Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Konum annum 1K wonin E3 QADI:1.amdamin E / zrIlabdhisUrIzvarajainagranthamAlAyAzcaturiMzattamo maNiH [34] / munivarazrIcandravijayajI-viracitA zAntizloka-TIkA LUONNOND EN IK M tathA MUTLUMIDELIKATION CHAIN STIKS IKEA BEATRINEX UNID ajnyaatktRk-anymtduussnnm| OD NAJIKUTA sampAdakaH saMzodhakazca AcAryadevazrImadvijayalabdhisUrIzvaracaraNacaJcarIka: vikramavijayo muniH pU. pAThakapravarazrutabhaktazrImadjayantavijayajIgaNivaropadiSTa - svamAtuH gaMgAvena AtmArAmazreyo) pUnAkempanivAsI mohanalAla tathA cInubhAI ityetAbhyAM vitIrNArthasAhAyyena AIMERIKIMAMALINETRINAIL chANisthazrIlabdhikharIzvarajainagranthamAlA-kAryAdhikAriNA / jamanAdAsAtmaja-candulAlena prakAzitam a Kombanin 1 K ODIJE:30MINUID=123 TOIMITIDEST For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIlabdhisUrIzvarajaina granthamAlAyAzcatustriMzasamo maNiH [34] munivarazrIcandravijayajI - viracitA - zAntizloka - TIkA tathA ajJAtakatRkaM - anyamatadUSaNam / ++---- sampAdakaH saMzodhakava AcAryadevazrImadvijayalabdhisUrIzvaracaraNacaJcarIkaH vikramavijayo muniH pU. pAThaka pravarazrutabhakta zrImadjayantavijayajIgaNiva ropadiSTa svamAtuH gaMgAbena AtmArAmazreyorthaM pUnAkempanivAsI mohanalAla tathA cInubhAI ityetAbhyAM vitIrNArthasAhAyyena ru chANisthazrIlabdhisUrIzvarajainagranthamAlA - kAryAdhikAriNA jamanAdAsAtmaja - candulAlena prakAzitam vIra saM0 2480 * vikrama saM0 2010 * Atma saM0 58 pratinAM paJcazatam Poper For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - prakAzaka:candulAla jamanAdAsa zAha saJcAlaka, zrIladhisUrIzvara jaina granthamALA chANI ( jI. vddodraa.)| mudrakaH zA. gulAbacaMda lallumAI, zrI mahodaya prInTIMga presa, dANApITha-bhAvanagara. For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAsaMgika zAntizloka - saTIka ane anyamatadUSaNa nAmaka ce nAnakaDAM granthono A saMpuTa, vidvAnonA karakamalamAM samarpita karatAM Ananda thAya che, 'sakalakuzalavallI' e. padathI zaru thatI zAntinAtha bhagavAnanI eka zlokAtmikA stuti, jaina samAjanA kriyArasikomAM sArI rIte jANItI che. zrIjinamandiramAM caityavandananA prAraMbhe, sAMjanA pratikramaNAvasare prAraMbhamAM karAtA caityavandananI pUrve tema ja anya prasaMgoe paNa karAtA caityavandanAvasare, pahelAM mA stuti bolI te pachI caityavandana bolavAno rIvAja, lagabhaga rUDha thayelo jovAmAM Ave che. A stutinA kartA koNa che ? e hajI sudhI to amArA jANavAmAM AvyuM nathI. kartAe A eka ja svataMtra stuti banAvI ddaze ke koI prandhanA maMgalAdi rUpamAM A stuti banI daze te paNa sAdhananA abhAve jANI zakAyuM nathI. game tema ho, A stutino Adara tapAgacchamAM to ekasarakho jovAya che, eTale ema paNa saMbhavI zake ke AnA kartA tapAgacchIya paraMparAnA koI vidvAn hoya ! arthAvagamanI dRSTie subodha lAgatI yA stuti upara TIkAnI ke vivecananI koI kRti hoya e sAmAnyatayA khyAlamAM paNa na Ave evI hakIkata che. jyAre A atra mudrita karAyelI vyAkhyAnI prati amArA avalokanamAM AvI tyAre amane sAnanda Azcarya thayuM. barAvara avalokatAM nirukti ane vyAkaraNanI keTalIka carcAone avalaMbIne A vyAkhyAmAM vyAkhyAkAre stutino artha karavAno bodhaka prayatna karyo che e jaNAtA, zabdazAstranA For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAthamika abhyAsIone upayogI thaze tema dhArI, tenA prakAzanano amAro A prayatna che. padaccheda, padArthokti, vigraha, vAkyayojanA ane AkSeponuM samAdhAnaH vyAkhyAnAM e pAMce lakSaNo A nAnakaDI vyAkhyAmAM paNa granthakAre jAlavyAM che, e emanI vidvattAnuM sUcana kare che. A pratinI sAthe ja vyAkhyAno gujarAtI-stabaka (Tabo) paNa sAthe hato,te ahIM mudrita karyo nathI. __A vyAkhyAnI eka mAtra prati amArA hAthamAM AvI che. munizrI jazavijayajI ane munizrI cAritravijayajI zrIkezarIyAjI tIrthanI yAtrAe jatAM, DuMgarapura gayA hatA. tyAMnA upA. zrayanA eka khUNAmAM hastalikhita prationo eka Dhagalo paDelo hato, te tyAMnA saMghanI anumatithI temaNe laI lIdho. ahIM khaMbhAta AvI tenuM nirIkSaNa karatAM, aneka prationI jema A prati paNa jovAmAM AvatAM, pU. munizrI vikramavijayajI mahA. rAjane batAvI. AnI viralatA ane viziSTatAne lIdhe, tenuM prakAzana karavAnI icchAthI pAMDulipi karI lIdhI. te Aje A svarUpamAM vAMcakonA karakamalamAM sAdara thAya che. AmAM AvatAM avataraNono sthalanirdeza karavAno paNa yathAzakya prayatna karavAmAM Avyo che. vizeSa mAhitI ApavA keTaleka sthale pAdanoMgha paNa mUkI che. challe vyAkhyAmAM AvatAM avataraNonA kartA ane sthAnano nirdeza karatI sUcI paNa joDavAmAM AvI che. __ 'sakalakuzaleti zAntikAvya-vyAkhyAnakaM samAptamupanIta zrIcandravijayena zrImadamastu' evA vyAkhyAnA aMtabhAgamAM, vyAkhyAkAre karelA ullekha uparathI, A vyAkhyAnA kartA 'zrIcandravijaya' nAmaka koI vidvAna munivara che, ema spaSTa jaNAya che. zrIcandravijaya e nAmanA traNa munivaro tapAgacchamAM thayA che. e traNeya munivaroe gujarAtI padyaracanA karelI che. For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praNemAMnA koIe paNa, saMskRtAdi anya bhASAmAM, racanA karI hoya tevo ullekha amArA jovAmAM to hajI sudhI Avyo nathI. A traNe munivaronI paraMparA ane racanA nIce mujaba che. 1 akabarapratibodhaka jagadguru zrIhIrasUrIzvarajI mahA. rAjanA ziSya kalyANavijaya-ziSya sAdhuvijaya-ziSya jIvavijaya-ziSya candravijaya. emaNe 'dhannAzAlibhadra copAi' banAvI cha. A copAinI kartAe svahaste dhorAjI nagaramAM lakhelI prata iDarano bAiono bhaMDAra-ke je have 'Atmakamala-labdhisUrIzvara-zAstrasaMgraha' evA iDaranA keTalAMka bhaMDAronuM ekIkaraNa karI pADelA nAme oLasAya che, temAM cha. 2 tapAgacchIya zrIRddhivijaya-ziSya ratnavijaya-ziSya candravijaya. emaNe saM0 1734 nA poSa zudi pAMcamanA divase 'jambukumAra rAsa' banAbelo che. 3 tapAgacchIya upAdhyAya lAvaNyavijaya-ziSya nityavijayaziSya candravijaya. emaNe 'sthUlibhadra kozAnA bAra mAsa' (13 DhAla, 67 kaDI) nAmaka kRti banAvI che. ___ A sivAya 'senaprazna 'mAM paMDitacandravijayakRta prazno cha, te A praNa paikInA ja koI haze tema lAge che. prastuta vyAkhyAkAre 'zrIcandravijayena' evA potAnA nAma: nirdeza sivAya vizeSa kazI mAhitI ApelI na hovAthI, teozrI A traNamAMnA kyA haze? te nirNita kara muzkela che. AtraNathI bhinna koI navA ja hoya ema paNa saMbhavI zake che. ukka traNeno sattAsamaya zrIvijayaprabhasUrijIno AcAryapadakAla (sUripada saM0 1710, kAladharma saM0 1749) che ema nizcita lAge che. A aMge vadhu mAhitI koI vidvAnne sAMpaDe to prakAzamAM lAvavA prayatna kare eva' sUcana che. For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaalihaanaaghaay' nmH| AtmakamalalabdhisUrIzvarasadgurubhyo namaH / munivarazrI candravijayajIviracita zAntizlokaH saTIkaH / sakala-kuzalavallI-puSkarAvartamegho, duritatimirabhAnuH kalpavRkSopamAnaH / bhavajalanidhipotaH sarvasampattihetuH, sa bhavatu satataM vaH zreyase zAntinAthaH // 1 // praNamya paramAM devIM, zAradAM zAstrapAradAM / zubhazlokasya zrIzAntaH,kiJcidvyAkhyA kromyhm||1|| tatrAdau saMkSiptavyAkhyAsa zAntinAtho, vo-yuSmAkaM, zreyase-kalyANAya vA muktaye bhavatu, kiM viziSTaH sa zAntinAthaH ! sakalakuzalavallIpuSkarAvartameSaH, punaH kiMviziSTaH ! duritatimirabhAnuH, punaH kiMviziSTaH ! kalpavRkSopamAnaH, punaH kiMviziSTaH ! bhavajalanidhipotaH, punaH kiMviziSTaH / sarvasaMpattihetuH, sa zAntinAtho bhagavAn yuSmAkaM [ satataM ] zreyase-kalyANAya bhavatviti / For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha vistaravyAkhyA tatra tAvad vyAkhyAlakSaNaM, yathA zlokaH-padacchedaH padArthoktivigraho vAkyayojanA,AkSepasya samAdhAna vyAkhyAnaM paJcalakSaNam // 1 // tataH paJcalakSaNAtmakAyAM vyAkhyAyAM prathamataH padacchedaH" sutiGantaM padam " (1-4-14) iti pANinIyasUtrAt, sutiGantAnAM padAnAmajAdisandhividhAnAt pRthakkaraNaM padacchedaH, tad rekhAcihato draSTavyaH, tathA teSAM padAnAmarthasyoktiH-kathana miti padArthoktistadyathA-'sakalamiti' kala zabdasaMkhyAnayoriti [hai. dhAtu. 768 ] kaladhAtoH pacAyaci ityac pratyayaH, strItvAca " ajAdyataSTApU" [pA. 4-1-4 ityAdi sarvatrApyavaseyam / kiJca, sAdhanavidhAnasUtrAdi nAtra likhyate vistarabhayAt , kalati kA karata iti kalA, yatkoza:-" kalA syAn mUlavivRddhau zilpAdAvaMzamAtrake SoDazAMze'pi candrasye*"ti vizvaH [ladvike zlo. 43] kalAbhiH saha sakalaM, 'tena saheti tulyayoga' [pA.2-2-28]iti bahuvrIhisamAsasiddhatvAt , sahasya sAdezaH, pUrvanipAtazca, vize(pya). nighnatvAt vAcyaliGgatvaM, yatkozaH-"samagraM sakalaM pUrNa (a. ko. kA. 3, zlo. 2155 )iti amaraH / kuzalamiti, zali calane ca [hai. dhA. 763 ] " pacAyac ", [3.-1-134 ] ko-bhUmau zalate (ti!) iti kuzalaM, yadvA kutsitaM zalati saMvRNotIti kuzalaM, yatkozaH-kuzalaM kSemamastriyAmi( a. ko. kA. 1, zlo. 266) tyamaraH, vallIti, valli saMvaraNe (hai.dhA.762) 'sarvadhAtubhyaH * kala nAkAlayoH kalA iti pUrNaH zlokaH / For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 im' [ u. 4 - 118] vallate saMbRNotIti valiH, latAnAmatvAddIrghatvaM strIliGgapratyayAzrayatvAt " DhANe " [ pA. 4. 1. 15. ]ti sUtrAt GIp, nadIvat nityastrItvAt, samaste'pi hRsvAbhAvo yato'bhidhAnaciMtAmaNihema candravyAkhyAyAM cAmarasa viprahavyAkhyAmara vivekaTIkAdAvapi dvirUpadarzanAt, tathaivAmarapANinIyavararucihemacaMdrAdInAM liGgAnuzAsaneSu strItvapratipAdanAcca kAvyaprayogAdiSvapi darzanAt, kiM bahunA ! yattu in pratyayalikhanaM tattvamara vivekaTI kA balAt, yaccoktaM" saMjJAsu dhAturUpANi pratyayAzca tataH pare, kAryAdvidyAdanubandhametat *kAryamuNAdiSu // 1 // [ ] tataH vallate saMvRNotIti vallI, yat koza: ' vallI syAdajamodAyAM vratatyAvapi ghoSitI 'ti medinI [ varga 28, zlo. 38] puSkara iti, puSaz puSTau [ hai. dhA. 57 ] puSaH kit' [ pA. u. 4-4 ] (iti) karanU, puSNAtIti puSkaraM yatkozaH - ' puSkaraM sarvatomukhamityamaraH ' [ a. ko. kA. 1, zlo. 474 ]:, Avarta iti vRtu vartane, [ hai. dhA. 908 ] bhAvatvAt ( bhAve' pA. 3. 3. 18. iti sUtreNa ) ghaJ, AvartanamityAvartaH yatkoza: ' Avarta ambhasAM bhrama' ityamaraH, [a. ko. kA. zlo. 478 ] yadvA puSkaramAvartayatIti puSkarAvartta iti, puSkarAvartanAmA meghaH, siddhAntaprasiddharUDhatvAt megha iti mihaM secane [ hai. dhA. 503 ] " pacAdyac " [ 3-1-134 ] mihatIti meghaH, yatkozaH - abhraM megho vArivAha ityamaraH, [ a, ko, kA. 1 6 " " 1 1 - abhidhAnacintAmaNau pR. 448 - vallate saMvRNoti valiH padipaThi iti i: bayAM vallI / * kaumudyAM tu zAstramu0 iti pAThabhedaH dRzyate / For Private And Personal Use Only "9
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ko. 157] duritamiti iNa gatI, kRdantatvAt( 3.3. 114 )iti sUtreNa napuMsake bhAve) 'ktaH', duSTamitamaneneti duritaM, yatkozaH"aho duritaduSkRtami "tyamaraH, [ kA. 1, va. 7, zlo. 261 ] timiramiti, tima ArdIbhAve hai. dhA. 15] (iSimadi0 u 1.15 iti sUtreNa) kiraca , timyatIti timiraM yat kozaH-tamisra timiraM tamaH ityamaraH, [a. ko. kA. 1, lo.443] bhAnuriti, bhAsi dIso [hai. dhA. 800 ] " dAbhAbhyAM nuH" [pA. u. 3. 32] mAtIti bhAnuH, yat kozaH--bhAnuhaMsaH sahasrAMzurityamaraH [a. ko. kA. 1, lo. 206] kalpa iti, kRpoG sAmarthya [ hai. dhA. bhvA. 912] 'kRpo rola' [pA. 8. 2. 18.] iti rephasya la: 'puMsi saMjJAyAM vaH' [pA. 3. 3. 118 ] kalpate iti kalpaH, yat kozaHkalpaH vikalpaH kalpAdiH saMvataH brahmavAsare, nyAye zAstravidhAviti" haimaH, [a. kA. 2, lo. 296 ] ovazcaut chedane, [hai. tu. 27] 'snuvazcikRt vRSibhyaH kit ' iti sazca [ u. 3.66 ] vRzcatIti vRkSaH, yadvA vRkSa varaNe [ hai. 8-32] vRkSatIti-vRkSaH-- iti kecit , yat kozaH-vRkSo mahIruhaH zAkhItyamaraH, [a. ko. kA. 2, zlo. 658] yadvA kalpaH-saMkalpito'rthaH, tasya vRkSaHkalpavRkSaH, janyajanakabhAvasambandhena SaSThIti yaugikazabdaH, yadukkaM hemacaMdreNa " yogo'nvayaH sa tu guNakriyAsambandhasambhavaH" iti, [ami. kA. 1, zlo. 2] yaugiko'pi devatarau rUDhatvAnmizraH, yat tatraiva mizrAH, punaH [" evaM ] parAvRttisahAyogAt" [a. kA. 1 zlo. 18 ] ityuktatvAca, 'paMcaite devataravo maMdAraH pAri For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAtakaH saMtAnaH kalpavRkSazce 'tyamaraH [ a. ko. kA. 1, zlo. 141] upamAnamiti, mAM mAne [ adA hA. 8] 'bhAve' [pA. u. 3. 3. 114] 'karaNe vA lyuT,' [pA. 3. 3. 117] anAdezazca " yuvoranAkAvi" [pA. 7-1-1]ti sUtrAt , upasAdRzyena mIyata-ityupamAna, yat kozaH-" upAsanne'dhike hIne sAdRzyapratiyatnayori "ti haimaH, " upamopamAnaM syAdi "tyamaraH, [kA. 2, zlo. 201] bhava iti, bhU sattAyAM, [ hai. dhA. 1] "pacAdyac" [ pA. 3-1-134 ] bhavatIti bhavaH, yat kozaH-- janmaharau bhavAvityamaraH, [a. ko. kA. 3, zlo. 2747 ] jalamiti, jalaN apavAraNe, [hai. cu. 120 ] jalatIti jalaM yat koza:-kamalaM jalamityamaraH, [a. ko. kA. 1, zlo. 472 ] nidhiriti, DudhAMgk dhAraNe ca, [ hai. cu. a. hA. 81 ] " upasarge ghoH kiH," [pA. 3-3-92 ] yadvA dhiMt dhAraNe [ hai. tu. 16 ] " saMpadAdibhyaH kkip" [pA. vA. 3-3-94 ], AgamAnityatvAt tuk , nitarAM dadhAtoti nidhiH, yadvA nidhIyata iti-nidhiH, yat kozaH-nidhi sevadhirityamaraH, [a. ko. kA. 1, zlo. 142 ] yadvA jalaM-nidadhAtIti jalanidhiH, (karmaNya. dhikaraNe ceti pA. 3. 3. 93 sUtreNa ) karmaNi kiH, yat kozaHratnAkaro jalanidhirityamaraH, [a. ko. kA. 1, zlo. 470] pota iti, pAz pavane [ hai. kyAdi. pvA. 11 ] (hasi0 u. 3. 86 iti-sUtreNa ) tan , punAtIti potaH, yat kozaH-yAnapAtre zizau potaH ityamaraH, [a ko. kA. 3, zlo. 2454 ] sarvamiti, For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suM gatau [ hai. dhA. bhvA. 25] saratIti-sarva, [ sarvani0 u. 1. 1530 iti sUtreNa ] aumAdiko va pratyayaH, sarvati vA iti sarvaH, [pA. 3-1-134. sUtreNAc ] yat kozaH-samaM sabamityamaraH, [a. ko. kA. 3, so. 2153] saMpattiriti, padic gatau [ hai. di. 113] " saMpadAdibhyaH kip" [pA. vA. 3-3-94 ] ktinoH samAvezazca-saMpadyata iti saMpattiH, yat kozaH- saMpattiH zrIzcetyamaraH / [a. ko. kA. 2, lo. 1631] heturiti, hiMT gativRddhayoH [ hai. svA. 10] " kamimanigAbhAhi. bhyazce "ti [pA. u. 1. 72 ] tun, hinotIti hetuH, yat kozaH-heturnA kAraNamityamaraH, [ a. ko. kA. 1, zlo. 271 ] sa iti, tanUyI vistAre (hai. dhA. 1] (pA. 3. 2. 178 iti sUtreNa) kip, (pA. vA. 6. 4.40 iti sUtreNa) na lope (pA.6.1.75 iti sUtreNa) tuk, yadvA 'tyajijitaniyajimyo Dit' [u. 1. 13] ityAdi pratyayena siddhaH, tanotIti tat , sarvAdistriliGgaH, puMbhAve prathamAyAM " tadoH saH sAvantyayo"ri [pA. 7-2-106]ti sUtrAt saH, bhavatviti, bhU sattAyAM, [ hai. dhA. 1 ] " AziSi liG loTau" [pA. 3-3-173 ] tatraiva ca " eruri "ti [pA. 3-4-86 ] testu, zeSaM svayamevojhaM, bhavatu, satatamiti, tanUyI vistAre hai. dhA. 1] (napuMsake bhAve 3. 3. 71 iti sUtreNa ) ktaH, saMtanyaste smeti *satataM yat kozaH * anudAttopadeza0 sUtreNa na lopaH 'samo vA. iti sUtreNa ca samo bAmalopaH ' iti / For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir satatAnAratetyamaraH, [ a. ko. kA. 1, ko. 130] va iti, yuSI sevAyAM [ hai. dhA. sau. 72] sautra dhAtuH, "yuSyasibhyAM madik, " [ pA. uNAdi. 1. 136 ] yuSyat iti yuSmad , sarvAdi liliMgaH, ghumAve dvitIyAdiSu 'bahuvacanasya basnasA' viti [ pA. 8. 1. 21 ] yuSmadorvasAdezAt "vaH," [pA. 8-1-21] zreya iti, zaMsU stutau ca [ hai. bhvA. 502 ] " aco yat", [pA. 3-1-97 ] iti kRdantapratyayAt, zaMsituM yogyaM zaSyaM, prakarSeNa zasyaM prazasyaM atizayArthe, taddhitazca "prazasyasya zraH" [pA. 5-3-60] iti zrAdezaH, atizayena prazasyaM zreyaH caturthaMkavacane ke zreyase, kozastu- "zreyo muktau zubhe dharme'ti [prazaste ca] vAcyavadi "ti medinI [varga. 32, zlo. 42], zAntiriti, zamU upazame [ hai. di. 86] zamanamiti zAntiH, (striyAM ktin , pA. 3. 3. 94 iti sUtreNa) bhAve "ktin " yatkozaH"zAnti bhadre-zame'haMtI "ti haimaH, [a. kA. di. zlo. 204] nAtha iti nAtha yAJcopatApaizvaryAziH-Su ca [ hai. dhA. 67] ( bhAve 3. 3. 18 iti sUtreNa ) ghan, nAthatIti nAthaH, yatkoza:-"patIndrasvAminAthAryA" ityabhidhAnaciMtAmaNiH[kA. 3, lo. 23] iti padArthoktayaH, atha vigrahavyAkhyAtatra vigraha iti kimiti cet "vRttyarthA'vabodhakaM vAkyaM 1. imAni trINi vAkyAni pANinIyaTokAyAM vartante / For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8 vigrahaH, " vRtistu " parArthAbhidhAnaM vRttiH, " varcate - zabdaH pravartate'nayeti vRttiH, " kRttaddhitasamAsaikazeSa sanAdyaMtadhAturUpAH pazcavRttaya" zva, ataH, samastAnAM padAnAM samAsAH, yathA sakalAni ca tAni kuzalAni ca sakalakuzalAni karmadhArayaH sakalakuzalAnyeva vallayaH sakalakuzalavallyaH karmadhArayaH, vallaya iva - vallayaH, sakalakuzalavallayastatpuruSaH, puSkaraM AvartayatIti - puSkarAvartastatpuruSaH puSkara varttazcAsau meghazca puSkarAvarttameghaH karmadhArayaH sakalakuzalavallInAM pariSecako megha iva meghaH sakalakuzalavallIpuSkarAvarttameghastatpuruSaH, yAjakAdibhyazceti gaNagrahaNAt poSyapoSakabhAva saMbaMdhAt SaSThIsamastatvaM, duritAnyeva timirANi duritatimirANi karmadhArayaH, duritatimirANAM nAzako bhAnuriva bhAnuH duritatimirabhAnustatpuruSaH, kalpavRkSasyopamAnaM yasya sa kalpavRkSopamAnaH bahuvrIhiH, bhava eva jalanidhiH bhavajalanidhiH karmadhArayaH, bhavajalanidhau pota iva potaH bhavajalanidhipotastatpuruSaH, sarvA cAsau saMpattizca sarvasaMpattiH karmadhArayaH, sarvasaMpattyA hetuH sarvasaMpattihetuH tatpuruSaH, itaH kartRkarma - kriyopadeSvasamastatvamate ca zAntizvAsau nAthazva zAntinAthaH karmadhArayaH, iti vigrahavyAkhyA / atha vAkyayojanA - kiM vAkyamiti padAnAM samUho " vAkyaM syAdyogyatAkAMkSAsssattiyuktaH padozcaya " iti sAhityadarpaNa: [ pa 2, zlo. 1], * vAkyatAprayojakaparasparapadasaMbandhakaraNamityarthaH / For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAkyasya yojanA melanaM kartR kriyAsaMbaMdhapadairiti vAkyayojanA. 'nvaya ityarthaH, " svataMtraH karte" [pA. 1-4-54 ]ti vacanAt kartRpadasyAdau grahaNamiti dik , sa zAntinAtho naH zreyase bhavatu iti zeSANi kartRvizeSaNAnItyAdi svayamUhyamiti vAkyayojanA / athAkSepasamAdhAnAtmakA vyAkhyA nanu kathaM sa zAntinAtho'smAkaM zreyase bhaviSyatyanena kutra kasya vA zreyaH kRtamityAkSepaH, satyaM, yataH garbhasthenApi yena bhagavatA dezotpannamazivamupazamitaM tataH zAntinAmatvaM, yaduktaM zatasaptatitisthAna-prakaraNe-" saMti karaNAu saMti dese asivovasamakaraNA" tti [ gA. 16 ] somatilakasUriNA [ zAntikaraNAt tu zAntiH deze azivopazamakaraNAt iti ] tathA ca zAnticaritre'pa 'mahAntamazivaM tasminnAsIt pUrva pure tadA, saMjAto mAndyadoSeNa lokasya pralayo mahAn // 1 // gandhadvipasya gandhena dantinAM madavat kSaNAt / upazAntaM tadazivaM prabhAvAd garbhagaprabhoH // 2 // tatazca cintitaM tAtajananIbhyAmado hRdi prabhAvo'yama[nI]dRkSaH sUnogarbhagatasya nau // 3 // iti [pra. 6 zlo. 24-25-26] tatraiva ca nAmakaraNaprastAve, dvAdaze ca dine rAjA bandhuvargamazeSakaM bhojayitvA gauraveNa tat samakSamado'vadat // 1 // bamvA'zivazAntiryadasmin garbhAgate jine, tadasya sutaratnasya zAnti mAstu sundaram // 2 // [pra. 6 zlo. 65-66] ityAdi ca zrUyate hi megharathabhave zyenAt 'pArApato'pi rakSitoM yenetyAdi, vistarabhayAnAtra likhyate'taH zreyaH For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kariSyatIti samAdhAna, tathA ca tasya bhagavataH kathaM puSkarAvartameSo. pameyatvamiti cet, yathA SaSThArakapraveze kSArAdibhirmepairvidagdhAni vRkSauSadhilatAdhAnyAdInAM bIjAni punaH prathamArakapraveze puSkarAvana punarutpAdyante, yaduktaM jaMbUdvIpaprajJaptisUtre SaSThArakavarNane'pyAlApakaH yathA ' arasamehA virasamehA khAramehA-ityAdi, [ vakSa. sU. 36] tatraiva ca 'bahupayAre rukkhagucchagummavallipavAlaMkuramAietaNavaNaphphaikAie osahio aviddhasehitti [ jaMbudvI. ] [ bahuprakAre vRkSagucchagulmavallI pravAlAGkurAdike tRNavanaspatikAyike auSadhiSu AvidhvaMseSu iti ] tatraivaM cotsarpiNyAH prathamArakavarNane cAlApakaH ' teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM purukalasaMvaTTae NAmaM mahAmehe [ pAu. bhavissai ] bharahappamANamitte AyAmeNaM tayANuruvaM ca NaM [vikkhaMbhabAhalleNaM, taeNaM se purukalasaMvaTTae mahAmehe khippAmeva taNata. NAissati, vippAmeva taNataNAittA, khippAmeva pavijjUissati, khippAmeva pavijjUittA, khippAmeva jugamusalappamANamattAhiM dhArAhiM oghameghaM sattarattaM vAsaM vAsissati jeNaM bharahassa vAsassa bhUmibhAgaM iMgAlabhUaM, mummurabhU, chAribhU, tattakavalluabhUaM, tattasamajoimUaM nibAvissaMti' [vakSa. 2. sU. 38] [tasmin kAle tasmin samaye puSkarasaMvartakaH nAma mahAmedhaH prAdurbhaviSyati, maratapramANamAtraH AyAmena tadAnurUpaM ca viSkaMbhabAhalyena, tataH sa puSkarasaMvartakaH mahAmeghaH kSiprameva stanastanISyati kSiprameva stanastanItvA, kSiprameva pravidyatiSyati, kSiprameva pravidyutitvA, kSiprameva yugamuzalapramANamAtrAbhiH dhArAbhiH oghamecaM samarAtraM varSA varSiSyati yena maratasva For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varSasya bhUmibhAgaM aGgArabhUtaM, murmurabhUtaM, kSArImataM, taptakavalyukabhUtaM, taptasamajyotirbhUtaM nirvApayiSyati ] ityAdi, tathA mithyAtvadurmedhadagdhaM jIvAnAM bodhabIjamupadezAmbuSekAt sarasaM karotItyataH puSkarAvartopamAnopameyatvamaviruddhamiti siddhAntam , api ca durita. timiramAnuriti vizeSaNaM ca kathaM sambhavatItyucyate duritasyatimirasya ca gauNatvena sAmyaM kRSNapariNamanazIlatvAt tato duritatimiranAzakatvena bhagavato'pi, bhAnUpamAnopameyatvaM yuktameva yaduktaM vItarAgastotre hemacandreNa-yaH paramAtmA paraMjyotiH, avAGmAnasagocaraM / AdityavarNaM tamasaH, parastAdAmananti yam // 1 // [ zlo. 1 ] ityAdi, tathA kalpavRkSopamAnopameyatve'pi samAdhAnaM bravImi, yathA kalpavRkSA hi yaugalikAnAM samIhitArthasiddhidA bhavanti, yaduktaM triSaSTizalAkApuruSacaritre prathamaparvaNi dvitIyasarge zlokAH-prAyacchaMstatra teSAM tu, vAJchitAni divAnizaM / madyAjhAdyAH kalpavRkSA dazottarakuruSviva // 1 // svAdumadyAni madyAGgA, daduH sadyo'pi yAcitAH / bhAjanAdIni suGgAzca tadbhANDAgArikA iva // 2 // tenustUGgiAstUryANi tUryatrayakarANi tu / uyotamasamaM dIpazikhA jyotiSikA api // 3 // vicitrANi tu citrAmA mAlyAni samaDhokayan / sUdA iva citrarasA bhojyAni vividhAni tu // 4 // yathecchamarpayAmAsurmaNyaGgA bhUSaNAni tu / gehAkArAH sugehAni gandharvapuravat kSaNAt / / 5 // abhagnecchamanamostu, vAsAMsi samapAdayan / ete pratyekamanyAnapyarthAn dadura. 1- mu. paramaH parameSThinAmiti - - - For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nekazaH // 6 // iti, [211-126 ] tathA bhagavAnapi bhavyAnAM vAnchitArthavidhAyako'sti tasmAt kalpavRkSopamAno[ pa.]meyatvaM prazastamiti kiM bahunA ! punaH saMsArasAgare nimajatAM janAnAmekAdhArIbhUtatvAt potatvamapi na viruddhaM, yat siddhasenadivAkareNA'pi kalyANamaMdirastotre- sNsaarsaagrnimjdshessjntoH(ntu!)| potA. yamAnamabhinamya jinezvarasya" (zlo. 1)ityAdi proktatvAt , sarvasaMpacehetutvaM bhagavaddhyAnadharANAM, bhagavaddhyAnaparAGmukhAnAM tu svapne'pyasambhavatvAt , spaSTamevetyalaM vistarAt, aparaM cedaM padyamuttamakavikRtaM sambhAvyate tenottamakAvyatvAt tallakSaNAnyucyante-"kAvyaM dhvaniguNIbhUtaM-vyaGgyaM ceti dvidhA mataM vAcyAtizAyini vyaGgye dhvanistat kAvyamuttamami "ti sAhityadarpaNaH, [ pa. 4. zlo. 1 ] atra sa zAntinAtho vaH zreyase bhavatvityatra tacchabdopAdAnAt sa zAntinAtho yo garbhastho'pi zAntikaro'bhavaditi sUcanArUpAtizayavyAyotpannA dhvanirevaM vizeSaNeSvapi samastakhaNDarUpakAlaMkAragarbhiteSvapi dhvanibhAvatvAcottamakAvyatvamiva, yat sAhityadarpaNaHvastuvA'laMkRtirvApI [sA. pa. 4. zlo. 9 ] tyAdi, bhagavato'pi pApavyapohaudAryAdiguNarUpavastudhvanInAM bAhulyAnArhati vistarazca, vaktRzrotrorAlambanAzirvAkyaprayogarUpavAtsalyAt vAtsalyo rasaH, yaduktaM sAhityadarpaNe-" sphuTaM camatkAritayA, vatsalaM ca rasaM viduH| sthAyivatsalatAsnehaH, putrAdyAlambanaM matam / / "iti [ sAhi. 1. vastuvA'matirvApi dvidhArthaH sambhavaH svtH| kaveH prauDhokti siddho vA tannibaddhasya cati SaT // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa. 3. lo. 231 ], vacanAdalaMhArastu varNyapadArthAnAmupamayA tApyAdrUpakAlaMkAraH,- " rUpakaM yatra sAdhAdarthayorabhidA bhavet samastaM vA'samastaM vA khaNDaM vA'khaNDameva ce"ti vAgbhaTTAlaMkAraH, pari. 4. zlo. 66] niravayatvAt vaNDA, samAsayuktatvAt samasta iti samastakhaNDarUpakAlaMkAraH, chando'pi samapAdaikAdiSaDviMzAkSarachandaH, saMjJAsu paMcadazAkSaraparimitaH, samAnapAdatvAdidaM samaM vRttaM tallakSaNaM mAlinI naumyauya' 'yASTA vRSaya' [a. 7. zlo. 14] iti paiMgalaM sUtraM zeSaM svayamevAvatAraNIyamiti paryAptamanalpakalpanayA sadbhiH saMzodhya sambhAvanIyamiti paMca vyAkhyA viziSTaM sakala. kuzaletizAntikAvyavyAkhyAnakaM samAptimupanItaM zrIcandravijayena, zrIpradamastu / 1. abheda ityarthaH For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir OM namaH // zrI AtmakamalalabdhisUrIzvarebhyo namaH / / anymtduussnnm|| sunizcitaM naH parataMtrayuktiSu, ___ sphuranta yAH kAzcana sUktisaMpadaH / tavaiva tAH pUrvamahArNavotthitA, jagatpramANaM jinavAkyavipuSaH // 1 // zrI siddhasenapAdAH [pra. dvA. zlo. 30. ] iti atra pare prAhuH, aho ArhatA! arhadabhihitatattvAnurAgibhi. yuSmAbhiridamasambaddhamevAvirbhAvayAmbabhUve yaduta-"asmadarzaneSvapi pUrvAparayovirodho'stIti nabasmanmate sUkSmekSaNairIkSyamANo'pi virodhalezo'pi kacana nirIkSyate, amRtakara kiraNa]nikareSviva kAlimeti cet , ucyate, bhoH ! svamatapakSapAtaM parihRtya mAdhyasthyamavalambamAnanirabhimAnaiH pratibhAdyavadhAnaM vidadhAnairnizamyatAm , tadA vayaM bhavatAM sarvaM darzayAmaH, tathAhi-prathamaM tAvat , tAthAgatasammate mate pUrvAparavirodha udbhAvyate, pUrva sarva kSaNabhaGguramabhidhAyapazcAdevamabhidadhe, " anukRtAnvayavyatireka kAraNaM nAkAraNaM For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSaya" iti asyAyamarthaH-jJAnamarthe satyevotphyate na punarasati, ityanukRtAnvayavyatireko'rtho jJAnasya kAraNaM, yatazcArthAt jJAnamutpadyate, tameva tadviSayIkaroti iti, evaM cAbhidadhAnenArthasya kSaNadvayaM sthitirabhihitA, tadyathA-arthAt-kAraNAt , jJAnaMkArya jAyamAnaM dvitIye kSaNe jAyate, na tu samasamaye, kAraNakAryayoH samasamayatvAyogAt, tacca jJAnaM svajanakamevArtha gRhNAti nAparaM 'nAkAraNaM viSaya' iti vacanAt , tathA cArthasya kSaNadvayaM sthitibalAdAyAtA, sA ca kSaNakSayeNa viruddheti pUrvAparavirodhaH / tathA 'nAkAraNaM viSaya ' ityuktvA yogipratyakSasyAtItAnAgatAdirapyartho viSayo'bhyaghAyi, atItAnAgatazca vinaSTAnutpannatvena tasya kAraNaM na bhavet , akAraNamapi ca taM viSayatayA'bhidadhAnasya pUrvAparavirodhaH syAt , evaM sAdhyasAdhanayorvyAptigrAhakasya jJAnasya kAraNasvAbhAve'pi trikAlagatamartha viSayaM vyAharamANasya kathaM na pUrvAparaNyAghAto'kAraNasya pramANaviSayatvAnabhyupagamAt , tathA kSaNakSayAbhyupagame'nvayavyatirekayobhinnakAlayoH pratipattirna saMbhavati, tataH sAdhyasAdhanayostrikAlaviSayaM vyAptigrahaNaM manvAnasya kathaM na pUrvAparavyAplutiH, tathA kSaNakSayamabhidhAya - itaH ekanavati kalpe, zaktyA me puruSo htH| tena karmavipAkena, pAde viddho'smi bhikSavaH ! // 3 // [ ] iti, atra zloke janmAMtaraviSaya[ yoH ]mezabdAsmizabdayoH prayogaM kSaNakSayaviruddhaM bruvANasya buddhasya kathaM na pUrvAparavirodhaH, tathA niraMzaM sarva vastu prAk procya hiMsAviratidAnacittasvasaMvedanaM tu svagataM sadravyacetanatvasvargapApaNazaktyAdikaM For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gRhannapi svagatasya sadravyatvAderekasyAMzasya nirNayamutpAdayati na punaH svagatasyApi dvitIyasya svargaprApaNazaktyAderaMzasyeti sAMzatAM pazcAd badataH saugatasya kathaM pUrvAparaviruddhaM vaco na syAt / evaM nirvikalpakamadhyakSaM nIlAdikasya vastunaH sAmaste(stye ! )na grahaNaM kurvANamapi nIlAyaMze nirNayamutpAdayati, na punarnIlA. dharthagate kSaNakSayeDaze iti sAMzatAmabhidadhataH saugatasya pUrvApara. virodhaH subodha eva, tathA hetocairupyaM saMzayasya collekhadvayAtmakatAmabhidadhAno'pi sAMzaM vastu yanna manyate, tadapi pUrvApara. viruddhaM, tathA "parasparamanAzliSTA evANavaH pratyAsattibhAjaH samuditAH ghaTAdirUpatayA pratibhAsante na punaranyonyamajhAGgibhAvarUpeNArabdhaskandhakAryAH te " iti hi bauddhamataM tatra cAmI doSAH-parasparamaNUnAmanAzliSTatvAt ghaTasyaikadeze hastena dhAryamANe kRtsnasya ghaTasya dhAraNaM na syAta, utkSepApakSepAzca tathaiva na bhveyuH| jaladhAraNAdIni ca ghaTasyArthakriyAlakSaNaM satvamaGgIkurvANaiH saugatairabhyupagatAnyeva tAni ca tanmate'nupapannAni tato bhavati pUrvAparayorvirodhaH / / [iti bauddhamate virodhAH] atha naiyAyikavaizeSikamatayoH pUrvAparato vyAhatatvaM dayatesattAyogaH sattvamityuktvA sAmAnyavizeSasamavAyAnAM sattAyogamaMtareNApi sadbhAva bhASamANAnAM kathaM na vyAhataM vaco bhavet ! jJAnaM svAsmAnaM na vetti svAtmani kriyAvirodhAdityabhidhAyezvarajJAnaM svAtmani kriyAvirodhAbhAvena svasaMviditamicchatAM kathaM na svavacanavirodhaH? pradIpo'pyAtmAnamAtmanaiva prakAzayan svAtmani kriyAvirodhaM vyapA For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karoti, paravaJcanAtmakAnyapicchala jAtinigrahasthAnAni tattvarUpatayopadizato'kSapAdayurvairAgyavyAvarNanaM tamasaH prakAzAtmakatAprakhyApanamiva kathaM na vyAhanyate ! AkAzasya niravayavatvaM svIkRtya tadguNaHzabdastadekadeze eva zrUyate, na sarvatreti sAvayavatAM bruvANasya kathaM na virodhaH? ' sattAyogaH sattvaM' yogazca sarvaivastubhiH sAMzatAyAmeva bhavati, sAmAnyaM ca niraMzamekamabhyupagamyate tataH kathaM na pUrvAparato vyAhatiH 1 samavAyo nitya ekasvabhAvazceSyate, sarvaiH samavAyibhiH sambandhazca naiyatyena jAyamAno'nekasvabhAvatAyAmeva bhavati, tathA ca pUrvAparavirodhaH subodhaH, 'arthavat pramANam' iti, arthaH sahakArI yasya tad arthavat pramANamityabhidhAya yogipratyakSamatItAdyarthaviSayamabhidadhAnasya pUrvAparavirodhaH syAt , atItAdeH sahakArivAyo. gAt , tathA smRtirgRhItagrAhitvena na pramANamiSyate, anarthajanyatvena vA gRhItagrAhitvena smRterapAmANye dhArAvAhijJAnAnAmapi gRhItagrAhitvenAprAmANyaprasaGgaH, na ca dhArAvAhijJAnAnAmaprAmANyaM naiyAyikavaize. SikaiH svIkriyate, anarthajanyatvena tu smRteraprAmANye'tItAnAgatAdiviSayasyAnumAnasyApya[nArthajanyatvenAprAmANyaM bhavet , trikAlaviSayaM cAnumAnaM zabdavadiSyate, ghUmena hi vartamAno'gniranumIyate, megho. natyA bhaviSyati vRSTiH, nadIpUreNa ca saiva bhUteti, tadevaM dhArAvAhi. jJAnaranumAnena ca smRteH sAdRzye satyapi yat smRteraprAmANyaM dhArAvAhijJAnAdInAM ca prAmANyamiSyate, sa pUrvAparavirodhaH / Izvarasya sarvArthaviSayaM pratyakSaM kiM indriyArthasannikarSanirapekSamiSyate Aho. For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svit indriyArthasaMnnikarSotpannaM ? yadIndriyArthasannikarSanirapekSaM tade. ndriyArthasannikarSotpannaM jJAnamavyapadezyamityatra sUtre sannikarSopAdAnaM nirarthakaM bhavet , IzvarapratyakSasya sannikarSa vinA'pi bhAvAt , athezvarapratyakSamindriyArthasannikarSotpannamevAbhipreyeta iti cet , ucyate, tIzvarasambandhimanaso'NuparimANatvAt yugapatsarvArthaiH saMyogo na bhavet , tatazcaikamarthaM sa yadA vetti, tadA nAparAn sato'pyarthAn tato'madAdivanna tasya kadA'pi sarvajJatA, yugapatsannikarSAsambhavena sarvArthAnAM krameNa saMvedanAt sarvajJa iti cenna, bahunA kAlena sarvArthasaMvedanasya khaNDaparazAvivAsmadAdiSvapi sambhavAtsarve'pi sarvajJAH prasajeyuH, api ca atItAnAgatAnAmarthAnAM vinaSTAnutpannatvAdeva manasA sannikarSo na bhavet , satAmeva saMyogasambhavAt , teSAM ca tadAnImasattvAt , tataH kathaM mahezvarasya jJAnamatItAnAgatArthagrAhaka syAt ! sarvArthagrAhakaM ca tad jJAnamiSyate tataH pUrvAparavirodhaH subodhaH, evaM yoginAmapi sarvArthasaMvedanaM duruddharavirodharuddhama[va] boddhavyaM, kAryadravye prAgutpanne sati tasya rUpaM pazcAdutpadyate nirAzrayasya rUpasya guNatvAt prAganupAdAnamiti pUrvamuktvA pazcAcca kAryadravye vinaSTe sati tadrUpaM vinazyatItyucyamAnaM pUrvAparaviruddhaM bhavet , yato'tra rUpaM kArye vinaSTe sati nirAzrayaM sthitaM sat pazcAdvinazyediti // [iti vaizeSikanaiyAyikamate virodhAH ] sAMkhyamate tvevaM svavacanavirodha:prakRtinityaikA, niravayavA, niSkriyA, avyaktA cocyate, For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saivAnityAdibhirmahadAdivikAraiH pariNamate iti cAbhidhIyate tacca pUrvAparato'sambaddhaM, athAdhyavasAyasya buddhivyApAratvAccetanAviSayaparicchedarahitArthatvaM na budhyate ityetat sarvalokapratItiviruddhaM, buddhirmahadAkhyA jaDA na kimapi cetayate ityapi svaparapratItiviruddhaM, AkAzAdibhUtapaJcakaM zabdAditanmAtrebhyaH sUkSmasaMjJebhya utpannaM yaducyate tadapi nityaikAntavAde pUrvAparaviruddhaM kathaM zraddheyaM ! yathA puruSasya kUTasthanityatvAnna vikRtibaMdhamokSau cAbhyupagamyante paraiste nityatvaM ca parasparaviruddhAH / [iti sAMkhyamate virodhAH] mImAMsakasya punarevaM svamatavirodhaH'na hiMsyAt sarvabhUtAnI 'ti [ chaM. a. 8. ] ' na vai hiMsro bhavediti cAbhidhAya 'mahokSaM vA mahAjaM vA zrotriyAya prakalpayet' [ yAjJavalkyasmRti-AcAra 109.] iti jalpato vedasya kathaM na pUrvAparavirodhaH 1 tathA na ' hiMsyAt sarvabhUtAnI'ti prathamamuktvA pazcAttadAgame paThitamevaM-SaT zatAni niyujyante, pazUnAM mdhyme'hni| azvamedhasya vacanAnnyUnAni pazubhistribhiH // 1 // [ ] tathA 'agnISomIyaM pazumAlameta' [aitareyaAraNyaka 6-13.] 'saptadazaprAjApatyAn pazUnAlabhete' [ taittirIyasaMhitA 1-4. ]tyAdi vacanAni kathamiva na pUrvAparavirodhamanusarante, tathAnRtabhASaNaM niSedhya pazcAdUce brAhmaNArthamanRtaM brUyAdityAdi, tathA ' na narmayuktaM vacanaM hinasti, na strISu rAjanna vivaahkaale| prANAtyaye sarvadhanApahAre, paMcA For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nRtAnyAhurapAtakAni ' [vasiSThadharmasUtra 16-36. ] tathA adattAdAnamanekadhA nirasya pazcAduktaM " yadyapi brAhmaNo haThena parakIyamA. datte chalena vA tathApi tasya nAdattAdAnaM, yataH sarvamidaM brAhmaNebhyo dattaM, brAhmaNAnAM tu daurbalyAt vRSalAH parimuJjate / tasmAdapaharan brAhmaNaH svamAdatte, svameva brAhmaNo bhuGkte, svaM vaste, svaM dadAtI "ti, [ manusmRti 1-101] tathA ' aputrasya gati nAsti' iti [ devIbhAgavata ] lapitvoktaM ' anekAni sahasrANi kumArabrahmacAriNAM divaMgatAni viprANAmakRtvA kulasaMtatim / / 1 // [ ApastaMbhasUtre ] tathA na ca mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 2 // iti smRtigate zloke [ manu. 5-36. ] yadi pravRttinirdoSA tadA kathaM tato * nivRttistu mahAphale 'ti vyAhatameva, vedavihitA hiMsA dharmaheturityatra prakaTa eva svavacanavirodhaH-tathAhi dharmahetuzceddhisA kathaM ! hiMsA ceddharmahetuH kathaM ! nahi bhavati mAtA ca vandhyA ceti, dharmasya ca lakSaNamidaM zrUyate--zrUyatAM dharmasarvasvaM, zrutvA caivAvadhAryatAM / AtmanaH pratikUlAni pareSAM na samAcaret // 3 // ityAdi [ cANakya 1-7. ] acirgiprapannairvedAMtavAdibhirhitA ceyaM-hiMsA,-aMdhe tamasi majjAmaH pazubhirye yajAmahe hiMsA nAma bhaveddharmo na bhUto na bhaviSyati // 4 // [ ] iti, tathA bhavAntaraM prAptAnAM tRptaye ca zrAddhAdividhAnaM tadapyavicAritaramaNIyaM, 1 agnijyotirahazuklaH SaN-uttarAyaNam / tatra prayAtAgacchanti brahma brahmavidojanAH / / iti arcirgiH / For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA ca tadyUthinaH paThanti---mRtAnAmapi jantUnAM, zrAddhaM cetRptikAraNaM / tannirvANapradIpasya, snehaH saMvarddhayecchikhAm // 5 // iti [ iti mImAMsakamate virodhAH ] evamanyAnyapi purANoktAni pUrvAparaviruddhAni sandehasamuccayAzAstrAdatrAvatAryA vaktavyAni [ iti purANavirodhAH ] tathA nityaparokSavAdino bhaTTAH svAtmani kriyAvirodhAt jJAnaM svAprakAzakamabhyupagacchantaH pradIpasya sva paraprakAzakamaGgIkurvantazca kathaM sadbhUtArthabhASiNaH [ iti bhaTTamatevirodhAH ] tathA brahmAdvaitavAdino'vidyAvivekena sanmAnaM pratyakSAt pratiyanto'pi na niSedhakaM pratyakSamiti bruvANaH kathaM na viruddhavAdino'. vidyAnirAsena sanmAtrasya grahaNAt [iti advaitavAde virodhAH ] tathA pUrvottaramImAMsAvAdinaH kathamapi devamanaGgIkurvANA api sarve'pi brahmaviSNumahezvarAdIn devAn pUjayanto dhyAyanto dRzyante tadapi puurvaaprviruddhmityaadi| ___athavA ye ye bauddhAdidarzaneSu syAdvAdAbhyupagamAH prAcIna lokavyAkhyAyAM pradarzitAH, te sarve'pi pUrvAparaviruddhatayA'trApi sarvadarzane yathAsvaM darzayitavyAH, yato bauddhAdaya uktaprakAreNa syAdvAdaM svIkurvanto'pi tannirAsAya ca yuktIH sphorayantaH pUrvAparaviruddhavAdinaH kathaM na bhaveyuH ? kiyanto vAdA bho janAH ! kRtsnA vivicyante ityuparamyate / For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - cArvAkastu varAka AtmatadAzritadharmAdharmanarakasvargApavargA dikaM sarvaM kupragahilatayaivApratipadyamAno'vajJopahata eva kartavyo na punastaM pratyanekAntAbhyupagamopanyAsena pUrvAparoktavirodhaprakAzanena vA kimapi prayojanaM, sarvasya taduktasya sarvalokazAstraiH saha viruddhatvAt , mUrtebhyo bhUtebhyo'mUrtacaitanyotpAdasya viruddhatvAdbhutebhya utpadyamAnasyAnyata Agacchato vA caitanyasyAdarzanAt AtmavacaitanyasyApi aindriyakapratyakSAviSayatvAdityAdi / tadevaM bauddhAdInAmanyeSAM sarveSAmAgamAH tatpraNetRNAmasarvajJatvameva sAdhayanti, na punaH sarvajJamUlatA, pUrvAparaviruddhArthavacanopetatvAt , jainamataM tu sarvathA pUrvAparaviruddhAbhAvAt svasya sarvajJamUlatAmevAvedayatIti sthitam // cha / / iti anyamata-dUSaNam // For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pRSTha 1 padacchedaH - 1 kalA0 1 samagra 0 1 kuzalaM 0 2 saMjJAsu0 2 vallI 0 2 puSkaraM 0 2] Avarta0 Adipadam 2 abhraM0 3 aMho 0 4 timistraM 4 bhAnuIsa: 0 zAntizlokaTIkAgatAnyavataraNAni 4 kalpa 4 yogonvayaH 0 4 paMcaite 0 5 upAsane . 0 5 upamoba0 5 janmaharau0 5 kamalaMjalam 0 5 nidhirnA0 ratnAkaro0 5 yAnapAtre 0 5 samaM0 6 saMpatti 0 6 heturnA0 6 satatA 0 7 zreyo 7 zAntirbhade0 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir granthanAma [ vizva. amarakoza [ medinI amara 99 " () ** "1 " haima: abhiH ciM0 amarakoza: 33 * amarakoza: :: ,1 97 <) 13 " ] ] " medinI haima: For Private And Personal Use Only granthakAranAma [ ] zrImahezvara amara siMha 39 [ 1 zrI medinikaraH amarasiMha 29 39 91 "} , pU. hemacaMdrAcArya ma0 , amarasiMha pU. hemacaMdrasU. ma. amarasiMha 29 07 " 19 23 "} 79 19 13 zrImedinikaraH pU. hemacaMdrasU. ma.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 7 patIndra 7 vAkyaM 8 saMti0 9 mahAntam 0 9 gandhadvisya 9 tatazca0 9 dvAdaze ca0 9 babhUvAso 10 yaH paramAtmA 0 11 prAyacchaMstatra 0 11 svAdumadyani 0 11 tenu stUya GigA 0 19 vicitrANi0 11 yatheccha 0 11 amAneccha0 11 saMsArasAgara 11 kAvyaM 0 12 vastuvA0 12 sphuTaM0 12 rUpakaM 0 7 vRttyarthA'vabodhakaM0 7 parArthIbhidhAnaM vRttiH 9 kRttardhitasamAsaika 0 9 arasame hA virasamehA * 9 bahupayAre0 10 teNa kAlenaM0 12 mAlinI naumyau 12 yASTAnuSaya www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 abhidhAnaci. sAhityadarpaNa saptatisthAna zAnticaritra 31 ". "" 39 vItarAgastotra triSaSTizalAkA [ [ " 97 "" 19 :9 kalyANamaMdira sAhityadarpaNa " 17 vAgbhaTTAlaMkAra 39 jaMbU " "3 piMgala piMgala ] ] pU. hemacaMdrasU. ma. vizvanAtha pU. somatilakasUri ma. pU. ajitaprabhasU. ma. For Private And Personal Use Only "3 " [ [ " w pU. hemacaMdrasU ma. "" ," " "" "" pU. siddhasena divAkara vizvanAtha "" " vAgbhaTTa 19 sthavira "1 1 1 17 pAtaMjala d u
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIlabdhisUrIzvara jainagranthamAlA prakAzita vikregya-granthasUcI --- - - jainavratavidhisaMgraha 7-8-0 bhiimkhiir'aati 0-12-0 tatvanyAyavibhAkaraH (mUlaH) 0-8-0 caityavandanacaturviMzatiH 0-2-0 kavikulakirITa (1 bhAga) 0-8-0 mUrtimaMDana (gujarAtI) 0-4-0 ArambhasiddhiH saTIkA 2-8-0 tattvanyAyavibhAkaraH (saTIkaH) 5-0-0 sammatitatvasopAnam 5-0-0. sUtrArthamuktAvalI 5-0-0 AtmAnandastavanAvalI 0-1-0 dvAdazAranayacakram (1 bhAga) pragatinI dizA 2-0nUtanastavanAvalI 4-0.00 zrAddhavidhi (gujarAtI) 5-0-0 dvAdazAranayacakram (2 bhAga) 6-0bhagavatIjInAM vyAkhyAno (1 bhAga) 3-0-0 kavikulakirITa (2 bhAga) 2-0-0 siddhahaima-madhyamavRttiH (1 bhAga) 6--- bhagavatIjInAM vyAkhyAno (2 bhAga) 3-0-0 For Private And Personal Use Only