स्ततोऽहं व्याकुलोऽभवम् ॥४४॥ आराधिता मया चक्रेश्वरी देवी जगावदः । कार्य राज्येन चेत्तेऽस्ति यदि कलाप्रियाऽधुना ॥ ४५ ॥ तदा चक्रधरं भूप-मिहानयाचिरात्त्वकम् । तस्य दृष्टौ रिपोश्चक्रं नंष्ट्वा यास्यति दूरतः ॥४६॥ ततो वालयितुं राज्यं स्वकं वाञ्छंस्तवान्तिके । आगामिह कृपां कृत्वा मयि तत्राऽऽव्रज द्रुतम् ॥४७॥ त्वयि तत्रागते सर्व रिपुसैन्यं गमिष्यति । तव तुल्योऽस्ति को लोके परोपकारकोऽधुना ? ॥४८॥
GESESSESESUESESSISSESC
A
LI२९८॥
AAAAAAAAAA

Page #321

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय
कल्पवृ.
॥२९९॥
252525252STISSTSEIS PSES
* यत:-'दानं वित्ताद् ऋतं वाचः कीर्तिधौं तथाऽऽयुषः । परोपकरणं काया-दसारात् सारमुद्धरेत् ॥४९॥ सङ्घमापृच्छय भूपालः कलाप्रियविराजितः । खेटद्रङ्गान्तिके यावत् समागान्नेत्रयोर्दिषाम् ॥५०॥ तावद्दिशोदिशं कम्प-माना लात्वा स्वजीवितम् । ययुर्द्विषोऽखिलाः सूर्यो-दयादिव तमश्चयाः ॥५१॥ गते वैरिवलेऽशेषे-कलाप्रियः खगेश्वरः । नत्वा चक्रधरस्याङ्घी जगादेति कृताञ्जलिः ॥ ५२ ।। भ्राता माता सुहृत्तातः स्वामी पितृपिता त्वकम् । यतस्त्वया गतं राज्यं वालितं करुणात्मना ॥५३ ॥ गुणमालां स्वसारं मे त्वमुद्वाह्याधुना नृप ! । निष्क्रयं मां कुरुष्वाशु मयि कृत्वा कृपां द्रुतम् ॥ ५४ ।। भूपेन मानिते तत्र गुणमालां गुणाकराम् । कलाप्रियो ददौ तस्मै चारूत्सवपुरस्सरम् ॥ ५५ ॥ अन्या अपि तदा व्योम-गामिकन्याः सहस्रशः । वत्रुश्चक्रधरं भूपं गुणिनं सगुणा यथा ॥५६॥ कलाप्रियो जगावत्रो-धानमस्ति सुराभिधम् । तत्र क्रीडाकृते स्वामि-न्नवधारय साम्प्रतम् ॥ ५७ ।। गत्वा तत्र वने कृत्वा क्रीडां सुधवलालये । गवाक्षस्थो द्रमश्रेणी-विविधा दृष्टवान्नृपः ॥५८ ॥ यतः-पालीतालीद्रुमालीतलमिलितपथश्रान्तविश्रान्त पान्थ-प्रातप्रख्यातधर्मातपहरणचणकङ्कणश्रीधरित्र्याम् ॥ हेलोन्मीलन्नवीनामलबहुललुलल्लोलकल्लोलमाला लीलाखेलन्मरालीकुलकलविरुतैरुल्वणः पल्वलोऽयं ।। ईपल्लोलोम्मिपातप्रभववरभवल्लास्यलीलाभिरुच्चै-रेप च्छेकश्च केकी कलयति विरुतान्यावहन्नृत्ववृत्तम् ।
TETSSESTG2SSSSISTSSTS.
॥ २९९॥

Page #322

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३०
॥
2S225252525252525252.
मद्रारावं प्रलुभ्यनिजयुवतियुतश्चेष चक्रोऽपि चक्री-कृत्य ग्रीवानताम्भोरुहविशकवलायत्ति चात्यन्तहष्टाः ॥ इत्यादि सरसी वृक्ष-चक्रादि शकुनव्रजम् । पश्यन् राजाऽग्रतश्चैत्य-मपश्यद् व्योममार्गगम् ॥ ६१ ॥ तत्र गत्वा नृपश्चैत्य-मध्ये बर्यमणीमयम् । विम्बं श्रीआदिदेवस्य सभार्योऽपूजयत्तमम् ॥ ६२॥ वरपुष्पाक्षतस्तोत्रैः पूजयित्वाऽऽदिमं जिनम् । राजा चक्रधरो देव-गृहाद् बहिर्यदा ययौ ॥६३ ॥ तदैकां वानरी वर्य-नारीभिरभितो वृताम् । तत्रायातां निरीक्ष्येति जगौ चक्रधरस्तदा ॥६४॥ भो! नार्यों यूयं किं वय-रूपलावण्यसंयुताः । सेवध्वं वानरी तिर्यग्-जातिजां-बदताऽधुना ॥६५॥ तत्राऽऽसनस्थितो विद्याधर एको जगाविति । वैताढयस्योत्तरश्रेण्यां भीमा नगरे बरे ॥ ६६ ॥ चन्द्रचूडाभिधो विद्या-धरोऽहमभवं किल । शृङ्गारसुन्दरी नाम्ना पुत्री मेऽभूत् सुरूपभृत् ॥ ६७ ।। रन्तुं गताऽन्यदोद्याने नन्दिनी सा सखीयुता । रेमे परस्परं पुष्प-कोटीररचनादिभिः ॥ ६८ ॥ गृह्णन्ती स्वेच्छया पुष्प-फलानि तरुतस्तदा । हसन्ती तरुशाखासु पुत्री मे सुरसुन्दरी ।। ६९ ॥ चापल्यत्वं वितन्वाना थूत्कृतिं च पदे पदे । वनदेवतया शप्ता वानरी समजायत ॥ ७० ॥ वानरी वनदेव्यास्तु पादौ नत्वा दृढं जगौ । अपराधो मया चक्रे यस्ते क्षन्तव्य एव सः ।।७१ ॥ वानरीत्वमपाकृत्य नारीरूपं ममाचिरात् । कुरु प्रसद्य देवी त्वं ततो देवी जगावदः ॥ ७२ ॥
ISES2SSESESSESSSSS
॥३०॥

Page #323

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
STETISE
SIST252525TSSTG
॥३०१॥
यदा चक्रधरो राजा श्रीशान्तिजिननन्दनः । तव पाणिग्रहं नारि ! करिष्यति कलोत्सवम् ॥७३॥ तदा त्वं लभसे नारी-रूपं विद्याधराङ्गजे! । ततस्त्वां वरितुं नित्य-मीहते मम नन्दिनी ॥ ७४ ॥ पृच्छं पृच्छं स्थिति ताव-कीनां ग्रामे पुरे पुरे । ज्ञात्वाऽतो वानरीरूपां सुतान्तिके ऽहमानयम् ॥ ७५ ॥ एतस्याः किल वानर्या मम पुत्र्याः करग्रहात् । त्वं कुरुष्वाचिरात् राजन् । पूर्व रूपं मनोहरम् ॥ ७६॥ उपकारपरो राजा तस्या पाणिग्रहं यदा । कर्तृकामोऽभवत्ताव-न्मन्त्री प्राह नृपं प्रति ॥ ७७ ॥ वानर्याः कार्यते पाणि-ग्रहः केनापि कुत्रचित् । कदाचित् कपटं केन मण्डितं स्यान्न वरं तदा ॥७८ ।। राजाऽवग् जीवितव्यस्य सारं तद् विद्यते खलु । यदेव क्रियतेऽन्येषा-मुपकारः सुखावहः ॥ ७९ ॥ वानर्या भूभुजा याव-च्चक्रे पाणिग्रह स्वयम् । तावन्नार्यभवद्दीव्य-रूपभृत् सुरसुन्दरी ॥ ८ ॥ कलाप्रियेण तुष्टेन विद्या बह्वीः खगादिमाः । तस्मै दत्ताः कनीतुल्या-श्चक्रधराय भृभुजे ॥ ८१ ॥ भ्रमँस्तस्मिन् वने दृष्ट्वा तापसान कन्दभक्षकान् । जगौ चक्रधरी यूयं के ? किं किं क्रियते तपः ? ॥ ८२ ॥ जगदुस्ते वयं कच्छा-न्वये जातास्तपस्विनः । कन्दमूलफलाहारा वसामस्तटिनीतटे ।। ८३॥ आह चक्रधरो भो भो ! तापसाः शुद्धमार्गतः । भ्रष्टा यूयं न कुर्वीध्व-मभक्ष्य-भक्षणं क्षणम् ॥ ८४ ॥ * यत-"गूढस्नसाश्छिन्नरुहाः समभागाश्च पल्लवाः । मिथ्यादृशामविज्ञाता अखाचा हि प्रकीर्तिताः ॥ ८५॥5
ISESTSS2S22SESS2TS2
॥३०
॥

Page #324

शत्रुजय कल्पवृ
॥३०२॥
LESASSISESSES
* तीक्ष्यसूचीमुखाक्रान्ति-भागेऽनन्ताः शरीरिणः । उत्पधन्ते विलीयन्ते यत्र तेऽन्तकायिनः ॥८६॥ * उदुम्बरवटप्लक्ष-काकोदम्बरशाखिनाम् । अश्वत्थस्यापि न फल-मश्नीयात् कृमिसकुलम् ॥ ८७ ॥॥ * त्याज्या महाविकृतय-श्रतखोइनन्तदोषाः । मद्यं मांसं नवनीतं मधु त्याज्यान्यमूनि हि ॥ ८८॥5 * हिमं विषं च करकान् सर्वमज्ञातकं फलम् । रजनीभोजनानन्त-कायान् सन्धानकांस्तथा ॥ ८९ ॥5 * वृन्ताकमूलकांश्चापि निखिलं पुष्पितौदनम् । बहुबीजामगोरस-सम्पृक्तद्विदलं त्यजेत् ॥९॥ युग्मम् । इत्यादिसूपदेशेन प्रबोध्य ते तपस्विनः । मिथ्यात्वं त्याजिता चक्र-धरेण मेदिनीभुजा ॥९॥ जगौ चक्रधरो भो भो ! तापसाः सिद्धपर्वते । गत्वा प्रणमताऽऽदीशं जिनं कल्याणहेतवे ॥९२ ।। ततश्चक्रधरेणाऽमा तापसा हृष्टमानसाः । नन्तुं शत्रञ्जये तीर्थे चेलुः श्रीवृषभं जिनम् ॥९३ ॥ भूरिभार्या-बहुव्योम-गामितापससंयुतम् । आयान्तं शान्तितीर्थेशपुत्रं चक्रधरं नृपम् ॥ ९४ ॥
दृष्ट्वा सङ्घजनो हृष्टः सन्मुखं समुपागमत् । ततश्चक्रधरः सङ्घ सन्मानयति भक्तितः ॥ ९५ ॥ । नृपश्चक्रधरश्वारू-त्सवं दानं ददन् बहु । सङ्घमध्ये समायातोऽर्चयच्छीनाभिनन्दनम् ॥ ९६ ।। तापसास्तेऽपि सावद्या-हारं त्यक्त्वा जिनोदितम् । शुद्धमन्नं प्रगृह्णन्तो धर्म कुर्वन्ति सादरम् ॥ ९७ ॥ देवपूजां सङ्घपूजा कृत्वा तत्र महीधवः । तीर्थे शत्रुञ्जये शीघ्र-मारुरोह कृतोत्सवम् ॥ ९८ ॥
SESEITSESTISTES
॥३०२

Page #325

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३०३॥
ITIS2SSEISESTSESTSESEST
विधिवत्तत्र तीर्थेशं स्नपयित्वा सुवारिभिः । पुष्पैश्च विदधे भूपो ध्वजदानादिकां क्रियाम् ॥९९ ॥ आरात्रिकं च मङ्गल-दीपकं विधिवत्तदा । कृत्वा प्रभोः पुरो भाव-स्तुति चक्र घराधिपः ॥१०॥ स्वामिनः पादुकाऽर्चा च कृत्वा राजादनीतरोः । प्रदक्षिणां महीपाल-श्वकार सङ्घसंयुतः । १०१॥ इतस्तत्र सुरः सिंहोऽभ्येत्याऽवग् भूपतिं प्रति । तिर्यग्गतौ गतोऽथाहं तव तातेन शान्तिना ॥१०२॥ प्रबोध्य ताविषे नीतो भूयिष्ठसुखमन्दिरे ! ततो मयाऽत्र ते तातसम स्फारं विधापितम् ॥१०३ ॥ युग्मम् ॥ ततस्तत्रैत्य पूजां श्री-शान्तः श्रीवृषभप्रभोः । कृत्वा पूजां निजं जन्म सफलं कुरु भूपते ! ॥१०४ ॥ ततस्तत्र नृपो गत्वा कृत्वाऽर्चा श्रीजिनेशितुः । चक्रे चक्रधरः सङ्घ-युतः स्वं सफलं जनुः ॥१०५॥ तापसास्तेऽपि सिद्धाद्रौ युगादीशं जिनेश्वरम् । प्रणम्य सफलं चक्रुनिजं जन्म सुभावतः ॥१०६॥ घातिकर्मक्षयात्तेषां तापसानां सुचेतसाम् । उत्पन्नं केवलज्ञानं लोकालोकावलोककम् ॥१०७॥ यत्र ते तापसाः सिद्धा-स्तत्र चक्रधरो नृपः । व्यधात्तापससझं श्री-सर्वज्ञसदनं महत् ॥१०८ ॥ चक्रे चक्रधरो नव्यान जिनावासान् बहून् क्रमात् । तत्र जीर्णजिनागारानुद्दधार धनव्ययात् ॥१०९॥ प्रभासे गिरिनाराद्रौ सम्मेतशिखरेऽर्बुदे । यात्रां कृत्वा व्यधाजीर्णोद्धारान् भूपो जिनौकसि ॥११० ॥ इत्थं बहुषु तीर्थेषु यात्रां कृत्वाऽतिविस्तरात् । अचीकरद् जिनागारान् नव्यान् जीर्णोद्धृतानपि ॥१११ ॥
LTSSTISC25255255ES:9250
॥३०३५

Page #326

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
BESTSSSSS
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३०४॥
प्रतिलाभ्य गुरून वस्त्र-दानेन सङ्घमप्यथ । भोजयित्वा परीधाप्य विससर्ज धराधवः ॥ ११२ ॥ भूपः सदुत्सवं पुर्या प्रवेशमकरीनृषः । ततो न्यायान्महीपीठं प्रशसास लसदलः ॥११३॥ इतः शान्तिजिनो गत्वा सम्मेतशिखरे गिरौ । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-नगरीमगमद्तम् ॥११४ ॥ यत्र स्थाने ययौ मुक्तिं श्रीमान् शान्तिजिनेश्वरः । तत्र चक्रधरः शान्ति-नाथालयमकारयत् ॥११५ ॥ अन्येद्यर्ज्ञानचन्द्रस्य सूरीश्वरस्य सन्निधौ । धर्म श्रोतुं गते चक्र-धरे गुरुर्जगाविति ॥११६॥ क्षमया निखिलकर्माणि शुभानि वाऽशुभानि च । लभते केवलज्ञानं संयतक्षोणिनाथवत् ॥११७ ॥ संखेटकाभिधे ग्रामे वणिग् हितकराभिधः । श्राद्धधर्म समाराध्य ययौ त्रिदशमन्दिरम् ॥११८ ॥ ततश्च्युत्वा सुमापुर्या वर्धमानाभिधो नृपः । बभूव न्यायमार्गेण पालयन् पृथिवीं सदा ॥ ११९ ।। तत्रैव वाडवश्चन्द्रः कृत्वा बालतपः सदा । ज्योतिर्मध्ये समेत्याऽभूत् ब्राह्मणो ज्वलनाभिधः ॥ १२० ॥ तदा भूपस्य तस्याभूत सत्यवादी पुरोहितः । मायया ज्वलनो लोकान् वञ्चयामास भूरिशः ॥१२१ ॥ वणिजो नेमदत्तस्य वञ्चयित्वा धनं बहु । जग्राह ज्वलनो नेमदत्तो दुःखी ततोऽभवत् ॥ १२२ ॥ वञ्चयित्वा तदा तत्र ज्वलनं गणिकैकिका । वालयामास विभवं नेमदत्तस्य सद्धिया ॥ १२३ ॥ कुट्टयित्वा महीपालो ज्वलनं मायिनं तदा । स्वदेशात्त्वरितं निष्का-शयामास च दूरतः ॥१२४ ॥
BELASSESESZTSSTSSES
॥३०४॥
SE22pl

Page #327

शत्रुञ्जय
कल्पवृ० ॥ ३०५ ॥
5252523525255
वैराग्यं ज्वलनः प्राप्तस्तपः कुर्वन् निरन्तरम् । माहेन्द्रे ताविषे देवोऽजनि भासुरदेहभाग् ॥ १२५ ॥ ततो निर्गत्य वेता-शैलदक्षिणयाम्ययोः । श्रेण्योः स्वाम्यभवद् वज्रदंष्ट्रोऽयं वाडवासुमान् ॥ १२६ ॥ श्रीवर्द्धनोऽपि भूपालो लात्वा दीक्षां तपः परः । गत्वा स्वर्गे ततश्च्युत्वा संयतोऽहमिहाभवम् ॥ १२७ ॥ पाश्चात्यभवसंजातात् वैराद् वज्रदंष्ट्रकः । जघान दण्डघातेन मामत्रैव भवे भृशम् ॥ १२८ ॥ नेमदत्तासुमान् कृत्वा धर्मं जैनं निरन्तरम् । धरणेन्द्रोऽभवस्त्वं च सर्वनागकुमारराट् ॥ १२९ ॥ श्रुत्वेति वज्रदंष्ट्रोऽपि क्षमित्वा निजसूनवे । राज्यं दत्त्वा ललौ वृत्तं संसाराम्भोधितारकम् ।। १३० ।। वज्रदंष्ट्रस्तपस्तीत्रं कुर्वन् शत्रुञ्जयाचले । नत्वाऽऽदिमं जिनं शान्तिजिनं नन्तुं समीयिवान् ॥ १३१ ॥ शान्तितीर्थपतेरग्रे ध्यानं कुर्वन् स संयतः । अवाप केवलं ज्ञानं लक्षसाधुसमन्वितः ॥ १३२ ॥ सर्वकर्म्मक्षयाद्वज्र-दंष्ट्रर्षिः सिद्धपर्वते । शत्रुञ्जये ययौ मुक्ति-नगर्यां रुचिरश्रियि ॥ १३३ ॥
श्रुत्वेति स्वं सुतं राज्ये न्यस्य चक्रधरो नृपः । लात्वा व्रतं तपस्तीव्रं कृत्वा सम्मेतपर्वते ॥ १३४ ॥ सर्वकर्म्मक्षयान्मुक्ति-नगरीं समुपेयिवान् । तदाऽन्ये बहवो भूप- यतयोऽपि ययुः शिवम् ॥ १३५ ॥
755 2 52572522542525 SENSE
॥ ३०५ ॥

Page #328

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३०६॥
129USSESISTICISTSUS
॥ श्री द्राविडवालिखिल्लादि-भूपालर्षिमुक्तिगमनसम्बन्धः ॥ दसकोडिसाहुसहिआ जत्थ दविडवालिखिल्लपमुहनिवा ।
सिद्धा नगाहिराए जयउ तयं पुंडरी तित्थं ॥१९॥ दशकोटिसाधुसहिता द्राविड-वालिखिल्लप्रमुखा नृपा इक्ष्वाकुवंशभवा यत्र शत्रुञ्जये शैले मुक्तिं ययुः, म तत् शत्रुञ्जयाह तीर्थ चिरं जयतात् । तथाहिऋषभस्वामिनः सूनो-द्रविडस्य महीपतेः । द्रविड विषयोपान्ते द्वावभूतां तनूभवौ ॥१॥ आद्योऽभूद् द्राविडो नाम्ना वालिखिल्लो द्वितीयकः । जयन्तौ रूपतश्चेतो-भवौ दानपरायणौ ॥२॥ द्रविडो भूपतिः शत्रुजये यात्रां सुविस्तरात् । विधाय कारयामास प्रासादं प्रथमप्रभोः ॥३॥ द्राविडाय सुतायाऽदा-न्मिथिलाराज्यमञ्जसा । ग्रामाल्लक्षं ददौ वालि-खिल्लाय द्रविडोऽन्यदा ॥४॥ भवद्भ्यां बैरवैरस्यं न कार्य नन्दनोत्तमौ ! । इत्युक्त्वाऽलात् प्रभोः पार्वे द्रविडः संयमश्रियम् ॥ ५ ॥ राज्यश्रिया क्रमावर्द्ध-मानं कीर्त्या च सन्ततम् । दृष्ट्वाऽनुजं दधौ द्वेषं तस्मिन् द्राविडभूपतिः ॥६॥ द्राविडो लोभतो वाली-खिल्लं स्वीयानुजं सदा । हन्तुमिच्छन् दिवा रात्रौ निद्रा न लभते मनाम् ॥७॥
G25255.252SSES2525252SESE
॥३०६॥

Page #329

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
warananews
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥३०७॥
PESESTSTEST22SSELE
* यतः-"पितरं मातरं बन्धुं मित्रं भार्या सुतं गुरुम् । लोभेनाभिभूतः सँश्च हन्त्येव मानवः खलु ॥८॥ मेलयित्वा महासैन्यं द्वावपि भ्रातरौ तदा । रणं भरत-बाहुवत् चक्राते तौ परस्परम् ॥९॥ वालिखिल्लो धनं भूरि वितीर्य द्राविडानुगान् । लक्षशः स्ववशीचक्रे दानात किं किं न जायते ? ॥ १० ॥ कोटयो दश पत्तीना-मभूवन् बलयोयोः । प्रत्येकं दश लक्षाचा स्यन्दनानां च कुम्भिनाम् ॥११॥ पश्चाशदशलक्षाश्च तथाऽन्येऽपि महीभुजः । अभूवन सैन्ययोः साम्य-मेवं त्रैलोक्यभीतिकृत् ॥१२॥ अहव्यहत्र्यम्बकानां नादैदिगन्तगामिभिः । आदिशूकरयूथानि त्रेसुर्जग्मुरधीरताम् ॥ १३ ॥ रणं सप्तमितान् मासान् यावदासीत् सुदुःसहम् । कोटयो दश मानां तदा मृता बलद्वये ॥१४॥ अत्रान्तरे पयोवाहो वर्षन्नेव दिवानिशम् । आगतः पृथिवीं शश्वत प्रीणयामास सर्वतः ॥१५॥ अभितः स्थलगर्तादीन् नदीह्रदतटाककान् । अपूरयद्रयान्नीरैः सञ्चरिष्णुभिरम्बुदः ॥१६॥ सुबुद्धि सचिवः प्राह बनेऽत्र सुमतिर्गुरुः । विद्यते तत्र गम्येत धर्म श्रोतुं नराधिप ! ॥१७॥ श्रुत्वेति द्राविडो भूपः सुबुद्धिधीसखान्वितः । धर्म श्रोतुं ययौ पार्श्वे सुमतेः सुमतेर्गुरोः ॥१८॥
गुरुः प्राह महीपाल ! कषाया वैरिणः खलु । इहामुत्र च दुःखानि ददते देहिनां पुनः ॥१९॥ H* यतः-"जं अजिअं चरितं देसूणाए अ पुवकोडीए । तंपि कसाइय मित्तो हारेइ नरो मुहत्तेण ॥१॥
aapla
॥३०७॥

Page #330

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
oramananews
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ३०८॥
SRSTSESEST SESIST2TTISSTE
न कश्चिचण्डकोपामा-मास्मीयोऽस्तीह भूतले । होतारमपि जुबानं स्पृष्टो दहति पावकः ॥२०॥ क्रोधो नाम मनुष्याणां शरीरे जायते रिपुः । येन त्यजति मित्राणि धर्माच्च परिहीयते ॥२१॥ सञ्चरन्तं शुभे मार्गे छलयन्ति जनं धनम् । पिशाचा इव दुःखौघ-दायिनो विषयाः समे ॥२२॥ युगपत् पश्चभिर्घातो विषयविषसन्निभैः । हन्तुं जन्तुरयं किन्तु कल्याणमपि गच्छति ॥ २३ ।। क्रोधेन ग्रसितो जीवो हिंसन् जीवान् बहून् भृशम् । नरके लभते दुःखं चन्द्रसेन इव क्षणात ॥२४॥ श्रीपुरे भीमसेनस्य चन्द्रसेनसुतोऽभवत् । वर्धमानः क्रमाताते द्वेष करति सन्ततम् ॥२५॥ विहत्य जनकं चन्द्र-सेनः प्राप्य बहुं श्रियम् । तृणप्रायं जगत् सर्व मेनेऽहकारमन्दिरम् ॥२६॥ * यत:-" इक्षुक्षेत्र-वंशजाली-कदली-विषपादपाः । फले जाते विनश्यन्ति दुःपुत्रेण कुलं यथा ॥१॥ मृत्वा श्वभ्रे गतश्चन्द्र-सेनो दुःखं श्रयन् धनम् । निर्गत्य जलधौ मत्स्यो जातः स्फाति झपान् बहून् ॥ २७ ॥ जीवहिंसोधतः श्वभ्रे गत्वाऽतिदुःखसन्ततिम् । सहित्वाऽथ वने भिल्लो-ऽभवत हिंसापरायणः ॥२८॥ ततः श्वभ्रं गतो दुःखं सेहे भिल्लासुमान् स च । ततो निर्गत्य भीमाहेबने पश्चाननोऽभवत् ॥ २९ ॥ - इत्यादि बहुशः श्वभ्र-मत्स्यव्याघ्रादिकान् भवान् । चन्द्रसेनासुमान् प्राप्य सेहे दुःखपरंपराम् ॥३०॥ एवं कषायतो जीवाः संसारे दुःखसन्ततिम् । लभन्तेऽतो न कर्त्तव्याः कषाया दुःखलक्षदाः ॥३१॥
ELGETS2525SESESPOSO
३०८॥

Page #331

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृक्ष
॥३०९॥
SSSSSSSSSSSSS
H * यतः-" धर्मव्युच्छेदपरशु-ौधिकक्षदवानलः । परद्रोहोऽस्ति नरक-द्वारोद्घाटनकुञ्चिका ॥३२॥
मनसापि स्मृता हिंसा भवे दुःखौघदायिनी । सा पुनर्विहिता तन्वी नरकं नयते न कम् ? ॥३३॥
ये राज्यादिसुखेष्वार्ता घ्नन्तीभाश्वनरान् बहून् । ते दहन्ति निजं देह-मुद्योतकृतबुद्धयः ॥ ३४॥ - नरकान्तस्य राज्यस्य हेतवे किं नरेश्वर ! । बन्धुना सह वैरेण हन्यन्ते जन्तुकोटयः ॥३५॥
* अनित्यानि शरीराणि लक्ष्मीर्बुबुदसन्निभा । तृणाग्नितुल्या यत्प्राणाः पापं मा कुरु तत्कृते ॥३६॥ H* ये राज्यादिकृते बन्धून निष्ठुरा घ्नन्ति कोपतः । ते स्वाङ्गानि स्वयं भित्त्वा भुञ्जते दुःखसंततिम् ॥ ३७॥
* " लोए अणाइनिहणे एवं अन्नाणमोहिआ जीवा । अणुहोति कुजोणिगया दुःखं संसारकंतारे ॥१॥ * धम्मो परभवबन्धू ताणं सरणं च होइ जीवस्स | धम्मो सुहाण मूलं धम्मो कामदुहा घेणू ॥२॥ * सयलम्मि वि तेलुक्के जं दवं उत्तम महग्यं च । तं सव्वं धम्मफलं लहइ नरो उत्तमतवेण ॥३॥॥ * जिणवरविहिए मग्गे धम्म काऊण निच्छि अं पुरिसा । उम्मुक्तकम्मकलुसा जंति सिवं सासयं ठाणं ॥४॥ श्रुत्वेति श्रीगुरोर्वाणी वैराग्यवासिताशयः । द्राविडो वालिखिल्लं स्वं वन्धुं क्षन्तुमना ययौ ॥३८॥ आयान्तं द्राविडं बन्धुं क्षन्तुं ज्ञात्वा तदा क्षणात् । वालिखिल्लोऽनमद् गत्वा-ऽभिमुखं सोदरं मुदा ॥३९॥ धरापीठे लुठित्वा स चरणौ पूर्वजन्मनः । अमार्जयद् रजोधूम्रान् दोषानिव शिरोरुहैः ॥४०॥
ICSESSSSSES2552SSTUS:ET!
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
॥३०९॥

Page #332

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
- ३१० ॥
PESS25525252525252a5a5a
द्राविडोsवग् गृहाणेदं राज्यं झटिति सोदर ! । वालिखिल्लो जगौ भ्रात-स्त्वं राज्यं लाहि मे ध्रुवम् ॥ ४१ ॥ मम सृतं श्रिया भ्रातर्मया युद्धं वितन्वता । यत्पापमर्जितं तेन श्रभ्रपातो भवेन्मम ॥ ४२ ॥ वैरं मुक्त्वा मिथः क्षन्त्वा सोदरौ द्वौ तदा क्षणात् । मेलयित्वा बहु स ययौ सिद्धाचले क्रमात् ॥ ४३ ॥ तत्र स्नात्रार्चनादीनि कृत्यानि द्वौ सहोदरौ । प्रासादौ प्रथमाप्तस्य कारयामासतुस्तदा ॥ ४४ ॥ तयोः प्रासादयोरष्टो तरशत्या सुमण्डपैः । रेजुर्द्वाराणि चत्वारि सत्तोरणयुतानि च ॥ ४५ ॥ मुख्या सदस्याधो द्वारं सज्जविधानतः । कारयामासतुर्मोदात् सिद्धाद्रौ द्वौ सहोदरौ ॥ ४६ ॥ ततोऽभ्येत्य निजे राज्ये स्वं स्वं तनुभवं क्रमात् । न्यस्याकारयतां पूजां जिनानां जिनसबसु ॥ ४७ ॥ ततो महोत्सवं कुर्वन् द्राविडो वालिखिल्लयुग् । महोदयमुनेः पार्श्वे जग्राह संयमं मुदा ॥ ४८ ॥ महोदयमुनिर्विद्या-धरसंयतसन्निधौ । अमुचद्यतिसम्बन्धि क्रियां शिक्षयितुं तदा ॥ ४९ ॥ शिक्षयित्वा क्रियाः सम्यक तपःकरणतत्परौ | पेठतुर्भूरिशास्त्राणि द्वावेव सोदरौ तदा ॥ ५० ॥
प्राप्ताचार्यपदौ द्वौ तु सोदरौ दशकोटिभिः । साधुभिः सहितौ सिद्ध-पर्वते ययतुः क्रमात् ॥ ५१ ॥ तत्राssगतस्य भव्यस्य पुरतस्तौ सहोदरौ । शत्रुञ्जयस्य माहात्म्य - मेवं प्रजल्पतुस्तदा ॥ ५२ ॥ * तथाहि - " अनन्तसुकृताधारः संसाराधितरण्डवत् । शत्रुञ्जयः सुराष्ट्रासु गिरिर्जयति शाश्वतः ॥ ५३ ॥
552529252525525525
॥ ३१० ॥

Page #333

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
H शत्रुञ्जय कल्पवृ.
25252525252525
www.kobatirth.org * अत्र शत्रजये सिद्धा अनन्तास्तीर्थयोगतः । सेत्स्यन्त्यत्रैव बहवोऽहंद्यतिप्रमुखा जनाः ॥५४॥॥ * सिद्धलक्ष्यो ह्ययं क्रीडा-शैलः शत्रजयोऽद्भुतः । अत्रायातान् नरान् सद्यः शिवस्थानं नयेत् द्रुतम् ॥ ५५ ॥ * इहायातै नरैर्मुक्ति-सुखास्वादोऽनुभूयते । मुक्तिभुक्तिप्रदो देवः प्रथमो विद्यतेऽत्र यत् ॥५६॥5
शैलं दुर्गस्थितं चात्र नरं नाभिभवन्त्यहो ? । कुकर्मरिपवः क्रूरा अप्यनन्त-भवानुगाः ।। ५७॥॥ * अत्र हत्यादिपापानि विलयं यान्त्यपि क्षणात् । सूर्योदये तमिस्राणि सज्जने कुगुणा इव ॥५८ ॥ इतस्तत्र समायाता-स्तापसा बहवो गिरौ । शत्रुञ्जयस्य माहात्म्यं श्रुत्वा तेपुश्चिरं तपः ॥ ५९ ।। तत्र शुद्धोपदेशेन तापसा अपि ते तदा । मिथ्यात्विकी क्रियां मुक्त्वो-ररीचर्जिनव्रतम् ॥६० ॥ आलोचनां गृहीत्वाथ तयोः साध्वोश्च सन्निधौ । षष्ठाष्टममुखं तीनं तपस्तन्वन्ति संततम् ।। ६१ ॥ प्रणम्य तौ प्रभुं राजा-दन्यास्ते तापसोत्तमाः । त्रिप्रदक्षिणयांच-भवाब्ध्युत्तारहेतवे । ६२ ।। मासक्षपणपर्यन्ते द्राविडो वालिखिल्लयुम् । दश कोटिमितान् साधू-नत्वाऽशिष्टेति सादरः ॥ ६३ ॥ भवद्भिर्नाशुभं ध्यानं कर्त्तव्यं नरकप्रदम् । कर्त्तव्यं तु शुभध्यानं मुक्तिसातततिप्रदम् ॥ ६४ ॥ * यतः-"प्रणिहन्ति क्षणार्टून साम्यमालम्ब्य कर्म तत् । यन्न हन्यान्नरस्तीव-तपसा जन्मकोटिभिः ।। ६५ ॥॥ अस्मिन्नेव महातीर्थे शुभध्यानस्य योगतः । आसाद्य केवलज्ञानं यूयं मुक्तिं गमिष्यथ ॥६६ ।।
॥३११ ॥
1252SSZESTZSSRS
॥३११॥

Page #334

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ ३१२ ॥
2525225
द्राविडो वालिखिल्लाश्चा- काष्ट ध्यानं तथा तदा । यथाऽऽपतुर्हुतं ज्ञानं केवल पातकक्षयात् ॥ ६७ ॥ तस्मिन् क्षणे मुमुक्षूणां दशकोटेः तमः क्षयात् । उत्पन्नं केवलज्ञानं लोकालोकप्रकाशकम् ॥ ६८ ॥ अन्तर्मुहूर्त्ता सर्वे साधवो मासि कार्त्तिके । पूर्णिमास्यां स्थिते चन्द्रे कृत्तिकायां ययुः शिवम् ॥ ६९ ॥ समेत्य तत्क्षणात्तत्र देवः केवलितामहम् । विधाय हंस इत्याद्धं ददौ तीर्थस्य तस्य तु ॥ ७० ॥
* यतः उक्तंच - “ कार्त्तिक पूर्णिमास्यां कृतिकास्थे निशाकरे । मुनयः केवलेनैते सिद्धिं शत्रुञ्जये ययुः ॥ १ ॥ यथा चैत्रस्य राकायां पुण्डरीकोऽगमच्छिवम् । कार्त्तिकस्य तथैते तु ततो द्वे पर्वणी स्मृते ॥ ७१ ॥ चतुर्मासावधिः तुर्य-पूर्णिमास्यां भवेदपि । शिवलच्भ्युत्सवो तेषां तस्यामेव सुरैः कृतः ॥ ७२ ॥ यात्रया तपसा दानाद्-देवार्चनविधानतः । अन्यतीर्थाद् भवेत् पुण्य-मनन्तं तत्र पर्वणि ॥ ७३ ॥ युग्मम् ॥ कार्त्तिकमासि क्षपणात् तत् कर्म क्षपयत्यहो ? । नरकेऽब्धिशतेनापि यत्कर्म्म क्षिप्यते न हि ॥ ७४ ॥ एकेनाप्युपवासेन कार्त्तिक्यां विमलाचले । ब्रह्मयोषिद्भ्रूणहत्या - पातकान्मुच्यते नरः ॥ ७५ ॥ यः कुर्यात् कार्त्तिकीं राका-मत्रार्हध्यानतत्परः । स युक्त्वा चक्रिसौख्यानिनिर्वृतिं लभते द्रुतम् ॥ ७६ ॥ वैशाखकार्त्तिकमधुप्रमुखेषु मात्सु, राकासु यत् समधिगम्य समं च सङ्घैः ।
श्रीyuडरीकगिरिमूर्द्धनि देवपूजां कुर्वन्ति ते शिवसुखानि भजन्ति सद्यः ॥ ७७ ॥
995ab2SESESESE
॥ ३१२ ॥

Page #335

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
527SSIST
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
यत्र स्थाने ययौ मुक्तिं द्राविडो बहुसाधुयुग् । तत्र तत्तनयः स्फारं गेहमाद्याहतो व्यधात् ॥ ७८ ।। पूर्वकोटौ गतायां श्री-भरतस्य शिवोदयात् । द्राविड,लिखिल्लश्च सिद्धाद्रौ जग्मतुः शिवम् ॥ ७९ ॥ सर्वे ते तापसाः क्षीण-कर्माणः सिद्धपर्वते । मुक्तिमैयुर्यदा देवा-स्तदा व्यधुर्महोत्सवम् ॥ ८॥ तेषामपि तापसानां महोदयमहोत्सवम् । द्राविडेस्तनयश्चक्रे व्ययन् भूरितरं धनम् ॥ ८१ ॥ द्राविडे लिखिल्लस्य तनया बहवः क्रमात् । राज्यं प्राप्य च सन्त्यज्य जगृहुः संयमश्रियम् ॥ ८२॥ क्रमाच्छउञ्जये गत्वा क्षिप्त्वा शेषतमस्ततिम् । महोदयपुरीसात-मलचक्रश्च ते पुनः ।। ८३॥ यत्र शत्रुञ्जयोपान्ते द्राविडवालिखिल्लयुग् । दश कोटया यतीनां तु समं मुक्तिपुरी ययौ ॥ ८४ ॥ तव स्थानं नृसुरैरचि तदानीं बहुभक्तितः । ततः क्रमाञ्च मिथ्यात्व-भावेन जगृहे जनैः ॥ ८५ ॥ तत्राधुना पुरं सिद्धाह विद्यते पुरं वरम् । मिथ्यात्वान्मुमुचे तीर्था-भावात् सम्यक्त्वधारिभिः ॥८६॥
॥३१३॥
I252552552SES25525521:
55
TESTSESEI
॥ ३१३॥

Page #336

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३१४॥
ISTISSETSESTSESTIESESZES
श्री जैनगीतासम्बन्धः । (रामायणम् ) जहिं रामाइ तिकोडी इगनवई अ नारयाइ मुणिलक्खा ।
जाया उ सिद्धिराया जयउ तयं पुंडरी तित्थं ॥२०॥ यत्र तीर्थे श्रीरामः कोटित्रयसाधुयुतो मुक्तिं गतः, तथा नारदा एकनवतिःलक्षमुनियुता मुक्तिराजानोऽभूवन् जयतात् तत्तीर्थ, तथाहिआदित्ययश आयेषु भूपेषु पुण्यशालिषु । असङ्ख्थेषु प्रयातेष्व-योध्यायां पुरि सुश्रियि ॥१॥ विजयस्य नृपस्याभूद्-हिमचूलाभिधा प्रिया । अभूतां नन्दनौ वयौं वज्रबाहुपुरन्दरौ ॥२॥ युग्मम् ॥ धर्म श्रुत्वा गुरूपान्ते लात्वा दीक्षां तमःक्षयात् । अवाप्य केवलज्ञानं विजयो मुक्तिमीयिवान् ॥३॥ ततः पुरन्दरो भूपोऽभवन् न्यायिशिरोमणिः । तत्पत्नी पृथिवी कीर्ति-धरं पुत्रमजीजनत् ।। ४ ॥ कुशस्थलपुरे स्वामि-भूपस्य न्यायशालिनः । सहदेवीं सुतां कीर्ति-धरश्च परिणीतवान् ॥५॥ पुरन्दरोऽपि राज्यं स्वं कीर्तिधराय सूनवे । वितीर्यादाद् व्रतं क्षेमं-धरसूर्यन्तिके मुदा ॥६॥
S2SSE STESSES ZSESESESESE
॥३१४॥
।

Page #337

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
KLETSTZSISESTSEST25TSSESE
राजा कीर्तिधरोऽन्येधु-निविष्टो विष्टरे वरे । राहुणा ग्रसितं सूर्य-विम्ब व्योम्नि व्यलोकयत् ॥७॥ दध्यौ च नृपतिः सूर्यों राहुणा जगृहे यथा । तथा जीवोऽपि ममता-युक्तो यमेन लास्यते ॥ ८॥ तस्मादसारमेतद्धि राज्यं नरकदायकम् । लघु मुक्त्वा व्रतं लात्वा तपः कुर्वे शिवाप्तये ॥९॥ वतं लास्यामि भृपेन प्रोक्त मन्त्रीश्वरा जगुः । विना त्वां पृथिवी सर्वा कस्याधारे भविष्यति ? ॥१०॥ अमात्याग्रहतस्तस्य पातः पृथ्वी नयाध्वना । सहदेवी सुतं वर्य-मसूत शुभवासरे ॥११॥ जन्मोत्सवे कृते तस्य सुकोसलेति नाम च । दत्त्वा राज्यं वितीर्या-थ व्रतं कीर्तिधरो ललौ ॥१२॥ गुरूक्त-विधिना तीनं तपः कुर्वन् निरन्तरम् । भिक्षार्थ नगरे तस्मि-नागात् कीर्तिधरो यतिः ॥१३॥ * यत:-"घोरं तवं तप्पइ गिम्हकाले, मेहागमे चिट्ठइ रन्नठाणे ।
हिमंतमासेसु तवोवणत्थो झाणं पसत्थं विमलं धरेइ ॥१॥ भिक्षायै यान्तमालोक्य सहदेवी पति निजम् । दध्यौ मे नन्दनस्यैष कान्त एष्यति चक्षुषोः ॥१४॥ यदा तदा विहायाऽऽशु राज्यं लास्यति संयमम् । ततोऽधुना पुराद्वाह्य-देशे निःकाशयाम्यमुम् ॥१५॥ ततः स्वसेवकोपान्तात् तं यति चान्यलिङ्गिनः । राज्ञी निःकाशयामास पुर्या बहिश्च निःकृपा ॥१६॥ धात्री कीर्तिधरं साधुं कर्षितं नगराहिः । सहदेव्या विलोक्यैव रुरोद करुणस्वरम् ॥ १७॥
SISSESSZISZ52525252525
॥३१५॥

Page #338

शत्रुञ्जय
कल्प
HISTORISTIPSESSISTISE
॥३१६॥
रुदतीं धात्रिकी वीक्ष्य सुकोसलो जगावदः । माता किं रुद्यतेऽथाऽवग् धात्री स्वं नन्दनं प्रति ॥१८॥ वत्स ! मात्रा तवेदानी पिता भिक्षाकृते स्फुटम् । प्रविष्टो नगरीमध्ये निरकासि पुरादहिः ॥१९॥ अतो रुदाम्यहं वाढं सुकोसलाऽवधारय । यतस्ते जननी हन्ति यति कान्तमपि ध्रुवम् ॥ २० ॥ तव पित्रादयः पूर्व सर्वे दीक्षां ललुधुवम् । अतोऽधुना व्रतं मा मे पुत्रोऽसौ लास्यतु ध्रुवम् ॥२१॥ ध्यात्वेति जननी ताव-कीना पति यति खलु । पुरान् निःकाशयामास जानीहीदं सुतोत्तम ! ॥ २२ ॥ ततः सुकोसलः सद्यो गत्वा पार्श्वे पितुः ध्रुवम् । वैराग्यवासितो जातः श्रुत्वा धर्म जिनोदितम् ॥ २३॥ । तृणवत त्वरितं राज्यं त्यक्त्वा प्राज्यं सुकोसलः । दीक्षां लात्वा समं पित्रा विजहाराऽवनीतले ॥२४॥ रत्नावल्यादि भूयांसि तपांसि सन्ततं करन् । सुकोसलयतिः कर्म क्षयति स्म क्षणे क्षणे (पुरार्जितम् ) ॥ २५ ॥ "रयणावलि मुत्तावलि कणयावलि कुलिसमझ जवमझं ।
. जियगुणसंपत्ती य विअविही य तह सबओभद्दा ॥१॥ एत्तो तिलोयसारो मुइंगमज्झा पिवीलिआमज्झा । सीसं कारयलद्धी दसणनाणस्स लद्धीय ॥२॥ अह पंच मंदिरा वि अ केसरिकीला चरित्तलद्धी अ । परिसहजयाय पवयणमाया आइन्नसुहनामा ॥३॥ पंचनमुकारविहि तित्थयर सुया य सोक्खसंपत्ती । धम्मोवएसण लद्धी तहेव अणुवट्टमाणा य ॥४॥
BESITESTRALE
॥३१६॥

Page #339

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ३१७ ॥
252522525255252525255
आसु अन्नासु अ विहीसु दसमाइ पक्खमासेसु । बेमासिअ तिमासिअ खवेइ छम्मास जोएसु ॥ ५ ॥ " एवं तपः परौ पुत्र - पितरौ विपुले बने । गच्छन्तौ निजकर्माणि क्षिपतः - स्मपुरार्जितम् ॥ २६ ॥ इतो मृत्वाssर्त्तितो राज्ञी सहदेवी दुराशया । तत्रैव कानने व्याघ्री वभूव क्रूरमानसा ॥ २७ ॥
तत्र मेघागमे कृत्वा चतुर्मासीं च पारणे । गच्छन्तोऽतो पुरीं व्याघ्रथा दृष्टः क्रूरतराशया ॥ २८ ॥ व्याघ्री सुकोसलं चादा वाहत्या पातयद् भुवि । विदार्य खादितुं लग्ना मांसं च तस्य निर्दयम् ॥ २९ ॥ कल्याणखचितान् दन्तान् दृष्ट्वा व्याघ्री व्यचिन्तयत् । किमेतद् वदनं पूर्वं मया दृष्टं चिरं स्फुटम् ॥ ३० ॥ तदा तयेक्षितः पूर्व-भवो जातिस्मृतेद्रुतम् । यावत् सा व्यरमद् व्याघ्री तावत् सद्ध्यानमाश्रिता ॥ ३१ ॥ सुकोसलस्याभवज्ज्ञानं केवलं च शिवं पुनः । कृते ज्ञानोत्सवे कीर्ति धरस्यापि च विद्वरा ॥ ३२ ॥ सा व्याघ्री स्वं कृतं कर्म निन्दति ज्ञानिसाक्षिकम् । गृहीतानशना स्वर्ग लोके समगमत्तदा ॥ ३३ ॥ देवा ज्ञानोत्सवं कृत्वा तयोर्यत्योस्तदाssदरात् । जग्मुः सुरालये लान्तो गुणांचारित्रिणोस्तदा ॥ ३४ ॥ सुकोसलस्य पट्टेऽभूद् हिरण्यगर्भभूपतिः । तस्य पट्टेऽभवद् वर्यो नघुषो मेदिनीपतिः ॥ ३५ ॥
घुषे शात्रवान् जेतुं गते पूर्वदिशि स्फुटम् । आगतं वैरिणश्चक्रं जिगाय सिंहका प्रिया ॥ ३६ ॥ पश्चाद् भूपः समायातो राजा ज्ञात्वा प्रियाबलम् । दूनोऽजनि निजे चित्ते शीलभङ्गादिहेतुतः ॥ ३७ ॥
255252525225757552525525
॥३१७॥

Page #340

शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ३१८ ॥
MPSPSS2552525252525225252
अन्वदा भूपतेरगे रोगोऽसाध्योऽजनि स्फुटम् । तदा केनापि वैद्येन नास्फेटि तच्छरीरतः ॥ ३८ ॥ ततो राज्ञ्या सुशीलिन्या करस्पर्शान्महीपतेः । शान्तो रोगस्ततः सर्व प्रजाभिर्मुदितं भृशम् ॥ ३९ ॥ स भूपत्वरितं त्यक्त्वा त्वा सुर्वन्ति के व्रतम् । कर्म्मक्षयाद्ययौ मुक्ति पुर्या भूयिष्ठसाधुयुग् ॥ ४० ॥ सोदासोऽथाऽभवत् सिंह-रथो विजितशात्रवः । ततो ब्रह्मरथो जात श्रतुर्मुखोऽभवत्ततः ॥ ४१ ॥ ततो हेमरथशत-रथराजादयस्तथा । आदित्यरथमान्धातृ वैरासनस्ततः क्रमात् ॥ ४२ ॥ प्रतिमन्युनृपस्तत्र बन्धुभूमिपतिस्ततः । रविमन्युरभूद्राजा वसन्ततिलकस्ततः ॥ ४३ ॥ ततः कुबेरदत्तोऽभूत् श्रीकण्ठः शरभस्ततः । ततः सिंहो महासिंहो हिरण्यकसिपुस्ततः ॥ ४४ ॥ पुञ्जस्थलः ककुडोऽथ रघुभूमीपतिस्ततः । एतेषु निर्वृति केचिद् गताः केचित् सुरालयम् ॥ ४५ ॥ अनरणो नृपस्तस्मात् साकेतपत्तनेऽभवत् । ततोऽजयोऽभवत् पुत्रो रूपनिर्जितमन्मथः ॥ ४६ ॥ स शत्रुन् स्ववशान् कुर्वन् पूर्वोपार्जितकर्मणा । सप्तोत्तरशतेनैव व्याधिभिः पीडितोऽजनि ॥ ४७ ॥ एवं विधामयाग्रस्त लसत् पौरुषशालिनः । साधयामास दुःसाधान् धराधीशान् परःशतान् ॥ ४८ ॥ जयन् शत्रुन् महीपालः सुराष्ट्रमण्डलं ययौ । नत्वा शत्रुञ्जये देवान् गतश्च देवपत्तने ॥ ४९ ॥ इतः सांयात्रिको रत्न- सारो विभवहेतवे आपूर्य वस्तुभिर्यानं चचालाऽम्भोधिवर्त्मनि ॥ ५० ॥
45852552525252525525525
॥ ३१८ ॥

Page #341

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
-
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥ ३१९॥
STLESSSSSSSPाजा
शुभवाताच्चलद्यानं घस्रांत्रिंशत् पयोनिधौ । एकत्रिंशत्तमे घने रत्नसारो वणिकपतिः ॥५१॥ द्वीपं निरीक्ष्य भूयिष्ठं दानं विश्राणयन् भृशम् । वादिबनिनदैः पूर्ण्य-कार्षीत् सर्व नभस्तलम् ॥ ५२ ॥ युग्मम् ॥ तदाऽकस्माद् घनो व्योम छादयन्नभ्रमण्डलैः । गर्जन करटिवद् भीष्मा-कारस्तत्रागमत् क्षणात् ॥ ५३॥ वात्यावर्तभ्रमत्पोतं वीक्ष्य सांयात्रिका जनाः । जगुर्यानस्य भङ्गेन प्राणा यास्यन्ति वोऽधुना ।। ५४ ।। ततः सर्वे जनाः स्वं स्वं देवं स्मरत आदरात् । एकाग्रमानसा जाता ध्यानगाः संयता इव ॥५५॥ जीवन्ति येन मेघेन वर्षता मनुजाः खलु । स एव साम्प्रतं जीवान् घातयिष्यति शीघ्रतः ॥५६॥ लुलत्कन्दुकवत् पोतः प्रहतः परितोऽधुना । कल्लोलयष्टिभिः सद्यः शतखण्डो भविष्यति ॥५७ ॥ यावद्यानं न शीर्येत यावद् डन्ति नो जनाः । तावन्निपत्य पाथोधौ प्राणान् त्यजाम्यहं स्वयम् ॥५८॥ ध्यात्वेति स यदा पोत-प्रान्ते त्यक्तुमसून् ययौ । तदाऽकस्मादभूद्वाणी तच्छ्रोतो(त्र)हर्षदायिनी ॥५९ ॥ मा म्रियस्व स्थिरं तिष्ठ हिताय तव साम्प्रतम् । इदं मया कृतं सर्व रत्नसार वणिग्वर ! ॥६॥ अत्र नीरनिधेरन्तः कल्पद्रसंपुटावृता । भाविनः श्रीजिनेन्द्रस्य पार्श्वस्य प्रतिमाऽस्ति हि ॥ ६१ ॥ धरणेनाऽचिंता वर्ष-लक्षं सा बलिसमनि । षड्वर्षशतयुग वर्ष-लक्षं वैश्रमणेन च ।। ६२ ।। वर्षलक्षाणि सप्ताथ वरुणेन निजालये । पूजिता प्रतिमैषा च कल्याणसुखहेतवे ॥ ६३ ॥
SPSS2SCT5525252STS
॥३१९॥

Page #342

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३२
॥
PEHLISHESESEGISESESESE
अधुना चाऽजयक्ष्माप-भाग्याव् रोमछिदे पुनः । दातुमिच्छाम्यहं पार्श्व-बिम्बमीक्ष्वाकुजन्मनः ॥६४ ॥ स च जित्वा दिशः सर्वा द्वीपाख्ये पत्तने वरे । समेतोऽस्ति ततस्तस्मै देहि बिम्बं सुसम्पदे ॥६५॥ कुर्वतोऽजयपालस्य पूजा पार्श्वजिनेशितुः । यास्यन्ति निखिला रोगा भविष्यन्ति च सम्पदः ॥६६॥ तव पार्श्वजिनेशस्य तस्य पूजयतोऽनिशम् । सम्पदो राजमानत्व-मिह मुक्तिः परत्र च ॥ ६७॥ प्रतिमाया अहं तस्याः सेविकाऽस्मि प्रभावती । मयैतन्निखिलं चक्रे मेघविकुर्वणादिकम् ॥ ६८ ॥ आकर्यैतद्वचस्तस्या रत्नसारोऽथ सेवकान् । प्रविश्य जलधौ पार्श्व सम्पुटस्थमकर्षयत् ॥६९ ॥ सम्पुटं रत्नसारस्त-द्यावद्यानान्तरेऽनयत् । तावद् मेघो ययौ नाशं गम्भीरोऽभूत पयोनिधिः ॥ ७० ॥ ततः पार्थस्थिते द्वीपे विक्रीय च क्रयाणकम् । त्रिगुणं चार्जयामास धनं तस्मात् क्रयाणकात् ॥७१ ॥ समर्घवस्तुना भृत्वा यानं सांयात्रिकः स च । वहनं चालयामास द्वीपं प्रति जिनं स्मरन् ॥७२॥ पार्श्वनाथप्रभावेण रत्न-सारः सुखं लघु । अनैषीद्वहनं द्वीप-पत्तनेऽतिमनोहरे ॥७३॥ प्रतिमां पार्श्वनाथस्य सप्रभावां नराननात् । आगतां नृपतिर्ज्ञात्वा-ऽदात्तस्मै पारितोषिकम् ॥ ७४ ॥ कुर्वन् महोत्सवं भूपः पादचारी प्रमोदतः । संमुखं पार्श्वनाथस्य ययौ पाथोनिधेस्तटे ॥७५॥ वायेषु वाघमानेषु नृत्यत्सु नर्तकेषु च । भट्टलोकेषु गायत्सु दीयमाने धनेऽथिने ॥७६॥
BT52525252STISSISESESESC
11३२०॥

Page #343

शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥३२१ ॥
1272525252512ZSEGI
उत्सृजद्ध्वजसद्गन्धि-कर्पूरागरुधूपनैः । तत् सम्पुटं करे कृत्वा भूपस्तत्र समानयत् ।। ७७॥ युग्मम् ।। कृत्वा पूजोपहारादि सम्पुटं नृपतिः स्वयम् । उद्घाटयन् जिनं पाच ददर्श शेषसेवितम् ॥७८ ॥ फणीशसेवितं छत्र-त्रयी-भासितशीर्षकम् । पद्मासनस्थित वीज्य-मानोभय(सु)चामरम् ॥ ७९ ॥ श्रीवत्सलाञ्छितो रस्कं कल्पद्रमसहोदरम् । बिम्बं श्रीपाश्र्वनाथस्य ददर्शाऽवनिनायकः ॥८॥ निजनामाभिधं ग्राम-मजया मनोहरम् । वासयित्वा जिनागारं महत्तममचीकरत् ॥ ८१ ।। कारयित्वा जिनागारं स्फारं ग्रामान्तरे नृपः । तस्मिन्नतिष्ठिपत् पार्श्व-प्रतिमां रुचिरोत्सवम् ॥ ८२ ।। प्रभोः स्नात्राम्बुना राज्ञोऽन्येषां च देहिनां तदा । रोगा ययुः क्षयं ऋद्धि-वृद्धिश्च समजायत ॥ ८३ ॥ पार्श्वस्य प्रतिमा रत्न-सारस्यार्चयतः सतः । त्रिंशत्कोटिमितं हेम जातं गेहे वृषं पुनः ॥ ८४ ॥ शाकिनी-भृत-वैताल-रक्षो-यक्षोद्भवा अपि । उपसर्गाः क्षयं यान्ति श्रीपार्श्वस्मरणात् किल ॥ ८५ ॥ कालज्वर-विषोन्माद-सन्निपातमुखा अपि । आमया विलयं यान्ति श्रीपार्श्वस्मरणाद् नृणाम् ।। ८६ ॥ विद्या-लक्ष्मी-प्रिया-पुत्र-पुत्री-कीर्त्यभिलाषिणाम् । विद्यादयो भविष्यन्ति श्रीपार्श्वस्मरणात् नृणाम् ॥ ८७॥ प्रतिमा बहुकालीना तीर्थमेवोच्यते बुधैः । इदं तीर्थमतः सेव्यं सुरासुरनरैरपि ॥ ८८ ॥ * यतः-" पञ्चवर्षशतातीतं तबिम्बं तीर्थमेव हि । वर्षलक्षव्यतीतस्य बिम्बस्य तु किमुच्यते ॥१॥
SSESSOSSESSZIS252752SSESI
mmmmmmmmmmmmmmm
amanamatarnamaan
॥३२१३

Page #344

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३२२ ॥
5252525252525252525
शत्रुञ्जयेऽजयो राजा स्फारं सर्वज्ञमन्दिरम् । कारथित्वाऽऽदिदेवस्य प्रतिकां तु न्क्वीविशत् ॥ ८९ ॥ क्रमात् स्वराज्यमासाद्य कुर्वन् धम्मं जिनोदितम् । पूजां श्रीवृषभेशस्य चकार प्रतिवासरम् ॥ ९० ॥ प्रान्तेऽजयनृपोऽनन्त- रथं स्वं नन्दनं वरम् । स्वपट्टे न्यस्य जग्राह संयमं गुरुसन्निधौ ॥ ९१ ॥ अनन्तरथभूपस्य पुत्रो दशरथाभिधः । बभूव विक्रमाssक्रान्त वैरिवर्गो महाभुजः ॥ ९२ ॥ अन्यदा संसदि क्ष्मापे निविष्टे नारदो मुनिः । आगतो भूभुजा पृष्टो वार्तां विनयपूर्वकम् ॥ ९३ ॥ कुत आगास्त्वं किं दृष्टं ? ततो नारद ऊचिवान् । महाविदेहमध्येऽस्ति नगरी पुण्डरीकिणी ॥ ९४ ॥ तत्र सीमन्धरस्तीर्थ-करोऽलात् संयमश्रियम् । महोत्सवो महान् दृष्टः क्रियमाणः सुरेश्वरैः ॥ ९५ ॥ यतः-" अह अन्नया कयाइ सहाए मज्झम्मि दसरहो राया । चिट्ठइ सुखासणत्थो तावत्तिअ नारओ पत्तो ॥ १ ॥ अडिओ य सहसा नरवइणा आसणे पुह निसन्नो । परिपुच्छिओ य भयवं कुतोऽसि तुमं परिभमीओ १ ॥२॥ दाऊणं आसीसं भणइ तओ नारओ जिणहराणं । वंदणनिमित्तहेउ पुब्वविदेहे गओ अहयं ॥ ३ ॥ अहं पुंडरीगिणीए सीमंधर जिणवरनिक्खमणं दिहं । मए महायस ! सुर-असुर- समाउलं तत्थ ॥ ४ ॥ सीमंधरं भगवंतं नमिऊण चेइयाई तत्थ पुणो । मंदरगिरिं गओऽहं पणमामि जिणालये उड्ढे ॥ ५ ॥ " केचिदाहु:-" एवं इक्खागकुले समइकंतेसु नरवरिंदेसु । साएयपुरवरीए अणरणो पत्थिवो जाओ ॥ १ ॥
525525T
॥ ३२२ ॥

Page #345

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३२३॥
ASESTSESTSETEST25252T
तस्स महादेवीए पुहईए दो सुआ समुप्पन्ना । पढमो अणंतरहो (अ) बीओ पुण दसरहो नाम ॥२॥ अणरणो विअ नरवइ पुत्तं चिअ दसरह ठविअ रज्जे । निक्खमइ सुयसमग्गो पासे मुणि अभयसेणस्स ॥३॥ छट्टट्ठमदसमदुवालसेहिं मासद्धमासखवणेहिं । काऊण तवं घोरं अणरणो गओ मोक्खं ॥४॥ साहूवि अणंतरहो अणंतबलवीरिअसत्तसंपन्नो । संजमतवनियमरओ संपत्तो सासयं ठाणं ॥५॥" तस्य न्यायाध्वना पृथ्वी-पीठं पालयतः सदा । चतस्रो वल्लभा आसन् शीलरत्नविभूषिताः ॥ ९६ ॥ कौशल्या कैकेय्याह्वा च सुमित्रा सुप्रभा तथा । रूपनिर्जितकन्दर्पाःपत्न्यो नाम्ना क्रमादिमाः ॥ ९७ ॥युग्मम् ।। कुम्भसिंहेभमार्तण्ड-स्वप्नाभिसूचितं सुतम् । कौशल्याऽसूत तनयं रामं पद्मं च नामतः ॥ ९८ ॥ सिंहान्दुगजाग्निश्री-वाद्धिस्वप्नोपसूचितम् । सुमित्रा लक्ष्मणं नारा-यणं सूते स्म नन्दनम् ॥ ९९ ॥ कैकेयी सुषुवे सुष्ठु-स्वप्नाढयं भरतं सुतम् । अमृत सुप्रभा पुत्रं शत्रुघ्नाभिधमद्भुतम् ॥१०॥ पद्मनारायणौ प्रीति-भाजौ जातौ क्रमान्मिथः । शत्रुघ्नभरतौ प्रेम-परौ परस्परं पुनः ॥१०१ ।। इतश्च मिथिलापुर्या भूपोऽभूजनका भिधः । हरिवंश्या विदेहेत्य-भिधा तस्याऽभवत् प्रिया ॥ १०२ ।। पुत्रपुत्रीयुगं वयं विदेहा सुषुवे सुखम् । प्राग्जन्मवैरतोऽहार्षीत् पिङ्गल ः सुतं रहः ॥१०३ ॥ सजातकरुणो देवो भूषणैः कुण्डलादिभिः । भूषयित्वाऽमुचत्तं तु वैताढयस्य वने क्वचित् ॥१०४ ॥
HSHISESESSISESESSIS
momoooooo oooooooooom
॥३२३॥

Page #346

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३२४॥
25255SSESSESESSIETI
रथापुरतः स्वामी खगश्चन्द्रगती रहः । तमासाद्यार्पयत् पुष्प-वत्याः पत्न्यास्ततो जगौ ॥१०५॥ त्वयोच्यं तनयोऽसावि मयाऽथ गूढगर्भया । पत्योक्ते विहिते पत्न्या भूपो जन्मोत्सवं व्यधात् ॥१०६॥ सन्मान्य सज्जनान् सूनोर्देहे भामण्डलेक्षणात् । भामण्डल इति क्षमापो नामाऽदात् सज्जनान्वितः ॥१०७॥ लाल्यमानस्तदा पित्रा भामण्डलो दिने दिने । यौवनं युवतीमोह-करं प्राप स रूपभाग ॥१०८॥ इतो हृतं सुतं मत्वा विशोको जनको नृपः । सीताभिधां ददौ पुत्र्याः सर्वसज्जनसाक्षिकम् ॥१०९ ॥ सम्प्राप्तयौवनां सीतां दृष्ट्वा जनकभूपतिः । वरचिन्तापयोराशौ पपाताऽतनु विक्रमः ॥११॥ तदाऽकस्मात् समागत्य म्लेच्छा दैत्या इवोद्धताः । जनकक्ष्मापतेर्देश-मुपाद्रोपुर्जनानपि ॥ १११॥ स्वदेशपीडनोदन्तं प्रेष्य स्वसेवकान् रहः । सौहार्दाद् ज्ञापयामास दशरथाय भृभुजे ॥११२॥ चलन्तं पितरं मित्र-सानिध्यहेतवे तदा । निषिध्य चलितो रामो गृहीत्वा शिविरं कियत् ॥११३ ॥ रामो जनकभूपान्ते गत्वा नत्वा द्विषव्रजम् । नाशयामास मार्तण्डा इव ध्वान्तगणं क्षणात् ॥११४ ॥ प्रहृष्टो जनको राम-मानीयोत्सवपूर्वकम् । सदन्नपानदानेन गौरवं विदधेतराम् ॥११५॥ ध्यातवान् जनकः पुत्री रामाय दीयते यदि । तदा योगो भवेद्वर्यो हरिशच्योरिवानिशम् ॥ ११६॥ रामे स्वनगरे याते सीतादृग्गोचरे तदा । नारदश्छत्रिकाशोभी पिङ्गकेशः समागमत् ॥११७॥
ISOSESESESEIPSSESEISSESES!
३२४॥

Page #347

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥३२५॥
L252525252525252STISESTI
तदा च बिभ्यती सीता यावन्नष्टा च तावता । नारदश्च गले धृत्वा तत् सख्या हक्कितो दूतम् ॥११८ ॥ रुष्टोऽथ नारदः सीता-रूपं चित्रपटस्थितम् । कृत्वा भामण्डलस्यैव दर्शयामास तत् क्षणात् ॥ ११९ ॥ सीतारूपं जगतइलाध्यं दृष्ट्वा भामण्डलस्तदा । मनोभूविह्वलो जात-स्तां वरीतुं च वाञ्छति ।। १२०॥ सीताया वरितुं वाञ्छां ज्ञात्वा भामण्डलस्य तु । खगश्चन्द्रगतिभृत्यं प्रति प्राहेति सादरम् ॥१२१ ॥ गच्छ त्वं जनकस्यान्ते जल्पेति मगिरा किल । खगश्चन्द्रगतिः सीतां भामण्डलाय वाञ्छति ॥१२२॥ तदा चन्द्रगते त्यो गत्वा जनकसन्निधौ । स्वस्वामिगदितं याव-दाहाऽथ जनको जगौ ॥१२३ ॥ रामायाऽहं स वाञ्छामि सीतां दातुं पुरा ध्रुवम् | अधुनेच्छास्ति न दातुं भामण्डलाय निश्चितम् ॥१२४ ॥ वज्रावर्णिवावर्ते द्वे चापे स्तो ममालये । देवताधिष्ठिते जीवा-सबले वज्रवद्दढे ॥१२५ ॥ यस्तयोश्चापयोर्मोा -रोपं किल करिष्यति । तस्मै सीतां प्रदास्यामि कन्यामन्यां च सुन्दराम् ॥१२६ ॥ माघशुक्लाष्टमीघस्रे स स्वयंवरमण्डपे । भूपा आकारयिष्यन्ते सीतावरणहेतवे ।। १२७ ॥ तत्रैकस्मिन्नपीष्वासे द्वयोर्वा यो नरो गुणम् । आरोपयिष्यति सोऽहाय सीतां परिणयिष्यति ॥ १२८ ॥ भामण्डलो दिने तस्मिँ-स्तत्रागच्छतु शीघ्रतः । चापोत्पाटनतः सीता-मङ्गीकुर्यात्तदा ध्रुवम् ॥ १२९ ॥ जल्पिते जनकेनेति भृत्यश्चन्द्रगतेस्तदा । गत्वा जनकभूपोक्तं सर्व स्वामिपुरोऽवदंत ॥१३०॥
TLSPOUSESS125ZRSSTS

Page #348

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ.
॥३२६॥
J252525CS SESESESSESESES
माघशुक्लाष्टमीघस्रे बहवोऽवनिमः खगाः । आकारिताः समाजग्मु-स्तत्र सीतासिहतवे ॥१३१॥ भामण्डलोऽपि सीतायाः पाणिपीडनहेतवे । तस्मिन् समागतोऽनेक-विद्याधरनिषेवितः ॥ १३२॥ चश्चद्विमानमारूढा सुवेषा सुसखीवृता । दिनोदये दिने तस्मिन् सीता मण्डपमागमत् ॥१३३ ॥ राज्ञां वंशावलीः चैवं वर्ण्यमाना सुगायनैः । उत्पाटयितुमुर्वीशा ववाछुर्धनुषी तदा ॥१३४॥ अङ्ग-बङ्ग तिलङ्गादि-भूपास्ते धनुषी तदा । उत्पाटयन्त आश्वाऽऽप्य मूर्छा पेतुश्च भूतले ॥१३५॥ भामण्डलोऽपि ते चापे उत्पाटयन् करे करन् । कम्पमाप्य द्रुतं पश्चात् स्वस्थाने समुपाविशत् ॥ १३६ ॥ उत्थाय लीलया रामो धनुरुत्पाटय चादिमम् । अधिज्यं विदधे चञ्चत्-टणत्कारपुरस्सरम् ॥१३७॥ पुष्पवृष्टौ कृतायां तु सुरैर्जयजयारवम् । सीता चिक्षेप रामस्य कण्ठे बरसुजं तदा ॥ १३८॥ लक्ष्मणेन द्वितीये तु चापे आरोपते सति । उर्मिका कन्यकाऽप्सीत् तस्य कण्ठे बरसृजम् ॥ १३९॥ अष्टादश तदा कन्या लक्ष्मणाय वरात्मने । खेचराः प्रददुश्चारु-महोत्सवपुरस्सरम् ॥ १४ ॥ अङ्गीचक्रेऽथ भरतो भद्रां कनकभूपजाम् । शत्रुघ्नाय ददौ कन्यां पुत्री नन्दाभिधां खग ॥१४१ ।। वस्त्रादिदानतः सर्वान् भूपान् सन्मान्य मोदतः । स्वं स्वं पुरं प्रति क्षमापो जनकोऽचालयत् क्रमात् ॥ १४२ ॥ अश्वादिदानतो भूमी-भुजा दशरथो नृपः । सन्मानितश्चतुःपुत्र-युतः स्वपुरमीयिवान् ॥१४३॥
RecSScSDECIRSTESSES
३२६॥

Page #349

शत्रुजय कल्पवृ०
॥३२७॥
SESESSTILSTSESTITSSIESTE
भामण्डलोऽपि रामेण सह प्रीतिं दधद् भृशम् । आगाद् दशरथेनाऽमा तत्रैव नगरे तदा ॥१४४ ॥ रामेण मानितोऽत्यन्तं वस्त्रान्नादिप्रदानतः । भामण्डलौ ययौ स्वीये पुरे व्योमगसेवितः ॥१४५ ॥ सर्वासां तु वधूटीनां वासावासान् पृथक पृथग् । ददौ दशरथः क्षमापः सन्मानदानपूर्वकम् ॥ १४६ ॥ राजा दशरथो लात्वा बलमश्वेभशालिनम् । साधयामास भृपीठं सागरान्तिकमञ्जसा ॥१४७॥ स्वकारिते जिनागारे-ऽन्यदा दशरथो नृपः । स्नात्रं विस्तरतश्चक्रे शान्तेस्तीर्थपतेर्मुदा ॥ १४८ ॥ मङ्गलार्थ जिनस्नात्र-पयः पृथक् पृथग् नृपः । राज्ञीभ्यः प्रेषयामास वधूटीभ्यश्च सादरम् ॥ १४९॥ भूपेन प्रेषितं स्नात्र-पयो राज्ञीभ्य आर्हतम् । स्वपार्श्वे नागतं मत्वा सुमित्रा मर्तुमिच्छति ॥ १५० ॥ मर्नु पाशं गले यावत् सुमित्रा क्षिपति स्वयम् । तावद् दृष्ट्वा नरः कश्चिद् भूपाग्रे तन् न्यवेदयत् ॥१५१॥ तत्रैत्य त्वरितं पाशं सुमित्राकण्ठगं नृपः । छित्वा प्राह प्रिये ! प्राण-त्यागः किं क्रियते त्वया ? ॥१५२ ॥ सुमित्राऽवक त्वयाऽन्यासां राज्ञीनां स्नात्रजं पयः । प्रेषितं न हि मह्यं तु म्रियेऽहं तेन पाशतः ॥ १५३ ॥ राजा प्राह मया प्रेषि तुभ्यं स्नात्रपयस्तदा । तत्रैत्य वामनो नीरं लात्वा तत्रागमच्चिरात् ।। १५४॥ राजाऽवग् वामनोत्सूरे त्वयाऽत्राऽऽनायि किं पयः ? । वामनः प्राह वार्द्धत्वा-दंहयोर्मन्दगतिर्मम ॥ १५५ ॥ आकण्यतत्तदा दध्यौ सुमित्रा मयका मुधा । कान्तस्योर्ध्व कृतः क्रोधो मर्तुं च वाञ्छितं मुधा ।।१५६॥
PPSSUSUZSZSSESTISSES

Page #350

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
2TSSZESES ESESELESTI
* यतः-" अपूर्वः कोऽपि कोपाग्निः सोमस्य खलस्य च । एकस्य शाम्यति स्नेहा-दर्द्धतेऽन्यस्य वारितः ॥१॥ * न कश्चित् चण्डकोपाना-मात्मीयोऽस्तीह भूतले । होतारमपि जुह्वानं स्पृष्टो दहति पावकः ॥२॥ * इकोहं जाणइ कोइ पाणी मही पालेवण । बाहिरि धूम न होइ अभितर भडके बलइ ॥३॥ भूपो दध्यौ मृगाक्षीणा-मीर्येक्षा प्रजायते । पापबुद्धिः स्त्रियामेव नृणां चित्ते न विद्यते ॥१५७॥ एवं चिन्तयतो राज्ञोऽभ्येत्यावर वनपालकः । उद्याने कमलाचार्यों ज्ञानी च (व) समवासरत् ॥ १५८ ॥ दानं तस्मै वितीर्यादौ राजा रामादिपुत्रयुग् । नन्तुं मूर्ति ययौ यावद् भामण्डलस्तदाऽगमत् ॥१५९ ॥ प्रदक्षिणात्रयीं दत्त्वा सूरे राजाऽथ देशनाम् । श्रोतुं-चोपाविशद् याव-त्तावज्ज्ञानी जगावदः ॥१६० ।। * पात्रमुत्तमगुणैरलङ्कृतं दायकस्तु पुलकं दधत्तनौ । देयवस्तु परिशुद्धपुष्कलं निष्कलङ्कतपसामिदं फलम् ॥१६१॥ * यस्य कुक्षिगतं चान्नं शास्त्राभ्यासेन जीर्यति । तारयेत् स्वं परांश्चापि दश पूर्वान् दशाऽपरान् ॥१६२॥॥ * पौषध-प्रतिमा-पार्श्व-सेवा-पद्मप्रभार्चनाः । परमेष्ठिपरं ध्यानं पुण्डरीकश्च मुक्तिदाः ॥ १६३ ॥ * स्पृष्ट्वा शत्रुक्षयं तीर्थ नत्वा रैवतकाचलम् । स्नात्वा गजपदे कुण्डे पुनर्जन्म न विद्यते ॥ १६४ ॥5
आकण्यैतद्दशरथो जगौ शत्रञ्जये जिनः । न नम्यते मया यावद् भूरिसङ्घौघशालिना ॥ १६५॥ तावन्मयकशो भोज-नीयं वासरमध्यतः । भूशय्या ब्रह्मचर्य च ताम्बूलवर्जनं पुनः ॥ १६६ ॥
BSPSNEEPSESSESSESI wwwwwwwwmommmmmmm
॥३२८॥
॥३२८

Page #351

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
JLS
शत्रुञ्जय
SSESSISSESSESS2
कल्पवृक
॥ ३२९॥
252525252TSISSIPS
सचित्तानां परित्यागः एकैव विकृतिः पुनः । गृहीतव्या मया नूनं भवत्वेवमभिग्रहः ॥१६७ ॥ ततो भामण्डलोऽवादीद् भगवन् ! किं मनो मम । सीतां दृष्ट्वा विकसति वाश्चिन्द्रोदयं यथा ? ॥१६८ ॥ ज्ञानी प्राह पुरे चक्रे चक्रध्वजमहीपतेः । मनःसुन्दर्यभूत पत्नी पुत्री च रतिसुन्दरी ॥१६९ ॥ गेहगर्भे बुधोपान्ते पठन्ती रतिसुन्दरी । पुरोहितसुतो दृष्ट्वा राग्यभून्मधुपिङ्गलः ॥ १७० ॥ यतः-' पढम चिअ आलावो आलावाओ रइ रइओ वीसंभो । वीसंभाओ पणओ पणयाओ वुड्ढए पेम्मं ॥१॥" तां कन्यां पिङ्गलो हत्वा विदर्भनगरे बरे । गत्वा कस्मिन् गृहे स्थित्वा भोगी जातो तया समम् ॥ १७१ ॥ क्रमान्निष्ठितलक्ष्मीकः पिङ्गलस्तृणदारुभिः । विक्रीतैनिजनिहिं कुरुते गहिनीयुतः ॥ १७२ ॥ बहिर्वनेऽन्यदा पत्नीं पिङ्गलस्य मनोहराम् । रथकुण्डल आलोक्य हतुकामोऽभवद् हृदि ॥१७३ ॥ दूतीमुखात् प्रलोभ्याथ कुण्डलो मदनातुरः । आनीय तां स्त्रियं भुङ्क्ते लक्ष्मीमिव चतुर्भुजः ॥१७४ ॥ अनीक्ष्य गेहिनीं तत्र पिङ्गलो दुःखितो भृशम् । दीनास्यो नरपोपान्ते गत्वाऽवग् मे प्रिया गता ॥ १७५ ॥ रथकुण्डल आचष्ट पोतनाभिधपत्तने । एका नारी मया दृष्टा साध्वीपाश्र्वे मनोहरा ॥१७६ ॥ गत्वा तत्र पुरे पत्नी-मदृष्ट्वा मधुपिङ्गलः । पुनः पश्चात् समेत्याऽवग् न दृष्टा स्वप्रिया मया ॥१७७ ।। कुण्डलेन तदा हृत्वा नृपपार्थाच्च पिङ्गलम् । बहिनिष्कासयामास तत्पत्न्यासक्तचेतसा ॥१७८ ॥
३२२॥
SPSSPS

Page #352

www.kobabirth.org
-
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३३०॥
SEITSISESTSESTSE25TITSSTE
तसोऽन्यत्र पुरे दीनः पिङ्गलः साधुसन्निधौ । धर्म श्रुत्वा ललौ दीक्षां भवासातछिदे तदा ॥ १७९ ॥ तपस्तीनं वितन्वानः पिङ्गलपिहिमागमे । सहते शीतमुष्णं च तापमन्यत्र यत्नवान् ॥१८॥ दुर्गेऽतिविषमे तिष्ठन् कुण्डलो दुर्दमो बली । अमरणमहीशस्य देशं भनक्ति सन्ततम् ॥१८१॥ देशं विनाशितं तेन बहु श्रुत्वा महीपतिः । यियासुरभवद्याव-तं हन्तुं कुण्डलं रिपुम् ॥१८२॥ तावदादेशमादाय बलचन्द्रो महाभटः । प्रणम्य भूपति हन्तुं तं शत्रमचलत् पुरात् ॥ १८३॥ बलचन्द्रइछलं कृत्वा गत्वा तत्र रणाङ्गणे । बद्ध्वाथ कुण्डलं दुर्ग तमात्मीयं व्यधात् द्रुतम् ॥ १८४ ॥ आगत्य स्वपुरे स्वामि-पार्वे तं बलिनं रिपुम् । मुक्त्वाऽनंसीधदा बल-चन्द्रो हृष्टो नृपस्तदा ॥१८५॥ तुष्टो नृपो ददौ तस्मै भृत्याय कमलां बहु । कुण्डलं ताडयित्वाथ चिक्षेप गुप्तिवेश्मनि ॥ १८६॥ सूनोर्जन्मनि भूपेन रथकुण्डलमण्डितः । मुक्तोऽन्यबन्दिसंयुक्तो हर्षपूरितचेतसा ॥ १८७ ।। गच्छन् वनेऽन्यदाऽन्यत्र रथकुण्डलमण्डितः । साधुं दृष्ट्वाऽनमद्धर्म श्रुत्वा च जिनजल्पितम् ॥ १८८ ॥ तथाहि-" हिंसा पुण जीववहो सोवि अ मंसस्स कारणं होइ । तम्हा कुण जीवदयं सासयसुक्खकए सययं ॥१॥ [आ] संसारत्था जीवा आसि चिय बंधवा परभवेसु । खायंतएणं मंसं ते सव्वे भक्खिआ नवरम् ॥२॥ जे इत्थ जीववहया महुमंससुराइलोलुया पावा । ते हु मुआ परलोए हवंति नरएसु नेरइआ ॥३॥
2525252525TSSTSTILSTSEE
1३३०॥

Page #353

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुज्जय
कल्पवृ० ॥३३१॥
SZITSEJSZSZS5252525255257
जो पुण मंसनिवितिं कुणइ नरो सीलदाणरहिओवि । सोविअ सग्गाइगमणं पावइ नत्थेत्थ संदेहो ॥ ४॥"
श्रुत्वेति कुण्डलः श्राद्ध-धर्म जीवदयामयम् । अङ्गीचक्रे गुरूपान्ते चञ्चद्विनयपूर्वकम् ॥१८९ ।। व ततो नत्वा यति गच्छन् श्राद्धधर्म जिनोदितम् । प्रपालयन् कुण्डलो याम्य-दिशम्प्रत्यचलत् क्रमात् ॥ १९० ॥
अटव्यां सलिलाभावात् तृषाऽऽक्रान्तोऽथ कुण्डलः । दध्यौ जीव ! त्वया भूरि पीतं वारि पुरा ध्रुवम् ॥ १९१ ॥ यत:-"जंणेण जलं पीयं धम्मायवजगडिएण तंपि इहं । सव्वेसु वि अगड-तलाय-नई-समुद्देसु नवि हुज्जा ॥१॥ नहदंतमंसकेसट्ठिएसु जीवेण विप्पमुक्केसु । तेसुवि हविज्ज केलास-मेरुगिरिसंनिभा कूडा ॥२॥ हिमवंत-मलय-मन्दर-दीवोदहिधरणिसरिसरासीओ। अहिअयरो आहारो छुहिएणाहारिओ हुज्जा ॥३॥ पीयं थणयच्छीरं सागरसलिलाउ हुज्ज बहुअयरं संसारम्मि अणंते माऊणं अन्नमन्नाणं ॥ ४ ॥ पत्ता य कामभोगा कालमणंत इहं स उवभोगा । अप्पुव्वं पिव मन्नइ तहवि य जीवो मणे सुक्खं ॥५॥ तदा ध्यायन्निति प्राण-त्यागात् कुण्डलमण्डितः । जनकक्ष्मापगेहिन्याः कुक्षौ च समवातरत् ॥ १९२ ॥ तदा तप्त्वा तपस्तीत्र-तरं वेगवती सती । गत्वा स्वर्गे ततश्च्युत्वा पत्न्या जनकभूपतेः ॥ १९३ ।। गर्भे समागता पूर्व-वर्यपुण्योदयान्ननु । ततो जनकगेहिन्या गर्भे युग्मं विवर्द्धते ॥ १९४ ॥ तदा मृत्वा सुरो भूत्वा पिङ्गलः श्रमणो ध्रुवम् । वैरं ज्ञात्वा रुषाद् गर्भ तौ स्तभ्नाति स्म निर्दयम् ॥ १९५॥
2SSISESESTASSSTSESL52

Page #354

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३३२॥
ESESEISASIESPIT
ततो जनकगेहिन्या विदेहावा जिनार्चनम् । कुवाणाचा अभृन्मुक्ति-नर्मस्य पुण्ययोगतः ॥ १९६ ॥ विदेहा पुत्रपुत्र्यौ च यावत् सूते स्म सौख्यतः । तावत् स पिङ्गलो देवो जहार जनकाङ्गजम् ॥ १९७ ॥ दूरं नीत्वा शीलायां त्वा-ऽऽस्फालबन् ध्यातवान् स च । किं मया मौढयतो बालो हन्यते क्रूरचेतसा ॥ १९८ ॥ ध्यात्वेति तं शिशुं हार-कुण्डलाभ्यां समन्वितम् । मुक्त्वा तत्रैव देवः स निजं स्थानं समीयिवान् ॥१९९ ॥ तदा तत्राऽऽगतश्चन्द्र-गतिविद्याधरोत्तमः । लात्वाऽभ्येत्य गृहे प्राह वनदेव्याऽपितः सुतः ॥२०॥ ततो भामण्डलेत्याह्नां दत्वा तस्य खगेश्वरः । वर्धयद्भूरिशो विद्या-स्तस्मै वितीर्णवान् स्वयम् ॥२०१॥ अस्मिन्नेव भवेऽतस्ते भगिनी जनकात्मजा । भामण्डल ! विजानीहि वियोगः कर्मणाऽभवत् ॥२०२ ।। भवतो जनकोऽभूत ते विदेहा जननी पुनः । वियोगात्तव पत्न्या युग् जनको दुःख्यजनिष्ट च ।। २०३ ॥ * यतः-' उल्लो सुक्को य दो छुढा गोलया मट्टिया मया । दोवि आवडीया कुइडे जो उल्लो सोत्थ लग्गई।१।७ | भामण्डलो निशम्येति नत्वा सीतापदाम्बुजम् । जगौ मया कृतो रागो भवत्यां दुःखदायकः ॥ २०४॥ तेन रागेण मे श्वभ्रे पात एव भविष्यति । अतस्त्वया भगिन्यद्य क्षम्यतां मयि साम्प्रतम् ।।२०५॥ तत आलोचनां लात्वा ज्ञानिपा स्वशक्तितः । भामण्डलोऽखिलं पापं स्वं निनिन्द मुहर्मुहुः ॥ २०६॥ आलोयणापरिणओ सम्मं संपढिओ गुरुसगासे । जइ अंतरावि कालं करेज्ज आराहओ तहवि ॥२०७ ।।
LASSE252Z22SPS2

Page #355

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
TISZSSGEGESTSESESSED
ततो भामण्डलो गत्वा जनकेश-विदेहयोः । मातापित्रोमिलित्वाशु प्रमोदं तनुतेतराम् ॥ २०८॥ सीतायाः स्वस्य सम्बन्धं ज्ञान्युक्तं मातृतातयोः । पुरतः प्रोक्तवान् सद्यो भामण्डलस्तनूभवः ॥२०९॥ ततो वैताढ्यभूमिधे दक्षिणश्रेणिशालिनि । रथनू पुरपूर्या तु भामण्डलो नृपोऽजनि ।। २१० ॥ खगश्चन्द्रगतिः प्राप्य चारित्रं विमलं क्रमात् । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-नगर्या समुपेयिवान् ॥ २११ ।। इतो दशरथो भूपः प्रेष्य कुङ्कुमपत्रिकाम् । सङ्घमाकारयामास यात्रार्थ सिद्धपर्वते ॥२१२ ॥ हैमा देवालयाःसप्त शतानि विंशतिः पुनः । वरकाष्टमया दन्त-मयाश्चत्वार एव च ॥ २१३ ॥ सङ्घाधिपाः शतान्यष्टौ मनुजाः पञ्च कोटयः । राजानः शतमेकं च महेभ्या गणनातिगाः ॥ २१४ ॥ इत्यादि सङ्घसंयुक्तो राजा दशरथस्तदा । रामादिपुत्रसंशोभी भामण्डलसमन्वितः ( युतोऽचलत् ) ॥२१५ ॥ याचकेभ्यो ददद्दान-मसङ्ख्यं मेदिनीपतिः । पठत्सु बन्दिषु प्रोच्चै-निनदं बिरुदावलीः ॥ २१६ ॥ ददानासु पुरन्ध्रीषु धवलानि वरारवम् । सिद्धाद्रावहतो नन्तुं चचाल सुखमध्वनि ॥ २१७ ॥ ग्रामे ग्रामे पुरे द्रङ्गे जिनपूजनतत्परः । प्रभावनां व्यवाद् भूपः कैवल्यसुखदायिनीम् ॥ २१८ ॥ मार्गे सिद्धाचलं वीक्ष्य जिनपूजापुरस्सरम् । लम्भयामास भूपालः श्रीसङ्घ लपनश्रियम् ।। २१९ ॥ ततश्चलन् महीपालो गत्वा सिद्धाद्रिसन्निधौ । सङ्घशतिलकं सङ्घ-पतिपादिकारयत् ॥ २२० ॥
TRSTSSESERSESSIES:SESE
॥३३३

Page #356

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ३३४ ॥
13425525252
आरु पुण्डरीकाद्रिं स्नात्रपूजे जिनेशितुः । कृत्वा ध्वजपताकाया दानं चक्रे जिनालये ॥ २२१ ॥ आरात्रिकोऽद्यमङ्गल - दीपावर्त्ति छिदे तदा । कृत्वा चक्रे नृपो भाव-स्तुति स्तोत्रविधानतः (१) ॥ २२२ ॥ नाभेयपादुके पुष्पैः पूजयित्वा नरेश्वरः । अक्षतैर्वर्द्धयामास तदा राजादनीं मुदा ॥ २२३ ॥ अन्येषु जिनगेहेषु पूजयित्वाऽर्हतो मुदा । भूपालो वारिकामत्र दीनादवाहयत्तदा ॥ २२४ ॥ सिद्धाद्रावादिदेवस्य प्रासादं विपुलं तदा । कारयामास कल्याण- सुखायाऽवनिनायकः ॥ २२५ ॥ प्रतिलाभ्य गुरून् भक्त्या नत्वा च मेदिनीपतिः । धर्मोपदेशनां धर्म्म- सूरिपार्श्वेऽशृणोदिति ॥ २२६ ॥ * यतः-— जं लहइ अन्नतित्थे चरणेन तवेण बंभचेरेण । तं लहइ पयत्तेण सितञ्जगिरिम्मि संपत्तो ( निवसतो ) |१| 5 * जं कोडीए पुष्णं कामियआहारभोइया जे उ । तं लहइ तत्थ पुष्णं एगोववासेण सितुंजे ॥ २ ॥5 * जो पडिमं चेहरे सित्तुंजगिरिस्स मत्थए कुणइ । भोचूण भरहवासं वसइ सग्गे निरुवसग्गे || ३ ||5 * जो पुण तवं च तप्पर उड़ढभूओ इक्कपाय निक्कंपो । सितुंजे चडिऊणं होइ सुरिंदो नरिंदो वा ॥ ४ ॥ * छत्तं ज्झयं पडागं चामर भिंगारन्हवण कलसा य । बलिथालं सित्तुंजे दितो विज्जाहरो होइ ॥ ५ ॥ * नवकार पोरिसीए पुरिमइढेकासणं च आयामे । पुंडरीअं च सरंतो फलकंखी कुणइ अभतङ्कं ॥ ६ ॥ * छडुट्टम-दसमदुबालसाईं मासद्धमासखमणाई । तिगरणसुद्धो लहइ सित्तुजं संभरंतो उ ॥ ७ ॥ ' इत्यादि ।
3525252552525252525525525T1
॥ ३३४ ॥

Page #357

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
ICSESESTSESTZS225PSSPSE
भूपो दशरथः पुष्पैः प्रवरैदिवसोदये । प्रपूज्योत्तताराद्रेः सिद्धात् सङ्घसमन्वितः ॥२२७ ॥ जिमयित्वाऽखिलं सङ्ग परिधाप्याम्बरैर्वरः । भूपश्चलन् ययौ चन्द्र-प्रभाभिधे च पत्तने ॥ २२८ ॥ तत्र चन्द्रप्रभं देवं पूजयित्वाऽतिविस्तरात् । प्रासादं कारयामास चन्द्रप्रभजिनेशितुः ॥ २२९ ॥ सीता सतीशिरोरत्नं प्रासादमपरं पुनः । कारयित्वा तदा चन्द्रप्रभविम्बं न्यवीविशत् ॥ २३०॥ ततो रैवतके नेमि नत्वा चाभ्यय॑ भूधवः । तत् सद्म कारयामास शम्भुपर्वतसोदरम् ॥ २३१ ॥ कैकेयी वरटक्ष्माभ्रे गत्वा नत्वा जिनेश्वरम् । प्रासादमादिदेवस्य कारयामास रैव्ययात् । २३२ ॥ रामेण वरटे शैले कारिते शान्तिमन्दिरे । न्यवीविशन्जिनं शान्ति महामहःपुरस्सरम् ।। २३३।। ढङ्कशैलान्तिके ढङ्क-पुर्या श्रीऋषभप्रभोः । बिम्बं न्यवीविशद्रामः प्रासादे कारिते स्वयम् ॥ २३४ ॥ वल्लभ्यां पुरि सर्वज्ञ-गेहे निष्पादिते स्वयम् । सुप्रभा शान्तिबिम्बं तु न्यवी विशद्वरोत्सवम् ॥२३५ ॥ काम्पील्ये नगरे राम ऋषभस्य जिनेशितुः । लक्ष्मणो वामनस्थल्यां प्रासादं च वरं व्यधात् ॥ २३६ ।। रामादिभिः सुतैर्मण्ड-लीकै मण्डलादिभिः । शत्रञ्जयादितीर्थेषु प्रासादाः कारिता वराः ॥ २३७॥ एवं दशरथो यात्रां कृत्वा तीर्थेषु भूरिषु । समहं स्वपुरीमागात श्रीसङ्घ विससर्ज च ॥ २३८ ॥ भवोद्विग्नोऽन्यदा भूपो रामादिनन्दनान् समान् । आकार्य राज्यमात्मीयं रामाय ददते यदा ॥ २३९ ॥
GLASSC525525SESSPSSTE
mommmmmmmmmmmmmwwwmomso
॥३३५:1

Page #358

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
m
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३३६॥
325252525252555ESISTAS
कैकेयी कपटाऽभ्येत्य तदा पत्युः पुरो जगौ । तव पार्वे वरौ द्वौ तु विद्यते मम सम्प्रति ॥२४॥ रणे पङ्के रथो मग्नो मयाऽकर्पि यदा पते ! । तदोक्तं भवता राज्यं तव पुत्राय दास्यते ॥२४१॥ रोगे समागते प्रोक्तं भवतेति वरो वरः । याच्यतां तु मयेत्युक्तं याचिष्येऽवसरे खलु ॥ २४२॥ यतः-"प्रायः पुमांसः सरलस्वभावा, रण्डास्तु कौटिल्यकलाकरण्डाः ।
ताताद्ययाचे कथमन्यथाऽस्मिन्, काले वरं कैकेयसम्भवेयम् ॥१॥" राज्यमेकवरेणैव देहि मे सूनवेऽधुना । द्वितीयवरतो रामो वने द्वादश हायनान् ॥ २४३ ॥ तिष्ठतात् सीतया युक्त-स्ततो दशरथो जगौ । प्रतिज्ञा मयका चक्रे या सा तु पूरयिष्यते ॥ २४४ ।। युग्मम् ।। पत्न्यास्तादृग् वचः श्रुत्वा बज्रपातसहोदरम् । तस्थौ दशरथो मौनी यावद्रामो जगौ तदा ॥ २४५॥ तात ! राज्यमिदं दत्त्वा भरतायैव सूनवे । आशा सम्पूर्यतां मातुः कैकेय्या मम साम्प्रतम् ॥२४६ ॥ राज्येच्छा विद्यते मे न पितस्तुव पदाम्बुजे । सेवावाञ्छा समस्त्येव भरतोऽतोऽस्तु भूपतिः ॥ २४७ ॥ ततो भरतपुत्राय दत्त्वा राज्यं सदुत्सवम् । यावद्दशरथोऽचाली-लातुं संयममात्मसात् ॥ २४८ ॥ तावद्रामः पितुः पादौ प्रणम्येति जगौ मुदा । वनवासाय मे देहि त्वमादेशं प्रसद्य हि ॥ २४९ ॥ कृते दशरथेनैवं मौने दध्यौ तु राघवः । मानितं वनवासाय तातेन मम साम्प्रतम् ॥२५० ॥
SPSPSESTSEASESTSESGPS
o mmmmmmmmmmmm

Page #359

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
सीता-लक्ष्मणयुग रामो नत्वा तातपदाम्बुजम् । चचाल वनवासाय राज्यनिस्पृहमानसः ॥२५१॥
उक्तंच-" आहूतस्याभिषेकाय विसृष्टस्य वनाय च । ददृशुर्विस्मितास्तस्य मुखरंग समं जनाः ॥१॥" HI तदा विशेषतोऽसारं संसारं निखिलं स्फुटम् । मत्वा दशरथचन्द्र-सूर्यन्ते संयम ललौ ।। २५२ ।।
रामपृष्ठौ प्रजा गत्वा प्रोचुर्विनयपूर्वकम् । त्वां विनाऽद्य निराधारा भविष्यामो वयं कथम् ॥ २५३ ।।
* यतः-“देहयष्टिविना मूर्ना मुखश्री सया विना । दृग् विना तारया वल्ली विना पत्रेण नैधते ॥१॥ शत्रुञ्जय - * विजला सरसी चैत्य-शिलाका देववर्जिता । विद्या निरधिदेवी च गुहेव हरिवर्जिता ॥२॥ कल्पवृ०
___ एवं भूरिमहेभ्याली-प्रासादश्रेणिसंयुता । विना रामेण शोभेत नायोध्या साम्प्रतं मनाम् ॥ २५४ ॥ ॥ ३३७॥
एवं जल्पत्सु लोकेषु जगौ रामो जना ! ननु । अहं तातप्रतिज्ञां तु पालयिष्यामि निश्चितम् ॥ २५५ ॥ H* यतः-सकृज्जल्पन्ति राजानः सकृजल्पन्ति साधवः । सकृत् कन्याः प्रदीयन्ते त्रीण्येतानि सकृत् सकृत् ॥२५६॥क
भरतोऽपि मम भ्राता पाता न्यायाध्वना प्रजाः । मामिवाश्रितव्यो हि भरतः प्रजयापि च ॥ २५७ ॥ शून्यं रामेण राज्यं तु प्रपश्यन् भरतस्तदा । ययौ वालयितुं रामं राज्याय रामसन्निधौ ॥ २५८ ॥ प्रणम्य भरतो राम-पदयोरूचिवानिति । राज्यं पश्चात् समेत्य त्वं गृहाणाऽनुगृहाण माम् ॥ २५९ ॥ अहं तु संयम मुक्ति-शर्मदं संश्रयामि तु । संसारो रोचते मे न रोचते संयमः पुनः ॥ २६० ॥
TSESEZRSSI25252SSS
255ESTSESESSTISSESSESSI
॥३३७॥

Page #360

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥३३८॥
252SSESSESEST SZSZ SEassa
अथवा लक्ष्मणो राज्यं करोतु तब सेवनम् । करिष्येऽहं सदा राम ! सुखे दुःखेऽपि निश्चितम् ॥ २६१ ।। लक्ष्मणोऽथ तदा प्राह भरतोक्त त्वया वरम् । अहं प्राणाऽत्यये राम-मेककं न त्यजामि च ॥२६२ ॥ * उक्तंच-"प्रपतेद् द्यौः सनक्षत्रा पृथिवी शकलीभवेत् । शैत्यमग्निरयानाहं त्यजामि रघुनन्दनम् ।। २६३ ॥ भरहो उ नमिअ सिरो काउणं सिरंजलि भणइ रामं । रज्जं करिहि सुपुरिस ! सयलं आणा गुणविसालम् ॥१॥ अहयं धारेमि च्छत्तं चामरधारी हविज्ज सत्तुग्धो । लच्छीहरो य मंती तुझं ण सुविहिरं किं वा ॥२॥ भरतं प्रति रामोऽवग्-निन्दन्तु नीतिनिपुणा यदि वा स्तुवन्तु, लक्ष्मीः समाविशतु गच्छतु वा यथेच्छम्अद्यैव वा मरणमस्तु युगान्तरे वा, न्याय्यात् पथः प्रविचलन्ति पदं न धीराः ॥ २६४ ॥ इतश्च कैकेयी देवी तत्राभ्येत्य जगावदः । मया मुधा वने वासो भवता दापितः खलु ॥ २६५ ।। पश्चादेत्य भवान् राज्यं करोतु भरतस्तव । छत्रादि-धरणात् सेवां करिष्यति निरन्तरम् ॥ २६६ ॥ * यतः-महिला सहावचवला अदीहपेहीह सहावमाइल्ला । तं मे खमेहि पुत्त ! जं पडिकूलं कयं तुज्झ ॥ २६७ ॥ ततः पयो जगौ मात-भरतो राजभृद्यदि । तदा मम मनो तीवं मोदते लक्ष्मणस्य च ॥२६८॥ उक्त्वेति सर्वभूपानां प्रत्यक्षं राघवस्तदा । राज्याभिषेचनं चक्रे भरतस्य स्वपाणिना ॥ २६९ ॥ रामलक्ष्मणसीतानां प्रणम्य भरतः पदौ । यदा च भरतोऽचालीत्तदा रामो जगावदः ॥२७० ॥
PS2S2S25759ZSESTSEST
॥33
॥

Page #361

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥३३९॥
25252525ZSZIS2525252SZE
* यतः-"आलस्योपहतः पादः पादः पाखण्डसंश्रितः । राजानं सेवते पाद एकः पादः कृषीवलः ॥१॥ * एकं पादं त्रयः पादा भक्षयन्ति दिने दिने । तथा भरत ! कर्त्तव्यं यथा पादो न सीदति ॥ २॥ एताः पश्य पुरो वत्स ! भुजप्रावरणः प्रजा । आभ्य एव प्रसूयन्ते चामरो चामराः श्रियः ॥ २७१ ॥ प्रपद्य रामवाणी तु भरतो राघवक्रमौ । प्रणम्य चलितः स्वीय-पुरे यातुं शनैः शनैः ॥ २७२ ॥ कैकेय्यपि यथायोग्यं रामादीन्निखिलाँस्तदा । आलाप्य चलिता सार्द्ध सूनुना हृतमानसा ॥ २७३ ॥ ततश्च राघवो हृष्टः सीता-लक्ष्मणसंयुतः । चचाल काननात्तस्मात् स्मरन् पश्चनमस्कृतिम् ॥ २७४ ॥ * आहूतस्याभिषेकाय विसृष्टस्य वनाय च । ददृशुर्विस्मितास्तस्य मुखरङ्ग समं जनाः ॥२७५ ॥ पथि पथिकवधूभिः सादरं पृच्छयमाना, कुवलयदलनीलः कोऽयमार्ये !! तवेति ।
स्मितविकचकपोलं वीडविभ्रान्तनेत्रं मुखमवनमयन्ती स्पष्टमाचष्ट सीता ॥ २७६ ॥ एतावता पथिकवधूभिख़तमयमस्या भर्ता रामः । रामो गच्छन् वनेऽन्येद्य-गम्भीरातटिनीतटे । वृक्षस्याधः स्थितोऽप्राक्षी-लक्ष्मणं सोदरं प्रति ॥ २७७ ॥ देशोऽयमुद्वसः कस्मा-दभूल्लक्ष्मण ! जल्प्यताम् । लक्ष्मणोऽवग् नरोऽति कोऽपि यः पृच्छयते स च ।। २७८ ।। देशोद्वसनहेतुं तु पृष्टः कश्चिन्नरस्तदा । रामेणावग् वरे देशे पुरे राणापुरेऽत्र च ॥ २७९ ॥
ISSISZSZEITSPSSESESTSZ
३३९॥

Page #362

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ३४०॥
2SSETSC252S2S2SASTS52
कों भूपो जिनं देवं जैन साधु विना कचित् । मान्य कुलिङ्गिनं नौति सरागं निर्जरं पुनः ॥ २८० ॥ यतः-सर्वज्ञो जितरागादि-दोपत्रैलोक्यपूजितः । यथास्थितार्थवादी च देवोऽहन परमेश्वरः ॥ २८१ ॥ ध्यातव्योऽयमुपास्योऽय-मयं शरणमीष्यताम् । अस्यैव प्रतिपत्तव्यं शासनं चेतनास्ति चेत् ।। २८२ ॥ सरागोऽपि हि देवश्चेद् गुरुरब्रह्मचार्य पि । कृपाहीनोऽपि धर्मः स्यात् कष्टं नष्ट हहा ! जगत् ॥ २८३ ॥ श्रत्वैतन् नियमं तस्य-भ्येत्य सिंहोदरो नृपः । यावद् हन्ति नृपं कर्ण तावन् नंष्ट्वा गतः स च ॥ २८४ ॥ साधर्मिकः स कों मे ध्यात्वेति रामभूधवः । हत्वा सिंहोदरं कर्ण राज्ये तस्मिन् न्यवी विशत् ॥ २८५॥ यतः-दानं वित्तादृत्तं वाचः कीर्तिधम्मौ तथाऽऽयुपः । परोपकरणं काया-दसारात् सारमुद्धरेत् ॥१॥ इतोऽन्यत्र गते रामे विद्याधरमुनी उभौ । सीतया शुद्धभक्तेन हर्षेण प्रतिलामितौ ॥ २८६ ॥ * यतः-अभयं सुपत्तदाणं अणुकंपा उचिअ कित्तिदाणं च । दोहि वि मुक्खो भणिओ तित्रिवि भोगाइयं दिति के * व्याजे स्याद् द्विगुणं वित्तं व्यवसाये चतुर्गुणम् । क्षेत्रे शतगुणं प्रोक्त पुण्येऽनन्तगुणं भवेत् ॥ २८७॥5 तदा सुगन्धनीरेण पुष्पाणां प्रकरैर्वरैः । सुमनोभिः कृता वृष्टि-स्तत्र सीताग्रतस्तदा ।। २८८ ।। भरतोऽपि स्वपुरेऽभ्येत्य प्रणम्य रामपादुके । सभायां तस्थिवान् भूरिनृपसेव्यपदाम्बुजः ॥ २८९ ॥ एकदा बहिरुद्याने धनेश्वरगुरोः पुरः । सुश्राव भरतः क्षोणी-पतिरेवं कृतादरम् ॥ २९॥
TSPSS2252525252525252
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
३४.

Page #363

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥३४१ ॥
TSSTSES22SSESESZZS22
रयणदीवम्मि गओ गिण्हइ इकपि जो महारयणं । तं तस्स इहाणीयं महग्धमोल्लं हवइ लोए ॥१॥ जिणधम्मरयणदीवे जं णियममणि लहइ इकपि । तं तस्स अणग्घयं होहिइ पुण्णं परभवम्मि ॥२॥ पढममहिसारयणं गिण्हेउ' जो जिणं समच्चेइ । सो भुंजइ सुरलोए इंदियसोक्खं अणोवमिरं ॥ ३ ॥ न्यग्रोधे दुर्लभं पुष्पं दुर्लभं स्वातिजं पयः । दुर्लभं मानुषं जन्म दुर्लभं जिनदर्शनम् ॥ २९१ ॥ अनाण्यपि रत्नानि लभ्यन्ते विभवः सुखम् । दुर्लभो रत्नकोटथाऽपि क्षणोऽपि मानुषाऽऽयुषः ॥ २९२ ॥ केऽप्याप्तमपि पुण्येन तत् प्रमादपरायणाः । हारयन्ति नराः सुप्ता इब चिन्तामणिं करात् ॥ २९३ ॥ तत्रापि दुर्लभः श्राद्ध-धर्मः शिवसुखप्रदः । ततोऽपि दुर्लभः साधु-धर्मः शीघ्र-शिवप्रदः ॥ २९४ ॥ श्रुत्वेति भरतः प्राह श्रीरामागमनादनु । संयमः साधुधर्मस्य गृहीतव्यो मया खलु ॥ २९५॥ इतः शुभः खगो विद्यां राक्षसाह्वां तु दुःशकाम् । साधयित्वा बहून लोकान् भापयामास सन्ततम् ॥ २९६ ॥ ततस्तस्याऽभवन्नाम राक्षसेति जनोक्तितः । वैताढयतः स चाम्भोधि-मध्ये वासमचीकरत् ॥ २९७ ॥ ततो द्वीपस्य तस्यैव राक्षसेत्यभिधाऽभवत् । वाद्धौं सपादलक्षा स्यु-दीपा गुप्ताः स्फुटा यतः ॥ २९८ ।। तस्मिन् द्वीपे खगः सोऽपि लङ्कां स्वर्णमयीं पुरीम् । अवासयदरातीना-मग्राह्यां वप्रशालिता(नी)म् ।। २९९ ॥ रक्षोद्वीपेऽथ लङ्कायां विहरत्यजिते जिने । धनवाहन इत्याख्यो रक्षोवंशेऽभवन्नृपः ॥३०॥
SSESSESSESSESSZS
॥ ३४१॥
SSES

Page #364

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३४२॥
25TSSTSESTSESESTIGGESTSE,
तवमनुस्तु महारक्षा जिनाधिसेवनापरः । देवरक्षा सुतस्तस्य प्रव्रज्य च शिवं ययौ ॥ ३०१॥ देवरक्षःसुतो धर्म-रक्षा राजा नयी वृषी । पद्मरक्षं सुतं न्यस्य राज्ये जग्राह संयमम् ॥३०२ ॥ एवं जातेष्वसङ्ख्थेषु भूषेषु राक्षसान्वये । बभूव कीर्तिधवलो भूरि-विद्याग्धिपारगः ॥३०३ ॥ श्रेयांसस्याहतस्तीथें समुद्राचार्यसन्निधौ । प्रपेदे कीर्तिधवलो धर्म सर्वज्ञभाषितम् ॥३०४॥ इतो वैताढयभूमिध्राद् नीत्वा श्रीकण्ठखेचरम् । न्यवासयत् कपिद्वीपे स कीर्तिधवल: खगः ॥३.५॥ तत्र किष्किन्धभूमिधे योजनत्रिशतीमिते । अतिष्ठिपत् स किष्किन्धां राजधानी नवां स च ॥३०६ ॥ ये खगा वानरद्वीपे-ऽवसन् ते वानराः स्मृताः । वानराङ्गधरां विद्यां वानराह्वामसाधयन् ॥३०७॥ श्रीकण्ठाद् वानरीविद्या-वित्सु जातेषु भूरिषु । मुनिसुव्रततीर्थेऽभूद् घनोदधिः कपिः खगः ॥ ३०८ ॥ तदा लङ्काधिपो राजा तडित्केशाभिधोऽभवत् । तडित्केश-घनोदध्योः प्रीतिरासीन्मिथो द्वयोः ॥ ३०९॥ किष्किन्धायां किष्किन्धि-घनोदधिसुतोऽभवत् । लङ्कायां तु तडित्केशा-त्सुकेशोऽभूत् खगेश्वरः ॥३१॥ इतो वैताढयभूमिधे चक्रवालाभिधे पुरे । खेचरोऽशनिवेगाह्वो बहुविद्याधरोऽभवत् ॥३११॥ अन्येद्युः प्रातरुत्थाया ऽशनिवेगो व्यचिन्तयत् । वीक्ष्यते चेन्महीपीठं तदा स्यात् सफलं जनुः ॥ ३१२ ॥ यतः-भ्रमद्भिदृश्यते पृथ्वी नानातीर्थपुराऽन्विता । इलाध्यं च क्रियते जन्म ज्ञायते शक्तिरात्मनः ।। ३१३ ।।
225255DSZSZSES255SS2S
१२॥

Page #365

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३४३॥
LZSESTUSESTSESTZSTISSEST
यो न निर्गत्य निशेषा-मवलोकयति मेदिनीम् । अनेकाचर्यसम्पूर्णा स नरः कूपदर्दुरः ॥३१४॥ * दीसइ विविहचरिअं जाणिज्जइ सुजण-दुज्जणविसेसो । अप्पाणं कलिज्जइ हिंडिजइ तेण पुहवीए ॥३१५॥ विमृशन्निति स व्योम-गामी स्वीयात पुरात्तदा । मेदिनीमण्डलं द्रष्टुं निर्ययौ स्वविमानगः ॥ ३१६ ॥ भ्रमन्नशनिवेगस्तु किष्किन्धायां पुरि ध्रुवम् । सन्मानितो न किष्किन्धि सुकेशाभ्यां मनाग् यदा ॥३१७ ॥ ततस्तौ हन्तुकामोऽभूद्यावदशनिवेगकः । तावत् किष्किन्धिसुकेशावभृतां सज्जितौ युधे ॥३१८ ।। किष्किन्धिश्च सुकेशश्च जितौ तेन रणे तदा । वासं पाताललङ्कायां चक्रतुर्विभ्यतौ ततः ॥३१९॥ तत्र पाताललङ्कायां सुकेशस्य महीपतेः । इन्द्राणी प्रेयसी जाता सच्छीलगुणशालिनी ॥ ३२० ॥ इन्द्राणी मालिनं पुत्रं प्रसूतेस्म सुमालिनम् । माल्यवन्तं क्रमात चारु-लग्ने शोभनवासरे ॥ ३२१ ॥ किष्किन्धेर्भपतेः पत्न्या श्रीमालया विशिष्टया । जनितश्चादित्यरजा ऋक्षरजाश्च नन्दनौ ॥ ३२२ ।। नित्याहतः प्रणम्यायान् किष्किन्धिर्मधुपर्वते । किष्किन्धाहू पुरं स्थाप-यित्वा वासमचीकरत् ।। ३२३ ।। सुकेशस्य सुता रुष्टा लङ्कायां च समेत्य ते । जघ्नुश्वाशनिवेगस्य निर्घाताभिधसेवकम् ॥ ३२४ ॥ लङ्कायामभवन् माली राजा प्रपालयन महीम् । किष्किन्धायामभूदादि-त्यरजा वरनीतिमान् ॥ ३२५ ॥ मालिनश्चाभवत् प्रीति-रादित्यरजसि स्फुटम् । प्राभृतादिप्रदानेन तयोः प्रीतिविवर्द्धते ॥ ३२६ ।।
STEIZ521512752
॥३४३॥

Page #366

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
AmmmmmAAAAAAAAAAAAAAA
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३४४॥
SESESSETSESEST ET SALGSBI
विद्याभृतोऽशनिवेग-नाम्नोऽभूद् गुणसुन्दरी । परनी पुत्रः सहस्रारा-भिधोऽजनि मनोहरः ॥ ३२७ ।। सहस्रारस्य पत्न्यासी-नाम्नाथ चित्रसुन्दरी । इन्द्रनामाभवत् पुत्रो मातृपितृप्रमोददः ॥ ३२८ ॥ इन्द्र इन्द्र इवाशेष-लोकपालव्यवस्थया । राज्यं कुर्वन् तृणं सर्व विश्वं च मन्यतेतराम् ॥३२९ ॥ इन्द्रः पाताललङ्कायां समेत्य भूरिभृत्ययुग् । रक्षांसि वानरांश्चैव न्यधात् सेवकभावतः ॥ ३३०॥ इत इन्द्रेण विद्याभृ-त्राथेन रक्षता भुवम् । । स्थापिता लोकपालाश्च नाम दत्त्वा महीभृताम् ॥ ३३१ ॥ यतः-" चतारि लोगपाला सत्त य अणियाई तिन्नि परिसाओ । एरावणो गइंदो वजं च महाउहं तस्स ।। १ ।। चत्तालीसं ठविआ तिन्नि सहस्सा हवंति जुवईणं । मंती विहप्फड से हरिणेगमेसी बलानीओ ॥२॥ तो सो नमिव्व नजइ सब्वेसिं खेअराणं सामित्तं । कुणइ सुवीसत्थमणो विज्जाबलगविओ धीरो॥३॥" इन्द्रमेवंविधं श्रुत्वा जेतुं माली नरेश्वरः । भ्रातृभिर्वारितोऽप्येव चचालाऽतुलसैन्ययुग् ॥३३२ ।। सुमाली सोदरः प्राह वैरी सोऽतीव दुःशकः । तेन भेदेन हत्येत स वैरी बलवानपि ॥ ३३३ ।। उक्तं च-" सब्बत्थ सत्थकुसलो भणइ सुमाली सहोदरं जेटुं ।
इत्थं कुणहावासं अहब पुरि पडिनिअत्तत्तामो ॥१॥ दीसंति महाघोरा उप्पाया सउणया य विवरीआ । एए कहति अजयं अम्हं नत्थेत्थ संदेहो ॥२॥
STLESSLEISSEUSESEIS
m
ar
॥३४४ा

Page #367

www.kobairthorg
Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
mammmmm
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३४३॥
SLORDITEST GOSSEL
यो न निर्गत्य निशेषा-मवलोकयति मेदिनीम् । अनेकाचर्यसम्पूर्णा स नरः कूपदर्दुरः ॥३१४॥ * दीसह विविहचरिअं जाणिज्जइ सुजण-दुजणविसेसो । अप्पाणं कालज्जइ हिंडिजइ तेण पुहवीए ॥ ३१५ ॥ विमृशन्निति स व्योम-गामी स्वीयात् पुरात्तदा । मेदिनीमण्डलं द्रष्टुं निर्ययौ स्वविमानगः ॥३१६ ॥ भ्रमन्त्रशनिवेगस्तु किष्किन्धायां पुरि ध्रुवम् । सन्मानितो न किष्किन्धि सुकेशाभ्यां मनाग् यदा ॥३१७ ॥ ततस्तौ हन्तुकामोऽभूधावदशनिवेगकः । तावत् किष्किन्धिसुकेशावभूतां सज्जितौ युधे ॥ ३१८ ।। किष्किन्धिश्च सुकेशश्च जितौ तेन रणे तदा । वासं पाताललङ्कायां चक्रतुर्बिभ्यतौ ततः ॥३१९ ॥ तत्र पाताललङ्कायां सुकेशस्य महीपतेः । इन्द्राणी प्रेयसी जाता मच्छीलगुणशालिनी ॥ ३२० ।। इन्द्राणी मालिनं पुत्रं प्रसूतेस्म सुमालिनम् । माल्यवन्तं क्रमाद चारु-लग्ने शोभनवासरे ॥३२१॥ किष्किन्धे पतेः पत्न्या श्रीमालया विशिष्टया । जनितश्चादित्यरजा ऋक्षरजाश्च नन्दनौ ॥ ३२२ ॥ नित्याहतः प्रणम्यायान् किष्किन्धिर्मधुपर्वते । किष्किन्धाढ पुरं स्थाप-यित्वा वासमचीकरत् ॥ ३२३ ॥ सुकेशस्य सुता रुष्टा लङ्कायां च समेत्य ते । जघ्नुश्चाशनिवेगस्य निर्घाताभिधसेवकम् ॥ ३२४ ॥ लङ्कायामभवन् माली राजा प्रपालयन महीम् । किष्किन्धायामभूदादि-त्यरजा वरनीतिमान् ॥ ३२५ ॥ मालिनचाभवत् प्रीति-रादित्यरजसि स्फुटम् । प्राभृतादिप्रदानेन तयोः प्रीतिर्विवते ॥३२६ ॥
ESSEOSESSESSES25TSSTSEL
mmaamera

Page #368

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३४४॥
SOSUSOSASPSCSESTATE
विद्याभृतोऽशनिवेग-नाम्नोऽभूद् गुणसुन्दरी । परनी पुत्रः सहस्रारा-भिधोऽजनि मनोहरः ॥ ३२७ ॥ सहस्रारस्य पत्न्यासी-नाम्नाथ चित्रसुन्दरी । इन्द्रनामाभवत् पुत्रो मातृपितृप्रमोददः ॥ ३२८ ॥ इन्द्र इन्द्र इवाशेष-लोकपालव्यवस्थया । राज्यं कुर्वन् तृणं सर्व विश्वं च मन्यतेतराम् ॥३२९ ॥ इन्द्रः पाताललङ्कायां समेत्य भूरिभृत्ययुग् । रक्षांसि वानराँश्चैव न्यधात् सेवकभावतः ।। ३३० ॥ इत इन्द्रेण विद्याभू-माथेन रक्षता भुवम् । । स्थापिता लोकपालाश्च नाम दत्त्वा महीभृताम् ॥ ३३१ ॥ यतः-“चतारि लोगपाला सत्त य अणियाई तिन्नि परिसाओ। एरावणो गइंदो वज्जं च महाउहं तस्स ॥१॥ चत्तालीसं ठविआ तिन्नि सहस्सा हवंति जुवईणं । मंती विहप्फह से हरिणेगमेसी बलानीओ ॥२॥ तो सो नमिब्व नजइ सम्वेसिं खेअराणं सामित्तं । कुणइ सुवीसत्थमणो विजाबलगविओ धीरो॥३॥" इन्द्रमेवंविधं श्रुत्वा जेतुं माली नरेश्वरः । भ्रातृभिर्वारितोऽप्येव चचालाऽतुलसैन्ययुग ॥३३२ ॥ सुमाली सोदरः प्राह वैरी सोऽतीव दुःशकः । तेन भेदेन हत्येत स वैरी बलवानपि ॥ ३३३॥ उक्तं च-"सव्वस्थ सत्थकुसलो भणइ सुमाली सहोदरं जेटुं ।
इत्थं कुणहावासं अहव पुरि पडिनिअत्तत्तामो ॥१॥ दीसंति महाघोरा उप्पाया सउणया य विवरीआ । एए कहति अजयं अम्हं नत्थेत्थ संदेहो ॥२॥
SASSES ISSUSPSESREETS
mam
॥३४४॥

Page #369

Acharya Shri Kallassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३४५॥
SESTSETTISTSC22SSESE
रिद्वखरतुरयवसहा सारससयवत्त कोल्हायाईया । वासंति अ दाहिणिल्ला एए अजयावहा अहं ॥३॥" श्रुत्वेति प्रोक्तवान माली गर्वितः सोदरं प्रति । किं शूकरभयात सिंहो रक्षति स्वगृहं कचित् १ ॥३३४॥ नंदणवणे महंता जिणालया कारिया रयणचित्ता । अणुहूयं पवरसुहं दाणं च किमिच्छ्यि दिण्णं ।। ३३५॥ समलंकिअं च गोत्तं जसेण ससिकुंदनिम्मलयरेणं । जं होउ समरमज्झे मरणं किं न य पजत्तं ॥१॥ एवं सुमालिवयणं अवगणेऊण पत्थिओ माली । वेयड्ढनगवरिंदे रहनेउर चक्कवा लिपुरं ॥२॥" आयान्तं मालिनं भूपः श्रुत्वैरावणकुञ्जरम् । आरुह्य निर्गतः कर्तुं युद्धमिन्द्रोऽपि संमुखम् ॥ ३३६ ।। रथीव रथिना सार्द्ध तूणीव तूणीना समम् । खड्गीव खइगिना सार्द्ध युद्धं कर्तुं प्रवर्तितः ॥३३७॥ खड्गेन मालिना शक्र आहतो निर्दयं तदा । यदा मूीमवाप्योा पपात शुष्कवृक्षवत् ॥३३८॥ उत्थायेन्द्रः सरुड् बाढं कुन्तेन मालिनं तथा । जघान हृदये प्राप पश्चत्वं क्षणतो यथा ॥३३९ ॥ मालिनं विहतं श्रुत्वा शक्रेण समराङ्गणे । सुमाली समगादिन्द्रं निहन्तुं स्वाश्रयात्तदा ॥३४॥ सुमाल्यपि रणं कुर्वन् इन्द्रेण सह सङ्गरे । अशक्तो वैरिणं हन्तुं नंष्ट्वा स्वपुरमीयिवान् ॥३४१ ॥ एवं निर्जित्य निःशेषान् वैरिणः समराङ्गणे । वासवः कुरुते राज्यं स्वपुरे त्रिदशेशवत् ॥ ३४२॥ उक्तंच-" भज्जइ रहो रहेण निवडइ हत्थि समं गयवरेणं । तुरएण समं तुरंगो पायको सह पयत्थेणं ॥१॥
L255ESC2S52S TESTS
॥३४५॥

Page #370

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३४६॥
SSESSESRISESESEPSISESSI
सर-सत्तिवाण-मोग्गर-फलिह-सिला सेल्लाउहसर । खिप्पंतेसु समर्थ समथमगण सहसा ॥२॥" ततो लङ्कापुरीस्थस्य सुमालिमेदिनीपतेः । अभूद् रत्नश्रवाः पुत्रो वर्यलक्षणलक्षितः ॥ ३४३ ॥ सुमाली स्वसुतं राज्ये न्यस्य पार्श्वे गुरोर्मुदा । प्रव्रज्य निखिला साता-सातक्षयाद् ययौ शिवम् ॥३४४ ।। भूपस्य रत्नश्रवसोऽभूवन् विद्यावशा वरा । प्रेयसी कैकसी चासीत् शीलादिगुणशालिनी ।। ३४५ ॥ कैकसी सूर्यचन्द्रादि-स्वप्नसूचितमङ्गजम् । अस्त शोभने घने लसल्लक्षणलक्षितम् ॥३४६ ॥ सूनोरारोपिते कण्ठे हारे नवमणीमये । प्रतिबिम्बित आस्ये तु मुखान्यासँस्तदा दश ॥ ३४७॥ "रयणकिरणेसु एत्तो मुहाई नव नियवयणसरिसाइ । हारे दिवाइ फुडं तेण कयं दहमुहो नामं ॥१॥" ततो दशास्य इत्यासी-तस्य नाम जनेऽखिले । वर्द्धमानः क्रमान्माता-पित्रोर्मोदकरोऽजनि ॥ ३४८ ॥ कैकसी सुषुवे कुम्भकर्ण पुत्रं च सुन्दरम् । ततः सूर्पणखां पुत्री रूपनिर्जितनिर्जरीम् ॥ ३४९ ॥ ततो बिभीषणं पुत्रं चञ्चत्स्वप्नाभिसूचितम् । कैकसी सुखतोऽसूत शोभने वासरे स्फुटम् ॥ ३५० ॥ वर्द्धमानाः क्रमादेते रावणाद्याः शुभोदयात् । बभूवू रूपलावण्य-लक्ष्मीकलितविग्रहाः ॥३५१ ॥ मातापित्रोर्मुखात् स्वस्य द्विषां पराभवं बहु । भीमारण्ये त्रयोऽप्येयू रावणाद्याः सहोदराः ॥३५२ ।। तत्र पूजोपहारायः पुष्पैस्तीव्रतपःकृतेः । रोहिण्याद्यां वरां विद्या-मसाधयश्च ते तदा ॥३५३ ॥
252SICPLESSZIS25PS2SS
३४६॥

Page #371

शत्रुजय कल्पवृ० ॥३४७॥
ASESEZ5212SSESES22SSESEI
दशास्यस्याऽभवन् विद्याः सहस्रशो वशंवदाः । पूर्वपुण्योदयात् किं किं जायते न तनूमताम् ? ॥ ३५४ ॥ आसन् विद्याः सहस्रं तु वशगाः पुण्ययोगतः । अन्या अपि दशास्यस्य विद्याः साधयतस्तदा ॥ ३५५ ॥ विद्याः साधयतस्तत्र कुम्भकर्णस्य भूपतेः । आसन् विद्या सहस्रं तु पूर्वपुण्योदयात्तदा ॥ ३५६ ॥ विद्यानां त्रिंशतान्यासन् विभीषणमहीपतेः । पूर्वपुण्योदयेनैव विद्याः साधयतस्तदा ॥ ३५७ ॥ यतः-सब्वायरेण एवं पुण्णं कायब्वयं मणूसेण । पुण्ये णवरि लब्भइ कम्मसमिद्धा-सिद्धीअ ॥३५८ ॥
उक्तंच ग्रन्थान्तरे रावणस्य विद्याप्राप्तिस्वरूपम् - कालम्भि अ संपुषणे सिद्धाओ महंतविज्जाओ । आगासगामिणी कामदायिणी कामुगामिणी ॥१॥ विजयं दोणि वारा जय कम्मा तह य पन्नत्ती। अह भानुमालिणी विअ अणिमालघिमाय णायब्वा ॥३५९ ॥ मणथंभणी अखोहा विज्जा सुहदाइणी रओ रूवा । दिण-रयणी करी विज्जा परी य पयत्तो समा दिट्ठी ॥३६॥ अजरामरा विसन्ना जलथंभणि अग्गिथंभणी चेव । गिरिदारिणी य एत्तो विज्जाय अब लोयणी चेव ।। ३६१ ॥ अरिविद्धंसी घोरा वीरा य भुयंगिणी तह तहा वरुणी । भुवणा विज्जाय पुणो दारुणीमयणासणी य तहा ।। ३६२ ॥ रवितेया भयजणणी ईसाणी तह भवेजयाविजया । बंधणि वाराहाविअ कुडिला कित्ती मुणेअव्वा ॥३६३ ॥ वाउन्भवायसत्ती कोबेरी संकरी य उद्दिट्ठा । जोगेसीबलमहणी चंडालीवरिसिणी चेव ॥३६४॥
SSESSESSESESS2SE2525SES
॥31
॥

Page #372

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ ३४८ ॥
a5a552525252525252525252
freera raure सिद्धाओ तर बहुविह गुणा । थोवदिवसे विजाया वसा दसमुहस्स तहिं ॥ ३६५ ॥ सच्चा रुहरइ विद्धी आगास गाय जंभिणी चेव । निद्दाणि पंचमिआ सिद्धा विजय कुंभकण्णस्स ।। ३६६ ।। सिद्धस्था अरिदमणी निष्याधाया खनाभिणी पमुहा । एआविहु विज्जाय पत्ताओ विभीसणेण तया || ३६७ ॥ एवंविधमहाविद्याः प्राप्य त्रयोsपि बान्धवाः । महोत्सवेन पुर्यन्तः समायुर्निजमन्दिरम् ॥ ३६८ ॥ कुर्वाणस्य दशास्यस्य विद्याप्राप्तिमहोत्सवम् । पितामहः सुमाल्यागाद् माल्यवानपि तत्र च ॥ ३६९ ॥ उत्थाय रावणो भ्रातृ-युक्तो विनयपूर्वकम् । तयोश्चरणपाथोजं ननामाऽतुलभक्तिमान् ॥ ३७० ॥ विद्याभिस्ताभिर्हृद्याभिः स्वेच्छया रावणो भ्रमन् । कैलास - हिमवन्मेरु-मुख्येषु गिरिषु ध्रुवम् ॥ ३७१ ॥ वैतादयाद्दक्षिणश्रेण्यां सुरसङ्गीतपुर्यथ । मयो विद्याधरश्वासीत् पत्नी हेमवती पुनः ॥ ३७२ ॥
तयोर्मन्दोदरी पुत्री बभूव वरविग्रहाम् । यौवनस्थां सुतां दृष्ट्वा मयोsवग् मन्त्रिणां पुरः || ३७३ ॥ एषा पुत्री दशास्याय दास्यते लसदुत्सवम् । विचार्येति दशास्याय दातुं मयोऽचलत्तदा ॥ ३७४ ॥
मार्गे मयो व्रजन् स्फारां भुवनस्यान्तरस्थिताम् । कन्यां दृष्ट्वा जगौ काsसि किमर्थत्वमिह स्थिता १ ।। ३७५ ।। साऽवग् दशाननो भ्राता मेरौ नन्तुं जिनान् गतः । अहं चन्द्रनखा खड्गरक्षार्थं स्थापितेह तु ॥ ३७६ ॥ असिश्चन्द्रप्रभासाह्रो नाम्ना स विद्यते वरः । अत्रान्तरे समायातो दशास्यो मेरुपर्वतात् ॥ ३७७ ॥
52525252525625525
॥ ३४८ ॥

Page #373

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SZSG2525252525
wwwmaanana
शत्रुजया कल्पवृ० ॥३४९॥
वयं वरं दशास्य तु ज्ञात्वा विद्याधरो मयः । मन्दोदरी सुतां तस्मै ददौ मूत्सवपूर्वकम् ॥ ३७८ ॥ स(म)होदरस्य भूपस्य तडिन्मालां सुतां वराम् । विद्युल्लतामिवाम्भोदः कुम्भकर्ण उपायत ॥३७९ ॥ वीरविद्याभृतः पुत्रीं नामतः पङ्कजश्रियम् । पर्यणेपीत सुहर्षेण पित्रादेशाद् विभीषणः ॥ ३८० ॥ आदौ शक्रजितं मेघ-नादं च नन्दनावुभौ । अजीजनत् शुभे लग्ने राज्ञी मन्दोदरी क्रमात् ॥ ३८१ ॥ ज्ञात्वा वैश्रमणं शक्र-भृत्य कस्यचिदाननात् । गत्वा दशाननस्तेन सार्द्ध युद्धं व्यधाद् भृशम् ॥३८२ ॥ बहुष्वहस्सु जातेषु विज्ञाय स्वं जितं रणे । नष्टो वैश्रमणो जीव-मेव लात्वाऽतिदूरतः ॥ ३८३ ॥ विज्ञायाऽसार संसारं तदा वैश्रमणो हृदि । लात्वा दीक्षां ययौ मुक्ति सर्वकर्मव्रजक्षयात् ॥३८४ ।। जित्वा वैश्रमणं तस्य लात्वा लक्ष्मी समां द्रुतम् । रावणः पुष्पकारूढः स्वपुरी समुपेयिवान् ॥ ३८५ ॥ शक्रभृत्यं च तं जित्वा दशास्यो मुदिताशयः । आदित्यरजसेऽदाच्च किष्किन्धां सुहृदे पुरीम् ॥ ३८६ ॥ नवं ऋक्षपुरं कृत्वा स ऋक्षरजसे ददौ । आदित्यरजसश्चासीद् बाली नामा सुतो बली ॥ ३८७ ।। द्वितीयोऽजनि सुग्रीवः पुत्रो रुचिरविक्रमः । कनीयसी कनी तस्य सुप्रभेत्यभवत् क्रमात् ॥ ३८८ ॥ ऋक्षरजःप्रिया वर्या हरिकान्ता शुभेऽहनि । नलनीलाभिधौ पुत्रा-वसूत वरलक्षणौ ॥ ३८९ ।। पित्राऽथ विबुधोपान्ते नलनीलौ स्वनन्दनौ । पाठितौ विदुरौ जातौ सर्वशास्त्रेषु संततम् ॥ ३९० ।।
ISTSSESSISSESSTSZETISS2
ESS
%3D
॥३४९॥

Page #374

शत्रष्जय
कल्पवृ०
॥३५०॥
2525STSCITESTSTYCSESZSZI
किष्किन्धायामथादित्य-रा सन्यासितः । बलिये सूनवे राज्यं ददौ सूत्तपपूर्वकम् ॥३९१ ॥ युवराजपदं सोऽथ सुग्रीवाय वितीर्णवान् । अष्टाह्निकां व्यधात् सार्वा-वासेष्वादित्यभूपति ॥ ३९२ ।। भूरिभिर्मेदिनीनाथैः सार्द्ध शोभनयासरे । श्रीसुनतगुरोः पार्श्वे जग्राहाऽऽदित्यभूपतिः ( सर्वसंयमम् ) ॥ ३९३ ॥ अथ सूर्पणखां हत्वा जित्वा चन्द्रोदरं नृपम् । आदित्यरजसः मूर्नु बिललकां खरोऽग्रहीत् ॥३९४ ॥ हृतां सूर्पणखां ज्ञात्वा खरेणाथ दशाननः । रुष्टो हन्तुं चलन् मन्दो-दर्या पत्न्याऽथ वारितः ।। ३९५॥ असावपि खरो विद्या-धरो विद्यावलोऽस्ति च । अतोऽस्मै दीयते सूर्पणखा चेच्च तदा वरम् ॥३९६ ।। आदित्यरजसः पुत्रं चन्द्रोदराऽभिधं वरम् । बलिष्ठं हतवान् युद्धे खरोऽस्थात्तत्पुरे विले ॥ ३९७ ।। कदाचित् भवता युद्धे संग्रामे निहतः खरः । तदा ते भगिनी भतहीना नूनं भविष्यति ॥३९८ ॥ ततः सूर्पणखां जामि रावणस्य सदुस्सवम् । उपयेमे खरो विद्याधरः शोभनवासरे ॥ ३९९ ॥ गतक्रोधो दशास्योऽथ स्वजामिरमणं खरम् । सदूषणं न्यधाच्चन्द्रो-दरराज्ये सदुत्सवम् ॥ ४०० ।। मृते चन्द्रोदरे भार्या-ऽनुराधा कानने स्थिता । विराधाख्यं सुतं चारु गुणगेहमजीजनत् ॥ ४०१॥ किष्किन्धायां बलिष्ठं तु बालिनं जितशात्रवम् । श्रुत्वा दशाननो दूत-पार्थादाकारयद् ध्रुवम् ॥ ४०२ ।। बाली प्राह विनाऽर्हन्तं नापरं निर्जरं नृपम् । नमाम्यहं क्वचित् प्राणात्ययेऽपि रावणं प्रति ॥४०३ ।।
SESTISSOSTSZ570SPSSPS
THU३५०॥

Page #375

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ३५१ ॥
152525252
55252
श्रुत्वैतद्रावणः क्रुद्धो मेलयित्वा बलं महत् । चचाल बालिनं जेतुं कम्पयन्नरिमानसम् ॥ ४०४ ॥ युध्यन् दशाननोऽनश्यद् बालिना बलिना तदा । चन्द्रहासासियुक् कण्ठे गृहीतः पशुवद् ध्रुवम् ॥ ४०५ ॥ सखड्गं रावणं कक्षा कोटरे पश्यतां नृणाम् । प्रक्षिप्य चतुरम्भोधि बभ्राम प्रतिवासरम् ॥ ४०६ ॥ कुक्षौ क्षिप्त्वा दशास्यं तु बाली तद्वैरिसद्मसु । दर्शयित्वा प्रणम्याप्तान् शाश्वतानैति मन्दिरम् ॥ ४०७ ॥ तत्रान्यदा धनाचार्य-समीपे धर्मदेशनाम् । श्रोतुं बाली ययौ यावत् तावद् गुरुर्जगाविति ॥ ४०८ ॥ * चत्वारः प्रहरा यान्ति देहिनां गृहचेष्टितैः । तेषां पादे तदर्द्धेवा कर्त्तव्यो धर्म्म- संग्रहः ।। ४३९ ॥ * बावत्तरि कलाकुसला पंडियपुरिसा अपंडिया चैव । सव्वकलाणं पवरं जे धम्मकलं न याणंति ॥ ४१० ॥ * तं रूवं जत्थ गुणा तं मित्तं जो न विहाडे । सो अत्थो जो हत्थे तं विन्नाणं जहिं धम्मो ॥ ४११ ॥ * परपीडा न कर्त्तव्या बन्धन-छेदनादिभिः । भूपानां तु विशेषेण न कर्त्तव्या महात्मभिः ॥ ४१२ ॥ * कोहो पीड़ पणासेड़ माणो विणयनासणो । माया मित्ताणि नासेई लोभो सब्वविणासणो ।। ४१३ ॥ 5 * उवसमेण हणे कोहं माणं मद्दवया जिणे । मायं अज्जवभावेणं लोभं संतोसओ जिणे ॥ ४१४ ॥
ततो रावणमुन्मुच्य क्षमयित्वा स्वपातकम् । विससर्जाचिराद् बाली लङ्कां प्रति बली बलात् ॥ ४१५ ॥ सुग्रीवं स्वपदे न्यस्य बाली वैराग्यवासितः । विधायाऽष्टाविकां सार्वगेहेषु व्रतमाददे ॥ ४१६ ॥
1255255255725
॥ ३५१ ॥

Page #376

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmmmmmm
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३५२॥
SESTSESESTSESESE252SESSZI
दशकण्ठाय सुग्रीवः श्रीप्रभा तम ददौ । यौवराज्यं मुदा बालि-मूनवे चन्द्ररश्मये ॥४१७ ॥ वैताढये वायुवेगस्य पुत्री रत्नवतीं वराम् । उद्वोढुं चलितो व्योम-वर्त्मना रावणोऽन्यदा ॥ ४१८ ॥ गच्छतो दशकण्ठस्या-टापदस्योर्ध्वमन्यदा । विमानं पुष्पकं बाढ-मन्यदा स्खलितं ध्रुवम् ॥ ४१९ ॥ अधस्ताद् बालिनं साधु वीक्ष्य दशाननस्तदा । साधुवेषधरोऽप्येष विमानं मेऽस्खलद् दृढम् ॥ ४२० ॥
साधुवेषमसौ दम्भाद् दधानो पालिसंयतः । मयि क्रोधी मयि द्रोही दृश्यतेऽद्यापि मायिकः ॥ ४२१ ॥ ज* यतः-“मायाशीलः पुरुषो यद्यपि न करोति किंचिदपराधम् ।)
सर्प इवाविश्वास्यो भवेत् तथाप्यात्मदोषहतः ॥ ४२२ ॥ H* पृष्ठतः सेवयेदर्क जठरेण हुताशनम् । स्वामिनं सर्वभावेन तथा वंचयते शठः ॥ ४२३ ॥
विमानमधुनाऽनेन स्खलितं व्रतदम्भतः । अतोऽमुं गिरिसंयुक्तं क्षिप्स्यामि लवणाम्बुधौ ॥ ४२४ ॥ पुराऽप्यनेन कक्षायां क्षिप्तोऽहं वासरान् बहून् । यतित्वेऽप्यधुना वरं न मुञ्चति मया समम् ॥ ४२५॥ अस्य पापयतेः प्राणान् नीत्वा यमनिकेतनम् । स्वस्थीभवाम्यहं भूरि-कालवैरिविवर्जितः ॥ ४२६ ।। विदार्योवीं ततोऽधस्ताद् गिरेः प्रविश्य रावणः । पर्वतोत्पाटनी विद्यां सस्मारैकाग्रमानसः ॥ ४२७॥ पर्वतोत्पाटनी विद्या-बलात् स्कन्धे च तं गिरिम् । स कृत्वा यावता चक्रे प्रयत्नं रावणो नृपः ॥ ४२८ ॥
152525STES2SSES2525252SES

Page #377

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
EISESE
शत्रुज्जय
कल्पवृ० ॥३५३॥
SSPSSSSSS
त्रुटत त्रुटत्दृषत् सन्धि रुद्भ्रान्तभूतसन्ततिः । कम्पमानतरुश्रेणि-य॑पतत् शृङ्गसश्चयः ॥ ४२९ ॥ उन्मार्गे प्रचलनीर-प्रवाहः प्रबलानिलः । तदाऽष्टापदभूमीध्रो बभूव भयकृद् भृशम् ॥ ४३०॥ वाली दध्यौ च कः पापी शैलमुत्पाट्य सम्प्रति । क्षिप्स्यत्यब्धौ यदा तीर्थ-ध्वंस एव भविष्यति ॥४३१॥ सत्यां शक्तौ च यस्तीर्थ-ध्वंसकारिनरं किल । निवारयति नो यस्य भूरि पापं प्रजायते ॥ ४३२॥ यतः-ध्यात्वेति स मुनिर्वाम-पादाङ्गुष्ठाभिषङ्गतः । अष्टापदगिरमीलि-मपीडयत्तदा मनाम् ॥ ४३३ ॥ दशास्यः सङ्कुचद्देहो वमच्छोणितपकिलः । तदैव दीनबद् विश्वं रावयन् विरराव सः ॥४३४॥ तदैत्य निर्जरैः प्रोक्तं मा मुने ! वालयाचलम् । अयं दशाननो मृत्युं गमिष्यत्येकहेलया ॥४३५॥ प्रसद्याऽस्य दशास्यस्य मुनीश ! देहि जीवितम् । अतः परं दशास्यो ना-पराधं ते करिष्यति ॥ ४६६ ॥ ततः कृपापरो बालिः प्रसद्य रावणोपरि । विररामाऽऽशु तस्यैव भूधरस्यातिपीडनात् ॥ ४३७ ॥ निःसत्य रावणो बालिं नत्वा क्षन्त्वा जगाविति । अस्मात् पापान्ममाधस्ताद् गतिनं भविष्यति ॥ ४३८ ॥ शैलस्याधः स्थितो बालि-पादाङ्गुष्ठनिपीडितः । रावं चक्रे ततो देवै रावणाह्वा कृताऽस्य तु ॥४३९ ॥ ततोऽमात्यैरगादीति भो रावण ! नराधम ! । श्रमणाद्या न हन्तव्याः कदाचिदुत्तमैनरैः ।।४४०॥ * यतः-समणा य बंभणा वि य गोपसुइत्थी य बालया बूढ़ा । जइ वि हुं कुणंति दोसं तह वि य एए न तब्बा ॥
ISASSESSESSEISAS2PESTE
॥३५३॥

Page #378

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ ३०४ ॥
ततः सान्तःपुरचैत्ये कारिते भरतेन तु । रावणः पूजयामास नाभेयादिजिनाधिपान् ॥ ४४१ ॥ क्षमयित्वाऽपराधं स्वं भावपूजाकृते तदा । स्नसां तंत्रीं भुजं वीणां विदधे दशकन्धरः ॥ ४४२ ॥ तादृश्या वीणया नाद - पूजामये जिनेशितुः । कुर्वन् दशाननः प्राप तदैक्यं प्रभुणा समम् ॥ ४४३ ॥ तदा तत्राssगतः शेषो नत्वा भक्त्या जिनेश्वरान् । दशास्यं ध्यानमारूढं दृष्ट्वा हृष्टो जगावदः ॥ ४४४ ॥ दशास्य ! प्रभुभक्त ! त्वं वरं वृणु यथेप्सितम् । रावणोऽवक् प्रभोर्भक्ति-रेवाऽस्तु सुचिरं मम ॥ ४४५ ॥ arooतो दशास्यस्य प्रभुभक्तस्य सर्पराट् । अमोघविजयांशक्तिं दत्त्वा विद्याश्व निर्ययौ ॥ ४४६ ॥ नित्यलोकपुरे गत्वा नमस्कृत्य जिनेश्वरान् । वायुवेगसुतां रत्न-वतीं स परिणीतवान् ॥ ४४७ ॥ तत्र वैतादयभूमिधे अन्याः खगकनीर्वराः । परिणीय दशास्यः स्व-पुरीं लङ्कां समीयिवान् ॥ ४४८ ॥ इतो बाली तपस्तीव्रं कुर्वन् ध्यायन् परं महः । घातिकर्मक्षयादाप केवलज्ञानमञ्जसा ॥ ४४९ ॥ बालिः प्रबोध्य भब्र्याङ्गि-जनान् भूरीन सुधर्म्मणि । आयुः क्षये ययौ मुक्ति शत्रुञ्जयशिलोच्चये ॥ ४५० ॥ तदा वाचंयमा लक्ष द्वादश प्रतिमावराः । अवाप्य पञ्चमं ज्ञानं मुक्तिपुर्यां समागमन् ॥ ४५१ ॥ विद्याभृद्ज्वलनशिख- प्रियाऽत सुतां वराम् । तस्यास्तारेति नामादात् पिता कृत्वा जनुर्महः ॥ ४५२ ॥ यौवनस्थां रूपां तु साहसगतिसञ्ज्ञिकः । याचते व्योमगोऽभ्येत्य परिणेतुं तमन्वहम् ॥ ४५३ ॥
1615252652525252525525525
॥ ३५४ ॥

Page #379

शत्रुजय कल्पवृ०
GESTSESTSESTISTATISSET
इतः समेत्य सुग्रीव-स्तारां कन्यां सदुत्सवम् । परिणीय ययौ स्वीय-नगरेऽनघविक्रमः ॥ ४५४॥ सत्स्वप्नसूचितौ पुत्रा-बंगदं च जयं पुनः । ताराऽसूत वरे घस्रे सूर्येद्वोरुच्चयोः सतोः ॥ ४५५ ॥ स साहसगतिस्तारां सुग्रीवोढां जनाननात् । श्रुत्वा दध्यावहं नूनं वश्चितोऽस्मि ह हा ! किल ॥ ४५६ ॥ तारामङ्गीचिकीः कामं स साहसगतिः खगः । विद्या साधयितुं यातो रुचिरं हिमवगिरौ ॥ ४५७ ॥ इतोऽहकारिणं शक्र-मनन्तं कुमदोद्धतम् । श्रुत्वा खरमुखैविद्या-धरैः सुग्रीवसेवितः ॥ ४५८॥ शोभने वासरेऽचालीद् विजेतुं दशकन्धरः । चतुरङ्गचमृयुक्तो जितानेकद्विषचयः ॥ ४५९॥ युग्मम् ।। रेवाकूलपातीरे स्थितो दशाननो वजन् । स्थापयित्वाऽहतो बिम्ब-मानर्च सुन्दरैः सुमैः ॥ ४६०॥ अकस्मादागतेनाऽम्बु-प्रवाहेन जिनार्चना । ब्युदस्यत दशास्ये तु ध्यानलीने प्रभोः पुरः ॥ ४६१ ॥ ऋद्ध दशानने कश्चि-दागत्य मानवोऽवदत् । इतो माहिष्मतीशोऽस्ति सहस्रांशुर्महीपतिः ॥४६२ ॥ संरुद्धाम्बुप्रवाहस्य मोक्षणाद् जिनपार्चना । अपाकृताऽमुना क्रुद्धो दशास्यो रावणोऽजनि ॥४६३॥ प्रजिघाय दशास्यो यान् भृत्यांस्तजयहेतवे । ते सहस्रांशुभूपेन हताः पश्चात् समाययुः ॥ ४६४ ॥ ततो दशाननस्तत्र गत्वा जित्वा रिपुं तकम् । दृढ़बद्धं सहस्रांशु स्वकीये शिबिरेऽनयत् ॥ ४६५॥ जाते जयजयारावे यावत् संसदि रावणः । उपाविशत् प्रगे तावद् व्योम्न्येकः साधुरागमत् ।। ४६६ ।।
225LS2525252525STI

Page #380

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SE
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३५६॥
SRSISESESESTSTARTSE
नत्वा दशमुखः साधु-मुपावेश्य वरासने । धर्म श्रोतुमुपाविष्ट-स्ततो मुनिर्जगावदः ॥ ४६७ ॥ * धर्माजन्म कुले शरीरपटुता सौभाग्यमायुर्पलं, धर्मेणैव भवन्ति निर्मलयशो विद्यार्थसम्पत्तयः ॥ कान्ताराच्च महाभयाच्च सततं धर्मः परित्रायते, धर्मः सम्यगुपासितो भवति च स्वर्गापवर्गप्रदः ॥ ४६८ ॥ रावणोऽवग् मुने ! केन वैराग्येण त्वया व्रतम् । गृहीतं स जगौ माहिष्मत्यां भीमोऽभवत् खगः ॥ ४६९ ॥ तस्याऽजनि सहस्रांशु-स्तनयो विनयी नयी । धर्मकर्मकलाविज्ञः कृपाकवचिताशयः ॥ ४७०॥ * यतः-रज्जोरप्युपरि भ्रमन्ति कतिचित्तीवाभियोगान्नरा-स्तर्कव्याकरणादि शास्त्रनिपुणाभ्यासस्तु शिल्पं कियत् के
यद् गाढ़ो विनयः श्रुतं यदमलं यद्वीतरागं मनो, यत् सौजन्यमखण्डितं स हि गुणस्तेनैव विद्वान् पुमान् ॥ ४७१ ॥ * विज्ञानं किमु नोर्णनाभ-सुगृहीशुष्माशिहंसादिषु, द्वन्द्वं किं न लुलायलावककुले मेषे तथा कुर्कुटे । गीतं नृत्यकला च केकिपिकयोक्सिारिकाकीरयोः, सद्धर्माचरणे परं चतुरता यद्यस्ति मानुष्यके ॥ ४७२ ॥ भीमोऽन्येधुर्गवाक्षस्थो वीक्ष्याऽभ्रं गगने महत् । जायमानं प्रगे यावत् पुनः पुनर्विलोकते ॥ ४७३ ।। तावत्तत्र समायातः तीब्रवातेन सर्वतः । अभ्रं विशीर्णतां नीतं विद्युद्गजितसंयुतम् ॥ ४७४ ॥ अभ्राभं भवमालोक्य सहस्रांशुममुं सुतम् । न्यस्य राज्ये मया दीक्षा गृहीता शिवशर्मदा ।। ४७५ ।। मुनेः सुतं सहस्रांशुं मत्वा चोन्मुच्य बन्धनात् । क्षमयित्वा दशास्येन स्वराज्य स्थापितः स च ॥ ४७६ ॥
G252SS2E52SSESEGESZSZSG
॥३५६॥

Page #381

www.kobaurtm.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३५७॥
PSSPSSESSESTSESESETS.
सहस्रांशुरपि प्रौढ-प्राभृतं दशमौलये । दत्त्वा क्षान्त्वा जगौ भृत्य-स्तवाऽतोऽहं च किङ्करः ॥ ४७७ ॥ स्वराज्ये स्वसुतं न्यस्य सहस्रकिरणो नृपः । भीमः पित्रन्तिके दीक्षां जग्राहाऽनघमानसः ॥ ४७८ ॥ ततो भीमेन संयुक्तः सहस्रांशुर्यतिः सदा । तपःपरो ययौ शत्रु-जये तीर्थे शिवप्रदे ॥ ४७९ ॥ तत्र भीमसहस्रांशू कुर्वाणौ सन्ततं तपः । लभेते केवलज्ञानं लोकालोकप्रकाशकम् ॥ ४८० ॥ दशाननस्ततो गच्छन् रेवाकूले बहून् पशून् । तुरगान् पक्षिणो दीनान् वीक्ष्येति सेवकान् जगौ ॥ ४८१ ।। किमेष वाल्यते वति-र्वीक्ष्यन्ते पशवोऽत्र किम् । भृत्या जगुर्द्विजैर्यज्ञः क्रियमाणोऽस्ति साम्प्रतम् ॥ ४८२ ॥ क्षिप्स्यन्ते पशवो ह्येते वह्नौ धर्माधिया द्विजैः । ततो दशाननस्तत्र यज्ञे गत्वा जगावदः ॥ ४८३ ।। एते किं पशवो वहौ क्षिप्यन्ते धर्महेतवे ? । भवद्भिरविचार -नरकोा च यास्यते ॥ ४८४ ॥ जीवानां हिंसयाऽमुत्र परत्राऽसुखसन्ततिः । श्वभ्रादौ लभ्यते नूनं प्राणिभिर्नात्र संशयः ॥४८५॥ * यतः-" सर्वे वेदा न तत् कुर्युः सर्वे यज्ञाश्च भारत !। सर्वे तीर्थाभिषेकाश्च यत् कुर्यात् प्राणिनां दया ॥१॥॥ H* वरमेकस्य सत्त्वस्य प्रदत्ताऽभयदक्षिणा । न तु विप्रसहस्रेभ्यो गोसहस्रमलङ्कृतम् ॥ २॥5 4 * महतामपि दानानां कालेन क्षीयते फलम् । भीताभयप्रदानस्य क्षय एव न विद्यते ॥३॥
* यावन्ति रोमकूपाणि पशुगात्रेषु भारत ! । तावद्वर्षसहस्राणि पच्यन्ते पशुघातकाः ॥ ४॥क
ITIESSTISSUESES52552:55
1B५७।

Page #382

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
गा३५८॥
* पृथिव्यामप्यहं पार्थ ! वाचावी जलेऽप्यहम् । वनस्पतिगतश्चाई सर्वभूतगतोऽप्यहम् ॥५॥ * यो मां सर्वगतं ज्ञात्वा नहि हिंस्यात् कदाचन । तस्याहं न प्रणस्यामि स च मे न प्रणस्यते ॥६॥ * मार्यमाणस्य हेमाद्रिं राज्यं वापि प्रयच्छतु । तदनिष्टं परित्यज्य जीवो जीवितमिच्छति ॥७॥ * यूपं कृत्वा पशून् छित्वा कृत्वा रुधिरकर्दमम् । यद्येवं गम्यते स्वर्गे नरके केन गम्यते ? ॥ ४८६ ॥5 इत्यादि बहुभिः सूक्तैः क्रतुं हिंसामयं तदा । निषिध्य रावणो विप्रा-नग्राहयद् दयामयम् ॥ ४८७॥ * यतः-आत्मा नदी संयमतोयपूर्णा सत्यावहा शीलतटा दयोर्मिः क .
तत्राभिषेकं कुरु पाण्डुपुत्र ! न बारिणा शुद्धयति चान्तरात्मा ।। ४८८ ॥ ततस्ते वाडवा जैन-धर्म कुर्वन्त आदरात् । तीर्थे शत्रुञ्जये गत्वा तपस्तेपुश्चिरं मुदा ॥ ४८९ ।। क्रमात् कर्मक्षयाच्छत्रु-जये तीर्थे शिवं ययुः । तत्र चक्रे दशास्येन विहारं तापसाभिधम् ॥ ४९० ॥ दुर्लचन्यनगरे कुम्भ-कर्णमुख्यान् सहोदरान् । अनेकभृत्यसंयुक्तान् कुम्भ्यश्वबलराजितान् ॥ ४९१ ॥ रावणोऽप्रेषयज् जेतु-मराति नलकूबरम् । शोभने वासरे वर्य-शकुनेषु बहुवथ ॥ ४९२ ।। स्वपुर्या परितो वप्रं योजनानां शतैर्युतम् । आशाल्या विद्यया तत्र बलीयानरिभूपतिः ।। ४९३ ।। तत्र पुर्यन्तिकं कुम्भ-कर्णाद्यास्ते महीभुजः । न शेकुब्धीक्षितुं वनं ज्वलज्ज्वालाभिवेष्टितम् ॥ ४९४ ॥
SESISESTATIST
-
PT352135ISZESZ
।३५८॥

Page #383

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
52525252STITIS25
1३५९॥
कुम्भकर्णादयो भूपा अशक्तास्तत्र पत्तने । प्रवेष्टुमभवन् दीन-मानसा लज्जिताशयाः ॥ ४९५ ॥ ततः पश्चात् समागत्य रावणक्षमापसन्निधौ । दुर्लङ्घन्यनगराग्राह्य-स्वरूपं ते न्यवेदयन् ॥ ४९६ ॥ रावणोऽथ समागत्य दुर्लङ्घयनगरान्तिके । ज्वलद्वह्विमयं वप्र-मपश्यत्वरितं तदा ॥४९७॥ अग्राह्यनगरं तत्र ज्ञात्वा रावणभूधवः । सर्वकामितदां विद्यां स सस्मारकमानसः ॥ ४९८ ॥ नलकूबरपत्नी तु सानुरागा दशानने । स्वयमेत्य ददौ तस्मै विद्यामाशालिनी द्रुतम् ।। ४९९ ।।
वडिवप्रमपाकृत्य तयैव विद्ययाऽचिरात् । अग्रहीन्नगरं तच्च चक्रं चापि सुदर्शनम् ॥५.०॥ H * यतः-धम्मेण कुलप्पमई धम्मेण य दिव्वरूपसंपत्ती । धम्मेण धणसमिद्धी धम्मेण सुवित्थडा कित्ती ॥१॥
* धम्मो मंगलमउलं उसहमउलं च सव्वदुक्खाणं । धम्मो बलं च विउलं धम्मो ताणं च सरणं च ॥२॥ नलकूवरभूपोऽवक् प्रणम्य रावणं प्रति । अहमस्मि तवैवाऽतः-परं भृत्यो दशानन ! ॥ ५०१ ॥ तद्राज्यं रावणस्तस्मै वितीर्य तत्प्रियां पुनः । त्वं मे यामीति जल्पित्वा विससर्ज स्वं पुरं प्रति ॥ ५०२ ॥ ततो दशाननोऽभ्येत्य वैताट्यधरणीधरे । रथनू पुरसझं तत् पुरं चावेष्टद् रुषा ॥५०३ ॥ कोपवहिज्वलच्चेता इन्द्रो विद्याधराधिपः । स्वबलं ज्ञापयामास रावणाय महीभुजे ॥५०४ ॥ संग्रामः क्रियते चेद्धि तदा जीववधो भवेत् । अतोऽहंच भवान् युद्धं कुर्वेऽधुना परस्परम् ॥५०५॥
TASUTSESSESESEISPSETISE
५९

Page #384

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३६०॥
2295252525252SESSISEST25
ततस्तौ द्वीपमारूढौ स्वस्वविद्यासवपिणौ । अभूतां भीतिदौ नृणां स्वर्गिणामपि तत्क्षणात् ॥५०६ ॥ # संग्रामं रावणः कुर्वन् बद्भवेन्द्रं दृढबन्धनैः । निजाज्ञां ग्राहयामासा-नुगानिन्द्रस्य लीलया ॥५०७॥
जयढक्कां दशास्योऽथ बादयन् सर्वतस्तदा । लङ्कामभ्येत्य कारायां चिक्षेपेन्द्र शकुन्तवत् ॥५०८ ॥ सहस्रारः समेत्याऽथ भक्तथा नत्वा दशाननम् । जगौ कृत्वा कृपां मुश्च मत्पुत्रं गुप्तिवेश्मतः ॥ ५०९॥ मोक्ष्येऽहं गुप्तितश्चैनं तदा राज्यं ददामि च । अङ्गीकृत्य दशास्योक्त-मिन्द्रः स्वपुरमीयिवान् ॥ ५१०॥ लङ्कां प्रमार्जयन् शश्व-दिन्द्रो लज्जापरोऽन्यदा । राज्ये स्वं नन्दनं न्यस्य जग्राह संयमश्रियम् ॥५११॥ तप्त्वा तपश्चिरं क्षिप्त्वा काष्टकमशेषतः । इन्द्रर्षिः केवलज्ञानं प्राप्य प्राबोधयज् जनान् ॥५१२ ।। बोधयित्वा जनान् भूरीन् गत्वा शत्रुञ्जयाचले । आयुःक्षयाद्ययौ मुक्ति-मिन्द्रः साधुसहस्रयुग् ॥५१३ ॥ परस्त्रीसङ्गमान् मृत्यु विदन् दशाननस्तदा । इच्छन्तीमपि वामाक्षी न्यषेधयन् निरन्तरम् ॥५१४ ॥ वरुणस्याऽऽहवे वीक्ष्य हनुमदलमुल्वणम् । हृष्टो दशाननोऽप्राक्षीत् कस्यायं नन्दनः खलु ॥५१५ ॥ मन्त्रीश्वरोऽवगादित्य-पुरे प्रल्हादभूपतेः । पवनञ्जयपुत्रोऽभूत् पत्नीकेतुमतीभवः ॥ ५१६॥ माहेन्द्रनगराधीश-माहेन्द्रनृपनन्दिनीम् । अञ्जनासुन्दरी पाणि-ग्रहादङ्गीचकार सः ॥५१७ ॥ पवनब्जयभूभुग्भू-रजनासुन्दरीभवः । हनुमानाभिधः सूनु-रयं प्रबलविक्रमः ॥ ५१८ ।।
HLEELLSESESESESESESI
||३६०.

Page #385

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
TSESEZETSSES25ZTSSESE
एकदा जननीपार्वाद् विमाने याति वेगतः । अर्भकोऽयं पतन शैलं देहभारादचूर्णयत् ॥५१९ ॥ चूर्णिता दृषदो भग्नां-स्तरून भूरीन सुतं पुनः । अक्षताङ्गं निरीक्ष्याऽम्बा स्वौकोऽनैषीत् प्रमोदतः ।। ५२० ॥ एवंविधोऽयं बलवान् हनुमान् विद्यतेऽद्भुतः । क्रियते सेवकवायं तदा वयं भवेन्ननु ।। ५२१ ॥ रावणेन ततश्चक्रे हनुमान् सेवको निजः । रावणस्याऽऽदरात् सेवां चकार च दिवानिशम् ॥५२२॥ तत्र सत्यवती खेटनन्दिनीं जितनिर्जरीम् । अनङ्गसुभगाश्वान्या उपयेमे दशाननः ॥ ५२३ ॥ विद्याभृतो विभाकान्त-रवीन्द्वारबुधान् गुरुम् । शुक्रशनिश्वरान् राहु-केतुसज्ञान् ग्रहानव ॥ ५२४ ॥ अनङ्ग सेनभूकान्त-वीर्यवर्यधराधवान् । वश्यऽकार्षीदशास्योऽथ स्वकीयभुजलीलया ॥ ५२५ ॥ युग्मम् ॥ दशानने गृहे सर्वे एते कर्मकरा इव । कार्याणि रावणोक्तानि कुर्वते स्म दिवानिशम् ॥५२६ ॥ त्रिखण्डां मेदिनी सर्वां साधयित्वा दशाननः । समेत्य स्वपुरे राज्यं चकार न्यायवर्त्मना ॥५२७ ॥ षोडशाथ सहस्राणि भूपा मुकुटबद्धकाः । सेवन्ते रावणं भूपं समेत्य स्वपुराद् भृशम् ॥ ५२८ ॥ त्रिखण्डेशो रसक्षोणी मितसहस्रभूधवैः । सेव्यमानो व्यधाद् राज्यं दशास्यः शक्रवत्तदा ॥५२९॥ कालादिनन्दना लक्ष-प्रमिताः प्रबलौजसः । रावणस्याभवन् वर्याः पृथक पृथक् प्रियाभवाः ॥५३० ।। एकदा तीर्थमाहात्म्यं श्रुत्वा दशाननो नृपः। [महत सङ्घयुतः ] ग्रामे ग्रामे महं कुर्वन् तीर्थे शत्रञ्जये ययौ ॥ ५३१ ॥
HSSESSESSSSSSTERSTER
॥३६१.

Page #386

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
।
शत्रुजय कल्पवृ०
जी३६२॥
तत्र स्नात्रार्चनामुख्यं पुण्यं कृत्या दशाननः । ऋषभस्य पदौ नत्वा मिरिनारवरी ययौ ॥५३२ ॥ तत्र-विस्तरतः श्रीमन्नेमि-जिनार्चा भावपूर्वकम् । विधाय स्वपुरे चारूत्सवमागाद् दशाननः ॥५३३ ।।
स्वयं विस्तरतोऽत्र वाच्य :इतश्च दण्डकारण्ये रामस्य तस्थुषः सतः । लक्ष्मणः कानने भ्राम्यन् खड्गमेकमलोकत ॥ ५३४ ॥ कौतुकात्त करे कृत्वा पावस्था वंशजालिकाम् । छित्वाऽजनालवत् शीर्ष मपश्यत् पतितं पुरः ॥ ५३५॥ ध्यातवान् लक्ष्मणः कोऽपि मया मोढथाद् हतो नरः । अयुध्यमाननृहते भवेत् श्वभ्रप्रदं तमः ॥५३६ ॥ लात्वाऽसि लक्ष्मणोऽभ्येत्य रामान्ते नृवधं जगौ । रामोऽवग् वत्स ! न वरं विहितं साम्प्रतं त्वया ॥५३७ ॥ यो ना हतस्त्वया तस्य चन्द्रहासोऽसिरस्ति नु । कोऽपि मोऽथवा नारी समस्त्युत्तरसाधिका ॥ ५३८ ॥ इतः सूर्पणखा सिद्ध-विद्यं सम्भाव्य तन्दनम् । तत्रैता मस्तकं छिन्नं सूनोर्वीक्ष्य जगाविति ॥५३९॥ हा वत्स ! स्वच्छ शम्बूक ! केन त्वं विद्विषा खलु । नीतोऽसि यमसंस्त्यायं मृताऽहं त्वां विनाऽधुना ॥५४॥ दृष्ट्वा तत्र नृपादाली यान्तीमन्यत्र सा तदा । वीक्ष्याऽऽसन्नवनेऽपश्यद् राम मन्मथसन्निभम् ॥५४१ ॥ मोहिता सा ययाचे तं रामं भोगसुखाय तु । रामोऽवग् मे प्रियाऽस्त्यत्र लक्ष्मणं वृणु भामिनि ! ॥५४२ ॥ लक्ष्मणो याचितः सूर्पणखया भोगहेतवे । जगौ नाहं कदाप्यङ्गी-कुर्वे परप्रियां क्वचित् ।। ५४३ ॥
DESPISESTUE 25575505
JESSES 5252
॥३६२॥

Page #387

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
'शत्रुजय कल्पवृ०
॥३६३॥
LESESTSEITSSITZISZTI
* यतः-अनृतं साहसं माया-मूर्खत्वमतिलोभता । निःस्नेहो निर्दयत्वं च स्त्रीणां दोषाः स्वभावजाः ॥५४४॥ भ्रष्टाछुभयतः सूर्प-णखाऽथ स्मृतनन्दना । कुट्टयन्ति शिरः सूनो-वधं पत्युः पुरो जगौ ॥ ५४५॥ श्रुत्वैतत् सरुषोऽत्यन्तं खराद्या व्योमगामिनः । चतुर्दश सहौस्तु खगैर्युक्तास्तदाऽचलन् ॥ ५४६ ॥ रिपूनाऽऽगच्छतो भूरीन वीक्ष्य रामो जगावदः । तिष्ठ भोः! लक्ष्मणाऽत्रत्वं हन्म्यहं विद्विषोऽखिलान् ।। ५४७ ॥ लक्ष्मणः प्राह राम ! त्वं सीतामत्र स्थितोऽव हि । त्वत्प्रसादादहं शत्रुन् हनिष्याम्येकलीलया ॥ ५४८॥ रामो जगी बज भ्रात-र्भवेद् यत्तेऽरिसङ्कटम् । ज्ञापयेथास्तदा सिंह-नादान मां रिपुसूदनाम् ॥ ५४९ ॥ . रामाऽऽदेशं शिरस्याऽऽशु कृत्वा नत्वा च लक्ष्मणः । हन्तुं तान् वैरिणश्वापं सशरं शब्दयन् ययौ ॥ ५५० ॥ ऋद्धेऽथ लक्ष्मणे सूर्पणखैत्य रावणान्तिके । भ्रातद्वौं मानवौ मारो-पमौ दण्डककानने ॥ ५५१ ॥ जघ्नतुस्तव जामेयं शम्बूकं खचरं ध्रुवम् । मद्वाण्या भावुकस्ते तु ययौ तद्वधवाञ्छया ।। ५५२ ॥ लक्ष्मणेन समं ताव-कीनः स भगिनीपतिः । कुर्वन् घोरं रणं वाढं वैरिणा सह विद्यते ॥ ५५३ ।। तज्ज्येष्ठः सोदरो रामः स्वबलेन दृढेन तु । सीतया सहितो विश्वं वनेऽपि मन्यते तृणम् ॥ ५५४ ॥ सा सीता विद्यते स्वीय-रूपनिर्जितनिर्जरी । सर्वलक्ष्मीरतिप्रीति-देव्यो यस्याः पुरस्तृणम् ॥५५५ ॥ सैव तेऽन्तःपुरं सीताऽलङ्करोति सहोदर ! । तदा तव जनुर्वयं जायते नान्यथा मनाग् ॥ ५५६ ॥
mommommommm 25253DSETSSESSI5525525
m mmmmmmmmmmmmmmmm
॥३६३॥

Page #388

mmmmmmmmmmmmm
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३६४॥
SCSESZ SESESSE252TSIZ
श्रुत्वैतद्रावणः सीतां स्मरन् दण्डककानने । गतो रामयुतां सीतां दृष्ट्वा दध्यामिद हदि ॥ ५५७ ॥ अस्मिन् रामे स्थिते तस्याः पार्थे सीतां मनोहराम् । लातुं शक्नोति न शक्रो न शेषो न सुरोऽसुरः ।। ५५८ ॥ बाहुभ्यां तीर्यतेऽम्भोधिर्वम॑णाऽऽलिङ्गयते शिखी । पञ्चाननमुखे हस्तः क्षिप्यतेः मनुजेन तु ॥५५९ ॥ .. असौ रामो न गृह्येन केनापि बलिना क्वचित् । गृहीतव्या कथं सीता मयेयं साम्प्रतं ध्रुवम् ॥ ५६०॥ ततोऽवलोकिनी विद्या दशास्येन स्मृता तदा । सीतार्थमागता प्राह किमर्थं च स्मृताऽस्म्यहम् ? ॥ ५६१ ॥ रावणोऽवक कुरुष्व त्वं तथा सीता यथा सती । अलङ्करोति मेऽद्यैव शुद्धान्तं शोभते ततः ॥५६२ ॥ अवलोकिन्यवर विद्या भो दशास्येह साम्प्रतम् । रामपार्वे स्थिता सीता केनचिद् हियते न हि ॥ ५६३ ॥ रावणोऽवक ततो देवि ! प्रसद्यस्व तथा मयि । यथा सीता छलाद्धस्ते ममाऽऽगच्छति शीघ्रतः ॥५६४ ॥ ततोऽवलोकिनी प्राह रामे शृण्वति दूरतः । कुरु लक्ष्मणवत् सिंह-नादं त्वं दशकन्धर ! ॥ ५६५ ।। तदा रामो विमुच्यमां सीतामेकाकिनीमिह । लक्ष्मणस्यान्तिके सद्यो यास्यत्येव दशानन ! ॥५६६ ॥ रावणेन कृतो सिंह-नादः लक्ष्मणवत्तदा । रामो लक्ष्मणसाहाय्यं कर्तृकामोऽचलद् द्रुतम् ॥५६७॥ एक: पक्षी स्वयं प्राप्य जातिस्मृत्याऽभिधां मतिम् । स्वकीयं प्राग्भवं जज्ञा-वेवं काननसंस्थितम् ॥ ५६८ ॥ प्राग्भवे दण्डको राजा भूत संघस्योपसर्गकः । पुनः क्षिप्ता क्रमादाति-ध्यानतो मृतिमीयिवान् (१) ॥ ५६९॥
TILGSELFSSTSESSISG
mammmmmm
३६४

Page #389

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
m
Ammmmmmmmmmmmmmmmm
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
ummm
॥३६५॥
TESTSTSSTSEITSSELT
अत्राऽभवं जटायुश्च पक्षी दुर्ध्यानयोगतः । ततः कुर्वे जिनेन्द्रोक्तं धर्म मुक्तिसुखप्रदम् ॥ ५७० ।। मत्वेति सेवते राम-लक्ष्मणौ धर्महेतवे । सार्द्ध च कानने ताभ्यां चचाल पक्षिराट् स च ॥ ५७१ ।। जटायुर्जानकीराम-लक्ष्मणानां च सन्निधौ । श्रुत्वा जैनं वृषं भूते-ष्टाष्टम्योः क्षपणं व्यधात् ॥ ५७२ ।। इतोऽम्बरात् समागत्य रावणो धरणीतले । सीतां जहार कुर्वन्तीं विलापमिति स क्ष(ण)पम् ॥ ५७३ ।। हा ! मातहाँ ! पितर्हा हा ! भ्रातर्हा देवराऽधुना । अस्माद् दुराशयाद्रक्ष रक्षेति मां कृपापरा ॥५७४ ।। हा ! धीमतां प्रथम लक्ष्मण ! हाऽऽर्यपुत्र ! हा ! तात हा ? दशरथ क्षितिपालचन्द्रः ।
नीताऽस्मि निर्जनवने पिशिताननेन, त्रायस्व मामिति मुहुविललाप सीता ॥१॥ सा नीयमाना विललाप सीता, श्येनेन चिल्लीवदशाननेन ।
भामण्डल ! भ्रातरहं वनीये हा राम ! हा देवर ! तात मातः ॥२ ।। विभूषणं किं कुचमण्डलानां ? कीदृश्युमा ? चन्द्रमसः कुतो भाः ? ।
सीता कथं रौति दशास्यनीता ? हा राम हा देवर तात मातः ! ॥३॥ सीतावचो निशम्येति जटायुरेत्य तत्र विः । जगौ दुराशयेमा मा हर सीतां सतीं त्वकम् ॥ ५७५ ॥ । एषा सती हुतात्रैव परत्र चासुखप्रदा । भविष्यति तवात्मनोऽतो मुंचेमां नरेश्वर ! ।। ५७६ ॥
255ZSSTSEPSSASSSSSS2
mmmmmmmmmmmm
॥३६५॥

Page #390

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥३६६॥
ISTSESTSESTSTSESTETSTEST
एवं प्रोक्ते यदा नैव विरराम दशाननः । तदा दशमुखं हन्तु-मधावत विरंजसा ॥ ५७७ ॥ प्राह चेति-रे रे राक्षस ! मा स्म शङ्करवरभ्रान्त्या विभाक्षीनयं, रुष्टो मूढ तदैव यन्मतिमदासीतापहारे हरः । नो चेदिष्टकपालमण्डलभृताप्याखण्डय मुण्डावली । भक्त्या ढौकितमीश्वरेण किमिति प्रत्यर्पितं प्राभृतम् ॥ ५७८ ॥ अत्रोटयन् दशास्याङ्गं जटायुनखरैर्यदा । तदाऽनैपीद्दशास्यस्तं यमसद्म विमञ्जसा ॥५७९ ॥ सीता भीता तदाऽजल्प-दिति भामण्डलं प्रति । हा भामण्डल ! हा भ्रात-र्ममावेहाधमादतः ॥ ५८० ॥ भामण्डलानुगो विद्या-धरो रत्नजटी तदा । सीतां हृतां दशास्येन ज्ञात्वाऽधावत रक्षितुम् ॥ ५८१ ॥ तमापतन्तमालोक्य लकेशः पृष्ठितस्तदा । स्वविद्ययाऽथ तद्विद्यां हृत्वा क्षोण्यामपातयत् ।। ५८२ ।। तत्पत्नीतामनिच्छन्तीं सीतामविघ्नतस्तदा । मुमोच रावणो देव-रमणाभिधकानने ॥ ५८३ ॥ वरीतुं रावणं सीता बोध्यमानाऽङ्गनादिभिः । राम रामेति नो नामा-ऽमुश्चच्चित्तान्मनागपि ॥ ५८४ ॥ इतो रामं समायान्तं निरीक्ष्य लक्ष्मणो जगौ । सीतामेकाकिनी मुक्त्वा त्व भ्रातः ! किमिहागतः १ ॥ ५८५ ॥ रामेणोक्त त्वया सिंह नादोऽकारि प्रयत्नतः । तेन त्वत्सन्निधावागा-मिह साहाय्यकृते तव ॥ ५८६ ॥ लक्ष्मणः प्राह न श्वेडा मया चक्रे सहोदर ! । किन्तु सीतापहारार्थ केनचिद् विहिता च सा ॥ ५८७ ॥ याहि पाहि द्रुतं सीतां त्वमहं सर्वशात्रवान् । हत्वा तव पदोपास्ति कर्तुमेष्यामि शीघ्रतः ॥५८८ ॥
SSESSESESSISEISEISESS
॥३६६

Page #391

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥३६७॥
SRISESES 252525252525SZSE
P रामः पश्चात् समायातो-ऽपश्यन् सीतां प्रियां प्रियाम् । मूर्छामाप्य क्षणाल्लब्ध-चैतन्योऽथारुदद् भृशम् ॥५८९॥
हे सीते ! हे प्रिये ! प्राण-वल्लभे ! त्वमिहाऽऽव्रज । नोत्तरं देहिं किं छन्नं स्थिताऽसि साम्प्रतं प्रिये ! ॥ ५९०॥ इतस्ततो भ्रमन् सीतां सीतामिति गदन् भृशम् । जटायुषं व्रजतप्राण-मपश्यद्रामभूपतिः ॥ ५६१ ॥ श्रुत्योः स्थित्वा नमस्कारान् दायं दायं जटायुषम् । अलभयत् सुरावासं रामो धर्मज्ञशेखरः ॥ ५९२ ॥ * यतः-पंच नमुक्कारे समायाते वच्चंति जस्स दस पाणा । सो जइ न जाई मुक्खं अवस्स वेमाणिओ होइ ॥१॥ * भावनमुक्कारविवज्जियाई जीवेण अकयकरणाई। गहिआणि य मुक्काणि य अणंतसो दवलिंगाणि ॥ २॥॥ * कृत्वा पापसहस्राणि हत्वा जन्तुशतानि च । अ{ मन्त्रं समाराध्य तिर्यश्चोऽपि दिवं गताः ॥५९३॥ त्रिशिरोदूषणखरान् भूरिभिवैरिभिः सह । हत्वा विराधसखिना युक्तोऽचाली स लक्ष्मणः ॥ ५९४ ॥ आगतो लक्ष्मणः पश्चा-नत्वा ज्येष्ठं सहोदरम् । द्विषां विजयवृत्तान्त-मगदद् भ्रातुरातः ॥ ५९५ ॥ अजल्पन्तं तदा रामं निःप्रियं वीक्ष्य लक्ष्मणः । पप्रच्छ सोदर ! क्वास्ति जानकी साम्प्रतं वद ! ॥ ५९६ ॥ रामः सगद्गदं प्राह ततो यावदिहागमम् । तावत् सीता हृता केन-चित् खगेनैत्य पापिना ॥ ५९७ ।। जटायुषं हतं कश्चित् श्वसन्तं वीक्ष्य वेगतः । नमस्कारप्रदानेना-नैषं स्वर्गमहं तदा ॥ ५९८ ॥ आचष्ट लक्ष्मणः सिंह-नादो येन कृतस्तदा । तेनैव जानकी भ्रात हृता सम्भाव्यते रहः ॥ ५९९ ॥
SSTSSTSSSSSS25AITSESES
॥३६७॥

Page #392

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
॥ ३६८ ॥
252552525252525252525252
शशहर क्षीणो का रोहिणि पासिटी अर्ह । दुक्खसयाई गगणे सबको लेउ गओ ॥ ६०० ॥ एवं पुनः पुनः रामं जल्पन्तं शशिनं प्रति । लक्ष्मणः प्रोक्तवान् स्वीयं भ्रातरं बोधहेतवे ॥ ६०१ ॥ का झूर तूं राम सीता गई बलि आविसि । सूनइ न लागइ संधिमाणिक मेलवर सह तही ।। ६०२ । रामविलापश्चैवम्
कोsहं वत्स ! स एष आर्य भगवानार्यः सको राघवः के यूयं वत नाथ पूज्यपदयो दसोऽस्म्यहं लक्ष्मणः । कान्तारे किमिहारम्यहं ननुविभो ! देवीगतामृग्यते, का देवी जनकाधिराजतनया हा जानकि ! क्वास्तिसि हा ! ॥ साधु साध्वम् ! यत् पृथ्वी - भारो नारोपितो मयि । कलत्रस्यापि न त्राता स्यां कथं रक्षिता क्षितेः १ ॥ ६०४ ॥ रक्तस्त्वं नवपल्लवैरहमपि श्लाध्यैः प्रियाया गुणै - स्त्वामायान्ति शिलीमुखाः स्मरधनुर्मुक्ताः सखे मामपि । कान्तापादतलाहतिस्तव मुदे सत्यं ममाप्यावयोः, सर्वं तुल्यमशोक ! केवलमहं धात्रा सशोकः कृतः ।। ६०५ ।। राज्यभ्रंशो वने वासः सीता नीता पिता मृतः । एकैकमपि तद्-दुखं यदधीनपि शोषयेत् ॥ ६०६ ॥ कातर्य मुच्यतां भ्रातः ! साहसं श्रयतां पुनः । विलोक्य नेष्यते सीता दुःखं कार्य मनाग् नहि ॥ ६०७ ॥ ततः ससोदरो रामः श्वश्रलङ्कापुरि द्रुतम् । गत्वा खरसुतं सुन्दं - जिग्ये युद्धं विना ततः ॥ ६०८ ॥ ततः पाताललङ्कायां विराधं न्यस्य सेवकम् । रामः ससोदरस्तस्थौ कियन्तो वासरान् ध्रुवम् ।। ६०९ ।।
52525525292525
1525525
॥ ३६८ ॥

Page #393

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
-
TEST2SS
शत्रुजय कल्पवृ०
पूर्वमिच्छुरितस्तारां स साहसगतिः खगः । इष्टरूपकरां विद्यां ससाध विप्रतारिणीम् ॥ ६१॥ सुग्रीवे क्रीडितुं याते शुभोद्यानेऽन्यदा मुदा । स साहसगतिविद्या-धरः सुग्रीवरूपभृत् ॥ ६११ ॥ तारामिच्छुः पुरीमध्ये-ऽभ्येत्य सुग्रीवविष्टरे । उपविष्टोऽनुगैः सर्वैः सेव्यते भक्तिपूर्वकम् ॥ ६१२ ॥ उत्थायान्तःपुरे याव-द्याति सुग्रीवरूपभृत् । तावत् सत्योऽपि सुग्रीवो रुद्धो द्वारि समागतः ॥ ६१३ ।। सुग्रीवद्वितयं दृष्ट्वा संशये पतितस्तदा । चन्द्ररश्मिः सुतो बालेः शुद्धान्तमरुणत स्वयम् ॥ ६१४ ॥ सुग्रीवो मायिको नान्तः-पुरे प्रदेशमाप्तवान् । अन्योऽपि न पुरीमध्ये प्रवेशं लभते तदा ॥ ६१५ ॥ किष्किन्धानगरीमध्ये स्थितः सुग्रीवभूपतिः । कियद्भिर्मन्त्रिभिश्चान्तः-पुरं नाना निसेव्यते ॥ ६१६ ॥ बहिस्थोऽपि स सुग्रीवः कियद्भिः सुभटादिभिः । मन्त्रिभिः सेव्यते व्यक्ति-कत्तुं शक्तस्तयोर्न कः ? ॥ ६१७ ॥ सुग्रीवयोर्द्वयोरास-अक्षौहिण्यश्चतुर्दश । ततो द्वाभ्यां विधीयेत सङ्ग्रामो दारुणः सदा ॥ ६१८॥ क्षीणास्त्रः पुरबाह्यस्यः सुग्रीवो ध्यातवानिति । अक्षीणपौरुषो वालि-र्दीक्षां लात्वा शिवं ययौ ॥ ६१९ ॥ अंतःपुरेऽधुना शत्रु प्रविशन्तं रुरोध यः । अज़ानानो द्वयोर्भेदः (दं ) स बालिसनुरद्भुतः ॥ ६२०॥
खरो मम सखा पूर्व रामेण दोष्मता हतः । ततो राज्यं विराधस्य ददौ श्रयाम्यहं च तम् ॥ ६२१ ।। A सुग्रीवोऽपि विमृश्यैवं विराधसुहृदन्तिके । गत्वाऽऽहाहं श्रये रामं रोचते यदि तेऽधुना ॥ ६२२ ।।
SITSSESSZSS2552525252SS2
mummmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmoc
STIZS2SSEGG
॥३६९॥

Page #394

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
-
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३७०॥
ततः ससोदरं रामं नत्वा सुग्रीव ऊचिवान् । कृपां कृत्वाऽरितस्त्वं मे राज्य पालय साम्प्रतम् ॥ ६२३॥ किष्किन्धायां सह भ्रात्रा गत्वा रामः ससोदरः । युद्धायाऽऽकारयन्माया-सुग्रीवं सपरिवह(कर)म् ॥ ६२४ ॥ द्वयोः सुग्रीवयोस्तुल्य रूपं जल्पनमेव च । निरीक्ष्याध्यायि रामेणान्तरे सत्योऽनयोश्च कः ॥ ६२५ ॥ युद्धं चेत् क्रियते तर्हि नृसंहारो भवेदहुः । ततस्तथा करिष्येऽहं सुसुखं स्याद्यदावयोः ॥ ६२६ ।। रामोऽथ सत्यसुग्रीव-ज्ञप्तये समरे तथा । वज्रावर्तस्य चापस्य गुणघातमताडयत् ॥ ६२७ ॥ वेशप्रावर्तिनी विद्या मायासुग्रीवविग्रहम् । मुक्त्वा नश्यन्तमेवाम मपश्यन् मायिनं जनाः ॥ ६२८ ।। तत एकेन बाणेन सुग्रीवं मायिम द्रुतम् । रामोऽनैषीद्यमावासं ततोऽन्यं शिश्रियुः प्रजाः ।। ६२९॥ ततो दाशरथिर्भात-युतः सुग्रीवभूभुजे । किष्किन्धानगरीराज्यं ददौ सन्मानपूर्वकम् ॥ ६३० ।। भामण्डलो विराधश्च कालज्ञौ सपरिच्छदौ । रामं नत्वोचतुः कार्य मह्यं दिशतु साम्प्रतम् ।। ६३१ ॥ जाम्बुवान हनुमान् नीलो निषधश्चन्दनोऽपि च । गम्भीरोऽरिंदमः सुन्दः सुग्रीवं शिश्रियुर्मदा ॥६ सुग्रीवो राममापृच्छथ सीताऽन्वेणहेतवे । हनुमन्तं लसतसारं प्रजिघाय विचक्षणम् ॥ ६३३ ।। इतो दशमुखो वाञ्छन् भोगाय रामगेहिनीम् । स्वप्रियाः प्रेषयामास सन्मानयितुमञ्जसा ॥ ६३४॥ गत्वा सीतान्तिके प्रोचू रावणस्य प्रियास्तदा । रावणं वृणु भो! सीते ! त्रिखण्डभृमिनायकम् ॥ ६३५॥
-
SZTE225252SƏSASTSSESE
SESISSESESSESSPSSRT
H॥३७॥

Page #395

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३७१॥
DISCOTESTESCPPSSPIL
द्वात्रिंशत्तु सहस्राणि पत्न्यो यस्य मनोहराः । रूपेण जयति स्वर्ग-नारीमन्मथगेहिनीः ॥ ६३६ ॥ विभीषणादिभि पैः सीतात्यजनहेतवे । बोधितोऽपि दशास्यो न तत्याज जानकी तदा ॥ ६३७ ॥ * यतः-वरमग्गिम्मि पवेसो वरं विसुद्धेण कम्मुणा मरणं । मा गहियव्ययभंगो मा जीयं खलिअसीलस्स 15 * दत्तस्तेन जगत्यकीर्तिपटहो गोत्रे मपीकूर्चक-चारित्रस्य जलाञ्जलिर्गुणगणाऽऽरामस्य दावानलः ।) सङ्केतः संकलापदां शिवपुरद्वारे कपाटो दृढः, शीलं येन निजं विलुप्तमखिलं त्रैलोक्यचिन्तामणिः ।। ६३८ ॥ प्रच्छं प्रच्छं क्रमाद् विद्या-धरान लोकान् बहूनपि । रावणापहृतां सीतां जज्ञौ दाशरथिर्बुवम् ॥६३९ ॥ सुग्रीवेगच्छति राम साधयामः क्रियान्तरे । नैवाश्चर्यग्रहव्यग्रः सुग्रीवो नागमिष्यति (१) ॥६४०॥
तदा सुग्रीवं प्रति लक्ष्मणोऽवग्( समये तिष्ठ सुग्रीव ! मा बालिपथमन्वगाः । न स सङ्कुचितः पन्था येन बाली हतो गतः ॥ ६४१॥) ततः सुग्रीव आगत्य जगाद राघवं ( सत्वादार्यः) प्रति । आदेशं देहि सीताया वीक्षणं क्रियते मया ॥ ६४२ ॥ विषमे स्थानके लङ्का रूपे ज्ञाते सति क्रमात् । प्राहेको व्योमगो रत्न-जटीति राघवं प्रति ।। ६४३ ।। सीता हृता दशास्येन नीता तस्य वनान्तिके । तत्र स्थिता सती धर्म-परास्तीति मया श्रुता ॥६४४॥ अन्यदा गणकः पृष्टो मृत्यु स्वं रावणेन तु | जगौ कोटिशिला यस्तू-त्पाटयिष्यति हन्ति सः ॥६४५॥
125252GC2SSZ552552551
॥३७१॥

Page #396

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुष्जय
कल्पवृ०
॥ ३७२॥
SESESESE SISTSTST22SESS2I
ततो रामादिविद्याभृद्-युरो गत्वा स लक्ष्मणः । उदपाटयत् शिलां कोटिं पश्यत्सु नृषु भूरिषु ॥६४६ ।। यदा रामः सीतां ज्ञातुं कृशाङ्कं हनुमन्तं । प्रेषयामास तदा को प्यवम् विद्याधरेश्वरः ॥ ६४७॥ आशे सर्वस्य सर्वत्र न कचित् प्रतिहन्यते । ईदृशादपि यत् सत्त्वा-दार्यः कल्याणमिच्छति ॥ ६४८ ॥ ज्ञातुं सीतास्थितिं [ रामो] हनुमन्तं सुविक्रमम् । प्रेषयामास लङ्कायां रहः शोभनवासरे ॥ ६४९ ॥ उल्लङ्घयन् गिरीन् ग्रामान् पुराणि सरितस्तदा । हनुमानभसा गच्छन् लङ्कायाः सन्निधौ ययौ ॥ ६५० ॥ लङ्कायाः सन्निधौ विद्या-माशालिं दुःशकां नृणाम् । स्थापितां दशवक्त्रेणा-पाचकार भुजावलात् ।। ६५१ ॥ गतेषु रावणाधेषु राक्षसीव स सत्वरम् । हनुमान् गभस्ति रिवोऽभूत् सीताया गोचरे दृशः ॥ ६५२ ॥ नतो वज्रमुखान् कोणपादिनो भीपणाननान् । निहत्य हव्वतोऽचाली-दग्रतो हनुमान बली ॥ ६५३ ॥ उत्प्लुत्य हनुमान् व्योम्नि वने सीतापवित्रितम् । ज्ञात्वा रक्षोमुखात् सीता पाचँ छन्नं रहः स्थितः ॥ ६५४ ॥ राक्षसीभिर्दशास्याय बोध्यमाना च जानकी । मलक्लिन्नाम्बरी सीतां जल्पद्रामाभिधां तदा ॥ ६५५ ।। गृहन्तीमहतो नाम रामनामान्तराऽन्तरा । सीतां दृष्ट्वा मरुत्पुत्रो दध्यावेवं निजं हृदि ॥ ६५६ ॥ विश्वस्य पावनी सर्व-सतीनारीशिरोमणिः । सीतेयं विद्यते राम-गेहिनी शीलशालिनी ।। ६५७ ।। युक्तमस्याः सुधर्मिण्याः कृते दाशरथिः सदा । खिद्यते कुरुते वाल-यितुं चोपक्रमं पुनः ॥ ६५८ ॥
SUSISSESESSESESP52 ommmmmmmmmmmmmmmmonane
SPSS
॥३७२।

Page #397

www.kabatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
ELE!
SSE
शत्रुजय
कल्पवृ.
॥३७३॥
रामहस्तगतां मुद्रां हनुमत्करसंस्थिताम् । वीक्ष्य सीता पति मृत्यु-गतं ध्यात्वेति चेतसि ॥६५९ ॥ रुरोदोच्चैः स्वरं कान्त ! कथं मुक्त्वेह मां मृतः । अधुनाऽहं करिष्यामि प्राणत्यागं मृतेस्तव ॥६६०॥ रुदन्ती जानकी पत्युः पञ्चत्वशङ्कया तदा । हनुमान जीवयामास श्रीरामचन्द्रवार्तया ॥६६१॥ उक्तंच-भर्ता ते मानुजो मातः ! कुशली रावणान्तकृत् । तद्रूतोऽहं तु हनुमान् पवनाञ्जनयोः सुतः ॥१॥ यतः-सुद्धे( मुद्रे )सन्ति सलक्ष्मणाः कुशलिनः श्रीरामपादाः स्वयं,
___ सन्ति स्वामिनि ! मा विधेहि विधुरं चेतोऽनया चिन्तया । एतं ब्याहर देवि ! मैथिलिसुते नामान्तरेणाधुना,
रामस्त्वद्विरहेण कङ्कणमिदं यद् दापितोऽस्यै चिरात् ॥ ६६२ ॥ तव पत्युरहं भृत्यो हनुमा-न्नामतोऽस्मि हि । मां मुद्रासहितं रामो प्रेषीत् ज्ञातुं तब स्थितिम् ॥ ६६३॥ श्रुत्वैतद् वचनं सीता हृष्टाऽऽशु व्यरमन्मृतः । ततः सत्याः पुरो मुद्रां मुक्त्वाऽनंसीन्मरुतसुतः ॥ ६६४॥ सीतोत्थाय नतिं कृत्वा मुद्रिकांतां सुविष्टरे । मुक्त्वार्चित्वा सुमैस्तां चा-नसीत् पुनः पुनर्मुदा ॥ ६६५॥ उक्तंच-" तिष्ठतो दण्डकारण्ये रामलक्ष्मणयोस्तयोः । आदेशादहमत्राऽऽगां राममुद्रासमन्वितः ॥१॥ आकण्यैतद् वचः सीता मुद्रां मौलिगतां तदा । कृत्वा मुदं व्यधाद् भूयो भूयोऽनंसीच्च तां पुनः" ॥६६६ ॥
ESESTLITUSELESASTSETSE
३७३॥

Page #398

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पबृ०
॥३७४॥
12525252SPS2S25PSSSTSEIS
वायुपुत्रोपरोधेन रामस्य कुशलवरोः । एकविंशत्यहोरात्रि-प्रान्ते पारणकं व्यधात् ॥ ६६७ ॥ हनुमन्तं प्रति सीता प्राह
" असावगाधी बहुनीरपूरै-निस्तीर्णवान् यो मनसोऽप्यगम्यः ।
त्वां पुत्र ! पश्यामि च हीनगात्रं निस्तीर्यते किं भवतात्मपुत्रः ॥१॥ अमुं तपो रक्षतु लक्ष्मणस्य तदार्जवं रक्षतु चा(वा)युसूनोः ।
बलीमुखं रक्षतु संशयस्थ-ममायमन्तःकरणं ममापि ॥२॥ सीतायै मुद्रिकां दत्त्वा रामस्मरणहेतवे । सीता चूडामणि लात्वा सीताशी अनमञ्च सः ॥ ६६८ ॥ जगाद मारुतिर्मात-स्त्वया खिद्यं मनाग नहि । हत्वा दशाननं राम-स्त्वामेवाङ्गीकरिष्यति ॥ ६६९ ।। स्मरन्ती त्वं जिनेन्द्रांही रामनाम च नित्यशः । धर्मकृत्यं न मोक्तव्यं दुःखं कार्य च नो त्वया ॥ ६७० ॥ चूडामणिरयं राम-भद्राय दास्यते मया । ततो रामः सतीं त्वां च मत्वा हृष्टो भविष्यति ॥ ६७१॥ नत्वा सीतां बजन देव-रमणोद्यानपादपान् । बभजाऽऽदौ मरुत्पुत्रो वनपालं ततो न्यहत् ॥ ६७२ ।। जघानाक्षं ततोऽन्यानि वनानि मारुतिस्तदा । इतस्तत्राऽऽगतः शक्र-जेता रावणनन्दनः ॥ ६७३ ॥ ... युद्धं कुर्वन् दशास्याङ्ग-जन्मा मारुतिमञ्जसा । बबन्ध सर्पराइवन्धै-निर्दयं हर्षिताशयः ॥ ६७४ ॥ ..
2STISESSEISPIESTS25PSGT5 %3Don
३७४

Page #399

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥३७३॥
ASOSES1723ITEITS
रामहस्तगतां मुद्रां हनुमत्करसंस्थिताम् । वीक्ष्य सीता पति मृत्यु-गतं ध्यात्वेति चेतसि ॥६५९॥ रुरोदोच्चैः स्वरं कान्त ! कथं मुक्त्वेह मां मृतः । अधुनाऽहं करिष्यामि प्राणत्यागं मृतेस्तव ॥६६०॥ रुदन्ती जानकी पत्युः पञ्चत्वशङ्कया तदा । हनुमान जीवयामास श्रीरामचन्द्रवार्तया ॥६६१ ।। उक्तंच-भर्ता ते मानुजो मातः! कुशली रावणान्तकृत । तद्भूतोऽहं तु हनुमान् पवनाञ्जनयोः सुतः॥१॥ यतः-सुद्धे( मुद्रे )सन्ति सलक्ष्मणाः कुशलिनः श्रीरामपादाः स्वयं,
सन्ति स्वामिनि ! मा विधेहि विधुरं चेतोऽनया चिन्तया । एतं व्याहर देवि ! मैथिलिसुते नामान्तरेणाधुना,
रामस्त्वद्विरहेण कङ्कणमिदं यद् दापितोऽस्यै चिरात् ॥ ६६२ ।। तव पत्युरहं भृत्यो हनुमा-न्नामतोऽस्मि हि । मां मुद्रासहितं रामो प्रेषीत् ज्ञातुं तव स्थितिम् ॥ ६६३ ॥ श्रुत्वैतद् वचनं सीता हृष्टाऽऽशु व्यरमन्मृतेः । ततः सत्याः पुरो मुद्रां मुक्त्वाऽनंसीन्मरुतसुतः ॥६६४ ॥ सीतोत्थाय नतिं कृत्वा मुद्रिकांतां सुविष्टरे । मुक्त्वार्चित्वा सुमैस्तां चा-नंसीत् पुनः पुनर्मदा ॥ ६६५ ॥
IR॥३७३॥ उक्तंच-" तिष्ठतो दण्डकारण्ये रामलक्ष्मणयोस्तयोः । आदेशादहमत्राऽऽगां राममुद्रासमन्वितः ॥१॥ आकण्येतद् वचः सीता मुद्रां मौलिगतां तदा । कृत्वा मुदं व्यधाद् भूयो भूयोऽनंसीच्च तां पुनः" ॥६६६॥

Page #400

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
सत्यां शक्त्यामपि व्योम-श्वासपुत्रस्तदा स्वयम् । स्वशक्ति दर्शयामास नहि शक्रजिते मनाम् ॥ ६७५ ॥ इन्द्रजिन मारुति तात-पार्श्वे नीत्वा जगावदः । असौ सीताक्रमौ नत्वा रामशुद्धिमचीकथत् ॥ ६७६ ॥ अनेन जानकीपार्श्वे प्रोक्तं रामः सलक्ष्मणः । हत्वा दशाननं त्वां स्व-ङ्गीकरिष्यति वेगतः ॥ ६७७ ॥
बभञ्जाऽसौ तरून देव-रमणोद्यानसङ्गतान् । वनपालमसावक्षं बनान्यन्यानि च स्फुटम् ॥६७८ ।। शत्रुजय
रावणोऽथ जगौ दुष्ट ! पापिष्ठाधमशेखर ! । सीतायै रामभद्रस्य सन्देशादीनचीकथः ॥ ६७९ ॥ कल्पवृत
उद्यानवनछेदादि-पापानि त्वमचीकरः । मर्तुमत्र त्वमायातः स्मर रामं निजं पतिम् ॥ ६८० ॥ ॥३७५॥
मारुतिः प्राह यत् पापं सीताया हरणात् कृतम् । तस्मै दास्यति मत्स्वामी राम आलोचनां द्रुतम् ॥ ६८१ ॥ मुञ्चेमा जानकीमद्य यदि त्वं दशकन्धर ! । तदा ते कुशलं नो चे-न्मृत्युरेव तवाऽऽगतः ॥ ६८२ ॥ श्रुत्वैतद्रावणो रुष्टो जगाद सेवकान् प्रति । अमुं खड्गप्रहारेण नयध्वं यममन्दिरम् ॥ ६८३ ॥ यावदायान्ति पौलस्त्य-प्रहिता हननोद्यताः । सेवका मारुति खड्ग-प्रहारैर्निर्दयं धनम् ॥ ६८४ ।। त्रोटयित्वाऽऽशु तावच्चा-ऽहिबन्धं मारुतिद्भुतम् । पौलस्त्यमुकुटं चूर्णी-चक्रे पर्पटपुञ्जवत् ।। ६८५ ।। ततो दशाननः प्राह पुच्छमस्य च दह्यताम् । पुच्छे प्रज्वालिते सोऽपि लङ्कां प्राज्वालयत्तदा ॥ ६८६ ॥ उत्पत्योत्पत्य स व्योम्नि दग्ध्वा रावणमन्दिरम् । उद्यानं च मरुत्पुत्रो रावणाने जगावदः ॥ ६८७॥
TISSPSSESESTSES22SESSO
252525252525SISSES:SEST

Page #401

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
ELFIES
॥३७६॥
तवैव मृत्युवेलेषा वर्णिका दर्शिता मया । गच्छाम्यहं समायातं रामं विद्धि दशामम ! ॥ ६८८ ॥ लङ्का दग्धा वनं भग्नं (दग्धं ) राक्षसाः प्रलयं गताः । यत् कृतं रामदूतेन स रामः किं करिष्यति ? ॥ ६८९ ॥ पश्यतो मे दशास्यस्य राक्षसानां प्रपश्यताम् । उड्डीय हनुमान् यातो दृष्टिगोचरतस्तदा ॥ ६९० ॥
सीताचूडामणिं सीता-मिव रामाग्रतस्तदा । मुक्त्त्वा मरुत्सुतोऽनंसीद् रामं च लक्ष्मणं क्रमात् ॥ ६९१ ॥ शत्रुजयला
सीतासस्याः शुभोदन्ते प्रोक्ते हनुमता तदा । आलिङ्गय मारुति प्रेम्णा रामोऽवक कुशलं तव ॥६९२ ।। कल्पवृ०
मरुत्पुत्रो जगौ स्वामिन् ! प्रसत्तेस्तव सेवकः । दुष्करं सुकरं कार्य करोत्येव न संशयः ॥ ६९३ ॥ सीतामिलनपौलस्त्य-विगोपनादिकेऽखिले । प्रोक्ते हनुमता रामो मुमुदे ससहोदरः ।। ६९४ ।। ततः सदचनैर्वायु-पुत्रमालाप्य सादरम् । मारुतेः पुरतो राम-चन्द्र एवं जगौ तदा ॥ ६९५ ।। त्रिदशैरपि दुर्लकथा लङ्का नाम महापुरी । कथं वीर ! त्वया दग्धा विद्यमाने दशानने ॥ ६९६ ।। उक्तंच-'सत्तेव जोअणसया वित्थिपणो सबओ समंतेण । तस्स चित्र मज्झ देसे अस्थि तिकडोत्ति वरसेलो ॥ नव जोअणाणि तुंगो पण्णासं जोयणं सचओ य वित्थिन्नो । सिहरं नस्स विरायइ उन्भासेउं दस दिसाओ । सिहरस्स तस्स हेतु जम्बूणयकणगवित्तपागारं । लंकापुरित्ति नाम नयरी सुरसंपयसमिद्धा ॥३॥" ततः कृताञ्जलि यो-भूयः प्रणम्रमस्तकः । हनुमानुक्तवान् भक्ति-रसपूरितमानसः ॥६९७ ॥
GOSTITSES SPSS
LISTLUSPES25PSSTSESSTEL
IF३७६॥

Page #402

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३७७॥
HOSESTSESTSRITSTESSE
प्रतापेन तु रामस्य देव्या निःश्वसितेन च । पूर्व दग्धा तु सा लङ्का पश्चाद्वायुवशं गता ॥६९८॥ शाखामृगस्य शाखायाः शाखां गन्तुं पराक्रमः । यत्पुनस्तीर्यतेऽम्भोधिः प्रभावः प्राभवो हि सः ॥ ६९९ ॥ रावणेन हृतां सीतां ज्ञात्वा दाशरथिस्तदा । लक्ष्मणभ्रातृसुग्रीव-मारुतीनां पुरो जगौ ॥ ७०० ॥ लङ्कायां गम्यते लात्वा चमूमात्मभिरञ्जसा । विजित्य रावणं सीता सती सम्प्रति वाल्यते ॥ ७०१ ॥
सुग्रीवे विभीषणे च लक्ष्मणेन सह रहो मन्त्रयतो रामो जगौमा स्म विश्वस सौमित्रे ! सुग्रीवे च विभीषणे । यस्य प्रीतिर्न सौदर्य का प्रीतिस्तत्र विद्यते ? ॥ ७०२॥ लक्ष्मणोऽवग्-यान्ति न्यायप्रवृत्तस्य तिर्यश्चोऽपि सहायताम् ।
अपन्थानं तु गच्छन्तं सोदरोऽपि विमुञ्चते ।। ७०३ ॥ ततो लक्ष्मणसुग्रीवौ ज्ञात्वा राममनस्तदा । ताडयामासतुर्द का चमू मेलयितु द्रुतम् ॥ ७०४॥ असङ्खथैः सुभटैरश्वै-गजैदृढरथैस्तदा । मिलितैश्चलतू राम-लक्षमणौ शोभनेऽहनि ॥७०५ ॥ उक्तंच-" मगसिरबहुलपक्खे पंचमिदिवसे दिवायरे उदिए । सुहकरणलग्गजोए अह ताण पयाणयं जायं ॥ दिवो सिही जलंतो निद्धृमो पयलदाहिणावत्ते । आहरणभूसिअंगी महिला सेअसिचयधरा ॥२॥ णिग्गंथमुणिवरिंदो छत्तं हयहसियं तहा कलसो । पवणो अ सुरभिगंधो अहिणवं तोरणं विउलं ॥३॥
ISESSCSSPSSIS5252TSISSCS
३७७॥

Page #403

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ३७८॥
IESESESTSESESTSTEISESSTI
खीरदुममि अवासइ वापरयो काक्सो चलियपरावी । वरभेरिसंखसद्दो सिद्धिसिन्धं पसाहिति ॥४॥ विमानैः खेचराश्वेलु-रश्वेभस्यन्दनैः पुनः । भूचरा अचलन् सिंह-नादं कुर्वन्त आदरात् ॥७०६ ॥ दशास्यसुभटौ सेतु-समुद्रौ द्वौ लसद्धलौ । वाचिकूलस्थितौ रामो बबन्ध दृढ़बन्धनैः ॥७०७ ।। यदा सेतोः समुद्रस्य बन्धं दाशरथिय॑धात । तदाऽयमभवल्लोके प्रघोषः सर्वतो ननु ॥७०८॥ यतः-" दृषद्भिः सागरो बद्धो मनुष्यैरिन्द्रजिज्जितः । वानरैर्वेष्टिता लङ्का जीवद्धिः किं न दृश्यते ॥१॥ ये मज्जन्ति निमञ्जयन्ति च परास्ते प्रस्तरा दुस्तरे, वाद्धौं वीर ! तरन्ति वानरभटान् सन्तारयन्तेऽपि च । नैते ग्रावगुणा न वारिधिगुणा नो वानराणां गुणाः । श्रीमद्दाशरथेः प्रतापमहिमा सोऽयं समुज्जृम्भते ॥७०९ ॥ गत्वा सुवेलशैलेऽथ सुवेलं नाम पार्थिवम् । जित्वा दाशरथिलङ्का-समीपे समुपेयिवान् ॥ ७१०॥ लङ्कापावें समायाते काकुत्स्थे सबले तदा । रावणो रणतूर्याणि नादयामास सर्वतः ॥ ७११ ॥
अत्र अङ्गदरावणयोमिथो जल्पनमितिरामः किं कुरुते ? न किंचिदपि च प्राप्तः पयोधेस्तटं, कस्मात् साम्प्रतमेवमेव हि ततो बद्धः किमम्मोनिधिः । क्रीडाभिः किमसौ न वेत्ति पुरतो लकेश्वरो वर्तते, जानात्येव विभीषणोऽस्ति लङ्गापदे स्थापितः ॥१॥ तदा तत्र स्थितं राम प्रणम्य मारुतिर्मुदा । प्रोवाच स्वामिभक्त्या तु लक्ष्मणे शृण्वति स्फुटम् ॥७१२॥
STSITSSTSESESSERTA
a%
॥ ३७८१

Page #404

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
SESGASSE
शत्रुजय
कल्पवृ० ॥३७९॥
बन्धयित्वा दृढं पाशैर्दशास्यं बलगर्वितम् । इहाऽऽनयेऽद्य वा हन्मि तत्रस्थमसिघाततः ॥ ७१३ ।। रामं सबलमायान्तं श्रुत्वा भ्राता बिभीषणः । प्रणम्य रावणं प्राह सुकृती त्वं सहोदर ! ॥ ७१४ ॥ त्वयाऽऽदौ जानकी देवी हृता विमृशनं विना । तन्नैवं विहितं वयं यतः सत्यस्ति जानकी ॥ ७१५ ॥ एकस्यान्यकलत्रस्य हेतवे को विचक्षणः । गमयेदिहलोकं च परलोकं चमूद्यतः ? ॥ ७१६ ।। * यतः-" अप्पउ धूलिहिं मेलिओ सयणदीधओ छार । पगि पगि माथा ढंकणु जिणि जोइ परनारी ॥१॥ * जे परदारह परंमुह ते वुच्चइ नरसिंह । जे परिरंभइ परथीह तह फुसिज्जइ लीह ॥२॥ आदौ हनुमता यद्यद् वनादिभजनं कृतम् । बन्धः सेतोः समुद्रस्य रामेण विहितो दृढम् ॥ ७१७ ॥ तेन दाशरथिद्देष बली सम्प्रति वीक्ष्यते । अतः सीतां सती देहि रामाय सुखहेतवे ॥ ७१८ ॥ रामे स्वनगरोपान्ते समेते रावणो जगौ । भो अङ्गद ! तव स्वामी किं करोति वदाऽधुना ॥७१९॥
बलं प्रदर्शयन् स्वीय-स्वामिनो रामभूपतेः । अङ्गदः प्रोक्तवाने रावणस्य पुरस्तदा ॥ ७२० ।। H विश्रभ्भादुत्तमाङ्ग प्लवगबलपतेः पादयक्षस्य जेतुः कृत्वोत्सङ्गे सलीलं त्वचिकनकमृगस्याङ्गशेषं दधानः ।
बाणं रक्षःकुलघ्नं प्रगुणितमनुजनं नादरात् तीक्ष्णमक्ष्णः काणेनाऽवीक्ष्यमाणस्त्वदनुजवदने दत्तकर्णोऽयमास्ते ॥ सुवेलशैलदुर्गस्थं सुवेलं बलिनं नृपम् । विजित्य तत्र सैन्यं स्व-मात्मसाद्विदधे क्षणात् ॥ ७२१ ॥
TSASSISTSZSZS525252S
-
जESSESS
॥३७९॥

Page #405

शत्रुज्जय कल्पवृ० ॥ ३८० ॥
तेन सार्द्ध नहि स्पर्द्धा विधीयेत मनागपि । रामोऽयं दृश्यते वर्ध मानतेजा लसलः ॥ ७२२ ॥ तदा विभीषणं रामगुणान् लान्तं पुनः पुनः । दृष्ट्वा दशाननः क्रुद्ध-स्तं हन्तुमुद्यतोऽभवत् ॥ ७२३ ॥ शत्रौ प्रशंसिते क्रुद्ध चेता दशामनस्तदा । विभीषणं गलेकृत्य सभाया निरकाशयत् ॥ ७२४ ॥
तदाऽन्ये भूधवाः प्रोचुः नायं वर्यो दशाननः । सहोदरोदितं नैव मन्यते स्म हितं मनाग् ॥ ७२५ ॥ * यतः - दिवा पश्यन्ति नो घूका काको नक्तं न पश्यति । न पश्यति मदोन्मत्तः स्वार्थी दोषं न पश्यति ॥ १ ॥ एके तदा जनाः प्रोचुः न वर्योऽयं विभीषणः । यतो वेत्ति न वक्तुं तु भूभुजां पुरतो मनाग् ॥ ७२६ ॥ * यतः -' सेवकेन सदा स्वस्मिन् हितमेव तु वाञ्छता। स्वामिनो रोच्यमानं तु वक्तव्यं नापरं मनाग् ॥ १ ॥ ततो विभीषणशि- दक्षौहिणीसमन्वितः । रामं प्रमोदयामास स्वसेवाकरणात्तदा ।। ७२७ ॥ गावीस सहस्सा सत्तरिसहिआणि अट्ठ य सयाणि २१८७० ।
एसा रहाण संखा हत्थीण वि एत्तिया चेव ।। ७२८ ।।
एकं च सयसहस्सं णव य सहस्सा सयाणि तिन्नेव ।
पन्नासा चैव तहा जोहाण व एतिआ संखा १०९३५० || ७२९ ॥
पंचुत्तरा य सट्ठी होइ सहस्साणि छ चिअ सयाणि ।
1825255225
252525
॥ ३८०

Page #406

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृक्ष
॥३८१
ISESMSRSESSSSSSSES
दस चेव वरतुरंगा संखा अक्खोहिणीए उ ६५६१० ॥ ७३०॥ अट्ठारस य सहस्सा सत्त सया दोण्णि सयसहस्साई।
एक्काय इमा संखा सेणिअ ! अक्खोहिणीए य २१८७०० ॥ ७३१ ॥ एकषष्टि सहस्राणि लक्षा पञ्च च षष्टियुम् । त्रिंशदक्षौहिणीः सर्व-कुम्भ्यादि मानमुच्यते ॥ ७३२ ॥ रामोऽवग् रावणश्चेद् वि-जिष्यते हन्यतेऽथवा । तदा तुभ्यं च लङ्काया राज्य प्रदास्यते मया ॥ ७३३॥ विभीषणो जगौ राम ! राज्येन मे कृतं ध्रुवम् । तवैव यदि सेवाऽस्तु मम सातप्रदायिनी ॥ ७३४ ॥ श्रुत्वैतद्वचनं रामो दध्याविदं हृदि स्फुटम् । भृत्या एवंविधा भाग्या-ल्लभ्यन्ते पुण्यशालिना ॥ ७३५ ।।।
* यतः-"अरैः सन्धार्यते नाभि- भौ वाऽराः प्रतिष्टिताः । स्वामिसेवकयोरेवं वृत्तिचक्र प्रवर्त्तते ।। ७३६ ॥ ज* चित्तज्ञः शीलसम्पन्नो वाग्मी दक्षः प्रियंवदः । यथोक्तवादी स्मृतिमान् भृत्यः स श्लाध्यते नृपः ॥ ७३७ ॥क न कम्पयन् भूतलं सैन्य-दिशो बधिरयन रथैः । रजोभिः छादयन् व्योम रामो लङ्कामवेष्टयत् ॥ ७३८ ॥
अक्खोहिणी सहस्सं एक्कं चिअ वानराण सव्वाणं । भामंडलेण सहियं भणियं चउरंगसेन्नस्स ॥७३९ ।। तदा दशाननः सर्व बलं सन्नह्य वेगतः । लङ्काया निर्गतो युद्धं कर्तुं रामाऽरिणा समम् ॥ ७४०॥ अक्खोहिणी सहस्सा हवंति चत्तारि बुहजणुद्दिट्ठा । रावणबलस्स एवं मगहबई ! होइ परिमाणं ।। ७४१॥
SST SZSESTASISZSSUSEGUS2
॥ ३८१॥

Page #407

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
ZZISTESS
w nloadodowww
शत्रुजय कल्पवृ०
३८२॥
252SSESE SESESSES SESZSE
देवसैशाऽऽयसैरखे मिथः शरणैः । दशास्य पदसैन्यानां सङ्ग्रामो दारुणोऽभवत् ॥ ७४२॥ गजस्थो गजगैः सार्द्ध-मश्वस्थस्तुरगस्थितैः । रथस्था रथगैः सार्द्ध युद्धं वितेनिरे भटाः ॥ ७४३ ॥ जायमाने रणे घोरे मिथस्तत्र जवेच्छया । उद्धतेषु भटेष्वेव जयश्रीः संशयेऽपतत् ॥ ७४४ ॥ आदेशं प्राप्य रामस्य युद्धं कुर्वति मारुतौ । दशास्यस्य महायोधौ भग्नौ हस्तप्रहस्तकौ ॥ ७४५ ।। रामादेशादितो युद्धं कुर्वतो नलनीलयोः । सिंहनादा द्विषां वक्षः स्फोटयन्ति दिशोदिशम् ।। ७४६ ।। वाद्यमानेषु तूर्येषु सर्वेषु सङ्गरे तदा । युद्धयन्ति सुभटा बाढं द्वयोश्चम्बोः परस्परम् ॥ ७४७ ।। यतः-भभामुइंगडमरुयढक्का हुंकारसंखपउराई । खरमुहि-हुडुक्कपावय-कंसालयतिव्वसहाई ॥७४८ ।। गयतुरयकेसरीणं सहो वित्थरइ-महिसवसहाणं । मयपक्खीण बहुविहो कायरपुरिसाण भयजणणो ॥ ७४९ ।। यदा नलः कपिहस्तं प्रहस्तं नीलवानरो । निन्यतुर्मरणं पुष्प-वृष्टिस्तदाऽपतत् खतः ॥ ७५० ।। नलवानरनीलैस्तु कपिहस्तप्रहस्तकान् । हतान् श्रुत्वा मुदं रामो लेभे लक्ष्मणसंयुतः ।। ७५१ ॥ हतौ हस्तप्रहस्तौ तु श्रुत्वा दशास्यसैन्यतः । सारणः शुकमारीचौ सिंहव्याघ्रस्वयम्भुवः ॥७५२ ।। बीभत्सोद्दामचन्द्रार्काः कामवामौ स्मरामरौ । क्षेमङ्करो ज्वरो भीमो वीरो बलिंदमो धनः ।। ७५३ ॥ भीमदन्तमहास्कन्धौ महारथप्रजापती । अरिंदमः शतरथः सहस्रांशुमतङ्गजः ॥७५४ ॥
%3Do
३८२॥
STAR

Page #408

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmmmmmmmmmmm
शत्रुजय कल्पवृ०
॥३८३॥
SSSSSSSSSSSSLI
वज्रोदरो महावेगः सुन्दपसेन्दुमाधवाः । उत्थिताः समरं कत्तुं यमा इव भयङ्कराः ॥ ७५५ ॥ चतुभिः कलापकम् एते युद्धं वितन्वानाः शरैःखड्गैश्च दारुणः । रामस्य शिविरं चक्रु-हतप्रायं क्षणादपि ॥ ७५६ ॥ संहारं भूरिजीवानां निरीक्ष्य सप्तधोटकः । ययावस्तछलादन्य-विषयं करुणापरः ।। ७५७ ॥ प्रातः पद्मभुवा सद्यः प्रेरिता वानरादयः । अढौकन्त दशास्यस्य सैन्यं हन्तुं बलोत्कटाः ॥ ७५८ ।। संग्रामाङ्गणमागतेन भवता चापे समारोपिते, देवाकर्णय येन येन सहसा यद्यत् समासादितम् । कोदण्डेन शराः शरैरपि शिरस्तेनापि भूमण्डले, तेन त्वं भवता च कीर्तिरतुला कीर्त्या च लोकत्रयी ॥ जायमाने तदा युद्धे सैन्ययोरुभयोरपि । लक्ष्मणोऽवग् दशास्यं त्वा-श्रित्येति प्रकटारवम् ॥ ७६० ॥ रे राक्षसाः कथयत व स रावणाख्यो रत्नं रवीन्दुकुलयोरपहृत्य नष्टः ।
त्रैलोक्यदीपकरवित्रिशिखाकराले यो रामनामदहने भविता पतङ्गः ॥ ७६१ ।। अथोत्तस्थुर्दशास्यस्य भटा वीररसोत्कटाः । नटीमिव कराग्रस्थां नर्तयन्तोऽसिवल्लरीम् ॥ ७६२ ।। ध्वानयन्तो दिशः शब्दै-स्तिरयन्तो दिशः शरैः । दारयन्तोऽवनी पद्भ्यां कम्पयन्तोऽचलानपि ॥७६३ ॥ अब्धीनुढेलयन्तश्च भञ्जयतोऽवनीरुहान् । उत्पतन्तः पतन्तश्च भटा जघ्नुः परस्परम् ।। ७६४ ॥ त्रिभिर्विशेषकम् दशास्यस्य तु हुङ्कारैः प्रेरिता यामिनीचराः । बभजुर्वानरान भूरीन् तटवृक्षानिवोर्मयः ।। ७६५ ।।
TOSSESSELSTSSES TESTS
Tur३८३

Page #409

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
भग्नं रामबलं वीक्ष्य सुधीद उस्थितो युधे । निवार्य हनुमाँस्तं च कौणपान् हन्तुमुत्थितः ।। ७६६ ॥ तदा माली धनुःशाली खड्गमुल्लालयंच खे । युद्धं हनुमता कर्तु-मुत्तस्थौ यमसोदरः ॥ ७६७ ॥ हनुमान्मालिनं चक्रे निरस्त्रं करलाधवात् । नंष्ट्वा माल्यपि शरणं दशास्यस्य ययौ तदा ।। ७६८ ॥
अथाऽस्तं तरणौ याते रामेण प्रेषितोऽङ्कदः । गत्वा दशाननोपान्ते जगौ सीता समर्प्यताम् ॥ ७६९ ।। शत्रुज्जयम
नो चेत्ते सकुटुम्बस्य रामान्मृत्युमुपागतम् । हक्कितोऽथ दशास्येन पुनरङ्गद ऊचिवान् ॥ ७७० ।। कल्पवृ०
रक्षोदुर्भिक्षमाधातु मवतीर्णोऽस्ति यः क्षितौ । तस्य रामस्य दूतोहं मनस्तस्य च वालिनः ॥ ७७१ ॥ 1३८४॥
शिरोभिर्मा देवी शिव इव न ते दास्यति पुनः, प्रबन्धं पश्याधः सरस इव कैलाससुभटः । हितं तु त्वां ब्रमो मम जनकदोर्दण्डविजय-बलात् कीर्तिस्तम्भं त्यज कमलबन्धो ! कुलवधूम् ॥ ७७२ ।। सन्धौ वापि गृहे वापि मयि द्यूते दशाननी । अक्षिता वा क्षिता वापि क्षितिपीठे लुठिष्यति ॥ ७७३ ॥ एवं जाते द्वितीयेऽति रामरावणयोरपि । ततः स्वस्वरले गत्वा बभूवुः सुस्थिता भटाः ॥ ७७४॥ अथ वायुसुतो वैरि-बलं निघ्नस्तदाऽभितः । भ्रान्त्वाऽरातिचममध्ये स्वसैन्यं समुपागमत् ॥ ७७५ ।।
कुम्भकर्णोऽसिघातेन निघ्नन् रामबलं तदा । सुग्रीवेण समं युद्धं चक्रे शमनसोदरः ॥ ७७६ ॥ । सुग्रीवेण निरस्तास्त्रः कुम्भकर्णः कृतस्तदा । भामण्डलो जघानाऽथ राक्षसान भूरिशोऽभितः ॥ ७७७ ॥
seSMSSES
la252525252STSSISCS2SCS2
In३८४॥

Page #410

शत्रुज्जय कल्पवृ० ॥ ३८५ ॥
252552525252552525225 25 26
मरुत्पुत्रासिघातेन कुम्भकर्णोऽपतद्भुवि । ततो दशाननो युद्धं विधातुमुत्थितो रणे ।। ७७८ ॥ दशाननं निषिध्याऽथ तत्सूनुरिन्द्रजित्तदा । उत्तस्थौ रामभद्रस्य बलं निहन्तुमादरात् ॥ ७७९ ॥ द्वयोः शिविरयोवरा आस्फालन्तो मिथो भुजान् । मल्ला इव नियुध्यन्तो दृश्यन्ते यमसन्निभाः ॥ ७८० ॥ बबन्ध नागपाशेन शक्रजित् कपिनायकम् । भामण्डलं बबन्धाऽहि पाशेन मेघवाहनः ॥ ७८१ ॥ जीर्णोरमिवाद्वाय त्रोटयत्वाऽहिबन्धनम् । उत्थितौ तत्क्षणात् तत्र भामण्डलकपीश्वरौ ॥ ७८२ ॥ भामण्ड कपीशाभ्यां दशाननवलं समम् । तथा विलोडितं वाढं जीविताऽऽशाद् यथा ॥ ७८३ ॥ अङ्गदः कुम्भकर्णेन सार्द्धं युध्यन् रणाङ्गणे । कुम्भकर्णे व्यधाद् वार्ड व्याकुलं जर्जराङ्गकः ।। ७८४ ॥ अथ तार्ल्यामरोऽभ्येत्य रामाय पुण्यशालिने । विद्या बह्वीः प्रभावतयाः प्रददौ भक्तिपूरितः ॥ ७८५ ।। लक्ष्मणाय हलं स्फारं स्यन्दनं मुशलं पुनः । विद्यां गारुडकीं तार्क्ष्य निर्जरः प्रददौ तदा ॥ ७८६ ।। एवमन्यानि शस्त्राणि विद्या नानाविधा वराः । वितीर्य रामभद्राय वासवोऽथ तिरोदधे ॥ ७८७ ॥ ( समरे लक्ष्मणे युद्धं राक्षसे महसंततम् । अदृष्ट्वा रावणं प्रोच्चै बरमेवं जगौ ध्रुवम् ) ॥ ७८८ ॥ निघ्नन्तं लक्ष्मणं सौव सैन्यं दृष्ट्वा दशाननः । करे चकार धरण- दत्तां शक्तिं ज्वलद्वसुम् ॥ ७८९ ॥ मुमोच रावणः शक्तिं यदैव लक्ष्मणं प्रति । वायुपुत्रादयो रोधु-मढौकन्त तदा द्रुतम् ॥ ७९० ॥
552552525255255255252
॥ ३८५ ॥

Page #411

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ३८६ ॥
2520
सर्वेषां शस्त्रसङ्घातान् न्यत्कृत्य शक्तिरञ्जसा । हलिनो हृदयेऽकस्मान् न्यपतत् वह्निपिण्डवत् ॥ ७९१ ॥ लक्ष्मणो मूर्च्छितः सद्यः पपात छिन्नवृक्षवत् । तदाssशु रावणो हृष्टः स्वसेवकसमन्वितः ॥ ७९२ ।। इतो युद्धं वितन्वानो रामो विशिखपक्तिभिः । छत्रं दशास्यशीर्षस्थं चिच्छेद रावणं रथम् ॥ ७९३ ॥ लक्ष्मणं मूच्छितं श्रुत्वा ऽभ्येत्य तत्र तदा द्रुतम् । दृष्ट्वा च मूच्छितो रामो न्यपतद् वसुधातले ॥ ७९४ ॥ क्षणात् स्वसेवकैर्वात प्रक्षेपादिभिरादरात् । सचेतनीकृतो रामः प्राहेति करुणस्वरम् ॥ ७९५ ॥
अहत्वा वैरिसङ्घात-मदत्वा जानकीं मम । लङ्काराज्यमदत्त्वा त्वं विभीषणाय - कथं गतः ? ॥ ७९६ ॥ राममेकाकिनं वैरिवेष्टितं वैरिसद्मनि । सुरलोकं व्रजन् किं न लज्जसेऽथ वदाऽधुना ॥ ७९७ ॥
त्वया विना निराधारो जातोऽहं लक्ष्मणाऽधुना । मृते त्वयि मम प्राणाः करिष्यन्ति प्रयाणकम् ॥ ७९८ ॥ For मृत्युं गते वैरि-गेहे वादिवादनम् । भविष्यति ततस्ते तु हृष्यन्ति वैरिणोऽखिलाः ।। ७९९ ॥ आशा विभीषणादीनां कथं भ्रातस्त्वया विना । मया पूर्णीकरिष्येत वद त्वमेकशोऽधुना ॥ ८०० ॥ तदा वायुसुतः प्राह बद्ध्वा दशाननं स्त्विह । आनयाम्यथवा लङ्का-वप्रं चूर्णीकरोम्यहम् ॥ ८०१ ॥ यतः - " देवाऽऽज्ञापय किं करोमि किमहं लङ्कामिहैवानये, जम्बूद्वीपमितो नये किमथवा वारांनिधि शोषये । हेलोत्पाटितविन्ध्यमन्दर हिमस्वर्ण त्रिकूटाचल-क्षेपक्षोभविवर्द्धमानसलिलं बध्नामि वारांनिधिम् ॥ ८०२ ॥
155242525252525252525251
।। ३८६ "

Page #412

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३८७ ॥
5252525252
तदा रामो दुःखी लक्ष्मणं प्रत्यवग्
भुक्ते स्म भोजनपरे स्वपिति स्म सुप्ते, जन्मापि मामनु-भवानतनोत् किमन्यत् । त्यक्त्वा क्रमं यदकरोत् सुरलोकयात्रां, सापत्यजः प्रकटितः किमयं विकारः || ८०३ ॥ स्थाने स्थाने कलत्राणि मित्राणि च पदे पदे । तं देशं नैव पश्यामि यत्र भ्राता सहोदरः ॥ ८०४ ॥ न मे दुःखं हृता सीता न दुःखं लक्ष्मणो हतः । एतदेव महद् दुःखं यन्न राज्ये विभीषणः ॥ ८०५ ॥ उक्तंच मारुतिनेति तदा
पश्चात्तापहते विभीषणचले खिन्ने प्लवङ्गेश्वरे मूढे जाम्बुवति प्लवङ्गमगणे सम्भूय भूयः स्थिते । शक्तिप्रौढदृढप्रहारविधुरे मूछ गते लक्ष्मणे श्रीरामे विलपत्यहो ! हनुमता प्रोक्तं स्थिरैः स्थीयताम् ॥ ८०६ ॥ पातालतः किमु सुधारसमानयामि, निष्पीडय चन्द्रममृतं किमु वाssनयामि ।
उद्यन्तमुष्णकिरणं किमु वारयामि कीनाशमाशु कणशः किमु चूर्णयामि ? ॥ ८०७ ॥ तदा हनुमन्तं प्रति रामोऽवग्- चतुर्णामपि भ्रातॄणां पञ्चमा मम मारुते ! | गच्छ शीघ्रं महावीर ! भातृभिक्षां च देहि मे ॥ ८०८ ॥ जगौ विभीषणो राम ! त्यज खेदं वृतिं श्रय । शक्त्या हतो नरो रात्रिं जीवत्येवोद्यमं कुरु ॥। ८०९ ॥
ESPSSP5S252525525575:5252
॥ ३८७ ॥

Page #413

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ३८८ ॥
5252525252525252 25252552
aaौ लक्ष्मणरक्षायै परितो बलसप्तकम् । रामादेशाद् व्यधुः सद्यः सुग्रीवाद्यः खमास्तदा ॥ ८१० ॥ सुग्रीवाङ्गदचन्द्रांशु-भामण्डलमुखाः खगाः । तस्थुः संवेष्टय रुदेहं लक्ष्मणावनहेतवे ।। ८११ ।। भामण्डलसुहृद्भानु-र्नभोविद्याधरायणीः । हितेच्छू राममभ्येत्य नत्वाssहेति कृताञ्जलिः ॥ ८१२ ॥ अयोध्यानगरीपार्श्वाद् विंशत्या योजनैः खलु । रक्षितं द्रोणभूपेन विद्यते द्रोणपत्तनम् ।। ८१३ ॥ कैकयीसोदरो द्रोणः स भूपो विद्यतेऽधुना । विशिल्याहा सुता तस्य विद्यते वरलक्षणा ।। ८१४ ।। तस्यां गर्भस्थितायां तु मातू रोगोऽतिदुःशकः । ययौ क्षयं च भूरीणां नृणां स्त्रीणां क्षणादपि ॥ ८१५ ॥ तस्या शरीरसंमूर्च्छा यस्यांगे लगति ध्रुवम् । तस्य दुष्टोऽपि रोगः श्राम् विलयमयतेतराम् ॥ ८१६ ।। देवताधिष्ठितं शल्यं निर्गच्छति शरीरतः । शाकिनी - व्यन्तरमुख्याः पराभवन्ति नो मनाग् ॥ ८१७ ॥ तस्याश्चेत् करसंस्पर्शो लक्ष्मणाङ्गे लगिष्यति । तदाऽयं लक्ष्मणः सज्जो जायते नान्यथा पुनः ॥ ८१८ ॥ श्रुत्वैतद्राम आचष्टाङ्गदभामण्डलादिकान् । यूयं याताऽधुनाऽयोध्या-पुर्यां भरतसन्निधौ ॥। ८१९ ।। सीताहरणवृत्तान्तं शक्त्या लक्ष्मणताडनम् । विशिल्यानयनोदन्तं भरताग्रे निवेद्यताम् || ८२० ॥ ततस्तत्र द्रुतं गत्वा निवेद्य राघवोदितम् । भरताय मरुत्पुत्रादयो द्रोणपुरं ययुः ॥ ८२१ || रामोक्तं निखिलं प्रोक्त्वा द्रोणभूमीपतेः पुरः । मरुत्पुत्रश्च भरत-द्रोणभूपतिसंयुतः ॥ ८२२ ॥
SASE525525252525255725575
॥ ३८८ ॥

Page #414

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३८९ ॥
तस्यामेव निशीथिन्यां विशिल्यां द्रोणनन्दिनीम् । आनिनायाऽचिराद्राम सन्निधौ स्वामिभक्तिभाग् ॥ युग्मम् ॥ विशिल्यायाः करस्पर्शात् लक्ष्मणस्य शरीरतः । शक्तिर्याती धृता हस्ते जल्पितेंति हनुमता ॥ ८२४ ॥ भः शक्ते ! किं दशास्यस्य किङ्करी भवसि त्वकम् । साऽवक्प्रागू भवतोऽहं च किङ्करी विहिताऽमुना ॥ ८२५ ॥ मुञ्च मां हनुमद् यामि कृपां कृत्वा ममोपरि । अतः परं करिष्यामि नापराधं भवद्वले ॥ ८२६ ॥ ततो हनुमता मुक्ता शक्तिर्निजालयं ययौ । ततो जयजयारावो रामसैन्येऽभितोऽभवत् ।। ८२७ ॥ कन्यासहस्रसंयुक्तां विशिल्यां द्रोणभूधवः । लक्ष्मणाय ददौ तत्र चञ्चदुत्सवपूर्वकम् ॥ ८२८ ॥ विशिल्यास्नाननीरेण स्नापिताः कपयो नराः । सद्यो रूढवणा जाता गजतादयोऽपि च ॥ ८२९ ॥ उक्तंच ग्रन्थान्तरे - " दट्ट्ठूण सत्तिभिन्नं सहोअरं महीअलम्मि पल्हत्थं ।
रामो गलंतनयणो मुच्छावसभिभलो पडिओ ॥ ८३० ॥
सीयलजलोल्लिअंगो आसत्थो वाणरेहिं परिकिन्नो । अह विलविउं पवत्तो रामो कलुषेण सद्देण ॥। ८३१ ॥ हा वच्छ ! सायरवरं उत्तरिऊणं इमं अइदुलहं । विहिजोएण अणत्थं एरिसयं पाविओसि तुमं ॥ ८३२ ॥ सुलहा नरस्स लोए कामा अस्था अणेय संवेहा । णवरं इह य न लब्भइ भाया माया य जणओ य || ८३३ ॥ अवा परम्मि लोए पावं अइदारुणं मए चिन्नं । तस्सेवं चैव पावफलं जायं सीआनिमित्तम्मि ॥ ८३४ ॥
-2552557525255255725:525
॥ ३८९ ॥

Page #415

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ३९० ॥
asassa55252
125252252525
ततो दशाननः श्रुत्वा जीवन्तं लक्ष्मणं प्रगे । विद्याया बहुरूपायाः साधितुं चोद्यतोऽजनि ॥ ८३५ ॥ पूजां कृत्वाऽष्टधा वर्या श्रीशान्तेः पोडशार्हतः । विद्याः साधयितुं लङ्का - धिपस्तामुद्यतोऽभवत् ॥ ८३६ ॥ चैत्रे मासे समायाते प्रोचतू रामरावणौ । चैत्रस्याष्टाह्निकां कर्त्तुं विद्यतेऽवसरोऽधुना ॥ ८३७ ॥ अत्राहःसु नवस्वेव जिनसद्मसु सादरम् । विधीयतेऽर्चना सर्व जिनानां श्रावकोत्तमैः ।। ८३८ ॥ आचाम्लानि विधीयन्ते श्रावकैरत्र पर्वणि । अर्हदादिपदानां तु जापश्च प्रतिवासरम् ॥। ८३९ ॥ चैत्रस्य शुक्लपक्षे चाष्टम्यादौ सुमहोत्सवः । पूर्णिमां यावतारब्धो रामरावणयोर्बले || ८४० ॥ चित्तस्स सुकपक्खे उभयवले अट्ठमीमाई । जावच्चिय पंचदसी अड्डा हिमहूसवो लग्गो ॥ ८४१ ॥ मन्दोदर्या निदेशन सर्वः पौरजनस्तदा । अष्टाह्निकामहचक्रे दशास्यो विघ्नशान्तये ॥ ८४२ ॥ सिद्धविद्य दशास्योऽथ प्रातः कृत्वा जिनार्चनम् । बुभूजे भूरिभिर्भृत्यैर्बान्धवैश्व समं मुदा || ८४३ ॥ द्वितीये च दिने प्रातः रामरावणयोमिथः । प्रावर्तत रणं घोरं भूरिजीववधात्मकम् ॥ ८४४ ॥ तदा दशाननो हन्तुं वाञ्छन् लक्ष्मीपतिं द्रुतम् । भूरिकौणपयुक्र सार्द्ध डढौके वैरिभिर्भृशम् ॥ ८४५ ॥ भरतोऽथ रणं कर्त्तुं प्रवृत्तो राक्षसैः समम् । कौणपान् लक्ष्मणोऽग्रैषीत् यमसः बहूंस्तदा || ८४६ ॥ दुरीकृत्या सिघातेन राक्षसान् हनुमान् बहून् । पौलस्त्यशिबिरं वाढं व्याकुलीकृतवान् खलु ॥ ८४७ ॥
125252525755252525252
॥ ३९० ॥

Page #416

शत्रुब्जय कल्पवृ●
॥ ३९१ ॥
तीक्ष्णैः खड्गप्रहारैस्तु लक्ष्मणो यमसोदरः । शतसङ्ख्यान् यमावासं प्रेषयामास कौणपान् ।। ८४८ ॥ क्रोधोद्धमातमनास्तत्र लक्ष्मणः समराङ्गणे । आहत्य विशिखैवढं दशाननमताडयत् ॥। ८४९ ॥ विद्यया बहुरूपिया रावणोऽथ रणाङ्गणे । चक्रे स्वरूपतुल्यानि वपुंषि कोटिशस्तदा ॥ ८५० ॥ ततो व्योम्नि क्षितौ पृष्ठेऽग्रे पार्श्वयोश्च लक्ष्मणः । ददर्श रावणान् भूरीन् विविधायुधवर्षिणः ।। ८५१ ॥ यं यं दशाननं हन्ति लक्ष्मणः स स एव तु । द्विगुणादिककोट्यान्त-प्रमाणो जायते रणे ।। ८५२ ॥ लक्ष्मणो विशिखैर्वारं वारं लक्षशतप्रमान् । निघ्नन् कोटिमितांस्तत्र ददर्श रावणान् पुनः ॥ ८५३ ॥ लक्ष्मणस्य तदा बाण - गणेषु निशितेष्वहो । हिंसत्सु रावणान् प्रादुरासन् भूरिदशाननाः ॥ ८५४ ॥ ततो लक्ष्मण आचष्ट किं रावणप्रसूरभूत् । गर्त्ताया: शूकरी यस्माद् दृश्यन्ते भूरिरावणाः ।। ८५५ ।। किं वाच्छभी किंवा सर्पिणी किमु गोधिका । यतोऽधुना विलोक्यन्ते रावणा बहवो रणे ॥ ८५६ ॥ लक्ष्मणो बहुरूपाणां संहारिण्या च विद्यया । विना दशाननं मुख्यं जघानान्यान् दशाननान् ॥ ८५७ ॥ ततो दशाननः क्रुद्धः स्वं चक्रं वह्निपिण्डवत् । करे कृत्वा जगौ गच्छ नंवा लक्ष्मण ! हेलया ।। ८५८ ।। नो चेचक्रमिदं शीर्षं तव छेत्स्यति साम्प्रतम् । लक्ष्मणोऽवग् न नश्यन्ति शूराः वैरिभयात् कचित् ॥ ८५९ ॥ मुञ्च ते चक्रमागच्छन् मुष्टया चूर्णीकरिष्यते । लोहखण्डस्य नो गर्यो विधातत्र्योsधुना त्वया ॥। ८६० ॥
॥ ३९९ ॥

Page #417

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ३९२ ॥
252925255
द्रावणः क्रुद्धो भ्रमवा शिरोऽभितः । चक्रं चिक्षेप लक्ष्मीशं गमितुं यमसद्मनि ॥। ८६१ ।। चक्रः प्रदक्षिणीकृत्य सौमित्रेः परितस्तदा । अलञ्चक्रे शयो वास्तोष्पतेर्दम्भोलिवत्तदा । ८६२ ॥ . लक्ष्मणोsवग् दशास्य ! त्वं मुञ्च सीतां सतीं यदि । तदा ते जीवितत्र्यं स्यादन्यथा चक्रतो मृतिः ॥८६३ ॥ रावणः प्राह मे चक्रं प्राणान्न मे हरिष्यति । मुञ्च त्वं लक्ष्मणेदानीं मम हस्ते समेष्यति ॥। ८६४ ॥ तदा मन्दोदरी पत्न्यऽभ्येत्याऽवम् रावणं प्रति । नह्येतौ मानवौ राम-लक्ष्मणौ किन्तु निर्जरौ ॥ ८६५ ॥ यतः - मनुष्यौ न मनुष्यौ तौ वानरास्ते न वानराः । व्याजेन किमपि छन्नं समेतावत्र निर्जरौ ॥ ८६६ ॥ विपरीते विधौ पुत्र भार्यापित्रादयः पुनः । विघटन्ते पुनश्चक्रं किमात्मीयं भविष्यति ? ॥। ८६७ ॥ यतः - " विहडs विवो विess वंधवो०
॥ ८६८ ॥
अतो न क्रियते कान्त ! साहसं दीयतेऽधुना । सीता सती तु रामाय ततो वर्य भविष्यति ॥ ८६९ ॥ एवं मन्दोदरीप्रोक्तो नात्यजद्रावणो मदम् । तदा लक्ष्मण आचष्ट मृत्युस्ते रावणाऽऽगतः ॥ ८७० ॥ मुश्च सीतां सतीं राम-भद्रस्य पदयोर्द्वयोः । सेवां कुरुष्व मुक्त्वा त्वं मानं भूर्यसुखप्रदम् ॥ ८७१ ॥ यतः - औचित्याचरणं विलुम्पति पयोवाहं नभस्वानिव प्रध्वंसं विनयं नयत्यहिरिव प्राणस्पृशां जीवितम् । कीर्त्तिकैरविणीं मतङ्गज इव प्रोन्मूलयत्यञ्जसा मानो नीच इवोपकारनिकरं हन्ति त्रिवर्ग नृणाम् ॥ ८७२ ॥
॥ ३९२ ॥

Page #418

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥३९३॥
SESEZT25252525STIT
स्वाधीनेऽपि कलत्रे नीचः परदारलम्पटो भवति । संपूर्णेऽपि तटाके काकः कुम्भोदकं पिबति ॥ ८७३ ॥ रावणोऽवक सुमित्राङ्ग-भव ! त्वं मां गदन्निति । लभसे त्वरितं मृत्यु मम हस्तादतो ब्रज ॥ ८७४ ॥ एवं विधानि वाक्यानि जल्पन्ते सुहृदां पुरः। मौनं कृत्वा ब्रजित्वा त्व(त्वा)मन्यत्र सुखवान् भव ।। ८७५ ॥ शीर्षोपरितश्चक्रं भ्रमयित्वा च लक्ष्मण: । हन्तुं दशाननं रोषाद् मुमोच विगतकृपम् ।। ८७६ ।। चक्रेण तेन तत्कालं छिन्ने रावणमस्तके । लक्ष्मण ! त्वं जयाभीक्ष्ण-मित्यभूद्वाग् घनाध्वनि ॥ ८७७ ॥ तदानीं व्योम्नि गीर्वाणा जगुर्भूमौ नरा नृपाः । रेजू रावणशीर्षाणि पतितान्यधुना यतः ॥ ८७८ ॥ इह खलु विषमः पुराकृतानां भवति हि जन्तुषु कर्मणां विपाकः ।
कच ननु जनकाधिराजपुत्री क्व च दशकन्धरमन्दिरे निवासः ॥ ८७९ ॥ इह खलु० हरशिरसि शिरांसि यानि रेजुः । हर हर तानि लुठन्ति गृध्रपादे ।। ८८० ॥ पौषे कृष्णस्य पक्षस्यै-कादश्यां पश्चिमेऽहनि । दशग्रीवो मृतो यात-चतुर्थे नरके ध्रुवम् ॥ ८८१ ॥ यतः-एगो य सत्तमाए पंच पंच य छट्ठि ए एगो । एगो पुण चउत्थीए कन्हो पुण चउत्थपुढवीए ।। ८८२ ।। तदा जयजयेत्युच्चैाहरन्तः सुधाभुजः । विदधुः सुमनोवृष्टिं सौमित्रर्मस्तकोपरि ॥ ८८३ ॥ बिभीषणस्तदा सद्यः स्वस्थीकृत्य निशाचरान् । जगाद यदि सौमित्रं सेवध्वं जीवितं तदा ॥ ८८४ ॥
2SATISSTSETSSSSSSSS
॥३९३॥

Page #419

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३९४॥
12SSISTISESESESESTSTSEE
कुम्भकर्णेन्द्रजिन्मेष-वाहनाधाः क्षमचराः । रामं नत्वा दशास्यस्य प्रेतकर्म क्सिमिरे ॥ ८८५॥ प्रणम्य श्री जिनाधीशं मातृवर्ग समं तदा । कारयामास सर्वत्र रामो जिनार्चनं मुदा ॥ ८८६ ॥ तत उद्यानवनतः सीतामानीय सत्वरम् । गीतगानादिनृत्यानि राघवो स्वं व्यधापयत् ।। ८८७ ॥ ततः सर्व परिवार स्वीयं दशमुखस्य च । राघवः प्रीणयामास सदनपानदानतः (पूजां व्यधात् स्वयम् ) । इतोऽमितबलो ज्ञानी लङ्कानगरसन्निधौ । षट्पश्चाशद सहस्रस्तु साधुभिर्युक्त ईयिवान् ॥ ८८९ ॥ राम-लक्ष्मण-सुग्रीव-कुम्भकर्ण-बिभीषणाः । इन्द्रजित्प्रमुखा भूपाः श्रुत्वा साधुसमागमम् ॥ ८९० ॥ महादानं वितीर्याऽऽशु कुर्वाणा रुचिरोत्सवम् । धर्म श्रोतुं समाजग्मु ानिनस्तस्य सन्निधौ ॥ ८९१ ॥ तिस्रः प्रदक्षिणा दत्त्वा साधोस्तस्य कृतादराः । धर्म श्रोतुमुपाविष्टा रामाद्या मेदिनीभुजः ॥ ८९२ ॥ यतः-"अह तस्स दिणस्संते साहु णामेण तत्थ अमिअबलो । छप्पन्नसहस्सजुओ मुणीण लंकापुरी पत्तो ॥८९३॥ जइ सो मुणी महप्पा एन्तो लंकाहिवम्मि जीवंते । तो लक्खणस्स पीइ होन्ती सह रक्खसिदेण ।। ८९४ ॥ झायंतस्स भगवओ नूणं घाइक्खएण कम्माणं । रयणिसमयम्मि तइआ केवलनाणं समुप्पन्नं ॥ ८९५ ।। सोऊण दुन्दुहिरवं देवाण समागयाण पउमाभो । खेयरबलेण सहिओ साहुसयासं समल्लीणो ॥ ८९६ ॥ ततो ज्ञानी जगौ धर्म-देशनां शिवशर्मदाम् । राम-लक्ष्मण-सुग्रीव महीशानां पुरस्तदा ।। ८९७ ॥
PSPSSEES2SSESS2S2SCS
॥३९४

Page #420

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ३९५ ॥
575 25 25 25 25 25 25225275572521
मनसि जराभिभूता जायन्ते यौवनेऽपि विद्वांसः । मन्दधियः पुनरितरे न भवन्ति वृद्धत्वयोगेऽपि ॥। ८९८ ।। आरोहन्ती शिरः स्वान्तावौ - न्नत्यं भजतेतराम् । शिरसः स्वान्तमायान्ती दिशते नीचतां पुनः ॥ ८९९ ॥ विकम्पते हस्तयुगं वपुः श्रीः प्रयाति दन्ता अपि विद्रवन्ति ।
.
मृत्युः समागच्छति निर्विलम्बं, तथापि जन्तुर्विषयाभिलाषी ॥ ९०० ॥ पूर्वसंसारजात् पुण्या-पुण्यनिः पादनात् किल । द्वेषप्रीत्यादि जायेत धनश्रेष्टिनो यथा ॥ ९०१ ॥ श्रीपुरे धनदश्रेष्ठी बभूवाsनघवैभवः । तस्य पत्नी सुरूपाऽभूद् रूपेण जितनिर्जरी ॥ ९०२ ॥ तस्याभूवन् नृपो भीमः कमलाः पुरोहितः । मन्त्री धनाभिधः श्रेष्ठी चन्द्रः सुहृदः क्रमात् ॥ ९०३ ॥ एकदा धनदश्रेष्ठि- गेहेऽभ्येत्य धनो द्विजः । जातः कर्मकरो गेह- कृत्यानि कुरुते सदा ॥ ९०४ ॥ अन्यदा तेन विप्रेण श्रेष्ठिनः सदनाद् रमा । छन्नं लात्वा गतं रात्रौ दूरदेशे कृतत्वरम् ॥ ९०५ ॥ ततः श्रेष्ठी रमां यातां दृष्ट्वा विप्रसमन्विताम् । ज्ञात्वा लात्वा पदौ तस्य विप्रस्य पृष्ठितो ययौ ॥ ९०६ ॥ धृत्वा तं तस्करं पश्चात् समानीय नृपान्तिकात् । यावद्धन्तुं रुपा श्रेष्ठी बालयामास शीघ्रतः ॥ ९०७ ॥ तावत्तत्रागतो ज्ञानी चन्द्रचूडाभिधो जगौ । श्रेष्ठिन् न हन्यते स्तेनो विप्रोऽसौ भवताऽधुना ॥ ९०८ ॥ श्रेष्ठी जगौ ममानेन हृता बही रमा रहः । अतश्चैनं हनिष्यामि चोरदण्डेन हेलया ॥ ९०९ ॥
52552525252552552552557251
॥ ३९५ ॥

Page #421

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ३९६ ॥
- ज्ञानी जगौ त्वया चन्द्र- पुरे पूर्वभवे किल । सोमस्य श्रीर्हता छन्नं प्रविश्य सदने निशि ॥ ९१० ॥ अतोऽनेन भवेsस्मिँ तब लक्ष्मी हृता रहः । अत एव न हन्येत विप्र एप वणिग्वर ! ॥ ९११ ॥
पने पुरे वणिग् वीरो भूपो मन्त्री पुरोहितः । श्रेष्ठिराट् श्रीधरथापि प्रीतभाजोऽभवन् मिथः ॥ ९१२ ॥ अतस्तेषां नृपादीनामिह प्रीतिः परस्परम् । अजायत भृशं पूर्व भवजस्नेहतः किल ॥ ९९३ ॥
* यतः - " यस्मिन् दृष्टे मनस्तोष: द्वेषश्च प्रलयं व्रजेत् । स विज्ञेयो मनुष्येण बान्धवः पूर्वजन्मनः ॥ ९९४ ॥ * यदुपात्तमन्यजन्मनि शुभमशुभं वा स्वकर्म्मपरिणत्या । तच्छक्यमन्यथा नैव कर्त्तुदेवासुरैरपि ॥ ९१५ ॥ ततो भीमः समुत्थाय मिथ्यादुः कृतपूर्वकम् । प्रीतिं चकार वीरेण समं धर्म्मप्रदानतः ॥ ९९६ ॥ ते सर्वे धर्ममान्त्यं कृत्वा स्वर्गसुखं क्रमात् । भुक्त्वा प्राप्य पुनर्जन्म मानुषं सुखदायकम् ॥ ९९७ ॥ प्राप्य भूरिभवान् स्वर्गे नृलोके च परस्परम् । आससादुः सुखं शैवं भूपादयोऽखिलाः क्रमात् ॥ ९१८ ॥ श्रुत्वेति राघवोऽप्राक्षीद् हस्तो नलेन मारितः । प्रहस्तश्च विनीलेन कर्म्मणा केन जल्पताम् १ ॥ ९९९ ॥ केवल्याह पुरे वर्ये कुशस्थलाभिधे श्रिया । इन्धकः पल्लवो विप्रान्वभूतां सोदरौ वरौ ॥ ९२० ॥ कृषिकर्म्मरतौ द्वौ च जिनेन्द्र मतसंश्रितौ । सेवेते संयतौ शुद्ध भिक्षाया दानतो मुदा ।। ९२१ ॥ * यतः - " रोगिणां सुहृदो वैद्याः प्रभ्रूणां चाटुकारिणः । मुनयो दुःखदग्धानां गणकाः क्षीणसम्पदाम् ॥ ९२२ ॥ "फ
BASES2s525252525
125525
॥ ३९६ ॥

Page #422

www.kobairth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥३९७॥
PSESSESSESSESESESESESETTE
तत्रैव सोदरौ कृष्ण-मुकुन्दौ वाडवौ सदा । निर्दयौ निन्दनं मौढयात् कुर्वाते साधुषु स्फुटम् ॥९२३ ॥ श्रीपुरे भूपतेवरि-मर्दनस्य सुधर्मि(मणः । दानं लातुं गताः कृष्ण-मुकुन्दाद्या द्विजाः क्रमात् ॥९२४ ।। लोभात् कृष्णमुकुन्दाभ्यां द्विजाविन्धकपल्लवौ । निहतौ हरिवर्षे तु अभूतां युग्मिनौ वृष्टात् ॥ ९२५ ॥ मृत्वा कृष्णमुकुन्दौ तु वने कालिञ्जराभिधे । अभृतौ शशकौ पाप-कर्मणा रोगसंयुतौ ॥९२६ ॥ यतः-'तिव्वकसायाण इहं पुरिसाणं साधुनिंदणपराणं । इंदियवसाणुयाणं णियमेणं दोग्गइगमणं' ॥१॥ मृत्वा ततो मृगौ जाती भीमेऽरण्येऽतिदुखितौ । ततश्च जम्बूको चन्द्रे बनेऽभूतां सरोगिणौ ॥ ९२७ ॥ एवं प्रान्त्वा भवास्तिर्यग्-योनिषु प्रचुरांस्तदा । अभूतां तापसौ बाल-तपोनिष्ठौ जटाधरौ ॥९२८ ।। मृत्वा विष्णुकुमारस्य भूपस्यारञ्जिकापुरे । पुत्रौ हस्तप्रहस्तौ तु प्रशस्तरूपधारिणौ ॥ ९२९ ।। युग्मिनौ ताविषे गत्वा श्रीपुरे वणिजौ वरौ । अभूतां धर्मकर्मादि-परौ सर्वज्ञसेवकौ ॥९३०॥ ततो गत्वा सुरावासे किष्किन्धाढे पुरे वरे । रक्षरजःसुतौ जातौ नलनीलाभिधौ वरौ ॥९३१ ॥ पूर्ववैरेण सङ्ग्रामे नलनीलौ नृपाङ्गजौ । नयतः स्म यमावासं हस्तप्रहस्तभूधवौ ॥९३२॥ यतः-"जो जेण हओ पुब्बं सो तेण हम्मए ण संदेहो । तम्हा ण हणेअब्बो अन्नो मोहादिई सत्तू ॥ ९३३ ॥ जो जीवाणं सेणिय ! देइ सुहं सो मुंजए सोक्खं । दुक्खं दुक्खावतो पाबइ नत्थेत्थ संदेहो ॥ ९३४ ॥"
ICP5525SELESTISSESSTIS:ETISH
॥३९७॥

Page #423

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ३९८ ॥
25255255 25 25 25 25 25 25 25
पुनः पप्रच्छ समस्तं ज्ञानिनं तु विशिल्यया । किं कृतं सुकृतं येन भवेऽत्र लक्ष्मणस्य तु ॥ ९३५ ॥ शक्तिर्विनिर्गता देहा द्विशिल्याकर सङ्गतः । ततो ज्ञानी जगौ राम ! शृणु प्रष्टव्यमेव हि ॥ ९३६ ॥ विजये पुण्डरीका धीरस्य चक्रिणः प्रिया । प्रीत्याह्वया सुताऽनङ्ग श्रीः सञ्जाता लसद्गुणा ॥ ९३७ ॥ सुप्रतिष्ठपुरीशेन पुनर्वसुखगामिना । हृत्वा यावद् गतो दूरे ताव- चत्रामिलन खगाः ॥ ९३८ ॥ जायमाने रणे भग्ने विमाने तस्य खेचरैः । क्वचिद्वनेऽपतत् कन्या प्रभेव शशिनो यथा ॥ ९३९ ॥ भीभे श्वापदसंद्रावे वने स्मृत्वा निजान् जनान् । रुदन्ती करुणारावं लाति पित्रादिका भिधाम् ॥ ९४० ॥ रुदित्वैव चिरं स्वं तु धीरयित्वा कनी च सा । कुर्वाणाऽथ फलाहार - मष्टमादि तपो व्यधात् ॥ ९४९ ॥ षष्ठाष्टमादिकं तीव्रं कुर्वाणा सा तपः सदा । निन्येऽब्दानां सहस्राणि त्रीणि संवेगवासिता ॥ ९४२ ॥ इतो मेरौ जिनान् नत्वा लब्धिवासः खगेश्वरः । तत्रायातो विलोक्याधः कनीं भूमिं समीयिवान् ॥ त्वा तामवलक्ष्यावक् खगः स एहि साम्प्रतम् । त्वां नेष्ये त्वपितुः पार्श्वे ततः सा प्राह तं प्रति ॥ ९४४ ॥ मया त्वनशनं लातं यन्नान्यत्र व्रजाम्यहम् । ततः खगो जगौ कन्या स्वरूपं चक्रिणः पुरः ॥ ९४५ ॥ वने तत्रागमच्चक्री यावत्तावन्निजाङ्गजाम् । ददर्श गल्यमानां त्व-जगरेण कुटुम्बयुग् ॥ ४६ ॥ तदाssस्यात् कर्षितुं लग्ने भूपे प्राहेति सा तदा । मयकाऽनशनं नूनं गृहीतं स्वर्गशर्मदम् ॥ ९४७ ॥
४३ ॥
PSASASASP552525252525252
॥ ३९८ ॥

Page #424

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
॥३९९॥
2525252525252525252525
ममानेन शरीरेण भक्षितेनाधुना किल । आशाऽस्य मकरस्यैव पूर्यतां तात ! साम्प्रतम् ॥ ९४८ ॥ भक्ष्येऽस्मिन् मच्छरीरे तु गृहीतेऽस्य तनुमतः । मृत्युर्भावी ततः पापं भविष्यति तवाऽतुलम् ॥ ९४९ ॥ भक्षितां नन्दिनीं तेन ज्ञात्वाऽभ्येत्य पुरे निजे । राज्यं दत्त्वाऽङ्गजायाऽऽशु दीक्षां लिप्सुरभूच्च सः ॥ ९५०॥ द्वाविंशत्या सहस्रैश्च पुत्राणां सह चक्रिराट् । जग्राह संयम चन्द्र-शेखराचार्यसन्निधौ ॥ ९५१ ॥ तपस्तप्त्वा चिरं प्राप्य केवलज्ञानमन्यदा । भूरिसाधुयुतश्चक्री जगाम शिवसअनि ॥९५२ ।। इतः सा कन्यका खाद्य-माना तेन दुरात्मना । धर्मध्यानपरा देवी दिव्यरूपाऽभवद्दिवि ॥ ९५३ ॥ अनङ्गश्रीस्ततो मृत्वा जिनधर्मस्य सेवया । द्रोणस्य भूपतेः पुत्री विशिल्याऽजनि रूपभाग् ॥९५४ ॥ अस्यां गर्भ प्रजातायां मातू रोगश्चिरोद्भवः । गतोऽन्येषां च लोकानां क्षयादिर्दुःशको द्रुतम् ॥ ९५५ ॥ जिनेन्द्रस्यार्चनां शश्व-त्तथा करोति साम्प्रतम् । यथाऽधुनाऽपि लोकाना-मरिष्टं ब्रजति क्षयम् ॥९५६ ॥ उक्तंच-'सो भणइ दोणदुहिआ अत्थि विसल्ला गुणाहिया लोए । जीसे गम्भत्थाए जणणी रोगेण परिमुक्का ॥ जिणसासणाणुरत्ता णिच्चं पूआसमुज्जयमईआ । बंधूहि परियणेण य पूइज्जइ देवया चेव ॥२॥ पहाणोदयेण तीसे सुरहिसुगंधेण स देव ! सित्तोऽहं । समयं णिययजणेण तेण णिरोगत्तणं पत्तो ॥३॥' * पुण्येन लभ्यते राज्यं पुण्येन गेहिनी सुताः । पुण्येन जायते देहो नीरोगश्चामलं यशः ॥ ९५७ ॥ ॥
255PSESZS22TSUSZS255

Page #425

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४००॥
SEISPISSESESESISTSZI25@!
अस्मिन्नेव भवे क्षिप्त्वा कोशेष पुरार्जितम् । विशिल्या यास्यति श्रेयः-पुर्या शुद्धवृषोदयात् ॥ ९५८ ।। तदेति धर्मामाकर्ये-न्द्रजिन्मन्दोदरी मुदा । कुम्भकर्णादयो भूपा वहवश्च व्रतं ललुः ॥ ९५९ ॥ निःकलङ्कां प्रियां सीतां गृहीत्वा रघुनन्दनः । विभीपणोक्तमार्गेण लङ्कायां प्राविशन्मुदा ॥९६०॥ लङ्काराज्यं प्रदायाऽऽशु बिभीषणार्थ राघवः । जिनार्चा कारयामास चक्रे च ( समस्त) जिनस असु ॥९६१ ॥ भरतोऽथ प्रणम्याऽवग रामं प्रति लसगिरा । चतुर्दश समा जाता कानने वसतस्तव ॥९६२ ॥ मातृपित्रदिता पूर्णा प्रतिज्ञाऽजनि साम्प्रतम् । राजते त्वां विनाऽयोध्या श्मशान स दृशा(शी) ननु ॥ ९६३ ॥ अतः स्वागमतः स्वर्ग-तुल्यां निजां पुरी कुरु । रावणाद्या द्विषोऽशेषा विजिता भवताचिरात् ॥ ९६४ ॥ ततो विभीषणं पृष्ट्वा रामोऽयोध्यापुरीं प्रति । उपक्रमं व्यधाद्याव-द्यातुं तावन्नरो जगौ ॥ ९६५ । अत्राऽऽसन्ने महातीर्थे वृषभाजितसज्ञके | विद्यते तत्र गत्वा त्वं नम श्रीवृषभाजितौ ॥९६६॥ पुष्पकं यानमारुह्य गत्वा च तीर्थयोस्तयोः । जिनयोः पूजनं चक्रे रामो वर्यमहोत्सवम् ॥९६७ ॥ दष्ट्वा बिभीषणं यानं पुष्पकं चाधिरुह्य च । रामो यातुमयोध्यायां चचाल लक्ष्मणादियुग ।।९६८ ॥ भूपेभ्य उपदां गृह्णन् ग्रामे ग्रामे पुरे पुरे । बहुमानं ददस्तेभ्यो-ऽचालीद् दाशरथिस्तदा ॥९६९ ॥ अयोध्यायां सुशोभायां तलिकातोरणादिभिः । रामो भ्रातृयुतश्चक्रे प्रवेशं रुचिरोत्सवम् ॥ ९७०।।
SESSESESTSESESESZS25PSIS
LI||४००

Page #426

शत्रुब्जय कल्पवृ०
॥ ४०१ ॥
12 hdse
1
आदौ जिनालये गत्वा प्रणम्य श्रीजिनाधिपम् । उदारैः स्तवनैश्चक्रे स्तुति रामनरेश्वरः । ९७१ ।। तथाहिप्रातः प्रभूतपुरुहूतनतानि पश्य पश्येति पश्यति पदानि तव प्रभोः ।
तस्याङ्घ्रियामलमलं विमलं मरुत्वान् संसेवते समसुपर्वयुतो नितान्तम् ॥ ९७२ ॥ त्रैलोक्यलोक कुमुदप्रमदप्रदायी कल्कान्धकारनिकरैक निराकरिष्णुः ।
आनम्रसर्वसुरराजसमाज ! राज-राजेति राजति तवाननपूर्णिमेन्दुः ॥ ९७३ ॥
जय जयेति जपन्ति निरन्तरं मनसि नाम नरास्तव ये विभो ! ।
तुद तुदेति तुदन्ति न तान् मनाग् मदनमोहमुखान्तरवैरिणः ॥ ९७४ ॥ निःशेषना किनरनाथनताङ्घ्रिपद्म ! पद्मातनूभवभवाभवभीतिनेतः ।
race भव विविभो ! वदनं प्रपश्यन् सत्सातभाग् भव भवेति भवेन् न को हि ॥ ९७५ ॥ अर्थिभ्यो मार्गितं दानं दत्त्वा सन्मान्य सज्जनान् । रामो निजालयं वर्य समायातः सदुत्सवम् ॥ ७६ ॥ तदाsयोध्यापुरि भूरिकुलको टिकुटुम्बयुग् । वर्यवप्रमहेभ्याली संयुता शोभतेतराम् ॥ ९७७ ॥ * यतः - सुरभवणसमं गेहं खितिसरो णाम हवइ पायारो । मेरुस्स चूलिआ इव तह य सभा वैजयंती अ ॥ ९७८ ॥ साला य विउलसोहा चंक्रमणं हव सुविहिनामेणं । गिरिकूडं पासायं तुंगं अवलोअणं चैव ॥ ९७९ ॥
525525525:
॥ ४०२ ॥

Page #427

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥४०२॥
2515STSZSZSZSESESZSGSZSE!
नामेण वद्धमाणं चित्तं पेछाहरं गिरिसरिन्छ । हुडअंडावयवं कूडं गम्मगिह म ॥९८०॥ कप्पतरुसमं दिव्वं एगत्थंभं च हवइ पासायं । तस्स पुण सव्वओ पिच ठियाणि देवीण भवणाई ।।९८१ ॥ अह सीह[ साह वाहणीविअ सेज्जाहर विट्ठरं दिणयराभं । ससिकिरणसन्निभाई चमराइ मउअफरिसाई॥९८२॥ वेरुलिअविमलदंडो छत्तं ससिसन्निहं मुहच्छायं । विसमोइयाउ गयणं लंघती पाउयाओ य ॥९८३ ॥ वत्थाइ अणग्याई दिव्बाई चेव भूसणवराई। दुन्भिज्ज चिअ कवयं मणिकुंडलजुवलयं कंतं ॥९८४ ॥ खग्गं गया य चक्कं कणयारि सिलीमुहा विअ अमोहा । विविहाइ महत्थाइ अण्णाणि वि एवमाईणि । पण्णास सहस्साई कोडीणं साहणस्स परिमाणं । एक्का य हवइ कोडी अन्भहिआ पवरघेणूणं ।। ९८६ ॥ सत्तरि कुलकोडीओ अहियाउ कुटुंबिआण जिट्ठाणं । साएयपुरवरीए वसंति धणरयणपुण्णाओ ॥९८७ ॥ कहलाससिहरसरिसोवमाइ भवणाई ताण सब्वाई । बलयगवामहिसीहि समाउलाई सुरम्माइ ॥९८८ ॥ . पोक्खरिणिदीहियासु अ आरामुज्जाणकाणणसमिद्धा । जिणवरघरेसु रम्मा देवपुरी चेव साएया ॥९८९ ॥ जिणवरभवणाणि तहिं रामेणं कारिआणि बहुआणि । हरिसेणेण व तइआ भविअजणाणंदिअकराई॥९९० ॥ गामपुरखेड़ कब्बडणयरी सा पट्टणाण मज्झत्था । इंदपुरी व कया साएया रामदेवेण ॥९९१ ॥ सव्वो जणो सुरूवो सब्यो धणधन्नरयणसंपुण्णो । सब्बो करभररहिओ सव्वो दाणुज्जओ णिच्चं ॥ ९९२ ॥
SP52SS22525SE SASPSESAS
॥४०२॥

Page #428

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
259125
कल्पवृ०
॥४०१॥
252525252
आदौ जिनालये गत्वा प्रणम्य श्रीजिनाधिपम् । उदारैः स्तवनैश्चक्रे स्तुति रामनरेश्वरः । ९७१ ॥ तथाहिप्रातः प्रभूतपुरुहूतनतानि पश्य पश्यति पश्यति पदानि तव प्रभोर्यः ।
तस्याध्रियामलमलं विमलं मरुत्वान् संसेवते समसुपर्वयुतो नितान्तम् ॥९७२ ॥ त्रैलोक्यलोककुमुदप्रमदप्रदायी कस्कान्धकारनिकरैकनिराकरिष्णुः ।
आनम्रसर्वसुरराजसमाज ! राज-राजेति राजति तवाननपूर्णिमेन्दुः ॥९७३ ॥ जय जयेति जपन्ति निरन्तरं मनसि नाम नरास्तव ये विभो ! ।
तुद तुदेति तुदन्ति न तान् मनाग् मदनमोहमुखान्तरवैरिणः ॥ ९७४ ।। निःशेषनाकिनरनाथनताङ्घ्रिपद्म ! पद्मातनूभवभवाभवभीतिनेतः ।
भक्त्या भवी भुवि विभो ! वदनं प्रपश्यन् सत्सातभाग् भव भवेति भवेन् न को हि ॥९७५॥ अर्थिभ्यो मार्गितं दानं दत्त्वा सन्मान्य सज्जनान् । रामो निजालयं वर्य समायातः सदुत्सबम् ॥ ९७६ ।।
तदाऽयोध्यापुरि भूरिकुलकोटिकुटुम्बयुग् । वर्यवप्रमहेभ्यालीसंयुता शोभतेतराम् ॥ ९७७॥ H* यतः-सुरभवणसमं गेहं खितिसरो णाम हवइ पायारो । मेरुस्स चूलिआ इव तह य सभा वेजयंती अ॥९७८॥
साला य विउलसोहा चंकमणं हवइ सुविहिनामेणं । गिरिकूडं पासायं तुंगं अवलोअणं चेव ॥९७९ ॥
TeSS52SSESES255255265297
॥४०१५

Page #429

शत्रुजय कल्पवृ० ॥ ४०२ ॥
2525525252525252525255
नामेण वद्धमाणं चित्तं पेछाहरं गिरिसरिच्छं । कुडअंडावयवं कूडं गभहिं समं ॥ ९८० ॥ कप्पतरुसमं दिव्वं एत्थंभं च वह पासायं । तस्स पुण सच्चओ चिचअ ठियाणि देवीण भवणाई ॥ ९८१ ॥ अह सीह [ साह ] वाहणीविअ सेज्जाहर विट्ठरं दिणयराभं । ससिकिरणसन्निभाई चमराह मउअफरिसाई ॥ ९८२ ॥ वेरुलिअविमलदंडो छत्तं ससिसन्निहं मुहच्छायं । विसमोइयाउ गयणं लंघंती पाउयाओ य ॥ ९८३ ॥
अणग्धा दिव्बाई' चैव भूसणवराई । दुग्भिज्जं चिअ कवयं मणिकुंडलजुवलयं कंतं ॥ ९८४ ॥ खरगं गया य चक्कं कणयारि सिलीमुहा विअ अमोहा । विविहार महत्थाई अण्णाणि वि एवमाईणि । पण्णास सहरसाई कोडीणं साहणस्स परिमाणं । एक्का य हवइ कोडी अन्भहिआ पवरघेणूणं ॥ ९८६ ॥ सतरि कुलकोडीओ अहियाउ कुटुंबिआण जिट्ठाणं । साएयपुरवरीए वसंति धणरयणपुण्णाओ ।। ९८७ ॥ कइला ससिहर सरिसोबमाइ भवणाई ताण सब्वाई' । बलयगवामहिसीहि समाउलाई सुरम्माई ॥ ९८८ ॥ पोक्खरिणिदीहियासु अ आरामुज्जाणकाणणसमिद्धा । जिणवरघरेसु रम्मा देवपुरी चैव साएया ॥ ९८९ ॥ जिणवरभवणाणि तहिं रामेणं कारिआणि बहुआणि । हरिसेणेण व तइआ भविअजणानंदिअकराई ॥ ९९० ॥ गामपुरखेड़ कबडणयरी सा पट्टणाण मज्झत्था | इंदपुरी व कया साया रामदेवेण ॥ ९९९ ॥
सब्वो जणो सुरूवो सच्चो धणधन्नरयणसंपुष्णो । सब्बो करभररहिओ सच्वो दाणुज्जओ णिच्वं ॥ ९९२ ॥
1525
35525452520
2525
॥ ४०२ ॥

Page #430

शत्रुऽजय
कल्पवृ० ॥ ४०३ ॥
25252525252
अत्रान्तरे लसद्गीत-नृत्यवाद्येषु भूरिषु । सुखलीनोऽपि भरतो सारं संसारमीक्षते ॥ ९९३ ॥ तथाहि - दुक्खेहिं माणुसत्तं लद्धं जलबुब्बूओवमं चवलं ।
गयकण्णचवललच्छी कुसुमसमं च जोवणं हवइ ।। ९९४ ॥
किंपागफलसरिच्छा भोगा जीअं च सुविणपरितुल्लं । पक्खिसमागमसरिसा बंधवनेहा अइदुरंता ।। ९९५ ।। धन्ना हु तायमाई ते सब्वे उज्झिऊण रज्जाई । उस सिरी देसि अत्थं सुगइपहं जे समोइण्णा ।। ९९६ ॥ धन्ना ते बालमुणी बालत्तणम्मि गहियसामण्णा । न य णाओ पेमरसो सज्झाए वावडमणेहिं ॥ ९९७ ॥ भरहाइमहापुरिसा धन्ना ते जे सिरिं पयहिऊणं । णिग्गंथा पञ्चईआ पत्ता सिवसासयं सोक्खं ॥ ९९८ ॥ तरुणत्तणंमि धम्मं जइहं न करेमि सिद्धिसुहगमणं । गहिओ जराए पच्छा उज्झिस्सं सोगअग्गीणं ॥ ९९९ ॥ गलगंड समाणे सरीरछीरं तहा वहंतेसु । थणफोडएस कावि हु हवइ रई मंसपिण्डेसु || १००० ॥ तंबोलरसालित्ते भरिए चिंच दंतकीडयाण मुहे । केरिया हव रई चुंविज्र्ज्जते अहरचम्मे || १००१ ॥ तो वरभरि बाहिरमट्ठे सहावदुरगंधे । को णाम करिज्ज रई जुवइसरीरे णरो मूढो || १००२ ॥ सुरभोगेसु न तित्तो जीवो सुरवरविमानवासम्मि । सो कह अविअहमणो माणुस भोगेसु तिप्पिहिह ।। १००३॥ एवं भरतभूपस्य ध्यायतोऽसारसंसृतिम् । मनो विरागवद् ज्ञात्वा रामोऽवम् भरतं प्रति ॥ १००४॥
SP5525252525525925925525E
॥ ४०३ ॥

Page #431

शत्रुजय
कल्पवृ०
1180811
स्वपित्रा यद्ददे राज्यं तुभ्यं वह! साम्प्रत व धर्म विमानो जिनोक्तं शिवसम्पदे ।। उक्तंच अम्ह पिअरेण जो बिहु भरह ! तुमं ठाविओ महारज्जे । तं भुंजसु मिश्मेवं वसुहं तिसमुद्दपरंतं ॥ एयं सुदरिसणं तुह वसे य विज्जाहराहिबा सच्वे । अहयं धरेमि च्छतं मंतीव अ लक्खणो यियं ॥ २ ॥ होइ तु सत्तुहणो चामरधारो भडा य संनिहिआ । बंधव ! करेहि रज्जं चिरकालं जाइओसि मया ॥ श्रुत्वेति भरतः प्राह यदुक्त सोदर ! स्वया । तत् सर्वं मयका मौला-वधारि भक्तिपूर्वकम् ॥ १००७ ॥ भुक्ता पृथ्वी प्रजाsरक्षि दत्तं दानं सुसाधवे । मयाsतो मेऽधुना चेतो विरागमभवद् भृशम् ॥ १००८ ॥ अनुमन्यध्वमाशु त्वं दीक्षाग्रहणहेतवे । कुरुष्व (वा) प्रतिबन्धं तु मम सम्प्रति सोदर ! ॥ १००९ ॥ * यतः -जह इंधणेण अग्गी न तिप्पड सायरो इसएहि । तह जीवो वि न तिप्पर महत्सु वि कामभोगेसु ॥5 * अग्निर्विप्रो यमो राजा समुद्र उदरं गृहम् । सप्तैतानि न पूर्यन्ते पूर्यमाणानि नित्यशः ॥ २ ॥ प्रोक्स्वैवं स यदा वृत्त ग्रहणायोस्थितो द्रुतम् । तदा रामेण संरुद्धः स्नेहेन व्याप्तचेतसा ॥ १०१० ॥ तदा सीता विशिल्या च भद्रा भानुमती रमा । सुभद्रेन्द्रमुखीरत्न-वती पद्मा सुकोमला ॥ १०११ ॥ चन्द्रकान्ता शुभानन्दा-मुख्या लक्ष्मणयोषितः । अन्या अपि वितन्वन्ति क्रीडां भरतसन्निधौ ॥ १०१२ ॥ भरतस्य प्रियाः सर्वाः समेत्य तत्क्षणात् तदा रागमुत्पादयन्त्यः श्रा तत्रैत्येति जगुस्तदा ॥ १०१३ ॥
॥ ४०४॥

Page #432

शत्रुञ्जय
कल्पवृ• ॥ ४०५ ॥
18252525252525
525P5
उन्मत्ता सिन्धुरेन्द्रा रयजितपवना वीतयः स्यन्दनांश्च । लक्ष्मी रूपा युवत्यः सततकथितकृत् सेवकाचामरौघाः ॥ श्वेतं छत्रं च राज्यं बहुविभवयुतं भोगसौख्यं विहाय ।
दीक्षां भिक्षादिकष्टां भरत ! कथमिहालासि सद्योऽधुना त्वम् ॥ १०१५ ॥ भोगान् मुक्ष्वाधुना पूर्व - पुण्यायातान् मनोहरान् । गृह्णीयाश्वरमे काले त्यक्त्वा भोगसुखं किल ॥ १०१६ ॥ इत आलानमुन्मूल्य कुम्भी त्रैलोक्यमण्डपात् । पातयन् भित्तिवृक्षादीन् समागाद्भरतान्तिके ॥ १०१७ ॥ तदा हाहारवं कुर्वन् लोकः सर्वो दिशोदिशम् । नष्टो हलिहरी तत्रा - जग्मतुस्त्वरितं स्फुटम् ॥ १०१८ ॥ बद्ध्वा कुंजरो नीय- मानोऽथ भरतादिभिः । पश्यन् पुनः पुनः दृग्भ्यां भरतं याति वर्त्मनि ॥ १०१९ ॥ आलाना दृढे स्तम्भे बद्धस्तैः कुञ्जरः स च । भरतं वीक्ष्य संप्राप जातिस्मृति स्वयं तदा ॥ १०२० ॥ विस्मेरनयनः कुम्भी भरताभिमुखो ध्रुवम् । स्थित्वाऽक्षिसलिलं मुञ्चन् नाति भिक्षां बुभुक्षितः || १०२१ ॥ पुनः पुनर्गजो मुञ्चन्नभ्रूणि प्राग्भवं स्मरन् । मित्रपूर्वभवोद्भूतं भरतं वीक्षते स्म स ।। १०२२ ॥ सोमदिट्ठी संजुओ मित्तो वंभे सुरो पुरा आसि । चइऊण नरवरिंदो जाओ बलसत्तिसंपन्नो ॥ १०२३ ॥ हा ! कहं अहयं पुण निंदिअकम्मो तिरिक्खजोणीसु । कह हत्थि समुप्पन्नो विवेगरहिओ अनयकारी ॥ तम्हा करेमि संप तं कम्मं जेण सब्वदुक्खाई । छेतूणं देवलोए भुंजामि जहिच्छिए भोगे ॥ १०२५ ॥
1252525245252562525252556
॥ ४०५ ॥

Page #433

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
ESS
ISPSESSGESESSE
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४०६॥
श्रीरामो लक्ष्मणः श्रीमान् भरतोऽपि परे जनीः । दध्युश्चेत् केवलीहै ति तदा हस्तिमनो वदेत् ॥ १०२६ ॥ इतस्तत्र पुरे देश-भूषणः कुलभूषणः । संयतौ द्वौ समायातौ विशुद्धचरणादरौ ॥१०२७ ।। कुर्वाणयोस्तयोः शुक्ल ध्यानं पुण्यतमःक्षयात् । उत्पन्नं केवलज्ञानं लोकालोकप्रकाशकम् ॥ १०२८ ॥ देवैविरचिते ज्ञान्यु-त्सवेऽथ देशभूपणः । दातुं यदोपदेशं तु लग्नो रैविष्टरस्थितः ॥१०२९ ।। तदा पयः समायातं ज्ञानिनं भातृसंयुतः । अग्रे कृत्वा गजं नन्तुं ज्ञानिपार्वे समीयिवान् ॥१०३०॥ प्रदक्षिणात्रयं दत्त्वा ज्ञानिनो राघवो मुदा । भ्रातृहस्तियुतो धर्म श्रोतुमग्रे ह्युपाविशत् ॥१०३१॥ ततो भव्यावबोधाय केवली देशभूषणः । धर्म जीवदयायुक्त द्विधा प्राहेति विस्तरात् ॥१०३२ ॥ * तथाहि-पढमो गिहवासीणं सायारो णेगपज्जवो धम्मो । होइ निरायारो पुण णिग्गंथाणं जइवराणं ॥१॥ * धम्मो अ परमपंधू ताणं सरणं च होइ जीवस्स । धम्मो सुहाण मूलं धम्मो कामदुहा घेणु ॥२॥ इत्यादिक अथ लक्ष्मीधरोऽप्राक्षीद् भरतं प्रेक्ष्य कुम्भ्ययम् । मोदते मुश्चते चाश्रु कथं तत् कथ्यतां गुरो! ॥१०३३ ॥ देशभूषण आचष्ट प्राप्य जातिस्मृति गजः । भरतेक्षणतः पूर्व भवं निन्दति साम्प्रतम् ॥१०३४ ॥ लक्ष्मणोऽवग् वदेदानी कुम्भिपूर्वभवान् यते ! । ततो ज्ञानी जगौ पूर्व-भवास्तस्यैव दन्तिनः ॥ १०३५॥ यदा श्रीवृषभो वृत्तं जग्राह सुरसाक्षिकम् । तदा कच्छमहाकच्छा-दयो वृषभसेवकाः ॥१०३६ ॥
252525252525
HI४०६॥

Page #434

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmwww
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४०७॥
TISSEST222TZITSUKI
चतुःसहस्रसङ्खथाकाः संयमं प्रभुणा समम् । लात्वा तपःपराश्चेलु-माद् ग्रामे पुरात् पुरे ॥१०३७ ॥ युग्मम् भिक्षामलभमानास्ते बुभुक्षाबाधिता भृशम् । षण्मासान्तः प्रभु मुक्त्वा बभूवुस्तापसाः पुनः ॥ १०३८ ॥ तरुमूलफलाहाराः शश्वद्वल्कलधारिणः । जटाधरा निजछन्द-चारिणस्तापसाच ते ॥१०३९ ।। गत्वा मरुन्नदीकूले कुर्वाणाः स वनं पुनः । भिक्षां लान्तो गृहस्थेभ्यो निर्वाहं कुर्वते निजम् ॥ १०४० ।। युग्मम् उत्पन्ने स्वामिनो ज्ञाने मरीचिस्तापसः पुनः । व्रतं लात्वा पुनर्भग्नः संयमादजनिष्ट सः ॥ १०४१ ॥ तदा प्रल्हादनक्षोणी-पतेः पातो रमापुरीम् । सूते स्म श्रीप्रिया चन्द्रो-दयनरोदयौ सुतौ ॥१०४२ ।। वैराग्यवासितस्वान्त-स्तदा चन्द्रोदयः सुतः । सूरोदययुतो दीक्षां जग्राह प्रभुणा समम् ॥१०४३ ॥ भग्नौ वृत्तात् क्रमाच्छिष्यौ मारिचेश्च तपस्विनः । भूत्वा मृत्वा भवान् भूरीन् भ्रमतः स्म तपस्विनौ ॥ १०४४ ॥ अथ चन्द्रोदयो नाग पुरे हरिमतेः खलु । प्रल्हादनाप्रियाजातोऽभवत् कुलकरो नृपः ॥१०४५ ॥ सूरोदयोपि तस्मिंस्तत्-पुरे विश्वभवात्मजः । विप्रोऽग्निकुण्डिका-जातो नाम्ना शुचिरतोऽजनि ।।१०४६ ॥ कुलङ्करो नृपोन्येद्य-स्तापसोपास्तये वजन् । अभिचन्द्र मुनि मार्गे वीक्ष्याऽनंसीचदा मुदा ॥१०४७॥ तदा धर्माशिषं दत्त्वा ज्ञात्वा तं भद्रकात्मजम् । कुलङ्करं प्रति प्राह प्रबोधाय मुनीश्वरः ॥ १०४८ ॥ यत्र त्वं तापसं नन्तुं यासि तत्राऽस्ति दारु यत । तन्मध्ये सर्परूपेण विद्यते ते पितामहः ॥१०४९।।
SESSPSSPSS255252STSSES
॥४०७॥
7

Page #435

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
S
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४०८॥
ELIPS
तस्मिन् विदारिते काष्ठे गत्वा तत्र महीभुजः । दृष्टः सर्पस्ततोऽरक्षि तत्र रोग तपस्विना ॥१०५०॥ ततस्तं ज्ञानिनं सत्यं मत्वा भूयो यतेगिरा । लिलासुरभवद् वृत्तं कल्याणकमलाप्रदे(दं) ॥१०५१॥ राज्ञो मुखादहिः सोऽपि स्मृत्वा पञ्चनमःकृतिम् । मृत्वा मरुद्गृहे देवो महर्द्धिः समजायत ॥१०५२ ।। पत्नी पुरोहिताऽऽसताऽन्यदा कुलकरं प्रति । विषदानान्निनायाऽऽशु मृति क्रूरतराशया ॥१०५३ ॥ मृतः कुलङ्करः श्वेड-योगादार्तिपरस्तदा । शशकोऽभूत्ततो मोर-स्ततो नागस्ततो गजः ॥ १०५४ ॥ कुर्कुरो दर्दुरस्तस्माद् भवात् सर्पश्च दर्दुरः । अभूत् शुचिरतो मृत्वा गजः सूरोदयासुमान् ॥१०५५॥ ततो मच्छोऽभवत् काक-भक्षितः कुर्कुटोऽजनि । ततः काकस्ततः कुम्भी तत ओतुस्ततो गजः ॥१०५६ ॥ चन्द्रोदयासुमान विप्रो भूत्वा स्नानेन भूरिशः । जीवान् हत्वाऽभवद् व्याघ्र-स्ततो मच्छोऽभवत् पुनः ॥ चतुर्योनिषु सम्प्राप्य भवान् भूरीन नरादिषु । चन्द्रोद्रयासुमान् जातो विप्रः कमलपत्तने ॥ १८५८ ॥ तत्र प्राप्य वृष जैनं कुर्वाणो वरभावतः । मृत्वा गत्वा दिवि च्युत्वा भरतोऽयमभून्नृपः ॥१०५९ ॥ अकामनिर्जराकर्म तीव्रतपोयोगात् क्षयन् तप । कमलेपत्तने तस्मिन् विप्रस्य च स्यतित्वतं (१) ।
___ सुहृत् प्रीतिपरो जातो जैनधर्मरतः पुनः ॥ युग्मम् ।। १०६०॥ मायया वश्चयन् लोकान् धर्माज्जातः स निर्जरः । पूर्वोपार्जितपुण्येन सदैव सुखवानभूत् ॥ १०६१ ॥
४०८॥

Page #436

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४०९॥
2525252525252525252SOSE
मायोपार्जितपापस्यो-दयाद्विप्रासुमान च्युतः । विन्ध्याटव्यामभूद्धस्ति हस्तिनीशतसेवितः ॥१०६२ ।। सूरोदयासुमान् भ्रान्त्वा भवेषु भूरिषु क्रमात् । विन्ध्याटव्यामभूद्धस्ति हस्तिनीशतसेवितः ॥१०६३ ॥ बलिनं हस्तिनं दृष्ट्वा रावणो भूमिनायकः । आनिनाय निजावासे महामहःपुरस्सरम् ॥ १०६४ ।। दशास्यस्तस्य भुवना-लङ्कारेत्यभिधां ददौ । अधुना लक्ष्मणावासे विद्यतेऽसौ मतङ्गजः ॥१०६५॥ अधुना भरतं पूर्वभव-सोदरमेक्ष्य स । कुञ्जरो निन्दति स्वीयं भवं तिर्यग्भव ध्रुवम् ॥१०६६॥ यतश्चैतौ यतिचन्द्रो-दयमूरोदयाभिधौ । दीक्षां श्रीवृषभोपान्ते लात्वा प्रमादमीयतुः ॥१.६७ ॥ अतो भूरिभवान् भ्रान्त्वाऽधुना भरतकुञ्जरौ । अभूतां भूपमातङ्ग-वंशभूषणकारकौ ॥ १०६८॥ अयं कुम्भ्यधुना वृत्तं लिलासुर्मुक्तिहेतवे । अशक्तो निन्दति स्वीयं भवं तिर्यग्भवोद्भवम् ॥१०६९।। यतः-भंतूण लोहखंभं एसो हु गओ बलेण संखुभिओ । भरहालोए सुमरिज पुब्बभवं उवसमं पत्तो ॥१०७०॥ यतः-नाऊणं एवमेयं चवलतडियसमं सव्वसत्ताणजीयं, संजोगाविप्पओगा पुणरबि बहवो होति संबंधिबंधा । संसारं दुखसारं परिभमिय चिरं माणुसत्तं लहे, तुज्झेत्थं धम्मकज्जं कुणह सुविमलं बुद्धिमन्ताऽपमत्ता ॥ एवं ज्ञानी वचः श्रुत्वा भरतादिमहीभुजः । बहवः संयमं लातुकामा जाता शिवाप्तये ॥१०७२ ॥ तत उत्थाय भरतः कृताञ्जलिर्जगावदः । भग्नोऽहं भवदुःखेभ्यो भ्रामं भ्रामं भवान् बहून् ॥१०७३ ।।
RSSSSSSSS 25525252
AN४०९॥

Page #437

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
m
शत्रुजय कल्पवृ०
SESESEISTS25PS
दीक्षातरणिदानेन महान्तं भववारिधिम् । उत्तारय ऽऽशु मां ज्ञानिन् ! कर्माष्टकविनाशये ॥१०७४ ॥ विहाय तृणवद्राज्यं त्यक्तनिशेषभूषणः । सहस्रभूपपुग् दीक्षां भरतोऽलाद् गुरोः पुरः ॥१०७५ ॥ साधु साध्विति गीर्वाण जल्पन्तो गगनाङ्गणात् । पुष्पवृष्टिं व्यधुस्तेषां यतीनां मस्तकोपरि ॥१०७६ ॥ अन्ये तु बहवो भूपाः श्राद्धधर्म दयामयम् । अङ्गीचक्रुस्तथाऽन्येपि लोका मुदितमानसाः ॥१०७७ ॥ इतो भरतमवाप्त-संयमं वीक्ष्य कैकयी । मूर्च्छया न्यपतद् भूमौ सूनोवियोगदुःखिता ॥१८७८ ॥ क्षणात् समुत्थिता राज्ञी कैकयी ज्ञानिना तदा । प्रोक्ता किं क्रियते शोकः सूनोवियोगजस्त्वया ॥ १०७९ ॥ अनन्ता नन्दना जाता अनन्तेषु भवेष्वहो । तेषां वियोग आसीत्ते शोकोऽतः क्रियते कथम् ॥ १०८० ॥ * यत उक्त च-" माता पितृसहस्राणि पुत्रदारशतानि च । संसारेऽत्र व्यतीतानि कस्याऽहं कस्य बान्धवाः ।।
अहं तातः ! त्वया जातो मया त्वं च सहस्रशः। सुत एव पिता जातस्तातमायाविमोहितः ॥१०८२ ॥ संसारे विविधैर्भेदैः मया दृष्ट्वा सहस्रशः । मातरः पितरः पुत्रा बान्धवाश्चैते कोटिशः ॥१०८३ ॥ आगतोऽहं गतश्चाहं नानायोनिशतेष्वपि । भ्रान्तोऽहं सुचिरं तत्र यन्त्रबद्धघटीनिभः ॥१०८४ ॥ एवं तवाऽस्य पुत्रस्या-न्यस्यापि देहिनः पुनः । पुत्रपौत्रादिसम्बन्धा बभूवुर्बहुशः खलु ॥१०८५ ॥ अथ संवेगमापना कैकयी संसृति तदा । निन्दन्ती मन्यते देह-पुत्रादि फल्गु तत्क्षणात् ॥१०८६ ॥
ummon2525SUSOS252SESSEISOS
mammomamimom
४१०॥

Page #438

www.kobairth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ० ॥४११॥
JESESEASESS S2525252SSESTI
ततः स्त्रीणां सहस्रैश्च संयुता कैकयी मुदा । संयत्याः सन्निधौ दीक्षां लात्वा प्रापुः शिवश्रियम् ॥१०८७ ॥ मुनिपाइ स मातङ्गः प्रव्रज्य विरतिं तदा । षष्ठाष्टमादि कुरुते तपस्तीनं निरन्तरम् ।। १०८८ ॥ पारणे शुष्कपत्रादि प्रासुकं भक्षयन् गजः । चत्वारि हायनान्येव तपः षष्ठादि स व्यधात् ॥१०८९ ।। कृत्वा संलेखनां प्रान्ते मृत्वा स कुञ्जरः क्रमाव । ब्रह्मस्वर्गे गतः सौख्यं भुङ्क्तेस्म समयं बहु ॥ १०९० ॥ ततश्च्युतो गजो देवः सम्प्राप्य मानुषं भवम् । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-सातमासादयिष्यति ॥ १०९१॥ सुमेरुवत् स्थिरो धीरो बिहरन् भरतो भुवि । समशत्रसुहृद्भावो-ऽसातसातसमाशयः ॥१०९२ ॥ भरतस्तीव्रतपसा क्षिप्त्वा शेषतमश्चयम् । सम्प्राप्य केवलज्ञानं सिद्धाद्री शिवमाप्तवान् ।। १०९३॥ भरतेन समं ये तु सिद्धार्थरतिवर्द्धनौ । धनवाहमुखा भूपा-स्तेऽपि केचिच्छिवं ययुः ॥१०९४ ॥ केचित स्वर्गे तृतीये तु केचित् तुर्ये च पञ्चमे । केचित् सर्वार्थसिद्धे च विमाने समुपागमन् ॥१०९५ ॥ तेऽपि वाचंयमाः स्वर्गाच्च्युत्वाऽऽप्य मानुषं भवम् । क्षिप्त्वा कर्माखिलं मुक्ति-पुरीं यास्यन्ति हेलया ॥ भरतस्य वियोगेन लक्ष्मणो दुःखितो हृदि । यावदासीत्तदाऽऽगत्य विराधः सेवको जगौ ॥ १०९७ ।। भरतोऽखिलकम्मौंघ क्षिप्त्वा गत्वा शिवाचले । ययौ मुक्तिपुरी हर्ष मागमल्लक्ष्मणो भृशम् ॥१०९८ ।। रामोऽथ भूपतीन् भूरी-नाकार्य रुचिरोत्सवम् । अभ्यपिञ्चत् तदा राज्ये लक्ष्मणं चक्रधारिणम् ॥१०९९ ॥
22STSETSESSISSISSES

Page #439

Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir
शत्रुष्जय कल्पवृ०
॥४१२॥
PG2PLPSPSUSUSTUST
विभीषणं त्रिकूटे तु सुग्रीवानराधिपम् । किष्किन्धायां मरुत्पुत्र श्रीपुरे श्रीगिरिस्थिते ॥११.०॥ नीलं रक्षःपुरे बर्ये प्रतिसूरं हनूरुहे । चन्द्रोदरं च पाताल-लङ्कायां न्यविशन्मुदा ॥११०१॥ त्रिभिर्विशेषकम् वैताढथे दक्षिणश्रेण्यां नगरे रथनू पुरे । भामण्डलो भुनक्ति स्म भूरिविद्याधराश्रितः ॥११०२॥ अथ रामो जगौ भ्रातुः शत्रघ्नस्य पुरस्त्विति । रोचते या पुरी चित्तेऽयोध्या तब साम्प्रतम् ॥ ११०३ ॥ त्वं सम्मार्गय शत्रुघ्न ! राज्यरीशिसुहेतवे । अयोध्यां वा गृहाण त्वं पैतृकी नगरी वराम् ॥११.४ ॥ अथ शत्रुध्न आचष्ट राम प्रति कृताञ्जलिः । मथुरा नगरी मह्यं विश्राणय प्रसघ तु ॥११०५ ।। रामोऽवग् मथुरापुर्या मधुराजा बलोत्कटः । जामाता दशवक्त्रस्य चमर-प्रत्तशूलभृत् ॥ ११०६ ॥ तस्य हस्ते शिशूलं यद् विद्यते ज्वलनधुति । तन्मुक्तं विद्विषां शीर्ष-सहस्रं द्युति हेलया ॥११०७॥ अतः स दुःशको भूपो मधुः सुरसदामपि । बलवन्तो भटा लक्ष-मितास्तं संश्रिताः किल ॥११०८॥ पालयन् पृथिवीं न्याया-न्नैव केनापि जिप्यते । ततः कथं पुरी सा तु तुभ्यं प्रदास्यतेऽधुना ? ॥ ११०९॥ शत्रुघ्नोऽवगहं जित्वा मधुभूपं बलोत्कटम् । राज्यं लास्यामि मह्यं तु त्वमादेशं प्रदेहि हि ॥१११० ॥ रामस्याऽऽदेशमादाय शत्रुघ्नो वैरिणं प्रति । जेतुं चचाल यावच्च तावन्माता जगाविति ॥ ११११ ।। पुत्र ! सोऽस्ति बली वैरी सन्तोषं कुर्वतस्त्वकम् । शत्रुघ्नोऽवग जिना मह्यं राज्यं दास्यन्ति निश्चितम् ॥१११२॥5
SZEGELSEITSETADES
||४१२॥

Page #440

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४१३॥
SSSSSESESASSESESESE
यतः-तिलोकमंगला वि हु असुरसुरणमंसिआ भयविमुक्का । ते दितु मंगलं मम जिअभावरिउबला सब्वे ॥ रामोऽवक छलतो वैरी जिप्यते न बलेन च । यतश्छली स विद्यते विद्याशस्त्रादिभिर्भृशम् ॥१११४ ॥ ततो जिनालये गत्वा प्रणम्य वृषभं जिनम् । शत्रुघ्न: सबलोऽचाली-ज्जेतुं शत्रु शुभेऽहनि ॥१११५ ॥ समेत्य मथुरोपान्ते शत्रघ्नो यावता स्थितः । तावन्मन्त्री जगौ दुष्टो दुर्जयो विद्यते मधुः ॥१११६ ॥ अतिवीर्यश्च गन्धारो वरवीर्यों महीपतिः । मधुना विजितः पूर्वं शूलं च धरता करे ॥१११७ ॥ इतोऽन्यः सुभटोऽभ्येत्य जगौ शत्रुघ्नं साम्प्रतम् । मथुराया बहिर्रमो-द्यानेऽस्ति मधुभूपतिः ॥१११८ ॥ नर्तकीपार्श्वतो नृत्यं कारयन् मधुभूपतिः । न वेत्त्यस्तमितं सूर्य-मुद्गतं च विलोकयन् ॥१११९ ॥ येन शूलेन मधुना जिप्यन्ते वैरिणः खलु । तदस्तं विद्यते गेहे पुर्यन्तः तत्र गम्यते ॥११२० ॥ श्रुत्वेति नगरद्धारं भक्त्वा शत्रुघ्नभूपतिः । प्रविश्य मथुरामध्ये जयढक्कामवादयत् ॥११२१ ।। जयढक्कारवं श्रुत्वा प्रविष्टं वैरिणं पुरि । ज्ञात्वा मधू रणं कर्तुं समागान्मथुरामुखे ॥ ११२२ ॥ शुलरिक्तो मधुर्युद्धथन् बलिष्ठोऽपि रणाङ्गणे । वेष्टितः परितोऽत्यन्तं शत्रुघ्नेन महीभुजा ॥ ११२३ ॥ तदा मधुसुतोऽतीव बलिष्ठो लवणाभिधः । युद्धं कुर्वन् हतो मृत्यु-मगाव शत्रुघ्नभूभुजा ॥११२४ ॥ दृष्ट्वा हतं सुतं क्रोध-वह्विना ज्वलितो मधुः । उत्थितो यमवद् युद्धं कुर्वन् सार्द्ध च शत्रुणा ॥ ११२५ ॥
ILSTSSASSISTS25525TIESE
॥४१३॥

Page #441

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४१४॥
PESTSESTSESESCITIZE
त्रिशूलरहितोऽप्येष मधुर्महाबलो नृपः । शत्रुघ्नेन समं युद्धं मासमेकं व्यधात्तदा ॥११२६ ॥ आगतं मरणं दृष्ट्वा पुत्रशोकसमाकुलः । मधुर्दध्यौ मया पूर्व किं लले न हि संयमः ॥११२७ ॥ यतः- " मरणं गाऊण धुवं कुसुमसमं जोव्वणं चला रिद्धि ।
अवसेण मए तइया ण को धम्मो पमाएणं ॥१॥ पज्जलियम्मि वि भवणे कूवतलायस्स खणणमारंभो । अहिणा दट्ठस्स जए को कालो मन्तजवणस्स ॥२॥ तम्हा पुरिसेण जए अप्पहिअं निययमेव कायब्वं । मरणम्मि समावडीए संपइ समरामि अरहतं ॥३॥ अरहन्ते सिद्धे चिअ साहू तह केवलीय धम्मो य । एए हवंति निययं चत्तारि वि मंगलं मज्झ ॥४॥ एगो जायइ जीवो इको उप्पज्जइ भमइ इको । सो चेव मरइ इक्को इको चिअ पावए सिद्धिं ॥५॥ ध्यात्वेति त्यक्तशस्त्रादि-मधुर्लश्चितमस्तकः । सर्वसावद्यविरति-मुच्चचार स्वयं तदा ॥११२८ ॥ तत्रैत्य निर्जरा योम्नि मधुसंयतमस्तके । व्यधुः कुसुमवृष्टिं तु देववाद्यपुरस्सरम् ॥ ११२९ ।। शत्रुघ्नेन ततस्तत्रा-भ्येत्य तस्य पदोस्तले । पतित्वा क्षमितो मिथ्या-दुष्कृतस्य प्रदानतः ॥११३०॥ त्वं मधो ! भाग्यवानेव यतो राज्यं तृणवत्तदा । त्यक्त्वाऽऽदाः संयम मुक्ति-सुखसंततिदायकम् ॥ ११३१ ॥ अहं तु परराज्येप्सु-रस्मि दुष्टमना भृशम् । मम श्वभ्रं विनाऽन्यत्र गतिर्नान्या भविष्यति ॥११३२ ।।
SESESESSISTSZEITSSTE
॥४१४॥

Page #442

शत्रुञ्जय
कल्पवृ० ॥ ४१५ ॥
5252522525255252525255252
धर्म्मध्यानपरोऽत्यन्तं मधुः साधुशिरोमणिः । तृतीये ताविषे देवो - ऽजनि भासुरविग्रहः ॥ ११३३ ॥ आराध्य चमरं शूलं शत्रुघ्नो लसदुत्सवम् । हस्ते जग्राह चक्रीव चक्रं भासुरदीप्तिमत् ॥ ११३४ ॥ जित्वा मधुं तु शत्रुघ्नो मथुरामात्मसात्पुनः । कृत्वाऽयोध्यापुरीमैत्या-नंसीद्रामादिसोदरम् ॥ ११३५ ॥ रामोsपि नगरे तत्र गत्वा राज्याभिषेचनम् । शत्रुघ्नस्यं व्यधान्नाना- महोत्सव पुरस्मरम् ॥ ११३६ ।। अन्येद्युर्ज्ञानिनं नत्वा श्रुत्वा धम्मं जिनोदितम् । रामोऽप्राक्षीत् कथं भूरि-पुरेषु प्रवरेष्वपि ।। ११३७ ।। याचिता मथुरा आत्रा शत्रुध्नेन निगद्यताम् । ततो ज्ञान्यभणद् राम ! श्रूयतां यत् त्वयोदितम् ॥ ११३८ ॥ मथुरायां तु जवण देवो धनप्रियो वणिग् । वसन् धर्ममकुर्वाणो मृत्वाऽथ वासोऽजनि ॥ ११३९ ॥ वायसोsपि मृतो जातो महिषो मथुरापुरि । ततोऽभूद् गवलस्तस्माद् गत्वा महिषोऽन्तरा ॥। ११४० ॥ कमघशमनाज्जातो दारिद्री मनुजः पुनः । विप्रो यतिपदाम्भोजं सेवते स्म निरंतरम् ॥ ११४१ ॥ तस्यैव नगरस्येशे शङ्किते दूरतो गते । महादेवी प्रियाssसक्ता तस्मिन् विप्रेऽभवद् भृशम् ॥ ११४२ ॥ अकस्मान्नृपतौ तस्मिन् समायाते निजालये । भीता पत्नी जगावेष तस्करोऽयमिहागतः ॥। ११४३ ॥ स्तेनं कृत्वा नृपो धृत्वा तमचालयदञ्जसा । वधाय वहिरुद्याने तत्र साधुः समागमत् ॥ ११४४ ॥ साधुना मोचितो दीक्षां लात्वा विप्रस्तपः परः । मृत्वा प्रान्ते सुरो दिव्य-तनुर्जातः सुरालये ।। ११४५ ॥
॥ ४१५ ॥

Page #443

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
H जीवो जवणदेवस्य भुक्त्वा तत्र सुखं चिरम् । च्युत्वाऽभून्मथुरापुर्या महेभ्यो धनदाभिधः ॥ ११४६ ॥ Hएवं जवणदेवस्य जीवो भूरि-भवान् क्रमात् । उत्पन्नो मथुरापुर्या नरनारीभवादिभिः ॥११४७ ॥
इतश्च मथुरापुर्या चन्द्रभद्रमहीपतेः । पत्न्यस्तिस्रोऽभवन् वर्या लक्ष्मी-पद्मा-रमाभिधाः ॥११४८ ॥
आद्यपत्न्याः सुतः सूरः शूरतुल्यपराक्रमः । वभूव क्रमतो मार-रूपः स्वीयतनुत्विषा ॥ ११४९ ॥ शत्रुञ्जय
द्वितीयाऽसूत पुत्रौ तु रामभीमाभिधानतः । क्रमेण भवतां रूप-पराभूतरमाभवौ ॥११५०॥ कल्पवृक्ष
तृतीयस्या अभूत् पुत्रो धनदस्यासुमान् पुनः । तस्यासीदचलेत्याह्वा चारूत्सवपुरस्सरम् ॥ ११५१ ॥ ॥४१६॥
इतो मृगाङ्कनगरे मङ्गिकाया सुतोऽभवत् । अङ्कनामा लसद्रूपः पूर्वपुण्यशुभोदयात् ॥११५२ ॥ क्रमादविनयीभूतो जनकेनाथ ताडितः । अङ्को देशान्तरे ग्रामे ग्रामे बभ्राम सन्ततम् ॥११५३ ॥ सपत्नीतनयः श्वेड-दानाद् भूपप्रियोऽपि च । हन्यमानोऽचलच्छन्नं प्रविष्टो दिवसात्यये ॥११५४ ॥ कटकेनाऽथ विद्धानि-रशक्तश्चलितुं वने । अचलो वीक्षितोकेन गच्छतेन्धनमौलिना ॥ ११५५ ॥ उत्तार्येन्धनभारं स कण्टकं चाचलाधितः । उच्चकर्ष यदा तं प्रतीत्यचलस्तदा ॥११५६ ॥ ततोऽचलो जगादाएं प्रत्येवं यदि चेन्मम । राज्यं भावि तदा तत्रा-गन्तव्यं भवताऽङ्कक ! ॥११५७ ॥ अचलेनेति गदिते श्रावस्त्यामङ्क ईयिवान् । अचलोऽपि कोशाम्ब्या-मुद्याने समुपेयिवान् ॥११५८ ॥
SZS252525252SE2S
ESSASTSESETESTSESES25
winnar
॥४१६॥
SESE

Page #444

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ.
॥४१७॥
PISSELSESSESSIGHTSELSES
कोशाम्बीशस्तदेवेन्द्र-दत्तः खरुलिका-गतः । धनुर्विद्या विदं-ज्ञात्वा-चलं हृष्टोऽभवन्नृपः ॥११५९ ॥ विश्राणितेन्द्रदत्तेन मित्रदत्ता स्वनन्दिनी । अचलाय ततो राज्यं नृपोऽदाद् रुचिरोत्सवम् ॥११६० ॥ अङ्गादि-विषयान् जित्वा भूरीभाश्वनृसंयुतः । मथुरासन्निधौ प्राप्तोऽचलो विग्रहहेतवे ॥ ११६१ ॥ धनप्रदानतः सर्वान् पुत्रादिनृपसेवकान् । वशीकृतान् द्विषाऽनेन चन्द्रभद्रो विवेद च ॥११६२ ।। ततः सन्धिकृते राजा समुद्रं निजशालकम् । अचलस्यान्तिके प्रैपीद् ददर्श सोऽचलं तदा ॥ ११६३ ॥ वितीर्य प्राभृतं तस्मै पश्चादेत्य स शालकः । अचलागमनं भूमी-पतेरग्रे न्यवेदयत् ॥११६४ ॥ ततो राजा बलिष्ठं तं पुत्रं ज्ञात्वाऽथ सम्मुखम् । यावद् याति सुतस्तावत् पितुः पादौ ननाम सः ।। ११६५॥ अचलाय निजे राज्ये वितीर्णे भूभुजा तदा । पुत्राद्या निखिला भृत्या अचलं नेमुरादरात् ॥११६६ ॥ चन्द्रभद्रो व्रतं लात्वा तीवं तप्त्वा तपश्चिरम् । सिद्धक्षमाधरे मुक्तिं ययौ सर्वतमःक्षयात् ॥११६७ ॥ अङ्काय मिलितायाऽथा-चलेन प्रीतिसंजुषा । श्रावस्तीनगरीराज्यं दत्तं सम्मानपूर्वकम् ॥ ११६८॥ कृत्वा राज्यं चिरं स्वीय-सूनवेऽचलभूपतिः । अङ्कयुक्तो ललौ दीक्षां समुद्रमुनिसन्निधौ ॥११६९ ॥ अचलाको यती तप्त्वा तपः स्वर्गे गतौ सकौ । भुञ्जाते स्वर्गजं सौख्यं देवीदिव्यसमन्वितौ ॥११७० ॥ अचलो निर्जरः स्वर्गाच्च्युतश्च कैकयीसुतः । शत्रुघ्नोऽभूद्दशरथ नन्दनो-विश्वनन्दनः ॥ ११७१ ॥
STIPSETS
॥४१७॥
maintambooorani

Page #445

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥४१८॥
POST5252525252SSESE
शत्रुघ्नस्य पुरा भूरि-भवेषु मथुरापुरि । जन्माऽभवद्रतिस्तेना-धुनाऽस्यैव तु सन्ततम् ॥११७२॥ यतः-" गेहस्स तरुवरस्स छायाए जस्स एक्कमवि दियहं । परिवसइ तत्थ जायइ जीवस्स रई सहावेण ॥१॥ किं पुण जत्थ बहुभवे जीवेण संगइ कया ठाणे | जायइ तत्थ बाढं रई अ जीवाण निच्चम्मि ॥२॥" अथ सोऽङ्कसुरः स्वर्गात् च्युतो हलधरस्य तु | कृतान्तवदनो नाम्ना सेनानीः समजायत ॥ ११७३ ॥ श्रुत्वेति ज्ञानिनो वाणी रामाद्याः सोदराः समे । विशेषतो जिनेन्द्रोक्तं धर्म वितेनिरेतराम् ॥११७४ ॥ मधोस्त्रिशूलमादत्तं शत्रुघ्नेनावगत्य च । चमरो मथुरापुर्या चक्रे मारिं जनेऽखिले ॥११७५ ॥ ततः शत्रुघ्न उर्वीशो ज्ञात्वा शून्यां पुरीं च तां । अयोध्यायां समेत्यास्थात् पार्थे रामस्य भूपतेः ॥ ११७६ ॥ इतो वर्षा-ऋतौ पूर्याः मथुराया बहिर्वने । सप्तर्षयश्चतुर्मासी स्थितास्तपःपरायणाः ॥ ११७७ ॥ तेषां तपःप्रभावेण मारिनष्टा गता क्वचित् । ततो रोगोपशान्तिश्च जाता तत्रैव पत्तने ।। १७८ ॥ ततस्तेषां सुतपसः मारि नष्टामवेत्य च । शत्रुघ्नो भूपतिस्तत्र समेत्य तान् ननाम च ॥११७९ ।। तेषामुपदेशतो मारि-शान्तये स महीपतिः । पूजां शान्तिजिनेशस्य चकारोत्सवपूर्वकम् ॥११८० ॥ मथुरायां चतुर्दार-देशेषु जिनपालयान् । कारयित्वा जिनाधीशान् द्वासप्ततिमतिष्ठपत् ॥ ११८१ ।। ततश्च सप्ततिशतं जिनानां जिनसद्मसु । चतुर्पु स्थापयामास शत्रघ्नो विघ्नशान्तये ॥११८२ ।।
HISHSSEASESSISISISESESEPS
॥४१८॥

Page #446

शत्रुष्जय
कल्पवृ०
॥ ४१९ ॥
25255
सप्तर्षिप्रतिमा स्थाने स्थाने भूपः पुरान्तरे । न्यवीविशत् तदा रोग-शान्तये स महीपतिः ।। ११८३ ॥ शत्रुघ्नेन ततो नीता नगरी सा महत्तमा । अर्हन्महेभ्यसझाली -शालिता वप्रशालिता ॥ ११८४ ॥ उक्तंच शत्रुघ्नेन - " अज्जपभिइ च इहं जिणपडिमा जस्स णत्थि निययघरे | तं णिच्छएण मारी मरीहति मयं व जह वग्घी ॥ १ ॥
अंगुट्ठपमाणावि हु जिणपडिमा जस्स होही घरम्मि । तस्स भवणाउ मारी णासिहिति लहुँ ण संदेहो ॥ २ ॥ " शत्रुघ्नो भूरिसङ्गेन सहितः सिद्धपर्वते । यात्रां व्यधाज्जिनेन्द्राची स्नात्रपूजादि कृत्यतः ॥ ११८५ ॥ अर्हतां जन्मदीक्षा दिस्थानेषु सङ्घसंयुतः । शत्रुघ्नो विदधे यात्रां सम्मेतशिखरे पुनः ॥ ११८६ ॥ ततः - " निक्खमणनाणनिव्वाणजम्मभूमीओ वंद जिणाणं ।
नय वसई साहुविरहिअम्मि देसे बहुगुणेवि ॥ १ ॥
चक्रं छत्रं धनुः शक्तिः गदा मणिरसिः पुनः । सप्तैतानि क्रमाल्लक्ष्मी भृतोऽभूवन् शुभोदयात् ॥ ११८७ ॥ सहस्राणि षोडश स्त्रीणां लसत्तमकुलोद्भवाम् । लक्ष्मणस्याभवन्नष्टौ पट्टराश्यः प्रिया वराः ॥ ११८८ ॥ यतः - " तुंग कुल - जाइयाणं उत्तम गुण-रूव - जोवणधराणं ।
दस - छच्चेव सहस्सा रामकणिस्स महिलाणं ॥ १ ॥
1525
5252552s
॥ ४१९ ॥

Page #447

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
ISSESS
mammar
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४२०॥
अदुमहादेवीओ सव्वा वि ताण उपगुणाओ ॥२॥" सहस्राण्यष्ट गहिन्यो रामस्य क्रमतोऽभवन् । पट्टराज्यश्चतस्रश्च महादेव्यादयः पुनः ॥ ११८९ ।। उक्तंच-पढमा उ महादेवी सीया बीआ पभावई भणिया । तइआ चेव रइणिहा सिरिदामा अंतिमा भवइ ॥११९०॥ लक्ष्मणस्य सुताः सार्द्ध-द्विशतप्रमिता मताः । वृषभो धरणश्चन्द्रः सोदराश्च मनोहराः ॥११९१ ॥ बद्धमौलिनृपाणां तु सहस्राणि च पोडश । तेषां कोटिः सुताः सार्दा-श्चत्वारो रूपशालिनः ॥ ११९२ ॥ अन्यदा सीतया प्रोक्तमेवं दाशरथेः पुरः । पस्फार दक्षिणं नेत्र-मनिष्टस्य प्रदं कथम् ? ॥११९३ ॥ साहइ विप्फुरतं इटुं पुरिसस्स दाहिणं नयणं । ता वाम चिअ फुसि(रि)अं सहसत्ति विलोअणं तस्स ॥ ११९४ ॥ ततो रामो जगौ पत्नि ! दुःखं कार्य त्वया न हि । मयि जीवति कस्ते स्या-दुःखकर्ता नरः सुरः ॥ ११९५॥ अईत्सअसु सार्वाणां कुरु पूजां सुमैर्वरः । अन्यैरपि सखीलोकः कारय त्वं निरन्तरम् ॥११९६ ॥ जिनानां पुरतो दीपं कुरुष्व संयतोत्तमान् । प्रतिलाभय सत्श्राद्धान् भोजय स्वन्नदानतः ॥ ११९७ ॥ श्रुत्वेति सीतया सार्व-पूजां कुर्वाणयादरात् । अन्येऽपि स्वसखीलोका कारिता श्रीजिनार्चना ॥११९८ ॥ यतः-" सीया विय जिणपूयं करेइ तवणिअमसंजमुज्जुत्ता ।
ताव य पया समत्था कुणंति पूअं जिणिंदाणं ॥१॥"
1252525252525.5SESEGESZSE
॥४२०॥

Page #448

शत्रुञ्जय कल्पवृ●
॥ ४२१ ॥
इतो रामो व्रजन् मार्गे तिष्ठव संसदि स्फुटम् । जनानामिति वाक्यानि सुश्राव प्रतिवासरम् ॥ ११९९ ॥ चिरकालं स्थिता सीता रावणस्य निकेतने । तेन शीलं न जानक्या पालितं भावि तत्र च ॥ १२०० ॥ सीतामेवंविधां दुष्ट कलङ्कसहितां किल । यदि रामो रक्षति स्वीय-गेहे मुदितमानसः ॥ १२०१ ॥ तदा कस्य वितीर्येत दोषः सामान्यनुः पुनः । अतो नो रक्षितुं युक्तं जानक्या निजसधनि ।। १२०२ ॥ यतः -- " जंपर पुणो पुणो चित्र जह सीआ रक्खसाग गाणं ।
हरिऊण य परिभुत्ता इहाणीआ तहवि रामेणं ।। १२०३ ॥ उज्जाणेसु घरेसु य तलाव - बावीस जणवओ सामी । सीया अववायकहं मोतूणं ण जंपए अथणं ॥ १२०४॥ दसरहणिवस्स पुत्तो रामो तिसमुद्दमेहणीणाहो । लंकाहिवेण हरियं कह पुण आणेड़ जणयसुयं १ ॥ १२०५ ॥ एवं वचस्तदा श्रुत्वा रामो हतमनास्तदा । वज्राहत इवातीव दुःखितोऽजनि चेतसि ।। १२०६ ।। यस्याः कृते मया पापं भूरि- जीववधात्मकम् । कृतं वाढं मुधा तस्मात् श्वभ्रेऽहं पातमाप्तवान् ।। १२०७ ॥ दुःखमूलं भवेन्नारी नरकस्य नृणां खलु । यस्था मोहेन दुःखानि लभतेऽगी पदे पदे ॥ १२०८ ॥ उक्तच - " धण्णा ते वरपुरिसा जे चित्र मोचूर्ण निययजुवईओ ।
पच्वइआ कयनियमा स्विमयलमणुत्तरं पत्ता ॥ १ ॥
॥ ४२१ ॥

Page #449

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४२२॥
SISESTSETSESESTUTTUSE
रामस्य मानसं दूनं दृष्ट्वाऽवग् लक्ष्मणस्तदा । मेरुचूलेव सीताऽस्ति निश्चला शीलपालने ॥१२०९॥ वारितो लक्ष्मणेनापि राघवः प्रोक्तवानिति । सीता चेत्त्यज्यते साधु-वाद एव तदा भवेत् ॥१२१० ॥ कलङ्किताऽथ सीता चे-द्रक्ष्यते स्वीयसद्मनि । तदा कलङ्क आत्मीय-देशे भवति निश्चितम् ॥१२११ ॥ ततो दाशरथश्छन्नं भृत्यं कृतान्तनामकम् । आकार्याऽवम् रथारूढां कृत्वा जनकनन्दिनीम् ॥ १२१२॥ गङ्गायाः पुरतः कूले गत्वा त्यक्याऽधुना द्रुतम् । आगम्यं भवताऽत्रैव निर्विचार त्वमेककः ॥ १२१३ ॥ ततोऽष्टापदसर्वज्ञ-वन्दनाछलतस्तदा । कृत्वा सीतां रथारूढां कृतान्तश्चलितो निशि ॥ १२१४ ॥ अन्यस्यां दिशि गच्छन् स कृतान्तः सीतयोदितः । भ्रातस्त्वं कथमन्यस्यां दिशि यासि निगद्यताम् ? ॥ १२१५ ॥ कृतान्तोऽवक् तव प्राण-प्रियेणोचे ममाऽग्रतः । सीतां कलङ्किनी गङ्गा-वरकूले त्यजाऽचिरात् ॥१२१६ ।। ततो जनकनन्दिन्या ध्यातं मे रमणोऽधुना । देवेन प्रेरितो गङ्गा-कूले त्याजयति ध्रुवम् ॥ १२१७ ।। उत्तीर्य तु नदीकूलं सीतां तत्र त्यजन् बने । दध्यावहमधन्योऽस्मि यतोऽभूवं हि किङ्करः ॥१२१८॥ यतः-“णिअइट्ठवज्जिअस्स उ अहिअं दुक्खेक्क तग्गय मणस्स ।
भिच्चस्स जीवियाओ कुक्कुरजीयं वरं हवइ ॥१॥ परघरलद्धाहारो साणो होऊण वसइ सच्छंदो । भिच्चो परवसो पुण विक्किअदेहो निअयकालं ॥२॥
SESSTIEGESSTISSOS
mmmmmmmmmmmmmmmm
॥४२२॥

Page #450

शत्रुञ्जय
कल्पवृ० ॥ ४२३ ॥
5252522555575752525525
भिश्चस्स णरवणं दिन्नादेसरस पावणिरयस्स । न य हवइ अकरणिज्जं णिदियकम्मंपि जं लोए ॥ ३ ॥ पुरिसत्तणम्मि सरिसे जं आणा कुण्ड सामिसालस्स । तं सव्वं पच्चक्खं दीसह अ फलं अहम्मस्स ॥ ४ ॥ विद्धी अहो अकज्जं जं पुरिसा इंदिए आसत्ता । कुब्वंति अह भिच्चत्तं ण कुणंति सुहालयं धम्मं ॥ ५ ॥ " सीता प्राह कृतान्त ! त्वं मे पत्युः पुरतस्त्वया । वक्तव्यं च प्रसद्यैव मयि दुष्टतमोजुषि ।। १२१९ ॥ अहं पूर्वकृतं कर्म दुष्टं भोक्ष्ये वनस्थिता । त्वया जिनोदितो धर्मो न मोक्तव्यः शिवप्रदः ।। १२२० ॥ यत - " रयणं पाणितलाओ कह पमाएण सायरे पडियं । केण उवाएण पुणो तं लग्भइ मग्गमाणेहिं ॥ १ ॥ पक्खिविऊण य कूवे अमयफलं दारुणे तमंधारे । जह पडिवज्जह दुक्खं पच्छायावाहओ बालो ॥ २ ॥ " आकण्यैतद्वचः सीतां विमुच्य तत्र कानने । कृतान्तचलितः पचान्नत्वा सीतापदाम्बुजम् ।। १२२१ ।। सीता तत्र स्थिताऽत्यन्तं दुःखिनी करुणस्वरम् । रुदन्तीति जगौ कान्त ! कथं त्यक्तास्म्यहं वने १ ॥ १२२२ ॥ यतः " हा पउम नाह सत्तम ! हा विहलिअजणसुवच्छल गुणोह ।
सामिय भयहुआए किं ण महं दरिसणं देहि ॥ १ ॥
तुह दोसस्स महाजस ! थेवस्स वि णत्थि एत्थ संबंधो । अइदारुणाण सामिअ मह दोसो पुष्वकम्माणं ॥ २ ॥ " किमत्र कुरुते तातः किं पतिः किं च बान्धवः । दुःखं पूर्वार्जितं चैव भोक्तव्यं मयका किल ॥। १२२३ ॥
1255255252525525525525525
॥ ४२३ ॥

Page #451

शत्रुजय
कल्पवृ०
॥ ४२४ ॥
125252
यतः
-" नूणं अवन्नवायं लोए अणुट्ठियं मए बुडवं । घोराटवीए मज्झे पत्ता जेणेरिसं दुक्खं ॥ १ ॥ अहबाब य अन्नजम्मे मिए पुणो मं । तस्सोदएण एयं दुःखं अइदारुणं जायं ॥ २ ॥ किं वावि कमलसंडे विओइयं हंसजुअलयंपुच्वं । अणिग्धिणाए संपइ तस्स फलं चेत्र भोक्तव्यं ॥ ३ ॥ अहवा व मए समणा दुगंछिया परभवे अपुन्नाए । तस्स इमं अणुसरिसं भुंजेयवं महादुक्खं ॥ ४ ॥ " ध्यात्वेति जानकी चित्ते स्मरन्ती श्रीजिनप्रियौ । व्याघ्रादि भैरवेऽरण्ये तस्थौ निर्भयमानसा ।। १२२५ ।। यत्कृतं मयका पूर्व पापं जीववधादिकम् । तदत्र विलयं शीघ्रं यास्यत्येव मम स्फुटम् || १२२६ ॥ उच्चैः स्वरं कृपास्थानं रुदन्तीं जनकात्मजाम् । निशम्य वज्रजङ्घाहः पुण्डरीकपुराधिपः ।। १२२७ ॥ तत्र गत्वा मृग- व्याघ्र - शश- जम्बुक सेवितम् । दृष्ट्वा चाऽवक्कुतोऽत्रागाः किं नामा कस्य गेहिनी ? ॥ १२२८ ॥ एवं प्रोक्ता यदा नैव जजल्प जनकात्मजा । तदा नृपानुगः प्राह मदनस्तत्पुरस्तदा । १२२९ ॥ पुण्डरीकपुरस्वामी वज्रजङ्घाभिधो नृपः । ज्ञानदर्शन चारित्र - सेवी जिनार्चकोऽस्त्यसौ । १२३० ॥ शङ्कादिदोषरहितः श्रुतार्हद्वचनश्रुतिः । परोपकारकृज्जीव वत्सलः करुणापरः ।। १२३१ ॥ युग्मम् ॥ गजानां धरणार्थ स भूपो सुधम्मिशेखरः । आयातोऽत्र वने विद्या - बलशाली सतां हितः ॥ १२३२ ॥ उक्तंच-" पंचाणुब्वयधारी वच्छे सम्मत्त उत्तमगुणोहो । देव-गुरुपूअणरओ साहम्मि अवच्छलो वीरो ॥ १ ॥
25252575SSESSES
॥ ४२४ ।

Page #452

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
we
a
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४२५॥
ISTISSOSS29262SCSTSESTSTE
श्रुत्वेति जानकी मातृ-पितृकान्तादिकं समम् । सम्बन्धं स्ववनत्यागं यावत्तावजगौ शनैः ॥१२३३॥ अहमहजनु म्या-दिकवन्दनछमतः । रामेण त्याजिताऽत्रैव पूर्वकाभियोगतः ॥१२३४ ॥ यतः-'निक्खमणनाणनिब्बाणजम्मभूमीओ वंदइ जिणाणं । न य वसइ साहुजणविरहियम्मि देसे बहुगुणेवि ॥ एवं प्रोक्त्वा निजं कान्तं स्मृत्वा चेतसि जानकी । रुदन्ती वारिता वज्र-जङ्ग्रेनेति महीभुजा ।। १२३६ ।। मा त्वं रुदिहि सीते हे ! जानन्ती सर्वविद्वचः । न छुटयते पुरा चीर्ण-कर्मणा देहिभिः क्वचित् ॥ १२३७ ।। यतः-"किं ते साहुसयासे ण सुअंजह णिययकम्मपडिबद्धो । जीओ धम्मेण विणा हिंडइ संसारकतारे? ॥१॥ संजोगविप्पओगा उ सुहदुक्खाई बहुप्पयाराई। पत्ताइ दीहकालं अणाइणिहणेण जीएणं ॥२॥ खिइतेअजलथलाइसु सकयकम्मुदएण जीवाणं । तिरिअभवे दुक्खाइ छुहतिण्हाईणि भुत्ताई ॥३॥ विविहाववायतज्जण-निब्भत्थणरोअसोअमाइसु । जीवेण मणुअजम्मे अणुहूयं दारुणं दुक्खं ॥४॥ कुच्छिअतबसंभूया देवा दठूण परमसुरविहवं । पावंति तेवि दुक्खं विसेसओ चवणकालम्मि ॥५॥ णरएसु वि उववण्णा जीवा पावंति दारुणं दुक्खं । करवत्त-जंत-सामलि-विअरणीमाइअं विविहं ॥६॥ तं पत्थि जणयधूए ! ठाणं सुरासुरसेविते वि तेलोके । जम्मं मच्चू य जरा जत्थ ण जीवेण संपत्ता ।। ७॥ अशुभोदयतस्त्वं तु रामेण त्याजिता वने । शुभोदयात् पुना रामो भवतीं नेष्यते गृहे ॥१२३८ ॥
LZSPISESES25525535 SENSE
॥४२५॥

Page #453

शत्रुज्जय
कल्पवृ० ॥ ४२६ ॥
32525525252525
भो भो भगिनि ! सीते ! त्वमुत्तिष्ठेहि पुरे मम । कुर्वन्ती धर्म्ममाप्तोक्तं सन्तिष्ठ सदने सुखम् ॥ १२३९ ॥ श्रुत्वेति वचनं वज्र - जङ्घस्य जनकात्मजा । ध्यायन्ती जिनपं चित्ते हृष्टा धत्ते धृतिं तदा ।। १२४० ॥ जानकीं शिविकारूढां कृत्वा वज्रमहीपतिः । भगिनीमिव नीन्ये स्व-गेहे सूत्सवपूर्वकम् ॥ १२४१ ॥ वज्रजङ्घमहीशेन दत्ताssवासे सुखं स्थिता । सीता भामंडलावासे स्थिति स्वा मन्यते तदा ॥ १२४२ ॥ इतो रामान्तिकेऽभ्येत्य कृतान्त ऊचिवानिति । स्थाने त्वयोदिते सीता यदा मुक्ता तदा जगौ ॥ १२४३ ॥ सिंहर्क्ष भल्ल - चित्रक -गोमायु- व्याघ्रभीषणे । वने मुक्ता मयाऽवादी-दश्रुपूरितलोचना ।। १२४४ ॥ पत्युर्मे दूषणं नास्ति दूषणं मे कुकर्म्मणः । येन छलादहं भृत्य-पाश्र्वादत्र विमोचिता ।। १२४५ ।।
त्वयोच्यं मे पुरः पत्युः सीता मुक्ता वने वरे । ध्यायन्ती श्रीजिनं वन्यहाराऽस्ति सुखशालिनी || १२४६ ॥ मा मे वियोगतो दुःखं श्रुत्वा दाशरथिः पतिः । हृदयस्फोटतो याया न्मरणं जीवितात्ययात् ॥ १२४७ ॥ सिंह- व्याघ्रादिजीवेभ्यो दुष्टेभ्यो विभ्यतीतराम् । कम्पमानतनुर्मुक्ता मया परं तु सा पुनः ।। १२४८ ॥ न ज्ञायतेऽधुना सा तु सिंहादि श्वापदैर्वने । भक्षिताऽस्त्यथवा जीव - धारिणी जीवितौजसा ।। १२४९ ॥ यतः - " सामिय सहावभीरू अहिययरं दारुणे महारणे ।
बहुसत्तभीसणरणे जणयसूआ दुक्करं जियइ ॥। १२५० ।। "
52252557252525252525
॥ ४२६ ॥

Page #454

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
SELSSSSSSSSSS
॥४२७॥
आकण्यैतद्वचो रामो मूर्छामाप्य पुनः पुनः । सीतां सस्मार चित्तान्त-विललाप मुहुर्मुहुः ॥ १२५१ ॥ हा ! मूढेन मया सीता-ऽत्याजि भीषणकानने । किं धात्रा प्रददे बुद्धि-रीदृशी मम साम्प्रतम् ॥ १२५२ ॥ निर्दोषा सा सती सीता लोकालोक प्रजल्पनात् । यत् त्याजिता वने भीष्मे तन्मे मौढयविजृम्भणम् ॥ १२५३ ॥ जानक्या विप्रयोगेन दुःखितं राघवं भृशम् । आलोक्य लक्ष्मणः प्राह दुखं किं क्रियतेऽधुना ॥ १२५४ ॥ अविमृश्य कृतं कार्य दुःखाय जायते नृणाम् । सुविमृश्यं तु सौख्याय जायते नात्र संशयः ॥ १२५५ ॥ यतः—“सहसा विदधीत न क्रिया-मविवेकः परमापदां पदम् ।
बृणते तु विमृश्यकारिणं गुणलुब्धाः स्वयमेव सम्पदः ॥१२५६ ॥ धीरतां प्रतिपद्यस्व कातरत्वं त्यज द्रुतम् । न कृतात् कर्मणः कोऽपि छुटिष्यति शरीरभाग ॥ १२५७ ॥ यतः -" आयाम गिरिसिहरे जले थले दारुणे महारणे ।
जीवो संकडपडिओ रखिज्जइ पुव्वसुकएण ॥१॥ अह पुण पावस्सुदए रखिज्जतोवि धीरपुरिसेहिं । जंतू मरइ णिरुत्तं संसार ट्ठिई इहं लोए ॥२॥" बोधितो लक्ष्मणेनैव तदा रामोऽपि सन्ततम् । राज्य कार्य वितन्वानः सीतां सस्मार चेतसि ॥ १२५८ ॥ सीतागुणगणान् नित्यं स्मरन् जनपदोऽखिलं । रोरुयते तथा पार्श्वे स्थितानपि च दुःखयेत् ॥१२५९ ।।
DOLSTISSSSSSEISTIE

Page #455

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृक्ष
॥४२८॥
52S2S52S2SC2S
ततस्तत्र वने प्रेष्य भृत्यं जनकनन्दिनीम् । असत्ती ज्ञातवान् रामो मृतां च व्याघ्रपार्थतः ॥ १२६० ॥ रामः सीतां मृतामेव ध्यायन मन्त्रीश्वरं जगौ । प्रेतक्रिया विधीयेत नानाबलिविधानतः ॥१२६१ ॥ सीताया विहिते प्रेत-कर्मण्येवाखिले तदा । रामेण निखिला लोका बभूवुःखिनो भृशम् ॥१२६२ ॥ यतः-'जुबईण सहस्सेहिं अट्ठहिं अणुसंतयंपि परिकिण्णो ।
पउमो सिएकमणो सिविणेवि पुणो पुणो सरई ॥१२६३ ॥ "एवं सणिय सणियं सीयासोए गए विरलभावं । सेसमहिलासु पउमो कह कहवि घिइ समणुपत्तो ॥१॥" इतश्च पुण्डरीकाढे पुरे सुरपुरोपमे । वज्रजङ्घनृपावासे सीता सुन्दर (स्वप्न ) सूचितम् ॥ १२६४ ॥ अतिक्रान्तेषु मासेसु नवस्वेषु श्रवणे स्थिते । चन्द्रेऽसूत सुतद्वन्द्वं स्मररूपमनोरमम् ॥ १२६५ ॥ युग्मम् ॥ तयोर्जन्मोत्सवं कृत्वा बज्रजङ्घमहीपतिः । अनङ्ग-लवणेत्याह्वा-माद्यसनोर्ददौ मुदा ॥१२६६ ॥ मदनाङ्कुश नामेति द्वितीयस्य ददौ नृपः । ववर्द्धते ततः पुत्रौ द्वावेव वरविग्रहौ ॥१२६७ ॥ इतः सिद्धार्थसाधुश्च भूरि-विद्याबलान्वितः । विहरन् पुण्डरीकाहे नगरे समुपेयिवान् ॥१२६८ ॥ भिक्षार्थ विहरन् साधु-गुहाद् गृहं प्रति स्फुटम् । सीताधिष्ठित-संस्त्याये यत्नापरः समीयिवान् ॥ १२६९ ॥ प्रत्यलाभि वराहारैः स साधुः सीतया तदा । सीता ततोऽनमत्पुत्र-द्वययुक्ता सुभावतः ॥१२७० ॥
IS25PSAST GES25FITOTES

Page #456

शत्रुञ्जय
कल्पवृ० ।। ४२९ ।।
352552552525
ततस्तेनादराद्धर्म्म - शास्त्राणि लवणाङ्कुशौ । पाठितौ च तथा जातौ यथा धम्मिष्ठशेखरौ ॥ १२७१ ॥ sarsoयदा धनोऽष्टाङ्ग-निमित्तज्ञो वराशयः । तत्रागतो ददौ विद्या लवणाङ्कुशयोर्निजाः ॥ १२७२ ॥ सोम्यत्वेनेन्दुसङ्काश तेजसा रविसन्निभौ । द्विधान्मङ्गलाभौ तु ज्ञातृत्वेन बुधोपमौ ॥ १२७३ ॥ विद्यया गुरुतुल्यौ तु सद्बुध्या कविसुन्दरौ । क्रूरेषु शनिभौ जातौ लवणाङ्कुशनन्दनौ ॥ १२७४ ॥ युग्मम् ॥ विनयादिगुणग्रामै रज्जयन्तौ सदा जनान् । वज्रजङ्घ निषेवेते सद्भक्त्या लवणाङ्कुशौ ।। १२७५ ॥ वज्रजङ्घमहीशेन शशिचूलामुखा वराः । द्वात्रिंशत् कन्यका आयो लवणः परिणायितः ।। १२७६ ॥ पृथ्वीपुरे पृथुक्ष्माप-पुत्री कनकमालिका । वज्रजङ्घधरेशेना- कुशोऽथ परिणायितः ।। १२७७ ॥ अनयोः परिणयनविस्तरः शास्त्रान्तराज्ज्ञेयः ।
बहुभूपखगैः सेव्य-मानक्रमसरोरुहौ । तिष्ठतः स्म सुखे तत्र नगरे लवणाङ्कुशौ ।। १२७८ ।। क्रमाल्लवणाङ्कुशौ पश्च सहस्र व्योमगाश्रितौ । दुर्जेयौ सदां जातौ स्वस्वोल्लसद्भुजौजसा ॥ १२७९ ॥ एकदा तौ प्रणम्याधीं मातुः प्रपच्छतुर्मुदा । किंनामा ते पतिः कस्य सूनुः सोऽस्ति निगद्यताम् ।। १२८० ॥ ततो माता जगौ भूमी - पतेर्दशरथस्य तु । वृद्धः पुत्रो बलीयोऽस्ति स मे कान्तो जगद्धितः ॥ १२८१ ॥ येनाहं प्रहृतास्मा- दशास्येनद्दढौजसा । वालिता युद्धयोगेन स मे कान्तो मनोरमः ।। १२८२ ॥
SESPSS 255 25 25 25525525:5251
॥ ४२९ ॥

Page #457

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
लोकदत्तं कलहूं तु मुधा मय्यवगत्य सः । त्याजयामास मां दूरेऽरण्ये स्वीयानुगान्तिकात् ॥१२८३ ।। निशम्य जननीवाक्यं चमत्कृतिकृते तदा । असङ्ख्यबलसंयुक्तौ त्वरितं लवणाङ्कुशौ ॥१२८४ ॥ जनकं वज्रजवंतु पुरः कृत्वा पुरात्ततः । चेलतुः सुदिनेऽयोध्या-पुरि प्रति प्रमोदतः ॥१२८५ ॥ युग्मम् ॥
योजनानां चतुः प्रान्तेऽयोध्याया विद्विषो बलम् । आयान्तमधिगम्याशु सन्नर रामलक्ष्मणौ ॥१२८६ ॥ शत्रुञ्जयम
निर्गतौ कुञ्जरारूढौ नानावाधपुरस्सरम् । सम्मुखं ययतुर्जेतं वैरिणं बलशालिनम् ॥ १२८७ ॥ कल्पवृ०
रामरावणवत्तत्र सङ्ग्रामो दारुणस्तदा । लवणाकुशपुत्राभ्यां रामलक्ष्मणयोरभूत् ॥ १२८८ ॥ ॥४३०॥
लक्ष्मणेन विमुक्ते तु चक्रं तौ वैरिणौ प्रति । प्रयासो विफलो जातो वैरिमृत्योरभावतः ।। १२८९ ॥ ततश्चक्री जगौ राममावां बलिहरी न हि । किन्त्वेतौ हरि-लक्ष्मीशौ समुत्पन्नौ नवौ स्फुटम् ॥१२९०॥ यतः-"एअंतरे अमोहं चक्कं जालासहस्सपरिवारं । लच्छीहरेण मुक्कं कुसस्स तेलोकभयजणणं ॥१॥ गंतूणं कुससयासं तं चक्कं वियसियप्पहं सिग्छ । पुणरवि अ पडिनियत्तं संपत्तं लक्खणस्स करे ॥२॥
तं लक्खणेण चक्कं खित्तं खित्तं कुसस्स रोसेणं । विहलं तं पडिनियत्तइ पुणो पुणो पवणवेएणं ॥३॥" __अत्रान्तरे तथाऽस्फालि धनुरङ्कुशशत्रुणा । यथा रामवलं सर्व भूमिसुप्तमिवाभवत् ।। १२९१ ॥
प्रोचतुः भ्रातरौ द्वौ तु नवीनौ रामलक्ष्मणौ । समुत्पन्नौ ततः प्राह लक्ष्मणो राघवं प्रति ॥१२९२ ॥
12952152SPS2S2525252SE
SPSESSEZSZESSES252525
॥४३०॥

Page #458

www.kobatirth org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmmmmmmmmmmmm
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४३१॥
SESSZESCRESCITISTIGE
मया कोटिशिला प्रौढो-त्पाटिता यच्च तथा । यतश्चैतौ समायातौ नवीनौ रामलक्ष्मणौ ॥१२९३ ॥ आत्मनोर्यदभूद्राज्या-भिषेकस्तद् वृथाजनि । अनयोः क्रियते राज्याभिषेकः साम्प्रतं ध्रुवम् ॥१२९४ ॥ मुधा को म्रियते मूढो दुःशास्य इब मानवः । जीवद्भिः प्राप्यते सौख्यं क्रियते धर्म एव च ॥ १२९५ ॥ धर्मेण जायतेऽमुत्र परत्र च सुखावली । ततो रागो न कर्त्तव्यो राज्येऽस्मिन् नयवर्जिते ॥१२९६ ॥ ततो हलिरमाधीशौ दीनौ स्वभुजनिन्दको । ज्ञात्वोत्तीर्य गजाभ्यां तु सातौ पादचारिणौ ॥ १२९७ ॥ रामस्य नन्दनावावां स्वनामाङ्कितसायकौ । प्राभृतीचक्रतू राम-भूपस्य स्वपितुः पुरः ॥ १२९८ ॥ ततश्चक्रियुतो रामो बाणाक्षरतति स्फुटम् । वाचयन् विस्मितो जातः किन्त्वेतद् हि विचिन्तयन् ॥ १२९९ ॥ अत्रान्तरे पुरःकृत्य मातरं लवणाङ्कुशौ । समेत्य रामपादाजं मुदा नंनमतुस्तराम् ॥ १३०० ॥ ततो जगादानुजौ तु प्राञ्जली राघवं प्रति । अस्मन्माता मुधारण्ये त्याजिता भवता पितः! ॥१३०१॥ त्याजिता भवताऽरण्ये यदाऽऽवां जननी पितः । तदा त्वावां स्थिती गर्ने भवदीयौ सुतौ ननु ॥१३०२॥ ज्ञात्वेति स्वसुतौ रामो दोामालिङ्गय वेगतः । स्वाङ्के निवेशयामास वर्यसन्मानदानतः ॥१३०३ ॥ रामोऽवग् हा ! मया पत्नी सीता युष्मत् समन्विता । यदत्याजि बने तेन श्वभ्रे पातो भविष्यति ॥ १३०४॥ उक्तश्च-"हा हा महातिकट्ठ पुत्ता गम्भडिआ अणज्जेणं । सीयाए समं चत्ता भयजणणे दारुणेऽरणे ॥१॥"
Wa2S2OSUSPSS252LPGPLSTS
m
mm
।

Page #459

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
n
i
शत्रुञ्जय कल्पवृक्ष
॥४३२॥
ZEG2PES2525252ZS225
लवणोऽक्कुशयुग प्राह नत्वा रामपदाम्बुजम् । एकस्त्वं वा पिताऽन्यस्तु वनजङ्घमहीपतिः ॥१३०५॥ येन वां जननी वज-जङ्घनैव भूभुजा । पालिता स्वगृहे नीत्वाऽरण्यान मुक्ता त्वया सती ॥ १३०६ ।। जानक्यपि जगौ तातो जनको जनकादभूत् । अरण्ये रक्षणादन्यो वज्रजङ्घः पिताऽभवत् ॥१३०७॥ ततो दाशरथिर्वज्र-जवाय मेदिनीभुजे । ग्रामाणामयुतं दत्त्वा तोषयामास सादरम् ॥१३०८॥ पुष्पविमानमारूढां सीतां पुत्रद्वयान्विताम् । कृत्वा रामो निजावास-मानिन्ये 'रुचिरोत्सवम् ॥१३०९॥ यतः-"एत्तो साएयपुरी सग्गसरिच्छा कया खणद्वेणं । बहुतूर-मंगलरवा णडणट्टपणचिउग्गीआ ॥१॥ पुत्तेहि समं रामो पुप्फविमाणं तो समारूढो । तत्थ वि लग्गो रेहइ सोमित्ती विरइयामरणो ॥२॥" ततो निःशेषसर्वज्ञ-प्रासादेषु जिनार्चनाम् । कुर्वाणः कारयंश्चान्यैः स पुष्पादिभिरादरात् ॥१३१० ॥ केचिद् भणन्ति सीता तु पुण्डरीकपुराद् वरात् । आनीता दाशरथिना मिलनात् पुत्रयोरनु ॥१३११ ॥ तदा रामो जगौ सीते ! त्वं सती विद्यसे खलु । लोका वदन्ति पौलस्त्य-गृहे बहुदिनान् स्थिता ॥ १३१२ ॥ तेन नो ज्ञायते सीता सती वाप्यसती पुनः । एतदेव महदःखं विद्यते नापरं पुनः ॥१३१३ ॥ ततः सीता पुरोधाने गत्वा प्राह पति प्रति । यदाऽहं दिव्यकरणाच्छुद्धा स्यां ज्वलनादिषु ।। १३१४॥ त्रिशत्या तु करैयूँढा परिखान्यक्षदिक्षु च । खदिराङ्गारभृच्चक्रेऽनुगै रामनिदेशतः ॥ १३१५ ।।
ISGESESEGEGISTERESE
cacakadciindianS
॥४३२॥

Page #460

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
3
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥४३३॥
SSESEPSISSELSEGESSELSE
ततश्च खदिराङ्गारै-ज्वलद्धिबहुभिर्भृशम् । खातिकायां भृतायां तु विवेश जनकात्मजा ॥१३१६ ॥ तदा ते खदिराङ्गारा बभूवुः सलिलं द्रुतम् । बर्यशीलप्रभावेण सीतोत्तीर्णा ततश्च ताम् ॥१३१७ ॥ राम कालमुखं दृष्ट्वा पश्यतीषु प्रजासु च । सीता स्वभक्तिसूचार्थ काव्यमेकं जगाविति ॥१३१८ ॥ * मा गा विषादभवनं भुवनैकवीर ! निःकारणं विगुणिता किमियं मयेति । ।
देवेन केनचिदहं दहने निरस्ता निस्तारिता तु भवता हृदयस्थितेन ॥ १३१९ ।। ततस्तदा जनाः सर्वे जानक्याःशीलमद्भुतम् । निरीक्ष्य जगदुः प्रोच्चैः स्वरैः हर्षप्रपूरिताः ॥ १३२० ॥ * सीतया दुरपवादशङ्कया पावके स्वतनुराहुतिः कृता ।)
पावकः सुजलतामियाय यत् तत्र शीलमहिमानिबन्धनम् ॥१३२१ ॥ यतः-"रामेण तओ भणिया पासत्था किंकरा खणह खाणि ।
तिण्णेव उ हत्थसया समचउरंसावगाढा य ॥१३२२ ।। पूरेह इंधणेहिं कालागरु-चंदणाइचूलेहिं । चंडं जालेह लहुँ खाणीए सव्वओ अग्गिं ॥१३२३ ॥ धगधगंतसद्दो प्पज्जलिओ हुअवहो कणयवण्णो । गाउयपरिमाणासु य जालासु णहं पदीप्पंतो ॥१३२४ ॥ अइचवल चंचलाउ सव्वत्तो विष्फुरंति जालाओ ।
255PSTITSS2552552552

Page #461

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुब्जय
कल्पवृ०
॥ ४३४॥
PLDESTOSTEETSEPSPSD
[जम जम्म जिह समा दारा ] सोयामणीओ नजइ गयणयले उग्गतेयाउ ॥१३२५ ॥ जइ मणवयण तणूणं राम मोत्तॄण परणरो अन्नो ।
सुविक विअ अभिलसिओ तो डहउ मम इमो अग्गी ॥१३२६ ।। सा एवं जंपिऊणं तओ पविट्ठाऽणलं जणयधूया । जायं जलं सुविमलं सुद्धा दढसीलसंपुण्णा ॥ १३२७॥ सीतां शुद्धां तदा वीक्ष्य सुरलोका जगुः स्फुटम् । सतीयं विद्यते सीता श्लाघनीयाद्य नाकिना ॥ १३२८ ॥ वर्धापनं जनाः सर्वे गीतगानपुरस्सरम् । कुर्वते जनकक्षमाप-पुत्र्या गृहे गृहे मुदा ॥ १३२९॥
यतः-" विजाहरा य मणुया नच्चंता उल्लवंति परितुद्वा ।
सिरिजणयरायधूया सुद्धा दित्ताणले सीया ॥१॥" तदा लवाकुशौ पुत्रौ भूरिभूपखगान्वितौ । समेत्य जननीपादौ नेमतुर्मुदिताशयौ ॥१३३०॥
पुष्पविमानमारूढा सीता नारीशतान्विता । सर्वज्ञसदनेष्वेत्य नमामाऽमलमानसा ॥१३३१ ।। । ततो भृरितरं दानं ददाना जनकात्मजा । वीक्ष्यमाणा पुरीलोकै-राजगाम निजालयम् ॥१३३२ ॥
ततोऽवग् जानकी कान्त ! मा खेदं कुरु साम्प्रतम् । स्वकर्मणा कलकं तु प्राप्यं ते दूषणं न हि ॥ १३३३ ।। कलङ्कात्ते प्रसादेनो-तीर्णाहं राघवाऽधुना । तत्कुर्वे कर्म येनाऽथ न स्यां नारी भवादतः ॥१३३४ ॥
asas2525SSESESSITIES
४३४॥

Page #462

शत्रुब्जय
कल्पवृ●
॥ ४३५ ॥
75252525 25 25 25 25 25 25 252s
* यतः — “ इन्दधणु- फेण- बुब्बुयस मेसु भोएस दुरभिगंधेसु । किं एएस महाजस ! का रहबहुदुक्खजणपसु ॥ १ ॥ बहुजोणीसयसहस्सा परिहिंडंती अहं सुपरिसंता । इच्छामि दुक्खमोक्खं संपइ जिनदेसियं दिक्खं ॥ २ ॥ ततो रामो बलात् सीतां प्रति प्रोवाच सादरम् । अधुना त्वं व्रतं लाहि यदा शोभा तदा नहि ॥ १३३५ ॥ अथावसर आयाते गृहीतव्यं त्वया व्रतम् । अहं चापि व्रतं लातुं वाञ्छन्नस्मि तदा पुनः ।। १३३६ ।। इतस्तस्य पुरोधाने ज्ञानी सकलभूषणः । समेत्य समवासार्षीद् भूरिसंयत सेवितः ॥ १३३७ ॥ ततो रामः ससोदर्यो विभीषणादिसेवितः । धर्म श्रोतुं यतेः पार्श्वे ययौ ननाम चादरात् ॥ १३३८ ।। श्रुत्वा धर्मोपदेशं तु विभीषणो जगाविदम् । रामेण किं कृतं पुण्यं लक्ष्मणेन च पूर्वतः ।। १३३९ ।। येनेदृशी रमा जाता गजाश्वादिविभूषिता । लक्ष्मणेन च किं मृत्युं नीतो दशाननो रणे ॥ १३४० ॥ जानकी दण्डकारण्ये स्थितां मोहेन रावणः । सति सुन्दरशुद्धान्ते छलेन किमपाहर ? ।। १३४१ ॥ अथ ज्ञानी जगौ जम्बूद्वीपे भरते वरे । पुरे क्षेमङ्करे श्रेष्ठी जयदत्ताभिधोऽभवत् ।। १३४२ ॥ तस्यासीद् गेहिनी नाम्ना सुनन्दा शीलशालिनी । नन्दनो धनदत्तोऽभूद् वसुदोऽपरः पुनः ॥ १३४३ ॥ 'जन्यचक्राभिधो विप्रो मित्रं जातस्तयोः क्रमात् । त्रयस्ते सुहृदः शश्वत् क्रीड़ां वितन्वतेतराम् ॥ १३४४ ॥ * यतः 'कोsहं कस्मिन् कथमायातः का मे जननी को मे तातः । इति परिभावयतः संसारः सर्वोऽयं स्वप्नव्यवहारः
5252
॥ ४३५ ॥

Page #463

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४३६॥
SESTSTSESESESZSEITSSSEI
हा हा दुष्ट ! कदथितकायैः क्षिप्तं जन्म मुधा व्यवसायैः ।
काकिण्यार्थे चिन्तारत्नं हारितमेतदकृत्वा यत्नम् ॥१३४६ ॥ H * प्रथमे वयसि यः शान्तः स शान्त इति मे मतिः । धातुषु क्षीयमाणेषु शमः कस्य न जायते ? ॥१३४७ ॥5
* यौवनं धनसम्पत्तिः प्रभुत्वमविवेकिता । एकैकमप्यनर्थाय किं पुनस्तच्चतुष्टयम् । ॥१३४८) तस्मिन्नेव पुरे वर्षे वणिक सागरदत्तकः । अभूत्तस्याभवत्पत्नी रत्नाभाह्वा वराशया ॥१३४९ ।। तयोर्गुणधरः पुत्रोऽभूतां गुणमती सुता । नयदत्तस्य पुत्राय धनदत्ताय शालिने ॥१३५० ॥ ददौ सागरदत्तोऽथ पुत्रीं गुणमती निजाम् । दातुं मिमेल यावत् स सर्वसज्जनसाक्षिकम् ॥१३५१॥ तत्रैव नगरे श्रेष्ठी श्रीकान्तो भूरिभिरम् । रत्नाभायै वितीर्याऽथ रहो गुणमती ललौ ॥ १३५२ ॥ श्रीकान्तेन हतां छन्नं तदा गुणमती कनीम् । विज्ञाय जन्यचक्रोऽवग् वसुदत्तस्य सन्निधौ ॥१३५३ ॥ धनदत्तं गतं ग्रामे-ऽन्यत्र मत्वा तदा रुषा । वसुदत्तो निहन्तुं च श्रीकान्तं निर्गतो निशि ॥१३५४ ॥ वसुदत्तो भ्रमन् बाह्यो-द्याने श्रीकान्तमेश्य च । मुमोचाऽसिं यदा शत्रौ तदा सोऽप्यमुचच्च तम् ॥१३५५ ।। तदा मिथोऽसिघातेन निघ्नन्तौ तौ तु निःकृपम् । मृत्वा विन्ध्याटवीमध्ये मृगौ सद्यो बभूवतुः ॥१३५६॥ मृत्वा गुणमती तत्राटव्यां मृग्यभवत्तदा । मृगी लातुं मृगौ तौ तु युध्यन्तौ मृतिमीयतुः ॥१३५७ ।।
SESESESSESESTSESESSISSES

Page #464

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SSSSSS
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ४३७॥
SISUS52P
भूत्वा तौ दंष्ट्रिणौ तत्र बने युद्धपरायणौ । मृत्वाऽभूतां गजौ तस्मान् महिषौ वृषभौ ततः ॥१३५८॥ ततः प्लवङ्गमौ तस्माद् द्वीपिनौ हरिणौ ततः । तत्र युद्धपरौ मृत्वा संजातौ वटपादपौ ॥१३५९ ॥ ततो भू-नीर-वृक्षा-ग्नि जम्बुका-म्बु-मृगादिकान् । भवान् भूरीन भ्रमतःस्म श्रीकान्तवसुदत्तकौ ॥१३६० ॥ इतो भ्रातृवधोदन्तं श्रुत्वाऽतिदुःखितस्तदा । धनदत्तो विनिर्यातः स्वपुर्या दूरतो गतः ॥ १३६१ ॥ धनदत्तो भ्रमन् भूमौ तृषितो रजनौ भृशम् । उद्यानेऽम्बु ययाचे स साधुपार्श्वे कृपास्पदम् ॥ १३६२ ।। ततः साधुर्जगौ नीरं पीयते न हि साधुभिः । यतोऽम्बु जायते भूरि-जीवात्मकं दिनात्यये ॥१३६३ ॥ * यतः-'संसजज्जीवसंघातं भुञ्जाना निशि भोजनम् । राक्षसेभ्यो विशिष्यन्ते मुढात्मनः कथं न ते' ? * उक्तंच-' मच्छी-कीड-पयंगा केसा अन्नं पिजं असुझं तं । भुंजंतएण रति तं सव्वं भक्खिअंणवरं ।। १३६५ ॥ * अत्थमिए दिणयरे जो भुंजइ मूढभावदोसेणं । सो चउगइवित्थिणं संसारं भमइ पुणरुत्तं ॥ १३६६ ॥ * लिंगी व अलिंगी वा जो भुंजइ सव्वरीसु रसगिद्धो । सो एइ नरयगमणं पावइ अचरित्तदोसेणं ॥ १३६७ ॥5 * जे सव्वरीसु पुरिसा मुंजंति हि सीलसंयमविहूणा । महुमज्जमंसनिरया ते जंति मया महानरयं ॥ १३६८ ॥5 * हीणकुलसंभवा विहु पुरिसा उच्छन्नदारधणसयणा । परपेसणाणुकारी जे भुत्ता रयणिसमयम्मि ।। १३६९ ॥5 * करचरण फुट्ट केसा बीहच्छा दूहवा दरिदा य । तणदारु-जीविया ते जेहिं भुत्तं विआलम्मि ॥१३७० ॥
BES255259CSES25525525:52SE
॥४३७॥

Page #465

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
m mmmm
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
1SSTSESESTSESESZESSE
॥४३८॥
* जे पुण जिणवरधम्म घेत्तुं महुमजमंसविरइं च । ण कुणंति राइभुत्तं ते टुति सुरा महिदिढया ॥१३७१ ॥
* ते तत्थ वरविमाणे देवीसयपरिमिआ विसयसोक्खं । भुंजंति दीहकालं अच्छरसंगीयमाहप्पा ॥१३७२ ॥ H* चइऊण इहं आया हरवइवसेतु सायकित्तीसु । उवभुंजिऊण सोक्खं पुणरवि पावंति सुरसरिसं ॥ १३७३ ॥ D* पुणरवि जिणवरधम्मे बोहिं लहिऊण गहिअ वयनियमा । काऊण तवं घोरं पावेंति सिवालयं धीरा' ॥१३७४॥
* 'अस्तं गते दिवानाथे आपो रुधिरमुच्यते । अन्नं मांससमं प्रोक्तं मार्कण्डेन महर्षिणा ॥ १३७५ ॥5 * चत्वारो नरकद्वाराः प्रथमं रात्रिभोजनम् । परस्त्रीगमनं चैव संधानानन्तकायिके' ॥१३७६ ॥5 श्रुत्वेति धर्ममाप्तोक्तं प्रपद्य धर्ममाहतम् । धनदत्तो मृतः स्वर्गे प्रथमे समुपेयिवान् ॥१३७७ ॥ तत्र स्वर्गसुखं भुङ्क्त्वा महासुराभिधे पुरे । मित्रवेष्ठिसुतः पद्म-रुचिनामाऽभवत् कृती ॥ १३७८ ॥ पअरुचिर्वजन् पुर्या मध्ये जरद्गवं वरम् । श्वसन्तं पतितं दृष्ट्वा कृतारावं महीतले ॥ १३७९ ।। स च पश्चनमस्कारं गावमश्रावयत्तथा । यथा स श्रद्दधे कर्ण-गतं सुन्दरभावतः ॥ १३८०॥ तस्मिन्नेव पुरे छत्र-छायभूमीपतेस्तदा । श्रीकान्ताप्रेयसी-कुक्षा-वततार स गौर्मृतः ॥१३८१ ॥ जाते तस्मिन् सुते जन्मो-त्सवं कृत्वा महीपतिः । वृषभध्वज इत्याहां ददौ सज्जनसाक्षिकम् ॥ १३८२ ॥ कुमारः प्रथमं पूर्व-भवं मृत्युभुवं निजाम् । दृष्ट्वा जातिस्मृति प्राप्य दध्यावेवं पुनः पुनः ॥ १३८३ ॥
SUGESTISSESCOSSCUE91
aamanan
॥४३८॥

Page #466

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
STATISZTSZT5151
॥४३९॥
मम गोः प्राग्भवे शीत-तृषार्तिततनोभृशम् । म्रियतः प्रददौ पश्चनमस्कारं नृपागभूः ॥१३८४ ।। नमस्कारप्रभावेन मम राजकुले जनुः । अभूदतः करिष्येऽह-मत्र श्रीजिनमन्दिरम् ॥ १३८५ ।। कारयित्वा जिनागारं तत्र वृद्धककुद्मतः । रूपं कुमारसंयुक्त-मचीकरत नृपाङ्गजः ॥१३८६ ।। राजपुत्रो जगौ भृत्यान् योऽत्रैत्य मानवो ननु । चिरं तिष्ठति वक्तव्यं तदा मे पुरतो द्रुतम् ॥ १३८७ ॥ ततो जिनालये भूरि-जनेषु वन्दनाकृते । आगच्छत्सु समायातः पद्मरुचिर्वणिग्वरः ॥१३८८ ।। नत्वा जिनं नृगोरूपं पश्यन् पद्मरुचिर्यदा । नान्यत्रेति तदा भृत्यै ज्ञापितं नृपसूनवे ॥१३८९ ॥ भूपपुत्रः समागत्य नत्वा पद्मरुचिर्जगौ । नमस्कारप्रदानेन श्रीरीदृग् मे त्वया ददौ ॥ १३९० ॥ वृषभोऽपि नमस्कार-दानाद्राज्यं महत्तमम् । लभितोऽहं त्वयाऽतस्त्वं गुरुः संसारतारकः ॥१३९१ ।। यतः-"तं चिय ण कुणइ माया नेव पिआ णेव बन्धवा सव्वे ।
जं कुणइ सुप्पसण्णो समाहिमरणस्स दायारो" ॥१३९२ ॥ ततो द्वावपि सर्वज्ञ-गुरुपूजां निरन्तरम् । कुर्वाणौ तिष्ठतः प्रीति-भाजौ परस्परं मुदा ॥१३९३ ॥ क्रमादायुःक्षये पद्म-रुचिश्रीवृषभध्वजौ । मृत्वा स्वर्गे द्वितीये तु सुरौ जातौ लसत्तन् ॥ १३९४ ।। च्युत्वा पद्मरुचिः स्वर्गा-नन्दावर्तपुरे वरे । नन्दीश्वरनृपस्याभूत पुत्रो नयननन्दकः ॥ १३९५ ॥
ASSISLESS25LSPIESSTIS
% 3am
॥४३९॥

Page #467

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४४०॥
PSISESSESaSPSSSELSESS
खेचरद्धि विभुज्याऽथ तत्र नन्दीश्वराङ्गजः । लात्वा दीक्षां ययौ स्वर्गे चतुर्थे जीवितात्ययात् ॥१३९६ ॥ क्षेमकरे भरतपुरे, च्युत्वा पूर्व विदेहगे । स श्रीचन्द्राभिधः पुत्रो विमलाद्वाहनेशितुः ॥ १३९७ ।। तत्र भोगसुखालीनो धनदत्तासुमान् भृशम् । श्रीचन्द्रो वेत्ति सूर्येन्द्रो-रुदयास्तं न चेतसि ॥१३९८ ॥ अथाऽन्यदा पुरोद्याने समाधिगुप्तनामकम् । सूरिं समागतं श्रुत्वा नन्तुं श्रीचन्द्र ईयिवान् ॥ १३९९ ॥ उपविष्टे कुमारे तु धर्म श्रोतुं जिनोदितम् । प्रारेभे देशनां कत्तु प्रवृत्तः स मुनीश्वरः ॥१४००॥ "जीवो अणाइकालं हिंडतो बहुविहासु जोणीसु । दुक्खेहिं माणुसत्तं पावइ कम्माणुभावेण ॥१॥ इन्दधणु-फेण-बुवुय-संज्झासरिसोवमे मणुअजम्मे । जो ण कुणइ जिणधम्म सो हु मओ बच्चए नरयं ॥ २॥ जह इन्धणेसु अग्गी ण य तिप्पइ जलेषु वि समुद्दो । तह जीवो न य तिप्पइ विउलेसु बि कामभोगेसु ॥३॥" श्रुत्वेति साधुवचनं श्रीचन्द्रो राज्यमन्जसा । दत्वा स्वमूनवे दीक्षां ललौ मुनीशसन्निधौ ॥ १४०१॥ षष्ठाष्टमादि कुर्वाण-स्तपः श्रीचन्द्रसंयतः । आयुःक्षये समुत्पन्नो ब्रह्मलोके सुरालये ॥१४०२॥ नगरे नीलकुण्डाढे विजयात् सेनभूपतेः । पत्नी नयनचूलाऽभूद् गुणालङ्कारभूषिता ॥१४०३ ।। वज्रकम्बुः सुतस्तस्य स्नुषा हेमवती वरा । अभूतां सद्गुणश्रेष्ठि(णि)-शालिनौ रुचिराशयौ ॥१४०४ ।। श्रीकान्तस्यपुनोऽसुमान् स्वयम्भूरभवत्तयोः । वसुदत्तस्य जीवोऽथा-ऽभ्रमद् भूरिभवेष्वहो ॥१४०५ ॥
SSPS2S2S2S2S215ESS
४४०

Page #468

शत्रुष्जय कल्पवृ०
॥ ४४१ ॥
15252525252525252252552521
- जिनेन्द्र मतसंसेवी श्रीभूत्याह्नः पुरोहितः । तस्मिन्नेव पुरे जातो वसुदत्तासुमान् क्रमात् || १४०६ || पत्नी सरस्वती तस्य पतिभक्ता गुणाकरा । कुर्वाणा श्रीजिनप्रोक्तं धर्मं तस्थौ समाहिता ।। १४०७ ।। इतो गुणमती जीवो भ्रमन् भूरिषु योनिषु । विन्ध्याटव्यामभृत् कर्म्म-वशान्मातङ्गगेहिनी ॥। १४०८ ॥ गङ्गापङ्के निमग्नां तां गच्छजीवां गजप्रियाम् । वीक्ष्य साधुरदात् पञ्च नमस्कारं कृपाशया ॥। १४०९ ॥ मृत्वा सरस्वती कुक्षा-वततार वसा वशा | सरस्वती प्रसूतेस्म पूर्णे मासे सुतां क्रमात् ।। १४१० ॥ your वेगवती नाम श्रीभूतिः सप्रियो ददौ । क्रमाद्वेगवती जैन-धर्म्मद्विष्टाऽभवत् किल ॥। १४११ ॥ इतस्तत्र पुरोद्याने श्रीसुन्दरयतीश्वरम् । वन्द्यमानं जनैर्वीक्ष्य दध्यौ वेगवतीति सा ॥ १४१२ ॥
अयं कलङ्कितः साधुर्यदि स्यात् साम्प्रतं द्रुतम् । तदा जिनमते भूयान् कलङ्को जायतेऽखिलः ॥ १४१३ ॥ ait वेगवती नृणां पुरो ह्येष यतिः स्त्रिया । रममाणः समं दृष्टो मया कल्ये दिनात्यये ।। १४१४ ॥
" रागेण व दोसेण व जो दोसं संजयस्स भासेइ । सो हिंडड संसारे दुक्खसहस्साइ अणुहवंतो ॥ १४१५ ॥ श्रुत्वेति नगरीलोकैः तस्मिन् साधावनादरः । चक्रे तथा यथा सार्व-मते स्यादवहीलना ॥ १४१६ ॥ स्वस्मिन् कलङ्कदानं तु मत्वेत्यभिग्रहं ललौ । साधुर्येन ममादायि मुधा कलङ्ककालिमा || १४१७ ॥ तस्य पुंसस्त्रियो वापि विघ्नं भवतु विग्रहे । यद्यहं स्यां कलङ्की तु तदाऽस्तु भस्म मे तनुः || १४१८ ॥
152552552557255 25 25 25255725
॥ ४४१ ॥

Page #469

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
PS2SS2SS2
शत्रुज्जय कल्पवृ०
mamimaamannaam
॥४४२॥
एवं कृत्वा प्रतिज्ञां स कायोत्सर्गे स्थितो यतिः । चक्रे शासनदेव्यैत्य वक्रं वेगवतीमुखम् ॥१४१९ ॥ उक्त शासनदेव्या च वेगक्त्या स्त्रिया मुधा । कलङ्कः प्रददे साधोः भाव्यस्या मरणं ततः ॥१४२०॥ ततोऽतिपीडिता वेगवत्यभ्येत्यान्तिके यतेः । नत्वाऽवग् मयकाऽदायि कलङ्कोऽस्य मुनेर्मुधा ॥१४२१ ॥ अभाग्यानां शिरोरत्न-मस्म्यहं धुरि साम्प्रतम् । यतो मया मुधा साधोः कलकः प्रददे तदा ॥ १४२२ ॥ ततो वेगवती सज्जीभूता धर्म जिनोदितम् । प्रपेदे सन्निधौ तस्य साधोरेन मुधा तदा ॥ १४२३ ॥ ततः प्रभावना जाता शासने श्रीजिनेशितुः । धर्म वेगवती चक्रे पूजयन्ती जिनक्रमौ ॥१४२४ ॥ दृष्ट्वा वेगवतीरूपं स्वयम्भूभूपतिस्तदा । ययाचे पितरं तस्याः पाणीपीडनहेतवे ।। १४२५ ॥ श्रीभूतिरवदत् पुत्रीं निजां वेगवतीमिमाम् । न हि मिथ्यादृशो दास्ये दास्ये सुश्रावकाय तु ॥१४२६ ॥ स्वयम्भूनृपतिहत्वा श्रीभूति तत्सुतां तदा । रुदन्तीं स्वगृहेऽनैषीद् भोगसौख्यकृते खलु ॥१४२७ ।। तदा वेगवती प्राह हत्वा मे जनकं त्वकम् । नीताहं ततोऽहं स्यां परत्र तव मृत्यवे ॥१४२८ ॥ मोचयित्वा बलात् स्वं तु तदा वेगवती सती । लात्वा दीक्षां तपस्तीवं चक्रे द्वादशधा मुदा ॥ १४२९ ॥ मृत्वा वेगवती प्रान्ते विहिताराधनाक्रिया । दिव्यरूपधरा देवी द्वितीये ताविषेऽभवत् ॥ १४३० ॥ मिथ्यात्वभावितस्वान्तः स्वयम्भूभूपतिस्तदा । मृत्वाऽगानरके घोरे प्रथमे बहुदुःखदे ॥ १४३१ ॥
ESSE252S2C259
॥४४२॥

Page #470

शत्रुजय कल्पवृ०
॥४४३॥
2525252525252525LSEPS
ततो निर्गत्य भूयिष्ठ-भवान् तिर्यग्भवान् क्रमात् । प्राप्य स्वयम्भू भूपालोऽपाचकार तमो बहु ॥१४३२ ॥ कम्मोपशमनाल्लक्ष्मी-पुरे कुशद्विजन्मनः । स्वयम्भूजीव उत्पन्नः सावित्रिकाप्रियोदरे ॥१४३३ ॥ जाते तस्मिन् सुते विप्रो विधाय जननोत्सवम् । प्रभासकुन्द इत्याह्वां ददौ सज्जनसाक्षिकम् ॥१४३४ ॥ वर्धमानः क्रमात् प्राप्त-यौवनोऽथ विरागवान् । दीक्षां प्रभासकुन्दस्तु ललौ संयतसन्निधौ ॥ १४३५ ।। सदा तीवं तपः कुर्वन् षष्ठाष्टमादिकं मुदा । शरीरं कृशयामास प्रभासाभिधसंयतः ॥१४३६ ।। विद्याधरविभूति तु दृष्ट्वाऽन्येयुः स संयतः । निदानमकरोदेवं भूयासं खेचरेश्वरः ॥ १४३७ ॥ तपोविक्रयतोऽनेन साधुना संयमो मणिः । त्यक्तो मुधा गृहीतस्तु शोकमुष्टिरशर्मदः ॥ १४३८ ॥ यतः-" छेत्तण य कप्पूरं कुणइ वई कोहवस्स सो मूढो । आचुण्णिऊण रयणं अविसेसो गेहए बोरं ॥१४३९॥ दहिऊण य गोसीसं गेहइ छारं तु सो अबुद्धीओ । जो चरिअ तवं घोरं मरइ सनियाणमरणेणं" ॥१४४०॥ अथ प्रभासकुन्दस्तु निदानोज्झितपुण्यकः । मृत्वा तृतीयताविषे उत्पन्नो निर्जरो वरः ॥१४४१ ॥ च्युत्वा ततो दशास्यः स रत्नश्रवः-खगेशभूः । त्रिखण्डाधिपतिर्भूरि-विद्याभृत्सेवितोऽजनि ॥१४४२॥ श्रीकान्तस्याऽसुमान् भूरि-भवान् भ्रान्त्वा भवान् क्रमात् । दशाननोऽभवल्लङ्का-नायको वरविक्रमः ॥१४४३॥ ब्रह्मस्वर्गाच्च्युतो जीवो धनत्तस्य राघवः । अभूदाशरथिः पुत्रो वृद्धो दशरथस्य तु ॥१४४४॥
GSTĀSTSPSG25PSZICES525
॥४४३॥

Page #471

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
Amma
शवजय
शवजय
कल्पवृक
॥४४४॥
ISSESISESSESSESESED
वसुदत्ताऽसुमान् मृत्वा श्रीभूतिश्च पुरोहितः । स लक्ष्मणोऽभवत् पुत्रोऽपरो दशरथस्य तु ॥१४४५॥ उक्तंच-' जो वि हु सो सिरिभूई वेगवइकएण सयंभूणं वहिओ । धम्मफलेणं देवो जाओ अह वरविमाणमि ॥ चइउं पइट्ठणयरे पुणब्वमू खेयराहियो जाओ । महिलाहेउं सोयं करिअ नियाणं च पव्वइओ ॥१४४७ ॥ काऊण तवं घोरं सर्णकुमारे सुरो समुप्पन्नो । चइओ सोमित्तिसुओ जाओ वि हु लक्षणो एसो ॥१४४८ ॥ सिरिकंतो य सयंभू कमेण जाओ पभासकुंदो सो । विज्जाहराण राया जाओ लंकाहिवो मरो' ॥ १४४९॥ गुणमत्यसुमान् मृत्वा भ्रान्त्वा भूरिषु योनिषु । भूत्वावेगवती स्वर्गे गत्वा सीताऽभवत्ततः ।।१४५०॥ धनदत्तादिभ्रात्रोर्यों जन्यचक्रोऽभवत् सुहृद् । सोऽस्मिन् भवे भवान् जातस्त्वं विभीषण ! साम्प्रतम् ।। १४५१॥ योऽभूद् वृद्धो वृषः पञ्च-नमस्कारस्मृतः मृतः । छत्रछायमहीशस्य नन्दनो वृषभध्वजः ॥ १४५२ ।। सोऽस्मिन् भवे दिवश्युत्वा कपिविद्याधराधिपः । सुग्रीवोऽजनि रामस्य लक्ष्मणस्याधुना सुहृत् ।। १४५३ ॥ यतः-" एए सब्वेवि पुरा आसि णिरंतरं सिणेहसंबद्धा । रामस्य तेण णेहं वहति णिययं च अणुकूला ॥" पूर्व वेगवतीष्टाऽभू-द्धाढं स्वयम्भूभूपतेः । येन तेनेह सीतेयं दशास्येन हृताऽधुना ॥१४५४ ॥ वेगावत्या भवे पूर्वे कलङ्कः साधवे ददे । अस्मिन्नतो भवे प्रापि कलङ्कः सीतया किल ॥ १४५५ ॥ यतः-“रागेण व दोसेण व जो दोसं संजयस्स भासेइ । सो हिंडइ संसारे दुक्खसहस्साई अणुहवंता ॥१॥
ST2SPSS2252SSTSLES2SSES
mimanamammmmmmmmmmmm
॥४४४

Page #472

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
S225PSTE
स्वयम्भुवा पुराऽमारि श्रीभूतिश्च पुरोहितः । तेनेह लक्ष्मणेनापि हतो दशाननः खलु ॥ १४५६ ।। यतः--"जो जेण हओ पुवं सो तेणेव हणिज्जए ण संदेहो । एसा ठिईय निययं संसारस्थाण जीवाणं ॥१॥"
ततो विभीषणः प्राह भगवन् ! केन कर्मणा । लवाङ्कुशौ बलिष्ठी तु जातौ तच्च निगद्यताम् ॥१४५७ ॥ शत्रुञ्जयत ज्ञान्याचष्टाऽथ काकन्यां पूर्यभूद् रतिवर्द्धनः । भूपस्तस्याभवत् पत्नी वर्या सुदर्शनाभिधा ||१४५८ ॥ कल्पवृ० तयोरभवतां पुत्री प्रियङ्करहितङ्करौ । सर्वगुप्तोऽभवन्मन्त्री प्रतिकूलो महीपतेः ॥ १४५९ ॥ ॥४४५॥
सर्वगुप्तप्रिया दुष्टशीलाऽथ विजयावलिः । भोगाय प्रार्थयामास निश्यन्येषुमहीपतिम् ॥ १४६० ॥ भणिताऽथ महीशेन मन्त्रिपत्नि ! त्वयाऽधुना । प्रोक्तमत्र परत्रापि भूरिदुःखप्रदं वचः ॥ १४६१ ।। यतः-"अप्पाधूलिहि मेलिउ सयणा दीघउ जे उच्छार । पगि पगि माथा ढांकणु जेणि जोइ परनारि ॥१४६२ ॥ क्रमात परनराश्लेषां वाञ्छती स्वीयगेहिनी । विज्ञाय मन्त्रिणा द्वेपो विशेषाद् भूपतौ दधे ॥१४६३॥ क्रोधेन मन्त्रिणा गेहे ज्वालिते मेदिनीपतिः । पुत्रपत्नीयुतो यातो वाराणस्यां पुरि ध्रुवम् ॥ १४६४ ॥ सर्वगुप्त इतो मन्त्री राज्यं कृत्वाऽऽत्मसाद् द्रुतम् । दूतमप्रेपयत् काश्यां जेनं काशीपुराधिपम् ॥ १४६५ ॥
मन्त्रिणः सर्वगुप्तस्य यद्याज्ञा ध्रियते त्वया । तदा ते कुशलं भूरि-कालं भूप! भविष्यति ॥१४६६॥ H काशीपतिर्धनः प्राह योऽस्ति स्वस्वामिवञ्चकः । तस्य को मन्यते चाज्ञां जानन् न्यायपथं किल ? ॥
29PSS25252SPSSSC
ZSZS5222SSZSSSSSSE
॥४४५॥

Page #473

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४४६॥
1252525252525252SSTSESC25
* यतः-"सती पत्युः प्रभोः भृत्यः गुरोः शिष्यः पितुः सुतः । आदेशे संशयं कुर्वन खण्डयनात्मनो ब्रतम् ॥ काशीशेन तदाऽत्यन्तं किसी दूत एव स । सर्वगुप्तान्तिके गत्वा काशीशोक्तं न्यवेदयत् ॥१४६८ ॥ श्रुत्वेति सर्वगुप्तोऽथ सन्नह्य शिविरं निजम् । काशीनाथं विजेतुं तु चचालाऽतुलविक्रमः ॥१४६९ ॥ काशीसत्कमथो देशं लुण्टयन् सर्वगुप्तकः । तृणवन्मन्यते विश्वं स्वीयदोरोजसा तदा ॥ १४७० ॥ काशीशः कसिपो भूपः आकार्य रतिवर्द्धनम् । सपत्नीनन्दनं भक्त्या गौरवं तस्य च व्यधात् ॥१४७१ ॥ ततः कसिपभूपालःस्वामिनं रतिवर्द्धनम् । अग्रे कृत्याऽचलज्जेतुं सर्वगुप्ताभिधं रिपुम् ॥१४७२ ॥ युद्धं कुर्वन् रणे सर्वगुप्तो भग्नबलस्तदा । रतिवर्द्धनभूपेन सार्द्ध दीनमना अभूत् ॥ १४७३ ॥ लात्वा सर्वबलं सर्व-गुप्तस्य मन्त्रिणोऽन्तिकात् । रतिवर्द्धनभूपालो यदाऽभूत् सबलो भृशम् ॥१४७४ ॥ तदा नंष्ट्वा द्रुतम् सर्व-गुप्तो गत्वाऽतीदूरतः । अरण्येऽभूत् पुलिन्दस्य सदृशो विभवक्षयात् ॥ १४७५ ॥ विजित्य वैरिणं सद्यो रतिवर्द्धनभूपतिः । स्वीयपुर्यां समायातः कुर्वाणो विजयोत्सवम् ॥१४७६ ॥ रतिवर्द्धनभूपाले स्वीये शेषवले सति । कसिपो मेदिनीपालः सुखं राज्यं चकार सः ॥१४७७॥ अन्येधुनगरोद्याने सूरीशं शीलसुन्दरम् । रतिवर्द्धनभूपालो वन्दितुं समुपेयिवान् ॥ १४७८ ॥ श्रुत्वा धर्म समुत्पन्न वैराग्यो रतिवर्द्धनः । वितीर्य पुत्रयो राज्यं ललौ दीक्षां तदन्तिके ॥१४७९ ॥
ISESSESSESEGISSAGERSE
॥४४६॥

Page #474

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पव०
AGTIGSTSS29257SESTSTICITST
४४७॥
विजयावलिका मृत्वा संजाता राक्षसी तदा । रतिवर्द्धनराजर्षे-रुपसर्ग व्यवाद् भृशम् ॥१४८० ॥ उपसर्ग वितन्वत्यां राक्षस्यां रतिवर्द्धनः । अवाप्य केवलज्ञानं मोक्षसौख्यमसाधयत् ॥१४८१ ।। इतः सम्प्राप्तवैराग्यौ प्रियङ्करहितङ्गरौ । दत्त्वा स्वसूनवे राज्यं जगृहतुव्रतं तदा ॥१४८२ ॥ षष्ठाष्टमादिकं तीनं तपो नित्यं समाहितौ । कुर्वाणौ सुखिनौ जातौ प्रियङ्करहितङ्करौ ॥१४८३ ॥ समाधिमरणं प्राप्य प्रियङ्करहितङ्करौ । ग्रेयेयके गतौ धर्म-ध्यानैकलीनमानसौ ॥१४८४ ॥ अवेयकं सुखं भुङ्क्त्वा प्रियङ्कर-हितङ्करौ । सञ्जातौ नन्दनौ दाश-रथेरत्र लवाकुशौ ॥१४८५ ।। प्राग्भवार्जितपुण्येन रामपुत्रौ लवाङ्कुशौ । सञ्जातौ बलिनौ वर्य-रूपनिर्जितमन्थौ ॥१४८६ ॥ एवं पूर्वभवान् राम-लक्ष्मणादिमहीभुजाम् । प्रोक्त्वा विशेषतो धर्म जगौ सकलभूषणः ॥१४८७ ॥ * तथा हि-"वरिसह ते गेआ दीहडा जे जिणधम्मिहिं सार । तिनि सया ऊण सहडीई तईगुणइ गमार ॥१॥ * 'इयं मायारात्रिर्बहुलतिमिरा मोहललितैः, कृतज्ञानालोकास्तदिह निपुणं जाग्रत जनाः के अलक्षः संहतुं ननु तनुभृतां जीवितधना-न्ययं कालश्चौरो भ्रमति भुवनान्तः प्रतिदिनम् ॥२॥ 'आसन्नसिद्धिआणं विहिबहुमाणो अ होइ नायब्यो । विहिचाओ अविहिभत्ती अभवजीअदूरभव्वाणं ॥३॥ धन्नाणं विहियोगो विहिपक्खाराहगा सया धन्ना । विहिबहुमाणा धन्ना विहिपक्ख अदूसगा धन्ना' ॥४॥
mammmmmm
IELTSSTUSSUUSSSTSEIS:SESC
॥४४७॥

Page #475

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
e n
SESESZ2
wom
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
-
॥४४८॥
STTATTISTI
शत्रुञ्जयादितीर्थेषु ये यात्रां कुर्वते जनाः । तेषां स्वर्गापवर्गादि-मुखं हस्ततले भवेत् ॥ १४८८ ॥ अनादिकालसम्भूतं तीर्थ शबपाचलः । यत्रानन्ताः शिवं प्राप्ता मुनयः क्षिप्तपातकाः ॥ १४८९ ॥ ये शत्रञ्जयतीर्थेषु तिष्ठन्ति पक्षिणोऽपीह । तेऽपि स्तोकैर्भवैरेव गमिष्यन्ति शिवालयम् ॥ १४९० ॥ गतेषु तीर्थनाथेषु गते ज्ञाने च केवले । लोकान् भवाम्बुधेः शत्र-जयाद्रिस्तारयिष्यति ॥ १४९१ ॥ जिनेष्वहन् यथा मुख्यः शैलेषु मन्दरो यथा । तथाऽयं सिद्धिभूमिथ्रो मुत्यो निगद्यते जनैः ॥१४९२॥ यः श्रीसङ्घपतीभूय भूरीन् भव्यान् शिवाचले । बन्दयन्ति शिवं नेतुं लभन्ते नात्र संशयः ॥ १४९३ ॥ एवं श्रुत्वा वचो रामो जगौ शत्रुञ्जयाचले । यात्रां कत्तु ममाऽस्तीच्छा साम्प्रतं मुनिसत्तम ! ॥१४९४ ॥ ज्ञानी प्राह तु भव्यानां तीर्थे शत्रुञ्जयाभिधे । वाञ्छा यात्रां विधातुं हि भव्यानां भवति ध्रुवम् ॥१४९५॥ येषां शत्रुञ्जये यात्रां कत्तु वाञ्छा प्रजायते । सिद्धिं याति च धन्यः स शिवगामी भविष्यति ॥१४९६ ॥ ततो दाथरथिः प्रेष्य बह्वीः कुङ्कुमपत्रिकाः । सङ्घमाकारयामास यात्रां कर्तुं शिवाचले ॥१४९७ ॥ कल्याणखचिताः पञ्च शतानि जिनपालयाः । कलधौतमयाः सप्त शतानि द्वादशाधिकाः ॥१४९८ ।। वर्यकाष्ठमयाः पञ्च सहस्रा द्वादशाधिकाः । चेलुः पुर्यास्तदा दाशरथे सधे मनोहरे ॥ १४९९ ।। युग्मम् ॥ अनसां कोटयः सप्त भूरिकोटय नरास्त्रियः । महिषाः पृष्टिवाहाश्च कोटय एकोनविंशतिः ॥ १५०० ॥
ISTSS2SSES25PSSISSESTS
॥४४८१
mummmmmmman

Page #476

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४४९॥
SEISSISSESSESESEGISRSE
गजा दश सहस्राणि ताा विंशतिकोटयः । चेलुर्दाशरथे सधे भूरिवाद्यपुरस्सरम् ॥ १५०१॥ ग्रामे ग्रामे पुरे पुर्यां कुर्वन् स्नात्रोत्सवं मुदा । ययौ दाशरथिः शत्रुजये तीर्थे शिवप्रदे ॥१५०२ ॥ तीर्थे तत्राऽऽदिदेवस्य कृत्वा स्नात्रादिकं महः । आनर्च पादुके नाभि-सूनोर्दाशरथिर्मुदा ॥ १५०३ ।। ततो मुक्ताफलैः स्फारतरे राजादनीतरुम् । वर्द्धयामास काकुत्स्थो गीतनृत्यपुरस्सरम् ॥१५०४ ॥ तत्र श्रीआदिदेवस्य जीर्णस्य जिनसमनः । श्रीरामः कारयामास समुद्धारं शुभाशयः ।। १५०५ ॥ कृत्वा दाशरथिः पूजां विस्तरात् प्रथमार्हतः । सङ्घ सन्मानयामास भक्तवस्त्रादिदानतः ॥१५०६ ।। प्रतिलाभ्य गुरून् भक्त-वस्त्रविश्राणनादिभिः । रामः सन्तोषयामास याचकानपि भावतः ॥ १५०७॥ ततो रैवतके तीर्थे गत्वा श्रीनेमिनाथकम् । विस्तरात् पूजयामास भक्त्या दशरथात्मजः ॥ १५०८ ।। पश्चादायात् क्रमाद्रामो विसृज्य सङ्घमादरात् । वयोत्सवमलश्चक्रे साकेतं भ्रातृसंयुतः ॥ १५०९ ॥ अन्यदाऽष्टापदे तीर्थे चक्रिणाऽऽद्येन कारिते । सिंहनिषिद्ययाकार प्रासादेऽभ्रंलिहे बरे ॥ १५१० ॥ चतुर्विशतिरहन्तो वृषभाद्यास्तमोपहाः । मानप्रमाणभृदेहाः श्रुता रामेण सद्गुरोः ॥१५११ ।। उक्तंच-" उसमो पंच धणुस्सय नव पासो सत्त रयणीओ वीरो ।
नव सत्त पंच अट्ठ य पन्ना दस पंच परिहाणी ॥१॥
122552SSESESSISSES:SESE
॥४४९॥

Page #477

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४५०॥
SCSESZTESESESC ESTESIC
ततः श्रीसङ्घमाकार्य भूत्वा सङ्घपतिः स्वयम् । रामोऽचालीज जिनान् नन्तुं तीर्थेऽष्टापदनामनि ॥ १५१२॥ आरुखाऽष्टापदं शैलं प्रत्येकं जिननायकम् । वृषभादीन् मुदाऽऽनर्च नानोत्सवपुरस्सरम् ॥१५१३ ।। यतः-"चत्तारि अट्ठ दस दोय वंदिया जिणवरा य चउव्वीसं ।
परमट्ठनिद्विअट्ठा सिद्धा सिद्धिं मम दिसंतु ॥१५१४ ॥ ततः सम्मेतशिखरे तीर्थे गत्वा जिनेश्वरान् । पूजयित्वा सुमै रामः स्वं जनुः सफलं व्यधात् ।। १५१५॥ अट्ठावयम्मि उसभो सिद्धिगओ वासुपुज्ज चंपाए । पावाए बद्धमाणो अरिट्ठनेमि अ उज्जंते ॥१॥ अबसेसा तित्थयरा जाइजरामरणबंधणविमुक्का । सम्मेयसेलसिहरे वीसं परिनिव्वुए वंदे ॥२॥ ततो रामो वितन्वान उत्सवं स्वपुरे क्रमात् । पृथिवीं न्यायमार्गेण पालयामास सन्ततम् ॥१५१६ ॥ अन्यदोत्पन्नवैराग्यो लोचं कृत्वा स्वपाणिना । सीता त्यक्तगृहारम्भा जिघृक्षुरभवद् व्रतम् ॥ १५१७॥ तादृशीं जानकी दृष्ट्वा रामो मूच्र्छामुपागतः । पतितो धरणौ स्वस्थी-कृतश्चन्दनसेवनैः ॥१५१८॥ ऊचे रामो मया पत्नि ! कोऽपराधः कृतस्तव । कथं मामेककं मुक्त्वा व्रतं लास्यति साम्प्रतम् ? ॥१५१९ ॥ त्वां विना मेऽधुना प्राणाः करिष्यन्ति प्रयाणकम् । सीताऽवग् न पते ! शोकः क्रियते पुरुषोत्तमैः ॥१५२० ।। एक एवासुमान याति परलोकं स्वकर्मणा । एक एव समायाति प्राग् जन्माऽर्जितकर्मणा ।। १५२१ ॥
WISATISSGSESTI SELESS
SAI४५०॥
www

Page #478

शत्रुज्जय
कल्पवृ० ॥ ४५१ ॥
52525225
66
* 'भवारण्यं भीमं तनुग्रहमिदं छिद्रबहुलं बली कालचौरो नियतमसिता मोहरजनी 15
गृहीत्वा ज्ञानस्य विरतिफलकं शीलकवचं समाधानं कृत्वा स्थिरतरदृशो जाग्रत जनाः ! ॥ १५२२ ॥ एवं पर्यवसाय्यैव रामं जनकनन्दिनी । सर्वगुप्तगुरूपान्ते ललौ दीक्षां शिवप्रदाम् ।। १५२३ ॥ तदा रामेण विदधे तथा दीक्षोत्सवो महान् । यथा प्रापुर्जना बोधि-बीजं निर्वृतिदायकम् ।। १५२४ ॥ सूरिणोक्तं त्वया सीते! पालनीय तथा व्रतम् । यथा करतलेभ्येति शिवश्रीस्तव लीलया ॥ १५२५ ।। सुव्रतायतिनी पार्श्वे सर्वगुप्तेन सूरिणा । मुक्ता सीता तदा शुद्ध क्रियाशिक्षणहेतवे ॥ १५२६ ।। श्रीसर्वगुप्तसूरीश-पार्श्वे श्रीरामलक्ष्मणौ । लवाङ्कुशौ तथाऽन्येऽपि धर्मं श्रोतुमुपागमन् ॥ १५२७ ॥ सीतादियतिनीयुक्ता सुत्रता च प्रवर्तिनी । धम्र्म्मोपदेशनां श्रोतुं श्राद्धीयुक्ता समागमत् ।। १५२८ ॥ सूरीशः सर्वगुप्तोऽथ मेघगर्जितया गिरा । देशनां कर्त्तुमारेभे भव्याङ्गिबोधहेतवे ।। १५२९ ॥ यतः - " जत्थ अहिंसा सच्चं अदत्तपरिवज्जणं च बंभं च । दुविहपरिग्गहविरई तं हवई सिवाय चारितं ॥ १ ॥ विणओ दया दाणं सीलं गाणं दमो तहा झाणं । कीरड़ जं मोक्खट्टा तं हवs सिवाय चारितं ॥ २ ॥
जइ धम्मक्खर संभल नयणे निद्द न माइ । वत्त करंताए मर कूलरेडा व किं स्यणि विहाड़ (१) ॥ ३ ॥ धम्मसरिसा जे गया ते गुणसायरा दीह । अवरह पापारंभी सिउं भा सम देजे लीह ॥ ४ ॥
5525420
॥ ४५१ ।।

Page #479

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmmmmmwwer
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४५२॥
252525SPST2552STSEES
कोइ पुण भवियसीहो इक्कभवे भाविऊण सम्मत्तं । वीरो कम्मविसोहि काऊण य लहइ निव्वाणं ॥ ५॥ लण वि जिणधम्मे योहिं स कुटुंबकद्दमम्मि निहुसो । इन्दियसुहसाउलओ परिहिंडइ सो वि संसारे ।। ६॥" श्रुत्वैतद्राम आचष्ट संसारासारतां पुनः । जानतो मे कथं नैव विरागो जायतेतराम् १ ॥१५३० ॥ ज्ञान्याऽऽचष्टाच्युतेनामा बलिना मोह एधते । तेन मोहेन ते नैव वैराग्यं जायतेऽधुना ॥१५३१ ॥ ततो रामो जगौ मोक्षो भवात् कस्माद् भविष्यति । ज्ञान्याह ते शिवप्राप्ति-जर्जायतेऽत्र भवे बलिन् ! ॥१५३२ ॥ श्रुत्वेति राघवः सर्व-सर्वत्रसदनेष्वपि । व्यधात् पूर्जा जिनेशानां सर्वपौरसमन्वितः ॥ १५३३ ॥ इतः सीता तपस्तीत्रं कुर्वाणा प्रतिवासरम् । दवदग्धावनीरुड्वत् कृशदेहाऽभवत्तदा ॥ १५३४ ॥ महाव्रतानि पञ्चैव शुद्धानि जनकात्मजा । पालयन्ती तपस्तीवं ततान शिवशर्मदम् ॥१५३५ ॥ षष्ठाष्टमादिकं तीवं कुर्वाणा जनकात्मजा । पष्टि वर्षाणि दिवसा-स्त्रयस्त्रिंशद् व्यधात्तमाम् ॥१५३६ ।। प्रान्ते संलेखनां कृत्वा-ऽऽराधनां क्षमणात्मिकाम् । सीता मृत्वाऽच्युते स्वर्गे-ऽच्युतेन्द्रोऽजनि सत्तनुः ॥१५३७॥ द्वाविंशतिसमुद्रायु-भूरिदेवनिसेवितः । मनसा निर्जरीभोग-लीनोऽच्युताधिपोऽजनि ॥ १५३८ ॥ यतः-"दो कप्प कायसेवी दो दो फरिसरूवसद्देहिं । चउरो मणेणुवरिमा अप्पविआरा अणंतसुहा ॥१॥" नारि मृत्वा प्रजायेत नरो नरोऽबला पुनः । राजा रङ्को भवेद्रको राजा कर्मनियोगतः ॥१५३९ ॥
ISELTSS252STSES25252SLIL
m
||४५२॥

Page #480

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
ISTSSESS2SSSSS
॥४५३॥
LESESTSESESTSESTUPSZLE
यतः-"राया जायइ भिच्चो भिच्चो रायत्तणं पुण उवेइ । माया वि हवइ धूया पिया वि पुत्तो समुन्भवइ ॥१॥ एवं अरहरघडी-जंतसमे इह समस्थ संसारे । हिंडंति सबजीवा सकम्म विष्फदिअं सुइरं ॥२॥" रामो लक्ष्मणसंयुक्तः पालयन् मेदिनी चिरम् । लक्ष्मणे निविडां प्रीति धत्ते सोऽपि च राघवे ॥ १५४० ॥ अन्यदा वासवोऽप्राक्षी-दुपविष्टः सभान्तरे । अयोध्यायां नयी रामो भूपोऽस्ति लक्ष्मणान्वितः ॥ १५४१ ।। रामेऽस्ति यादृशी प्रीति-लक्ष्मणस्याधुना किल । रामस्य लक्ष्मणे प्रीति-विद्यते यादृशी पुनः ।। १५४२ ॥ न तादृश्यधुनाऽन्यत्र कस्यापि वीक्ष्यते भुवि । तदैको निर्जरः प्राह सत्यमेतत्त्वयोदितम् ॥१५४३ ॥ अहं तयोः करिष्येऽहं परीक्षां साम्प्रतं प्रभो ! । ततः स निर्जरोऽयोध्या-नगरी समुपेयिवान् ।।१५४४ ॥ लक्ष्मणस्यानुजस्यैव भृत्यस्य रूपमञ्जसा । कृत्वा तस्यान्तिकेऽभ्येत्य जगादेति कृपास्पदम् ॥ १५४५ ॥ उत्पन्नशूलरोगः सन् रामोऽद्य मृतिमीयिवान् । आकण्यैतद्वचोऽकस्माद् वज्रपातसहोदरम् ॥ १५४६ ॥ लक्ष्मणस्य तदा प्राणाः परलोकमसाधयन् । मोहेन जायते किं न नृणां दुःखादिकं खलु ॥१५४७ ॥ लेख्यविम्बमिव श्रीशं स्थितं प्रगतजीवितम् । दृष्ट्वा देवो निजे चित्ते दध्यावेवं पुनः पुनः ॥ १५४८ ॥ मयोक्ते हास्यवचने लक्ष्मणोऽयं महीपतिः । मृतोऽतोऽहं कथं पापा-च्छुटिष्यामि दुराशयः ॥ १५४९ ।। 'मृतस्य चक्रिणोऽशक्तो जीवितं दातुमात्मना । जानन देवो ययौ स्वर्गे विषादग्रस्तमानसः ॥ १५५० ।।
॥४५३॥
SSES

Page #481

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ४५४ ॥
यतः - " असमिक्खिअकारीणं पुरिसाणं इत्थपाव हिययाण । सयमेव कथं कम्मं परितावपरं हँबइ पच्छा " ॥ १५५१॥ तदा तत्रैत्य गेहिन्यो मृतं वीक्ष्य पतिं स्फुटम् । रुदम्यो जगदुः कान्तः ! जल्प त्वमेकदा किल ।। १५५२ ॥ निशम्य लक्ष्मणं त्यक्त-प्राणं दाशरथिस्तदा । आगत्यावम् वचो देहि भो लक्ष्मण ! सहोदर ! || १५५३ ॥ अजल्पन्तं रमानाथं रामोऽवग् न मया तव । अपराधः कृतोऽतस्त्व-मुत्तरं वितरैकशः ।। १५५४ ।। आलिङ्ग्य लक्ष्मणं रामः प्राहोत्तिष्ठ सहोदर ! । त्वं विना निखिलं राज्यं दुःखितं विद्यतेऽधुना ॥ १५५५ ॥ यतः - " उडेहि सयणवच्छल ! वाया मे देहि विलवमाणस्स । किं व अकारण कुविओ हरसि मुहं दोसरहियस्स ॥ १ ॥ तहा ह णिदाहो दिवायरो हुअवहो व पज्जलिओ । जह डहइ णिरवसेसं देहं एक्कोअरविओगो ॥ २ ॥ किं वा करेमि वच्छय ! कत्तो वच्चामिहं तुमे रहिओ । ठाणं पिछामि न तं निव्वाणं जत्थ उ लहामि ॥ ३ ॥ हा वच्छ ! मुंचसु इमं कोवं सोमो अ होहि संखेवं । संपइ अणगाराणं वट्टइ वेला महरिसीणं ॥ ४ ॥ " सूर्योsस्तमगमत् पश्य लक्ष्मणोत्थाय वेगतः । कुमुदानि प्रफुल्लानि निद्राणानि कजानि च ।। १५५६ ।। इष्टं यद्विद्यते तेऽथ तज्जल्प पुरतो मम । विषादं त्यज संहर्ष श्रय श्रीनिलयाऽधुना ॥ १५५७ ॥ उतिष्ठ सोदरेदानीं व्यतिक्रान्ता निशाsखिला । उदयन् विद्यते सूर्यो बोधयन् पद्मकाननम् ॥ १५५८ ॥ त्वय्यजल्पति वादित्रं वाद्यते न हि केनचित् । जिनालयेऽपि सङ्गीतं कारयिष्यति कोऽधुना ॥ १५५९ ।।
Asaspaasa5254252525252
॥ ४५४ ॥

Page #482

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
Cheets
॥४५५॥
25252525RESSES250S2525
लक्ष्मणं चाऽद्य लक्ष्मीशं मृतं ज्ञात्वा विभीषणः । सुग्रीवो वर्द्धनो मेघ-श्चन्द्रोदरः समागमन् ॥१५६०॥ रामं प्रति जगुः स्वामिन् ! शोको न क्रियते सता । जलबुद्बुदतुल्यानि देहानि सन्ति देहिनाम् ॥१५६१ ।। यतः-"जलबुब्बुय सरिसाई राहव ! देहाई सब्वजीवाणं । उप्पज्जंति चयंति अ णाणाजोणीसु पत्ताणं ॥१॥ इंदा सलोगपाला भुंजंता उत्तमाइ सोक्खाई। पुण्णखयम्मि तेऽविअ चइउं अणुहोति दुक्खाई ॥२॥ ते तत्थ मणुअदेहे तणबिंदुचलाचले अइदुग्गंधे । उप्पज्जति महाजस ! का सन्ना पायए लोए ॥३॥ अन्नं तु मयसमाणं सोयइ अहि विमूढभावेणं । मच्चुवयणे पविटुं ण सोयई चेव अप्पाणं ॥४॥ तं गत्थि जीवलोए ठाणं तिलतुसतिभागमित्तंपि । जत्थ ण जाओ जीओ जत्थेव ण पाविओ मरणं ॥५॥" एवं पुनः पुनः प्रोक्ते सुग्रीवेण खगामिना । रामो जगौ मृतो नैव सोदरो मेऽधुना खलु ॥१५६२ ॥ ततो लक्ष्मणवक्त्रं तु दृष्ट्वाऽऽहोत्तिष्ठ सोदर ! । साध्यते विषयोऽन्योऽपि वैरिवर्गाखिलोऽपि च ॥ १५६३ ॥ ततो ग्रासं मुखे लक्ष्मी-पतेः कृत्वाऽऽह राघवः । भो भ्रातर् ! भुक्ष्व पक्वान्नं पिब स्वच्छं पयः पुनः ॥१५६४ ॥ ततो विभीषणः प्राह भो ! रामोत्तिष्ठ शीघ्रतः । वैरिणः शिविरं चन्द्र(ण्ड)-मागतं स्वपुरान्तिके ॥१५६५ ॥ ततो रामः समुत्थाय चटयित्वा गुणे धनुः । टणत्कारं विधायाशूपविष्टो लक्ष्मणान्तिके || १५६६ ॥ इतोऽच्युतेश्वरः सीताजीवोऽपि मोहकर्दमे । रामं स्त्रकान्तमैक्ष्येति दध्यौ पुनः पुनर्हदि ॥१५६७ ॥
LTTITATS525252525
--
४५५॥
-

Page #483

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ४५६ ॥
252552525
25242
मदीयो रमणो रामो मोहजालेsसुखप्रदे । पतितो नरके गामी कथं रक्षिष्यते मया ॥ १५६८ ॥ ततो ऽच्युतेश्वरोऽभ्येत्य विप्रवेषधरस्तदा । रामं प्रति जगौ मोह-पाशे किं पतितोऽसि हि १ ।। १५६९ ।। यतः - " न य होइ कज्जसिद्धी एव कुर्णताण मोहगहिवाणं । जायइ सरीरखेयो णवरं विवरीअबुद्धीणं ॥ १ ॥ " एष ते सोदरो मृत्युं प्राप्तोऽतस्त्वं च राघव !। कुरुष्व वह्निसंस्कारं नीत्वा प्रेतवनेऽधुना ॥ १५७० ॥ रामोsवग् भवता कूटं जल्प्यते साम्प्रतं स्फुटम् । सुप्तोऽस्ति निर्भरं भ्राता विनिद्रोऽथ भविष्यति ।। १५७१ ॥ एवं प्रोक्त्वा निजस्कन्धे कृत्वा पुरवहिर्वने । गत्वा मुक्त्वा वने राम आनीयाम्राणि ऊचिवान् ॥ १५७२ ॥ भ्रातरुत्तिष्ठ वर्याणि सहकारफलानि तु । अमूनि भक्षयेदानीं तृप्तो भवेह साम्प्रतम् ।। १५७३ ।। ततोंसे लक्ष्मणं कृत्वा यावचचाल राघवः । तावत् स निर्जरश्चैकं मृतं नरं निजांसगम् ॥ १५७४ ॥ कृत्वा सन्मुखमायात - स्तदा दाशरथेः पुरः । रामोऽवग् मृतकं स्कन्धे किं कृतं भवताऽधुना ॥ १५७५ ॥ युग्मम् ॥ देवोsar मृतकस्यास्य दत्त्वौषधानि साम्प्रतम् । जीवयिष्याम्यतो राम-स्तं प्रति प्रोक्तवानिति ।। १५७६ ॥ मृतः कोऽपि न जीवेद्धि ततः स निर्जरो जगौ । इदं चेन्मृतकं ह्येत ज्जीविष्यति कथं तव १ ।। १५७७ ।। ततः स निर्जरः पद्मं शिलापृष्ठे दृढे तदा । वत्वा सिञ्चन् कबन्धेन राघवेणावलोकितः ।। १५७८ ।। रामेणोक्तं शिलायां तु न पद्मं वर्द्धते क्वचित् । स देवोssam कथं तर्हि मृतकं जीववद्भवेत् १ ।। १५७९ ।।
॥ ४५६ ॥

Page #484

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
5
Pइत्यादि बहुशो वारान् वालुकादिप्रदर्शनात् । रामं सीताऽच्युताधीशो बोधयामास स वृषे ॥१५८० ।।
ततः स वासवः प्रादुर्भूय स्वगमनं दिवः । ज्ञापयित्वा स्थिरीचक्रे राम दीक्षास्त्रीहेतवे ॥१५८१ ॥
प्रबुद्धो राघवो वह्नि-संस्कारं कमलापतेः । कृत्वा दीक्षां गृहीतुं तु शत्रुघ्नं प्रत्यवक् तदा ॥१५८२ ॥ .. शत्रुञ्जय
अहं दीक्षां गृहीष्यामि राज्यं त्वं लाहि साम्प्रतम् । शत्रुघ्न ऊचिवान् पूर्व-महं लास्यामि संयमम् ।। १५८३ ॥ कल्पवृ० उक्तंच-“पिय विभवेण एतो सकारेऊण लक्खणं रामो । पुहइए पालणट्ठा सिग्धं चिअ भणइ सत्तुग्धं ॥१॥ ॥४५७॥
वत्थ ! तुम सयलमिणं भुंजसु रज्जं णराहिव समग्गं । संसारभमणभीओ पविसामि तवोवणं अहयं ॥२॥ सत्तुग्यो भणइ तओ अलाहि रज्जेण दुग्गइकरेण । संपइ मोत्तूण तुमे देव ! गई णत्थि मे अण्णा ॥३॥" शत्रघ्नं राज्यमगृहन्तं ज्ञात्वा दाशरथिस्तदा । अनङ्गलवणं पुत्रं प्रत्युवाच स्फुटाक्षरम् ॥१५८४ ॥ राज्यमेतद् गृहाण त्वं गृहीष्येऽहं तु संयमम् । पुत्रो जगौ विना त्वं तु स्थातुं शक्नोमि न क्षणम् ॥१५८५ ॥ ततो रामो निजे पट्टे बलेन वृद्धमङ्गजम् । अतिष्ठिपद् वहुक्ष्माप-साक्षिकं लसदुत्सवम् ॥ १५८६ ।। तदा विभीषणः पुत्रं सुभूषणाभिधं वरम् । स्वपट्टेऽतिष्ठित्पुत्रं सुग्रीवोऽङ्गदनामकम् ॥ १५८७ ॥ अन्येषामकुशादीनां नन्दनानां यथोचितम् । रामो विश्राणयामास विषयान् विषयोज्झितः ॥ १५८८ ॥ तदाऽन्ये बहवो भूपा रामेण सह संयमम् । लातुकामा निजं राज्यं स्वपुत्रेभ्यो ददर्मदा ॥ १५८९ ॥
25252SEESSTISESTSS2
525ASSESE
॥४५७॥

Page #485

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ४५८ ॥
1529252525
52525225T
तदादाससुश्राद्ध-मुखात् सुव्रतसंयतम् । समागतं निशम्याशु रामो हर्षं समागमत् ।। १५९० ॥ ततो भूरि-महीपाल - विद्याधरसमन्वितः । तत्रैत्य तं यतीशं तु ननामाऽनघमानसः ॥ १५९१ ॥ उत्ता मुकुटादीनि भूपणान्वखिलान्यपि । राम्रो व्रतं ललौ भूरि-भूप विद्याधरान्वितः ।। १५९२ ।। तदा बहु सहस्राणि भूपालाः साधुसन्निधौ । जगृहु: संयमं सद्यः संसाराम्बुधितारकम् ।। १५९३ ।। विशुद्धं चरणं शश्वत् पालयन् राघवो मुदा । विवादपद् भूरि-शास्त्राणि गुरुसन्निधौ ॥ १५९४ ॥ शत्रुघ्नोsपि तदा दीक्षां ललौ विभीषणोऽपि च । ताभ्यां सार्द्धं महीपालाः बहवः संयमं ललुः ।। १५९५ ॥ सार्द्ध रामेण भूपालाः सहस्राणि तु पोडश । जगृहु: संयमं मुक्त्वा तृणवद्राज्यमञ्जसा ।। १५९६ ।। ( नारीणां ) सहस्राणि त्रयस्त्रिंशत् सप्ताधिकानि तद्दिने । प्रव्रज्यां जगृहु: लक्ष्मी बती साध्य्यन्तिके मुदा ।। १५९७ ॥ श्रीसुतान्तिके रामः पठन् शास्त्राणि भूरिशः । पपाठ नवपूर्वाणि सार्द्धानि विनयाश्रितः ॥ १५९८ ।। ततो गुरूपदेशेन विहारमेकक: करन् । रामर्पिः कुरुते स्मोग्रं तपोऽभिग्रहभाक् सदा ।। १५९९ ॥ "यतः - अह णिग्गओ मुणी सो गुरुणा अणुमोइओ पउमनाहो । पडिवण्णो अ विहारं उत्तमसामत्थसंपण्णो ॥ १ ॥ ' भूमिभृद्गह्वरे तस्यां रात्रौ दाशरथेर्यतेः । तृतीयं ज्ञानमुत्पन्नं तद्ज्ञानावरणक्षयात् ।। १६०० ।। अवधिज्ञानतस्तुर्ये नरके लक्ष्मणं गतम् । विज्ञाय ध्यातवानेवं भवस्य विषमां स्थितिम् ॥ १६०१ ॥
525625252525252525252525
॥ ४५८ ॥

Page #486

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ४५९॥
SSSSSSSSESMSSESESE
सय सत्त कुमारत्ते तिन्नेव सयाणि मंडलित्ते य । चत्तालिसय विजए जस्स उ संबच्छरातीआ ॥१॥ एक्कारस य सहस्सा सपंच णवया तहेव सद्विजुआ । वरिसाणि महारज्जे जेण सयासे ठिया विसया ॥२॥ बारस चेव सहस्सा हवंति वरिसाण पंचवीसूणा । भोत्तग इन्दियसुहं गओ य नरयं अणिमिअप्पा ॥३॥ देवाण को व दोसो परभवजणि समागय कम्मं । बन्धवनेहनिहेणं मओ गओ लक्षणो नरयं ॥४॥" मम पूर्वभवोद्भुतः स्नेहोऽभूल्लक्ष्मणे मुधा । न कृतात् कर्मणः कोऽपि छुटिष्यति तनूधरः ॥१६०२ ॥ प्रायो मोहसुरामत्तो जीवो नैव हिताहिते । जानीतेऽनादिसंसार-भ्रमखिन्नो दिवानिशम् ॥१६०३ ॥ लक्ष्मणोऽपि मम भ्राता तुर्ये श्वभ्रे गतो यदि । तदाऽन्येषां नृणां पापात् किं किं दुःखं न जायते ? ॥ १६०४ ॥ यतः-" एगो य सत्तमाए पंच य छट्ठी पंचमाए एगो । एगो चउत्थीए कण्हो कण्णो पुण तच्चपुढवीए ॥१॥" अथ राममुनिः पष्ठो-पवासी बिहरन् भुवि । महापुर्या विवेशैव भिक्षाग्रहणहेतवे ॥१६०५ ॥ तत्रैत्य भूपतिः सोमः प्रणम्य राघवं प्रति । प्राहाऽथाऽस्मद्गृहात भिक्षां गृहाणाऽनुगृहाण माम् ॥ १६०६ ।। ततो राम ऋषिः प्राह न ोकस्मिन् गृहे मम । भिक्षां प्रकल्पते लातुं ततो नोच्य मिदं वचः ॥ १६०७॥ ततो रामयतिर्भिक्षां शुद्धां पश्यन् गृहे गृहे । भीमस्य वणिजो गेहे शुद्धानमाप्तवाँस्तदा ॥१६०८॥ तदा तस्याऽऽलये पुष्प-रत्नवृष्टिं सुधाभुजः । वितेनिरे तथा हर्षों यथाऽभूद् धुसदामपि ॥ १६०९ ॥
TIPSS2SSESZS2552ESTIS:32SE
॥४५९

Page #487

www.kabatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
LU
शत्रुजय
कल्पवृ०
॥४६
॥
BSESESTSESESESTSEPTSZS
तत्र रत्नपुरे यत्र यत्र गेहे च गेहिनः । रामो याति तदा ते तु पक्वान्नं ददते जनाः ॥१६१०॥ अतीवादरतोऽशुद्धमाहारं राषको यतिः । ज्ञात्वेत्यनिग्रहं घोरं जग्राह शिवहेतवे ॥१६११॥ यदाऽटव्यां ममाहारः शुद्धो हस्ते चटिष्यति । भोक्तव्यं मयका तस्मिन् दिनेऽन्यस्मिन् मनाग् न हि ॥१६१२॥ कदाचिद् वासरे तस्मिन् कदाचिदपरे पुनः । कदाचित् सप्तमे पष्ठे मासे मासद्वये पुनः ॥१६१३ ॥ भिक्षां शुद्धामटव्यां तु लभमानश्च राघवः । चकार पारणं घोरं संसाराम्बुधितारणम् ॥१६१४ ॥ एकदा श्रीपुरेशस्य मधुभूमिपतेर्वने । जिमतः शुद्धमाहारं प्रापद् रामो यतियदा ॥१६१५ ॥ तदा देवैः समागत्य वृष्टिः कुसुमरत्नयोः । विदधे भूपतेरग्रे रामस्तिष्ठतः सतः ॥१६१६ ॥ रामे कोटिशिलायां तु तस्थुषि ध्यानतत्परे । प्रतिकूलानुकूलाश्चो-पसर्गा विहिताः सुरैः ।। १६१७ ।। माघस्य शुद्धपक्षे तु द्वादश दिवसात्यये । पश्चिमे प्रहरे चन्द्रे भरणीभस्थितेऽन्यदा ॥१६१८॥ क्षपकश्रेणिकारूढः रामः क्षिपस्तमश्चयम् । अवाप केवलज्ञानं विश्वविश्वप्रकाशकम् ॥१६१९ ॥ युग्मम् ॥ तदाऽभ्येत्य सुरा दाश-रथेः केवलचिन्महः । चक्रुर्विविधवाद्यादि-सुन्दरं मुदिताशयाः ॥१६२० ॥ रामस्य केवलज्ञानोत्पति ज्ञात्वाऽवधेश्चिदः । स्वर्गात् सीतेन्द्र आगत्य चक्रे चारु महोत्सवम् ॥ १६२१ ॥ त्वयाऽद्य कर्मसखातं क्षिप्त्वा तीव्रतपोऽसिना । प्राप्त ज्ञानमिति स्तौति सीतेन्द्रो मुदिताशयः ॥१६२२ ॥
L
ITISTESSES
॥४६॥

Page #488

Acharya Shn Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥४६१॥
TITSC222552525252SSTSE
यतः-बहुदुक्खजालपुण्णं कसायगाहाउलं भयावत्तं । संजमजाणारूढो संसारमहोयही तिण्णो ॥१६२३ ॥ झाणाणिलाहएणं विविह तविंधणमहंतजलिएणं । णाणाणलेण राहव ! तुमए जम्माडवी दइढा ॥ १६२४ ।। * "वैरग्गमुग्गरेणं विचुण्णि कम्मपंजरं सिग्छ । हणिओ अ मोहसत्त उवसमसूलेण धीरेणं ॥१॥ । अथ सीतेन्द्र आकर्ण्य चतुर्थे नरके स्थितम् । लक्ष्मणं नरके तत्र गत्वा ददर्श नारकान् ॥ १६२५ ॥
यतः-" नरएसु जाइ अइकक्खदुक्खाइ परतिक्खाई। को वष्णेइ ताई जीवंतो वासकोडीवि ॥१॥ कक्खडदाहं सामलि असिवणवेअरणिपहरणसएहिं । जा जा अण्णाओ पावंति नारया तं अहम्मफलं ॥२॥" क्रियमाणां भृशं पीडां देवेः परमधार्मिकैः । लक्ष्मणस्य दशास्यस्य सीतेन्द्रो दृष्टवान् स्वयम् ॥ १६२६ ॥ ततो मिथो वितन्वानी युद्धं लक्ष्मणरावणौ । सीतेन्द्रोऽवग् महाकाष्टं सर्व पापविजम्भितम् ॥१६२७॥ यतः-“के इत्थ सामलीए कंटयपउराए विलइया संता । ओयरणारुहणाई कारिज्जंतेऽत्थ बहुआई ॥१॥ जंतेसु केवि छुडा पीलिज्जते पुरा अकयपुन्ना । कंडूसु डद्धपाया उज्झंति अहोमुहा अन्ने ॥२॥ असिचक्कमोग्गरहता लोलंता कक्खडे धरणिवढे । खजंति आरसंता चित्तयवयवग्यसीहेहिं ॥३॥ पाइज्जंति रडंता सुतत्ततवुतंबसण्णिहं कललं । असिपत्तवणगया विअ अन्ने छिज्जति सत्थेहिं ॥ ४॥" ततः सीताऽच्युताधीशो दध्यौ स्वयं कृताघतः । किं किं न लभते दुःखं जीवश्चतुर्गतौ गतः१ ॥१६२८ ॥
TSPSSTESTP55ZSTSTST
H॥४६॥

Page #489

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
e
-
emama
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
-
५६२॥
ZSTST2525252525TSSTSSTSE
ततः सीताऽसुमानिन्द्रः समेत्य रामसन्निधौ । नत्वाऽप्राक्षीत कदा मोक्षं गन्ता लक्ष्मणनायकः ॥१६२९॥ रामोऽवक पुष्करे द्वीपे विदेहे पापत्तने । लक्ष्मणप्राणभृच्चक्री पद्मनामा भविष्यति ॥ १६३० ॥ प्रपाल्य चक्रिपदवीं भूत्वा तीर्थङ्करः पुनः । छित्त्वाऽखिलतमो मोक्षं गन्ता पद्मजिनेश्वरः ॥१६३१ ॥ हनुमान्नन्दनं स्वीयं राज्ये न्यस्य विरागवान् । ललौ दीक्षां क्रमाच्छत्र-जये मुक्तिमीयिवान् ॥ १६३२ ॥ विन्ध्याशैलवने प्राप्ता-विन्द्रजिन्मेघवाहनौ । प्रापतुः केवलज्ञानं तत्तीर्थ च तदाह्वया ॥ १६३३॥ नर्मदायास्तटे यत्र कुम्भकर्णः शिवं ययौ । तत्तीर्थ कुम्भकर्णाहू बभूव भुवि विश्रुतम् ॥ १६३४ ।। राज्ये स्वं स्वं सुतं न्यस्य सोदरौ द्वौ लवाङ्कुशौ । लात्वा दीक्षां विदं प्राप्य सेत्स्यतः सिद्धपर्वते ॥ १६३५ ।। राम केवलिनं नत्वा सीतेन्द्रो धर्मवासितः । अच्युते तविषे सद्यो जगामामलमानसः ॥१६३६ ।। ततो दाशरथिर्ज्ञानी विहरन् वसुधातले । अयोध्यानगरो-पान्तवनेऽथ समवासरत् ॥ १६३७ ॥ उद्यानपालकाद्राम-मागतं नगरान्तिके । श्रुत्वाकुशलवौ (तौ तु) धर्म श्रोतुं समागतौ ॥ १६३८ ॥
ततो रामो ददौ धर्मो-पदेशमिति सादरम् । धर्मादेव शिवप्राप्ति-र्जायते देहिनां किल ॥१६३९ ।। } * "आयुर्वायुचलं सुरेश्वरधनुर्लोलं चलं यौवनं, विद्युद्दण्डतुलं धनं गिरिनदीकल्लोलवच्चश्चलम् ।
स्नेहं कुञ्जरकर्णतालचपलं देहं च रोगाकुलं, ज्ञात्वा भव्यजनाः सदा कुरुत भो ! धर्म महानिश्चलम् ॥१॥
PINTSETISESESESESES292
४६२॥

Page #490

www.kobaith.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४६३॥
SPI2752525252525252522
* कर्तव्या देवपूजा शुभगुरुवचनं नित्यमाकर्णनीय, दान देयं सुपात्रे प्रतिदिनममलं शीलनीयं च शीलम् के तप्यं शुद्धं विशालं तप इह महती भावना भावनीया, श्राद्धानामेष धम्मों जिनपतिगदितः पूतनिर्वाणमार्गः ॥१६४०॥ श्रुत्वेति रामवचनं तदाऽङ्कुशलबौ नृपौ । वैराग्यवासितस्वान्तौ दीक्षां गृहीतुमासताम् ॥१६४१॥ ततः स्वं स्वं सुतं राज्ये न्यस्याङ्कुशलबौ नृपौ । दीक्षां दाशरथेः पार्श्व ललतुः शिवहेतवे ॥ १६४२ ।। सामाचारी गुरुप्रोक्तां कुर्वाणौ तु लवाकुशौ । पेठतु रिशास्त्राणि जिनोक्तानि कृतादरम् ॥ १६४३ ॥ क्रमादवधिविज्ञानं सम्प्राप्यचाङ्कुशलवौ । भूरीन् भव्याङ्गिनो धर्मे बोधयतः स्म सन्ततम् ॥ १६४४ ॥ अन्येयू राघवो ज्ञानी विहरन् मेदिनीतले । साधुकोटित्रयीयुक्तः सिद्धाद्रौ समुपागमत् ॥ १६४५ ॥ तत्र राममुनिः शत्र-ञ्जयतीर्थनतेः फलम् । साधुभ्यः कथयामास सदेति मुक्तिहेतवे ॥ १६४६॥ . प्राणिभियं समारूढे-लोकाग्रमतिदुर्लभम् । प्राप्यते स च सिद्धाद्रि-र्जयतात् सुचिरं भुवि ॥ १६४७ ।। बहुपापा अपि प्राण-भाजः शत्रञ्जयाचले । तीनं तपो वितन्वानाः शिवं यास्यन्ति यान्ति च ॥१६४८ ॥ * मुक्तेषु तीर्थनाथेषु गते ज्ञाने च केवले । लोकानां तारकः सिद्ध-शैलोऽयं कीर्तितो भवेत् ॥ १६४९ ॥ तीर्थे शत्रुञ्जये ध्यायन् जिनं प्रपूजयन् भवी । अचिरेणैव कालेन लभते शिवसम्पदम् ॥१६५० ॥ इत्यादि तीर्थमाहात्म्यं शृण्वन्तः सन्ततं मुदा । कोटित्रयमिता वाचं-यमाः प्रापुः विदंवराम् ॥१६५१ ॥
ESESTSTESSZSZESTSZS
॥४६३॥

Page #491

www.kobatrtn.org
Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
साधुकोटित्रयीयुक्तः क्षीणकाष्टकवजः । रामः शत्रुनये तीर्थेऽलश्चक्रे शिवपत्तनम् ॥ १३५२ ॥ सम्प्राप्य केवलज्ञानं सिद्धशैलेऽङ्कुशलवौ । भूरिसाधुयुतो मुक्ति जग्मतुः पातकक्षयात् ॥ १६५३ ॥ इत्यादि विस्तराद् राम-चरित्रं शिवदायकम् । ज्ञेयं पद्मचरित्रात्तु भव्यैः स्वहितच्छुभिः ॥ १६५४ ॥ मुनिसुन्दरसूरीशां तपागच्छखभास्वताम् । शुभशीलाभिधः शिष्य-चकारनं कथानकम् ॥ १६५५ ॥
शत्रुम्जयम कल्पवृ०
॥४६४॥
SESESTSEE ESESTSE25TSESSZI
॥ श्री नारदमुक्तिगमनस्वरूपम् ॥ ... जहिं रामाइतिकोडी इगनवई अ नारयाइ मुणिलक्खा ।
जायाउ सिद्धराया जयउ तयं पंडरी तित्थं ॥२०॥ नारदानां मुनीनां सम्बन्धः ग्रोच्यतेश्रीवीरस्याहतो धर्म-घोषो धर्मयशाः पुनः । विनयौ द्वावजायेतां चारित्राराधनादरौ ॥१॥ अशोकपादपस्याधः स्थितौ तौ संयतौ तदा । स्वाध्यायं कुरुतः स्मोच्चै-स्तच्छाया नाऽनमत् तदा ॥२॥ समेत्य स्वामिनः पार्श्वे पप्रच्छतुः प्रभुं च तौ । स्वामिन् ! अशोकवृक्षस्य छाया नमति नो कथम् ? ॥३॥
SUISSIEZSUITISSISSES
४६४१

Page #492

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
।। ४६५ ॥
प्रभुः प्राह पुरि शौर्ये समुद्रविजयाभिधः । नृपोऽभवद्यदा न्यायी यादवानां शिरोमणिः ॥ ४ ॥ तापसस्य तदा यज्ञ - यशसः सोममित्रिका | पत्न्यासीत्तनयो यज्ञ दत्तः सोमयशा स्नुषा ॥ ५ ॥ यज्ञदत्तस्य पुत्रोऽभू-न्नारदाह्रो मनोहरः । सोऽर्हद्धर्म्मरुचिर्जन्म यावदासील्लसत्तनुः ॥ ६ ॥ उच्छवृत्ति वितन्वाना यज्ञयशोमुखाः प्रगे । एकान्तरोपवासादि कुर्वते प्रतिवासरम् ॥ ७ ॥ अन्यदा नारदं बालं मुक्त्वाऽशोकतरोरधः । उञ्छवृत्यर्थमन्यत्र जग्मुर्यज्ञयशोमुखाः ॥ ८ ॥ इतो वैताढ्यभूमिधान् व्रजद्भिर्जुम्भिकामरैः । स्वनिकायाच्च्युतो बालो विज्ञातोऽवधितस्तदा ॥ ९ ॥ स्तम्भयित्वा तरोस्तस्य छायां ते निर्जरा ययुः । पश्चात्ते जृम्भिका आगच्छन्तस्तं ददृशुस्तथा ॥ १० ॥
तं बालकं स्वीय-स्थाने ते जृम्भकामराः । प्रज्ञप्तिरोहिणीमुख्या विद्यास्तस्मै वितेनिरे ॥ ११ ॥ माणिक्यपादुकारूढो हेमकुण्डलिकाकरः । नभोsध्वना व्रजन्नित्यं तीर्थानि वन्दते स च ॥ १२ ॥ शीलव्रतधरो मुञ्ज - जटामण्डितमस्तकः । चारित्रिणो यतीन् भक्त्या वन्दते नारदोऽनिशम् ॥ १३ ॥ अन्यदा नारदो द्वारवत्यां यातो मुरारिणा । प्रणम्य भक्तितः पृष्टः किं शौचमुच्यते सता ? ॥ १४ ॥ प्रत्युत्तरस्य दाने त्वसमर्थो नारदस्तदा । गत्वा पूर्वविदेहेष्व-नंसीत् सीमन्धरं जिनम् ॥ १५ ॥ ततोऽवग् नारदः स्वामिन् ! शौचं कि प्रोच्यते बुधैः । सीमन्धरो जिनोऽवोचत् सत्यं शौचं निगद्यते ॥१६॥
TESESSES525252555575:5252
॥ ४६५ ॥

Page #493

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ४६६ ॥
2525252
पुनः कृष्णेन शौचार्थे पृष्टे स्वं नारदस्ततः । विदेहेष्वपरेऽप्राक्षी - न्नत्वा युगन्धरं जिनम् ॥ १७॥ किं शौचं प्रोच्यते स्वामी जगौ तपो निगद्यते । एवं बाहुर्जगाविन्द्रनिग्रहं नारदाग्रतः ॥ १८ ॥ दयां सुबाहुराचष्ट श्रुत्वेतन्नारदोऽखिलम् । ( द्वारवत्यां समागत्य ) जगौ मुरद्विषः पुरः ॥ १९ ॥ पुनः कृष्णेन शौचार्थे पृष्टे दध्यौ च नारदः । ऊहापोहपरो जाति - स्मृतिमान् प्रोक्तवानिति ॥ २० ॥ सत्यं शौचं तपः शौचं शौचमिन्द्रियनिग्रहः । सर्वभूतदया शौचं जलशौचं च पश्चमम् ॥ २१ ॥ भूत्वा प्रत्येकबुद्धः स शौचाध्ययनमद्भुतम् । नारदः प्रोक्तवान् कृष्ण- भूपबोधाय तत्क्षणम् ॥ २२ ॥ * नक्तं दिनं निमज्जन्तः कैवर्त्ताः किन्तु पाप्मनाः । शतशोऽपि तथा स्नाता न शुद्धा भावदूषिताः || २३ || 5 * चित्तं शमादिभिः शुद्धं वचनं सत्यभाषणैः । ब्रह्मचर्यादिभिः काय: शुद्धो योगी (जलं) विनाऽप्यहो ! ||२४|| * मृदो भारसहस्रेण जलकुम्भशतेन च । न शुध्यन्ति दुराचाराः स्नातास्तीर्थशतैरपि ॥ २५ ॥
* आग्नेयं वारुणं ब्राह्म्यं वायव्यं दिव्यमेव च । पार्थिवं मानसं चैव स्नानं सप्तविधं स्मृतम् ॥ २६ ॥ * सप्त स्नानानि प्रोक्तानि स्वयमेव स्वयम्भुवा । द्रव्यभावविशुद्धयर्थं ऋषीणां ब्रह्मचारिणाम् ॥ २७ ॥ इत्यादि नारदो विहरन् सोऽपि भुवि प्रबोधयन् जनान् । शत्रुञ्जये ययौ भूरि-साधुसन्ततिसेवितः ॥ २८ ॥ इतस्तदा रमापुर्यां भूपो मदनमण्डनः । सप्तकोटिमितश्राद्ध युतस्तत्र समागमत्ः ॥ २९ ॥
a5a5a5a5
॥ ४६६ ॥

Page #494

शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ४६७ ॥
प्रपूज्य वृषभं देवं जिनानन्यानपि क्रमात् । स्वामिनः पादुकां पूजयामास भूपतिर्मुदा ॥ ३० ॥ ततः प्रदक्षिणां दत्त्वा राजादन्या महीपतिः । संघयुग् वर्धयामास मुद्रा मुक्ताफलैः क्रमात् ॥ ३१ ॥ ततो नरपतिर्गत्वा नारदस्यान्तिके मुदा । नत्वा सिद्धाद्रिमाहात्म्य-मश्रोषीदिति सादरम् ॥ ३२ ॥ * तावद् गर्जन्ति हत्यादि - पातकानीह सर्वतः । यावच्छत्रुञ्जयेत्याख्या श्रूयते न गुरोर्मुखात् ॥ ३३ ॥ 5 * न भेतव्यं न भेतव्यं पातकेभ्यः शरीरिभिः । श्रूयतामेकवेलं श्री सिद्धक्षेत्रगिरिकथा ॥ ३४ ॥ * वरमेकदिनं सिद्धि-क्षेत्रसर्वज्ञसेवनम् । न पुनस्तीर्थलक्षेषु भ्रमणं क्लेशभाजनम् ॥ ३५ ॥
* पदे पदे विलीयन्ते भवकोटिभवान्यपि । पापानि पुण्डरीकाद्रे-र्यात्रां प्रति यियासताम् ॥ ३६ ॥ इति सिद्धाद्रिमाहात्म्यं शृण्वन्तो बहवो जनाः । प्रपन्नाः संयमं सम्यक् तदा नारदसन्निधौ ॥ ३७ ॥ नारदो दशभिर्लक्षैः सार्द्धं वाचंयमैर्वरैः । शत्रुञ्जये ययौ मुक्ति-नगर्यां मासि माधवे ॥ ३८ ॥ एवमष्टौ क्रमाद् भूरि-लक्षसाधुसमन्विताः । शत्रुञ्जये ययुर्मुक्ति नगर्या पातकयात् ।। ३९ ।। एतेषां चरित्राणि शास्त्रेभ्यो ज्ञेयानि -
यतः -- “ लक्षैरेकनवत्या तु मुनिभिः सह नारदाः । नवापि निर्वृतिं भेजु स्तीर्थे शत्रुञ्जये क्रमात् ॥ १ ॥ " उक्तंच - " एतस्यामवसर्पिण्या मित्येवं नारदाः क्रमात् । लक्षैकनवत्या प्रापुः सिद्धिं शत्रुञ्जयाचले ॥ १ ॥ "
15245255725525525257526525
॥ ४६७ ॥

Page #495

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ४६८ ॥
25 25 25 25 25 2552525225
श्री नन्दिषेणसूरि - अजितशान्तिस्तव - मुक्तिगमनसम्बन्धः । नेमिवणेण जत्ता- गएण जहिं नंदिसेणजइवइणा | विहिओऽजियसंतिथओ जयउ तयं पुंडरी तित्थं ।। २१ ।
श्री नेमिनाथस्य वचनेन यात्रागतेन नन्दिपेणयतिपतिना - नन्दिषेणसूरिणा ' विहित' चक्रे ' अजिशान्तिस्तवः - द्वितीय- पोडशजिन ' स्तवः ' स्तोत्रं यत्र सिद्धाचले तत्तीर्थं पुण्डरिकाभिधं जयताच्चिरम् ॥ श्री नेमीशान्तिकेऽन्येद्यु- र्नन्दिषेण महीपतिः । धम्मं जीवदयामूलं श्रोतुं भावादुपागमत् ॥ १ ॥ * रम्यं रूपं करणपटुताऽऽरोग्यमायुविशालं, कान्ता रूपविजितरतयः सूनवो भक्तिमन्तः 15 षट् खण्डोर्वीतलपरिवृढत्वं यशः क्षीरशुभ्रं, सौभाग्यश्रीरिति फलमहो धर्म्मवृक्षस्य सर्वम् ॥ २ ॥ * चत्वारः प्रहरा यान्ति देहिनां गृहचेष्टितैः । तेषां पादे तदद्वे वा कर्त्तव्यो धर्म्मसंग्रहः ॥ ३ ॥ " दो चैव जिणवरेहिं जाइजरामरणविष्यमुक्केहिं । लोगम्मि पहा भणिया सुसमण सुसावओ वावि ॥ १ ॥ " * यात्रार्थ भोजनं येषां दानार्थे च धनार्जनं । धर्मार्थं जीवितं येषां ते नरा स्वर्गगामिनः ॥ ४ ॥ अनित्यं निखिलं विश्वं पुत्रपौत्रादिकं खलु । ज्ञात्वा राज्यं स्वपुत्राय नन्दिषेणनृपो ददौ ॥ ५ ॥
1525752525252525252525525
॥ ४६८ ॥

Page #496

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
SS
शत्रुञ्जय
कल्पवृ
॥४६९॥
S2525252525252525
अष्टाह्निकामहः कृत्वा श्रीजिनेश्वरसद्मसु । नन्दिषेणनृपो दीक्षां जग्राहाऽनघमानसः ॥ ६॥ पठन् गुर्वन्तिके शास्त्रं नन्दि-पेणयतिः क्रमात् । सर्वशास्त्राब्धिपारीणो बभूवाऽमलबुद्धिमान् ॥ ७॥ ज्ञात्वा योग्यं तदा नन्दि-पेणं नेमिजिनेश्वरः । सूरीश्वरपदं वर्य-वासरे दत्तवान् किल ॥ ८॥ नन्दिषणोऽन्यदा नेमि-पार्वेऽप्राक्षीत् कृताञ्जलिः । भगवन् ! व शिवप्राप्ति-भविष्यति ममोत्तमा ॥९॥ नेमिः प्राहाऽस्ति सिद्धाद्रिः पुण्यस्थानं तमोपहम् । तत्र तीर्थे शिवं यान्ति जग्मुर्यास्यन्ति मानवाः ॥१०॥ * यतः तेषां जन्मचरित्रं च जीवनं सार्थकं च ये । सिद्धक्षेत्राचलं यान्ति परेषां व्यर्थमेव तत् ॥११॥ * चतुर्विंशतयोऽनन्ताः सिद्धाः सिद्धाचले हताम् । सेत्स्यन्ति चैत्योद्धृतयस्तत् सङ्खयां वेत्ति केवली ॥१२॥ * ऋषिहत्यादिभिः पापै भवकोटिकृतैरपि । मुच्यते दर्शनादस्य स्पर्शनातु किमुच्यते ? ॥१३॥ तत्र शत्रुञ्जये तीर्थे गतस्य तव संयत ! । भविष्यति शिवप्राप्ति-निःशेषकर्मणां क्षयात् ॥ १४ ॥ श्रुत्वैतन्नेमिनो वाक्यं नन्दिषेणयतीश्वरः । भूरिसाधुयुतः सिद्ध-पर्वते समुपेयिवान् ॥१५॥ मुख्यसालये मूल-नाथमादिजिनेश्वरम् । नत्वा स्तुत्वाऽन्यसर्वज्ञान् ननाम स च मूरिराट् ॥१६॥ जिनं श्रीअजितं सूरिः स्तवन् शान्तिजिनेशितुः । स्वपृष्ठे वीक्ष्य चित्ते नु ध्यातवानिति तत्क्षणात् ॥१७॥ पृष्टि मे ददतः शान्तेः पापं भवति निश्चितम् । अतःस्तौम्यजितं शान्ति युगपद् द्वौ जिनाविति ॥१८॥
25SESZSZSE25252522 S2525

Page #497

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृH
॥४७०॥
SMISSSSSSSSES
“अजियं जियसब्वभयं सति च पसंतसव्वगयपावं ।
___जयगुरु संति गुणकरे दोवि जिणवरे पणिवयामि ॥१॥ गाहा ॥ ववगयमंगुलभावे तेहिं विउलतवनिम्मलसहावे ।
निरुवममहप्पभावे थोसामि सुदिट्ठसम्भावे ॥२॥ गाहा ॥" इत्यादि गाथा ४०, एवं श्रीनन्दिषेणस्या-चार्यस्य स्तवतः सतः । श्रीशान्तिमजितं सावौं युगपद् वरभावतः ॥१९॥ सन्मुखौ द्वौ जिनावासौ श्रीशान्त्यजितयोस्तदा । अभृतां त्वरितं प्राज्य-प्रभावी विलसद्द्यती ॥२०॥ युग्मम् ॥ नन्दिषेणगुरुस्तत्रागतानां देहिनां पुरः । शत्रुजयस्य माहात्म्यं जजल्पेति निरन्तरम् ॥२१॥ प्राणिभिर्य समारूढे-लोकाग्रमतिदुर्लभम् । प्राप्यते स च तीर्थेशः शाश्वतोऽयं गिरिवरः ॥ २२॥ अस्मिंस्तीर्थे महापापी चन्द्रसेननरेश्वरः । समेत्यार्चा प्रभोश्चक्रे तथा पुष्पैः सुगन्धिभिः ॥ २३ ॥ यथाऽजितं तमः सर्व नरकोत्पतिहेतुकम् । छित्त्वा प्राप्य गृहस्थोऽपि ज्ञानं मुक्ति समीयिवान् ॥२४॥ कलापुर्या नृपो भीम-नामा पापकरोऽपि हि । अत्र तीर्थे तपः कृत्वा सम्प्राप परमं पदम् ॥ २५॥ * गतेषु तीर्थनाथेषु मुक्तौ तीर्थे गतेऽर्हतः । लोकानां तारकः सोऽयं श्रवणात् कीर्तनादपि ॥२६॥5 * अनाहतां कृता पूजा स्तुतिपुष्पाक्षतादिभिः । आसंसारं कृतं पापं प्राणिनां हि व्यपोहति ॥ २७॥
IS?SES2S2SISTSESS2SSSS
॥४७०॥

Page #498

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
इत्यादि बहुशो धम्मों-पदेशं तत्र शृण्वताम् । भविनामभवन्मुक्ति-सातं स्वर्गसुखं पुनः ॥ २८ ॥ श्रीशान्तेः पुरतोऽन्येधुर्मेघवाहनभूपतिः । ध्यानं कुर्वन् शिवं प्राप सर्वपापततिक्षयात् ॥२९॥ सहस्रैः सप्तभिर्वाच-यमैः सच्छरणादरैः । सहानशनमादत्ते नन्दिषेणो गुरूत्तमः ॥३०॥ तदा तत्र महीपालाः समेत्य बहवो द्रुतम् । प्रभुं प्रपूज्य विदधुः सुरैरनशनोत्सवम् ॥३१॥ सर्वकर्मक्षयात् प्राप्य ज्ञानमादावनुत्तरम् । नन्दिषेणो ययौ मुक्ति शान्तिसम्रान्तिके क्रमात् ॥३२॥ अन्येऽपि साधवः प्राप्य ज्ञानं केवलसंज्ञकम् । स्वस्वायुषः क्षये मुक्ति-मलश्चक्रुः समीहिताः ॥३३॥
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४७१॥
PSSZOSOWESTSTUESESESC
TESSSSUESESSTISTS:SESE
श्रीकृष्णचरिते नेमिनाथसम्बन्धगुम्फित-साम्बप्रद्युम्नप्रमुख-श्रीकृष्णनरकगमनस्वरूपम्
पज्जुन्न-संबपमुहा कुमरवरा सड्ढ-अट्ट-कोडिजुआ ।
जत्थ सिवं संपत्ता जयउ तयं पुंडरी तित्थं ॥ २२ ।। व्याख्या-प्रद्युम्नशाम्बप्रमुखकुमाराः सार्दाष्टकोटियुता यत्र श्रीशत्रुजये 'शिवं' मुक्ति सम्प्राप्ताः' मगता-जग्मुर्जयतात् तत्तीर्थ शत्रुञ्जयाभिधम्

Page #499

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुब्जय कल्पवृ०
॥४७२॥
ISPSSSSSSESSEST252
पूर्वमादिजिनस्याभूत सुतो बाहुबलिर्नृपः । तस्य सोमयशाः सूनुः सोमवजनहर्पदः ॥१॥ तद्वंशे येऽभवन् भूपाः सोमवंशा स्मृताश्च ते । सोमभूमीपतेः पुत्रः श्रेयांसोऽजनि भूपतिः ॥ २॥ सार्वभूमः सूभूमश्च सुघोषो घोषवर्द्धनः । महान्दी सुनन्दी च सर्वभद्रः शुभङ्करः ॥३॥ एवं क्रमादसङ्ख्येषु मुक्तिं स्वर्ग गतेषु च । चन्द्रकीतिरभृद्भपः सोऽनपत्यो दिवं ययौ ॥४॥ कोऽस्य पट्टे महीपाल: स्थाप्यते इति मन्त्रिषु । कुर्वाणेषु विचारं तु वाणीति गगनेऽभवत् ॥५॥ हरिवर्षाभिधात् क्षेत्राद् युगल्येको मनोहरः । अत्रैव मोक्ष्यते रोषान् वैराच्चैकेन नाकिना ॥६॥ अत्रान्तरे सुरः कश्चित क्षेत्राच्च हरिवर्षतः । नीत्वा युगलिनं तत्र पुरे मुक्त्वा रहो ययौ ॥ ७ ॥ ततो व्योम्नि पुनर्जाता वाणीति तत्र तत्क्षणात् । एष स्वामी भवद्भाग्य-रागतोऽत्रास्ति निश्चितम् ॥ ८॥ ततस्तैः सचिवैः राज्येऽभिषिक्तो युगली स तु । सेव्यते सर्वसामन्त-सेवकैभक्तिपूर्वकम् ॥ ९ ॥ हरिवर्षाभिधक्षेत्रा-तीर्थे श्रीशीतलेशितुः । तत्राभूद् युगली राजा हरिनामा मनोहरः ॥१०॥ उक्तंच-" सीअलजिणस्स तित्थे सुहुमो(सुमुहो) नामेण आसि महिपालो । कोसंबीनयरीए तत्थेव य वीरयकुविंदो॥ हरिऊण तस्स महिलं वणमालं नाम नरवई तत्थ । भुंजइ भोगसमिद्धिं रईए सम अणंगोव्व ॥२॥ अह अन्नया नरिंदो फायदाणं मुणिस्स दाऊण । असणिहओ उववन्नो महिलासहिओ य हरिवासे ॥३॥
app
TESZTSZESSESasa
४७२॥

Page #500

शत्रुज्जय
कल्पवृ० ॥ ४७३ ॥
525252252
कंतावियोगदुहिओ पोट्टिलमुणिस्स पायमूलम्मि । घेत्तूण य पत्र्वज्जं कालगओ सुरवरो जाओ ॥ ४ ॥ अवहिविसरण नाऊं देवो हरिवाससंभवं मिहुणं । अवहरिऊण य तुरियं चंपानयरम्मि आणेइ ॥ ५ ॥ हरिवाससमुपपन्नो जेण य हरिऊण आणिओ इहयं । तेणं चिअ हरिराया विक्खाओ तिहुअणे जाओ ॥ ६ ॥ " हरिवंशोऽभवत्तस्माद् हरिभूपात् सुविश्रुतः । हरेः पुत्रोऽभवत् पृथ्वीपतिः प्रचलविक्रमः ॥ ११ ॥ ततो महाहरिराजाऽभवद् हिमहरिस्ततः । ततो वसुगिरिर्नृप - स्ततः सूरगिरिर्नृपः ॥ १२ ॥ ततो मित्रगिरिर्भूप-स्ततोऽभूत् सुयशा नृपः । ततो रूपगिरिर्भूपस्ततो हंसगिरिर्नृपः ॥ १३ ॥ एते त्रिखण्डभोक्तार एते सङ्घाधिपा नृपाः । हरेभूमिपतेर्वशे जिनधर्म्मधुरन्धराः ॥ १४ ॥ एवं क्रमादसङ्ख्याता हरिवंशेऽभवन्नृपाः । केचिज्जग्मुः शिवं केचित् स्वर्गलोकं व्रतग्रहात् ॥ १५ ॥ इतो राजगृहे वर्षे हरिवंशे मनोहरे । सुमित्रोऽजनि भूपालः समानस्तेजसा रवेः ॥ १६ ॥ पद्मादेव्याभिधा पत्नी शीलादिगुणशालिनी । धर्मं जिनोदितं शश्व चकार हर्षपूरिता ॥ १७ ॥ निशीथे प्राणतात् स्वर्गात् पुण्यवान् निर्जरो वरः । तस्या राज्याः सुखं गर्भेऽवततार शुभे क्षणे ॥ १८ ॥ चतुर्दशमहास्वप्न-वीक्षणाद् नृपगेहिनी । हृष्टा पत्या समं जाता गर्भे तस्मिन् स्थिते तदा ॥ १९ ॥ उच्चस्थाने तु सूर्यादि - मुख्यग्रहेषु शालिषु । स्थितेषु सुषुवे पुत्रं पद्मादेवी सुखस्थिता ॥ २० ॥
1255255252525525525525526
॥ ४७३ ॥

Page #501

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
maamanawwwwww
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४७४॥
15TISSTSESTSESESESESGSEST!
अनेन्द्रमहोत्सवादि मुक्तिगमनपर्यन्त श्रीमुनिसुव्रतचरित्रं व्याख्येयं विस्तरभयान्नोक्तमत्र । मुनिसुव्रततीर्थश-तीर्थे हरिकुलोद्भवः । सुदृढोऽजनि भूपालो जितप्रत्यर्थिभूपतिः ॥२१॥ तस्माद्वसुमहीपाल-स्ततो वसुध्वजो नृपः । वसुकेतुस्ततो रत्न-केतू रत्नध्वजस्ततः ॥ २२ ॥ एवं चासङ्ख्यभूपेषु जातेषु भुजशालिषु । हरिवंशेऽभवद्भूपो यदुनामा लसदलः ॥ २३ ॥ यदोभूपस्य पुत्रोऽभूद् यादवोऽरिवनानलः । तस्याऽजनि सुतः सूरनामा सूरसमप्रभः ॥ २४ ॥ सूरस्य नन्दनौ शौरि-सुवीरौ वरविक्रमौ । अभूतां हरिवंशे तु वैरिकुम्भिमदाहरी ॥ २५ ॥ सूरः सञ्जातवैराग्यः शौरि राज्ये निजे न्यधात् । युवराजपदं दत्त्वा सुवीराय व्रतं ललौ ॥२६॥ शौरिदत्त्वा सुवीराय मथुराराज्यमञ्जसा । कुशा-विषये शौर्या-भिधं पुरं न्यवेशयत् ॥ २७ ॥ शौरेस्त्वन्धकवृष्ण्याद्या वहवः सूनवोऽभवन् । सुवीरस्याऽभवन् पुत्रा भोजवृष्ण्यादयः पुनः ॥ २८ ॥ वितीर्य मथुराराज्यं सुवीरो भोजवृष्णये । सुवीराई पुरं सिन्धु-विषयेऽस्थापयद् बरम् ॥२९॥ शौरिरन्धकवृष्णि तु न्यस्य राज्ये निजेऽन्यदा । सुप्रतिष्ठगुरोरन्ते दीक्षां लात्वा शिवं ययौ ॥३०॥ मथुरां रक्षतो न्यायाद् भोजवृष्णेमहीपतेः उग्रसेनाभिधः पुत्रोऽजनिष्टाद्भुतविक्रमः ॥३१॥ शौर्याभिधं पुरं पातोऽन्धकवृष्णेन रेशितुः । सुभद्रा गहिनी पुत्रान् दशाऽसूत यथाक्रमम् ॥३२॥
2S2SSC252SSEGESESSPSS
w mannaamaase
॥४७४॥

Page #502

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
wammmmmmmmmmmmm
शत्रुऽजय
कल्पवृ०
॥४७५॥
252SSISZPSPS2SPS2S2S257
समुद्रविजयोऽक्षोभ्यः स्तिमितः सागरोऽपि च । हिमवानचलश्चैव धरणः पूरणस्तथा ॥३३॥ अभिचन्द्रो वसुदेवो दशाहोख्यो दशापि ते । अन्धकवृष्णिभूपस्य दशैते नन्दनाः स्मृताः ॥३४ ॥ युग्मम् ॥ वर्यशीला महीपाला अमी सर्वे नृपाङ्गजाः । प्रीतियुक्ता लसच्छास्त्राः पितुर्भक्तिं व्यधुस्तराम् ॥३५॥ दशाहीनां दशानां वे कुन्ती माद्रयभिधे वरे । सहोदयौं मिथः प्रीति-परे जाते शुभाशये ॥३६॥ समुद्रविजयं ज्येष्ठ पुत्र-मन्धकवृष्णिराट् । स्वराज्ये न्यस्य चारित्रं लात्वा प्राप शिवश्रियम् ॥३७॥ समुद्रविजये भूपे न्यायात् पालयति क्षितिम् । सुखिनो(नी) जनता जाता रामभूमीपतेरिव ॥ ३८ ॥ स्वयं जिनेश्वराज्ञां तु शीर्षे यो वहते सदा । दत्ते दानं सुपात्रेभ्यो जिनं पूजयति ध्रुवम् ॥ ३९ ॥ स एव विद्विषोऽशेषान् समुद्र विजयो नृपः । आज्ञां स्वां ग्राहयामास लीलया समराङ्गणे ॥४०॥ तस्यासीद् गेहीनी शील-गुणमाणिक्यरोहणः । शिवाभिधा मुकुन्दस्य श्रीरिवेशस्य पार्वती ॥४१ ।। सुवत्सला परीवारे भक्ता देवगुरावपि । सुकृपा सूक्ष्मजीवेऽपि निःकृपा पापहिंसने ॥ ४२ ॥ परस्परं सदा प्रीति-परौ धर्मपरायणौ । शिवा-समुद्रविजयौ समयं निन्यतुः सुखम् ॥४३॥ मथुरायामितो भोज-वृष्णौ प्रव्रजिते सति । उग्रसेनोऽभवद्राजा प्रिया तस्य च धारिणी ॥४४॥ प्राग्भवोद्भववरेण कश्चित् तापसपुङ्गवः । मृत्वाऽभूद्धारिणीकुक्षौ वासरे ह्यशुभेऽन्यदा ॥४५॥
ISZLSDSSOSSESSISEIPSISSES
m mmmmm
॥४७५॥

Page #503

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४७६॥
SESESTSESTSESTST25252STI
तस्यास्तदाऽभवद् भर्तृ-पलभक्षणदोहदः । तेन ज्ञातं तया पुत्रो भावी पत्युर्मृतिप्रदः ॥ ४६॥ जातमात्रं सुतं क्षिप्त्वा कांस्यपेटां नरै रहः । यमुनायाः प्रवाहेऽम्बा मोचयामास वेगतः ॥ ४७ ॥ यान्ती पेटा गता सूर्य-पुरे यावत् प्रवाहतः । तावदासादिता तत्र वणिजा केनचित्तदा ।। ४८॥ तामुद्घाटय शिशुं तत्र स्थितं प्राप्य वणिग्वरः । कांस्यपेटान्तराप्तत्वात् कंस इत्यभिधां ददौ ॥ ४९ ।। वर्द्धमानः क्रमात् कंसो-ऽकुट्टयत् परचालकान् । ततो दिने दिने तस्य रावो याति वणिग्गृहे ॥ ५० ॥ विज्ञाय स्वकुशलायोग्यं समुद्रविजयाय तम् । दत्त्वा वणिक् ततस्तत्र कंसो वृद्धिसमीयिवान् ॥ ५१ ॥ क्रमात् कंसोऽभवद् गाढं वसुदेवस्य बल्लभः । वसुदेवो ददाति स्म सन्मानं स्वन्नदानतः ॥५२ ।। इतो राजगृहे न्यायी जरासन्धो महीपतिः । अभूत् त्रिखण्डभूभर्ती प्रतिविष्णुबली क्रमात् ॥५३॥ जरासन्धोऽन्यदा कंस-युतं यदुवरं वसुम् । जेतुं सिंहरथं सद्यो-ऽचालयत् सुबलं रिपुम् ॥५४ ॥ युद्धे सिंहरथो वैरी हतः कंसेन भूभुजा । ततस्तत्र जरासन्ध-भूपस्याऽऽज्ञा प्रवर्तिता ॥ ५५ ॥ वसुदेवः समायातः पश्चात् कंसाय भूभुजे । अदापयज् जरासन्ध-पार्थाज्जीवयशोऽङ्गजाम् ॥ ५६ ॥ पश्चाद्भवोद्भवाद् वैराद् जरासन्धसमीपतः । विवाहानन्तरं कंसो मथुराराज्यमाप्तवान् ॥ ५७ ॥ उग्रसेनं नृपं तातं स्वं मत्वा कस्यचिदाननात् । कंसश्चिक्षेप कारायां पूर्ववैरनियोगतः ॥५८ ॥
SZESZSSZS2525252
४७६॥
ISES
maa

Page #504

शत्रुजय कल्पवृ०
॥४७७॥
LCSESEITSESTSESTZTSSTSE
भोगास्तुअन्तराभाचपलाः प्राणा क्षणध्वंसिनः, स्तोकान्येव दिनानि यौवनसुखं स्फूतिः क्रियास्वस्थिरा । तत् संसारमसारमेव निखिलं बुद्ध्वाऽऽत्मपापक्षये, लोकानुग्रहपेशलेन मनसा यत्नः समाधीयताम् ॥ ५९॥ पितृ दुःखाद् गुरूपान्ते-ऽतिमुक्तस्तत्तनूभवः । प्रव्रज्यामाददे मुक्ति-सातसन्ततिदायिनीम् ॥६॥ जरासन्धनृपं कंसो दशार्हा अन्धवृष्णिजाः । सेवमानास्तदा स्वं स्वं राज्यं यान्ति निरन्तरम् ॥ ६१ ॥ * यतः-"राज्ञि धम्मिणि धम्मिष्ठाः पापे पापाः समे समाः । राजानमनुवर्त्तन्ते यथा राजा तथा प्रजा ॥६२॥ इतः सूर्यपुरे रूपं वसुदेवस्य सुन्दरम् । पश्यन्त्यो नावला गेहे कृत्यानि कुर्वते मनाम् ॥ ६३॥ समद्रविजयोपान्ते स्वस्वपत्नीविचेष्टिते । पोरैः प्रोक्ते नृपः प्राह सर्व वयं भविष्यति ॥६४ ॥ समुद्रविजयः प्राह वसो-तुः पुरोऽन्यदा । वत्स ! ते भ्रमतः पुर्या क्लमो देहेऽभिजायते ॥६५॥ अतस्त्वया निजावासात् प्रतोल्याश्च बहिः क्वचित् । न यातव्यं विलोक्येत यद्यत्ते तश्च लास्यताम् ॥६६॥ भ्रात्रोक्तं वसुदेवोऽथ प्रतिपद्य स्थितो गृहे । यद्यद् विलोक्यते खाद्यं तत्तदाऽऽनयतेऽनुगैः ॥ ६७॥ श्रीखण्डरससम्पूर्ण रूप्यकच्चोलकं वरम् । दासीहस्ताच्छिवा प्रेषीत् पत्युरन्ते तु तापहृत् ॥ ६८॥ दासी हस्तात्तदाऽऽकर्ण्य कच्चोलं वसुवासवः । चान्दनेन रसेन स्वं देहं लिलिम्प बाल्यतः ॥ ६९ ॥ तदा दासी जगौ कुर्व-नकृत्यं चेदृशं भवान् । न्यायेन गुप्तिवद् गेहे भ्रात्राऽस्थापि किलाऽधुना ॥ ७० ॥
SSESSESS25SESSTISETITISSTE
॥४७७॥

Page #505

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रजय
कल्पवृ०
SPESCLUS2E25PPSIC
वसुदेवस्तदा दध्यौ यद्येवं सोदरो व्यधात् । तदा मयाऽत्र न स्थेयं गन्तव्यं दूरतः क्वचित् ॥७१॥ । यदि दूरं व्रजन्तं मां ज्ञास्यते च सहोदरः । तदा यातुं न दास्येत भ्रात्रा मम मनागपि ॥ ७२ ।।
तेन छन्नमहं यामी-ति ध्यात्वा वसुनिर्जरः । पुर्या बहिश्चितां चक्रे रात्रौ रहसि दारुभिः ॥७३॥ तन्मध्ये मृतकं क्षिप्त्वा दत्त्वा वह्निं च गोपुरे । अक्षराणि लिलेखेति वसुः स्वाङ्गासृजा तदा ॥७४ ।। वसुदेवश्चितामध्ये प्रविश्य मृतिमीयिवान् । तेनान्यत्र विलोक्योऽहं न कुत्रापि सहोदरः ॥७५ ॥ पत्तने च पुरे ग्रामे वैताढये विपुले गिरौ । खग-भूमिधवादीनां कन्यकानां सहस्रशः ॥ ७६ ॥ स्वकलादर्शनात् रूप-सौभाग्याभ्यां वसुः सुरः । तदीयमातृपितृभ्यां दत्ताश्च परिणीतवान् ॥ ७७ ॥ युग्मम् ॥ रोहणक्षोणिभुग पुत्र्या रोहिण्याः सत् स्वयंवरे । भूपानाकारयामास भूरीनुद्वाहहेतवे ॥ ७८ ॥ भूयःसु भूधवेष्वेव वाञ्छत्सु रोहिणी तदा । परिणीयामिलद् भ्रातु-ज्येष्ठस्य वसुनिर्जरः ॥ ७९ ॥ हलभृज्जन्मकथकान् सुस्वप्नांश्चतुरो निशि । निरीक्ष्याऽसावि रोहिण्या शोभने, वासरेऽन्यदा ॥ ८० ।। जन्मोत्सवं पिता कृत्वा मूनोः सज्जनसाक्षिकम् । बलभद्रेति नामाऽदात् जनाल्हादकरं मुदा ।। ८१॥ कंसोपरोधतोऽन्येयु-देवकक्ष्मापनन्दिनीम् । देवकी वसुगीर्वाणः परिणिन्ये सदुत्सवम् ।। ८२॥ तस्मिन् क्षणे जरासन्ध-पुत्री कंसस्य गेहिनी । मद्यं जीवयशाः पीत्वा ग्रहिलाऽभूत् सखीयुता ॥ ८३ ।।
SESESSCSESZS22552SSES
॥४७८॥

Page #506

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥४७९॥
ZSESE2525252525252SSZIT
* यतः-" मद्यपानरसे मग्नो नग्नः स्वपिति चत्वरे । गूढं च स्वमभिप्राय प्रकाशयति लीलया ॥१॥ वारुणीपानतो यान्ति कान्तिः कीर्तिः धृतिः श्रियः । विचित्राश्चित्ररचना विलुठत्कजलादिव ॥ ८४ ।। तत्र भिक्षाकृते स्वीयं देवरं चातिमुक्तकम् । आगतं वीक्ष्य कंसस्य पत्नी जीवयशा जगौ ॥ ८५॥ अस्मिन् क्षणे वरं कान्तानुज ! त्वमतिमुक्तक ! । आगतोऽसि मया साई मद्यं पिच रमस्व च ॥ ८६ ॥ जल्पन्त्येति तया कण्ठैः श्लिष्टः कंसाऽनुजो जगौ । देवक्याः सप्तमो गर्भो हन्ता ते तात-कान्तयोः ।। ८७ ।। आकण्येतद् वचो जीवयशा गतमदा क्षणात् । पत्यू रहो मुनिप्रोक्तं कंसस्य पुरतो जगौ ॥ ८८ ॥ मृत्युभीतेन कंसेन प्रीत्यै-वानकदुन्दुभिः । अथितो देवकीगर्भान जल्पन्नेवं कृपास्वरम् ॥ ८९ ॥ स्वप्ने मेघसुरः कश्चित् प्राहेति कंस ! चेद्यदि । देवक्याः सप्तगर्भास्त्वं वर्द्विष्यसि गृहे रहः ॥९०॥ तदा ते जीवितं भावि चिरं नो चेन्मरिष्यसि । अनुमेने वचस्तञ्च वसुदेवस्तदादरात् ।। ९१ ॥ देवक्या जनितं गर्भ कसो नीत्वा रहस्तदा । हन्ति निःकरुणं स्फार-शिलायामुपरि स्फुटम् ॥९२ ।। नैगमेषी तदाऽभ्येत्य रहोवृत्त्या तमर्भकम् । नीत्वाऽदात सुलसाश्राद्धथै कंसाय तत्सुतां पुनः ॥ ९३ ॥ मृतं वसुसुतं गत्वा स्फालयित्वा दृढाइमनि । न्यक्षिपद् धरापीठे कंसभूपो रहोऽन्यदा ॥ ९४ ॥ एवं षडपि तत्पुत्रान् सुलसाश्राद्ध्यै सुरो ददौ । सुलसाया सुताः पञ्च मृताः कंसाय चार्पयत् ॥ ९५ ॥
255259EST525SISSISS25525
॥४७९॥

Page #507

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
2575
w s
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४८०॥
5252SCS250S529
कंसोऽप्यास्फालयन् स्फारः पाषाणोपरि निर्दयम् । अहो ! निर्दयता पुंसां विद्यते दुःखदायिनी ॥९६॥ नाम्नाऽनीकयशोऽनन्त-सेनावजितसनकः । निहतारिदेवयशा शत्रसेनोऽभवत् क्रमात् ॥ ९७ ॥ सुलसाऽपालयत् पुत्रान् देवक्याः षडपि स्वयम् । यथा यथाऽभवन् देव-कुमाराभाः स्वरूपतः ॥९८॥ अन्येधुर्देवकी सिंह-सूर्याग्निकुञ्जरध्वजान् । विमानपद्मसरसी निशीथे सप्त चैक्षत ॥९९ ।। सम्प्राप्तसमये प्राप्त-दोहदा देवकी क्रमात् । नभःसिताऽष्टमीरात्रौ प्रास्त तनयं बरम् ॥१०॥ शुभकम्र्मोदयात्तस्य शिशोः कंसानुयायिनाम् । नियुक्तानां ददौ निद्रां बालकाश्रितदेवता ॥१०१॥ नीत्वा शिशुं करे दुन्दु-र्मोक्तुं तु गोकुले यदा । चचालावक तदा कारा-गृहस्थ उग्रसेनकः ॥१०२॥ कोऽधुना मध्यरात्रौ तु गच्छति त्वरितं रहः । तदाऽऽकाशेऽभवद्वाणी दिव्येति प्रकटाक्षरम् ॥१०३ ॥ बर्द्धमानो शिशुर्खेष कारागृहादितः किल । कर्पयित्वा भवन्तं तु सुखिनं श्राक करिष्यति ॥१०४॥ नन्दपत्न्या यशोदाया दत्त्वा पुत्रं निजं तदा । गोकुलात्तत्सुतां दुन्दुः स्वीयगेहे समानयत् ॥१०५॥ अथ कंसानुगा बुद्धा-स्तामादाय सुतां तदा । कंसायार्पयन् दध्यौ ततः कंसो हृदि विति ॥ १०६ ।। हनिष्यति कथं ह्येषा वाला मां बलिनं नृपम् । मत्वेति छिन्ननासां तां कृत्वा कंसोऽमुचत्तदा ॥१०७॥ कंसोऽथ ध्यातवान् साधो-र्वाग् मया विहिताऽन्यथा । यतो मया हता गर्भाः सप्तापि देवकीभवाः ॥ १०८ ॥
SESESS225252SSGESIPS
॥४८०॥

Page #508

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ.
॥४८१॥
G252525252525252222
एवं छलात् तदा गत्वा गोकुले देवकी मुदा । स्तन्यपानादिना पुत्रं मोदयामास चेतसि ॥१०९॥ कृष्णांगत्वाद् ददौ नाम कृष्णेति नन्दगोकुली । शकुनि पूतनां कृष्णोऽवधीदादौ बलादपि ॥११॥ ततो विभेद शकटं पादपी यमलार्जुनौ । बभञ्ज बलतः कृष्णो मातुर्मोदं ददौ ततः ॥१११ ॥ कृष्णरक्षाकृते राम दुन्दुस्तत्रामुचत्तदा । रेमाते तौ दशधनु-देही परस्परं सदा ॥११२ ।। इतः सूर्यपुरे वर्ये समुद्रविजयप्रिया । चतुर्दश महास्वप्नान् शिवाऽपश्यन्निशान्तरे ॥११३ ॥ "गयवसहसीहअभिसेयदामससिदिणयरं झयं कुम्भं । पउमसरसागर-विमाण-भवण-रयणुञ्चय सिहिं च ॥११४॥" तदैव कार्तिक कृष्ण द्वादश्यां त्वाष्ट्रगे विधौ । अवातरत् शिवाकुक्षौ च्युत्वाऽपराजितात् प्रभुः ॥११५॥ नभसि श्वेतपश्चम्यां निशीथे त्वाष्ट्रगे विधौ । शिवाऽसूत सुतं कृष्ण-देहं सच्छङ्खलाञ्छनम् ॥११६ ॥ षट्पञ्चाशदिगकुमार्यः स्वस्थानादेत्य तत्र च । चक्रुनिजं निजं कृत्यं वैयावृत्त्यादिकं प्रभोः ॥११७॥ स्वस्वस्थानात् ततोऽभ्येत्य चतुःषष्टिश्च वासवाः । मेरुशीर्षे व्यधुर्जन्मोत्सवं तस्य जिनेशितुः ॥११८ ॥ “मेरु-अह-उड्ढलोआ उदिसिरुयगाउ अट्ठ पत्तेय । चउविदिसिमझरुयगाउ पइंति छप्पन्न दिगकुमरी ॥" गतासु दिक्कुमारीषु कृत्वा कार्य निजं निजम् । इन्द्र इन्द्रयुतो जन्मोत्सवं मेरौं व्यधात् प्रभोः ॥ १२० ॥
25SOSTSESTISSES
॥४८॥

Page #509

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ४८२ ॥
1225252552
इन्द्रा १० देवलोकान्तरेन्द्रा ३२ भवनेन्द्रा २० द्वौ चन्द्रसूयों एवं शकाः ६४ ॥ प्रातः पिता व्यधाज्जन्मोत्सवं बन्दिविमोचनात् । अरिष्टनेमिरित्याह्वा मदात् सज्जनसाक्षिकम् ॥ १२२ ॥ वर्द्धमानो जिनोऽरिष्टनेमिर्निर्जर सेवितः । मातापित्रोरदान्मोदं स्वपराक्रमदर्शनात् ॥ १२३ ॥ समेत्य स्वर्गतः शक्रो नित्यं श्रीनेमिनः प्रभोः । सेवां वितनुते भूरि- देवनिर्जरसंयुतः ॥ १२४ ॥ नैमित्तिकमितोऽप्राक्षीत् कंसो मे स्यान्मृतिः कृतः । नैमित्तिको जगौ केशी मेषो हयः खरो रिपुः ॥ १२५ ॥ पूतना वृषभोऽरिष्टो दुर्दमाः दुष्टमानसाः । हनिष्यतेऽथ येनैते स ते हन्ता भविष्यति ॥ १२६ ॥ आरोपयिष्यति यः शाङ्गे धनुर्गुणं स्वलीलया । चरिष्यति च यः सत्यभामां स त्वां हनिष्यति ॥ १२७ ॥ अथ केशि - हयारिष्ट-मुख्यान् नैमित्तिकोदितान् । कृष्णेन निहतान् ज्ञात्वा कंसोऽभूदाकुलो हृदि ॥ १२८ ॥ कंसो ज्ञातुमरिं शार्ङ्गं धनुः पूजापुरस्सरम् । सत्यभामां निजां जामिं धनुरग्रे न्यविविशद् ॥ १२९ ॥ कंसोऽवग् य इमं चापं गुणे चारोपविष्यति । तस्मै दास्याम्यहं सत्यभामां जामि सदुत्सवम् ॥ १३० ॥ कंसेनाssकारिता भूपा भूरिशस्तत्र मण्डपे । आययुर्वरितुं सत्यभामां स्वस्वपुरात्तदा ॥ १३१ ॥ तत्र कर्म्मण्य नावृष्टि - वसुदेवसुतो बलो । रथारूढोऽचलद्वीर- भूपेषु मिलितेष्वथ ॥ १३२ ॥ रात्रौ स गोकुले सुप्तः कृष्णं सहायिनं प्रगे । कृत्वा विनिर्ययौ यातुं मथुरायां ततस्तदा ॥ १३३ ॥
SESES2552525254545525525
॥ ४८२ ॥

Page #510

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥४८३॥
LISTES25ZSSR5252SPESZSE
रथस्खलनहेतुं दूं रथादुतीय माधवः । द्रुतमुन्मूलयामास तदा कमलनालवत् ॥ १३४॥ उपविश्य रथे कृष्णं प्रीत्यानावृष्टिरञ्जसा । सभायां शाङ्गकोदण्ड-रोचिष्टौ समुपाययौ ॥१३५॥ गृह्णन् चापमनावृष्टि-रस्खलच्च यदा तदा । जनोऽहासीत् समः सत्य-भामा लज्जामुपाययौ ॥१३६ ॥ तदा स कुपितः कृष्णोऽधिज्यं शाङ्ग विधाय द्राग् । कृत्वा करे टणत्कारं चक्रे तथा स लीलया ॥ १३७॥ यथा कटाक्षकुसुमैः सत्य-भामाऽतिहर्षिता | अपूजयद् भुजायुग्मं कृष्णस्य देववत्तदा ॥ १३८ ॥ कंसाहूतास्तदाऽनेके भूपा एयुः स्वदेशतः । मण्डिते मल्लयुद्धे तु मल्लयुद्धदिदृक्षया ॥ १३९ ॥ कृष्णोऽपि कौतुकी सार्धं श्रीरामेण वजन् पथि । कालियाहिं जघानाशु यमुनायां हृदे खलु ॥ १४०॥ कृष्णोऽवधीद् गजं पद्मो-त्तरं रामश्च चम्पकम् । ज्ञातमेतच्च कंसेन ज्ञातौ शत्रू ततः स्वकौ ॥१४१ ॥ युग्मम् ॥ मल्लयुद्धाङ्गणे मल्लौ चाणूर-मुष्टिकाभिधौ । भुजास्फोटं वितन्वाना-वागतौ कुञ्जराविव ॥ १४२ ॥ राम-कृष्णौ कुमारौ तु कुर्वाणौ केलिमादरात । तत्रायातौ वितन्वानौ कौतुकं भूभुजामपि ॥१४३ ॥ चिरं तत्र वितन्वानौ मल्लयुद्धं बलाऽच्युतौ । समुद्रविजयक्ष्माप-मुख्य भूपे समागते ॥१४४॥
मल्लाविव भुजास्फोट-परौ सिंहरवायुतौ । विराजेतांतरां तौ तु यमविग्रहसोदरौ ॥१४५ ॥ | चाणूरं हतवान् कृष्णः सौमित्रो मुष्टिकं यदा । मृत्युभीतस्तदा कंसश्चकम्पे हृदये दृढम् ॥१४६ ॥
22SSS7525525525525525
H४८३॥

Page #511

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ४८४ ॥
125250
2525252522520
अथ साहसमालम्ब्य भुजास्फोटं दृढं तदा । कुर्वाणः कंस आचष्ट बल- कृष्णौ प्रति स्फुटम् ॥ १४७ ॥ रे रे गोपी गवां दुग्धं पीत्वा पीनतनू स्फुटम् । युवां स्वमरणं नैव पश्यतं मम पार्श्वतः ॥ १४८ ॥ कृष्णः प्रोवाच भो कंस ! स्वोत्कर्ष यत् प्रजल्पसि । लभिष्यसि फलं तस्य गमनाद्यमसद्मनः ॥ १४९ ।। ततः कंसः समुत्थाय हन्तुं कृष्णमधावत । तदा कृष्णोऽपि तं हन्तुमुत्थितः स्फारयद्भुजम् ॥ १५० ॥ मल्लक्रीडां मिथः कृष्ण-कंसयोः कुर्वतोस्तदा । देवा अपि समायाता द्रष्टुं व्योम्निक्षितौ नृपाः ॥ १५१ ॥ तथा चण्डवल :- कृष्णः कंसं जघान मर्मणि । यथा मुक्तौ मुनिः कंसो यमस्य समीयिवान् ॥ १५२ ॥ कंसे मृतेऽथ कारोको - मध्यान्निः काश्य तत्क्षणात् । उग्रसेननृपं राज्ये समुद्रविजयो व्यधात् ॥ १५३ ।। रामकृष्णाङ्गजौ लात्वा समुद्रविजयादयः आययुः स्वपुरे सूर्य-पुरे सूत्सवपूर्वकम् ॥ १५४ ॥
तो जीवयशा रोदं रोदं पत्यौ मृते चिरम् । जरासन्धनृपोपान्ते गता प्राहेति गद्गदम् ॥ १५५ ॥ वसुदेवसुताभ्यां ते जामाता दुर्दमोऽपि हि । गमितो यमगेहे तु मल्लयुद्धविधानतः ॥ १५६ ॥ ज्ञात्वा कंसवधोदन्तं जरासन्धो जगौ सुताम् । वत्स ! मा त्वं रुद्रस्तेऽरीन् रोदयिष्याम्यहं द्रुतम् ॥ १५७ ॥ जरासन्धस्ततो भूपं सोमाह स्वाङ्गरक्षकम् । प्रजिघायानुशिष्येति समुद्रविजयान्तिके ॥ १५८ ॥ समुद्र सोमको नत्वाssवष्टेति भूपतेः पुरः । रामकृष्णौ कुलाङ्गारौ जरासन्धोऽथ याचते ।। १५९ ॥
25252525255252525252525
||| ४८४ ॥

Page #512

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
SESTSESEISESTIESE
॥४८५॥
एतौ कंसस्य हन्तारौ रामकृष्णौ तवाङ्गजौ । अतो वध्याविमौ नूनं शूलादिक्षेपणैः स्फुटम् ॥१६०॥ स्वकीयकुलरक्षायै बलकृष्णौ बलोत्कटौ । जरासन्धान्तिके प्रेष्य कुरु राज्यं चिरं नृप ! ॥ १६१ ॥ आद्यो दशाई आचष्ट भोः सोमक ! पतिस्तव । अर्थयन् रामकृष्णौ तु बालको लज्जते न हि ॥१६२ ॥ क्रीडयाऽऽभ्यां हतः कंसः कुर्वन् मल्लरणक्रियाम् । तयोरूर्व कथं कोपः क्रियते स्वामिना तव ॥ १६३ ॥ समुद्रविजयप्रोक्तं पश्चादागत्य सोमकः । यावज्जगी जरासन्ध-स्तावत् क्रुद्धोऽभवद् भृशम् ।। १६४ ॥ इतः स्वनन्दिनी सत्य-भामा पूर्वानुरागिणीम् । उग्रसेनो ददौ प्रीत्या कृष्णाय लसदुत्सवम् ॥ १६५ ॥ मेलयित्वा निजान् सर्वान् यादवान् यादवेश्वरः । स्वभद्रहेतवेऽप्राक्षीत् क्रोष्टिकं कुशलं तदा ॥१६६ ॥ क्रोष्टिकोऽवग् भवत्पुत्री रामकृष्णौ महाभुजौ । त्रिखण्डभरताधीशौ भविष्यतः क्रमादिमौ ॥१६७ ॥ एष नेमिकुमारस्तु भविष्यति सुभाग्यवान् । तेनेदं स्थानकं त्याज्यं भवद्भिहितमिच्छुभिः ॥१६८ ॥ अधुना तु जरासन्धाद् भवतामिह तिष्ठताम् । मया विलोक्यते विघ्नं युक्तं तेनात्र न स्थितिः ॥१६९ ॥ समुद्रोऽवग् गमिष्यामो वयं कस्यां दिशि द्रुतम् । जगाद क्रोष्टिको यातं यूयं च वारुणीदिशि ॥ १७ ॥ सत्यभामा सुतद्वन्द्वं यत्र सूते स्म वासरे । तत्र निवेश्य नगरं स्थातव्यं सुखहेतवे ॥ १७१॥ युष्माकं तिष्ठतां तत्र भविष्यति रिपुक्षयः । वदिष्यति कुटुम्बादि सर्व राज्यं च सर्वतः ॥ १७२ ।।
SSZESTSSOSSES52522SESSE
॥४८५॥

Page #513

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
mom
॥४८६॥
ISREPSSSSSSSISESEPS
युष्याकं गच्छतां मार्गे कुत्ताधिष्ठातृदेवता । भवन्तीरापदः सर्वा हनिष्यति न संशयः ॥१७३ ॥ षट्पञ्चाशत् कुलैः कोटया यादवानां सहाऽन्यदा । पश्चिमां दिशमुद्दिश्या-ऽचालीद्यादवभूपतिः ॥ देशानुल्लङ्घयन् भूरीन् मध्ये विन्ध्याचले क्रमात् । समुद्रविजयस्तस्थौ विश्रामार्थ कुटुम्बयुग ॥१७४।। इतः समुद्रविजय-प्रोक्तं सोमकवक्त्रतः । श्रुत्वा हन्तुं रियूँ स्ताँश्च जरासन्धोऽचलत् क्षणात् ।। १७५ ॥ कालकोऽथ सुतोऽभ्येत्य नत्वा तातं जगावदः । निहन्तुं कोटिकां स्वामि-न्नुद्यमस्ते न युज्यते ॥ १७६ ॥ त्वं तिष्ठाऽत्र रिपून् हन्तु-मादेशं देहि मेऽधुना । स्वर्गमर्त्य-बिलादिस्थान् हनिष्याम्येकहेलया ॥१७७॥ हत्वा कंसं नृपं यच्च मेलितं पातकं किल । प्रायश्चितं प्रदास्यामि तस्य तेषां द्विषामहम् ॥१७८ ॥ * यतः-अत्युग्रपुण्य-पापाना-मिहैव फलमाप्यते । त्रिभिर्वस्त्रिभिर्मासै-स्त्रिभिः पति॑स्त्रिभिर्दिनः ।। १७९ ॥5 * जठराग्निः पचत्यन्नं फलं कालेन पच्यते । कुमन्त्रैः पच्यते राजा पापी पापेन पच्यते ॥१८॥ राज्ञां सप्तशतीयुक्तो भूरीभाश्वभटान्वितः । कालकः प्राप्य ताताज्ञां हन्तु तान् विद्विषोऽचलत् ॥ १८१ ॥ जरासन्धसुते काल-कुमारे समुपेयुपि । कृतान्त इव रामस्य कृष्णस्य रक्षका सुरी ।। १८२ ॥ एकद्वाराश्रि(च)ता बहि-ज्वलन्ती वह्निना भृशं । कृत्वोपान्ते स्थिता वृद्ध-रूपा रोति कृपास्वरम् । १८३ ॥ युग्मम् ।। कालस्तत्रागतोऽप्राक्षीद् भो रोदिपि किं त्वकम् ? सा प्राहाऽस्ति जरासन्धो नृपस्त्रिखण्डभूमिभुग ॥१८४॥
SPSS229 OCASTI292SZSE
॥४८६॥

Page #514

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmm
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ४८७॥
555ZSSESZESSESESESTSE
जरासन्धनृपाद्मीताः समुद्रविजयादयः । यादवा बलकृष्णाभ्यां युक्ता नेशुः स्वदेशतः ॥१८५ ॥ मार्गे ते यादवाः सर्वे चलन्तस्त्वरितं क्रमात् । अत्रायातां नृणामास्यात् शुश्रुषुस्त्विति सादरम् ॥१८६ ॥ हन्तव्याः यादवाः सर्वे यत्र तत्र गता मया । प्रतिज्ञामिति कृत्वा स कालकः सबलोऽचलत् ॥१८७ ।। श्रुत्वेति यादवाः सर्वे वारिता मयका बहु । चितास्वाशु प्रविष्टास्ते मृत्युहेतोः कृतत्वराः ॥१८८ ॥ तेषां वियोगतोऽवाहं दुःखिता मानसे भृशम् । रोदिम्युच्चैःस्वरं नाभू-द्रक्षिता कोऽपि निर्जरः ॥१८९॥ स्वां प्रतिज्ञा स्मन् काल-कुमारो यादवांस्तदा । कर्षितुं ज्वलने सद्यः प्रविष्टो मूढमानसः ॥१९॥ अपरे बहवः काल-कुमारस्यानुगास्तदा । प्रविष्टाः स्वामिनः पृष्ठे स्वामिभक्ताः कृतत्वराः ॥१९१ ॥ * यत:-'क्षमी दाता गुणग्राही स्वामी दुःखेन लभ्यते । अनुकूलः शुचिर्दक्षः स्वामिन् ! भृत्योऽपि दुर्लभः॥१९२॥ प्रविश्य यादवा वह्नौ मृता विन्ध्याचलान्तिके । तत्पृष्ठे कालको गत्वा मरणं समुपागमत् ॥ १९३ ॥ आकण्यतज्जरासन्धो हर्षशोकभयाकुलः । भूत्वा दध्यौ मृतः काल-कुमारो न हि तद् वरम् ॥ १९४ ॥ यादवानामितो यातां पश्चिमाककुभि तम् । अन्धेः कूले सुतौ सत्य-भामाऽमृत वरेऽहनि ॥ १९५॥ तयोर्जन्मोत्सवं कृत्वा यादवा भानुभामरौ । ददुर्नाम ततो देवा-नुजयन्तेऽचलेऽनमत् ॥ १९६ ।। समुद्रविजयेनोक्तः कृतस्नानो बलिहरिः । कृताष्टमतपा पूजां चकार पश्चिमाम्बुधेः ॥ १९७ ।।
ES592SSESZESSZISI:SES
mummmmmmmmmmmmmmmmm
॥४८७॥

Page #515

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
ami
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥४८८॥
ESESESTSESTSESE!
तृतीयनिशि पाथोधि-देवोऽभ्येत्य जगौ हरिम् । स्मृतोऽहं भवता कस्मै हेतवे वद माधव ! ॥१९८ ॥ कृष्णोऽवग् नगरी स्फारां कारयित्वाऽम्बुधेस्तटे । आवासान् विपुलान् वास-हेतोर्वः कुरु साम्प्रतम् ॥ १९९ ॥ द्वादशयोजनायामां नवयोजनविस्तृताम् । रैरत्नवप्र-संयुक्तां पुरी स धनदो व्यधात् ॥२०॥ तत्रैकद्वित्रिकादींश्च भोमान् सप्तान्तिकान् वरान् । आलयान् धनदश्चक्रे जिनचैत्याननेकशः ॥२०१॥ तस्या द्वारवतीत्याह्वां प्रददौ धनदो यदा । तदैव यादवाः सर्वे तत्र वासं व्यधुर्मुदा ॥२०२ ॥ पाश्चजन्याभिधं शङ्ख हरायाऽदात्तदा सुरः । रामाय च सुघोषं तु रत्नमाल्याम्बराणि च ॥ २०३ ॥ कुबेरो हरये पीत-वाससी कौस्तुभं मणिम् ! शाङ्ग चापं वरं खड्गं नन्दनाई प्रदत्तवान् ॥ २०४॥ गदा कौमोदकी वयं स्यन्दनं गरुडध्वजम् । धनदः प्रददौ कंस-द्विषे सन्मानपूर्वकम् ॥ २०५॥ वनमालां हरेस्ताल-ध्वजं नीलाम्बरे हलम् । रामाय प्रददौ सद्यो धनदो रुचिरोत्सवम् ।। २०६ ॥ अरिष्टनेमये ग्रीवा-ऽऽभरणं बाहुरक्षकम् । हारं त्रैलोक्यविजयं चन्द्रसूर्याख्यकुण्डले ॥ . गङ्गातरङ्गविशदे वाससि विमले वरे । सर्वतेजोमय रत्न-मप्यदाद् धनदो मुदा ॥ २०७ ।। मिलित्वा यादवैः सर्वैः धनदाऽऽद्यः सुरैरपि । राज्येऽभिषिषिचे कृष्णो बलभद्रसमन्वितः ॥ २०८ ॥ नेमिर्दशधनुर्दे हः क्रमात् प्राप्य च यौवनम् । निर्विकारः स्वरूपेण जिगाय स्मरवैभवम् ।। २०९ ॥
SP525SCESESSES25252SESS
imoniamami
॥४८८॥

Page #516

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पत
॥४८९॥
SSSSSESSESASRSESESE
एकदा दिवि शक्रेण सुराणामग्रतो मुदा । वणितं नेमिनाथस्य सत्त्वशौर्यादि सुन्दरम् ॥ २१० ॥ सत्त्वे शौर्ये कूले शैले दानरूपगुणेष्वपि । प्रभुर्नेमिन केनाऽपि चाल्यते त्रिदशैरपि ॥ २११॥ आकण्यैतत् सुराः केचित् दधतोऽमर्षमात्मनि । प्रभु चालयितुं द्वार-वत्युपान्ते समाययुः ॥ २१२॥ मर्त्यरूपधराः कृत्वा पुरं स्फारं तदन्तिके । स्थिता जहर्गवादीनि नरान् नारीश्च भूरिशः ॥ २१३ ॥ तान् जेतुं ये ययू राजसेवकास्ते तदा द्रुतम् । हताः पश्चात् समायाताः प्रोचुंश्च तद्विचेष्टितम् ॥ २१४ ॥ अनावृष्टिदिपो जेतुं गतस्तैः समराङ्गणे । बद्ध्वा निजपुरीमध्ये क्षिप्तश्च भृत्यसंयुतः ॥ २१५॥ ततः समुद्रविजयं यान्तं जेतुं रिप॑श्च तान् । निषिध्य रामकृष्णौ तु गतौ हन्तुं द्विषस्तदा ॥ २१६॥ कुर्वाणौ समरं राम-कृष्णौ तैरिभिः समम् । बद्ध्वा क्षिप्तौ दृढं कारा-गृहे स्वभृत्यसंयुतौ ॥ २१७॥ ततो नेमिकुमारस्तु गत्वा तत्र रणाङ्गणे । सकृपोऽपि च तैः सार्द्ध युद्धं चक्रेऽतिदारुणम् ॥ २१८ ।।
युद्धं कुर्वन् प्रभुः शत्रन् सर्वान् निश्चेष्टकाष्ठवत् । चकार न यथोच्छ्वासं कत्तु शेकुर्मनागपि ॥२१९ ॥ - ततस्ते निर्जराः सर्वे स्वं रूपं विभ्रतस्तदा । नत्वा प्रभुं जगुः स्वीया-गमहेतुमशेषतः ।। २२० । H तदा तैनिजरैश्चारु-हारं कुण्डलयामलम् । दतं यदा तदा शकस्तत्रत्य प्रभुमानमत् ॥ २२१ ॥ 5 जगौ शक्रः प्रभुद्देष केनापि चाल्यते नहि । अनन्तौजालसत्सत्त्व-गाम्भीर्यशौर्यवानसौ ॥ २२२ ॥
SSSSSSSSSSSELSESSES
maamana
॥४८९॥

Page #517

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥४९०॥
2S2525252525252525TSSES
रामकृष्णावनावृष्णि समुद्रविजयादयः । विधाय नेमिनं हस्त्या-रूढमानिन्युरालये ॥ २२३ ।। * तदा शक्रयुताः सर्वे यादवा मुदिताशयाः । शत्रुञ्जयमहातीर्थे यात्रां चक्रुः सविस्तरात् ।। २२४ ॥ नेमि प्रणम्य गीर्वाणे-भूरिभिः सह वासवः । आददानो गुणान्नेमि जिनस्य स्वर्गमीयिवान् ॥ २२५॥ .. ततः कृष्णो बलेनाऽमा राज्यं कुर्वन् लसन्नयात् । पपालोवी तथा वाढं सुखिन्यासौद्यथा दृढम् ।। २२६॥
अन्यदा नारदोऽभ्येत्य कृष्णस्य पुरतो जगौ । रुक्मिक्षोणिपतेर्वा समस्ति रुक्मिणी स्वसा ॥ २२७ ॥ | ततः कृष्णनृपः प्रेष्य रुक्मिभूमिपति स्फुटम् । याचते रुक्मिणी पाणि-ग्रहहेतोः शुभेऽहनि ॥ २२८ ॥
यदा न ददते रुक्मी स्वपुत्री हरये स्वयम् । तदा दध्यौ हरिह्या रुक्मिणी हठतो मया ॥ २२९ ।। तत्रैत्य रुक्मिणं भूप-मददानं स्वसोदरीम् । मत्वा हृत्वा च तां कृष्णोऽचालीत् स्वीयपुरी प्रति ॥ २३०॥ समायातं तदा पृष्ठौ रुक्मिणं कमलापतिः । निर्जित्य स्वपुरोपान्ते समियाय वराशयः ॥ २३ ॥ परिणीय रमानाथो रुक्मिणी लसदुत्सवम् । आनीय नगरीमध्ये तस्यै वर्य गृहं ददौ ॥ २३२ ।। जवाज्जम्बुवतो विद्या-भृतो जम्बुवती सुताम् । स्नातां सुरनदीतीरे जहार पुरुषोत्तमः ॥२३३ ॥ आनीय स्वपुरोपान्ते गन्धर्वोद्वाहतो द्रुतम् । परिणीयानयद्विष्णुः पुर्या जम्बुवतीं प्रियाम् ।। २३४ ॥ लक्ष्मणा च सुसीमा च गौरी पद्मावती ततः । गन्धारी चेति कृष्णस्याभूवन् यदष्ट वल्लभाः ॥२३५ ॥
ISZPS22525252525252525
॥४९०
man

Page #518

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ४९१॥
ASTSTSTSSESG2SPSSESE
www.kobatirth.org अन्यदा रुक्मिणी स्वप्ने बलक्षवृषभस्थिते । विमाने स्वां निषण्णां तु दृष्ट्वा पत्युः पुरोऽवदत् ॥ २३६॥ कृष्णोऽवक् ते प्रिये ! पुत्रो भविष्यति मनोहरः । श्रुत्वेति सत्यभामायै कापि दासी न्यवेदयत् ॥ २३७ ॥ ईय॑या सत्यभामाऽपि गत्वा कृष्णान्तिकेऽवदत् । स्वप्नेऽदर्शि मया हस्ति-मल्लोऽथ गिरिसोदरः ॥ २३८॥ कृष्ण आचष्ट ते सू नु-रनूनवैभवक्रमः । भविष्यति लसद्रप-पराभूतमनोभवः ॥ २३९॥ गर्वस्त्वया न कर्त्तव्यः कार्यों धर्मों जिनोदितः । श्रुत्वैतत् कापि दास्येत्य रुक्मिप्याः पुरतो जगौ ॥ २४०॥ सत्यभामोदितं कूटं ज्ञात्वाऽवग् रुक्मिणी तदा । कूटं कि जल्प्यते सत्यभामे ! सत्कुलया त्वया ।। २४१॥ भामाऽऽचष्ट ममोक्त च कूट भवति देवतः । ततः सूनोविवाहस्य समये समुपागते ।। २४२ ॥ रुक्मिक्षोणिभुगपुत्रि! भवत्यै त्वरितं किल ! भद्रीकृत्य शिरो देया वालास्तुभ्यं मया तदा ॥ २४३ ॥ रुक्मिण्यवग् मयोक्त चेत् कूट भवति दैवतः । भद्रीकृत्य शिरो देया वालास्तुभ्यं मया तदा ॥ २४४॥ विधाय साक्षिणं ते द्वे गते स्वस्वगृहे क्रमात् । तदैव दधतु गर्भ पृथक पृथक् शुभेऽहनि ।। २४५ ॥ सुप्रद्योतं सुतं चारु-दिने प्रद्युम्ननामकम् । रुक्मिणी सुषुवे सत्य-भामाथ भानुसंज्ञकम् ॥ २४६ ॥ पूर्ववैरात् सुरो धूमकेतुश्छन्नं दिनात्यये । रुक्मिणीपुत्रमादायामुचद् वैताढयपर्वते ॥ २४७ ।। युग्मम् ॥ गते तस्मिन् सुरे काल-संवराभिधखेचरः । लात्वा कनकमालाये पत्न्यै दत्त्वा जगावदः ॥ २४८ ।।
125SISESESSSPSS25:SZSE
॥४९१॥

Page #519

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४९२॥
SSSSSSSSSSESI
त्वयोच्यं सर्वलोकानां पुर एव स्फुटाक्षरम् । मयाऽसावि सुतो गूढगर्भयाऽद्य शुभेऽहनि ॥ २४९ ।। जल्पन्तीति पतिप्रोक्तं लोकानां पुरतस्तदा । पपाल तं सुतं स्तन्य-पानदानात् प्रमोदिता ॥ २५० ॥ प्रद्युम्नाहां धरन् पुत्रः पोष्यमाणो दिने दिने । मातापित्रोर्ददौ मोदं वारिधेरिव चन्द्रमाः ॥ २५१ ॥ इतोऽकस्माद् हृतं पुत्रं विज्ञाय रुविमणी हृदि । दुःखिताऽभूद् भृश शश्वत् रुदन्ती करुणं-स्वरम् ॥ २५२ ॥ तदैत्य कृष्ण आचष्ट शोको नैव विधीयते । पूर्वाजिताधपुण्यानां वियोगो न हि जायते ॥ २५३ ।। * यतः-" यदुपात्तमन्यजन्मनि शुभमशुभं कर्मपरिणत्या । तच्छक्यमन्यथा नैव कत्तुं देवाऽसुरैरपि ॥२५४॥ * आरोहतुगिरिशिखरं समुद्रमल्लङ्घन्य यातु पातालम् । विधिलिखिताऽक्षरमालं फलति कपालं न भूपालम् ॥२५५॥ श्रुत्वैतद् रुक्मिणी पुत्र-वियोगसम्भवं तदा । दुःखं त्यक्त्वा सदा धर्म चकार जिनवरोदितम् ॥ २५६ ॥ इतः सीमन्धरोपान्ते प्रद्युम्नस्य गतं भवम् । निशम्य नारदोऽभ्येत्य कृष्णस्य सन्निधौ जगौ ॥ २५७ ॥ रुक्मिण्या प्राग्भवे ह्येक-मण्डं प्रलिप्य कुंकुमैः । दुःखिनी चटिकां चक्रे पोडशप्रहरावधि ॥ २५८ ॥ तेन पोडशवर्षान्ते रुक्मिण्या नन्दनोऽनघः । मिलिष्यत्यन्यथा नैव प्राक् कृतं कर्म जायते ॥२५९ ।। * यतः -" हसंतो हेलया कर्म ते कुर्वन्ति प्रमादिनः । जन्मान्तरशतैरेते शोचन्तेऽनुभवन्ति तत् ॥१॥” इतो निःशेषशास्त्रार्थ-विदुरं मदनोपमम् । प्रद्युम्नं वीक्ष्य रागान्धा-ऽभवत् खगप्रिया भृशम् ॥ २६ ॥
S2S2SSZESESSES2S2SSSS
५९२॥

Page #520

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४९३॥
IES2S2S2PSISISIRS
P प्रद्युम्नेन समं भोगं वाञ्छन्त्यवक खगप्रिया । तापं स्मरोद्भवं मे त्वं हृदोदानाद् दयां कुरु ॥ २६१ ॥
श्रुत्वेति जननीवाणी विस्मितः कृष्णमूर्जगौ । इदं दुर्गतिदं प्रोक्तं वचः किं जननि ! त्वया ॥ २६२ ।। * यतः- “ अप्पउं धूलिहि मेलिउ सयणह दीधउ छार । पगि पगि माथा ढाकणुं जिणि जोइ परनारि ॥१॥क * अकर्त्तव्यं न कर्त्तव्यं प्राणैः कण्ठगतैरपि । सुकर्त्तव्यं तु कर्त्तव्यं प्राणैः कण्ठगतैरपि ॥२॥ ततः कनकमालाऽवग नाहं ते जननी निजा । किन्तु त्वं कानने प्राप्तः पालितोऽत्र मयाऽधुना ॥ २६३ ॥ जगज्जयकरे विद्ये गौरीप्रज्ञप्तिकाभिधे । गृहाणाऽनुगृहाण त्वं भोगदानात् कृपाऽऽकर ! ॥ २६४॥ अकृत्यं न करिष्येऽह-मिति ध्यात्वाऽऽह कृष्णसूः । मातः ! प्रयच्छ मे विद्ये प्रमाणं वचनं तव ।। २६५ ।। विद्ये तयोदिते प्राप्य साधयित्वा स कृष्णमूः । याचमानां हृदं तां च त्यक्त्वाऽगान् नगराद् बहिः ।। २६६ ॥
तदा दत्त्वा नखैः स्वागं तया कलकले कृते । उदायुधा रिपुं हन्तुं तत्रेयुस्तत्सुतास्तदा ॥२६७ ॥ । मातुः पराभवकरं नरं ज्ञात्वाऽथ तत्सुताः । कुपिता बहिरुयाने प्रद्युम्नं हन्तुमागमन् ॥ २६८॥
आयान्तस्ते हता विद्या-बलेन हरिसू नुना । तथा यथाऽगमन् रक्तं वमन्तः स्वीयमन्दिरे ॥ २६९ ॥ ताडितान् तत् सुतान् वीक्ष्य क्रुद्धः संवरखेचरः । ययौ कृष्णसुतं हन्तुं सर्वानुगसमन्वितः ॥ २७० ॥ प्रद्युम्नः संवरं खेटं बलिष्ठमपि लीलया । जित्वोद्याने स्थितो यावन् नारदस्तावदागमत् ॥ २७१ ।।
ASSESESZSLISESSESTES2

Page #521

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय 0 कल्पवृ०
॥४९
॥
SESZSE2525252
प्रद्युम्नो नारदं नत्वो-पविश्य यावदग्रतः । तावद् ऋषि गौ कृष्ण-रुक्मिण्योनन्दनोऽसि भोः ! ॥ २७२ ॥ केशदानादिसम्बन्धस्तव भानोश्च जन्मनि । रुक्मिणीसत्यभामाभ्यां कृतोऽस्ति कृष्णनन्दन ! ॥ २७३ ।। यदि त्वं नाधुना तत्र गत्वाऽम्बां पाग प्रमोदय । तदा वालप्रदानेन मृत्युर्मातुर्भविष्यति ॥ २७४॥ प्रज्ञप्त्या विद्यया वर्य-विमाने रचिते तदा । उपविश्याऽचलत् कृष्ण-सू नुन रदसंयुतः ॥ २७५ ॥ पश्यन् पदे पदे ग्राम-नगराणि बहून्यपि । द्वारिकानगरीपार्श्वे कानने समुपागमत् ॥ २७६ ॥ तदोत्तरकुरुभागे कन्यां दुर्योधनो नृपः । दातुं भानुकुमाराया गत्याऽस्थात् स्वीयपत्तनात् ।। २७७ ।। विवाह्यां कन्यकां हत्वा प्रद्युम्नो नारदान्तिके । बहिर्यानेऽमुचद् विद्या-बलाददृश्यरूपभृत् ॥ २७८ ॥ कृष्णोद्यानं ततश्चक्रे फलपुष्पच्युतं स च । अशोषयच्च पानीय-स्थानानिनिखिलान्यपि ॥ २७९ ।। यज्ञयात्राश्वमातङ्ग-गवां भक्षणहेतवे । यस्तृणौधः कृतस्तं चा-ऽदृश्यीचक्रे स कृष्णभूः ॥ २८० ।। विद्यया सार्थपो भूत्वा प्रद्युम्नो वाहयन् हयम् । दृष्टो भानुकुमारेण ततस्तत्रागमत् स च ॥ २८१ ।। लातुं मूल्यात् हयं भानु-र्वाहयन् पातितो भुवि । प्रद्युम्नविद्यया सर्वं ईस्यमानः पुरीं ययौ ।। २८२ ॥ प्रद्युम्नः प्रपठन् वेदं गच्छन् वाडववेषभृत् । भामायाः कुजिकां दासीं सरलां विदधेतराम् ।। २८३ ।। दासीपार्श्वे तु भोज्यं च मायी विप्रोऽर्थयन् बहु । दास्या स्वस्वामिनी पार्श्वे नीतोऽन्यासि तयाऽऽसने ॥२८४॥
SESESZSSESESESSISSESSE
॥४९४॥

Page #522

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥४९५॥
2S2S225252S52525252SSTSE
भामाऽवग् द्विज ! रुक्मिण्याः कुरु मां रूपतोऽधिकाम् । विप्रोऽवक प्रथमं शीर्ष रूपार्थ मुण्डयाऽधुना ॥ २८५॥ विप्रोक्ता वर्यरूपार्थ सत्यभामाऽतिहर्षिता । आकार्य नापितं शीर्ष मुण्डयामास वेगतः ॥ २८६॥ जीर्णाम्बरधरा चक्षु-रञ्जयित्वैककं च सा । वषट् स्वाहेति वर्णाली जल्पन्त्यस्थात् सुरीपुरः ।। २८७ ॥ चेटीविश्राणितं भोज्यं भुञ्जानो वाडवो बहुम् । न तृप्तोऽभूद्यदा दासी तदेति प्राह तं प्रति ।। २८८ ॥ भक्षितं निखिलं भोज्य त्वयाऽद्य तिष्ठ साम्प्रतम् । उत्थाय स द्विजः प्राहा-न्यत्र भोज्याय गम्यते ।। २८९ ॥ सवालो मुनिवेषोऽथ यदाऽगात् रुक्मिणीगृहे । तदर्शनात्तदा तस्याश्चित्ते श्वासोऽभवत्तराम् ॥ २९ ॥ रुक्मिणी विष्टरं यावन्नानिनाय गृहान्तरात् । तावत् कृष्णासने दृष्ट्वो-पविष्टं तं जगा विति ॥ २९१ ।। हरिं वा हरिजातं वा विनाऽस्मिन् हरिविष्टरे । अन्यं नरं समासीनं सहन्ते न हि देवताः ।। २९२ ।। मुनिः प्राह सुरा मां न विघ्नयेयुस्तपोबलात् । षोडशाब्दतपोन्तेऽहं पारणार्थमिहागमम् ॥ २९३ ।। देहि भोज्यं ममेदानीं नो चेद् भामानिकेतने । यास्यामि पारणायेति तेनोक्ते रुक्मिणी जगौ ॥ २९४ ॥ नारदोक्तोऽपि नो पुत्र आयातोत्र ममालये । तेनोद्वेगेन मे गेहे पेचेऽन्नं न मनाग् मया ॥ २९५ ॥ पृष्टया कुलदेव्या तु ममाऽद्य पुत्रसङ्गमः । कथितो नाभवत् सत्योऽतो त्वं वक्षि तदागमम् ॥ सोऽप्याह रिक्तपाणीनां पृष्टं न सफलं भवेत् । दीयते भोजनं वर्य-मथवा भक्तिपूर्वकम् ॥ २९६ ॥
EGESSESEGassasSSSSSS
॥४९५॥

Page #523

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४९६॥
ESSSSS SEASESSSSS
* यतः-" रिक्तपाणिनं पश्येच्च देवं नैमित्तिकं गुरुम् । उपाध्यायं च वैद्यं च फलेन फलमादिशेत् ॥२९७॥क । रुक्मिण्याऽऽचष्ट किं पेया रोचते बद साम्प्रतम् । स प्राह यदि लभ्येत पेया स्यादमृतं मम ॥ २९८ ॥
राध्यमाना तया पेया न सिसेध यदा तदा । ययाचे स मुनिः कृष्ण-मोदकान् रुक्मिणी वरान् ॥ २९९ ।। रुक्मिण्याऽऽह मुकुन्दस्य मोदका अन्यदेहिनाम् । भक्षिता नहि जीर्यन्ति तेनान्यन् मार्गया-धुना ॥३०॥ सोऽवक त्वं मोदकान् देहि किं ते जरणचिन्तया । तपोबलादलिष्ठान-मपि जीर्यति तत्क्षणात् ॥३०१॥ सशंका सा ददावेकं मोदकं मुनये तदा । सोऽपि भुक्त्वा क्षणात्तां च तं याचितवान् पुनः ॥३०२॥ प्रदत्तान् मोदकान् भूरीन भुञ्जानं तं मुनि तदा । वीक्ष्याऽवग् रुक्मिणी तेऽस्ति बलिष्ठं तपसो बलम् ।। ३०३ ॥ इतो मुण्डितशीषर्षी तां जल्पन्ती मुनिनोदितम् । भामा प्रत्यवदन् भृत्याः फलरिक्तमभूद्वनम् ॥ ३०४ ॥ बभूवु निर्जलानीतः सरांसि सकलान्यपि । पपात तुरगाद् भानु-हियन् वाहनं क्षितौ ॥ ३०५ ॥ भान्वागतकन्यास्तु स्वर्गनारीसहोदरीः । अकस्माजहिरे केन-चिन्नरेणापि साम्प्रतम् ॥३०६॥ भामया प्रेषिता दासी केशानयन हेतवे । रुक्मिणीसदने गत्वा ममार्ग शीर्पवालकान् ॥३०७ ॥ दासी सन्मानिता यावद् रुक्मिण्या रुचिरोक्तितः । तावत्तत्र स्थितो माया-मुनिरेवं जगाद स ॥३०८ ॥ प्रच्छन्नं प्रेषिता सत्य-भामया तद्वरं कृतम् । रुक्मिण्याश्च शिरोजातान् सत्या ते स्वामिनी किल ॥ ३०९ ।।
2725225257SSIETTESE
mmmmmmm
४९६॥

Page #524

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥४९७॥
T525252525252525715ERI
आनयन्ती स्वकीयान्ते भवत्याः पाणिनाऽधुना । कथं लज्जति नो पापा-न बिभेति च साम्प्रतम् ३१०॥ युग्मम् ।। मुनिस्तस्याः शिरोजाते त्वा कंचन भाजनं । तां दासी प्रेषयामास भामोपान्ते तथास्थिताम् ॥ ३११॥ अनागतान् शिरोजातान् रुक्मिण्या दासिकां पुनः । भद्रीकृतोत्तमाङ्गां तां वीक्ष्य सत्या चिखेद सा ।। ३१२ ॥ दास्या एव शिरोजातान् दासी तादृशमस्तकाम् । नीत्वा कृष्णान्तिके सत्य-भामा रोषादिदं जगौ ॥३१३॥ प्रतिभूस्त्वमभू रुक्मि-पुत्र्या केशकृते तदा । रुक्मिण्या तु मे दासी चक्रे एवंविधाऽधुना ॥ ३१४॥ कृष्णोऽवग् दृश्यसे भद्री-कृतशीऽधुना कथम् । स्वामिन्या सदृशी दासी तया चक्रेऽधुना प्रिये ! ॥ सत्यभामा जगौ स्वामिन् ! हास्येनानेन मे सृतम् । रुक्मिणी शीर्षजान् सद्यो भवानानयतु स्फुटम् ॥३१५॥ कृष्णेन रुक्मिणीगेहे केशार्थ प्रेषितो हली । कृष्णं तत्र स्थितं वीक्ष्य लज्जितो ववले द्रुतम् ॥३१६ ॥ पश्चादेत्य हली तत्रो-पविष्टं केशवं स्वयम् । प्राह रूपद्वयकृते स्नुषाऽहं हेपितो त्वया ॥ ३१७ ॥ रुक्मिणीसदने रूपं त्वयैकं विहितं किल । रूपेणैकेन चात्रेदं वीक्ष्यसे साम्प्रतं हरे ! ॥३१८ ॥ हरिराह न तत्रागा-महं शपथपूर्वकम् । मायेयं ते गदित्वेति रामः स्वस्थानमीयिवान् ॥३१९ ॥ इतो मुनिर्जगौ रुक्मि-पुत्र्यग्रे ते सुतो ह्ययम् । रुक्मिण्याह कथं पुत्र एष्यति क्षण ईदृशे ॥३२०॥ प्रद्युम्नोऽथ स्वरूपस्थोऽनमन्मातुः पदौ मुदा । बाहुभ्यां रुक्मिणी पुत्र-मालिलिङ्गातिमोदतः ।। ३२१॥
SESC SISASSE25252
॥४९७॥

Page #525

शत्रुज्जय कल्पवृ०
।। ४९.८ ।।
125252552525225
रुक्मिण्यालिङ्गिते पुत्रे बाहुभ्यां स्नेहपूर्वकम् । पुत्रोऽवग् न पितुः पार्श्वे वाच्योऽहं पुत्रवाक्यतः ।। ३३२ ।। उक्त्वेति स्यन्दनारूढां विधाय रुक्मिणीं लघु । शंखमापूरयन् राजमार्गेऽचालीत् स कृष्णभूः ॥ हृत्वाऽहं रुक्मिणीं यामि कृष्णो वाऽन्योऽपि रक्षतु । प्रद्युम्नो व्याहरनेवं ययौ पुर्या बहिः द्रुतम् ॥ ३२३ ॥ वैरिणं रुक्मिणीं हृत्वा गच्छन्तं नगराद्वहिः । श्रुत्वा कृष्णोऽचलद् हन्तुं प्रियां वालयितुं द्रुतम् ॥ ३२४ ॥ तत्र गत्वा दृढं शार्ङ्ग - मास्फालयन् हरिर्जगौ । रे ! मुमूर्षुः कथं पत्नी - मिमां मम हरिष्यसि ? ।। ३२५ ॥ मुञ्चेमां रुक्मिणीं सद्यो नो चेन्मत्तो मरिष्यसि । न ज्ञातं किं बलं माम-कीनं वैरिहरं त्वया १ ॥ ३२६ ॥ भक्त्वा तच्छिबिरं विद्या- बलात् सद्यः स कृष्णभूः । कृष्णं निरायुधं चक्रे निर्दन्तमिव दन्तिनम् || ३२७ ॥ यद्यच्छस्त्रं करे कृष्णः कुरुते तच्छिरच्छिदे । तत्तद्दूरे क्षिपत्येप कृष्णपुत्रोऽर्कतूलवत् ॥ ३२८ ॥ विषण्णेऽथ हरावेत्य नारदः प्रोक्तवानिति । प्रद्युम्नोऽयं सुतस्ते यो रुक्मिण्याऽसावि दीप्तिमान् ॥ ३२९ ॥ श्रुत्वेति हरिरालिङ्गय प्रद्युम्नं प्रेमपूर्वकम् । कृत्वा पट्टेभमारूढं चचाल स्वपुरं प्रति ॥ ३३० ॥ प्रद्युम्न-रुक्मिणीयुक्तः कृष्णः कुर्वन् महोत्सवम् । दृश्यमानः पुरीलोकैः स्वीयगेहं समाययौ ।। ३३१ ॥ इतो दुर्योधनोप्येत्य जगौ पुत्रकृते तव । आनीताsत्र कनी सा तु हृता केनाऽधुना रहः ॥ ३३२ ॥ कन्या विलोक्यमानापि यदा लब्धा न केनचित् । तदाऽतिदुःखिनश्वासन् सर्वे दुर्योधनादयः ॥ ३३३ ॥
Gracass225255224
॥ ४९८ ॥

Page #526

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
।
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
४९९॥
SESSISSESESESESESEPSESE SE
अथ कृष्णो जगौ कोऽस्ति यः कन्यां नयतेऽत्र हि । आनयिष्याम्यहं कन्या-मित्युक्त्वा कृष्णजोऽचलत् ॥ ३३४ ॥ तेनानीतां की तस्मै दीयमानां बलादपि । प्रद्युम्नो दापयामास भानवे लसदुत्सवम् ॥ ३३५ ॥ खेचराः खेचरीभूमि-चरा भूमिचरीहूः । प्रद्युम्नाय ददुश्वारूत्सवं तत्रैत्य कन्यकाः ॥३३६ ॥ जीर्णमश्चस्थितां भामां दृष्ट्वाऽप्राक्षीद्रमापतिः । कि तेऽस्ति हृदये दुःखं ? सत्यभामा ततो जगौ ॥३३७ ॥ प्रद्युम्नसदृशं पुत्र प्रापेऽहं तव पार्श्वतः । कृष्णोऽवग् न त्वया दुःखं कार्य पुत्रो भविष्यति ॥ ३३८ । चतुर्थतपसा तुष्टो नैगमैषी हरिं जगौ । किं ते विलोक्यते कृष्ण ! ततो हरिर्जगावदः ॥३३९ ।। तथा कुरु यथा सद्यः प्रद्युम्नस्य समः सुतः । जायते सत्यभामाया बलरूपरमादिभिः ॥ ३४० ॥ हारं दत्त्वा जगौ देवः पत्न्या देयस्त्वया ह्ययम् । भविष्यति क्रमात्पुत्रो आमाया मदनोपमः ॥३४१ ॥ गतेऽथ निर्जरे हार-स्वरूपं विद्यया तया । ज्ञात्वा जाम्बुवतीं भामा-तुल्यां युम्नो ह्यकारयत् ॥३४२ ॥ विद्यया प्रेरिता जाम्बु-वती कृष्णान्तिके ययौ । भामाभ्रान्त्या च तं हारं दत्त्वा तां बुभूजे निशि ॥ ३४३ ॥ सुस्वप्नसूचितः स्वर्गा-सच्युतः कोऽपि सुधाशनः । चञ्चत पुण्यप्रभावेन तस्याः कुक्षाववातरत् ॥३४४॥ गतायां जाम्बुवत्यां तु भामाऽगाद् भोगहेतवे । कृष्णो दध्यावियं भोग-कृतेऽगात्तत्क्षणात् पुनः ॥ ३४५॥ भोगेनैकेन जायेत तृप्तिः पुंसश्च न स्त्रियः । जायतेऽष्टगुणः कामो यतो नार्या नरात् किल ॥ ३४६ ॥
SSESSESSESSESS25222ESES
॥४९९॥

Page #527

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ५००॥
PSS2S2SESESESESEPSESI
H* यत:-' आहारो द्विगुणः स्त्रीणां निद्रा तासां चतुर्गुणा । षड्गुणो व्यवसायश्च कामश्राष्टगुणः स्मृतः ॥३४७) * सुवंशजो-ऽप्यकृत्यानि कुरुते प्रेरितः स्त्रिया । स्नेहलं दधि मथ्नाति पश्य मन्थानको न किम् ? ॥ ३४८॥5 ध्यात्वेति भुजमानस्य कृष्णस्य तां प्रियां पुनः । भंभामवादयद् द्युम्नो निःशेषबलतस्तथा ॥३४९ ॥ . केनेयं वादिता भम्भेत्येवं संशयवान् हरिः । रत्यासक्तोऽभवञ्चित्ते चकितो हृदये बहु ॥ ३५० ॥ प्रद्युम्नताडितां भम्भां ज्ञात्वा क्षुब्धो हरिर्जगौ । भावी तव सुतोऽनय-रूपो भामे ! प्रियोत्तमे ! ॥३५१॥ प्रगे जाम्बुवतीकण्ठे हारमालोक्य केशवः । प्रद्युम्ननिःकृति शंसन् बाढं विस्मयमाप्तवान् ॥ ३५२ ॥ काले जाम्बुवती पुत्रं शाम्बाभिधमजीजनत् । भामाऽपि जन्मतो भीरु भीरुका सुत तदा ॥ ३५३ ॥ अथोपायात् कनी बर्या वैदर्भी रूक्मिणीसुतः । उपयेमे तदा शाम्बः सुहरिण्यां हिमात्मजाम् ॥३५४ ॥ भामाऽन्यदाऽवदद् जाम्बु-बति ! शाम्बः सुतस्तव । मत्सू नुं भीरुकं भीष-यति त्वया स वार्यताम् ॥ ३५५ ॥ भामया प्रेरितः कृष्णः प्राह जाम्बुवतीं प्रति । शाम्बस्त्वत्तनयो धीष्णो भीषयत्येव भीरुकम् ॥ ३५६ ।। जगौ जाम्बुवती शाम्बः सौम्योऽस्ति मे सुतः सदा । विरुद्धं न मनाक कस्य कुरुते कहिंचित् प्रिय ! ॥ ३५७ ।। * यतः-"जो जस्स बट्टए हियए सो तं ठावेइ सुन्दरसहावं | वग्धी छावं जणणी भई सोमं च मन्नेह ॥१॥ कृष्णोऽवक ते सुतः सौम्यो विद्यते तत् सदा प्रिये ! । तथाऽपि क्रियते सूनोः परीक्षा तस्य साम्प्रतम् ॥३५८॥
MESSESSSSSS
ग५००॥
PIESE

Page #528

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥५०१॥
ESESE2525252525252SSIST
आभीरीरूपभृज्जाम्बु-वत्याऽऽभीरोऽभवद्धरिः । तौ गतौ नगरस्यान्तर्दधिविक्रयदम्भतः ॥३५९ ॥ दृष्ट्वाऽऽभीरी जगौ शाम्ब इहैहि लामि ते दधि । इत्युक्त्वा तां बलानीन्ये शून्यगेहान्तरे स च ॥३६० ॥ तदा जाम्बुवती लक्ष्मी-पतिभ्यां प्रकटीकृते । स्वरूप चानशच्छाम्बो लज्जितः स्थगिताङ्गकः ॥३६१ ।। जगौ जाम्बुवती कृष्णः सूनोः कृत्यं त्वयेक्षितम् । वरं सौम्यं सुतं सा ही मन्यते क्रूरमप्यहो ।। ३६२ ।। द्वितीयेऽह्नि बजन शाम्बो हस्तात्तकीलको जगौ । वृत्तं यो ह्यस्तनं मेऽत्र वक्त्याऽऽस्येऽस्य क्षिपाम्यमुम् ॥३६३॥ श्रत्वैतद्वचनं तस्य रुष्टः कृष्णो जगौ तदा । स्वेच्छाचरण रे शाम्ब ! मा तिष्ठाऽत्र पुरे मम ॥३६४ ॥ शाम्बः प्रद्युम्नतो विद्यां प्रज्ञप्ति प्राप्य निर्ययौ । प्रद्युम्नोऽप्यर्दयच्छाम्ब इव भीरुकमन्वहम् ॥ ३६५॥ भामयोक्तं न कि याहि प्रद्युम्नान्यत्र शाम्बवत् । प्रद्युम्नोऽवक्त गच्छामि मातः ! सम्प्रति गद्यताम् ॥ ३६६ ॥ सत्यभामा जगौ प्रेत-वने गच्छ त्वकं द्रुतम् । प्रद्युम्नोऽवग् वचो मात-स्तव प्रमाणमेव मे ।। ३६७ ।। अहं मातः ! कदेष्यामि सत्यभामा जगौ सतः । शाम्ब हस्ते गृहीत्वाऽहं पुर्यां यदाऽऽनयाम्यहम् ॥३६८ ॥ तदा त्वया समागम्यं महोत्सवपुरस्सरम् । ततो मातुः गिरा सद्यः प्रद्युम्नोऽगात् पितुर्ग्रहे ॥ ३६९ ।। भ्रमन् देशान्तरे शाम्ब-स्तत्र प्रेतवने क्रमात् । समेत्य मिलितो भ्रातुः प्रद्युम्नस्य करनतिम् ॥ ३७० ॥ इतो भामा कनीनां त्वे-कोनशतममेलयत् । भीरूद्धाहकृते कन्या-नैकामिलति सुन्दरी ॥३७१ ।। .
2S52S325525525525525521
॥५०१॥

Page #529

Acharya Shn Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
१५०२॥
252SSESZSZSLSESGS2STSESTI
प्रज्ञप्त्या विद्यया ज्ञात्वा भामाचेतसि चिन्तितम् । प्रद्युम्नः कृतवान् शाम्बं दिव्यकन्यां च विद्यया .॥ ३७२ ॥ जितशत्रनृपो भूत्वा स्वयमादाय तां कनीम् । द्वारकासन्निधावेत्य तस्थौ भरिपरिच्छदः ॥ ३७३ ॥ ज्ञात्वा तामागतां कन्यां जितशत्रुनृपं कनीम् । भामाऽयाचत पुत्रार्थ वर्यसन्मानपूर्वकम् ॥ ३७४ ।। जितशत्रुर्जगौ चेन्मत्-पुत्रीं धृत्वा करे स्वयम् । भामा नयति पुर्यन्तो महोत्सवपुरस्सरम् ॥ ३७५ ॥ उद्वाहसमये त्वस्याः शयं भीरुशयोपरि । चेत् कारयसि भामे ! त्वं तदा भीरुर्वृणोत्विमाम् ॥ ३७६ ।। अङ्गीकृत्य वचस्तस्य धृत्वा तां कन्यकां करे । पुरे भामां समायान्ती दृष्टुत्यू चुः पुरीजनाः ॥ ३७७ ॥ भामा पुण्यवती ह्येषा पुत्रोद्वाहक्षणेऽधुना । सन्मान्य शाम्बमानैपीत पुरीमध्ये विचक्षणा ॥ ३७८ ॥ प्रज्ञत्या विद्यया शाम्बं कन्यारूपधरं स्फुटम् । सत्यभामेक्षते हृष्टा वधूबुद्ध्या पदे पदे ॥३७९ ॥ शाम्ब पुरीजना दर्श दर्श तत्र नृपाध्वनि । दध्युः किं साम्प्रतं सत्याऽऽ-नयते जाम्बुवतीभवम् ।। ३८०॥ एक जना जगुः सत्य-भामेयं विद्यते वरा । यत आनयते शाम्ब सपत्नीजमपि स्फुटम् ॥ ३८१ ॥ * नात्मीयं न परं लोका उत्तमा मन्यते क्वचित् । उत्सवे तु रिपुं केचि-न्मानयन्ति जनाः सदा ।। ३८२ ॥ भामौकसि गता कन्या दक्षिणं स्वशयं तदा । भीरोईस्तोव॑मायातः तस्थावुद्वाहमण्डपे ॥३८३ ।। कन्यानां नवनवतेः पाणीनामुपरि स्वयम् । कृत्वा निजं शयं कन्या-ऽनलस्य परितोऽभ्रमत् ॥३८४ ॥
OSASUSSIESESESESSUS
॥५०२॥

Page #530

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
-
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥५०३॥
252TSSESESTSTATISTS
उद्वाहादनु शाम्बेन स्वरूपे प्रकटीकृते । भ्रकुटया भीपितो भीरु- मायाः शरणं ययौ ॥ ३८५ ॥ भामाऽपि शाम्बमालोक्य प्राह रे ! केन हि त्वकम् । आनीतोऽसि पुरीमध्ये पापिन् ! मूर्योत्तमाऽधुना ॥ ३८६॥ ततो मातुः पदौ नत्वा भक्त्या शाम्बो जगाविदम् । आनीतोऽस्मि त्वयेदानी-महं सज्जनसाक्षिकम् ॥ ३८७ ॥ सर्वासां कन्यकानां तु भीरुकस्य करग्रहम् । भवत्याऽऽकारितः सर्व-लोकसज्जनसाक्षिकम् ॥ ३८८ ॥ तया पृष्टा जनाः प्रोचुः शाम्बोऽस्माभिनिरीक्षितः । अनेन कन्यका सर्वां परिणीता सदुत्सवम् ॥३८९ ॥ जितशत्रपो जातः प्रद्युम्नो रुक्मिणीसुतः । सत्यभामा जगौ खिन्ना शाम्ब प्रतीदमीयया ॥ ३९० ॥ मायी बन्धुः पिता मायी मायिनी यस्य च प्रमः । मायी सोऽछलयत्कन्या-रूपो मां सहजो रिपुः ॥३९१ ॥ जननीजनकभ्रातृ-प्रमुखा यस्य मायिनः । मायावी स भवत्पुत्रो-ऽछलयन्मां रिपूपमः ॥३९२ ॥ उक्त्वेति दुःखिनी भामा निःश्वस्य सुचिरं तदा । आगत्य स्वगृहे जीर्ण-मश्चमाशिश्रियद् द्रुतम् ॥ ३९३ ॥ वसुदेवं नमस्कृत्य शाम्बोऽवग् भ्रमता त्वया । परिणीता बहू: कन्याः मयारूपेनानेहसा शतम् ॥३९४ । वसुदेवोऽगदत कन्याः स्वयंवरसमागताः । सहस्रशः तदम्बादि-दत्ता अङ्गीकृता मया ॥ ३९५ ॥ जननी छलयित्वा त्वं मायया बन्धुसंयुतः । एकोनं च शतं कन्याः पर्यणैपीरिहागताः ॥ ३९६ ॥ क्रुद्धं पितामहं मत्वा नत्वा शाम्बो जगावदः । क्षन्तव्यं मत्कृतं सर्व-मपराधं पितस्त्वया ॥३९७॥
ESPESSSTSETSSZSSIS:9252
॥५०३॥

Page #531

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ५०४॥
SESESE SESESTISSOSTI
तादृग् विनयगर्भेण वचसा श्रीणितो भृशम् । शाम्ब पितामहस्तत्र प्रशशंस लसगिरा ॥ ३९८ ॥ यादवानां कुमारास्तु प्रद्युम्नप्रमुखा वराः । पाण्डुभूपसुतैः साई रंरम्यन्त मुदा तदा ॥३९९ ॥ इनश्च यवनद्वीपाद् वणिजो रत्नकम्बलान् । विक्रीणन्तः पुरे पुर्या द्वारबत्यां समाययुः ॥४०० ॥ सपादलक्षद्रव्येण तत्रैक रत्नकम्बलम् । विक्रीणतोऽन्यदा तेषु वणिजः शुश्रुवुधुवम् ॥ ४०१॥ पुरे राजगृहे रत्न-कम्बलं ह्येक किल । द्विलक्ष्या लभ्यते नैव प्राप्यते स्तोक एव सः ॥४०२॥ बणिजस्ते ततो रत्न-कम्बलान् निखिलानपि । लात्वा राजगृहे जग्मु-र्मगधादेशभूपतेः ॥ ४०३ ॥ विक्रीणन्तः क्रमात्पुर्या जरासन्धमहीपतेः । गेहोपान्ते ययुर्यावद् वणिजस्ते च तावता ॥४०४॥ जरासन्धमहीपाल-पुत्री जीवयशाः खलु । वणिजः सन्निधौ याता गृहीतुं रत्नकम्बलान् ॥४०५॥ अल्पमूल्येन सा मार्ग-यन्ती जीवयशास्तदा । वणिभिर्जगदे पुण्य-वत्येवं किं प्रजल्प्यते ? ॥४०६ ॥ द्वारकापुरीमध्ये एते च रत्नकम्बलाः । विक्रीता द्विद्विलक्ष्या तु कथं त्वमिति मार्गय ? ॥४०७॥ अतस्तन्नगरं वर्य विद्यतेऽतः पुरा ननु । ततो जीवयशाः प्राह कुत्रास्ति सा पुरी वरा ? ॥४०८ ॥ वणिजो जगदुः स्फुटं पश्चिमाम्भोधिसन्निधौ । विद्यते द्वारका नाम्ना पुरी स्वर्गपुरीसमा ॥४०९ ॥ तत्र यादववंशीयः कृष्णो नाम महीपतिः । पपाल जनता न्याय-मार्गेण शक्रविक्रमः ॥४१०॥
SESSSTSEIZGESSSSS25
Tu॥ ५०४॥

Page #532

शत्रुज्जय कल्पवृ● ॥ ५०५ ॥
25 25 25 25
समुद्रविजयो भूपो नवसोदरसंयुतः । प्रतापी विद्यतेऽन्येऽपि यादवाः कोटिसम्मिताः ॥ ४११ ॥ हट्टश्रेणौ मणीनां तु राशीन् कैलाससोदरान् । वीक्ष्य शैस्ततेऽम्भोधि - मणिशेषोऽधुनाऽभवत् ॥ ४१२ ॥ स्थाने स्थाने तु कल्याण-पुञ्जान् प्रौढतरान् बहून् । स्वर्णद्वीपः किमत्रागाद् वीक्ष्येति चिन्त्यते बुधैः ॥ ४१३ ॥ दुकूलसञ्चयान् भूरीन् स्थाने स्थाने निरीक्ष्य तु । लोकाः प्रोचुर्जगत् सर्व- दुकूलान्येयुरत्र तु ॥ ४१४ ॥ कृष्णनामश्रुते जीवयशा एत्य पितुः पुरः । जगाद तव जामातु- र्हन्ता सम्प्रति जीवति ॥ ४१५ ॥ तेन मे विद्यते शल्यं दुःखं कुर्वन् दृढे हृदि । तत् कर्षयाऽधुना तात ! नो चेन्मृतास्म्यहं द्रुतम् ॥ ४१६॥ जरासन्धो जगौ सर्वे यादवाः कृष्णसंयुताः । प्रविश्याग्नौ मृति जग्मुरतो मा त्वं कराऽसुखम् ॥ ४१७ ॥ इतस्तत्र समागत्य वणिजोऽप्यपरे पुनः । जरासन्धनृपस्याग्रे ऽमुञ्चन् स्थालं मणीभृतम् ॥ ४१८ ॥ सन्मान्य तान् नृपोऽप्राक्षीद् रत्नानीदृशि कुत्र नु ? । विद्यन्ते च कुतः स्थाना-दानीतानि निवेद्यताम् ॥ ४१९ ॥ रत्नानि चन्द्रमार्त्तण्ड - विम्बाभानि त्विषाम्भरैः । स्फारामलकमानानि मौक्तिकानि शुभानि च ॥ ४२० ॥ दर्शयित्वा नृपस्योचु-र्वणिजो विनयाश्रितम् । अपश्चिमाब्धितटे द्वारवत्यस्ति नगरी वरा ॥ ४२१ ॥ युग्मम् ॥ तत्र कृष्णाभिधो राजा सर्वयादवपुङ्गवः । पालयन्न्यायतो राज्यं रामं स्मारयति प्रजाः ॥ ४२२ ॥ . समुद्रविजयो राजा नवसोदरसंश्रितः । प्रीतिमान् विद्यतेऽत्यन्तं लोकेषु निखिलेष्वपि ॥ ४२३ ॥
252525252525252525
॥ ५०५ ॥

Page #533

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ५०६ ॥
Searनि मणीमुक्ता - फलानि भूरिशो नृप ! । लभ्यन्तेऽन्यानि वस्तूनि रुचिराणि बहून्यपि ॥ ४२४ ॥ स्थित्वा द्वादश वर्षाणि रहोवृत्याऽथ पाण्डवाः । समागत्य हरेः पार्श्वे तिष्ठन्ति साम्प्रतं सुखम् ॥ ४२५ ॥ तत्र सन्मानिता बाढं यदुभिः पाण्डुनन्दनाः । स्वं राज्यं सस्मरुचन्द्रं चकोरा इव सन्ततम् ॥ ४२६ ॥ दूतं दुर्योधनोपान्ते प्रेच्य राज्यं निजं स्फुटम् । पाण्डवा मार्गयामासुः स्नेहवाक्यपुरस्सरम् ॥ ४२७ ॥ यदा दुर्योधनो राज्यं पाण्डवेभ्यो ददौ न हि । तदा ते सुभटान् भूरीन् मेलयामासुरञ्जसा ॥ ४२८ ॥ दुर्योधनोऽपि सह्य स्वकीयं शिविरं द्रुतम् । आगच्छन् विद्यते युद्धं कर्त्तुं तैः सार्द्धमञ्जसा ॥ ४२९ ॥ श्रुत्वैतत्तु जरासन्धो मेलयित्वा बलं बहुम् । चचाल वैरिणं कृष्णं हन्तुं राजगृहात् पुरात् ॥ ४३० ॥ तदा दुर्योधनोऽभ्येत्य जरासन्धान्तिके जगौ । हन्म्यहं पाण्डवान् यावत्तावत्वं तिष्ठतात् स्थिरम् ॥ ४३१ ।। ततो दुर्योधनः कुर्वन् युद्धं पाण्डुसुतैः समम् । स्वसोदरयुतो यातः परलोकं रणाङ्गणे ॥ ४३२ ॥ अयं सम्बन्धस्तचरित्राद्विस्तराद् ज्ञेयः ।
ततो दुर्योधनं भूपं पाण्डवैर्यममन्दिरे । प्रेषितं मगधाधीशः श्रुत्वा खिन्नोऽभवद् हृदि ॥ ४३३ ॥
ततः प्राहः जरासन्धः स्वभृत्यानां पुरस्त्विति । दुर्योधनो वरो भृत्यो हतः पाण्डुतनूभवैः ॥ ४३४ ॥ अतश्चेद् हन्यते कृष्णः पाण्डुपुत्रैः सहाचिरात् । तदा मे निर्वृतिश्चित्ते भविष्यति शुभोदयात् ॥ ४३५ ॥
2525
॥ ५०६ ॥

Page #534

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ५०७॥
25252522525252525525STS
विचार्येत्यनुगैः सार्द्ध जरासन्धो नरेश्वरः । शिक्षयित्वा वरं दूतं मदनाहूं स्फुटारवम् ॥४३६॥ प्रेषयामास कृष्णस्य समीपे च जगौ स च । अहमस्मि जरासन्ध-भूपदूतो नरेश्वर ! ॥४३७ ॥ युग्मम् ॥ जरासन्धोऽगदन्माम-कीनाऽऽस्यादिति साम्प्रतम् । जामाता मे हतः कंस-स्त्वया यत्तद्वरं न हि ॥ ४३८॥ पार्थस्य सारथीभूत्वा दुर्योधनः सहानुजैः । मभृत्यो गमितो मृत्युं त्वया यत्तदरं न हि ॥ ४३९ ॥ जरासन्धोदितं दूत मुखाच्छ्रत्वा हरिस्तदा । धिक्कृत्य तं पुनः पश्चात् प्रेषयामास वेगतः ॥ ४४० ॥ ततो दूतो जरासन्धो-पान्ते गत्वा जगाविति । पाण्डुपुत्रैर्बतेनैव युतः कंसरिपुर्बली ॥ ४४१ ॥ न मन्यन्ते तृणं त्वां तु साम्प्रतं चान्यभूपतीन् ।........।। ४४२ ॥ ततः क्रुद्धो जरासन्धः सजोऽभूद्रणहेतवे । यावत्तावद् हरिरपि सन्नह्य प्रस्थितोऽध्वनि ॥ ४४३ ॥ गुजरात्रस्य देशस्य भूपणे वद्धिकारके । विषये चाऽमिलत् सैन्यं जरासन्धमुकुन्दयोः ॥ ४४४ ॥ जरासन्धोऽथ सेनानी हरिण्यनाभभूपतिम् । विधाय गरुडव्यूह प्राववर्त्त युधे द्रुतम् ॥ ४४५ ॥ कृच्छ्रात् कृत्वा त्वनावृष्टिं सेनान्यं वरविक्रमम् । डुढौके वैरिणं हन्तुं धर्मपुत्रादियुग् हरिः ॥ ४४६ ॥ हयानां हेषितैः साम-योनीनां च गर्जितैः । भटानां सिंहनादेन नभोऽभूदधिरं तदा ॥४४७॥ विभिद्य गरुडव्यूह महानेमि-धनञ्जयौ । अनावृष्टिश्च भूयिष्ठ-शत्रन् यमगृहेऽनयत् ॥ ४४८ ॥
ISESSESSZS5PS5222 ESSIS
॥५०७॥

Page #535

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
%aamana
शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥५०८॥
SPSSPSSETSESES252222
अथ रुक्मी महानेमि शिशुपालो धनञ्जयम् । हरिण्यनाभोऽनावृष्टिं योद्धं क्रोधादचीचलन् ॥ ४४९ ॥ षण्णामपि महीशानां तेषां विशिखवपिणाम् । संग्रामो दारुणोऽत्यन्त-मसह्योऽभून्मिथस्तदा ॥ ४५० ।। न स सादी निषादी न पदाती न रथी न च । महानेमेः शरा यत्र निपतन्ति रणाङ्गणे ॥ ४५१ ।। महानेमिशरैर्व्याप्तं रुक्मिणं रक्षितुं नृपाः । वेणुवारिमुखाः सप्त जरासन्धाज्ञया स्थिताः ॥ ४५२ ॥ महानेमिशरैस्तेषा-मष्टानामपि सायकान् । चिच्छेद लघुहस्तत्वाज ज्योतिषीव प्रभाकरः ॥ ४५३ ॥ तदा यादवसुरेशै मगधेशस्य भूपतेः । सङ्ग्रामे जनिरे क्रुदै-बहवो बाहुशालिनः ।। ४५४ ॥ अवधीजयसेनं तु हरिण्यनाभभूपतिः । न्यहन् हरिण्यनाभं तु क्रुद्धोऽनावृष्टिभूधवः ॥ ४५५ ।। एकोनविंशति सूनून जरासन्धस्य भूपतेः । रथनेमिर्यमावासं प्रेपयामास वेगतः ॥ ४५६ ॥ विलोडिते निजे सैन्ये भूभुजा रथनेमिना । शिशुपालं च सेनान्यं जरासन्धो व्यधात्तदा ॥४५७॥ रामकृष्णवधे कृत्वा प्रतिज्ञां मगधेश्वरः । शिशुपालयुतोऽचाली-न्निहन्तुं रामकेशवौ ॥ ४५८ ॥ चिडून मुरविद्वषि-हलिनावुपलक्ष्य च । जरासन्धो निहन्तं तौ समागात् समराङ्गणे ॥ ४५९ ॥ इतोऽष्टाविंशतिः पुत्रा जरासन्धावनिपतेः । रामेण सह युध्यन्तो-ऽलञ्चक्रुर्यममन्दिरम् ।। ४६० ।। रामपुत्रान् जरासन्धो हत्वा नव निजासिना । गच्छन् भीमेन गदया निहतो न्यपतद्भवि ॥ ४६१ ॥
५०८॥

Page #536

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ५०९ ॥
525252
क्षणादुत्थाय भीमं तं तथा शिरस्यताडयत् । जरासन्धो यथा वायुपुत्रोऽवनितलेऽपतत् ॥ ४६२ ॥ तदाऽर्जुनो जरासन्धमताडयत् तथा शरैः । यथा शक्नोति नो वाणं संधितुं कार्मुके मनाग् ॥ ४६३ ॥ एकोनसप्ततिं पुत्रान् जरासन्धस्य युध्यतः । अवधीद् रुक्मिणीनाथ स्ततश्च नव सप्त च ॥ ४६४ ॥ प्रन्यदा च सुप्त-प्रायां वीक्ष्य हरिर्जगौ । भो नेमे ! स्वं बल सुप्तं किं नोतिष्ठति साम्प्रतम् ? ॥ ४६५ ॥ नेमिः प्राह जरा विद्या मुक्ता मगधभूभुजा । तेनात्मीयं बलं सुप्त - मिवाऽशेषं विलोक्यते ॥ ४६६ ॥ शान्तिकादिषु भूयिष्ठो - पचारेषु कृतेष्वपि । यदोत्तिष्ठति नो चक्रं तदाऽऽह नेमिमच्युतः ॥ ४६७ ॥
त्वं विज्ञोऽसि कृपास्त्वं नेमे ! जल्प यथाऽधुना । यथा स्वं शिविरं सर्वं जायतेऽत्र सचेतनम् ॥ ४६८ ॥ नेमिर्जगाविह क्षोणी मध्ये पाइर्वजिनेशितुः । बिम्बमंस्त्यहिनाथाच्यं सुप्रभावं शिवप्रदम् ।। ४६९ ।। उपवासत्रयप्रान्ते तुष्टः पातालनायकः । तुभ्यं दास्यति लक्ष्मीश ! बिम्बं पाइर्वजिनेशितुः || ४७० ।। तस्य स्नात्राम्बुना सेनाऽभिषिक्ता निखिला लघु । उत्थास्यति यतोऽस्यास्ति प्रभावः प्रबलो भुवि ॥ ४७१ ॥ नेम्युक्तकरणात् पार्श्व-विम्बस्य स्नात्रवारिणा । अभिषिक्तं बलं कंस- शत्रुणोत्थितमञ्जसा ॥ ४७२ ॥ तत्र स्थाने मुकुन्देन प्रासादः कारितो महान् । तस्मिन्निवेशितं पार्श्व नाथविम्बं च सूत्सवम् ॥ ४७३ ॥ स्थापयित्वा पुरं तत्र व शङ्खेश्वराभिधम् । अपूरयत्तथा शङ्ख कृष्णोऽरेर्भी - रोभीर्यथाऽजनि ॥ ४७४ ॥
5255255252525525525525525
॥ ५०९ ॥

Page #537

शत्रुज्जय कल्पवृ०
॥ ५१० ॥
तदद्यापि महातीर्थे श्रीमच्छवेश्वराभिधम् । विभानि निजभक्तानां हन्ति ध्यानार्थनादिभिः ॥ ४७५ ॥ अथ सन्नह्य मगध-नाथो हन्तुं द्विषद्धलम् । समेत उत्थितान् शत्रून् वीक्ष्येति ध्यातवान् हृदि ॥ ४७६ ॥ मया दत्ता जरा ह्येषां केनाथोसारिता लघु । पार्श्वस्नात्राम्बुनोत्तीर्णां ज्ञात्वा मगधभूभुजा ॥ ४७७ ॥ नभोमण्डपमा तन्वन् रविमाच्छादयन् समम् । जरासन्धो व्यधाद्वाण - वृष्टि पाथोदवत्तदा ॥ ४७८ ॥ एकदा मगधाधीशे सम्पूर्णानुगसंयुते । कुर्वाणे सङ्गरे शत्रु संहारकारकं भृशम् ॥ ४७९ ॥
इन्द्रदत्तरथारूढो नेमि-र्लक्षमितद्विषाम् । परितो भ्रामयामास तथा स्वं स्यन्दनं दृढम् ॥ ४८० ॥ युग्मम् ॥ यथा निगडसन्नद्धा इवासंस्ते द्विपोऽखिलाः । स्तम्भिता इव ते तत्र दृश्यन्ते नरनिर्जरैः ॥ ४८१ ॥ निवृत्तेऽथ रणे ते तु मुस्कलाः प्रभुणा कृताः । कम्पमाना द्विपो नेमुः प्रभुपादाम्बुजद्वयम् ॥। ४८२ ।। बलभद्रोऽथ शत्रुघ्नं मुशलेन रणाङ्गणे । चूर्णयन् विदधेऽकस्मात् प्रलयानेहसं तदा ॥ ४८३ ॥ पश्चापि पाण्डवाः स्वस्व-शस्त्रैः शत्रून् प्रयुध्यतः । अतिथीन् विदधे प्रेत- पतेः प्राणापहारतः ॥ ४८४ ॥ जरासन्धः शये शक्रं स्फुरद् वह्निकणान्वितम् | लात्वा जगाद भो गोप ! मुञ्च मानं च मां श्रय ॥। ४८५ ।। जीवन् भद्रमवाप्नोति जीवन पश्यति मेदिनीम् । जीवन् करोति पुण्यानि जीवन् पासि निजं पुरम् ॥ ४८६ ॥
ये त्वं न मे पादौ तदा चक्रमिदं द्रुतम् । कृष्ण ! भेत्स्यति ते मौलिं पयोजनालवद् द्रुतम् ॥ ४८७ ॥
FR5425252525252525252525
॥ ५१० ॥

Page #538

www.kobatirtn.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
ISESTSTSTSESTES7252SSES
जल्पन्तमिति मगधा-धीशं प्राह जनार्दनः । हत्वा त्वामहं समागां तु पाताऽस्मि न्यायमार्गतः ॥ ४८८ ॥ मुश्च चक्रं जरासन्ध ! मा विलम्ब कुरु त्वकम् । इदं चक्रं ममेदानी-मनुकूलं भविष्यति ॥४८९॥ क्रुद्धस्ततो जरासन्धो भ्रामयित्वा शिरोऽभितः । कल्पान्तानलबद् भीदं चक्रं मुमोच तं प्रति ॥ ४९०॥ . चक्रं प्रदक्षिणीकृत्य कृष्णस्य सुकृतोदयात् । अलञ्चके शयं विद्युत्-पुञ्जवद्धरणीधरम् ॥ ४९१ ॥ स्वमर्द्धचक्रिणं कृष्णो जानन सुस्वप्नसूचनात् । भ्रामयित्वाऽभितः शीर्ष (धनं ) प्राहेति वैरिणं प्रति ॥ ४९२ ॥ चक्रं मम शये तस्थौ तव सैन्यं हतं बहु । यद्यद्यापि श्रय त्वं मां चक्रं मुञ्चामि नो तदा ॥ ४९३ ॥ जरासन्धो जगौ चक्रं ममेदं विद्यते हरे !। तेन मे च न किमपि विघ्नमत्र करिष्यति ॥ ४९४ ।। कृष्णमुक्तं तदा चक्रं जरासन्धस्य मस्तकम् । तथाऽछिन्दद् यथा सद्यो जरासन्धो मृतिं गतः ॥ ४९५ ।। जरासन्धो हतः कंस-द्विषा चक्रेण तत्क्षणात् । जगाम नरकं तुर्य नानादुःखप्रदायकम् ॥ ४९६ ॥ * यतः-" एगो य सत्तमीए पंच य छट्ठीइ पंचमी एगो । एगो य चउत्थीए कण्हो पुण तञ्चपुढवीए ॥१॥" जीयाद्वेष मुराराति-श्चिरं वासवविक्रम ! । इत्युक्त्वा ववृषुर्देवाः पुष्पौधं तस्य मस्तके ॥४९७ ॥ इतो मगधनाथस्य सहदेवमुखाः सुताः । एत्य नेमुर्मुराराति मुक्त्वा प्राभृतमद्भुतम् ॥ ४९८ ॥ मुकुन्दो विनयात्तेषां तुष्टो राजगृहेशताम् । तेभ्यो ददौ लसन्मान-दानपूर्व तदाऽचिरात् ॥ ४९९ ॥
CISSISSESESPSSPSSTS:STST
॥५१॥

Page #539

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ५१२॥
ASSESSESSSSSESSESI
पाटलाह्वां पुरीं वर्या संस्थाप्य पञ्च पाण्डवाः । स्वकारिते जिनागारे-ऽतिष्ठिपन्नेमिनायकम् ॥५०॥ पुरं पश्चासुरं पञ्च सुराः संस्थाप्य हर्षिताः । प्रासादान कारयामासुः पञ्च कैलाससोदरान् ॥५०१ ॥ तेषां पार्वमहावीर-शान्तिनेम्यादिबोधिदान् । अस्थापयन् सुरास्ते तु भूयिष्ठकमलाव्ययात् ॥५०२।। कुमाराह पुरं राज-कुमाराः कमलाव्ययात् । स्थापयित्वा जिनागारे नेमिनाथमतिष्ठिपन् ॥५०३ ॥ पुरी छत्रपतीत्याह्वां स्थापयित्वा शुभेऽहनि । नृपाश्छत्रधराः स्फारं जिनागारमकारयत् ॥ ५०४ ।। तत्र श्रीशान्तिनाथस्य प्रतिमां बहुरैव्ययात् । कुमाराः स्थापयामासुः पूजयामासुरादरात् ॥ ५०५॥ येषां यत्राभवद्राज-धानी पूर्वमहीभुजाम् । कृष्णस्तेभ्यस्सुतेभ्यस्तां ददौ सन्मानपूर्वकम् ॥५०६॥ चक्रानुगोऽथ कंसारि-भूरिभूपनिपेवितः । चचाल भरतार्द्ध तु सद्यः साधयितुं ध्रुवम् ॥ ५०७ ।। भरतार्द्धस्थितान् भूपान् मासैः पइभिर्मुरारिणा । विजित्यो, कोटिशिलां दधे च चतुरगुलम् ॥ ५०८ ॥ यतः -“वामभूयंगे पढमेण धारिआ सरीरेण बीएण । तइएण कंठदेसे नेइ चउत्थो अवच्छअले ॥१॥ पंचमओ पुण हियए छट्ठो पावेइ कडियल पएसं । सत्तमओ जा उरुजो जाणु नेइ अट्ठमओ ॥२॥ एएण नवमहरिणा एसा चउरंगुलं समु क्खिता । उच्चत्तवित्थरेण पत्ते जोअणपमाणं ॥३॥" षोडशप्रमित राज्ञां सहस्रैः सेवितः क्रमात् । कृष्णोऽलङ्कृतवान द्वारवती विलसदुत्सवम् ॥५०९॥
SE252SSESESESSISSISSES

Page #540

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय
कल्पवृ० ॥५१३॥
SESTESISESTERASPISESTI
मणी चक्रं धनुः खड्गं वनमाला गदा पुनः । शङ्खश्चेत्यभवद्रत्न-सप्तकं कमलापतेः ॥५१०॥ अथ नेमिः सदा तुल्यैः कुमारैनिर्जरोपमैः । सार्द्ध वितनुते क्रीडा-मुद्यानादिपु सन्ततम् ॥५११ ॥ रममाणोऽन्यदा कृष्णा-युधशालान्तरे प्रभुः । गतो गदां शये यावल्लातु-कामोऽभवल्लघु ॥५१२ ॥ तावदायुधपालोऽवग् गदामेनां विना हरिम् । नैवोत्पाटयितुं कोऽपि नरो वा नृपतिः प्रभुः ॥५१३ ॥ एवं जल्पति तस्मिंश्च गदामुत्पाट्य लीलया । भ्रमयामास शीर्षस्या-भितो नेमिः शिवाङ्गजः ॥५१४ ॥ तदैवायुधपालेन वार्यमाणः प्रभुस्तदा । कुलालचक्रवच्चक्रं नेमिरभ्रामयत्तदा ॥ ५१५ ॥ ततश्चायुधपालेन वार्यमाणः प्रभुभृशम् । चटयित्वा धनुश्चक्रे टणत्कारं मुकुन्दवत् ॥५१६॥ ततश्च वार्यमाणोऽपि शस्त्रपालेन ततक्षणात् । खड्गमुल्लालयामास पतन्तं च करे दधौ ॥ ५१७॥ ततश्चायुधपालेन मुकुन्दादधिकारवम् । वार्यमाणो भृशं स्वामी शङ्खमापूरयद् दृढम् ॥ ५१८ ॥ शङ्खवादेन मातङ्गा रज्जूरत्रोटयन दृढाः । तुत्रोटुर्गिरिशृङ्गाणि कम्पमापवसुन्धरा ॥ ५१९ ॥ उत्कल्लोलेनाभवाद्धिः प्लावयन् वसुधातलम् । आवासा भित्तयस्त्रोटं त्रोटंपेतुर्दृढा अपि ॥५२०॥ युग्मम् ।। * उक्तश्च-"चक्रं येन कुलालचक्रवदंगुल्या भृशं भ्रामितं, सारङ्गं च धनुर्मृणालबदलंयेन स्वयं नामितम् ॥5 विष्णोरप्यसमं श्रमभ्रमकरी कौमोदकी यष्टिवद् , येनोत्पाट्य निजं तदा भुजतरौं शाखाश्रियं प्रापिता ॥१॥
TESENSSSSSSSSSSSSS
onainmewimwwwindiamommmmmmmmmmmmons
॥५१३॥

Page #541

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ५१४ ॥
5252
525252525225252552
* विष्णोः शङ्खवरेऽरविन्दवदलं येन स्वयं पूरिते, स्तम्भोन्मूलमनेकपा हयवरा उद्बन्धनास्त्रस्तिरे विश्वं द्राग् बधिरं धरापि विधुरा वप्रश्चकम्पेऽधिकं पेतुस्ते मृतका इवाभवदलं शङ्का स्वबन्धौ हरेः ॥ २ ॥ * सचेलुः शैलनाथा विचलितमिलया भीतिभीताः समुद्राः संत्रासुर्दिगूकरीन्द्राः भ्रमणपरिगतै र्मूच्छितं यादवेन्द्रेः ॥ ब्रह्माण्डं खण्डखण्डैः स्फुटितमुदधिभि: लावितं भूमिपीठं यस्येत्थं शङ्खखड्ग भ्रमणविलसिते सोऽस्तु नेमिः शिवाय ॥ शङ्खस्यारवमाकर्ण्य चकितो ध्यातवान् हरिः । उत्पन्नः किं नवः कृष्णः साम्प्रतं बलवान् पुनः १ ॥ ५२१ ॥ जरासन्ध इवाद्वाय प्रत्यर्थी साम्प्रतं ह्ययम् । यमस्य सदने प्राण त्यागानेतव्य एव तु ॥ ५२२ ॥ इत्युच्चरन् हरिहस्तघात - कम्पितभूतलम् । सिंहनादादरिर्हन्तुमुत्तस्थौ त्वरितं तदा ।। ५२३ ।। दुर्यावद्रणारम्भ - कारिवादित्र निस्वनाः । तावदस्त्रगृहाध्यक्षो ऽभ्येत्य नत्वा हरिं जगौ ॥ ५२४ ॥ नादयित्वा धनुः शार्ङ्गं कृत्वा खड्गं करे निजे । उत्पाट्य ते गढ़ा चक्रे नेमिरभ्रामयद् भृशम् ॥ ५२५ ॥ मयका वार्यमाणोऽपि कौतुकान्नेमिनन्दनः । लीलया पूरयच्छङ्घ चक्रे च बधिरं जगत् ॥ ५२६ ॥ तस्मान्मुञ्च रुषं शत्रु - समागमसमुद्भवम् । तवाऽयं विद्यते भ्राता ऽरिष्टनेमिर्बली नयी ॥ ५२७ ॥ आकर्यैतन्निजभ्रातु-र्बलं श्रीने मिनस्तदा । कंसारिर्व्यरमद् वैरि-वधारम्भाच्च तत्क्षणात् ॥ ५२८ ॥ तदा नेमिः समागत्य तत्र संसदि केशवम् । बलभद्रं ननामान्य- वृद्धानपि च यादवान् ॥ ५२९ ॥
15255 25525257252525525asee
॥ ५१४ ॥

Page #542

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
ESESETTSST52SSPSSCSC
नमन्तं नेमिनं बाल-कुमारं वीरविक्रमम् । वीक्ष्य ब्रीडावनम्रोऽभूद् भूमि पश्यन् जनार्दनः ॥५३० ॥ क्षणात् कृष्णो जगौ भ्रात-र्गत्वा त्वमायुधालये । शङ्घस्य वादनं बाढं व्यधात् तच्च वरं कृतम् ॥ ५३१ ॥ चक्रासिभ्रामणं चाप-ताडनं विहितं हि यत् । भवता तदपीदानी वरं बालत्वभावतः ॥ ५३२ ॥ कदाचिद् हस्ततश्चक्रं भ्रमत्पतति मस्तके । तदाऽकस्माद्भवत्येव मृतिर्वा तेऽङ्गभञ्जनम् ।। ५३३ ।। तेन नैवंविधा क्रीडा क्रियते बालभावतः । त्वं विज्ञोऽसि ततः शिक्षा दीयतेऽस्माभिरत्र किम् ? ॥ ५३४ ॥ शङ्खादिपूरणं क्लेश-कारकं दुःखदायकम् । विद्यतेऽतो मया तेऽग्रे कथ्यते मृदुवाक पुनः ॥५३५ ।। नेमिर्जगौ त्वया कृष्ण ज्येष्ठभ्रात्रात्र शिक्षणम् । जल्प्यते तद्वरं भ्रातु-लवोहितकृते भवेत् ।। ५३६ ॥ श्रुत्वैतच्चकितः कृष्णो द्रष्टुं नेमिवलं जगौ । मया तेंडसे शयो न्यस्तः सद्यस्त्वं वालयाऽधुना ।। ५३७ ॥
नेमिः सुलीलया कृष्ण-शयं कमलनालवत् । अवालयत् ततः कृष्णः प्राहेति नेमिनं प्रति ॥ ५३८ ।। । स्वस्कंधे स्वशयं बाढं स्थापय त्वं तु लीलया । वालयिष्याम्यहं श्रीश-प्रोक्तं नेमिस्ततो व्यधात् ॥५३९ ॥
मुकुन्दो वालयन्नेमि-हस्तं न बलतो यदा । तदा दोषि प्रभोः शाखा-लग्नकीर इवाभवत् ॥५४०॥ नेम्यंसतरुशाखायां कृष्णो हिण्डोलिते सति । हरिहिण्डोलितः ख्याति-रिति जाता तदा जने ॥५४१ ।। नेमेस्तादृग् बलं दृष्ट्वा विखिन्ने केशवे सति । बलभद्रो जगौ कृष्ण ! त्वं विषादं कुरुष्व मा ।।५४२ ॥
HPSSSSSSSSSSS

Page #543

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
25SZSRSISESESESZSZSESE
अस्मिन् नेमौ स्थितो गर्भे शिवा माता वराशया । चतुर्दश महास्वप्नान सुखसुप्ता ददर्श सा ॥ ५४३ ॥ तेनासौ न हि राज्यार्थी दीक्षार्थी नेमिरस्ति च । दृश्यतेऽस्य मनो नित्यं निस्पृहं शिवशर्मणि ॥५४४ ॥ असौ नेमिकुमारस्तु द्वाविंशो जिननायकः । तीर्थ चतुर्विधं स्थाप-यिष्यति शिवशर्मणे ॥ ५४५ ॥ कृष्णेन स्वबलावलोकनकृते बाहुं तिरोनामितं, प्रोदण्डं निजलीलया व्यनमयत् स्वं नालनामं तदा । यद् बाहुं नमयन्नयं पुनरभूत् पादोज्झितोर्वीतलः, शाखालम्बितकीरवत् स जयतात् त्वं विश्वविश्वाद्भुतः ॥५४६॥ श्रुत्वैतद् बलभद्रस्य वचस्तत्र जनार्दनः । हृष्ट सन्मान्य नेमि तु निजावासे समीयिवान् ॥ ५४७ ॥ यतः-एवं बलोक्तमाकर्ण्य भिन्नसंशय आशये । स्वागसः क्षमयामास नेमिमालिङ्गयन् हरिः ॥ ५४८ ॥ द्वास्थायुधगृहाध्यक्षा-नाकार्यादिशदच्युतः । निषेध्यो न हि कुत्राप्या-गच्छन् यान् नेमिरेष हि ॥ ५४९ ॥ शिवा वक्ति मुकुन्दस्य पुरतो नेमिनन्दनः । बोधनीयस्तथा कन्यां यथाऽङ्गीकुरुतेतराम् ॥ ५५० ॥ भो गोपिका ! भवन्तीभिस्तथा बोध्योऽङ्गजो मम । यथाऽसौ वृणुते कन्या-मित्याचष्ट शिवा तदा ।। ५५१॥ वत्सोद्वाह कनी माता यदाऽऽहाऽवग् तदा सुतः । कन्यां योग्यां यदा लप्स्येऽङ्गीकरिष्ये तदाऽम्ब ! ताम् ॥५५२॥ *"वत्स ! त्वं कुरु नः प्रमोदविधये वीवाहमेवं यदा, प्रोक्तं श्रीशिवयाऽम्बया जिनमतोऽवादीस्त्वमेवं तदा । योग्यामम्ब ! कनीमहं ननु यदा लप्स्ये वरिष्ये तदेत्युक्ता मोदयदंबिका गुरुतरं तत्ते गुरुत्वं गुरोः ॥१॥"
SPSS2TS25T52SPSPSESSTE
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
॥५१६॥

Page #544

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ५१७ ॥
अन्यदा केशवो नेमि युक्तोऽन्तःपुरसंयुतः । दीर्घिकायां जलक्रीडां विधातुं प्राविशत्तमाम् ॥ ५५३ ॥ कृष्णेन प्रेषिता गोप्यो नेमेरुद्वाहहेतवे । जलोच्छलनदम्भेना-छोटयन् देवरं भृशम् ॥ ५५४ || चञ्चत् कुङ्कुमपिण्डेन निजघान हरेरुरः । काचित् कृष्णं जलक्षेपाद् व्याकुलं कुरुतेतराम् ॥ ५५५ ॥ भो देवर ! जलक्रीडां क्रियतां हरिवल्लभाः । जल्पन्तीति जलक्षेपा- न्नेमिनं व्याकुलं व्यधुः || ५५६ ॥ गोपीनां बहुभिहाव-भावैर्लोचनकूणितैः । न विकारमगान् नेमि चित्तं मेरुरिवानिलैः ॥ ५५७ ॥ निर्गत्य जलतो गोप्यः सुमनोमुकुटादिभिः । भूपयन्त्यो हरिं नेमिं भूषयामासुरादरात् ॥ ५५८ ॥ हास्यं रसं वितन्वन्त्यो गोप्यो भामादयो जगुः । भो नेमे ! कुरु कन्यायाः सग्रहं सुखहेतवे ॥ ५५९ ॥ पुरुषः शोभते नार्या नरेण तु नितम्बिनी । भाति भूपोऽनुगैभूपै राजन्ते सेवकाः पुनः ॥ ५६० ॥ किं नेमे ! प्रियया रिक्तो लब्धं देहमिदं किल । विश्ववंद्य ! त्वमेकाकी हा ! हा ! हारयसि वृथा ।। ५६१ ॥
स्युः षोडश सहस्राणि स्त्रीणां भ्रातुर्हरेस्तव । एकस्या योषितोऽपि त्वं निर्वाह किं करोपि न १ ॥ ५६२ ॥ जग जाम्बुवती भामे ! देवरोऽयं नपुंसकः । विद्यते तेन न स्त्रीणां सङ्ग्रहं कुरुते मनाग् ॥ ५६३ || भामाsar नाभिपुत्राद्या जिना: कृतपरिग्रहाः । शिवं ययुरतः स्थान-मधिकं किं समीहसे ? ॥ ५६४ ॥ नेमिः प्राह कर्नी योग्यां लप्स्ये तदा वृणोमि ताम् । भामा प्रोवाच ते योग्यां कन्यामत्रानयाम्यहम् ॥ ५६५ ॥
1725252525525
॥ ५१७ ॥

Page #545

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
PISTOSTSZST SISOSLASTIC
यतः- वसन्ते विविधाः क्रीडा गोपिकागणमध्यगः । चकार निर्विकारस्तु सविकार न मानसम्' ॥ ५६६ ॥ नेमिर्दध्यौ रुषमेषा विधाय स्थास्यति स्वयम् । तेन मौनव्रतं श्रेय इदानीं मम निश्चितम् ॥ ५६७ ॥ * आत्मनो मुखदोषेण वध्यन्ते शुकसारिकाः । बकास्तत्र न वध्यन्ते मौनं सर्वार्थसाधकम् ॥५६८ ॥5 नेमिना विहिते मौने सत्यभामा जगावदः । पाणिग्रहमसौ मेने देवरो नेमिनायकः ॥ ५६९ ॥ तदा गोप्योऽखिला प्रोचु-वयं जातमिदं खलु । यतोऽसौ देवरः पाणि-ग्रहणं च करिष्यते ॥ ५७० ।। मया न मानितं ह्येतद् यद्येवं च बदाम्यहम् । तदैताभिः प्रजल्प्पेत देवरोऽसत्यवागयम् ॥ ५७१ ।। एवं मौने कृते तत्र कुमारेण जनार्दनः । नेमिनं गजमारोप्य सप्रियो गृहमाययौ ॥५७२ ॥ नेमिर्मातुः पितुः पार्चे गत्वाऽऽचष्ट रमापतिः । कन्यापाणिग्रहोऽमानि नेमिना मदचच्छलात् ॥५७३ ॥ मत् प्रियोदितान् .......... ॥५७४ ॥ समुद्रविजयश्रीश-शिवाः प्रोचुर्वरां कनीम् । विलोक्य कार्यते पाणि-ग्रहं नेमिरयं क्षणात् ॥ ५७५ ॥ भामा तदा जगौ राजीमती मे भगिनी कनी । योग्याऽस्ति नेमिनो रूप-लावण्यसम्पदा स्फुटम् ॥ ५७६ ॥ शिवाया रुचितं ज्ञात्वा यदोग्रसेनसद्मनि । कृष्णो गतस्तदाऽमानि तेन विष्टरदानतः ॥ ५७७ ॥ कृष्णोऽवग् भवतो राजी-मती पुत्री तु विद्यते । तेन नेमिकुमारेण सहोद्वाहश्च कार्यते ॥५७८ ॥
TELSESPS2525252SSESESOSTS

Page #546

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
EGESSESISESSESSETTE
उग्रसेनो जगौ गेहा दिकं सर्व तवास्ति च । मां किं प्रक्ष्यसि लक्ष्मीश ! यथारुचि विधीयताम् ॥ ५७९ ॥ ततो नैमित्तकं सद्य आकार्य कमलापतिः । श्रावणश्वेतषष्ठयां तु ललौ लग्नं समीपतः ॥५८० ॥ ततो यदुनिकेतेषु मधुरैर्धवलारवैः । गायन्त्यो योषितः श्रुत्वा श्रोतुं लोकाः समाययुः ॥ ५८१ ॥ मुकुन्दो द्वारकापुर्या-मुद्वाहासन्नवासरे । प्रत्यदृ च प्रतिद्वारं तोरणालीमकारयत् ॥ ५८२ ॥ शृङ्गारितेषु सर्वेषु सज्जनेषु मुरारिणा । दीयते स्वन्नपानादींस्तेभ्योऽप्यादरपूर्वकम् ॥ ५८३ ॥ कर्पूरगन्धधूल्यादि-वासितैर्वारिभिर्वरः । स्नपयित्वा प्रभुं गोप्यः प्रददुर्धवलानि तु ॥५८४ ॥ स्नानान्ते दिव्यवसनैः परिधाप्याऽथ नेमिनम् । गोप्यः सिंहासने वर्ये सद्यो न्यवीवशन् मुदा ॥ ५८५॥ उग्रसेनालये गत्वा कोसुम्भी वधूटिकां वराम् । राजिमत्यै ददौ कृष्णः सद्यः सन्मानपूर्वकम् ॥ ५८६॥ अथ लग्नक्षणे श्वेत-वस्त्राभरणभूषितः । गोशीर्षचन्दनालिप्त-तनु: स्वामी विराजते ॥ ५८७ ।। चामरैर्वीज्यमानो स्व-धृतछत्रोलसच्छिरा । नेमिरारूढवान् वय-ग्थं मन्मथसन्निभः ।। ५८८ ॥ युग्मम् ॥ यदूनां कोटिभिर्वर्य-कुमारैः सदृशै रयात् । कृष्णादिभिर्नरेन्द्रैश्च नेमिः परिवृतोऽभितः ॥ ५८९ ॥ उच्चार्यमाणैर्धवलै नृत्यद्भिर्नर्त्तकैनैः । पठद्भिर्वन्दिभिर्वाद्य-मानै स्तूर्येरनेकशः ॥ ५९० ॥ दृश्यमानोऽक्षिको टिभि-वर्ण्यमानो विचक्षणः । बर्दाप्यमानो नारीभिः नेमिनाथः पदे पदे ॥ ५९१ ।।
ASSESESSESSSSSSES
Romantharaman

Page #547

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ५२० ॥
552525225
चचाल भूमिभुग्मार्गे उग्रसेननृपात्मजाम् । राजीमती लसद्रूपां परिणेतुं शुभे क्षणे ॥ ५९२ ॥ त्रिभिर्विशेषकम् इतः स्नाता लसद्वस्रा वर्यभूषणभूषिता । सखीपरिवृता तस्थों ध्यायन्ती नेमिनं हृदि ॥ ५९३ ॥ वातायनमथाssरुह्य सखी राजीमतीं जगौ । आयान्तं नेमिनं पश्य रूपावर्जितमन्मथम् ॥ ५९४ ॥ तदा राजीमती वीक्ष्य नेमिमायान्तमध्वनि । अयं चेन्मे पतिर्जातस्तदा भाग्यं महत्तमम् ॥ ५९५ ॥ क्षणेन दक्षिणे नेत्रे स्फुरिते राज्यवक् तदा । दक्षिणं प्रस्फुरच्चक्षुः किं करिष्यति साम्प्रतम् ? ॥ ५९६ ॥ यतः - " साहेt विष्फुरंत इटुं पुरिसस्स दाहिणं नयणं । वामं कहेड अणि इय भणियं पुत्र्वपुरिसेहिं ॥ १ ॥ साहे इटुं नारीण वामयं चक्खु दाहिणं कहेइ अणिहूं....... इय० ॥ २ ॥ "
धूत्कारं तु सखी कृत्वा जगौ राजीमतीं प्रति । अशुभं ते गतं श्रेयः समेतं विद्धि साम्प्रतम् ।। ५९७ । राजीमती जगौ भद्र-वाण्या किं जायते शुभम् ? । शर्करोच्चारतो व शर्करा किं प्रविक्ष्यति ? ॥ ५९८ ॥ सखी प्राहेति तदा - इक्कचिचअ राइमई विणयावग्गंमि वष्णणिज्जगुणा । जीसे नेमि करिस्सर लावण्णनिही करगहणं ॥ १ ॥
चन्द्रानना जगौ तदा - रायमईए रूवं विही विनिम्मिय रंभरुवहरं । न करिज्जावि संजोगं हविज्ज ता नूणमजसभरं ॥ किंवा पाया कुमरो किंवा मयद्धओ अह सुरिंदो । मह चैव मुत्तिमंतो अह एसो पुष्ण (संदोहो) मय वरो ॥ २ ॥”
2552525252525 PS
॥ ५२० ॥

Page #548

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmm
m
शत्रुजय कल्पवृ०
॥५२१॥
252SSISTESS52525252525
हसित्वैका सखी जगौ-एषा परिणीतात्मनो नोपलक्षिष्यति इत्यादि, । इतो नेमिः समागच्छन् पशून् करुणसंरवान् । श्रुत्वा सारथीमप्राक्षी-देते के पशवो बद ? ॥ ५९९ ।। सारथिः प्रोक्तवान् पाणि-पीडने ते शिवाङ्गज ! । यदूनां गौरवायैते पशवो मेलिता यथा ॥ ६०० ॥ छागी छग हुडा हुडी ललायुगण्डकः किरिः । भल्लूकोऽपि च जम्बूको मर्कटो हरिणो हरः ॥६०१ ॥ कलापो बर्हिणः काक पुष्टः सकृत्प्रजः पुनः । मद्गुर्वनाश्रयो घूक-स्ताम्रचूडः सितच्छदः ॥६०२ ॥ चरटा खञ्जरीटश्च खञ्जरीट: सलक्षणः । क्रौश्चः किकिदिवश्चक्र-वाकश्चवुटकइचुटी ॥६०३॥ दात्यूहश्च बकोटच कूररः शारिकस्तथा । पारापतः शकुन्तश्च गुञ्जलो विषसूचकः ॥ ६०४ ॥ तित्तिरं कुम्भकारश्च हारीतो मरुलस्तथा । इत्याद्या पशवोऽनेके मेलिताः सन्ति साम्प्रतम् ॥६०५॥ स्वं स्वं मोचयितुं ह्येतान् पशून् प्रजल्पतः सतः । नेमि त्वा जगौ सूत ! स्थं वालय सत्वरम् ॥ ६०६॥ तदलं बन्धुवर्गस्य स्नेहेन विषयेन मे । प्रस्थितस्य शिवागारे जीवहिंसाऽर्गला स्मृती (तेनैव पापात्मनः) ॥६०७॥ छोटयित्वा पशून् सर्वान् बन्धान सारथिपातः । नेमिः स्वस्यन्दनं सद्योऽवालयत् सूतपार्श्वतः ॥६०८॥ नेमि व्यावर्तितरथं दृष्ट्वा तदा यदूत्तमः । समुद्रविजयो माता शिवा गोप्योऽखिला जगुः ॥६०९ ॥ वत्स ! स्वच्छाऽधुना मा त्वं रथं पश्चाच्च वालय । परिणीय वधू हर्ष-मस्माकं कुरु शीघ्रतः ॥६१०॥
eanmummmmmmm
ESLISSESES25525515:52ST
%
॥५२१॥

Page #549

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
15.
SERIES
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥५२२॥
2S2SPSSISEST2S2S.
नेमिः प्राह पशूनां तु वधे भवति दुर्गतिः । अतो मया न कर्त्तव्यं कन्यायाः पाणिपीडनम् ॥ ६११ ॥ समुद्रविजयः प्राह पूरयाऽस्मन्मनोरथान् । नाभेयाद्याः कृतोद्वाहाः मुक्ति जग्मुर्जिनोत्तमाः ॥ ६१२ ॥ ततोऽप्युच्चैः पदं ते स्यात् कुमार ब्रह्मचारिणः । ततो राजीमती पाणि-पीडनं कुरु वेगतः ॥ ६१३ ॥ नेमिः प्राहैककन्यायाः सङ्ग्रहेऽनन्तदेहिनाम् । वधो भवति नो तेन वक्तव्यं भवता यतः ॥ ६१४ ॥ तदा शिवा जगौ-पत्थेमि जणणिवच्छलवच्छ ! तुमं पढमपत्थणं किं पि । काऊण पाणिग्गहणं मह दंसे निअ वहूवयणं चन्द्रानना जगौ-"आकण्णय कण्णरसायण जणणि भणियस्स पडिवयणं ।
तित्थयरेहिं वि जणणी मनिआ भिन्नए लोए ॥१॥" राजीमती जगौ-“जइ सयलसिद्धभुत्ताइ धुत्त ! रत्तोऽसि मुत्तिगणीयाए ।
ता एवं परिणयणारंभेण विडंविआ किमहं ॥१॥" सत्यः प्रोचुश्चेति-"पिम्मरहिअंमि पियसहिअ ! एयम्मि किं करिसि पियभावं ?।
पिम्मपरं किंपि वरं अन्नयरं ते करिस्सामो ॥१॥" राजमती कौँ पिधाय जगाविति - " सहि ! एयं असोअव्वं तुमंपि जंपसि किमिह मज्झ पुर । जइ कह वि पच्छिमाए उदयं पावइ दिणयरो तहवि । मोत्तण नेमिनाहं करेमि नाहं वरं अन्नं ॥१॥
2025SPPSSEL IS PGSPIGASESC
ना॥५२२॥

Page #550

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ५२३॥
STISISSTSTESTZSESTSESE
www.kobatirth.org जय विहु एअस्स करे मज्झ करो नत्थि परिणयणसमए । तह वि सिरे मह सु चिय दिक्खासमए करो होउ ॥२॥" नेमिः प्राह मया ज्ञातं संसारस्य सुखं किल । ममाऽतो विद्यते मुक्ति-सातवाञ्छा मनोहरा ॥ ६१५॥ इतः सारस्वता देवा समेत्य स्वर्गतस्तदा । प्रोचुरेवं जय त्वं तु धर्मतीर्थ प्रवर्त्तय ॥ ६१६ ॥ जय निर्जितकन्दर्प ! जन्तुजाताभयप्रद ! । नित्योत्सवावतारार्थ नाथ ! तीर्थ प्रवर्तय ॥ ६१७॥ ततोऽभ्येत्य गृहे नेमि-दर्दानं सांवत्सरं स्यात् । वर्ष यावद्ददौ पृथ्वी-मनृणां विदधे क्रमात् ॥ ६१८ ॥ तथाहि-'एगा हिरण्णकोडी अद्वैव य अणूणगा सयसहस्सा । सूरोदयमाइयं दिजइ जा पाउरासाओ ॥१॥ तिन्नेव य कोडी सया अट्ठासीयं च हुंति कोडीओ । असीयं च सयसहस्सा एवं संवच्छरे दिन्नं ॥२॥ ततः स्नानं प्रभुः कृत्वा परिधायाऽम्बराणि च । कृष्णेन शिविकायां तु कृतायां न्यविशत्तमाम् ॥ ६१९ ॥ विज्ञायाऽवधिना नेमेः संयमग्रहणक्षणम् । इन्द्रोऽभ्येत्य व्यधाचा:-मुत्तरां शिविकां वराम् ॥ ६२० ॥ आदौ तु कृष्णविहितां, शिविकामारुह्य नेमिजिनः । पुरादहिर्यादवाद्यै, भ्रत्सर्व समुपेयिवान् ।। ६२१ ॥ द्वयोः शिबिकयोरेकी-भूतयोस्तत्र तीर्थपः । उपविष्टोऽचलच्छक-धृतछत्रेन्द्रवी जितः ॥ ६२२ ॥ हरिमुख्यनृपः शक्रे-शानाभ्यां भूरिनिर्जरैः । परिवृतोऽर्थिभिर्गीय-मानानूनगुणवजः ॥ ६२३ ॥ गत्वा रैवतकोद्यानेऽवरुह्य शिबिकासनात् । कृतषष्ठतपाः पञ्च-मुष्टया लोचं व्यधात्तदा ।। ६२४ ॥ त्रिभिर्विशेषकम्
HTHSSILESSES5ERSESSESI
|५२३॥

Page #551

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥५२४॥
ITSEST525252525252SSESC.
हायनानां त्रिशत्या तु जन्मघस्वाद् गते सति । नभोधवलषष्टयां तु पूर्वाणे त्वाष्ट्रगे विधौ ॥ ६२५॥ निवृत्ते तुमुले सामा-यिकस्योचरणक्षणे । प्रभोर्ज्ञानं समुत्पन्नं तुर्य वाचंयमोचितम् ॥ ६२६ ॥ युग्मम् ॥ तिहिं नाणेहिं समग्गा तित्थयरा जाव हुँति गिहिवासे । पडिवन्नम्मि चरित्ते चउनाणी जाव छउमत्थे ॥१॥ सहस्रं भूभुजां लोचं विधाय प्रभुवत्तदा । जग्राह संयम स्वामि-भक्त्या केचित् स्वभावतः ॥ ६२७ ॥ कृष्णेन्द्रादिषु यातेषु स्वस्वस्थाने नृपादिषु । वरदत्तद्विजावासे गोष्ठस्थेऽह्नि द्वितीयके ॥ ६२८ ॥ पारणं परमान्नेन यावत् प्रभुय॑धात्तमाम् । तावत्तत्र गृहे रत्न वृष्टिं चक्रुः सुधाभुजः ।। ६२९ ॥ युग्मम् ॥ यत- अद्ध य तेरस कोडी उकोसा तत्थ होइ वसुहारा । अद्ध य तेरस लक्खा जहन्निया होइ वसुहारा ॥१॥ विहारं कुर्वतोऽहस्सु चतुःपञ्चाशति व्रतात् । गतेषु केवलज्ञानं सहस्राम्रवनेऽजनि ॥ ६३० ॥ सद्यः सुरवरैरेत्य तत्र वप्रत्रये कृते । उपविष्टो जिनो नेमि-र्दातुं धर्मोपदेशनाम् ॥ ६३१॥ इत उद्यानपस्याऽऽस्याद् ज्ञानोत्पतिं प्रभोस्तदा । मत्वा हृष्टो ददौ दानं मुरारातियथोचितम् ।। ६३२॥ कृष्णः समुद्रविजय-शिवाभामादिसंयुतः । गत्वा तत्र प्रभोस्तिस्रः प्रदक्षिणा व्यधाद् द्रुतम् ॥ ६३३ ॥ बलिं कृत्वा प्रभुं नत्वा स्थाने यथोचिते हरौ । उपविष्टे परे स्वस्त्रो-चिते स्थाने न्यवीविशत् ॥ ६३४ ॥ "राया व रायमच्चो तस्सासइ पउर जणवओ वावि । दुबलिकडिय बलि छडीअ तंदुलाणाढगं कलमा ॥१॥
BSESSISCSISESESSESESEITS
॥५२४॥

Page #552

SRSese
शत्रुजय कल्पवृ० ॥५२५॥
2575525252TSSTSE
भाइअपुणाणियाणं अखंडफुडियाण फलगसरियाणं । कीरइ बली सुरावि अ तत्थेव च्छुहंति गंधाइ ॥२॥ बलिपविसणसमकालं पुब्बदारेण ठाई परिकहणा । तिगुणं पुरओ पाडण तस्सद्धं अबडियं देवा ॥३॥ अद्धं अहिवइणों तदद्धमो होइ पागयजणस्स । सव्वामयप्पसमणी कुप्पइ नऽन्नो अ छम्मासे ॥ ४॥" इतः पुरे कुबेराहे कोटिनार्यभिधे पुरे । देवभट्टद्विजन्माभू-द्देवलाऽजनि गेहिनी ॥ ६३५ ॥ क्रमात तयोरभूत सोम-भट्टः पुत्रो मनोहरः । सोमभट्टस्य पत्न्यासी-दम्बिका जिनधर्मकृत् ॥ ६३६ ॥ क्रमाद्दिवं गते देव-भट्टे निकेतनप्रभुः । सोमभट्टो व्यधात् पित-कृत्यं सद्गतये तदा ॥ ६३७॥ तदैव श्राद्धदिवसें. मासक्षपणपारणे । भिक्षायै संयतं द्वन्द्वं सोमभट्टालये ययौ ।। ६३८ ॥ साधू तौ शमिनौ वीक्ष्य दध्यावित्यम्बिका हृदि । ममाऽद्य सदनं जातं पवित्रं संयतागमात् ॥ ६३९ ॥ श्वश्रुरेव गृहे नास्ति शुद्धमन्नं गृहे पुनः । प्रतिलाभ्य यतौ चेमौ कृतार्थाऽद्य भवाम्यहम् ॥ ६४०॥ ध्यात्वेति हर्षिताऽऽदाय शुद्धमन्नं करे निजे । अम्बिकाऽवग् यतीनां तु चान्नं प्रासुकमुत्तमम् ॥ ६४१ ॥ शुद्धमन्नं तदा ज्ञात्वा धत्तः पात्रं यती वरौ । तदाऽम्बिका मुदा साध्वो-स्तयोरन्नं ददौ द्रुतम् ॥ ६४२ ॥
हव्यकव्यमकृत्वा, तां ददानां दानमम्बिकाम् । दृष्ट्वा प्रातिगृहिण्येका तस्यामीळ व्यधात्तमाम् ॥ ६४३॥ a तस्याः श्वश्रूर्यदाऽऽयाता तदाऽवक् प्रातिगेहिनी । अकृत्वा हव्यकव्यादि भवत्याः सूनुगेहिनी ॥ ६४४ ॥
5252SSZSGS2S5255252525

Page #553

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पव०
1 ५२६॥
अनादृत्य भवन्तीं तु साधुभ्यामन्नमादरात् । अदिताथ न तेनैव रुचिरा विधते ननु ॥६४५ ॥ . तदाऽम्बिका भिया कम्प-माना श्वश्रू समीपतः । कृष्णपक्षेन्दुवत् काश्यं बभारानघमानसा ॥ ६४६ ॥ इतः सोमो द्विजान् प्रेत-कृत्यायाऽऽनीतवान् गृहे । पत्नीकृत्यं निशम्याथ तर्जयामास तां प्रियाम् ॥ ६४७ ॥ अम्बिका तर्जिता पत्या श्वश्रा च दूनचेतसा । लात्वा शुभंकरं विभुं-करं मूनुद्वयं तदा ॥ ६४८ ॥ तौ मुनी मानसेऽत्यन्तं स्मरन्ती नेमिनं जिनम् । चचाल रैवतक्षोणी-धरस्य दिशि वेगतः ॥ ६४९ ॥ युग्मम् ॥ मार्गे यान्त्यम्बिका खिन्ना बुभुक्षापिडितौ सुतौ । दर्श दर्श रुरोदेति जल्पन्ती देवतं प्रति ॥ ६५० ॥ रे दैव ! किं मया चक्रे-ऽपराधस्तेऽधुना किल । येनेदृक्षामहं नीताऽवस्थां पुत्रयुता त्वया ॥६५१॥ साधुभ्यां शुद्धमाहारो मया मुक्तिप्रदो ददे । पापं न विहित किञ्चित् किन्तु धर्मः कृतः किल ।। ६५२ ॥ एवं कृते मया पुण्ये साधुदानेन ते किल । यत्ते समे न चित्ते तत् कुरु त्वमपि साम्प्रतम् ॥ ६५३ ॥ जल्पन्त्या इति तस्यास्तु सरो वर्याम्बुपूरितम् । फलिताम्रतरूद्धासि समागाद् दृष्टिगोचरे ॥ ६५४ ॥ एकं पुत्रं कटौ धृत्वा कृत्वाऽन्यं पाणिनाऽन्तिके । अम्बिका त्वरित कान्त-भीता चचाल कानने ॥ ६५५ ॥
पाययित्वा पयः पुत्रौ सरस्याम्रमहीरुहात् । गृहीत्वाऽऽम्रलताद्वन्द्वं पुत्राभ्यामम्बिका ददौ ॥ ६५६ ॥ - पुण्यप्रभावतोऽरण्य-मभूदानलतोदयम् । ध्यायन्ती हृदयेऽचाली-दम्बिका नेमिनं जिनम् ॥ ६५७ ।।
SESLE25252
जनाSSSESS
॥ ५२६॥

Page #554

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ
SSSSSSSSSSS
॥ ५२७॥
इतो ममानमुच्छिष्टं वध्वाऽद्य साधुदानतः । चक्रे ध्यात्वेति गेहान्त-र्ययौ रोषेण पूरिता ॥६५८ ॥ अन्नपूर्णान्यमत्राणि बहिः क्षेप्तुं यदाऽम्बिका । गृहमध्ये ययौ ताव-दपश्यद् रैमयानि सा ॥ ६५९ ।। अध्यासीदम्बिका जैन-साधुदानप्रभावतः । ममागमद् गृहे स्वर्णा-ऽमत्रमेतन् मनोहरम् ॥६६० ।। मुधा मया वृषो जैनो धिक्कृतो मुक्तिशर्मदः । जगद्वन्द्या जगद्ध्येयाः साधवश्वावहीलिताः ॥ ६६१ ॥
अतो मे दुर्गतौ पातो भविष्यति न संशयः । भ्रमिष्यामि च संसारे भवान् भूरितरान् पुनः ॥ ६६२॥ 4. इतः पतिः प्रियां पुत्र-युतां यातां निजालयात् । सद्यो वालयितुं श्रान्त-चेताः पुर्या बहिर्ययौ ॥ ६६३ ।। M पदे पदे प्रियापादौ पश्यन् सोमस्तदाऽचलत् । बने बभ्राम सर्वत्र सोमभट्टस्य गेहिनी ॥६६४ ॥
शब्दयन् पतिः पत्नीति सोमभट्टः पुनः पुनः । आगच्छन् त्वरितं दृष्टोऽम्बिकया कम्पितं ततः ॥ ६६५॥ अध्यासीदम्बिका रुष्टः कान्त एव ममोपरि । आहत्य हस्तपादाद्यैः मां हनिष्यति वेगतः ॥ ६६६ ॥ नाधुना रक्षिता कोऽपि मामत्र वीक्ष्यते बने । दत्ते भूविवरं चेन्मे प्रविशामि तदाऽहकम् ॥ ६६७ ॥ मुनिभ्यां यन्मया दानं दत्तं तच्छरणं मम । ध्यायन्त्या इति तस्यास्तु कूप एकः समागमत् ।। ६६८ ।। भूयासुः शरणं मेऽत्र पञ्चैव परमेष्ठिनः । धर्मो जिनोदितो नेमि-नाथस्य चरणौ पुनः ॥६६९ ॥ स्मरन्तीत्यम्बिका पुत्रौ स्मारयन्ती पदे पदे । पुत्रयुक्ता ददौ झम्पा कूपे तस्मिन् कृतत्वरा ॥६७० ॥
SESESSAGSISISQE5252STAST
॥ ५२७॥

Page #555

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
।। ५२८ ॥
25252525252525225252592
मृत्वाऽजनिष्ट पाताल-वासिनी निर्जरी वरा । पुत्रद्याश्रितोत्सङ्गा भास्वरद्युतिधारिणी ॥ ६७१ ।। मापत त्वं प्रिये ! कूपे सोमभट्टे प्रजल्पति । मृनुययुता सद्योऽम्बिका पपात वेगतः ॥ ६७२ ॥
मृतां पुत्रयुतां पत्नीं दृष्ट्वा सोमो व्यचिन्तयत् । इमां प्रियां विना किं मे जीवितेनामुनाऽधुना ॥ ६७३ ॥ विना पुत्र विना पत्नीं गत्वा पश्चानिजालये । कथं दर्शयिता वक्त्रं स्वजनानामहं किल । ६७४ ॥ प्रिया पुत्रयुता मृत्युं गता ममाधुना खलु । अतो मृत्युपरि श्रेयान् जीवितेन किमस्तु मे ९ ।। ६७५ ।। विमृश्येति ततः कूपे पतित्वा सोमभट्टकः । आसीदम्बासने सिंह-नामा देवः स्फुरद् द्युतिः ॥ ६७६ ॥ इभारिवाहनीं तां च जितेन्दुवरभूषणाम् । पीयूपदेश्यवाग्सारां कम्बुकण्ठीं स्फुरद्युतिम् ॥ ६७७ ॥ सुरस्त्रीसेव्यमाना दर्शनीय चतुष्टमाम् । पाशाम्रलुम्बके वामे हस्ते च दधतीं वराम् || ६७८ || वहन्तीं दक्षिणेनाङ्ग- जन्मद्वयाङ्कुशौ पुनः । हेमप्रभावतीं वीक्ष्य प्राहेत्येकः सुरस्तदा || ६७९ ॥ त्रिभिर्विशेषकम् देवि ! त्वया पूर्वभवे तपांसि दानानि तीर्थानि पाणि कानि ।
कृतानि यद् व्यन्तरसुन्दरीणां जातासि नः स्वामिनि ! सेवनीया ॥ ६८० ॥ निशम्येदं वचः पूर्व-भवं स्मृत्वाऽथ चेतसि । अम्बिका नेमिनं साधू तावस्माष्ट पुनः पुनः ॥ ६८१ ॥ मरुत्कृतलसद्यानारूढा गीतगुणा सुरैः । द्योतयन्ती दिशोऽगादीद् रैवताचलमम्बिका ।। ६८२ ॥
4505P52552
5255255e
॥ ५२८ ॥

Page #556

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
।। ५२९ ।।
1525252:5252
तस्मिन् कथयतो नेमे- जिनस्य धर्मदेशनाम् । नत्वाऽम्बिका वृषं श्रोतुं यथास्थानमुपाविशत् ।। ६८३ ॥ वरदत्तादयो भूषा महेभ्या बहवस्तदा । तत्राssगत्य स्थितास्तत्र धर्मे श्रोतुं स्त्रियोपि च ॥ ६८४ ॥ * धर्मो जगद्वन्धुरकारि येन धम्र्मो जगद्वत्सल आहित ।
強
क्षेमङ्करो निर्वृतिदोत्र धर्मो धर्मस्ततो भक्तिभरेण सेव्यः ।। ६८५ ।।
* सत्पात्रदानं प्रथमात्र शाखा धर्मद्रुमे शीलमथ द्वितीया ।
ततस्तपोऽपायभयापहारि भवापहन्त्री शुभभावना च ।। ६८६ ॥
5
* सिद्धोज्जयन्ताचलतीर्थसेवा देवार्चनं सद्गुरुसेवनं च ।
卐
अघौहृन्मन्त्रपदानि पञ्च तदग्रशाखा कुसुमाकुराणि ॥ ६८७ ॥ त्रिभिर्विशेषकम् ॥ श्रुत्वा नेमिगिरं तत्र वरदत्तमहीपतिः । राज्ञां द्वाभ्यां सहस्रेण समं संयममाददौ ॥ ६८८ ॥ वरदत्तादयो भूपा वर्या एकादश क्रमात् । सम्प्राप्य त्रिपदीमासन् प्रभोनेंमेर्गणाधिपाः ।। ६८९ ॥ यक्षिण्याद्याः प्रवर्त्तिन्यो बन्यो भूवन् सुमानसाः । सम्यक्त्वं लेभिरे विष्णु मुख्याः श्राद्धाव भूरिशः ॥ ६९० ॥ रुक्मिणी-सत्यभामाद्याः श्रद्धयो बह्वयेोऽभवन् पुनः । एवं चतुर्विधः सङ्घ प्रभोरासीत् क्रमात्तदा । ६९१ ॥ श्रीनेमिशासनाधिष्ठा-यिका श्रीसङ्घविघ्नहृत् । अम्बिकाऽजनि सुत्रामा - देशाद्रवतभूधरे ॥ ६९२ ॥
1525:5752525255725525.
॥ ५२९ ॥

Page #557

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ५३० ॥
525252525252
इतो गोमेधयागादि-कारी गोमेघवाडवः । सुग्रामेऽजनि निःशेष-क्षीणश्रीर्भूरिरोगयुग् ॥ ६९३ ॥ क्रमात् कुर्वन् भृगुपातं गोमेधः पूतिगन्धयुग् । निषिद्धः साधुना नत्वा तस्य पादाम्बुजं जगौ ॥ ६९४ ॥ किं मां प्राणांस्त्यजन्तं हि निषेवयसि संयत ! । न शक्नोमि रुजः पीडां सोढुं तेन म्रियेऽधुना ॥ ६९५ ॥ साधुः प्राह न छुट्टन्ति जीवाः स्वात्महतेः क्वचित् । किन्तु स्याच्छुट्टनं पापात् तीत्रेण तपसा पुनः ॥ ६९६ ॥ गच्छ त्वं रैवतशैले भजस्व नेमिनं जिनम् । स्नानं कुरु गजेन्द्राह्वे कुण्डे रोगहराम्भसि ॥ ६९७ ॥ ततः स वाडवो गत्वो-ज्जयन्ते संयतोदितम् । कृत्वा नीरोगतां प्राप्य जैनधर्म्य व्यधात्तमाम् || ६९८ ॥ नेमिनाथाचनां कुर्वन् मृत्वा गोमेघवाडवः । यक्षेश्वरोऽभवद्यक्षः सेवको नेमिनः प्रभोः ।। ६९९ ।। अन्यदेन्द्रो जगौ नेमे ! वरदत्तो गणी तव । कस्मात् पुण्यादभूत् तन्मे संशयं भिन्धि साम्प्रतम् ॥ ७०० ॥ प्रभुराचष्ट चम्पायां वरज्ञानधरो मुनिः । अवर्णयत् सभामध्ये मुक्तेः स्वरूपमादरात् ॥ ७०१ ॥
तथाहि--' सिवमय लमरुअमणं तमक्खयमव्वावाहमपुणरावित्ति । सिद्धिगइनामधेयं ठाणं संपत्ताणं नमोजिणाणं ॥ अनन्तमचलं शान्तं शिवं सङ्ख्यातिगं महत् । अक्षयारूपमव्यक्तं जगुः केवलिनः पदम् ॥ ७०२ ॥
"एगा जोअणकोडी बायाल संभवे सयसहस्साई । तीसं चेव सहस्सा दो चैव सया अउणवन्ना ॥ १ ॥ जत्थ य एगो सिद्धो तत्थ अनंता भवक्खयविमुक्का | अन्नुन्नसमोगाढा पुट्ठा सब्वे य लोगंते ॥ २ ॥
252525
252525252525
॥५३० ॥

Page #558

www.kobairth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥५३१॥
सुरगणसुहं समग्गं सब्वापिंडियं अणंतगुणं । नवि पावइ मुत्तिसुहंऽणताहि वग्गवग्गृहिं ॥३॥" तदा पश्चमकल्पेशो नत्वाऽप्राक्षीत् प्रभो ! मम । कदा मे भाविनी मुक्ति-स्ततो ज्ञानधरो जगौ ॥७०३ ॥ ज्ञान्यवगवसपिण्या-मग्रेतन्यां हरेस्तव । नेमेाविंशसार्वस्य भविष्यत्यादिमो गणी ॥७०४।। गणेशो वरदत्तस्त्वं प्रबोध्य भविनो बहून् । श्रीरवताभिधे शैले ज्ञानी भृत्वा गमी शिवम् ॥ ७०५॥ श्रीब्रह्मेशो निशम्येति नत्वा तत्र जिनं मुदा । गत्वा स्वर्गे वरैः रत्नै-य॑धान्मे मूर्तिमुत्तमाम् ॥ ७०६ ॥ तस्याः पुरोऽनिशं गीत-नृत्यादि सोऽकरन् मुदा । ततः प्रान्तेऽत्र शैलान्तर्गुप्तं देवगृहं व्यधात् ॥ ७०७॥ आयुःप्रान्ते ततश्च्युत्वा लब्ध्वोत्तरोत्तरान् भवान् । वरदत्ताभिधो गच्छा-धीशोऽयं मेऽभवद्धरे ! ।। ७०८ ॥ यस्मान् मूर्तिस्तदा ब्रह्म-नाथेन पूजिता मम । तत्फलात् प्राप्त गच्छेश-पदं मुक्ति गमिष्यति ॥७०९ ॥ उक्तंच-श्रीब्रह्मेन्द्रकृतेयं श्रीनेमेतिरमरगणपूज्या ।
विंशतिसागरकोटी स जयति गिरिनारगिरिराजः ॥२॥" नेमिनाथान्तिके दीक्षां लात्वा राजीमती सती। ययौ मुक्तिं प्रभोराक पुण्यपापक्षयाल्लघु ॥ ७१० ॥ नेमिपावें व्रतं लात्वा यादवा बहवः क्रमात् । कृष्णस्य पुत्रपुण्यश्च पत्न्यश्च निवृतिं ययुः ॥ ७११ ।। महानेमिरथनेमी तथाऽन्येऽपि यदूत्तमाः । श्रीनेमिसन्निधौ दीक्षां लात्वा मुक्तिं ययुः क्रमात् ॥ ७१२ ॥
SSSSSSSSSSS
SSES
॥५३१॥

Page #559

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृक्ष
॥५३२॥
252525252525252SSESESEASE
यादवो मेघनादाह श्चलम् रैयतके गिरौ । यत्र सिद्धोऽभवत्तत्र तद्विम्यं सद्मसंश्रितम् ॥ ७१३॥ यत्रस्थेन भगवता नेमिनाऽऽलोकितो गिरिः । अबलोकननामाऽभूत् शृङ्गं तन्नेमिविम्बयुग ।। ७१४ ॥ उक्तश्च-"पुण्डरीकगिरेः शृङ्गमेतन्मुख्यं हि काञ्चनम् । मन्दारकल्पवृक्षाचैराहतं तरुभिर्वरम् ॥१॥" सम्पातिनिर्झरेधौंत-पातकं प्राणिनां सदा । स्पर्शतोऽपि महातीर्थ-मेतत्पापं व्यपोहति ॥ ७१५ ॥ पुण्योऽयं पर्वतो वर्यः पृथिव्यास्तिलकोपमः । श्री सर्वज्ञक्रमैः पूतो भाति त्रैलोक्यभूषणम् ॥ ७१६॥ उत्तमः सर्वतीर्थानां सर्वतीर्थफलप्रदः । दर्शनस्पर्शनेनापि दुरितं हन्ति सर्वतः ॥ ७१७ ॥ न्यायोपात्तं धनं येत्र कुर्वते पात्रमङ्गिनाम् । तेषां समृद्धयः सर्वा सम्पद्यन्ते भवे भवे ॥७१८ ॥ अम्बिका निर्जरी यत्र स्थिता पाति च यात्रिकान् । अम्बिकाख्यमभूच्छृङ्गं तदम्बाबिम्बसमयुग् ॥ ७१९ ॥ छत्रं यत्राऽमुचस्कृष्ण-स्तीर्थ नन्तुं समागतः । स्थानस्य तस्य तु छत्र-शिलेत्याहाऽभवत्तदा ॥ ७२० ॥ सहस्रविन्दुरुर्वीशः सहस्रभूपसंयुतः । आत्तदीक्षोऽगमन्मुक्तिं यत्र स्थाने तमःक्षयात् ॥ ७२१॥ सहस्रबिन्दुनामाऽभूत्तस्य स्थानस्य लोकतः । तीर्थ तदपि कल्याण-कमलादायि विद्यते ॥ ७२२ ॥ सहस्राम्रवने नेमि-जिनस्य प्रवरं गृहम् । कारयामास लक्ष्मीशो भूयिष्ठकमलाव्ययात् ॥ ७.३॥ लक्षाम्रकानने नेमि-नाथस्य सदनं महत् । नेमिविम्बयुतं कृष्णः कारयामास रेव्ययात् ॥ ७२४ ।।
52525SG252SSES2525252525

Page #560

www.kabatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ० ॥५३३॥
SRISPSCESSESSELSESEGSSSन
कृष्णः सङ्घ बहुं नीत्वा सिद्धाद्रयुज्जयन्तयोः किल । यात्रां कुर्वन् बहूनां तु बोधिबीजं व्यधात्तमाम् ॥ ७२५ ॥ यत्र राजीमती साध्वी रथनेमियतीश्वरम् । यातमुन्मार्गमानैषीत् सन्मार्ग वरया गिरा ॥ ७२६ ।। तस्य स्थानस्य लोकेन रथनेमिगुहाऽभिधाम् । ददेऽतो विद्यते तीर्थ तदेव शिवशर्मदम् ॥ ७२७ ॥ मेघे वर्षति एकस्यां गुहायां रथनेमि-राजीमत्योः समागमनं जातं, राजीमतीरूपं दृष्ट्वा · रथनेमिस्तां ॥ भोगाय याचतेस्म, तयाऽतः स प्रबोधित इत्यादिसम्बन्धः स्वयमेव विस्तराद् ज्ञेयः । "अहं च भोगरायस्स तं च सि अंधगवह्निणो । मा कुले गंधणा होमो संजमं निहुओ चर ॥ १॥" अन्यदा प्राभृते तार्क्ष्य-युग्मे समागते सति । शाम्बश्च पालकः पुत्रौ याचेते युगपत् स्फुटम् ॥ ७२८ ॥ तदाऽऽचष्ट हरिः शाम्ब-पालकाङ्गजयोः पुरः । कल्ये यः प्रथमं नौति नेमि तस्मै ददाम्यहम् ॥७२९ ॥ यामिनीपश्चिमे यामे उत्थायोच्चैःस्वरं गदन् । गत्वा पुर्या बहिर्नेमि पालकः प्राणमन्मुदा ॥ ७३०॥ स्वस्थानकस्थितः शाम्बः कृत्वोत्तरयिकं वरम् । रजनीपश्चिमे यामे नेमि भक्त्याऽनमत्तमम् ॥ ७३१॥ प्रातः कृष्णः प्रभुं नत्वा जगौ पालकशाम्बयोः । मध्ये केन भवान् भक्त्याऽवन्दि प्राह ततः प्रभु ॥ ७३२॥ शाम्बेन भावतोऽवन्दि पालकेन च द्रव्यतः । ततः कृष्ण ददावश्वं शाम्बाय पालकाय न ॥७३३ ॥
FLASESESSSSSSSSS

Page #561

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
mmmmmmmmmmmmm
शत्रुजय कल्पवृ०
TESTS2525252STSSPIES
॥ ५३४॥
* यतः-"ध्यात्वा हृदि स्पं फलमाप शाम्बः साक्षानिरीक्ष्यापि न पालकश्च ।)
तेनान्तराङ्गं विधिमामनन्ति मनीषिणो बाह्यविधेर्बलिष्ठम् ॥१॥ द्वारबत्यां हरेभैर्य-स्तिस्रो विद्यन्त एव तु । आद्या सङ्ग्रामिकोद्भूता वर्या कौमुदिकी क्रमात् ॥ ७३४ ॥ उद्धृतिका तु कस्मिंश्चित् कार्येऽमात्यादिभृस्पृशाम् । ज्ञापनार्थ पुरीमध्ये वाद्यते सेवकैदृढम् ॥ ७३५॥ उक्तश्च–'तिनि गोसीसचंदणमइआउ देवयापरिग्गहियाओ। तस्स चउत्थी भेरि असिवोवसमणी । तीसे उप्पत्ति कहिज्जइ-सको देवलोगे वासुदेवस्स गुणकित्तणं करेइ-अहो ! उत्तमपुरिसा एए अवगुणं न गिण्हन्ति, नीएण जुद्रेण न जुझंति, तत्थ एगो देवो असद्दहतो आगओ, वासुदेवोवि जिणसगासं वंदओ पढिओ, सो अन्तरा कालसुणयरूवं मययं दुम्भिगंधं विउब्वइ, तस्स गंधेण सब्बो लोगो पराभग्गो, वासुदेवेण दिट्ठो, भणियं चणेण-अहो ! इमस्स कालसुणयस्य पंडुरा दंता मरगयभायणनिहिअमुत्ताहलव्व रेहंति, देवो चिंतइ सच्चं गुणग्गाही, तओ वासुदेवस्स आसरयणं हरइ, वासुदेवो भणइ, कीस मम आसरयणं हरसि ? देवो भणइ, नीअजुज्झेण पराजिऊण गिण्हाहि, वासुदेवेण भणियं, पराजिओहं नेहि आसरयणं, नाहं नीअजुज्झेण जुज्झामि, देवो तुट्ठो भणइ-किं ते वरं देमि ? सो भणइअसिवोवसमणि भेरि देहि, तेण दिन्ना, सा छण्हं मासाणं अंते वाइजइ, तत्थ जो सदं सुणेइ तस्स पुवुप्पन्ना रोगा
ZSESTSESTES
SE2
PSESI

Page #562

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ.
www.kobatirth.org उवसमंति नवगावि छम्मासे ण उप्पज्जति । अन्नया आगंतुगो वाणियो आगओ अईव दाहजरेण अमिभूओ तं भेरिपालगं भणइ-गिण्ह तुम सयसहस्सं मम इत्तो पलमित्तं देहि, तेण लोभेण दिन्नं, तत्थ अन्ना चंदणथिगलिआ दिन्ना, एवं अन्नेण अन्नेण मग्गिओ दिन्न च सा सव्वा चंदणकथा जाया, सा कइया असिवे वासुदेवेण ताडाविया, जाव तं चेव सभं पूरे तेण भणिय-भेरि सब्बा विणासिया, सो भेरीपालो ववरोविओ, अन्ना भेरी अट्ठमंते देवेण दिन्ना ॥ अन्यदा सुलसा श्राद्धी-वद्धिता देवकीसुताः । श्रीनेमिसन्निधौ दीक्षां गृहीत्वा कुर्वते तपः ॥ ७३६ ॥ द्वारकाबहिरुद्याने नेमि पृष्ट्वा वसोः सुताः । पडपीयुः पुरीमध्ये ते भिक्षायै मध्यवासरे ॥ ७३७ ।। एकः साधुहरे हे देवकीकरतो यदा । भिक्षां लात्वा गतस्ताव-दन्यस्तत्र समागमत् ॥ ७३८ ।। सोऽपि भिक्षां गृहीत्वाऽगा-द्यावत् तावत्तृतीयकः । आगाद् भिक्षाकृते सोऽपि देवक्या प्रतिलाभितः ॥७३९।। एवं षडपि देवक्या प्रतिलाभ्येति चिन्तितम् । स एव संयतो भूयो भूयः किं याचतेऽदनम् ? ॥ ७४० ॥ ततो नेम्यन्तिकेभ्येत्य पप्रच्छ देवकी प्रभुम् । किमेको भूरिशो वारान् भिक्षायै साधुरागमत् ? ।। ७४१ ॥ ततः प्रभुर्जगौ तेषां साधुनामादितस्तदा । सम्बन्धं देवकी हृष्टा नेमे पडपि नन्दनान् ॥ ७४२॥ ततो नत्वा प्रभुं गेहे समेत्य पुरतो हरेः । जगौ सप्तापि नो पुत्राः पालिता लालिता मनागू ॥ ७४३ ॥
॥ ५३५॥
2525252525252525252525
SZZSZSZATSESSISESES2s
॥५३५॥

Page #563

शत्रुज्जय
कल्पवृ०
॥ ५३६ ॥
5252525252
25225252552
तेनैकचेत् सुतो मे स्या- तत्सदा मम जीवितम् । ततो हरिः समाराध्य सुरं याचितवानिति ॥ ७४४ ॥ एकं देहि सुतं मातु देवक्याः शर्मणेऽधुना । भाविनं तनयं नत्वा सुरः प्राह हरिं प्रति ॥ ७४५ ॥ देवक्या यः सुतो भावी स च दीक्षां गृहीष्यति । कृष्णोऽवग् नन्दनो भूयात् गृह्णातु संयमं पुनः ॥ ७४६ ॥ एषा मे जननीवाच्छा पूर्णीभवतु साम्प्रतम् । यतः पूज्या प्रसूः सर्व जनानां हितकारिणी ॥ ७४७ ॥ क्रमाज्जाते सुते माता देवकी भर्तृसंयुता । सुनोर्नाम ददौ गज सुकुमालेति सोत्सवम् ॥ ७४८ ॥ सोमभट्टस्य विप्रस्य पुत्री मनोरमाभिधा । पितुरादेशतस्तेन सूनुनाङ्गीकृता तदा ॥ ७४९ ॥ अन्येद्युर्नेमिनः पार्श्वे माहात्म्यं सिद्धभूभृतः । सुश्राव केशवश्चैवं योजयित्वा खलीद्वयम् ॥ ७५० ॥ प्राणिभिर्यं समारूढैर्लोकाग्रमतिदुर्लभम् । प्राप्यते सर्वतीर्थेशः शाश्वतोऽयं शिवाचलः ॥ ७५१ ॥ तीर्थं चानादि सिद्धाद्रि यत्रानन्ताः शिवं ययुः । तत्र यः कुरुते यात्रां नौति श्रीवृषभं जिनम् ॥ ७५२ ॥ तस्य स्तोकैर्भवैरेव मुक्तिर्भवति निश्चितम् । प्रभुं पूजयतो भावात् स्तवतो रुचिरैः स्तवैः ॥ ७५३ ॥ नमस्कारसमो मन्त्रः शत्रुञ्जयसमो गिरिः । गजेन्द्रपदजं नीरं निर्द्वन्द्वं भुवनत्रये ॥ ७५४ ॥
कृत्वा पापसहस्राणि हत्वा जन्तुशतानि च । शत्रुञ्जयं समाराध्य तिर्यञ्चोऽपि दिवं गताः ॥ ७५५ ।। पल्योपमसहस्रं तु ध्यानाल्लक्षमभिग्रहात् । दुष्कर्म्म क्षीयते मार्गे सागरोपमसश्चितम् ।। ७५७ ॥
357525285525855
525525
॥ ५३६ ॥

Page #564

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
Aam
॥५३७॥
25255TSTZSPSS252525252T
श्रीतीर्थपान्थरजसा विरजीभवन्ति, तीर्थेषु बंभ्रमणतो न भवे भ्रमन्ति ।
तीर्थेश्वरार्चनकृतो जगदर्चनीया-स्तीर्थव्ययादिह नराः स्थिरसम्पदः स्युः ॥७५७ ॥ श्रुत्वेति तीर्थमाहात्म्यं रैमयान् जिनपालयान् । आदौ पश्चशती कृष्णः कारयामास मोदतः ॥७५८ ॥ यात्रां शत्रुञ्जये कर्तुं सर्वान् देवालयान् क्रमात् । रथारूढान् व्यधात् कृष्णः शोभते वासरे किल ।। ७५९ ॥ काष्ठात्मकान् सहस्रं तु शतानि सप्त च क्रमात् । कारयामास कंसारि भूयिष्ठविभवव्ययात् ।। ७६० ।। सम्प्रेष्य भूरिदेशेषु बह्वीः कुंकुमपत्रिकाः । सङ्घमाकारयामास कृष्णः शोभनवासरे ॥ ७६१ ।। नृणां कोट्यश्चतुर्विंश-प्रमाणा भूधवादयः । मिलिता वृषभं देवं नन्तुं सङ्घो हरेस्तदा ॥ ७६२ ।। ग्रामे ग्रामे पुरे पुर्या श्रीजिनेश्वरसद्मसु । पूजोत्सवं वितन्वानः कृष्णः सङ्घयुतोऽचलत् ॥७६३ ॥ क्रमाच्छत्रुञ्जये गत्वा चक्रे स्नात्रमहोत्वम् । विस्तरान्मुख्यसर्वज्ञ गेहे कृष्णनरेश्वरः ॥ ७६४ ॥ ततो राजादनी मुक्ता-फलैरामलकोपमैः । मुदा वर्धापयामास त्रिःप्रदक्षिणया हरिः ॥ ७६५ ॥ पुष्पर्मनोहरैः स्वामि-पादुके मुक्तिशर्मदे । कंसारिः पूजयामास भूरिसङ्घसमन्वितः ॥ ७६६ ॥ ततः सर्वेषु सर्वज्ञ-गेहेषु श्रीजिनाधिपान् । अर्चयामास कंसारिः पुत्रपत्न्यादिसंयुतः ॥ ७६७ ॥ ततो रमाधवोऽभ्येत्य वरदत्तगुरोर्मुखात् । माहात्म्यं सिद्धशैलस्य सुश्रावेति कृतादरम् ॥ ७६८ ॥
52S:STASSESSESESS52SSES
॥५३७॥

Page #565

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥५३८ ।
VEST625252525252STSESEBS
* यतः-"बंभणखनियवइसा साविन्नाणवाहिरा जेवि । तित्थफलं पावैति अचयसताले वि सित्तुंजे ॥१॥ H* जं लहइ अन्नतित्थे चरणेण तवेण बंभचेरेणं । तं लहइ पयत्तेणं सित्तुंजगिरिम्मि संपत्तो ॥२॥
*जं कोडीए दिन्नं कामिअआहारभोयणाए य । तं लहइ तित्थपुग्नं इको वासेण सित्तंजे ॥३॥ * गाविय सुवण्णभूमीअ दाणे अ जं भवे पुणं । तं लहइ पयत्तेणं पूयाकरणेण सिखंजे ॥४॥ * जो पडिमां चेइयहरं सित्तुंजगिरिस्स मत्थए कुणइ । भोत्तण भरहवासं वसइ सग्गे निरुवसग्गे ॥५॥ * पूर्व करेइ विहिणा सित्तुंज्जे चेइयाण सव्वेसि । सो पूइज्जइ निच्चं देवासुरमाणुसेहिपि ॥६॥ * जंकिंचि नाम तित्थं सग्गे पायालि माणुसे लोए । तं सयलमेव दिलै पुंडरीए दिए जाण ॥७॥ * अट्ठावय सम्मेए चंपा पावाइ उजितनगे य । वंदित्ता पुण्णफलं सयगुणिय होइ पुण्डरीए ॥ ८॥ * नवकारपोरिसिए पुरिमइढेगासणे य आयाम । पुंडरीअं च सरंतो फलकंखी कुणइ अभत्तटुं ॥९॥5 * छट्ठमदसमदुवालसाई मासद्धमासखमणाई । तिगरणसुद्धो लहइ सित्तुंज्ज संभरंतो य ॥१०॥" ) इत्यादि तीर्थमाहात्म्यं श्रुत्वा कृष्णो धन बहु । व्ययित्वा तत्र भूमिधे भूरि पुण्यमुपार्जयत् ॥ ७६९ ॥ ततः श्री उज्जयन्ताद्रौ गत्वा नेमिजिनेश्वरम् । अर्चयन् विस्तरात् कृष्ण-भूपः सङ्घसमन्वितः ॥ ७७० ॥ परिधाप्याखिलं सङ्घ वस्त्रैर्वरतरैस्तदा । विसृज्य चाऽऽगमत् स्वीय-पुर्या मधुरिपुः क्रमात् ॥ ७७१।।
乐乐 乐乐 乐乐 乐乐 乐
22SSC252SSESES252525251

Page #566

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ५३९॥
2525252525225252SSES
। ततः प्रतिदिनं ध्यानं शत्रुञ्जयसमाश्रितम् । कृष्णश्वकार पूतात्मा प्रातः प्रातः प्रमोदतः ॥ ७७२ ॥
अन्यदा नेमिनः पार्श्वे देवकीनन्दनो गजः । धर्मोपदेशनामेतां सुश्रावाऽनघमानसः ॥ ७७३ ॥ अनाज्यभोज्यमप्राज्यं विप्रयोगः प्रियैः समम् । अप्रियैः सम्प्रयोगश्च सर्वपापविजम्भितम् ।। ७७४ ॥ * निद्रव्यो धनचिन्तया धनपतिस्तद्रक्षणे व्याकुलो, निश्रीकस्तदुपायसङ्गतमतिःस्त्रीप्राप्स्यपत्येच्छया के प्राप्तापत्यपरिग्रहोऽपि सततं रोगैरभिद्यते, जीवः कोऽपि कथञ्चनाऽपि नियतं प्रायः सदा दुःखितः ।। ७७५ ॥ आकर्यंतच्च सम्प्राप्त-वैराग्यो गजनन्दनः । नेमिपार्श्वे व्रतं लात्वा तीवं वितनुते तपः ॥ ७७६ ॥ कायोत्सर्गे स्थित गज-सुकुमालं यति स्थिरम् । विलोक्य श्वशुरो रुष्टो जगावे पुनः पुनः ॥ ७७७ ॥ मुश्च व्रतं न चेद् हन्मि त्वां नः पुत्रीपते ! द्रुतम् । ध्यानलीनोऽभवत् साधु-गजस्तत्र क्षणे दृढम् ॥ ७७८ ॥ तदा तन्मस्तके मुक्त्वा शकटी वह्निपूरिताम् । चिक्षेपेन्धनसङ्घातं भूयोभूयः स वाडवः ।। ७७९ ॥ गजस्य कुर्वतः शुक्लं ध्यानं सर्वतमःक्षयात् । उत्पन्नमव्ययं ज्ञानं मुक्तिश्चाभूत्तदा द्रुतम् ॥ ७८० ॥ तदाऽप्राक्षीद्धरिः स्वामिन् ! गजस्य कस्य हस्ततः । अभून्मृतिस्ततोऽवादी-न्नेमिहरे पुरः किल ॥ ७८१ ॥ तवाऽद्य गच्छतः पुर्या स्फुटित्वा हृदयं स्वयम् । मृति यास्यति ते भ्रातुर्हन्ता स एव भूपते ! ॥ ७८२ ॥ आगच्छन् केशव पुर्या सोमभट्ट द्विजं तदा । अकस्मान्मरणे यान्तं भीत्या ददर्श वेगतः ॥ ७८३ ॥
JSESSISSESSZS5252PS2S:S25
mamima mmi

Page #567

शत्रुजय कल्पवृ०
॥ ५४० ॥
2525252525 25 25 25 25 255755
ततः कृष्णो जगावेष भाग्यहीनो द्विजो ननु । मृधाऽनेन यतिः प्राण त्यागश्च कारितः किल ॥ ७८४ ॥ कृष्णेनाभिग्रहो नेमि-पार्श्वे लले इति ध्रुवम् । यो लास्यति व्रतं पुत्रः पुत्री वा प्रभुसन्निधौ ॥ ७८५ ॥ न निषेध्यो मया स्वामिन्! स एव नन्दनः क्वचित् । ततो लले वतं विष्णोर्भूरिपुत्रीसुतादिभिः ॥ ७८६ ॥ कृष्णोऽन्यदा जगौ स्वामिन् ! द्वारकेयं मनोहरा | संस्थास्यति कियत्कालं कुतो मे स्यान्मृतिः पुनः १ ||७८७|| द्वारकायाः स्वरूपं तु भावि ज्ञात्वा दृढं तदा । प्रभुर्नेमिजिनः प्राह विष्णोरिति पुरः स्फुटम् ॥ ७८८ ॥ कृष्ण ! द्वीपायनान्मद्याद् दाहः पुर्या भविष्यति । जराकुमारतो भ्रातु-मृत्युर्भावी तवाऽचिराद् ॥ ७८९ ॥ ततः कृष्णो बहिः पुर्या सुरामत्याजयत् क्षणात् । कृष्णद्वीपायनो बाह्यो याने तस्थौ तपः परः ॥ ७९० ॥ वसुदेवस्य पुत्रोपि, त्यक्त्वाद्वारामतीं पुरीं । अस्माद् भ्रतुर्मृति मत्वा जराको दूरमीयिवान् ॥ ७९१ ॥ प्रद्युम्नसाम्बभीर्वाद्याः कुमाराः कंसविद्विषः । क्रीडां कर्त्तुं गता बायो-द्याने शैलस्थितां सुराम् ॥ ७९२ ॥ वीक्ष्याssकण्ठं पुर्नर्म-कुर्वाणाश्च परस्परम् । कृष्णद्वीपायनं दृष्ट्वा दध्युस्ते कृष्णनन्दनाः ॥ ७९३ ॥ अस्माद् ऋषेः पुरश्छेदो भान्यतः पापमानसः । हंतव्योऽयमिति कृत्वा, निर्दयायदुनंदनाः ॥ ७९४ ॥ त्वं पापी त्वं पुरछेद- कारीति कृष्णसूनवः । जल्पन्तो यष्टिमुष्टया तु बाढं ते कुट्टयंस्तदा । हन्यमान ऋषिस्तैश्व निदानमकरोदिति द्वारकाया विनाशाय भूयासमहमग्रतः ॥ ७९४ ॥
SESSE525252525252525252SE
॥ ५४० ॥

Page #568

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandie
शत्रु जय
कल्पवृ० ॥५४१॥
SRISESE
SSSSSSSSSESE
www.kobatrn.org मृतप्रायं ऋषि कृत्वा गतास्ते नगरान्तरे । स्वपुत्रचेष्टितं श्रुत्वा कृष्णोऽगाद् ऋषिसभिधौ ।। ७९५ ॥ पतित्वा पादयोस्तस्य कृष्णो जगाविदं तदा । क्षमस्व दुविनीतत्वं मम देहभूवां ऋषे ! ॥ ७९६ ।। न कुप्यन्ति रिपो सन्तः पीडिता अपि बालिशैः । किन्तमः पीडितोऽपीन्दुः करैर्दहति जातुचित् ॥७९७॥ द्वीपायनो जगौ क्षान्तं मयाऽद्योपरि ते नृप ! । निदानं नान्यथा प्रायो जायते विहितं नृप ! ॥७९८॥ प्रणम्य तमृषि कृष्णो गत्वा पुर्या विस्मृत्य तत् । पपाल जनता भुङ्क्ते भोगान् स्वचित्तचिन्तितान् ॥७९९॥ ततो मृत्वा ऋषिर्वह्नि-कुमारेषु सुरोऽभवत् । जज्ञौ चावधिना कृष्ण-पुत्रैः कृतं पराभवम् ।। ८०० ।। इतोऽप्राक्षीजिनं कृष्णः कथं शाम्यत्युपप्लवः । पुरस्यास्य ततः प्राह नेमीशस्तपसा खलु ॥ ८०१ ।। श्रुत्वैतत पटहात कृष्ण-वादितान् नगरीजनः । आचाम्लादि तपः शश्वत कुरुते स्माऽऽदरपूर्वकम् ॥ ८०२ ॥ अत्रान्तरे प्रभुः कुर्वन विहारं रैवताचले । उपेत्य समवासार्षीद् भूरिसंयतसेवितः ॥ ८०३ ॥ तत्र प्रभोगिरं भूरि-भवासातापहारिणीम् । यादवा बहवा दीक्षां जगृहुः स्वामिसन्निधौ ॥ ८०४ ॥ शाम्बप्रद्युम्नमुख्यास्ते कोटिशो हरिसूनवः । वैराग्यवासितस्वान्ताः स्वाम्यन्ते संयम ललुः ॥ ८०५ ॥ रुक्मिण्याद्या हरेः पत्न्यो बढ्योऽन्याः श्राविकाः पुनः । प्रभोः प्राधैं व्रतं लात्वा तेपुश्च प्रचुरं तपः ॥८०६॥ भाविनं द्वारकादाहं निशम्य प्रभुसन्निधौ । जिनं नत्वा हरिः पुर्या जगामाऽमलमानसः ॥८०७॥
T25255DSESSISSISSIS

Page #569

शत्रुञ्जय कल्पवृ०
५४२ ॥
तपस्यति जने तीव्रं तपः श्रुत्वा जिनाननात् । दधुं न नगरीं शक्तः कृष्णद्वीपायनस्तदा ॥ ८०८ ॥ दैवयोगाद् विहारं तु प्रभावन्यत्र कुर्वति । कारं कारं तपो लोको निवृत्तस्तपसोऽखिलः ॥ ८०९ ॥ ऋषिः सोऽग्निसुरः पुर्या-मुत्पातान् दर्शयन् जने । वात्याभिस्तृणकाष्टानि चिक्षेपान्तः पुरेऽभितः ॥ ८१० ॥ सर्व पुरं तदा सोऽग्नि कुमारोऽमरशात्रवः । भस्मीचक्रे विना राम-कृष्णौ दीक्षाभिलाषिणः ॥ ८११ ॥ उक्तश्व-' पष्टिं बाह्या कुलकोटि : द्वासप्ततिं तु मध्यगाः । संपीड्य द्वारकापुर्या सो सुरोऽग्निमदीपयत् ॥ ८१२॥ दमाना जना ये येsस्मार्षुर्नेमिं व्रतेच्छवः । ताँस्तान् सुराः प्रभूपान्ते मुमुचुस्ते व्रतं ललुः || ८१३ ॥ देवकीवसुदेवौ च कृष्यमाणौ पुराद्वहिः । पुत्राभ्यां ददते नासौ सुरो निर्गन्तुमंहसा ॥ ८१४ ॥ वसुदेवो देवकीच रोहिणी च समाधिना । गृहीत्वाऽनशनं प्रापु निर्जरालयमञ्जसा ।। ८१५ ॥ बलकृष्णौ तदा देव- प्रोक्तौ पुर्या वहिर्भुवि । गत्वाऽग्निदह्यमानां तु पुरीं वीक्ष्योचतुर्मिथः ॥ ८१६ ॥ * यतः - ' अनित्यानि शरीराणि विभवो नैव शाश्वतः । नित्यं सन्निहितो मृत्युः कर्त्तव्यो धर्म्मसङ्ग्रहः ॥ १ ॥ "फ स्फुरन्त्युपायाः शान्त्यर्थ - मनुकूले विधातरि । प्रतिकूले पुनर्यान्ति तेऽप्युपाया अपायताम् ॥ ८१७ ॥ ज्वालामालाकुलां स्वीय-पुरीं द्रष्टुमशक्नुवन् । कृष्णो भ्रातृयुतोऽचालीन् मथुरां प्रति तत्क्षणाद् ॥ ८१८ ॥ इतोऽनलासुरो ज्वाल- यित्वा तामग्निना पुरीम् । पण्मासातिक्रमे वाद्धि वारिणाऽप्लावयत् पुनः ।। ८१९ ॥
152525252552SESPSSP
॥ ५४२ ॥

Page #570

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
मार्गे यान्तौ बलश्रीशौ जातौ बुभुक्षितौ तराम् । हस्तिका पुरोद्याने जग्मतुः कर्मयोगतः ॥ ८२० ।। मुक्त्वा कृष्णं बने भक्ता-नयनाय पुरान्तरे । गतो बलो निरुद्धस्तत् पुरेशेनारिणा द्रुतम् ॥ ८२१ ॥ युद्धं कुर्वन् बलस्तेना-रिणा सार्द्ध पुरान्तिके । सिंहनादं तथा चक्रे यथा तत्राऽगमद्धरिः ॥ ८२२ ॥
बलकृष्णौ रिपुं जित्वा तस्मिन्नेव पुरान्तरे । बुभुजाते ततोऽटव्यां जग्मतुनिर्भयौ तदा ॥ ८२३ ।। शत्रुञ्जयता लग्नतृषोहरिर्गच्छन् बलं च जलहेतवे । प्रेष्य स्वयं तु सुष्वाप वसनाच्छादिताननः ॥ ८२४ ॥ कल्पवृ. इतो भ्रमन् मृगव्येन वने तत्र जराङ्गजः । मृगबुद्धया न्यहन् कृष्णं बाणेन चरणे दृढम् ॥ ८२५ ॥
उत्थायाऽथ हरिः प्राह हतोऽहं केन पत्रिणा । वृक्षान्तरे स्थितो जज्ञौ जरासूनुर्ह रेवचः ॥ ८२६ ।। आगत्य सोदरस्याची नत्वा जरासुतो जगौ । मया मृगधिया त्वं तु हतः पापात्मनाऽधुना ॥ ८२७ ॥ द्वादशाब्दीमहं दूर-देशेऽस्थां ते मृतेभिया । पापात्मना मयाऽद्य त्वं हतो दुर्गतिहेतवे ॥ ८२८ ॥ कृष्णो जगौ न छुटयेत कर्मतः कोऽपि केनचित् । जरासूनो ! वजाह्वाय दूरे ब्रजतु साम्प्रतम् ॥ ८२९॥
II ५४३॥ गतोऽम्बुनो( धुना )बलोऽत्रैतो मां त्वया निहतं यदि । ज्ञास्यति त्वां तदा सद्यो हनिष्यति सहोदर ! ॥८३०॥ क्षमयित्वा ततः कृष्णं सद्यो जरासुतो ययौ । यावद्धरिम॒तस्तावत्तृतीय नरकं ययौ ॥ ८३१ ॥ यतः-' एगो य सत्तमाए पंच य छट्ठीइ पंचमी एगो। एगो य चउत्थीए कण्हो पुण तच्चपुढवीए ॥१॥"
252525252525252
SISESEITSS125

Page #571

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ५४४॥
SESESZS2S2S2ST25252SSTI
* यतः-"ब्रह्मा येन कुलालवनियमितो ब्रह्माण्डभाण्डोदरे, रुद्रो येन कपालपाणिपुटके भिक्षाटनं कारितः विष्णुयेन दशावतारगहने क्षिप्तो महासङ्कटे, सूर्यो भ्राम्यति नित्यमेव गगने तस्मै नमः कर्मणे ॥१॥" इतो बलो जलं नीत्वाऽऽगतः सुप्तं सहोदरम् । मत्वा सोऽवक पिब भ्रात-रुत्थाय सलिलं वरम् ॥८३३॥ अब्रुवन्तं हरिं स्नेहात धूनयन् मोदरो बलः । मृतं सहोदरं मत्वा मुमूर्च्छ च सरोद च ॥ ८३४ ॥ अपश्यन् घातकं भ्रातु-नेऽभितो हली तदा । सिंहनादान बहून् जीवान-त्रासयन् निरन्तरम् ।। ८३५ ॥ स्नेहादसे हरिं कृत्वा स्थाने स्थाने वने भ्रमन् । क्षितौ मुक्त्वा वचोभिस्त-मुदलापयदासा ॥ ८३६ ।। यदा न मन्यते कृष्णं मृत लाङ्गलभृत्तदा । देवा एत्य शिलायां तु पयोजरोपणं व्यधुः ॥ ८३७ ॥ प्रपील्य बालुकास्तैलं कर्षयन्तः पुनः पुनः । प्राबोधयन् मृतं कृष्णं हलिनं युक्तिहेतुभिः ॥ ८३८ ॥ षण्मासातिक्रमे कृष्णं मृतं ज्ञात्वा तु लाङ्गली । चकार वह्निसंस्कारं तस्याऽस्थीनि जलेऽक्षिपत् ॥८३९॥ श्रीनेमिसन्निधौ दीक्षां लात्वा हली तपस्तपन् । तुङ्गिकाक्षितिभृच्छ्रङ्गे तस्थौ ध्यानपरायणः ॥ ८४०॥ पारणायाऽन्यदा गच्छन् पुर्युपान्तेऽवटे स्त्रियम् । स्वरूपमोहितां रज्या बध्नन्तीं स्वसुतं गले ॥ ८४१॥ कुम्भबुद्धथा विमुश्चानां वीक्ष्योद्विग्नो हली जगौ । मा पुत्रं प्रक्षिपाऽन्धौ त्वं सावधानी भवाऽधुना ८४२। युग्मम् । तस्यां त्रियि निवृत्तायां पुत्रकण्ठस्य बन्धनात् । अभिग्रहं हली तत्र जग्राहेति स्वचेतसि ॥ ८४३ ॥
2525SESTSEST23525525
॥५४४॥

Page #572

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुजय कल्पवृ०
HESESESESESSESEPSESSESE
अतः परं मयाऽऽहारो निरवद्यो वनान्तरे । गृहीतव्योऽन्यथा भूया-दुपवासो निरन्तरम् ॥ ८४४ ॥ तपस्यतो मुनेस्तस्य साम्यभाजोऽनुभावतः । व्याघ्रसिंहादयः सेवां कुर्वते श्वापदाः सदा ॥ ८४५ ॥ पूर्वसंसारसम्बन्धी कश्चिदेको मृगो बने । हल्यः शिष्यवत् सर्व करोति स्म पदोस्तले ॥ ८४६ ॥ यदा तत्र वने कोऽपि सार्थो जिमति तत्र च । ऋषि नीत्वा सदा प्रत्य-लाभयत पारणे मृगः ।। ८४७ ॥ अन्यदा स मृगस्तं च मासक्षमणपारणे । काष्टहेत्वागताऽनःकृत-पार्थेऽनेपीत् स्वसंज्ञया [मृगः ] ॥ ८४८ ॥ ऋषि भिक्षाकृते तत्रा-गतं निरीक्ष्य मूत्रकृत । मुक्त्वा छिन्नाईशाखाकं वृक्षं दानोत्सुकोऽभवत् ।। ८४९ ॥ ददानो रथकद्दानं यतये ध्यातवानिति । मदीयं विद्यते भाग्य-मीटक्साध्वन्नदानतः ।। ८५० ॥ साधुर्दध्यौ तदा भाग्यं विद्यते च ममाधुना । यतो मे प्रासुकान्नस्य प्राप्तिर्वर्याधुनाऽजिता ॥ ८५१ ॥ मृगो दध्यो ममान्नं चेत् प्रासुकं भवतीदृशम् । तदाऽहं साधुमीदृशं प्रत्यलाभयमादरात् ॥ ८५२ ॥ तदाऽहं साधवे दानं ददामीदृक्षमादरात् , पाठान्तरेएवं चिन्तयतां तेषां मुन्यादीनां तदात्मनि । अकस्मान्मस्तके वृक्ष-शाखाऽपतन्महत्तमा ।। ८५३ ॥ त्रयाणामपि तेषां तु प्राण-त्यागात्तदाऽभवत् । उत्पत्तिः पञ्चमे स्वर्गे एकस्मिन् स्थानके समम् ॥ ८५४ ॥ "अदंतकडा रामा एगो पुण वंभलोयकप्पंमि । उववन्नो तत्थ भोए भोत्तुं अयरोवमा दस उ ॥१॥
DSZSSPSSTSESESSZISZS:S2SC

Page #573

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥५४
॥
STG252525257SS2S2S225
तत्तो अचहत्ताणं इहेव उमाप्पिणी भरहम्मि । भवसिद्धीओ भयवं सिनिस्सइ कण्हतित्थम्मि ॥२॥" प्रद्युम्नाद्याः कुमाराश्च तपस्यन्तश्च भूरिशः । पप्रच्छुर्ने मिनं मुक्ति-सौख्यं कदा भविष्यति ॥ ८५५ ।। स्वाम्यवक् सिद्धिशैले च तपो वितन्वतांतराम् । भविष्यति शिवप्राप्ति-यूयं तत्रैत तद् द्रुतम् ।। ८५६ ।। श्रुत्वा स्वामिगिरं सद्यः साई त्रिकोटिसम्मिताः । प्रद्युम्नाद्याः कुमाराश्च ययुः शत्रुक्षयाचले ॥ ८५७ ।। तत्र प्रदक्षिणीकृत्य प्रियालां जिनपादुके । सिद्धाद्री सप्तमे शृङ्गे तस्थू रेवतकान्तिके ॥ ८५८ ॥ शुक्लध्यानवराः सर्वेऽध्युष्टा कोटयस्तदा । प्रद्युम्नाद्याःकुमारास्तु विष्णोर्मुक्तिपुरी ययुः ॥ ८५९ ॥ अन्येऽपि यादवा दीक्षां लात्वा श्रीनेमिसन्निधौ । सर्वकर्मक्षयान्मुक्ति-नगरीमगमन् क्रमात् ॥ ८६० ॥ समुद्रविजयः पत्नी-युक्तो दीक्षां जिनान्तिके । लात्वा प्रान्ते मृतः प्राप माहेन्द्रं ताविषं क्रमात् ॥ ८६१॥ " उसभपिया नागेसु सेसाणं सत्त हुंति ईसाणे । अट्ठ य सणंकुमारे माहिंदे अट्ठ बोधवा ॥१॥ अट्ठण्हं जणणीओ तित्थयराणं तु हुंति सिद्धाओ । अट्ठ य सणंकुमारे माहिदे अट्ट बोधवा ॥२॥"
अथ द्वारवतीदाहा-दनु भूपः परीक्षितः । नवीनद्वारकायां तु महानेमिसुतं यदुम् ।। ८६२ ।। a मेदिनीमल्लनामान-मानीय सूर्यपत्तनात् । सुराष्ट्रामजयन्ताद्रौ गिरिदुर्गे न्यवीविशत् ।। ८६३ ।। युग्मम् ॥
तथा तेन प्रजा न्यायाद्रक्षिता विभवव्ययात् । यथा पूर्वनृपान् चित्ता-यस्मार्परुदितोदिताः ॥ ८६४ ॥ ..
womanamamaAAAAAAAAAAmmam
PS2SSEPS2SS0S25252SPSES

Page #574

शत्रुब्जय
कल्पवृ०
।। ५४७ ॥
25252
शत्रुयोज्जयन्ताद्रौ यात्रां कृत्वा स विस्तरात् । आपृच्छय यादवं भूपं परीक्षिः स्वपुरं ययौ । ८६५ ।। पवित्रपत्रितो नेमिर्भुव टङ्काभिधे पुरे । प्रतिबोध्यासुरं धूम - केतुमभ्रपुरे ययौ ॥। ८६६ ॥ तत्र सकलवेतालं दुष्टं पापपरं सदा । ग्राहयामास सम्यक्त्वं नेमिनाथो जिनेश्वरः ॥ ८६७ ॥ कोरटङ्कवने नागं कर्कोटमसुरं पुनः | अबोधयत् सिद्धवटे सिद्धनाथं सयोगिनम् ॥ ८६८ ॥ नागं तु नगरे कोटे इन्द्रकेतुमिलागिरौ । दुर्गादित्यं देवगिरी ब्रह्माद्रौ ब्रह्मनायकम् ॥ ८६९ ॥ युग्मम् ॥ अन्यानपि बहून् भिल्ल- म्लेच्छादिकवनेचरान् । पक्षिणो धर्म्मविध्वंस करान् लोकद्रुहान् पुनः || ८७० ॥ चौरान् पारिस्त्रिकान् कूट जल्पकांच कुतीर्थिकान् । प्रबोध्य गमयामास सद्गतिं नेमितीर्थकृत् ॥ ८७१ ॥ आर्यानार्येषु देशेषु विहरन् नेमिजिनेश्वरः । ज्ञात्वा निजायुषः प्रान्तं रैवताद्रिं समीयिवान् ।। ८७२ ।। दिनानि कतिचित्तत्र स्थित्वा प्रबोध्य भाविकान् । प्रपेदेऽनशनं नेमिः सिताष्टम्यां शुचौ प्रभुः || ८७३ || षट् त्रिंशदधिकैः पञ्च शतैर्वाचंयमै समम् । अलञ्चकार कल्याण- पुरी पुण्यतमः क्षयात् ॥ ८७४ ।। इन्द्रोऽभ्येत्य दिवो नेमेः कल्याणगमनोत्सवम् । कृत्वा नन्दीश्वरेऽष्टाह्रीं निष्पाद्य स्वर्गमीयिवान् ॥ ८७५ ॥ दीक्षाज्ञानशिवान्यासन् यत्र नेमिर्जिनेशितुः । तं रैवतगिरिं भव्याः सेवध्वं शिवहेतवे ॥ ८७६ ॥
raise विभोरष्टौ प्रेयस्योsपि मुरद्विषः । राजीमती च मुक्तिश्री - भाजो रैवतकेऽभवन् ॥ ८७७ ॥
15 25 25 25 25:525
॥ ५४७ ॥

Page #575

Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir
शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥५४८॥
1525SESOSTITSESTSESESTSTE
यतः -" उजितसेलसिहरे दिक्खा नाणं निसीहिआ जस्स । तं धम्मचक्कवट्टि अरिद्वनेमि नमसामि ॥१॥" यत्राहत एकमपि भवेत् कल्याणकं किल । तत्तीथ मुनयः प्राहु-गिरिनारस्ततोऽधिकः ॥ ८७८ ॥ पवित्रा भगवत्पादै रैवताचलरेणवः । पुनन्ति विश्वसंयुक्ताः शुद्धिकृच्चूर्णजा इव ।। ८७९ ॥ भूरुहा दृपदो भूमि वायवम्बग्निशरीरिणः । अचेतना अपि शिवं यातारोऽत्र कियहिनैः ॥ ८८०॥ तपःक्षमाभ्यां संयुक्ता-स्तथा साम्यरसप्लुताः । त्यक्त्वा धातुमयं देहं देही प्राप्तोति निवृतिम् ।। ८८१ ॥ यथा स्पृष्टमयः स्पर्शो-पलेनाप्नोति हेमताम् । तथाऽस्य स्पर्शतो दही भवेच् चिन्मयरूपभाग् ॥ ८८२ ॥ मलयाद्रौ यथाऽन्येऽपि यान्ति चन्दनतां द्रुमाः । तथाऽत्र पापिनोऽप्यङ्गि-गणा यान्ति हि पूज्यताम् ॥ ८८३ ।। न श्रीनेमिसमः स्वामी नोजयन्तसमो गिरिः । न गजेन्द्रपदाभं तु कुण्डमस्ति जगत्त्रये ॥ ८८४ ॥ सिद्धाभिधगिरेः शृङ्गं रैवतोऽयं च विद्यते । अतोऽत्र कुर्वतः पुण्यं सिद्धाद्राविव जायते ॥ ८८५ ॥ उक्तश्च-" भावतः प्रतिमामत्र जिनानां जन्तुरर्चयन् । लभते शिवसौख्यानि नृसौख्यस्य किमुच्यते ? ॥ १ ॥ प्रत्याख्यानं दशविधं विवेकी यो व्यधान्नरः । अस्मात्तस्य क्रमात् स्वर्ग-सौख्यानि दशधा पुनः ॥२॥" न्यायोपात्तं धनं यत्र कुर्वते पात्रसान् निजम् । तेषां समृद्धयः सर्वाः सम्पद्यन्ते भवे भवे ॥ ८८६ ॥ शैलमेकाहमत्रस्थो विभर्ति भविकाग्रणीः । सुरासुरनृनारीभिः सेव्यते स सदा यतः ॥ ८८७ ॥
SPSD525252525252GETSS2
॥५४८॥

Page #576

शत्रुञ्जय
कल्पवृ०
॥ ५४९ ॥
25256 25 25 2552
5252552
शुद्धावपानाद्यैर्यः साधुं प्रतिलाभयन् । मुक्तिनारीहृदानन्द-दाता स जायते नरः ॥ ८८८ ।। रूप्यस्वर्णसुवस्त्रादि यो ददात्यत्र भावतः । तदनन्तगुणं सोऽपि लभते लीलया जनः ॥ ८८९ ॥ महातीर्थमिदं सर्व तीर्थोत्कृष्टं जगत्त्रये । तिर्यञ्चोऽपि हि यद्वासात सिध्यन्त्यन्तर्भवाष्टकम् ॥ ८९० ॥ द्रुमा धन्या मयूराद्याः पक्षिणः पुण्यशालिनः । वसन्ति रैवते यत्र मनुष्याणां किमुच्यते १ ॥। ८९१ ॥ देवता ऋषयः सिद्धा गन्धर्वा किन्नरादयः । सोत्साहाश्च समायान्ति यं सेवितुमनारतम् ॥ ८९२ ॥ न ता औषधयो दिव्या न ताः स्वर्णादिसिद्धयः । रसकूपा न ते यत्र गिरौ सन्ति न शाश्वताः ॥ ८९३ ॥ गजेन्द्रपदमत्रास्ति कुण्डं तुण्डं शिवश्रियः । न यत्र जीवसंसक्तिः शक्तिः पापापनोदने ।। ८९४ ॥ परेषामपि कुण्डानां प्रभावोऽयं पृथक् पृथग् । पण्मासस्नानतो रोगा कुष्टाद्या यान्ति जन्तुषु ॥ ८९५ ॥ नेमिनिर्वाणतोऽब्दानां द्विसहस्रे गते सति । अम्बासान्निध्यतो हेम बलानकादवाच्य च ॥ ८९६ ॥ रत्नाह्नः श्रावको नेमे-विम्बं वज्रमयं ततः । पूजयिष्यति भक्त्यात्रा र्चयिष्यन्ति च मानवाः ॥ ८९७ ॥ उक्तञ्च शत्रुञ्जयमाहात्म्ये 'द्विसहस्रीमतिक्रम्य वर्षाणामतिदुःखदाम् । अस्मन्निर्वाणसमयादम्बादेशाद्वणिग्वरः । ततोsप्यानीय रत्नाह्न एतां सम्पूजयिष्यति । पुना रैवतकेऽत्रैव सुप्रसादां सुवासनः ॥ ८९८ ॥ उक्तं च स्थित्वा लक्षं सहस्राव समास्तिस्रः शतद्वयम् । पञ्चाशतं तथात्रासौ तिरोधास्यत्यतः परम् ॥ ८९९ ॥
52552552525255255255SSES
॥ ५४९ ॥

Page #577

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
कल्पवु०
। ५५०॥
MISESEPSESISESSESSESS
www.kobatirth.org एकाम्सदुःपमायाले तां मेभित्रतिया किल । लास्याम्बिकासुरी वादी पूनयियति भावतः ॥१०॥ प्राग्वाट् स सुराष्ट्रीयः काश्मीरविषयादिह । समेत्य प्रतिमा पूज्य-मानां नेमेः करिष्यति ॥९०१ ॥ अस्य सम्बन्धः मत्कृताद् जाबाडि प्रबन्धात् ग्रन्थान्तराद् वा ज्ञेयः स्वयम् । पूर्व कृष्णो गिरावुज्ज-यन्ते जिनालयं व्यधात् । ततो लेप्यमयं-विम्ब-मतिष्ठिपत्प्रमोदतः ॥९०२॥ उक्तंच-'विष्णुस्ततोऽवग् मच्चैत्ये स्थापितेऽयं मयाऽत्र किं । कालं स्थास्यत्यथान्यत्र कक्क पूजामवाप्स्यति ।। उवाच स्वाम्यपीयं ते प्रासादे त्वत्पुरावधि । पूजामवाप्स्यत्यतः शैले काञ्चनाख्ये सुरैः कृते ।।९०३ ।। अस्मिन् रैवतके शैलेऽसङ्ख्याता जिनालयाः । कारिता नृपतीभ्यायै-स्तेषामुद्धृतयः पुनः ॥९०४ ॥ बिम्बान्यपि मणि मृत्स्ना-दृपल्लेप्यमयानि च । असङ्ख्यातानि जातानि भविष्यन्ति वसन्ति च ॥९०५ ॥ सर्वकर्मक्षयं कृत्वा सङ्ख्यातीतास्तनूभृतः । मुक्ति याता गमिष्यन्ति प्रयान्ति च न संशयः ॥ ९०६ ।। क्रमाद्यादववंशेऽभूत सोमचन्द्रमहीपतिः । जीर्णदुर्गे जिनागार-महेभ्योको विराजते ॥ ९०७॥ अन्येद्युस्तत्र नगरे चन्द्रशेखरसूरयः । बोधयन्तोऽवनी भूरि-साधुयुक्ताः समाययुः ॥ ९०८ ॥ तदानीं वन्दनायाते तस्मिन् वसुन्धरापतौ । गुरवो जगदुः शत्रु-जयमाहात्म्यमद्भुतम् ॥९०९॥ कृता शत्रुञ्जये येन यात्रा विस्तारपूर्वकम् । स एव लभते सद्योऽपवर्गस्वर्गसम्पदाम् ॥९१०॥
ESSERSasassesSSES
५५०॥

Page #578

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
शत्रुञ्जय कल्पवृ०
॥ ५५१ ॥
525252TS225252525
www.kobatirth.org बिना तपो बिना दानं विनाऽचर्चा शुभभावतः । केवलं स्पर्शनं सिद्ध क्षेत्रस्याक्षयसम्पदाम् ॥ ९११॥ शत्रुञ्जयसमं तीथ मादिदेवसमः प्रभुः । जीवरक्षासमो धर्मो नास्ति विश्वत्रये परः ॥ ९१२ ॥ श्रुत्वेति भूपतिभूरि-संघलोकसमन्वितः । शत्रजये जिनं नन्तुं कुर्वन्महोत्सवं ययौ ।। ९१३ ॥ पुष्परादौ युगादीश-मर्चयित्वा सविस्तरम् । आरात्रिकं च मङ्गल-दीपकं च व्यधान्नृपः ॥ ९१४ ॥ ततश्च स्वामिनः पादौ प्रणम्य च प्रपूज्य च । वर्द्धयामास भूपालः प्रियालु मणिभिर्वरः ॥ ९१५॥ तत्र श्रीगुरुपादान्ते धर्म श्रोतुं ययौ नृपः । यदा तदा जगादति माहात्म्यं तस्य भूभृतः ॥ ९१६ ।। अत्र तीर्थे तपो यच्च क्रियते प्राणिभिर्मनाग । तन्मुक्तिफलसङ्घातैः फलति क्षमापतेऽचिरात् ॥९१७ ॥ न रोगा न च सन्तापो न दुःखं न वियोगिता । न दुर्गतिन नाशश्च पुंसां शत्रञ्जयस्पृशाम् ॥ ९१८ ॥ दीक्षां लात्वा तपो योऽत्र कुरुने शुभभावतः । तस्याशु जायते मुक्ति-सातं तनुभृतो नृप ! ॥९१९ ।। श्रुत्वैतन्नृपतिः पुर्या समेत्य निजमनवे । दत्त्वा राज्यं गुरूपान्ते ललौ दीक्षां शिवप्रदाम् ॥ ९२० ॥ क्रमात् सूरिपदं प्राप्य भूरिसाधुनिसेवितः । शत्रुञ्जये ययौ चन्द्र-शेखरसूरिराट् क्रमात् ।। ९२१ ॥ तत्र तीनं तपः कृत्वा केवलज्ञानमादरात । आसाद्य निति यातो भृरिसाधुसमन्वितः ॥ ९२२ ॥
+ इति श्रीकृष्णचरिते नेमिनाथसम्बन्धगुंफितमाम्बाम्नप्रमुख-श्रीकृष्णनरकगमनस्वरूपं समाप्तम् +
OSSZSZSZS2252STISSESESESS
womarwarmanand

Page #579

Acharya Shri Kailassagarsun Gyanmandir
___* श्रीधर्मयोपसरिरचितः श्री शुभशीलगणिविहितवृत्तियुतः श्री शत्रजयकल्पवृत्तेः प्रथमो विभागः संपूर्णः * 9
--: શ્રી શત્રુગિરિરાજના ૧૦૮ નામ :શ્રી શત્રુંજયગિરિ શ્રી બાહુબલી શ્રી મહાદેવ શ્રી પુંડરીકગિરિ શ્રી રૈવતગિરિ શ્રી વિમલાચલ શ્રી સિદ્ધરાજ શ્રી ભગીરથ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર શ્રી સહસ્ત્રકમલ શ્રી મુક્તિનિલયગિરિ શ્રી સિદ્ધાચલ શ્રી શતકૂટ શ્રી કગિરિ શ્રી કબગિરિ શ્રી FU
કોડિનિવાસ શ્રીંલૌહિત્યગિરિ શ્રી તાલધ્વજગિરિ શ્રી પુણ્યરાશિ શ્રી મહાબલગિરિ શ્રી દશક્તિ શ્રી શતપત્ર શ્રી વિજ્યાનંદ રીગુણો રિ!'
શ્રી ભદ્રંકર શ્રીમહાપીઠ શ્રી સુરગિરિ શ્રી મહાગિરિ શ્રી મહાનંદગિરિ શ્રી કમસૂદન શ્રી કૈલાસ શ્રીપુષ્પદંત શ્રી જયંત ઉE करपवृ०
શ્રી આનંદ શ્રી પદગિરિ શ્રી હસ્તગિરિ શ્રી શાતિગિરિ શ્રી ભવ્યગિરિ શ્રી સિદ્ધશેખર શ્રી મહાસગિરિ શ્રીમાલ્યવંત હતી l ૧૧૨
શ્રી પૃથ્વીપીઠ શ્રી દુ:ખહર શ્રી મુક્તિરાજ શ્રી મણિકત શ્રી મેરુમહીધર શ્રી કંચનગિરિ શ્રી આનંદઘર શ્રી પુણ્યકંદ શ્રી જયાનંદ શ્રી પાતાલમૂલ શ્રી વિભાસ શ્રી વિલાસ શ્રી જગતારણ શ્રી અકલંક શ્રી અકર્મક શ્રી મહાતીરથ શ્રી હેમગિરિ શ્રી અનંતશક્તિ શ્રી પુરુષોત્તમ શ્રી પર્વતરાજા શ્રી જયોતિસ્વરૂપ શ્રી વિલાસભદ્ર શ્રી સુભદ્રગિરિ શ્રી અજરામર શ્રી ક્ષેમંકર શ્રી અમરકેતુ શ્રી ગુણકંદ શ્રી સહસ્ત્રપત્ર શ્રી શિવંક' શ્રી કર્મક્ષય શ્રી તમે કંદ શ્રી રાજરાજેશ્વર શ્રી ભવતારણ શ્રી ગજચંદ્ર શ્રી મહોદય શ્રી સુરકાંત શ્રી અચલ શ્રી અભિનંદ શ્રી સુમતિ શ્રી શ્રેષ્ઠગિરિ શ્રી અભયકંર શ્રી ઉજવલગિરિ શ્રી મહાપદ્મ શ્રી વિશ્વાન શ્રી વિજયભદ્ર શ્રી ઇન્દ્રપ્રકાશ શ્રી કપદીંવાસ શ્રી મુક્તિનિકેતન શ્રી કેવલદાયક શ્રી ચર્ચાગિરિ શ્રી અષ્ટોત્તરશતકૂટ શ્રી સૌંદર્ય શ્રી યશોધર
શ્રી પ્રીતિમંડન શ્રી કામુકકામ શ્રી સહજાનંદ શ્રી મહેન્દ્રધ્વજ શ્રી સર્વાર્થસિદ્ધ શ્રી પ્રિયંકર શ્રી બ્રહ્મગિરિ શ્રી થી || નાન્દિગિરિ શ્રી શ્રેય:૫૮ શ્રી પ્રોપદ શ્રી સર્વકામદ શ્રી ક્ષિતિમંડલમંડન શ્રી સહસ્રખ્ય શ્રી તાપસગિરિ સ્વર્ણાગિરિ,
SESZSESTSTESZST2SPSTESSZI
ISO52SSASTSETS2SSSSES
{ | ફકરા

Page #580

-कसर एanJARI यस्यादेशाउपेत्यश्यमगणः पुरराकानिमनः सिक्वकोटामितपतिसहितः केवा ।
जिज्ञानमार श्रेयायोमासादमरमरपति श्रेणिससेविता सीमानादिदेवः शिरसरखमात्रा
नानजदेवातण्यतारितलकर्म राशिं शिक्षादिराति असरयायतटोनम स्पिनिवृशि विश्रयतस्मिन्नाजिमाक्षशात राषनादानुसुचितान एंगलयताध्मानं कति शिवालय N३ यता शत्रुजयेनिनटे ऽगतिहितसंक्षिपत सागराएएसरसंघ पूनास्ताविक्षनःपत्य मसहस्रन ध्यानालक्षत्रियहान अकर्मज्ञायतेमार्य सागरोपमसंचित एसिपक्षिला ||
शुशमन्यविपिन हिस्वपिसेपनि नदेशिसत्तमा हातावतिपादि पात्रका नाइसर्वतः यावळजयेत्पारया श्रूयतेन्गुर खाता शास्त्रतरेमुक्त। अष्टषरिताच या त्रयांपफमवेत मादिनाथस्पदेवस्य स्मरणेनापिन्नवत वाश्यादिरशोयस्प माय ल्पयतेजनेतस्पतार्थ स्पवलेत तकृयमंदबुदितिःणसधर्मस्वामिनायस्प मादात्म्पयंबकशिनि वर्सिसंक्षि नरबाजगुरूत्तमःोल्छदामामिर्कपकारायलसूकतं नतः श्रा
ભાનુમતીબેન જણાતાક્ષ દલાલના જન્યથી

Page #581
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie पादलिन सरिणविदितेनुना॥ ततोमेश्वरः सरोवर : संक्षिप्तवांसदा नतोन्पगुरुत्त मासal मिशतसनातनस्तापागधाशो धर्मघोष्णुरुप्तमः श्रायुंजयकल्यं रकारमतमोपहर नयादि तपाछादरादित्या ग्रामदेवेसरया प्रासंस्तेषादिनेयाविद्यानंदसरयासत नमकस्मायोज्ञादिनीप्तरे धर्मकार्तिरूपाध्यायो जनितस्मिन्गणेतदाराक्रमानस्पपदेसरेनी सतिगुनीये मेघोषपुरुरिति नामानिननेनितारतेनेश्मघोषलासरिणावित राम जयकल्पीयं जमाबोबत // 7 // तच्छेदस्त वनं तथाहि सुयमम्मकिलिततिलं. या मघोषगुरुतंसरुतस्पासस्तस्परतिक्विायतेतनवधायुक्तामयाकिल तथाहि मोम| संदीप स्तपागलदिपश्वः परालकरामाती मुनिसुदस्सरिराटासातस्पपोदयाम्लि नासयंत्यधुनाव लशेखरसतीनासयोधतापिनःपुनःावामुनिसुदरसी शिष्षणमुग्ध ना सुनाण्लानिनेक्नव्याक्तिबोधत।साधर्मघोषगुरूतस रुतस्पास्पस्तदस्पबु रतिस्त, तस्थायुक्ता क्रियतेसांप्रतंकितायुग्म तपास्तोत्रस्पषयमाथायाः सबंधमादोजोमलेर રમાલક્ષ્મીબેન રસીકલાલ દલાલના સૌજન્યથી For Private and Personal Use Only