Book Title: Shantidas Nagarsheth
Author(s): Kanaiyalal Joshi
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005950/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta itihAsa kathAmALAna zAMtidAsa nagarazeTha kanaiyAlAla jozI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta itihAsakathAmALA zAMtidAsa nagarazeTha lekhaka : kanaiyAlAla jozI gUrja2 gha2nA kAryAlaya Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskArasiMcana pratibhAonI virala gAthAonuM bIjuM nAma itihAsa che. bALakonA jIvanaghaDataramAM AvI gAthAo mahattvano phALo Ape che. saMskAranuM siMcana AvI gAthAo dvArA sulabha bane che, saMskRtino paricaya saraLa bane che. gujarAtane paNa enI gauravabharI gAthAono Agavo vAraso che. A saMskAradhanano vAraso bALakone maLe e hetuthI A kathAmALA taiyAra karavAmAM AvI che. A kathAmALAmAM kula bAra pustikAonuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. dareka pustikAmAM gujarAtane gaurava arpanAra pratibhAvaMta pAtra-paricayanuM nirUpaNa che. AmAMnAM keTalAMka pAtronI AsapAsa ThIka ThIka daMtakathAo racAI che. keTalIka kiMvadaMtIo camatkArabharI paNa che. ahIM bALakone pauSTika vAcana maLe evo uddeza rAkhavAthI adbhuta tattvonA nirUpaNamAM viveka darzAvyo che. AzA che ke A kathAmALAnI saghaLI pustikAo bALakone saMskAravAcana arpaze. 37 bI, saujanya, viranagara sosAyaTI, kanaiyAlAla jozI navA vADaja, amadAvAda-380013 SHANTIDAS NAGARSHETH, a story book of Historical Character showing The Glory of Gujarat; by Kanaiyalal Joshi, First edition. 1995. Reprint 2003 Published by Gurjar Granth Ratna Karyalaya, Gandhi Road, Ahmedabad-380001, India. price Rs. 15.00 prathama AvRtti : 1995, punarmudraNa : 2001, 2003 kiMmata : rU. 15, (c) prakAzakanA, prakAzaka : amara ThAkoralAla zAha, gUrjara graMtharatna kAryAlaya, ratanapoLanAkA sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda-380001 1 TAipaseTiMga : zAradA mudraNAlaya, jummA masjida sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda-380001 mudraka : bhagavatI ophaseTa, 15/sI, baMsIdhara esTeTa, baMsIdhara mila kaMpAunDa, bAraDolapurA, amadAvAda-4 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] mAnavInI peThe bhUmine - nagarone paNa bhAgya hoya che. manuSyanI peThe ene paNa jIvanamAM dhanya kSaNo Ave che. nagara amadAvAda vize A kathana satya che. amadAvAda je bhUmi upara vasyuM che tenuM prAcIna nAma zvabhradeza che. ene aDIne vahetI sAbaramatI nadInuM kharuM nAma zvabhravatI che. e mULa nAma bhulAI gayuM ane tene sau sAbhramatI tarIke oLakhavA mAMDyAM. zvabhra eTale kotara-vAMghAM; sAbaramatInuM prAcIna nAma kadAca tene kAMThe AvelAM kotarone kAraNe haze. purANomAM sAbaramatI nadInuM mAhAlya ghaNuM varNavyuM che. ene purANomAM "kAzyapI gaMgA" kahI che. A bhUmi upara prasiddha dadhIci RSino Azrama hato. emaNe devo ane dAnavo vacce thatA saMgrAmamAM devone jaya apAvavA mATe potAnuM zarIra tyajIne asthi ApyAM. A asthimAMthI zastro banAvIne devoe dAnavo sAme temano upayoga karyo. AvuM che bhavya RSi dadhIcinuM balidAna. amadAvAda kaMI verAna bhUmi para vasyuM nathI. ahIM AzAvallI-AzAvala nAmanuM eka nagara to hatuM ja. A nagara kyAre vasyuM te jANavA maLatuM nathI. paraMtu Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha AjathI eka hajAra varSa pahelAM e AbAda hatuM. bhIlonI khAMTa zAkhAnA AzA nAmanA koI rAjAnA nAma uparathI enuM nAma paDeluM che. Azo koI prasiddha bhIlarAja hato. AzAvalanA rAjAo AzAbhIla tarIke ja oLakhAtA.. gujarAtanA rAjA siddharAjanA pitA karNadeva solaMkIe lATa jItavA caDhAI karI hatI. temaNe lazkara sAthe AzAvalamAM paDAva karyo hato. A sthaLa temane gamI gayuM. temane pATaNa khUba khUNAmAM lAgyuM. gujarAtanI madhyamAM rAjadhAnI jevuM mahattva dharAvatA nagaranI jarUriyAta lAgI. temaNe ahIM nagara vasAvyuM. nAma ApyuM karNAvatI. - karNAvatImAM bhavya AvAso hatA. karNAvatImAM ramya maMdiro hatAM, karNAvatImAM suMdara bAga-bagIcA hatA. karNAvatImAM moTAM bajAro hatAM. karNAvatInI jAhojalAlI apAra hatI. paraMtu caudamI sadInA prAraMbhamAM gujarAtamAM rAjapUta sattAno aMta Avyo. ane dilhInA sulatAnanA sUbAo pATaNamAM rahI vaTavaTa karavA lAgyA. e pachI, eka sadI pachI pATaNamAM gujarAtamAM svataMtra musalamAna saltanatanI sthApanA thaI. - pahelo sulatAna mujhaphpharazAha. teno pautra ahamadazAha. tene thayuM ke rAjadhAnI to madhyamAM ja hovI joIe. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha saurASTra tarapha jato mArga, dilhI tarapha jato mArga, prakhyAta baMdara khaMbhAta tarapha jato mArga, A saghaLA mArgo maLe evA koI madhya sthaLe rAjadhAnI hovI joIe. I.sa. 1411 - hIjarI sana 813mAM, AzAvalanI aDoaDa, kaMIka uttara dizAmAM, ahamadazAhe sapATa bhUmi pasaMda karI. tyAM teNe killo bAMdhyo. potAnA nAmathI e sthaLanuM nAma ahamadAbAda pADyuM. navA killAnuM nAma pATaNanA killAnI peThe ja bhadra rAkhyuM. AzAvalanA keTalAka bhAga A navA vasatA zaheramAM maLI gayA. killAnI bahAra pUrva tarapha thoDe cheTe ahamadazAhe I.sa. 1412mAM jumA masjidano pAyo nAkhyo. AzAvalanAM makAnonI sAmagrI A navuM zahera bAMdhavAmAM vaparAI. bhadranA killAno pAyo, jemaNe eka paNa divasa pADyA vagara pAMce vakhatanI namAjha paDhI hoya ane pavitra jIvana gALyuM hoya evA cAra ahamade nAkhyo. emAMno eka bAdazAha ahamadazAha pote hato. bIjA sarakhejanA suprasiddha saMtaziromaNi ahamada khaTTu gaMjabakSa hatA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha trIjA malika ahamada hatA, jemanI kabara kAlupura pAse paThANavADAmAM che. ane cothA kAjI ahamada hatA. ahamadazAhe bhadranA killA ne jumA masjidanI vacce traNa daravAjA bAMdhyA. Aje jene kAraMja kahe che te, medAne zAha nAmanuM khulluM cogAna ramata ane lazkarI kavAyata mATe rAkhyuM. jumA masjidanI pUrve potAne mATe daragAha ane begamo mATe paNa suMdara rojA bAMdhyA. A rojAonI AsapAsa bhavya coka - khulluM medAna, tenuM nAma mANekacoka rAkhyuM. A cokamAM cAre bAju zaheranA mukhya dhaMdhAonI dukAna thaI, ane zaheranI vRddhi thatI gaI tema mANekacokanuM sthaLa amadAvAdanuM mukhya cauTuM tathA vepAranuM kendra thaI paDyuM. samaya jatAM mANekacokanI AsapAsa zaherano vistAra khUba vadhyo. amadAvAdanI nagararacanA pATaNa pramANe thaI ane pATaNanI peThe poLo paNa amadAvAdamAM vasI. . [2] I.sa. 1411mAM amadAvAdane rAjadhAnI banAvIne gujarAtamAM sthApelI musalamAnI saltanatano paNa Akhare aMta Avyo. udaya che, ane asta paNa che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha hA, kelenDaranA DaTTAnAM pAnAM phADavAmAM Ave che. kALanA kelenDaramAM paNa e rIte rAjAo, bAdazAho ke zAsanakartAonAM zAsana badalAtAM rahetAM hoya che. kone smaravA ane kone vismaravA? hA, mevADa para A saltanatanA bAdazAha bahAdurazAhe caDhAI karI. tyAre mevADanI mahArANIe dilhInA bAdazAha humAyu para rAkhaDI mokalI. rAkhaDI eTale kAcA sUtaranA tAMtaNe bhAI ane bahenanA premanuM baMdhana! bAdazAha humAyune mevADanI mahArANIne madadamAM lazkara mokalyuM. mevADano vijaya, bahAdurazAhano parAjaya. . humAyuna tyAre mahemAna banIne mevADanI mulAkAte Avyo hato. e samaye temaNe gujarAtanI paNa UDatI mulAkAta lIdhI. pATanagara amadAvAdane paNa teNe joyuM. amadAvAdanAM vakhANa teNe ghaNAM sAMbhaLyAM hatAM. amadAvAdane najare nihALatAM tene amadAvAdanI jAhojalAlI manamAM vasI gaI. basa, dilhInA bAdazAhanI dADha saLavaLI. pachI to akabara dilhInI gAdI para beTho. tyAre amadAvAdamAM sulatAna mujhaphapharazAha trIjo rAjya kare. I.sa. 1583thI mAMDIne 1592 sudhImAM nava varSanA samayamAM dilhInAM lazkarI dhADAM amadAvAda Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha para UmaTe. jaMga khelAya. dilhInI jIta thAya, e pachI ekAda varSamAM gujarAtano sulatAna pAcho mAthuM UMcuM kare. vaLI pAchuM yuddha thAya. mujhaphapharazAha jIte. traNacAra mahinA te rAja kare. varSARtumAM AkAzamAM vAdaLo gherAya tema dilhInuM sainya pAchuM amadAvAdanA sImADe khaDuM thaI jAya. yuddha re yuddha! Ama, sAta tAlInI ramata mAphaka traNacAra vakhata yuddha thayAM. Akhare sulatAna mujhaphapharazAhano parAjaya thayo. kAramo parAjaya. mujhaphapharazAha nATho. te kacchamAM gayo. tyAM te saMtAyo. tyAre bhArA nAmanA eka kacchI saradAre tene pakaDyo. mogalone soMpavA te laIne AvI rahyo hato. dhrola najIka AvatAM, sulatAne astarA vaDe potAnuM gaLuM kApIne ApaghAta karyo. dilhInI saltanata tyAre gujarAtamAM zAsana calAvavA sUbAnI nimaNUka kare. bAdazAha akabare sarvaprathama potAnA dUdhabhAI mirajhA ajhIjha kokAne amadAvAdanA sUbA tarIke nimaNUka karI. tyAre amadAvAda zaheranA mANekacokanI dakSiNe eka jaina maMdira. nAma hatuM udayana jaina maMdira. karNAvatInA maMtrI udA mahetAe e maMdira baMdhAvyuM hatuM. bhavya maMdira hatuM. saMgemaramaranA paththarothI baMdhAyelA A maMdiramAM manane mugdha karI mUke evuM zilpa hatuM. - A maMdiramAM savAre staMbha pAse eka soLa-sattara Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha varSano taruNa orasiyA para kesarane ghasI rahyo hato. tyAM acAnaka teNe eka mahilAne joI. te darzana karIne jaI rahI hatI. te sukomaLa hatI, namaNI hatI, rUpavaMtI hatI. tenA aMga para atyaMta kImatI vastro hatAM, sohAmaNAM AbhUSaNo hatAM. cAlatAM cAlatAM tenI kamare bAMdhelo sonAno kaMdoro chUTI gayo, dhIme dhIme te sarakavA mAMDyo, Akhare te nIce sarI paDyo. pelA taruNe e kaMdorAne joyo. pelI mahilA to jhaDapathI cAlI gaI, te pagathiyAM UtarI rahI hatI. taruNe sukhaDa ghasavAnuM baMdha karyuM. te ekadama Ubho thayo. teNe jhaDapathI cAlavA mAMDyuM. teNe pelo kaMdoro lIdho. pelI mahilA pAlakhI sudhI pahoMcI gaI hatI. pAlakhImAM besavA te nIcI namI rahI hatI, tyAM teNe avAja sAMbhaLyo : 'bahena! UbhAM raho...!' teNe taruNane potAnI pAse doDato Avato joyo. AvatAMnI sAthe taruNe tenI sAme hAthamAM rahelo kaMdoro dharyo, ne kahyuM : 'A Apano kaMdoro maMdiranA cokamAM sarI paDyo hato!' e mahilAe tenA hAthamAMthI kaMdoro lIdho. teNe pUchyuM : 'bhAI, tuM koNa che?' Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zAMtidAsa nagarazeTha mAruM nAma zAMtidAsa. hA, zAMtidAsa maNilAla. A maMdiramAM rahuM chuM. maMdiramAM nAnAMmoTAM kAmo karuM "zAMtidAsa, AvatIkAle savAre mAro eka mANasa Avaze. tenI sAthe tame mArA ghare padhArajo." strI pAlakhImAM besI gaI. pAlakhInA paDadAne nIce DhALatAM pahelAM pharI teNe yAda ApI : "jo jo, kyAMya jatA nahi. kAle savAre tamAre mAre ghare AvavAnuM che." zAMtidAsa vicAra kare, koNa haze e mahilA? jarUra te koI zrImaMta gharanI mahilA hovI joIe. e hatI padmAvatI. zeTha tejendranAM patnI. zeTha tejendra atyaMta dhanika. suvarNa, rajata ane jhaverAtano vepAra teo kare. samagra bhAratamAM temanI pratiSThA. savAre zAMtidAsa vahelo taiyAra thaI gayo. savAre sUrajanAM sonerI kiraNothI maMdiranA kaLaza jhaLahaLI UThyA. koI eka anucare pUchyuM : "mAre zAMtidAsane maLavuM che." 'huM ja zAMtidAsa chuM." "mane zeTha tejendra mokalyo che. tamAre mArI sAthe temanA ghare padhAravAnuM che.' zAMtidAsa AgaMtuka mANasa sAthe gayo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha thoDA samayamAM teo eka vizALa prAsAda AgaLa AvyA. prAsAdanA prAMgaNamAM be ratha paDyA hatA. eka gajarAja cUMDhane jhulAvato Ubho hato. prAsAdanA daravAje baMne bAjue be daravAna UbhA hatA. temaNe aMga para subhaTano pozAka paheryo hato. temanA eka hAthamAM bhAlo hato. temanI kamare talavAra laTakatI hatI. A zAMtidAse anucara sAthe prAsAdamAM praveza karyo. prAsAdanI dIvAlomAMthI koI adbhuta prakAza prasarato hato. sarvatra mIThI sugaMdha maghamaghI rahI hatI. maMda maMda madhura saMgIta relAI rahyuM hatuM. traNeka suzobhita khaMDo oLaMgIne teo eka ramya N95 : ja, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zAMtidAsa nagarazeTha khaMDamAM AvyA, jyAM manohara mayUrAsana para zeTha tejendra beThA hatA. temaNe AvakAra Apyo : "padhAro...!" zAMtidAsa stabdha banIne Ubho rahyo. zeTha tejenTe kahyuM : "zAMtidAsa, tAre have maMdiramAM rahevAnuM nathI. A prAsAdamAM ja tAre mATe rahevAnI vyavasthA che." zAMtidAsane kazuM ja samajAyuM nahi. zeThe AgaLa jaNAvyuM : "tAre kAlathI mArI peDhIe besavAnuM che. mArI peDhIe jhaverAtano vepAra tAre saMbhALavAno che." - zAMtidAsane thayuM, jANe bhagavAna prasanna thaI rahyA che! zuM bolavuM e te nakkI nA karI zakyo. acAnaka teNe saheja UMce dRSTi karI. e vizALa khaMDamAMthI nisaraNI dvArA upara jatAM, eka aTArI AvatI hatI. e aTArImAM gaI kAle je mahilAne maMdiramAM teNe joI hatI te tyAM UbhI hatI. ' hA, te hatI padmAvatI. zeThANI padmAvatI. te maraka maraka malakI rahI hatI. ' A vAtane ekAda varSa thaI gayuM. zeTha tejendra je rathamAM peDhIe Ave, e ja rathamAM tenI sAthe zAMtidAsa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 13 paNa Ave. thoDA samayamAM to tene hIrAo pArakhatAM AvaDI gayuM. sAcA motInAM mUlya nakkI karavAnuM paNa te zIkhI gayo. dilhIne mArge jatAM AgrA pAse eka gAma, nAma hatuM vegA. vegAmAM eka dhanika, nAma hatuM zeTha zonaka. zeTha zonaka paNa jhaverI. hIrA-motI ane sonA-rUpAno vepAra kare. amadAvAdanA zeTha tejendra sAthe gADha saMbaMdha. dilhInA bajAramAMthI moTA jaththAmAM sonArUpA ke hIrAmotInI mAgaNI Ave to zonaka zeTha amadAvAdathI tejendra zeTha pAsethI mAla maMgAve. mevADamAM eka rAjya, pacAseka gAma dharAvatuM rAjya, jayaghoSA nAme rAjyanuM pATanagara, eTale te "jayaghoSAnuM rAjya tarIke oLakhAya. - jayaghoSAnA rAjAnuM nAma durlabhasiMha. atyaMta dharmiSTha rAjA. nagarI jayaghoSAmAM eka maMdira, rAdhAkRSNanuM maMdira. rAjA durlabhasiMha ane tenI rANI devakalIne icchA thaI : maMdiranAM dvAra rUpAthI maDhavA! rAjAe maMdiranA dvArane maDhavA jarUrI rUpA mATe gAma vegAnA zeTha zonaka jhaverI sAthe sodo karyo. ATaluM badhuM rUpuM lAvavuM kyAMthI? zonaka jhaverIe amadAvAdamAM zeTha tejendrane saMdezo mokalyo : eka so maNa rUpe mokalo! Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zAMtidAsa nagarazeTha - amadAvAdathI AgrA jato mArga lAMbo. vikaTa mArga. cora-lUMTAruono bhaya. ATalA moTA jaththAmAM rUpuM pahoMcADavuM kevI rIte? zAMtidAse rUpuM pahoMcADavAnuM kAma potAne mAthe lIdhuM. eka paroDhIe amadAvAdanI uttare AvelA dilhI daravAjAmAMthI pAMca gADAM bahAra nIkaLyAM. dareka gADAmAM eka moTo paTAro, sAga-sIsamano paTAro. paTArAnI pAse babbe cokiyAto beThA hatA. hAthamAM ughADI talavAra rAkhIne teo beThA hatA. vaLI dareka gADAnI baMne bAjue eka eka zastradhArI ghoDesavAra. hA, chellA gADAmAM eka mANasa potAnI pAghaDInuM ozIkuM banAvIne sUto hato. e hato zAMtidAsa. pAMca divasa sudhI to gADAMo sahIsalAmata jaI rahyAM hatAM. gAma vegAe pahoMcavAmAM have eka ja divasa bAkI hato. - hAMkanArA DacakArA mAre, baLadanAM pUMchaDAM AMbaLe, alakamalakanI vAto kare ane mArga kapAto hato. tyAM sAmethI dhULanA goTA dekhAyA. dhULanI DamarIo haDI kADhatI AvI rahI hoya evuM lAgavA mAMDyuM. thoDI vAramAM to doDatAM ghoDAMnAM pagalAM saMbhaLAI rahyAM. ane pacIseka ghoDesavAroe gADAMone AMtarI lIdhAM. saradAra zAMtidAsa pAse Avyo. teNe hukama karyo : paTArAonI kUMcIo kyAM che?' Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 15 "A rahI..!' zAMtidAse potAnA DagalAnA khissAmAMthI kUMcIono jhUDo Apyo. saradAre pahelA gADAnA paTArAne ughADyo. are! paTArAmAM kazuM ja na hatuM! khAlIkhama! eka pachI eka pAMcepAMca paTArAo ughADyA. paTArAomAM kaMI na hatuM. taddana khAlI. ' saradAra ghUrakyo : "paTArAomAMthI rUpuM kyAM gayuM?' zAMtidAse zAMtithI javAba Apyo : "paTArAomAM rUpe ja kyAM hatuM? ame rUpuM laIne jatA nathI, rUpuM levA jaIe chIe." saradAra rAtopILo thaI gayo. te UMcA avAje bolI UThyo : "gAma vegAnA zeTha zonaka jhaverIne rUpe ApavA jatAM A gADAM nathI?" "saradAra, tamane khoTA samAcAra maLyA che. ame zeTha zonaka jhaverI pAsethI rUpuM levA jaI rahyA chIe." - saradAra dhUMApUMA thaI gayo. teNe potAnA mANasone pAchA javA saMketa karyo. lUMTArAo cAlyA gayA. . vaTemArgunA vezamAM judA judA paMdareka mANaso judA judA samaye amadAvAdathI nIkaLyA hatA. teo potAnI sAthe rUpuM laIne nIkaLyA hatA. ane rUpe zeTha zonakane ghare pahoMcI paNa gayuM hatuM. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] zeTha tejendrane eka patra maLyo. patra mokalyo hato zeTha zonake. patramAM zeTha zonake zAMtidAsanAM vakhANa karyA hatAM. eka divase zeTha tejendra zAMtidAsane potAnI pAse bolAvyA. e samaye zeThANI padmAvatI paNa hAjara hatAM. zeTha tejendra sarvaprathama zAMtidAsanI vaphAdArI, niSThA ane sAhasikatA tathA hoziyArInAM vakhANa karyA. e pachI temaNe inAma tarIke eka hIrAjaDita sonAnI mudrA ApavA mAMDI. zAMtidAse mudrAne zeThanA caraNomAM pAchI mUkI dIdhI. zeThane thayuM, zAMtidAsane InAma ochuM lAge che. tethI temaNe temane pelI mudrA uparAMta sonAno hAra ApavA mAMDyo. - have zAMtidAse kahyuM : "zeTha, Apa mAre mana mAtra mArA zeTha nathI. Apa to mAre mATe pitAtulya cho. putra pitA mATe kaMI kare e to tenI pharaja che. karelI pharajanA badalAmAM putra jo koI InAma le to tenI pharajanI kiMmata ochI thaI jAya che. niSThA ane vaphAdArIne kaMI dhanathI mUlavI na zakAya.' A zabdo sAMbhaLatAM zeTha khuza thaI gayA. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 17. paraMtu zeThANI padmAvatIe to tarata ja anucara pAse pUjAno tATa maMgAvyo. padmAvatIe zAMtidAsanA bhAlamAM kumakumano cAMdalo karyo. temaNe kahyuM : dAsa, te amArA mananI ja vAta kahI che. prabhue amane aDhaLaka dhana ApyuM che. anahada vaibhava Apyo che. apAra kIrti ApI che. mAtra prabhue kaMjUsAI eka vAtanI karI che. prabhue amane koI saMtAna ApyuM nathI. e divase maMdiramAM meM tane joyo, ne mAruM mana prabhunI kRpAthI AnaMdita banyuM. prabhue tane amane putra tarIke Apyo. zAMtidAsa, tuM amAro ja putra che. ame je kaMI prApta karyuM che, amAruM je kaMI che te tAruM ja che." - thoDAka divaso pachI, gujarAtanA prajAjanoe jANyuM : zeTha tejendra potAnI saghaLI milakata zAMtidAsane ApI dIdhI. temaNe dIkSA lIdhI. vaLI pAchuM saue jANyuM : amadAvAdamAM AvelA jaina maMdirono jIrNoddhAra zeTha zAMtidAsa karAvI rahyA che. - zeTha zAMtidAsanAM lagna thayAM. dhAmadhUmathI lagna thayAM. zeThANI padmAvatIe ja zAMtidAsa mATe patnInI zodha karI hatI. padmAvatInuM mosALa jAmanagaramAM. potAnA mAmAnA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 18 - mitra. temanI poyaNI ja ukelI cAMdanI eka mitra. temanI dIkarI mallikA. sarovaramAM khIlelI poyaNI jevI namaNI hatI mallikA. pUnamanI rAte AkAzamAM khIlI UThelI cAMdanI jevI rUpALI hatI mallikA. maMdiramAM prasarelI sugaMdha jevI saMskArI hatI mallikA. - pAlitANAnI yAtrAthI pAchAM AvatAM padmAvatI jAmanagaramAM mAmAnA ghare rokAI, eka ja divasa rokAI, paraMtu teNe nihALI mallikAne. mallikAne jotAM ja padmAvatI mugdha banI gaI. mAmA dvArA mallikAnI mAgaNI karI. mallikAnAM mAtApitAne thayuM, potAnI dIkarInAM bhAgya UghaDI gayAM. lagananuM muhUrta nakkI thayuM. amadAvAdanA mArgoe bhavya varaghoDo pharyo dhAmadhUmathI lagna thayAM. lagnaprasaMge dAna karyA. zeTha zAMtidAsa, mallikA ane padmAvatI potAnA bhavya prAsAdamAM rahe che. prabhu prasanna thAya e rIte saghaLAM kAma teo kare che. vepAramAM prAmANikatA, vyavahAramAM paropakAra ane jAhera kAryomAM dAna. Ama, pAMceka varSo sapanAnI peThe vItI gayAM. tyAre akabara, akabaranI begama zamazAda.. hA, citoDanA mAnasihanI vaphAdArI akabarane maLI tyAre mAnasiMhe potAnI bahenane akabara sAthe karavI. mAnasiMhanI bahenanuM nAma jayavaMtI. akabaranA zAhI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha janAnAkhAnAmAM jayavaMtI "zamazAda'nA nAme oLakhAvA mAMDI. begama sAhebA zamazAda! tyAre akabara, begama zamazAda ane traNa varSano zAhajAdo salIma amadAvAda AvyAM hatAM. bhadranA killAmAM temano mukAma hato. koI eka divase pAlakhImAM begama zamazAda ane zAhajAdo salIma sarakheja jaI rahyAM hatAM. temane sarakhejanuM sarovara jovuM hatuM. temanI sAthe rakSaka tarIke pAMceka ghoDesavAro paNa hatA. begama zamazAdanA rasAlA pAchaLa be azvothI jotarelI gADImAM zeTha zAMtidAsa paNa jaI rahyA hatA. tyAM acAnaka vAhakoe pAlakhIne nIce mUkI dIdhI. * zAMtidAsane Azcarya thayuM. teo gADImAMthI nIce UtarI gayA. teo pAlakhI pAse AvyA. temane jANavA maLyuM : pAlakhInA cAra vAhako paikI eka vAhakanuM Arogya acAnaka bagaDyuM. tene cakkara AvI rahyA hatA. sahIsalAmatI khAtara teNe sarvane tyAM rokAI javA vinaMtI karI. pAlakhIne dhImethI jamIna para mUkI devAmAM AvI. tyAre begama zamazAdanA kAne e zabdo paDyA : bahena, Apane huM mArI gADI ApuM chuM. Apa teno upayoga karo." begama zamazAdane A saghaLA zabdomAMthI mAtra eka ja zabda saMbhaLAyo : "bahena..!' Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha '. bAdazAha akabaranA zAhI janAnAkhAnAmAM ghaNAbadhA zabdo saMbhaLAtA hatA. mAtra nahoto sAMbhaLavA maLato hato zabda : "bahena...!' - begama zamazAda zAMtidAsa sAme apalaka AMkhe joI rahI. zAMtidAse pharI kahyuM : "bahena, Apane jyAM javuM hoya tyAM mArI gADImAM Apa jAva." begama zamazAda pAlakhImAMthI bahAra nIkaLI. te bhUlI gaI ke huM dilhInA mahAna bAdazAha akabaranI begama chuM! teNe zAhI marajAdAnAM badhAM baMdhano choDI dIdhAM. teNe kahyuM : "bhAI, kyAM che tamArI gADI? cAlo, mAre sarakhejanuM sarovara jovA javuM che." zAMtidAse nAnA zAhajAdA sAme hAtha dharyo. zAhajAdAe zAMtidAsanA hAthanI AMgaLI pakaDI lIdhI. e eka hatuM : AgaLa zAMtidAsa ane temanI AMgaLI pakaDIne traNa varSano zAhajAdo cAlI rahyA hatA. temanI pAchaLa begama sAhebA zamazAda cAlI rahyAM hatAM. ane pelA rakSaka ghoDesavAro phATI AMkhe temane joI rahyA hatA. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANekacoka madhye AvelI zeTha zAMtidAsanI peDhI sAme traNa azvo UbhA rahyA. vIjaLI jevI skUrtithI asavAro azva parathI nIce kUdI paDyA. temanA pozAka parathI teo koI zAhI amaladAro lAgatA hatA. jhaDapathI temaNe pagathiyAM caDyAM, ne zeTha zAMtidAsa sAme teo UbhA rahyA. temaNe prathama mujaro karyo, pachI temanAmAM je nAyaka hato teNe kahyuM : "ame dilhIthI AvIe chIe. vajhIre ApanA para eka khata mokalyo che." nAyake zeTha zAMtidAsa sAme rUpAnI lAMbI bhUMgaLI dharI. zAMtidAse haLavethI bhUMgaLInuM DhAMkaNuM ughADyuM. temAMthI khatapaTTo bahAra kADhyo. khatapaTTo ukelyo. zAMtidAsanuM mukha gaMbhIra banI gayuM. zAMtidAse potAnI pAse kalama, kuzanAI ne patra maMgAvyAM. temaNe pote javAba lakhyo. bIjI eka suMdara rUpAnI bhUMgaLImAM khata mUkyo, ne pelA nAyakane te Apyo. temaNe kahyuM : "nAmadAra vajhIrane mAro A khata Apazo.' | zeTha ghare AvyA. zeThANI mallikAdevIne atyaMta dhImA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha ja . . .' <Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha A pachI, vizvAsu sAteka aMgarakSako laIne zAMtidAsa zeThe dilhI tarapha prasthAna karyuM. temaNe potAnI pAse kazuM ja na rAkhyuM. pelA aMgarakSakoe temanA aMga para lokhaMDanAM bakhtaro paheryAM hatAM. temanA bakhtara vacce polANavALI jagyAo banAvIne saghaLuM jhaverAta tyAM saMtADyuM. mArgamAM cAreka jagyAe lUMTArAo maLyA. zAMtidAsa potAnAM khissAM ane khabhe bharAvelo thelo temane batAve, te to hoya khAlIkhama ! 23 koI eka lUMTArAe pUchyuM : 'tArI pAse koI kImatI cIja ke dolata nathI, to pachI A aMgarakSakone sAthe zA mATe lIdhA che?' zAMtidAse javAba Apyo : 'bhAI, jhaverAta karatAM vadhu kImatI mANasano jIva che. jIvanI rakSA karavA mATe sAthe to koI hovuM joIe ne?' dasa divasanI lAMbI majala kApIne zAMtidAsa dilhI pahoMcyA. bAdazAha akabaranI mahemAnagIrImAM kaMI khAmI hoya? zAMtidAse be divasa divase eka bhavya khaMDamAM zAhajAdI tathA bIjAM cArapAMca strI-puruSo bhegAM thayAM hatAM. kinakhAbano gAlIco pAtharyo hato. gAlIcA madhye " sudhI ArAma karyo. trIje akabara, begama sAhebrA, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zAMtidAsa nagarazeTha zAMtidAsa beThA hatA. temanI DAbI bAjue hAthIdAMtanI suMdara saMdUko paDI hatI, jamaNI bAjue rUpAnA dAbaDA paDyA hatA. gAlIcAnI pharate judA judA suMdara bAjaTha para akabara ane bIjAM badhAM beThAM hatAM. zAMtidAse sarvaprathama eka dAbaDo ughADyo. AMgaLIo para dhAraNa karavAnI suvarNa mudrikAo e dAbaDAmAM hatI. koI mudrikAmAM sAcAM motI jhaLahaLI rahyAM hatAM. koI mudrikAmAM kImatI hIrA jhagamagI rahyA hatA. zAhajAdI to mudrikAo joI Azcaryacakita banI gaI. kaI ane keTalI mudrikAo pasaMda karavI e te nakkI na karI zakI. begama sAhebAnA mananI paNa sthiti AvI hatI. Akhare dasa mudrikAo zAhajAdIe pasaMda karI, pAMceka mudrikAo begama sAhebAe lIdhI. A pachI, potAnA aMgarakhAnA jhabhbhAmAMthI zAMtidAse nAnI eka sonAnI dAbaDI kADhI. tenuM DhAMkaNuM ughADyuM. temAM rahelI mudrikAne jotAM ja saune acaraja thayuM. mudrikAmAM evuM naMga jhaLAMhaLAM thAya ke AMkho aMjAI gaI. zAMtidAse mudrikA sAthe dAbaDI akabaranA caraNo AgaLa dharI dIdhI. te dhImA svare eTaluM bolyo : "jamAIne ApavA mATe A mudrikA che." have zAMtidAse bIjA be dAbaDA ughADyA. temAM kAMDA para paheravAnI pahoMcI hatI. hAthanA paMjA para Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha dhAraNa karavAnI kallikA hatI. vacce raMgaberaMgI naMgothI opatuM phUla jevuM goLa cakatuM ne tene bAMdhelI namaNI vela jevI sonAnI nAjuka sAMkaLIo! zAhajAdI pAse baMne hAtha laMbAvaDAvI zAMtidAse tenA paMjAone kallikAthI zaNagArI dIdhA. 25 A pachI ughADavAmAM AvelA dAbaDAmAM laTakaNiyAM hatAM. nAkamAM paheravAnI naMgavALI nathaNIo ane vALIo hatI. keza sAthe gUMthavAnI dAmaNI hatI, bora hatAM. zAMtidAse potAnA khabhe khesa sarakho karyo. temaNe pelI hAthIdAMtanI kalAtmaka saMdUka ughADI. zAhajAdI sAme te dharI. zAhajAdI to ekadama avAka banI gaI. e saMdUkamAM kaMcanamALA hatI, sAta seravALI mALA. mALAnI dareka seramAM sarakhe aMtare sonAnA maNakA. zAMtidAse e saMdUka begama sAhebAne ApI. begama sAhebAe to zAhajAdInI grIvAmAM kaMcanamALA paherAvI dIdhI. zAMtidAse bIjI saMdUka ughADI temAM hato suvarNahAra. suvarNahAranA cakatAmAM naMga evI rIte maDhyAM hatAM, ke temanA jhagamagATathI lAge ke cakatAmAM tejavartulo cakara cakara ghUmI rahyAM che! zAhajAdInI navAIno koI pAra nathI. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha vaLI pAchI eka ora saMdUka ughADI. temAM paNa eka hAra. kevaLa motIone gUMthIne banAvelo hAra. - chelle bAkI rahI mAtra eka saMdUka. zAMtidAse te ughADI nahi. teNe te akabaranA hAthamAM mUkI. teNe kahyuM : jahAMpanAha! A saMdUkamAM mAtra kaMgana che. badhAM maLIne dasa kaMgana che. dareka kaMgana para nAjuka nakazI che. nakazImAM kotarI che phUlavelanI bhAta! amArA gujarAtanI A adbhuta kArIgIrI che!' akabare saMdUka ughADI. bhUrA raMganI makhamalI gAdI para be hAramAM dasadasa kaMgana goThavyAM hatAM. akabaranA mukhamAMthI zabdo sarI paDyA : "vAha! adbhuta!" have akabare pUchyuM : "jhaverI, tamArAM saghaLAM ghareNAM ame rAkhI daIe chIe. bolo, dAma zA lezo?' zAMtidAse jaNAvyuM : "jahAMpanAha, sAsaravAsAnI te kiMmata hoya?' "sAsaravAso? navAI pAmato akabara bolyo. zAMtidAsa zeTha bAdazAhanI mUMjhavaNa jotAM hasyo. te bolyo : "jahAMpanAha, Apane navAI lAgavAnuM kaMI kAraNa nathI. begama sAhebA mArAM bahena che. mArAM bahenanI ' dIkarInAM lagnamAM mAre mosALuM karavuM ja joIe ne!' Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdamAM jumA masjidanI sAme eka havelI. rAtrIno prathama prahara pUro thAya, ane e havelImAMthI judAM judAM vAjiMtronA madhura sUra vahe. e sAthe jhAMjharanA jhaNakAra paNa relAya. e hatI pAnakuMvaranI havelI. be mALanI havelI! sapheda ArasanA paththaro vaDe banAvelI havelI. havelIne pharate nAno amatho koTa. koTane jhAMpo. jhAMpAnI baMne bAjue bhAlo tathA talavAra laIne cokIdAro UbhA rahe. - koIne jANa na hatI, pAnakuMvara kyAMnI rahevAsI hatI. koI kahe te mevADanuM koI rajavADuM choDIne amadAvAda AvI hatI, koI kahe te mathurA-vRMdAvananI vatanI hatI. ghaNAMbadhAM evuM kahetAM ke te prabhAsa pATaNanA somanAtha maMdiranI nartakI hatI. paraMtu eTaluM cokkasa hatuM, te atyaMta svarUpavAna hatI, te ghaNI sukomaLa hatI. tenA rUpa AgaLa IdranI apsarA paNa jhAMkhI paDe. tenI aMgulIomAM ajaba jAdu hato. sitAranA tArane jyAM tenI aMgulIo sparze ke manane mugdha kare evA jhaMkAra jAge. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha tenA pagamAM vIjaLIno vAsa hato. ` te pagamAM jhAMjhara bAMdhe, ne pachI temAMthI jhaMkArano dariyo chalake. tenA kaMThamAM adbhuta mohinI hatI. badhAM kahe, tenA kaMThamAM koyalano mALo hato. sAMbhaLatAM bhAna bhUlI javAya evuM madhura te gAtI hatI. rAtrIno pahelo prahara pUro thavAmAM vadhu samaya bAkI na hoya, tyAre tenA raMgabhavanamAM daseka puruSo makhamalI gAdI para beThA beThA tenI rAha joI rahyA hoya. paricArikAo pAnanAM bIDAM ApI temane sanmAne. teo sonArUpAnA kaTorAmAM temane pIvA mIThA Asava Ape. sAja vagADanArA ustAdo tenI rAha joI rahyA hoya. tyAM hAjara rahelA badhA mANaso kalpanA kare, Aje pAnakuMvare kevA siMgAra sajyA haze? te kRSNanI rAdhikA banIne Avaze ke svarganI menakA banIne Avaze? kyAreka te vasaMta banIne padhAre, to kyAreka zarada RtunI pUrNimA banIne paNa sarvane acaraja pamADe. Akhare sarvanI AturatAno aMta Ave. jhAMjhara jhaNake jhananana...! ustAdanA hAthamAM vIjaLI jAge ne tabalAM tAla detAM banI jAya tAk dhIna...dhIna...dhIna...! jharaNuM jhamake ema sitAranA tAramAMthI jhaMkAra jAge...! ASADha mAsanI vAdaLI varase ema vAMsaLImAMthI sUrAvali vahevA mAMDe.! Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 29 ane pachI vAdaLamAM vIjaLI camake ema pelA rezamI paDadA pAchaLathI pAnakuMvara sarake, e sAthe ja samagra cokamAM nUpura-jhaNakAranuM sarovara chalakAvA mAMDe! rAtrIno bIjo prahara pUro thAya tyAM sudhI nRtya ane saMgIta cAle. ane pachI pAnakuMvara pelo paDadA pAchaLa adazya thaI jAya. dhIme dhIme badhA vidAya thAya. paraMtu pelA cokamAM rahe verAyelA sikkA ane sonAmahoro! eka savAre pAnakuMvaranI havelI AgaLa eka ghoDesavAra Avyo, ne ThekaDo mArIne te ghoDA parathI nIce Utaryo. teNe daravAnane jaNAvyuM : "huM sAraMga malikano saradAra chuM. sAraMga malikano saMdezo laIne Avyo chuM. mAre nartakI pAnakuMvarane maLavuM che!" pAnakuMvarane atyAre maLI nahi zakAya." kema?' "pAnakuMvara atyAre pUjApATha kare che." tethI zuM? sAraMga malikano saMdezo kaMI sAMbhaLI na zakAya?" dIvAnakhaMDamAM tamAre rAha jovI paDaze." "kaMI vAMdho nahi." Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zAMtidAsa nagarazeTha sAraMga malikanA saradArane eka anucara dIvAnakhaMDamAM laI gayo. paricArikAe tenuM svAgata karyuM. e pachI, saradArane khUba rAha jovI paDI. tenI dhIraja khUTI. te bUma pADI UThyo : 'huM kyAM sudhI besI rahuM?' khaMDamAM mAtra paricArikA. te zo javAba Ape? saradAre kahyuM : 'huM ahIM besI rahevA Avyo nathI.' koI javAba nahi. saradAra bUma pADI UThyo A mAruM apamAna : che!' tyAM tarata ja paDado khasyo. pAnakuMvara dvAra madhye AvIne Ubho rahI. teNe kahyuM : 'saradAra, A jaMgala nathI. A mAruM sadana che. ahIM UMcA sAde bolavuM e aviveka che.' saradAra bolI UThyo : mane sAraMga malike mokalyo che.' bolo, sAraMga malika to amadAvAdanA koTavAla che. temaNe potAnA saradArane viveka zIkhavyo nathI?' pAnakuMvara, sAraMga malikanA dIkarAnAM lagna che. tAre lagnaprasaMge nRtya karavA AvavAnuM che.' 'saradAra, koTavAla sAraMga malikane jaNAvazo ke Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 31 pAnakuMvara mAtra potAnA sadanamAM ja nRtya kare che, huM mArA sadananI bahAra kadI nIkaLatI nathI!" "eTale koTavAlanA AmaMtraNano asvIkAra?' koTavAlajIne mAruM nRtya nIrakhavuM hoya to temane mArA sadane padhAravA huM AmaMtraNa ApuM chuM. mAruM A AmaMtraNa temane jaNAvazo." saradAra dhUMApUMA thaIne tyAMthI vidAya thayo. pAnakuMvara ghaDIbhara ene e ja sthaLe mUrti mAphaka UbhI rahI. pachI te prabhumaMdiravALA oraDAmAM gaI. prabhumUrti sanmukha te beThI. teNe hAthamAM sitAra lIdhI. sitAranA tAra para potAnI aMgulio goThavI. paNa aMgulio acetana rahI. sitAramAMthI jhaMkAra nA jAgyo. pAnakuMvara kyAMya sudhI tyAM sUnamUna beThI rahI. pAnakuMvaranA manamAM ekasAthe ghaNA vicAro samudranI bharatI mAphaka jAgyA hatA. Akhare te UbhI thaI. teNe atyaMta sAdAM vastro sajyAM. teNe anucarane AjJA karI : "pAlakhI taiyAra karo. mAre atyAre bahAra javuM che!' zeTha zAMtidAsanA prAsAda AgaLa eka pAlakhI khaDI rahI. vAhakoe dhImethI pAlakhIne nIce goThavI. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha pAlakhInA paDadA khaseDIne eka yuvatI bahAra nIkaLI. dvArapALane jaNAvyuM : "zeThane kaho tamArI bahena tamane maLavA AvI che." - thoDI vAramAM anucara pelI yuvatIne zeTha zAMtidAsa pAse laI gayo. temaNe kahyuM : "bhAI tenI bahenanuM svAgata kare che. bahena, A Asana para beso. bahena je kaheze e A bhAI sAMbhaLaze.' huM pAnakuMvara, nartakI pAnakuMvara..!' pAnakuMvaranI AMkho azrubhInI banI. zAMtidAse zeThANI malikAdevIne bolAvyAM. mallikAdevIe pote pAnakuMvarane pANI pIvaDAvyuM. pAnakuMvara svastha banI. teNe sAraMga malikavALI badhI vAta kahI. pachI teNe jaNAvyuM : "huM nartakI chuM. paraMtu mAruM nRtya kaMI hATaDIe vecavA mATe nathI. nRtya e mArI pUjA che?' - pAnakuMvaranA manamAM bhaya jAgyo hato. koTavAla sAraMga malika potAnA mANaso mAraphata herAnagati karAve. zAMtidAse sIdho prazna pUchyo : "have pachI tame zuM karavA mAgo cho?" nagara amadAvAda choDIne cAlyA javA huM icchuM chuM. Aje ja, vilaMba karyA vinA mAre nIkaLI javuM zAMtidAsa mAtra ATaluM bolyA: "pAnakuMvara..!' Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha levAmAM te sa ravare. mananI vAta sAmata nIkaLI pAnakuMvare jaNAvyuM : "zeTha, sAraMga malika koTavAla che. tenI pAse subhaTo che. te game te samaye mArI havelIe subhaTone mokalI zake che. apamAnano badalo levAmAM te samaje che." A pachI pAnakuMvare mananI vAta kahI dIdhI : zeTha, huM amadAvAda bahAra sahIsalAmata nIkaLI jauM e mATe mAre ApanI madada nathI joItI. mane sAvacetI sAthe sahIsalAmata rIte amadAvAda bahAra nIkaLI jatAM AvaDe che. paraMtu huM eka bIjA kAma mATe ApanI madada mAguM chuM." "mArI madada? kayA kAma mATe?" mArI eka vizvAsu dAsI. hA, tenuM nAma che Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zAMtidAsa nagarazeTha zalAkA. madhyAhnane samaye te Apane mAruM dhana, mArAM AbhUSaNo, mAruM jhaverAta... A saghaLuM ApI jaze. mane vizvAsa che, koI zubha kAmamAM, koI dhArmika kAmamAM tame mArI A saghaLI saMpatti vAparazo." ATaluM kahyA pachI, pAnakuMvara UbhI thaI, nIcI namIne teNe zeTha zAMtidAsanI caraNaraja lIdhI, ane vIjaLInI jhaDapathI teNe tyAMthI cAlavA mAMDyuM. pAnakuMvaranI dAsI zalAkA bapora pachI traNeka vakhata zeTha zAMtidAsanA ghare AvI. dareka vakhata te betraNa poTalAo ApI gaI.. jeTalI saMpatti pAnakuMvara taraphathI maLI, ethI beghaNI bIjI saMpatti umerIne zeTha zAMtidAse amadAvAdamAM traNa maMdiro baMdhAvyAM, temAMya ciMtAmaNinA maMdiranuM sthApatya ane zilpa jovA to dUra dUranA dezothI yAtriko AvatA hatA. amadAvAdamAM gAMdhIroDa para oLakhAtuM "pAnakora nAkA' nAmanuM sthaLa nartakI pAnakuMvaranI prakhyAtinuM pramANa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanA bajAramAM zeTha balabhadranuM mAna prakhyAta. zeTha balabhadranI mAlikInAM cAra cAra vahANa. prabhAsa pATaNathI mAMDI TheTha dakSiNa bhAratanAM judAM judAM baMdaro sudhI balabhadranAM vahANo saphara kare. A sarvemAM balabhadranAM vahANonuM mukhya mathaka khaMbhAta. khaMbhAtamAM zeTha balabhadranI moTI vepArI koThI. zeTha balabhadranI netAgIrIvALI be vaNajhAro phare. eka vaNajhAra saurASTranAM gAmaDAMomAM phare, bIjI vaNajhAra kacchanAM gAmaDAMomAM bhame. dareka vaNajhAramAM dasabAra gADAM tathA vIseka UMTo rahe. mAlanI heraphera mATe gADAM ane UMTa upayogI hatAM. judA judA gAme vaNajhAra mukAma kare. taMbuo bAMdhavAmAM Ave. kApaDa, anAja, sonuM-cAMdI jhaverAtanI tathA tejAnA ane gharavakharInI cIjavastuonI dukAno maMDAya. temAM ya rezamI kApaDa mATe to A vaNajhAranI nAmanA hatI. kALanI gatine koNa kaLI zakyuM che? zeTha balabhadranA bhAgyacakranI gati palaTAI. zeThanuM eka vahANa cAMciyAoe lUTyuM. malabArathI mAla bharIne AvatuM bIjuM eka vahANa dariyAnA tophAnamAM phasAyuM. teNe lIdhI jaLasamAdhi. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zAMtidAsa nagarazeTha trIjuM vahANa kaccha jatAM dariyAmAM DUbyuM. cothA vahANa vize to aphasosa ja karavo paDe. vahANanA khalAsIo vacce vikhavAda thayo. vikhavAda kaMI bajAramAMthI vecAto ocho maLe? vahANamAM vepArIono mAla ghaNo kImatI hato. jhaverAta ane sonuM! dAnata bagaDI. dariyA vacce vahANa cAle, vahANamAM khalAsIoe talavAro, bhAlAo, parazuo... hathiyArono upayoga karavA mAMDyo. koI eka khalAsIne evI kumati sUjhI ke teNe vahANano kUvAthaMbha bhAMgyo. bIjA khalAsIe vaLI sukAnanA karyA kakaDA. vahANanA saDhanA to cIrecIrA thaI gayA. vahANanA pATiyAmAM bAkorAM koNe pADyAM e to uparavALo jANe paNa vahANa badhA khalAsIone laIne DUbyuM! kusaMpanAM phaLa kevAM hoya? dariyAmAM vahANonA hAla AvA thayA, tyAre pelI vaNajhAronI pAyamAlI vize to kaMI kahevA jevuM ja nathI. saurASTramAM dhADapADuoe zeThanI eka vaNajhArane lUMTI to lIdhI, paNa vaNajhAranA mANasone lohIluhANa karI nAkhyA. kacchamAM pharatI vaNajhAramAM vaLI saradAranuM ekAeka avasAna thayuM. badhAMnuM evuM kahevuM hatuM ke vaNajhAranA ja koI AdamIe saradAranuM khUna karyuM. vaNajhAra vikherAI gaI. A saghaLuM traNacAra mahinAmAM thaI gayuM. muzkelI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 37 Ave che tyAre te kaTaka banIne tUTI paDe che. 1 vAgyA para pATu! e kahevata mujaba zeTha balabhadranI amadAvAdavALI peDhI para thayo takAdo. nagaranA je je mANasoe potAnA paisA peDhIe amAnata tarIke mUkyA hatA, teo ekasAthe potAnI thApaNa pAchI levA doDI AvyA. zeTha balabhadra to gharabahAra nIkaLe ja nahi. tene lAgyuM ke jIvavA karatAM marI javuM sAruM. e AkhI rAta zeTha balabhadra UMdhyA nahi. Akhare temaNe dUdhathI kaToro bharyo. kaTorAnA dUdhamAM jhera bheLavyuM. dUdhanA kaTorAne hAthamAM laI gaTagaTAvatAM pahelAM teo kyAMya sudhI sUnamUna besI rahyA. jIvana ane mRtyu vacce teo ghaDIonI gaNatarI karI rahyA hatA. tyAM temaNe pagalAM sAMbhaLyAM. are! bAraNAM zuM ughADAM hatAM? hA, bAraNAM ughADAM ja hatAM. bAraNAM baMdha karavA jevuM kyAM kazuM rahyuM hatuM? to zuM gharamAM nokara-cAkara na hatA? nA, nokara-cAkarane to zeThe rajA ApI dIdhI hatI. zeThANIne to be saMtAno sAthe piyara mokalI dIdhAM hatAM. duHkhamAM bhAgIdAra thaI zake evA koI mANasane Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha zeThe potAnI pAse rAkhyo na hato. zA mATe rAkhe? zeThe potAno mAraga nakkI karI dIdho hato. ane maMda maMda pagalAM saMbhaLAI rahyAM. zAla oDhIne e vyakti zeThanA oraDAmAM AvI. teNe kahyuM : "zeTha balabhadra...!" balabhadra dRSTi karI. AvanAra vyaktine temaNe oLakhI. teo Azcarya sAthe bolI UThyA : "zeTha zAMtidAsa, AvI madharAte tame atyAre mAre ghare?" - "hA, A madharAte huM tamAre ghare Avyo chuM. huM jANuM chuM, madharAte ja tamane jhera pIvAnuM sUjhe. zeTha balabhadra, tamane nathI lAgatuM ke huM samayasara AvI pahoMcyo chuM. tamArI sanmukha zAno kaToro che?' zeTha balabhadra cUpa rahyA. temanI AMkhamAMthI sAta sAta pAtALanAM pANI vahI rahyAM hatAM. zAMtidAse kahyuM : "balabhadra, ApaghAta karavo e to kAyaratA che. potAnA puruSArtha para jene vizvAsa nathI te ApaghAta karavAnuM vicAre." paNa zeTha, huM to atyAre mRtyu pAmelo ja chuM. jenuM maraNa thayuM, te vaLI puruSArtha zuM karI zake?' ahIM ja tamArI bhUla thAya che. jIvanamAM AMdhI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 39 Ave, vaMToLa cage, tophAna jAge. tethI zuM himmata hArI javuM? hA, jhUkI javAnuM. TaTTAra rahIe to tUTI jaIe. AMdhI ane tophAna kaMI kAyama rahetAM nathI. vaMToLa zamI jAya eTale tarata ja UbhA thavAnuM !' balabhadra ghaDIbhara kazuM ja bolI na zakyA. thoDIka kSaNo pasAra thaI, ne temaNe kahevA mAMDyuM : "zeTha, mArI pAse evuM kazuM ja nathI jene have huM mAruM kahI zakuM." che, zeTha! tamArI pAse che." "zuM che?' - "maitrI...!' zAMtidAsa bolI UThyA. teo balabhadranA mukhane apalaka AMkhe joI rahyA. temaNe jaNAvyuM : "zeTha, vipattimAM madada kare e ja sAco mitra." hRdayanA UMDANamAMthI zabdo nIkaLatA hoya ema balabhadre pUchyuM : "zeTha, tame mane madada karazo?' huM je kaMI karuM te madada nahi, dharma che, mitradharma!' vAtAvaraNamAM thoDI vAra sudhI pAchI zAMti chavAI rahI. zeTha, kAle savAre peThI ughADIne gAdI para besajo. vepAra kheDavA tamane paisA maLI raheze." "paraMtu...paraMtu...." balabhadra kaMI bole tyAM vacce ja zAMtidAse kahyuM : "tamAre keTalA rUpiyA joIe che? lAkha, doDha lAkha, be lAkha....! zeTha, huM rUpiyA laIne ja ahIM Avyo chuM." Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zAMtidAsa nagarazeTha - zAMtidAse oDhelI zAla heThaLathI be hAtha bahAra kADhyA. baMne hAthamAM nANAMkothaLIo hatI. temaNe kahyuM : "atyAre eka lAkha rUpiyA mArI pAse che. te huM tamane ApuM chuM. kAle savAre bIjA be lAkha tamane maLI jaze. ane.." zAMtidAsa bolatAM aTakI gayA. temaNe hAthamAM rahelI nANAMkothaLIo nIce mUkI dIdhI. balabhadranA khabhe hAtha mUkI temaNe jaNAvyuM : "balabhadra, meM tamane nANAM ApyAM che e vAta ApaNe be ja jANIe. ApaNA munImone paNa A vAtanI jANa thavI nA joIe." zAMtidAse pelA kaTorAmAM rahelA dUdhane bArI bahAra DhoLI dIdhuM. - have to amadAvAdanA bajAramAM vepArIo mATe Azcarya hatuM; teo chAnI chAnI vAto kare. "balabhadra ATalA badhA rUpiyA lAvyo kyAMthI?' mahinAmAM to balabhadranI peDhI gAjatI thaI gaI. cha mahinA pasAra thayA, ne kacchanA vahANavADAmAMthI eka sAthe navAM be vahANa balabhadra kharIdyAM. zeThANIe zeThane salAha ApI : "ApaNe vaNajhAro calAvavI nathI. pArakA kaMI kamAIne nA Ape. ApaNA potAnA bAvaDAnA baLe je puruSArtha thaI zake e ja sAco.' zeThANInI salAha zeThe mAnI lIdhI. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 41 Ama, ekAda varSa pasAra thaI gayuM. balabhadra vicAre, eka gojhAruM svapna AvyuM ne vatI paNa gayuM...!" divALInA dIvaDA jhagamagyA. besatA varSanA divase navA copaDAmAM sAthiyA dorIne temanI pUjA karI. lAbha pAMcamane divase savAre balabhadra zeTha zAMtidAsane ghare gayA. vepAra vize thoDIka vAto karI, ne pachI hAthamAM rAkhelA khalatAmAMthI eka pachI eka pAMca nANAMkothaLIone kADhIne temaNe zeTha zAMtidAsanI AgaLa mUkI. temaNe kahyuM : zeTha, tame mane je nANAM dhIryAM hatAM te pAcho ApuM chuM." - "meM kaMI pAchAM levA mATe tamane nANAM ApyAM na hatAM. zeTha, A nANAM tame pAchAM laI jAva." ' "evuM na bane." be zeThiyAo vacce jabarI rakajhaka cAlI. Akhare teo eka bAbatamAM sahamata thayA. e saghaLAM nANAMno upayoga pAlitANA jatA mArge vAva tathA dharmazALAone banAvavAmAM vAparavA. zeTha balabhadra potAne ghare gayA. mAthA parathI pAghaDI utArIne zeThANIne ApatAM temaNe kahyuM : zeThANI, huM maMdiramAM jaIne roja prabhunAM darzana karuM chuM. paraMtu prabhu to zeTha zAMtidAsanA hRdayamAM ja Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zAMtidAsa nagarazeTha vase che. mane zAMtidAsamAM prabhuno sAkSAtkAra thayo." IzvaranAM darzana AMkhathI nathI thatAM, Izvarane zarIra nathI, tethI tenAM darzana zraddhAthI thAya che. [8] hA, have dilhInA takhta para hato bAdazAha jahAMgIra. gujarAtanA chellA sulatAna mujhaphapharazAhanA putra bahAdurazAhe amadAvAdamAM baLavo karyo. baLavAne to tvarAthI dabAvI devAmAM Avyo. paNa... A mojIlo bAdazAha amadAvAdanI mulAkAte Avyo. zaheramAM pravezavA mATe je divasa nakkI karyo hato enA karatAM be divasa vahelo te Avyo eTale kAMkariyA taLAva pAse bAdazAhano paDAva rAkhyo. be divasa pachI, nakkI karelA samaye hAthI upara besI rastAmAM rUpiyA veratAM jahAMgIre bhadranA killAmAM praveza karyo. e samaye dhULavALA rastA, pAtaLA thAMbhalAvALI dukAno ane vaLI zaheramAM traNa daravAjAvALo mukhya rastA uparanI dukAno paNa zaherane zobhAve nahi evI joIne bAdazAhane amadAvAda pasaMda na AvyuM. jahAMgIrane amadAvAda na gamavAthI teNe AgrA pAchA javAno Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha nizcaya karyo. amadAvAdano unALo A sahelANI bAdazAhane bahu vasamo paDyo. eka prasaMge uzkerAIne te bolI UThyo : "A zaheranA sthApakane A jagyAmAM evuM te zuM saundarya dekhAyuM ke ahIM zahera vasAvyuM? ahIM pavana garama che, dhULa puSkaLa che, kUvAnAM pANI khArAM che, taLAvo dhobIoe sAbuvALAM karI mUkyAM che, zahera bahAra thoriyAnA kAMTAthI jamIna chavAyelI che, TAMkAnuM pANI zahera bagADe che. A zahera to gardAbAda (dhULiyuM) che, have huM ene zamumistAna (garama pavanavALuM) ke bImAristAna, ke jhakumadAra (kAMTAvALuM) ke jahannamAbAda (naraka) kahuM chuM !' - zeTha zAMtidAsane bAdazAha jahAMgIranA uzkerATanA samAcAra maLyA. teo jahAMgIrane maLyA. jahAMgIra amadAvAdamAM rokAI jAya evA kAryakramo temaNe goThavavA mAMDyA. tyAM pAcho varasAda verI banyo. dhodhamAra varasAda! satata pAMca divaso sudhI varasAdanI helI! badhe jaLabaMbAkAra! Akhare varasAde khamA karI. ane daseka divaso pachI jahAMgIre AgrA javA pharamAna karyuM. AgrA tarapha bAdazAhanA rasAlAne nIkaLavAnA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zAMtidAsa nagarazeTha 'dilhIthI prabhAtanI AgalI rAte samAcAra maLyA : begama nUrajahAM padhArI rahyAM che!' jahAMgIranA Azcaryano koI pAra nahi. e to nUrajahAMe jaNAvyuM ke amadAvAda AvavA mATe nimaMtraNa zeTha zAMtidAse ApyuM hatuM. bAdazAha jahAMgIranA mAmA tarIke zeTha zAMtidAse zAhI saMbaMdha bAMdhyo hato, pachI temanA saMdezAne koNa na mAne? zeTha zAMtidAse bAdazAhane jaNAvyuM : 'chellAM ghaNAM varSothI amadAvAda yuddhonuM bhoga banatuM AvyuM che. yuddhone lIdhe amadAvAdanI AbAdI ghaTI. yuddhone kAraNe amadAvAdanI zobhA naSTa thaI.' temaNe bAdazAhane amadAvAdanI ronaka pharI pAchI vadhAravA salAha ApI. sarvaprathama bhadranA killAnI marAmata karavAmAM AvI. A mahelane eka evo jharUkho banAvyo, jyAM jahAMgIra niyamita bese, ne te jAheramAM nyAya Ape. amadAvAdanI bIjI imAratonuM samArakAma paNa karavAmAM AvyuM. amadAvAdanA rastAone vizALa banAvavAmAM AvyA. amadAvAdamAM kalAtmaka daravAjAo racavAmAM AvyA. amadAvAdamAM judAM judAM sthaLoe bagIcA banAvyA, bagIcAmAM phuvArAonI racanA karI. jANo cho? 'kAraMja'no zo artha thAya? 'kAraMja' Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha 45 eTale phuvAro. bhadranA killA sAme evo phuvAro hato jemAMthI ghaNI UMce sudhI judA judA raMgovALI pANInI dhArAo UDatI hatI. sAbaramatInA kinAre eka AlIzAna mahela bAMdhavAmAM Avyo. A mahelanI pharate ramya udyAna. jahAMgIra ane begama nUrajahAMe to bAdazAhI jIvananAM saghaLAM baMdhano choDIne sAmAnya mANasa mAphaka moja mANavA mAMDI. amadAvAda ane amadAvAdanI AsapAsanAM sthaLoe temaNe gADAmAM besIne pharavA mAMDyuM. koI koI prasaMge jahAMgIra pote gADuM hAMke. zAhIbAganI pAsenA rustama bAgathI sAbaramatInA pravAhamAM vahANamAM besIne bhadra sudhI jaLavihAra paNa karyo jahAMgIre amadAvAdamAM eka TaMkazALA zarU karI. te kALupuramAM hatI. temAM sikkA paDAvyA. A sikkA para AvA zabdo kotarelA hatA : "rAjyanA teramA varSamAM jahAMgIranI strI nUrajahAM amadAvAdanI strI sUbedAra." Ama, bAdazAha jahAMgIra dvArA amadAvAdamAM pANInA pravAha peThe dhana kharcAtuM hatuM. A saghaLuM dhana tAtkAlika dilhIthI ochuM maMgAvI zakAya ? zeTha zAMtidAsa bAdazAha jahAMgIrane dhana dhIratA hatA. zeTha zAMtidAsanA munIma ja jANatA hatA : "bAdazAha jahAMgIrane kula pacAsa lAkha rUpiyA dhIravAmAM AvyA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zAMtidAsa nagarazeTha hatA. kALupura TaMkazALamAM sonAnA sikkA paDAvavA eka so maNa sonuM dharavAmAM AvyuM hatuM!' dilhInA bAdazAhane paNa nANAM dhIranAra zeTha zAMtidAsanI saMpatti vize koI kalpanA karI zakatuM na hatuM. hA, eka prasaMga keme bhUlI zakAya evo nathI. eka vAra jahAMgIre potAnA darabArIone potAnI kiMmata karavA kahyuM. bAdazAhanI kaI rIte kiMmata aMkAya? badhA gabharAyA. evAmAM zAMtidAsa zeTha AvI pahoMcyA. temaNe hAthamAM jhaverAta toLavAno kAMTo lIdho. kAMTAmAM baMne bAjue jhaverAta ane ratI mUkI. temaNe kahyuM : kiMmata thaI gaI." navAI pAmato jahAMgIra bolyo, "kaI rIte, mAmA?' zAMtidAse kahyuM : "juo ne, Ama to ApaNe badhAM mANaso sarakhAM chIe. paNa Izvare ApanAmAM eka ratI bhAgya vadhAre mUkyuM, eTale Apa bAdazAha banyA. amane Izvare e ratI na ApI eTale AvA rahyA. eTale ApanI kiMmata eka ratI, jahAMpanAha!" jahAMgIra e sAMbhaLatAM hasI paDyo. zAMtidAsanI caturAI upara e khuza thayo ane pahelAM karatAM paNa temane vadhu mAna ApavA lAgyo. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] dilhImAM bAdazAhano killo. AlIzAna killAmAM bhavya darabAra, vidvAna ane mutsadI vajhIro darabAramAM potapotAnA sthAne beThA che. phojanA zUravIra senApatio darabAramAM hAjara che. pratiSThita amIro gaurava sAthe beThA che. dilhI, AgrA, lAhora ane hindustAnanAM anya zaheromAMthI AvelA pratiSThita puruSone paNa darabAramAM sanmAnita sthAne besADavAmAM AvyA che, temAM koI kavio che, koI itihAsa-lekhako che to koI kalAkAro paNa che. jemanI khetI moTI ane jeo khUba pAkanuM utpAdana kare che evA kheDUto, moTo vepAra che evA tathA jemane moTo udyoga che evA dhanapatio paNa tyAM upasthita che. A darabAramAM bIjAM badhAM kAryo pUrAM thaI gayA pachI eka vajhIra UbhA thayA. temaNe prathama bAdazAha jahAMgIrane viveka sAthe kuranisa karI. pachI temaNe kahevA mAMDyuM : "jahAMpanAha jahAMgIra eka vizALa nagara tarIke pATanagara dilhIne gaurava Ape che. eka suMdara nagara tarIke bAdazAha AgrAno Adara kare che. A baMne nagaro jevuM ja bhavya ane ramya nagara che amadAvAda, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zAMtidAsa nagarazeTha ane nagara amadAvAdamAM gaurava samA che zeTha zAMtidAsa. zeTha zAMtidAsa amadAvAdanA eka prAmANika zreSThI che. prAmANika puruSArtha karIne temaNe aDhaLaka dhana prApta karyuM che, ane paropakArI kAryo mATe temaNe pAra vinAnuM dhana vAparyuM che. dilhInA zAhI kuTuMba pratye temane vaphAdArI che, ane temaNe zAhI kuTumbanI snehabharI sevAo karI che. zahera amadAvAdanA nagarazeThano khitAba temane ApavAmAM Ave che..!" jyAM zAMtidAsa beThA hatA tyAM teo UbhA thayA. be chaDIdAro zeTha pAse gayA. zeThanI baMne bAjue teo UbhA rahyA. vajhIra pote zeTha pAse gayA ane teo temane sanmAnapUrvaka jahAMpanAha jahAMgIra pAse laI gayA. zeTha zAMtidAse jahAMpanAhane vaMdanA karI. siMhAsana pAse eka rAjasevaka Ubho hato. bhabhakAbharyA zAhI pozAkamAM te sajja hato. teNe hAthamAM tATa mAphaka DhAla pakaDI hatI. DhAla para rezamI rUmAla pAtharyo hato. ane DhAla para kotaraNIvALI rUpAnI suMdara bhUMgaLI hatI. bhUMgaLImAM amadAvAdanA nagarazeTha tarIkenA khitAbano khata hato. jahAMpanAha jahAMgIre e khata zeTha zAMtidAsane vidhisara Apyo. ' tyAre rAjakhaMDanI sAme UMce AvelI aTArImAM beThelAM begama sAhebA nUrajahAMnA mukha para prasannatAnuM smita ramI rahyuM hatuM. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha itihAsanA pAne mAtra rAjA-mahArAjAonI kathA ja lakhavAmAM Ave? kavio, kalAkAro, kasabIo, sAhasiko, hunnara calAvanArA udyogapatio ane vepArIonAM nAma paNa itihAsane pAne suvarNa akSare aMkAya che. AvuM suvarNa akSare lakhAyuM che nAma zAMtidAsa nagarazeThanuM. 49 samayanAM vaheNa vahetAM ja rahe che. itihAsanA pAne keTalIka noMdho e prasaMgonuM smaraNa Ape che. jahAMpanAha jahAMgIre amadAvAdamAM sUbA tarIke zAhajAdA zAhajahAMnI nimaNUka karI hatI. tyAre begama mumatAja paNa amadAvAdamAM ja rahe. zAhIbAgamAM baMdhAvelA pelA AlIzAna mahelamAM rahe. A e ja mahela, aMgrejonA amala daramyAna tyAM kamiznaro rahe. kavivara ravIndranAtha TAgoranA moTA bhAI vijendranAtha kamiznara tarIke A mahelamAM rahyA hatA. e prasaMge potAnA bhAInA mahemAna tarIke kavivara ravIndranAtha amadAvAda padhArelA ane e mahelamAM rahyA hatA. e mahelamAM kavine rAtre nidrA na AvI. temaNe tyAre eka vArtA lakhI. vArtAnuM mathALuM. 'bolato paththara.' AvuM che e mahela vizenuM eka smaraNa. pachI to gujarAta rAjyanI racanA thatAM e mahela gujarAtanA rAjyapAlo mATenuM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha rAjabhavana banyuM. gAMdhInagaramAM navuM rAjabhavana racAyuM tyAM sudhI saghaLA rAjyapAlo ahIM rahyA hatA. 50 hA, zAhajAdA zAhajahAM amadAvAdamAM sUbA tarIke rahe, zAhajahAMe potAnI yuvAnIno zAhajAdA tarIkeno uttama samaya amadAvAdamAM ja gALyo. zAhIbAgamAM te rahe. amadAvAdanA zAhI saradAra asaphakhAnanI putrI prasiddha arjumaMdabAnu-mumatAjha mahAla begama enI sAthe ja ahIM rahetI hatI. ene to e samaye sAsaruM ane piyara baMne amadAvAdamAM ja hatAM. sane 1818mAM jAnyuArInA AraMbhamAM zAhajahAMe amadAvAda choDyuM, teo sakuTuMba AgrA jaI rahyA hatA. rastAmAM dAhoda mukAme 2sAlAne rokAI javuM paDyuM. ahIM oNkTobaranI 24mI tArIkhe mumatAjha mahAle auraMgajhebane janma Apyo. Ama, mogalAIno sarvathI moTo ane sarvathI custa samrATa A duniyAnuM teja jotAM pahelAMnA nava mAsanA samaya sudhI amadAvAdanA vAtAvaraNamAM rahelo. e bAdazAhano saMgIta vagere kalAono virodha, karakasara, vagere keTalIka Tevo amadAvAdI svabhAvanI asarane to AbhArI nahi hoya? zeTha zAMtidAsanA vaMzajo Aja paNa amadAvAdamAM nagarazeTha tarIke oLakhAya che. Aje amadAvAdamAM kalekTaranI kacerIne aDoaDa je sthAna nagarazeThano varaMDo' tarIke oLakhAya che tyAM zAMtidAsano bhavya Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtidAsa nagarazeTha prAsAda hato. aDhaLaka dhana emaNe ane emanA vArasoe bheguM karyuM hatuM. zAhajahAMno dIkaro murAda eka vAra bhIDamAM AvI gayo, tyAre teNe zAMtidAsanA dIkarA lakSmIcaMda pAsethI sADApAMca lAkha rUpiyA uchInA lIdhA hatA. zAMtidAsanA vArasomAM ghaNA puruSo thaI gayA. temAM hemAbhAI agara himAbhAI zeTha ane temanA dIkarA premAbhAI zeThanAM nAma jANItAM che. himAbhAI zeThe sArAM dAna karyA hatAM, vidyAne khUba uttejana ApyuM hatuM. amadAvAdamAM emanA nAma uparathI cAlatuM himAbhAI insTiTyUTa jANItuM che. emanA dIkarA premAbhAIne to Aje amadAvAdanA premAbhAI hola uparathI sahu koI oLakhe che. amadAvAda madhye Avelo prema daravAjo" paNa temanI khyAtinI zAkha pUre che. dharatImAM UMDAM mULa nAkhela ghaTAdAra vRkSa kALanA vaMToLamAM UkhaDI paDe, paraMtu satkarma dvArA meLaveluM nAma kadI bhUMsAtuM nathI. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta itihAsakathAmALA [gujarAtanI gauravabharI pratibhAo vize kathA nirUpatI 12 pustikAo) lekhaka kanaiyAlAla jozI kumAra vijaya 2. vanarAja cAvaDo 3. lAchI chI paNa 4. mInaLadevI 5. vastupALa tejapALa suMdara sodAgara kaMthaDI mahArAja 8. kumAra mULarAja: kumArapALa hemacaMdrAcArya 11. dayAnaMda sarasvatI 12. zAMtidAsa nagarazeTha prakAzaka : gUrjara graMtharatna kAryAlaya ratanapoLanAkA sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda-380001 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta itihAsa kathAmALA kumAra vijaya vanarAja cAvaDo kiMthaDI mahArAja kumAra mULarAja lAchI chIpaNa mInaLadevI kumArapALa hemacaMdrAcArya vastupALa-tejapALa suMdara sodAgara dayAnaMda sarasvatI