Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarala jyotiSa sampAdaka : aruNa kumAra baMsala sahayoga AcArya avinAza siMha DA. esa. sI. kurasIjA DA. vibhUti nAtha jhA akhila bhAratIya jyotiSa saMsthA saMgha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Contents 1. Introduction to Horoscope & its Houses ..... ............... .... ..... Description of Houses 2. The Predictive Astrology ........... 3-4. Introduction to Planets. ............................................... 5-6. Introduction to Signs of Zodiac 7-8. Astronomy Related to Astrology ..... Introduction to Solar System ... ........ 9-10. The Calculations for Astrology .......... ............ 11-12. Determination of Ascendant and Twelve Houses ........... House Cuspal Longitude ......... ....................... 13-14. Determination of Positions of Planet .. ... 15-16. Casting of Ascendant & Chalit Horoscopes ......... 17-18. Determination of Dashas (Periods).. 19-20. Divisional Charts 23. Sunrise, Sunset, Entrance of Sun in a Sign, No Moon & Full Moon ...... 24. The Different Phases of Moon ............ ............................ 25-26. The Nine Planets in Different Houses ....... The Nine Planets in Different Signs .............. 27-28. Introduction to Yogas (Planetary Combinations)................. 119 29. The Transit of Planets ....... 125 130 The Good & Bad Positions from Moon in Transit Analysis ............. 30. Sadhe Sati - Good or Bad? ............ 132 31-32. Matching of Horoscope.. ............. 143
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka minaTa meM kahIM bhI, kabhI bhI janmapatrI banAeM Leo - Pe liyo - pI. sI. jyotiSIya paoNkeTa kaMpyUTara liyo- pI.sI. paoNkeTa kaMpyUTara kaisio ke epha eksa 880 pI ke lie jyotiSIya | progrAma hai| yaha vaijJAnika kailakuleTara hai, jisameM kaMpyUTara ke samAna progrAmiMga karane kI suvidhA upalabdha hai| isake pariNAma eka samaya meM 2 lAina para skrIna meM pradarzita hote haiM jinako kAgaja para noTa kiyA jA sakatA hai| yaha do maoNDaloM meM upalabdha haiM liyo pI. sI. / 2 tathA liyo pI. sI. /4 progrAmiMga evaM kaMpyUTara kA mUlya : liyo- pI. sI. / 2 ru.10,000/ Shi liyo- pI. sI. / 4.ru. 13,500/ sarvazreSTha taMtra-maMtra evaM jyotiSIya patrikA phyUcara samAcAra phyUcara paoNiMTa dvArA prakAzita kyA ApakI ruci jyotiSa hai? hastavijJAna hai? aMka vijJAna hai? vAstuzAstra hai? taMtra-maMtra hai? yA vaikalpika cikitsA to Apa avazya par3hie phyUcara samAcAra mUlya prati ru.25/ tri- vArSika zulka ru.750/ vArSika zulka ru.275/AjIvana zulka ru.3000/ phyUcara paoNiMTa (prA0 ) limiTeDa eca- 1/e, hauja khAsa, naI dillI- 110016 phona 656920001, 6569800-01 veba: indianastrology.com I-mela: futurepoint@hotmail.com Dan 3
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarala jyotiSa sampAdaka aruNa kumAra baMsala sahayoga AcArya avinAza siMha DA. esa. sI. kurasIjA DA. vibhUti nAtha jhA akhila bhAratIya jyotiSa saMsthA saMgha
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvAdhikAra akhila bhAratIya jyotiSa saMsthA saMgha prathama saMskaraNa 2001 mUlya 100/ rupaye prakAzaka akhila bhAratIya jyotiSa saMgha (paMjI.) eca-1 / e, hauz2a khAsa, nayI dillI-110016 phona : 6569200-01, 6569800-01. Imela- mail@futurepointindia.com mudraka sTeNDarDa kArTansa (prA. li.) 690 nayI bastI devalI, nayI dillI - 62 phona -6082934, 6086388, 6079836 Imela- scpiv@nda.vsnl.net.in 5
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Astrological stimate A. ERONG Software liyo-99 phyUcara paoNiMTa kA utpAdana liyo-99 kI vizeSatAeM " bhAratIya vaidika jyotiSa para AdhArita saMpUrNa paikeja liyo-99 / / aMgrejI, hiMdI, gujarAtI tathA anya bhAratIya bhASAoM meM uplbdh| / jyotiSa kI vibhinna paddhatiyoM, jaise pArAzara, jaiminI, bhRgu, ke.pI. Adi kI gaNanAoM kA smaavesh| / jyotiSiyoM ke gahana adhyayana ke lie pArasparika sahayogI vAtAvaraNa pradAna karane vaalaa| vyAvasAyika dRSTi se priMTiMga tathA lekhAkaraNa kI anekoM vishesstaaeN| tIna hajAra vividha yogoM shit|| saMpUrNa paikeja meM jyotiSa, varSaphala, kuMDalI milAna, prazna jyotiSa, aMka zAstra, ke.pI., gocara, paMcAMga upalabdha / sabhI maoNDala kisI bhI sAiz2a meM, kisI bhI pepara para, eka yA donoM ora priMTiMga tathA bAiMDiMga kI suvidhaa| lAla kitAba se apanA bhaviSya jAnie TevA tathA graha kI vizeSatAeM, graha/rAziphala, niSkarSa sahita TevA ke prakAra, gata janma ke RNa, kuMDalI meM graha sthiti ke anusAra graha phala tathA unake upaay| Apake lie aMka jyotiSa mUlAMka tathA bhAgyAMka para AdhArita zubha aura azubha kA jJAna aMka jyotiSa ke anusAra sau varSoM kA aMka grApha, caritra vizleSaNa, upAya Apake nAma tathA janma ke anusAra aMkoM kA milAna tathA nAma parivartana ke lie sujhaav|
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA deza meM akhila bhAratIya jyotiSa saMsthA saMgha (paMjI) kA 9 maI, 2001 ko nirmANa huaa| saMgha kA mukhya uddezya meM deza bhara meM eka prakAra kA uccastarIya, vizvavidyAlayastara kA pAThyakrama calanA bhI hai| samaya kI AvazyakatA ko 6 yAna meM rakhate hue tathA deza bhara meM kampyUTara kA prabhAva dekhate hue vidvAnoM ne pAThyakrama ko taiyAra kiyaa| isa pAThyakrama meM chAtroM kI ruci, unakI yogyatA tathA unakI avasthA kA pUrA vizleSaNa kiyA gyaa| jyotiSa ke vidvAnoM ne isa para vicAra kiyA aura jo sarvasammati se upayukta pAyA gayA, vaha pAThyakrama meM rakhA gyaa| jyotiSa ratna ke pAThkrama ke AdhAra para, pAThakoM kI ruci, yogyatA tathA avasthA, deza, kAla pAtra ko dhyAna meM rakhate hue jyotiSa para 'sarala jyotiSa' kA nirmANa kiyA gyaa| isa pustaka meM jyotiSa se saMbandhita khagola jJAna, gaNita, jyotiSa phalita, gocara, paMcAMga kA adhyayana tathA kuNDalI milAna kA prArambhika jJAna ke viSayoM ko likhA gayA hai| jAna kara pAThaka jaldI se jaldI jyotiSa phalita kI ora agrasara ho| kampyUTara kI suvidhA milane ke kAraNa pAThakoM ko gaNita, khagola Adi ke gahana adhyayana kI AvazyakatA nahIM hai| use kevala prArambhika jJAna kI hI AvazyakatA hai| isalie pAThyakrama meM gaNita tathA khagola kA viSaya kevala prArambhika diyA gayA hai| pratyeka pAThaka jyotiSa phalita karanA cAhatA hai| isa ruci ko dhyAna meM rakhate hue usakA kucha vistAra se varNana kiyA gayA hai| adhi ka jJAna ke lie pAThaka ko Age kI kakSAoM meM bhI adhyayana karanA cAhiye jaise-jyotiSa bhUSaNa, jyotiSa prabhAkara tathA jyotiSa zAstrAcArya / ina pAThakramoM kA adhyayana karane ke bAda pAThaka jyotiSa viSaya meM prAraMgata ho jAtA hai| phira kevala abhyAsa kI hI AvazyakatA rahatI hai| dinAMka 1 julAI 2001 sthAna -dillI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. Introduction to Horoscope & its Houses pATha 1. kuNDalI evaM bhAva paricaya janmapatrI kisI nizcita sthAna para kisI nizcit samaya ke lie AkAza kA nakzA hotI hai usa samaya jo bhacakra kI rAzi pUrva kSitija para udaya hotI hai usakA saMketa karatI hai jise lagna kI saMjJA dI jAtI hai ise prathama bhAva ke nAma se bhI jAnA jAtA hai| janmapatrI ke rUpaH bhArata ke vibhinna bhAgoM meM janmapatrI ko vibhinna rUpoM se citrita kiyA jAtA hai jinameM uttara bhAratIya dakSINa bhAratIya aura baMgAla vidhi adhika pracalita hai| citra naM 1 bhArata ke uttarI bhAga meM isakA prayoga kiyA jAtA hai| sabase Upara madhya bhAga ko lagna athavA prathama bhAva kI udayImAna rAzi mAnA jAtA hai aura janma samaya udaya hone vAlI rAzi kI saMkhyA jaise- udAharaNa kuNDalI meM siMha rAzi ke lie 5 saMkhyA ko lagna meM likhA jAtA hai taduparAnta bhAvoM kI ginatI ghar3I kI viparita cAla se kramazaH kI jAtI hai| aura rAziyoM ke isI krama meM agale bhAvoM meM kramazaH likhA jAtA hai jaise- ki citra naM. 1 meM dikhAyA gayA hai| citra naM. 1 Xo 5 / 10 / 12
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata ke dakSiNI bhAga meM isa pracalita janmapatrI rUpa citra naM. 2 ke anusAra hai isa rUpa meM rAziyoM kI sthiti bhAvoM meM sthira rakhI jAtI haiM aura jaisA ki citra meM dikhAyA gayA hai aura Upara ke bAyeM hAtha ke varga mIna rAzi likhI jAtI hai aura ghar3I kI cAla ke krama meM meSa vRSa mithuna Adi rAziyoM zeSa vargoM meM likha dI jAtI hai aura jo lagna spaSTa rAzi kI usa rAzi varga meM zabdo se likhA jAtA hai aura usa para lagna ko nizAna bhI lagA diyA jAtA hai usake pazcAt janmasamaya graha spaSTa sAraNI se grahoM kI jo sthiti hotI usake anusAra sambandhita rAzi meM baiThA diyA jAtA hai| citra naM. 2 mIna meSa vRSa mithuna kumbha karka makara siMha dhanu | vRzcika tulA | kanyA citra naM. 3 meM janmapatrI ke rUpa prayoga baMgAla aura usake par3osI kSetra meM sAmAnyatayA kiyA jAtA hai| isa rUpa meM UparI koSTha meM meSa rAzi likhI jAtI hai| aura taduparAnta ghar3I kI viparIta cAla anusAra kramazaH koSTho meM vRSa, mithuna rAzi Adi likha dI jAtI hai janmasamaya jo lagna spaSTa rAzi hotI hai, use usa rAzi varga meM zabdoM meM likhA jAtA hai aura usa para lagna kA nizAna bhI lagA diyA jAtA hai isake pazcAt janma samaya graha spaSTa sAraNI se grahoM kI jo sthiti hotI hai usake anusAra sambandhita rAzi meM baiThA diyA jAtA hai|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra naM. 3 vRSa mithuna meSa - mIna// kumbha karka makara lagnA siMha / kanyA| tulA vizcika brahmANDa ko, kAlapuruSa ko jisa prakAra 12 rAziyoM meM bAMTA gayA hai usI prakAra kAla puruSa ko 12 bhAvoM meM bhI bAMTA gayA hai| bhAva sthira hai| prathama bhAva ko lagna kahA jAtA hai| jAtaka ke janma ke samaya pUrva meM jo rAzi udita hotI hai usa rAzi kI saMkhyA ko lagna yA prathama meM likhA jAtA hai| usake bAda kramazaH udaya hone vAlI rAziyoM ko dvitIya, tRtIya bhAva meM likhA jAtA hai| bhAva pUrva se uttara pazcima dizA meM calate haiM, isako viparIta ghar3I gati bhI kaha sakate haiN| vaha graha jo kisI bhAva ke kArya ko karatA hai use usa bhAva kA kAraka graha kahate haiN| bhAva ke kArya ko bhAva kA kArakatva kahate hai| kAraka graha 1. prathama bhAva 2. dvitIya bhAva 3. tRtIya bhAva 4. caturtha bhAva 5. paMcama bhAva 6. SaSTha bhAva 7. saptama bhAva 8. aSTama bhAva 9. navama bhAva 10. dazama bhAva 11. ekAdaza bhAva 12. dvAdaza bhAva tanu bhAva sUrya candra dhana bhAva bRhaspati, budha sahaja bhAva maMgala, zani sukha bhAva candramA budha, zukra putra bhAva bRhaspati zatru bhAva maMgala, zani bu. kalatra bhAva zukra Ayu bhAva raMdhra zani dharma, bhAgya, pitR bhAva bR. sU. karma bhAva bu.sU.za.- vR.maM. lAbha bhAva bRhaspati vyaya bhAva zani, zukra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya jyotiSa vidvAnoM ne mata ke anya kAraka bhI mAne haiM jaise- prathama bhAva kA kAraka sUrya ke sAtha candramA bhI hai| dvitIya bhAva kA kAraka budha varNA paTutA ke kAraNa, tRtIya bhAva kA zani-Ayu kAraka, caturtha bhAva kA zukra-vAhana kA kAraka, SaSTha bhAva kA budha- mAmA kA kAraka, dazama bhAva kA maMgala- parAkrama, takanIkI zikSA, pratiyogatA kA kAraka tathA dvAdaza bhAva kA zukra sambhoga kA kAraka graha bhI mAnA hai| grahoM ke kArakatva grahoM ko bhI naisargika kucha kAma sauMpe gaye haiN| unakA bhI vicAra karanA Avazyaka hai| sUrya AtmA, aham, sahAnubhUti prabhAva, yaza, svAsthya, dAe~ netra, dina, UrjA, pitA, rAjA, rAjanIti, cikitsA vijJAna gaurava, parAkrama kA kAraNa hai| candramA mana, ruci, sammAna, nidrA, prAsannatA, mAtA, sattA, dhana, yAtrA, jala kA kAraka hai| maMgala zakti, sAhasa, parAkrama, pratiyogatA, krodha, uttejanA, SaDayantra, zatru, vipakSa vivAda, zastra, senAdhyakSa, yuddha durghaTanA jalanA, ghAva, bhUmi, acala sampatti choTA bhAI, cAcA ke lar3ake, netA, pulisa sarjana, maikenikala iMjIniyara kA kAraka hai| budha buddhimatA, vANI paTutA tarka abhivyakti, zikSA, zikhaNa, gaNita DAkiyA, jyotiSI, lekhAkAra, vyApAra, kamIzana ejeMTa, prakAzana rAjanIti meM madhyavartI vyakti (vicolA nRtya, nATaka, vastuoM kA mizraNa pattevAle per3a, mUlyavAna pattharoM kI parIkSA mAmA, mitra sambandhi aadi| bRhaspati viveka, buddhimatA, zikSaNa, zarIra kI mAMsalatA, dhArmika kArya Izvara ke prati niSThA, bar3A bhAI, pavitra sthAna, dArzanikatA, dhArmika granthoM kA paThana, pAThana, guru, adhyApaka, dhana baiMka, tInA kampaniyAM , dAna denA, paropakAra phaladAra vRkSa, putra aadi|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukra pati/patnI, vivAha, ratikriyA, prama sambandha, saMgIta, kAvya, itra sugandha, ghara kI sajAvaTa aizvarya, dUsaroM ke sAtha sahayoga, phUla phUladAra vRkSa, paudhe sauMdarya, AkhoM kI rozanI, AbhUSaNa, jalIya sthAna, silkana kapar3A, sapheda raMga, vAhana, zayana kakSa Adi sukha sAmagrI Adi / zani Ayu, dukha, roga, mRtyu saMkaTa anAdara, garIbI, AvajIvakA, anaitika tathA adhArmika kArya, videzI bhASA, vijJAna tathA takanIkI zikSA mehanata vAle kArya, kRSIgata vyavasAya, lohA, tela, khanija padArtha, karmacArI, sevaka naukariyAM, yorI, krUra kArya, vRddha manti, paMgutA, aMga-bhaMga, lobha, lAlaca bistare para par3e rahanA, cAra divAne meM banda rahanA, jela, hAspITala meM par3e rahanA, vAyu, jor3oM ke darda, kaThora vANI aadi| rAhu dAdA kA kAraka graha hai| kaThora vANI, juA, bhrAmaka tarka, gatizIlatA, yAtrAeM, vijAtIya loga, videzI loga, viSa, corI, duSTatA, vidhavA, tvacA kI bimAriyAM hoTha, dhArmika yAtrAeM darda aadi| ketu nAnA kA kAraka graha hai| darda, jvara, ghAva, zatruoM ko nukasAna pahuMcAnA, tAMtrika tantra, jAdU-TonA, kuttA, sIMga vAle pazu, bahuraMgI pakSI, mokSa kA kAraka graha hai| aba taka hamane isa adhyAya meM bhAva, bhAvoM kAraka tathA grahoM ke kArakatva pddh'e| inakA kyA lAbha hai mAno hama caturtha bhAva kA vizleSaNa kara rahe haiN| caturtha bhAva tathA caturtheza pIr3ita hai| caturtha bhAva vAhana, sukha, acala sampatti, bhUmi, zikSA tathA mAtA ko darzAtA hai, kisako kaSTa hogA yA kisake dvArA kaSTa prApta hogA? isakA nirNaya kAraka graha karatA hai| yadi caturtha bhAva tathA bhAveza ke sAtha candramA pIr3ita hai to mAtA ko kaSTa, zukra pIr3ita hai to vAhana ke dvArA kaSTa, budha pIr3ita hai to zikSA meM kaSTa hotA hai| isa prakAra ghaTanA kA sambandha bhAva, bhAveza tathA kAraka graha se hotA hai|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Description of Houses bhAvoM kI saMjJAe~ hama jAnate haiM ki bhAva bAraha hote haiN| una bhAvoM ko vibhinna nAmoM se jAnA jAtA hai| isa adhyAya meM hama unakA paricaya deNge| janma kuNDalI meM lagna kendra bindu hotA hai| maharSiyoM ne jIvana ko dharma, artha, kAma tathA mokSa ko prApta karane kA sAdhana mAnA hai| isalie kuNDalI ko bhI dharma, artha, kAma tathA mokSa ke tIna parirAzi meM bAMTA hai| kAma dharma lagna 5 9 bhAva artha 26 10 bhAva 3 7 11 bhAva mokSa 48 12 bhAva kendra bhAva 147 7 10 bhAva trikoNa bhAva 9 bhAva paNaphara bhAva 258 11 bhAva apoklima bhAva 369 12 bhAva caturasra bhAva 8 bhAva upacaya bhAva 3 6 10 11 bhAva anupacaya bhAva 1 2 4 5 7 8 trikayA duSTa bhAva 6 8 12 bhAva / patita bhAva 6 12 bhAva mAraka bhAva 7 bhAva Ayu bhAva 38 bhAva yoga kAraka graha 9 12 bhAva yadi koI graha kendra tathA trikoNa kA svAmI hotA hai to vaha graha yogakAraka kahalAtA hai jaise (ka) vRSa lagna zani 9 tathA 10 bhAva kA svAmI (kha) tulA lagna zani 4 tathA 5 bhAva kA svAmI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ga) karka lagna maMgala 5 tathA 10 bhAva kA svAmI (gha) siMha lagna maMgala 4 tathA 9 bhAva kA svAmI (Da) makara lagna zukra 5 tathA 10 bhAva kA svAmI (ca) kumbha lagna zukra 4 tathA 9 bhAva kA svAmI kendrAdhipati doSa jaba koI zubha graha jaise bRhaspati, zukra, zubha budha, zubha candramA kendra kA svAmI ho to usameM kendradhipati doSa A jAtA hai| jaba zubha graha kendra kA svAmI hotA hai to zubha graha apanA zubha phala dene meM asamartha ho jAtA hai| isakA artha yaha nahIM ki vaha azubha phala detA hai| zubhaphala nahIM detA vaha sama ho jAtA hai| sama graha jisa bhAva meM sthita hotA hai yA yuti yA dRSTi banAtA hai yA usakI dUsarI rAzi jisa bhAva meM par3atI hai usake anusAra phala detA hai| azubha graha kendra ke svAmI hokara azubha phala nahIM dete| ve bhI sama ho jAte
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. The Predictive Astrology pATha-2. jyotiSa phalita phalita bhAratIya jyotiSa phalita kA AdhAra graha, rAziyAM tathA bhAva hai| isaliye grahoM, rAziyoM tathA bhAvoM kI saMjJAoM kA jJAna Avazyaka ho jAtA hai| bhAratIya jyotiSa meM sAta graha tathA do chAyA grahoM ko sthAna prApta hai| sUrya, candra, maMgala, budha, bRhaspati, zukra tathA zani sAta graha haiM tathA rAhu ketu chAyA graha haiN| grahoM ke guNa dharma sUrya-jyotiSIya dRSTi se sUrya pita prakRti, lambA, alpa bAla, krUra graha, tAMbe jaisA raMga, rAjasI, dArzanika, pUMjI udhAra denevAlA, dRr3ha icchA zakti, pada kA pratIka hai| IMdhana, bijalI, carma, Una sUkhA anAja, sonA, viSa, auSadhiyA~, cikitsaka, rAjA adhikArI varga tathA gehU sUrya ke adhIna hai| sUrya bIjoM kA vikAsa karatA hai| sUrya pitA kA pratIka hai| yaha brahmANDa kI AtmA, rAgoM se bacAne kI zakti, zera tathA bhagavAna ziva kA bhakta hai| kAMToM vAle per3a, svarNa rAjadUta, netra kA pratIka hai| puruSa graha hai| sarya ke dvArA zAsita sthAna hai-khule sthAna, parvata, vana pramukha zahara, pUjA ke sthAna, nyAyAlaya, pUrva dizA, aisA sthAna jahAM pAnI na ho| zarIra ke jo bhAga zAsita haiM- sira, peTa, haDDiyAM, hRdaya, netra, mstissk| sUrya ke dvArA roga- uccarakta cApa, tIvrajvara, peTa tathA netra saMbaMdhI roga, pitaja bimAriyAM tathA hRdaya roga detA hai| jaba sUrya pIr3ita hotA hai tathA jalIya rAziyoM meM sthita hotA hai to kSaya roga, peciza roga detA hai| yaha kSatrIya varNa, agni tatva, puruSa liMga tathA pUrva dizA kA pratinidhi graha hai| candramA- isakA zarIra sthUla hai| ghugharAle bAla, gorA raMga tathA suMdara AMkhoM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA pratIka hai| candramA mana, mAtA, bhramaNa ko rUcI, rasa, asthira mana kA kAraka graha hai| rakta pravAha kA pratIka hai| jalIya tatva, jhIla, samudra, nadiyAM, kapar3A, dUdha, zahada, motI, mIThI vastueM, vaSI cAvala, jau, durgA devI tathA kRSi kA pratIka hai| zarIra ke aMga rakta nase, moTApA, mastiSka, mana, yUreTara, vAstI chAtI, aMDAzaya tathA prajanana kA kAraka graha hai / roga- ratija roga (Sexual diseases) sAMsa kI bimArI tvacA kI bimAriyAM, apaca mandAgni Adi vimAriyoM kA kAraka graha hai| yaha kapha tathA vAyu kA kAraka graha hai| yaha vaizya, varNa, jalIya tatva, strIliMga tathA uttara-pazcima dizA kA pratinidhi graha hai| maMgala- valiSTha bAju, patalI kamara ghuMgharAle tathA camakIle bAla, agnimaya AMkheM, krUra prakRti, asthira buddhi kA kAraka graha hai / yaha svatantra prakRti, durAgrahI, sAhasI yuvA graha hai / maMgala ko azubha graha kahate haiN| yaha choTe bhAI, puruSa graha, phaujI prakRti, kAmarsa, sar3I huI vastueM, havAI yAtrAeM, netA tathA bunAI ko darzAtA hai| maMgala senAdhyakSa hai garma tathA agni bhaya hai, tarka, rasoI, iMjana, agni sthaloM kA pratinidhi hai / rAtri meM kAma kara vAle karmacArI, hatyA karane vAle, SaDayantra, zatru majadUroM kA netA kA kAraka graha hai| padArtha - tAMbA, dhAtu, sonA, mUMgA, hathiyAra, bhUmi, tambAkU, para zAsana karatA hai| zarIra ke aMga rakta pezI, pitta, mastiSka, sira, nAka, kAna aadi| roga - rakta saMbaMdhI roga, ucca yA nimna raktacApa, raktasrAva, durghaTanAeM, coriyoM, agni se jalanA, garbhapAta aadi| isakA kSatriya varNa, puruSa liMga, agni tatva, dakSiNa dizA kA pratinidhi graha hai| budha budha yadi zubha grahoM ke sAtha saMbaMdhita ho to zubha, azubha grahoM ke sAtha saMbaMdhita ho to azubha hotA hai| isakA apanA koI prabhAva nahIM hotA jisake sAtha hotA 16
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai vaisA hI ho jAtA hai| budha hAsya vinoda kA pratinidhi graha hai bahuta bolatA hai| usake pAsa vividha viSayoM para bahuta sArI sUcanAeM hotI haiN| yaha rAjakumAra hai| yaha mitavyayI, hare varNa kA patalA, vyApArika prakRti vAlA, janatA kI bAta bolane vAlA yaha kAmarsa, skUla, khela kA maidAna, pArka, juAghara, barabAdI kara khuza hone vAlA graha hai| vastueM harA canA, pannA, tilahana, khAdya tela, pItala, mizrita dhAtueM klarka, kAvya, zikSA, lekhana pratibhA vyApArI kA pratinidhi hai| zarIra ke aMga mastiSka, jihvA, snAyu kaMTha graMthi tvacA vAk zakti roga smaraNa zakti kI hAni, tvacA kI bimAriyA~ daure, cecaka, kapha, bAta pita, unmAda, evaM guuNgaapn| yaha vaizya varNa, napuMsaka, sama tatva tathA uttara dizA kA pratinidhi hai| bRhaspati nikalA hotA hai| I isakI AMkhe tathA bAla bhUre kada lambA hotA hai| peTa Age yaha sthUlakAya U~cI aura bhArI AvAja kA svAmI hotA hai vaha puruSa vat zubha, pIlA raMga, puruSa graha hai saccAI, dArzanika pratyeka prakAra ke vijJAna meM ruci rakhane vAlA dhArmika bhAvabhakti vAdI graha hai| viveka kA mUla graha hai| yaha dharma guru graha hai| mantrI, salAhakAra, baiMka bImA kampaniyAM, AkAza tatva, dharma gantha aura pAre kA pratinidhi hai / putra kA kAraka hai| vastueM- dhana, baiMka, pIlI vastueM sonA, pukharAja, cane kI dAla, dhArmika grantha kA kAraka graha hai| zarIra ke aMga viveka, zakti, udara, jigara, jaMghA kA kAraka hai| 17
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ roga jigara kI bimAriyAM, gurde kI bimAriyAM, jalodara, kAravaMkala, pAcana kriyA ke roga / vasA ke dvArA utpanna roga / yaha brAhmaNa varNa, puruSa liMga, agni tatva tathA uttara-pUrva dizA kA pratinidhi hai| zukra isake kAle ghuMgharAle bAla, vizAla zarIra, kAlimA lie raMga, caur3I AMkhe, sundara ceharA, nakza kA pratinidhi hai| zukrANAoM kA kAraka graha hai tathA rati kA zaukina hai prema sambandha AkarSaNa vyaktitva kA svAmI hai jAlIya tatva, patnI, nRtya kado, aindriya sukha, vAhana, DrAmA, abhinaya, itra, sugandhi, sajAvaTa AkhoM, silka, saMgIta kA kAraka hai| | vastueM itra, sajAvaTa kI vastueM, silka saMgIta vAdya yaMtra, aizvarya ke sAdhana vAhana kA pratIka hai| mIThI vastueM zarIra ke aMga- rati kriyA ke aMga liMga, mUlAzaya, bAla, zukra kITANu, rogamadhumeha, ratija saMbadhi roga, gupta roga, yauna asamarthatA, AMkho kI kamajorI, sUMghane kI zakti kama zveta pradara vIrya pAta aadi| yaha brAhmaNa varNa, jalatatva strI liMga tathA dakSiNa pUrva kA pratinidhi hai / zani jAtaka rUkhe-sUkhe bAla lambe bar3e aMga bar3e dAMta tathA vRddha zarIra kAlA raMga kA dikhatA hai / yaha azubha graha hai / manda gati graha hai| naitika patana kA dyotaka hai| vAyu sambandhi bimAriyoM kA pratinidhi hai yaha dukha, nirAzA tathA jue kA pratIka hai| gande sthAna, aMdhere sthAnoM kA kAraka graha hai| vastueM lohA, nIlama, dAha saMskAra gRhoM kabristAna, jela, bistare para liTAeM rakhanA, purAnI bimAriyA~ lAilAja bimAriyAM, kAlA canA, bhAMga, tela, vRddha avasthA kA svAmI hai| 18
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra ke aMga- dAMta, vAta, kalAI, peziyAM, pITha, pair| roga- sAre, purAne, lAilAja roga, dAMta, sAMsa, kSaya, vAtaja, gudA ke roga, vraNa, jakhma darda jor3oM kA yaha zUdra varNa, vAyu tatva, napuMsaka tathA pazcimI svAmI hai| rAhu yaha chAyA graha hai parantu prANiyoM para isakA pUrA prabhAva rahatA hai| yaha azubha graha hai| striyocita hai| bhraSTa saMkrAmaka rogoM kA pratIka hai| yaha zani kI hI taraha azubha hai| yaha strIliMga graha hai| yaha videza yAtrA kA pratIka hai| yaha bhautika vAdI graha hai| yaha SaDayantra kArI hai| tvacA tathA rakta rogoM para isakA adhipatya hai| gomeda isakA ratna hai| zarIra ke aMga- hoTha, tvacA, raktaroga, kuSTha roga, zveta roga, caicaka haijA saMkrAmaka rog| ketu yaha maMgala ke samAna graha hai| acAnaka hone vAlI ghaTanAoM kA kAraka hai| isakA raMga dhue~ ke samAna citakabarA raMga hai| yaha AMtrika jor3o, cecaka, haijA tathA saMkrAmaka rogoM kA pratinidhi graha hai| yaha azubha graha hai para dhArmika prakRti kA graha hai| sAmpradAyika kaTTara panthI, ghamaMDI svArthI tathA taMtra vidyA kA pratinidhi graha hai| yaha bhI rAhu kI taraha dakSiNa pazcima dizA kA svAmI hai| lahasuniyA isakA ratna hai|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-4. Introduction to Planets pATha- 3-4. graha paricaya zubha-pApI graha candramA, budha, zukra aura guru ye krama se adhikAdhika zubha mAne gaye haiM, arthAt candramA se budha, budha se zukra aura zukra se guru adhika zubha haiN| sUrya, maMgala, zani va rAhu ye krama se adhikAdhika pApI graha kahe gaye haiM, arthAt sUrya se maMgala, maMgala se zani aura zani se rAhu adhika pApI graha haiN| karka budha mIna bRhaspati zukra ucca-nIca graha graha rAzi uccAMza graha rAzi nIccAMza sUrya meSa sUrya tulA 10 candramA vRSa 3 candramA vRzcika 3 maMgala makara 28 maMgala budha kanyA bRhaspati karka makara zukra kanyA 27 zani zani meSa 20 rAhu mithuna 15 dhanu 15 ketu dhanu ketu mithuna 15 grahoM ke ucca-nIca bodha se kuNDalI kA phalAdeza spaSTa rUpa se kiyA jA sakatA hai| ucca kA graha zubha phala karatA hai| grahoM kI maitrI-zatrutA grahoM meM pAMca prakAra kI mitratA-zatrutA mAnI gaI hai, adhimitra, mitra, sama, zatru aura adhishtru| kuNDalI meM graha mitra ke gRha meM sthita ho to zubha aura zatru ke gRha meM ho to azubha phala detA hai| mIna tulA 20 rAhu 15
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahoM kI maitrI Adi tAlikA (naisargika maitrI) sama graha zatru graha graha sUrya mitra graha caM., ma., bR. candramA zu., za., rA. rA., ke. za., zu. ca vR. maMgala bu. za., zu., bR., ma. bu., rA., ke. ma. za. ke. rA., za., ke. bR., ma. ke. sU., caM., bR. sU, zu. rA. sU, caM., ma. budha bRhaspati zukra real low4 bu., za., rA., sU.. caM. zani bR. ke. bu. zu. rA. bu., zu.. za. sU. maM. ca. sU., ma., caM. rAhu real bR., ke. ketu zu., za., bu. bR., rA. sU., maM., caM. tAtkAlika maitrI nisarga maitrI ke alAvA tAtkAlika maitrI kA bhI vicAra karanA par3atA hai| donoM mitrAmitratA (naisargika aura tAtkAlika) ke AdhAra para paMcadhA maitrIcakra banatA hai| isake dvArA hI grahoM ke pAMca prakAra- adhimitra, mitra, sama, zatru yA adhizatru ke sambandha banate haiN| pratyeka graha apane se dUsare, tIsare, cauthe, dazaveM, gyArahaveM aura bArahaveM bhAva meM baiThe graha kA tAtkAlika mitra hotA hai| pratyeka graha apane sAtha vAle pAMcaveM, chaThe, sAtaveM, AThaveM aura naveM bhAva meM baiThe graha kA tAtkAlika zatru hotA hai| naisargika aura tAtkAlika mitrAmitratA kA samanvaya karake paMcadhA maitrI cakra banAyA jAtA hai|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahoM kA aMga - vinyAsa jisa prakAra dvAdaza rAziyAM kAla - puruSa kA aMga mAnI gaI haiM arthAt kAla puruSa ke deha meM rAziyoM kA vinyAsa kiyA gayA hai, vaise hI grahoM kA vinyAsa bhI kiyA jAtA hai praznakAla gocara athavA janma samaya meM jaba graha pratikUla phaladAtA hotA hai to vaha kAla puruSa ke usI aMga meM apane azubha phala ke kAraNa pIr3A pahuMcAtA hai / kAla puruSa ke sira aura mukha para grahapati va sUrya kA hRdaya aura kaMTha para candramA kA peTa aura pITha para maMgala kA, hAthoM aura pAMvoM para budha kA basti para guru kA, guhya sthAna para zukra kA tathA jAMghoM para zani kA adhikAra hotA hai| AtmAdi kAla puruSa kI AtmA sUrya aura mana candramA hai| maMgala bala hai to budha vANI / bRhaspati sukha aura jJAna hai zukra kAmavAsanA hai to zani duHkha hai jyotiSa meM sUrya candra ko rAjA, guru-zukra ko mantrI, maMgala ko senApati, budha ko yuvarAja, aura zani ko bhRtya kahA hai| varNa (raMga) sUrya lAla-zyAma mile-jule raMgoM kA candramA sapheda varNa kA maMgala lAla varNa kA. budha dUba kI bhAMti hare raMga kA bRhaspati gaura-pIta raMga kA zukra zveta raMga kA, zani kAle raMga kA, rAhu nIle raMga kA tathA ketu vicitra varNa kA hai| uparokta kathana jAtaka ke AtmA va mana Adi ke bAre meM patA detA hai| inake kAraka balavAn hoMge to ye bhI puSTa hoMge aura yadi kAraka nirbala avasthA meM hoMge to ye bhI nirbala hoNge| varNa prazna meM naSTa dravyAdi, cora kA raMga-rUpa Adi tathA kuNDalI meM jAtaka ke raMga-rUpa Adi kA patA graha ke varNa se calatA hai| grahoM kI dizA sUrya pUrva dizA kA zani pazcima kA budha uttara kA maMgala dakSiNa kA zukra agni koNa kA rAhu ketu nairRtya kA candramA vAyavya kA aura guru IzAna dizA kA svAmI hai| 22
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva sUrya zukra uttara budha - maMgala dakSiNa rAhu ketu caMdra zani pazcima grahoM kI bAlAdi avasthA grahoM ke aMza evaM rAzi ke anusAra isa prakAra avasthAeM banatI haiN| viSama rAziyAM sama rAziyAM meSa. mithuna, siMha, vRSa, karka, kanyA, tulA, dhanu, evaM kumbha vRzcika makara evaMmIna (1,3,5,7,9,11) (2,4,6,8,10,12) viSama rAziyAM hai| sama rAziyAM hai| aza avasthA aza 00deg00' 06deg00' 06deg00' 12deg00' 12deg00' 18deg00' 18deg00' 24deg00' 24deg00' 30deg00' bAla kumAra yuvAvasthA vRddhAvasthA mRtaka 24deg00' 18deg00' 12deg00' 06deg00' 00deg00' 30deg00' 24deg00' 18deg00' 12deg00' 06deg00'
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahoM kI avasthA zAstrakAroM ne grahoM kI dasa avasthAeM mAnI haiM, parantu kisI-kisI AcArya ne nau avasthAeM bhI mAnI haiN| mUla trikoNa rAzi meM apanI ucca rAzi meM graha pradIptAvasthA meM hotA hai| apane graha meM (svagRhI) ho to svastha, mitra ke gRha meM ho to mudita, zubha graha ke varga meM ho to zAnta, dIpta kiraNoM se yukta ho to zakta, grahoM se yuddha meM parAjita ho to pIr3ita, zatrukSetrIya (zatru rAzi meM) ho to dIna, pApa graha ke varNa meM ho to khala, apanI nIca rAzi meM ho to bhIta aura asta graha ko vikala kahA jAtA hai| apane mitra grahoM kI rAzi meM sthita grahoM kI saMjJA 'bAla' hotI hai| mUlatrikoNa meM sthita graha kI saMjJA'kumAra' hai| graha ke apanI ucca rAzi meM sthita hone se usakI 'yuvarAja' saMjJA hotI hai aura zatru kI rAzi meM sthita hone se grahoM kI saMjJA 'vRddha' mAnI gaI hai| graha apanI avasthA ke anusAra hI phala pradAna karate haiN| 'bAlaka' saMjJA vAlA graha sukha detA hai| 'kumAra' ho to acchA AcaraNa pradAna karatA hai| yauvanAvasthA meM rAjyAdhikAra dilAtA hai aura vRddhAvasthA meM ho to RNa yA roga Adi detA hai| grahoM ke sambandha grahoM ke cAra prakAra ke sambandha mAne haiN| kisI-kisI AcArya ne pAMca prakAra ke sambandha bhI kahe haiN| 1. do grahoM meM paraspara rAzi parivartana kA yoga ho, arthAt 'ka' graha 'kha' graha kI rAzi meM baiThA ho aura 'kha' graha 'ka' graha kI rAzi meM baiThA ho to yaha ati uttama sambandha hotA hai| 2. jaba do graha paraspara eka-dUsare ko dekha rahe hoM arthAt 'ka' graha 'kha' graha ho dekha rahA ho aura 'kha' graha 'ka' graha ko dekha rahA ho to yaha madhyama sambandha mAnA jAtA hai| 3. donoM grahoM meM se eka graha dUsare kI rAzi meM baiThA ho aura donoM meM se eka-dUsare graha ko dekhatA ho to yaha tIsarA sambandha mAnA jAtA hai|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. donoM graha eka hI rAzi meM saMyukta hokara baiThe hoM to yaha cauthe prakAra kA sambandha hotA hai aura adhama kahA gayA hai| 5. jaba do graha eka-dUsare se trikoNa (pAMcaveM-naveM) sthAna para sthita hoM to yaha matAntara se pAMcavAM sambandha hotA hai| grahoM kI dRSTi sabhI graha apane sthAna se sAtaveM sthAna ko pUrNa dRSTi se dekhate haiM lekina maMgala apane sthAna se cauthe aura AThaveM sthAna ko, guru apane sthAna se pAMcaveM aura naveM sthAna ko va zani apane sthAna se tIsare aura dasaveM sthAna ko bhI pUrNa dRSTi se dekhatA hai| kucha prAcIna AcAryoM ne rAhu ketu kI dRSTi ko bhI mAnyatA dI hai, lekina maharSi parAzara ne inakI koI dRSTi nahIM mAnI hai| anya AcAryoM ke mata se rAhu apane sthAna se sAtaveM, pAMcaveM aura naveM sthAna ko pUrNa dRSTi se dekhatA hai| aise hI ketu kI bhI dRSTi hotI hai| pratyeka graha apane sthAna se tIsare aura dasaveM sthAna ko eka pAda dRSTi se, pAMcaveM aura naveM ko do pAda dRSTi se tathA cauthe aura AThaveM sthAna ko tIna pAda dRSTi se dekhatA hai| sUrya aura maMgala kI Urdhva dRSTi hai, budha aura zukra kI tirachI, candramA aura guru kI barAbara (sama) tathA rAhu aura zani kI nIcI dRSTi hai| bhAvoM ke sthira kAraka graha sUrya lagna, dharma aura karma bhAva kA, caMdramA sukha bhAva kA, maMgala sahaja aura zatru bhAva kA, budha sukha aura karma bhAva kA, guru dhana, putra, dharma, karma aura Aya bhAva kA, zukra strI bhAva kA, zani zatru, mRtyu, karma aura vyaya bhAva kA kAraka graha hai| AtmAdi cara kAraka sUryAdi nau grahoM meM jo graha spaSTa tulya aMzoM meM adhika ho, arthAt adhika aMza vAlA ho, vaha AtmakAraka, usase kama aMzoM vAlA graha amAtyakAraka, usase kama aMzoM vAlA graha bhrAtRkAraka, usase kama aMzoM vAlA mAtRkAraka, usase kama
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMzoM vAlA pitRkAraka, usase kama aMzoM vAlA putrakAraka, usase kama aMzoM vAlA jAtikAraka tathA usase kama aMzoM vAlA strIkAraka kahA gayA hai| grahoM ke loka pUrva meM jAtaka kisa loka meM thA aura mRtyu ke pazcAt kahAM jAyegA Adi vicAra ke lie grahoM ke loka kA upayoga hotA hai| svarga kA adhipati guru, pitRloka ke zukra aura candramA, pAtAlaloka kA budha, mRtyuloka ke maMgala aura sUrya tathA naraka kA adhipati zani hai| graha maitrI grahoM ke balAbala kA nirNaya karane ke lie paMcadhA maitrI cakra banAyA jAtA hai| paMcadhA maitrI kA AdhAra hai nisarga maitrI evaM tAtkAlika maitrii| tAtkAlika maitrI janmakuNDalI ke AdhAra para tai kI jAtI hai| grahoM kI pAMca prakAra kI sthiti ko batalAne vAlA cakra paMcadhA maitrI cakra kahalAtA hai| atimitra-mitra-sama-zatru evaM atishtru| nIce maitrI cakra diyA jA rahA hai| nisarga maitrI cakra nAma graha mitra sama zatru caM., ma., bR. zu., za., rA. sUrya candra ma., bR.. zu.. za. rA. maMgala budha sU., caM., maM za., rA. bu., zu. bRhaspati zukra zani bu., zu., rA. bu., zu., za. Jhalroll sU., caM., maM. sU., caM., ma. rAhu 26
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisarga maitrI cakra meM* sUrya ke caM. maM. bR. mitra, bu. sama evaM zu. za. rA. zatru haiN| * candra ke sU. bu. mitra, maM. bR. zu. za. sama evaM rA. zatru haiN| * maMgala ke caM. sU. bR. mitra, zu za. sama evaM bu. rA. zatru haiN| * budha ke sU. zu. rA. mitra, za. maM. sama evaM caM. bR. zatru haiN| * bRhaspati ke sU. caM. maM mitra, za. rA. sama evaM bu. zU. zatru haiN| * zukra ke bu. za. rA. mitra, bR. sama evaM sU. ca. ma. zatru haiN| * zani ke bu. zu. rA. mitra, bR. sama evaM sU. caM. zatru haiN| * rAhu ke bu. zu. za. mitra, bR. sama evaM sU. caM. ma. zatru haiN| tAtkAlika maitrI:- graha apane sthAnna se dUsare, tIsare, cauthe, dazaveM, gyArahaveM evaM bArahaveM sthAna meM sthita graha ko apanA tAtkAlika mitra samajhatA hai tathA sthAnagata graha ko shtru| nisarga maitrI aura tAtkAlika maitrI ke AdhAra para paMcadhA maitrI cakra banAyA jAtA hai| paMcadhA maitrI cakra meM pAMca prakAra kI sthitiyAM hotI haiM atimitra, mitra, sama, zatru, atishtru| jaba koI graha nisarga maitrI meM bhI mitra aura tAtkAlika sthiti meM bhI mitra ho to paMcadhA maitrI meM vaha atimitra hotA hai| nisarga maitrI meM sama aura tAtkAlika maitrI meM zatru ho to zatru mAnA jAtA hai| nisarga maitrI meM zatru ho tathA tAtkAlika sthiti meM bhI zatru ho to atizatru mAnA jAtA hai| Age hama udAharaNa kuNDalI kA paMcadhA maitrI cakra banAte haiN| ___ paMcadhA maitrI cakra atizatru graha atimitra mitra sama zatru sUrya maM.. -- zu..za..ca. bu. candra -- bR.ma.za..zu. --- sU..bu. maMgala sU.caM. bR..bu..rA. za. budha zu. sU,rA.,bR. -- bRhaspati sU., caM. ma.,bu. za. zukra bu.rA. za..sU.ma.caM. bR. zani bu.rA. zu..sU..caM. bR. rAhu zu..za. bu.maM. bR. za.maM. / / / sU..caM.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcadhA maitrI ke AdhAra para grahoM kA sapta vargI bala sAdhana kiyA jAtA hai| paMcadhA maitrI ke anusAra atimitra ke graha meM graha kA bala 22 kalA30 vikalA hogaa| mitra ke ghara meM 15 kalA bala sama ke sthAna meM 7 kalA 30 vikalA. zatra ke sthAna meM 3 kalA 45 vikalA atizatru ke sthAna meM 1 kalA 52 vikalA bala, apane hI bhAva meM 30 kalA bala, mUla trikoNa rAzi meM 45 kalA bala aura uccarAzi meM 60 kalA bala milatA hai|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-6. Introduction to Signs ofZodiac bhArambha svAmI zukra pATha-5-6. rAzi paricaya bhAratIya jyotiSa meM bhacakra kA prathama bindu azvinI nakSatra se liyA jAtA hai| isa prathama bindu se bhacakra ko 12 bhAgoM meM bAMTA jAtA hai| isa prakAra pratyeka rAzi kA koNIya mAna 30deg hotA hai| 12 rAziyoM ke nAma aura usake svAmI (ve graha jinheM ina rAziyoM kA svAmI kahA jAtA hai) nimnalikhita hai| # aMgrejI hindI cihna rAzi Arambha svAmI 1 ARIES meSa + maMgala 2 TAURUS vRSa 4 3 GEMINI mithuna I 60+ budha / 4 CANCER karka : 90deg+ candramA 5 IEO siMha 120+ sUrya / 6 VIRGO kanyA mm 150+ budha 7 LIBRA tulA - 180+ zukra 8 SCORPIO vRzcika m. maMgala 9 SAGITTARIUS dhanu - 240+ bRhaspati 10 CAPRICORN makara 8 270+ zani / 11 AQUARIUS kumbha 300+ zani 12 PISCES mIna 330+ bRhaspati 210+ rAziyoM ke guNa dharma meSa ratnoM ke rakhane kA sthAna, dhAtu, agni, khanija padArtha, rakta (lAla) varNa, pApa rAzi acchI vyAvahArikatA, milanasAra, tunuka mijAja, jhUTha bolanA, pRSThodaya, puruSa, krUra rAzi, agni tatva, rajo guNa, dinabalI hotI hai|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRSa vana athavA kheta, jahAM pazu bAndhe jAte haiM jalapUrNa kheta jahAM dhAna paidA hotI hai| zubha rAzi, stri rAzi, kSamAzIla, caur3I jAMghe, bar3A ceharA, tunuka miz2Aja jaba kisI bAta para krodhita ho jAe, vyApArI varga pRSThodaya tathA rAtrI balI hotI hai| mithuna jahAM nartaka, saMgItakAra, kalAkAra, vezyAeM rahatI hai, unakA pratinidhitva karatI hai| zayanakakSa, manoraMjana karanA, tAza khelanA Adi sthAnoM kI svAmI hai| yaha ubhayodaya rAzi, dhuMgharAle bAla, kAle oSTha, anya vyaktiyoM ko samajhane meM catura, unnata nAka, saMgIta meM rUcI, gRha kArya meM rUcI, patalI lambI uMgaliyAM, madhya dina meM balI rahatI hai| karka jalIya kheta jahAM dhAna paidA hotA hai| kueM tAlAba, nadI ke kinAre jahAM paudhoM ko adhikatA hotI hai, sthAnoM kI sthAyI hai| calane meM teja dhana kA zaukIna, zubha rAzi, milanasAra prakRti niHsvArtha, dUsaroM ke lie balidAna karane vAlA jAtaka hotA hai| siMha ghane vanoM ke sthAna, parvata, TIle, kile, dina balI zIrSodaya, nivAsa-guphAeM lambe gAla, caur3e ceharA, krUra rAzi, puruSa rAzi, dina balI hotI hai| kanyA stri rAzi, manoraMjana ke sthAna, cArAgAha, zubha rAzi, madhyama kada zIrSodaya rAzi, paudhoM vAlI bhUmi, kandhoM tathA bhujAoM kA jhukanA saccA dayAlutA, kAle bAla, acchI mAnasika yogyatA, vidhi anusAra kArya karane vAlA, tarkazIla hotI hai| tulA vyApArI, dukAna, anAja kA sthAna vyApArI kA ghara, varNa kAlA, madhyama kada zIrSodaya, vyApArika sthAna javAnI meM patalA zarIra parantu moTApe kI ora jhukAva, golaceharA, pApa rAzi kA hotA hai| 30
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRzcika cheda yA bila vAlA sthAna, viSa, zIrSodaya rAzi caur3I, phailI huI AMkheM tathA chaatii| bAlyAvasthA meM bimAra krUra kAmoM meM rUcI, sAhasI, sahanazakti, prabandhaka, zubha rAzi hotI hai| dhanu vaha sthAna jahAM ghor3e, hAthI yA ratha (moTara kAra) rakhe jAte haiN| rAjA kA nivAsa, pApa rAzi, puruSa rAzi, dina balI, pRSThodaya, lambottarA ceharA aura gardana kAna tathA nAka bar3e, atyadhika udAra acche dila vAlA, bhautika saMskRti ko pasaMda karane vAlA, yAtrA-pasaMda, uMcI AvAja Adi lakSaNa ke hote haiN| makara jalIya sthAna, bahuta mAtrA meM pAnI vAle sthAna, nadI ke kinAre, pRSThodaya rAzi, nicale aMgoM meM kamajorI, balavAna hote haiN| kumbha ve sthAna jahAM pAnI sUkha jAtA hai| jahAM zarAba banatA hai, jahAM pakSI rahate haiN| jahAM ghar3e rakhe jAte haiN| pApa rAzi, dina balI, zIrSodaya, dekhane meM suMdara, pratibhAvAna, kSamAzIla svabhAva kA hotA hai| mIna dhArmika, pavitra sthAna, pavitra nadiyoM kA sthAna, maMdira, tIrtha sthAna, samudra Adi sthAna kada choTA, ubhayodaya sugaThita zarIra, patnI ko cAhane vAlA, zikSita vidvAna, kama bolane vAlA hotA hai| rAziyoM kI prakRti cara- cara sthira evaM dvisvabhAva hotA hai| meSa, karka, tulA, makara ko cara kahate sthira-vRSa, siMha, vRzcika, kumbha ko sthira kahate haiN| dvisvabhAva- mithuna, kanyA, dhanu, mIna ko dvisvabhAva kahate haiN| tatva- agni, pRthvI, vAyu evaM jala hotA hai|
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ agni-meSa, siMha evaM dhanu agni tattva vAlA hotA hai| pRthvI-vRSa, kanyA evaM makara pRthvI tattva vAlA hotA hai| vAyu- mithuna, tulA evaM kumbha vAyu tattva vAlA hotA hai| jala- karka, vRzcika evaM mIna jala tattva vAlA hotA hai| liMga puruSa liMga-meSa, mithuna, siMha, tulA, dhana evaM kumbha rAzi puruSa hotA hai| strI liMga- vRSa, karka, kanyA, vRzcika, makara evaM mIna rAzi strI hotI hai| prakRti pita, vAyu, mizrita evaM kapha prakRti hotI hai| pita- meSa, siMha evaM dhana pita saMjJaka hotA hai| vAyu-vRSa, kanyA evaM makara vAyu saMjJaka hotA hai| mizrita- mithuna, tulA evaM kumbha mizrita saMjJaka hotA hai| kapha- karka, vRzcika evaM mIna kapha saMjJaka hotA hai| varNa kSatriya, vaizya, zudra evaM brAhmaNa varNa hotA hai| kSatriya-meSa, siMha, dhana (adhikArI varga) vaizya-vRSa, kanyA, makara (vyApArI varga) zudra- mithuna, tulA, kumbha (karmacArI varga) brAhmaNa-karka, vRzcika, mIna (adhyApaka, pracAraka, samAjasudhAraka varga) jala rAziyAM- karka, vRzcika, makara, mIna jala para nirbhara rAziyAM- vRSa, mithuna, kanyA, kumbha jalahIna rAziyAM- meSa, siMha, tulA, dhanu
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dizAeM pUrva - meSa, siMha, dhanu dakSiNa- vRSa, kanyA, makara pazcima- mithuna, tulA, kumbha uttara- karka, vRzcika, mIna dina balI aura rAtri balI rAziyAM dina balI siMha, kanyA, tulA, vRzcika, kumbha, mIna rAtri balI meSa, vRSa, mithuna, karka, dhanu, makara - - dvipAda, catuSpAda Adi rAziyAM dvipAda - mithuna, kanyA, tulA, kumbha tathA dhanu kA pUrvottara bhAga catuSyAda- meSa, vRSa, siMha, dhanu kA uttarotara bhAga tathA makara kA pUrvottara bhAga / jalIya-karka, mIna, makara kA uttarottara bhAga kITa vRzcika (apavAda kucha vidvAna jyotiSI kumbha ko bhI jalIya rAzi tathA karka ko kITa rAzi mAnate haiN|) dvipada rAziyAM lagna ke madhya bhAga meM balavAna hotI hai| catuSpada rAziyAM dazama bhAva meM, jalIya rAziyAM caturtha bhAva meM tathA kITa rAziyAM saptama bhAva meM balI hotI hai| dvipada rAziyAM dina balI, catuSpada rAziyAM rAtri ke samaya balI tathA kITa rAziyAM sUrya nikalane ke samaya yA sUrya asta hone ke samaya balI hotI hai| 33
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. vRSa rAziyoM ke dvArA kAla puruSa ke aMgoM kA pratinidhitva kra. rAziyAM zarIra ke aMga 1. meSa sira AMkheM, ceharA, gardana, muMha ke andara kA bhAga, 3. mithuna bhujAeM, chAtI ke Upara kA bhAga, kAna kNdhe| 4. karka hRdaya, phephar3e (chAtI ke andara kA bhAga) stana peTa kA UparI bhAga 5. siMha chAtI ke nIce kA bhAga nAbhI se Upara kA bhAga 6. kanyA kamara, kUlhe, nAbhI ke nIce kA bhAga, AMte, mUtrAzaya ke Upara kA bhAga 7. tulA mUtrAzaya, nAbhI ke pIche kA bhAga 8. vRzcika gudA dvAra, liMga jAMghe 10. makara donoM ghuTane tathA pITha 11. kumbha kAna, ghuTane se nIce kA bhAga, piMDaliyAM 12. mIna AMkheM, paira 9. dhanu
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7-8. Astronomy Related to Astrology pATha- 7-8. jyotiSa sambandhita khagola zAstra khagola zAstra vaha vijJAna hai jisameM brahmANDa meM sthita vibhinna grahoM tathA anya piNDoM kA vistAra se adhyayana kiyA jAtA hai| hama isa adhyAya meM kevala jyotiSa se sambandhita viSayoM kA hI adhyayana kreNge| sabase Arambha meM bhAratIya tathA pAzcAtya mata meM bhinnatA kA adhyayana saMkSita meM kreNge| pAzcAtya mata se brahmANDa kA nirmANa 200 karor3a varSa pUrva eka mahA visphoTa (Big-bang) se huaa| bhAratIya mata se grahoM evaM anya mahatvapUrNa binduoM kI sRSTi ke Arambha hone se anta taka, kula paribhramaNa kI saMkhyAo kA anumAna kiyA gyaa| 2. pAzcAtya mata meM khagolIya gaNanAeM sUrya ko kendra mAna kara kI jAtI hai| bhAratIya mata meM khagolIya gaNanAeM pRthvI ko kendra mAna kara kI jAtI hai| 3. pAzcAtya mata meM khagolIya gaNanAeM calAyamAna bindu se kI jAtI hai| basaMta saMpAta ke samaya sUrya nakSatra maMDala jahAM hotA hai use meSa rAzi kA prathama bindu mAna lete hai jo pratyeka varSa 50"-52" khisaka jAtA hai| isalie use calAyamAna bindu kahate hai| bhAratIya mata meM khagolIya gaNanAeM eka sthira bindu se karate haiM jo meSa rAzi (azvinI nakSatra) kA prArambhika bindu hai| sthira evaM calAyamAna meSa rAzi ke bindu ke bIca ko koNIya dUrI ko ayanAMza kahate haiM jo 1.1.2001 ko 23-52' hai| 4. pAzcAtya mata meM dina kI gaNanA pRthvI ke apane akSa para ghUmane ke anusAra kI jAtI hai jaba ki bhAratIya paddhati meM dina kI gaNanA sUryodaya se dUsare sUryodaya taka kI jAtI hai mAsa kI gaNanA candramA ke pRthvI ke cAro ora paribhramaNa para AdhArita hai tathA candramA ko kalAoM ke anusAra hai| eka amAvasyA se dUsarI amAvasyA taka ke samaya ko eka candra mAsa kahate hai|
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsa dina ko sAvana mAsa kahate hai tathA sUrya ke azvinI ke prathama bindu se punaH usa bindu para dubArA Ane taka ko saura varSa kahate haiN| bhAratIya paddhati meM sthAnIya samaya ko mAnyatA dI jAtI hai| jaba ki pAzcAtya paddhati meM mAnaka samaya kA vyavahAra kiyA jAtA hai| 5. bhAratIya paddhati meM khagolazAstra evaM jyotiSa zAstra eka-dUsare ke bhinna aMga hai| donoM kA vikAsa sAtha-sAtha huaa| pAzcAtya paddhati meM khagola zAstra kA vikAsa eka bhautika vijJAna kI bhA~ti huaa| 6. bhAratIya paddhati meM brahmANDa meM sthita graha tathA piNDoM ke alAvA unakI gati, pAta (nodes) bhadocca bindu, yuti bindu bhAdrI Adi upagrahoM kA bhI vistAra se adhyayana huA hai| jaba ki pAzcAtya paddhati meM aisA kucha bhI nahIM hai| paribhASAeM | ka - | --- citra 1 bhaugolika viSuvat rekhA yA bhU-madhya rekhA-citra 1 meM gola ko pRthvI mAna le to ga evaM gha pRthvI ke do dhruva hai| bRhat vRta kala kha vaha kAlpanika bhaugolika viSuvat rekhA yA bhU-madhya rekhA hai| bhU-madhya rekhA vaha bRhat vRta hai jo pRthvI ke cAroM ora isake akSa (dhUrI) jisake cAroM ora pRthvI ghUmatI hai| para lambavat hai| pRthvI kA akSa vastutaH uttarI dhruva ga tathA dakSiNI dhruva gha ko milAne vAlI rekhA hI hai| bhU-madhya rekhA isa para samakoNa banAtI hai|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaugolika madhyAhna rekhA pRthvI para bhaugolika dhruvoM ga evaM gha ko milAne vAlI rekhA ko bhaugolika madhyAhnana rekhA kahate hai / yaha madhyAhnana rekhA bhU-madhya rekhA ko 90deg ke koNa para kATatI hai| mAnaka madhyAhnana rekhA - pRthvI ke dhruvo ko milAne vAlI kAlpanika rekhA jo grInavIya se hokara gujaratI hai use sarvasammati se mAnaka madhyAhana rekhA (Principal Meindian) mAnA gayA hai| bhaugolika dezAntara ka ya ga la gha va ra kha citra 2 mAna liyA jAya ki citra 2 meM ga. ya. gha mukhya madhyAhana rekhA hai jo bhU-madhya rekhA ko ya bindu para kATatI hai| tathA eka anya madhyAhna rekhA jo bhUmadhya rekhA ko bindu ra para kATatI hai| ina do madhyAhnana rekhAoM ke bhU-madhya rekhA para kATane vAle binduoM ya, ra dvArA pRthvI ke kendra la para jo koNa ya, la, ra banegA vaha madhyAhnana rekhA ga, ra, gha kA dezAMtara kahA jaaegaa| yadi madhyAhnana rekhA mAnaka madhyAhnana rekhA (grInabIca ) se pUrva meM hai to use pUrvI dezAMntara kaheMge yadi pazcima meM sthita hai to use pazcimI dezAntara kaheMge / 37
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaugolika akSAMza citra 2 meM madhyAhana rekhA ga, ra, gha para va eka bindu hai yadi va ko kendra la se milAyA jAe to va, la, ra eka koNa hogaa| isa koNa ko akSAMza kahate hai| tathA va kA akSAMza khlaaegaa| bhU-madhya rekhA para akSAMza 0deg hogaa| uttarI golArdha (bhU-madhya rekhA se uttarI dhruva kA bhAga) meM jo sthAna hogA usako uttarI akSAMza evaM jo sthAna dakSiNI golArdha meM hogA use dakSiNI akSAMza kahA jaaegaa| eka hI madhyAhana rekhA para vibhinna sthAnoM kA dezAntara to eka hI hogA parantu akSAMza bhinna hogaa| isI prakAra eka hI akSAMza para sthita dezAntara bhinna-bhinna hoNge| akSAMza rekhA vAstava meM pRthvI kI sataha para ve kAlpanika vRta hai jo bhU-madhya rekhA (bRhata vRta) ke samAntara hote haiM 90deg uttarI akSAMza uttarI dhruva tathA 90deg dakSiNI akSAMza dakSiNI dhruva hai| isako (Latitude) bhI kahate haiN| dezAntara rekhA vAstava meM pRthvI kI sataha para ve kAlpanika vRta hai jo pRthvI ke uttarI dhruva tathA dakSiNI dhruva meM se hokara gujarate haiN| eka dezAntara rekhA dUsare dezAntara rekhA se 4 minaTa kA antara darzAtA hai| isako (Longitude) bhI kahate haiN| akSAMza tathA dezAntara pRthvI para sthita kisI bhI sthAna ko darzAte haiN| isI prakAra brahmANDa meM sthita kisI graha kI sthiti ko bhI nApA jAtA hai| khagolIya dhruva- pRthvI ke akSa ko (uttarI dhruva ko tathA dakSiNI dhruva ko) yadi anaMta taka brahmANDa meM bar3hA diyA jAya to brahmANDa ke jisa bhAga uttarI dhruva milegaa| use khagolIya uttarI dhruva tathA jisa bindu para dakSiNI dhruva milegaa| use khagolIya dakSiNI dhruva kheNge| khagolIya viSuvat vRta(Glistial equator) khagolIya viSuvata vRta brahmANDa kA vaha vRhata vRta hai jisakA tala khagolIya dhruvoM ko milAne vAlI rekhA ko samakoNa para kATatA hai|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ krAMti vRta vRta hai| nakSatra maMDala meM sUrya jisa patha para bhramaNa karatA huA dikhAI par3atA hai use krAMtipatha yA krAnti vRta kahate hai ga gha krAnti / krAMti vRta kA tala viSuvat vRta ke tala ke sAtha 23deg 28' kA koNa banAtA hai / 90 ka gha ra 230-28' bhacakra bhacakra AkAza meM vaha kAlpanika paTTI hai jo krAMti vRta ke 9deg uttara 9deg dakSiNa taka phailI huI hai jaise ya, ra khagolIya akSAMza 'ise vikSepa yA zara bhI kahate haiM / brahmANDa meM sthita kisI bhI piNDa yA graha kI sthiti jAnane ke liye graha se krAMti vRta para lambavat cApa khIMcA jAtA hai| usa cApa kI koNIya dUrI ko khagolIya akSAMza kahate haiM / gha citra 3 kha citra 4 mAnA ki pa eka AkAzIya piNDa hai| ga, gha krAnti vRta hai / piNDa se lambavat da pha krAntivRta para cApa DAlA pa, la, pha koNa khagolIya akSAMza kahalAtA hai / 39
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogAMza kisI bhI AkAzIya piNDa kA bhogAMza, usakA krAMti vRta para meSa se prathama bindu se koNIya dUrI hotI hai| krAMti kisI bhI AkAzIya piNDa se viSuvat vRta para jo lambavat cApa DAlA jAegA usake dvArA pRthvI ke kendra para jo koNa banegA usa koNa ko piMDa kI krAMti kahate hai| viSuvAMza AkAzIya piNDa se viSuvat vRta para lambavat cApa jisa bindu para milatA hai usa bindu kI viSuvat vRta para sthita (sAyana) meSa ke prathama bindu (vasaMta saMpAta bindu) se jo koNIya dUrI hotI hai use usa piNDa kA viSuvAMza kahate hai| sUrya kI krAMti meM parivartana vaMsata saMpAta (lagabhaga 21 mArca) ko sUrya kI krAnti zUnya hotI hai kyoMki usa dina sUrya viSuvat vRta para A jAtA hai citra 5 meM la bindu baMsata saMpAta ko darzAtA hai| yaha bindu sAyana paddhati meM ... kA prathama bindu (zUnya bhogAMza bindu) kahalAtA hai| 40 ka 22 disambara 23 sitambara la 21mArca 14 21jUna kha viSuvat vRta citra 5
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUrya kI krAMti la bindu se dina pratidina bar3hatI jAtI hai aura gha bindu (21 jUna ke lagabhaga) adhikatama hotI hai| yahAM sUrya kI krAMti 28deg-30' (30deg) hotI hai| isa bindu ko grISma saMpAta yA dakSiNAyana saMpAta bhI kahate hai| isake bAda sUrya kI krAMti ghaTane lagatI hai| punaH 23 sitambara ke lagabhaga zUnya ho jAtI hai kyoMki sUrya panuH viSuvat vRta para hotA hai| yahAM se sUrya kI krAMti dakSiNa dizA meM panuH bar3hane lagatI hai aura bindu ga para (22 disambara ke lagabhaga) adhikatama ho jAtI hai| yahAM se sUrya uttarAyaNa ho jAtA hai yahAM se sUrya kI krAMti punaH ghaTane lagatI hai aura 21 mArca ko bindu la para zUnya ho jAtI hai| isa prakAra sUrya kA eka varSa ho jAtA hai| ga, la, gha bindu taka sUrya kA ghUmanA uttarAyaNa tathA gha, ra, ga vRta para ghUmanA dakSiNAyana kahalAtA hai| isI vRta para bhramaNa ke kAraNa hI grISma Rtu 21 mArca se Arambha zarad Rtu 23 sitambara se Arambha hotI hai| Rtu parivartana sUrya ke bhramaNa ke kAraNa hotA hai| vAstava meM sUrya sthira hai aura pRthvI bhramaNa kara rahI hai| parantu hama pRthvI para khar3e ho kara jaba sUrya ko dekhate haiM to sUrya bhramaNa karatA huA pratIta hotA hai|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Introduction to Solar System saura maMDala kA paricaya tAre tAre svataH camakane vAle AkAzIya piNDa haiN| sUrya eka tArA hai| tAre sthira haiN| nakSatra-maNDala tAroM ke samUhoM se banA hai| graha vaha AkAzIya piNDa hai jo sUrya ke cAroM ora bhramaNa karate hai| sthira tAre TimaTimAte rahate hai jabaki grahoM kI camaka eka samAna rahatI hai| candramA eka AkAzIya piNDa hai jo pRthvI ke cAroM ora ghUmatA hai| isalie ise upagraha bhI kahate haiN| pRthvI ke alAvA aura grahoM ke bhI upagraha hai| saura-maMDala yaha sUrya, grahoM, upagrahoM, ghUmaketu, ulkA, laghugrahoM tathA grahoM kI dhUla kaNa evaM gaisIya kaNoM se banA hai| hamAre saura maMDala brahmaNDa kA eka choTA bhAga hai| isa saura-maNDala meM hama rahate hai| hamArA saura maMDala sUrya ke irda-girda kendrita hai| sabhI graha sUrya ke cAroM ora ghUmate haiN| hamAre saura-maMgaDala meM abhI taka nau grahoM kA patA lagA hai| bhAratIya paddhati meM kevala pAMca grahoM ko hI mAnA hai| sUrya se dUrI ke krama se jJAta grahoM ke nAma isa prakAra hai| 1. budha 2. zukra 3. pRthvI 4. maMgala 5. bRhaspati 6. zani 7. yUrinasa 8. nepcUna 9. plUTo sUrya eka tArA hai tathA candramA upagraha bhAratIya jyotiSa paddhati meM budha, zukra maMgala, bRhaspati tathA zani grahoM ko ho mAnyatA dI hai| vAstava meM (Planet) plAneTa kA hindI rUpAntara graha ucita nahIM kyoMki bhAratIya paddhati usako graha mAnatI hai jisakA prabhAva hama grahaNa karate haiM yA jisakA astitva hameM prabhAvita 42
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatA hai| isaliye bhAratIya paddhati ne sUrya candramA, rAhu tathA ketu ko bhI graha mAnA hai| rAhu tathA ketu ko bhI graha mAnA hai| jabaki rAhu tathA ketu kA koI bhautika astitva nhiiN| yaha hama jAnate haiM ki pRthvI sUrya kA tathA candramA pRthvI kA paribhramaNa karatI hai| . . badha maMgala bRhaspati zani, yUrinasa, nepcUna, plUTo citra 7 ketu avarohI pAtha hI pA) pRthvI kA vRta ka / candramA kA vRta citra 8 jahAM donoM vRta eka-dUsare ko kATate haiM una binduoM ko rAhu tathA ketu kahate haiN| citra 8 meM ka, kha rAhu tathA ketu hai|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Antarika graha ve graha haiM jo sUrya evaM pRthvI ke madhya sthita hai| ve haiM budha tathA shukr| bAhya graha ve gaha haiM jo sUrya tathA pRthvI donoM se bAhara hai| ve graha haiM maMgala, bRhaspati, zani, yUrenasa, nepcUna tathA pluutto| yUrenasa, nepcUna tathA plUTo ko bhAratIya manISiyoM ne jAtaka granthoM meM koI sthAna nahIM diyaa| isakA yaha artha kadApi nahIM ki bhAratIya manISiyoM ko isake bAre meM patA nahIM thA bhAratIya manISiyoM ne inakA varNana arUNa, varuNa tathA yama kramazaH ke nAma se kiyA hai| parantu inakA astitva pRthvI se bahuta dUra hone ke kAraNa tathA sUrya kI parikramA itane adhika varSA meM pUrA karate haiM ki jAtaka kA jIvana hI pUrA ho jAtA hai jaise plUTo sUrya kI parikramA 248 varSa meM pUrA karatA hai| nepcUna sUrya ko parikramA 164.8 varSa meM pUrI karatA hai| isalie jAtaka ke jIvana meM ina grahoM kA adhika mahatva nahIM hai| saptAha ke dinoM ke nAmakaraNa kI yojanA bhAratIya jyotiSa meM sAta grahoM ko sthAna diyA sUrya, maMgala, budha, bRhaspati, zukra tathA zani inhIM grahoM ke nAma se saptAha ke sAta dina rakhe gye| aura dinoM kA nAmakaraNa kiyA gyaa| bhAratIya jyotiSa vaijJAnika tthayoM para AdhArita hone ke kAraNa nAma karaNa kA krama bhI mana cAhA nahIM apitu gaNita ke niyamoM para AdhArita hai| + lh citra 9
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jyotiSa meM dina-rAta ko 24 barAbara bhAgoM meM bAMTA gayA hai jinheM horA kahate haiN| dina sUrya nikalane se punaH sUrya nikalane taka rahatA hai| eka horA eka ghaNTe ke barAbara hotI hai| dina kA nAma usa dina ke prathama horA ke svAmI ke AdhAra para rakhA gayA hai| horA ke svAmI grahoM ke AdhAra para hai| candramA sabase tIvra gati graha hai tathA zani sabase bhadra gati graha hai| yadi ina grahoM ko gati ke krama se eka vRta meM likhe to citra 9 bana jaaegaa| sUrya hamArA kendra hone ke kAraNa sUrya se ginanA Arambha kare to 25vIM horA candra para aaegii| isaliye dUsare dina kA nAma candravAra somavAra rakhA gyaa| aba candramA se ginanA Arambha kare to 25 vIM horA maMgala para pdd'egii| isalie tIsare dina kA nAma maMgalavAra rakhA gyaa| isI krama se cauthA dina budhavAra, 5 dina bRhaspativAra, 6 dina zukravAra tathA sAtavAM dina zanivAra rakhA gyaa| 45
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9-10. The Calculations for Astrology pATha - 9-10. gaNita hama yaha jAnate haiM ki sUrya se hI samaya, dina evaM rAta tathA RtuoM kA nirmANa huA paurANika hindu dina sUryodaya se punaH sUryodaya taka mAnate haiN| jaba sUrya sira para hotA hai to sthAnIya do pahara hotI hai| pRthvI eka samatala tatva nahIM hai| apitu nAraMgI kI taraha gola hai| aura apanI dhUrI para pazcima se pUrva kI ora ghUmatI hai| isase siddha hotA hai| ki pUrva ke dezoM meM sUrya pahale dikhAI degaa| pazcima ke dezoM meM bAda meM dikhAI degA, isa prakAra saba sthAnoM para sUryodaya kA samaya alaga-alaga hogaa| sthAnIya samaya Upara hama dekha cuke haiM ki pUrva ke dezoM meM sUrya pahale dikhAI degA tathA pazcima ke dezoM meM bAda meM dikhAI degaa| isalie pratyeka sthAna kA sthAnIya samaya bhinna hotA hai| parantu samaya ke vyatIta hone kI dara meM samAnatA lAne ke lie tathA jaTila gaNitIya saMgaNanA se bacane ke liye "sthAnIya ausata samaya"(L.M.T.) (Local Mean Time) kA mAna liyA jAtA hai| yaha samaya kisI bhI sthAna ke akSAMza aura dezAntara para nirbhara karatA hai| jyotiSa meM hama sabase pahale, die hue samaya ko sthAnIya ausata samaya meM badalate haiN| mAnaka samaya kisI sthAna se deza bar3A hotA hai| parantu Ane-jAne kI suvidhAoM ke vistAra ke kAraNa tathA saMcAra sAdhanoM ke vikAsa ke kAraNa deza eka IkAI ho gayA hai| DAka, tAra TelIphona Adi saMcAra sAdhanoM se deza jur3a gayA hai| yAtAyAta ke sAdhanoM ke vikAsa ke kAraNa pratyeka zahara dUsare se jur3a gayA hai| isalie deza ke samaya kI AvazyakatA kA anubhava kiyA gayA jisameM pratyeka zahara kA samaya eka ho| san 1906 I. meM yaha nirNaya liyA gayA ki 82deg-30' pUrva dezAntara ko bhArata kA mAnaka madhyAhana rekhA ke rUpa meM liyA jaaegaa| yaha bhArata kA mAnaka samaya hai| havAI jahAja, DAka, rela Adi sabhI isa samaya kA hI prayoga karate haiN| Aja to hamArI ghar3iyA bhI isI samaya ke anusAra calatI 46
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| sthAnIya samaya kI kalpanA samApta prAya ho gaI hai| isaliye jyotiSa meM mAnaka samaya se sthAnIya samaya nikAlA jAtA hai| grInavica ausata samaya Aja deza hI nahIM sArA saMsAra eka ho gayA hai| isaliye antarrASTrIya mAmalo meM bhI eka mAnaka samaya kI AvazyakatA ko anubhava kiyA gyaa| jisase vizva ke sabhI dezoM dvArA usakA havAlA diyA jA ske| grInavica ke madhya meM se gujarane vAlI madhyAhnana dekhA ko zUnya mAna liyA gayA aura anya dezoM ko isake anusAra mAnaka samaya diye gye| samaya kA rUpAntaraNa hamane dekhA hai ki pRthvI 24 ghanTe meM 360deg ghUma letI hai isa prakAra 360deg = 24 ghaNTe 360deg = 24X60 minaTa 1deg = 24X60 = 4 minaTa 360 isa siddhAnta kA prayoga karake eka sthAna ke samaya ko dUsare sthAna ke samaya meM parivartita kara sakate haiN| hame kevala yAda rakhanA hogA ki jo deza grInavica ke pUrva meM sthita hai unameM grInavica ke samaya meM jor3A (+) jAtA hai tathA jo deza grInavica ke pazcima meM sthita hai unameM grInavica ke samaya meM se ghaTayA (-) jAtA hai| udAharaNa bhArata kI mAnaka madhyAha rekhA kA dezAntara 82deg-30' pUrva hai to mAnaka samaya kyA hogA? 1deg = 4 minaTa 82deg-30 = 82X4+30X4 sekaeNNDa = 328 mi. + 120 sekaeNNDa = 330 minaTa = 5 ghaMTe 30 minaTa
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata kyoMki grInavica se pUrva meM sthita hai isalie grInavica ke samaya meM 5 ghaMTe 30 minaTa jor3e jaaeNge| yadi grInavica meM samaya 6-00 hai to bhArata meM 6-00+5-30 = 11ghaMTe 30 minaTa kA samaya hogA / yadi gInavica ke samaya 10 ghaMTe 30 minaTa hai to bhArata meM 16 ghaMTe kA samaya hogA, arthAta sAyaM 4 baje / sthAnIya ausata samaya zuddhi yaha samaya ko vaha avadhi hai jise kisI deza ke mAnaka samaya se usa sthAna ke sthAnIya ausata samaya ko mAlUma karane ke liye prayoga kiyA jAtA hai| yadi sthAnIya ausata zuddhi yA to mAnaka samaya meM (+) jor3I jAtI hai yA (-) ghaTAI jAtI hai| yaha isa bAta para nirbhara karatA hai ki sthAna mAnaka sthAna se pUrva meM hai to mAnaka samaya meM antara ko jor3A jaaegaa| yadi sthAna mAnaka sthAna se pazcima meM sthita hai to mAnaka samaya meM se antara ko ghaTAyA jaaegaa| udAharaNa le ki bhArata kA mAnaka sthAna 82deg30 ' hai| dillI kA dezAntara 772-13' hai| dillI mAnaka sthAna se pazcima sthita hai to antara ghaTAyA jaaegaa| 80deg30deg -77deg13' = 5deg17' mi0 1deg = 4 minaTa 5deg17 = 05X4 + 17x4 saikaeNNDa = 20 mi. + 68 saikaeNNDa 21 mi0 8 saikaeNNDa aba yadi bhAratIya ausata mAnaka samaya meM se 21 mi. 8 saikaeNNDa ghaTA diye jAeMge to dillI kA sthAnIya samaya nikala AegA / jaise ghar3I meM zAma ke 5 gha. 30 mi. hai to dillI kA sthAnIya samaya = zAma ke ( 5ghaM. 30mi.) - (0-21 mi. 8 sai.) 5 ghaM. 30 mi. 00se. (-) 21 mi. 08 se. 5 ghaM. 08 mi. 52 se. isa prakAra kisI sthAna kA mAnaka samaya se sthAnIya ausata samaya nikAlA jA sakatA hai| 48 =
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11-12. Determination of Ascendant and Twelve Houses pATha - 11-12. lagna sAdhana evaM dvAdaza bhAva spaSTa kuNDalI nirmANa meM sabase pahale lagna sAdhana karanA par3atA hai| jaisA ki hama batA cuke haiM ki kisI bhI kuNDalI ke nirmANa meM tIna cIjoM kI jAnakArI caahie| ve haiM, janmasamaya, janmasthAna va janma taariikh| lagna kI paribhASA- janma samaya kisI nizcita sthAna ke pUrvI kSitija para rAzi cakra kI jo rAzi udita ho rahI hotI hai vaha lagna kahalAtA hai| lagna sAdhana- lagna sAdhana ke lie hameM sampAtkIya samaya kI AvazyakatA hotI hai| pRthvI apanI dhUrI para eka cakra pUrA karane meM 24 ghaMTe letI haiN| lekina yahI pRthvI kA cakra jaba kisI nizcita tAre ke sandarbha meM pUrA hotA hai to 24 ghaMTe se 3 minaTa 56 sekeNDa kama lagate haiN| isa prakAra jo samaya banatA hai use sampAtkIya samaya kahate haiN| lagna nikAlane ke lie hama Tables of Ascendants nAmaka pustaka meM dI huI tAlikAoM kI sahAyatA leNge| Tables of Ascendants kI sahAyatA se pahale sampAtkIya samaya nikalA jaaegaa| sampAtkIya samaya nikAlane ke lie pR. saM. 2 para dI huI tAlikA kI sahAyatA leMge yaha pratidina kA sampAtkIya samaya dopahara ke 12 baje sthAnIya samayAnusAra san 1900 kA batAtI hai| pR. na. 4 para dI huI tAlikA-2 varSa anusAra tAlikA-1 me jo saMskAra hogA vaha batAtI hai| pR. 5 para dI huI tAlikA-3 sampAtkIya samaya ke sthAnIya saMskAra batAtI hai- tAlikA 4 sthAnIya samaya meM sampAtkIya saMskAra batAtI hai| 49
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAtkIya samaya sAdhana ke udAharaNa jAtaka kA janma tArIkha 01.02.1969 samaya- 20.40 ghaMTe sthAna- (dillI) pra. saM. 2 ke tAlikA - 1 anusAra tArIkha 1.02.1900 dopahara 12 baje sthAnIya samaya anusAra sampAtkIya samaya 20ghaM 44 mi. 02 sai. varSa saMskAra 1969 (pR. saM. 4 ke tAlIkA-2 anusAra) (+) 1 mi. 9 sai. .. tA. 1.2.1969 dopahara 12 baje sthAnIya samaya anusAra sampAtkIya samaya huA = 20 gha. 45 mi. 11sai. sthAnIya saMskAra (pR.saM. 5 tAlikA 3 anusAra) = (+) 00 mi. 3 sai. :. tA. 12.1969 dopahara 12 baje sthAnIya samaya anusAra dillI meM sampAtkIya samaya huA 20 ghaM. 45 mi. 14 sai. (i)dillI kA rekhAMza- 77deg13' bhAratIya madhya rekhAMza 82deg30' dillI kA madhya rekhAMza se antara = 82deg30'- 77deg13' = 52.17' sthAnIya samaya saMskAra = 59.17X 4 mi. = 21 mi. 08 sai. janma samaya = 20 ghaM. 40 mi. 00sai. bhAratIya mAnaka samaya sthAnIya samaya saMskAra (-) 21.08 kyoMki dillI rekhAMza madhya rekhAMza se pazcima arthAta kama hai isalie sthAnIya saMskAra ghaTAyA jaayegaa| dillI kA sthAnIya samaya = 20 ghaM. 18 mi. 52 sai. huaa| 50
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyoMki tA. 01.02.1969 dillI meM sampAtkIya samaya kA gaNita dopahara ke 12 baje sthAnIya samaya anusAra diyA gayA hai isalie jAtaka kA janma dopahara 12 baje se kitanA pahale yA bAda meM sthAnIya samaya anusAra huA, jJAta karanA hogaa| jAtaka kA janma sthAnIya samaya anusAra 20ghaM. 18mi. 52sai. dopahara 12 baje sthAnIya samaya se janma samaya taka kA antara - 12 ghaM. 00mi. 00 sai. = 8 ghaM. 18mi. 52 sai. ..jAtaka kA janma sthAnIya samaya anusAra dopahara 12 baje ke 08 ghaM. 18 mi. 52 sai. bAda meM huaa| isa antara meM sampAtkIya saMskAra kara isa antara ko sampAtkIya antara meM bdleNge| dopahara se janma samaya taka kA antara = 8ghaM. 18mi. 52sai. 8 ghaM. ke lie saMskAra 01mi. 19sai. 18 mi. ke lie saMskAra =(+) 00mi. 03sai. 52 sai. ke lie saMskAra =(+) 00mi. 00sai. dopahara se janma samaya taka sampAtakIya antara 8 ghaM. 20 mi. 14sai. = (+) arthAt jAtaka kA janma sampAtakIya samaya anusAra ghaM. 20 mi. 14 sai. dopahara 12 baje ke bAda huaa| isalie dopahara 12 baje ke sampAtakIya samaya meM 8 ghaM. 20 mi. 14 sai. jor3a diye jaayeNge| (noTa: yadi janma dopahara 12 baje ke sampAtakIya kAla se pahale huA hotA to yahI antara ghaTAnA hotaa|) .. sampAtakIya samaya dI gaI janma tArIkha mAnaka samaya aura sthAna anusAra 20ghaM. 45mi.14 sai.i) 12 baje sthAnIya samaya se janma samaya taka kA antara (sampAtakIya) 08ghaM. 20mi.14sai. ii) 29ghaM. 05mi. 28sai.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyoMki ghar3I kA mAna 24 se adhika nahIM hotaa| isalie 24 gha ghaTAyeMge (-) 24ghaM. 00mi. 00sai. :.01.02.1969, 20ghaM. 40mi. dillI kA sampAtakIya samaya 05ghaM. 05mi. 28sai. sampAtakIya samaya anusAra lagna sAdhana Table of Ascandant meM sthAnIya akSAMza anusAra dI gaI tAlikA se kiyA jAgegA pR. saM. 9 se lekara pR. saM. 80 taka dI gaI tAlikA 0deg akSAMza se 60deg utara taka meM Ane vAle sabhI sthAnoM ke lie uparyukta hai nikAle gaye sampAtakIya samaya dillI kA hai isalie dillI ke akSAMza vAlI tAlikA ke pRSTha para dekhe gaye dillI kA akSAMza 28deg39' utara hai yaha pR. saM. 48 para aMkita haiM isa tAlikA meM sampAtakIya samaya anusAra lagna ke udita rAzi, aMza, kalA diye gaye haiN| udAharaNa anusAra nikAlA gayA sampAtakIya samaya 05 ghaM. 05 mi. 28 sai. hai| yaha tAlikA anusAra 05 ghaM. 4 mi. se 05 ghaM. 8mi. ke madhya AtA hai isalie tAlikA anusAra 05ghaM. 4 mi. sampAtakIya samaya anusAra udita lagna = 4rA 24deg 41' isI taraha tAlikA anusAra 05 ghaM. 8 mi. " " = 4rA 25deg 33' .. 4 mi. meM rAzi cakra kI cAla meM antara = 52' lagna mi. = 52 = 13 4 isI taraha 1 mi. yA 60 sai. = 13' 13' X28' = 64" 28 sai. " 60 05 ghaM. 4 mi. sampAtakIya samaya anusAra udita lagna = 4rA 24deg 41'00" 1 mi. lagna kI cAla = 00deg 13'00" 28 sai. lagna kI cAla = 00deg 06'04" ____05 ghaM. 5 mi. 28 sai. sampAtakIya samaya
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusAra udita lagna= 4rA 25deg 00'04" huaa| isa lagna meM ayanAMza saMskAra kara lagna spaSTa ho jAyegA / pra. saM. 6 para dI gaI ayanAMza saMskAra tAlikA (Ayanamsa Correction table) varSa anusAra hai| sampAtakIya samaya anusAra lagna udita = 4rA 25deg 00'04" akSAMza saMskAra (1969) ___= (-) 0deg 26'00" :. lagna spaSTa diye gaye janma tArIkha mAnaka samaya aura sthAna anusAra = 4rA 24deg 34 04' arthAta siMha rAzi janma samaya pUrvI kSitija para 24deg 34'04"udita ho rahI thii|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ House Cuspal Longitude dazama bhAva evaM bhAva spaSTa dazama bhAva- kisI nirdhArita samaya para usa sthAna kI madhyAhna rekhA (madhya AkAza yA madhyavindu) krAntivRtta ko jisa vindu para kATatI hai usa vindu ko dazamabhAva kahate haiN| dazama bhAva kA viSuvAMza usa samaya kA sampAt samaya hotA hai ise prAyaH viSuvAMza madhya AkAza bhI kahate haiN| isa prakAra dazama bhAva spaSTa kareMge dazama bhAva ke lie pra. sa. 8 para dI gaI tAlikA anusAra gaNita kareMge yaha tAlikA sabhI sthAnoM arthAta pRthvI ke sabhI zaharoM ke lie eka hI hotI hai| isa tAlikA kA prayoga usI taraha kareMge jaise lagna spaSTa ke lie kiyA gayA janma samaya sampAtakIya samaya 05 ghaM. 5 mi. 28 sai. tAlikA anusAra 05 ghaM. 4 mi. sampAtakIya samaya anusAra udita dazama bhAva = 1rA. 24deg 7 05ghaM. 8 mi. " =1rA 25deg2 4 mi. meM rAzi cakra kI cAla = 0deg 55' 1 mi. meM rAzi cakra kI cAla = 13', 45" isI taraha 1 mi. yA 60 sai. = _____55' 1 mi. meM cAla = 13' 45" 55x28 385 = 6 25 1 sai. 28 sai. 4360 28 sai. meM cAla = 6' 25"
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 sai. 05 ghaM. 4 mi. 0 sai. sampAtakIya samaya anusAra udita dazama bhAva = 1rA 24deg 07 00" 1 mi. dazama kI cAla 13 45" 06'25" 05 ghaM. 5 mi. 28 sai. sampAtakIya samaya anusAra dazama bhAva udita = 1rA 24deg27 10" ayanAMza saMskAra ke bAda sampAtakIya samaya anusAra dazama bhAva = 1rA. 24deg 27' 10" ayanAMza saMskAra = (-) 00deg 26'00" dazama bhAva spaSTa = 1rA. 24deg 01' 10" janma samaya sampAtakIya samaya anusAra dazama bhAva spaSTa tulA rAzi 25deg 23' 38" para udita ho rahA thaa| nikAle gaye lagna spaSTa dazama bhAva spaSTa kramazaH prathama bhAva aura dazama bhAva ke madhya kA rekhAMza hai isI prakAra janma kuNDalI ke sabhI bAraha bhAvoM ke madhya rekhAMza nikAle jAyeMge isake sAtha-sAtha bAraheM bhAvoM ke (sandhi) prArambhika rekhAMza bhI nikAlanA Avazyaka hai jisase hara bhAva kI lambAI aura bhAva madhya udita rAzi kA jJAta hogaa| bAraha bhAvoM kA gaNita isa prakAra kiyA jAyegA dazava bhAva se prathama bhAva taka prathama bhAva madhyama rekhAMza- dazama bhAva madhyama rekhAMza : 6 (arthAta lagna spaSTa) (dazama bhAva spaSTa) 4rA 24deg 34'04" -1 rA 24deg1' 10" = 3 rA 0deg 32 54" = 90deg 32deg 54" = 15deg5 29" SaSThAMza prApta huA hai| 55
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ noTa- cha: se bhAga deneM kA kAraNa yaha hai ki dazama bhAva se lagna taka tIna bhAva madhya aura tIna bhAva sandhi (prArambha ) par3ate hai / prApta hue SaSThAMza ke dazama bhAva ke madhya rekhAMza meM bArI-bArI jor3ate jAne se kramazaH agale bhAvoM ke bhAva madhya va sandhi rekhAMza prApta ho jaayeNge| dazama bhAva madhya rekhAMza 1 rA 24deg 150 9o dazama evaM gyArahaveM bhAva sandhi rekhAMza gyAravAM bhAva madhya rekhAMza gyArahavAM evaM bArahavoM bhAva sandhi rekhAMza bArahavAM bhAva madhya rekhAMza bArahavAM evaM prathama bhAva sandhi rekhAMza caturtha bhAva madhya rekhAMza 56 = + (+) 11 = || || = = = 2rA 6 rAzi 15deg 2rA 24deg 15deg 09o 150 = urA urA 24deg 15deg = 4rA 24deg 4rA 09o 15deg 29" 35" 29" prathama bhAva madhya rekhAMza 4" aba prApta hue spaSTa bhAva madhya rekhAMza aura bhAva sandhi rekhAMza meM 6 rAzi jor3a dene se bhAva ke sAmane vAle bhAva madhya aura bhAva sandhi rekhAMza spaSTa ho jaayeNge| jaise: * dazama bhAva kA madhya rekhAMza 1 rA 24deg 1' 7rA 24deg 5' 06' 1812 12 13 12 2018 la 05' 12' 05' 17' 05' 23' 05' 05' 34' 10" 29" 39" 29" 8" 01' 29" 37" 29" 06" 10" 1' 10"
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha aura paMcama bhAva kA sandhi rekhAMza gyArahavAM bhAva madhya rekhAMza 10vAM aura 11veM bhAva kA sandhi rekhAMza . paMcama aura chaThe bhAva kA sandhi rekhAMza 12veM bhAva kA madhya rekhAMza . chaThe bhAva kA madhya rekhAMza 12veM aura prathama bhAva kA sandhi rekhAMza = paMcama bhAva kA madhya rekhAMza 11vAM aura 12 veM bhAva kA sandhi rekhAMza = + chaThe aura saptama bhAva kA sandhi rekhAMza prathama bhAva kA madhya rekhAMza + = = + = = = + = = + = = + 2rA. = 6rA. rA 09o 2rA 24deg 6rA. 09o TharA 24deg urA 09o 6rA. 9 9deg urA 24deg 6rA. 9rA 24deg 4rA 9o 6rA. 06' 06' 12' 12' 17' 17' 23' 23o 28' 39" 28' 34' 39" 08" 8" 37" 37" 06" 6" 35" 10 rA 9o 4rA 24deg 6rA. 10 rA 24deg 34' 04" 35" 4" saptama bhAva kA madhya rekhAMza isI prakAra prathama bhAva ke madhya rekhAMza se caturtha bhAva ke madhya rekhAMza ke antara ko lekara prathama, dvitIya tRtIya caturtha bhAvoM ke bhAva madhya aura bhAva sandhi rekhAMza jJAta kreNge| 57
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaisecaturtha bhAva kA madhya rekhAMza prathama bhAva kA madhya rekhAMza = = = 7rA 4rA 2rA 24deg 24deg 29deg 01' 10" 34_04" 27' 06" antara SaSThAMza jJAta karane ke lie cha: bhAga deMge 2rA 29deg 27 6" 89deg 27 6" - = 14deg54' 31" SaSThAMza prApta huaa| prApta hue SaSThAMza ko prathama bhAva madhya rekhAMza meM bArI-bArI jor3e jAne se kramazaH agale bhAvo ke bhAva madhya va sandhi rekhAMza prApta ho jaayeNge| prathama bhAva madhya rekhAMza - 4rA 24deg 34' 04" ____14deg54' 31" prathama aura dvitIya bhAva sandhI 5rA 09 28' 35" 14deg54' 31" dvitIya bhAva madhya dvitIya aura tRtIya bhAva sandhi tRtIya bhAva madhya 5rA 24deg 23 06" 54' 31" ____ 17' 37" ___54' 31" 12 08" ___54' 31" 7rA 09deg 06' 39" 14deg54' 31" 7rA 24deg01' 10" tRtIya caturtha bhAva sandhi caturtha bhAva madhya
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prathama bhAva madhya rekhAMza saptama bhAva madhya * prathama aura dvitIya bhAva sandhi saptama aura aSTama bhAva sandhi dvitIya bhAva madhya aSTama bhAva madhya dvitIya aura tRtIya bhAva sandhi . aSTama aura navama bhAva sandhi tRtIya bhAva madhya tRtIya aura caturtha bhAva sandhi navama aura dazama bhAva sandhi caturtha bhAva madhya * dazama bhAva madhya (+) = (+) = (+) = = (+) = F = 4rA (+) 6rA 10 rA = 5rA 6 rA (+) 6rA 5rA 6rA 11rA 24deg 23' 6rA 9o (+) 6RT. rA 9o 6rA 24deg 6rA rA 09o 11rA 9deg 24deg 24deg 24deg 6rA 9o 1 rA 1 rA 09o rA 24deg 34' 24deg 34' 28' 23' 28' 35 17' 17' 12' 04" 06' 04" 35" 06" 06" 37" 37" 08" 39" 06' 39" 01' 10" 01' 10" 59
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva spaSTa tAlikA bhAva bhAva sandhi bhAva madhya 04rA 09deg 28deg 35" 05rA 09deg 28 35" 06rA 09deg 17 37" 07rA 09deg 06 39" 08rA 09deg 06' 39" 09rA 09deg 17 37" 10rA 09deg 28' 35" 11rA 09deg 28 35" 00rA 09deg 17 37" 01rA 09deg 06' 39" 02rA 09deg 06' 39" 03rA 09deg 17 37" 04rA 24deg 34'04" 05rA 24deg 23deg 06" 00rA 24deg 12 08" 07rA 24deg01' 10" 08rA 24deg 12 08" 09rA 24deg 23'06" 10rA 24deg 34'04" 11rA 24deg 23'06" 00rA 24deg 12'08" 01rA 24deg 01' 10" 02rA 24deg 12' 08" 03rA 24deg 23'06" 12. aba prApta hue spaSTa bhAva madhya aura sandhi rekhAMza meM 6 rAzi jor3a dene se bhAva ke sAmane vAle bhAva madhya aura sandhi rekhAMza spaSTa ho jaayeNge| jaise hamane dazama se prathama bhAvoM ke rekhAMzoM meM 6 rAzi jor3I hai usI taraha se yaha bhI prathama se caturtha bhAvoM meM 6 rAzi jodd'eNge| 60
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13-14. Determination of Positions of Planet pATha- 13-14. graha spaSTa kuNDalI nirmANa ke isa pATha meM navagrahoM spaSTa arthAt rekhAMza nikAlane kI vidhi btaayeNge| navagrahoM kI janma samaya rAzi cakra meM kyA sthiti thI arthAt kisa rAzi meM kitane aMzo para bhramaNa kara rahe the graha spaSTa se jAnA jAtA hai isake lie hama Ephemeris kA prayoga kreNge| N. C. Lehri dvArA banAI gaI Condened Ephemeris meM grahoM kI sthiti arthAt rekhAMza prAtaH 5:30 baje tAlikA ke rUpa meM bArahoM mahInoM kI dI gaI hai jisa varSa meM jAtaka kA janma ho usa varSa ke graha sthiti kI tAlikA kholakara janma samaya taka kA gaNita kiyA jA sakatA hai aisI tAlikA paMcAMga meM bhI upalabdha rahatI hai| udAharaNa: bhAva spaSTa ke gaNita ke Age jaisA ki hamane janma tArIkha 1.2.1969 janma samaya 20.40 sthAna dillI ke anusAra bhAva spaSTa kiye the aba graha spaSTa kreNge| Condened Ephemeris meM varSa 1969 kI tAlikA pR. saM. 58, 59, 60, 6162, para dI gaI hai pU. saM. 58 meM candra ke spaSTa rekhAMza prAtaH 5:30 baje ke diye gaye haiN| tAlikA meM tArIkha aura mAha kI anusAra gaNita kreNge| candra ke spaSTa rekhAMza prAtaH 5:30 baje 02.2.1969 ko = 3rA 13deg 28' 01.2.1969 ko = 3rA 1deg16' " 24 ghaMTo meM (eka dina meM ) caMdra kI cAla = 12deg.12' hamane yahAM 1 pharavarI aura 2 pharavarI ko prAtaHkAla candra kI sthiti isalie lI kyoMki janma samaya ina donoM sthiti kA bhItara huA hai arthAt 1 pharavarI prAtaH 5:30 se 2 pharavarI prAtaH 5:30 ke madhya hai / kyoMki janma 1 pharavarI prAtaH 5:30 baje ke bAda huA hai isalie yaha jAnanA Avazyaka hai ki janma prAtaH 5:30 baje ke kitane ghaMToM bAda huA arthAt diye gaye samaya meM se 5 ghaM. 30 mi. ghaTA deNge| janma samaya ghaM. mi. 20 40 5 30 61
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt janma = 15ghaM. 10mi. prAtaH 5ghaM. 30 mi. ke pazcAt huaa| isalie candra kI 15ghaM. 10 mi. meM kyA cAla rahI yaha nikAlanA hogaa| 24ghaMTe meM candra kI cAla = 12deg12' 1 " " = 12deg 12'X 15 ghaM. 10 mi. 15 ghaM. 10mi. 24ghaM. = 7deg43' isa sUtra ko saMkSipta karane ke lie hama pIche dI gaI lauga tAlikA kI sahAyatA leNge| lauga dvArA kisI bhI sUtra kA saMkSipta karane ke lie yaha niyama hai ki guNa kI jAne vAlI saMkhyAoM kI lauga saMkhyA Apa meM jor3I jAtI hai aura bhAga vAlI saMkhyAe Apa meM ghaTAI jAtI hai| isa prakAra tAlikA meM dekhane se lauga 12deg 14' + lauga 15ghaM. 10 mi.-lauga 24ghaM. lauga tAlikA kI saMkhyA 0.2938 + 0.1993 - 0 yoga = 0.4931 yaha yoga saMkhyA lauga tAlikA meM kitane aMzo aura kalA para hai ise tAlikA meM dekheMge agara pUrNa saMkhyA va prApta ho to isa saMkhyA ke nikaTatam saMkhyA para aMza aura kalA ko leNge| jaise kI 0-4930 saMkhyA kI nikaTa saMkhyA tAlikA se 0-4928 isalie isa saMkhyA ke aMza aura kalA hI jo 7deg43' hai pUre sUtra kA saMkSepa huA yahI candra kI 15ghaM. 10mi. kI cAla hai| prAtaHkAla 5ghaM. 30 mi. para candra ke rekhAMza meM 15ghaM. 10 mi. ke candra kI cAla jor3a dene se candra spaSTa ho jaayegaa| prAtaHkAla 5ghaM. 30mi. para candra ke spaSTa rekhAMza 1.2.1969 = 3rA 01deg16' 15ghaM. 10mi. meM candra kI cAla = 7deg43' candra spaSTa = 3rA 8deg59' isI prakAra sabhI grahoM ke rekhAMza jJAta kiye jaayeNge| Condened Ephemeris meM navagrahoM ke prAtaH 5:30 baje ke rekhAMza pratidina ke dekara do dina ke antarAla meM diye hai arthAt yadi 1tArIkha ke rekhAMza ke bAda 3 tArIkha kA rekhAMza diyA gayA hai isalie isakA gaNita karate samaya isa bAta kA vizeSa dhyAna rakhanA hogA ki jo rekhAMzo kA antara AyegA vaha 48 ghaMTe kA hogA 24 ghaMTe kA antara usase AdhA hogaa| candra spaSTa kI taraha zeSa grahoM kA spaSTIkaraNa bhI hama vaise hI kreNge|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUrya rAhu 1deg 2 1.2.1969,8 ghaM. 40 sAyaH para nava graha spaSTa kA gaNita | graha rekhAMza maMgala budha zukra zani prAtaH 5:30 A.M. 2.2.1969 |9rA19deg333 rA13deg 28' | 6rA25deg13' |9rA11deg30 5rA12deg23' | 11rA6'23' | 11rA26deg53' |11rA7deg50' 1.2.1969 3rA1deg16' 9rA12deg38 (1.2.1969) 31.1.1969 9rA17deg31' | 6rA24deg11' 5rA12deg27' |11rA 4deg26 | 11rA26deg44 11rA6deg50' (01.3.1969) 24ghaMTe kI cAla |12deg 12 (-) 1deg8 (-) 10.00 (candra aura budha kI) 28 dinoM kA antara 48ghaMTe kI cAla zeSa 2deg 2' (-) 0deg 4' |1deg 57 09 anya grahoM kI anya grahoM ke 12deg 14' 0deg 31 (-) 1deg 8' (-) 0deg 2' |0deg 58 0 4 (-)0deg224ghaM. kA | 24ghaMTe kI cAla antara 24ghaMTe kI cAla kA lau 11.3730 0.2938 | 1.6670 1.3258 2.8573 1.3949 2.5563 |2.8573 15ghaM. 10 mi. 10.1993 0.1993 0.1993 0.1993 | 0.1993 0.1993 | 0.1993 0.1993 kula yoga 1.5723 10.4931 | 1.8663 1.5258 3.0566 1.5942 2.7556 3.0566 lauga tAlikA meM | 1.5786 J0.4928 1.8573 1.5249 3.1584 1.5902 2.8573 |3.1584 kI saMkhyA ke ni.saM. | 15gha. 10mi. kI cAla |0deg38 17deg43 10 20 -0deg 43 1 01 10deg 37 10 2 1 0 1' grahoM ke prAtaH . 9rA18deg32'3rA 1deg16' | 6rA24deg42' |9rA12deg38' |5rA12deg25' | 11rA5deg24 | 11rA26deg48' |11rA7deg50' 5gha.30mi. ke rekhAMza graha ke spaSTa rekhAMza 201. | 20ghaM. 40 mi. para rA 19deg10' 3rA 8deg59' | SrA 25deg2' | 9rA 11deg55' | 5rA 12deg24deg | 11rA 6deg1 | 11726deg50' 11rA 749
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ graha spaSTa kI tAlikA rAzi aMza graha sUrya - 09rA 19deg 10' makara 19deg 10 candra - 03rA 08deg59' karka 09deg 00' maMgala - 06rA 25deg02' tulA 25deg 02' budha -09rA 11deg55' makara 11deg55' guru - 05rA 12deg24' 12deg 24 - 11rA 06deg01' zukra zani kanyA mIna mIna mIna - 11rA 26deg 50 06deg01' 26deg 50 07deg 49 rAhu - 11rA 07deg49 ketu - 05rA 07deg49' kanyA 07deg 49
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15-16. Casting of Ascendant & Chalit Horoscopes pATha- 15-16. lagna evaM calita kuNDalI banAnA janmapatrI kI citrita karane ke lie kaI tArIke haiM lekina uttara bhAratIya citrita tArIkA sabase adhika pracilata hai isa tArIkha meM eka varga yA AyatAkAra ke Amane-sAmane ke konoM ko eka sIdhI rekhA se milAyA jAtA hai phira isa AyatAkAra kI cAro bhujAoM ke madhya vindu ko Apasa meM isa prakAra milAte haiM ki vaha varga banA leM jaisA ki citra meM dikhAyA gayA hai| 2 / 12 3X AV 10 / 6 isa prakAra isa citra meM 12 khAne bane ina bAraha koSTakoM kI bAraha bhAva kahA jAtA hai aura Upara bhAva prathama bhAva kahalAtA hai aura viparIta ghar3I kI cAla se prathama, dvitIya, tRtIya ......dvAdaza bhAva hote haiN| prathama bhAva ko lagna kahate haiM jo lagna spaSTa kiyA jAtA hai usa rAzi kI saMkhyA prathama bhAva meM lagAkara zeSa bhAvoM meM viparIta ghar3I cAla se sabhI rAziyoM ko rakhA jAtA hai uparAnta sabhI grahoM kI kuNDalI meM graha spaSTa kI gaI rAziyoM para lagAkara kuNDalI taiyAra ho jAtI hai| udAharaNa- kuNDalI se kiye gaye gaNita meM lagna 4rA 24deg 34'04" spaSTa huA arthAta 4 rAzi pUrI ho cukI thI aura paMcamI rAzi cala rahI thI pAMcavI rAzi rAzi cakra kI siMha rAzi hotI hai isalie lagna siMha huA aura kramazaH rAziyoM kI saMkhyA kuNDalI bhAvoM meM A jAyeMgI aura grahoM ke graha spaSTa kI rAzi meM lagA deNge| lagna spaSTa aura graha spaSTa sAraNI se janma kuNDalI isa prakAra bnegii| 65
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ janma lagna kuNDalI gu. ke. / ca. 4 5 sU. bu. V/zu. rA.za. / bhAva cakra va bhAva calita janma lagna kuNDalI meM grahoM kI sthiti rAzi anusAra likhI jAtI hai| bhAva calita kuNDalI meM grahoM kI sthiti bhAva ke vistAra anusAra likhI jAtI hai| bhAva spaSTa sAraNI anusAra bhAvoM kA vistAra patA calatA hai bhAva sandhi bhAva ke prArambhika aura antima rekhAMza batAtI hai jisase bhAva kA vistAra mAlUma hotA hai bhAva madhya bhAva ke madhya meM rekhAMza ko batAtI bhAva calita kuNDalI aMkita karane meM sabase pahale bhAvoM meM rAziyoM kI saMkhyA bhAva madhya ke anusAra lagAI jAyegI jaise prathama bhAva madhya rekhAMza 4 24deg 34'04" hai arthAt prathama bhAva meM siMha rAzi kI saMkhyA lagAI jAyegI dvitIya bhAva madhya rekhAMza 5 24deg 23 6" hai arthAta dvitIya bhAva meM kanyA rAzi kI saMkhyA lagAI jAyegI isI taraha sabhI bhAva ke bhAva madhya rekhAMza anusAra dvAdaza bhAvoM meM rAzi aMkita kI jAtI hai| calita kuNDalI ma.62 ke X3 ca. wX 9X zu. 11X / sU. ba. 1/12 za. 107 66
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (noTa:- kabhI-kabhI aisA bhI hotA hai ki kinhIM do bhAvo meM bhAva madhya rekhAMza para eka hI rAzi A rahI ho usa sthiti meM donoM bhAvoM meM saMkhyA eka hI lgegii|) taduparAnta graha spaSTa sAraNI se graha ke rekhAMza anusAra jisa bhAva meM graha A rahA hogA usa bhAva meM graha ko likhA jAyegA jaise- sUrya rekhAMza 9' 19deg 10' haiM aura lagna kuNDalI meM yaha SaSTha bhAva meM aMkita kiyA gayA hai aba hama SaSTha bhAva kA vistAra bhAva spaSTa sAraNI se dekheMge bhAva SaSTha kA prArambhika rekhAMza 99deg 1737" haiM aura SaSTha bhAva samApri rekhAMza 109deg 28' 35 " arthAta SaSThabhAva kA vistAra 9o9deg17'37' se 109deg28' 35 taka hai sUrya kA rekhAMza 95 10deg 10 SaSTha bhAva ke vistAra ke andara hI hai isalie sUrya ko bhAva calita meM SaSTha bhAva meM hI aMkita kiyA jAyegA / isa taraha zukra ke rekhAMza 11'6' 1' hai jo lagna kuNDalI meM aSTama bhAva meM aMkita haiM aura aSTama bhAva kA vistAra 119deg 28'35" se 09deg17' 37" taka zukra kA rekhAMza isa vistAra meM nahIM AtA arthAt saptam bhAva ke vistAra meM hai saptama bhAva vistAra 109deg 28'35" se 119deg 28'35" hai isalie zukra bhAva calita kuNDalI meM saptama bhAva meM aMkita kiyA jAyegA isI taraha sabhI grahoM ke bhAva ke vistAra anusAra likhA jAyegA yaha bhAvo meM grahoM kA sahI citraNa hogA arthAta jisa bhAva ke vistAra meM graha rahatA hai usI bhAva ko prabhAvita kara vahI kA phala detA hai / isa prakAra dekhA jAe to bhAva calita hI janma samaya kA sahI AkAzIya nakzA citra hai isI anusAra phala karanA caahie| 67
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17-18. Determination of Dashas (Periods) pATha- 17-18. dazA sAdhana vidhi bhAratIya jyotiSa meM ghaTanAoM ke ghaTane ke samaya kI batAne ke lie arthAt ghaTanA kisa samaya ghaTegI jAnane ke lie dazA paddhati pracalita hai sabase pracalita aura prabhAvI dazA viMzottarI dazA hai| sabhI grahoM kI mahAdazAoM kA jor3a 120 varSa hotA hai| hamAre maharSiyoM ne (prAkRti AcAra-vicAra ke anusAra ) jIvana Ayu 120 varSa mAnI hai| mahA dazA kI gaNanA karane ke lie janma kAlIna candramA kI sthiti ke AdhAra mAnA jAtA hai / candra janma samaya jisa rAzi meM rahatA hai vaha jAtaka kI jAtakIya rAzi hotI hai candra jisa nakSatra meM rahatA hai vaha jAtaka kA nakSatra hotA hai| nakSatra kA jo svAmI graha hotA hai usI kI dazA janma samaya mAnI jAtI hai| sUryAdi navagrahoM kI mahAdazA avadhi isa prakAra hai: sUrya- 6 varSa, candra- 10 varSa, maMgala- 7 varSa, rAhu 18 varSa, guru- 16 varSa, zani - 19 varSa, budha- 17 varSa, ketu - 7 varSa, zukra- 20 varSa avadhi mAnI gaI hai! mahAdazAoM kA krama bhI isI nakSatra krama se hI rahatA hai arthAt sUrya ke bAda, candra ke bAda maMgala phira rAhu, gurU, zani, budha ketu aura zukra antara dazA isI mahAdazA avadhi ke anupAta meM usI krama meM hI rahatI hai jisa krama meM mahAdazA calatI hai / janma samaya mahAdazA kI zeSa avadhi nikAlane kI gaNanA isa prakAra kreNge| jisa nakSatra meM jAtaka kA janma hotA hai usa nakSatra ke bhogAMza para dazA kI zeSa avadhi nizcita kI jAtI hai eka nakSatra kA mAna 13deg 20' arthAta 800 kalA hotA hai| uparokta udAharaNa meM cakra spaSTa 3rA 9deg00' hai nakSatra tAlikA ke anusAra candra puSya nakSatra meM huA puSya nakSatra kA svAmI graha zani hai isa lie janma samaya jAtaka kI zani kI dazA hogii| puSya nakSatra 3rA 3deg 20 se prArambha hokara urA 68
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16deg 40' taka rahatA hai agara dekhA jAye to candra ke puSya nakSatra se nikalane ke lie 7deg 40' aura bhramaNa karanA hogA arthAta zeSa nakSatra bhoga 460 kalA huaa| nakSatra samApti aMza- 3rA 16deg 40' nakSatra bhogAMza- 3rA 9deg00' zeSa nakSatra aMza = 7deg40' = 460' kalA puSya nakSatra kA svAmI zani hotA hai arthAt janma samaya zani kI dazA rahegI kyoMki zani ko 19 varSa kI avadhi dI hai jo eka nakSatra mAna ke barAbara hai jo 800 kalA hai aura jitanA cakra kA nakSatra bhoga zeSa raha gayA anurUpa dazA zeSa rhegii| 800 kalA meM zani kI avadhi = 19 varSa = 19x460 460' kalA = 800 = 10 varSa 11 mAha 3 dina noTa:- ephemerIja kI pichale pRSThoM meM dI gaI vizotarI dazA bhogya kI tAlikA dI gaI hai usakI sahAyatA se bhI Apa dazA zeSa nikAla sakate haiN| aba jo janma tArIkha de rakhI ho usameM zeSa avadhi jor3a dene se zeSa rahI dazA kA samApti kAla A jaayegaa| uparAnta krama se dazAoM kI avadhi ko jor3ate jAeM aura dazA kA samApti kA jAna leN| uparokta udAharaNa meM janma 1.2.1969 kA hai aura zani kI zeSa dazA 10 varSa 11 mAsa 3 dina zeSa rahI hai isalie maiM janma tArIkha zani ke zeSa varSa jor3a deN| varSa mAsa dina janma tArIkha = 1969 02 01 zani dazA zeSa varSa = 10. 11. 03 zani dazA samApti kAla = 1980 01. budha dazA avadhi = 17 00. 00 krama se samApti kAla 1997 01. ketu dazA avadhi = 07. 0000 69
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ samApti kAla = zukra dazA avadhi = samApti kAla = sUrya dazA avadhi = samApti kAla = candra dazA avadhi = samApti kAla = maMgala dazA avidha = samApti kAla = 2030. 01. 04 20.0000 2024 01. 04 06. 00 2030_01. 100000 2040 01. 04 07 0000 2047 01. 04 antardazA sAdhana vidhi mahA dazA sAdhana ke pazcAt antardazA sAdhana kiyA jAtA hai| mahA dazA kA samaya dIrghakAlika hone ke kAraNa vibhAjita kara liyA jatA hai| mahAdazA kAla meM sabhI graha apanA-apanA mahAdazA meM phala dene kI bajAya dUsare graha kI antardazA Ane para detA hai| antardazA nikAlane kA sUtra hai ki jisa graha kI mahAdazA ho usake dazA varSa ko jisa graha kI antardazA nikAlanI ho ke dazAvarSoM se guNA karake 120 se bhAga de denA cAhiesUtra = mahAdazA varSa x jisa graha kI antardazA nikAlanI ho usake dazA varSa 120 jaise sUrya mahAdazA meM candra kI antardazA nikAlanI hai tosUrya mahAdazA varSa x candra mahAdazA varSa 120 arthAta = 6x 10 __120 = 6 mAsa candra antardazA isI prakAra sabhI grahoM kI antardazA nikAla lenI caahie| Age suvidhA ke lie antardazA sAriNI dI jA rahI hai|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ graha sU. caM. maM. bR. za. bu. ke. varSa 0 0 0 0 0 0 0 0 mAsa 3 6 dina 18 graha varSa 10 viMzottarI mahAdazA meM antardazA sUrya mahAdazA meM antardazA 0 0 7 0 6 4 6 caM. maM. rA. bR.. za. 1 rA. 4 10 9 24 mAsa 4 0 11 dina 27 18 candra mahAdazA meM antardazA 1 7 1 1 6 9 11 7 18 12 6 6 0 bu. 11 1 graha maM. rA. bR.za. bu. varSa 0 1 0 1 0 0 7 10 ke. 4 0 8 4 ke. zu. dina 0 0 0 0 0 0 0 0 0 bhauma mahAdazA meM antardazA 1 2 zu. 1 6 0 zu. sU. 1 0 4 sU. caM 0 0 7 27 6 0 6 0 mAsa 71
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAhu mahAdazA meM antardazA graha rA. bR. za. bu. varSa 2 2 2 2 mAsa 8 4 10 6 ke. 1 0 zu. sU. 3 0 0 10 caM 1 6 maM / 1 0 dina 12 24 6 18 180 240 18 antara dazA sAdhana vidhi bhI usI anupAta meM hai jisa anupAta meM dazA kI avadhi dI gaI hai| isake lie ephemerIja meM dI gaI antardazA tAlikA kI sahAyatA se leNge| zani kI mahAdazA bhogyakAla 10 varSa 11 mAha 3 dina zeSa raha gaye the arthAt zani kI 19 varSa kI mahA dazA ke 8 varSa 0 mAha 27 dina janma samaya bIta cuke the| agara hama ephemerIja meM viMzotarI antardazA tAlikA meM zani mahAdazA meM dekheM to 9 varSa 11 mAha 21 dina meM zani meM zukra kA antara samApta ho jAtA hai| janma samaya zani mahAdazA 8 varSa 0 mAha 27 dina vitegI arthAt janma samaya zani kI mahAdazA meM zukra kA antara cala rahA thA agara 9 varSa 11 mAha 21 dina meM se bItI zani kI dazA arthAta 8 varSa 0 mAha 21 dina ghaTA deM to zeSa 1 varSa 10 mAha 24 dina rahe jAyeMge jo zani kI mahAdazA meM zukra kI antara dazA kA zeSa bhogya kAla hai| isa bhogya kAla kI janma tArIkha meM jor3a dene se zani meM zukra kA antara kA samApti kAla A jaayegaa|
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19-20. Divisional Charts pATha- 19-20. varga vicAra janmakuNDalI meM vibhinna viSayoM ke phalAdeza karane ke lie hameM lagna ke sthUlamAna ko sUkSmastara taka pahu~cAne hetu varga sAdhana karate haiN| janmakuNDalI ke vibhinna varga hote haiN| vargoM meM mukhya rUpa se dazavarga hI mahatvapUrNa hai| jinameM- lagna, horA, dreSkANa, saptamAMza navamAMza, dazamAMza, dvAdazAMza, SoDazAMza,trizAMza aura SaThyAMza hai| horA-yaha lagna kuNDalI kA 1/2 bhAga hotA haiM, isase jAtaka kI sampanntA kA vicAra kiyA jAtA hai| isakA pratyeka bhAga kA mAna 15' hotA hai| viSama rAzi sama rAzi 1, 3, 5, 7, 9, 11 0 se 15' = siMha 15 se 30' = karka 2, 4, 6, 8, 10, 12 0 se 15' = karka 15 se 30 = siMha dreSkANa - yaha lagna kuNDalI kA 1/3 bhAga hai| isase jAtaka ke bhAI bahanoM ke bAre meM jAnA jAtA hai pratyeka bhAga kA mAna 10deg hotA hai| dreSkANa tAlikA aMza rAzi, / meSa vRSa mithuna karka siMha kanyA tulA vRzcika dhanu makara kumbha mIna 0degse10deg 10degse20deg 1 5 2 3 6 7 4 8 5 9 6 10 7 11 8 12 9 1 10 2 11 12 3 4 20degse30deg 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 navAMza- yaha lagna kuNDalI kA 1/9 vAM bhAga hai| isase jAtaka ke jIvana sAthI ke bAre meM jAnA jAtA hai| pratyeka bhAga kA mAna 3920' hotA hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ navAMza tAlikA aMza- 0deg00'39206deg40deg 10deg00' 13deg20 16deg4020deg00 23deg20 26deg40" rAzi 3deg20' 6deg40' 10deg00' 13920' 16deg40* 20deg00 23deg20' 26deg40* 30deg00 | meSa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 vaSa 10 11 12 1 2 3 4 5 6 mithuna 7 8 9 10 11 12 1 2 3 karka 4 5 6 7 8 9 10 11 12 siMha 1 2 3 4 5 6 7 8 9 kanyA 10 11 12 1 2 3 4 5 6 tulA 7 8 9 10 11 12 1 2 3 vRzcika 4 5 6 7 8 9 10 11 12 dhana 1 2 3 4 5 6 7 8 9 makara 10 11 12 1 2 3 4 5 6 kumbha 7 8 9 10 11 12 1 2 3 mIna 4 5 6 7 8 9 10 11 12 saptAMza- yaha kuNDalI kA 1/7 vAM bhAga hai| isasejAtaka ke putra pautrAdi ke bAre meM jAnA jAtA hai| pratyeka bhAga kA mAna 4deg17'8" hotA hai| - Norm a Non n - Non saptAMza tAlikA 25deg4251" 30deg00'00" aMza - 0deg00' 4deg17'8' 8deg34'17" 12deg5125" 17deg08'34' 21deg25deg43' rAzi 4deg17'8' 8deg3417" 1251'25" 17834" 21deg25deg43' 25deg42deg51" meSa 1 2 3 4 5 6 vRSa 8 9 10 11 12 1 mithuna 3 4 5 6 7 8 karka 10 11 12 1 2 3 siMha 5 6 7 8 9 10 kanyA 12 1 2 3 4 tulA 789 1011 vRzcika 2 3 4 5 6 dhanu 9 10 11 12 1 makara 4 5 6 7 8 9 kumbha 11 12 1 2 3 4 mIna 6 7 8 9 10 11
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamAMza- yaha lagna kuNDalI kA 1/10 vAM bhAga hai| isase jAtaka ke vyavasAya ke viSaya meM jAnA jAtA hai| pratyeka bhAga kA mAna 3deg hotA hai| dazamAMza tAlikA aMza _ deg00' 3deg00' 6deg00' 9deg00' 12deg00' 15deg00' 18deg00' 21deg00 24deg00' 27deg001 rAzi ||3deg00' 6deg00' 9deg00 12deg00' 15deg00' 18deg00' 21deg00' 24deg00' 27deg00' 30deg00' meSa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 vRSa 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 mithuna 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 karka 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 |siMha 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 kanyA 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 tulA 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 vRzcika 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 dhanu 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 makara 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 kumbha 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 mIna 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 dvAdazAMza- yaha lagna kuNDalI kA 1/12 vAM bhAga hai| isase mAtA-pitA kA hara prakAra vicAra kiyA jAtA hai| pratyeka bhAga kA mAna 2deg30' hotA hai| dvAdazAMza tAlikA aMza 0deg00'2deg30 5deg00' 7deg30deg 10deg00' 12deg3015deg00 17deg30 20deg00'22deg30 25deg00 27030 rAzi| 2deg305deg00 7deg30 10deg00 12deg30 15deg00 17deg30 20deg00 22deg30 25deg00' 27deg50 3000 meSa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 vRSa 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 mithuna 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 karka 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 siMha 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 kanyA 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 tulA 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 vRzcika8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 dhanu 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 makara 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 kumbha 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 mIna 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dreSkANa sU.ba. / za. rA. 7 1 SoDazAMza- yaha lagna kuNDalI kA 1/16 vAM / bhAga hotA hai| isase jAtaka ke vAhanAdi sukhoM ke bAre meM jAnA jAtA hai| pratyeka bhAga kA mAna 1deg52'30 hotA hai| triMzAMza- yaha lagna kuNDalI kA 1/30 vAM bhAga hotA hai| isase jAtaka kA abhISTa vicAra kiyA jAtA hai| pratyeka bhAga kA mAna 1deg hotA maM.3X 10 ga. OX AA 4X SaTyAMza- yaha lagna kuNDalI kA 1/60 vAM bhAga hotA hai| isase jAtaka kA sarvAMgINa (sabhI viSayoM para) vicAra kiyA jAtA hai| pratyeka bhAga kA mAna 30' hotA hai| saptAMza navAMza zu.12X108 sU. 7 rA. kA 5 zu. ANGA M ka bu . bu.1 ga dazamAMza dvAdazAMza sU. 12 3 rA/ X11 budha,zu. /AlA 10 rA 5sU. | ma 11 X9bu. ky 9ke.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21-22. Ephemeris pATha-21-22.paMcAga paMcAga jJAna vyakti apane karmoM ke anusAra janma letA hai| usake mAtA pitA baMdhu-bAMdhava usake adhIna nahIM hote| usa samaya kI kuNDalI ko jAtaka jIvana bhara prabhAvita pAtA hai tathA usake anusAra kArya karane para saphalatA prApta karatA hai| yadi koI anya kArya zubha samaya meM kiyA jAe to kyA usa samaya kA prabhAva usa kArya para nahIM hogA? avazya hogaa| isalie kAryAraMbha ke muhUrta kA mahatva bar3ha jAtA hai| muhUrta nikAla kara kArya Arambha karane ko buddhimAnI se kiyA kArya bhI kaha sakate haiN| isameM hameM apanI manamAnI nahIM kI apitu prakRti ke prabandhakoM kA, grahoM kA dhyAna rakha kara kArya Arambha kara rahe haiN| isalie muhUrta kA mahatva saba jyotiSa granthoM tathA bhAratIya saMskRti ke pratIka granthoM jaise mahAbhArata tathA rAmAyaNa meM spaSTa zabdoM meM milatA hai| mahAbhArata meM mahAbhArata kA yuddha muhUrta nikAla kara lar3A gayA hai| isalie muhUrta kA bahuta mahatva hai| isalie bhAratIya saMskRti ko mAnanevAle pratyeka kArya ko Arambha karane se pahale kisI yogya tathA anubhavI jyotiSI se kArya Arambha karane kA muhUrta nikalavAte haiN| muhUrta muhUrta nikAlane ke liye yogya jyotiSI ko vAra, tithi, nakSatra, yoga tathA karaNa Adi kI AvazyakatA hotI hai| pratyeka jyotiSI ko inako nikAlanA sambhava nahIM hotaa| isaliye bAjAra meM paMcAMga milate haiN| bAjAra meM kaI prakAra ke paMcAga milate haiN| pratyeka paMcAMga alaga alaga jagaha se prakAzita hotA hai| isalie unake gaNita kA AdhAra bhI alaga-alaga hotA hai| isalie jAtaka ko cAhiye ki ve paMcAMga usa sthAna kA yA usa pAsa ke sthAna kA kharIdanA cAhiye jahAM jAtaka rahatA ho|
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAMga paMcAMga meM pratyeka dina ke 5-30 prAtaH ke graha spaSTa ke aMza diye hote haiM jisase usa dina ke kisI bhI samaya ke graha spaSTa nikAle jA sakate haiM tathA kuNDalI banAI jA sakatI hai| paMcAMga meM sthAna vizeSa se lagna bhI diye hote haiM jisase kisI bhI samaya kA usa dina kA lagna nikAlA jA sakatA hai| paMcAMga kA artha hotA hai pAMca+aMga arthAta muhUrta nikAlane ke lie jina pAMca aMgoM kI AvazyakatA par3atI hai ve pAMcoM aMga paMcAMga meM spaSTa kiye hote hai| aMga 1. vAra 2. tithi 3. nakSatra 4. yoga 5. krnn| hama yaha jAnate haiM ki vAra ke nAma kA AdhAra, sUryodaya ke samaya udita horA hotI hai| vaha usa dina kA svAmI hotA hai| zubha kArya kara grahoM ke dinoM meM karanA pasanda nahIM krte| isaliye zubha vAroM kA cayana kiyA jAtA hai| hamAre manISiyoM ne hajAroM varSoM ke adhyayana tathA anubhava ke AdhAra para pAyA ki kucha vAra kucha vizeSa tithi para zubha phala nahIM dete| isaliye vizeSa dina, vizeSa tithi para zubha kArya karanA manA kara diyaa| jaise ravivAra ko paMcama tithi tathA dvAdazI, somavAra ko SaSThI tithi tathA ekAdazI, maMgalavAra ko saptamI tathA dazamI Adi zubha kArya ke liye mAnA hai| ye kuyoga ke nAma se jAnI jAtI hai| vizeSa vAra ko vizeSa nakSatra hone para zubha kArya nahIM kiyA jaataa| jaise yadi somavAra ko mRgazirA nakSatra ho to zubha kAryoM meM vighna par3atA hai| isI prakAra vAra, tithi tathA nakSatra se banane vAle bhI kuyogoM kA hamAre manISiyoM ne varNana kiyA hai| yaha sArA vivaraNa hameM paMcAMga meM kiyA karAyA mila jAtA hai| jyotiSI kA samaya, vaha parizrama baca jAtA hai| isaliye pratyeka jyotiSI ke pAsa usa varSa kA paMcAMga hotA hai jisa vAra tathA varSa kA vaha zubha muhUrta nikAlanA cAhatA hai| zubha muhUrta meM kiye gaye kAma meM saphalatA va samRddhi prApta hotI hai| yaha pahale hI likhA jA cukA hai ki jyotiSa ko tIna skaMdhoM meM bAMTA gayA hai| prastata pustaka ko adhika lokopayogI banAne ke lie isameM phalita ko vizeSa mahattva na dekara gaNita ke pratyeka aMga kA digdarzana karAne kI ceSTA kI gaI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| yaha satya hai ki phalita kA pUrvavartI gaNita hai, kintu sAdhAraNa pAThakoM ke lie gaNita jyotiSa itanA anivArya nahIM hai| sAdhAraNa jana prAmANika jyotirvidoM dvArA banAye gaye paMcAMgoM se phalita sambandhI gaNita ke siddhAntoM dvArA apane zubhAzubha ko jAna sakatA hai| jana sAdhAraNa jo jyotiSa ke gUr3ha gaNita kA jJAtA nahIM hai- ke lie paMcAMga eka anivArya vastu hai| isameM pAMca aMga hone se ise paMcAMga kahA jAtA hai| ye pAMca aMga haiM-tithi, vAra, nakSatra, yoga aura karaNa / vastutaH paMcAMga bhAratIya zailI kA kalaiNDara hai| eka vidvAn ne paMcAMga ke bAre meM kahA-- caturaGga balau yeto jagatiM vshmaanyet| ahaM paMcAGga balavAn! AkAzaM vazamAnaya / / arthAt- paMcAMga ne eka bAra apanA mahattva batalAte hue udghoSaNA kI ki rAjA to becArA caturaMga (cAra aMga- hAthI, ghor3A, ratha aura paidala sainA) ke dvArA dharatI ke logoM ko hI jIta sakatA hai, vaza meM kara sakatA hai, lekina maiM paMcAMga itanA balavAn (zaktizAlI) hU~ ki AkAza meM sthita nakSatroM ko bhI vaza meM kara letA huuN| arthAt unakI jAnakArI de kara logoM ko unake aniSTa prabhAva se bacA sakatA huuN| tithi sarvaprathama paMcAMga meM tithi dI rahatI hai| candramA kI eka kalA ko tithi kahate haiN| sUrya aura candramA ke antarAMzoM para tithi kA mAna (tithi ke prArambha hone se lekara usake samApti paryanta) nikAlA jAtA hai| sUrya aura candramA ke paribhramaNa meM pratidina 12 aMzoM kA antara rahatA hai, yaha antarAMzoM kA madhyama mAna hai| eka mAsa meM 30 tithiyAM hotI haiM aura do pakSa hote haiN| pUrNimA ke bAda pratipadA se lekara amAvasyA taka kI pandraha tithiyAM kRSNa pakSa kI aura amAvasyA ke bAda pratipadA se lekara pUrNimA taka kI pandraha tithiyAM zukla pakSa kI kahalAtI haiN| caMdramA - sUrya = tithi 12
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAra vAra kA mAna caubIsa ghaMTe yA sATha ghaTI kA hotA hai| sUryodaya se lekara dUsare dina sUryodaya taka ke samaya ko vAra kahate haiN| sUryodaya ke samaya jisa graha kI horA hotI hai| usa dina usI graha ke nAma kA vAra rahatA hai| pRthvI se grahoM kI dUrI anusAra likhA jAe to isa prakAra likheNge| zani, guru, maGgala, ravi, zukra, budha aura caMdramA ye graha pRthvI se kramazaH dUra zani sabase dUra, bRhaspati usase nikaTa maMgala usase bhI nikaTa hai| isIprakAra anya grahoM ko smjheN| eka dina meM 24 horAeM hotI haiN| eka-eka ghaMTe kI eka-eka horA hotI hai| arthAt ghaMTe kA dUsarA nAma horA hai| pratyeka horA kA svAmI adhaH kakSAkrama se eka-eka graha hotA hai| hamAre RSi muniyoM kI dRSTi sRSTyAraMbha meM sabase pahale sUrya para par3I, isalie pahalI (1) horA kA svAmI sUrya ko mAnA jAtA hai| ataeva pahale vAra kA nAma AdityavAra yA ravivAra hai| tatpazcAt usa dina kI 2 rI horA kA nAma svAmI usake pAsavAlA zukra, 3rI kA budha, 4thI kA caMdramA, 5vIM kA zani, 6ThI kA guru, 7vIM kA maMgala, 8vIM kA ravi, 9vIM kA zukra, 10vIM kA budha, 11vIM kA caMdramA, 12vIM kA zani, 13vIM kA guru, 14vIM kA maMgala, 15vIM kA ravi, 16vIM kA zukra, 17vIM kA budha, 18vIM kA caMdramA, 19vIM kA zani, 20vIM kA bRhaspati, 21vIM kA maMgala, 22vIM kA ravi, 23vIM kA zukra aura 24vIM kA budha svAmI hotA hai| pazcAt dUsare dina kI pahalI horA kA svAmI caMdramA par3atA hai, ataH dUsarA vAra somavAra yA caMdravAra mAnA jAtA hai| isItaraha tIsare dina kI pahalI horA kA svAmI maMgala cauthe dina kI pahalI horA kA svAmI budha, pAMcaveM dina kI pahalI horA kA svAmI guru, chaThe dina kI pahalI horA kA svAmI zukra evaM sAtaveM dina kI pahalI horA kA svAmI zani hotA hai| isalie kramazaH ravi, soma, maMgala, budha, guru, zukra aura zani ye vAra mAne jAte haiN| nakSatra aneka tArAoM ke viziSTa AkRtivAle puMja ko 'nakSatra' kahate haiN| AkAza meM jo asaMkhya tAraka maNDala vibhinna rUpoM aura AkAroM meM dikhalAI par3ate haiM, ve hI nakSatra kahe jAte haiN| jyotiSa meM ye nakSatra viziSTa sthAna rakhate haiN| AkAza maNDala meM ina samasta tAraka-pUMjoM ko jyotiSa zAstra ne 27 bhAgoM meM bAMTa diyA 80
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai aura pratyeka bhAga kA alaga se nAmakaraNa kara diyA hai| ina nakSatroM ko aura sUkSmatA se samajhAne ke lie inake cAra-cAra bhAga aura kara die gaye haiM jo ki 'caraNa' ke nAma se jAne jAte haiN| kucha jyotirvida 27 kI bajAye 28 nakSatra mAnate haiM, kintu nakSatra to 27 hI haiM, 28vAM nakSatra abhijit to uttarASAr3hA kI antima 15 ghaTiyAM tathA zravaNa kI prathama cAra ghaTiyoM ko milAkara 19 ghaTI mAna kA hotA hai, isalie ise alaga se nahIM mAnA jaataa| nakSatra ke nAma 1.azvinI, 2.bharaNI, 3.kRttikA, 4.rohiNI, 5.mRgazirA, 6.ArdrA, 7.punarvasu, 8.puSya, 9.AzleSA, 10.maghA, 11.pUrvaphAlgunI, 12.uttaraphAlgunI, 13.hasta, 14.citrA, 15. svAti, 16.vizAkhA, 17.anurAdhA, 18.jyeSThA, 19.mUla, 20.pUrvASAr3hA, 21.uttarASAr3hA, 22.zravaNa, 23.dhaniSThA, 24.zatabhiSA, 25.pUrvabhAdrapada, 26.uttarabhAdrapada, 27.revtii| nakSatroM ke svAmI devatA tathA graha rAhu budha ketu zukra kra.nakSatra na.svAmI devatA kra. nakSatrana.svAmI devatA 1. azvinI a.kumAra ketu 15. svAtI pavana 2. bharaNI kAla zukra 16. vizAkhA zukrAgni bRhaspati 3. kRttikA agni sUrya 17. anurAdhA mitra zani 4. rohiNI brahmA caMdramA 18. jyeSThA indra 5. mRgazirA caMdramA maMgala 19. mUla niRti 6. ArdrA rudra rAhu 20. pU.A jala 7. punarvasu aditi bRhaspati 21. u.A. vizvedeva sUrya 8. puSya bRhaspati zani 22. zravaNa viSNu caMdramA 9. AzleSA sarpa budha 23. dhaniSThA vasu maMgala 10. maghA pitara ketu 24. zatabhiSA varUNa 11.pU.phA. bhaga zukra 25. pU.bhA. ajaikapAda / bRhaspati 12.u.phA. aryamA sUrya 26. u.bhA. ahirbudhnya zani 13. hasta sUrya caMdramA 27. revatI pUSA budha 14.citrA vizvakarmA maMgala 28. abhijita brahmA ketu rAhu
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakSatroM kI saMjJA jyotiSa meM nakSatroM ko mUla, paMcaka, dhruva, cara, mizra, adhomukha, Urdhvamukha, dagdha va tiryaGamukha Adi ke nAmoM se jAnA jAtA hai| mUla saMjJaka- jyeSThA, AzleSA, revatI, mUla, maghA, azvinI ye nakSatra mUla saMjJaka hai| paMcaka saMjJaka-dhaniSThA, zatabhiSA, pUrvAbhAdra, uttarAbhAdra aura revatI ina nakSatroM meM paMcaka doSa mAnA jAtA hai| dhruva saMjJaka - uttara phAlgunI, uttarASAr3ha, uttarAbhAdrapada va rohiNI dhruvasaMjJaka cara saMjJaka- svAtI, punarvasu, zravaNa, dhaniSThA aura zatabhiSA cara yA cala saMjJaka mizra saMjJaka- vizAkhA aura kRtikA mizra saMjJaka hai| adhomukha saMjJaka- mUla, AzleSA, vizAkhA, kRtikA, pUrvaphAlgunI, pUrvASAr3ha, pUrvabhAdrapada, bharaNI aura maghA adhomukha saMjJaka hai| urdhva saMjJaka- ArdrA, puSya, zravaNa, dhaniSThA aura zatabhiSA urdhvamukha saMjJaka hai| dagdha saMjJaka- ravivAra ko bharaNI, somavAra ko citrA, maMgalavAra ko uttarASAr3ha, budhavAra ko dhaniSThA, bRhaspati vAra ko uttarAphAlgunI, zukravAra ko jyeSThA evaM zanivAra ko revatI dagdhasaMjJaka hai| tiryaGamukha saMjJaka anurAdhA, hasta, svAtI, punarvasu, jyeSThA aura azvinI tiryaGamukha saMjJaka hai| ugra saMjJaka - pUrvASAr3ha, pUrvAbhAdrapada, pUrvaphAlgunI, maghA va bharaNI ugra saMjJaka hai| laghu saMjJaka - hasta, azvinI, puSya, abhijita, kSipra yA laghu saMjJaka haiN| mRdu saMjJaka- mRgazirA, revatI, citrA aura anurAdhA mRdu yA maitra saMjJaka hai| tIkSNa saMjJaka- mUla, jyeSThA, ArdrA aura AzleSA tIkSNa yA dArUNa saMjJaka hai| 82
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakSatroM ke caraNa pratyeka nakSatra ko cAra bhAgoM meM vibhAjita kiyA gayA hai| nakSatra ke eka bhAga ko caraNa kahate haiN| hara caraNa kA eka akSara niyata kara diyA gayA hai| isa prakAra eka nakSatra meM cAra akSara hote haiN| nAmakaraNa karate samaya jyotiSI dekhatA hai ki bacce kA janma amuka nakSatra ke amuka caraNa meM huA hai, usa caraNa kA akSara amuka hai, ataH bacce kA nAma kA prathama akSara bhI vahI rahegA / ka.saM. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 1 2 3 4 5 6 2 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17 18. 19. 20. nakSatra kA nAma azvinI bharaNI kRttikA rohiNI mRgazirA ArdrA punarvasu puSya AzleSA maghA pUrvaphAlgunI uttaraphAlgunI hasta citrA svAti vizAkhA anurAdhA jyeSThA mUla pUrvASAr3hA caraNAkSara cU, ce, co, lA lI, lU, le, lo A I, u, e o, vA, vI, vU ye vo kA, kI * " . kU, gha, Ga, cha ke ko hA hI . 1 hU, he, ho, DA DI, DU, De, Do * mA, mI, mU me mo, TA, TI, TU Te, To, pA, pI pU, Sa, Na, Tha pe, po rA rI " rU, re, ro, tA " tI tU nA, nI, nU, ne no, yA, yI, yU ye, yo, bhA, bhI bhU, dhA, phA, DhA te to " 83
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Most ki sex uttarASAr3hA bhe, bho, jA, jI zravaNa khI, khU, khe, kho dhaniSThA gA, gI , gU, ge zatabhiSA go, sA, sI, sU pUrva bhAdrapada se , so, dAdI uttarabhAdra dU, tha, jha, Na revatI de, do, cA, cI rAzi nakSatra na.saM. caraNa na.prA.aMza samAptaaMza viMzottarIsvAmI meSa azvinI bharaNI kRtikA 00deg00 13920' 26deg40" 13deg20' 26deg40' 30deg00' ketu zukra sUrya vRSa kRttikA rohiNI mRgazirA 00deg00' 10deg00' 23deg20' 10deg00' 23deg20 30deg00' sUrya candra maMgala 5 2 mithuna mRgazirA ArdrA punarvasu 64 00deg00' 06deg40 20deg00' 06deg40' 20deg00' 30deg00' maMgala rAhu bRhaspati 7 1 bRhaspati punarvasu puSya AzleSA 8 4 00deg00' 03920' 16deg40 zani 03deg20' 16deg40' 30deg00' 13deg20' 26deg40' 30deg000 budha ketu 00deg00' 13920' 26deg40' siMha maghA 104 pUrvaphAlgunI 11 u.phAlgunI 12 kanyA u.phAlgunI 12 hasta 134 14 2 tulA citrA 00deg00' 10deg00' 23deg20' 00deg00' 10deg00' 23deg20' 30deg00' 06deg40' sUrya candra maMgala maMgala citrA 84
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRzcika vizAkhA anurAdhA jyeSThA dhanu makara svAtI vizAkhA kumbha mUla pUrvASAr3hA uttarASAr3hA uttarASAr3hA zravaNA dhaniSThA dhaniSThA zatabhiSA pUrvabhAdra mIna pUrvabhAdra uttarabhAdra revatI 15 16 16 17 18 19 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 20 21 21 22 23 25 25 26 27 4 3 1 4 4 4 4 1 3 4 2 2 4 3 1 4 4 06deg40' 20deg00' 00deg00' 3deg20' 16deg40' 00deg00' 13deg20' 26deg40' 00deg00' 10deg00' 23deg20' 00deg00' 06deg40' 20deg00' ooloo 03deg20' 16deg40' yoga 20deg00' 30deg00' 3deg20' 16deg40' 30deg00' 13deg20' 26deg40' 30deg00' rAhu bRhaspati bRhaspati zani budha 3deg20' 16deg40' 30deg00' ketu zukra sUrya 10deg00' sUrya 23deg20' candra 30deg00' maMgala 06deg40' maMgala 20deg00' 30deg00' rAhu bRhaspati bRhaspati zani budha yoga do prakAra ke hote haiM - naisargika tathA tAtkAlika / naisargika yogoM kA eka hI krama rahatA hai parantu tAtkAlika yoga tithi vAra evaM nakSatra ke vizeSa saMgama se banate haiN| paMcAMga meM yoga naisargika yoga hote haiM, use viSakamma Adi yoga kahate haiN| candramA aura sUrya donoM milakara jaba ATha sau kalAeM cala cukate haiM to eka 'yoga' bItatA hai| dUsarI prakAra ise hama yoM kaha sakate haiM ki yoga vAstava meM candramA aura sUrya kI yAtrA kI sammilita dUrI pAra karane kA eka nApa hai| yoga zabda kA artha hotA hai jodd'| yahAM bhI yaha zabda candramA aura sUrya kI yAtrA kI dUrI ke jor3a kA dyotaka hai| 85
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoga kula sattAIsa haiN| azvinI nakSatra se jaba candramA aura sUrya donoM milakara ATha sau kalAeM cala cukate haiM to eka yoga bItatA hai| isa prakAra 21,600 kalAeM azvinI se cala cukane para 27 yoga bItate haiN| candramA aura sUrya kI 360 aMzoM (12 rAziyoM) kI kalAtmaka yAtrA ko sattAIsa bhAgoM meM vibhAjita kara liyA gayA hai tathA una bhAgoM kA nAmakaraNa kara liyA gayA hai| 'yoga' nakSatra kI bhAMti koI tArA samUha nahIM hotA balki nizcita dUrI kA eka vibhAjita mApa hai| yogoM ke nAma 1.viSkambha, 2. prIti, 3. AyuSmAna, 4.saubhAgya, 5.zobhana, 6. atigaNDa, 7. sukarmA, 8.dhRti, 9.zUla, 10. gaNDa, 11.vRddhi, 12.dhruva, 13.vyAghAta, 14.harSaNa, 15.vaja, 16.siddhi, 17.vyatipAta, 18.varIyAna, 19.paridha, 20.ziva, 21.siddha, 22. sAdhya, 23.zubha, 24. zukla, 25.brahmA, 26.aindra, 27.vaidhRti| yogoM ke svAmI yama, viSNu, candramA, brahmA, bRhaspati, candramA, indra, jala, sarpa, agni, sUrya, bhUmi, vAyu, bhaga, varuNa, gaNeza, rudra, kubera, mitra, kArtikeya, sAvitrI, lakSmI, pArvatI, azvinIkumAra, pitara aura diti kramazaH yogoM ke svAmI haiN| karaNa tithi ke Adhe bhAga ko karaNa kahA jAtA hai, arthAt eka tithi meM do karaNa hote haiN|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNoM ke nAma 1.bava, 2.bAlava, 3. kaulava, 4. taittila, 5.gara, 6.vaNija, 7.viSTi, 8.zakuni, 9.catuSpada, 10.nAga, 11.kiNstughn| bava, zakuni, kaulava, taittila, gara, vaNija evaM viSTi karaNoM kI saMjJA cara hai jabaki zakuni catuSpada, nAga evaM kiMstughna karaNoM kI saMjJA 'sthira' hotI hai| karaNoM ke svAmI bava kA indra, bAlava kA brahmA, kaulava kA sUrya, taittila kA sUrya, gara kA pRthvI, vaNija kA lakSmI, viSTi kA yama, zakuni kA kalayuga, catuSpada kA rudra, nAga kA sarpa evaM kiMstughna karaNa kA svAmI vAyu hai| tithyAnusAra karaNa cakra tithi | kRSNapakSa uttarArddha | 1 | bAlava kaulava pUrvArddha taittila gara taittila tithi zuklapakSa | pUrvArddha uttarArddha | kiMstughna bava bAlava kaulava gara vaNija viSTi bava bAlava kaulava taittila gara vaNija viSTi bava bAlava kaulava taittila gara vaNija viSTi bAlava kaulava taittila gara vaNija viSTi vaNija | bava kaulava 6 | gara viSTi bAlava taittila vaNija 11 | bava kaulava gara viSTi 30 | catuSpAda viSTi bAlava taittila vaNija bava kaulava gara viSTi bAlava taittila vaNija zakuni nAga bava bava
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. Sunrise, Sunset, Entrance of Sun in a Sign, No Moon & Full Moon pATha-23.sUryodaya, sUryAsta, saMkrAnti, amAvasyA tathA pUrNimA vicAra sUrya udaya kisI nizcita jagaha ke pUrvI kSitija (Eartern HariZon) para jisa samaya sUrya sarva prathama udaya hotA dikhatA hai vaha sUryodaya kA samaya hotA hai| sUrya bimba ke UparI hisse se nicale hisse taka udaya hone meM lagabhaga 6 minaTa kA antara hotA hai| jaba sUrya ke bimba kA madhya bhAga nizcita jagaha ke pUrvI kSitija meM hotA hai (vaha kSaNa) usa jagaha ke lie sUryodaya samaya mAnA jAtA hai| sUrya asta isI taraha kisI nizcata jagaha ke lie pazcimI kSitija para jaba sUrya ke bimba kA madhya bhAga rahatA hai| vaha samaya usa jagaha ke lie sUryAsta kA samaya mAnA jAtA hai| sUryodaya aura sUryAsta sAdhana vidhi ephimerIja meM die gae samAnupAta AMkar3o se vidhi ke dvArA sUryodaya-sUryAsta ke samaya kI saMgaNanA isa prakAra kreN| 1. sUryodaya-sUryosta vibhinna sthAnoM para unake aMkSAza anusAra bhinna-bhinna hotA hai| jisa sthAna kA sUryodaya sUryAsta jAnanA hai usa sthAna kA akSAMza noTa kreN| 2. (Indain Exphemerier) ke pRSTa naM. 94.95 para dI gaI sUryodaya- sUryAsta tAlikA anusAra una do tArIkhoM ko cunie jinameM vaha tArIkha AtI ho jisakA sUryodaya sUryAsta nikAlanA hai isase do aise akSAMzo ko cunie jisameM usa sthAna kA akSAMza AtA ho jisa nizcita sthAna kA sUryAsta-sUryodaya nikAlanA hai| 3. samAnupAta vidhi dvArA sUryodaya aura sUryAsta ke samaya jJAna kareM yaha samaya sUrya ke bimba ke UparI bhAga ke dikhAI dene kA ausata samaya hogaa| sUryodaya ke samaya meM 3 minaTa jor3a dene se sUrya bimba kA mAdhya bhAga sUryodaya kA sthAnIya samaya jJAta hogA isI se sUryAsta meM 3 minaTa ghaTAnA de jo upaladhi hogI vaha sUrya bimba kA mAdhya bhAga sUryAsta kA sthAnIya samaya hogaa| 4.sUryodaya-sUryAsta kA bhAratIya mAnaka samaya nikAlane ke lie nizcita sthAna ke lie samaya saMskAra kreN| 88
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAharaNa 21 jUna 2001 ko dillI kA sUryAdaya jJAta kareM ? dillI kA akSAMza = 28deg 39' uttara = 20deg+8deg39' = 20deg+8deg.65deg bhAratIya samaya saMskAra = + 21mi. 08 sai. dillI kA akSAMza 28deg39' tAlikA meM jina do akSAMzo meM AtA hai vaha hai 20deg se 30deg uttara sUryodaya-sUryAsta 21 jUna 2001 kA sUryodaya- sUryAsta akSAMza, 2039' para isa taraha nikaaleNge| sUryodaya akSAMza +20deg +30deg antara 21 jUna 521m 4.59m -22m sUryodaya kA sthAnIya samaya ___ = 5121(-) (865degx22m) = 5121m_1903 = 5'02m mAnaka samaya saMskAra + 21M.08 sUryodaya (UparI hissA = 5123.08 (bhAratIya mAnaka samaya) sUrya bimba kA madhya bhAva udaya ke lie 3 minaTa joDe arthAta 5 23m 08 (+)3m = (51 26m 08') sUryAsta akSAMza ___ +20deg +30deg antara 21 jUna 18'42m +22m sUryAsta kA sthAnIya samaya = 18*42m (+) (865degx22m) 18" 42m +19.03 = 1901m,os mAnaka samaya saMskAra (+) 21mo8 sUryAsta (UparI hissA = 194 22m.08 89
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (bhAratIya mAnaka samaya) sUrya bimba kA madhya bhAva asta ke lie 3 minaTa ghaTAeM arthAt 191 22m 08 (-)3m = (19h 19m 08) bhAratIya jyotiSa meM sUrya saMkrAnti, amAvasyA tathA pUrNimA kA vizeSa mahatva hai| sUrya saMkrAnti ke AdhAra para mAsa kA phala dekhA jAtA hai| aMgrejI tArIkhoM ke AdhAra para sUrya saMkrAnti (sUrya kA dUsarI rAzi meM praveza) lagabhaga isa dina hotI hai| meSa meM sUrya praveza 13 yA 14 apraila vRSa meM sUrya praveza 14 yA 15 maI mithuna meM sUrya praveza 15 jUna karka meM sUrya praveza 16 yA 17 julAI siMha meM sUrya praveza 16 yA 17 agasta kanyA meM sUrya praveza 17 aktUvara tulA meM sUrya praveza 17 sitambara vRzcika meM sUrya praveza 15 yA 16 navambara dhanu meM sUrya praveza 16 disambara makara meM sUrya praveza 13 yA 14 janavarI kumbha meM sUrya praveza 12 pharavarI mIna meM sUrya praveza 14 mArca aMgrejI mAsa 30 yA 31 dina ke hote haiM tathA pharavarI 28 yA 29 dina kI hotI hai isaliye eka dina Age yA pIche ho sakatA hai| hamAre paMcAMgoM meM sakrAMti kA dina aura samaya diyA hotA hai| unake dvArA hama nizcita prakAra se jAna sakate hai| jaba sUrya candramA ke Upara se gocara karatA hai to use prathama bhAva mAnate haiN| isa prakAra moTe-moTe prakAra se nimna phala ho sakatA hai| sUrya kA prathama bhAva meM gocara jAtaka ko parizrama karavAtA hai, dhana kharca karavAtA hai, jAtaka krodhika rahatA hai| yAtrA karavAtA hai| dvitIya bhAva meM gocara- dhana nAza, sukha nAza, jiddI tathA logoM ke dvAra dhokhA khAtA hai| 90
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya bhAva meM gocara- sthAna prApti dhana saMgraha se harSa, zubha samAcAra prApta ho, zatru kA nAza ho| caturtha bhAva meM gocara- roga, sukha nAza paMcama bhAva meM gocara- krodha, mana dukhI, roga SaSTha bhAva meM gocara- rogoM kA nAza, zatru kA nAza saptama bhAva meM gocara-yAtrA, peTa yA gudA meM pIr3A sammAna hAni, mana dukhI aSTama bhAva meM gocara- roga, mana duHkhI, kalaha, rAjA yA adhikArI se bhaya unakI nArAjagI kA bhaya navama bhAva meM gocara- apane priya logoM se bichoha, udyoga meM asaphalatA, mana duHkhI, kaSTa dazama bhAva meM gocara- kArya siddhi, mana meM harSa, utsAha ekAdaza bhAva meM gocara- sthAna prApti, mAna-sammAna prApti dhanalAbha, roga se chuTakArA, mana prasanna dvAdaza bhAva meM gocara- kleza dhana kI varbAdI, roga dosta duzmanI kreN| yaha sthUla phala diyA gayA hai| pUrNaphala to janmakuNDalI meM sUrya kI sthiti tathA dazAntara dazA para nirbhara karatA hai| yaha phala bhAva ke kAraka ke AdhAra para tathA sUrya ke zubhAzubha sthAnoM ko dhyAna meM rakhakara diyA gayA hai| yaha sUrya saMkrAnti ke AdhAra para hai| sUrya saMkrAti kA nakSatra se gocara vicAra jisa dina saMkrAti ho usa dina candramA kA nakSatra likha le tathA janma ke samaya jisa nakSatra para candramA hai usako bhI likha le| use janma nakSatra kahate hai| saMkrAti ke dina jisa nakSatra para candramA thA usase lekara janma nakSatra taka gine| tathA saMkhyA meM eka jor3eM yadi saMkhyA 1,2,3 meM se koI ho to yAtrA, rAstA calanA pdd'e| 4,5,6,7,8,9 meM se koI ho to - bhoga, sukha 10,11,12 meM se koI ho to - kaSTa 13,14,15,16,17,18 meM se koI ho to- navIna vastra yA vastu kI prApti 19,20,21 meM se koI ho to - hAni 22,23,24,25,26,27 meM se koI ho to- dhana kI prApti hotI hai|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnA kisI kA janma nakSatra bharaNI hai tathA saMkrAti ke dina candramA jyeSThA nakSatra para hai| jyeSThA se bharaNI taka ginane para 12 nakSatra Aye 12 meM eka jor3A to 13 nakSatra hue| 13 nakSatra kA navIna vastra yA vastu kI prApti hai| arthAt jAtaka ko usa mAsa meM navIna vastra yA anya koI vastu prApta hogii| hama isameM eka kI saMkhyA isa kAraNa jor3ate hai koI isameM abhijit nakSatra ko bhI ginate haiN| nakSatroM kA paricaya janma ke samaya candramA jisa nakSatra para hotA hai use (1) janma nakSatra kahate hai| janma nakSatra se dasavAM nakSatra (2) karma nakSatra kahalAtA hai| unnIsavAM nakSatra (3) AdhAna nakSatra, tIsarA, nakSatra (6) vadha tathA vAIsavAM nakSatra (7) venAzika nakSatra kahalAtA hai, yadi ina sAta nakSatroM kA vedha ho to kaSTa yA mRtyu kA bhaya rahatA hai| yadi sAtha meM koI anya zubha graha ho to kevala hAni hotI hai| isa vedha ko hama sapta zalAkA ke dvArA dekhate hai jo nimna prakAra se banAI jAtI hai| uttara dhaniSThA zatabhiSApU0bhA u0bhA0 revatI azvinI bharaNI zravaNa aura kRtikA rohiNI abhijit uSA suOO mRgazira pazcima ArdrA AAAAM punarvasu jyeSThA anurAdhA puSya AzleSA vizAkhA svAtI citrA hasta u0phA0 pU0phA0 maghA dakSiNa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta rekhAeM Ar3I tathA sAta rekhAeM inako kATatI huI khar3I khIciye jaise citra meM dikhAyA gayA hai| pUrvottara dizA se Arambha kara kRtikA Adi aTThAisa (abhijit sahita) nakSatroM ke nAma likheNge| to Upara vAlA citra taiyAra ho jaaegaa| aba yadi janma nakSatra para se Arambha kare aura janma nakSatra para 1 aMka likhe aura krama se sattAIsa taka kI ginatI likheM tathA abhijit para 21 (a) likhe| phira gocara meM jo graha jisa nakSatra para ho usako likha ddaaleN| yadi janma nakSatra kA sUrya se vedha ho to kaSTa ho yA mRtyu bhaya ho, dasaveM nakSatra kA vedha ho to dhana nAza, unnIsave nakSatra kA vedha ho to cinta tathA kaSTa aadi| isI prakAra yadi anya Upara batAe gae 7 nakSatro meM se kisI kA vedha ho to jAtaka ko kaSTa hotA hai| dhana nAza hotA hai| isa prakAra sUrya se mAsa kA phala, candra se dina kA phala, zani se varSa kA phala, Adi jAna sakate haiN| samaya ko jAna kara usakA upAya kara sakate hai| 93
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. The Different Phases of Moon pATha-24. candramA kI kalAeM candramA kI tIna mukhya vizeSatAeM hai| candramA prakAza hIna upagraha hai (2) pRthvI ke cAroM ora paribhramaNa karatA hai| (3) isakA bhramaNa patha (kakSA) krAMti vRta se lagabhaga 5deg kA koNa banAtI hai| sUrya kI kiraNa lAina sUrya kI kiraNeM 4 ATa . -- -- XDX sa/a / sUrya kI kiraNeM caMdra kA bhramaNa mArga 6 a li asA /la citra 10 yadi hama yaha mAna kara cale ki sUrya kI kiraNeM candramA para lambavat par3atI hai to jisa bhAga para kiraNeM par3egI vaha bhAga prakAzita hogaa| jisa bhAga para kiraNe nahIM par3egA vaha bhAga aprakAzita hogA, jaise citra 10 meM kAlA bhAga dikhAyA gayA hai| aba pRthvI para khar3e hokara jaba candramA ko dekheMge to candramA hameM citra meM sAdA bhAga meM dikhane kI taraha dikhegaa| pUrNimA ke dina pUrA candramA prakAzavAna dikhAI par3atA hai| jaise citra meM nambara 1 amAvasyA ke dina candramA na. 5 kI taraha dikhAI degaa| isaliye candramA ke paribhamaNa ko kRSNa pakSa, jaba candramA kI kalAeM kama hotI jAtI hai tathA zukla pakSa, jaba candramA kI kalAeM bar3hatI jAtI haiM ke rUpa meM dikhAyA gayA hai|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahaNa sUrya eka tArA hai tathA saura maMDala meM eka mAtra prakAzita AkAzIya piNDa hai| saura maMDala meM anya graha sUrya se par3ane vAle prakAza ko parAvartita karate haiN| pratyeka mAha kA apanA apanA gurutvAkarSaNa bala hotA hai jisake prabhAva se saba graha eka-dUsare se hue haiN| candra grahaNa kha sUrya kI kiraNeM , sUrya citra 11 candramA kA patha candramA jaba Akaza meM bhramaNa karate hue pRthvI ko chAyA vAle mArga se gujaratA hai taba candra grahaNa lagatA hai dekho citra 11 aisA tabhI hogA jaba sUrya, pRthvI tathA candramA tInoM lagabhaga eka sIdhI rekhA meM aaeNge| candramA kI kakSA (vRta) krAMti vRta para lagabhaga 5deg kA koNa banAtI hai isalie jaba-jaba tInoM eka sIdha meM Ate haiM to candramA krAMti tala ke pAsa ho bhI sakatA hai nahIM bhI ho sktaa| isalie candramA eka sIdhe meM ho bhI sakatA hai aura nahIM bhii| jaba pUrNamA ke dina candramA pRthvI tathA sUrya ke sIdha meM hotA hai to candra grahaNa lagatA hai| yadi eka sIdha meM nahIM hotA to candra grahaNa nahIM lgtaa| candra grahaNa tabhI lagatA hai jaba pUrNamA vAle dina sUrya, pRthvI tathA candramA eka sIdha meM ho tathA candramA ThIka yA lagabhaga rAhu yA ketu bindu para bhI ho| jaba candramA kA pUrA bimba pRthvI kI chAyA meM AtA hai to pUrNa candra grahaNa hotA hai| jaba vimba kA kucha bhAga chAyA meM AtA hai to AMzika candra grahaNa hotA hai| Upara citra 11 meM sUrya, pRthvI tathA candra eka sIdha meM pUrNimA ke dina dikhAeM gae haiN| zaMku, abada ko kAlA dikhAyA gayA hai kyoMki isameM sUrya kI kiraNe bilkula nahIM A rhii| 95
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMku adaga tathA ba, gha, da halke kAle raMga meM dikhAyA gayA hai kyoMki yahAM sUrya kI kiraNeM AMzika rUpa meM par3a rahI hai| jaba candramA pUrNa kAlA chAyA vAle bhAga meM se gujaratA hai to pUrNa candra grahaNa lagatA hai| candra grahaNa kI pUrI avadhi kabhI bhI 1 ghaNTA 45 minaTa se adhika nahIM hotii| isa pUrI avadhi meM candramA gaharI chAyA ke kSetra se gujara rahA hotA hai| sUrya grahaNa jaba sUrya tathA pRthvI ke madhya candramA sIdhI rekhA meM AtA hai taba sUrya grahaNa lagatA hai| yaha amAvasyA ko hotA hai| tathA candramA rAhu yA ketu bindu ke pAsa hogaa| a ye - pRthvI candramA citra 12 sUrya grahaNa ke bhI vahIM kAraNa hai jo candra grahaNa ke haiN| isameM kevala candramA sUrya tathA pRthvI ke madhya sthita hotA hai| pUrNa sUrya grahaNa meM sUrya kA pUrA bimba dikhAI nahIM pdd'taa| AMzika sUrya grahaNa meM sUrya kA kucha bhAga dikhAI par3atA hai| eka tIsarI prakAra kA bhI sUrya grahaNa hotA hai jisako balayAkAra sUrya grahaNa (Annutar solar Elipoe) kahate haiN| yaha sUrya grahaNa usa samaya hotA hai jaba candramA pRthvI se adhika dUrI para hotA hai tathA sUrya pRthvI se nikaTatam dUrI (Perihelion) para hotA hai| anya zarte vahIM rahatI hai| valayAkAra sUrya grahaNa isaliye hotA hai kyoMki candramA kA AmAsIya koNI vyAsa sUrya ke koNIya vyAsa se kama hai| jisake kAraNa candramA sUrya ko pUrNa rUpeNa r3haka pAne meM asamartha hotA hai| candramA kevala sUrya ke kendra ko hI Dhaka pAtA hai jisase sUrya ke kinAre dikhAI par3ate haiM aura sUrya eka hIre kI aMgUThI kI taraha dikhAI par3atA hai| dekhe citra 12 96
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25-26. The Nine Planets in Different Houses pATha-25-26. dvAdaza bhAvoM meM rahane vAle navagrahoM kA phala sUrya 1. lagna (prathama) meM sUrya ho to jAtaka svAbhimAnI, caMcala, kRzadehI, pravAsI unnata nAsikA, vizAla lalATavAlA, pitta-vAtarogI, zUravIra, asthira sampattivAlA evaM alpakezI hotA hai| 2. dvitIya bhAva meM sUrya ho to jAtaka bhAgyavAn, sampattivAn, mukharogI, jhagar3AlU, netrakarNadantarogI, rAjabhIru, gharelU jIvana duHkhI evaM strI ke lie kuTumbiyoM se jhagar3ane vAlA hotA hai| 3. tRtIya bhAva meM sUrya ho to jAtaka, sarakAra se sammAna prApta, kavi, bhAI aura sambandhiyoM ke kAraNa duHkhI, parAkramI, pratApazAlI, labdhapratiSTha evaM balavAn hotA 4. caturthabhAva meM sUrya ho to jAtaka paramasundara, kaThora, pitRdhananAzaka, cintAgrasta, bhAIyoM se vaira karane vAlA, guptavidyA priya evaM vAhana sukhahIna hotA hai| 5. paMcamabhAva meM sUrya ho to jAtaka alpasantitivAn, buddhimAn, sadAcArI, rogI, dukhI, zIghra krodhI evaM vaMcaka hotA hai| 6. SaSThabhAva meM sUrya ho to jataka vIryavAn, mAtula kaSTakAraka, tejasvI, zatrunAzaka, balavAn, zrImAna, nirogI evaM nyAyavAn hotA hai| 7. saptama bhAva meM sUrya ho to jAtaka cintAyukta rAjya se apamAnita, Atmarata, kaThora, svAbhimAnI evaM vivAhita jIvana duHkhI hotA hai| 8. aSTamabhAva meM sUrya ho to jAtaka dhairyahIna, nibuddhi, sukhI, dhanI, krodhI, cintAyukta evaM pittarogI hotA hai| 9. navamabhAva meM sUrya hoto jAtaka sAhasI, jyotiSI, netA sadAcArI, tapasvIyogI, vAhanasukha, bhRtyasukha evaM pitA ke lie azubha hotA hai| 10. dazamabhAva meM sUrya ho to jAtaka-pratApI, vyavasAya kuzala, rAjamAnya labdha-pratiSTha, rAjamantrI, udAra, aizvarya sampanna evaM lokamAnya hotA hai|
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. gyArahaveM bhAva meM sUrya ho to jAtaka dhanI, balavAn, sukhI, svAbhimAnI, tapasvI, mitabhASI, sadAcArI, yogI, alpasantati evaM udararogI hotA hai| 12. bArahaveM bhAva meM sUrya ho to jAtaka vAma netra tathA mastaka rogI AlasI, udAsIna, paradezavAsI, mitra-dveSI evaM kRza zarIra hotA hai| candramA 1. lagna (prathama) meM candramA ho to jAtaka balavAn, sukhI, sthUlazarIra, gAna vAdyapriya, aizvaryazAlI, vyavasAyI, udAra, dhanI evaM vidvAna hotA hai| 2. dvitIyabhAva meM candramA ho to jAtaka paradezavAsI, bhogI, sundara madhurabhASI, bhAgyavAn, sahanazIla evaM zAntipriya hotA hai| 3. tRtIya bhAva meM candramA ho to jAtaka Astika, tapasvI, prasannacitta, kapharogI, madhurabhASI premI, bhAIyoM aura bahinoM kA rakSaka, sAhasI, vidvAna, evaM kaMjUsa hotA 4. caturthabhAva meM candramA ho to jAtaka sukhI, mAnI, dAnI, udAra, rogarahita, rAjadveSavarjita, kRSaka, vivAha ke pazcAt bhAgyodayI, jalajIvI evaM buddhimAna hotA hai| 5. paMcamabhAva meM candramA ho to jAtaka sadAcArI, kanyAsantativAn, caMcala saTTe se dhana kamAnevAlA evaM kSamAzIla hotA hai| 6. SaSThabhAva meM candramA ho to jAtaka alpAyu, Asakta, kapharogI, kharcIle svabhAvavAlA, netrarogI evaM bhRtyapriya hotA hai| 7. saptamabhAva meM candramA ho to jAtaka sabhya, dhairyavAn netA, vicAraka, prAvAsI, jalayAtrA karane vAlA, vyApArI, abhimAnI, vakIla, kIrtimAna, zItala svabhAvavAlA evaM sphUrtivAn hotA hai| 8. AThaveMbhAva meM candramA ho to jAtaka kAmI, vyApAra se lAbhavAlA, vikAgrasta pramehamarogI, vAcAla, svAbhimAnI, bandhana se dukhI hone vAlA evaM IrSyAlu hotA hai| 9. naveMbhAva meM candramA ho to jAtaka vidvAna, vidyapriya, caMcala, nyAyI, pravAsa-priya, 98
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryazIla,dharmAtmA. santati-sampattiyukta sukhI, sAhasI evaM alpabhrAtRvAn hotA 10. dasaveMbhAva meM candramA ho to jAtaka kAryakuzala, vyApArI, kAryaparAyaNa, sukhI, yazasvI, vidvAn, kula-dIpaka, dayAlu, nirbala buddhi, santoSI lokahitaiSI, mAnI, prasannacitta evaM dIrghAyu hotA hai| 11. gyArahaveM bhAva meM candramA ho to jAtaka guNI, caMcalabuddhi, santati aura sampatti se yukta, sukhI, yazasvI, lokapriya, dIrghAyu, mantrajJa, paradezapriya evaM rAjyakAryadakSa hotA hai| 12. bArahaveM bhAva meM candramA ho to jAtaka mRdubhASI, cintAzIla, ekAttapriya, krodhI, kapharogI, caMcala, netrarogI evaM adhika vyaya karane vAlA hotA hai|, maMgala 1. lagna (prathama) meM maMgala ho to jAtaka, capala, krUra, mahatvAkAMkSI, vicAra rahita, guptarogI, utAvalA, lauhadhAtu evaM vraNajanya, kaSTa se yukta, vyavasAyahAni, durghaTanA kI sambhAvanA, duHkhI, nirdhana evaM sAhasI hotA hai| 2. dvitIya bhAva meM maMgala ho to jAtaka kaTubhASI, netrakarNa rogI, katikta rasapriya, dharmapremI, cora se bhakti, kuTumba kleza vAlA, pazupAlaka, nirbuddhi evaM nirdhana hotA hai| 3. tRtIyabhAva meM maMgala ho to jAtaka kaTubhASa, bhratRkaSTakAraka, pradIpta jaTharAgnivAlA, balavAn, bandhuhIna, sarvaguNI, sAhasI, dhairyavAn prasiddha evaM zUravIra hotA hai| 4. caturthabhAva meM maMgala ho to jAtaka santativAn, mAtRsukhahIna, vAhanasukha, pravAsI, agnibhayayukta, alpamRtyu cA apamRtyu prApta karane vAlA, kRSaka, bandhuvirodhI evaM lAbha yukta hotA hai| 5. paMcama bhAva meM maMgala ho to jAtaka buddhimAn, caMcala, guptarogI, kRzazarIrI, rogI, vizeSa rUpa se udararogI, vyasanI, kapaTI, ugrabuddhi evaM santati-kleza yukta hotA hai| 6. chaThebhAva meM maMgala ho to jAtaka balavAn, dhairyazAlI, prabala jaTharAgni, kulavanta, pracaNDa zakti, zatruhantA, RNI, dAdarogI, krodhI, pulisa aphasara, vraNa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura raktavikAra yukta evaM adhikavyaya karane vAlA hotA hai| 7. sAtaveM bhAva meM maMgala ho to jAtaka vAtarogI, rAjabhIru, zIghrakopI, kaTubhASI, strIduHkhI, dhUrta, mUrkha, nirdhana, ghAtakI, dhananAzaka evaM IrSyAlu hotA hai| 8. AThaveM bhAva meM maMgala ho to jAtaka vyAdhigrasta vyasanI, madyapAyI, kaThorabhASI, unmatta, netrarogI, zastracora, saMkocI, agnimIru, dhanacintA yukta evaM raktavikArayukta hotA hai| 9. nauveM bhAva meM maMgala ho to jAtaka abhimAnI, krodhI, netA, dveSI, alpalAbha karane vAlA, yazasvI, asantuSTa, bhAtRvirodhI, adhikArI evaM IrSyAlu hotA hai| 10. dasaveM bhAva meM maMgala ho to jAtaka kuladIpaka, svAbhimAnI santati kaSTavAlA, dhanavAn, sukhI uttama vAhanoM se sukhI evaM yazasvI hotA hai| 11. gyAraveM bhAva meM maMgala ho to jAtaka dhairyavAn, nyAyavAn, pravAsI, sAhasI, lAbha karane vAlA, krodhI, jhagar3AlU, dambhI evaM kaTubhASI hotA hai| 12. bArahaveM bhAva meM maMgala ho to jAtaka netrarogI, strInAzaka, ugra RNI, jhagar3AlU, mUrkha, vyayazIla evaM nIca prakRti kA pApI hotA hai| budha 1. lagna (prathama) meM budha ho to jAtaka Astika, gaNitajJa, dIrghAyu, udAra - vinodI, vaidya, vidvAna, strIpriya mitavyayI evaM miSTabhASI hotA hai| 2. dvitIyabhAva meM budha ho to jAtaka sukhI, sundara, vaktA, sAhasI, satkAryakAraka, saMgrahI, dalAla yA vakIla kA pezA karane vAlA, miSTAbhabhojI, guNI evaM mitavyayI hotA hai| 3. tRtIyabhAva meM budha ho to jAtaka sadguNI, kAryadakSa, parizramI, mitrapremI, bhIru, dharmAtmA, yAtrAzIla, vyavasAyI, caMcala, alpabhrAtRvAn, vilAsI, santativAn, kavi, sampAdaka, sAmudrikazAstra kA jJAtA evaM lekhaka hotA hai| 4. caturthabhAva meM budha ho to jAtaka paNDita bhAgyavAn nItivAn, nItijJa, lekhaka, vidvAn bandhupremI, udAra gatipriya AlasI sthUladehI vAhanasukhI evaM dAnI hotA hai| 100 1
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. paMcamabhAva meM budha ho to jAtaka udyamI, vidvAn, kavi prasanna kuzAgrabuddhi, gaNya-mAnya, sukhI, vAdyapriya evaM sadAcArI hotA hai| 6. SaSThabhAva meM budha ho to jAtaka vivekI, kalahapriya, vAdI, rogI, AlasI, abhimAnI, parizramI, kAmI, durbala evaM strIpriya hotA hai| 7. sAtaveM bhAva meM budha ho to jAtaka sundara, vidvAn, kulIna, vyavasAyakuzala, dhanI, lekhaka, sampAdaka, udAra, sukhI, alpavIrya, dIrghAyu evaM dhArmika hotA hai / 8. aSTamabhAva meM budha ho to jAtaka dIrghAyu, abhimAnI, rAjamAnya kRSaka, labdhapratiSTha, mAnasika dukhI, kavi, vaktA, nyAyAdhIza, manasvI, dhanavAn evaM dharmAtmA hotA hai| 9. navamabhAva meM budha ho to jAtaka vidvAn lekhaka, jyotiSI, dharmabhIru, vyavasAya priya, bhAgyavAn, sampAdaka, gavaiyA, kavi evaM sadAcArI hotA hai| 10. dazamabhAva meM budha ho to jAtaka satyavAdI, manasvI, vyavahAra kuzala, lokamAnya vidvAna lekhaka, kavi jamIMdAra, mAtR-pitR bhakta rAjamAnya, nyAyI evaM bhAgyavAna hotA hai| 11. gyArahaveM bhAva meM budha ho to jAtaka ImAnadAra, sundara, putravAn saradAra, gAyanapriya, vidvAn, prasiddha, dhanavAn, sadAcArI, yogI, dIrghAyu, zatrunAzaka evaM vicAravAn hotA hai| 12. bArahaveM bhAva meM budha ho to jAtaka alpabhASI, vidvAn, AlasI dharmAtmA, vakIla, sundara, vedAntI, lekhaka, dAnI evaM zAstrajJa hotA hai| bRhaspati 1. lagna ( prathama ) meM guru ho to jAtaka vidvAn dIrghAyu, jyotiSI kAryaparAyaNa, lokasevaka, tejasvI, pratiSThita, spaSTavaktA, svAbhimAnI sundara sukhI, vinIta, putravAn dhanavAn, rAjyamAna, sundara evaM dharmAtmA hotA hai| 2. dvitIyabhAva meM guru ho to jAtaka madhurabhASI, sampatti aura santativAn, sundarazarIrI, sadAcArI, puNyAtmA, sukAryarata lokamAnya rAjyamAnya vyavasAyI, dIrghAyu, zatrunAzaka evaM bhAgyavAna hotA hai| * 101
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. tRtIyabhAva meM guru ho to jAtaka zAstrajJa, jitendriya, lekhaka, kAmI, pravAsI, strIpriya, vyavasAyI, mandAgni, vAhanayukta, paryaTanazIla, videzapriya, aizvaryavAna bahuta bhAI bahana, Astika evaM yogI hotA hai| 4. caturthabhAva meM guru ho to jAtaka zaukIna mijAja, sundaradehI, ArAmatalaba, parizramI, jyotiSI, uccazikSA prApta, kamasantAna, sarakAra dvArA sammAnita, mA~ se sneha karane vAlA, kAryarata, udyogI, lokamAnya, yazasvI evaM vyavahArajJa hotA 5. paMcamabhAva meM guru ho to jAtaka nItivizArada, santativAn, saTTe se dhana prApta karane vAlA, kulazreSTha, lokapriya, kuTumba meM sabase U~cA sthAna, jyotiSI evaM Astika hotA hai| 6. SaSThabhAva meM guru ho to jAtaka vivekI, prasiddha, jyotiSI, vidvAn sukarmarata, durbala, udAra, pratApI, nIrogI, lokamAnya, bahuta kamazatru evaM madhurabhASI hotA hai| 7. saptamabhAva meM guru ho to jAtaka sundara, dhairyavAn, bhAgyavAn, pravAsI, santoSI, strIpremI, parastrIrata, jyotiSI, namra, vidvAn vaktA evaM pradhAna hotA hai| 8. aSTamabhAva meM guru ho to jAtaka dIrghAyu, namravyavahAra, lekhaka, sukhI, zAnta, madhurabhASI, vivekI, granthakAra, kuladIpaka, jyotiSapremI, mitroM dvArA dhananAzaka, guptarogI evaM lobhI hotA hai| 9. navamabhAva meM guru ho to jAtaka parAkramI, dharmAtmA, putravAna, buddhimAna, rAjapUjya, tapasvI, vidvAn, yogI, vedAntI, yazasvI, bhakta, bhAgyavAn saMnyAsa kI ora pravRti evaM pracura santAna hotA hai| 10. dazamabhAva meM guru ho to jAtaka sukarma karane vAlA, prasiddha aura sammAnita pratiSThita pada para AsIna, sadAcArI, puNyAtmA, aizvaryavAn, sAdhu, catura, nyAyI, prasanna, jyotiSI, satyavAdI, zatruhantA, rAjamAnya, svatantra vicAraka, mAtRpitR bhakta, lAbhavAn, dhanI evaM bhAgyavAn hotA hai| 11. gyArahaveM bhAva meM guru ho to jAtaka vyavasAyI, dhanika, santoSI, sundaranirogI, lAbhavAn, parAkramI, sadvyayI, bahustrIyukta, vidvAn rAjapUjya evaM alpasantativAn 102
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ hotA hai| 12. dvAdaza bhAva meM guru ho to jAtaka mitabhASI, yogAbhyAsI, paropakArI, udAra, AlasI, sukhI, mitavyayI, zAstrajJa, sampAdaka, lobhI, yAtrI evaM duSTa cittavAlA hotA hai| zukra 1. lagna ( prathama ) meM zukra ho to jAtaka sundaradehI dIrghAyu rAjapriya kAmI, ucca sarakArI pada para AsIna, vilAsI, bhogI, vidvAn, pravAsI madhurabhASI, prasiddha sukhI evaM aizvaryavAn hotA hai| 2. dvitIyabhAva meM zukra ho to jAtaka bhAgyavAn, sAhasI, samayajJa, miSTAnnabhojI, yazasvI lokapriya, jauharI, dIrghajIvI, kavi kuTumbayukta, sukhI evaM dhanavAn hotA 1 3. tRtIya bhAva meM zukra ho to jAtaka vidvAn, kalAkAra, AlasI, kRpaNa, dhanI, sukhI, parAkramI, bhAgyavAn bahane bhAIyoM se adhika evaM paryaTanazIla hotA hai| 4. caturtha bhAva meM zukra ho to jAtaka balavAn, paropakArI, sundara vyavahAra kuzala, vilAsI, dIrghAyu, putravAn bhAgyavAn, sukhI dAnI vAhanoM kA svAmI evaM Astika hotA hai / 5. paMcama bhAva meM zukra ho to jAtaka vidvAn pratibhAzAlI vaktA, kavi, putravAn, lAbhayukta, vyavasAyI, zatrunAzaka, udAra, dAnI, sadguNI nyAyavAn evaM Astika hotA hai| 6. SaSThabhAva meM zukra ho to jAtaka mitavyayI zatrunAzaka, strIpriya, strIsukhahIna, bahumitravAn, vaibhavahIna, durAcArI, mUtrarogI, dukhI evaM guptarogI hotA hai| 7. saptamabhAva meM zukra ho to jAtaka lokapriya, dhanika, cintita, vivAha ke bAda bhAgyodaya, sAdhupremI, strI se sukha, kAmI, bhAgyavAn gAnapriya, vilAsI, alpavyabhicA caMcala evaM udAra hotA hai| 8. aSTama bhAva meM zukra ho to jAtaka jyotiSI, krodhI, manasvI, dukhI, guptarogI. paryaTanazIla, parastrIrata, videzavAsI, nirdayI, guptavidyAoM ke pratiruci evaM rogI hotA hai| 103
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. navama bhAva meM zukra ho to jAtaka dharmAtmA, rAjapriya, pavitratIrtha yAtrAoM kA kartA, dayAlu, premI, gRhasukhI, guNI, catura evaM Astika hotA hai| 10. dazama bhAva meM zukra ho to jAtaka guNavAn, dAyAlu, vilAsI, aizvaryavAn, bhAgyavAn, nyAyavAn vijayI, gAnapriya, dhArmika jyotiSI evaM lobhI hotA hai| 11. gyArahaveM bhAva meM zukra ho to jAtaka paropakArI, lokapriya, jauharI, vilAsI, vAhanasukhI, sthiralakSmIvAn, dhanavAn guNajJa, kAmI evaM putravAn hotA hai / 12. bArahaveM bhAva meM zukra hoto jAtaka dhanavAn, parastrIrata, bahubhojI, zatrunAzaka, mitavyayI, AlasI, patita, dhAtuvikArI, sthUla evaM nyAyazIla hotA hai / zani 1. lagna (prathama) meM zani makara, kumbha tathA tulA kA ho to dhanADhya, sukhI, dhanu aura mIna rAziyoM meM ho to atyanta dhanavAna aura sammAnita evaM anya rAziyoM kA ho to azubha hotA hai| 2. dvitIya bhAva meM zani ho to jAtaka kaTubhASI, sAdhudveSI, mukharogI, aura kumbha yA tulA kA zani ho to dhanI, lAbhavAn evaM kuTumba tathA bhrAtRviyogI hotA hai| 3. tRtIya bhAva meM zani ho to jAtaka nIrogI, vidvAn yogI, malla, zIghrakAryakartA, sabhAcatura, caMcala, bhAgyavAn zatruhantA evaM vivekI hotA hai| 4. caturthabhAva meM zani ho to jAtaka apayazI, balahIna, dhUrta, kapaTI, zIghrakopI, kRzadehI, udAsIna, vAtapittayukta evaM bhAgyavAn hotA hai| 5. paMcama bhAva meM zani ho to jAtaka AlasI, santAnayukta, caMcala, udAsIna, vidvAna, bhramaNazIla evaM bAtarogI hotA hai| 6. SaSThabhAva meM zani ho to jAtaka balavAn, AcArahIna, vraNI, jAtivirodhI, zvAsarogI, kaNTharogI, yogI, zatruhantA bhogI evaM kavi hotA hai| 7. saptama bhAva meM zani ho to jAtaka krodhI, kAmI, vilAsI, avivAhita rahanA yA duHkhI vivAhita jIvana, dhana sukhahIna, bhramaNazIla, nIcakarmarata, strIbhakta evaM AlasI hotA hai| 104
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. aSTama bhAva meM zani ho to jAtaka vidvAn sthUlazarIrI, udAra prakRti, kapaTI, guptarogI, vAcAla, Darapoka, kuSTharogI evaM dhUrta hotA hai| 9. navama bhAva me zani ho to jAtaka dharmAtmA, sAhasI, pravAsI, kRzadehI, bhIru, bhrAtRhIna, zatrunAzaka rogI vAtarogI, bhramaNazIla evaM vAcAla hotA hai| 10. dazama bhAva meM zani ho to jAtaka vidvAna, jyotiSI, rAjayogI nyAyI, netA, dhanavAn, rAjamAnya, udaravikArI, adhikArI, catura, bhAgyavAn parizramI, nirupayogI evaM mahattvAkAMkSI hotA hai| 11. gyArahaveM bhAva meM zani ho to jAtaka balavAn vidvAna, dIrghAyu, zilpI, sukhI, caMcala, krodhI, yogAbhyAsI, nItivAn parizramI, vyavasAyI, putrahIna, kanyAprajJa evaM rogahIna hotA hai| 12. bArahaveM bhAva meM zani ho to jAtaka AlasI, duSTa, vyasanI, vyartha vyaya karane vAlA, apasmAra, unmAda kA rogI, mAtulakaSTadAyaka, avizvAsI evaM kaTubhASI hotA hai| rAhu 1. lagna (prathama) meM rAhu ho to jAtaka kAmI, durbala, manasvI, alpasantati yukta, rAjadveSI, nIcakarmarata duSTa, stakarogI, svArthI evaM bAta-bAta para sandeha karane vAlA hotA hai| 2. dvitIya bhAva meM rAhu ho to jAtaka saMgrahazIla, alpadhanavAna, kaThorabhASI, kuTumbahIna, alpasantati, mAtsaryayukta evaM paradezagAmI hotA hai| 3. tRtIya bhAva meM rAhu ho to jAtaka yogAbhyAsI, vidvAn, vyavasAyI, parAkramazUnya, dRr3havivekI, ariSTanAzaka, pravAsI, dIrghAyu evaM balavAn hotA hai| 4. caturthabhAva meM rAhu ho to jAtaka asantoSI, dukhI, alpabhASI, mithyAcArI, udaravyAdhiyukta, kapaTI, mAtRklezayukta evaM krUra hotA hai| 5. paMcama bhAva meM rAhu ho to jAtaka zAstrapriya, kAryakartA, bhAgyavAn, udararogI, matimanda, kula dhananAzaka, dhanahIna, nItidakSa evaM santAna ke lie azubha hotA hai| 6. SaSThabhAva meM rAhu ho to jAtaka zatruhantA, kamaradarda pIr3ita, ariSTanivAraka, 105
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ videziyoM se lAbha, parAkramI, bar3e-bar3e kArya karanevAlA, dIrghAyu, sAhasI, dhanI evaM prasiddha hotA hai 7. saptama bhAva meM rAhu ho to catura lobhI, durAcArI, duSkarmI vAtarogajanaka, bhramaNazIla, vyApAra se hAnidAyaka evaM strInAzaka hotA hai| 8. aSTama bhAva meM rAhu ho to jAtaka krodhI, vyarthabhASI, mUrkha, udararogI, kAmI, puSTadehI evaM guptarogI hotA hai| 9. navama bhAva meM rAhu ho to jAtaka pravAsI, vAtarogI, vyartha parizramI, duSTabuddhi, bhAgyodaya se rahita, tIrthATanazIla evaM dharmAtmA hotA hai / 10. dazama bhAva meM rAhu ho to jAtaka mitavyayI, vAcAla, santatiklezI candramA se yukta rAhu ke hone para rAjayoga kAraka aniyamita kAryakarttA evaM AlasI hotA hai| 11. gyArahaveM bhAva meM rAhu ho to jAtaka parizramI, alpasantAna, videziyoM se dhanalAbha, dIrghAyu mandamati, lAbhahIna, ariSTanAzaka, vyavasAyayukta, kadAcit lAbhadAyaka evaM kArya saphala karane vAlA hotA hai| 12. bArahaveM bhAva meM rAhu ho to jAtaka vivekahIna, kAmI, cintAzIla, ativyayI, sevaka, parizramI, mUrkha evaM matimanda hotA hai| ketu 1. lagna (prathama) meM ketu ho to jAtaka caMcala mUrkha durAcArI, bhIru tathA vRzcika rAzi meM ho to sukhakAraka, dhanI evaM parizramI hotA hai| 2. dvitIya bhAva meM ketu ho to jAtaka asvasthA, kaTuvacana bolane vAlA muMha ke roga, rAjabhIru evaM vidrohI hotA hai / 3. tRtIya bhAva meM ketu ho to jAtaka caMcala, vAyujanita rogoM se pIr3ita, bhAI bahana vihIna, dhanI, vyarthavAdI evaM bhUtapretabhakta hotA hai| 4. caturtha bhAva meM ketu ho to jAtaka kAryahIna, caMcala, vAcAla evaM nirutsAhI hotA hai| 106 *
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. paMcama bhAva meM ketu ho to jAtaka vAtarogI, kucAlI, kubuddhi, santAna ko naSTa karatA hai, yogI, kuzAgrabuddhi evaM krodhI hotA hai| 6. SaSThabhAva meM ketu ho to jAtaka vAta vikArI, jhagar3AlU, ariSTanivAraka, sukhI, mitavyayI, bhUta pretajanita rogoM se rogI, durghaTanA, dIrghAyu evaM dhanI hotA hai| 7. saptama bhAva meM ketu ho to jAtaka matimanda, mUrkha, dukhada vivAhita jIvana, pati-patnI meM sambandha viccheda, zatrubhIru evaM sukhahIna hotA hai| 8. aSTama bhAva meM ketu ho to jAtaka durbuddhi, strIdveSI, cAlAka, duSTajanasevI, tejahIna, nIca, strI kI kuNDalI meM pati ke lie azubha evaM alpAyu hotA hai| 9. navama bhAva meM ketu ho to jAtaka sukhAbhilASI, vyarthaparizramI apayazI, duHkhI evaM 48 varSa ke bAda bhAgyodaya hotA hai| 10. dazama bhAva meM ketu ho to jAtaka abhimAnI vyartha, parizramazIla mUrkha, pitRdveSI, durbhAgI, saMnyAsa lenA evaM yogI hotA hai| 11. gyArahaveM bhAva meM ketu ho to jAtaka buddhihIna, nijakA hAnikartA, ariSTanAzaka evaM vAtarogI hotA hai| 12. bArahaveM bhAva meM ketu ho to jAtaka caMcala buddhi, dhUrta, Thaga tAMtrika, atavyayI nirbala svAsthya, pAgalapana, mokSa prApti, avizvAsI evaM janatA ko bhUta-pretoM kI jAnakArI dvArA Thagane vAlA hotA hai| 107
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ The Nine Planets in Different Signs meSAdi dvAdaza rAziyoM meM navagraha kA phala sUrya 1. meSa rAzi meM ravi ho to jAtaka udAra, gambhIra, zUravIra, AtmabalI svAbhimAnI, pratApI, catura, pittavikArI, yuddhapriya, sAhasI evaM mahatvAkAMkSI hotA 2. vRSa rAzi meM ravi ho to jAtaka zAnta, vyavahAra kuzala, pApa bhIru, svAbhimAnI mukharogI evaM strIdveSI hotA hai| 3.mithuna rAzi meM ravi ho to jAtaka dhanavAna, jyotiSI, itihAsa premI udAra, vivekI, vidvAn, buddhimAna, madhurabhASI, namra evaM premI hotA hai| 4.karkarAzi meM ravi ho to jAtaka kIrtimAna, labdhapratiSTha, kAryaparAyaNa, caMcala, sAmyavAdI, kapharogI, itihAsajJa evaM paropakArI hotA hai| 5.siMha rAzi meM ravi ho to jAtaka satsaMgI puruSArthI, yogAbhyAsI, vanavihArI, krodhI, gambhIra, utsAhI, tejasvI evaM dhairyazAlI hotA hai| 6 kanyA rAzi meM ravi ho to jAtaka lekhana kuzala, durbala, zaktihIna, mandAgnirogI, vyarthavakavAdI, sAhitya aura kavitA meM ruci, bhASAvid -buddhimAna, patrakAra evaM gaNitajJa hotA hai| 7. tulA rAzi meM ravi ho to jAtaka mandAgni rogI, AtmabalahIna, malIna vyabhicArI, paradezAbhilASI, naitikatA kI kamI evaM dUsaroM se dabane vAlA hotA 8. vRzcika rAzi meM ravi ho to jAtaka sAhasI, lobhI, cikitsaka, lokamAnya, krodhI udyayogI, udararogI, pulisa adhikArI evaM senA meM uccapada prApta karane vAlA hotA hai| 9. dhanu rAzi meM ravi ho to jAtaka vivekI, yogamArgarata, buddhimAna, dhanI, Astika, vyavahAra kuzala, dayAlu, zAnta, lokapriya evaM zIghra krodhita hone vAlA hotA hai| 10. makara rAzi meM ravi ho to jAtaka bahubhASI, caMcala, jhagar3AlU, durAcArI, 108
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobhI evaM parizramI hotA hai| 11. kumbha rAzi meM ravi ho to jAtaka sthiracitta, svArthI, kAryadakSa, krodhI, duHkhI, nirdhana, acchA jyotiSI evaM madhya avasthA ke pazcAt sanyAsa lene vAlA hotA hai| 12. mIna rAzi meM ravi ho to jAtaka buddhimAn, yazasvI, vyApArI, vivekI jJAnI, yogI, premI, gupta vidyAoM meM ruci rakhane vAlA aura svasura se lAbhanvita hotA hai| candramA 1. meSa rAzi meM candramA ho to jAtaka sthira sampattivAn, zUra, dRr3ha zarIravAlA, bandhuhIna, kAmI, utAvalA, jalabhIrU, yAtrA karane kA zaukIna AtmAbhimAnI evaM sAhasI hotA hai| 2. vRSa rAzi meM candramA ho to jAtaka sundara prasannacittavAlA, kAmI, dAna karane vAlA, adhika kanyA santati vAlA, zAnta, kapharogI, sukhI, kuzAgra buddhivAlA, sugaThita zarIravAlA, dhanI, santoSI, caMcalamana, paraliMgI ke prati AkarSaNa, khAne-pIne kA zaukIna evaM lokapriya hotA hai| 3. mithuna rAzi meM candramA ho to jAtaka vidvAna, adhyayanazIla, sundara, ratikuzala, bhogI, marmajJa, netra cikitsaka, acchA vaktA evaM acchA antarjJAna vAlA hotA hai| 4. karka rAzi meM candramA ho to jAtaka sampattivAna, zreSThabuddhi, jalavihArI, santativAn, kAmI, kRtajJa, jyotiSI, unmAda rogI, striyoM ke prabhAva meM A jAne vAlA, caMcalamana, acchA svabhAva vAlA, sundara, dayAlu, AvezAtmaka evaM videza yAtrA kI ora ruci vAlA hotA hai| 5. siMha rAzi meM candramA ho to jAtaka dRr3hadehI, dA~ta tathA peTa kA rogI, mAtRbhakta, alpasantativAn, gambhIra, dAnI, sAhasI, zAna dikhAne vAlA abhimAnI, mahatvAkAMkSI evaM purAne vicAroM vAlA hotA hai| 6. kanyA rAzi meM candramA ho to jAtaka sundara, rUpavAna, dhanI ImAnadAra, madhurabhASI, sadAcArI, dhIra , vidvAna, sukhI, sundara vaktA adhika kanyA santAna vAlA, jyotiSa evaM kalA premI hotA hai| 109
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. tulA rAzi meM candramA ho to jAtaka dIrghadehI, Astika, annadAtA, dhanavAn, jamIMdAra, kuzAgrabuddhivAlA, catura, uccAkAMkSAoM se rahita, santoSI evaM paropakArI hotA hai| 8. vRzcika rAzi meM candramA ho to jAtaka apane mAtA-pitA, bhAiyoM Adi se alaga rahane valA, nAstika, lobhI, bandhuhIna, parastrIrata, jhagar3AlU, spaSTa vaktA, bure vicAra rakhane vAle, duHkhI, haThI, anaitika vicAroM vAlA evaM dhanI hotA 9. dhanu rAzi meM candramA ho to jAtaka vakta, sundara, zilpajJa, zatruvinAzaka ucca bauddhika stara vAlA, sukhI vivAhita jIvana, virAsata meM dhana sampatti pAne vAlA, sAhitya ke prati ruci kA dikhAvA karane vAlA evaM lekhaka hotA hai| 10. makara rAzi meM candramA ho to jAtaka sadAcArI, patnI aura santAna se prema karane valA, kavi, krodhI, lobhI, saMgItajJa, bAta ko zIghra samajhane vAlA evaM svArthI hotA hai| 11. kumbha rAzi meM candramA ho to jAtaka, unmata, sUkSmadehI, zilpI, nIti dakSa, dUradarzI, vidvAn, guptavidyAoM meM ruci, acchA antarjJAna, sAdhanA karane vAlA, dhArmika pravRtti vAlA evaM madhyAvasthA meM saMnyAsa ke prati jhukAva hotA hai| 12.mIna rAzi meM candramA ho to jAtaka zilpakAra, sudehI, zAstrajJa, dhArmika, atikAmI aura prasanna mukha vAlA hotA hai| maMgala 1. meSa rAzi meM maMgala ho to jAtaka satyavaktA, tejasvI, zUravIra, netA, sAhasI, dhanavAn, lokamAnya, dAnI evaM rAjamAnya hotA hai| 2. vRSa rAzi meM maMgala ho to jAtaka atyanta kAmuka, anaitika AcaraNa, putradveSI, pravAsI, sukhahIna, lar3AkU prakRti, vaMcaka, siddhAnta rahita, svArthI evaM krUra hotA hai| 3. mithuna rAzi meM maMgala ho to jAtaka zilpakAra, paradezavAsI, kAryadakSa, sukhI, janahitaiSI, vidvAna, balavAna zarIra, kavi, saMgItakAra, nItijJa, kuzAgrabuddhivAlA 110
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM catura hotA hai| 4. karka rAzi meM maMgala ho to jAtaka kuzAgrabuddhivAlA, dhanavAn, badamAza, kuzalacikitsaka, yA sarjana, caMcalamanavAlA sukhAbhilASI, kRSaka, rogI evaM duSTa hotA hai| 5. siMha rAzi meM maMgala ho to jAtaka zUravIra, sadAcArI, kAryanipuNa, snehazIla, paropakArI, jyotiSI, gaNitajJa, mAtA-pitA kA AjJAkArI, gurujanoM kA Adara karane vAlA, udAra evaM saphala hotA hai| 6. kanyA rAzi meM maMgala ho to jAtaka sukhI, zilpajJa, pApabhIru, lokamAnya evaM vyavahAra kuzala hotA hai| 7. tulA rAzi meM maMgala ho to jAtaka pravAsI, vaktA, kAmI, paradhanahArI, uccAkAMkSI, lar3AkU, kRpAlu evaM parastriyoM kI ora jhukAva hotA hai| 8. vRzcika rAzi meM maMgala ho to jAtaka nIti-dakSa, acchI smaraNa zakti IrSyAlu svabhAvavAlA, bahutahaThI, abhimAnI, coroM kA netA, pAtakI evaM durAcArI hotA hai| 9. dhanu rAzi meM maMgala ho to jAtaka catura rAjanaitika netA, kama santAna, lokapriya prasiddha, uccaprazAsakIya pada prApta karane vAlA, kaThora, zaTha, krUra, parizramI evaM parAdhIna hotA hai| 10. makara rAzi meM maMgala ho to jAtaka khyAtiprApta, parAkramI, netA aizvaryazAlI, sukhI, senApati, uccapulisa adhikArI, prazAsaka, pracura santAna, udAra, parizramI evaM mahatvAkAMkSI hotA hai| 11. kumbha rAzi meM maMgala ho to jAtaka vyasanI, lobhI, saTTe se dhananAzaka, AcArahIna, matsaravRtti evaM buddhihIna hotA hai| 12. mIna rAzi meM maMgala ho to jAtaka gauvaravarNa, kAmuka, AjJAkArI gandA, asthira jIvana, rogI, pravAsI, mAntrIka, bandhu-dveSI, nAstika, haThI, dhUrta aura vAcAla hotA hai| 111
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ budha 1. meSa rAzi meM budha ho to jAtaka catura, premI, satyapriya, naTa, ratipriya kRzadehI, lekhaka, RNI, milanasAra, avizvasta evaM bure vicAra vAlA hotA hai| 2. vRSa rAzi meM budha ho to jAtaka kuzAgrabuddhivAlA, uccapada para AsIna, sugaThita zarIra dikhAvA pasanda karane vAlA zAstrajJa, vyAyAmapriya, dhanavAn, gambhIra, madhurabhASI, vilAsI evaM ratizAstrajJa hotA hai| 3. mithuna rAzi meM budha ho to jAtaka madhurabhASI, zAstrajJa, labdhapratiSTha, vaktA, lekhaka, alpasantativAlA, vivekI, sadAcArI, khoja ke kAma meM catura, dIrghAyu, yAtrA kA zaukIna, saMgIta meM ruci evaM hAsa parihAsa karane vAlA hotA hai / 4. karka rAzi meM budha ho to jAtaka nItikuzala, sUkSmagrAhI atyanta kAmuka, choTAkadavAlA, anaitika caritra, anizcita svabhAva, vAcAla, gavaiyA, paradezavAsI, prasiddha evaM parizramI hotA hai / 5. siMha rAzi meM budha ho to jAtaka mithyAbhASI, kukarmI, Thaga, kAmuka, bhramaNazIla, abhimAnI, vaktA, kama umra meM vivAha, AvezapUrNa svabhAva evaM sarakArI naukara hotA hai| 6. kanyA rAzi meM budha ho to jAtaka vaktA, kavi, sAhityika, lekhaka, sampAdaka, jyotiSI, khagolazAstrI, gaNitajJa, adhyApaka, udAra, sukhI evaM acchA caritra vAlA hotA hai| 7. tulA rAzi meM budha ho to jAtaka Astika vyApAra dakSa, vaktA, catura, zilpajJa, kuTumbavatsala, udAra, acchA antarjJAna, vaphAdAra, vinIta saMtulita mana evaM dArzanika hotA hai| 8. vRzcika rAzi meM budha ho to jAtaka vyasanI, durAcArI, murkha, RNI bhikSuka, anaitika caritra, ratikriyA kI ati karane vAlA, guptAMgoM ke rogoM se pIr3ita, svArthI evaM apazabda bolane vAlA hotA hai| 9. dhanu rAzi meM budha ho to jAtaka vidvAn, samAja meM sammAnita, guNI, sugaThita zarIra avivekI, acchA saMgaThanakartA, catura, ImAnadAra udAra prasiddha rAjamAnya, lekhaka, sampAdaka evaM vaktA hotA hai| 112
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. makara rAzi meM budha ho to jAtaka kulahIna, duzzIla, mithyAbhASI, RNI, mUrkha, Darapoka, vyApAra meM ruci lene vAlA, kiphAyatasAra, catura evaM parizramI hotA hai| 11. kumbha rAzi meM budha ho to jAtaka kuTumbahIna, duHkhI, alpadhanI, jhagar3AlU, prasiddha nirbala svAsthya evaM pragati karane vAlA hotA hai| 12. mIna rAzi meM budha ho to jAtaka svAbhimAnI, sadAcArI, sahanazIla, bhAgyavAn, pravAsa meM sukhI, miSTabhASI, kAryadakSa, dhanasaMgrahI, nakala karane kA svabhAva, cintita evaM choTe dila kA hotA hai| bRhaspati 1. meSa rAzi meM guru ho to jAtaka aizvaryazAlI, tejasvI, vakIla, vAdI, prasiddha, kIrtimAna, vijayI, ugrasvabhAva, dhanI, vidvAna, pracura santAna, udAra, namrabhASI parantu apane Apako dUsaroM se ucca samajhane vAlA, sukhI vivAhita jIvana evaM uccapada para AsIna hotA hai| 2. vRSa rAzi meM guru ho to jAtaka puSTazarIra vAlA, sadAcArI, dhanavAn, Astika, cikitsaka, vidvAna, buddhimAn, jIvana meM sthiratA, dRr3havicAra, dikhAvA karane vAlA evaM kAmuka hotA hai| 3. mithuna rAzi meM guru ho to jAtaka yogya vaktA, sugaThita zarIra, lambAkada, udAra, vidvAna, kaI bhASAoM kA jAnane vAlA, anAyAsa dhanaprApta karane vAlA, lokamAnya, lekhaka evaM vyavahAra kuzala hotA hai| 4. karka rAzi meM guru ho to jAtaka sadAcArI, vidvAn, satyavaktA mahAyazasvI, sAmyavAdI, sudhAraka, yogI, lokamAnya, sukhI, dhanI, netA, kuzAgrabuddhi evaM vaphAdAra hotA hai| 5. siMha rAzi meM guru ho to jAtaka dhArmika, premI, kAryakuzala, sabhAcatura zatrujit, AkarSakavyaktitva, uccAkAMkSI, sakriya, sukhI, kuzAgrabuddhi sAhitya kI ora jhukAva, lekhaka evaM ucca sarakArI pada para AsIna hotA hai| 6. kanyA rAzi meM guru ho to jAtaka sukhI, bhogI, vilAsI, citrakalA, nipuNa, caMcala, uccAkAMkSI, svArthI, bhAgyavAn, vidvAna evaM santoSI hotA hai| 113
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. tulA rAzi meM guru ho to jAtaka sundara, udAra, balI, yogya dhArmika, pravRtti, niSpakSa, buddhimAn, vyApAra kuzala, kavi, lekhaka, sampAdaka, bahuputravAn evaM sukhI hotA hai| 8. vRzcika rAzi meM guru ho to jAtaka zAstrajJa, rAjamantrI, kAryakuzala, sugaThita zarIra, apanI uccatA kA dikhAvA karane vAlA, svArthI, nirbalasvAsthya, duHkhI evaM kAmuka hotA hai| 9. dhanu rAzi meM guru ho to jAtaka dhanI, prabhAvazAlI, vidvAn, vizvasta, sajjana, dAnazIla saMgaThanakartA, acchA vaktA, dharmAcArya, dambhI , ratipremI evaM dhUrta hotA hai| 10. makara rAzi meM guru ho to jAtaka pravAsI, dravyahIna, vyarthaparizramI, caMcalacitta, dhUrta, asabhya AcaraNa, duHkhI evaM IrSyAlu hotA hai| 11. kumbha rAzi meM guru hoto jAtaka vidvAna parantu dhanahIna, lokapriya, milanasAra, svapnoM ke jagata meM vicAra karane vAlA Darapoka pravAsI, kapaTI evaM rogI hotA hai| 12.mIna rAzi meM guru ho to jAtaka lekhaka, zAstrajJa, garvahIna, rAjamAnya, zAnta, vyavahAra kuzala, dayAlu, sAhitya premI, virAsata meM dhana sampatti prApta karane vAlA, sAhasI evaM uccapada para AsIna hotA hai| zukra 1.meSa rAzi meM zukra ho to jAtaka svapna jagata meM vicArane vAlA, AvezapUrNa svabhAva, asthiramana, duHkhI, buddhimAn, ArAmatalaba, durAcArI, parastrIrata, jhagar3AlU vizvAsa hIna evaM adhika kharca karane vAlA hotA hai| 2.vRSa rAzi meM zukra ho to jAtaka sundara, aizvaryavAn, dAnI, sadAcArI, sAttvika, paropakArI, aneka zAstrajJa, dRr3ha, svatantrakAmuka, zaukIna tabIyata, saMgIta-nRtya tathA anya kalAoM meM ruci evaM AlasI hotA hai| 3.mithuna rAzi meM zukra ho to jAtaka kavi, sAhityika, citrakalA nipuNa, sAhityika sraSTA, premI, sajjana, lokahitaiSI dhanI, udAra, sammAnita, kuzAgrabuddhi, vidvAn evaM parastriyoM meM ruci rakhane vAlA hotA hai| 114
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. karka rAzi meM zukra ho to jAtaka dhArmika, jJAtA sundara sukha aura dhana kA icchuka, nItijJa, AvezapUrNa, Darapoka, duHkhI evaM pracura santAna hotA hai| 5. siMha rAzi meM zukra ho to jAtaka alpasukhI upakArI, cintAtura, zilpajJa, striyoM ke dvArA dhana arjita karane vAlA, kAmuka, AvezapUrNa evaM apane ko dUsaroM se U~cA samajhane vAlA hotA hai| 6. kanyA rAzi meM zukra ho to jAtaka sukhI, bhogI, atikAmI, sabhApaNDita, rogI, vIryahIna, saTTe dvArA dhananAzaka evaM avaidha sambandha rakhane vAlA hotA hai| 7. tulA rAzi meM zukra ho to jAtaka vilAsI, kalAnipuNa, pravAsI, yazasvI, kAryadakSa, kuzAgrabuddhi, udAra, dArzanika, sundara sukhI vivAhita jIvana, abhimAnI, bauddhika kAmoM meM ruci, kavitA aura upanyAsa likhane meM ruci evaM saMtulita svabhAva hotA hai| 8. vRzcika rAzi meM zukra ho to jAtaka nAstika, kukarmI, strIdveSI daridrI, guhya rogI, RNI, krodhI, svatantra evaM anyAyI hotA hai / 9. dhanu rAzi meM zukra ho to jAtaka dhanI, balazAlI, svopArjita dravya dvArA puNya karane vAlA, vidvAna, sundara, lokamAnya, rAjyamAnya, sukhI gharelU jIvana, uccapada kI prApti evaM prabhAvazAlI hotA hai| 10. makara rAzi meM zukra ho to jAtaka balahIna, kRpaNa, hRdayarogI, dukhI, mAnI. nIca jAti kI striyoM meM ruci, siddhAntahIna evaM anaitika caritra hotA hai| 11. kumbha rAzi meM zukra ho to jAtaka zAntipriya, dUsaroM ko sahAyatA karane vAlA, saccaritra, sundara, lokapriya, cintAzIla evaM roga se santapta hotA hai / 12. mIna rAzi meM zukra ho to jAtaka jauharI, zilpajJa, jamIndAra, acchA aura hAsa parihAsa kA svabhAva, vidvAna, lokapriya, zAnta, dhanI, kAryadakSa, kRSikarma kA marmajJa, ziSTa aura sabhya sammAnita evaM ArAma talaba hotA hai / zani 1. meSa rAzi meM zani ho to jAtaka AtmabalahIna, mUrkha, AvArA, krUra jAlaphareva karane vAlA, vyasanI, nirdhana, durAcArI, kapaTI lampaTa evaM kRtaghna hotA hai / 115
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.vRSa rAzi meM zani ho to jAtaka asatya bhASI, dravyahIna, mUrkha, vacanahIna, saphala, ekAntapriya, choTI-choTI bAtoM ke kAraNa ciMtita evaM saMyamI hotA hai| 3.mithuna rAzi meM zani ho to jAtaka durAcArI, kapaTI, kAmI, pAkhaNDI, nirdhana, duHkhI evaM saMkIrNa mana vAlA hotA hai| 4.karka rAzi meM zani ho to jAtaka, garIba, kamasantAna, bAlyAvasthA meM dukhI, mAtRrahita, prAjJa, unnatizIla, vidvAna, haThI evaM svArthI hotA hai| 5.siMha rAzi meM zani ho to jAtaka lekhaka, adhyApaka, kAryadakSa, haThI, kamasantAna, abhAgA evaM IrSyAlu svabhAva vAlA hotA hai| 6.kanyA rAzi meM zani ho to jAtaka mitabhASI, paropakArI, lekhaka, kavi, sampAdaka, dhanavAn, balavAn, nizcita kArya kartA, IrSyAyalu svabhAva, asabhya, nirbalasvAsthya evaM purAne vicAroM vAlA hotA hai| 7.tulA rAzi meM zani ho to jAtaka rAjanIti meM ruci rakhane vAlA, prasiddhanetA, dhanI, sammAnita zaktizAlI, dAnazIla, parastriyoM meM ruci, subhASI, yazasvI, svAbhimAnI evaM unnatizIla hotA hai| 8. vRzcika rAzi meM zani ho to jAtaka saMkIrNa vicAroM vAlA, hiMsaka, kaThorahRdaya, utAvalA, kamajora svAsthya, burI AdateM, duHkhI, viSa se khatarA, nirdhana strIhIna, krodhI, kaThora evaM lobhI hotA hai| 9. dhanu rAzi meM zani ho to jAtaka vyavahArajJa, putra kI kIrti se prasiddha sadAcArI, vRddhAvasthA meM sukhI, sakriya, catura zAntipriya, duHkhI vivAhita jIvana evaM dhanI hotA hai| 10.makara rAzi meM zani ho to jAtaka kuzAgra buddhi, parizramI, Astika bhogI, mithyAbhASI, zilpakAra, pravAsI, acchA gharelU jIvana, vidvAn, sandeha karanevAlA, badalA lene vAlA evaM dArzanika hotA hai| 11.kumbha rAzi meM zani ho to jAtaka nItidakSa, kuzAgra buddhi, zaktizAlI zatru, yogya, sukhI, vyasanI, nAstika evaM parizramI hotA hai| 12.mIna rAzi meM zani ho to jAtaka avicArI, zilpakAra hatotsAhI, dhanI, prasiddha, sukhI evaM dUsaroM kI sahAyatA karane vAlA hotA hai| 116
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAhu 1.meSa rAzi meM rAhu ho to jAtaka-parAkramahIna, AlasI, avivekI evaM anaitika caritra hotA hai| 2.vRSa rAzi meM rAhu ho to jAtaka sukhI, caMcala, kurUpa, AvezapUrNa svabhAva evaM dhanI hotA hai| 3.mithuna rAzi meM rAhu ho to jAtaka- sAhasI, dIrghAyu, sAdhu gAne vAlA, yogAbhyAsI evaM balavAn hotA hai| 4. karka rAzi meM rAhu ho to jAtaka catura, udAra, rogI, anekoM zatruoM vAlA, dhokhebAja, dhanahIna evaM parAji hotA hai| 5.siMha rAzi meM rAhu ho to jAtaka catura, vicAraka, sajjana, nIti dakSa evaM satpuruSa hotA hai| 6.kanyA rAzi meM rAhu ho to jAtaka lokapriya, madhurabhASI, kavilekhaka, gavaiyA evaM dhanI hotA hai| 7.tulA rAzi meM rAhu ho to jAtaka alpAyu, dA~toM ke roga, virAsata meM dhana pAne vAlA evaM kArya kuzala hotA hai| 8.vRzcika rAzi meM rAhu ho to jAtaka dhUrta, nirdhana, rogI, dhananAzaka, anaitika caritra evaM dhokhebAja hotA hai| 9.dhanu rAzi meM rAhu ho to jAtaka prArambhika jIvana meM sukhI, dattaka jAne vAla evaM mitra drohI hotA hai| 10.makara rAzi meM rAhu ho to jAtaka mitavyayI, kuTumbahIna eva dA~ta rogI hotA hai| 11.kumbha rAzi meM rAhu ho to jAtaka vidvAn, lekhaka mitabhASI evaM mitavyayI hotA hai| 12.mIna rAzi meM rAhu ho to jAtaka Astika, kulIna, zAnta, kalApriya aura dakSa hotA hai| 117
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ketu 1.meSa rAzi meM ketu ho to jAtaka caMcala, bahubhASI evaM sukhI hotA hai| 2.vRSa rAzi meM ketu ho to jAtaka duHkhI, nirudyamI, AlasI, vAcAla evaM kAmuka hotA hai| 3.mithuna rAzi meM ketu ho to jAtaka vAyuroga se pIr3ita, abhimAnI saralatA se santuSTa hone vAlA, alpAyu evaM choTI sI bAta para krodhita ho jAne vAlA hotA hai| 4. karka rAzi meM ketu ho to jAtaka vAtavikArI, bhUtapreta pIr3ita evaM duHkhI hotA hai| 5. siMha rAzi meM ketu ho to jAtaka bahubhASI, Darapoka, asahiSNu, sarpadazana kA bhaya evaM asantoSI hotA hai| 6. kanyA rAzi meM ketu ho to jAtaka sadArogI, mUrkha, mandAgniroga evaM vyarthavAdI hotA hai| 7. tulA rAzi meM ketu ho to jAtaka kuSTharogI, duHkhI, krodhI evaM kAmI hotA hai| 8. vRzcika rAzi meM ketu ho to jAtaka dhUrta, vAcAla, kuSTharogI, krodhI nirdhana evaM vyasanI hotA hai| 9. dhanu rAzi meM ketu ho to jAtaka caMcala, dhUrta evaM mithyAvAdI hotA hai| 10. makara rAzi meM ketu ho to jAtaka parizramazIla, parAkramI janma sthAna chor3akara jAne vAlA, prasiddha evaM tejasvI hotA hai| 11.kumbha rAzi meM ketu ho to jAtaka duHkhI, karNarogI, bhramaNazIla, vyayazIla evaM sAdhAraNa dhanI hotA hai| 12.mIna rAzi meM ketu ho to jAtaka parizramI, dhArmika pravRttivAlA, karNarogI, pravAsI, caMcala aura kAryaparAyaNa hotA hai| 118
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27-28. Introduction to Yogas (Planetary Combinations) pATha 27-28. yoga paricaya yoga kA artha hai grahoM kA Apasa meM sambandha graha ko do prakAra se jAnA jAtA hai| jaise, sUrya, candramA, maMgala aadi| dUsare kuNDalI meM bhAva kA svAmI hone ke kAraNa jaise lagneza, dvitIyeza, paMcameza aadi| isalie yoga bhI do prakAra ke hote hai| 1. grahoM ke ApasI sambandha ke kAraNa jaise yuti, eka-dUsare se 2/12 honA, kendra yA trikoNa meM honaa| isase grahoM ke phala meM antara par3atA hai| 2. bhAvAdhipati honaa| jaise kendreza tathA trikoNeza kA sambandha Adi hama isa adhyAya meM grahoM kI sthiti ke kAraNa hone vAle yogoM kA adhyayana kreNge| sUrya se anya grahoM ko sthiti ke kAraNa utpanna hone vAle yog| 1. sUrya se kendra meM candramA sthita ho to jAtaka kA dhana, buddhi, cAturya Adi kama hotA hai| yadi candramA paNaphara meM sthita ho to dhana buddhi madhyama hote haiN| yadi candramA apoklima bhAva meM sthita ho to dhana, buddhi cAturya zreSTha hotA hai| 2. vesi yoga candramA ko chor3akara yadi sUrya se dUsare bhAva meM koI anya graha sthita ho to vesi yoga hotA hai| isa yoga meM utpanna vyati, khuza, samRddha, udAra tathA zAsaka varga kA priya hogaa| snehI bacana bolane vAlA, samadarzI, lambe zarIra vAlA hogaa| 2. vAsi yoga candramA ko chor3akara koI anya graha jaba sUrya se 12veM bhAva meM sthita hogA to vAsi yoga banatA hai| isa yoga meM utpanna vyakti kuzala, dAnavIra, vidvAna, balavAna hogaa| (yaha phala zubha grahoM kI sthiti se banate haiM) 3. ubhayacArI yoga candramA ko chor3akara koI anya graha sUrya ke dUsare tathA 12veM bhAva meM sthita ho to ubhayacArI yoga banatA hai| 119
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtaka rAjA ke samAna adhikAra, sammAna, dhanI, sukhI hogaa| usake bacana mIThe priya hoNge| svAstha hogaa| yaha phala zubha grahoM ke kAraNa hai| yadi donoM ora azubha graha sthita ho to apamAna ke kAraNa mAnasika pIr3A aura dhana tathA saubhAgya se hIna hogaa| 4. budha Aditya yoga jaba sUrya aura budha eka saath| eka bhAva meM sthita ho to budha Aditya yoga banatA hai| isa yoga meM utpanna vyakti buddhimAna sammAna pAne vAlA, kArya karane meM nipuNa, dhanI tathA sukhI hotA hai| isa yoga meM yaha Avazyaka hai ki budha asta nahIM honA caahiye| candramA se anya grahoM kI sthiti se banane vAle yoga 1. sunaphA yoga sUrya ko chor3akara yadi koI anya graha candramA se dUsare bhAva meM sthita ho to sunaphA yoga banatA hai| jAtaka ko rAjA ke samAna sammAna prApta hotA hai| jAtaka apanI bauddhika kSamatA ke kAraNa sammAnita hogaa| vaha dhanI tathA pratiSThita hogaa| vaha sthArjita dhana kA svAmI hogaa| 2. anaphA yoga sUrya ko chor3akara yadi koI anya graha candramA se dvAdaza bhAva meM sthita ho to yaha yoga banatA hai| jAtaka rAjA ke samAna sammAna prApta karegA, roga mukta, sadAcArI, sukhI hogaa| 3. duradharA yoga sUrya ko chor3akara yadi koI anya graha candramA se dvitIyA tathA dvAdaza bhAva meM sthita ho to yaha yoga banatA hai| isa yoga vAlA jAtaka saba sukhoM se sampanna tathA sukhoM ko bhogane vAlA hotA hai| sevaka, vAhana tathA dhana hotA hai| 120
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. kemadruma yoga sUrya ke atirikta yadi koI anya graha candramA se 1,2,12 bhAva meM yA lagna se kendra meM koI na ho kemadruma yoga hotA hai| yaha azubha yoga hotA hai| isameM jAtaka daridra, buddhihIna vipattiyoM va dukhoM se pIr3ita hotA hai| yadi yaha yoga janma kuNDalI meM ho to anya zubha yoga naSTa ho jAte hai| kemadruma yoga bhaMga 1. yadi koI graha lagna se kendra meM ho 2. yadi koI graha candramA se kendra meM ho yA candramA yukta ho| 3. yadi candramA lagna se kendra meM sthita ho| 4. candramA ko sabhI graha dekheM to kemadruma yoga naSTa ho jAtA hai| 5. gajakesarI yoga 1. yadi bRhaspati candramA se kendra meM (1,4,7,10) sthita ho 2. yadi budha yA zukra candramA ke sAtha yuti yA dRSTi ho| (pArAzara) to gajakesarI yoga banatA hai| isameM utpanna jAtaka mahAn kArya karane vAlA, sabhA meM kuzala pUrvaka bolane vAlA hotA hai| isameM candramA meM bala honA Avazyaka hai| anya graha bhI balavAna hone caahiye| kucha vidvAna jyotiSI bRhaspati ko lagna se bhI kendra meM sthita hone para gaja kesarI yoga mAnate haiN| 6. candrAdhiyoga yadi candramA se 6,7,8 bhAva meM zubha graha ho to candrAdhiyoga banatA hai| jo jAtaka isa yoga meM utpanna hotA hai senA kA adhyakSa, rAja yA mantri banatA hai| yaha grahoM ke bala para nirbhara karatA hai| amalA yoga yadi lagna yA candamA se dazama bhAva meM balavAna zubha graha ho to amalA yoga "kIrtiyoga banatA hai| isameM utpanna jAtaka rAjya, bandhu va janatA kA priya, mahA bhogI, dAnI, paropakArI, dharmAtmA guNI hotA hai| 121
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha va azubha yoga yadi lagna meM zubha graha ho yA lagna se dvitIya tathA dvAdaza bhAva meM zubha graha ho to zubha yoga hotA hai| yadi pApa graha ho to azubha yoga hotA hai| azubha yoga meM jAtaka pApa karma, kAmuka tathA IrSyAlu hotA hai| parvata yoga 1. yadi sabhI zubha graha kendra meM kisI bhI prakAra se sthita ho tathA 6,8 bhAva meM koI bhI graha sthita na ho, yadi ho to zubha graha sthita ho| 2. lagneza tathA dvAdazeza paraspara kendra meM sthita ho tathA mitra graha kI dRSTi ho to parvata yoga hotA hai| aisA vyakti vAkakuzala, bhAgavat vettA vidvAna evaM yazasvI hotA hai| cAmara yoga lagneza uccagata hokara kendra meM sthita ho tathA guru se dRSTa ho to cAmara yoga meM manuSya rAjya pUjya vidvAna, vAkkuzala, paNDita, ciraMjIvI hotA mAlikA yoga lagna se lagAtAra sAta bhAvoM meM saba sAta graha sthita ho (rAhu-ketu graha nahIM hai) to mAlikA yoga hotA hai| isa yoga meM utpanna jAtaka dhanI, aneka vAhanoM kA svAmI hotA hai| lakSmI yoga yadi bhAgyeza kendra yA trikoNa meM sthita ho tathA lagneza balavAn ho to lakSmI yoga hotA hai| isa yoga meM jAtaka sundara, guNI dhArmika bahuputra va dhana vAlA hotA hai| lagnAdhiyoga yadi lagna se 6,7,8 bhAva meM zubha graha ho aura azubha grahoM se yukta yA dRSTa na ho to lagnAdhiyoga banatA hai 122
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ isameM utpanna jAtataka vaijJAnika zodha karatA hai| senA meM ucca pada para hotA hai udAra dhanI tathA saubhAgya zAlI hotA hai| paMcamahApuruSa yoga yadi maMgala meSa yA vRzcika rAzi (svarAzi ) meM yA makara (uccarAzi) meM kendra meM sthita ho tathA lagna balavAna ho to rUcaka yoga banatA hai / isameM utpanna jAtaka sAhasI, parAkramI senA nAyaka tathA acche guNoM ke lie prasiddha hotA hai / jAtaka dIrghajIvi, AkarSaka, gaThita zarIra vAlA hotA hai| bhadra yoga yadi budha svarAzi (mithuna yA kanyA) yA uccarAzi (kanyA) meM sthita lagna se kendra meM ho tathA lagna balavAna ho to bhadra yoga hotA hai / isameM utpanna jAtaka kI mukhAkRti siMha ke samAna, ghuTane se pAMva taka hAthI ke samAna, caur3I chAtI, kAmuka vidvAna hAtha tathA paira komala, yoga vidyA meM nipuNa hotA hai| jaba kanyA yA mithuna rAzi kendra meM sthita hogI to dUsarI rAzi bhI kendra meM hogI arthAta budha do rAziyoM kA svAmI hotA huA kendra kA svAmI bhI hogA aura use kendrAdhipati doSa lagegA yadi dUsarI rAzi saptama bhAva meM par3egI to use mAraka bhAva kA svAmI hone kA bhI doSa hogA azubhatva bar3ha jaaegaa| aisI sthiti meM budha kahAM sthita hai, kisase yukta yA dRSTa hai yA kyA avasthA hai ke AdhAra para phala degA / haMsa yoga jaba bRhaspati svarAzi (dhanu yA mIna) yA ucca kA hokara lagna se kendra meM sthita ho tathA lagna balavAna ho to haMsa yoga hotA hai| isa yoga meM utpanna jAtaka zAsaka sarakArI sevA meM ucca padAdhikArI, uttama vyaktitva vAlA hotA hai| uttama bhojana kA zaukIna hotA hai| dharma granthoM kA jJAtA tathA saba sukha sampanna hotA hai / mAlavya yoga yadi zukra svarAzi (vRSa yA tulA ) yA apanI ucca rAzi (mIna) meM lagna se kendra meM sthita ho tathA lagna balavAna ho to mAlavya yoga hotA hai / 123
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa yoga meM utpanna jAtaka sundara AMkhoM vAlA, medhAvI, zaktizAlI, baccoM, patnI, savArI, sevako vAlA hotA hai| dharma granthoM kA jJAtA hotA hai| parAmarza dene meM sakSama, udAra tathA dIrghAyu vAlA hotA hai| sasa yoga yadi zani svarAzi (makara yA kumbha) yA uccarAzi tulA meM lagna se kendra meM sthita ho tathA lagna balavAna ho to sasa yoga hotA hai| jAtaka parAmarza dene vAla, gAMva kA pradhAna, kaThora hRdaya vAlA, dUsaroM kI sampati kA prayoga karane vAlA, striyoM kI saMgati meM rahane vAlA, dhanI sukhI tathA sammAnita vyakti hotA hai| viparIta rAjayoga jaba 6,8,12 bhAva ke svAmI 6,8 yA 12 bhAva meM sthita ho to viparIta rAjayoga banatA hai| isake tIna prakAra hai| (ka) harSa jaba SaSTheza 8 yA 12 bhAva meM sthita ho (kha) sarala jaba aSTameza 6 yA 12 bhAva meM sthita ho (ga) vimala jaba dvAdazeza 6 yA 8 bhAva meM sthita ho 6, 8 tathA 12 bhAva tribhAva kahalAte haiN| inake svAmI jahAM sthita hote haiM usa bhAva ko naSTa kara dete haiN| Ao SaSeza leN| SaSTheza azubha bhAva kA svAmI hai jahAM sthita hogA usa bhAva ke kArakatva ko naSTa kara degaa| mAno SaSTheza dvAdaza bhAva meM sthita hai| to vaha dvAdaza bhAva ko kArakatva ko naSTa kara degaa| parantu dvAdaza bhAva to svayaM azubha bhAva hai| isa prakAra SaSTheza dvAdaza bhAva ke azubha bhatva ko naSTa kara degA jo jAtaka ke lie zubha hogaa| isaliye isa yoga ko viparIta rAjayoga kheNge| isI prakAra anya bhAvoM ke bAre meM jaanie| 124
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29. The Transit of Planets pATha- 29. gocara vicAra bhAratIya jyotiSa zAstra meM jAtaka kA phala usakI janma kuNDalI meM grahoM kI sthiti (yoga) dazAntara dazA tathA gocara para nirbhara karatA hai| phalita vicAra meM hamane yogoM ko par3hA gaNita meM hamane dazAntara dazA ko jAnA tathA aba hama gocara para vicAra kareMge tInoM bhAgoM ko yoga, dazAntara dazA tathA gocara kA samagra vicAra karake hI phalita kiyA jA sakatA hai pratyeka bhAga kA apanA apanA mahatva hai| yoga kA vicAra prathama sthAna para hotA hai| dvitIya sthAna dazAntara dazA kA tathA tRtIya sthAna gocara kA hotA hai| jo yoga nahIM de sakatA vaha dazAntara dazA tathA gocara kitanA hI zubha ho, anukUla ho de nahIM sktaa| mAno ki jAtaka kI kuNDalI meM zAdI kA yoga nahIM to anukUla dazAntara dazA va gocara kabhI bhI zAdI nahIM de sktaa| pahale zAdI kA yoga honA caahiye| phira usake anusAra dazAntara dazA honI caahiye| tIsare gocara ke anukUla hote hI jAtaka kI zAdI hotI hai| mAno kamare meM paMkhA cala rahA hai| yaha ghaTanA kaise ho rahI hai| yadi bijalI nahIM ho to paMkhA clegaa| isako hama yaha bhI kaha sakate hai ki prathama bijalI honI cAhiye, dvitIya paMkhA honA caahiye| tRtIya cAlU va banda karane kA baTana bhI honA caahiye| taba jAkara paMkhA havA karegA, clegaa| isako yUM bhI samajha sakate hai mAno Apako patra milA kaise ? prathama Apake liye patra lAkara Apa taka phuNcaaegaa| yadi Apake liye patra hI nahIM ho to DAkakhAnA yA DAkiyA kyA kara sakatA hai| I isalie kisI bhI ghaTanA ke liye pahale yoga honA caahiye| phira usake anukUla dazAntara dazA honI cAhiye / tRtIya gocara bhI anukUla honA cAhiye taba jAkara jAtaka ke jIvana meM ghaTanA hogii| anyathA nhiiN| isa prakAra hameM acchI prakAra samajha lenA caahiye| ki gocara kA sthAna tRtIya hai / gocara yoga tathA dazAntara para nirbhara karatA hai| gocara svayaM meM koI phala nahIM de sakatA / 125
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ gocara vicAra gocara kA phala candra, sUrya yA lagna meM se kisase dekhA jAnA cAhiye? graha apane-apane mArga se va apanI apanI gati se sadaiva sUrya ke cAroM ora ghUmate rahate haiN| isase graha eka rAzi se dUsarI rAzi meM praveza karate hue sUrya kI parikramA pUrI karate haiN| jaba jAtaka kA janma hotA hai usa samaya graha jisa-jisa rAzi kA bhramaNa kara rahe hote haiM vaha janma kuNDalI kahalAtI hai| janma samaya ke bAda graha jisa-jisa rAzi meM bhramaNa karate rahate haiM vaha sthiti gocara kahalAtI hai| gozabda saMskRta bhASA kI "gam" dhAtu se banA hai| gam kA artha hai 'calane vAlA Akaza meM aneka tAre hai| ve saba sthira haiN| tAroM se grahoM ko pRthaka dikhalAne ke kAraNa grahoM ko go nAma rkhaa| cara kA artha hai 'calana' asthira badalane vAlA isaliye gocara kA artha huA grahoM kA calana arthAta grahoM kA parivartita prabhAva janma kuNDalI meM grahoM kA eka sthira prabhAva hai aura gocara meM grahoM kA usa samaya se parivartita badalA huA prabhAva dikhalAI par3atA hai| jyotiSa zAstra meM tIna taraha ke lagna pracalita haiN| janma lagna, candra lagna va sUrya lagna yaha parivartita prabhAva hameM kahAM se dekhanA cAhiye janma lagna se yA candra lagna se yA sUrya lagna se lagna kA apanA-apanA mahatva hai lagna tanu kA candra mana kA aura sUrya AtmA kA pratinidhi hai| jAtaka ina tInoM ke samanvaya se banA hai| AtmA zarIra ke binA apanI abhivyakti nahIM kara sktii| zarIra kA niyantraNa mana ke hAtha meM hai mana hI zarIra kI jJAnendriyo va karmendrayoM para niyaMtraNa karatA hai| isaliye candra lagna kA mahatva bar3ha jAtA hai| mantrezvara ne bhI phaladIpikA meM candra lagna se gocara kA vicAra karane kA nirdeza diyA hai| saveSu lagneSu api satsu candra lagnam DA dhAnam khalu gocareSu / / arthAta saba prakAra ke lagnoM (lagna, sUrya lagna candra lagna) ke hote hue bhI gocara vicAra meM pradhAnatA candra lagna kI hI hai| bRhat parAzara horA zAstra meM bhI candra lagna va janma lagna donoM ko hI mahatva pUrNa batalAyA hai aura dAnoM lagnoM se phalita karane kA Adeza diyA hai| 126
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhAna lagna siddhAnta ke anusAra yaha pAyA gayA hai ki candramA janma lagna meM usI bhAva meM gocara karatA hai jisa bhAva meM va garbhAdhAna ke samaya hotA hai| yahAM mahatva candra kA hai| dazA va antara dazA ke samaya para dazA nAtha jisa rAzi meM baiThA hotA hai usako lagna mAna kara dazA ke zubha va azubha kA vicAra hotA hai| arthAt lagna bAraha ho jAte haiN| isaliye bhI candra lagna kA mahatva bar3ha jAtA hai| gocara aSTaka varga paddhati kA eka aMga hai| aSTaka varga lagna va sAta grahoM ko milA kara banatA hai| aSTaka varga meM dekhA jAtA hai ki graha kahAM-kahAM zubha va azubha phala de sakate haiN| yahAM para zubha va azubha phala grahoM kI paraspara sthiti, maitrI va naisargika zubhatA va azubhatA kA dhyAna rakhA jAtA hai| do grahoM kA paraspara zubhatva va azubhatva degA na ki lagnoM kaa| lagna to bAraha ho jAte hai| candramA eka graha hai| isa prakAra candramA se kauna graha zubha hai kauna graha azubha dekhA jAtA hai| isalie maharSiyoM ne gocara phala nirNaya ke liye candra ko cunA jo graha hone ke sAtha-sAtha eka lagna bhI hai aura lagna para bhI niyantraNa rakhatA hai| dazA kA krama bhI cadramA ke nakSatra ke svAmI se Arambha hotA hai arthAt jIvana kA Arambha bhI cadramA se hI hotA hai| candramA hI jAtaka ke zaizava kAla kA kAraka hai| isaliye bAlAriSTa meM candramA kI kuNDalI meM sthiti mahatva pUrNa hai| candramA se hI gaNanta Adi dekhA jAtA hai| candramA se hI tithi kA mahatva hai| tithi candramA se banatI hai| dina kA nakSatra bhI candramA se hI dekhA jAtA hai| jisa nakSatra meM candramA hotA hai vahI nakSatra dina kA bhI hotA hai| isa prakAra hama pAte haiM ki vaidika jyotiSa meM candramA kA bahuta mahatva hai| tithi, nakSatra muhUrta, dazA Adi saba kArya kalApa candramA se hI dekhe jAte haiN| isaliye gocara meM bhI candramA kA mahatva bar3ha jAtA hai| isalie maharSiyoM ne gocara ko bhI candramA se dekhane kA Adeza diyaa| kyA kevala gocara se hI phalita kahA jA sakatA hai? gocara phalita kA eka prabhAvazAlI aMga hai| aura phalita meM eka mahatvapUrNa sthAna 127
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakhatA hai| parantu yaha saba kucha nhiiN| hamAre maharSiyoM ne yaha spaSTa zabdoM meM kahA hai ki jo kucha kuNDIla meM nahIM vaha gocara nahIM de sktaa| gocara meM graha cAhe kitanA hI acchA yoga banAte ho yadi vaha yoga kuNDalI meM nahIM to vaha gocara nahIM de sktaa| udAharaNa gocara to dazA va antara dazA ke adhIna bhI kArya karatA hai| yadi dazA va antara dazA aise grahoM kI cala rahI ho to jAtaka jo jAtaka ke liye azubha ho parantu gocara zubha ho to gocara kA zubha phala jAtaka ko nahIM miltaa| kyoMki gocara meM yaha dekhA jAtA hai ki janma kuNDalI kI graha sthiti se vartamAna gocara kuNDalI meM graha sthiti acchI yA burI kaisI sthiti meM hai| jo graha janma kuNDalI meM uttama sthAna meM par3A ho vaha gocara meM zubha sthAna para Ate hI zubha phala degaa| jo graha janma kuNDalI meM azubha ho vaha yadi gocara meM zubha bhI hogA to bhI zubha phala nahIM degaa| gocara graha janma ke grahoM se jisa samaya aMzAtmaka yA Asanna yoga karate haiM usa samaya hI unakA ThIka phala prakaTa hotA hai| mAna lo zukra vRSa meM 18deg para hai| gocara meM zukra jaba vRSa 18deg se yoga bnaayegaa| taba hI zukra kA acchA yA burA phala prakaTa hogaa| isa prakAra gocara graha janma ke graha ke adhIna huaa| yadi gocara kA graha azubha bhAva meM ho janma kuNDalI meM vaha graha ucca, svakSetrI ho to gocara meM vaha graha azubha phala nahIM detaa| arthAt gocara ke niyamoM ke AdhAra para hama kaha sakate haiM ki gocara kA phala janma kuNDalI ke graha sthiti para nirbhara karatA hai| yadi gocara ke anya niyamoM kA adhyayana kare to hama pAyeMge ki gocara dazA va antara dazA ke bhI adhIna hai| eka hI bhAva ke kaI phala hote hai| jaisecaturtha bhAva kA kArakatva mAtA, zikSA, vAhana jamIna, khetI bAr3I sukha ityaadi| isameM se kauna sA phala phalita honA hai yaha saba dazA va antara dazA para nirbhara karatA hai| gocara kA phala vahI hotA hai jo dazA va antara dazA cAhatI hai| arthAt gocara kA phala dazA va antara dazA ke Upara nirbhara karatA hai| gocara kA phala tArA para bhI nirbhara karatA hai| 128
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1,3,5,7, tArA janma nakSatra se azubha hotI hai| gocara aSTaka varga kA eka aMga hai| aSTaka varga meM grahoM aura lagna ko kendra mAnakara unake zubhAzubha sthAnoM kI gaNanA kI jAtI hai| pratyeka graha kA aSTaka varga cakra banAyA jAtA hai aura usase gocara ke grahoM kA zubhAzubha phala kahA jAtA hai| gocara kA phala aSTaka varga cakra para bhI nirbhara karatA hai| samasta graha gocara meM eka sthiti banAte haiN| eka yoga banAte hai aura usa yoga ke anusAra gocara ke grahoM kA phala zubhAzubha hotA hai| kevala eka graha ke phala kA koI itanA mahatva nahIM haiN| vaha to samasta graha maNDala kA eka aMga mAtra hai jaise hama zarIra na to sira ko kaha sakate hai nahIM AMkha ko, nahIM nAka ko, nahIM anya bhinna-bhinna aMgo ko zarIra to samasta aMgo ke milakara kArya karane kA nAma hai| isI prakAra gocara kA phala bhI samasta graha maNDala ke eka-vizeSa sthiti kA nAma hai na ki zani kA yA guru Adi anya grahoM kA, isalie to zani kA yA guru kA pratyeka cakra jAtaka ko pratyeka samaya bhinna-bhinna phala detA hai| isa prakAra vicAra kara hama kaha sakate hai ki kevala gocara ke AdhAra phala kaheMge jyotiSI ke liye zobhA nahIM detaa| isase jyotiSa zAstra kA apamAna to hotA hI hai jAtaka kA bhI apamAna hotA hai| 129
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ The Good & Bad Positions from Moon in Transit Analysis gocara meM candramA se zubha sthAna tathA vedha sthAna jaba sUrya candramA se 3,6,10,11 meM candramA zubha sthAna 1,3,6,7,10,11 maMgala 3,6,11 budha 2,4,6,8,10,11 bRhaspati 2,5,7,9,11 zukra 1,2,3,4,5,8,9,11,12 zani 3,6,11 rAhu/ketu 3,6,10,11 bhAva meM gocara karatA hai to zubha phala dete hai| parantu kaI bAra kisI anya graha ke vibhinna sthAna para gocara karane se zubha phala meM rukAvaTa A jAtI hai| jise vedha kahate hai| pratyeka zubha sthAna ke bhinna-bhinna vedha sthAna hai unako tAlikA ke rupa meM yoM likha sakate hai| vedha sthAna kramaza likhe hai| sUrya zubha sthAna 3,6,10,11 vedha sthAna 9,12,4,5 (zani sUrya kA vedha nahIM karatA) candramA (candramA kA vedha budha nahIM karatA) zubha sthAna 1,3,6,7,10,11 vedha sthAna 5,9,12,2,4,8 maMgala ke zubha sthAna 3,6,11 vedha sthAna 12,9,5 budha ke zubha sthAna 2,4,6,8,10,11 130
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedha sthAna 5,3,9,1,8,12 (budha ko candramA kA bedha nahIM hotA) bRhaspati ke zubha sthAna 2,5,7,11 vedha sthAna 12,4,3,10,8 zukra ke zubha sthAna 1,2,3,4,5,8,9,11,12 vedha sthAna 8,7,1,10,9,5,11,36 zani ke zubha sthAna 3,6,11 vaidha sthAna 12,9,5 (zani ko sUrya kA vaidha nahIM hotA) viparIta vedha yA vAma vedha bhAratIya jyotiSa meM grahoM ke zubha sthAna tathA vedha sthAna nizcita hai jo Upara diye gaye haiN| jaba koI graha vedha sthAnoM para gocara karatA hai to azubha phala detA hai| parantu usa samaya koI anya graha zubha sthAnoM para gocara kara rahA ho to graha apanA azubha phala sthagita kara detA hai jaise sUrya ke zubha sthAna 3,6,10,11 hai tathA vaidha sthAna 9,12,4,5 hai| aba yadi sUrya 9veM bhAva meM gocara karegA to azubha phala degaa| parantu yadi usa samaya koI anya graha (zani ke atirikta) zubha sthAna 3 meM ho to sUrya kA azubha phala nahIM hogaa| ise viparIta vedha yA vAma vedha kahate haiN| 131
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30. Sadhe Sati - Good or Bad? pATha 30. sADhe sAtI- acchI yA burI hindu samAja sAr3he sAtI kA nAma sunakara ho hI ghabarA jAtA hai| kyoMki saba ke mana meM yaha dhAraNA ghara kara gaI hai ki sAr3he sAtI kA prabhAva jAtaka para azubha hotA hai| jyotiSI bhI isa dhAraNa kA pUrA lAbha uThAte haiN| parantu anubhava meM AyA hai ki sAr3he sAtI sabake lie azubha nahIM hotii| zrImati indirA gA~dhI, bhArata kI bhUtapUrva pradhAna mantrI, sAr3ha sAtI meM hI pahalI bAra lAla bahAdura zAstrI kI kebaniTa meM mantrI bnii| logoM kA sAr3he sAtI meM padobhAti, uccapada, zAdI, vAhana Adi prApta hote hai| isalie hama kaha sakate haiM ki pratyeka jAtaka ke lie sAr3he sAtI azubha nahIM hotii| sADhe. sAtI meM zani janma candramA ke 12veM, janma candramA tathA usase dUsare bhAva meM gocara karatA hai to candramA prabhAvita hotA hai| candramA mana, dhana tathA mAtA kA mukhya kAraka hai to mana meM becainI, dhana hAni yA taMgI tathA mAtA pIr3ita hotI hai| candramA bahuta hI saMvedanazIla graha hai| isake 12veM tathA dUsare bhAva meM graha kA honA Avazyaka rahatA hai| yadi 12veM, 2re yA sAtha meM koI bhI graha nahIM hoto kemudruma yoga banAtA hai jAtaka nirdhana rahatA hai| isalie candramA se kendra, 12veM tathA 2re bhAva meM graha kA honA jAtaka ke mana ke lie uttama hai| yadi naisargika azubha graha candramA se kendra, 12veM 2re yA sAtha meM sthita ho to jAtaka kA mana hamezA pIr3ita rahatA hai| zani saba azubha grahoM meM dhImeM calatA hai| isaliye zani kA candramA se 12veM, kendra, candramA ke sAtha yA 2re bhAva meM candramA ko pIr3ita karatA hai| mana ko pIr3ita karane kA yaha artha kadApi nahIM ki jAtaka bhIkha kA kaTorA hAtha meM pakar3akara bhIkha mAMgatA hai| mAtA-pitA kI mRtyu, sthAna parivartana baccoM ke sAtha parezAniyAM, ucca pada ke kAraNa adhika jimmedAriyAM Adi saba mana ko pIr3ita karatI hai tathA jAtaka ko becaina karatI hai| dhana prApta hotA hai| ucca pada prApta hotA hai| maharSi ne ekAdazeza kI dazA ko azubha batAyA hai| jisameM sukha ke sAdhana prApta hote hai parantu jIva, mana duHkhI rahatA hai| zAyada isIlie hI pAzcAtya sabhyatA meM pale logoM ke pAsa saba sukha-suvidhA ke sAdhana hone ke bAbajUda unakA mana sukhI nhiiN| isalie sAr3he sAtI jAtaka ke lie zubha rahegI yA azubha isakA adhyayana karane ke lie hameM gocara ke kucha niyamoM kA dhyAna karanA pdd'egaa| 132
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. lagna kA bala hama sabhI jAnate haiM ki hama viMzotarI dazA kA prayoga karate haiM viMzotarI dazA ke niyamoM ke anusAra trikoNa ke svAmI zubha phala dete hai| hama yaha bhI jAnate haiM ki gocara kA phala yoga tathA dazAntara dazA ke adhIna rahatA hai| isalie yadi yoga tathA dazAntara dazA zubha hai to gocara kA phala azubha nahIM ho sktaa| dUsarA yadi janma kuNDalI meM candramA ke pAsa pakSabala prApta hai tathA zubha dRSTa hai, kendra yA trikoNa meM sthita hai to zani usakA kucha bhI nahIM bigAr3a sakatA tIsarA yadi zani trikoNa kA svAmI hai tathA zubha sthita hai, rAzIza, navAMzeza tathA nakSatra bhI zubha hai to zani kI sAr3he sAtI bhI zubha phala degii| isalie sAr3he sAtI kA phala janma kuNDalI meM candramA tathA zani ke bala para nirbhara karatA hai| 2. gocara meM nakSatra vedha graha sUrya ke cAroM ora ghUmate rahate hai| sUrya kI bhA~ti nakSatra bhI sthira hai jisake prabhAva meM graha rahate hai| maiM to kaI bAra vidyArthiyoM se kahatA hU~ ki graha to kevala nakSatroM ke prabhAva ko pratibimbita karate haiN| nakSatra kA prabhAva mukhya hai| isake prabhAva ko jAnane ke lie taptazalAkhA kA prayoga karate haiN| parva kR. ro. ma. a puna pu. A. ma bha. a. uttara dakSiNa pU.bhA u.bhA re. pU.phA. u.phA ha ci. svA vi. za dha. zra. a. uSA. pUSA. ma pazcima jye. anu. 133
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa prakAra rekhAoM kA cakra banAkara 28 nakSatra, abhijit ke sAtha, krama se nAma likhA jAtA hai| 1. vartamAna sUrya nakSatra jahAM ho vahAM likha le| yadi janma nakSatra kA sUrya nakSatra se vedha ho to jIvana meM azubha kA bhaya rahatA hai| 2. janma nakhatra se 19veM nakSatra kA vedha ho to bhaya tathA cintA 3. janma nakSatra se 10veM nakSatra kA vedha hoM to dhana iti janma nakSatra pahalA- aMndhra nakSatra, 10vAM- anujanma tathA 19vAM nakSatra-trijanma nakSatra kahalAtA hai| kaI bAra isako tArA bhI kahate hai| isako kevala gocara ke sUrya nakSatra se hI nahIM dekhanA cAhiye apitu, maMgala, zani, rAhu tathA ketu ke nakSatra se bhI dekhanA caahiye| jaba jaba gocara meM zani Adi azubha graha 1.10.19 nakSatra para gocara kareMge jAtaka ko azubha phala prApta hotA hai| tArA tArA kA bhI artha nakSatra hI hai| janma ke samaya candramA jisa nakSatra para hotA hai| use janma tArA kahate hai| dvitIya tArA kA sampata, tRtIya ko vipata, caturtha ko kSema paMcama ko pratyari SaSTha ko sodhaka ,saptama-vedha, aSTama-mitra tathA navama- adhimitra kahalAtI hai| inakA tIna paryAya 1.10.19 meM vibhAjita karate haiN| dUsare ko 2.11.20, tIsare ko 3.12.21 isa krama se 27 tArA tIna paryAya meM vibhAjita hotI hai| sUrya 2,4,8,9,11,13,24vIM tAre se gocara karatA hai to zubha phala prApta hotA hai| azubha phala 1,14,16,19,23 tArA candramA zubha 4,6,8,9,11,13,15,26,27 azubha 1,3,5,7,12,14,19,21 maMgala zubha 9,11,17,22,24 azubha 1,3,5,7,12,14,19,21 budha zubha 4,6,13,15,17,20,22,24,26,27 guru tathA zukra zubha 1,3,7,10,12 tathA 19 134
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zani zubha 2,4,6,8,13,15,17,18,20, rAhu zubha 22,24 ketu yuma 22,24 Upara hamane zAstro ke anusAra zubha sthAna likhe haiM parantu yaha mAnyatA hai ki janma tArA, vipati, pratyari, vadha tArA azubha (1,3,5,7) hotI hai| jaba-jaba gocara karatA hai tathA dazAntara dazA bhI ina tArA svAmiyoM ko cala rahI hotI hai to azubha phala prApta hotA hai| yadi zubha graha bRhaspati, zukra zubhayukta budha tathA pakSabalI candramA, lagna se trikoNa (5,9) tathA kendra (1,4,7,10) bhAva se gocara kara rahe hote haiM tathA tArA bhI zubha hotI hai to zubha phala prApta hotA hai| parantu jaba zubha graha zubha tArA se gocara karate haiM parantu zubha bhAva se gocara nahIM karate to zubha phala prApti nahIM hotaa| sama phala prApta hotA hai| jaba azubha graha (zani, maMgala, sUrya, rAhu tathA ketu, pakSa balahIna candramA evaM azubha yukta budha) lagna se 8 tathA 12 bhAva se gocara karate haiM tathA azubha tArA se gocara karate haiM azubha phala prApta hote haiN| yadi janma kuNDalI meM bhI graha pIr3ita ho to azubha phala bar3e jAte hai| yadi graha kendra yA trikoNa se gocara karate hai tathA tArA azubha ho to samaphala ho jAtA hai| isa prakAra gocara ke grahoM kA bhAva, dazAntaradazA kI tArA tathA graha kI tArA kA samanvaya biThA kara gocara ke graha kA phala kahanA jyAdA uttama rahatA hai| 4. aSTaka varga gocara ke grahoM ke lie aSTaka varga eka uttama paddhati hai| zrI ke. ena rAva isa paddhati kA bahuta prayoga karate hai| bhinna aSTaka varga tathA samudAya aSTaka varga (SAV) kA prayoga kiyA jAtA hai| aSTaka varga ke ATha aMga hote haiN| AThoM aMgoM para bhinna-bhinna grahoM kA zubha yA azubha prabhAva par3atA hai| pratyeka aMga para samasta grahoM kA prabhAva bhinna aSTaka varga meM miltaa| samudAya aSTakavarga meM janma kuNDalI meM kisa-kisa bhAva para samasta grahoM kA kyA prabhAva hai aMko ke dvArA darzAyA jAtA hai| bhAva para kama se kama 28 aMka prApta ho to zubha yadi 28 aMka se kama ho to azubha phala hotA hai| jitane aMka kama hoMge azubha phala 135
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ utanA hI jyAdA hogaa| yadi aMka 28 se jyAdA hai, jitane jyAdA hoMge, utanA uttama phala hotA hai| bhinna aSTaka varga meM kama se kama cAra aMka hone caahiye| cAra se kama azubha cAra se jyAdA zubha hote hai| gocara kA graha apane bhinna aSTaka varga meM kitane binduoM se gocara kara rahA hai, candramA ke bhinana aSTaka varga meM kitane binduoM se gocara kara rahA hai tathA samudAya aSTaka varga meM kitane binduoM se gocara raka rahA hai usake anusAra jAtaka ko zubha yA azubha phala prApta hotA hai| 5. mUrti nirNaya prAcIna zAstroM meM gocara ke grahoM kA zubhAzubha mUrti nirNaya se bhI jAnane ko kahA gayA hai| parantu kampyUTara ke jamAne meM isakA mahatva kama ho gayA hai| gaNita kA mahatva bar3ha gayA hai| grahoM ko zubha va azubha bhAgoM meM bAMTA jAtA hai| jaba zubha graha rAzi parivartita karate hai to usa samaya gocara kA candramA janma candramA se kisa bhAva meM sthita hai usake anusAra gocara ke zubhAzubha graha kA phala batalAte haiN| use cAra mUrtiyoM meM bAMTA gayA hai| jaba gocara kA candramA janma candra se 1,6,11 bhAva meM sthita hotA hai to svarNa mUrti kahalAtI hai jo uttama hotI hai| rajata 2,5,9 zubha tAmra 3,7,10 madhyama lauha 4,8,12 azubha phaladAyaka hotI hai| isI prakAra azubha graha (zani, maMgala, rAhu, ketu, sUrya pakSa bala hIna candramA, azubha yukta budha) gocara meM rAzi parivartana karate haiM to gocara kA candramA janma candramA se Upara ke bhAva meM rahatA hai to jo mUrti banAtA hai| rajata mUrti uttama phala tAmra mUrti zubha phala lauha, mUrti madhyama phala svarNa mUrti azubha phala detI hai| parantu prazna yaha uThatA hai ki kyA janma candramA cAhe 1deg kA ho yA 15deg yA 27deg 136
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho to kyA vahIM phala degA? daivajJa zrI kATave, mahArASTra ke uttama jyotiSI rahe haiM, unakA kahanA hai ki zani kI sAr3he sAtI usa samaya Arambha hotI hai jaba zani candramA se 45deg pIche hotA hai tathA taba taka rahatI hai jaba vaha 45deg Age rahatA hai| isa prakAra janma candramA ke aMzo meM se 45deg ghaTAo tathA 45deg jodd'o| isase prApta hone vAlI cApa para jaba taka zani rahatA hai zani kI sAr3he satI rahatI haiN| isa prakAra graha kA rAzi parivartana samaya koI mahatva nahIM rkhtaa| isa prakAra mUrti nirNaya paddhati mahatvahIna ho jAtI hai| 6. zani vAhana vicAra kucha vidvAn zani kI sAr3he sAtI ke zubhAzubha kA vicAra zani ke rAzi praveza samaya se vAhana nikAla kara bhI karate hai| jisa dina zani rAzi meM praveza karatA hai usa dina kI tithi + vAra+ nakSatra + janma nakSatra ko jor3akara 9 se bhAga dete haiM jo zeSa bace usase vAhana nikAlate hai| yadi zeSa phala 1 ho to vAhana khara hAni 2 ho to azva (ghor3A) jaya ho to gaja (hAthI) sukha 4 ho to mahiSa (bhaiMsA) madhyama 5 ho to siMha zatrunAza 6 ho to jambuka (syAra) zoka 7 ho to kAka kalaha 8 ho to mora (mayUra) 9 ho to haMsa sukha anya mata se 4 mahiSa kA phala lAbhajanaka batAyA gayA hai| anya mata se graha jisa nakSatra para rAzi parivartana, janma nakSatra se usa nakSatra taka gina kara 9' se bhAga de| jo zeSa bace usase vAhana nikaale| isa prakAra kaI anya mata bhI pracalita hai jisase gocara ke graha kA zubhAzubha phala nikalAte haiN| parantu lagna, saptazalAkhA, tArA tathA aSTaka varga se graha ko lAbha 137
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhAzubha uttama hai| pAThakoM ko phira maiM yAda dilAnA cAhU~gA ki jo janma kuNDalI ke yogoM meM nahIM vaha dazA antara dazA nahIM de sktii| mAnA ki jAtaka kI janma kuNDalI meM zAdI kA yoga hI nahIM ho to dazAntara dazA saptameza kI ho yA kAraka graha kI zAdI nahIM de sktii| isalie phala ke lie yoga kA honA Avazyaka hotA hai| isI prakAra jo graha kI dazAntaradazA nahIM de sakatI, vaha usa phala ko detA hai yadi dazAntara dazA hI to gocara kitanA bhI zubhAzubha ho nahIM de sktaa| pahale dazAntara dazA kA honA Avazyaka hai phira gocara usa phala ko detA hai| yadi dazAntara dazA hI nahIM to gocara kitanA bhI zubhAzubha ho vaha phala nahIM de sktaa| isako isa prakAra bhI kahA jA sakatA hai| ki sabase pahale jAtaka ke liye phala honA caahiye| dazAntaradazA usa phala ko saMdeza vAhaka, gocara ko detI hai| tathA saMdeza vAhaka, gocara vaha phala jAtaka ko detA hai| yadi dazAntara dazA saMdeza vAhaka ko phala hI nahIM degI to saMdeza vAhaka jAtaka ko phala kahAM se degA? isalie krama nizcita hai pahale phala honA cAhiye (yoga) dUsare una grahoM kI dazAntara dazA honI cAhiye taba gocara jAtaka ko phala detA hai| anyathA phala prApta nahIM hotA gocara kevala sahAyaka hai| gocara ke phala ko prabhAvita karane vAle bhinna-bhinna pahaluoM kA adhyayana karane ke bAda sAr3he sAtI kA adhyayana karate haiN| janma rAzi se 12veM sthAna janma rAzi para evaM dvitIya bhAva para jaba zani gocara karatA hai use zani kI sAr3he sAtI kahate haiN| zani eka rAzi para lagabhaga 2. 5 varSa rahatA hai| isa prakAra tIna rAziyoM para 7.5 varSa hue| isalie ise sAr3he sAtI kahate hai| sAr3he sAtI acchI bhI ho sakatI hai aura burI bhii| yaha saba janma kuNDalI meM candramA tathA zani ki sthiti tathA bala para nirbhara karatA hai| lagna, saptazalAkhA, tArA tathA aSTaka varga ke bala para bhI nirbhara karatA hai| parantu phira bhI yaha mAnasika kaSTa kAraka ho sakatI hai| jaba zani janma candramA se 45deg kama para 12veM bhAva meM rahatA hai to zani kA prabhAva Arambha ho jAtA hai| yadi zani vakrI ho jAe to 7.5 varSa se bhI jyAdA samaya taka tInoM rAziyoM para raha sakatA hai jaise kumbha rAzi vAlo ke lie 1993 meM huaa| jinakA dIrgha jIvana hai unake jIvana meM 3 bAra sAr3he sAtI AtI hai| pahale phere 138
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM kucha burA phala detI hai parantu AkramaNa bar3e vega se hotA hai| dUsare paryAya meM vega to kama ho jAtA hai parantu phira bhI kaSTa to milatA hI hai, parantu itanA hAni kAraka nahIM hotA tathA kucha zubha phala bhI prApta hotA hai| parantu tIsare paryAya meM jAtaka kI mRtyu ho jAtI hai| bahuta kama bhAgyavAna jAtaka hI isa tIsare paryAya ko jhela pAte haiN| sAr3he sAtI meM sAdhAraNatayA hama yaha dekhate haiM ki zani kisa rAzi se gocara kara rahA hai| usa rAzi ke svAmI se usakA kaisA sambandha hai| yadi usakA sambandha mitratA kA hai to azubha phala nahIM hotaa| vaise to yaha sambandha paMcadhA maitrI se dekhanA caahiye| parantu paMcadhA maitrI to kuNDalI ke anusAra bnegii| samajhAne ke liye hama likhate hai mitra kI rAzi se gocara kara rahA hai| mAnA ki zani gocara kara rahA hai| meSa rAzi se prathama 2.5 mIna, jisakA svAmI bRhaspati hai tathA zani ke guru ke sAtha sama naisargika sambandha hai to prathama 2. 5 sama dvitIya 2.5 meSa, jisameM candramA sthita hai usakA svAmI maMgala hai jo zani kA zatru hai| arthAta dvitIya DhaiyA azubha tIsarI daiyA meM zani vRSa rAzi meM gocara kregaa| vRSa ke svAmI zukra ko zani mitra samajhatA hai, isaliye tIsare dvaiyA zubha arthAt meSa rAzi vAloM ke liye kevala dUsare daiyA azubha huii| isa prakAra isako isa tAlikA meM likha sakate hai| candramA prathama dvitIya tRtIya DhaiyA meSa sama azubha azubha zubha mithuna zubha azubha azubha azubha siMha azubha azubha kanyA azubha zubha tulA zubha zubha azubha vRzcika azubha sama azubha zubha makara sama zubha zubha kumbha mIna zubha azubha zubha vRSama zubha zubha karka zubha zubha zubha zubha dhanu sama zubha sama sama 139
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ kucha vizeSa niyama 1. janma kuNDalI meM zani 6,8,12, bhAva meM gocara karate hue yadi azubha graha se dRSTa yA yukta ho to azubha phala prApta hotA hai| 2. janma candramA yadi 2 yA 12 bhAva meM azubha graha se yukta yA dRSTa ho to zani kI sAr3he sAtI azubha hotI hai| 3. janma candramA nirbala ho tathA azubha bhAva meM sthita ho to zani kI sAr3he sAtI azubha hotI hai| 4. yadi janma candramA se 2 yA 12veM bhAva meM zubha graha ho tathA zubha dRSTa ho to zani kI sAr3he sAtI zubha phala detI hai| 5. janma candramA zani se yukta ho, maMgala se dRSTa na ho, to sAr3he sAtI zubha phala detI hai arthAt janma kuNDalI meM candramA kI sthiti yuta tathA dRSTi sADha sAtI ko prabhAvita karatI hai| Aiye sarvaprathama bhUtapUrva pradhAna mantri zrImatI indirA gA~dhI kI kuNDalI kA adhyayana kreN| unakA janma 19.11.1917, sabera 11.11 minaTa para ilAhAbAda meM huaa| ca. 5 za. 4 2 gu / 12THza X X 10 ca. X 12 || 6 1Ge/ bhogya dazA sUrya 1.11.23 dina inakI pahalI sAr3he sAtI 1.12 varSa Ayu meM pahalI sAr3he sAtI Arambha huii| usa samaya zani rAhu tathA zukra ke Upara se gocara kara rahA thA tathA lagna se SaSTha bhAva thaa| zukra caturtha tathA ekAdaza bhAva kA svAmI hai| ekAdaza bhAva caturtha se aSTama bhAva kA svAmI hai jo mAtA ke lie azubha hai| isalie pahalI hI sAr3he sAtI ke mAtA kI mRtyu ho gii| dUsarI 140
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAr3he sAtI pharavarI, 1958 meM Arambha huii| jaba zani kumbha rAzi meM gocara kara rahA thA usa samaya guru/shukr| guru kI dazA cala rahI thii| zani ko bhinna aSTaka varga meM do bindu prApta hai tathA samudAya aSTaka varga meM 25 | candramA ke bhinna aSTaka varga meM cAra bindu zani ko kumbha meM prApta hai| kumbha meM zani maMgala se dRSTa, kumbha lagna se aSTama bhAva kI rAzi hai tathA navama bhAva se dvAdaza, sUrya se caturtha bhAva meM sthita hai tathA zani dazama dRSTi se sUrya ko dekha rahA hai| isa prakAra dazA, kAraka sUrya, navama bhAva kA svAmI guru, saba zani se pIr3ita hai| inake pitA kI mRtyu ho gaI maI, 19641 parantu zani kumbha meM dazama bhAva se ekAdaza bhAva meM thA, candramA se dvitIya, apanI mUlatrikoNa rAzi meM sthita thA tathA candramA ke bhinna aSTaka varga meM cAra bindu prApta the isalie jAtaka pahalI bAra lAla bahAdura zAstrI kI kebaneTa meM pahalI bAra mantrI bnii| isa prakAra hama pAte haiM ki vahI sAr3he sAtI pitA ke lie mRtyukAraka banI tathA jAtaka ke lie pada prApta kAraka bnii| isa adhyayana se spaSTa ho jAtA hai ki sAr3he sAtI janma lagna meM sthita grahoM se, candramA ke bala se, zani kI sthiti se tathA dazAntaradazA, aSTaka varga meM prApta binduoM se prabhAvita hotI hai| bRhaspati/zukra kI dazA zrImatI indirA gA~dhI, dazama se navama bhAva meM zukra bRhaspati navama bhAva kA svAmI tathA vakrIya aura zukra kI rAzi meM ekAdaza bhAva meM hai isalie zani kI sAr3he sAtI padonnati kA kAraNa bhI bnii| ardhASTamazani yA DhaiyA- jaba zani candramA se caturtha bhAva meM jAtA hai to candramA ko dazama dRSTi se dekhatA hai| usa samaya para bhI candramA zAni se pIr3ita hotA hai| parantu phala to candra, zani, lagna, tArA, saptazalAkhA, dazAntaradazA para nirbhara karatA hai| isako kaSTaka zani bhI kahate haiN| isI prakAra zani jaba janma candramA se aSTama bhAva meM gocara karatA hai to zubhAzubha phala detA hai| zubhAzubha phala kA nirNaya aSTaka varga, tathA tArA, dazAntara dazA hI kregii| yadi sarvASTaka varga meM 28 se jyAdA zubha bindu ho to zani kA usa bhAva meM gocara jAtaka ko kaSTa na dekara Akasmika acchA 141
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ phala detA hai| zrI ke. ena. rAva ne zrI DI. ena. dIkSita ke samaya zani ke candramA se aSTama gocara ko dekhakara tathA aSTama bhAva meM 28 se jyAdA zubha binduoM ko dekhakara aisI hI bhaviSya vANI kI thI jisase hama saba cakita raha gaye the| zrI dakSita ke ucca pada kA vicAra kiyA jA rahA thaa| zani aSTama meM gocara kara rahA thaa| jyotiSI unake padacyuti kI bAta kara rahe the| aSTama bhAva meM 36 zubha bindu the, dazAntara dazA tathA tArA zubha thii| zrI rAva ne pada prApti kI bAta kahI tathA bhaviSya vANI sahI huii| isalie zani kA gocara dazAntara dazA, tArA tathA aSTaka varga ke zubha vinduoM se prabhAvita rahatA hai| zani ko kevala kaSTakArI mAnakara calanA nyAya saMgata nahI hogA nyAya saMgata nahIM hogaa| 142
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31-32. Matching of Horoscope pATha- 31-32. kuNDalI milAna upayogitA bhAratIya saMskRti meM vivAha zArIrika AvazyakatAoM kI pUrti mAtra nhiiN| yaha eka saudA nahIM hai| yaha eka samAjika, sAMskRtika dhArmika saMskAra hai| vivAha samAja kA AdhAra hai| parivAra sukhI to bacce, bur3he va anya saba sadasya sukhI rahate haiN| hamAre maniSiyoM ne isa tathya ko pahacAnA tathA parivAra ko sukhI va samRddha rakhane ke liye melApaka jaisA tarIkA ddhuuNddhaa| vivAha do zarIroM kA hI milana nahIM hai apitu do parivAroM kA sambandha banatA hai| do alaga alaga vAtAvaraNoM meM utpanna, pale tathA bar3he yuvaka tathA yuvatiyoM kA milana hai| alaga-alaga vAtAvaraNa meM pale tathA bar3he vyaktiyoM kI icchAeM AkAMkSAeM, ummIdeM tathA vicAra zakti soca bhI alaga-alaga hotI hai| isaliye donoM meM samanvaya karanA, milApa karanA Avazyaka ho jAtA hai| gRhastha jIvana ko ratha ke samAna mAnA hai| yadi donoM pahiye eka dhurI para samAna gati se nahIM cale to gRhastha jIvana meM samRddhi AnA asaMbhava ho jAtA hai| jIvana naraka ho jAtA hai| isalie melApaka Avazyaka ho jAtA hai| aba prazna yaha uThatA hai ki kyA melApaka sabake lie Avazyaka hai? kyA jo loga melApaka nahIM karavAte ve sukhI tathA samRddha nahIM hote? hamAre yahAM sikha, musalamAna, IsAI ityAdi loga, kaI vAra Arya samAjI parivAra bhI melApaka nahIM krte| kyA yaha parivAra sukhI nahIM? aisI bAta nhiiN| sukha aura samRddhi to vahAM para bhI hai| davAI kI to usako jyAdA jarUrata hotI hai jo rogI hotA hai anya vyakti to kevala prakRti ke niyamoM kA pAlana karatA huA niroga raha sakatA hai| mausama ke anusAra khAna-pAna tathA vastra dhAraNa karane se bhI vyakti niroga raha sakatA hai| parantu jo rogI hai usake lie to auSadha Avazyaka ho jAtI hai| jinakI kuNDalI meM koI doSa upasthita hai unako milAnA Avazyaka hai tAki gRhastha kA ratha sucArU rUpa se vyavasthita rhe| yaha nahIM hotA ki kuNDalI milAna se grahoM kI sthiti badala jAtI hai, 143
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ apitu donoM kuNDaliyAM eka dUsare kI pUraka ho jAtI hai| donoM kuNDaliyoM ke guNa doSa eka dUsare ko kATate hue gRhastha jIvana meM sukha va samRddhi bar3hAte haiN| isalie kuNDalI milAna ke binA bhI gRhastha sukhI raha sakatA hai| parantu jinakI kuNDalI meM doSa rahatA hai, yadi ve kuNDalI milAna ke binA vivAha karate haiM to talAka, asamaya mRtyu, kalaha, bacce tathA bur3he duHkhI rahate haiN| gRhastha naSTa ho jAtA hai to samAja naSTa ho jAtA hai| melApaka kA AdhAra jyotiSa zAstra meM lagna tathA candra lagna kI pradhAnatA hai| lagna zarIra hai jisako saba sukha milatA hai| sAre kArya kalApoM kA AdhAra hai| isalie zarIra svastha rahanA caahiye| arthAta lagna balavAna honA caahiye| candra lagna mana hai| mana hI zarIra tathA karmendriyoM evaM jJAnendriyoM ko vaza meM rakhatA hai| prema mana kA AdhAra hai yadi mana prasanna ho to pratyeka kArya sundara va sukhadAyaka pratIta hotA hai| isalie hamAre manISiyoM ne melApaka kA AdhAra janma rAzi ko banAyA hai| janma rAzi arthAta janma samaya para candramA jisa rAzi meM sthita hotA hai, ko AdhAra banAkara vara-vadhu ke guNa doSa nikaale| gaNanA meM nAma kI pradhAnatA bhAratIya jyotiSa ke anusAra vivAha, yAtrA, upanayana, car3AkaraNa, gocara vicAra Adi kevala janma rAzi se hI dekhane caahiye| deza sambandhI, zubhAzubha, gRhanirmANa, jvaravicAra, vyavahAra, dyuta, dAna, mantragrahaNa, sevA karma, kAkiNI kA vicAra tathA strI ke dvitIya vivAha meM prasiddha nAma vaza vicAra kiyA jAtA hai| parantu jinakI kuNDalI nahIM hai unakA melApa prasiddha nAma se kiyA jAtA hai| yadi prasiddha nAma kaI ho to antima nAma se bhI melApaka dekhA jAtA hai| yadi kisI kA janma nakSatra va prasiddha nAma donoM ho tathA anya kA kevala prasiddha nAma ho to melApaka kevala donoM ke prasiddha nAma se hI dekhanA caahiye| yaha kadApi nahIM honA cAhiye ki eka kA janma nAma tathA dUsare kA prasiddha naam| donoM kA kevala eka hI nAma honA cAhiye- janmanAma yA prasiddha naam| janmanAma tathA prasiddha nAma donoM ko milAkara melApaka nahIM dekhanA caahiye| 144
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vara ke lakSaNa kanyA kepitA ko cAhiye ki vara meM dekhe ki vaha suzIla kula, niroga zarIra, vidyA avasthA, dhana Adi uttama guNa hone cAhiye / andhA, gUMgA, roga yukta, napuMsaka, dUrastha patita, daridra, anyAsakta vara ko apanI kanyA na de| kanyA ke mAtA pitA ko cAhiye ki vaha apanI kanyA bahuta najadIka yA bahuta dUra rahane vAle tathA apane se bahuta sampanna yA bahuta daridra vara bhI apanI kanyA na de| kyoMki donoM ke pAlana-poSaNa ke vAtAvaraNa meM bahuta antara ho jAtA hai| bahuta najadIka rahane se bhI kanyA kA dUsare parivAra meM sAmaMjasya karane meM kaThinAI paidA hotI hai kyoMki mAtA-pitA ko kanyA ke vivAhita pratyeka avasthA kA patA lagatA rahatA hai aura kanyA ke mAtA-pitA bAta-bAta para kanyA se milate rahate haiN| kanyA ghara nahIM kara paatii| Ajakala yaha kAma TelIphona meM bhI kiyA huA hai| kanyA ke mAtA-pitA bAta bAta para kanyA ko TelIphona karate rahate haiM tathA kanyA ko sasurAla vAloM ko samajhane meM kaThinAI hotI hai| gaNanA meM bheda bhArata ke uttara bhAga meM 1. varNa 2. vazya 3. tArA 4. yoni 5. grahamaitrI 6. gaNa 7. bhakUTa 8. nAr3I / ye ATha guNa milate haiN| ina ATha guNoM kI saMkhyA 36 hotI hai| dakSiNa bhArata meM 1. dina 2. gaNa 3. mAhendra 4. strI dIrgha, 5. yoni 6. bhakUTa 7. rAzyAdhipati 8. vazya 9 rAjjU 10. vedha se melApaka dekhA jAtA hai| isake 55 guNa hote haiN| kahIM 1. varNa 2. vazya 3. tArA 4. nR dUra 5. yoni 6. graha maitrI 7. gaNa maitrI 8. bhakUTa 9. naadd'ii| nava vidhi melApaka dekhA jAtA hai| jisake 45 guNa hote haiN| kahIM brAhmaNa ke lie daza bheda, kSatriya ke lie ATha bheda, vaizya ke lie cha: bheda aura zUdra ke lie cAra bheda kA melApaka hotA hai| zUdra ke lie kevala yoni, graha maitrI, gaNa maitrI aura bhakUTa ye cAra bheda hI Avazyaka samajhe jAte haiN| 145
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ kisI kA mata hai ki brAhmaNa ke lie nAr3I aura graha maitrI, kSatriya ke lie varNa tathA gaNa, vaizya ke lie tAra tathA bhakUTa evaM zUdra ke lie nR dUra varNa kA ho, vicAra karanA Avazyaka hai| aSTavidha melApaka vicAra jyotiSa sUcanA zAstra hai| kisI bhI kArya se pUrva jyotiSIya salAha lenA ArSa paramparA hai| vivAha se pUrva bhI dAmpatya jIvana ke bAre meM jAnakArI lene kI paripATI calI A rahI hai| ise 'melApaka' yA kuNDalI milAna' kahA jAtA hai| melApaka mAtra paramparA kA nirvAha karane ke lie nahIM kiyA jAtA apitu bhAvI sahacara-sahacArI ke svabhAva, AcAra-vicAra, guNa-doSa, aura unake bhAvI jIvana ke bAre meM sUcika karane ke lie kiyA jAtA hai| vizva kI pratyeka jAti evaM dharma meM vivAha karane kI prathA hai| deza, kAla aura paristhiti ke anusAra vivAha ke rIti-rivAjoM meM bhinnatA honA svAbhAvika hai| pazcima meM vivAha ke pUrva DeTiMga (milana) anivArya zarta hai| isake pazcAt hI praNaya sUtra meM baMdhane kI sthiti AtI hai| vahI kI kanyAyeM vivAhayogya hone para svayaM hI pati kA varaNa kara letI haiN| vivAha unake lie eka sAmAjika samajhAautA hai| jaba taka mana lagA, taba taka sAtha-sAtha rahe, jaba Uba gaye to sambandha viccheda kara liyA arthAt talAka le liyA, parantu bhArata meM vivAha eka pavitra saMskAra aura jIvana bhara kA sambandha mAnA jAtA haiM yahAM nArI mAtra bhogyA nahIM, gRhalakSmI aura ghara-parivAra kI pratiSThA mAnI jAtI hai| bhArata meM bhI pazcima kI nakala karane vAle kucha loga prema-vivAha karate hI haiN| bhArata ke pAsa vaha jJAna hai jisake dvArA bhAvI jIvana sAthI kI sampUrNa jAnakArI-karma, guNa, svAbhAva Adi- ke sAtha-sAtha usake saMyoga se utpanna hone vAlI sthitiyoM tathA prabhAvoM kA bhI sahI mUlyAMkana kiyA jA sakatA hai| jyotiSa kI yaha mAnyatA hai ki bhAvI pati-patnI ke grahoM meM eka sImA taka samAnatA hone para hI vivAha saphala siddha hotA tathA yahI samatA vivAha ke vAstavika sukha kI sUcaka rahatI hai| anukUla graha-yoga meM kiyA gayA vivAha jahAM sukha aura samRddhidAyaka hotA hai, vahIM binA graha-yogoM ke mile yA paristhitivaza kiyA gayA praNana-sambandha hAniprada rahatA hai| Age bhAvI pati-patnI 146
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI melApaka vidhi para vicAra karate haiM jyotiSa meM bhAryAhantA yA bhartAhantA Adi yoga Ate haiN| unake sAtha-sAtha pati-patnI donoM kI kuNDaliyoM meM saubhAgya kA bhI vicAra karanA Avazyaka rahatA hai| jaise saptama bhAva meM zubha graha hoM, saptameza zubha graha ho, zubha graha se yuta yA dRSTa ho to saubhAgya ko bar3hAtA hai / aSTama meM pApa graha kA honA, aSTameza kA pApa graha honA yA pApa graha se yuta yA dRSTa honA saubhAgya kA nAza karatA hai / melApaka karate samaya Age likhe gaye niyamoM kA pAlana kara lenA zreyaskara rahatA hai / vara ke saptameza kI rAzi kanyA kI janma rAzi ho, vara ke saptameza kI ucca rAzi kanyA kI nAma rAzi ho, vara ke zukra kI rAzi kanyA kI rAzi ho, vara ke lagna kI jo saptamAMza rAzi ho vahI kanyA kI janma rAzi ho, vara ke lagneza kI rAzi (jisa sthAna meM vara kA lagneza sthita hai) kanyA kI nAma rAzi ho to dAmpatya jIvana sukhamaya rahatA hai vara aura kanyA kI rAziyoM tathA lagnezoM ke tattvoM kI mitratA - zatrutA kA bhI vicAra kara lenA cAhie / prema mana se kiyA jAta hai, deha se nahIM, yaha sarvavidita hai / jyotiSa meM deha lagna hai to mana candramA hai| isalie isa prema-sambandha arthAt vivAha ke bAre meM vicAra karane ke lie zAstrakAroM ne candra rAzi ko pradhAnatA dI hai / melApaka meM bhAvI pati-patnI ke varNa, vazya, tArA, yoni, gRha, maitrI, gaNa maitrI, bhakUTa aura nAr3I kA vicAra kiyA jAtA hai| inake 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, kramazaH guNa mAne jAte haiN| kula 36 guNa hote haiM kama se kama donoM ke 18 guNa mila jAeM to vivAha kiyA jAtA sakatA hai, lekina nAr3I aura bhakUTa ke guNa avazya hI sammalita rahane caahie| ina donoM ke guNoM ke binA yadi 18 guNa mile to vivAha sukha-saubhAgyadAyaka nahIM mAnA jAtA / varNa jJAna | rAzi paricaya meM varNa de die gae haiM, yahAM punaH likhe jAte haiM karka, vRzcika va mIna brAhmaNa varNI, meSa, siMha va dhanu kSatriyavarNI vRSa, kanyA aura makara vaizyavarNI tathA mithuna tulA aura kumbha zUdravarNI rAziyAM haiN| 147
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNa guNa-bodhaka cakra zUdra vara kA varNa brAhamaNa kSatriya brAhmaNa 0 vaizya 0 kanyA kI varNa para kSatriya vaizya OM zUdra jinakI kuNDalI kA milAna karanA abhISTa ho, unakI rAzi jJAta karake varNa kA jJAna kara lenA caahie| phira ise varNa guNa-bodhaka cakra meM dekha kara guNa likha lene caahiyeN| mAna lo ki candrakalA aura jagadIzacandra kA varNa guNa jJAta karanA hai| candrakalA kI mIna rAzi aura brAhmaNa vaNa haiM, jagadIzacandra kI makara rAzi aura vaizya varNa hai| kanyA ke varNa ke sAmane tathA vara ke varNa ke nIce guNa bodhaka-cakra meM dekhA to guNa 0 milaa| vazya jJAna meSa, vRSa, siMha va dhanu kA uttarArdha aura makara rAzi ke pUrvArdha kI vazya saMjJA 'catuSpada' karka rAzi kI vazya saMjJA 'kITa' , vRzcika kI 'sarpa', mithuna, kanyA, tulA tathA dhanu ke pUrvArdha kI vazya saMjJA 'dvipada' aura kumbha, mIna tathA makara rAzi ke uttarArddha kI vazya saMjJA 'jalacara' hai| vazya guNa-bodhaka cakra vara kA vazya catuSpada 2 kITa kanyA kI nAr3I catuSpada kITa sarpa dvipada jalacara / 1 1 1/2 2 1 2 101 ___ 1 1 2 01 000 2 1 sarpa dvipada jalacara 148
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAharaNa meM lie nAma candrakalA aura jagadIzacandra kA vazya jJAta kiyA to candrakalA kA vazya 'jalacara' tathA jagadIzacandra kA vazya 'catuSpada' jJAta huA guNa ke lie cakra meM dekhA to 1 guNa milaa| tArA jJAna tArA guNa jAnane ke lie kanyA ke janma nakSatra se vara ke janma nakSatra taka ginane se jo saMkhyA Aye tathA vara ke janma nakSatra se kanyA ke janma nakSatra taka ginane se jo saMkhyA Aye una donoM ko alaga-alaga 9 para bhAga denA cAhie, jo aMka zeSa bace usI kI tArA jAnanI caahie| tArA guNa-bodhaka cakra kanyA kI tArA vara kI tArA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 3 3 1% 3 1 3 1 3 3 3 3 1 3 1 3 13 3 3 12 120 1 0 1 0 1 1y 3 3 1 3 1 3 1 3 3 12 1720 10 10 11 12 3 3 1 3 1 3 1 3 3 1% 1 0 1 0 1 0 19 1% 3 3 1 3 1 3 1 3 3 3 3 1 3 1 3 1 3 3 pUrva meM jo do nAma lie the candrakalA aura jagadIzacandra unameM candrakalA kA nakSatra revatI aura jagadIzacandra kA uttarASAr3hA thaa| niyamAnusAra kanyA ke nakSatra revatI se vara ke nakSatra uttarASAr3hA taka ginA to saMkhyA 22 milii| ise 9 se bhAga diyA to 4 bAkI bace jo kanyA tArA huii| uttarASAr3hA se revatI taka ginA to saMkhyA 7 milii| yaha 9 para vibhakta nahIM ho sakatI, ataH vara kI 7 tArA huii| cakra meM guNa milAna kiyA to sAta ke nIce 1/2 guNa milaa| 149
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoni jJAna sampUrNa nakSatroM ko caudaha yoniyoM meM bAMTA gayA hai| jahAM prANI dUsara prANI kA mitra hai, vahIM usakA bairI bhI hotA hai| yaha eka sarvAdivita tathya hai| yoni milAna karane se yaha jJAta ho jAtA hai ki vara vadhu kI sthiti bhI una donoM kI yoniyoM jaisI hI rhegii| loka meM paraspara vaira rakhane vAlI yoniyAM haiM gau aura vyAghra, mahaSi aura azva, mRga aura zvAna, siMha aura gaja, meSa aura vAnara, mArjara aura mUSaka tathA sarpa aura nakula / azvinI va zatabhiSA nakSatroM kI yoni azva svAti va hasta kI mahiSa dhaniSTha va pUrvAbhAdrapada kI siMha, bharaNI va revatI kI gaja kRttikA va puSya kI meSa, zravaNa va pUrvASAr3hA kI vAnara abhijita va uttarASAr3hA kI nakula mRgazirA va rohiNI kI sarpa jyeSTha va anurAdhA kI sarpa, mUla va ArdrA kI zvAna punarvasu va AzleSA kI mArjAra maghA va pUrvaphAlgunI kI mUSaka vizAkhA va citrA kI vyAghra tathA uttarabhAdrapada va uttaraphAlgunI kI gau yoni hotI hai| pUrvokta nAma caMdrakalA kA nakSatra revatI aura yoni gaja hai| jagadIzacandra kA nakSatra uttarASAr3hA aura yoni nakula hai| guNabodhaka cakra meM dekhA to guNa mile do(2) yoni guNa-bodhaka cakra __ vara kI yoni kanyAkI azva gaja meSa sarpa zvAna mArjAra mUSaka gau mahiSa vyAghra mRga vAnara nakula siMha azva 4 2 3 2 2 3 3 30 1 3 2 2 1 gaja 2 4 3 2 2 3 3 3 3 1 3 2 2 0 meSa 3 3 4 2 2 3 3 3 0 1 30 2 1 sarpa 2 2 2 4 2 1 1 2 2 2 2 1 0 2 zvAna 2 2 2 2 4 1 2 2 2 2 0 2 2 2 mArjara 3 3 3 1 1 4 0 3 3 2 3 2 2 2 mUSaka 3 3 3 1 2 0 4 3 3 2 3 2 1 1 gau. 3 3 3 2 2 3 3 4 3 0 3 2 2 1 mahiSa 0 3 3 2 2 3 3 3 4 1 1 2 2 1 vyAghra 1 1 1 2 2 2 2 1 1 4 1 2 2 1 mRga 3 3 3 2 0 3 2 3 3 1 4 2 2 3 vAnara 2 2 0 1 2 2 2 2 2 2 2 4 2 2 nakula 2 2 2 0 2 2 1 2 2 2 2 2 4 2 |siMha 1 0 1 2 2 2 2 1 1 2 1 2 2 4 NW NW WOW wwwNN ANN - - - - NNN -0 150
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ graha maitrI jJAna pIche graha vicAra nAma adhyAya meM grahoM kI mitrAmitratA ke bAre meM likhA jA cukA hai| kRpayA maitrI jJAna vahIM se kreN| graha maitrI guNa-bodhaka cakra vara kA varakA rAzi svAmI sUrya caMdra maMgala budha guru zukra zani sUrya candra maMgala 5 5 5 4500 5 5 4 142 54 5 Y25 32 4 125254 ___5 4 5 5 2 3 0 3555 0224455 zukra zani pUrvokta udAharaNa meM kanyA candrakalA kI rAzi mIna va svAmI guru hai tathA vara kI rAzi makara kA svAmI zani hai| Upara diye gaye cakra meM dekhA to 3 guNa mile| guNa jJAna tIna prakAra ke gaNa mAne gae haiN| sabhI nakSatroM ko ina tIna gaNoM-deva, manuSya aura rAkSasa meM bAMTa liyA gayA hai| devatA gaNa saMjJaka vAle nakSatra haiM- anurAdhA, punarvasu, mRgazirA, zravaNa, revatI, svAti, hasta, azvinI aura pussy| manuSya gaNa saMjJaka nakSatra hai- uttarAphAlgunI, pUrvaphAlgunI, uttarASAr3hA, uttarabhAdrapada, pUrvabhAdrapada, bharaNI, rohiNI aura aardraa| rAkSasa gaNa saMjJaka nakSatra haiM- AzleSA, maghA, dhaniSThA, jyeSThA, mUla, zatabhiSA, kRttikA, citrA aura vishaakhaa| 151
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNa guNa-bodhaka cakra vara kA gaNa devatA manuSya rAkSasa devatA kanyA kI nAr3I 66 manuSya rAkSasa udAharaNa meM lie gaye kanyA candrakalA kA nakSatra revatI aura gaNa devatA hai| jabaki vara jagadIzacandra kA nakSatra uttarASAr3hA aura gaNa manuSya hai| cakra meM guNa-milAna kiyA to 5 guNa mile| bhakUTa-jJAna bhakUTa kA jJAna rAzi gaNanA se kiyA jAtA hai| janma rAzi hI vivAha kArya meM prazasta mAnI gaI hai, nAma rAzi nhiiN| janma rAzi jJAta na hone se nAma rAzi se melApaka kA vicAra karanA galata hai| Ajakala prAyaH nAma rAzi se melApaka kiyA jAtA hai, lekina yaha sahI nahIM hai| kanyA kI rAzi se vara kI rAzi taka gaNanA karanI caahie| aura vara kI rAzi se kanyA kI rAzi taka ginanA caahie| yadi vara-kanyA donoM kI rAzi gaNanA se chaThI, AThavIM, dUsarI, bArahavIM, navIM va pAMcavIM rAzi Aye to vaivAhika sambandha nahIM karanA caahie| bhakUTa guNa bodhaka cakra udAharaNa meM kanyA candrakalA kI rAzi mIna tathA vara jagadIzacandra kI rAzi makara ko bhakUTa guNa-bodhaka cakra meM dekhA to 7 guNa mile| nAr3I jJAna nakSatroM ko tIna nAr3iyoM (Adi, madhya aura antya) meM vibhakta kara liyA gayA hai| azvinI, ArdrA, punarvasu, uttaraphAlgunI, hasta, jyeSThA, zatabhiSA tathA pUrvabhAdrapada nakSatroM kI Adi nAr3I hai| bharaNI, mRgazirA, puSya, pUrvaphAlgunI, citrA, anurAdhA, pUrvASAr3hA, uttarAbhAdrapada va dhaniSThA nakSatroM kI nAr3I madhya hai| kRttikA, rAhiNI, AzleSA, maghA, svAti, vizAkhA, uttarASAr3hA, zravaNa va revatI nakSatroM kI nAr3I antya hai| 152
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAr3I guNa-bodhaka cakra nAr3I vara kI nAr3I Adi madhya antya Adi kanyA kI nAr3I madhya 8 antya 80 kanyA vara kI rAzi siMha kI rAzi meSa vRSa mithuna karka siMha kanyA tulA vRzcika dhanu makara kumbha mIna meSa 7 0 7 7 0 0 7 0 0 7 7 0 vRSa 0 7 0 7 7 0 0 7 0 0 7 7 7 0 7 0 7 7 0 0 7 0 0 7 7 7 0 7 0 7 7 0 0 7 0 0 | 0 0 7 0 7 0 7 7 0 0 7 0 kanyA 0 0 7 7 0 7 0 7 7 0 0 7 tulA 7 0 0 7 7 0 7 0 7 7 0 0 0 7 0 0 7 7 0 7 0 7 7 0 0 7 0 0 7 7 7 7 0 7 7 makara 7 0 0 7 0 0 7 7 0 7 0 7 kumbha | 7 7 0 0 7 0 0 7 0 0 7 0 mIna 0 7 7 0 0 7 0 0 7 7 0 0 dhanu 153
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ vara-kanyA ke nakSatra kramazaH Adi aura antya nAr3I ke hoM to vivAha zubha nahIM mAnA jaataa| donoM ke nakSatra madhya nAr3I ke hoM to mRtyukAraka hote haiN| udAharaNa meM kanyA candrakalA ke nakSatra revatI kI nAr3I antya hai tathA vara jagadIzacandra ke nakSatra uttarASAr3hA kI nAr3I antya hai| isI prakAra guNa milAna karane para 0 guNa mile| kula guNa guNa vara varNa vaizya kanyA varNa brAhmaNa vazya jalacara vazya jalacara 172 tArA-4 tArA=7 yoni-nakula yoni-gaja rAzIza-zani rAzIza guru gaNa manuSya gaNa-deva bhakUTa= makara rAzi 7 bhakUTa-mIna rAzi nAr3I-antya nAr3I antya yoga 192 guNoM ke dRSTikoNa se to yaha vivAha ho sakatA hai, lekina nAr3I ke guNa 0 hone se yaha vivAha zubha nahIM mAnA jA sktaa| 154