Book Title: Sangit Ratnakar Part 02 Kalanidhi Sudhakara
Author(s): Sarangdev, Kalinatha, Simhabhupala
Publisher: Adyar Library
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034228/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho! zrutajJAnam" graMtha jIrNoddhAra 188 nAkara - 2 : dravya sahAyaka : zrI nItisUrijI samudAyanA pU. A. zrI hemaprabhasUrIzvarajI ma.sA.nA AjJAnuvartinI pravartinI pU. sA. zrI lalitaprabhAzrIjI ma. tathA pU. sA. zrI zAsanadarzanAzrIjI ma. nI preraNAthI zA kezarImalajI kapuracaMdajI girIyA parivAra birAmI (rAjasthAna) taraphathI : saMyojaka : zAha bAbulAla sanemala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2071 I. 2015 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustakanuM nAma kramAMka pRSTha kartA-TIkAkAra-saMpAdaka pU. vikramasUrijI ma.sA. pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra pU. meghavijayajI gaNi ma. sA. 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda - 05. 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 zrI naMdIsUtra avacUrI zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI zrI arhadgItA bhagavadgItA zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH zrI yUkti prakAzasUtraM zrI mAnatuGgazAstram aparAjitapRcchA zilpa smRti vAstu vidyAyAm zilparatnam bhAga - 1 zilparatnam bhAga - 2 prAsAdatilaka kAzyazilpam prAsAdamaJjarI rAjavallabha yAne zilpazAstra zilpadIpaka vAstusAra dIpArNava uttarArdha jinaprAsAda mArtaNDa jaina graMthAvalI hIrakalaza jaina jyotiSa | nyAyapravezaH bhAga-1 dIpArNava pUrvArdha | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga - 1 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha tattpopaplavasiMhaH zaktivAdAdarzaH kSIrArNava vedhavAstu prabhAkara pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. zrI bI. bhaTTAcArya | zrI naMdalAla cunilAla somapurA zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI vinAyaka gaNeza ApaTe zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI zrI gaMgAdharajI praNIta zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI naMdalAla cunIlAla somapurA zrI jaina zvetAmbara konphransa zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI pU. municaMdrasUrijI ma. sA. zrI eca. Ara. kApaDIA zrI becaradAsa jIvarAja dozI zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya zrI sudarzanAcArya zAstrI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 238 286 84 18 48 54 810 850 322 280 162 302 156 352 120 88 110 498 502 454 226 640 452 500 454 188 214 414 192 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 zilparatnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (?) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya - 3 (2) (3) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya -5 vAstunighaMTu tilakamannarI bhAga-1 tilakamannarI bhAga-2 tilakamannarI bhAga-3 saptasandhAna mahAkAvyama saptabhaGImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvAloka sAmAnyaniryukti guDhArthatattvAloka saptabhaGInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraGiNItaraNI nayopadeza bhAga-2 taraGiNItaraNI nyAyasamuccaya syAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa bRhad dhAraNA yaMtra jyotirmahodaya zrI narmadAzaMkara zAstrI paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI saM. pU. akSayavijayajI 824 288 520 578 278 252 324 302 196 190 202 480 228 60 218 190 138 296 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra bhASA | 218. | 164 saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIzana sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha-04. (mo.) 8427585804 (yo) 2213 2543 (5-mela) ahoshrut.bs@gmail.com maho zrutajJAnamajtha ddhiAra - saMvata 2075 (5. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustasI www.ahoshrut.org vebasAITa 52thI ugl stGirls sii zAze. krama pustakanuM nAma tA-TI8152-saMpaES pRSTha 055 | zrI siddhahema bRhavRtti bRhadanyAsa adhyAya-6 | pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. 296 056 | vividha tIrtha kalpa pa. jinavijayajI ma.sA. 160 057 lAratIya Tana bhe| saMskRti sanomana pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH zrI dharmadattasUri 202 059 | vyApti paJcaka vivRtti TIkA zrI dharmadattasUri jaina saMgIta rAgamALA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI | 306 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) | zrI rasikalAla eca. kApaDIA 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya |saM zrI sudarzanAcArya 668 063 | candraprabhA hemakaumudI saM pU. meghavijayajI gaNi 516 064| viveka vilAsa saM/. | zrI dAmodara goviMdAcArya 268 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 456 066 | sanmatitattvasopAnam | saM pU. labdhisUrijI ma.sA. 420 06764zamAtA vahI guzanuvAha gu4. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 638 068 | moharAjAparAjayam saM pU. caturavijayajI ma.sA. 192 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA 428 070 | kAlikAcAryakathAsaMgraha saM/. | zrI aMbAlAla premacaMda 406 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA | saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 308 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 128 meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina 532 on jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho 14. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 376 060 322 073 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 754 194 3101 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA / saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba guja. sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra kuMvarajI ANaMdajI guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. | braja. bI. dAsa banArasa 133 || | karaNa prakAzaH brahmadeva saM./aM. | sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. | yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta barnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa guja. | gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1,2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 / / jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhASavati zatAnaMda mArachatA saM./hi | eca.bI. guptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI prA./saM. | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI | jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra saM. harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana saM. pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha vizvezvaraprasAda dvivedI saM. bIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA | hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra | pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM.-5 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | krama | pustaka nAma kartA/saMpAdaka viSaya | bhASA saMpAdaka/prakAzaka 154 | uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya | pU. hemacaMdrAcArya | vyAkaraNa | saMskRta johana kriSTe 155 | uNAdi gaNa vivRtti | pU. hemacaMdrAcArya vyAkaraNa saMskRta pU. manoharavijayajI 156 | prAkRta prakAza-saTIka bhAmAha vyAkaraNa prAkRta jaya kRSNadAsa guptA 157 | dravya parikSA aura dhAtu utpatti | Thakkara pherU dhAtu saMskRta /hindI | bhaMvaralAla nAhaTA 158 | Arambhasidhdhi - saTIka pU. udayaprabhadevasUrijI jyotISa saMskRta | pU. jitendravijayajI 159 | khaMDaharo kA vaibhava | pU. kAntIsAgarajI zIlpa | hindI | bhAratIya jJAnapITha 160 | bAlabhArata pU. amaracaMdrasUrijI | kAvya saMskRta paM. zIvadatta 161 | giranAra mAhAtmya daulatacaMda paraSottamadAsa tIrtha saMskRta /gujarAtI | jaina patra 162 | giranAra galpa pU. lalitavijayajI | tIrtha saMskRta/gujarAtI | haMsakavijaya phrI lAyabrerI 163 | praznottara sArdha zataka pU. kSamAkalyANavijayajI | prakaraNa hindI | sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI 164 | bhAratiya saMpAdana zAstra | mUlarAja jaina sAhitya hindI jaina vidyAbhavana, lAhora 165 | vibhaktyartha nirNaya giridhara jhA saMskRta caukhambA prakAzana 166 | vyoma batI-1 zivAcArya nyAya saMskRta saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI 167 | vyoma vatI-2 zivAcArya nyAya saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya | 168 | jaina nyAyakhaMDa khAdyam | upA. yazovijayajI nyAya saMskRta /hindI | badrInAtha zukla 169 | haritakAvyAdi nighaMTU | bhAva mitha Ayurveda saMskRta /hindI | zIva zarmA 170 | yoga ciMtAmaNi-saTIka pU. harSakIrtisUrijI | saMskRta/hindI | lakSmI veMkaTeza presa 171 | vasaMtarAja zakunam pU. bhAnucandra gaNi TIkA | jyotiSa khemarAja kRSNadAsa 172 | mahAvidyA viDaMbanA pU. bhuvanasundarasUri TIkA | jyotiSa | saMskRta senTrala lAyabrerI 173 | jyotirnibandha / zivarAja | jyotiSa | saMskRta AnaMda Azrama 174 | meghamAlA vicAra pU. vijayaprabhasUrijI jyotiSa saMskRta/gujarAtI | meghajI hIrajI 175 | muhUrta ciMtAmaNi-saTIka rAmakRta pramitAkSaya TIkA | jyotiSa | saMskRta anUpa mizra 176 | mAnasollAsa saTIka-1 bhulAkamalla somezvara jyotiSa orienTa insTITyUTa 177 | mAnasollAsa saTIka-2 bhulAkamalla somezvara | jyotiSa saMskRta orienTa insTITyUTa 178 | jyotiSa sAra prAkRta bhagavAnadAsa jaina jyotiSa prAkRta/hindI | bhagavAnadAsa jaina 179 | muhUrta saMgraha aMbAlAla zarmA jyotiSa | gujarAtI | zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI 180 | hindu esTrolojI pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa | jyotiSa gujarAtI pitAmbaradAsa TI. mahetA 264 144 256 75 488 | 226 365 nyAya saMskRta 190 480 352 596 250 391 114 238 166 saMskRta 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | viSaya pahA pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 kartA/saMpAdaka pUjya mammaTAcArya kRta | bhASA saMskRta 181 364 182 kAvyaprakAza bhAga-2 222 183 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane3 saMskRta saMskRta saMskRta 330 saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI pUjya jinavijayajI yazobhArati jaina prakAzana samiti zrI rasIkalAla choTAlAla zrI rasIkalAla choTAlAla | zrI vAcaspati gairobhA | zrI subramaNyama zAstrI 184 | nRtyaratna koza bhAga-1 156 248 pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva saMskRta saMskRta /hindI 504 185 | nRtyaratna koza bhAga-2 186 | nRtyAdhyAya 187 | saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka 188 | saMgIratnAkara bhAga-2 saTIka 189 saMgIranAkara bhAga-3 saTIka saMskRta/aMgrejI 448 440 616 | zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI | zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga 190 saMgIratnAkara bhAga-4 saTIka saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta gujarAtI | zrI sAraMgadeva 632 nArada 84 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI jaina graMtho 193 | nyAyabiMdu saTIka 192 zrI hIrAlAla kApaDIyA mukti-kamala-jaina mohana graMthamAlA / zrI caMdrazekhara zAstrI 220 saMskRta hindI 194 | zIghrabodha bhAga-1 thI 5 sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 422 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 304 pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 195 | zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196| zIghrabodha bhAga-11 thI 15 197 | zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 | zIghrabodha bhAga-21 thI 25 446 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA | 414 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 409 199 | adhyAtmasAra saTIka 476 eca. DI. velanakara saMskRta/gujarAtI | narottamadAsa bhAnajI saMskRta siMghI jaina zAstra zikSApITha saMskRta/gujarAtI | jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa 200| chandonuzAsana 200 | maggAnusAriyA 444 zrI DI. esa zAha 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE ADYAR LIBRARY SERIES VOLUME FORTY-THREE saMgItaratnAkaraH 2 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SAMGITARATNAKARA OF SARN GADEVA WITH THE KALANIDHI OF KALLINATHA AND THE SAMGITASUDHAKARA OF SIMHABHOPALA Vol. II-ADHYAYAS 2-4 EDITED BY Pandit S. SUBRAHMANYA SASTRI REVISED BY PANDIT V. KRISHNAMACHARYA THE ADYAR LIBRARY AND RESEARCH CENTRE Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c) 1959 The Adyar Library and Research Centre Adyar, Madras 20, India . Printed in India At the Vasanta Press, The Theosophical Society, Adyar, Madras 20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE THE second volume of the Samgitaratnakara, containing the chapters on Raga, Prakirna and Prabandha, has been out of print since 1954. Since then there have been many requests for this volume from scholars in India and abroad. We have now great pleasure in publishing a revised edition of this volume. Though this edition is based on the previous one of 1944, the following corrections and improvements have been made: In the first edition, one and a half verses of the text were omitted by oversight in the fourth chapter while the matter was going through the Press, although the commentaries on these verses were printed (p. 274). The mistake is rectified in this edition. The total number of verses, however, shows only a difference of half a verse as there was an error in numbering in the previous edition. In a few places in Kallinatha's commentary, better readings have been adopted on the basis of the palmleaf MSS. in the Tanjore Sarasvati Mahal Library. The transcripts of Simhabhupala's commentary have been once again carefully examined and a few minor changes in the readings have been made. Unfortunately, these transcripts are extremely defective, being full of scribal errors and lacunae. The frequent omission of vowel signs and even whole letters often Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi baffles the reader. The originals of the transcripts could not be secured either. Hence, the idea of recording the readings of these transcripts was finally given up as the reproduction of corrupt readings would have been of little help to scholars. The quotations from the Samgitasamayasara in Simhabhupala's commentary have been compared with the Trivandrum edition of the work, but changes in readings have been made on the basis of the abovementioned transcripts. Wherever the commentators differ from each other with regard to the readings of the text, it is indicated in the footnotes. Quotations from the Samgitaratnakara occurring in the commentaries are marked by single, and those from other sources by double, quotation marks. Indexes of technical terms and important words have been added. Pandit V. Krishnamacharya has been mainly responsible for this revised edition. Pandit K. Ramachandra Sarma has assisted him and prepared the indexes. Dr. Sreekrishna Sarma and Mrs. R. Burnier have also seen the proofs. We thank Dr. V. Raghavan of the University of Madras for his valuable suggestions and for going through the proofs. ANN KERR 1st July 1959 Director Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA puTAhA 1-147 dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH prathamaM prakaraNam-(prAmarAgAdivivekaH) paJca gItayaH sapta zuddharAgAH paJca bhinnarAgA: trayo gauDarAgAH aSTau vesararAgAH sapta sAdhAraNarAgA: aSToparAgA: viMzati: rAgAH yASTikoktAH paJcadaza bhASAjanakarAgAH dvitIya prakaraNam-(rAgAGgAdinirNayaH) pUrvaprasiddharAgAGgAdIni adhunAprasiddharAgAGgAdIni zuddhasAdhAritarAgalakSaNam rAgAlApalakSaNam rUpakalakSaNam AkSiptikAlakSaNam SaDjagrAmalakSaNam zuddhakaizikalakSaNam bhinnakaizikamadhyamalakSaNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viji puTAkAH bhinnatAnabhinnakaizikayorlakSaNam gauDakaizikamadhyamagauDapaJcamayorlakSaNam gauDakaizikavesaraSADavaboTTarAgalakSaNam mAlavapaJcamarUpasAdhArazakabhanmANapaJcamalakSaNam nartaSaDjakaizikamadhyamagrAmANAM lakSaNam / mAlavakaizikamAlavazrISADavatoDInAM lakSaNam baGgAlabhinnaSaDjabhairavabhinnapaJcamAnAM lakSaNam varATIpaJcamaSADavagurjarITakkagauDakolAhalAnAM lakSaNam hindolavasantazuddhakaizikamadhyamAnAM lakSaNam dhannAsIrevaguptadezIgAndhArapaJcamAnAM lakSaNam dezAkhyAtravaNADombakRtikakubhAnAM lakSaNam ragantIsAvarIbhogavardhanIvelAvalInAM lakSaNam prathamamaarIbAGgAlIADikAmodikAnAM lakSaNama vegarakhInAgadhvanisauvIrasauvIrINAM lakSaNam varATIpiJjarInaTTAkarNATabaGgAlAnAM lakSaNam rAmakRtigauDakRtidevakRtivarATInAM lakSaNam toDIgurjarIbhucchIkhambhAitivelAvalInAM lakSaNam ... bhairavIkAmodAnaTTAkolAhalArAmakRtInAM lakSaNam chevATIvallAtAzuddhapaJcamadAkSiNAtyAnAM lakSaNam .. AndhAlikAmalhArImalhAragauDAnAM lakSaNam zrIrAgAdidrAviDyantAnAmadhunAprasiddharAgANAM lakSaNam 101 *. 102 105 .. 107 109 112 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH vAggeyakAralakSaNam gAndharvasvarAdilakSaNam 149-202 .. 149 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTAkA. 156 159 164 gAyanalakSaNam gAyanadoSaparigaNanam zabdabhedaparigaNanam zabdaguNadoSAH zArIralakSaNaguNadoSA: gamakabhedalakSaNam sthAyabhedAstalakSaNaM ca AlaptibhedAstalakSaNaM ca bRndabhedAttallakSaNaM ca 167 169 171 188 198 203-349 203 206 206 caturthaH pravandhAdhyAyaH gItagAnadhAtUnAM bhedAstallakSaNaM ca prabandhatraividhyam prabandhAGgAni paJca prabandhajAtayaH aniyuktAdibhedena prabandhavaividhyam aSTadhA sUDaprabandhaH, tannAmanirdezazca dvAtriMzad AlaptiprabandhAH, tannAmanirdezazca SaTtriMzad viprakIrNaprabandhAH, tannAmanirdezazca elAprabandhanirUpaNam tadbhedAH varNagaNamAtrAgaNAnAM nirUpaNam gaNailAprabandhAH mAtralAprabandhAH vargalAprabandhAH 212 212 213 213 213 215 224 224 230 239 244 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezailA prabandhAH karaNaprabandha nirUpaNam DheGkI prabandha nirUpaNam vartanIprabandhanirUpaNam jhombaDa prabandha nirUpaNam lambhaprabandha nirUpaNam rAsakaprabandhanirUpaNam X varNAditAlArNavAntAnAmAliprabandhAnAM nirUpaNam zrIraGgAdidantyantaviprakIrNaprabandhAnAM nirUpaNam sAlagasUDaprabandhanirUpaNam rUpaka prabandha nirUpaNam gItaguNadoSanirUpaNam puTAGkAH 246 252 255 259 260 264 267 269 311 334 344 347 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI niHzaGkazArGgadevapraNItaH saMgItaratnAkaraH caturakallinAthaviracitayA kalAnidhiTIkayA, siMhabhUpAlaviracitayA saMgItasudhAkaraTIkayA ca sametaH dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH grAmarAgoparAgarAgabhASAvibhASAntarabhASA vivekAkhyaM prathamaM prakaraNam atha granthena saMkSiptaprasanna padapaGktinA / niHzaGko nikhilaM rAgavivekaM racayatyamum // 1 // (ka0) svaragatapratipAditajAtijanyatvena prasaktAnprAmarAgAdIMstadanantaraM vivektuM pratijAnIte--atha grantheneti / saMkSiptaprasannapadapaGktinA ; prasannAni zIghraM svAbhidheyabodhakAni ca tAni padAni ; teSAM prasannapadAnAM paGktayo vAkyAni ; saMkSiptAH saMkucitAH prasannapadapaGktayo yasminniti / ayamarthaH- bRhaddezyAdiSu granthAntareSu yatra " SaDjo nyAsaH, SaDjoM'zakaH ityAdibhirbahubhirvAkyairyo'rtho'bhihitaH, sa evAtra " SaDjagrahAMzanyAsa - " ityAdibhiH prasannaiH katipayairvAkyairabhidhIyata iti / athavA, saMkSiptAnIti padavizeSaNam ; teSAM paGktayo yasminniti vyadhikaraNo bahuvrIhiH / padAnAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute "" Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam saMkSiptatvaM nAma granthAntareSu " SaDjagrahAMzanyAsaH" ityAdyukteratra "sAdyantA" ityAdinAbhidhAnam / yathAyogamubhayathApi yojanIyam / evaMbhUtatayAtmanA kriyamANena granthena nikhilaM samastaM rAgavivekam , rAgANAM dazavidhAnAM viveko'saMkIrNatayA parasparabhedaH; taM racayati nibadhnAti / amumityanupadaM vakSyamANasya buddhyArUDhatayA purovartinA rUpeNa nirdezaH / niHzaGko'hamanupadameva rAgavivekaM racayAmIti saMsRSTo'rthaH / dazavidhAnAmeteSAM rAgatvaM raJjanAt / raJjanaM ca, rajyate yena janacittamiti karaNavyutpattyA vA, janacittAni raJjayatIti kartari vA "akartari ca kArake saMjJAyAm " iti sUtreNa kartaryapyabhyanujJAnAdubhayathApi ghaTata ityabhisaMdhAyoktaM mataGgena / yathA " svaravarNaviziSTena dhvanibhedena vA punaH / rajyate yena saccittaM sa rAgaH saMmataH satAm // athavA, yo'sau dhvanivizeSastu svaravarNavibhUSitaH / raJjako janacittAnAM sa rAgaH kathito budhaiH // " iti / sa eva rAgazabdasya rUDhatvAdinA prayogamapyAha " azvakarNAdivaDhUDho yaugiko vApi manthavat / yogarUDho'thavA rAgo jJeyaH paGkajazabdavat // " iti / rAgazabdasya kevalarUDhatvaM tu yena kenacidrAgeNa yaH kazcana na rajyate, taM prati tasyAraJjakatvAt 'ayaM rAgo mahyaM na rocate' iti tadvAkyaprayoge draSTavyam // 1 // (saM0) rAgavivekaM vaktuM pratijAnIte-atheti / niHzaGka iti birudAlaMkRta: zrIzA devaH saMkSiptaprasannapadasamUhena granthena rAgavivekaM karoti / rAgANAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH paJcadhA grAmarAgAH syuH paJcagItisamAzrayAt / paJca gItayaH gItayaH paJca zuddhA ca bhinnA gauDI ca vesarA // 2 // sAdhAraNIti, zuddhA syAdavakairlalitaiH svaraiH / bhinnA vakaiH svaraiH sUkSmairmadhurairga makairyutA // U viveko vibhAgaH / vibhAga ityupalakSaNam, lakSaNasyApi vakSyamANatvAt / yena rAgatattvajJAnaM, tatkathayatItyarthaH / tatra rAgalakSaNaM rAgazabdavyutpattizca kathitA mataGgena 88 ' yo'sau dhvanivizeSastu svaravarNavibhUSitaH / raJjako janacittAnAM sa rAgaH kathito budhaiH // raJjanAjjAyate rAgo vyutpattiH samudAhRtA / azvakarNAdivadUDho yaugiko maNDapAdi ( vApi mantha ) vat // " iti / saMgItasamayasArakAreNApyuktam - " raJjayatIti rAgaH / svaravarNaviziSTena dhvanibhedena vA punaH / rajyate yena saccittaM sa rAgaH saMmataH satAm // " iti / te ca rAgA dazaprakArAH -- grAmarAgAH, uparAgAH, rAgAH, bhASA, vibhASA, antarabhASA, rAgAGgANi, bhASAGgANi, kriyAGgANi, upAGgAnIti // 1 // ityAha ( ka 0 ) tatrAdau grAmarAgAH paJcavidhagItibhedAzrayaNena paJcA - paJcadhA grAmarAgAH syuriti / tAH paJca gItIruddizati---- gItaya iti 1 krameNa tAsAM lakSaNAnyAha - zuddhA syAdityAdinA / avakraiH RjubhiH, samairityarthaH / lalitairmanoharaiH svarairyuktatvAttadarthatayA zuddhA syAt / vakrairviSamaiH, ata eva sUkSmairyutaccAritaiH svarairmadhurairgamakaizca vakSyamANeSu paJcadazasu gamakeSu vakrasUkSmasvarocitatvAnmadhuraiH zrAvyaiH sphuritAdibhirgamakaizca yutA, vakrasUkSmasvaratvAdbhinnatyarthaH / gADhairnibiDaiH, tristhAnagamakairmandra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam gADhastristhAnagamakairohATIlalitaiH svraiH| akhaNDitasthitiH sthAnatraye gauDI matA satAm // 4 // ohATI kampitairmandramadudrutataraiH' svraiH| hakAraukArayogeNa hRnnyaste cibuke bhavet // 5 // madhyatAreSu prayuktairyathocitairgamakaiH, ohATIlalitaiH ohATyA lalitaiH svaraizca sthAnatraye'khaNDitasthitiravicchinnAvasthAnA gItiauDIti satAM matA / ohATIti lakSaNaniruktiH / cibuke hanyaste satIti mandrasvaraparaMparAprayoge prayatnoktiH / hakAraukArayogeNopalakSitaiH, tadA hakAraukArAnukArapratItirbhavati; na tu sAkSAttAvevoccAraNIyAvityarthaH / etenaukArahakArAvaTati gacchatItyohATIpadaniruktiH sUcitA / evaM prayatne kriyamANe mRdu komalaM yathA bhavati tathA drutatarairadharAdharaM zIghaiH kampitaiH kampitAkhyagamakayuktairmandraiH svarairohATI bhavediti lakSaNArthaH / gauDapriyatvAdgauDIti saMjJAvagantavyA // 2-5 // (saM0) tatra grAmarAgAnvibhajate--pazcadheti / grAmarAgAH paJcaprakArA bhavanti / kena vizeSeNa teSAM paJcaprakAratvam ? ata Aha-paJcagItisamAzrayAditi / kAstAH paJca gItaya ityapekSAyAmAha-gItayaH pazceti / zuddhA bhinnA gauDI vesarA sAdhAraNIti paJca gItayaH / bharatena mAgadhyAdayazcatasro gItaya uktAH / yadAha "prathamA mAgadhI jJeyA dvitIyA cArdhamAgadhI / saMbhAvitA tRtIyA tu caturthI pRthulA smRtA // " iti / mataGgena sapta gItaya uktAH "prathamA zuddhagItiH syAd dvitIyA bhinnakA bhavet / tRtIyA gauDikA caiva rAgagItizcaturthikA // 1dvatantataH. hadisthe. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH sAdhAraNI tu vijJeyA gItijJaiH paJcamI tathA / bhASAgItistu SaSThI syAdvibhASA caiva saptamI / / bhASA caiva vibhASA ca tathA cAntarabhASikA / tisrastu gItayaH proktA yASTikena mahAtmanA / bhASAkhyA gItirekaiva shaarduulmtsNmtaa| gItayaH paJca vijJeyAH zuddhA bhinnA ca vesarA / gauDI sAdhAraNI caiva, iti durgAmate matam // " iti / tatra durgAmatamAzritya paJca gItaya ityuktam / zuddhAM gIti lakSayati-- zuddhA syAditi / avakraiH saralailalitaH sukumAraiH svarairyutA gItiH zuddhA / bhinnAM lakSayati-bhinneti / vakraiH sUkSmairasthUlai: svarairmadhuraiH gamakaizca yuktA gItibhinnA; bhedo vikAraH, atastayuktA gItirbhinnA / yaduktaM mataGgena-" nanu bhinnazabdena kimabhidhIyate ? bhinnatvaM vidAraNaM vyatiriktatvaM vA? maivam ; bhinno'tra vikRta ucyate" iti / gauDI lakSayati- gAdvairiti / gADaiH prakharaiH, tristhAnavyApakA gamakA yeSu svareSu taiH, ohATIlalitaiH ohAvyA lalitaiH ramaNIyaiH svaraiyuktA sthAnatrayavyApinI gItiauDI / ohAvyA lalitaiH svarairityuktam / tatra keyamohATItyapekSAyAmAha-ohATIti / kampitairmanga vattaraiH kharairhakAraukArayogAddhRdisthe cibuke satyohATI bhavet / mataGgenApyuktam "ohATIlalitAzcApi svarA gauDayAzca zobhanAH / hakAraukArayoryogAdohATI parikIrtitA // cibukaM hRdaye nyasya tvohATI mandrajA bhavet / drutadrutatarA kAryA svarakampena pIDitA // ohATI lalitA cApi dRSTAdRSTena karmaNA / tristhAnakaraNairyuktA tristhAnacalanAkulA // caturvidhA tadauhATI kartavyA geyavedibhiH / samAkSarA samA caiva kAryArohAvarohiNI // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam vegavadbhiH svarairvarNacatuSke'pyatiraktitaH / vegasvarA rAgagItisarA cocyate budhaiH // 6 // caturgItigataM lakSma zritA sAdhAraNI mtaa| zuddhAdigItiyogena rAgAH zuddhAdayo matAH // 7 // ohATI mandrajopAttA prayoge dhvanikampitaiH / avizrAmeNa tristhAnA gauDI gItirudAhRtA // " iti // 2-5 // (ka0) varNacatuSke'pi sthAyyAdivarNacatuSTaye'pi atiraktito raktyatizayavazAt vegavadbhiH zIghraprayogavadbhiH svarairyutA rAgagItiH rAgAzrayabhUtA gItiveMgasvaretyanvarthasaMjJikA budhairmataGgAdibhirvasarA ca vesarasaMjJitA cocyate / vegasvaretyatra gavakArayoH parityAge svarasAmyAdvesareti bhavatItyarthaH / caturgItigataM samanantaroktazuddhAdigIticatuSTayagataM lakSma lakSaNaM zritA mizraNAdAzritA ; ataH sAdhAraNItyanvarthA matA / zuddhAdigItiyogena ; zuddhAdigItibhiryoga AzrayAyibhAvalakSaNaH saMbandhastena ; rAgAH ; atra rAgA iti grAmarAgA eva vivkssitaaH| zuddhAdayo matAH; AzrayAzrayiNorabhedopacArAcchuddhAdivyapadezena lakSyanta ityarthaH / nanu pUrvoktAbhyo mAgadhyAdigItibhyo'dhunoktAnAM zuddhAdigItInAM ko bheda iti cet ; ucyate-mAgadhyAdayaH prAdhAnyena padatAlAzritAH; zuddhAdayastu prAdhAnyena svarAzritA iti / iha granthakAra etAH paJca gItIrdurgAmatAnusAreNAlakSayat / mataGgastu bhASAvibhASAbhyAM sahitAH sapta gItIrAcaSTa / bharataH punarmAgadhyAdIzcatasra eva gItIruktavAn / bhASAvibhASAntarabhASAkhyAstisra eva gItayo yASTikenoktAH / ekaiva bhASAgItiH zArdUlamuninAbhihitA // 6, 7 // (saM0) vesarAM gItiM lakSayati-vegavadbhiriti / vegavadbhiH svarairyuktA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH grAmarAgAH SaDjagrAmasamutpannaH zuddha kaizikamadhyamaH / zuddhasAdhAritaH SaDjagrAmo grAme tu madhyame // 8 // paJcamo madhyamagrAmaH SADavaH zuddhakaizikaH / zuddhAH sapteti, bhinnAH syuH paJca kaizikamadhyamaH // 9 // bhinnaSaDjazca SaDjAkhye madhyame tAnakaizikau / bhinnapaJcama ityete, gauDakaizikamadhyamaH // 10 // gItirvegasvarA vesareti cocyate / varNacatuSke'pyatizayena raJjakatvAdrAgA ityucyante / rAgazabdapravRttinimittamuktaM kAzyapena - " caturNAmapi varNAnAM yo rAgaH zobhano bhavet / sa sarvo dRzyate yeSu tena rAgA iti smRtA: / svarAH saranti yadvegAttasmAdvesarakA smRtA // " 7 iti / caturgItigatamiti / zuddhAdInAM catasRNAM gItInAM kiMcillakSaNasamuccayena sAdhAraNI / lakSaNasamuccayazvokto mataGgena "Rjubhirlalite: kiMcit sUkSmAtsUkSmaizva suzravaiH / ISad drutaizca kartavyA mRdubhirlalitaistathA // prayoge masRNaiH sUkSmaiH kAkubhizca suyojitaiH / evaM sAdhAraNI jJeyA sarvagItisamAzrayA // " iti / gItisaMbandhena rAgANAM zuddhAdinAmatvamityAha -- zuddhAdIti / zuddhAdi - kayA gayA saMyuktA rAgAH zuddhAdaya uditAH // 6, 7 // (ka0) evamuktasamastamatAnusAreNa tattadgItAzritAnprAmarAgAdInvivicyoddizya parigaNayati - SaDjagrAma samutpannaH zuddhakaizikamadhyamaH ityArabhya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam gauDapazcamakaH SaDje madhyame gauDakaizikaH / iti gauDAstrayaH, SaDje TakkavesaraSADavau // 11 // sasauvIrau madhyame tu bohamAlavakaizikau / mAlavaH pazcamAnto'tha dvigrAmaSTakkakaizikaH // 12 // hindolo'STau vesarAste, sapta saadhaarnnaasttH| SaDje syAdrUpasAdhAraH zako bhammANapazcamaH // 13 // madhyame nartagAndhArapazcamau ssddjkaishikH| dvigrAmaH kakubhastriMzad grAmarAgA amI matAH // 14 // catuHSaSTayadhikaM brUte zAGgI zrIkaraNAgraNIH ityantena granthasaMdarbheNa / SaDjagrAme samutpannaH SaDjagrAmasamutpanna iti zuddhakaizikamadhyamAdInAM trayANAM pRthagvizeSaNam / teSu SaDjagrAmasaMjJakastRtIyo rAgaH / grAme tu madhyama iti / madhyamagrAma ityarthaH / mAlavaH pazcamAnta iti / paJcamazabdAnto mAlavo mAlavapaJcama ityeko rAgaH / dvigrAma iti Takkaizikasya hindolasya ca vizeSaNam / tayomidvayasaMbaddhajAtyutpannatve sati sAkSAd grAmadvayayuktatvAditi bhAvaH / punardvigrAma iti kakubhavizeSaNam / grAmarAgA iti / grAmayorjAtivyavadhAnenotpannAnAmapi bhASArAgAdyapekSayA vyavadhAnAlpatvAdeteSAM grAmarAgatvavyapadezaH / yathAha mataGgaH- " nanvete rAgA grAmavizeSasaMbaddhA iti kuto'yaM vizeSalAbhaH ? ucyate-bharatavacanAdevAsau vizeSo labhyate / tathA cAha bharatamuniH--'jAtisaMbhUtatvAd grAmarAgANAm' iti ; 'yatkiMcidgIyate loke tatsarvaM jAtiSu sthitam ' iti vacanAcca " iti / / 8-14 // (saM0) grAmavibhAgena zuddhAdirAgAnvibhajate-SaDjaprAmeti / zuddhakaizikamadhyamaH zuddhasAdhArita: SaDjagrAma ityete trayaH zuddhAH SaDjagrAme samutpannAH / paJcamo madhyamaprAmaH SADavaH zuddhakaizika iti catvAraH zuddhAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH uparAgAH aSToparAgAstilakaH zakAdiSTakasaindhavaH / kokilApazcamo revaguptaH pazcamaSADavaH // 15 // bhAvanApazcamo nAgagAndhAro naagpnycmH| rAgAH zrIrAganahau baGgAlo bhAsamadhyamaSADavau // 16 // raktahaMsaH kolhahAsaH prasavo bhairavo dhvniH|| megharAgaH somarAgaH kAmodau cAmrapaJcamaH // 17 // syAtAM kaMdarpadezAkhyau kakubhAntazca kaishikH| nanArAyaNazceti rAgA viMzatirIritAH // 18 // madhyamagrAme samutpannAH ; evaM sapta zuddhAH / nanvete rAgA grAmavizeSasaMbaddhA iti kuto'yaM vizeSalAbha: ? ucyate-bharatavacanAdevAsau vizeSo labhyate ; yadAha bharatamuni:-"jAtisaMbhUtatvAdrAgANAm" iti ; "yatkicidgIyate loke tatsarva jAtiSu sthitam" iti ca / bhinnAnvibhajate-bhinnAH syuriti / kaizikamadhyamo bhinnaSaDja ityetau dvau bhinnau SaDjagrAme ; tAna: kaiziko bhinnapazcama iti trayo bhinnA madhyamagrAme ; evaM paJca bhinnAH / gauDakaizikamadhyamo gauDapaJcamaka ityetau SaDjagrAme ; gauDakaiziko madhyamagrAme ; evaM trayo gauDA: / Takko vesaraSADavaH sauvIra ityete trayaH SaDjagrAme ; boTTo mAlavakaiziko mAlavapaJcama ityete trayo madhyamagrAme ; Takkakaiziko hindola ityetau grAmadvayasaMbhUtau ; evamaSTau vesarAH / rUpasAdhAra: zako bhammANapaJcama ityete trayaH SaDjagrAmotpannAH; noM gAndhArapaJcamaH SaDjakaizika ityete trayo madhyamagrAmotpannA: ; dvigrAmaH kakubhaH ; evaM sapta sAdhAraNAH / militA grAmarAgAstriMzat // 8-14 // (ka0) aSToparAgA iti / jAtibhyo jAtAnAmapi grAmarAgasamIpabhAvitvAdaSTAnAmuparAgatvam / tilakaH zakAdiriti / zakazabdAdi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItagnAkaraH [prakaraNam bhASAjanakarAgAH sauvIraH kakubhaSTakaH pazcamo bhinnpshcmH| TakkakaizikahindolabohamAlavakaizikAH / / 19 / / gAndhArapazcamo bhinnaSaDjo vesrssaaddvH| mAlavaH pazcamAntazca tAnaH pazcamaSADavaH // 20 // bhASANAM janakAH paJcadazaite yASTikoditAH / bhASAH, vibhASAH, antarabhASAH bhASAzcatasraH sauvIre sauvIrI vegamadhyamA / / 21 / / sAdhAritA ca gAndhArI; kakubhe bhinnpnycmii| kAmbhojI madhyamagrAmA ragantI madhurI tathA // 22 // zakamizreti SaT , tisro vibhASA bhogavardhanI / stilakaH zakatilaka ityarthaH / baGgAlAviti dvau raagau| bhAsamadhyamapADavAviti / bhAsazca madhyamaSADavazceti dvaMdvaH / kAmodAviti dvau / kakubhAntazca kaizika iti / kakubhazabdAntaH kaizikaH kaizikakakubha ityekaH / rAgA iti / uparAgebhyo'nantaraM jAtibhya eva jAtAH zrIrAgAdayo viMzatiH nirupapadarAgavyapadezabhAjaH // 15-18 // (saM0) uparAgAnvibhajate- aSToparAgA iti / zakAdistilakaH zakatilakaH / rAgAnvibhajate- zrIrAgeti / baGgAladvayam , kAmodadvayam / etAvatA viMzatisaMkhyA pUryate // 15-18 // (ka) ete sauvIrAdayaH paJcadaza grAmarAgAH / bhASANAm / bhASA grAmarAgAlApaprakAraH / tathAcAha mataGgaH- "grAmarAgANAmevAlApaprakArA bhASAvAcyAH / bhASAzabdo'tra prakAravAcI" iti / evaM vibhASAntara Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH AbhIrikA madhukarI, tathaikAntarabhASikA // 23 // zAlavAhanikA; Take travaNA trvnnodbhvaa| vairaJjI madhyamagrAmadehA mAlavavesarI / / 24 // chevATI saindhavI kolAhalA pnycmlkssitaa| saurASTI paJcamI vegaraJjI gAndhArapazcamI // 25 // mAlavI tAnavalitA lalitA rvicndrikaa| tAnAmbAherikA dohyA vesarItyekaviMzatiH / / 26 // bhASAH syuratha devAravardhanyAndhrI ca gurjarI / bhAvanIti vibhASAH syuzcatasraH; paJcame punaH // 27 // kaizikI trAvaNI tAnodbhavAbhIrI ca gurjarI / saindhavI dAkSiNAtyAndhI mAGgalI bhAvanI daza / / 28 // iti bhASA vibhASe dve bhammANyAndhAlike ttH| catasraH paJcame bhinne bhASA dhaivatabhUSitA / / 29 / / zaddhabhinnA ca vArATI vizAletyatha kaushlii|| vibhASA; mAlavAbhinnavalite Takakaizike // 30 // bhASe dve, drAviDItyekA vibhASA%; prekSake nava / bhASAzabdAvapi tattadanantarotpannAlApaprakAravAcakAvityavagantavyam / tAsAmapi raJjanAdrAgatvaM ca boddhavyam / tathA ca vakSyati-----' raJjanAdrAgatA bhASArAgAGgAderapIpyate' iti / tAsAM janakA yASTikoditAH ; bhASAjanakatayA yApTikamuninoktAH / matAntarANAmapyatraivAntarbhAvAdyASTikamatAnusAreNoddizyanta ityarthaH / katham ? mataGgaH SaDeva grAmarAgAbhASAjanakatvenAbhASata / kAzyapastu dvAdazaivAvocat / zArdUla: punazcatura evAbhyadhAditi / tAnA ambAheriketi vibhAgaH / mAlavAbhinnalite iti / mAlavA ca ninnavalitA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [ prakaraNam bhASAH syurvesarI cUtamaJjarI SaDjamadhyamA // 31 // madhurI bhinnapaurAlI gauDI maalvvesrii| chevATI piJjarItyekA bohe bhASA tu mAGgalI // 32 // bAGgAlI mAGgalI harSapurI maalvvesrii| khaJjanI gurjarI gauDI paurAlI cArdhavesarI // 33 // zuddhA mAlavarUpA ca saindhavyAbhIriketyamUH / bhASAstrayodaza jJeyA vijJairmAlavakaizike // 34 // vibhASe dve tu kAmbhojI tadvaddevAravardhanI / gAndharapaJcame bhASA gAndhArI ; bhinnaSaDjake // 35 // gAndhAravallI kacchellI svaravallI niSAdinI / travaNA madhyamA zuddhA dAkSiNAtyA pulindakA // 36 // tumburA SaDjabhASA ca kAlindI lalitA tataH / zrIkaNThikA ca bAGgAlI gAndhArI saindhavItyamUH // 37 // bhASAH saptadaza jJeyAzcatasrastu vibhASikAH / paurAlI mAlavA kAlindyapi devAravardhanI // 38 // vesare SADave bhASe dve nAdyA bAhyaSADavA / vibhASe pArvatI zrIkaNThayatha mAlavapaJcame // 39 // bhASAstisro vedavatI bhAvanI ca vibhAvanI / tAne tAnodbhavA bhASA; bhASA paJcamaSADave // 40 // potA; bhASAM zakAmeke revagupte vidurvidaH / vibhASA pallavI, bhAsavalitA kiraNAvalI // 41 // 12 ceti dvNdvH| preGkhaka iti hindolaparyAyaH / eke revagupte vidurvida iti / uktamatAnusAreNa revaguptasya bhASAjanakeSvaparigaNane'pi tasyApi bhASAjanakatva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1] dvitIya rAgavivekAdhyAyaH zakAdyA valitetyetAstisrastvantarabhASikAH / catasro'nuktajanakA bRhaddezyAmimAH smRtAH // 42 // evaM SaNNavatirbhASA vibhASA viMzatistathA / catasro'ntarabhASAH syuH zArGgadevasya saMmatAH // 43 // bhASA mukhyA kharAkhyA ca dezAkhyA coparAgajA / caturvidhA mataGgoktA ; mukhyAnanyopajIvanI // 44 // svaradezAkhyayA khyAtA svarAkhyA dezajA kramAt / anyoparAgajA tAbhyo yASTikenoditAH punaH // 45 // saMkIrNA dezajA mUlA chAyAmAtreti nAmabhiH / zuddhAbhIrI ragantI ca tridhA mAlavavesarI // 46 // mukhyAH SaDiti zeSAH syurvijJeyAH sphuTalakSaNAH / nAmasAmyaM tu kAsAMcid bhinnAnAmapi lakSmataH // 47 // iti dvitIye rAgavivekAdhyAye grAmarAgoparAgarAgabhASAvibhASAntarabhASAvivekAkhyaM prathamaM prakaraNam 13 maGgIkRtyAnya AcAryAH zakAM tadbhASAmuktavanta ityarthaH / catasro'nuktajanakA iti / pallavIprabhRtayazcatastraH / ananyopajIvanI mukhyA / anyopajIvitvaM svaradezApekSayA pravartamAnatvam / tena vinA svAtantryeNa pravartamAnAtra mukhyA / tAbhyo mukhyAsvarAkhyAdezAnyAbhyo'nyA vilakSaNoparAgajeti jJeyA / mukhyAdInAmeva mataGgoktAnAM yASTikaktAni saMjJAntarANi; yathA-- mUleti mukhyA, saMkIrNeti svarAkhyA, dezajeti dezAkhyA, chAyAmAtretyuparAgajA // 19-47 // iti prathamaM prakaraNam (saM0) bhASAjanakAnpaJcadaza rAgAnkathayati - sauvIra iti / Takkakaizika ityekaM nAma / mAlavaH pazcamAnto mAlavapaJcamaH / bhASANAmiti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH yathAsaMbhavaM bhASAvibhASAntarabhASANAM janakA ityarthaH / tatra kaH kiM bhASAdi janayatItyata Aha-bhASAzcatasra iti / sauvIre-sauvIryAdayo gAndhAryantAzcatasro bhASAH / kakubhe-bhinnapaJcamyAdyAH zakamizrAntAH SaD bhASAH; bhogavardhanyAbhIrikAmadhukaryastisro vibhASA: ; zAlavAhanikaikAntarabhASA | Takke-vaNyAdayo vesaryantA ekaviMzatirbhASA: ; devAravardhanyAdayo bhAvanyantAzcatasro vibhASAH / paJcame-kaizikyAdayo bhAvanyantA daza bhASA: ; bhammANyAndhAlike dve vibhASe / bhinnapaJcame-dhaivatabhUSitAdayo vizAlAntAzcatasro bhASA:; kauzalItyekA vibhASA / Takkakaizike-mAlavAbhinnavalite dve bhASe; drAviDayekA vibhASA / prekSake hindole-vesaryAdayaH piJjaryantA nava bhASAH / boTTe-mAGgalyekA bhASA / mAlavakaizike-bAGgAlyAdaya AbhIrikAntAtrayodaza bhASAH; kAmbhojIdevAravardhanyau dve vibhASe / gAndhArapaJcame-gAndhAryakaiva bhASA | bhinnaSaDajegAndhAravallayAdayaH saindhavyantA: saptadaza bhASAH ; paurAlyAdayo devAravardhanyantAzcatasro vibhASAH / vesaraSADave-nAdyA bAhyaSADaveti dve bhASe; pArvatI zrIkaNThIti dve vibhaasse| mAlavapaJcame-vedavatIbhAvanIvibhAvanyastisro bhASAH / tAne-tAnodbhavaikA bhASA / paJcamaSADave-potaikA bhaassaa| revagupte-zaketyekA bhASA; pallavItyekA vibhASA ; bhAsavalitA kiraNAvalI shkvlitetyetaastisro'ntrbhaassaaH| pallavyAdayazcatasro bRhaddezyAM janakena vinaiva mataGgenoktAH / evaM bhASAH SaNNavatiH / vibhASA viMzatiH / antarabhASAzcatastraH / bhASAyAzcAturvidhyaM kathayati-bhASeti / mukhyA svarAkhyA dezAkhyoparAgajeti bhASAzcatuvidhAH / tatra yAnyaM nopajIvati sA mukhyA / yA svaranAmnA jAyate sA svarAkhyA gAndhAryAdiH / yA dezanAmnA jAyate sA dezAkhyAndhyUdiH / yA tAbhyastisRbhyo jAyate sAnyoparAgajA / etA eva catasraH saMkIrNA dezajA mUlA chAyAmAtreti nAmabhiryASTikenoktAH / etA eva vibhajate-zuddhati / anyAsAM lakSaNaM prakaTam / kAsAMcidbhASANAM lakSaNato bhinnAnAmapi nAmasAmyaM vidyata iti // 19-47 // iti prathamaM prakaraNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgAGgAdinirNayAkhyaM dvitIyaM prakaraNam atha rAgAGgabhASAGgakriyAGgopAGganirNayam / keSAMcinmatamAzritya kurute soDhalAtmajaH // 1 // raJjanAdrAgatA bhASArAgAGgAderapISyate / dezIrAgatayA proktaM rAgAGgAdicatuSTayam // 2 // (ka0) rAgAGgAdizabdAnAM niruktirmataGgoktA draSTavyA / yathA"grAmoktAnAM tu rAgANAM chAyAmAtraM bhavediti / gItajJaiH kathitAH sarve rAgAGgAstena hetunA // bhASAchAyAzritA yena jAyante sadRzAH kila / bhASAGgAstena kathyante gAyakaiH stautikAdibhiH / / karuNotsAhazokAdiprabhavA yA kriyA tataH / jAyante ca yato nAma kriyAGgAH kAraNAttataH // " iti / mataGgenopAGgAni rAgAGgAdipvevAnta vitAni / granthakAreNa punasteSAM pRthaguddezo matAntarAnusAreNa kRta iti mantavyam / aGgacchAyAnukAritvAtteSAmupAGgatvaM ca / rAgAGgAdicatuSTayaM dezIrAgatayA proktamiti / dezItvaM nAma kAmacArapravartitatvam / " tadatra mArgarAgeSu niyamo yaH puroditaH / sa dezIrAgabhASAdAvanyathApi kvacidbhavet / / " iti // 1, 2 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam prasiddhA grAmarAgAdyAH keciddeshiitypiiritaaH| tatra pUrvaprasiddhAnAmuddezaH kriyate'dhunA // 3 // pUrvaprasiddharAgAGgAdIni zaMkarAbharaNo ghaNTAravo hNskdiipko| rItiH karNATikA lATI pAJcAlIti babhASire // 4 // rAgAgANyaSTa; gAmbhIrI vehArI zvasitotpalI / golI nAdAntarI nIlotpalI chAyA taraGgiNI // 5 // gAndhAragatikA vairaJjItyekAdaza menire / bhASAgANyatha bhAvakrIsvabhAvakrIzivakriyaH // 6 // mkrkriitrinetrkriikumudkriidnukriyH|| ojakrIndrakriyau nAgakRtirdhanyakRtistathA // 7 // vijayakrIH kriyAGgANi dvAdazeti jgurbudhaaH| trINyupAGgAni pUrNATI devAlazca guruJjikA // 8 // catustriMzadime rAgAH prAkprasiddhAH prakIrtitAH / (saM0) rAgAGgAdIni kathayituM pratijAnIte--atheti / keSAMciditi / dezIrAgatvAdbhagtAdimunipraNItatvaM nAstItyarthaH / raJjanAditi / raJjayantIti rAgAH / anayA vyutpattyA bhASA vibhASAntarabhASANAM rAgAnabhASAGgakriyAGgopAGgAnAM ca rAgatvamiSyate / paraM tu rAgAGgAdIni dezIrAgA ityucyante // 1, 2 // (ka0) prasiddhA grAmarAgAdyAH; Adyazabdena bhASAdayo gRhyante / dezItyapIritA iti / tatrApi kiMcinniyamAbhAvo draSTavyaH / chAyA taraGgiNIti rAgadvayam // 3-8 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo gagavivekAdhyAyaH adhunAprasiddharAgAgAdIni athAdhunAprasiddhAnAmuddezaH pratipAdyate // 9 // madhyamAdirmAlavazrIstoDI baGgAla bhairavI / 'varATI gurjarI gauDakolAhalavasantakAH // 10 // dhanyAsIdezidezAkhyA rAgAGgANi tryodsh| DombakrI sAvarI velAvalI prathamamaJjarI // 11 // ADikAmodikA nAgadhvaniH shuddhvraattikaa| nahA karNATabaGgAlo bhASAGgANi navAbruvan // 12 // kriyAGgatritayaM rAmakRtiauDakRtistathA / devakrIrityathopAGgasaptaviMzatirucyate // 13 // kauntalI drAviDI saindhavyupasthAnavarATikA / hatasvaravarATI ca syAtpratApavarATikA // 14 // varATyaH SaDiti cchAyAturuSkAye tu toddike| mahArASTrI ca saurASTrI dakSiNA drAviDItyamUH // 15 // (saM0) prasiddhA grAmarAgAdyAH paJcamarevaguptanaTTanArAyaNAdayaH; te'pi dezIzabdenocyante / te ca rAgAGgAdayo dvividhA:-pUrvaprasiddhA adhunAprasiddhAzca / tatra pUrvaprasiddhAnAmuddezaM pratijJAya kathayati-tatreti / zaMkarAbharaNAdayaH palavyantA aSTau rAgAGgANIti, gAmbhIryAdayo vairaJjyantA ekAdaza bhASAGgANIti, bhAvakrayAdayo vijayakrayantA dvAdaza kriyAGgANIti, pUrNATIdevAlaguruJjikAstraya upAGgAnItyevaM catustriMzat prAkprasiddhAH // 3-8 // (ka0) DombakrIti bhUpAlIparyAyaH / kAmodAsiMhalItyeko rAgaH, chAyAnaddeti ca / upAGgeSu rAmakRtiauliparyAyaH / dezavAlaH kedAragaulaH / 1varAli. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam uktAzcatasro gurjaryo bhuJjikA stambatIthikA / chAyApratApopapade velAvalyau ca bhairavI // 16 // kAmodAsiMhalI chAyAnaddA rAmakRtistathA / bhallAtikA ca malhArI malhAro gauDakAstataH // 17 // karNATo dezavAlazca tauruSkadrAviDAviti / ete'dhunAprasiddhAH syupazcAzanmanoramAH // 18 // sarveSAmapi rAgANAM militAnAM zatadvayam / catuHSaSTayadhikaM brUne zAI zrIkaraNAgraNIH / / 19 / / tauruSko mAlavagauDa eva / ete rAgAGgAdayaH katicitprasiddhatvenoddiSTAH / anye'pyaprasiddhA bahavaH sabhavantyeva / tathAha mataGga:-"dezajAnAM rAgANAmAnantyAdanibaddhatvAcca saMkhyA nAstIti mantavyam" iti // 9-19 / / (saM0) adhunAprasiddhAnuddizati- atheti / madhyamAdyAdayo dezAkhyAntAstrayodaza rAgAGgANi / DombakrayAdayaH karNATabaGgAlAntA nava bhASAGgANi / rAmakRtigauDakRtidevakrayastrayaH kriyAGgANi | kauntalyAdayo drAviDagauDAntAH saptaviMzatirupAGgAni / evaM dvApazcAzat / adhunAprasiddhAnAM rAgAGgAdInAM lakSaNamuktaM matalena "ataH paraM pravakSyAmi dezIrAgakadambakam / lakSyalakSaNasaMyuktaM trividhaM cApi saMyutam / / rAgAGgaM caiva bhASAGgaM kriyAnaM ca tRtIyakam / pratyekaM lakSaNaM caiSAM pravakSyAmyanupUrvazaH // uktAnAM grAmarAgANAM chAyAmAtraM bhajanti hi / gItajJaiH kathitAH sarve rAgAGgAstena hetunA // bhASAchAyAzritA yena jAyante sadRzAH kila / bhASAGgAstena kathyante gAyakaiH stutitatparaiH // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH tatrAdau grAmarAgANAM keSAMcillakSma cakSmahe / dezIrAgAdihetUnAM zeSANAM tatra tatra tu // 20 // zuddhasAdhAritaH SaDjamadhyamayA jAtastAraSaDjagrahAMzakaH / nigAlpo madhyamanyAsaH pUrNaH SaDjAdimUrchanaH // 21 // zokotsAhakaruNAdidIpakAtmakriyAdita: / (?) jAyante ca yato nAma kriyAGgAstena hetunA // " iti / aGgAzrayeNa samutpannA upAGgAni / sarve militA rAgAzcatuHSaSTaya dhikaM zatadvayaM bhavanti // 9-19 // (ka0) uddezAnukrameNa lakSayitumAha-tatrAdAviti / tatra grAmarAgAdiSu madhye Adau prathamaM keSAMcid grAmarAgANAm ; ye tu dezIrAgAdihetavo na bhavanti teSAmityarthaH / dezIrAgAdihetUnAm ; dezIrAgA rAgAGgAdayaH / atrAdizabdena bhASA vibhASA antarabhASAzca gRhyante / teSAM hetavo janakAH / tAdRzAnAM zeSANAM, tatra tatra ; janyatattaddezIrAgAdilakSaNAvasare, lakSma cakSmahe ityAvRttiH / ayamabhiprAyaH--dezIrAgAdInAmeva keSAMcidadhunAprasiddhatvAt tat saGgAlakSyanta iti // 20 // (saM0) tatreti / keSAMcid grAmarAgANAM lakSaNaM pUrva kathyate / dezIrAgakAraNabhUtAnAM tvanyeSAM tatra tatra dezIrAgaprakaraNe lakSaNaM vakSyAma iti // 20 // (ka0) zuddhasAdhAritaM lakSayati--paDjamadhyamayetyAdinA / SaDjamadhyamayA saMsargajavikRtajAtyA janakabhUtayA jAto janita ityarthaH / tAra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam avarohiprasannAntAlaMkRto rvidaivtH| vIre raudre rase geyaH prahare vAsarAdime // 22 // viniyukto garbhasaMdhau zuddhasAdhArito budhaiH / SaDjagrahAMzakaH ; tAraSaDjo grahoM'zazca yasyeti bahupadabahuvrIhiH / atra rAgeSu kacid grahAMzayobhinnatvena 'anyataroktAvubhayagrahaH' iti nyAyaH sarvatra na prasarediti grahAMzayorubhayorgrahaNaM kRtam / anyataroktAvubhayagrahanyAyastu jAtipveva niyato draSTavyaH ; rAgalakSaNeSvapi yatrAnyatarasyaivoktistatrApyanusaMdheyaH / nigAlpo nigAbhyAmalpaH ; alpaniSAdagAndhAravAnityarthaH / SaDjAdimUrchanaH; SADjagrAmikatvAduttaramandrAyuta iti yAvat / avarohiprasannAntAlaMkRtaH; avarohiNi vaNe prasannAntAlaMkAreNa bhUSitaH / garbhasaMdhau; nATakeSu " mukhaM pratimukhaM garbho vimarza upasaMhatiH" iti paJca saMdhayaH ; teSu tRtIyo garbhasaMdhiH; taminviniyuktaH // 21-22 // (saM0) zuddhasAdhAritaM . lakSayati-SaDjamadhyamayeti / SaDjamadhyamAyA jAterudbhUtaH, tArasthAnasthaH SaDjo grahoM'zazca yasmin , niSAdagAndhArAvalpau yasmin , SaDjAdidrchanA yasya, pUrNaH saptasvaraH, avarohI yaH prasannAnto'laMkArastenAlaMkRtaH, ravi: sUryo devatAsya / atazcaitasya gAne sUryasya prItiH phalam / garbhasaMdhau viniyogaH / nanvayaM viniyogavizeSa: kasmAllabhyate ? bharatavacanAdeva ; yadAha bharata: "mukhe tu madhyamagrAmaH SaDjaH pratimukhe tathA / garbha sAdhAritazcaiva hyavamarze tu paJcamaH / saMhAre kaizikaH proktaH pUrvaraGge tu SADavaH // " iti // 21-22 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH rAgAlApaH grahAMzamandratArANAM nyAsApanyAsayostathA // 23 // alpatvasya bahutvasya SADavauDavayorapi / abhivyaktiryatra dRSTA sa rAgAlApa ucyate // 24 // rUpakam rUpakaM tadvadeva syAtpRthagbhUtavidArikam' / AkSiptikA caccatpuTAditAlena mArgatrayavibhUSitA // 25 // (ka0) sakalarAgasAdhAraNAnAlApAdIn lakSayati--grahAMzetyAdinA / yatra ; yasminsvarasaMnivezavizeSe; grahAMzAdInAmuktalakSaNAnAM svarANAmalpatvAdInAM svaradharmANAM ca / atraiteSAmevetyavadhAraNaM kartavyam ; tenAsya dhAtvaGgabaddhebhyaH prabandhebhyo vailakSaNyaM vivakSitaM bhavati / teSAM grahAMzAdInAmevAbhivyaktiH svarUpaprakAzanam ; AvirbhAva ityarthaH ; na tu svarUpaprakaTIkaraNamAtram / anena vakSyamANalakSaNAyA Alapterasya bhedo darzitaH / sAbhivyaktirdRSTA jJAtA bhavati ; tajjJairiti zeSaH / sa svarasaMnivezavizeSo rAgAlApa ityucyate / rUpakaM taditi / rUpakamityAlApabhedena prabandhaparyAyaH / rUpakaM tadvadevAlApavadeva syAt / vizeSastu-pRthagbhUtavidArikamiti / pRthagbhUtA vicchidya vicchidya prayuktA vidAryo gItakhaNDAni yasminniti tathoktam / ayamarthaH-apanyAsepvaviramyaikAkAreNa pravRtta AlApaH; sa evApanyAseSu viramya viramya pravRttaM rUpakamiti / AkSiptiketi nibaddhagItibhedaH / sA ca caJcatpuTAditAlena / Adizabdena cAcapuTAdayo mArgatAlA gRhyante; tepvanyatamena / mArgatrayavi 1 vivAdikam . Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam AkSiptikA svarapadagrathitA kathitA budhaiH / nokte karaNavartanyo pravandhAntargateriha // 26 // mataGgAdimatAd brUmo bhASAdiSveva rUpakam / sAM pAM dhAMrIpApAdhArI pAdhA sAsA pAdhAnIdhA pAmAMmAM rIMpA dhArI pAdhArI pAdhApAdhApApA sAsA maa| sA gA rI maaN| magari sAsA sariga pAdhArIpAdhArIpAdhApAdhAsAsA sArIgAmAdhApAnIdhApAnIdhApA sAM saaN-ityaalaapH| sasa papa dhadha riri papa dhasa sAM 2 riri papa dhani papa ripa dhasa sA sA 2 dhadha maMmaM gArI gaMmaM riga mama magariga sAsA 2 sasa dhasa riMgaM sAsA pAdhA nidhapa maMmaM-iti karaNam / bhUpitA; mArgatraye pUrvokte citrAdau vibhUSitAlaMkRtA ; jAtyuktaniyameneti draSTavyam / svarapadagrathitA ; SaDja dimbaropetaH padaiH padArthavAcakaiH zabdaithitA racitA / padatAlAdyAkSiptatvAdAkSiptiketyanvarthA / budhairmataGgAdibhiH kathitA / atra rAgaprastArepu kacilligkhyamAnayoH karaNavartanyornibaddhatvena prabandheSu parigaNitayostatraiva vakSyamANalakSaNatvAdiha te na lakSite ityAha - nokte iti / lakSitasya rUpakasya prayogasthalamAha-~matagAdIti / bhASAdiSvevetyavadhAraNaM grAmarAgAditritayarAgAGgAdicatuSTayavyavacchedArtham / Adizabdena vibhASAntarabhASe gRhyate / asya zuddhasAdhAritasya prastAro yathA-pADjagrAmikazuddhasvaramelane tAre / ssddjpnycmau| mandra dhaivataH / madhye ripapadharipadhasasapadhanidhapAH / mandre mau rizca / madhye pdhau| mandre riH / madhye pdhau| mandre riH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH sA sA dhA nI pA pA pA pA u da ya gi ri zi kha 2. dhA dhA nI nI rI rI pA pA ze kha ra tu ra ga khu 3. rI pA pA pA dhA nI pA mA rakSa ta vi mina 4. dhA mA dhA sA sA sA sA sA gha na ti mi raH madhye padha padha ppssmaaH| tAre sagarimAH / ete prAguktAH svarA dIrghAH prayoktavyAH / tato madhye magarINAM melanam / tataH sau dIrgho / tataH sarigANAM melanam / padharipadharipadhapadhasasasarigamadhapaniyapanidhapA dIrghAH / mandre sau dIryau / ityAlApaH / madhye hasvayoH paDjayoH paJcamaya dhaivatayoH RSabhayoH paJcamayordhasayozca melanam / tato dIrghaH / saH sAnusvArazca / eteSAM dvirAvRttiH / tatazcarSayoH paJcamayordhanyoH paJcamayoH ripayordhasayozca hrasvayomelanam / tataH sau dIryo / eteSAmapi dvirAvRttiH / tato dhaivataya.mandramadhyamaya melanam / tato garI dI? / tato mandragamayo riMgayormayozca melanam / tato magarigANAM melanam / sau doryo / eteSAmapi dvirAvRttiH / SaDjayordhasayemendrarigaye dIrghaSaDjayodIrghapadhayornidhapAnAM ca melanam / tato mandramadhyamau / iti karaNam / atha jAtyuktakalAprakAreNa prathamakalAyAM madhye sasadhanayazcaturlaghavaH ; catvAraH paJcamAH; udayagirizikhareti pratisvaramakSarANi (1) / dvitIyasyAM madhye dhadhaninayaH ; mandraRSabhau madhye ca paJcamau / zekharaturagakhu ityakSarANi ; tRtIyaH svaraH zeSaH (2) / tRtIyasyAM madhye rirekaH ; pAstrayaH ; dhanipamAzcatvAraH; rakSata vibhinnatyakSarANi ; dvitIyopAntyau zeSau (3) / caturthyAM madhye dhamadhAstrayaH ; SaDjAH paJca ; ghanatimira ityakSarANi ; SaSThAdayastrayaH zeSAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH [prakaraNam 5. dhA dhA sA dhA sA rI gA sA ga ga na ta la sa rI gA pA pA pA pA 4 4 mA dhA mA sA sA sA No ja ya pA dhA nidha pA mA pA 4444 yeog 2 OM -ityaakssiptikaa| iti zuddhasAdhAritaH / (4) / paJcamyAM madhye dhadhasadhasarigasA aSTau ; gaganatalasakaletyakSarANi (5) / SaSThayAM madhye rigo dvau ; pAH SaT ; vilulitasahasratyakSarANi; upAntyaH zeSaH (6) / saptamyAM madhye dhamadhamAzcatvAraH; sAzcatvAraH ; kiraNo jayatu ityakSarANi ; tRtIyopAntyau zeSau (7) / aSTamyAM madhye padhau dvau ; nidhAvekaH ; pamapAstrayaH ; mau dvau ; bhAnuriti prathamapaJcamayorakSare ; taccheSA itare (8) / udayagirizikharazekharaturagakhurakSatavibhinnaghanatimiraH / gaganatalasakalavilalitasahasrakiraNo jayatu bhAnuH / / zuddhAdirAgalakSaNam evamevoktarItyA vakSyamANAnAM rAgANAmapi prastAro mUlata evAvagantavyaH / granthavistarabhayAdasmAbhiH prastArA na pradarzyante / eteSAM zuddhAdirAgabhedAnAM mataGgoktAni lakSaNAni saMkSipya pradarzyante / tadyathA ; zuddhAnAM tAvat "anapekSyAnyajAtIya svajAtimanuvartakAH / svajAtyuddayotakAzcaiva te zuddhAH parikIrtitAH // " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] iti / atha bhinnAnAm -- dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH " zrutibhinno jAtibhinnaH zuddhabhinnaH svarastathA / caturbhirbhidyate yasmAttasmAdbhinnaka ucyate // " nanu bhinnazabdena kimabhidhIyate ? kiM vidArika ityarthaH, kimetasmAdayaM vyatirikta ityartho vA ? etanna vAcyam; yato'tra vikRta ucyate / vikRtatvaM ca pUrvoktazrutibhinna ityAdilakSaNAt " iti / tatrAdau svarabhinnasya lakSaNam - 66 'yadA vAdI gRhItaH syAtsaMvAdI ca vimokSyate / vivAdI cAnuvAdI ca svarabhinnaH sa ucyate // " iti / vivAdI cAnuvAdI ca gRhItaH syAdityanuSaGgaH / zuddhaSADavApekSayA bhinnaSaDjabhinnapaJcamayoH svaraprayogabhedAtsvarabhinnatvam / atha jAtibhinnasya lakSaNam - " jAtInAmaMzakaH sthAyaH svalpakastu bahustathA / alpatvaM ca bahutvaM ca prayogAlpabahutvataH / sUkSmAtisUkSmairvakraizca jAtibhinnaH sa ucyate // " iti / zuddhakaizikamadhyamApekSayA bhinna kaizikamadhyamasya grahAMzAdisAmye'pi svasva - janakajAtigatavarNabhedAtsUkSmAtisUkSmasvaraprayogabhedAcca bhinna kaizikamadhyamasya jAti bhinnatvam / atha zuddhabhinnasya lakSaNam 4 25 "" 'parityajannanyajAtiM svajAtikulabhUSaNaH / svakaM kulaM tu saMgRhazuddhabhinnaH prakIrtitaH // " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 [ prakaraNam iti / zuddhakaizikabhinnakaizikayoH svarasaMsthAnasyAvizeSe'pi tArasvaravyAptimataH zuddhakaizikAnmandrasvavyAptimato bhinnakaizikasya zuddha bhinnatvam / atha zrutibhinnasya lakSaNam 66 'catuHzrutiH svaro yatra bhinno dvizrutiko bhavet / gAndhAro dvizrutizcaiva zrutibhinnaH sa ucyate // " 66 iti / bhinnatAnarAge hi SaDjasya zrutidvayaM gRhNa ti niSAdaH / bhUtapUrvanyAyena SaDjeo'pi catuHzrutirityucyate / gAndhArastu dvizrutireva / ato'sya zrutibhinnatvam / atha gauDAnAm pUrvoktAyA gauDagIteH saMbandhAd gauDakAH smRtAH / " iti / atha vesarANAm -- saMgItaratnAkara: 66 'svarAH saranti yadvegAttasmA dvesarakAH smRtAH / " iti / atha sAdhAraNAnAm --- iti / / 23-26 // "L 'zuddhA bhinnaHzca gauDAzca tathA vegasvarAH pare / kalitA yatra tAnvakSye sapta sAdhAraNAMstataH / / " (saM0) rAgAbhivyaktyarthamAlAparUpakAkSiptikA darzayiSyaMstAsAM lakSaNaM kathayati -- grahAMzeti / mahatvAdInAM lakSaNAnAM yatrAbhivyaktidRzyate sa rAgAlApaH / vivAdisvarAnpRthakkRtya rAgAlApalakSaNayuktaM rUpakam | mArgatrayayuktena caccatpuTAditAlena svarapadayuktA yA gIyate sAkSiptikA / nanu karaNavartanyAvapi rAgAbhivyaktyarthaM vakSyete; tayorlakSaNaM kathaM noktam ? ata Aha-- nokte iti / tayorlakSaNaM prabandhAdhyAye vakSyata ityarthaH / mataGgAdimatena bhASAvibhASAntarabhASAsvevAsti rUpakam ; tasmAttAsveva rUpakaM darzayiSyAmaH // 23-26 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH paDjagrAmaH SaDjamadhyamayA sRSTastAraSaDjagrahAMzakaH / / 27 / / saMpUrNo madhyamanyAsaH ssddjaapnyaasbhuussitH| avarohiprasannAntarbhUSaH SaDjAdimUrchanaH // 28 // kAkalyantarasaMyukto vIre raudre'dbhute rse| viniyuktaH pratimukhe varSAsu gurudaivataH // 29 // geyo'hnaH prathame yAme SaDjanAmAbhidho budhaiH| saMsaMrI gadhagarisa sanidhApAdhAdhArIgAsAM / rI gA sA saga panidhanisa sA sA / gasariga padhanipa maamaaityaalaapH| rI rI gAdhA gari sAsA niiNdhpaapaa| rI rI gadha pari sA sAM sAM sAM / sAM sAM gAnidhA riiriigaa| dhA gArI sA sA nidhpaapaa| rI rI pApA nidhani sAM sAM sAM / sari sari padhanidha pamAmAmAmA-iti karaNam / 1. rI rI gA sa ja ya sA gA rI gA sA tu bhU tA (ka0) evaM rAgabhedapratipattidAvya vizeSapradarzanAya ca prAsaGgikamuktam / idAnIM prakRtamanusarAmaH / atha SaDjanAmAbhidhaM rAgaM lakSayatiSaDjamadhyamayA sRSTa ityAdinA / spaSTo'rthaH // 27-30 // (saM0) SaDjagrAmarAgaM lakSayati-SaDjamadhyamayeti / atra sugamatvAna vyAkhyeyaM kiMcit // 27-30 / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. nI dhA dhi pa rI saMgItaranAkaraH [prakaraNam pA pA rI rI gA dhA tiH pa ri ka ra sA sA sA sA sA sA esog 4 1 a gA dhani nI nI nI bha ra NaH dhA dhA gA gari sA sA ja ca ma pa Ta ni pA pA rI rI pA pA sa naH za zAM ka nI dhA nI sA sA sA sA risari 4 ssyik 4. ANA 8. pA dhA nidha pA 4.44 mAM mAM mAM mAM ityaakssiptikaa| zuddhakaizikaH kArmAravyAzca kaizikyAH saMjAtaH zuddhakaizikaH // 30 // tAraSaDjagrahAMzazca pazcamAntaH skaaklii| sAvarohiprasannAntaH pUrNaH SaDjAdimUrchanaH // 31 // vIraraudrAdbhatarasaH zizire bhaumvllbhH| geyo nirvahaNe yAme prathame'ho manISibhiH // 32 // (ka0) itaH prabhRtyazeSANi rAgalakSaNAni nigadenaiva vyAkhyAtAni / kiMtu kepAMciduddazalakSaNayoH kacillakSaNeSu ca virodhaH pratIyate / so'pi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo gagavivekAdhyAyaH mataGgAdimunimatAnusAreNa parihiyate / yathA zuddhakaizikamadhyamasya'SaDjamadhyamayA sRSTaH kaizikyA ca ripojjhitaH' iti lakSaNaM zrUyate / tatra SaDjamadhyamA SaDjagrAmasaMbaddhA jAtiH; kaizikI tu madhyamagrAmasaMbaddhA ; tAbhyAM sRSTasya dvigrAmatvenoddeze kartavye 'SaDjagrAmasamutpannaH' ityekagrAmasamutpannatvenoddezaH kRta iti virodhaH / parihArastu--"RSabhapaJcamahInatvAt SaDjagrAmasaMbaddha evAyam , madhyamagrAme RSabhapaJcamayolopo nAstIti bhAvaH" iti mataGgoktaH / asyAyamarthaH-- 'sapAbhyAM dvizrutibhyAM ca ripAbhyAM sapta varjitAH / SaGjagrAme pRthaktAnA ekaviMzatirauDavAH // ' ityauDDuvazuddhatAnalakSaNe SaDjagrAma eva ripalopasya dRSTatvAdana grAmabhedakapaJcamAbhAve'pi auDavatvaM zuddhatAnavizeSasyApi grAmabhedakatvAt ; SaDjagrAmasaMbaddha eva tenAyamiti / tarhi kaizikajAtyutpannatvamasya kuto'vagatamiti cet, kramalakSaNam 'AdyamUrchanayA yutaH' ityucyate; tatra madhyamAdyA mUrchanA sauvIrI grAhyA, na matsarIkRt ; anyathA tAraSaDjagrahAMzatvavidhAnamasyAnupapannaM syAt ; grahAMzabhUtasya svarasya mUrchanAntaHpAtitvaniyamAt / ataH paJcamalope'pi madhyamagrAmadharmeNa tAravyApakatvena madhyamagrAmasaMbandho'numIyata iti yuktyAnugRhItAdbharatAdivacanAca kaizikyutpannatvamavagamyata iti / evaM ca satyanumAnataH pratyakSasya prAbalyAdatra pratyakSAvagatagrAmasaMbandha eva vyapadizyata ityAcAryANAmabhiprAyo'vagantavyaH / tathA gauDakaizikasya 'uddhRtaH kaizikISaDjamadhyamAbhyAM grahAMzakaH' iti lakSaNaM zrUyate / tenAsyApi dvigrAmatve vaktavye 'madhyame gauDakaizikaH' iti madhyamagrAmasaMbaddhatvenoddezo viruddhaH / parihArastu-"tathA prayoge trizrutikatvAtpaJcamasya catuHzrutikatvAddhaivatasya madhyamagrAmasaMbaddha evAsau rAgaH ; yadyapi grAmadvayajAtau jAtaH, tathApi SaDjo'sya graho na madhyamastathA darzanAt" iti mtnggoktH| asyArthaH---saMpUrNasvaratvAdasya kramAt tricatuHzrutikayoH paJcamadhaivatayorupalambhAnmadhyamagrAmasaMbaddha evAyam / SaDjamadhyame,tpannatvaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: [ prakaraNam tu ' SaDjAdimUrchana: ' ityatra " mandro'sya graho na madhyamaH" iti mataGgavacanenottaramandrAyA eva vivakSitatvAt tadAyattamandravyAptidarzanena SaDjagrAmasaMbandhAnumAnAditi / tathA boTTarAgasya -- ' boTTaH syAtpaJcamISaDjamadhyamAbhyAM grahAMzakaH ' iti lakSaNaM zrUyate / ato'syApi dvigrAmatve ' madhyame tu boTTamAlavakaiziko ' ityuddezo'tra kRta iti virodhaH / parihArastu - "boTTarAgo yadyapyubhayagrAmasaMbandhijAtidvayasamutpannaH, tathApi paJcamasya trizrutikatvAnmadhyamagrAmasaMbaddhaH" iti mataGgoktaH / asyArthaH--- trizrutike paJcame zravaNAdasya madhyamagrAmasaMbandhaH sAkSAdavagataH / ' paJcamAdikamUrchana: ' ityatra paJcamA dikayorgrAmadvayamUrcchanayoH zuddhaSaDjAhRpyakayeorekasthAnatve'pi " syAt paDjamadhyamAjAteH paJcamyAzca" iti mataGgavacanAdatra zuddhaSaDjAyA eva vivakSitatvena tatprayuktamandravyAptaSaDjagrAmasaMbandho'numeya iti / atha TakkakaizikarAgasya -- ' dhaivatyA madhyamAyozca saMbhUtaSTakkakaizikaH' iti lakSaNazravaNAd grAmadvayajAtyutpannatve'pi ' SaDjakaizika - madhyamAt' ityuktanyAyenaikagrAmavyapadezaM hitvA 'dvigrAmaSTakakaizikaH' ityuddezaH kathamiti cet--satyam ; yadyapi saMpUrNa svarasyAsya prayoge ca catuHzrutikasya paJcamasyopalambhAtpUrvoktanyAyena SaDjagrAmasaMbaddha evAyamiti mataGgamatam, tathApi kAzyapamatena nipAdagAndhArayorlopAdayamauDuvita iti mataGgenaivoktatvAttadA 'ridhAbhyAM dvizrutibhyAM ca madhyamagrAmagAstu te / hInAzcaturdazaiva syuH' ityauDuvazuddhatAnalakSaNamadhyamagrAme'pi sAkSAdavagamyata ityAcAryadvayamatAnusAriNA niHzaGkasUriNA 'dvigrAmaSTakakaizikaH' iti suSThaddiSTam / tathA hindolasyApi - 'dhaivatyArSabhikAvarjyasvaranAmajAtijaH / hindolako rityaktaH SaDjanyAsagrahAMzakaH ' // iti lakSaNavazAdatra svaranAmakajAtInAM pADUjI gAndhArImadhyamA paJcamIniSAdInAM grahaNena grAmadvayajAtyutpannatve sati rivatyaktatAnakatvAnmadhyamagrAmasaMbandhe Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH sAkSAdavagate, tathA ca prayoge catu:zrutikapaJcamopalambhAt SaDjagrAmasaMbandhe ca sAkSAdavagate dvigrAma iti vizeSaNamupapannam / yeSAM mate'sya dhaivatalopo neSTaH paJcamalopa ipyate, tanmate pUrvoktanyAyena paDjagrAmAzrita evAyam / kevalapalopapakSe'pi catuHzrutikapaJcamopalambhAt SaDjagrAmasaMbaddha eva / yathAha mataGgaH"bharatakohalAdibhirAcAryai dhaivatalopasyAniSTatvAt kecit SaDjagrAmAzrita evAyamiti manyante / catuHzrutikasya paJcamasyAtropalambhAt dhaivatasyAstitvaM vA nAstitvaM vA na vizeSapradarzakaM sarvatra / evaM ca sati grAmamUrchanAbhedo vA dhaivatena na syAditi bhAvaH" iti / nartarAgasya tu-'madhyamApaJcamIjAto nartoDazagrahapaJcamaH' iti kAzyapAbhimatAllakSaNAnmadhyamagrAmasaMbandha eva ; 'dhaivatImapi taddhetuM durgAzaktirabhASata' iti lakSaNAt , tadA paJcamasya catuHzrutikatvAt SaDjagrAmasaMbandha eva / tathAcoktaM mataGgena-"durgAzaktimate'yameva rAgo yadA paJcamImadhyamAdhaivatIbhyo jAyate tadA SaDjagrAmasaMbaddha eva boddhavyaH / kutaH ? paJcamasya catuHzrutikatvAt " iti / tadA madhyamagrAmajAtyutpannasya tu pUrvokta eva nyAyo draSTavyaH / 'dvigrAmaH kakubhaH' ityupadezo'pi kakubhasya 'madhyamApaJcamIdhaivatyudbhavaH kakubho bhavet' iti lakSaNAd grAmadvayajAtyutpannatve sati paJcamasya catu:zrutikatvAt SaDjagrAmasaMbandhe sAkSAdavagate, lakSaNeSu nigalopasyAnuktatve'pi mataGgena prastArAvasare keSAMcinmate ca "kakubhakaizikasya vartanikA " ityupakramya nigau parityajyauDavitatvenApi prastAre darzanAt / tatra madhyamagrAmasaMbandhazca sAkSAtpratIyata ityupapanna eva / uparAgeSu 'SaDjagrAme revagupto madhyamArSabhikodbhavaH' ityatrApi revaguptasya catuHzrutikapaJcamopalambhAt SaDjagrAmasaMbandha eva sAkSAdavagataH / madhyamagrAmasaMbandhastu tAravyApakatvenAnumeya iti / 'madhyamagrAmasaMbandho dhaivatyArSabhikodbhavaH / rinyAsAMzagrahe kApi mAntaH paJcamaSADavaH / / ' Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam ityatra paJcamaSADavasya SaDjagrAmajAtyutpannatve'pi 'kalopanatayAnvitaH' ityanena trizrutikasya paJcamasyopalambhAnmadhyamagrAmasaMbandha eva sAkSAdavagataH ; SaDjagrAmasaMbandhastu mandravyAptyAnumeya iti sarvamavadAtam / / ____ grAmarAgAdInAM mUrchanAvizeSaparijJAne viniyogavizeSaparijJAne ca mataGgaktamanusaMdheyam / tadyathA--- " nanu pUrvoktAnAM rAgANAM mUrchanAvizeSanirdezaH kasmAt jJAyata iti cet ; ucyate-AptavacanAnmUrchanAvizeSo jnyaayte| tathA cAha kazyapaH 'jJAtvA jAtyaMzabAhulyaM nirdezyA mUrchanA budhaiH' iti" / " nanvayaM viniyogavizeSaH kasmAllabhyate ? bharatavacanAdeva labhyate / tathA cAha bharataH 'pUrvaraGge tu zuddhA syAdbhinnA prastAvanAzrayA / vesarA mukhayoH kAryA garbha gauDI vidhIyate // sAdhAritAvamarza syAtsaMdhau nirvahaNe tathA / mukhe tu madhyamagrAmaH SaDjaH pratimukhe tathA / garbhe sAdhAritazcaiva hyavamarza tu paJcamaH / saMhAre kaizikaH proktaH pUrvaraGge tu SADavaH // citrasyASTAdazAGgasya tvante kaizikamadhyamaH / zuddhAnAM viniyogo'yaM brahmaNA samudAhRtaH / / ' iti"| " nanu gItarAgayoH ko bheda iti cet ; ucyate-dazalakSaNalakSitaM gItaM rAgazabdenAbhidhIyate / gItaM caturaGgeopetaM dhruvAyogAtpaJcavidham / kuta etadvijJAyate ? AptavacanAt / tathA cAha kazyapaH-~ 'kvacidaMzaH kvacinnyAsaH SADavauDuvite kacit / alpatvaM ca bahutvaM ca grahApanyAsasaMyutam // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvitIyo gagavivekAdhyAyaH sAMsAM gAmA gArI gAmAM sAMnI sAMrI sAdhA mAdhA mAdhA nIdhA pAmA gAmA paapaa-ityaalaapH| sAMsAMsAMsAM rIrIsAsArIrI gAgA sAMsAMsAMsA mAmA gArI gArI sAsArIrI pani sAMsAMsAsA rIrI mAmA pApAdhAmA mAmAdhAnI sAsAsAsA rIrIgAmA sAsApApA dhAmAgAmA pAmA pApApApA-iti vartanI / 1. sA sA sA sA sA sA nI dhA ani jvAlA zi 2. sA sA rI mA sA rI gA mA mA 3. sA gA rI sA sA sA sA sA sa zoNi mandratArau tathA jJAtvA yojanIyA manISibhiH / grAmarAgAH prayoktavyA vidhivaddazarUpakAH / / pravezAkSepaniSkAmaprAsAdikamathAntaram / gItaM paJcavidhaM yattadrAgairebhiH prayojayet // " iti rAgagItayobhedo matagoktaH / asyAyamarthaH-grahAMzAdidazalakSaNalakSitasvaramAtrasaMnivezavizeSo rAgaH / taiH svaraiH padaistAlaimAgairevaM caturbhira rupetaM dhruvAdisaMjJakaM gItamiti // 30-32 // (saM0) zuddhakaizikaM lakSayati-kArmAravyA iti / pazcamAntaH paJcamanyAsaH / kAkalinA saha vartamAnaH sakAkalI / avarohiNA prasannAntAlaMkAreNa saha vartamAnaH / nirvahaNe saMdhau geyaH // 30-32 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam sA ta sA bho BFE + +ERF IT dhAsa 8. dhA nI gA mA pA pA pA pA mostu te -ityaakssiptikaa| iti zuddhakaizikaH // bhinnakaizikamadhyamaH SaDjamadhyamikotpanno bhinnakaizikamadhyamaH / SaDjagrahAMzo manyAso mandrasAnto'thavA bhavet // 33 // SaDjAdimUrchanaH pUrNaH saMcAriNi skaaklii| prasannAdiyuto dAnavIre raudre'dbhute rase // 34 // dinasya prathame yAme prayojyaH somdaivtH| sAM nidhA saamaaN| mama dhama mama dhama gAmAdhAdhA nIdhA sasa sAM gAM mAdhAnIdhA sAM sAM dhamA magA sa (saM.) bhinnakaizikamadhyamaM lakSayati-SaDjamadhya miketi / manyAso madhyamanyAsaH ; athavA mandraSaDjanyAsa: / saMcAriNi varNe prasannAdinAlaMkAreNa yuktaH // 33-35 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 35 gAsa sAdhA mAmA / sAM gAM mAdhAnIdhA sAMsAM madhA pamApa mAmA -- ityAlApaH / sasa nidha sasa mama madha maga madha nimama / nIdhAMnImadhanisa / nidhani saMsaMsaMsaMsaMsaM dhadha / mama gasaM saMgamA sAMga gadhAMdhAMdhadhamamardhamagamamadhasaMsaM / saMsaMghamadhapamApA mAmA - iti vartanikA / 1. 2. 3. 4. 5. 6. mA dhA sA sA nI dhA sA sA mA mA bR ha du da ra vi ka Ta mA gA mA dhA nI mA ma na ja Tha ra vi dhAnI mA dhA nI nI ktaM su vi pu la sA sA sA ga mA nI bha nI dhA nI sA sA gaM pI nAM mA masa sA sA nI a ri da ma na mA mA gA dhA nI lo 7. mA mA taM vi 8. sA sA vaM mA mA ca naM su ra na mi mA mA dhA nI mA mA nA ya kaM 15 -ityAkSiptikA / dhA pA pA vi gha ma dhAnI mA mA mA mA de iti bhinnakaizikamadhyamaH // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam bhinnatAnaH madhyamApazcamIjAtaH paJcamAMzagraho'lpariH // 35 / / rihIno vA madhyamAnto madhyamAlpaH skaaklii| saMcAriNi prasannAdimaNDito'ntimamUrchanaH // 36 // prAgyAme karuNe geyo bhinnatAnaH shivpriyH| pAM nI sAgA mApA dhApAgAmAMmAM / mamadha mamaga sAM sAM saMsaM saM mAgama pApApAnI sAMgAMmAM dhApAma gNmNmaaN| mama dhapa dhadha saMsaM pAMpAM saMsaMsaM mAgama pApA maMmaM papa dhadha nini padha madha maga gaMsAM sAM gaMsagasasama pApApAnI sAMgAMpApA dhaapaamgmaamaa-ityaalaapH| pApA nInI saMsaM gaMgaM pApAnIpAMnI sAMgaMgaM sAMgAmA pAdhA pAma gAmApApA (paJcama) pApA sAMsAM dhAmApApApA (SaDja) sasa gama(paJcama) nI sAMgAM mApAdhAma gAM mAmA-iti vrtnii| 1. pA pA nI nI sAM sAM gA ha ra va ra mu ku Ta 2. sA gAM mapa maga sAM sAM sAM TA lu li taM gA ja sAM (saM0) bhinnatAnaM lakSayati-madhyameti / madhyamAyAzca paJcamyAzca jAterjAtaH / alparSabha RSabhahIno vA | madhyamanyAso'lpamadhyamaH / antimamUchanaH RSabhAdimUrchanaH // 36-37 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 3. sA gA mA pA dhA pA mapa maga a ma ra va dhU ku ca sA gA mA pA pA pA pA pA pa ri ma li taM 5. dhA pA sA mA pA pA dhA dhA vi dha ku su ma ra 6. sA sA pA pA dhA pA mA gA 42 ) dhA pA pama mapaga sAM gAM mAM pAM vi ja ya te gaM gA 8. dhA pA maga mA mA mA mA mA vi ma la ja laM -ityaakssiptikaa| iti bhinnatAnaH / / bhinnakaizikaH kaizikIkArmAravIbhyAmudbhUto bhinnakaizikaH / / 37 // SaDjagrahAMzApanyAsaH saMpUrNaH kaakliiyutH| mandrabhUriH sasaMcArI prasannAdivibhUSaNaH / / 38 // SaDjAdimUrchano dAnavIre raudre'dbhute rase / geyo'hnaH prathame yAme zizire zivavallabhaH // 39 // (saM0) bhinnakaizikaM lakSayati-kaizikIti / mandrA bhUrayo bahulA yasmin sa mandrabhUriH / saMcAriNA varNana saha vartamAnaH sasaMcArI // 37-39 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: [ prakaraNam sAdhA mAMdhAsA nidhasa nIsAM sAM sAMrI mAMpAMdhAMmAMdhAMsAM nidha sani sAsA sArI sAmA dhAnI sAdhA sA mapAMmApApA- ityAlApaH / sAsAdhA mAdhApA mArI mApA dhAmAdhAsAMsAM sAM / sAMsAM rIrI gAMgAM sArI gAMgAM sArI sAsAmAdhA pApA sArI mApA dhAsA dhApA mApApApA - iti vartanI / 1. 38 2. 3. 4. 5. 7. sA sA sA sA rI rI mA mA iM dra nI la 8. mA mA pama sa sA sA sA e 6. nI gA sA zo mA dhA sA mA mA dhA sA dAM pA pA pA pA pA pra bhaM ma pAdhA mA rI sA dha gaM dha mA mA sani sAM sAMsAM sAM si taM vA sA sA sA sA sA ka ta daM sAdhA pA mA pA bhi taM na pAdhA mA rI mA mi taM vi pa pApA kaM mA mA pama nA ya -- ityAkSiptikA / iti bhinnakaizikaH // pA pa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH gauDakaizikamadhyamaH 39 SaDjamadhyamayA sRSTo gauDakaizikamadhyamaH / SaDjagrahAMzo manyAsaH pUrNaH kAkalinA yutaH // 40 // prasannamadhyenArohivarNaH SaDjAdimUrchanaH / bhayAnake ca vIrAdau rase zItAMzudaivataH // 41 // yAmadvaye madhyame'ho geyo niHzaGkakIrtitaH / sAM sAM saghasa saghasA saghasa rimAgAmAmA mama dhamadharidhaaar dhanidhani dhamAdhamA gadhari dhanidha (SaDja) sasadha dhasasasasarisA sadhadhasasasasarigarimari gasagasaghasasa (madhyama) mamamadhamadha (RSabha) ririridharidhadhanidhadha dhapadhamAmA / rIrIririgarigagadhAM sAsAdhadhasadhadharidhari / mamadhAri ridhAni dhanimadhAmA / gadhAridhAnidhA (SaDja) sasadhadhasasasasa | rigarimarigasagasAM dhasAsaM (madhyama) mamamadhamadha (RSabha) ririridharidhadhanidhadhadhasa padhamAmA / rIrIririgarigagadhAsAsAdhadhasadhasadhadharidharimamadhAriridhAnidhani madhamA / gadhAridhAni dhAdha (SaDja) sasasasasasa | rigarigariMgasa gasAMnininisanisasasasasasasasasasasaghasaghasArimamamamamadhAdhAdha gasagasA / dhAdhAdhamapadhamAmA - ityAlApaH / (saM0) gauDakaizikamadhya lakSaNaM kathayati --- bar3ajamadhyamayeti / prasannamadhye nAlaMkAreNa sahitaH / ArohI varNo yasya sa ArohivarNaH / zItAMzuzcandro devatA yasmin // 40-42 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: [ prakaraNama dhAdhAdha (SaDja) sadhasAsA dhadha dhasa dhAmamAdha madha mAM (madhyama) mamadha maga nigha dhadha ridhadhA / ridhadhA nidhadha sAMsAMdha dhadhasaM saMsaM dhadha sAmadharima riMga sAMsaM saMghasasA / (SaDja) samAmAmamadhAmadhAghanidhAdhA dhanidha gadhA gadhA dhadhadhasa papa madhamArIgAga ( dhaivata ) dhAsAdhA ririri (RSabha) rigA mAmadhamadhanidhanidhadhA ( dhaivata) ridhadhAdhadhA / dhanisAMsA / sadhadhadhadhasaM saM saMsAMdhadhadhasaM mamamama riririga / saMgaMdhA saMghadha sAM saga (SaDja) sadhA sasa dhasari / rimaM madhadha madhA / madha dhadha ridhadhA dhani ( dhaivata) dhadhadhagaM sasasagaM dhadhadhasapadhadhadhamAmAma riga gamA ma (SaDja) padhamA madhamA mAmadhA ( dhaivata ) rIrIdhAdharidhA (SaDjamadhyamadhaivata) dhAsapadhamA mamagAmAmA - iti karaNam / 40 9. sA sAdhA sA sAMsAM sAM sAM ta ru Na ra vi sa ha 2. mAM mAM sA sAdhA sA rI 3. 4. E no w su ra ci ka Ta 5. mA dhA mA gA hi ma zi kha za bhA mama rI sA sA sA sA gari sama TA jU mAM mAM mAM mAM sAM sAMsAM sAM pa ri ra ci tA mA Ke ja Ta zi kha ra mA dhA mA gA ri zi kha tthM ra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] 6. 9. 8. dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH mA dhA sA sA nI dhA sA sA ra Na ga gA sA sani caH sa mA lA za sAM sAM mA maga rI tA pA tu dhA sA pA dhA maga mA mA mA dA gaM gA -ityAkSiptikA / iti gauDakaizikamadhyamaH / yi 1 sauri0 6 41 gauDapacamaH dhagraho dhaivatISaDjamadhyamAjAtisaMbhavaH // 42 // dhAMzo mAntastathA gauDapaJcamaH paJcamojjJitaH / kAkalyantarasaMyukto dhaivatAdikamUrcchanaH // 43 // prasannamadhyenArohivarNaH 'zaurismarapriyaH / bhayAnake ca bIbhatse vipralambhe rase bhavet // 44 // udbhaTe naTane geyo grISme'hno madhyayAmayoH / dhAmA dhadhamadhadhadhanidhanidha dhadhanidhanidhasarigagariaftaradhanidhanidhadhamagamamagAmAma ( dhaivata) dhadhadhadhadha (saM0) gauDapaJcamaM lakSayati - dhagraha iti / dhaivato grahasvaro yasya / dhaivato'zo yasya / mAnto madhyamanyAsaH / paJcamenojjhito hIna: ; SADava ityarthaH / zaurismarapriyaH, zaurerviSNoH smarasya ca priya: ; saureH zanaizcarasya vA / udbhaTe naTane maNDalAdau // 42-45 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam nidhanidhadhadhadhasadhanidhasarigadhanidhadhadhani mamani dhagasasamaga (madhyama) mamamadhadhadhadhanidhanidhamAdhadhamAdhadhanidha nidha dhadhadha mamadhA madhadha dhani dhnimdhmgaagssgsaa| dhadhani mamani dhanisAdhAdhA (dhaivata) dhadhadhadhadhanidhanidhadhadhadhasadhanI dhasarigadhanidha dhadhani mamani dhaga sagamagama (madhyama) mamamadha mamadha mamadha dhani dhani dhamAmadha nidha nidhanidhadhasadhadhadhadhasadhadhanidhanidhanidhamadhamagAgasagamagamadhadhadha . dhadhanidhanidhagaM ssmgmmdhsrimdhmgdhaadhmdhdhaadhaa| dhadhani dhadhasa dhadhani dhadhadha dhdhnidhdhdhmdhsrimgaamaamaamaadhdhdhmdhdhdhdhdhdhdhdhdhdhdhnidhnimdhmgaamaamaaityaalaapH| madha madha dhAdhanidhAsa dhanidhA dhasa rigA dhani dhaamgaamaamaa| dhamadhamA dhmdhmaa| (madhyama) mani dhadha ridha dhAmamama dhAgamadhAnidha dhani dhAmamamasaM gama dhAdhani dhani dhani dhAdha dhadhasa / dhanidhA dhasariga dhanidhA madhasari madhamadhadhA dhadhadhani dhani dhani dhani madhamA mAgAmAmAiti karaNam / 1. dhA dhA mA dhA sAM sAM sAM sAM gha na ca la na khi na 2. dhA dhA dhA dhA dhA dhA sA dhA paM na ga vi Sa ma vi sAM sAM mAM mAM mAM dhA dhA dhA zvA sa dhU ma -. . Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 4. dhA dhA mA gA mA mA dhUmra za zi mA mA mA gA mA dhA ci ta ka pA dhA dhA sogdoeeokeoyiyi mA mA gA dhA dhA dhA mA mA dhA dhA dhA dhani gA mA mA mA -ityaakssiptikaa| iti gauDapaJcamaH / gauDakaizikaH udbhataH kaizikISaDjamadhyamAbhyAM grahAMzasaH // 45 // sakAkaliH paJcamAntaH pUrNaH ssddjaadimuurchnH| ArohiNi prasannAdibhUSitaH karuNe rase // 46 // vIre raudre'dbhate geyaH zizire shNkrpriyH| dinasya madhyame yAme dvitIye gauDakaizikaH // 47 // sAsA saga sanisarI magagasamama pama nipa pagama gari rigama masa / gasAM saMni sarima gapama paparimapAdhArI mApAdhAni rimApA dhAsa ni saasaa| sAsA (SaDja) (saM0) gauDakaizikaM lakSayati- udbhUta iti / grahoM'zazca saH SaDjo yasya / pazcamAntaH paJcamanyAsaH // 45-47 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: [ prakaraNam sasasasasa sasasa magasaM gasani sAsA sAsA sasa ga sasasa magamari gasaga sadhasa / padhapa mApamApApA / pamapApApadhapadhapApapa padhaririri mari masari madhAsanisAsA | sAsA (SaDja) sasasasasasasasa saga saga sanisAsA / sAsA sasagasa samaga marigasa gasadhasapadha pamA pApA dhama pApA gama gagama (pazcama) papa gaga mama gaga gamaga / ninipanipAgamagasa sanipanipa / gamaga pama magamaga garIrI rigamama (SaDja) sa sasasasasasa sasagasadhasA gadha sarImAmApamapApA - ityAlApaH / 44 nisa nidha sasa rima rigama mamagapapanigA pamagAri parIrIrimarima samarI marigasA mapadhasa rimApamApAMpAMrimarimarimapApArima pani rIrIrimasA padha sasasanisA sama rigA saga saninIMnini nini saghadha sagha mama papapA gAgagani papadhanI gagagapa gamAgA rIrI rigAmAma (SaDja) sa sanI nisA gArI rima gama sAgA mApA pani dhani gamaga dhadhama risa gA saga sani dhasA dhasari mA pama pApA pama dhamA rimA rIsadha sArI rima mama maga sAdhadha sasa mama papa mama pApA papa gaga mama pApApA - iti karaNam / 1. sA sA sA sA nI nI nI nI bhyaM ga vi bha smA nI nI sA rI rI gA sA sA bhU Si ta haM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] 3. 5. 6. 4. rI rI rI dvitIya gagavivekAdhyAyaH sA rI sArI sA su ra va ra mu ni sa hi rI 12. sA sArI 13. sA sA sA sA rI rI rI rI ga ma ve Po ta mA mA rI mA su ra va ra 7. rI mAmA mA pA pA pA pA na 8. rI rI caM jaM ka 15 sA sA sA sA vA huM 10. nI nI sA rI saM mi s pa hete mAmA mA mA bhI ma bhu ka ka rI rI pA pA pA pA Ying ka lA ka ra rI rI sA sA nI nI ti dha va la ta sA nI rI mArI gA su ra sa ri daM 4) 11. sA sA sama gari sA sA sadha dhani raM pra Na ma ta bu dha padha padha papa papa mapa mapa pApA sa ta ta ni eka laM padha padha rima pama dhA sA sA sA sa ka la pa ra ma 45 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam 14. dhA nI padha mA pA pA pA pA zi va ma je yaM -iti dhruvaakssiptikaa| iti gauDakaizikaH / vesaraSADavaH vesaraH SADavaH ssddjmdhymaajaatisNbhvH| madhyamAMzagrahanyAsaH kAkalyantararAjitaH // 48 // sArohI sprsnnaadirmdhymaadikmuuchnH| saMpUrNaH zAntazRGgArahAsyepUzanasaH priyH||49|| dinasya pazcime yAme geyaH shriishaangginnoditH| mAMmArIgAMsAMrI gAMmAM mAgA maasaaN| mAmArImAMpAdhAnI panI dhAmAM niidhaasaasaa| sAMdhA sArIgAdhA sanI dhAnIdha(pazcama) pApA sadhA sagA marIgAMrImAmAmarIgArIdhAmA marI magAgamAsAsAsari gamA maga sani dhani dhasa dhasa nidhanidhA (pazcama) pasa dhaga sama garI magAM mAM mAMmAMmAMsAM madhA nIsA rIgA mama gasA nIdhani dhasanidhA niidh(pnycm)paapaa| papani dhadhani pApA papani dhadhani maaNmaaN| mama nidhA dhadha gsaa| sasamarI rI gAmAmA / maririMga saaNsaaN| saririga mAM mAM mari riga riridhAmA mariri gari ridhasa riri sAMriga sagA sadhani dhasasa dhani (saM0) vesaraSADavaM lakSayati-vesaraH SADava iti / uzanasaH zukrasya priyaH // 48-50 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH dhagagadhani dhadhasa dhani dharmamaM masa samadha maMriri mariga sagasA dhanidhasani dhAnidhA (paJcama) pApA papa papani dhani dhani dhani mamani dhadhasa sasaga dhadhasa dhadhamA riga sagasa dhasarigama rigamAMmAM / mari gasAM rigamAM mAM marI garimA / marigari dhari riri dhari ririmAMmAM / gamamagadhadhama dhama ririma riga sagasa dhanidha sani dhanidhA / (paJcama) pApA / paMpa paMpaM paMpa paMpaM / nidha nidha dhani dhani mamani nidha nidha dhamAM gaMsa gasa dhanidha sani dhanI dhasari gari sanidhAsAM padhAsarI maMgA maM mAM - ityAlApaH / maMdhAmama gaMmAMmAM mama gama mAM / saMsaMmarimAMmaM mamari maM mAM dhadhAMni dhanidhA dhasa dhanidhA dhAdhA ma riga maga mAMmAM (RSabha) ridharIrIrIrIdharIrIrIroga riga mAMmAMnI padhA mA riMga riMga riMga sA / saMmaM ( dhaivata) nidha dhasa dhani dhApApA / papa ( dhaivata) dhanIMnIMmAMmAM / mAMri mariga mani dhA dhA dhA ( dhaivata) dhanidhaga (SaDja) sA nIdhA sArIM gAM mAM maM madhAri riri gaga maMmaM riga rini padha maMmaM riga rima rigA sasA dhani dhasa dhani dhadha (paJcama) pA / (dhaivata) dhaga sasa maga riga mAMmAMgAmAMmAM - iti karaNam / 1. mA gA rI sArI gA rI sA da go va ma Ni 2. rI sA rI gA mAM mAM mAM mAM ci aM dA ma 47 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 [prakaraNam saMgItaratnAkaraH nI dhA sA sA 64 Ke m hHe Ke Xin Ke 6. + pA dhA mA gA rI a so rI gA sA nI 64 8. mA LaM pA dhA sA rI gA mA gaM dha sI a -ityaakssiptikaa| iti vesrpaaddvH| boTTaH bohaH syAtpazcamISaDjamadhyamAbhyAM grhaaNshpH||20|| mAnto'lpagaH kAkalimAn paJcamAdikamUrchanaH / ArohiNi prasannAntAlaMkRtaH sakalasvaraH / / 51 / / antye'haH prahare geyo hAsyazRGgArayoH smRtH|| utsave viniyoktavyo bhavAnIpativallabhaH // 52 / / (saM0) boDe lakSayati-boTTaH syAditi / grahoM'zazca paH paJcamo yasya / mo madhyamo'nto nyAso yasya / alpo go gAndhAro yasmin / kAkalividyate yasmin sa kAkalimAn / sakalasvaraH pUrNaH // 50-52 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya rAgavivekAdhyAyaH 49 paMnisAsA dhagAri pAnI dhA pAmA garI mamA mAmA / maM pAMpAM paMninimAMmaMdhAMsAsani dhA dhamagA magAririsA rI paMmApAMpAMsA sapapamapapaM saMpaMsaMpaMpamAM / padhani padha madhasa gari riripa riripa ripapapa (SaDja) sA / sasa gari pAM (paJcama) papapapa gari magAM mAM mAM madhA dhA dhadha nidha nisA mama dhadha sasa riri gaga rigAga (paJcama) papa sapa dhasa nidha dhadhadhamasamAM magA rI ridha riridha riri (RSabha) riripa riripa pAM panidhA pAmA gari magAmA mA / gAma / magamamagA mamagapa mamagAgarI ririri dha dhasa gAgArI / risa mama gaga pamapapapapApA pamapa dha ni dhani mAmAmadhAmAmadhAsArIgAgApA pari pApamapadhanipadhamadhamAM gArI / rigamapadhApAmAgAripagAmAma (madhyama) magAmamagamamagamapamagapamagAmApApA panidhadhanidhaninipAnidhadhasasasadhadhagarIgariri gapApapadhapadhApadhasasadhadhagasaga / sAsasamariMriMpamapamamapApApamamapapadhadhasa sapA | sasasamasamaririgAgasasapapapapadhadhanipadhamadhamagarimagAga / sagasadhasa papadhadhasasariripapapapapamagarI magAgagA / mAmAMgamama (madhyama) mA panidhaniridhA dhanipapapadhamamarigarimariga | sasAsasasagasasagadhadhadhagasasasamariririparipApa / pApasaghasAsapApa (SaDja) risariripApa / pamamapapadhadhadhadhanipadhamAmariri mamaririgariparipapapapapa (SaDja) sasAsadhadhagadhamagaripA / pApAdhAdhApApAsAsApApAdhadha papamamagagAgAridhAriridhariri (RSabha) riripA (pazcama) padhApAmAgArIgArIsagAmAmA -- ityAlApaH / 7 2] Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam dhAmamagamamAmamagamamA (pazcama) pagamamAmamagamasAdhadhadhanipa dhmaadhnipdhsaarigrimrimsaammgrisaa| rigariga (pazcama) papapapaninidhAmAmA / mAmamadhadhAdhamamadhadhAsaridhagAdhagagadhariMga (pazcama) pApapapaninidha sasadhagasamAgArImArimA (madhyama) nidhAdhAdhadhadhani / pAMmAgArIripArInidhA (SaDja) sasasamamAriririripamamamanidhApAmAgArIrimAMgAmAMmAMdhariri dharIridhaririripaparipaparipaparipapamaninidhanidhAninidhAdhadhadha nidhadhamadhamAmAmamadhadha(SaDja)sa (RSabha) ri (paJcama) papaninininidhadhanini nipadhadhadharipapamadhamamaririgari(pazcama)paninidhadhapaMpamaMmagagaririmaga mAmAnidhanidhAdhadhadhanipapapadhagamarIgaririparipAmagAgAmAmA -iti karaNam / 1. sA dhA sA sA sA sA sA sA pa va na vi lu li ta 2. dhA pA mA pA dhA pA mA mA bhra mi ta ma dhu ka ra 3. dhA pA mA rI gA sA nidha ja la ja re Nu pa ri pA pA pA pA pAM piMja ri te sA rI mA pA pA pA pA dhA da ga ti + Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 6. sA sA pA haM sa 7. dhApA mA vica ra 8. pApA pama pA dhA pA mA gA va dhU gArI gA sA nidha ti vi ka si ta gama mA mA mA mA ku mu da va ne -ityAkSiptikA / itaH / mAlavapaJcamaH 51 madhyama paJcamIjAnijAto mAlavapaJcamaH / paJcamAMzagrahanyAso hRdhyakAmUrchanAnvitaH // 53 // sAroha prasannAnto gAndhArAlpaH sakAkaliH / vipralambhe kaJcukinaH praveze ketudaivataH // 24 // hars: pazcime yAme hAsyazRGgAravardhanaH / pAmArigAsAdhAnidhapAdhadhAnisarImAgAgapA dhAmArigAsAnidhanimAmAdhanisArigAmamagasasAdhAnIdhapApadhAnIsArI | mAMmAMgagapAMdhAmArIgAsAnidhanimAmAdhanisArigAmagagasanidhanipAM / pAM pAM sadhAdhAsagasAsaMmagAriririmAMmAMpamAsArImApAghanIdhApAdhamAsAdhAnIdhApAM riririgAmApArIrIgAmApArIrIrigAmApAnidhA mApAnidhA mArI (saM) mAlavapaJcamaM lakSayati- madhyameti / hRSyakA madhyamagrAme saptamI mUrchanA / gAndhAro'lpo yasmin / / 53 - 55 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam rigmaammaasriNgmaamgsnidhaanipaa| pApA papasa dhadhaga sasaga garipa mamapa mppaaNpaaN| dhAma mapa dhamAmA pAMdhAnInimAmApAdhAsAsamAmA pAMdhAgAsAMdhAni dhApAM dhamAsadhani dhApA mAmA (madhyama) gAgaM magaMma rI rirIri rimasAsasasasamarIririripa mApamAmapApApapapadhAmAmamaninidhadhapapapadhamAmamasasadhadhaninidhadhapapamamagagarirIninIdhadhapArIrIdharirigAmApArIrIdharirigamApA / rIrIdharIdharirigAmApArigamarigamapadhanidhamA mariririgagasasasasadhasarigagarisanidhamapaparimamasaMdhanidhApAdhAmAMgAsAMdhAnIdhApA dhamasadhanidhapA-ityAlApaH / mApAdhAmA marigasA dhanimA dhanisA riMgamA dhani dhadhasadhanidhApApA / dhadha dhanidhaniri mApadhanidhagasadhAnIdhAsAdhAnI (paJcama) pApadhasadhAdhadhagasAsasasAmagArIrIpamAmAMpanidhanidhasanidhapAMpAM rigamApA dhanidhasa dhanipaMpapadhamamapamadhasadhanimamaninidhadhapApadhamanidhapApA-iti karaNam / 1. gA dhyA rI sani sA maga riga sA pama na ma yaM na vi pA sA mA gama gA nidha nI ca ti dI naM maga pA pama pA pA dhapa mA ha ra ti vi za ti 3. rI vyA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 4. rima gasa dhama dhani pA li le sa raH sa pama dhama sA sA sA vi dhu no 6. nidha sA yu ga iti mAlavapaJcamaH / ti pa sA sA sA rI gA laM Ke Mian pApA pA gA sA nidha kSa 53 na reM ni 7. dhA mA riga sA nidha sA pA haM so ja 8. mari gama dhasa nidha pA pA pA pA pri yA vi rahe -ityAkSiptikA / mA dra mA rUpasAdhAraH jAto naiSAdinISaDjamadhyamAbhyAM grahAMzasaH // 55 // manyAso rUpasAdhAro'lparipaH kAkalIyutaH / prasannamadhyAlaMkAraH pUrNaH SaDjAdimUrchanaH || 56 // avarohiNi varNe syAdvIre raudre'dbhute rase / prayojyo vIrakaruNe savituH prItaye sadA // 57 // (saM0) rUpasAdhAraM lakSayati - jAta iti / grahoM'zazca saH SaDjo yasya / mo madhyamo nyAso yasya / alpau ripau RSabhapaJcamau yasmin so'lparipaH / / 55-57 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [ prakaraNam sAnidhA sani sA sAmA pAmApApAmapA magAmanI nidhAdhA sadhani dhAsanI saMsaMpA dhA sArI gAdhA sApA dhamA mAdhA nidhAnInI mAgA mAgA masA - ityAlApaH / 54 sAdhA sanidhanI sA sA pAmA pamamA gasaM nIdhAdhAdha sadhanidhadha (SaDja) sA sAdhAdhAsArI gamagarisadhAdhapasAdhadhanisA (madhyama) magamasA / sagamadhamanidhA sagasa sadhanidha dhamA magAmA mAmA (madhyama) (pazcama) pagagama mAga mamani nidhapapamapA / gamamama (SaDja) sagha sasasA nidhama papa dha sa riri mari ga sA dhadhadhadhagasA ( dhaivata) nidhamA (madhyama) ma sA sagagadha mama pasa saga sasa dhani dhadha mA maga mAmA -- - iti karaNam / atha vA-sAdhA sAdhA pA padhA sA sA sagAmagAgAMdhA pAMdhA sAMsAM sAMgA maM nidhA sAM sasani sAsaM mAM saM gAM ga sA dhA pApa dhapa dha sAM sAM sA gA mA nI sAsA (SaDja) sa sagA sagA ga sAsA dhApA dhApa mAmA - ityAlApaH / 1. 2. 3. mA mA nI nI dhA dhA sA sA sa dyo taM 55 F jA nI nIdhA sA sA sA sA sA raM vA ma ma sA sA nI dhA pA mA mA mA tpu ru pa mI ta Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo gagavivekAdhyAyaH 4. sAM.rI sAM nI nI dhA sA sA mA mAmA mA nI nI dhA dhA mA mA mA mA mA nI nI nI dhA mA sA nI nI dhA sA sA ka ma jA sA sA sA nI dhA sA sA sA sA nI nI nI dhA sA sA ma bha va ma sA sA pA dhA mA mA mA mA -ityaakssiptikaa| iti ruupsaadhaarH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 saMgItaratnAkaraH zakaH [ prakaraNam pADjIvanikotpanno grahAMzanyAsaSaDjakaH / kAkalyantarasaMyuktaH pUrNaH SaDjAdimUrcchanaH // 58 // prasannamadhyenArohivarNe vIrAdike rase / vIrahAsye nirvahaNe geyo rudrapriyaH zakaH // 59 // sA nidhanI pApAdhanI sArIgAsAsArI gAdhA dhAnI sAsA nidhasAsA nidhasAnI dhApAnisA gamA dhadha niniri gA sAsA - ityAlApaH / (SaDja) sasani mama mama papa dhadha gagA marirIrI gamagama mAdhadhadhasa gagasasagAsani sAsasani ririririniriridhAnimapadhAmA (gAMdhAra) ga ( SaDja) sanini pani - sAsA sasasani riri gariri dhApApaninidhAsAsA saririridhadhadhamadhamamA / dhasarimamarimadhadhapapa mama gaga (SaDja) sasa nisAsA - iti karaNam / atha vA-sA sanimA mapa dhama saMgaMgAM mama maga mAdha sAma pagasamAsani sasasama niriniri riri dhani mAmapAdhA mAgAsAsani sAM saM nI sAsa / riririri gA ridhAdhA pAninini nidha sAsA sari riri dhaMdhaMdhaM maM dhaM mA dharimaM mari / mAM dhApAmA mAgAsAsa rI sAsA - ityAlApaH / (saM0) zakaM lakSayati - SADjIti / sugamam // 98-99 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH (SaDja) sani dhani sAMsAMsAM sa ssaa| saririri rima (SaDja) (dhaivata) dhadha (SaDja) sasa mAM gA gagagamA gaganisa (SaDja) saninini sa riri gagamA-iti krnnm| iti zakaH / bhammANapaJcamaH zuddhamadhyamayA sRSTo rAgo bhammANapazcamaH / grahAMzanyAsaSaDjazca manyAsaH kaakliiyutH||60|| gAlpaH pUrNaH saSaDjAdimUrchanArohivarNakaH / prasannamadhyAlaMkAro vIre raudre'dbhute rase // 61 // pathi bhraSTe vanabhrAnte viniyuktaH zivapriyaH / sA ririsa riri sArI ripA dhAdhadhadha dhapAdhapApa dhapadhapa ma mA mama maa| gArI ridhA dhapa dhAsA dhAsA dhAsA sarI rIsA sasa maga risA sanini (dhaivata) (pazcama) papa dhapa dhapa papapa mamapa mapa mA mgmaamaa-ityaalaapH| sasa ririri sriiriirii| pApA dhapa dhadhA dhadha pdhdhaa| pApApa mapamapapA pApA dhadhadha mAmA mAma dha rIrIrIrIrI dhariri dhA / dhApA pApA pApa papapa dhAdhadhA sadha dhasA sAM saaN| sa ririri sasasamasamariga sa padhadha dhApamapani (saM0) bhammANapaJcamaM lakSayati-zuddhati / manyAso madhyamanyAsaH / gAndhAro'lpo yasmin / pathi bhraSTaH sArthAt pracyutaH // 60-62 / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ___ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam papApa pApa padha madhapadha pAdha padha pAdhapapApapamagasAiti karaNam / athavA-sAsA sadhA sarI mA pAM paM (pazcama) pAM pAM sAM sAM sarI pApAM maM dhaMsaM nidha pAMmAM paMmAM pAMpAM mAMdhAM sAMnI dhApAM mAM mApAM mAM mama pama pa (madhyama) maa-ityaalaapH| sasa riri sAsA dhadha riri sAsA dhaMdhaMdhaM sarima maga sAsari garisa riri mapadhasasani dhAsa rigAmA (pazcama) pama dhama mama paga pAM pAM mAM mAM-iti karaNam / 1. rI gA mA sA riga sA dhA mA gu ru ja gha na la li taM pA dhA padha pama pA pA dhA pama 3. sArI mA pA pA dhA pama mapa ga ti su bha ga ga 4. pA dhani pama dhasa sA sA sA sA ma da ya ti rI rI mA pama riga sA dhA , mA pri ya mu di tA ma dhu ra 6. pA pA padha padha pA pA pA pA ma dhu ma da pa ra va za Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 7. mA mA pA dhasa riga sA dhani pama hR da yA bhRzaM 8. pA dhA pA dhapa mA mA mA mA -ityaakssiptikaa| iti bhammANapazcamaH / nartaH madhyamApaJcamIjAto nhoshgrhpnycmH // 62 / / manyAsaH kAkalIyuktaH pnycmaadikmuurchnH| gAlpaH prasannamadhyena bhUSyaH saMcArivarNabhAk // 6 // dhIrairudbhaTacArIkamaNDalAjI prayujyate / hAsyazRGgArayoreSa rasayoH kazyapoditaH // 64 // dhaivatImapi taddhetuM durgAzaktirabhASata / pApasA magAmApApagAmA nIdhApApamAnInI sAMsa sAgA sAni dhanI nInI / ni nidha dhamapadha mamagA gasA samaM magA ganI nini dhadhapa padhamamagAmA-ityAlApaH / __ pApamagApA (paJcama) sasagagaM ninidhApA (paJcama) nInIdhA (SaDja) saninidha sanI dhApA mApA pamagA ganini padhani gama gama pAmadhAmamAmA-iti karaNam / (saM0) nartagagaM lkssyti-mdhymeti| saMcAriNaM varNa bhajatIti saMvArivarNabhAk / udbhaTAnyutkaTAni cAryo maNDalAni ca yasyAmAjau saMgrAme / maNDalAni nRttAdhyAye vakSyante / durgAzaktimatena dhaivatyapyetasya kAraNam // 62-65 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam athavA-pAmAgama mApApaga paapaa| pgaapaaniinidhaadhaa| nInI sAMgAMsAM saMdhA nIni nIMnI nini masA saMsaMsaM dhAnInInI ninini dhadhani papadha mAmagAgasA samA gagAgarI niMnI nidha dhadhanI pa (paJcama) mAgAmAmA -ityaalaapH| papapa mapapapa mapapa maga samaga mAmaga sA / magA mapApanI nidhani (SaDja) sani sani nidhanidhA nini dhadhadhani padhapA papadhapApa dhAmama gamasA sasamagasA (paJcama) dhamA niidhaapaa| mAmAnI dhadhasA dhadhadhadha nipAdhA pAmAgA gamasA sAsA gapamA dhanidhA dhani (pazcama) padhapa mamamani dhani padhamama (SaDja) sagAmAmA-iti karaNam / pApA (SaDja) sagAmA (paJcama) pApApA padhamA magamA (madhyama) maamaa| mamama nidhA dhadha nidhamA papadhamA gamagamA mA (SaDja) sa mApapAdhapa mAma mani dharidhagaM (SaDja) saM dhAnI nini nIdhadhadhani / pApapadha pAmA saamaa| gAM (paJcama) dhadhama manidhani padha pamAmA gAmAmAmA-iti dvitIyakaraNam / 1. pA pA mA gA pA pA gA sA a na va ra ta ga li ta 2. sA sA sAM sAM sA mA gA sA mA 3. gA mA pA mA gA mA dhArau gha si mA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] 4. 7. dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH mA gA mA pA mA pA pA pA bhu va na ta la nI sA nI sA sA sA sA sA ka ra ku lAM ma dha 6. sA gA nI dhA pA pA pA pA ri ta di na kA di 8. 7. nI sA nI F sA mA dhApA pA kha Gmu kha ga ja mu -- ityAkSiptikA / F mA pA gA gA mA mA mA mA na ma ste iti nartaH / 61 SaDjakaizikaH SaDjarSabhAMzagrahaH syAt kaizikI jAti saMbhavaH // 65 // RSabho'lpo niganyAso mandragAndhAraSaDjakaH / prasannAdyavarohibhyAM yuktaH SaDjAdimUrchanaH // 66 // vIraraudrAdbhutarasaH zAMbhavaH SaDjakaizikaH / (saM0) SaDjakaizikaM lakSayati - SaDjarSabheti / SaDjarSabhau krameNAMzagrahau yasya / niSAdagAndhArau vikalpena nyAsau yasya / mandrau gAndhAraSaDjau yasmin / prasannAdinAlaMkAreNAvarohiNA varNena ca yuktaH // 65-67 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam sAMsani risAmA pAmaM pApa mmgaa| maM nini dhAdhAmA madhAdha mamadhA sA samA madhA gasAsa / dhamA masAsamAmadhA sAsadhA dhamadha niinii-ityaalaapH| (SaDja) sanidha samA sasani sAMsAM ninisa nirisAmamapamama papApapamapapA (mdhym)| mama gagAmamamagama gA (gAndhAra) gagaganidhama nidhama mAmAmA dhAma dhamAmAdhA gaMgaM sagaM sgNsaa| (SaDja) sasadhadhadhani samama nidhAnIni / (niSAda) nidhani nInini (SaDja) sadhani nI ninidhnigaa| ma mapama pApapa (madhyama) magama ga (SaDja) sasaMsaMsaMsaM gadhariMga ganidha nininidhmaa| mama dhadha gaga riga (SaDja) sa sadhanidhadhamA padhAnInInI (niSAda) nini-iti karaNam / athavA-sAsAsa nInI saninI mapAnInIpApA rIriga rIrI gagariri pApA mapa pamagama griigaagriisaa| sanImapanInI dhadhamapa niririg| sA (SaDja) sa nirI sAnIsA (SaDja) sa niriisaanii-ityaalaapH| sA (SaDja) sani rI sAnisA (SaDja) samApA nIpA nIdhA (paJcama) pApArIdharIrI pamA mArI rigariMga (SaDja) sarisa nidhapa nisani sanInI-iti karaNam / 1. sA rI sA rI sA sA sA sA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIya rAgavivekAdhyAyaH 2. sA nI nI nI nI sA nI le nA 3. rI 4. nI ha 5. 7. 8. rI rI rI sa ra mA mA pA pA mA mA saga rI pi a i kA la 6. risa sA nI nI pA pAnI nI bha ma ro sA raM sAnI rI da li rI ra sA mu rI rI rI rI pa -- ityAkSiptikA / ma hi ha rI gA sA di sA ja Na ma a sA sA sA sA nI nI nI daM pu ha vi rI risa nI nI nI nI nI u me madhyamagrAmaH iti SaDjakaizikaH / 63 lakSmAdhunAprasiddhAnAM sahetUnAM bruve'dhunA // 67 // gAndhArImadhyamApaJcamyudbhavaH kAkalIyutaH / manyAso mandraSaDjAMzagrahaH sauvIramUrcchanaH / / 68 / / (ka0 ) atha dezIrAgeSvadhunAprasiddhAnAM madhyamAdInAM lakSaNam; ' lakSmAdhunAprasiddhAnAM sahetUnAM bruve'dhunA' ityupakramyoktatvAt / tatra rAgAnasya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 saMgItaratnAkaraH [ prakaraNam prasannAdyavarohibhyAM mukhasaMdhau niyujyate / madhyamagrAmarAgo'yaM hAsyazRGgArakArakaH // 69 // grISme'hnaH prathame yAme dhruvaprItyai tadudbhavA / madhyamAdirmagrahAMzA hAtha mAlavakaizikaH // 70 // sAM nIdhApAMdhAM dhAMdhari / gAMsAM / rigAnIsAM / sagapapapapa ninipani sAM sAM gapasAnidhanini nirigAsA / pAM maM paM nidhAmA - ityAlApaH / madhyamAderjanakasya madhyamagrAmAbhidhasya grAmarAgasya lakSaNamuktvA tasyAlApakaraNAkSiptikAzca prastArya ' tadudbhavA madhyamAdirmagrahAMzA' ityetAvadeva madhyamAderlakSaNamuktam / tasya tAvata evAparyAptatvAt anuktamanyato grAhyamiti prakRtivikRtinyAyena svahetubhUtAnmadhyamagrAmarAgAt kAkalIyuto manyAsaH sauvIramUrchanaH prasannAdyavarohibhyAM yuto mukhasaMdhau viniyojyo hAsya zRGgArakArako grISme'hnaH prathame yAme dhruvaprItyai iti sarvamapi liGgavipariNAmena grAhyam / vizeSalakSaNAdeva janyasya janakAdbhado'vagantavyaH / evamanyeSvapi draSTavyam / ' prasannAdyavarohibhyAM yutaH' ityatra sauvIryA garisanidhapametyavarohivarNAzrayaNe'pi, tadanantaraM mAM mAM mAM iti ' mandradvayAt pare tAre prasannA di:' iti prasannAdisaMjJasyAlaMkAraprayogasyApi zakyatvAnna virodhaH / evamanyatrApyUhyam // 67 - 70 // (saM0) kAraNabhUtagrAmarAgasahitAnadhunAprasiddhAn kathayituM pratijAnItelakSmeti / madhyamagrAmarAgaM lakSayati- gAndhArIti / sauvIrI madhyamagrAme prathamA mUrcchanA / madhyamAdi lakSayati - tadudbhaveti / tasmAnmadhyamagrAmarAgAdudbhavo yasyAH / madhyamasvaro graho'Mzazca yasyAH / / 67-70 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute - Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH ninipapagaMgasaMsaMrigaM / niM saM saasaa| saMsaMgaMgapaMpaM. dhaMdhaM madhanisanidha pApApApA panI panI sAMsAMsAMgAgAsAgAsanI dhanInIninirigAMsAMsAMpApAmApAnidhapAmAmA-iti karaNam / 1. sAM sAM gAM gAM pAM pAM mA mA gAM mA mAM pa ti ma sAM mAM mA dhA nI sAM sA ja yaM mAM pAM pAM sAM sAM 4 * rI gA nI za zi ti nIM nI nI ga Na za gAM mAM gAM sA sAM sAM sAM sAM la kaM nI dhA pA mA mA ta pa ri vR ta mAM dhA nI sA sA OM nIM rI gAM nI mAM sAM pAM pAM pra Na ma ta si ta vR Sa 8. sA sA nidha pA mA mA mA mA ra tha ga ma naM -ityaakssiptikaa| iti madhyamagrAmaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH [prakaraNam mAlavakaizikaH kaizikIjAtijaH ssddjgrhaaNshaanto'lpdhaivtH| sakAkalIkaH SaDjAdimUrchanArohivarNavAn / / 71 // prasannamadhyAlaMkAro vIre raudre'dbhute rase / vipralambhe prayoktavyaH zizire prahare'ntime // 72 // dinasya kezavaprItyai maalvshriistdudbhvaa| sAsapAmAmAmArIsanIsAsarI mApAsAM nInIrIrisAripAmAsanisAM / sanirIripAsanIsAmagAmApAsanIsAsanipApanI sadhanIpApanInInIrIpApanI mAM mAM gaMgarIrIsAsaninipApagAmApAdhanisasanipamamAmagamapapama - gAgaririri masasasasama rIriripamamamamanipApapa sanInIrIrisarimapanipapasanI sAMpApAnIsapanipapasani sAnIsasanisanisani sapapanIpanigaganIpapanigaMgaMgaMmaririmasasaMmagagaririparipapanIpapasanI sAMsAMnInImasanIsanisasanisaMsapApAnIsasanisanisaMsaMnirIrIpA pAnIsasanimama garirisasanini panipamagamagapamagamagarisasarimapanipApasanisAM sAM gAmamAgAmamagamagamagamamagamA gapapagapaganinigamagapapagamagasAM / sasasadhanipamA sasa nisaniririsasamagamA gapamagagarimAsasasadhanIpAni pgmgpgmmgrimaa| samagaripapani papasani pamagama __ (saM0) mAlabakaizikaM lakSayati-atha mAlavakaizika iti / Sar3ajasvara eva grahoM'zo nyAsazca yasya | kAkalyA yuktaH sakAkalIkaH / kAkalizabda innantaH / GISanto'pyatra prayujyate // 71-73 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH gapamagamagari mAsarimapanIpapasanI rIrIrIpapa sniisaaityaalaapH| gAgapamagapApani mApApamanI gapApamanI gapApamani saM sanIsA (SaDja) sasA / nIriri (RSabha) rimamapapanIninirIsanIsA (SaDja) sasAniniririnipAni (paJcama) gagagasasadhani papagamagapagamagArIrigamAMmamarIri (SaDja) sasasamagAriri sApApapanIni (paJcama) niriri (paJcama) ni mAM mAM marigasa sadhanipapagama garIsarI mapAni risanI sA saM nIrisanisA-iti karaNam / 1. sA sA pA pA gA mA gA pA caM drA bha ra NaM 2. dhA nI pA pA dhA nI gA gA sA pAM sAM sAM sA nI pA nI ma hi va la yaM rI dhA sani sA sA sA sA sA pA nI rI pA nI rI rI sani gAM ka na ya naM nI rI gama rI gA rI sani gi ri ni la yaM 7. sA sA pA pA nI nI pama nI na ma ta sa dAma da Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 saMgItaratnAkara: 8. sAMsAM sAMsAM sAM sA sA sA ga ha raM nAM -- ityAkSiptikA / iti mAlavakaizikaH / [ prakaraNam mAlavazrIH samasvarA tAramandraSaDjAMzanyAsaSaDja bhAk / / 73|| iti mAlavazrIH / SADavaH vikArimadhyamodbhUtaH pADavo gapadurbalaH / nyAsAMzamadhyamastAramadhyamagrahasaMyutaH // 74 // (ka0) mAlavazrIlakSaNe - samasvareti / samAH svarA yasyAM sA samasvarA / svarANAM samatvamatrAlpatvabahutvakRtavaiSamyarahitatvaM vivakSitam / tenAsyAM SaDjasyAMzatve'pi taditarepAmapi tatsamabalatvena prayoge kRte raktilAbha eva syAt, na raktihAnirityarthaH / evaM sarvatra samasvaratA draSTavyA / tAramandraSaDjA ; tAramandrayoH SaDjau yasyAM sA tathoktA / etenAsyAstAramandrayoravadhirdarzito bhavati / etAvadvizeSalakSaNam / anuktamanyajjanakAnmAlva kaizikAdUhyam // 73 // (saM0) mAlavazriyaM lakSayati- mAlavazrIriti / samAH svarA yasyAm / svarANAM ca samatvaM mandrAdiSvekasthAnodbhavatvam, alpatvabahutvavarjitatvaM vA / tAramandraSaDjeti / etasyAM SaDjasya madhyamatvaM nAsti // 73 // (ka0) toDIjanakasya SADavasya lakSaNe - vikArimadhyamodbhUta iti / madhyamAyA jAteH zuddhabheda ekaH ; vikRtabhedAstrayoviMzatiH / tatra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH kAkalyantarayuktazca madhyamAdikamUrchanaH / avarohyAdivarNena prasannAntena bhUSitaH / / 75 // pUrvaraGge prayoktavyo haasyshRnggaardiipkH| zukrapriyaH pUrvayAme toDikA syAttadudbhavA / / 76 // mAM sArI nIdhA sAdhAnI mAdhA sArIgAM dhAM sAM dhAMmAMrigAmAM mAdhAmArI gArInIdhA saaNdhaaniimaaNmaaNityaalaapH| mamariga mama sasa dhani sasa dhani mAM mAM papapapani dhamamadha ghasasari gAMgAmAMrigAmAMmAM-iti karaNam / sAdhani padha mAri mAni dhadhAdhadhasasari mAsAsAdhanI dhapamAM mAM gArI gArI gAsAmAdhAmAM gAMrIgA gamArigA sAMsAdhanI mAM dhani dhagasAdhani mAM mAmAM-iti vrtnikaa| zuddhAvasthAM parityajya vikRtAvasthApannA madhyamA vikArimadhyamA ; tasyAmudbhataH / avarohyAdivaNeneti / atrAdizabdena varNoddezakramavivakSayA saMcArI varNa eva gRhyate / avarohyAdI varNI yasyeti bahuvrIhiH; prasannAntasya vizeSaNam / avarohisaMcArivarNayuktena prasannAntenetyarthaH // 74-76 // (saM.) SADavaM lakSayati-vikArIti / gapadurbalo gAndhArapaJcamahInaH / asya ca vyutpatti: kathitA mataGgena-" SaTsu rAgeSu mukhyatvAt SADavaH, saptasvaratvena SaTsvaratvAsaMbhavAt / nanu kathaM SaTsu rAgeSu mukhyo'yam ? ucyate - 'pUrvaraGge tu zuddhaSADavaH prayoktavyaH' iti vacanAt" iti // 74-76 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 saMgItaratnAkara: 1. mAM mAM dhAMdhAM sAdhA nI pR thu gaM dhA nIM mAM mAM mAM rI ma da ja la ma ti dhAM nIM sAMsAM gA riga dhA dhA ra bha la na SaT pa mAM mAM 2. 3. 4. sA 5. dhAsA maga da sa mU maga rI gA mA mu kha miM 7. 6. rI 8. ht gA sAMsAM za ka lai nI dhAMnI dhAM mi [ prakaraNam pA Da ga li ta mAM rI sau ityAkSiptikA / mAM mAM haM mA mA pama gA da nI la mAM mAM mAM mAM rbhUSi ta sAMsAM sAM sA ca ga Na pa te gA rI rI gA mAM mAM mAM mAM rja ya tu iti pADavaH / toDI madhyamAMzagrahanyAsA satArA kamprapaJcamA / sametarasvarA mandragAndhArA harSakAriNI // 77 // iti tIDI / (ka0) toDIlakSaNe - sametarasvareti / samA itare svarA yasyAM sA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo gagavivekAdhyAyaH baGgAla: pADavAdeva baGgAlo grhaaNshnyaammdhymH| praharSe viniyoktavyaH proktaH soDhalasUnunA / / 78 // iti bnggaalH| bhinnaSaDjaH SaDjodIcyavatIjAto bhinnaSaDjo ripojjhitaH / dhAMzagraho madhyamAnta uttarAyatayA yutaH / / 79 // saMcArivarNaruciraH prasannAntavibhUSitaH / kAkalyantarasaMyuktazcaturAnanadaivataH // 8 // hemante prathame yAme bIbhatse sbhyaanke| sArvabhaumotsave geyo bhairavastatsamudbhavaH / / 81 / / iti bhinnssddjH| bhairavaH dhAMzo mAnto ripatyaktaH prArthanAyAM smkhrH| tthoktaa| asyAmaMzatvena bahulAnmadhyamAdanyasvarAH prayoge mithaH samabalA ityarthaH / evamanyatrApi sametarasvaratvaM draSTavyam // 77 // (saM0) toDiko lakSayati-toDiketi / SaDjastAro yasyAM sA staaraa| kampayukta: paJcamo yasyAM sA kamprapaJcamA / itare svarA madhyamapaJcamAbhyAmanye samA yasyAm // 77 // (saM0) baGgAlaM lakSayati-SADavAditi // 78 // (saM0) bhinnaSaDja lkssyti-ssddjodiicyvtiiti| RssbhpnycmojjhitH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam dhAM dhAM mAma gA sAM sAM sagama dhadhA dhA nidhamagagamA mama madha maga sAM sAM sasaM ga saM / ga madhA dhA dhA sanisa sAM sAni gani sanidhAdhA / sanisAM sAM saM saM saM ga saga saMga madhA dhAni dhama gamA mAdhA / dhaM niM nI nIM gAma gA maamaa-ityaalaapH| dhA dhagA mAmadha mama sAM sAM / sagama dhadhA dhA dhanidha pAmAmA mA mA mama dhama gasAM sAM sA mapa madha gasAM sAM gasagadha dhA dhA dhani padha mAgA mA maa| maga sAM sAM saga dhama dhadhA dhAdha nidha pama gA mAmA-iti vrtnii| 1. dhA dhA dhA nI dhA pA mA gA A. A pA mA gA sA gA sA dhA ..42 4 .P 2. A nIM gAM sA nI dhAM dhAM dhA nI vi taM pu dhaivatAMzagrahaH / madhyamanyAsaH / uttarAyatA SaDjagrAme tRtIyA muurchnaa| bhairavaM lakSayati- bhairava iti / dhaivatAMza: madhyamanyAsa: RSabhapaJcamatyaktaH // 79-82 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 7. dhA pA mA gA sA gA mA dhA nA tu jAhra 8. dhA dhA nI gA mA mA mA mA vIja laM -ityaakssiptikaa| iti bhinnpddjH| bhinnapaJcamaH madhyamApazcamIjAtyoH saMjAto bhinnpnycmH||82|| dhagrahAMzaH paJcamAntaH pauravImUrchanAyutaH / kAkalyA kalitaH kApi nissaadenaapylNkRtH||8|| prasannAdyena saMcArivarNaH zauripriyo rase / bhayAnake sabIbhatse sUtradhArapravezane / / 84 / / grISme prAkpahare geyo varATI syAt tadudbhavA / (ka0) varATIjanakasya bhinnapaJcamasya lakSaNe--'kAkalyA kalitaH kApi niSAdenApyalaMkRtaH' ityuktam ; tadanupapannam ; ekasminneva rAge ekasyaiva svarasya zuddhavikRtaprayogabhedenAvazyaM rAgabhedApAtAditi cet ; ucyate-kAkalyA kalitaH' ityanenAsmin grAmarAge mandramadhyamasthayoniSAdayoH kAkalItvam / 'kApi niSAdenApyalaMkRtaH' ityanena tu mAdhyamagrAmikatvAdasya niSAdaparyantAyAstAravyAptervidyamAnatvAt tatratyo niSAdaH zuddha iti viSayavyavasthayopapadyata iti / tatra tAraniSAdasyopari SaDjAbhAvena zuddhataiveti bhAvaH // 82-85 // (saM0) bhinnapaJcamaM lakSayati-madhyameti | dhaivatagrahAMzaH / paJcamanyAsaH / 10 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: [ prakaraNam dhA pA dhAmA nIdhA pAnI dhAmA gA mA pA pA pama maga pama magasa magA gA rIM rIM rI mAdhA pAdhA mAnIdhA dhapa dhanI ( dhaivata) dhA dhA mA dhA sAM (SaDja) sAmAriMgasAMsAM gAM gAM manIM ni (dhaivata) dhA nidha padhA dhAma dhA mA gA mA pA pA- -ityAlApaH / 74 (dhaivataSaDja) sA gAri (RSabha) manidha papa dhapani ( dhaivata) dhA dhapa dhanI padhama pari gari nidhAdhA pA mAgA mA pA (paJcama) (RSabha) ri madha mama madhA pA ( dhaivata) dhapa panI dhanI ( SaDja) samA rIrI nidhA ( dhaivata) dhadha madha madhA mamA gAmA mA maganI dhA (paJcama) nI dhA pAM mAgA mAM pA pA - iti vartanI / 1. dhA mA dhapa dhA vi ma la za dhA sA nI dhA ri dhA dhapa dhA ma ma ra ga Na na 4. nI dhA padha dhani dhA dhA ma bha va bha yaM rI mA dhA mA nI gAM vaM de trilo 2. 3. 5. dhA dhani dhapa mA zi khaM Da pA nidha mAM mA Na dhA mA rI mA dhapa mA mi ta dhA dhA mAM nIM ka pauravI madhyamagrAme SaSThI mUrchanA / kvacitkAkalIyuktaH / kacicchuddhena niSAdena yuktaH // 82-85 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rI mA dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 6. dhA pani dhA dhA dhA mA nA thaM gaM gA 7. dhA pama gari mAM dhapa dhA sa risa li la 8.. nI dhA dhapa dhani dhA mA dhapa maa| pA pA ityaakssiptikaa| iti minnapazcamaH / varATI dhAMzA SaDjagrahanyAsA mamandrA tAradhaivatA // 8 // sametarasvarA geyA zRGgAre zAGgisaMmatA / iti vraattii| paJcamaSADavaH madhyamagrAmasaMbandho dhaivatyArSabhikodbhavaH // 86 // rinyAsAMzagrahaH kApi mAntaH paJcamaSADavaH / vilasatkAkalIko'pi klopntyaanvitH|| 87 // (saM0) varATI lakSayati-varATIti / dhaivato'zo yasyAM sA | madhyamo mandro yasyAM sA mmndraa| madhyamadhaivatAbhyAmitare svarA: samA yasyAM sA tathA // 85-86 // (ka0) gurjarIjanakasya paJcamaSADavasya lakSaNe 'rinyAsAMzagrahaH kApi mAntaH' iti / ayamarthaH--RSabhasya grahAMzatve tasyaiva nyAsatvaM kApIti / tatra prayogavazAnmadhyamAMzo bhavati / tadA mAnto madhyamanyAsaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 saMgItaratnAkaraH [ prakaraNam prasannAdyantakalitArohivarNaH zivapriyaH / vIraraudrAdbhutaraso nArIhAsye niyujyate // 88 // rIrIrigAri sAnI rIrIrIri niririri magAmAma dhAmAma mAmAmAmama mari maga papa gama magAmama gamamapa paga mama gA gariri gari mama ri gamama sadhaM nidha sani dhasanidhAdha (paJcama) nipAM pani sanI rIrIM rinIrIma gAmAma dhAmama mAma gA gama gama gae paga mama nIMni dhAdhapApamAma gAgarIrIrima sariga sagasaMgha ninidha sanidha dhanidhAdha (paJcama) nipAparIrI riga mAM pAM dhanIrI rIrinIri mamAmAma gari sagA mAgarIri magA mAmA - ityAlApaH / mAmAma magAri (RSabha) rimApAnInI nimama dhAmapA gAmAgA marIrI gArI magArigA (SaDja) sanidhA (paJcama) paMnI (pazcama) madhA mamA (RSabha) rI mApAnI pAsAnI mAri (RSabha ) ri (SaDja) sanI sari rigAga sAmagAgarIrI - iti karaNam / kartavya iti / tathAha mataGga:- "6 'prayoktRvazAt kvacinmadhyamoM'zo'pi nyAsazca" iti / vilasatkAkalIko'pIti / uktalakSaNavazAt tristhAnavyAptimato'sya mandramadhyamasvarayorniSAdayoH kAkalItve sati tAraniSAdo'pi prayoktavya ityapizabdena dyotyate // 86-88 // (saM0) paJcamaSADavaM lakSayati- madhyamagrAmeti / RSabha eva nyAsaH aMzo grahazca / kvacinmadhyamanyAsaH / kalopanatA madhyamagrAme tRtIyA mUrchanA // 86-88 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo gagavivekAdhyAyaH rI gA mA mA gA rI rI rI sa ka la su ra na mi ta mA gA rI mA gA + + dva ya 4. dhA mA dhA nI FFE+5+ 2. A24A20 meM rI Na rI ma gA ma + yAmi da yA 7. mA nI mA mA nI mA mA rI ma su ra su ra ja yi 8. mA gA mA mA rI rI rI rI na ma je yaM ityaakssiptikaa| iti pnycmpaaddvH| gurjarI tajjA gurjarikA mAntA rigrahAMzA mamadhyabhAk / ritArA ridhabhUyiSThA zRGgAre tADitA matA // 89 / / iti gurjrii| (saM0) gurjarI lakSayati-tajjeti / madhyamo'nto nyAso yasyAm / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 saMgItaratnAkaraH - [prakaraNam TakkaH SaDjamadhyamayA sRSTo dhaivatyA cAlpapaJcamaH / TakaH sAMzagrahanyAsaH kAkalyantararAjitaH // 9 // prasannAntAnvitazvArusaMcArI caadymuuchenH| mude rudrasya varSAsu prahare'hazva pazcime // 91 // vIraraudrAdbhutarase yuddhavIre niyujyate / sAdhA mArI mAgA gasa gadha nisArI gasArI gama mAsa nidha madha marIrI rimAgAgasA sAsaga madhanidhAsAdhAmari gasA gadhani sA / sA sA sasaMgasAsasasamarigasAsasagadhAdhadha gasA sasa dhadha nidhAdhama dharmanimarigaririri nidhamamadhamarI garImarigasA sasaga sAsariMgadhAdhani nisAsA saMsaMsaMgasasamamagadhamamanidhadhasAsadhAdhamAmadhA marigasA gadhani sa / mAmAmadhAmAmadhAnidhAni mAmadhA dhanidhamagAmariga sAdhadhanisAsAsAsAsasadhA gamamani gagamadha mriirimgaagsaa| sAsAsasagasasamagamasagamagani dhAsA / sAsA(SaDja)sasasari dhamagagasanidhARSabhagrahAMzA | mdhysthaansthmdhymsvraa| taarrssbhaa| RSabhadhaivatabahulA / tADitA tADitasvarA / svarANAM tADitatvaM kampanAdi vAdyAdhyAye vakSyate // 89 // (ka0) TakkarAgalakSaNe-yuddhavIre niyujyata iti / dAnavIro dayAvIro yuddhavIrazceti vIrarasastrividho vakSyate // 90-92 // (saM0) TakkarAgaM lakSayati-SaDjamadhyamayeti / AdyottaramandrA mUrchanA yasmin // 90-92 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH dhamA mAmA dhamadhamaMmaM mamamadhamadhamAdhani sarigamagamagarimagAgasAgagaMnisAmamagamagamama gagamamagaga ninimama gagamama sasamamagagagamasa samamariri gasasagagasasadhadhanini mamamadhadhadhadhadhadhadha nidhanidhamadhadhadhadhadha madhadhasadha nidhaamdhdhmdhdhdhdhdhdhmsgsdhnidhaa| mamamamamamamadha sagAri mAgAgamaga dhanI saasaa-ityaalaapH| (SaDja) sadhA mArigarinidhAma madhamArigasAsagadhAdha(SaDja)sadhAdhAsAMdha gari griiriiriinirimaa| mAmamadhanidhA mamadha dhasasadhadhagarimAsagasani manimAdhAsAdhAnI sAsAmAsanidhanidhAnI sAgAdhanI sAmA sAdhA mAgAMrIrI(RSabha)rigAmA nidhAnI sAM sAM saM gaM madhadhanigA dhAsAsAsamarigasagasanidhA nIdhAdhAdha sA sAsA sAsA magAmagAganigapamAgA / sAmAmAmA dhAmari gasAMsagasAganI gAsA mAmA gAnI(SaDja)saM sAM sA sA gA gA gAmA sAM sAM / sagAsAsA gAmagA mmgmmaamaa| gAsAgAri mAri mAri mAri gasAgani(SaDja)sasA-iti karaNam / 1. sA sA dhA dhA mA mA mA mA 2. sA sani dhA NA rci ta 3. sA sA gA sA sA ca gA sA sA sA sA ra NaM mA gA mA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam sA nidha sA sA sA sA sA si ta mu ku TaM 5. dhA nI sA gA mA dhA mA gA za zi za ka la ki ra Na dhA nI sani dhA dhA dhA +ERE pa 7. sA sA pA nI mA gA mA gA pra Na ma ta pa zu 8. gA gA dhA nI sA sA sA sA ma ja ma ma raM -ityaakssiptikaa| iti ttkkH| gauDaH gauDastadaGgaM ninyAsagrahAMzaH paJcamojjhitaH // 92 // iti gauddH| kolAhalaH TakkAGgaM TakkavattAraiH svaraiH kolAhalo'khilaiH / iti kolAhalaH / (saM0) gauDhaM lakSayati- gauDa iti / niSAda eva nyAso grahoM'zazca yasya / paJcamahInaH; SADava ityarthaH / kolAhalaM lakSayati-TakAGgamiti / TakkalakSaNasaMyuktAH, paraM tu sarve svarAstArAH // 92-93 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH hindolaH dhaivatyArSabhikAvarjakharanAmakajAtijaH // 13 // hindolako ridhatyaktaH ssddjnyaasgrhaaNshkH| ArohiNi prasannAdye zuddhamadhyAkhyamUrchanaH // 94 // kAkalIkalito geyo vIre raudre'dbhate rase / vasante prahare turye makaradhvajavallabhaH // 15 // saMbhoge viniyoktavyo vasantastatsamudbhavaH / sAnIpApamAgAgapApasAganI sAsAsAsA gAmApApanInInI gaagppaapniisaa| sniimaagaagpaapniisniisniigsaa| pannIMsAmapanI sagAsAsAmAM magagasasani gasAsanIsanI papasamamAmagasanisAsaMgAmamA pApanIsA manImagAmapApanIsanI sani gasA pani sAgAnI sA gAsAsamaM gamA gasA sanisani nipApamagAmA / sasagagamamapapanini sanimagA gapApanisA / gAsagasanIsanI sAgA mama gama maga magamapa magApApa sagAsAmA magama manIpA pApamamagAgasagapApanI nisani sasa / nIpA mAgAgamA pApanI saa| sani magA gapApanI sAgAsamasanIsanI s| ni sasanI saa| sA sAsAgasAsanI sAsasagamasagapamA gapApasa gagamaganI pApamama gaa| gasasamagagapA / mamanIpa pasaninimagApApanI sAgAsaga (saM0) hindolaM lakSayati-dhaivatIti / svaranAmikA jAtayaH paJca zuddhAH, SaDjakaizikyAdayazca vikRtAH ; tAbhyo jAtaH / RSabhadhaivatahInaH / zuddhamadhyA madhyamagrAme caturthI mUrchanA // 93-96 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam sanI sanI saa(ssddj)ssaa| pApAnI sAsApapanI panipApanI sAsApapani panI pani sagAsama magasagasanIsanI panI mgmgaasaasnii| panI pamagama gamA gasa gasAnisanIpanI pmgmgaamaa| magamaga sAgAsasa nini papamama gamapanInipama / gAmamapanIni pamagAmamapanI sasanimagAsasagAsagAmapanIpApanI magAgapanI sanIsanIgasAnI sApanImapAgamamagAgasasasani sA(SaDja)sasasagasasa / magAmagama maganI pApApasa ninigsaa| sasamA(gAndhAra)pA(paJcama)papanini gAgasa gasanI sanIsA(SaDja)sasagasasamagamA sasa gaa| nini sapAnI mamApagamA sasasagagasasagasagama pApAsani magAgapApanI sAgAsagAsanisanIsA(paJcama) papani pani pApani sasani sasapApanIpaganIgagapApanI mamamaM / gagaganinini papapaninini sasa / pAgagama sasagasagasagamapanipasa nimagAgApApanniM sAsAsasamagasagasanInI sA-ityAlApaH / sagApamagApA (paJcama)(SaDja) samAgasAganInipAni papagagapamagagAMgAMgAM(SaDja) sasagAgama pAdhamama(paJcama)pAnini sanisAM saM / ninini saasaasnisaasaanigpaanii| sAMsAMsAMsasani sasaM nimagagagasa sasanisagamanisani nipanInipAnIpapagagapagamamAM gAMga(SaDja)sasaMsaMsaMmapama / paanisnimaa| mAmA(pazcama)nisanini sani sasA / sasa nisasanI sAsApanI / pani pApapani sani sasasasa papapapanI / nImama nipanipa pagasaga gamagAmAsa sanimama gama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo gagavivekAdhyAyaH gApapa gamagAnIgAMgAM(SaDja)sasamaga magAgamagAgamagA. gamasasaga sanisanIpAgapAgamAMmAsasagagapApasa(SaDja)sasagaMgaM mamapapanini sanIsasagagasagasanisAsA-iti karaNam / 1. sA sA mA gA sA gA mA pA sa mu pa na ta sa ka la 2. pama gA sA sA sA gA mA mA 3. nI sA A pA nI pA nI gA pA sAM sA sani gA sapa nI FF - E F GEEFP nI sA gA sA E F ths. Fr ___44444 sA sA - gA mA nI sA pA nI pA nI gA pA ga vinA za naM 8. nisa nisa sA gA sA sA sA sA nau mi . -ityaakssiptikaa| iti hindolH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 4 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam vasantaH pUrNastallakSaNo dezIhindolo'pyeSa kathyate / / 96 // iti vsntH| zuddhakaizikamadhyamaH SaDjamadhyamayA sRSTaH kaizikyA ca ripojjhitaH / tArasAMzagraho mAntaH zuddhakaizikamadhyamaH // 97 / / prasannAntAvarohibhyAmAdyamUrchanayA yutH| gAndhArAlpaH kAkalIyugvIre raudre'dbhute rase / / 98 // candrapriyaH pUrvayAme saMdhau nirvahaNe bhavet / sAM dhAMmAM dhAM sani dhasanI sAM sAM / sA dhAnI mAM mAM sAM gAM sAM gAM mAdhA mAdhA sAM nidha sani sAM sAM dhAMmAM madhamagAgamA sAsAdhAmAsagAsAgAmAdhAsa nidhasAMnI sAM sAsAdhAnI mA maaN-ityaalaapH| ssmmdhdhmmdhsnidhsaasaaNsaaNsaaN| saMsaMgama garma madhamasAnidhasAM sAM sAM sAM dhaMdhaM maMmaM dhama sagasagamasa gaga dhadha sasa gaMsaM mama dhamadha sadhani mAmA mAmA-iti karaNam / 1. sAM sAM dhA pA mA dhAM pAM mAM oMkAra mUrti (ma0) vasantaM lakSayati-vasanta iti / pUrNaH saptasvaraH / etAvatA kAraNabhUtAt pUrNahindolakAdbhedaH // 96 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH pA mA pA rI rI mA mA mAtrA . FE + .. + * 5 .. v. 2 + .. . . Ftr Fry nI dhA mA nI dhA nI 4. 1. A 8. dhAM sA dhAM nI mAM mAM mAM mAM vaMde -ityaakssiptikaa| ___ iti shuddhkaishikmdhymH| dhannAsI tajjA dhannAsikA SaDjagrahAMzanyAsamadhyamA // 19 // rivarjitA gapAlpA ca vIre dhIraiH prayujyate / iti dhnnaasii| (saM0) zuddhakaizikamadhyamaM lakSayati--SaDjamadhyamayeti / RSabhapaJcamojjhitaH / tAraSaDja evAMzo grahazca yasya / madhyamanyAsa: / dhanAsI lakSayatitajjeti / gAndhArapaJcamAlpA // 97-100 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam revaguptaH SaDjagrAme revagupto madhyamArSabhikodbhavaH // 10 // rigrahAMzo madhyamAntaH prsnnaadyntbhuussitH| budhairudbhaTacArIkamaNDalAjo niyujyate // 101 // vIraraudrAdbhutarasaH paarvtiiptivllbhH| rIsaMnIrisaM magA mAmA gA mA mAma ga mama ga papa ga mamagA grii| rigA mamagAdharI ri ninidhAdha(paJcama)papani pani ma mamani pApapasani ninirIrI ri sanI nirima(gAndhAra)ririni / niniriniririmagAmadhA mAmA (madhyama) gamadhama magAgariri gAmamagA gari ri gAmamagAgari ri nini dhanI sArI magAmA-ityAlApaH / ri (RSabha) ri nidhA (paJcama) nidha dhA (madhyama) maparI (RSabha) rI dhApA (paJcama) nI nI sA nI rI sAni ri (RSabha) rI rI gasanidhani (paJcama) dhani mA (madhyama) ma (paJcama) papapa sanI ni nigari riga riga sAriri sAnI nI (gAndhAra) ri gA gArI sAnI ni ri pagamAmA riri magarI samagari sani (RSabha) ri rI rimA (madhyama) gaM mannIM pA (pazcama) nI nI rI rI gAmA mama madha magaga ma rIrI nI nI gapa (SaDja) sa (pazcama) mApa madha dhasa mAsamari pApa maga nIrI ri gasanI nini mariri gama garI ri masAnI pamama maga marI rii| riri ni nigama marimaga gariri mA mAdha nidhA / dhama dhani pA pAma paa| pasanI ni Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH sanI ni gari ri gari nI riri sa ni ni ri gA ri garI riri gAri sanI nirI mAri sanI ni ri ni nidha pama mapa garI mama gamA niri gamagArI mAnI nima gAmAmA-iti karaNam / (RSabha) ri gamA (madhyama) gArI ni pApani pApani pApamA sA ni pApa nirI ri gA paaN| pani sa ni ri ga ni ri rI rI ri ri ni mAgAM rI rI rI ri ri mApAM dhAmA gAMrI rI rI mamA mAriga nidhadhani pApa nigA ri| ga nidhasadhani padhamapa ma marIrI gamapani padhasani ri dhadhA ma pagari maga pA mA sAM mAM gAM maM maM pAM sAM mAM gAM paM maaN| mama pama / dha pAdha dhapamarI rI nIrIgAmarigama riMgamAM mAM (madhyama) gA dhArI rI sa sa ri ri mAnI ni ni sa sari ri ni ni ni sa saga ganI ni ni sa sa ri sanI ni sasasa ri dhari ni pagama mari ga sari ni sani dhapa dhani sani madhA gari ma gari mA mArI sa nI ri madhAmAmA-iti dvitIyakaraNam / rIrI (SaDja) sarIrI mama mAgAmapa / ga mamAma maga manI gama gapa gama magarI garI ri ga (madhyama) ma (gAndhAra) ga (RSabha) rI nidha dhani (paJcama) mapamadhani (madhyama) mamani dhani pA pasani ni sa nI ni ri ri snii| ni ri sA sanI ni ni ni riri ni ni riri ri ririri mama (madhyama) (gAndhAra) gamagAga (madhyama) ga Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam gaga mama ri dhama madha maga garIrI / ri ri gagaga ma gari magaga ri ri ni ni dhadhani ni sasari ri ga ga magamagagamAM mAM mAM-iti tRtIyakaraNam / 1. nI dhA pA pA nI nI nI nI ga ru a Ni aM ba ma sArI rI rI rI rI + No ha ka + + + + + + rI rI mA + + + * th ts l rts OM + 44 meM rI sA sA nI oha ri A mAM mAM gAM gAM pA ___Na vi LA pA mA gA rI gA rI kkha u a sA nI sArI rI ma hi sa vi gA rI gA maga mA mA mA mA A ra Ni A -ityaakssiptikaa| iti revguptH| + sA rI nI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH dezI tajjA dezI rigrahAMzanyAsA pazcamavarjitA // 102 // gAndhAramandrA karuNe geyA mnisbhuuysii| iti deshii| gAndhArapazcamaH gAndhArIraktagAndhArIjanyo gAndhArapazcamaH // 10 // gAndhArAMzagrahanyAso haarinnaashvaakhymuuchnH| prasannamadhyAlaMkAraH saMcAriNi sakAkaliH // 104 // rAhupriyo'dbhute hAsye vismaye karuNe bhavet / gA sA sA ni sani sa gama gA gaa| pAmA gA sA sA ni sani sa samama gA gAnI dhAnI sA nIdhA pAnI mA pA mA / gA sa ni sa ni saga mgaa-ityaalaapH| gamamaga nigamApapapanimamapAmapa pA pAnI ni madhA mama dhama mamA gA gA gama mama gAmA (SaDja) sani sasa ga ga maga mama magAgA rI gA nI sa sanI pAnI nI mapa mA gama pA paga mama gaM nidhani sama papapa mama / gA sa gani masA sA sA gama dhapa dhama mamA dhA nI panI ni ma mapa ni magA (SaDja) sa ni sA sAM sama gapagama-iti karaNam / __(saM0) revaguptaM lakSayati-SaDjagrAma iti / dezI lkssyti-tjjeti| gAndhAro mandro yasyAm / madhyamaniSAdaSaDjabahulA // 100-103 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam atha vA-gAgArIrI sanI sapanIsagAgA (paJcama) sagA mAmaga pAdhAni dhAni pamani dhani sa pani nidha nidhapApamagAgA masAsa sAma gamadhagama gA gAgarI sanipani sgaapmpsgaagaa-ityaalaapH| magariri sasani nisasagAgAga mamagagamamasa gasagA gamamagamani dhadhadhani madha mamApapadhani nIdhA (paJcama) pA mamapA mama nidhasAma mamapA mapapamamA mA sAM sasa sasagAgA-iti karaNam / 1. sA nI sA gA sA gA gA gA piM ga la ja TA ka 2. mA pA mA lA peni 5 taM gA gA gA gani ja ya pA mA pama gA gA gA gA sa ta taM gA gA gani nI nI nI nisa pU rNA hu ti ri va nI pA mA pama gA gA gA gA hu ta bhu ji su sa mi ghi gA gA mA gani pa ya saH ka pa di FE FIE + + F & a cow + l shts ch , Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 8. nI pA mA pama gA gA gA gA no pa(gha) nu de -ityaakssiptikaa| iti gAndhArapaJcamaH / iti rAgAGgAni / dezAkhyA tajjA sphuritagAndhArA dezAkhyA vrjitrssbhaa||10|| grahAMzanyAsagAndhArA nimandrA ca samakharA / iti deshaakhyaa| travaNA travaNA bhinnaSaDjasya bhASA dhanisabhUyasI // 106 // dhanisairvalitA dhAMzagrahanyAsA ripojjhitaa| gamadviguNitA mandra dhaivatA vijaye matA / / 107 // (saM.) gAndhArapaJcamaM lakSayati-gAndhArIti / hAriNAzvA madhyamagrAme dvitIyA mUrchanA / dezAkhyAM lakSayati-tajjeti / sphurito gAndhAro yasyAm / varjita RSabho yasyAm / mandraniSAdA // 103-106 // ___ (ka0) bhinnaSaDjabhASAyAstravaNAyA lakSaNe--dhanisairvaliteti / valitamiha vakSyamANalakSaNo gamakabhedaH / tadyuktairdhanisaiH prayuktetyarthaH / gamadviguNiteti / gamayoratra madhyamApekSayA dviguNatvaM vivakSitaM, mandrApekSayA madhyasthayostayoH tArAvadhipradarzanArtham / nanUktasiddhatvAdana gamayorbahutvavidhAnArthamiti cet ; na; dhanisabhUyasIti taditareSAmeva pRthagbahutvavidhAnAt / atastAragAndhAramadhyamavatItyarthaH / "vAhitAmyAdiSu" iti paranipAtaH / nanvatra tArAvadhitvenaikasminneva svare vaktavye kiM gamadviguNiteti svaradvayagrahaNamiti cet ; satyam ; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam dhAdhAdhAmAnI sA nI sAsanI sA sAsanI dhAdha sAsasani sAsani dhAnI ni dhAnI sAsA sani sanI nidhAdhA mAM gA gaM sAM sa / sanidhAdha mAM gAM mAM mAM nI dhAmAM magAga sA sa sani dhAnI dhAnI nidha nidha gAgamAM sasanI nInidhAnInidhAni dhAni sani / dhAdhadhamAdhAdhA -ityaalaapH| dhanidhagagAMga sAnInI ninisanisanidhanI nidhA dhaa| samanI nidha nidhA dhA dhasagamA magamagA sAsA / ninini gasani dhani nidhA dhaa| gAdhani sani dhanidhaga sagasani dhani mama dhanidhA-iti rUpakam // iti trvnnaa| DombakRtiH tajA DombakRtiH sAMzA dhAntA dainye ripojjhitaa| ___ iti ddombkRtiH| kakubhaH madhyamApaJcamIdhaivatyudbhavaH kakubho bhavet // 108 // dhAMzagrahaH paJcamAnto dhaivtaadikmuurchnH| prasannamadhyArohibhyAM karuNe yamadaivataH // 109 // dhAMzagrahanyAseti travaNAyA dhaivatagrahatvAt tadArambhavazena yo madhyamaH sa evAtra tArAvadhiH / gAndhAragrahaNaM tu tArasthitetarasvarApekSayA tasya prayogabahutvapradarzanArtham / gameti samabhivyAhAreNa madhyamasya bahutvamapItyavagantavyam // 106, 107 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH dhamAM maM magArI riri sasani nidhA gAmApApagAmA dhA dhagAmAmamanI sani nidhAnidhani nigA dhAgadhAgA risAsani magAga ririsAsanini / dhdhdhpaadhpaaityaalaapH| dhA(dhaivata)nIdhA(paJcama)gAmA(RSabha)riri ri gAri(SaDja)sadhanI nI (dhaivata)dhAdhAdhAnIrI risAni risani sani sadhA niinii(dhaivt)dhaa| dhA dhanI ririsA nirisAnidhAnI mamagamagArI risAnI risAnI dhAnipapamagapamadhAdhA / nI nisani nidhadha(SaDja)sagadhariga(madhyama)manIni mAni nidhadha(paJcama)mapani magAgarI mmpmgmdhaadhaa| gAdhAma gmrimaagaa(Rssbh)rimaag(ssddj)saa| dhAnI ni(dhaivt)dhaa| dhAmAdha sarigamagapagamanidhAnI padhApani padhamagari mamapagari gAM mAM ri(RSabha)rimAga (SaDja)sa / dhAnI ma(dhaivata)dhA mAdhasari gamagapagamani nidhAnipa dhApanIpa dhamagarimamapagarigAmAMmA(RSabha)sadhanima(dhaivata)gA pamapamA(SaDja)sadhani dhani sanidhAdhapA-iti karaNam / __(saM0) travaNAM lakSayati-travaNeti / dhaivataniSAdaSaDjabahulA / taireva valitairyutA / dhaivatagrahAMzanyAsA / RSabhapaJcamahInA / gAndhAramadhyamadvaiguNyayutA / DombakRtiM lakSayati-tajjeti / SaDjoM'zo yasyAm / dhaivatanyAsA / RSabhapaJcamahInA // 106-108 // ___ (saM0) kakubhaM lakSayati-madhyameti / dhaivatAMzagrahaH / paJcamanyAsaH // 108, 109 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam atha vA-dhAdhAdhasaM sasasasadhAdha sAdha sAdhasasadhArIrI mamariga sAsaMdhAdhAdha padhasadhapadhadhamamAmA / mari mAri mAM mAdhA dhAdhAdhAdhapadhanidha padhAmAM madhApAdhA sArI marI saM gaM sAM gaM gAMdha padhapamapApA-ityAlApaH / dhadhasAsamadhadhadhasarIgA sAMdhA pAdhApApA mAmApA mApAdhA pAmAM maaN| sari mari mamAdhapa dhApapa mAM mAM padha sari mari gAsAM dhAmA pArImA pAM pAM-iti karaNam / 1. dhA dhA sA sA dhA dhA rI rI yatra 2. dhA dhA dhA dhA pA dhA pA mA ni va sa ti rI rI mA ' mA pA dhA pAmA mA pa ri rakSa kSa NaM sa dhA pA mA mA mA mAmA tika ro yeogyi + dhA dhA pA mA va sa si ca pA mA si ca pA dhA dha sArI sa ta taM nR zaM gA sA pA pA pA pA pA si -ityaakssiptikaa| iti kkubhH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH gantI geyaH zaradi tajjAtA bhavedbhASA ragantikA / dhanyAsAMzagrahA bhUridhaivataiH sphuritairyutA // 110 // atAramadhyamA pApanyAsA zrIzAGgiNoditA / iti ragantI / sAvarI tadbhavA sAvarI dhAntA gatArA mandramadhyamA // 111 // magrahAMzA svalpaSaDjA karuNe paJcamojjhitA / iti sAvarI / bhogavardhanI vibhASA kakubhe bhogavardhanI tAramandragA // 112 // dhaivatAMzagrahanyAsA gApanyAsA rivarjitA / dhanibhyAM gamapairbhUrirvairAgye viniyujyate // 113 // 95 dhAdhAdhAdha gAmApA papa mama pApApama mA gA mAnI dhAsanI gAsanI / dhA pAmAgAmAnIdhA pAmA dhAdhapa madha pamamadhA dhAdhagApAmAgA mApApApapagA mapagamanI dhAsanI gAsanI dhApamA gAmAnIdhAdhA / dhapamadhapamadhAdhA ityAlApaH / (saM0) ragatikAM lakSayati - tajjAteti / dhaivatanyAsAMzagrahA / bahubhiH sphuritaidhaivatairyuktA / etasyAM tAro madhyamo nAsti / paJcamApanyAsA / 1 sAvarIM lakSayati- tadbhaveti / dhaivatanyAsA / tAragAndhArA / madhyama grahAMzA // 110 - 112 // 1 sAverIM Bik. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam gAmadhApAmagA magamamadha dhani nini(SaDja)sadhadha dhani papapagagA madhA pA madhApA madhani dhAdhAnI sAdhadhani dhamapapa mamadhagAgA / magamamamadhani nini(SaDja)sadhadhanI nini dhamapapapagagAmadhA pAmadhApama dhanidhA-iti rUpakam / iti bhogvrdhnii| velAvalI tajA velAvalI tAradhA gamandrA samasvarA / dhAdyantAMzA kampraSaDjA vipralambhe haripriyA / iti velaavlii| prathamamaJjarI pazcamAMzagrahanyAsA dharitArA gmotkttaa| gamandrA cotsave geyA tajjJaiH prathamamaJjarI // 115 // iti prthmmnyjrii| bAGgAlI dhanyAsAMzagrahA bhASA bAgAlI bhinnssddjjaa| (saM.) bhogavardhanI lakSayati-vibhASeti / tAro mandrazca gAndhAro yasyAm ; madhyagAndhArazUnyetyarthaH / gAndhArApanyAsA / dhaivataniSAdagAndhAramadhyamapaJcamabahulA / velAvalI lakSayati-tajjeti / tAradhaivatA / mandragAndhArA / dhaivatagrahanyAsAMzA // 112-114 // (ka0) prathamamaJjaryA lakSaNe-dharitAreti / dharI tAre yasyAH sA tathoktA / atra grahatvenArabdhapaJcamavazAt tAradhaivatasyoktarItyA bahutvameva / tAraRSabhasya tu bahutvamavadhitvaM cetyarthaH / evamanyatrApyUhyam // 115 // (saM0) prathamamaJjarI lakSayati-paJcamAMzeti / tAraRSabhadhaivatA / gAndhAra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 97 gApanyAsA dIrgharimA dhamandroddIpane bhavet // 116 // dhA gA gA dhadha nigAM dha gAMgAgamasA mA mA mAtra mA dhAmAgA mAgA sa sa rI gA mA pama gari sanI rI marI gAsanI sA sA / dha sa dhA nI nI dhAdha mA dhA dhA dhadhanI mA dhA nI gA / gA gAgamamA sasa mA sA sA sA pamA dhA mAma gA gA sa sa rI gA mApa ma garI sanI ri gArI sanI sA sA / sa dhAnI nIdhA dhA dhamA dhA dhAityAlApaH / 2] dhama gamama dha dhadhA mA mA gAmA (SaDja) sasa dhA dhA dhAni sanI sAmamadha madhA / dhA dhA dhanI nI gA dhamAsa sa rI rI gagama mapapa mamapaparI rI sa sa rI rI gaga rI rI (SaDja) sasanI nI sani sAsAdhamagama dhagama sanI dhA dhA dhA nI sAnI sAma madha madhA dhA- - iti rUpakam / iti bAGgAlI / ADakAmodikA ADikAmodikA tajjA grahAMzanyAsadhaivatA | mamandrA tAragAndhArA gurvAjJAyAM samakharA // 117 // ityAskAmodikA / garI kabhASA vegaraJjI nimandrA dhapavarjitA / madhyamabahulA / bAGgArlI lakSayati - dhanyAseti / gAndhArApanyAsA / dIrghaRSabhamadhyamA // 115-116 // (saM0) ADikAmodikAM lakSayati- ADikAmodiketi / vegaraJja 13 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam sAMzagrahAntA mAne syAniSaDjarigamaihuH // 118 / / sA sA sanI sA rigA nIgagama sa nI gA sagasA sanI sArI nI sArI nI sArI sanI sAsA mAmAgAgA gArI sani sAnI sArI sArI sArI sArI sanI sanI samAgArI sanI nI sari gAnI gAgamAsanI saasaaityaalaapH| mamamagagarI rI sa sanI nI sanI(SaDja)sanI sarI gari gagaganI sagari mAsAmAgA gArIrI sA ri garI sanI nI nI nI nI(SaDja)sasa(RSabha)ri gamari sa rigama marI gasamarI garI nI sA mamarI gA sA sA-iti rUpakam / iti vegaraJjI bhaassaa| nAgadhvaniH nAgadhvani tadudbhUtaM SaDjanyAsagrahAMzakam / dhapatyaktaM rase vIre zAGgidevaH samAdizat / / 119 / / iti naagdhvniH| sauvIraH SaDjamadhyamayA sRSTaH sauvIraH kaakliiyutH| gAlpaH SaDjagrahanyAsAMzakaH ssddjaadimuurchnH|| lakSayati-TakkabhASeti / mandraniSAdA / dhaivatapaJcamavarjitA / SaDjagrahAMzanyAsA / niSAdaSaDjaRSabhagAndhAramadhyamabahulA / nAgadhvani lakSayati-nAgadhvanimiti / dhaivatapaJcamatyaktam // 116-119 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH prasannAdyavarohibhyAM saMyatAnAM tapasvinAm / gRhiNAM ca pravezAdau rase zAnte zivapriyaH // 121 // prayojyaH pazcime yAme vIre raudre'dbhute rase / sAM sapA padhAnI dhApA padhA sA sapApa dhA sA sapApadhA dha gAri mA gA ri sani sa pA dhA sani saaN| mAM mAM magArI ri mA ma pA pa dha nidhA pApadhA sAMsa pApadhA dhagA ri mA gA rI sanidhA dhapA sA sanI sAM saaN| mama samama(SaDja)sasaM sAMga saMga garI ga sA saM saM sa dha dha ni nidha sani dhani dhA dha pa / papapadhadha dha sa ni sAM sAM saM saM saM sama(SaDja)sasaM sasaM ga sasa mari riga sasa gadha dhani dha dha ga saM saM saM dhani dha sani dhani dhadha (pazcama)pApapa ri papani dha dha sa sA sasa dhama ri ri dhama riri dhasa sapa / dhadha ni ga dhadha sasa dhadha ni dha sa ni dhani dhadhapA / pApapapa(gAndhAra)gA gaga mari sa ga sanidha sasa / papadhadha snisaa| sa saM sa pa papa ni ni ni (SaDja) sa sa sa ri ri riri pari pA dhadha sa nisaa| sadha ma ri ri dhama mA ri ri ga sasa ga dhadha ni dhadha gasa sasa dhadha nidha sani dhani dha dhapa dhadha ri ni dhadhadha gari maga risa nidha sa nidha nidha papaMdha ri nidha sadha gari magari magari sani dha samApapadhadha snisaa-ityaalaapH| (saM0) sauvIraM lakSayati-SaDjamabhyamayeti / alpgaandhaarH| saMyatAnAM niyamavatAm // 120-122 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam (SaDja)sa(paJcama)nIdhA dhA dhA nI(pazcama)nIdhA dhA dhanI(SaDja)sasArI ri ri papani dhAdhA dhadhasa sa dhani dha paa| papa ni dha paM paM niM ri riMga ri mari sAsA mama ri ga sA sa sasa sa ri ga sA sasani dha(paJcama)dhA ni(SaDja)sa sa / mama sa sasa sa masa sAM sasari ga gasaM ga sAM ga saM gAM sasa gasanidhanidhAdhadha nipaa| pagAM dhagAM dhagAM gagagasamArI(SaDja)sanidhApA pApAdhApA dhanini(SaDja)samAM mAM gagArI(RSabhariri mamamadhamama / mAsAMsa (paJcama)dhAsAdhaninipAnIdhapArIpapapapadha dhadha saM saM saM dhaM dhaM dhadha mamama ri ri ri ri gari gari gasa sadhani dhasA dhanidhadhari papapapa / padhadhadhadha nini(paJcama)pama dhadha dhani(SaDja)sasAM-iti karaNam / 1. sAM sAM sAM sAM sAM sAM sAM sAM ta ru Na ta ru zi kha ra 2. nI nI dhA dhA pA pA pA mA ku su ma bha ra na mi ta nI dhA sA dhA nI dhA pA pA mR du su ra bhi pa va na dhA gA dhA sA sA sAM sAM sAM dhu ta vi Ta pe 5. sAM sAM sAM nI sA sA rI gA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAya: 6. sA gA dhA dhA nI dhA pA pA nI dhA sA dhA nI dhA pA pA bhra ma ti ma da la li ta gAM gAM dhA sAM sAM sAM sAM sAM lI lA ga tiH -ityaakssiptikaa| iti sauviirH| sauvIrI sauvIrI tadbhavA mUlabhASA bahulamadhyamA // 122 // SaDjAdyantAtra saMvAdaH sadhayo ridhayorapi / sA gA sA sA nI dhA sA sA mA dhAnI dhApA pAdhA mA dhA samadhAni dhAnirigA rimAmA gArIsA sA maadhaaniidhaasaasaa| iti sauviirii| varATI tajA varATikA saiva baTukI dhanipAdhikA // 123 // sanyAsAMzagrahA tArasadhA zAnte niyujyate / ___ iti vraattii| (saM0) sauvIrI lakSayati-sauvIrIti / SaDjagrahanyAsA / atra SaDjadhaivatayoH saMvAdaH / RSabhadhaivatayozca vikalpena pUrvoktasaMvAdApavAdaH / varATikAM lakSayati-tajjeti / saiva varATikA baTukItyucyate / dhaivataniSAdapaJcamabahulA / SaDjanyAsAMzAhA | tAraSaDjadhaivatA // 122-124 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam piJjarI hindole piJjarI bhASA gAMzA sAntA nivarjitA // gAgAri sA dhAri sA sArI gAM mAM mAmA rIri sAdhAsApAmAgApAdhAsArI gApAmAgArI sA sAni sAdhArIsAsArIgAsArI gAgAmAmAgArIsArI ri gari rIsa rimaaN| pAM dhApAsAri gAmAri riisaa| iti pinyjrii| naTTA tajjA samasvarA nahA taargaandhaarpnycmaa| sanyAsAMzagrahA mandraniSAdA tAra dhaivatA // 125 // iti nttttaa| karNATabaGgAlaH aGgaM karNATabaGgAlaM vegaraJjyAH pavarjitam / gAMzaM sAntaM ca zRGgAre vakti shriikrnneshvrH||126|| iti karNATabaGgAlaH / iti bhApAGgANi / rAmakRtiH ApaJcamaM tAramandrA SaDjanyAsAMzakagrahA / (saM.) piJjarI lakSayati-hindola iti / gAndhArAMzA / SaDjanyAsA / niSAdavarjitA / naTTAM lakSayati-tajjota / karNATabaGgAlaM lakSayati-aGgamiti / paJcamavarjitam / gAndhArAMzam / SaDjanyAsam // 124-126 // (saM0) rAmakRtiM lakSayati-ApaJcamamiti / etasyAM SaDjamArabhya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH riSaDjAbhyadhikA dhIraireSA rAmakRtirmatA // 127 // iti raamkRtiH| gauDakRtiH SaDjAMzagrahaNanyAsAM matArAM mapabhUyasIm / ridhatyaktA pamandrAM ca tajjJA gauDakRti jaguH // 128 // iti gauddkRtiH| devakRtiH nimandrA madhyamavyAptA ripatyaktA samasvarA / sanyAsAMzA dhagrahA ca vIre devakRtirbhavet // 129 // iti devakRtiH / iti kriyAGgANi / / kauntalI varATI syuvarATyA upAGgAni sanyAsAMzagrahANi SaT / samandrA kauntalI tatra nibhUriH kampradhA ratau // 130 // iti kauntalI vraattii| paJcamasvaraparyantaM paJca svarAstArA mandrAzca / madhyA na bhavanti / Rssbhssddjbhulaa| gauDakRti lakSayati-SaDjAMzeti / tAramadhyamA / mdhympnycmbhulaa| RSabhadhaivatatyaktA / devakRti lakSayati-nimandreti / mandraniSAdA / madhyamavyAptA madhyamabahulA / RSabhapaJcamatyaktA // 127-129 // (saM0) varATyA upAGgAni vibhajate-syuriti / kauntalI varATI lakSayati -samandreti / mandraSaDjA / niSAdabahulA / kampitadhaivatA / ratau viniyogaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam drAviDI varATI varATI drAviDI bhUrinimandrA sphuritrssbhaa| iti drAviDI vraattii| saindhavI varATI varATI saindhavI bhUrigAndhArA sadhakampitA // 131 // zAhadevena gaditA zRGgAre mndrmdhymaa| iti saindhavI vraattii| ___ apasthAnavarATI maNDitA manidhairmandrarapasthAnavarATikA / / 132 // itypsthaanvraattii| hatasvaravarATI hatasvarA dhamandrA kamprapasA htpshcmaa| iti htsvrvraattii| pratApavarATI syAt pratApavarATI tudhamandrA kamprasorupA // 133 // iti pratApavarATI / iti varATathupAGgAni / drAviDIvarATI lakSayati-varATIti / bhUrinimandrA mandraniSAdabahulA / phuritarSabhA sphuritaH RSabho yasyAm / saindhavIvarATI lakSayati-varATIti / bhUrigAndhArA gAndhArabahulA / sadhakampitA kmpitssddjdhaivtaa| apasthAnavarATI lakSayati-maNDiteti / mnidhairmdhymnissaaddhaivtairmnnairmnndditaa| hatasvaravarATI lakSayati-hatasvareti / dhamandrA mandradhaivatA / kamprapasA kmpitpnycmssddjaa| pratApavarAdI lakSayati-syAditi / urupA paJcamabahulA // 130-133 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 105 chAyAtoDI ripatyaktA tu toDayeva chAyAtoDIti kiirtitaa| iti chaayaatoddii| turuSkatoDI toDayeva tADitA gAlpA tauruSkI nidhabhUyasI / / iti turuSkatoDI / iti toddyupaangge|| ___ mahArASTragurjarI pazcamenojjhitA mandraniSAdA tADitotsave / gIyatAmRSabhAntAMzA mahArASTrI tu gurjarI // 135 // iti mhaaraassttrgurjrii| saurASTragurjarI gurjaryeva rikampA syAt saurASTrI gurjarI bhavet / iti sauraassttrgurjrii| dakSiNagurjarI dakSiNA gurjarI kampramadhyamA tADitetarA / / 136 / / iti dkssinngurjrii| (saM.) chAyAtoDIM: lakSayati-ripatyakteti / toDayeva RSabhapaJcamatyaktA chAyAtoDI bhavati / turuSkatoDI lakSayati-toDayeveti / tADitA tADitasvarA / alpagAndhArA niSAdadhaivatabahulA // 134 // (saM0) mahArASTrI gurjarI lakSayati-paJcameneti / saurASTrI gurjarI lakSayati-gurjaryeveti / gurjaryAmeva RSabhaH kampitazcet tadA saurASTragurjarIti | Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam drAviDagurjarI rimandratArA sphuritA harSe drAviDagurjarI / iti drAviDagurjarI / iti gurjaryupAGgAni / bhucchI matyaktAndolitasapA dhnyaasaaNshgrhaanvitaa||137|| vipralambhe bhavedbhucchItyavocat soddhlaatmjH| iti bhucchii| khambhAitiH madhyamena niSAdenAndolitA tyaktapaJcamA // 138 // khambhAitistadaMzAntA zRGgAre viniyujyate / iti khmbhaaitiH| chAyAvelAvalI chAyAvelAvalI velAvalIvat kampramandramA // 139 // iti chaayaavelaavlii| pratApavelAvalI saiva pratApapUrvA syAdAhatA ripvrjitaa| iti pratApavelAvalI / iti velAvalyupAGgAni / dakSiNagurjarI lakSayati-dakSiNeti / tADitA itare madhyamAdanye svarA yasyAm // 135-136 // (saM0) bhucchI lakSayati-matyakteti / madhyamahInA / aandolitssddjpnycmaa| dhaivatanyAsAMzagrahA / khambhAitiM lakSayati-madhyameneti / madhyamena niSAdena Andolitena yuktA / tyaktapaJcamA paJcamahInA / tadaMzAntA niSAdAMza Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH bhairavI 107 dhAMzanyAsagrahA tAramandragAndhArazobhitA // 140 // bhairavI bhairavopAGga samazeSakharA bhavet / iti bhairavI / siMhalIkAmodA kAmodopAGgamAkhyAtA kAmodA siMhalI budhaiH // kAmodalakSaNopetA mamandrA kampradhaivatA / iti siMhalIkAmodA | chAyAnaTTA chAyAnaTTA tu nahaiva mandrapaJcamabhUSitA // 142 // nopAnaM niSAdena gAndhAreNa ca kampitA / iti chAyAnA / kolAhalA kolAhalA TakkabhASA sagrahAMzA pavarjitA // 143 // samandrA mabhUyiSThA kalahe gamakAnvitA / sAsA sAsA mAsA sAsa sarI gAmA mAmagarI sarIrIdha mArIgarI dhamamaga mAmArIdhA sAdhAsAgA rImA nyAsA / chAyAvelAvalI lakSayati- velAvalIvaditi / kampramandrameti / kampito mandrazca madhyamo yasyAm // 137 - 139 // (saM0) bhairava lakSayati-dhAMzeti / dhaivatAMzanyAsagrahA tAramandragAndhArA / zeSA: : svarA: ; dhaivatagAndhArAbhyAmanye / kolAhalAM lakSayati - kolAhaleti / SaDjagrahAMzA / paJcamavarjitA / mandraSaDjadhaivatA / madhyama bahulA / gamakAH prakIrNakAdhyAye lakSayiSyante // 140-144 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam dhagA marI gasA sAsA sAsa niga sArI mAgAmAmA rIgarIdha madhamamArIdhA sAgA sAdhA sAmA rImAdhA gaasaa-ityaalaapH| rIgasadha sarImama dhamagama gAmasarI sanI dhAsA rIgarIga mAdhadha sasasaM sagarI mamadhamagarisa nIdhAsarI gAmAdhamarI gamasAdhanI dhasarIgA mAma gamadhama gArI sani dhAsarI gAsarI gAsA mAgarI mArIgA sAsA-iti ruupkm| iti kolaahlaa| rAmakRtiH tajA rAmakRtirvIre mAMzA sAntA pavarjitA // 144 // bhASAGgatve'pyupAGgatvamatisAmIpyato'tra ca / zAdevena nirNItamanyatrApyUyatAM budhaiH // 145 // iti raamkRtiH| (ka0) tanjeti bahulIparyAyabhUtAM rAmakRtiM lakSayitvA bhASAGgatve'pyupAGgatvamatisAmIpyato'tra cetyuktam / asyAyamarthaH-kolAhaletpannAyA rAmakRterbhASAGgatve'pyatisAmIpyataH ; sAmIpyamatra sAdRzyaM vivakSitam ; tena---yatra kiMcit sAdRzyaM tatropAGgatvaM ; yatrAGgatvasAdRzyaM tatropAGgatvamiti nyAyena-atrapAGgatvaM ca nirNItamiti / bahulIparyAyatvaM cAsyA rAmakRtervAdyAdhyAye vkssyte||144,145|| (saM0) rAmakRti lakSayati-tajjeti / madhyamAMzA / SaDjanyAsA / paJcamavarjitA / nanu svayaM bhASAGge prayuktA ; ata Aha-bhASAGgatve'pIti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH chevATI hindola bhASA chevATI gApanyAsA dhabhUyasI / rihInAMzagrahanyAsaSaDjA sagamamandra bhAk // 146 // sagatArotsave hAsye geyA gamakasaMyutA / 109 sAsA sAsagama pApA pApama gApamagApAdhAgA dhAnI pApagama nIdhApApAmagapagA gasAsAsA sagamapapApA pamagapamagA dhAnIpApamagapama gapamagAgasA sapAnIsA sAsAgAsA magAmapa pani sAsA - ityAlApaH / sama gama gapA pAma pamapama gAgA gAgasasAsaga mani nisanisasasagasa mama nini sani sAsasagasagamapapasanisAgAsA dhAni pAnI nIpA magA gapamama gAmasAMsAM gAMgAM pAnI mAsA gAsanI sAsA - iti rUpakam / iti chevATI / vallAtA vallAtA tadupAGgaM syAd rihInA mandradhaivatA // 147 // sanyAsAMzagrahA geyA zRGgAre zArGgiNoditA / iti vallAtA / bhASAGgatve'pyubhayarUpatvametasyA ityarthaH / atisAmIpyataH; samAnasthAyatvAt / chevA lakSayati -- hindolabhASeti / gAndhArApanyAsA / dhaivatabahulA / mandraSaDUjagAndhAramadhyamasaMyutA // 144 - 147 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam zuddhapazcamaH madhyamApazcamIjAtaH kaaklyntrsNyutH|| 148 // pazcamAMzagrahanyAso mdhysptkpshcmH| hRSyakAmUrchanopeto geyaH kaamaadidevtH||149|| cArusaMcArivarNazca grISme'haH prahare'grime / zRGgArahAsyayoH saMdhAvavamarza prayujyate // 150 // pAdhA mAMdhA nIdhApApA / padhanIrimapadhAmA dhani dha pApArIgAM sAMsAM / mAMpamAgAM rIrIM / rImAMpadhA mA panidhapApA / sAMgAM nIdhA papa nirI mAM pAdhAmAdha nidha paapaa-ityaalaapH| __ pApadhapadhamadhadhanidha paapaa| pApAni rigapApA madhanidha pApA papadhani rIrI gaMgaM saMsaM gagarIrI rIrI mama papa dhama dhadha nidha pA-iti karaNam / 1. sAM sAM sAM sAM rI rI gAM sAM ja ya vi Sa ma na ya na 2. mA gA pama gA rI rI rI rI ma da na ta nu da ha na mAM sAM sAM sAM rI rI gAM sAM va ra vR pa bha ga ma na (saM0) zuddhapaJcamaM lakSayati-madhyameti / madhyasthAnasthapaJcamo'zanyAso graho yasya / hRSyakA madhyamagrAme saptamI mUrchanA // 148-150 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH gAM pama gA rI rI 4. mA rI rI 6. rI rI mAM mAM pA mA dhA mA na ta sa ka la bhu va na mA dhA sAM sAM nI dhA pA mA si ta ka ma la va da na dhAM nI rI mAM rI mAM pA pA bha va ma ma bha ya ha ra dhA mAM dhA nIM pA pA pA pA bha va za ra NaM -ityaakssiptikaa| iti zuddhapazcamaH / 8. dAkSiNAtyA tadbhASA dAkSiNAtyA syAd grhaaNshnyaasdhaivtaa| RSabho'syAmapanyAsastArA nipamadhaivatAH // 151 // priyasmRtau niyogo'syA vibhASAndhAlikA mtaa| pApA dhAsA nirIrIrI garimari gapagaga nIsAnImA nIdhA pApA pAdhA sanI rIrIrIrI garI sagArIsanI rIrIrI nInI gapanIdha nInI sAnI sanI mAgarIrI rIrI marI sanI (saM0) dAkSiNAtyAM lakSayati-tadbhASeti / niSAdapaJcamamadhyamadhaivatAstArAH / AndhAlikAM lakSayati-asyA iti / asyAH; dAkSiNAtyAyAH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam nIdha nidhA pAnI nidhApApamadhA pAsA pAdhAsanI rIrI rIrIrIrI garIgaga pApAnIdhA paapaapaa-ityaalaapH| papadhadhasanI rIrI garI sanI dhanI nIpa padha dhasa nIrI rIga nIsa nIrI rIga nIsa nidhA nInI pApAiti rUpakam / iti dAkSiNAtyA bhaassaa| AndhAlikA pazcamAMzagrahanyAsA nyalpA bhUrItarakharA // 152 / / tAradhA mandraSajA ca dhApanyAsA gvjitaa|| viyuktavandhane geyA zAIdevena kIrtitA / / 153 // pApAmAmasarI mApA dhApA dhApa dhadha padha dhapapasA mAsa sArI rImA pAdhA padha mAsa nidhA pApadhapadhapapamA mAsA sArI pAdhA pAdhA papa dhadha padha dhadha dhama pApA masA rImA sArI mAsArI mA sArI mAsArImAdhApa dhadhapadhA padhadhapa mamamAma sArImApA dhApa dhapA dhAsA nIdhA pApa dhapa ppaapaa-ityaalaapH| rIrIsArIrI sarIrIsarI rIsa rIpa rIsa rIsa dhadha pAdhadhapa dhadhadhadha pamamA mamA pamadhA padhAmAmapapamAdhasadhasadhapamadhA-iti rUpakam / ityAndhAlI vibhaassaa| niSAdo'lpo yasyAm / paJcamaniSAdAbhyAmanye svarA bahulAH / dhaivatastAraH // 151-153 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 113 malhArI malhArI tadupAGgaM syAdgahInA mndrmdhymaa| pazcamAMzagrahanyAsA zRGgAre tADitA matA // 154 // iti mlhaarii| malhAraH AndhAlyupAGgaM malhAraH ssddjpnycmvrjitH| dhanyAsAMzagraho mandragAndhArastArasaptamaH // 155 // iti mlhaarH| karNATagauDaH geyaH karNATagoDastu SaDjanyAsagrahAMzakaH / iti krnnaattgauddH| dezavAlagauDaH sa evAndolitaH SaDje dezavAlo ripojjhitaH / / iti deshvaalgauddH| turuSvagauDaH gAndhArabahulo mandratADito ripvrjitH| niSAdAMzagrahanyAsasturuSko gauDa ucyate // 157 // iti turusskgauddH| (saM0) malhArI lkssyti--mlhaariiti| gahInA; gAndhAravarjitA | tADitA; tADitasvarA / malhAraM lakSayati-AndhAlyupAGgamiti / SaDjapaJcamAbhyAM hInaH / auDuvo'sau rAgaH / dezavAlagauDaM lakSayati--sa eveti / karNATagauDa eva RSabhapaJcamojjhitaH, AndolitaSaDjazca dezavAlagauDaH // 154-156 // 15 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam drAviDagauDaH gAndhAratiripopetaH prasphuratSaDjapazcamaH / geyo drAviDagauDo'yaM grhaaNshnyaassptmH||158|| iti drAviDagauDaH / iti gauDopAGgAni / adhunAprasiddhadezIrAgAH zrIrAgaH SaDje SADjImamudbhUtaM zrIrAgaM svalpapazcamam / sanyAmAMzagrahaM mandragAndhAraM tAramadhyamam // 159 / / samazeSasvaraM vIre zAsti shriikrnnaagrnniiH| iti zrIrAgaH / prathamabaGgAla: SaDjagrAme mandrahInaH SaDjamadhyamayA kRtH||160|| (saM0) turuSkagauDaM lakSayati-gAndhAreti / mandrasvarAH tADitA yasmin | drAviDagauDaM lakSayati-gAndhAratiripeti / tiripena vakroccAritena gAndhAreNopetaH / sphuritaSaDjapaJcamaH / saptamo niSAdaH / iti janakasahitA dvApaJcAzat rAgAH // 157, 158 // (ka0) adhunAprasiddhadezIrAgalakSaNam / tatra zrIrAgalakSaNe-samazeSasvamiti--samAH zeSAH svarA yasmin sa tathoktaH / atra svalpapazcapamiti paJcamasyAlpatvavidhAnAttaditareSAM svarANAM bahutve sAmyaM vidhIyate / yatra yasyAlpatvaM vidhAyetareSAM samatvavidhAnaM tatra tadapekSayA bahutvaM sAmyameva / yatra bahutvavidhAnAditareSAM samatvavidhistatrAlpatvaM sAmyameveti vivektavyam / eteSu dezIrAgeSu yatra tAramandrayorubhayorekasya vAvadhirnocyate, tatra kAmacAro draSTavyaH / idAnImadhunA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 115 prasiddharAgAGgAdInAM lakSye pratItAnAM lakSaNavirodhAnAM parihArArthamudyamaH kriyate / tatra virodhodbhAvanAprakArastAvat grAmadvayAjjAtyAdiparaMparayotpannAnAmeteSAM rAgANAM madhyamasthaSaDjamadhyamasthAnayoreva tattanmUrchanArambhapakSAzrayaNe zAstravihite saMbhavatyapi madhyamagrAmotpannAnAM madhyamAditoDIprabhRtInAM ca madhyamadhyamArambhaM vihAya madhyamaSaDjasthAna evArambho lkssyte| lakSaNaviruddhatayA grahasvarAyattottarasvarasAdhAraNAnAmabhAvazca / tricatu:zrutikatvena grAmadvayabhedakasya paJcamasyAlopyatvena prayujyamAnasyApi sarvaragepvekarUpatA / kriyAGgarAmakriyAyAM madhyamasya paJcamazrutidvayAkramaNaM naTTadevakrIprabhRtiSu RSabhadhaivatayorantarakAkalyAdimazrutidvayAkramaNena pratyekaM paJcazrutitA ca shaastrvivkssitaa| zrIrAge gAndhAraniSAdaye.madhyamaSaDjAdimakaikazrutyAzrayaNena trizrutitve zAstravihite'pi SaDjamadhyamayorazAstravihitatrizrutitvakaraNayorardhavaizasam / tatraiva RSabhadhaivatayorgAndhAraniSAdAdimazrutyakramaNena pratyekaM catuHzrutitvaM vA shaastrvihitm| AndhAlyA lakSaNe paJcamasya grahAMzatvektyA tathaiva prastAre likhite'pi madhyamagrahAMzatvena prayogaH / tathA karNATagauDasya lakSaNe SaDjagrahAMzatvektau lakSye niSAdagrahAMzatvam / grAmara,geSu hindolasya lakSaNe ridhatyaktatvenoktau ripatyAgena prayogaH / SADavauDaveSvapi rAgeSu kacillopyasvaraprayogaH ; kvApi janyajanakayomelanabhedo rasAdiviniyogAniyamazceti lakSyalakSaNayorbahudhA virodhAH / ekeSuNA rAma ivAbdhisAlAnekottareNaiva bahUn virodhAn / zrIkallinAthaH parihatukAmo brUte mataGga dirahasyavedo // dezItvAdeteSAmaniyamo na doSAyeti / dezItvaM ca tattaddezamanujamanoraJjanaikaphalatvena kAmacArapravartitatvam / yathoktaM dezIlakSaNaM grantha,dau 'deze deze janAnAM yat' iti / tathA cAhAJjaneyaH "yeSAM zrutisvaragrAmajAtyAdiniyamo na hi / nAnAdezagaticchAyA dezIrAgAstu te smRtAH // " iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH [prakaraNam . bnggaaloN'shgrhnyaasssddjstulyaakhilsvrH| iti prathamabaGgAlaH / dvitIyabaGgAlaH madhyame kaizikIjAtaH ssddjnyaasaaNshkgrhH||161|| baGgAlastAramadhyasthapaJcamaH syAt smsvrH| iti dvitiiybnggaalH| madhyamaSADavaH RSabhAMzaH paJcamAntaH syaadpnyaasdhaivtH||162|| vIraraudrAdbhutarasaH pAlpo madhyamaSADavaH / iti mdhymssaaddvH| zuddhabhairavaH dhaivatAMzagrahanyAsasaMyutaH syAt samasvaraH / / 163 // tAramandro'yamASaDjagAndhAraM zuddhabhairavaH / ___ iti zuddhabhairavaH / evaM vAdyanRttayorapi kAmacArapravartitayodezItvamavagantavyam / niyame tu sati teSAM gItAdInAM mArgatvameva, 'yo mArgitaH' itya dinoktatvAt // 159-160 // ___ (saM0) adhunAprasiddhadezIrAgalakSaNam / zrIrAgaM lakSayati-SaDja iti / SaDje SaDjanAme | pADjIsamudbhUtatvenaiva SaDjapaJcamotpannatve labdhe'pi punaH SaDjagrAmakathanaM rAgeSu janakajAtigrAmaniyamo nAstIti sUcayitum | zeSAH svarAH RSabhapaJcamadhaivataniSAdAH // 159-160 // (saM.) baGgAlaM lakSayati-SaDjagrAma iti / mandrahInaH; madhyatArasvaraH / tulyatvaM pUrvameva vyAkhyAtam / dvitIyabaGgAlaM lakSayati-madhyama iti / madhyame; madhyamagrAme |. tAramadhyasthapaJcamaH; mandrapaJcamahInaH / madhyamaSADavaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH megharAgaH SaDje dhaivatikodbhataH SaDjatArasamasvaraH // 164 // megharAgo mandrahIno grhaaNshnyaasdhaivtH| iti meghraagH| somarAgaH SaDje SADjIbhavaH SaDjagrahAMzAnto nigotkaTaH / / somarAgaH smRto vIre taarmdhysthmdhymH| iti somraagH| prathamakAmodaH tAraSaDjagrahaH SaDje SaDjamAdhyamikodbhavaH // 166 / / gatAramandraH kAmodo dhAMzaH sAntaH smsvrH| iti prathamakAmodaH / dvitIyakAmodaH SaDje SADjIbhavaH SaDjagrahAMzanyAsasaMyutaH / / samasvaro'nyaH kAmodo mndrgaandhaarsundrH| iti dvitiiykaamodH| lakSayati-RSabhAMza iti / pAlpaH; alpapazcamaH / zuddhabhairavaM lakSayati-- tAramandra iti / tAramandro madhyamasvarahInaH / ASaDjagAndhAraM; SaDjaparyantaM gAndhAraparyantaM vA vikalpena tAramandratvaM dhaivatAdaMzasvarAdArabhya // 160-164 // (saM0) megharAgaM lakSayati-SaDja iti / SaDje SaD jagrAme / etasmin Sar3a jastAra eva / mandratvaM madhyamatvaM ca na sti| anyeSAM svarANAM mandratvaM nAsti / somarAgaM lakSayati-SaDja iti / nigotkaTa: ; niSAdagAndhArabahula: / etasmin mandrasthAnastho madhyamo nAsti / kAmodaM lkssyti-taarssddjeti| SaDjamAdhyamikA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH [prakaraNam AmrapaJcamaH gAndhArAMzagrahanyAso mandramadhyasamudbhavaH // 168 // nigatAro mandrahIno rAgaH syaadaamrpnycmH| zAhadevena gadito hAsyAdbhutarasAzrayaH // 169 // ityAmrapaJcamaH / iti prsiddhraagaaH| kaizikI zuddhapazcamabhASA syAt kaizikI mpbhuuysii| panyAsAMzagrahA mApanyAsA sagamatArabhAk // 17 // IrSyAyAM viniyoktavyA bhASA kecidcire| samasvarA ritArA sA mamandrA cotsave bhavet / / 171 // pApApA samadhA sAnI sAsAsAdhA mAsasama dhAsa nIsarI gAsAsA sadhama mAmAsasa dhasamanI nIdhA mAmagamA pApa samadhAsA mA dhaasaa| pAdhAsAmAdhAsamAdhAsani rIsanI gsaa| sadhamAgA gasa sAsa dhamAsasa dhasamanI nIdhAmAma gAmA paapaa-ityaalaapH| jAti: / gatAramandra iti / gAndhArasya madhyamatvaM nAsti / dhaivatAMzaH / SaDjanyAsaH / AmrapaJcamaM lakSayati-gAndhArAMzeti / mandrebhyo madhyamebhyazca svarebhyaH samudbhavo yasya / tAraniSAdagAndhAraH / mandrahIno veti pakSAntaram , mandramadhyasamudbhava ityuktatvAt // 164-169 // (saM0) kaizikI lakSayati- zuddhapaJcamabhASeti / madhyamapaJcamabahulA / paJcamanyAsAMzagrahA | madhyamApanyAsA / SaDjagAndhAramadhyamaistAyukA / teSAM mandramadhyamatvaM nAsti | matAntareNa kaizikabhASAGgabhAgatvena lakSaNam - samasvareti // 170, 171 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH pAmAmA dhasasani dhasani dhasanidhA mAdha gAga sa sanidha pApArigasariga mA rigasadhanidhA mAnidhasasAsa mamA nidhA sapA dhamariga rimAdhamadhanidhani dhani dha (madhyama)manidhA sAsa mamA nidha sa pApA-iti rUpakam / iti kaishikii| prathamasaurASTrI pazcamAdeva saurASTrI bhASA paantgrhaaNshkaa| rihInA sagadhastArA mamandrA sapabhUyasI // 172 // niyuktA sarvabhAveSu munibhirgmkaanvitaa| pApApApamadhanI sAsAsanIga sAsAsani gAnI gAnI dhAdhA dhadha sAsa pApA papadhA pA dhApAmApA / madhanI mAMdhAnI mAM dhanIsA sA / sanI gAnI gAM sAsA sa nI gA nI dhA dhAdhadhasA dhamamapA papa dhApA dhApAmAmA / madhanI madhanI / mAM dhani sA sApamAnI nidhApama dhApamadha paapaa-ityaalaapH| pA pama sa nIsA sanI gaga sasa nI gaganI nIgamaga nIdhAdhAdha dhadha madha sasa / pAdhA pAdhA pAmA mAmA mamadhama dhadhanI sA sani gaga sAsa / nidhadhasa nidhamapA pamadhadha pamadhasa pamadhadha dhaga manI dhadha pA / pamanI nI nIdhA pama dhadha pama dhadha pA-iti rUpakam / / iti prthmsauraassttrii| (saM0) saugaSTI lakSayati- pazcamAdeveti / paJcamanyAsagrahAMzA / RSabhahInA SaTsvarA / SaDjagAndhAradhaivataistAraiyuktA / mandramadhyamA / SaDjapaJcama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam dvitIyasaurASTrI sAMzagrahAntA saurASTrI TakarAge'tibhUriniH // 173 / / bhUrItarA mamandrA ca pahInA karuNe bhavet / sA sA sAnI dhanI nIdha nInI mAM nI dhanI dhAnI dhAnI dhanI nI mAM nIdhA nIsA sAdha nIdhamadha nIdhanIdha mAdhanIdha maM gAgAga maMgAM sagA sanI dhanI nIdha nI nI dhanI nI nI mAM nIdhA nIsA saa-ityaalaapH| sani dhani nI nI mAM nI dhani sAsA dhanI nI mAM nI dhanIsA dhasasadha rIrI rIdha mm| dhamama(madhyama)ma (gAndhAra)ga (SaDja)sasA gAsAgAdha nI nI nI dhanI madhAsa nIsA gAnI dhadha sAsA-iti rUpakam / iti dvitIyasaurASTrI / iti sauraassttrii| prathamalalitA TakabhASaiva lalitA lalitairutkaTaiH svaraiH // 174 // SaDjAMzagrahaNanyAsA SaDjamandrA ripojjhitaa| dhIrairvIrotsave proktA tAragAndhAradhaivatA // 175 / / sAsA sAsa mama dhadhA dhadhamadhA mAma gAga masA saga masagama dhadhA dhAdhA dhamadhanI nIdhAmAma gAgamA sAM bahulA / sarvabhAveSu ; nirvedAdiSu / dvitIyasaurASTrI lakSayati-sAMzagrahAnteti / TakkarAgasya bhASA / atibhUriniH; atibahulo niSAdo yasyAm / niSAdaSaDjAbhyAmitare svarA bahulAH / paJcamahInA // 172-174 // (saM0) lalitAM lakSayati--TakkabhASaiveti / lalitaiH masRNaiH / utkaTaiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH sadhanInI dhanI nIdha nIgAgasa sAgAsanI dhanI sAsA sAsamamasA masagama dhadhA dhAdha madhAnInI dhAmAmagA gamasAsa dhAnI nIdha nInIdhadha nIgAgasA / sAgAM sanI dhAnI saasaa-ityaalaapH| samamadha dhAdhAmaMdha dhamAmA(gAndhAra)gasAsAsaga madhadhanI niidhaamaa| dhAmAmadha gAgAgasa sAsasasa gagasaga masagama dhAdhAdhanI dhadhanIma mapadhamA gasasamasa gasAsAsasanIdhadhanI dhanIgAgAgasAM ga dhAnI sAsA-iti rUpakam / iti prthmllitaa| dvitIyalalitA bhinnaSaDje'pi lalitA grhaaNshnyaasdhaivtaa| rigamailalitaistAramandreryuktA dhamandrabhAk / / 176 // prayojyA lalite lehe mataGgamunisaMmatA / dhAdhAdhAdha sanI dhAdhAdhadha nIrI gAsanIsA nIdhAdhAdha sanI rIgAmA / garI mAgA rIrIrIrIrIrI gamapadhAdhapa nIMdhA pAmA gArI / mAgArI / rIgarIga magamarI gAmAgArI dhanI riigaasnii| dhAdhAdhama dhAdhAdhadha nIrI rIdhA nIrI dhAnI rIgA sanI sanI dhAdhAdhadha sariga magari mAmA bahubhiH / Rssbhpnycmhiinaa| dvitIyalalitAM lakSayati-bhinnaSaDje'pIti | RSabhagAndhAramadhyamaiH lalitaiH kiMcidvakritaistAramantairyuktA / mandradhaivatA // 174-177 // 16 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam rIrIrIrIrI magapadhA padhanIdhApAmA gArI mAgA rIrI gamagama rIgAmAgA rIdhAnIrImA sanI sanI dhaadhaaityaalaapH| (dhaivata) saniganisa riga rima sani dhani dhamamAdha dhamanini dhadhadhadha rIrIrIrI gama / mamaM gArI dhApAmagarImAgArI sanI dhadhanI ggaa| sanI sanI dhAnImAMdhA sanInIdhAdhA-iti rUpakam / iti dvitIyalalitA / iti llitaa| ___ prathamasaindhavI caturdhA saindhavI tatra TakkabhASA ripojjhitA // 177 // sanyAsAMzagrahA sAndrA gamakairlacitasvaraiH / sagatArA SaDjamandrA geyA sarvaraseSvasau // 178 // sAsAsAsA mAMsA mAMsA saa| maMsa gAmA gAsA sAgAM sAmAM sAsamama gAmA gamamasa nIgasasA sanI mAMsa nIgAM niidhaaNdhaaN| dhamAdhAMdhAdhaM mAnI nInI dhamAdhAdhA dhAdha manI nInIM dhanI dhanI saasaa-ityaalaapH| (madhyama)ma(SaDja) sa saagaassaa| nInInInI sadhaMnIsa nIdhAdhA dhamA dhamamanI dhAdhAdhamamani nInInInInInI sanI sanI gagasAsA mamagamamama dhaga gagasama nInIdhadha (saM0) saindhavIM vibhajya lakSayati-caturdheti / TakkabhASA yA saindhavI sA RSabhapaJcamahInA / gamakaiH sAndrA vyAptA / lavitasvaraiH drutasvaraiH / dvitIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 123 mamadhama dhanInInI madhanInI nIdhanIsagamadhadha gadha maga sanI sanI sasanIdha nInInIsanIdhamama dhadha nInI samagaga nInInIma nIdhamamadhadhanInIgagasA sA-iti rUpakam / ___ iti prthmsaindhvii| dvitIyasaindhavI saindhavI paJcame'pyasti grhaaNshnyaaspnycmaa| ripApanyAsasaMyuktA ramyA sagamakaiH svaraiH // 17 // nitArA ribahustArapA pUrvaviniyoginI / pApApA sa padha sarIrI rIrI rI pamapama dhapApAsa padhasarI rIrIrIsarIgArI / mArI pAdhA sArI gAsA rIrIrIrI gApAM rI rI gAsasarI rImAdhA pamadhapamadha pApAsapadhama padhamapadha mapadhasanIrIrI marIsarI rIpamadha pamadhapApA / spdhsrii|riiriiriis rIrIrIsa rIgArImAdhApAdhAsArI gAsArIrIdharIrI gAM pAM rIrI mAsasarI rIsA dhaapmdhaapmdhaapaapaa-ityaalaapH| padhasadhasarI gasarigarIsarI / garIsadha madhaM dhaMpa pasarIrI rIrIpArI papapArI rimamAmAMmAsasArI sarIrIrI rIsasadhA dhapapapadhadhasaga paMdhaM sarI sarIgama dhadhapAdhA pamadhadha pamadhadhapApA-iti rUpakam / ___ iti dvitiiysaindhvii| saindhavIM lakSayati-saindhavIti / paJcamasyApi bhASA saindhavI / RSabhapaJcamApanyAsA / niSAdadhaivatapaJcamaiH sagamakaiH ramyA / RSabhabahulA / niSAdapaJcamaistArA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam tRtIyasaindhavI mAlave kaizike'pyasti saindhavI mRdupaJcamA // 180 // samandrA niganirmuktA SaDjanyAsagrahAMzikA / prayojyA sarvabhAveSu zrIsoDhalasutoditA // 181 // sAsAsAsA samarImA pApApapa dhApadhApA mA rIrI mArIrI sAM sAM samarImA pApA papa dhaapaamaa| papa dhApAmA pApA papadhA sA papa dhAsA dhaarii|riimpaadhaapmriirii marIrIsarIsArIsasAsArI mAsArImAmArI mApApApapadhApAdhApadhApAmArIrImArImAsA / samarImA pApA papa dhApApAmA dhApAmApA papa padhA sAM papadhA pamArIrI mapAdhApamarImArI riisaasaa-ityaalaapH| sama rIrI mamariri papa ripa papAdhApa marIrI samamamari papa papa dhadha (SaDja)saM pAdhApAmArImarImarIsarIsAdhadhasadha(SaDja)sasa mama riri papa riri sa risa ri sAsa dhasa sasaM maM riri mama riri pAdhApama ririsarisAmariririsA-iti rUpakam / iti tRtiiysaindhvii| caturthasaindhavI saindhavI bhinnaSaDje'pi nyAsAMzagrahadhaivatA / uddIpane niyoktavyA dhamandrA ripavarjitA / / 182 // ceti pakSAntaram / tRtIyasaindhavIM lakSayati-mAlava iti / niganirmuktA nissaadgaandhaarhiinaa| caturthasaindhavIM lakSayati-saindhavIti / mandradhaivatA / RSabhapazcamavarjitA // 177-982 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 125 dhAdhA dhadha gamadhani nini dhAnI sAnI sani sadhA nIdhA nInI dhAdhamAmagamA sAnI dhAdhA pamA dhaadhaadhgsdhgmgdhmdhniinii| nInInI / dhniisdhaaniiniimdhaasaaniidhaadhmdhaadhaa-ityaalaapH| dhAdha gama dhanI nInI sanI dhanI nInInIdha(SaDja)saM sanInI sanI dhadha gama dhaga madha nInI manI dhanI nIdha nIdha gAM sagamA nIsanI dhanIdhagamadhagamadhanInImanIdhanInIdha dhAsA dhamanI sanI dhanIdha gamadhagamadhanI / nImanIdhanInIdhanIdhAdhA-iti rUpakam / __ iti caturthasaindhavI / iti saindhvii| prathamagauDI hindolabhASA gauDI syAt SaDjanyAsagrahAMzikA / paJcamotpannagamakabahulA dharivarjitA // 183 // SaDjamandrA prayoktavyA priyasaMbhASaNe vudhaiH| sAM mAM sAM sa magAmApApAmApAmApA mAgAmasAMsAM sasa sagAmApApAgamagA mgaapgaampaapaa| mAgAgasAsanIsAgAmAmagAsanIsAmAsa sagAsAsA sasagAmA sAgAmApa magA sApA pApA mAmA gAga sAsA smgaa| mApA mApA pA pmgaa| pamAgama pagApamA gamapagA pamApagA pAsAsAsagasAmAgAsanisAM saaN-ityaalaapH| (saM0) gauDI lakSayati-hindolabhASeti / paJcame svare utpannairgamakaiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam (SaDja)sagamaga pamamagagasAM(SaDja)sasAgAmAmAmA pApa magApama pagA gagasApAnI sanIsa magama gamapama pama gama mama ganisAM gagasagasanisAmagAgasAsAiti rUpakam / iti prthmgauddii| dvitIyagauDI grahAMzanyAsaSaDjAnyA gauDI maalvkaishike||184|| mataGgoktA tAramandraSaDjA bhUriniSAdabhAk / prayojyA raNaraNake vIre tvanyaiH prayujyate / / 185 / / sAMsAM sAni dhAsAM pamA gAmAnI nIdhanI dhadhamapamamagama magA gasAsagArI sAgAmagamanInI dhama pama pApa mama magarImaM sAM sanI nIrIpA / sanIrIsa nIsAsA / magamanI gA mA nIgA mAnI / nIdhasApA mAgAmanI nIdhadhanI dhamapamagamagAmapAma garI rI mapagamAnIdhanIsa pAmagamApApa sAM mamagArIrI sAsa nIrIrI pAsa nIrIsanI rIsanI saasaa-ityaalaapH| sAMnIdhasasapApamamagAdhanidhani dhanidha mapama gamama sA magarIrI sAMsanI rIrI pAMsanI rIrI pAM sa nIrIrIsAgamamA gAnIdhapamamapamamagamagarI sanisAsa nIsAsani riri sAsA-iti rUpakam / iti dvitIyagauDI / iti gauddii| bahulA / dhaivtrssbhvrjitaa| dvitIyagauDI lakSayati-grahAMzeti / raNaraNako Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH trAvaNI yASTike trAvaNI bhASA paJcamasya grahAMzasA / pAntA saripamairbhUriH saMgata dvizrutirmatA / / 186 / / eSA bhASAGgamanyeSAM dhagrahAMzA nipojjhitA / atArA prArthane mandradhagavyAptorumadhyamA / / 187 // 127 sAsAsApA pApAdhAdhAnInI sAnidhAnidhA sArI sAsAnIdhanIdha sArI gArI mAsanI pApAdhAnIsA sanImadha dhasasanimadhamadhasanidhAmAgAmA sAnIsasAsaMsaM sanisAMsAM nigAsa nidhAmA mAmAM sari sAsA sAdhAnidhApApAiti trAvaNI / iti bhApAGgANi / harSapurI bhASA harSapurI SaDjamandrA mAlavakaizike / sanyAsAMzagrahA tAramapA harSe dhavarjitA // 188 // sAsAsAsanisanisa risa nIsAsA / magamApApApA / samapApA pamamAma ma gAga rI / rIsAMsani nipAM sani mamagArI nI nI pAsanIsAMsAM sari rIrI pAM sanirI sanirasa nisAsA / sanisAMrI nisAnInI nisArI / virahaH / trAvaNa lakSayati-yASTrika iti / yASTikamate grahAMzaSaDjadhaivatanyAsA / SaDjarSabhapaJcamamadhyamacahulA / saMgatau dvizrutI niSAdagAndhArau yasyAm / matAntareNaitasyA bhASAGgatve lakSaNamAha - eSeti / atArA tAravarjitA / mandradhaivatagAndhAravyAptA / urumadhyamA madhyamabahulA // 183-187 // (saM0) harSapurI lakSayati - bhASeti / tAramapA tAramadhyamapaJcamA / dhaivata Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam sanisAM saaN| magA mA paapaa| samapApamagA gamamArIrIsA manIpAMsanI sAsAgagarI nI nIpAsanIsAMsAM / sanirIrI pAMsanirI sanirI sanIsAM saaN-ityaalaapH| sAnI rIsA nI nIgarI saa| nirIrIga rImarIga nIrIgarI nIsa (madhyama)ma (gAndhAra) gArI gagarIsArIgarIpAgarI sanI rIga rInIsAsA-iti rUpakam / iti hrsspurii| bhammANI pazcamasya vibhASA syAdbhamANI mandraSaDjabhAk / pAntAMzAdiH samanipaistAratyaktarirutsave // 189 // pApA pAma gAmA paapaa| mAmA nIdhA mAmagamA paapaa| pagA gamA sanIdhapA pApamanI nIdhanIsAM sAM gamamApA pApamapamanIsanIdhApApApamapamanIsanidhAM pA pApA pama ninidhAgAM mAM pamani nidhaapsdhaapmdhpmdhaapaapaa-ityaalaapH| pA(pazcama)paMga gama pAmama gaga mama gaga mamani dhadhamagA pApA / papagamasamasanidhasanidhapApamaninini dhani nisamama gapamapamani sAni 'manidha pApA pama ni pAni nidhanI sasa pamamamAdhAMdhamadhadhapamadhadhasamadhadhapApA-iti rUpakam / / iti bhmmaannii| varjitA / bhammANI lakSayati-paJcamasyeti / paJcamAMzagrahA / SaDjamadhyamaniSAdapaJcamaistArairyuktA | RSabhahInA / utsave viniyogaH // 188-189 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 129 TakkakaizikaH dhaivatyA madhyamAyAzca sNbhuutssttkkaishikH| dhaivatAMzagrahanyAsaH kAkalyantararAjitaH // 190 / / sArohI sprsnnaadiruttraaytyaanvitH|| udbhaTe naTane kAmagraste kaJcukikartRke // 191 / / praveze turyayAme'ho bIbhatse sbhyaanke| prayoktavyo mahAkAlamanmathaprItaye vudhaiH // 192 // dhAsA dhapA dhamAmagArImagAga sAsanIma garIgasA dhAdhAdhasA garIrImA mAdhadhadharIrIrI gAgamAma dhAdhAdhasAgArIrI dhAdhAdhAsa pAdhamamagarI gasAsadhadhasasarIrIga gamamadhadharI gagasasa sanInInI sarIgasa nisAM sAM dhaaNdhaaNdhaaNdhaaN| sasamAma dhAgasAsanisadhAdhA dhAdhAdhAdhA sasasasa marI dhama mamamasari marimadhapamasA dhAsAsAsA sAgadhAsagadha sadhadhasadhapariri mamasari mamadhapamadhA dhAdhAdhasa sadhasasa sasa sasArimadhAsanigA sAsA ninidhaa-ityaalaapH| sAgarima mArimamAdhApA dhApA dhAmA dhAdha dhadhasAsa dhAsAmAdhApAmA dhApAmApa dhama dhadhapAmArimA dhamadhAsa mAmadhAdhA saagaarii| mama gaga dhadha pama dhAdhAdhadhasA ghasasA dhapasAsa gadharIrI rIrI mama mamarIma mamamAma (saM0) TakkaizikaM lakSayati-dhaivatyA iti / uttarAyatA SaDjagrAme tRtIyA mUrchanA / kaJcukipraveze viniyogaH / mAlavAM lakSayati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 saMgItaratnAkara: [ prakaraNam mamarima dhapamadha madhamadha madhapadhAdhA rIdhadha ridhAdhAri dhadhAdhapA pAmA risa ririmama mamadhapa dhAdhAsadhA sAsAgama madhamadha sadhasama masadhama dhAdhA - iti karaNam / 1. dhA dhA dhA dhA dhA mA pA pA ma tka Ta ta Ta zrI 3. dhAMdhAM mAM dhAMdhAM dhAMdhAM dhAM mo da ma rA r 4. mAMdhAM mAM dhAMdhAM dhAMdhAM dhAM ma dhu pa ku laM 5. dhA dhA rI gA sAMsAM rI gA vi ga li ta ma da ma di 7. 6. rI rI mA mA dhArI mA mA yo ni ti nu 8. dhAMdhAMsAM sAM gA rI mA mA ku li za dha ra ka ma la 555 pra dhA dhA dhA dhA dhA dhA dhA sA taM pa ga Na dhA pA mA dhA dhA dhA dhA dhA tiM vaM -- ityAkSiptikA / Ther bhR de iti TakkakaizikaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 131 mAlavA mAlavA tasya bhASA syAd grahAMzanyAsadhaivatA / SaDjadhau saMgatau tatra syAtAnRSabhapaJcamau // 193 // dhAdhAsAri sAmApAmA gArImAdhA pAdhAdhAnI dhAsAdhA / iti mAlavA / drAviDI gAndhArAMzagrahA dhAntA drAviDI tadvibhASikA / dvizruta saMgatau tatra bhavetAM SaDjadhaivatau // 194 // gAsAgAmA dhAdhA pAmA dhAdhA gAsa nidhAdhAsa gAsana dhApanimAgA manidhA / iti drAviDI / iti rAgAGgAdinirNayAkhyaM dvitIyaM prakaraNam iti zrImadanavadyavidyAvinoda zrIkaraNAdhipati zrIsoDhaladevanandananiHzaGkazrIzArGgadevaviracite saMgItaratnAkare rAgavivekAdhyAyo dvitIyaH mAlaveti / tasyAM SaDjadhaivatayoH saMgatiH RSabhapaJcamayozca / drAviDa lakSayatigAndhAreti / dhAntA; dhaivatanyAsA / dvizrutyorniSAdagAndhArayoH saMgati: SaDjadhaivatayozca // 190-194 // iti rAgAGgAdinirNayAkhyaM dvitIyaM prakaraNam iti zrImadandhramaNDalAdhIzvaraprati gaNDabhairava zrImadanapotanarendranandana bhujabalabhImazrIsiMhabhUpAlaviracitAyAM saMgItaratnAkaraTIkAyAM saMgItasudhAkarAkhyAyAM rAgavivekAdhyAyo dvitIyaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: [ prakaraNam (ka0) iha granthakAreNoddiSTAnAmapi lakSye prasiddhivaidhuryAt adhunAprasiddharAgAjanakatvAccAnuktalakSaNAnAM bhASArAgAdInAM svarUpaparijJAnAya mataGgAJjaneyAdInAM matAnusAreNa lakSaNAni saMkSipya vakSyante / tatrAdau sauvIrajAH vegamadhyamA sauvIrajA sagrahAntA saMpUrNA sapasaMgatA / 132 madhyamAMzA smRtA vegamadhyamA madhyamojjvalA || sauvIrA sAdhAritA syAnmanyAsA sagrahAMzikA | rimayoH samayoryuktagamakA sakalasvarA // gAndhArI karuNe sAntA saMpUrNA nigrahAMzakA / sauvIrajA iti sauvIrabhASAH / atha kakubhabhASA syAdbhinnapaJcamI / mApanyAsA rimapadhabahulAGgojjhitAMzikA // kAmbhojI kAmbhojI kakubhasya syAdbhASA dhAMzagrahAntimA / sadhasaMvAdinI pUrNA ripasaMvAdinI tathA // madhyamagrAmI kakubhe madhyamagrAmI bhASA dhAMzagrahAMzikA | mAdhyamagrAmikI pUrNA saMkIrNA ridhasaMgatA || sAdhAritA gAndhArI atha kakubhe-- bhinnapaJcamI mAdhyamagrAmikIti / svajanakasya kakubhasya dvigrAmatvena svasyA tathAtve prApte anena vizeSavacanenAsyAM SaDjastrizrutiH prayoktavya ityavagamyate / pUrNeti vizeSaNenAtra grAmabhedakatA na; prayogAbhAvAt / saMkIrNeti / pUrvaM bhASANAM 'saMkIrNA dezajA mUlA chAyAmAtreti nAmabhiH' iti yASTikamatena cAturvidhyaM darzitam / tatra saMkIrNatvaM nAma mataGgamatena svarAkhyatvamiti pUrvaM vyAkhyAtam / tat draSTavyam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 133 prasaGgAdaumApatyoktaM rAgANAM traividhyaM pradarzyate / rAgAstAvat trividhA:zuddhAH chAyAlagAH saMkIrNAzceti / tatra zuddharAgatvaM nAma zAstroktaniyamAnatikramaNa svato raktihetutvam / chAyAlagarAgatvaM nAmAnyacchAyAlagatvena raktihetutvam / saMkIrNarAgatvaM nAma zuddhacchAyAlagamizratvena raktihetutvam / etat prakRtasaMkIrNatvAdanyadeva / yathoktamumApatinA " mayaiva paJcabhirvaktraiH sRSTAH pUrva kutuhalAt / ataH saMbhUya zuddhAste SaTtriMzat saMkhyayoditAH // eteSAM chAyayA jAtAzchAyAlagasamAhvayAH / asaMkhyAkAstu te teSu zatamekottaraM kramAt // zuddhaM tu zivarUpeNa zaktirUpeNa sAlagam / dvayormizraM tu saMkIrNamataste trividhA matAH / / varATIlalitAbhyAM ca zuddhAdRSabharAgataH / utpanno'yaM vasantastu saMkIrNatvena lakSitaH // " iti / madhurI kakubhodbhUtA sAMzA dhAntAkhilasvarA / gapayonidhayoryuktA saMkIrNA yASTikoditA // zakamizrA nipayo ridhayoryasyAM saMvAdo nigrahAMzatA / rinyAsA kakubhe bhASA zakamizrA tu sA matA // iti kkubhbhaassaaH| madhurI AbhIrikA AbhIrikA mAdyantAMzA patArA mandradhaivatA / drutaprayogA nirisaivibhASA kakubhodbhavA // nivede viniyoktavyA pUrNA pracuramadhyamA / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 [prakaraNam madhukarI saMgItaratnAkaraH kakubhotthA madhukarI vibhASA sagrahAntimA / gApanyAsA nisaridhapaJcamairbahulairyutA // iti kkubhvibhaasse| travaNA zAlavAhanI rigrahAMzA dhaivatAntA saMpUrNA rigasaMgatA / kakubhAntarabhASeyaM vijJeyA zAlavAhanI // iti kkubhaantrbhaassaa| atha Takke travaNA TakkabhASA sagrahAntAMzA ripojjhitA / samandrA gamatArA sanidhabhUrirdinAntime // yAme geyA vIrarase gIyate rudradevatA / travaNodbhavA sAntA mAMzA bahuriyA gApanyAsA pavarjitA / TakkabhASA sadA geyA spardhAyAM pravaNodbhavA / verI TakkaveraJjikA sAntA pagrahAMzAlpapaJcamA / samayo rigayozcApi saMgatA pADavA matA // madhyamagrAmadehA TakkajA madhyamagrAmadehA mAMzagrahAntasA / asaMpUrNA ca saMkIrNA samayoH saMgatA bhavet // mAlavavesarI sAntA nyaMzagrahA pAlpA sagayoH samayoryutA / ___mUlAkhyA pADavA TakkabhASA mAlavavesarI // chevATI sAdyantAMzA samanigasaMvAdA madhyamojjvalA / chevATI TakkajA mUlA saMpUrNA yASTikoditA // paJcamalakSitA sagrahAntA paJcamAMzA tArA sagamapaJcamaiH / rihInA TakkajA bhASA jJeyA pazcamalakSitA // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 paJcamI dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH pAMzagrahA TakkabhASA SaDjAntA pazcamI mtaa| ripayoH samayoryasyAM saMvAdaH pUrNatApi ca // gAndhArapaJcamI sanyAsA dhagrahA pUrNA samasaGgA gbhuussitaa| saMkIrNA TakkajA prektA bhASA gAndhArapazcamI // mAlavI padhamizrA tadantAMzA mAlavI TakkasaMbhavA / rihInA tAragAndhAraSaDjamadhyamakampitA // tAnavalitA SaDjAntA madhyamAdyaMzA sapayormUdulAlitA / TakkodbhavA bhavettAnavalitA munisaMmatA // ravicandrikA sagrahAntA ripasvalpA saMkIrNA gamakAnvitA / risayoH samayoryuktA TakkajA ravicandrikA / tAnA tAnAkhyA sagrahAMzAntA dhApanyAsA ripojjhitA / TakkajA karuNe mandre nisA tadgamakAJcitA / / ambAherI gadhAdhikA magrahAMzA sAntA vIre samasvarA / ambAherI TakkabhASA dezAkhyA paJcamAkitA / / dezAkhyA TakkajA dohyA gAdyA sAntA ripojjhitA / vesarI pahInA sagrahAntAMzA nidhayoH sadhayeryutA / vesarI TakkabhASA syAd vIre geyA sakAkaliH // iti ttkkbhaassaaH| devAravardhanI paJcamAMzagrahA SaDjanyAsA devaarvrdhnii| saMpUrNA TakkarAgasya vibhASA parikIrtitA / / AndhrI madhyamAMzAhA TakkavibhASA paJcamAntimA / prahRSTe viniyoktavyA syAdAndhrI cAndhradezajA / / dohyA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [prakaraNama gurjarI iti TakkAvamApA gurjarI saMgItaratnAkaraH saMgatA samayo rinyoH saMpUrNA nigrahAMzikA / SaDjAntA dezajA TakkavibhASA gurjarI matA // bhAvanI pAMzagrahAntasA TakkavibhASA bhAvanI smRtA / iti ttkkvibhaassaaH| atha zuddhapaJcame___ tAnodbhavA mAMzAlpaRSabhA pAntA saMkIrNA dhamasaMgatA / tAnodbhavA paJcamasya bhASA prabalapaJcamA // AbhIrI pagrahAMzAntimA pUrNA nyadhikA samayoyutA / AbhIrI paJcamodbhUtA raNe kAkalisaMyutA / / zuddhapaJcamabhASA syAd gurjarI pagrahAMzikA / pAntA samoccA saMpUrNA gapApanyAsabhUSitA / AndhrI rigrahA kAkalIyuktA paJcamAntA sadurbalA / zuddhapaJcamabhASA syAdAndhrI kiMnaravallabhA // mAGgalI dhagrahA paJcame bhASA mAGgalI sadhasaMgatA / ripasaMvAdinI dhAntA saMkIrNA kAkalIyutA // bhAvanI zuddhapaJcamabhASA syAdbhAvanI pagrahAntimA / rihInA mandrasA mApanyAsA samanibhUyasI / / iti shuddhpshcmbhaassaaH| atha bhinnapaJcamedhaivatabhUSitA pUrNA dhAMzagrahanyAsA sadhayo ridhayoryutA / bhinnapaJcamasaMbhUtA bhASA dhaivatabhUSitA // zuddhabhinnA bhinnapaJcamajA zuddhabhinnA dhAMzA grahAntimA / ridhayoH samayoryuktA pUrNA kiMnaravallabhA // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH varATI bhinnapaJcamabhASA syAd varATI dhamabhUyasI / dhAntA ridurbalA mAMzA sadhayornigaye yutA / / vizAlA sadhasaMcAriNI pUrNA pAMzA dhAntA dhabhUSitA / bhinnapaJcamabhASA tu vizAlA kiMnarapriyA // ___iti bhinnapaJcamabhASAH / kauzalI niSAdAMzagrahA bhinnapaJcamasya vibhASikA / kauzalI dhaivatanyAsA RSabheNa vivarjitA / / iti bhinnpnycmvibhaassaa| atha TakkaizikemAlavA dhAdyantAMzA mAlavA syAt saMpUrNA Takkakaizike / saMcAraH sadhayoryasyAM ridhayozcaiva dRzyate // bhinnavalitA dhAntA sAMzagrahA bhinnalitA Takkakaizike / bhASA bhavedbharinidhA tatsaMgatimatI matA // iti ttkkaishikbhaape| drAviDI magrahAMzA dhaivatAntA nigayoH sadhayoryutA / TakkakaizikarAgasya vibhASA drAviDI matA // iti ttkkaishikvibhaassaa| atha hindolevesarI hindolabhASA sAntAMzA vesarI ridhadurbalA / saMgatA sagayo rinyoH prekSaNe viniyujyate / / cUtamaJjarI sapasaMcAriNI sAntA pagrahAMzA rivarjitA / hindolabhASA nigayoryutA syAccUtamaJjarI // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhurI 138 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam SaDjamadhyamA SaDjAdyA madhyamAntAMzA hindole SaDjamadhyamA / bhASA nirivihInA syAt samayorgamaya ryutA // mAMzA sAntA bahupadhanisA hindolasaMbhavA / madhurI RSabhAlpA syAt prekSaNe viniyujyate / / bhinnapaurAlI madhyamAMzagrahA SaDjanyAsA saptasvarAnvitA / / hindolabhASA syAdbhinnapaurAlI prekSaNe matA // mAlavavesarI gApanyAsA sagrahAntA mapayorgamakAnvitA / ridhatyaktA ca hindolabhASA mAlavavesarI // iti hindolbhaassaaH| atha boTTe mAGgalI mAntA pAMzagrahA pUrNA mAGgalI madhyamajjvalA / boTTajA ridhasaMcArA gIyate sarvamaGgale // iti bottbhaassaa| atha mAlavakaizikebAGgAlI sAntA mAMzagrahA pUrNA vAGgAlI madhyamojjvalA / rimasaMvAdinI bhASA bhavenmAlavakaizike / / mAGgalI sAyantAMzA mapAlpA tatsphuritA dIrghadhaivatA / rimatArA mAGgalI syAd bhASA mAlavakaizike / mAlavavesarI dhavarjitA sAdyantAMzA jAtA mAlavakaizikAt / ritArA mandrapA kampramapA mAlavavesarI / / khaJjanI sAntA pAMzA dharahitA nisayo rimayoryutA / saMkIrNA khaJjanI bhASA jAtA mAlavakaizikAt // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] gurjarI paurAlI ardhave zuddhA mAlavarUpA AbhIrI dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH rinyozca rimayozcaiva saMgatA nigrahAMzikA | SaDjAntA gurjarI pUrNA bhASA mAlavakaizike // paurAlI sagrahAMzAntA SaDjamadhyamabhUyasI / saMpUrNA caiva saMkIrNA jAtA mAlavakaizikAt // SaDjanyAsA madhyamAMzagrahA puurnnaardhvesrii| nidurbalA bahusamA bhASA mAlavakaizike // madhyamAMzagrahA SaDjanyAsA saptasvarairyutA / zuddhA harSe niyuktA jAtA mAlavakaizikAt // gAndhAraprabalA SaDjagrahAMzAntA nidhojjhitA / bhASA mAlavarUpA syAdeSA mAlava kaizike // sAdhAraNakRtAbhIrI nigAlpA sarisaMgatA / pUrNA sAntagrahA vIre bhASA mAlavakaizike // iti mAlavakaizikabhASAH / kAmbhojI sAdyantAMzA nibahulA gamakotthA ripojjhitA / kAmbhojI mandraSaDjA vibhASA mAlavakaizike // devAvardhanI devAravardhanI mAntA jAtA mAlavakaizikAt / vibhASA tyaktagAndhAraniSAdA paJcamAntimA || iti mAlavakaizikavibhASe / atha gAndhArapaJcame-- gAndhArI gAndhArapaJcame bhASA gAndhArI sagabhUSitA / dhAdyantA sarvalokasya hRdyA strINAM vizeSataH || iti gAndhArapazcamabhASA / 139 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 atha bhinnaSaDje gAndhAravallI gAndhAravallI bhASA syAdbhinnaSaDjasya dhAntimA / mAMzA pUrNA sadhayutA gIyate pitRkarmaNi // SaDjagrahAMzA manyAsA kUTatAnasamAzrayA / gadhahInA bhinnaSaDje kacchelIM tAM viduH pare // svaravallikA magrahAMzA mandratAraRSabhA ganivarjitA / rihInA nigrahA dhAMzanyAsA syAt svaravallikA | bhinnaSaDjasya bhASeyaM mRdulA munisaMmatA // niSAdinI bhinnapaDjabhASA dhAMzagrahAntimA / madhyamA bhinnaSaDjasya bhASA mAntA grahAMzadhA / dhAMzagrahAntA mRduladhaivatA ripavarjitA / pavarjitA vA sagayoH saMbaddhA bhinnaSaDjajA / sApanyAsA mandrasagadhA zuddhA dIrghapaJcamA || dhAdyantAMzA dAkSiNAtyA bhASA paJcamadurbalA / sadhayoH samayoryuktA SADavA bhinnaSaDjajA // sAntA dhAMzA hInagapA pulindI bhinnaSaDjajA / sadhayoH samayoryuktA pulindajanavallabhA // tumburA bhinnaSaDjasya bhASA RSabhavarjitA / dhaivatAMzagrahanyAsA gIyate brahmacAriNI || SaDjabhASA bhinnaSaDjabhASA dhAMzagrahAntimA / sakAkalyantarA tyaktaripA devArcane matA // gAMzA nidurbalA dhAntA parihInA catuHsvarA / hRdyArohAvarohA tu kAlindI bhinnapaDjajA || kacchelI nipAdinI madhyamA zuddhA dAkSiNAtyA pulindI tumburA SaDjabhASA saMgItaratnAkaraH kAlindI [ prakaraNam Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 zrIkaNThI dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH dhAdyantAMzA parahitA zrIkaNThI bhinnaSaDjajA / bhASApanyAsaRSabhA rimayoH saMgatA bhavet // gAndhArAMzA madhyamAntA gAndhArI madhyamojjhitA / geyaikAnte bhinnaSaDjabhASA zArdUlasaMmatA // iti bhinnpddjbhaassaaH| gAndhArI paurAlI vibhASA bhinnaSaDjasya mAMzA dhAntA ridurbalA / nAgapriyA syAt paurAlI maripaiH saMgatA mithaH / / mAlavI pUrNA sarigamairbahvI grhaaNshnyaasdhaivtaa| dhamandA bhinnaSaDjotthA vibhASA mAlavI matA / / kAlindI gagrahA dhAntimA nyalpA parihInA samasvarA / vibhASA syAttu kAlindI vismaye bhinnapaDjajA // devAravardhanI bhinnaSaDje vibhASA tu bhaved devAravardhanI / niSAdAMzA dhaivatAntA RSabheNa vivarjitA // iti bhinnssddjvibhaapaaH| nAdyA atha vesarapADave saMkIrNA sagrahA mAntA gabahvI paJcamojjhitA / sAyAhne gIyate nAdyA bhASA vesarapADave // bAhyaSADavA nigayo rigayoryuktA saMpUrNA bAhyaSADavA / madhyamAMzagrahanyAsA bhASA vesaraSADave / / iti vesrpaaddvbhaasse| pArvatI vibhASA pArvatI pUrNA sAMzA vesaraSADave / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrIkaNThI atha mAlavapaJcame - vegavatI bhAvanI saMgItaratnAkara: nikyo ridhayoryuktA zrIkaNThI magrahAntimA / vibhASA paJcamatyaktA jAtA vesarapADave // iti vesarapADavavibhASe / vibhAvanI ------ sagrahAntA vegavatI dhAMzA mAlavapaJcame / saptasvarA vibhASeyamaJjanAsRnusaMmatA // bhAvanI paJcamAMzAntagrahA mAlavapaJcamAt / jAtA vibhASA SaDjApanyAsA RSabhavarjitA // vibhAvanI vibhASA syAt pUrNA mAlavapaJcame / paJcamAMzagrahanyAsA magadhAlpA pamandrabhAk // iti mAlavapaJcamavibhASAH / atha bhinnatAne tAnodbhavA bhinnatAnodbhavA tAnodbhavA RSabhavarjitA / paJcamAMzagrahanyAsA sAdhAraNakRtA matA // iti bhinnatAnabhASA | atha paJcamaSADave potA RSabhAMzagrahanyAsA dhahInA nisabhUyasI / potA proktA mataGgena bhASA paJcamaSADave || iti pacamaSADavabhASA / atha matAntareNa revagupte zakA sanyAsA revaguptasya bhASA mAMzA zakAhvayA / gapAbhyAM bahulA pUrNA ridhAbhyAmapi bhUyasI // iti revaguptabhASA / [ prakaraNama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH 143 athAnuktajanakAHpallavIvibhASA dhAntAMzA pallavI pUrNA gatArA risabhUyasI / antarabhApAH bhAsavalitA dhAdyantAMzAlparirbhAsavalitA paJcamojjhitA / kiraNAvalI dhagrahAMzA tAraganirnimandrA kiraNAvalI / zakavalitA zakAdyA valitA mAMzA dhanyAsA dhanisaMgatA / ityntrbhaassaaH| ityanuktajanakAH / athoparAgAH-- zakatilakaH syAt SADjIdhaivatIjAtyoH SaDjAMzanyAsasaMyutaH / durbala: paJcamo yatra zakAdyastilakastu saH // TakkasaindhavaH syAt SADjIkaizikIjAtyoH saMbhUtaSTakasaindhavaH / SaDjAMzanyAsasaMyuktaH paJcamena tu durbalaH // kokilApaJcamaH paJcamImadhyamAjAtyoH kokilApaJcamo bhavet / paJcamAMzagrahaH pUrNo madhyamanyAsasaMyutaH // bhAvanApaJcamaH gAndhArapaJcamIjAterbhAvanApaJcamo bhavet / gAndhAragrahasaMyuktaH paJcamAMzaH samasvaraH / / nAgagAndhAraH gAndhArIraktagAndhAryo gagAndhArako bhavet / gAndhArAMzagrahanyAsaH kAkalyantarasaMyutaH // nAgapaJcamaH nAgapazcamarAgo'yamArSabhIdhaivatIbhavaH / / RSabhAMzagrahastyaktagAndhAro dhaivatAntimaH // ityupraagaaH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 saMgItaratnAkaraH [prakaraNam prasavaH atha nirupapadarAgA:naTTaH madhyamodIcyavAjAternaTTastArasthaSaDjakaH / madhyamAMzagrahanyAsaH saMpUrNazca samasvaraH // bhAsaH AndhrIsamudbhavo bhAso grahAMzanyAsadhaivataH / raktahaMsaH raktagAndhArikAjAto raktahaMso rivarjitaH / dhaivatAMzagrahanyAsastAragAndhArameduraH / / kolhAsaH naiSAdIdhaivatIyuktazuddhajAtisamudbhavaH / SaDjanyAsagrahAMzazca kolhAso ridhadurbalaH // nandayantIsamudbhUtaH prasavo magrahAMzakaH / sanyAso nidhayoryuktaH pUrNo vIre niyujyate // dhvaniH gAndhArapaJcamIjAto dhvaniH pUrNaH padhAdhikaH / paJcamAMzagrahanyAso nigAlpo mandramadhyamaH / / kaMdarpaH SaDjakaizikyA jAtaH SaDjagrahAMzakaH / SaDjAnto mandraSaDjazca paJcamena vivarjitaH // dezAkhyaH dhaivatImadhyamAjAtyorjAto dhAMzagrahAntimaH / dezAkhyaH svalpagAndhAro mamandro hInapaJcamaH // kaizikakakubhaH dhaivatAMzagrahanyAso gatAro mandrapaJcamaH / syAttatra hetujAtyuktaH kakubhAntastu kaizikaH // naTTanArAyaNaH naTTanArAyaNaH pUrNaH SaDjanyAsagrahAMzakaH / madhyamApaJcamIjAtaH sakAkalyantaraH sdaa| karuNe kAladaivatyo geyaH zaradi tAragaH // iti niruppdraagaaH| kaMdarpaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 ghaNTAravaH dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH atha prAkprasiddhadezIrAgA:zaMkagabharaNaH yadAyaM madhyamAdizcet syAnmandrasvaramudritaH / chAyAntareNa yuktaH syAcchaMkarAbharaNastadA // ghaNTAravo dhagrahAMzo mandragAndhArameduraH / nitAro bhinnaSaDjAGgaM madhyamanyAsamaNDitaH / / haMsaka: haMsako bhinnaSaDjAGgaM dhagrahAMzaH savarjitaH / dIpaka: saMpUrNo dIpako jAto bhinnakaizikamadhyamAt / gapAlpaH sagraho mAntaH saMkIrNo dIptamadhyamaH / / dhannAsikaivoccatarA dIpako'nyairbudhaiH smRtaH / rItiH sanyAsAMzagrahA pUrNA rItiH syAdbhinnaSaDjajA / pUrNATikA paDjanyAsagrahA dhAMzA satArA mandramadhyamA / samasvarA ca saMkIrNA pUrNA pUrNATikA matA // sanyAsAMzagrahA pUrNA lATI syAllATadezajA / pallavI dhaivatAMzagrahanyAsA gatArA mandramadhyamA / pallavI nAma pUrNeyaM sagaripracurA bhavet // iti raagaanggaanni| atha bhASAGgANi- . gAmbhIrI SaDjagrahAMzA gAmbhIrI paJcamAntA samasvarA / saMpUrNA tAraSaDjA ca svareSvalpAdivarjitA // vehArI madhyamAMzagranyAsA SaDjAntA ca nivarjitA / samasvarA ca vehArI satArA mandramadhyamA // zvasitA gAndhAragrahaNanyAsA SaDjAMzA tAravarjitA / samasvarA samandA ca zvasitA syAdripojjhitA / / lATI 19 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [prakaraNam chAyA saMgItaratnAkaraH utpalI madhyamAMzagrahanyAsA saMpUrNA tArathaivatA / nimandrA sapatArA syAdutpalIyaM samasvarA / / golI dhaivatAMzagrahanyAsA ganihonA ritaarjaa|| dharisarbahulA golI gAtavyA gItavedibhiH / nAdAntarI magrahAMzA ca panyAsA ritArA mandrasaMmatA / bahulI nidhasaiH pUrNA gAlpA nAdAntarI matA / / nIlotpalI dhaivatAMzagrahA tAraSaDjanyAsA pamandrajA / samasvarA hInanigA jJeyA nIlotpalI budhaiH / / madhyamAMzagrahanyAsA rimandrA tAragA parA / alpazeSA pabhUyiSThA chAyA syAdvItaSaDjikA / / taraGgiNI RSabhAntagrahA dhAMzA saMpUrNA samamandrabhAk / samasvarA tArariyA saMkIrNA syAttaraGgiNI / gAndhAragatiH gAMzA sAntA pagrahA ca syAttAranirivaivatA / gAndhAragatikA prektA saMkIrNA ca samasvarA / / beraJjI sanyAsAMzagrahA pUrNA samandrA nivabhUyasI / pAlpA patArA veraJjI vare saMkIrNalakSaNA / / __iti bhASAGgANi / atha kriyAGgANi bhAvakrIprabhRtInAM tu dvAdazAnAM tu lakSaNam / SaDjanyAsagrahAMzazca samAnamitarat punaH // saMpUrNatvAdikaM tadvat svarAlpatvAdikaM tathA / tattadgamakayuktatvAdikaM jJeyaM hi lakSyataH // iti kriyaanggaanni| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo rAgavivekAdhyAyaH athopAGgAnipUrNATaH dhagraho madhyamanyAsapUNoM bahulapaJcamaH / pUrNATo bhinnaSaDje syAdanye taM sAlagaM jaguH / / mAMzagrahAnto rivayormudumadhyamakampitaH / niridhAlpazca devAlo baGgAlopAGgamipyate // prayuJjate'smin prAcInAH kAme.doktaM ca lakSaNam / mataGgo devalAmAha tametaM gItakovidaH / paJcamAMzamahanyAsA gamandrA rinivarjitA / kurajI lalitopAGgaM SaDjapaJcamabhUyasI // devAla: ityupAGgAni / iti prAkprasiddhadezIrAgAH / caturaH kallinAthAryo gAnavidyAvizeSavit / zeSaM rAgavivekasya lakSaNairityapUrayat // iti rAgAgAdinirNayAkhyaM dvitIyaM prakaraNam iti zrImada bhinavabharatAcAryarAyavaya(vAggeya)kAratoDaramallalakSmaNAcAryanandanacaturakallinAthaviracite saMgItaratnAkarakalAnidhI rAgavivekAkhyo dvitIyo'dhyAyaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH atha prakIrNakaM karNarasAyanamanAkulam / dezImArgAzrayaM vakti zArGgadevo vidAM varaH // 1 // vAggeyakAralakSaNam vAG mAturucyate geyaM dhAturityabhidhIyate / vAcaM geyaM ca kurute yaH sa vAggeyakArakaH // 2 // 1 (ka0 ) dvitIye'bhihitalakSaNAnAM grAmarAgAdInAM svarUpasAkSAtkArasya gAtRnirmAtRparatantratvena tatsvarUpajijJAsAyAM tadAdilakSaNaparaM prakIrNakaM varNayituM pratijAnIte - atha prakIrNakamityAdinA / karNarasAyanatve'nAkulatvaM hetuH / anAkulatvaM cAsaMkIrNatayArthapratipAdanAdbhavati / tena suzrAvyatvaM bhavatItyarthaH / dezImArgAzrayamiti vizeSaNamatra lilakSayiSitAnAM vAggeyakArAdInAM dezImArgobhayasAdhAraNatvAt tallakSaNaparasya granthasyApi dezImArgobhayAzrayatvena prakIrNakatvadyotanArtham / prakIrNakatvaM ca granthasya viSayavibhAgena vinA pravRttatvamucyate / vaktIti svasminnapi paratvAropeNa prathamapuruSanirdezaH svasya garvarAhityadyotanAya / yathA - " kenApyatra mRgAkSi rAkSasapateH kRttA ca kaNThATavI " ityAdi / zArGgadevo'haM vcmiityrthH| gAtRvyApAraviSayagItanirmAtRtvena prAdhAnyAt prathamoddiSTasya vAggeyakArasya lakSaNaM nAmaniruktipUrvakamAha - vAG mAturityAdinA / mAtudhAtuzabdeoddezAvapi lokaprasiddhyanurodhena vAggeyaparyAye prAguktAviti mantavyau / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 saMgItaratnAkaraH zabdAnuzAsanajJAnamabhidhAnapravINatA / chandaHprabhedaveditvamalaMkAreSu kauzalam // 3 // rasabhAva parijJAnaM dezasthitiSu cAturI / azeSa bhASAvijJAnaM kalAzAstreSu kauzalam // 4 // tauryatritayacAturya hRyazArIrazAlitA / layatAlakalAjJAnaM viveko'nekakAkuSu // 5 // prabhUtapratibhodbhedabhAktvaM subhagageyatA / dezIrAgeSvabhijJAnaM vAkpaTutvaM sabhAjaye / / 6 / / 'roSadveSaparityAgaH sArdratvamucitajJatA / zabdAnuzAsanamiti / zabdAnuzAsanaM vyAkaraNazAstram ; tasya jJAnam / etena prathamaM tAvat suzabdApazabdavivecakena bhavitavyamityarthaH / abhidhAnam amarakozAdi / chandaHprabhedAH anuSTuvAdayaH / alaMkArAH upamAdayaH anuprAsAdayazca / rasAH zRGgArAdayaH / bhAvAH vibhAvAdayaH / dezasthitiSu pAJcAlyAdiSu / kalAzAstreSu saMgItazAstrAdipu / tauryatritayaM nRttagItavAdyam / zArIram atraitra vakSyamANalakSaNam / lyAH drutAdayaH / tAlAH caccatpuTAdayaH / kalAH AvApAdayo niHzabdA dhruvAdayaH sazabdAzca / kAkravaH svarakAkkAdayaH SaDvidhAH sthAyeSu vakSyamANalakSaNAH / pratibhA prajJa. vizeSaH / yathAhuH-- 1 'smRtirvyatIta viSayA matirAgAmigocarA / buddhistAtkAlikI proktA prajJA traikAlikI matA // prajJAM navanavonmeSazAlinIM pratibhAM viduH // " iti / roSaH vAciko'marSaH / dveSaH mAnasikaH / sAItvaM sarasatvam / 1 rAga iti sudhAkarapAThaH (6 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH anucchiSTokti nibandho nUnadhAtuvinirmitiH // 7 // paracittaparijJAnaM prabandheSu prglbhtaa| drutagItavinirmANaM padAntaravidagdhatA / / 8 / / tristhAnagamakaprauDhivividhAlaptinaipuNam / avadhAnaM guNairebhirvaro vAggeyakArakaH // 9 // vidadhAno'dhikaM dhAtuM mAtumandastu madhyamaH / dhAtumAtuvidaprauDhaH prabandheSvapi mdhymH||10|| ramyamAtuvinirmAtApyadhamo mandadhAtukRt / varo vastukavivarNakavirmadhyama ucyate // 11 // kuhikAro'nyadhAtau tu mAtukAraH prkiirtitH| iti vAggeyakAralakSaNam / prabandheSu elAyeSu / padAntaraM nAnAgItacchAyAnukAriMgItanirmANam / gamakAH tiripAdayo vakSyamANAH / vividhAlaptayaH rAgarUpakAdivizeSaNayuktA vakSyamANAH / avadhAnaM cittaikaagrtaa| etAni zabdAnuzAsanajJAnArdani samuditAni vAggeyakArasya lakSaNam , na tu pratyekaM lakSaNAni / vastukaviH kthaakviH| varNakaviH varNanAkaviH / anyadhAtau mAtukArastu kuTTikAraH prakIrtitaH ityanvayaH / atra tuzabdena kuTTikArasyAdhamAdhamatvaM ghe.tyate / tena kuTTikAro'tyantAdhama ityavagantavyaH // 1-12 // (saM0) tRtIyaM prakIrNakAdhyAyaM vaktuM pratijAnIte-atheti / prathamAdhyAye svarAn nirUpya svarebhya: sAkSAt samutpannA jAtayo nirUpitAH / tato rAgANAM jAtibhyaH samutpannatvAdrAgANAM nirUpaNaM prAptAvasaramiti dvitIyAdhyAye rAgA nirUpitAH / rAgAbhivyaktihetutvAdAlaptilakSaNamapekSitam / tatra rAgalakSaNeSu gamakAnAmupayoga uktaH / ato gamakalakSaNamapyapekSitam / rAgANAM ca kevalaM lakSaNato dunitvAdvAggeyakArAdiprasiddhirapekSitA / ato Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH vAggeyakArAdilakSaNasamucayarUpasya prakIrNakAdhyAyasya rAgAdhyAyAnantaraM yukta ArambhaH / karNarasAyanamiti sukumArazabdopanibaddhatvAt / anAkulaM vizadam / dezImArgAzrayamiti / atra nirUpitAnAM gamakasthA yazArIra zabdAnAmubhayatrApi prayogAt / vAggeyakArasya nirvacanaM lakSaNaM ca kathayati - vAG mAturiti / vAk kAtryam gAyaka prasiddhayA mAturityucyate / geyaM gAnayogyaM dhAturiti / ubhayaM yaH kurute sa vAggeyakArakaH / uttamavAggeyakArakasya guNAn kathayati --- zabdAnuzAsaneti / zabdAnuzAsanaM vyAkaraNam / abhidhAnaM nAmaliGgAnuzAsanam / chanda: prabhedAH samArdhasamaviSamAdayaH / alaMkAreSu vAmanabhAmahAdiprokteSu grantheSu upamA dinu vA | kauzalaM prAvINyam / rasAH zRGgArAdayaH / bhAvA: nirvedAdayaH / dezasthitiSu cAturI dezakA kuparijJAnArtham / azeSabhASAvijJAnaM dezailAdinirmANAya / kalAzAstrANi catuHSaSTiH saMgItazAstrAdIni / tauyaMtritayaM nRttagItavAdyAni / zArIraM vakSyamANalakSaNam / layatAlakalA api tAlAdhyAye vakSyamANalakSaNAH / kAkavaH dezakAkkAdayo vakSyamANalakSaNAH / prabhUtapratibhodabhAktvaM bahupratibhodayavattA / pratibhA prameyasphUrtiH zaktizabdenocyate kavibhiH / taduktaM kAvyaprakAze 152 "zaktirnipuNatA lokazAstrakAtryAdyavekSaNAt / kAvyajJazikSayAbhyAsa iti hetustadudbhave // " iti| subhagageyatA zrabhyagAnatvam / dezIrAgAH zrIrAgAdayaH pUrvoktAH / rAgadveSaparityAgaH vAdeSu prAznikatvAya / sArdratvaM sarasacittatvam / ucitajJatA rasa nirvAhArtham / taduktam - 88 anaucityAdRte nAnyadrasabhaGgasya kAraNam / prasiddhayaucityabandhastu rasasyopaniSat parA // " iti / anucchiSTA uktiH anyena kavinA racitazabdaparaMparAparityAgena mAdhuryakavinibaddhatA | prabandheSu elAdiSu / lakSaNaparijJAnamupanibandhanazaktizca pragalbhatA / drutagItavinirmANaM zIghragItanirmANam / padAntaralakSaNaM vakSyati prabandhAdhyAye / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH gAndharvasvarAdI mArga dezI ca yo vetti sa gAndharvo'bhidhIyate // 12 // yo vetti kevalaM mArga svarAdiH sa nigadyate / iti gaandhrvsvraadii| gAyanalakSaNam hRdyazabdaH suzArIro grahamokSavicakSaNaH // 13 // tatra vaidagdhyam | avadhAnaM puurvaaprvinishcitiH| ebhirguNayukta uttamo vaaggeykaarkH| yastu dhAtuM geyaM samyak racayati, mAtau vAggumphe ca mandaH sa madhyamaH / yastu dhAtuM mAtuM dvayamapi jAnAti, yasya prabandheSu praudizca nAsti sa madhyamaH / yastu mAtuM samyak racayati, dhAtau ca mandaH so'dhama: / yastu vastvabhidheyaM samyak racayati sa vara uttamaH / yasyAbhidheye ramaNIyatA nAsti, yazca varNAneva samyak racayati sa mdhymH| yastvanyadhAtau mAtuM racayati sa kuTTikAra ityucyate / vAggeyakAradoSA uktA: saMgItasamayasArakAreNa "grAmyoktirapazabdazca tadvadaprastutastutiH / gamake ca pade jADayaM pravandhajJAnahInatA / / rasAnurUparAgANAmajJatvamavidagdhatA / kriyAnirvahaNAjJatvaM mandazArIratA tathA // mAne nyUnAdhikAjJatvaM rItibhaGgastathA punaH / chAyAparicyutistadgAnaM cAsamaye tathA // azrAvyaM lakSaNaM tyaktvA dhAtumAtU karoti yaH / doretairupeto yo nindyo vAggeyakArakaH // " iti // 1-12 // (ka0) gItaguNadoSaparijJAtRtayA sahRdayatvenoddiSTau gAndharvasvarAdI lakSayati-mAge dezI ceti / atha gAyanaM lakSayati-hRdyazabda ityaadinaa| zabdazArIrayorlakSaNamanantaraM vakSyate / grahamokSau atra gItasyArambhaparisamAptI; tayovicakSaNaH / tatra vicakSaNatvaM nAma grahatAlalayAnurodhena gItanirvAhakatvam / 20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 saMgItaratnAkaraH rAgarAgAGgabhASAGgakriyAGgopAGgakovidaH / 'prabandhagAnaniSNAto vividhAlaptitattvavit // 14 // sarvasthAnotthagamakeSvanAyAsalasadgatiH / AyattakaNThastAlajJaH sAvadhAno jitazramaH // 15 // zuddhacchAyAlagAbhijJaH sarvakA kuvizeSavit / aneka sthAyasaMcAraH sarvadoSavivarjitaH // 16 // kriyAparo yuktalayaH sughaTo dhAraNAnvitaH / sphUrjannirjavano ' hArirahaH kRdbhajanoddhuraH // 17 // susaMpradAyo gItajJairgIyate gAyanAgraNIH / guNaiH katipayairhIno nirdoSo madhyamo mataH // 18 // mahAmAhezvareNoktaH sadoSo gAyano'dhamaH / zikSAkAro'nukArazca rasiko raJjakastathA // 19 // bhAvakazceti gItajJAH paJcadhA gAyanaM jaguH / anyUna zikSaNe dakSaH zikSAkAro mataH satAm // 20 // anukAra iti proktaH parabhaGgayanukArakaH / rasAviSTastu rasiko raJjakaH zrotRraJjakaH / / 21 / gItasyAtizayAdhAnAdbhAvakaH parikIrtitaH / ekalo yamalo vRndagAyanazceti te tridhA // 22 // AyattakaNThaH; svAdhInadhvaniH / kriyAparaH; abhyAsatatparaH / sughaTaH ; zobhanaM yathA bhavati tathA ghaTayatIti sughaTaH / laukikadezabhASayA 'sughaDa' iti vadanti / sphUrjannirjavanaH ; nirjaznasya lakSaNaM sthAyeSu vakSyate / apratihatavegavA 1 prabandhatAleti sudhAkarapAThaH 2 hAriraMhaHkRditi sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 155 eka eva tu yo gaayedsaaveklgaaynH| sadvitIyo yamalakaH sabRndo vRndagAyanaH / / 23 // rUpayauvanazAlinyo gAyanyo gaatRvnmtaaH| mAdhuryadhuryadhvanayazcaturAzcaturapriyAH // 24 // iti gAyanalakSaNam / nityarthaH / rahaHkRtagItasya zrotRjanamohanatvaM raha ityucyate ; tatkarotIti tathoktaH / sugamamanyat // 13-24 // ___ (saM0) gAndharva lakSayati-mArgamiti / dezImArgAvuktalakSaNau / tau yo jAnAti sa gAndharvaH / yaH kevalaM mArga jAnAti sa svarAdiH / gAyanaM lakSayatihRdyazabda iti| hRdyo ramaNIyaH zabdo ysy| guNayuktazArIraH / gItasyodgrahaNasthAnaM vimuktisthAnaM ca yaH samyak jaanaati| rAgA mArgarAgAdayaH; rAgAGgAdIni dezIrAgAdayaH; teSu kovidaH / prabandheSu elAdiSu tAleSu ca niSNAtaH sujnyH| vividhAnAM vakSyamANAnAmAlaptInAM tattvajJaH / mandramadhyatArasthAnotthagamakeSu nirAyAsazArIragatimAn / AyattakaNThaH; svAdhInakaNThaH / sAvadhAnaH; zrutinizcayajJaH / jitazramaH ; bahuprabandhagAne'pyazrAnta: / zuddhacchAyAlagAbhijJaH; mArgasUDasAlagasUDAbhijJaH / kAkuvizeSA vakSyante ; tadabhijJaH / anekasthAyasaMcAre pravINaH / sthAyA vakSyante / kriyAparaH; gAnakriyAbhyAsatatparaH / saMgItasamayasArakAreNa kriyAparasya lakSaNamuktam "yathAzAstraprayogeNa mArga dezIyameva ca / yo gAyati vinA doSAn kathyate'sau kriyAparaH // " iti / yuktalayaH; gAyakaprasiddhayA raakaH / sughaTasya lakSaNamuktaM saMgItasamayasArakAreNa "svaro varNazca tAlazca vyaktaM ghaTayati trayam / zobhanadhvanisaMyuktaH sughaTaM taM pracakSate // " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 saMgItaratnAkaraH gAyanadopAH sNdssttoghussttsuutkaaribhiitshngkitkmpitaaH| karAlI vikalaH kAkI vitAlakarabhodbhaTAH // 25 // iti / dhAraNAnvita iti / dhAraNAlakSaNamuktaM tatraiva " anutArAt paraM zrutyA hAnenApasaran svarAt / ___dhvaneH sugADhatA tajjJairdhAraNA samudAhRtA // " iti / tathA "jitazvAsatayA gAnaM nAmnA nirjavanaM viduH / " iti nirjavanalakSaNaM tatraiva / raMhaHkRt vegagAyI / bhajanaM rAgasuvyakti: suzArIrasamudbhavA / bhajaneno ra utkaTaH / evaMvidhairguNaruttamo gAyakaH / katipayairguNairhInaH nirdoSazca madhyamaH / doSayuktastvadhamaH / paJcaprakAraM gAyanaM kathayati-zikSAkAra iti / eteSAM lakSaNaM kathayati- anyUnazikSaNa iti / eteSAM lakSaNamuktaM saMgItasamayasArakAreNa "drutaM yaH zikSate gItaM viSamaM prAJjalaM tathA / zuddha vA sAlage samyak zikSAkAraH sa kathyate // muzravaM gItamAkarNya bhavedyaH pulakAnvitaH / sAnando'zrubhirAkIrNo rasiko gAyakaH smRtaH / / nIrasaM sarasaM kurvannirbhAvaM bhAvasaMyutam / buddhA zroturabhiprAyaM yo gAyet sa tu bhAvakaH / / cetolagnena gItena viditvA zroturAzayam / raGgaM gIte vidhatte yo raJjakaH so'bhidhIyate // " iti| punarapi traividhyaM kathayati-ekala iti / eteSAM lakSaNaM kathayati-eka eveti| gAyanalakSaNaM gAyanyAmapyatidizati-rUpayauvaneti / caturA vidgdhaa||13-24|| (ka0) evaM sabhedaM gAyanaM gAyanIM ca lakSayitvA tadoSAn dharmiparatvenoddizya lakSayati-saMdaSTo STetyAdinA / spaSTo'rthaH / ete doSA gAyanIgatatvenApyUhyAH // 25-38 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 157 jhombastumbakI vakrI prasArI vinimIlakaH / virasApasvarAvyaktasthAnabhraSTA vyavasthitAH // 26 // mizrakosnavadhAnazca tathAnyaH sAnunAsikaH / paJcaviMzatirityete gAyanA ninditA matAH // 27 // saMdazya dazanAn gAyan saMdaSTaH parikIrtitaH / udghaSTo visarodghoSaH sUtkArI sUtkRtairmuhuH ||28|| bhIto bhayAnvito gAtA tvarayA zaGkito mataH / kampitaH kampanAjjJeyaH svabhAvAdgAtrazabdayoH // karAlI gaditaH sadbhiH karAlodghATitAnanaH / vikalaH sa tu yo gAyet svarAn nyUnAdhikazrutIn // kAkakrUraravaH kAkI vitAlastAlavicyutaH / dadhAnaH kaMdharAmUrdhvA karabho'bhihito budhaiH // 31 // chAgavadvahanIM kurvannudbhaTo'dhamagAyanaH / sirAla bhAlavadanagrIvo' gAtA tu jhombakaH // 32 // (saM0) ninditAn gAyakAn kathayati - saMdaSTeti / eteSAM lakSaNaM kathayati - saMdazyeti / sUtkRtairupalakSitaM yo gAyati saH sUtkArI / karAlaM bhayAnakamuddhA - TitaM vivRtamAnanaM yena | kAkavat krUro ravo yasya saH kAkakrUraravaH / chAgo meSaH, tadvakSyamANalakSaNAM vahanIM kurvannudbhaTaH / sirAlaM bhAlaM vadanaM grIvA ca yasminniti kriyAvizeSaNam / tumbakam alAbu ; tadvatphullugalustumbakI / niSiddhasvaragAnAt apasvaraH | sthAnakatrayaM mandramadhyamatArAkhyam / avyavasthitaiH vyastaiH sthAnairupalakSitaM gAyannavyavasthitaH / vakSyamANalakSaNeSu sthAyeSu, Adizabdena gamakeSu cAvadhAnanirmuktaH sthAnaviparyAsakRt anavadhAnaH / anye'pi gAyakavizeSAH saMgItasamayasArakAreNoktAH 1 grIvam iti sudhAkarapAThaH / 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH tumbakI tumbakAkArotphullagallastu gaaynH| vakrI cakrIkRtagalo gAyana dhIrairudIritaH // 33 // prasArI gIyate tajjJairgAvagItaprasAraNAt / nimIlako mato gAyan nimiilitvilocnH||34|| viraso nIraso vayaMvaragAnAdapasvaraH / gadgadadhvaniravyaktavarNastvavyakta ucyate // 35 // sthAnabhraSTaH sa yaH prAptumazaktaH sthAnakatrayam / avyavasthita ityuktaH sthAnakairavyavasthitaiH / / 36 // zuddhacchAyAlagau rAgau mizrayan mizrakaH smRtaH / itareSAM ca rAgANAM mizrako bhUrimizraNAt // 37 // sthAyAdiSvavadhAnena nirmukto'nvdhaankH| "gItAdapi yadAlaptiM kuryAt saukhyavidhAyinIm | AlaptigAyana: so'yaM nirdiSTo gItavedibhiH // Alapterapi yadgItaM bhavedatimanoharam | ukto gAyakabhedajJaiH so'yaM rUpakagAyana: // zuddhe chAyAlage caiva gItamAlaptisaMyutam | yo gAyati sa vijJeyazcaupaTo gItavedibhiH // dhvanizArIrayoryatra nAnAdezeSu rItayaH / vilaganti sa vijJeyo vitAlo gItavedibhiH // nAnAvidhaM vibhaktaM ca dhvanau yasya bhavedgalam / nibandhaH sa tu vijJeyo gItatattvavicakSaNaiH // rAge rAgAntaracchAyAM mizrayan doSavarjitaH / pravINatvena yo gAyet so'yaM mizra udAhRtaH / / " iti || 25-38 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH geyaM nAsikayA gAyan gIyate sAnunAsikaH // 38 // iti gaayndossaaH| __ zabdabhedAH caturbhedo bhavecchabdaH khAhulo naarttaabhidhH| bombako mizrakazceti tallakSaNamathocyate // 39 // kaphajaH khAhulaH ligdhamadhuraH saukumAryayuk / ADilla eSa eva syAt prauddhshcenmndrmdhyyoH||40|| tristhAnadhanagambhIralInaH pittodbhavo dhvaniH / nArATo bombakastu syaadntni:saartaayutH||41|| paruSocaistaraH sthUlo vAtajaH zAGgiNoditaH / (ka0) hRdyazabda iti gAyanavizeSaNatvena prasaktaM zabdaM saprabhedaM lakSayati-caturbheda ityAdinA, te granthavistaratrAsAdasmAbhirna samIritA ityantena / tatra khAhulAdayaH zabdA rUDhAH / mizrakazabdo'nvarthaH / nigadavyAkhyAtamanyat / / 39-67 // (saM0) atha zabdabhedAn kathayati-caturbheda iti / khAhulaM lakSayatikaphaja iti / zleSmaNo jAtaH / snehamAdhuryasaukumAryANi zabde aupacArikANi jJAtavyAni / eSa eva khAhula: zabdaH mandramadhyasthAnayoH prauDhiM vyApti prApnoti cettadA ADilla ityucyate / nArATaM lakSayati-tristhAneti / mandramadhyatArasthAnatraye'pi dhano'nta:sAraH, gambhIro nirbAdI, lIno'sphuTitaH, pittotpannadhvani rATaH / bombakaM lakSayati--bombakastviti / eraNDakANDavadantani:sAra:, parupaH snigdhatAhInaH, uccaistaraH tAro gardabhadhvanivaduccasthAnasthaH, sthUlo mahAn , vAtAjjAto bombakaH / eteSAM trayANAM zabdAnAM lakSaNasaMmizraNAt mizraH / pArzvadevenApyuktameteSAM lakSaNam - "bAhulyAnmandrasaMsparzAnmAdhuryaguNasaMyutaH / khAhulaH sa parijJeyo gItadhvanivizAradaiH // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 saMgItaratnAkaraH etatsaMmizraNAdukto mizrakaH sAMnipAtikaH // 42 // nanu rUkSaguNo bombaH khAhulaH ligdhtaayutH| kathaM tayomizraNaM syAdviruddhaguNayoginoH // 43 // atrocyate parityAgAt pAruSyasya virodhinH| aviruddhasya mAdhuryasthaulyAdemizraNaM matam // 44 // etena ghnniHsaargunnnaaraattbombyoH| viruddhaguNatAkSepasamAdhAne nivedite // 45 // mizrasya bhedAzcatvAro yuktau naaraattkhaahlo| nArATabombako bombakhAhulau mishritaastryH||46|| niHsAratArUkSatAbhyAM hInastritayamizraNAt / eraNDakANDavadyatra khaNikAMzavivarjitaH / niHsAro bombaka: sthUlo bAhulyena tu madhyabhAk // bAhulyAttArasaMsparzI mAdhuryaguNavarjitaH / / nArATo'yaM parijJeyo dhvanibhedavizAradaiH / / ete dhvaniguNA mizrA yatra so'yaM tu mizrakaH / " iti / trayANAM lakSaNasaMmizraNAnmizra ityuktam / tadAkSipati-nanviti / bombo rUkSaguNaH / khAhula: snigdhaguNaH / tau hi parasparaviruddhau / tayomizritattvaM kathaM ghaTate? pariharati-atrocyata iti / yadyapi viruddhaguNAnAM mizritatvaM na saMbhavati, tathApyaviruddhaguNasamAvezAnmizritatvaM saMbhavati / na hi mAdhuryAdiguNAnAM sthaulyAdiguNaiH saha virodho vidyata iti / etena vacanasaMdarbhaNa ghanani:sArayo rATabombayoH zabdayorviruddhaguNatayA AkSepaH tatsamAdhAnaM coktam / mizrasya bhedAn kathayati-mizrasyeti / nArATakhAhulayoryoga ekaH / nArATabombayoryoga ekaH / bombakhAhulayoryoga ekaH / eSAM trayANAM saMmizraNe caikaH / tatra viruddhgunnprityaagmaah-niHsaarteti| ni:sAratA ghanatvavirodhinI / rUkSatA snigdhatvavirodhinI / atastayoviruddhaguNAbhyAM mizraNaM nAsti / tathAvidho mizrako Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH uttamottama ityuktaH surANAmiva zaMkaraH // 47 // nArATakhAhulonmizra uttamaH khAhulaH punH| bombayukto madhyamaH syAdvombo naaraattsNyutH||48|| zabdAnAmadhamaH proktaH zrImatmoDhalasUnunA / niHsAratArUkSatAbhyAM yuktaH sarvAdhamo mtH||49|| bhavanti bahavo bhedA nAnAtaguNamizraNAt / kazcit syAnmadhuraligdhaghano'nyaH snigdhkomlH|| ghano'parastu mdhurmRdutristhaanko'nykH| mRdutristhAnagambhIro'paraH snigdho mRdurghanaH // 51 // tristhAno'nyastu madhuramRdutristhAnako ghanaH / anyastu madhurasnigdhamRdutristhAnako'paraH // 52 // mdhurligdhgmbhiirghntristhaanko'prH| ligdhakomalagambhIraghanatristhAnalInakaH // 53 // atyuttama ityAha-- uttamottama iti / uttamaM madhyamamadhamaM ca mitraM kathayatinArATa iti | khAhulanArATalakSaNayoH saMkara uttamo mizrabhedaH / khAhulabombakalakSaNasaMyoge madhyamaH / bombakanArATalakSaNasaMyoge adhamaH zabdaH ; rakSakatvA-, bhAvAt / atyadharma dhvanimAha-niHsArateti / mizrasya guNasaMmizraNAt khAhule bahavo bhedA bhavantItyAha-bhavantIti / kazcit mAdhuryasnehaghanatvayuktaH / kazcit snehakomalatAghanatvayuktaH / kazcit mAdhuryamArdavatristhAnavyAptiyuktaH / kazcit mArdavasthAnatrayavyAptigAmbhIryayukta: / kazcit snehamArdavaghanatvatristhAnavyAptiyuktaH / kazcit mAdhuryamArdavatristhAnavyAptighanatvayuktaH / aparastu mAdhuryasnehamArdavasthAnatrayavyAptiyuktaH / kazcit mAdhuryasnehagAmbhIryavanatvatristhAnavyAptiyukta: / kazcit snehakomalatAgAmbhIryaghanatvatristhAnavyAptilInatAyuktaH / anyastu 21 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 saMgItaratnAkaraH aparaH snigdhamadhurakomalaH saandrliinkH| tristhAnazobhI gambhIra iti bhedA dshoditaaH||54|| khAhulonmizranArATe tataH gvAhulabombayoH / ligdhakomalaniHsAra eko'nyo madhuro mRduH // 55 // rUkSo'nyastu mRduligdhaniHsArocataraH prH| komalA ligdhaniHsAraH sthuulo'nyHligdhkomlH|| niHsArocatarasthUlaH paro mdhurkomlH|| rUkSaniHsArapInazca bhedAH SaDiti kIrtitAH // 7 // nArATe bombabhedAH syurghntristhaanruuksskH| eko'nyo ghanagambhIrarUkSo'nyo liinpiivrH||58|| niHsArarUkSo'nyo liinghnoctrpiivrH| tristhAnaghanagambhIralInarUkSo'paraH paraH // 59 // tristhAnalInaniHsArarUkSaH sthUlaH SaDityamI / snehamAdhuryakomalatAvanatvalInatvatristhAnavyAptigAmbhIryayukta iti daza bhedAH khAhulanArATayoH saMmizraNe / khAhulabombakayoH saMmizraNe bhedAnAha-tata iti / snehakomalatAni:sAratAyukta ekaH / kazcit mAdhuryamArdavarUkSatAyuktaH / anyastu mArdavasnehani:sAratoccataratvayuktaH / kazcit komalatAsnehaniHsAratAsthaulyayuktaH / anyastu snehakomalatAni:sAratocataratvasthaulyayuktaH / kazcit mAdhuryakomalatArUkSatvaniHsAratAsthaulyayuktaH / evaM khAhulabombakayoH saMmizraNe SaD bhedAH / nArATabombakayoH saMmizraNe bhedAnAha-nArATe combabhedA iti / ghanatvatristhAnavyAptirUkSatAyukta ekaH / kazcit ghntvgaambhiiryruuksstaayuktH| kazcit lInatAsthaulyaniH sAratArUkSatvayuktaH / kazcit liintaaghntvocctrtvsthuultaayuktH| kazcit tristhaanvyaaptighntvgaambhiiryliintaaruuksstvyuktH| kazcit tristhAnavyAptilInatAniHsAratArUkSatvasthUlatAyuktaH / evaM nArATabombakayoH saMmizraNe SaD bhedAH / evaM dviyogajA bhedA dvAviMzatiruktAH / atha sAMnipAtikAMstriyogajAn bhedAnAha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH ete dvaMdvajabhedAH syurathaite sAMnipAtikAH // 6 // snigdhatristhAnaniHsAro'nyo mRdurmadhuro dhanaH / gambhIrocataro rUkSaH parastu ligdhakomalaH // 61 // ghanalInaH pIvarocataro'nyaH snigdhkomlH| tristhAnalInaniHsArapIvaroccataro'paraH / / 62 // kIrtito madhuro lInatristhAno rUkSapIvaraH / niHsAroccataro'nyastu madhuraligdhakomalaH // 63 // tristhAnaghanagambhIralIna ucataraH prH| madhuro mRdugambhIralInatristhAnarUkSakaH // 14 // niHsArocataro'nyastu komalo madhuro ghnH| lInatristhAnarUkSocatarapIvaratAyutaH // 65 // aSTAviti vimizrasya bhedAH sarve tu mishrjaaH| militA mugdhabodhAya triMzaniHzaGkakIrtitAH // 16 // anyeSAM sUkSmabhedAnAM nAnto'sti guNasaMkarAt / te granthavistaratrAsAdasmAbhina samIritAH / / 67 / / iti shbdbhedaaH| athaita iti / kazcit snehatristhAnavyAptini:sAratAyuktaH / kazcit mArdavamAdhuryaghanatvagAmbhIryoccataratvarUkSatAyuktaH / kazcit snehkomltaaghntvliintvsthaulyoctrtvyuktH| kazcit snehakomalatAtristhAnavyAptilInatvaniHsAratAsthaulyoccataratvayukta: / kazcit maadhuryliintaatristhaanvyaaptiruuksstaasthaulyni:saartoctrtvyuktH| anyastu mAdhuryasnehakomalatAtristhAnavyAptighanatvagAmbhIryalInatvoccataratvayuktaH / parastu mAdhuryamArdavagAmbhIryalInatAtristhAnavyAptirUkSatvaniHsAratoccataratvayuktaH / anyastu komalatAmAdhuryaghanatvalInatAtristhAnavyAptirUkSatvoccataratvasthaulyayuktaH / evaM trayANAM lakSaNasaMkare aSTau bhedAH / sarve militA mizrajAstriMzatsaMkhyAkAH zAdevena kathitAH / anye tu sUkSmabhedA granthavistarabhayAnoktAH // 39-67 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 saMgItaratnAkaraH zabdaguNAH mRSTo madhuracehAlatristhAnakasusvAvahAH / pracuraH komalo gADhaH zrAvakaH karuNo dhnH|| 68 // snigdhaH zlakSNo raktiyuktazchavimAniti suuribhiH| guNairebhiH pazcadazabhedaH zabdo nigadyate // 69 // zrotranirvApako mRSTastriSu 'sthaanessvvistrH| madhuraH kIrtitastAraH prauDho madhuraraJjakaH // 70 // nAtisthUlo nAtikRzaH snigdhazcehAlako ghnH| AkaNThakuNThanaM sa syAt puMsAMstrINAMtu srvdaa||7|| triSu sthAneSvekarUpazchaviraktyAdibhirguNaiH / (ka0) saukumAryasthaulyAdiguNasAMkaryeNAnantye'pi zabdAnAM tatra gItopayogiguNabhedabhinnAn zabdAnuddizya lakSayati-mRSTa ityAdinA / nanu mRSTAdayo guNina evoddiSTAH / ebhirguNairiti kathaM tatparAmarza upapadyata iti cet ; ucyate-"nAgRhItavizeSaNA buddhirvizeSyamupasaMkrAmati" iti nyAyena mRSTAdiSu vartamAnAnAM zrotranirvApakatvAdiguNAnAM puraHsphUrtikatvena buddhisthatayA 'ebhirgunnaiH| iti nirdezo nirdoSa eva / ihAnvayaprakArastu chavimAnityetadantaH zabda ebhirguNaiH paJcadazabhedo nigadyata iti / AkaNThakuNThanaM sa syAt puMsAM strINAM tu sarvadA ityatra yadAtadAzabdAvadhyAhAyau~ / yadA puMsAmAkaNThakuNThanaM bhavati, tadA sa syAdityanvayaH / sa iti cehAlaH parAmRzyate / puMsAmiti kartari sssstthii| AkaNThakuNThanamiti / kaNThasya dhvanerAsamantAt sthAnatrayeNa kuNThanamanatibahirmukhatayA grahaNam / tacca mArutasya tAdRzanirodhAdbhavati / tadA hi dhvani tisthUlakRzaH san snigdho bhavati / strINAM tu sarvadeti / strINAM tvAkaNThakuNThanamantareNApi / 1 sthAneSvanazvaraH iti sudhAkarapAThaH zastaH iti sudhAkarapAThaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH tristhAno manaso yastu sukhadaH sa sukhAvahaH // 72 // zrIzaMkarapriyeNoktaH prcursthuultaayutH| komalo'nvarthanAmaiva kokilAdhvanivanmataH // 73 / / gADhastu prabalo dUrazravaNAcchrAvako mataH / karuNaH zrotRcittasya karuNArasadIpakaH / / 74 / / dUrazravaNayogyastu ghno'ntHsaartaayutH| arUkSo dUrasaMzrAvyo budhaiH ligdho dhvaniH smRtH||75|| lakSaNastu tailadhArAvadacchidro dhiirsNmtH| anuraktestu janako raktimAnabhidhIyate // 76 // dhAturvimalakaNThatvAdyaH prAjJairupalakSyate / ujjvalo'yamiti proktazchavimAniti sa dhvniH||7|| iti shbdgunnaaH| zabdadoSAH ruuksssphuttitniHsaarkaakoliikettikennyH| kRzo bhagna iti proktA duSTasyASTau bhidA dhvaneH // 7 // rUkSaH ligdhatvanirmuktaH sphuttito'nvrthnaamkH| eraNDakANDaniHsAro niHsAra iti kIrtitaH // 79 // kAkolikAkhyaH kaakolkulni?ssnisstthurH| sthAnatrayavyAptiyukto nirguNaH keTirucyate // 80 // kRcchronmIlanmandratAraH keNirityabhidhIyate / atisUkSmaH kRzo bhagnaH kharoSTradhvaninIrasaH // 81 // __iti shbddossaaH| tAsAM cehAlaH svataH pravartata ityarthaH / athavA AkaNThakuNThanamiti kaNThasya madhyamasthAnasya A ISat kuNThanaM saMkocakaraNam / evamapi dhvaniH pUrvoktarUpo bhavati / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH anvayAdikamanyat samAnameva / atra kaNThazabdo mandratArasthAnayorhanmUnorapyupalakSaNam , tayorapi tAdRzasya dhvaneH saMbhavAt / AkaNThakuNThane sa syAditi pAThe tu adhyAhArAdvAkyabhedo na kartavyaH syAt / arthastu sa eva / cehAlazabdo rUDhaH / anye'nvarthAH // 68-77 // (saM0) atha zabdaguNAnAha-mRSTa iti / etairguNaH paJcadazaprakArA: zabdAH / teSAM guNAnAM lakSaNamAha-zrotreti / yastu zrotrayoH sukhaM janayati , sa mRSTaH / sthAnatraye'pyanazvaro'vinAzyavikRto madhura ityucyate / zastaH prazasto ramaNIyaH / prauDhaH prauDhimAn pragalbha: / atisthUlatAtikRzatAbhyAM hInaH snigdhaH snehavAn / evaMvidhazcehAlako jJAtavyaH / ghano ni:sAratAhInaH / sa cehAlaka: puMsAM kaNThakuNThanaparyantameva bhavati / yadA tu puMsAM tAruNyodayasamaye kenApyasthivizeSeNa kaNThaH kuNThito bhavati tadA cehAlako dhvani!tpadyate / strINAM tu sarvadAsau bhavati / sthAnatraye'pi chaviraktyAdibhirupalakSita ekarUpo'vikRtaH tristhAna ityucyate / yastu manasaH sukhadAyaka: sa sukhAvahaH / sthUlatAyuktaH prcurH| yatra tu saukumArya sa komalaH; kokilAdhvanisadRzaH / prabalatvena prasaranneva yaH zrUyate sa gaaddhH| yastu dUrAcchya te sa zrAvakaH / yaH zrotuzcitte karuNAmutpAdayati sa karuNaH / yastu dUrazravaNayogyo'ntaHsArazca sa dhana ityucyate / yastu dUrAcchyate rUkSatAhInazca sa snigdha ityucyate / yastu tailadhArAvat chidrahInaH sa lakSNaH / yastvanurAgamutpAdayati sa raktimAn / yastu sahRdayairujjvala iti pratIyate sa chavimAn / tathA ca loke vyavaharanti " yatazca zabde jyotiH pratIyate" iti / / 68-77 // __ atha zabdadoSAnAha-rUkSeti / aSTau duSTasya dhvanerbhedA bhavanti / teSAM lakSaNamAha-rUkSeti / snehAbhAvAt rUkSaH / yastu sphuTita iva bhagna iva pratibhAti, sa sphuTita ityucyate / yastveraNDakANDavadantaHsArahIna: sa niHsAraH / yastu kAkazabdavanniSTara: sa kAkolItyucyate / yastu sthAnatrayaM vyApnoti, paraM tu mAdhuryAdiguNahInaH, sa keTirityucyate / yasya mahatA klezena tAramandravyAptiH, sa keMNiH / sUkSmaH kRzaH gardabhakarabhadhvanivannIraso bhagna ityucyate // 78-81 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH zArIralakSaNam 167 rAgAbhivyaktizaktatvamanabhyAse'pi yaddhuneH / tacchArIramiti proktaM zarIreNa sahodbhavAt // 82 // iti zArIralakSaNam / zArIraguNAH tArAnudhvanimAdhuryaraktigAmbhIryamArdavaiH / ghanatAsnigdhatAkAntiprAcuryAdiguNairyutam // 83 // tat suzArIramityuktaM lakSyalakSaNakovidaiH / iti zArIraguNAH / zArIradopAH anukhAnavihInatvaM rUkSatvaM tyaktaraktitA // 84 // niHsAratA visvaratA kAkitvaM sthAnavicyutiH / kAi kArkazyamityAdyaiH kuzArIraM tu dUSaNaiH // 85 // iti zArIradopAH / ( ka 0 ) gItahetutayA gAyanAnantaroddiSTaM zArIraM lakSayati-- rAgAbhivyaktIti / anabhyAse'pi dhvaneryadrAgAbhivyaktizaktatvaM tacchArIramityanena zabdazArIrayodharmadharmibhAvena bhedo darzitaH / rAgAbhivyaktizaktatvamiti / rAgasya grahAMzAdisvarasaMnivezavizeSavataH zrIrAgAdeH abhivyakti: avaisvaryeNAsAMkaryeNa ca prakAzanam ; tatra zaktatvaM zaktimattvam / zaktirnAmAtra rAgAbhivyaktibIjarUpaH saMskAravizeSaH, yAM vinA rAga eva na prasaret; prasRtaM vA hasanIyaM bhavet / ata evAnabhyAse'pIyuktam / ayamabhiprAyaH - zaktau satyAmabhyAse kRte rAgAbhivyaktiH sutarAM bhavati / asatyAM tu tasyAmabhyAsenaiva sA na bhavatIti / etadevAbhisaMdhAya zarIreNa sahodbhavAt iti zArIrazabdasya vyutpattirdarzitA / 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 saMgItaratnAkaraH vidyAdAnena tapasA bhaktyA vA paarvtiipteH| prabhUtabhAgyavibhavaiH suzArIramavApyate // 86 // yathA dhvaniH zarIreNa sahodbhUto bhavati, tathA tasya rAgAbhivyaktizaktatvamapi zarIreNa sahodbhUtaM bhavati / na hybhyaasenaagntukmityrthH| tasya guNadoSAn krameNa darzayati-tArAnudhvanItyAdinA / suzArIraprAptau hetUn darzayati-vidyAdAnenetyAdinA // 82-86 // (saM0) atha zArIraM lakSayati-rAgAbhivyaktIti / abhyAsAbhAve'pi dhvaneH rAgAnabhivyaJjayituM yat sAmarthyaM tacchArIramityucyate / etasya vyutpatti darzayati-zarIreNeti / zarIreNa sahotpannatvAcchArIramityucyate / svabhAvasiddhametat ; prayatnena na sAdhyamityarthaH / atha zArIraguNAn kathayati-tAreti / tAra iti vyAptiH / anudhvaniranuraNanayuktatvam / mAdhurya ramaNIyatA / raktiH rajakatvam | gAmbhIryam agAdhatvam | mArdavaM saukumAryam / ghanatA sasAratvam / kAntiH pUrvoktA chavi: / Adizabdena zabdoktA anye guNAH / tairyuktaM zArIraM suzArIramityucyate / zArIradoSAnAha-anusvAnavihInatvamiti / pUrvoktaguNaviparyAsarUpairetairdUSaNairyuktaM duSTaM zArIram / aduSTaM zArIraM tu mahatA bhAgyenAnekopAyaiH prApyata ityAha-vidyAdAneneti / saMgItasamayasArakAreNa zArIrasya cAturvidhyamuktam " antareNa yadabhyAsaM rAgavyaktinibandhanam | zarIreNa sahotpannaM zArIraM parikIrtitam // caturvidhaM bhavettaca kaDAlaM madhuraM tathA / pezalaM bahubhaGgIti teSAM lakSaNamucyate // sthAnatraye'pi kaThinaM kaDAlaM parikIrtitam / mandre madhye ca mAdhurye zArIraM madhuraM matam / / zArIraM pezalaM jJeyaM tAre rAgaprakAzakam / tacchArIraguNA mizrA yatra tadbahubhaGgikam // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH gamakabhedAH kharasya kampo gamakaH zrotRcittasukhAvahaH / tasya bhedAstu tiripaH sphuritaH kampitastathA / / 87 / / lIna aandolitvlivibhinnkurulaahtaaH| ullAsitaH plAvitazca huMphito mudritastathA // 88 / / nAmito mizritaH paJcadazaite prikiirtitaaH| lghisstthddmrudhvaankmpaanukRtisundrH|| 89 / / drutaturyAMzavegena tiripaH prikiirtitH| vege drutatRtIyAMzasaMmite sphurito mataH // 90 / / dutArdhamAnavegena kampitaM gamakaM viduH| lInastu drutavegenAndolito laghuvegataH // 91 // valivividhavakratvayuktavegavazAdbhavet / vibhinnastu triSu sthAneSvavizrAntaghanasvaraH // 92 // kurulo valireva syAd granthilaH kaNThakomalaH / kharamagrimamAhatya nivRttastvAhato mataH / / 93 // ullAsitaH sa tu prokto yaH svarAnuttarottarAn / kramAdgacchet plAvitastu plutamAnena kampanam / / 94 // hRdayaMgamahuMkAragarbhito huMphito bhavet / kaDAlamadhuraM caiva tato madhurasaubalam / kaDAlasaubalaM caiva zArIraM trayamizrakam // ___ evaM caturvidhaM jJeyaM zArIraM bahubhaGgikam |" iti // 82-86 // (ka0) atha gamakAn sAmAnyavizeSAbhyAM lakSayati-svarasya kampa ityAdinA / zrotRcittamukhAvaha ityanena viziSTasyaiva kampasya gamakatvamiSTam / anyathA viparItasyApi tasya gamakatvaM syAt / tiripAdInAM lakSaNAni nigada Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH mukhamudraNasaMbhUto mudrito gamako mataH // 95 // svarANAM namanAdukto nAmito dhvanivedibhiH / eteSAM mizraNAnmizrastasya syurbhUrayo bhidAH / / 96 / / teSAM tu sthAyavAgeSu vivRtiH saMvidhAsyate / iti gamakabhedAH / 170 vyAkhyAtAni / eteSAM mizraNAnmizra iti / eteSAM tiripAdInAM madhye dvitricatuHprabhRtInAM yathAyogaM mizraNamatra vivakSitam / na tu sarveSAmeva mizraNaM vivakSitam | anyathA tasya syurbhUrayo bhidAH ityuttaraM vacanamanupapannaM syAt, sarvamizraNAtmakasya tasyaikatvAt / nanu sarvamizraNe'pi saMnivezavizeSabAhulyAdanekatvamupapadyata iti cet-na; vakSyamANepu sthAyepvekAnekasvarAzrayatvAbhyAM yathAyogaM dvitryAdInAmeva mizraprayogadarzanAt / etadevAbhisaMdhAya tatprayogasthalaM darzayati - tepAM tviti / tuzabdo bhinnakramaH / vivRtistviti saMbandhaH / vivRtiH vivaraNaM prakAzanamityarthaH / sthAyavAgeSu sthAyAzritA vAgAH ; sthAyo rAgAvayavaH, vAgo gamaka iti vakSyate ; teSu rAgAvayavAzritagamakeSu / teSAM mizrabhedAnAM vivRtistu saMvidhAsyate ; samanantarameva kariSyata ityarthaH / / 87-97 // (saM0) gamakAn nirUpayitumAha - svarasya kampa iti / zrotuzcittasukhadAyako yaH svarasya kampaH, sa gamaka ityucyate / gamakazabdasya vyutpattizca kathitA pArzvadevena - "C 'svazrutisthAnasaMbhUtAM chAyAM zrutyantarAzrayAm / svarUpaM gamayedgIte gamako'sau nirUpitaH // " iti / tasya bhedAnAha-- tasya bhedA iti / tasya gamakasya paJcadaza bhedA bhavanti / teSAM lakSaNamAha - laghiSTheti / alpasya DamarordhvaneH yaH kampastadvadramaNIya:, drutasya caturthAMzavegena yaH svarasya kampa:, sa tiripa ityabhidhIyate / svaraspa kampa iti sAmAnyalakSaNAdanuvartanIyam, 66 sAmAnya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 171 __sthAyabhedAH rAgasyAvayavaH sthAyo vAgo gamaka ucyate // 97 / / tatroktaM lakSma vAgAnAM sthAyAnAM tuucyte'dhunaa| vAgAnAmapi keSAMcit prasaGgAdvacmi lakSaNam // 98 // lakSaNAnuvRttau ca vizeSalakSaNaM pravartate" iti nyAyAt / drutasya tRtIyabhAgasaMmito yadi vegaH svarakampe bhavati, tadA sphuritAkhyo gamakaH / drutasyArdhamAnena vegena kampazcet kampitAkhyo gamakaH / drutamAnena svarANAM kampazcet tadA lInAkhyo gamakaH / kazcit laghumAnena layena gIyate drutena madhyamena vilambitena vA, tatpramANake svarasya kampe AndolitAkhyo gamakaH / kacit laghumAnata iti pAThaH / anekavidhavakratvayuktavegavatAM svarANAM kampo valirityucyate / sthAnatraye'pyavizrAntA: prasRtAH ghanAH nibiDAH svarA yasmin sa tribhinnaH / pranthisaMyuktaH kaNThe samutpannaH komalo valireva kurula ityucyate / agrimaM purataH sthitaM svaramAhatya zIghraM sakRt spRSTvA nivRtta Ahata ityucyate / yastUttarottaraM kamAt svarAnArohati sa ullAsita ityucyate / plutamAnena kampita: plAvita ityucyte| hRdayaMgamo manoharaH huMkAro humiti varNoM garbhe'ntaryasya sa huMphitaH / mukhaM mudrayitvA yaH kRtaH svarasya kampa: sa mudritaH / svarANAM nAmanaM mandrasthAna uccAraNamavarohaNaM vA; tayukto nAmita ityucyate / eteSAM lakSaNasaMmizraNAmizraH / tasya bahavo bhedAH sthAyaprakaraNe nirUpayiSyante // 87-97 // (ka0) gamakAzrayatvena tadanantaramuddiSTAnAM sthAyAnAM sAmAnyalakSaNamAha-rAgasyAvayava iti / avayava ekadezaH / so'pyatra nyAsApanyAsasanyAsavinyAsepvanyatamasvaravizrAntatvena prayuktoM'zAdikatipayasvarasaMdarbho veditavyaH / vAgo gamaka ucyata iti / gamaka eva dezabhASayA vAga ityucyata ityarthaH / vAgAnAmapIti / keSAMcit vAgAnAM mizrabhedAnAM lakSaNamapi prasaGgAta sthAyalakSaNAnantaraM tanmizrabhedaprastAvAdityarthaH / atha sthAyabhedAnuddizati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 saMgItaratnAkaraH te ca zabdasya DhAlasya lavanyA vahanerapi / vAdyazabdasya yantrasya chAyAyAH svaralajitaH // 99 // preritastIkSNa ityuktA vyktaasNkiirnnlkssnnaaH|| bhajanasya sthApanAyA gate dadhvanicchaveH // 10 // rakterdutasya zabdasya bhRtsyaaNshaavdhaanyoH| apasthAnasya nikRteH karuNAvividhatvayoH // 101 // gAtropazamayoH kaannddaarnnaanirjvnaanvito| gADho lalitagADhazca lalito lulitaH samaH // 102 // komalaH prasRtaH snigdhcokssocitsudeshikaaH| apekSitazca ghoSazca svarasyaite prasiddhitaH // 103 / / sthAyAnAM guNabhedena vyapadezA niruupitaaH| vahAkSarADambarayorullAsitataraGgitau // 104 // pralambito'vaskhalitastroTitaH sNprvissttkH| utpraviSTo niHsaraNo bhrAmito dIrghakampitaH // 105 // pratigrAhyollAsitazca syAdalambavilambakaH / syAt noTitapratISTo'pi prmRtaakushcitHsthirH||106|| sthAyukaH kSiptasUkSmAntAvityasaMkIrNalakSaNAH / te ca zabdasyetyAdinA / atra zabdasyetyAdikayA SaSThyA pratisaMbandhinAmuddezena tatsaMbandhinaH sthAyA uddiSTA veditavyAH / vyaktAsaMkIrNalakSaNA iti / vyaktAH prasiddhAzcAsaMkIrNAni viviktAni lakSaNAni svarUpANi yeSAM ta iti tathoktAH / guNabhedena vyapadezA iti / bhajanasyetyAdinoddiSTAnAM sthAyAnAM guNabhedena rAgAtizayAdhAnarUpabhajanAdiguNAnAM bhedena prasiddhito gItajJaprasiddhahetoLapadezAH saMjJA nirUpitA ityanvito'rthaH / bhajanasthAyAdInAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 173 prakRtisthasya zabdasya kalAkramaNayorapi // 107 / / ghaTanAyAH sukhasyApi cAlerjIvasvarasya ca / vedadhvanerghanatvasya zithilo'vaghaTaH plutaH // 108 // rAgeSTo'pakharAbhAso baddhaH kalaravasya ca / chAndasaH sukarAbhAsaH saMhito lghurntrH|| 109 // vakro dIptaprasannazca syAt prsnnmRdurguruH| hrasvaH zithilagADhazca dIrgho'sAdhAraNastataH // 110 // sAdhAraNo nirAdhAro dusskraabhaasnaamkH| mizrazcaite'pi saMkIrNA guNairbhinnAzca pUrvavat // 111 // iti SaNNavatiH sthAyAH zAGdevena kiirtitaaH| iti sthAyabhedAH / / prAdhAnyAddharmabhedenaiva bhedaH; nAtyantaM dharmibheda iti bhAvaH / tenaite saMkIrNA iti bhAvaH / asaMkIrNalakSaNA iti / vahAkSaretyAdinoddiSTA asNkiirnnlkssnnaaH| asaMkIrNaM pRthagbhUtaM lakSaNaM yeSAM te tathoktAH / prathamoddiSTAnAmeteSAM cAsaMkIrNalakSaNatvAvizeSe'pi teSAM prasiddhatvameteSAmaprasiddhatvamiti bhedo draSTavyaH / ata eva pRthagaddezo'tra yuktaH / ete'pi saMkIrNA iti / ete prakRtisthasyetyAdinoddiSTAH sthAyA api saMkIrNAH / atrApizabdaH samuccaye / tenAyamarthaHbhajanasthAyAdayo yadvat saMkIrNAstadvadete ca saMkIrNA nAtyantaM pRthagbhUtasvarUpAH / kiMtu pUrvavat bhajanasthAyAdaya iva guNaiH prakRtisthazabdavattAdibhibhinnAH pRthgbhuutaaH| ubhayeSAmapi guNabhinnatvAvizeSe'pi teSAM prasiddhita eteSAmaprasiddhito bhedo draSTavyaH / atastebhyaH pRthaguddezo'pyeteSAmupapanna eva // 97-112 / / ___(saM0) sthAyaM nirUpayitumAha-rAgasyeti / rAgasyAvayavo bhAgaH sthAya ityucyate / gamakazca vAga ityucyate / tatra gamakAnAM lakSaNamuktam | adhunA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 saMgItaratnAkharaH sthAyabhedalakSaNAni (a) tatra prasiddhasthAyAH muMktazabdapratigrAhyAH sthAyAHzabdasya kiirtitaaH||112|| DhAlo muktAphalasyeva calanaM luThanAtmakam / sa yeSu te syurdAlasya namanaM tvatikomalam // 113 // sthAyAnAM lakSaNamucyate / kimarthamidamuktam ? gAyakAnAM sthAyA vAgA iti prasiddheH / tatra kathaM vAgAnAM lakSaNaM noktamiti zaGkAM nivArayituM gamakA eva vAgA ityuktam / sthAyaprasaGgAt vAgAnAM gamakAnAmapi kepAMcilakSaNaM vacmi kthyaami| sthAyAn vibhajate-te ceti / te ca sthAyAH zabdasya zabdasaMbandhinaH, DhAlo vakSyamANalakSaNaH tatsaMbandhinaH, lavanIsaMbandhinaH, vahanisaMbandhinaH, vAdyazabdasaMbandhinaH, yantrasaMbandhinaH, chAyAsaMbandhinaH, svaralavitAdayastrayazcetyasaMkIrNalakSaNA daza / guNajanitabhedAn saMkIrNAn sthAyAn vibhajate-bhajanasyeti / bhajanasaMbandhinaH, sthApanAsaMbandhinaH, gatisaMbandhinaH, nAdasaMbandhinaH, dhvanisaMbandhinaH, chavisaMbandhinaH, raktisaMbandhinaH, drutasaMbandhinaH, bhRtasaMbandhinaH, aMzasaMbandhina:, avadhAnasaMbandhinaH, apasthAnasaMbandhinaH, nikRtisaMbandhinaH, karuNAsaMbandhinaH, vividhatvaM bhaGgI tatsaMbandhinaH, gAtrasaMbandhinaH, upazamasaMbandhinaH, kANDAraNAsaMbandhina:, nirjavanasaMbandhinaH, gADhalalitagADhAdayazcApekSitAntA dvAdaza-tatsaMbandhinaH, ghoSasaMbandhinaH, svarasaMbandhinazceti trayastriMzadguNajanitabhedAH sthAyAH / anyAn viMzatimasaMkIrNAn vibhajatevahAkSarADambarayoriti / SaSThayantaiH saha tatsaMbandhina iti prathamAntAH sthAyA eva / anyAn saMkIrNAn trayastriMzataM sthAyAn vibhajate-prakRtisthasyetyAdinA / evaM sarve sthAyA militA: SaNNavatiH // 97-112 // (ka0) athaiteSAM krameNa lakSaNAnyAha-muktazabdapratigrAhyA ityAdinA / muktazcAsau zabdazceti muktazabdaH / pratigrahItuM yomyAH pratigrAhyAH / muktazabdena pratigrAhyAH / ayamarthaH--pUrvasthAyo yasmin dhvanau mucyate, uttarasthAyo cakravAlarItyA tatraiva pratigRhyate cet, tadA zabdasthAyA iti 1yuktazabdeti sudhAkarasaMmataH paatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 tRtIya: prakIrNakAdhyAyaH lavanI tAjaH sthAyA lavanyAH prikiirtitaaH| yattu kampanamArohiNyavarohiNi vA bhavet / / 114 // vahanI sAtha saMcAriNyapi vA sthirakampanam / sA gItAlaptisaMbandhabhedena dvividhA matA / / 115 // punardvidhA sthirA vegADyA punstrividhoditaa| hRdyA kaNTyA zirasyA ca dehasthA hRdayodbhavA // 116 / / vahanI syAt punade'dhA khuttotphulleti bhedtH|| yasyAmantarvizantIva svarAH khutteti sA matA // 117 // sotphulletyuditA yasyAM niryAntIvopari svarAH / / valiryA gamakeSUktA sApyevaMvidhabhedabhAk // 118 // vahanI yeSu te sthAyA vahanyAH pribhaassitaaH| rAgamanA vAdyazabdA yeSu te vAdyazabdajAH // 119 // ye yantreSveva dRzyante bAhulyAtte tu yantrajAH / chAyA kAkuH SaTprakArA svararAgAnyarAgajA // 120 / / syAddezakSetrayantrANAM tallakSaNamathocyate / zrutinyUnAdhikatvena yA svarAntarasaMzrayA / / 121 / / vyapadizyanta ityarthaH / vahanyavAntarabhedapradarzanArtha sA gItAlaptisaMbandhabhedenetyuktam / tatra gItAlaptyorubhayorapi raJjakasvarasaMdarbhatvAvizeSAt kathaM bhedakatvamiti cet , ucyate--gItazabdo yadyapi nibaddhAnibaddhasAmAnyavacanaH, tathApyanibaddhavizeSavacanAlaptizabdasamabhivyAhArAt gobalIvardanyAyenAtra nibaddhavacanatvena vyavasthApita iti / chAyA kAkuriti / chAyetyasya vivaraNaM kAkuriti / kAkuva'nervikAraH / zrutinyUnAdhikatveneti / zrutInAM chandovatyAdInAM pUrvoktAnAM nyUnatvena tattatsvaroktasaMkhyAto'lpatvenAdhikatvena tAdRzasaMkhyAto Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 saMgItaratnAkaraH svarAntarasya rAge syAt svarakAkurasau mtaa| yA rAgasya nijacchAyA rAgakAkuM tu tAM viduH||122|| sA tvanyarAgakAkuyaryA rAge raagaantraashryaa| sA dezakAkuryA rAge bhaveddezasvabhAvataH // 123 // zarIraM kSetramityuktaM pratikSetraM nisrgtH| rAge nAnAvidhA kAkuH kSetrakAkuriti smRtA // 124 // vINAvaMzAdiyantrotthA yantrakAkuH satAM mtaa| anyacchAyApravRttau ye chAyAntaramupAzritAH // 125 // chAyAyAste matAH sthAyA giitvidyaavishaardaiH| madhye madhye svarAn bhUrIla~Gghayan svaralacitaH // 126 / / tiryamUrdhvamadhastAca preritaH preritaiH svraiH| svaraH pUNezrutistAre tIkSNavattIkSNa ucyate // 127 // rAgasyAtizayAdhAnaM prayatnAdbhajanaM matam / tadyuktA bhajanasya syuH sthApanAyAstu te matAH // 128 / / sthApayitvA sthApayitvA yeSAM pratipadaM kRtiH| savilAsAsti gItasya mattamAtaGgavadgatiH // 129 / / tayuktAstu gateH sthAyAH snigdho mAdhuryamAMsalaH / bahulo yeSu nAdaH syAtte nAdasya prakIrtitAH // 130 / / atidIrghaprayogAH syuH sthAyA ye te dhvnermtaaH| yuktAH komalayA kAntyA chaH sthAyA niruupitaaH|| bahutvena vA svarAntarasaMzrayA chAyA svarAntarasya yadi syAt , ApAtataH zravaNasAmyena kRtA bhavet , asau svarakAkuriti mtaa| yathA hi catu:zrutikasya SaDjasya niSAdakartRkAkramaNena dvizrutitve sati zrutinyUnatvena niSAdavat pratItiH; yathA ca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH raktarutkarSato raktaruktAH sthAyA manISibhiH / drutasyAnvarthanAmAno bhRtasya bharaNAddhaneH // 132 // rAgAntarasyAvayavo rAgeM'zaH sa ca sptdhaa| kAraNAMzazca kAryAMzaH sajAtIyasya caaNshkH||133|| sadRzAMzo visadRzo mdhymsyaaNshko'prH| aMzAMzazceti yo rAge kArye'zaH kaarnnodbhvH|| kAraNAMzastvasau rAmakRtau kolAhalAMzavat / kAraNe kAryarAgAMzaH kAryAMzo bhairave yathA // 135 // bhairavyaMzaH samAM jAti gauDatvAdyAM smaashritaaH| karNATAdyAH sajAtIyAsteSvekAMzo'paratra yH|| sajAtIyAMzakaH sa syAdaMzaH sadRzarAgayoH / sadRzAMzo yathA nahAvarATyoH shuddhyomithH||137|| sAdRzyazUnyayoraMzo'tyantaM visdRshaaNshkH| velAvalyAzca gurjaryAH parasparagatau yathA // 138 // madhyastharAgau sAdRzyavaisAdRzyavivarjitau / madhyasthAMzastayoraMzo nahAdezAkhyayoriva // 139 // dvizrutikasya niSAdasya SaDjAdyazrutidvayAzrayaNena catuHzrutitve sati zrutyadhikatvena SaDjavat pratItizca yato dhvanivikArAt bhavati, sA svarakAkuriti mntvyetyrthH| evaM svarAntareSvapi draSTavyam / rAgAntarasyAvayavo rAgeM'za iti / rAge bahulIkolAhalAdikAryakAraNAdirAge rAgAntarasya kolAhalabahulyAdikAraNakAryAdibhUtAnyarAgasyAvayavaH svarasamudAyarUpa ekadezo raktyarthamupAdIyamAnoM'za iti paribhASyate / na tu prasiddhaH svaravizeSa ucyate / nanvanyarAge kAkoraMzasya ca ko bheda iti cet; ucyate--prakRtarAge samavAyavRttyA vartamAnaiva 23 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 saMgItaratnAkaraH aMze'zAntarasaMcArAdaMzAMza iti kiirtitH| yeSvaMzo dRzyate sthAyAstaM'zasya prikiirtitaaH|| manasA tadgatenaiva ye grAhyAste'vadhAnajAH / AyAsena vinA yatra sthAne syAt pracuro dhvniH|| vasthAnaM tadapasthAnaM tvAyAsena tdudgteH| apasthAnasya te sthAyA ye'pasthAnasamudbhavAH // 142 // nikRteH karuNAyAzca sthaayaastvnvrthnaamkaaH| sthAyA nAnAvidhAM bhaGgI bhajanto vividhtvjaaH|| gAtrasya gAtre niyatAH kRtvA tIvrataraM dhvnim| yeSUpazAntiH kriyate bhavantyupazamasya te // 144 // kANDAraNA prasiddhaiva tasyAH sthaayaastdudbhvaaH| saralaH komalo raktaH kramAnIto'tisUkSmatAm // chAyA atyantasAdRzyAt rAgAntarAzrayA satI yA pratIyate, sAnyarAgakAkuH / aMzastu prakRtarAge hyavidyamAna eva zobhAtizayAya yAcitakamaNDananyAyena rAgAntarAdupAdAya saMyogavRttyAtra saMbadhyata iti bhedo draSTavyaH / kANDAraNA prasiddhaiveti / kANDeSu mandramadhyatArepvAsamantAdraNatIti vyutpattyA prasiddhetyarthaH / sugamamanyat // 112-151 // (saM0) teSAM lakSaNamAha-yuktazabdeti / yuktazabdena ucitazabdena pratigRhItAH sthAyAH zabdasaMbandhinaH / muktAphalasya yat bAhyamAlolanaM loke prasiddhaM tadvat DhAlo yeSu, te DhAlasaMbandhinaH / DhAlasya ca lakSaNamuktaM pArzvadevena "vRttamauktikavat kAcabhUtale vilasaddhanau / zrutiH pravartate kSipraM yatra DhAlaM taducyate // " iti / atikomalaM sukumAraM svarANAM namanam adha uccAraNaM lavanItyucyate ; tadyuktA: sthAyA lavanIsaMbandhina iti / vahanI lakSayati-yattviti / ArohaNe Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 179 avarohaNe vA varNe svarANAM kampanaM vahanItyucyate / saMcAriNyapi varNe sthiraM kampanaM vahanItyucyate / sA vahanI dvividhA-gItavahanI, AlaptivahanIti / punarapi dvividhA-sthirA, vegADyA ceti / punarapi trividhA-hRdyA, kaNThyA, zirasyA ceti / hRdayodbhavA punarapi dvividhA-khuttA, utphullA ceti / tayorlakSaNamAha-yasyAmiti / yasyAM svarA antarvizanta iva zrUyante, sA khuttaa| yasyAM tUpari nirgacchanta iva svarAH zrUyante, sA utphullA / vahanIbhedAn valAvatidizati-valiriti / evaMvidhA vahanI yeSu sthAyeSu, te vahanIsaMbandhinaH / anye vahanIbhedA anvarthanAmatvAnna lkssitaaH| vAdyazabdasya sthAyAn lakSayatirAgamanA iti / rAgamanA rAgAnuraJjitAH / ye vINAdiSveva bAhulyena prAyo dRzyante, te yantrasaMbandhinaH / chAyAbhedasaMbandhinaH sthAyAn kathayitumAhachAyA kAkuriti chAyA kaakurityucyte|saa hi SaDidhA-svarakAkuH,rAgakAkuH, anyarAgakAku:, dezakAkuH, kSetrakAku:, yantrakAkuriti / etAsAM lakSaNaM kathayati-tallakSaNamiti / anyasvarasyAnyasmin svare yA chAyA zrutInAM nyUnatvenAdhikyena vA jAyate, sA svarakAkuH / sA ca rAge bhavati / yA rAgasya nijA mukhyA chAyA, sA rAgakAkuH / anyarAgasyAnyasmin rAge yA chAyA, sA anyarAgakAkuH / deze deze dezasvabhAvena yA chAyA, sA dezakAkuH / kSetraM dehamucyate / manuSyANAM pratidehaM yazchAyAvizeSaH, sA kSetrakAkuH / vINAvaMzAdiyantrAdutthitA yantra eva yA pratIyate rAgacchAyA, sA yantrakAku: / evaM sthAyakAraNabhUtAM chAyAM nirUpya sthAyaM nirUpayati-anyacchAyeti / anyasyAzchAyAyAH pravRttau gAne prakRte anyacchAyAzrayeNa ye sthAyAH pravartante, te chAyAsaMbandhinaH / svaralacitAkhyaM sthAyaM lakSayati-madhye madhya iti / madhye madhye bahUn tricaturAn svarAn laGghayan yaH pravartate, sa svrlcitH| Urdhvamadhastiryakca preritaiH svarairyaH pravartate, sa preritaH / ya: svarasthAne'pi pUrNazrutiH san tIkSNavat sUcyamAdivat pratibhAsate, sa tIkSNa iti / ityasaMkIrNA daza sthAyAH / ___ atha saMkIrNalakSaNAn kathayati-rAgasyeti / rAgasya raakatvAtizayAdhAnaM bhajanamityucyate; tena saMyuktA bhajanasaMbandhinaH / ye sthApayitvA sthApayitvA nizcalIkRtya pratikSaNaM punaH kriyante, te sthaapnaasNbndhinH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH mattamAtaGgasyeva yA gAyakaprasiddhA gIte gatiH, tadyuktA gatisaMbandhinaH / snehavAn mAdhuryeNa mAMsala: sthUlo'timadhuraH / evaMvidho nAdo bAhulyena yeSu sthAyeSu, te nAdasaMbandhinaH / yeSu dIrghataraH prayogo gamakasaMdarbha:, te dhvanisaMbandhinaH / sukumArakAntisaMyuktAH chavisaMbandhinaH / chaverlakSaNaM pUrvamuktam / yatra raJjakatvAdhikya, te raktisaMbandhinaH / drutasaMbandhinaH sthAyAH sArthakanAmAnaH / yatraM svarANAM drutatvaM vegenoccAraNaM, te drutasaMbandhinaH / dhvanerbharaNAt pUraNAt ghanatvenocAraNAt bhRtasaMbandhinaH / aMzasaMbandhinaH sthAyAn lakSayitumaMzaM lakSayati-rAgAntarasyeti / anyasmin rAge'nyasya rAgasyAvayavoM'zaH / nanvaMzasyAnyarAgakAkoH kathaM bhedaH ? brUmaH-anyasya rAgasya chAyA kAkuH ; chAyAyA bhinna evAvayavoM'za iti / so'za: saptaprakAra:-kAraNAMzaH, kAryAza:, sajAtIyAMzaH, sadRzAMzaH, visadRzAMza:, madhyasthAMzaH, aMzAMzazceti / eteSAM lakSaNamAha-yo rAga iti / kAryabhUte rAge kAraNabhUtasya rAgasya yo'za:, sa kAraNAMzaH; yathA rAmakRtau kolAhalasyAMzaH / kAraNabhUte rAge kAryabhUtasya rAgasyAMzaH kAryAzaH; yathA bhairavIjanake bhairave bhairavyA aMzaH / samAnAyAM SADjyAdijAtau samutpannAH sajAtIyA iti bhrAnti nirasituM sajAtIyAn lakSayati-samAM jAtimiti / gauDatvavarATItvAdikAM samAnAM jAtimAzritA: sajAtIyAH; teSvanyasmin anyasya yo'zaH, sa sajAtIyAMza: / naTTAvarATayoriva sadRzarAgayoryo'zaH, sa sadRzAMza: / atyantavisadRzayo rAgayoryo'zo'parasmin dRzyate, sa visadRzAMzaH / velAvalIgurjayoriva sAdRzyavaisAdRzyavivarjanena yo'zaH, sa madhyasthAMzaH / yo lakSiteSvaMzeSvaMzAntarasya saMcAraH pravezaH, soM'zAMza: / evaMvidhoM'zo yeSu dRzyate, teM'zasaMbandhinaH sthAyAH / avadhAnasaMbandhinaM sthAyaM lakSayati-manaseti / tadgatena tatpravaNenaiva manasA grAhya udgrAhyo geya iti yAvat / cetaso vaiyagrye ya: sthAyo gAtuM na zakyate, so'vadhAnajaH / AyAseneti / AyAsAbhAve'pi yatra sthAne dhvanirvipulo bhavati, tat svasthAnamityucyate / AyAsena tu yatra tasya pracuradhvanergati: vyAptiH, tat apasthAnamiti / tatra jAtA: sthAyA apasthAnasaMbandhinaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH svaraH syAyeSu te sthAyAH proktA nirjvnaanvitaaH| gADhaH zaithilyanirmuktaH sa eva mRdutaanvitH||146|| bhavellalitagADhastu lalitastu vilAsavAn / mArdavAghUrNitaH prokto lulitaH syAt samaH punaH // hIno vegavilambAbhyAM yathArthaH komalo mtH| nikRteH karuNAyAzca sthAyAH sArthakanAmAnaH / yeSu sthAyeSu nikRtiranyUnAdhikatvaM, te nikRteH / ye karuNAmutpAdayanti, te karuNAyAH / karuNAnikRtyolakSaNamuktaM pArzvadevena "karuNArAgayogena cintAdInatayAthavA / karuNAkAkusaMyuktAH sthAyAste karuNAbhidhAH // " "sthAyaM vividhamAdAya balAt saMsthApyate punaH / anyUnAdhikatA tajjJainikRtiH parigIyate // " iti / anekabhaGgiyuktA: sthAyAH vividhatvasaMbandhinaH / ye tu gAtravizeSe niyatAH pratigAtramanyathotpadyante, te gAtrasaMbandhinaH / nanu kSetrakAkusaMbandhibhya eteSAM ko bheda: ? ucyate-kSetrakAkuH pratidehaM chAyAmAtram ; gAtrajeSu tu sthAyasvarUpameva pratidehaM bhidyata iti / tIvrataramatitAraM dhvaniM kRtvA yeSUpazAntiH zIghraM mandropasarpaNaM, te upazamasaMbandhinaH / kANDAraNA loke prasiddhA; tadudbhavAH sthAyA: kANDAraNAsaMbandhinaH / loke stambhAdiSu padmAdyAkArotkiraNaM kANDAraNetyucyate / saralaH avakra: / komalaH sukumAraH / rakto rAgavAn / krameNa sUkSmatvaM prApita: svaro yeSu, te nirjavanasaMbandhinaH / zaithilyena hIno yaH pracurasvaraH sthAyaH, sa gADha ityucyate / sa eva gADhaH kiMcinmArdavasaMyukto lalitagADha ityucyate / vilAsazcAturya yasmin zrUyate, sa lalitaH / mArdavAt ghUrNito yo DolAyuktaH, sa lulitH| yastu vegavilambarahito madhyamAnena gIyate, sa samaH / komalaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 saMgItaratnAkaraH prasRtaH prasaropetaH snigdho rUkSatvavarjitaH // 148 // ujjvalo gaditacokSa ucitastu yathArthakaH / sudeziko vidagdhAnAM vallabho'pekSitastu saH // 149 // sthAya: sthAyena pUrveNa pUrtyarthaM yo'bhikAGkSitaH / valau vahe vahanyAM ca yaH snigdhamadhuro mahAn // 150 // mandre dhvaniH sa ghoSaH syAttadyuktA ghoSajA matAH gambhIramadhuradhvAnA mandre ye syuH kharasya te // 151 // (b) aprasiddhasthAyAH vahanta iva kampante kharA yeSu vahasya te / akSarADambaro yeSu mukhyAste syustadanvitAH // 152 // vegena preritairUrdhvaM svarairullAsito mataH / yatra gaGgAtaraGganti kharAH sa syAttaraGgitaH // 153 // sukumAraH / prasareNa vistareNopeto yuktaH prasRtaH / snehavAn snigdhaH / ujjvalo dIptimAn cokSa ityucyate / aucityaM yatra vidyate sa ucitaH / yastu vidagdhAnAM sahRdayAnAM vallabhaH priyaH, sa sudezikaH / pUrveNa sthAyena yaH svapUrtyarthamAkAGkSyate, so'pekssitH| valau vadisaMjJake gamake vahe svarakampe vahanyAM pUrvo ca ya: snehavAn madhuraH sthUlo mandrasthAnIyo dhvaniH, sa ghoSa ityucyate ; tadyuktAH sthAyAH ghoSasaMbandhinaH / ye mandrasthAne gambhIramadhuradhvanayaH, te svarasya saMbandhino jJeyAH / iti trayastriMzat saMkIrNAH sthAyAH // 112-151 // adhAsaMkIrNAn viMzati sthAyAn lakSayati -- vahanta iti / yeSu sthAyeSu svarAH vahanta iva kampante yathA bhUribhArAkAntAH kampante tadvat, te vahasaMbandhinaH sthAyAH / yeSu sthAyeSvakSarANAmAMDambara: prauDhiH, te'kSarA - DambarasaMbandhinaH / yatra vegenordhva preSitaiH kharairyuktaH, sa ullAsitaH / yatra sthAye gaGgAtaraGgavadAcaranti svarAH, sa taraGgitaH / AcArArthe kvip / ardhapUrNe kalaze Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH parito'rdhabhRte kumbhe jalaM DolAyate ythaa| gIte tathAvidhaH sthAyaH proktastajjJaiH slmbitH|| avaskhalati yo mandrAdavaroheNa vegtH| so'vaskhalita ityuktastroTitastu svare kvacit // 155 // ciraM sthitvAgnivattAraM spRSTvA pratyAgato bhavet / ghanakharo'varohe syAt saMpraviSTastathAvidhaH // 156 // ArohiNyutpraviSTaH syAdanvarthAH syuH pare tryH| pratigrAhyollAsitaH syAdasau yaH pratigRhyate // 157 // utkSipyotkSipya nipatan keliknduksundrH| drutapUrvo vilambAntaH 'syAdalambavilambakaH // 158 // syAt noTitapratISTo'sau yatra syAttAramandrayoH / prathamaM troTayitvaikamaparasya pratigrahaH // 159 // yathodakaM DolAyate, tathAvidhaH sthAya: salambita ityucyate / kacit pralambita iti paatthH| yastvavarohan mandrAt avaskhalati zIghraM mandraM parityajati, so'vaskhalita ityucyate / kasmizcit svare ciraM sthitvA agnivat sakRttAraM spRSTvA punarapi taM svaraM pratyAgataH troTita ityucyate / avarohe ghanAH nibiDAH svarA yasmin , sa sNprvissttH| Arohe tathAvidho ghanasvaraH / anye trayaH ni:sAraNabhrAmitadIrghakampitA: | anvarthanAmnaiva lakSaNapratItisteSAM tryaannaamityrthH| yatra svarANAM niHsaraNamiva bhramaNaM dIrghakampanaM ca, te tathAvidhA ityarthaH / yaH krIDAkandukavanipatannutkSipyotkSipya gRhyate, sa pratigrAhyollAsitaH / yastu pUrva drutamAnena pazcAta vilambitamAnena gIyate, so'vilambavilambakaH / yatra tAramandrayorubhayoH svarayormadhye prathamaM troTayitvA nirasya aparasya dvitIyasya pratigrahaNaM svIkAro gAnamiti yAvat , sa noTitapratISTaH / yasya dhvaniH prasArya 1 so'vilambeti sudhAkarasaMmataH paatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 saMgItaratnAkaraH prasRtAkuzcitaH sthAyaH prasAryAkuzcitadhvaniH / sthAyivarNasthitiH kampaH sthira ityabhidhIyate // 160 // ekaikasmin svare sthitvA sthitvA vAtha dvyordvyoH|| triSu triSvathavA sthAyo racitaH sthAyuko mtH||161|| UvaM prasAritaH kSiptaH sUkSmAnto'nte'lpatAM gtH| zabdaH prakAzate yeSu dhRtibhRtyAdivarjitaH // 162 // svabhAvAdeva zabdasya prakRtisthasya te mtaaH| yeSu sUkSmIkRtAH zabdAste kalAyAH prakIrtitAH // 16 // bhRzaM prANapratigrAhyA ye syurAkamaNasya te| te sthAyA ghaTanAyA ye zilpinA ghaTitA iva // 164 // sukhadAstu sukhasya syuzcAlijaketi kiirtitaa| sthAyAstadanvitAzcAleraMzo jIvakharo mtH||165|| vistArya AkuJcyate saMkSipyate, sa prasRtAkuJcitaH / sthAyivarNe sthitAnAM svarANAM kampo yasmin , sa sthiraH / ekaikasmin svare dvayordvayorvA svarayostriSu vA svareSu sthitvA kSaNaM sthirIbhUya yo viracyate sthAyaH, sa sthAyuka ityucyate / Urya tArasthAne prasArito visArita: kSipta ityucyate / yaH pUrva sthUla: ante'lpatAM nItaH, sa sUkSmAntaH / ityasaMkIrNA viMzatiH sthAyAH / / __atha trayastriMzataM saMkIrNAn lakSayati--zabda iti / dhRtibhRtyAdivarjitaH AkuJcanapUraNAdihInaH zabdaH svAbhAviko yeSu sthAyeSu prakAzate, te prakRtisthazabdasaMbandhinaH / yepu sthAyeSu zabdaH sUkSmo'lpaH kriyate, te kalAsaMbandhinaH / bhRzam atizayena prANena balena ye pratigrahItuM zakyante, te AkramaNasabandhinaH / ye zilpinA ghaTitAH stambhA iva pratibhAnti, te ghaTanAsaMbandhinaH / ye sukhadAH; te sukhasaMbandhinaH / cAliH bhaGgivizeSeNa svarANAM cAlanam ; sA loke jakketi kathyate ; tadanvitAH sthAyAzcAlisaMbandhinaH / aMzasvaro jIvasvara ityucyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 185 tatprAdhAnyena ye gItAH sthAyA jIvakharasya te / vedadhvaninibhadhvAnAH sthAyA vedadhvanermatAH // 166 // antaHsAro ghanatvasya yathArthaH zithilo mataH / duSkaro'vaghaTaH proktaH pluto'tyntvilmbitH||167|| rAgeNeSTaH svapUtyarthe rAgeSTa iti kiirtitH| sa syAdapakharAbhAso bhAtyapavaravattu yH|| 168 // stabdhaHsthAyastu baddhaH syAhahutvaM mdhurdhvneH| yasmin kalaravasyAsau chAndaso'caturapriyaH // 169 // sukarAbhAsa ityukto duSkaraH sukropmH| ghaNTAnAdavadAyAtastArAnmandraM tu saMhitaH // 970 // laghurgurutvarahito dhruvakAbhogayostu yH| antare so'ntaro vakro yathArthaH sukarastu' yH||171|| taM mukhyaM kRtvA ye sthAyA gIyante, te jIvasvarasaMbandhinaH / yeSu sthAyeSu vedadhvaniriva pratibhAti, te vedadhvanisaMbandhinaH / ye madhye bhRtA iva ghanAH pratibhAnti, te ghanatvasaMbandhinaH / zithilo ghanatvapratiyogyanvarthaH / duHkhena kartuM zakyate yaH, so'vaghaTaH / yastvatyantavilambana gIyate, sa plutaH / yastu rAgeNa svapUraNAyAkAjhyate, yena vinA rAgo'paripUrNa iva pratibhAti, sa raagessttH| yastu susvaro'pyapasvaravadavadavabhAsate, so'pasvarAbhAsaH / yastu nigalita iva stabdhastiSThati sthAyaH, sa baddhaH / yatra madhuradhvaneranalpatvaM, sa kalaravasaMbandhI / yastu chAndasAnAmacaturANAmavidagdhAnAM priyaH, sa chAndasaH / yastu duSkaro'pi sukaraH sukhageya ivAvabhAsate, sa sukraabhaasH| yastu ghaNTAnAdavadanuraNanayuktatayA tArasthAnAnmandrasthAnaM prayAti, sa saMhita ityucyate / yastu gurutvena hIno lAghavena gIyate, sa laghurityucyate / yastu dhuvakAbhogayoH padayorantarA gIyate, so'ntaraH / yastu tArasthAne sakalo'nyUnaH 1 sakalastu iti sudhaakrpaatthH| 24 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 saMgItaratnAkaraH tAre dIptaprasanno'sau sukaraH komaladhvaniH / prasannamRdurityukto gururnvrthnaamkH|| 172 // hrakhaH stokaH parau dvau tu syAtAmanvarthanAmako / zabdazArIraguNataH sukaraH sukharo'thavA // 173 // yaH kasyacinna sarveSAM so'sAdhAraNa ucyate / sahazo yastu sarveSAmasau sAdhAraNaH smRtH|| 174 // na vAJchati vahanyAdiryaH svanirvAhahetave / ucyate sa nirAdhAraH sukaro dusskropmH|| 17 // duSkarAbhAsa ityukto mizraNAnmizrako mtH| (c) mizrasthAyAH AnantyAnnaiva zakyante bhedA mizrasya lakSitum // 176 // dikpradarzanamAtrArthamucyante teSu kecana / yo yasmin bahulaH sthAyaH sa tena vyapadizyate // 177 // saMpUrNaH pratibhAti, sa dIptaprasannaH / yastu sukhena kartuM zakyate sukumAradhvanizca, sa prasannamRduH / gururlAghavahIno yathArthaH / yastu kharva iva pratibhAti, sa hrasvaH / parau zithilagADhadI? sArthakanAmAnau / yastu kasyacideva puruSasya zabdaguNena zArIraguNena vA sukaraH sukhena kartuM zakyaH, susvaraH apasvarahIno vA; na tu sarveSAM puruSANAM, so'saadhaarnnH| yastu vahanyAdirvahanIvalihumphitAdiH svanirvAhahetave'nyadaGgakampitAdi na vAJchati, sa niraadhaarH| eteSA muktAnAM sthAyAnAM kiMcillakSaNamizraNAnmizraH / iti trayastriMzat saMkIrNAH sthAyAH // 163-176 // _ (saM0) kiyato mizrabhedAn kathayitumAha- AnantyAditi / mizrasya sthAyasya bhedA: sAmastyena lakSayitumazakyAH; tasmAdabhyUhanaprakArArtha kiyantazcit kathyanta ityarthaH / nanu mizrabhedAnAM nAmAni kimiti na pradarzyante ? ata Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH sAmye tu mizranAmaiva sa tvidAnI prapaJcyate / tiripAndolito lInakampitaH kampitAhataH // 178 // tiripasphurito lInasphuritaH sphuritaahtH| lInakampitalInazca vibhinnakurulAhataH / / 179 // plaavitollaasitvlirclihumphitmudritH| nAmitAndolitavalirvalinAmitakampitaH // 180 // aandolitplaavitksmullaasitnaamitH| tiripAndolitavalivibhinnakurulo'paraH // 181 / / vibhinnalInasphuritaplAvitAndolitaH prH| vahanIDhAlayordAlavahanyoH zabdaDhAlayoH / / 182 // vahanIyantrayozcchAyAyantrayoH shbdyntryoH| vahanIcchAyayoryantravAdyazabdabhavaH paraH // 183 / / tIkSNapreritakastIkSNapreritaH khrldditH| DhAlazabdotthayantrotthavAdyazabdabhavaH paraH // 184 // ddhaalcchaayaayntrvaadyshbdshbdbhvo'prH| pralambitAvaskhalitastroTitollAsitaH paraH // 185 // saMpraviSTotpraviSTazva sNprvisstttrnggitH| pratigrAhyollAsitazcotkSipto'lambavilambakaH // 186 // syAt broTitapratISTotpraviSTaniHsaraNaH prH| Aha-yo yasminniti / yasmin mizre sthAye yaH pUrvokteSu sthAyeSu bAhulyena dRzyate, sa tannAmA mizrasthAyaH ; yathA zabdamizro DhAla mizra iti / yatra tu dvayAdInAM lakSaNasAmyaM, tadA mizranAmAnaH sthAyAH / tAneva mizranAmnaH sthAyAn katicit kathayati-tiripAndolita ityAdinA / atra dvayorlakSaNasAmye dviyogajaH trayANAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 saMgItaratnAkaraH dIrghakampitasUkSmAntabhrAmitasthAyuko'nyakaH // 187 // vahAkSarADambarajaH prasRtAkuJcitasthiraH / bhrAmitakSiptasUkSmAntataraGgitavilambitaH // 188 // ete SaTtriMzadanye'pi vijJAtavyA dishaanyaa| iti sthAyabhedalakSaNAni / ___ AlaptibhedalakSaNAni rAgAlapanamAlaptiH prakaTIkaraNaM matam // 189 / / sA dvidhA gaditA rAgarUpakAbhyAM vizeSaNAt / lakSaNasAmye triyogajaH / caturNA lakSaNasAmye caturyogajaH / evaM SaTtriMzat dikpradarzanArthamuktAH / anayA dizA anye'pyUhanIyAH / iti sthAyavAga lakSaNam // 176-189 // (ka0) atha saprabhedAmAlaptiM lakSayiSyan prathamaM tAvadAlaptizabdaM vyutpAdayitumAha-rAgAlapanamAlaptiriti / atra yadAlapanaM sA AlaptirityanenAlaptizabdo'pyAlapanazabdavadbhAvasAdhanatvena vyutpanna iti darzitaM bhavati / nanvAlApazabdasyApi bhAvasAdhanatvAvizeSAt 'syAdrAgAlApa AlaptiH' iti vyutpAdanaM kasmAnna kriyata iti cet ; ucyate-ghaktinpratyayayovilakSaNArthatvAditi / tathAhi-~-ghajastAvadAvirbhAvo'rthaH / ktinastu tirobhAvo'rthaH / AvirbhAvatirobhAvayoratyantavailakSaNyameva / lyuTastu tadubhayamadhyasthasthityarthatvAttadantena ghaktinantayoryutpAdanamaviruddham / tAbhyAM tu parasparavyutpAdanaM viruddhameva / ata eva bhAvAvasthAbhedAt ghaJAdyantAnAM liGgabhedo'pyupapanna eva / yathA ghArtha AvirbhAvaH sattvapariNAmarUpo mUrtidharmaH puMstvena dRSTa iti ghaantasya puMliGgatA ; ktinarthastirobhAvo rajaHpariNAmarUpo mUrtidharmaH strItvena dRSTa iti ktinantasya strIliGgatA; Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya: prakIrNakAdhyAyaH 189 lyuDarthasyAvirbhAvatirobhAvobhayAntarAlasya tamaHpariNAmarUpasya mUrtidharmasya napuMsakatvena darzanAllyuDantasya napuMsakaliGgateti / tadevaM bhAvasAdhanAnAM ghanAdyantAnAmAlApAdizabdAnAM sAmAnyena bhAvArthatve'pi tadavasthAvizeSabhUtAvirbhAvatirobhAvasthitiparatayA teSAM ghaktinlyuDantAnAM krameNa puMstrInapuMsakaliGgatA draSTavyA / bhAvo nAma sAdhyarUpasya dhAtvarthasya siddhatvAkAraH / tadavasthAvizeSA AvirbhAvAdayaH / tathAcoktaM haradattamitraiH " AkhyAtazabde bhAgAbhyAM sAdhyasAdhanavartitA / prakalpitA yathA zAstre sa ghAdipvapi kramaH / / sAdhyatvena kriyA tatra dhAturUpanibandhanA / sattvabhAvastu yastu syAt sa ghaJAdinibandhanaH // na vinA liGgasaMkhyAbhyAM sattvabhUto'rtha ucyate / ityatantramupAdAnaM tayorna tu vivakSitam // " ityupakramya " stanakezavatI strI syAllomazaH puruSaH smRtaH / ubhayorantaraM yacca tadabhAve napuMsakam // AvirbhAvastirobhAvaH sthitizcetyanapAyinaH / dharmA mUrtiSu sarvAsu liGgatvenAnudarzitAH // AvirbhAva upacayaH puMstvam ; tirobhAvo'pacayaH strItvam ; antarAlAvasthAsthitirnapuMsakatvamityarthaH / kasya punarAvirbhAvAdikaM liGgam ? sattvarajastamasAM guNAnAM tatpariNAmarUpANAM ca tadAtmakAnAM zabdasparzarUparasagandhAnAm / zabdAditattatsaMghAtarUpAzca sarvA mUrtayaH / kSaNapariNAmasvabhAvAzca 'cf. Padamanjari on Kasika, IV. 1-3. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 sattvAdayo guNA na svasminnAtmani muhUrtamapyavatiSThante / evaM zabdAdaya AkAzAdayo ghaTAdayazca / uktaM ca iti / iti / saMgItaratnAkara: iti / tathA sarvamUrtyAtmabhUtAnAM zabdAdInAM guNe guNe / trayaH sattvAdidharmAste sarvatra samavasthitAH || tatazca kathitodakavaccaiSAmanavasthitavRttitA / ajasraM sarvabhAvAnAM bhASya evopavarNitA // rUpasya cAtmamAtrANAM zuklAdInAM pratikSaNam / kAcit pralIyate kAcit kathaMcidabhivardhate // pravRttimantaH sarve'rthAstisRbhizca pravRttibhiH / satataM na viyujyante vAcazcaivAtra saMbhavaH // iti ca / TAbAdyantazabdA evaitAmavasthAM gocarayantItyarthaH / puruSo yadyapyapariNAmI, tathApi -- acetaneSu caitanyaM saMkrAntamiva dRzyate / pratibimvakadharmeNa yattacchabda nibandhanam // yazcApravRttidharmArthazcitirUpeNa gRhyate / anuyAtIva so'nyeSAM pravRttIrvipvagAzrayAH // sAmAnyamapi gotvAdi vyaMktaravyatirekataH / pravRttidharma tadvArA zazazRGgAdivAkSu tu // syAduttarapadArthasya sadbhAvAlliGgayogitA / pravRtterapi vidyante tisro hyetAH pravRttayaH / puMnapuMsakatA strItvaM tena syAdanyaliGgatA // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 191 tadevaM sarvapadArthavyApitvAdupacayApacayAntarAlAvasthAstrINi liGgAni / evaMca nakSatraM tArakA tipyaH; DimbhaH kumArI; artho vastvityekasyApyarthasya nAnAliGgayoga upapadyate; AvirbhAvAditrayasyApi guNabhedena tasminnavArthe sarvadA saMbhavAt / na caivaM tadvatteH sarvasyaiva zabdasya triliGgatAprasaGgaH / na hyasti niyamo yaH zabdo yatrArthe paryavasyati, tatra vidyamAnaH sarva evAkArastena zabdenAbhidhAtavya iti / kiMtu ya AkAro'bhidhIyate, tena satA bhavitavyamityetAvat / tadyathA-takSA yuvA kRSNaH kAmuka iti takSAdizabdAnAmekArthaparyavasAyinAmapi vyavasthita evAkAro vAcyaH / tathA liGgeSvapi draSTavyam / uktaM ca saMnidhAne padArthAnAM kiMcideva pravartakam / yathA takSAdizabdAnAM liGgeSu niyamastathA // iti / upacIyate kumArItyatrApi kumArIzabdaH svamahimnA kasyaciddharmasyApacayamevAha / zabdAntaraprayogAttu dharmAntarasyopacayaH pratIyate / evaM kSIyate vRkSa ityatrApacayaH pratIyate / tadevaM sarvamanAkulamidaM darzanam / tatrAcetaneSu sarvatropadezAdevAbhivyaktiH / cetaneSvapi svayamavyaJjitasya liGgasyopadezAdevAbhivyaktiH / upadezaH punarliGgAnuzAsanAdiSu / " iti / nanvevamavasthAbhedenArthabhedasiddheH kathaM rAgAlapanAlaptizabdayorekArthatvenopanyAsa upapadyata iti cet ; ucyate---sthityavasthabhAvArthavadAlapanazabdasya tirobhAvAvasthabhAvArthavadAlaptizabdasya cArthabhede satyapi sthityavasthAyA AvirbhAvatirobhAvAvasthayorantarAlatvenobhayasAdhAraNatayA kAkAkSinyAyena yadAlapanazabdasya tirobhAvArthapradhAnatvaM vivakSitaM tadAlaptizabdena samAnArthatvam ; yadA tu tasyaivAvirbhAvArthapradhAnatvaM vivakSitaM tadAlApazabdena samAnArthatvamiti / ata evAlapana Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 saMgItaratnAkaraH rAgAlaptiH rAgAlaptistu sA yA syAdanapekSyaiva rUpakam // 190 // khasthAnaiH sA caturbhiH syAditi gItavido viduH| mAlaptiriti vA, AlapanamAlApa iti vA vyutpAdayituM zakyate ; nAnyatheti gatametat / phalasAmyAbhiprAyeNa prakArAntaramapi kroDIkartumAha--prakaTIkaraNaM mamiti / atra prakRtatvAdrAgasya prakaTIkaraNamiti gamyate / rAgaprakaTIkaraNamapyAlaptitvena saMmatamityarthaH / prakaTIkaraNamityatra prakaTIti cverabhUtatadbhAvArthatvAt kiMcitpratIyamAnArthatvaM vivakSitam / AlapanamityatrApi tirobhAvasya prakaTArthAvaraNarUpatvAt tatrApi kiMcitpratIyamAnArthatvaM vivakSitam / tenobhayatrApi phalabhUtaM rAgasya kiMcitpratIyamAnatvamevAlaptizabdapravRttau nimittamityavagantavyam / tathA hyAlaptau prakAradvayam / tacca paryAyeNa saMbhavati / yadA tAvadAvirbhUtasya rAgasya vicitravarNAlaMkAragamakasthAyaprayogabhaGgibhedena tirobhAvaH kriyate, tadAlaptizabdasyAlapanazabdasamAnArthatA / yadA tvatra tasya rAgasya tAdRzenaiva prayogabhedena tadbhAvaH saMpadyate, tadA prakaTIkaraNazabdasamAnArthatA ceti rahasyametat / evamAlaptizabdArtha pradarzya tadbhedAn pradarzayati-sA dvidhetyAdinA / rAgarUpakAbhyAM vizepaNAditi / rAgavizeSaNAdrAgAlaptiH; rUpakavizeSaNAdrapakAlaptirityarthaH // 189-190 // (saM0) Alapti lakSayati-rAgAlapanamiti / rAgasyAlapanamAlaptirityabhidhIyate / nanvAlapanamAlaptiriti paryAyaH ; kathamasya lakSaNatvamata AhaprakaTIkaraNamiti / yena svarasaMdarbhaNa rAgaH prakaTIkriyate, sA AlaptiH / sA dvividhA- rAgAlaptiH, rUpakAlaptiriti // 189-190 // (ka0) rAgAlaptistviti / tuzabdo rUpakAlaptestasyA vailakSaNyadyota* nArthaH / rUpakamanapekSyaiveti / rUpakaM prabandhaH ; 'prabandho vastu rUpakam / iti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH yatropavezyate rAgaH khare sthAyI sa kathyate // 191 / / tatazcaturtho dvayardhaH syAt svare tasmAdadhastane / cAlanaM mukhacAlaH syAt khasthAnaM prathamaM ca tat // 192 // dvayardhasvare cAlayitvA nyasanaM tad dvitIyakam / sthAyisvarAdaSTamastu dviguNaH parikIrtitaH // 193 / / dvayardhadviguNayormadhye sthitA ardhasthitAH khraaH| ardhasthite cAlayitvA nyasanaM tu tRtIyakam // 194 // vakSyamANatvAt / tatra mAtrayApyanAzritetyarthaH / svasthAnairiti / svasthAnaH; rAgAlapanavizrAntipradezaiH caturbhiH mukhacAlAdibhirvakSyamANalakSaNaiH / syAt ; upalakSitA syAdityarthaH / svasthAnairitItthaMbhUtalakSaNe tRtiiyaa| yatretyAdi / yatra yasmiMstattadrAgAMzabhUte SaDjAdipvanyatame svare rAga upavezyate sthApyate, sa svaro rAgasthitihetutvAt sthAyIti kathyate / tataH sthAyinaH svarAt caturthaH ArohakrameNa satyapi lopyasvare tena saha gaNanAyAM caturthaH svaro dvayardhaH syAt / dviguNasvarApekSayArdhatvAt vyardhasaMjJako bhavati / tasmAdadhastana iti / tasmAt dvayardhasvarAt / adhastane svara iti tadadho'dhaHsthAnAmapyupalakSaNam / tena sthAyino'pyadhastanA gRhyante, anyathaikasminneva svare rAgapratIterabhAvAt / teSu cAlanaM tattadrAgocitasphuritakampitAdigamakayuktatvenoccAraNaM vAdanaM vA mukhacAlaH syAt / mukhacAla ityanvarthasaMjJA / tadeva prathamaM svasthAnam / ayamarthaH-sthAyinamArabhya dvayardhasvaramaryAdAvadhiM kRtvA tadadhastanAn yathocitaM cAlayitvA sthAyini nyAse kRte prathamaM svasthAnamiti / dvayardhasvare cAlayitveti / pUrvoktaiH svaraiH saha dvayardhasvaramapi cAlayitvA sthAyinyAse sati dvitIyaM svasthAnamityarthaH / ardhasthite cAlayitveti / ayamarthaH--dviguNaM parityajya tadadho'dhaHsthiteSu 25 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 saMgItaratnAkaraH dviguNe cAlayitvA tu sthAyinyAsAcaturthakam / ebhizcaturbhiH svasthAnai rAgAlaptirmatA satAm / / 195 / / stokastokaistataH sthAyaiH prasannairbahubhaGgibhiH / jIvasvaravyAptimukhyai rAgasya sthApanA bhavet // 196 // iti rAgAlaptiH cAlayitvA sthAyinyAse sati tRtIyaM svasthAnamiti / dviguNe cAlayitveti / dviguNa iti taduttareSAmapyupalakSaNam / teSu cAlayitvA sthAyinyAsAccaturtha svasthAnaM bhavati / stokastokairityAdi / jIvasvaraH aMzasvaraH / uktasvasthAnacatuSTayaprayuktAyAmAlaptAyuktalakSaNaiH svalpaiH rAgAvayavairvistAryamANAyAmApAtato'bhivyaktasya rAgasya rAgAntarasAdhAraNasthAyAdiprayogAt svarUpatirobhAve sati kiMcitpratIyamAnatA bhveditybhipraayH| yathA loke sabhAM pratyAgacchato devadattasya svarUpeNAbhivyaktasya tataH sabhAM pravizyopaviSTasya svasadRzarUpaveSabhASAdisAMkaryAt svarUpatirobhAve sati tasya kiMcitpratIyamAnatvam ; yathA vA pRthagAnIya bhinnavaNepu maNipu protasya muktAmaNermaNyantaracchAyoparAgAt svarUpatirobhAve sati tasya kiMcitpratIyamAnatvaM, tadvaditi // 190-196 // (saM0) tatra rAgAlatiM lakSayati-rAgAlaptistviti / yA rUpakaprabandhe elAmaNThAdyanapekSya pravartate, sA rAgAlaptiH / sA caturbhiH svasthAnaiH rAgAlaptyavayavairvakSyamANaiH syAditi gItavido bhagtAdayo viduH / tatra prathamaM svasthAnaM lakSayati-yatreti / yatra svare rAga upavezyate sthApyate, sa svaraH sthAyItyucyate / tataH sthAyina AroheNa caturthaH svaro dvayardha ityucyate / tasmAt dvayardhAt svarAdadhastane tRtIye svare cAlanaM punaruccAraNAtmakaM vAMzikaprasiddhaM mukhacAla ityucyate / idamAlapteH prathamaM svasthAnam / dvitIyaM svasthAnaM lakSayati-dvayardhasvara iti / dvayardhasvare sthAyinaH svarAccaturthe svare cAlanaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH rUpakAlaptiH rUpakasthena rAgeNa tAlena ca vidhiiyte| yA proktA rUpakAlaptiH sA punardvividhA bhavet / / 197 / / pratigrahaNikaikAnyA bhnyjniitybhidhiiyte| vidhAya sthAyamAlapte rUpakAvayavo yadi // 198 // pratigRhyeta sA proktA pratigrahaNikA vudhaiH| bhaJjanI dvividhA jJeyA sthAyarUpakabhaJjanAt // 199 // yadA tatpadamAnena sthAyo ruupksNsthitH| kRtvA tatraiva nyasanaM svasthAnasamAptiH / idaM dvitIyaM svasthAnam / tRtIyaM svasthAnaM lakSayati-sthAyisvarAditi / sthAyinaH svarAdaSTamaH svaro dviguNa ityucyate / caturthoM dvayardhaH / tayozcaturthASTamayoH svarayormadhye sthitAH svarAH paJcamaSaSThasaptamA ardhasthitA ityucyante / tatraiva cAlanaM kRtvA ardhasthite nyasanaM tRtIyaM svasthAnam / caturtha svasthAnaM lakSayati-dviguNa iti / dviguNe aSTamasvare cAlanaM kRtvA sthAyini nyAsAdAlaptisamAptezcaturtha svasthAnam / evaMvidhaiH caturbhiH svasthAnayukA rAgAlaptirityucyate / rAgAlaptivizeSa sthApanAM lakSayatistokastokairiti / tata uktalakSaNAlaptyanantaraM stokastokaiH prasannaibahuvidhacAturyayuktIvasvarasyAMzasvarasya vyAptirbahuza uccAraNaM mukhyaM yeSu tathAvidhaiH sthAyaiH karaNabhUtaiH rAgasya yA abhivyaktiH, sA sthApanetyabhidhIyate // 190-196 // (ka0) athAlaptareva rAgaprakaTIkaraNAtmatAM prakaTIkartuM rUpakAlapti vivRNoti-rUpakasthenetyAdinA / AlapteH sthAyaM rAgAlapteravayavaM vidhAya prathamaM gItvA rUpakAvayavaH prakRtasthAyocitatvena svAbhimataH prabandhaikadezo yadi patigRhyeta upAdIyetetyarthaH, eSA pratigrahaNikAlaptiH / tatpadamAneneti / tacchabdenAtra prakRtatvAdrpakaM parAmRzyate / tasya padAni vidAryavAntarabhAgAH / teSAM mAnena pramANena, tatkAlavizrAntiyuktayA kriyayetyarthaH / tena yukto Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH nAnAprakAraH kriyate sA jJeyA sthAyabhaJjanI // 200 // taiH padaistena mAnena samagraM rUpakaM yadi / anyathA cAnyathA gAyedasau rUpakabhaJjanI // 201 // varNAlaMkArasaMpannA gmksthaaycitritaa| Alaptirucyate tajjJairbhUribhaGgimanoharA // 202 // iti rUpakAlaptiH rUpasaMsthito'vayavatvena prabandhe'nupraviSTaH sthAyaH / sthAyo'tra prabandhaikadezaH / nAnAprakAro vicitrarItiyuktaH kriyate gAtRvAdakapratibhAvizeSeNodbhAvyate cet, sA sthAyabhaJjanI / taiH padairityAdi / padavat padAni ; yathA vAkyasya padAnyavayavAH, tathA prabandhasyAvayavA vidArIbhAgAH padAnItyucyante / na tu vAcakAni subantAdIni vA bhASApadAni / anyathA cAnyathA gAyediti / atrAnyathAtvaM nAma prabandhe prakRtadhAtordhAtvantaraparigrahaH / tenAtra vIpsayA samagraprabandhasya prakRtatAnasthAyAnukAribhistAnAntaraistattadrAgocitagamakAdiyuktairbahudhAvayavina eva punaH punarAvRttibhirgAnamabhidyotyate / tadAsau rUpakamajanI bhavati / ayaM bhAvaH--asyAM rUpakAlaptau prathamamanabhivyaktasya rAgasya sthAyapratigrahabhaJjanAbhyAM prakaTIkaraNe sati kiMcitpratIyamAnatvaM bhavati / yathA janasamAje praviSTatvAt svarUpeNApratItasya devadattasya kAryavazAditastataH saMcAreNa prakaTIkaraNe sati kiMcitpratIyamAnatvam ; yathA vA bhinnavaNepu maNiSu protatvAdapratItasya muktAmaNeH sUtrazaithilyAditastataH saraNena svarUpaprakaTIkaraNe sati kiMcitpratIyamAnatvaM, tadvaditi / evaM rUpakAlaptau rAgasya prakaTIkaraNaM draSTavyam / sakalAlaptivyaktipvanugataM sAmAnyalakSaNamAha-varNAlaMkArasaMpannetyAdi / atra vizeSaNasAmyAt strIsamAdhiva'nyate / yathA varNAlaMkArAdisaMpannA kAminI kAmukadarzane kadAcidAvirbhUtaM kucakezAdikaM svAGgaM kiMciddarzayati; evaM savilAsa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 197 tattirobhAvayati; kadAcittirobhUtaM tadeva savyAjaM prakaTIkaroti ; tathoktalakSaNAlaptirapi svasthAnacatuSTayaiH svatantraM tattadrAgaM kiMciddarzayantI taM tirobhAvayati ; kadAcittirobhUtaM tameva pratigrahabhaJjanAbhyAM prakaTIkarotIti sahRdayapratibhAviSaya esso'rthH| AlApastu pumAn zmazvAdikamiva sadA rAgamAvirbhAvayati / napuMsakamivAlapanaM tadubhayasAdhAraNasthitiM darzayatIti sUkSmekSikayAvagantavyam // 197-202 / / __ (saM0) rUpakAlapti lakSayati-rUpakaratheneti / prabandhasthena rAgeNa tAlena copalakSitA yA AlaptiH kriyate, sA rUpakAlaptiH / sA dviprakArApratigrahaNikA, bhaJjanI ceti / tatra pratigrahaNikAM lakSayati-vidhAyeti / AlapteH sthAyamavayavaM svasthAnarUpaM pUrva vidhAya gItvA rUpakasya prabandhasyAvayavo bhAgo yadi pratigRhyate udAhyate, tadA pratigrahaNikAlaptirityucyate / bhaJjanyAlaptistu dvividhA-sthAyabhaJjanI, rUpakabhaJjanI ceti / tatra sthAyabhaJjanI lakSayatiyadeti / yasyAmAlaptau rUpakasaMsthitaH prabandhAzrito ya: sthAyo'vayavastasya prabandhasya padamAnena nAnAprakAro'nekabhaGgikaH kriyate, sA sthAyabhaJjanI / rUpakabhaJjanI lakSayati-taiH padairiti / taiH prabandhasthaiH padaiH tena prabandhasthena mAnena samagrameva rUpakamanyathAnyathAbhaGgivizeSeNa yasyAmAlaptau gAyako gAyet , sA rUpakabhaJjanI / AlaptInAM sAmAnyalakSaNaM kathayativarNAlaMkAreti / nanu pUrvamAlapteH sAdhAraNaM lakSaNamunaM prakaTIkaraNamiti / tat prazastAprazastasAdhAraNam / idaM tu prazastAlaptilakSaNamiti saMtoSaM kuru / pArzvadevena SoDazavidhAlaptiruktA "sarvagItaprabandhAnAmAdAvAlaptiriSyate / sAlaptirdvividhA jJeyA viSamA prAJjaleti ca // sAkSarAnakSarA ceti dvividhApi caturvidhA / caturvidhApyaSTavidhA satAlAtAlabhedataH // sA puna: SoDazavidhA zuddhasAlagabhedataH / " iti // 197-202 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 saMgItaratnAkaraH bRndam gAtRvAdakasaMghAto bRndamityabhidhIyate iti bRndam ___ bRndabhedAH uttamaM madhyamamatho kaniSThamiti tat tridhA // 203 // catvAro mukhyagAtAro dviguNAH smgaaynaaH| gAyanyo dvAdaza proktA vAMzikAnAM catuSTayam // 204 // mArdanikAstu catvAro yatra tadvandamuttamam / madhyamaM syAttadardhana kaniSThe mukhyagAyanaH // 205 // ekaH syAt samagAtArastrayo gAyanikAH punH| catasro vAMzikadvaMdvaM tathA mArdalikadvayam / / 206 // uttame gAyanIbRnde mukhyagAyanikAdvayam / daza syuH samagAyanyo vAMzikadvitayaM tathA // 207 / / bhavenmArdalikadvaMdvaM madhyame mukhyagAyanI / ekA syAt samagAyanyazcatasro vAMzikAstathA // 208 // ito nyUnaM tu hInaM syAdyatheSTamathavA bhavet / uttamAbhyadhikaM vRndaM kolAhalamitIritam // 209 // mukhyAnuvRttimilanaM tAlalInAnuvartanam / mithastruTitanirvAhastristhAnavyAptizaktitA // 210 // zabdasAdRzyamityete proktA bRndasya SaD gunnaaH| Aha vRndavizeSaM tu kutapaM bharato muniH / / 211 // (ka0) atha bRndalakSaNamAha-gAtRvAdakasaMghAta ityAdinA / tatakutape parigaNitAsu ghoSavatyAdivINAsu kAsAMcillakSaNAni vAdyAdhyAye vakSyante / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH tatasya cAvanaddhasya nATyasyeti tridhA ca sH| tatasya kutape jJeyo gAyanasya parigrahaH // 212 // vINA ghoSavatI citrA vipazcI privaadinii| vallakI kubjikA jyeSThA nakuloSThI ca kiMnarI / / 213 / / jayA kUrmI pinAkI ca hastikA shttntrikaa| audambarI ca SaTkarNaH pauNo rAvaNahastakaH // 214 / / sAraGgayAlapanItyAdestatavAdyasya vaadkaaH| vAMzikAH paavikaapaavkaahlaashngkvaadkaaH|| muharIzRGgavAdyAdyAstathA tAladharA vraaH|| kutape tvavanaddhasya mukhyo mArdaGgikastataH / / 216 / / paNavo darduro DakA maNDiDakA ca ddkkulii| paTahaH karaTA DhakkA Dhavaso ghaDasastathA // 217 // huDukkA DamarU ruJjA kuDukA kuDuvA tathA / niHsANastrivalI bherI tumbakI bombaDI tathA // 218 // paTTavAdyaM paTaH kamrA jhlriibhaannsellukaaH|| jayaghaNTA kAMsyatAlo ghaNTA ca kirikiTakam / / 219 / / vAdyAnAmevamAdInAM pRthgvaadksNcyH| varATalATakarNATagauDagurjarakoGkaNaiH // 220 // mhaaraassttraandhrhmmiircaulairmlymaalvaiH| aGgavaGgakaliGgAyai nAbhinayakovidaiH / / 221 // tatrAnuktalakSaNAstu vINA lokata evaavgntvyaaH| vaMzAdInAM gItajanakatvena tatavAdyasAdhAdvAMzikAdisuSiravAdakAnAM tatakutape'nupraveza uktaH / evaM kAMsya 1 tAladharAH parAH iti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 saMgItaratnAkaraH angghaarpryoghaasytaannddvkovidaiH| vicitrasthAnakapoTaiviSameSu suzikSitaiH' // 222 // nATyasya kutapaH pAtrairuttamAdhamamadhyamaiH / kutapAnAmamISAM tu samUho vRndamucyate / / 223 // iti bRndabhedAH iti zrImadanavadyavidyA vinodazrIkaraNAdhipatizrIsoDhaladevanandanani:zaGkazrIzAGgadevaviracite saMgItaratnAkare prakIrNakAdhyAyastRtIyaH tAlAdInAM gItoparaJjakatvAt dhnvaadyvaadkaanaampyvnddhkutpe'nuprveshH| tAlasya tu gItAdimAnahetutvAt turyatrayapratiSThAtvena sarvatrAnupravezo draSTavyaH / sugamamanyat / // 203-223 // pratyakSabharatAcAryaH kalinAtho vidAM varaH / viprasaMkIrNaviSayaM prakIrNakamavarNayat / / iti zrImadabhinavabharatAcAryagayavaya(vAggeya)kAratoDaramallalakSmaNAcAryanandanacaturakallinAthaviracite saMgItaratnAkarakalAnidhau prakIrNakAkhyastRtIyo'dhyAya: (saM0) bRndaM lakSayati-gAtRvAdaketi / gAtAro gAyanAH gAyanyazca / vAdakA vAMzikAdayaH / teSAM saMkhyAvizeSeNa kabAlitaH saMghAtaH samUho bRndamityucyate / tat trividham-uttamaM madhyamaM kaniSThaM ceti / tatrottamaM bRndaM lakSayati-catvAra iti / yasmin bRnde catvAro mukhyagAtAraH, samagAyanAH dviguNAH aSTau, gAyanyaH dvAdaza, vAMzikA: vaMzavAdinazcatvAraH, mArdaGgikAzcatvAraH; taduttamaM bRndam / madhyamaM bRndaM lakSayati-madhyamaM syAditi / uttamasyArdhana 1 sunizcitaiH iti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH prakIrNakAdhyAyaH 201 madhyamaM bRndaM bhavati / mukhyagAtArau dvau, samagAyanAzcatvAraH, gAyanya: SaT , vAMzikau dvau, mArdaGgiko dvau; tanmadhyamaM bRndam | kaniSThaM bRndaM lakSayatikaniSTha iti / mukhyagAyana ekaH, samagAtArastrayaH, gAyanyazcatasraH, dvau vAMzikau, dvau mArdazikau ; tatkaniSThaM bRndam / gAyanIbRndamapi tridhA-uttama madhyamaM hInaM ceti / tatrottamaM lakSayati-uttama iti / mukhya dve gAyanyau, samagAyanyo daza, dvau vAMzikau, dvau mArdaziko yatra, taduttamaM gAyanIbRndam / yatraikA mukhyagAyanI, samagAyanyazcatasraH, eko vAMzikaH, eko mArdaGgikaH ; tanmadhyamaM gAyanIbRndam / ita etasmAnmadhyamAdapi nyUnaM kaniSThamiti / anyadapi kolAhalAkhyaM bRndaM lakSayati-uttamAbhyadhikamiti / uttamAt bRndAdadhikairgAyakAdibhiryuktaM kolAhalaM bRndam / bRndaguNAn kathayatimukhyAnuvRttiriti / mukhyAnAM gAyakAnAmanuvRttistadanugAmitvam / milanamavaisAdRzyaM gAne / tAlalayAnuvartanam / lInaM laya: / truTitasyApUrvasya ya: parasparanirvAha: paripUraNam / sthAnatrayavyAptisAmarthyam | zabdasAdRzyaM zabdAnAmatizayena vaisAdRzyAbhAvaH / ete paT bRndaguNAH / anyadapi bRndaM kutapAkhyaM matAntareNa lakSayati-Aheti / tat kutapabRndaM tridhA-tatasaMbandhi, avanaddhasaMbandhi, nATyasaMbandhi ceti / tatra tatasaMbandhi kutapaM lakSayati-tatasyeti / tatasaMbandhini kutape gAyakasyAyaM parigraho jJAtavyaH / ko'sau parigraha ityata Aha-vINeti / ghoSavatIcitrAdInAM vINAnAM vAdyAdhyAye vakSyamANalakSaNAnAM vAdakA gAyakasya parigrahaH / anyamapi parigrahaM kathayati-vAMzikA iti / vAMzikA vaMzavAdakAH / vakSyamANalakSaNA: pAvikAdayaH / tatra vAdakAH / muharI zRGgaM ca ye vAdayanti, te muharIzRGgavAdinaH ; tadAdyAH / parA uttamAstAladharAzca ye, teSAM samUhastatakutapa ityucyate / avanaddhakutapaM lakSayati--kutape viti / avanaddhasya kutapa eko mukhyo mArdaGgikaH / paNavadardurAdInAM vAdyAnAM vAdyAdhyAye vakSyamANAnAM vAdakaprasiddhAnAM pRthagvAdakAnAM saMcayaH samUho mArdaGgikazcetyavanaddhakutapaH / nATyakutapaM lakSayativarATeti / varATalATakarNATadezotpatnairanekAbhinayakovidairvakSyamANAGgahAraprayoga 26 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 saMgItaranAkaraH kuzaleSu vicitreSu sthAnakeSvAlIDhAdiSu nRttAdhyAye vakSyamANeSu viSameSu maNDalAdiSu sunizcitainizcayavadbhiH puruSairyukto nATyakutapa ityucyate / eteSAM ca pAtrANAmuttamamadhyamAdhamatvena kutapasyApi traividhyam / amISAM trayANAM kutapAnAM samUhaH saMghAto bRndamityucyate // 203-223 // iti zrImadandhramaNDalAdhIzvarapratigaNDabhairavazrImadanapotanarendranandanabhujabalabhImazrIsiMhabhUpAlaviracitAyAM saMgItaratnAkaraTIkAyAM saMgItasudhAkarAkhyAyAM prakIrNakAdhyAyastRtIyaH 1 zrInarmadAtaTAdhIzvaranandapurIvAstavyamahArAjAdhirAjazrIgopInAthadharmAdhikAribhaTTa. zrInAganAthasutazrIgaGgAdharaviracitAyAM Bik. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH gItabhedaH raJjakaH svarasaMdarbho gItamityabhidhIyate / gAndharva gAnamityasya bhedadvayamudIritam // 1 // anAdisaMpradAyaM' yadgandharvaiH saMprayujyate / niyataM zreyaso hetustadgAndharvaM jagurbudhAH // 2 // (ka0) evamuktalakSaNAnAM vAggeyakArAdInAM vyApAraviSayatvena prasaktAn gItavizeSAn prabandhAn lilakSayiSurAdau gItasAmAnyalakSaNamAha-raJjakaH svarasaMdarbho gItamiti / saMdarbho gumphaH / nanu svarasaMdarbho gItamityetAvataiva gItasya raJjakatvaM siddham ; 'svato raJjayati zrotRcittaM sa svara ucyte| iti svarazabdanirukteH svarANAM svata eva raJjakatvAttatsaMdarbhasyApi raJjakatvasiddheH punarapi raJjaketi vizeSaNamanarthakaM vyavacchedyAbhAvAditi / naitadasti / svarANAM svata eva raJjakatve'pi tatsaMdarbhasya kadAcidaraJjakatvaM bhavati / yaM kaMcidrAgaM prakRtya pravezanigrahAbhyAmantareNa tatra vivAdisvaraprayoge sati prakRtarAgahAneraraJjakaH saMdarbha: syAt / tadvayavacchedena raJjakagrahaNamarthavadbhavati / ato raJjaketi saMdarbhavizeSaNam ; na svaravizeSaNam / tathA satyaraJjakasvarAbhAvena vyavacchedyAbhAvAdvaiyarthyameva bhavati / gItabhedAn darzayitumAha-gAndharva gAnamityAdinA / gAndharva mArgaH / gAnaM tu dezItyavagantavyam / anAdisaMpradAyamityanena gAndharvasya vedavada 1 saMpradAyAditi sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 saMgItaratnAkaraH yattu vAggeyakAreNa racitaM lakSaNAnvitam / dezIrAgAdiSu proktaM tadgAnaM janaraJjanam // 3 // tatra gAndharvamuktaM prAgadhunA gAnamucyate / iti gItabhedaH ___gAnabhedaH nibaddhamanibaddhaM tad dvedhA nigaditaM budhaiH // 4 // baddhaM dhAtubhiraGgaizca nibaddhamabhidhIyate / AlaptirbandhahInatvAdanibaddhamitIritA // 5 // sA cAsmAbhiH purA proktA nibaddhaM tvadhunocyate / saMjJAtrayaM nibaddhasya prabandho vastu rUpakam // 6 // ___ iti gAnabhedaH dhAtubhedAH pravandhAvayavo dhAtuH sa caturdhA nirUpitaH / udgrAhaH prathamastatra tato melApakadhruvau // 7 // Abhogazceti teSAM ca kramAllakSmAbhidadhmahe / udgrAhaH prathamo bhAgastato melApakaH smRtaH // 8 // pauruSeyatvamiti sUcitaM bhavati / gAnaM tu vAggeyakArAdiparatantratvAt pauruSeyameva / tatra gAndharvamuktaM prAgiti / svaragatarAgavivekayorjAtyAdyantarabhASAntaM yaduktaM tadgAndharvamityarthaH / adhunA gAnamucyata iti / asminnadhyAye gAnavizeSaH prabandhaH pratipAdyata ityrthH| baddhaM dhAtubhiraGgaizceti / dhAtavo'GgAni ca samanantarameva vakSyante / prabandhAvayavo dhAturiti / pUrva dhAtuzabdena geyamuktam / atra prabandhAvayavo vivakSitaH / geyaM nAma sakalpabandhAnugato dharmaH / prabandhAvayavastu dharmakadeza iti tayorbhedo draSTavyaH / udgrAhaH prathamo bhAga iti| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 205 dhruvatvAca dhruvaH pazcAdAbhogastvantimo mtH| dhruvAbhogAntare jAto dhAturanyo'ntarAbhidhaH // 9 // sa tu sAlagasUDastharUpakeSveva dRzyate / vAtapittakaphA dehadhAraNAddhAtavo yathA // 10 // evamete prabandhasya dhAtavo dehadhAraNAt / udgRhyate prArabhyate yena gItaM sa udgrAha iti prabandhasya prathamAvayavo'nvarthasaMjJaH / tato melApakaH smRta iti / ugrAhadhruvayomelanakArakatvAt melApaka iti dvitIyo'pyavayavo'nvoM draSTavyaH / dhruvatvAditi / nityatvAdityarthaH / tRtIyAvayavasya nityatvaM tAvadugrAhavyatiriktetarApekSayA sakalaprabandhepvanapAyAt / tena dvidhAtuSu prabandhepu melApakAbhogayoH tridhAtupu prabandheSu sarvatra melApakasyaiva parityAgaH ; dhruvasya na kvacidapi parityAga ityarthaH / Abhogastvantimo mata iti / antimo dhAtuH prabandhasya paripUrNatAhetutvAdAbhoga iti kAraNe kAryopacAra uktH| " AbhogaH paripUrNatA " ityabhidhAnAdAbhogazabdasya paripUrNatAvAcakatvam / dhruvAbhogAntare jAta iti / dhruvAbhogAntare dhruvAbhogayormadhye jAta utpanno nirmita ityarthaH / anena gAnakAle dhruvasyAvRttiSu kRtAsu tataH paramAbhogajijJAsAyAM caramAvRttyante geya iti gamyate / sa tviti / sAlagasUDastharUpakeSu vakSyamANeSu dhruvamaNThAdipveveti niyamenailAdiSu zuddhasUDakramastheSu vaSailAdiSu krameSu vA zrIraGgAdiSu viprakIrNeSu vA na kArya ityarthaH / atra dRzyata iti dRzigrahaNena dhruvAdipvapi yatra ciraMtanaprayogAdantaro dRSTastatraiva kAryo nAnyatreti niyamAntarasyApi sUcitatvAnmaNThAdiSu darzanAttatraiva kAryaH; dhruve tvadarzanAttatra na kArya iti mantavyam / ugrAhAdiSu dhAtuzabdapravRttau nimittaM sadRSTAntaM darzayati-vAtapittetyAdinA / etenAGgebhyo dhAtunAM vyApArabhedo darzitaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 saMgItaratnAkaraH tatra melApakAbhogau na bhavetAM kacitkacit // 11 // iti dhAtubhedAH prabandhabhedAH sa dvidhAtustridhAtuzca caturdhAturiti vidhaa| iti prabandhabhedAH prabandhAGgAni prabandho'GgAni SaT tasya svarazca birudaM padam // 12 // tenakaH pATatAlI ca pravandhapuruSasya te / tatretyAdi / melApakAbhogau kacinna bhavetAmiti / yatrobhAvapi yugapanna bhavetAM tatrodagrAhadhruvayoreva vidyamAnatvAt sa prabandho dvidhaatuH| dvitIyasya kvacicchabdasyAsahAyasyAnupayogAttadarthaM pUrvavAkyAnmelApakAbhaugau paryAyeNa na bhavetAmityarthabhedenAnuSaGgaH kartavyo bhavati / tena yadyapyubhayathApi prabandhasya tridhAtutvaM sidhyati, tathApyubhayatra prabandhalakSaNeSu yatra kutrApyAbhogAbhAvena tridhAtutvasyAdRSTatvAdanuSaGge'pi vacanavipariNAmaM kRtvA kacinmelApako na bhavediti vAkyamunneyam / tadA sa prabandho melApakAbhAvAt tridhAturbhavatItyeva dRSTo'rthoM labhyate / evamanupaGganyAyaM hRdi nidhAya kevalaM kacicchabdaM prayuJjAnasya granthakArasyAbhiprAyo'vagantavyaH / yatra tUbhAvapi melApakAbhogau bhavatastatrodgrAhAdInAM caturNAmapi vidyamAnatvAt sa prabandhazcaturdhAturityayaM prakArastAtparyato'vagamyate / tacca tAtparya caturdhAturityanenAbhivyajyate / prabandho'GgAnItyAdi / pravandha iti pUrveNa vidhetyanenAnvIyate-tridhA prabandha iti / aGgAnItyasyottareNAnvayaH kartavyaH / tasyAGgAni paDiti / tasya ; dvidhAtutvAdiprakArabhedabhinnasya prabandhasya / tAni paDaGgAnyuddizati-svarazcetyAdi / aGgavadagAnI Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 caturthaH prabandhAdhyAyaH bhavantyaGgavadaGgAni maGgalArthaprakAzake // 13 // tatra tenapade netre staH pATabirude karau / karAbhyAmudbhavAt kArye kAraNatvopacArataH // 14 // prabandhagatihetutvAt pAdau tAlakharau mto| kharAH SaDjAdayasteSAM vAcakAH sarigAdayaH // 15 // kharAbhivyaktisaMyuktAH svarazabdena kiirtitaaH| birudaM guNanAma syAttato'nyadvAcakaM padam / / 16 // tenetizabdastenaH syAnmaGgalArthaprakAzakaH / oM tatsaditi nirdezAttattvamasyAdivAkyataH // 17 // tyetadeva pratipAdayannAha-maGgalArthaprakAzaka ityAdinA / tatra maGgalaprakAzakastenakaH / arthaprakAzakaM padam / karAbhyAmudbhavAditi / pATasya tAvat karodbhavatvamavanaddhavAdyAkSaroktakararUpasya tasya karavyApArajAtatvAt / zaGkhAdisuSiravAdyodbhavasya mukhodbhavatvena karodbhavatvAbhAve'pi kacit sAhacaryAcchatrinyAyena karodbhavatvaM lkssnnyaa| birudamapi karodbhavam , prAyeNa vitaraNahetukasya tasya kalyApArajAtatvAt / rUpAdihetukasyApi karajatvaM pUrvavat / ataH kArye kAraNatvopacArAt pATabirude hastau sta ityuktam / pAdau tAlasvarau matAviti / tAlasya tu sakalapabandhagatatve'pyaGgatvaM bhavati; sparzanasya sakalazarIragatatve'pIndriyatvavat / svarasya ca sakalapabandhagatatve'pi SaDjAdivAcakAnAM sarigAdInAmeva svarAbhivyaktihetutvAdasAdhAraNyenAGgatvavyapadezaH ; yathAkAzasya sakalazarIracchidragatatve'pi karNazapkulyavacchinnasyaiva zabdagrAhakatvena zrotratvavyapadezaH / tenetizabdasya maGgalaprakAzakatvaM pratipAdayitumAha--tenetizabda ityAdinA / tena kAraNena tenetizabdo maGgalasya prakAzakaH syAt / yato mahAvAkyAdau taditi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 saMgItaratnAkaraH taditi brahma tenAyaM brahmaNA maGgalAtmanA / lakSitastena teneti pATo vAdyAkSarotkaraH // 18 // tAlastAlaprakaraNe saprapaJco nirUpyate / iti prabandhAGgAni brahma prakAzyate / tena maGgalAtmanA brahmaNAyaM prabandhastena teneti lakSito'Gkita iti siMhAvalokanyAyena yojanA // 1-19 // (saM0) evaM prakIrNakAdhyAye vAggeyakArAlaptyAdilakSaNamuktam / tatra vAggeyakAreNa kiM kartavyamityapekSAyAM rUpakabhaJjanyAmAlaptau rUpakopayoga uktaH / tatra kimidaM prabandhAparaparyAyaM rUpakamityapekSAyAM ca prabandhAn lilakSayiSurupodvAtaM racayati-raJjaka iti / svarANAM saMdarbho racanAvizeSo manoraJjako gItamityabhidhIyate / tasya gItasya gAndharva gAnamiti bhedadvayamuktaM bharatAdibhiH / tatra gAndharva lakSayati-anAdIti / yat gandharvaiH saMprayujyate gIyate / tacca na svabuddhyA gIyate; kiM tvanAdisaMpradAyAt / anAdimAn yaH saMpradAyo guruziSyaparaMparayA parijJAnam , tasmAdeva / niyataM grahAMzamUrchanAdiniyamayuktaM zreyasa: aihikasukhasvargApavargarUpasya hetuH kAraNaM tadgAndharvamityabhidhIyate / bharatenApyuktam " yattu tantrIkRtaM proktaM nAnAtodyasamAzrayam / gAndharvamiti tajjJeyaM svaratAlapadAzrayam // atyarthamiSTaM devAnAM tathA prItikaraM punaH / gandharvANAM ca yasmAddhi tasmAdgAndharvamucyate // " iti / gAnaM lakSayati yattviti / vAggeyakAreNa pUrvoktalakSaNena vakSyamANalakSANAnvitaM yadracitaM paJcatAlezvarAdi / dezIrAgAzca rAgAGgAdayaH; AdizabdenAnyadapi svabuddhiracitaM yajanAn raJjayati tadgAnamityucyate / tatra tayorgAndharvagAnayormadhye gAndharva jAtigrAmarAgAdi pUrvamuktam / adhunA gAnaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 209 nirUpyate / tasya gAnasya janAnAM rucivizeSeNa bahavo bhedA uktAH pArzvadevena / yadAha "AcAryAH samamicchanti vyaktamicchanti paNDitAH / striyo madhuramicchanti vikruSTamitare janAH // uccanIcasvaropetaM na drutaM na vilambitam / padatAlai: samaM gItaM samamAcAryavallabham // kriyAkArakasaMyuktaM saMdhidoSavivarjitam / vyaktasvarasamAyuktaM vyaktaM paNDitasaMmatam / / lalitairakSarairyuktaM zRGgArarasaraJjitam / zravyanAdasamAyuktaM madhuraM pramadApriyam / / svarairucatarairyuktaM prayogabahulIkRtam / vikruSTaM nAma tadgItamitareSAM manoharam // gItamArabhaTIvRttyA vIrasaMgatavarNakam | uccanIcasvaraM gItaM sotsAhaM zUravallabham // premoddIptapadaprAya zRGgArarasabhUSitam | karuNAkAkusaMyuktaM karuNaM virahipriyam // viparItapadairyuktaM svarabhaGgayupabaMhitam / gItaM hAsyarasodAraM parihAsaM viTapriyam // gUDhAthaiH paramArthazca saMsArasukhadUSakaiH / padainiyojitaM gItamadhyAtmaM yogivallabham // zubhavAkyayutaM gItaM zuddhapaJcamanirmitam / vivAhAdyutsave geyaM maGgalaM mahilAmatam / / devatAstutisaMyuktaM tatprabhAvaprabodhakam | AstikyotpAdanaM gItaM ramyaM bhaktajanapriyam // abhyavasthAnakaM gItaM tAlapATairalakSitam | prayogabahulaM rUkSaM viSamaM vAdivallabham // " 27 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH iti / tasya gItasya traividhyaM kathayati-nibaddhamiti / nibaddhaM lakSayatibaddhamiti / dhAtubhiH prabandhAvayavairudvAhAdibhiraGgaiH svarabirudAdibhiryadvaddhaM racitaM tannibaddhamityabhidhIyate / Alaptistu tAlAdyupanibandhahInatvAda nibaddhamityucyate / sA AlaptiH purA prakIrNakAdhyAye'smAbhiH proktA / tasmAnibaddhamucyate / saMjJAtrayamiti / nibaddhasya tisraH saMjJA bhavanti-prabandhaH, vastu, rUpakamiti / saMjJAtrayasya pravRttinimittamuktaM pArzvadevena "caturbhirdhAtubhiH SaDbhizvAGgairyasmAt prabadhyate / tasmAt prabandha: kathito gItalakSaNakovidaiH / rAmAdhAropaNAnnetuH syAdasmin rUpakAbhidhA // udgAhAdyAstu catvAraH svarAdIni ca Sad tathA / vasanti yatra sa jJeyaH prabandho vastusaMjJayA // " iti / dhAtubhirbaddhamiti pUrvamuktam / tatra ko dhAturityapekSAyAmAha---prabandhAvayava iti / prabandhasyAvayavoM'zo dhAturityucyate / sa catuSprakAra:-udgAhakaH, melApakaH, dhruvaH, Abhogazceti / etAn lakSayati-udAha iti / prabandhasya prathamo bhAga udgAha ityucyate / dvitIyo bhAgo melApakaH / tRtIyo bhAgo dhruvaH / tatra dhruvazabdasya vyutpattistu dhruvatvAnnizcalatvAditi ; udgAhAnantaramAbhogAnantaraM ca gAnAt / antimo bhAga AbhogaH / anyo dhAturantarAbhidho'stItyAha-dhruvAbhogeti / dhruvasya Abhogasya ca madhye'ntarAkhyaH paJcamo dhAturasti / tatkathaM paJcadheti noktamata Aha-sa tviti / antarAkhyo dhAtuna sarvatra prabandheSu ; kiMtu sAlagasUDaprabandheSveva / tatazca sarveSu prabandheSu catvAra eva dhAtavaH / dhAtuzabdaM vyutpAdayati-vAtapitteti / vAtapittakaphA doSAH dehaM dadhati ; tasmAddhAtavo yathocyante, tathA ete ugAhAdayaH prabandhasya dehadhAraNAddhAtavaH / "DudhAJ dhAraNapoSaNayoH" inyasmAddhAtorauNAdike tunpratyaye dhAturiti rUpam / ugAhAdInAM vyutpattiruktA pArzvadevena "AdAvudAhyate gItaM yenodgAhaH sa kIrtitaH / prokto melApakastajjJairudrAhadhruvamelanAt / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 211 prabandheSu dhruvatvena dhruva ityabhidhIyate / svayaM yatra prabandhe syAdanenaiva ca pUraNam // AbhogaH kathitastena gItavidyAvizAradaiH / dhruvasyAbhogakaraNAdAbhoga iti kecana // " iti / teSu dhAtuSu madhye melApakAbhogau dvau dhAtU kacit keSucit prabandheSu na syAtAm / taduktaM pArzvadevena "vajyo melApakAbhogau prabandheSu dvidhAtuSu / tridhAtukaprabandheSu tayorekaM vivarjayet // elAyAM DheGkikAyAM ca syAdante niyamAdimau / anyeSu ca prabandheSu syAtAM gItAnusArataH // " iti / prabandhabhedAn kathayati-sa dvidhaaturiti| sa prabandhastriprakAra:--dvidhAtustridhAtuzcaturdhAturiti / ayaM vizeSaH dvidhAtutvAdiprabandhalakSaNezvagre sphuTIbhaviSyatIti vizeSato noktaH / tasya prabandhasya SaDaGgAni-svaraH, birudam , padam , tenakaH, pATa:, tAlazceti / atha kathaM teSAmaGgatvamata Aha-prabandhapuruSasyeti / prabandharUpasya puruSasya netrAdInyaGgAni yathA, tathA tAni; tasmAdaGgAnItyucyante / kasyAGgasya kimaGgatvaM tadAha-maGgalArtheti / tenapade kalyANarUpamartha prakAzayataH / tasmAt prakAzakatvAnetre / netre api rUpAdikamarthaM prakAzayataH / pATavirude prabandhapuruSasya karau, karodbhavatvAt / pATo'kSarANi tAvat karAbhyAM mRdaGgAdivAdanAdeva prabhavanti / birudamapi padavinyAsena prakAzyate / tasmAt kAryayoH pATabirudayoH kAraNatvamupacArAt / tAlasvarau prabandhapuruSasya gatihetutvAccaraNAvucyate / eteSAmaGgAnAM lakSaNAnyAcaSTe-svarA iti / SaDjAdayaH svarAH pUrvamuktAH / teSAM vAcakAH sarigamapadhanIti varNAH tattatsvarAbhivyaktisahitAH svarazabdenocyante / guNanAma bhujabalabhImAdi birudazabdenocyate / taduktaM saMgItasamayasAre "biruzabdo viruddhArtho mahArASTraprasiddhitaH / parebhyastatpradAnena birudaM sUribhiH smRtam // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 saMgItaratnAkaraH prabandhajAtayaH medinyathAnandinI syAddIpanI bhAvanI tathA // 19 // tArAvalIti pazca syuH prabandhAnAM tu jaatyH| aGgaiH SaDAdibhiryantaiH keSAMcana mate zrutiH // 20 // nItiH senA ca kavitA campUrityuditAstu taaH| iti prabandhajAtayaH prabandhabhedAH aniyuktazca niyuktaH prabandho dvividho mataH // 21 // chandastAlAdhaniyamAdAdyaH syAnniyamAt prH| tadvIrarasasaMyuktaM dviSAmudvegadAyakam / rasAntareNa saMyuktaM yat padaM birudaM tu tat // " iti / tato birudAt anyat vAcakaM padamityucyate / tenetyayaM zabdaH tena ityucyate / ayaM tenazabdaH kalyANarUpamartha prakAzayati / kathamasya kalyANArthaprakAzakatvamityatrAha-oM tatsaditi / oM tatsaditi zrutau nirdezo'sti / tasmAt tattvamasyAdivAkyatastacchabdena brahmocyate / upalakSaNe tRtiiyaa| yatazca tena kalyANarUpeNa brahmaNopalakSitamarthaM vadati, tena hetunA tenetyayaM zabdo maGgalArthaprakAzako bhavati / pATaM lakSayati-pATa iti / vAdyAkSarANAM dhigidhigAdInAmutkaraH samUho vAdyAdhyAye vakSyamANaH pATa ityucyate / tAlastAlAdhyAye vakSyate // 1-19 // (ka) prabandhAnAM jAtibhedAn darzayati-medinItyAdinA / SaDA. dibhiryantairaGgairiti / SaDbhiraGgairbaddhA medinI jAtiH / paJcabhirAnandinI / caturbhirdIpanI / tribhibhAvanI / dvAbhyAM tArAvalIti kramo draSTavyaH / matAntareNa zrutyAdikAH saMjJAstAsAmeva krameNa yojanIyAH / chandastAlAdyaniyamAditi / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH 213 punaH prabandhAstrividhAH sUDasthA AlisaMzrayAH / / 22 / / viprakIrNAzca tatrAdau sUDalakSaNamucyate / prabandhabhedAH sUDaprabandhaH elAkaraNaDheGkIbhirvartanyA jhombaDena ca // 23 // lambharAsaikatAlIbhiraSTabhiH sUDa ucyate / iti sUDaprabandhaH AliprabandhaH varNo varNasvaro gadyaM kaivADacAGkacAriNI // 24 // kandasturagalIlA ca gajalIlA dvipadyapi / cakravAlaH krauJcapadaH svarArtho dhvanikuhanI / / 25 / / AryA gAthA dvipathakaH kalahaMsazca toTakam | ghaTo vRttaM mAtRkA ca tato rAgakadambakaH // 26 // paJcatAlezvarastAlArNava ityeSu kazcana / sUDakramasya madhye cedasAvAlikramo bhavet // 27 // sUDAlikramasaMbandhAd dvAtriMzaditi kIrtitAH / ityAlaprabandhaH viprakIrNaprabandhAH tato'nye viprakIrNAstAn prasiddhAn katicid bruve ||28|| chandAMsi triSTubAdIni / tAlAzcacatpuTAdayaH / AdizabdenAGgadhAturAgarasabhASAdayo gRhyante / teSAmaniyamAdAdyaH aniryukta ityarthaH / teSAM niyamAttu paraH niryuktaH syAdityarthaH / aSTabhiH sUDa ucyata iti / sUDa iti gItavizeSa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 saMgItaratnAkaraH zrIraGgaH zrIvilAsaH syAt paJcabhagirataH param / pazcAnanomAtilako tripadI ca catuSpadI // 29 // SaTpadI vastusaMjJazca vijayastripathastathA / caturmukhaH siMhalIlo haMsalIlo'tha daNDakaH // 30 // jhampaTaH kandukaH syAt tribhnggihrvilaaskH| sudarzanaH svarAGkaH zrIvardhano harSavardhanaH / / 31 // vadanaM cacarI caryA paddhaDI rAhaDI tthaa|| vIrazrIrmaGgalAcAro dhavalo maGgalastathA // 32 // ovI lolI DhollarI ca dantI' SaTtriMzadityamI / iti viprakIrNaprabandhAH samUhavAcI dezIzabdaH / atroddiSTAnAmelAdizabdAnAM madhye keSAMciDhataiva, keSAMcidanvarthatvaM cetyavagantavyam // 19-33 // (saM0) evamaGgAnyuktvAGgasaMkhyAvizepeNa prabandhajAtI: kathayatimedinIti / SaDbhiraGgairupanibaddhA medinItyucyate / paJcabhiraGgairupanibaddhA AnandinI / caturbhiraGgairupanibaddhA dIpanI / tribhiraGgairupanibaddhA bhAvanI / dvAbhyAmaGgAbhyAmupanibaddhA tArAvalIti / matAntareNa nAmAntarANyAha- keSAMcaneti / SaDaGgopetA zrutiH, paJcAGgopetA nItiH, caturaGgopetA senA, tryaGgopetA kavitA, dvayaGgopetA campUrityetAni nAmAnyucitAni / zrutevaidasya zikSAjyotiSaniruktanighaNTucchandovyAkaraNAni SaDaGgAni / nIte: paJcAGgAni-karmaNAmArambhopAyaH, puruSadravyasaMpat, dezakAlavibhAgaH, vinipAtapratIkAraH, kAryasiddhizceti / senAyAzcatvAryaGgAni-hastyazvarathapadAtirUpANi / kavitAyAstrINyaGgAni-zaktiyutpattirabhyAsazceti / campvA dve 1 dhvaniriti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH pravandhAdhyAyaH 215 elApravandhaH aGghau khaNDadvayaM sAnuprAsamekena dhAtunA // 33 // aGge-gadyaM padyaM ceti / punarapi prabandhasya dvaividhyaM kathayati- aniyukta iti / anayolakSaNamAcaSTe-chanda iti / chandasAM tAlAnAM ca niyama vinopanibaddho'niyuktaH ; chandastAlaniyamenopanibaddho niyukta iti / yuktAyuktobhayAtmakA api prabandhA uktA: pArzvadevena / yadAha "kacidaGga kacicchando gIte yasmin virAjate / ubhayAtmakamityAhurgItaM gItavizAradAH // " iti / punarapi prabandhAnAM traividhyaM kathayati-punariti / prabandhAstravidhA:sUDasthAH, AlisthAH , prakIrNakAzceti / tatra sUDalakSaNamAha-eleti / elAdibhiraSTabhirmArgasUDaH / tatra sthitA: prabandhAH sUDasthAH / AlisaMmizritAn prabandhAna vibhajate-varNa iti / varNAdayastAlArNavAntAzcaturvizatiH / teSu madhye elAdInAM madhyastho yaH kazcana prabandho bhavati cet , tadA so'pyAlikramastha ityucyate / sarve sUDA AlikramasthA militAH prabandhA dvAtriMzat / viprakIrNAn prabandhAnAha-tato'nya iti / tebhyaH sUDAlikramasthebhyaH prabandhebhyo'nye viprakIrNA ityucyante / te ca bahavaH / tasmAt kiyata eva pratijJAya kathayati-zrIraGga iti / zrIraGgAdyA dhvanyantA: SaTtriMzadviprakIrNAH / kacit dantIti pAThaH // 19-33 / / (ka0) prathamoddiSTAmelA lakSayati-amau khaNDadvayamityAdinA / elAyAM prathamaM tAvat pAdatrayaM geyam / tadaGghau prathamapAde sAnuprAsamanuprAsAlaMkArasahitam / "varNasAmyamanuprAsaH" iti tasya lakSaNam / tathAbhUtaM khaNDadvayamekena dhAtunA ekarUpeNa geyena geyaM syAt gAtavyaM bhavet / etena khaNDadvaye mAtubheda: kartavya ityarthaH / anyathaikameva khaNDaM dvirgeyaM syAditi vadet / etat khaNDadvayaM militvA vakSyamANeSu SoDazasu padeSu kAmasaMjJaM prathamaM pada Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 saMgItaratnAkaraH tataH prayogastadanu pallavAkhyaM padatrayam / dve sto vilambite tatra tRtIyaM drutamAnataH / / 34 // evaM pAdatrayaM geyamudgrAhe tulyadhAtukam / kevalaM tu tRtIye'Gghau saMbodhanapadAnvitaH / / 35 // mityavagantavyam / tataH prayoga iti / tataH khaNDadvayAnantaraM prayogaH akSaravarjitA gamakAlaptiH kAryA / tathAca vakSyati 'AlApo gamakAlaptirakSarairvarjitA matA / saiva prayogazabdena zArGgadevena zabditA // ' iti / ayaM prayogo manmathavatsaMjJakaM dvitIyaM padam / tadanviti / prayogAnantaraM pallavAkhyaM pratyekaM pallavazabdasaMjJakaM padatrayaM geyam / tatra padatraye dve kramAt kAntajitasaMjJake prathamadvitIye pade vilambitamAne staH / tRtIyaM mitrasaMjJakaM padaM dratamAnato bhavati / drutAdimAnAnAM svarUpaM tAlAdhyAye vakSyate / evaM paadtrymiti| paJca padAni militvaikaH paadH| evam ; prthmpaadoktlkssnnyuktyaa| tulyadhAtukamityanena bhinnamAtukamiti gamyate / udagrAhe geyamiti / pAdatrayaM militvodgrAho bhavatItyarthaH / dvitIyapAdasthitAnAM paJcAnAM padAnAM krameNa vikArI, mAndhAtA, sumatI, zobhI, suzobhIti saMjJA veditvyaaH| evamityatidezena tRtIye'pi pAde prathamapAdoktalakSaNe prApta vizeSa darzayitumAha-kevalaM tviti / tuzabdo bhinnakramaH tRtIye'Gghau viti| tRtIye'zau tu sAnuprAsadhAtukakhaNDadvayAnantaraM kevalaM saMbodhanapadAnvitaH ante saMbodhanAthaina padena yuktaH / atra kevalazabdenAsaMbodhanArthapadAntarayogo niSidhyate / etena prathamadvitIyAjrigataprayogadvayasya saMbodhanArthaikaikapadayogAbhyanujJA vijJAyate / anyathA pakSaravarjitatvAt prayogANAmarthavattvAbhAvAt padatvaM na sidhyediti bhAvaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH prayogo'nyo vidhAtavyo na pallavapadasthitiH / amuM prayogaM melApaM prAhuH somezvarAdayaH // 36 // stutyanAmAGkito madhyavilambitapadatrayaH / dhruvastatastatra pUrvamekadhAtu padadvayam // 37 // bhinnadhAtu tRtIyaM syAdAbhogastadanantaram / geyo vAggeyakAreNa svAbhidhAnavibhUSitaH // 38 // 217 anyo vidhAtavya iti / pUrvaprayogadvayApekSayA bhinnadhAtukaH kartavya ityarthaH / tuzabdadyotitaM vizeSAntaraM darzayati---na pallavapadasthitiriti / tRtIye pAde trINyapi pallavapadAni na kartavyAnItyarthaH / atastRtIye'Gghrau padadvayameva / tatra prathamaM gItakasaMjJaM, dvitIyamaJcitasaMjJaM veditavyam / elAprabandhasya tridhAtukatvamabhyupagacchatAmetAni dvAdaza padAnyudgrAho bhavantIti matam / caturdhAtukatvamabhyupagacchantaH somezvarAdayastvekAdazAnAmevodgrAhatvamuktvA dvAdazapadaM melApakamAhurityAha - amuM prayogamiti / stutyanAmAGkita ityAdi / tato'nantaraM madhyavilambitayoH padatrayaM yasyeti sa tathoktaH / etaduktaM bhavati - - triSu padeSvAdyaM padadvayaM madhyamAne geyam ; tRtIyaM vilambite geyamiti / anyathA' tatra pUrvamekadhAtu padadvayam / bhinnadhAtu tRtIyaM syAt' ityuttaraM vacanaM virudhyeta, pUrvapadadvayasya mitho'pi mAnabhede satyekadhAtutvAsaMbhavAt / evaM padatrayAtmako vo bhvti| triSu padeSu madhye yatra kutrApi stutyanAmAGkitaH stutyasyeSTadevatArAjA - dernAmAGkitaH kartavya ityarthaH / etAni trINi dhruvapadAni krameNa vicitravAsavamRdusaMjJakAni veditvyaani| Abhogastadanantaramiti / tadanantaraM dhruvasthAnAnantaram | Abhogo vAggeyakAreNa svAbhidhAnavibhUSito geyaH, svanAmAGkitaH 28 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 saMgItaratnAkaraH punargItvA dhruve' tyAgo grahastu viSamo bhavet / elAsAmAnyalakSmaitat pUrvAcAryairudIritam // 39 // kartavyaH / ayamAbhogaH sucitrasaMjJakaM SoDazaM padam / punargItvA dhruve tyAga iti / etAni SoDaza padAni dvivAraM gItvA dhruve trayodazapadasyAdau tyAgo nyAsaH kartavya ityanena gAne niyama uktaH / grahastu viSamo bhavediti / grahaH samAtItAnAgatabhedena tredhA vkssyte| tuzabdaH prabandhAntarApekSayAsya vishessdyotnaarthH| prabandhAntareSu grahANAmaniyamaH ; atra niyama iti vizeSaH / viSamo bhavediti / viSamaH samAdanyaH ; atItAnAgatayorekatara ityarthaH / vAggeyakArecchayA atIto vAnAgato vA grahaH kartavya ityuktaM bhavati // 33-39 // . (saM0) elAsAmAnyalakSaNamAha-aGghAviti / pUrvamekena dhAtunA samAnageyena khaNDadvayaM gAtavyam / tataH prayogo gamakasaMdarbharUpaH / tato'nantaraM pallavasaMjJakaM padatrayam / tatra padatraye Adye dve pade vilambite kArye / tRtIyaM padaM drutamAnena kAryam / evaMvidha ekaH pAdaH / evamudrAhe pAdatrayaM gAtavyam / evaM tRtIyapAde pallavapadaM na kartavyam / kiMtu prayogAntaraM saMbodhanapadairyukto'nyaH prayogaH kartavyaH / amuM tRtIyapadasthaM prayogaM somezvarAdayo ratnAvalyAdigranthakartArI melApakAkhyamAhuH / etAvatodbhAhe jAte dhruvaH kartavyaH / kIdRkkartavya ityapekSAyAmAha-stutyanAmAGkita iti / stutyasya nAyakasya nAmnA aGkitaH cihnitaH / madhyavilambitaM padatrayaM yasmiMstathAvidhaH / tatra padatraye padadvayamekadhAtu samAnaM geyam / aparaM tu bhinnadhAtu visadRzaM geyam / evaMvidhadhruvAnantaramAbhogaH kartavyaH / tatrAbhoge vAggeyakAreNa svanAma nikSeptavyam | punarAbhogAnantaraM dhruvaM gItvA tyAgaH samApanam / elAyAM ca viSama eva grahaH / idaM ca melApakAnAM sAmAnyalakSaNaM sarvAsvelAsvanugataM pUrvAcAryabharatAdibhiruktam // 33-39 // 1 dhruvamiti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 219 maNThadvitIyakaGkAlapratitAleSu kazcana / tAlo'syAM tyAgasaubhAgyazauryadhairyAdivarNanam // 40 // elAnAM bahavaH santi vizeSAsteSu kecana / vyutpattaye nirUpyante mataGgAdimatoditAH // 41 // iti elAsAmAnyalakSaNam elAvarNadevatAH akAre daivataM viSNurikAre kusumaayudhH| lakSmIlekAra elAnAmiti varNeSu devtaaH|| 42 // iti elAvarNadevatAH elApadanAmAni kaammnmthvtkaantjitmttvikaarinnH| mAndhAtRsumatI zobhisuzobhI gItakocitau // 43 // vicitro vAsavamRdusucitrA iti SoDaza / nAmAnyelApadAnAM syuH SoDazAnAmanukramAt // 44 // iti elApadanAmAni (ka0) tAlaniyamaM darzayati-maNThadvitIyeti / gaNAdiniyamasyApi vakSyamANatvAdayaM niryuktaH prbndhH| 'samAno madhuraH' ityAdinA daza prANAnuddizya, 'ime daza prANA dazasu mAndhAtrAdipadeSu syuH' ityasyAyayamabhiprAyaH--ete dazaiva prANA SoDazasvapi padeSu vartanta iti / katham ? teSAM madhye keSAMcidekadhAtukatvAdekadhAtukayoIyostrayANAM vaika eva praannH| tathAhi-dvitIyAGghau prayogAtmakasya mAndhAtRsaMjJakadvitIyapadasya prathamAdhau prayogAtmakasya manmathavatsaMjJakadvitIyapadasya caikadhAtukatvAdvayorapyeka eva samAno nAma prANaH / tathA sumatizobhi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 saMgItaratnAkaraH elApadadevatAH padmAlayA patriNI ca raJjanI sumukhI shcii| vareNyA vAyuvegA ca vedinI mohinI jayA // 45 // gaurI brAhmI ca mAtaGgI caNDikA vijayA tthaa| cAmuNDailApadeSvetAH kramAt SoDaza devtaaH|| 46 // iti elApadadevatAH elApadaprANAH samAno madhuraH sAndraH kAnto dIptaH smaahitH| agrAmyaH sukumArazca prasannaujasvinAviti // 47 // mAndhAtrAdipadeSu syuH prANA daza dshsvime| suzobhisaMjJakAnAM dvitIyAghipallavapadAnAM kAntajitamattasaMjJakAnAM prathamAdhipallavapadAnAM ca tulyadhAtukatvAt krameNa dvayordvayormadhuraH sAndraH kAnta iti trayaH prANAH / tathA tRtIyAGghau dvikhaNDAtmakaprathamapadasya dvitIyaprathamAjigatayor3eikhaNDAtmanoH prathamapadayozca trayANAmapi samAnadhAtukatvAdeka eva dIptasaMjJakaH prANaH / evamekAdazasu padeSu paJca prANAH / tato dvAdazAdiSu paJcasu padeSu yathAsaMkhyaM samAhitAdayaH paJca prANA yojanIyAH / ata eva dvAdazapade prANasya samAhitAkhyA syAt / na tu sAdhAraNatvAt / 'prayogo'nyo vidhAtavyaH' ityatrAnya ityasya bhinnadhAtuka iti vyAkhyAnamupapannam / evaM poDazasu padeSu daza prANA veditavyAH // 40-48 // (saM0) elAsu tAlaniyamaM darzayati-maNTheti / vivakSaNIyaM kathayatityAgeti / tyAga audAryam / saubhAgyaM lokAnurAgaH / Adizabdena dhArmikatvAdi / eteSAM guNAnAM varNanamelAsUpanibandhanIyam / elAnAM bhedAn kathayati-- elAnA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 221 samAno'lpAkSaradhvAno madhuraH svalpanAdayA // 48 // alpamUrchanayA yuktaH sAndrastu nibiddaakssrH| miti / elAnAM bahavo bhedA bhavanti / granthavistarabhayAtteSu bhedeSu kiyanta eva bhedA nirUpyante vyutpattaye elAsvarUpajJAnAya / svarUpe parijJAte bhedAntaramUhayituM zakyata ityarthaH / elAvarNeSu devatA: kathayati-akAra iti / anenailAyAH prAzastyaM pratipAditaM bhavati / elAyAH SoDazAnAM padAnAM nAmAni kathayati-kAmavaditi / elAyAM SoDaza padAnyevam-udgAhe pAdatrayam / tatra prathamapAde khaNDadvayasya dve pade | pallavapadAni trINi / evaM paJca padAni / dvitIyapAde'pyevaM paJca padAni / evaM daza padAni / tRtIyapAde pallavapadatrayAbhAvAd dve pade / evaM pAdatrayasaMyukta udgAhe dvAdaza padAni / dhruve trINi / AbhogapadaM caikam / evaM SoDaza padAni / evaM SoDazasu padeSu devatAH kathayati ~padmAlayeti / padmAlayAdayazcAmuNDAntAH SoDaza devatA: padeSu jJAtavyAH / prANAn kathayati--samAna iti / mAndhAtrAdisucitrAntAni daza padAni / teSu samAnAdayaH prANA: padajIvitahetavo jJAtavyAH / tena hInaM padaM nirjIvameva bhavati / alakSaNamityarthaH // 40-48 // (ka0) samAnAdInAM prANAnAM krameNa lkssnnaanyaah-smaano'lpaakssretyaadinaa| alpAkSaradhvAnaH; akSarANi ca dhvAnazceti dvaMdvaH ; alpA akSaradhvAnA yasya sa tathoktaH / samAnasyAlpAkSaratvaM tAvat prayogAtmakapadAnvitatvAt ; tatrAkSaravarjitatvAt prayogasyAlpAkSaratvaM kathaM ghaTata iti cet ; uktamevaitat 'saMbodhanapadAnvitaH' iti / tRtIyAghrigataprayogalakSaNena prathamadvitIyAjrigatayoH prayogayoH kiMcidasaMbodhanapadAnvitatvamabhyanujJAyata iti / alpadhvAnatvaM ca tasya prayogAzritatvAdeva, prayoge'pi gamakAlaptirUpasvarANAM paripUrNatvAbhAvAditi bhAvaH / samAno nAmAyaM prANaH prathamadvitIyAvigatayoH prayogAtmakayormanmathavanmAndhAtRsaMjJakayoH padayoryojanIyaH / madhura iti / svalpanAdayA alpamUrchanayA yuktaH prANo madhura ityucyate / mUrchanAyA alpatvaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: alpadhvanistAragatiH kAntaH kAntadhvanirmataH // 49 // dIptastu dIptanAdaH syAt sthAyisthastu samAhitaH / agrAmyo'kSaranAdAnAmAvRttyA samudAhRtaH // 50 // 222 tAnIkaraNAdbhavati / tAnI karaNaM nAma pUrvamatAnasya tAnatvasaMpAdanam / tacca tAnatvama|dimasvaramuccAryAroheNa vAvaroheNa vA krameNa madhyasthitAnAM svarANAM sparzamAtreNAntimasvaroccAraNe sati bhavatIti mantavyam / ata eva svalpanAdayeti vizeSaNam / tasyaiva spaSTIkaraNArthamayaM prANaH prathamadvitIyAGghrigatayorvilambitamAnayoH kAntasumatisaMjJayoH pallavapadepyAdimayoH padayoryojanIyaH / sAndrastvityAdi / niviDAkSara ityanenAtra dhAtyapekSayA mAtorAdhikyaM pratIyate / alpavaniriti; mAtvapekSayA dhAtoralpatvAditi bhAvaH / tAragatiriti / tArasthAne gatiH pravezo yasyeti / anena prathamadvitIyAGghrigatayorvilambitamAnayoH pallavamadhyasthitayorjitazobhisaMjJayoH padayoH pUrvapadApekSayA kiMciduccatvena sAndraprANAzrayatvaM kartavyamityarthaH / kAnta ityAdi / kAntadhvaniriti tasya lakSaNam / dhvaneH kAntatvaM nAma raktyatizayayuktatvam / aGghridvayapallavAntimayoddrutamAnayomattasuzobhisaMjJayoH padayoH kAnto nAma prANo yojanIyaH / dIptastvityAdi / dIptanAdaH ; tArasvaratvAt pUrNasvaratvAcetyarthaH / ayaM prANo'G ghritrayAdimeSu dvikhaNDAtmakeSu kAmavikArigItakasaMjJakeSu triSu padeSu yojanIyaH / sthAyisthastvityAdi / tuzabdo bhinnakramaH / samAhitastvityanvayaH / sthAyistha iti lakSaNam / sthAyini varNe tiSThatIti sthAyisthaH / pUrvaprayogadvayAdanyaprayogAtmake hyucitasaMjJake dvAdaze pade tatra tatrocitAn sthAyinaH kRtvA akSaravarjitAyAM gamakAlaptau kRtAyAM samAhitAkhyaH prANastatra yojito bhavati / agrAmya ityAdi / akSaranAdAnAmAvRcyeti / tatrAkSarANAmAvRttistAvat gIte vAkyAvayaveSu padeSu yAnyakSarANi teSAM madhye pUrvapUrvapadAntimayordvayostrayANAM vAkSarANAM cakravAla 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 223 sukumAro varNanAdamUrchanAkomalatvataH / prasannaH syAt padasthAnasvarAdInAM prasAdataH / / 51 // ojobahula ojasvItyebhiH srvgunnairyutaaH| elAH zrotuH prayoktuzca dharmakAmArthasiddhidAH // 52 // iti elApadaprANAH rItyottarottarapadAdimattvenoccAraNam / evaM tattadakSaragatAnAmeva svarANAmuccAraNaM nAdAnAmAvRttiH / evaM dvividhayA AvRttyA nippanno'grAmyo nAma prANo dhruvakhaNDAdime madhyalayayukte citrAkhye pade yojanIyaH / sukumAra ityAdi / varNanAdamUrchanAkomalatvata iti / varNAnAmakSarANAM nAdAnAM svarANAM mUrchanAnAM tAnAnAm ; mUrchanAvikArarUpatvAdupacAreNa tathA vyapadezaH ; eteSAM varNAdInAM komalatvataH sukumAra ityarthaH / ayaM vAsavAkhye madhyalayayukta dhruvakhaNDasya dvitIye pade yojanIyaH / prasannaH syAditi / padAnAM tAvat prasAdo'vilambenArthaprakAzaH / sthAnAdInAM tu prasannatvaM viviktasvarUpatvam / atrAdizabdena tAnagamakAdayo gRhynte| ayaM prANo dhruvakhaNDAntime vilambitayukte mRdusaMjJake pade yojanIyaH / oja ityaadi| ojovahula iti / ojo nAma samAsabhUyastvam / tacca padeSu tAnepvatAnepvapi draSTavyam / tena bahula: pracuraH prANa ojasvItyanvayaH / ayamAbhogAtmani sucitrasaMjJake SoDaze pade yojanIyaH // 48-52 // (saM0) tAneva prANAn lakSayati-samAna iti / alpAnyakSarANi dhvAno nAdazca yasmin ma tathAvidha: samAna ityucyate / yastvalpena nAdena yuktayA alpamUrchanayA yuktaH sa madhura ityucyate / alpA mUrchanA SaTsvarAdi / nibiDAni ghanAnyakSarANi yasmin sa saandrH| yastvalpanAdaH sa ca tAragati: tAravyApakaH sa kAntaH kAntadhvaniH ramaNIyanAdaH / dIptastIvo nAdo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 saMgItaratnAkaraH elAbhedA: gaNamAtrAvarNadezaviziSTAstAzcaturvidhAH / gaNaH samUhaH sa dvedhA varNamAtrAvizeSaNAt // 53 // gururlaghuriti dvedhA varNo'nusvArasaMyutaH / savisargo vyaJjanAnto dIrgho yuktaparo guruH // 54 // vA padAnte tvasau vakro dvimAtro mAtriko laghuH / Rjulipau ke peca rahoryoge sa vA laghuH // 55 // e o I hiM padAnte vA prAkRte laghavo matAH / padamadhye'pyapabhraMze huM he U e imityamI // 56 // iti bhedAH varNagaNA: tatra varNagaNo varNaistribhiraSTavidhazva saH / mastriguH pUrvalo yaH syAnmadhyalo ro'ntagustu saH // 57 // yasyAsau dIptaH / sthAyini varge sthitaH samAhitaH / akSaranAdAnAmAvRttyA vIpsayA punaH punaruccAraNenopalakSito'grAmyaH | akSaradhvanimUrchanAnAM komalatvena mArdavenopalakSitaH sukumAraH / padAnAM mandramadhyatArasthAnAM svarANAm AdizabdenAkSarasthAnAM prasannatayA yuktaH prasanna ityucyate / ojasA samAsa bhUyastvena bahulo vyApta ojasvItyucyate / ebhiH sarvairiti / ebhiH pUrvoktalakSaNarUpaiH samastairguNairutailAH zroturAkarNayituH prayokturmAtuH karturvA dharmAdipuruSArthadAyinyaH || 48-52 // 1 (ka0) elAsAmAnyalakSaNamuktvA tadbhedAn darzayitumAha - gaNamAtre - tyAdinA / tatra gaNasya sAmAnyalakSaNamAha-gaNaH samUha iti / varNagaNAnAM lakSaNamAha-mastriguriti / trigustrayo guravo yasminniti triguH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 caturthaH prabandhAdhyAyaH 225 to'ntalo madhyago jaH syAdgAdirbhastrilaghustu naH / iti varNagaNAH varNagaNadevatAH 'ityeSAM devatA bhUmijalAgnimaruto'mbaram / / 58 // sUryacandrasurAdhIzAH kramAt kuryuH phalAni te / zrIvRddhinidhanasthAnabhraMzanirdhanatArujaH // 59 // kIrtimAyuzca varNyasya shlokgiitaadiyogtH| iti varNagaNadevatAH magaNa ityarthaH / atra guruladhvorAdyAkSarAbhyAM tayoH saMjJA veditavyA / pUrvalo ya iti / pUrvalaH pUrva laghuryasminnasau pUrvalaH / anenaiva dvitIyatRtIyau gurU iti gamyate / tena varNatrayAtmakeSu gaNepvekasmin guruladhvorekena vizeSite taditarayostaditararUpatA draSTavyA / zlokagItAdiyogata iti / zlokagItayorAdAvupakrame yogaH prayogaH, tasmAt ; zloke vA gIte vA prathamoccAryamANatvAdityarthaH // 53-60 // (saM0) elA vibhajate-gaNamAtreti / elAzcaturvidhA bhavanti-gaNailA, vaNelA, mAtrailA, dezaileti / tatra gaNailAM lakSayituM pUrva gaNaM lakSayati-gaNa iti / samUho gaNa ityucyate / prakaraNAlaghugurumAtrANAmiti labhyate / sa gaNo dviprakAra:-varNagaNo mAtrAgaNa iti / varNo dvividhaH-laghurgururiti / tatra ko laghuH ? ko vA guru: ? ityapekSAyAmAha-anusvArasaMyuta iti / anusvAreNa saMyutaH ; visargasaMyutaH; vyaJjanAnto halantaH ; dIrgha AkArAdisvaraH; yukta: saMyuktaH paro varNo yasya sa yuktaparaH; ete guravaH / vA padAnta iti / padAnte vartamAno ladhurapi varNo vikalpena gururbhvti| etalakSaNahIno varNo laghurityucyate / uktebhyo 1eteSAmiti sudhaakrpaatthH| 29 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 saMgItaratnAkaraH varNavargadevatAH somo bhaumo budho jIvaH zukraH saurI ravistamaH // 60 // kramAdakacaTAnAM tapayazAnAM ca devtaaH| vargANAM syuH phalAnyeSAmAyuH kIrtirasadyazaH // 61 // saMpat subhagatA kIrtimAndyaM mRtyuzca shuunytaa| prayoge zlokagItAdau stutyasyoktAni sUribhiH // 2 // iti varNavargadevatAH 'nyo varNo laghuriti jJeyaH / gururvimAtra ityucyate / sa ca lipau vakro lekhanIyaH / laghurmAtrika ityucyate ; sa ca lipau saralo lekhanIyaH / sa ca laghurdhavarNa jihvAmUlIyopadhmAnIyayoH rephahakArayooMge vA parata: sthite sati vikalpena laghurbhavati / prAkRtabhASAyAm 'e o iM hiM' amI catvAro varNAH padasyAnte vartamAnA vikalpena laghavo bhavanti / apabhraMzabhASAyAM 'huM he U e iM' amI paJca varNAH padamadhye vartamAnA vikalpena laghavo bhavanti / tatreti / tatra varNagaNamAtrAgaNayormadhye varNagaNAstribhirvargarbhavanti / sa cASTavidha:magaNaH, yagaNaH, ragaNaH, sagaNaH, tagaNaH, jagaNaH, bhagaNaH, nagaNa iti / mastriguriti / gurutrayasaMyukto magaNaH; yathA-555; pUrva laghuryasya ; arthAt pazcAd gurudvayam ; sa yagaNa: ; yathA-155; madhye la: laghuryasyAsau madhyalaH; arthAdAdAvante ca gururiti labhyate ; sa ragaNaH ; yathA-515; ante go gururyasyAsAvantaguH; arthAdAdau laghudvayaM labhyate ; sa sagaNaH ; yathA-05; ante lo laghuryasya so'ntalaH ; arthAdAdau gurudvayaM labhyate ; sa tagaNa: ; yathA-55); madhye go guruya'syAsau madhyagaH; arthAdAdAvante ca laghuriti labhyate ; sa jagaNaH ; yathA-15); go gururAdau yasyAsau gAdi ; arthAdante laghudvayaM labhyate ; sa bhagaNa: ; yathA-50 ; laghutrayavAn nagaNaH ; yathA // ; iti / eteSAmaSTAnAM krameNa devatAH kathayati-eteSAM devatA iti / phalAnyAha-kramAt phuryuriti / ete'STau gaNAH zlokagItAdiprayogAdvarNyasya varNanIyasya nAyakasya kramAlakSmyAdIni phalAni janayanti / ayamevArtho'nyatroktaH ; yathA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 caturthaH prabandhAdhyAyaH mAtrAgaNAH mAtrA kalA laghurlaH syaattdgnnaaichpcaastdo| syuH SaTpaJcacatustridvisaMkhyamAtrAyutAH kramAt // 63 // yathA-555 iti chagaNaH; 55 / iti pagaNaH; 55 iti cgnnH;5| iti tagaNaH;' iti dagaNaH / iti paJca maatraagnnaaH|| atyuktAyAstu catvAro bhedA ratigaNA mtaaH| kiMtu tatra lapUrvA ye teSvAdAvadhiko laghuH // 64 // " mo bhUmiH zriyamAtanoti ya jalaM pRthvI ra vahnirmRti so vAyuH paradUradezagamanaM ta vyoma zUnyaM phalam / ja: sUryo rujamAdadhAti vipulAM bhenduryazo nirmalaM no nAkaH sukhamacyutaM tadakhilaM jJeyaM prayatnAd budhaiH // " iti / akArAdInAmaSTAnAM vargANAM devatAdinivezanena ca phalamAha-soma iti / asadyazaH asatkIrtiH / mAndyaM jADyam / zUnyatA mohaH // 53-62 // (ka0) mAtrAgaNAn darzayitumAha-pAtrA kaletyAdi / tadgaNAH mAtrAgaNAH / chapacAstadau kramAt SaTpazcacatuslidvisaMkhyamAtrAyutAH syuriti / SaNmAtrAyutazchagaNaH; paJcamAtrAyutaH pagaNaH; caturmAtrAyutazcagaNaH; trimAtrAyutastagaNaH ; dvimAtrAyuto dagaNa iti kramo draSTavyaH / atra paJcamAtrAdipvAdyAkSaraiH saMjJAH kRtAH / chagaNastu sAMketiko matabhedapradarzanArtha iti draSTavyam / athAnyAnapi mAtrAgaNAn drshyitumaah-atyuktaayaastvityaadi| atyuktA nAmAkSaradvayAtmaikapAdazchandobhedaH; tasyAH / catvAro bhedA iti / " pAde sarvagurAvAdyAllaghUnyasya guroradhaH / yathopari tathA zeSaM bhUyaH kuryAdamuM vidhim / Une dadyAdgurUneva yAvat sarvaladhurbhavet // " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 saMgItaratnAkaraH evaM madhyAbhavA bhedA aSTau kAmagaNAH smRtAH / tadvadvANagaNA bhedAH pratiSThAyAstu SoDaza // 65 // yathA-55;15551;1; iti ratigaNAH // ythaa-55555515%Bus;55||51; 5 // ; / / / / iti kAmagaNAH // yathA-55555555; s / 55 // 5535515%3B / 5 / 5;s / / 5 / / / 5; 5551; / 5513; s151;151; 55 / / / / 5 / / / 5 / / / / / / / / / iti ghANagaNAH // iti mAtrAgaNAH iti chandaHzAstroktaprakAreNa prastAre kRte gurvakSaradvayAtmakaH prathamo bhedaH / laghugurvakSaradvayAtmako dvitIyaH / guruladhvakSaradvayAtmakastRtIyaH / ladhvakSaradvayAsmakazcaturtha ityete catvAro bhedaaH| te pratyekaM ratigaNA ratigaNAkhyA mAtrAgaNA mtaaH| tatra vizeSa darzayitumAha-kitvityAdi / tatra teSu caturpu bhedeSu madhye ye laghupUrvA bhedAH, teSu laghupUrveSu bhedepvAdau prathama laghuradhikaH, kartavya iti zeSaH / ayamarthaH-atyuktAyAzcaturpu bhedeSu dvitIyacaturthI laghupUrvI / tayorekaikalavAdhikye sati prathamaM trimAtro dvitIyazcatutrio bhavati / prathama dvimAtrazcaturthastrimAtro bhavati / evamuttaratrApi draSTavyam / nanvatra dvAveva laghupUrvI bhedau; 'lapUrvA ye teSu' iti bahuvacananirdezaH kathamiti cet ; satyam / vakSyamANAnapi madhyApratiSThayobhaidAn buddhau saMgRhya tathA nirdezaH kRta ityadoSaH / tatrApi laghupUrvepvAdAvadhiko laghuH kartavya ityarthaH / imamevArthamatidizan madhyApratiSThayormedAn gaNAntaravyapadezabhAktvena darzayati evaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 229 madhyetyAdinA / madhyAbhavAH; madhyA nAmAkSaratrayAtmaikapAdazchandovizeSaH, tasyAM bhavAH / aSTau bhedA iti / pUrvavat prastAre kRte sati trigudiyo mayarasatajabhanA aSTau varNagaNA bhavanti / tatra laghupUrveSu yasajaneSu evamityatidezenaikaikaladhvadhikeSu kRtepveta evASTau bhedAH kAmagaNAH; te pratyekaM kAmagaNAkhyA mAtrAgaNA smRtAH / pratiSThAyAstviti / pratiSThA nAmAkSaracatuSTayAtmaikapAdazchandovizeSaH ; tasyAH / poDaza bhedA iti / pUrvavat prastAre kRte caturgurvAdayazcaturladhvantAH SoDaza bhedA bhavanti / tadvadityatidezenAtrApi dvitIyAdayaH samasaMkhyAkA aSTau laghupUrvA bhedA ekaikaladhvadhikAH kRtAzcet, poDazApi pratyekaM bANagaNAkhyA mAtrAgaNA bhavanti // 63-65 // (saM0) varNagaNAnuktvA mAtrAgaNAnAha-mAtrA kaleti / mAtrA, kalA, laghulaM ityAdizabdAMtrocyate / tasyA gaNAH-chagaNaH, pagaNaH, cagaNaH, tagaNaH, dagaNa iti / etAn lakSayati-syuriti / SaNmAtraH (5ss) chagaNaH / paJcamAtra: (''|) pagaNaH / caturmAtra: (55) cagaNaH / trimAtra: (51) tagaNaH / dvimAtraH (5) dagaNa iti / eteSAM ca mAtrAgaNAnAM saMjJAntaramAha-atyuktAyA iti / atyuktA dviguruzchandojAtiH / tasyAH prastAre ye catvAro bhedAste ratigaNA ityucyante / teSu ye laghupUrvAstezvAdAvadhiko laghurdAtavyaH / te ca bhedA yathA55; 15; 51; // ; iti / trivarNacchandojAtimadhyA / tasyAH prastAre aSTau bhedaaH| te kAmagaNA ityucyante / te ca bhedA yathA-555; | 55; 515 / / 5; 551; I51; 5 / / ; / / / ; iti / caturvarNajAti: pratiSThA ; tasyAH prastAre SoDaza bhedAH / te bANagaNA ityucyante / tadvat laghupUrveSu laghusaMyuktAH kAryAH / te ca bhedA yathA-5555; 15553 5/55; ||55; 5515; / 5 / 5; 5115 |15; 5551; 1551; 5/5 / / / / 5 / ; 55 / / %; / 5 / / ; 5|||; |||| ; iti // 63-65 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 saMgItaratnAkaraH gaNailA tatra varNagaNairjAtA gaNailA prikiirtitaa| sA bhavet trividhA zuddhA saMkIrNA vikRtA tathA // 16 // zuddhA caturvidhA nAdAvatI haMsAvatI tthaa| nandAvatI ca bhadrAvatyathAsAM lakSma kathyate // 17 // gnnaadiniymstvaasaamvikhnndddvyaashryH| nAdAvatI nAdAvatI paJcabhi:ntaiiH syAdRkkamaNThayoH // 18 // RgvedotthA sitA viprA kaizikI vRttimaashritaa| pAzcAlarItirbhAratyAH prItyai zRGgAravardhanI // 69 / / haMsAvatI ragaNaiH paJcabhiH sAntaH proktA haMsAvatI vudhaiH / dvitIyatAle hindole kSatriyA yajurudbhavA / / 70 // lohitArabhaTI vRtti lATI rItiM ca sNshritaa| raudre rase caNDikAyAH prItaye viniyujyate // 71 // (ka0) tatra prathamoddiSTAM gaNailAM saprabhedAM lakSayitumAha-tatra varNagaNairityAdinA / varNagaNAH pUrvoktA mayarasatajabhanAH / taiH nAdAvatyAdInAM zuddhAnAM catasRNAM lakSaNeSu kaizikyAdayazcatasro vRttayaH pAJcAlyAdayazcatasro rItayazca krameNa yojitAH / tAsAM lakSaNAni saMkSipyocyante / tatra vRttirnAma " vAGmanaHkAyajA ceSTA puruSArthopayoginI / " iti sAmAnyalakSaNam / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH nandAvatI paJcabhistagaNairjAntairelA nandAvatI matA / pratitAlena sA geyA rAge mAlavakaizike // 72 // sAmavedodbhavA pItA vaizyA sAttvatavRttijA / gauDI ca rItirindrANyAH prItyai vIrarasAzrayA // 73 // bhadrAvatI bhadrAvatI paJcabhiryAntaiH kaGkAlatAlataH / kakubhe'tharvavedotthA kRSNA zUdrA ca bhAratIm // 74 // vRttiM vaidarbharItiM ca zritA vIbhatsa saMbhRtA / vArAhIdevatAprItyai zArGgadevena kIrtitA / / 75 / / bahudhA saMkarAdAsAM saMkIrNA bahudhA matAH / aprasiddhAstu tA lakSye tena neha prapaJcitAH // 76 // 'atyarthasukumArArthasaMdarbhA kaizikI matA / ayuddhatArthasaMdarbhA vRttirArabhaTI matA // ISanmRdvarthasaMdarbhA bhAratI vRttiripyate / ISatprauDhArthasaMdarbhAsAttvatI vRttiriSyate // " (6 iti tadvizepalakSaNAni / tathA 66 'rItirnAma guNAzliSTapadasaMghaTanA matA / " iti sAmAnyalakSaNam / 231 " pAJcAlarItirvaidarbhIgoDIrItyubhayAtmikA / lATI samAsAnuprAsaprAyA tAtparyabhedabhAk / ojaH kAntiguNopetA gauDIyA rItiripyate // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 saMgItaratnAkaraH bandhapArupyarahitA zabdakAThinyavarjitA / nAtidIrghasamAsA ca vaidarbhI rItiriSyate // " iti tadvizeSalakSaNAni / pAJcAlAdirItInAM zabdaguNAzritAnAmarthavizeSanirapekSatayA kevalasaMdarbhasaukumAryaprauDhatvamAtraviSayatvAt kaizikyAdibhyo bhedo'vagantavyaH // 66-76 / / (saM0) tatreti / tatra varNagaNamAtrAgaNayormadhye varNagaNairjAtA gaNailA uktaa| sA ca trividhA-zuddhA, saMkIrNA, vikRtA ceti / tatra zuddhA caturvidhAnAdAvatI, haMsAvatI, nandAvatI, bhadrAvatIti / gaNAdIti / vakSyamANo gaNAdiniyama AsAM nandAvatyAdInAmadhau khaNDadvayasaMbandhI niyamo jJAtavyaH / khaNDadvayAnantaraM padeSu gaNAdiniyamo nAsti / svecchayA viracanamityarthaH / nAdAvI lakSayati-nAdAvatIti / paJcabhirbhagaNairante nagaNenAnvitaiH prathama khaNDadvayaM kartavyam / TakkarAgaH / maNThatAla: / RgvedaadutpttiH| sitaH zubhro vrnnH| vipratvaM brAhmaNatvajAtiH / vRttayo rItayazca nRttAdhyAye vakSyante / tatra kaizikI vRttimAzritA / pAJcAlI rItiryasyAH sA pAzcAlarItiH / sarasvatyAH priitikaarinnii| zRGgAro rasaH / haMsAvatI lakSayati-ragaNairiti / paJcabhI ragaNairante sagaNenAnvitaiH khaNDadvaye kriyamANe haMsAvatyelA bhavati / etasyAM dvitIyatAlaH / hindolo rAgaH / kSatriyatvaM jAtiH / yajurvedAdutpattiH / lohito varNaH / ArabhaTI vRttiH / lATI rItiH / raudro rasaH / caNDikAyAH prItau viniyogaH / nandAvI lakSayati-paJcabhiriti / paJcabhistagaNairante jagaNenAnvitaiH khaNDadvaye kriyamANe nandAvatyelA bhavati / etasyAM pratitAlastAla: / mAlavakaiziko rAgaH / sAmavedAdutpattiH / pIto varNaH / vaizyatvaM jAti: / sAtvatI vRttiH / gauDI rItiH / indrANyAH prItau viniyogaH / vIro rasaH / bhadrAvatI lakSayatibhadrAvatIti / paJcabhirmagaNairante yagaNenAnvitaiH khaNDadvaye kriyamANe bhadrAvatyelA bhavati / etasyAM kaGkAlastAla: / kakubho rAgaH / atharvavedAdutpattiH / kRSNo varNaH / zUdratvaM jAtiH / bhAratI vRttiH / vaidarbhI rItiH / bIbhatso rasaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 233 zuddhAH syurvikRtAstisra AdyA gnnvikaartH| vAsavI saMgatA tretA caturA bANasaMjJikA / / 77 // ekadvitricatuSpaJcavikArAt paJcadheti taaH| pratyekaM vAsavI paJcavidhA rAmA manoramA // 78 // unnatA zAntisaMjJA ca nAgaretyucyate vudhaiH / gaNAnAM prathamAdInAM vikArAt paJcamAvadhi // 79 // vArAhyAH prItau viniyogaH / sarvAsvapi 'anau khaNDadvayam' ityAdi pUrvoktasAmAnyalakSaNaM jJAtavyam / vizeSamAtramatroktamiti / jAtikalpanaM ca tattajjAtIyasyAtra yo'tizayaH, tadvidhAtRtvapratipAdanArtham / bahudheti / AsAM lakSaNasaMkarAt saMkIrNA bahavo bhedA bhavanti / te lakSye'prasiddhatvAnnoktAH // 66-76 // (ka0) zuddhAH syurvikRtAstisra ityAdi / AdyAstisro nAdAvatI haMsAvatI nandAvatI ca gaNavikArataH zuddhatAvasthAyAM svasvoktagaNAnAM vikArataH anyathAbhAvAt / anyathAbhAvazca prakRtagaNasthitagurulaghuviparyAsena prakRtagaNasya gnnaantrtvpraaptiH| tatra nAdAvatyAM bhagaNasya vikArAjjagaNo vA sagaNo vA bhavati / haMsAvatyAM ragaNasya vikArAttagaNo vA yagaNo vA bhavati / nandAvatyAM tagaNasya vikArAdyagaNo vA ragaNo vA bhavati / ekadvitricatuSpaJcavikArAditi / tatra nAdAvatyAMtAvat paJcasu gaNeSu madhye ekabhagaNavikAre sati vAsavI nAma vikRtA bhavati / bhagaNadvayavikAre saMgatA nAma / bhagaNatrayavikAre tretA nAma / bhagaNacatuSTayavikAre caturA nAma / bhagaNapaJcakavikAre bANasaMjJikA / pratyekamiti pUrveNa saMbandhaH / nAdAvatI haMsAvatI nandAvatI cetyarthaH / vAsavI paJcavidhetyAdi / gaNAnAM prathamAdInAM vikArAt pazcamAvadhIti / tatra prathamagaNavikArAt rAmA nAma vAsavIbhedaH, dvitIyagaNavikArAnmanoramA, tRtIyagaNavikArAdunnatA, caturthagaNavikArAt zAntiH, paJcamagaNavikArAnnAgareti ca 30 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 saMgItaratnAkaraH ramaNIyA ca viSamA samA lakSmIzca kaumudI / kAmotsavA nandinI ca gaurI saumyA tataH param // 8 // ratideheti dazadhA saMgatA gaditA budhaiH| Adyasya syurdvitIyAdisahitasya vikaartH|| 81 // catasrastA dvitIyasya tRtIyAdiyujastrayam / vikAreNa tRtIyasya caturthAdiyujo dvayam // 82 // turyapazcamayostvekA lakSma tAsAM kramAditi / krameNa yojanIyam / paJcamAvadhItyanenAntimasya gaNasya vikAraniSedho gamyate / tasyApi vikAre hi nAdAvatyAdInAM pratyabhijJaiva na bhavediti bhAvaH / tasmAdyaH pUrva jAtiSu 'vikRtA nyAsavargatallakSmahInA bhavantyamUH' ityatra nyAya uktaH, so'trApyanusaMdheyaH / yadyapi nAdAvatyAmantimasya gaNasya vikAro na saMbhavatyeva, tathApi haMsAvatInandAvatyoH sagaNajagaNayorantimayorvikArasaMbhavAttatpratiSedhArtha sAmAnyenoktamiti mantavyam / ramaNIyetyAdi / Adyasya syurdvitIyAdisahitasya vikArataH catasra iti / AdyadvitIyayorbhagaNayorvikArAdramaNIyA nAma saMgatAbhedaH; AdyatRtIyayorvikArAdvipamA ; AdyacaturthayovikArAt samA; AdyapaJcamayorvikArAllakSmIriti ctsrH| dvitIyasya tRtIyAdiyujastrayamiti / dvitIyatRtIyayorvikArAt kaumudI; dvitIyacaturthayorvikArAt kAmotsavA; dvitIyapaJcamayorvikArAnnandinIti tisraH / vikAreNa tRtIyasya caturthAdiyujo dvayamiti / tRtIyacaturthayorvikAreNa gaurI: tRtIyapaJcamayorvikAreNa saumyeti dve / turypnycmyorvikaaraadtidehaa| evaM daza saMgatAbhedAH // 77-833 // ___(saM0) vikRtAn nirUpayati-zuddhAH syuriti / AdyAH zuddhAstisraH nAdAvatIhaMsAvatInandAvatyaH pUrvoktagaNavikArato vikRtA bhavanti / tAsAM pratyeka paJca bhedA bhavanti / ekagaNavikArAdvAsavI ; gaNadvayavikArAt saMgatA; gaNa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH 235 tretA dazavidhA proktA maGgalA ratimaGgalA // 83 // kalikA tanumadhyA ca vIrazrIjayamaGgalA / vijayA ratnamAlA ca gurumadhyA ratiprabhA // 84 // AdyAkSareNa grahaNaM prathamAderiheSyate / 'dvitriNAM pradvicAnAM pradvipAnAM pracatriNAm // 85 // trayavikArAt tretA ; gaNacatuSTayavikArAzcaturA; gaNapaJcakavikArAdvANeti / tatra vAsavyA bhedAn kathayati - pratyekamiti / vAsavI paJcaprakArA - prathamagaNa vikArAdrAmA ; dvitIyagaNa vikArAn manoramA; tRtIyagaNa vikArAdunnatA; caturthagaNa vikArAt zAntiH; paJcamagaNa vikArAnnAgareti / gaNadvayavikAravatyAH saMgatAyA bhedAn kathayati - ramaNIyeti / saMgatA dazaprakArA bhavati / tadeva dazavidhatvaM sphuTayati-Adyasyeti / prathamasya gaNasya dvitIyatRtIyacaturthapaJcamagaNasahitasya vikAreNa catvAro bhedAH / dvitIyagaNasya tRtIyacaturthapaJcamagaNasahitasya vikAreNa trayo bhedAH / tRtIyasya gaNasya caturthapaJcamagaNasahitasya dvau bhedau / caturthapaJcamagaNavikAreNaiko bhedaH / tAsAM ramaNIyAdInAM dazAnAmevaMvidhaM lakSaNam / tatazcAyamartha:--prathamadvitIyagaNa vikAreNa ramaNIyA; prathamatRtIyagaNavikAreNa viSamA; prathamacaturthagaNavikAreNa samA; prathamapaJcamagaNavikAreNa lakSmIH ; dvitIyatRtIyagaNavikAreNa kaumudI ; dvitIyacaturthagaNa vikAreNa kAmotsavA ; dvitIyapaJcamagaNavikAreNa nandinI; tRtIyacaturthagaNavikAreNa gaurI; tRtIya - paJcamagaNavikAreNa saumyA; caturthapaJcamagaNa vikAreNa ratideheti // 77-83 // ( ka 0 ) tretA dazavidhetyAdi / pradvitriNAM prathamadvitIyatRtIyAnAM bhagaNAnAM vikRtermaGgalA nAma tretAbhedaH / pradvicAnAM vikRteH ratimaGgalA / pradvipAnAM vikRteH kalikA | pracatriNAM vikRtestanumadhyA / pratripANAM vikRtevIrazrIH / pracapAnAM vikRterjayamaGgalA / dvitricAnAM vikRtervijayA / dvitripANAM vikRte ratnamAlA | cadvipAnAM vikRtergurumadhyA / catripANAM vikRte ratiprati 1 atra trizabdaH tRtIyopalakSakaH / dIrghAbhAvaH yathAkathaMcinnirvAhyaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH pratripAnAM pracapAnAM dvitricAnAM dvipatriNAm / cadvipAnAM catriyANAM vikRteH syuH kramAdimAH // 86 // tyaktvaikaikaM gaNaM tvAdyAccaturNAM syAdvikArataH / caturA paJcadhA tatra prathamA tUtsavapriyA // 87 // mahAnandAtha laharI jayA ca kusumAvatI / AdyAt paJcavikAreNa bANA syAt pArvatIpriyA // 88 // pratyekamekatriMzatte nAdAvatyAdiSu sthitAH / bhedAstrinavatiryuktA anye paJcadaza tvime // 89 // sAvitrI pAvanI vAtasAvitrI trividhA matA / saMgatA savituH kSipte pavanasya gaNe kramAt // 90 // 236 kramo'nusaMdheyaH / tyaktvaikaikamityAdi / AdyAditi lyablope paJcamI / aadymaarbhyetyrthH| ekaikaM gaNaM tyaktvA vikRtamakRtvetyarthaH / caturNAm ; paJcasu madhye ekaikaM tyaktvA tadanyeSAM caturNAM vikAratazcaturA paJcadhA bhavati / tatrAdyaM bhagaNaM tyaktvA dvitIyAdInAM caturNAM vikArAdutsavapriyA nAma caturAbhedaH / dvitIyaM tyaktvetaragaNavikArAnmahAnandA | tRtIyaM tyaktvetaragaNavikArAllaharI | caturthaM tyaktvetaragaNavikArAjjayA / paJcamaM tyaktvetaragaNavikArataH kusumAvatIti / AdyAt paJcetyAdi / AdyamArabhya paJcAnAM gaNAnAM vikAreNa pArvatIpriyA bANasaMjJitA / pratyekamekatriMzaditi / yathA bhagaNavikArAnnAdAvatIbhedAH, tathA ragaNavikArAddhaMsAvatIbhedA ekatriMzat / tathA tagaNavikArAnnandAvatIbhedA apyekatriMzat / anye paJcadaza tvime iti / anye ; uktebhyastrinavatibhedebhyo'nye tu ime vakSyamANAH / nAdAvatyAM tAvadguNadvayavikAravatI saMgatA / bhagaNadvayasya sthAne saviturgaNe savitRdevatAke jagaNe kSipte ; bhagaNavikAratvena jagaNadvaye nyasta ityarthaH ; tadA sAvitrI nAma saMgatA bhedaH / tathA pavanasya gaNe sagaNe Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 caturthaH prabandhAdhyAyaH dvitIye cAdyabhedAbhyAM dvividhA vAsavI mtaa| nAdAvatyAmime bhedA haMsAvatyAmapi tridhA // 91 // vyomajA vAruNI vyomavAruNI ceti sNgtaa| tadaivatyagaNopetA tadA syAdvAsavI dvidhA // 92 / / nandAvatyAM vahijA ca vAruNI vhivaarunnii| tadgaNaiH saMgatA tredhA tathA dvedhA ca vAsavI / / 93 / / ityete vikRtA bhedA aSTottarazataM mtaaH| iti gaNailA pUrvavat kSipte sati pAvanI nAma saMgatAbhedaH / dvitIye ceti / ekabhagaNasthAne sagaNe nyaste dvitIyabhagaNasthAne jagaNe ca kSipte vAtasAvitrI nAma saMgatAbhedaH / AdyabhedAbhyAM dvividhA vAsavI mateti / ekagaNavikAravatI vAsavI yadA bhagaNavikAravattvena jagaNavatI syAt , tadA sAvitrI nAma vAsavIbhedaH / yadA tu sagaNavatI, tadA pAvanI nAma vAsavIbhedaH / vAsavyAM gaNadvayavikArAbhAvAt tRtIyabhedAbhAvo draSTavyaH / evaM nAdAvatyAM vikRtabhedAH paJca / haMsAvatyAmapi vidheti / haMsAvatyAM ragaNadvayasthAne tagaNadvaye kSipte vyomajA nAma sNgtaabhedH| tasminneva yagaNadvaye kSipte vAruNI nAma saMgatAbhedaH / dvayoH sthAne dvitaye ca kSipte vyomavAruNI nAma saMgatAbhedaH / tadaivatyagaNopeteti / vyomagaNena varuNagaNena vyomavaruNagaNAbhyAM cetyarthaH / tadA syAdvAsavI dvidheti / haMsAvatyAM vAsavI vyomajA vAruNIti bhedadvayavatItyarthaH / nandAvatyAM vahijetyAdi / pUrvavadanusaMdheyam / bhadrAvatyAstu sagaNAtmakatvAnmagaNasya vikArAsaMbhavAdvikRtabhedAbhAva iti granthakArAbhiprAyo boddhavyaH / ityeta iti / ebhiH paJcadazabhedaiH saha gaNailAyA aSTottarazataM vikRtabhedAH // 83-94 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH (saM0) gaNatrayavikAravatyAstretAyA bhedAnAha - tretA dazavidheti / tretA dazaprakArA bhavati / tAneva prakArAn kathayituM paribhASAmAha - AdyAkSareNeti / pradvitriNAmityAdilakSaNe - prathamadvitIyatRtIyagaNavikAreNa maGgalA ; prathamadvitIyacaturthagaNavikAreNa ratimaGgalA ; prathamadvitIyapaJcamagaNavikAreNa kalikA ; prathamatRtIyacaturthagaNa vikAreNa tanumadhyA ; prathamatRtIyapaJcamagaNavikAreNa vIrazrIH ; prathamacaturthapaJcamagaNavikAreNa jayamaGgalA ; dvitIyatRtIyacaturthagaNavikAreNa vijayA ; dvitIyatRtIyapaJcamagaNavikAreNa ratnamAlA ; dvitIyacaturthapaJcamagaNavikAreNa gurumadhyA; tRtIyacaturthapaJcamagaNavikAreNa ratiprabheti kramo'nusaMdheyaH / caturgaNavikAravatyAzcaturAyA bhedAnnirUpayitumAha -- tyaktvaikaikamiti / AdyAdgaNAdekaikaM vihAya caturNAM vikArAccaturAyAH paJca bhedA bhavanti - dvitIyatRtIyacaturthapaJcamagaNavikAreNotsavapriyA / prathamatRtIyacaturthapaJcamagaNavikAreNa mahAnandA | prathamadvitIyacaturtha paJcamagaNavikAreNa laharI / prathamadvitIyatRtIyapaJcamagaNavikAreNa jayA / prathamadvitIyatRtIyacaturthagaNa vikAreNa kusumAvatIti / paJcAnAmapi vikAreNa syAt / evamekayA elAyA ekatriMzadbhedAH / tisRNAM melanAt trinavatiH / anyAn vikRtabhedAnAha - anya iti / anye vikRtAH paJcadaza bhedA bhavanti / tatra nAdAvatyAH paJca / haMsAvatyAH paJca / nandAvatyAH paJca / tAneva bhedAnAha-sAvitrIti / saMgatA gaNadvayavikAravatyelA tridhA - sAvitrI, pAvanI, vAtasAvitrI ceti / tatra savituH sUryasya gaNe jagaNe kSipte sati sAvitrI / pavanasya gaNe sagaNe kSipte sati pAvanI / ubhayorgaNayornikSiptayorvAtasAvitrI / vAsavI ekagaNa vikAravatI jagaNe kSipte sati sAvitrI; sagaNe kSipte pAvanItyevaM dviprakArA | evaM nAdAvatyAH paJca bhedA vikRtA bhavanti / haMsAvatyAmapi saMgatA trividhA - vyomajA vAruNI vyomavAruNIti / tatra vyomadaivatye tagaNe nikSipte vyomajA / varuNadaivatye yagaNe nikSipte vAruNI / tagaNayagaNayorubhayornikSiptayovyomavAruNIti / vAsavI ekagaNavikAravatyapi tagaNe nikSipte vyomajA / yagaNe nikSipte vAruNIti dvividhA / evaM haMsAvatyAH paJca bhedAH / nandAvatyAmapi paJca bhedA bhavanti / saMgatA trividhA - vahnijA, vAruNI, vahnivAruNI ceti / 238 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 239 mAtrailA mAtrAgaNaistu mAtrailA sA ca jJeyA caturvidhA // 94 // ratilekhA kAmalekhA bANalekhA tthaapraa| candralekheti tatrAdye pAde rudrAH kalA yadi // 15 // dvitIye ca tRtIye tu mAtrA daza tathA bhavet / ratilekhA ratigaNaiH kAmalekhA tu mAnmathaiH / / 96 // vahigaNe ragaNe kSipte vahnijA / varuNagaNe yagaNe kSipte vAruNI / ubhayorgaNayonikSiptayorvahivAruNIti / antyaM bhedadvayaM vAsavyAmuktam / ityevaM paJcadaza bhedaaH| pUrve ca trinavatirbhedAH / militA aSTottarazataM bhedA bhavanti // 83-94 // (ka0) mAtrailAM saprabhedAM lakSayitumAha-mAtrAgaNaistvityAdi / tatrAdya iti| tatra ratilekhAdiSu catasRSu mAtrailAdiSu madhya AdyapAde paJcapadAtmaka udgrAhAvayave prathamapAde rudrAH kalA ekAdaza mAtrAH / dvitIye ceti; tAdRze dvitIye pAde / cakAreNAtrApyekAdaza kalAH samuccIyante / tRtIye viti / padadvayAtmake tRtIye pAde / tuzabdo'tra pAdadvayAdvizeSa darzayati / sa vizeSo'tra mAtrA dazeti / tathA bhavedityuttareNa saMvandhaH / tathA; pAdatrayoktamAtrAsaMkhyayA / ratigaNaiH uktavizeSairatyuktAbhedaiH / ratigaNairitItthaMbhUtalakSaNe tRtIyA / tatra yairmilitaiH prathamadvitIyayoH pAdayoH pratyekamekAdaza mAtrAH, tRtIye tu daza mAtrAH saMmitA bhavanti, tairityarthaH / ratilekhA bhavediti yojanA / kAmalekhA svityAdi / dviguNAbhiH kalAbhiriti / ratilekhoktamAtrAsaMkhyApekSayA prathamadvitIyayoH pAdayoH pratyekaM dvAviMzatyA mAtrAbhiH, tRtIye tu viMzatyA maatraabhirityrthH| tAbhirnippannaiH mAnmathaiH kAmagaNaiH pUrvoktairmadhyAbhavai dairyathAyogaM yojitaiH kAmalekhA syAt / mAtrAtraiguNyata ityAdi / ratilekhApekSayA prathamadvitIyayoH pAdayoH pratyekaM trayastriMzatA mAtrAbhiH, tRtIye Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 saMgItaratnAkaraH dviguNAbhiH kalAbhiH syAnmAtrAtraiguNyato bhavet / bANalekhA bANagaNezcandralekhA tu mizritaiH // 97 // gaNaizcaturguNakalAzcatasro'nyA bruve'dhunaa| Ayendumatyatho jyotiSmatI pazcAnnabhavatI / / 98 // vasumatyapi tatrendumatI chaiH paJcabhiH staiH| paJcabhiH paiH sacagaNairAhuyotiSmatI vudhAH // 99 // tribhizcaiH pagaNenApi chAdyantA syaanbhkhtii| sA syAdvasumatI yasyAM dapacAH patrayaM chatau // 10 // pAde triMzanmAtrAbhirityarthaH / vANagaNaiH pUrvoktaiH pratiSThAbhedairyathAyogaM yojitairbANalekhA bhavet / candralekhA vityAdi / mizritairgaNairiti / ratikAmabANagaNaiH pUrvoktamAtrAsaMkhyAnuguNyena yojitairityarthaH / caturguNakaleti / ratilekhApekSayAtrApi caturguNatvam / tena prathamadvitIyayoH pAdayoH pratyekaM catuzcatvAriMzanmAtrAyuktA, tRtIye pAde catvAriMzanmAtrAyuktA candralekhA bhvtiityrthH| nandimatenAnyAM mAtrailAM lakSayitumAha-catasro'nyA ityAdi / satairiti / tagaNena sahitaiH / tagaNo'tra mAtrAtrayAtmako mAtrAgaNaH / tasyApradhAnatvAdante nivezaH kartavyaH / chaiH chagaNaiH SaNmAtrAtmakarmAtrAgaNairindumatI nAma mAtrailA bhavati / paJcabhiH pairiti / paiH pagaNaiH paJcamAtrAtmakarmAtrAgaNaiH / sacagaNaiH, cagaNo'tra caturmAtrAtmako mAtrAgaNaH ; tena sahitaiH ; jyotiSmatI nAma mAtrailAmAhurbudhA mataGgAdayaH / chAyantA; Adau chagaNa ekaH, tatazcagaNAstrayaH, tataH pagaNa ekaH, ante chagaNazca ; etairyuktA nabhasvatI syAt / sA syAditi / yasyAM dapacA dagaNapagaNacagaNAH, dagaNo mAtrAdvayAtmakaH, patrayaM pagaNatrayaM, chatau chagaNatagaNau ca krameNa bhavanti, sA vasumatI syAt // 94-100 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 caturthaH prabandhAdhyAyaH nAdAvatyAdayo mAtrAzcAdyaiH khgnnbhnggjaiH| __ (saM0) matAntareNa mAtrailAM lakSayati mAtrAgaNaistviti / mAtrAgaNaiH pUrvoktazchapacAdibhirviracitA mAtrailA / sA caturvidhA-ratilekhA, kAmalekhA, bANalekhA, candralekheti / tatra ratilekhAM lakSayati-tatreti / elAyA ugrAhe pAdatrayamityuktam / tatra prathame pAde rudrA ekAdaza kalA mAtrA bhavanti / dvitIye pAde caikAdaza / tRtIye pAde daza / evaM pUrvoktaiH ratigaNaireva mAtrAsaMkhyAparipUrtistadA rtilekhaa| kAmalekhAM lakSayati-kAmalekhA viti / mAnmathe kAmagaNe pUrvokte kalAdvaiguNyaM kartavyamityuktam | tatra prathame dvitIye ca pAde dvAviMzatiH kalAH / tRtIye tu viMzatiH / evaM pUrvoktaiH kAmagaNaireva mAtrAsaMkhyAparipUrtistadA kaamlekhaa| bANalekhAM lakSayati-mAtrAtraiguNyata iti / prathame dvitIye ca pAde trayastriMzat kalAH / tRtIye tu triMzat / evaM pUrvoktairbANagaNaireva saMkhyApUrtistadA bANalekhA / candralekhAM lakSayati-candralekhA viti / mizritaiH ratigaNaiH kAmagaNairvANagaNaizcaturguNAbhirmAtrAbhizcandralekhA / prathame dvitIye ca pAde catuzcatvAriMzat kalAH / tRtIye tu catvAriMzaditi / athAnyAzcatasro mAtrailA lakSayati-catasra iti / indumatyAdayazcatasro mAtrailA bhavanti / etA lakSayati-chaiH paJcabhiriti / SaNmAtraizchagaNaiH paJcabhiH ante tagaNenAnvite khaNDadvaye kriyamANe indumtii| jyotiSmatI lakSayati-paJcabhiriti / paJcabhiH pagaNaiH paJcamAtrAgaNairante cagaNenAnvite khaNDadvaye kriyamANe jyotiSmatI / nabhasvatI lakSayati-tribhiriti / ekazchagaNaH, tatazcagaNAtrayaH, tata: pagaNa ekaH, ante chagaNenAnvite khaNDadvaye kriyamANe nbhsvtii| vasumatI lakSayati -~~-sA syAditi / eko dagaNaH, sa ca mAtrAdvayAtmakaH ; paH paJcamAtrAgaNaH; cazcaturmAtrAgaNaH ; patrayaM paJcamAtrAgaNatrayam ; chaH SaNmAtrAgaNaH / tastrimAtrAgaNaH; etairavau khaNDadvaye kriyamANe vasumatIti // 94-100 // (ka0) arjunamatAnmAtrailAM lakSayitumAha-nAdAvatyAdaya ityAdi / mAtrAH mAtrailAH / pUrva gaNailAtvenoktA nAdAvatyAdaya eva mAtrailA bhavantI 31 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 saMgItaratnAkaraH gaNAH paJca trimAtro'nte gaNAH saptAntimo lghuH|| gaNAH sapta laghuzcAnte vimAno'nte gnnaassttkH| lakSmANIti kramAttAsAmityUce savyasAcinA // 102 // ekadvitricatuSpazcamAtrAvRddhiryadAddhiSu / tadA vicitramAtrailAstA jagAda dhanaMjayaH // 103 // tyrthH| kthmityaakaangkssaayaamaah---svgnnbhnggjaishcaadyairiti|svgnnbhnggaajaiH; svAsAM gaNA iti SaSThItatpuruSaH / sve ca te gaNAzceti karmadhArayo vA / yathAnAdAvatyAM bhagaNAH paJca ; ante nagaNaH / haMsAvatyAM ragaNAH paJca ; ante sagaNaH / nandAvatyAM tagaNAH paJca ; ante jagaNaH / bhadrAvatyAM sagaNAH paJca ; ante pagaNa iti ete svagaNAH; teSAM bhaGgaH / bhaGgo nAmAtra ye guravasteSAmekaikasya guroH pRthaglaghudvayAtmakatayA prayogaH / tasmAjjAtaiH cAdyaiH, cakArAdyaiH cagaNairityarthaH / cAdyairitItthaMbhUtalakSaNe tRtIyA / tairlakSitA ityarthaH / tAni lakSaNAni darzayati-gaNAH paJcetyAdinA / tAsAmiti nAdAvatyAdInAM mAtrailAnAm / kramAlakSmANIti / nAdAvatyA bhagaNeSu bhagnepvantyena nagaNena saha trayoviMzatilaghavo bhavanti / tatra caturmAtrAtmakAMzcagaNAn kRtvA tadgaNanAyAM kRtAyAM gaNAzcagaNAH paJca / ante trimAtraH / tisRNAM mAtrANAM samAhAro'tra vivakSitaH / na tu plutaH, sarveSAM laghurUpatvAt / evaM cet tadA nAdAvatyA nAma mAtrailAyA lakSaNam / gaNAH sapteti / haMsAvatyAH sagaNAnteSu ragaNeSu bhagnepvekonatriMzallaghavo bhavanti / pUrvavadgaNanAyAM cagaNAH sapta, antimo laghurekaH, tadA haMsAvatyA lakSaNam / punarapi gaNAH sapteti / nandAvatyA jagaNAnteSu tagaNeSu bhaneSu mAtrAgaNasaMkhyA pUrvavadeva / etannandAvatyA lakSaNam / trimAtro'nte gaNASTaka iti / bhadrAvatyAM pagaNAnteSu sagaNeSu bhagneSu paJcatriMzallaghavo bhavanti / pUrvavadgaNanAyAmaSTau cagaNAH / ante trimAtra iti bhadrAvatyA lakSaNamiti kramo'nusaMdheyaH / arjunamatAdeva bhedAntarANi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 243 nandinI citriNI citrA vicitretyabhidhAnataH / ratilekhAdayaH proktAH kramAdaniyatairgaNaiH // 104 // elayorAdyayorajI vyatyastAvayujAviha / iti mAtrailA darzayitumAha-ekatriItyAdinA / nAdAvatyAdisaMjJA mAtrailA ekAdipaJcAntaM yatheSTaM mAtrAvRddhau kRtAyAM vicitramAtrailA vicitramAtropapadA ityarthaH // 101-103 // (saM0) arjunamatenAnyA mAtrailA: kathayati-nAdAvatyAdaya iti / nAdAvatyAdayazcatasro mAtrA nAdAvatItyAdisaMjJAvatyo bhavanti / svagaNAH svoktA gaNAH, teSAM bhaGgaH / bhaGgo nAmAtra ye guravasteSAmekaikasya guroH pRthaglaghudvayAtmakatayA prayogaH / tasmAjAtaiH cAdyaiH cakArAdyaizcaturmAtrikairgaNainikSiptairityarthaH / teSAmeva gaNAnAM saMkhyAM niyamayati-gaNA iti / paJca cagaNAH, ante trimAtro gaNaH, aGgrau khaNDadvayaM cet , tadA mAtrA nAdAvatI / sapta cagaNAH, ante laghuH, tadA mAtrA hNsaavtii| sapta cagaNA:, ante laghuH, tadA mAtrA nandAvatI / aSTau cagaNAH, ante trimAtro gaNaH, tadA mAtrA bhadrAvatIti / idaM savyasAcinA arjunenoktam / etA eva kenacidvizeSeNa saMjJAntaravatyo bhavantItyAha-eketi / etAsAmadhidhvekA mAtrA dve tisrazcatastraH paJca vA yadAdhikA: kSipyante, tadaitA eva mAtrA nAdAvatyAdayo vicitramAtrailA bhavantItyAha-vicitreti / dhanaMjayo'rjunaH // 101-103 // (ka0) matAntareNAnyAzcatasro mAtrailA lakSayitumAha-nandinI citrinniityaadi| ratilekhAdaya iti / pUrvoktA ratilekhAdaya evAniyataigaNaiH pUrvoktagaNaniyamaM vihAya kevalaM tattanmAtrAsaMkhyayA yuktAzcet , krameNa nandinyAdyabhidhAnataH proktA iti saMbandhaH / tAsu kacidvizeSAntaraM darzayatielayorAdyayoriti / iha catasRSu madhye Adyayorelayo ratilekhAkAma Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH varNelA gaNamAtrAdyaniyatA varNelA varNasaMkhyayA // 105 // SaDakSarAdadhikhaNDAdekonatriMzadakSaram / yAvadekaikavRddhacailAzcaturviMzatirIritAH // 106 // prathamA madhukaryuktA sukharA karaNI tataH / caturthI surasA proktA pazcamI tu prabhaJjanI // 107 // 244 lekhayoH ayujAvadhI prathamatRtIyapAdau vyatyastau bhavata iti / ratilekhAyAM prathamapAde daza mAtrA: / tRtIye ekAdaza / evaM kAmalekhAyAM prathame viMzatirmAtrAH, tRtIye dvAviMzatirmAtrAH kartavyA iti / etAsvapi viMzatau mAtrailAsu mAtrAgaNaniyamo'GghrikhaNDadvayAzrayaH kartavya ityanuSaJjanIyam / aGghrikhaNDadvayAzraya iti ; aGghriSu triSu pAdeSu khaNDadvayAtmakAni padAni kAmavikAri - gItasaMjJakAni trINi, tAnyevAzrayo yasyeti tathoktaH / tatraikaikakhaNDAzrayaH kartavya ityarthaH // 104-105 // (saM0) anyAzcatasro mAtrailA lakSayati- nandinIti | aniyatairgaNairyuktA pUrvoktA ratilekhA nandinItyucyate / kAmalekhA citriNItyucyate / bANalekhA citreti / AdyayorvizeSamAha -- elayoriti / AdyayornandinIcitriNyorelayoraprathamatRtIyAvI vyatyastau viparyAsena geyau / tRtIyo'GghriH pUrva geyaH / prathamazva tRtIyasthAna iti / iti viMzatirmAtrailAH // 104 - 105 // (ka0 ) atha varNailAM lakSayitumAha - gaNamAtrAdyaniyatetyAdi / varNasaMkhyayA; varNAnAM gurulaghurUpANAmakSarANAM saMkhyayA / yAvadekaikadRddhayeti / yAvatpadasyaikonatriMzadakSaramiti pUrveNa saMbandhaH / ekaikadRddhyA ; ekaikottaravRddhayA / prathamA madhukarIti / pratyekaM SaDakSarAGghrikhaNDadvayavatI varNailA madhukarI nAma / 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH SaSThI madanavatyuktA zazinI ca prabhAvatI / mAlatI lalitAkhyA ca matA bhogavatI tataH // 108 // tataH kusumavatyAkhyA kAntimatyaparA bhavet / tataH kumudinI khyAtA kalikA kamalA tathA // 109 // vimalA nalinIsaMjJA kAlindI vipulA tataH / vidyullatA vizAlAca saralA taraleti tAH // 110 // tatrAntyA varNamAtrailA dvAdazetyapare jaguH / maNThadvitIyakaGkAlapratitAleSu kazcana // 111 // tAlastAsu vidhAtavyo rAgAdiniyamo na tu / ramaNI candrikA lakSmIH padminI raJjanI tathA // 112 // mAlatI mohinI sapta mataGgena prakIrtitAH / yatimAtreNa bhinnAstA ityasmAbhirna darzitAH // 113 // iti varNailA 245 evaM saptAkSarAdiSu varNailAdiSu susvarAdikAH saMjJA yojanIyAH / maNThadvitIyetyAdi / maNThAditAlAnAM lakSaNAni tAlAdhyAye vakSyante ; tata eva tAnyavagantavyAni / rAgAdiniyamo na tviti / etAsu varNailAsu 'maNThadvitIyakaGkAlapratitAleSu kazcana' ityetAvAneva niyamaH ; na tu nAdAvatyAdipUkto rAgarasarItivRttidevatAniyamaH kartavya ityarthaH / atrAnena rAgAdiniyamaniSedhena pUrvoktAsu vikRtAsu gaNailAsu ratilekhAdiSu mAtrailAsu ca prathamAsu zuddhAsu ca nAdAvatyAdipUktastAlarAgarasarItivRttidevatAniyamaH sarva eva kartavya ityuktaM bhavati / tatra tu gaNamAtrAvikArata eva bhedo draSTavyaH / yatimAtreNa bhinnA iti / yatiratra padavicchedaH ; tanmAtrasya bhedakatvAditi bhAvaH // 105-113 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 saMgItaratnAkaraH dezailA karNATalATagauDAndhradrAviDAnAM tu bhASayA / dezAkhyailA budhaiH paJca proktA maNThAditAlataH // 114 // karNATailA krnnaattailaadimdhyaantvrtynupraasbhuussitaa| nAdAvatyAdikA eva karNATIrapare viduH / / 115 // (saM0) vargalAM nirUpayati-gaNamAtreti / yAsu gaNamAtrAdiniyamo nAsti, kevalaM varNasaMkhyAniyamenopanibaddhAstA vargalAH / tAsAM bhedAnAhapaDakSarAditi / SaDakSarAdadhrikhaNDAdArabhya ekonatriMzadakSaraparyantamadhrikhaNDe kriyamANe caturviMzatirvarNelA bhavanti / tAsAM krameNa nAmAnyAha-prathameti / SaDakSarAnrikhaNDavatI madhukarI, saptAkSarAjrikhaNDavatI susvarA ityAyekonatriMzadakSarA taraleti yAvat jJAtavyam / tatrAntyA dvAdazeti / tatrASTAdazAkSarakhaNDAdUnatriMzadakSarakhaNDaM yAvad dvAdazailAH varNelAmAtrailAbhirbhavanti / atastA varNamAtrailA iti keSAMcinmatam / tAstu varNasaMkhyayA vrnnelaaH| maNThAdayo'STAdazAkSarAH / tAvatsaMkhyAbhirmAtrAbhiryunnA mAtrailA bhavanti / etAsu tAleSvaniyamaH / niyamena tu maNThAdaya eva tAlA varNelAsu kartavyAH / etAsu rAgAdiniyamo nAstIti / ramaNyAdimohinyantAH sapta mUrchanA mataGgenoktAH ; tA alpabhedatvAnoktA ityAha--ramaNIti // 105-113 // ___ (ka0) atha dezailAM lakSayati-karNATalATetyAdinA / maNThAditAlata iti / atrAdizabdena dvitIyakaGkAlapratitAlA gRhyante / maNThAdiSu caturpu tAlepvanyatamena gAtavyA ityarthaH / AdimadhyAntavartyanupAsabhUSiteti karNA TailAnAM mithaH sAmAnyalakSaNam , itarAbhyo vizeSalakSaNaM ca / nAdAvatyAdikA ityAdi / apara AcAryA nAdAvatyAdikA eva karNATIviduriti / atraivakAreNa zuddhAnAM nAdAvatyAdInAM catasRNAM yallakSaNamuktaM tat Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 caturthaH prabandhAdhyAya: SaTpakAratvametAsAM vkssymaannairvishessnnaiH| brahmaNaH pUrvavadanAjanma zaMbhurgaNAdhipaH // 116 // AdyAcI AdyanuprAsau ratyantaM madanadvayam / pratyekaM ca tayorAdimadhyaprAsastRtIyakaH // 117 // catuSkAmo ratiprAntaH sulekhA syaattdaadimaa| dakSiNAsyAjanuryasyAH sAvitrI devatA hariH // 118 // gaNAdhipazcatuSkAmaM pratyekaM caraNadvayam / aadimdhysthitpraasNtripraaso'vistRtiiykH||119|| aSTau kAmAH kAmalevA proktA haMsAvatI ca saa| pazcimAdvadanAjanma brahmA yasyA gaNAdhipaH // 120 // gAyatrI devtaapyaadimdhypraasaastryo'ngghyH| pRthakcatuHsmarA nandAvatI sA svaralekhikA // 121 / / janmottarAsyAdgandharvo gaNezaH SaT ca mAnmathAH / bANAntAH pAdayoryasyAH pratyekaM syustRtIyake // 122 // aSTau kAmA aadimdhypraantpraasaastryo'dhryH| bhadrAvatI bhadralekhA sA syAt karNATasaMmatA // 123 // sarvamatrApi kartavyamiti gamyate / kiMtu karNATIti bhASayA bhedo draSTavyaH / paTaprakAratvamityAdi / etAsAM karNATInAM vakSyamANairvizeSaNairupalakSitAnAM paTmakArakatvaM draSTavyam / tatra nAdAvatyAdikA evetyanenokta ekaH prakAraH / itare paJca prakArA vkssymaannairvishessnnairdrssttvyaaH| uktena prathamaprakAreNa catasraH karNATyo bhavanti / brahmaNaH pUrvavadanAt ityArabhya sA syAt karNATasaMmatA ityantena granthena dvitIyaprakArasya vizeSaNAnyuktAni / etairyuktA ratilekhAdyaparaparyAyA nAdAvatyAdaya eva punazcatasraH karNATyaH / mulekheti / ratilekhetyarthaH / AdimA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 saMgItaratnAkaraH pazca kAmA ratizcaikA kAmo'nte caraNatraye / pratyeka tAsu cedetAzchandakhatyo'khilA mtaaH||124|| gaNAdenyUnatAdhikyAdelAbhAsA imA mtaaH| yadekasya dvayoraJjayostrayANAM cAntataH kRtam // 125 // adhipUtyai tadanyacettRtIyAGkrimitaM padam / zikhApadaM tattRtIye tvaGghau melApakAdayaH // 126 // naadaavtii| paJca kAmA ratizcaiketyAdi tRtIyaprakArasya vizeSaNavacanam / etAzchandasvatya iti / etA anantaroktA ratilekhAdayaH chandasvatyo nAmAnyAzcatasraH karNATyaH / caturthapaJcamaprakArayovizeSaNAni saMbhUyAha-gaNAderityAdi / atrAdizabdena mAtrA gRhyante / imAH chandasvatya eva gaNAdevUnatAdhikyarUpAparaprakAreNApye lAbhAsA ityanyAzcatasraH karNATyaH / nyUnatAdhikyAdityatra nyUnatA cAdhikyaM ceti dvaMdvaikavadbhAvaH / sakalailAbhAsAnugatAni vizeSAntarANi darzayati-~-yadekasyetyAdinA / pUrva chandasvatIpvekasya pAdasya dvayoH pAdayostrayANAM vA pAdAnAmantataH ante yat kRtaM 'kAmo'nte caraNatraye' iti, admipUtyai tdnycceditynvyH| anyatvaM ca nyUnatayAdhikyAdvA bhavatIti anyaditi sAdhAraNo nirdezaH / tRtIyAGkrimitaM zikhApadaM nAma padaM tRtIye'Ggrau tRtIyapAdAnte krtvymityrthH| tato melApakAdaya ityadhyAhAryam / Adizabdena dhruvAbhogau gRhyate / etena melApakAdInAM bhASAkRtAdvizeSAdanyo vizeSo nAstIti sUcitaM bhavati / evaM paJcabhiH prakAraiH karNATelA viMzatirbhavanti // 114-126 // (saM0) dezailAM nirUpayati-karNATeti / dezailA paJcavidhAkarNATabhASayopanibaddhA karNATailA ; lATabhASayA lATelA ; gauDabhASayA gauDailA; AndhrabhASayA AndhailA; drAviDabhASayA drAviDailA iti / etA maNThadvitIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 249 lATAghelAH prAntaprAsA tu lATI syAdbhUyo rsviraajitaa| kaGkAlapratitAlAditAlaiH pUrvoktairgeyAH / karNATailAyAM vizeSamAha-karNATaileti / Adau madhya ante ca yo vartate, tenAnuprAsenAlaMkratA karNATelA kartavyeti / karNATalAnAM pUrvoktanAdAvatyAdibhyobhedaM matAntareNAha-nAdAvatyAdikA iti / karNATailAnAM bhedAnAha-SaTprakAratvamiti / etAsAM karNATalAnAM SaTprakAratvaM SaDbhedatvam / tAneva bhedAnAha-brahmaNa iti / brahmaNaH pUrvamukhAjanma | gaNAnAmadhipaH shNbhuH| Adyau dvAvachI pAdAvAdyAnuprAsasaMyukau / tayozca pAdayoH pUrvoktau kAmau madanadvayam ante ratigaNasaMyuktam / tRtIyazca pAdaH Adau madhye'nuprAsasaMyuktaH, kAmagaNacatuSTayenakena ratigaNena cAdhikena saMyuktaH / tadA AdyA nAdAvatI salekhetyacyate / brahmaNo dakSiNamukhAjanma / sAvitrI devtaa| hariviSNagaNAnAmadhipaH / kAmagaNacatuSTayam / atra AdyayoH pAdayorAdau madhye caanpraasH| tRtIyazcaraNastrivAdimadhyAvasAneSvanuprAsasaMyuktaH, kAmagaNairaSTabhiH sNyuktH| tadA pUrvoktA haMsAvatI kAmalekhetyucyate / brahmaNaH pazcimamukhAjanma / brahmA gaNAnAmadhipaH / gAyatrI devatA / trizvapyadhrivAdau madhye cAnuprAsaH / praticaraNaM catvAraH kaamgnnaaH| tadA pUrvoktA nandAvatI svaralekhetyucyate / brahmaNa uttaramukhAjanma / gandharvo devatA / gaNAnAmadhipo gnneshH| prathamacaraNadvaye SaT kAmagaNAH, ante bANagaNaH / tRtIye'dmAvaSTau kaamgnnaa:| adhitraye'pyAdimadhyAvasAneSvanuprAsaH / tadA pUrvoktA bhadrAvatI bhadralekhetyucyate / karNATailAnAM chndsvtiitvmaah-pnyceti| karNATelAsu caraNatraye paJca kAmagaNAH; eko ratigaNa: ; ante punaH kAmagaNaH; tadA chandasvatya ityucyante / pUrvoktagaNAnAM nyUnatve Adhikye vA elAbhAsA iti kathyante / zikhApadaM lakSayati-yaditi / ekasya caraNasya dvayostrayANAM vAnte'nyeSAM trayANAmadhrINAmadhipUtyai tRtIyAjripramANaM padaM kriyate, tacchikhApadamucyate / tattu tRtIye'Gghau prayogAt / tato melApakAdayaH pUrva kartavyAH, anyayoH pAdayormelApakAbhAvAt // 114-126 // (ka0) atha lATyAdInAM sAmAnyavizeSalakSaNAni-prAntamAsA tu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: gamakaprAsanirmuktA gauDI tvekarasA matA // 127 // nAnAprayogarAgAMzarasabhAvotkaTAndhikA / bhUribhAvarasotkarSA drAviDI prAsavarjitA // 128 // tattallakSmayutastAsu pAdasturyo nibadhyate / tadaitA gaditAH sarvAzchandaskhatyaH purAtanaiH // 129 // dvAvaGghI prAsahInau stastRtIyaH prAsasaMyutaH / dhruvAbhogau ca teSu syuzcatasro yatayaH pRthak // 130 // varNailAvat paraM yasyAM sA vastvelA nirUpitA / iti dezailA 250 lATI syAt ityAdIni spaSTArthAni / tattaditi / tattallakSmayutastAsvityanena lATyAdichandasvatInAM lakSaNaM karNATIbhyazchandasvatIbhyo vizeSAt pRthaguktam / itarattu samAnam / tena lATyAdayo'pi karNATIvat pratyekaM viMzatibhedavatya ityavagantavyAH / SaSThasya prakArasya vizeSaNAni sAmAnyena darzayatidvAvI ityAdinA / dhruvAbhogau cetyatra cakAreNa dhruvAbhogayorapi tRtIyAGghrivat prAsayuktatvamabhyupagamyate / tenAdyaprakAradvayAzritAsvelAsUktasamuccayArthazcakAro draSTavyaH / chandasvatyAdiSu tu parAsvelAsu caturthapAdasyApi sadbhAvAdanuktasya tasya samuccayArthazcakAro draSTavyaH / tena tAsu caturthapAdo'pi prAsasaMyutaH kartavya ityarthaH / teSu syurityAdi / teSu triSu vA caturSu vA pAdeSu pRthak pratyekaM pAde pAde catasro yatayazcatvAro vicchedAH syuH / pratipAdaM caturo vicchedAn kuryAdityarthaH / varNailAvaditi yathA varNailAsu rAgarasarItivRttidevatAnAmaniyamastathAtrApi teSAmaniyama ityatidezArthaH / evaMviziSTA vastvelA nirUpitA! atra jAtivivakSayaikavacanam / evaM SaTpakArAzrayaNena pUrvaparigaNitAnAM dvaiguNye Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 251 SaTpazcAzadyutaM proktamityelAnAM zatatrayam // 131 // anantatvAttu saMkIrNA na saMkhyAti harapriyaH / ityelApravandhaH sati dezailA dvizataM bhavanti / sakalailAbhedagatAM saMkhyAmAha-SaTpaJcAzaditi / itIti ; uktaprakAreNa ; tathAhi-gaNailAstAvacchuddhA nAdAvatyAdayazcatasraH (4); vikRtAstrinavatiH (93); prakArAntareNa vikRtAH paJcadaza (15); mAtrailA viMzatiH (20); vargalAzcaturviMzatiH (24); dezailAsu-karNATyazcatvAriMzat (40); lATyazcatvAriMzat (40); gauDyazcatvAriMzat (40); AndhyazcatvAriMzat (40); drAviDyazcatvAriMzat (40); evamelAnAM SaTpaJcAzadyutaM zatatrayam (356) / annttvaaditi| harapriyaH ; zArGgadevaH / saMkIrNAH, gaNamAtrailAdisaMkarotpannAH saMkIrNelAH / anantatvAt ; vaktumazakyatvAditi bhaavH| nasaMkhyAti; na prignnyti| aymelaaprbndhstaalaadiniymaanniryuktH| matAntareNa melApakasya sadbhAvAccaturdhAtuH / matAntareNa tadabhAvAt tridhAturvA / tAlapadabaddhatvena dvayaGgatvAttArAvalIjAtimAn // 127--132 // (saM0) anyA dezailA lakSayati-prAntaprAseti / lATailAyAM prAnte'nuprAsaH; bahavo rasAH / gauDailAyAM gamakAnuprAsau na staH; eka eva rasaH / AndhrayelAyAM nAnAvidhAH prayogA: gamakA rAgAMzA rasA bhAvAzca / drAviDayelAyAM rasA bhAvAzca bahulAH; anuprAso nAsti / tattallakSmeti / etAsu pUrvoktAsu sarvAsvapyelAsu tattalakSaNasaMyuktazcaturthazcaraNo yadi nibadhyate, tadaitAzchandasvatya ityucyante / vastvelAM lakSayati-dvAviti / dvau caraNAvanuprAsahInau; tRtIyo'nuprAsayuktaH; dhruvAbhaugau cAnuprAsayuktau / teSu sarveSvapi vakSyamANAzcatasro yatayaH pRthak pRthak / anyallakSaNaM pUrvoktavarNailAvat / sA vastveleti kathyate / uktailAH saMkhyAti-SaTpaJcAzaditi / catasraH zuddhailA: (4); aSTottaraM zataM vikRtailAH (108); viMzatirmAtrailAH (20); varNailAzcaturviMzatiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 saMgItaratnAkaraH karaNaprabandhaH aSTadhA karaNaM tatra kharAdyaM pATapUrvakam // 132 // bandhAdimaM padAdyaM ca tenAdyaM birudAdimam / / citrAcaM mizrakaraNamityeSAM lakSma kathyate // 133 // yatrodgrAhadhruvau sAndrasvarabaddhau padaiH punH| Abhogastatra nAma syAdgAtRnetrohaH punH|| 134 // iSTasvareM'ze nyAsaH syAdrAsastAlo druto layaH / karaNaM kharapUrva tat tadvadanyAnyapi sphuTam // 135 // kiMtu teSAM svarasthAne bhedakAni pracakSmahe / svaraiH sahastapATaistu syAt pATakaraNaM dhruvam // 136 // (24); tAsu mAtrailA dvAdaza (12); karNATailA: SaT (6); anyA dezailAzcatasraH (4); evamaSTasaptatyadhikaM zataM (178) bhavanti / etAvatya eva chandasvatyaH / AsAM dvaiguNye SaTpaJcAzadadhikaM zatatrayamelA: (356) bhavanti / nanu saMkIrNabhedAH kathaM na saMkhyAyante? atrAha-anantatvAditi / harapriyaH zivabhaktaH zAhUdevaH // 127-132 // ___ (ka0) atha karaNabhedAnuddizya lakSayati-aSTadhA karaNamityAdinA / grahaH punaH iSTasvara iti / atra grahazabdena gItArambha ucyate / sa tviSTasvara iti rAgagrahAMzasvarayostadanyepu vaikasmin kartavyaH syAdityaniyamaH pradarzitaH / atra nyAsazabdena gItamokSa ucyate ; na tu svaravizeSaH / tenodgrAhakhaNDamArabhyAMzasvare gItamokSaH kartavya ityuktaM bhavati / svarasthAne bhedakAnIti / svarANAM sthAnamatrodgrAhadhruvakau; bhedakAni vakSyamANAni hastapATAdIni / svarakaraNAtiriktapATakaraNAdInAM svarUpabhedaM darzayitumAha--svaraiH sahastapATaistvityAdinA / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 caturthaH prabandhAdhyAyaH kramavyatyAsabhedena tad dvidhA parikIrtitam / svarairmurajapATairyat tadvandhakaraNaM matam // 137 // svaraiH padaizca baddhaM yat karaNaM tat padAdimam / yat svaraivirudairbaddhaM karaNaM birudAdi tat // 138 // svaraiH satenakairyattu tat tenakaraNaM matam / svaraiH sakarapATairyannibaddhaM murjaakssraiH|| 139 // padaistacitrakaraNamabhidhatte hrpriyH| syAnmizrakaraNaM baddhaM svaraiH pATaiH satenakaiH // 14 // hastapATA nAgabandhAdayaH paTahodbhavA vAdyAkSarotkarA vAdyAdhyAye vakSyante ; taiH sahitAH sahastapATA iti svaravizeSaNam / ataH svarANAM prAdhAnyena prathamaprayogo'vasIyate / tena pATakaraNe svarairugrAhaH syAt , anantaraM hastapATaidhruvaH syAditi kramaH / vyatyAso nAma tadvaiparItyam / sa ca hastapATairugrAhaH svarairbhuva iti / bandhakaraNe svarairugrAhaH, murajapATairbhuvaH / padakaraNe svarairudgrAhaH, padairbhuvaH / birudakaraNe svarairUdagrAhaH, birudairdhavaH / tenakaraNe svarairugrAhaH, tenakairdhavaH / citrakaraNe svarairhastapATaizcogrAhaH, murajAkSaraiH padaizca dhruvaH / mizrakaraNe svarapATatenakairugrAhaH, taireva dhruvo'pi syAt / tilataNDulavadavayavisAMkayaM citratvam ; kSIranIravadavayavasAMkarya mizrutvamiti bhedo draSTavyaH / iha svarakaraNAdInAM bhedakAni svarAdIni vihAya melApakAbhAvena tridhAtutvam , iSTasvare gItArambhaH, aMzasvare mokSaH, -rAsastAlo druto layaH' ityetairyuktatvaM ca karaNaprabandhasya sAmAnyalakSaNatvena pRthaganuktamapyunneyam / atra tAlAdiniyamasya vidyamAnatvAdayaM niyuktaH prabandhaH / melApakAbhAvAt tridhAtuH bhedeSu paryAyeNa yathAyogaM SaDaGgabandhatvAnmedinIjAtimAn / etAni navApi karaNAni gAnaprakArabhedena pratyekaM tridhA bhavantItyAha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 saMgItaratnAkaraH maGgalArambha AnandavardhanaM kiirtipuurvikaa| laharIti tridhA tAni pratyekaM gaanbhedtH||141 // dvirudgrAhaM dhruvAbhogau sakRdgItvA punaH sakRt / / gIyete ceddhavodgrAhI maGgalArambhakastadA // 142 // udgrAhadhuvako prAgvaddhavAdha pazcimaM ttH| AbhogadhruvakodgrAhAH sakRdAnandavardhane // 143 // udgrAhasya dvitIyA dhruvArdhasthAnagaM yadi / itarat pUrvavat kIrtilaharI kIrtitA tadA // 144 // iti karaNaprabandhaH maGgalArambha ityAdi / kIrtipUrvikA laharIti / kIrtilaharItyarthaH / sugamamanyat / evaM karaNAni saptaviMzatirbhavanti // 132-144 // (saM0) vibhAgakramaNa karaNaM lakSayati-aSTadheti / karaNamaSTaprakAramsvarakaraNam , pATakaraNam , bandhakaraNam , padakaraNam , tenakaraNam , birudakaraNam , citrakaraNam , mizrakaraNaM ceti / tatra svarakaraNaM lakSayati-yatreti / udgAho dhruvazca sAndranibiDaiH svarairvaddhau, Abhogastu padaiviracyate, tatra Abhoge gAturvAggeyakArasya netu yakasya ca nAma bhavet , iSTe svAbhilaSite svare grahaH, aMzasvare nyAsaH, vakSyamANarAsAkhyastAlaH, druto layaH; tat svarakaraNamiti jJeyam / anyAnyapi svarakaraNavat pATakaraNAdIni vidheyAni / tarhi kathaM parasparaM bhedastatrAha-kiMtviti / teSAM kiMcit svarasthAne bhedo'sti / tathAca sAdRzye satyapi bhedaH sidhyati / pATakaraNaM lakSayati-svarairiti / hastapATasahitaiH svaraiyadupanibadhyate tat pATakaraNam / tat dviprakAram-krameNa vyatyAsena ca / Adau svarAH pazcAddhastapATA yadi nibadhyante, tadA kramapATakaraNam / yadA pUrva hastapATAH pazcAt svarAH, tadA vyatyastapATakaraNam / bandhakaraNaM lakSayati Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 caturthaH prabandhAdhyAyaH DhekIprabandhaH dvirgItvodgrAhapUrvArdhamuttarArdhaM sakRt ttH| melApakaH prayogAtmA na vA syAttAvubhAvapi // 145 // atAlau devikAtAle kaGkAle vA vilmbite'| -svarairiti / svaraiH mRdaGgapATaizca yadvadhyate, tadvandhakaraNam / padakaraNAdIni lakSayati-svarairiti / svaraiH padaizca yadvadhyate, tat padakaraNam / yatra svaro birudazca badhyate, tadvirudakaraNam / svaraistenakaizca yadbadhyate, tattenakaraNam / svarairhastapATaimurajAkSaraizca yadvadhyate, taccitrakaraNam / svaraiH pATaistenaizca yadbadhyate, tanmizrakaraNam / eteSAM pratyekaM traividhyaM kathayati-maGgalArambha iti / gAnabhedataH; gAnaprakArabhedAt / tameva gAnaprakAre bhedamAha-dvirudrAhamiti / yatrodgAhaH pUrva dvivAraM gIyate, tato'nantaraM dhruvAbhogau sakRdgItvA punazca dhruvodrAhI sakRdrIyete, tadA maGgalArambhaH / yadA tadgAhadhruvau prAgvat maGgalArambhavat ; udgAho dvirgIyate, tato dhruvaH sakRt ; tato'nantaraM dhruvasya pazcimAdhaiM gIyate , tato'nantaramAbhogadhruvodgAhAH sakRdgIyante, tadAnandavardhanam / yadA tu dhruvasyArdhasthAne udgAha dvitIyAdha gIyate, anyallakSaNamAnandavardhanavat , tadA kIrtilaharI / evaM saptaviMzatiH svarakaraNAdIni | akSareSu pATakaraNaM dvidhetyanenaiteSAM navAnAM maGgalArambhAdibhedena traividhye saptaviMzatirbhadA bhavanti // 132-144 // (ka0) atha DhekI lakSayati-dviItvetyAdi / prayogAtmA melApakaH syAnna veti prayogasvarUpasyAtra vaikalpikatvamucyate / elAyAM svarUpeNa svata eva prayogasya matabhedenogrAhavyapadezo vA melApakavyapadezo veti vyapadezavikalpo draSTavyaH / tAvubhAvapIti / melApakasadbhAvapakSamAzrityedaM vacanam / tau udgrAhamelApako ubhAvapi atAlau tAlarahitAvityekaH pakSaH / vilambitaDheki 1 vilambitau iti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 saMgItaratnAkaraH layAntare'nyatAlena dhruvAbhogau dhruvastviha // 146 // trikhaNDastatra khaNDe dve gIyete smdhaatunii| tRtIyamuccameSa dvirAbhogastu sakRt tataH // 147 // punItvA dhruve' nyAso yasyAM sA DheGkikA mtaa| caturdhA deGkikA muktAvalI syAd vRttabandhinI // 148 // yugminI vRttamAlA ca tAsAM lakSmANyamUnyatha / abhAvazchandasAM vRttaM vRtte vRttAni ca kramAt // 149 // tridhA tisro dvitIyAdyA varNikA gaNikA tthaa| mAtrikA varNajairvRttairgaNajairmAtrikairapi // 150 / / kAtAle vilambite kaGkAlatAle vA tau bhavata ityetat pakSadvayam / layAntare'nyatAleneti / dhruvAbhogau layAntare vilambitAdanyasmin laye ; madhyalaye drutalaye vetyarthaH / anyatAleneti / DhekikAkaGkAlAbhyAmanyena yena kenacit taalenetyrthH| samadhAtunI iti / ekadhAtuka ityarthaH / epa dviriti / eSa dhruvo dviH dvivAraM geya ityarthaH / tato dhruvAnantaramAbhogastu sakRn gAtavyaH / punargItveti / evamuktalakSaNaM sakalaM prabandhaM dvitIyavAramapi gItvA dhruve dhruvakhaNDAdau nyAsaH kartavya iti gAnaniyama uktaH / abhAva ityAdi / chandasAmabhAvo muktAvalyA lakSaNam / vRttamiti vRttavandhinyA lakSaNam / vRttabandhinImekenaiva vRttena gAyedityarthaH / evamuttarayorapi draSTavyam / vRtte iti yumminyA lakSaNam / vRttAnIti vRttamAlAyA lakSaNam / atra vRttAnIti bahuvacanena triprabhRtIni gRhyante / dvitIyAdyAstisra iti vRttabandhinIyugminIvRttamAlA ucyante / vidheti; vakSyamANena prakAreNa / tamevAha-varNiketyAdinA / varNa vRttairvarNikA, 1 dhruvamiti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 257 dazApi syuH punastredhA samAlaMkaraNA tathA / viSamAlaMkRtizcitrAlaMkRtirlakSaNAni tu / / 151 / / gaNajairvRttairgaNikA, mAtrikairvRttairmAtriketi tisRNAM lakSaNAni / tatra varNasaMkhyAmAtranirvRttAni vRttAni varNajAni samAnIprabhRtIni / gaNairnirvRttAni gaNajAni bhujaGgaprayAtAdIni / mAtrAsaMkhyayaiva nirvRttAni mAtrikANi vaitAlIyAdIni / yathoktaM chandovicitau " Adau tAvadgaNacchando mAtrAcchandastataH param / __ tRtIyamakSaracchandazchandastredhA tu laukikam / " iti / AyadyAryAgItiparyantaM gaNacchandaH / vaitAlIyAdi cUlikAparyantaM mAtrAcchandaH / samAnyAdikamutkRtiparyantamakSaracchanda iti / teSAM trividhAnAM vRttAnAM lakSaNAni chandaHzAstrata evAvagantavyAni / diGmAtrapradarzanArtha kiMcidudAhiyate-- "oM namo janArdanAya duSTadaityamardanAya / pApabandhamocanAya puNDarIkalocanAya // " iti smaanii| "pathyAzI vyAyAmI strISu jitAtmA naro na rogI syAt / yadi manasA vacasA ca pradruhyati naiva bhUtebhyaH // " iti pthyaa| "taba tanvi kaTAkSavIkSitaiH prasaradbhiH zravaNAntagocaraiH / vizikhairiva tIkSNakoTibhiH prahRtaM prANiti duSkaraM manaH // " iti vaitAlIyam / evaM prathamayA muktAvalyA saha daza Dhekyo bhavanti / etAsAM 33 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 saMgItaratnAkaraH samAlaMkArasaMkhyA ca viSamA mizritA kramAt / iti ddhekiiprbndhH| punasvaividhyamAha-dazApItyAdinA / alaMkArasaMkhyA sameti samAlaMkaraNAyA lakSaNam / saiva viSameti viSamAlaMkRterlakSaNam / saiva mizriteti vicitrAlaMkRterlakSaNaM krameNa yojanIyam / atrAlaMkArazabdena prAsAnuprAsayamakAdayo gRhyante / evaM triMzat DhekayaH / ayaM prabandhazchandastAlAdiniyamAnniyuktaH / melApakasya vaikalpikatvAccaturdhAtustridhAturvA / padatAlabaddhatvena dvayaGgatvAt tArAvalIjAtimAn // 145-152 // (saM0) DhekI lakSayati-dvirgItveti / yatrodgAhasya pUrvArdha dvirgIyate, tata: sakRduttarArdham , tato gamakasaMdarbhavAn melApakaH kriyate vA na vA, tAvubhAvapyudgAhamelApako tAlazUnyau vA, DhekikAtAlena kaGkAlatAlena vA vilambitau kAryo, tato vilambitAdanyena layena, DheGkikAkaGkAlAbhyAmanyatAlena dhruvAbhogau kAryo, tatra dhruvanikhaNDaH khaNDatrayayuktaH, teSu khaNDeSu dve khaNDe samadhAtunI samageye kartavye, tRtIyaM khaNDaM tAbhyAmuccamAnena kAryam , eSa dhruvo dvirgeya:, tato'nantaraM sakRdAbhogaH, punarapi dhruvaM gItvA nyAsaH samAptiH, sA DhekI / sA caturvidhA-muktAvalI, vRttabandhinI, yugminI, vRttamAlA ceti / tAsAM krameNa lakSaNAnyAha- abhAva iti / yasyAM chando nAsti, sA muktAvalI / yasyAM tvekameva vRttaM, sA vRttavandhinI / vRttadvayavatI yugminI / bahuvRttavatI vRttamAleti / tAsu vRttabandhinyAdayastisraH pratyekaM tridhA-varNikA, gaNikA, mAtrikA ceti / varNajaivRttairvarNikA, gaNavRttairgaNikA, mAtrAvarNavRttairmAtriketi / evaM dazavidhA sApi trividhA-samAlaMkaraNA, viSamAlaMkaraNA, citrAlaMkaraNA ceti / samAlaMkArairupamAdibhiryuktA samAlaMkRtiH, jyAdisaMkhyAyukta viSamairalaMkAraiyuktA viSamAlaMkRtiH, samairviSamaizca citrAlaMkRtiriti / iti triMzat DheGkayaH // 145-152 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: pravandhAdhyAyaH vartanIprabandhaH svarAdyakaraNasyeva vartanyA lakSma kiMtviha / 152 / / rAsakAdanyatAlaH syAllayo jJeyo vilambitaH / dvirudgrAho dhruvAbhogau sakRnmokSo dhruve bhavet // 153 // kaGkAle pratitAle ca kuDake drutamaNThake / racitA cet tadA jJeyA vartanyeva vivartanI // 154 // iti vartanIprabandhaH / 259 (ka0 ) atha vartanIM lakSayati - svarAdyetyAdinA / svarAdhakaraNasyeveti / svarakaraNasya yathA lakSma lakSaNam udgrAhadhruvayoH svaravaddhatvamA bhoge padabaddhatvamityAdi, tat sarvamatidezataH prAptaM draSTavyam / bhedakaM darzayitumAha---- kitviti / iha vartanyAm / rAsakAdanyatAla iti / karaNaprabandhoktAdrAsakAdanyo yaH kazcana tAlaH, vilambito layazceti vizeSaH / gAnaprakAra vizeSa - mAha - dvirudgrAha ityAdi / mokSo nyAsaH / kaGkAla ityAdi / kaGkAlAdiSu caturSu tAleSvanyatamena racitA cet, iyameva vivartanIsaMjJA bhavati / ayaM prabandhastAlAdiniyamAnniryuktaH / melApakAbhAvAt tridhAtuH / svarapadatAlabaddhatvena tryaGgatvAt bhAvanIjAtimAn // 152 - 154 // (saM0) vartanIM lakSayati - svarAdyeti / svarakaraNasyeva vartanyA lakSaNam / kiMtvayaM vizeSa:- rAsakatAlAdanyastAla:, vilambito layaH, udgrAho dvirgIyate, dhruvAbhogau sakRt, dhruve nyAsaH / vartanIvizeSameva vivartanIM lakSayati- kaGkAla iti / uktakaGkAlAditAleSvanyatamena viracyate cet, tadA vartanyeva vivartanItyucyate // 152 - 154 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH jhombaDaprabandhaH dviryatrodgrAhapUrvArdhamuttarArdhaM sakRt ttH| melApakA prayogADhyaH sa vA syAd dvistato dhruvH||155|| AbhogaM tu sakRdgItvA dhruve nyAsaH sa jhombddH| niHsArukaH kuDukkazca tripuTaprati maNThako / 156 / / dvitIyo gArugI rAsayatilagnADutAlikAH / ekatAlItyamI tAlA jhombaDe niyatA daza // 157 / / kecinmaNThamapIcchanti naiSa lakSyeSu lakSyate / tArajo'tArajazceti jhombaDo dvividho mataH // 158 // tAro dhvanisthAnakaM syAt tadyuktastArajo mtH|| sa caturdhA sthAnakasyodgrAhAdiSu nivezane // 159 / / atArajastArahInaH sarvo'pyeSa dvidhA mtH|| tridhAtuzca caturdhAturiti bhUyo bhaved dvidhA / / 160 // (ka0) atha jhombaDaM lakSayati-dviryatretyAdinA / prayogAbhyaH prayogapracura ityanena melApakasya kiMcidvAcakapadayuktatvamabhyupagamyate / sa vA syAditi / melApako vA syAt ; pakSe bhavati, na bhavati vetyarthaH / tato'nantaraM dhruvaM dvivAraM gItvA, AbhogaM tu sakRdgItvA dhruve nyAsaH kRtazcet , sa jhombddH| jhombaDe tAlaniyamamAha-niHsAruka ityAdi / niHsArukAdiSu dazasvekena tAlena gAtavya iti niyamo draSTavyaH / sa caturdhetyAdi / saH tArajaH / udgrAhAdiSu nivezana iti / udgrAhasya tArajatva eko bhedaH / melApakasya tArajatve dvitIyaH / dhruvasya tArajatve tRtIyaH / Abhogasya tArajatve caturthaH / evaM caturdhA tArajaH / tArahInatvAdatAraja eko bhedaH / sarvo'pyeSa iti / uktaprakAreNa paJcavidha eSa jhombaDaH / tridhAtuzca caturdhAturiti dvidhA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH prabhUtagamakaH stokagamakazcetyamI sphuttaaH| prAyogikaH kramAkhyazca tataH kramavilAsakaH // 161 // citro vicitralIlazcetyamI syuH paJcadhA pRthak / / caturAdyaSTaparyantaM gaNaniSpAditAH kramAt // 162 // mAtRkaH zrIpatistadvat somo rucirsNgtii| te lakSyeSvapravRttatvAdasmAbhirna pazcitAH // 163 / / viniyogavazAdeSAM trayodaza bhidAH pRthak / upamArUpakazleSerbrahmA vIravilAsayoH / / 164 // mata iti / taarjaashcturdhaatvshctvaarH| melApakAbhAvapakSe tArajAstridhAtavastraya eva / atArajazcaturdhAturekaH / atArajastridhAturekaH / evaM saMbhUya nava jhombaDA bhavanti / bhUya iti / prabhUtagamakaH stokagamakazceti / navAnAM pratyeka dvaividhyenASTAdaza jhombaDAH sphuTAH vyaktarUpAH / atra tridhAtUnAM bhedAnAM melApakAbhAve'pyudgrAhadhruvAntabhUtaprayogavattvena prabhUtagamakatvaM ca draSTavyam / anena bhedakathanenaiva . tridhAtupvapi jhombaDeSu prayogo vidhAtavya ityuktaM bhavati / prAyogika ityAdi / amI aSTAdaza jhombaDAH / pRthak pratyekam / kramAcaturAdyaSTaparyantaM gaNaniSpAditA iti / caturgaNanippAditaH prAyogikaH / paJcagaNanippAditaH kramAkhyaH / SaDgaNanippAditaH kramavilAsaH / sptgnnnippaaditshcitrH| aSTagaNanippAdito vicitralIlazceti paJcadhA syuH / evaM ca. sati navatijhombaDA bhavanti / viniyogavazAdityAdi / viniyujyanta iti viniyogAH, zRGgArAdayo rasA upamAdayo'laMkArAzcAtra vivakSitAH ; tadvazAdityarthaH / eSAM navatisaMkhyAkAnAM jhombaDAnAM pRthak pratyekaM brahmAdayo vakSyamANAstrayodaza bhedA bhavanti / brahmAdIMstrayodaza bhedAn lakSayati-upamArUpaketyAdinA / upamArUpaka zleSaiH; upamArUpakazleSAkhyairevAlaMkArairlakSito brahmAbhidho bhedo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 saMgItaratnAkaraH viSNuzcakrezvaro vIre bIbhatse cnnddikeshvrH| narasiMho'dbhutarase bhairavastu bhayAnake // 165 / / hAsyazRGgArayohaMsaH siMho vIrabhayAnake / vipralambhe tu sAraGgaH zekharaH karuNe rase // 166 // sazRGgAre puSpasAraH zRGgAre prikiirtitH| raudre pracaNDo nandIzaH zAnte dhIrairudIritaH // 167 // gadyajAH padyajA gadyapadyajA iti te vidhaa| jhombaDA iti saMkhyAtA viycndrshraagnyH|| 168 // iti jhombddprbndhH| bhavati / atra "sAdharmyamupamA bhede" ityupamAlakSaNam / candravat kAntaM mukhamityudAharaNam / "tadrapakamabhedo ya upamAnopameyayoH" iti rUpakalakSaNam / mukhameva candra ityudAharaNam / " zleSaH sa vAkya ekasmin yatrAnekArthatA bhavet" iti zleSalakSaNam / candranRpayorvAcako rAjetizabda udAharaNam / vIravilAsayorviSNuH / vIre cakrezvara ityAdi yojanIyam / vIravilAsayorityatra vIrazabdasAhacaryAdvilAsazabdena saMbhogazRGgAro lakSyate, tadanubhAvatvAdvilAsasya / zRGgArAdayo rasA nRttAdhyAye nirUpayiSyante / evaM trayodazabhirbha dejhombaDAnAM navatau pRthak guNitAyAM saptatyuttarazatasahitaM sahasraM (1170) jhombaDA bhavanti / gayajA ityAdi / uktasaMkhyAnAM jhombaDAnAM gadyajAdibhirmedaiH punastraividhye sati tadbhedajAM saMkhyAmAha-viyacandrazarAmaya iti / viyat zUnyaM bindurityarthaH / prathamaM bindulekhanIyaH / candrazabdenaikasaMkhyA labhyate, candrasyaikatvena prasiddhaH / lekhakApekSayA bindomipAca ekAGko lekhanIyaH / zarazabdena paJcasaMkhyA labhyate, madanabANAnAM paJcatvena prasiddheH / ekAGkavAmapAdhai paJcAko lekhanIyaH / anizabdena trisaMkhyA labhyate, yajJiyAnAmanInAM tritvena . prasiddheH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH paJcAGkavAmapAzve trisaMkhyAko lekhanIyaH / iti caturvaGkeSu likhitepvekaM daza zataM sahasramityAdikayA gaNitaparibhASayA bindrAdikrameNa yojiteSu dazottarapaJcazatIyutAni trINi sahasrANi (3510) jhombaDAH saMkhyAtA bhavanti / ayaM prabandhastAlAdiniyamAnniyuktaH / melApakasya vaikalpikatvAccaturdhAtustridhAtuzca / padatAlabaddhatvena dvayaGgatvAt tArAvalIjAtimAn // 155-168 // (saM0) jhombaDaM lakSayati-dviryatreti / yatrodgAhasya pUrvArdha dvirgIyate, tata uttarArdha sakRt , tato'nantaraM gamakasaMyukto melApakaH; sa ca vikalpena syAt ; kriyate vA, na vetyarthaH / tato'nantaraM dhruvo dvirgIyate; tata: sakRdAbhogaM gItvA dhruve samAptiH ; sa jhombaDa iti jJeyaH / tatra tAlAnniyamayati-niHsAruka iti / niHsArukAdaya ekatAlyantA daza tAlA jhombaDe kartavyAH / keSAMcinmate maNThatAlo'pi / paraM tu sa lakSye na dRzyate ; tasmAnna kartavyaH / sa jhombaDo dvividhaH-tArajo'tArajazceti / tatra tArajaM lakSayati- tAraja iti / tArasthAnotpanno dhvanistAra ityucyate ; tena yukto jhombaDastArajaH / sa catuSprakAra: -udgAhadhruvamelApakAbhogeSu tAranivezanAt / atArajaM lakSayati-atAraja iti / tArahInaH tArasthAnena hIno'tArajaH / evaM paJca bhavanti / punastArajA dviprakArA:-tridhAtavazcaturdhAtava iti / evaM sarve navApi prabhUtagamakastokagamakabhedena dvidhA / bahugamakayuktAH prabhUtagamakAH ; alpagamakayuktA stokagamakAH / evamaSTAdaza / eteSAM prAyogikAdibhedena paJcavidhatvaM kathayati-prAyogika iti / catubhirgaNainirmitaH prAyogikaH / paJcabhirgaNainirmita: kama: / SaDbhirgaNairnirmitaH kamavilAsa: / saptabhirgaNairnirmitazcitraH / aSTabhirgaNairnirmito vicitralIla iti / evaM navatirbhedAH / mAtRkAdayo bhedA lakSyeSvaprasiddhatvAnnoktA ityAha-mAtRka iti / viniyogavazAditi / eSAM navatisaMkhyAnAM pUrvoktAnAM jhombaDAnAM viniyogavazAt pratyekaM trayodaza bhedaaH| tAnAha-upameti / upamArUpakazleSAlaMkArairyadi nibadhyate, tadA brahmanAmA jhombaDaH / vIro rasaH, vilAsazca strINAM ceSTAvizeSazca yadi nibadhyate, tadA viSNuH / vIrarase cakrezvaraH / bIbhatsarase caNDikezvaraH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 saMgItaratnAkaraH lambhaprabandhaH udgrAho dviH sakRdvaikakhaNDo dvizakalo'thavA / yatra dhruvo dvirvAbhogo dhruve muktiH sa lambhakaH / / 169 // bhAgo'smiJjhomyaDe'pyUcaM dhruvaadudgraahsNnibhH| dhruvAbhogadhuvA geyAstata ityUcire pare // 170 / / udgrAhastAlazunyazcet sa syaadaalaaplmbhkH| adbhutarase narasiMhaH / bhayAnake bhairavaH / hAsyazRGgArayorhasaH / vIrabhayAnakayoH siMhaH / vipralambhazRGgAre saarnggH| zRGgAre karuNe ca rase zekharaH / kevalazRGgAre pusspsaarH| raudre pracaNDa: / zAnte nandIza iti / evaM trayodazabhirAhatya ca navatau guNitAyAmekAdaza zatAni saptatyadhikAni (1170) bhavanti / eteSAM gadyajatvena, padyajatvena, gadyapadyajatveneti traividhye dazottarANi pazcatriMzacchatAni (3510) bhavanti / tadevAha-viyaJcandrazarAmaya iti / viyat zUnyam ; candra ekaH ; zarAH paJca ; agnayastrayaH / aGkAnAM vAmato gatiriti vAmavRddhayA eteSvaGkeSu krameNa sthApitezyiyaM saMkhyA (3510) saMjAyate // 155-168 // (ka0) atha lambhakaM lakSayati-udgrAho dvirityAdi / ekakhaNDa udagrAho dviH sakRdvA gIyate ; athavA dvizakala udgrAho dviH sakRdvA gIyata iti pratyekaM dvaividhyaM yojanIyam / yatra yasmin lambhaprabandhe dhruvo dvigeyo bhavati / vAbhoga iti / Abhogo vA ; kacidbhavati, kacinna bhavatItyarthaH / dhruSe muktiriti / dhruvakhaNDamArabhya nyAsaH kartavya ityarthaH / lambhakajhombaDayomatAntareNa lakSaNAntaraM darzayati-bhAgo'sminnityAdinA / asmin lambhake jhombaDe'pi dhruvasyo bhAgo dvitIyo bhAga ityarthaH / udagrAhasaMnibhaH, ugrAheNa tulyadhAtukaH kartavya ityarthaH / tataH dhruvAnantaram / dhruvAbhogadhruvA geyA iti / dhruvaM dvivAraM gItvAnantaramAbhogaM sakRdgItvA punarapi dhruvamekavAraM gItvA dhruvamArabhya nyAsaH kartavya ityarthaH / lambhakabhedAn darzayati-udgrAhastAla Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 265 sa pralambho dhruvasthAne yatrodgrAho'nyadhAtukaH // 171 // yatra bhAgo bhavellambhe bhAgalambhaH sa bhaNyate / trizcatuSpazcavAraM vA bhinnodgrAhasamanvitaH / / 172 // dhruvako gIyate yatra sa lambhapadamucyate / dhruvabhede'nulambho'sau dvibhede tUpalambhakaH / / 173 / / ete trayo'pyanAbhogA vilambhastu sa ucyate / udgrAhA bahavo yasmin dhruvAbhogavivarjitAH // 174 // ete sAlagasUDasthaistAlairAkalitA matAH / iti lmbhprbndhH| zUnyazcedityAdinA / udgrAhasya tAlarahitatvena rAgAlApasAmyAdAlApalambhakasaMjJAnvarthA drssttvyaa| sa pralambha iti / yatra yasmin lambhake dhruvasthAne udgrAhAnantaramanyadhAtuka udgrAha ityanena prathamamudgrAho yairmAtubhiH kRtastai reva mAtubhiranyena dhAtunA gIyate cet , sa pralambho nAma bhedaH / yatra bhAgo bhavediti / itaralambhApekSayA tatsAmyenogrAhasya prathamaM bhAgaM gItvA tadvitIyabhAge dhruvadvitIyabhAgo gIyate cet, anvarthatayA bhAgalambho bhaNyate / bhinnodagrAhasamanvita iti / eka eva dhruvaH prativAraM bhinnanodgrAheNa saha gIyate cet, lambhapadamiti tasya nAma / dhruva bheda iti / eka evogrAhaH prativAraM bhinnena dhruveNa gIyate cet, anulambho nAma / dvibhede viti / prativAraM bhinnAvugrAhadhruvau gIyete cet , upalambho nAma / ete trayo'pIti / lambhapadAnulambhopalambhAH / anAbhogAH; na vidyata Abhogo yeSAM te tathoktAH / etena bhedAntarepvAbhogaH kartavya ityuktaM bhavati / tenAtrAbhogasya vaikalpikatvaM viSayavyavasthayA draSTavyam / vilambhastviti / dhruvAbhogavivarjitA udagrAhA bahava ityanena dhAtubhedAbhAvo mAtubhedazca gamyate / tenaikadhAtukA 34 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 saMgItaratnAkaraH bhinnamAtukA udgrAhA eva bahavo gIyante cet , vilambho nAma lambhabhedaH / atraikasmin bhede dhruvasyAbhAve'pi bhedAntareSu sadbhAvAttasya na nityatvahAniH / evaM matAntaroktena sahASTau lambhakAH / ayaM prabandhastAlAdyaniyamAdaniyuktaH / Abhogasya vikalpena viSayeSu vyavasthitatvAt yatrAbhogasadbhAvaH, tatra tridhAtuH ; yatra tyAbhogAbhAvaH, tatra dvidhAtuH / vilambhalakSaNe dhruvAbhogavivarjitA ityanena dhAtvantarAbhAvazrutAvapi prabandhabhedagatatvenApi pAkSikamekadhAtutvamApAdayituM na zakyate ; yata udgrAhA vahava ityuktam / tena dhruvasthAna ugrAha eva tatpratinidhitvena prayukta iti naikadhAtutvam / yadA tugrAha evaikavAraM dvivAraM vA prayujya tyajyate, tadaiSa doSaH prasajyeta, nAnyatheti / ayaM padatAlabaddhatvAt vyaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 169-175 // (saM0) lambhakaM lakSayati-udAha iti / yatrodrAho dvirgIyate sakRdvA, sarva udgAha ekakhaNDo dvikhaNDo vA kriyate, dhruvaH sakRt dvirvA, Abhogo'pyevam ; dhruve ca samAptiH, sa lmbhkH| matAntaramAha-bhAga iti / asmin lambhake tatpUrvokte jhombaDe ca dhruvAdanantaramudAhasadRzo bhAgaH prabandhAvayavaH kartavyaH / tato'nantaraM dhruva AbhogaH punarbuvo vA geya iti / etasya bhedAn kathayati-udvAha iti / pUrvoktasya lambhakasyodgAhastAlena vinA yadA nibadhyate, tadAlApalambhaka ityucyate / dhruvasthAne yatrAnyadhAtuko visadRzo geya udgAho nibadhyate, tadA pralambhaH / matAntareNokto bhAgo yatropanibadhyate, sa bhAgalambhakaH / yatra bhinnairudAhaiH samanvito dhruvakastrivAraM caturvAraM paJcavAraM vA gIyate, tadA padamityucyate / udgAha bhede dhruvabhede vA anulambhaH / dhruvodgAhabhede tUpalambhaH / ete trayaH padalambhAnulambhopalambhA AbhogazUnyA: / yatra dhruvAbhogau na staH, udgAhA bahavo vidyante, sa vilambhaH / ete'STau lambhakA vakSyamANasAlagasUDasthaistAlairAkalitA yuktAH kartavyAH / ityaSTau lambhakAH // 169-175 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 267 rAsakaprabandhaH yo jhombaDagataM lakSma gamakasthAnakairvinA / / 175 // bhajate rAsakaH so'yaM rAsatAlena gIyate / gaNairvarNaizca mAtrAbhiH kecidenaM tridhA jaguH / / 176 // syAdrAsavalayo haMsatilako rtirnggkH| caturthastatra madanAvatAraichagaNAdijAH // 17 // ssddkssraanritstriNshdkssraavdhivrnnjaaH| paJcaviMzatirAkhyAtAzcaraNAdaSTamAtrikAt // 178 / / SapTimAtrAvadhiproktAstripaJcAzatta maatrikaaH| lakSye prasiddhivaidhuryAtteSvasmAkamanAdaraH / / 179 // iti raaskprvndhH| (ka0) atha rAsakaM lakSayati--yo jhombaDagataM lakSmetyAdinA / chagaNAdijA iti / tatra chagaNajo rAsavalayaH / pagaNajo haMsatilakaH; cagaNajo ratiraGgakA ; tagaNajo madanAvatAra ityAdizabdagrAhyA gaNA drssttvyaaH| evaM gaNajAzcatvAraH; varNajAH paJcaviMzatiH; mAtrikAstripaJcAzaditi rAsA dvayazItirbhavanti / tAlAdiniyamAdayaM niyuktaH / gamakasthAnakavyatiriktajhombaDalakSaNAtidezena melApakAbhAvAt tridhAtuH / padatAlabaddhatvAvyaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 175-179 // (saM0) rAsakaM lakSayati-ya iti / yo gamakasthAnavarjitaM jhombaDalakSma bhajate, rAsatAlena gIyate, sa rAsa ityucyate / matAntareNAsya bhedAna nirUpayati --gaNairiti / gaNairnibaddho rAsavalayaH / varganibaddho haMsatilakaH / mAtrAbhinibaddho ratiraGgaH / chagaNena pUrvoktenAdhikena saMyukto madanAvatAra iti / anyAn bhedAnAha 1 chagaNAdhika iti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 saMgItaratnAkaraH ekatAlIprabandhaH dvirudgrAho dhruvo'pi dvirAbhogadhuvako ttH| gItvAnyAso yatra'sA syaadektaalyektaalikaa||180|| asyAmAlApamAtreNa kecidudgrAhamUcire / ___ ityektaaliiprbndhH| iti suuddprbndhniruupnnm| -SaDakSareti / SaDakSaracaraNamArabhya triMzadakSaracaraNaparyantA ekaikAkSaravRddhayA paJcaviMzatI rAsA bhavanti / kazcit SaDakSaracaraNa: ; kazcit saptAkSaracaraNa: ; kazcidaSTAkSaracaraNa ityAdi / tathA aSTamAtrAcaraNAdArabhyaikaikamAtrAvRddhayA SaSTi. mAtraparyantAstripaJcAzanmAtrikA mAtrAgaNabhedA rAsA bhavanti / etebhyo'nye ca lakSye'prasiddhatvAnnoktAH // 175-179 // (ka0) athaikatAlI lakSayati-dvirudagrAha ityAdinA / tata Abhogadhruvako gItvetyanena tayoH sakRdgAnaM gamyate ; yataH pUrvameva dhruvo'pi dviriti dhruvasya dvirgAnaM vihitam ; atra dvirityanuktatvAcca / nyAsa iti sthAnavizeSanirdezAbhAvenoktAvapi saMnihite dhruve nyAsaH kartavya ityavagamyate / ekatAlIti saMjJA / ekatAliketi / ekatAlena nivRttetyatrArthe Thaki vihite rUpam / AlApamAtreNeti / AlApo'tra prayogaH / mAtrapadena tasya vAcakapadarahitatvamucyate / kevalAlApenodgrAhaH kartavya iti keSAMcinmatam / matAntare tu vAcakapadairevodgrAhaH kartavya ityarthaH / tAlaniyamAnniyukto'yam / melApakAbhAvAt tridhAtuH / padatAlabaddhatvena dvayaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 180, 181 // (saM0) ekatAlI lakSayati-dviriti / udgAho dhruvazca dvirgIyate; 1 anyatra iti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH AliprabandhanirUpaNam varNaprabandhaH birudairvarNatAlena varNaH karNATabhASayA // 181 // tAlatraividhyatastasya traividhyaM gaditaM budhaiH / iti vrnnprbndhH| varNasvaraprabandhaH svaraiH pATaiH padaistenai racanA vAJchitakramAt // 182 / / AbhogadhruvAvarthata: sakRdgItvA, AbhogadhruvAbhyAmanyatrodAhe nyAsaH samAptiH sA ekatAlopanibaDhekatAlikA / asyAmugAha AlApamAtreNeti keSAMcinmatam // 180, 181 // (ka0) athAlikrameSu prathamoddiSTaM varNaprabandhaM lakSayati-virudairityAdinA / tAlatraividhyata iti / tAlasya varNatAlasya tryazramizracaturazratvabhedena vakSyamANatvAt traividhyam ; tasmAt / atrodgrAhAdInAmanuktAvapyugrAhadhruvayoH sakalapabandheSu niyatatvAttayorAvazyakatvenAtra tau birudabaddhau kartavyau / 'anuktAbhogavastUnAM padairAbhogakalpanA' iti paratra paribhASyamANatvAdatra padairAbhogaH kartavyaH / tenAyaM tridhAturbhavati / tAlabhASAniyamAnniryuktaH / virudapadatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 181, 182 // (saM0) sUDasthAn prabandhAn lakSayitvA AlikramasthAn lilakSayiSuH prathamanirdiSTaM varNa lakSayati-birudairiti / varNatAlena karNATabhASayA virudairupanibadhyamAno varNa ityucyate / tAlAdhyAye varNatAlasya traividhyaM lakSayiSyati / tato varNaprabandhasyApi traividhyaM jJeyam // 181, 182 // (ka0) atha varNasvaraM lakSayati-svaraiH pATairityAdinA / vAJchita Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 saMgItaratnAkaraH yasya syAttenakaiAsaH sa varNavara ucyate / svarAderAdivinyAsabhedAdeSa caturvidhaH // 183 // iti vrnnsvrprvndhH| gadyaprabandhaH gadyaM nigadyate chandohInaM padakadambakam / tat SoDhotkalikA' cUrNa lalitaM vRttagandhi ca // 184 // khaNDaM citraM ca teSAM ca prabhavaH saamvedtH| gAtavyotkalikA vIre raktA rudrAdhidevatA // 185 / / kramAdracaneti / atra svarapATapadatenAnAM krama aicchika ityarthaH / svarAderAdivinyAsabhedAditi / svarasyAdau vinyAsAdeko bhedaH / pATasyAdau vinyAsAt dvitIyaH / padasyAdau vinyaasaattRtiiyH| tenasyAdau vinyAsAccaturthaH / svarAdipvekaikasminnAdau vinyaste tadanyeSAM trayANAmaniyamena vinyAso bhavati / atra svarAdiSu caturpu dvAbhyAmudgrAhaH kartavyaH / dvAbhyAM dhruvaH kartavyaH / Abhogastu padaiH kartavyaH / evamayamapi tridhaatuH| tAlaniyamAnniryuktaH / birudAbhAvAt pnycaanggH| AnandinIjAtimAn // 182, 183 // __ (saM0) varNasvaraM lakSayati-svarairiti / svaraiH pATaiH padaistainairyasya viracanaM svAbhilaSitakrameNa ca nyAsaH, sa varNasvara ityucyate / sa caturvidhaHsvarANAmAdAvupanibandhanenaiko bhedaH / pATAnAmAdiviracanena dvitIyaH / padAnAmAdiviracanena tRtIyaH / tenakAnAmAdiviracanena caturtha iti // 182, 183 // (ka0) atha gadyaM lakSayati-gadyaM nigadyata ityAdinA / 1SoDhA kaliketi klaanidhipaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH gauDIyarItirucirA' vRttimArabhaTIM zritA / cUrNa zAnte rase pItaM gAtatryaM brahmadaivatam // 986 // vaidarbharItisaMpannaM sAttvatIM vRttimAzritam / sitaM madanadaivatyaM zRGgArarasaraJjitam || 187 // lalitaM kaizikIM vRttiM pAJcAlIM rItimAzritam / vRttagandhi rase zAnte pItaM ca munidaivatam // 188 // pAJcAlarItau bhAratyAM padyabhAgavimizritam / khaNDaM gaNezadaivatyaM sAttvatIM vRttimAzritam // 189 / / zvetaM hAsyakRdArabdhaM vaidarbhIbhaGgisaMbhavam / zRGgAre vaiSNavaM citraM citrakaizikavRttijam // 190 // vaidarbhyA racitaM rItyA nAnArItivicitrayA / veNI mizramiti prAhuranye bhedadvayaM param / / 191 // veNI sarvaiH kRtA mizraM cUrNakairvRttagandhibhiH / drutA vilambitA madhyA drutamadhyA tathA parA // / 192 // gatidrutavilambA syAt SaSThI madhyavilambitA / iti gadyasya SaT proktA gatayaH pUrvasUribhiH // 993 // 271 1 citrakaizikavRttijamiti / kaizikI cAsau vRttizcetyatra " striyAH puMvat" iti sUtreNa puMvadbhAve kaizikavRttiriti karmadhArayaH / citrA cAsau kaizikavRttizcetyatrApi pUrvavat samAsapuMvadbhAvo / kaizikavRttecitratvaM bhAratyAdibhirvRttyantaraiH saha sAMkaryeNeti veditavyam / tasyA jAtamiti tathoktam / veNI sarvaiH kRteti / sarvaiH kalikAdibhiH SaDbhirbhedaiH kRtA veNI / vRttagandhibhizcUrNakaiH kRtaM 1 ucitAmiti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: laghubhirbahulairalpaiH samairAdyatrayaM kramAt / pRthaggatve mistu lagaistadvat paraM trayam // 194 // pratyekaM gatiSaTkena SaTtriMzadvadyajA bhidAH / praNavAdyamatAlaM ca gamakairakhilairyutam // 195 // varNaizcAtAlazabdAnAM svarairante'ntarAntarA / 272 mizram | drutAdi gatiSaTkaM lakSayati - laghubhirityAdi / bahulairla bubhirddhatA; svalpairlabubhirvilamvitA; samairla bubhirmadhyeti kramaH / atra laghoH pratiyogitvena gururdrssttvyH| tasyAlpatvabahutvasamatvAni drutAdigatiSu krameNa kartavyAnItyarthaH / pRthaglagatva ityAdi / atra laghUnAM gurUNAM ca pRthagbhUtAnAM bhAvaH pRthaglAtvam ; tasmin sati / tadvat pUrvavat; apRthagbhUtatva ivetyarthaH / evaM mitrairlaMgaistu paraM trayaM drutamadhyAdikaM gatitrayaM bhavati / ayamarthaH - prathamArdhe laghUneva prayujya dvitIyArthe pUrvavat samatvena mizritA lagAH prayujyante cet, tadA drutamadhyA gatirbhavati / prathamArdhe laghUneva prayujya dvitIyArthe guravaH prayujyante cet, tadA drutavilambitA gatirbhavati / prathamArdhe pUrvavat samatvena mizrAn prayujya dvitIyArthe gurava eva prayujyante cet, tadA madhyavilambitA gatirbhavatIti / evaM kalikAdayaH SaD bhedAH pratyekaM gatibhedena SaDvidhAH santaH paTtriMzaddadyAni bhavantItyAhapratyekamityAdi / sakalabhedAnugataM sAmAnyalakSaNamAha - praNavAdyamityAdi / praNava oMkAraH / atAlaM tAlarahitam / akhilairgamakaiH; tiripAdibhiH paJcadazabhiH / varNaizcetyatrApyakhilairiti vizeSaNIyam / atra varNazabdena sthAyAdayazcatvAro varNA ucyante / taiH yutamiti cakArArthaH / atAlazabdAnAmante'ntarAntarA svarairyutamityanvayaH / atAlazabdAnAM tAlarahitAnAM vAcakapadAnAmantesasAne samAptAvityarthaH / antarAntarA; madhye madhye, padAvasAneSvityarthaH / atra svaraiH sarigAdibhiryutaM yathA, tathA gAtavyamityarthaH / tato'nantaraM prabandha 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH 273 'prabandhAGkaM satAlaM ca padadvaMdvaM pRthak tataH // 196 // dvirgItvA gIyate yatra prayogo'pi vilambitaH / gAtRnAma satAlaM ca satAlaM varNyanAma ca // 197 // vilambitena mAnena punarapyavilambitam / gItvA vilambitAlena nyAso gadyaM tadiSyate // 198 // iti gadyaprabandhaH / nAmAGkitaM satAlaM yena kenApi tAlena sahitaM padadvaMdvam avAntarAne kapadasamudAyAtmakamekaikavibhaktyantamekaikakriyayA samanvitaM vA zabdarUpadvitayam / pRthak dvirgItvetyanena prathamapadaM dvivAraM gItvA dvitIyapadamapi dvivAraM gAyedityarthaH / prabandhAGkamityasya padadvaMdvamitisamudAyavizeSaNatvena dvayoH padayorekatarasmin prabandhasya nAmAGkayedityarthaH / satAlamityasyApi tathAtvena dvayoreka eva tAla: kartavya ityarthaH / yatreti; yasmin gadye / prayogo'pi vilamvito gIyata iti / atrApizabdaH samuccaye / tena prayogasyApi padadvayasya tAlaprayuktatvaM dyotyate / ata eva vilambita iti layaniyama uktaH / anena padadvayasyApi vilambitatvaM sUcitaM bhavati / gAtRnAma satAlaM ceti / prayogAnantaraM gAtRnAma; vAggeyakAraH svanAma nibadhnIyAdityarthaH / punaH satAlamiti vizeSaNena prayogakRtAttAlAdanyastAlaH kartavya ityarthaH / athavA pUrva eva tAlo layAntareNa prayoktavya ityavagantavyam / punarapyavilambitaM gItveti / avilambitaM drutaM yathA bhavati tathA / atra vilambitAnyatvena madhyasya ca grAhyatve'pyavilambitapadena haThAd drutapratIteH sa eva gRhyate / punargItvetyatra geyavizeSAnukteH pUrvoktakrameNa sakala eva prabandhaH punargeya iti gamyate / vilamvitAlena nyAsa iti / vilambitAlasya prathamaM padadvaye prayuktatvAttatra padadvayAdau tAleneti tRtIyayA tAlApavarge nyAsaH kartavya iti gamyate / prathamapadasyAdimArabhya vilambitalayAnvitaM 1 prabandhakamiti sudhAkarapAThaH 35 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 saMgItaratnAkaraH tAlamekavAraM prayujya nyAsaM kuryAdityarthaH / atra gadyaprabandhe tAlarahito bhAga ugrAhatvena grAhyaH / padadvayAtmakaH satAlaH pRthagdvirAvRtto bhAgo dhruvatvena grAhyaH / prayogAdiH satAlazcaramo bhAga Abhogatvena grAhya ityanukto'pyugrAhAdivibhAgazcaivamUhanIyaH / ato'yaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniyuktaH / padasvaratAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 184-198 // (saM0) gadyaM lakSayati-gadyamiti / chandohInapadakambakaM gadyamityucyate / tat SaTprakAram-utkalikA, cUrNakam , lalitam , vRttagandhi, khaNDam , citraM ceti / teSAM sAmavedAdutpattiH / eteSAM lakSaNamAha-gAtavyeti / utkalikA vIrarase geyA / raktA raktavarNA | rudradevatyA : varNadevatAkathanamupAsyatvena prAzastyArtham / gauDIyA rItiryasyAM sA gauddiiyriitiH| ucitAM vIrarasocitAmArabhaTI vRttimAzritA / cUrNa lakSayati-cUrNamiti / zAnte rase cUrNa gAtavyam / tatra pIto varNaH, brahmA devatA, vaidarbhI rItiH, sAttvatI vRttiH / lalitAkhye gaye sito varNaH, madano devatA, zRGgAro rasaH, kaizikI vRttiH, pAJcAlI rItiH / vRttagandhini gadye zAnto rasaH, pIto varNaH, munirdevatA, pAJcAlI rItiH, bhAratI vRttiH, paraMtu tat padyabhAgena vimizritaM kartavyam / khaNDe gadye gaNezo devatA, sAtvatI vRttiH, zveto varNaH, hAsyo rasaH, sAttvatIsahitA vaidarbhI rItiH / citre gaye zRGgAro rasaH, viSNudevatA, kaizikI vRttiH, vaidarbhI rIti: / matAntareNa bhedadvayamAha-veNIti / tadeva bhedadvayaM lakSayativeNI sarvairiti / sarvaiH pUrvoktaiH SaDbhirgadyairviracitA veNItyucyate / cUrNairvRttagandhibhimizritaiviracitaM mizramityucyate / krameNa gadyaSaTke gatimAha-druteti / utkalikAyAM drutA gatiH, cUrNe vilambitA gatiH, lalite madhyA gatiH, vRttagandhini drutamadhyA gatiH, khaNDe drutavilambitA gatiH, citre madhyavilambitA gatiriti / bahubhiriti / bahubhirlaghubhirutkalikA kartavyA / alpairlaghubhizcUrNakam | samailaghubhirlalitam / pRthakasthitairlaghubhirvRttagandhi / pRthaksthitairgurubhiH khaNDam / mizritaizcitramiti / eteSAmuktaSaDDidhagatiyuktatvena SaDDidhatve SaTtriMzat (36) Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH kaivADaprabandhaH pATaiH syAtAM dhruvodgrAhI kaivADe nyasanaM grahe / sArthakairarthahInaizca pAdaiH sa dvividho mataH // 199 // sa zuddhaimizritaiH pATaiH zuddho mizra iti dvidhaa| ___iti kaivaaddprvndhH| bhedAH / teSAM gAnaprakAramAha-praNavAdyamiti / prabandhakaM pUrva gAyet ; udgAharUpamityarthaH / tasya vizeSaNAni praNavAdyamityAdIni / praNava oMkAra Adau yasya / atAlaM tAlavarjitam / sarvairapi gamakairyuktam / atAlazabdAnAM varNaH pAdAkSarairyuktam / ante madhye ca svaraiyuktam / evaMvidhaM prabandhakaM tataH satAlaM padadvayaM pRthagdvirgItvA vilambitaH prayogo gamakasaMdarbho gIyate / tato'nantaraM satAlaM gAturvAggeyakArasya varNyasya nAyakasya ca nAma / tacca vilambitamAnena | tato'nantaraM tadeva gItvA gAtRnAyakayo mAvilambitaM gItvA punarapi vilambitena samAptiryatra tadgadyamityucyate // 184-198 // (ka0) atha kaivADaM lakSayati--pATaiH syAtAmiti / dhruvodgAhAvityatra pAThakramo na vivakSitaH / kiMtu "agnihotraM juhoti, yavAgU pacati" itivadarthakramo'nusaMdheyaH / yathA tatra yavAgUpAkAt pUrva dravyAbhAvAddhomasyAsaMbhavastathehApyudgrAhAt pUrva gItArambhAbhAvAt dhruvasyAsaMbhava eva / vRttAnurodhena tatraiva pATAH kRtA iti mantavyam / nyasanaM graha iti / gRhyata iti grahaH ; grahazabdenAtrodgrAha ucyate ; tatra nyAsaH kartavyaH / kaivADa iti karapATapradhAnatvAttadbhavApabhraMzapadeneyaM saMjJA / karapATAstu vAdyAdhyAye vakSyante / sa zuddhaimizritaiH pATairityatra pATAnAM zuddhatvaM mukhavAdyAkSarAmizritatvam / mizritatvaM tu mizratvam / tatsahitatvamityarthaH / evaM sArthakaH zuddhakaivADa ekaH, arthahInaH zuddhakaivADo dvitIyaH, sArthakamizrakaivADastRtIyaH, arthahInamizrakaivADazcaturtha iti caturdhA bhavati / atra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: aGkacAriNIprabandhaH 'vIraraudrAzritairbaddhA birudairaGkacAriNI // 200 // vanAmAGkitAbhogA tAleneSTena gIyate / vAsavI kalikA vRttA tato vIravatI bhavet // 201 // 276 netRgAtRprabandhanAmAGkitaiH padairAbhogo gAtavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniryuktaH / pATapadatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 199, 200 // (saM0) kaivADaM lakSayati--pATairiti / pATAkSarairdhruvodrAhau kartavyau / he udgAhe samAptiryasya sa kaivADaH / sa ca dvividha:- sArthakaiH pATaireka: ; anarthakairdvitIya iti / punarapi dvitIyaH zuddho mizra iti dvividhaH / kevalaiH pATairviracitaH zuddhaH / SaTsvarAdibhirmizritaiH pATairmizra iti // 199, 200 // (ka0) athAGkacAriNIM lakSayati - vIra raudreti / kevalaM bisdairityukte zRGgArAdyAzritAnyapi birudAni prasajyante / tadvayavacchedAya vIraraudrAzritairiti vizeSaNam / atra vIrazabdena dAnavIro dayAvIro yuddhavIra iti trividho'pi vIro gRhyate / tena trividhavIrAzritAni visdAni grAhyANi / evaMvidhairvirudairudgrAhabhruvau badhnIyAdityarthaH / varNyanAmAGkitAbhogeti / atra varNyanAmeti gAtRprabandhanAmnorapyupalakSaNam / tenAbhogo varNyAditritayanAmAGkitaiH padaiH kartavyaH / tadbhedAnAha - vAsavItyAdi / yatraikena tAlenASTau birudAni gIyante, sA vAsavI / yatra dvAbhyAM tAlAbhyAM poDaza birudAni gIyante sA kalikA | yatra tribhistAlairdvAtriMzadvisdAni gIyante sA vRttA / yatra caturbhistAlairdvayadhikapaJcAzadvirudAni gIyante, sA vIravatI / yatra paJcabhistAlaizcaturyuktaM zataM " 1 vIraraudrAzrayairiti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 caturthaH prabandhAdhyAyaH vedottarA jAtimatI SaTprakAreti sA mtaa| ekadvitricatuSpazca tAlAH syubirudAni tu // 202 / / aSTau SoDaza tadvaca dvAtriMzad dvayadhikA kramAt / paJcAzaca caturyuktaM zatamAdyAsu paJcasu // 203 // niyamo jAtimatyAM tu na taalvirudaashryH| ___ ityngkcaarinniiprbndhH| kandaprabandhaH karNATAdipadaiH pATabirudaistAlavarjitaH / / 204 // bisdAni gIyante, sA vedottarA / evamAdyAsu paJcasu yojanIyam / jAtimatyAM tu tAlavirudAzrayo niyamo neti / tAlabirudAzrayo niyamo nAstItyarthaH / tenAdyAsu paJcasvapi tAlAdisaMkhyAniyama eva; na tAlAdisvarUpaniyamaH / ato'yamaniyuktaH / melApakAbhAvAt tridhAtuH / virudapadatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 200-204 / / (saM0) aGkacAriNI lakSayati-vIraraudrAzrayairiti / vIraudrAzrayaiH birudairyena kenacittAlena nibaddhA angkcaarinnii| varNyasya nAyakasya nAmnAGkita Abhogo yasyAH, tathAvidhA kartavyA / sA ca SaTprakArA-vAsavI, kalikA, vRttA, vIravatI, vedottarA, jAtimatIti / etAsAM lakSaNamAha-eketi | AdyAsu pnycsvekaaditaalniymH| aSTAdibirudaniyamaH / ata ekastAla:, aSTau birudAni yasyAM sA vaasvii| dvau tAlau, SoDaza birudAni yasyAM sA klikaa| trayastAlAH, dvAtriMzadvirudAni yasyAM sA vRttaa| catvArastAlA:, dvipaJcAzadvirudAni yasyAM sA vIravatI / paJca tAlAH, caturadhikaM zataM birudAni yasyAM sA vedottareti / antyA jAtimatI tAlabirudAnAmAzrayo na bhavati // 200-204 // (ka0) atha kandaM lakSayati-karNATAdItyAdi / karNATAdipadai Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 saMgItaratnAkaraH AryAgItau rase vIre kandaH syAt paattmuktikH| pavano ravisaMjJazca dhanado havyavAhanaH // 205 // suranAthaH samudrazca varuNaH zazizailako / madhumAdhavanAmAnau tato'pi makaradhvajaH // 206 // jayanto madhupazcAtha shuksaarskekinH| harizca hariNo hastI kAdambaH kUrmako nayaH // 207 // rityanena dezabhASApadAnyeva gRhyante ; na saMskRtapadAni / AryAgItAviti / AryAgItehi lakSaNaM chandovicitau-"prathamArdhasamA gItiH" iti| asyArthaH-- dvitIyamadhaM prathamAdhaina samaM yasyAH sA AryAgItiriti / udAharaNaM ca "madhuraM vINAraNitaM paJcamasubhagazca kokilAlApaH / gItiH pauravadhUnAM madhurA kusumAyudhaM vibodhayati // " iti / vRttaratnAkare'pi "AryAprathamadaloktaM yadi kathamapi lakSaNaM bhavedubhayoH / dalayoH kRtayatizobhAM tAM gItiM gItavAn bhujaGgezaH // " ityetallakSaNamudAharaNaM ca / AryAyAM tAvat prathamAdhai triMzanmAtrAH / dvitIyAdhai saptaviMzatirmAtrAH / AryAgItau tu dvitIyAdhe'pi triMzanmAtrA bhavantItyarthaH / evaMvidhAyAmAryAgItau prathamArdhamugrAhaM kRtvA padairgAyet / dvitIyAdhaM dhruvaM kRtvA pATaivirudaizca gAyedityarthaH / pATamuktika iti / dhruvAkhyasya dvitIyArdhasyAdau pATAnupakramya nyAsaM kuryAdityarthaH / tAlavarjita iti / tAlasvarUpeNa zUnyo geya ityarthaH / na tAlaniyamazUnya iti vivakSitaH / Abhogamapi sAmAnyanyAyena padaiH kalpayet / kandasya sAmAnyalakSaNamuktvA tadbhedAn darzayati-pavana ityAdinA / teSAM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH vinayo vikramotsAhI dharmArtho kAma ityamI / ekonatriMzadAkhyAtAH kandabhedAH purAtanaiH // 208 // 'triMzAd gurorA dviguroH kramAdekaikabhaGgataH / . iti kndprvndhH| lakSaNAni saMkSipyAha-triMzAd gurorA dviguroH kramAdekaikabhaGgata iti / tamaDAgamasya vikalpitatvAt yadA tamaDabhAvastadA Tilope sati triMza iti rUpam / triMzAditi lyavlope paJcamI / triMzamArabhyetyarthaH / A dviguroriti / dvitIyo gururdviguruH, tatparyantamityarthaH / ekaikabhaGgata iti / ekamekaM guruM dvau dvau laghu kRtvetyarthaH / kramAditi / triMzadgurvAtmikAyAmAryAgItau triMzasya gurobhaGgAt pavano nAma kandabhedaH / ekonatriMzasya bhaGgAt ravisaMjJakaH / aSTAviMzasya bhaGgAt dhanadaH / saptaviMzasya bhaGgAt havyavAhanaH / SaDriMzasya bhaGgAt suranAthaH / paJcaviMzasya bhaGgAt samudraH / caturvizasya bhaGgAdvaruNa: / trayoviMzasya bhaGgAt shshii| dvAviMzasya bhaGgAt zailakaH / ekaviMzasya bhaGgAt madhuH / viMzasya bhaGgAt mAdhavaH / ekonaviMzasya bhaGgAt makaradhvajaH / aSTAdazasya bhaGgAt jayantaH / saptadazasya bhaGgAt madhupaH / SoDazasya bhaGgAt zukaH / paJcadazasya bhaGgAt sArasaH / caturdazasya bhaGgAt kekii| trayodazasya bhaGgAt hriH| dvAdazasya bhaGgAt hariNaH / ekAdazasya bhaGgAt hstii| dazamasya bhaGgAt kAdambaH / navamasya bhaGgAt kUrmakaH / aSTamasya bhaGgAt nayaH / saptamasya bhaGgAt vinayaH / SaSThasya bhaGgAt vikramaH / paJcamasya bhaGgAdutsAhaH / caturthasya bhaGgAt dharmaH / tRtIyasya bhaGgAdarthaH / dvitIyasya bhaGgAt kAma iti / evamekonatriMzat kandabhedA AkhyAtAH / ekaikabhaGgata ityanenaikasyaiva gurorbhaGgena laghudvayarUpatA / itareSAM gururUpataiva / A dvigurorityanenAdyagurobhaGgo na kartavya 1 triMzadroriti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 saMgItaratnAkaraH hayalIlAprabandhaH hayalIlena tAlena hayalIlA dvidhA ca sA // 209 // ityarthaH / chandonibaddhatvAdayaM niyuktaH / melApakAbhAvAt tridhAtuH / padapATabirudabaddhatvAt vyaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 204-209 // . (saM0) kandaM lakSayati-karNATAdipadairiti / karNATAdibhASApadaiH pATavAdyAkSaraivirudaizca, tAlavarjito'tAla:, AryAgItAvAryAgItisaMjJake chandasi, vIrarase yo viracyate, sa kanda ityucyate / tasya pATaiH samApti: / AryAgItilakSaNamuktaM vRttaratnAkare "AryAprathamadaloktaM yadi kathamapi lakSaNaM bhavedubhayoH / dalayoH kRtayatizobhAM tAM gItiM gItavAn bhujaGgezaH // " iti / tasya kandasya bhedAnAha-pavana iti / pavanAdikAmaparyantA ekonatriMzadbhedA bhavanti / teSAM lakSaNamAha-triMzadguroriti / triMzadgurumArabhyaikaikanyUnatayA dviguruparyantA: pavanAdayo jJAtavyAH / triMzadguruH pavanaH / ekonatriMzadguruH raviH / aSTAviMzatigururdhanadaH / saptaviMzatigururhavyavAhanaH / SaDviMzatiguruH suranAthaH / paJcaviMzatiguruH samudraH / caturviMzatiguruvaruNaH / trayoviMzatiguruH shshii| dvAviMzatiguruH zaila: / ekaviMzatigurumadhu: / viMzatigurudhivaH / ekonaviMzatigururmakaradhvajaH / aSTAdazagururjayantaH / saptadazagurumadhupa: / SoDazaguruH zukaH / paJcadazaguruH sArasaH / caturdazaguruH kekI / trayodazagururhariH / dvAdazagururhariNaH / ekAdazagururhastI / dazaguruH kAdambaH / navaguru: kUrmaH | aSTagurunayaH / saptaguruvinayaH / SaDguruvikramaH / paJcagururutsAhaH / caturgururdharmaH / trigururarthaH / dviguruH kAma iti // 204-209 // (ka0) atha turagalIlAM lakSayati-hayalIlena tAlenetyAdi / 'virAmAntadrutatrayAt, drutau turagalIlaH syAt' iti hayalIlatAlasya lakSaNaM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 caturthaH prabandhAdhyAyaH gadyajA padyajA ceti padyajA tu cturvidhaa| pUrvArdhamuttarArdhaM vA dve vA tAlayutaM yadi // 210 // AryAyAH syustadA tisrazcaturthI tvAdime dale / svaraiH padaistu birudaiH satAle racitA matA // 211 / / kecittu hayalIlena chandasA tAM vidurbudhAH / iti hyliilaaprbndhH| vakSyate ; tadihAnusaMdheyam / padyajeti / padyaM pAdabaddhaM padakadambakam / yathoktam'padyaM catuSpade tacca ' iti / gadyaM tvapAdabaddham / pUrvArdhamityAdi / AryAyA iti| "lakSmaitat sapta gaNA gopetA bhavati neha viSame jaH / SaSTho'yaM nalaghU vA prathamAdhaiM niyatamAryAyAH // " / ityevamAdi lakSaNamuktam / evaMvidhalakSaNarUpAyA AryAyAH pUrvArdha tAlayuktaM cet, ekA hayalIlA / uttarArdha vA tAlayuktaM cet , dvitiiyaa| dvayorekasmiMstAlayute'nyat tAlahInamityarthaH / dve vA pUrvottarArdhe vA yadi tAlayute, tadA tRtIyA / caturthI tviti / Adime dale prathamAdhai satAlaiH svaraiH padaivirudaizca racitA caturthI hayalIlA mtaa| atra tuzabdenAdyAnAM tisRNAM kevalapadaracitatvaM dyotyte| evaM padyajAzcatasraH / kecittvityAdi / hayalIlena chandaseti / tasya lakSaNaM tu vikRtau chandasi-"azvalalitaM jau bhajau bhajau bhUlo grudrAdityAH" / iti / asyArthaH-yasya pAde nakArajakArau bhakArajakArau punarbhakArajakArau bhakAralakArau gakArazca bhavati tat vRttamazvalalitaM nAmeti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 saMgItaratnAkaraH azvalalitameva hayalIlam / ekAdazabhirdvAdazabhizca yatiH / tatrodAharaNam "pavanavidhUtavIcicapalaM vilokayati jIvitaM tanubhRtAM vapurapi hIyamAnamanizaM jarAvanitayA vazIkRtamidam / sapadi nipIDanavyatikaraM yamAdiva narAdhipAnnarapazuH paravanitAmavekSya kurute tathApi hatabuddhirazvalalitam // " iti / evaMvidhaM hayalIlaM chanda AryAsthAne prayujya pUrvArdhamuttarArdha vetyAdiSu bhedeSu pUrvavat kRteSu matAntareNApi catasraH padyajAH / gadyajayA sahaivaM nava hayalIlA bhavanti / navAnAmapi tAlastu hayalIla eva / atrAryAyA hayalIlacchandaso vA pUrvArdhe gadyasya pUrvabhAgo vodgrAhaH kalpanIyaH / taduttarArdhaM taduttarabhAgo vA dhruvaH kalpanIyaH / atrAbhogasyAnuktatvAdgAtRnetRprabandhanAmAGkitaiH padairAbhogaH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / chandastAlaniyamAnniyuktaH / kacit svarapadavirudatAlabaddhatvAccaturaGgaH / dIpanIjAtimAn / kacit padatAlabaddhatvAt dvynggH| tArAvalIjAtimAn / / 209-212 // (saM0) turagalIlAM lakSayati-hyalIleneti / vakSyamANena hayalIlena tAlena yA viracyate, sA hyalIleti / sA dvidhA-padyajA gadyajeti / tatra padyajA caturbhedA / tAneva bhedAn kathayati-pUrvArdhamiti / pUrvArdhameva tAlasaMyuktaM cedeko bhedH| uttarArdhameva tAlasaMyuktaM cedeko bhedH| dve pUrvArdhottarArdhe tAlasaMyukte cedeko bhedaH / bhedatraye'pyAtriyeNa bhavitavyam | caturthabhedaM lakSayati-caturthI tviti / caturthI turagalIlA Adime'rdhe svarairviracyate ; pare'rdhe birudaiH samAnaiviracyate ; ardhadvayamapi satAle: ; evaM catvAro bhedAH / matAntaramAhakeciditi / tAM pUrvajAM turagalIlAM hayalIlena chandasA kecidvadanti / evaM padyajASTavidhA, gadyajaiketi nava bhedAH // 209-212 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 283 gajalIlAprabandhaH tAlena gajalIlena gajalIlA nigadyate // 212 // chandohInetarallakSma yalIlAgataM matam / iti gjliilaaprbndhH| dvipadIprabandhaH zuddhA khaNDA ca mAtrAdiH saMpUrNeti caturvidhA // 213 // dvipadI karuNAkhyena tAlena prigiiyte| pAde chaH paJca bhA go'nte jo staH SaSThadvitIyako / / 214 // (ka0) atha gajalIlAM lakSayati-tAlena gajalIlenetyAdinA / 'gajalIle virAmAntamuktaM laghucatuSTayam / iti vakSyamANalakSaNena tAlena nibaddhA geyetyarthaH / chandohInetaraditi / hayalIlacchandasA hInam itarallakSma ; prathama gadyapadyajatvena dvividhatvam , padyajAyA AryAvRttAzrayaNena caturvidhatvaM ca hayalIlAgataM lakSaNamatrApyanusaMdheyamityarthaH / tena gajalIlAH paJca bhavanti / anayorlIlApadArthaprAdhAnyAt strIliGgatayA nirdezaH / niyuktatvAdikaM yalIlAvat draSTavyam / // 212, 213 // (saM0) gajalIlAM lakSayati-tAleneti / gajalIlena tAlena gajalIlA kartavyA / chando vihAya anyallakSaNaM pUrvoktahayalIlAvat / gadyapadyajAdibhedA api pUrvavat jJAtavyAH // 212, 213 // (ka0) atha dvipadI bhedapUrvakaM lakSayati-zuddhetyAdi / karuNAkhyena tAleneti / 'guruNA karuNo mataH' iti karuNatAlalakSaNaM vakSyate / tatra zuddhAyA lakSaNamAha-pAde cha ityAdi / pAde caturpu pAdepvekaikasmin chaH chagaNaH SaNmAtriko mAtrAgaNaH / paJca bhAH bhagaNA Adiguravo varNagaNAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 saMgItaratnAkaraH catubhirIdRzaiH pAdaiH zuddhA dvipadikocyate / ardhAnte'nye kharAnAhuH khaNDA syaacchuddhyaaiiyaa||215|| SaSThenaikena guruNA mAtrAdvipadikA mtaa| jJeyA zuddhaiva saMpUrNA guruNAnte'dhikena tu // 216 // punazcaturdhA dvipadI mAnavI candrikA dhRtiH / tAreti mAnavI chena tadvayena kRtAdhikA // 217 // padvayaM tagaNazcAnte lagau cecandrikA mtaa| chagaNena caturmAtraistribhizca dhRtirucyate // 218 // paJca pryoktvyaaH| go'nte ; ante'vasAne go guruH / evaM sAmAnyena gaNAnuktvA vizeSamAha-jau staH SaSThadvitIyakAviti / paSThadvitIyako gaNau jau staH madhyagurU jagaNau bhavataH / anya AcAryA arthAnte pAdadvayAvasAne svarAnAhuH, svarAH prayoktavyA iti vadanti / khaNDA syAditi / ayamartha:ukteSu caturpu pAdepu prathamaM pAdadvayaM niyatalakSaNam , uttarapAdadvayamaniyatalakSaNaM kRtaM cet, khaNDA nAma dvipadI bhavet / paThena guruNeti / pratipAdaM SaSThagaNasthAne eka eva guruH prayujyate cet, mAtrAdvipadiketi saMmatA / jJeyetyAdi / pratipAdamapyadhikena guruNA tu zuddhaiva saMpUrNA vijJeyA / zuddhAyAH pratipAdAntamekaiko gururadhikaH kartavya ityarthaH / punazcaturdhetyAdi / chena SaNmAtrikeNa gaNena / tadvayenAntyalayuyuktayoH paJcamAtrikayostagaNayoyena / atra pUrvottaroktabhagaNayagaNasAhacaryAttagaNa iti varNagaNa eva gRhyate; na trimAtriko mAtrAgaNaH / etaiH kRtAdhikA mAnavI / padvamiti / paJcamAtrikayoH pagaNayordvayam / tagaNa ityatrApi varNagaNaH / ante lagau cediti / pratipAdamityavagantavyam / tadA candrikA / caturmAtrairiti / bhagaNairjagaNaivetyarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH tArA chena caturbhizca yagaNairantime gurau / iti dvipadIprabandhaH / 285 taistribhirAdau chagaNena ca kRtAGghrikA dhRtirityucyate / antime gurau sati chagaNena caturbhiryagaNaizca kRtAGghrikA tArA / etAsAM pAdacatuSTayayuktatve ekaikArdhasya pAdatvavivakSayA dvipadIvyapadezo draSTavyaH / ityaSTau dvipadyaH / atra prathamArdhamudgrAhaH / uttarArdhaM dhruvaH / pRthakpAdairAbhogo gAtRnetRprabandhanAmAGkitaH kartavyaH / ato'yaM tridhAtuH / tAlaniyamAnniryuktaH / padatAlabaddhatvAt dvyaGgaH / tArAvalIjAtimAn / matAntareNa svareNApi baddhatvAt tryaGgo bhAvanIjAtimAMzca // // 213-219 // (saM0) dvipardI lakSayati- zuddheti / karuNAkhyena tAlena yA viracyate, sAdvipadI / sA caturvidhA - zuddhA, khaNDA, mAtrAdvipadI, saMpUrNeti / tatra zuddhAM lakSayati-pAda iti / pAde ekarachagaNaH kartavya: / pazca bhAH bhagaNAH kartavyAH / ante go guruH / paSThadvitIyakau jagaNau staH / pUrva chagaNaH, tato jagaNaH, tataH paJca bhagaNAH, punarapi jagaNaH, ante guruH, evaM pAdaH kartavyaH / evaMvidhaiH caturbhiH pAdaiH zuddhA dvipadI bhavati / keSAMcinmate etasyArdhAnte svarAH kartavyAH / khaNDAM lakSayati-khaNDA syAditi / ardhayA zuddhayA dvipadyA khaNDetyucyate / pAdadvayenaiva viracyata ityarthaH / mAtrAdvipadImAha - SaSTheneti / SaSThasya jagaNasya sthAna eka eva guruH kSipyate cet, mAtrAdvipadI / saMpUrNAmAha - jJeyeti / zuddhaiva dvipadI anta ekena guruNAdhikena yuktA saMpUrNetyucyate / dvipadyA anyAn bhedAnAha - punariti / punarapi dvipadI caturdhA - mAnavI, candrikA, dhRtiH, tAreti / etAsAM lakSaNamAha- mAnavIti / chena chgaNena tagaNadvayena ca catuSkalAzca kRtAzcatvAro'Gghrayo yasyAH sA tathAvidhA mAnavItyucyate / pagaNadvayam, ekaH tagaNaH, ante lagau laghugurU, eko laghuH, eko guruzcAnte yadA kriyate, evaMvidhacaraNacatuSTayavatI candrikA / chagaNa ekaH, caturmAtrAgaNAstrayaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 saMgItaratnAkaraH cakravAlaprabandhaH pUrvapUrvAkSaravAte yo'ntyo varNacayaH sa cet / / 219 // uttarottarasaMghAdau cakravAlastadocyate / gadyapadyaprabhedena sa dvidhA gadito vudhaiH // 220 // ___iti ckrvaalprbndhH| krauJcapadaprabandhaH padaiH svaraiH krauJcapadaH pratitAlena gIyate / praticaraNaM cet , tadA dhRtiH / ekazchagaNaH, catvAro yagaNAH, ante guruH praticaraNaM cet , tadA tAreti // 213-219 // (ka0) atha cakravAlaM lakSayati-pUrvapUrvAkSaravAta ityaadi| pUrvapUrveti vIpsAyAM dvivacanam / akSaravrAtaH ; varNasamUhaH padamityarthaH / tasmin yo'ntyo varNacayo'kSarasamudAyaH ; dvau vA trayo vA varNA ityarthaH / sa varNacaya uttarottarasaMghAdau uttarottarapadAdau bhavati cet , tadA cakravAla ityucyate / ayaM varNAvRttiniyama udgrAhadhruvayoravazyaM kartavyaH / Abhoge tvaniyama iti saMpradAyo veditavyaH / tenAyaM tridhAtuH / taalaadyniymaadniyuktH| padatAlabaddhatvAt dvayaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 219, 220 // (saM0) cakravAlaM lakSayati-pUrveti / pUrveSAmakSarANAmante yo varNasamUhaH, sa uttarottarasya saMvasyAkSarasamUhasyAdyo bhavati cet, tadA cakravAlaH / sa dvividha:-gadyajaH, padyajazceti // 219, 220 // (ka0) atha krauJcapadaM lakSayati-padaiH svarairityAdi / pratitAleneti / 'ladrutau pratitAlaH syAt' iti lakSaNaM vakSyate / atra svarairugrAhaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 caturthaH prabandhAdhyAyaH svaranyAsaH sa tannAmnA chandasA muktako'thavA // 221 // ___ iti kraunycpdprbndhH| svarArthaprabandhaH yatra kharAkSaraireva vAJchito'rtho'bhidhIyate / sa kharArtho dvidhA zuddho mizrastaiH zuddhamizritaiH / / 222 // kartavyaH; padairbhuvaH / svaranyAsa' ; ugrAhamArabhya nyasanIya ityarthaH / sa tannAmnA chandaseti / saH; krauJcapadaH / tannAmnA; krauJcapadAmidhAnena / athavA muktaH chandohIna ityarthaH / krauJcapadalakSaNaM tvatikRtau chandasi "krozcapadA bhUmau smau nau nau gbhUtendriyavasvRSayaH" iti / asyArthaH- yasya pAde bhakAramakArau sakArabhakArau nakArAzcatvAro gakArazca bhavati, tat krauJcapadA nAma / paJcasu paJcasvaSTasu saptasu ca yatiriti / tatrodAharaNam "yA kapilAkSI piGgalakezI kaliruciranudinamanunayakaThinA dIrghatarAbhiH sthUlazirAbhiH parivRtavapuratizayakuTilagatiH / AyatajaGghA nimnakapolA laghutarakucayugaparicitahRdayA sA parihAryA krauJcapadA strI dhruvamiha niravadhisukhamabhilaSatA / / " iti / atrApi pUrvavadAbhogaH padaiH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdiniyamAniyuktaH / svarapadatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 221 // (saM0) krauJcapadaM lakSayati-padairiti / krauJcapadanAmnA chandasA viracitaH, chandohInazca // 221 // (ka0) atha svarArtha lakSayati-yatra svarAkSaraireveti / svarAkSaraireva SaDjAdisvaravAcakaiH sarigamapadhanibhireva vAcakapadatvamApannairvAJchito'rtho Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 saMgItaratnAkaraH grahanyAso'sya bhUyo'sau saptadhaikAdikaiH svaraiH / kramotkramAbhyAM bahuzo bhidyante dvikharAdayaH // 223 // iti svarArthaprabandhaH / vAggeyakArasyAbhISTo'rtho'bhidhIyate ucyate cet, sa svarArtho nAma prabandhaH / zuddhamizritairiti / zuddhAzca mizritAzceti dvaMdvaH / atra kevalaM svarA eva zuddhA vA vikRtA vA zuddhatvena vivakSitAH / akSarAntarasahitAstu mizritAH / grahanyAsa iti / grahe nyAsa ityarthaH / asyeti svarArthasya / bhUyo'sau saptadhaikAdikaiH svarairiti / asau zuddho mitheo'pi svarArtha ekAdikaiH svarairbhUyaH saptadheti / ayamarthaH - ekaH svara ekArthavAcakapadam ; dvau svararAvekArthavAcakaM padam, trayaH svarA ekArthavAcakaM padamityevamAdayaH sapta zuddhabhedA draSTavyAH / evamekasvarayuktaM dvisvarayuktaM trisvarayuktaM padamityAdinA mizro'pi saptadhA draSTavya iti / bhUya ityanena pratyekamityavagantavyam / kramotkramAbhyAmityAdi / dvisvarAdaya iti / zuddhaiH SaT, mizraizca SaT ; militvA dvAdaza bhedAH kramotkramAbhyAM sarigAdinA krameNa risagAdinA vyutkrameNa ca bahuzo bhidyante; saMkhyAtumazakyA ityarthaH / atra zuddhamizrAzritayorekasvarayoH kramAdyasaMbhavAt dvisvarAdaya evoktA ityavagantavyam / evaM niyame - nodgrAhabhruvau gAtavyau / AbhogastvanyapadaiH pUrvavadgAtavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniryuktaH / padatAlabaddhatvAt dvayaGgaH / tArAvalIjAtimAn / atra sarigAdisvaraprayoge'pi teSAM vAcakapadatvenopasthApitatvAdanyatra svarabaddhatvaM nAzaGkanIyam // 222, 223 // (saM0) atha svarArthI lakSayati-yatreti / yatra sarigamAdisvarAkSaraireva svAbhilaSitArtho nibadhyate, sa svarArthaH / sa dvividhaH prahe nyAse ca taiH zuddhaiH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 caturthaH prabandhAdhyAyaH dhvaniphuTTanIprabandhaH dhruvodgrAhI bhinnatAlau maNThakaGkAlavarjitau / yasyAM samAsu mAtrAsu yatimalApako na ca // 224 // tAladvayena sA geyA DheGkIvad dhvnikuhnii| iti dhvnikuttttniiprbndhH| svarairnibaddhaH zuddhaH / mizritaiH svarairnibaddho mizra iti / punarapi saptavidha:ekasvaraH, dvisvaraH, trisvaraH, catuHsvaraH, paJcasvaraH, SaTsvaraH, saptasvarazceti / dvisvarAdInAM kramavyatyAsabhedena bahavo bhedA bhavanti / te lakSye'prasiddhatvAvizeSato noktA ityarthaH // 222, 223 // (ka0) atha dhvanikuTTanI lakSayati-dhruvodgrAhAvityAdi / bhinnatAlAviti / udgrAhe prayuktastAlo dhruve na prayoktavya ityarthaH / maNThakaGkAlavarjitAviti / maNThakaGkAlavyatiriktatAlAntarayuktau bhavata iti niyamaH kriyate / samAsu samasaMkhyAsu mAtrAsu yatiH padaviratiH kartavyA / melApako na ceti / anantaraM DhekIvadityatidezaH kariSyate / tatrApi vaikalpiko melApakaH prAmotIti nityatayA tanniSedhaH kriyate / sA dhvanikuTTanI DhekIvattAladvayena geyeti / yathA DhekI mitho lyAntarayuktena tAladvayena gIyate, tatheyamapi mitho bhinnalayena tAladvayena gAtavyetyatidezArthaH / melApakaniSedhAdayaM tridhAtuH / tAlaniyamAnniryuktaH / padatAlabaddhatvAt vyaGgaH / tArAvalIjAtimAn / / 224, 225 // (saM0) dhvanikuTTanI lakSayati-dhuvodgAhAviti / dhruva udgrAhazca bhinnatAlI kartavyau / dhruve'nyastAlaH, udgrAhe'nyastAla: / maNThakaGkAlau na kAryoM / samAsu mAtrAsu yatiryatitAla: kartavyaH / prayogAtmako melApako nAsti / anyat sarva lakSaNaM DhekIvadyasyAH sA dhvanikuTTanIti // 224, 225 // 37 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 saMgItaratnAkaraH AryAprabandhaH ardhAnte caraNAnte vA svarAn nyasyArdhamAdimam // 225 // dvirAryAchandaso gItaM sakRdgItaM dalAntaram / yatrAbhoge gAtRnAma sAryA syAd grahamuktikA // 226 // lakSmIH syAd vRddhibuddhI ca lIlA lajjA kSamA tathA / dIrghA gaurI tato rAjI jyotsnA chAyA ca kAntikA // mahI matistataH kIrtiratha jJeyA mnormaa| syAdrohiNI vizAlA ca vasudhA zivayA saha // 228 // hariNI cAtha cakrAkhyA sArasI kurarI tthaa| haMsI vadhUriti proktA AryAH SaDriMzatiHkramAt // 229 // SaSThAdanyairgaNaiH sarvagurubhiH prathamA parAH / (ka0) athAryA lakSayati--ardhAnta iti / AryAprabandhe ardhAnte caraNAnte vA svarAna sarigAdIn nyasyet / tatrArdhacaraNazabdayoH sAkAGkSatvAdanantaravAkyagatAyA AryAchandasa iti SaSThyAH saMbandho'vagamyate / AryAchandasa Adimamadha dvirgInaM bhavet / dalAntaraM dvitIyama) sakRt gItaM bhavet / atra prathamArdhamudgrAho dvitIyAdhaM dhruva ityavagantavyam / Abhoge gAtRnAmeti / gAtRnAmeti netRprabandhanAmnorapyupalakSaNam / tenAbhogo gAtRnetRprabandhanAmAGkitaH kartavya ityarthaH / grahamuktikA ugrAhanyAsavatI sAryA syAditi sAmAnyalakSaNam / tadbhedAnuddizati-lakSmIH syAdityAdi / teSAM lakSaNAni saMkSipyAha-paSThAdanyarityAdi / atra tAvadAryAchandasi prathame'rdhe "lakSmaitat sapta gaNAH" ityAdilakSaNavazAdgaNAH sapta, ante guruzca kartavyo bhavati / atra gaNAstu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAya: ekAdigurubhaGgeNa kramAllakSmANyamUni tu // 230 / / "jJeyAH sarvAdimadhyAntaguravo'tra catuSkalAH / gaNAzcaturlaghUpetAH paJcAryAdiSu saMsthitAH // " iti vacanAccaturmAtrikA bhavanti / tatra prathamAdigaNAnAmaniyame'pi "SaSTho'yaM nalaghU vA" iti vacanAt , paSTho gaNo'yamiti prakRtatvAjjagaNaH parAmRzyate; jagaNo bhavatItyarthaH / vA pkssaantre| nalaghU ; nagaNazca laghuzca tau bhavataH / catvAraH pRthaglaghavo bhavantItyarthaH / evaM prathamArdhe SaSThasyaiva gaNasya niyamo nAnyeSAm / tathA dvitIye'pi "carame'dhai paJcamake tasmAdiha bhavati SaSTho laH" iti vacanAt SaSTho gaNo la eka eva laghurbhavatIti SaSThasyaiva niyamo nAnyeSAm / tasmAdAryAyA vizeSalakSaNaM prAdhAnyena SaSThagaNagataM draSTavyam / atrArdhadvaye SaSThagaNasya vikAraparihAreNetaragaNavikArA eva bhedAnAM lakSaNAni uktAnIti mantavyam / paSThAdanyairiti / pratyekaM gopetasaptagaNAtmanoH pUrvottarArdhayoH paSThAva gaNAdanyairgaNaiH dvAdazasaMkhyAkaiH / sarvagurubhiriti / ekaikasya gaNasya gurudvayasaMkhyayA caturviMzatirguravo bhavanti / adhikagurubhyAM saha paDriMzatirbhavanti / evaM sarvagurubhirgaNaiH prathamA lakSmIsaMjJA bhavati / parA: vRddhyAdayaH paJcaviMzatiH kramAdekAdigurubhaGgeNa bhavantItyadhyAhAryam / ekAdigurubhaGgeNeti / ekadvitricaturAdipaJcaviMzatiguruparyantaM bhaGgenetyarthaH / gurobhaGgo nAma laghudvayakaraNam / atraikAdigurubhaGgeNetyetAvatyucyamAne yatra kutrApi sthitasyaikasya tAdRzayoIyostAdRzAnAM trayANAmevaM caturAdInAmapyaniyatAnAM gurUNAM bhaGge vRddhayAdilakSaNatvaM prApnoti; tanmA bhUditi kramAdityuktam / tenAtraikazabdaH saMkhyAvAcyeva prathame niyamyate / tatazcAdizabdo'pi dvitIyAdipveva niyamyate / tathA ca satyekasya bhaGge vRddhiH / dvayorbhaGge buddhiH / trayANAM bhaGge lIlA / caturNA bhane lajjA / evaM paJcagurubhaGgaprabhRti ApaJca Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 saMgItaratnAkaraH chandolakSaNato jJeyAH zeSA bhUritarA bhidaaH| ityaaryaaprbndhH| viMzatigurubhaGgeNa kSamAdayaH krameNa yojniiyaaH| evaM paJcaviMzatigurubhaGgata evoddiSTabhedaparisamApterantimasya SaDviMzasya gurorbhaGgo nAstyevetyavagamyate / lakSmANyamUni sviti / atra tuzabdo'vadhAraNArthe ; amUnyeveti / SaSThagaNavyatiriktasarvagurumArabhyaikAdigurubhaGgAntAnyeva lakSmIvRddhayAdyAryAbhedAnAM lakSaNAni; ito vyatiriktAni lakSNAntarANi na santItyevakArArthaH / amUnIti pratinirdizyamAnalakSmapadaliGgApekSayA napuMsakanirdezaH / chandolakSaNata ityAdi / zeSA bhUritarA bhidA iti| AryAyAH pathyAvipulAdayo bahavo bhedAH chandolakSaNataH "tripvaMzakeSu pAdo dalayorAyeSu dRzyate yasyAH / pathyeti nAma tasyAH prakIrtitaM nAgarAjena // " ityAdikAH chandaHzAstrAdeva jJeyAH / AryAsAmAnyasvarUpamapi tata eva jJeyamiti bhAvaH / melApakasyAnuktatvAdayaM tridhAtuH / chandoniyamAnniyuktaH / svarapAdatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 225-231 // (saM0) AryA lakSayati-ardhAnta iti / ardhAnte prathamadalAnte caraNAnte pAdAnte vA svarAn nyasya, AdimaM dalaM dvirgeyam / dalAntaraM dvitIyadalamanyagItisadRzadhAtukamardhataH sakRdgIyate sArdhagItiriti labhyate / Abhoge gAtuH vAggeyakArasya nAma, sAryA / grahe ugrAhe samAptiryasyAH sA grahamuktikA / tasyA bhedAnAha-lakSmIriti / lakSmyAdayo vadhvantA: SaDriMzatirbhedA bhavanti / teSAM lakSaNamAha-SaSThAditi / SaSThe gaNe AryAsu sarvagurutvAsaMbhavAt SaSTAdanyairgaNaiH sarvagurubhiH prathamA lakSmI: syAt / parAstu vRddhayAdayaH kramaza ekaikagurubhaGgeNa laghudvayavRddhyA jJAtavyAH / yadAha piGgalanAga:-"guru TuTai be Lahu caLai taM taM NAma biAri" iti / ekagurubhaGgeNa vRddhiH, gurudvayabhaGgena buddhiH, gurutraya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH gAthAprabandhaH 'Aryeva prAkRte geyA syAt paJcacaraNAthavA ' // 239 // tripadI SaTpadI gAthetyapare sUrayo jaguH / iti gAthAprabandhaH / bhaGgeNa lIletyAdi / evameva paJcaviMzatigurubhaGgeNa vadhUrityantaM jJeyam / anye bhedA: chandolakSaNataH chanda: zAstrato jJAtavyAH | AryA sAmAnyalakSaNamuktaM vRttaratnAkare "lakSmaitat saptagaNA gopetA bhavati neha viSame ja: / SaSTo'yaM nalaghU vA prathame'rdhe niyatamAryAyAH // SaSThe dvitIyalAt parake nle mukhalAcca sa yatipadaniyamaH / carame'rthe paJcamake tasnAdiha bhavati SaSTho laH || " iti // 225 - 231 // 293 (ka) atha gAthAM lakSayati-AryetyAdi / uktalakSaNAyaiva prAkRte prAkRtapadaM viSayIkRtya gIyate cet, tadA gAthA syAditi / anenAryAyAH saMskRtapadaviSayatvamuktaM bhavati / padavyatiriktamanyadAryAgataM lakSaNamanusaMdheyam / keSAM - cinmatena padabhedAbhAvAdAryaiva caraNanyUnAdhikabhAvena gAthA bhavatIti lakSaNAntarANi darzayati - paJcacaraNAtha vetyAdinA // 231, 232 // (saM0) gAthAM lakSayati -- AryAvaditi / prAkRtabhASAyAmAryAlakSaNavatI gAthetyucyate / athavA paJcacagaNavatI mAtrayA sA kAryA / matAntareNa tasyA dvaividhyamAha -- tripadIti / pAdatrayavatI, pAdaSaTkavatI ca gAtheti kecana vadanti // 231, 232 // 1 AryAvaditi sudhAkarapAThaH / 2 paJcacagaNAthavA iti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 saMgItaratnAkaraH dvipathaprabandhaH chandasA dvipathena syAd dvipathaH svaramuktikaH // 232 // tAlahInaH satAlo vA sa ca jnyeyshcturvidhH| svaraireko'nyaH prayogaiH sobhayAnubhayau parau / / 233 // prAkRte dohasaMjJo'sau tasya bhedA nava tvime / (ka0) atha dvipathakaM lakSayati-chandasetyAdi / dvipatheneti / dvipathaM dodhakamiti pryaayshbdau| tena dodhakalakSaNameva dvipathalakSaNaM veditavyam / dodhakalakSaNaM tu-"dodhakaM bhau bhagau giti" / asyArthaH--yasya pAde bhakArau bhakAragakArau gakArazca tat dodhakaM nAmeti / atrodAharaNam "dodhakamarthanirodhanamugraM strIcapalaM yudhi kAtaracittam / svArthaparaM matihInamamAtyaM muJcati yo nRpatiH sa sukhI syAt // " iti / atra pAdAnte yatiH / dvipathakasya dodhakaparyAyatvaM prAkRte dohasaMjJo'sau' ityanantaraM vakSyamANasya dohazabdasya chAyAzabdatvena dodhakazabdapratIteravagamyate / tena dodhakena chandasetyarthaH / svaramuktikaH svaranyAsavAn / pakSe tAlahInaH / pakSAntare staalH| aniyataikatAlasahitaH / sa ca dvipathaprabandhazcaturvidho jJeyaH; vkssymaannprkaarairityrthH| tadeva darzayati-svarairityAdi / ekaH prathama ugrAhadhruvayoH svarairbaddhaH syAdityarthaH / anyo dvitIyaH pUrvavat prayogaiH baddhaH syAt / parau tRtIyacaturtho sobhayAnubhayo / tRtIyaH sobhayaH, ubhayaiH svaraiH prayogaizca sahitaH / tRtIye svarairudgrAhaH, prayogairbhuvaH kartavya ityarthaH / caturtho'nubhayaH, svaraprayogAbhyAM rhitH| caturthe padairevodgrAhadhruvau krtvyaavityrthH| eteSu padairAbhogaH kartavya ityarthaH / prAkRta ityAdi / asau dvipathakaH prAkRtapadaviSayazcet , tadA dohasaMjJA bhavati / saMskRte dvipathasaMjJo dodhakasaMjJo vetyarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 caturthaH prabandhAdhyAyaH sAraso bhramaro haMsaH kurarazcandralekhakaH / / 234 // kuJjarastilako haMsakrIDo'pyatha myuurkH| trayodazAyuji same mAtrA dvAdaza sArase // 235 // oje'Gghau manavo mAtrA bhramare ravayaH sme|| mAtrAH paJcadazAyugme haMse yugme trayodaza // 236 // trayodazAyuji kalAH kurare manavo yuji / oje kalAzcandralekhe tithayo ravayaH same // 237 // trayodazAyuji kalAH kuJjare tithayaH same / mAtrAH paJcadazAyugme tilake manavaH same // 238 / / trayodazAsame haMsakrIDe yugme kalAH klaaH| yadyeSAmadhayorante pazcAdilaghubhiH zikhA // 239 / / nanu-atra svaramuktika ityuktam / caturNA madhye dvayoreva svarA uktAH / tatropapadyate / dvayostu noktAH / tatra kathamiti cet, satyam ; tatra bhedadvaye'pyudgrAhasya svarabaddhatvAt bhedAntare svarAbhAve'pi svarazabdena tatrodgrAha upalakSyate / tenogrAhe nyAsaH syAdityabhiprAyAdadoSaH / tasya bhedA ityAdi / tasya dvipathasya ime tu vakSyamANAH sArasAdayastu nava bhedA bhavanti / sArasAdInAM lakSaNamAha-trayodazetyAdinA / sArase'yuji viSamapAde trayodaza mAtrAH / chandogatatvAdeva mAtrAzabdena ladhvakSaramucyate / tAlagatatve tu paJcalamvakSaroccAraNamitakAlo draSTavyaH / same pAde dvAdaza mAtrA bhavanti / bhramarAdInAM lakSaNAni granthata eva subodhAni / tatra manava ityAdInAM zabdAnAM caturdazAdisaMkhyAparatvaM tu prasiddhameva / ete sArasAdayo nava bhedAH prathamokteSu caturyu bhedeSu pratyeka yojniiyaaH| ydyessaamityaadi| eSAM bhedAnAmardhayorante; madhye madhye'pi vA, pAdAnte vetyarthaH / paJcAdilaghubhiH; Adizabdena SaTsaptAdayo gRhyante / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 saMgItaratnAkaraH taM zikhAdvipathaM prAhurmayUramapi suuryH| eteSu vyatyayenApi caraNAnAM sthitirbhavet // 240 // bhavantyekAdipAdAnAM sdvirgaanbhedtH| dvipathA bhUribhedAste lakSyA lakSyeSu suuribhiH|| 241 // iti dvipthprbndhH| yathA pAdamitirmAtrAdhikaM na bhavati, tathA zikhA kartavyeti bhAvaH / etessvityaadi| eteSu zikhAdvipatheSu / caraNAnAM pAdAnAm / vyatyayenApIti / viSamapAdoktamAtrAsaMkhyA samapAde bhavet / samapAdoktamAtrAsaMkhyA viSamapAde bhavedityarthaH / bhavantItyAdi / ekAdipAdAnAM sadvirgAnabhedata iti / ekapAdasya prathamapAdasyetyarthaH / tasya sakRdgAnam , itareSAM dvirgAnam / prathamasya dvirgAnam , itareSAM sakRdgAnam / evaM prathamadvitIyayoH sakRdgAnaM dvirgAnaM ca pUrvavat draSTavyam / tathA trayANAM caturNAmapi / evaM gAnabhedato dvipathA bhUribhedA bhavantItyanvayaH / ete bhedA lakSyeSu lakSyAH ; nAmoddezAdinA na lakSyanta ityarthaH / ayaM melApakAbhAvAt tridhAtuH / chandoniyamAnniryuktaH / kvacit svarapadatAlabaddhatvAt tryaGgaH, bhAvanIjAtimAn / kacit padatAlabaddhatvAt vyaGgaH, tArAvalIjAtimAn / atra prabandhasyaikAGgatApatteH saprayogAnubhayau tAlahInau kartavyau / tena tAlahInaH satAlo veti vikalpo bhAgavyavasthayA draSTavyaH / yathA saprayogAnubhayau satAlAveva, sasvarasobhayau tAlahInau satAlau veti sarva samaJjasam // 232-241 // (saM0) dvipathakaM lakSayati--chandaseti / dvipathakanAmnA chandasA nibaddho dvipathaH / svareSu muktiH samAptiryasya sa svaramuktikaH / sa tAlahInaH, satAlo vA krtvyH| sa caturvidhaH / ekaH svarairevopanibadhyate / aparaH prayogairgamakairnibadhyate / kazcanobhAbhyAM svaragamakAbhyAM nibadhyate / kazcanAnubhaya ubhAbhyAM hInaH / tasya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 297 kalahaMsaprabandhaH chandasaH kalahaMsasya pAdairante svraanvitaiH| kalahaMsaH svare nyAso geyo jhampAditAlataH // 242 // bhASAvizeSeNa nAmAntaraM bhedAMzcAha-prAkRta iti / asau dvipathakaH prAkRte dohA ityucyate / tasya sArasAdayo nava bhedA bhavanti / teSAM lakSaNamabhidhatte-- trayodazeti / ayuji prathame tRtIye ca caraNe trayodaza mAtrA bhavanti ; same dvitIye caturthe ca caraNe dvAdaza mAtrA bhavanti / tadA sArasaH / oje viSamacaraNadvaye manavazcaturdaza mAtrAH, same caraNadvaye ravayo dvAdaza mAtrA:, tadA bhramaraH / viSame paJcadaza mAtrAH, same trayodaza mAtrA:, tadA haMsa: / viSame trayodaza mAtrA:, same caturdaza mAtrA:, tadA kurara: / viSame tithayaH paJcadaza mAtrAH, same ravayo dvAdaza mAtrAH, tadA candralekha: / viSame trayodaza mAtrA:, same paJcadaza mAtrA:, tadA kuJjaraH / viSame pazcadaza mAtrAH, same caturdaza mAtrAH, tadA tilakaH / viSame trayodaza mAtrA:, same SoDaza mAtrA:, tadA haMsakrIDaH / eSAM pUrvoktAnAM dohAnAmadhayorante paJcalaghunirmitA SaDAdilaghunirmitA vA zikhA kriyate, tadA taM dohaM sUrayo jJAtAra: kecit zikhAdvipathamityAhuH kecit mayUramityapi vadanti / eteSviti / eteSu pUrvokteSu doheSu vyatyayenApi caraNAnAM sthitiH; samacaraNalakSaNaM viSamacaraNayoH, viSamacaraNalakSaNaM samacaraNayoH / eteSAM dvipathakAnAmekadvitricatuSpadAnAM sakRdgAnaM, dvivAraM vA gAnamityAdibhedena bahavo bhedA bhavanti / te lakSyeSu lakSaNIyAH // 232-241 // (ka0) atha kalahaMsaM lakSayati-chandasaH kalahaMsasyetyAdi / kalahaMsasya chandaso lakSaNaM bhAratIye jagatyAM narkuTabhedeSu muninoktam ; yathA "dvitIyasaptamAntyaM caturthaM yadA guyaMdA ca SaSTho dazamo'pi vA / ____ athoditA hi pAde tvatha jAgate bhavedidaM tu haMsAkhyamiti smRtm||" 38 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 saMgItaratnAkaraH varNajo mAtrikazceti kalahaMso dvidhA mataH / gadyAtmA cet svarAn gItvA tataH padanivezanam // 243 // iti klhNsprbndhH| iti / idamevodAharaNaM ca / asyArthaH-jAgate pAde dvAdazAkSarAtmake caraNe dvitIyacaturthaSaSThasaptamadazamadvAdazAkSarANi yadA guravo bhavanti, tadA haMsAkhyaM chandaH / haMsAkhyameva kalahaMsam / tena baddhaH prabandhaH kalahaMsa ucyate / ante svarAnvitaiH pAdairiti / pratipAdAntaM svarAn prayujyAdityarthaH / svare nyAsa iti / prathamapAdayukteSu svareSu prathamasvarAn katicidArabhya nyAsaM kuryAdityarthaH / jhampAditAlato geya iti / 'jhampAtAlo virAmAntaM drutadvaMdvaM laghustathA' iti jhampAtAlasya lakSaNaM vakSyate / Adizabdena tanmAtrAsaMmitadezItAlAntaraM gRhyate / varNajo mAtrikazceti / varNajaH padyarUpaH / mAtriko gadyarUpaH / varNajasyoktalakSaNAnusAreNa niyatagaNabaddhatvAt padyarUpatvam / mAtrikasyAniyatagaNabaddhatvAt gadyarUpatvam / mAtrAsaMkhyA tUbhayoH samAnaiva; anyathA kalahaMsaprakRtikatvAbhAvaprasaGgAt / gadyAtmA cediti / mAtrikazcedityarthaH / svarAn gItvA tataH padanivezanamiti / pratipAdamAdau svarAH prayoktavyA ityarthaH / atra prathamArdhamudgrAhaH / uttarArdhaM dhruvaH / pUrvavadAbhogaH pRthak kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / chandastAlaniyamAt niryuktaH / svarapadatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 242, 243 // (saM0) kalahaMsaM lakSayati-chandasa iti / kalahaMsAkhyasya chandaso'nte svarAzritA: pAdA: kSipyante cet , tadA kalahaMsaH / svareSu nyAsaH samAptiryasya sa jhampAdibhistAlai ya: / sa dvividhaH-varNajo mAtrikazceti / varNagaNairnirmito varNajaH / mAtrAgaNainirmito mAtrikaH / yadA gadyena viracyate, tadA pUrva svarAn gItvA pazcAt padaM nivezanIyam // 242, 243 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 caturthaH prabandhAdhyAyaH toTakaprabandhaH toTakacchandasA nyastasvaro'dhyante tu tottkH| nanu vRtte vakSyamANe punarukto'tra toTakaH // 244 // (ka0) atha toTakaM lakSayati-toTakacchandasetyAdi / toTakacchandaso lakSaNaM tu "toTakaM saH" iti / asyArthaH-~-jagatyadhikAre prastute yAvadbhiH sakArairjagatIpAdaH pUryate, tAvanta eva sakArA yatra pAde bhavanti, tat toTakaM nAma vRttamiti / dvAdazAkSarAtmakasya jagatIpAdasya caturbhiH sagaNaiH pUritatvAt catvAraH sagaNAstoTakamityarthaH / sUtre jAtivivakSayaikavacanaM draSTavyam / tatrodAharaNam " tyaja toTakamarthaviyogakaraM pramadAdhikRtaM vyasanopahatam / upadhAbhirazuddhamatiM sacivaM naranAyaka! bhIrukamAyudhikam // " iti / atra pAdAnte ytiH| toTakacchandasetItthaMbhUtalakSaNe tRtiiyaa| tena baddhaH prabandho'pi toTaka ityucyate / adhyante nyastasvarastviti / atra tuzabdo yadyarthaH / toTakaM chanda eva pratipAdAntaM nyastasvaraM cet , toTakaprabandha ityarthaH / vakSyamANena vRttAkhyaprabandhenAsya paunaruktyamAzaGkaya codayati-nanviti / vRtte vRttAkhyaprabandhe vakSyamANe sati atra toTakaH punarukto bhavatIti / ayamabhisaMdhiH-vakSyamANe vRttAkhyaprabandhalakSaNe 'chandasA yena kenApi ' iti sAmAnyena vRttamAtropAdAnAttadantarbhUtatvena toTakasyApi tatra prApteratra pRthagvacanaM punaruktameveti / kiMcAtra toTaka ityupalakSaNam / tena kandaturagalIlAkrauJcapadAryAgAthAdvipathakalahaMsAnAM chandorUpANAM vRtte'ntarbhAvAtteSAmapi punaruktateti codyArthaH / ardhAGgIkAreNa prihrti-stymiti| anaGgIkAre vizeSaM darzayatikiMtviti / yeSAM pate vRttAkhyattato vRttaM bhavet / vRttAkhyavRttasya lakSaNaM tu-"gliti vRttam // iti / asyArthaH--kRtau chandasi viMzatyakSarAtmake Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 saMgItaratnAkaraH satyaM kiMtu mate yeSAM vRttaM vRttaakhyvRtttH| tanmate toTakasyeha naivAsti punaruktatA // 245 // iti toTakaprabandhaH / yasya pAde gakAralakArAH krameNa viMzatirbhavanti, tat vRttaM vRttaM nAmeti / tatrodAharaNam "gAtraduHkhakAri karma nirmitaM bhavatyanarthaheturatra tena sarvamAtmatulyamIkSamANa uttamaM sukhaM bhajasva / viddhi buddhipUrvakaM mamopadezavAkyametadAdareNa sAdhuvRttamuttamaM mahAkulpasUtameti no hi janma // " iti / pAdAnte yatiH / yeSAmAcAryANAM mata evaMvidhana vRttAkhyavRttena vRttaprabandho bhavati / tanmata iha prabandhaviSaye toTakasya punaruktatA nAstyeveti / atrApi toTakasyetyupalakSaNam / tena pUrvoktAnAM kandAdInAmapi punaruktatA nAstyeveti prihaaraarthH| etena matAntare vRttaprabandhasya vRttasAmAnyaviSayatve tu toTakAdInAM punaruktataiveti darzitaM bhavati / atra toTakasya pUrvArdhamugrAhaH / uttarArdhaM dhruvaH / pUrvavat padairAbhogaH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / chandoniyamAnniryuktaH / svarapadatAlabaddhatvAt vyaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 244, 245 // __ (saM0) toTakaM lakSayati-toTakacchandaseti / toTakanAmnA chandasA toTako gIyate / ante caraNAnte nyastA: svarA yasmin / AkSipatinanviti / parastAt vRttaM vakSyate / toTakasya vRttAntarbhUtatvAdatra punarvacanaM viphalamiti / pariharati-satyamiti / yadi vRttazabdena chandomAtramucyate, tadA bhavatyeva paunaruktyam ; yadA tu vRttanAmakasvaracchandovizeSa ucyate, tasmin mate toTakasya paunaruktyAbhAvaH // 244, 245 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 caturthaH prabandhAdhyAyaH ghaTaprabandhaH tenairadhaM dvipadyardha ghttstenkmuktikH| iti ghttprbndhH| vRttapravandhaH chandasA yena kenApi tAleneSTena gIyate // 246 / / vRttaM tasya ca pAdAnte vRttAnte vA svarAn kSipet / svarahInaM tadityanye vRttaM chandasi cApare // 247 // (ka0) 'athAlikramapravandhAnAM kramo na vivakSita iti darzayitumuddezakramamullaGghaya ghaTaM lakSayati-te rityAdi / tenakamuktika iti vidheyavizeSaNam / ghaTe tenake nyAsaH kartavya ityarthaH / tenairardhamiti / dvipadyAM 'pAde chaH paJca bhA go'nte' ityAdinA yAvanmAtramardhamuktaM, tAvanmAtrameva pUrvArdhamudgrAhasaMjJakaM ghaTe tenaivaddhaM kartavyamityarthaH / dvipadyardhamiti pratyAsatterayamartho'vagamyate; anyathA sApekSasyArdhazabdasya pratisaMvandhyabhAvenAkAGkSAyA apUraNAt / dvipadyamiti / tAdRzameva dvitIyama) dvipadyAmiva padairvaddhaM kartavyamityarthaH / kiMca 'ardhAnte'nye svarAnAhuH' ityanenAtrApi vaikalpikasvaraprayogo draSTavyaH / tridhAtutvAdikaM dvipadIvat draSTavyam / / 246 // (saM0) ghaTaM lakSayati-tenairiti / tenairadhR pUrvoktameva dvipadyA ardha kriyate cet , tadA ghaTa ityucyate // 246 // (ka0) atha vRttaM lakSayati-chandasA yena kenApIti / chandazcityeti / chandovicitisaMjJakena granthenetyarthaH / vicetavyA iti / atra samAdha 1 anenAtra 26 tame zloke 'ghaTo vRttam ' ityatra vyutkrameNa pATha: kallinAthasaMmata ityavagamyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 saMgItaratnAkaraH 'chandazcityAM vicetavyAzchandasAM bahavo bhidaaH| iti vRttprbndhH| mAtRkAprabandhaH ekaikamAtRkAvarNapUrvakANi padAni cet // 248 // krameNa parigIyante mAtRkA sA tridhA mtaa| divyA ca mAnuSI divyamAnuSI ceti tatra tu||249 / / divyA saMskRtayA vAcA mArgatAlaizca gIyate / mAnuSI prAkRtagirA dezItAlaizca nirmitA // 250 // ubhayormizraNAduktA mAtRkA divyamAnuSI / samaviSamavRttaprakaraNeSu vicityopAdeyA ityarthaH / sugamamanyat // 246-248 // (saM0) atha vRttaM lakSayati-chandaseti / yena kenApi chandasA, svAbhilaSitena tAlena yadgIyate, tadiha vRttam / tasya caraNAnte vA vRttAnte vA svarAn kSipet nyasyet / matAntaramAha-svarahInamiti / tat svaraivinApi gAtavyamiti kecit / vRttamiti chandovizeSa evAyam | ito'pyanye chandasAM bahavo bhedAzchandovicitinAmni madIye granthe vilokanIyAH // 246-248 // (ka0) atha mAtRkAM lakSayati- ekaiketyAdi / ekaikamAtRkAvarNapUrvakANIti / mAtRkAvarNAH mAtRkAyA mantrasya varNA akArAdikSakArAntAH, tepvekaikavarNapUrvakANi krameNAkArAdikrameNa-prathamamakArAdi padam , dvitIyamAkArAdi, tRtIyamikArAdi, caturthamIkArAdi, paJcamamukArAdi, evaM krameNa kSakArAdiparyantaM padAni gIyante cet , sA mAtRkA / ubhayomizraNAditi / saMskRtaprAkRtavAcormArgadezItAlayozca sahaprayogAdityarthaH / mizraNaM ca dvedhA 1chandazcityeti klaanidhipaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 caturthaH prabandhAdhyAyaH anighaddhA nibaddhA ca dvidhA sA gadyapadyajA // 251 // sarvamantramayI hyeSA sarvasiddhipradAyinI / gAtavyA niyatairnityaM gIrvANagaNavallabhA // 252 / / iti maatRkaaprbndhH| saMbhavati-ekaikapadAntaritatvena saMskRtaprAkRtavAcormArgadezItAlayozca prayogeNa vA, ugrAhe saMskRtavAGmArgatAlayordhave prAkRtavAgdezItAlayozca prayogeNa vA; ubhayorektareNa prakAreNa mAtRkA divyamAnuSItyuktam / anibaddhetyAdi / sA dvividhA mAtRkA-anibaddhA chandohInA satI gadyajetyucyate ; nibaddhA chandobaddhA satI padyajeti / atrodgrAhAdivibhAgastu-akArAdIni SoDaza padAnyugrAhatvena geyAni / kakArAdIni paJcatriMzat padAni dhruvatvena geyAnIti / Abhogastu divyAdibhedAnusAreNAniyatavarNapUrvakaiH saMskRtAdipadairgAtRnetRprabandhanAmAGkito gAtavyaH / tenAyaM prabandhastridhAtuH / tAlAdiniyamAnniryuktaH / padatAlabaddhatvAt vyaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 248-252 / / (saM0) mAtRkAM lakSayati--ekaiketi / akArAcekaikamAtRkAvarNapUrvakANi krameNa dvipaJcAzat padAni gIyante cet , tadA mAtRketyucyate / sA trividhAdivyA, mAnuSI, divyamAnuSI ceti / etAsAM lakSaNamAha-divyeti / saMskRtayA vAcA bhASayA mArgatAlaiH caccatpuTAdibhiryA gIyate sA divyaa| dezabhASayA dezItAlairyA gIyate sA mAnuSI / saMskRtadezabhASayormArgadezItAlayormizrutvAnmizritAnAM gAnAt divyamAnuSI / punarapi dvaividhyamAha-anibaddheti / gadyairviracitA anibaddhA ; padyairviracitA nibaddheti, yAM sarveSvapi prabandheSu prazastAmAhuH / tasyAH prayoge niyamamAha-sarveti / niyataiH; zucibhiH sAvadhAnaizca ; anyathA gAne doSAdityarthaH // 248-252 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: rAgakadambaprabandhaH nandyAvartaH svastikazca dvidhA rAgakadambakaH / caturvRttazcatustAlo rAgarAjivirAjitaH // 253 // nandyAvarto bhavettasya tAlamAnadvayena vA / udgrAheNAthavA nyAso gadyenainaM pare jaguH // 254 // tAlenaikena kecittu svastiko dviguNastataH / abjapatrosa jagarbhazca bhramarAmreDite mate / / 255 // keSAMcit pUrvapUrvasmAd dviguNaH syAt paraH paraH / iti rAgakadambaprabandhaH / 304 (ka0) atha bhedanirdezapUrvakaM rAgakadambaM lakSayati - nandyAvarta ityAdi / atra nandyAvartasya lakSaNamAha-- caturvRtta ityAdinA / caturvRttazcatvAri vRttAni yasya saH / catustAla iti / prativRttaM bhinnatAla: kartavya ityarthaH / rAgarAjivirAjita iti / pratipAdaM pratyarthaM vA prativRttaM vA rAgabhedaH kartavya ityarthaH / tAlamAnadvayeneti / yasmin vRtte yastAlaH prayuktastasya tAlasya mAnaM pramANaM, taddvayena ; AvRttidvayenetyarthaH / arucyA pakSAntaramAha - - udgrAheNAthaveti / atreyamaruciH - yatrAlpamAtro jhampAditAlaH prayujyate, tatra tAlamAnadvayena nyAsa upapadyate / yatra tvadhikamAtraH siMhanandanAdiH prayujyate, tatra nopapadyata iti / udgrAhamArabhya nyAsazcedubhayatrApyupapadyata iti bhAvaH / enaM rAgadambaM pare AcAryA gadyena jaguriti matabhedo darzitaH / svastikasya lakSaNamAhasvastika ityAdi / tataH ; nandyAvartAt / dviguNa iti / aSTavRtto'STatAlo'STarAgo vetyarthaH / abjapatra ityAdi / keSAMcinmate uktalakSaNaH svastika evAjapatra ityucyate / paraH pUrvasmAd dviguNa iti / ayamarthaH - pUrvasmAt abja - patrAt paraH abjagarbhaH dviguNa iti SoDazavRttaH SoDazatAlaH SoDazarAga ityarthaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 305 ajagarbhAd bhramaro dviguNa iti dvAtriMzavRtto dvAtriMzattAlo dvAtriMzadAga ityarthaH / bhramarAdAneDito dviguNa iti catuHSaSTivRttazcatuHSaSTitAlazcatuHSaSTirAga ityarthaH / abjapatrAdInAM svastikabhedAnAM caturNAmapi matAntareNa gadyarUpatvamapyavagantavyam / atrodgrAhAdyavayavavibhAgastu-pratitAlaM pratirAgaM padye vA gadya vA pUrvArdhamudgrAhaH / uttarArdhaM dhruvaH / evaM rAgatAlAzrayatvena yAvanto gadyarUpAH padyarUpA vA gIyante, tAvanto'vayavabhUtA dvidhAtavaH / avayavI tu rAgakadambAkhyo mahAprabandhaH / yathA parArthAnumAne pratijJAdInAmavAntaravAkyAnAM samudAya eva paJcAvayavavAkyamityucyate, tadapekSayA pratijJAdIni yathA tatra padAnItyuparyante, tathAtrApi tAlAdiyuktA yAvanto rAgAstAvanti padAnItyupacArAducyante / "avayavakRtaM liGgaM samudAyasyApi vizeSakaM bhavati" iti nyAyena rAgakadambo dvidhAtureva / yathA go: karNAdau kRtaM liGgaM govizeSakaM bhavati, tadvaditi bhAvaH / atrAbhogAbhAve'pyantime rAge padairgAtRnetRprabandhanAmAGkitaH kartavyaH / tatrodgrAhadhruvayoH svarAdikAGganiyamasyAnuktatvena tadabhAvAdvAggeyakArecchayAtrAGgayojanA kartavyeti lakSyato'pyavagamyate / tathAhi--gopAlanAyakena gItadvAtriMzadAgatAlayuktagadyAtmake bhramarAkhye svastikabhede rAgakadambe prathamasiMhanandanatAlabaddhe mAlavazrIpade padatAlAvevodgrAhadhruvayoojitAviti dvayaGgatvam / tathA darpaNatAlayukte velAvalIpade padAbhAvAt paJcAGgatA / dhannAsIpadAdiSu kacidviradAbhAvAt paJcAGgatA / itareSu tu SaDaGgatvamityaniyatAGgatvAt medinyAdijAtimAn / chandastAlAdyaniyamAdaniyuktaH / atra vRttarAgatAlAnAM pratyekaM bAhulyAvizeSe'pi rAgANAM prAdhAnyAdrAgakadambavyapadezaH, na tAlakadambavyapadezo vA, nApi vRttakadambavyapadezaH / yadvA vRttatAlayoH 'caturvRttazcatustAlaH' ityAdiniyamamArabhya catuHSaSTivRttatAlaparyantaM niyamasyoktatvAt 'rAgarAjivirAjitaH' ityaniyamadyotanena catuHSaSTiniyamApekSayA prativRttaM pratyarthe pratipAdaM rAjipadasAmarthyAdrAgANAmadhikatve'pi na doSa iti darzitam / 39 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 saMgItaratnAkaraH paJcatAlezvaraprabandhaH AlApaH prAgatAlaH syAt pRthagdviH padapaJcakam // 256 // caccatpuTena tenaiva svarAH pATAstataH param / dvicaccatpuTamAnena pATaiH paTahasaMbhavaiH // 257 // tAdRgarthadyotakatvAdrAgakadambo vyapadizyate ; na vRttakadambaH, na tAlakadambo vA // 253-256 // (saM0) rAgakadambaM lakSayati-nandyAvarta iti / rAgakadambako dviprakAra:-nandyAvartaH, svastikazceti / tatra nandyAvarta lakSayati-caturvRtta iti / catvAri vRttAni yasminnasau caturvRttaH / caturbhistAlairyuktaH, anekaiH rAgairupanibadhyamAno nandyAvartaH syAt / asya tAlamAnadvayena tAlAvRttidvayenodgAheNa vA nyAsaH samAptiH / anye tvenaM rAgakadambakaM gadyaireva kuryAditi jaguH; kecidekena tAleneti / svastikaM lakSayati-svastika iti / pUrvasmAt dviguNo'STavRtto'STatAlazca svastikaH / matAntareNAnyadbhedadvayamAha-abjapatreti / keSAMcinmatena pUrvapUrvadvaiguNyena bhedadvayaM bhavati / SoDazavRttaH SoDazatAlo'bjapatra: / abjagarbho'japatre'ntargataH / dvAtriMzavRtto dvAtriMzattAlo bhramarAmeDita iti // 253-256 // (ka.0) atha paJcatAlezvaraM lakSayati-AlApaH prAgatAlaH syAditi / atAla iti vizeSaNenAtrAlApazabdena rAgAlApa ucyate, na gamakAlaptiH ; tasyA apyAlApazabdavAcyatvena vakSyamANatve'pi satAlatvAt / pAka prathamam atAlaH tAlarahita AlApo geya ityrthH| caccatpuTena: "tAle caccatpuTe jJeyaM gurudvaMdvaM laghu plutam " iti lakSitena / pRthak padapaJcakaM dviriti / pRthagiti / bhinnadhAtukamityarthaH / tAdRzaM padapaJcakaM dvivAraM geyamityuktaM bhavati / tenaiveti / caccatpuTenaivetyarthaH / svarAH pATA iti / svarAH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH kAryo'ntarastatazcAcapuTena padapaJcakam / tadvattena svarAH pATAstadvimAnena cAntaraH / / 258 // huDukkapATaistadanu SapitAputrakeNa ca / pRthak padAni paJca dvistenaiva svarapATakam // 259 // sarigAdayaH; pATAH vAdyAkSarANi / ayamarthaH--AlApAntaramekaM padaM gItvA tadavayavatvena svarAn pATAMzca gAyet / anantaraM dvitIyaM padaM gItvA pUrvavat svarAn pATAn gAyet / evaM padapaJcakaM gAtavyamityetadapi pRthakpadena dyotyata iti / atra svarapATayoH kramo na vivakSitaH / tena kvacit prathamaM pATAn gItvA tataH svarA gAtavyA iti mantavyam / evaMca paJcamapadAnantaraM pATAn gItvA svareSu prayukteSu satsu vakSyamANasya pATAtmakAntarasya padAvayavasya ca pATasya pratyAsattyA pratItaM sAMkarya parihRtaM bhavati; svarairvyavahitatvAditi bhAvaH / tataH paramityAdi / dvicaccatpuTamAneneti / caccatpuTasyAvRttidvayenetyarthaH / paTahasaMbhavaiH pATairiti / 'GavarjitaH kavargazca Tatavargau rahAvapi / iti vakSyamANairakSarairantarAkhyo gItAvayavaH kaaryH| evamantare pATaniyamasya kRtatvAdanantaroktAnAM pATAnAmaniyamo veditavyaH / tena yasya kasyApi vAdyasyAnukaraNAkSarANi zuddhAni mizrANi vA tatra prayoktavyAnItyarthaH / evaM vakSyamANepvantareSu tAlAvRttiniyamAt sasvarapATeSu padeSu tAlAvRttiniyamo na vidyata iti mantavyam / tatazcAcapuTenetyAdi / tadvadityatidezenAtra pRthaka dvirityanuSaJjanIyam / huddukpaattairityaadi| 'kurvIta pATahAn varNAniha deMkAravarjitAn / atrAnyairadhikAvuktau majheMkArau manISibhiH // ' iti vakSyamANai DukkodbhavaiH / tadanviti / svarapATakamiti dvaMdvaikavadbhAvAnnapuMsaka Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 saMgItaratnAkaraH tadvimAnAcchaGkhapATairantaraH syAttatastu SaT / pratyekaM dviH padAni syuH sNpkkessttaaktaaltH|| 260 // tatastadvat svarAH pATAstadvimAnena caantrH| kAMsyatAlodbhavaiH pATairuddhaTTena padAni SaT // 261 // prAgvattathA svarAH pATAH paattairmurjsNbhvaiH| antaraH pUrvavattasmAdAbhogazcAvilambitaH // 262 // prabandhanAnnA prAmAnaM netRnAmAtha maGgalam / nirdezaH / zaGkhapATairiti / ghughuthodigityAdipracurairvarNaiH / tatastu paDiti / atra tuzabdaH saMpakaipTAkasya pUrvebhyastAlebhyo vizeSadyotanArthaH / so'pyatra SaT padAnItyeSaH / kAMsyatAlodbhavairiti / tatakaTapramukhairvarNaiH / udghaTTenetyAdi / murajasaMbhavairiti / takiTatomityetatpradhAnaiH paTahAkSarairityarthaH / pUrvavaditi / taaldvimaanenetyrthH| tsmaadityaadi| tasmAt antarAdanantaram / aabhogshceti| cakAreNAbhogo'pyuddha?na gIyata ityarthaH / avilambita iti / vilambAdatyantavilakSaNena drutalayena prayukta ityarthaH ; loke'pyavilambAcirazabdAbhyAM zaighrayapratIteH / etena padepvantareSu ca madhyo vA vilambo vA layaH kartavya ityavagamyate / evamAbhogaH prabandhanAnopalakSito geyaH / atraiva gAtRnAmApi kartavyamityanuktamapi gamyate / kutaH! amukaH prabandho'nena gIta iti tatkartRtvasaMgateH / netanAma mAmAnamiti / prathamamuddhaTTapadeSu tadantareSu ca yanmAnaM kRtaM tanmAnayuktaM stutyanAma kartavyamityarthaH / atha maGgalaM vAkyamiti tenetizabdaprayoga ucyate / maGgalasya brahmaNaH prakAzakatvenoktatvAttasyApi maGgalatvamupacArAt ; maGgalaprakAzakaM vAkyaM kartavyamityarthaH / ekasyApi tenazabdasya bahuzaH prayogAdanekapadAtmakatayA tatsamudAyasya vAkyavadvAkyatvam / atha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH vAkyamAlApake nyAsaH paJcatAlezvaro bhavet / / 263 / / vIrAvatAraH zRGgAratilakazceti sa dvidhA / vIrazRGgArayostena prIyante sarvadevatAH / / 264 // iti paJcatAlezvaraprabandhaH / tAlArNavaprabandhaH tAlArNavo bhUritAlaH sa dvedhA gadyapadyataH / iti taalaarnnvprbndhH| ityaaliprbndhniruupnnm| vAnvitAbhidhAnamatena vAkyatvaM draSTavyam / AlApake nyAsa iti / prabandhAdAvArabdhamAlApamArabhya gItamokSaH kartavya ityarthaH / paJcabhizcaccatpuTAdibhimArgatAlaiH prayuktatvAt prabandhepUtkRSTatayA Izvara ityuktaH / vIrAvatAra ityAdi / vIrazRGgArayoriti / vIrarase gIto vIrAvatAraH / zRGgArarase gItaH zRGgAratilakaH / tena pIyanta iti / tena ; paJcatAlezvareNa / cAcapuTAdInAM lakSaNAni tAlAdhyAyAdevAvagantavyAni / atra paJcasu tAleSu militvA sasvarapATAdIni padAni saptaviMzatiH / tattattAlapadAntarepvantarAstattattAlAH pATanirmitAH paJca / etepvAlApAntarANi daza padAnyudgrAhaH kalpanIyaH / itarANi dhruvaH kalpanIyaH / AbhogastUkta eva / tenAyaM tridhAtuH / athavA antarazabdenAtra pRthagavayavo gRhyate / tadA pratitAlamAdyapadadvayamudgrAhaH / uttarapadatrayaM dhruvaH / dhruvaanntrmntrH| yadyapi tasya sAlagasUDastharUpakeSveveti niyamaH kRtaH, tathApyatra vacanasAmarthyAdbhaviSyati / trivAtavo'vAntaraprabandhAH paJca / mahAprabandhastvAbhogena saha caturdhAturityavagantavyaH / tAlaniyamAnniyuktaH / birudahInatvAt paJcAGgaH / AnandinIjAtimAn / atha tAlArNavaM lakSayati-tAlArNava iti / bhUritAla iti / bhUrayo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 saMgItaratnAkaraH bahavastAlA asyeti sH| atraikAvRttimatAM tAlAnAM bAhulyaM vivakSitamiti bhUritAlebhyo'pi paJcatAlezvarAdibhyo'sya bhedo draSTavyaH / tatra kAmataH keSucit tAleSUdgrAhaH, kepucid dhruvaH kartavya iti mantavyam / Abhogo gAtRnetRprabandhanAmAGkitaH kartavyaH / tatra bhUritAlatvaniyamAbhAvo'pi draSTavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniyuktaH / atra padAdikAGganiyamasyAnuktatvAt kAmataH SaDAdidvayantAGgabaddhaH kartavyaH / ato rAgakadambavanmedinyAdijAtimAn / / // 256-265 // ___ (saM0) paJcatAlezvaraM lakSayati-atAla iti / tAlahIna AlApa: kartavyaH / yadyapyAlA pazabdenApyatAlatvaM labhyate, tathApyatra vihitatAlaprApti: syAditi tannirAsArthamuktamatAla iti / tato'nantaraM caccatpuTena tAlena paJca padAni pRthagvirgayAni / tenaiva caccatpuTena svarA: pATAzca kartavyAH / caccatpuTadvayamAnena paTahasaMbhavaiH pATAkSarairantaraH kartavyaH / tato'nantaraM cAcapuTena paJca padAni kartavyAni / pRthagvirgeyAnItyanupaJjanIyam / tasyaiva vA cAcapuTasya mAnadvayena huDukpATairantaraH kartavyaH / tato'nantaraM paTipatAputrakeNa paJca padAni pRthak dvigaiyAni / tenaiva svarAH pATA geyAH / tataH SaTpitAputrakamAnadvayena zaGkhapATairantarapadaM geyam / tataH saMpakkeSTakAtAlena SaT padAni svarAH pATAzca geyA: / mAnadvayena kAMsyatAlapATairantaraH / tata uddaTTena SaT padAni svarA: pATA antarazca pUrvavat mAnadvayena / tato'vilambitamAnenAbhogaH / tatrAbhoge pUrvamAnaM prabandhanAmnA kartavyam / tato'nantaraM netu yakasya nAma / atha kalyANamAzIrvAdanAmAni / tato vAkyarUpeNa melApake prayogabahule nyAsaH / eSa paJcatAlezvara iti jJeyaH / sa dviprakAra:-vIrarase vIrAvatAraH; zRGgAre zRGgAratilaka iti / tasmin paJcatAlezvare gIte sati sarvadevatAprItiH phalam / ___ tAlArNavaM lakSayati-tAlArNava iti / bahubhistAlairupanibadhyamAnastAlArNavaH // 256-265 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH viprakIrNaprabandhanirUpaNam zrIraGgaprabandhaH tAlai rAgaizcaturbhiH syADrIraGgo'nte padAnvitaH // 26 // iti zrIraGgaprabandhaH / zrIvilAsapravandhaH svarAntaH zrIvilAsaH syAttAle rAgaizca pnycbhiH| iti zrIvilAsaprabandhaH / paJcabhaGgipaJcAnanomAtilakaprabandhAH tenakAntaH paJcabhaGgiH pATaiH pazcAnano'ntimaiH / / 266 // rAgAbhyAmapi tAlAbhyAM syAdumAtilakaH punaH / (ka0) atha viprakIrNeSu prathamoddiSTaM zrIraGgaM lakSayati-tAlairityAdi / catubhiriti pratyekaM saMbadhyate; caturbhistAlaizcaturbhI rAgairiti / ante padAnvita iti| 'sarvAGgikA ime' iti vakSyamANatvAt svarAdiSu SaDaGgepvevAnte padaM prayoktavyamiti niyamaH kriyate / tena svarAdInItarANi vAJchitakrameNa prayoktavyAnIti darzitaM bhavati / evaM pratirAgaM padAntatvena paDaGgayojanA kartavyA / atrodgrAhAdivibhAgaH prabandhAdinAmAGkazca rAgakadambavat kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniyuktaH / atra caturbhistAlai rAgairiti saMkhyAyA eva niyamaH, na svarUpaniyamaH / atastAlAdiniyamazaGkA na kartavyA / SaDaGgabaddhatvAt medinIjAtimAn / atha zrIvilAsaM lakSayati-svarAnna ityAdi / spaSTo'rthaH / anuktamanyat zrIraGgavadanusaMdheyam / atha paJcabhaGgipaJcAnanau lakSayatitenakAnta iti / antimaistenakaiH paJcabhaGgiH / antimaiH pATaH pazcAnanaH syAt / rAgAbhyAM tAlAbhyAmityubhayoryojanIyam / itaratta pUrvavat / athomA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: virudAntastribhistAlai rAgaiH sarvAGgikA ime // 267 // iti paJcabhaGgipaJcAnanomA tilakaprabandhAH / 312 tripadIprabandhaH Ayo dvidvigaNau pAdau tRtIyazca caturgaNaH / tilakaM lakSayati- syAdupAtilaka ityAdi / spaSTo'rthaH / anyat pUrvavat / atra kecana zrIraGgAdInAM padAdyantatvamAtraniyamenetarAGgakramasyAnuktatvAt kUTatAnavat prastAraM kalpayanti / tatra svarANAM kramasya siddhatvAt tacchobhate / atra tvaGgAnAM tadabhAvAdabhitticitraprAyametat // 265 - 267 // (saM0) evamAlikama prabandhAnuktvA viprakIrNAnnirurUpayiSuH prathamanirdiSTaM zrIraGgaM lakSaNabhaGgayA saMgamayati - tAlairiti / caturbhistAlaiH caturbhiH rAgaizca yo viracyate, sa zrIraGgaH; sa cAnte padairanvitaH kartavyaH / zrIvilAsaM lakSayatisvarAnta iti / paJcabhistAlaiH paJcabhiH rAgaizcAnte svarasaMyuktaH zrIvilAsaH / paJcabha ilakSayati - tenakAnta iti / rAgadvayena tAladvayena ca nivadhyamAnA ante tenakasaMyuktA paJcabhaGgiH / paJcAnanaM lakSayati - pATairiti / paJcabhaGgilakSaNavadantimaiH pATaiH paJcAnanaH / umAtilakaM lakSayati- syAditi / tribhistAlai tribhI rAgairnibaddho'nte biruda saMyukta umAtilakaH / ime zrIraGgAdayaH paJca sarvAGgikAH sarvAGgaiH yuktA jJAtavyAH // 265-267 // ( ka 0 ) atha tripadI lakSayati - AdyAvityAdi / Adyau; prathamadvitIyau pAdau / dvidvigaNAviti / dvau dvau gaNau yayostau / atra vIpsayA pratyekaM dvigaNAvityarthaH / ' zeSAH syurmAnmathA gaNAH' iti vakSyamANatvAt pAdadvaye'pi catvAro manmathagaNA bhavanti / te ca ' evaM madhyAbhavA bhedA aSTau kAmagaNA smRtAH' iti prAgevoktAH / tRtIyazceti ; tRtIyapAdazcaturgaNaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH pravandhAdhyAyaH caturthastrigaNaH pAdeSvekAdaza gaNA ime // 268 // rateH SaSThazca dazamaH zeSAH syurmAnmathA gaNAH / gItvAdyapAdau tadanu kiMciccheSaM tRtIyakam // 269 // tataH samagraM taM gItvA caturtho yadi gIyate / tadA syAt tripadI tAlahInA karNATabhASayA // 27 // iti tripadIprabandhaH / cakAreNAtrApi kAmagaNA ityavagamyate / atra 'rateH SaSThaH' iti vakSyamANatvAt dvitIyo ratigaNaH / itare trayo'pi kAmagaNAH / caturtha ityaadi| caturthaH pAdazca trignnH| cakAreNAtrApi kAmagaNA iti gamyate / tatra 'dazamazca' iti vakSyamANatvAdatra pAde dvitIyo ratigaNaH, itarau kAmagaNau / ekAdazetyAdi / ime iti / pAdacatuSTaye'pyuktAH saMbhUya ekAdaza gaNA bhavanti / rterityaadi| SaSTho dazamazca rateriti saMbandhe SaSThI / ratigaNa ityarthaH / so'pi 'atyuktAyAstu catvAro bhedA ratigaNA matAH' ityatra prAgukteSu caturyu bhedepvekaH / SaSTha iti caturgaNAtmakasya tRtIyapAdasya dvitIyo gaNa ucyate / dazama iti trigaNAtmakasya caturthapAdasya dvitIyo gaNa ucyate / etau ratigaNau kartavyAvityarthaH / zeSA iti / ekAdazasu madhye SaSThadazamau hitvetare nava gaNA mAnmathAH kartavyA ityrthH| gAne niyamamAha---gItvetyAdi / kiMciccheSaM tRtIyakamiti / tRtIyapAdamAdau kiMcidavaziSTaM gItvA tato'nantaraM tRtIyapAdaM samagramazeSa gItvA caturthaH pAdo gIyate cet, sA tripadI syAt / asyA lakSaNataH catuppAdaprayuktatve'pyAdyayorekapAdatvapratIteH zrutikRtatvAt tAmanurudhya tripadIvyapadeza upapadyata eva / tatrAdyaM pAdadvayamudgrAhaH / dvitIyaM pAdadvayaM dhruvaH / viprakIrNeSu 'ovyAdayazca catvAro bhavantyAbhogavarjitAH' iti vakSyamANena vacanena caturNAmevAbhoganiSedhAt , itareSAM punaH 'anuktAbhogavastUnAM padairAbhogakalpanA' 40 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 saMgItaratnAkaraH catuSpadIprabandhaH same SoDaza mAtrAH syuH pAde pazcadazAyuji / yasyAM bhinnArthayamakAvarSI sA tu catuSpadI // 271 // iti vakSyamANatvAdatra padairAbhogaH kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / gaNabhASAniyamAnniyuktaH / asyA dvipadIprakRtikatvAt " anuktamanyato grAhyam // iti nyAyena tatroktaH svaraprayogo'pi prabandhatAsiddhaye dhruvAnantaramadhyAhartavyaH / anyathA tAlAdihInatvena padaikAGgatayA tArAvalyAdiprabandhajAtyayogAdaprabandhataiva syAt / ato'yaM padasvarabaddhatvAt dvayaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 268-270 // (saM0) tripadI lakSayati-AdyAviti / Adyau dvau caraNau gaNadvayayutau kaaryo| tRtIyastu gaNacatuSTayayuktaH / caturtho gaNatrayayuktaH / evaM caturSu pAdeSvekAdaza gaNA bhavanti / teSu SaSTho ratigaNaH kartavyaH ; evaM dazamazca / anye mAnmathAH pUrvoktAH kAmagaNAH kartavyAH / tatrAdyau pAdau gItvA tadanantaraM tRtIyazcaraNaH kiMcinnyUnaH samaprazca dvigativyaH / tatazcaturthazcaraNo gIyate / sA karNATabhASAbaddhA tAlavarjitA tripadI jJAtavyA // 268-270 // (ka0) atha catuSpadI lakSayati--sama ityAdi / asyAzcatuSpadyAH samapAde dvitIye caturthe ca pratyekaM poDaza mAtrAH syuH / ayuji viSame prathame tRtIye ca pAde pazcadaza mAtrA bhavanti / yasyAmadhauM bhinnArthayamakAviti / bhinno'rtho'bhidheyaM yasya tat bhinnArtha yamakaM yayoriti tathoktau / yamakaM nAma " arthe satyarthabhinnAnAM varNAnAM yA punaH zrutiH / yamakaM pAdatadbhAgavRtti tadyAtyanekatAm // " ityuktalakSaNam / nanu ca yamakalakSaNenaiva bhinnArthatve siddhe bhinnArtheti yamakavizeSaNaM vyavacchedyAbhAvAt vyarthamApadyata iti cet ; satyam / yeSAM mate Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 315 315 svaratenakasaMyuktA tenknyaassNyutaa| iti ctusspdiiprvndhH| SaTpadIprabandhaH SaSThastRtIyastrigaNaH pRthaga dvidvigaNAH pare // 272 // catvArazcaraNA bANaprAntau SaSThatRtIyako / tvabhinnArthAnAmapi tAtparyabhedena yamakatvamaGgIkriyate, tanmate vyavacchedyasya vidyamAnatvenArthavattvAdadoSaH / ardhAviti / atrArdhayormAtrAsAmAnyena "ardha sameM'zake " ityabhidhAnAnnapuMsakatve kartavye'pi svaratenakayogasya vakSyamANatvAt ardhayostadvArakavaiSamyasaMbhavAdardhAviti puMliGganirdeza upapanno draSTavyaH / svaratenakasaMyukteti / pUrvArdhe svarayuktA, uttarArdhe tenakayuktetyavagantavyam / etacca ardhAviti puMliGganirdezAdeva jJAyate / tenakanyAsasaMyuteti / punastenakamArabhya nyAsaM kuryAdityarthaH / tripadyAdInAM tisRNAM samAnadharmatvAdvizeSalakSaNavyatirekeNa, "anuktamanyato grAhyam" iti nyAyena dvipadISaTpadyoruktaM tAlahInatvaM karNATabhASAnirmitatvaM ca catuSpadyAmanuktamapi tAbhyAmAnetavyam / atra sasvaraH pUrvArdha ugrAhaH / satenaka uttarArdho dhruvaH / AbhogaH pUrvavat kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / mAtrAsaMkhyAbhASAniyamAnniyuktaH / padasvaratenakabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 271, 272 // (saM0) catuSpadI lakSayati-sama iti / same dvitIyacaturthacaraNayoH SoDaza mAtrAH / ayuji Aye tRtIye ca caraNe pazcadaza / aghidvaye ca bhinnau yamako / sA catuSpadI / etasyAM svaratenakena nyAsaH // 271, 272 // (ka) atha SaTpadI lakSayati-paSTa ityAdi / atra paTasu pAdeSu SaSThastRtIyazca pAdastrigaNo vakSyamANagaNatrayayuktaH kartavyaH / pare catvAra Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH zeSAstu mAnmathagaNA yasyAM sA SaTpadI matA // 273 / / karNATabhASayA tAlavarjitA nAdamuktikA / bhedA vedyAstripadyAdezchandolakSmaNi bhUrayaH / / 274 // ___ iti ssttpdiiprbndhH| zvaraNAH prathamadvitIyacaturthapaJcamAH pAdAH pRthak pratyekaM dvidvigaNAH vakSyamANagaNadvayayuktAH kartavyAH / tameva gaNavizeSaM darzayati-bANapAntAvityAdinA / paSThatRtIyako pAdau vANaprAntau bANagaNaH prAnte yayostau / gaNatrayAtmakayoH paSThatRtIyayoH pAdayoH 'zepAstu mAnmathagaNAH' iti vakSyamANatvAt pratyekaM prathamadvitIyau kAmagaNau kRtvA tRtIyo bANagaNaH kartavyaH / so'pi 'tadvadvANagaNA bhedAH pratiSThAyAstu poDaza' ityatra prAgukteSu SoDazasvekaH / zeSAstviti / pAdaSaTke militvA caturdazasu gaNeSu saptamacaturdazayoH bANagaNatvenopayuktayoranye dvAdaza gaNAH zepAH; te ca kAmagaNAH kartavyA ityarthaH / nAdamuktiketi / nAdazabdenAtra sthAyisvaro vivakSyate / taM sarigAdivarNoccArarahitaM nAdarUpamevoccArya nyAsaM kuryAdityarthaH / catuppadISaTpadyoLapadezo'nvartho draSTavyaH / atra pUrva pAdatrayamunAhaH / uttaraM tu dhruvaH / pUrvavadAbhogaH kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / gaNabhASAniyamAnniyuktaH / tripadIvadante svaraprayogasya kartavyatvAt padasvarAbhyAM vyaGgaH / tArAvalIjAtimAn / bhedA ityAdi / tripadyAderiti / Adizabdena catuppadISaTpadyau gRhyate / etAsAM bhUrayo bahavo bhedAH chandolakSmaNi chandaHzAstre " zeSA gAthAstribhiH paDbhizcaraNaizcopalakSitAH" ityAdikA vedyAH avagantavyAH // 272-274 // (saM0) SaTpadI lakSayati-SaSTha iti / SaSThastRtIyazca caraNastrigaNaH / pare Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH vastuprabandhaH mAtrAH paJcadazAdye'Gghau tRtIye paJcame tathA / sUryAstu dvitIye ca svarapATAntamAdimam // 275 // aparaM svaratenAntamardhaM tadanu dodhakaH' / yasya syAttenake nyAsastadvastu kavayo viduH || 276 / / iti vastuprabandhaH / 317 prathamadvitIyacaturthapaJcamAzcatvAraH pRthak pratyekaM dvidvigaNAH / teSu SaSThatRtIyayoH antyaH tRtIyo bANagaNaH ; manye sarve'pi mAnmathagaNAH; sA karNATabhASopanibaddhA nAdanyAsA SaTpadI // 272-274 // (ka0) atha vastusaMjJaM lakSayati mAtrA ityAdi / Adye'Gghau mAtrA: paJcadaza syuH / tRtIye paJcame pAde tathA; yathA prathamAGghrau paJcadaza mAtrA:, tathA tRtIyapaJcamayoH pratyekamityarthaH / turye dvitIye ca pAde sUryAH dvAdaza mAtrA bhavanti / evaM paJca pAdAH atra sAmAnyanyAyenAdyaM pAdadvayamAdimamardham ; tat svarapATAntaM kartavyam / avaziSTaM pAdatrayamaparamardham ; tat svaratenAntaM kartavyam / tadanu tenakAnantaraM dodhakaH / dodhakaH pUrvoktadodhakanAmachandovizeSaH kartavyaH / atra tenakAntamardhadvayamugrahaH / dodhako dhruvaH / pUrvavadAbhogaH kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / mAtrAdiniyamApekSayA niryuktaH / tAlaniSedhazruterabhAvAdaniyatatAlatvApekSayAyamaniryuktazca / nanvekasyaiva niryuktatvamaniryuktatvaM ca viruddhamiti cet, na; apekSAbuddhinimittena bhinnatvAt ; yathaikasyaiva devadattasya svaputrApekSayA pitRtvaM, svapitrapekSayA putratvaM ceti / yatraivaMvidhA virodhapratItiH, tatraivaMvidhaH parihAro draSTavyaH / birudavyatiriktAGgabaddhatvAt paJcAGgaH / AnandinIjAtimAn // 275, 276 // 1 dohaka iti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 saMgItaratnAkaraH vijayaprabandhaH yatra tenaiH svaraiH pATaiH pdaivijytaaltH| gIyate vijayastenaiAsaH sa vijayo mataH // 277 // iti vijyprbndhH| tripathaprabandhaH pAdatrayaM tripathake pATaizca birudaiH svraiH| iti tripthprbndhH| (saM0) vastu lakSayati-mAtrA iti / prathamatRtIyapaJcamapAdeSu paJcadaza maatraaH| dvitIyaturIyayoH sUryAH dvAdaza mAtrA: / prathamArdhe'nte svarAH pATAH / dvitIyArdhasyAnte svarAstenakAH / tadanantaraM pUrvalakSito dohakaH / tenakeSu samAptiH / tat vastu // 275, 276 // (ka0) atha vijayaM lakSayati--yoti / atra tenAdInAM pAThakramasya vivakSitatvAttathaiva prayoktavyAH / vijayatAlata iti / 'vijayaH pluto laghuH' iti tasya lakSaNaM vakSyate / atra tenaiH svarairugrAhaH kartavyaH / pATaH padairbhuvaH kartavyaH / padAntarairAbhogaH kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlaniyamAnniyuktaH / birudAbhAvAt paJcAGgaH / AnandinIjAtimAn // 277 // ___ (saM0) vijayaM lakSayati-yatreti / yatra rAjJAM vijayo gIyate tenaiH svaraiH pATaiH padaivijayatAlena, tenakeSu samAptiH, sa vijayaH // 277 // (ka0) atha tripathaM lakSayati-pAdatrayamityAdi / pArekaH pAdaH / birudairdvitIyaH / svaraistRtIyaH / tatra prathamaM paaddvymudgraahH| tRtIyaH pAdo dhruvaH / padairAbhogaH kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniyuktaH / tenakAbhAvAt paJcAGgaH / AnandinIjAtimAn // 278 / / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 319 caturmukhaprabandhaH svaraiH pATaiH padaistenaivarNaiH sthAyyAdibhiH kramAt / / 278 / / catvArazcaraNA geyA grahe nyAsazcaturmukhe / iti cturmukhprvndhH| siMhalIlapravandhaH svaraiH pAdaizca virudaistenako viracyate // 279 // siMhalIlena tAlena siMhalIlaH sa ucyate / __ iti siNhliilprvndhH| (saM0) tripathaM lakSayati-pAdatrayamiti / yatra pATaibirudaiH svaratrayeNa pAdA gIyante, sa tripathaH // 278 // (ka0) atha caturmukhaM lakSayati svarairityAdi / sthAyyAdibhiH kramAditi / sthAyivarNena svaraiH prathamaH pAdaH, ArohivarNana pATairdvitIyaH, avarohivaNena padaistRtIyaH, saMcArivaNena tenaizcaturtha iti kramo draSTavyaH / grahe ugrAhe nyAsaH kartavyaH / atra prathamaM paaddvymudgraahH| dvitIyaM pAdadvayaM dhruvaH / padAntarairAbhogaH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniyuktaH / birudAbhAvAt paJcAGgaH / AnandinIjAtimAn // 278, 279 // (saM0) caturmukhaM lakSayati-svarairiti / sthAyini varNe svarairekaH pAdaH / ArohiNi varNe pATaidvitIyaH / avarohiNi varNa padaistRtIyaH / saMcAriNi varNe tenaizcaturthaH / grahe samApti: / sa caturmukhaH // 278, 279 // (ka0) atha siMhalIlaM lkssyti-svrairityaadi| siMhalIlena tAleneti / "tAlAdyantaM datrayaM siMhalIlaH' iti tasya lakSaNaM vakSyate / atra 1 tAlAdhyAye tu 'laghvante' iti paThyate / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 saMgItaratnAkaraH haMsalIlaprabandhaH svanAmatAlake haMsalIle'GghI padapATakaiH // 280 // iti hNsliilprbndhH| daNDakaprabandhaH padaiH svarairdaNDakena chandasA daNDako mtH| svaraiH pATairugrAhaH / birudaistenakaizca dhruvaH / padairAbhogaH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlaniyamAniyuktaH / svarAdiSaDaGgabaddhatvAnmedinIjAtimAn // 279, 280 // (saM0) siMhalIla lakSayati-svarairiti / vakSyamANena siMhalIlena tAlena svarapATAdibhiryo viracita: sa siMhalIlaH // 279, 280 // (ka0) atha haMsalIlaM lakSayati-svanAmetyAdi / svanAmatAlaka iti / haMsalIlatAlayukta ityarthaH / 'haMsalIlo yagaNazca laghurguruH' iti tasya lakSaNaM vakSyate / padapATakairajrI iti / padairekaH pAdaH / pATaidvitIyaH / atra padairugrAhaH / pATai vaH / padAntarairAbhogaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlaniyamAt niyuktaH / padapATatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 280 // (saM0) haMsalIlamAha--svanAmeti / haMsalIlena tAlena padaireko'tiH, pATaidvitIyo yasmin viracyate, sa haMsalIlaH // 280 // (ka0) atha daNDakaM lakSayati-padairiti / daNDakena chandaseti / " daNDako nau raH" iti tasya lakSaNam / asyArthaH yasya pAde dvau nakArau, rephAzca sapta bhavanti, tasya daNDaka iti nAma bhavati / SaDviMzatyakSarAyA utkRteH samanantaraM daNDakasya pAThAt saptaviMzatyakSaratvameva yuktam / sarveSAM 1 tAlAdhyAye tu 'haMsalIle virAmAntaM laghudvayamudAhRtam' iti lakSaNavAkyaM dRshyte| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 321 tasya bhUritarA bhedAzchandolakSmaNi bhASitAH // 281 // iti dnnddkprbndhH| jhampaTapravandhaH jhampaTacchandasA geyaH krIDAtAlena jhmpttH| iti jhmpttprbndhH| chandasAmekaikAkSaravRddhayA prastAraH pravRttaH / ita Urdhva punarekaikarephavRddhayA prastAraH kartavyaH ; 'daNDako nau raH' iti zravaNAt / tasyodAharaNaM tu" iha hi bhavati daNDakAraNyadeze sthitiH puNyabhAjAM munInAM manohAriNi tridazavijayavIryadRpyaddazagrIvalakSmIvirAmeNa rAmeNa saMsevite / janakayajanabhUmisaMbhUtasImantinIsImasItApadasparzapUtAzrame bhuvananamitapAdapadmAbhidhAnAmbikAtIrthayAtrAgatAnekasiddhAkule // " iti / atra pAdAnte yatiH / tasyetyAdi / tasya daNDakasya / bhUritarA bhedA iti / caNDavRSTiprapAtapracitAdayaH / chandolakSrmANa chandaHzAstre bhApitA uktAH; tato'vagantavyAH / tatra padainirmitaM daNDakasya pUrvArdhamugrAhaH / svaraiH nirmitamuttarArdhaM dhruvaH / padAntarairAbhogaH / tenAyaM tridhAtuH / chandoniyamAnniryuktaH / svarapadatAlabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 281 // (saM0) daNDakaM lakSayati-padairiti / daNDakanAmnA chandasA padaiH svaraizca daNDakaH kartavyaH / daNDakanAma chanda: chandaHzAstraprasiddham / caNDavRSTiprabhRtayaH tasya daNDakasya bhUritarA bhedAH bahavo bhedAH chandaHzAstre jJAtavyAH // 281 / / (ka0) atra jhampaTaM lakSayati-jhampaTacchandaseti / " jhampaTaM tripadaiH prAhuH" iti tasya lakSaNaM gAthAbhedeSu draSTavyam / krIDAtAleneti / 'krIDA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 saMgItaratnAkaraH kandukaprabandhaH padaiH pATaizca birudaiH kandukaH parigIyate // 282 // iti kndukprbndhH| tribhaGgiprabandhaH svaraiH pATaiH padairuktastribhaGgiH sa ca pnycdhaa| ekastribhaGgitAlena vRttenAnyastribhaginA // 283 / / drutau virAmAntau ' iti tasya lakSaNaM vakSyate / tatrAdyaM pAdadvayamudgrAhaH / tRtIyaH pAdo dhruvaH / pUrvavadAbhogaH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / chandastAlanibaddhatvAt niryukta eva / padatAlabaddhatvAt dvayaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 282 // (saM0) jhampaTaM lakSayati-jhampaTeti / jhampaTa: chandaHzAstre prasiddhaH / tena chandasA krIDAtAlena yat gIyate, tat jhampaTam // 282 // (ka0) atha kandukaM lakSayati-padairityAdi / ayamapi gAthAbhedo draSTavyaH / atra padaiH prathamaH pAdaH / pATairdvitIyaH / bisdaistRtIyaH / udgrAhAdivibhAgaH pUrvavat / tAlAdyaniyamAdaniryukta eva / svaratenakAbhAvAccaturaGgaH / dIpanIjAtimAn / siMhalIlAdiSu paJcasUdagrAhe nyAsaH kartavyaH / evamanuktanyAsasthAneSu sarvatra nyAyo'nusaMdheyaH // 282 // (saM0) kandukaM lakSayati-padairiti / padaiH pATaivirudaistribhiraGgainirmita: kandukaprabandhaH // 282 // (ka0) tribhaGgiM lakSayati-svaraiH pATairityAdi / tribhaGgitAleneti / 'tribhaGgiH sagaNAd guruH' iti tasya lakSaNaM vakSyate / vRtteneti / tribhanivRttamapi gAthAbhedo draSTavyaH / spaSTArthamanyat / paJcasu tribhaGgipadeSvapi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH tAlai rAgaistribhiryadvA yadvA vRttatrayAnvitaH / yadvA devatrayastutyA tAladvaiguNyamuktakaH // 284 // iti tribhaGgiprabandhaH / haravilAsaprabandhaH padaiH sabirudaiH pATaiste nai hara vilAsakaH / iti haravilAsa prabandhaH / sudarzanaprabandhaH 323 padaizca virudaistenairnirdizanti sudarzanam // 285 // iti sudarzanaprabandhaH / 1 sAmAnyalakSaNoktaH svarapATapadAnAM prayogaH krameNa kartavyaH / udgrAhAdivibhAgo'pi bhedeSu yathAyogamunneyaH / anyapadairAbhogaH / tenAyaM tridhAtuH / kvacicchandastAlAdiniyamAnniryuktaH / anyatra tadabhAvAdaniryuktaH / virudatenakAbhAvAccaturaGgaH / dIpanIjAtimAn // 283, 284 // (saM0) tribhaGgi lakSayati-padairiti / padaiH pATaiH svaraizca tribhaGgirgIyate / sa paJcaprakAra :- kazcit tribhaGginAmnA vakSyamANena tAlena gIyate ; kazcit tribhaGginAmnA chandasA ; kazcit tribhistAlai rAgaizca ; kazcit tribhizchandobhiH / kazcit trayANAM devAnAM stutyA yukta iti paJcavidhastribhaGgiprabandhaH // 283, 284 // (ka0) atha haravilAsaM lakSayati - padairityAdi / savisdairiti padavizeSaNam / ato birudasyopasarjanatvazrutyA padazeSatvaM pratIyate / tena sabirudaiH padairekaM gItakhaNDaM gAyediti bhAvaH / anantaraM pATairdvitIyaH khaNDaH / tatastenaistRtIyaH / tatra prathamakhaNDa udgrAhaH / dvitIyatRtIyau dhruvau / padAntarairAbhogaH / ato'yaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniryuktaH / svarAbhAvAt paJcAGgaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: svarAGkaprabandhaH padaiH svaraizca virudairudgrAhAditrayaM kramAt / ekadvitrAca tAlAH syuH kharAGke nyasanaM svaraiH ' // 286 // iti svarAGkaprabandhaH / 324 zrIvardhanaprabandhaH zrIvardhanaH syAdvirudaiH pATairapi padaiH svaraiH / AnandinIjAtimAn / atha sudarzanaM lakSayati-- padaizcetyAdi / spaSTArthaH / svarapATAbhAvAccaturaGgo'yam / dIpanIjAtimAn // 285 // (saM0) haravilAsasudarzanau lakSayati-padairiti / spaSTArthau // 285 // (ka0) atha svarAGkaM lakSayati - padairityAdi / padairudgrAhaH ; svaraimelApaH, virudairdhruva ityayaM kramaH / atrodgrAhAditrayamiti vizeSoktyA melApakasadbhAvAdanuktavizeSeSu prabandheSu melApakAbhAvo jJAyate / ekadvitrA tAlA iti / udgrAhe ekastAla:, melApake dvau tAlau, dhruve trayastAlAH kartavyAH syuH / mAlavazriyeti / mAlavazrIsaMjJakena rAgeNa gAtavya ityarthaH / AbhogaH pUrvavat kartavyaH / tenAyaM caturdhAtuH / rAganiyamAnniryuktaH / pATanakAbhAvAt caturaGga: / dIpanIjAtimAn // 286 // (saM0) svarAGkaM lakSayati-padairiti / padairekena tAlenodgrAhaH ; svaraistAladvayena dhruva : ; birudaistAlatrayeNAbhoga: ; svaraiH samAptiH; sa svarAGkaH // 286 // ( ka 0 ) atha zrIvardhanaM lakSayati - zrIvardhana ityAdi / atra biruda - 1 mAlavazriyA iti kalAnidhipATha: / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH tAlamAnadvayanyAso niHzaGkena prakIrtitaH // 287 // iti shriivrdhnprbndhH| harSavardhanaprabandhaH padaizca virudaiharSavardhanaH svarapATakaH / iti hrssvrdhnprbndhH| vadanaprabandhaH chapadvayaM do vadanaM svarapATayutAntaram // 288 / / tathopavadanaM proktaM chagaNAcadatairyutam / tathaiva vastuvadanaM chayugAddacataiH kRtam // 289 // iti vdnprbndhH| pATAbhyAmugrAhaH / padasvarAbhyAM dhruvaH / sugamamanyat / harSavardhanalakSaNaM spaSTArtham // 287, 288 // (saM0) zrIvardhanaM lakSayati-zrIvardhana iti / birudAdibhirviracitaH shriivrdhnH| tasya tAlAvRttidvayena nyAsaH / harSavardhanaM lakSayati--padairiti / padabirudamAtraiviracito harSavardhanaH // 287, 288 // (ka0) atha vadanaM lakSayati-chapadvayamityAdi / chapayoH chagaNapagaNayordvayaM do dagaNazceti vadanasya pAde trayo mAtrAgaNA bhavanti / ayamevo grAhaH / svarapATayutAntaramiti / tAdRgeva dvitIyaH pAdaH svarapATyutaH sannantara iti vyapadizyate / atra yutazabdena 'chapadvayaM daH' ityetadantare'pi kartavyamiti gamyate ; anyathA svarapATakRtAntaramityeva brUyAt / atrAntarazabdena dhruva ucyate, ugrAhAbhogayormadhye bhavatvAt / na tu dhruvAbhogAntarajAto dhAtuH; tathA sati patra pArthakyena dhruveNa bhavitavyam ; tadabhAvAditi bhAvaH / svarapATa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 saMgItaratnAkaraH caccarIprabandhaH rAgo hindolakastAlazcaccarI bahavo'jrayaH / yasyAM SoDazamAtrAH syudvau dvau ca prAsasaMyutau // 290 // sA vasantotsave geyA cacarI prAkRtaiH pdaiH| cacarIcchandasetyanye krIDAtAlena vetyapi // 291 // ghattAdicchandasA vA syaacchndolkssmoditaabhidhaa| iti caccarIprabandhaH / yuto'ntaro yasminniti vadanavizeSaNam / sugamamanyat / atra padAntarairAbhogaH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / chandastAlAdyaniyamAdaniyuktaH / birudatenakahInatvAta caturaGgaH / dIpanIjAtimAn // 288, 289 / / ___(saM0) vadanaM lakSayati-chapadvayamiti / chANa: pUrva, tatazca padvayaM, tato'nantaraM do dagaNa: ; etaiH svaraiH pATaryuktamantaraM madhyapradezo yasya tat vdnm| tadeva chagaNacagaNadagaNatagaNairyutamupavadanam / tathaiva svarapATaviracitaM chANadvayena dagaNacagaNatagaNaiH kRtaM cet vastuvadanamityucyate / SaNmAtro gaNazchagaNa:, caturmAtrazcaH, trimAtrasta:, dvimAtro da iti pUrvoktamanusaMdheyam // 288, 289 // (ka0) atha caccarI lakSayati-rAga ityAdi / caccarI tAla iti / 'virAmAntadrutadvaMdvAnyaSTau lavu ca caccarI' iti tasya lakSaNaM vakSyate / yasyAM caccayA~ poDazamAtrA bahavo'jrayaH syuH / tatra dvau dvau pAdau prAsayutau bhavataH / cacarIcchandaseti / SoDazamAtrAtmakapAdayuktaM caccarIcchandaH avagantavyam / krIDAtAlena veti / 'krIDA drutau virAmAntau' iti tasya lakSaNaM vakSyate / ghattAdicchandasA veti / yadA krIDAtAlena prayujyate, tadA dhattAdicchandaH prayoktavyamityarthaH / tatrAdizabdena yat krIDAtAlaprayogayogyaM tat chando gRhyate / ghattAcchando'pi tAdRzamavagantavyam / chandolakSmoditAbhi Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH caryAprabandhaH 327 paddhaDIprabhRticchandAH pAdAntaprAsazobhitA // 292 // adhyAtmagocarA caryA syAd dvitIyAditAlataH / sA dvidhA chandasaH pUrtyA pUrNApUrNAtvapUrtitaH // 293 // samadhuvA ca viSamadhuvetyeSA punardvidhA / dheti / iyameva caccarI yadA chando'ntareNa gIyate, tadA chandaH zAstroktatattacchandonAmnA vyapadizyata ityarthaH / atra pUrvArdhamudgrAhaH / uttarArdhaM dhruvaH / pRthakpadairAbhogaH / ato'yaM tridhAtuH / chandastAlaniyamAnniryuktaH / padatAlabaddhatvAt dvyaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 290-292 // (saM0) cacarI lakSayati- rAga iti / pUrvokto hindolo rAgaH / 'virAmAntadrutadvadvAnyaSTau laghu ca caccarI' iti vakSyamANazcaccarItAla: / SoDazamAtrA bahavaH pAdAH / teSu dvau dvau pAdAvanuprAsasaMyuktau / sA caJcarI / prAkRtaiH dezabhASopanibaddhaiH padaiH kRtA / vasantotsave geyA / matAntaramAha - caJcarIti / caccarInAmnA chandasA geyeyamiti kecidAhuH / kecittu krIDAtAlena geyetyAhu: ; athavA ghattAyatyAdicchandasA | chandolakSaNe uditA abhidhA yasyAH ; yena chandasA gIyate tannAmavatI bhavatItyarthaH // 290 - 292 // (ka0 ) atha caryAM lakSayati-- paddhaDItyAdinA / paddhaDIprabhRticchandA iti / paddhaDIprabhRtIni chandAMsi yasyAH sA ; paddhaDIprabhRtiSu chandaHsvekena baddhetyarthaH / paddhaDIchandolakSaNamanantarameva vakSyate / adhyAtmagocareti / adhyAtmaM viSayIkRtya pravRttetyarthaH / dvitIyAditAlata iti / ' dau lo dvitIyakaH' iti dvitIyatAlasya lakSaNaM vakSyate / Adizabdena tatsamamAtro'nyo'pi tAlo gRhyate / samadhuceti / samo dhruvo yasyA iti bahuvrIhiH / samazabdasya sApekSatvAdatra pratyAsattyodgrAha evApekSyate / tena 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 saMgItaratnAkaraH AvRttyA sarvapAdAnAM gIyate sA dhruvasya vA / / 294 // iti caryAprabandhaH / paddhaDIprabandhaH 'caraNAntasamaprAsA paddhaDIcchandasA yutaa| birudaiH svarapATAntai racitA paddhaDI matA // 295 // iti pddhddiiprbndhH| dhruvasyodgrAhasamatvamavagamyate / evaM vipamadhruvetyatrApi dhruvasyodgrAhApekSayA nyUnatvena vAdhikatvena vA viSamatvaM draSTavyam / AbhogaH pRthakpadaiH kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / chandastAlaniyamAnniyuktaH / padatAlabaddhatvAt dvayaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 292-294 / / (saM0) caryA lakSayati-paddhaDIti / paddhaDIrAhaDImukhyAni chandAMsi yasyAm ; pAdAnAmanto'nuprAsayuktaH ; adhyAtmavAcakaiH padairupanibaddhA ; sA caryA / dvitIyAditAlaiH sA krtvyaa| tRtIyAbahuvacanArtha tasilpratyayaH / sA dviprakArAchanda:pUrtI pUrNA ; apUrtAvapUrNA / punarapi dvidhA--sarveSAM pAdAnAmAvRttausamadhruvA; dhruvasyaivAvRttau vipamadhuveti // 292-294 // (ka0) atha paddhaDI lakSayati-caraNAntetyAdi / caraNAnteSu pAdAnteSu sama ekarUpaH prAso varNAvRttiryasyAH sA / paddhaDIcchandaseti / " SoDaza mAtrAH pAde pAde yatra bhavanti nirastavivAde / paddhaDikA jagaNena vimuktA caramaguruH sA saddhirihoktA // " iti tasya lakSaNamudAharaNaM ca / tena chandasA yuktA / svarapATAntaivirudaiH raciteti / prathamAdhaiM bisdaiH racayitvA svarAn prayuJjIta / dvitIyArdhamapi 1 yugmapAdAntagaprAsA iti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 329 rAhaDIprabandhaH yatra vIrarasena syAt sNgraamrcitstutiH| bahubhizcaraNaiH sAtra rAhaDI parikIrtitA / / 296 // iti raahddiiprbndhH| vIrazrIprabandhaH padaizca virudairbaddhA vIrazrIriti gIyate / iti viirshriiprbndhH| bisdaiH racayitvA pATAn prayuJjItetyarthaH / atra sasvaraM prathamArdhamugrAhaH / sapATa dvitIyA) dhruvaH / padairAbhogaH kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / chandoniyamAniyuktaH / tenakAbhAvAt paJcAGgaH / AnandinIjAtimAn // 295 // (saM0) paddhaDI lakSayati-yugmeti / yugmayoH dvitIyacaturthayoH pAdayorante anuprAsayutA, paddhaDIcchandasA pATAntaiH svarasahitairbirudaizca kRtA paddhaDI // 295 // (ka0) atha rAhaDI lakSayati-yatreti / saMgrAmaracitastutiriti vIrarasenetyasya spaSTIkaraNam / tatra bahuSu caraNeSu kecanodgrAhAH, kecana dhruvAH kartavyAH / pRthagAbhogaH kalpanIyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniyuktaH / padatAlabaddhatvAt dvayaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 296 // (saM0) rAhaDI lakSayati-yatreti / bahubhiH pAdaiH saMgrAmo varNyate yasyAM sA rAhaDI // 296 // (ka0) atha vIrazriyaM lakSayati-padairityAdi / padairudgrAhaH / bisdairdhavaH / AbhogaH pRthak kartavyaH / tenAyaM tridhaatuH| tAlAdyaniyamAdaniryuktaH / padatAlabirudabaddhatvAt tryaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 297 // 42 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 saMgItaratnAkaraH maGgalAcAra prabandhaH yastu gadyena padyena gadyapadyena vA kRtaH || 297 / / kaizikyA maGgalAcAraH saniHsAruH kharAnvitaH / iti maGgalAcAraprabandhaH / dhavalaprabandhaH trividho dhavalaH kIrtirvijayo vikramastathA // 298 // caturbhizcaraNaiH SaDbhiraSTabhizca kramAdasau / (saM0) vIrazriyaM lakSayati -- padairiti / padairvirudaiva nibaddhA vIrazrIH // 297 // I ( ka 0 ) atha maGgalAcAraM lakSayati -- yastvityAdi / gadyapadyeneti dvaMdvaikavadbhAvaH / kaizikyeti / kaizikI nAma zuddhapaJcamasya bhASArAgaH ; tayA gAtavyaH / saniHsAruriti / niHsArutAlena sahitaH / ' virAmAntau laghU niHsAruko mataH' iti tasya lakSaNaM vakSyate / svarAnvita iti / padAnte ardhAnte vA svarairanvitaH kartavyaH / atra sasvaraM prathamArdha mudgrAhaH / sasvaraM dvitIyArdhaM dhruvaH / AbhogaH pRthak kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / taalaadiniymaanniryuktH| padasvaratAlabaddhatvAt vyaGgaH / bhAvanIjAtimAn // 297, 298 // (saM0) maGgalAcAraM lakSayati - yastviti / kaizikIgageNa niHsArutAlena svarasahito yo gIyate sa maGgalAcAraH / sa trividha:-- gadyajaH, padyajaH, gadyapadyazceti // 297, 298 // (ka0) atha dhavalaM lakSayati - trividha ityAdi / caturbhizvaraNaiH racitaH kIrtidhavalaH, paDbhiH racito vijayadhavalaH, aSTabhiH racito vikrama Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH viSame tu chayugmaM syAt to vA do vAdhikaH same / / 299 / / tadA syAt kIrtidhavalo vijaye tvaadyturyyoH| dau dvau SaSThe dvitIye ca zeSau dvA chena pena vA // 300 // prathame cAstrayo daH syAta tRtIye dAstrayastu ca / turyadvitIyayozcaitat paJcame saptame tathA / / 301 // SaSThe'STame dAzcatvAro yasyAsau vikramo mtH| AzIbhirdhavalo geyo dhavalAdipadAnvitaH / / 302 // yahacchayA vA dhavalo geyo lokaprasiddhitaH / iti dhvlprbndhH| dhavala iti kramo draSTavyaH / vipama iti / vipame pAde chayugmaM chagaNayoH SaNmAtrikyoryugmaM syAditi / viSamapAde dvAdaza mAtrAH kartavyA ityarthaH / same samapAde / to vA do vAdhika iti / chayugmAt paraM tagaNastrimAtrikaH, dagaNo dvimAtriko vAdhiko bhavati / samapAde paJcadaza vA caturdaza vA mAtrAH kartavyA ityarthaH / vijaye sviti / SaTpAdayukte vijayadhavale tvAdyaturyayoH pAdayoH, tathA SaSThe dvitIye ca pAde do dvau dagaNau / kIrtidhavalapAdApekSayAdhiko bhavata ityarthaH / zeSau tRtIyapaJcamau dvau pAdau chena chagaNena pena pagaNena vAdhiko bhavataH / vikramadhavalasya lakSaNamAha-prathama iti / prathame pAde cAzcagaNAstrayaH / do dagaNo'pi syAt / tRtIyapAde dAstrayaH / turyadvitIyayozcaitaditi / caturthe cAstrayo dazca ; dvitIye dAstrayastu cetyarthaH / paJcame saptame tatheti / paJcame turyoktaM saptame dvitIyoktaM ca draSTavyam / SaSThe'STame dAzcatvAro bhavanti / AzIbhirAzIrvAdaiH / dhavalAdipadAnvita iti / Adizabdena vimalAdIni gRhyante / yadRcchayeti ; uktagaNAdiniyamarAhityena / lokaprasiddhita iti / vartamAnalakSyAnusAreNetyarthaH / tripvapi dhavalabhedeSu pUrvArdhamugrAhaH / uttarArdha Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 saMgItaratnAkaraH maGgalaprabandhaH kaizikyAM boharAge vA maGgalaM maGgalaiH padaiH // 303 // vilambitalaye geyaM mngglcchndsaathvaa| iti mngglprbndhH| dhruvaH / AbhogaH pRthak kartavyaH / tenAyaM tridhAtuH / tAlAdyaniyamAdaniryuktaH / padatAlabaddhatvAt vyaGgaH / tArAvalIjAtimAn // 298-303 // (saM0) dhavalaM lakSayati-trividha iti / dhavalastrividhaH / caturbhizcaraNairupanibaddhaH kIrtiH, SaDbhizcaraNairvijayaH, aSTabhizcaraNairvikrama iti / eteSu mAtrAniyamamAha-viSama iti / viSame prathame tRtIye ca caraNe chagaNadvayam | same dvitIye caturthe ca caraNe tagaNo dagaNo vAdhikaH / tadA kIrtidhavalaH / prathamacaturthayoH SaSThe dvitIye ca caraNe dvau dagaNau sta: / zeSau tRtIyapaJcamau chagaNena pagaNena vAdhikau / tadA vijydhvlH| prathame cagaNatrayam ; do dagaNaH / tRtIye dagaNatrayam / caturthadvitIyayozcaitadeva / paJcame cagaNatrayaM dagaNazca / saptame dagaNatrayam / SaSThASTamayordagaNAzcatvAraH / tadA vikramadhavala iti / sa ca dhavalo dhavalAdipadairAzIrvAda yaH / yadRcchayA veti ; yadRcchayA vA lokaprasiddhito vA geyaH // 298-303 // (ka0) atha maGgalaM lakSayati--kaizikyAmityAdi / maGgalaiH padairiti / shngkhckraabjkokkairvaadishNsibhirityrthH| maGgalacchandaseti / " paJca cakAragaNAH pratipAdagatAzcenmaGgalamAhuridaM sudhiyaH khalu vRttam " iti tasya lakSaNamudAharaNaM ca / atrodgrAhAdikalpanAdikaM pUrvavat // 303,304 // (saM0) maGgalaM lakSayati--kaizikyAmiti / kaizikIrAge boTTarAge vA kalyANavAcakaiH padaivilambitena layena maGgalo geyaH / athavA maGgalanAmnA chandasA // 303, 304 // Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH pravandhAdhyAyaH ovIprabandhaH khaNDatrayaM prAsayutaM gIyate dezabhASayA / / 304 // ovIpadaM tadante cedovI tjjnyaistdoditaa| trayANAM caraNAnAM syurekAdyAvRttito bhidAH // 305 / / AdimadhyAntagaiH prAsairekAyaizca pade pade / chandobhirbahubhirgeyA ovyo janamanoharAH / / 306 / / ityoviiprbndhH| lolIpravandhaH sAnuprAsestribhiH khaNDairmaNDitA prAkRtaiH padaiH / prAnte lolIpadopetA lolI geyA vicakSaNaH // 307 // iti loliiprbndhH| DhollarIpravandhaH dohaDaH syAdyadA prAnte prollasadollarIpadaH / DhollarI nAma sA proktA lATabhASAvibhUSitA / / 308 // iti ddhollriiprbndhH| dantIprabandhaH anuprAsapradhAnaM cet khaNDatrayasamanvitam / dantIpadAnvitaM prAnte tadA dantI nigadyate // 309 / / iti dntiiprbndhH| (ka0) ovyAdInAM caturNA lakSaNAni sphuTArthAni / melApakAbhogavarjitatvAccatvAro'pi dvidhAtavaH / tatrAdyaM khaNDadvayamunAhaH / tRtIyaM khaNDaM dhruvaH / iti Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: anuktAbhogavastUnAM padairAbhogakalpanA / ovyAdayastu catvAro bhavantyA bhogavarjitAH // 310 // iti viprakIrNaprabandhAH / 334 sAlagasUDaprabandhAnirUpaNam zuddhazchAyAlagazceti dvividhaH sUDa ucyate / elAdiH zuddha ityukto dhruvAdiH sAlago mataH // 311 // tAlAdyaniyamAccatvAro'pyaniryuktAH / padatAlabaddhatvAt dvyaGgAH / tArAvalIjAtimantaH // 304-310 // (saM0) orvI lakSayati-khaNDatrayamiti / dezabhASayA anuprAsena ca khaNDatrayopetamante ovIti padaM gIyate cet, tadA ovI / etasyAzcaraNAvRttibhedena pade pade Adau madhye ante cAnuprAsabhedaizca bahavo bhedA bhavanti / etAzca bahubhizchandobhirgeyA: / lolIM lakSayati--sAnuprAsairiti / ovIlakSaNe ovIpadasthAne lolIpadaM prayujyate cet, tadA lolI / DhollarIM lakSayati- dohaDa iti / pUrvalakSite dohaDe prAnte DhollarIpadaM gIyate cet, tadA DhollarI / sA lATabhASayA geyA / dantIM lakSayati - anuprAseti / sAnuprAsaM khaNDatrayasya prAnte dIpadaprakSepe dantI / sAdhAraNaM lakSaNamAha - anukteti / yeSu prabandheSvAbhogo noktaH, tatra paMderAbhogo jJAtavya: / ovyAdiSu caturSu prabandheSu nAstyAbhogaH // 304-310 (ka0 ) athAdhyAyAdAvuddiSTaM sAgasUDaM lakSayituM saMgatiM darzayatizuddha ityAdi / zuddhaH zAstroktaniyamena pravartitaH / chAyAlagaH ; chAyAM zuddhasAdRzyaM lagati gacchatIti tathoktaH / elAdiriti / elAmArabhyaikatAlI - paryantamaSTabhirgataiH zuddhasUDa ityuktaH / dhruvAdiriti / vakSyamANaM dhruvamArabhya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH chAyAlagatvamelAderyadyapyAcAryasaMmatam / loke tathApi zuddho'sau zuddhasAdRzyato mataH // 312 // 'jAtyAdyantarabhASAntaM zuddhaM prakaraNAnvitam / / tatroktaH zuddhasUDaH prAk sAlagastvadhunocyate // 313 // vakSyamANaikatAlIparyantaM saptabhigItaiH sAlagasUDo'bhimataH / sAlaga iti chAyAlagazabdasyApabhraMzo lokaprasiddhayA prayukta iti veditavyam / nanu jAtyAdereva zuddhatvam ; elAdestu tacchAyAnukAritvAt sAlagatvameva ; tat kathamelAdiH zuddha ityuktamityata Aha--chAyAlagatvamelAderityAdi / zuddhasAdRzyata iti / zuddhasya jAtyAdeH sAdRzyato niyamAnatilaGghanAdityarthaH / ataH shuddhtvmaupcaarikmelaadeH| dhruvAdestu niyamAtilaGghanAt sarvathA sAlagatvameveti bhAvaH / jAtyAdyantarabhASAntamiti / jAtikapAlakambalagItigrAmarAgoparAgabhASAvibhASAntarabhASAparyantamityarthaH / prkrnnaanvimiti| tAlAdhyAye vakSyamANAni mandrakAdicaturdazagItAni prakaraNAnItyucyante / tAnyapi niyamAnatilaGghanenaiva pravartitatvAt zuddhe'ntarbhUtAnItyarthaH // 311-313 // (saM0) sAlagasUDaM lakSayitumAha-zuddha iti / sUDo dvividhaH-zuddhaH, chAyAlagazceti / tatrailAdiH zuddhaH; dhruvAdiH sAlagaH / sAlagachAyAlagau paryAyau / nanu bharatenailAdInAM chAyAlagatvamuktam ; tat kathaM zuddhatvamucyate ? tatrAhachAyAlagatvamiti / zuddhasAdRzyenaiva zuddhatvam ; na tu mukhyaM zuddhatvamityarthaH / kiM tacchuddham , yatsAdRzyamelAde: ? tatrAha-zrutyAdIti / zrutiprakaraNamArabhyAntarabhASAparyantaM yaduktaM tat | prakaraNAni ca tAlAdhyAye vakSyamANAni caturdaza gItAni / etAvat zuddham / anena saha elAdeH sAdRzyamaniyatatvaM samyakprayoge phalam ; asamyakprayoge doSa ityAdi jJAtavyam // 311-313 // 1 zrutyAdIti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 saMgItaratnAkaraH Ayo dhruvastato maNThapratimaNThanisArukAH / aDDatAlastato rAsa ekatAlItyasau mataH // 314 // dhruvaprabandhaH 'ekadhAturdvikhaNDaH syAdyatrodgrAhastataH param / kiMciducaM bhavet khaNDaM dvirabhyastamidaM trayam // 395 // tato dvikhaNDa Abhogastasya syAt khaNDamAdimam / ekadhAtu dvikhaNDaM ca khaNDamuccataraM param // 396 // stutyanAmAGkitazcAsau kaciduccakakhaNDakaH / udgrAhasyAdyakhaNDe ca nyAsaH sa dhruvako bhavet // 317 // ekAdazAkSarAt khaNDAdekai kAkSaravardhitaiH / khaNDe dhruvAH SoDaza syuH SaDviMzatyakSarAvadhi // 318 // jayantazekharotsAhAstato madhuranirmalau / kuntalaH kAmalazcAro nandanazcandrazekharaH || 319 // kAmodo vijayAkhyazca kaMdarpajayamaGgalau / tilako lalitazceti saMjJAcaiSAM kramAdimAH // 320 // AditAlena zRGgAre jayanto gIyate budhaiH / sa netRzrotRRgAtRNAmAyuH zrIvardhano mataH // 321 // (ka0) sAlagasUDasthAni gItAnyuddizati - Adyo dhruva ityAdi / asAviti sAlagasUDaH / mataH saMmataH / sabhedAnAM dhruvAdInAM lakSaNAni spaSTArthAni / nanu - ' maNThavat pratimaNThAderlakSmodgrAhAdikaM matam' iti vacanena pratimaNThAdiSUdgrAhAdyavayavasaMnivezasya maNThavadityatidezAt maNThAt pratimaNThA 1 ekadhAtudvikhaNDa iti sudhAkarapAThaH / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH RddhisaubhAgyado vIre niHsArI zekharo bhavet / pratimaNThena hAsye syAdutsAho vaMzavRddhikRt / / 322 // madhuro bhogado geyaH karuNe hyliilyaa| krIDAtAlena zRGgAre nirmalastanute prabhAm / / 323 // laghuzekharatAlena kuntalo'bhISTado'dbhute / kAmalo vipralambhe syAjjhampAtAlena siddhidaH // 324 // harSotkarSapradazcAro vIre niHsaarutaaltH| nandano vIrazRGgAra ektaalyessttsiddhidH|| 325 // vIre hAsye ca zRGgAre pratimaNThena gIyate / abhISTaphaladaH zrotRgAtRNAM candrazekharaH // 326 // pratimaNThena zRGgAre kaamodo'bhiissttkaamdH| hAsye dvitIyatAlena vijayo neturAyuSe / / 327 / / hAsyazRGgArakaruNeSvAditAlena gIyate / kaMdo bhogado nRNAM zrIsadAzivasaMmataH / / 328 // krIDAtAlena zRGgAre vIre ca jymngglH| jayotsAhapradaH puMsAM dhruvakastilakAbhidhaH // 329 // rase vIre ca zRGgAra ekatAlyA pragIyate / / pratimaNThena zRGgAre lalitaH sarvasiddhaye // 330 // dInAmavayavasaMnivezakRto bhedo nAstyeva ; ' tathA'pyeSAM vizeSastu pratyeka pratipAdyate' iti pratijJAya 'tatra ca pratimaNThena tAlena pratimaNThakam / ityAdibhirvacanaistAlAnAmevAtra bhedakatvenopAdAnAt kevalAnAM rasAnAmatra bhedakatvaM na vivakSitameva / evaM sthite sati maNThabhedasya kalApasya tAla: 'kalApo nagaNena tu virAmAntena ' ityuktaH / tathA pratimaNThabhedasya vicArasyApi tAlaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH syAdvarNaniyamaH sarvakhaNDe khaNDadvaye tathA / yathoktAn yo jayantAdIn gAyennipuNayA dhiyA // 331 // sarvakratuphalaM tasyetyavocanmunisattamaH / iti dhruvaprabandhaH / maNTha prabandhaH 338 dvityeka virAmaM vA yasyodrAhAkhyakhaNDakam // 332 // tataH khaNDaM dhruvAkhyaM dvistato vaikalpiko'ntaraH / taM gatvA dhruvamAgatya vAbhogo gIyate sakRt // 333 // dhruve nyAsastataH proktaH sa maNTho maNThatAlataH / jayapriyo maGgalazca sundaro vallabhastathA // 334 // kalApaH kamalazceti SaD bhedA maNThake matAH / SaTkAro maNThatAlo rUpakaM tena bhidyate // 335 // vIre jayapriyo geyo maNThena jagaNAtmanA / maGgalo bhena zRGgAre sundaraH sena tadrase // 336 // vallabho reNa karuNe kalApo nagaNena tu 1 virAmAntena gAtavyo rase hAsye vicakSaNaiH // 337 // virAmAntadrutadvaMdvAllaghunA kamalodbhute / iti maNThaprabandhaH / 'laghutrayAdvirAmAntAdvicAraH' ityuktaH / ata eva tayorlakSaNayoH zabdabheda eva, na tvrthbhedH| tena maNThapratimaNThayostAyoratrArtha paunaruktyaM doSa iti cet; satyam / atyalpamidamucyate dvayostAlyoH paunaruktyaM doSa iti / kiMtu uttarasminnadhyAye viMzatyadhikazateSu dezItAleSu lakSiteSu tatra sAgasUDAzrayaiH kaizcidanyaistAlaiH saha keSAMcihnanAM tAlAnAM dvayordvayostrayANAM trayANAM ca mithaH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 339 ___ pratimaNThaprabandhaH maNThavat pratimaNThAderlakSmodvAhAdikaM matam // 338 // tathApyeSAM vizeSastu pratyeka prtipaadyte| tatra ca pratimaNThena tAlena pratimaNThakaH // 339 // caturdhA so'marastAro vicAraH kunda itypi| amaro guruNaikena zRGgAre sa vidhIyate // 340 // virAmAntadrutadvaMdvAllaghudvaMdvena jAyate / tArAkhyaH pratimaNTho'sau rasayorvIraraudrayoH // 341 // laghutrayAdvirAmAntAdvicAraH karuNe bhavet / kundo virAmamadhyena latrayeNAdbhate bhavet // 342 // te zRGgAre'pi catvAro gIyante lkssmvedibhiH| iti prtimnntthprvndhH| niHsArukaprabandhaH baddho niHsArutAlena prokto niHsAruko vudhaiH // 343 / / vaikundAnandakAntArAH samaro vAJchitastathA / vizAlazceti sa proktaH SaDvidhaH sUrizAGgiNA // 344 // drutadvaMdvAllaghudvaMdvAdvaikundo maGgale bhvet|| kuryAdAnandamAnande virAmAntadrutadvayAt // 345 // paunaruktyaM lakSaNataH pratItaM bhaviSyati / tasya tatraiva parihAraM vakSyAma iti 'atra pRthaG nocyate / nanu jayantAdiSu SoDazasu dhruveSu yo'kSarasaMkhyAniyama uktaH, sa vartamAneSu keSucit dhruveSu na dRzyate ; tat kathaM teSAM lakSaNahInatve'pi loke parigraha iti cet, satyametat / atrAkSarazabdena padAnyapyucyante; yathAyamakSarArtha iti padArtho varNyate / tena kacit padAnAM vA saMkhyAyA niyamo Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH kAntAro lagurubhyAM syAdvipralambhe sa gIyate / laghudvayAdvirAmAntAt samaro vIragocaraH // 346 // laghutrayAd drutadvaMdvAdvAJchito vaanychitprdH| saMbhoge syAdvizAlAkhyo lAd drutadvayato lghoH||347|| iti niHsaarukprbndhH| aitAlaprabandhaH aDtAlena tAlenADutAlaH parikIrtitaH / niHzaGkazaGkazIlAzca cAro'tha makarandakaH // 348 // vijayazceti sa proktaH SoDhA soddhlsuununaa| lagurubhyAM drutadvaMdvAnniHzaGko vismaye bhavet // 349 // lagho1tadvayena syAcchaGkaH shRnggaarviiryoH| zAnte zIlo virAmAntadrutadvaMdvAllaghorbhavet // 350 // drutadvaMdvAllagAbhyAM syAcAro vIre'dbhute rase / zRGgAre makarandaH syAd drutadvaMdvAt pare gurau / / 351 // vijayAkhyo rase vIre drutAbhyAM laghunA bhavet / __iti addtaalprvndhH| draSTavyaH / yatra so'pi nAsti, tatrAkSarAdeH saMkhyAniyamAbhAvAnniyamoktAdRSTaphalasyAbhAva eva, na tu dRSTaphalasya janaraJjanAderapi / tena teSAM lokaparigraho'pyupapanna eva / aniyatAkSararasatAlayuktasyodgrAhAdyavayavasaMnivezasyAviziSTatvena teSAmapi salakSaNatvAt dhruvavyavahAro na hIyata eva / maNThAdInAM ca rasatAlAdiniyamAbhAvo'pyevaM draSTavyaH / ete dhruvAdayaH saptApi melApakAbhAvAt tridhAtavaH / maNThAdayastu SaDapi 'tato vaikalpiko'ntaraH' iti vacanena sAntaratva Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha: prabandhAdhyAyaH 341 rAsakaprabandhaH rAsako rAsatAlena sa caturdhA nirUpitaH / / 352 // vinodo varado nandaH kambujazceti zArGgiNA / AlApAntadhruvapadAdvinodaH kautuke bhavet // 353 // dhruvAdAlApamadhyAttu varado devatAstutau / khaNDamAdyaM dvikhaNDasyodgrAhasyAlApanirmitam // 354 // yasyAsau rAsako nando gIyate'bhyudayapradaH / AlApAderdhruvapadAt kambujaH karuNe bhavet // 355 / / sarveSu rAsaveSu dvikhaNDodvAhakalpanA / iti rAsakaprabandhaH / ekatAlIprabandhaH ekatAlI bhavettAlenaikatAlyA tridhA ca sA / / 356 / / ramA ca candrikA tadvadvipuletyatha lakSaNam / sakRdviratirudvAho'ntarastvakSaranirmitaH // 357 // yasyAmasauramAsA ca gAtRzrotroH zriye bhavet / udvAho dvidalo yasyAmAlAparacito'ntaraH || 358 / / ghanatA ghanayatirghanAnuprAsayoginI / candrikA saikatAlI syAd bhUrisaubhAgyadAyinI // 359 // pakSe tenAntareNa saha caturdhAtavaH ; anantaratvapakSe tu triva eva / ayamantaro laukikairupAntara ityucyate / tathA tairdhruvakhaNDasyAntaravyapadezaH kRta iti mantavyam / kvacit dhruvakhaNDasyAntaravyapadezo granthakAreNApi kRtaH ; yathAtraikatAlIlakSaNe ' sakRdviratirudgrAho'ntarastvakSaranirmitaH ' ityatrodgrAhAnantaramantaragrahaNAdantarazabdena dhruvakhaNDa evocyata iti gamyate / atrAntarastvityatra tuzabdena Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkara: AlApa pUrvakodvAhA vipulAnandadAyinI / AlApo gamakAlatirakSarairvarjitA matA // 360 // saiva prayogazabdena zArGgadevena kIrtitA / ityekatAlIprabandhaH / iti sAlagasUDaprabandhAH / 342 udgrAhasyAlAparacitatvamavagantavyam / evam ' AlAparacito'ntaraH' ityatrApi dhruva evAntarazabdavAcyaH / ete dhruvAdayastAlAdiniyamAnniryuktAH / padatAlabaddhatvAt dvyaGgAH / tArAvalIjAtimantaH // 314-361 // (saM0) sAlagasUDaprabandhAn vibhajate - Ayo dhruva iti / dhruvAdayaH sapta prabandhAH / teSu dhruvaM lakSayati - ekadhAtviti / pUrve sadRza geyakhaNDadvayayukta udbrAhaH kartavyaH / tato'nantaraM kiMciduccaM khaNDamantarAkhyaM kartavyam / etat trayamapi dvirabhyastaM dvirgeyam / tato'nantaraM khaNDadvayayukta AbhogaH / tasya prathamaM khaNDaM sadRzageyakhaNDadvayayuktam / dvitIyakhaNDaM tato'pyuccaM gAtavyam | asAvAbhoga: stutyasya nAyakasya nAmnA yuktaH kAryaH / kacit keSAMcinmate'yamuccakakhaNDo gAtavyaH / udgrAhasya AdyakhaNDe ca samAptiH / dhruva iti jJeyaH / tasya bhedAnAha - ekAdazeti / ekAdazAkSarakhaNDAdArabhya SaDviMzatyakSarakhaNDaparyantamekai kAkSaravRddhayA jayantAdayo lalitAntA SoDazavA bhavanti / teSAM krameNa lakSaNamAha - AditAleneti / AditAlena ekAdazAkSarakhaNDo jayantaH / niHsArutAlena dvAdazAkSarakhaNDa : zekharaH / pratimaNThatAlena trayodazAkSarakhaNDa utsAhaH / hayalIlatAlena caturdazAkSarakhaNDo madhuraH / krIDAtAlena paJcadazAkSarakhaNDo nirmalaH / laghuzekharatAlena SoDazAkSarakhaNDa : kuntalaH / jhampAtAlena saptadazAkSarakhaNDa : kAmalaH / niHsArutAle nASTAdazAkSarakhaNDa: cAraH / ekatAlyA ekonaviMzatyakSarakhaNDo nandanaH / pratimaNThatAlena viMzatyakSarakhaNDazcandrazekharaH / pratimaNThena tAlenaikaviMzatyakSarakhaNDa: kAmodaH / dvitIya Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 343 tAlena dvAviMzatyakSarakhaNDo vijayaH / AditAlena trayoviMzatyakSarakhaNDa : kaMdarpaH / krIDAtAlena caturviMzatyakSarakhaNDo jayamaGgalaH / ekatAlyA paJcaviMzatyakSarakhaNDa - stilakaH / pratimaNThena tAlena SaDviMzatyakSarakhaNDo lalita iti / ayaM varNaniyamaH kasmin khaNDe kartavya ityapekSAyAM pakSadvayamAcaSTe - syAditi / krameNaiteSAM gAne phalamAha - yathoktA niti ; yathoktalakSaNalakSitAn / maNThalakSaNamAha - dviyatIti / udgrAhakhaNDaM yatidvayasaMyuktam, ekayatikaM vA kartavyam | tato'nantaraM vAkhyaM khaNDaM dvirgeyam / tataH antaro vaikalpikaH; kartavyo vA, na vA kartavyaH / pakSe taM gItvA punarapi dhruvo gAtavyaH / tata AbhogaH sakRdgIyate / ve ca parisamAptiH / evaMvidho maNThatAlena yo gIyate, sa maNThaH / tasya bhedAnAha--- jayapriya iti / jayapriyAdayaH SaD bhedAH / SaTprakAro maNThatAla iti / tena rUpakaM maNThAkhyaprabandhAt bhidyate / eteSAM lakSaNamAha - vIra ityAdinA / jagaNarUpeNa maNThena gIyamAno jayapriyaH; vIro rasaH / bhagaNena maGgalaH ; zRGgAro rasaH / sagaNena sundaraH / ragaNena vallabhaH / nagaNena virAmAntena kalApaH / drutadvaMdvena virAmAntena dhruvAnantaraM laghunA kamala iti / pratimaNThAdisAdhAraNaM kiMcidAha - maNThavaditi / pratimaNThalakSaNamAha-- tatreti / pratimaNThena tAlena gIyamAnaH pratimaNThaH / tasya amarAdayazcatvAro bhedAH / teSAM lakSaNamAha - amara iti / ekena guruNA gIyamAno'maraH / virAmAnte drutadrayAnantaraM laghudvayena gIyamAnastAraH / virAmAntena laghutrayeNa gIyamAno vicAraH / virAmamadhyena laghutrayeNa gIyamAnaH kunda iti / niHsArukaM lakSayatibaddha iti / niHsArukatAlena viracyamAno niHsArukaH / tasya vaikundAdayaH SaD bhedAH / tAn lakSayati -- drutadvaMdvAditi / drutadvayena laghudvayena racito vaikundaH / virAmAnte drutadvayenAnandaH / talloke rUpakamityucyate / laghugurubhyAM kAntAraH / virAmAnte laghuyena samaraH / jambunAla ityucyate loke / laghutradrutadvayena vAJchitaH / laghudrutadvayalaghubhirvizAla iti / aDDatAlaM lakSayatiaDDutAleneti / aDDatAlAkhyena tAlena gIyamAno'DatAlaH / tasya niHzaGkAdayaH SaD bhedAH / teSAM lakSaNamAha - lagurubhyAbhivyAdinA / laghugurubhyAmanantaraM drutadvayena gIyamAno niHzaGkaH / laghvanantaraM drutadvayena zaGkaH / virAmAntena druta 1 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 saMgItaratnAkaraH rUpakaprabandhAH guNAnvitaM doSahInaM navaM rUpakamuttamam // 361 // rAgeNa dhAtumAtubhyAM tathA taallyodduvaiH|| mUtanai rUpakaM nUnaM rAgaH sthAyAntarainaivaH 362 // dvayAnantaraM zIlaH / drutadvayAnantaraM laghugurubhyAM caarH| drutadvayAnantaraM guruNA makarandaH / drutadvayAnantaraM laghunA vijaya iti / rAsakaM lakSayati-rAsaka iti / rAsatAlena gIyamAno rAsakaH / tasya vinodAdayazcatvAro bhedAH / teSAM lakSaNamAha-AlApAntetyAdinA / dhruvapadasyAnte AlApo viracyate cet, vinodH| dhruvasya madhya AlApazcet, tadA vrdH| khaNDadvayayuktasyodgAhasyAcaM khaNDamAlApanirmitaM ceta. tadA nandaH / dhruvasyAdAvAlApazcet , tadA kambuja iti / sarvezvapi rAsakeSUdrAho dvikhaNDaH kartavyaH / ekatAlI lakSayati- ekatAlIti / ekatAlInAmnA tAlena viracyamAnA ekatAlI / sA bhedatrayavatI-ramA, candrikA, vipulA ceti / tAsAM lakSaNamAha- sakRditi / yasyAM yatidvayokta udgAhaH sakRt gIyate, tato'nantaramakSararacito'ntaraH, sA ramA / yasyAM dvikhaNDa udAhaH, antarazvAlApaH kriyate, sA candrikA / yasyAM tUgAhAt pUrvamAlApaH kriyate, sA vipuleti / atrAkSaravarjitA gamakAlaptirevAlApaH ; sa eva prayoga ityucyate // 314-361 // (ka0) atha rUpakasyottamAdyavAntarabhedAn darzayipyannAdAvuttamaM lakSayati-guNAnvitamityAdi / guNAH vyaktyAdayo vakSyamANA daza gItaguNAH; tairanvitam / doSahInamiti / duSTAdayo vakSyamANA daza gItadoSAH ; taihInaM yannavaM rUpakaM tat uttamityucyate / rUpakasya navatve nimittaM darzayatirAgeNetyAdinA / tAlalayoDuvairiti / tAlazca layazcauDavaM ceti dvaMdvaH / auDavazabdenAtra racanAvizeSa ucyate / nUtanarAgAdinirmitatvAdrUpakaM navaM bhavatI. tyarthaH / raJjanAdidharmayoge siddharUpANAM rAgAdInAM nutanatvaM kathamityAkAGkSA Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 caturthaH prabandhAdhyAyaH dhAtU rAgAMzabhedena mAtostu navatA bhavet / pratipAdyavizeSeNa rasAlaMkArabhedataH // 363 // layagrahavizeSeNa tAlAnAM navatA mtaa| tAlavizrAmato'nyena' vizrAmeNa layo navaH // 364 // chndognngrhnyaasprbndhaavyvairnvaiH| auDavAparaparyAyA racanA navatAM vrajet // 365 / / yAmAha-rAgaH sthaayaantrairityaadi| sthAyA raagsyaavyvaaH| anye sthAyAH sthAyAntarANi / taiH rAgo navo bhavati / pUrvaiH kRtarUpakagatarAgApekSayedAnI kriyamANe rUpake sthAyAntarairyathA -rAgo navo bhavati tathA kartavyamityarthaH / rAgAMzabhedeneti / rAgAMzazabdena 'rAgAntarasyAvayavo rAgeM'zaH sa ca saptadhA' iti pUrvoktAH sthAyabhedakA rAgAvayavavizeSA ucyante / tadbhedena pUrvoktarItyA dhAturnavaH kartavya ityarthaH / mAtornavatve nimittadvayaM darzayatipratipAdyavizeSeNa rasAlaMkArabhedata iti / pratipAdyaM nAma vastu ; vAkyArtha ityarthaH ; tadbhedena / rasAH zRGgArAdayaH ; alaMkArA anuprAsopamAdayaH ; teSAM bhedena ca mAturnavaH kartavya ityarthaH / tAlAnAM navatve nimittamAha-layagraheti / lyA drutamadhyavilambitAH ; grahAH samAtItAnAgatAH; teSAM vizeSeNa / tAlAnAM navateti / pUrvagItagatAttAlAdbhinnalayagrahastAlaH kartavya ityarthaH / layasya navatve hetumAha-tAlavizrAmata iti / tAlasyAvayavino vizrAmAdanyena vizrAmeNAvayavavizrAmeNa viparyayeNa vA layo navo bhavati / auDuvanavatve hetumAha -chandogaNeti / chandaHprabhRtIni prAguktarUpANi / auDavAparaparyAyeti / auDuvamityaparaH paryAyo yasyAH sA / evaMvidhAM racanAM kuryAdityarthaH / 1 tulyeneti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 saMgItaranAkaraH rUpakaM trividhaM jJeyaM parivRttaM padAntaram / bhaJjanIsaMzritaM ceti zAhUdevena kIrtitam / / 366 // khallottArAnusArau tu rUpakeSvadhamau matau / parivRttarUpakam . rUpakaM pUrvasaMsiddhaM svasthAnena navena yat // 367 / / yadvA rAgeNa tAlena kRtaM tat parivRttakam / yatra sthAyini yatsthAnaM rUpakaM racitaM purA // 368 / / tat svasthAnaM tadanyattvaM 'sthAyyanyaparivartanam / parivRttaM rAgatAlaparivartabhavaM sphuTam // 369 // iti parivRttarUpakam / padAntararUpakam tasminneva rase rAge tAle ca racitaM bhavet / mAtusthAyavicitratvAd guNodAraM padAntaram // 370 // ___ iti padAntararUpakam / bhaJjanIsaMzritarUpakama kenApi rUpakaM gItaM nijAdanyena dhAtunA / yena tasyAnyadhAtutvAdbhaJjanIsaMzritaM matam / / 371 // ___ iti bhaJjanIsaMzritarUpakam / atha madhyamarUpakabhedAnAha-rUpakaM trivimityAdi / khallottAro'nusArazceti sthAyyaiveti aanndaashrmmudritkoshpaatthH| sthAyyanyaMti paatthovyaakhyaanusaarennohitH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH khallottArarUpakam prAgrUpakagatA sthAyAH sthAnAntaragatA yadi / mAtvantareNa racyante khallottArastadA bhavet // 372 // iti khallottArarUpakam / anusArarUpakam rAge tAle ca tatraiva kiMciddhAtuvilakSaNaH / mAtvantareNAnusAro guNotkarSavivarjitaH // 373 // ityanusArarUpakam / iti ruupkprbndhaaH| gItaguNAH vyaktaM pUrNa prasannaM ca sukumAramalaMkRtam / samaM suraktaM zlakSNaM ca vikRSTaM madhuraM tathA / / 374 / / dazaite syurguNA gIte tatra vyaktaM sphuTaiH svaraiH / prakRtipratyayaizcoktaM chandorAgapadaiH svaraiH / / 375 // pUrNa pUrNAGgagamakaM prasannaM prakaTArthakam / sukumAraM kaNThabhavaM tristhAnotthamalaMkRtam / / 376 / / samavarNalayasthAnaM samamityabhidhIyate / suraktaM vallakIvaMzakaNThadhvanyekatAyutam / / 377 // nIcocadrutamadhyAdau zlakSNatve zlakSNamucyate / uccairuccAraNAduktaM vikRSTaM bharatAdibhiH // 378 // madhuraM dhuryalAvaNyapUrNa janamanoharam / iti giitgunnaaH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 saMgItaratnAkaraH gItadoSAH duSTaM lokena zAstreNa 'zrutikAlavirodhi ca // 379 // punaruktaM kalAbAhyaM gatakramamapArthakam / grAmyaM saMdigdhamityevaM dazadhA gItaduSTatA // 380 // iti giitdossaaH| iti zrImadanavadyavidyAvinodazrIkaraNAdhipatizrIsoDhaladevanandananiHzakazrIzAdevaviracite saMgIta ratnAkare prabandhAdhyAyazcaturtha: adhamarUpakamedau / parivRttAdInAM lakSaNAni guNadoSANAM ca lakSaNAni spaSTArthAni // 361-380 // evaM prabandhasAmAnyavizeSAzritalakSaNam / catura: kallinAthAryaH pratyekaM pratyapAdayat / / iti zrImadabhinavabharatAcAryarAyabaya(vAggeya)kAratoDaramalla zrImallakSmaNAcAryanandanacaturakallinAthaviracite saMgItaratnAkarakalAnidhau caturtha: prabandhAdhyAyaH (saM0) paJcavidharUpakaM kathayitumAha-guNAnvitamiti / vakSyamANaguNAnvitaM doSahInaM navaM rUpakapaJcakamuttamaM jJAtavyam / navena rAgeNa dhAtumAtvAdibhizca navai: rUpakasya nUtanatvam / teSAM navatvamAha-rAgAMzeti / rAgAMzabhedena dhAturnavo bhavati / pratipAdyabhedena rasAlaMkArabhedena mAturnavo bhavati / layagraha bhedena tAlo navaH / tAlavizrAmasya tulyena samena vizrAmeNa layo navaH / chandAdibhirnavai: racanA navA bhavati / uttamarUpakasya traividhyamAha-rUpakamiti / 1 kAlazrutIti sudhaakrpaatthH| Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH prabandhAdhyAyaH 349 adhamarUpakasya dvaividhyamAha - khallottAreti / paJcAnAM lakSaNamAha - rUpakamiti / pUrva siddhaM navena svasthAnakena rAgeNa tAlena vA yat kriyate tat parivRttakam / 1 yatra rUpake sthAyini svare svasthAnaM pUrvaM tasminneva sthAyini rAgatAlaparivartena svasthAnavRttirjJAtavyA / padAntaraM lakSayati - tasminniti / bhaJjanIsaMzritaM lakSayati -- kenApIti / khallottAraM lakSayati - prAgiti / rUpakAntaragatAH sthAyA mAtvantare nivezyante cet, tadA khallottAraH / sa eva kiMciddhAtuvilakSaNazvet, anusAraH / gItaguNAn kathayati -- vyaktamiti / vyaktAdayo daza guNA bhavanti / teSAM lakSaNaM kathayati - tatreti / sugamam / gItadoSAnAha - duSTamiti / lokena zAstreNa ca duSTatvam / kAlavirodha: ; niSiddhakAle gAnam | zrutivirodha: ; hInazrutitvam // 361-380 // iti zrImadandhramaNDalAdhIzvara pratigaNDa bhairavazrI anapotanarendranandanabhujabalabhImazrI siMhabhUpAlaviracitAyAM saMgItaratnAkaraTIkAyAM saMgItasudhAkarAkhyAyAM prabandhAdhyAyaH samAptaH 1 idaM ca vAkyamevameva mAtRkAyAM dRzyate / paraM tu zodhanIyam; yathA - ' yasmin sthAyini svare yatsthAnakaM rUpakaM pUrvaM kRtaM tat sthAnameva svasthAnam / tadanyattvaM nAma pUrvasmAdanyasya sthAyinaH svarasya parivartanameva / tasminneva sthAyini svare rAgatAlaparivRttirjJAtavyA' iti / Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a aMzAMzazceti yo rAge aMzeM'zAntarasaMcArAt akAre daivataM viSNuH akSarADambaro yeSu akhaNDitasthitisthAna agrAmyaH sukumArazca agrAmyo'kSaranAdAnAM aGgaM karNATacaGgAla aGgavaGgakaliGgAdyaiH aGgahAraprayogajJaiH aGgaH paDAdibhidbantaiH apUrtyai tadanyacet aau khaNDadvayaM sAnu aDatAlastato rAsaH aGgutAlena tAlena atAra jastArahInaH atAramadhyamA pApa atArA prArthane mandra zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 177 178 atyuktAyAstu catvAraH 219 atra granthena saMkSipta 182 atrocyate parityAgAt 4 atha prakIrNakaM karNa atha rAgAGgabhASAGga athAdhunA prasidvAnAM atAlau DheGkikAtAle atidIrghaprayogAH syuH atisUkSmaH kRzo bhagnaH 220 222 102 adhyAtmagocarA caryA 199 anantatvAttu saMkIrNAH 200 anAdisaMpradAyaM yat anibaddhA nibaddhA ca aniryuktazca niryuktaH anukAra iti prokta: anuktAbhogavastUnAM anucchiSTokti nirbandha : 260 anuprAsapradhAnaM cet 95 anuraktestu janaka: 127 anusvAnavihInatvaM 212 248 215 336 340 puTasaMkhyA 255 176 165 227 1 160 149 15 17 327 251 203 303 212 154 334 115 333 165 167 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 222 221 151 183 16. 158 150 252 anekasthAyasaMcAraH anta:sAro ghanatvasya antaraH pUrvavattasmAt antare so'ntaro vakra: antye'hnaH prahare geyaH anyacchAyApravRttI ye anyathA cAnyathA gAyet anyastu madhurakSigdha anyUnazikSaNe dakSaH anyeSAM sUkSmabhedAnAM anyoparAgajA tAbhyaH aparaM svaratenAntaM aparaH snigdhamadhura apasthAnasya te sthAyAH apasthAnasya nikRteH apekSitaca ghopazca aprasiddhAstu tA lakSye anjapatro'bjagarbhava abhAvazcchandasAM vRttaM abhivyaktiryatra dRSTA abhISTaphalada: zrota amaro guruNaikena amuM prayogaM melApaM arUkSo dUrasaMzrAvyaH ardhasthite cAlayitvA ardhAnte caraNAnte vA ardhAnte'nye svarAnAhuH alpatvasya bahutvasya : .54 alpadhvanistAragati: 185 alpamUrchanayA yuktaH 3.8 avadhAnaM guNairebhiH 185 avarohiNi varNe syAt 48 avarohiprasannAnta: 176 avarohiprasannAntA 196 avarohyAdivarNena 161 avaskhalati yo mandrAt 154 aviruddhasya mAdhurya 163 avyavasthita ityuktaH 13 azeSabhASAvijJAnaM 31. aSTadhA karaNaM tatra 162 aSTAviti trimizrasya 178 aSToparAgAstilaka: 172 aSTau kAmA Adimadhya aSTau kAmAH kAmalekhA 23. aSTau poDaza tadvacca 304 asyAmAlApamAtraNa 256 21 337 AkaNThakuNThanaM sa syAt 339 AkSiptikA svarapada ADikAmodikA tajA 165 ADikAmodikA nAga 193 ADilla eSa eva syAt 29. AditAlena zRGgAre 284 AdimadhyasthitaprAsaM 21 AdimadhyAntagaiH prAsai: 247 277 268 A 164 247 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 343 234 AlApaH prAgatAla: syAt 235 AlApapUrvakodvAhAH 247 AlApAde vapadAt 236 AlApAntadhruvapadAt 24. AlApo gamakAlaptiH 336 AvRttyA sarvapAdAnAM 312 AzImirdhavalo geyaH 186 Aha bRndavizeSa tu 328 198 113 254 158 Adyasya syuditIyAdi AdyAkSareNa grahaNaM AdyAzI AdyanuprAsau AdyAtpaJcavikAreNa Adhendumatyatho jyoti Adyo dhruvastato maNTha Adyau dvidvigaNau pAdau AnantyAnnava zakyante AndolitaplAvitaka AndhAlyupAGgaM malhAraH ApaJcamaM tAramandrA AbhIrikA madhukarI AbhogaM tu sakRdgItvA AbhogadhruvakodAhAH Abhogazceti teSAM ca Abhogastatra nAma syAt AyattakaNThastAlajJaH AyAsena vinA yatra ArohiNi prasannAdi ArohiNi prasannAye . ArohiNi prasannAnta ArohiNyutpraviSTaH syAt AryA gAthA dvipathakaH AryAgItau rase vIre AryAyAH syustadA tisraH Ayaiva prAkRte geyA Alaptirucyate tajjJaiH AlasirbandhahInatvAt 45 itarat pUrvavat kIrti itareSAM ca rAgANAM iti gadyasya pada proktAH iti gauDAstrayaH SaDje iti bhASAvibhASe de iti SaNNavatiH sthAyAH ito nyUnaM tu hInaM syAt ityetA vikRtA bhedAH ityeSAM devatA bhUmi iSTasvareM'ze nyAsaH syAt 252 190 154 178 225 251 81 48 IrSyAyAM viniyoktavyA 118 18 278 281 uktAzcatasro gurjayaH 293 uccairuccAraNAduktaM 196 ucyate sa nirAdhAra: 204 ujjvalo gaditazcokSaH 186 182 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 165 ullAsitaH sa tu proktaH 183 198 , UrdhvaM prasArita: kSiptaH 184 224 337 286 RgvedotthA sthitA viprA 172 Rjurlipau bhre ke xpe ca 48 RddhisaubhAgyado vIre 204 RSabhAMzaH paJcamAnta: , RSabho'lpo niganyAsa: 254 Rpabho'syAmapanyAsa: 11 ujjvalo'yamiti proktaH utkSipyotkSipya nipatat uttamaM madhyamamatho uttamAbhyadhika bRndaM uttame gAyanIbRnde uttamottama ityuktaH uttarottarasaMghAdau utpraviSTo ni:saraNa: utsave viniyoktavyaH udAhaH prathamastatra udAhaH prathamo bhAga: udbAdhruvako prAgvat udAhastAlazUnyazcet udrAhasya dvitIyAdha udAhasyAdyakhaNDe ca udvAhA bahyo yasmin ugAheNAthavA nyAsaH udAho di: sakRdvaika udAho dvidalo yasyAM uddhRSTo visaroddhopaH uddIpane niyoktavyA udbhaTe naTane kAma udbhaTe naTane geyaH udbhUtaH kaizikI paDja unnatA zAntisaMjJA ca upamArUpakaraleSaiH ubhayormizraNAduktA ullAsitaH plAvitazva 198 260 254 336 e o iM hiM padAnte vA 224 265 eka eva tu yo gAyet 155 304 eka: syAtsamagAtAra: 264 ekatAlItyamI tAlA: 341 ekatAlI bhavettAle 341 157 ekadvitrAzca tAlAH syuH 324 124 ekaditricatuSyaJca 233, 242, 277 129 ekadhAtu dvikhaNDaM ca 336 41 ekadhAturdikhaNDa: syAt 43 ekalo yamalo bRnda 154 1.3 ekastribhaGgitAlena 322 261 ekAdazAkSarAt khaNDAt 302 ekAdigurubhakSaNa 169 ekA syAt samagAyanya: 291 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 295 295 223 302 ojakrIndrakriyau nAga 184 oje kalAzcandralekhe 279 ojo'nau manavo mAtrAH 126 ojobahula ojasvI 16. ovIpadaM tadante cet 265 ovI lolI DholarI ca 163 ovyAdayastu catvAraH 18 ohATI kampitairmandraH 214 3 188 au 170 auDuvAparaparyAyA 296 audumbarI ca SaTkarNaH 199 ekaikamAtRkAvarNa ekaikasminsvare sthitvA ekonatriMzadAkhyAtAH eko'nyo dhanagambhIra etatsaMmizraNAduktaH ete trayo'pyanAbhogAH ete dvaMdajabhedAH syuH ete'dhunA prasiddhAH syuH etena ghanani:sAra ete SaTatriMzadanye'pi eteSAM mizraNAnmizraH eteSu vyatyayenApi ete sAlagasUDasthaiH ebhizcaturbhiH svasthAnaiH eraNDakANDani:sAra: elayorAdyayoraJI elAkaraNaDhekIbhiH elAdiH zuddha ityuktaH elAnAM bahavaH santi elA zrotuH prayoktuzca elAsAmAnyalakSmaitat evaM pAdatrayaM geyaM evaM madhyAbhavA bhedAH evaM SaNNavatirbhASA evamete prabandhasya eSA bhASAGgamanyeSAM o oM tatsaditi nirdezAt 337 231 259 16. 213 194 165 kaMdapoM bhogado nRNAM 243 kakubhe'tharvavedotthA 213 kaGkAle pratitAle ca 334 kathaM tayomizraNaM syAt 219 kandasturagalIlA ca 223 kaphajaH khAhula: snigdha 218 kampita: kampanAjjJeyaH 219 karaNaM svarapUrva tat 228 karAbhyAmudbhavAtkArye " karAlI gaditaH sadbhiH 205 karAlI vikala: kAkI 127 karuNaH zrotRcittasya karNATabhASayA tAla 107 karNATalATagauDAndhra 157 252 207 156 246 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 28 167 33H 23. - 225 295 151 200 199 336 karNATAdipade: pATaiH 277 kArmAravyAzca kaizikyA: karNATAdyAH sajAtIyAH 177 kAryo'ntarastatazcAca karNATailAdimadhyAnta 246 kArya kArkazyamityAdyaiH karNATo dezavAlazca 18 kiMciduccaM bhavetkhaNDaM kalahaMsa: svare nyAsaH 297 kiMtu tatra lapUrvA ye kalApaH kamalazceti 338 kiMtu teSAM svarasthAne kalikA tanumadhyA ca 235 kIrtito madhuro lIna kazcitsyAnmadhurasnigdha 161 kIrtimAyuzca varNyasya kAMsyatAlodbhavaiH pATaiH 308 kuJjarastilako haMsa kAkararavaH kAkI 157 kuTTikAro'nyadhAtau tu kAkalIkalito geyaH 1 kutapAnAmamISAM tu kAkalyantarayuktazca kutape tvavanaddhasya kAkalyantarasaMyuktaH 27, 41,56, 71 kuntala: kAmalazcAraH kAkalyA kalita: kApi 73 kundo virAmamadhyena kAkolikArakhyaH kAkola 165 kuralo valireva syAt kANDAraNA prasiddhava 178 kuryAdAnandamAnande kAntAro lagurubhyAM syAt 34. kRcchonmIlanmandratAraH kAmamanmathavatkAnta 219 kRzo bhana iti proktAH kAmalo vipralambhe syAt 337 kecittu hayalIlena kAmotsavA nandinIca 264 kecinmaNThamapIcchanti kAmodalakSaNopetA 107 kenApi rUpakaM gIta kAmodAsiMhalI chAyA 18 kevalaM tu tRtIye'nau kAmodopAGgamAkhyAtA 1.7 keyAMcitpUrvapUrvasmAt kAmodo vijayAkhyazca 336 keSAMcinmatamAzritya kAmbhojI madhyamagrAmA 1. kaizikIkArmAravIbhyAM kAraNAMzazna kAryAzaH 177 kaizikIjAtijaH SaDja kAraNAMzastvasau rAma kaizikI trAvaNI tAna kAraNe kAryarAgAMza: kaizikyAM boTTarAge vA 339 28. 260 304 332 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 244 224 242 247 kaizikyA maGgalAcAraH kokilApaJcamo revagupta komala: prasRtaH snigdha komala: snigdhaniHsAra: komalo'nvarthanAmaiva kolAhalA TakkabhASA kauntalI drAviDI saindhavI kramavyatyAsabhedena kramAdakacaTAnAM kramAdgacchet plAvitastu kameNa parigIyante kramokramAbhyAM bahuza: kriyAGgatritayaM rAma kriyAparo yuktalayaH krIDAtAlena zRGgAre 158 303 gaNamAtrAdyaniyatA 9 gaNamAtrAvarNadeza 172 gaNAH paJca trimAtro'nte 162 gaNAH sapta laghuzcAnte 16. gaNAdiniyamastvAsAM 107 * gaNAdenyUnatAdhikyAt 17 gaNAdhipazcatuSkAmaM 253 gaNAnAM prathamAdInAM 226 gaNairvaNazca mAtrAbhiH 169 gaNaizcaturguNakalA: 302 gatAramandraH kAmodaH 288 gatirdutavilambA syAt 17 gadgadadhvaniravyakta 554 gadyaM nigadyate chanda: 33. gadyajAH padyajA gadya gadyajA padyajA ceti gadyapadyaprabhedena gadyAtmA cet svarAn gItvA gamakaprAsanirmuktA 270 gamadviguNitA mandra 333 gamandrA cotsave geyA 341 gambhIramadhuradhvAnA gambhIroccataro rUkSaH 106 gAMzaM sAntaM ca zRGgAre 346 gADhaH zaithilyanirmuktaH 12 gADhastu prabalo dUra gATaistristhAnagamakaiH 24 gADho lalitagADhazca 262 kha 12 khaJjanI gurjarI gauDI khaNDaM gaNezadevatyaM khaNDaM citraM ca teSAM ca khaNDatrayaM prAsayutaM khaNDamAdyaM dvikhaNDasya khaNDe dhruvA: SoDaza syuH khambhAitistadaMzAntA khallottArAnusArau tu khAhulonmizranArATe 336 sy sy sy 102 181 gaNa: samUhaH sa dedhA 2 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 183 313 268 273 105 254 318 gAtavyA niyatairnityaM gAtavyotkalikA vIre gAtRnAma satAlaM ca gAtRvAdakasaMghAta: gAtrasya gAtre niyatAH gAtropazamayo: kANDA gAndharva gAnamityasya gAndhAragatikA gAndhAratiripopetaH gAndhArapaJcame bhASA gAndhArapaJcamo bhinna gAndhArabahulo mandra gAndhAramandrA karuNe gAndhAravallI kacchelI gAndhArAMzagrahanyAsa: 154 224 303 gIte tathAvidhaH sthAyaH 27. gItvAdyapAdau tadanu 173 gItvA nyAso yatra sA syAt 198 gItvA vilambitAlena 178 gIyatAmRSabhAntAMzA 142 gIyate ced dhruvodrAhI 203 gIyate vijayastenaiH 16 guNAnvitaM dopahInaM 514 guNaiH katipayInaH 12 guNairebhiH paJcadaza 10 gurulaghuriti dvedhA 113 gurjayeMva rikampA syAt 89 gRhiNAM ca pravezAdau 12 geyaM nAsikayA gAyan 89 geyaH karNATagauDastu 118 geyaH zaradi tajAtA 131 geyo drAviDagauDo'yaM 84 geyo nirvahaNe yAme 63 geyo vAggeyakAreNa 89 geyo'hnaH pazcima yAme 9. geyo'hnaH prathame yAme .47 golI nAdAntarI nIla gauDapaJcamaka: SaDje 57 gauDastadaGgaM ninyAsa 59 gauDI ca rItirindrANyAH gauDIyarItirucirA 3 gaurI brAhmI ca mAtaGgI 154 grahanyAso'sya bhUyo'sau 113 114 28 271 27, 37 gAndhArAMzagrahA dhAntA gAndhArAlpaH kAkalIyuk gAndhArImadhyamApaJca gAndhArI raktagAndhArI gApanyAsA dIrgharimA gAyatrI devatApyAdi gAyanyo dAdaza proktAH gAlpaH pUrNaH saSaDjAdi gAlpa: prasannamadhyena gAlpaH SaDjagrahanyAsa gItayaH paJca zuddhA ca gItasyAtizayAdhAnAt m 220 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA grahAMzabhyAsagAndhArA grahAMzanyAsaSaDjazca grahAMzanyAsaSaDjAnyA grahAMzamandratArANAM grAmyaM saMdigdhamityevaM grISme prAkpahare geyaH grISme'hnaH prathame yAme 198 18 261 236 260 313 ghaTanAyAH sukhasyApi ghaTo vRttaM mAtRkA ca ghaNTAnAdavadAyAtaH ghattAdicchandasA vA syAt ghanatAsnigdhatAkAnti ghanadrutA ghanayatiH ghanalIna: pIvarocca ghanasvaro'varohe syAt ghano'parastu madhura 91 catasro vAMzikahU~ catuHSaSTayadhikaM brUte 126 caturAdyaSTaparyantaM 21 caturA paJcadhA tatra 348 caturgItigataM lakSma 73 caturthastatra madanA 64 caturthastrigaNaH pAde caturthI surasA proktA caturdhA deGkikA muktA 173 caturdhA saindhavI tatra 213 caturdhA so'marastAraH 185 caturbhirIdRzaiH pAdaiH 326 caturbhizcaraNaiH pabhiH 167 caturbhedo bhavecchabdaH 341 caturmukhaH siMhalIla: 163 caturvidhA mataGgoktA 183 caturvRttazcatustAla: 161 catustriMzadime rAgA: catuSkAmo ratiprAntaH catvArazcaraNA geyAH 213 catvArazcaraNA bANa 21 catvAro mukhyagAtAra: 306 cadvipAnAM catripANAM 326 candrapriyaH pUrvayAme 11 candralekheti tatrAdya 234 candrikA saikatAlI syAt 13 caraNAntasamaprAsA 13 cAmuNDelApadeSvetAH 244 256 122 339 284 303 159 214 13 304 ca 19 315 236 cakravAla: krauJcapada: caccatpuTAditAlena caccatpuTena tenaiva caccarIcchandase'tyanye catasraH paJcame bhinne catasrastA dvitIyasya catasro'nuktajanakAH catasro'ntarabhASAH syu: 239 341 328 120 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 11. chevATI piJjarItyekA 193 chevATI saindhavI kolA cArusaMcArivarNazca cAlanaM mukhacAla: syAt citrAcaM mizrakaraNaM citro vicitralIlazca ciraM sthitvAgnivattAraM cUrNa zAnte rase pItaM 247 199 33. 278 261 183 janmottarAsyAdgandharvaH 271 jayaghaNTA kAMsyatAla: jayantazekharotsAhAH jayanto madhupazcAtha 284 jayapriyo maGgalazca 150 jayA kUrmI pinAkI ca 302 jayotsAhapradaH puMsAM 29. jAto naiSAdinI SaDja 294 jAtyAdyantarabhASAntaM 301 jIvasvaravyAptimukhyaiH 212 jJeyA zuddhaiva saMpUrNA 199 335 194 chagaNena caturmAtraiH chandaHprabhedaveditvaM chandazcityAM vicetavyAH chandasaH kalahaMsasya chandasA dvipayena syAt chandasA yena kenApi chandastAlAdyaniyamAt chandogaNagrahanyAsa chandobhirbahubhirgayA: chandolakSaNato jeyAH chandohInetarallakSma chapadayaM do vadanaM chAgavadahanI kurvan chAndasa: sukarAbhAsa: chAyA kAkuH SaTprakArA chAyAnaTTA tu nava chAyApratApopapade chAyAyAste matAH sthAyAH chAyAlagatvamelAdeH chAyAvelAvalI velA 214 333 292 jhampaTaH kanduka: syAt 283 jhampaTacchandasA geyaH 325 jhombakastumbakI vakrI 157 jhombaDA iti saMkhyAtAH 321 157 262 , - 175 107 TakkaH sAMzagrahanyAsaH 18 Takkakaizikahindola 176 TakkabhASA vegaraJjI 335 TakkabhASeva lalitA 106 TakkAGgaM TakkavattAraH Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA DombakrI sAvarI velA dAlacchAyAyantravAdya DhAlazabdotthayantrottha dAlo muktAphalasyeva DholarI nAma sA proktA 336 213 250 185 204 331 207 206 224 tatastadvat kharAH pATA: tatasya kutapo jJeyaH tatasya cAvanaddhasya tato dvikhaNDa AbhogaH 187 tato'nye viprakIrNAstAn tattallakSmayutastAsu 174 tatprAdhAnyena ye gItAH 333 tatra gAndharvamuktaM prAk tatra ca pratimaNThena tatra tenapade netre 338 tatra pUrvaprasiddhAnAM 296 tatra melApakAbhogau 16. tatra varNagaNairjAtA 7. tatra varNagaNo varNaiH 91 tatrAdau grAmarAgANAM 89 tatrAntyA varNamAtrailA 85 tatroktaM lakSma vAgAnAM 1.8 tatroktaH zuddhasUGa: prAk 1.1 tat SoDhotkalikA cUrNa 16 tat suzArIramityuktaM 1.2 tat svasthAnaM tadanyatvaM 91 tathApyeSAM vizeSastu 245 tathaiva vastuvadanaM hai tathopavadanaM proktaM 338 tadA vicitramAtralAH 20 tadA syAt kIrtidhavala; 313 tadA syAt tripadI tAla 193 taditi brahma tenArya 245 taM gItvA dhruvamAgatya taM zikhAdvipathaM prAhuH tacchArIramiti proktaM tajA gurjarikA bhAntA tajA DombakRtiH sAMzA tajA dezI rigrahAMza tajA dhannAsikA SaDja tajA rAmakRtivIre tajA varATikA saiva tajA velAvalI tAra tajA samasvarA naTTA tajA sphuritagAndhArA tata: kumudinI khyAtA tata: kusumavatyAkhyA tataH khaNDaM dhruvAkhyaM diH tataH prayogastadanu tata: samagraM taM gItvA tatazcaturtho dhardhaH syAt 46 335 315 241 313 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 26. 269 325 - 294 283 tadaitA gaditAH sarvAH tadgaNaiH saMgatA tredhA tadevatyagaNopetA tadvimAnAcchaGkapATaiH tadbhavA sAvarI dhAntA tadbhASA dAkSiNAtyA syAt tadyuktA bhajanasya syuH tadyuktAstu gate: sthAyAH tadvattena svarA: pATAH tadvadvANagaNA bhedAH tanmate toTakasyaha tasminneva rase rAge tasya bhUritarA bhedAH tasya bhedAstu tiripa: tAnAmbAherikA dohyA tAne tAnodbhavA bhASA tArajo'tArajazceti tAradhA mandrapaDjA ca tAramandro'yamApaDja tAraSaDjagrahaH SaDje tAraSaDjagrahAMzazca tArasAMzagraho mAntaH tArAkhyaH pratimaNTho'sau tArA chena caturbhizca tArAnudhvanimAdhurya tArAvalIti paJca syu: tAreti mAnavI chena tAre dIptaprasanno'sau 250 tAro dhvanisthAnakaM syAt 23. tAlatraividhyatastasya , tAladvayena sA geyA 308 tAlamAnadvayanyAsa: 95 tAlavizrAmato'nyena 111 tAlastAlaprakaraNe 176 tAlastAsu vidhAtavyaH tAlahInaH satAlo vA 307 tAlArNavo bhUritAla: 228 tAlena gajalIlena 30. tAlenaikena kecittu 346 tAlai rAgaizcaturbhiH syAt 321 tAlai rAgaistribhiryadvA 169 tAlo'syAM tyAgasaubhAgya 11 tiripasphurito lIna 12 tiripAndolitavali 260 tiripAndolito lIna 112 tiryagU_madhastAcca 116 tilako lalitazceti 117 tIkSaNapreritakastIkSNa 28 tumbakI tumbakAkAra 84 tumburA SaDjabhASA ca 339 turyadvitIyayozcaitat 285 turthapaJcamayostvekA 167 tRtIyamuccameSa dviH 212 te granthavistaratrAsAt 284 te ca zabdasya DhAlasya 186 tenaka: pATatAlau ca 311 323 219 187 176 336 187 158 12 331 234 256 172 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 363 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 311 trizcatuSpaJcavAraMvA 207 triSu triSvathavA sthAyaH 184 301 triSu sthAneSvekarUpa: 261 tristhAnagamakapIDhi 151 339 tristhAnaghanagambhIra 159, 16, 163 17. tristhAnalInaniHsAre 162, 163 184 tristhAnazobhI gambhIra: 162 196 tristhAno'nyastu madhura 299 tristhAno manaso yastu 165 105 trINyupAGgAni pUrNATI 225 tretA dazavidhA proktA 235 161 150 da tenakAntaH paJcabhaGgiH teneti zabdastenaH syAt tenairardhe dipadyardha te lakSyeSvapravRttattvAt te zRGgAre'pi catvAraH teSAM tu sthAyavAgeSu te sthAyA ghaTanAyA ye taiH padestena mAnena toTakacchandasA nyasta toDayeva tADitA gAlpA to'ntalo madhyago jaH syAt tauryatritayacAturya tyaktvaikaikaM gaNaM tvAdyAt trayANAM caraNAnAM syuH trayodazAyuji kalAH trayodazAyuji same trayodazAsame haMsa travaNA bhinnaSaDjasya travaNA madhyamA zuddhA triMzadgurorA dviguroH trikhaNDastatra khaNDe dve tridhA tisro dvitIyAdyA tridhAtuzca caturdhAtu: tripadI SaTpadI gAthA tribhinnalInasphurita tribhinnastu triSu sthAneSu tribhizcaiH pagaNenApi trividho dhavala: kortiH 105 247 333 198 257 333 dakSiNA gurjarIkampa 295 dakSiNAsyAjanuryasyAH ,, dadhAnaH kaMdharAmUvA ,, dantIpadAnvitaM prAnte 91 daza syuH samagAyanyaH 12 dazApi syuH punasradhA 279 dazaite syurguNA gIte 256 divapradarzanamAtrArtha dinasya kezavaprItye 26. dinasya pazcime yAme 293 dinasya prathame yAme 187 dinasya madhyame yAme 169 divyA ca mAnuSI divya 240 divyA saMskRtayA vAcA 330 dIptastu dIptanAda: syAt Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 239 237 260 296 283 338 29. 254 259 268 273 255 260 dIrSakampitasUkSmAnta dIrghA gaurI tato rAjI duSkarAbhAsa ityuktaH duSkaro'vaghaTaH proktaH duSTaM lokena zAstreNa dUrazravaNayogyastu devakIrityathopAGga dezAkhyailA budhaiH paJca dezImArgAzrayaM vakti dezIrAgatayA proktaM dezIrAgAdiSu proktaM dezIrAgAdihetUnAM dezIrAgeSvabhijJAnaM dohaDa: syAdyadA prAnte dau do SaSThe dvitIye ca drutagItavinirmANaM drutaturyAzavegena dvatadvaMdvAlagAbhyAM syAt drutadvaMdAlaghudvaMdvAt drutapUrvo vilambAntaH dvatasyAnvarthanAmAnaH dUtArdhamAnavegena drutA vilambitA madhyA dvAvalI prAsahInau staH diguNAmiH kalAbhiH syAt dviguNe cAlayitvA tu dvigrAma: kakubhastriMzat dvicaccatpuTamAnena 188 dvitIyatAle hindole 29. dvitIye ca tRtIye tu 186 dvitIye cAdyabhedAbhyAM 185 dvitIyo gArugI rAsa 348 dvipathA bhUribhedAste 165 dvipadI karuNAkhyena 17 dviyatyekavirAmaM vA 246 dvirAryAchandaso gItaM 149 virudrAhaM dhruvAbhogau 15 dvirudrAho dhruvAbhogI 204 dvirudgrAho dhruvo'pi diH 19 dvirgItvA gIyate yatra 150 dvirgItvodgrAhapUrvArdha 333 dviryatrodgrAhapUrvArdha 331 dvizrutI saMgatI tatra 151 dve sto vilambite tatra 169 yardhadviguNayormadhye 340 yardhasvare cAlayitvA 339 183 177 dhagrahAMza: paJcamAntaH 169 dhagraho dhaivatISaDja 271 dhanibhyAM gamapairi 250 dhanisarvalitA dhAMza 24. dhanyAsAMzagrahA bhASA 194 dhanyAsAMzagrahA bhUri 8 dhanyAsAMzagraho mandra 306 dhanyAsIdezidezAkhyA: 131 . W Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 89 dhruvodvAhI bhinnatAlo 289 16. 295 337 237 243 304 dhapatyaktaM rase vIre dhAMzagrahaH paJcamAntaH dhAMzagraho madhyamAntaH dhAMzanyAsagrahA tAra dhAMzA SaDjagrahanyAsA dhAMzo mAntastathA gauDa dhAMzo mAnto ripatyaktaH dhAtumAtuvidaprauDhaH dhAturvimalakaNThatvAt dhAtU rAgAMzabhedena dhAdyantAMzA kampraSaDjA dhIrairudbhaTacArIka dhIre-rotsave proktA dhaivatAMzagrahanyAsa dhaivatAMzagrahanyAsa: dhaivatAMzagrahanyAsA dhaivatImapi taddhatuM dhaivatyA madhyamAyAzca dhaivatyApabhikAvarja dhruvako gIyate yatra dhruvatvAcca dhruvaH pazcAt dhruvabhede'nulambho'sau dhruvastatastatra pUrva dhruvAdAlApamadhyAttu dhruvAbhogadhruvA geyAH dhruvAbhogAntare jAta: dhruvAbhogau ca teSu syuH dhruve nyAsastataH proktaH 107 naTTanArAyaNazceti 75 naTTA karNATabaGgAla: 41 naTTopAGgaM niSAdena 71 nanu sakSaguNo bombaH 151 nanu vRtte vakSyamANe 165 nandano vIrazRGgAraH 345 nandAvatI ca bhadrAvatI 96 nandAvatyAM vahnijA ca 59 nandinI citriNI citrA 12. nandyAvartaH svastikazca 116 nndyaavto bhavettasya 129 narasiMho'dbhutarase 95 na vAJchati vahanyAdi 59 nAgadhvani tadudbhutaM 129 nATyasya kutapaH pAtraH 81 nAtisthUlo nAtikRzaH 265 nAdAvatI paJcabhirbhaH 205 nAdAvatyAdayo mAtrAH 265 nAdAvatyAdikA eva 217 nAdAvatyAmime bhedAH 341 nAnAprakAraH kriyate 264 nAnAprayogarAgAMza 205 nAmasAmyaM tu kAsAMcit 250 nAmAnyelApadAnAM syuH 338 nAmitAndolitavali: 262 186 200 164 23. 241 246 230 196 25. Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 169 nokte karaNavartinyau 161 nyAsAMzamadhyamastAra 22 248 240 nAmito mizritaH pazca nArATakhAhulonmizraH nArATabombako bomba nArATe bombabhedAH syuH nArATo bombakastu syAt niHzaGkazaGkazIlAzca niHzaGko nikhilaM rAga niHsANastrivalI merI ni:sAratArUkSatAbhyAM niHsAratA visvaratA ni:sArarUkSo'nyo lIna niHsAruka: kuDukkazca ni:sAroccatarasthUla: ni:sAroccataro'nyastu nikRteH karuNAyAzca nigatAro mandrahInaH nigAlpo madhyamanyAsaH nitArA ribahustAra nibaddhamanibaddhaM tat nimandrA madhyamavyAtA nimIlako mato gAyan niyataM zreyaso hetu: niyamo jAtimatyAM tu niyuktA sarvabhAveSu niSAdAMzagrahanyAsa: nIcoccadrutamadhyAdau nIti: senA ca kavitA nUtanai rUpakaM nUnaM 162 159 paJca kAmA ratizcaikA 340 paJcatAlezvarastAla 213 1 paJcadhA grAmarAgAH syuH 199 paJcabhiH paiH sacagaNaiH 160, 161 paJcabhistagaNairjAntaH 231 167 paJcamasya vibhASA syAt 128 162 paJcamAMzagrahanyAsaH ___51, 110 260 paJcamAMzagrahanyAsA 96, 112, 113 162 paJcamAdeva saurASTrI 119 163 paJcamenojjhitA mandra 105 178 paJcamotpannagamaka 125 118 paJcamo madhyamagrAma: 19 paJcaviMzatirAkhyAtAH 267 123 paJcaviMzatirityete 157 204 paJcAnanomAtilako 214 103 paJcAzacca caturyuktaM 277 158 paTahaH karaTA DhakkA 199 203 paTTavAdyaM paTa: kamrA 277 paNavo darduro DhakkA 119, pathi bhraSTe vane bhrAnte 113 padamadhye'pyapabhraMze 224 347 padaiH pATaizca birudaiH 322 212 padaiH sabirudaiH pATaiH 323 344 padaiH svaraiH krauJcapadaH 286 57 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 367 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 284 286 281 307 12 padaiH svarairdaNDakena padaiH svaraizca virudaiH padaizca birudairbaddhA padaizca birudaiharSa padaizca birudaistenaiH padaistaccitrakaraNaM pahADIprabhRticchandA: padmAlayA patriNI ca padvayaM tagaNazcAnte panyAsAMzagrahA mApa paracittaparijJAnaM parito'rdhabhRte kumbhe parivRttaM rAgatAla paruSoccastaraH sthUla: pavano ravisaMjJazca pazcimAdadanAjanma pAJcAlarItirbhAratyAH pAJcAlarItau bhAratyAM pATaiH syAtAM dhruvodmAhI pAdatrayaM tripathake pAde chaH paJca bhA go'nte pAntAMzAdiH samanipaH pAntA saripamairi puna: prabandhAstrividhA: punaruktaM kalAbAhyaM punargItvA dhruve tyAgaH punagItvA dhruve nyAsaH punardidhA sthirA vegA 320 punazcaturdhA dvipadI 324 pUrNa pUrNAGgagamakaM 329 pUrNastallakSaNo dezI 325 pUrvapUrvAkSaravAte 323 pUrvaraGge prayoktavyaH 253 pUrvArdhamuttarArdhaM vA 327 pRthak catu:smarA nandA 22. pRthakpadAni paJca di: 284 pRthaglagatve mizrestu 118 potA bhASAM zakAmeke 151 paurAlI mAlavA kAli 183 prakRtipratyayazcoktaM 346 prakRtisthasya zabdasya 159 pracura: komalo gADhaH 278 praNavAdyamatAlaM ca 247 pratigRhyeta sA proktA 230 pratigrahaNikaikAnyA 271 pratigrAhyolAsitaH syAt 275 pratigrAhyollAsitazca 318 pratitAlena sA geyA 283 pratipAdyavizeSeNa 128 pratimaNThena zRGgAre 127 pratimaNThena hAsye syAt 213 pratyekaM gatiyaTakeNa 348 pratyekaM ca tayorAdi 218 pratyeka tAsu cedetAH 256 pratyekaM dviH padAni syu: 175 pratyekaM vAsavI paJca 173 164 272 195 183 172, 187 231 345 272 247 248 308 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 61, 64 . 158 182 pratyekamekatriMzatte pratripAnAM pracapAnAM prathamaM troTayitvaikaM prathamA madhukaryuktA prathame cAstrayo da: syAt pradvitriNAM pradvicAnAM prabandhagatihetutvAt prabandhagAnaniSNAta: prabandhanAnA prAmAnaM prabandhAta satAlaM ca prabandhAvayavo dhAtuH prabandho'GgAni SaT tasya prabhUtagamaka: stoka prabhUtapratibhodbheda prabhUtabhAgyavibhavaH prayoktavyo mahAkAla prayoge zlokagItAdau prayogo'nyo vidhAtavyaH prayojya: pazcime yAme prayojyA raNaraNake prayojyA lalite snehe prayojyA sarvabhAveSu prayojyo vIrakaruNe pralambitAvaskhalitaH pralambito'vaskhalitaH praveze turyayAme'hnaH prasannaH syAtpadasthAna prasannamadhyArohibhyAM 236 prasannamadhyAlaMkAraH 53, 55, 66, 89 236 prasannamadhyenArohi 39, 41, 56 183 prasannamRdurityuktaH 186 244 prasannAdiyuto dAna 331 prasannAdyantakalita 235 prasannAdyavarohibhyAM 207 prasannAdyana saMcAri prasannAntAnvitazcAru 308 prasannAntAvarohibhyAM 273 prasArI gIyate tajjaiH 204 prasiddhA grAmarAgAdyAH 206 prasRta: prasRtopetaH 261 prasRtAkuJcita: sthAya: 184 15. praharSe viniyoktavyaH 168 prAkRte dohasaMjJo'sau 129 prAgyAme karuNe geyaH 226 prAgrUpakagatA sthAyAH 347 217 prAgvattathA svarAH pATA: 99 prAntaprAsA tu lATI syAt 121 prAnte lolIpadopetA 121 prAyogika: kramAkhyazca 124 priyasmRtau niyogo'syAH 111 53 preritastIkSNa ityuktAH 172 187 plAvitollAsitavaliH 261 129 223 baGgAlastAramadhyastha 92 baGgAloM'zagrahanyAsa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 18 207 296 198 181 264 154 baddhaM dhAtubhira haizca baddho ni:sArutAlena bandhAdimaM padAdyaM ca bahudhA saMkarAdAsAM bahubhizcaraNaiH sAtra bahulo yeSu nAdaH syAt bAGgAlI mAGgalI harSa bANalekhA bANagaNaiH bANAntAH pAdayoryasyAH birudaM guNanAma syAt birudAntAstribhistAle: birudaiH svarapATAntaH birudairvarNatAlena budhairudbhaTacArIka boTTaH syAt paJcamISaDja bombako mizrakazceti bombayukto madhyamaH syAt brahmaNa: pUrvavadanAt 204 bhayAnake sabIbhatse 339 bhallAtikA ca malhArI 252 bhavanti bahavo bhedA: 231 bhavantyaGgavadaGgAni 329 bhavantyekAdipAdAnAM 176 bhavenmArdalikadada 12 mavellalitagADhastu 240 bhAgo'smijhombaDe'pyUz2a 247 bhAvakazceti gItajJAH 207 bhAvanApaJcamo nAga 312 bhAvanIti vibhASAH syuH 328 bhASA: saptadaza jJeyAH 269 bhASAH syuratha devAra 86 bhASAH syurvesarI cUta 48 bhASAGgatve'pyupAGgatvaM 159 bhASAGgANyatha bhAvakrI bhASANAM janakAH paJca 247 bhASA mukhyA svarAkhyA ca bhASAzcatasraH sauvIre bhASAstisro vedavatI 267 bhASAstrayodaza jJeyAH 172 bhASA harSapurI SaDja 195 bhASe de drAviDItyekA 346 bhinnadhAtu tRtIyaM syAt 231 bhinnapaJcama ityete 247 bhinnaSaDjazva SaDjAkhye 41 bhinnaSaDje'pi lalitA | 39 bhinnA vakaiH svaraiH sUkSmaiH 108 127 11 bhajate rAsaka: so'yaM bhajanasya sthApanAyA: bhaJjanI dvividhA jJeyA bhaJjanIsaMzritaM ceti bhadrAvatI paJcabhimaiH bhadrAvatI bhadralekhA bhayAnake ca bIbhatse bhayAnake ca vIrAdau 47 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA bhIto bhayAnvito gAtA bhUritArA mamandrA ca bhUribhAvarasotkarSA bhRzaM prANapratigrAhyA bhedA vedyAstripadyAdeH bhedAstrinavatiryuktA bhairavI bhairavopAGgaM bhairavyaMza: samAM jAtiM bhrAmitAkSitasUkSmAnta Murur 157 madhyamaM syAttadardhana 198 120 madhyamagrAmarAgo'yaM 250 madhyamagrAmasaMbandhaH 184 madhyamAMzagrahanyAsaH 316 madhyamAMzagrahanyAsA 236 madhyamAdirmagrahAMzA 107 madhyamAdirmAlavazrI: 177 madhyamApaJcamojAtaH 36, 59, 188 madhyamApaJcamIjAti madhyamApaJcamIjAtyoH madhyamApaJcamIdhaivatI 16 madhyame kaizikIjAta: 95 madhyamena niSAdena 254 madhyame nartagAndhAra 338 madhyastharAgau sAdRzya 219, 245 madhyasthAMzastayoraMza: 339 madhye madhye svarAn bhUrIn 104 manasA tadgatenaiva 22 mandrabhUri: sasaMcArI 126 mandre dhvaniH saghopa: syAt 106 manyAsa: kAkalIyuktaH 278 manyAso mandraSaDjAMza 347 manyAso rUpasAdhAraH 164 mamandrA tAragAndhArA 161 malhArI tadupAGgaM syAt 113 12 mastrigu: pUrvalo yaH syAt 224 337 mahAnandAtha laharI 236 163 mahAmAhezvareNoktaH 154 , makarakrItrinetrakrI magrahAMzA svalpApaDjA maGgalArambha Ananda maGgalo bhena zRGgAre maNThadvitIyakaGkAla maNThavatpratimaNThAdeH maNDitA manidhairmandraH mataGgAdimatAd brUmaH mataGgoktA tAramandra matyaktAndolitasapA madhumAdhavanAmAnau madhuraM dhuryalAvaNya madhuraH kIrtitastAra: madhurasnigdhagambhIra madhurI bhinnapaurAlI madhuro bhogado geyaH madhuro mRdugambhIra 176 w sd m m h m w Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 157 173 160 174 170 261 matadAtA 13 117 mahArASTrAndhrahammIra mahArASTrI ca saurASTrI mahI matistataH kIrtiH mAtusthAyavicitratvAt mAtRka: zrIpatistadvat mAtrAH paJcadazAdye'chau mAtrAH paJcadazAyugme mAtrA kalA laghurla: syAt mAtrAgaNaistu mAtrailA mAtrikA varNajairvRttaiH mAtvantareNa racyante mAtvantareNAnusAraH mAdhuryadhuryadhvanayaH mAnuSI prAkRtagirA mAnto'lpaga: kAkalimAn mAndhAtRsumatI zobhi mAndhAtrAdipadeSu syuH mArga dezI ca yo vetti mArdagikAstu catvAraH mArdavAghUrNitaH proktaH mAlatI mohinI sapta mAlatI lalitAkhyA ca mAlavaH paJcamAntazca mAlavaH paJcamAnto'ya mAlavA tasya bhASA syAt mAlavI tAnavalitA mAlave kaizike'pyasti mithastruTitanirvAha: 199 militA mugdhabodhAya 17 mizrako'navadhAnazca 29. mizrazcaite'pi saMkIrNAH 346 mizrasya bhedAzcatvAraH muktazabdapratigrAhyAH 317 mukhamudraNasaMbhUta: 295 mukhyA: SaDiti zeSAH syuH 227 mukhyAnuvRttimilanaM 239 mude rudrasya varSAsu 256 muharIzRGgavAdyAdyAH 347 mRdutristhAnagambhIraH ,, mRSTo madhuracehAla 155 megharAgaH somarAga: 302 megharAgo mandrahInaH 48 medinyathAnandinI syAt 219 melApakaH prayogADhyaH 220 melApakaH prayogAtmA 153 198 181 ya: kasyacinna sarveSAM 245 yatimAtreNa bhinnAstAH , yattu kampanamArohi 10 yattu vAggeyakAreNa 8 yatra gaGgAtaraGganti 131 yatra tenaiH svaraiH pATaiH 11 yatra dhruvo dvi bhogaH 124 yatra bhAgo bhavelambhe 198 yatra vIrarasena syAta 212 260 255 186 245 175 204 102 318 264 265 329 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 saMgItaranAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 176 256 246 175 184 346 yuktAH komalayA kAntyA 287 yugminI vRttamAlA ca 290 yena tasyAnyadhAtutvAt 252 ye yantreSveva dRzyante 193 yeSu sUkSmIkRtAH zabdAH 253 yeSUpazAntiH kriyate 338 yeSvaMzo dRzyate sthAyAH 195 yo jhombaDagataM lakSma 33. yo yasminbahulaH sthAyaH 248 yo vetti kevalaM mArga 295 178 267 186 P yatra sthAyini yatsthAnaM yatra svarAkSaraireva yatrAbhoge gAtRnAma yatrodrAhadhruvau sAndra yatropavezyate rAgaH yat svarairbirudairbaddhaM yathoktAn yo jayantAdIn yadA tatpadamAnena yadRcchayA vA dhavala: yadekasya dvayoraGghayoH yadyeSAmardhayorante yadA devatrayastutyA yadA rAgeNa tAlena yastu gadyena padyena yasmin kalaravasyAsau yasya syAttenake nyAsaH yasya syAttenakaiAsaH yasyAM bhinnArthayamako yasyAM SoDazamAtrAH syuH yasyAM samAsu mAtrAsu yasyAmantarvizantIva yasyAmasau ramA sA ca yasyAsau rAsako nanda: yA proktA rUpakAlaptiH yAmadvaye madhyame'hnaH yA rAgasya nijacchAyA yAvadekaikavRddhayailA: yASTike trAvaNI bhASA 172 230 259 203 15 234 346 raktahaMsaH kolhahAsaH 13. raktarutkarpato rakteH 185 raktardutasya zabdasya 317 ragaNaiH paJcabhiH sAntaiH 27. racitA cettadA jJeyA 314 raJjakaH svarasaMdarbhaH 326 raJjanAdAgatA bhASA 289 ratideheti dazadhA 175 ratilekhA kAmalekhA 341 ratilekhAdayaH proktAH ratilekhA ratigaNaiH 195 rate: paSThazca dazamaH 39 ramaNI candrikA lakSmIH 176 ramaNIyA ca viSamA 244 ramA ca candrikA tadvata 127 ramyamAtuvinirmAtA 239 243 313 245 234 341 151 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 123 106 165 rasabhAvaparijJAnaM rasAviSTastu rasika: rase vIre ca zRGgAre rAgamanA vAdyazabdAH rAgarAgAGgabhASAGga . rAgasyAtizayAdhAnaM rAgasyAvayavaH sthAya: rAgAGgANyaSTa gAmbhIrI rAgAntarasyAvayavaH rAgAbhivyaktizaktatvaM rAgAbhyAmapi tAlAbhyAM rAgAlapanamAlaptiH rAgAlaptistu sA yA syAt rAgeNa dhAtumAtubhyAM rAgeNeSTaH svapUrtyarthaM rAge tAle ca tatraiva rAge nAnAvidhA kAku: rAgeSTo'pasvarAbhAsaH rAgo hindolakastAla: rAsakAdanyatAla: syAt rAsako rAsatAlena rAhupriyo'dbhute hAsye rigamailalitaistAra rigrahAMzo madhyamAntaH ritArA ridhabhUyiSThA ridhatyaktA pamandrAMca rinyAsAMzagrahaH kApi ripatyaktA tu toDyeva 15. ripApanyAsasaMyuktA 154 rimandratArA sphuritA 337 rivarjitA gapAlpA ca 175 riSaDjAbhyadhikA dhIraiH 154 rihInAMzagrahanyAsa 176 rihInA sagadhaistArA 171 rihIno vA madhyamAnta: 16 rItiH karNATikA lATI 177 rUkSaH snigdhatvanirmukta: 167 rUkSani:sArapInazca 311 rUkSasphuTitaniHsAra 188 rUkSo'nyastu mRdusnigdha 192 rUpakaM tadvadeva syAt 344 rUpaka trividhaM zeyaM 185 rUpakaM pUrvasaMsiddhaM 347 rUpakasthena rAgeNa 176 rUpayauvanazAlinyaH 173 roSadveSaparityAgaH 326 raudre pracaNDo nandIza: 259 raudre rase caNDikAyAH 162 165 162 21 195 155 262 23.. 341 208 242 121 lakSitastena teneti 86 lakSmANIti kramAttAsAM 77 lakSmAdhunAprasiddhAnAM 1.3 lakSmIH syAdRddhibuddhI ca 75 lakSmIlaMkAra elAnAM 105 lakSye prasiddhivaidhuryAt 290 219 265 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 17 104 220 151 lagurubhyAM dUtadvaMdvAt laghiSThaDamarudhvAna laghutrayAdrutadvaMdvAt laghutrayAdvirAmAntAt laghudyAdvirAmAntAt laghubhirbahulairalpaiH laghurgurutvarahitaH laghuzekharatAlena laghodbhutadvayena syAt lambharAsaikatAlIbhiH layagrahavizeSeNa layatAlakalAzAnaM layAntare'nyatAlena lalitaM kaizikI vRtti lavanI tadyujaH sthAyAH laharIti tridhA tAni lIna Andolitavali lInakampitalInazca lInatristhAnarUkSocca lInastu drutavegena loke tathApi zuddho'sau lohitArabhaTI vRtti 340 varATI gurjarI gauDa 169 varATI drAviDI bhUri 340 varATI saindhavI bhUri 339 varATyaH SaDiti cchAyA 340 vareNyA vAyuvegA ca 272 varo vastukavirvarNa 185 vargANAM syuH phalAnyeSAM 337 varNajo mAtrikazceti 340 varNAlaMkArasaMpannA 213 varNelAvatparaM yasyAM 345 varNaizcAtAlazabdAnAM 150 varNo varNasvaro gadyaM 256 varNyanAmAkitAbhogA 271 valiryA gamakeyUktA 175 valivividhavakratva 254 valau vahe vahanyAM ca 169 vallakI kubjikA jyeSThA 187 vallabho reNa karuNe 163 vallAtA tadupAGgaM syAt vasante prahare turye 335 vasumatyapi tandu 230 vahanIcchAyayoryantra vahanIDhAlayordAla vahanIyantrayozchAyA 158 vahanI yeSu te sthAyAH 173 vahanI sAtha saMcAri 214 vahanI syAtpunadhA 199 vahanta iva kampante 226 298 196 250 272 213 276 175 169 182 199 330 A . . 8 vakrI vakrIkRtagala: vakro dIptaprasannazca vadanaM caccarI caryA varATalATakarNATa Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 261 213 66 vahAkSarADambarajaH vahAkSarADambarayoH vAMzikA: pAvikApAva vAkyamAlApake nyAsa: vAgAnAmapi keSAMcit vAGmAturucyate geyaM vAcaM geyaM ca kurute pAtapittakaphA deha vAdyazabdasya yantrasya vAdyAnAmevamAdInAM vA padAnte tvasau vakra: vArAhIdevatAprItyai vAsavI kalikA vRttA vAsavI saMgatA tretA vikala: sa tu yo gAyet vikArimadhyamodbhUtaH vikAreNa tRtIyasya vicitrasthAnakaprauddhaiH vicitro vAsavamRdu vijayakI: kriyAGgANi vijayazceti sa proktaH vijayAkhyo rase vIre vijayA ratnamAlA ca vidadhAno'dhikaM dhAtuM vidyAdAnena tapasA vidyullatA vizAlA ca vidhAya sthAyamAlateH vinayo vikramotsAhau 188 viniyuktaH pratimukhe 172 viniyukto garbhasaMdhau 199 viniyogavazAdeSAM 309 vinodo varado nandaH 171 viprakIrNAzca tatrAdau 149 vipralambhe kaJcukina: vipralambhe tu sAraGgaH 205 vipralambhe prayoktavyaH 152 vipralambhe bhaveducchI 199 vibhASA kakume bhoga 224 vibhASA pallavI bhAsa 231 vibhASA mAlavAminna 276 vibhASe de tu kAmbhojI 233 vibhASe pArvatI zrIka 15. vimalA nalinIsaMjJA 68 viyuktabandhane geyA 234 virasApasvarAvyakta 20. viraso nIraso vayaM 219 virAmAntadrutadvaMdvAt 16 virAmAntena gAtavyaH 34. viruddhaguNatAkSepa ra vilambitalaye geyaM 235 vilambitena mAnena 151 vilasatkAkalIko'pi 168 vizAlazceti sa proktaH 245 viSamAlaMkRtizcitra 195 viSame tu chayugmaM cet 279 viSNuzcakrezvaro vIre 112 158 338 16. 332 273 257 331 262 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 271 219 237 vINA ghoSavatI citrA 199 vaikundAnandakAntArA: vINAvaMzAdiyantrotthA 176 vaidarbharItisaMpannaM vIraraudrAdbhutarasa: 28, 61, 76, 86,116 vaidA racitaM rItyA vIraraudrAdbhutarase 78 vairaJjI madhyamagrAma vIraraudrAzritairbaddhA 276 vyaktaM pUrNa prasannaM ca vIrazRGgArayostena 309 vyutpattaye nirUpyante vIrazrIrmaGgalAcAraH 214 vyomajA vAruNI vyoma vIrahAsye nirvahaNe vIrAvatAraH zRGgAra 309 vIre jayapriyo geyaH 338 zaMkarAbharaNo ghaNTA vIre raudredbhute geyaH 43 zakamizreti SaT tisraH vIre raudre rase geyaH 20 zakAdyA valitetyetAH vIre hAsye ca zRGgAre 337 zabda: prakAzate yeSu vRttaM tasya ca pAdAnte 301 zabdazArIraguNataH vRttagandhi rase zAnte 271 zabdasAdRzyamityete vRttiM vaidarbharItiM ca 231 zabdAnAmadhamaH proktaH vegavadbhiH svarairvarNa zabdAnuzAsanajJAnaM vegasvarA rAgagItiH zarIraM kSetramityuktaM vege drutatRtIyAMza 169 zAnte zIlo virAmAnta vegena preritasarva 182 zAGgadevena gaditaH veNI mizramiti prAhuH 271 zArGgadevena gaditA veNI sarvaiH kRtA mizraM zArkadevena nirNItaM vedadhvaninibhadhvAnAH 185 zAlavAhanikA Takke vedadhvanerghanatvasya 173 zikSAkAro'nukArazca vedottarA jAtimatI 277 zikhApadaM tat tRtIye velAvalyAzca gurjaryAH 177 zukrapriyaH pUrvayAme vesara: SADavaH SaDja 46 zuddhacchAyAlagAbhijJaH vesare SADave bhASe 12 zuddhazchAyAlagazceti 184 186 198 161 150 340 118 104 100 154 248 154 334 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhacchAyAgI rAgau zuddhapaJcamabhASA syAt zuddhabhinnA ca vArATI zuddhamadhyamayA sRSTaH zuddhasAdhArita: SaDja zuddhAH sapteti bhinnAH syuH zuddhAH syurvikRtAstisraH zuddhA khaNDA ca mAtrAdiH zuddhA caturvidhA nAdA zuddhAdigItiyogena zuddhAbhIrI ragantI ca zuddhA mAlavarUpA ca zRGgArahAsyayoH saMdhI zRGgAre makarandaH syAt zRGgAre vaiSNavaM citraM zeSAstu mAnmathagaNAH zrIkaNThikA ca bAGgAlI zrIraGgaH zrIvilAsaH syAt zrIrAganaTTI baGgAlI zrIvardhanaH syAdvirudaiH zrIvRddhi nidhanasthAna zrIzaMkara priyeNoktaH zrutinyUnAdhikave zrotra nirvApako mRSTaH lakSNastu tailadhArAvat zvetaM hAsyakRtArabdhaM SaTpaJcAzadyutaM proktaM 48 Sa zlokArthAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA 158 SaTpadI vastusaMjJazva paTuprakAratvametAsAM 118 11 57 SaDakSarAGghritatriMzat 7 paDakSarAdaGghrikhaNDAt paDjagrahAMzApanyAsaH paDjagrahAMzo manyAsaH SaDjagrAmasamutpannaH paDjagrAme mandrahInaH 6 paDjagrAme revaguptaH 13 SaDjadhau saMgatau tatra paDjamadhyamayA jAta: 12 110 paDujamadhyamayA sRSTaH 340 271 SaDUjamadhyamikotpanna 316 SaDjamandrA prayoktavyA 12 SaDjarpabhAMzagrahaH syAt ,,, 233 paTUprakAro maNThatAla: 283 230 214 paDjAMzagrahaNanyAsA 9 SaDjAMzagrahaNanyAsAM 377 puTasaMkhyA 324 SaDjAdimUrcchanaH pUrNaH 225 SaDjAdimUrcchano dAna 165 paDjAdyantAtra saMvAdaH 175 SaDje dhaivatikodbhUtaH 164 SaDje prADjIbhavaH SaDja 165 paDje pADujIsamudbhUtaM 271 SaDje syAdrUpasAdhAraH paDjodIcyavatIjAta 251 SaSTimAtrAvadhi proktAH 214 247 338 267 244 37 34, 39 114 86 7 131 19 27, 39, 78, 84, 98 34 125 61 120 103 34 37 101 117 " 114 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute * 71 267 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 saMgItaratnAkaraH puTasaMkhyA puTasaMkhyA 26. SaSThastRtIyastrigaNaH SaSThAdanyairgaNaiH sarva SaSThI madanavatyuktA SaSThenaikena guruNA SaSThe'STame dAzcatvAraH pADyAdeva baGgAla: SADUjIdhaivatikotpannaH 205 177 186 155 107 saMkIrNA dezajA mUlA saMgatA savituH kSipte saMcAriNi prasannAdi saMcArivarNarucira: saMjJAtrayaM nibaddhasya saMdazya dazanAn gAyan saMdaSTo STasUtkAri saMpatsubhagatA kIrti saMpUrNaH zAntazRGgAra saMpUrNo madhyamanyAsaH saMpraviSTotpraviSTazca saMbhoge viniyoktavyaH saMbhoge syAdizAlAkhyaH sa evAndolitaH SaDje sa eSu te syu lasya sakAkaliH pazcamAntaH sakAkalIka: paDjAdi sakRdviratiruddhAhaH sagatArA paijamandrA 315 sagatArotsave hAsye 290 sa caturdhA sthAnakasya 245 sajAtIyAMzaka: sa syAt 284 sa tu sAlagasUDastha 331 satyaM kiMtu mate yeSAM 71 sadRzAMzo yathA naTTA 56 sadRzAMzo visadRzaH sadRzo yastu sarveSAM sadvitIyo yamalaka: 13 sa dvidhAtustridhAtuzca 236 sadhamandrA mabhUyiSThA 36 sa netRzrotRgAtRRNAM 71 sanyAsAMzagrahaM mandra 204 sanyAsAMzagrahA geyA 157 sanyAsAMzagrahA tAra 156 sanyAsAMzagrahA mandra 226 sanyAsAMzagrahA sAndrA 46 sanyAsAMzA dhagrahA ca 27 sa pralambho dhruvasthAne 187 samaM suraktaM lakSaNaM ca 81 samadhuvA ca viSama 340 samandrA kauntalI tatra 113 samandrA niganirmuktA 174 samavarNalayasthAnaM 43 samazeSasvaraM vIre 66 samasvarA tAramandra 341 samasvarA ritArA sA 122 samasvaro'nyaH kAmoda: 114 109 101, 127 102 122 103 265 327 124 347 118 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA puTasaMkhyA puTasaMkhyA 10 s s s 333 230 231 187 199 46, 129 275 samAno madhura: sAndraH samAno'lpAkSaradhvAnaH samAlaMkArasaMkhyA ca sametarasvarA geyA sametarasvarA mandra same SoDaza mAtrAH syuH sarala: komalo raktaH sarvakratuphalaM tasya sarvamantramayI hyeSA sarvasthAnotthagamakeSu sarveSAmapi rAgANAM sarveSu rAsakeSveSu savilAsAsti gItasya savisargo vyaJjanAnta: sa zuddhaimizritaiH pATaiH sazRGgAre puSpasAraH sasauvIrI madhyame tu sa syAdapasvarAbhAsaH sa svarArtho dvidhA zuddhaH sAMzagrahAntA mAne syAt sAMzagrahAntA saurASTrI sA gItAlaptisaMbandha sA cAsmAbhiH purA proktA sA tvanyarAgakAkuryA sAdRzyazUnyayoraMza: sA dezakAkuryA rAge sA dvidhA gaditA rAga sA dvidhA chandasa: pUrtyA 22. sAdhAraNIti zuddhA syAt 211 sAdhAraNo nirAdhAraH 258 sAdhAritA ca gAndhArI 75 sAnuprAsaistribhiH khaNDai: 70 sA bhavet trividhA zuddhA 314 sAmavedodbhavA pItA 178 sAmye tu mizranAmaiva 338 sAraGgathAlApinItyAde: 303 sAraso bhramaro haMsaH 1.4 sArohisaprasannAnta: 18 sArohI saprasannAdiH 341 sArthakairarthahInaizca 176 sArvabhaumotsave geya: 224 sAvarohiprasannAnta: 275 sA vasantotsave geyA 262 sAvitrI pAvanI vAta 8 sA syAdsumatI yasyAM 185 siMhalIlena tAlena 287 sitaM madanadevatyaM 98 sirAlabhAlavadana 12. sukarAbhAsa ityuktaH 175 sukumAraM kaNThabhavaM 204 sukumAro varNanAda 176 sukhadAstu sukhasya syuH 177 sudarzana: svarAGkazrI 176 sudeziko vidagdhAnAM 188 suraktaM vallakIvaMza 327 suranAtha: samudrazca 326 236 240 319 271 157 185 347 223 184 214 182 278 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 saMpradAyo gItajJaiH sUkramasya madhye cet sUDAlikramasaMbandhAt sUryacandrasurAdhIzAH sUryAstu dvitIyeca saindhavI dAkSiNAtyAntrI saindhavI paJcame'pyasti saindhavI bhinnapaDUje'pi saiva pratApapUrvA syAt saiva prayogazabdena sotphulletyuditA yasyAM somarAgaH smRto vIre somo bhaumo budho jIvaH so'vaskhalita ityuktaH saurASTrI paJcamI vega sauvIraH kakubhaSTakaH sauvIrI tadbhavA mUla stabdhasthAyastu vaddhaH syAt stutyanAmAGkitazcAsau stutyanAmAGkito madhya stokastokastataH sthAyaiH sthAnatrayavyAptiyuktaH sthAnabhraSTaH sa yaH prAptuM sthApayitvA sthApayitvA sthAya: sthAyena pUrve sthAyAdiSvavadhAnena saMgItaratnAkara: puTasaMkhyA 154 sthAyAstadanvitAzcAleH sthAyivarNasthitiH kampaH 213 sthAyisvarAdaSTamastu "" 225 317 11 snigdhakomalagambhIra 123 snigdhakomalani:sAra: 124 snigdhatristhAnaniHsAra: 106 sphUrjannirjavano hAri 342 syAtAM kaMdarpadezAkhyau 175 syAt troTitapratISTotpra 117 syAt coTitapratISTo'pi 226 syAt troTitapratISTo'sau 183 syAt pratApavarATI tu 11 syAddezakSetrayantrANAM 10 101 185 sthAyukaH kSiptasUkSmAntau snigdhaH lakSaNo raktiyuktaH syAdrAsavalyo haMsa syAdrohiNI vizAlA ca syAdvarNaniyamaH sarva syAnmizrakaraNaM baddhaM 336 217 syuH paTpaJcacatustridvi 194 syurvarATyA upAGgAni 165 svanAma tAlake haMsa 158 svabhAvAdeva zabdasya 176 svara : pUrNazrutistAre 182 svaraH syAdyeSu te sthAyAH 158 svaratenakasaMyuktA 172 svaradezAkhyayA khyAtA 178 svaranyAsaH sa tannAmnA puTasaMkhyA 184 "2 193 172 164 161 162 163 154 9 187 172 183 104 175 267 290 338 253 227 103 320 184 176 181 315 13 287 sthAyAnAM guNabhedena sthAyA nAnAvidhAM bhaGgIM Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokArdhAnAmanukramaNikA 381 puTasaMkhyA puTasaMkhyA 104 280 290 278 337 262 337 m 125 m 109 svaramagrimamAhatya 169 hatasvaravarATI ca svarasya kampo gamakaH , . hatasvarA dhamandrA svarahInaM tadityanye 301 hayalIlena tAlena svarAH SaDjAdayasteSAM 207 hariNI cAtha cakrAkhyA svarANAM namanAduktaH 17. harizca hariNI hastI svarAderAdivinyAsa 270 haSotkarpapradazvAra: svarAdyakaraNasyeva 259 hAsyazRGgArakaruNeSu svarAntaH zrIvilAsa: syAt 311 hAsyazRGgArayoreSaH svarAntarasya rAge syAt 176 hAsyazRGgArayohasaH svarAbhivyaktisaMyuktAH 207 hAsye dvitIyatAlena svaraH padaizca baddhaM yat 253 hindolako ridhatyaktaH kharaiH padaistu virudaiH 281 hindolabhASA gauDI syAt svaraiH pATaiH padairuktaH 322 hindolabhASA chevATI svaraiH pATai: padaistenaiH 269, 319 hindole piJjarI bhASA svaraiH pATaizca birudaiH 319 hindolo'STau vesarAste svaraiH sakarapATairyat 253 hIno vegavilambAbhyAM svaraiH satenakairyattu , huDukkapATaistadanu svaraiH sahastapATestu , huDukkA DamarU rumA svaraireko'nyaH prayogaH 294 hRdayaMgamahuMkAra svarairmurajapATairyat 253 hRdyazabda: suzArIra: svasthAnaM tadapasthAna 178 hRdyA kaNThyA zirasyA ca svasthAnaH sA caturbhiH syAt 192 hRSyakAmUrchanopetaH hemante prathame yAme hrasvaH zithilagADhazca haMsI vadhUriti proktA 29. havaH stokaH parau dvau tu hakAraukArayogeNa m m m m 199 169 153 175 110 71 186 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH sAMketikAkSarANi-- aSTA. aumA. kalA. kA.pra. da. rU. dhvanyA. nATya. nA. li. pada. aSTAdhyAyI aumApatam kalAnidhiH (saMgItaratnAkaravyAkhyA) kAvyaprakAzaH dazarUpakam dhvanyAlokaH nATyazAstram nAmaliGgAnuzAsanam padamaJjarI piGgalacchanda: prAkRtapiGgalanchandaH pratAparudrIyam bRhaddezI vRttaratnAkaraH saMgItaratnAkaraH saMgItasamayasAra: halAyudhIyapiGgalacchandovyAkhyA prA. pi. cha. # E E o to www RS Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akartari ca kArake acetaneSu caitanyaM ajasraM sarvabhAvAnAM ataH paraM pravakSyAmi ataH saMbhUya zuddhAste atyarthamiSTaM devAnAM atyartha sukumArArtha atyuddhatArthasaMdarbhA atrAnyairadhikAyukta athoditA hi pAde anapekSyAnyajAtIye anuktamanyato grAhyam anutArAtparaM zrutyA anuyAtIva so'nyeSAM anaucityAdRte nAnyat antareNa yadabhyAsaM anyataroktAvubhayagrahaH anyUnAdhikatA tajjJaiH anyeSu ca abhyavasthAnakaM gItaM ambArI TakkabhASA arthe satyartha bhinnAnAM alpatvaM ca bahutvaM ca alpazeSApabhUyiSThA avizrAmeNa tristhAnA azrAvyaM lakSaNaM tyaktvA azvakarNAdivadrUDhaH azvalitaM nUjI bhUjI udAhRtavAkyAnAmanukramaH pR. 3 190 " 18 133 208 231 231 307 297 24 315 156 190 152 168 20 181 211 209 135 314 25, 32 146 6 153 2, 3 281 Akara: aSTA. 3-3-19 pada. 4-1-3 "" 33 bR. de. 141 aumA. 16 nATya. 28-9 pra.ru.2-15 2-15 33 33 saM. ra. 6 1077 383 nATya. 32-321 bR. de. 85 saM. sa. 13 pada. 4-1-3 dhvanyA. 3-14 saM. sa. 2 saM. sa. 12 24 99 99 " " kalA. 135 kA. pra. 9-83 bR. de. 89 103 kalA. 146 bR. de. 92 saM. sa. 83 bR. de. 82 pi. cha. 7-26 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 saMgItaranAkaraH pR. AkaraH 133 aumA. 18 kalA. 134 pada. 4-1-3 saM. sa. "" 24 halA. 4-11 kalA. 144 189 209 21. 257 144 133 136 211 205 287 278, 280 158 ,, 136 saM. sa. 24 nA. li. 2-6-130 halA. 7-29 vR. ra. 2-8 saM. sa. 84 asaMkhyAkAstu te teSu asaMpUrNA ca saMkIrNA AkhyAtazabde bhAgAbhyAM AcAryAH samamicchanti AdAvudrAhyate gItaM Adau tAvadgaNacchandaH AndhrIsamudbhavo bhAsa: AbhIrikA mAdyantAMzA AmIrI paJcamodbhUtA Abhoga: kathitastena AbhogaH paripUrNatA AyatajaGghA nimna AryAprathamadaloktaM AlaptigAyana: so'yaM Alaserapi yadgItaM AlApo gamakAlaptiH AvirbhAvastirobhAvaH AstikyotpAdanaM gItaM ityatantramupAdAnaM iha hi bhavati ISatprauDhArthasaMdarbhA Ipadrutaizca kartavyA IghanmRdvarthasaMdarbhA uktAnAM grAmarAgANAM ukto gAyakabhedaH uccanIcasvaraM gItaM uccanIcasvaropetaM utpanno'yaM vasantastu zz zy dd 216 189 209 189 321 231 saM. ra. 4-360 pada. 4-1-3 saM. sa. pada. 4.1-3 halA. 7.32 pra. ru. 2-16 bR. de. 83 pra. ru. 2-16 bR. de. saM. sa. 84 231 18 158 205 133 aumA. 20 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH 385 Akara; kalA. 24 saM. sa. 24 halA. 6-31 saM. sa. 25 pada. 4-1-3 227 .142 143 bR. de. 83 bR. de. kalA. 142 ,, 143 , 146 saM. sa. 2 aumA. 18 saM. sa. 2 udayagirizikhara udAhAdyAstu catvAraH upadhAbhirazuddhamati ubhayAtmakamityAhaH ubhayorantaraM yacca Une dadyAdgurUneva RjubhirlalitaiH kiMcit RSabhapaJcamahIna RSabhAMzagrahanyAsA RSabhAMzagrahastyakta RSabhAntagrahA dhAMzA ete dhvaniguNA mizrAH eteSAM chAyayA jAtAH eraNDakANDavadyatra elAyAM DhevikAyAM ca evaM caturvidhaM jJeyaM evaM sAdhAraNI jJeyA o namo janArdanAya oja:kAntiguNopetA ohATI mandrajopAttA ohATI lalitA cApi ohATIlalitAzcApi kaMdarpaH SaDjakaizikyA kakubhakaizikasya kakubhAntarabhASeyaM kakubhe madhyamagrAmI kakubhotyA madhukarI kaDAlamadhuraM caiva 49 16. 133 .16. 2 " bR. de. 84 halA. 5-6 pra. ru. 2-30 bu. de. 91 kalA. 144 bR. de. kalA. 134 , 132 , 134 saM. sa. 132 134 169 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaranAkaraH AkaraH saM. sa. 209 181 " 11 kalA. 148 bR. de. ' r 15 pada. 4-1-3 kalA. 132 132 , 139 152 147 kaDAlasaubalaM caiva karuNAkAkusaMyuktaM karuNAkAkusaMyuktAH karuNArAgayogena karuNe kAladaivatyaH karuNotsAhazokAdi kalitA yatra tAnvazye kAcitpralIyate kAcit kAmbhojI kakubhasya syAt kAmbhojI mandraSaDjA kAvyajJazikSayAbhyAsaH kuraJjI lalitopAGgaM kurvIta pATahAn varNAn kauzalI dhavatanyAsA kriyAkArakasaMyuktaM kriyAnirvahaNAzatvaM krauJcapadA bhmau smo kacidaMzaH kacinyAsaH kacidaGga kvacicchandaH kathitodakavaccaiSAM khAhula: sa tu vijJeyaH gaganatalasakala gagrahA dhAntimA nyalpA gaNAzcaturlaghUpetAH gadhahInA bhinnapaije gadhAdhikA magrahAMzA gandharvANAM ca yasmAddhi gapayornidhayoryuktA 201 153 287 kA. pra. 1-3 kalA. 147 saM. ra. 6-1036 kalA. 137 saM. sa. ,, 82 pi. cha. 7-29 bR. de. 103 saM. sa. 25 pada. 4-1.3 saM. sa. 2 kalA. 24 kalA. 141 vR. ra. 1.8 kalA. 140 , 135 nATya. 28-9 kalA. 133 190 159 24 291 140 135 208 133 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH 387 AkaraH 142 145 153 133 20, 32 140 146 kalA. 142 " 145 saM. sa. 82 kalA. 133 bR. de. 87 kalA. 140 , 146 halA. 7-23 nATya. 28-8 kalA. 146 " 145 lh 208 146 145 143 144 gapAbhyAM bahulA pUrNA gapAlpa: sagraho mAntaH gamake ca pade jADyaM gamayornidhayoryuktA garbha sAdhAritazcaiva gAMzA nidurbalA dhAntA gAMzA sAntA pagrahA ca gAtra duHkhakAri karma gAndharvamiti tajjJeyaM gAndhAragatikA proktA gAndhAragrahaNanyAsA gAndhAragrahasaMyuktaH gAndhArapaJcamIjAta: gAndhArapaJcamIjAteH gAndhArapaJcame bhASA gAndhAraprabalA paDja gAndhAravallI bhASA syAt gAndhArAMzagrahanyAsaH gAndhArAMzA madhyamAntA gAndhArI karuNe sAntA gAndhArIraktagAndhAryoH gAndhAro dvizrutizcaiva gApanyAsA nisaridha gApanyAsA sagrahAntA gItaM paJcavidhaM yattat gItaM hAsyarasodAraM gItajJaiH kathitAH sarve gItamArabhaTIvRttyA 144 143 139 143 " 139 140 143 141 141 143 , 143 bR. de. 91 kalA. 13 134 138 " 138 bR. de. 1.4 209 15, 18 209 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 saMgItaratnAkaraH AkaraH 158 278 292 209 bR. de. 82 saM. sa. 84 halA. 4.28 prA. pi. cha. 125 saM. sa. kalA. 141 bR. de. 82 " 104 153 299 gItayaH paJca vijJeyAH gItAdapi yadAlapti gIti: pauravadhUnAM guru Tui ve kahu gUDhAthai : paramArthazca geyakAnte bhinnaSaDja gauDI sAdhAraNI caiva grAmarAgAH prayoktavyAH grAmarAgANAmeva grAmoktAnAM tu rAgANAM grAmyoktirapazabdazca gliti vRttam ghaNTAravo dhagrahAMzaH catu:zrutiH svaro yatra caturNAmapi varNAnAM caturbhirdhAtubhiH SaDbhiH caturbhibhiMdyate yasmAt caturvidhaM bhavettacca caturvidhA tadauhATI caturvidhApyaSTavidhA carame'rdhe paJcamake citrasyASTAdazAGgasya cibukaM hRdaye nyasya cetolagnena gItena chAyAntareNa yukta: syAt chAyAparicyutistadvat chevATI TakkajA mUlA jaH sUryoM rujam saM. sa. 82 pi. cha. 7.23 kalA. 145 bR. de. 91 145 . 25 168 saM. sa. 23 bR. de. 88 saM. sa. 2 bR. de. 83 saM. sa. 3 vR. ra. 2. 2 bR. de. 87 197 291,293 145 saM. sa. 84 kalA. 145 saM. sa. 83 kalA. 134 153 227 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janakayajanabhUmi jAtA vibhASA SaDjApa jAtisaMbhUtatvAdvAma jAtInAmaMzakaH sthAyaH jAyante ca yato nAma jitazvAsatayA gAnaM jJAtvA jAtyaMzabAhulyaM jJeyAH sarvAdimadhyAnta jhampaTaM tripadaiH prAhuH kaizikarAgasya karuNe madre TakkajA madhyamagrAma bhASA sadA geyA TakkaveraJjikA sAntA calar bhavettAna tacchArIraguNA mizrAH tattadgamakayuktatvAt tathA prayoge trizrutikatvAt tadatra mArgarAgeSu tadrUpakamabhedo yaH tadvIrarasasaMyuktaM tava tanvi kaTAkSa tasmAtprabandhaH kathitaH tAnAkhyA sagrahAMzAntA tAnodbhavA paJcamasya tisrastu gItayaH proktA: tumburA bhinnajasya tRtIyamakSaracchandaH udAhRtavAkyAnAmanukamaH pR. 321 142 8,9 25 15, 19 156 32 291 321 137 135 134 "" " 135 168 146 29 15 262 212 257 210 135 136 5 140 257 Akara: halA. 7-32 kalA. 142 bR. de. 87 89 " ". saM. sa. 12 bR. de. 103 vR. ra. 1-8 kalA. 137 135 134 99 33 33 " 389 " 33 135 " saM. sa. 2 kalA. 146 bR. de. kA. pra. 10.93 saM. sa. 25. halA. 4-32 saM. sa. 23 kalA. 135 136 39 bR. de. 82 kalA. 140 halA. 4-11 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 saMgItaranAkaraH AkaraH 19. 134 211 292 320, 321 278, 280 tRtIyA gauDikA caiva toTakaM saH tyaja toTakamarthaviyoga trayaH sattvAdidharmAste travaNA TakkabhASA tridhAtukaprabandheSu triSvaMzakeSu pAda: tristhAnakaraNairyuktA daNDako naura: dalayoH kRtayatizomAM durgAzaktimate'yameva durbala: paJcamo yatra devatAstutisaMyuktaM devAravardhanI sAntA dezajAnAM rAgANAm dezAkhyaH svalpagAndhAraH dezAkhyA TakkajA dohyA dodhakaM bhI bhagau dodhakamarthanirodhanam doSaretairupeto yaH drutaM yaH zikSate gItaM dutadrutatarA kAryA drutaprayogA nirisa: dvayormizraM tu saMkIrNam dvitIyasaptamAntyaM dhagrahAMzA tAraganiH dhagrahA paJcame mAghA dhagraho madhyamanyAsaH bR. de. 82 pi. cha. 6-31 halA. 6-31 pada. 4-1-3 kalA. 134 saM. sa. 24 vR. ra. 2-3 bR. de. 83 pi. cha. 7-32 vR. ra. 2-8 bR. de. 59 kalA. 143 saM. sa. kalA. 139 bR. de. kalA. 144 , 135 pi.cha.6.18 halA. 1-18 saM. sa. 83 143 209 139 18 144 135 294 153 156 bR. de. 83 kalA. 133 aumA. 20 nATya. kalA. 13 297 143 136 , 147 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH AkaraH kalA. 145 , 141 , 146 pada. 4.1.3 kalA. 138 " 140 dhannAsikaivoccatarA 145 dhamandrA bhinnapaDjotthA 141 dharisarbahulA golI dharmA mUrtiSu sarvAsu dhavajitA sAdyantAMzA 138 dhAMzagrahAntA mRdula dhAdyantAMzA dAkSiNAtyA dhAdyantAMzA parahitA dhAdyantAMzA mAlavA syAt 137 dhAdyantAMzAlparirbhAsa 143 dhAdyantA sarvalokasya dhAntAMzA pallavI pUrNA 143 dhAntA rirdurbalA mAMzA 137 dhAntA sAMzagrahA bhinna dhevatAMzagrahanyAsa: dhevatAMzagranyAsA 140, 145, 146 dhevatAMzagrahA tAra dhevatImadhyamAjAtyoH dhaivatyArpabhikAval dhruvasyAbhogakaraNAt 211 dhvanizArIrayoryatra dhvaneH sugADhatA tajjJaiH 156 naTTanArAyaNaH pUrNaH 144 nanu gItarAgayoH ko bhedaH nanu pUrvoktAnAM rAgANAM nandayantIsamudbhUtaH nanvayaM viniyogavizeSaH nanvete rAgA grAma 144 144 14.,145,146 ,, 146 146 , 144 . saM. ra. 81 saM. sa. . kalA. 144 bR. de. 103 kalA. 144 , 87 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 saMgItaratnAkaraH . pR. AkaraH 189 143 141 pada. 4-1-3 kalA. 143 kalA. 141 115 158 pra. ru. 2-27 AJjaneyaH saM. sa. 85 saM. sa. 2 141 kalA. 141 139 142 " na vinA liGgasaMkhyAbhyAM nAgapaJcamarAgo'yaM nAgapriyA syAtpaurAlI nAgRhItavizeSaNA buddhiH nAtidIrghasamAsA ca nAnAdezagaticchAyA nAnAvidhaM vibhaktaM ca nArATo'yaM parijJeyaH ni:sAro bombakaH sthUlaH nigayo rigayoryuktA nitAro bhinnaSaDjAGgaM nidurbalA bahusamA nidhayo ripayoryuktA nipayo ridhayoryasyAM nivandhaH sa tu vijJeyaH nimandrA sapatArA syAt niridhAlpazca devAla: nivede viniyoktavyA niSAdAMzagrahA minna niSAdAMzA dhaivatAntA nipAdinI minnaSaDja nIrasa sarasaM kurvan naSAdIdhaivatIyukta pagrahAMzAntimA pUrNA paJca cakAragaNAH paJcamAMzagrahaH pUrNaH paJcamAMzagrahanyAsaH paJcamAMzagrahanyAsA 142 133 133 158 146 saM. sa. 85 kalA. 146 , 147 ,, 133 ,, 130 137 141 .14. 156 , , 141 140 saM. sa. 84 kalA. 144 ,, 136 332 144 1.2,147 kalA. 143 , 14 , 142 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH pR. AkaraH kalA. 135 135 143 257 212 halA. 4-22 vR. ra. 2-3 209 saM.sa. 328 135 25 211 145 kalA. 135 bR. de. 90 saM. sa. 25 kalA. 145 halA. 7-26 kalA. 140 " 135 282 140 135 paJcamAMzAhA paDja paJcamImadhyamAjAtyoH pathyAzI vyAyAmI pathyeti nAma tasyAH padatAlaiH samaM gItaM padainiyojitaM gItam paddhaDikA jagaNena padhamizrA tadantAMzA parityajannanyajAti parebhyastatpradAnena pallavI nAma pUrNeyaM pavanavidhUtavIci pavarjitA vA sagayoH pahInA sagrahAntAMzA pAMzagrahA TakkabhASA pAMzagrahAntasA Takka pAJcAlarItirvedI pAde sarvagurAvAdyAt pAntA samoccA saMpUrNA pApabandhamocanAya pAlpA patArA veraJjI puMnapuMsakatA strItvaM pUrNATo bhinnaSaDje syAt pUrNA dhAMzagrahanyAsA pUrNA sarigamairbahvI pUrNA sAntagrahA vIre pUrvaraGge tu zuddhA syAt pUrvoktAyA gauDagIte: 50 136 227 136 257 146 pra.ru.2-32 vR. ra. 6.2 kalA. 136 halA. 5-6 kalA. 146 pada. 4-1-3 kalA. 147 ,, 136 136 141 , 141 139 32 bR. de. 1.4 6 to to Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 saMgItaratnAkaraH AkaraH 168 142 saM. sa. 2 kalA. 142 139 185 150 19. pada. 4-1-3 rudra: pada. 4-1-3 bR. de. nATya. 29-48 bR. de. 82 saM. sa. 24 kalA. 147 saM. sa. bR. de. 83 saM. sa. 85 pada. 4-6-3 211 147 pezalaM bahubhaGgIti potA proktA mataGgena paurAlI sagrahAMzAntA prakalpitA yathA zAstre prajJAM navanavonmeSa pratibimbakadharmeNa pratyekaM lakSaNaM caiSAM prathamA mAgadhI jJeyA prathamA zuddhagoti: syAt prabandheSu dhruvatvena prayuJjate'smin prAcInAH prayogabahulaM rUkSaM prayoge masRNaiH sUkSmaiH pravINatvena yo gAyet pravRttidharmatadvArA pravRttimantaH sarve'rthAH pravRtterapi vidyante pravezAkSepaniSkAma prasiddhaucityabandhastu prahRSTa viniyoktavyA premoddIptapadaprAyaM prokto melApakasta : bandhapAruSyarahitA bahulI nidhasaiH pUrNA bAhulyAttArasaMsparzI bAhulyAnmandrasaMsparzAt viruzabdo viruddhArthaH buddhistAtkAlikI proktA 209 158 19 152 bR. de. 104 dhvanyA. 3-14 kalA. 135 saM. sa. 209 210 232 146 pra. ru. 2-07 kalA. 146 saM. sa. 2 160 159 211 , 25 150 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH 395 AkaraH 156 saM. sa. 84 kalA. 138 bR. de. 96 kalA.146 146 142 hai 142 kalA. 138 ,, 141 buddhvA zroturabhiprAya boTTajA ridhasaMcArA boharAgo yadyapi bharatakolAdibhirAcArya: bhAvakrIprabhRtInAM tu bhAvanI paJcamAMzAnta bhASAkhyA gItirekaiva bhASAgItistu paSThI syAt bhASAGgAstena kathyante bhASA caiva vibhASA ca bhASAchAyAzritA yena bhASA nirivihInA syAt bhASApanyAsaRSabhA bhASA bhavedbharinidhA bhASA mAlavarUpA syAt bhinnatAnodbhavA tAna bhinnapaJcamajA zuddha bhinnapaJcamabhASA tu bhinnapaJcamabhASA syAt bhinnapaJcamasaMbhUtA bhinnapaDjasya bhASeyaM bhinnaSaDje vibhASA tu magrahAMzA ca panyAsA magrahAMzA dhaivatAntA magrahAMzA mandratAra mataGgo devalAmAha madhuraM vINAraNitaM madhurI RpabhAlpA syAt 18 130 141 137 139 142 136 . AN - 137 137 140 141 146 137 14. 147 278 halA. 4-28 kalA. 138 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 saMgItaratnAkaraH AkaraH kalA. 133 ,, 144 ,, 141, 144-146 133 144 141, 144-146 135 138, 139 132 144 140 144 138, 139 132 " 144 bR. de. 104 saM. sa. 2 168 bR. de. madhurI kakubhodbhUtA madhyamAMzagrahanyAsaH madhyamAMzagrahanyAsA madhyamAMzagrahA Taka madhyamAMzagrahA SaDja madhyamAMzA smRtA vega madhyamApaJcamIjAta: madhyamA bhinnaSaDjasya madhyamodIcyavAjAte: mandratArI tathA jJAtvA mandre madhye ca mAdhuyeM mandro'sya grahaH mayaiva paJcabhirvaktraiH mAMzagrahAnto ridhayoH mAMzA pUrNA sadhayutA mAMzAlpaRyamA pAntA mAMzA sAntA bahupadha mAdhyamagrAmikI pUrNA mAne nyUnAdhikAjJatvaM mAntA pAMzagrahA pUrNA mApanyAsA rimapadha mukhaM pratimukhaM garma mukhe tu madhyamagrAmaH mUlAkhyA pADavA Takka mo bhUmiH zriyam yatazca zabde jyotiH yattu tantrIkRtaM proktaM yathA takSAdizabdAnAM 133 147 140 aumA. 16 kalA. 147 , 140 ,, 136 ,, 138 136 138 132 " 132 153 130 132 saM. sa. 83 kalA. 138 20, 32 134 227 da. rU. 1-22 bR. de. 87 kalA. 134 166 208 nATya. 28-8 pada. 4-1-3 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH 397 AkaraH S 227 145 25 257 314 saM. sa. 83 vR. ra. 6.2 kalA. bR. de. 88 halA. 4-22 kA. pra. 9-83 pada. 4-1.3 halA. 7-29 kalA. 134 AJjaneyaH bR. de. 82 saM. sa. 83 190 287 134 115 155 158 yathAzAstraprayogeNa yathopari tathA zeSaM yadAyaM madhyamAdizcet yadA vAdI gRhIta: syAt yadi manasA vAcA yamakaM pAdatadbhAga yazcApravRttidharmArthaH yA kapilAkSI yAme geyA vIrarase yeSAM zrutisvaragrAma yogarUDho'thavA rAgaH yo gAyati vinA dopAn yo gAyati sa vijJeyaH yo'sau dhvanivizeSastu raktagAndhArikAjAtaH raGgaM gIte vidhatte yaH rajyate yena saccittaM raJjako janacittAnAM raJjanAjAyate rAga: raJjayatIti rAgaH rasAnurUparAgANAm rasAntareNa saMyuktaM rAgAGgaM caiva bhASAGgaM rAge rAgAntaracchAyAM rAmAdyAropaNAnnetuH rigrahAMzA dhaivatAntA rigrahA kAkalIyuktA ritArA mandrapA kampa 144 156 kalA. 144 saM. sa. 84 bR. de. 81 saM. sa. : A 153 212 , 25 vR. de. 158 21. saM. sa. 85 , 23 kalA. 134 134 ,, 136 138 kalA. 130 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 saMgItaranAkara: AkaraH 138 kalA. 138 ,, 136 138 133 139 135 ,, 138 133 139 135 136 138 132 138 132 135, 136 138 134 135, 136 138 ridhatyaktA ca hindola ridhayoH samayoryuktA rinisaMvAdinI bhASA rinyAsA kakume bhASA rinyozca rimayozcaiva ripayoH sapayoryasyAM ripasaMvAdinI dhAntA rimatArA mAGgalI syAt rimayoH samayoryuktaM rimayoH samayoryuktA rimasaMvAdinI bhASA rihInA TakkajA bhASA rihInA tAragAndhAra rihInA nigrahA dhAMza rihInA mandrasA mApa rItirnAma guNAzliSTa rUpasya cAtmamAtrANAM lakSmaitatsapta gaNAH lakSyalakSaNasaMyuktaM lalitairakSarairyukaM lATI samAsAnuprAsa varATIlalitAbhyAM ca vo~ melApakAbhogI varNasAmyamanuprAsaH vasanti yatra sa jJeyaH vADmanaHkAyajA ceSTA vikruSTaM nAma tagItam viddhi buddhipUrvaka , 135 ,, 140 " 130 231 19. 281, 290, 293 18 209 pra. ru. 2.27 pada. 4-1-3 vR. ra. 3.. AN 231 211 215 210 230 aumA 20 saM sa. 24 kA. pra. 9-79 saM. sa. 23 saM. ra. 7-1111 saM. sa. halA. 7-23 . Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhatavAkyAnAmanukramaH 399 AkaraH . " 139 saM. sa. kalA. 142 , 139 , 142 142 141 , 141 saM. sa. 85 257 178 viparItapadairyuktaM vibhAvanI vibhASA syAt vibhASA tyaktagAndhAra vibhASA paJcamatyaktA vibhASA pArvatI pUrNA vibhASA bhinnaSaDjasya vibhASA syAttu kAlindo vilaganti sa vijJeyaH vivAdI cAnuvAdI ca vivAhAdyutsave geyaM vizikhairiva tIkSNa vRttamauktikavatkAca vesarA mukhayoH kAryA vesarI TakkabhASA syAt vyaktasvarasamAyuktaM zakAdyA valitA mAMzA zaktinipuNatAloka zarIreNa sahotpannaM zArIraM pezalaM jJeyaM zuddhaM tu zivarUpeNa zuddhapaJcamabhASA syAd zuddhAnAM viniyogo'yaM zuddhA praharSe niyuktA zuddhA bhinnAzca gauDAzca zudre chAyAlage caiva zuddha vA sAlage samyak zubhavAkyayutaM gItaM zeSA gAthAstribhiH SabhiH bR. de. 88 saM. sa. halA. 4-32 saM. sa. 9 bR. de. 104 kalA. 135 saM. sa. kalA. 143 kA. pra.1-3 saM. sa. 209 143 133 32 139 aumA. 20 kalA. 136 bR. de. 87 kalA. 139 bR. de. 98 saM. sa. 84 158 156 2.9 vR. ra. 1-10 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH pR. AkaraH 19 155 saM. sa. 84 178 25 262 bR. de. 77 kA. pra. 10-96 vR. de. 85 kalA. 145 140 146 145 139 140 143 zokotsAhakaruNa zobhanadhvanisaMyuktaH zravyanAdasamopetaM zrutiH pravartate kSipraM zrutibhinno jAtibhinnaH zlopaH sa vAkya ekasmin SaTsu rAgeSu mukhyatvAt SaDjagrahAMzA gAmbhIrI paDjagrahAMzA manyAsA paDjanyAsagrahAMzazca paDjanyAsagrahA dhAMzA SaDjanyAsA madhyamAMzA SaDjabhASA bhinnaSaDja SaDjAMzanyAsasaMyuktaH paDjAdyA madhyamAntAMzA SaDjAntA gurjarI pUrNA paDjAntA dezajA Takka SaDjAntA madhyamAdyaMza SaDjAnto mandrapaijazva paDjoM'zaka: SaDjo nyAsaH paSThe dvitIyalAt SaSTho'yaM nalaghU vA SoDazamAtrA: pAde saMkorNA khaJjanI bhASA saMkorNA TakkajA proktA saMkIrNA sagrahA mAntA saMgatA samayo rinyoH 143 138 138 135 144 bR. de. 90 3 vR. ra.2-2 " 2-1 281, 293 328 138 135 141 136, 137 kalA. 138 , 135 , 141 ., 136, 137 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhRtavAkyAnAmanukramaH 401 AkaraH kalA. 137 pada. 4-1-3 kalA. 140 " 139 146 139 135 , 145 20, 32 1. 134 nATya. 25.48 bR. de. 87 kalA. 14. , 134 , 135 142 pada. 4-1-1 135 141 saMcAra: sadhayoryasyAM saMnidhAne padArthAnAM saMpUrNatvAdikaM tadvat saMpUrNA caiva saMkIrNA saMpUrNA TakkarAgasya saMpUrNA tArapaDjA ca saMpUNoM dopako jAta: saMbhAvitA tRtIyA tu saMhAre kaizika: proktaH sakAkalyantarA tyakta sagrahAntA paJcamAMzA sagrahAntA ripasvalpA sagrahAntA vegavatI satataM na viyujyante sattvabhAvastu yastu syAt sa dezIrAgabhApAdau sadhayoH samayoryuktA sadhasaMcAriNI pUrNA sadhasaMvAdinI pUrNA sanyAsAMzagrahA pUrNA sanyAsA dhagrahA pUrNA sanyAsA revaguptasya sanyAso nidhayoryuktaH sapadi nipIDana sapasaMcAriNI sAntA saptasvarA vibhASeyaM samandrA gamatArA sa samayo rimayozcApi 189 kalA. 14. 14. 137 132 ,, 132 , 145, 146 , 135 142 144 282 " 144 halA. 7-26 kalA. 130 142 " 142 114 5 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 samasvarA ca vehArI samasvarA ca saMkIrNA samasvarA tAraridhA samasvarA samandrA ca samasvarA hInanigA samAkSarAsamA caiva sarvagItaprabandhAnAM sa sarvo dRzyate yeSu sAkSarAnakSarA ceti sAdyantAMzA nibahulA sAdyantAMzA mapAlpA tat sAdyantAMzA samaniga sAdharmyamupamA bhe sAdhAraNakRtAbhIrI sAdhAraNI tu vijJeyA sAdhAritAvamarze syAt sAdhyatvena kriyA tatra sAnando'zrubhirAkIrNaH sAntA dhAMzA hInagapA sAntA nyaMzagrahA pAlpA sAntA pAMzA dharahitA sAntA mAMzApUrNA sAntA mAMzA bahuridhA sApanyAsA mandrasagadhA sA punaH poDazavidhA sAmAnyamapi gotvAdi sAyAhne gIyate nAdyA saMgItaratnAkara: pR. l 145 "" 146 "" "" 39 5 197 190 7 197 139 138 134 262 139 5 32 189 156 140 134 138 134 140 197 90 141 Akara: kalA. 145 19 33 " " "" bR. de. 83 saM. sa. 3 33 = pada. 4-1-3 bR.de. 94 saM. sa. 3 146 kalA. 139 138 134 33 39 kA. pra. 10-1 "" kalA. 139 bR. de. 82 104 pada. 4-1-3 saM. sa. 84 kalA. 100 "" "" 134 138 " " 134 140 " saM. sa. 3 pada. 4-1-3 kalA. 141 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhatavAkyAnAmanukramaH 403 AkaraH 197 saM. sa. 156 vR. de. 89 saM. ra. 4-361 kalA. 132 189 pada. 4-1-3 saM. sa. . . . . rudraH kalA. 144 ,, 143 2 sAlatidividhA zeyA muzravaM gItamAkarNya sUkSmAtisUkSmairvakrazca saiva prayogazandena sauvIrajAtha kakubha sauvIrajA sagrahAntA sauvIrA sAdhAritA syAt stanakezavatI nArI striyo madhuramicchanti sthAnatraye'pi kaThinaM sthAyaM vividhamAdAya smRtirvyatItaviSayA syAttatra hetujAtyuktaH syAt pAijIkaizikIjAtyoH syAt pAijIdhavatIjAtyoH syAduttarapadArthasya svakaM kulaM tu saMgRhNan svajAtyuddayotakAzcaiva svayaM yatra prabandhe syAt svaravarNaviziSTena svarA: saranti yadvegAt svarUpaM gamayedgIte svararuccatarairyuktaM svaro varNazca tAlazca svazrutisthAnasaMbhUtAM svArthaparaM matihInam haMsako bhinnaSaDjAGgaM hakAraukArayoryogAt pada. 4-1-3 21 // saM. sa. 20 bR. de. 81 , 94 saM. sa. 4 . 7, 26 17. . . halA. 6-19 kalA. 145 bR. de. 83 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 saMgItaratnAkaraH AkaraH kalA. 13. hindolabhASA nigayoH hindolabhASA sAntAMzA hindolabhASA syAdbhinna hRdyArohAvarohA tu Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ III udAhatAnAM granthAnAM granthakartRNAM ca nAmAni amarakoza, 150, 152 bharata, 4, 6, 8, 9, 16, 20, 29, arjuna, 241-243 31, 32, 194, 198, 208, AJjaneya, 115, 132, 142 218, 335 umApati, 133 bhAmaha, 152 aumApatya, 133 bhAratIya, 297 kazyapa (kAzyapa), 7, 11, 30-30,59 mataGga, 2-8, 10, 11, 13-15, 18, kAvyaprakAza, 152 22, 24, 26, 29-33, 69, 76, kohala, 31 115, 121, 126, 132, 142, gopAlanAyaka, 305 147, 219, 245, 246 chandoviciti, 257, 278, 302 yASTika, 5, 6, 10, 11, 13, 14, tautika, 15 127, 133 durgAzakti, 5, 6, 31, 59 ratnAvalI, 218 nandI, 240 vAmana, 152 pArzvadeva, 153, 155-155, 159, vRttaratnAkara, 278, 28. 168, 170, 178, 181, 197, zArdUla, 5, 6, 11, 141 209-211, 215 saMgItasamayasAra, 211 piGgalanAga, 278, 280, 292 somezvara, 217, 218 bRhaddezI, 1, 13, 14 haradattamizra, 189 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IV vizeSapadAnukramaNI aMza (sthAya), 172, 174, 184 anakSarA (Alapti), 195 aMzasvara (svara), 184, 194 anarthaka aMzAMza (sthAya), 17, 178 anavadhAna (gAyanadoSa), 157, 158 agrAmya (prANa), 220, 222, 22 anAgata (graha), 218, 345 aGkacAriNI (prabandha), 213, 276, 207 anivaddha (gAna), 204 aGga (deza), 199 anivaddhA (prabandha), 303 aGgahAra, 200 aniyukta (pravandha), 212, 215, 266, aJcita (prayoga), 217 270, 276, 277, 282, 286, aDtAla (tAla), 260, 340 288, 305, 310, 311, 317,, (prabandha), 336, 340 319, 322, 323, 326, 325, atAraja (jhombaDa), 260, 263 330, 334 atAla (Alapti), 197, 306, 310 anukAra (gAyana), 154 atikRti (chanda:), 287 anudhvani (zArIraguNa), 167, 168 atIta (graha), 218, 345 anuprAsa (alaMkAra), 215, 216, 231, atyuktA (chanda:), 227, 313 246, 247, 249, 251, 258, atharvaveda, 231, 232 328, 329, 333, 334, 341, adbhuta (rasa), 27, 28, 34, 35, 43, 345 53, 57, 61, 66, 76, 78, 81, anulambha (dhAtu), 265, 266 84, 86, 87, 89, 99, 116, anuvAdo (rAga), 25 119, 262, 264, 337, 338 anusAra (rUpaka), 346, 347, 349 adhama (gAyana), 551, 153, 157 antara (dhAtu), 205, 210,338,341 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 407 antara (pada), 308 avanaddhakutapa (bRnda), 200, 201 ,, (sthAya), 143, 185 avamarza (saMdhi), 20, 32, 110 antarabhASA (rAga), 3, 5, 6, 10, 13, avaroha (varNa), 19 18, 19, 22, 23, 335 avaskhalita (sthAya), 170, 183 anyarAga (kAku), 175, 176 avyakta (gAyanadoSa), 157 apanyAsa (svara), 21, 27, 37, 95, avyavasthita ( ,, ), ,, 97, 109 azvalalita (chandaH), 281, 282 apabhraMza (prabandha), 275 asaMkIrNa (sthAya), 172, 143, 179, apasthAna (sthAya), 172, 178 182, 184 apasthAnavarATI (rAga), 104 / asAdhAraNa (,,), 143, 186 apasvara (gAyanadoSa), 155, 158 AkramaNa (,,), 173, 184 apasvarAbhAsa (sthAya), 173, 185 AkSiptikA (gIta), 21, 22, 24, 26, apArthaka (gItidoSa), 348 28, 34, 35, 37, 38, 41,43, apUrNa (prabandha), 327, 328 46, 48, 51,53, 55, 5, 61, apekSita (sthAya), 172, 183 63, 65, 68,70,73, 75, 77, abjagarbha (svastika), 304, 305 80, 83, 88, 91, 94, 101, abjapatra ( , ), 304, 05, 111, 130 ADikAmodikA (bhASAGga), 17, 9. abhyavasthAnaka (gIta), 209 ADilla (zabdabheda), 159 abhyAsa (kavitAGga), 214 AtmakrI (kriyAGga), 19 amara (pravandha), 339, 343 AditAla, 336, 337, 343 ambAherikA (bhASA), 11, 135 Ananda (prabandha), 339, 343 artha (prabandha), 279, 280 Anandavardhana (prabandha), 244, 255 ardhamAgadhI (gIti), 4 AnandinI (prabandhajAti), 270, 300, ardhavesarI (bhASA), 12, 139 ___317-39, 324, 329 alaMkRta (gItaguNa), 347 Andolita (gamaka), 169, 187 alambavilamba (sthAya), 172, 183 AndolitaplAvitaka (sthAya), 187 bhavaghaTa (,), 173, 185 AndhAlikA (rAga), 11, 14, 111, avadhAna (,,), 151, 172,178 110, 115 avanaddha (bRnda), 199, 207 Andhra (deza), 14, 135, 199 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 saMgItaratnAkaraH 251 AndhrI (bhASArAga), 11, 135, 144, 108-110, 112, 118-126, 128, 129, 154, 158, 196, AndhelA (prabandha), 246, 248 204, 216, 268 269, 306, AbhIrikA (bhApArAga), 11, 12, 14, 307, 309, 341, 342, 344 133 AlApalambhakaH (prabandha), 264-266 AbhIrI (bhASArAga), 11, 12, 139 Alikama (prabandha), 213, 215, 269 AbhogaH (dhAtu), 204, 211, 250, Ahata (gamaka), 169, 171 254-256, 259, 264, 266, indumatI (mAtrailA), 240, 241 268-270, 276, 278, 282, indrakI (kriyAGga), 16 285-288, 290, 292, 294, indrANI (devatA), 231, 232 298, 300, 303, 305, 308- ucita (elApada), 219 310, 313-315, 317-323, , (sthAya), 172, 182 326-330, 333, 334, 336, ujjvala (,), 182 338, 343 utkalikA (gadya), 270, 274 AmrapaJcama (rAga), 9, 118 utkRti (chandaH), 320 AmeDita (prabandha), 304, 305 uttaramandrA (mUrchana), 30, 78 ArabharI (vRtti), 209, 230-232, uttarAyata (,), 71, 72, 129 271, 274 utpalI (bhASAGga), 16, 146 Aroha (varNa), 319 utpraviSTa (sthAya), 172, 183 AryA (chandaH), 278, 280, 290, utphulla ( ,, ), 175, 179 ___290, 293, 299 utsavapriyA (prabandha), 236, 238 AryA (prabandha), 213, 290, 292 utsAha (dhruva), 337, 342 ArSabhikA (rAga), 30, 75, 81, 86 , (prabandha), 279, 287 AlapanI (vAdya), 199 , (rasa), 15, 19, 336 Alapti (vahanIsthAya), 179 udAha, 204, 210, 253, 25", AlApaH, 22, 27, 33, 35, 36, 38, 258-260, 263-266, 268, 39, 42, 40, 46, 49, 52,54, 270, 275, 276, 285, 286, 56-60, 62, 64, 6, 69, 289, 292, 294, 298, 303, 72, 74, 76, 79, 82, 84, 86, 304, 305, 309, 311, 315, 89, 90, 92-95, 97-99, 317-319, 321, 322, 32, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 325, 325, 329-331, 333, ekatAlI (prabandha), 269, 336, 341, 336, 338-344 343, 344 udhuSTa (gAyanadoSa), 156 ekala (gAyana), 154, 155 udbhaTa (gAyanadoSa), 156 ekasvara (prabandha), 289 ,, (cArI), 41, 59, 86, 129 elA (,), 211, 213, 215, unnatA (gaNelA), 233, 235 218-220, 251, 334, 335 upamA (alaMkAra), 261, 263, 345 elAbhAsa (,), 248, 249 uparAga (rAga), 3, 9, 10, 13, 14, ojaH, 231 143, 335 ojakrI (kriyAGga), 16 upalambha (prabandha), 265, 266 ojasvin (prANa), 220, 223, 224 upavadana (,), 325, 326 ovI (prabandha), 214, 333, 334 upazama (sthAya), 172, 178 ohATI (rAga), 4, 5 upasaMhRti (saMdhi), 20 auDuva (,,), 21, 29, 30-32, upasthAnavarATI (rAgAGga), 17 113, 115, 344, 345 upAGga (rAga), 3, 15-15, 104- kakubha (,), 8, 9, 10, 14, 31, 109, 113, 114 92, 94, 95, 132-134, 231, upAntara (prabandha), 341 232 umAtilaka (,), 214, 311, 312 kakubhakaizika (,,), 31 ullAsita (sthAya), 169, 172, 182 kaGkAla (tAla), 219, 231, 232, uzanAH (devatA), 46 245, 249, 256-259, 289 RgvedaH, 230, 232 kaJcuko, 51, 129 RSabhaH, 20, 39, 40, 47, 49, 50, kacchellI (bhASArAga), 12, 140 53, 61, 66, 71, 74, 76, kaDAla (zArIraguNa), 169 78, 81, 85-87, 91, 93, kaNThya (sthAya), 175, 179 96-98, 1.1, 103-105, kanda (prabandha), 213, 277-280 111, 113, 115, 116, 119, kandarpa (,), 336, 337, 343 121-124, 126-128, 131, ,, (rAga), 9, 144 133, 134, 138, 140-143, kanduka (prabandha), 214, 322 146 kapAla (jAti), 335 ekatAlI (tAla), 260, 263 kamala (prabandha), 338, 343 52 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH kamalA (prabandha), 245 kalarava (sthAya), 173, 185 kampita (gAyanadoSa), 156, 159 kalahaMsa (chanda:), 297, 298 kampitAhata (sthAya), 187 ,, (prabandha), 213, 298, 299 kambala (jAti), 335 kalA (sthAya), 173, 184 kambuja (prabandha), 341, 344 / kalApa (tAla), 337 kamrA (vAdya), 199 ,, (prabandha), 338, 343 karaTA (,), 199 kalAbAhya (gItadoSa), 348 karaNa (prabandha), 22, 23, 26, 36, kalikA (prabandha), 235, 238, 245, 40, 42, 44, 45, 50,51,54, 276, 277 56-60, 62, 65, 66, 69, kaliGga (deza), 199 79, 83, 84, 87, 88, 90, kalopanatA (mUrchanA), 32, 75, 76 92-94, 100, 110, 130, kavitA (prabandhajAti), 212, 214 kAMsyatAla (vAdya), 199, 308 karaNI (,), 244 kAkalI (svara), 25, 28, 33, 34, karapATa (vAdya), 275 37, 39, 41, 43, 46, 48, 51, karabha (gAyanadoSa), 156, 157 53, 56, 57, 63, 66, 69, 71, karAlI ( , ), 156, 150 73, 75, 78, 81, 84, 89, karuNa (gAna), 209 90, 110, 115, 129, 135, ,, (tAla), 283, 285 140, 143, 144 ,, (rasa), 15, 19, 43, 53, 89, kAkitva (zArIradoSa), 167 95, 120, 132, 135, 144, kAkI (gAyanadoSa), 156, 157 164, 172, 209, 262, 264, kAkuH (svara), 7, 150, 175, 209 337-339, 341 kAkolI (zabdadopa), 165, 166 karuNA (sthAya), 178, 181 kANDAraNa (sthAya), 172, 178, 181 karNATa (deza), 199, 277 kAdamba (prabandha), 278-280 ,, (rAga), 16, 18, 177, 247, kAnta (,), 219, 220, 222 269, 280, 283, 314, 316 kAntAra (, ), 339, 340, 343 karNATagauDa (,,), 113, 115 kAnti (zArIraguNa), 167 karNATabaGgAla (,), 17, 18, 102 kAntikA (prabandha), 290 karNATelA (prabandha), 246-249, 251 kAntimatI ( ,, ), 245 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI kAma (gaNa), 228, 229, 247 kuDukkA (vAdya), 199 ,, (prabandha), 219, 223, 249, kuDuvA (,), , 279, 280, 313, 314 kutapa (bRnda), 198-200 kAmala (,), 337, 342 kuntala (prabandha), 336, 335, 342 kAmalekhA (,), 239, 241, 247, kunda ( , ), 339, 343 249 kubjikA (vAdya), 199 kAmotsava (,), 234, 235 kumudakI (rAga), 16 kAmoda (,,), 336, 337, 342 kumudinI (prabandha), 245 , (rAga), 9, 10, 107, 115, kuraJjI (rAga), 147 147 kurara (prabandha), 295, 297 kAmodAsiMhalI (,), 17, 18 kurarI ( , ), 290 kAmbhojI (,), 10, 12, 14, 132, kurula (gamaka), 169, 171 139 kusumAvatI (prabandha), 236, 238,245 kAraNAMza (sthAya), 177, 180 kUTatAna (prastAra), 140, 312 kArkazya (zArIradoSa), 164 kUrmaka (prabandha), 278-280 kArmAravI (rAga), 28, 37 kUrmI (vAdya), 199 kAryAza (sthAya), 177, 178 kRti (chanda:), 299 kArya (zArIradoSa), 167 kRza (zabdadoSa), 165, 166 kAlindI (prabandha), 245 kekI (prabandha), 278, 279, 28. , (rAga), 12, 140, 141 keTi (zabdadoSa), 165, 166 kAhala (vAdya), 199 keNi ( , ), , , kiMnarI (,,), , kedAragaula (rAga), 17 kiraNAvalI (rAga), 12, 14, 143 kaivADa (prabandha), 213, 275, 276 kirikiTTaka (vAdya), 119 kaizika (rAga), 7, 9, 10, 20, 32 kIrti (prabandha), 290, 330 kaizikakakubha (,), 10, 144 kIrtidhavala (, ), 331, 332 kaizikamadhyama (,), 7, 9, 32 kIrtilaharI ( ,, ), 254 kaizikI (,), 11, 14, 28, 29, kuJjara (,), 295, 297 35, 43, 61, 66, 81, 84, kuTTikAra (gAyaka), 151, 153 116, 118, 143, 330, 332 kuDuka (tAla), 259, 260 kaizikI (vRtti), 230,231,271, 274 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 kokilApaJcama (rAga), 9, 143 koNa (deza), 199 komala (zabdaguNa), 164, 166 " (sthAya), 172, 178, 181 kolAhala (bRnda), 198, 201 saMgItaratnAkara: 33 (rAga), 11, 17, 80, 107, 108, 177 kolhahAsa: (,, ), 9, 144 kauntalI (,, ), 17, 18, 103 kaumudI (prabandha), 234, 235 kauzalI (rAga), 11, 14 krama (prabandha), 261, 263 kramapATa (,, ), 254 kramavilAsa ( ), 261, 263 kriyAGga (rAga), 3, 15-19, 103, 39 115, 146, 154 kriyApara (gAyana), 154, 155 krIDA (tAla), 321, 322, 326, 337, 342, 343 krauJcapada (chanda), 287, 299 (prabandha), 213, 286, 287 kSamA (,, ), 290 kSipta (sthAya), 172, 184 kSetrakAku (,, ), 175, 176 khaJjanI (rAga), 12, 138 khaNDa (prabandha), 270, 274 khaNDA (,, ), 283-285 khambhAiti (svara), 106 khallottAra (prabandha ), 346, 347, 349 khAhula (zabdabheda), 159-162 39 khuttA (sthAya), 175, 179 gajalIla (tAla), 283 gajalIlA (prabandha), 213, 283 gaNikA (,, ), 256-258 gaNailA (,, ), 224, 230, 251 gatakrama ( gItadoSa), 348 gati (sthAya), 172, 174, 176, 180 gadya ( prabandha), 213, 215, 270, 274, 298, 304, 309, 330 gadyaja (,, ), 261, 262, 264, 281, 286, 330 gadyapadyaja (,, ), 262, 264, 303, 330 gamaka ( rAgAvayava), 107, 109, 119, 122, 123, 125, 135, 139, 146, 154, 171, 196, 251, 267, 272, 296, 342, 344, 347 gamakAlapti ( 342, 344 garbhasaMdhi (nATakAGga), 20, 32 gADha (sthAya), 164, 172, 181, 186 gAtra (,, ), 170, 174, 178, 181 gAthA ( prabandha), 213, 293, 299 gAndharva (vAggeyakAra), 153, 203, " ), 216, 306, 204, 208, 247 gAndhAra (svara), 26, 30, 51, 56, 57, 61, 62, 69, 84-87, 89, 93, 97 99, 102, 107, 109, 113 - 117, 119- 121, 124, 127, 131, 135, 139, 141 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI gAndhAragati (bhASAGga), 16, 146 gAndhArapazcama (rAga), 8- 12, 14, 89, 91, 139 gAndhArapaJcamI ( bhApArAga), 10-12, 14, 63, 89, 139 gAndhAravallI (rAga), 12, 14, 140 gAndhArI (bhApArAga), 10-12, 14, 63, 89, 139 gAmbhIrI (bhASAGga), 16, 17, 145 gAmbhIrya (zArIraguNa), 167, 168 gArugI (tAla), 260 gIta ( vahanisthAya ), 159 gItAlapti (sthAya), 175 guru (,, ), 173, 186 guruJjikA (rAga), 16, 17 gurumadhyA (prabandha), 235, 238 gurjara (deza), 199 gurjarI (rAgAGga), 16, 146 (vibhASA), 11 " golI (bhASAGga), 16, 146 gauDa (rAga), 9, 17, 18, 26, 80, 177, 246 gauDakRti , ), 17, 18, 103 gauDakaizika (,, ), 8, 9, 29, 43 gauDakaizikamadhyama ( ), 7, 9, 39, " 41 gauDapaJcama (,, ), 8, 9, 41, 43. gauDI (gIti ), 3, 4, 8, 125, 126 ( bhASArAga), 12, 32, 126 (rIti), 231, 232, 271, 274 33 gauDailA (prabandha), 248, 251 gaurI ( 413 ), 234, 235, 290 graha, 21, 25, 27, 28, 30 - 34, 36, 37, 39, 41, 43, 46, 48, 53, 57, 58, 63, 66, 70, 71, 73, 75-78, 80, 81, 84, 85, 89, 91, 95, 96, 98, 101, 102, 106, 107, 109 - 112, 114, 116 - 127, 129, 130, 153, 345 grAmarAga, 1, 3, 4, 6-11, 16-19, 22, 73, 115, 335, 348 grAmya (gItadopa), 348 ghaTa ( prabandha), 213, 301 ghaTanA ( sthAya), 173, 184 ghaDasa (vAdya), 199 ghaNTA ( (,, ), ghaNTArava (rAgAGga), 16, 145 ghattA (chanda:), 326, 327 ghana (sthAya), 164, 167, 168, 29 173, 185 ghanatA ( zArIraguNa), 167, 168 ghanatva (sthAya), 173, 185 ghoSa ( ), 172, 174, 182 ghoSavatI (vAdya), 199 cakravAla (prabandha), 213, 286 cakrA (,, ), 290 cagaNa, 227, 229 caccatpuTa (tAla), 21, 26, 303, 306, 307, 310 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 caccarI (chandaH), 326 (tAla), " 99 29 (prabandha), 214, 326, 327 caNDavRSTi (chandaH), 321 caNDikA, 220, 230, 232 caNDikezvara ( prabandha), 232, 263 catura (prabandha), 233, 235, 236 caturazra (tAla), 269 caturdhAtu (prabandha), 206, 251, 258, saMgItaratnAkaraH " 260, 263, 309, 324, 341 caturmukha (,, ), 214, 319 catuSpadI (,, ), 214, 314, 315 candralekhaka (,, ), 295, 297 candralekhA (,, ), 239-241 candrazekhara (,, ), 336, 337, 342 candrikA (,, ), 245, 284, 285, 341, 344 (mUrchanA ), 246 " campU (prabandhajAti), 212, 214 caryA (prabandha), 214, 327 cAcapuTa (tAla), 21, 307, 309, 310 cAra (prabandha), 340, 344, 336, 342 cAli (sthAya), 173, 184 citra ( prabandha), 243, 253-255 261, 263, 270, 274 citrA (mArga), 22, 32 (vAdya), 199 citrAlaMkRti ( prabandha), 257, 258 citriNI (,, ), 243, 244 cUtamaJjarI (rAga), 12, 137 cUrNa (prabandha), 257, 271, 274 cUlikA (chanda), 257 cehAla (zabdaguNa), 164-166 cokSa (sthAya), 172, 182 caupaTa (gAyanabheda), 158 caula, 199 chagaNa, 227, 229 chandasvatI (prabandha), 248 - 250 chandoviciti, 257, 278, 301, 302 chavi (sthAya), 172, 176 chavimAn (zabdaguNa), 164 chAndasa (sthAya), 173, 185 chAyA (prabandha), 290 (bhApAGga), 14, 16, 146 ( sthAya), 172, 175, 176 chAyAturuSka (rAga), 17 chAyAtoDI (upAGga), 17, 105 chAyAnaTTA (rAga), 17, 18, 107 chAyAmAtrA (,, ), 13 chAyAyantra (mizrasthAya), 187 chAyAlaga (rAga), 133 chAyAlagaDa (prabandha), 13, 154, 158, 334, 335 chAyAvelAvalI (rAga), 106 chevaTI (bhASArAga), 11, 12, 109, 134 jakA (sthAya), 173, 184 jagatI (chanda), 297, 299 jambunAla (prabandha ), 343 jaghaNTA (vAdya), 199 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute 33 "" Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI jayanta (prabandha), 278- 280, 336, DakkulI (vAdya), 199 338, 339, 342 Damaru (,, ), 199 DombakRti : (rAga), 92, 93 DombakrI (rAgAGga), 17, 18 DhakkA (vAdya), 199 jayapriya (,, ), 338, 343 jayamaGgala (,, ), 235, 238, 336, 337, 343 jayA (prabandha), 236 davasa (,, ), " (vAdya), 199 "" jita (,, ), 219 DhAla (sthAya), 172, 174, 178, 187 DhAlacchAyA (,, ), 187 DhAlavahanI (,, ), 187 DheGkikA (tAla), 256, 258 jIvasvara (sthAya), 173, 184, 194 jyeSThA (vAdya), 199 jyotiSmatI (prabandha), 240, 241 jyotsnA (,, ), 290 DheGkI (prabandha), 211, 213, 257, 258, 289 DhollarI (,, ), 333, 334 jhampaTa (,, ), 214, 321, 322 (chanda), 321 tata (vAdya), 199, 201 "" jhampA (tAla), 297, 298, 304, 337, tatakutapa (bRnda), 199, 201 tatabRnda (,, ), 201 342 jharI (vAdya), 199 jhombaka (gAyanadoSa), 157 tanumadhyA (prabandha), 230, 238 taraGgiNI (bhASAGga), 16, 146 jhombaDa (prabandha), 213, 260, 261- taraGgita (sthAya), 172, 182 taralA (prabandha), 245, 246 264, 266, 267 Takka (rAga), 8-11, 14, 78, 80, tANDava, 200 tAna (rAga), 7, 9, 10, 135 134, 135, 230, 232 Takkakaizika (,, ), 8-11, 13, 14, tAnakaizika (grAmarAga), 7 tAnavalitA (rAga), 11, 135 120, tAnA (,,), 11, 12, 14 415 30, 129, 130, 137 TakkabhASA (,, ), 97, 107, 122, 134, 135 TakkavibhASA (,, ), 135, 136 TakkaveraJjI (,, ), 134 Takkasaindhava (uparAga), 9, 143 kA (vAdya), 199 tAnodbhavA (,, ), 11, 12, 14, 142 tAraja (prabandha), 260, 263 tArA (,, ), 285, 339 tArAvalI ( prabandhajAti), 212, 251, 258, 266-268, 282, 285, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH 289, 296, 303, 314, 316, trAvaNI (rAga), 13, 14, 27 322, 327, 329, 334, 342 tridhAtu (prabandhAvayava), 206, 211, tAla (prabandha), 206 251, 259, 260, 263, 266, tAlalInAnuvartana (bandaguNa), 198, 201 268-270, 276, 277, 280, tAlArNava (prabandha), 213, 215, 309, 285-289, 292, 296, 298, tiripa (gamakabheda), 169, 187 trinetrakrI (kriyAGga), 16 tiripasphurita, (sthAya), 187 tripatha (prabandha), 214, 318, 319 tiripAndolita (,,), 187 tripadI (,,), 214, 293, 312-316 tiripAndolitavalitabhinnA (,), 187 tripuTa (tAla), 260 tilaka (prabandha), 295, 297, 336, tribhaGgI (chandaH), 322, 323 , (tAla), 322, 323 tIkSNa (sthAya), 172, 176 , (prabandha), 214, 322, 323 tIkSNaprerita (,,), 187 tribhinna (gamakabheda), 169, 171 tumbakI (gAyanadoSa), 157, 158 tribhinnakurulAhata (sthAya), 187 ,, (vAdya), 199 tribhinnalInasphurita (,), 187 tumburA (rAga), 12, 140 trivalI (vAdya), 199 turagalIlA (prabandha), 213, 282, 299 triSTum (chandaH), 213 turuSkagauDa (rAga), 18, 113, 114 tristhAnaka (zabdaguNa), 159, 161, turuSkatoDI (,,), 105 164, 198, 347 tenaka (pravandhAvayava), 206-208, 211, tristhAnavyApti (bRndaguNa), 198, 201 212, 265, 270, 301, 311, trisvara (pravandha), 289 315, 318, 319, 323 vetA (,,), 233, 235 tenakaraNa (prabandha), 253, 255 noTita (sthAya), 172, 183 toTaka (chanda:), 299, 300 troTitapratISTa (,,), 172, 183 ,, (prabandha), 213, 299, 300 troTitotpraviSTa (,,), 172, 183 toDI (rAga), 15, 67, 68, 70, 71, troTitollAsa (,,), 185 105, 115 . tryazra (tAla), 269 travaNA (,), 12, 91-94 / dakSiNagurjarI (rAga), 105, 106 travaNodbhavA (,), 11, 134 dakSiNA (,,), 17 . Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 417 dagaNa, 227, 229 dezakAku (sthAya), 175, 176 daNDaka (chandaH), 320, 321 dezajA (bhASArAga), 13, 15, 136 ,, (prabandha), 214, 320 dezavAla (rAga), 17, 18 danukrI (kriyAGga), 16 dezavAlagauDa (,,), 113 dantI (prabandha), 21, 333, 33 . dezAkhyA (,), 9, 13, 14, 18, 9.1, dayAvIra (biruda), 276 135, 144 ___, (rasa), 7. dezI (tAla), 298, 3.2, 3.3, dardura (vAdya), 199 darpaNa (tAla), 305 dezI (rAga), 15, 15-19, 114, dAkSiNAtyA (rAga), 11, 12, 110, 115, 149, 150, 153, 204 dezIhindola (,), 84 dAnavIra (viruda), 276 dezailA (prabandha), 224, 226, 250 , (rasa), 34, 3, 78 252 divya (prabandha), 302, 3.3 dodhaka (chanda:), 294, 297 divyamAnuSI (,), 302, 3.3 dohaDa (prabandha), 333, 334 dIpaka (rAgAGga), 1.5 dohA (,), 294, 297 dIpanI (prabandhajAti), 212, 282, 320, dohyA (rAga), 11, 135 323, 324, 326 drAviDa (,), 18, 246 dIta (padaprANa), 220, 224 drAviDagurjarI (,), 106 dIptaprasanna (sthAya), 173, 186 drAviDagauDI (,), 18, 114 dIrgha ((,), 173, 186 drAviDavarATI (,), 104 dIrghakampita (,,), 1.2, 187 drAviDI (vibhASArAga), 11, 14, 15, dIrghA (prabandha), 290 104, 131,137 duSkarAbhAsa (sthAya), 173, 186 drAviDailA (prabandha), 246, 250, 251 duSTa (gItadoSa), 348 druta (gItaguNa), 254, 298, 338, devakRti (kriyAGga), 1.3 ____339, 340, 340 devakrI (,,), 17, 18 druta (sthAya), 172, 177 devAravardhanI (bhASAGga), 11, 12, 14, dvatamadhyA (prabandhagati), 271, 274 135, 139, 10 dvatavilambitA (,), 271, 274 devAla (upAGga), 16, 17, 147 dutA (,), 201, 204. . : 53 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 saMgItaratnAkaraH dvitIyatAla (tAla), 230, 232, 245, 298, 300, 303, 305, 309, ___ 248, 260, 327, 337, 343. 315, 318, 319, 321, 322, dvidhAtu (prabandhAvayava), 205, 206, 324, 325, 327, 328-330, 211,333 dvipatha (chandaH), 294, 296, 299 dhruva (prabandha), 336-338, 340, ,, (prabandha), 213, 294, 296, 297 342, 343 / dvipadI (,,), 213, 283, 285, 301 dhruvakhaNDa (,), 341 dvikhara (,), 289 dhvani (rAga), 9, 144 dhanada (,), 278-28. ,, (sthAya), 172, 176 dhannAsI (rAga), 85, 145 dhvanikuTTanI (prabandha), 213, 289 dhanyakRti (kriyAGga), 16 nakuloSThI (vAdya), 199 dhanyAsI (rAgAGga), 17 naTTa (rAga), 9, 115, 144, 17. dharma (prabandha), 223, 279, 280 naTTanArAyaNa (,,), 9, 17, 144 dhavala (,,), 214, 330, 331 naTTA (upAGga), 10. dhAtu (prabandhAvayava), 27, 149, 151, nanda (prabandha), 341, 344 204-206, 210, 211, 265, nandana (,), 336, 337, 342 333-345 nandayantI (jAti), 144 dhRti (prabandha), 284, 285 nandAvatI (prabandha), 230-232, 235, dhaivata (svara), 11, 22, 30, 40-42, 247 45, 54, 57-59, 66, 72-75, nandinI (,), 234, 235, 243, 78, 81, 11, 92, 95, 98, 244 101-104, 107, 109, 111, nandIza (,), 262, 264 112, 115-115, 120-124, nandyAvarta (,), 304, 306 127, 129, 131, 136, 137, nabhasvatI (,), 240, 241 140, 144 naya (,), 278-280 dhruva (dhAtubheda), 204, 205, 210, narasiMha (., ), 262, 264 211, 218, 250, 253, 255, narkuTa (chandaH), 297 256, 259, 260, 263-266, narta (rAga), 8, 1, 31, 59, 61 268, 270, 204-276, 278. nalinI (prabandha), 245 282, 285, 287, 289, 294, nAgakRti (kriyAGga), 16 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 419 nAgagAndhAra (rAga), 9, 143 285, 287, 289, 292, 298, nAgadhvani (bhASAGga), 17, 18 300, 303, 309, 314, 316nAgapaJcama (rAga), 1, 143 324, 329 nAgabandha (vAdya), 253 nirvahaNa (saMdhi), 28, 32, 33, 56, 84 nAgarA (prabandha), 233, 235 nirveda, 133 nATyakutapa (bRnda), 199, 200, 202 niSAda (svara), 26, 30,53, 61, 62, nAda (sthAya), 172, 176 73, 74, 7, 80,89,93,96, nAdAntarI (bhASAGga), 16, 146 98, 1.1-10, 111-117, nAdAvatI (prabandha), 230, 232, 236, 123, 124, 126-128, 131, 237, 241, 243, 246 141, 144 nAdyA (bhASArAga), 12, 14, 141 nipAdinI (bhASArAga), 12, 14. nAmita (gamakabheda), 169-171 nIti (prabandha), 212, 214 nAmitAndolita (sthAya), 187 nIlotpalI (bhASAGga), 16, 146 nArATa (zabdabheda), 159-161 nyAsa, 21, 20, 30-32, 34, 39, niHzaGka (prabandha), 340, 343 46, 51, 53, 57-51, 61, 63, niHsaraNa (sthAya), 172 68,70, 71, 75,76, 78, 80, niHsANa (vAdya), 199 81, 85, 9, 11, 95-97, ni:sAra (dhvanidoSa), 165, 167 101, 103, 106, 105, 109, ni:sAruka (tAla), 260, 263, 330, 110-112, 114, 116-118, 335, 339, 342, 343 121-124, 125, 129, 131, ni:sAruka (prabandha), 336, 339, 343 254, 256, 258, 268, 298, nikRti (sthAya), 172, 158 306, 309, 315, 315, 319, nibaddha (gAna), 75, 204, 210 336, 345 nibaddhA (prabandha), 303 pagaNa, 225, 229 nimIlaka (gAyanadoSa), 157, 158 paJcatAlezvara (prabandha), 213, 306,309, nirAdhAra (sthAya), 173, 186 nirjavana ( ,,), 172, 181 paJcabhaGgI (,), 214, 311, 312 nirmala (prabandha), 336, 337, 342 paJcama (svara), 7, 8, 10, 11, 17, niryukta (,), 212, 251, 258, 20, 22, 28-32, 36, 41, 43, 259, 263, 265, 268, 280, 44, 46-55, 57-60, 66, 69, Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 saMgItaranAkaraH 71-73, 78, 80, 82, 85, 86, padya (prabandha), 215, 286, 309, 33. 90, 92, 13, 95, 96, 98, 99, padyaja (,), 262, 264, 281 101, 102, 105-107, 111- 286, 330 116, 119, 120, 122, 123- parivAdinI (vAdya), 199 128, 131, 134, 135, 139, parivRtta (prabandha), 346, 349 140, 142-144, 147 parihAsa (gAnabheda), 2.9 paJcamalakSitA (bhASArAga), 11, 134 paruSa (zabdabheda), 159 paJcamaSADava (rAga), 9, 10, 12, 14, pallava (prabandha), 216, 218 31, 32, 75-77, 142 pallavI (rAga), 145 paJcamI (bhASArAga), 11, 30, 48,51, , (rAgAGga), 17 59, 63, 92, 110, 135 , (vibhASA), 12, 14 paJcasvara (prabandha), 289 pavana (prabandha), 278-280 paJcAnana (,), 214, 311, 312 pAJcAlI (rAga), 16 paTa (vAdya), 199 , (rIti), 230-232, 274 paTaha (,,), 199, 306 pATa (prabandhAGga), 206-208, 211, paTTavAdya (,), 199 255, 269, 200, 274, 278, paNava (,), 199 280, 306-308, 311, 317patriNI (prabandhadevatA), 220 320, 322-324, 328 pathyA (chanda:), 257 pATakaraNa (prabandha), 253-255 pada (prabandhAvayava), 22, 30, 206, pArvatI (vibhASArAga), 12, 14, 141 209, 211, 266, 269, 277, pArvatIpriyA (prabandha), 236, 238 281, 320, 322-325, 329, pAva (vAdya), 199 pAvanI (prabandha), 236-238 padakaraNa (prabandha), 252-254 pAvika (vAdya), 199 padalambha (,), 265, 266 piJjarI (rAga), 11, 14, 102 padAntara (,), 346, 349 pinAkI (vAdya), 199 paddhahI (chandaH), 325, 328 punarukta (gItadoSa), 348 , (prabandha), 214, 328, 329 pulindakA (bhASArAga), 12 padmAlayA (prabandhadevatA), 220, 21 pulindI (rAga), 14. pagminI (mUrchanA), 245 puSpasAra (prabandha), 262, 264 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI pUrNa (gItaguNa), 347 pUrNA (prabandha ), 327, 328 pUrNATikA (rAgAGga), 145 pUrNATI ( upAGga), 16, 17, 147 pUrvaraGga, 20, 32, 64 pRthulA (gIti), 4 pezala (zArIra), 168 potA (bhASArAga), 12, 14, 142 pauNa (vAdya), 199 pauravI (mUrchanA), 73, 74 paurAlI (bhApArAga), 12, 14, 139, 421 prabandha, 192, 193, 194, 205208, 210, 211, 213, 115, 266, 273, 275 prabhaJjanI (prabandha), 244 prabhAvatI (,, ), 245 prabhUtagamaka (,, ), 261, 263 pralambita (sthAya), 172, 183 pralambitAvaskhalita (,, ), 185 pralambha (prabandha), 265, 266 prasanna (gItaguNa), 340 39 (padaprANa), 223, 234 prasannamadhya (alaMkAra), 39, 41, 53, 56, 57, 59, 66, 89, 12 prasannamRdu (sthAya), 173, 186 prasannAdi (alaMkAra), 34, 36, 37, 43, 46, 61, 64, 73, 76, 81, 86, 99, 129 99 prasannAnta ( ), 20, 27, 28, 33, 48, 51, 69, 71, 78, 84, 214, 220, 223 prasava (rAga), 9, 144 prasArI (gAyanadoSa), 157, 158 prasRta (sthAya), 172, 182 141 prakaraNa ( gIta ), 335 prakIrNaka (prabandha), 215 prakRtistha (sthAya), 173, 184 pracaNDa (prabandha), 262, 264 pracura (zabdaguNa), 164 pratApavarATI (rAgAGga), 17, 104 pratApavelAvalI (,, ), 18, 106 pratigrahaNikA (Alapti), 195, 197 pratigrahollAsita ( sthAya), 172, 183 pratitAla (tAla), 219, 231, 232, 245, 249, 259, 286 pratimaNTha (,, ), 260, 336- 339, prastAvanA, 32 342, 343 prAkRta (bhASA), 293, 300, 133 pratimaNTha (prabandha ), 336, 337, 339, prAJjalA (Alapti), 197 prAyogika (prabandha), 261, 263 prAsa (alaMkAra), 258 prekSaNa (rUpakabheda), 137, 138 preGkhaka (rAga), 11, 12, 14 242 pratimukha (saMdhi), 20, 27, 32 pratiSThA (chandaH), 228 prathamamaJjarI (rAgAGga), 17, 96 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 saMgItaratnAkaraH prerita (sthAya), 172, 176, 179 brahmA (prabandha), 261, 263 prauDha (zabdaguNa), 166 brAhmI (pravandhadevatA), 220 plAvita (gamakabheda), 169, 171 bhama (zabdadoSa), 165, 166 plAvitolAsita (sthAya), 187 bhajana (sthAya), 172, 176 pluta (,,), 173, 185 bhaJjanI (Alapti), 195, 197 baGgAla (rAga), 9, 10, 15, 71, 114, bhaJjanIsaMzrita (prabandha), 346, 349 __ 116, 17 bhadralekhA (,,), 247, 249 baTuko (,,), 1.1 bhadrAvatI (,,), 230, 232, 243, baddha (sthAya), 173, 185 247, 249 bandhakaraNa (prabandha), 253-255 bhammANapaJcama (rAga), 8, 9,57, 59 bahubhaGgi (zArIra), 168 bhanmANI (vibhASArAga), 11, 14, 128 bahulI (rAga), 108 bhayAnaka (rasa), 39, 41, 71, 73, bAGgAlI (bhASArAga), 12, 14, 16, 138 129, 262, 264 bANagaNa, 228, 240, 249 bhallAtikA (rAgAGga), 18 vANalekhA (prabandha), 239-241 bhAgalambhaka (pravandha), 265, 266 bAhyaSADavA (rAga), 10, 14, 141 bhANa (vAdya), 199 viruda (prabandhAvayava), 206, 207, 211, bhAratI(vRtti), 230-232, 271.274 212, 26, 276-278, 280- bhAvaka (gAyanalakSaNa), 154, 156 282, 305, 309, 312, 317- bhAvakrI (kriyAGga) 16, 17, 146 320, 322-125, 328-33. bhAvanApaJcama (uparAga), 5. 143 birudakaraNa (prabandha), 253-255 bhAvanI (prabandhaja:ti), 212, 259, 269, bIbhatsa (rasa), 41, 73, 7, 129, 274, 276, 277, 280, 286, 231, 232, 262, 263 287, 292, 296, 298, 300, buddhi (prabandha), 290, 293 315, 320, 321, 329, 330 bRnda, 198, 200 bhAvanI (bhASArAga), 11-14, 136,142 boTTa (rAga), 8-10, 12, 14, 30, bhASA (gIti), 5, 13-18, 102, 48,51, 138, 332 108, 118, 127, 145, 154 bombaka (zabda), 159-162 bhASA (rAga), 3, 5, 6, 10-12, 19, bombaDI (vAdya), 199 22, 26, 95,96, 101, 12, bauli (kriyaGga), 1. 330, 335 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 423 bhAsa (rAga), 9, 10, 144 bhrAmita (sthAya), 172 bhAsavalitA (bhASArAga), 12, 14, 143 bhrAmitAkSipta (,,), 188 bhinna (rAga), 7, 9, 11, 25, 32 makarakrI (kriyAGga), 16 bhinnakaizika (,,), 26, 37, 38, 145 makaradhvaja (prabandha), 278, 280 bhinnakaizikamadhyama (,,), 25, 31, 35 makaranda (,,), 278, 344 bhinnatAna (rAga), 26, 36, 37, 142 maGgala (gAnabheda), 209 bhinnadhAtu (prabandhAvayava), 215, 306 , (chandaH), 332 bhinnapaJcama (rAga),7,9,10,14, 25, , (prabandha), 214, 238, 338, 73, 75, 136 339, 343 bhinnapaJcamabhASA (,,), 13. maGgalAcAra (,,), 214, 330 bhinnapaJcamI (,), 10, 32 maGgalArambha (,,), 254, 255 bhinnapaurAlI (,), 12, 13 maNTha (tAla), 219, 230, 232, 241, bhinnavalitA (,), 11, 14, 137 246, 208, 259, 263, 289, bhinnaSaDja (,), 7, 9, 10, 12, 14, 336-339, 340 25, 71, 73, 11, 16, 121, maNTha (prabandha), 194, 338, 343 124, 140, 141, 145, 147 maNDala (cArI), 59, 86 bhinnA (gIti), 3-5, 26 manDiDhakkA (vAdya), 184 bhIta (gAyanadoSa), 156, 157 mati (prabandha), 290 bhucchI (rAga), 106 matta (,), 219 bhujaGgaprayAta (chandaH), 257 matsarIkRt (mUrchanA), 29 bhuJjikA (rAga), 18 madanavatI (prabandha), 245 bhUpAlI (rAgAGga), 17 madraka (gIti), 335 bhRta (sthAya), 176, 192 madhu (prabandha), 278, 280 bherI (vAdya), 199 madhukarI (,), 244, 246 mereva (prabandha), 262, 264 , (vibhASA), 11 ,, (rAga), 9, 15, 71, 72, 177 madhupa (prabandha), 278-280 . bhairavI (,), 18, 107, 177 madhura (gAnabheda), 209 bhogavatI (prabandha), 245 , (gItaguNa), 347 bhogavardhanI (rAga), 10, 14, 95, 96 , (padaprANa), 220, 221, 223 bhramara (prabandha),295, 295, 304,305 , (prabandha), 336, 337 . Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 saMgItaratnAkara: madhura (zabdaguNa), 164, 166 madhurI (bhASArAga), 10, 12, 133, 138 madhyama (svara), 42, 49-51, 54, 58, 62, 68, 71, 72, 75, 76, 87, 89,91, 103, 106, 109, 116, 117, 119, 121, 122, 128, 135, 139, 143, 144, 147 madhyamagrAma (rAga), 7, 19, 20, 29, 30-32, 51, 63-65, 73-76, 81, 11, 110 madhyamagrAmadehA (bhAga), 134 madhyamagrAmI (,, ), 132 madhyamarUpaka (prabandha ), 346 madhyamaSADava (rAga), 9, 10, 116 madhyamA (jAti), 30, 31, 36, 46, 51, 59, 63, 68, 70, 71, 73, 86, 92, 110, 115, 133, 140, 141 madhyamA (bhASArAga), 12, 18, 138, 140, 141 madhyamAMza (sthAya), 177 madhyamodIcyavA (jAti), 144 madhyavilambitA (prabandhagati), 271, 274 madhyA (chandaH), 228 ( prabandhagati), 271, 274 " manoramA (prabandha), 233, 290 manmathagaNa, 247, 312, 313, 316, 317 manmathavat (padanAma ), 219 malaya (deza), 199 malhAra (rAga), 18, 113 malhArI (,, ), 18, 113 mahAnandA ( prabandha), 236, 238 mahArASTra (deza), 199, 211 mahArASTragurjarI (rAga), 105 mahArASTrI (,, ), 17 mahI ( prabandha), 290 mAgadhI (gIti), 4, 6 mAGgalI (bhASA), 11, 12, 14, 138, 220 mAtu, 151, 344, 345, 347 mAtukAra (gAyana), 151 mAtRkA (chanda), 257, 283 33 (prabandha), 213, 302, 303 mAtrikA (,, ), 256 - 258, 283285, 295 mAtrailA (,, ), 224, 239, 251, 252 mAdhava (,,), 278, 280 mAnavI (,,), 284, 285 mAnuSI (,, ), 302, 303 mAndhAtA (padaprANa), 219, 220 mArga (tAla), 302, 303 (rAga), 15, 21, 22, 149, 153, 155 " mArdava (zArIraguNa), 167, 168 mAlatI (prabandha), 245 mAlava (deza), 199 mAlavakaizika (rAga), 8-10, 12, 14, 30, 64, 68, 124, 126, 127, 138, 139, 231, 232 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 425 mAlavagauDa (rAga), 18 mRdaGga (vAdya), 235 mAlavapaJcama (,,), 9, 10, 12-14, mRdu (dhruvapada), 217, 219 51, 53, 142 mRSTa (zabdaguNa), 164, 166 mAlavarUpA (bhASArAga), 12, 139 megharAga (rAga), 9, 117 mAlavavesarI (,,), 11-13, 134, 138 medinI (pravandhajAti), 212, 217, 305, mAlavazrI (rAga), 17, 66, 68,305, 310, 311, 32. 324 melApaka (dhAtubheda), 204, 206, 210, mAlavA (,), 11, 14, 131, 137 211, 248, 249, 253, 258, mAlavI (bhApAgaga), 11, 135, 141 260, 263, 267, 280, 289, mithastruTitanirvAha (bRndaguNa), 198,201 296, 310, 324 milana (,), 198, 201 mohinI (pravandha), 245, 246 mizra (tAla), 269 , (prabandhadevatA), 220 ,, (prabandha), 271, 274-276, yatilagna (tAla), 26.. 287, 289 yantra (sthAya), 172, 174, 175 ,, (sthAya), 157, 159, 160,173, yantrakAku (,), 176, 179 186, 187 yamaka (alaMkAra), 258, 314, 315 mizraka (gAyanadoSa), 157, 158 yabhala (gAyaka), 154, 155 ,, (zabdabheda), 159, 160 . yugminI (prabandha), 256, 258 mizrakaraNa (prabandha), 253-255 yuddhavIra (biruda), 276 mizrita (gamakabheda), 169-171 , (rasa), 78 muktaka (chandaH), 297 raktagAndhArI (rAga), 89, 143, 144 muktAvalI (prabandha), 256, 258 raktahaMsa (,), 9, 144 mukha (saMdhi), 20, 32, 64 rakti (,), 167, 172, 177 mukhavAdya (vAdya), 275 raktimat (zabdaguNa), 164, 166 mukhyA (bhASArAga), 13, 14 ragantI (bhASArAga), 10, 13, 95 makhyAnavRtti (brandagaNa), 198.201 raJjaka (gAyanalakSaNa), 154, 155 mudrita (gamakabheda), 169, 170, 171 raJjanI (prabandha), 245 muraja (vAdya), 253, 308 ,, (prabandhadevatA), 220 muharI (,,), 199 ratigaNa, 227, 228, 313, 314 mUlA (bhASArAga), 13, 14, 134 ratidehA (prabandha), 234, 235 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 saMgItaratnAkaraH ratipragA (prabandha), 235, 238 rAsa (prabandha), 213, 259, 26, ratimaGgalA (,), 235, 238 341, 364 ratiraGgaka (,,), 267 rAsavalaya ( ,,), 267 ratilekhA (,,), 239, 240, 243 rAhaDI (chandaH), 328 ratnamAlA (,,), 235, 238 ,, (prabandha), 214, 329 ramaNI ( ,, ), 245, 246 rIti (rAgAGga), 16, 145 ramaNIyA (prabandhadevatA), 234, 235 rucira (prabandha), 261 ramA (prabandha), 341, 344 rujA (vAdya), 199 ramya (gAnabheda),... rUkSa (zabdadopa), 165, 169 ravi (prabandha), 226, 278, 279, rUpaka (Alapti), 21, 26, 185, 195, 280 197 ravicandrikA (bhASArAga), 11, 135 ,, (gAyanadoSa), 158 rasika (gAyana), 154, 156 , (tAla), 195, 197 rAga, 3, 7, 9, 16, 154, 345-347 , (prabandha), 21, 22, 26, 92, rAgakadambaka (prabandha), 213, 304- 96-98, 108, 109, 112, 306, 311 119-126, 128, 192, 204, rAgakAku (sthAya), 175, 176 210, 261, 263, 338, 343, rAgagIti (gIti), 4 rAgAGga (rAga), 11, 15-18, 22, rUpasAdhAra (rAga), 8, 9, 53, 55 63, 91, 134, 145 revagupta (,,), 9, 12, 14, 17, 86, rAgAlapti (Alapti), 188, 192, 194 87, 89, 142 rAgAlApa ( ,,), 10, 21, 26, 316 rohiNI (prabandha), 290 rAgeSTa (sthAya), 143, 185 raudra (rasa), 20, 27, 28, 37, 43, rAjI (prabandha), 29. 53, 57, 61, 66, 76, 78, 81, rAmakRti (kriyAGgarAga), 17, 18, 102, 86, 116, 230, 232, 262, 103, 108, 115, 177 264, 276 rAmA (prabandha), 233, 235 lakSmI (prabandha), 245, 290-292 rAvaNahastaka (vAdya), 199 ,, (prabandhadevatA), 219, 234, 235 rAsa (tAla), 260, 267, 336, 341, laghu (sthAya), 173, 185 laghuzekhara (tAla), 335, 342 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 427 lajA (prabandha), 290, 291 vaGga (deza), 199 lambhaka (,), 213, 264-266 vadana (pravandha), 214, 325, 326 lambhapada (,), 265, 266 vadhU (,), 290, 293 laya (gItyavayava), 150, 254, 344, varada ( ,,), 341, 344 varATa (deza), 199 lalita (prabandha), 245, 270, 271, varATI (rAga), 11, 15, 73, 75, 101, 274, 336, 337, 343 / 103, 104, 133, 137, 177 ,, (sthAya), 172, 181 / varuNa (prabandha), 278-28. . lalitagADha (,), 172, 181 vareNyA (prabandhadevatA), 220 lalitA (prabandha), 245 varNa (tAla), 269 , (rAga), 11, 12, 120-122 ,, (prabandha), 213, 269, 298 133, 147 varNakavi (vAggeyakAra), 151 lavanI (sthAya), 172, 175 varNagaNa (chandaH), 226, 230, 283, laharI (prabandha), 236, 238 284, 298 lATa (deza), 105, 199, 246 / / varNaja (prabandha), 298 lATI (rIti), 16, 145, 230-232, varNasvara (,), 213, 269, 270 249-251 varNikA (,), 256, 258 lATailA (prabandha), 246, 248 varNailA (,), 244-246 " (bhASA), 333, 334 vartanI ( ,,), 213, 259 lAsya, 200 ,, (prastArAvayava), 22, 26, 33, lIna (gamakabheda), 169, 171 ___35, 36, 38, 69, 72, 74 lInakampita (sthAya), 187 vali (gamakabheda), 169, 171, 175, lInakampitalIna (,,), 187 182 lInasphurita ( ,,), 187 valinAmitakampita (sthAya), 187 lIlA (prabandha), 290, 291, 293 / / valihumphitamudrita (,,), 187 lalita (sthAya), 172, 181 vallakI (vAdya), 199, 347 lolI (prabandha), 214, 333, 334 vallabha (prabandha), 338, 343 vaMza (vAdya), 347 vallAta (rAga), 109 vakra (sthAya), 143, 185 vasanta (rAgAGga), 17, 81, 84 vakrI (gAyanadoSa), 157, 158 vasudhA (prabandha), 290 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 saMgItaratnAkaraH vasumatI (prabandha), 240, 241 vikArI (prabandha), 216, 219 vastu (gAnabheda), 204, 210, 334 vikRtailA ( ,, ), 230, 232, 251 ,, (prabandha), 214, 317, 318 vikRSTa (gItaguNa), 347 vastukavi (vAggeyakAra), 151 vikrama (prabandha), 279, 280, 330vastuvadana (prabandha), 325, 326 332 vastvelA (,), 250 vikruSTa (gIta), 209 vaha (sthAya), 172, 182 vicAra (tAla), 337, 338 vahanI (, ), 172, 175, 182, ,, (prabandha), 339, 343 186 vicitra (dhruvapada), 215, 219 vahanIcchAya (,,), 187 vicitralIlA (pravandha), 261, 263 vahanIDhAla (,), 187 vicitrA (,,), 243 vahanIyantra (,), 187 vijaya (tAla), 318, 340, 343, 3 44 vahAkSarADambara (,), 188 ,, (prabandha), 214, 220, 235, vahnijA (prabandha), 237-239 238, 318, 330-332, 336, vahivAruNI (,, ), 237, 238 vAMzika (vAdya), 198, 199 vijayakrI (kriyAGgarAga), 16, 17 vAggeyakAra, 149, 204, 217, 218, vitAla (gAyanadoSa), 156, 157 305 vidArika (gIti), 21, 25 vAJchita (prabandha), 339, 343 vidyullatA (prabandha), 245 vAtasAvitrI ( ,,), 236-238 vinaya (,,), 279, 28. vAdI (svara), 25 vinimIlaka (gAyanadopa), 155, 158 vAdyazabdaja (sthAya), 175, 179 vinoda (pravandha), 341, 344 vAyuvegA (pravandhadevatA), 220 vipaJcI (vAdya), 199 vArAhI (devatA), 231, 233 vipulA (prabandha), 245, 292, 341, vAruNI (prabandha), 237-239 342,344 vAsava (dhruvapada), 217, 219 viprakIrNa (,,), 213, 215 vAsavI (pravandha), 233, 234, 237, vipralambha (rasa), 41, 51, 66, 9.6, 276, 277 106, 262, 264, 335, 340 vikala (gAyanadoSa), 156, 157 vibhAvanI (vibhASArAga), 12, 14, 142 vikArI (jAti), 68, 69 vibhASA (gIti), 5, 19, 22 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSapadAnukramaNI 429 vibhASA (rAga), 3, 6, 10-14, 16, 139, 212, 231, 232, 261 26, 95, 111, 128, 131, 264, 270, 274, 278, 280, 135, 139, 141, 335 309, 329, 337-340, 343, vimalA (prabandha), 245 virasa (gAyanadoSa), 157, 158 vIravatI (prabandha), 276, 277 vilamba (laya), 308 vIrazrI (,,), 214, 235, 238, vilambita (,,), 209, 255, 256, 329, 330 __258, 259, 273, 275, 332 vIrAvatAra ((,,), 309, 310 vilambitA (prabandhagati), 271, 274 vRtta (,), 213, 299, 300-302, vilambha (prabandha), 265, 266 322, 323 vivartanI (,,), 259 vRttagandhi (,), 270, 21, 270, vivAdI (svara), 25 278 vividha (sthAya), 172, 178 vRttabandhinI (,), 256, 258 vizAlA (prabandha), 245, 290, 339, vRttamAlA (,), 256, 258 vRttA ( ,, ), 276, 277 ,, (bhASArAga), 11, 14, 137 vRddhi ( , ), 290-292 viSama (gAnameda), 209 vegamadhyamA (gaga), 10, 132 viSamadhruvA (prabandha), 327, 328 vegaraJjI (bhASArAga), 11, 95, 02 viSamA (Alapti), 197 vegavatI (vibhApArAga), 142 ,, (prabandha), 234, 235 vegA (vahanIsthAya), 175, 179 viSamAlaMkRti (,,), 257, 258 veNI (prabandha), 071, 274 viSNu (devata), 219 vedadhvani (sthAya), 173, 185 ,, (prabandha), 262, 263, 274 vedavatI (rAga), 12, 14 visadRza (sthAya), 177, 180 vedinI (prabandhadevatA), 220 visvara (zArIradopa), 167 vedottarA (prabandha), 276, 277 vINA (vAdya), 199 veraJjI (rAga), 134, 146 vIra (rasa), 20, 25, 28, 43, 53, velAvalI (,), 17, 18, 96, 177, 86, 97, 99, 103, 108, 114, , (upAGga), 106 116, 119, 120, 126, 134, vesara (rAga), 26, 49 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 vesara SADava (rAga), 8, 9, 10, 12, 14, 46, 48, 141 vesarA (gIti), 3, 5, 6, 8, 9, 32 vesarI (bhASArAga), 11, 12, 14, 135, 137 vehArI (bhASAGga), 16, 145 vaikunda (prabandha ), 339, 343 vaitAlIya (chanda:), 257 vaidarbhI (rIti), 231, 232, 271 verI (rAga), 11, 16, 17 vyakta (gAnabheda), 209 gItaguNa), 347 saMgItaratnAkara: "" vyomajA (prabandha), 237, 238 vyomavAruNI (,, ), 237, 238 zaMkarAbharaNa (rAgAGga), 16, 17, 145 zaka (rAga), 8, 9, 57 zakatilaka (uparAga), 1, 10, 143 zaka mizrA (bhASArAga), 10, 14, 133 zakavalitA (,,), 13, 14, 143 zakA (,, ), 12, 14, 142 zaGka (prabandha), 340, 343 zaGkita (gAyanadopa), 156, 157 zaGkha (vAdya), 199. zaGkhapATa (,,), 308, 310 zacI (padadevatA), 220 zatatantrikA (vAdya), 199 zabda (sthAya), 172, 174 zabdaDhAla (,,), 187 zabdamizra (,,), 187 zabdayantra (,,), 187 zabdasAdRzya (bRndaguNa), 198, 201 zazinI (prabandha), 245 zazI (,, ), 278 - 280 zasta (zabdaguNa), 166 zAnta (rasa), 46, 99, 101, 262, 264, 271, 274, 340 zAnti ( prabandha), 233, 235 zAlavAhanikA (bhASArAga), 11, 14, 134 zikSAkAra (gAyanalakSaNa), 154 zikhA (prabandha), 295-297 zikhApada (,, ), 248, 296 zithila (sthAya), 173, 185 zithilagADha (,,), 173, 186 zirasyA (,, ), 175, 178 zivakrI (kriyAGga), 16 ziva (prabandha), 290 zola (,, ), 340, 344 zukra (,, ), 279, 280 zuddha (tAna), 29 ( prabandha), 158, 197, 275, 276, 287, 289, 334, 335 zuddhakaizika (rAga), 7, 8, 26, 28, 33 zuddhakaizikamadhyama (,, ), 6-8, 25, 29, 33 84, 85 zuddhagIti (gIti), 4 zuddhapaJcama (bhApArAga), 118, 136. (rAga), 110, 111, 209 "" zuddhabhinna (,, ), 25, 26 zuddhabhinnA (jAti), 11, 136 zudra bhairava (rAga), 116, 117 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhamadhyama (rAga), 57 zuddhamadhyA (mUrchanA ), 81 zuddhavarATikA (rAga), 17 zudvapaDja (,, ), 30 zuddhapADava (,, ), 25, 69 zuddhasAdRzya ( prabandha ), 335 zuddhasAdhArita (rAga), 7, 8, 10, 20, zrutibhinna (rAga), 25, 26 lakSaNa (gItaguNa), 340 22, 24 zuddhasUDa (prabandha ), 334, 335 zuddhA (gIti), 3, 5-8, 12, 13, 24, 13 vizeSapadAnukramaNI 37 26, 32, 133, 140 283-285 zRGga (vAdya), 199 zvasitA (bhASAGga), 16, 145 paTukarNa (vAdya), 199 (jAti), 144 (prabandha), 230, 233, 251, paTUpadI (prabandha), 214, 293, 315 zRGgAra (rasa), 46, 48, 51, 59, 64, 69, 75, 77, 102, 104, 106, 109, 110, 113, 209, 230, 232, 261, 262, 264, 271, 431 zrIraGga (prabandha), 214, 215, 311, 312 zrIrAga (rAga), 9, 10, 114-116 zrIvardhana (prabandha), 214, 324, 325 zrIvilAsa (,, ), 214, 311, 312 zruti ( prabandhajAti), 214 274, 309, 336-340, 343 zRGgAratilaka (prabandha ), 309, 310 zekhara (,, ), 262, 264, 336, 337, 342 zailaka (,, ), 278, 280 zoka (rasa), 15, 19 zobhI (pada), 216, 219 zrAvaka (zabdaguNa), 164, 165 zrIkaNThI ( bhASArAga), 12, 14, 141, 142 zrIpati (prabandha), 261 ( zabdaguNa), 164, 165 "" zlepa (alaMkAra), 261, 263 317 TUpitAputraka (tAla), 307, 310 paTUsvara ( prabandha), 289 paDjakaizika (rAga), 8, 9, 63, 144 SaDjakaizikamadhyama (,, ), 30 paDujamadhyama (,, ), 12, 19, 27, 29, 30, 34, 39, 41, 43, 46, 48, 53, 78, 84, 98, 114, 138 paDjodIcyavatI (jAti), 71 pADava (,, ), 7, 8, 12, 14, 20, 21, 32, 46, 68-71, 80, 115, 134, 140, 141 saMkIrNa (rAga), 133 (bhASA), 13, 135, 136, 138, 139, 145, 146 saMkIrNelA (prabandha), 230, 232, 233 saMgatA (,, ), 233, 234, 236-238 " Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 saMgItaratnAkaraH saMcArI (rAga), 34, 36, 37, 59, 71, salambita (sthAya), 183 ____73, 78, 89, 110, 139 sAkSarA (Alapti), 197 saMdaSTa (gAyanadoSa), 156, 157 sAtvatI (vRtti), 231, 232, 271, saMdigdha (gItadoSa), 348 274 saMpakkeSTAka (tAla), 308, 310 sAdhAraNa (rAga), 8, 9, 26 saMpUrNA (prabandha), 283-285 ,, (sthAya), 173, 186 saMpraviSTa (sthAya), 172, 183 sAdhAraNI (gIti), 3, 5, 6 saMpraviSTataraGgita (,), 187 sAdhAritA (bhaSArAga), 10, 32, 132 saMpraviSTotpraviSTa (,,), 187 sAnunAsika (gAyanadoSa), 157, 159 saMbhAvitA (gIti), 4 sAndra (padaprANa), 220, 221, 223 saMvAdI (svara), 25 sAraGga (prabandha), 262, 264 saMhAra (saMdhi), 20, 32 sAraGgI (vAdya), 199 saMhita (sthAya), 173, 185 sArasa (pravandha), 274-280, 295, sajAtIyAMza (,), 177, 180 29. satAlA (Alapti), 197 sArasI (,), 290 sadRzAMza (sthAya), 17, 180 sArthaka (,), 275, 276 sama (gAnabheda), 209 sAlaga (Alapti), 197 ,, (gItaguNa), 347 sa lagasUDa (prabandha), 205, 245, 309, ,, (sthAya), 172, 181 334, 335, 336, 338 samadhruvA (prabandha), 327, 329 sAvarI (ra gAGga), 17, 95 samara (,,), 339, 340, 343 sAvitrI (prabandha), 236-238, 245, samA (,,), 234, 235 249 samAna (padaprANa), 220, 221, 223 / siMha (,,), 262, 264 samAnI (chanda:), 257 siMhanandana (tAla), 304 samAlaMkRti (prabandha), 257, 258 siMhalIkAmodA (rAga), 107 samAhita (padaprANa), 220, 222, siMhalIlA (tAla), 319, 320 224 ___, (prabandha), 214, 320, 322 samudra (prabandha), 278-280 sukara (sthAya), 185, 186 sarala (sthAya), 178, 181 sukarAbhAsa (,), 173, 185 saralA (prabandha), 245 sukumAra (gItaguNa), 347 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizepapadAnukramaNI mukumAra (pravandhapadaprANa), 220, 223, sauvIra (rAga), 8-10, 13, 14, 63 224 98, 99, 132 mukha (sthAya), 173, 184 sauvIrI (,), 10, 14, 20, 101 sukhAvaha (zabdaguNa), 164, 166 stamyatIthikA (,,), 18 mughaTa (gAyanalakSaNa), 154, 155 stokagamaka (prabandha), 261, 263 mudarzana (prabandha), 214, 323 sthAnabhraSTa (gAyanadoSa), 155, 158 sudezika (sthAya), 172, 182 sthApanA (sthAya), 172, 176, 194 sundara (prabandha), 338, 343 sthAya (bhaJjanI), 195, 196, 344 mumati (pravandhapada), 216, 219 mumukhI (prabandhadevatA), 220 ,, (rAgAvayava), 25, 154, 171, surakta (gItaguNa), 347 178, 185 suranAtha (prabandha), 278-280 sthAyI (varNa), 319 surasA (,), 244 ,, (svara), 193-19", 316, 346 mulekhA (,,), 247, 249 sthAyuka (sthAya), 172, 184 suzobhi (,), 216, 219 sthira (,), 172, 175, 184 susvara (sthAya), 186 snigdha (zabdaguNa), 164-166 susv| (prabandha), 244, 246 ,, (sthAya), 172, 182, 183 sUkSmAnta (sthAya), 172, 184 sphuTita (zabdadoSa), 165, 166 sUDa (prabandha), 210, 213, 215, 334 sphurita (gamakabheda), 169, 171 sUtkArI (gAyanadoSa), 156 sphuritagAndhAra (rAga), 91 sUtradhAra, 53 sphuritAhata (sthAya), 169, 171 senA (prabandhajAti), 212, 214 svabhAvakrI (kriyAGga), 16 selluka (vAdya), 219 svara (prabandhAGga), 206-208, 210, saindhavI (gaga), 11, 12, 14, 15, 211, 255, 269, 270-272, 104, 122-125 27, 281, 282, 286-289, soma (prabandha), 226, 261 294, 297-301, 305, 306, momarAga (rAga), 1, 117 308, 311, 315, 317-320, saumyA (prabandha), 234, 235 322-324, 328, 330 saurASTragurjarI (upAGga), 105 ,, (sthAya), 172, 174, 182 saurASTrI (rAga), 11, 119, 120 svarakaraNa (prabandha), 253, 254 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgItaratnAkaraH svarakAku (sthAya), 175, 176, 179 svarapATa (vAdya), 307 svarabhinnA (jAti), 25 svaramuktika (pravandha), 295, 296 / svaralakita (sthAya), 172, 176, 179 svaralekhA (pravandha), 257 svaravallI (rAga), 12, 140 svarAkhyA (,,), 13, 14, 132 svarAGka (prabandha), 14, 324 svarArtha (,,), 213, 087 svastika (,,), 304-306 haMsa (chanda:), 297, 98 ,, (prabandha), 262, 264, 295, 297, 218 haMsaka (gagAGga), 16, 145 haMsakrIDa (prabandha), 295, 297 haMsatilaka (,,), 214, 267 hasalIla (tAla), 320 haMsAvatI (pravandha), 20, 232, 235, 238, 242, 243, 247, 249 haMsI (prabandha), 290 hatasvara (rAga), 15, 104 hammIra (deza), 199 hayalIla (chandaH), 281, 282 ,, (tAla), 280, 281, 337 hayalIla (pravandha), 280, 281, 283 haravilAsa (,,), 214, 303 hari (,,), 247, 278-280 hariNa (.,), 254-280 hariNI (,, ), 290 harSapurI (bhApArAga), 12, 127, 128 harSavardhana (prabandha), 214, 324 havyavAhana (,,), 278-280 hastapATa (vAdya), 253 hastikA (..). 199 hasti (prabandha), 278-280 hAriNAzvA (mUrchanA), 89, 91 hAsya (rasa), 46, 48, 51, 56, 64, 69, 89, 110, 119, 20, 242, 24, 271, 274, 337, hindola (rAga), 8-10, 12, 14, 30, 81, 83, 84, 182, 109, 115, 125, 137, 138, 230, 232, 326 huMphita (gamakabheda), 169, 171 huDukka (vAdya), 199, 307, 310 hRyA (sthAya), 175, 179 hRpyakA (mUrchanA), 51, 110 hrasva (sthAya), 173, 186 Scanned by Gitarth Ganga Research Institute