Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita zraddhA - kriyA - mokSa THE ONLY WAY OUT IS IN DaoN. amita bI. bhaNasALI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita zraddhA - kriyA-mokSa THE ONLY WAY OUT IS IN DaoN. amita bI. bhaNasALI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita zraddhA - kriyA - mokSa DaoN. amita bI. bhaNasALI hindI graMtha kAryAlaya Publishers Since 1912 9 hirAbAga, sI.pI.TeMka muMbaI - 400004. bhArata +91.22.2382.6739 jainbooks@aol.com prathama AvRttiH 2015 Copyright Dr. Amit B. Bhansali All rights reserved mudrakaH sIma grAphiksa yunITa naM.2, 1le mALe, virala InDasTrIjha, sanamIla kampAunDa, sItArAma jAdhava mArga, loara parela (pazcima), muMbaI 400013. phonaH 022 65883342 / mo.: +91 9821544033 e-mail: shimgraphics@yahoo.com website: www.shimgraphics.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / zrI mahAvIrAya namaH / / gurudevanA AzIrvacana AcArya gurudeva vIrendrajI svAmI arhata dharmanA upAsaka, gurubhaktibhAva bhIMjita hRdayI amitabhAI mu. enTavarpa surendranagara 2/julAI/2015 atre vIrendramunIjI ThANA 5. sukhazAtAmAM chIe. dharmaniSTha amitabhAIe jainadarzanamAM '"samakita'' viSaya upara mahAnibaMdha lakhavAnuM bhagIratha kArya anekavidha, dhaMdhAkIya, kauTuMbika evaM sAmAjika javAbadArIo vacce karyuM te khUba ja sarAhanIya che. Ape jainadarzananA khUba ja mahattavanA viSaya para "mahAnibaMdha" lakhIne jainazAsananA caturvidha saMghanI uttama sevA karI che. ''samakita'' aMge jaina jagatamAM judIjudI mAnyatAo tathA abhiprAya jovA maLe che. pariNAme aneka dharmapremI zrAvaka zrAvikAo mUMjhavaNa anubhavatA hoya che. Apano A nibaMdha aneka mumukSuone spaSTa ane surekha mArgadarzana pUruM pADaze tevo vizvAsa che. Apano A '"mahAnibaMdha" samagra jaina AlamamAM khUba upayogI pUravAra thAya, Apano parizrama lekhe lAge, A ane AvA aneka Agama evaM adhyAtmane sparzatA viSayo para ApanI klama sadaiva cAlatI rahe tevA aMtaranA zubhAziSa evaM zubhecchA pAThavuM chuM. thIsisa prathama TrAyalamAM ja pAsa thAya ane sarvAnumate DaoNkaTareTanI padavI maLe tevI maMgala manISA. li. AcArya gurubhagavaMta bA.bra. pa.pU. vIrendrajI svAmI dariyApurI AThakoTI. sthA. jaina saMpradAya
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhivaMdanA... pa.pU. apUrvamunijI ma.sA. huM pAmuM badhA pAme, huM taruM, badhA tare evI bhAvanA bhAvanAra zrI amitabhAine Ph.D. prasaMge abhivaMdanA... (1) moha madirA, pAna karAyo, mUDha diyo re banAya karmarAjA krUra ghaNo re, lUMTe guNa nidhAna...prabhu mUDhamati A Atama mAro, bhautika sukhamAM lobhAya Dagale ne pagale, duHkhaDAM khamato, nA bhajato kiratAra...prabhu jeTalo prema che, deha duniyAno, eTalo tAro na thAya eTalo prema jo jAge prabhuno, beDo pAra to thAya...prabhu vijayanagara, amadAvAda 10/julAI/2015 kayAre TaLaze moha aMdhApo, Avaze sAcuM bhAna, bhAgyAnA bheru prabhu uparano, jAgaze prema apAra...prabhu jyAre Ugaze "bhAnu" bhaktino, "samakita" ratna pamAya moha aMdhApo TaLaze tyAre, maLaze "zAMti'" nidhAna...prabhu bhaktithI arpaNatA Ave ane arpaNatAthI ahaMno kSaya, pachI samakita ratnanI prApti thAya... che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) bhakti ! karI le jinanI, zakti maLI javAnI zakti maLI javAnI, mukti maLI javAnI...bhakti jIvanI anaMti zakti, toye karmathI dabAtI (2) nirmAlya thAtA jIvanI hAlata bUrI ja thAtI...bhakti karma taNA udayathI, chUTavA kare laDAI (2) duHkhathI chUTI javAnI nizadina kare upAdhi...bhakti duHkhathI chUTI javAnI, sukha meLavI levAnI (2) avaLI mathAmaNe tArI, zakti badhI bhulANI...bhakti karmonAM sukha ne duHkhanI, paravA have zuM karavI (2) ene parAyA jANI, bhakti akhaMDa karavI...bhakti mAyA, ahaM ne mama, bhaktithI jIvanI jAtI (2) Atama ramaNatA pAmI, sAdhI le sAcI "zAMti'...bhakti bhaktimAM nirapekSa arpaNatA che. tethI kartRtvabhAva chUTI jAya, sarve saMyogono prasannatAthI svIkAra thAya che. premamAM lAgaNI ane mAgaNI banne rahe che. apekSAo rahe che. nirapekSa jAgRtithI dRSTi sahaja "samyak" bane che astu. kavivarya gurudeva pa.pU. apUrvamunijI ma.sA. dariyApurI AThakoTI. sthA. jaina saMpradAya
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgala-kAmanA gurudeva vatI pa.pU. prakAzakamunijI ma.sA. tA. 1/julAI/2015 surendranagara - gujarAta - dharmAnurAgI, deva, guru, dharmanI, bhaktithI bhIMjita suzrAvaka zrI amitabhAI atre AcArya bhagavaMta pU.zrI.vIrendramunijI.ma.sA.Adi ThANA 5. sukhazAtAmAM virAje che. Apa saune dharmadhyAnano zubhasaMdeza pAThave che. vizeSamAM Adarza vicAraka, dharmaniSTha zrAvakavarya zrI amitabhAI aDhaLaka bhautika samRddhinI vacce paNa potAnA ati vyasta Business Time Table mAMthI paNa samaya phALavI AtmAnI janmamaraNanI zrRMkhalAne aTakAvavA samyakdarzana ane tenI mahattA darzAvato nibaMdha khUbaja suMdara rIte pUrNa ryo che. A ''samakita nibaMdha'' vAMcana-ciMtana-anuprekSaNa dvArA aneka bhavyAtmAone mATe mithyAtvanA timira TALI samyaktvano prakAza pAtharavAmAM nimitta banI rahe tathA anAdikALanI bhavayAtrAno aMta lAvI bhagavaMta banAve e ja maMgalakAmanA saha zubhabhAvanA. pU.AcArya gurudeva vatI prakAzakamunijI ma.sA. dariyApurI AThakoTI. sthA. jaina saMpradAya
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahAlA dIkarAne... zrImatI vINAbena tathA bhAnucaMdrabhAI bhaNasALI muMbaI 1/jUna/2015 vahAlA... amita tamArA jIvanamAM dharmabhAvanA uttarottara vadhatI gaI. mammI-pappAne AnAthI vadhAre khuzI kaI hoI zake? amAre khAsa Aje e vAta karavI che. amitabhAI nAnA hatA. skUlanuM bhaNatA. sAthe sAthe saMta/satIjInA darzana karavA jatAM. vahorAvavuM gamatuM, vagere dharmanA prAthamika guNo ame temanAmAM joyA. moTA thaI dhaMdhAmAM lAgyA. tyAra pachI, lakSmIno sanmArge upayoga karavA lAgyA jema ke dAna karavuM, upAzraya banAvyA, pAMjarApoLamAM pazupAlana mATe dhanano saddhapayoga karavo ane saMta/satIjInI sevA bhakti karavI A badhuM joI amane AnaMda samAto na hato. amArA susaMskAro temanAmAM paNa AvyA tevuM lAgatuM paNa A saMtoSa ahIM sudhI ja na aTakatAM haju paNa amitabhAInI dharmabhAvanA AgaLa vadhatI cAlI. temaNe potAnuM dhyAna be bAbata upara kendrita kyuM. (1) jJAnaprApti ane (2) kriyAnI ruci. jJAna meLavavuM - vAMcavuM - lakhavuM ane kaMThastha karavuM temAM temaNe sAmAyika, pratikramaNa, pucchinnuNe, moTI sAdhuvaMdaNA kaMThastha kya 100 thoka saMgrahanI buka samajyA. kriyA rucimAM te haMmezA gurudeva pAse daravarSe 12vrata AdaratA sAthe dasamuM vrata upAzraye rahIne karatA ane zrAvaka dharmane svIkAratA. ophisethI Ave ke tarata pratikramaNa karI levuM gamatuM. AThama pANInuM pratikramaNa kyAreya na cUktA. A badhI kriyAo temanAmAM ame joI ane AnaMdanI lAgaNI anubhavI. jJAna ane kriyAmAM AgaLa vadhatA vadhatA Aje jyAre Ph.D.nA abhyAsa sudhI pahocyAM e joIne ame khUba dhanyatA anubhavIe chIe. aMdAjita chellAM cAra varSathI aneka javAbadArI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacce thIsisa taiyAra karavA jevuM kaThina kArya karyuM che. jeno AnaMda amane pUrA phemilIne che. yunivarsiTInI AvI suMdara DigrI meLavavI keTaluM sAruM nasIba gaNAya ane e paNa ApaNA jaina dharmanA viSaya upara. eTaluM cokkasa kahIzuM. bhaviSyamAM paNa te A jJAna bIjAne Ape ane jainadharmanI utkRSTa bhAve tana-mana-dhanathI sevA kare. potAnuM jIvana dhanya banAve tevA AzIrvAda ApIe chIe. tamArA vhAlAM.... ane garva anubhavatAM mammI, pappAnA AzIrvAda
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhinaMdananAM amI chAMTaNAM zrI rAjubhAI ema. zAha amadAvAda 20/jUna/2015 zrI amitabhAI ApazrIe jainadharmanA khUba ja agatyanA viSaya "samakita" upara mahAnibaMdha taiyAra ryo je eka apUrva jJAna sevA kDI zakAya. yunivarsiTI Aje jyAre ApazrI ne Ph.D.nI padavI Apaze, maMjUrInI mahora mAraze, jeno AnaMda saune che. samakita jenuM bIjuM nAma samyagdarzana che. A jainadharmano ati mahattvano viSaya che. samakita prApta karI jIva mokSa meLavI zake che. samakita vinA mokSa meLavavo asaMbhava che. A samakita eTale sAcI daSTi, sAcI daSTi AvyA pachI ja jIvanuM jJAna, AcaraNa ane tapa sAcuM banI zake che. anyathA te mithyA ja rahe che, ane jyAre jJAna, AcaraNa ane tapa samyak bane che tyAre jIva TUMkA samayamAM ja mokSanA zAzvata sukhone pAmI zake che. mATe samakita prApta karI badhuM samyak banAvavuM jIva mATe atyaMta Avazyaka che. amitabhAI ApazrIe athAka mahenata karI kyAMya kyAMyathI samakitane lagatI mAhitI zodhI, bhegI karI eka navasarjana kyuM che. sAthe samakita kevI rIte prApta thAya tenuM mahattva, tenA phAyadA, vagere zAstrIya vAto suMdara samajAvI che. samakita AvyA pachI jIvano puruSArtha paNa "samyak" banI jAya che. tenI nAnI dharmakriyA paNa UMcuM phaLa ApanAra bane che. samakti e ekaDAnA sthAne che to kriyAo zUnyanA sthAne che. ekaDA pachI jeTalA zUnya Ave te dareka zUnyanuM mahattava guNAtmaka rIte vadhI jAya che. ApazrIe saLaMga cAra varSa mahenata karI lakhavuM, vAMcavuM, zodha, saMzodhana, carcA, vicAraNA ane samAdhAna karI A nibaMdha taiyAra ryo che. kharekhara sAce ja amitabhAI Ape hIrA pArakhatAM pArakhatAM AtmArUpI hIro pArakhI tenA para "samakita"nA pAsA pADyA che. A nibaMdhane jarUrathI jaina sAhityamAM cokkasa mukhya sthAna maLaze. A prasaMge huM hArdika abhinaMdana ApuM chu. zrI rAjubhAI ema. zAha M.A.Jainology
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ For my Father, who always believed in me
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA anukramaNikA AbhAra bhAga 1lo : zraddhAthI mukti bhUmikA 1 samyagdarzana H prAraMbhika mAhitI 1.1 maMgalAcaraNa 1.2 samyagdarzanano artha 0 1.3 vyAkhyA ane lakSaNo 2 samyagdarzana H gahana (eDavAnsa) abhyAsa 2.1 mokSa sAdhana ratnatraya 2.2 mithyAtvanuM svarUpa 2.3 samyagdarzananI upalabdhi, prApti, utpatti 2.4 samyagdarzananI upalabdhi keTalI sulabha keTalI durlabha? 0 2.5 mithyAtvanA aMdhakArathI samyagdarzananA prakAza sudhI arthAta graMthibhedanI prakriyA102 2.6 0 2.7 samyagdarzananA rUpo vyavahAra ane nizcaya samyagdarzananA aMga 0 2.8 vyavahAra samakitanA 67 bola samyagdarzana koNa prApta karI zake? 0 2.9 0 2.10 samyagdarzanIno vyavahAra 0 2.11 samyagdarzana jIvana jIvavAnI eka adbhuta kaLA 0 2.12 samyagdarzananI asara ane enAthI thatuM parivartana 2.13 samyagdarzananI pradhAnatA 2.14 samyagdarzananI sthiratA, surakSA ane vizuddhi 0 2.15 samyagdarzanathI siddha avasthA 1 saraLa madhyama eDavAnsa je jI 4 11 23 37 71 74 89 93 146 168 184 201 206 216 227 242 280 291
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 graMthomAMthI samyagadarzana vizenA mULapATha (prAkRta ane saMskRta gAthAo) 3.1 zvetAMbara AgamomAM samyagdarzana 3.2 digaMbara graMthomAM samyagadarzana 3.3 dArzanika graMthomAM samyagadarzana 311 317 327 saMdarbha graMtha sUci 333 bhAga-2 joH saMvAdIya mulAkAta 2.1 dhArmika saMvAda 2.2 boddha dharma 2.3 khristI dharma 2.4 hiMdu dharma 2.5 islAma dharma 2.6 yahudI dharma 2.7 upasaMhAra 351 352 355 357 359 36 3 368
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA phemilI ane bijhanesanI moTI javAbadArIo vacce paNa koI mArA puNyodaye jJAna meLavavAnI ane dharmane samajavAnI mane laganI lAgI. jainadharmanA alaga alaga viSayo jevA ke jJAna, dhyAna, dAna, tapa, guNasthAna ane tattva, karma upara ciMtana manana karatAM karatAM '"samakita''nA 67 bola upara mAruM mana sthira thayuM. te viSaya mane khUba gamyo. kema ke temAM daSTi parivartananI vAta che. ane dharmanA kSetramAM sauthI prathama ane agatyanuM kArya A ja che. mithyAtvamAM jIvano vikAsa aTake che. jyAre samakita prApta ryA pachI jIva mokSamArgamAM khUba ja jhaDapathI AgaLa vadhI zake che. A mahattA che samakitanI... adhyAtmakSetramAM samakita meLavavuM khUba jarUrI che. A viSaya mane khUba rasaprada lAgyo. jemAM mAruM ciMtana manana AgaLa cAlyuM. ane pachI nirNaya ryo ke have huM A ja viSaya 'samakita' upara ja eka vistRta zodha nibaMdha taiyAra karuM. mAre abhyAsa thaze ane AvatI peDhIne eka ja bukamAMthI "samakita" sabaMdhI badhI mAhitI prApta thaze A bhAvathI huM vadhAre mahenata karavA lAgyo. aneka kAme hovA chatAM paNa mana A bAju kheMcAtuM ja rahyuM. samakita sabaMdhI pustako meLavavAnuM, vAMcavAnuM, lakhavAnuM kAma meM zarU rkyu. tilaburga yunivarsiTI nedharalenDamAMthI mane samakita upara nibaMdha lakhavAnI Ph.D. mATenI maMjUrI maLI ane mAruM kAma vadhAre AgaLa vadhavA lAgyuM. '"samyagdarzana'" jenuM bIjuM nAma samakita che. je jJAna ane cAritrane paNa samyak banAve che. AtmAno vikAsa samakita prApta thayA pachI che. jyAM sudhI e prApta na thAya tyAM sudhI AtmA mithyAbhAvonA vamaLamAM phasAIne saMsAramAM janma-maraNa karyA kare che. '"samakita" prApta thayA pachI teno saMsArakALa sImita thaI jAya che. A che samakitanI upayogitA. AvuM samakita je prApta karavuM dareka AtmA mATe ati Avazyaka che. te A graMthamAM lakhavAno meM prayatna ryo che. sAthe samakita kevI rIte upayogI banI zake vagere jarUrI vAto paNa vistArathI lIdhI che. samakita 1
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMta upakArI tIrthaMkara paramAtmAnI vANIrUpa jainasAhitya eTale ke Agamo tathA vidvAna ziromaNI AcArya gurubhagavaMtonA graMthomAMthI mane je je samakitane lagatI mAhitI maLI tene meM A graMthamAM goThavIne mUkI che. saraLa bhASAmAM samajAvI che. sAdhaka AtmAne jarUrathI A nibaMdha vartamAna jIvanamAM tathA bhaviSyanA Atma kalyANamAM, saMsArathI tathA janmamaraNanAM dukhothI chUTavAmAM ane mokSanAM sukho apAvavAmAM pAtheyarUpa bane e ja mArI bhAvanA che. bhUla hoya to mArI che. sAruM hoya te paramAtmA tIrthakara bhagavaMtonuM tathA AcArya bhagavaMtonuM che. 'micchAmi dukkaDam' ra DaoN. amitabhAI bI. bhaNasALI samakita
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ AbhAra "samakita" para A zodha nibaMdha taiyAra karavAmAM mane ghaNAno sahayoga tathA AzIrvAda maLyA che. te huM kema bhUlI zakuM? mane mArA gharanA sabhyono sahakAra khUba ja sAro maLyo. mArAM mammI ane pappA, mArI dharmapatnI rUpA, mArAM saMtAno ravi, riSi ane riddhi, ane mArI vahuo ane jamAI namratA, cAMdanI ane rAhulano AbhAra mAnuM chuM. e vAta svAbhAvika che ke mAro A abhyAsamAM samaya vadhAre jAya tethI huM mArA phemilIne ocho samaya ApI zakuM. te vAta mArA gharanA dareka sabhyae maMjUra rAkhI ane banatI dareka sagavaDa karI ApI. huM emano khUba ja AbhArI chuM. pappA pAse kharekhara jJAnano bhaMDAra che. bALapaNathI Aja sudhI pappAmAM dharmasaMskAra khUba ja majabUta che. Aje paNa dararoja sAmAyika kare che. varSo sudhI saMta/satIjInAM vyAkhyAna sAMbhaLyAM. Aje 82 varSanI uMmare paNa temanuM vAMcana vizALa che. saMsAramAM rahevA chatAM jaLakamaLavat nirlepa che. e ja vAta mArA mATe dAkhalArUpa che. AdarzarUpa che. mammInI lAgaNI ane vAtsalya mane dareka kAmamAM sagavaDa UbhI karI Ape che. jo sagavaDa UbhI karI ApanAra na hoya, badhuM barAbara goThavI ApanAra na hoya to paNa kAma saheluM banatuM nathI. je yaza mammInA phALe jAya che. mArAM dharmapatnI rUpA, A kAmamAM mArI pAchaLa saporTa tarIke na rahetA mArI sAthe ja sthaMbha tarIke rahyAM che. bannenA vicAro ekasarakhA hovAthI mArI saMsAranI lAIpha ane dharmanI dizAmAM ame banne AgaLa vadhI zakyA. jo vicAro judA hoya to A zakaya na bane. rUpAno janma ane uchera pazcimanA dezamAM thayo hovA chatAM tenI paNa jainadharma upara eTalI ja zraddhA ane vizvAsa che. sAthe jANavAnI ruci che. mArA A kAmane teNe paNa khUba gamADyuM ane jyAre jyAre huM aTakato tyAre mAro vizvAsa majabUta karAvI mane AgaLa vadhAratI. samakita" upara A "zodha nibaMdha" taiyAra karavAmAM dariyApurI saMpradAyanA 28mA AcArya gurubhagavaMta gurudeva paramapUjya vIrendrajIsvAmInA mane aMtarathI AzIrvAda maLyA. temanA AzIrvAda mArA utsAhane Dabala karI dIdho. je badhuM bane che te kharekhara gurukRpAthI ja bane che. gurudevano puNya prabhAva, sahajatA, saraLatA ane jJAnanI garimA addabhuta che. jyAre InDiyA javAnuM thAya tyAre huM gurudevanA darzanArthe jauM ane samakita saMbaMdhI carcA karI jJAna meLavuM. sAthe gurudeva paramapUjya prakAzamunijI ma.sA. pAsethI paNa mane samakita saMbaMdhI aneka praznonAM samAdhAna maLyAM che. banne gurubhagavaMtono huM khUba ja upakAra mAnuM chuM. samakita
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivarya pravacana prabhAvaka parama pUjya apUrvamunijI ma.sA.nA paNa ame visalapura gAma pAse cArTaDa phArma hAusamAM darzanArthe gayA. sAmAyika karI samakitanuM mahattva samajyA. pUjyazrIe samakita uparanuM lakhANa paNa mane ApyuM. je lakhANa khUba asarakAraka hatuM. temano paNa huM khUba ja RNI chuM. samatA vibhUti AcArya nAnezanA samudAyanA AcArya gurubhagavaMta paramapUjya vijayarAjajInA AjJAnuvarti munizreSTha paramapUjya premamunijI ma.sA. pAse amadAvAda tathA surata avAranavAra maLavA javAnuM thayuM. pUjya jItezamunijI ma.sA., teoe mane vadhAre samaya ApI samakitane alaga alaga rIte samajAvI mArAmAM jJAnavRddhi karI. AjanA samAjanI samasyA ane cAlatA praznomAM samakita kayAM upayogI thaI zake che. te agatyanA poInTa upara carcA karI. paramapUjya mUkezamunijI ma.sA.no paNa mane sahakAra maLyo che. sarve gurubhagavaMtono huM RNI chuM. jainasAhityanA jANakAra zrI rAjubhAI ema. zAhano paNa A kAryamAM sahayoga khUba sAro rahyo che. huM jyAre vAMcanamAM aTakato ke mane jyAre koI vastu na samajAya tyAre avAranavAra InDiyA phona karI zrI rAjubhAInA konTekamAM satata rahI mArA savAlo kalIyara karato gayo jethI AgaLa vadhI zakayo nahIMtara yuropamAM rahI AvuM kAma ATalA TUMka samayamAM zakya na banata mATe zrI rAjubhAIno paNa AbhAra mAnuM chuM. A take gAIDa prophesara DaoN. dInAnAtha zarmA pAsethI mane thIsisanI InDeksa, meTara ane sTrakacaranuM saMpUrNa mArgadarzana maLyuM che. temano paNa huM khUba ja AbhAra mAnuM chuM. Ms. Iris Van Der Veken, Mr. Didier Backaert, Mrs. Ingrid Heivers 24h sil SaHELLES zAhano A kAma pUruM karavAmAM sahayoga maLyo che. temano AbhAra mAnuM chuM. DaoN. amitabhAI bI. bhaNasALI samakita
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga 1lo zraddhAthI mukti
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA-graMthaparicaya samakitane lagatA A graMthamAM be bhAga che. jemAM prathama bhAgamAM jainadharmanA viSaya samakti paranuM varNana che. prathama bhAgamAM traNa adhyayana che. pahelA adhyayanamAM traNa peTA adhyayana che. bIjA adhyayanamAM paMdara peTA adhyayana che. trIjA adhyayanamAM traNa peTA adhyayana che. aMtamAM saMrdabha sUcI che. ane bIjA bhAgamAM anya dharmanAM darzano sAtheno dhArmika saMvAda che. 1.1 maMgalAcaraNa karI graMthanI vidhivat zubha zarUAta karavAmAM Avela che. jemAM "navakAra mahAmaMtra"thI maMgalAcaraNa tyArabAda dharma eTale zuM? jinanI oLakha, jainadharmano vikAsakrama, kALacakra, tIrtha ane tIrthakara, bhagavAna mahAvIranuM saMkSipta jIvana caritra, jaina Agamo tathA tenI saMkhyA, AtmAnuM svarUpa, AtmAnA guNo, ATha karma, ane jIvananuM paramalakSya zuM hovuM joI e te varNavyuM che. 1.2 samyagdarzanano artha ane vyAkhyA tathA samyagadarzananA samAnArthaka zabdono ullekha vistArathI ryo che. 1.3 samyagadarzanano artha ane vyAkhyA tathA samyagadarzananAM lakSaNo, vyAkhyA ane Agamika purAvA sAthe rajU karela che. 2.1 adhyayanamAM mokSa prAptinuM sAdhana ratnatraya eTale ke darzana, jJAna, cAritra che. te jaNAvyuM 2.2 mithyAtva ane tenA 25 prakAra che. 2.3 samyagadarzananI kevI rIte upalabdhi, prApti ane utpatti che te jaNAvela che. 2.4 samyagadarzananI prApti keTalI sulabha, keTalI durlabha che. te ane samyagdarzana pragaTa thavAnuM kAraNa AMtarika ane bAhya kAraNa ane pAMca labdhione samyagadarzana prApta thavAmAM kAraNarUpa che. teno ullekha karela che. samakita
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.5 mithyAtvanA aMdhakArathI laIne granthibheda sudhIno ullekha che. jema ke A pramANe bhavyajIva, abhavyajIva, pudagala parAvartana, kRSNapakSI, zuklapakSI, chellA pudgala parAvartana kALamAM jIvanuM lakSaNa, mohavijaya, yogadaSTi, apunabaMdhaka, mArgAbhimukha, mArgapatita, mArgAnusArI, granthibhedanI prakriyA, yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa, apUrvasthiti ghAta, rasaghAta, guNazreNI, sthitibaMdha, anivRttikaraNa, A badhI avasthAomAMthI pasAra thaI jIva "upazama samyakatva prApta kare che. tyArabAda traNa puMja kare che. jeno ullekha che. ane samyaggadarzana prAptinA bhAMgAno cArTa che. 2.6 samyagadarzananA prakAro (bheda) che. jevA ke vyavahAra samyagadarzana, nizcaya samyagdarzana, sarAga samyagadarzana, ane vItarAga samyagadarzana, kAraka, rocaka ane dIpaka samyagadarzana, upazama, kSaya ane kSayopazama samyagadarzana, vedaka ane sAsvAdana samyagadarzana, paudgalika ane apIlika samyagadarzana dravya ane bhAva samyagadarzana, A uparAMta zvetAMbara AgamamAM AvatI daza prakAranI ruci ane digaMbara paraMparAmAM AvatA samyagradarzananA daza prakAro che. prakAra eTale samyaggadarzana keTalA TAIpanA hoI zake? 2.7 samyagradarzananA 8 aMgano ullekha che. aMga eTale avayava, pArTa, jema ke zarIra aMgonuM baneluM che. tevI ja rIte samyagadarzana paNa 8 aMgothI baneluM che. e 8 aMga jeTalAM sacavAya teTaluM samyaggadarzana sacavAya che ane vadhe che. te ATha aMganAM nAma A pramANe che, (1) niHzaMkatA (2) niSkAMkSatA (3) nirvicikitsA (4) amUDhaSTi (5) upabRhaNa (6) sthirIkaraNa (7) vAtsalya (8) prabhAvanA A ATha aMganuM vivecana che. 2.8 vyavahAra samakitanA 67 bola che tenA 12 dvAra che. A eka evo saMgraha che. jemAM samakitane lagatI badhI mAhitIno samAveza thaI jAya che. A prakaraNamAM kula 67 vastu samajAvavAmAM AvI che. 2.9 samyagadarzana koNa prApta karI zake che.? samyagdarzananuM mahattva, samyagadarzana svIkAravAthI thatuM parivartana, ane pratidina samyagdarzananI ArAdhanA karanArI dinacaryA zuM hoya che vagere alaga alaga vAto A prakaraNamAM karI che. 2.10 samyagadarzanI arthAt samakita pAmela jIvano vyavahAra kevo hoya che. te jaNAvela che. samakitI AtmAnuM bolavuM, cAlavuM, rahevuM, vicAravuM vagere mithyAtvIthI kevuM juduM paDe che te jaNAvela che. samakita
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.11 samyagadarzana jIvana jIvavAnI eka adbhuta kaLA (Art) che. badhI kaLA mANasane AvaDatI hoya paNa jo samyaggadarzana na hoya to adhUruM che. badhuM zUnya che. sAcI dRSTi AvyA pachInuM jIvana sukha-zAMti ApanAra che. 2.12 samyagadarzanano kevo prabhAva che, tathA tenAthI zuM parivartana thAya che. te daSTAtathI samajAvela che. 2.13 samyagdarzananI pradhAnatA, mukhyatA, AdhyAtmikatA dareka kSetramAM kevI che. te alaga alaga upamAo ApI samajAvela che. 2.14 A prakaraNamAM samyagadarzananI surakSA (sAcavavAnI) vAta karela che. sAcavI tenuM rakSaNa karI tene vizuddha rAkhavA 25 prakAranA doSano tyAga karavAnuM jaNAvela che. te doSonA tyAgathI samyagadarzana cokhkhuM rahe che. vizuddha rahe che. cAlyuM jatuM nathI. 2.15 "cauda guNasthAna"ne saMkSepamAM samajAvela che. anAdi mithyAtvI jIva paheluM mithyAtva guNasthAna choDI cothA guNasthAne Ave che. pachI uttarottara vikAsa karIne che caudamA guNasthAne pahoMcI "siddhabhagavAna" bane che. sarvakarma kSaya karI zAzvata sukhane pAme che. je potAnuM lakSya hatuM te pUruM thayuM ane mokSa prApti thaI. AtmAno vikAsakrama kaho ke samyaktathI laI siddha avasthAnuM saMkSipta varNana A prakaraNamAM karela che. 3.1 zvetAMbara AgamonA pATha tyArabAda digambara zAstronA pATha lIdhA che. samyakradarzananA 3.2 zAstrIya mULapATha ApyA che. bannenA maLIne pa4 AgamapATha che. (repharansa che.) 3.3 A prakaraNa jainasAhityanA dArzanika graMthomAM samyagdazarnano ullekha kyAM Ave che, te mULapATha sAthe ApavAmAM Avela che. A dArzanika graMthonA racayitA vidvAna AcArya bhagavaMto che. tenA mULapAThanI saMkhyA 9 che. (repharansa 9 che.) samakita
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.1 samyaktvanI prAthamika mAhitI 1.1 maMgalAcaraNa namo arihaMtANaM namo sidhANa namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo loe savvasAhUNe eso paMca-namukkAro, sava-pAva-5NAsaNo, maMgalANaMca savvarsi, paDhamaM havaI maMgala. " arihaMta bhagavAnane namaskAra, siddha bhagavAnane namaskAra, AcArya bhagavaMtone namaskAra, upAdhyAya bhagavaMtone namaskAra, lokamAM rahelA sarva saMta/satIjIone namaskAra. A pAMca padane karelA namaskAra tamAma pApono nAza karanAra che ane saghaLAya maMgalomAM prathama maMgala che. jainonI A nitya prArthanA che. AlokanA paralokanA ane mokSanA sukhane ApanAra A mahAmaMtra che. jaina mAtra A navakAramaMtranuM raTaNa kare che. dharma eTale zuM? dharmane sAcI rIte, sArI rIte samajI levAnI jarUra che, kAraNa ke dharmanI bAbatamAM vadhAre ne vadhAre khoTI dhAraNAo ke mAnyatAonAM jALAM varSothI racAI gayAM che. dharma na to saMpradAyanuM rUpa che.... na koI paMtha, pothI ke vyaktinI milakata che. dharmane koI nAta jAta sAthe bhedabhAva nathI. dharma kayAreya koI mANasa-samAja ke samUhathI baMdhAyelo nathI, dharma to che vyakti ke vastunuM mULabhUta rUpa. dharmanA aneka artha thAya che. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe dharmanI vyAkhyA A zabdomAM ApI che. "vatyu sahAvo dhammo"-vastuno svabhAva e dharma che. dA.ta. anino svabhAva samakita 11
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ dajhADavAno che. pANIno svabhAva ThaMDaka ApavAno che. e ja pramANe AtmAno mULa svabhAva che, jJAna, darzana, cAritra. dharmanI saraLamAM saraLa vyAkhyA A che, ke ApaNA jIvanane je unnata ane UjaLuM banAve, AtmAne zuddha ane buddha banAve, tevI AcArasaMhitA ane vicAradhArAnuM nAma eTale ja dharma. bIjI rIte samajIe to dharma, artha, kAma ane mokSa A cAra puruSArthomAM artha ane kAma te heya' (choDavA yogya) che. mokSa e "sAdhya" che ane dharma e tenuM "sAghana' che. jaina dharma eTale zuM? be zabdo che. jaina ane dharma viSNunA bhakto vaiSNava kahevAya che. ziva-zaMkaranA bhakto zeva kahevAya che. buddhanA bhakto bauddha, IsunA bhakto IsAI | khristI kahevAya che te pramANe jinanA bhakto jaina kahevAya che, ane jeno je dharmanI ArAdhanA kare che tene "jainadharma" kahevAya che. jinezvara bhagavaMtoe jIvanane suMdara banAvavA AtmAne zuddha ane buddha banAvavA je AcAravicAranuM nirUpaNa karyuM che, tene "jainadharma" kahevAya che. jinanI oLakha jaina dharmanA pravartaka che jina. jina eTale vijetA. mAnavajIvananuM parama lakSya che mokSa. mokSanI sAdhanAmAM rAga ane dveSa pracaMDa bAdhaka ane avarodhaka che. A be aMtaHzatruo che. je AtmAne anaMtIvAra janma maraNamAM ghumAve che. rAga ane dveSa e vyakti vizeSa nathI, paNa te banne manobhAva che. vicAra ane vRti che. rAganA vicAra ane dveSanA vicAra AtmAne dUSita ane doSita banAve che. zatru jevuM kAma karatA hovAthI tene zatru gaNavAmAM AvyA che. kAma, krodha, mAna, mAyA, lobha vagere paNa aMtaHzatruo che. paraMtu e badhA ja zatruo rAga ane dveSano vaMza-vistAra che. A badhA zatruo upara jemaNe saMpUrNa vijaya meLavyo che, temane jina kahevAya che. te jina bhagavAna bIjA nAmathI paNa oLakhAya che jema ke arihaMta, arvata, vItarAga, sarvajJa, parameSThi, tIrthakara vagere. A jinezvaroe svayaM jIvIne AtmasAdhanAno je mArga batAvyo, te mArga AtmasAdhako mATe ArAdhyadharma banI gayo. jinoe dharmanI prarUpaNA karI tethI tenuM nAma paDyuM jinadharma. jaino A dharmanuM pAlana kare che. A dharmanuM pAlana dareka karI zake che. temAM jJAtI, jAti, dharma, paMtha, deza ke veSanuM koI baMdhana nathI tenI sAdhanAnAM dvAra sau mATe sadAya khullAM che. 12 samakita
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmano vikAsakrama jainadharma vizvanA tamAma dharmomAM ekadama svataMtra ane alaga tarI Ave che. jainadharma pAse potAnI maulika vicAradhArA che.... maulika tattvajJAna che. varSo jUnI paraMparAmAM sacavAyelI AcAravyavasthA che. A dharmanI AgavI ane anokhI vicAra-vyavasthA che. samajaNa che. tenuM nAma che. "anekAnta dRSTi'', jenA mAdhyamathI vizvanA pratyeka padArthane tadana navA ja chatAMya bilakula sAcA AyAmamAM (dRSTikoNathI) joI-jANI zakAya che. jainadharmanA zarUAtanI koI cokkasa tithi ke tArIkha nathI. tene zarU karanAra koI eka vyakti paNa nathI, samayanI zarUAta kahI zakAya to jaina dharmanuM mULa batAvI zakAya. jaina dharma anAdikALathI cAlyo Ave che. kALanI apekSAe sAmUhika parivartana thAya che. kALanA parivartana sAthe kayAreka caDatI thAya che, kayAreka paDatI thAya che. kALakra caDatI ane paDatI, vikAsa ane vinAzanI apekSAe kALanA be mukhya bhAga che. 1.avasarpiNI, 2.utsarpiNI. avasarpiNIkALa eTale paDatIno kALa. A kALamAM AyuSya, zarIra, baLa, sukha vagerenI kramazaH paDatI thAya che. utsarpiNIkALa eTale caDatIno kALa. A kALamAM AyuSya, zarIra, baLa, sukha vagerenI kramazaH caDatI thAya che. avasarpiNIkALa pUro thayA pachI utsarpiNIkALa zarU thAya che. ane utsarpiNIkALa pUro thAya pachI avasarpiNIkALa zarU thAya che A kALacakra (Wheel of Time) A rIte pharatuM ja rahe che. kALacakranI cha ArAmAM vaheMcaNI uparanA banne kALanA cha bhAga hoya che. tene ArA'" kahe che. te cha ArAnA nAma A pramANe che. 1. suSama suSama 2. suSama samakita - sukha ja sukha sukha 13
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. suSama duzma 4. kruSama-suSama 5. duHkhama 6. duSama duSama sukha ane duHkha duHkha ane sukha duHkha duHkha ja duHkha Aje ApaNe sau avasarpiNIkALa -(paDatInA) "duSama'" nAmanA pAMcamAM ArAmAM jIvI rahyA chIe. tIrtha ane tIrthaMkara jainonA bhagavAna tIrthaMkara kahevAya che. tIrthaMkara eTale tIrthanI sthApanA karanAra. tIrthano viziSTa artha che saMgha. sAdhu, sAdhvIjI, zrAvaka, zrAvikA A cAra ne saMgha kahevAya che. A caturvidha saMghanI sthApanA karanAra tIrthaMkara bhagavAna che. tIrthaMkara jyAre zarIrathI mukta bane che. mokSamAM cAlyA jAya che, tyArabAda pharI emano AtmA saMsAramAM AvIne deha dhAraNa karato nathI, ane teo bIjo avatAra paNa nathI letA. jainadharma avatAravAda no namratApUrvaka InkAra kare che. navA navA A ja saMsAranA bIjA AtmAo AtmasAdhanA karI tIrthaMkara pada sudhI pahoMce che, ane tIrthaMkara bane che. jainadharmanuM mAnavuM spaSTa che ke ekavAra AtmA badhA karmonA baMdhanathI saMpUrNa paNe mukta thaI gayA pachI pharI kyAreya karmothI baMdhAI nA zake. mATe na to e saMsArI bane che, ke na pharI saMsAramAM Ave che. basa mokSamAM (sidghazIlA upara) sadAkALa rahe che. dareka utsarpiNI ane avasarpiNI kALamAM 24-24 tIrthaMka2 thAya che. A avasarpiNI kALacakramAM paNa 24 tIrthaMkara thayA che. temAM zrI RSabhadeva bhagavAna prathama tIrthaMkara che, ane chellA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIrasvAmI che. te 1 thI laIne 24 tIrthaMkara bhagavAnanAM nAma A pramANe che. 1. zrIRSabhadevasvAmI 2. zrIajItanAthasvAmI 3. zrIsaMbhavanAthasvAmI 4. zrIabhinaMdanasvAmI 5. zrIsumatInAthasvAmI 6. zrIpadamaprabhasvAmI 7. zrIsupArzvanAthasvAmI 8. zrIcaMdraprabhasvAmI 9. zrIsuvidhInAthasvAmI 10. zrIzItalanAthasvAmI 14 samakita
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. zrIzreyAMsanAthasvAmI 12. zrIvAsupUjyasvAmI 13. zrIvimalanAthasvAmI 15. zrIdharmanAthasvAmI 14. zrI anaMtanAthasvAmI 16. zrIzAMtinAthasvAmI 18. zrIaranAthasvAmI 17. zrIkuMthunAthasvAmI 19. zrImallInAthasvAmI 20. zrImunIsuvratasvAmI 21. zrInamInAthasvAmI 22. zrInemInAthasvAmI 23. zrIpArzvanAthasvAmI 24. zrImahAvIrasvAmI covIse tIrthaMkaroe potapotAnA samayamAM tIrthanI sthApanA karI ane dharmanuM mArgadarzana ApyuM. sAdhu, sAdhvIjI, zrAvaka, zrAvikA A cAreya mATe niyamo banAvyA. dareka tIrthaMkarano upadeza ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha upara hoya che. tIrthaMkara bhagavAnano A upadeza alaga alaga samaye alaga alaga nAmathI oLakhAya che. jema ke nigranthapravacana, jinavANI, Arhatkarma, vItarAgadharma, jainadharma vagere. Ama tIrthaMkara bhagavAne batAvelo A dharma ''jainadharma'" nAme duniyAmAM prasiddha che. bhagavAna mahAvIra A avasarpiNIkALanA chellA tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIra thayA. atyAre temanuM zAsana cAlI rahyuM che. gautamabudhdha, sokreTIsa, lAotse, kanphayuzyasa Adi dArzaniko bhagavAnanA samayamAM thayA hatA. teo badhA samakAlIna hatA. bhagavAna mahAvIrano janma bhAratIya tithi mujaba caitra suda terasanA roja somavAre tArIkha 27mI mArca, I.sa. pUrve 599nA roja bihAra rAjyanA kSatriyakULamAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma siddhArtha ane mAtAnuM nAma trizalA hatuM. temanuM saMsArI nAma vardhamAna hatuM. 30 varasanI uMmare temaNe gharasaMsAra ane rAjavaibhava tyAga karIne kArataka vada 10nA somavAre, tArIkha 29DIsembara, I.sa. pUrve 569 roja dIkSA lIdhI. sADA bAra varSa ugra tapa ArAdhanA, vihAra ane mauna karyuM. jenA phaLa svarUpe temane vaizAkha suda 10nA ravivAre tArIkha 23mI eprila I.sa. pUrve 557nA roja kevaLajJAna prApta thayuM. te kevaLajJAnI ane vItarAgI banyA. kevaLajJAna maLyA pachI bIjA divase vaizAkha suda 11nA somavAre 24mI eprila I.sa. pUrve 577nA roja temaNe dharmatIrthanI/caturvidha saMdhanI sthApanA karI ane vizva mATe mokSano mArga batAvyo, e zarU karelI saMgha vyavasthA Aje paNa cAlu che. bhArata dezanA judA judA nagaramAM bhagavAnanuM vicaraNa rahyuM. temanA mukhya ziSya 11 gaNadharo hatAM. temanA parivAramAM samakita 15
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36,000 sAdhvIjI bha. 14,000 sAdhu bhagavaMta hatAM. zrAvaka 1,59,000 ane zrAvikAo 3,18,000nI saMkhyA hatI, ane bAravrata sivAyanA zraddhALu zrAvaka zrAvikAonI saMkhyA lAkhomAM hatI. 72 varSanuM AyuSya pUrNa karI Aso vada amAsanA, maMgaLavAre tArIkha 15mI okaTobara I.sa. pUrve 527nA rojabhagavAna mahAvIrasvAmI pAvApurImAM nirvANa pAmyA, siddha thayA, buddha thayA ane badhA karmabaMdhanothI sarvathA mukta thayA. AgamoH jainonA dharmagraMtha Agama kahevAya che. dareka tIrthaMkara bhagavAna potAnA ziSya, gaNadharane tripadI Ape che. jenAthI temane bAra aMga eTale dvAdazAMgInuM jJAna thaI jAya che. tenuM kAraNa temanI pUrvabhavanI ArAdhanA tathA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI che. Agama eTale AmapurUSonI vANI. Agama eTale bhagavAne ApelA pravacano. jemAM karma, dharma, yoga, adhyAtma, jJAna, AtmA, puNya, pApa ane mokSa jevA viSayo hoya che. A Agamo vAMcavAthI ApaNane zrutajJAnanI prApti thAya che. hAla jainAgamonI saMkhyA derAvAsI samudAyamAM 45 tathA sthAnakavAsI samudAyamAM 32 mAnya che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM lekhananI paraMparA na hatI. lakhavAnI paraMparA bhagavAnanA nirvANa pachI 980 varSe zarU thaI tyAM sudhI jaina Agamo mukhapATha tathA smRtirUpe hatA. Agama (jainadharma graMtha)nA nAma A pramANe che. 2. sUtrakRtAMgasUtra 4. samavAyAMgasUtra 6. jJAtAdharmakathAsUtra 7. upAsaka dazAMkasUtra 8. aMtakRtadazAMgasUtra 9. anuttaropapAtikasUtra 10. praznavyAkaraNa 11. vipAkasUtra 12. aupapAtikasUtra 13. rAjapraznIyasUtra 14. jIvAbhigamasUtra 16. jaMbudrIpaprajJaptisUtra 15. prajJApanAsUtra 17. caMdraprajJaptisUtra 18. sUryaprajJaptisUtra 19. nirayAvalIkAsUtra 20. kalpavataMsikA 16 1. AcArAMgasUtra 3. sthAnAMgasUtra 5. bhagavatIsUtra samakita
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21. puSpikAsUtra 23. vRSNidazA 22. puSpacUlikAsUtra 24. dazavaikAlikasUtra 26. naMdIsUtra 25. uttarAdhyanasUtra 27. anuyogadvArasUtra 29. vyavahArasUtratha 31. dazAzrutaskaMdhasUtra AtmAnuM svarUpa - huM koNa chuM? huM eka avinAzI AtmA chuM. AtmA eka dravya che. nitya che. dhruva che. jIva tenuM bIjuM nAma che. AtmAmAM anaMta guNa che. AtmA jaDa nathI paNa caitanya che. arUpI che. saMkoca vistAra guNavALo che. zarIravyApI che. jJAna teno mukhya guNa che. upayoga tenuM lakSaNa che. jJAtA, dRSTa teno svabhAva che. AtmAmAM anaMta sukha che. AtmA zarIrathI judo che. zarIra te AtmA nathI paNa zarIramAM AtmA rahe che. AtmA saccidAnaMda svarUpa che. AtmAnI saMkhyA anaMtA che. AtmA sukhadukhano anubhava kare che. AtmAnA mukhya be prakAra che. (1) siddha (2) saMsArI, siddhanA jIvo eTale mokSe gayelA zuddha AtmAo ane saMsArI jIvo eTale cAragati, covIza daMDaka ane 84 lAkha jIvayonimAM pharatA AtmAo. A saMsArI AtmAo ATha karmathI yukta che, mATe saMsAramAM phare che jayAre siddha AtmAo e AThakarmano kSaya karyo hovAthI janmamaraNa karatA nathI ane mokSamAM rahe che. mokSamAM rahelA AtmAnuM svarUpa zuddha che. te have paramAtmA kahevAya che. jaina dharmagraMthomAM (AgamomAM) AtmAne zuddha banAvavAnI, dhyAna, kAusagga, tapa vagere prakriyAo batAvavAmAM AvI che. jenA dvArA AtmA pote svayaM paramAtmA banI zake che. ane kAyama mATe sukha zAMti meLavI zake che. AtmAnA guNaH kevaLajJAna, kevaLadarzana, avyAbAdhasukha, samyagdarzana, vItarAgatA, akSayasthiti, arUpIpaNuM, agulapaNuM, anaMtasukha, A badhA AtmAnA guNa che. saMsArI AtmAnA guNo ATha karmanA kAraNe DhaMkAI gayA che. A ATha karma jIvane saMsAramAM rakhaDAve che. janmamaraNa karAve che. te ATha karmanA nAma A pramANe che. (1) jJAnAvaraNIyakarma (2) darzanAvaraNIyakarma (3) vedanIyakarma (4) mohanIyakarma (5) AyuSyakarma (6) nAmakarma (7) gautrakarma (8) aMtarAyakarma. dareka karmano svabhAva eTale ke prakRti alaga alaga che. samakita 28. bRhatkalpasUtra 30. nizIthasUtra 32. AvazyakasUtra 17
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNIyakarma - jJAna roke che. darzanAvaraNIyakarma- jovAnuM roke che. vedanIyakarma - zAtA-azAtA Ape che. mohanIyakarma - rAga-dveSa karAve che. AyuSyakarma - zarIramAM pUrI rAkhe che. nAmakarma - zarIra ane zarIrano AkAra vagere Ape che. gautrakarma - UMcA, nIcA kULamAM janma Ape che. aMtarAyakarma - aMtarAya pADe che. vidana nAkhe che. A AThe karmamAM mukhya karma mohanIyakarma che. te saMsAranuM mULa kAraNa che. te badhAM karmomAM lIDara che. tene jItI levAthI bIjA karma Apo Apa jItI levAya che. mohanIyakarma jIvane moha pamADe che. tene jItavuM sauthI muzkela che. teno svabhAva paNa 28 prakArano che. jene mohanIyakarmanI 28 prakRti kahevAmAM Ave che. A 28 prakRtimAM eka prakRti "mithyAtvamohanIya" nAmathI che je sauthI vadhu bhayaMkara che. te prakRtine TuMkamAM "mithyAtva" paNa kahevAmAM Ave che. mithyAtva eTale khoTI mAnyatA, khoTI zradhdhA, khoTAne sAcuM ane sAcAne khoTuM mAnavuM, khoTA devaguru-dharmane sAcA mAnavA, ane sAcA deva-guru-dharmane khoTA mAnavA. AvI mAnyatA tenuM nAma mithyAtva che. A mithyAtvanI gAMTha jIvane anAdikALathI hoya che. A mithyAtvanA kAraNe jIvanuM saMsAra paribhramaNa che. 18 prakAranA pApamAM jinezvara bhagavaMtoe mithyAtvane sauthI moTuM pApa kahyuM che. A mithyAtvano nAza karavo khUba ja jarUrI che. mithyAtva eTale rAga-dveSanI gAMTha. mithyAtvI jIvano vyavahAra paNa avaLo ane UMdho hoya che. kema ke tenI mAnyatA UMdhI che mATe. mithyA eTale (khoTA) bhAvo karI karIne jIva mithyAtvane daDha kare che. jenAgamamAM mithyAtva paccIsa prakAranuM kahyuM che. koI ne koI mithyAtva jIvane naDatuM hoya che. mithyAtvano nAza karavAthI samyagdarzana maLe che. mokSe javA mATe AtmAe mithyAtvano nAza karI teno virodhI guNa "samyagdarzana" meLavavuM jarUrI che. mithyAtva eTale khoTI zraddhA jayAre samyagadarzana eTale sAcI zraddhA. A sAcI zraddhA eTale samyagadarzane AvyA pachI jIvanI badhI pravRti "samyaka" eTale sAcI gaNAya che. ane pachI jIva mokSa mArge AgaLa vadhI zake che. A bhavamAM ApaNuM mukhya kAma mithyAtva choDIne samyagadarzana prAptinuM hovuM joIe. samyagadarzananuM bIjuM nAma zAstramAM samakita che. A samakita AvyA pachI jIva vadhAremAM vadhAre ardhapudagala parAvartanakALamAM mokSe avazya jAya che. samakita e mokSanuM praveza dvAra che, TikITa che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe samakita 18
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ A samakita nayasAranA bhavamAM prApta karyu hatuM. tyAra pachI teo 27 bhava karI mukta thayA. AtmAno A agatyano guNa samyagradarzana kevI rIte maLe? teno zo lAbha? tene kevI rIte oLakhI zakAya, tenA keTalA prakAra, jIvanamAM tenI zuM upayogitA vagere vistRta carcA tathA saMdarbha sAthe A nibaMdhamAM batAvavAno meM namra prayatna karyo che. jIvananuM parama lakSya koIpaNa dharmazraddhALune jo pUchIe ke jIvananuM aMtima lakSya zuM che? to te bhale saMsAramAM rahIne sukha bhogavato haze paNa kaheze to e ja ke AtmAnI mukti ane mokSa ja jIvananuM aMtima lakSya che. saMsAramAM rahIne puNyanA pratApe bhale badhuM ja sukha prApta thAya, devalokamAM paNa khUba ja sukha maLe paNa te samaje che ke A badhA ja sukhano aMta thavAno che, tyAM pUrNavirAma AvavAnuM che. eTale je sukha, rAgadveSa vagara ane koInA AdhAre nathI tevuM karmarahita avasthAvALuM che te ja potAnuM sukha kahI zakAya. temAM koI parataMtratA nathI, paNa te svataMtra che. ekavAra bhagavAna mahAvIrane koI vyaktie pUchyuM ke A saMsAra zuM che? ane tenAthI mukta thavAno koI mArga che? bhagavaMte TuMkamAM kahAM ke "rAga ane dveSa ja saMsAranuM mULa che. ane vItarAgitA e muktino mArga che." ApaNA manamAM jyAre jyAre rAgadveSanI lahera UchaLe che tyAre tyAre saMsAra janma le che. eTale mAnavuM paDaze ke bahAra je dekhAya che e saMsAra baMdhanakAraka ke duHkhakAraka nathI, paNa AtmAnA vikArabhAva ke vibhAva ja duHkhakAraka ke baMdhanakAraka che. saMsAra AtmAnI aMdara ja janma le che bahArano saMsAra kAraNa nahIM paNa pariNAma che. bhagavAna mahAvIrano dAkhalo joIe to saMsAramAM hatA to paNa saMsArathI bahAra hatA ane gozAlaka saMsAranI bahAra hatA paNa saMsArathI bharelA hatA. AnuM kAraNa aMdaranA bhAva ja hatA. eka moTuM cakra che ke aMdaranA bhAva bahAranA saMsArano janma karAve ane pachI te bahAranA saMsAramAM aMdara rahIne pAchA evA ja navA bhAva utpanna kare che. A rIte cakra cAlyA ja kare che. kAmanAo, vAsanAo, tRSNA, rAga, dveSa, moha AdinuM hRdayamAM rahevuM e ja saMsAra che. "je guNe se Ava" je indriyajanya viSaya che te ja saMsAra che, eTale ke kAma ke kaSAyonI Asakti ja saMsAra che. samakita
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ane samajavAthI e prazna thAya che ke manuSyane saMsArathI mukta thavA mATe ane mokSa pAmavA mATe zuM karavuM joIe? ema samajo ke koI vyakti mokSa pAmavAnA AvezamAM AvI potAnuM zarIra tyajI le ane naSTa karI nAkhe ane samaje ke te mokSa pAmI jaze to A tenI ajJAnatA che. kAraNa ke tene mokSane badale bIjo saMsAra ja maLaze. ane enA pachI trIjo, cotho ema cAlyA ja karaze. Ama zarIranA tyAgathI kayAreya paNa mokSa maLavAno nathI. to jIvananuM aMtima lakSya je mukti ane mokSaprApti che te maLe kaI rIte? evo kayo upAya che ke A saMsAramAM rahIne paNa AnAthI mukti pAmI zakAya? Ano upAya te saraLa che ke jema saMsArano janma ApaNI aMdarathI che tema tenI mukti paNa aMdarathI ja maLe che. jema rAga ane dveSathI saMsAra janma le che tema temAM lagAva na rAkhavAthI mukti maLI zake che. ema samajo ke eka divasa tame bajAramAMthI jai rahyA cho. hajAro vastu bajAranI dukAnomAM goThavAyelI che, phaLa-phUla, zAka, mIThAIo, vastra, AbhUSaNo tathA bIjI ghaNI ja managamatI vastuo che. zuM tame e badhI vastuone jovAthI e tamArI thaI jaze? tame phakta UbhA rahI dhyAnathI e badhuM joI rahyA cho. to zuM dukAnadAra tamane te badhuM ApI deze? evuM kadApi nahIM bane. jyAM sudhI tame vastune levAnI IcchA nahIM batAvo, tola-mola karIne mAMgazo nahI tyAM sudhI te tamArI thavAnI saMbhAvanA nathI. tame te vastuone tyAM sudhI bhogavI nahIM zako. A ja rIte A saMsAra paNa eka bajAra che. ane tame temAM jyAM sudhI jJAtA-dRSTa banIne rahezo, kaMi paNa vastune joIne aMtaramAM rAga, dveSa, moha vagerenA vikalpa nahIM karo, jyAM sudhI tame te vastu mATe IcchA pragaTa nahIM karo, tenA mATe mana-vacana ane kAyAno prayoga nahIM karo, tyAM sudhI te vastu tamArA aMdara cIpakaze nahIM. tamArI nahIM thAya, ane te tamane bAMdhaze nahIM. ane saMsAra tamArA mATe baMdhanakAraka nahIM thAya. bhagavAna mahAvIre eka suMdara jIvana-darzana ApaNane ApyuM che. tame saMsAramAM bhale raho paNa temAM alipta thaIne rahezo to te tamArA saMsAra vadhAravAnuM kAraNa nahIM bane. " na lippae bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNIpalAkhaM / " - - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 32.34 (pAnuM 291, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) sabhyarzI saMsAramAM rahetAM paNa (saMsAranA rAga-dveSa-mohamAM) lipta nathI thatA, jevI rIte samakita 20
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke kamaLa kAdavamAM rahIne paNa tenAthI alipta che. manamAM rAga-dveSano kIcaDa na hoya to saMsAra baMdhanarUpa thavAno nathI. jema duHkhe mAthuM ne upacAra peTano na thAya tema ja bahArathI vyavahAra game tevo sAro hoya paNa aMdaranA bhAva barAbara nahIM hoya ane rAga-dveSa-mohathI bharelA haze tyAM sudhI game te upacAra karazo, mukti maLaze nahIM. aSAyaHi vizvana revA" kaSAya te saMsAravRkSanuM bIja che. rAga ane dveSa te kaSAyanI aMdara ja AvI jAya che. "o ja hovo janmavIra" uttarAdhyayana sUtra; gAthA 32.7 (pAnuM 280, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) rAga ane dveSa e be karmanAM bIja che. Ama jeTalI mahenata aMdarane badalavAnI thaze, ema eTalI mukti najIka AvatI jaze, saMsAranA bIjane aTakAvavAnI jeTalI mahenata thaze eTalo mokSa najIka Avaze. Ama mithyAtva, rAga, dveSa, vibhAvadazA jema jema chUTaze teTalo saMsAra chUTaze ane mokSa najIka Avaze, ane AtmAmAM mokSa ane mukti pAmavAnI IcchA vadhAre ne vadhAre majabUta thaze. aMdaranA bhAva ane muktino saMbaMdha sIdho ekameka che. nizcayanayanI dRSTithI mokSa AtmAnI aMdara ja che, ane mokSa pahelA aMdara thAya che, ane pachI AtmAne rahevAnuM kAyamI sthAna maLe che, jene ApaNe "mokSazIlAke siddhazIlA" kahIe chIe. jyAre AtmA saMsAra sanmukha hoya che tyAre te zubha upayogamAM hoya ke azubha upayogamAM hoya, karmabaMdha karI saMsAramAM ja rahe che. paNa jyAre AtmA udAsInabhAva, madhyasthabhAva rAkhI mokSasanmukha hoya che ane zuddha upayogamAM hoya che tyAre karmabaMdha thatA nathI, ane anaMta janmonA baMdhana toDI muktine pAme che. vAstavamAM AtmAno svabhAva te mukti prAptino che. tame koI paNa jIvane jozo to te muktine ja pasaMda karaze. jyAM sudhI te saMsAramAM che tyAM te dravya mukti mATe mahenata karaze. dA.ta. tame eka nAnI kIDIno paNa mArga rokazo to paNa te Ama tema doDI tyAMthI chUTavAnI samakita 21
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ koziza karaze. potAnA zarIra ane jIvane salAmata rAkhavA pUrI koziza karaze. ane jyAre te ja AtmA mokSasanmukha thaze tyAre te bhAvamukti pAmavAnI koziza karaze. Ama AtmAno guNa ja muktino che. jJAnathI ke ajJAnathI dareka AtmAne baMdhana khUba ja duHkhakAraka lAge che. jyAM sudhI ajJAna dazAmAM che. tyAM sudhI te saMsAramAM potAnI rIte svacchaMdatAthI rahevAne mukti mAnaze ane tenA mATe koziza karaze. ane jyAre sAcuM jJAna Avaze tyAre AkhA saMsArathI muktimATenI badhI ja koziza karaze. ApaNe jene mukti ke mokSa kahIe chIe teno sAco artha e che ke AtmAne sukhano evo anubhava thAya ke je tenI aMdara ja hoya ane kAyamI hoya. A ja mokSanI vyAkhyA che. kAyamanuM sukha AtmAne saMsAranI koIpaNa gatimAM maLavAnuM nathI. devalokanA lAMbA AyuSyano paNa aMta thAya che ane tyAMnA sukhane choDIne bIjo janma levo paDe che. sAcA dharmanI paNa vyAkhyA e ja che ke je AtmAne kAyamI zAzvata sukhane pamADe. e ja mArgane samyamArga ane samyadharma kahevAya. Ama, AtmAno mULa svabhAva mukti pAmavAno che. saMsAra pharatAM pharatAM kAyamI sukhanI prApti mATe jhaMkhato, dareka bhavamAM duHkhano anubhava karato te eka evA mukAma (sthAna) para pahoMce che ke jyAM tene sAcA sukhano artha samajAya che ane pachI tenA mArgane zodhato zodhato jyAre tene e mArga maLe che tyAre te muktine pAme che. A mArgane ApaNe ''jainadharma" kahIe chIe je mukti ane avyAbAdha sukha apAve che. A mArga upara cAlanAra dareka AtmA muktine pAmyA che. have AgaLa ApaNe A mArga zuM che? ane tenA para kevI rIte cAlavuM e viSaya upara prakAza karavAno prayatna karIzuM. 22 samakita
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.2H samyagadarzanano artha ane vyAkhyA samyagadarzana zabda "samyaka" ane "darzana" A be zabdonA saMyogathI banelo AdhyAtmika jagatano eka ati mahattvapUrNa zabda che. pahelA ApaNe "darzana" zabdanA arthane samajI laIe. jyAre darzana zabdano artha barAbara samajAI jaze to "samyagadarzana" zabdano artha sahelAIthI samajAI jaze. darzana zabdano janma "ra pra" (vevAra siddhAMta muvI dhAtupada) dhAtuthI banyo che. tethI darzana zabdanI vyutpatti A prakAre thAya che. jenA dvArA dekhI zakAya, jenAthI dekhI zakAya ane jemAM dekhI zakAya." A vyutpatti anusAra darzana zabdanA aneka artha maLI zake che. darzana, darpaNa, dharma, upalabdhi, buddhi, zAstra, svapna, locana, varNa, deza AvA aneka artho darzana zabdanI AsapAsa phare che. "darzanaM darpaNe dharmopalabbyoM buddhiSAstrayoH / svapnacanayozcApi darzanaM varmadazayoH // " - samyaggadarzana (pAnuM 182, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, vyAvara, rAjasthAna, varSa 1981) AMkhathI jovuM te paNa darzana che. paNa evuM darzana cakSunA nimittathI sAdhAraNa rUpe saMsArI jIvone hoya che. eTale ene mokSamArga mAnavo te yogya nathI. sAdhAraNa prANI AMkhathI jovuM tene ja darzana mAne che. paNa ApaNA AcAryoe "jovuM" eno eka bIjo artha paNa batAvyo che ke je AMkha baMdha karI jovuM te. te jovAmAM zravaNa, manana, dhyAna, vicAraNA "tarka-vitarka" Adino samAveza thAya che. A eka prakAranuM aMtardarzana che ane ene ja vAstavikamAM "darzana" mAne che. AMkhathI jovAmAM mAtra sAdhAraNa bodha paNa thato nathI. jema rasto ApaNI sAme hoya paNa ene dUrathI juo to pAtaLI kALI rekhA jevuM dekhAya che. hajAro maNa ghauMmAM eka cokhAno dANo nAkhI do to najIkathI joIe to paNa dekhAya nahIM. A badhAne AdhyAtmika darzana kahevuM te eka bhUla che. RSimuniyo A badhAne adhUruM darzana kahe che. khUba ja sUkSmatAthI vicArIe to "darzana" no artha kaMIka vizeSa jovuM evo thAya che. AMkhathI dekhAya te paNa darzana che paNa sAdhAraNa ane halakuM darzana che. enAthI koI paNa padArthano bodha gaherAIthI samakita 23
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ thato nathI. eTale darzanano artha mAtra AMkhathI thato bodha na kahetA koIpaNa IndriyathI thato bodha ane tenAthI paNa AgaLa jaIe to AMkha baMdha karIne mananA ekAgratAthI jovuM tene darzana" kahevAya. "AlokAstu cakSurAdinimittatvAt sarvasaMsArijIva sAdhAraNatvAnna mokSamArge yuktaH / " - sarvArthasiddhi; gAthA 1.11 (phakaro) (pAnuM 7, lekhakaH AcArya pUjyapAda, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, varSa 1989 4thuM saMskaraNa) manamAM je vicArIe tenuM pratibiMba bahAra jhaLake che. "jevI dRSTi tevI sRSTi" kahevata pramANe bahAranI dRSTi hakIkatamAM manathI nakkI thAya che. aMtaramAM sarva pratye maitrIbhAva ane baMdhutva bhAvanA hoya to bahAra koI ja zatru raheto nathI. jyAre bhagavAna mahAvIrane pUchyuM ke "Apano koI zatru che?" to emaNe kahAM mArI sarve prANI joDe mitratA che. koI paNa mAro zatru nathI. e samaye emanuM khaMDana ane virodha karavAvALA ghaNA jaNa hatA. paNa bhagavAne te sarvene potAnA zatru na mAnyA. temanA mATe gautamasvAmI ane gozAlakajI baMne sarakhA hatA. baMne pratye sarakhA samabhAva hato. enuM kAraNa eka ja hatuM. te emanI AMtarika dRSTi, manamAM sAcA darzananA kAraNe bahAra dekhAtA duzmana paNa duzmana na rahe. A mananA bhAvone ja sAcA arthamAM "darzana" kahevAya che. samyagdarzana ahIM mokSamArganA sAdhanarUpa che. eTale ahIM darzana zabdano artha kevaLa jovuM ema nathI. ahIM teno artha e rIte jovAmAM Ave che.-daSTi ane nizcaya. AnuM kAraNa ema che ke dRSTimAM koIvAra bhrAMti paNa hoya ane kevaLa nizcaya paNa khoTe thaI zake. eTale darzananI AgaLa "samyaka" zabda mUkayo che. jeno artha thAya ke-je dRSTi jemAM koIpaNa prakAranI bhrAMti na hoya, ane je nizcaya hoya te yathArtha ja hoya. eTale yathArthapaNe jovuM tene "samyagadarzana" kahevAya. jema jema aMtaradaSTi jAgRta thAya che tema tema bAhAdaSTi badalAtI jAya che. AvI paristhi timAM manuSya zuddha svarUpa AMtarika daSTithI potAnA ane bIjAnA saMbaMdhamAM ekAtmAno anubhava kare che. zuddha AtmasvarUpano anubhava kare che. A ja vAstavamAM "dharma che", ane A ja "samyagdarzana" che. Ama aMtaradRSTinA AdhAre te sAco nirNaya karI zake che ke je paNa kriyAkAMDa, vidhi-vidhAna, niyamopaniyama kare che te AtmavikAsa ane AtmalakSI che ke nahIM? ane tenA AdhAre te mokSamArganA sAcA mArga upara ja madada karavAvALI sAmagrI sivAya 24 samakita
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAkIno badho ja tyAga kare che. tene saMpUrNa vizvAsa thaI jAya che ke have AtmA mATe hitakArI zuM che ane zuM nathI. Ama dRSTi upara je mela che te jyAM sudhI dUra na thAya tyAM sudhI AMtarika zAMti maLatI nathI. jema darpaNamAM caherA upara lAgelo DAgha dekhAya che te darpaNa sApha karavAthI DAgha jato nathI. caherAne sApha karo to ja darpaNamAM DAghanuM pratibiMba sApha thAya che. A ja rIte bahAranA doSo tyAre ja TaLI zuddha thAya che, jyAre vyakti potAnI aMtaradRSTi zuddha kare che, nahIMtara tyAM sudhI jIvananA darpaNa upara aneka doSa ane kalaMka lAgelA rahe che. aMtaradRSTinI zuddhatA saMsArasAgarane, kSIrasAgarasama madhura banAve che. AvI dRSTinI zuddhi, ekAgratA ane AMtarika parivartana ja jainadarzananI bhASAmAM "samyagadarzana" kahevAya che. AjanA manuSyo ATalA duHkhI, nirAza ane ciMtAmAM kema che? kAraNa ke te samyagradarzanane pAmyA nathI kAM to pAmyA hatA te khoIne beThA che. teo vastuone ane paristhitione temanA yathArtha rUpamAM jotA nathI. teo Asrava ane baMdhane sukha mAne che ane saMvara ane nirjarAne kaSTa mAne che. adharmane dharma ane dharmane adharma mAnavAnA bhramathI temano vikAsane badale vinAza thAya che. mananI nirmaLatA ane yathArthadarzana te be ekabIjAnI sAthe rahe che. yathArthadarzana mATe mananI nirmaLatA Avazyaka che. ane jema jema yathArthadarzana thAya che tema tema mana vadhu nirmaLa banatuM jAya che. mananI nirmaLatAno prAraMbha samyagradarzananI satata prakriyAthI thAya che. AnAthI mana nirmaLa thavAnuM cAluM thAya che ane jema jema nirmaLa thAya che tema tema yathArthadarzana yogya tha tuM jAya che. samyagadarzananI prakriyAo zuM che ane teno artha zuM che? samyagdarzananI prakriyAono artha e che ke dareka samasyAone tenA mULa rUpamAM zodhavI, siddhAMto ane tattvonI sAthe meLavI tenuM samAdhAna AtmalakSIya dRSTithI karavuM. ane AvuM samAdhAna aMtaracakSunA darzana joDe ja thAya che. te darzana ja sarvahitakara che. A aMtaranI AMkha hajAro AvaraNone cIrIne satyano sAkSAtkAra kare che. A darzana jIvananI divya sRSTinuM sarjana kare che. A sAcuM darzana, "samyagdarzana' pote potAnAmAM ja eka dharma che. AtmAno mULa svabhAva che. A darzanathI ja dareka samasyAno sAco rasto nIkaLe che. samakita 2 5
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyanA AtmavikAsanI yAtrA samyakdarzanathI zarU thAya che ane samyakazakti upalabdha thavAthI pUrNa thAya che. je yAtrAno prAraMbha samyakathI thAya che tene maMjhila paNa sAcI ja maLe che. Ama samyaka" ane "darzana" baMne hoya to ja saphaLatA maLe che. "samyaka" ane "darzana'' baMne maLIne artha thAya che te pUrNa samagra ke yathArtha jovuM. Ama koIpaNa viSayane pUrNarUpe ane yathArtharUpe jovuM. ane tenA upara zraddhA karavI. je vastu jema che tema jovuM. Ama samyagradarzana e che ke jemAM manuSyanI badhI ja pUrva dhAraNAo, pUrvagraha, ahaMkAra, pakSapAta ane pUrvagrahita vicAradhArAo samApta thaI jAya che, ke badalAI jAya che. tenA badale je darzana thAya che te satya ja rahe che. AvI AnaMdamaye zraddhApUrNa avasthAne "samyagadarzana" kahevAya che. samyagadarzanane vadhAre UMDANamAM samajavA mATe e joIe ke samyagadarzana kayAM kayAM lakSaNo dharAvatAM vyaktione thAya che? 1. jyAre manuSyanuM mana jUnI mAnyatAthI mukta thAya che. ane tenA upara beThelI zraddhA tUTI jAya che. (kAraNa ke pUrvagraho joDe bharAyeluM mana navA sAcA darzanane joI zakatuM nathI.) potAnuM ja sAcuM ema nahIM paNa sAcuM te potAnuM ema jyAre mAnavA lAge che. 2. jyAre vyaktimAM apramAda avasthA thAya. sajAga mana thAya te ja samyagadarzana pAmI zake 3. jyAre vyaktine jIvanamAM anAsakti hoya. (anAsaktino artha paNa sAcuM e potAnuM ema jyAre mAnato hoya che. koIpaNa priya ke apriya vastu upara rAga ane dveSa na hoya. baMnethI mana alipta ja samyagadarzana karI zake che. 4. jyAre sarva vizva tarapha maitrIbhAva hoya samyak hitadaSTi hoya, vizva prati AtmIyatA hoya che tyAre ja vyakti dareka paristhitimAM AtmalakSI samyak vicAra karI zake che. Aja samyagadarzananI bhUmikA che. 5. jyAre vyakti nirbhaya hoya che. samyagadarzana mATe nirbhayatA khUba ja Avazyaka che. tenAthI sAcAno sAtha ApavAmAM saraLatA rahe che. 6. jyAre badhAM saMbaMdhomAM anAsakti rahe. jema ke parivAra, samAja, saMpradAya vagere upara moha na hovAthI samyagradarzanamAM saraLatA rahe che. 7. jayAre AtmalakSI tattvo upara pUrNa zraddhA hoya. Ama upara batAvelA lakSaNo samyagadarzana mATe jarUrI che. temAM khAsa joIe to "darzana" zabdane "zraddhA" joDe sarakhAvyo che. 26 samakita
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zi' ghAtuno prasiddha artha che "Aloka" dekhavuM-jovuM. teno artha zraddhA thato nathI ane na to koIne darzana kahevAthI "zraddhA" ema artha karavo samajAya che. to ahIMyA "darzana" eTale "zraddhA" ema kema kahevAmAM AvyuM che? tenuM samAdhAna A pramANe che ke A mokSamArganuM prakaraNa che. ane temAM tattvArthone evI rIte jovAnA che ke te jovAthI tenA upara ja zraddhA thaI jAya, te sivAya bIjuM badhuM mithyA lAge. ane AvuM zraddhAna AtmAnA pariNAmathI thAya che. jovuM ane tenA upara zraddhA te ekamekamAM evI rIte maLI gayelA hoya ke baMne kriyA judI rahetI nathI. Aja kAraNathI darzana zabdanA "zraddhA", "ruci," "sparza" ane "pratIti" jevA zabdone paryAyavAcI batAvyA che. A ja kAraNa che ke AcAryoe "darzana" zabdanA arthane vadhAre moTo karyo che. jema ke pravacanasAra TIkAmAM kahayuM che ke "darzanazabdena nijazuddhAtmazraddhAnarupaM samyagadarzanaM grAhyama / " - samyagadarzana (pAnuM 191, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna) varSa 1981) darzana zabdathI nijazuddha AtmazraddhAnarUpa samyagdarzanane grahaNa karavuM. niyamasAra tAtparyavRttimAM paNa kahyuM che ke "darzanamapi jIvAstikAyasamupajanitaparama zraddhAnameva bhavati / " / - samyagadarzana (pAnuM 191, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna) varSa 1981) zuddha jIvAstikAyathI utpanna thatuM je parama zraddhAna che te ja darzana kahevAya, jyAM tattva upara nizcaya, zraddhAna, viveka ke ruci AtmalakSI hoya te ja "samyagadarzana" kahevAya. uttarAdhyayanasUtramAM paNa spaSTa batAvyuM che keH nA nApha mAd, raMso ya sahA" - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 28.35 (pAnuM 156, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009). samakita
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagnAnathI padArtho jaNAya che ane darzanathI tenA upara zraddhA karAya che. AcAryonA AvA ciMtanathI spaSTarUpe jaNAya che ke darzanano artha sabhyazraddhA yathArtha nizcaya che. darzana te AtmAno guNa che. mithyAdarzana te teno azuddha paryAya che ane samyagdarzana eno zuddha paryAya. darzananI AgaLa ''samyag' vizeSaNa lagAvavAnuM mukhya kAraNa e che ke je dekhAya che ane jenA para zraddhA thAya che te zuddha ane satya hoya. ''samyaga''no artha zuddha ke satya thAya che. dA.ta. samyagdaSTi gAyane gAya ane ghoDAne ghoDo kaheze. mithyAdaSTi paNa e ja rIte joze ane kaheze. bahArathI baMnenI dRSTi sarakhI ja hoya che. paNa A darzana adhUruM che. samyagdarzI gAya ane ghoDAne potAnI jema AtmA-caitanyayukta prANI mAne che. temane paNa sukhaduHkhano anubhava thAya che. ane teno AtmA ane potAno AtmA sarakho ja che. A kAraNathI potAnA nimittathI tene hAni ke duHkha na pahoMce tenI kALajI rAkhe che. AvA prakAranI Atmavat sarvabhUteSunI bhAvanAthI e jue che, paraMtu mithyAdaSTi A prakArathI joto nathI. te gAya ane ghoDAne pazu samajI tenI joDe pazu jevo ja vyavahAra kare che. teonAM sukhaduHkhano tene khyAla hoto nathI. te potAnA AtmA ane pazuonA AtmAone alaga ja samaje che. Ama sabhyaSTi ane mithyATaSTinA bAhyA darzana sarakhA hovA chatA aMtaramAM satyane samajavAmAM pharaka hoya che. ane tethI ja darzana joDe samyag ema joDIne samyagdarzana e ja sAcuM darzana che tema kahevAmAM Ave che. AtmAno eka paryAya che je gAya ke ghoDAnA rUpamAM che. te paryAya rahe ke na rahe paNa tenI aMdarano AtmA to rahevAno ja che te zAzvata che ane tenA guNo ane potAnA AtmAnA guNo sarakhA ja che. A AtmA pUrve ghaNAM paryAyamAM rahI cUkayo che ane bhaviSyamAM paNa raheze. Ama vibhAva dazAmAM rahelo AtmA eka divasa svabhAvamAM sthira thaze ane tyAre tene mukti prApta thaI zakaze A prakAranuM darzana te sabhyaSTi AtmAnuM hoya che. jenAmAM bAhlAdaSTimAM aMtaranuM satya samAyeluM rahe che. ''samyag" zabda darzananI pUrve lagAvavAnuM mahatva zuM che? teno uttara e che ke "samyag' zabda lagAvavAthI te darzanamAM eka vizeSatA AvI jAya che. te darzana eka AdhyAtmika ratna banI jAya che. koIpaNa prakAranuM darzana karI te mArga upara cAlavAthI mokSa maLato nathI. darzana satya (samyag) ane khoTA (mithyA) baMne prakAranA hoya che. baMne judA mArgo che. paNa eka mokSa ane AtmalakSI ane bIjo saMsAralakSI. baMnemAM darzanatattva to che ja. 28 samakita
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ "daMsaNe duvihe pannate, te jahA sammadaMsaNe cevamicchAdaMsaNe ceva" sthAnAMga sUtra; gAthA 2.1 (pAnuM 49, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (royalapArka sosAyaTI) rAjakoTa, varSa 2000) paNa AdhyAtmika jagatamAM samyagdarzanane ja mokSanA aMgarUpanI mAnyatA maLI che. mokSanI sAdhanAmAM darzana hovuM mAtra barAbara nathI paNa tenuM AtmalakSI hovuM te parama Avazyaka che. sva upara rahevuM jarUrI che. Ama jyAre te svalakSI hoya che tyAre tene samyagdarzana kahevAya che. AtmAmAM jJAna to sadAya hoya che paNa ''svane" na oLakhavAthI te mithyA ja rahe che. ane "svane' jANavAthI te samyak thaI jAya che. A rIte cAritra mATe paNa samajavuM. jyAre AtmA paramAM ramaNano tyAga kare che ane svamAM ramaNa kare che tyAre samyag bane che. Ama mokSamArgane mATe 'samyagdarzana'' 'samyajJAna'" ane ''sabhyazcAritrya''e traNa ratnarUpe banI rahe che. ratnatraya kahevAya che. A traNane ratnatrayanI padavI "samyag'" zabdathI maLe che. samyagdarzana jIvana ane jagatane yathArtharUpa ane satyarUpamAM jovAnuM eka mAdhyama che. yogasAra prAbhUtamAM batAvyuM che keH "yathAvastu tathAjJAnaM saMbhavatyAtmano yataH jinairaMbhAima samyakatvaM tatkSamaM siddhisAdhane // " - samyagdarzana; (pAnuM 195, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna) varSa 1981) vastu je rUpamAM sthita che, tene te ja rUpamAM je kAraNe jJAna thAya che, tene bhagavAne samyaktva kahyuM che. je siddhi svAtmopalabdhinA sAdhana mATe samartha che. darzananI AgaLa samyaka lAgI javAthI je vastu je rUpamAM che te yathArtharUpane jovAnI zakti maLe che. samyagdarzana AtmA upara eka cazmArUpa che. je vastune na to ekAMtanitya rUpe jue che ane na to ekAMta anitya rUpe jue che. kAraNa ekAMta nitya ke ekAMta anitya beu mithyA che. dareka vastu nityAnityAtmaka che. te dravyarUpa nitya che ane paryAyarUpe anitya che. padArthane ubhayarUpamAM jovuM ja satyadarzana ke samyagdarzana che. samyag zabda darzananI AgaLa joDavAthI te vyakti jJeya, heya ane upAdeyano taphAvata karI zake che. ane te taphAvata karavAthI heyane sahelAIthI choDI zake che. ane upAdeyane grahaNa karI zake che. adhyAtmazAstromAM vizvanA dareka padArthonA traNa bhAga pADyA che. je jANavA yogya samakita 29
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, tene zeya kahevAya. je tyAgavA yoga te heya ane je grahaNa karavA yogya te upAdeya. A rIte samyagadarzanano artha ema paNa thAya che ke te evI dRSTi che ke jenAthI heya, breya ane upAdeyane jANI zakAya che. samyagRSTi sau prathama e viveka karaze ke dareka padArthane kyA bhAgamAM mUkavo, ane tenA yogya barAbara UMDANathI vicAra karaze. dA.ta. hiMsA, asatya Adi Asrava, mithyAtva, pramAda, kaSAya ane rAgadveSa je heya che te zAnA mATe tyAgavA yogya che? koIpaNa padArthane tyAgavA pahelA jo tenA vize barAbara bodha karyo na hoya ane phakta AvezamAM ke jozamAM AvIne athavA to koI svArtha mATe ke koInA bhayathI choDe to te choDavAmAM ke te pramANe tyAga karavAmAM baMdhanamukti maLatI nathI. enAthI viparIta barAbara samajIne zraddhApUrvaka jo e tyAga kare to, nAnAmAM nAno tyAga paNa baMdhanamuktinuM kAraNa bane che. samyagadarzI e paNa samaje che ke jIvananirvAha mATe bhojana, vastra, makAna vagere Avazyaka che to paNa te tene upAdeya mAnato nathI. ahiMsA, samatA, kSamA, satya Adi samyak AcAra te upAdeya che. mAtra zarata e che ke te sarve AcAro A loka ke paralokanA sukha ane svArtha mATe karavAmAM AvatA na hoya. jo te AcaravA pAchaLa svArtha, lobha, moha, Asakti ane sukhanI AkAMkSA hoya to te padArtho upAdeya hovA chatAM paNa baMdhana muktine badale baMdhana vRddhi karAve che. koIpaNa padArtha AtmAne baMdhanamAM pADe tene samyagadarzI upAdeya mAnato nathI. A pramANe sva-paranA viveka pachI, heya kone kahevAya ane upAdeya kone kahevAya teno samyagubodha zeya karAve che. zeya e saMketa Ape che ke heyane jANyA vagara tyAge nahIM ane upAdeyane samajyA vagara grahaNa karo nahIM. samyagadRSTino heya ane upAdeya baMne jJAnapUrvaka ja hoya che. Ama, samyagadarzana sampanna sAdhaka heyane choDavA yogya, upAdeyane grahaNa karavA yogya ane zeyane jANavA yogya AvI vizuddha hArdika bhAvanA rAkhe che. have nizcaya samyagRSTinuM svarUpa batAvatA kahyuM che keH "svatattva-paramattveSu heyopAdeyanizcayaH saMzayadivinirmuktaH sa samyagadRSTirucyate // " - samyagadarzana; (pAnuM 195, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna) varSa 1981) samakita 30
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene potAnA svatattvamAM upAdeya buddhi che, ane paratattvomAM heyanI buddhi che, je saMzaya, vimoha, vibhramathI rahita hoya teja samyagdaSTa kahevAya che. sUrya ane tenI kiraNonI jema samyagdarzana ane samyajJAna baMne eka sAthe ja pedA thAya che. jJAnanuM kArya e che ke dareka vastune te ThIka ThIka jANI le che, ane jJAnathI jANelI vastumAM je dRSTithI kartavya akartavya ane heyopAdeyano viveka thAya che tene samyagdarzana kahevAya che. jJAna to pahelethI ja AtmAmAM che paNa te samyak tyAre bane che jyAre AtmAne heyopAdeyano viveka thAya che. AthI ja tattvArthasUtramAM mokSamArgane samajAvatA kahyuM che ke ''samyAvarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArtha: / '' AcArya umAsvAtinuM tattvArtha sUtra, gAthAH 1.01 (pAnuM 4, lekhakaH paMDita sukhalAlajI, prakAzakaH gujarAta vidyApITha, amadAvAda (gujarAta) varSa 1930 1luM saMskaraNa) samyagdarzana, samyajJAna ane samyacAritrya traNe maLIne ja mokSamArga bane che. AcArya pUjyapAda A sUtramAM AvelAM samyak zabdane samajAvatA kahe che ke-padArthonuM yathArtha jJAna ane tenA upara zraddhAnano saMgraha karavAnA hetuthI ja darzananA pUrve samyak vizeSaNa ApyuM che. vyAkaraNazAstranA anusAre samyak zabdanA traNa mukhya artha thAya che. (1) prazasta (2) saMgata ane (3) zaddha. sabhyano jyAre prazasta artha karIe tyAre tenI sAthe darzanane joDavAthI teno artha thAya che-prazasta darzana eTale ke prazaMsanIya darzana.'' darzanano artha vizvAsa che. eTale prazasta vizvAsa tyAre ja thAya che jyAre vizvAsanI sAthe aMdhatA na hoya. vizvAsanI sAthe jyAre viveka, anAgraha ane satyagrAhI daSTi hoya che tyAre te prazasta thAya che. prazastano artha eka AcArye nIce pramANe karyo che. " prazasto mokSosvirodho vA prazamasaMvegAdi lakSaNa AtmadharmaH / " samyagdarzana; (pAnuM 201, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna) varSa 1981) samakita 31
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTale ke prazastanA be artha che-pahelo artha che-mokSa. A dRSTithI samyagdarzanano artha thAya che. mokSalakSI darzana ke zraddhA ane bIjo artha mokSanA avirodhI zama, saMvega, nirveda, AsthA ane anukaMpA A pAMca lakSaNothI yukta AtmadharmamAM praveza karAvavAvALo AtmAno samyabhAva. zAstrIya bhASAmAM kahIe to AtmAne jyAM sudhI mithyAtvamohanIya karmanA kSayopazamathI utpanna thato jIvanuM vizuddha pariNAma potAne thatuM nathI tyAM sudhI tenuM darzana (vizvAsa, niSThA ke zraddhA) samyagadarzana hotuM nathI. darzana jyAre prazasta hoya che, tenI saMgata anya sAthe hotI nathI ane tenAmAM AtmAnI zuddhatA ja jovA maLe che. AvI paristhitimAM AtmA samyagadarzanamAM kahevAya che. samyano bIjo artha aviparItatA paNa che. koIpaNa padArthane UlaTA rUpamAM jovuM te viparItatA kahevAya. samyagadarzI koIpaNa padArthane UlaTA rUpamAM joto nathI. koIpaNa zAstra ane tenA artho upara viparIta dRSTithI niSThA ke zraddhA jyAre Ave che tyAre te manuSyane samyagadarzananA mArgathI khUba dUra laI jAya che. ane A viparItatA ekavAra AvavAthI jaladI jatI nathI. paNa jyAre te manuSyane satyanI samajaNa thAya che ane teno kALa choDIne aviparIta dRSTithI zAstronA satya artha upara ja vizvAsa mUke che tyAre samyagdarzana pAmI mokSanA mArga upara gati pragati kare che. darzanano artha jyAre vizvAsa karIe chIe tyAre tenI AgaLa "samyaka" zabda joDavAmAM Ave che. A "sammavizvAsa" ke "samyagadarzana" ja mumukSu-AtmAne tenA dhyeya upara pahoMcADe che. samyagadarzananI hAjarImAM AtmAne potAnA anaMta jJAnAdi guNo ane tenI zakti upara daDha vizvAsa thAya che. jayAre jIvanamAM saMkaTa Ave che, jIvananI naiyA DagamagavA lAge che tyAre A samyak vizvAsa ane tenAthI thato AtmAno sAco anubhava ja vyaktine sAcA mArga upara TakI rahevAnI tAkAta Ape che. jyAre mahAmuni gajasukumArane ghora maraNattaka saMkaTa upasthita thayuM tyAre teo samyaka vizvAsanA AdhAra upara ja AtmaramaNIya rahA, jenAthI zAMti ane gheryanI sAthe rAga-dveSa rahita rahIne samabhAvathI aMtima lakSya mokSane prApta karI zakyA. samyagadarzana Ama, AtmAne kevaLa mokSamArga para laI AvatuM nathI paNa jyAre jyAre saMkaTa Ave che tyAre e AtmAne evI zakti pradAna kare che ke te mArga upara vadhAre ne vadhAre dRDha thAya che. ane A avasthAmAM anaMtA karmonI 32 samakita
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA thatAM jaladImAM jaladI mokSa prApti karAve che. AtmalakSmIya samyagdarzana (vizvAsa) kevA prakAre sAdhakanA jJAna upara rahelI malinatA, avizvAsa Adine haTAvI zuddha samyakra-jJAna prApta karAve che teno jaina ItihAsamAM eka ujjavala udAharaNa che. eka mahAna AcArya hatA, temane aneka ziSya hatA. ghaNA ziSyo jJAnI, vidvAna ane ghaNA tapasvI hatA. paNa temAM eka ziSya maMdabuddhino hato. guru tene khUba dhyAna rAkhIne zAstro zikhavADatA paNa maMdabuddhinA kAraNe e jarA paNa samajI zakato nahIM. te potAnI buddhinA hisAbe sadAya udAsa raheto. gurudeve tene udAsa joIne puchyuM ke "vatsa tuM ATalo udAsa kema che? te tAruM gharabAra kuTuMba badhuM choDIne sAdhudharma apanAvyo che. AvA uttama mArga upara rahIne udAsa rahevuM te zobhAnuM kAraNa nathI." ziSya kahyuM "gurudeva ApanI vAta taddana sAcI che, mane ahIM duHkhanuM kaMI kAraNa nathI. ApanA caraNomAM rahIne mAre AnaMdamAM ja rahevuM joIe. paNa zuM karuM? mane mArI maMdabuddhi upara khUba ja dayA Ave che. mane kaMI paNa jJAna caDhI zakatuM nathI AnA kAraNe huM udAsa rahu . Apa koI kRpA karo ke jenAthI mane paNa jJAnanI prApti thAya." gurue kahAM "ciMtA kara nahIM, huM tane eka evuM nAnuM sUtra ApuM chuM je AkhA dharmano sAra che" ema kahIne temaNe kahAM - "mA rusa mA tuSa" (na koInA prati dveSa karo ke na karo rAga.) gurunA A nAnA sUtrane paNa te ziSya potAnI maMdabuddhinA kAraNe yAda rAkhI na zakayo. ane tenA badale "mAsatuSa" ema bolavA lAgyo. A guruno prasAda che ema mAnIne te niraMtara raTaNa karavA lAgyo. raTaNa karatA tenI bhAvanA vadhAre ne vadhAre zuddha thatI gaI, samyagadarzana to ene hatuM ja, ane tenA pratApe potAnA AtmA, guru ane gurunA vacano upara ene saMpUrNa zraddhA hatI. eTale niraMtara raTaNathI tenA hRdayamAM vadhAre zraddhA prabaLa thatI gaI. zakti zabdamAM nahI paNa tenA uparanI zraddhAmAM hoya che. tene AtmAnA anaMtajJAnanI zakti upara vizvAsa thaI gayo, ane gurunuM sUtra tenA AtmAne saMpUrNa zuddha ane nirmaLa banAvaze te vAta upara tene pAkI zraddhA thaI gaI. A vAta pakaDIne tenuM AtmaciMtana cAluM rahyuM. sAcA arthane bhUlI te vicAravA lAgyo ke aDada ane tenuM photaruM jema alaga alaga che tema ja mAruM zarIra ane AtmA baMne alaga alaga che. kALuM photaruM dUra thatAM aMdara sapheda aDada nIkaLe che. tema ja rAga ane dveSanA kALA vikAro dUra thavAthI AtmA aMdarathI zuddha rUpamAM pragaTI jaze. A pramANe khoTo artha karavA samakita 33
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatAM paNa e sUtra upara bhAvAtmaka dhyAna karavAthI ane tenA upara atUTa zraddhA rAkhavAthI tenA AtmA upara chavAyelAM karmonA vAdaLo haTI gayAM ane te maMdabuddhi ziSya kevaLajJAnanI jyota pAmI gayA. A che sammavizvAsanuM mahattva, jenAthI jJAna upara chavAyeluM AvaraNa haTI gayuM ane kevaLajJAnane pragaTa karAvI zakyuM. jaina Agamo tathA bIjA jaina graMthomAM samyagadarzananA samAnArthaka zabdono ullekha Ave che. AvA paryAyavAcI thoDA zabdo nIce pramANe che. (1) samyagadarzana (2) samyagdaSTi (3) samyakatva (4) sammavizvAsa (5) samyaniSThA (6) samyamratIti (7) sabhyazraddhA (8) samyakaci (9) samyadbhakti (10) samyaAsthA (11) sambodhi (12) sadgodha. A dareka zabdano artha eka ja jevo thAya che jyAre zraddhA, dRSTi, vizvAsa, bodha A sau satyalakSI ane mokSalakSI hoya. jyAre paNa koIpaNa kriyA mokSa pAmavA mATe karavAnI hoya che tyAre te dareka kriyAone barAbara arthamAM samajavA mATe tenI AgaLa "samyaka" zabda mUkavAmAM Ave che. dA.ta. mokSa pAmavAmAM cAra vastu mukhyatve jarUrI che. ane te che jJAna, darzana, cAritra ane tapa. ane A cAranI AgaLa "samyapha" zabda lagAvavAthI je artha samajAya te ja kharo mokSamArga thAya che. "samyagdarzana, samyajJAna, samyagracAritra ane samyagratA." Ane yathArtha rIte samajI te mArga upara cAlavAthI mokSanI prApti thaI zake che. jainadarzana sAdhya ane sAdhananI ekarUpatAmAM vizvAsa kare che. A dRSTi pramANe samyagU catuSTaya sAdhanathI prApta karavAvALuM aMtima lakSya paNa evuM ja zuddha ane sAruM hoya che. ane AnA kAraNe ja mokSa mATe A catuSTayane mukhya kAraNa kIdhuM che. ahIM eka savAla thAya che ke jJAna ane samyakatvamAM zuM aMtara che?, tenA javAbamAM sthAnAMga sUtramAM vRttikAra AcArya zrI abhayadevasUri kahe che ke "samyakatva te rucirUpa che ane jJAna te A rucinuM kAraNa che." samakita 34
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ "taha tatruI sambhaM roijjau jeNa taM nANaM" - samyagadarzana; (pAnuM 211, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna) varSa 1981). arthAta-tattvaruci samyakatva che, tattva upara ruci karI zakAya te jJAna te samyagUjJAna che. AdhyAtmika jagatamAM zraddhAno artha thAya che--zrata-satyaM vadhAtIti zraddhA , je satyane dhAraNa kare te. zraddhAmAM satyane dhAraNa karAya che, ene TakAvI rakhAya che cirakAla sudhI antaHkaraNamAM jamAvI rakhAya che. jyAre darzanamAM koIpaNa vastunA tattvane UMDANathI jovAya che, pahelA darzana thAya che. pachI zraddhA. darzana, pahelA vastu-tattvane gaherAIthI joIne nirNaya-nizcaya kare che. ane zraddhA,e nizcaya karelA satya tattvane grahaNa karIne rAkhe che. A ja aMtara darzana ane zraddhAmAM che. sAmAnyarUpe to darzana paNa zraddhAmAM parisamApta thAya che. satyanI satyarUpamAM pratIti ja niSThA che. jaDatattvanI ja tattvarUpa ane caitanyatattvanI caitanyatattvarUpamAM niSThA -zraddhA ja samyagadarzana kahevAya. tattvone yathArtha rUpamAM samajavuM ane tenA upara vizvAsa karavo te ja samyagradarzana kahevAya. ema jovA jaIe to zraddhA, pratIti, vizvAsa, ruci, AsthA, niSThA Adi zabdo badhA ja samyagadarzananA paryAyavAcaka che. tenA artho samAna jevA che. paNa UMDANathI joIe to temAM sUkSmarUpe aMtara dekhAze. badhA ja zabdo samyagradarzananA kramika yAtrAnA paDAvarUpa che. sauthI pahelA tattvabhUta padArtha para zraddhA thAya che. te zraddhA amuka samaya TakavAthI tenA upara ja pratIti thAya che. tenA pachI daDha vizvAsa bese che. ane pachI pravRtti karavAnI ruci thAya che. ruci pachI manuSyanI AsthA enA upara pAkI thAya che ane bhaktivata thAya che. Aja AsthA paripakva thavAthI niSThAnuM rUpa le che. A badhAno kramazaH uttarottara vikAsa ja samyagadarzananuM rUpa bane che. paNa A badhA samyagadarzananuM rUpa hovA chatAM paNa te darekamAM samyakatA hovI jarUrI che. nahIMtara zraddhA, aMdhazraddhA, pratIti, mithyApratIti, vizvAsa, aMdhavizvAsa, ruci, khoTIruci, AsthA viparIta padArtho upara ane niSThA moha-mUDhatAnA rUpamAM badalAI jAya che. Ama, samyam zabda ane teno artha samajavo te AdhyAtmika mArgamAM sauthI mahattvarUpa che. prAcIna jaina AgamomAM darzana zabdanA badale dRSTizabdano prayoga karelo che. tattvArthasUtra ane uttarAdhyayana sUtramAM darzana zabdano artha tattvazraddhA ema mAnelo che. tenA uparAMta jaina samakita 35
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityamAM darzana zabdano deva, guru ane dharmanA prati zraddhA ke bhakti evo artha vyavahArathI thayo. A pramANe jainaparaMparA samyagadarzana, tattva-sAkSAtkAra, Atma-sAkSAtkAra, aMtarbodha, dRSTikoNa, zraddhA, bhakti Adi lakSaNAtmaka arthothI zobhAyamAna che. samakita
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.3H samyagadarzananAM lakSaNo ane vyAkhyA samyagadarzana eTalo virATa viSaya che ke eka viSaya hovA chatAM paNa deza, kALa ane pAtrane laIne aneka banI jAya che. bhUtakALamAM aneka graMthakAroe potAnA graMthomAM aneka judI judI bhASA vAparIne evuM citra UbhuM karyuM che ke jo ApaNe temanI bhASAne laIne samajavAnI koziza karIe to ApaNane dareka graMthathI samyagadarzananI samajaNa judI rIte dekhAze. paNa ApaNe zabdane pakaDyA vinA bhAvArtha upara dhyAna rAkhIe ane mULa bhAvone pakaDIe to dareka graMthanI vyAkhyA ane lakSaNo sarakhAM dekhAze. koIpaNa graMthamAM ekabIjA pratye bheda ke virodha lAgaze nahIM. dareka yuganA graMthakArano mULa AdhAra to vItarAga vANI Agama ja hoya che. A Agama vANIne grahaNa karIne aneka AcAryo ane graMthakAroe ApaNI samakSa saraLa bhASAmAM ciMtana prastuta karyuM che. eTale mULa bhAvane pakaDIe to sadA AgamavANI ja hoya che. ane ApaNI samakSa satya ja hoya che. khAlI tene batAvavAnI ane abhivyakta karavAnI paddhati dareka yugamAM judI judI hoya che. jainadarzananI eka vizeSatA che ke koIpaNa vastunuM svarUpa batAvavA te bAhA ane AMtarika baMne dRSTithI joIne batAve che. jo kevaLa bAhA ja dRSTithI koIpaNa vastune jue to te vastunuM mULarUpa jANI zakAtuM nathI. kAraNa mULa rUpa sadA aMdara hoya che. ane jo AMtarika dRSTithI vastunuM lakSaNa joIe to tene sAdhAraNa chadbhastha vyakti samajI zakato nathI. tene khabara paDatI nathI ke kaMI vastu lakSaNathI yukta che ane kaMI nathI? AMtarika bhAvo saMpUrNa jJAnI sivAya koIne khabara paDI zakatA nathI. A kAraNonA AdhAre koIpaNa vastunAM lakSaNo nizcaya ane vyavahAra e baMne dRSTithI karavuM jarUrI che. samyagradarzananAM lakSaNone samajavA mATe paNa AcAryo ane graMthakAroe A baMne dRSTino Azraya lIdho che. eTale samyagdarzanane nizcayasamyagadarzana (AMtarika) ane vyavahAra samyaggadarzana (bAhA) A be rUpamAM batAvI e baMnene satya mAnyuM che. samakita 37.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zuddhaM yadAtmano rupaM nizcayenAnubhUyate / vyavahAro bhidA dvArADanubhAvayati tatparam // " - adhyAtmasAra gAthA 18.10 (pAnuM 177, lekhakaH upAdhyAya yazovijayajI, prakAzakaH adhyAtma jJAna pracAraka maMDaLa, baroDA, varSa 1994) samyagadarzanane mokSanA, sAdhana tarIke batAvyuM che. mokSa ke baMdhana baMne AtmAthI saMbaMdhita che. teone zarIra ke Indriyo sAthe koI saMbaMdha hoto nathI. e to mAtra AtmAnA bhAvo joDe hoya che. Ama samyagdarzana paNa AtmAno ja guNa che. "prabhAnairmalyazaktinAM yathA ratnAni bhinnatA jJAnadarzanacAritraMlakSaNAnAM tathADaDatmanaH" - adhyAtmasAra gAthA 18.7 (pAnuM 177, lekhakaH upAdhyAya yazovijayajI, prakAzakaH adhyAtma jJAna pracAraka maMDaLa, baroDA, varSa 1994) mokSa jyAre AtmasvarUpa che to samyagadarzana paNa AtmasvarUpa ja hovuM joIe. upAsaka adhyayanamAM spaSTa batAvyuM che keH "akSAjjJAnaM rucirmohA,hAdavRtaM ca nAsti yat / AtmanyasmizIvIbhUte tasmAdAtmaiva tattrayama / " - upAsaka adhyayana kalpa gAthA 21.234 (prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, vArANasI, varSa 1964) arthAta-AtmAne mukti thavAthI na to IndriyathI jJAna thAya che, na mohajanya ruci thAya che, ane na to zArIrika AcaraNa thAya che. tethI jJAna, darzana ane cAritra traNe (nizcayadaSTithI) AtmasvarUpa ja che. ahIM e samajavuM jarUrI che ke ghaNA vItarAga puruSone tattvArtha zraddhAna ke yathArtha padArtho upara ruci na hovA chatAM paNa temanAmAM samyagadarzana guNa hoya che. tethI ekalA vyavahAranayanI dRSTithI joIzuM to lakSaNa dekhAze nahIM. to te AtmAo mATe A vAta barAbara nathI. AthI nizcayanayanI dRSTithI nizcaya samyagadarzananuM lakSaNa paMcavastakamAM zuddha Atma-pariNAmarUpa kahAM che. 38 samakita
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha AtmapariNAmamAM AtmapratyakSa sivAya kaMIpaNa vAta hotI nathI. tethI yogazAstramAM AcArya hemacaMdrajIe paNa samyagdarzanAdi ratnatrayane AtmAnI sAthe abhinnarUpa batAvyA che. "Atmaiva darzana-jJAna-cAritrANyathavA yateH yattadAtmaka evaiSa zarIramadhitiSThati // " - yogazAstra (lekhakaH AcArya hemacaMdrasUrijI, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, (govAliyA TaeNka) muMbaI, varSa 1949) saMyamIno AtmA samyagadarzana, samyagrajJAna ane samyagracAritra che, kAraNa ke AtmA ane ratnatraya teo ekameka rUpa ja che. jainadarzana pramANe AtmAnA mukhya guNo te ratnatraya che. A traNa guNo sivAya paramatattva bIjuM kaMI ja nathI. je zraddhA che te ja AtmA che, je jJAna che te ja AtmA che ane je cAritra che te ja AtmA che. sAdhaka potAnA ratnatraya sAdhanAnA baLathI je prApta kare che te tenAthI bhinna nathI hotuM. te potAnI sAdhanAthI potAnA uparanI zraddhA ke pratIti ja prApta kare che. jyAre deva, guru ane dharma tattva upara zraddhAne vyavahAra samyagadarzananAM lakSaNa batAvyA che. te tyAre ja sAcA ane saphaLa kahevAya jyAre AtmAne potAnA prati zraddhA ke svAnubhUti hoya, ke potAnA pratye ruci ke vizvAsa hoya. jo te zraddhAne AtmAthI alaga karavAmAM Ave to deva, guru, dharma tattva Adi upara korI zraddhA phakta samyagadarzananA lakSaNa tarIke rahetI nathI. TUMkamAM vyavahAra samyagadarzananA mULa nizcayasamyagadarzananI sAthe joDAyelA che. ane tenA sivAya AtmAnI pragati thatI nathI. svAnubhUti (AtmAnA prati zraddhA-pratIti)nA vinA ja zraddhA mAtra zAraDyo ke guru AdinA upadeza upara hoya che te anukuLa hovA chatAM paNa vAstavamAM zuddha AtmAnI upalabdhi vinA hovAthI tene zuddhA zraddhA kahevAtI nathI. vAstavamAM joIe to sauthI moTI ane mULa zraddhA te AtmA uparanI ja zraddhA ke vizvAsa che. A AkhA vizvamAM sauthI mahattvapUrNa agara koI tattva che. te "AtmA" ja che. "huM"nI sattA upara vizvAsa te ja adhyAtma sAdhanAnuM aMtima lakSya che. phakta AtmA ja evI zakti che ke te cAhe to sarvajJa, arihaMta ane siddha, buddha ane mukta banI zake che. samakita 39
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI nizcaya-samyagdarzana mATe sarvaprathama Avazyaka zarata e che ke-AtmAnA svarUpanI anubhUti, zraddhA ane teno saMpUrNa nirNaya. yogasAramAM A viSaya upara spaSTa vAta kahI che ke, saMsAramAM jIva ane ajIva e be ja mukhya tattva che. je paNa A banne svarUpane jANe che te ajIvane choDIne jIva tattvamAM laya thaI jAya che. ane tenAthI rAgadveSano kSaya karI mokSane prApta kare che. AtmasvarUpano nizcayathI anubhava tyAM sudhI thato nathI ke jyAM sudhI AtmA ane karmonA saMbaMdhathI je sAta (ke nava) tattvonI sRSTi thAya che, tenA upara ane teno bodha ApanAra deva, guru, dharma ane zAstra para zraddhA thatI nathI. kAraNa ke paraMparAthI A badhA paNa koIne koI prakArathI AtmazraddhAnanA kAraNa che. A deva, guru ane dharma upara zraddhAna thayA vagara temanA dvArA kahevAtA padArthonA bodha upara zraddhA thatI nathI. ane A tattvo ane padArthonA upara zraddhA thayA vagara AtmAnI tarapha sanmukha, ruci, zraddhA ane tenI oLakha thaI zakatI nathI. hakIkatamAM deva, guru ane dharma ane temAMthI maLato 9 tattvono bodha, te badhAnuM jJAna ane tenA upara zraddhA eTalA mATe jarUrI che kAraNa ke te Atma-zraddhAna ane AtmajJAnanA nimitta che. AtmA ane AtmasvarUpamAM tyAM sudhI daDhatAthI zraddhA nathI thatI ke jyAM sudhI manuSyanI pravRtti bAhAmukhI che. ane aMtaramukhI pravRtti tyAre thAya che ke jyAre te dareka pravRtti rAgAdibhAva rahita kare che. vItarAgitA ane samatAno bhAva rAkhe che. Ama karavAthI pravRttimArgathI nivRttimArga tarapha jAya che. Ama sau prathama AtmAne kharAba pravRttithI haTAvI sArI pravRtti tarapha laI javAya che. AvA samaye te AtmAnuM samyagdarzana sarAga ke vyavahAra samyagdarzana kahevAya che. A karavA mATe teNe deva, guru, ane dharma ane temanA bodhanI madada levI paDe che. temanA bodhanA sahAre ja te AgaLa vadhI AtmA ane tenA guNone jANe che ane oLakhe che. saraLa bhASAmAM samajIe to pahelA vyavahAra-samyagdarzanano upadeza apAya che. ane vyavahAranI sAthe sAthe nizcaya upara zraddhA mUkavI eno bodha apAya che. A dRSTithI vyavahAra samyagdarzanane nizcaya samyagdarzananuM kAraNa kahevAmAM AvyuM che. jenAmAM vyavahAra samyagdarzana hoya che tene thoDA aMzathI nizcaya samyagdarzana thatuM ja hoya che. paMcAstikAyamAM tattvArtha zraddhAnarUpa vyavahAra samyaktvane zuddha jIvAstikAyanA rucirUpa nizcaya samyaktvanuM bIja mAnavAmAM AvyuM che. jema jema temAM rAga ghaTe che tema tema te vyavahArathI nizcaya tarapha AgaLa vadhe che, jema jema nizcaya upara zraddhA vadhe che, tema tema samyagdarzanAdi ratnatraya vyavahArathI nizcayanuM svarUpa le che. 40 samakita
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, samyagadarzananuM lakSaNa samajyA pachI tenA bane rUpo upara ciMtana karavuM Avazyaka che. sau prathama ApaNe vyavahAra samyagadarzana upara vicAra karIe. Agamo ane bIjA dharmagraMthomAM vyavahAra samyagadarzananA aneka lakSaNo batAvyA che. paNa jo UMDANathI vicAra karIe to temAM be lakSaNo khAsa upara tarI Ave che. A be lakSaNo A prakAre cheH paheluM lakSaNa-tattvo upara yathArtha zraddhA. bIjuM lakSaNa-deva-guru-dharma upara daDha zraddhA. A be lakSaNo koInAmAM hovAthI tenAmAM samyagdarzananI hAjarI hoI zake tema manAya che. AthI A baMne vyavahAra samyagadarzananA mukhya lakSaNa tarIke batAvyA che. prathama lakSaNaH tatvArtha zraddhAna samyagradarzana sauthI prAcIna lakSaNa je uttarAdhyayana sUtra tathA tattvArthasUtramAM upalabdha che te A prakAre che. tariyAi tu mAvA, samAve savAlavi | bhAveNaM saddahatassa sammattaM taM viyAhiyaM / / " - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.28.15 (pAnuM 142, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009, bIjuM saMskaraNa) A satya svarUpa bhAvonA astitvamAM je bhAvapUrvaka zraddhAna che tene samyatva kahyuM che. "tatvArthazraddhAnaM samyagadarzanama" - AcArya umAsvAtIjI tattvArthasUtra; gAthA 1.2 (pAnuM 9, lekhakaH paMDita sukhalAlajI, prakAzakaH gujarAta vidyApITha, amadAvAda (gujarAta), varSa 1930 1luM saMskaraNa) potapotAnA svabhAvamAM sthita jIvAdi tatvarUpanA artho upara zraddhAna te samyagadarzana che. A ja lakSaNane kendramAM rAkhI zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAomAM potapotAnI rIte vyAkhyAo prastuta karI che. "tattvazabdo bhAvasAmAnyavAcI, tasya bhAvastattvama, yoDarthoM yathAvasthita sthaatsybhvnmityrthH| aryate nizciyate ityartha / tattvenArthastattvArthaH / athavA tttvmevaarthstttvaarthH| tattvArthasya zraddhAnaM tattvArtha zraddhAnaM samyagadarzanam" samakita 41
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sarvArthasiddhi; gAthA 2.10 (phakaro) (pAnuM 6, lekhakaH AcArya pUjyapAda, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, varSa 1989 4thuM saMskaraNa) "tattva" zabda bhAvasAmAnya vAcaka che. je padArthono bhAva che (je padArtha je rUpathI che tene ema mAnavuM) e ja tattva zabdano artha che. artha ja zabdanI vyAkhyA thAya che. je nizcaya karAya che te ja artha thAya che. tattva (yathArtharUpa) ane teno (nizcita) artha maLIne tattvArtha thAya che. athavA to zuddha bhAvathI bhAvavALA padArtho para zraddhA te tattvArtha zraddhAna che. tene ja samyagadarzana kahevAya che. "jIvAjIvAsavabaMdhasaMvaro nijjarA tahA mokkho / eNyAi sattatacyAI saddahaMtassa sammataM // " - (vasunaMdI zrAvakAcAra; gAthA 10, (pAnuM 72, lekhakaH AcArya vasunaMdI, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, kAzI, varSa 1952) jIva, ajIva, Astrava, baMdha, saMvara, nirjarA tathA mokSa-A sAta tattva che. ane tenA upara zraddhA rAkhavI te samyakatva che. "tattatthasadahANaM samattamasaggaho Na eyammi micchattakhaovasamA" - paMcAzaka; gAthA 1.1.3 (pAnuM 11, lekhakaH AcArya haribhadrasUri, prakAzakaH paMcAzaka samiti, navasArI, varSa vi.saM. 2034) mithyA (khoTA) jJAnanA kSayopazamathI mithyA kadAgraha vagara tattvArtha (tattvarUpathI, bhAvathI, jIvAdi padArtho) upara zraddhAna te ja samyakatva che. "jIvAdisadahaNaM sammataM jiNavarehiM paNNattaM vavahArA" - darzanaprAbhRta; gAthA 20 (pAnuM 31, lekhakaH AcArya kuMdakuMda, lADamala zAMtivIra jaina digaMbara maMdira, mahAvIrajI, (rAjasthAna) varSa vI.saM. 2459) janero dvArA prarUpita jIvAdi padArtho upara zraddhA rAkhavI te vyavahArathI samyakatva che. tamatte saddA mAvAdi " - paMcAstikAyasAra; gAthA 107 (pAnuM ra74, lekhakaH AcArya kuMdakuMda, zAMtInagara jaina siddhAMta prakAzInI saMsthA, (zAMtivIra nagara) mahAvIrajI, (rAjasthAna), varSa vi.saM. 2021) samakita 42
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva-ajIva Adi nava tattvo upara mithyAdarzananA udayathI je azraddhA utpanna thAya tenAthI viparIta bhAva te ja samyagdarzana che. "nIvAdi sai sammatta', - bRhadadravyasaMgraha graMtha gAthA 3.41 (pAnuM 148, lekhakaH AcArya nemacaMdrasUri, prakAzaka: zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa, varSa 1966) vItarAga sarvajJa praNIta jIvAdi tattvonA viSaya upara cala, malina ane agADha doSarahita durAgraha vimukta zraddhA (rUci ke nizcaya) A ema ja che jema jInezvara bhagavaMte kahyAM che. A prakAranI nizcaya buddhi te samyagadarzana che. "etaiSvadhyavasAyo yoDartheSu vinizcayeta tattvamiti samyagdarzanametacca" - prazamarati prakaraNa; gAthA 222 (pAnuM 81, prakAzakaH jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, (gujarAta), varSa vi.saM. 1988) A nava tattvonA viSayamAM nizcayapUrvaka ke Aja tattva satya che. e prakAranA adhyavasAyane samyagadarzana kahevAya che. Ama, dareka graMthomAM tattvo ane tenA artha upara nizcayathI zraddhA rAkhavI tene vyavahArathI samyagadarzana kahyuM che ane te zraddhA prApta karI zuddhanayathI te nava tattvone jANavAthI AtmAnubhUti thAya che. te nizcaya samyagradarzana che. A tattvono artha zo che? te kevo che? ane zA mATe che? tene ApaNe have joIe. zabdazAstra pramANe tattvano artha thAya che "tasyabhAvaH" eTale teno bhAva athavA tenuM svarUpa. je padArthono je bhAva ke svarUpa che. te ja tenuM tattva che. arthAta je padArtha je rUpamAM che tenuM tema hovuM te tenuM tattva che. have ApaNe jo mAtra tattva zabda upara ja zraddhA rAkhavAne samyagadarzana kahIe to te bhUla kahevAya. kAraNa ke bIjA darzanomAM tattvane dravyatva, guNatva, karma7 ema teno upayoga kare che. eTale kevaLa tattvazraddhAna ema ja jo kahIe to te badhA upara zraddhA rAkhavAne samyagadarzana kahevuM paDe. je yogya ane IcchanIya nathI. bIjuM ke vedAMtadarzanamAM "mevaditIya vra '' saMsAramAM eka ja brahmatattva che bIjuM kazuM nathI tema mAne che. A siddhAMtane anusarIne badhuM eka ja che e pramANe mAnavAmAM samyagadarzana kahevAya je vAta paNa yogya nathI. samakita 43
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTale A badhA doSone dUra karavA mATe "tatva" ane "artha" ema be padone grahaNa karIne samyagadarzananAM lakSaNa mATe mUkyAM che. ekalA "artha" upara ja zraddhA rAkhavAthI paNa samyagdarzananA lakSaNa tarIke mAnavAmAM Ave te yogya nathI. kAraNa ke "artha" zabda ghana, prayojana vagere mATe paNa vaparAya che. ane tene mAnavAmAM samyagadarzananuM lakSaNa gaNAtuM nathI. bIjI vAta e che ke "artha" zraddhAna kevaLa lakSaNa tarIke mAnavAmAM Ave to dareka padArthonA arthane mAnavuM paDe. saMsAramAM ananta padArtho che to kyA kyA padArthonA artha upara zraddhA rAkhavI? ane kyA upara nahIM? A badhI muzkelIonA hisAbe ema nakkI thAya che ke-je tattvabhUta padArtho che tenA upara ane tenA artha upara ema "tatvArtha zraddhAna"tene ja samyagadarzananA lakSaNa tarIke kahevAya che. Ama, tattvabhUta padArtho upara zraddhAne samyagradarzana mAnIe to e savAla thAya che ke kone tattvabhUta padArtho mAnavA? jo tattvabhUtano artha ema karIe ke je padArtha game tenA upara zradhdhA rAkhavI to to dareka jaNa mATe judA judA padArtho thaI jaze. jema ke koI bALakane mIThAI game che to te tenA upara ruci rAkhe ane koI dhanalobhIne dhana game che to te tenA upara ruci rAkhe. koI bhogIne IndriyonA vividha viSayonA bhoga upara zradhdhA che, Ama dareka jaNa mATe samyagradarzananAM lakSaNa judAM judAM thaI jaze. AmAM to mithyAtvano paNa samAveza lakSaNa tarIke thaI jAya che. to satya zuM che? ane kone tattvabhUta mAnavuM? eno javAba e che ke zAstro ke graMthomAM batAvelA sAta ke nava padArtho ja tattva che. anya padArtha tattvabhUta nathI. vyavahAra-samyagdarzananAM lakSaNo ane vyAkhyAomAM nIce pramANe padono upayoga thayo che. "jiNapaNNataM tattaM, jiNavarehiM paNNattaM jInavaro dvArA prajJapta, jInoktattveSu" - samyagadarzana; (pAnuM 230, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyotI kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) 44 samakita
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinendra bhagavAna dvArA kahelAM tattva. Ama, sparUpe jaNAya che ke nava tattva, 6 dravya, paMcAstikAya te badhuM koI alpa jJAna dvArA kaheluM manakalpita vAta nathI. paNa vItarAga sarvajJa bhagavaMto dvArA kathita ane prarUpita vacano che. eTalA mATe te tattvabhUta che. tenA upara jInezvara devonI mahora lAgelI che. vItarAga sarvajJadevo A padArthone tattvabhUta eTalA mATe batAvyA che kAraNa ke jIvatattvane choDIne zeSa padArtho AtmAnA vikAsa mATenA nimitto che. AtmAnI zuddhatA ke azuddhatA mATenA nimitto che. mukhyatve jIva ane ajIva e be tattvomAM saMsAranA samasta padArtha AvI jAya che. ahIM eka prazna Ubho thAya che ke je vyakti potAnI buddhinA AdhAre nava tattvone jANI le che, nava tattvanAM, bheda, artha-lakSaNa te badhuM jANI le che ane kaMThastha paNa karI le che e A badhA tattva upara sArAM bhASaNa paNa Ape che. potAnI vANIthI bIjAne zraddhA paNa karAve che. potAnI zraddhA paNa makma kare che. AvI sthitimAM zuM e vyaktine samyagdarzana sampanna kahevAya sabhyazraddhA yukta mAnI zakAya? A savAlanuM samAdhAna karatA zAsrakAra kahe che ke e vyakitanI zraddhA A tattvabhUta padArtho upara tyAM sudhI sAcI na manAya ke jyAM sudhI te A tattvone gaherAIthI samajI ane temAM mukhya jIvatattvane kendrabhUta mAnI bAkInA badhAM tattvone AtmAnA AdhyAtmika vikAsa mATe che te dRSTithI barAbara samaje nahIM. e vyaktinI sAcI zraddhA tyAre ja manAya jyAre A padArthomAM heya, upAdeya ane jJeyano viveka kare. ane jJeyane jANe, upAdeyane grahaNa kare ane heyane tyAge. AnI sAthe tenA kaSAyomAM maMdatA hoya, viSayAsakti ochAmAM ochI hoya, mokSa prati tIvra utsuktA hoya. saMsAra prati vairAgyabhAva hoya. prANImAtra ane potAnA ja AtmA prati anukaMpA hoya. satya tarapha pUrI AsthA hoya. Ama tattva pratye zraddhA ane AsthA sAthe A badhAM lakSaNo jyAre dekhAya tyAre ApaNe tene vyavahArathI samyagdarzana che ema kahI zakAya. 'bhAveNaM saddahaMtassa sammattaM taM viyAhiyaM " uttarAdhyayana sUtra; gAthA 28.15 (pAnuM 142, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) samakita 44 - 45
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvathI-antakaraNathI nizcayapUrvaka zraddhA karavI tene samyatva-samyaggadarzana kahAM che. TUMkamAM phakta tattvo upara zraddhA karavI paNa te jo AtmalakSI na hoya to tene samyakatva thatuM nathI. tethI AtmalakSI tattvarucine ja samyagdarzana samajavuM joIe. Ama vyavahAra samyagadarzananA mukhya be lakSaNomAMthI prathama lakSaNa upara ApaNe prakAza nAkhI cUkyA che. have tenA bIjA lakSaNane joIe. bIjuM lakSaNa zvetAMbara ane digaMbara paraMparAmAM thoDA thoDA pharakathI batAvavAmAM AvyuM che. pahelA ApaNe baMne paraMparAonA mukhya lakSaNa joIe pachI tenI vyAkhyA samajIe. zvetAMbara paraMparA "arihaMto maha devo, jAvajjIvaM susAhuNo guruNo jiNapaNNataM tattaM, ia sammataM mae gahiyaM / " - guNasthAna mokSanA sopAna; (pAnuM 74, lekhaka DaoN. ketakI zAha, prakAzakaH dariyApurI jaina samiti, (navaraMgapurA, amadAvAda (gujarAta), varSa 2010). arthAt - jAvajIva arihaMta mArA deva che. susAdhu mArA guru che ane jinendra dvArA prarUpita tattva ja mAro dharma che. A prakAre me samyaktva grahaNa karyuM che. digaMbara paraMparA "attAgamataccANaM sahahaNAdo havei sammattaM" - AcArya kuMdakuMda 'niyamasAra', jIvAdhikAraH gAthA 5 (pAnuM 19, lekhakaH digaMbara jaina triloka saMsthAna, (hastinApura) meraTha, (u.pra.) varSa 1985) Ama, Agama ane tattvanA prati zraddhAthI samyatva prApta thAya che. A baMne lakSaNonA zabda maLatA nathI AvatA, paNa baMneno bhAvArtha sarakho che. Ano artha vitarAga arihaMta thAya che, Agamano artha to zAstra thAya che paNa e zAstro je tIrthakaranA upadezavALA hoya, ane trIjo jina-prajJapta tattvarUpa dharma che. tattva zabdathI pharI ApaNe 7 ke 9 tattva upara AvIe chIe. Ama zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAo pramANe samakita 46
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagadarzananA lakSaNa rUpe-deva, guru, dharma (tattva) ane zAstra ema cAra upara yathArtha zraddhAna karavI tema manAya che. Aja lakSaNone kendramAM rAkhIne baMne paraMparAnA vidvAna graMthakAro e potapotAnI vyAkhyAo prastuta karI che. te nIce pramANe cheH "yA deve devatAbuddhigurau ca gurutAmatiH / tharSe tharSathI zaktA, sakhyatvamilamucyate " - AcArya hemacaMdrajI yogazAstra; gAthA 2.2 (pAnuM 20, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, (govAliyATeka roDa) muMbaI, varSa 1949) sAcA devamAM devatva buddhi, sAcA gurumAM gurutvabuddhi ane sudharmamAM dharmabuddhi hovI te samyakatvanA lakSaNa kahevAya. "nAya'hata paro devo, dharmo nAsti dayAM vinA / tapaH paraM ca nairganthyametat samyakatvalakSaNam // " - samyagdarzana; (pAnuM 248, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) arihaMta devathI moTA koI deva nathI, dayA vinA koI moTo dharma nathI, tapaHparAyaNa nigraMtha sAdhu ja sAcA guru che. A prakArano daDha zraddhAna te samyatvanAM lakSaNa che. "NijjayadosaM devaM savvajiyANaM dayAvaraM dhamma vAjjiyagaMthaM guruM, jo maNNadi so hu sadiTThI // " - kArtikeyAnuprekSA; gAthA 317 (pAnuM 224, lekhakaH svAmI kArtikeya, prakAzakaH zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa, varSa 1960) je doSarahita vItarAga te deva, sarvajIva-dayAparAyaNa dharma te zreSTha dharma, tathA nigraMtha sAdhune guru mAne te ja samyagRSTinA lakSaNa che. samakita 47
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ " hiMsArahie dhamme aTThArahadosa vajjie deve NiggaMthe pavvaNe saddahaNaM hoi sammattaM / " mokSaprAbhRta; gAthA 90 (pAnuM 578, lekhakaH AcArya kuMdakuMda, prakAzakaH lADamala jaina zAMtivIra digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI (rAjasthAna), varSa vI.saM. 2494) hiMsArahita dharmamAM, aDhAra doSarahita devamAM, mokSamArga pravacanadAtA nigraMtha gurumAM zraddhA rAkhavI te samyaktva che. 'attAgamataccANaM jaM saddahaNaM sunimmalaM hoi / saMkAdidosarahiyaM taM sammataM muNeyavvaM / " vasunaMdI zrAvakAcAra; gAthA 6, (pAnuM 72, lekhakaH AcArya vasunaMdI, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, kAzI, varSa 1952) Ama (sAcA deva), Agama (zAstra) ane tattvanA zaMkA doSarahita je atinirmala zraddhAna thAya che tene samyaktva kahevAya che. 'AptAgamapadArthAnAM zraddhAnaM kAraNadvayAt / mUDhAdyapoDhamaSTAMgaM samyakatvaM prazamAdibhAk // " upAsaka adhyayana kalpa; gAthA 2.48 (prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, vArANasI, varSa 1964) 44 AMtarika ane bAhyA kAraNonA maLavAthI Ama (deva), Agama (zAstra) ane padArtho upara traNa mUDhatAothI rahita tathA ATha aMga sahita je zraddhAna thAya che tene samyagdarzana kahevAya che. e samyagdarzana prazama, saMvega Adi guNothI yukta hoya che. Ama vyavahAra samyagdarzananAM mukhya be lakSaNo batAvyA che. (1) tattvArtha upara zraddhAna ane (2) deva, guru dharma ane zAstra upara zraddhAna. digaMbarI prasiddha graMtha dhavalAmAM khUba ja suMdara rIte batAvyuM che ke beu lakSaNomAM aMtara nathI. emAM kahyuM che ke deva, guru, ane dharma e traNene tattvArtha ja samajavuM joIe. eTale je nava tattva che tenI aMdara ja deva, guru ane dharmane paNa samAveza karavo. A traNe paNa tattvabhUta padArtha ja che. 48 samakita
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ savAla e che ke deva, guru ane dharma upara zraddhA karavAthI ane kudeva uparathI zraddhA hatI javAthI mithyAtvano abhAva thaI jAya che, A apekSAthI tene samyagadarzana kahAM che. paNa A lakSaNa mAtrathI samyagadarzana thAya paNa kharI ane na paNa thAya, paNa deva, guru ane dharma upara zraddhA rAkhI ane tenI sAthe tattvone samajI ane tenA upara zraddhA karavAthI vyavahArathI samyagadarzana jaNAya che. Ama, baMne lakSaNone kAraNa ane kArya ema samajI beu upara zraddhA karavAthI ja vyavahAra samyagadarzana kahevAya che. AnAthI viparIta koI vyakti arihaMta Adi devo prati zraddhA rAkhe temanA guNone jANe paNa tene tattvArtha upara zraddhA nathI, to AvI sthitimAM tene samyaggadarzana kahI zakAya che? AnuM samAdhAna e che ke jIva-ajIva Adi svarUpa jANyA vagara kevaLa arihaMta AdinA prati korI aMdhazraddhAthI AtmAnA guNo ane zarIranA guNonI bhinnatA jaNAtI nathI. AvI sthitimAM tene potAnA AtmA ane pAradravyane alaga alaga mAnavuM ane samajavuM muzkela thaI jAya che. ane AtmA para vizvAsa rAkhyA vagara AtmAnI pragati thatI nathI. A kAraNanA hisAbe kevaLa arihaMta AdinA prati zradhdhAna tenAthI vAstavikamAM samyagudarzana thatuM nathI. arthAta pUrNa satyano sAkSAta anubhava karelA vItarAga puruSo (Adi) para zraddhA rAkhI temaNe batAvelA satyabhUta tattvo para daDha vizvAsa rAkhavAthI AtmAne samyagadarzana thAya che je saMsAra cakrane aTakAvI mokSa pamADe che. jema sUtrakRtAMgamAM batAvyuM che ke "vavuM, va vavavuvAdiyaM saha!' - sUtrakRtAMga sUtra; gAthA 1.2.3.11 (pAnuM 165, lekhakaH yuvAcArya madhukaramuni, prakAzakaH Agama prakAzana samiti, bAvara (rAjasthAna), varSa 1982) jeNe nathI joyuM, te jeNe joyuM che tenI vAta upara vizvAsa rAkhIne cAle. jaina dharma guNapUjaka che. te deva ke gurunA rUpamAM koI eka vyaktine upasthita karato nathI. te koIpaNa AtmAmAM jyAre guNo khIlelA dekhe che tyAre ja tenAmAM deva ke guru tarIkenI zraddhA rAkhavAnuM kahe che. A guNonA kAraNe dareka arihaMta deva ane dareka guruno upadeza eka sarakho ja hoya che. kevaLajJAna pAmyA pachI jyAre paNa arihaMta bodha Ape che te eka sarakho ja samakita 49
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che, A kAraNe ApaNe kevaLI prarupita dharmamAM vizvAsa evaM zraddhA rAkhavA mATe kahyuM che. Ama ApaNA mATe deva, guru ane dharmamAM kone mAnavuM ane kone nahIM mAnavuM te zaMkAnuM kAraNa rahetuM nathI. darekano bodha yathArtha ane sarakho ja hoya che. ApaNe zraddhA mUkavAnI ja bAkI rahe che. pAtra to sAme ja hoya che. jainadharma jIvana-vikAsa mATe zraddhA ane buddhi (tarka) A baMnene Avazyaka mAne che. buddhi (tarka) te jIvanane sAco mArga batAve che ane zraddhA te e mArga upara laganathI AgaLa vadhavAmAM sahAyaka bane che. zraddhAno artha aMdha-vizvAsa nathI. AMkha ke magajane baMdha karIne koIpaNa vyakti ke zAstrane samarpita thavuM ane mastaka jhukAvavuM tene zraddhA kahevAtI nathI. sau prathama kaMIpaNa jANIne pachI tenA upara barAbara buddhi (tarka)thI vicAra karIne ja zraddhA mUkAya che. A rIte zraddhA mUkavAthI saphaLatA maLe che. zraddhA zArIrika kriyA nathI te aMtaraMga vastu che. guru prati zraddhA paNa prAthamika caraNe khUba kImatI che. prAthamika caraNamAM koI sAcA niHspRha mArgadarzakano sahAro khUba ja jarUrI che. jema eka dIpakanI bAjumAM bIjo dIpaka paNa jyota pakaDI le che. Ama gurunA mArgadarzanathI ziSya paNa potAnI mokSa-yAtrA para svayaM cAlI zake che. je vyakti aneka prakAranA devonA prati (je vItarAgI nathI) zraddhA rAkhe che ane aneka prakAranA guruo (je nigraMtha nathI)nA prati zraddhA rAkhe che, te vyaktinI zraddhA te mULa zraddhA gaNAtI nathI. ghaNA loko kahe che ke amane paNa deva, guru ane dharmanA prati pUrNa zraddhA che. paNa mAtra tenAthI samyagdarzana AvatuM nathI. Ama to vaiSNava, zaiva, muslima, IsAI Adi badhAne potapotAnA deva, guru ane dharma upara zraddhA hoya ja che. paNa te zraddhAnI joDe AtmAnA prati sAcI tathA dRDha zraddhAno abhAva hoya che. AtmAnA guNo ane tenI anaMtazakti upara vizvAsa hoto nathI. sau prathama deva, guru, dharma upara vizvAsa ane zraddhA karI temanA bodha ane upadezathI AtmA 50 samakita
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane tenA guNo ane zakti upara zraddhA thavAthI ane Atmadarzana thavAthI ja deva, guru ane dharma uparanI zraddhA TakI zake che. Ama AtmalakSmI zraddhA ja kalyANakAriNI hoya che. vAstavamAM joIe to deva, guru ane dharma te sAdhya nathI, paNa sAdhana che, nimitta che. sAthe to svayaM AtmA ja che. deva, guru ane dharma to udhvarohaNa karavA mATenA sahArA che, caDhavAnuM to AtmAne ja che. molamAM to AtmAne ja pahoMcavAnuM che. mokSaprAptinA samaye to svayaM AtmA ja deva, AtmA ja guru ane AtmabhAva ja dharma banI jaze. have ApaNe judA judA graMthakAro dvArA prastuta deva, guru ane dharmanA svarUpane samajIe, tethI tenA prati pAkI zraddhA karavAmAM sahAyarUpa thaI zake. deva tattva vyavahAra-samyagradarzananA lakSaNamAM arihaMta athavA Asane ja deva mAnyA che. zraddheya tattvomAM sauthI prathama tattva deva ja che. bhAratIya paraMparAmAM devanI kalpanAnA aneka rUpa che. vaidika paraMparAmAM eka mahAna zaktine deva mAnavAmAM Ave che, ane tene varadAtAnA rUpamAM mAne che. Indra, vaNa, agni, vAyu Adine deva mAnI aneka sAMsArika sukho ane abhilASAone pAmavA temanI stuti karI temanA pAse varadAna mAMgavuM te ja mukhya dhyeya hoya che. te pachInI vicAradhArAmAM Izvara ane tenA avatArone deva mAne che. temAM paNa Izvarane paramAtmA mAnIne potAnA duHkhothI chuTakAro pAmavA temanI pUjA kare che. AmAM potAno AtmavikAsa karIne Izvaratva prApta karavAnI koI preraNA hotI nathI. yogadarzanamAM IzvaranAM lakSaNa ema batAvavAmAM AvyA che ke te kyAre paNa kaleza, karmavipAka ane kaSAyothI lipta thayA ja nathI. sadAya alipta ja rahyA che. temAM paNa IzvaranuM sthAna evuM che ke te dhruva samAna che. badhA bhakto emane joIne AgaLa cAle che kharA paNa temanA jevA banatA nathI. AnAthI viparIta jainadarzananA arihaMta paNa AdaraNIya che. te pahelethI ja AdaraNIya hatA nahIM. te pote saMsAra cakramAM pharyA che, anaMta bhavo karI dareka yonie ane dareka gatimAM jaIne AvyA che. Ama pharatAM pharatAM potAnI sAdhanAthI rAga ane dveSane maTAvIne ja vItarAga arihaMta banyA che. ane pachI temaNe bodha Apyo ke AtmA A saMsAracakrathI chUTI zake tema che. rAga ane dveSanA baMdhana toDI zake che. ane dareka kaSAyothI mukta thaI siddha-buddha ane mukta thaI zake che. jema te pote thayA te ja sthAnane sau koI pAmI zake che. samakita
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama pote ane anya dareka AtmA sarakho che. ane darekamAM arihaMtapaNuM hoya che. vaidika darzanamAM pramukha graMtha gItA(4-7-8)mAM spaSTa kahyuM che ke "yadAyadAhi dharmasya glAnibhavati bhArataH / abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham (7) paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm / tharmasaMsthApanA saMbhavAmi yuge yu . (8)" - zrImad bhAgavadgItA; gAthA 4.7 ane 4.8 (pAnuM 80, lekhakaH vyAsamuni, prakAzakaH gItA presa, gorakhapura (u.pra.), 13muM saMskaraNa, varSa ajANa) yathArtha he bhArata (arjuna) jyAre jyAre dharmanI hAni thAya che, ane adharmanI vRddhi thAya che, tyAre tyAre huM mArA rUpone ramuM chuM, prakaTa karuM chuM, huM ja sAdhupuruSo (sajjano)nA duHkhone dUra karavA ane duSTa karma karanArAono nAza karavA ane dharmane punaHsthApita karavA yuga-yugamAM pragaTa thAuM chuM. paraMtu jainadarzana na to devone varadAtAnA rUpamAM mAne che ane na to yugapuruSa ane avatArI puruSamAM mAne che. te to kevaLa e ja puruSone mAne che je rAga ane dveSathI rahita hoya, 18 pApasthAnakathI rahita hoya. samyagRSTi vyakti devanA varadAna upara na mAnatA potAnI sAdhanAnA baLa upara vizvAsa mUke che ane tenAthI ja khuda vItarAga ane mukta bane che. arihaMta vitarAga deva to mAtra preraka rUpamAM ja sthApita hoya che. jaina dharmamAM devanAM (bhagavAnanAM) lakSaNa nIce pramANe che. "sarvajJo jitarAgAdidoSastrailokyapUjitaH yathAsthitArthavAdI ca devoDarhan paramezvaraH // " - yogazAstra; gAthA 2.4 (pAnuM 21, lekhakaH AcArya hemacaMdrajI, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, (govAliyA TeMka roDa) muMbaI, varSa 1949) je sarvajJa che, rAgadveSa Adi Atmika vikArone jeNe pUrNa svarUpe jItI lIdhA che, je traNe lokamAM pUjya hoya, ane yathArtha vastusvarUpanA upadeza ApanAra hoya, te arihaMta parameSThI ja sAcA deva che. 52 samakita
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ "AptenoddhichatradoSeNa sarvajJanAgamezinA / bhAvitavyaM niyogena nAnyathA hyAptatA bhaveta // " - ratnakadaMDaka zrAvakAcAra; gAthA 5 (pAnuM 10, lekhakaH AcArya samaMtabhadra, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti, (sAgara) madhyapradeza, varSa 1986) Ama e che ke jeNe sarva doSono nAza karyo che, je sarvajJa che tathA hitopadezaka che, A traNa mukhya guNothI yukta hoya, te ja nizcayarUpe Ama che, anya koI paNa rIte AmatA AvI nathI zakatI. "sarvajJaM sarvalokezaM sarvadoSavivarjitam / sarvasattvahitaM prAhurAptamAptamataucitAH // " - upAsaka adhyayana sUtra; gAthA 2.49 (pAnuM 15, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, varSa 1964) je sarvajJa che, samasta lokanA adhipati che, samasta doSathI rahita che ane samasta praNIonA hitecchu che, tene ja Ama kahevAya che. " Nissesadosarahio kevalaNANAiparamavibhavajudo / so paramappA uccai, tavvivarIo Na paramappA // " * niyamasAra; gAthA 7 (pAnuM 24, lekhakaH AcArya kuMdakuMda, prakAzakaH zAMtivIra digaMbara jaina zodha saMsthAna, (hastinApura) meraTha (u.pra.) varSa 1985) je samasta doSothI rahita che, kevaLajJAnAdi parama vaibhavathI yukta che, tene paramAtmA kahevAya che, je AnAthI viparIta che te paramAtmA na hoI zake. jainadharmamAM svargalokanA bhogI-vilAsI devonI pUjA-bhakti ke sevA karavI tene manuSyanI mAnasika durbaLatA manAya che. jainadharma AdhyAtmika-bhAvanA pradhAna dharma che. te mAne che, ke zraddhA ane bhakti tenI ja rakhAya ane karAya ke je darzana, jJAna ane cAritrathI pUrNa rIte vikAsanA zikhara upara pahoMcI gayA hoya. saMsAranI samasta mohamAyAthI mukta thaI gayA hoya. Ama sAcA arihaMta vItarAgI devane mAnI samajIne zraddhA mukavI. samakita 53
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurutattvaH devatatvanA pachI bIjuM zraddheya tattva te guru che. pratyeka samyaktvI samyaktva grahaNanA samaye e ja pratijJA kare che ke "musAduLo guruno'" arthAta susAdhu mArA guru che ane thAya. Avazyaka sUtramAM evA gurunA chatrIsa guNo batAvyA che, te A pramANe che. " paMcidiyasaMvaraNo taha navaviha baMbhacera - guttidharo / cavihakasAyamuko ia aTThArasaguNerhi saMjutto // paMcamahavvayajutto paMcavihAyAra pAlaNasamattho / paMcasamio tigutto chattIsa guNo guru majjha // " jaina tattva prakAza; gAthA 3 (viSaya) (pAnuM 90, lekhakaH AcArya amulakharUSI, prakAzakaH lakSmI pustaka bhaMDAra, (gAMdhImArga) amadAvAda, (gujarAta) varSa ajANa) - pAMca IndriyonA viSayone vazamAM karavAvALA, nava vADa brahmacarya pALanArA, cAra prakAranA kaSAyothI mukta, A 18 guNothI yukta tathA paMcamahAvratanA pALanArA, jJAnAdi paMcAcArapAlanamAM samartha, pAMca samiti ane traNa guptithI yukta, Ama A 36 guNovALA sAdhu te mArA guru che. AcArya hemacandrajIe yogazAstramAM gurunAM lakSaNa A pramANe batAvyA che. "mahAvratadharAdhIrA bhaikSamAtropajIvinaH 11 sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo matAH' - yogazAstra; gAthA 2.8 (pAnuM 22, lekhakaH AcArya hemacaMdrajI, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, (govAliyA TeMka roDa) muMbaI, varSa 1949) ahiMsA Adi 5 mahAvratonA dhAraka, parisaha ke upasarga AvavAthI paNa vyAkuLa na thanArA, bhikSAthI ja jIvananirvAha karanArA, sadA sAmAyika-samabhAvamAM rahenArA ane saddharmano upadeza ApanArA ja guru kahevAya che. sAcA sAdhu saMyamane pALanArA, Avazyaka upakaraNo sivAya potAnI pAse bIjo koI parigraha na rAkhanArA, rAtribhojana kare nahIM, sadAya pagapALAthI vihAra karanArA, svayaM pote gRhasthanA gharethI bhikSA lAve, bhikSAcarI, nivAsa, bhojana, vihAra Adi pratyeka carcAmAM viveka ane sAvadhAnI rAkhanArA hoya che. 54 samakita
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ A uparanA guNo yukta sAdhu ja sAcA guru kahevAya che. sAcA guru pahelA pote pALe ane pachI bIjAne paLAve. pALIne paLAvavAnI asara khAlI upadeza ApanArA karatAM ghaNI vadhAre hoya che. jaina sAdhu mATe prAkRtta bhASAmAM "samaNa" zabdano prayoga karyo che. jenAM traNa svarUpa che. "zramaNa", "zamana" ane "samana." AdhyAtmika jagatamAM dareka vAta potAnA zrama, tapa tathA saMyama para ja nirbhara hoya che. tethI te "zramaNa" kahevAya che. kaSAyo tathA Indriya-viSayo upara ane rAga-dveSano zamana kare che, eTale "zamana" kahevAya che tema ja prANI mAtra para tathA zatru-mitra upara anukULatAmAM ke pratikULatAmAM, niMdA ke prazaMsAmAM samabhAva rAkhe che. tethI "samana" kahevAya che. AvA ja sAdhu samyakdaSTi tathA vratadhArI zrAvako mATe zraddheya evaM gurupAtra tarIke gaNAya che. ahIM noMdha e karavAnI ke, AvA susAdhu guru kevaLa mArgadarzaka hoya che. te tamane sAcA mArga upara AvavA mATeno bodha Ape che. teo koInA kaSAyarUpI vikArone pote viSanI jema cUsI kADhI zakatA nathI. paNa mArgane samajI ane zraddhA mUkI svAvalaMbI thaI dareka ziSyane pote ja potAnA AtmAno vikAsa karavo paDe che. to ja mokSanI lakSmI prApta thAya che. dharmatatvaH samyagdaSTi mATe trIjA sthAne zraddheya tattva te dharmatattva che. yogazAstramAM dharmanuM svarUpa Ama batAvyuM che. "sutaupratiwAji-thAra, 3 . saMyamAdidazavidhaH sarvajJokto vimuktaye // " - yogazAstra; gAthA 2.11 (pAnuM 22, lekhakaH AcArya hemacaMdrajI, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, (gvAliyA TeMka roDa) muMbaI, varSa 1949) naraka ane tiryaMcagatimAM jatA jIvone je dhAraNa kare che, bacAve che, te dharma kahevAya che. sarvajJa dvArA kathita saMyama Adi dasa prakArano dharma ja mokSa-prApti mATe zreSTha che. jinokta dharma eja sAco ane zraddheya dharma che. jeNe pUrNa jJAnane prApta karI lIdhuM che. tene sarvajJa kahevAya che. je vItarAga (jina) hoya te kadApi mithyA kathana kahe nahIM. samakita 55
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ "vItarAgA hi sarvajJA mithyA na bruvate kvacit / yasmAttasmAda vacasteSAM tathyaM bhUtArthadarzakam // " - samyagadarzana; (pAnuM 266, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) kAraNa ke vItarAga sarvajJa kadApi mithyA bhASaNa karatA nathI, tethI temanA vacana tathya satya ja hoya che, yathArtha vastusvarUpanA darzaka hoya che. praznottara zrAvakAcAramAM dharmane kalpavRkSanI upamA ApI che. "saddarzanamahAmUlaM saddajalasiMcittam jJAnavRttimahAskandhaM kSamAdizAkhazobhitam dAnAdipallavopetaM dhyAnapuSyaMcaM jinezvarAH svarga-mukti phalADhyaM ca dharma kalpadrumaM jaguH" / - samyagadarzana; (pAnuM 266 ane 267, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) jinezvara deve dharmane kalpavRkSa samAna kahAo che. enuM mukhya mULa samyagradarzana che, je samyagadayAnA jaLathI siMcAya che. jJAnAcaraNa tenuM thaDa che. kSamA Adi dasa dharma tenI zAkhAo che. te vRkSa dAnazIla Adi pAMdaDAMthI suzobhita che. jene sudhyAnarUpI puSpo thAya che. tathA svarga ane mokSarUpI phaLothI te dharmarUpI vRkSa samRddha hoya che. dharma e zakti che je patita thayelA jIvane upara uThAvI zake. jyAM saMvara (ahiMsA, satyAdi) ane nirjarA (tapasyA, kSamA, parisaha-sahana Adi)che te ja vAstavikamAM dharma che. saMvara navA karmone rokanAra ane nirjarA pUrvabaMdha karmono kSaya karanAra ane A baMneno saMmilana tenuM pariNAma te mukti che. satya e che ke AtmA potAnAmAM ja (svabhAvamAM) tallIna thAya ane bahArathI sameTAIne aMdaranI tarapha utarato thAya tyAre te dharma tattvane grahaNa kare che. AtmAno dharma tenA aMdara che, te dareka AtmAmAM che, ane te samAna che. dharmanuM bAhA lakSaNa paNa e ja kahe che ke azuddhithI zuddhi tarapha, duHkhathI sukha tarapha, vibhAvathI svabhAva tarapha ane mRtyuthI amaratva tarapha laI jAya. samakita 56
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aje mANase jIvana ane dharma baMnene alaga alaga karI dIdhA che. hovuM joIe jIvananI sAthe ja dharma jyAM caitanyasvarUpa jIvana che. tyAM ja teno svabhAva-dharma che. jyAM dravya hoya tyAM ja teno svabhAva hoya. dharmasthAnano dharma alaga ane bajArano dharma alaga, gharano dharma alaga. A pramANe ghaDI be ghaDI mATe sAmAyika, pratikramaNa, pUjA, pATha AdinA rUpamAM dharma raho ane pachI chUmaMtara. Ama dharmane eka viSaya banAvI dIdho che. Ama sarvavyApaka dharmane Aje deza, kALa, paraMparA ane kriyAkAMDamAM bAMdhI devAyo che. bhagavAna mahAvIrane jyAre pUchyuM ke dharma zemAM che? to temano uttara e hato ke "jyAM ahiMsA, saMyama ane tapa che tyAM ja dharma che." uttarAdhyayanamAM dharma upara daDha zraddhA rAkhavAthI zuM lAbha thAya te viSayamAM pUchayuM to bhagavAna mahAvIre kahAM ke "dharma upara daDha zraddhA rAkhavAthI sAMsArika sukha-zAtAmAM DUbelA jIvone tenAthI vairAgya thaI jAya che. arthAta te potAnA sukha mATe bIjAne duHkha ke kaSTamAM nAkhatA nathI. potAnA sukhanuM paNa balidAna ApI bIjAne sukha ane zAtA ApavAno temano svabhAva thaI jAya che. tyAre sAcA arthamAM te jIva dharmane dhAraNa kare che." Ama zraddhA rAkhavAthI dharma pAmI javAya che. jyAre manuSya, bhaya, pralobhana, sukha-suvidhA, rAga, dveSathI dUra thaI ekamAtra potAnA svabhAvamAM sthita thaI satya, ahiMsA AdinuM pAlana kare che, tyAre ja ema kahevAya che ke tene dharma upara daDha zraddhA AvI che. zAraH Ama ApaNe sudeva, suguru ane sudharmanuM svarUpa samajI have ApaNe e samajIe ke sAcA zAstro kone kahevAya. "AptopajJa manullaMdhyamadRSTeSTAvirodhakam / tattvopadeza kRtsA zAstra kApathaghaTTanam // " - ratnakaraMDaka zrAvakacAra; gAthA 9 (pAnuM 21, lekhakaH AcArya samatabhadra, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara), madhya pradeza, varSa 1986). AcArya samantabhadra zAstranuM lakSaNa batAvatA kahe che ke je sarvajJa vItarAga AptapuruSa dvArA kathita hoya, jenA vacano koI prativAdI dvArA khaMDana na thaI zake, je tattva-vastunA yathArtha samakita pa7
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpano upadeza Ape, sarva jIvo mATe hitakara hoya, je mithyAmArgane yukti ane pramANathI choDAve. te ja sAcA zAstra che. vAstavamAM zAstramAM satya evaM mahApuruSo-AsapuruSonA anubhavonA darzana thAya che. temano upadeza sarvajanahitAya hoya che. prazamaratimAM zAstrano artha A pramANe batAvyo che. "yasmAd rAgadveSoddhatacittAn samanuzAsti saddharme / saMtrAyate ca duHkhAcchAstramiti nirucyata sadbhiH // " prazamarati prakaraNa; gAthA 187 (pAnuM 68, prakAzakaH AcArya umAsvAtI, jaina prasAraka sabhA, bhAvanagara, varSa vi.saM. 1988) jenuM mana rAga-dveSathI bharAyeluM che, tevA jIvone sadgharmamAM samyaka prakArathI zikSita kare che ane duHkhathI bacAve che. te kathanane satpuruSa zAstra kahe che. zAstrano sIdho saMbaMdha AtmAthI hoya che. AtmAne anaMta jJAna-darzana-cAritra sAthe anubhava karAvavo, tema ja AtmasvarUpa upara chavAyelA vibhAva pariNAmono nikAla karavo te ja zAstrano mukhya hetu che. AcArya jinabhadragaNi kSamAzramaNa zAstrano artha batAvatA kahe che keH "sAsijjai teNa tarhi vA neyamAyA va to satthaM / " vizeSAvazyakabhASya; gAthA 1.1384 (pAnuM 492, lekhakaH AcArya jinabhadragaNi, kSamAzramaNa, prakAzakaH bhadraMkara prakAzana, (zAhIbAga), amadAvAda, 3juM saMskaraNa varSa vi.saM. 2053) jenA dvArA yathArtha satyarUpa AtmAno bodha thAya ane AtmA anuzAsita thAya tene zAstra kahevAya. uttarAdhyayana sUtramAM batAvyuM che keH 'naM sovvA Divannati, tavaM timahi~sayaM'' - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 1.3.8 (pAnuM 71, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) 58 - samakita
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ je sAMbhaLIne sAdhakano AtmA pratibuddha thAya che, te tapa, saMyama ane ahiMsAnI sAdhanAmAM pravRtta thAya che. te ja zAstra che. duniyAmAM aneka prakAranAM zAstro che. zvetAMbaranA alaga ane digaMbaranA alaga. kayAM kayAM zAstro sAcA ane konuM mAnavuM? AvI samasyA pAMcamAM ArAmAM AvavAnI hatI. eTale teno hala kaDhatA prabhu mahAvIre kaheluM ke kyuM zAstra samya che ane kyu asamyagU che teno nirNaya zAstra parathI nahIM paNa sAdhakanI potAnI dRSTi upara nirbhara che. sAdhakanI dRSTi satyAnulakSI hoya, viveka jAgRta hoya, to saMsAranA dareka zAstro tenA mATe samyak thaI jAya che ane dareka zAstro jJAnano prakAza ApI zake che. paNa agara sAdhaka haThAgrahI hoya, mithyA hoya, sAMsArika bhogalakSI hoya, svArthI ane rAgadveSathI kaluSita hoya to tenA mATe samyagazAstra ane Agamo paNa mithyAzAstra thaI jAya che. mULa vAta e che ke je paNa zAstra upara zraddhA karo te vivekapUrNa, AMkho khullI rAkhIne, aMdhazraddhA tathA mohavazathI dUra thaI je potAnuM che te sAcuM tenA karatAM je sAcuM te potAnuM tema mAno. saraLatAthI tarka karI samajo ke satya kyAM chupAyeluM che. ane temAM AgaLa vadho. Ama deva, guru, dharma ane zAstroe cAre upara vivekapUrvaka zraddhAna te vyavahArathI samyagadarzana che. ApaNe AgaLa vyavahAra-samyagadarzana upara vicAra karyo che. vyavahAra samyagadarzana eka vezabhUSA jevuM che. jenAthI bAhA oLakhANa thaI zake che. paNa tenA pachI AMtarika oLakhANa karavI jarUrI che. jema tattvArtha zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. tema nizcaya-samyagadarzananuM lakSaNamAM ema batAvyuM che ke- "svaparayo rvibhAga darzana" sva ane paranuM bheda-darzana te samyagadarzana che. A beu lakSaNono samanvaya A prakAre che ke je heya tattvo che (choDavA lAyaka) tene "para" ane upAdeya tattvo che (karavA yogya) tene "sva" mAnavuM. "sva" arthAt huM jIva chuM, saMvara ane nirjarA ja mAro svabhAva che. "mokSa" te mArA svabhAvano pUrNa vikAsa che ane svabhAvika dazA che. ajIva te "para" tattva che tenA joDe utpanna thanArA Asrava ane baMdha te parabhAva samajI choDavuM ane jIva, saMvara ane nirjarAne svabhAva samajIne grahaNa karavuM. Aja sva-para-bhedadarzana nizcaya samyagadarzana che. samakita 59
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmika sukha-zAMtino anubhava thavAthI ja vyakti sva-jIva AtmAne samajaze. "sva" bheda jANyA vagara "para" koNa che tenI samaja raheze nahIM. huM AtmA chuM, zarIrAdi te para-bhAva che, huM tenAthI alaga chuM. A prakAranI sva-para bhedadaSTinI samajaNa ja nizcaya samyagradarzana che. ahIM savAla e thAya che ke samyagRSTinA cAre tarapha karmanA pudagalo viMTaLAyelA hoya che, jIvana nirvAha mATe te yathAAvazyaka pudagalone grahaNa paNa kare che upabhoga paNa kare che, to te potAnA AtmA ane jaDa pudagalane pRthaka-ke alaga kahevAthI ke samajavAthI kaMI rIte lAbha thAya che? AnuM samAdhAna zAstramAM batAvyuM che ke pudagalonuM astitva kyAreya paNa maTADI nahIM zako. 14 rAjalokamAM dareka jagyAe pudagalo bharAyelA che. te pudagalo anAdi anaMta che. teo hatA ane kAyama rahevAnA che. evI kalpanA karavI vyartha che ke pudagala jyAre naSTa thaI jaze tyAre mArI mukti thaI jaze. pudagalanA abhAvano vicAra karavo te vyartha che. samyagraSTie to e ja karavAnuM ke pudagalo prati manamAM rAga-dveSa, Asakti ane dhRNAnA bhAvo manathI dUra karI nAkhavA. tenA pachI pudagala bhale rahe paNa te samyagdaSTinuM kaMI bagADI zakatA nathI. ane A pudagalo prati rAga-dveSa tyAre ja dUra thaI zake che jyAre "sva-para" bheda dRSTirUpa samyaggadarzana AvI jAya. jyAM sudhI AtmA-anAtmAno, sva-parano, jaDa-cetananuM bhedavijJAna thatuM nathI tyAM sudhI hakIkatamAM sAdhakane samyagadarzana hotuM nathI. Ama to samyagadarzanAdi ratnatrayane guNa ane AtmAne guNI kahIne baMnene alaga alaga batAvyuM che. paNa nizcayaSTithI AtmA ja ratnatraya che. AtmAnuM vizuddha pariNAma ja samyagadarzana, samyagrajJAna ane sammacAritra che. je jIva darzana-jJAna-cAritramAM sthira rahe che tene "svasamayasthita" kahevAya che. samyagRSTi svasamayasthita hoya che. ane je pudagalo ane karmapradezomAM sthita thAya che. tene "parasamayasthita" kahevAya che. te samyagdaSTi hotA nathI. Ama deva,guru ane dharmanA prati zraddhA te vyavahAra samyagadarzananAM lakSaNo batAvyA che. paraMtu A vyavahAra samyagadarzana te sAdhana che, AtmAnA zuddha svarUpane upalabdha karavAnuM. manuSya jo kevaLa deva, guru ane dharma upara zraddhA rAkhI ane potAnA AtmA, tenA guNo, tenI zaktine ALakhavAmAM AgaLa koziza karato nathI to tenI AdhyAtmika pragati aTakI jAya che. AthI bhagavAna mahAvIre potAnA upadezamAM kahayuM che ke tuM ja tAro deva che, tuM ja tAro guru che ane tuM ja tAro dharma che. 60 samakita
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ "purisA tumameva tuma mitta' - AcArAMga sUtra; gAthA 1.3.3.4 (pAnuM 127, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, gurumANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta) varSa 1999) te AtmA, tuM ja tAro mitra che. AyA samAie" - bhAgavatI sUtra; gAthA 2.1.9.5 (pAnuM 294, lekhakaH pU. ghAMsIlAlajI mahArAjasAheba, zAstrouddhAraka samiti, rAjakoTa (gujarAta) , varSa 1962) tuM ja tAruM sAmAyika che, samatA-sAdhanA ane upAsanA che. nizcayadRSTithI joIe to samavasaraNamAM virAjelA tIrthaMkara prabhunI AkRti te deva tarIke nathI dekhAtI, paNa je anaMtajJAna ane anaMtadarzananI nirmaLa jyotithI jhaLahaLe che, tevI vizuddha nirvikArI AtmasvarUpa ja dekhAya che. te AtmasvarUpa ja hakIkatamAM sAcA deva, guru ane dharma che. bahAranA deva, guru ke dharma (zAstra) te to nimitta mAtra che. nimitta te nimitta ja che. te upAdAna to nathI, mULa svabhAva nathI. upAdAna AtmA ja che. eTale nizcayaSTithI zuddha AtmAne deva, guru ane dharma samajavuM te ja samyagadarzana che. "vizuddhajJAnadarzanasvabhAve nija paramAtmani yadarucirupaM samyagadarzanama" - samayasAra tatparyavRti; gAthA 2.8.10. - samyagadarzana; (pAnuM 278, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyotI kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) vizuddhA jJAnadarzanasvabhAvarUpa nija paramAtmA (zuddhAtmA)mAM ruci rahevI te samyagadarzana che. samyagradarzananuM mukhya lakSaNa e che ke zuddha AtmAnI ruci. "zuddhajIvAstikAyarucirupasya nizcayasamyakatvasya" niyamasAra gA 3 kI padmaprabha TIkA - AcArya padmaprabhanI TIkA niyamasAra upara, gAthA 3 -samyagadarzana; (pAnuM 279, lekhakaH pU.azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, vyAvara (rAjasthAna), varSa 1981) samakita
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha jIvAstikAya(AtmA)nI ruci niyasamyagadarzana che. "AtmamAtraruciH samyagadarzanamokSahetukama / tadviruddhamatimithyAdarzanaM bhavahetukam // " - amarabhAratI, pAnuM 1, ogaSTa 1972 - samyagdarzana; (pAnuM 279, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) ekamAtra AtmabhAvamAM ruci ja samyagadarzana che ane te ja mokSano hetu che. tenAthI viparIta bhAvamAM ruci te mithyAdarzana che ane te saMsAra paribhramaNano hetu che. rAgAdithI alaga AtmAthI utpanna Atmika-atIndriya sukharUpa svabhAva te ja paramAtmatattva che. Aja paramAtmatattva dareka prakArathI upAdeya che. ane A rucinuM nAma "samyagadarzana" che. "appA appammirao samAiTThI havei phuDu jIvo" jInasUtra; gAthA 2.63 - samyagadarzana; (pAnuM 279, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, blAvara (rAjasthAna), varSa 1981) AtmAnuM AtmAmAM rata-lIna thavuM te ja jIva mATe spaSTa pramANe samyagdaSTi thavuM kahevAya. ahIM eka khUba agatyano prazna Ubho thAya che ke "AtmA" jevuM che te mAnanArA to ghaNA hoya che, lagabhaga ghaNA kharA anya darzano te mAne che paNa zuM tenAthI te sarve samyagadarzI kahevAya? Ano javAba paMcAdhyAyImAM ema batAvyo che ke "na syAdAtmopalabdhirvA samyagdarzanalakSaNam / zuddhA cedasti samyakatvaM, na cetzuddhA na sA sudRg // " - paMcAdhyAyI; gAthA 2.215 (pAnuM 222, lekhakaH kavi rAjamala, prakAzaka: gaNezava digaMbara jaina saMsthAna, vArANasI (u.pra.), varSa 1986) arthAt -kevaLa AtmAnI upalabdhi eTale ke AtmAne jANavuM ane mAnavuM te samyagradarzananuM 6 2 samakita
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSaNa nathI. agara te zuddhanA (samyaka) joDe hoya to te lakSaNa bane ane jo azuddha hoya to lakSaNa rahetuM nathI. AtmAnI zuddha upalabdhino artha e che ke teno zuddhopayoga athavA tenA zuddha jJAna ane cetanAnI samaja hovI te. jyAM sudhI AtmAnA zuddha svarUpanI pratIti na thAya tyAM sudhI samyagdarzana dUra che, jyAre tenI pratIti nizcaya thaI jAya ke "huM zuddha AtmA chuM, A zarIra huM nathI, huM tenAthI bhinna AtmA chuM, A mAyA, moha, mamatva, rAga dveSa Adi te badhuM potAnI ja ajJAnatA ane bhUlanA kAraNe potAnI vibhAva pariNAmanuM eka rUpa che ane te zaddha AtmAnuM svarUpa nathI." AvA vibhAva pariNAma AtmAne saMsAra cakramAM pherave che. ane jyAre potAnI (AtmAnI) moha-niMdrA dUra thAya che tyAre te sarve haTI jAya che ane zuddhatvapaNuM pAme che. AvuM zuddhatvapaNuM pAmI samyagadarzIne cokkasapaNe vizvAsa thaI jAya che ke mRtyu te zarIranuM thAya che. AtmA kadI marato nathI. te mRtyuthI gabharAto nathI. AtmA to saccidAnaMda svarUpa che. jaina ItihAsamAM eka preraka kathA che. jainadharmanA eka prasiddha AcAryanI pAse eka vRddha vyakti AvI ane kahyuM ke huM AtmakalyANa karavA mAMguM chuM, huM ziSya banavA mATe ghaNA guruo pAse gayo paNa badhAe mane e ja kahyuM ke tame vRddha cho, A uMmaramAM ame tamane ziSya nahIM banAvIe. Ama dareke temanA zarIrane joIne uttara Apyo ane temanA AtmAnI dhagasane joI nahIM. A AcArya te AtmadarzI hatA, temaNe A vRddhane ziSya banAvI dIdho. have A paddha adhyayanamAM lAgI gayA. AcArye temane eka zloka Apyo te moDhe karavA lAgI gayA. Akho divasa nIkaLI gayo, be cAra divasa nIkaLI gayA paNa te eka zlokane paNa moDhe karI zakyA nahIM. A upAzrayanI sAme eka vidvAna paMDita rahetA hatA. temaNe roja joyuM ke A vRddha ziSya eka zloka paNa moDhe karI nathI zakatA. to temaNe kaTAkSamAM kahyuM ke "koI gharaDo popaTa hoya te thoDo bhaNI zake?" Ama bolIne mazkarI karavA te paMDite A vRddhanA sAme eka lAkaDAnuM sAMbeluM lAvIne UbhuM karyuM. ane te sAMbelAne pANI pAvA mAMDyA. A joI A paddha sAdhu AzcaryapaNAthI paMDitajIne pUchyuM ke "A zuM karI rahyA cho?" samakita 63
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDitajIe javAbamAM kaho ke "sAMbelAne pANI pAI tene pharI haryuM-bharyuM karavA mAMguM chuM. tenAmAM pharIthI pAna, phUla, phaLa Ave tevuM karavA mAMguM chuM." vRddha sAdhue kahayuM ke sAMbeluM to sUkuM lAkaDuM che to temAM pharIthI pAna, phUla, phaLa thaI zake?" paMDite hasatAM javAba Apyo ke "jo tame buDhApAmAM vidvAna banavA mAMgo cho to huM A sAMbelAne pAchuM jhADa banAvavA mAMguM chuM." A javAbanI vRddha sAdhu upara gherI asara thaI, te potAnA guru pAse jaIne AkhI vAta karI ane hatAza thaIne kahyuM ke mArI bhUla thaI ke huM vRddhAvasthAmAM vidvAna thavA nIkaLelo. have huM AgaLa jJAna bhaNavAnI koziza karIza nahIM. gurujIe A paddha ziSyane samajAvyuM ke "tamArI ane sAMbelAnI sarakhAmaNI thAya nahIM. sAMbeluM jaDa che. tame cetanAyukta AtmA cho. AtmA kadApi vRddha thato nathI. te anaMtajJAnAdi zaktiothI yukta che. tame svayaM jJAna svarUpa cho. sAMbelAne bahAranI zaktione aMdara lAvavAnI jarUriyAta paDe che tyAre tamAre to aMdarathI jJAnane bahAra lAvavAnuM che. tamArI zakti tame pote ja cho. A AtmA sadAya prakAzamaya che. sadAya jJAnayukta che. tene uMmaranI bAdhA hotI nathI." AvI potAnA gurunI Atmabodhaka prabhAvazALI vANI sAMbhaLI vRddha sAdhu khUba ja prabhAvita tha thA, ane Atma-vizvAsI banyA. pAchA adhyayanamAM lAgI gayA. have temane potAnA svarUpanI pratIti thaI gaI hatI. Atmazakti jANI lIdhI hatI. ane jJAna vAMcatAM vAMcatAM jJAnAvaraNIya karmone pAtaLAM pADIne mahAvidvAna banI gayA. A che zuddha AtmasvarUpanI pratItino camatkAra. nizcaya-samyagudarzana tyAre ja pragaTa thAya che jyAre A paudgalika deha te ja AtmA che evI prAthamika aMdhakArabharI bhUmikAthI vyakti bahAra Ave che. ane AtmAnA akhaMDa prakAzane tene dehanI aMdara camakato dekhe che. pachI te A zuddha AtmAmAM ja paramAtmAnA darzana karavA lAge che. A pramANe zudadha AtmasvarUpano vicAra ja nizcaya-samyaggadarzana che. jyAre vyaktine AvuM Atmadarzana thAya che, tyAre te zarIrane eka sAdhana samaje che. sarvatra AtmAne zuddha-svaccha rAkhe che. jyAre tenA upara koIpaNa takalIpha Ave che ane zarIra ke AtmA baMnemAMthI koIpaNa ekano surakSAno prazna Ave tyAre te AtmAne bacAve che ane 64 samakita
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIrano samAdhipUrvaka tyAga kare che. AvI vyaktio potAnA AtmAne koIpaNa saMjogomAM bacAve che. kAmavijetA sthUlibhadra muni te AtmadRSTiparAyaNa hatA. teo kozA vezyAnA raMgazALAmAM cAra mahinA rahyA. tyAM dareka prakAranA kAmottejaka sAdhano hatA. te chatAM teo potAnA AtmAmAM ja sthira rahyA. AvI sthiratA temane potAnA AtmadarzananA anubhavathI AvI hatI. dareka jAgRta vyaktinI najara kAyama potAnA upAdAna AtmA upara ja hoya che. koI AMdhaLAne soya zuM che tenI khabara hotI nathI paNa tene soya vAgavAnA anubhavanI khabara paDe che. AvI ja rIte AtmA che AtmA che tenAthI samyagdarzana thatuM nathI. paNa zaddha AtmAno anubhava karavo ane te anubhavamAM TakavuM teja hakIkatamAM "samyaggadarzana" che. prazna-eka khUba agatyano prazna ahIM thAya che ke jyAre samyagdarzana thAya tyAre vyakti saMsAramAM para-dravyone heya (choDavA lAyaka) mAne che. to A vicAromAM rahIne zuM te vyakti badhuM choDIne muni banI samyagracAritrano aMgIkAra tathA pAlana karavA lAge che? A ja savAlane bIjI rIte joIe to e che ke je vyakti muni dharma pALI samyagracAritra pALe che tene ja zuM samyagadarzana hoya che? ane bIjAne nahIM? javAba-A praznanuM samAdhAna karatA ema samajAvyuM che ke samyagradarzana thatAM samyagdaSTi vyakti para-dravyone heya (choDavA yogya) thatA nija svarUpane upAdeya (AcaravA yogya) samajI le che, ane tenA upara zraddhA paNa kare che. mithyAbhAvane mithyA ja mAne che. paraMtu cAritramohanIya karmano udaya hovAthI tene paradravya choDIne cAritra levAnI zakti hotI nathI. eTale jeTalI zakti hoya che, teTaluM AcaraNa kare che. paNa zraddhA to pUrepUrI rahe che. dharmasaMgrahamAM A vAtane khUba ja sArI rIte spaSTa karI che. "ja sakkar3a taM kIrai, jaM na sakkaDa tayaMmi sadahaNaM / sadahamANo jIvo vaccai ayarAmaraM ThANaM // " - dharmasaMgraha; gAthA 2.1.21 (pAnuM 81, lekhakaH upAdhyAya mAnavijayajI, prakAzakaH jaina vidyAzALA TrasTa, amadAvAda, (gujarAta) varSa vi.saM. 2029) samakita 65
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt jenuM AcaraNa thaI zake tenuM AcaraNa karavuM, ane jenuM AcaraNa na thaI zake tenA upara pUrI zraddhA rAkhavI. zradhdhA rAkhatAM rAkhatAM paNa AtmA janma, jarA ane maraNathI rahita mokSa sthAnane prApta karI zake che. samyagadarzana ane tenI zuddhatA jyAre paNa ApaNe samyagadarzana hovuM ane pAmavAnI vAta karIe chIe tyAre ema ja kahIe chIe ke te zuddha, nirmaLa, ane rAga-dveSa rahitanuM hovuM joIe. ane tevuM ja darzana te sAcA arthamAM samyagadarzana che. to zuM badhAmAM AvA prakAranuM zuddha samyagadarzana hoI zake? A vAtano khulAso nIce pramANe che. rAga ane dveSa rahita yathArtha darzana to khAlI vItarAga puruSone ja hoI zake. cothA guNasthAnakathI laIne 10mA guNasthAnaka (AtmAnI pragatinuM mApa) para rahelA AtmAo kadApi saMpUrNa rAga dveSathI mukta hotA nathI. teo chadmastha hoya che, tethI te zakya nathI. teo hajI sAdhaka che ane sAdhanAnI avasthAmAM hoya che tyAre te sarAga-avasthAmAM ja hoya che, sAdhaka eTalA mATe to sAdhanA kare che ke te e rAgadveSathI mukta thaI zake. tethI zuddha nirdoSa samyagadarzana mAtra bArame guNasthAnake ja prApta thAya che. paraMtu pUrNa doSa rahita samyagadarzananI AvazyakatA to chadmastha sAdhakone hoya che, to AvA sAdhakone nirdoSa zuddha samyagradarzanano abhAva hoya to tevA apUrNa samyagadarzananI joDe vyakti jJAna, cAritra ane sAdhanA nirdoSa rIte ane samyaga rIte kevI rIte karI zake? athavA to joIe ke apUrNa samyagradarzananI hAjarImAM jJAna ane cAritra te kaI rIte zuddha ane samyagU rIte banI zake? AvI samasyA ApaNane zaMkAmAM mUke che, kAraNa ke sAdhanAtmaka jIvanamAM pUrNa nirdoSa darzana hotuM nathI ane tenA abhAvamAM sAdhanA sabhya gaNAya nahIM, AvA vicArathI ApaNe ema mAnatA thaIe ke jyAM sudhI nirdoSa samyagadarzana prApta na thAya tyAM sudhI sAdhanA karavI te phaLadAyaka nathI kAraNa ke tenAthI kaMI prApta nahIM thAya. saiddhAMtika dRSTithI AnuM samAdhAna ema che ke evuM mAnavuM yathArtha nathI ke nirdoSa ane pUrNa samyagdaSTi thavAthI ja jJAna, cAritra AdinI sAdhanA samyam gaNAya. ane tenA pahelA sAdhaka je jJAna ane cAritra pALe tenAthI teno AdhyAtmika vikAsa na thAya. samakita
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanAkALamAM ratnatrayanI sAdhanA mATe samyagdaSTinuM nirdoSa ane zuddha hovuM ane rAga-dveSa rahita hovuM tevuM Avazyaka nathI, paNa temAM eTaluM hovuM jarUrI che ane Avazyaka che ke vyakti pUrNa nirdoSa samyagdarzananA svarUpane barAbara samaje ane yathArtha tattvo upara tenI AtmalakSI dRDha zraddhA hoya. tenI joDe te samyagdarzana ane mithyAdarzananAM kAraNone barAbara jANato hoya. ane te samajaNathI mithyAdaSTinA kAraNothI bace ane samyagdarzanane surakSita rAkhe. AvI vyakti gRhastha sAdhaka hoya ke nigraMtha sAdhaka hoya ane rAgadveSanA doSothI vimukta samyagdarzana prApta na hoya chatAM paNa te samyagdaSTikahevAya che. kAraNa ke te satya zuM che ane asatya zuM che tene barAbara jANe che, mAne che ane tenAM kAraNone paNa barAbara jANe ane mAne che. A samajaNathI viparIta dhAro ke samyagdarzananI pUrNatA ane nirdoSatA vagara AtmAno vikAsa thavo saMbhava na hota, to jaina siddhAMta cothA guNasthAnakathI dasamAM guNasthAnaka sudhI AtmAne sabhyacchiSTa batAvata nahIM. ane jo A vAta Ama ja hota to AtmAnI ratnatrayamAM koI vikAsa thavAnI saMbhAvanA ja na hota. sAco siddhAMta ema mAne che ke jyAre paNa AtmAne samyagdarzana thAya che tyAre rAgadveSanI hAjarImAM evI khoTI pravRttio thaI jAya che ke tene doSa lAge che. tene jina vacana upara zaMkA paNa thAya che paNa samyagdarzananI hAjarImAM tene potAnI meLe athavA koI nimittathI athavA koInA samajAvavAthI tene khabara paDI jAya che ke tenI dRSTine azuddha karavAvALA amuka doSa utpanna thayA che. ane tenAM kAraNo amuka che. Ama satya vAta upara tenI zraddhA ane ruci tene satya ane yathArtha darzana prApta karAvI Ape che. jema jema tenuM samyagdarzana vizuddha ane nirmaLa thAya che. tema tema teTalA aMze tenuM jJAna ane cAritranA aMze aMze zuddhatAthI uttarottara tenA rAga ane dveSa vikAro paNa ochA thatA jAya che. tenA phaLe tenI daSTi ane darzanamAM vadhAre nirmaLatA ane nirdoSatA Ave che. A prakAre ratnatrayanA zuddhatAnA cakramAM pharato pharato sAdhaka potAnI carama sthiti eTale ke 12, 13 ane 14mA guNasthAnaka para pahoMcI jAya che. Avazyaka niryuktimAM batAvyuM che keH pANI jema jema svaccha thAya che tema tema darzaka temAM potAnuM pratibiMba vadhAre spaSTa joI zake che. e ja pramANe vyaktinA aMtaramAM jema jema rAgAdi malinatA ochI thatI jAya che tema tema te zuddha thAya che ane vyakti potAnA (AtmA) guNone vadhAre anubhava karato thAya che. tenI tattvaruci vadhAre ne vadhAre jAgRtta thAya che, ane tenAthI tattvajJAna vadhAre prApta thAya che. samakita 67
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM sudhI sAdhaka chadmastha avasthAmAM hoya che tyAM sudhI tenA mATe rAgAdi doSamukta pUrNa samyagdaSTi prApta karavI saMbhava hotI nathI. satyano pUrNa prakAza hovo khUba muzkela hoya che. Ama hovA chatAM paNa AcArAMga sUtramAM eka tathya spaSTarUpe batAvyuM che ke "eka parokSa-jJAnI saralAtmA, jijJAsu samyagadRSTisAdhaka hoya, teno adhyavasAya ane hRdaya zuddha tathA satyAgrAhI hoya, tenI dRSTi madhyastha tathA niSpakSa hoya, te vyavahArathI koIpaNa vastu ke vyaktinA saMbaMdha barAbara rIte tapAsa ane coksAI kare ane pachI te vastu ke vyaktine samyak mAne to te samyaga ja gaNAya che. pachI bhale pratyakSa jJAnIonI najaramAM te cAhe samyaka hoya ke asamyaka hoya." phakta jarUrI e che ke AvI vyakti pUrNa jJAnI ke vItarAga na hovA chatAM paNa pUrNa vItarAgitAnA mArgane jANe tenA upara cAle ane te mArgano pAkko vizvAsa rAkhe tyAre AvA vyaktinI samajane samyaka manAya che. TUMkamAM samajIe to samyagdaSTinI najara satya ke asatya jJAnane paNa samyagrajJAna banAvI de che. kAraNa ke te eno upayoga prANIhita mATe ane kalyANapathano nirNaya karavA mATe kare che. A ja kAraNe joIe to jJAnanuM mUlya samyak tathA deDha zraddhAnA kAraNe ja che, ane A sAcI zraddhAnuM nAma ja samyagadarzana che. samyagdarzananI vyAkhyA judA judA graMthomAM judI rIte batAvI che. koI Agama ke graMthamAM jIvAdi 9 tattvo athavA to 7 tattvo uparanI zraddhAne samyagadarzana kahyuM che. koI graMthamAM Ama, Agama, tattva ane dharma uparanI zraddhAne samyagadarzana batAvyuM che. bIjAmAM deva, guru ane dharma uparanI zraddhAne samyakatva batAvyuM che. to koI graMthamAM svAnubhUtine ane koImAM sva-para bhedavijJAnane, koInAmAM AtmA upara daDha zraddhAnuM ke rucine ane koImAM svarUpa zraddhAnane samyagradarzana karyuM che. lakSaNa, bhASA, vyAkhyA judAM judAM hovA chatAM paNa A badhAmAM khAlI zabdano bheda che. A badhAnuM lakSya to eka ja che. AtmAne ajIvathI alaga samajIne tenA upara daDha zraddhA ane pratIti karavI, tethI te karmabaMdhanothI mukata banI mokSa prApta karI zake. kAraNa ke samyagdarzana te mokSanuM sAdhana che. ane mokSa AtmAno thAya che. tethI samyagdarzana AtmAno dharma thAya che. te koI zarIrAdi koI jaDano dharma nathI, ane na to koI paMtha, saMpradAya ke matano dharma che. 68 samakita
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa jyAre jyAre samyagradarzanane Atmadharma na rAkhIne koI saMpradAya ke paMthano dharma banAvIe chIe tyAre te AtmalakSI na rahIne paMthalakSI ke ruDhilakSI thaI jAya che ane pachI AtmA potAnA satya karatA paMthanA satyane mAnavA lAgI jAya che. te pachI satya ane AtmahitalakSI vyAkhyA ane bhAvanAone svIkAra karato nathI. eka jaina AcAryae kahyuM che keH "seyaMbaro vA AsaMbaro vA buddho vA taha ya aNNo vA / samabhAvabhAviappA lahai mukkhaM na saMdeho // " - samyagadarzana; (pAnuM 298, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981). zvetAMbara hoya ke digaMbara hoya, bauddha hoya athavA to koIpaNa dharmanA anuyAyI hoya, jeno AtmA samabhAvathI bhAvita che te avazya mokSa prApta karI le che. temAM koI saMdeha nathI. eka bIjA AcAryae kahyAM che keH "saMgho kovi na tAraI, kaTTho mUlo taheva Nippiccho / maMA tAra maMA, tanhIM kaMA vi sAdi ' - samyagadarzana; (pAnuM 298, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzaka: divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) koIpaNa saMgha ke saMpradAya AtmAne tArI (mukta) nathI zakato bhale pachI te kASThAsaMgha hoya ke mULasaMgha hoya, ke niSpiccha hoya, AtmA (samyagadarzana Adi guNothI) ja potAne tAre che. (mukti pamADe che.) tethI AtmAnI zraddhA ane pratIti karo. samyakatva koI ApavAnI vastu nathI. ane paraMparAne uttarAdhikArathI prApta thavAvALI vastu paNa nathI. bhagavAna mahAvIre AtmA-paramAtmA, baMdha-mokSa, puNya-pApa, Azrava-saMvara Adi tattvonuM ane sabhyatvanA svarUpanuM nirUpaNa cokkasa karyu che. paNa temaNe koIne samyakatva ke sAmAyika Adi AdhyAtmika vikAsanI vastu ApI hoya tevuM kadI banyuM nathI. teo vyavahAradaSTithI sAdhu-zrAvakanA vratonA sAkSIrUpathI dAtA cokkasa rahe che. paraMtu samyagradarzananA dAtA kyAre paNa nahIM. kAraNa ke samyaggadarzana to Atmajyoti che, aMtaranI zraddhA che. te jyoti gurunA samakita 69
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezanA nimitta mAtrathI pragaTI zake kharI, paNa te pragaTa to aMdara AtmAmAM ja thAya che. tethI samyaSTi te evI dRSTi che, je ApI zakAtI nathI. svayaM khUlI jAya che. nimitta kaMIpaNa bahAranuM hoI zake. ''samyagdaSTi te eka kaLA che, A kaLA jene prApta thaI gaI te koIpaNa saMpradAya, paMtha, paraMparA, deza ke veSamAM hoya, te satyane oLakhI jaze, niHsaMkoca svIkAra karaze, ane jagatamAM, jaLamAM kamaLanI jema nirlepa, zAMta ane prasanna jIvana jIvaze.'' 70 samakita
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 samyagdarzanaH gahana (eDavAnsa) abhyAsa 2.1H mokSanuM sAdhana ''ratnatraya'' AgaLa jema samajyA e pramANe ApaNe mAnazuM ke AtmAnuM aMtima lakSya mokSa che. te pAmavAno mArga paNa che. ane tene 'jaina darzana" kahIe chIe. prazna e Ubho thAya che ke kayAM sAdhano joDe te mArga upara cAlavAthI ApaNane mokSa prApta thaze? koI paNa kArya ApaNe karIe, moTuM ke nAnuM, temAM saphaLatA tyAre ja maLe jyAre te yogya sAdhano joDe karIye. ane koI paNa kArya hAthamAM laie tyAre tenA mATenA yogya sAdhanonuM jJAna avazya meLavIe chIe, to ja temAM saphaLatA maLe che. Ama saMsAranA nAnA moTA kArya saMpUrNa karavAmAM paNa yogya sAdhanonI jarUra hoya che, to mokSa pAmavA jevAM virATa kArya mATe to khUba ja sAvadhAnIthI ane gaMbhIratAthI avazya vicAra karIzuM. dareka AtmAmAM anaMta zakti che paNa karmonA bhArathI te dabAyelI che. A ja zakti ApaNane mokSa pamADaze, ane A zaktinI jAgRti mATe je sAdhana joDe sAdhanA karavI paDe te jarUrI che. jema nAnakaDA bIjamAM vRkSa banavAnI tAkAta che. paNa tene anukULa havA, pANI, mATI, prakAza Adi sAdhanonI jarUriyAta che. tema AtmAmAM anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya jevI zakti samAyelI che, ane tene sAdhanA joDe bahAra lAvI zakAya che. A samajaNa ghaNA AtmAne thAya che, ke siddhi pAmavA mATe sAdhakane (pote) sAdhya ane sAdhananI jarUriyAta che. paNa te sAdhya ane sAdhana vacce ghaNIvAra bhUla kare che ane tethI mukti pAmI zaktA nathI. ghaNAM jaNa sAdhya pakaDI le che paNa sAdhanAmAM bhUla kare che. ghaNAM jaNa sAdhana pakaDe che paNa sAdhyanI bAbatamAM bhUla karatA hoya che. A baMne prakAranA sAdhakane mukti maLatI nathI. dAkhalAthI samajIe to eka sAdhakane mokSa (sAdhya) pAmavo che. paNa te havana ane yazo kare, bila caDAve (sAdhana), ane mAne ke mokSanI prApti thaze. to te kadApi banavAnuM nathI. te saMsAranA cakromAM pharato ja rahevAno che. ane bIjI bAju bIjA sAdhake dIkSA lIdhI, cAritrya zuddha rIte pALe (sAdhana) che. paNa tenuM lakSya (sAdhya) mokSanuM hotuM nathI. te saMsAranA sukha ane devonA sukho mATenI ja AkAMkSA rAkhe che. to tene paNa kadApi mukti prApta thavAnI nathI. A rIta sAdhakane sAdhya ane sAdhana baMnnenI sAcI samajaNanI jarUra che. koIpaNa sAdhakane khuba ja UMcA prakAranI sAdhanA karavI hoya to pahelA e nakkI karavuM ke e zuM sAdhavA kare che? samakita 71
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane pachI khUba ja samajaNa pUrvakathI te yogya sAdhanathI karaze to mokSane pAmaze. jainadarzananA ciMtakone AdhyAtmika yAtrio mATe sAdhya mokSa batAvyo che. ane ratnatraya dharmane tenA sAdhana rUpe kahyuM che. A ja vAta AcArya umAsvAti e tattvArtha sUtramAM kahI che. 'samyAvarzana-jJAna-cAritrALi mokSamArga:'' - AcArya umAsvAtI "tattvArthasUtra"; gAthA 1.01 (pAnuM 4, lekhakaH paMDita sukhalAlajI, prakAzakaH gujarAta vidyApITha, amadAvAda (gujarAta), varSa 1930, 1luM saMskaraNa) samyagdarzana, samyajJAna, ane samyacAritra A traNa bhegA thaI mokSamArga bane che. pUrve jeTalA paNa tIrthaMkaro, gaNadharo ane AcArya thaI gayA temaNe mokSa sAdhyanI siddhi mATe A ratnatrayanI vAta karI che. mAtra vAta nahIM paNa teoe svayaM A ja ratnatrayanuM AcaraNa karyuM che. ane bhaviSyamAM paNa A ja upadeza apAze. A ja ratnatrayane AcAryoe dharmanI vyAkhyA ApI che. saMsAranA paribhramaNa ane janmamaraNanA cakrathI chuTakAro A ja ratnatraya apAvI zakaze. AcArya samantabhadrae A traNane dharma batAvatA kahyuM che keH "saddRSTijJAnavRttAni dharmaM dharmezvarA viduH / yadIya pratyanIkAnI bhavanti bhavapaddhatiH // " ratnakareMDakazrAvakAcAra; gAthA 1.3 (pAnuM 6, lekhakaH AcArya samaMtabhadra, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara), madhyapradeza, varSa 1986, 2 saMskaraNa) arthaH - dharmanAyaka tIrthaMkara bhagavAne samyagdarzana, samyajJAna ane samyacAritra, A traNane dharma kahyo che, tenAthI viparIta (UlaTuM) mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritrane saMsAra paribhramaNano mArga batAvyo che. prazna e thAya ke A ratnatrayano khajAno ApaNI aMdara che, to manuSya ATalA badhA du:khI ane manathI garIba kema che? javAba e che ke A khajAno potAnI aMdara che te ghaNA ochAone khabara che. ane tenAthI paNa ochAo evA che ke tene khabara nathI ke A khajAnAne bahAra kevI rIte kADhI zakAya. A ratnatrayanI samajaNa ane jJAna na hovAne kAraNe ghaNA AtmA mokSa pAmavAnI IcchA rAkhatA hovA chatAM paNa khoTA raste nIkaLI paDe che. 72 samakita
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane te ja rastAne sAco mAne che ane te ja jJAnane sAcuM mAne che. paNa te sAcuM (samyaga) jJAna na hovAthI mithyAjJAna hoya che. ane te saMsAranA cakranuM kAraNa bane che. jema bIja mATe mAtra khetara ja jarUrI nathI paNa tene mATe pANI, zuddha pavana, sUryano prakAza paNa jarUrI che. jo te na maLe to bhUmi upara paDeluM bIja paNa vikAsa pAmatuM nathI. A ja siddhAMta dharmanA viSayamAM samajavo joIe. dharmane ugADavA mATe AdhArabhUmi AtmA che. ane dharma e bIja che. ane te bIjane navapallavita karanAra ratnatraya che. (samyajJAna, samyagdarzana, ane samyacAritra) dharma AtmAnI potAnI pariNati che. eTale ke AtmAno je sahaja zuddha svabhAva che te dharma che. AnuM tAtparya e thayuM ke AtmAnA jeTalA guNa che te badhA tenA dharma che. ema to AtmAmAM anaMta guNa che. temAM koI virodha nathI, dareka guNanuM astitva potapotAnI apekSAe che, AtmAnAM A anaMta guNane TUMkamAM kahevA hoya to 'ratnatraya'' A eka zabdathI kahI zakAya. A ratnatrayamAM anaMta guNo pragaTa thaI zake tevI zakti che. jema ke gharamAM paisA Ave to tenAthI aneka vastuo ane bhautika sukhanA sAdhano pAmavAnI zakti Ave che. te ja rIte ratnatrayamAM AtmAnA aneka guNo ane Atmika AnaMda pragaTa karavAnI zakti che. nizcayadaSTithI dharma koI deza, paMtha, saMpradAya ke sthAnamAM rahetA nathI. koI para padArthamAM dharma mAnavo te ajJAna che kema ke dharma to AtmAno guNa che, svabhAva che, te AtmAmAM ja rahe che. dharma koI padArthanuM nAma nathI. te to svasvarUpanuM bhAvAtmaka ane upayogAtmaka svarUpa ja che. ane 'ratnatraya'" nizcayadaSTithI AtmAnuM bhAvAtmaka ane upayogAtmaka rUpa ja che. mATe ''ratnatraya'" zuddha dharmanuM rUpa che. dharma paNa AtmAmAM che, mokSa paNa AtmAmAM che. bahArathI kazuM levAnuM nathI ane jarUra paNa nathI. khAlI A dharma nAmanI zakti je AtmAnI aMdara dabAyelI che tene "ratnatraya"thI bahAra kheMcavAnI che. AgaLa ApaNe "samyagdarzana''ne samajavAnuM che, paNa tenA pahelA samajI laIe ke mithyAtva zuM che? kAraNa ke zuddhatA beu rIte AvI zake che. eka to sAcAne apanAvavAthI ane bIjuM khoTAne tyAgavAthI. to pahelA khoTAne barAbara samajI laIe. samakita 73
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.2H mithyAtvanuM svarUpa sthAnAMga sUtra TIkAmAM prastuta mithyAtvanuM eka lakSaNa ema che ke-"je vAta jevI che tevI na mAnavI athavA to viparIta mAnavI." sthAna 10, sUtra 734 TIkA bIjuM lakSaNa yogazAstramAM batAvyuM che ke "adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yA / adharme dharmabuddhizca mithyAtvaM tadviparyayAt" -yogazAstra prakAza 2, zloka arthAt kudevamAM deva mAnavAvALI buddhi, kuguru ne guru mAnavALI buddhi ane kudharmane dharma mAnavAvALI je viparIta buddhi che te mithyAtva che. jema janmAMdha manuSya janmathI ja koI vastunuM darzana nahIM karavAthI tenuM svarUpa yathAtathya jANI zakato nathI tema jIvAdi nava tattvo mithyAtvI paNa jANI zakato nathI. ane koI jANe to paNa jema ghatUrApAna karavAthI athavA kamaLAnA rogathI pIDita manuSya vastune viparIta yA anya rIte dekhe che tema mithyAtvInI dRSTi paNa avaLI-ane viparIta hoya che. jema maNa dUdhamAM ratI jeTaluM jhera paNa hAnikAraka ane Arogya mATe bAdhaka che, tema mithyAtvano ochAmAM ocho aMza paNa jIvane paheluM guNasthAnaka choDavA deto nathI. kahyuM che ke "sUtrottkasyekasthA parocanAdakSarasya bhavatinaraH / mithyAdRSTiH sUtra hi na pramANaM jinAbhihitam" - prajJApanA sUtra- pada 22 TIkA arthAta-kahela sUtramAM eka akSaranI paNa aruci thavAthI manuSya mithyASTi bane che kAraNa ke jinezvara bhagavaMta upadezita sUtra pUrNa rUpathI pramANabhUta che. mithyAtvamAMthI jIva nIkaLe nahIM tyAM sudhI mokSamArgamAM te praveza karI zakato nathI. aDhAra pApasthAnakomAMthI sauthI chelluM pApa te "mithyAdaMsaNa zalya" che. sauthI bhayaMkara paNa A ja pApa che. A pApa jo naSTa thaI jAya to bAkInA 17 pApanuM baLa ekadama ochuM thaI samakita 74
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya che. 18 pApamAMthI phakta A ja pApanI joDe ''zalya'" (bhAlo) zabda mukAyo che. enuM kAraNa e che ke te bhAlAnI jema ApaNA AtmAne khUMce che ane tenI zuddhatAmAM kANAM pADe che. hiMsAdika doSo adharma karAve paNa adharma ka2vA lAyaka che evuM to mithyAtva ja manAve. "na mithyAtvasamaH zatru, na mithyAtvasameM viSam / na mithyAtvasamo rogo, na mithyAtvasamaM tamaH / / ' artha-mithyAtva jevo koI zatru nathI, mithyAtva jevuM koI jhera nathI, mithyAtva samo koI roga nathI, mithyAtva sarIkhuM ajJAnamaya koI aMdhAruM nathI. mahApuruSo pharamAve che ke-ajJAnameva mahASTama ajJAna e ja mahAkaSTa che. (mithyAtva che.) mithyAtva ja Atma svarUpanI yathArtha oLakhANa thavA detuM nathI. tethI bhavaroga maTato nathI, tema chatAM mohAMdha banelA jIvo temAM masta banIne jIve che. vairAgyazatakanI gAthA-98mAM paNa kahe che keH "micchea anaMta dosA, payaDA disaMti navi guNa lesA / taha viya ta ceva jIvA ho mohaMdha nisevaMti // " arthAta-mithyAtvamAM kiMcitmAtra guNa nathI, paNa anaMta doSanuM pratyakSa sthAna che. tathApi mohAMdha banelA jIvo tenuM AcaraNa kare che. hA ! iti sakhedAzcarya ! (duHkha sAthenuM Azcarya) 'karmagraMthamAM mithyAtvanuM svarUpa evuM batAvyuM che ke mithyAtvamohanIya karmanA udayathI jIvanA je viparIta- UMdhAM pariNAma te mithyAtva'. mithyAdRSTijIva kevo hoya che te vAta bRhadravyasaMgrahanI TIkAmAM A pramANa che. zuddha AtmA, cha dravya, sAtatattva ane nava padArthamAM traNa mUDhatA Adi paccIsadoSa rahita, vItarAga sarvajJa dvArA kathita nayavibhAgathI je jIvane zraddhA nathI te mithyAdaSTijIva che. jevI rIte dArU pIvAthI manuSyanI buddhi bhrAnta banI jAya che. pILA cazmAnA AvaraNathI sapheda vastu paNa pILI dekhAya che. tevI ja rIte mithyAtvamohanA udayathI mANasanI buddhi bhrAnta thaI jAya che. te AtmAnA padArthone anAtmAnA padArtho tarIke jue che. jevI rIte tAvavALA samakita 75
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANasane mITho rasa sAro nathI lAgato tevI rIte mithyAtvanuM vedana karatA jIvane dharma rucikara (sAro) lAgato nathI. AnuM kAraNa mithyAtva che. sUtrakRtAMga sUtramAM batAvyuM ke je "loka-aloka, puNya-pApa, jIva-ajIva, dharma-adharma, baMdhamokSa, Adi tattvonA astitvano svIkAra kare che. te samyakdaSTi che ane je teno svIkAra karato nathI te jIva mithyAdaSTi che.'' mithyAtvane sauthI moTuM pApa mAnavAnuM kAraNa A che ke tenA prabhAvathI jIva nigodamAM jAya che. kSullaka athavA kSudra bhava kare che. kSullakabhavano samaya to ati alpa che. eka zvAsocchvAsamAM 17 1/2 janma-maraNa kare che. tyAM lAMbA samaya sudhI rahe che. janmamaraNa karato ja rahe che. kyAreka akAma nirjarAthI te tyAMthI nIkaLe to paNa tyAMthI nIkaLavuM evI rIte che ke jema koI paththara nadInA jaLanA pravAhathI dUra dhakelAI jAya to tene pachI nadImAM rahevuM paDatuM nathI. eTale potAnA manathI nIkaLato nathI. mithyAtvIno vyavahAraH mithyAtvIjIva khoTA deva, khoTA guru ane khoTA dharmane sAcA deva, sAcA guru ane sAcA dharmane mAne che. - / / / - 76 mithyAtvIjIva 18 prakAranA pApa karavA jevA mAne che. mithyAtvIjIva karma, dharma, puNya, pApamAM ke aloka, paralokamAM mAnato nathI. mithyAtvIjIvane navatattvamAM zraddhA hotI nathI mithyAtvIjIvane saMsArano rasa vadhu hoya che. mithyAtvIjIvane pApano ke paralokano bhaya hoto nathI. mithyAtvIjIvane pravacana sAMbhaLavuM, tenA para zraddhA karavI, tene amalamAM mUkavuM vagere karavuM gamatuM nathI. jevI rIte tarasyuM haraNa mRgamarIcikAne pANI samajIne tenI pAchaLa bhrAMtivaza doDe che tevI ja rIte mithyAtva mohita vyakti bhrAMtivaza tattvane atattva ane atattvane tattva samajIne saMsAranI mohamAyAmAM bhaTakato rahe che. tene anaMtAnubaMdhino kaSAya hoya che. te paramAM sukha buddhi mAne che. dA.ta. paisAmAM sukha che. parivAramAM sukha che. paNa AtmAmAM samakita
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha che tevuM nathI mAnato. - tene dehabuddhi rahe che. Atmabuddhi rahetI nathI. AgamomAM prApta mithyAtvanuM varNana "mihiyarikI''-zrI uttarAdhyayana sUtra, adhyayana-28, sUtra-29 A zabdo parathI abhigrahika-anAbhigrahika e be mithyAtva laI zakAya che. te sivAya zrI sthAnAMga sUtranAM sthAna-2, sUtra-23 mAM teno spaSTa ullekha che. "micchAminivedi'-zrI bhagavatI sUtra 9/33/54, 60, zrI aupapAtika sUtra vibhAga-2, sUtra pa6, sUtra 61nA zabda parathI abhiniveza mithyAtvano saMketa maLe che. * saMzaya mithyAtvano samAveza je zaMkAdi samakitanA aticAra zrI upAsakadazAMga sUtramAM darzAvyA che temAM thAya che. * kupAvacana mithyAtvano ullekha zrI uttarAdhyayana sUtra-23/63 mAM maLe che. MvayaUpasaMdI, sarve samAdiyA samma tu vidyArtha, sa ma dipe che 23/63 " - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.23.63 (pAnuM pa3, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) artha kupravacana-mithyA darzanone mAnanArA badhA pAkhaMDI-vratadhArI (ekAMtavAdI) loko unmArgagAmI che, jinendra dvArA kathita mArga ja sanmArga che ane te mArga ja uttama che. zrI anuyoga dvAra sUtramAM prakaraNa-1, sUtra-26,27,28mAM AvazyakanA bhedomAM laukika, lokottara ane kumAracanika bhedamAM mithyAtvano saMkti maLe che. zrI sthAnAMga sUtramAM sthAna-10, sUtra 66mAM 25 mithyAtvanA 9thI 18 mithyAtvano spaSTapaNe ullekha che. jinamArgathI ochuM, adhika ane viparIta prarUpaNA saMbaMdhI mithyAtva (19,20,21 muM) zrI sthAnAMga sUtra-2/1/4mAM darzAvela che. * zrI sthAnAMga sUtra, 3/3/54mAM kahe che. samakita
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tivi mitte paUre, nahIM- ajiriyA, viUTU, UMT " arthaH mithyAtva traNa prakAranA che. yathA-1) akriyA mithyAtva 2) avinaya mithyAtva 3) ajJAna mithyAtva. * "arihaMtANaM AsAyaNAe" vagere je 33 prakAranA azAtanA Avazyaka sUtramAM batAvI che tenA uparathI azAtanA mithyAtvano artha nIkaLela che. sthAnAMgasUtramAM paNa mithyAtvanA dasa rUpa no ullekha karyo che. sthAna 10, 6-1, sUtra-734. (1) dharmamAM adharma saMjJA (2) adharmamAM dharma saMjJA (3) mArgamAM kumArga saMjJA kumArgamAM mArga saMjJA (5) jIvamAM ajIva saMjJA (6) ajIvamAM jIva saMjJA (7) sAdhumAM asAdhu saMjJA (8) asAdhumAM sAdhu saMjJA (9) muktamAM amukta saMjJA (10) amuktamAM mukta saMjJA saMjJAno artha ahIyAM- mAnavuM, samajavuM ke evI rIte bolavuM, ema samajavuM utpattinI daSTithI mithyAtvaH eka jaina AcAryae utpattinI dRSTithI mithyAtvanA be prakAra batAvyA che. A"sarvArthasiddhizAstramAM paNa batAvyA che. (1) nisarga (2) paropadezapUrvaka (1) nisarga mithyAtvaH- tene kahevAya che je mithyAtva mohanIyakarmanA udayathI thAya che. A prakAra dareka jIvamAM pahelethI ja hoya che. nigodamAM paNa rahelA jIvone A mithyAtva to hoya ja che. AnuM kAraNa e che ke jIvamAM je "jJAna" guNa che tenA be prakAramAMthI (jJAna 78 samakita
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke ajJAna) eka prakAramAM jIva sadAya rahe che. AtmA kyAreya paNa "jJAna" guNa vagarano thaI zake nahIM. eTale jyAre tene satya jJAna (samyagadarzana) thayeluM hotuM nathI tyAre te "ajJAnamAM phasAyelo ja rahe che. jene ApaNe mithyAtva kahIye chIe. eTale "nisarganI utpatti bahArathI thatI nathI. te to jIvanI aMdara ja hoya che. "utpatti" zabda to ApaNe phakta vyavahAra mATe ja vAparyo che. (2) paropadezapUrvaka mithyAtvaH- A mithyAtva e che ke je mithyA dhAraNAvALA lokonA upadezathI svIkAra karAya che. Ane arjita mithyAtva paNa kahevAya che. AmAM ApaNe evA jIvone mUkI zakIe je nisarga mithyAtvI to hatA ja paNa para upadezathI te e mithyAtvamAM vadhAre sabaLa thayA. ane bIjA evA jIvone mUkI zakIe ke je samyagadarzana pAmI pachI para upadezathI pAchA mithyAtvamAM AvI gayA. A arjita mithyAtvanA pAchA bIjA 4 mukhya bheda che jenA pAchA bIjA 363 peTA bheda thAya che. (1) kriyAvAda (2) akriyAvAda (3) vinayavAda (4) ajJAnavAda. * kriyAvAda- 180 peTA bheda "akriyAvAda- 84 peTA bheda "vinayavAda- 67 peTA bheda *ajJAnavAda- 32 peTA bheda tatva viSayathI mithyAtvanA be prakAraH (1) tattva viSaya upara yathArtha zraddhAno abhAva - A prakAranI mUDha dazA, ajJAna dazAmAM ja hoya che. (2) atattva viSaya upara ayathArtha zraddhAnaH- A prakAranuM mithyAtva vicAradhArAthI pragaTa thAya che. jyAre jIva pote vicAra karI khoTA tattvo upara tattvarUpa zraddhA rAkhe che tevI dRSTi ahIMyA hoya che. bIjI rIte AcAryoe mithyAtvanA mukhya be prakAra batAvyA che. mithyAtvanA mukhya be bhedo che. 1) viparyAtmaka ane 2) anAdhigamAtmaka viparyAtmaka mithyAtva eTale viparIta zraddhA. (UMdhI zraddhA) jema ke jIvAdi padArtho ja nathI eTale tattvabhUta mAnavAnI vAta ja nathI. ane anAdhigamAtmaka mithyAtva eTale jIvAdi padArtho samakita
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovA chatAM eno tattvarUpe svIkAra na thavo jema ke A padArtho tattvarUpa hovA chatAM te tattva che tevo nizcaya na thavAnA kAraNe teno te rUpa svIkAra na karavo te. sthAnAMga sUtramAM pAMca prakAranA mukhya mithyAtvane nIce pramANe kahAA che. mithyAtvanA mukhya pAMca prakAra cheH (1) abhigrahika mithyAtvaH satya zuM? asatya zuM? tattvanI parIkSA karyA vinA pakSapAtapUrvaka potAnI mAnyatArUpa khoTAne ja pakaDI rAkhavuM ane anya pakSanuM khaMDana karavuM. satyAsatyano nirNaya karyA vinA haThAgrahI banI pote mAnela tathA rUDhithI cAlyA AvatA mArgamAM magna rahe. jyAM ajJAna ane Agraha baMne che eTale satyane pAmavAnI koI taiyArI nathI. tattvanI bAbatamAM tame maratAM sudhIya ajJAnI raho to paNa e eTaluM duHkhada nathI ke jeTaluM durAgraha sevo e duHkhada che. (2) anAbhigrahika mithyAtvaH sarva dharmane sarakhA mAnavA. guNadoSonI parIkSA karyA vinA badhA ja deva-guru-dharmane samAna mAnavA. jema hIrA ane kAcanA kaTakAne samAna mAnavA. ahIM ajJAna che paNa abhigrahika mithyAtvanI jema Agraha nathI. mATe satyane pAmavAnI koI sAmagrI maLe to teno sadupayoga karIne mithyAtvamAMthI khasIne sabhyatvane pAmavuM sulabha banI jAya che. Ama anAbhigrahika mithyAtvavALA jIvo jIvAdi tattvonuM bIjAo je kAMI svarUpa kahetA hoya tene paNa sAcuM mAnanArA hoya che. bIjAM darzano paNa sArAM che ema mAne ane pote je darzanamAM hoya teno pakSapAta paNa hoto nathI, AvA pakSapAtarahita sthiti mithyAtva rUpa maLanI alpatAnA kAraNe bane che. A prakAranA mithyAtvane badhAM ja darzana sArAM lAge. eTale ke je darzanamAM mokSa tathA mokSanA upAya hoya te paNa sArAM lAge. AvA prakAranuM mithyAtva mAtra bhavi jIvone ja hoI zake. abhavI jIvone kyAreka paNa na hoya. enuM kAraNa e che ke A bhavi mithyAtvavALAne mokSamArga paNa sAco lAge che, je abhavine kyAreka paNa lAgato nathI. (3) Abhinivezika mithyAtvaH potAnA pakSane asatya-khoTo samaje chatAMye durAgrahapUrvaka potAnI vAtane ja pakaDI rAkhe. Abhinivezika mithyAtvano udaya thaI javA pAme to te samyagadaSTi AtmAone ja thAya 80 samakita
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. Ama chatAM paNa samyagdarzana guNathI patana pAmanArA badhA ja AtmAo Abhinivezika mithyAtvanA ja svAmI bane che evuM nathI. jene zrI jaina praNIta zAstranA viSayamAM zaMkA tha Aya ane tethI UlaTA prakAranA arthanI zraddhA thaI jAya ane te pachI e zraddhAmAM pAcho 'huM' kAra bhaLI jAya ane te paNa evo ke bIjAo sAco artha kahe to paNa te mAne to nahIM paNa uparathI tene khoTo pADavAmAM tattpara rahe, AvA vakhata samyaktava jAya ane mithyAtvano udaya thAya. AvA mithyAtvane Abhinivezika mithyAtva kahevAya. AvA mithyAtvathI bacavuM hoya to sau prathama zAstrano artha barAbara samajavAnI kALajI rAkhavI joIe ane A kALajI rAkhavAnI sAthe bIjA zAstravedIo kayo artha kema kare che tene samajavA mATe magajane khulluM rAkhavuM joIe. zrI jinapraNIta zAstrano zAtA huM chuM ane anya koI nathI. evI bImArIthI AtmAoe sadAne mATe bacatA rahevuM joIe. zAstrano je artha meM karyo che te ja sAco che ane bIjAo eno artha kare che te khoTo che evuM ahaMkArathI kaMIpaNa vicAravuM joIe nahi. samyagdaSTi AtmAone paNa zrI bhagavaMta praNIta zAstranA vAtamAM UlaTA arthanI zraddhA thaI jAya e zakya che. samyagdaSTine zAstranI kAMI paNa vAtano UlaTo artha ka2vAnI bhAvanA to svapne paNa hoya nahIM paNa upayogazUnyatA AdinA yoge UlaTo artha thaI javo ane samajapharakanA lIdhe e artha sAco che ema manamAM besI javuM e banavAjoga che. eTale evuM paNa koIvAra bane paNa eTalA mAtrathI ja samyaktva jatuM rahe ane mithyAtvano udaya thaI jAya ema banatuM nathI. ajJAnatAnA kAraNe koIvAta khyAlamAM AvI hoya te rUpamAM ja A vAta che evuM lAge e paNa zakya che paraMtu temA cAsa nahi bhaLavo joIe. mane Ama lAgyuM eTale Ama ja sAcuM che ane bAkInuM khoTuM. potAnA chadmastha paryAyano khyAla sadAya manamAM rahevo joIe. potAnA alpa jJAnanA kAraNe vAta samajavAmAM bhUla thaI zake e bhUlavuM na joIe. "A artha meM karelo che mATe A ja sAco che.'" tyAM samyaktva TakI zake nahi. mANasane jyAre potAnI vAtano caDasa thaI jAya che tyAre te keTakeTalA anarthone janmAve che. pachI tenI je hoMziyArI, lAgavaga e badhAMno upayoga te pote DUbavAmAM ane bIjA vizvAsuone DubADavAmAM kare che. sAcAne khoTuM mAnavuM ane potAnA durAgrahanA hisAbe bhagavAnanI vANIne khoTI hevI te sauthI moTuM pApa che. tenA karatAM te vANInI bAbatamAM ajJAnatA sArI. samakita 81
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) sAMzayika mithyAtvaH "bhagavadvacanaprAmANyasaMzaya prayuktaH zAstrArthasaMzayaH sAMzayikaH" dharmaparIkSA zloka 8 tathA tenI TIkA cothuM mithyAtva sAMzayika nAmanuM che. zrI jinAgamAe varNavelA tattvonA svarUpa saMbaMdhI saMzaya ane te saMzaya paNa evA prakArano ke je saMzayanA yoge bhagavAna zrI jinezvaradevonAM vacananI prAmANikatA saMbaMdhI saMzaya pedA thaI jAya tene sAMzayika mithyAtva kahevAya che. samyagadaSTi AtmAone paNa koI koI vAra bhagavAna zrI jinezvaradevoe pharamAvelA sUkSma arthonA viSayamAM zaMkA pedA thaI jAya che. to te azakya nathI. ane eTalA mAtrathI ja samyakatva cAlyuM jAya che ema paNa nathI. jJAnAvaraNIya karmono kSayopazama na hoya eTale te sUkSma artha samajAya nahi ane amuka vAto evI hoya ke je kevaLa zraddhAthI ja mAnavI paDe, AvA kAraNonA hisAbe samyagdaSTi jIvane paNa kadAca zaMkA pedA thaI jAya che. to te navAI pAmavA jevuM nathI. AnuM kAraNa e che ke jyAM sudhI jIva mithyAtva mohanIyanI sAteya prakRtione sarvathA kSINa karI nAkhato nathI, tyAM sudhI jIvane kSAyika samyagadarzana pragaTatuM nathI ane je jIvomAM samyakatva hoya paNa te kSAyika prakAranuM na hoya te jIvone mithyAtva mohanIyano pradezodaya cAlu ja hoya che. ane A pradezodayanA hisAbe sarvavirati guNasthAnakane pAmelA sAdhuo hoya to paNa temane koIvAra sUkSmArthanA viSayanI zaMkA pedA thaI jAya che. paraMtu te AtmAo potAnA te saMzayano bhagavAnanA vacananA prAmANikapaNA pratyenA jJAna ane zraddhAna vaDe sahajamAM TALI zake che. zrI jinavacananI prAmANikatAnI bAbatamAM saMzaya pedA thavo e ja sAMzayika mithyAtva che. potAnI akkala, hoMziyArI ane samajazaktinI khumArImAM caDhI gayelo samyadRSTi te A mithyAtvano svAmI banI jAya che. daSTirogano e svabhAva che ke sadaso viveka karavA de nahi, "mAruM te sAcuM che e bhAva hoya che paNa sAcuM te mAruM e bhAva hoto nathI." tattvanI vAtamAM jyAM sudhI samajAya nahi tyAM sudhI "madhyasthabhAva" rAkhavo joIe. sAMzayika mithyAtva paNa abhavya jIvomAM saMbhava nathI. kAraNake bhagavAnanA vacana upara zaMkA hoI zake paNa taddana khoTuM che evo nirNaya A mithyAtvavALAne hoto nathI. jyAre abhavyane to mokSa vize zaMkA paNa thAya nahi. teno nirNaya to pAko ja hoya ke mokSa che ja nahi. samakita
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) anAbhoga mithyAtvaH anAbhoga eTale vicAra zUnyatA, mohamUDhatA ane ajJAnatA, bilakula jANapaNuM na hovuM te. Ama bhavya jIvone pAMca prakAranuM ane abhavya jIvone mAtra be prakAranuM ja mithyAtva hoI zake che. te be prakAre Abhigrahika ane anAbhaugika mithyAtva. Abhigrahika mithyAtvI karatA anAbhigrahi mithyAtvI sAro. kema ke koIka vakhate te ThekANe paDI jAya. anAbhigrahikane jJAnI sAdhuno yoga jhaTa phaLe kema ke ene asad Agraha hoto nathI. pAMca mukhya prakAranA mithyAtvamAM saghaLA mithyAtva jIvono samAveza thaI jAya che. Ama chatAM paNa e vAta lakSyamAM rAkhavAnI che ke mithyAtvanA A pAMceya prakAro saghaLA mithyASTi jIvomAM saMbhavita che ema mAnavAnuM nathI. jIvane A pAMca prakAranA mithyAtvomAMthI mAtra eka ja prakAranA mithyAtvano udaya hoI zake che. pAMceya prakAranA mithyAtvono udaya ekasAthe eka ja jIvamAM hoI zakato nathI. paNa e vastu saMbhavita che ke eka prakAranuM mithyAtva jAya ane anya prakAranuM mithyAtva udayamAM varte. pAMca mithyAtvamAMthI cAra mithyAtvanI paraspara heraphera thaI zake che. te abhigrahika, anAbhigrahika, sAMzayika ane anAbhoga. paNa Abhinivezika mithyAtvano udaya to samyaggadarzananA vamana pachI ja AvI zake che. Abhinivezika mithyAtva mAtra bhavya jIvone ja hoya che. kAraNake samyagadarzananA vamana pachI AvI zakatuM A mithyAtva, mATe pahelA samyagdarzananI prApti hovI jarUrI che ane samyagradarzananI prApti kevaLa bhavya jIvane ja thaI zake che. abhigrahika mithyAtvanA cha vikalpo zAstromAM varNavAyA che. "Natthi na nicco na kuNai, kayaM na veei Natthi nivvaannN| Natthi ya mokkhovAo, abhiggahiassa cha viappA ||1|| sthitiA. 1. nAsteyavAtmA 2. na nitya AtmA 3. na kartA 4. kRtaM na vedayita 5. nAsti nirvANama samakita 83
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. nAsti mokSopAya ityAbhigrAhikasya, cArvAkAdidarzana parapakSanirAkaraNapravRttadRvyAnuyoga sAra sanmatyAdi graMthaprasiddhAH Sar3avikalpAH te ca sadAH nAstikyamayAnAmabhavyAnAM vyaktAH eveti kastesAmaabhigrahIkatve saMzaya itibhAvaH / " dharmaparIkSA zloka 9 tathA tenI TIkA abhigrAhika mithyAtvanA cha vikalpo zAstromAM varNavAyA, pahelo vikalpa eka to AtmA evuM mAne ja nahi; eTale ke AtmA jevI koI vastu ja nathI, ema mAne ; bIjo vikalpa e ke AtmA che ema mAne to paNa AtmAne nitya mAne nahi; trIjo vikalpa e ke AtmA e potAnA karmano kartA che, ema mAne nahi; cotho vikalpa e ke AtmA potAnA karelA karmane pote bhogave che, ema mAne nahi; pAMcamo vikalpa e che ke AtmAno mokSa thaI zake che ema mAne nahi, ane chaThTho vikalpa e ke AtmAnA mokSano upAya che, ema mAne nahi, AvA vikalpo abhavyomAM paNa pedA thaI zake che. A pAMca mukhya prakAranA mithyAtva maLI kula mithyAtva 25 thAya che. te nIce pramANe che. (1) abhigrahika mithyAtva (2) anAbhigrahika mithyAtva (3) Abhinivezika mithyAtva (4) sAMzayika mithyAtva (5) anAbhoga mithyAtva (6) laukika mithyAtvaH A duniyAmAM je deva, guru, dharmanI viparIta sthApanA karelI che tene mAnavA ane temanAM parva vagere ujavavA, naivedya Adi karavA te. (7) lokottara mithyAtvaH bIjA pAkhaMDI matanI jema tIrthaMkara devanI mAnatA kare, potAnA matanA ja guru paNa je AcAramAM DhIlA che tenAM para gurupaNAnI buddhi kare. (8) kuprAvacana mithyAtvaH 363 pAkhaMDInA matane mAne. (9) jIvane ajIva mAne te mithyAtva. (10) ajIvane jIva mAne te mithyAtva. (11) sAdhune asAdhu mAne te mithyAtva. (12) asAdhune sAdhu mAne te mithyAtva. (13) ATha karmathI mukAyA, tene nathI mukAyA ema mAne te mithyAtva. (14) ATha karmathI nathI mukAyA tene mukAyA ema mAne te mithyAtva. 84 samakita
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) dharmane adharma mAne te mithyAtva. (16) adharmane dharma mAne te mithyAtva. (17) jinamArgane anyamArga mAne te mithyAtva. (18) anyamArgane jinamArga mAne te mithyAtva. (19) jinamArgathI ochuM prarUpe te mithyAtva. (20) jinamArgathI adhika prarUpe te mithyAtva. (21) jinamArgathI viparIta prarUpe te mithyAtva. (22) avinaya mithyAtvaH guru Adi vaDIla saMtapuruSono vinaya na kare te. (23) akriyA mithyAtvaH saMyama Adi kriyAne mAne nahIM te, cAritravAnane kriyAjaDa kahIne tiraskAra karavo te.. (24) ajJAna mithyAtvaH ajJAnane zreSTha mAne che. ajJAnI eTale vizeSa jJAnathI rahita paNa te jJAnInI nizrAe cAlanAro hoya ane ethI ene jo potAnI mAnyatAo evo Agraha na hoya ke jethI ene jJAnI tattvanuM evuM svarUpa kahe tene te svIkArI zake to enAmAM mithyAtva nathI. "ajJAna sAthe Agraha joIe nahi ane jJAnInI nizrA joIe." ajANapaNAne TALavAno prayatna cAlu rAkhe. jJAnane meLavavAno jJAnI gurunI nizrAe prayatna karyA kare ane bhagavAne je kAMI kahyuM che te sAcuM che, AvuM manamAM vicAryA kare to ene mithyAdaSTi kahevAya nahi. AvA AtmAmAM tattvonA svarUpanI bAbatamAM svataMtra nizrayAtmakapaNuM nathI. paNa sadgurunI nizrAthI to tenI sudharavAnI taiyArI che. eTale AvA AtmAo mithyASTi nathI. (25) AzAtanA mithyAtvaH sudeva, suguru, sudharma ane nigraMtha pravacananI AzAtanA karavI te. "ajJAna" ane "Agraha" A be upara ja mithyAtva jIve che. A pacIza prakAranAM mithyAtvamAMthI asaMjJI jIvone eka ja anAbhoga mithyAtva lAge che, saMjJI jIvone pacIza mithyAtva lAgI zake che. asaMjJIne eka ja anAbhoga mithyAtva lAge kAraNa ke asaMzIne avyakta cetanA hovAnA kAraNe pUrvApara saMbaMdhane jANI zakatA nathI. pUrvApara saMbaMdhanuM jJAna thAya tevA saMjJI jIva ja samakita pAmI zake che. Ama mithyAtvathI jo AtmAne ATaluM badhuM nukazAna thatuM hoya to tene guNasthAnaka kema kahAM che? samakita 85
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvane guNasthAnaka zA mATe kahevAya che? (1) mithyAtva guNasthAnake rahelA jIvamAM sabhya jJAna-darzana-cAritra rUpa guNa to che ja nahIM, tenA pratye viparIta zraddhA che. mithyAtva mohanIyano udaya hovAthI jinapraNIta tattvane vize viparIta daSTi hoya che. paraMtu "A pazu che," "A manuSya che." ItyAdi jJAna ke nigodanA jIvane paNa ThaMDI-garamInuM sparzendriya jJAna thavAnuM zakya che, kSayopazamabhAvarUpa jIvano alpa jJAna guNa vidyamAna hoya che. sarva jIvane sarva pradeza akSaranA anaMtamA bhAge jANapaNuM sadAkALa ughADuM rahe che. teno mULapATha A che. "savvajIvANaMpi ya NaM akkharassa (pajjavakkharassa) aNaMtabhAgo NiccugghADio, jai puNa soDavi AvarijjA, teNaM jIvo ajIvattaM pAvijjA // " - naMdI sUtra; gAthA 42 (pAnuM 488, lekhakaH pU. ghAsIlAlajI mahArAjasAheba, zAstroddhAraka samiti rAjakoTa, (gujarAta), varSa 1958) artha: dareka jIvone akSarano, jJAnanA paryAyano anaMtamo bhAga sadA udghATita (ughADo) rahe che. jo te paNa AvaraNane prApta thaI jAya to tenAthI jIvo ajIvabhAvane prApta thaI jAya. te alpa jJAnaguNanA AdhAre mithyAtvane guNasthAnakamAM sthAna ApyuM che. (2) mithyAtvadazAmAM eka paNa vAstavika guNa pragaTelo na hovA chatAM jIvanI azuddha mAnyatAvALI sauthI nIcalI kakSA batAvavAnI apekSAthI paheluM guNasthAnaka batAvyuM che. ekendriya, vikasendriya, asaMjJI paMcendriya ane bhavAbhinaMdI (saMsAramAM rAcanArA) saMjJI paMcendriya jIvone A apekSAe paheluM guNasthAnaka hoya che. (3) jenAmAM saMsArathI chUTavAnI ne mokSane pAmavAnI abhilASA ja na hoya tenAmAM to samyakatva hoI zake ja nahi. paraMtu jenAmAM saMsArathI chUTavAnI ane mokSane pAmavAnI abhilASA pragaTI che evA jIvomAMya samyakatva na hoya to e zakya che. mokSanI rucivALA jIvo samyatvane pAmavAnA ja e nizcita che. paNa samyakatva e mokSanI ruci mAtrathI pedA thanArI vastu nathI. mithyAtvanI hAjarImAM paNa mokSanI ruci pragaTI zake che. mATe Ane guNasthAnaka kIdhuM che. (4) je jIvomAM mAnyatAnI azuddhi (mithyAtva) ati alpa hovAthI dayA, dAna, paropakAra, bhavoga, mokSAbhilASa Adi prAthamika kakSAnA guNo rahelA che, caramAvartane pAmelA ane mithyAtvanI maMdatAnA yoge mokSanI abhilASAvALA banelA tathA mokSanuM sAdhana dharma che, tevuM samakita 86
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnanArA mithyAdaSTi AtmAo sudeva suguru ane sudharmane deva guru ane dharma tarIke mAnanArA na hoya ema kahI zakAya nahIM. teo sudeva, suguru ane sudharmane mAnanArA hovA chatAM paNa sudaDhapaNe mAnanArA hotA nathI ke sudeva e ja vAstavika rIte deva che ane bIjA badhA devo e kudevo che, suguru e ja vAstavika rIte guru che ane bIjA badhA guruo kuguruo che, temaja sudharma e ja vAstavika rIte dharma che ane bIjA badhA dharmo e kudharmo che. e AtmAo to sudevanI jema kudevane paNa, sugurunI jema kugurune paNa ane sudharmanI jema kudharmane paNa deva, guru ane dharma tarIke mAnanArA hoI zake. tevA jIvonI apekSAe mithyAtvadazAne guNasthAnaka kahevAmAM Ave che. (5) apunabaMdhaka (have kyAre paNa mohanIya karmano aMta kroDAkoDI sAgaropamathI vadhAre sthitibaMdha karavAno nathI te) vagere jIvone AnI apekSAe prathama guNasthAnaka hoya che. (6) jIvano vikAsa jyAMthI zarU thAya che te zarUAta darzAvavA mithyAtvanI bhUmikAne guNasthAnaka kahAM che guNa be prakAranA che. 1) atirUpe 2) nAstirUpe. mithyAtva e nAsirUpa guNa che. jIva anAdikALathI paribhramaNa kare che tyAre mithyAtva nAmanA vibhAvarUpa guNomAM ja pariName che. jIvamAM jIvapaNuM tenAmAM guNa hovAthI ja Take che, kAraNa ke dravyane Azraye guNa hoya ja che. mATe mithyAtva guNasthAnakane prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. (7) 70 kroDAkroDI sAgaropama sudhInA karma bAMdhanAra jIva aMto kroDAkoDI sAgaropama karmabaMdha sudhI Ave pachI ja samakita pAmI zake che. jIvano A vikAsa mithyAtva avasthAmAM ja thAya che tethI mithyAtvane guNasthAnaka kahyAM che. mithyAtva guNasthAnakaH lakSaNaH mithyAtva mohanIya karmanA udayathI kudevamAM deva, kugurumAM guru, kudharmamAM dharma, zraddhArUpa jIvanAM pariNAmane mithyAtva guNasthAnaka kahe che. (guNasthAnaka vivaraNa copAI-gAthA-6) deva, guru ane dharmanA satya svarUpathI ajANa evA jIvanI ahIM prAraMbhika ajJAna avasthA hoya che. vItarAga-sarvajJapraNIta vANIthI ochI, adhika ke viparIta zraddhA, prarUpaNA ke sparzanA kare tene mithyAtva guNasthAnaka kahevAya che. samakita 9
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ochI prarUpaNA- jIva zarIra vyApI hovA chatAM taMdula (cokhA) mAtra jevaDo nAno mAnavo. adhika prarUpaNA- eka jIvane sarva loka vyApI mAnavo. viparIta prarUpaNA-pAMca bhUta (pRthvI, jaLa, agni, vAyu, AkAza)nA saMyogathI AtmAnI utpatti ane tenA nAzathI jIvano nAza thAya tema mAnavuM. A rIte nava padArthamAM ochuM-adhika-viparItapaNuM samaje. jainadarzanamAM jIva akRtrima, akhaMDa, avinAzI, nitya che, zarIra mAtra vyApaka che. prakRtiH mithyAtva guNasthAnake mohanIya karmanI kula 28 prakRtino udaya hoya che. mithyAtvanuM phaLaH te jIva 4 gati, 24 daMDaka, 84 lAkha jIvAyonimAM vAraMvAra paribhramaNa kare to paNa saMsArano pAra pAme nahIM. 88 samakita
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.3H samyagdarzananI upalabdhi, prApti ane utpatti have e paNa jANavuM jarUrI che samyagdarzananI upalabdhi, prApti ane utpati kevI rIte, kayAM kAraNothI ane kayA prakAre thAya che. A anAdikAlIna saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvane anaMta anaMtakALa sudhI samyagdarzana, bodhi athavA zraddhAnI upalabdhi ke prApti atyaMta durlabha batAvI che. samyagdarzananI prApti durlabha kema che? A sabaMdhamAM jainazAstro ane graMthomA eka avAje kaheluM che ke samyagdarzananI upalabdhino krama ghaNo ja kaThina che. sauthI pahelA samyagdarzananI prApti mATe 'saMjJI paMcendriya' hovuM jarUrI che. 'saMjJI paMcendriya' eTale manasahitanu paMcendriyapaNu jarUrI che. asaMzI eTale mana vagaranA jIva, tevA jIvo samyagdarzana pAmI zakatA nathI. ApaNo jIva A saMsAramAM lAMbA kALa sudhI nigodamAM rahyo che. tyAMthI nikaLIne pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAyamAM jAya che. A badhI sthAvarakAya kahevAya che. sthAvaraparyAyamAMthI nikaLIne trasa paryAya meLavavo eTalI durlabha che, ke jANe ciMtAmaNIratna ne meLavavA jevuM che. tyAMthI kadAcita nIkaLe to paNa beindriya, teindriya, cauindriya, rUpane prApta kare che. tyAMthI nIkaLI ne paMcendriyapaNuM prApta karavuM mahAduSkara, mahAdurlabha che. puNyanA yogathI kadAca paMcendriya paNuM maLI jAya to paNa te asaMjJI paMcendriya bane che, tene dravyamana na hovAthI svapara hitAhita yA kartavya, akartavyane jANI zakato nathI. mAno ke puNya prabaLa thaI jAya ane saMjJI paMcendriya bane to paNa tiryaMca yoni maLavAthI bilADI, sApa, siMha, bane che. tyAM paNa koI sAdhya siddha thavAnuM nathI. sAdhAraNa rIte krUra tiryaMcane samyaktva thavuM atI durlabha che. kema ke temane pApanAM pariNAma niraMtara rahyA kare che. te krUra tiryaMca tIvra azubha lezyAnA kAraNe marIne narakagatinA moTA khADAmAM paDe che. jayAM zArIrika, mAnasika ghaNuM duHkha che. tyAM kevI rIte samyaktvanI prApti thAya? narakathI nikaLIne tiryaMca yonine prApta thAya to paNa pUrvavat aneka prakAranAM duHkho sahana karavA paDe che. karmonuM AvaraNa eTaluM gADha hoya che ne ke samyagdarzana to zuM? mAmUlI vivekazakita paNa prApta thavI muzkela che. A rIte karmonA saMgamAM atimUDha, dukhita ane atyaMta vedanAyukata banelo prANI manuSya sivAyanI yoniomAM vAraMvAra janma lai pharI pharI trAsa pAme che. kALanA paripAkathI kayAreka manuSyagati-nirodhaka karmono kSaya thavAthI jIva kramazaH zuddhine prApta kare che. tenA phaLasvarUpa te manuSya janma prApta kare che. anumAna karo ke manuSyagati prApta karavI keTalI muzkela che. 1 kArtikayAnuM prekSA. gAthA-284 thI 287 samakita 89
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya zarIra maLI javAthI zuM thayuM? tenA pachI samyakatva prApta karavuM to haju ghaNuM dUra che. ghaNA loko manuSya zarIra meLavIne paNa mithyAdadaSTija banI rahIne pApa karma karatA rahe che. manuSyajanma to meLavyo paraMtu Aryadeza meLavavo paNa muzkela che, tyArabAda UMcA kULamAM AvI jAya to paNa rAta-divasa kamAvavuM, khAvuM, moTI mAyAnA cakakaramAM phasAi rahevuM, dhana bheguM karavuM A badhA kAmomAMthI nIkaLIne sAdhusaMgati, dharmazravaNa, dharmane abhimukha thavuM te to ghaNuM prabaLa bhAgya hoya to ja bane che. manuSya zarIra ane dhana maLI gayA pachI paNa ghaNA loko rAta-divasa bImAra rahe che. rogI ane parAdhIna rahevAvALA manuSya paNa uttama svabhAva, manuSyatva ane naitikatAne kevI rIte prApta karI zakaze? kadAca puNyayogathI prApta karI le to paNa naitikatAnuM zarIrathI AcaraNa karavuM ati durlabha che. ghaNA loko Aje dharmazravaNa ane sAdhusatsaMga meLavI ne paNa aMdhavizvAsa ane viparIta mArga upara cAle che te potAnI vivekabuddhi upara tALuM lagAvIne tattvazraddhAnathI vaMcita rahe che. mATe uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che. "AhaccasavaNaM laddhaM saddhA paramadullahApa soccA neyAuyaM maggaM, bahave paribhassaiM la" . - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 1.3.9 (pAnuM 72, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) kadAca dharmanuM zravaNa thaI paNa jAya to paNa deva-guru, dharma tathA jIva Adi tattvo upara zraddhA thavI parama durlabha che. ghaNA loko nyAyasaMgata mokSamArgane sAbhaMLIne paNa mohakarmavaza tenAthI bhraSTa eTale ke vicalita thaI jAya che. ATaluM pasAra karyA pachI paNa mithyAtvamAM rahelA manuSyane mRtyu pachI bIjA janmomAM samyaggadarzana maLavuM nIcenI gAthAmAM durlabha batAvyuM che. "micchA daMsaNarattA saniyANA u hiMsagApa ia je maraMti jIvA tesiM puNa dullahA bohila" - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.36.2pa6 (pAnuM 444, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009). 90 samakita
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ je aMtima samaye mithyAtvI che, nidAnathI yukata che, hiMsaka che. temane mRtyu pachI bIjA janmamAM bodhi- samyagadarzana maLavuM ghaNuM ja durlabha che. A sivAya je vyakti samyagadarzana meLavIne pAchuM gumAvI de che tene paNa pharI samyaggadarzana prApta thavuM atyaMta durlabha che. manuSya janma meLavIne paNa je saMyamamAM nathI raheto te samAdhiyogathI bhraSTa thaI jAya che. tevA jIvo kAma -bhogamAM samyagdarzana vagara Asakata thaIne lAMbAkALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che. temane paNa samyagadarzana maLavuM ati durlabha che. vaLI je jIva mutyunA samaye kRSNalezyAthI yukata hoya che. tene paNa bIjA bhavamAM sambodhi samyagadarzana durlabha che (u. sUtra a. 36/259) artha e ke ekavAra avasara cUkI javAya pachI pharI tene sambodhi prApta thavI sulabha nathI mATe bhagavAna RSabhadeva potAnA 98 putrane kahe che ke, "saMbujjhaha kiM na bujjhaha, saMbohi khalu pecca dullahApa no hUvaNamaMti rAio, no sulabhaM puNarAvi jIviyaMla" - sUtrakRtAMga sUtra; gAthA 1.2.1.1 (pAnuM 111, lekhakaH yuvAcArya madhukaramuni, prakAzakaH Agama prakAzana samiti, khyAvara (rAjasthAna) varSa 1982) he bhavya jIvo! tame bodha prApta karo, kema karatA nathI? je rAtrio pasAra thaI jAya che. te pAchI AvatI nathI ane vaLI saMyamI jIvana pharI maLavuM sulabha nathI. tenuM kAraNa zuM? sambodhi na maLavAnuM kAraNa athavA sambodhi maLavI durlabha che. tenA koI ne koI kAraNa avazya hovAM joie, zAstramAM evAM vAkaya paNa maLe che "vodiropha sulu terasa - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 1.8.15 (pAnuM 148, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) samakita 91.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhi ke (samyagdaSTi) durlabha che. sthAnAMgasUtramAM bodhi durlabhatAnA pAMca kAraNo batAvyA che. pAMca kAraNothI jIva durlabhabodhi yogya mohanIya karma bAMdhe che. te pAMca kAraNo A prakAre che. 1. arihaMta bhagavAnanA avarNavAda bolavAthI arihaMta bhagavAna dvArA karela zruta-cAritrarUpa dharmanA avarNavAda bolavAthI AcArya, upAdhyAyanA avarNavAda bolavAthI caturvidha zrI saMdhanA avarNavAda bolavAthI bhavAMtaramAM utkRSTa tapa ane bahmacaryanuM anuSThAna jeNe kareluM che tevA devonA avarNavAda bolavAthI jIva sambodhi pAmI zakato nathI. 4. 5. sambodhi maLavAnuM kAraNa samyagradarzananI sulabhatA mATe paNa pAMca kAraNa sthAnAMgasUtramAM batAvyA che. 1. arihaMta bhagavAnanA guNagAna karavAthI 2. arihaMta bhagavAna dvArA prarUpita zruta- cAritra dharmanA guNagAna karavAthI 3. AcArya-upAdhyAyanA guNagAna karavAthI 4. caturvidha zrI saMghanI prazaMsA, guNAnuvAda karavAthI 5. bhavAMtaramAM utkRSTa tapa ane brahmacaryanuM anuSThAna jeNe kareluM che tevA devonI prazaMsA guNAnuvAda karavAthI jIva sulabhabodhi bane che. 92 samakita
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.4H samyagdarzananI upalabdhi keTalI sulabha keTalI durlabha? prazna e thAya che ke samyagadarzananI upalabdhi durlabha che ke sulabha? tenA TUMkamAM javAba A che. jenuM ajJAnanuM AvaraNa, mithyAtvanuM baMdhana ane mohano paDado haTI gayo che, ke pachI jIrNa-zIrNa thaI gayo che, athavA zithila thaI gayo che. tene samyaggadarzana prApta thavAmAM samaya lAgato nathI tenA mATe samyagradarzana sulabha che. paraMtu jenA manathI ajJAna, moha ane mithyAtvano aMdhakAra dUra nathI thayo paraMtu mana ahaMkAra moTA vikArothI malina che. tIvra kaSAyathI AcchAdita che tenA mATe samyagadarzana durlabha che. keTalIka vyaktione upadeza sAMbhaLavAmAM ane mahApuruSonI sAthe rahevAmAM varSo vItI jAya che. janmo vItI jAya che. to paNa samyagadarzana yA samyajJAna temane pragaTa thatuM nathI, temanI dazA tevI ne tevI ja rahe che. keTalAka evA che ke bhagavAna mahAvIrasvAmI pAse rahA chatAM paNa hRdayano mela dhoyo nahIM ane ajJAnamithyAtvanAM baMdhana DhIlAM pADyAM nahi. dA.ta. gozAlakajI cha varSa bhagavAna mahAvIra pAse rahyA ane sAthe pharyA paraMtu gozAlakajInA jIvanamAM aMdhakArano ja prabhAva hato jethI temanA mATe samyagadarzana durlabha rahyAM. uparanI vAto upara dhyAna rAkhIe to e samajI zakAya che ke samyagadarzananI keTalI durlabhatA che. Ane pharIthI TUMkamAM samajI laIe. bhavya jIvono saMsArakALa eka pula parAvartanakALathI adhika bAkI nathI. eTale ke je bhavya jIvo caramAvartanakALane pAmelA che ane temAM paNa apunabaMdhaka avasthAmAM AvelA che te jIvo ja dharmopadezane yogya che. caramAvartanakALane pAmelA jIvo mithyAdaSTi hoya ke samyagadaSTi hoya paNa teo chelle eka pula parAvartakALamAM niyamI zrI siddhipadane pAmavAnA ja che, to pachI e jIvone yathAvidhi dharmopadezanI zA mATe jarUra che? A praznano khulAso karatA AcAryadeva zrI munisuMdarasUrIzvarajI mahArAje "jayAnaMda kevaLI caritramAM" pharamAvyuM che ke-zrI siddhipadane pamADanArI je sAmagrI che te sAmagrIne pAmyA vinA bhavya evA paNa jIvo zrI siddhipadane pAmI zakatA nathI. je bhavyajIvo zrI siddhapadane pAme che teo siddhipadane pamADanArI saghaLI sAmagrIne prApta karIne ja pAme che. manuSyapaNuM, Adiza, zruti ane zraddhA Adi sAmagrI te ati durlabha che. temAM manuSyapaNuM ane Avedaza prApta thAya temAM paNa sadguruono yoga prApta thayo ane te prApta thavA chatAM paNa samakita 93
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma zravaNa thavuM te to jIva mATe khUba ja durlabha che. ane dharmazravaNa thayA pachI tenA upara dharmazraddhAnI prApti thavI e to ethI paNa atizaya dularbha che. kAraNa ke manuSyapaNAthI mAMDIne dharmazravaNa sudhInI sAmagrI to abhavya jIvone paNa prApta thaI zake che. paraMtu dharmazraddhAnI prApti to mAtra bhavyAtmAone ja thaI zake che ane te paNa evA bhavya AtmAo che jeno saMsArakALa eka pudgala parAvartana jeTalA kALathI adhika na ja hoya. A ja che sAcI zraddhAnI durlabhatA. ApaNe upara joyuM ke samyagdarzana keTaluM durlabha che. have ApaNe e samajIe ke samyagdarzananI upalibdha eTale zuM ane te kevI rIte thaI zake? samyagdarzananI upalibdha ke prAptino artha ema nathI ke pahelA AtmAmAM 'darzana' hatuM ja nahIM, ane have navuM utpanna thAya che. 'darzana' guNa te AtmAmAM sadAya hoya ja che, te AtmAnAM ratnatraya guNamAMno eka guNa che. koI navo padArtha AtmAmAM janmato nathI. paraMtu samyagdarzananI prAptino artha e ja thAya che ke AtmAno 'darzana' guNa jenA be paryAyo che. je mithyA paryAya (khoTI zraddhAvALo) tenAthI badalAIne jyAre samyaga paryAyamAM (sAco zraddhAvAna) Ave che tyAre vyavahArika rIte ema kahevAya che ke samyagdarzana prApta thayuM ke upalabdha thayuM. samyagdarzana mULamAM koI navI cIja prApta karavAvALI vastu nathI. paraMtu je sadA vidyamAna che tenA ja zuddha svarUpane jANavuM, oLakhavuM ane jovuM. Ama ja samyagdarzananI upalabdhi ke prAptino artha thAya che. AcArya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja "zrI zAstravArtA samuccaya'' nAmanA graMtharatnamAM pharamAve che ke samyagdarzana jema 'darzana' kahevAya che tema 'muktibIja' paNa kahevAya che. 'samyaktva' paNa kahevAya che, 'tattvasAdhana' paNa kahevAya che ane 'sukhAraMbha' paNa kahevAya che. prazna e thAya ke samyagdarzananI upalabdhi svataH thAya che ke parataH? eTale vyakti svayaM potonA purUSArthathI samyagdarzana meLave che ke koI mahApuruSa, guru yA zAstra ke vyakti samyagdarzana karAvI Ape che. A praznanuM samAdhAna e rIte samajavuM joIe ke vAstavamAM koI mahApuruSa, guru yA zAstra koIpaNa sAdhakamAM navI vAta utpanna nathI karI zakatA. paraMtu je kaMI che tenI te pratIti karAvI Ape che. je zakti aMdara che, paNa smRtimAM nathI tenuM smaraNa athavA bhAna karAvI devuM te tIrthaMkarabhagavAna, guru ane zAstranuM kAma che. 94 samakita
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnI lo ke eka vyakita bahArathI ghare pAcho phare che, gharamAM aMdhAruM che. gharamAM kaMIpaNa naja2 AvatuM nathI. gharamAM vastuo to ghaNI paDI che. paraMtu aMdhArAnA kAraNe khabara paDatI nathI. badhI vastuo aMdhArAmAM DUbI gaI che. paNa te vyakita lAITa kare che. AkhA gharamAM prakAza thaI jAya che. aMdhAruM te gharamAMthI bilakula gAyaba thaI jAya che. khAlI aMdhAruM gAyaba thayuM tevuM nathI paraMtu gharamAM je vastuo hatI te dekhAvA lAgI. zuM lAITe koI navI vastu utpanna karI? nA, evuM to nathI karyuM paraMtu je kAMI pahelAthI ja gharamAM paDayuM hatuM tenI pratIti karAvI ApI. AvI ja rIte tIrthaMkarabhagavAna, guru ane zAstra paNa jIvanamAM koI navuM tattva pedA nathI karI detA paNa je moha ane ajJAnanuM aMdhAruM che. tene dUra karavAmAM sahAya kare che. sAdhaka pAse je che jema ke anaMtajJAna, darzana, cAritra, vIrya ane sukhano khajAno che, te anaMta zakitanuM jJAna karAvI Ape che. te zaktione jagADavAmAM nimitta banI zake che. eka garIba bhikhArI che. jenI jhUMpaDInI nIce jamInamAM asaMkhya ratnarAzi daTAyelI paDI che. koI jayotiSIe tene A ratnarAzI khajAnAnuM jJAna karAvyuM. tene jJAna thayuM. zuM te have garIba ke bhikhArI rahI zakaze? nA, kadApi nahi. have to tenI daridratA dhanavAnapaNAmAM badalAI gaI. te bhikhArI na rahetA dAtA banI gayo. A ja vAta sAdhakanA sabaMdhamAM karI zakAya che. AtmAmAM anaMta-anaMta guNo bharelA che. tenu jJAna na hovAthI ApaNo AtmA indriya sukhano bhikhArI banI gayo che. saMsAramAM sukha meLavavAnA badale duHkhonA daladalamAM vadhAre phasAto jAya che. AtmAmAM jJAna, darzana, sukhano akSaya bhaMDAra bharelo che. tenuM jJAna na hovAthI AtmA Aja nahi anaMtakALathI potAne dIna, hina ane anAtha samaje che. je divase tene te anaMta akSaya bhaMDAranI pratIti thaI jAya che. te divase tene potAnA svarUpano samyakbodha thaI jAya che. moha, ajJAna ane mithyAtvanuM aMdhAruM bhAgI jAya che, samyagdarzanano sUrya Uge che. A ja samyagdarzananI upalabdhi, prApti athavA ArvibhAva che. zAzvata samyagdarzananI prApti thatAM ja AtmA spaSTa jANato thaI jAya che ke huM kevaLa AtmA chuM bIju kAMi nathI. mArAmAM apAra zakti ane baLa che, huM cetana chuM, jaDa nathI, chuM, nitya chuM,kSaNabhaMgura ke nAzavaMta nathI, mAro kayAreya janma thato nathI ke mRtyu thatuM nathI, janma-maraNa zarIranAM che. huM vastutaH ajara, amara, avinAzI, anaMta zakitamAna AtmA chuM. A prakArano bodha je ajJAta hato tenI pratIti thaI. A ja sAcA arthamAM samyagdarzananI prApti che. AtmA anAdikALathI eka jevo rahyo che. te AtmAthI anAtmA athavA anAtmAthI AtmA samakita 95
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayAreya thayo nathI. tenA svarUpamAM paNa kaMi ochuM thayuM nathI ke nathI teno koI aMza banyo ke bagaDayo. to paNa Aja saMsArI AtmA duHkhI duHkhI che.tenuM kAraNa zuM? AtmAne anaMtazakti ane ajara, amara mAnyA pachI koI abhAva na rahevo joIe to paNa A AtmA sAMsArika, viSaya sukhono bhikhArI thaIne vastuonA abhAvamAM duHkhI thaIne sadA kema bhaTake che? tenAM be kAraNa che. (1) paheluM kAraNa e ke tene AtmAnI sattA, nityatA, ajara, amaratAnuM jJAna nathI. (2) bIjuM kAraNa e che ke tene AtmAnI anaMta zaktinuM jJAna hoya to paNa tenA upara vizvAsa ane nizcaya nathI. AtmAnI sattA ke ajarAmaratAnuM jJAna hovuM ane tenI anaMta zaktinuM jJAna hoya to paNa tenA upara vizvAsa hovo te be vastumAM pharaka che. AtmAnI amara sattAnI pratIti ke bodha thaI jAya paNa tenA upara vizvAsa na bese to te zakti hovA chatAM paNa te kaMi ja karI zakato nathI. AtmAnI anaMta zaktino bodha ane teno nizcayathI vizvAsa karavo te ja hakIkatamAM samyagadarzananI divya upalabdhi samajavI joIe. tIrthakara, guru ane zAstra, vismRta AtmAne tenI anaMtazaktinuM bhAna, smaraNa, nizcaya ane bodha karAvI Ape che. jevI rIte prakAza rahita dIpakane ekavAra prakAzano sparza karAvavA mAtrathI ja te svayaM prakAzita thaI jAya che. tevI rIte deva, guru, zAstra paNa indriya viSaya bhogomAM Asakta AtmAne tenA AMtarika divya svabhAvathI tenI ja svazaktiono sparza karAvavAno prayatna kare che, bhaktinI bhASAmAM tene ja prabhunI kRpA, guruno anugraha ane zAstra nimitta banyA samyagradarzananI prAptimAM tevuM kahI zakAya che. koI vyaktine samyaggadarzana prApta thaI gayuM che tenI anubhUti ane nizcaya kevI rIte khabara paDe che? A vicAraNIya prazna che kema ke samyagadarzana svayaM pote potAne jANI zakatuM nathI ane joI zakatuM nathI. samyagadarzananI anubhUti thavI joIe. paraMtu A anubhUtinuM kAma che jJAnanuM, samyagadarzana khuda potAne joI zakatuM nathI. jJAnanA mAdhyamathI ja khabara paDI zake ke samyagadarzana che ke nahi. samakita
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jJAna jyAre nirmaLa thAya ane pachI aMtarzanarUpI netro jyAre khUlI jAya tyAre badhuM ja dekhAi ane samajAi jAya che. jyAre aMtaramAM yathArtha tattvo prati tIvra ruci jAgRta thaI jAya ane svayaMnI zuddha sattA ane zakti upara atUTa AsthA jAmI jAya, AvA prakAranI AMtarika lAgaNI thavA mAMDe tyAre te vyakti samajI zake ke tene samyagdarzananI upalabdhi thaI che. jaDa ane cetananuM bhedavijJAna ja samyagdarzanano mULa AdhAra che. A jJAna ja AtmAnA potAnA svarUpanI anubhUti karAve che. bhaNatara e judI cIja che ane jJAnanuM haiyAmAM pariNamana e judI cIja che. jJAnanuM haiyAmAM pariNamana thavuM joIe. Aje tattva jJAtAo ghaNA ochA che, paraMtu tattvanA jJAtAomAM paNa evA AtmAo to bahu ja thoDA che ke jeonA haiyAmAM tattvabhUta padArthonuM jJAna samyak prakAre pariNamyuM hoya. jIva ajIva Adi tattvonA svarUpanuM yathAsthita jJAna haiyAmAM jyAre samyak prakAre pariNamanane pAme che tyAre ja te "jJAna" jJAnanI koTImAM gaNAya che. samyagdarzananI prAptino upAya kaThina che. paraMtu asaMbhava nathI. kema ke samyagdarzana koI bAhA padArtha nathI, te AtmAno potAno guNa che. mAtra mithyAtva mohanIya karmanuM eka AvaraNa AtmA upara AvI gayuM che tene haTAvatA vAra lAge teTalI ja vAra samyagdarzananI prAptimAM che. pachI to samyagdarzananI prApti svataH thAya che. je vyakti potAnI sAdhanA dvArA mithyAtvanuM AvaraNa bhedI samyagdarzananA prakAzane AvaraNa rahita kare te ja samyagdarzanane prApta karI zake. samyagdarzana pragaTa thavAnuM AMtarika kAraNa ane bAhyA kAraNaH samyagdarzananA pragaTa thavAnuM AMtarika kAraNa darzanamohanIya karmanA kSaya, upazama athavA kSayopazama che. mohanIyakarmanA bhedomAM darzanamohanIya karma ja mukhyarUpathI samyagdarzananA guNano ghAtaka che. jyAM sudhI A karmano udaya rahe che tyAM sudhI tene samyagdarzana guNa pragaTa thato nathI. samyagdarzana te AtmAno guNa che ane te guNa darzanamohanIya karmanA udayathI anAdikALathI mithyArUpa thaI gayo che. tenuM mithyArUpa rahevAthI jIvanI ruci paNa viSayabhoga vagere sAMsarika kAryamAM ja lAge che. ane potAnuM sAcuM ane kAyamI kalyANa thAya tevA kAryo ane tevA upadeza ApanArAmAM tenI ruci rahetI nathI. samakita 97
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre pharatA pharatA AtmAno kALa pAkI jAya che ane saMsAra samudrano kinAro najIka AvI jAya che tyAre aMtarmuhUrta mATe darzanamohanIya karmano upazama thaI javAthI upazama samyagdarzana pragaTa thAya che. A rIte samyagdarzana pragaTa thavuM tene 'AMtarika' kAraNa kahevAya che. have samyagdarzana pragaTa thavAmAM bAhyAnimitta aneka hoya che. koIne jainadharmano upadeza sAMbhaLavAthI, koIne tIrthaMkarabhagavAnano mahimA joIne, koIne devonuM aizvarya joIne ke koIne pUrvajanmanuM smaraNa thaIne, Ama aneka prakAre samyagdarzananI prApti thAya che. nArakI vagerene paNa ghaNIvAra narakanuM kaSTa bhogavatA samyagdarzana thaI jAya che. Ama bAhvA kAraNo aneka hoya che. A aMtaraMga ane bAhyA kAraNonA maLavA para samyagdarzananI prApti thaI jAya che. jema rAtano dAno nazo divase utarI javAthI manuSya hozamAM Ave che. tevI ja rIte darzanamohanIyanA udayathI jIvamAM eka vicitra prakArano nazo chavAyelo hoya che. jenA kAraNe tenI buddhi bhrama mArI gayelI hoya che. paraMtu jevo darzanamohano udaya zAMta thAya che ke tarata ja teno buddhibhrama maTI jAya che. ane tenI dRSTi samyak dizA tarapha thaI jAya che. A sivAya keTalAka AcArya ema paNa kahe che. ke zuddha AtmAnI prAptine rokavAvALuM darzana mohanIya karma tathA anaMtAnubaMdhI kaSAyavALuM cAritra mohanIya karma che. A darzanamohanIya ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA upazama, kSaya ane kSayopazamanA thavAthI ane tenI sAthe matijJAnAvaraNIya karma ane vIryAntarAya karmanA kSayopazama thavAthI zuddha AtmAnI upalabdhi ke anubhUti thAya che. eka AcArya bhagavaMtanA mata anusAra samyagdarzananA adhikArI banavA mATe AtmAmAM nIce mujabanA aMtaraMga kAraNo hovA joIeH (1) Asanna bhavyatAH je vyakti nikaTabhavI che eTale ke samyagdarzana prApta karavA mATe jene dravya, kSetra, kALa ane bhAva tathA bhavarUpi saMpatti prApta thaI gaI che, ane te jIvane koIpaNa prakAranI rukAvaTa karavAvALuM koIpaNa kAraNa have rahyuM nathI te Asanna bhavya kahevAya. cAre gatiyomAMthI koIpaNa gativALo bhavya jIva samyagdarzana prApta karavAno adhikArI che. (2) jJAnAvaraNIya Adi karmanI hAniH jJAnAvaraNIya, vIryAntarAyano kSayopazama, ane darzanamohatrika tathA anaMtAnubaMdhI kaSAya catuSkanA kSaya, upazama ke kSayopazama thAya tyAre ja AtmA samyagdarzanano adhikArI bane che. 98 samakita
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) saMzitvaH je dravya manavALo jIva che te saMjJi kahevAya che. te manavALo jIva ja zikSA, vAtacIta, upadezane grahaNa karavAmAM nipuNa hoya che je heya, upAdeya tathA hitAhitano vicAra nathI karI zakato te dravyamana vagarano asaMjJI jIva kahevAya che. cAra gatimAM je saMjJI jIvo che jenI cha e paryAyio pUrNa thaI gaI che. tevA ja mithyAdRSTi jIvane samyagadarzana prApta thaI zake che. AvA ja jIvo vizuddha ane sAkAra upayogavALA hoya che. je jIvo asaMjJI che, aparyAptA che, saMmUrchAima che ane ati saMkaliSTa pariNAmavALA che tevA jIvone samyaggadarzana prApta thatuM nathI. saMjJI paMcendriya paryApta ane vizuddha pariNAmavALo jIva paNa jyAre te darzana upayogavALo hoya te samaye tene samyagdarzananI prApti thatI nathI. kAraNa ke darzana upayogamAM tattvavicAra hotA nathI. ane samyagadarzananA samaye tattvavicAranI AvazakyatA hoya che. samyaggadarzana jJAna upayogathI thAya che. pachI tenuM ciMtana karavAthI thAya che. A ja kAraNe kahevAya che ke jIva jyAre sUtelo hoya che tyAre tene samyagradarzananI prApti thatI nathI. samyagadarzananI prApti mATe dravya ane bhAva baMne prakArathI jAgRta hovuM Avazyaka che. niSkarSa e che ke cAra gatimAMthI koIpaNa gativALo jIva samyagdarzanano adhikArI banI zake che paNa jyAre te (1) bhavya hoya (2) saMjJI hoya (3) paryAptaka hoya (4) maMdakaSAyI hoya (5) vizuddhiyukta hoya (6) jAgRta hoya (jAgato hoya) (7) jJAnopayogayukta hoya (8) zubhalezyAvALo hoya ane (9) karaNalabdhithI saMpanna hoya. Ama A badhA bolavALo AtmA ja samyagadarzanane adhikArI banI zake che. TUMkamAM saMsAramAM aneka prANIo che. paraMtu badhA prANIone samyagadarzananI prApti thatI nathI. kALa Adi labdhithI yukta saMjJI paryAptaka, bhavyajIva samyagadarzananA ghAtaka sAta karmaprakRtiono upazama, kSaya ke kSayopazama rUpa aMtaraMga kAraNanA hovAthI nisarga athavA adhigama tattvArtha zraddhArUpa samyagradarzanane upalabdha kare che. samyagadarzana prApta karIe te pahelA samyagudarzananI prApti ane utpattinI prakriyAne samajavI ghaNI jarUrI che. anAdikALathI AtmA upara karmonuM AvaraNa paDeluM che. karmonI mULa prakRti jJAnAvaraNIya Adi ATha che. samakita 99
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM paNa mohanIyakarma pradhAna che. tene karmarUpI senAno adhipati kahyo che. jyAM sudhI mohanIyakarma baLavAna hoya tyAM sudhI bIjA AvaraNa paNa baLavAna ane tIvra banelA rahe che. mohanIyakarma jIvane nukazAna karanAra be prakAranI zakti dharAve che. 1. darzana (STi)ne vimUDha banAve che. 2. cAritrane vikRta kare che. (1) pahelI zakti darzana svasvarUpano nizcaya ane jaDa-cetanano vibhAga athavA viveka karavA detI nathI. (2) bIjI zakti viveka maLI gayA pachI paNa te anusAra pravRtti ane svarUpa lAbha thavA detI nathI. jainazAstramAM mohanI prathama zaktine darzanamoha ane bIjI zaktine cAritramoha kahyo che. bIjI zakita pahelI zaktinI anugAmI che. pahelI zakti nirbaLa thavA para ja bIjI zakti nirbaLa bane che. mohanIyakarmanI A baMne zaktio AtmAne nukazAnakartA che. cAritraguNane vikRta karavAvALI mohanIyakarmanI 25 prakRtio che. ane darzanaguNane mUrchita karavAvALI 7 prakRtio che. jemAMthI 4 to cAritramohanIya che. ane bAkInI traNa te darzanamohanIya che. A sAta prakRtionuM mohAvaraNa lokhaMDa jevuM majabUta che. tene bhedIne samyaktva ane cAritrano prakAza uttarottara prApta karI zakAya che. samyagdarzana prAptimAM pAMca labdhionuM sthAnaH samyagdarzana grahaNa karavAnI yogyatAne labdhi kahevAya che. 'labdhi" zabdano artha "prApti'' thAya che. jIvamAM pAMca prakAranA bhAvonI prApti thavI tene paMcalabdhi kahevAya che. te pAMca prakAranA nAma nIce pramANe che. (1) kSayopazama labdhiH je zakti dvArA AtmA saMjJI paMcendriya avasthA meLavIne potAnuM sAcuMkhoTu, hita-ahita, kalyANa-akalyANa tathA sukha-duHkhanuM je jJAna kare tene kSayopazama labdhi kahevAya che. AvI yogyatA manuSyamAM ATha varSanI bAlya avasthAmAM ja utpanna thaI jAya che. mATe jo te manuSya Icche to ATha varSanI AyumAM ja sva-kalyANano mArga grahaNa karI zake che. 100 samakita
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) vizudhdhi labdhiH AtmAnI vizeSa nirmaLatAne vizuddhi kahevAya che. AvI vizuddhi AtmAmAM tyAre ja Ave che jyAre duHkhI avasthAmAM, mAMdagImAM vageremAM vairAgyanuM ciMtana thAya che ane vicAro Ave che ke koNa chuM? janma-maraNa kema thAya che? jIvane sukhI-du:khI koNa kare che? kyA kAraNathI mAre ahIM janma karavo paDyo? vagere. AvA vicArothI vairAgyanA bhAvathI guru sAMnidhya prApta karavAnI bhAvanA thavI te vizuddhi labdhi kahevAya che. huM (3) dezanA labdhiH gurucaraNomAM jaIne kalyANamArgano upadeza meLavavo, yathArtha tattvano upadeza ane tenA upadezaka evA AcArya bhagavaMta yA muni bhagavaMtonI prApti karavI, ane temanA kahelA arthone grahaNa karavA ane tenA upara vicAra karavAnI zaktine dezanA labdhi kahevAya che. (4) prAyogya labdhiH paMcendriyapaNuM, saMkSipaNuM vagere yogyatA prApta thavI tene prAyogya labdhi kahevAya che. A uparanI cAra labdhiyo to sAdhAraNa kahevAya che. te bhavya ane abhavya badhA ja jIvone hoI zake che. A cAra labdhi prApta thaI javAthI samyagdarzana prApta thaI jaze evuM hotu nathI. jene samyagdarzana maLavAnuM saMbhava nathI tevA jIvone paNa A cAra labdhio hoya che. (5) karaNa labdhiH A labdhi thavAthI samyagdarzananI prApti cokkasa thAya che. ka2Na labdhi paNa jIvane tyAre ja thAya che jyAre tene samyagdarzana prApta thavAnuM hoya che. A karaNa labdhi asAdhAraNa labdhi che. A labdhirUpa AtmAnuM pariNAma bahu ja sUkSma hoya che. A eka bhAva che ane tyAre AtmA niyamA samyagdarzana prApta kare che. je jIvane mithyAtvano abhAva thavAmAM (mithyAtva haTI javAmAM) khAlI aMtarmuhurta kALa bAkI rahe che tyAre tene karaNa labdhi prApta thAya che. Ama ApaNe samyagdarzananI upalabdhi kone thaI zake? tenI prApti I rIte thaI zake? ane tenI utpatti kyAre ane kevI rIte thAya che? tene vadhu samajavA AgaLa UMDANathI joIe ke kharekhara badhuM bane che kaI rIte? samakita 101
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.5 mithyAtvanA aMdhakArathI samyagdarzananA prakAza sudhI... (graMthibhedanI prakriyA) have ApaNe e samajavuM joIe ke jIvano krama mithyAtvathI samyagadarzana sudhI kevI rIte thAya che? ane karmomAM zuM pheraphAra thavAthI samyagradarzananI prApti thAya che? sau prathama ApaNe jIvanI yogyatA samajIe. bhavya ane abhavya jIva sau prathama samyagdarzana prApta karavA jIvane mithyAtvamAMthI nIkaLavuM paDe. AgaLa ApaNe samajyA chIe ke AtmAnA darzanaguNanA ja be prakAra thAya che. je mithyAdarzana ane samyagadarzana che. Ano artha e thayo ke AtmAmAM baMne ekasAthe rahI zake nahIM. A kAraNe ja samyagadarzana prApta karavA jIvane mithyAdarzanathI nIkaLavuM paDe che. paNa jIvonI svabhAvagata vizeSatAne kAraNe dareka jIva mithyAtvane tyajI zakato nathI. ane A kAraNe jIvasRSTimAM jIvo be prakAramAM vaheMcAI gayA cheH (1) bhavya (2) abhavya A bhavya ane abhivyapaNe te anAdi pAriNAmika bhAva che. A bemAMthI eka bhAva sadAya AtmAmAM hoya ja che. (1) bhavyaH je jIvo muktipada pAmavAnI yogyatAvALA che. je mithyAtva tyajIne samyagradarzana pAmI zakavAno che ane tyArapachI siddhagati pAmavA mATenA mArga upara potAno vikAsa karIne maMjhile pahoMcI javAno che. (2) abhavya je jIvo kadApi mukti pAmavAnA nathI. teo sadAya mATe mithyAtvanA bhAvamAM rahevAnA che. siddhapada pAmavA mATe tenA AtmAnAM pariNAma thavAnA ja nathI. AvA jIvo anAdikALathI saMsArabhAvathI baddha che ane anaMtakALa sudhI saMsArabhAvamAM ja rahevAnA che. Ama je jIvo mokSapada pAme che te avazya bhavya ja hoya che. ane je abhavya che teo kadApi mokSa pAmatA nathI. zAstramAM A be prakAranA jIvo mATe be daata ApyAM che. 102 samakita
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) je strImAM garbhAdhAna karavAnI yogyatA che ane te strI pati sAthe rati-sukha meLavIne saMtAna prApta kare che. A strI jevA muktipadane avazya pAmanAra bhavya jIvo che. (2) je strImAM garbhAdhAna karavAnI yogyatA nathI tene pati-saMbaMdhanI sAmagrI maLe to ya garbhAdhAnanI yogyatA ja na hovAthI saMtAna prApti karI zakatI nathI. A strI jevA abhavya jIvo che. have ApaNe bhavya jIva kevI rIte samyagdarzananI najIka pahoMce che te samajIe, paNa tenA pahelA ApaNe "kALa" ane "samaya"ne samajIe. kALa" ane "samayane samajavAthI ApaNane khabara paDaze ke jIva mATe samyagadarzananI najIka pahoMcavuM te keTalI moTI vAta che. pula parAvartanaH khUba ja TUMkamAM samajIe to 14 rAjalokamAM jeTalA pudagalo che te sarvene jIva sparze ane pachI tene choDe. ema karatA karatA badhA ja pudgala joDeno saMbaMdha bAMdhIne choDe tyAre "eka pudgala parAvartana kALa kahevAya che. A eka pudgala parAvartana kALamAM anaMtA kALacakra AvI jAya che, jemAM anaMtI utsarpiNI ane avasarpiNI AvI jAya che ane jemAM anaMtI covIsI AvI jAya che. jIvanI yAtrA anAdikALathI nigodamAM (avyavahAra rAzimAM) rahelo jIva akAmanirjarAnA yoge nigodamAMthI nIkaLI saMsAracakranI vyavahAra rAzimAM Ave che. temAM akendriyanA bhAvo karI AgaLa vadhatA vikalendriyonA bhavo kare che. tyAMthI paNa AgaLa vadhatA vadhatA paMcendriya sudhI pahoMce che. Ama anaMto kALa A bhavomAM kADhI nAkhe che. akAmanirjarAne karatA karatA gADha karmone DhIlA karatA karatA jyAre vivekasahita svabhAve (svecchAthI) dharma sAMbhaLavAnI je kALe IcchA thAya che te kALane "zravaNa sanmukhI kALa" kahevAya che. tenuM mApa "be pudgala parAvartana kALa che." (eTale ke anaMtA anaMtA kALacakro). A kALathI ghaTatA ghaTatA jIvanI pariNAma dhArA nirmaLa thatA thatA jIva "doDha pula parAvartana kALa" para Ave che. (eno artha ke mokSa javA mATe doDha pula parAvartana kALa bAkI che.) A samaye dharmanA raste cAlavA ane mArgAnusArI guNo prApta karavAnI IcchA thAya che tene "mArga sanmukhI kALamAM" pravezyo kahevAya. samakita 103
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAMthI paNa samayane kApatAM kApatAM jyAre jIva eka pula parAvartana kALa para Ave che tyAre te dharma yauvana kALamAM praveza kare che. A eka pudgala parAvartana kALa jeTalo mokSa prApti mATe bAkI rahe che tyAre te "caramAvartI' kahevAya che. carama eTale chello. Ama chelA pudgala parAvartanamAM praveza kare che. AnI pahelAnA kALane acaramAvarta kALa athavA to "bhavabAla kALa" tarIke oLakhAvyo che. ahIMthI AgaLa vadhatAM vadhatAM jyAre ardha pugala parAvartana kALa bAkI rahe che tyAre jIvano "pakSa" badalAya che. (pakSano artha jIvanA bhAva). te "kRSNapakSI" maTIne "zuklapakSI bane che. kRSNapakSI-jeno utkRSTa saMsArakALa ardhapudgala parAvartana kALathI vadhu bAkI hoya. A pakSamAM bhavya ane abhivya baMne jIvo hoya che. jyAre bhavya jIva eka vAra kRSNapakSane choDIne zuklapakSI bane che pachI pAcho te kRSNapakSI thato nathI. zuklapakSI-jeno utkRSTa saMsArakALa ardhapula parAvartana kALa ja bAkI hoya che. bhavya jIva ja zuklapakSI thaI zake che. abhavya jIva kayAreya thato nathI. Ama zuklapakSI thayA pachI jaghanya (ochAmAM ochA samayamAM) aMtarmuhUrtamAM ane utkRSTa (vadhumAM vadhu samayamAM) deze UNA ardhapudgala parAvartana kALamAM (eTale ke ardhapula parAvartana kALathI thoDuMka ochuM) jIva samakita avazya prApta kare che. Ama ekavAra samakita pAmyA pachI jIva "parita saMsAra" kahevAya che. ane vadhumAM vadhu deze UNA ardhapula parAvartana kALamAM te mokSamAM jAya che. jIvane zuklapazI thavuM te kALanI apekSA hoya che. mithyAtva ke samyakatvanA hisAbe nahIM. Ama upara jaNAvyuM e pramANe bhavya jIvo muktipada pAmavA mATe eka pudagala parAvartana kALa bAkI rahyo hoya tyAre te caramAvartamAM pravezyo kahevAya che. ane je bhavya jIvano samaya mukti prApta karavAmAM eka pula parAvartana kALathI vadhAre hoya che te hajI acaramAvartamAM rahelA kahevAya che. abhavya jIvo acaramAvartakALamAM saMsAranA bhAvomAM khUba AnaMda mANatA hoya che tyAre temane bhavAbhinaMdI kahevAya che. 104 samakita
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ A bhavAbhinaMdI jIvonAM ATha lakSaNa hoya che. "kSudo lobharatidIno matsarI bhayavAn zaTha: / ajJo bhavAbhinaMdI sthAniSphalArambha sar3agata ||" -guNasthAnaka mokSanA sopAna; gAthA 2 (viSaya) (pAnuM 45, lekhakaH DaoN. ketakI zAha, prakAzakaH dariyApurI jaina samiti, (navaraMgapurA, amadAvAda, (gujarAta) varSa 2010) artha - (1) zudra (2) lobharativALo (3) dIna (4) matsarI (5) bhayabhIta (6) zaTha (lucco) (7) ajJAnI (8) niSphaLa AraMbha karanAro bhavAbhinaMdI hoya che. Ama pAMca IndriyanA viSayasukhomAM rata saMsAra abhinaMdanAro, saMsArane prazaMsanAro-vakhANanAro, saMsAramAM racyopacyo rahenAro, mohamUDha, bhavAbhinaMdI khUba ja mUrkha ane mUDha hoya che. acaramAvarta kALamAM vartatA jIvone muktino Azaya ja hoto nathI. jema peTamAM mala-doSa hoya tyAre sArAmAM sAruM pakavAna paNa arucikara lAge che. tema e jIvamAM sahaja bhAvamalanuM evuM jora hoya che ke temane muktinI IcchA ja jAgatI nathI. sahaja bhAva-mala eTale anAdikALanuM rAga-dveSa pariNAma. chellA pudgala parAvartana kALamAM jIvanuM lakSaNa acaramAvartakALathI jyAre bhAva-malathI bharelo jIva caramapudgalaparAvartana kALamAM Ave che tyAre A sahaja bhAva-malanA nAza mATe AcArya haribhadrasUrijIe yogadRSTisamuccayamAM traNa kAryaliMgo batAvyA che. "duHkhiteSu dayAtyantamadveSo guNavatsu ca / rityAtsiva vaiva, sarvavavazeSataH II rUra che" - yogadaSTi samuccaya; gAthA 32 (pAnuM 146, lekhakaH AcArya haribhadrasUrI, prakAzakaH jaina dharma TrasTa, surata, (gujarAta) varSa 2000) artha - duHkhI pratye atyaMta dayA, guNavaMto pratye aSa, ane sarvatra ja ucita kAryanuM sevanaAma A chellA pudgala parAvartana kALanuM lakSaNa che. samakita 105
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, chellA pudgala parAvartanamAM bhAva-mala kSaNa thAya che. paNa caramAvartamAM Avyo eTale bhAva-mala nIkaLI jAya che, evuM nathI. paNa bhAva-malano kSaya to A ja kALamAM thavAno che. AnuM kAraNa acaramAvartamAM jIvanuM caitanyapaNuM avikasita-avyakta hoya che. ane AvA avyakta cetanavALo jIva koIpaNa moTuM kArya karI zake nahI. dA.ta. janmeluM bALakanuM caitanya avikasita hovAnA kAraNe koI viziSTa kAma karI zakatuM nathI. acaramAvartamAM dharma puruSArtha nathI kAraNa ke tyAM kALa pratibaMdhaka che. (kALanA hisAbe karI zakAtuM nathI). caramAvartamAM jema jema puruSArtha kare tema gharma yauvana vikasita bane che. kAraNa ke ahIMyA kALanI pratibaMdhakatA nIkaLI gaI hoya che. (kALa have naDato nathI). ahIM eka agatyanI vAta samajavI jarUrI che ke anaMtAnaMta pudgala parAvartana kALa A saMsAramAM avyavahAra rAzimAM pasAra karI jIva vyavahAra rAzimAM tyAre ja Ave che jyAre eka jIva mokSamAM jAya che. ane jIvanA bhavitavyatAnI mukhyatAe Ave che. Ama vyavahAra rAzinA jIvo upara siddhanA jIvono khUba ja upakAra che. A vAta to nizcita che ke mokSano abhilASa mAtra bhavya jIvomAM ja pragaTI zake che ane te paNa evA ja bhavya jIvo ke jeno saMsArakALa eka pudgala parAvartana kALa jeTalo ja bAkI hoya. je bhavya jIvono saMsArakALa hajI eka pugala parAvartana kALathI adhika bAkI hoya che teone evI vicArazakti udabhavI zakatI nathI ke "mokSa" e uttamamAM uttama koTinuM sAdhya che, dharma te enuM sAdhana che, ane mAre A dharmasAdhana dvArA mokSarUpa sAdhyane siddha karavuM che. caramAvartimAM paNa anaMtA kALacakro jIvane hoya che. paNa temAM AvyA pachI jIvane dharmanI sAmagrI maLe che ane haLukarmI bane che. koI nimittonA kAraNe jIva karmonI utkRSTa sthiti bAMdhe paNa kharA ane pAchI khapAve, vaLI pAchA bAMdhe ne vaLI khapAve. AvuM ghaNIvAra kare che. karmonI utkRSTa sthiti te ahIM ghaNIvAra bAMdhavAnuM zakya hoya che. moha vijayaH samyagradarzanano saMbaMdha mohanIyakarmanI paraMparA ghaTavA sAthe che. AtmAnI sauthI avikasita avasthA te paheluM guNasthAnaka che. A bhUmikAne jainazAstromAM bahirAtmabhAva (AtmAnA khudanA bhAvathI alaga) athavA mithyAdarzana kahevAya che. 106 samakita
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ A guNasthAnakamAM paNa jeTalA jIvo hoya che te badhAnI AdhyAtmika sthiti eka jevI nathI hotI. koI jIva upara mohano prabhAva gADha hoya che to koI para ocho ane koInA para to ekadama ocho. vikAsa karavo te AtmAno svabhAva che. jIva para jyAre jANatA ajANatA mohano prabhAva ocho thAya che tyAre te tenA vikAsanA mArga upara keTalIka avasthAomAMthI pasAra thAya che. jema ke acaramAvartakALa, caramAvartakALa, ardhapudagala parAvartana kALa, parita saMsArI, apunaHbaMdhaka, yogadyaSTivagere. ApaNe upara acaramAvartakALa, caramAvartakALa, ardhapudgala parAvartana kALa vagere samajyA. have ApaNe kramathI tenA pachInI avasthAo jANIe. yogadyaSTi: jyAre AtmAnI upara mithyAtvanuM aMdhAruM chavAyeluM hoya che tyAM sudhI AtmAnI gati adhyAtmathI vimukha hoya che. jema jema mithyAtvano aMdhakAra ocho thato jAya che tema tema AtmAmAM judo vaLAMka Ave che ane tenA vicArono pravAha badalAya che. teno pravAha adhyAtma tarapha vaLe che. A prakAranA badalAvanA kramane AcArya haribhadrasUrijI e ATha prakAranI dRSTiomAM batAvyo che. (1) mitrA (2) tArA (3) balA (4) dIprA (5) sthirA (6) kAntA (7) prabhA ane (8) parA A ATha dRSTiomAM pahelI cAra apunaHbaMdhaka mithyAdarzananI vibhinna avasthAo che. pahelI cAreya dRSTimAM mithyAtva ja hoya che ane sAcA jJAnano abhAva hoya che. bAkInI cAramAM sabhyaSTi, dezivarita, sarvavirati Ama vikasita avasthAo ane kSapaka zreNIthI mAMDIne nirvANa sudhInI badhI ja avasthAono samAveza thAya che. pahelI cAramAM mithyAtvaSTi hovA chatAM paNa yaugikadaSTimAM kahevAya che. kAraNa ke te AtmAne samyagdarzananA sanmukha lAvavAmAM sahAyaka che. apunabaMdhakaH mohanIyakarmanI utkRSTa sthitino baMdha pharI na thavo tenuM nAma 'apunabaMdhaka' kahevAya che. samakita 107
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtva bhAvanI tIvratAne kAraNe jIva utkRSTa 70 kroDAkroDI sAgaropama mohanIyakarmanI sthiti bAMdhI zake che. yogazatakamAM batAvyuM che ke je utkRSTa kalezapUrvaka pApakarma na kare, bhayAnaka duHkhapUrNa saMsAramAM DUbelo na rahe ane kauTuMbika laukika, dhArmika Adi badhI bAbatomAM nyAyayukta maryAdAnuM pAlana kare tene apunabaMdhaka kahevAya che. caramAvartamAM pravezyA pachI keTalAka jIvo mithyAtva bhAvanI maMdatAne pAmI bAkI rahelA samagra saMsArakALamAM haju be vAra mohanIyakarmanI utkRSTa 70 kroDAkroDI sAgaropamanI sthiti bAMdhavAnI saMbhAvanA bAkI hoya tyAre te jIva 'dvibaMdhaka' (dvisaskRtabaMdhaka) kahevAya che. tenA pachI jyAre jIvane hajI eka vAra ja mohanIyakarmane utkRSTa 70 kroDAkroDI sAgaropamanI sthiti bAMdhavAnI saMbhAvanA hoya che tyAre te jIva 'samRtabaMdhaka' kahevAya che. ane jyAre je jIvone samagra saMsArakALamAM mohanIyakarmanI utkRSTa 70 kroDAkroDI sAgaropamanI sthiti ekapaNavAra bAMdhavAnI saMbhAvanA nathI te jIva 'apunabaMdhaka' kahevAya che. a-nahIM, puna-pharI, baMdhaka-bAMdhanAra. have pharI utkRSTa sthiti nahIM bAMdhanAra jIvane apunarbaMdhaka kahevAya che. dharmasaMgraha graMthamAM gAthA 18mAM apunarbaMdhaka maMdamithyAtva jIvone paNa dharmI kahRAA che. arthAt pahelA guNasthAnake paNa anuSThAnarUpa dharma kahyo che. Ama caramAvartakALamAM pravezelo apunarbaMdhaka AtmA te kALa pAmIne dharmano prAraMbha kare che. mATe apunarbaMdhaka jIvane "AdidhArmika" paNa kahevAmAM Ave che. A AdidhArmika kevaLa jaina dharmano ja anuyAyI hoya che, tevo niyama nathI. maMdamithyAtvane yoge AdidhArmika jIvo bIjA dharmonA AcAra paNa seve che. ane game te dharmanI kriyA karavA chatAM te jIvomAM aMtarathI rAga-dveSanI tIvratA tUTI javAne lIdhe te jIvone apunarbaMdhaka ke AdidhArmika kahI zakAya che. yogabiMdu graMthanI 251mI 257 gAthAmAM jaNAvyuM che ke apunarbaMdhakanI aneka avasthAo hovAthI temanI aMtaHzuddhi hovAne lIdhe judA judA dharmonI mokSasAdhaka kriyAo teomAM hoI zake che. 108 samakita
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhaka avasthA AvyA pachI AtmA jyAre graMthibheda karavA AgaLa jAya che, tyAre te traNa viziSTa avasthAne prApta kare che. (1) mArmAbhimukha (2) mArgapatita (3) mArthAnusArI "mArga" eTale cittanuM avakragamana-saraLatA jema sApanI cAla sAmAnyataH vAMkIcUMkI hovA chatAM paNa daramAM pesatI vakhate sIdho ja pese che. kema ke dara sIdhuM ja hoya che. tema mananA caMcaLa vicAronA lIdhe jIvamAM je vakratA hoya che te jyAre TaLI jAya che, jIva jyAre mAyAthI mukta banIne saraLa bane che, tyAre tenAmAM uttarottara aneka guNonuM AdhAna thatuM jAya che. A saraLatAmAM kAraNabhUta je karmano kSayopazama che tene "mArga" kahevAya che. AvA kSayopazamarUpa mArgamAM praveza karavAnI yogyatAvALo jIva "mArgAbhimukha" kahevAya che. AvA kSayopazamanI jene zarUAta thaI gaI che evA uttarottara guNavRddhivALo jIva "mArgapatita" kahevAya che. ane e rIte vadhatAM vadhatAM je jIvane carama yathApravRttikaraNa pUrNa thavAnI taiyArI hoya che ene "mArgAnusArI" kahevAya che. Ama zrI dharmasaMgraha graMthanA AdhAre caramAvarta kALavartI jIvanA prathama guNasthAnakanI vikAsayAtrAne nIce pramANe nAma ApI zakAya. (1) apunabaMdhakA- pharI 70 kroDAkoDI sAgaropamanI mithyAtvanI sthiti nahIM bAMdhanAro jIva (2) mArnAbhimukha - pUrvokta kSayopazamarUpa mArganI sanmukha jIva (3) mArgapatitaH- pUrvokta kSayopazamarUpa vALo-guNa budhdhivALo jIva. (4) mArthAnusArIH- caramayathApravRttikaraNanA aMte vartato jIva. A thaI haju pahelA guNasthAnanI cAra avasthAo. matAMtara - mArmAbhimukha ane mArgapatita e beya viziSTa avasthAo apunabaMdhaka avasthA AvyA pachI ja Ave che evo eka mata che. je AcArya haribhadrasUrinAM "paMcasUtra' graMthanA pAMcamA sUtranI vyAkhyAnA prAnta bhAgamAM spaSTa karyo che. upadezapadanA 253nA zlokanI TIkAmAM zrI municandrasUrie Aja matano nirdeza karyo che. mArmAbhimukha ane mArgapatita e be ya avasthAo apunabaMdhaka avasthA prApta thayA pahelAM prApta thAya che evo bIjo mata che. je "yogabiMdu' graMthanA 179mA zlokanI ajJAtaknaka samakita 109
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkAmAM jaNAvyo che. paraMtu TIkAkAre tenuM khaMDana paNa karyu che. "zrI paMcAzaka graMthanA'' trIjA paMcAzakanA trIjA zlokamAM paNa A ja bIjo mata jaNAvavAmAM Avyo che. mahopAdhyAya yazovijayagaNijI potAnI 'dvAtriMzada-dvAtriMzikA''nI 14mI batrIsInA 2thI 4 zlokamAM banne matono samanvaya karatAM jaNAve che ke mAbhimukha ane mArgapatita e be avasthAo apunarbaMdhaka bhAvanI prApti thatAM pahelAM prApta thanArI mAnIne apunarbaMdhaka bhAvathI pRthak mAne che. temanA mate paNa eTaluM to samajavuM joIe ke e avasthAo paNa dharmanA adhikAranI koTimAM ja che. kema ke enAthI ja AgaLa upara apunarbaMdhakabhAva prApta thavAno che. (citra-1) 110 samakita
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitra- 1 mithyAdaSTi jIvanI vikAsa yAtrA anivRtti karaNa pati apUrva karaNA vati tharamayathA pravRtti karaNa pati maMda mithyAdaSTi mAganusArI apunabaMdhaka (mokSAbhimukhI), graMthibheda bhAvarta acaramA. bodara mokSamArga ja caramAvata Hike caramAvartamAM praveza navyavahAra rAzi mithyASTi guNasthAnaka samakita 111
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthibhedanI prakriyA karmabaMdhanA mukhya hetu rAga ane dveSa che. e beu mohanIya avasthAo che. mohanIyanI utkRSTa sthitimAM anaMtAnubaMdhI kaSAya catuSka (anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha)thI UbhA thayelA rAga ane dveSanI graMthi (gAMTha) khUba ja karkaza, majabUta ane durbhedya hoya che. A graMthi ja samyagdarzananI bAdhaka hoya che. Ama rAgadveSanuM je Atma pariNAma e ja karmagraMthi che-mohanIya nAmanA eka ghAtI karmamAMthI janmelo ane jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya tathA aMtarAyakarma e bAkInAM traNeya ghAtI karmonI sahAyane meLavI cUkelo e gADha rAga-dveSanuM pariNAma te atyaMta durbhedya hoya che. AtmA pote vikAsa karatA ane tIvratama rAgadveSane thoDA maMda karatA jyAre mohanI prathama zaktine chinna-bhinna karavAnI zakti potAnAmAM AvI jAya che, tyAre AvI sthitine karmazAstramAM "graMthibheda" kahevAya che. graMthibheda karavuM e eka prakAranuM AdhyAtmika yuddha karavA yogya che. A yuddhamAM eka tarapha rAga-dveSa hoya che ane bIjI tarapha vikAsonmukha AtmA potAnA vIryabala joDe. A yuddhamAM koIkavAra rAga-dveSanI jIta thAya che ane koIkavAra AtmAnA baLanI. karmagraMthi e paNa AtmAnA pariNAma svarUpa che ane e karmagraMthine bhedanAro je apUrvakaraNa nAmano adhyavasAya hoya che, te paNa AtmAnA pariNAma svarUpa ja hoya che. eTale ke pariNAma dvArA ja pariNAmane bhedavAnI vAta che. ahIM traNa cIja nakkI thAya che. pahelI vAta e ke karmagraMthirUpe AtmAnA eka prakAranA pariNAmane AtmAnA ja anya prakAranA pariNAma ja bhedI zake che. bIjI vAta e ke AtmAnA je pariNAmathI karmagraMthirUpI pariNAmane bhedavAnuM che te pariNAma taddana viparIta prakAranuM hovuM joIe. ane trIjI vAta e ke karmagraMthirUpI Atma pariNAma jeTaluM tIvra hoya tenA karatAM paNa e AtmapariNAmane bhedanAruM je pariNAma hoya te vadhAre tIvra hovuM joIe. 11 2 samakita
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ A traNa cIja hoya to ja graMthibheda thaI zake. je A yuddhamAM vijayI thAya che tene samyagdarzananI upalabdhinA pUrve kaI kaI avasthAomAMthI pAra thavuM paDe che tenuM suMdara ane vyavasthita Alekhana vizeSAvazyakabhASya, karmagraMtha, gommaTasAra, yogazAstra, ane sthAnanaMga TIkA Adi graMthomAM karyuM che. (1) cathApravRttikaraNaH- A karaNamAM karmonI dIrgha sthitino nAza thAya che. saMsAranuM koIpaNa sukha jo ApaNe sAvadha na hoIe to duHkhano ja upAya che. eTale A duHkhathI chUTavA mATe saMsAranuM sukha meLavavAno nahi paNa mukti meLavavAno puruSArtha karavo joIe. AvuM jyAre jIvanI buddhimAM besI jAya, tyAre ja ene kharekharo dharmano marma samajAya che ane tenI sAthe ja ''zuddha yathApravRttikaraNa' zarU thAya che ane AmAMthI ja asaMkhya guNa nirjarA thavA jevI sthiti pedA thAya che. jyAre mohanIyakarmanI utkRSTa sthiti 70 kroDAkroDI sAgaropamanI hoya che, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya karmanI utkRSTa sthiti 30 kroDAkroDI sAgaropamanI hoya che. nAmakarma ane gotrakarmanI utkRSTa sthiti 20 kroDAkroDI sAgaropamanI ane AyuSyakarmanI utkRSTa sthiti 33 sAgaropamanI hoya che. A badhA karmomAMthI AyuSyakarmane choDI bAkInA sAta karmonI utkRSTa sthiti ghaTIne jyAre eka kroDAkroDI sAgaropamamAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna jeTalI karI nAkhe che tyAre AtmAnI vIryazaktimAM sahaja ullAsa pedA thAya che. A ullAsavaza je viziSTa pariNAma-ke bhAvane zAstrIya bhASAmAM 'yathApravRttikaraNa'' kahevAya che. bIjI rIte samajIe to anAdikALathI baMdhAyelA mithyAtva karmano kSaya karavA mATeno adhyavasAyavizeSanuM nAma '"yathApravRttikaraNa'' kahevAya. digaMbara paraMparAmAM '"yathApravRttikaraNa'"nI jagyA para "adhapravRttikaraNa"nuM nAma batAvyuM che. (karmagraMtha ane vizeSAvazyakabhASya) A sthitine varNavatA 'zrI yogadaSTisamuccaya''mAM kahe che. "yathApravRttikaraNe caramelpamalavataH / AsannagraMthibhedasya samastaM jAyate hyadaM // 38 // " - yogadaSTisamuccaya; gAthA 38 (pAnuM 165, lekhakaH AcArya haribhadrasUrI, prakAzakaH jaina dharma TrasTa, surata, (gujarAta) varSa 2000) samakita 113
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha chellA yathApravRttikaraNamAM alpamaLapaNAne lIdhe jeno graMthibheda nikaTamAM che. evA jIvane A samasta nizcaye upaje che. yathApravRttine samajAvavA mATe "vizeSAvazyaka bhASya"mAM eka dRSyata ApyuM che. eka nadI parvata uparathI nIce vahI rahI che. uparathI nIce AvatI hovAnA kAraNe teno pravAha khUba ja jhaDapI che. nadInA A tIvra pravAhamAM zilA, pASANa ane paththaro Ave che te ApasamAM TakarAtAM TakarAtAM ane ghasAtAM ghasAtAM goLa ane lIsA banI jAya che. A goLa ane lIlApaNuM te eka divasamAM thatuM nathI. te sthitie pahoMcatAM pahoMcatAM aneka varSo lAgI jAya che. Ama thatAM thatAM paththara zAligrAma banIne pUjAno pAtra bane che. Ama je sthiti parvatIya pASANanI hoya che te ja sthiti AtmAnI paNa hoya che. A AtmA bhramaNa karatA karatA saMsAranA dukhone sahana karatAM karatAM evA mukAma upara pahoMce che ke tyAre tenA tIvra rAga ane tIvra Sa maMda thavA lAge che. jIvane sadAnuM ne saMpUrNa sukha meLavavA zuM karavuM joIe? AvA badhA vicAro Ave te paNa zuddha yathApravRttikaraNanA kAraNe Ave. Ama kaSAyanI maMda avasthArUpa jIvano pariNAma te ja "yathApravRttikaraNa" kahevAya che. yathAH zAstramAM batAvI che tevI pravRttiH dharmakriyA karaNaH karavI yathApravRttikaraNanA be bheda che. (1) sAdhAraNa (2) viziSTa sAdhAraNa yathApravRttikaraNavALo jIva vizuddhinA patha para bahu AgaLa vadhI zakato nathI. tenAM pariNAmo ja durbaLa hoya che. rAga ane dveSanI tIvra ane pragADha graMthinuM bhedana karI zakato nathI. AvuM sAdhAraNa yathApravRttikaraNa abhavya jIvone paNa anaMtIvAra thAya che. kAraNake abhavya jIvo dravyathI yathApravRttikaraNa kare che. viziSTa yathApravRttikaraNamAM AtmAne eTalI kSamatA ane zakti pragaTa thAya che ke jenA pariNAme AtmA aMdhakArathI nIkaLIne prakAzanI prathama kSINakiraNane joI zake che. tenAmAM samyagadarzana hajI pragaTa thatuM nathI. paraMtu eTaluM to avazya thAya che ke aMdhakArane cIrIne prakAzanI kSINa rekhAne AtmA joI zake che. AmAM mithyAtvI AtmA graMthinA najIka pahoMce che paNa graMthinuM 114 samakita
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhedana hajI karato nathI. Ama pratyeka samaye uttarottara anaMtaguNI vizuddhi thatI jAya che. vizeSAvazyakabhASyamAM eka udAharaNa batAvyuM che ke jema koI kuTuMbanA koThAramAM dhAnyanI bharelI koThI hoya che. emAMthI thoDuM thoDuM dhAnya paDatuM hoya che tyAre ghaNuM dhAnya gharanA kAma mATe bahAra nIkaLe che. Ama thavAthI koThImAM uttarottara dhAnya ochuM thatuM jAya che. A ja prakAre AtmAnI karmarUpI dhAnyanI koThImAMthI AtmA anAbhoganA kAraNe ghaNAM karmone khapAve che. tenI joDe thoDAka ja navAM karmone grahaNa kare che. ane A pramANe thavAthI "graMthideza'' prApta thAya che. A prakAre mithyAtvI jIvane AyuSya karmanA sivAya zeSa 7 karmonI sthiti dezona eka kroDAkroDI sAgaropama pramANa bAkI rahe ane bAkInA karmono kSaya karI nAkhe tyAre ''yathApravRttikaraNa'' prApta thAya che. ahIMthI UMDANamAM samajavuM jarUrI che. asatakalpanAthIH (dAkhalA tarIke) 1 kroDAkroDI sAgaropama sekaMDa gaNo) = 110 samaya (nAnAmAM nAno samaya paNa ApaNI samaja mATe aMtaHkroDAkroDI sAgaropama = 98 samaya palyopamano asaMkhyAtamo bhAga = 12 samaya yathApravRttikaraNanuM aMtarmuhUrta = 10 samaya ema samajavuM. ApaNe upara joyuM ke anAdi mithyAdaSTijIva yathApravRttikaraNa nAmanA adhyavasAyathI AyuSya sivAya bAkInA sAta karmanI dIrghasthitimAMthI mAtra aMtaHkroDAkroDI sAgaropama (= 110-12) eTale ke 98 samayanI sthiti rAkhIne bAkInI sarvasthitisattAne kApI nAkhe che. A vakhate jIva ''graMthideze'' Avyo kahevAya. graMthideze AvelA jIvo jo temanI bhavitavyatA tevA prakAranI hoya to yathApravRttikaraNamAM vartatA ane dharmalaghutAne pAmatAM pAmatAM dravyazrutane ane dravyacAritrane pAmI zake che. AvA kALanAM amuka jIvo greveyaka vimAnamAM paNa pahoMcI zake che. navapUrvanA jJAnane paNa pAmI zake che. ATaluM pAmavA paNa jIve graMthidezane to pAmavuM ja paDe che. AmAM koI koI jIvo adhika karmanirjarAne pAmatAM pAmatAM ane utkRSTa koTinA dravya sAdhupaNAne pAmatA jo zuddhabhAva sahita pAmavAmAM Ave to te jIvane mokSa hAthaveMtamAM ja AvI jAya che. samakita 115
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa mAtra zuddhabhAvanI khAmInA yoge e jIvone sAdhupaNAnA pAlananuM vAstavika phaLa maLatuM nathI. AvA jIvone vadhumAM vadhu navamAM greveyakanI prApti thAya che ane e devalokamAM paNa te jIvo potAnA rAgadveSanA gADha pariNAmonA pratApe, tyAM jevA sukhano anubhava karI zakAya tevA sukhano anubhava karI zakatA nathI. ATaluM ja nahIM paNa e kALamAM e jIvo evA azubha karmone upArje che ke e karmo e jIvone duHkhamaya saMsAramAM pheravyA kare che. Ama "abhavya" Adi jIvone graMthidezanI prApti ane te pachI dravyazruta tathA dravyacAritranI prApti thavA chatAM paNa saMsAraparibhramaNano nAza karavAne mATe koIpaNa rIte samartha banI zakatA nathI. bicArA abhavya jIvo to svabhAve ja evA che ke teo graMthideza Adine pAme che to paNa teomAM apUrvakaraNa pAmavA yogya lAyakAta pragaTI zakatI nathI. durbhavya jIvone paNa kALanI aparivapakvatA pradhAnapaNe naDe che eTale teo svabhAve muktigamananI yogyatAne dharanArA hovA chatAM paNa teone thayelI graMthideza AdinI prApti paNa temane apUrvakaraNa pAmavA yogya lAyakAta pragaTa karAvI zakatI nathI. bhavya AtmAo mATe paNa graMthideza AdinI prApti tyAre ja saphaLa banI zake che ke jyAre temane bhavitavyatA (samaya pAkyo hoya to) AdinI anukULatA prApta thAya che. A karaNa saMsArakALamAM anekavAra Ave che. abhavya jIvo paNa anaMtIvAra A karaNa kare che. graMthideze Avelo jIva vadhumAM vadhu asaMkhyAta kALa sudhI graMthideze TakI rahe e banI zake, paNa eTalA kALa paryata graMthideze barAbara TakI rahe teno artha ema nathI ke te tyAMthI pragati ja kare, te tyAMthI pAcho paNa paDI zake che. jyAre paNa jIvanA karmonI sthiti eka kroDAkroDI sAgaropamathI kAMIka nyUna hoya tyAre ja tene bhAvathI "zrI navakAra mahAmaMtranI prApti thAya che ane jyAre te graMthidezathI pAcho paDe che tyAre te "zrI navakAra mahAmaMtra"thI chUTI jAya che ane tyAre pAcho karmone adhika rUpe bAMdhe che. paNa ahIMthI AgaLa Asannabhavya AtmAniSeka racanAnA nIcenA bhAgamAMthI ekeka samaye kramazaH ekeke niSekamAM paheluM karmadalika vipAkodayathI bhogavIne nAza karato karato AgaLa jyAre yathApravRttikaraNanuM aMtarmuhUrta- 10 samaya pUrNa thAya che tyAre atyaMta vilAsane phoravIne apUrvakaraNamAM praveze che. (citra-2) 116 samakita
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita yathApravRttikaraNavartI jIvanI mithyAtva mohanIyano aMtaH kro. ko. sA. = 98 samayanI sthitisattA citra - 2 yathApravRttikaraNa graMthideza graMthi 117
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) apUrvakaraNa- yathApravRttikaraNa pachI AtmA apUrvakaraNanA rUpamAM bhAva vizuddhinI tarapha AgaLa vadhe che. AtmAnI vIryazakti haju vadhAre, prabaLa ane ujjavaLa thAya che. AtmAnA A zuddha pariNAmane zAstrIya bhASAmAM "apUrvakaraNa" kahevAya che. apUrvakaraNano artha thAya che ke AtmAnI vIryazakti ane vizuddha bhAva ane pariNAma je pUrve jIvane kyAreya na thayA hoya. apUrva eTale pUrve jIvane na thayA hoya tevA bhAva. apUrvakaraNanuM bIjuM nAma "nivRttikaraNa" paNa che. kAraNa ke ekasAthe graMthibheda karanArA sarva jIvonA adhyavasAyamAM taratamatA (bhinnabhinna) hoya che tethI tene "nivRttikaraNa" paNa kahevAya che. A karaNane prApta thayelo jIva apUrva AtmAnA vIlAsanA baLe vizuddha pariNAmarUpa prabaLa puruSArtha dvArA AgaLa vadhatA rAgadveSanI durbheda graMthino bheda karI zake che. graMthi eTale gAMTha. vAMsanI kaThaNa gAMTha jema durbheda-bhedavI muzkela che tema rAgadveSa pariNAmarUpa karmanI gAMThane bhedavI muzkela che ane tene bhedIne ja (graMthibheda) samyagradarzana prApta karI zake che. apUrvakaraNanA prathama samayathI jIva cAra kAryone ekasAthe prAraMbha kare che te cAra apUrva kArya te (1) apUrva sthitighAta (2) apUrva rasaghAta (3) apUrva guNazreNI (4) apUrva sthitibaMdha have ApaNe e joIe ke ahIMthI jIva kevI rIte AgaLa vadhIne trIjA karaNa "anivRttikaraNa"mAM praveza kare che. (1) apUrva sthitighAta - aparvatanAkaraNa (je vIryavizeSa dvArA karmanI sthiti ane rasamAM ghaTADo thAya, te aparvatanAkaraNa kahevAya che.) dvArA AyuSya sivAyanI jJAnAvaraNIyAdi-7 karmanI niSeka racanAnA uparanA agrabhAgamAMthI jaghanyathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI seMkaDo sAgaropama pramANa sthitikhaMDano (sthitinA eka TukaDAno) nAza karavo tene "sthitighAta" kahevAya. asakalpanAthI (dAkhalA tarIke). apUrvakaraNanuM aMtarmuhUrta= 10 samaya samajIe sthitighAtanuM aMtarmuhUrta = 5 samaya samajIe. apUrvakaraNavartI jIva niSekanA uparanA agrabhAgamAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga = 98thI 87 sudhInA kula 12 niSekamAMthI prathama samaye thoDA (asaMkhyAtA), tenAthI asaMkhyAtaguNA 118 samakita
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjA samaye, tenAthI asaMkhyAta guNA trIjA samaye, e rIte pUrva-pUrvanA samaya karatAM pachIpachInA samaye asaMkhyAtaguNAkAre dalikone upADIne nIcenA niSekamAM nAkhe che. jyAre sthi tighAtanuM aMtarmuhUrta = 5 samaya pUrNa thAya che tyAre 98thI 87 sudhInA kula 12 niSekamAM eka paNa dalika rahetuM nathI. eTale aMtarmuhUrtakALe=5 samayamAM palyopamano asaMkhyAtamobhAga = 12 samayanI sthiti nAza pAme che. Ane "prathamasthitighAta" kahevAya. AnI joDejoDe niSeka racanAnA nIcenA bhAgamAMthI ekeka samaye kramazaH ekeka niSekamAM rahelA dalikone bhogavIne nAza karI rahyo che. mATe sthitighAtanuM aMtarmuhUrta = 5 samaya pUrNa thatA nIcethI 5 samayanI (11thI 15 sudhInI) ane uparathI 98thI 80 sudhInI 12 samayanI sthitino nAza thAya che. tethI jyAre prathamasthitighAta pUrNa thAya tyAre 16thI 86 samayanI sthitisattA hoya che. Aja pramANe jyAre bIjo sthitighAta pUrNa thAya che tyAre niSeka racanAnA nIcenA bhAgamAMthI 5 samayanI (16thI 20 sudhInI) ane niSekaracanAnA uparanA bhAgamAMthI 86thI 75 sudhInI kula-12 samayanI sthitino nAza thatAM 21thI 74 samayanI sthitisattA rahe che. te vakhate apUrvakaraNa pUrNa thAya che. ahIM asakalpanAthI (dAkhalAmAM) be ja sthitighAta batAvyA che. paNa hakIkatamAM apUrvakaraNamAM hajAro sthitighAta thAya che. (citra-3) samakita 119
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 20 *FEREEdakkkE NEEL LL LLLLTI mithyAtvano aMtaH kro. kro. sA. = 11 thI 98 samanI sthiti sattA + EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE BABY BEEEEEEEEEP BE EE #BE |. ||| || | ||| sthitikhaMDa S: udaya samaya citra - 3 prathama sthitighAtano prAraMbha |||| ||||| apUrvakaraNa _ || |||||| ||| | IT ++H daliko nIce UtarI rahyA che . + dhAtyamAna sthitikhaMDamAMthI karmadaliko nI . sthitighAta | | | | CT ' samApta prathama sthitighAta OS' G 6 thI 86 samayanI sthiti sattA mithyAtvano aMtaH ko. ko. sA. = 16 thI 86 rana * mAM | | | | | | | | | ||| | ITI | LLL LL samakita
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) rasaghAta - jIva dvArA grahaNa karAyelA kAryaNa skaMdhomAM "kaSAyayukta lezyAjanya" adhyavasAya dvArA jUnAdhika pramANamAM zubhAzubha phaLa ApavAnI zakti utpanna karAya tene "rasa' kahevAya che. ane azubhaprakRtinA rasano aparvatanAkaraNathI nAza karavo te "rasaghAta" kahevAya che. sattAmAM (ahIM khAsa dhyAna rAkhavuM ke azubha karma prakRtinI je niSekaracanA che temAMthI udayAvalikAgata karmANamAM rasano ghAta thato nathI paNa tenA pachInA je udayamAM AvavAnA che temAM rahelA karmANamAM rasano ghAta thAya che.) rahelI azubhakarmaprakRtinA pratyeka karmANamAM sarvajIvarAzithI anaMtaguNa rasa hoya che. tenA anaMtAbhAga karIne temAMthI eka bhAga jeTalo rasa rAkhIne bAkInA sarve rasano aMtarmuhUrtakALamAM nAza karavo te "prathama rasaghAta" kahevAya che. tyAra pachI rasaghAta karatI vakhate je eka bhAga jeTalo rasa bAkI rAkhyo hato tenA anaMtabhAga karIne temAMthI eka bhAga jeTalo rasa bAkI rAkhIne bAkInA sarve rasano aMtarmuhUrta kALamAM nAza karavo te "bIjo rasaghAta" kahevAya che. asakalpanAthI (dAkhalA tarIke) sarvajIvarAzithI anaMtaguNa rasANa = 1 lAkha rasANu samajIe. anaMtAbhAgo = 100 bhAga samajIe. have dhAro ke udayAvalikAnUna (udayamAM nathI AvelA evA) aMtaHkroDAkoDI sAgaropama = 13thI 98 samayanI sattAgata sthitimAM rahela dareka karmANamAM 1 lAkha rasANa hoya che. temAMthI ekeka hajAra rasANano ekeka bhAga karavAthI anaMtanA 100 bhAga thAya che. temAMthI 1 bhAga = 1000 rasANu rAkhIne 99 bhAga = 99000 rasANano aMtarmuhUrtamAM nAza karavo tene "prathama rasaghAta kahevAya che. tyAra pachI prathamarasaghAta vakhate je 1 bhAga = 1000 rasANa rAkhyA hatA temAMthI dasa dasa rasANano ekeka bhAga karavAthI anaMta = 100 bhAga thAya che. temAMthI eka bhAga = 10 rasANa bAkI rAkhIne, bAkInA 99 bhAga = 990 rasANano aMtarmuhUrtamAM nAza karavo te "bIjo rasaghAta" kahevAya che. ahIM asakalpanAthI (dAkhalAmAM) be ja rasaghAta batAvyA che. paNa ahIM paNa hakIkatamAM eka sthitighAta pUrNa thAya tyAM sudhImAM to hajAro rasaghAta thaI jAya che. (noMdhaH sthitighAtanA aMtarmuhUrta karatAM rasaghAtanuM aMtarmuhUrta ghaNuM nAnuM hoya che. mATe eka sthi tighAta pUro thAya tyAM sudhImAM hajAro rasaghAta thaI jAya che.) (citra-4) samakita 1 21
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 22 citra - 4 apUrvakaraNavartI jIvanI mithyAtva mohanIyano aMtaH ko. kro. sA. = 11thI 98 samayanI sthitisattA FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE | GEET udaya samaye 2saghAta | udayAvalikA udayAvalikA nyUna aMtaH kro. ko. sA. = 13thI 98 samayanI + sattAgata sthitimAM rahelA tIvrarasavALA karmadaliko maMdarasavALA thai rahyA che. graMthibheda samakita
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) guNazreNI:-zreNIno artha = kramazaH (anukrame, eka pachI eka) guNano artha asaMkhyAtaguNAkAre karmadalikanI racanA apavartanAkaraNa dvArA niSekaracanAnA agrabhAgamAMthI upADelA dalikone udayavatI karmaprakRtimAM udayasamayathI ane anudayavatI karmaprakRtimAM udayavalikA uparanA prathama samayathI mAMDIne aMtarmuhUrtanA jeTalA samaya thAya, teTalA niSekamAM pUrva-pUrvanA niSeka karatAM pachI-pachInA niSekamAM asaMkhyAtaguNAkAre goThavavA te ''guNazreNI'' kahevAya che. jema ke:- pahelA samaye jeTalA daliko upADyA hoya, temAMthI udayasamayamAM thoDA, (asaMkhyAtA) tenAthI asaMkhyAtaguNA bIjA samayamAM tenAthI asaMkhyAtaguNA trIjA samayamAM, e rIte aMtarmuhUrtanA jeTalA samaya thAya teTalA niSekamAM goThavavA te guNazreNI kahevAya. asatkalpanAthI (dAkhalA tarIke) guNazreNInI racanAnuM aMtarmuhUrta = 22 samaya udayAvalikA = 2 samaya = = jIva sthitighAta karatI vakhate prathamasamaye upADelA dalikone udayavatI karma prakRtimAM udayasamayathI aMtarmuhUrta sudhI = 1thI mAMDIne 22mA niSeka sudhI goThave che. ane anudayavatI karmaprakRtimAM udayAvalikA upara eTale trIjA samayathI aMtarmuhUrta sudhI 3thI mAMDIne 22mAM niSeka sudhI goThave che. temAM prathama samaye thoDA, tenAthI asaMkhyAtaguNA bIjA samaye, tenAthI asaMkhyAtaguNA trIjA samaye, e rIte 22 samaya sudhI pUrva-pUrvanA samaya karatA pachI pachInA samayamAM asaMkhyAtaguNAkAre karmadalikone goThave che. pachI bIjA samaye upADelA karmadalikone udayavatI karmaprakRtimAM 2thI 22 samaya sudhI ane anudayavatI karmaprakRtimAM 4thI 22 samaya sudhI pUrvokta mujaba asaMkhyAtaguNAkAre goThave che. tyAra pachI trIjA samaye upADelA karmadalikone udayavatI karmaprakRtimAM 3thI 22 samaya sudhI ane anudayavatI karmaprakRtimAM 5thI 22 samaya sudhI asaMkhyAtaguNAkAre goThave che. A rIte AgaLa samajavuM. noMdhaH- ahIM khAsa dhyAna rAkhavuM ke niSekaracanAnA nIcenA bhAgamAMthI jema jema ekeka samaye kramazaH ekeka niSekamAM rahelA karmadaliko bhogavAIne nAza pAmatA jAya che, tema tema guNazreNInI racanAnuM aMtarmuhUrta ghaTatuM jAya che. kAraNa ke guNazreNInI racanAnuM aMtarmuhUrta = 22 niSeko che. tethI tenI uparanA niSekomAM karmadaliko goThavAtA nathI. arthAta samyak prApti vakhate thatI guNazreNI AgaLa laMbAtI nathI. (citra-5) (citra-6) samakita 123
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 apUrvakaraNavartI jIvanI. zAtAno aMtaH ko. ko. sA. = 11thI 98 samayanI sthiti sattA citra - 5 udayAvalikA II JITTTTT LL LLLL 11TUDI TTTTTTTTTTTTTTTTTI III TTTTTTTTTTTTT T TTTTTT TTTTTTTTTTTT T TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT TTTTTTTI LaTTTTTTTTTTTTTTTTTTT TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTI RTTTTTTTTTTTTTTTTTTT TTTTTTTTT - TTTTTTTTTTTTTTTTI L TLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLT | . tA HTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT IF TTTLTLTLTLTLL TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT ITTTTTTTTTTTT | 1. TTTTTTTTTTTTTTTTTT] TITATIlI TTTTTTT TT HTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTAI LLLLLITI udayavatI karmaprakRtinI guNazreNi TLTLTLT EEEEEEEEEEEEEEEEEEE aMtarmuhUrta = 1thI 22 samayamAM guNazreNInI racanA ghAtyamAnasthiti khaMDamAMthI karmadaliko nIce utarI rahyA che. samakita
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita apUrvakaraNava jIvanI azAtAno aMtaH kro. kro. sA. = 11 thI 98 samayanI sthiti sattA citra - 6 jaE EEEEEEEEEEEEEN BE FOR = EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE KEEP 0 PLETE hilo h2 LEEEEEEEEEEA LEELLE anuudayavatI karmaprakRtinI guNazreNi TERE - REFEEEEEdaEEEEEERI - udayAvalikA | aMtarmuharta = 3thI 22 samayamAM guNazreNInI racanA ghAtyamAnasthiti khaMDamAMthI karmadaliko nIce utarI rahyA che. 1 2 5
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) apUrvasthitibaMdhaH-pUrve kyAreya nahi thayelo evo je alpasthitibaMdha te "apUrvasthitibaMdha' kahevAya che. sthitibaMdhanuM kAraNa kaSAyodaya che. jema kaSAyodaya tIvra banato jAya che tema saMkaleza vadhavAthI sthitibaMdha vadhato jAya che. ane jema kaSAyodaya maMda paDe tema vizuddhi vadhavAthI sthitibaMdha ghaTato jAya che. A niyamAnusAra vizuddha pariNAmanI dhArAe caDhelo apUrvakaraNavartI jIva pUrva-pUrvanA sthitibaMdha karatAM pachIpachIno sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa nyUna-nyUna kare che. eka sthitibaMdhano kALa aMtarmuhUrta che. asakalpanAthI (dAkhalA tarIke) apUrvasthitibaMdhanuM aMtarmuhUrta = 5 samaya noMdhaH apUrvakaraNanA prathama samaye sthitighAta ane apUrvasthitibaMdha baMne ekasAthe zarU thAya che. ane sAthe ja pUrNa thAya che. mATe te baMnenuM aMtarmuhUrta sarakhuM che. yathApravRtakaraNanA chellA samaye jIva jJAnAvaraNIyAdi 7 karmono aMtaHkroDAkroDI sAgaropama 72 samayano sthitibaMdha ka2Ine apUrvakaraNamAM praveze che. pachI jIva 1thI 5 samaya sudhI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga = 12 samaya nyUna eTale 60 samayano (72-12 60) sthitibaMdha kare che. = = e ja pramANe 6thI 10 samaya sudhI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga = 12 samaya nyUna eTale 48 samayano (60-12 48) sthitibaMdha kare che. A rIte pUrva-pUrvanA sthi tibaMdha karatAM pachI-pachIno sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa nyUna-nyUna tha to jAya che. A pramANe apUrvakaraNanA prathama samayathI sthitighAtAdi cAreya padArtho ekasAthe zarU thaI jAya che. te vakhate batAvyA mujaba graMthibhedanI prakriyA paNa zarU thaI jAya che. tyAra pachI laghukarmI jIva aMtarmuhUrtakALamAM ''tIkSNakuhADAnIdhAra'' sarakhA apUrvavIryollAsa vaDe anAdikAlIna rAgadveSanA tIvra pariNAmarUpa durbhedya gAMThane toDIne anivRttikaraNamAM' (trIjA karaNamAM) praveze che. 126 samakita
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna e UThe che ke apUrvakaraNane pAmelo jIva samyakatvanA pariNAmane pAmyA vinA pAcho haThe che kharo? Ano khulAso e che ke jIva apUrvakaraNane pAmyo hoya te jIva samyakatvanA pariNAmane pAmyA vinA pAcho haThe tevuM banatuM nathI. paNa apUrvakaraNane pAmyA pachI tarata ja e jIva samyagradarzananA pariNAmane pAmI jAya evuM paNa banatuM nathI. apUrvakaraNa mAtrathI samyagradarzananuM pariNAma pragaTa thaI zake. apUrvakaraNa dvArA jIve ghana evA rAga-dveSanA pariNAmane to bhedI nAkhyuM hoya paNa haju mithyAtva-mohanIyano vipAkodaya cAlu ja hoya che. ane jyAM sudhI jIvane mithyAtva-mohanIyano vipAkodaya cAlu hoya che tyAM sudhI jIvamAM samyakatvanuM pariNAma pragaTI zakatuM nathI. (citra-7) samakita 1 27.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 samakita abAdhA mithyAtvamohanIyano aMtaH kro. kro. sA. = 1thI 72 samayano sthitibaMdha - mithyAtvamohanIyano aMtaH kro. kro. sA. = 1thI 60 samayano sthitibaMdha abAdhA thato sthitibaMdha caramayathApravRttakaraNamAM apUrvasthitibaMdha apUrvakaraNamAM thato prathama citra - 7 apUrvasthitibaMdha
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) anivRttikaraNa -je samaye ekasAthe graMthibheda karanArA sarvajIvono ekasarakho adhyavasAya thaI jAya che te vakhate teo anivRttikaraNamAM pravezyA kahevAya che. nivRtti = taratamatA (bhinnabhinna) anivRtti = taratamatA na hovI te. anivRttikaraNavartI mahAtmA sthitighAtathI sattAmAM rahelI sthitine ochI karato, rasaghAtathI azubhakarmaprakRtimAMthI rasane ghaTADato, guNazreNIne lIdhe asaMkhyAtaguNAkAre karmadalikone bhogavato ane navA baMdhAtAM karmomAM sthitibaMdhanuM pramANa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ghaTADato AgaLa vadhI rahyo che. (citra-8) samakita 129
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13) anivRttikaraNamAM mithyAtvamohanIyano aMtaH kro. ko. sA. = 21thI 74 samayanI sthiti sattA citra - 8 | 25 udayAvalikA E rasadhAta "udadha saimaiye : ss ESTA anivRttikaraNamAM sthiti ghAtAdi prakriyA abAdhA - * * = = * << | | - sthitighAta apUrvasthiti baMdha O ) 0 | | | guNazreNInI racanA karmaliko nIce utarI rahyA che. ghAtyamAnasthiti khaMDamAMthI samakita
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre anivRttikaraNanA aMtarmuhUrtamAMthI ghaNA saMkhyAtA bhAga gayA pachI mAtra ekasaMkhyAtamo bhAga bAkI rahe che tyAre jIva "aMtakaraNa" kare che. asatkalpanAthI (dAkhalA tarIke) anivRttikaraNanuM aMtarmuhUrta = 10 samaya samajavA (ahIM yathApravRtAdi-3 karaNanA aMtarmuhUrta eka sarakhAM kahyAM che. paNa vAstavika rIte e traNe aMtarmuhUrta uttarottara nAnAM che ema samajavuM.) anivRttikaraNanA ghaNA saMkhyAtA bhAga = 6 samaya samajavA. eka saMkhyAtamo bhAga = 4 samaya samajavA. udayAvalikA = 2 samaya samajavA. anivRttikaraNanA aMtarmuhUrtamAMthI ghaNA saMkhyAnA bhAga = 6 samaya gayA pachI eka saMkhyAtamo bhAga = 4 samaya bAkI rahe, tyAre jIva aMtarakaraNanI kriyA zarU kare che. (citra-9) samakita 1 31
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 citra - 9 - mithyAtvamohanIyano aMtaH kro. kro. sA. = 27thI 62 samayanI sthiti sattA P]] h]P2J aMtarakaraNa P]c] th 62 61 60 59 18 57 56 15 54 53 pUra 51 50 49 48 47 37 he 44 43 42 41 40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 63 va>= 329 +P]] h]] kara]+-rka ]BlI6FPe | | | udayAvalikA - aMtaraNanI prakriyA aMtarakaraNamAMthI karmadalika prathama sthitimAM jaI rahyuM che. AgAla udIraNA samakita
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarakaraNa aMtara khAlI jagyA karaNa = kriyA = jIva anivRttikaraNanA eka saMkhyAtamA bhAga (aMtarmuhUrta) = 4 samaya pramANa sthitinI upara aMtarmuhUrta = 10 samaya che emAM niSekamAM rahelA mithyAtvanA dalikane upADIne samaya "nIcenI'' ane '"uparanI'" sthitimAM nAkhIne teTalA niSekane mithyAtvanA dalika vinAnA karavAnI je kriyA karI rahyo che te aMtarakaraNa kahevAya che. A vakhate jIva mithyAtvanI prathama sthitimAM rahelA udayAvalikAnI uparanA niSekamAMthI keTalAka dalikone kheMcIne udayAvalikAmAM nAMkhI rahyo che. tene "udIraNA'' kahevAya che. temaja bIjI sthitimAM rahelAM karmadalikamAMthI keTalAka dalikane udIraNAkaraNathI kheMcIne nIce udayAvalikAmAM nAMkhI rahyo che Ane AgAla'' kahevAya che. je samaye aMtaraka2Na AMtarU pADavAnI kriyA pUrNa thAya che. (antararaLate sati tasya karmaNaH sthitidvayaM bhavati) = te samaye mithyAtvamohanIya karmanI sthiti be vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. temAM nIcenA bhAgane 'prathamasthiti'" athavA "nIcenIsthiti'" kahevAya che. ane uparanA bhAgane "dvitIyasthiti'' athavA "uparanI sthiti'" kahevAya che. (citra-10) samakita 133
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 citra - 10 JaY_ 16 ke :p :ple iPh]>$q+>]? dvitIya sthiti prathama sthiti anivRtti karaNa apUrvakaraNa yathApravRtti karaNa aMtarakaraNa prakriyA aMtarakaraNanI zarUAta graMthibhedanI kriyA rAgadveSanI gADha graMthi bhavyajIva graMthi dezanI najIka samakita
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, prathama sthiti ane dvitIya sthitinI vacce je mithyAtvanA dalika vinAnI zuddha sthi ti che tene ''upazamAddhA' kahevAya che. prathama sthiti aMtarmuhUrta pramANa ane dvitIya sthiti aMtaHkroDAkroDI sAgaropama pramANa hoya che. (citra 11) samakita 135
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 darzana mohanIyano aMtaH kroDA kroDI sAgaropamanI sthiti citra - 11 samyakatva mohanIyanI sthiti * zuddha peja *degdegdegdegI III *** III Ilol : |||||||||||||||||||||||||||| II II |||||| ||IIIII:ISE ee l ulu||||||| |||||||||| III | | | TOI NITI | | | mithyAtva mohanIya vagaranI karmasthiti upazamAddhA 100 - mithyAtva mohanIyanI sthiti azuddha pUja ////// upazama samyakatva ISISIS ardhazuddha paMja mizramohanIyanI sthiti samakita
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarakaraNa AMtarU pADavAnI kriyA pUrNa thayA pachI jIva mithyAtvanI prathama sthitimAMthI ekeka samaye kramazaH ekeka niSekamAM raheluM karma dalika vipAkodayathI bhogavIne nAza karI rahyo che. ane dvitIya sthitimAM rahelA karmadalikone prati samaye asaMkhyAtaguNAkAre upazamAvI rahyo che. eTale ke bIjI sthitimAM rahelA karmadalikone evI sthitimAM mUkI rahyo che ke te daliko aMtarmuhUrta sudhI pANI chAMTIne rolara pheravavAthI dabAI gayelI dhULanI jema zAMta paDyA rahe. (eTale ke te karma, pradeza ke vipAkathI phaLano anubhava karAvI zakatA nathI). = jyAre prathama sthiti udaya-udIraNAthI bhogavAIne nAza pAmI jAya che tyAre mithyAtva mohanIyakarmano baMdha ane udaya aTakI jAya che. temaja bIjI sthitimAM rahelA badhA ja karmadaliko upazAMta (dabAyelA) thaI jAya che. anivRttikaraNa pUrNa thayA bAda jema saLagato dAvAnaLa ghAsa vinAnI ujjaDa bhUmimAM pravezatAnI sAthe ja olavAI jAya che, tema jIva mithyAtvanA dalika vinAnI zuddha bhUmirUpa upazamAddhAmAM pravezatAnI sAthe ja mithyAtvano udayarUpa dAvAnaLa olavAI javAthI "upazamasamyaktvane'' prApta kare che. (citra 12) samakita 137
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra - 12 upazamasamyakatva dRSTi upazamasamyatva dRSTi apramattasarvavirata pramattasarvavirata dezavirata aviratasamyagdaSTi mizra sAsvAdana mithyAtvaguNasthAna 1 38 samakita
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema janmAMdha mANasane AMkho maLatA jeTalo AnaMda thAya che. tenA karatAM paNa vadhAre AnaMda upazamasamyagdaSTine thAya che. upazama samakita thatAM ja te jIva cothA guNasthAnake pahoMcI jAya che. tyAM sudhInI sarva prakriyA te 1lA guNasthAnake ja kare che. mithyAtvanA gharamAM rahIne mithyAtvane haTAvavAnI tAkAta prabhunA mArgamAM ane dharmamAM ja che je A guNasthAnake jIva karI batAve che. upazama samakita prApta thayA pachI je mithyAtva mohanIya karma udayamAM AvavAnuM che arthAt sattAmAM rahela mithyAtva mohanIyanA aMtaHkroDAkoDI sAgaropamanI sthitinA dalikonA adhyavasAyanI vizuddhinA jore traNa puMja (bhAga) thAya che. (1) eka puMja eTalo vizuddha hoya che jenAthI mithyAtvano abhAva thAya che eTale ke upazamamAMthI kSayopazama samakitamAM jAya che eTale ke 4thA guNasthAnake rahe che. (2) bIjo puMja ardhazuddha puMja hoya che tenAthI mizra pariNAma thAya che. arthAt mizra mohanIyano udaya thatAM jIva trIjA guNasthAnake jAya che. (3) trIjo puMja azuddha hoya che. tenAthI pharI mithyAtvano udaya thatAM jIva pharIne prathama guNasthAnake cAlyo jAya che. Ama, upazama samakitanI aMtarmuhUrtanI sthiti pUrNa thatAM ja je pejano udaya thAya te pramANe jIva e avasthAne pAme. (citra 13) samakita 139
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 citra - 13 darzana mohanIyano aMtaH kro. kro. sA. = 31thI 62 samayanI karmasattA 62 61 60 59 58 57 56 |=||"|4| 55 54 53 para 51 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 02 39 38 37 36 35 34 33 32 31 P]] h]>pit bAtare upazAya samyaktvanI prApti SO zuddha azuddha puja upazamAho mithyAtva mohanIya vagaranI karmasthati ]]>[>s[ht] me ]]>kaJ2tf b]]>[h blat] samakita
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM eka agatyanI vAta samajavI jarUrI che, ke te sAcuM sAdhupaNuM ke zrAvakapaNuM graMthibhedAdi thayA bAda samyagdarzana pragaTe ane sarvavirati ke dezavirati pariNAma paNa pragaTe tyAre ja Ave che. sarvaviratI ke dezivarati kharekhara pAmelAo to graMthibhedAdi karela ja hoya che. A kriyA mAtranI vAta nathI, paNa pariNAmanI vAta che. sarvavirati ke dezavirati kriyA karAya e judI cIja che ane tenAM pariNAma Ave e judI cIja che. zuddha kriyA ane pariNAma eka svarUpa ja hoya tevuM banavuM joIe. paNa evuM virala jIvomAM ja bane che. ane je kriyA cAlu hoya tethI taddana UlaTuM pariNAma aMdara vartatuM hoya tevuM ghaNuM bane che. eTale sarvavirati kriyA hoya ne pariNAma juduM ke UlaTuM hoya evuM paNa bane ema dezaviratinI kriyA e judI cIja che ane tenuM pariNAma te judI cIja che. e ja rIte samyaktvanI kriyA ane tenuM pariNAma e paNa judI cIja che. ahIM ApaNe je yathApravRttikaraNa, apUrvaka2Na ane anivRttikaraNanI je vAto karIe chIe te pariNAmanI vAta che. 'karaNa'' eTale AtmAnuM ''pariNAma'' kahevAya. eTale sAdhupaNAnI, dezaviratinI ke samyaktvanI kriyA mAtrathI sarvaviratI, dezivarati ke samyagdarzananuM pariNAma AvI ja gayuM che ema manAya nahi. kriyAonuM mahattva eTalA mATe che ke ekavAra ''pariNAma'" AvI jAya che pachI tene te pariNAmamAM TakavA mATe kriyAnI jarUra che. jemake gRhastha veSavALAne paNa sarvaviratinuM pariNAma Ave evuM banI zake paNa sarvaviratinA e pariNAmane TakAvavA mATe sAdhupaNAnI kriyA ane veSa vagerenI to jarUra paDe ja. Ama samyagdarzananI durlabhatA, upalabdhi, prApti ane utpatti A badhAM kAraNo ane prakriyAone samajIne samyagdarzanane prApta karavAno puruSArtha karavo joIe. (citra 14) samakita 141
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 citra - 14 mithyAtvanI yathApravRttikaraNa graMthinI najIka apUrvakaraNa graMthi graMthideza anivRttikaraNa zuddha puMja (samyakatva) azuddha puMja (mithyAtva) aMtarakaraNa upazama samyaktva ---- ardhazuddha puMja (mizra) samakita
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita prAptinA bhAMgAH A bhAMgA khAlI pahelI vakhata samakita prApti thAya tyAra mATenA ja nathI, paNa vamAI gayelA pAchA samakita pAme tenA paNa gaNavA. kema ke dA.kha. (1) kSAyika samakita (2) kSAyika vedaka samakita te pahelI vAra graMthibheda karatI vakhate na thAya paNa vamAyelAne pharIthI samakita prApti vakhate thaI zake che. jyAre paNa samakita prApta kare pahelIvAra ke bIjIvAra teone A nIce batAvyA mujaba bAramAMthI koIne koIka avasthA pramANe thAya che. A samakita prAptinA alaga alaga rastAo che. samakita 143
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita prAptinA bhAMgAdarzana saptakanI sAta prakRtionA kAraNe thatAM vikalponA (judI judI rIte) AdhAre samakita prApta thavAnA bhAMgA zaya upazama thayopazama udaya 1) kSAyika samakita | 7 (darzana saptaka) --- 2) upazama samakita 3) kSAyika vedaka 1 (samyakta mohanIya) | | 7 (darzana saptaka) 6 (anaMtAnubaMdhI 4 + mithyAtvamohanIya + mizramohanIya 6 (anaMtAnubaMdhI 4 + mithyAtvamohanIya + mizramohanIya 4) upazama vedaka 1(samyakatva mohanIya) 5) kSayopazama vedaka 6 (anaMtAnubaMdhI 4 + mithyAtvamohanIya | 1 (samyakatva mohanIya) + mizramohanIya 6) kSayopazama vedaka 1 (mizramohanIya) 5 (anaMtA.4+ mithyAtva mohanIya) 1(samyakatva mohanIya) 7) kSayopazama vedaka --- 2 (mithyAtvamohanIya + mizramohanIya) anaMtAnubaMdhI 4 | 1(samyakatva mohanIya) 8) kSayopazama vedaka | 4 (anaMtA.4) 3(darzanatrika) 9) kSayopazama vedaka 5 (anaMtA.4 + mithyAtvamohanIya) 2 (mizra mohanIya + samyaktva mohanIya) 6 (anaMtA.4+ 10) kSayopazama vedaka | mithyAtva mohanIya + mizramohanIya) 1(samyatvamohanIya) --- 11) kayopazama vedaka | 4 (anaMtA.4) 2 (mithyAtva mohanIya| 1 (samyakatva mohanIya + mizra mohanIya) | sUkSma udaya). 1 (samyakatva 1 (mizra mohanIya). mohanIya) sUkSma udaya 12) kSayopazama vedaka 5 (anaMtA.4 + mithyAtva mohanIya) (citra 15) 144 samakita
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra - 15 bhavyajIvanI yAtrA (avyavahAra rAzithI samyakadarzana sudhI) jIvanI avasthA bhavya abhavya avyavahAra rAzi vyavahAra rAzi zravaNa sanmukhI kALa (2 pula parAvartana kALa) mArga sanmukhI kALa (1.5 pugala parAvartana kALa) dharma yauvana kALa (1 pula parAvartana kALa) aMtima pudgala parAvartana kALa zuklapakSI (1/2 pula parAvartana kALa) dvibaMdhaka sakRtabaMdhaka apunabaMdhaka mArgAbhimukha mArgapatita mArgAnusAra yathApravRttikaraNa apUrvakaraNa anivRttikaraNa aMtarakaraNa (upazamasamyatva) zuddha puMja kSayopazama samakita cothuM guNasthAna ardhazuddha puMja mizra trIjuM guNasthAna azuddha puMja mithyAtva prathama guNasthAna samakita 145
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.6 samyagdarzananAM rUpo-vyavahAra ane nizcaya ApaNe AgaLa joyuM ke AtmAnuM darzana, jJAna ane cAritranI vizuddhine dharma kahevAya che. paNa A dharmanuM AcaraNa mAtra AtmAthI thaI zakatuM nathI, ane nathI thaI zakatuM mAtra zarIrathI. AnA kAraNe dharma meLavavA mATe jIvanamAM jema bAhya ane Abhyantara A beu rUpo hoya che. tema samyagdarzananA paNa bAhya ane Abhyantara be rUpo che. samyagdarzananuM bAhyarUpa te zarIra che ane Abhyantara rUpa te AtmA che. sAdhakane jIvanamAM baMnenI jarUriyAta hoya che. samyagdarzananA Abhyantara rUpa vinA Atmazuddhi thatI nathI ane bAhyarUpa vagara vyavahAra zuddhi thatI nathI. samyagdarzananuM bAhyarUpa che deva, guru ne dharma upara zraddhA rAkhavI ane sAta ke nava tattvo upara zraddhA rAkhavI. ane tenuM Abhyantara rUpa che nizcaya samyagdarzana eTale ke AtmAnI evI vizuddhatA ke satya jANyA pachI tenA upara nizcayathI zraddhA karavAvALI svAbhAvika ruci jAgRta thaI jAya. zuddhajIvano anubhava thaI javo te ja nizcaya samyagdarzana che. ane tene rokanAra che. darzanamohanIya trikaH 1) mithyAtva darzana mohanIya 2) mizra darzana mohanIya 3) samyaktva darzana mohanIya ane anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, ane lobha. A sAtano upazama, kSoyapazama ke kSaya thatAM ja zuddha AtmAno anubhava thAya che. nizcaya samyagdarzana jANavAnuM lakSaNa e che ke AtmAne potAnA Atma tattvanI samaja AvI jAya, tene AtmA, anAtmAnuM bhedavijJAna khabara paDI jAya, para padArtho uparathI moha chUTavA lAge, sva-svarUpamAM ja vadhAre dhyAna rahe, ane dhIredhIre deha uparano rAga paNa chUTavA lAge. zuddha AtmAno A anubhava koIpaNa bhedarahita hoya che. tenA judA judA prakAro hotA nathI. potAnA ja zuddha bhAvavALA AtmAne te deva, guru ane zuddha pariNAmane dharma mAne che athavA to te arihaMta ane siddhamAM je jJAna svarUpa nizcaya AtmA che, tene deva mAne che, tathA AcArya, samakita 146
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAya ane sAdhumAM temanA zuddhaAtmAne te guru mAne che ane ratnatrayanA svAtmAnubhUtine te dharma mAne che. A prakAra Atmakendrita thaI javuM te ja nizcaya samyagdarzana che. paNa eka vAta nakkI che ke Atma svarUpano dRDha nizcaya tyAM sudhI thato nathI jyAM sudhI AtmA ane karmonA saMbaMdhI je tattvo banyA che tenA upara ane tenA upadeza dAtA deva, guru ane zAstro upara zraddhA na thAya. dAtA upara zraddhA vagara temano batAvelo mArga upara zraddhA thavI te saMbhava nathI. A kAraNe paMcAstikAyamAM vyavahAra-samyagdarzanane AtmatatvanuM nizcathI jANavAnuM bIja batAvyuM che. " teSA mithyAdarzanodayApAditAzraddhAnAbhAvasvabhAvaM bhAvAntaraM zraddhAnaM samyadarzanaM zuddhacautanyarupAtpatatvavivizya bIjama" samyagdarzana; (pAnuM 310, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) evA bhAvo je mithyAdarzanathI prApta thatI azraddhA vagara hoya, ane nava tattva ane svabhAva upara zraddhA hoya evA bhAvone vyavahAra samyagdarzana kahevAya che. ane e bhAvozuddha caitanyarUpa Atmatattva upara zraddhA karAvavA mATenA bIja che. AthI e vAta cokkasa che ke nizcaya-samyagdarzana te lakSa che, ane vyavahAra samyagdarzana te tene prApta karavAnuM sAdhana che. dharmanA pahelA pagathiyA para paga rAkhavA mATe vyaktine vyavahAra-samyagdarzananA madadanI jarUriyAta rahe che. jyAre te nizcaya upara pahoMcIne temAM daDha ane majabUta banI jAya che pachI vyavahAra ApoApa chUTI jAya che. eTale vyavahAra vagara nizcaya samyagdarzana saMbhava nathI. paNa zarata e che ke vyavahAra samyagdarzananuM lakSya nizcaya upara ja hovuM joIe. aMtamAM to baMne prakAra 'vyavahAra ke nizcaya" te baMne zuddha Atma svarUpa upara zraddhA karAvI ane AtmAne karmabaMdhanathI sarvathA mukta karI mokSa prApta karAve che. samakita 147
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagadarzananA be bheda-carAga ane vItarAga samyagradarzananA judA judA bhedomAMthI graMthakAroe pAtronI apekSAthI paNa be bheda karyA che. 1) sarAga samyagadarzana 2) vItarAga samyagadarzana e vAta to svAbhAvika che ke samyagadarzana potAthI to na sarAgI hoya ane na vItarAgI to A be bheda kayA kAraNathI karyA che? teno javAba e che ke je jIva sarAgI hoya tenuM samyagadarzana sarAga samyagradarzana kahevAya ane je jIva vItarAgI hoya tenuM samyagadarzana vItarAga samyagadarzana kahevAya che. Ano artha e thAya che ke sarAgatA ane vItarAgatAno saMbaMdha to kaSAyonI hAjarI ke gerahAjarI upara che ane kaSAyonA sadbhAva ane asadbhAva joDe joDAyelI che. Ama to darzanamohanIyanI traNa prakRtio tathA anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha nA kSaya, kSayopazama ke upazamanA kAraNe samyagadarzananI Atmavizuddhi pragaTa to thaI jAya che. paNa te jIva tenAthI kaSAyarahita thato nathI. rAga ane kaSAyonI pravRtti to cAritramohanIya karmanA kAraNe hoya che. AthI sarAgI samyagdaSTinI bAhya pravRttiomAM rAga ke dveSanI pradhAnatA hoya che. paNa pharaka e che ke azubha rAganI pravRtti to ochI thaI jAya che. ane zubha ane prazastarAganI pravRtti to cAlu rahe che. rAga te dazamA guNasthAnaka sudhI hoya che. eTale dazamA guNasthAnaka sudhInA jIvonA samyakatvane sarAga samyakatva kahevAya che. ane tenA uparanA jIvonA samyakatvane vItarAga samyakatva kahevAya che. A uparanA kAraNanA hisAbe tattvArthasUtranI sarvAthasiddhi TIkAmAM kahyuM che ke "tad dvividhaM sarAga-vItarAgaviSayabhedAta" - sarvArthasiddhi; gAthA 1.2.12 (phakaro) (pAnuM 7, lekhakaH AcArya pUjyapAda, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, varSa 1989, 4thuM saMskaraNa) 148 samakita
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarAgI jIvanA samyagdarzanane sarAga samyagdarzana kahevAya che ane vItarAgI jIvanA samyagdarzanane vItarAga samyagdarzana kahevAya che. upAsakAdhyayanamAM A be prakAra mATe batAvyuM che ke - "sarAga- vItarAgAtmaviSayatvAd dvidhA smRtam" - upAsakAdhyayana kalpa; gAthA 21.227 (pAnuM 108, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAza, dilhI, varSa 1944) sarAga AtmA ane vItarAga AtmAnI apekSAthI samyaktvanA sarAga ane vItarAga ema be bheda batAvyA che. have ApaNe sarAga ane vItarAga samyagdarzananA lakSaNo samajIe. AcArya amitagati sarAga ane vItarAga samyagdarzananA lakSaNa batAvavA kahyuM che ke "saMvega-prazamAstikyakAruNya vyaktalakSaNam / sarAgaM paTupabhijJeyamupekSA lakSaNaM param // " - - samyagdarzana; (pAnuM 316, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) prazama, saMvega, AsthA ane karuNA A pragaTa lakSaNovALuM samyagdarzana sarAga ane tenAthI viparIta eTale vItarAgatA evA lakSaNavALuM samyagdarzana hovuM eTale vItarAga samyagdarzana sarAganA lakSaNa tarIke deva, guru ane dharmamAM zubhopayogarUpa pravRtti rAkhavI ema batAve che. eTale ke zubharAga. to samyagdarzanane zubharAganuM kAraNa mAnavuM? Ano javAba e che ke samyagdarzana eTale vItarAga samyagdarzana thayA tenA pahelAthI ja jIvamAM rAga rahelo hoya che. samyagdarzana thavAthI pahelA to te rahelA rAgamAM ghaTADo thAya che. ane bIjI vAta e che ke te rAganI dRSTi badalAya che. pahelA jyAM rAga strI-putra Adi tarapha hato te have AtmavikAsa mATe deva, guru ane dharma upara zraddhA rAkhavAnuM ekarUpa tarIke thaI jAya che. chelle to AvA prakAranA sarAga samyagdarzanamAMthI vItarAga samyagdarzana tarapha AvavAnuM to hoya ja che. samakita 149
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, bhagavatI ArAdhanAmAM baMne prakAranA samyagadarzananuM aMtara batAvatA kahe che ke "tatra prazastarAgasahitAnAM zradhdhAnaM sarAga samyagadarzanama | rAgadvayarahitAnAM kSINamohAvaraNAnAM vItarAgasamyadarzanama ||" - bhagavatI ArAdhanA; gAthA 1.50 (pAnuM 96, lekhakaH AcArya zivArya, prakAzakaH jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura (mahArASTra), varSa 1978) prazasta (vakhANavA lAyaka padArtho jevA ke deva, guru ane dharma taraphano rAga) rAgasahita jIvonI zraddhA te sarAga samyagadarzana kahevAya, jyAre prazasta ane aprazasta baMne prakAranA rAgorahita ane jenAmAM mohanuM AvaraNa kSINa thaI gayuM che evA samyagadarzanane vItarAga samyagadarzana kahevAya. Ama, ApaNe spaSTapaNe kahI zakIe ke samyagadarzana te rAganuM kAraNa nathI paNa uparathI tenI hAjarImAM rAganI hInatA thAya che. A be prakAranA samyagadarzana kaI rIte jANI zakAya temAM paNa pharaka che. samyagadarzana Ama to AtmAno dharma che. AMkhathI dekhAya tevI vastu nathI. paraMtu apramata samyagdaSTi Adi sarAgI jIvomAM prazama, saMvega, anukaMpA ane AsthA Adi lakSaNone joIne samyagdarzananA astitvanI jANa thaI zake che. apramata samyagdaSTithI 10mA guNasthAnaka sudhI jIva potAnAmAM thavAvALA prazamAdi guNono nirNaya karI ema mAnI zake ke "huM samyagraSTi chuM" A rIte potAnA anubhava ane bIjAmAM anumAna karIne je jANI zakAya ke tene samyagadarzana che, Ama AvA samyagadarzanane sarAga samyagadarzana kahevAya. AnI sAme upazAMtakaSAya Adi guNasthAnavartI (11mA guNasthAna upara) temanuM samyagadarzana te vItarAga samyagadarzana kahevAya che. je kevaLa AtmazuddhirUpa ja hoya che. kAraNa ke vItarAgI jIvomAM cAritra mohanIyano udaya hoto nathI. eTale temane prazamAdi bhAva hotA nathI. tethI vItarAga samyagadarzana te potAnA anubhavathI ja pratyakSa jANI zakAya che ane prazamAdi dvArA nahIM. darzana mohanIyanA upazama ke kSayathI je AtmAmAM nirmaLatA thAya che. tene Atmazuddhi kahevAya che. dravyasaMgrahanI TIkAmAM kahyuM che ke 150 samakita
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ "triguptAvasthA lakSaNa vItarAgasamyakatva prastAve" triguptarUpa avasthA e vitarAga samyaktvanuM lakSaNa che. eno artha e che ke, "mana, vacana ane kAyA" A traNa guptiothI yukta vItarAga samyakatva hoya che. AnA kAraNe prazamAdi teomAM hAjara hotAM nathI. A uparAMta sarAga ane vItarAga samyagadarzanano pharaka batAvatA samayasAra tAtparyavRttimAM kahyuM "sarAgasamyagdRSTiH sanna: zubhakarma katRtvaM muMcati nizcayacAritrAvinAbhAvi vItarAgasamyagdRSTibhUtvA zubhAzubhasarvakarmakatRtvaM ca muMcati" samayasAra tAtparyavRtti 97/125/13 arthA-sarAga samyagraSTi hoya tyAre khAlI azubha karmabaMdhanA kAraNono tyAga kare che. jyAre vItarAga samyagdaSTi hoya te zubha ane azubha dareka prakAranA karmabaMdhanA kAraNone choDe che. ahIM samajavAnuM e ke AtmasvarUpa zraddhAna je vItarAgI jIvomAM hoya che. tevuM ja sarAgImAM paNa hoya che. bannenI zraddhAmAM koI pharaka hoto nathI. pharaka mAtra rajUAtamAM che. sarAgI jIvomAM samyagradarzananI rajUAta prazama, saMvega, anukaMpA ane AsthA bhAvathI thAya che. jyAre vItarAgI jIvomAM mAtra AtmavizuddhithI. baMne samyagradarzanamAM ghaNIkharI samAnatA paNa hoya che. sarAga ane vItarAga baMne samyagadarzanavALA jIvomAM darzanamohanIya karmano udaya hoto nathI. eTale darzanamohanIya rahita AtmA dvArA je tattvo upara zraddhA thAya che te sarakhI ja hoya che. "tattvArtha zraddhAna samyagadarzana" A lakSaNa sarAga ane vItarAga baMne sabhyadRSTiomAM sarakhI hoya che. baMnemAM cAritra paryAyo vadhaghaTa hoI zake paNa dRSTimAM pharaka na hoya. A kAraNothI baMne samyagadarzanamAM sarakhApaNuM raheluM che. ahIM eka agatyanI vAta che ke AcArya pUjyapAde vItarAga samyagadarzananA lakSaNa tarIke kahyuM che ke, "vItarAga samyagadarzananuM lakSaNa che phakta Atmavizuddhi mAtra." samakita 1 51
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtikamAM A muddAne spaSTa karatAM kahyuM che ke "saptAnAM karmaprakRtinAM AtyantikeDapagame satyAtmavizuddhimAtramitarad vItarAgasamyakatvami yuvyate" - tattvArtharAjavArtika; 1.1.2.10 (phakaro) (pAnuM 22, lekhakaH AcArya akalaMkadeva, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, kAzI, (u.pra.), varSa 1953) "darzanamohanIyanI traNa ane anaMtAnubaMdhI cAra ema sAta prakRtiono sarvathA kSaya thaI javAthI je AtmAzuddhi mAtra prakaTa thAya che tene paNa vItarAga-samyakta kahevAya che." dravyasaMgrahanI TIkAmAM A sarAga ane vItarAga e baMnene vyavahAra ane nizcayanI sAthe sarakhAvatAM batAvyuM che ke "zuddhajIvAdi tattvArtha-zraddhAnalakSaNaM sarAgasamkatvAbhidhAnaM vyavahArasamyakatvaM vijJeyama | .... vItarAgacAritrAvinAbhUtaM vItarAgasamyakatvAbhidhAnaM / nizcayasamyakatvaM ca jJAtavyam / " -dravyasaMgraha TIkA 41-177-12 zuddha jIva Adi tattvArtho uparanA zraddhAnarUpa sarAga samyaktane vyavahAra-samyagadarzana jANavuM joIe, ane vItarAgacAritra vagara na thAya evuM vItarAga samyagradarzanane nizcaya samyagadarzana samajavuM joIe. A saMbaMdhamAM amuka AcAryomAM matabheda che. emanuM kahevuM che ke vItarAga-samyagdarzananI sAthe vItarAga cAritra hovuM te jarUrI che. jo Ama mAnIe to prazna Ubho thAya che ke. gRhastha avasthAmAM tIrthakara, bharata cakravartI, rAma, pAMDava, zreNika mahArAjA Adino "nija zuddhAtmAmAM ja upAdaya hato." AvA prakAranuM rucirUpa nizcaya-samyakatva hatuM. paNa temanAmAM vItarAga cAritra (yathAkhyAta cAritra) hatuM nahIM. e samaye teo saMyamI sAdhu paNa na hatA. A muddA parathI pUrvApara virodha thAya che. A kAraNe vItarAga cAritranI sAthe nizcaya samyagudarzanane e rIte joDAya che ke jyAM jyAM vItarAga cAritra che, tyAM tyAM nizcaya samyagadarzana to che ja, paNa jyAM jyAM nizcaya samyaggadarzana che tyAM tyAM vItarAga cAritra hovuM te jarUrI nathI. hakIkatamAM samyagadarzana darzanamohanIyanI 3 ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanI 4 e sAta karmaprakRtionA upazama, kSaya ke kSayopazamathI thAya che. te AtmAnI zraddhA guNano nirmaLa paryAya che. te cothA samakita 152
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNasthAnathI ja pragaTa thaI zake che. A kAraNanA hisAbe cothA guNasthAnathI ja nizcaya samyagadarzanano prAraMbha thaI zake che ane tenAmAM samyagadarzanamAM AvavAthI AMzika rUpe vIrAgatA paNa pragaTa thAya che. ane tenA hisAbe te vItarAga-samyagadarzana paNa kahevAya che. jAnacetanA ghaNAnuM mAnavuM ema che ke jJAnacetanA mAtra vItarAga-nirvikalpaka (jeNe have vicAravAnuM rahyuM nathI) samyagadaSTine ja hoya che. savikalpaka (jene hajI manathI vicAravAnuM rahe che.) sarAga samyagadRSTine nahIM. paraMtu A vAta barAbara nathI. jema agni ane teno tApa baMne eka ja che. jJAna AtmAno svabhAva ane guNa che. AnA lIdhe sarAga samyagdaSTimAM rAga hovAthI jJAnacetanA na hoya te mAnavuM ThIka nathI. sarAga samyagadaSTimAM cAritra saMbaMdhI rAgano doSa hoya che. te rAgane samyagadarzanamAM joDI devo te barAbara nathI. A kAraNe baMne sarAga ane vItarAga baMne samyagradarzanomAM zAnacetanA hoya che. A prakAre pAtranI apekSAthI samyagradarzananA be bheda thayA. paraMtu bannemAM deva-guru-dharma saMbaMdhI traNa mUDhatAo, jAti kula Adi saMbaMdhI 8 mada, kudeva, kuguru ane kudharma A traNa ane A traNanA upAsaka, A cha anAyatano, tathA zaMkA, kaMkhA Adi 8 doSo ane 25 prakAranA mithyAtvathI rahita hovuM te jarUrI che. samyagdarzananA judI judI apekSAe bhedo rucionI apekSAthI samyagadarzananA dasa bhedaHmanuSya svataMtratApriya che. jIvananI svataMtra IcchAnuM nAma ruci che. hindImAM rucine dilacaspI ke pasaMdagI paNa kahevAmAM Ave che. je cIja sArI lAge ane pasaMda hoya to te cIja upara ja vyaktinI ruci rahe che. ane e ruci pramANe ja e kArya kare che. samyaggadarzana prApta karavAvALI vyaktionI mukhyatve dasa prakAranI rucio zvetAMbara paraMparA AgamomAM batAvI che. digaMbara paraMparAmAM paNa dasa prakAranI ruci ane tenA AdhArathI dasa samakita 153
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAranA samyaktva batAvyA che. zvetAbaMra ane digaMbara paraMparAmAM amuka nAmomAM pharaka che. sthAnAMgasUtramAM A dasa rucirUpa samyagdarzanane sarAga-samyagdarzana kahyuM che. kAraNa ke ruci te eka prakAranI IcchA che. ane IcchA "rAga'" vagara thaI zake nahIM. vItarAga puruSomAM ruci ke IcchA hotI nathI. eTale emanA samyagdarzanane rucirUpa batAvyuM nathI. paNa je jIvono mohanIyakarma upazAMta ke kSINa nathI thayuM temanI tattvArtha zraddhA rucirUpa hoya che. tethI sarAga samyagdarzanamAM A dasa rucirUpa samyagdarzanano samAveza thAya che. "dasavihe sarAgasammadaMsaNe paNNate, taM jahA nisagguvaesaruI ANaruI, suttabIyaruimeva / amizana-visthArdU, viriyA saMveva dhammaruDuM ||" - sthAnAMgasUtra; gAthA 10.3 (lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) = arthAtaH- jenuM mohanIya karma upazAMta ke kSINa nathI thayuM evA sarAga-samyagdarzana-tattvArtha zraddhAna dasa prakAranA kahyA che. te A prakAre che-nisargaruci, upadezaruci, AjJAruci,sUtraruci, bIjaruci,abhigamaruci, vistAraruci, kriyAruci, saMkSeparuci, ane dharmaruci samyagdarzana. digaMbara paraMparAmAM A dasa bhedomAM amuka nAmo to sarakhA che paNa tyAM A dasa prakAranA samyagdarzanane rucirUpa nathI mAnyA. tenI vyAkhyAmAM thoDuM aMtara che. ''mudRSTitaraMjiLI' mAM A dasa samyagdarzanonAM nAma "ALA-maLa-navaso, sutta-vIya-saMava-visthAro atthAvagADha-mahAgADhaM samattaM jiNabhAsiyaM u dasahA // " -sudRSTitaraMgiNI gA-5 arthAtaH- jinabhASita samyaktva dasa prakAranA che 1) AjJA samyaktva 2) mArga samyaktva 3) upadeza samyaktva 4) sUtra samyaktva 5) bIja samyaktva 6) saMkSepa samyaktva 7) vistAra samyaktva 8) artha samyaktva 9) avagADha samyaktva 10) mahAgADha athavA paramAvagADha samyaktva. paNa tattvArtha rAjavArtika graMthamAM A dasa samyagdarzanane rucirUpa mAnyA che. 154 samakita
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnAM lakSaNa nIce pramANe che. 1) AjJA samyaktvaH-darzanamohano upazAMta thavAthI graMthanA AdhAra vagara ke upadeza vagara arihaMta bhagavAna sarvajJa vItarAganI AjJA mAtrane mAnIne tenAthI je tatvArtha zraddhAna utpanna thAya che. Ane AjJA samyaktva, AjJA ruci athavA Azodabhava samyaktva kahevAya. (2) mArga samyaktvaH- darzanamohanA upazamathI zAstro ane graMthone jANyA vagara ratnatrayarUpa kalyANakArI mokSamArga para ruci ne zraddhAna thavAthI je samyagdarzana thAya te mArga samyagdarzana kahevAya. (3) upadeza samyaktvaH- tIrthaMkara, cakravartI, baLadeva, vAsudeva vagere zalAkA puruSonA caritrano upadeza sAMbhaLavAthI je tattva zraddhAna thAya che te upadeza samyagdarzana kahevAya. (4) sUtra samyaktvaH- jaina Agamo, graMtho Adi zAstronuM zravaNa karavAthI tattvArtha zraddhAna thAya che. tene sUtra-samyagdarzana kahevAya che. (5) bIja samyaktvaH- jIvAdi padArtho ane gaNitAnuyoganuM jJAna ane kAryaNavargaNA ane AtmAnA pariNAmonI sthiti AdinA bIjagaNitathI padArthono nizcaya karIne je zraddhAna thAya che te bIja samyagdarzana kahevAya. (6) saMkSepa samyaktvaH- je bhavya jIva deva, Agama (zruta), dharma Adi padArthonA svarUpa saMkSepamAM jANI ane tenAthI tatvArtha zraddhAna karI le che e samyagdarzanane saMkSepa samyagdarzana kahevAya che. (7) vistAra samyaktvaH- bAra aMga, cauda pUrva, upAMgone vistArathI sAMbhaLI tattvArthono nizcaya karI ane tenA upara zraddhAthI je samyagdarzana thAya te vistAra samyagdarzana kahevAya. (8) artha samyaktvaH- aMgo ane zAstro vAMcyA vagara temAM kahelA koI padArthanA nimittathI artha samajAya ane tenAthI je zraddhAna thAya ane samyagdarzana utpanna thAya te artha samyagdarzana (9) avagADha samyaktvaH- aMgabAhya Adi Agamone pUrNarUpe jANe ane sAMbhaLe ane tenAthI tenA upara dRDhatApUrvaka zraddhA thAya ane samyagdarzana utpanna thAya te avagADha samyagdarzana. samakita 155
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) paramAvagADha samyakatva avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna dvArA jIvAdi padArthone sAkSAta jANIne ja pragADha (majabUta) zraddhAna thAya che. te zraddhAmAM paramAvagADhapana hoya che, ane tenAthI temanuM samyagadarzana paramAvagADha-samyagdarzana kahevAya che. A rIte tattvArtha rAjavArtikamAM dasa prakAranA darzanane laIne samyagadarzananA 10 bheda batAvyA che. "darzanAryA dazadhA-AjJAmArgopadezasUtrabIjasaMkSepavistArArthAvagADharaparamA vagADharucibhedAt" gommasAra jIvakAMDamAM AzA-samyagradarzananI vizeSatA batAvatA kahyuM che ke je vyakti arihaMta Adi dvArA pravacananA prati athavA Apta, Agama ane padArthonA prati zraddhA karI le che. te paNa samyagadRSTi kahevAya che, kAraNa ke teNe potAnA gurunI AjJAnuM ullaMghana karyuM nathI. digaMbara matamAM AjJAruci Adi rucibhedathI je samyagadarzana thAya che tene prAraMbhika bhUmikAnuM samyagadarzana kahevAya che. zvetAMbara matamAM Ane sarAga samyaggadarzana karyuM che. kAraka, rocaka ane dIpaka samyagadarzana manuSya potAnA jIvanamAM ghaNI vastuo para vizvAsa mUke che paNa dareka vyaktino vizvAsa eka sarakho hoto nathI. ghaNI vyaktio evI hoya che ke jenA upara vizvAsa mUke che tene potAnA jIvanamAM utAre che. mAtra vAto karIne tene choDI devAmAM mAnatA nathI. ghaNA evA hoya che ke temane zraddhA to thaI jAya che paNa potAnA jIvanamAM utAravAnuM sAhasa karatA nathI. ane ghaNA to evA kAcA hoya che ke te pravacana ApI bIjAne samajAvI zake che. bIjAne zraddhALu banAvI zake che. paNa svayaM tenA upara vizvAsa mUkatA nathI., Ama judA judA pAtronI apekSAthI samyaggadarzananA jainAcAryoe traNa bhAga batAvyA che. "varA-royA-vIvAhavA..." - vizeSAvazyaka bhASya; gAthA 2.2675 (pAnuM 389, prakAzakaH bherumala koThArI rIlIjIyasa TrasTa, caMdanabAlA, vAlakezvara, muMbaI, varSa vi.saM. 2040) 156 samakita
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt samyaktanA traNa prakAra che-(1) kAraka (2) rocaka (3) dIpaka (1) kAraka samyakatvaH je samyagdarzananA hovAthI vyakti sadAcaraNa ane samyakacAritra upara yathArtha zraddhAna kare che, paNa phakta zraddhAna karIne tyAM aTakI jato nathI. tenuM AcaraNa paNa kare che. te uparAMta bIjAne paNa preraNA ApIne sadAcAramAM pravRtti karAve che. A samyatva vizuddha cAritravAnamAM hoya che. te 5, 6, 7mA guNasthAnakavALAne hoya che. (2) rocaka sabhyadarzanaH A samyagadarzananA prabhAvathI svayaM mAtra zraddhA kare che paraMtu tene anukULa AcaraNa (samyakracAritranuM pAlana) karI zakatA nathI. te cothA guNasthAnakavALAne hoya che. AmAM vyakti zubhAzubha ane zuddhano nizcaya karI zake che. zuddhanI prAptinI IcchA paNa kare che. paraMtu cAritramohanIya karmanA udayavaza te vyakti prayatna karI zakato nathI. saMsAranA baMdhanamaya svarUpane barAbara jANe che. e paNa khabara hoya che ke saMvara, nirjarA Adi dvArA saMsArathI mukti pamAya che, mukti pAmavA paNa mAge che, muktino mArga paNa khabara hoya che, paraMtu karmonA udayanA hisAbe samyakracAritranuM pAlana karI zakatI nathI. jema ke zreNika rAjA tattvone bhalIbhAMtI jANatA hatA, mokSa prApti paNa karavA mAMgatA hatA, paraMtu cAritra-mohanIya vaza thaIne vrata-niyama Adi kaMI paNa pAlana karI zakatA na hatA. AvI avasthAnI tulanA mahAbhAratamAM duryodhananA vAkya joDe karI zakAya che ke - nAnAmi dharma, na 4 ne pravRttiH nAnAca na ra ne nivRtti: " "huM dharmane jANuM chuM paNa temAM pravRtti nathI karI zakato ane adharmane paNa jANuM chuM paNa temAMthI nivRtti nathI karI zakato" 3) dipaka samyakatva - jema dIpaka aMdhakArane dUra kare che ane vastuone prakAzita kare che paNa potAnI nIce to aMdhakAra ja rahe e ja rIte A prakAranuM samyaktvamAM svayaM to tattvazraddhAnarahita mithyASTi hoya che paraMtu bIjAne tattvazraddhAna karAve che. pote potAnA AtmAne prakAzita nathI karI zakatA, zraddhAzIla paNa thaI nathI zakatA. A rIte dIpakanI jema bIjAne prakAzita karI pote aMdhakAramAM hoya te ja rIte pote zraddhA na pAmatA bIjAne tattvazraddhA karAvI samyatvamAM laI jAya che. jema aMgAramaIkAcAryanI jema svayaM tattvazraddhArahita mithyAdaSTi rahI bIjAne dharmopadeza vaDe tattvazraddhA utpanna karAve che. samakita 157
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, jovA jaIe to pahelA be bhAga te samyatva pAmanArAnI apekSA e che ane dIpaka samyaktva te samyaktva pamADanArAnI apekSAe che. dIpaka samyakatva mAtra nAmathI samyakatva che. jIva sAthe eno saMbaMdha hoto nathI. dIpaka samyakatvI (mithyAdRSTi jIva) nA upadezathI bIjAne samyakatva pamADavAmAM kAraNarUpa hoya che. Ama, samyatvanA kAraNamAM kAryanI sahAya che tethI AcAryo e tene samyakatva kahyuM che. zreNInI apekSAe samyakRtvanA traNa bhedaH samyagadarzananA karmaprakRtinA pramANe traNa bheda thAya che. jemAM karmaprakRtino 1) upazama 2) kSaya 3) kSayopazamanA AdhArathI bheda paDe che. jainadharmanI baMne paraMparA zvetAMbara ane digaMbaramAM samyagadarzanA A traNa bhedane mAnyA che. sAmAnya rIte darzanamohanIyanI traNa 1) samyakatva mohanIya 2) mizra mohanIya 3) mithyAtva mohanIya ane cAritramohanIyamAM anaMtAnubaMdhI 4) krodha 5) mAna 6) mAyA 7) lobha A sAteya karmaprakRtio samyaggadarzananI virodhI manAya che. samyakatva mohanIyane choDIne jo bAkInI 6 prakRtio jo udayamAM hoya to samyaggadarzana pragaTa thAya nahIM. A sAtamAMthI mAtra samyakatva mohanIya ja evI karmaprakRti che ke jeno udaya hovA chatAM paNa AtmAne jIvAdi 9 tattvo upara zraddhA thaI zake che. A samyatva mohanIya karma AvaraNa rupa hovA chatAM paNa AtmAnA tattvazraddhAnamAM bAdhA pahoMcatI nathI. e khAlI samyakatvanI nirmaLatA ane vizuddhimAM bAdhA pADI zake che. have ApaNe karmaprakRtinA pramANe je traNa bheda kahyA che tenAM lakSaNa joIe. 1) upazama (pathamika) samyagadarzana darzanamohanIyanI traNa ane anaMtAnubaMdhI kaSAya cAra A sAta prakRtionA upazama thavAthI je AtmAnuM pariNAma thAya che tene upazama samyakatva kahevAya. A sAteya prakRtione darzana mohasataki paNa kahevAya che. "upazama" eTale zAMta thavuM, dabAI javuM, jema DahoLA pANImAM phaTakaDI pheravavAthI mATI vagere nIce besI jAya che ane pANI upara svaccha banI jAya che, tema mithyAtva Adino 158 samakita
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ udaya zAMta thavAthI jIvanA pariNAma vizuddha banI jAya che. paraMtu jema pANI halAvavAthI pAchuM DahoLAI jAya tema mithyAtva ane anaMtAnubaMdhInA udayathI jIvanuM pariNAma pharI azuddha banI jatAM samyaktva nAza pAme che. A samyaktva jyAre hoya che tyAre te kSAyika samyaktva jevuM ja nirmaLa ane saMdeharahita hoya che. paNa pharaka e che ke samyaktvamAM pAcho darzanasakano udaya thAya che jyAre kSAyika samyaktvamAM darzanasasakano sarvathAthI nAza thaI gayo hoya che. kaSAya pAhuDamAM upazama samyagdarzana sampanna jIvanI vizeSatA batAvatA kahyuM che ke 'uvasAmago ca savvo NivvAdhAdo tahANirAsAo" - samyagdarzana; (pAnuM 339, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) "darzanamohano upazama karanAro jIva upadrava ke upasarga Ave tyAre teno paNa upazama avazya kare che.'' upazama samakitanI sthiratA lAMbI hotI nathI. zAstrIya mAnyatA pramANe A samyaktva utkRSTa aMtarmuhUrta sudhI ja TakI zake che. temAM pachI upazamAvelI karmaprakRtio pharI udayamAM AvI tene naSTa kare che. ane pachI jIva mithyAtvamoha, mizramoha ke samyaktvamoha A traNa darzanamohamAMthI koI paNa ekane prApta kare che. A prakAranA samyaktvamAM aMtara paDe te jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona ardhapudgala parAvartana kALa, A samyagdarzana jIvane eka bhavamAM jaghanya ekavAra ane utkRSTa be vAra thAya che, ane badhA bhava maLIne jaghanya ekavAra ane utkRSTa pAMca vAra thAya che. karma prakRti udayamAM na AvI jAya ke tenI udIraNA paNa na thaI jAya tevI rIte karmane amuka kALa mATe dabAvI rAkhavAM te karmano upazama che. upazama karelI karma prakRtino vipAkodaya ke pradezodaya hoto nathI. 2) kSAyika samakitaH darzana samaka (mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya, samyaktva mohanIya, anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha) A sAtanA saMpUrNa kSayathI thatAM jIvanA pariNAma vizeSane kSAyika samakita 159
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakita kahevAya che. te eka vAra prApta thayA pachI nAza pAmatuM nathI. kAyama sthAyI rahe che. anya samyagdarzana to eka vAra chUTI paNa jAya che paNa kSAyika samyagdarzana ekavAra prApta thayA pachI chUTatuM nathI. kSAyika samatinI sthiti sAdi anaMta hoya che. A saMpUrNa bhavarAzimAM eka ja vAra Ave che. A samyaktva prApta thayA pachI jIva jaghanya te ja bhava athavA utkRSTa cAra ke pAMca bhavamAM ja mokSa pAme che. A samyagdarzana sarvazreSTha che. paNa tenI prApti paNa kaThina che. kSAyika samakitanA 3, 4 ke matAMtare pAMca bhava nIce pramANe jANavA. traNa bhava 1) kSAyika samakitanI prApti kare te 2) deva athavA narakagatimAM jAya te (bIjA bhavano AyuSyano baMdha A bhavamAM kSAyika samakitanI prApti pahelAM jo paDI gayo hoya to tenA mATe naraka gati paNa khUlI hoya che.) 3) tyAMthI manuSyapaNAmAM AvIne avazya mokSe ja jAya te trIjo bhava cAra bhava 1) je bhavamAM kSAyika samakitanI prApti kare te 2) asaMkhyAta varSonA AyuSyavALA manuSya ke tiryaMca thAya te bIjo bhava (AyuSyano baMdha pahelA paDI gayo hoya) 3) tyAthI marIne niyamA deva thAya te trIjo bhava 4) tyAMthI manuSyamAM AvIne mokSe jAya te 4tho bhava matAMtare 5 bhava 1) je bhavamAM kSAyika samakitanI prApti thAya te pahelo bhava 2) tyAMthI deva ke narakagatimAM jAya te bIjo bhava (bIjA bhavano AyuSyano baMdha A bhavamAM kSAyika samakitanI prApti pahelAM jo paDI gayo hoya to tenA mATe narakagatinI gati paNa khUlI hoya che.) 3) tyAMthI marIne pAMcamA ArAnA cheDe arthAta mokSe na javAya evA kALamAM utpanna thAya te trIjo bhava 4) tyAMthI deva gatimAM jAya te cotho bhava 5) tyAMthI manuSyamAM AvIne mokSe jAya te pAMcamo bhava gaNAya. 160 samakita
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSayopazama samakita jIva adhyAvasAyanI nirmaLatA karato karato AgaLa vadhato jAya te ja kSAyika samakita pAmavA mATeno puruSArtha karI zake che. upara batAvyuM e pramANe tIrthaMkara ke kevaLInA kALamAM ja kSAyika samakitanI prApti thAya che. kSAyika samakita pAmavAnI zarUAta manuSya bhavamAM ja thAya ane pUrNatA paNa manuSya bhavamAM paNa kSAyika samakitano prAraMbha manuSya bhavamAM karyA bAda potAnuM AyuSya pUrNa thaI jAya to te jIva cAre gatimAMthI koIpaNa gatimAM jaI zake che. ane te je gatimAM gayo tyAM samakita mohanIyanA dalikone udayamAM bhogavIne saMpUrNa kSaya kare tyAre tyAM tene kSAyika samakitanI prAptinI pUrNatA thaI zake che. kSAyika samakita pAmavA mATe 8 varSanI uparanI uMmara avazya joIe. kSAyika samakita pAmavA mATe niyamAM paheluM saMghayaNa (vajra RSabha nArAca saMghayaNa) eTale ke hADakAnI majabUtI sauthI zreSTha prakAranI joIe. digaMbara paraMparA pramANe dhavalA, lATI saMhitA Adi graMthomAM kSAyika samyagdarzana pragaTa thavAnI bAbatamAM lakhyuM che ke - "khAiya sammato jattha puNa jiNA kevalaM tammi" samyagdarzana; (pAnuM 342, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) arthAta-kSAyika samyaktva jina bhagavAna athavA kevaLI athavA to zrutakevaLInA sAMnidhyamAM ja prApta thAya che. kSAyika samyagdarzana teja AtmA pAmI zake che ke je AtmA zAyopazamika samyaktvane dharanAro hoya. kSAyopazamika samyaktvanI gerahAjarImAM koIpaNa AtmA sauthI pahelIvAra kSapakazreNI mAMDI zakato nathI. upara batAvyuM te pramANe kSAyika samyaktva pAmatAM pahelAM jo AyuSyakarmano baMdha na paDI gayo hoya to te AtmA te ja bhavamAM mukti pAmyA vinA rahe nahi. kSAyika samyaktva samakita 161
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSapazreNI mAMDyA vinA pamAtuM nathI. paNa AtmAe pUrve AyuSya baMdha karI lIdho hoya to te AtmA darzana samakano kSaya karIne pachI aTakI jAya che. ane tethI ja te kSapakazreNIne 'khaMDa kSapakazreNI'' kahevAya che. evuM bane ke AtmA kSapakazreNI mAMDyA pachI anaMtAnubaMdhI cArano kSaya karIne aTakI jAya che, ane pachI mithyAtvano teNe kSaya na karelo hovAthI tenA udayathI pharI anaMtAnubaMdhI catuSka bAMdhe che. kema ke A asthAyIkSaya che. anaMtAnubaMdhI catuSkanI visaMyojanA paNa thaI zake che, jo mithyAtva mohanIyano kSaya na thayo hoya to. paNa jeoe pUrve AyuSyakarmano baMdha na karI lIdho hoya te AtmAo to kSapakazreNI mAMDI, darzana samakano kSaya karavA dvArA kSAyika samyagdarzanane pAmI, cAritra mohanIyano kSaya karI vItarAgatA pAmI bAkInA traNa ghAtI karmono kSaya karI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna upArje che. 3) kSayopazama samakitaH upara batAvelI darzana samakanI sAta karma prakRtio je udayamAM hoya teno kSaya ane je anudaya (sattAmAM) hoya teno upazama Ama AnAthI je AtmAmAM thatAM pariNAma vizeSane kSayopazama samakita kahevAya che. siddhAMtanA mate kSayopazama samakitaH siddhAMtanA mate kSayopazama samakita laIne jIvo cAre gatimAM jaI zake che ane AvI zake che. nArakImAM jAya to 1thI 6 naraka sudhI jaI zake manuSyanA saMkhyAta ane asaMkhyAta varSanA AyuSyamAM paNa jaI zake che. tiryaMcamAM paNa saMkhyAta asaMkhyAta varSanA AyuSyamAM jaI zake che ane devomAM cAre nikAyamAM jaI zake che. sAticAra kSayopazama samakitI jIvo AyuSyano baMdha kare to bhavanapati vagere devonuM AyuSya bAMdhe che. paNa vaimAnika devanuM AyuSya bAMdhatA nathI. A samakitano kALa sAdhika 66 sAgaropamano hoya che, eTale ke teTalA kALamAM koI jIva mokSe na jAya to kALa pUrNa thatAM avazya mithyAtvane pAme che. kAryagraMthikanA mate kSayopazamasamakita kArmagraMthikanA mate kSayopazamasamakita laIne jIvo kevaLa vaimAnika devalokamAM jaI zake che. te samakita 162
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ sivAya narakagati-tiryaMcagati-manuSyagati ane bhavanapati AdimAM samakita vamIne ja jaI zakAya che. samakitanI hAjarImAM nathI javAtuM. kSayopazama samakitanI hAjarImAM manuSyo tathA tiryaMco AyuSyano baMdha kare to niyamA vaimAnika devanuM AyuSya bAMdhe che. utkRSTathI kSayopazamasamakitano kALa sAdhika 66 sAgaropamano hoya che. e kALa pUrNa thatAM vacamAM eka aMtarmuhUrta mizra guNasthAnake prApta karI tyAra bAda pharIthI kSayopazama samakita prApta kare ane pAchuM sAdhika 66 sAgaropama sudhI samakitane rAkhe. A rIte 132 sAgaropama thaI zake che. ATalA kALamAM jIva puruSArtha karIne jo mokSamAM na jAya to avazya mithyAtva guNasthAnaka prApta kare che. Ama siddhAMta ane karmagraMthano mukhya pharaka che. AkhA bhavacakramAM kSayopazama samakita saMkhyAtIvAra prApta karI zake che. eka bhavamAM hajAra pRthakatva (2000 thI 9000) vAra samakita AvI zake che. devatA tathA nArakInA jIvo paryAmi pUrNa karyA bAda eka aMtarmuhUrtamAM kSayopazama samakita prApta kare che. tiryaMco dina pRthakatva (2thI 9 divasa) bAda kSayopazama samakita prApta karI zake che. A tiryaMco jAtismaraNa jJAnathI, dharmano upadeza sAMbhaLavAthI prApta karI zake che. manuSyo sAmAnyathI ATha varSe samakita prApta karI zake che. devatAo jAtismaraNa jJAnathIupadezathI -tIrthaMkarono mahimA jovAthI tathA IMdrAdi devonI riddhi jovAthI samakita pAmI zake che. navagreveyakanA devo jAtismaraNa jJAnathI samakitanI prApti karI zake che. prathamanA 3 nArakI jIvo jAtismaraNajJAnathI, upadezathI (paramAdhAmI yAda karAve che athavA paraspara nArakInA jIvo ekabIjA sAthe sArI vAto kare tene upadeza kahevAya che.) tathA vedanAnA anubhavathI samakitanI prApti karI zake che. chelA cAra nArakInA jIvo jAtismaraNajJAnathI tathA vedanAnA anubhavathI samakitanI prApti karI zake che. samakita 163
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottara zrAvakAcAramAM kSayopazama samyagadarzananuM svarUpa A rIte batAvyuM che. "SaTprakRtizamenaiva smytvodykrmnnaa| kSayopazamikaM viddhi prArdhasvacdhodakopamam ||" - samyagadarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, vyAvara (rAjasthAna), varSa 1981) mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya, anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha A chano kSaya (udayamAM hoya te) ane upazama (sattAmAM hoya te) ane dezaghAtI samyakatva prakRtino udaya hoya tevA AtmAnA pariNAma tene kSayopazama samyagadarzana kahevAya. A samakitanA kALamAM samyakatva mohanIyanA dalikone udayAvalIkAmAM lAvIne kSaya kare che A prakriyAne samyaktva mohanIya karmano rasodaya eTale vipAkodaya kahevAya che. mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIyanA moTAbhAganA daliko upazamane pAme che. temAM keTalAka daliko upazamelA na hoya te dalikone samyakatva mohanIya rUpa banAvIne udayAvalikAmAM lAvIne bhogave che. je upazamelA daliko hoya che teno rasodaya ke pradezodaya hoto nathI ane je daliko samyakRtva mohanIya rUpe thaIne udayamAM Ave che te dalikone mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIyano pradezodaya (je phaLa na Ape tevo udaya) kahevAya che. Aja pramANe anaMtAnubaMdhI 4 kaSAyanA ghaNAkharA dalikone upazamAve che, je daliko upazama thayelA hotA nathI te dalikone apratyAkhyAnIya kaSAyarUpe banAvIne apratyAkhyAnIya kaSAyanI udayAvalikAmAM lAvIne bhogave che. A prakriyAne anaMtAnubaMdhI 4 kaSAyano pradezodaya kahevAya che. A kAraNathI thayopazama samakitanA kALamAM 1 samyaktva mohanIyano rasodaya ane anaMtAnubaMdhI 4 kaSAya, mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIya A 6 prakRtiono upazama tathA pradezodaya gaNAya che. rasoiyaH je svarUpe rasane bhogavavAlAyaka daliko banAvelA hoya te svarUpe udayAvalikAmAM lAvIne bhogavavA te prakRtino sodaya kahevAya che. pradezodaya je je prakRtionI rasa je je svarUpe baMdhAyelo hoya te svarUpe udayAvalikAmAM na AvatAM potAnI pratipakSI prakRtionI udayAvalikAmAM te rUpe rasano pheraphAra karIne udayamAM lAvIne bhogavavI te pradezodaya kahevAya che. 164 samakita
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSayopazama samakitane vadhAre UMDANamAM samajIe to jema pANImAM rahelI mATI ghaNI kharI nIkaLI gaI hoya paNa thoDI bAkI hoya e rIte je sthiti thAya tene kSAyopazama samakita kahevAya. A samyagdarzanamAM cala, mala ane agADha doSa hoya che. prazna e thAya che ke A traNa samyaktvo upazama, kSAyika ane kSayopazama temanAM judAM judAM lakSaNo che to temanAmAM kaMIpaNa samAnatA che kharI? AnuM samAdhAna ApatAM kahyuM che ke A traNe samyagdarzanomAM bhale alaga alaga vizeSaNo hoya paNa traNemAM yathArtha zraddhAnarUpamAM koI ja pharaka hoto nathI. zraddhAnI apekSAthI traNeya samAna che. ahIM eka khUba agatyanI vAta samajavI jarUrI che. kSAyopazamikasamyaktvanI hAjarImAM ja kSAyikasamyaktvane pAmI zakAya che. kSapakazreNi eTale ghAtI karmonI prakRtionI mULamAMthI kSapaNA karI nAMkhavAnI zreNI. temAM pahelA darzanamohanIyanI sAteya prakRtionI (AmAM anaMtAnubaMdhI cAra joDe) kSapaNA thAya che. darzanamohanIyanI sAteya prakRtionI kSapaNA saMpUrNapaNe thaI gayA pachIthI ja, bAkInI 21 cAritramohanIyanI prakRtionI kSapaNA thAya che. Ama mohanIya karma saMpUrNapaNe kSINa thaI gayA pachIthI ja jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e bAkInI traNeya ghAtI karmonI sarva prakRtionI saMpUrNapaNe kSapaNA thAya che. eTale, je jIve mokSa sAdhavo hoya te jIvane kSAyikasamyaktva pragaTAvyA vinA cAlatuM ja nathI ane kSAyikasamyaktvane pragaTAvavA mATe jIve kSapakazreNI mAMDavI ja joIe. kSapakazreNI cothA guNasthAnake rahelo jIva paNa mAMDI zake che. pAMcamA guNasthAnake rahelo jIva paNa mAMDI zake che. kSapakazreNI mAMDavA mATe jema prathama saMghayaNAdi sAmagrI joIe. tema ochAmAM ochuM cothuM guNasthAnaka paNa kSapakazreNI mAMDavA mATe joIe ja. pahele guNasthAne rahelo anAdi mithyATaSTi jIva, aupazamikasamyaktva agara matAMtare kSAyopazamiksamyaktva pAmI zake, paNa e jIva sIdho ja kSAyikasamyaktva pAmI zake ja nahi. koI koI jIvavizeSa mATe evuM paNa bane che ke aMtima bhavamAM ane aMtima kALamAM e jIva anAdikAlIna mithyAtvane upazamAve, upazama samyaktva pAme, kSAyopazamikasamyaktvane pAme, kSapakazreNI mAMDe, kSAyikasamyaktva pAme, cAritramohanIyanI ekavIseya prakRtione paNa kSINa karI nAMkhe, bAkInAM traNa ghAtI karmone paNa sarvathA kSINa karI nAkhe ane AyuSyane aMte zeSa cAra aghAtI karmono paNa sarvathA kSaya karanAro banIne mokSane pAmI jAya. A badhuMya aMtarmuhUrtanA kALa mAtramAM banI jAya, evuM paNa bane. samakita 165
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM muddo eTalo ja che ke traNa prakAranAM je samyakatvaH pathamika, zAyopathamika ane zAyika, emAM je zAyikasamyakatva che, tene pragaTAvavA mATe zapakazreNI avazyameva mAMDavI paDe che. ane thAyopathamika samyakatvanI gerahAjarImAM jIva zapakazreNI mAMDI zakato nathI. lAyopathamikasamyatva to ghaNIvAra Ave ane ghaNIvAra jAya evuM paNa bane, paNa ekavAra je jIva samyakatvane pAmyo, te jIva game tyAre paNa ardha pudgalaparAvartana thI aMdaranA kALamAM ja ane te paNa kSAyopathamikasamyakatvanI hAjarImAM ja kSapakazreNI avazya mAMDavAno ane kSAyikasamyakatva Adine pAmIne mokSane paNa pAmI ja javAno. upara batAvyA e pramANe zreNInI apekSAe samakitanA traNa prakAra kahyA tenA uparAMta bIjA be prakAra che. ema kula maLIne pAMca prakAra thAya che. tenAM nAma che 4) vedaka samyaktva 5) sAsvAdana samyatva 4) vekada samyakatvaH kSAyika samakita prApta karato jIva samakita mohanIya karmanA chellA dalikonuM jyAre vedana kare tyAre tene vedaka samakita kahevAya che. vedaka samakitanA traNa prakAra che: 1) kSAyika vedaka samakita 2) upazama vedaka samakita 3) kSayopazama vedaka samakita 1) kSAyika vedaka samakitaH anaMtAnubaMdhI catuSka, mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIyano kSaya thayo hoya ane samakita mohanIyano udaya hoya, tene kSAyika vedaka samakita kahe che. 2) upazama vedaka samakitaH anaMtAnubaMdhI catuSka, mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyano upazama thayo hoya ane samakita mohanIyano udaya hoya, tene upazama vedaka samakita kahe che. 3) kSayopazama vedaka samakita anaMtAnubaMdhI catuSka, mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyano kSayopazama thayo hoya ane samakita mohanIyano udaya hoya, tene kSayopazama vedaka samakita kahe che. vedaka samakitanI sthiti 1 samayanI che. saMpUrNa bhavarAzimAM eka ja vAra Ave che. vedaka samyakatvanA pachInA samaye jIva kSAyika samyakatva prApta karI ja le che. 166 samakita
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5) sAsvAdana samakitaH jIva jyAre upazama samakitathI patana pAmIne anaMtAnubaMdhI catuSkano udaya thatA mithyAtva tarapha jato hoya tyAre aMtarAlamAM je samyaktvanuM AsvAdana rahe che, haju mithyAtvano udaya thayo nathI tene sAsvAdana samakita kahe che. tenI sthiti jaghanya 1 samaya, utkRSTa 6 AvalikAnI che. saMpUrNa bhavarAzimAM utkRSTathI pAMcavAra Ave che. sa + AyasAdana = sAsAdana Aya = lAbha, sAdhana = nAza je upazamasamyakatvanA lAbhano nAza kare te AyasAdana kahevAya." tethI te AsAdana kahevAya sa + AsAdana = sAsAdana anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya sahita "je upazamAdrAmAM rahelo jIva anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya sahita hoya te sAsAdana samyagdaSTi kahevAya." A sthiti AvyA pachI jIva avazya "mithyAtvane pAme che. hakIkatamAM vedaka ane sAsvAdana samakita te samyagadarzanathI madhya avasthA che. vedaka te kSAyika samyakatvanI tarapha jatI samaye Ave che ane sAsvAdana te samyagadarzanathI mithyAtva tarapha patA samaye Ave che. samyagadarzananA bIjA prakAro sAdhya ane sAdhanaH sAdhya ane sAdhananI apekSAthI be prakAra thAya che. upazama samyakatva ane kSayopazama samyakatva te be sAdhana kahevAya che. kSAyika samyakatva te sAdhya kahevAya che. kAraNa tenA pachI samyaggadarzana mATe bIjuM kaMI prApta karavAnuM rahetuM nathI. ane A prApta karyA pachI pAchuM jatuM nathI. samakita 167
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.7 samyagradarzananAM aMga samyagadarzananA vividha rUpone joyA, have ApaNe samyagdarzananA aMgane joIe. aMgano artha Ama to zarIra thAya. ApaNe ApaNA AtmAne mokSa tarapha laI javA mATe zarIranI jarUriyAta hoya che. jo zarIra sAtha na Ape to cAritra pALavAmAM takalIpha paDe. eTale AtmAnI sAthe zarIranuM dhyAna rAkhavuM jarUrI che. Aja rIte "samyagadarzana"nA aMganuM jJAna prApta karavuM jarUrI che. kAraNa ke jo aMga surakSita na hoya to samyagadarzana paNa surakSita rahe nahI. samyagadarzana bhale khUba prabhAvazALI rUpe koI vyaktinA jIvanamAM pragaTa hoya, paraMtu niHzaMkatA Adi ATha aMgomAMthI koIpaNa aMga jo surakSita na rahe to samyagradarzanamAM cala, mala ane agADha Adi bhayaMkara doSa AvI zake che. uttarAdhyayana sUtra AdimAM samyagadarzananAM ATha aMga A prakAre batAvyA che. "nissaMkiyaM-nikkaMkhiya-nivvitigicchA amUDhadiTThIya / 3vavUida-ftharIra vachAka-mAvAne gaTTa ' - AcArAMga sUtra; gAthA 1.3.3 (pAnuM 128, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta) varSa 1999). (1) niHzaMkatA (2) niSkAMkSatA (3) nirvicikitsA (4) amUDha-dRSTi(5) upabRhaNa (6) sthirIkaraNa (7) vAtsalya (8) prabhAvanA - sthAnAMgasUtra-sthAna-7 A ATha sabhyatvanA aMgo che. A ATha aMgothI samyagRSTinA jIvana-vyavahAramAM vizeSa camaka AvI jAya che. A aMgothI jIvanamAM zvAsocchavAsanI jema samyaggadarzana paNa sahaja-svAbhAvika rUpathI vyApta thaI jAya che. ATha aMgonuM svarUpa ane teno prabhAva (1) niHzaMkitaH (prathama aMga) 168 samakita
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA zabdanA be artha thAya che.-bhaya ane saMdeha samyagadarzImAM sAta prakAranA bhaya rahetA nathI. A sAta prakAra A pramANe che. (1) Aloka bhaya (2) paraloka bhaya (3) AdAna bhaya (4) akasmAta bhaya (5) vedanA bhaya (6) apayaza bhaya ane (7) maraNa bhaya samyagadarzInA jIvanamAM sauthI moTI vizeSatA che te nirbhayatA. jyAM bhaya hoya che tyAM dharma, saMskRti ane satya TakI zakatuM nathI. "bhaya te AtmAnI zakti ane tenA svarUpane yathArtha rUpamAM na jANavAthI ane tenA upara zraddhA na karavAnA kAraNathI utpanna thAya che. te mananI eka durbaLatA che. ane tenAthI zaMkAne utpanna karAvI AtmAne mithyAdRSTimAM laI jAya che." nirbhayatA mananI e vRti che je moTA saMkaTa samaye paNa sAdhakane dharmamAM ane svabhAvamAM sthira rAkhe che. ahIM sabhyadarzIne bhaya hoto nathI. ema kahevAthI e vAta nathI ke tenA jIvanamAM koIpaNa aMze bhaya hoto nathI. ahIM to mAtra "samyagradarzananA ghAtaka" te prakArano bhaya samyagadarzI mAM raheto nathI. Ama to samyagradarzI, zrAvaka ane sAdhu te sarve pApabhIru hoya che. paraMtu te pApathI bhaya teno guNa kahevAya che. doSa nahIM. ahIM to mAtra mithyAtvamohanIya bhayanI ja vAta karI che. (1) Aloka bhayaH A sAte bhayamAM sauthI pahelo bhaya che. AmAM samyagdaSTine parivAra, samAja, rASTra, saMpradAya, jAti AdinA saMbaMdhamAM koI paNa prakArano bhaya hoto nathI. dhana-saMpatti, sukha-suvidhA ane anya ISTa padArthonA cAlI javAno paNa bhaya hoto nathI. samyagdaSTine daDha vizvAsa hoya che ke "huM to caitanyasvarUpa chuM ane te nizcayanayathI satya che ane A bahArano loka che (saMsAra) te mAro nathI. to A lokasaMbaMdhI mane bhaya kema lAge? mAro saMbaMdha to zuddha AtmA joDe ja che." A pramANenA vicArothI samyagdaSTine aniSTasaMyogano paNa Dara hoto nathI. (2) paralokabhayaH Ano artha ema thAya che ke potAnAthI vijAtIya koI paNa pazu, pakSI, samakita 169
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva AdithI thavAvALo bhaya. samyagdaSTiema vicAra kare ke "AtmA to nitya che" te potAno khudano mAlika che. pote ja kartA-dhartA-hartA che, mane je duHkha bIjAthI maLe che te mArAM ja karelAM pAponuM phaLa che, AvA prakAranA vicArothI vijAtIyathI koI paNa prakArano bhaya thato nathI. digaMbara paraMparA pramANe A zarIrane choDyA pachI bIjo janma le te paryAyane paraloka kaho che. bIjA loka mATe evo bhaya hoya che ke "mAro janma naraka-tiryaMcamAM thaze to? mane svarganA sukho nahI maLe to? to paralokamAM mAruM zuM thaze?'' AvA prakAranA bhayathI samyagadarzIne asara thatI nathI. teno vicAra to ema ja rahe che ke A bhavamAM pavitra ane sArA karmo karazuM to paralokano bhaya zenA mATe rAkhavo. karmanA siddhAMta pramANe je vAvazuM te ja Ugaze. to bhaya zA mATe? eto potAnA kartavyanuM ciMtana kare che, ane phaLanI ciMtA hotI nathI. (3) AdAna bhayaH AdAnano artha thAya che azaraNatA athavA to kaMI jarUrI vastu na maLe te. samyagadaSTine Avo bhaya raheto nathI ke mAruM rakSaNa koNa karaze? kyAM to mane dAna atha vA mArI sahAyatA koNa karaze? kAraNa ke samyagdaSTijANe che ke saMsAramAM koI koIne zaraNa ApI nathI zakato. AtmA pote ja potAno rakSaka che. pApanA phaLa bhogavavAno vAro Ave tyAre evuM banaze ke joItuM rakSaNa ke sahAyatA maLaze nahIM. AvA samaye te bhaya pAmato nathI paNa te samabhAvamAM rahe che. samyagadarzI koInuM zaraNa maLavAthI jyAre samaya Ave tyAre te zaraNArthInA bhayathI khoTuM bolavuM ke khoTuM karavuM tevuM kadApi karato nathI. potAno sahAro jato raheze, Ama AjIvikA para asara paDaze tevo bhaya te rAkhato nathI. bhayamukta rIte satyano ja sAtha Ape che. (4) akasmAta bhayaH akasmAta bhaya te mithyASTine sadAya hoya che. kAraNa ke AtmAnI amaratA, nityatA tathA AtmasvarUpa ane AtmazaktinA prati azraddhAzIla hoya che. para padArtho upara tene vizvAsa hoya che. A kAraNe tene akasmAtano bhaya sadAya satAve che. samyagdaSTine AtmAnI nityatA ane amaratA upara pUrNa vizvAsa hoya che. eTale tene cokkasa khabara che ke akasmAta paNa thaI jAya to paNa te pote (AtmA) to maravAno nathI. phakta kadAca teno A janma patIne bIjo janma thaze. ane te paNa thaze jo teNe evA karmabaMdha karyA haze to. AvA vicArothI te kadApi akasmAtanA vicArothI bhayamAM raheto nathI. samakita 170
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) vedanA bhayaH zarIramAM rogo AvavAthI je bAdhAo Ave che athavA to je rogonA AvavAnI saMbhAvanA che tenA AvavAthI pahelA ja mohanIyakarmodayavaza je kaMpana thAya che, je bhaya thAya che ane AvyA pachI je ArtadhyAna thAya che tene vedanAbhaya kahevAya che. samyagadarzI karmanA udaya vaza roga Ave to paNa samabhAva rAkhe che. te upacAra karAve to paNa te samajIne ke zarIranI jarUriyAta dharmapAlana karavA ane temAM sthira rahevA mATe che. tenA vicAro evA ja hoya che ke saMsAranI jeTalI paNa vyAdhi che te badhI zarIramAM che, AtmAmAM kadApi hotI nathI. enuM mukhya kAraNa teno dehAdhyAsa na hoI tenI dRSTi AtmalakSI ja hoya che. (6) apayaza bhayaH pUjA, pratiSThA, prasiddhi, prazaMsA, sanmAna-satkAra, yaza-kIrti, vAhavAha Adi aneka prakAranA yaza che tenA upara kalaMka lAgavAno ke chInavAI javAno bhaya tene apayaza bhaya kahevAya che. sAmAnya vyakti A prakAronA yazane jALavI rAkhavA mATe sAcAM khoTAM kaMIka prakAranA kAryo karaze. jUTha, phareba Adi ghaNI tarakIbo ajamAvaze. ane kAyama te bhayamAM ja raheze ke A badhuM jatuM raheze to? samyagdaSTito e ja vicAre che ke satya ane saddharmanA mArga upara cAlavAthI apayaza kyAMthI Ave? ane koInA jUThA dAvAothI AvI jAya to paNa te e ja samaje che ke sarve vyaktionA ApelA yaza ke apayaza badhuM ja kSaNika che. ane apayaza ApanAro te to nimitta ja che. bAkI to khudanA pUrvanAM karmono udaya che, Ama samajI apayaza ke apakIrtinA bhayathI kadApi potAno satya ane siddhAMtano mArga choDato nathI. (7) maraNa bhayaH A sAtamo bhaya che. A sauthI bhayaMkara bhaya che. je sAdhAraNa manuSyane pratipaLa satAve che. pAMca Indriya, mana, vacana, kAyabaLa, zvAsozvAsa ane AyuSya A dasa prANono nAza thavo tene mRtyu kahevAya. mRtyu te saMsAramAM sauthI apriya vastu che. koIpaNa jIva hoya ane koIpaNa avasthAmAM hoya paNa tene maravuM gamatuM nathI. mRtyunA bhayathI ane jIvanarakSA mATe loko satya, siddhAMto badhuM ja choDI de che are, phakta e nahIM paNa potAnI adhika priya vastu, dhana ane priyajanane paNa choDI de che. Ama, mRtyu bhalabhalAne halAvI nAMkhe che. samakita 171
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu samyagRSTi dharAvatA AtmAne mRtyuthI bhaya hoto nathI. teno daDha vizvAsa hoya che ke mRtyu AtmAnuM nahIM paNa zarIranuM thAya che. samyagdaSTi mRtyune eka nATakanA pahelA aMka jevI rIte jue che. jANe ke madhyAntara AvyuM hoya ane tenA pachI pAchuM nATaka zarU thavAnuM ja che. vAstavamAM samyagraSTi mRtyuMjayI hoya che. AcArAMgasUtranI bhASAmAM "saccassa ANAe uvaTThie mehAvI mAraM tarai" - AcArAMga sUtra; gAthA 1.3.3 (pAnuM 128, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 1999) "satyanI AjJAmAM upasthita medhAvI samyagdaSTi mRtyune paNa pAra karI jAya che." (mRtyu upara vijaya karI jAya che.) te mRtyunA prati nirbhaya vIra rahe che. A prakAre sAta mukhya bhayothI mukta samyagdaSTi niHzaMkita hoya che. nizakitano bIjo eka artha ema paNa thAya che ke zaMkArahita hovuM. zaMkA rAkhavI ke tattvo sAcAM che ke khoTAM? A vrato che ke nahIM? A deva sAcA ke khoTA? AvA prakAranA saMzayone zaMkA kahevAya che. jenuM citta AvA prakAranI zaMkAothI bhareluM hoya che tenuM samyagadarzana zuddha hotuM nathI. jema AcArAMgasUtramAM batAvyuM che ke"tmev saccaM NIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM" - AcArAMgasUtra; (lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzaka: guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 1999) cAhe parvatamALA halI jAya, agni zItaLa banI jAya paraMtu vItarAga sarvajJadeva dvArA kathita tattvonA svarUpamAM koI ja aMtara nahIM paDI zake, AvA prakAranI acala zraddhA niHzaMkita kahevAya che. samyagdarzananA mATe jarUrI che ke sAdhanAnA lakSyanI prApti mATe sAdhya, sAdhaka ane sAdhanA A traNe para avicala zraddhA rahevI joIe. 172 samakita
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, jina-praNIta tattva-darzana upara zaMkA na rAkhavI ane tene yathArtha ane satya mAnavuM tene niHzaMkatA kahevAya che. (2) niSNAMzataH (bIjuM aMga) A samyagadarzananuM bIjuM aMga che. svakIya AnaMdamaya svarUpa-zuddha AtmasvarUpamAM niSThAvAna rahevuM ane koIpaNa parabhAvanI IcchA ke AkAMkSA na rAkhavI te "niSkAMkSatA" kahevAya. potAnA jIvanamAM tapa, japa, dhyAna, sevA, tyAga, vrata, niyama AdinA phaLasvarUpe Aloka ane paralokanA bhautika vaibhava ane Indriyajanya sukha bhogonI mAMgaNI karavI ke IcchA karavI. tene kAMkSA kahevAya che. potAnI ratnatraya sAdhanAnuM lakSya A ja kSaNika bhautika sukho ane upalabdhionuM banAvavuM tene "kAMkSA" kahevAya che. AvI "kAMkSA mATe sAdhanA karavI, dharmAcaraNa karavuM te jainadharmamAM niSedha batAvyuM che. samyagadarzana ane mokSamArganI sAdhanAno A doSa mAnyo che. AnA mATe sUtrakRtAMgamAM batAvyuM che ke - "se hu cakkhU maNussANaM je kaMkhAe ya aMtae / " - sUtrakRtAMga sUtra; gAthA 1.15.14 (pAnuM 445, lekhakaH yuvAcArya madhukaramuni, prakAzakaH Agama prakAzana samiti, bAvara (rAjasthAna) varSa 1982) je jIve kAMkSA-Asaktino aMta karyo che te jIvo manuSyo mATe netra-patha-pradarzaka (rasto batAvanAra) che. ratnakaraMDaka zrAvakAcAramAM niSkAMkSatAnuM lakSaNa batAvatA kahayuM che ke "je sukha karmaparavaza che, (puNya karmanA udayane Adhina che) ane kSaNabhaMguru che, ane je aneka duHkhonA udaya sahita tathA pApabaMdhanuM bIja che, evA Indriyajanya-sukhamAM sukhanI AsthA rahita zraddhAna bhAva "niSkAMkSatA" nAmanuM samyakatvanuM aMga che. ema bhagavAne batAvyuM che. eTale ke "niSkAMkSatA"no artha ema thayo ke koIpaNa puNyakAryanA karavA para Aloka ke paralokanA sukha-bhogonI (IcchA) vAMchA na karavI tathA karma ane karmaphaLone potAnA na mAnavA. samakita 173
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) nirvicikitsA (trIjuM aMga) dharmAcaraNanA phaLa prati zaMkA na rAkhavI, saMdeha na karavo tene " nirvicikitsA" kahevAya. huM je dharmakriyA karuM chuM tenuM phaLa mane maLaze ke nahIM? A sAdhanA mArI vyartha to nahIM jAya ne? AvA prakAranI zaMkA rAkhavI te vicikitsA kahevAya. zaMkita hRdayathI sAdhanA karavAvALI vyakti phaLanI AzAmAM adhIrI thaI jAya che. tenA pariNAme te sAdhanAmAM sthira rahI zakatI nathI ane aMte tene saphaLatA maLatI nathI. samyagadRSTinA manamAM draDha nizcaya hoya che ke koIpaNa karaNInuM phaLa hoya che ja. je pramANe karaNI te pramANe phaLa eTale ke AsthAthI gharmakaraNI karavI to te phaLa Ape ja che. amuka graMthakAra "nirvicikitsAno" artha ema kare che ke zarIra svabhAvathI ja gaMdu che paraMtu tenI aMdara ratnatraya yukta pavitra AtmA nivAsa kare che. tethI zarIranA doSo prati glAni-dhRNA atha vA jugupsA na karatA tenAmAM nivAsa karatA AtmAnA sadgaNonI prIti karavI te nivicikitsA che. je samyagdaSTimAM hoya che. (1) potAnA ja zarIranA maLamUtra, azuci, roga Adi jANIne ratnatrayarUpa dharmapAlana karavAne badale tenA upara glAni karavI, napharata karavI ane potAne dIna-hIna ane dharmAcaraNanA yogya na mAnavuM tene vicikitsA kahevAya che. ane AvA prakAranI vicikitsA na karavI te nirvicikitsA kahevAya je samyagdaSTimAM hoya che. (2) zarIra azucithI bhareluM che. paraMtu tapasvI, tyAgI, sAdhu-sAdhvIjI Adi zarIrathI jJAna-dhyAna tathA tapazcaryA karI mahAvrata, niyama, saMyamanuM pAlana karI ratnatrayanI sAdhanA kare che. teo zarIranuM dhyAna rAkhe che paraMtu zaNagAratA nathI. kAraNa ke temanA mATe zarIra te mokSasAdhanA mATe jarUrI che. temanA zarIrane kRza, durbaLa ane bahArathI gaMdu joIne temanA tarapha dhRNA na karavI te samyagRSTinuM nirvicikitsA lakSaNa che. samyagdaSTi guNopAsaka hoya che. te zarIra ane veza tathA bahAranA sauMdaryane na jotAM AtmAnA zuddha guNone ja dekhe che. (3) potAnAmAM adhika guNo samajI potAnI prazaMsA karavI ane bIjAmAM ochA guNo che tema samajI tenI niMdA karavI tene vicikitsA kahevAya che. AvI vicikitsA samyagdaSTimAM hotI nathI. te A doSarahita AtmAnA pariNAmane nirvicikitsA kahevAya che. 174 samakita
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) je manuSya potAnA tIvra azubha karmodayathI atyaMta duHkhI, rogI ane azakta Adi tha vAthI dhRNAspada bane che. paNa samyagRSTi AvI vyaktine joIne paNa tenA prati hInatAnA bhAva lAvatI nathI, paraMtu dayAbhAva rAkhe che. niHsvArthabhAvathI tenI sevA kare che. A ja teno nirvicikitsA guNa che. karmonA lIdhe pratyeka jIvamAM azuddhatA ke malinatA thAya che te samyagdaSTi barAbara samaje che. (4) amUDhadaSTivaH (cothuM aMga) "mUDha"no artha mithyA athavA viparIta thAya che. ane "dRSTi"no artha zraddhA ke vizvAsa thAya che. Ano bhAvArtha e che ke mithyA tattvomAM zraddhA karavI te "mUDhadaSTi' kahevAya che. A prakAre atattvone tattvo mAne, kugurUne guru mAne, kudevane deva mAne ane adharmane dharma mAne te mUDhatA kahevAya che. ane je A pramANe nathI te "amUDhadaSTi' kahevAya che. samyagdaSTine tattva, deva, guru ane dharmanI bAbatamAM khUba ja sAcI samajaNa hoya che. tenI dRSTi te "amUDhadaSTi" hoya che. dazavaikAlika sUtramAM spaSTa pramANe batAvyuM che ke - "samardIi tathA samU" - dazavaikAlika sUtra; gAthA 10.7 (pAnuM 285, prakAzakaH akhila bhAratIya jaina saMskRti rakSaka saMgha, jodhapura (rAjasthAna), varSa 2009) samyagadRSTijIva sadeva amUDha rahe che, te kadApi mUDhatAonA cakkaramAM phasAto nathI. zAstramAM aneka prakAranI mUDhatAo batAvI che. lokamUDhatA, devamUDhatA, gurumUDhatA, zAstramUDhatA vagere vagere. A mUDhatAonA viSayamAM nIce pramANenuM varNana che. (1) lokamUDhatAH AcArya samaMtabhadrajIe kahyuM che ke samakita 175
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ "ApagAsAgarasnAnamuccayaH sikatAzmAnAm / giripAtoDagnipAtazca lokamUDhaM nigadyate // " - AcArya samatabhadra ratnakaraMDa zrAvakAcAra; gAthA 22 (prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti, (sAgara) madhyapradeza, varSa 1986) koI nadI ke samudramAM DUbakI mAravI, paththarono Dhagalo karavo, parvata uparathI jhaMpalAvavuM, agnimAM baLIne maravuM (satI prathA) Adi vAto (gharma samajIne karavI) te lokamUDhatA che. lokamUDhatAmAM te badhuM ja samAveza thaI jAya che. je dharmanA nAmathI, devadevInA nAmathI, sAmAjika rUDhi, parivAranI rIti-rivAja ke prathAnA nAmathI cAlI AvatI hoya. loka ane samAjanI aMdhazraddhAnA baLathI lokamUDhatAo cAle che. (2) devamUDhatAH koI paNa sAMsArika sukhonI AzAthI rAga, dveSa ane mohathI lipta devadevIone vItarAga deva samAna gaNavA temanI pUjA karavI te devamUDhatA kahevAya. saMsAramAM mithyASTithI bharelA loko potAnA kRtakarmonA tarapha dhyAna na rAkhatA ane tenI zaktine bhUlI rAjya, dhana, putra, strI, AbhUSaNo, vastra, vaibhava AdinI AzAthI prerita thaI ghaNA rAga-dveSa ane mohathI lipta evA deva-devIone jANe ke temano uddhAra karaze tema mAnI temanI pUjA kare che. temanA nAme hiMsA (bali) paNa kare te devamUDhatA kahevAya. je pote 18 pApasthAnakathI dUra nathI thayA te bIjAnuM kalyANa to kevI rIte karI zake? paNa AvI samajaNa phakta samyagRSTijIvone hoya che ane teo devamUDhatAthI dUra rahe che. (3) gurumUDhatA jenAmAM mAyA, nidAna ane mithyAdarzana e traNe zalya rahelA che. AraMbha, parigraha ane IndriyanA viSayomAM Asakta che temane nigraMtha guru mAnavA te gurumUDhatA che. mAtra sArI vANI ane vaktA hoya ane jJAnanI vAta kare tenAthI aMjAIne temane sAcA sAdhu ke saMtanI jagyAe mAnavA tevI bhUla samyagRSTijIva kyAreya paNa kare nahIM. samyagdaSTijIvane khabara hoya che ke nigraMtha guru te AcaraNathI bane che. temanuM cAritra te khUba ja uccakoTinuM che. ane tenA cAritra vagara temane sthAna ApavuM te ucita nathI. (4) zAtramUDhatA sAcA zAstra tene ja kahevAya je AtmAne muktinA paMthe laI jAya ane 176 samakita
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukti sudhI pahoMcADe. ghaNA mithyASTio zAstromAM AvelA maMtro ane kALI vidyAone prApta karavAnA hetuthI lalacAIne tene sAcA mAne che. je vidyA ane maMtro phakta A bhava paryata ja koI camatkAra batAve te sAcA nathI hotA. ane te vidyAo mokSa para pahoMcavAno mArga nathI batAvI zakatI. samyagdaSTijIva dareka zAstromAMthI e ja grahaNa kare che mukti mATe jarUrI che. ane khoTI zAstramUDhatAmAM paDato nathI. Ama, amUDhadaSTino artha kahIe to e ke bhinna-bhinna darzanomAM (dharmomAM) yuktio ke ADaMbara Adi joI ke sAMbhaLI potAnI zraddhAthI vicalita thavuM nahI. saMsAra ane karmonA vAstavikarUpa samajI ane hitAhitano viveka karavo, te ja "amUDhadRSTiva" kahevAya che. (5) upabRhaNaH (pAMcamuM aMga) Ano artha ema thAya che ke vRddhi karavI, vadhAravI, pRSTi karavI. potAnA AtmAnI zaktione vadhAravI ane tene durbaLa na thavA devI che. eTale ke je guNo dvArA samyagadarzanAdi ratnatrayamAM zithilatA na thAya tene upabRhaNa kahevAya che. "upavRMhaNanI" jagyAe "upagUhana" zabdano upayoga ghaNI jagyAe thayo che. upagUhanano artha thAya che DhAMkavuM ke chupAvavuM. koI sAdharmika (vyakti) pramAdavazathI ke karmodayavalathI koI bhUla kare che to tene ekAMtamAM laIne samajAvavuM. ane tenI bhUlane sudhAravAnI koziza karavI. paraMtu badhAnI vacce tenI bhUlano DhaMDhero pITIne tene apamAnita ke vidita karavo nahIM. ane bhUla sudhArI le to e vAtane kAyama mATe DhAMkI devI ane badhAnI vacce pragaTa thavA na devI. te upagUhana nAmano guNa kahevAya. ghaNIvAra dharmapAlakanA AcaraNano prabhAva dharma upara paDe che. tethI jyAre ekanA khoTA AcaraNanA hisAbe dharma niMdAya evuM na thavA devuM te samyagdaSTi potAnuM kartavya mAne che. te dharmanI niMdAne dUra karavAno prayatna kare che. dharmaniMdAne phelAtI aTakAvI de, tene DhAMkI de. AvA guNane upagUhana kahevAya che. (6) sthirikaraNaH (chaThThuM aMga) koI vyakti samyagRSTi, ke zrAvaka ke mahAvratI sAdhu koI bhayaMkara kaSAyonA udayavaza kAraNe athavA to kusaMgatinA kAraNe athavA rogAdi, daridratA, apamAna, samakita 177
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAupadeza athavA to anya tIrthIonA maMtra-taMtranA camatkAra joIne potAnA samyaggadarzana ke dharmAcaraNathI calAyamAna thAya ane dharmanA pathathI pharI jAya to tene pote samajAvIne ke bIjAo dvArA samajAvIne tenA mananuM samAdhAna karAvI tene pAcho samyakracAritrarUpa dharmamAM sthApita karAvavo tene sthirikaraNa kahevAya che. (sthitikaraNa paNa kahevAya che.) evuM ghaNIvAra bane ke ghaNA jaNa kaMIka jAtanA pralobhanamAM phasAIne sAcA mArgathI pharI jAya che, to samyagudRSTi potAnuM kartavya samajIne potAnAthI banatI badhI ja koziza kare che ke te calAyamAna thayelo jIva pAcho satya mArga upara AvI jAya. dharmasaMghamAM koI nirdhana che, asahAya che ane te kAraNathI tevI vyaktio potAnA dharma ane samyam mArgathI dUra thatI jAya che to tevI vyaktionI banatI sahAya karI teone pAchI dharmamAM sthApita karavI te paNa sthitikaraNa kahevAya che. digaMbara paraMparAmAM sthitikaraNanA be bheda rahelA che. (1) potAnA khudanA AtmAnuM sthitikaraNa karavuM (2) bIjAnA AtmAnuM sthitikaraNa karAvavuM. moha ane karmodayavaza thaI khoTA mArga upara jatA jANIne potAnA AtmAne bodha ApI ane AtmasvarUpamAM sthira karavo tene svasthitikaraNa kahevAya che. ane bIjAne mArgathI paDatA joIne tene AtmasvarUpamAM sthira karavo tene parasthitikaraNa kahevAya che. (7) vAtsalya (sAtamuM aMga) vAtsalyano artha thAya che te nisvArtha sneha ane zuddha prema. sAdharmika ane dharmanA paMthe cAlanArAo upara zuddha premabhAva rAkhavo te vAtsalya kahevAya che. jema mAtA potAnA saMtAna upara niHsvArtha prema rAkhe che, sAme koI phaLanI IcchA rAkhatI nathI, temaja samyagdaSTidharmanA kSetramAM evo ja bhAva laIne cAle che. sahadharmI upara nirmaLa, niSkAma tathA udAra vAtsalya rAkhe che. vAtsalyamAM mAtra samarpaNa ane prItino bhAva hoya che. te dharmazAstranA prati eka anurAga che. jema sevaka svayaMne sevaka samajIne svAmInuM kArya kare che. temaja paMca parameSTi dharma, sAdhu, sAdhvIjI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMgha tathA zAstronI sevA karavI te vAtsalya kahevAya che. jyAre paNa AmAMthI koInA upara upasarga AvI jAya, saMkaTa Ave to tenuM nivAraNa 178 samakita
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavA tana, mana, dhanathI samyagdaSTie sadAya taiyArI rAkhavI joIe. kalyANamArgamAM sthita prANIonA prati kuTuMba sarIkho prema karavo te vAtsalya che. ahIM paNa digaMbara paraMparAmAM be prakAranAM vAtsalya kahAAM che. svavAtsalya ane paravAtsalya. potAnA AtmA prati prIti karavI ane tenA svarUpa upara AvatI bAdhAone dUra karavI te sva-vAtsalya che. A ja rIte bIjAnA upara upasarga ke pIDA AvavAnA kAraNe paNa tene barAbara sAcavI tenuM dhyAna dharmathI jatuM na rahe, ane zithilatA AvI na jAya teno premathI rasto kADhavo te paravAtsalya kahevAya. (8) prabhAvanAH (AThamuM aMga) prabhAvanAno artha eTale ke mahimA ane kIrti vadhAravI. duniyAmAM dharmanuM mahattva vadhArI ane vadhAre ne vadhAre AtmAone muktinA mArga upara lAvavA tene dharmanI prabhAvanA kahevAya. dharmanI prabhAvanAmAM mukhyatve dareka jIvane jJAnathI, AcaraNathI, dharmano marma samajAvIne dharma pratye saMpUrNa zraddhA besI jAya ane te AtmAnA samyagadarzanamAM nimitta banavuM te utkRSTa prabhAvanA kahevAya. AcArya samaMtabhaDhe prabhAvanAno artha batAvatA kahyuM che ke "saMsArI jIvonA hRdayamAM ajJAnano aMdhakAra rahelo che, tethI aMdhakArane satyanA prakAzathI dUra karI jinendra bhagavAnanA zAsanano sUrya te jIvomAM sadAya rahe evuM kArya karavuM tene prabhAvanA kahevAya che." prabhAvanAmAM paNa be prakAra che. svaprabhAvanA ane paraprabhAvanA. ratnatrayanA tejathI potAnA AtmAne prabhAvita karavo, potAnA AtmasvarUpanI unnati karavI te sva-prabhAvanA che. ane e ja rIte bIjAnA AtmAmAM dharmanI jyota pragaTAvavI te paraprabhAvanA kahevAya. zvetAMbara paraMparA pramANe zAsanaprabhAvanA karavAvALA 8 prakAranA prabhAvako batAvyA che. te nIce pramANe che. te prakAro batAve che ke zAsanaprabhAvanA alaga alaga rItathI thaI zake che. (1) pravacanika (2) dharmakathika (3) vAdi (4) naimittika (5) tapasvI (6) vidyAsiddha samakita 179
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) rasAdi siddha (8) kavi (1) pravacanika AgamonA jANakAra, zratane dharanAra ane kALane ucita evuM pravacana Ape ke dharmano jayajayakAra thaI jAya. A guNanA saMbaMdhamAM AcArya vajasvAmInuM udAharaNa prasiddha che. AcArya vajasvAmInAM rUpa ane zIla para prabhAvita thayelI kanyA &maNie haTha pakaDI ke AmanI sAthe ja vivAha karIza anyathA agnimAM paDIza. AvI prema vihvaLa skamaNIne AcArya vajasvAmie khUba ja kuzaLatAthI evo upadeza Apyo ke te saMsArathI virakta thaI tejasvI sAdhvIjI banI gayA. nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImada yazovijayajI gaNivara samakitanA saDasaTha bolanI gujarAtI bhASAnI sakjhAyamAM jaNAve che ke "vartamAna zrutanA je arthano, pAra lo guNa khANa." vartamAna zrutanA je arthanA pAra pAmanArA ane guNonI khANa samA e "pravacanika" nAmanA prabhAvaka che. (2) dharmakathikaH kathanalabdhine gharanArA, kathA kahIne lokane pratibodha pamADe; AkSepaNI, vikSepaNI, saMvegajananI ane nirvedajananI cAra prakAranI kathAo dvArA lokone jaina dharmamAM sthira kare. A vAtane jaNAvatAM kahyuM che ke "dharmikathI te bIjo jANIe, naMdISeNa pare jeha nija upadeze re raMje lokane, joje hRdaya saMdeha" jema zrI naMdISaNajI potAnI kathA dvArA upadezathI lokane raMjita kare ane temanA hRdayanI zaMkAo dUra kare. tema samyakradRSTikathAnI mAdhyame dharmaprabhAvanA kare. (3) vAdI eTale ke anya darzanIo joDe vArtAlApa karIne tene prazno-uttaromAM harAvIne jaina dharmano jayajayakAra karAve. 1 pravacana sArodvAra-dvAra-148-gAthA-934 180 samakita
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ munisuMdarasUri nAmanA AcArya prasiddha che. jemaNe brAhmaNo sAthe vAda karIne temane parAjita karyA. ane temane "daphatarakhAna"nI sabhAmAM "vAdigokulasaMDa" nAmanuM pada prApta karyuM. AvI ja rIte AcArya mahmavAdIjInuM nAma paNa khUba ja prasiddha che. "vAdI trIjo re tarkanipuNa bhaNyo, malavAdI pare jeha, rAjadvAre re jayakamalA vare, gAMjato jima meha, dhana dhana zAsana maMDana munivarA." AcArya malivAdIjIe vi.saM.-884mAM zilAdityanI sabhAmAM bauddhAcAryonI sAthe vAda karIne temane parAjita karyA. jaina nyAya ane tarkazAstranI jayapatAkA pharakAvI. dvAdazAra nayacakranI racanA karIne temaNe jaina nyAyazAstranI amarakIrti gAthA sthApita karI. prabhAvaka caritra-pAnuM-77-79 (4) naimittikara A paNa jinazAsananA prabhAvaka che. nimittazAstranA parama jJAnInuM kaheluM kadI paNa khoTuM hoya nahIM. jinazAsananA naimittiko badhAnA joSa jovA besI na jAya. game tene nimittazAstra ApavuM e paNa pApa tarIke kahevAmAM AvyuM che. jo koI ayogyane jJAna Ape to naimittikane potAne prAyazcita lAge. naimittika mATe kahAM che ke - "naimittio nimittaM, kajjaMmi pauMjae niuNaM" - samyakta saptatI, gAthA 34 athaH je naimittika zAsananI unnatinA kAryamAM nizcita rIte nimittano upayoga kare te jainazAsananA prabhAvaka kahevAya. A prakAranA prabhAvakomAM zrI svAmI bhadrabAhu khUba ja uttama prabhAvaka thayA. jemaNe sakaLa saMgha upara Avelo marakIno upadrava dUra karavA hetu mAhaprabhAvazALI "uvasaggahara" stotranI racanA karI. jyotiSAcArya varAhamihira AmanA ja nAnA bhAI hatA. temaNe aneka bhaviSyavANIo karIne rAjA-prajAne prabhAvita karyA hatA. temaNe potAnA moTA bhAI bhadrabAhusvAmIne nIcA dekhADavA ane samakita 181
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmane nIce pADavA rAjAnI kAna bhaMbheraNI karI. paNa jyAre bhadrabAhusvAmIne khabara paDI ke jainadharmanI helanA thAya che to temaNe nimitta zAstrano upayoga karIne varAhamihiranI vAtone khoTI TharAvI ane jainazAsananI unnati karAvI. (5) tapasvIH je mAyA, nidAna ane mithyAdarzanarUpa zalyarahita utkRSTa tapasyA karatA hoya, je darzana ane jJAnapUrvaka tapa karatA hoya ane temanA tapane joIne samagra saMghamAM jainadharma ane tapa upara bahumAna thAya to te tapathI zAsanaprabhAvanA thAya che. "tapaguNa ope re rope dharmane, gope navi jina ANa Azraya lope re navi kope kadA, paMcama tapasI te jANa.' "" tapasvI saMbaMdhamAM muni viSNukumAranuM nAma ullekhanIya che. munizrIe potAnA adbhuta tapanA prabhAvathI duSTa evA namucinA upadravano nAza karI jainazAsana tathA saMghanI rakSA karI. (6) vidyAprabhAvakaH prajJami vagere vidyAone sAdhIne jainazAsananI prabhAvanA mATe vApare te vidyAprabhAvaka kahevAya. A bAbatamAM khapuTAcAryanuM nAma jaina ItihAsamAM prasiddha che. temaNe vidyAmaMtrabaLanA prabhAvathI kacchamAM bauddhAcAryane harAvI jainadharmanI thatI niMdAne rokI ane zAsanano DaMko vagADyo. chaThTho vidyA re, maMtrataNo bali jima zrI vayara muNIMda'' (7) siddhaprabhAvakaH AMkhamAM aMjana karIne, page lepa karIne, kapALe tilaka karIne vagere duSkara kAryo karavA, bhUta vagerenuM AkarSaNa karavuM, vaikriya zarIrAdi banAvavuM vagere kAryo karavAnI zaktione jeNe siddha karI hoya ane te zAsananI unnati mATe upayoga kare te siddhaprabhAvaka gaNavA. A prabhAvakomAM pAdaliptAcAryanuM nAma jaina ItihAsamAM camakI rahyuM che. temaNe pATalIputramAM muraNa rAjA dvArA prastuta karelI kaMIka aTapaTI zaMkAonuM samAdhAna karAvI sarvene aMjAvI dIdhA ane zAsananI unnati karI. "sidhdha sAtamo re, aMjana yogathI jima kAlikamuni caMda' 182 samakita
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aja rIte zrI kAlikAcArya mahArAja paNa siddha prabhAvaka thaI gayA. (8) kaviH A prabhAvako jinokta padArtho ane tattvone saraLa bhASAthI kavitArUpamAM racanA kare che. kavi dravya-kSetra-kALa ane bhAvanA samajanArA hoya che. te A badhuM joIne ja evI kavitA banAve ke sarva sAMbhaLanArAone saraLatAthI samajAI jAya ane zAsananI prabhAvanA thAya. AmAM siddhasena divAkara sUrijI thaI gayA ke jeoe kAvya racanAthI rAjA, mahArAjAone dharmI banAvyA. potAnA kavitva dvArA jainazAsananI prabhAvanA karI. "kAvya sudhArasa madhura arthabharyA dharma hetu kare jeha siddhasena pare rAjA rIjhave aThThamavarakavi teha' A prabhAvaka evA hatA ke temanA eka eka zloka sAMbhaLIne rAjAe te te dizAnA rAjyanuM dAna karyuM hatuM. zrI siddhasena divAkarajInA yoge jinezvaradevanuM zAsana pAmIne mahArAjA vikramAditye zAsananI prabhAvanA karI. A pramANe viziSTa upalabdhionA mAdhyamathI saMgha ane dharmanI pratiSThA ane zobhAmAM vRddhi karAvavI te prabhAvanA kahevAya che. AvI prabhAvanA svayaMnA samyagdarzananI zuddhi kare che. ane sAthe anya bhavya jIvone samyagdarzana pamADe che ane jene hoya tene vadhAre zuddha karAve che. A thayAM samyagdarzananAM aMga. samakita 183
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.8 vyavahAra samakitanA 67 bola eka evo saMgraha jemAM samakitane lagatI ghaNI mAhitI bhegI karI che. vyavahAra samakitanA 67 bolamAMthI (bheda muddA) eka athavA aneka bola AdaranAra jIvane vyavahArathI samakitI kahevAya che. je deva-guru-dharma tattvamAM vyavahArathI zraddhA te vyavahAra samakita che. nizcayathI koI jIvane samakita che ke nahIM te viziSTa jJAnI ja batAvI zake. jeNe anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra ane mohanIyanI traNa prakRti samyakatva mohanIya, mithyAmohanIya ane mizramohanIya ema kula sAta prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama karyo hoya tene nizcayathI samakitI kahevAya che. vyavahAra samatinA 67 bola nIce pramANe che. tenA 12 dvAra cheH 1. saNA dvAra-jenAthI samyagadarzana pamAya che ane pAmyA hoI e to TakI rahe che. 2. liMga dvAra-jenAthI samyagadarzananI oLakhANa thAya che. 3. vinaya dvAra-jenAthI samyaggadarzana pamAya che ane pAmyA hoI e to TakI rahe che. 4. zuddhatA dvAra-jenAthI samyagradarzananI zuddhi thAya che. 5. lakSaNa dvAra-jenAthI samakitInI oLakhANa thAya che. 6. dUSaNa dvAra-dUSaNathI samakitI dUSita thAya ane nAza pAme che te batAvyuM che. 7. bhUSaNa dvAramAM-bhUSaNathI jinazAsananI zobhA vadhe te karavAnuM kahyuM che. 8. prabhAvanA dvAramAM-jinazAsananI prabhAvanA karI janasamudAyane dharma sanmukha kare. 9. AgAra dvAramAM-samakitIne apavAda mArge kaMIka samakita viruddha karavuM paDe to tene AgAra ApavAmAM Avyo che te batAve che. 10.jayaNA dvAramAM-jayaNA eTale jenAthI samakitanI surakSA thAya te vAta karI che. 11.sthAna dvAramAM-samakita kayA kayA sthAne che te batAvyuM che, dacaMta dvArA. 12.bhAvanA dvAra-bhAvanA bhAvavAthI samyagadarzana vadhu nirmaLa ane daDha bane che te batAvyuM che. "tassa visudhdhi nimittaM nAUNa sattasaTThi ThANAI / pAlijja-pariharijjaM ca jahArihaM ittha gAhAoM // " - samyakatva sittarI 138, dharmasaMgraha-1-13 A 67 bola eka evA prakArano saMgraha che. jemAM amuka dvArathI samyagdarzana pamAya che. 184 samakita
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ koIthI vRddhi pAme che. koIthI oLakhAya che. koI dUSaNarUpa aticAra lAge che. tenI zuddhi kevI rIte thAya che. tene oLakhavAnAM lakSaNa kayAM? samyagadarzananA AdhAra kayo? vagere vagere vAto alaga alaga dvArathI samajAvI che. A eka samyagadarzanane lagatI ghaNI vAtono suMdara saMgraha che. jemAMthI samyagadarzananI zuddhi mATe 67 bolamAMthI amukane jANIne tenuM pAlana eTale ke AcaraNa karavAnuM kahyAM che. ane je tyAga karavA jevA che. teno tyAga karavAnuM kahyAM che. have te 12 dvAranA 67 bola ApaNe kramathI joIzuM. (1) sahaNA cAra-jenAthI samakita pamAya che ane TakI rahe che. * paramantha saMthavoH paramArthano paricaya karavo sarvajJa kathita tattvonA bhAvo jANavA. * sudiTha paramantha sevaNAH paramArtha jANavAvALA gItArtha gurunI sevA karavI. * vA vi vAvannaH samakitathI bhraSTa thayelA pAkhaMDIno saMga na karavo. * kudaMsaNa vajjaNAH paratIrthino paricaya na kare ane adharmI pAkhaMDIonI prazaMsA na kare. A cAra bolamAMthI prathamanA be bola AdaravA jevA che. ane pAchalA be bola choDavA jevA che. A cAra bola "uttarAdhyayana sUtra" ane "Avazyaka sUtramAM batAvyA che. "paramatthasaMthavo vA sudiTThaparamatthasevaNA vA vi vAvaNNakudaMsaNavajjaNA ia sammattasadahaNA" - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.28.28 (pAnuM 149, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) (2) liMga traNa-je samyagadarzanInA vyavahArathI ALakhAya che. (1) zrutAnurAgaH jema yuvAna puruSa raMgarAgamAM rAce tema bhavyAtmA samakitI jIva jainaAgama zAstra sAMbhaLavAmAM prIti rAkhe. (2) dharmAnurAgaH jema bhUkhyo mANasa khIranuM bhojana karavAmAM ruci rAkhe, tema samakitI jIva samakita 185
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vItarAganI vANI Adara sAthe sAMbhaLe ane jainadharma AdaravAmAM prIti rAkhe. (3) devaguru vaiyAvaccaH jema koI abhaNa puruSa vidyAgurune pAmI harSita thaI temanI sevAbhakti karI A lokamAM sukhI thAya tema samakitI jIva sudeva-sugurunI sevA bhakti karI A lokamAM sukhI thAya. A traNa prakAranA rAgathI evuM anumAna karI zakAya ke e jIvane samakita haze.A vAta "ujavAI" sUtramAM batAvavAmAM AvI che. (3) vinaya daza-jenAthI samakita prApta thAya che. vItarAga deva, nigraMtha guru ane kevalI prarUpita dharmamAM zraddhA rAkhavI ane te pratye bhakti, prazaMsA, satkAra, bahumAna vyakta karavuM ane temanI niMdAthI dUra rahevuM te samyaggadarzanano vinaya che. "bhagavatI sUtramAM vinayanA 10 prakAra batAvyA che. (1) arihaMta bhagavAnano vinaya kare. (2) siddha bhagavaMtono vinaya kare. (3) AcArya bhagavaMtono vinaya kare. (4) upAdhyAyajIno vinaya kare. (5) sthavirano vinaya kare. A pAMcapadanI vaMdanA, bhakti, bahumAna kare ane guNAnuvAda kare. (6) kULano vinaya-eka AcAryanA ziSya samUhano vinaya kare. (7 gaNano vinaya-ghaNAnta AcAryonA ziSya samUhano vinaya kare. (8) caturvidha saMghano vinaya kare. (9) dhArmika kriyAno vinaya kare. (10) sAdharmikano vinaya kare. A 10 prakArano vinaya karavAthI samyakatvanI zuddhi thAya che. AvazyakasUtramAM paNa Avo pATha che. 186 samakita
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ "iNameva niggathaM pAyavaNaM saccaM ... saMsuddhaM savva dukkhANamaMtaM karaMti" - sAmAyika pratikramaNa sUtra; gAthA pa.27 (pAnuM 119, prakAzaka: sudharmapracAra maMDala, amadAvAda (gujarAta), varSa 1999, 3juM saMskaraNa) darzanavinayanA dhArakane saMzuddhi karavAvAlA batAvyA che. A dasa prakAro "uvavAI sUtramAM" paNa batAvelA che. (4) zuddhatA traNa traNa prakAranI zuddhi paNa samyagradarzananI zuddhi kare che. traNa prakAranI zuddhi nIce pramANe cheH (1) mana zuddhatA (2) vacana zuddhatA (3) kAya zuddhatA kahayuM che ke "maNavAyAkAyANe suddhi sammattasohiNI tattha" - bhagavatI zataka sUtra 25.7 arthAt prazasta manathI nizaMkita ATha darzanAcAranuM pAlana karavuM, ciMtana karavuM. e ja pramANe prazasta vacanathI 8 AcAranuM pAlana karavuM, eTale ke bolIne dharmanI prazaMsA kare, tenuM mahattva batAve. ane A ja pramANe prazastarUpe kAyAthI pAlana kare te mana, vacana, kAyAnI zuddhatA kahevAya che. "mamADo sa , pa paramardo, sese " - samyagadarzana; (pAnuM 473, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyotI kAryAlaya, bliAvara (rAjasthAna), varSa 1981). "he AyuSyamAna, A ja nigraMtha pravacana sArthaka che, Aja paramArtha che, AnAthI viparIta badhuM ja anartha che. (5) lakSaNa pAMcaH jenAthI samakitInI oLakhANa thAya. A pAMca citnathI athavA AmAMthI koIpaNa eka cina paNa koInAmAM hoya to anumAna karI zakAya ke te jIvane samakita hoI zake che. samakita 187
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) samaH je zatru-mitra, sukha-duHkha, Adi koIpaNa paristhitimAM samabhAva rAkhI zake. krodha, mAna, mAyA, lobhano udaya na thavA de te lakSaNone "sama'" kahevAya. (2) saMvegaH mokSanI abhilASA hoya, manamAM vairAgyanA vicAro hoya, ane bhavabhramaNathI chUTavAnI bhAvanA hoya tene ''saMvega'' kahevAya. Ama saMvegane jema mokSanI abhilASA svarUpe varNavelo che tema teno artha saMsArathI bhaya evo paNa thAya che. (3) nirvedaH bhogomAM aruci, viSayo pratye udAsInatA rAkhavI, vairAgyabhAvathI dIkSA laI karma zatruone jItI siddhapada pAmavAnI bhAvanA te '"nirveda'" kahevAya. (4) anukaMpAH duHkhI jIvone joI dayA, karuNA lAve, potAnA AtmA ane para AtmAonA upara dayA lAvavI ane duHkhI jIvone sukhI karavA prayatna karavo tevo bhAva ''anukaMpA' kahevAya. (potAnA AtmA upara dayA eTalA mATe lAvavI ke te hajI saMsArasAgaramAM DUbelo che. ane hajI potAnI ja zakti vaDe A kAdavamAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI te kyAre nIkaLaze? tevA bhAvathI potAnA upara paNa dayA lAvavI te anukaMpA kahevAya che.) (5) AsthAH jinavANI, Agama, zAstro ane nava tattvo para dRDha zraddhA rAkhe, sva-paranA hitAhitano vicAra karI kArya kare tene "AsthA'' kahevAya. A pAMca lakSaNothI samakitI oLakhAya che. A vAta '"jJAtA dharmakathA sUtramAM'' Ave che. (6) dUSaNa pAMcaH samyaktvane zuddha rAkhavA tenA doSothI dUra rahevuM te samyaSTi mATe hitakAraka che. te nIce pramANe che. (1) zaMkAH ApaNA AtmAne guru pAsethI ane zAstrothI maLelA jJAnathI hita thAya che, ane te mokSamArga upara AgaLa jAya che. paNa jJAnAvaraNIya karmonA hisAbe evuM banI zake ke amuka vAto ApaNe samajI zakIe nahIM. ane amuka agharuM jJAna ApaNI buddhinI bahAra ja rahe. paNa A kAraNothI ApaNe e jinavacano upara zaMkA karAya nahIM. AgamamAM batAvelo eka eka akSara te sAco che te samajAya ke nahIM paNa tenA upara ja zraddhA ane vizvAsa rAkhe. "sUtra tti naH pramALa binAmihitam / ' kharekhara amane zrI jinezvara bhagavAnoe prarUpeluM sUtra pramANarUpa ja che. 188 samakita
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ "sUtrocArovanAra mari naroH mithyAdidi:" - yogazAstra; gAthA 2.17 (pAnuM 25, lekhakaH AcArya hemacaMdrajI, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, (govAliyA TeMka roDa) muMbaI, varSa 1949, 2juM saMskaraNa) sUtre kahelA eka paNa akSaranI aruci karavAthI mANasa mithyAdaSTi thAya che. (2) kaMkhAH anya matonA ADaMbara dekhI tenI IcchA kare. jainadharmamAM anAraMbhane mahattva ApyuM che. dharma koI paNa prakAranA AraMbhamAM mAnatuM nathI. tethI ghaNI vAra ApaNI sAdAInI sAme anya darzanonA ADaMbara ApaNane AkarSe. AvA vakhate ApaNe "kaMkhA" nAmano doSa lAgavA devo nahIM. (3) vitigicchAH dharmakaraNInA phaLamAM saMdeha rAkhe, dharmanuM phaLa haze ke nahIM? vartamAnamAM to koI phaLa dekhAtuM nathI. ApaNo dharma karmanI karaNImAM mAne che. "je vAvo te Uge." e siddhAMtane dhyAnamAM rAkhI ApaNI dareka dharmakaraNI ApaNA AtmAne mokSa apAvaze ja evI zraddhA rAkhavI. A bAbatamAM ApaNe koIpaNa prakArano saMdeha rAkhavo nahIM. ane vartamAnamAM ApaNo je udaya che te pAchalA karelA karmono che. Aje karelI karaNIno jyAre udaya thaze tyAre sAcA hRdayathI karelo dharma mukti apAvaze ja. (4) parapAkhaMDa pasaMsAH 363 prakAranA pAkhaMDI mato che. eTale ke anya anya prakAranA mato je jainadharmae batAvelA muktinA mArgane sAco na mAne athavA to thoDe mAne ane thoDe na mAne. ane tevA matonA vakhANa kare. AmAM mukhya cAra prakAra che. (a) kriyAvAda : je phakta judI judI kriyAo karavAne ja dharma mAne. (ba) akriyAvAda : je kriyAmAM dharma mAne nahIM. (ka) vinayavAda : je sAcA khoTAnI jANa hoya nahIM eTale bhUla thAya nahIM te mATe dareka kAryamAM vinaya karavo eTale badhAne sAruM lAge temAM ja dharma mAne. (Da) ajJAnavAda : je ajJAnamAM ja dharmane mAne, ajJAnane ja zreyaskara mAne. samakita 189
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) parapAsaDa saMthavoH 363 prakAranA pAkhaMDI matano paricaya kare. upara batAvyA mujaba mato joDe paricaya rAkhe. to A aticAra lAge che. Ama AtmA jyAre zaMkA AdinA yoge mananA pariNAmanA malinapaNAne utpanna karavA dvArA samyaktanI maryAdAnuM ullaMghana kare tene "aticAra" kahevAya che ane A mithyAtva mohanIya karmanA udayathI thatA AtmAnAM azubha pariNAma che. A aticAra AtmA pAse samyakatvanI sImAnuM ullaMghana karAve che. ane A mohanIya karmanA udayathI te zaMkA AdithI luSita manavALo thaI pAcho paTakAyA vinA rahevAno nathI. AthI punaH enI saMsAranI musApharI vadhI jAya che. Ama zaMkA tathA kAMkSA karanAra to pote mare, vicikitsA karanAra pote kareluM badhuM hAre, paNa mithyAmatinI prazaMsA karanAra to pote DUbe ane bIjA paNa anekane DUbADe. (7) bhUSaNa pAMcaH bhUSaNathI jainazAsananI zobhA vadhe che. jema AbhUSaNo paheravAthI zarIranI zobhA adhika vadhe che. tenI suMdaratAmAM vadhAro thAya che. te ja pramANe A bhUSaNo dvArA samakitI jainazAsananI zobhA vadhAre che. tenI potAnI zobhA paNa vadhAre che. ane tenA parivAranI paNa zobhA vadhAre che. te bhUSaNo nIce pramANe cheH (1) kuzaLatAH jinazAsanamAM kAma karavAmAM hoziyAra hoya, kuzaLa ane nipuNa hoya. samyagadarzanane barAbara samajato hoya sAmAyika pratikramaNa Adi kAryone paNa barAbara jANe. (2) prabhAvaka jinazAsanano phelAvo kare. dharma tarapha anyane AkarSita karavA tathA dharmanI pratiSThA vadhAravA vividha kAryakramonuM Ayojana kare. saMghanI unnatinA kAryo kare. potapotAnI zakti anusAra jainasaMghanI zobhA vadhAravI tene prabhAvanA kahevAya. (3) vaiyAvaccIH jinazAsanamAM caturvidha saMghanI sevA, vaiyAvacca karavI. amuka AcAryonA mata ema che ke tIrthakaronA janma, dIkSA, kevaLajJAna, nirvANa Adi kalyANaka thayA che te pavitrabhUminuM sevana ke sparza karavuM tene tIrthanI sevA karI kahevAya che. athavA to jaMgamatIrtha sAdhu-sAdhvIjI, AcArya, upAdhyAya, zrAvaka, zrAvikA Adi caturvidha saMghanI sevA karavI.mukhyatve je sAdhu-sAdhvIjI saMyamanA mArga upara cAlI rahyA che. temane dareka prakAranI zAtA pahoMcADavI tene vaiyAvacca kahevAya. samakita 190
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) sthiratA karanAra jainazAsanamAM DagamagatA potAne ke anyane sthira kare ane dharmanuM kAma khUba ja caturAIthI kare. koI deva, dAnava yA mAnava Adi prANI AvIne parIkSA kare, calAyamAna kare to paNa samyagadarzI pote vicalita thAya nahIM ane anya thato hoya to tene paNa caturAIthI sthira kare. anya dharma-saMpradAyonI pUjA-pratiSThA joIne citta DAmADoLa kare nahIM. te samaye e ja vicAre ke AtmA mokSarUpa phaLa pAmaze te samyagadarzanathI ja pAmaze. tema samyagradarzanamAM sthira rahe. "cAritrayAne bhagneDapi guNamANikyapUrite / tarantyeva mahAmbhodyau samyakatvaphalakagrahAta // " - samyagadarzana; (pAnuM 479, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) atha-guNarUpI maNIratnothI bharelI cAritrarUpI nAvanA tUTI javAthI paNa vyakti samyakatvarUpI phalaka (pANImAM taratuM lAkaDuM)ne pakaDIne paNa mahAna sAgara tarI jAya che. (5) dhairyavAna jainazAsananA kAma, dharmanA kAma dhIraja ane zAMtithI pAra pADe. A pramANe samakitI pote uparanA pAMca bhUSaNathI jainazAsananI zobhAne vadhAre che. saune zAsana pratye ahobhAva, bahumAna thAya tevuM tenuM vartana hoya che. (8) prabhAvaka samakitI AtmA prabhAvanA dvArA aneka lokone dharma prati abhimukha kare che. (1) pravacana prabhAvakaH je kALamAM jeTalA Agama sUtra hoya tene gurugamathI jANI bIjAne pratibodha kare-zikhavADe te pravacana prabhAvaka kahevAya che. (2) dharmakathA prabhAvakaH AkSepaNI, vikSepiNI, saMvegajananI, nirvedajananI A cAra prakAranI kathAo evA prabhAvazALI DhaMgathI kahe ke je sAMbhaLavAthI zrotAo AkarSita ane prasanna thaI jAya. A dharmakathA prabhAvaka kahevAya. (3) vAdI prabhAvaka tarka, vitarka, hetu, vAda, yukti, nyAya tathA vidyAnA baLathI prativAdIone parAjita kare te vAdI prabhAvaka kahevAya. (4) naimittika prabhAvaka bhUta, bhaviSya ane vartamAna kALamAM thavAvALI hAni-lAbhane jANanAra samakita 191
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ te naimittika kahevAya. te nimittazAstranA upayogathI zAsananI unnati kare. tethI teo naimittika prabhAvaka kahevAya che. (5) tapasvI prabhAvaka mahAna, vikaTa tapazcaryA karIne zAsana prabhAvanA kare jema ke mAsakSamaNa, siddhitapa, vIza sthAnaka tapanI oLI vagere. tapanA prabhAve zAsananI unnati thAya tethI tapasvI prabhAvaka kahevAya. (6) vidyA prabhAvaka vidyA, maMtro, kaLA Adine siddha karIne zAsananI prabhAvanA kare, saMvegI dIkSA laIne paNa zAsananI prabhAvanA kare. teo vidyAprabhAvaka kahevAya. (7) vrata prabhAvaka prasiddha vrata jema ke brahmacarya, rAtribhojana tyAga, lIlotarI tyAga, ane saceta pANI tyAga vagerenA cAra skaMdha (niyama) aMgIkAra karI prabhAvanA kare teo vrata prabhAvaka kahevAya. (8) kavi prabhAvakaH zAstro anusAra kavitA banAve, zloka, gIta, rAsa banAve, pote gAya ane gavaDAve ane zAsananI prabhAvanA kare teo kavi prabhAvaka kahevAya. zAsananI prabhAvanA karavAthI ghaNA jIvo dharmasanmukha thAya che. dharma pAme che. jaina dharma pratyeno ahobhAva vadhe che. teo bhavAMtaramAM sulabhabodhi bane che. mATe zakti gopavyA vagara sau koIe zAsananI prabhAvanA karavI joIe. jAheramAM vrata paccakhANa karavAthI saune anumodanano lAbha maLe che. A vAta uttarAdhyayana sUtramAM batAvI che. (9) AgAra-chaH AgArano artha e thAya che ke samakitIne jemAM apavAda mArge na chUTake kArya karavuM paDe che. AnA hisAbe vrata ane niyama grahaNa karatI vakhate AgAra ApavAmAM Ave che. (1) rAjAbhiyogaH "rAthamikone " rAjA ke zAsanakartAnA dabANathI deza nikAlanA bhayathI, anya matanA deva, guru ke dharma sAthe vaMdana vyavahAra karavo paDe che. potAnI pragati mATe ke potAnuM pada ke pratiSThA vadhe te mATe kare tene rAjAbhiyoga kahevAya nahI. 192 samakita
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) gaNAbhiyogaH "noleja' gaNano artha e thAya che ke jAti, samudAya, saMgha, samAja ke vyApAra AdimAM paraspara sahayoga mATe bhegA thavAvALuM daLa. Ama AmAMthI koInA paNa dabANathI koI anicchAe kArya karavuM paDe te. (3) balAbhiyogaH "nAgoro" zakti, sattA ke baLavAnanI sAme anicchAe jhUkavuM paDe te. Ama te AtmabaLa ane dRDhatA hoya to dharma prati mesparvatanA jema niSphampa ane acaLa rahIne hasatA hasatA mRtyune svIkArI le che. paNa AvuM mahAsattva ane manobaLa to lAkhomAM ekane hoya che. eTale mananI prabaLatA na hovAnA kAraNe balAbhiyogano AgAra rAkhavAmAM Avyo che. (4) devAbhiyogaH "revAbamom" bhUta, preta Adi mithyAtvI vANavyaMtara devo ItyAdi jabarajastIthI vaMdana Adi karAve to tevo vyavahAra devAbhiyoga kahevAya. (5) gunigrahaH "guniyA ' mAtA-pitA, kaLAcArya, adhyApaka, dharmopadezaka Adi gurujanonA AgrahathI koI anya tIrthikane namavuM paDe to te gurunigraha kahevAya che. (6) vRttikAntAraH "vittitAre" "vRttino" artha AjIvikA thAya che ane "kAntArano" artha kaThinAI, muzkelI thAya che. AjIvikA mATe, ghara calAvavA mATe, paisA mATe koI anya matinA dharmasthAnakamAM nokarI karavI paDe ane tene anukULa vyavahAra karavo paDe te vRttikAntAra AgAra kahevAya che. samyagadarzananA A cha AgAra samyagdarzananI rakSA mATe che. mULathI naSTa thatA samyagdarzanane bacAvavA mATe che. A AgAronuM sevana tyAre ja karavuM joIe jyAre koI upara batAvela gaMbhIra paristhiti UbhI thAya. bane tyAM sudhI niyamamAM daDha rahevuM, apavAdanuM sevana na karavuM, paNa na chUTake karavuM paDe to khUba sAvadhAnI tathA viveka rAkhIne AgAronuM sevana karI zakAya che. A vAta "upAsakadazAMga sutra'mAM batAvI che. (10) jayaNA chaH samyagadarzananI zuddhi ane surakSA mATe sAvadhAnI rAkhavI jarUrI che. tene jayaNA kahevAya. samakita 193
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) AlApaH mithyAtvI sAthe vinA kAraNe dharmabuddhithI na bole ane samakitI sAthe vagara bolAvye paNa bole. (2) saMlApaH mithyAtvInI sAthe vinA kAraNe vAraMvAra dharmabuddhithI na bole ane samakitI sAthe vagara bolAvye vAraMvAra bole. AlApa-saMlApanA saMbaMdhamAM eka AgamapATha batAvyo che. "no khalu me bhaMte, kappai ajjappabhiI annautthie vA annautthiyadevayANi vA annautthiyapariggahiyANi ceiyAiM yA vaMdittae vA namaMsittae vA, puvi aNAlatteNa Alavittae vA saMlavittae vA tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAu vA aNuppadADaM vA" - upAsakadazAMga sUtra; gAthA 1.61 (pAnuM 45, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) AnaMda zrAvake bhagavAna mahAvIranA sAMnidhyamAM samyaktva grahaNa karyu hatu, ane pachI bAra vrata svIkAra karyAM. te pachI pote jAte ja gRhita samyaktvanI dRDhatAne pragaTa karatA kahe che ke '"bhaMte", AjathI jIvanaparyaMta mane nigraMtha saMgha sivAya anya saMghavALAnA, anya yUthi ka devone, tathA anya yUthiko dvArA parigRhita sAdhuonA siddhAMto-jJAnone vaMdanA, namaskAra karavuM te kalpanIya nathI. teonA bolAvyA vagara bolavuM ke vAraMvAra bolavuM, tathA temane guru buddhithI asaNaM, pANaM, khAImaM, sAImaM rUpa caturvidha AhAra Apavo ane gurubuddhithI temane Agraha karavo ane temane AsanAdi pradAna karavuM, temanA javAthI UbhA thaIne temanuM bahumAna karavuM ke bhaktibhAva karavo te kalpato nathI.'' A prakAre AnaMda zrAvake samyaktva-daDhatA batAvIne aMta sudhI potAnuM samyagdarzanane sAcavI rAkhyuM. (3) dAna: mithyAtvIne anukaMpAthI dAna Ape gurubuddhie nahIM, gurune pUjyabhAvathI dAna Ape ane sAdharmikabhAIone vAtsalyathI dAna Ape. (4) mAnaH anyamati-mithyAtvIno dharmabuddhithI satkAra sanmAna na kare ane samakitIno Adara, satkAra ane bahumAna kare. 194 samakita
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) vaMdanAH mithyAtvIne gurubuddhithI vaMdanA na kare ane samakitIne vaMdana, namaskAra kare. (6) guNagrAmaH mithyAtvInA guNagrAma na kare, guNIjanonA guNa pragaTa kare. bahumAna kare. anumodana karavuM ane guNane pragaTa karavA te bAbatamAM paNa jayaNA rAkhavI khUba ja agatyanI vAta che. te evI rIte che ke jeTalI cIja anumodanIya che teTalInI prazaMsA thavI ja joIe evo kAyado nathI. ghaNAnA guNa evA paNa hoya che ke joIne AnaMda thAya paNa tene bahAra khullA bolAya nahIM. dA.ta. dAna to sAruM paNa coranA dAnanI prazaMsA karanArane paNa duniyA corano sAthI samaje athavA to bIjAne paNa corI karIne thoDuM dAna karIvAnI hiMmata Ape. A ja rIte vezyAnI suMdaratAnA vakhANa thAya nahIM. suMdaratA to guNa che paNa vezyAnI suMdaratAne vakhANanAra kyAreya sadAcArI na hoI zake. Ama kharAba jagyAmAM paDelA sArA guNanI anumodanA karAya paNa bahAra na mukAya e guNone khAlI guNa tarIke bahAra mukAya paNa te AvI vyaktinA guNo che te rIte bahAra na mukAya. Aja rIte mithyAmationI prasaMzA karI mithyAmatane phelAvI rahyA che temanA sArA guNonI paNa jAheramAM prazaMsA karAya nahIM. AnAthI pote jANatA ajANatA bIjA jIvone temanA tarapha AkarSavAmAM madadarUpa thaI zake che ane tenAthI potAnA ke anyanA samyaktvane khovAnI zakyatA thaI zake che. je guNo yogya sthAnamAM hoya tenI prazaMsA barAbara che. paNa je guNo paNa ayogya sthAnamAM hoya te guNa guNAbhAsa che. e kAraNe enI prazaMsA e samyaktvamAM dUSaNa che. guNa joI AnaMda thAya e pramodabhAvanA che paNa ayogya sthaLe rahelA guNanI prazaMsA e samyaktvane dUSita karanAra che. sajjana jANe badhuM paNa Acare yogya ja, jyAre durjana jANe badhuM, paNa amala ayogyano ja kare. sajajana ane durjanamAM A aMtara che. mithyAmatimAM paNa guNa to hoI zake che paNa e guNa vAstavika rIte prazaMsApAtra nathI. e guNathI samyagdaSTa AtmAne AnaMda jarUra thAya, A guNo potAnA jIvanamAM utAravAnI samakita 195
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA paNa samyagadaSTi AtmAne jAge paNa e guNane laIne jenAmAM e guNa hoya tenI, unmArgano pracAra thAya e rItanI prazaMsA kare nahIM. jJAnIonuM kahevuM che ke "samartha AtmAne mATe kAyado judo che. ene to mithyAdaSTionI sabhAmAM javAnI paNa chUTa che. tenI sAthe vAda karavAnI paNa chUTa che kema ke enAmAM to unmArgamAM rahelA bIjAne paNa sanmArgamAM kheMcI lAvavAnI zakti che. zrI siddha paramAtmA, zrI arihaMta paramAtmAnI AjJAne ja anusaranArA zrI AcArya bhagavAna, zrI upAdhyAya bhagavAna, zrI sAdhu bhagavAna, zrAvaka-zrAvikA ane mokSamArganI sanmukha banelA AtmAo-e sivAya A duniyAmAM bIjI koI paNa vastu prazaMsAne pAtra nathI. bhagavAna zrI jinezvaradevanA zAsanane pAmelA prazaMsA kare to te ATalAnI ja kare. jenI prazaMsAthI sAcA guNIo pratye jagatanA jIvo bedarakAra bane tenI prazaMsA tAranArI nathI, paraMtu DubADanArI che. yogyanI paNa prazaMsA karatA koIpaNa rIte mithyAmatane puSTi maLI jAya nahi tevI avazya kALajI rAkhavI joIe. tethI AvA samyagRSTi jIvo mATe kahevAya che ke te kiMcita pApane Acare che to te pApano baMdha alpabaMdha thAya che. zrI vaMdittA sUtramAM "sammariphI nIvo" evI je chatrIsamI gAthA che temAM A vAta kahI che. A jayaNAo "upAsakadazAMga" sUtramAM batAvI che. (11) bhAvanA cheH A cha prakAranI bhAvanA samyagdarzanane sudRDha ane majabUta rAkhe che. jyAre jyAre samyagadarzananuM mahattva ApaNe bhUlI jaIe chIe ane jyAre ApaNane ema lAge che ke samyaggadarzana evuM te zuM che ke jenA vagara ApaNe AgaLa vadhI na zakIe? tyAre ApaNe vicArelI A bhAvanAo ApaNane pharIthI samyaggadarzananuM mahatva samajAve che. A bhAvanAo nIce prakAre che. (1) samyagadarzana dharmarUpI vRkSanuM mULa cheH A bhAvanAmAM samyagdaSTie vicAravuM ke vRkSane sthira ane UbhuM rAkhavAmAM tenA mULiyAono ja AdhAra che. game teTaluM tophAna, vAvAjhoDuM Ave paNa vRkSa mULiyAonA AdhAre khUba ja 196 samakita
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthira rahe che. ane jyAM sudhI A mULa surakSita hoya che tyAM sudhI vRkSa phalyuMphAlyuM rahe che. A pramANe ja zruta-cAritrarUpI dharmanuM mULa samyagadarzana che. jo e sudaDha ane prabaLa rahe to pachI deva-dAnava-manuSya AdithI apAyelAM koI paNa kaSTa tene dharmathI vicalita karI zakatA nathI. pariSaha AvavAthI paNa te calAyamAna thato nathI. A sAdhudharma ane zrAvakadharmarUpI vRkSanuM mULa samyagadarzana majabUta rahe to mokSarUpa phaLa khUba ja jaladI prApta thAya che. A pramANe pahelI bhAvanA bhAvavI. (2) samyagadarzana dharmarUpI nagaranuM dvAra cheH AmAM ema bhAvanA bhAvavI ke nagaranuM dvAra jo majabUta ane sabaLa hoya to tene toDIne praveza karavAnI hiMmata koI zatru nathI karatuM. A prakAre ja zrutacAritradharmarUpI nagaranA mukhyadvAra samAna samyaggadarzana majabUta ane sabaLa hoya to temAM mithyAtvamohanIya Adi karma tene toDI zakatA nathI ane pramAdarUpI coro aMdara praveza karI zakatA nathI. ane A ja bhAvanA bIjI rIte paNa bhavAya ke dharmarUpI nagarImAM praveza karavA mATe samyagadarzanarUpI dvAranI jarUriyAta che. jo e hoya to ja aMdara praveza thAya che. A pramANe bIjI bhAvanA bhAvavI. (3) samyagadarzana dharmarUpI mahelano pAyo cheH A bhAvanAmAM e bhAvavuM ke jema mahelano pAyo majabUta hoya to varSo sudhI mahela sthAyI rahI zake che, dharatIkaMpathI paNa te halato ke paDI jato nathI. A pramANe ja zrutacAritradharmarUpI mahelano samyagadarzanarUpI pAyo majabUta hoya to dharma sadA TakI raheze. sAdhu ane zrAvakanA vratone surakSita rAkhavA pAyAnI jarUra che ane samyagadarzana ja A pAyo banI zake che. vratone tUTatA vAra lAgatI nathI jo tenuM baMdhAraNa majabUta pAyA upara na hoya to A pramANe trIjI bhAvanA bhAvavI. (4) samyaggadarzana dharmarUpI jagatano AdhAra cheH A bhAvanAmAM ema bhAvavuM ke zruta-cAritrarUpa dharmano koI jo AdhAra hoya to te samyagadarzana che. A AdhyAtmika jagatamAM jo ApaNe rahevuM hoya to teno AdhAra eTale ke "samyakdarzana ne" pakaDI rAkhavuM paDaze. jJAna ane cAritra vinA darzana TakI rahe che, paNa darzana vinA jJAna samakita 197
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane cAritra rahI zakatuM nathI. eTale ja darzanane jagatano AdhAra kahA che. A prakAranI bhAvanA ahIM bhAvavI. (5) samyagudarzana zruta-cAritrarUpa dharmane dhAraNa karavAnuM pAtra cheH jema ghI, dUdha, dahIM, rasa Adi vAsaNa vagara rahI zakatAM nathI. tene barAbara jALavI rAkhavA vAsaNanI jarUra paDe che. tevI ja rIte dvAdazAMgIrUpa zruta jJAna ane sarvasAvadya varjanarUpa jevI dharmakriyA te samyagadarzanarUpI mahApAtramAM ja sacavAIne rahI zake che. te pAtra jo barAbara hoya nahIM to jJAna ane cAritra badhuM alaga alaga vikharAI jAya che. (6) samyaggadarzana mUla ane uttara guNaratnone rAkhavAnI nidhi cheH je pramANe khajAnAmAM badhA mUlyavAna ratno ekasAthe surakSita rahI zake che. te ratnonI sArI rIte saMbhALa thaI zake che. tevI ja rIte samyagdarzanarUpI khajAnAmAM ahiMsA-satyAdi mULa guNa tathA piMDavizuddhi, samiti-gupti, dharma kriyAo Adi ane guNavrata, zikSAvratarUpI aneka uttara guNorUpI ratno surakSita rahI zake che. eTale A badhA ratnone saMbhALavA mATe samyagadarzanarUpI khajAno (nidhi) khUba ja majabUta hovo joIe ane tenI barAbara cokI ane saMbhALa rAkhavI jarUrI che. nahIMtara mithyAtvarUpI corane aMdara ghUsatA vAra lAgatI nathI. A pramANe A bhAvanA bhAvavI. (12) sthAnaka 6H samyagradarzananuM sthAna AtmA para sthita che. manuSyane "AtmA" saMbaMdhI kaMIpaNa zaMkA ke asthiratA hoya to tenuM samyagadarzana TakI zakatuM nathI. AvuM na thAya tenA mATe AtmA saMbaMdhI 6 sthAnaka (je vAta satya ane sadAkALa rahevAnI che te batAvyAM che.) (1) AtmA che. AtmA arUpI hovAthI dekhAto nathI. arUpI padArtho kevaLajJAnano viSaya che.paNa ApaNe AtmAne anubhavI zakIe chIe. AtmA, pratyakSa anumAna tathA AgamapramANathI siddha thAya che. huM chuM, huM sukhI chuM, huM duHkhI chuM. A pramANe pratyakSathI siddha che. jJAnaguNathI paNa guNI AtmAnuM anumAna thAya che. sukha-duHkha, IcchA, bhaya Adino jANanAra AtmA cetana che. A thayuM anumAna. "ge AyA" nAmanA Agama pramANathI paNa AtmA che ane te eka dravya che te vAta siddha thAya che. AtmA nathI tevuM na vicAravuM. 198 samakita
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) AtmA nitya cheH AtmA dravyArthikanayanI dRSTathI nitya che. AtmA utpatti ane vinAza rahita che. te sadAkALa hato ane sadAkALa rahevAno che. pUrvakRta karmanA kAraNe AtmAnA paryAyo anitya che. tenI cAra gatimAM bhramaNa karato karato jyAre paMcama gatimAM (mokSagatimAM) pahoMce che pachI te AdianaMta sthiti pAmI jAya che. tyAM sudhI davyathI nitya ane paryAyathI anitya tarIke rahe che. (3) AtmA karmano kartA cheH A vAta anubhavasiddha che. kahyuM che keH ** 'kattA suhAsuhANaM kammANa kasAyajogamAihiM / miudaMDa cakka cIvara - sAmaggivasA kulAlu vva / " samyagdarzana; (pAnuM 497, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) - jema mATI, ThaMDo, cAka ItyAdi sAmagrIthI kuMbhAra ghaDo banAve che. tevI ja rIte AtmA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobharUpa 16 kaSAyo, satya, asatya manayoga Adi 15 yogo tathA hAsya, rati, arati Adi 9 naukaSAyo, 5 prakAranA mithyAtvo, pa Indriya ane mananA AraMbha samAraMbhathI cha kAyanA jIvono vadha Ama 57 kAraNa sAmagrIthI zubhAzubha karmano baMdha kare che. arthAt AtmA zubha sAmagrIthI zubhakarma ane azubha sAmagrI pAmIne azubha karmano baMdha kare che. mATe AtmA karmano kartA che. (4) AtmA karmano bhoktA cheH duniyAno siddhAMta che ke je vAvo te ja Uge, je kare te pAme'' A ja rIte karmano paNa A ja siddhAMta che ke je karma kare tenuM phaLa tene ja maLe. karmanI bAbatamAM evuM kyAreya banyuM nathI ke huM bIjA mATe karuM chuM eTale enuM phaLa bIjAne Apo. jANatA ke ajANatA sva mATe ke para mATe, zubha ke azubha koIpaNa rIte bAMdheluM karma e ja jIvane bhogavavuM paDe che ke jeNe bAMdhyuM hoya. (5) mokSa cheH AtmA darzana-jJAna-cAritranI sAdhanA dvArA karmono sarvathA kSaya karIne eka divasa sarva karmonA baMdhanathI mukta thaI sarvathA siddha-buddha thaI jAya che. A nirvANa akSaya pada-zAzvata sthAnaka che. AtmA jayAre karmathI baMdhAyelo hoya che tyAre cAra gatirUpa saMsAramAM bhaTakyA kare che. paNa sarvakarmano jyAre nAza kare che tyAre tene samakita 199
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ evuM sthAna maLe che ke je A cAragatithI ekadama alaga hoya che. jene ''siddhazIlA' athavA ''mokSa'" kahevAmAM Ave che. tyAMthI pachI tene pAchA saMsAracakramAM AvavuM paDatuM nathI. A mokSamAM zAzvata sukha che. A sthAna eka AtmAnI apekSAthI sAdi-anaMta che, ane aneka AtmAnI apekSAe anAdi anaMta che. jaina dharmamAM mokSanuM sthAna ''lokAgra'" upara batAvyuM che. (6) mokSa pAmavAno upAya cheH upara batAvyA mujaba mokSa che to tene pAmavAno upAya paNa che. A pAmavAno upAya paNa jIvanA potAnA hAthamAM ja che. koIpaNa bhagavAna ke deva-devInA "tathAstu" kahevAthI tyAM pahoMcI zakAtuM nathI. koIpaNa mokSa ApI zakatuM nathI paNa deva, guru ke dharma te mokSa pAmavAmAM nimitta banI zake che. ApaNA tIrthaMkara prabhue e ja rasto batAvatAM kahyuM che ke dareka jIvanI aMdara rahelI khudanI zaktithI te mokSa pAmI zake che. dareka jIvamAM, samyagdarzana, samyajJAna ane samyacAritra hoya che. jIva pote ja potAnI mahenata dvArA karmanA AvaraNane haTAvIne A ratnatrayanA sahAre mokSa pAmI jAya che. A traNa mokSa pAmavAnA upAya che ane kAraNa che. jyAre mokSa e kArya che. A cha sthAnakanuM vAraMvAra ciMtana karavAthI samyagdarzana meLavI zakAya che. ane jo samyagdarzana hoya to tene TakAvI zakAya che. ane vadhu zuddha paNa karI zakAya che. A cha sthAnaka AstikatAno pAyo che. A pramANe vyavahArathI samakitanA oLakhanA 12 dvAra ane 67 bola zAstromAM batAvyA che. 200 samakita
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.9 samyagradarzana koNa prApta karI zake che? samyagadarzana koNa prApta karI zake? (tathA tenuM mahattva, phaLa, parivartana ane dinacaryA) 1) bhavya jIva 2) bhavasthitinI paripakvatA = saMsAranI paribhramaNanI kALamaryAdAvALo 3) cAra gatino paryApta saMjJI paMcendriya 4) traNa prazasta lezyAvALo (tejo, padma ne zukla lezyA) 5) sAkAra upayogavaMta 6) jAgRta (nidrAmAM nahIM) 7) anityAdi bAra ane maitrI Adi cAra bhAvanAthI vizuddha pariNAmavALo. 8) kaSAyanI atyaMta maMdatAvALo 9) zama-saMvega-nirveda-anukaMpA-AsthA Adi samakitanAM lakSaNamAM upayogavALo. uparanI yogyatAvALo jIva samyagradarzana prApta karI zake che. vairabhAvavALA AtmAo mokSamArganI sAcI ArAdhanA karI zakatA nathI. koInA paNa akalyANanI bhAvanA rahe nahi ane saunA kalyANanI bhAvanA Ave, tyAre ja sAcA dharmacArI banI zakAya che. zveSabhAva upazamI jAya ane maitrIbhAva pragaTavA pAme tyAre ja zuddha ahiMsAmaya dharmanuM suMdara prakAre pAlana thaI zake che. mATe mumukSuoe A guNa keLavavo e jarUrI che. samyagadarzananuM mahattavaH mokSamArganI prAptinAM cAra sAdhano batAvyAM che. 1) samyagadarzana 2) samyagajJAna 3) samyagracAritra 4) samyagratA. temAM samyagadarzananuM sthAna sauthI prathama che. kAraNa ke samyagadarzana vinAnAM jJAna, cAritra ane tapa mokSamArganAM sAdhana banI zakatAM nathI. uttarAdhyayana sUtranA 28mA adhyayanamAM kahe che. "nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa viNA Na huMti crnngunnaa| aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa nivvANaM" // 30 // - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 28.30 (pAnuM 150, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) artha darzana vinA jJAna nahIM, jJAna vinA cAritra nahIM, cAritraguNa vinA karmanA kSayarUpa mokSa nahIM ne mokSa vinA nirvANa nahIM. samakita 201
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ "aMtomuhUttaM mittaMpi phAsiyaM hujja jehiM sammattaM / tepti avaThThaputa-pariyaTTo eva saMsAro'' // 3 // guNasthAnaka mokSanAsopAna; (pAnuM 73, lekhakaH DaoN. ketakI zAha, prakAzakaH dariyApurI jaina samiti, (navaraMgapurA) amadAvAda, (gujarAta) varSa 2010) - arthaH je jIvone aMtarmuhUrta mAtra paNa eka vakhata samyagdarzana sparzI gayuM hoya te jIvane vadhAremAM vadhAre dezeUNA ardhapudgala jeTalo ja saMsArakALa rahe che. tethI eka vakhata paNa samyagdarzana jIvane jo sparzI jAya to teno beDo pAra thaI jAya, avazya paramapadane pAme. samyagdarzanano ArAdhaka jIva jaghanya te ja bhave, utkRSTa samakita sahitanA asaMkhyAta bhavamAM avazya mokSe jAya che. ''samavyAnAM banAnAM vAnivRttinuM vAcana / asamyaktvaM jinenoktaM / na bhUto na bhaviSyati" // 73 // - guNasthAnaka mokSanAsopAna; (pAnuM 74, lekhakaH DaoN. ketakI zAha, prakAzakaH dariyApurI jaina samiti, (navaraMgapurA) amadAvAda, (gujarAta) varSa 2010) arthaH A lokamAM abhavya jIvone kadApi mokSapada maLatuM nathI. kAraNa ke tene samyaktva prApta thatuM nathI ane samyaktva vinA siddhapada koIne prApta thatuM nathI ane bhaviSyamAM koIne thaze paNa nahIM. zrI samaMtabhadrAcArya 'ratnakareMDaka ' zrAvakAcAramAM kahe che. "na samyaktvasamaM kiMcittraikAlye trijagatyapi / zreyo'zreyazcaca mithyAtvasamaM nAnyattanUbhRtAm // 34 // AcArya samaMtabhadra ratnakadaMDaka zrAvakAcAra; gAthA 34 (pAnuM 73, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara), madhyapradeza, varSa 1983, 2juM saMskaraNa) - arthaH traNe kALamAM, traNe lokamAM, samyaktvasamuM prANIonuM kaMI zreya nathI ane mithyAtva samuM kaMI azreya nathI. A thayuM samyagdarzananuM mahattva.... vyavahAra samyagdarzanane svIkAravAnI vidhiH 202 samakita
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ''arihaMto mahalevo, khAvaiIva musAduLo guruno jiNa paNNattaM tattaM, iya sammattaM mae gahiaM" // guNasthAnaka mokSanAsopAna; (pAnuM 74, lekhakaH DaoN. ketakI zAha, prakAzakaH dariyA purI jaina samiti, (navaraMgapurA) amadAvAda, (gujarAta) varSa 2010) arthaH arihaMta deva, susAdhu ane jinezvara prarUpita tattva (dharma)nI zraddhArUpa samyaktvano yAvat (samagra) jIvana mATe svIkAra karuM chuM. samyagdarzananuM phaLaH samyagdarzananI prAptithI AdhyAtmika tema ja vyAvahArika phaLa maLe che. 1) bhavanA kAraNarUpa mithyAtvano nAza thAya che. 2) te jIva parittasaMsArI (saMsArakALa maryAdita) bane che. 3) te jIva te ja bhavamAM jaghanya aMtarmuhUrtamAM, utkRSTa ardhapudgala parAvartana kALamAM avazya mokSane pAme che. 4) te jIvamAM uttarottara jJAna, darzanacAritranI vRddhi thAya che. A AdhyAtmika phaLa che. samyagdaSTimanuSya, ane tiryaMca teo vaimAnika deva sivAya anya gatinuM AyuSya bAMdhatA nathI. samyagdaSTinArakI ke deva teo manuSya gatinuM ja AyuSya bAMdhe che. (ahIM AyuSyanA baMdha vakhate samyagdarzana hovuM joIe.) A tenuM vyAvahArika phaLa che. samakita prApta thayA pahelAM jo parabhavanA AyuSyano baMdha karyo na hoya to te jIva nIcenA 7 bola bAMdhe nahi. 1) narakanuM AyuSya 2) tiryaMcanuM AyuSya 3) bhavanapatinuM AyuSya 4) vANavyaMtaranuM AyuSya 5) jayotiSinuM AyuSya 6) strIveda 7) napuMsakaveda. paraMtu jo pahelAM tevuM AyuSya bAMdheluM hoya to te bhogavavuM ja paDe che. samyagdarzana prApta thatAM jIvamAM thatuM parivartanaH samyagdarzanano sparza thatAM jIvane anirvacanIya (na kahI zakAya evo) Atmika AnaMdanI samakita 203
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhUti thAya che. tenA AtmAnA pratyeka pradeza sahaja sukharasathI taraboLa banI jAya che. jIva ane zarIra judAM che e bhedavijJAnanI anubhUti thAya che. saMsAranAM dhana, vaibhava, parivAra, zarIra Adi parabhAvomAM kSaNabhaMguratA ane nazvaratAno bodha thAya che. tethI tenAM mamatvanAM baMdhana DhIlAM paDe che. "samyagdaSTa jIvaDo, kare kuTuMba pratipAla, aMtarathI nyAro rahe, jema dhAva khilAve bALa.' samyagdaSTijIva potAnuM kartavya samajIne kuTuMbanuM pAlana-poSaNa kare che paraMtu temAM kartAbuddhi ke mAlikIbhAva rAkhato nathI. tenI pravRttimAM pApabhIrutA hoya che. koI eka kumArikA jema tenA mAtApitAnI sAthe potAnA gharamAM rahe che. tenuM sagapaNa thayuM, haju lagna thayA nathI. paraMtu sagapaNa thatAM ja tenI vRtti-bhAvanA badalAI jAya che. je gharamAM te janmI che, varSothI rahe che, te ghara have tene mATe parAyuM banI jAya che. tenuM mamatva ochuM thaI jAya che ane patinA gharanuM mamatva ane mahattva vadhI jAya che. basa te ja rIte samyagdarzana tha tAM jIvanI aMtararuci badalAI jAya che. tene vrata-niyama-sAdhanA rucikara lAge che paraMtu koI pUrva karmobaMdhanA kAraNothI te vrata Adi laI na zakato hoya to paNa saMsAramAM rahI kartavya nibhAve che, ane tenI bhAvanA cAritra aMgIkAra karI jaladIthI mokSarUpa svaghare pahoMcI javAnI hoya che. AvI avasthA cothA guNasthAnakavartI jIvonI hoya che. pratidina samyagdarzananI ArAdhanA karanAranI dinacaryAH sauthI prathama savAre UThatAM ja paMcaparameSThInuM smaraNa karavuM, cAra zaraNa (arihaMta, siddha, sAdhu, kevaLI prarUpita dharma) no svIkAra karavo. covIza tIrthaMkara bhagavaMtonI stuti, mahAvidehakSetramAM virAjita 20 viharamAna tIrthaMkaronuM nAma smaraNa karavuM, navakAramaMtrano jApa karavo, caturvidha saMghanA upakArane yAda karavA, jIvAdi navatattvano abhyAsa ane zraddhA puSTa karavI, yathAsamaya sAdhu-sAdhvIjInAM darzana karavA, mAMgalika sAMbhaLavuM ane jinAgamonuM vAMcana-zravaNa karavuM. mAtA-pitA Adi pUjayone praNAma karavA ane sAdharmika paraspara maLe tyAre jayajinendra kahevuM. " te dhannA sukayatthA te, surA te vi paMDiyA maNuA / sammattaM siddhiyaraM, siviNo vi na mailiyaM jehiM // " - aSTapAhuDa, (mokSa pAhuDa) gAthA 89 (pAnuM 577, lekhakaH AcArya kuMdakuMda, lADamala zAMtivIra jaina digaMbara maMdira, mahAvIrajI, (rAjasthAna) varSa vI.saM. 2494) 204 samakita
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha - te ja dhanya che, te ja kRtArtha che, te ja zUravIra che, te ja paMDita che ke jeNe svapnamAM paNa siddhine devAvALA samyagadarzanane malina karyuM nathI. niraticAra samyagadarzananuM pAlana karI AtmAnaMda anubhavyo che. sArAMza je padArtha je rUpe che, te rUpe mAnavA tenuM nAma samayagadarzana. jinezvara bhagavaMte jevuM vastunuM svarUpa batAvyuM che temAM koI paNa prakAranI zaMkA na karavI tenuM nAma samyagadarzana che. "tameva evaM saME nirdi vephartha " - AcArAMga sUtra; (lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta), varSa 1999) artha je jinezvara deva dvArA prarUpita che te ja satya che, te ja niHzaMka che. samyagdaSTijIvane niraMtara bhedajJAnano abhyAsa hoya che. te sAMsArika kAryomAM saMlagna thAya chatAM tene potAnI pratIti sadeva kAyama rahe che. samyakatvanI prApti samaye niyamathI zuddhopayoga hoya che. teno kALa to ghaNo ja alpa hovA chatAM pachI jIva zubhopayogamAM ane azubhopayogamAM jAya to paNa samyakatva TakI rahe che. jema koI philmano abhinetA bhikhArIno abhinaya karato hoya tyAre kharekhara bhikhArI ja dekhAya che tema chatAM te potAnuM pUruM nAma, svarUpa, astitva bhUlato nathI. bhikhArInA veSamAM bhIkha mAMgavAnuM kArya karavA chatAM tene potAnI mahAnatAnI pratIti ke khAtrI karavA vAraMvAra potAnuM asala svarUpa yAda karavuM paDatuM nathI. ema jemaNe ekavAra AtmAno anubhava karyo che tenI jJAyakapaNAnI pratIti satata cAlu rahe che. A che samakitInI dinacaryA. samakita 205
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.10 samyagdarzanIno vyavahAra A vAta to nakkI che ke saMsAramAM AtmA mATe samyagdarzanathI vadhAre kalyANakArI koI vastu nathI. AcArya samaMtabhadrae ratnakadaMDaka zrAvakAcAranA prathama adhikAramAM batAvyuM che ke " na samyakatvasamaM kiMcita traikAlye trijagatyapi / zreyoDazreyazca mithyAtvasamaM nAnyatanUbhRtAm // " ratnakadaMDaka zrAvakAcAra; gAthA 1.34 (pAnuM 34, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara), madhyapradeza, varSa 1986) jIvo mATe traNa kAlamAM ane traNe lokamAM samyagdarzana jevuM koI kalyANakArI vastu nathI. ane traNa kAla ane traNa lokamAM mithyAtva jevI koI akalyANakArI vastu nathI. samyagdarzana saMsAra ane saMsAranA badhA ja padArthone temanA sAcA (yathArtha) svarUpamAM jovAnI zakti Ape che. samyaktinI STimAM evo jAdU thAya che ke saMsAranA kicaDamAM rahevA chatAM paNa kamaLanI jema nirlepa rahe che. samaLamuttamAM A bAbatane vadhAre spaSTa kare che.H "jaha salileNa Na lippaI, kamaliNipattaM sahAvapayaDIe / taha bhAveNa Na lippaI kasAyavisaehiM sappuriso // " - samaNasuttuM; gAthA 2.18.9-227 (pAnuM 74, prakAzakaH yajJa prakAzaka samiti, baroDA (gujarAta), varSa 1976) jema kamaLanI pAMkhaDIo svabhAvathI ja pANImAM rahIne alipta rahe che, tema satpuruSa samyaktvanA prabhAvathI kaSAya ane viSayorUpI saMsAramAM rahevA chatAM lepAtA nathI. alipta rahe che. samyagdaSTiAtmA ''sva'" ane "para'"nuM bhedavijJAna hRdayathI samajI le che. bhale saMsAranA pAMca IndriyonA viSaya bhogave,chatAM paNa te manathI ema mAne ke A bhogavavA jevA nathI. bhogavuM chuM e mAro cAritramohano udaya che. te saMsAramAM rahe paNa saMsArabhAva na rAkhe. tene bhoga ane sukhanAM kaDavAM phaLa paNa dhyAnamAM che ane te paNa samaje che ke A bhoga ane sukha te mokSanuM kAraNa nathI. te saMsAramAM rahe kharo paNa rame nahIM. samyagdarzanInuM jIvana AvuM bhoganirlima jIvana che. 206 samakita
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAtparya che ke samyagdarzanI pUrva karmanA udayathI prApta viSayonuM sevana kare paNa rAgAdithI alipta rahIne navAM karma bAMdhe nahIM. A vastune vadhu spaSTa samajavA mATe eka dAMta joIeH jema eka vepArI potAnI dukAnamAM munImane rAkhe che. e ja munIma dukAnano saghaLo kArobAra saMbhALe che. hisAba-kitAba vyavasthita rAkhe, kharIdavAnuM vecavAnuM badhuM kArya kare che. paNa manathI te munIma ema ja samaje che ke bhale badhuM kArya karuM chuM paNa A dukAna mArI nathI. A dukAnano mAlika to koI bIjo che. huM to basa mAlika dvArA batAveluM kArya ja karuM chuM. potAne naphA ke nukazAnamAM sukha ke duHkha anubhavAtuM nathI. tene khabara che ke AmAMthI mAre kazuM ja levAnuM nathI. AvI ja rIte samyagdaSTi pUrvanAM karmonA pratApe pAMce IndriyonA viSayamAM rahevA chatAM ane sevana karavA chatAM tenA pratye rAga-dveSa, moha, kartApaNAno ahaMkAra vagere rAkhato nathI. tene barAbara khabara che ke pUrvanAM karmo 2mADe che paNa tenAmAM rahIne pharI navAM karmo bAMdhavAnA nathI. A saMsAramAM samyagdarzanI AtmA AvA munImanI jema rahe che. AvI ja vAta AcArAMgasUtramAM batAvelI che. "na sakkA rasamassAuM jihAvisayamAgayaM / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajjae // na sakkA kAsamaveeuM phAsavisayamAgayaM / rAgadosA u je tattha te bhikkhU parivajjae // " - AcArAMga sUtra; 2.3.15.134-135 (pAnuM 127, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, rAjakoTa, (gujarAta), varSa 1999) e saMbhava nathI ke jIbha para Avelo sAro ke kharAba rasano svAda khabara na paDe, paNa bhikSu (samyagdaSTi) te rasa prati manamAM rAga ke dveSa lAvatA nathI. e ja pramANe zarIrane aDatA koI paNa sparzanI anubhUti to thAya ja, paNa bhikSu (samyagdaSTi) e sparzane hisAbe rAga ke dveSa manamAM lAvatA nathI. AvI ja rIte dareka IndriyothI paNa padArthano anubhava thAya che. temAM rAga ane dveSa karyA vagara samyagdaSTi samabhAvamAM rahe che. kadAca jo rAgadveSa thaI jAya to lAMbA kALa sudhI te rAga ane dveSamAM lipta rahetA nathI. cokkasapaNe samyagdaSTinA vicAromAM e ja hoya che ke A zarIra, A Indriyo ane koIpaNa bAhApadArtha e mArA nathI. ane e huM nathI. e badhuM jaDa che ane huM pote badhAthI judo samakita 207
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetana AtmA chuM. huM sarvathI alaga chuM. kALa ke karmo mArA svarUpane badalI nahIM zake. kema ke karma jaDa che. zuM AtmA AvA "para" (ka)nA baMdhanamAM baMdhAI zake che? anaMta zaktizALI AtmAne bAMdhavAnI zakti A jaDamAM nathI. paNa jyAre jyAre AtmA mana dvArA "svamAM" rahevAne badale "paramAM cAlyo jAya che. te manathI rAgAdi bhAva lAve che tyAre tyAre te anaMta zaktizALI AtmAne A jaDa (ka)thI baMdhAvuM paDe che. jyAre jyAre Indriyo, zarIra ane bAhApadArthamAM AkarSaNa thAya che tyAre tyAre AtmA baMdhanamAM paDe che. samyagdaSTine A vicAradhArA hoya che. kadAca rAgAdi bhAvomAM jAya to paNa tyAM ocho samaya Take che. alpa karmabaMdha karIne pAcho vaLI jAya che. bane tyAM sudhI te mana dvArA parathI alipta rahe che. praznavyAkaraNa sUtramAM pahelA AzradvAramAM kahayuM che keH "vetA mollo, na0i maphatA" - samyagadarzana; (pAnuM 88, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, khyAvara (rAjasthAna), varSa 1981). potAnAM karelAM karmone bhogavyA vinA chuTakAro nathI. bhogavIne ja chuTakAro thaI zake. A vAta samyagdaSTiAtmA barAbara samaje che. tene khabara che ke koIpaNa navA karma bAMdhaze to te pharIthI AgaLa jatA bhogavavA ja paDaze, enA vagara mukti maLavAnI nathI. eTale jyAre paNa tene sukha Ave ke duHkha Ave, anukULa saMyogo Ave ke pratikULa saMyogo Ave, puNyano udaya ke pApano udaya thAya, dareka paristhatimAM te samatAbhAva rAkhe che. ane samatAbhAvathI jUnAM karmo bhogavIne navA karmabaMdhamAM pAcho paDato nathI. A rIte pUrvakarmabaMdhanA pratApe utpanna thatA bhogomAM te abhoga dRSTi rAkhe che. samyagadarzananA pratApe tenI daSTi bhogamAM abhoga jevI thaI jAya che. te dareka sthitimAM potAno AtmA jANe pIMjarAmAM phasAyelo che tema mAne che. bhale pachI te pIMjaruM puNyanA hisAbe sonAnuM hoya ke pApanA hisAbe lokhaMDanuM. paNa samatAbhAva rAkhI e A pIMjaruM toDIne UDI javAnI rAha jue che. TUMkamAM samajIe to jUnAM karmono udaya thavo te potAnA hAthamAM nathI paNa navAM karma bAMdhavA ke nahIM te pote nakkI karI zake che. A vAta samyagdaSTi khUba ja barAbara rIte samajIne jIvanamAM ochAmAM ochA karmabaMdha kaI rIte thAya tenuM te dhyAna rAkhe che. 208 samakita
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI paNa rIte rAga ane dveSa utpanna na thAya tenI takedArI rAkhe che. ane koIkavAra thaI jAya to tarata ja te tyAMthI pAcho pharI jAya che. ane je paNa alpa rAgadveSa utpanna thayelA te mATe pote bhUla svIkArIne hRdayathI prAyazcita kare che. samyagdarzananI zaktithI AtmA je karmabaMdhanuM cakra che te cakrane samApta karI zake che. A ja cakranuM samApta karavuM eTale mukti che ane Aja cakranuM cAlatA rahevuM te saMsAra che. te vAta tenA hRdayamAM ghuMTAyelI che. AtmAo bhogAvalI karmono tyAga karI zakatA nathI paNa je je samyagdaSTa AtmAo che te A bhogAvalI karmomAM Asaktino tyAga kare che ane A pramANe alpa karmabaMdha kare che. karmaphaLa bhogavatA samaye te rAgadveSa vRttino tyAga kare che. A karmabIjano aMta lAvavAno eka ja upAya che. ke rAga ane dveSanI vRttine kSINa karavI. manusmRti adhyayana 6 zloka 74mAM batAvyuM che ke " samyagadarzanasampannaH karmabhirna nibadhyate / darzanena vihInastu, saMsAre pratipadyate // " - manusmRti; gAthA 1.6.74 (pAnuM 521, prakAzakaH gaMgAnAtha pomala pablikezana, dilhI, varSa 1992) arthAt kSAyika samyagdarzana sampanna vyaktine navAM karmono baMdha thato nathI, paNa je samyagdarzanathI rahita che, te navA karmabaMdhanA kAraNe saMsAramAM sthita rahe che. AnuM rahasya e che ke Atmazuddhi-cothA guNasthAnakathI laIne 14 guNasthAna sudhI cAle che. jyAre karmabaMdhanAM mukhya kAraNa rAga ane dveSa samApta thAya che tyAre AtmA karma karato hovA chatAM paNa akarmasthitine prApta kare che. A sthitimAM phakta jUnAM karmo bhogavAnA ja bAkI rahI jAya che. ane je samApta thatAM AtmA muktine pAme che. A saMsAramAM cAre taraphathI rAga-dveSa vagereno pravAha vahe che. A saMsAra-sAgaranI lahero sadAya mananA taTane TakarAtI rahetI hoya che. manano kinAro jo kAco hoya to te A laherothI sadA tUTato jaze. ane kinAro jo pAko haze, majabUta haze to saMsAra-sAgaranI tophAnI lahero TakarAIne pAchI jatI raheze. samakita 209
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharata cakravartI saMsAra-sAgaramAM pUrI rIte DUbelA hatA. vaibhava temanI cArebAju hato. paraMtu te aizvarya ane vilAsanA sAgaramAM rahIne bhoga-sukhothI paNa pote korA ja rahyA. jarA paNa bhIMjAyA nahIM. emane paNa bhogAvalI karma bAkI hatA ane te bhogavI rahyA hatA. paNa samyagdarzananA yogathI temanI dareka kriyA samyajJAnapUrvaka hatI. parivAranI vacce rahIne paNa anAsakta bhAva ane rAga-dveSa rahita baMdhanothI dUra hatA. vIra prabhue uttarAdhyayana sUtramAM spaSTa kahyuM che ke samyagdaSTi cAae jyAM paNa rahe vanamAM rahe ke bhavanamAM paNa tenA AMtarika bhAvo ekasarakhA madhyastha hoya che. sabhyaSTinuM mana sonA jevuM ane mithyAdaSTinuM mana lokhaMDa jevuM che. jema lokhaMDa pANImAM paDyuM rahe to tenA upara kATa lAgI jAya che. paNa sonuM varSo sudhI pANImAM rahevAthI paNa zuddha sonuM ja rahe che. kATa lAgato nathI. sabhyaSTinuM mana majabUta hoya che. tenI dRSTimAM zudhdhatA hoya che. eTale tene rAgadveSano kATa lAgato nathI. darzana prAbhUtamAM gAthA 7 mAM zrI kundakundrAcArye kahyuM che keH "sammattasalilapavAho NiccaM hiyae pavahAe jassa / kammaM bAluyavaraNaM baMdhucciya NAsa tassa // " - darzanaprAmRta; gAthA 7 (lekhakaH AcArya kuMdakuMda, zAMtInagara jaina siddhAMta prakAzInI saMsthA, (zAMtIvIranagara) mahAvIrajI, (rAjasthAna). jenA hRdayamAM samyagdarzanarUpI nirmala jaLano pravAha satata vahe che, tenA pUrve bAMdhelA karmarUpI maLa dhovAI jAya che ane AtmanirmaLatA vadhatI jAya che. samyakdaSTi ane mithyAdaSTi baMne A saMsArane jue che ane temAM rahe che. paraMtu baMnenA dekhavA ane rahevAmAM moTo pharaka che. baMnenA jIvanamAM eka jevuM aizvarya ane saMpatti hovA chatA paNa daphirakanA hisAbe te aizvarya ane saMpattinA prayoga ane upabhogomAM moTuM aMtara hoya che. samyagdaSTinI e pAkI mAnyatA hoya che ke huM A saMsAramAM rahuM chuM paNa tenAthI bhAgavAnI jarUra nathI. bhAgIne paNa huM kyAM jaIza? cArebAju badhe ja saMsAra ja che. 210 samakita
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, samyagadarzana adhyAtmajIvanamAM sauthI moTI kaLA zikhavADe che. ke "tame saMsAramAM raho temAM koI Apatti nathI, paNa saMsAra tamArAmAM na rahe tenuM dhyAna rAkho. manamAM jo saMsAra haze to vyakti kaze paNa cAlyo jAya paNa sAthe saMsAra to rahevAno ja che." saMsAramAM rahevAthI ke tene dekhavAthI saMsAra tamane coMTato nathI, jyAM sudhI A saMsAranA padArtho prati mamatva bhAva na hoya tyAM sudhI. saMsAranA padArthonA viSe jJAna mAtra levAthI te padArtha baMdhanakAraka banatA nathI. paNa e padArthomAM jo rAga-dveSa jyAre joDAya che tyAre te baMdhanakAra bane che. samyagdaSTi A padArthone kevaLa jJAtA-deNa tarIke jue che. jyAre mithyAdaSTi saMsAra pratye bhogavAdI rahe che. tenuM jIvana uparathI nIce tarapha adhomukhI rahe che. eTale te saMsAranI sukha-duHkhanI jALamAM phasAyelo rahe che. paNa samyagdaSTi saMsAra pratye vairAgyavAdI hoya che. tenI najara nIcethI upara tarapha urdhvamukhI hoya che. te A sukha-duHkhanI jALamAM phasAto nathI. samyagdaSTiAtmA potAnA jIvanarUpI gharamAM svAmI tarIke Ave che. ane tenA samaye e ja rIte vidAya paNa le che. te koI kedInI jema gharamAM baMdhAyelo raheto nathI. tene khabara che ke vidAya levAno eka samaya AvavAno che. tene dravya dRSTi hoya che. paryAya dRSTi hotI nathI. padArthanA mULa svabhAvane jovuM e dravya dRSTi che. ane tenI mAtra vartamAna paryAyone jovA te paryAyadaSTi. tene khabara che ke dravya zAzvata che ane paryAya azAzvata che. A ja vAta eka dacaMta dvArA samajIe samajo ke kAcanI eka sarasa majAnI suMdara phUladAnI tamArA gharamAM zobhe che. roja eka nokarANI tamArA gharane sApha karavA Ave che. eka divasa te potAnA 8 varSanA chokarAne laI Ave che kAraNa ke tene sAcavavA tenA ghare koI hotuM nathI. A chokarA vaDe tamArI phUladAnI ramatAM ramatAM bhUlathI paDI jAya che ane te phUTI jAya che. tame viSamabhAvamAM jAo cho ane A chokarAne Thapako Apo cho ane nokarANInuM khUba gussAthI apamAna karo cho. ane potAne phUladAnI tUTyAnuM khUba duHkha thAya che. mana kalezamaya banI jAya che. have e ja phUladAnI dhAro ke ApaNA pautrathI bhUlathI tUTe che to ApaNe viSamabhAvamAM jatA nathI. asvastha thatA nathI ane tarata ja joIe chIe ke pautrane vAgyuM to nathI ne? e samaye phUladAnI tUTyAnuM dhyAna paNa hotuM nathI. manamAM mAtra pautrano ja khyAla rahe che. A rIte ApaNo vyavahAra nokarANInA chokarA ane ApaNA pautra tarapha alaga alaga hoya che. tenuM kAraNa zuM? baMne jIvo (ApaNo pautra ane nokarANIno chokaro) hovA chatAM paNa ApaNe e jIvonA hAlanA paryAyane joIne ApaNo vyavahAra karIe chIe. ApaNe eka AtmA tarapha rAga karyo ane bIjA AtmA tarapha dveSa. samakita 211
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagRSTine e barAbara khabara hoya che ke dareka AtmA samAna che. dareka AtmAmAM prabhutA che ane prabhu banavAnI tAkAta che. A samajaNapUrvaka samyagdaSTi AvA prasaMge samatAbhAva rAkhe che. tene e paNa khabara che ke pudgalano svabhAva che ke te puraNa galana thavAnuM che. Aje je pudagala phUladAnImAM che te kAle tUTIne bIjI vastu banaze. eTale A pudgala mATe karIne je AtmA che, je avinAzI che tene duHkha ApavuM nathI. A kAraNe jyAre nokarANInA chokarAthI phUladAnI tUTI jAya che to te gusso karavA karatAM samabhAva rAkhe che. ane gusso koIka vAra AvI jAya to paNa mAtra alpa samaya rahIne pachI te lopAI jAya che. bharata cakravartIe cha khaMDa jItavA mATe keTalAMya moTAM yuddha karyA, keTalIya hiMsA karI to paNa te e ja bhavamAM kevaLajJAnI banI mukta thaI gayA. yuddha ane jIvahiMsAthI zuM emane karmabaMdha nahIM thayA hoya? jainadarzananuM kahevuM che ke teo nirmaLa samyagraSTi AtmA hatA. tethI teo e ja bhavamAM eka aMtarmuhUrta jeTalA nAnA samayamAM ja kevaLajJAnI banI gayA. AnuM rahasya e che ke samyagdaSTi karmanA udaya vakhate ane tene bhogavatI vakhate te temAM anAsakta ane abhyAsakta hoya che. eTale tene tIvra karmabaMdha thato nathI ke je AgaLa bhogavavo ja paDe. aMtarbAna ane zukladhyAnathI eka jhaTakAmAM ja badhA karmonA baMdhana tUTIne chUTAM paDI jAya che. amitagati zrAvakAcAramAM AnuM rahasya samajAvatA kahe che ke "pApaM yadarjitamanekabhavairdurantaiH samyatkavametadakhilaM sahasA hinasti / bhasmo karoti sahasA tRNakASTharAzi kiM norjitojjavala zikho dahanaH samRddham // " - amitagati zrAvakAcAra; gAthA 2.87 (pAnuM 42, lekhakaH AcArya amitagati, prakAzakaH mulacaMda kizanadAsa kApaDIyA digaMbara jaina pustakAlaya, surata, varSa vi.saM. 2015) samyatvarUpI agni janmojanmanA pApane jaladIthI bhasma karI de che. jevI rIte upara UThelI agninI jvALAo ghAsa ane lAkaDAnA moTA DhagalAne jaladIthI bhasma karI de che. vyavahArI jIvanamAM samyagadRSTi AvA lAbha meLavato jAya che. koIpaNa vastu potAnI meLe sArI athavA kharAba nathI. ApaNI dRSTiene sArI ke kharAba banAve che. mATe samyagdaSTino siddhAMta che ke saMsAranA badhA ja padArtho prApta karavAnuM ke samApta karavAno vicAra na karo. kevaLa taTastha samakita 21 2
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtA, daSya bano. doSa athavA guNa dekhAtA padArthano nathI paNa vyaktinI potAnI dRSTino che. rAgadveSanA nimittathI saMsAramAM rahIzuM to saMsAra kyAreya samApta thavAno nathI. rAgadveSanA upAdAna (yogyatA)nuM kAraNa samApta thaI javA para karmabaMdha samApta thaI jAya che. pachI to samyagdaSTine saMsAramAM rahevA chatAM paNa sarvatra mukti lAge che. saMsAra eka evI nadI che. jemAM viSaya-kaSAyano kIcaDa bharAyelo che. je rAga ane dveSanA taraMgothI moTI bhaMvarajALa banI jAya che. sAmAnya saMsArI jIva AmAM tarata phasAI jAya che. A saMsArarUpI nadImAM "svajana", "svadhana" ane "svatana" A traNa bhayaMkara bhaMvarajALa che. A AtmA badhAne "para"ne "sva" samajIne phasAI jAya che. ane enA saMgharSathI UbhA thatA duHkhanI samApti thatI nathI. paraMtu samyagRSTi A badhAthI alipta rahe che. te parivAra ane svajanonI vacce rahIne paNa te badhAne para samaje che. ene na to temanA pratye bahu rAga hoya che ke na to bahu dveSa. te saMsAramAM phakta potAno bhAga bhajavIne nirALo raheto hoya che. saMsAranI bIjI bhaMvarajALa "svadhana" che. sAmAnya vyakti dhananA nazAmAM pAgala thaI moTA saMgharSa, hatyA, corI, asatya, anIti Adi pApo karavA taiyAra thaI jAya che. te samajato nathI ke game tyAre A dhanathI prApta thatI sukhazAMti samApta thaI te duHkhanI jvALA thavAnI ja che ane temAM ene baLavuM paDaze. paNa samyagadRSTi A samaje che. e dhana avazya kamAya che. AjIvikA mATe avazya mahenata kare che. paNa dhananA rAgamAM AvI anIti apanAvato nathI. ane je dhana maLe temAM rAga rAkhyA vagara sArA mArge teno upayoga kare che. trIjI bhaMvarajALa "svatana" che. sAmAnya rIte manuSyane e to khabara hoya che ke AtmA ane zarIra e be judAM che ane eka divasa zarIra choDIne cAlyA javAnuM che to paNa e zarIra jANe ke sadAya rahevAnuM che ane te zarIra ja pote che ema samajI tenA mATe rAtadivasa eka karIne sukha-suvidhAo UbhI karavAno prayatna kare che. potAnA zarIra mATe bIjA keTalAya jIvonA zarIrano nAza paNa karI nAkhe che. zarIrane zaNagAravAnuM che tenA mATe sauthI mahattvanI vAta hoya che. 24 kalAkanA divasamAM te 23 kalAka AnI ja pAchaLa rahe che. ane kadAca eka kalAka sAmAyika pUjApATha karI ema samaje che ke mArA AtmAnA kalyANa mATe huM khUba karuM chuM. AvA khoTA bhramathI e jIve che. tyAre samyagRSTine khabara che ke zarIranI sAravAra ane tenI taMdurastI rAkhavI e jarUriyAta che, kAraNa ke bhale pote AtmA che ane te zarIrathI alaga che, paNa A AtmAne mukti sudhI pahoMcavA mATe zarIranI jarUriyAta samakita 213
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. taMdurasta zarIrathI vadhAre saMvara ane nirjarAnA kAryo thaI zakaze. te bhale saMsAranA badhA prasaMgomAM bhAga le, lagna, pArTI vageremAM taiyAra thaIne jAya paNa che, paNa manamAM to jANe pharaja bajAvavA jAya che ema ja hoya che. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che keH ''svayaMti appALamamohasino'' dazavaikAlika sUtra; gAthA 6.62 (prakAzakaH akhila bhAratIya jaina saMskRti rakSaka saMgha, jodhapura (rAjasthAna) varSa 2009) samyagdaSTi potAnA gamatA padArthonA prati amohadarzI rahIne karmono kSaya kare che. te potAnA zarIrane paNa parapadArtha samaje che. samaya AvavA para AtmAnI rakSA mATe te ene paNa tyAgavA taiyAra thaI jAya che. Ama, samyagdaSTi saMsArarUpI taLAvamAM rahIne paNa sadAya bhIMjAto nathI. AcArAMga sUtramAM kahyuM che keH ''samattavaMsI na zepha pAva'' AcArAMga sUtra; gAthA 1.3.2.1 (pAnuM 112, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta), varSa 1999) sabhyaSTi pApa karato nathI. (mithyAtvanA pApa karato nathI.) samyagdarzanathI thato lAbha AtmAne cothA guNasthAnathI laIne caudamA guNasthAna sudhI uttarottara vikAsa karAve che. eTale je samyagdaSTi bane che te rAga ane dveSathI dUra raheto hoya che. vItarAganA vacanomAM saMpUrNa zraddhAnA kAraNe tenA navA pApakarmono baMdha aTakI jAya che. kadAcita chadmastha hovAnA kAraNe bhramamAM AvIne samyagdaSTi koIka vAra azubha ane khoTA mArga upara cAlavAno vicAra kare che. kAM to koIka vAra cAlI jAya che paNa tarata ja teno bhrama nAza thatA e azubhamArgane choDIne pAcho zubhamArga upara AvI jAya che. 214 samakita
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdaSTinI dRSTi sadAya AtmalakSI hoya che. zuddha AtmabhAvamAM te sadAya ramaNa karato hoya che. cAlatAM-pharatAM, sUtAM-sUtAM, khAtAM-pItAM, koIpaNa kArya karatA e viveka ane yatnA rAkhe che. ane pApa na thAya tenA vicAro sadAya hoya che. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che keH "jayaM care jayaM cir3he, jayamAse jayaM sae / nayaM muMnaMto sAsaMto, pIvai na vaMtha che" - dazavaikAlika sUtra; gAthA 4.8 (pAnuM 70, lekhakaH AcArya zayyabhavasUri, prakAzakaH akhila bhAratIya sudharma jaina saMgha, jodhapura (rAjasthAna), varSa vi.saM. 2066) je yatnA-vivekathI cAle che, vivekathI Ubho rahe che, vivekathI bese che, vivekathI sUe che, vivekapUrvaka khAya che, tathA bole che e pApakarmano baMdha karato nathI. Ama, samyagadarzana prApta thayA pachI enAmAM azuddhatA praveze nahIM, evA prakAranI saMbhALa rAkhavAthI, satata dhyAna rAkhavAthI, ane samyagadarzananuM ciMtana, manana ane anuprekSA karavAthI pUrvabaddha AThe karmono kSaya karI zakAya che. samakita 2 15
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.11 samyagdarzanaH jIvana jIvavAnI eka adbhuta kaLA saMsAramAM jIvavuM badhAne game che. manuSya, pazu-pakSI, nArakI, deva, kIDI-maMkoDA badhAne jIvavAmAM khUba AnaMda Ave che. AdhyAtmika samajathI jIvavAnA be prakAra thAya che. jIvanano kALa khAlI ema ne ema pUro karavo e eka prakAra che. bIjo prakAra che ke AnaMdamaya jIvana-kalAthI jIvavuM. 66 zarIramAM huMpaNAnI buddhi ane bIjAmAM 'mArA'paNAnI buddhi A che saMsAranuM jaDa, je jIva bodhine pAme athavA to taratamAM bodhi pamADe evI yogyatA pAme, tene lAgI jAya ke A zarIra te huM nathI ane A zarIra ane saMsAranA saghaLAya padArtho vastutaH mArA nathI paNa para che.' jyAM sudhI sukho upara ja jIvanI AMkho coMTI ne coMTI rahe tyAM sudhI jIvane sAcI dizA tarapha najara karavAnuM mana paNa thAya nahi. jIvane jovAnI sAcI daSTi maLI gaI te sAthe jIva cAhe narakamAM hoya ke svargamAM tene badhe ja svarga ja lAgaze. e jyAM paNa jaze tyAM e svarga banAvI deze. duHkhamAM paNa AnaMdanI lahera UbhI karaze. pAnakharamAM paNa vasaMta lAvI deze. kaSTamAM paNa zAMtino anubhava karaze. A jIvana-kalAnuM nAma che-samyagdaSTi A eka parama maMgaLa che. vighnono jenAthI vinAza thAya enuM nAma 'maMgaLa' kahevAya, ane ethI zAstramAM kahyuM che ke AtmAne je saMsArathI tAre te ja kharekharuM 'maMgaLa' che. A prakaraNamAM ApaNe A jIvana-kalA para ciMtana karazuM. jIvanamAM karmonA udayanA kAraNe koIka vAra sukha Ave che to koIka vAra duHkha Ave che. ekAnte sukha ke ekAnte duHkha kyAre paNa hotuM nathI. koI vAra anukULatAno pavana vAya che to koIka vAra pratikULatAno. AmAM mithyAdaSTiAtmAne jyAre duHkha Ave che tyAre te gabharAI jAya che ane sukha Ave tyAre chakI jAya che ane ahaMkAra kare che. samyagdaSTinI vizeSatA e che ke te kyAre paNa sukha hoya ke du:kha, baMnemAM tenA bhAva saMtulita hoya che. e duHkhamAM vyAkuLa ane sukhamAM harSathI unmatta thato nathI. te AtmAno mukhya svabhAva ja samabhAvavALo thaI jAya che. samyagdaSTiAtmA pratikULatAmAM paNa anukULatAno anubhava kare che. te narakamAM paNa hoya paNa teno AtmA sukha-zAMtino ja anubhava karato hoya che. AnAthI viparIta mithyAdaSTi AtmAne anukULatAmAM paNa becenI rahe che ane svargamAM paNa IrSyA, dveSa ane mohane kAraNe sadA duHkhI rahe che. 216 samakita
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagadarzana sahita AtmAne cArebAju bAhA duHkha hoya to paNa AMtarika sukhonI vacce rahIne duHkhanAM karmonA udayanI jANe ke asara ja na thAya tevo banAvI de che. AtmAnA AMtarika sukhonI pradhAnatA tenI samajaNamAM AvI jAya che. saMgama nAmanA eka mithyASTideva hatA, te pRthvI upara virAjamAna bhagavAna mahAvIranI, duHkha ane kaSTamAM paNa keTalI daDhatA che te vAta sAMbhaLIne IrSyAthI baLI gayo. e deva bhagavaMtanI dhIratA ane kSamatAnI parIkSA levA hetu svargathI pRthvI upara Avyo. tene khUba ja krodha, roSa ane IrSA hatI ke eka manuSyamAM potAnAthI (devathI) paNa vadhAre samatA Adi jevA guNo hoI zake? teNe sAdhanAthI pUrNa ane samatAdi guNothI bharapUra evA zrI bhagavAnane vicalita karavA 6 mahinA sudhI nAnAMmoTAM kaSTa ane upasarga ApyA. te bhagavAnanI aTala samyaggadarzana jyotane bujhAvavA mAMgato hato. te emAM to niSphaLa gayo paNa zrI bhagavaMtanI e jyota eTalI adhika prakAzita thaI ke temane potAnAM kaSTa karatAM saMgamadevanuM bhAvi kevuM duHkhamaya jaze te joIne AMkhamAM AMsu AvyA. AnuM kAraNa e ja ke bhagavAnanI samyagadarzananI jyoti evI majabUta hatI ke te koIpaNa tophAnamAM bujhAI jAya tevI na hatI. A ciMta uparathI e upadeza maLe che ke bhagavAnanA jIvanamAM satata samyagudarzanano upayoga hato. A samyagdaSTi- jIvanakaLAnA upayogathI teo karmazatruone parAsta karI zakyA. samyadRSTine mATe "duHkha" eka moTo zikSaka, bodhapATha ane jagADavAvALuM hoya che. jyAre paNa duHkha ane kaSTa Ave che tyAre e vicAre che ke je pramANe meM vAvyuM te pramANe mane maLyuM. je bhUtakALamAM karyuM te hamaNAM bhogavI rahyo chuM, eka ne eka divasa A mAre bhogavavAnuM to hatuM ja, to hamaNAM ja e bhogavuM chuM temAM duHkhI thavAnI jarUra zA mATe? karmonuM devu jeTaluM jaladI cukavAI jAya teTaluM sAruM. te samaje che ke "DA mA mora sthi" karelA karmone bhogavyA vinA mukti thavAnI nathI. jyAre AtmAmAM zuddhabhAvanI jAgRti thAya che, ane kSayopazama bhAva jAgI jAya che tyAre tene naraka jevI bhayaMkara apriya ghaTanAo paNa vicalita karI zakatI nathI. sArasamuccayamAM kahayuM che ke-"sakhyadarzana sahita jIvane jo naraka maLe to paNa sAruM, paNa samyagadarzana rahita jIvane svarganuM sukha maLe to paNa nakAmuM." kAraNa ke AtmabhAva vagara svargamAM paNa duHkha ja che. AtmajJAna ja sAcuM sukha che. bhale pachI game tyAM rahe. A siddhAMtanI samajaNa hovAthI te kRtakarmane ane tenA zubha-azubha phaLane samabhAvapUrvaka bhogavI le che. ane enA kAraNathI bhaviSyamAM pharI navA karmabaMdha karato nathI. samakita 217
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jAtanI samabhAvapUrvaka samajaNanI pAchaLa eka rahasya che. je kevaLa samyagdaSTi- AtmAne khabara hoya che. jyAre samyagadarzana prApta thayuM nathI hotuM. tyAre te AtmAne duHkha khUba parezAna kare che. sukhamAM te khUba chakI jAya che. tene jyAre paNa sukha-duHkha Ave che tyAre te AtmA ema vicAre che ke A vyaktie ke A padArthe mane sukha ke duHkha ApyuM che. ane pachI te e vyakti ke e padArtha pratye rAga-dveSa, krodha ke moha karI bese che ane navA karmabaMdha kare che. jyAre samyagdaSTi AtmA sukha-duHkhanA nimittane na pakaDI upAdAnane pakaDIne cAle che. e koI vyakti ke padArtha pratye rAga ke moha na rAkhatA navA karmabaMdha karato nathI. mithyASTi jyAM duHkha ane saMkaTa mATe nimittane doSI banAve che tyAM samyagdaSTi A ja duHkha ane saMkaTamAM potAnA AtmAne ane pUrve karelAM karmone uttaradAyI samaje che. bhagavAna mahAvIre paNa A ja savAla saMsArane pUkyo hato ke badhA duHkha duHkha pokArI rahyA cho. ane tenI mukti mATe aneka upAya karI rahyA cho, paNa e to batAvo ke A duHkha AvyuM kyAMthI? "ku paga De?" A duHkha koNe pedA karyuM che? A gaMbhIra praznathI badhA cUpa thaI gayA ane kahAM "bhagavaMta Apa ja batAvo" tyAre emaNe dArzanika samAdhAna ApatA kahyuM ke "nIve huM mAha'' (bhagavatIsUtra) AtmAe svayaM pramAdathI duHkha UbhuM karyuM che. ATalA bodhathI samyagRSTiAtmA saMsAra sAgarane tarI jAya che. pote navAM karmone aTakAvI saMsAracakrane samApta kare che. samyagdaSTine jyAre pUchavAmAM Ave che ke saMsAra kevo che? to tenI pAse eka ja uttara hoya che. "saMsAra to saMsAra che. te na to sukharUpa che ke na to duHkharUpa che. jevI AtmAnI dRSTi hoya che tevI ene sRSTi dekhAya che. saMsAra potAnI dRSTi pramANenA rUpamAM upasthita thAya che. paNa sAcuM e che ke sukha ane duHkha saMsAramAM nahIM paNa AtmAnI aMtaHdaSTimAM hoya che. samyaggadarzana sampanna vyakti spaSTa rIte samaje che ke sukha ane duHkha baMnenuM dAyitva svayaM para hoya che. je potAnA AtmAne oLakhI jAya che te nizcaya mukti pAme che." AtmAne potAnA mULa svarUpamAM AvavAthI paramasukha ane zAMti maLe che. kAma, krodha, mada, viSaya, rAga-dveSa A AtmAnuM mULa svarUpa nathI. karmapudgalonA saMyogathI e AtmAmAM AvyA che. ane jevA A pulano saMyoga AtmAthI dUra thAya che. AtmA svaccha, nirmaLa ane zuddha thaI jAya che. A rItanI samajaNa samyagdaSTi AtmAne hovAthI te AtmAnI vizuddhinI kriyAne sarvazreSTha mAne che. ane satata temAM ja rahevAnI koziza kare che. samakita 218
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, jene samyagudarzananI kaLA upalabdha thaI tenA jIvanamAM duHkha lAMbo samaya TakatuM nathI. AcArya amitagatie A vAtane samarthana ApatA kahAM che ke - naiva maviiraverini nIve, darzanazAlini tiSThati duHkham / kutra himasthitirasti hi deze, grISma vivAra tathati vIte che' - samyagadarzana; (pAnuM 108, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) jema grISma RtunA sUryanA kiraNonA tApathI e kSetromAM ThaMDI TakatI nathI, ema ja saMsAranI sthitino jJAtA tathA samyagadarzanathI suzobhita AtmAnA jIvanamAM paNa duHkha TakatuM nathI. vAstavamAM samyagdaSTi duHkhane dUra karavAnI kaLA jANato hoya che. pUrva karmavaza duHkha AvI jAya to paNa te potAnA samabhAva ane zAMtithI bhogavIne jaladIthI e duHkhathI nivRtta thaI jAya che. AcArAMga sUtramAM paNa kahayuM che keH "ne rU nA to savva nA ' - AcArAMga sUtra; gAthA 1.3.4.2 (pAnuM 131, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta), varSa 2009) je ekane (AtmAne) jANe che te sarvane jANe che. jabuddhipaprajJapti sUtramAM be nadIonuM varNana Ave che. emAM eka nadInuM nAma unmagnajalA ane bIjI nadInuM nAma nimagnajalA. unmagnajalA nadImAM koI paNa vastu paDI jAya to te tene bahAra uchALIne pheMkI de che. jyAre nimagnajalA nadIno svabhAva evo che ke koIpaNa vastu tenAmAM paDe che to e bahAra nathI pheMkatI paNa potAnI aMdara ja rAkhI le che. A be nadIonI samAna ja samyagdaSTi ane mithyAdRSTi che. samyagadRSTi AtmAmAM jyAre paNa rAgaASAtmaka vikalpa thAya che tyAre te e vikalpone bahAra pheMkI de che. jyAre mithyASTiAtmA AvA rAga-dveSAtmaka vikalpone aMdara rAkhI le che. bahAra pheMkatA nathI. samyagRSTi AvA samakita 219
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikArone bahAra pheMkatA pote evA ne evA zuddha ja rahe che. vikArone aMdara rAkhIne pote azuddha thatAM nathI. ane aMdara karmanA pudagalo paNa AvI jAya to paNa tene jhaTapaTa bhogavIne bahAra pheMkI de che. Ama A samyagdaSTinA jIvanakaLAmAM kAyama AtmA zuddhatAmAM ja rahe che. ane azuddha hoya to zuddhatA tarapha AgaLa vadhe che. Ama samyagdaSTi AtmAmAM zuddha bhAvano uchALo satata rahyA kare che. AtmAmAM rahelA pUrvakRta karmone evI rIte bhogavIne pheMkI devA ke te bhoga pAchA navAM karma baMdhAve nahIM. A kaLA samyagdaSTi khUba sArI rIte jANe che. bhojana samyagdaSTi paNa kare che, ane mithyAdaSTipaNa kare che. samyagdaSTi bhojana kare che mAtra zarIranuM poSaNa karavA kAraNa ke tenAthI dharmakriyAo karI zake. jyAre mithyAdaSTi bhojana kare che mukhyatve svAda mATe, zarIrane majabUta banAvavA, kAraNa pachI te viSayomAM AnaMda mANI zake. AvI ja rIte kapaDAM, pharavuM, sAMbhaLavuM, jovuM, sUMghavuM, sparza karavo, bolavuM, Adi dareka kriyAmAM samyagdaSTi ane mithyAdaSTi baMnenI daSTimAM pharaka hoya che. samyagdaSTa potAno AtmA ochAmAM ocho daMDAya tenI takedArI rAkhe che. dareka pravRttine e viveka, vairAgya, tapa, saMyamanA pannAmAM tolI tolIne karato hoya che. dareka pravRttio A pannAnI bahAranI na hoya tenuM barAbara dhyAna rAkhe che. jyAre mithyAdaSTi pAse AvA mApatolanI samaja hotI nathI. te ajJAna, mithyAtva, moha, rAga, dveSa AdinA cazmA lagAvIne pratyeka pravRttio kare che. mithyAdarzana pote viSa jevuM che. ane samyagdarzana amRta jevuM che. mithyAdarzana AtmAnuM ahita kare che. ane samyagdarzana kAyama hita. samyagdaSTinI daSTikAyama amRtadRSTi hoya che. tene sarve AtmA ane sarva padArthomAM sAra guNo ja dekhAya che. mithyATaSTine sarvamAM avaguNa ja dekhAya che. eka dAMta Ave che ke eka divasa yudhiSThire arjunane kahyuM ke dvArikA nagarImAMthI tame eka evo durguNI mANasane zodhI lAvo ke jene sajA karI zakAya. arjuna AkhI dvArikA nagarImAM pharyA ane pAchA AvI yudhiSThirane kahe che ke AkhI nagarImAM pharyo paNa mane koI paNa durguNI dekhAyo nahIM. eka sthAne koI eka mANasa vRddhane sahAro ApIne rasto pAra karAvato hato, eka bhAI kUvA pAse pANI kADhIne badhI strIone ApavAmAM sahAya karato hato, vaLI eka vyakti bIjAnA khetaramAM tene madada karAvatI hatI. jyAM paNa huM gayo tyAM mane badhAmAM kevaLa guNo ja dekhAyA. AvA guNo sahita ahIMyAnI prajA che. AmAMthI ekeyane sajA karAya evuM nathI. pachI yudhiSThire duryodhanane kahyuM ke dvArikA nagarImAMthI eka guNavAna mANasa zodhI lAvo. duryodhana AkhI dvArikAnagarI phare che. nirAza thaIne pAchA phare che. yudhiSThirane kahe che 220 samakita
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke dvArikAnagarImAM eka paNa guNavAna mANasa nathI. dareka mANasamAM kaMIkane kaMIka avaguNa che. sAva guNavAna mANasa to mane dekhAyo ja nahIM. A dRSyata batAve che ke jevI dRSTihoya tevI sRSTi lAge. A ciMtathI samyagdaSTi ane mithyAdRSTi e beunI dRSTino pharaka samajI zakAya che. samyagadarzanI AtmA sarva guNo ja joze ane tenI najara guNone zodhI leze. tyAre mithyASTine avaguNa jovAmAM ja vadhAre rasa hoya che. samyagRSTinI najara darekanA AtmA upara hoya che. ane dareka AtmAmAM kevaLa guNano bhaMDAra ja hoya che. tethI tene sarve guNo ja dekhAya che. mithyASTinI najara AtmA karatAM tenA paryAya upara hoya che ane te paryAyamAM zuM khAmI che te ja tene jovuM game che. Ama, eka AtmAnA guNone joto joto AdhyAtmika jagatamAM AgaLa vadhe che. ane bIjo AtmAnA paryAyomAM phasAI saMsAranA cakramAM ja pharato rahe che. Ama, mAtra dRSTi pharakamAM AtmAnAM pariNAmomAM jamIna AsamAna jeTaluM aMtara thaI jAya che. temanA AcAromAM paNa aMtara AvI jAya che. sUrya eka prakAzamAna kendra che. tenI cArebAju aneka graho ane upagraho cakkara lagAve che. A ja sUrya badhA ja graho ane upagrahone prakAza Ape che. ema samyagadarzana paNa eka prakAzamaya guNa che. ahiMsA, satya, vrata, tapa, niyama, dAna jevA guNo A prakAzamaya samyagadarzanane kendra mAnIne tenA AjubAju rahe che. jyAM sudhI samyagdarzana-sUryano prakAza maLato rahe che tyAM sudhI badhA guNo zuddha ane nirmaLa rahe che. ane jevo samyagadarzana-sUryano prakAza baMdha thaI jAya che to A badhA ja avaguNa ane azuddha thaI jAya che. tenI aMdara vikRtatA ane viSamatA AvI jAya che. samyagadarzana e AtmAno guNa che. ane te prakAzamaya che. jema aMdhakAramAM ApaNuM-parAyuM, cora-zAhukArano bheda thaI zakato nathI te ja prakAre samyagadarzana vinA ApaNuM (AtmA) parAyuM (zarIra, dhana Adi para dravya)nuM jJAna thatuM nathI. samyakatvarUpI sUryamAM (jIvana-kaLAmAM) AtmAne nIrakhavAnI tenA hita-ahita, heya-upAdeyanI sAcI samaja ApavAnI zakti hoya che. Aja rIte paMcAdhyAyI ane lATI saMhitAmAM samyagradarzanane sUryanI upamA ApatA kahyuM che ke samakita 2 21
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tatrollekhastamonAze tamoDareriva razmibhiH / diza: prasAda (prasatti) mAseduH sarvato vimalAzayAH // dRGH mohopazame samyagdraSTairullekha eva saH / zuddhatvaM sarvadezeSu tridhAbandhApahAriyat // " - samyagdarzana; (pAnuM 230, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) jema sUryanI kiraNothI aMdhakAra nAza pAme che ane cAre dizAomAM nirmaLa prasannatA AvI jAya che. e ja rIte darzanamohanIyarUpI aMdhakArane upazama karavAnuM kArya samyagdarzanarUpI sUrya kare che. kAraNa ke samyaktvano sUryodaya thatAM darzanamohAndhakAra haTI jAya che ane AtmAmAM samasta pradezonA traNa prakAranA baMdha (dravya-baMdha, bhAva-baMdhana ane nokarmabaMdhane (phaLa-vipAka)) ne nAza karavAvALI nirmaLatA-zuddhatA-prasannatA utpanna thAya che. sabhyaSTi eka jIvanadRSTiche. manuSyanI jevI jIvanadRSTi hoya, tevuM tenuM jIvana-nirmANa thAya che. gItAmAM batAvyuM che. 'zraddhAmayoGayaM puruSa: yanta sa va saH |''bhagavadgItA 17-3 zrImada bhAgavadgItA; gAthA 17.3 (pAnuM 246, lekhakaH vyAsamuni, prakAzakaH gItA presa, gorakhapura, (u.pra.), 13muM saMskaraNa, varSa ajANa) 44 vyakti zraddhAmaya hoya che. jevI enI zraddhA hoya che te evo ja banI jAya che. dRSTinA aMtarathI AcAramAM paNa aMtara thaI jAya che. pratyeka vyaktinI jIvanaSTinA anusAra tenuM cAritra banI jAya che. ane pachI e ja pramANe tenA jIvananuM nirmANa thAya che. Ama samyaktvane pAmelA AtmAno puruSArtha cAritramohanIyAdine bhedavAnA lakSyavALo ja hoya che, ane jyAM sudhI samyaktvanuM pariNAma nirmaLa hoya tyAM sudhI enuM lakSya to e ja hoya che. A kAraNe cAritra mohaniyAdinA udayane paNa evA virAgabhAve bhogavI le che ke jethI cAritramohanIyanA kSayopazamAdi sulabha banatA jAya che. sabhyaSTi e sukha, zAMti ane AnaMdanI janmabhUmi che. samyagdaSTi eka kaLA che te bhautika kaLA nathI paNa AdhyAtmika kaLA che. AtmAnA zreSTha guNonA vikAsa mATe A kaLAnI jarUra che. dareka vastu potAnI meLe game tevI sArI hoya paNa 222 samakita
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene kaLApUrvaka barAbara DhaMgathI sajAvavAmAM Ave to tenuM mUlya vadhI jAya che. ahiMsA, satya, kSamA, dayA, zIla, saMtoSa Adi guNa pote khUba ja sArA che, paNa samyaggadarzananA sparzathI A badhA guNo upara zraddhA, niSThA, lagana, ruci ane lakSya majabUta thAya che. jenAthI A guNonuM mahattva vadhI jAya che. ane A guNomAM rAga, dveSa, kAma, krodha, lobha, svArtha jevA kuvicAro ghUsI zakatA nathI. guNo zuddharUpamAM rahe che. AnI sAthe AlokanI ane paralokanI kAmanAo, IcchAo ane apekSAo te AtmAne rahetI nathI. nATakanA raMgamaMca upara aneka drazyo Ave che. koInI hAra thAya che ke koInI jIta paNa prekSako upara tenI kaMI asara thatI nathI. A rIte samyagraSTipaNa potAne saMsArarUpI nATakazALAnA raMgamaMca upara potAne prekSaka samaje che. saMsAranA raMgamaMca upara aneka anukULa ke pratikULa dRzya Ave che. paraMtu samyagdaSTirUpI prekSaka A drazyone joI na to harSa kare che ke na to zoka kare che. A rIte samyagdaSTi saMsAranA dareka padArthone tenA asalI rUpamAM jANIne heyane choDavA yogya, zeyane jANavA yogya ane upAdeyane AcaravA yogya mAne che. samyagradarzana ema joIe to aMjana jevuM che. jo tene netramAM AMjavAmAM Ave to ajJAnano aMdhakAra dUra thAya che. divyanetro khUlI jAya che. e khUlI gayelI dRSTithI vyakti potAnA nija-guNone barAbara joI samajI zake che. ane pachI te guNone vikasita karI zake che. mithyAtva eka bhayaMkara roga che. tene tame game teTaluM AdhyAtmika jJAna Apo, game teTalI tyAga-vairAgyanI preraNA Apo, tapa ane niyamano game teTalo utkRSTa upadeza Apo paNa te AtmA A badhAthI viparIta ja rahe che. jene A roga lAgI jAya che te game teTaluM cAritra pAlana karI le paNa bhavabhramaNano roga maTADI zakato nathI. e bhavabhramaNanA roga maTADavAnI eka mAtra davA te samyaggadarzana che. jenA prAptithI pUrve prApta kareluM jJAna ane cAritra te samyagU thAya che. te rasAyaNanuM kAma kare che. ane pachI jJAna ane cAritrae baMnene samyam banAvI mokSa pAmI zake che. samyagdarzana te cetanAno dharma che. AtmAno dharma che. e zarIra ke bhautika vastuono dharma nathI. vyakti jANe koI paNa deza, jAti, varNa, varga, paMtha ke saMpradAyano hoya paNa samyagradarzananuM hovuM ke na hovuM enI sAthe ene koI saMbaMdha nathI. samyaggadarzana mATe AtmA para vizvAsa, Atmazakti ane AtmAno svabhAva, svaguNa ane svarUpa upara daDha zraddhA jarUrI che. bIjI vAta e che ke samyagradarzana koIne vArasAmAM maLatuM nathI. jema pitAnI saMpatti dIkarAne samakita 2 23
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLe tema samyagdarzanane pitA vArasAmAM ApI zakatA nathI. DaoNkTaranA chokarAne DaoNkTara banavA pote bhaNavuM paDe che. tema koI samyagdaSTinA chokarAne paNa samyagRSTi banavA potAno puruSArtha karavo paDe che. samyagadarzana te paisAthI kharIdavAnI vastu nathI. A to aMtaranAM pariNAmothI pAmavAnI vastu che. samyagadarzana te AtmAno parama mitra che. mitrano artha "sahAyaka" che. jyAre AtmAne kalyANamArga upara cAlavAnI jIjJAsA thAya che tyAre sarvaprathama AtmavizvAsa jagAvavAmAM samyagadarzana sahAyaka bane che. samyagadarzanarUpI mitranI ekavAra sahAyatA maLI jAya che to AtmAno saMsAra sImita thaI jAya che. vadhumAM vadhu ardhapula parAvartanakALamAM e AtmA mokSano adhikArI bane che. samyagadarzanathI vadhu AtmAno koI mitra nathI. A mitra AtmAne pApa ane ahitamArgathI dUra rAkhe che. AtmAne viveka ane zuddha dRSTimAM laI jAya che. Ama AtmAne hitamArgamAM pravRtti ane ahitamArgamAM apravRtta rAkhavAthI samyaggadarzana te AtmAno parama mitra che. AcArya amitagatie sabhyadarzanane parama baMdhu ane parama mitra batAvatA kahyuM che ke - "darzanabandhorna parobandhurdarzanalAbhAnna parolAbhaH / darzanamitrAnna paraM mitraM, darzana saukhyAnna paraM saukhyam // " - amitagati zrAvakacAra; gAthA 2.85 (pAnuM 42, lekhakaH AcArya amitagati, prakAzakaH mulacaMda kizanadAsa kApaDIyA digaMbara jaina pustakAlaya, surata, varSa vi.saM. 2015) artha-samyagadarzanarUpI baMdhuthI vadhIne koI baMdhu nathI. samyagdarzananA lAbhathI koI vadhAre lAbha nathI. samyagadarzanarUpI mitrathI vadhIne koI parama mitra nathI ane samyaggadarzananA sukhathI vadhAre koI sukha nathI. samyagadarzananI eka khAsa vizeSatA che-ke AtmAne potAnI unnati karmakSaya mATe ja karAve che. AtmAne potAnA puNyanA prabhAvathI bhale devagatino vaibhava ane sukha maLe. bhale ucca padavI paNa maLe. paNa samyagRSTi A badhI kAmanAone laIne puruSArtha karato nathI. e to samyakatva prAptithI dareka padArtha pratye rAgAdi vikArothI bacavAno prayatna kare che. te Aloka ane paraloka baMne prakAranI unnati mATe nikhAlasa paNe prayatna kare che. jenAthI nirjarA ane karmakSaya ja thAya che. 224 samakita
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAsaka adhyayana (kalpa 2)mAM batAvyuM che ke "mahAtmAgaNa samyakatva ko hI samasta aihika, pAralaukika unnati vA mokSa kA prathama kAraNa batAte hai / " / - samyagadarzana; (pAnuM 119, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981). manuSya Aje ghaNI samasyAomAM phasAyelo che. parivArathI laIne vizvanI aneka samasyA tene roja satAve che. te A badhI samasyAnuM samAdhAna bahAra zodhe che. ghaNIvAra bahArathI to samasyAo jANe hala thaI hoya tema lAge che. paNa moTAbhAganI samasyAo tyAMnI tyAM ja UbhI hoya che. puNya jyAre prabaLa na hoya ane pAMgaLuM hoya tyAre game tevI mahenata kare to paNa samasyAo UbhI ja rahe che. samyagadarzanI A badhI samasyAonA mULamAM jAya che, je karmonI nirjarA tarapha ja tenuM lakSya hoya che. te samasyAonA nimitta tarapha na jotA tenA upAdAna tarapha ja dhyAna rAkhe che. ane upAdAnane ja zuddha karavAnI mahenata kare che. AnAthI samasyA tenI jAte ja hala thaI jAya che. A vAta eka dRSyatathI samajIe eka moTA vyApArI kuTuMbamAM pitA ane putrane moTo matabheda hato. pitA bahu sAhasa karatA nahIM. ane putrane dhaMdho vadhAravA moTuM sAhasa karavuM te ja jarUrI lAgatuM. A vAtane laIne roja baMne jaNa khUba dalIlo karatA. kyAreka vAtAvaraNa ugra bane ane kalaha thato. putra pitAnuM be divasa sAMbhaLe ane pachI pAcho potAnA matane ja sAco mAnato. A kalezathI ghare paNa vAtAvaraNa bagaDatuM. putra koIpaNa hisAbe mAne tevuM pitAne lAgatuM nahotuM. A samasyAno gaMbhIra vicAra karatA pitA samasyAnA mULamAM gayA. putranA upAdAna, yogyatA, svabhAva barAbara tapAsatA ema nirNaya karyo ke have A mAnaze nahIM. enI jIda pUrI nahIM thAya tyAM sudhI A kalezavALuM vAtAvaraNa TaLavAnuM nathI. A nirNayathI temaNe putrane dhaMdhAmAM maryAdita sAhasa karavAnI chUTa ApI. temane A nirNayamAM be phAyadA dekhAyA. eka ke jo putra sAhasamAM saphaLa thaze to dhaMdhAmAM lAbha thaze. ane bIjuM jo niSphaLa jaze to thoDA nukazAnamAM kAyama mATe cUpa thaI jaze. pAchaLa AdhAra tarIke to huM chuM ja ne. A rIte pitA samasyAnA mULamAM jaI ane teno nikAla karyo. have AnA badale jo pitA potAnuM varcasva batAvIne chokarAne kAyama dabAyelo rAkhata to A samasyA kAyama UbhI ja raheta. ane dara be divase gharamAM azAMtinuM vAtAvaraNa raheta. varcasva batAvIne samasyAno samakita 2 25
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikAla karavo te mithyAdaSTinI vicAradhArA thaI. ane paristhiti joIne samasyAnA mULamAM jaI kAyama mATe nikAla karavo te samyagdaSTinI vicAradhArA thaI, A dRSTAMtathI e samajavuM ke nimittane (putranA svabhAvane) choDIne pitA upAdAna (putranI yogyatA) tarapha daSTi karI A samasyAne ukele che. saMsArane vadhAravAmAM jUnA karmono udaya khUba moTo bhAga bhajave che. tenA udayathI je paristhi ti utpanna thAya che te paristhiti pAchaLa sAmAnya manuSya rAga-dveSa dvArA eTalA navAM karmone bAMdhe che, ke pAchA AgaLa jatAM te bhogavavA paDe che. Ama, cakra cAlyA kare che. samyagdaSTi A joIne samajIne paristhitino AvI rIte nikAla kare che ke jUnAM khapAvavAmAM navAM bAMdhato nathI. ane A ja kAraNe samyagdarzanane Aloka ane paralokano abhyudaya ane mokSanuM prathama kAraNa batAvyuM che. Aja kAraNanA hisAbe AcArya amitagatie sabhyaSTinA bhAgyanI prazaMsA karatAM kahyuM che ke " sudarzanaM yasya sa nA subhAjanaH, sudarzanaM yasya sa siddhibhAjanaH / sudarzanaM yasya sa dhIvibhUSitaH, sudarzanaM yasya sa zIlavibhUSitaH // " amitagati zrAvakacAra; gAthA 3.82 (lekhakaH AcArya amitagati, prakAzakaH mulacaMda kizanadAsa kApaDIyA digaMbara jaina pustakAlaya, surata, varSa vi.saM. 2015) - jenI pAse samyagdarzana che, e manuSya uttama pAtra che. e ja siddhipadano adhikArI che. samyagdarzana sampanna manuSya buddhithI suzobhita che. ane zIlathI vibhUSita che. Ama, jenI pAse samyagdarzanarUpI jIvanakaLA che e saMsAramAM, AlokamAM, paralokamAM sarvatra sukha, AnaMda ane parama zAMtithI jIve che. 226 samakita
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.12 samyagadarzananI asara ane tenAthI thatuM parivartana samyagadarzananI prApti thavI e kathana eka vyavahArika rIte kahevAmAM Ave che. hakIkatamAM to AtmAnA anaMta guNomAMthI darzana nAmano eka pradhAna guNano anubhava AtmAne aMdarathI ja thAya che. je aMdara che te bahAra AvyuM, je dabAyeluM che te bahAra nIkaLyuM. e dRSTithI joIe to karmanA bhArathI AtmAnI aMdara aMdhakAramAM rahelo darzana nAmano guNa prakAzita thaI AtmAne samyaga anubhUti karAve che. ane A guNanA prakAzanI asara tenA bAhA jIvanamAM paNa paDe che. tethI tenAmAM bAhyA parivartana Ave che. ane Aja bAhRA parivartana puravAra kare che ke AtmAmAM AMtarika pheraphAra thayA che. ane tene lIdhe ApaNe anumAna karI zakIe chIe ke AtmA samyagadarzana pAmyo che. nizcayathI to phakta kevaLI gamya ja hoya che. ApaNe vyavahArathI ja anumAna karI zakIe chIe. samyagdarzananI asara manuSyanA jIvanamAM dareka kSetramAM paDe che. pachI bhale ne sAmAjika hoya, Arthika hoya, sAMskRtika hoya ke rAjanaitika hoya. mithyAdRSTijIva jyAre jyAre vipatti Ave che. tyAre te deva, bhAgya, bhagavAna ane bIjA ghaNAM nimittone kose che. vipattinuM mULa zuM che te tarapha tenuM dhyAna hotuM nathI. jyAre samyagdaSTi vipatti samaye deva, bhAgya, bhagavAna ke bIjAM nimittone nahIM kosatA potAnA upAdAnane jue che. potAnAM karelAM karmono vicAra karI duHkhone samabhAvapUrvaka sahana karavAno prayatna kare che. vipatti ane bhUla sudhAravAnI koziza kare che. ArtadhyAna ane raudradhyAna karI navA karmomAM phasAto nathI, ane jo thaI jAya to TUMka samaya mATe ja temAM rahe che. samyagdarzananI mahora je dharmAcaraNanA puruSArtha para lAge che. te puruSArtha tenA prabhAvathI zuddha, mokSAbhimukha ane AtmAbhimukha thaI jAya che. samyagadarzanano A prabhAva che ke tenAthI ahiMsA, satya, vrata, niyama, dAna, tapa, zIla Adi puruSArtha zuddha ane muktilakSI rahe che. samyagdarzananI upasthitimAM vicArapravAha vItarAgatA, niSkAmatA ane anAsaktinI tarapha vahe che. bhautika phaLanI IcchA samApta thaI jAya che. AthI samyagadarzananA prabhAvathI dareka pravRtti zuddha thAya che. samyagadarzana haMmezA pariNAma tarapha lakSya rAkhe che. samyagadarzI dharma ocho kare to te ocho karavA mATe nahi, paNa covIse kalAka dharma thaI zakato nathI, mATe te ocho samayadharma kare che. paNa dharma karavAnI bhAvanA to te covIse kalAka rAkhe che. adharmanuM AcaraNa karatA samaye samakita 227
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa bhAvanA to dharmanI ja rAkhe che. nabaLo chuM mATe mAre A karavuM paDe che, paNa kyAre e vakhata Ave ke eka kSaNa paNa dharma vinAnI jAya nahi. AvI bhAvanA to haiyAmAM kAyama jAgatI beThI hoya che. dharmasthAnomAM dharma karavAno ane bahAra adharma karavAmAM vAMdho nahi AvI mAnyatA samyagadarzInI hoya nahi, adharma kare paNa e karavA lAyaka nathI, ane karavA lAyaka to dharma ja che ema mAne. bhayaMkara pApakriyA karatI vakhate pariNAma adharmamaya banI jAya nahi tevI manovRtti hoya che samyagdaSTine aviratino udaya game teTalo joradAra hoya paNa sAthe mithyAtvano udaya na hoya to e aviratinA udayathI saMsAramAM rahevuM paDe e kharAba che ema to thayA ja kare. saMsAranuM sukha bhogavavA jevuM che evuM kyAre paNa lAge nahi. samyagdaSTi pApa sevanAro hoI zake paNa bhAvathI pApa na hoya. samaju mANasa je dekhIto khoTano paNa vepAra kare tema samyagdaSTi AtmA pApa paNa kare paNa na karavuM joIe te bhAvathI. AvA tattvajJAnane pAmelA AtmAne saMsAramAM rahevuM paDe to e rahe kharo paNa te sAvaceta thaIne rahe. tattvajJAnane pAmelA, karmonA udayathI viratI ne na pAmI zake e bane paNa enAmAM virAga to jarUra hoya. samyagdaSTi te vItarAga prabhunI pahelI ane paramazakti che. A zaktinA prabhAvathI vItarAga prabhu potAnA jIvanamAM rAga, dveSa, kAma, krodha Adi zatruono vinAza kare che. Aja prabhunI parama zaktino Azraya laI samyagadarzana saMpanna vyakti potAnA AMtarika zatruone jyAM tyAM pharakavA detI nathI. A zaktinI upAsanA karato karato potAnI Atmazaktine vadhAre che ane tenAthI pApakarmono vinAza karI muktinA tarapha prasthAna kare che. samyagRSTino prabhAva samajAvatA anagAra dharmAmRtamAM paM. AzadharajI spaSTa kahe che ke - "paramapuruSasyAdyA zaktiH sudRga varivasyatAm / nari zivaramAsAcIkSAM yA prasIdati tanvatI / kRtapara pura bhraMzaM klRptaprabhyudayaM yayA / sRjati niyatiH phalAbhoktrIkRta trijagatpati // " - anagAra dharmAmRta; gAthA 2.68 (pAnuM 163, lekhakaH paMDita Azadhara, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, varSa 1944) he mumukSuo, paramapuruSa paramAtmAnI parama ane pradhAna zakti samyagRSTinI upAsanA karo. je mokSalakSmInI IcchAne AgaLa vadhAratI, zaMkAdi doSothI rahita hovAthI prasanna hoya che. 228 samakita
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane jenA prabhAvathI mithyAtva dvArA prApta thatA ekendriya Adi bhavone rokI evo abhyadaya kare che ke te traNe lokamAM ucca bhavo ane padavIono hakadAra thAya che. samyagradarzanano prabhAva eTalo sabaLa che ke samyakatva grahaNa pahelAM jo AgalA bhavano AyuSya baMdha na thayo hoya to te AtmA naraka-tiryaMca Adi durgatimAM jato nathI. ane samyagadarzananI hAjarImAM jo baMdha kare che to jaina thoka pramANe thoka 10 "guNasthAna" 4thA guNasthAne pAnuM naMbara-137mAM batAvyuM che. te sAta bolamAM baMdha karato nathI. (1) naraka (2) bhavanapati (3) vANavyantara (4) jyotiSI (5) tiryaMca (6) strIveda (7) napuMsakaveda Aja samyagadarzanano prabhAva batAvatA paMcasaMgrahamAM nIce pramANenI gAthA batAvI che. "chasu heTThimAsu puDhavisu joisi-vaNa-bhavaNa-savvaitthIsuM / bArasa micchuvavAe samAiTThI Na uvavaNNA // " - samyaggadarzana; (pAnuM 124, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) arthAta-sAtamAMthI nIcenA 6 narako, jyotiSIdeva, caMntaradeva, bhavanapati, tiryaMcANI, manuSyANI, devI Ama bAra bolamAM baMdha paDato nathI. A bolomAM mithyASTino janma to paDe che paNa samyagradarzananA prabhAvathI samyagadarzana sampanna AtmAno janma thato nathI. A che samyagadarzanano prabhAva - samyagdaSTi AtmAe samyagadarzana pAmatAM pahelAM AyuSya bAMdhI lIdhuM hoya ane ethI e, narakamAM hoya to paNa tyAM ene jeTaluM potAnuM pApa DaMkhe che teTaluM narakanuM duHkha DaMkhatu nathI. zarIrAdinA duHkha karatAMya ene mananuM duHkha ghaNuM hoya che. "jyotiSkavyantaratvaM ca kudevatAM sarvA striyam / bhAvanatvaM na gacchati, vAhanatvaM sudRSTayaH // " - samyagradarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) samakita 229
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagadarzananA prabhAvathI AtmA bhavanavAsI, baeNntaradeva ane jyotiSI devomAM utpanna thato nathI. tathA vaimAnika devomAM paNa kilviSika ane abhiyogika vagere nIcA devomAM ane deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI strIomAM paNa utpanna thato nathI. jyAM sudhI samyagdaSTi saMpUrNa vItarAga thato nathI tyAM sudhI tenAmAM samAja, rASTra, vizva, jAti, dharma, saMgha Adi pratye prazasta rAga-sneha, karuNA, maitrIbhAva, vAtsalya, pramoda, madhyastha Adi zubha rAganAM pariNAma rahetA hoya che. ane e vAta paNa nizcita che ke AvA prazasta ane zubharAganAM pariNAma evA ja AtmAmAM hoI zake ke jeNe anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha ana samyakatva mohanIya, mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIya A sAta prakRtiono kSayopazama karyo hoya. AvI sthiti samyagadarzana sampanna AtmAne chamastha avasthAmAM puNyabaMdhanuM kAraNa bane che. ahIM prazna thAya che ke rAga e choDavA yogya che to samyagRSTino prazasta rAga hovo te AdhyAtmika rIte yogya che? eno uttara e che ke samyagadarzanInuM mukhya lakSya vItarAgatA ja che. ane tenI yAtrA mokSamArga upara ja hoya che. paraMtu jyAM sudhI saMpUrNa vItarAgatA AvatI nathI tyAM sudhI teNe potAnA manane kyAMka to lagAvavuM paDe che. jo e zubha vikalponI tarapha raheze nahIM to azubha vikalponI tarapha jatA potAno sarvanAza karaze. tethI azubha rAgathI bacavA zubha rAga tarapha dRSTi hovI te hitakAraka che. zubharAgathI samyagdaSTinuM puNya prabaLa thAya che. tethI na cAhatA paNa tene anukULa paristhiti sukha, vaibhava, pada vagere maLe che. ane tenA AdhAre enI AdhyAtmika yAtrA vadhAre jhaDapathI AgaLa vadhe che. ane vipattine saMpattimAM badalI Ape che. A paristhi tine samajAvatA anagAra dharmAmRta adhyayana 2 zloka 66-67mAM batAvyuM che ke - vRkSA: dalitopa nyataravo pravApi vinAmaLi:, puNyAd gaurapi kAmadhenurathavA tannAsti nAbhUnna vA / bhAvyaM bhavyamihAMginAM mRgayate yajjAtu tada bhrUkurTi, samyagdarzanavedhaso yadi padacchAyAmupArcchanti te // siMhaH phairuribhaH stambhoDagnirudakaM bhISmaH phaNI bhUlatA, pAthodhiH sthalamanduko maNisaHzcaurazca dAsauDajasA / tasya syAd grahazAkinIgadaripuprAyAH parAzcApadas, 230 samakita
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ tannAmnADapi viyanti yasya vadate saddaSTidevI hyadi // " - anagAra dharmAmRta adhyayana; gAthA 2.66-67 (pAnuM 162-16 3, lekhakaH paMDita AzAdhara, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, varSa 1944) arthAta-je AtmA samyagradarzanarUpI brahmAno Azraya le che to tenA puNyanA udayathI bAvaLa jevA kAMTALA vRkSa paNa kalpataru banI jAya che. sAmAnya paththara paNa ciMtAmaNi ratna thaI jAya che. sAdhAraNa gAya paNa kAmadhenu gAya banI jAya che. je mahAna AtmAnA hRdayamAM samyagdaSTirUpI devI che. tenA mATe bhayaMkara siMha paNa ziyALanA samAna thaI jAya che. hAthI paNa staMbhanI jema acetana thaI jAya che. Aga pANI banI jAya che. sarpa puSpamALA banI jAya che. samudra sthaLa thaI jAya che. sAMkaLa motInI mALA banI jAya che. cora teno dAsa banI jAya che. vadhAre zuM kahevuM te samyagdaSTirUpI devInA prabhAvathI temanA nAma mAtranA uccAraNathI graha, zAkinI (bhUta-preta), varAdi roga ane zatru Adi vikaTa vipattio paNa naSTa thaI jAya che. "ratnakaraMDakazrAvakAcAramAM" (1-39) batAvyuM che ke "amarAsuranarapatibhiryadharapatibhizca nUtarupAdAmbhojAH / dRSTayA sunizcitArthA vRSacakradharA bhavantilokazaraNyAH // " - ratnakaraMDakazrAvakAcAra; gAthA 1.39 (pAnuM 80, lekhakaH AcArya samatabhadra, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara), madhya pradeza, varSa 1986, 2juM saMskaraNa) samyagadarzana dvArA dareka padArthono yathArtha nirNaya karanAro AtmA amarapati (devendra), asurapati (asurendra), narapati (narendra) temaja saMyamionA gaNanA pati (gaNadhara) dvArA jenA caraNakamaLa vaMdAya che ane dareka AtmAone zaraNa ApavAmAM utkRSTa tathA dharmacakranA dhAraka evA tIrthaMkara bane che. tIrthakara padavI saMsAranA dareka vaibhava, puNya ane samRddhinuM pratika sarvotkRSTa pada che. je samyagdarzananA puNyanA prabhAvathI prApta thaI zake che. AnA sivAya tenA prabhAvathI manuSyaloka, devalokamAM paNa sukha, vaibhava, yaza Adi prApta thaI zake che. A vAtano ullekha anya graMthomAM batAvyo che. "ojastejo vidyAvIryayazovRddhi vijayavibhavasanAthAH / mahAkulA mahArthA mAnavatilakA bhavanti darzanapUtA // " - ratnakaraMDakazrAvakAcAra; gAthA 1.36 (pAnuM 76, lekhakaH AcArya samaMtabhadra, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara), madhyapradeza, varSa 1986, 2juM saMskaraNa) samakita 2 31
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ "amutrasArasamyakatva jAta puNyaphalAd dhruvam manujatve ca jAyante khagAdinRpasevitam // " - samyagadarzana; (pAnuM 211, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981). "samyagdarzanazuddhA nArakatiryaGanapuMsakastrItvAni duSkula vikRtAlpAyurdaridratAMca brajanti nADapyavatikA // " - ratnakaraMDakazrAvakAcAra; gAthA 1.35 (pAnuM 74, lekhakara AcArya samaMtabhadra, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara), madhyapradeza, varSa 1986 rajuM saMskaraNa) Ano artha e che ke samyaggadarzana sampanna manuSya samasta manuSyomAM tilakanA jema ja, teja, vidyA, vIrya, yaza Adi guNo sahita hoya che. ane dharma, artha, kAma ane mokSamArganA puruSArthano svAmI hoya che. praznottara zrAvakAcAra pramANe jenI pAse samyagadarzanarUpI mahAratna hoya che. te udyama Adi aneka guNothI suzobhita hoya che. tejasvI ane svajJAna-vijJAnamAM pAraMgata, vaja RSabhanArAca saMghayaNavALA, catura, mahAbalI, atyaMta udAra, yazasvI aneka lokone Azraya ApanArA dhana, vaibhavathI paripUrNa, zatruone vaza karanArA, cAra puruSArthane yathAyogya prApta karavAvALA aneka prakAranA mahimA sahita, tema ja atyaMta dharmAtmA hoya che. samyakatvanA puNyanA prabhAvanuM phaLa khUba ja prabaLa hoya che. tenA phaLa svarUpe jIva manuSyabhavamAM utpanna thAya to te khUba ja UMcA kULamAM janma le che. AnA sivAya enA prabhAvathI cakravartI padavI, enAthI paNa vadhIne uttama vidvAna mAnava tIrthaMkaranI badhI vibhUtio prApta kare che. agara deva bane to te IndranI padavI prApta thAya che. jene samasta devo namaskAra kare che. samyagadarzananA prabhAvathI nIca kuLa, nIca jAtine choDIne zreSTha deva tathA manuSya banI aMte muktilakSmInA svAmI bane che. samyagadarzana eka evI divyadRSTi che ke satyAsatya tathA hitAhitano sAco viveka karI zake che. adhyAtmajJAnInI dRSTie samyagradarzananI hAjarImAM pazu paNa deva che. ane tenI gerahAjarImAM deva paNa pazu tulya che. A vAtano ullekha "aMtarnAda"mAM batAvyo che. 232 samakita
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ "sakhya vana sapanA: pazavopa surA mAtA: samyagdarzanahInAste pazavo hi surA api // " - aMtarnAda (pAnuM 1, lekhakaH upAdhyAya amaramuni, prakAzaka: amara bhAratI, virAyatana (bihAra) Disembara 1986) je AtmA samyagdarzana sampanna che, te zarIrathI bhale pazuyonimAM hoya paNa aMtaramAM tattvanA vikAsanI dRSTithI te deva tulya hoya che ane je samyagadarzana zUnya che te zarIrathI bhale deva hoya paNa aMdarathI pazutulya che. hakIkatamAM zarIrathI pazu hovAthI koI pazu nathI hoto ane na deva hovAthI deva rahe che. devano artha samajIe to je divyadRSTisampanna che. AdhyAtmika pramANe kevaLa samyagadarzana sampanna AtmAne ja A dRSTi hoya che. pachI bhale te pazu hoya, manuSya hoya ke deva hoya. ane A ja dRSTi pazune paNa devatva rUpamAM pUjyatA pradAna kare che. samyagdarzana vinA bhogomAM tatpara rahevAvALA svarganA devo paNa ArtadhyAnamAM lIna rahIne sthAvara (akendriya) jIvomAM utpanna thAya che. mATe niHsaMdeha samyagadarzana vagara prANI-pazu ja che. samyagadarzana ekavAra jene prApta thAya che to teno prabhAva evo hoya che te AtmA 6 nIcalAM narakomAM jato nathI. bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSika devomAM tiryaMca ane strIparyAyamAM utpanna thato nathI. jo A vAta ja hoya to zreNika mahArAjAne to kSAyika samyagadarzana hatuM to paNa temano AtmA pahelA narake kevI rIte gayo? naMda maNiyAra zrAvaka hovA chatAM paNa deDakAnA jIvamAM utpanna kema thayA? ane bhagavAna malinAtha tIrthakara bhavamAM paNa strIpaNe utpanna kema thayA? A kaI rIte thaI zake? Ano javAba Avazyaka niryuktinI eka gAthAmAM batAvyo che. "sammadiTaThI jIvo gacchaI niyamaM vimANavAsisu / jaha na vigaya sammatto, aha navi baddhAuyapuvvaM ca // " - samyagadarzana; (pAnuM 130, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981). samyadRSTijIva cokkasa vaimAnika devamAM utpanna thAya che. mAtra AyuSya baMdha samaye te samyakatva hovuM joIe ane vAI gayuM na hoya to, ane AyuSyano baMdha samyakatva prApti pahelA thayo na hoya to. samakita 233
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparanA traNe AtmAonA dAkhalAmAM zreNika mahArAjAe samyaktva prApti pahelA ja AyuSyano baMdha karI lIdho hato. naMda maNiyAra zrAvakavratI hovA chatAM paNa pauSadhavratamAM pote banAvelI vAvaDI upara khUba Asakti karI hatI. ane samyakatvano bhaMga karyo hato. ane bhagavAna mallinAthane potAnA pUrvabhavamAM potAnA mitro sAthe tapazcaryA karatA samaye thoDI mAyAnuM sevana kareluM. tethI teoe strI paryAyano baMdha karyo hato. ane te baMdhano udaya tIrthakaranA bhAvamAM thavAthI strIveda pAmyA hatA. jainadharma dInahIna, tuccha ane nIca jAtimAM rahelA AtmAmAM paNa pavitra paramAtma jyoti (zuddha Atmajyoti)nA darzana kare che. nizcayadRSTinA anusAre dareka AtmA mULa svarUpe zuddha ja hoya che. eka paNa AtmA evo nathI ke potAnA prayAsa ane baLathI samyaggadarzana pAmyA pachI tenA prabhAvathI mahAna banyo na hoya. gItAmAM A vAtane ja samarthana ApatA batAvyuM che. "vidyAvinayasampanne brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca paNDitAH smdrshinH||" - zrImad bhagavadgItA; gAthA 5.18 (pAnuM 98, lekhakaH vyAsamuni, prakAzakaH gItA presa, gorakhapura (u.pra.) varSa vi.saM. 2063, 13muM saMskaraNa) arthAtaH tatvajJa vidvAna vidyAvinayasaMpanna brAhmaNa, gAya, hAthI, zvAna ane cAMDAlanA prati samadarzI hoya che. AtmasvarUpanI dRSTithI vizvanA dareka AtmAo ekasarakhA che. paNa AdhyAtmika rIte je AtmA mithyAtva, ajJAna ane mohanA baMdhanane toDI de che ane samyagdaSTi pAme che te AtmAono jIvanapravAha urdhvamukhI thaI jAya che ane je AtmA hajI mithyAtva, ajJAna ane mohanA aMdhakAramAM ja bhaTakyA karatA hoya che te AtmAono jIvanapravAha adhomukhI hoya che. samyagadarzana sampanna cAMDAla paNa devo dvArA pUjanIya thaI jAya che. jyAre tenA rahita sAdhu paNa dravyasAdhu manAya che. ArAdhanA kathA koSa (khaMDa 1, kathA 24)mAM yamapAla cAMDAlanI kathA Ave che. dacaMta-yamapAla cAMDAla sarvoSadhi muninA darzana karIne samyagadarzana pAmyo. AtmasvarUpano bodha lIdho ane caturdazInA divase jIvahiMsA na karavAnI bAdhA lIdhI. dareka prakAranI bAdhAomAM jIvo keTalA makkama che te kasoTI AvatAM ja khabara paDe che. yamapAla cAMDAlano paNa kasoTIno samakita 2 34
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya Avyo. rAjA pAkazAsane dharma nAmanA hiMsaka pApI zeThane aparAdha mATe caudasanA divase zULI upara caDAvavAno Adeza Apyo. paraMtu caudasanA hisAbe vrata bhaMga na thAya eTale yamapAla cAMDAle phAMsI ApavAnI nA pADI. potAnI AjJAno bhaMga thavAthI rAjA kopAyamAna thaI dharmazeTha ane yamapAla cAMDAla e beune magaramacchavALA pANImAM nAkhI dIdhA. pApI dharmazeThane to magaramaccha tarata ja gaLI gayo. paraMtu samyagdaSTi tathA vrata rakSaNanA prabhAvathI yamapAla cAMDAlathI devo prabhAvita thayA, pANImAMthI bahAra kADhI eka siMhAsana para besADyA pachI zubhajaLathI abhiSeka karI, ratna ane suvarNa AdithI bhaktipUrvaka pUjA karI ana divya vastra paherAvyAM, ane hAtha joDI stuti karI. ahIM e ja kahevAyuM ke, '' "mAtaMgo yamapAlako guNarataidevAdibhiH pUjitaH " ArAdhanA kathA koSa, gAthA 1.24.31 samyagdarzana; (pAnuM 133, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) arthAt A badho AtmAno divya guNa samyagdarzanano ja camatkAra che. jenA prabhAve yamapAla potAnA vratamAM daDha rahyo, ane guNanA cAhaka devoe AvIne ene bacAvIne enA guNa gAyA. samyagdarzana AtmAnI vizuddha dazA tarapha manuSyanuM lakSya sthira kare che. AtmA potAnA jJAnasvarUpa ane paramAtmA svarUpane jANI ane joI zake che. enA sparzathI AtmAne e vizvAsa thaI jAya che ke Aje bhale huM pApadazAmAM chuM paNa eka divasa muktadazA prApta karI zakIza. ane A ja vizvAsa manuSyane dhIre dhIre muktinA mArga upara laI Ave che. dAMta-rAjapraznIya sUtramAM rAjA pradezInA jIvananuM varNana ApyuM che. ApaNane jANatA khUba ja Azcarya thAya ke eka samayanA raudra paradezI rAjA ekadama saumya kevI rIte thaI gayA? eka samaya evo hato ke rAjAnA hAthamAM talavArathI nirdayatAthI prANIono vadha ja thato hato. te pazuo ke manuSyo baMnene krUratAthI evI rIte mAratA hatA ke temanA baMne hAtha lohIthI raMgAyelA ja rahetA. temanA cIcIyArIonI jarA paNa asara emane thatI nahIM. dayA ane karuNA kone kahevAya te emane svapnamAM paNa khabara nahIM. A rIte temaNe potAnA jIvanamAM agaNita jIvone mAryA hatA. eka divasa kezIkumAra sAdhunA saMgatamAM AvI emanA jIvananI dazA ja AkhI palaTAI gaI. guruvara kezIkumAranA sAMnidhyamAM temanA jIvanamAM Azcaryajanaka parivartana thayuM. krUratA ane nirdayatAnI parAkASThA para pahoMcelA rAjA paradezI dayA ane karuNAnA rasamAM eTalA bhIMjAI gayA ke svayaM emanI rANI sUryakAntAe bhojanamAM temane jhera ApyuM. samakita 235
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenI khabara paDavA chatAM paNa pote zAMta, svastha ane prasanna rahyA. samyagudRSTinI upalabdhi vagara AtmAmAM kaI rIte ATalI zAMti, samatA ane prasannatA AvI zake? temanA caherA upara krodha ke dveSanI eka paNa rekhA dekhAI nahIM ane nahIM manamAM veranI bhAvanA AvI. temano AtmA pahelA mohanA aMdhakAramAM paDyo hato te kezIkumAra zramaNanA pAse jJAna ane AtmAnA zuddha svarUpanI samajaNa pAmI samyagadarzana pAmyo ane A ja samyagadarzananA pratApe teo zAMti, samatA ane prasannatA jevA guNomAM sthira thayA. A camatkAra samyagadarzanano ja che. jenA kAraNe mohamAyAnA pragADha aMdhakAramAM bhaTakatA pApAtmAthI dharmAtmA banI zakAya che. samyagRSTi ane samyakabodha prApta karI rAjA paradezInuM pUrva pApamaya jIvana ekadama badalAI jAya che. samyagadarzananA prabhAvathI AtmA navA karmo bAMdhato nathI. ane uparathI jUnAM bAMdhelAM karmono kSaya kare che. cAritra pAhuDamAM samyagadRSTinI vizeSatAnuM varNana karatA kahyuM che ke - "saMkhijjamasaMkhijjaguNaM ca saMsArimerumattANaM / samattamaNucaraMtA karaMti dukkhakkhayaM dhIrA // " - cAritra pAhuDa; gAthA 19, (pAnuM 68, lekhakaH AcArya kuMdakuMda, zAMtInagara jaina siddhAMta prakAzInI saMsthA, (zAMtivIra nagara) mahAvIrajI, (rAjasthAna). varSa vi.saM. 2494) samyatvanuM pAlana karavAvALA dhIra vIra yogezvara karmonI saMkhyAta guNI nirjarA kare che ane cAritranuM pAlana karavAvALA dhIra vIra yogezvara karmonI asaMkhyAta guNI nirjarA kare che. A nirjarA pachI duHkhono kSaya kare che. saMkhyAta guNI nirjarA sarasavanA dANA barAbara che. ane asaMkhyAta guNI nirjarA meru parvatanA barAbara che. jainadarzana kahe che ke AtmA potAnI ajJAnadazA ke mohAvasthAmAM bhale game teTalI bhayaMkara bhUlo kare paNa samyaggadarzanano jyAre prakAza paDe che tyAre te samagra aMdhakArane chinna bhinna kare che. samyaggadarzanathI AtmAne potAnAmAM vizvAsa thaI jAya che, ane tene glAni ke AtmahInatA samApta thaI jAya che. sAcA hRdayathI pazcAtApa ane prAyazcita karIne AtmAne zuddha banAve che. Aja samyagadarzana tene AzvAsana Ape che ke. "he AtmA, tArI bhUlo para vilApa karI ane roIne manamAM duHkhI thaIne kaMI lAbha thavAno nathI. tuM tArI bhUlonI kabUlAta karI prAyazcita kara ane potAnA zuddha svarUpane upalabdha kara ane enAmAM ja ramaNa kara." 236 samakita
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana mATe deva, guru ane dharmanA prati zraddhA ane darzana to jarUrI che ja, paNa te nimitta pUratA ja. mukhya vastu che "Atmadarzanathatha. jyAre prANImAtranA prati vyaktinI dRSTi"sva" thAya che tyAre"sakhasane maksina chappA ' potAnA AtmAnA samAna che kAyanA jIvone mAne A sUtra anusAra jyAre vyaktinI dRSTi Atmaupajya athavA "jhAtmavat sarvabhUteSu'' jevI vRtti ke pravRtti thaI jAya tyAre sarvanAM sukha-duHkha te mArAM sukha-duHkha che. evI anubhUti kare che. Ane ja "AtmadaSTi" athavA Atmadarzana" kahevAya che. A prakAranI AtmadaSTi jAgaraNa thavAthI AtmAne bIjAnI pIDA potAnI pIDA lAge che. ane bIjAne duHkha pahoMcADato nathI. ane te vRtti samApta thaI jAya che. "tumaMsi nAma taM ceva jaM haMtavvaM ti manasi" tu e ja che, jene tu mAravA mAMge che. A maMtra samyagudarzananA AdhArathI vyakti hRdayamAM sonerI akSarathI lakhI che. AvI sthi tithI vyaktine koI duzmana raheto nathI ane koI parAyo raheto nathI. bhagavaMte kahyuM che ke "je mAthA' AtmA sarvanA eka ja che. A ja akhaMDa AtmAnI spaSTa darzanadRSTi che, advaita-bhAvanA che. samyagadarzanano ja camatkAra che ke vyakti prANImAtra prati AtmadaSTi pAmI jAya che. AnAthI pApanI vRtti ApoApa aTakI jAya che. samyagadarzananI prathama bhUmikA cothuM guNasthAna che. enA vagara AtmA pAMcamA guNasthAnake pahoMcI zakato nathI. Ano artha e thAya che ke jyAM sudhI samyaggadarzana dvArA satya, asatya, heya-upAdeya ane hitAhitano viveka jAgRta thato nathI tyAM sudhI ahiMsA satya ane brahmacaryanI sAdhanA paNa thaI zakatI nathI. AtmAne vibhAjita karAvavAvALuM saMsAramAM koI tattva nathI. koIpaNa dehamAM, liMgamAM, raMgamAM ke yonimAM AtmA tenA akhaMDa svarUpamAM ja virAjamAna che. eka vyakti dharmAtmA che ane bIjI pApI, eka manuSya che bIjo pazu, eka kALo che to bIjo goro-samyagdaSTi A badhAmAM bheda karato nathI. te AtmatattvanI dRSTithI badhAne jue che. (nizcayanayanI pAradarzananI dRSTithI) badhAne samAna gaNe che. ArdakakumAra, caMDakauzika, naMdISeNa, arjuna mALI, meghakumAra Adi aneka mahApuruSo thaI gayA je prakAza pAmI vaLI pAchA mohanIya karmodayavaza thaI mithyAtvanA aMdhakAramAM cAlyA gayA. samakita 237
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu bhagavAna mahAvIre temanA tarapha na karI dhRNA ke na to temane ThukarAvyA, temaNe pharIthI pratibodha karIne teo sarvenA AtmAone jagADyA. pharIthI teomAM AtmasvarUpanI cetanyadRSTinI jyota jhagamagI UThI. samyagdaSTipaNa A prakAre patita, bhraSTa, pApI ane durAcArI vyaktione jANIne paNa temanA tarapha dhRNA karato nathI. ane tene saMpUrNa vizvAsa hoya che ke A vyaktio pharIthI sudharI zakaze kAraNa chelle to tene khabara che ke sarve AtmA samAna che ane darekamAM prabhutva chupAyeluM che. samyagdaSTinI dRDha mAnyatA hoya che ke koIpaNa vyaktine patita ke nIca kahe to te vyaktinuM nahIM paNa tenA AtmAnuM apamAna che. paramAtmA samAna zuddha AtmAnI upekSA che. avinAzI AtmA pratye daDha zraddhA rAkhe che ane manamAM ahiMsA, karuNA ane dayAnA vicAro rUrita thatA hoya che. samyagRSTi caitanyanA mULa svabhAvane pakaDe che, je dhruva satya che. ene eka akhaMDa caitanyanA darzana ja thAya che. Atmatattva badhA samAna che, sukha ane duHkhanI anubhUti pratyeka AtmAnI sarakhI che. jJAna ane darzananI nirmaLa jyoti paNa pratyeka AtmAmAM sarakhI che. pANI-pANI mULa eka ja che, paraMtu amuka prakAranA tattvo bhegA thavAthI tenA judAM judAM rUpa bane che temaja AtmA-AtmA paNa mULa sarakhA ja che, temAM koI bheda nathI, amuka karmonA udayathI te AtmAomAM bheda dekhAya che. ane tethI judA dekhAya che. Ama, samyagRSTi bAhA bhedanA AdhArathI AMtarika bhedane mAnatA nathI. AcArAMgasUtramAM spaSTa rIte kahyuM che ke (zrutaskaMdha-1, a 5, 6) ra kSi, nIrbhe, ratnadi, na hAnide, na sudikSa... ra thI, na puraze" - AcArAMga sUtra; gAthA pa.6 (pAnuM 112, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta), varSa 1999) AtmAnI dRSTithI saMsAranA dareka jIva samAna che, samarUpa che, samacaitanya che. raMgabheda, liMgabheda, varNabheda, Adi sarve bheda mATInA che, AtmAnA nathI. kALA, gorA, strI, puruSa, gRhastha A badhA mULa rUpamAM AtmA ja che. samyaggadarzana dvArA A prakAranI zuddha AtmadaSTi vikasita tha vAthI ja mokSa prApta thAya che. jyAM sudhI vikalpa buddhi athavA to bheda buddhi haze tyAM sudhI mokSa thaze nahIM. 238 samakita
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdaSTinA jJAnacakSu samyagradarzanathI khUlI jAya che. naraka, tiryaMca, manuSya ane deva A cAra gati paNa AtmAnA svarUpathI alaga che. te gatio karmanA udayajanita che. ane te badhI gatio vinAzI che. mAruM svarUpa to jJAtA-daSTa che ane avinAzI che. A prakAranuM bhedavijJAnanuM ciMtana samyagdarzananA prabhAvathI Ave che. Ama samyagadRSTiAtmA paramAtma tattvanA guNone jANI zake che ane vizvAsapUrvaka enA tarapha gati kare che. AdhyAtmika kSetramAM AtmavizvAsa ane potAnI Atmazaktio upara daDha AsthA ja bahu mahattvapUrNa hoya che. enA ja sahAre AgaLa jJAna, cAritra ane tapanI sAdhanA thaI zake che. A AtmavizvAsa jAge che samyaggadarzanathI. Ama, Atma vizvAsanI jyota camakavAthI samyagdaSTi bahAra kaze bhaTakato nathI, pudagalo ke zarIrAdi jaDa padArtho ane Indriya-viSayo, mana-kalpita saMsArika sukha suvidhAo dhana temaja bhautika vastuono gulAma banato nathI. bhagavAna mahAvIre potAno apakAra karavAvALA gozAlakajInA prati paNa guNadRSTi rAkhI ane gautamasvAmIne kahyuM che ke "gautama, tuM AnA bAhA AvaraNa ane rUpane joI rahyo che, paNa tuM enA AtmAne jo, enA AtmAmAM paNa e ja zakti che je mArA AtmAmAM che. A paNa eka divasa mArI jema zuddha, buddha ane muktipadane prApta karaze. je jyoti tane mArAmAM dekhAya che eja jyoti gopAlakamAM paNa che, paNa te hamaNAM suSupta che." Ama, bhagavAne ApaNane bodha Apyo ke nAma-rUpa ane uparanuM AvaraNane cIrIne aMdaranI jyotane juo to dareka vyaktimAM guNa ja dekhAze. samyagRSTithI guNAnurAga ane guNadarzananI vRtti jAgRta thaI jAya che. e haMmezA guNadRSTithI ja manuSyane dekhe che. eTale ene koInA para rAga ke dveSa bhAva thato nathI. uparathI samyagdaSTinuM jora svabhAvadRSTi upara hoya che tethI tenI dareka pravRtti nirjarAnuM kAraNa bane che. karmayogI zrIkRSNa kSAyika samyagdaSTi hatA. emanI dRSTithI durguNone na dekhatA, sadA guNone ja dekhatA. ekavAra emanI savArI dvArikA nagarInI vaccethI jaI rahI hatI tyAre eka deve emanA samyagradarzananI parIkSA levA mATe eka saDI gayelA kUtarAnuM mRta zarIra rastAmAM mUkyuM. te zarIramAMthI asahya durgadha AvatI hatI. emanI savArInI AgaLa cAlatA sainya ane aMgarakSakothI A asahya durgadha sahana na thatAM nAka upara kapaDuM lagAvI dIdhuM ane cIDAIne babaDatA AgaLa vadhyA. samakita 239
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre zrIkRSNano hAthI A kUtarAnA mRta zarIra pAse Avyo tyAre emaNe A nAzavaMta mRta zarIra jotA vicAra karatA kahyuM ke A kUtarAnA dAMta keTalA sapheda ane suMdara che. badhA ja zrIkRSNanI guNa-darzana vRtti joIne AzcaryamAM paDI gayA. emanA samyagradarzananI parIkSA karavA Avela deva paNa parIkSAmAM zrIkRSNa saphaLa thayelA pAmI emanI mAphI mAMgI. Ama samyagadarzanI koI paNa bUrAImAM paNa phakta sadgaNone ja jue che. samyagadarzanI paNa saMgharSa kare che. paNa te vyakti joDe nahIM paNa tenI bUrAI joDe. bhagavAna mahAvIrano bodha che ke "pApathI dhRNA karo, pApIthI nahIM." gAMdhIjIe paNa svataMtratAnI laDAI A ja nItinA AdhAra upara karI. teonuM ema ja kahevuM hatuM ke mAre aMgrejo joDe koI dveSa nathI ke nathI dhRNA. teo paNa mArA mitra samAna ja che. jarUra paDatA huM temane paNa sahAyaka banIza. mAro saMgharSa aMgrejonI khoTI nIti sAthe che, ane temanA siddhAMto sAthe che. tethI ja emanI laDAI siddhAMtonI hatI jemAM koI vyakti pratye na rAga ke na ASa hato. ane saMgharSa vyakti sAthe nahIM paNa enI bUrAI joDe karo e siddhAMta para teo TakI rahyA. ane aMte vijayI thayA Ama samyagudRSTinI guNagrAhI dRSTinI vizeSatA hoya che. A dRSTimAM sAcuM te mAruM tema manAya che, ane mAruM te sAcuMno haThAgraha nIkaLI jAya che. judA judA dharmo ane saMpradAyono e kadAgraha che ke potAnI mAnyatA, zAstro ke graMthone ja satya mAne che. jyAre bhagavAna mahAvIranA samakSa e prazna Avyo ke vibhinna dharmazAstro ane mAnyatAomAM kaI sAcI ane kaI khoTI? tyAre emaNe samajAvatA e ja kahyuM ke zAstro ane mAnyatAnuM sAcApaNuM ke khoTApaNuM jovA karatA pahelA vyaktinI dRSTine juo. agara vyaktinI dRSTi zuddha ane samyagadarzanathI aNuprANita (raMgAyelI) hoya, ene rAga, dveSa, mAna, kaSAya Adi raMgothI raMgAyelI na hoya. niSpakSa, taTastha ane udAra hoya to ene mATe koI paNa zAstra ke mAnyatA te samyaka rahe che. ane agara vyaktinI dRSTie zuddha, kaSAya, rAga, dveSanA raMgothI raMgAyelI hoya che, pakSapAtI, svArthI ane anudAra hoya to tene mATe samyaka jaNAtI mAnyatA ke zAstro paNa mithyA ja che. naMdIsUtra prakaraNa (8) gAthA (6) mAM A vAtanI sAkSI che. "eyAI micchAdiTThissa micchattapariggahiyAI micchAsuyaM, eyAiM ceva sammadiTThissa sammattapariggahiyAiM sammasuyaM / " 240 samakita
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ - naMdIsUtra; gAthA 8.6 (pAnuM 212, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta), varSa 1999) A AcArAMga Adi samyak kahevAtA zAstro mithyAdaSTi mATe to mithyAtvarUpathI parigRhita hovAnA kAraNe mithyAzruta thaI jAya che ane A ja samyak zAstro ke bIjA mithyAzAsro samyagdaSTi mATe samyakarUpathI parigRhita hovAnA kAraNe sabhyazruta thaI jAya che. A che samyagdarzanano prabhAva. je mithyAzAstrane paNa samyak banAve che. jarUriyAta eTalI che ke manamAM saccAI hoya, svacchatA hoya, rAgAdithI bharelI dRSTi na hoya, to enA mATe saMsAranAM dareka zAstro sAcAM che, upAdeya che. ane Ano abhAva hoya to samyaka kahevAtAM zAstro, satyAnuprANita zruta paNa mithyA rahe che. samyagdarzananA prakAzathI AtmA mithyAzAstrane vAMcatA ke sAMbhaLatA tene samyakarUpa pariNata karI le che. ane mithyAdaSTi AtmA samyakazAstrane vAMcatA ke sAMbhaLatA mithyAtvanA aMdhakArathI mithyArUpamAM pariNata kare che. bhagavAna mahAvIranI vANI jyAM gautamasvAmI ke sudharmAsvAmI mATe prakAzadAyI ke satyadarzInI hatI, tyAM gozAlakajI ke jamAlI mATe vidveSanI kAraNa banI. bhagavAnanA vacana ane upadeza to eka ja hatAM paraMtu gaNadhara gautamasvAmI ane sudharmAsvAmInI dRSTi te zuddha ane satya tarapha hatI. ane gozAlakajI ane jamAlInI dRSTi rAga-dveSa ane ahaMthI bharelI hatI. A udAharaNathI spaSTa vAta thAya che ke samyagdarzanano prabhAva dRSTine satya ane sAco mArga meLavI Ape che. samyagdarzananI hAjarImAM nirmaLa cittamAM apUrvabhAvanI Urmio UchaLe che. bhale te bahuM UMcuM uDAna na karI zake, paNa cittamAM zuddhabhAvonI Urmio UchaLavAthI karmonI sahaja nirjarA tha tI rahe che. ''saMvara'' paNa cokIdAranI jema cittanI dvAra upara AvIne rahe che. te paNa zubha ke azubha karmone AtmAmAM praveza karavA nathI deto. A parivartana samyagdarzananA prabhAvathI ja saMbhave che. samakita 241
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.13 samyagadarzananI pradhAnatA ratnatraya eTale samyajJAna, samyagadarzana ane samyaccAritra. temAM sauthI vadhAre pradhAnatA che samyagadarzananI te vAta have ApaNe joIzuM. ghaNA mANaso moTA moTA zAstro kaMThastha karI le che. zAstra upara sUkSma abhyAsa kare che. praznonA javAba paNa ApI zake che. jJAnanI moTI moTI padavI paNa te meLavI le che. paraMtu temanA A jJAnanI sAthe jo samyagdarzana nathI to temanuM jJAna, ajJAna che. temanI dRSTi jo svArtha parAyaNa che, bhogavAdI che, koI ne koI pada-pratiSThA prApta karavAnI saMsAralakSI dRSTi che to samajavuM ke temanuM jJAna samyajJAna nathI kema ke samyagradarzananI tyAM gerahAjarI che. tevI ja rIte koI vyakti UMcAMcAM vrata-paccakhkhANa kare che. lAMbI lAMbI tapasyA kare che. paraMtu sAthe daSTi svarganAM sukho prApta karavAnI che. pada, pratiSThA, prasiddhi ane vAhavAha mATe kare che. to tenuM cAritra paNa samyakyAritra nathI thaI zakatuM kema ke vrata,niyama,tapathI cAritra zuddhinI tenI dI nathI mATe. kahevAno bhAva e che ke samyagdarzana na hoya to jJAna ane cAritra AtmAne mokSe lai jai zakatA nathI temanA bhavabhramaNano aMta lAvI zakatA nathI A ja vAta.. bhaTTAraka sakalakIrtie zrAvakAcAra graMthamAM karI che. "darzaddhena vinAjJAnamajJAnaM kathyate budhaiH / cAritraM ca kucAritraM vrataM puMsA nirarthakam // adhiSThAnaM bhavenmUlaM hAdInAM yathA tathA / tapo-jJAna-gratAkInAM varNanaM sRthyane vinaiH " - samyagradarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) artha - zAstramAM samyagdarzanathI rahita jJAnane mithyAjJAna kahyuM che ane cAritra ne dravyacAritra kahyAM che. samyagadarzananA abhAvamAM vrata paNa nirarthaka che. jevI rIte moTAmoTA mahela ane makAnano AdhAra teno pAyo che. tevI rIte tapa, jJAna, vrata, kriyA te badhAnuM mULa ke AdhAra samyagadarzana che tevuM jinendra bhagavAne kahyuM che. 242 samakita
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAtparya A che ke vrata, tapa, jJAna vagaranuM ekaluM samyagdarzana sAruM che. paNa samyagdarzana vagaranA vrata, tapa, jJAna sArAM nathI kema ke te mithyAtvanA viSathI dUSita che, kharaDAyelAM che. tattvajJAnionuM kahevuM che ke muni pAse samyagdarzana sahitanuM vrata, tapa che to te mukti prApta karI zake che. paraMtu koI muni vrata, tapa Adi karI zakatA nathI, tenAthI rahita che; paraMtu jo temanI pAse samyagdarzanarUpI ratna che to te avazya indranuM aizvarya athavA tIrthaMkaranI padavI prApta karI le che. A che samyagdarzananuM mahatva. bhagavAna mahAvIrasvAmIe uttarAdhyana sUtramAM samyagdarzananI pradhAnatA nIcenI gAthAmAM batAvI che. je A pramANe che. "natthi carittaM sammattavihUNaM daMsaNe u bhaiyavvaM / samatta - carittAiM jugavaM puvvaM ca sammattaM // nAdaMsaNissa nANaM nANeNa viNA Na huMti caraNaguNA / aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa nivvANaM // " - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.28.29-30 (pAnuM 149-150, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) artha:- cAritra samyaktva vagara hoi zakyuM nathI paraMtu samyaktva cAritranA vinA hoi zake che. koIvAra banne sAthe paNa hoi zake che. cAritranA pahelA samyaktvanuM hovuM jarUrI che. hajI bIjI gAthAmAM vadhAre spaSTa karatA batAve che ke samyagdarzana vagara jJAna e jJAna nathI. jJAna vagara cAritra nathI, cAritraguNa vagara mokSa(karmakSaya) nathI ane mokSa vagara nirvANa (anaMta saccidAnaMda) nathI. A gAthA uparathI samajAya che ke samyagdarzana vagara jIva AgaLa vadhI zakto nathI. jJAnArNavamAM spaSTa kahyuM che ke... " prApnuvanti zivaM zazvaccaraNajJAnavizrutAH / api jIvA jagatyasminna punardarzanaM vinA // " - zAnArNava; gAthA 6.58 (pAnuM 96, lekhakaH AcArya zubhacaMdra, prakAzakaH paramazruta prabhAvaka maMDala, (agAsa), varSa 1981) samakita 243
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha:- A jagatamAM jIva potAnA jJAna ane cAritrathI prasiddha che. te bannenI sAthe samyagdarzana nathI to zAzvata mokSane prApta karI zakato nathI. mokSanuM mULa kAraNa samyagdarzana ja che, upAsaka adhyayanamAM A vAta batAvI che. " dRSTihInaH pumAneti na yathA padamIpsitam / dRSTihInaH pumAneti na tathA padamIpsitam // " upAsakAdhyayana sUtra; gAthA 236 (pAnuM 116, lekhakaH AcArya somadevasUri, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, varSa 1944) - artha:- jevI rIte AMkho vagarano mANasa icchita sthAne pahoMcI zakato nathI tevI rIte samyagdarzana vagarano mANasa mukti pade pahoMcI zakto nathI samyagdarzana vagara jJAna samyajJAna nathI te vAta dRSTAMtathI samajIeH ruci eka prakAranI IcchA che. te rAgavALI paNa hoI zake che, ane mAtra A lokano lAbha jovAvALI paNa hoI zake che. mATe ja je AtmalakSI tattvaruci che, tene ja samyagdarzana kahyuM che. te ja cetanAnuM zuddha pariNamana che. rAga rahita che tene ja sAcI tattvaruci kahI zakAya che. paraMtu je tattvaruci saMsAralakSI che tene samyagdarzana kahevAya nahIM. A ja vAta eka dRSTAMta dvArA samajIe. eka mahAna saMtanI pAse eka jaina bhAi prasiddha vidvAna phrAMsIsa olIvara lumbakane lai gayA. te madhurabhASI, vicArazIla ane darzanazAstra ane dharmazAstranA paMDita hatA. saMskRta, prAkRta bhASA upara sAruM prabhutva hatuM. vAtavAtamAM te yathAprasaMga, uttarAdhyanasUtra, AcArAMgasUtra, bhagavatIsUtra ane kalpasUtranAM udAharaNa rajU karatA hatA. A pramANe te videzI vidvAnanuM adhyayana ghaNuM ane vadhAre UMDuM hatuM. ATalA vidvAna hovA chatAM paNa hajI tattvaruci temane vadhAre hatI. te jyAre prasaMga maLe tyAre tattvacarcA karavAmAM tallIna banI jatA hatA. saMte te vidvAnane pUchyuM, Ape prAcIna Agamono abhyAsa karyo che. jaina graMthono paNa abhyAsa karyo che. sAthe ahiMsA evaM anekAnta para paNa gaMbhIra ciMtana-manana karyuM che. to to e vAta nakkI ke Apa mAMsAhAra nahIM karatA hova? 244 samakita
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidvAne saheja hasIne kahyuM ke nA meM hajI mAMsAhArano tyAga karyo nathI. saMte pharI bIjo prazna karyo.... to Ape jaina Agamono abhyAsa kayA uddezya mATe karyo? te bolyA. meM A badho jaina Agama, dharma ane darzanano abhyAsa eTalA mATe karyo ke huM jainadarzanano adhikArI vidvAna banI zakuM. ane potAnA dezanA vidyAlayamAM eka sArA adhyApakanI pUrti karI zakuM. te AzayathI A badho abhyAsa karyo che.' saMta A vAta sAMbhaLIne acaMbAmA paDI gayA ke te vidvAnamAM keTalI tattvajJAnanI rUci hatI. sUkSma tarkabuddhithI agharA praznonA javAba ApI zakatA hatA, paraMtu te tattvaruci AtmalakSI na hatI, saMsAralakSI hatI. A TAMta ApaNane e samajAve che ke samyagdarzana vagaranuM jJAna e samyajJAna nathI mAtra mAhitIjJAna che. eka AcAryae A vAta sArI kahI che. I "zAstrAvagAha parighaTTanatatparopi, naivA budhaH samabhigacchati vastutatvam | nAnAprakAra sabhAvagatApi darvI, svAdaM rasasya sucirAdapi naiva vetti // " sUtrakRtAMga.a.8.TIkA arthaH- zAstrajJAnano UMDo abhyAsa ane vyAkhyA karavAmAM nipuNa evo koI samyagdarzana vagarano vyakti vastutattvane evI rIte nathI jANI zakato ke jevI rIte alaga alaga keTalAya svAdiSTa rasamAM rahelI kaDachI (camaca)... keTalI mArmika vAta AcAryae A gAthAmAM batAvI che. mATe jJAna hovuM e eka vAta che ane tenA upara adhyAtma bhAvAtmaka zraddhA athavA AtmalakSI tattvaruci hovI te alaga vAta che. mAtra sanmAna meLavavA, dhana kamAvA, vidvattAnI dhAka jamAvavA athavA pAMDityanuM pradarzana karavA mATe meLaveluM samyagdarzana vagaranuM jJAna AtmakalyANakArI thaI zakatuM nathI. tevI tattvaruci to A lokanA rAgavALI ane lobhakaSAyavALI che. tenAthI AtmAno vikAsa kevI rIte thaI zake? mATe ja pUjya AcArya amRtacandrajIe sauthI pahelA samyagdarzanane grahaNa karavA para bhAra mUkayo che. "tatrAdau samyaktvaM samupAzrayaNIyamakhilayatnena / tasmin satyeva yato bhavati jJAnaM cAritraM ca // " puruSArthasiddhiupAya, gAthA 21 (pAnuM 97, lekhakaH AcArya amRtacaMdrajI, prakAzakaH paramazruta prabhAvaka maMDala, (jhaverI bajAra) muMbaI, varSa vi.saM. 2000) samakita 245
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha - ratnatrayamAM sauthI pahelA samagra prayatna samyagradarzanane meLavavA karavo joIe. kema ke samyagadarzananA hovA para ja jJAna ane cAritra samyaka thAya che. A thaI samyagadarzananI mahattA. samyagadarzananA abhAvamAM dAna, vrata, tapa vagerenuM alpaphaLaH samyaggadarzana vagara dAna, vrata, tapa karavAmAM Ave to ochuM phaLa maLe che. kema ke lakSyazuddhi tathA Azayazuddhi nathI mATe jyAre samyaggadarzana sahita vrata, tapa karavAmAM Ave to tenuM phaLa anekagaNuM thaI jAya che. jaina dharmanA papAtika sUtramAM ane vaidika paraMparAnA purANa graMthomAM aneka kaThora tapasvI sAdhakonuM varNana Ave che. koI tApasa sUkuM ghAsa, pAMdaDAM khAya che. paththaro upara ane kAMTA upara sUve che. keTalAka tApasa (saMnyAsI) divasa-rAta UbhA rahe che. koI pAMca bAju agni saLagAvI tape che. koI zItakALamAM jalamAM (pANImAM) UbhA rahe che. koI jhADanI DALIe UMdhA mastake laTakAyelA rahe che. Aje paNa AvI paraMparAnA tApaso che. je dehane bhayaMkara daMDa Ape che. yAtanA Ape che. temanA AvA kaSTavALA tapane paNa bAlatapa kIdhuM che. kema ke temanA A tapanI pAchaLa koI samyak viveka, dRSTi thA tattvArtha zraddhAna nathI mATe. tethI bhagavAna mahAvIre kahAM. "tehi pi tavo suththo, nivavaMtA ne mahAkunA " - sUtrakRtAMga sUtra; gAthA 8.24 (pAnuM 352, lekhakaH yuvAcArya madhukaramuni, prakAzaka: Agama prakAzana samiti, khyAvara, (rAjasthAna), varSa 1982) mahAkULamAM utpanna je vyakti moTI dhAmadhUmathI dIkSA le che. ane te pUjA satkAra mATe tapa kare che. temanuM te tapa samyagadarzana na hovAnA kAraNe zuddha nathI. evuM kema te vAta hajI vadhAre spaSTa karIe. Atma sAdhanAmAM yuddha dehanI sAthe nahIM, indriyonI sAthe nahIM paNa vikAronI sAthe karavAnuM che. AMtarika doSonI sAthe karavAnuM che. samyagadarzananA abhAvamAM A kaThoratama tapa paNa bAlatA thaI jAya che. AvI tapasyAothI manuSyanI prasiddhi, pUjA, pratiSThA cokkasa vadhe che. svarga paNa maLI jAya che. paraMtu karmakSayarUpI mokSa nathI maLato. kema ke samyagadarzanano (viveka) abhAva che. 246 samakita
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhiprAya A che ke jo samyagdarzana che to ahiMsA paNa saphaLa che. satya, asteya, brahmacarya, aparigraha paNa saphaLa che. badhAM vrataniyama saphaLa che. ane adhika phaLa ApanAra che. kema ke samyagdarzanamAM A badhA siddhAMto upara sAcI zraddhA hoya che. mATe adhika phaLa maLe che. paraMtu jo sAcI zraddhA vagara te siddhAMtonuM pAlana karavAmAM Ave to te ucca Atmika vikAsanuM sAdhana banI zakatI nathI ane dharmakaraNInuM alpaphaLa Ape che. samyagdarzananA abhAvamAM jJAna ane cAritranI zI sthiti che? jaina zAstramAM AcArya aMgAramardakanuM udAharaNa prasiddha che. te yuganA te ghaNA moTA AcArya hoya che. temanI pAse bauddhika pratibhA, vANIno camatkAra, pAMDityanuM pradarzana ghaNuM hatuM. A badhuM hovA chatAM paNa Atmika vikAsanA sarvaprathama prakAzarUpa-samyagdarzana na hatuM. guru banyA hovA chatAM paNa AtmAnA astitva ane tenA vikAsanA upAya upara temane zraddhA na hatI. AtmAnA pUrNa vizuddha svarUpa-mokSa upara temane vizvAsa na hato, te tapa-japa ghaNuM karatAM paNa te mAtra eka prakAranA nATaka jevuM hatuM. mAtra pradarzanano prakAra hato. temanI sAdhanAnuM lakSya Atmavizuddhi, nirjarA, karmakSaya na hatuM, paNa laukki sukhabhoga, prasiddhi, kIrti, prazaMsA mAtra hatuM. bahArathI cAritra pAlanano dekhAva hato, aMdarathI sAva zUnya hatuM. te Azrava, saMvara, baMdha, mokSanI vyAkhyA khUba sUkSma karatAM hatA paNa kevaLa mukhathI, hRdayathI nahIM. dharma jyAM sudhI kevaLa zarIra sudhI ja sImita rahe che, AtmAnI sImAmAM praveza karato nathI tyAM sudhI te vyavahAra daSTithI bhale tyAga kahevAya paraMtu nizcayadaSTithI te tyAga nathI mAtra vyavahArAbhAsa che. AcArya aMgAramardaka pAse bAhyA jJAna paNa hatuM. ane dravyacAritra paNa hatuM. paraMtu samyagdarzananA abhAvamAM te baMnne mokSanAM aMga na banI zakyAM. ane te abhavya AtmA tarIke jANItA tha yA. te vAta ApaNe A dRSTAMta parathI samajavAnI che. paMcAdhyAyImAM paNa A ja vAtanuM samarthana maLe che. " yat punadravyacAritraM zrutajJAna vinA'pi dRg / na tatjJAnaM, na cAritramasti cet karmabandhakRt // " - paMcAdhyAyI; gAthA 2.769 (lekhakaH paMDita rAjamala prakAzakaH, pAnuM 272, prakAzakaH gaNezavarNI digaMbara jaina zodha saMsthAna, vArANasI, varSa 1986) arthaH- samyagdarzana vagara je dravyacAritra ane zrutajJAna che, te na to samyakcAritra che, ke na samyagrAna che. jo te be che to paNa te karmabaMdha karavAvALA che. arthAt samyagdarzana vagaranAM jJAna ane cAritranuM mahatva nathI. samakita 247
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanaH jJAna ane cAritrane samyak banAvavAnuM kAraNa che. jJAna ane cAritra bannene samyak banAvanAra samyagdarzana che. samyagdarzana AvyA pachI jJAna ane cAritranI AgaLa paNa samyak zabda AvI jAya che. mATe samyagdarzana abhUtapUrva (pahelA kayAreya na utpanna thayelA) sabhyajJAna ane samyak cAritrane utpanna kare che, evuM kahI zakAya. jJAnamAM vizeSatA lAvavAvALI je zuddhopalabdhi che te samyagdarzana thavA para ja thAya che. ane zuddha bhAvarUpa je pavitra cAritra che te paNa samyagdarzananA thavA para ja tha Aya che. mATe samyagdarzana jJAna, ane cAritra ne samyak banAvavAmAM kAraNarUpa che. je tenI vizeSatA che, mahattA che. samyaktvano prakAza thatAMnI sAthe ja.... niSkarSa A che ke jyAM samyaktvano prakAza thAya che tyAM mithyAtvano aMdhakAra raheto nathI. mithyAtva nathI rahetuM to ajJAna paNa nathI rahetuM ane banne cAlyA jAya che. AcArya amitagatie suMdara yuktithI tene siddha karavAno prayatna karyo che. " samyaktvAdhyuSite jIve nAjJAnaM vyavatiSThate / bhAsvatA bhAsite deze tamasaH kIdRzI sthitiH // " amitagatizrAvakAcAra ; gAthA 2.68 (pAnuM 37, lekhakaH AcArya amitagati, prakAzakaH mulacaMda kizanadAsa kApaDIyA DhiMgabara jaina pustakAlaya, surata, varSa vi.saM. 2015) - artha:- je kSetramAM sUryano prakAza phelAI jAya che, tyAM aMdhakAra kevI rIte rahI zake? tevI ja rIte jenI hRdayabhUmimAM samyaktvano prakAza thaI jAya che, tyAM ajJAnarUpI aMdhAruM kevI rIte TakI zake che? arthAt samyaktva thatAMnI sAthe ja mithyAtva cAlyuM jAya che, A ja vAta ApaNe dRSTAMtathI samajIe. indrabhUti brAhmaNa prakhara paMDita hoya che. sAthe abhimAna paNa hoya che. bhagavAnanI divyavANI sAMbhaLIne indrabhUtijIno ahaMkAra dUra thAya che. zaMkA dUra thAya che. zraddhA janme che. ane e tattva maLI gayuM jenI upalabdhi temane Aja sudhI thaI na hatI. bhagavAna mahAvIre temane tripadI ApI. tripadInA jJAna sAthe ja ahaMkAra ane mithyAtva dUra thaI gayuM. samyagdarzana thatAMnI sAthe ja mithyAjJAna samyajJAnamAM pariNata thaI gayu. je jJAna Aja sudhI ahaMkArane poSatuM hatuM te Aje AtmavikAsanA upayogamAM lAgI gayuM. te ja mithyAjJAna samyagdarzanano 248 samakita
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparza thatAM ja samyajJAna thaI jAya che. potAnA ane bIjAnA mATe AdhyAtmika utthAnanuM kAraNa banI gayuM. samyagdarzananA sparzathI temanI dRSTi adhomukhI na rahIne urdhvamukhI banI gai. ane te indrabhUti brAhmaNa bhagavAna mahAvIranA saMghanA prathama gaNadhara banI gayA. A badho prabhAva samyaggadarzananA sparzano che. te vAta ApaNane A dRSyatathI samajAya che. tAtparya e che ke indrabhUti gautamane tripadIno bodha thatAMnI sAthe ja te bhagavAnanI vANIne dvAdazAMgIrUpa banAvI. A samyagadarzanano prabhAva che. jyAM daSTi samyak thaI jAya che. tyAM badhI vastuo sAcI ane sIdhI dekhAvA lAge che, je vastuo pahelA aTapaTI lAgatI hatI. jJAnane samyaka banAvavAnI zakti samyagradarzanamAM ja che. cAra ArAdhanAomAM samyagradarzananI ArAdhanA ja pramukha jaina zAstramAM cAra prakAranI ArAdhanA batAvI che. 1) darzana ArAdhanA 2) jJAna ArAdhanA 3) cAritra ArAdhanA ane 4) tapa ArAdhanA A cAra ArAdhanAomAM sarva prathama ArAdhanA samyagdarzananI che. tyAre ArAdhanA mokSa sAdhanAmAM samAna che. to paNa samyagradarzananI ArAdhanAne mukhyatA athavA pradhAnatA eTalA mATe ApavAmAM AvI che ke samyagadarzana vagara (sAcI zraddhA vagaranA) jJAna, cAritra ke tapanI ArAdhanA kyAreya mokSanA aMga na banIne saMsAra vRddhinuM kAraNa bane che. tenAthI viparIta sAcI zraddhAnI sAthe thayelI jJAna, cAritra ane tapanI ArAdhanA saMsAra vinAzaka mokSanuM aMga bane che. mATe samyagadarzana ArAdhanAmAM prathama che. samyagadarzanathI jJAna, cAritra, ane tapa ujjavaLa thAya che. vizuddha thAya che. vAstavamAM joIe to jJAna, cAritra ane tapa A traNe guNone ujjavala ane vizuddha karavAvALI pradhAna ArAdhanA samyagadarzana che. te traNa ArAdhanA samyagadarzananI hAjarImAM ja ArAdhaka padane prApta kare che. A ja vAta bhagavatI ArAdhanAmAM karI che. "Nagarassa jaha duvAraM muhassacakkhU tarussa jaha mUlaM / ta6 nA susamAM IT-RUT-tavApat ' - bhagavatI ArAdhanA; gAthA 3.735 (pAnuM 465, lekhakaH AcArya zivArya, prakAzakaH jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura (mahArASTra), varSa 1978) samakita 249
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevI rIte nagaranI zobhA daravAjAthI che. mukhanI zobhA AMkhathI che. vRkSanI zobhA tenA mULathI che. tevI rIte jJAna, cAritra, vIrya (parAkrama) ane tapanI zobhA samyagdarzanathI che. samyagdarzanarUpI netra vagara karmazatrune jItI zakAtA nathI. koI mANasane netra nathI ane te duzmananA sainyane jItavA jAya che, to te kevI rIte jItI zakze? tevI ja rIte samyagdarzana vagara paNa jIva karmarUpI zatruo, moha, mAyA, ane mithyAtvane kevI rIte jItI zakaze. samyaktvathI dekhAya to jItI zakAya. jyAM zatru zatrurUpe lAgatA nathI ane dekhAtA nathI to kevI rIte jItI zakAze. mATe samyagdarzanarUpI netra karmazatruone jItavA mATe jarUrI che. ratnatrayamAM jema samyagdarzana pradhAna che. tema dharma ane sAdhanA-ArAdhanAmAM paNa samyagdarzana mULanA sthAne che. jema vRkSamAM mULanuM je sthAna che. te ja sthAna dharmanA kSetramAM samyagdarzananuM che. mULa upara vRkSa nabhe che. tevI rIte samyagdarzana para dharma ane sAdhanA-ArAdhanA Take che. te vAta have ApaNe joIzu. je vRkSanuM mULa kaDavuM hoya che. tenuM phaLa paNa kaDavuM hoya che. phaLa jo madhura joIe to mULane sudhAravuM paDaze. tevI ja rIte dharmarUpI vRkSanuM mULa samyagdarzana che. to uparanI zAkhA, phaLa Adi samRddha ane madhura bane che. samagra dharmonuM mULa samyagdarzana che. vRkSanI samRddhi ane zakti che tenA mULamAM. mULa ja poSaNatattvane kheMce che. grahaNa kare che. je vRkSanA mULa sukAi jAya che. tene vAdaLo dvArA game teTaluM pANI maLe paNa nakAmuM che. prANavAna sUryaprakAza ane svaccha havA maLe to paNa nakAmAM che. te vRkSane ciraMjIvI banAvI zakatA nathI kema ke vRkSanA mULa ja nakAmAM thaI gayA che. te vRkSa AMdhI ane vAvAjhoDAmAM paNa TakI zakyuM nathI. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che. "mUlAu khaMdhappabhavo dumassa khaMdhAu pacchA samuviMti sAhA / sAhappasAhA virurheti pattA taosi puSpaM ca phalaM raso a // " dazavaikAlikA sUtra; gAthA 9.2.1 (pAnuM 249, lekhakaH AcArya zayyabhavasUri prakAzakaH akhila bhAratIya sudharma jaina saMgha, jodhapura (rAjasthAna), varSa vi.saM. 2066) - artha:- vRkSanA mULamAMthI thaDanI utpatti thAya che. thaDamAMthI zAkhA phUTe che. zAkhA-prazAkhAmAM patra lAge che. tyAra pachI phUla ane phaLa Ave che. ane pachI phaLomAM 2sa Ave che. 250 samakita
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ A ja vAta dharmarUpI vRkSanA saMbaMdhamAM samajI levI joIe. dharmarUpI vRkSanI asaMkhya DALIo che. satya, ahiMsA, karuNA, dayA, kSamA, sevA, saMtoSa, brahmacarya, aparigraha, asteya Adi. vaLI pAchI ahiMsAnI asaMkhya zAkhAo che. satyanI asaMkhya dhArAo che. brahmacaryanA vividha prakAro che. dharmarUpI vRkSanuM phaLa mokSa che. uttama samAdhi che. uttama guNa tenAM phUlo che. paraMtu A to dharmarUpI vRkSanI samRddhinI vAta thaI. prazna e thAya che ke dharmarUpI vRkSa je ATaluM samRddha ane sazakta tathA prANavAna che, teno mULa AdhAra zuM che? pakhaMDAgamamAM teno javAba che. "dasaNamUlo dhammo uvahaTTho jiNavarehiM sissANaM / " - darzanaprAkRta, aSTapAhuDa; gAthA 4 (lekhakaH AcArya kuMdakuMda, prakAzakaH zAMtivIra digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI (rAjasthAna), varSa vI.saM. 2494) artha - jinezvaroe potAnA ziSyone kaho ke dharmanuM mULa "darzana" che, "samyagdarzana" che jo samyagadarzana barAbara che to dharmarUpI vRkSano uttarottara vikAsa thato raheze. te dharma sthira, prANavAna ane sazakta raheze. dharmane vicalita karavA mATe, halAvavA mATe athavA ukhADavA mATe game teTalA kuvicAro, kudaSTio athavA kusaMgatirUpI AMdhI Ave to paNa dharmarUpI vRkSane koI jokhama nathI kema ke tenuM mULa samyagadarzana majabUta che mATe. jyAM sudhI dharmavRkSanuM mULa samyagadarzana sthira che tyAM sudhI satya, ahiMsA, saMyama, tapa, Adi dharmazAkhAo paNa vikAsa pAme che, ane eka divasa mokSarUpI phaLa paNa prApta thaI zake che. A badhuM kyAre saMbhavita che? jyAre samyagdarzanarUpI mULa majabUta che tyAre. paraMtu samyagadarzanarUpI mULanA abhAvamAM dharmavRkSa vadhAre divasa sudhI sthira nathI rahetuM, tenuM koI aMga paNa vadhAre sthira rahetuM nathI. jevI rIte darzanapAhuDa graMtha mAM kahyuM che. "jaha mUlammi viNaSTe dumassa parivAraNatthi parivuDDho / taha jiNadasaNabhaTThA mUlaviNaTThA Na sijhaMti // " - darzanaprAbhRta, aSTapAhuDa; gAthA 10 (lekhakaH AcArya kuMdakuMda, prakAzakaH zAMtivIra digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI (rAjasthAna), varSa vI.saM. 2494) artha - jema vRkSanuM mULa naSTa thaI javA para tenA patra, puSpa, phaLa, zAkhAnI vRddhi thatI nathI tevI ja rIte samyagadarzana naSTa thaI javA para jJAna, cAritra, tapa, Adi parivAranI vRddhi na samakita 251
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavAthI AtmAnI mukti paNa thaI zaktI nathI. niSkarSa A che ke samyagradarzanarUpI mULa hoya to ja ahiMsA, satya, saMyama, tapa rahI zake che. samyagradarzananA abhAvamAM A badhA sthira rahI zakatAM nathI. sAdhupaNuM ane zrAvakapaNuM paNa samyagradarzananI hAjarImAM svaccha ane nirmaLa rahe che. A ja vAta abhidhAna rAjendra koSamAM spaSTa karI che. samovAsaTthama mUtravadhu sammatta " artha:- zrAvakadharmanI mULavastu samyagadarzana che. koI paNa gRhastha zrAvaka banavA mAge, pAMca aNuvrata, traNaguNavrata, cAra zikSAvrata grahaNa karavA mAMge tenA mATe sau prathama samyagradarzana svIkAravuM anivArya che. kema ke samyagadarzana zrAvakadharmanuM mULa che. tapa ane tyAganuM mULa samadarzana papAtika sUtramAM keTalAya tapasvIonuM varNana Ave che. bhagavAna mahAvIre evA sAdhakonAM tapane bAlatapa karyuM che, jenuM koI lakSya nathI ane jenI sAthe koI Atmadarzana ke samyagadarzana nathI. tenA mATe kahyuM ke "mAse mAse u jo bAlo kusaggeNa tu bhuMjae / na so suyakkhAyadhammassa kalaM agdhai solaMsi // " - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 9.44 (pAnuM 171, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) artha- jene samyagadarzana ane tenAthI AtmAnI anaMtazaktionuM jJAna thayuM nathI te mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa kare ane pAraNAmAM paNa kuza nAmanA ghAsanA taNakhalA para rahe eTalo ja AhAra khAya, AvuM kaThora tapa kare to paNa te tapasvI zAstrokara AtmadharmanI soLamI kaLane paNa prApta karI zakato nathI. vAstavamAM jene Atmadarzana, samyagudarzana nathI tenuM tapa bAlatapamAM gaNavAmAM Ave che. kema ke te lakSya vagara aMdhArAmAM cAle che. ajJAnarUpI aMdhArAmAM cAle che. AcArya amitagatie paNa samyagadarzana vagaranuM tapa karavAvALAnI vRttinuM vizleSaNa karatAM kahyAM che. 252 samakita
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ " sudarzaneneha binA tapasyAmicchanti ye sidhdhikarI vimUDhAH / kAMkSanti bIjena binA pi manye kRSiM samRddhAM phalazAlinIMte // " - amitagatizrAvakAcArA; gAthA 3.84 (pAnuM 72, lekhakaH AcArya amitagati, prakAzakaH mulacaMda kizanadAsa kApaDIyA digaMbara jaina pustakAlaya, surata, varSa vi.saM. 2015) arthaH- je samyagdarzana vagara ja tapa karIne mokSa meLavavA icche che te bI vAvyA vagara ja samRddha hariyALA pAkanI, khetInI apekSA rAkhe che. vAstavamAM AvA lokono manoratha niSphaLa jAya che. je vyaktine svayaMno bodha nathI ke huM koNa chuM? kyAMthI Avyo? kyAM javAno? jaDa chuM ke cetana? te dharmanuM AcaraNa zuM karaze? dharmapatha para cAlavA mATe pahelA sudRSTinA abhAvamAM vyakti AMdhaLo che. tene zreya-aoya,sAruM ke khoTuM eno viveka hoto nathI "praznottara zrAvakAcAra''mAM kahyuM che ke "netrahInA yathA jIvA rupaM jAnanti naiva ca / dRSTihInA athAjJeyA deva-dharma - guNAguNam // ' - samyagdarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) artha:- jema AMkha vagarano jIva rUpane (raMgane) jANI zakto nathI, tevI rIte samyagdarzana vinAno jIva paNa-deva-guru ane dharmane tathA guNa-avaguNane jANI zakto nathI. samyagdarzana jene nathI tene darzanazAstranI bhASAmAM aMdha kahevAmAM Ave che, tene kevI rIte khabara paDaze ke huM je mArga para cAlu chuM te sAco che ke viparIta patha che. Atmabodha vagarano AMdhaLo dharmapathanuM anusaraNa kevI rIte karI zake che? mATe dharmAcaraNanuM mULa samyagdarzana che (Atmasambodhi) che. zuddha AtmadRSTi che. tapanI sAthe samyagdarzana hovuM joIe tevI rIte vrata, paccakhkhANa, niyama, upaniyamonI sAthe paNa samyagdarzana hoya to te vrata-paccakhkhANano vikAsa thaI zake che. vadhu lAbha ApI zake che. anyathA nahIM. AdhyAtmika sAdhanAnuM mULaH samyagdarzana zrAvaka mATe sAmAyika, pauSadha, japa, tapa, dhyAna, kAryotsarga, prAyazcita, bhedavijJAna, svAdhyAya samakita 253
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ A badhI sAdhanA che. teno mULa AdhAra paNa samyagdarzana ja che. samyagdarzananA sadbhAvamAM A badhI sAdhanAo phUlephAle che. sAdhanAonI rItabhAta athavA vidhividhAnamAM parivartana pote potAnA deza-kALa-paristhiti ane pAtratA pramANe hoi zake che. paraMtu teno mULa vizvAsa, niSThA, athavA mULa AcAra bhAvanAmAM koI parivartana hotuM nathI. bahAranA kriyAkAMDa bhale badalAya jema ke japa, pachI koI tapa kare, pachI svAdhyAya kare tema kriyAkAMDa bhale badalAya paNa jo samyagdarzana surakSita che, to te sAdhaka saMvara ane nirjarAnI bhAvanAne kyAreya bhUlI zakto nathI. jo samyagdarzanarUpI mULa AdhAra ja na rahe to badhuM garabaDa thaI jaze. jo vRkSanuM mULa vizuddha, pavitra evaM sthira hoya, sudRDha hoya to teno bAhvAAcAra tenA para goThavAine rahe che. paraMtu mULa ja jo DAmADoLa hoya to badhA AcAra-vicAramAM garabaDa thaI jAya che. azuddha ane mithyAtvathI dUSita thaI jAya che. sAdhanAnuM mULa kendraH samyagdarzana AdhyAtmika kSetranI tamAma sAdhanAonuM mULa kendra samyagdarzana che. sAdhanAnuM kSetra bhale ne keTaluMya vyApaka ane vizALa kema na hoya? tenA mULa kendrathI satata saMbaMdha rahevo joIe. yuddhakSetramAM senA tyAre vijaya prApta karI zake che, jyAre teno mULa kendrathI saMbaMdha satata cAlu hoya. jo senA potAnA mULa kendrathI satata saMbaMdha rAkhe che, to teno kayAreya parAjaya thato nathI. mAnI lo ke koI senA(lazkara) AgaLa AgaLa jai rahI che. durbhAgyathI teno mULa kendrathI saMbaMdha tUTI gayo to teno vijaya jokhamamAM paDI jAya che. teno vijaya saMdehAtmaka banI jAya che. mATe je kuzaLa senApati che, te satarka rahIne mULa kendranI sAthe satata saMbadha rAkhe che. adhyAtmakSetranI sAdhanAmAM AvuM ja che. jo sAdhaka pote kendrasthAna evA samyagdarzanane romaromamAM, dRSTi, buddhi ane aMtaHkaraNamAM satata rAkhaze to-te krodhAdi vikArone jItI zakaze ane potAnI sAdhanAomAM saphaLatA meLavI zakaze mATe koIpaNa sAdhanA karatI vakhate ApaNo samyagdarzana sAtheno saMparka chUTavo na joIe. mokSamArganuM prathama sAdhanaH samyagdarzana gRhasthajIvanamAM paNa jo samyagdarzananI prApti thaI gai che to tenA mATe mokSanA dvAra khUlI gayA che. ane sAdhu banIne paNa jo vyakti moha, mAyA, mamatA, vAsanA ane bhoga dRSTinA cakkaramAM paDelo rahe che, to te samyagdarzanathI rahita sAdhujIvana paNa mokSathI ghaNuM dUra che. A vAta nisaMdeha che ke sAdhu hoya ke zrAvaka bannenI sAdhanAmAM mokSamArganuM prathama sAdhana che 254 samakita
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana eTale ke sAcI daSTi, sAcI zraddhA. tenI sAthenuM zrAvakapaNuM tathA sAdhupaNuM camakI UThe che. mATe mokSamArge AgaLa vadhavA mATe sauprathama samyagdarzana pAmavuM anivArya che. sadguNonI vizuddhino AdhAraH samyagdarzana kSamA, dayA, nirlobhatA, saraLatA, satyatA, komaLatA, saMyama, tapa, tyAga, brahmacarya, samatA, ane saMtoSa sAdhakajIvananA A badhA sadguNo che. zuM tame kahI zakazo ke A guNonI zuddhino mULa AdhAra zuM che? javAba- A badhA sadguNonI vizuddhino mULa AdhAra che samyagdarzana. samyagdarzanathI ja A guNomAM vadhAre zuddhatA, pavitratA Ave che. samyagdarzana A sadguNone utpanna nathI karatuM. kema ke guNa to AtmAno svabhAva che. AtmAmAM saMgrahAyelA che. paNa samyagdarzana guNo upara lAgelI vikRtirUpI dhULane cokkasa khaMkherI nAMkhI guNane nirmaLa banAve che. jema pANImAM phaTakaDI nAMkhavAthI te vadhu svaccha bane che, tevI rIte. samyagdarzana eka evo AdhyAtmika guNa che, ke je pUrNa vikasita thaI javA para AdhyAtmika (kSAyikabhAva) anaMtakALa mATe zAzvata thaI jAya che. samyagdarzananI hAjarImAM anya badhA guNo adhomukhathI urdhvamukha thaI jAya che. bhautikalakSImAMthI AtmikalakSI thaI jAya che. samyagdarzananI hAjarImAM maitrI, prajJA, samatA, karuNA, kSamA, dayA A badhA guNo sArthaka che. siddhilAbha ApanAra ane saphaLa che. te badhA AtmavikAsanA kAryamAM lAgI jAya che. mATe cokkasa kahI zakAya che ke samyagdarzana samasta sadguNonI zuddhi, vRddhi ane surakSAno AdhAra che. sAdhanAmaMdiranuM praveza dvAraH- samyagdarzana adhyAtma sAdhanAnAmaMdiranuM pravezadvAra che. jo adhyAtma sAdhanAnA maMdiramAM praveza karavo hoya to ApaNe samyagdarzananA dvArathI ja praveza karavo paDaze. jema koIne maMdira athavA mahelamAM praveza karavo hoya to koI ne koI dvArathI ja praveza karavo paDaze. samyagdarzana paNa e ja dvAra che jemAM jaine adhyAtmasAdhanAnA maMdiramAM praveza karI zakAya che. ane adhyAtmasAdhanAnA maMdiranA adhiSThAyaka deva AtmA che. samyagdarzana sauthI pahelA AtmadevanuM svarUpa batAve che. tyAra pachI AtmadevanI upAsanA karavI tathA tene kevI rIte guNothI vibhUSita karavA teno upAya batAve che. tattvArthabhASyamAM samyagdarzanane zrAvaka dharmanI sAdhanAnuM dvAra batAvyuM che. kahyuM che ke samakita 255
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ "dvAraM mUla pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH / dviSaTkasyAsya dharmasya samyakatvaM parikArtitam // " samyagdarzana; (pAnuM 60, lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) arthaH- samyaktva bAra prakAranA gRhasthadharmanuM dvAra che. mUla che. pratiSThAna che. bhAjana che. ane nidhi che. mokSanuM prathama kAraNaH samyagdarzana UMDANathI jovAmAM Ave to mokSanI sAdhanA samyagdarzanathI ja zarU thAya che. mokSano artha che, karmathI mukti meLavavI. karmabaMdhanuM kAraNa che, rAga, dveSa, moha, mithyAtva, ajJAna Adi.. samyagdarzana jyAre prApta thaI jAya che, tyAre ja tapa, japa, sAmAyika, dhyAna, vrata-niyama samyagdarzanathI yukta thavAnA kAraNe karmamuktinuM kAraNa bane che. jeTalA jeTalA aMzomAM rAga dveSa rahita pravRtti thAya che, teTalA teTalA aMzomAM karmamukti thAya che. mATe tema kahI zakAya ke mokSanuM Adi kAraNa samyagdarzana che. tenAthI gati pragati bane che. mokSano adhikArapatraH samyagdarzana zuddha bhAvomAM ramaNatA karavI tenuM nAma samyagdarzana che. A vAta nirvivAda che. samyagdarzanathI jayAre zuddha bhAvomAM niSThA thaI jAya che. tyAre prathama azubha bhAvothI ane pachI kramazaH zubha bhAvothI paNa sAdhakane aruci thavA lAge che. keTalAka loko zubha bhAvone dharma ane muktinuM kAraNa mAne che. paraMtu tattvadaSTithI jovAmAM Ave to zubha bhAvanI sAthe 2AgAtmaka vikAra rahe che. te prazastarAga che tethI te puNyanuM kAraNa thaI zake che. paraMtu karma nirjarAnuM ane mokSanuM kAraNa thatuM nathI. mithyATaSTijIva paNa puNyanI ruci sAthe zubha bhAvothI navamA greveyaka (devaloka) sudhI cAlyo jAya che. tyAMthI cyavIne pachI nigoda, sthAvara jIvomAM paNa utpanna thaI zake che. mATe zubha bhAva paNa vAstavamAM saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. saMsArathI muktinuM nahI. saMsArathI muktinuM kAraNa to zuddha bhAva ja che. paraMtu samyagdarzana na hovAthI ghaNA annajIvo zubhabhAvamAM ja aTakI jAya che. samyagdarzana thavA para sAdhakamAM ja zuddhabhAvanI tarapha ruci thavA lAge che. ane te sAdhakane kharekhara muktino adhikArapatra maLI jAya che. jeNe ekavAra paNa samyagdarzanano sparza karI lIdho che. teno saMsAra parimita thaI jAya che. arthAt tene mukti prAptinuM lAyasansa maLI jAya che. te eka divasa cokkasa mukti prApta karI le che dharmasaMgraha graMthamAM paNa A vAta maLe che. 256 samakita
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ "aMtomuhattamittaMpi phAsiaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDha puggala pariyaTTo ceva saMsAro // " - dharmasaMgraha, gAthA 2.21 artha - je jIvoe mAtra aMtarmuhUrta mATe paNa samyakatvano sparza karI lIdho che. te jIvano ardhapula parAvartanakALathI kaMika ocho saMsAra paribhramaNakALa rahe che. mokSaprAptino AdhAraH samyagradarzana mokSamArganA ratnatrayarUpa traNa sAdhana che. paraMtu samyagradarzana na hoya to ekaluM jJAna atha vA cAritra AtmAne mukti apAvI zaktAM nathI. samyagadarzananuM mahattva batAvatA mokSaprAkRta gAthA-88mAM kahayuM che ke "kiM bahuNA bhaNieNaM je sidhdhA NaravarA gae kAle / siMjjhahiMi je vi bhaviyA taM jANaI sammAhappaM // " - AcArya kuMdakuMda racita "mokSa pAhuDa" gAthA 88 artha - vadhAre zuM kahevu? bhUtakALamAM je uttama puruSo siddha thayA che, mukta thayA che, tathA bhaviSyamAM paNa je je siddha thaze te badhuM samyakatvanuM mAhAbhya samajo. Ama A gAthA mokSaprAptino AdhAra batAve che ane kahe che ke bhUtakALamAM jeNe mokSa prApta karyo teno mULa AdhAra samyagadarzana ja rahyAM che. ane bhaviSyamAM paNa je koI mokSa prApti karaze teno paNa mULa AdhAra samyagradarzana ja raheze. adhyAtmasAdhanAnA mahelano pAyo samyagadarzanaH jeTalI UMcI imArata teTalo pAyo UMDo joIe. vaLI jeTalo pAyo majabUta teTalI imArata majabUta rahe che. pachI te imArata varasAda vAvAjhoDA jevA tophAnomAM TakI zake che. pAyAnI jagyAe samyagadarzana che. te jeTaluM majabUta teTaluM mANasa vahema, aMdhazradhdhA, nirarthaka kriyAkAMDa, kumArgagAmI jJAnabhAra, ahaMkAra, moha, irSA, dveSa, prapaMca, prasiddhilipsA, pradarzana, ADaMbara Adi aneka doSonA vAvAjhoDAthI bacI zake che. mATe samyagadarzanarUpI pAyo A doSothI bacavA mATe atyaMta jarUrI che. Agama naMdIsUtramAM paNa samyagadarzanane saMgharUpI sumeru parvatanI samakita 257
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhArazilA batAvI che. je A pramANe cheH "sammadaMsaNa vara vaira daDharuDhagADhAvagADhapeDhassa / dhammavararayaNa maMDiyacAmIyara- mehalAgassa // " - naMdI sUtra; gAthA 1.12 (pAnuM 9, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta), varSa 1999) bhAvArtha e che ke samyagadarzana saMgharUpI zreSTha ratnothI maMDita sumeru parvatanI gahana ane sudaDhamajabUta bhUpIThikA (AdhArazilA) che. jenA upara jJAna ane cAritrarUpI dharmaratnathI maMDita suvarNamekhalA (parvatamALA) sthira rahelI che. A gAthA kahe che ke samyaggadarzana e AdhArazilA che, pAyo che adhyAtmasAdhanAnA mahelano. AdhyAtmika vikAsanuM siMhadvAra samyagadarzana samyagadarzana saheja AsvAdana rUpamAM tathA mizrarUpamAM bIjA ane trIjA guNasthAnamAM hoya che. paraMtu te guNasthAnomAM samyagadarzana TakatuM nathI. tyAM to te samyagadarzana thoDA samaya mATe rahe che. paraMtu cothA guNasthAnamAM te TakI zake che. basa A guNasthAne sAdhaka jo vadhAre TakI gayo ane te AdhyAtmika vikAsa karavA lAge to cheka 13mA guNasthAna sudhI paNa pahoMcI jAya che. jevI rIte meTrika pAsa vidyArthI uttarottara ema.e. pIeca.DI. sudhI pahoMcI zake tevI rIte samyagadarzananI kakSAmAM uttIrNa sAdhaka uttarottara AdhyAtmika vikAsa karatAM karatAM eka divasa 14mAM guNasthAna sudhI pahoMcIne siddha-buddha mukta thaI zake che. mATe samyagudarzanane AdhyAtmika vikAsanuM siMhadvAra kahevuM yogya che. kema ke AgaLa AgaLanA guNasthAna samakitI ja caDI zake che. pUrNatAnI yAtrAnuM pAtheya samyagradarzana Atmika paripUrNatA athavA AtmazrInI pUrNatA 14mA guNasthAnamAM prApta thAya che. pUrNatAnI chellI maMjhila 14muM guNasthAna che. paraMtu tenI yAtrA cothA guNasthAnathI cAlu thAya che. ane te yAtrAnuM pAtheya bane che samyagadarzana. je tene samaya samaya para AdhyAtmika ciMtanano khorAka pUro pADe che. sAcuM mArgadarzana Ape che. svaparanuM bhedavijJAna karAve che. yAtrikane jema bhojanasAmagrI (pAtheya) yAtrAmAM upayogI thAya che tevI rIte samyagadarzana AgaLanA guNasthAnomAM javA mATe pAtheyarUpa che. 258 samakita
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagradarzanathI AtmasvarUpanA bodhano prAraMbha Aje ghaNAM loko vibhAva-parabhAvanA cakkaramAM paDIne potAnA vAstavika svarUpane, jene "AtmazrI" kahevAya che, tene bhUlI gayA che. mATe te A ajJAnatAnA kAraNe duHkha ane kaSTa meLave che. A vAta ApaNe eka dRSyata dvArA samajIe. eka dhanavAnano putra che. tene khabara nathI ke huM dhanavAnano putra chuM. te raste jatAM mANaso pAse paisA mAMge che ane vAcaka banI divaso pasAra kare che. jayAre tene khabara paDe che ke pote to koI dhanavAnano uttarAdhikArI che. tyAre tene potAnI yAcaka pravRtti upara hasavuM Ave che. zarama Ave che. ane te pravRtti baMdha kare che. mithyAtvI jIvanuM paNa AvuM ja che. potAnI "AtmazrI" (AtmazrI eTale AtmAmAM ghaNI badhI guNarUpI lakSmI bharelI paDI che tene oLakhavI) nuM tene bhAna nathI tethI indriyo pAse sukho mAge che. ane indriyonAM sukhomAM sukhabuddhi mAne che. jyAre samyagadarzana prApta thAya tyAre indriyo pAse sukho mAMgavAnuM baMdha thAya che. Ama Atmabodha satya batAve che. jarUra che samyagadarzana dvArA "AtmazrI'ne oLakhI levAnI. je vyakti A AtmazrI ne samyagadarzana dvArA oLakhI le che, te AnaMdamaya jIvana jIvI zake che. upAdhyAya yazovijayajIe paNa AtmazrInI sahaja avasthAnuM svarUpa batAvatA kahyuM che ke "endrazrI sukhamagnena lIlAlagnamivAkhilam / saccidAnanda pUrNena pUrNaM jagadavekSyate // " - jJAnasAra; gAthA 1 (pAnuM 1, lekhakaH upAdhyAya yazovijayajI, prakAzakaH ArAdhanA bhavana jaina saMgha, muMbaI, varSa vi.saM. 2030) AtmazrI eTale AtmAmAM ghaNI badhI guNarUpI lakSmI bharelI paDI che. tene oLakhavI, tene dhyAnamAM lAvavI, tenuM jJAna karavuM ane potAne daridra na samajavuM. ane AvI AtmazrIno jene anubhava thaI jAya che te arnirvacanIya jJAna ane sukhano anubhava kare che. saMsAramAM raheto hovA chatAM paNa apUrva AnaMdamaya jIvana jIve che. paraMtu jyAM sudhI AtmA potAnI AtmazrIne oLakhato nathI tyAM sudhI sAMsArika viSayonI yAcanA kare che. vibhinna kAmanAonI pUrtinI bhIkha mAMge che. kema ke tene khabara nathI ke mArA AtmAmAM keTaluM sukha ane keTaluM baLa che? keTaluM jJAna ane keTaluM darzana che? AtmAnI A badhI samRddhi bahArathI lAvavAnI nathI ke nathI koInI pAsethI udhAra levAnI. te to ApaNI aMdara ja paDI che tenI uparanuM mAtra AvaraNa dUra karavAnuM che. samakita 259
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNAM loko pUrNatAnA bhramamAM che. te paisA, pratiSThA, sattA ane pada Adine potAnI pUrNatA samaje che. paraMtu A pUrNatA AtmAnI nathI. bhautikatAthI saMbaMdhita che. paisA Aje che, kAla raheze nahI. te paisAthI prApta pratiSThA, sattA ane pada paNa paisA jatA samApta thaI jAya che. AtmAnI pUrNatA hota to AtmAnI sAthe raheta. mATe Atma-svarUpanuM, AtmAnI pUrNatAnuM bodha karavAvALuM jo koI che to te che samyagdarzana. adhyAtma jAgaraNanA zrIgaNeza samyagdarzanathIH AtmasvarUpanI ajJAnatA ane mithyAtvanA kAraNe krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha, Adi asaMkhya vikAra evaM vikalpa anAdikALathI mohanidrAgrasta AtmAne parezAna kare che. mAtra aMtarmuhUrtamAM ja asaMkhya pariNAma AtmAmAM UThe che ane lupta thAya che. satata tenA AvAgamananA kAraNe AtmA AkuLa-vyAkuLa rahe che. paraMtu samyagdarzananA pragaTa thavA para A vikalpa ane vikAra zAMta thavA lAge che. jevI rIte varasAda thavA para bhUminI garamI zAMta thAya che tevI rIte. A kaSAyAdi vikalpo ane vikAronA paNa asaMkhya prakAro che. bahArathI dekhAto A saMsAra to ghaNo nAno che. tenI tulanAmAM aMdarano saMsAra to kaMika gaNo moTo che. adhyAtma-parAyaNa mahApurUSoe A vikAro ane vikalponA AtaMkathI bacavA mATe AdhyAtmika jAgaraNanI AvazyakatA upara bhAra mUkayo che. tenAthI A badhA vikAra ane vikalpo palAyana thaI jAya che. jyAM sudhI svanuM jAgaraNa thatuM nathI tyAM sudhI AtmA parasvarUpathI haTIne svasvarUpamAM Avato nathI ane tyAM sudhI A vikalpo ane vikArothI mukti meLavavI asaMbhava che. A svanuM jAgaraNa ja AdhyAtmika jAgaraNa che. A samyagdarzana che. samyagdarzanathI ja AvuM AdhyAtmika jAgaraNa zarU thAya che. ane te ajJAna evaM vikAronA bhaya ane AtaMkane dUra kare che. anaMtazaktinA vizvAsanuM preraNAsrota samyagdarzanaH samyagdarzana sva ane paranA bhedavajJAnane jANI levAnI eka kaLA che. A kaLAnA upayoga ane prayogathI AtmA saMsAranA samasta baMdhanothI mukta thaI zake che. pachI tenA jIvanamAM duHkha ane kalezano anubhava thato nathI. samyagdarzananI upalabdhi thavA para AtmAmAM A vizvAsa daDha thaI jAya che ke huM AtmA chuM. huM ajara-amara chuM. zAzvata chuM. sarvazaktimAna chuM. huM cetana chuM, jaDa nathI, huM avinAzI chuM, kSaNabhaMgura nathI. A janmamaraNa mArAM nathI, A to zarIrano khela che. zarIranA kAraNe ja A sabaMdho bane che. ane zarIranI sAthe ja samApta thaI jAya che. mArA AtmA sivAya vastutaH mAruM koI nathI. jevo siddha bhagavAnano samakita 260
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA che tevo ja mAro AtmA che. A prakAranI daDha pratIti, sahaja vizvAsa ane sahaja bodha samyagdarzanathI ja prApta thAya che. samyagadarzana A prakAranA akhaMDa vizvAsanuM preraNAsrota che. jenA jIvanamAM samyagadarzananI adbhuta jyoti jhaLahaLe che tenA jIvanamAM praviSTa ghanaghora aMdhakAra chinna bhinna thaI jAya che. tenA AtmAmAM daDha zraddhAno zubha prakAza thaI jAya che. ane samyagradarzana tenA mATe daDhavizvAsanuM varadAna laine Ave che. jIvananI divyatAno AdhAra samyaggadarzana manuSya jayAre dAnavatA ane pazutAthI upara UThe che tyAre mAnavatA pragaTe che. ane jayAre mAnavatAmAM paNa samyagradarzana bhaLe tyAre divyatA pragaTe che. e vAta ApaNe ahIM joIe. dAnavatA ane pazutAnI vRtti AdhyAtmika vikAsane roke che. te vyaktimAM dveSa, kAma, krodha, lobha, moha, chaLa-kapaTa, daMbha bharelAM hoya che. vyakti AnAthI upara UThe che tyAre thoDI mAnavatA Ave che. pote jIve che ane bIjAne jIvavAno adhikAra Ape che. potAnA samAna bIjAnAM sukhadukhane paNa samaje che. te AgaLa vadhIne vadhAremAM vadhAre mArgAnusArI guNo sudhI jai zake che. paraMtu samyagadarzananI bhUmikA upara ArUDha vyakti mAnavatAthI paNa upara UThIne divyatAnI bhUmikAmAM praviSTa thAya che. samyagadarzana prApta thavA para te badhA vizvanA jIvone potAnA AtmA samAna samaje che. bIjAnAM duHkha, saMkaTa ane AphatomAM potAnA prANonI paNa te paravA karato nathI mATe samyagradarzana ja divyatAno mULa AdhAra che. kema ke samyagadarzanane tenuM potAnuM ja anaMtabaLa che. A divyatA sabaMdhI vAta thaI, hajI paNa samyagadarzananuM vadhu mahatva AgaLa joIe. anaMtakAlIna janma-maraNanI paraMparAno uccheda karavAnI zakti samyagadarzanamAM che, bIjA kazAmAM nahIM. jIvananA aMdhakArane prakAzamAM badalavAnI, jIvananI zithila gatine pragatimAM parivartita karavAnI apAra kSamatA samyagadarzanamAM ja che. eka kSaNamAtranuM samyagadarzana anaMta anaMta janmamaraNane naSTa karI de che. praznottara zrAvakAcAramAM samyaggadarzana saMpanna vyaktine zreSTha batAvatA kahyuM ke "dhanyA ste puruSottamAH sukRtino lokatraye pUjitAH / sArasAra-vicAra-mArgacaturAH pApArividhvaMsakAH // sAraM-sarvaguNehagehamasamaM-saddarzanaM ye zriyAt / muktvA sarvasukhaM nRdevajanitaM yAtyeva muktyAlayaM // " pariccheda-11 zloka-108 samakita 261
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvuM samyagadarzana jeNe dhAraNa karI lIdhuM che, te traNe lokamAM pUjaya che. sAra-asArano vicAra karavAmAM te sauthI vadhAre catura che. te ja pAparUpa zatruono sarvathA nAza karavAvALo che. Avo manuSya sArabhUta, samasta guNonA ghara samAna, advitIya samyagudarzanano Azraya laine devo ane manuSyonA sarvottama sukhono anubhava kare che. ane aMtamAM mokSamAM virAjamAna thAya che. cetanAnI malinatA nivAraNanuM prathama sAva samyagradarzana samyagadarzana vagara vyakita potAnA AtmAnI cetanA upara lAgelI malinatAne dUra karI zakatuM nathI, rAga-dveSa AdinI pariNatiothI AtmA para prAyaH malinatAo AvatI rahe che. paraMtu tene samyagdarzana dvArA sAdhaka nivAre che. AtmA para AvavAvALI malinatAne rokI tenI nirjarA potAnA zuddha pariNAmo dvArA karI le che. jevI rIte duHkha AtmAno parabhAva che. tevI rIte sukha paNa AtmAno parabhAva che. bhale zubhakarmonI prabaLatA vaza sukha vadhAre maLyuM hoya, athavA pApakarmanI prabaLatAvaza narakAdimAM duHkho maLyAM hoya. paraMtu samyagudarzana jene prApta thaI gayuM che. te sukha-duHkha bannene cetanAno parabhAva samaje che. Ama samajIne samabhAvamAM rahe che, ane karmonI nirjarA kare che. mATe cetanAnI bAhAdazAthI AMtaradazAmAM javAnuM jo koI sAdhana hoya to te samyaggadarzana ja che. paramAtmadazAnuM bajaH samyagadarzana samyagadarzana jayArathI AvyuM tyArathI paramAtmabhAvanuM bIjAropaNa AtmAmAM thaI gayuM tema samajavuM, te AtmA dhanya banI gayo. eka divasa tene paramAtmabhAva rUpI parama zreSTha phaLa tene avazya maLaze ja. jene meLavIne pachI kaMi paNa meLavavAnuM bAkI rahetuM nathI. ahIM prazna thAya che ke zuM samyagadarzana meLavyA pachI jIva ApameLe paramAtmA banI jAya che ke tene kaMi puruSArtha pAcho karavAno hoya che? A praznanA javAbamAM kahI zakAya ke samyagadarzana meLavavAmAM puruSArtha karavo paDe che. tenAthI paNa vadhAre puruSArtha tene sAcavavAmAM karavo paDe che. pachI tene uttarottara vikAsa karavAmAM ane vizuddha karavAmAM ane vizuddha karavA mATe jJAna, cAritra ane tapanI prabaLa sAdhanA karavI paDe che. koI koI jIva samyagadarzana prApta karyA pachI jaladIthI aMtaraMga purUSArtha prabaLa karIne paramAtmarUpa siddhatvarUpa sAdhyane siddha karI le che. paraMtu badhA jIvo mATe Avo krama nathI. 262 samakita
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNA jIvone to samyagdarzana prApta karyA pachI viziSTa sAdhanA karavI paDe che. jo sAdhanAnA puruSArthamAM jAgRti na rahI athavA karmono udaya thaI gayo to samyagdarzanano viyoga paNa thoDA kALa mATe thaI zake che. paraMtu ekavAta nakkI che ke jeNe paLabhara mATe paNa samyagdarzanano sparza karI lIdho te vadhAremAM vadhAre dezona ardhapudgala parAvartana kALamAM paramAtmapada prApta karaze ja. AnuM rahasya A che ke jeNe potAnAmAM zuddha AtmatattvanI pratIti karI lIdhI te jIvamAM paramAtmadazAnuM bIjAropaNa thaI gayuM. samyagdarzana bIja che to paramAtmadazA tenuM vRkSa che. vRkSa mATe nAnuM bIja vAvavAmAM Ave che, vRkSa kyAreya ropavAmAM AvatuM nathI. te nAnA bIjamAM samagra vizALa kAya vRkSanuM astitva chupAyeluM che. te bIja samaya thavA para mahAvRkSanA rUpamAM phUle che phaLe che, saMsArane potAnI zItala saghana chAyA ane madhura phaLa ApI tRpta kare che. samyagdarzana paNa eka nAnuM bIja che. hRdayabhUmimAM te chupAyeluM che. sAdhanAnA kSetramAM te ekavAra AvI jAya che to te tejasvI bIja eka divasa mokSa ke paramAtmA pada rUpa mahAvRkSanA rUpamAM jovA maLe che. A samyagdarzana rUpI bIjane samRddha karavAnuM kAma yama ane saMyama kare che. A vAta AcArya zrI amitagati samajAvatA A gAthAmAM kahe che. "vivardhamAnA yamasaMyamAdayaH pavitrasamyakatvaguNena sarvadA / phalanti hRdyAni phalAni pAdapAH dhanaudakenaivAmalApahAriNA // " arthaH jevI rIte melane dhovAvALA vAdaLonI jalavarSAthI vRkSa manohara phaLothI samRddha thAya che, tevI rIte samyagdarzanarUpa megha mithyAtva, ajJAna Adi malo (doSo)ne dUra karI yama, saMyama Adi guNonI vRddhi karI potAne ja samRddha banAvI de che. zuddha sAdhanAnuM mULa samyagdarzanaH vAstavamAM zuddha sAdhanA te che jayAM svArtha, lobha, bhaya, pralobhana, kAmanA, daMbha, dekhAva, chala, Adi vikAra na hoya, AvI zuddha sAdhanA mATe sarvaprathama samyak (zuddha)daSTinI AvazyaktA che. dRSTi samyak haze to vANI ane karmapaNa zuddha haze, paraMtu sAdhanAnI pAchaLa jo dRSTi ja spaSTa, udAra, vyApaka, dharmapunita ane vivekamayI nathI to tenA vicAra, vANI ane kAryomAM paNa viveka Avaze nahI. azuddha evaM mithyAdaSTi azuddha, mithyA evaM viparIta kAryane janma Ape che. tenA nimittathI vANImAM paNa azuddhatA Ave che. jo dRSTi satya ane zuddha haze to vicAra ane vacanamAM paNa satyatA ane zuddhi Avaze. mATe niHsaMdeha A kahI zakAya che samakita 263
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke zuddha sAdhanAnuM mUla sabhyaSTiche. jayAM dRSTi samyak hoya che. tyAM prajJA paNa sthira hoya che. buddhi paNa nizcayAtmikA hoya che. samyagdarzana vagara budhdhino viparyaya nAza pAmato nathI. prajJA sthira nathI hotI ane mananI vAsanA chUTatI nathI. mATe bhagavAna mahAvIra kahe che. 'dhamo yuddhamsa viss / ' sAdhanA zarU karatA pahelAM mananA saMskAra zuddha karo, daSTi zuddha karo, prajJA ane pratIti sthira ane sudRDha banAvo, AtmAnuM lakSa nizcita karo kema ke zuddha mAnasamAM ja dharma sthira rahI zake che. gaMdA kapaDAne jo raMga karavAno hoya to tene pahelA sApha karavAmAM Ave che. jo sApha na kare to navo raMga barAbara lAgato nathI. samaya ane zrama paNa vyartha jAya che. AvI rIte AdhyAtmika sAdhanA karatA pahelA hRdayabhUmi zuddha karI levI Avazyaka che. hRdayabhUmi zuddha karavA mATe potAnA hRdayarUpI vasrane sAdhanAnA raMgamAM raMgatA pahelAM vizuddha dRSTirUpI-sAbumAM dhoine ujjavaLa banAvI devuM joIe. niSkarSa A che ke jayAre saMskAra zuddha thAya che tyAre ahiMsA, satya Adi dharma sAdhanAnI tarapha ruci jAgRta thAya che. tAvavALI vyaktine madhura 2sa ApavAmAM Ave to kaDavo lAge che. tene tAva na Utare tyAM sudhI bhojanamAM ruci thatI nathI tevI rIte mithyAtvarUpI javara (tAva)thI pIDita vyaktine paNa dharmopadeza, tattvajJAna vagereno game teTalo madhura rasa pivaDAvavAmAM Ave to paNa te 2sane kaDavo kahIne aruci pragaTa karaze. AdhyAtmika bhojana tene rucikara lAgaze nahIM. mithyAtvano tAva jayAre zAMta thAya che samyagdarzanarUpI auSadha maLavAthI, tyAre tattvajJAna, dharmopadeza, AtmasvarUpanA prati yathArtha ruci jAge che. samyagdarzananA AvavA mAtrathI ja bhaya, pralobhana, daMbha, dekhAva, pradarzana Adi vikAra dUra thAya che. ane te ja sAdhanA zuddha kahevAya che, karmabandhaka zubhAzubha bhAvothI rahita ane samyak kahevAya che. mATe samyagdarzana zuddha AdhyAtmika sAdhanAnuM mULa che. AdhyAtmika zaktino mULa niyaMtAH samyagdarzana saMsAramAM zakti be prakAranI che. 1. bhautika zakti 2. AdhyAtmika zakti. bhautika zaktinuM kSetra bAhyA jagata che. bhautikazaktiothI bAhnAjagatano jeTalo vikAsa thAya che, jeTaluM indriyasukha maLe che, teTalI ja trAsa,vinAza ane saMkaTanI saMbhAvanA rahe che. Aje ApaNe joIe to vizvanA moTA rASTro potAnI vizALa bhautika zaktinA unmAdathI bIjA rASTrane kacaDe che ane potAne adhIna banAvavAno prayatna kare che. mATe bhautikazaktinA pravAha para AdhyAtmika zaktino aMkuza hovo joIe. saMsAramAM keTalIka mahAzaktio paNa AvI, temaNe samakita 264
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnuM baLa ane prabhAvathI AtaMka phelAvyo paraMtu te zaktio AdhyAtmikatAnA niyamothI mukta rahevAthI vinAzakArI siddha thaI. rAvaNajI, brahmadatta cakravartI jevA parAkramI paNa ahIM thayA. paraMtu te bhautika zaktiothI parAjita ja thayA. ane mahAvinAzanA khADAmAM jaine paDyA. mATe bhautika zaktionI gati upara AdhyAtmika zaktinuM niyaMtraNa rahevuM Avazyaka che. jarUrI che. bhautika zaktiothI AkarSAine jyAre tenAM sukhada phaLonA lobha mANasamAM ghUsI jAya che tyAre te vyakti teno gulAma banI jAya che. tyAre tenuM patana ane vinAza tha Aya che. jo te samaye tenA para AdhyAtmika zaktino aMkuza hoya to tene bhautikazaktionI tucchatA jaNAya ane tenAthI te virakta thaI zake. prazna A thAya che ke AdhyAtmika zaktino mULa niyaMtA athavA pramukha koNa che? je bhautika zaktio upara niyaMtraNa karI zake athavA tenAthI virakta karI zake? samyagdarzana ja AdhyAtmika zaktiono mULa niyaMtA ane pramukha che. A samyagdarzananA AvavAthI vyaktinuM mana bhautika zaktio joIne calAyamAna thatuM nathI. ane te bhautika zaktionA abhAvamAM mana duHkhI paNa thatuM nathI. jinatvanI prathama bhUmikAH samyagdarzana AdhyAtmika vikAsanI aMtima bhUmikA "jinatva" che. je 13 ane 14 guNasthAnamAM maLe che. pUrNarUpathI je AtmAmAM jinabhAva eTale ke vItarAgabhAva jAgRta thaI jAya che. tene jina kahevAya che. te jinabhAvanI prathama bhUmikA nijabhAvane samajavo te che. tene ja ApaNe samyagdarzana kahIe chIe. ane te cothuM guNasthAna che. A guNasthAnamAM AtmAnI zuddha zaktiomAM vizvAsa jAgRta thAya che. AtmA aMtarmukhI thaIne nijabhAvamAM sthira thAya che. basa ahIMthI ja AMzika jinatvano vikAsaprAraMbha thAya che. jene ApaNe jainadharmanI bhASAmAM ''jaina'' kahIe chIe. jinatvano AMzika vikAsa te jainatva che. ane pUrNa vikAsa te jinatva che. svabhAvanI dRSTi jeTalI nirmaLa bane che, teTaluM ja samyagdarzana vizuddha thAya che. jyAre AtmA pUrNarUpathI svamAM lIna thaI jAya che. tyAre te 'jina'" banI jAya che. svamAM lInatA te ja dharma che. jinatva svalInatArUpa dharmano carama vikAsa che. ane samyagdarzana tenI prathama bhUmikA che. mATe samyagdarzana vItarAgabhAvano agradUta che. mATe kahyuM che, "je je aMze re nirupAdhika paNo te te aMze re dharma / samyagdaSTi 2e guNaThANA thakI jIva lahe zivazarma / / '' samakita 265
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeTale jeTale aMze AtmA nirupAdhikatA (bAhAbhAvathI haTIne svabhAva lInatA)mAM Ave che. teTale teTale aMze te dharma (svabhAva)nI najIka, jinatvanI najIka Ave che. ane samyagdaSTinA guNa sthAnakathI kramazaH uttarottara nirmaLa thatI aMtamAM jinatva (svabhAvamAM pUrNa lInatA)nI bhUmikA upara pahoMcI mukti prApta karIle che. A prakaraNano sAra e che ke samyagdarzana dharma ane sAdhanAnuM mULa che. samyagdarzanano lAbha trilokanA rAjyanA lAbhathI paNa vadhAre lAbhaH AcArya zivakoTI e "bhagavatI ArAdhanA'' mAM kahyuM che ke: "samattasma ya taMmo, tenomsa ya venga haMmaze / '' " sammadaMsaNalaMbho varaM khu telokkalaMbhAdo || " arthaH- ekabAju samyagdarzanano lAbha hoya ane bIjI bAju traNa lokanA rAjayano lAbha maLe to paNa te lAbhanI apekSAe samyagdarzanano lAbha zreSTha che. samyagdarzananA lAbhanuM palluM ja bhAre rahevAnuM. kema ke traNa lokanuM rAjaya meLavavA para paNa te amuka samaya sudhI ja rahe che pachI puNya ghaTatA te cAlyuM jAya che. jyAre samyagdarzanano lAbha thaI javA para to avazya mokSa prApta thAya ja che. sAra A che ke traNalokanuM rAjya maLI javA para paNa te sthAyI nathI. rAjya,vaibhava,vilAsa, ane Amoda-pramodanA koI sAdhano sthAyI nathI rahetAM, te badhAM parivartanazIla che. jyAM sudhI samasta sAMsArika padArthone parabhAva samajI tenA uparano rAga, ke moha ocho karavAmAM Avato nathI tyAM sudhI nAnuM rAjya to zuM traNa lokanA rAjyano paNa AnaMda Avato nathI. samyagdarzana prApta thavA para nirdhanatA hoya to paNa te zahenazAha che. traNa lokanA rAjyathI paNa vadhIne AdhyAtmika rAjya tenA hAthamAM AvI jAya che. mokSa tene jarUra maLavAno che. tenuM jIvana anaMtajJAna, darzana, sukha ane vIryanA AMzika lAbhathI yukta thavA para tenI dRSTi, buddhi, mana, vacana, kAyAnA yoga badhuM anaMtacatuththanI bAju jAya che. eka ne eka divasa te muktinuM anaMtarAjya prApta karI leze A keTalo moTo lAbha che. bhagavAna mahAvIre rAjamahela, ghara-Adi badhuM choDI dIdhuM. temanI pAse kaI paNa na rahyuM. to paNa temanI pAse jIvananI sauthI moTI saMpadA hatI te samyagdarzananI, AtmAnuM akhaMDa samakita 266
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmrAjya hatuM. traNa lokanuM rAjya to asthAyI che. jyAre muktinuM rAjya ane teno adhikAra apAvavAvALA samyagdarzanano lAbha to zAzvata che, sthAyI che. traNa lokanuM rAjya te to bahAranI saMpatti che. te ApaNI kevI rIte thaI zake? te to astha AyI che. jyAre aMdaranI saMpatti AtmAnI che. samyagdarzana te bhItaramAM rahI zake che. bahAranI saMpatti kaMi kAmanI nathI te to uparathI vadhAre baMdhanamAM nAkhe che. samyagdarzana parama lAbha cheH saMsAranA loko moha ane ajJAna ne vazIbhUta thaIne padArthonI kAmanA kare che. ane sArA, narasA padArthomAM parama lAbha mAne che. paraMtu zuM te padArtho AtmAne kalyANapatha upara lai jAya che? nA, te padArtho kyAreya kalyANapathamAM sahAyaka thatAM nathI paNa te padArthono rAga, moha vagere ApaNane durgatinA mahemAna banAvI de che. tAtparya A che ke AtmA je padArthone lAbhadAyaka mAnIne apanAve che. te tenA zatru bane che.mithyAdaSTi mATe padArtho kharekhara lAbhadAyaka nahI paraMtu alAbhadAyaka che. AnAthI viparIta samyagdarzanano lAbha AtmA mATe kayAreya ahitakara nathI hoto. tenA lAbhathI AtmA tIvratama krodha, mAna, mAyA ane lobhano aMta karI AgaLa vadhe che. mATe kahevAmAM AvyuM che ke " samyaktvalAbhAnna paro hi lAbhaH zrAvakAcAra pari-2, zloka 83 samyagdarzanathI vadhIne koI lAbha nathIH samyagdarzana AtmAmAM viSaya kaSAyanI tIvratAne samApta karI samatAno adbhuta saMcAra kare che. tIvratama rAga-dveSanA saMtApane ThaMDo karI de che. jenAthI AtmA apUrva zAMtinA sarovaramAM snAna karavA lAge che. samyagdarzanathI alabhya lAbhaH samyagdarzananA prakAzamAM AtmA pote jaDa cetanano bheda barAbara samajI le che ane jaDa karatAM cetananuM mUlya vadhAre AMke che. tene saMsAranA badhA nAzavaMta padArtha, rAga-dveSa vikArAdi bhAva tuccha lAge che. tyAre AtmA vicAre che ke cetanane adhika mahatva ApavAnI dRSTi mane samakita 267
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaggadarzanathI prApta thaI che tenAthI mane alabhya lAbha maLyo che. caitanyanidhi to mArI pAse hato ja paraMtu samyagadarzananA prabhAvathI tenuM mUlyAMkana karavuM tathA tenA para daDha vizvAsa karavAnI ane tene mahattva ApavAnI mane dRSTi prApta thaI te ghaNo moTo lAbha che. duniyAnA badhA dharmagraMtha satyane grahaNa karavAno upadeza Ape che. "izAvAsyopaniSamAM paNa kahayuM che ke "hiraNmayena pAtreNA satyasyapihitaM mukham / tatvaM pUSanna pAvRNu satyadharmAya dRSTaye // " "izAvAsyopaniSa" zloka 15 - samyagadarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) artha- satyanuM mukha sonAnA pAtrathI DhAMkeluM che. te poSakadeva ! satyadharmanI dRSTi mATe tene Apa kholI do. Aje ghaNA loko sonAnA caLakATamAM satyane DhAMkI de che. satyadRSTinA lAbhane te eTaluM mahattva nathI ApatA jeTaluM sonAne mahattva Ape che. paraMtu AdhyAtmika puruSo kahe che ke tame jo satyanuM darzana karI lIdhu to badhuM kharekhara meLavI lIdhuM, pachI kaMi meLavavAnuM bAkI rahetuM nathI. jo jIvanamAM adhyAtma sAdhanA karatA karatA 50-60 varSa vyatita thaI gayA paNa satya na maLyuM to kharekhara kAMi meLavyuM nathI. anya cIjo maLavAthI AtmAne koI lAbha thato nathI. sau pahelA jo samyagadarzana maLI gayuM to badhI vastuo mUlyavAna thaI jAya che. samyagadarzana na maLyuM to badho puruSArtha bekAra thaI jAya che. janmamaraNanA cakramAM phasAvavAvALo thaI jAya che. vAstavamAM samyagadarzana meLavyA pachI kaMi meLavavAnuM bAkI rahetuM nathI. ghaNAM loko kahe che. jJAna ane cAritra to meLavavAnuM bAkI che. paraMtu mahApuruSonuM vAraMvAra kahevuM che ke jJAna ane cAritra to AtmAmAM pahelethI ja che. mAtra te ajJAnAdithI AvRtta che. temanI abhivyakti samyagadarzanathI thaI jAya che. te jJAna ane cAritra samyakajJAna ane samyakracAritra rUpe prApta thaI jAya che. mATe have kaMi meLavavAnuM bAkI rahetuM nathI. te jJAna ane cAritra mATe adhika taiyArInI AvazyakatA rahetI nathI. samyagadarzanamAM badhuM prApta karAvavAnI zakti che. mATe jeNe samyagadarzananuM bhagavAna pAse varadAna mAMgyuM teNe tenA aMtima zikhararUpa mokSane paNa mAMgI lIdho tema kahevAmAM vAMdho nathI. 268 samakita
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana eka alayanidhi cheH "praznottara zrAvakAcAramAM" samyagradarzanane nidhAna batAvavAmAM AvyuM che. kahayuM che ke "prAptaM janmaphalaM tena, samyaktvaM yena svIkRtam / nidhAnamiva loke'smin bhavyajIvena saukhyadam // " - samyagadarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) samyagadarzana A saMsAramAM nidhinA samAna che. nidhi eTale khajAnAno bhaMDAra. athavA akSayakoSa. te atula sukhadAtA che. mATe je bhavyajIve samyakatvane svIkArI lIdhuM teNe potAno janma saphaLa karI lIdho. jJAnArNavamAM paNa samyagdarzanane akSayanidhitva guNathI abhivyakta karatA kahyuM che ke "atulasukhanidhAnaM, sarvakalyANabIjam / janana jaladhipotaM bhavyasatvaika pAtram // duritatarukuThAraM puNyatIrtha pradhAnam / pibata jitavipakSaM darzanAkhyaM sudhAmbum // " jJAnAvarNa; gAthA 6.59, (pAnuM 96, lekhakaH AcArya zubhacaMdra, prakAzakaH paramazruta prabhAvaka maMDala, agAsa, varSa 1981) artha - he bhavyajIvo samyagadarzanarUpI amRta jaLanuM pAna karo, A samyagadarzana anupama sukhano nidhAna (khajAno) che. badhAM kalyANanuM bIja che. saMsArarUpI samudrane pAra karavA mATe jahAja che, jene meLavavA mATe bhavyajIva ja yogya pAtra che. pAparUpI vRkSane kApavA mATe kuThAra che. pavitra puNya tIrthomAM pradhAna tIrtha che. potAnA pratipakSI evA mithyAtvazatrune jItavAvALuM A samyagadarzana che. A zloka e batAve che ke samyagdarzanamAM ghaNA guNo samAyelA che. mATe tene akSayanidhi kahevAmAM koI saMkoca nathI. samakita 269
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana saMpadAnI prApti pApAzravanA nirodhathIH samyagdarzana prApta vyakti karmano navo Azrava thAya tevuM icchatI nathI, te jUTha, kapaTa, anyAya, corI, anIti, vagere pApakarmathI dUra rahe che. kadAca thAya to temAM vivekabuddhi rAkhe che. tene to tevI saMpadA game che je pApakarmathI, AzravathI rahita hoya athavA je saMpadA AvyA pachI pApakarmamAM buddhi na jAya. te dhULanA samAna nAzavAna saMpattine samyagdarzanathI prApta thavAvALI zAzvata mokSa saMpadAnI apekSAe atyaMta tuccha samaje che. karmano navo Azrava karavo tene gamato nathI. te pApAzravanA nirodhamAM mAne che. tevI samyagdarzana prApta vyaktinI samyagdaSTi kevI hoya che. te ''ratnakareMDaka zrAvakAcAra''mAM A pramANe batAvyuM che. "yadi pApanirodho'nyasampadA kiM prayojanam ? atha pApAzravo'styanya sampadA kiM prayojanam ?" - ratnakadaMDakazrAvakAcAra; gAthA 1.27 (pAnuM 65, lekhakaH AcArya samaMtabhadra, prakAzakaH muni saMgha svAgata samiti (sAgara) madhyapradeza, varSa 1986) samyagdaSTi evuM vicAre che ke jo pApakarma prakRtiono Azrava aTakI gayo che ane saMvara saMpadA prApta thaI gai che. to anya sAMsArika (dhana)saMpadAthI mane zuM prayojana che? (mAre zuM jarUra che?) ane jo pApakarmano Azrava cAlu che ane bIjI (dhana)saMpadA AvI gai tenAthI paNa mane zuM prayojana che? samyagdaSTi evuM vicAre che ke anyAya, anIti, anAcAra AdithI prApta thavAvALI bhautika saMpadA sIdhI narakamAM jIvane laI jAya che. kema ke tene meLavavAmAM pApakarmano Azrava ane baMdha thAya che. kadAcita lAbhAntarAya ane bhogAntarAya Adi karmonA kSayopazamanA phaLa svarUpa bhautika saMpatti prApta paNa thaI gai to paNa samyagdaSTijIva tene parAdhIna, vinazvara, ane baMdhanuM kAraNa samajI temAM lipta thatA nathI. udAsIna (taTastha) bhAvathI tene grahaNa kare che. A pramANe samyagdaSTi Azrava ane karmabaMdhathI maLatI bhautika saMpadAne heya mAne che. samyagdarzanano lAbha ciMtAmaNi Adino lAbhaH samyagdarzanane mahAna AcAryabhagavaMtoe ciMtAmaNi, kalpavRkSa ane kAmadhenunI upamA ApI che. AcArya sakalakIrti praznottara zrAvakAcAramAM samyaktvane A traNa upamA ApI che. 270 samakita
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ " samyaktvaM yasya bhavyasya haste cintAmaNi bhavet / kalpavRkSo gRhe tasya, kAmagavyanugAminI // " - samyagdarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, byAvara (rAjasthAna), varSa 1981) je bhavyajIvanI pAse samyagdarzana che. tenA hAthamAM ciMtAmaNi ratna, tenA gharamAM kalpavRkSa tathA tenI pAchaLa-pAchaLa cAlavAvALI kAmadhenuM gAya che. tema samajavuM joIe. ciMtAmaNi eka ratna che je dareka manoratha pUrNa kare che. kalpavRkSa eka viziSTa vRkSa che jenI chAyAmAM besIne je Iccho te tarata maLI jAya che ane kAmadhenuM gAyane jyAre dohavI hoya tyAre dohIne dUdha meLavI zakAya che. A traNe laukika daSTie ghaNAM ja mahattvapUrNa, bahumUlya, ane durlabha gaNAya che. paraMtu lokottara ane AdhyAtmika dRSTithI tenuM mahattva nathI. samyagdarzanamAM A traNe padArthonA guNa maLe che. samyagdarzana e AdhyAtmika ratna che. AtmA e kalpavRkSa che. ane samyagdarzananI sampannatA kAmadhenuM che. je pAchaLa pAchaLa cAle che. jJAnArNavamAM paNa kahyuM che ke "sadRrzanamahAratnaM vizvalokaikabhUSaNam / muktiparyanta kalyANa dAnadakSaM prakIrtitam // " jJAnArNava; gAthA 6.53, (pAnuM 96, lekhakaH AcArya zubhacaMdra, prakAzakaH paramazruta prabhAvaka maMDala, agAsa, varSa 1981) A samyagdarzana mahAratna che. vizvanuM AbhUSaNa che. ane mokSa na thAya tyAM sudhI AtmakalyANanI preraNA ApavAmAM nipuNa che. samyagdaSTi evuM samaje che ke jyAre ciMtAmaNi ratna mArI pAse che. mArI pAse zuM, mArAmAM ja che tyAre mane kaI vAtanI ciMtA? "rayaNasAra''mAM paNa samyagdarzanane cAra upamAothI upamita karIne tenI upayogitA batAvatA kahyuM che ke samakita 271
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ "kAmadurhi kappatarUM ciMtArayaNaM rasAyaNaM ya samaM / laddho bhuMjai sokkhaM, jahacchiyaM jANa taha sammaM // " rayaNasAra-gAthA 54 bhAgyazALI manuSya jevI rIte kAmadhenu, kalpavRkSa, ciMtAmaNiratna ane rasAyaNane meLavIne manovAMchita uttama sukhone meLave che. tevI rIte samyagadarzanathI bhavya jIvo A cArenA samAna samasta prakAranAM sukho svayameva ja prApta kare che. samyagadarzanano lAbha sarvottama kalpavRkSano lAbha samyagadarzanane kalpavRkSanI upamA ApavAmAM AvI che. kahevAya che ke kalpavRkSa eka evuM vRkSa che jenI nIce besIne je paNa manamAM saMkalpa karavAmAM Ave te jaladIthI pUrNa thaI jAya che. tevI rIte samyagadarzana paNa kalpavRkSa samAna che. tenI hAjarImAM sAdhaka je lokottara manoratha kare che te cokkasa pUrNa thAya che. praznottara zrAvakAcAramAM samyagadarzanane uttama kalpavRkSanI upamA ApI tenAM aMgopAMganuM nirUpaNa nIce pramANe karyuM che te ApaNe joIe. "jinavaravaco mUlastatvasaskandha pIThaH, sakalaguNapayodhi-vaddhiMto vRttazAkhaH / "akhilasamiti-patrapuSpabhAro'vatAnnaH, zivasu nanako draSTi apavRkSa: " -AcArya sakalakIrti praznottara zrAvakacAra; gAthA 11.107 - samyaggadarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) arthaH 0 samyagdarzana uttama kalpavRkSa che. 0 vItarAga ane tenA vacano para dRDha vizvAsa ja samyakatva kalpatarunuM mULa che. 0 jIva Adi nava tattva upara zraddhA rAkhavI te tenuM thaDa che. 0 kSamA, dayA, zIla, saMtoSa, vinaya Adi athavA niHzaMkita Adi guNothI paripUrNa pANInA siMcana karavAthI A samyaggadarzanarUpI kalpavRkSa vadhe che. 0 samasta samiti ane gupti athavA japa-tapa vagere zreSTha pravRttio A kalpavRkSanAM pAMdaDAM ane phUlo che. samakita 272
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 cAritra te zAkhAo che. DALIo che. 0 ane mokSanuM sukha te A samyagadarzanarUpI kalpavRkSanuM phaLa che. A badhAM aMgopAMga maLIne samyagadarzanarUpI kalpavRkSane sarvottama banAve che. A samyagadarzanarUpI kalpavRkSanI chAyAmAM besIne manamAM je mokSanA anurUpa padArthanI kalpanA kare che. tene te padArtha jaladIthI maLI jAya che. badhA loko moTe bhAge vRkSanAM pAkelAM phaLonI IcchA rAkhe che. mumukSagaNa paNa samyagadarzanarUpI kalpavRkSathI mokSasukhane meLavavAnI abhilASA kare che. samyaggadarzana eka uttama yoga kArtikeyAnuprekSAmAM samyagradarzanane aneka upamAo ApI che. te joIe. "rayaNANa mahArayaNaM, savvajoyANa uttamaM joyaM / riddhINa mahAriddhI, sammattaM savvasidhdhiyaraM // sammatta guNappahANo deviMdariMda vNdio| cattavayo vi ya pAvai saggasuhaM uttamaM vivihaM // " - kArtikeyAnuprekSA; gAthA 325-326 (pAnuM 229-230, lekhakaH svAmIkumAra, prakAzakaH paramakRta prabhAvaka maMDala, agAsa, varSa 1960) artha - badhA ratnomAM zreSTha mahAratna samyagadarzana che. vastune siddha karavAnA upAyarUpa sarvayoga,maMtra ane dhyAna vageremAM samyagadarzana uttama yoga che. kema ke samyagradarzanarUpI yoga mokSane siddha karavAmAM uttamayoga che. aAi vagere riddhiomAM paNa samyagdarzana eka mahAriddhi che. vadhAre zuM kahevuM? samyagadarzana sarvasiddhikartA che. samyakatvaguNathI pradhAnapuruSa zreSTha puruSa che. te devendra ane narendrothI vaMdanIya che. kadAca vrata rahita hoya to paNa tene aneka prakAranAM uttama svarga Adi sukho prApta thAya che. samyagdarzanathI pazune paNa manuSyatvanI prApti koIvAra pazu paNa samyagadarzana meLavI le che. jayAre ghaNIvAra manuSya meLavI zakto nathI. pazu paNa jo anukaMpA vagere guNo keLave to samyagadarzana pAmI zake che. jayAre manuSya, samakita 273
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ krUratA rAkhe to te samyagdarzana meLavI zakto nathI. mATe jJAnIoe spaSTa nirNaya Apyo che ke AkRtithI bhale koI pazu hoya paNa samyagdarzanathI-AtmabodhathI saMpanna che, zuddha upayoga karI zake che, to te pazunI AkRttimAM manuSya che. jayAre tenAthI viparIta jo koI manuSyanI AkRtimAM paNa kAma, krodha, Adi vaibhAvika-azuddha-azubha vRttiomAM rahe che, ane tene ja potAno svabhAva mAne che, mithyAtvathI grasta che. to te pazusamAna che. sAra A che ke jenA cittamAM samyagdarzananI jyoti pragaTa thaI che. te pazu hovA chatAM paNa manuSyatvanI bhUmikAno nirvAha kare che. Agama jJAtAdharmasUtramAM AvuM ja dRSTAMta Ave che. jemAM samyaktva prApta hAthI jIvonI anukaMpA karIne manuSyabhavane meLave che. daEtaH meghakumAra munino pUrvabhava hAthIno che. temanuM nAma merUpabha che. 500 hAthionA jUthanA adhipati che. ekavAra vanamAM pracaMDa Aga lAgI te vanamAM haraNa vagere pazuo bhayabhIta thaIne ahIMtahIM doDI rahyAM che. badhAMne bacAvavA mATe merUprabhae marubhUmaMDala eka mAMDalu taiyAra karyuM. khullA medAnamAM A mAMDalAmAM badhAM pazupakSIo AvIne rahyAM. mAMDaluM pazupakSIthI khIcokhIca bharAI gayuM. thoDI paNa jagyA rahI nathI te samaye acAnaka eka sasaluM tyAM Ave che. merUpabhae paga khaMjavALavA mATe bIjo paga uMco karyo tyAM jagyA khAlI joIne sasaluM tyAM goThavAi gayuM. besI gayuM. paga nIce mUkavA jAya che tyAre khabara paDI ke nIce sasaluM che. jo paga nIce mUkIza to te marI jaze. tethI merUprabhae 20 prahara paga upara ja rAkhyo anukaMpAbhAvathI; jayAre Aga zAMta thaI tyAre badhA jIvo dhIre dhIre karIne medAnamAMthI bahAra nikaLI gayA. sasaluM paNa cAlyuM gayuM. merUpabha jyAre paga nIce mUkavA prayatna kare che to te paga jakaDAi gayelo hoya che jenA kAraNe merUpabha jamIna upara paDI jAya che anukaMpAnA kAraNe teNe potAnI pIDAne pIDA na samajI ane zubha adhyavasAyo sAthe merUpabha mRtyu pAme che. zAstrakAra kahe che ke "taM jar3atAva tumaM mehA tirikkhajoNiya bhAvamuvagaeNaM apaDiladdha samattarayaNalaMbheNa se pAe pANANukaMpayAe jAva aMtarA ceva saMdhArie, No ceva NaM Nikkhitte / " - jJAtAdharmakathA sUtra; gAthA 138 (pAnuM 80, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, rAjakoTa (gujarAta), varSa 2004) A mULa pAThano bhAvArtha A che ke he meghamuni ! te samaye tame tiryaMcayonithI yukata hatA. to 274 samakita
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa apratibdha samyakatvaratnanA lAbhathI prANa, bhUta, satva ane jIvanI anukaMpAthI prerita thaIne tame tamAro paga upara rAkhyo paNa nIce na rAkhyo. AnA phaLa svarUpe tame manuSyabhava ane temAM paNa rAjA zreNikanA putranA rUpamAM janma pAmyA arthAta samyagdarzanathI Ape tiryaMcayonimAMthI manuSyayoni meLavI. samyagadarzana prApti eka vizuddha jyotinI upalabdhiH saMsAranA dIpaka Adi prakAzanI jyati bujhAI jAya che. paraMtu samyagdarzananI divya jyoti, emAM paNa kSAyika samyagadarzananI jyoti kayAreya bujhAtI nathI, uparathI teno prakAza uttarottara vadhato jAya che. janmAMdha vyaktine jema AMkhanI jyoti maLI jatA je AnaMda thAya che tenAthI paNa vadhAre AnaMda samyagadarzana meLavanArane thAya che. anaMtakALa sudhI jeNe mithyAtvanA bhayaMkara aMdhakAramAM jIvana pasAra karyuM che, bhalA tene samyagdarzananuM ajavALuM prApta thatA kema AnaMda na thAya? cokkasa thAya ja! samyagadarzananI divya jyotinI prApti thavA para manuSyajIvananA koI paNa khUNAmAM bhAva aMdhakAra raheto nathI. tenuM AMtarika jIvana jhagamagI UThe che. samyagadarzananI jyoti jyAre sAdhakanA jIvanapathane prakAzita kare che tyAre tene koI paNa prakArano bhaya raheto nathI. te bedhaDaka potAnA mArga upara cAle che. mokSapuruSArthamAM abAdhagatie AgaLa vadhe che. samyagradarzanane te paramapada mAnIne tenI upAsanA ane sAdhanAmAM saMlagna rahe che. lATIsaMhitAmAM A vAtanuM samarthana karatA kahyuM che. "tadeva satpuruSArthastadeva paramaM padam / tadeva paramajyotiH tadeva paramaM tapaH // " samyagadarzana ja satparuSArtha che, te ja paramapada che, te ja paramajyoti che, ane te ja paramatapa che. jIvananA AdhyAtmika kSetramAM samyagradarzana ja parama jyoti che. je mithyAtvano aMdhakAra toDI prakAzanI ujjavaLa kiraNo phelAve che. mATe te paramajyoti che. 275 samakita
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagadarzananA patha para sAdhaka cAle che. te teno parama puruSArtha che. ane bIjI samasta IcchAone te aTakAve che. mATe te tenuM paramatapa che. A rIte samyagdarzana puruSArtha che. paramapada che. paramajyoti che. ane paramatapa che. samyagradarzana saMpannatAthI paramalAbha "haMsaUsaMpannaI je aMte ! nI liMka naya?" -u.sUtra.a.29/60 bhagavAna samyagadarzana prApta karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? AnA uttaramAM bhagavAne pharamAvyuM che, "daMsaNasaMpannayA eNaM bhava-micchatta cheyaNaM karei , paraM na vijjhAyai paraM avijjhamANe aNuttareNaM nANadaMsaNeNaM appANaM, saMjoemANe sammaM bhAvemANe vihri|" - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.29.62 (pAnuM 210, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009, 2juM saMskaraNa) artha:- darzana (samyagdarzana)nI saMpannatAthI jIva saMsAranuM mULa mithyAtvanuM chedana kare che. ajJAnanuM chedana kare che. pachI tenA jJAnano prakAza bujhAto nathI ane te jJAnanA prakAzamAM zreSTha jJAna ane darzanathI potAnI AtmAne bhAvita karato samyakubhAvothI yukta thaI vicare che. AtmAnA jJAnAdi nijaguNomAM ramaNatA kare che. AcArAMgasUtramAM paNa A vAta batAvI che, ke "je aNannadaMsI se aNannArAme / je aNannArAme se aNannadaMsI // " - AcArAMgasUtra; gAthA 2.6.5 (lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, rAjakoTa, varSa 1999) arthAtu-je ananyadarzana-samyagdaSTi che. te ananya ArAma-paramArthamAM ramaNa karavAvALA che. ane je ananyarAma che, te ananyadarzI che. samyaggadarzana saMpAne avazya muktilAbha je AtmAmAM samyagadarzana pragaTa thaI jAya che. tene eka divasa avazya mukti (mokSa) maLe che. prApta thAya che. temAM koI saMdeha nathI. A tathyane ujAgara karatA tattvAmRtamAM kahAM che. 276 samakita
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ " samyaktvena hiyuktasya dhruvaM nirvANasaMgamaH " samyagdarzanathI yukta AtmAne avazya mukti prApta thAya che jene ekavAra samyagdarzana prApta thaI jAya che. tenI mukti sunizcita thaI jAya che. muktino artha che karmano sarvathA kSaya. samyagdarzana jyAre vyaktimAM AvI jAya che tyAre vyakti apramatta ane jAgRta thaIne dareka kArya kare che. mana, vacana, kAyAthI thavAvALI pravRttinI sAthe kaSAya athavA rAga, dveSabhAva bhaLe che tyAre karmabaMdha thAya che. jyAre rAgadveSa thatA nathI tyAre karmabaMdha thato nathI. A pramANe navA karmathI samyagdarzana prApta AtmA bace che. bIjuM keTalIye vAra saMkaTa, vighna, duHkha, kaSTa, Ave che tyAre paNa samyagdarzana prApta AtmA tene samabhAvapUrvaka sahana kare che tenAthI jUnAM karmo kSINa kare che. AvI rIte samyagdarzana prApta AtmA eka ne eka divasa cAra ghAtI karmano sarvathA kSaya kare che. ane bAkI cAra aghAtI karma AyuSyakarma pUruM thatAM, tenI sAthe pUrA thAya che. pachI te AtmA, siddha, buddha ane mukta kahevAya che. A pramANe samyagdarzanathI mokSano lAbha thAya che. lATI saMhitAmAM paNa kahyuM che keH " samyaktvaM durlabhaM loke, samyaktvaM mokSasAdhanam " lokamAM samyaktva durlabha che ane te mokSanuM sAdhana che. samyagdarzanathI saMsAra sImita thAya che.H samyagdarzana e eka evo jAdU che ke tenA sparzathI janmamaraNanuM cakra dhImuM paDI jAya che. A vAta nizcita che. bhagavatI ArAdhanA A tathyanI sAkSI che. - sarga-3, zloka 1 "laddhUNa ya sammattaM muhuttakAlayavi je parivahaMti / simaNaMtANaMtA Na bhavadi saMsAravAsaddhA // " bhagavatI ArAdhanA; gAthA 1.52 (pAnuM 97, lekhakaH AcArya zivArya, prakAzakaH jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura, varSa 1978) arthaH- je jIva eka murhurtamAtra paNa samyagdarzanane meLave che. ane pachI choDI paNa de che, jIva A saMsAramAM anaMtAnaMta kALa paryaMta raheto nathI. to paNa samakita 277
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahamAM paNa kahyuM che. aMtomuhutta mittaM pi phAsiaM hujja jehiM sammataM / tesiM avaD'Dhapuggala pariaTTo ceva saMsAro // adhikAra 2 zloka 21nI TIkA artha- je jIvoe mAtra aMtarmuhUrta mATe paNa samyagdarzana sparzI lIdhuM te jIvonuM saMsAra paribhramaNa kALa ardhapudgala parAvartanathI kaMika ochuM rahe che. e sivAya paNa darzanamohano kSaya thavA para keTalA janma bAkI rahe che tenuM spaSTikaraNa "kSapaNasAra"mAM kahyuM che je nIce pramANe che. "dasaNamohe khavide sijjhati tattheva tadiya turiya bhave / NAdikkamadi turiyabhave Na viNassati sesasamme vA // " artha:- jo darzanamohanIyakarmano kSaya thaI gayo hoya to te bhavamAM athavA trIjA bhavamAM atha vA manuSya tiryaMcanuM AyuSya bAMdhI lIdhu hoya to bhogabhUminI apekSAthI te cothAbhavanuM ullaMghana karato nathI. kSAyika samyakatva ekavAra prApta thayA pachI naSTa thatuM nathI. tattvArtha sUtra- rAjavArtikamAM paNa A sUkSma ciMtA vyakta karyuM che. ke je samyagadarzanathI patita thatuM nathI te adhithI adhika devanA 7 manuSyanA 8 janma grahaNa kare che ane ochAmAM ochA be-traNa janma grahaNa kare che ATalA janma pachI teno saMsAra uccheda thAya che arthAta aTakI jAya che. gAthA-269H vasunaMdI zrAvakAcAramAM A vAtane vadhu spaSTa karatA kahyuM che. "aNNe u sudevattaM sumANusattaM puNopuNo lahiUNa / sattaTThabhavehiM tao karaMti kammakhayaM NiyamA // " vasunaMdI zrAvakAcAra; gAthA 269 (lekhakaH AcArya vasunaMdI, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, kAzI, varSa 1952) artha - keTalAya jIvo sudevatva ane sumAnuSatvane pharI pharI prApta karIne sAta ATha bhavo pachI avazya karma kSaya karI le che. dA.ta. subAhukumAra samakita 278
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ A badhA zAstrIyapATho uparathI e samajI zakAya che ke samyakta grahaNa karavAthI keTalo moTo lAbha thAya che. - - - - - - - - samakita 279
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.14 samyagradarzananI sthiratA, surakSA ane vizuddhi samyagadarzana te AtmAnuM vizuddha pariNAma che. A pariNAma jyAre kSAyika samyagadarzana pragaTe che tyAre to kAyama mATe eka jevuM ja rahe che. A samyagadarzana vakhate pariNAmomAM caMcaLatA, malinatA ke zithilatA kayAreya AvatI nathI. paNa jyAre kSayopazama ke upazama samakita hoya che. tyAre pariNAmomAM utAra-caDhAva, utthAna-patana, Aroha-avaroha AvatAM rahetAM hoya che. AmAM caMcaLatA, malinatA ane zithilatA paNa Ava jA kare che. A be prakAranA samyagadarzana vakhate pariNAmo kAyama mATe eka sarakhA hotA nathI. AvA vakhate samyagradarzanane adhika TakAvI rAkhavA ane temAM zuddhatA rahe ane vadhe tenA mATe jIvanamAM nimna bhAvonuM hovuM jarUrI che. te nIce pramANe cheH (1) svayaM ane bIjAmAM jJAnanI vRddhi kare (2) vivekapUrvaka satya, priya, parimita ane hitakArI bhASA bole. (3) duHkhamAM dhairya rAkhe, satyane na choDe (4) sadA saMtoSI rahe, dareka paristhitimAM saMtuSTa rahevAno prayatna kare. (5) tattvajJAnamAM pravINa thAya (6) anAdikALathI mithyAvaza ajJAna dvArA indriya-sukhone ja sAcAM sukha mAnyAM hatAM, AvI mArI viparIta buddhi naSTa thAya. viSayasukhanI IcchA samApta thAya ane Atmika sukhanI bhAvanA jAgRta thAya. para cIjanI cAha naSTa thAya ane niHspRhatA ane AkAMkSA vadhe. AvA prakAranI bhAvanA bhAvavI. (7) para-vastune pAmavAnI AkAMkSA ja AkuLatA che, je Atma-bhAnane naSTa karavAvALo bhava-vyAdhi che. para-vastunI IcchAnA tyAgathI zAMti ane samabhAva rasa prApta thAya che. AnAthI ja AtmAnA guNonI vRddhi thAya che. (8) tattvonI sAcI samaja mArAmAM Ave, viparIta samaja nAza thAya. satyane samajI lIdhA pachI pUrvagraha na rahe. tattvomAM aruci dUra thAya ane gADha ruci pragaTe. 280 samakita
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) kudeva, kuguru ane kudharmavALI kubuddhi dUra thAya, mAruM dhyeya e ja rahe ke vItarAga prabhu mArA deva hoya, jJAna, darzana, cAritra ane tapanA ArAdhaka nigraMtha mArA guru rahe, tathA ahiMsAdi pAMca vratarUpa ane viSaya-kaSAyathI nivRttirUpa mAro dharma rahe. ane A tripuTInA dvArA zuddha siddhasvarUpa AtmAnubhava thAya. huM zarIrAdi bAhA padArthonI pRthaka (alaga) anaMta jJAnAdi paryAyavALo dhruva, nitya, zAzvata AtmA chuM ane A zuddha AtmasvarUpa mane prApta thAo. AvA prakAronA bhAvonI sahAyathI je jIvane samyagdarzanamAM buddhi-prajJA sthira thaI jAya che te gItAmAM kathita "sthitaprajJa" ane AcArAMga sUtra pramANe "sthitAtmA" thaI jAya che. AnA mATe samyagradarzanamAM manane sthira karavuM jarUrI che. ane A sthiratA mATe niraticAra samyagadarzananuM pAlana kare. A badhI vAta samyagadarzananI sthiratA mATe Avazyaka ane anivArya che. samyagadarzananI surakSA saMsAramAM je paNa padArtha bahumUlyavAna hoya che ane bahu durlabha hoya che tenI surakSA ane tenuM jatana khUba cokasAIthI karavuM paDe che. te vastu khovAya nahIM mATe. A ja rIte AdhyAtmika jagatamAM AtmA mATe sauthI mUlyavAna jo koI vastu hoya to te che "samyaggadarzana' samyaggadarzana meLavavuM khUba ja durlabha che ane tenA pachI tene sAcavavuM paNa eTaluM ja agharuM che. mokSarUpI tIjorInI cAvI te samyagradarzana jo ApaNe khoi besIe to mokSanA daravAjA ApaNe kholI zakatA nathI. A thaI samyagadarzananA mUlya ane durlabhatAnI vAta. ahIM ApaNe e vicAravAnuM che ke samyagadarzana ApaNe kaI rIte pAmI zakIe ane surakSita rAkhI zakIe. samyagadarzana pAmavAnI vAta to ApaNe AgaLa karI che ke kevI rIte pAmI zakAya.paNa surakSita rAkhavA mATe ApaNe e samajavuM jarUrI che ke surakSita rAkhavAnuM konAthI che? koNa evo cora che ke je ApaNuM samyagradarzana corI jaze? A savAlanuM samAdhAna ema che ke "samyagadarzana"nuM jo koI bAdhaka tattva hoya to te che "mithyAdarzana". A evI ja rIte che ke jANe prakAzanuM bAdhaka tattva aMdhakAra che. samakita 281
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kAraNe mithyAtvathI bacavuM khUba ja Avazyaka che. mithyAtvanA rahevAthI jJAna ane cAritranI vRddhi thaI zakatI nathI. pavitra saMyama ane niyamo te badhuM ja dUSita ane naSTa thaI jAya che. enA kAraNe vyaktinI buddhi, zraddhA, ruci, pratIti, vizvAsa ane kriyA te badhuM ja viparIta thaI jAya che. bhaktaparizA prakIrNakamAM batAvyuM che ke "na vi taM opha aLI, ne vimaM vhiso mA jaM kuNai mahAdosaM tivvaM jIvassa micchatta // " gAthA- 61 bhaktaparikSA prakIrNaka; gAthA 61 (pAnuM 18, lekhakaH AcArya vIrabhadra, prakAzakaH harSapuSpAmRta graMthamAlA, hAlAra (gujarAta), varSa 1986) arthaH "tIvra mithyAtva AtmAnuM jeTaluM ahita ane bagADa kare che teTalo bagADa to agni, viSa ane kALo sApa paNa nathI karatA.' sUtratAMgamA batAvyuM che ke mithyASTi anArya loka mithyAtva jvarathI grasta thaIne saMsAramAM paribhramaNa kare che. samyagdarzananI vizuddhiH saMsAramAM sauthI adhika durlabha padArtha koI che te "samyagdarzana'" che vItarAga tIrthaMkaro ane mahAna AcAryoe samyagdarzananI zuddhi ane surakSA mATe ane samyaktvamAM asAvadhAnIthI lAgI javAvALA aticAro, doSo, malinatAo, bhrAntiothI dUra rahevA ane jo lAgI jAya to tarata zuddhi karavAnI zikSA ApI che. A bAbata mATe zAstromAM paNa cetavaNI ApIne sAvadhAna rahevA kahyuM che. "samaNovAsaeNaM sammattassa paMca aiyArA peyAlA jANiyavvA na samAyariyavvA....' Avazyaka sUtra-pratikramaNa; viSaya 5 (pAnuM 39, prakAzakaH dariyApurI AThakoTI sthAnakavAsI jaina saMgha, (chIpApoLa), amadAvAda, varSa 1997) "" arthAt "zrAvakane samakitanA pAMca aticAra mhoTA jANavA paNa tene AcaravA nahi.'' darzana vizuddhine AdhyAtmika jIvanamAM khUba oTuM mahattva Apyu che. darzana vizuddhi vinA na samakita 282
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ to jJAna ke na to cAritra zuddha rahe che. tapa paNa tenA vagara zuddha rahetuM nathI. tattvArtha sUtramAM darzanavizuddhine tIrthaMkara nAmagotranA upArjananuM mukhya kAraNa batAvyuM che. "na vizuddhi tIrthatva " - tattvArthasUtra AcArya umAsvAtI; gAthA 6.24 (pAnuM. 384, prakAzakaH yazovijaya jaina saMskRta pAThazAlA mahesANA, varSa 1979) bhagavatI ArAdhanAmAM zuddha samyagadarzananuM mahattva batAvatA kahyuM che ke "suddhe sammatte avirado vi ajjedi titthayaraNAmaM / jAdo du seNigo AgamesiM aruho avirado vi // " - bhagavatI ArAdhanA; gAthA 1.740 (pAnuM 466, lekhakaH AcArya zivArya, prakAzakaH jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura, (mahArASTra), varSa 1978). arthAt - zaMkA, kaMkhA AdithI rahita zuddha samyakta hovAthI paNa avirata samyagadRSTi tIrthakara nAmagotra upArjana karI le che. kevaLa zuddha samyagadarzananA kAraNe ja avirata samyagdaSTi rAjA zreNika bhaviSyakALamAM arihaMta (tIrthakara) thaze. tattvArtha sUtramAM tIrthakaranAma karma upArjana mATe 16 bhAvanAo batAvI che. paNa jainAcAryonuM kahevuM che ke A 16 bhAvanAmAM parama AgamanI bhASAmAM 25 doSo rahita ane adhyAtma bhASAmAM nija zuddha AtmAmAM upAdeyarupa rucirUpa samyatva bhAvanAne ja mukhya samajavI joIe. (dravyasaMgraha TIkA 38, 1594) darzana vizuddhinAM bAbatamAM mokSa-pAhuDamAM batAvyuM cheH "daMsaNasuddho suddho daMsaNasuddho lahei NivvANaM / dasaNavihINa puriso na lahai taM icchiyaM lAhaM // " - aSTapAhuDa; mokSa pAhuDa gAthA 39, (pAnuM pa22, lekhakaH AcArya kuMdakuMda, prakAzakaH lADamala jaina zAMtivIra digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI (rAjasthAna), varSa vI.saM. 2494) je samyagdarzananI vizuddhithI zuddha che, te ja AtmA vAstavamAM zuddha che. arthAta te ja samakita 283
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnuM jJAna, cAritra ane tapa zuddha che. darzana-zuddha AtmA ja nirvANane prApta karI zake che. darzanavizuddhi vihIna vyakti mokSane prApta karI zakatI nathI. uttarAdhyayana sUtramAM bhagavAna mahAvIre potAnI aMtima dharmadazanAmAM zuddha samyagadarzanano lAbha batAvatA kahyuM che ke "sammadaMsaNarattA aniyANA sukklesmogaaddhaa| iya je maraMti jIvA tesiM sulahA bhave bohI // " - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.36.258 (pAnuM 444, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) je nidAna (sukha-bhogonI vAMchAthI yukta saMkalpa)thI rahita samyagadarzanamAM anurakta che, zukalezyAmAM avagADha-praviSTa che, te jIvone maraNa pachI "bodhi" pAmavAnuM khUba sulabha che. zuddha samyagadarzanadhArakane tenuM sarvottama phaLa batAvatA kahyuM che ke "aticAravinirmuktaM yo dhatte darzanaM sudhiiH| tasya mukti samAyAti nAkasaukhyasya kA kathA? // " bhaTTAraka sakalakIrtinuM praznottara zrAvakAcAra, gAthA 11.94 je buddhimAna mAnava aticArothI mukta zuddha samyagadarzanane dhAraNa karI le che, tene muktilakSmI svayaM varavA Ave che. svarganAM sukhonuM to zuM kahevuM? e to emane ema ja prApta thAya che. zuddha samyagadarzananA hovAthI ja ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha Adi dharma kahevAvALAM tattvonuM pAlana sAcA arthamAM dharma banI zake che. anyathA nahIM. nIce batAvyuM che "samyakatva zuddhAviva dharmalAbha" samyakta zuddhi thavAthI ja dharmano lAbha thAya che. Ano artha ema che ke zuddha samyagRSTipUrvaka ahiMsA, satya, AdinuM AcaraNa karavAthI ja dharmano lAbha maLI zake che. A aTapaTI vAtane barAbara samajavA mATe e rIte jovuM ke "zuddha samyagdarzana" vinA ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, Adi tattvanuM pAlana ke AcaraNa karavAthI te dharma na rahevAthI puNyanuM rUpa le che. eTale ke puNya baMdhAtA saMsAranAM badhA sukho, deva sukho badhuM maLI zake che. paNa dharmano lAbha na maLavAthI bIjA bhavomAM jaina dharma prApta thavo, temAM rUci rahevI ane mokSa samakita 284
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArga maLavo te koI vAra durlabha banI jAya che. eTale ahIM dharma na maLavo ane puNya maLavuM te bemAM pharaka batAvyo che. samyagradarzanamAM vizuddhi eTale zuM? samyagdarzananI vizuddhinI paribhASA tathA lakSaNo ane tenA svarUpane jANavAM khUba ja jarUrI che. judA judA AcAryo dvArA prastuta karelAM lakSaNo A pramANe che. (1) vItarAga bhagavAna dvArA batAvelA mokSamArga para niHzaMkti (zaMkA vagara) Adi ATha aMgothI yukta ruci ane zraddhA te darzana vizuddhi kahevAya. sarvArthasiddhi 6/24 (2) "sa samarvasa tavisulA....timUhAvoDhaatttthmlvdiritt sammadaMsaNabhAvo daMsaNavisujjhadA nAma" dhavalA 8/79-80 - samyagadarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzakaH divAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) artha "darzanano artha samyagadarzana che. tenI vizuddhatA arthAt mUDhatAo AThamada ke AThamalathI rahita samyagadarzananuM nAma darzanavizuddhatA." (3) jinopadezita mokSamArganA viSayamAM zaMkA, kaMkhA (Aloka-paralokamAM dharmakaraNInA phaLanI IcchA), vicikitsA, anyamArga prazaMsA, anyamArgonA paricayathI virati tathA mUDhatAo AdithI rahita hovuM tene samyagadarzana vizuddhatA kahevAya che. (4) jIvAdi padArthonA saMbaMdhamAM tattvaviSayaka ruci, prIti ane nirmaLatA hovI te darzana vizuddhi kahevAya. (5) aupathamika, kSAyika ane kSAyopathamika samyagadarzanonI yathAyogya aneka prakAranI zuddhi paNa darzanavizuddhi kahevAya. (6) zaMkAdi maLanA haTI javAthI je prasannatA thAya che ane nirmaLatA prApta thAya che te paNa darzana vizuddhi kahevAya. (7) pravacanasAranI tAtparyavRttimAM darzanazuddha puruSanuM lakSaNa nIce pramANe batAvyuM che. samakita 285
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ "nijazuddhAtmarucirupanizcayasamyaktvasAdhakena mUDhatyAdi paMcaviMzatimalarahitenatattvArthazraddhAnalakSaNena darzanena zuddhA darzanazuddhAH purussaaH|" - AcArya amritAcaMdra tAtparyavRtti TIkA, gAthA 82.104.18 - samyagadarzana; (lekhakaH pU. azokamuni, prakAzaka: divAkarajyoti kAryAlaya, vyAvara (rAjasthAna), varSa 1981) nija zuddha AtmasvarUpano rucirUpa nizcaya samyagudarzanano sAdhaka je tattvArtha zraddhAnarUpa darzana che, tenI traNa mUDhatAo Adi 25 doSothI rahita-zuddha darzanathI yukta puruSa darzanazuddha kahevAya che. A prakAre samyagadarzananI vizuddhinAM svarUpa samajIne sAdhake potAnI zuddhi mATe khUba ja prayatnazIla rahevuM joIe. zvetAMbara paraMparAmAM vizuddhino mArga uttarAdhyayana sUtra 3/12 mAM kahyuM che ke "tho yuddha viThTha" - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 1.3.12 (pAnuM 77, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) dharma zuddha AtmAmAM ja TakI zake che eTale dharma zuddha rAkhavA mATe samyagradarzanane paNa zuddha rAkhavuM jarUrI che. samyagadarzanane zuddha rAkhavA mATe uttarAdhyayanamAM bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke, "varSathvItatthagum vaMsa virdi nI " uttarAdhyayanasUtra 29/9 - uttarAdhyayana sUtra; gAthA 2.29.9 (pAnuM 172, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH gurumANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) covIsa tIrthakaronI stuti-stava (caturvizatistava) bolavAthI jIva darzanavizuddhi prApta kare che. arihaMtadevanA prati zraddhA tyAre ja sudaDha ane zuddha thaI zake che jyAre vyakti ananyabhaktibhAvathI, anya hetu vagara, niSkAma, nisvArtha bhAvathI phakta AtmazuddhinI daSTithI stuti ke stavana kare, 286 samakita
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ A stuti samyagdarzanI vyaktine zuddhatA mATe khUba ja upayogI thaI zake che. digaMbara paraMparAmAM vizuddhino mArga digambara paraMparAmAM aneka granthomAM 25 doSonA tyAgathI samyagradarzananI vizuddhi thaI zake che tema batAvyuM che. te 25 doSo nIce pramANe che. (1) 3 mUDhatAono tyAgaH devamUDhatA, gurumUDhatA, dharmamUDhatA. A traNa mUDhatAo dvArA potAnA AtmAnA vizuddha svarUpamAM cala, mala ane agADha doSone aMdara ghUsavA na devA. (2) 8 madano tyAga (1) kULamada (2) jAtimada (3) baLamada (4) rUpamada (5) tapamada (6) lAbhamada (7) zratamada (8) aizvaryamada. zvetAmbara ane digaMbara bane paraMparAomAM A ATha mada batAvyA che. (koIka nAmo judAM hoI zake) (1-2) kULamada-jAtimada- samyagdaSTi potAnI jAti ke kuLanuM jo abhimAna kare. bIjA nIcA kULanA sAdharmikanuM apamAna kare to tenA darzanamAM malinatA AvI zake che. jainadharmanI paraMparA kULa ke jAtipradhAna nathI. paNa guNapradhAna che. (3) baLamada - potAnI tAkAta, zaktinuM jo abhimAna kare ane te zakti dvArA bIjAne hAni pahoMcADe athavA to bIjAnA adhikAra pote lai le. AvA prakArano duruupayoga karavAthI darzanamAM malinatA AvI zake che. (4) rUpamada/sauMdaryada - rUpanA abhimAnathI rAga, moha ane Azakti pedA thAya che. rUpa to para padArtha che ane para padArtha upara rAga ke moha rAkhavo te karmabaMdhanuM kAraNa che ane rUpanA upara dhyAna rAkhavAthI AtmA uparanuM dhyAna jatuM rahe che ane tethI samyagRSTinA darzanamAM azuddhi AvI zake che. samakita 287
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) tapamada - huM sauthI vadhAre tapazcaryA karI zakuM chuM. mArI barobara koI ja bIjo tapasvI nathI. mArI tapazcaryA sauthI prazaMsanIya che AvA prakAranA madathI vyakti nIce paDe che. ane A asatya abhimAna tenA darzanane dUSita kare che. (6) lAbhamada - lakSmInI prApti to lAbhAntarAya karmano kSaya, kSayopazama ke upazamathI thAya che. temAM garva karavo te taddana khoTuM che. A lAbha to koIne paNa potAnA aMtarAya tUTavAthI thaI zake che. tenAthI kaMi mokSaprApti thatI nathI. paNa lAbha thavAthI je abhimAna kare che te khoTAM navAM gADha karmo bAMdhe che ane mokSamArgathI vicalita thaI jAya che. ane tenAthI tenA darzanamAM doSa lAgI zake che. (7) zratamadaH- potAnA jJAnanI bAbatamAM garva karavo te vyakti mATe khUba ja hAnikAraka che. te jJAnanA abhimAnathI vyakti ema ja samajavA mAMDe che ke pote saMpUrNa jJAnI thaI gayo che. ane tenAthI potAnI viparIta ane khoTI samajane paNa sAcI mAnavA lAge che. jema gozAlakajIne garva thaI gayelo ke pote sarvajJa che, ane vIra prabhu te sAcA sarvajJa nathI. AvA abhimAnathI temanA AtmAnuM keTaluM bagaDyuM te ApaNane khabara che. AvA prakArano jJAna pratyeno garva te darzanane paNa azuddha karI nAkhe che. (8) aizvaryamadaH- vyakti potAnI jAhojalAlI ane samRddhine joIne abhimAnathI chakI jAya che. A samRddhi to pUrva kRta karmonI dena che. pote temAM jo paDI jaze to potAnI sAcI kamAi eTale ke Atma vizuddhinI kamANI kyAre karaze? magajane barAbara samatulita na rAkhyuM to A kAdavarUpa samRddhimAM aMdara phasAi jatA vAra lAgatI nathI, ane tyAre sAco mArga, dharma, sAcI zraddhA badhuM ja bhulAI jAya che; ane potAnA samyagadarzananuM patana thAya che. AvI rIte A ATha prakAranA mada(abhimAna) samyagradarzanane azuddha banAve che. A mado kalaha, aMkaleza ane durAgrahonAM mULa che. AnAthI zuddha dharmanI hAni thAya che. AcArya samaMtabhadra ratnakAMDazrAvakAcAra; gAthA 26mAM kahe che, ke "smayena yo'nyAnatyeti dharmasthAna garvitAzayaH / so'tyeti dharmamAtmIyaM na dharmo dhArmikaivinA // " je vyakti cittamAM koIpaNa vAtathI garvita thaI garvapUrvaka dharmiSTha anya vyaktiono tiraskAra kare che. potAnI jUThI dhAka vadhAre che, te potAnA ja dharmano tiraskAra kare che, potAnA ja 288 samakita
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmane badanAma kare che, kAraNa ke dharma te dhArmikanA AdhAra vagara Takato nathI. te samasta dharmAtmA puruSo prati avinaya kare che, koI paNa padArtha upara garva karavAthI AtmA UMco tha to nathI. te to vadhAre nIce paDe che. (3) anAyatanonI sevAno tyAgaH (1) mithyAdarzana (2) mithyAjJAna (3) mithyAcAritra (4) mithyAdaSTi (5) mithyAjJAnI (6) mithyAcAritrI A 6no saMga ke sevana choDavAthI samyagdarzananI zuddhatA ane surakSA thaI zake che. "jevo saMga tevo raMga" e kahevata pramANe jo samyagdaSTipaNa mithyAtvIno khUba ja paricaya kare, temanI joDe vAdavivAda kare ane temanI AgatA-svAgatA kare to satya mArgathI lapasIne mithyAmArga upara cAlatA vAra lAgatI nathI. eTale ja bane teTaluM mithyAtvanA koI paNa kAraNathI dUra rahevuM te khUba ja lAbhakArI che. (4) 8 doSono tyAgaH samyagdarzananA je 8 aMga che- niHzaMkita Adi te samyagdarzananA guNo che. paraMtu A 8 aMgathI viparIta zaMkA Adi 8 doSo che. A 8 doSa samyagdarzanane malina kare che. samyagdarzanarUpI svaccha darpaNa upara A 8 kalaMka che, dhabbA che; je samyagdarzanane doSita, azuddha ane gaMduM kare che. te 8 doSa nIce pramANe che. (1) zaMkA (2) kaMkhA (3) vicikitsA (4) mUDhadRSTitva (5) anupabhraMNa athavA anupagrahana (6) asthitikaraNa (7) avAtsalya (8) aprabhAvanA zaMkA, kaMkhA, vicikitsA ane mUDhadRSTitva A cAra doSa kayA prakAre samyagdarzanane doSita kare che te vyavahAra samyagdarzananA 67 bolamAM pAMca prakAranA aticAromAM batAvyA che. e ja pramANe jo vyakti zuddha ratnatrayarUpa mArga upara ajJAnI dvArA thavAvALI dharma ane dhArmikonI niMdAne dUra karato nathI, cUpacApa rahe che, samyagdarzanathI DagamagAtA sAdharmIne pharIthI e ja mArga upara sthApita karato nathI, sAdharmIonI hIna ane nabaLI paristhitine joIne pote samartha hovA chatAM paNa temanA prati vAtsalyabhAva rAkhato nathI, temane sahayoga ane madada karato nathI, ane je mokSamArganI prApti karAve evA dharmane tenI mahattAthI nIce pADe che, e ja dharmanI badanAmI kare che, lokamAM e dharmane prabhAvazUnya batAve che. AvI samakita 289
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAreya vyaktio samyagdarzananI virodhaka che, ane samyagdarzanane doSita ane azuddha kare che. A ja kAraNe samyagdarzananI zuddhi mATe upara batAvela 25doSo no tyAga karavo Avazyaka che. 290 samakita
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.15 samyagdarzanathI siddhaavasthA AtmAnA anaMta guNo che. temAM mukhyatve jJAna, darzana, cAritrarUpa che. A guNo jIvanA vizeSa svabhAvarUpa che. AtmAnI aMdara A guNo rahe che. A guNo AtmAnI zuddhithI zuddha bane che ane AtmAnI azuddhithI azuddha bane che. Ama jIvanA jJAnAdi guNonI zuddhi-azuddhi rUpa je taratama bhAvo che tenuM sthAna te ''guNasthAnaka' kahevAya che. bIjI rIte guNasthAnakanI vyAkhyA samajIe to A pramANe che. 1) AtmavikAsanI kramika avasthAo 2) AtmAmAM guNo pragaTavAthI thatI AdhyAtmika vikAsanI bhUmikA. 3) mohanIya karmanA udaya, upazama, kSaya, kSayopazamAdi avasthAonA hovAthI je bhAvothI jIva lakSita thAya che tene sarvadarzI paramAtmAoe guNasthAnaka kahyuM che. 4) AcArya nemicaMdradeve 'gommaTasAra' nI gAthA 3 ane 8mAM guNasthAnakanI vyAkhyA ApI che te "moha ane yoganA nimittathI jIvanI zraddhA ane cAritra guNonI thavAvALI tAratamyarUpa arthAta hInAdhika avasthAone guNasthAnaka kahevAya che.'' A pramANe pragaTa thayelA guNonAM svarUpanI vizeSatAne ''guNasthAnaka'" kahevAmAM Ave che. sAmAnya rIte to jJAnAdi guNonA svarUpanI vizeSatA anaMta prakAranI hoya che. tethI guNasthAnako paNa anaMta thAya che. chatAM te vizeSatAo sAmAnya manuSyonA khyAlamAM na Ave tethI khAsa vizeSatA batAvavA anaMta anaMta jJAnAdi guNonA svarUpa vizeSane saMkSepamAM samAvI sthULaRRSTithI 'caudaguNasthAnaka'' ja kahevAmAM AvyA che. A cauda guNasthAnakamAM 1thI 3 guNasthAnakavALA 'avanata'' avasthAmAM hoya che. ane 4thI 14 guNasthAnaka sudhImAM agiyAra guNasthAnakavALA 'unnatizIla-pragatizIla'' avasthAmAM hoya che. zrI samavAyAMga sUtranAM 14mA samavAyanA 4thA sUtramAM cauda jIvasthAnamAM''nAma che te ja ''caudaguNasthAnakanA'' nAmathI prasiddha che. "kammavisohimaggaNaM paDucca caudasa jIvadvANA paNNatA, taM jahA micchAdiThThI, sAsAyA, sammaviThThI, sammAmiTTiI, aviya sammaviTTI, viSayAvira, samakita 291
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ pamattasaMjae, appamattasaMjae, NiaTTibAyare, aNiaTTibAyare, suhumasaMparAe, havasAmaNe vA havaghu vA navasaMtanode chINamohe, sanonI vatI, anonI valI' - samavAyAMga sUtra; gAthA 14.4 (pAnuM 72, lekhakaH pU. lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzakaH guruprANa phAunDezana, (pArasadhAma, ghATakopara) muMbaI, varSa 2009) artha:- karmonI vizuddhinI prApti karavAnA upAyonI apekSAe cauda jIvasthAna batAvyA che. jema ke 1) mithyAdaSTi 2) sAsvAdana samyakdaSTi 3) samyakamithyAdaSTi (mizra dRSTi) 4) avirata samyakdaSTi 5) viratAvirata (dezavirata) 6) pramattasayaMta 7)apramattasayaMta 8) nivRttibAdara 9) anivRttibAdara 10) sUkSmasaMparAya 11) upazAMtamoha 12) kSINa moha 13) sayogI kevaLI 14) ayogI kevaLI A ja rIte 'karmastava' nAmanA bIjA karmagraMthamAM cauda guNasthAnakanAM nAma nIce batAvelI gAthAmAM darzAvyA che. "micche sAsaNa mIse aviraya dese pamatta apamatte / niTTi-aniyaTTi sudumo vAma-cIna-sanozi-a-nozizuLA / / 2 / / '' karmagraMtha; gAthA 2.2 (pAnuM 250, prakAzakaH yazovijayajI jaina saMskRta pAThazAlA, mahesANA, varSa 1979) arthaH mithyAtva, sAsvAdana, mizra, avirata, dezavirata, pramatta, apramatta, nivRtti, anivRtti, sUkSma, upazama, kSINa, sayogI, ayogI, guNasthAnako che. Aja rIte siddhAMta-cakravartI AcAryazrI nemicaMdra racita gommaTasAra jIvakAMDanI gAthA 9 ane 10mAM cauda guNasthAnaka (jIvasamAsa)nAM nAma kramAnusAra darzAvyA che. A zodha nibaMdhanA kendramAM rahelI kanakasomamuni kRta 'guNasthAna vivaraNa copAI'mAM gAthA 3, 4 ane 5mAM A guNasthAnakanAM nAma varNavyA che. A pramANe jIvanI AdhyAtmika avasthA darzAvanAra cauda guNasthAnakanAM nAma nIce mujaba che. 1) mithyAtva guNasthAnaka 2) sAsvAdana sabhyaSTi guNasthAnaka 3) mizra (samyak mithyAdaSTi) guNasthAnaka 292 samakita
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ avirata samyagdaSTi guNasthAnaka 5) dezavirati guNasthAnaka 6) pramattasaMyata guNasthAnaka 7) apramattasaMyata guNasthAnaka 8) nivRttibAdara guNasthAnaka 9) anivRttibAdara guNasthAnaka 10) sUkSma saMparAya guNasthAnaka 11) upazAMtamohanIya guNasthAnaka 12) kSINa mohanIya guNasthAnaka 13) sayogI kevaLI guNasthAnaka 14) ayogI kevaLI guNasthAnaka A pramANe guNasthAnano paricaya ApaNe karyo. sIDI upara kevI rIte caDhAya che? ane emAM paNa mukhya bhAga ''samyagdarzana'' kevI rIte bhajave che? te have kramasara joIe. 1) mithyAtva guNasthAnakaH ApaNe AgaLa mithyAtva mohanIya viSejoyuM ane jANyuM che. mithyAtva mohanIya karmanA udayathI kudevamAM deva, kugurumAM guru ane kudharmamAM dharma zraddhArUpa jIvanA pariNAmane mithyAtva kahevAya che. deva, guru ane dharmanA satya svarUpathI ajANa evA jIvanI ahIM prAraMbhika ajJAna avasthA hoya che. vItarAga-sarvajJa praNIta vANIthI ochI, adhika ke viparIta zraddhA, prarUpaNA ke sparzanA kare tene mithyAtva guNasthAnaka kahevAya che. A guNasthAnaka mohanIya karmanI badhI ja 28e prakRtino udaya hoya che. ahIM mukhya e samajavuM ke AtmA A guNasthAnake ajJAnatAnA kAraNe ane tenAthI thatI khoTI zraddhAnA kAraNe hoya che. 2) sAsvAdana samyakdaSTi guNasthAnakaH A guNasthAnaka prApta thAya to upazama samakitathI pAchA pharatAM jIvane ja prApta thAya che. A prathama guNasthAnakathI caDatAM prApta na thAya kAraNa ke anAdikALano mithyAtvI prathamavAra samakita prApti vakhate pahelA guNasthAnakathI cothA guNasthAnake ja jAya che. A guNasthAnakanuM mukhya lakSaNa e che ke samakitane hajI pUrepUruM choDyuM nathI ane mithyAtvanA pUrNa pariNAmanI prApti hajI thaI nathI. samakita 293
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ cothA, pAMcamA ke chaThThA guNasthAnake upazama samakitamAM rahelA jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thAya to te samakitathI patana pAme ane mithyAtva tarapha jAya paNa hajI mithyAtva saMpUrNa prApta thayuM nathI. AvA pariNAma vizeSane sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka kahevAya che. ahIM anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya avazya mithyAtvano udaya karAve che. dA.ta. jema koI puruSe khIranuM bhojana karyuM tyAra pachI vamana thayuM tyAre mAtra khIrano svAda rahyo te samAna sAsvAdana samakita ane vamana thayuM te samAna upazama samakita gayuM. samyaktva bhAvanuM vamana karatAM A jIvane samyaktva bhAvano AsvAda rahe che. prakRtinI apekSAe A guNasthAnake anaMtAnubaMdhI kaSAyanI 4 prakRtino udaya ane darzana mohanIya karmanI 3 prakRtino upazama hoya athavA anaMtAnubaMdhI 4no kSayopazama ane 1 mithyAtva mohanIyano upazama hoya che. AnI sAthe mohanIyanI zeSa 21 prakRtino udaya hoya che. phaLa svarUpe utkRSTa deze UNA ardha pudgala parAvartana kALamAM avazya mokSa prApta kare che. upazama samakitathI pAchA pharatAM jo jIvane sAsvAdana samakita Ave to eka bhavamAM jaghanya 1, utkRSTa be vAra Ave, aneka bhavamAM utkRSTa pAMca vAra Ave kAM to na paNa Ave. A patananuM guNasthAnaka kahevAya che. ahIMthI koI upara jatuM nathI. ahIMyA je jIvone cothA guNasthAnake upazama samakita meLaveluM hoya tene choDIne mithyAtvamAM praveza karatAM pahelA anaMtAnubaMdhI catuSkano udaya thayo ane mithyAtva mohanIyano udaya nathI thayo tevI avasthA thAya tyAre ahIM Ave eTale ja A guNasthAnakanuM nAma "sAsvAdana guNasthAnaka'' kahevAya che. 3) mizraDhaSTi guNasthAnakaH mizra mohanIya karmano udaya jemAM samakita ane mithyAtvanAM mizra pariNAma hoya tene mizradaSTi guNasthAnaka kahevAya che. AvA udaya vakhate jIvane jainadharmamAM rAga ke dveSa banne hotA nathI. zrI vItarAga prabhue je dharma kahyo che te ja sAco evI zraddhA hotI nathI ane jaina dharma khoTo che ane avizvAsapAtra che evo dveSa paNa hoto nathI. samakita ane mithyAtvamAM sarakhA bhAva hoya, taTastha vRtti hoya te mizraTaSTi guNasthAnaka kahevAya che. ahIM anaMtAnubaMdhI 4 prakRti tathA mizra mohanIyanA udayathI mizra pariNAma thAya che. 294 samakita
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtva mohano upazama, samakita mohanIyano abhAva, bAkInI mohanIyanI 21 prakRtino paNa udaya hoya che. AmAM pahelAthI cothA guNasthAnaka jatA ane cothAthI pahelAmAM AvatA banne jaNa sparzI zake che. paraMtu sparzavuM ja joIe te niyama nathI. A bannemAM pharaka e hoya che ke pahelA guNasthAnakathI AvanArane je mithyAtvarUpa dharma pratye aruci hatI te dUra thAya che. ane cothA guNasthAnakathI nIce AvanArane samyaktva rUpa dharma pratye je ruci hatI te dUra thAya che. Ama, pahelAmAM mAtra aruci dUra thAya che. ruci to hatI ja nahIM ane bIjAmAM ruci dUra thAya che; aruci to hatI ja nahIM. Ama A guNasthAnakamAM ruci ane aruci banne na hovAthI mizraRRSTi guNasthAnaka kahevAya che. tenuM nAma ardhavizuddha zraddhA che. ahIM eka agatyanI vAta e ke je anAdino mithyAtvI jIva pahele guNasthAnakathI sIdho trIje guNasthAnake Avato nathI. bhUtakALamAM jeNe samakitanI sparzanA karI hoya te ja jIva trIjA guNasthAnake Ave che. A guNasthAnaka UrdhvagAmI che ane samakitano pADozI thaI jAya che. kAraNa ke tenI sthiti pUrI tha tAM tene samakita thavAnI pUrepUrI taka che. 4) avirati samyakdaSTi guNasthAnakaH A guNasthAnakane mokSamArganI zarUAta paNa kahevAya che. A guNasthAnake anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzanamohanIya karmanI traNa prakRti (mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya, samakita mohanIya) ema darzana samakano kSaya, upazama ke kSayopazamathI thavAvALA tattvazraddhArUpa pariNAme karI jIva samyagdaSTi prApta kare che. Ama sabhyaSTi prApta karavAthI paNa koI paNa prakAranA vrata niyamAdi dhAraNa karI zakato nathI. eTale tenuM nAma 'avirata samyagdaSTi guNasthAnaka'' kahevAya che. A guNasthAnake bAhya AcaraNamAM koI parivartana dekhAtuM nathI chatAM paNa te AtmAonA aMtaraMgamAM jamIna AsamAnano pharaka paDyo hoya che. ApaNe AgaLanAM prakaraNomAM joyuM ane jANyuM ke jyAre jIvAdi nava tattvane dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, navakArazIthI chamAsI sudhInuM tapa jANe, zraddhA kare, prarUpe paNa pAlana karI zake nahIM. te A guNasthAnake hoya che. sudeva, suguru, sudharma tathA satzAstrone yathArthapaNe jANe ane zraddhA kare. samakita 295
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasta para-padArthothI potAnA AtmAne bhinna mAne. potAnA AtmAnA mukhya guNa rUpe jJAna, darzana ane cAritrane mAne. AtmA dhruva-nitya-zAzvata tattva che evI zraddhA hoya che, jinezvara devanAM vacana para dRDha zraddhA hoya che. sAMsArika viSayabhogane heya (choDavA yogya) samaje paNa choDI zakato nathI. Ama A guNasthAnake jIva samyagdaSTi to hoya che paNa hiMsAdi pApa vyApArathI aTakyo nahIM hovAthI avirati che. ahIM utkRSTa pariNAma Ave to tIrthaMkara nAmakarmano baMdha paNa karI zakAya che. mohanIyanI darzana samakanI prakRtinA kSayopazama AdinA kAraNe prApta thatI avasthA te avirati samyagdaSTi che. mohanIyanI zeSa 21 prakRtino udaya hoya che. darzana saptakamAMthI je udayamAM Ave tene kSaya kare ane sattAmAM daLa che tene upazamAve tene kSayopazama samakita kahIe chIe, ane te asaMkhyavAra Ave che. darzana samakanI prakRtinA daLane sarvathA upazamAve, DhAMke tene upazama samakita kahIe chIe ane te AkhA saMsAra cakramAM utkRSTa pAMca vAra Ave che. ane darzana saptakanA daLane sarvathA kSaya kare tene kSAyaka samakita kahIe chIe, ane te samakita saMsAra cakramAM eka ja vAra Ave ane te AveluM jAya nahi. A guNasthAnakanuM mukhya phaLa e che ke jIva jyAre A guNasthAnakamAM AyuSyano baMdha kare to jaghanya trIje bhave ane utkRSTa paMdara bhavamAM mokSa jAya che. A traNe prakAranA samakitavALA A guNasthAnakamAM hoI zake che. A guNasthAna AtmAno saMsArakALa sImitamAM utkRSTa deze UNA ardhapudgala parAvartana kALamAM avazya mokSe pahoMcADI de che. 5) dezavirati guNasthAnakaH deza aMzathI (thoDIka) viratine svIkAravI te dezivarati kahevAya. jyAre jIva darzanasamakano kSaya upazama ke kSayopazama kare ane apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya catuSkano kSayopazama kare, ema kula 11 prakRtino kSayopazama kare tyAre dezavirati guNasthAnake Ave che. 296 samakita
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA to bIjI rIte joIe to lAyaka samaktiI 7 no kSaya kare + 4no kSayopazana kare. upazama samakitI 7no upazama kare + 4no kSayopazama kare, ane kSayopazama samakitI A ja 11 prakRtino kSayopazama kare. ahIM jIva pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya catuSkanA udayathI sarvaviratine svIkArI zakato nathI. paNa sarvaviratinI bhAvanA bhAvato hoya che. A guNasthAnake jIva nava tattva dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, navakArazIthI chamAsI sudhInuM tapa jANe, zraddhA kare, prarUpe ane zakti pramANe pAlana kare. eka paccakakhANathI laIne zrAvakanA 12 vrata, zrAvakanI 11 paDimA Adara ane saMlekhanA karI anazana (saMthAro) karI ArAdhanA kare. ahIM jo AyuSyano baMdha paDe to tenA phaLa svarUpe 1) jIva jaghanya 3 bhave, utkRSTa 15 bhave mokSe jAya. 2) jaghanya pahelA devaloka upaje ane utkRSTa 12mA devaloka upaje. AvuM zrAvakapaNuM eka bhavamAM jaghanya 1 vAra, utkRSTa pratyeka (2thI 9) hajAra vAra Ave. ahIMyA dIkSA grahaNa karavAmAM azakta hoya to te gRhavAsamAM rahIne paNa samakitapUrvaka sAmAyika Adi vratonuM zraddhAna ane sparzana kare che. 6) pramatta saMvata guNasthAnakaH je pApanA vyApArathI vidhipUrvaka sarvathA nivRtta thaI jAya te saMyata, paNa ahIM hajI pramAdanuM sevana thatuM hoya che eTale Ane "pramattasaMyata guNasthAnaka' kahevAya che. samakitanI apekSAthI A guNasthAnake 7 prakRti darzana samaka)no kSaya, upazama ke kSayopazama hoya che tathA apratyAkhyAnAvaraNIya 4 ane pratyAkhyAnAvaraNIya 4; A 8 kaSAyanA kSayopazamathI chaThuM guNasthAnaka prApta thAya che. bIjI rIte joIe to kSAyika samakitI 7no kSaya + 8no kSayopazama athavA upazama samakti 7 no upazama + 8no kSayopazama ane kSayopazama samakitI 7 + 8 ema 15no kSayopazama kare che. A guNasthAnake jIva, nava tattva dravyathI, kSetrathI kALathI, bhAvathI, navakArazIthI cha mAsa sudhInuM tapa jANe, zraddha, prarUpe ane zakti pramANe pAlana kare. sAdhupaNuM eka bhavamAM jaghanya ekavAra utkRSTa pratyeka (2thI 9) so vAra Ave. (A eka bhAvanI apekSAthI jANavuM. dravyathI to sAdhunA vezamAM dIkSA pachI hoya ja che.) samakita 297
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNA bhava maLI jaghanya be vAra, utkRSTa pratyeka hajAravAra Ave che. A jIva jaghanya te ja bhave utkRSTa 15 bhave mokSe jAya che. ahIMthI gati jaghanya pahelA devaloke, utkRSTa 9 greveyakanI hoya che. A guNasthAnake rahelA sAdhu-muni bhagavaMto 5 mahAvrata, 10 thati dharmanuM, 5 samiti ane 3 guminuM tathA 27 sAdhujInA guNo sahita vicare che. bAvIsa pariSadane jIte che ane 20 asamAdhinA doSane taje che. 7) apramatta saMyata guNasthAnakaH madha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA Ama A pAMca pramAda vinAnA muninuM guNasthAnaka te apramatta saMyata guNasthAnaka kahevAya che. ahIMyA 7 prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama hoya ane apratyAkhyAnA varaNIya 4 ane pratyAkhyAnA varaNIya ema e 8 kaSAyanA kSayopazamathI jIva sAtamuM guNa sthAnaka prApta kare che. athavA to bIjI rIte joIe to kSAyika samakita 7 no kSaya + 8 no kSayopazama, upazama samakita 7no upazama + 8no kSayopazama ane kSayopazama samakitI 15no kSayopazama kare che. AnA uparAMta pAMca pramAda choDe che tyAre A guNasthAnaka Ave che. A guNasthAnake jIva nava tattva dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, navakArazIthI cha mAsa sudhInuM tapa jANe, zraddha, prarUpe tathA zakti pramANe pAlana kare. ahIM rahelo jIva e ja bhavamAM athavA utkRSTa paMdaramAM bhavamAM mokSe jAya che. ahIMthI gati jaghanya pahelA devaloke utkRSTa anuttara vimAnanI hoya che. A guNasthAnaka eka aMtarmuhurtanuM che. A rIte aMtarmuhartathI zarU karI be (cha ane sAta vacce) guNasthAnaka deze UNA koDa pUrva sudhI vicare che. 8) nivRtti bAdara saMparAya (apUrvakaraNa) guNasthAnaka je guNasthAnakamAM sama samayavartI jIvonA pariNAmamAM bhinnatA hoya tathA bahAra saMjavalana kaSAyano udaya hoya tene nivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka kahevAya che. zukladhyAnanI prApti karI tenA prathama pAyA dvArA pratisamaya anaMtaguNa vizuddhinA pariNAmathI sthi 298 samakita
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ tighAta, rasaghAta, guNazreNI, guNasaMkramaNa, sthitibaMdha A pAMca apUrvakaraNanA kAryo karI, koI kALe pUrve te pariNAma na hatAM te AvyAM tethI bIjuM nAma 'apUrvakaraNa' guNasthAnaka paNa kahevAya che. sthitighAta, 2saghAta, guNazreNI, sthitibaMdha A cAra apUrva kArya cothA guNasthAnakane prApta karatAM AgaLa ApaNe joyA paNa ahIM guNa saMkramaNa eka vizeSa apUrva kArya thAya che. guNa asaMkhyaguNAkAre saMkrama = ekanuM bIjAmAM rUpAMtara thavuM te jyAre sattAmAM rahelI karmaprakRtinA daliko potAnA mULasvabhAvane choDIne, baMdhAtI, sajAtIya karmaprakRtinA svabhAvane prApta kare che tyAre je eka karmanuM bIjA karmamAM rUpAtaMra thavuM tene saMkramaNa kahevAya che. A guNasthAnake asaMkhyAta guNa caDatA krame azubha dalikonuM, navA baMdhAI rahelA zubhakarmamAM saMkramaNa thAya che. ahIMyA pUrvenA kSAyika samakitane 7 no kSaya, 8 no kSayopazama hato te, 1) upazama zreNI athavA to 2) kSapaka zreNI kare che. pUrvenA upazama samakitane 7no upazama, 8no kSayopazama hato te mAtra upazama zreNI kare che. jyAre samakitanI prApti samaye je apUrvakaraNa thayuM hatuM tenA karatAMya apUrvakArya ahIM thAya che. kAraNa ke 4 guNasthAnake apUrvakaraNa e guNasthAnaka rUpa che paNa ahIMthI jIva upazama zreNI ke kSapaka zreNI upara caDe che. 1. pUrvano kSayopazama samakitI darzanasaptakano upazama zreNImAM upazama kare athavA kSapaka zreNImAM kSaya kare che. 2. jyAre jIva upazama zreNI zarU kare che tyAre mohanIya karmanI prakRtine upazama karato 9mA, 10mA guNasthAnake thaI 11mA guNasthAnaka sudhI jAya. 11mA guNasthAne avasthita pariNAme rahIne tyAMnI sthiti pUrI thatA 10mAMthI ghaTatA pariNAme prathama guNasthAnaka sudhI jaI zake che. jIva jyAre kSapaka zreNI mAMDe che tyAre te mohanIya karmanI prakRtinA daLane kSaya karato, zuddha mULamAMthI samakita 299
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA karato 9mA, 10mA guNasthAnaka thaIne 12mA guNasthAnake pahoMce che. ahIMthI te nIce paDato nathI paNa vardhamAna pariNAmathI AgaLa ja vadhe che. citra-16 300 samakita
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ citraH16 samakita aSogI kevaLI saMyogI kevaLI kSiNa moha sUkSma saparAya kSAyika samyagadaSTi zreNInI zarUAta anivRtti kaNa athavA bAdara saMpAya apUrva zreNI athavA nivRtta kSaNa apramata sarva virata pramatta sarva virata deza virata avirata samyaga daSTi mizra sAsvAdana mithyAtva guNasthAna upazAMta moha sUkSma saparAya upazama samyagadaSTi kSayopama samyagadaSTi 301
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ A guNasthAnaka eka bhavamAM jaghanya ekavAra utkRSTa cAra vAra Ave che. ane ghaNA bhavanI apekSAthI jaghanya be vAra ane utkRSTa nava vAra Ave che. ahIMthI jIva jaghanya te ja bhava, utkRSTa trIjA bhave mokSe jAya che. pahelA mithyAtva guNasthAnakanA aMte bhavya jIvo je apUrvakaraNa kare che te apUrvaka2NamAM graMthibheda kare che ane tenuM phaLa tene samyagdarzana maLe che. te darzanamohanIyanA karmano kSaya, upazama ke kSayopazama kare che. ane ahIM AThamA guNasthAnake bIjuM apUrvakaraNa kare che je cAritra mohanIya karmano kSaya ke upazama mATe kare, ane tenuM phaLa kevaLajJAna prApta thAya che. A jIva jaghanya te ja bhave mokSe jAya ane utkRSTa trIje bhave mokSe jAya. 9) anivRttibAdara saMparAya kaSAya guNasthAnakaH je guNasthAnakamAM sama samayavartI jIvonAM pariNAmamAM samAnatA hoya tathA bAdara saMjavalana kaSAyano udaya hoya tene anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka kahe che. nivRtti = vizuddhimAM taratamatA. anivRtti = vizuddhimAM taratamatA na hovI. anivRttimAM samAnakALe (eka ja samaye) rahelA sarvajIvonA adhyAvasAyamAM vizuddhinI taratamatA hotI nathI. tethI tene anivRttikaraNa kahe che. bAdara = sthULa saMparAya = kaSAyodaya dazamA sUkSmasaMparAya guNasthAnakanI apekSAe anivRttiNamAM rahelA jIvo sthULa kaSAyodayavALA hoya che. tethI anivRtikaraNamAM rahelA jIvonuM je guNasthAnaka hoya che tene anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka kahe che. temAM pUrve kahyA mujaba sthitighAtAdi pAMce apUrva kArya cAlu hoya che. prakRtiH kSapaka zreNIvALA saMjvalananA lobha sivAyanI hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, durgaMcchA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda, saMjvalana krodha, saMjvalana mAyA, saMjvalana mAyA, e 12 ane pUrvenI 15-ema kula mohanIya karmanI 27 prakRttiono kSaya kare che. upazama zreNIvALAe 27 prakRtino upazama kare. 302 samakita
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjavalanano lobha-je mohanIya karmanI eka mAtra prakRti rahI che. je lobha paNa atyaMta kuza banI gayo che. aMza mAtra bAdara saMparAya kriyA rahI che, sarvathA prakAre nivarto nathI mATe anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka kahevAya che. guNaH jIvAdi nava tattva dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, navakArazIthI cha mAsI sudhInuM tapa nirvikAra, amAyI, viSaya nirvAMchApaNe (anAsaktapaNe) jANe, zraddhe, prarUpe tathA zakti pramANe pAlana kare. A guNasthAnaka eka bhavamAM jaghanya eka vAra, utkRSTa cAra vAra Ave. ghaNA bhavamAM jaghanya eka vAra, utkRSTa nava vAra Ave. te jIva jaghanya te ja bhave, utkRSTa trIje bhave mokSe jAya. ja gatiH zreNImAM kALa kare to pAMca anuttara vimAnamAM utpanna thAya. 10) sUkSmasaMparAya guNasthAnakaH jemAM mAtra saMjvalananA lobha kaSAyano sUkSma udaya (vipAkodaya) hoya che tene sUkSmasaMparAya guNasthAnaka kahe che, jyAM sUkSma, thoDIka pAtaLI saMparAya (kaSAya) kriyA rahI che. prakRtiH saMjvalananA lobha sivAyanI mohanIya karmanI 27 prakRtino kSaya ke upazama pUrve thayela hoya che. je jIva kSaya karato hoya te dazamA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnake jAya che. je jIva kSaya karato hoya te kSapaka zreNImAM hoya che tethI upazama zreNInA agiyAramAM guNasthAnake jato nathI. guNaH jIvAdi nava tattva dravyathI, kSetrathI kALathI, bhAvathI, navakArazIthI cha mAsI sudhInuM tapa, nirAbhilASa, avedakapaNe jANe, zraddhe, prarUpe tathA zakti pramANe pAlana kare che. eka bhavamAM jaghanya eka vAra, utkRSTa cAra Ave che. ghaNA bhavamAM jaghanya be vAra, utkRSTa nava vAra Ave. te jIva jaghanya te ja bhave mokSe jAya, utkRSTa trIje bhave mokSe jAya. ja gatiH zreNImAM kALa kare to pAMta anuttara vimAnamAM Upaje. 11) upazAMta mohanIya (vItarAga chadmastha) guNasthAnakaH upazAMta eTale rAkha vaDe DhAMkela agninI samakita 303
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema mohanIya karmanI 28 prakRtione sarvathA upazAMta karI che eTale te rAgadveSa rahita hovAthI 'vItarAgI' kahevAya che paNa jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karmono udaya hovAthI ''chadmastha'' kahevAya che. A guNasthAnakanA prathama samaye saMjavalana lobhano upazama kare tethI mohanIyanI sarva 28 prakRtino upazama hoya che. ahIM jIvAdi nava tattva dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, navakArazIthI cha mAsa sudhInuM tapa, zukladhyAnano bIjo pAyo dhyAyIne vItarAgabhAve yathAkhyAta cAritra paNe jANe zraddhe, prarUpe ane zakti pramANe pAlana che. AvuM eka bhavamAM jaghanya ekavAra utkRSTa be vAra Ave che. ghaNA bhavamAM jaghanya be vAra utkRSTa cAra vAra Ave che. ahIM jIva utkRSTa trIje bhave mokSe jAya. A guNasthAnake jIva avazya kALakSaye ke bhavakSaye nIce paDe ja che. citra 17 304 samakita
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra - 17 upazama zreNIthI patana / upazAMta moha f Gwait tilata | sUkSma saMparAya ? kALa kSaye patana / sUkSma saMparAya anivRtti karaNa athavA bAdara saMparAya | bhava kSaye patana apUrva karaNa athavA nivRtta karaNa. apramata sarva virata / pramatta sarva virata / deza virata / avirata samyaga dRSTi mizra | sAsvAdana | mithyAtva guNasthAna samakita 305
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12) kSINa mohanIya (vItarAga chadmastha) guNasthAnakaH mohanIya karmanI 28 prakRtino sarvathA kSaya thavAthI je guNasthAnaka prApta thAya tene kSINa mohanIya guNasthAnaka kahevAya che. ahIM mohanIya karmanI 28 prakRtino kSaya thavAthI vItarAgapaNuM prApta thAya che. paNa bAkInA traNa ghAtI karmanA udayathI haju chadmasthapaNuM che tethI vItarAga chadmastha kahevAya che. kevaLa kSapakazreNIvALA AtmA ja A guNasthAnakane prApta kare che. upazama zreNIvALA nahIM. ahIM e ja bhavamAM mokSa prApta thAya che. A guNasthAnake mRtyu thatuM nathI. ahIMthI nIce paDavAnuM hotuM nathI. citra 18 306 samakita
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra - 18 kSapaka zreNI che ayogI kevaLI sayogI kevaLI kSiNa moha sukSma saMparAya anivRtti karaNa athavA bAdara saMpAya | apUrva karaNa athavA nivRtta karaNa apramata sarva virata pramatta save virata deza virata avirata samyaga dRSTi mizra sAsvAdana. mithyAtva guNasthAna samakita 307
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13) sayogI kevaLI guNasthAnakaH A guNasthAnakamAM kevaLajJAna, kevaLadarzana sahita, zubha mana vacana, kAyAnA yoga sahita vicare che te sayogI kevaLI kahevAya che. A guNasthAnanA prathama samaye jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanI prakRtino kSaya karatA kevaLajJAna, kevaLadarzana pragaTe che. ahIM 10 bola sahita vicare che. 1) sayoga 2) sazarIra 3) kevaLajJAna 4) kevaLadarzana 5) yathAkhyAta cAritra 6) kSAyika samakita 7) zukladhyAna 8) zuklalezyA 9) zubhayoga 10) paMDitavIrya jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa deze UNA pUrvakroDa varSa sudhI vicare che. ghaNA jIvane tArI, pratibodhI, nyAla karIne, zukaladhyAnanA trIjA pAyAe pahoMcI mana, vacana, kAyAnA yoganuM rUMdhana karIne caudame guNasthAnake jAya che. ahIM jIva te ja bhave, mokSe jAya che. A guNasthAnake mRtyu thatuM nathI. 14) ayogI kevaLI guNasthAnakaH mana, vacana, kAyAnA sUkSma ke sthUla koIpaNa prakAranA yoganA abhAvathI AtmAnI meru jevI niSkapa avasthA jyAM hoya che tevA kevaLajJAnI bhagavaMtanuM guNasthAnaka te ayogI guNasthAnaka kahevAya che. yogano nirodha thatAM ja kevalI bhagavAna ayogI tema ja zailezI avasthAne prApta kare che. AmA Atma pradezo saMpUrNataH niSkapa thaI jAya che. Ane zailezIkaraNa kahevAya che. ahIM AtmA yogathI vikhUTo paDe che tyAre pAMca hyasva (a,I,u,R,TTa) svara uccAra karavA jeTalA samaya mAM madhyalokathI mokSamAM jaI sthira thaI jAya che. audArika, tejasa, kArmaNa zarIra saMpUrNapaNe tyAgI samazreNI, Rjugati, Urdhvagati, aspRzyamAna, gatie eka samayamAM lokanA agrabhaNe siddhakSetre jaI siddha thAya che. Ama avyavahAra rAzithI laI mokSa sudhInI bhavya jIvanI yAtrA ahIM sukhada virAma pAme che. citra 19 308 samakita
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ citraH19 mithyAtvathI mokSa sudhI.. sidhdha zIlA devaloka kSayaka zreNIdhI mokSa ayogI kevaLI sayogI kevaLI kSiNA moha upazama L) zreNIthI patana upazAMta moha sUkSma saMparAya anivRtti kraNa athavA + | bAda saMparaya apUrva raNa athavA nivRtta raNa upazAMta moha ma saparAya anivRtti kaNa athavA ti) baka saMpAya apramata sarva virata pramatta sarva virata + deza virata - avirata samyagadaSTi - mizra + sAsvAdana - mithyAtva guNasthAna saMsArI jIva samakita 309
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3.1 zvetAMbara AgamamAM samyagdarzana 1. sammIi sayA amUDhe arthaH samyakdaSTi sadaiva amUDha-mUDhatAothI rahita rahe che. parapadArtha prati rAga, dveSa, moha Adi karavuM te mUDhatA che. samyakdaSTi AvI mUDhatAthI bacato rahe che. te haMmezAM satarka rahe che. 2. samattadaMsI na karei pAvaM arthaH sabhyaSTi pApa karatA nathI ! (mithyAtvarUpa doSanuM pApa karatA nathI) 3. je ya'buddhA mahAbhAgA vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parakkataM saphalaM hoI svvso|| je buddhA mahAbhAgA vIrA samattadaMsiNo / suddhaM tesiM parakkataM aphalaM hoI savvaso / / arthaH je puruSa dharmatattva ane AtmasvarUpane jANato nathI paNa mahAbhAgyazALI, lokapUjya ane mahAnavIra che, paraMtu samyagdarzanathI rahita che. tenuM ahiMsA, satya Adi dharmAcaraNamAM parAkrama azuddha hoya che. ane te haMmezAM karmaphaLayukta hoya che. tenAthI viparIta... je puruSa dharmatattva ane AtmasvarUpane jANe che. mahAbhAgyazALI, lokapUjya ane karma dUra karavAmAM vIra che, tathA samyagdarzanathI yukta che. tenuM ahiMsAdimAM dharmAcaraNamAM parAkrama zuddha che ane te badhuM aphala (karmaphaLanA abhAvarUpa) mokSa mATe thAya che. 4. eyAiM micchAdiTThissa micchattapariggAiIM micchaasuN| iyAIM ceva sammadiTThissa sammatta pariggahiyaIM sammasuM // arthaH je sabhyazAstra che. te mithyATaSTi mATe mithyAzruta thaI jAya che ane samyakdaSTi mATe te ja zAstra sabhyazruta thaI jAya che. p taM jar3a tAva tumaM jahA tirikkhajoNiya bhAvanuvagaeM / apaDiladdha samattarayaNalaMbheNaM se pAe pANANukaMpayAe jAva aMtarA ceva saMdhArie, No ceva Ne Nikkhitte / arthaH bhagavAna mahAvIrasvAmI kahe che-he meghamuni te samaye tame tiryaMcayonimAM hatA to paNa apratilabdha samyakratnanA lAbhathI prANa, bhUta, jIva ane sattvanI anukaMpAthI tame paga upara rAkhyo ane nIce na mUkayo te samyakdarzana tathA anukaMpAnA phaLasvarUpe tame manuSyabhava ane rAjA zreNIkanA tyAM putrarUpe janmyA cho. samakita 311
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. mAro pAsa savvatno - artha samyakradRSTi saMpUrNa prANIjagatane potAnA AtmAnI samAna jue che. 7. saNasaMpannayAe NaM bhNte| jIve kiM jaNAi? artha: bhagavAna-samyagadarzana prApta karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? daMsaNasaMpannayAe NaM bhava micchattacheyaNaM karai, paraM na vijjhAyai, paraM avijjhamANe aNuttareNaM nANadaMsaNeNaM appANaM saMjoemANe sammaM bhAvemANe vihri| samyakradarzananI saMpannatAvALo jIva saMsAranuM mULa mithyAtva ane ajJAnanuM chedana kare che. tenA jJAnano prakAza bujhAto nathI. ane te jJAnanA prakAzamAM te zreSTha jJAna ane darzanathI potAnA AtmAne saMyojita karI samyakabhAvothI yukta thaIne vicare che. A che samyagadarzanano lAbha 8. ne hiMsI re mannArAne je aNannArAme se annnndNsii|| artha je ananyadarzI-(samyadRSTi) che. te ananya ArAma-paramArthamAM ramaNa karavAvALA che ane je ananya ArAma che te ananyadarzI che. (samyadRSTi che) tAtparya e che ke samyagadarzana-saMpanna vyakti zuddha-ekamAtra AtmAnuM darzana kare che mATe te advitIya AnaMdamAM ramaNa kare che. 9. nANeNa jANai bhAve, saNeNa ya sdRhdd| arthaH jIva jJAnathI padArthone jANe che ane samyagadarzanathI tenA para zraddhA kare che. 10. tahiyANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uveseN| bhAveNa saMdRhaMtassa sammattaM taM viyaahiy|| artha jIva-ajIva Adi 9 tattvanA taththarUpa bhAvonA sadbhAva (astitva)nA nirUpaNamAM je bhAvapUrvaka zraddhAna che, tene samyakatva kahevAmAM Ave che. tene samyatva jANo. 11. arihaMto mahadevo jAvajjIvaM susAhuNo gurunno| jiNa paNNattaM tattaM, ia sammataM mae ghiyN| artha thAvajIvana arihaMta mArA deva che. susAdhu mArA guru che. jinendra dvArA prarUpita tattva ja dharma che. A prakAranuM meM samyakatva grahaNa karyuM che. 312 samakita
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. nisagguvaesaruI, ANArui suttbiiyruimev| abhigama-vitthAraruI, kiriyA - saMkheva - dhmmruii|| arthaH uttarAdhyayanasUtramAM samyakradRSTinI dasa rucionuM varNana A pramANe cheH (1) nisargaruci, (2) upadezaruci, (3) AjJAruci, (4) sUtraruci, (5) bajaruci, (6) abhigamaruci, (7) vistAraruci, (8) kriyAruci, (9) saMkSeparuci, (10) dharmaci. 13. nissaMkiya - nikkaMkhiya - nivitigicchA amuuddhditttthiiy| uvavUha - thirIkaraNe vacchala - pabhAvaNe atttth|| arthaH uttarAdhyayanasUtramAM samyagadarzananA ATha aMga batAvavAmAM AvyAM cheH (1) niHzaMkatA (2) niSkAMkSatA (3) nirvicikitsA (4) amUDha dRSTi (5) upabRhaNa (6) sthirikaraNa (7) vAtsalya (8) prabhAvanA. A ATha samyakatvanAM aMga che. 14. micchAdasaNarattA saniyANA u hiNsgaa| ia je maraMti jIvA tesiM puNa dullhaabohiN|| artha je aMtima samayamAM mithyAdarzanathI yukta che. nidAnathI yukta che ane hiMsaka che. temane AgAmI janmamAM bodhi-samyaggadarzana durlabha che. 15. na vi taM karei aggI, ne a visaM kiNha sappo a| jaM kuNai mahAdosaM tivvaM jIvassa micchtN|| artha tIvra mithyAtva AtmAnuM jeTaluM ahita kare che. teTaluM ahita agni, viSa ke kALo sApa paNa karato nathI. 16. samaNovAsaeNaM sammattassa paMca aiyArA peyAlA jANiyavvA na samAyariyavvA... artha: zrAvakanA samyaktvanA (samyagadarzananA) pAMca moTA aticAra jANavA jevA che paNa AcaravA jevA nathI. 17. cauvvIsatthaeNaM daMsaNavisohiM jnnyi| artha covIsa tIrthaMkara bhagavAnanI stuti ane stavanathI jIva darzanavizuddhi prApta kare che. samyakdarzanane vadhAre nirmaLa kare che. covIza bhagavAnanI stuti eTale logassa. samyakatva zuddha rAkhavA zuM karavuM joIe ane zuM na karavuM joIe te mATe nIcenI gAthAmAM kahyuM cheH samakita 313
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18. paramatthasaMthavo vA, sudiTThaparamattha sevaNA vA vi / vAvaNNakudaMsaNa vajjaNA ia sammatta sadRhaNA / / arthaH paramArthano saMstava, paramArtha jeNe barAbara jANyo che. teno satsaMga ane samyaktva tathA cAritrathI bhraSTa kudarzanano parihAra karavo (choDavo) samyaktvane zuddha rAkhavA ATaluM karavuM. 314 samakita
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ repharansa cepTara 3.1 1. dazavaikAlIka sUtra; gAthA 10.7 (pAnuM 453, prakAzakaH guruprANa phAunDezana rAjakoTa, varSa 2002) 2. AcArAMga sUtra; gAthA 1.3.2.1 (pAnuM 112, prakAzaka guruprANa phAunDezana rAjakoTa, varSa 1999) 3. sUtrakRtAMga sUtra; gAthA 1.8.22-23 (pAnuM 296, prakAzakaH guruprANa phAunDezana pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) 4. naMdIsUtra; gAthA 41 (pAnuM 484, AcArya ghAsIlAlajI mahArAjasAheba, prakAzakaH jainazAstro dhAraka samiti amadAvAda, varSa 1958) 5. jJAtAdharmakathA sUtra; gAthA 1.138 (pAnuM 80, prakAzakaH gurumANa phAunDezana rAjakoTa, varSa 2004) 6. sUtrakRtAMga sUtra; gAthA 1.12.18 (pAnuM 359, prakAzakaH guruprANa phAunDezana pArasadhAma, ghATakopara, muMbaI, varSa 2009) 7. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 29.61 (pAnuM 516, yuvAcArya madhukaramuni, prakAzakaH Agama prakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, varSa 1984) 8. AcArAMga sUtra; gAthA 2.6.5 (pAnuM 95, prakAzakaH guruprANa phAunDezana rAjakoTa, varSa 1999). 9. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 2.28.35 (pAnuM 156, prakAzakaH guruprANa phAunDezana rAjakoTa, varSa 2004) 10. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 28.15 (pAnuM 149, prakAzaka: sudharmA saMskRti rakSaka saMdha, jodhapura, varSa vi.saM. 2065) samakita 315
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. guNasthAna mokSanAM sopAna (pAnuM 74, lekhakaH DaoN. ketakI zAha, prakAzakaH dariyApurI jaina samiti (navaraMgapurA, amadAvAda (gujarAta) varSa 2010) 12. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 28.16 (pAnuM 150, prakAzaka: sudharmA saMskRti rakSaka saMdha, jodhapura, varSa vi.saM. 2065) 13. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 28.31 (pAnuM 156, prakAzaka: sudharmA saMskRti rakSaka saMdha, jodhapura, varSa vi.saM. 2065) 14. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 36.263 (pAnuM 418, prakAzaka: sudharmA saMskRti rakSaka saMdha, jodhapura, varSa vi.saM. 2065) 15. bhaktaparijJA prakIrNaka gAthA 61 (pAnuM 35, muni dIparatnasAgarajI prakAzaka: Agama dIpaprakAzaka, zAhapura, amadAvAda) 16. Avazyaka sUtra-pratikramaNa sUtra prakaraNa 5 (pAnuM 39, prakAzakaH dariyApurI AThakoTI sthAnakavAsI jaina saMdha, chIpApoLa, amadAvAda varSa 1997) 17. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 29.9 (pAnuM 177, prakAzaka: sudharmA saMskRti rakSaka saMdha, jodhapura, varSa vi.saM. 2065) 18. uttarAdhyayanasUtra; gAthA 28.28 (pAnuM 155, prakAzaka: sudharmA saMskRti rakSaka saMdha, jodhapura, varSa vi.saM. 2065) 316 samakita
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3.2 zrI digaMbara jaina sAhityamAM samyagdarzana 1. sadRSTijJAnavRttAni dharmaM dharmezvarA viduH / yadIya pratyanIkAni bhavanti bhava paddhatiH / / arthaH dharmanAyaka, tIrthaMkara bhagavaMtoe samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra A traNane dharma kahyo che. ane tenAthI pratikULa mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritrane saMsAraparibhramaNano mArga batAvyo che. 2. tatrAdau samyakatvaM samupAzraya NIyamakhilayatnena / tasmin satyeva yato bhavati jJAnaM caritraM ca / arthaH ratnatrayamAM sauthI pahelA samagra prayatnapUrvaka samyagdarzanano Azraya levo joIe. kema ke samyagdarzananA hovA para ja jJAna ane cAritra samyak thAya che. 3. samattarayaNa bhaTThA jANaMtA bahuvihAI satthAI / ArAhaNa virahiyA bhamaMti tattheva tattheva / arthaH samyaktvathI bhraSTa sAdhaka aneka zAstrone jANe che to paNa te jJAnanI samyak ArAdhanAthI rahita hovAthI te saMsAramAM yatra-tatra paribhramaNa karato rahe che. 4. nagarassa jaha duvAraM muhassacakkhU tarussa jaha mUlaM / taha jANa susammattaM NANa - caraNa - tavANaM / / arthaH jema nagaranI zobhA daravAjAthI che. mukhanI zobhA AMkhathI che. vRkSanI zobhA tenA mULathI che. tevI rIte jJAna, cAritra, vIrya (parAkrama) ane tapanI zobhA samyagdarzanathI samajo. (jANo) 5. daMsaNamUlo dhammo uvahaTTho jiNavarehiM sissANaM / arthaH jinezvaroe potAnA ziSyone kahyuM ke-dharmanuM mULa darzana che. 6. kiM bahuNA bhaNieNaM je siddhA NaravarA gae kAle / sijjhahi je vi bhaviyA taM jANai sammAhappaM / / arthaH vadhAre zuM kahevuM? atItakALamAM (bhUtakALamAM) je uttamapuruSo siddhamukta thayA che. mokSamAM gayA che tathA bhaviSyamAM je-je siddha thaze, te badhuM samyaktvanuM mAhAtmya samajo. samakita 317
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. na samyakatvasamaM kiMcit traikAlye trijgtypi| zreyo'zreyazca mithyAtvasamaM naanytnuubhRtaam|| artha jIva mATe traNa kALa ane traNa lokamAM samyagadarzananA samAna koI bIjuM kalyANakAraka nathI. tevI rIte traNa kALa, traNa lokamAM mithyAtvanA samAna koI bIjuM akalyANakAraka nathI. 8. ityevaM jJAtatattvo'sau smygdRssttirnijaatmdRk| vaiSayike sukhe jJAne rAgadveSo prityjet|| artha svaAtmadarzI samyadRSTi Atmika jJAna ane sukhano jJAtA hoya che. mATe te indriyajanya vaiSayika sukha ane jJAnamAM rAga-dveSano parityAga kare che. samyagdaSTinI vizeSatA 9. saMkhijjamasaMkhijjaguNaM ca sNsaarimerumttaaeN| samattamaNucaraMtA karaMti dukkhakkhayaM dhIrA / / arthaH samyagradarzananuM AcaraNa karavAvALA dhIra puruSa, saMkhyAta athavA asaMkhyAtaguNI karmanirjarA kare che tathA saMsArI jIvonAM maryAdarUpa je samasta duHkha che, teno paNa nAza kare che. sarvazreSTha samyagadarzana 10. rayaNANaM mahArayaNaM savvajoyANa uttamaM joyN| riddhiNa mahAriddhi, sammattaM svvsiddhiyrN|| artha samasta ratnomAM zreSTha mahAratna samyagdarzana che. vastunI siddhi karavAnA upAyarUpa sarvayoga, maMtra, dhyAna AdimAM samyagadarzana uttama yoga che. kemake samyagadarzanarUpI yogamokSane siddha karavAmAM uttama yoga che. aNimA Adi riddhiomAM paNa samyagadarzana eka mahAriddhi che. adhika zuM kahevuM samyagadarzana sarvasiddhikartA che. 11. tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam artha tattvanI yathArtha zraddhA te samyagadarzana che. 12. jIvAjIvAsavabandhasaMvaro NijjarA tahA mokkho| eyAiM sattataccAI sahahaMtassa smmtN|| artha jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA tathA mokSa A sAta tattva che. tenI zraddhA karavI te samyakatva che. 318 samakita
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. jIvAdI saddahaNaM sammattaM jiNavarehiM paNNataM, vvhaaraa| arthaH jinezvara dvArA prarUpita jIva Adi padArthonI zraddhA karavI te vyavahAra samyaktva che. 14. jIvAdIdRhaNaM sammataM / arthaH vItarAga sarvajJapraNIta jIvAdi tattvonA viSayamAM cala, mala ane agADha doSa rahita durAgrahavimukta zraddhA; A AvuM ja che je jinezvaroe kahyuM che. tevA prakAranI nizcayabuddhi samyagdarzana che. 15. samattaM sadRhaNaM bhAvANaM arthaH te bhAvono arthAt (jIva-ajIva Adi nava padArthonA) mithyAdarzananA udayathI prApta thavAvALo azraddhAnanA abhAva-svabhAvavALo je bhAvAntara zraddhAna che. te samyagdarzana che. 16. chadavva NavapayatthA paMcatthI sattatataNidiTThA / sagRhai tANaruvaM so sudiTThI muNeyavvo / / arthaH cha dravya, nava padArtha, paMcAstikAya ane sAta tattva tenuM jevuM svarUpa vItarAga prabhue batAvyuM che, tenA upara te ja rIte je zraddhA, ruci ane nizcaya kare che tene samyagdaSTi jANavo joIe. 17. attAgamataccANaM sadRhaNAdo havei sammataM / arthaH Apta, Agama ane tattvonA prati zraddhAthI samyagdarzana thAya che. 18. nAnhata po tevo, dharmo nAsti tyAM vinA tapaH paraM ca nairgranthyametat samyakatvalakSaNam / / arthaH arihaMtadevathI vadhIne koI deva nathI, dayAthI vadhAre koI dharma nathI ane tapaHparAyaNa nigraMtha sAdhu ja sAcA guru che. A prakAranuM dRDha zraddhAna ja samyaktvanuM lakSaNa che. 19. nijjayadosaM devaM savvajiyANaM dayAvaraM dhammaM / vajjiyagaMthaM guruM, jo bhaNNadi so huM saddiTThIM // / arthaH je doSathI rahita vItarAga bhagavAnane deva, dayA parAyaNa dharmane zreSThadharma tathA nigraMtha sAdhune guru mAne che. te kharekhara samyagdaSTi che. 20. hiMsArahie dhamme, aTThArahadoSa vajjie deve / NiggaMthe pavvayaNe sadRhaNaM hoi sammataM / / samakita 319
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaH hiMsA rahita dharmamAM, aDhAra doSa rahita devamAM, mokSamArga pravacanadAtA nigraMtha gurumAM zraddhA rAkhavI te samyakatva che. 21. attAgamataccANaM jaM sadRhaNaM sunimmalaM hoi| saMkAdi dosarahiyaM taM sammataM munneyvvN|| artha Apta (satyArthadeva), Agama ane tattvonA zaMkAdi (25) doSa rahita je ati nirmaLa zraddhAna hoya che. tene samyakatva jANavuM joIe. 22. zraddhAnaM paramArthAnAmAptAgamatapo bhRtaam| trimUDhApoDhamaSTAMgaM smygdrshnmsmym|| artha paramArtha Apta, Agama ane tapodhanI gurunA prati traNa mUDhatAthI rahita, ATha aMga sahita ane ATha mada rahita zraddhAna samyaggadarzana che. 23. sarvajJaM sarvalokezaM srvdossvivrjitm| sarvasatvahitaM praahuraaptmaaptmtaucitaaH|| artha je sarvajJa che. samasta lokanA adhipati che. samasta doSothI rahita che. samasta prANIonA hitaiSI che. tene ja Apta kahevAya che. 24. nijjayadosarahio kevlnnaannaaiprmvibhvjudo| so paramappA uccai tabivarIo Na prmppaa|| artha je samasta doSothI rahita che. kevaLajJAna Adi paramavaibhavathI yukta che. tene paramAtmA kahevAya che. je tenAthI viparIta che. te paramAtmA thaI zakatA nathI. 25. viSayAzAvazAtIto niraarmbho'prigrhH| jJAnadhyAna taporaktatapasvI sa prshsyte|| artha je pAMca indriyanA viSayonI Asakti ane IcchAthI rahita che. cha kAya jIvanA AraMbhathI (hiMsA)thI virata che. niSparigraha che, jJAna, dhyAna ane tapamAM rata rahe che. te tapasvI guru prazasta prazaMsA karavA lAyaka che. prazasta (sAcA) gurunuM A lakSaNa che. 26. AptopajJa mnulNdhymdRssttessttaavirodhkm| tattvopadeza kRtasArvaM zAstraM kaapthghttttnm|| artha zAstranuM lakSaNa-je sarvajJa AptapuruSa dvArA kathita che. jenA vacanono vAdI-prativAdI khaMDana 320 samakita
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI zaktA nathI. je pratyakSa ane anumAnathI viruddha na hoya, je vastunA yathArtha svarUpano upadeza karatA hoya, sarvajIvonA mATe hitakara hoya. je mithyA mArganuM yukti, pramANa, AdithI nirAkaraNa kare che. te zAstra che. vyavahAra sabhyadarzana ane nizcaya samyagadarzana vyavahAra samyagradarzananuM eka lakSaNa batAvyuM che ke tattvArthazraddhAna samyagadarzanam tenA upara paMcAstikAya tAtparyavRttimAM eka sUtra ApavAmAM AvyuM che. te A che. 27. mithyAtvodaya janitaviparItAbhinivezarahitaM smygdrshnm| arthaH mithyAtvanA udayathI utpanna viparIta abhinivezathI mukta thaIne tattvanuM zraddhAna karavuM te samyagadarzana che. viparIta abhiniveza rAga-dveSanA kAraNe utpanna thAya che. bhUyattheNAbhigadA... sammate arthaH bhUtArtha-nizcayanayathI navatattvanI sAthe ekatva prAptithI AtmAnuM jJAna che athavA te bhUtArtharUpathI jANelAM jIvAdi 9 tattvane zuddha AtmAthI bhinna karIne samyak avalokana karavuM nizcaya samyagdarzana che. 28. jIvAdi sadRhaNaM sammataM, ruvamappaNo taM tu| artha jIva Adi tattvo para yathArtha zraddhAna-nizcayathI samyagradarzana che ane te mULamAM AtmAnuM svarUpa che. 29. saptAnAM karmaprakRtInAM Atyantike'pagame satyAtmavizuddhimAtramitarad vItarAga samyakatvamityucyate artha darzana mohanIyanI sAte prakRtiono AtyaMtika (sarvathA) kSaya thaI javA para je Atmavizuddhi mAtra pragaTa thAya che. te vItarAga-samyaggadarzana kahevAya che. 30.yenAMzena sudRSTistenAMzenAsya bandhanaM naasti| yenAMzena tu rAgastenAMzenAsya bandhanaM bhvti|| artha jeTalA aMzamAM jIva samyagRSTi che, teTalA aMzamAM baMdha thato nathI ane jeTalA aMzamAM teno rAga che. teTalA aMzamAM teno karmabaMdha thAya che. samakita 32 1
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. ALA-maLa-vaNyo, mutta-vAya-saMgheva-visthAo atthAvagADha - mahAgADhaM samattaM jiNabhAsiyaM u dasahA / / arthaH jinabhASita samyaktva dasa prakAranA che. (1) AjJAsamyaktva (2) mArgasamyaktva (3) upadezasamyaktva (4) sUtrasamyaktva (5) bIjasamyaktva (6) saMkSepasamyaktva (7) vistArasamyaktva (8) arthasamyaktva (9) avagADhasamyaktva (10) mahAgADha athavA paramAvagADhasamyaktva 32. nAMgahInamalaM chettuM darzanaM janmasantatim / na hi maMtro'kSaranyUno nihanti vissvednaam|| artha: je maMtramAM eka, be akSara ochA hoya te maMtra jevI rIte viSanI vedanA naSTa karI zakato nathI tevI rIte koI paNa aMgathI hIna samyagdarzana jIva paNa saMsAranI janmamaraNarUpa paraMparAne naSTa karI zakato nathI. 33. saMveonivveo NiMdaNa - garuhA ya uvasamo bhattI / vacchala aNukaMpA aTThaguNA huMti sammate / / arthaH saMvega, nirveda, niMdA, garhI, upazama, bhakti, vAtsalya ane anukaMpA, A ATha guNa samyaktvamAM hoya che. 34. daMsaNa suddho daMsaNasuddho lahai nivvAM / daMsaNa vihINa puriso na lahai taM icchiyaM lAhaM / / arthaH je samyagdarzananI vizuddhithI zuddha che. te AtmA vAstavamAM zuddha che. te AtmAnuM jJAna, cAritra ane tapa zuddha che. darzana zuddha AtmA ja nirvANane pAmI zake che. darzanavizuddhithI rahita vyakti abhISTa (mokSa)ne prApta karI zakato nathI. 35. gahiUNa ya sammattaM suNimmalaM suragirIva NikkaMpaM / taM jhAijjai jhANe sAvaya / dukkhakkhayaTThAe / / arthaH ke zrAvaka sunirmala ane sumeruparvatanI jema niSkampa (aDola) samyaktvane dhAraNa karIne duHkharUpI karmonA kSaya karavAnA hetu mATe te zuddha sunirmala samyagdarzananuM dhyAna karo. 36. te dhannA sukayatthA, te sUrA te vi paMDiyA maNuyA / sammattaM siddhikaraM suviNevi Na mailiyaM jehiM / / arthaH je nararatna mukti prApta karAvavAvALA nirmaLa samyagdarzanane svapnamAM paNa malina karatA nathI. te puruSa dhanya che. tenuM jIvana kRtArtha che. te ja zUravIra che. te ja zAstraza paMDita che. 322 samakita
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ repharansa cepTara 3.2 1. AcArya samatabhadra "ratnakaraMDaka zrAvakAcAra'; gAthA 03 (pAnuM 6, prakAzakaH munisaMgha | svAgata samiti (sAgara), madhyapradeza, varSa 1986) 2. AcArya amRtacandra "puruSArthasiddhiupAya'; gAthA 21 (pAnuM 14, prakAzaka: paramazruta prabhAvaka maMDaLa, jhaverI bajAra, muMbaI, varSa vI.saM. 2009) 3. AcArya kuMdakuMda "darzana prAbhRta"; gAthA 4 "aSTapAhuDa'' (pAnuM 7, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vi.saM. 2494) 4. AcArya zivArya "bhagavatI ArAdhanA', gAthA 736 (pAnuM 465, prakAzakaH jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura, varSa 1978) pa. AcArya kuMdakuMda "darzana prAbhRta'; gAthA 2 "aSTapAhuDa" (pAnuM 3, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 6. AcArya kuMdakuMda "mokSa prAbhRta'; gAthA 88 "aSTapAhuDa" (pAnuM pa76, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vi.saM. 2494) 7. AcArya samaMtabhadra "ratnakaraMDaka zrAvakAcAra'; gAthA 1.34 (pAnuM 73, prakAzakaH munisaMgha svAgata samiti (sAgara), madhya pradeza, varSa 1986) 8. kavi rAjamala "paMcAdhyAyI'; gAthA 371 (pAnuM 253, prakAzakaH gaNezavartI digaMbara jaina zodha saMsthAna, vArANasI, varSa 1986) 9. AcArya kuMdakuMda "cAritra prAbhRta'; gAthA 19 "aSTapAhuDa 83" (pAnuM 68, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 10. svAmi kAtiya "kAtiyAnuMprekSA'; gAthA 325 (pAnuM 229, prakAzakaH zrImad rAjacandra Azrama, agAsa, varSa 1960) samakita 32 3
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. AcArya umAsvAti "sarvAthasiddhi' 'tattvArthasUtra'; gAthA 1.2 (pAnuM 6, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, vArANasI, varSa 1944) 12.AcArya vasunaMdI "vasunaMdI zrAvakAcAra'; gAthA 10 (pAnuM 72, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, kAzI, varSa 1952) 13. AcArya kuMdakuMda "darzana prAbhRta'; gAthA 20 "aSTapAhuDa" (pAnuM 31, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 14. AcArya nemicandra "dravyasaMgraha'; gAthA 3.41 (pAnuM 148, prakAzakaH zrImad rAjacandra Azrama, agAsa, varSa 1966) 15. AcArya kuMdakuMda "paMcAstikAyasAra'; gAthA 107 (pAnuM 274, prakAzakaH zAMtinagara jaina siddhAMta prakAzana saMsthA zAMtivIranagara, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2021) 16. AcArya kuMdakuMda "darzana prAbhRta'; gAthA 19 "aSTapAhuDa" (pAnuM 29, prakAzakaH zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 17. AcArya kuMdakuMda 'niyamasAra'; gAthA 5 (pAnuM 19, prakAzakaH zAMtivIra, digaMbara jaina - zodha saMsthAna hastInApura, meraTha, u.pra., varSa 1985) 18. pUjyapAda zrAvakAcAra; gAthA 14 samyakdarzana; (pAnuM 248, lekhaka pU. azokamuni, prakAzakaH dIvAkarajyoti kAryAlaya, bAvara (rAjasthAna), varSa 1981) 19. svAmi kAtikya "kAtiyAnuMprekSA'; gAthA 317 (pAnuM 224, prakAzakaH zrImad rAjacandra Azrama, agAsa, varSa 1960) 20. AcArya kuMdakuMda "mokSa prAkRta'; gAthA 90 "aSTapAhuDa gAthA 487" (pAnuM 578, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 21. AcArya vasunaMdI "vasunaMdI zrAvakAcAra'; gAthA 6 (pAnuM 72, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, kAzI, varSa 1952) samakita 324
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. AcArya samatabhadra "ratnakaraMDaka zrAvakAcAra'; gAthA 4 (pAnuM 8, prakAzakaH munisaMgha svAgata samiti (sAgara), madhya pradeza, varSa 1986) 23. upAsakaadhyayana; gAthA 2.49 (pAnuM 15, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha prakAzaka, vArANasI, varSa 1964) 24. AcArya kuMdakuMda 'niyamasAra'; gAthA 7 (pAnuM 24, prakAzakaH digaMbara jaina triloka saMsthAna hastinApura, meraTha, u.pra., varSa 1985) 25. AcArya samatabhadra "ratnakaraMDaka zrAvakAcAra'; gAthA 10 (pAnuM 22, prakAzakaH munisaMgha svAgata samiti (sAgara), madhya pradeza, varSa 1986) 26. AcArya samaMtabhadra "ratnakaraMDaka zrAvakAcAra'; gAthA 9 (pAnuM 21, prakAzakaH munisaMgha svAgata samiti (sAgara), madhya pradeza, varSa 1986) 27. AcArya kuMdakuMda "samayasAra'; gAthA 13 (pAnuM 24, gaNezaprasAda varNa graMthamAlA, vArANasI, varSa 1969) 28. AcArya nemicandra 'dravyasaMgraha' gAthA 3.41 (pAnuM 148, prakAzakaH zrImad rAjacandra Azrama, agAsa, varSa 1966) 29. tattvArtharAjavArtika-1.1.2.10 (phakaro), (pAnuM 22, lekhaka, AcArya akalaMkadeva, prakAzaka bhAratIya jJAnapITha, kAzI, yu.pI., varSa 1953) 30. AcArya amRtacandra "purUSArthasiddhiupAya'; gAthA 212 (pAnuM 97, prakAzakaH paramazruta prabhAvaka maMDaLa, jhaverI bajAra, muMbaI, varSa vi.saM. 2009) 31. upAsakaadhyayana kalpa 21.234 (pAnuM 113, prakAzaka bhAratIya jJAnapITha, vArANasI, varSa 1964) 32. AcArya samatabhadra "ratnakaraMDaka zrAvakAcAra'; gAthA 21 (pAnuM 56, prakAzakaH munisaMgha svAgata samiti (sAgara), madhya pradeza, varSa 1986 bIjI AvRtti) samakita 325
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33. 'vasunaMdI zrAvakAcAra'; gAthA 49 (pAnuM 75, prakAzakaH bhAratIya jJAnapITha, kAzI, varSa 1952) paMcAdhyAyI uttarArdha gAthA 466/744 (pAnuM 272, prakAzakaH gaNezavarNI digaMbara jaina zodha saMsthAna, vArANasI, varSa 1986) 34. AcArya kuMdakuMda 'mokSa pAhuDa'; gAthA 39 "aSTapAhuDa gAthA 436" (pAnuM 522, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 35. AcArya kuMdakuMda 'mokSa pAhuDa'; gAthA 86 ''aSTapAhuDa gAthA 483" (pAnuM 575, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 36. AcArya kuMdakuMda 'mokSa pAhuDa'; gAthA 89 "aSTapAhuDa gAthA 486' (pAnuM 577, prakAzakaH lADamala jaina, zAMtivIra, digaMbara jaina maMdira, mahAvIrajI, rAjasthAna, varSa vI.saM. 2494) 326 samakita
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3.3 dArzanika graMthomAM samyagdarzana 2. samya varzana - jJAna - cAritrALi mokSamAIH arthaH samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra A traNe maLIne mokSa mArga che. 2. samaNovAsaga dhammassa mUlavatthu sammattaM / arthaH zrAvakadharmanI mULa vastu samyagdaSTi che. je paNa gRhasthane zrAvaka banavuM che. to temaNe zrAvakadharmanA pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, cAra zikSAvrata grahaNa karatA pahelAM sarvaprathama samyagdarzana svIkAra karavuM anivArya che. samyagdarzana zrAvakadharmanuM mULa che. 3. prazasto mokSo'virodho vA prazamasaMvegAdi lakSaNa AtmadharmaH / arthaH prazastanA be artha cheH pahelo artha che-mokSa, mokSalakSIdarzana athavA daSTi athavA zraddhA. athavA mokSanA avirodhI zama-saMvegAdi pAMca lakSaNothI yukta AtmadharmamAM praveza karAvavAvALo jIvano je samyabhAva che. te samyaktva che. 4. samyak jIvastadbhAvaH samyakatvam / arthaH koI AcAryae samyaktvano artha jIva athavA teno samyabhAva tevA karela che. artha paNa AcArya jinabhadragaNI kSamAzramaNe 'vizeSAvazyakabhASya'mAM samyakdarzananA nIce mujaba samAnArthI zabda batAvyA cheH 5. sammadiTThI amohI sohI sabbhAvadaMsaNaM bohI / avivajjau sudiTThItti evamAI niruttAiM / / arthaH samyagdaSTi, amohi, zuddhi, sadbhAvadarzana, bodhi, aviparyaya ane sudRSTi; A samyagdarzananAM samAnArthaka nAmo che. samyaSTi eTale aviparIta dRSTi amoha eTale asatyagrahaNathI viparIta zuddhi eTale mithyAtvamaLano apagama sadbhAvadarzana eTale jinokta pravacananI prApti bodhi eTale satya arthano bodha aviparyaya eTale aviparIta bodha samakita 327
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhadaSTi eTale sudRSTi ATalA samyagadarzananA paryAyavAcI athavA samAnArthIvAcI zabda che. 6. rucirjinokta tatveSu samyagdarzanamucyate arthaH jinabhASita tattavo para ruci thavI samyagadarzana kahevAya che. 7.yA deve devatAbuddhigurau ca gurutaamtiH| dharme ca dharmadhI: zuddhA smyktvmidmucyte|| artha sAcA devamAM devatvabuddhi, sAcA gurumAM gurutvabuddhi ane saddharmamAM dharmabuddhi thavI te samyatva kahevAya che. 8. RT - 1 - tIvamedava.. artha samyakatva traNa prakAranA cheH (1) kAraka, (2) rocaka, (3) dIpaka 1. virA . tIrthatva ra" artha samyagadarzananI vizuddhine tIrthaMkara nAmakarma upArjananuM mukhya kAraNa batAvyuM che. 328 samakita
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ repharansa cepTara 3.3 1. AcArya umAsvAti "tattvArthasUtra'; gAthA 1.01 (pAnuM 4, prakAzakaH paM. sukhalAlajI, gujarAta vidyApITha Azrama roDa, amadAvAda, varSa 1949) 2. AcArya rAjendrasUri "abhidhAna rAjendrakoza', bhAga 7 (pAnuM 497, prakAzakaH abhidhAna rAjendrakoza prakAzaka saMsthA, ratanapoLa, amadAvAda, varSa 1986) 3. AcArya rAjendrasUri "abhidhAna rAjendrakoza', bhAga 7 (prakAzakaH abhidhAna rAjendrakoza prakAzaka saMsthA, ratanapoLa, amadAvAda, varSa 1986) 4. AcArya rAjendrasUri "abhidhAna rAjendrakoza', bhAga 7 (prakAzakaH abhidhAna rAjendrakoza prakAzaka saMsthA, ratanapoLa, amadAvAda, varSa 1986) 5. "vizeSAvazyaka bhASya', gAthA 2.2784-2790 (pAnuM 430, prakAzakaH bherUmala kanaiyAlAla koThArI rilIjIyasa TrasTa, caMdanabAlA, vAlakezvara, muMbaI, varSa vi.saM. 2040) 6. AcArya hemacandra "yogazAstra' gAthA 1.17 (pAnuM 5, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, govAliyA Teka roDa, muMbaI, varSa 1949) 7. AcArya hemacandra "yogazAstra' gAthA 2.2 (pAnuM 20, prakAzakaH mahAvIra jaina vidyAlaya, govAliyA TeMka roDa, muMbaI, varSa 1949) 8. "vizeSAvazyaka bhASya', gAthA 2.2675 (pAnuM 389, prakAzakaH bherUmala kanaiyAlAla koThArI rilIjIyasa TrasTa, caMdanabAlA, vAlakezvara, muMbaI, varSa vi.saM. 2040) 9. AcArya umAsvAti 'tatvArthasUtra'; gAthA 6.24 (pAnuM 384, prakAzakaH yazovijayajI jaina saMskRta pAThazAlA, mahesANA, varSa 1979) samakita 329
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ "jaya jinendra"
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha graMtha sUci zvetAMbara jaina Agama sAhitya 1) AyAro-(mULapATha, anuvAda, TippaNa) vAcanApramukha-AcAryatulasI saMpAdaka-muni nathamalajI prakAzaka-jaina vizvabhAratI prakAzana-lADanuM rAjasthAna-vI.saM. 2031 (2500mo bha. mahAvIra nivArNadina) 2) jainAgamanavanIta bhAga 1thI 7 3) AgamadIpa-prakIrNakaAgama bhAga 1thI 7 anuvAdaka-muni dIparatnasAgarajI prakAzaka-AgamadIpa prakAzana amadAvAda AgamamanISI-zrI trilokamunijI ma.sA. saMpAdaka-Agamanna pU. surezamunijI ma.sA. prakAzaka-zrI mahAvIra sevA TrasTa-rAjakoTa I.sa. 2007 4) AcArAMgasUtra-bhAga 1, 2, saMpAdaka-pU. lIlamabAI mahAsatIjI prakAzaka-guruprANa phAunDezana-rAjakoTa I.sa. 1997-98 5) samakita AvazyakasUtra-TIkAkAra-AcArya zrI ghAsIlAlajI ma.sA. niyojaka-paM. kahaiyAlAlajI ma.sA. prakAzaka-jaina zAstroddhAra samiti-rAjakoTa bIjuM saMskaraNa-I.sa. 1958 333
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6) bhagavatIsUtra bhAga 1 thI 7 saMpAdaka-ghevaracaMdajI bAMThiyA-nyAya vyAkaraNatIrtha prakAzaka-a.bhA. sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, selAnA vI.saM. 2512, vi.saM. 2043, I.sa. 1986 dazavaikAlikasUtra-anuvAdaka pU. lIlamabAI ma.sa. saMpAdaka-paM. zobhAcandra bhATila prakAzaka-prema jinAgama-prakAzana samiti, ghATakopara vi.saM. 2035, I.sa. 1979 vipAkasUtra-mULa-bhAvArtha-vivecana-pariziSTi saMpAdaka-pU.lIlamabAI ma.sa. prakAzaka-gurumANa phAunDezana, rAjakoTa I.sa. 1998 9) uttarAdhyayana sUtra-chAyA-anvaya-TIkA-sahita TIkAkAra-AcArya AtmArAmajI ma.sA. prakAzaka-AcArya AtmArAma jaina prakAzana samiti jainasthAnaka-ludhiyANA 10) niMdIsUtra-mULa anuvAda-vivecana-TippaNa-pariziSTa yukta pradhAna saMpAdaka-yuvAcArya madhukaramunijI prakAzaka-Agama prakAzana samiti-bAvara-rAjasthAna vi.saM. 2508, vi.saM. 2039, I.sa. 1982 11) sUtrakRtAMgasUtra-mULa anuvAda-vivecana-TippaNa-pariziSTa yukta pradhAnasaMpAdaka-yuvAcArya-madhukaramunijI ma.sA. prakAzaka-Agama prakAzana samiti-vyAvara-rAjasthAna vi.saM. 2039, vI.saM. 2508, I.sa. 1982 334 samakita
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12) sUtrakRtArtha sUtra-mULa-chAyA-anvaya-bhAvArtha-TIkA sahita anuvAdaka-paMDitaratna hemacandra ma.sA. pradhAnasaMpAdaka-pU. amaramunijI ma.sA. prakAzaka-AtmajJAnapITha-mANasA, paMjAba vI.saM. 2507, vi.saM. 2038, I.sa. 1981 13) jJAtAdharmakathA sUtra-mULa, bhAvArtha, vivecana, cArTa, pariziSTa yukta pradhAnasaMpAdaka-pU. lIlamabAI ma.sa. anuvAdaka-pU. sumanabAI ma.sa. prakAzaka-zrI guruprANa phAunDezana rAjakoTa I.sa. 2004 14) rAjapraznIyasUtra-mULa, bhAvArtha, vivecana pradhAna saMpAdaka-pU. lIlamabAI ma.sa. anuvAdaka-pU. biMdubAI ma.sa./ pU. rUpalabAI ma.sa. parAmarzaka-pU. uSAbAI ma.sa. sahasaMpAdaka-DaoN. AratIbAI ma.sa. subodhikAbAI ma.sa. prakAzaka-guruprANa phAunDezana-rAjakoTa I.sa. 2004 15) praznavyAkaraNa sUtra-mUla-chAyA-padArtha-mUlArtha-vistRta vyAkhyA sahita vyAkhyAkAra-hemacandrajI ma.sA. saMpAdaka-zrI. amaramuni ma.sA. prakAzaka-sanmati jJAnapITha, AgarA-2 vI.saM. 2499, vi.saM. 2030, I.sa. 1973 samakita 16) sthAnAMgasUtra-sTIka TIkAkAra-AcArya abhayadesUri saMpAdaka saMzodhaka-muni jaMbUvijayajI prakAzana-zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-muMbaI-36 vi.saM. 2059 335
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17) dazavaikAlikasUtra-niryukti-cUrNi sahita niryuktikAra-bhadrabAhusvAmI cUrNikAra-siMhasthavIra saMzodhaka-saMpAdaka-muni pUNyavijayajI prakAzaka-prAkRta grantha pariSada, amadAvAda vI.saM. 2530, vi.saM. 2060, I.sa. 2003. 18) bRhatkalpasUtra-niryukti, laghu bhASya ane TIkA sahita-bhAga 1 thI 7 saMpAdaka-muni caturavijayajI | pUNya vijayajI prakAzaka-AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara vi.saM. 2058, vI.saM. 2528, AvRtti -2 digaMbara jaina sAhitya 1) ISTapradeza-traNa TIkA yukta - pUjyapAdasvAmi paramakRta prabhAvaka maMDaLa-agAsa-I. 1986 vi.sa. 2042, vI. saM. 2512 AtmAnuzAsana-A. guNabhadrajI. saMpA, 5. bhAlacandrasiddhAMtazAstrI prakAzaka-jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura jIvarAja graMtha mAlA-graMtha 11 vi.saM. 2506, vi.saM. 2036, I.sa. 1980 aSTapAhuDa-A. kuMdakuMdAcAryajI TIkAkAra-zrutasAgarasUri hindI anuvAdaka-paM. pannAlAlajI sAgara prakAzaka-bra. lADamala jaina zAMtivIra digaMbara jaina saMsthAna zrI zAMtivIra nagara, mahAvIrajI, rAjasthAna vi.saM. 2494 336 samakita
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4) 5) 7) cha DhALA-paM. daulatarAmajI saMpA.- sUrajamala jaina sUrajamala jaina TrasTa prakAzana-2 I.sa. 1988 6) gommaTasAra-zrI nemicandra siddhAMta cakravarti (karmakAMDa) chAyA-paM. manoharalAla TIkA-paM. manoharalAla prakAzaka-revAzaMkara jagajIvana jauharI paramazruta prabhAvakamaMDaLa-muMbaI vI.sa. 2454, I. sa. 1928, vi.saM. 1985 bIjI AvRtti gommaTasAra-zrI nemicandra siddhAMta cakravarti (jIvakAMDa)-chAyA paM. khUbacaMda jaina TIkA-paM. khUbacaMda jaina prakAzaka-paramazruta prabhAvaka maMDaLa vI.saM. 2485, vi.saM. 2016, I.sa. 1959 trIjI AvRtti samakita kasAya pAhuDa-bhagavAna gudharAcArya TIkAkAra-vIrasenAcArya (jaya dhavalATIkA) cUrNikAra-yativRSabha AcArya saMpAdaka-paM. phUlacandrajI paM. kailAsacandra prakAzaka-bhA. di. jaina saMgha caurAsI, mathurA vI.saM. 2487, vi.sa. 2017, I.sa. 1961 8) tattvArthavArtikam-(rAjavArtika) akalaMkadeva bhAga 1-2 saMpAdaka-paM. mahendrakumAra jaina (adhyApaka-hinduvizvavidyAlaya-banArasa) 337
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka-bhAratIya jJAnapITha kAzI-banArasa) vi.saM. 2470, vi.saM. 2070, I.sa. 1944 ratnakaraMDa zrAvakAcAra-svAmI samatabhadra TIkAkAra-A. prabhAcandrajI hindI anuvAdaka-paM. pannAlAlajI saMpAdaka-paM. pannAlAlajI prakAzaka-munisaMgha svAgata samiti sAgara (ma.pra) bIjI AvRtti-I.sa. 1986 10) yogasAra prAbhRta-A. amitagati bhASyakAra-zrI jugalakizora mukhtAra saMpA.-zrI jugalakizora mukhtAra prakAzaka-bhAratIya jJAnapITha prakAzana-kalakattA vi. saM. 2490, I.sa. 1944 11) mUlAcAra bhAga 1, 2-vaTTakarAcArya TIkAkAra-zrI vasunandI siddhAMtacakravarti hindI anuvAdaka-ArthikA jJAnamatIjI saMpAdaka-paM. kalAsacaMdra zAstrI 5. jaganmohanalAla zAstrI paM. Do. pannAlAla prakAzaka-bhAratIya jJAnapITha vi.saM. 2470, vi.saM. 2000, I.sa. 1944 paMcAdhyAyI-kavivarya-paM. rAjamalla viracita TIkAkAra-paM. devakInandana siddhAMtazAstrI saMpAdaka-paM. phUlacandra zAstrI prakAzaka-gaNezavartI di. jaina. zodha saMsthAna-vArANasI vi.saM. 2512 I.sa. 1986 338 samakita
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13) puruSArthasiddhayupAya-amRtacandrAcAryajI saMpAdana-nAthurAma premI prakAzaka-paramakRta prabhAvaka maMDaLa, muMbaI-2. vI.saM. 2479, vi.saM. 2009, caturthaAvRtti 14) paMcAstikAya prAbhUta-bha. kuMdakuMdAcAryajI TIkAkAra-1- amRtacandrasUri TIkAkAra-2-jayasenAcArya vi.saM. 2021, vI.saM. 2491 prakAzaka-zAMtisAgara jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA zAMtinagara-mahAvIrajI-rAjasthAna 15) paumacariye bhAga-1,2-Arya vimalasUri hindI anuvAdaka-prAdhyApaka zAMtilAla vorA saMpAdaka-Do. harmana jekobI saMzodhaka-muni pUNyavijayajI pariziSTa kartA-Do. ke. RSabhacandra prakAzaka-prAkRta grantha pariSada, amadAvAda-9 vi.saM. 2025, I.sa. 1968 16) niyamasAra-bha. kuMdakuMdAcAryajI TIkAkAra-pappabhamaladhAri gujarAtI anuvAdaka-hiMmatalAla zAha (bI.esasI.) hiMdI anuvAdaka-zrI maganalAla jaina prakAzaka-digambara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha vi.saM. 2492, bIjI AvRtti 17) samayasAra-bhagavAna kuMkuMdAcArya saMpAdaka-paM. pannAlAla sAhityAcArya prakAzaka-zrI gaNezaprasAda varNa granthamAlA, vArANasI-5 vi.saM. 2495, I. sa. 1969 samakita 339
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18) sarvArthasiddhi-AcArya pUjyapAda saMpAdaka-paM. phUlacandra-"siddhAMtazAstrI" prakAzaka-bhAratIya jJAnapITha prakAzana dilhI vi. saM. 2470, vi.saM. 2000, I.sa. 1944 19) jJAnArNava-zubhacaMdrAcArya hindI anuvAdaka-pannAlAla bAkalIvAla-sujAnagaDha prakAzaka-paramakRta prabhAvaka maMDaLa-agAsa vi.saM. 2507, vi.saM. 2037, I.sa. 1981 20) samaNasuta-anuvAdaka-paM. kailAzacandrajI zAstrI muni zrI nathamalajI saMskRta chAyA-paM. becaradAsa dozI prakAzaka -sarvasevA saMgha prakAzana-rAjaghATa-vArANasI I.sa. 1982 21) pakhaMDAgama-bhagavAna puSpadanta bhUtabalI TIkAkAra-vIrasenAcArya-dhavalATIkA saMpAdaka-paM. phulacaMda siddhAMtazAstrI prakAzaka-jaina saMskRti saMrakSaka saMgha-solApura-2 vi.saM. 2511 vi.saM. 2046, I.sa. 1985 22) bhagavatI ArAdhanA bhAga 1-2, AcArya-zivakoTI TIkAkAra-AcArya-aparAjitasUri saMpAdaka-paM. keilAzacandra siddhAMtazAstrI anuvAdaka-paM. kilAzacandra siddhAMtazAstrI prakAzaka-jaina saMskRti saMrakSaka saMgha solApura vi.saM. 2504, I.sa. 1978, 650-651 23) pravacanasAra-zrI kuMdakuMdAcAryajI (traNa TIkAyukta) saMzodhaka-upAdhyAya AdinAtha, (rAjArAma koleja-kolhApura) 340 samakita
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema. e.-DI. liTa. prakAzaka-zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa-agAsa vI.saM. 2510, vi.sa. 2040 I.sa. 1984, cothI AvRtti 24) bRhada dravyasaMgraha-A nemicandrajI TIkAkAra-brahmadeva hindI anuvAda-javAharalAla zAstrI saMzodhaka-paM. manoharalAla zAstrI prakAzaka-paramazruta prabhAvaka maMDaLa, agAsa vI.saM. 2492-vi.saM. 2012, I.sa. 1966 27) labdhisAra-nemicandrAcArya anuvAdaka-zAstrI manoharalAla prakAzaka-paramazruta prabhAvaka maMDaLa-muMbaI I.sa. 1916 dArzanika graMtho 1) yogazataka-A. haribhadrasUri samakita saMpAdaka-DaoN. IndukalA hIrAcaMda jhaverI (ema.e., pIeca.DI.) rAmAnaMda mahAvidyAlaya-amadAvAda anuvAdaka-zAMtilAla maNilAla jaina prakAzaka-gujarAta vidyAsabhA bhadra, amadAvAda vi.sa. 2015, I.sa. 1959 2) yogazAstra (svopanna vyAkhyA sahita) anuvAdaka-mu. padmavijayajI saMzodhaka + saMpAdaka-paM. muni zrI nemicandrajI prakAzaka-nigrantha sAhitya prakAzana saMgha, dilhI-6 341
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) prazamarati prakaraNa-umAsvAtijI saMpAdaka-paM. rAjakumArajI 4) 5) 7) 8) prakAzaka-paramazruta prabhAvaka maMDaLa, muMbaI vI. saM. 2476 vi.saM. 2007, I.sa. 1950 6) tattvArthasUtra-bha. umAsvAti vivecaka-paMDita sukhalAlajI prakAzaka-jaina sAhitya prakAzaka samiti 342 nyAyAvatAra-AcArya siddhasenadivAkara TIkAkAra-siddharSigaNi anuvAdaka-paM. vijayamUrti zAstrAcArya prakAzaka-zrImada rAjacaMdra Azrama agAsa vI.saM. 2502, vi.saM. 2032, I.sa. 1976 lalitavistarA-A. haribhadrasUri TIkAkAra-municandrasUri hiMdIvivecana-paM. bhAnuvijayajI paricayalekhaka-DaoN. pI. ela. vaidya bADiyAkaoNleja-pUnA prakAzaka-divyadarzana sAhitya samiti, amadAvAda vI. saM. 2489, vi.saM. 2019, I.sa. 1963 gujarAta vidyApITha-amadAvAda trIjI AvRtti-I.sa. 1949 sanmati tarka prakaraNa-AcAryasiddhasena divAkara saMpAdaka paMDita sukhalAlajI saMghavI / becaradAsa dozI prakAzaka-gujarAta vidyApITha-amadAvAda -9-I.sa. 1952 hAribhadra yogadarzana-AcArya bhadraguptasurI prakAzaka-zrI vizvakalyANa prakAzana TrasTa mahesANA vi.sa. 2049 samakita
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9) paMcasUtra-cirantanAcArya TIkAkAra-AcArya haribhadrasurI vivecanakAra-paMDitavarya zrI pravINacaMdra motA prakAzaka-gItArthagaMgA-pAlaDI-amadAvAda vI.saM. 2530, vi.saM. 2060, 10) SaDadarzana samuracaya-AcAryaharibhadrasUri TIkAkAra-guNaratnasUri saMpAdaka-DaoN. mahendrakumAra jaina prastAvanA-paM. dalasukha mAlavaNiyA prakAzaka-bhAratIya jJAnapITha prakAzana I.sa. 1989, trIjI AvRtti 11) yogaSTi samuracaya-AcArya haribhadrasUri vivecana-DaoN. bhagavAnadAsa mahetA prakAzaka-zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira, ghATakopara, muMbaI-400 077. vi.saM. 2034, I.sa. 1978 upayogI graMtho 1) 2) samakita jJAnasAra-upA. yazovijayajI saMpAdaka-muni bhadraguptavijayajI prakAzana-vizvakalyANa TrasTa, saMghavI poLa-mahesANA AvRtti-3, I.sa. 2033 bRhada jaina thoka saMgraha-(jaina sUtro, Agamono sAra) saMgrAhaka-zrI jasavaMtalAla zAMtilAla zAha prakAzakaka-jaina darzana svAdhyAya saMgha, muMbaI -2 AvRtti-chaThThI vI.saM. 2538, vi.saM. 2068, I.sa. 2011 343
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) 4) karmastava-karma graMtha-2 5) karmavipAka-(karmagraMtha -1) A. devendrasurI pIThikA praznottarI, TIppaNa, citra, vivecana sahita lekhikA-ramyareNu, (sAdhvIjI harSaguNAzrIjI) prakAzaka-jasavaMtapurA, jaina saMgha jAlora, rAjasthAna vI.saM. 2526, vi.saM. 2056, AvRtti bIjI (karmakSayabodhapIThikA, praznottarI, TippaNI, citra, vivecana saha) lekhikA-ramyareNu (sAdhvIjI harSaguNAzrIjI) prakAzaka-OMkAra sAhitya nidhi-bhIlaDI (guja.) vI.saM. 2522, vI.saM. 2052 jaina tattva prakAza-(sabasTensa opha jainijhama) lekhaka-AcArya amolakhaRSijI ma.sA. anuvAdaka-jhaveracaMdajI jAdavajI kAmadAra prakAzaka-sthA. jaina saMgha-vAlakezvara, muMbaI-6 6) guNasthAna-mokSanA sopAna (pIeca.DI. graMtha) DaoN. ketakIbena zAha (mUlakRti-kanakasomamunikRta-guNasthAnacopAI) mahAnibaMdha-muMbaI vidyApITha-4/2009 prakAzaka-dariyApurI-sthA. jaina samiti navaraMgapurA-amadAvAda 344 7) samyagdarzana eka anuzIlana (hiMdI) lekhaka-muni zrI azokamunijI ma.sA. saMpAdaka-zrI candra surAnA '"sarasa' prakAzaka-jaina divAkara divyajyoti kAryAlaya, byAvara vI.saM. 2508, vi.sa. 2038, I.sa. 1981 8) samakitanuM mULa-AcArya kAMtiRSIjI ma.sA. prakAzaka-khaMbhAta. sthA. jaina saMgha-gujarAta vI.saM. 2039, I.sa. 1982. samakita
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauda guNasthAnaka bhAga 1, 2, 3 lekhaka-AcArya naravAhana sUri saMkalana-muni darzanazIla vijayajI prakAzaka-padArtha darzana TrasTa, kAlupura- amadAvAda -1 vi.saM. 2057, I.sa. 2001 10) pravacana sArodhdhAra bhAga 1, 2-AcAryanemicandrasUri anuvAdaka-muni amitayaza saMpAdaka-paM. vajasena vijayajI prakAzaka-jayAbena mAMDuM jJAnamaMdira-amadAvAda vI.saM. 2519, vi.saM. 2049 11) prabhAvakacaritra-AcArya prabhAcandrasUri saMpAdaka-A. municandrasUri prakAzaka-kArasUri jJAnamaMdira, gopIpurA, surata vi.saM. 2056, I.sa. 2000 12) sacitra jaina tattvadarzana bhAga 1, 2 lekhikA-pUjya vanitAbAI ma.sa. prakAzaka jaina darzana prakAzana-rAjakoTa-muMbaI I.sa. 1996 13) jaina tattvajJAna citrAvalI prakAza saMzodhaka A. bhuvanabhAnusUri prakAzaka-bhAratIya prAcya tattva prakAzana samiti, piMDavADA. vi.saM. 2036 14). samyak darzana-A. rAmacandrasurI prakAzaka-jaina pravacana pracAraka TrasTa, muMbaI-400 002. 59/beMka opha InDiyA bilDIMga, 185, zekha memaNa sTrITa-muMbaI -2. I.sa. 1980 samakita 345
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15) caudaguNasthAnaka paMnyAsa candrazekhara vijayajI ma.sA. 16) abhidhAna rAjendrakoSa bhAga-1thI 7 racayitA-pU.A. rAjendrasUrizvarajI prakAzaka-abhidhAna rAjendrakoSa prakAzana saMsthA, prakAzaka-kamala prakAzana TrasTa nIzApoLa, amadAvAda I.sa. 1989 anya darzananA graMtho 1) gItAsAra-lekhaka govinda bodhA prakAzaka-lekhaka zrI vi.saM. 2039, I.saM. 1983 4) amadAvAda -1 vI.saM. 2513, I.sa. 1986 2) bhagavadagItA tenA mULarUpe (gItA upaniSada) prakAzaka-bhaktivedAMta buka TrasTa: jUhu, muMbaI-400 009. AvRtti 14, I.sa. 1997 346 3) aMguttara nikAya-saMpAdaka-bhikSu kazyapa jagadIza prakAzaka-pAlI prakAzana maMDaLa, mahAbodhisabhA kalakattA-I.sa, 1960 mahAbhArata-saMpAdaka-zAstrI girajAzaMkara prakAzaka-sastuM sAhitya vardhaka kAryAlayaamadAvAda I.sa. 1941, bIjI AvRtti samakita
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5) sAMkhyadarzana-saMpAdaka zAstrI dvaMDhirAja anuvAdaka-zrIrAma zarmA prakAzaka-caukhammA sIrIja banArasa I.sa. 1969 6) vairAgyazataka-bhartRhari samakita anuvAdaka-zAMtilAla ThAkara ki. prakAzaka-sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya-muMbaI-2 347
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-2 saMvAdIya mulAkAta
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.1 dhArmikasaMvAda pahelA bhAgamAM samakita je ApaNo mukhya viSaya che tenuM saMpUrNa varNana jainadharma pramANe ane lekhakanI potAnI samajUtI sAthe tenI badhI mAhitI varNavI che, je Ape joI. have A bIjA bhAgamAM duniyAnA anya mukhya darzanomAM paNa AtmA samakita, zraddhA, vizvAsa ke paraloka mATe zuM mAnyatA che potAnA dharma pramANe te mAhitI te dharmanA agresara ane A bukanA lekhaka vacce saMvAdarUpe thaI te ahI Apela che. nIce pramANenA savAlo te dharmanA dharmaguru athavA tenA vidvAnone pUchelA hatA. 1. Apano dharma AtmAmAM mAne che? jo hA......to ka. AtmAno artha zo? kha. AtmA koNe banAvyo? ga. AtmA kyAMthI Avyo? 2. AtmA kyAMthI Avyo ane maraNa pachI kyAM jAya che? 3. zraddhAnI vyAkhyA ApanA dharma pramANe zI che? 4. kone zraddhA hoI zake ? 5. ekathI bIjAmAM vadhAre ke ochI zraddhA che te jANavuM hoya to kaI rIte jANI zakAya? zuM tenAM koI lakSaNa che? 6. nIcenA ApelA be dAkhalAmAMthI kayo mANasa vadhAre dhArmika kahevAya ane kema? eka vyakti dharma sthAnake ka. dharmakriyA kare che jema ke prArthanAmAM, pUjA, vagere ane te kriyA pachI bAkInA divasamAM eka paNa siddhAMtane vyakti pALatI nathI. A pahelI vyakti. kha. jyAre bIjI vyakti dharmakriyA karatI nathI, dharmasthAnake jatI nathI paNa tenI rojiMdI kriyAomAM te siddhAMto pramANe cAle che. A bIjI vyakti. 7. koI vyakti je badhA dharmomAM zraddhA rAkhe che. tene tame zraddhALu kahI zako? samakita 351
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.2 bauddha dharma bhAratavAsI ane baudhdha dharma pracAraka viduSI DaoN. supriyA sAthenI mulAkAta, teono khAsa viSaya ane rasa bauddhika yoga-sAdhanA, madhya eziyAmAM bauddha dharma ane temAMye khAsa karIne kumArajIvananuM sAhitya sarjana, tathA bauddha nItizAstra che. hAlamAM teo vizuddhi maga ane zrAvakabhUmi vibhAga (yogAcArabhUmi zAstrano) para abhyAsa karI rahyA che. mulAkAtanuM sthaLa ke. je. somaiyA kaoNlejanuM bauddha seMTara. 1. Apano dharma AtmAmAM mAne che? jo hA.....to ka. AtmAno artha zo? kha. AtmA koNe banAvyo? ga. AtmA kyAMthI Avyo? bauddha dharma svataMtra, anatta, ane potAnA khudanA svabhAvavALA AtmAmAM mAnato nathI. bauddha dharmamAM anattanA siddhAMtanu vadhAre mahattva che. eno abhyAsa paNa aneka rIte thayo che ane karI paNa zakAya, anattanA siddhAMta mujaba dareka vastu kAryakAraNanA siddhAMta para AdhArita che. AtmA dharAvanAra dareka cIja, vastu, manuSya, prANI, vagere je janme che ane maraNa pAme che te potAnA karma anusAra janma maraNanA cakramAM pharyA ja kare che. skaMdhonuM AvavuM ane javuM te kriyA "sanatta'' che. hayAtInI traNa nizAnIomAMnI eka che anatta. bIjI be eTale anikka ane duHkha. mokSanI thIarI (siddhAMta) pramANe ema kahI zakAya ke AtmA jevuM ke tene lagatuM ke tenA tAbAmAM hoya evuM kaMI hoI ja na zake. kAraNa ke te anikka hovAthI duHkha ja utpanna kare che. 2. AtmA kyAMthI Avyo ane maraNa pachI kyAM jAya che? AtmA ja nathI ema mAnavAne lIdhe bauddhika pramANe karma mujaba ane karmo ja mAnasika ane bhautika padArthanI utpatti ane visarjananI satata kriyA karAve che. 3. zraddhAnI vyAkhyA ApanA dharma pramANe zI che? 4. kone zraddhA hoI zake? 352 samakita
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. ekathI bIjAmAM vadhAre ke ochI zraddhA che te jANavuM hoya to kaI rIte jANI zakAya? zuM tenA koI lakSaNa che? zaMkA ja bauddha dharmamAM aDacaNa gaNAya che. ane vadhu paDatI zraddhAne paNa mahattva nathI apAtuM. zraddhA sAthe kAraNa ane samajaNa hovI jarUrI che. buddhanA paMtha upara cAlavA budhdhanA jJAna uparanI zraddhA jarUrI che. jema jema paMtha upara AgaLa cAlo tema tema tamArI zraddhA majabUta thaze, teTalI kriyA paNa vadhAre pAkI thaze. ati banavAnA pagathiyA upara caDatA paheluM pagathiyuM satapanna upara AvatA tamArI zraddhA acaLa bane che. A lakSaNathI ja dekhAya ke koI mANasa zraddhALu che ke nahIM? 6. nIcenA ApelA be dAkhalAmAMthI kyo mANasa vadhAre dhArmika kahevAya ane kema? eka vyakti dharma sthAnake ka. dharmakriyA kare che jema ke prArthanAmAM, pUjA, vagere ane te kriyA pachI bAkInA divasamAM eka paNa siddhAMtane vyakti pALatI nathI. A pahelI vyakti. kha. jyAre bIjI vyakti dharmakriyA karatI nathI, dharmasthAnake jatI nathI paNa tenI rojiMdI kriyAomAM te siddhAMto pramANe cAle che. A bIjI vyakti. bauddha dharmamAM phakta kriyAne khoTI manAya che. sIgAlovaDA sUranI zarUAtamAM ja jaNAvavAmAM AvyuM che ke buddha eka yuvAna brAhmaNa sIgAlAne maLe che. e brAhmaNa tenA pitAnI sUcanA anusAra 6 dizAone pUje che paNa pachI buddha tene dizAonI pUjAnI sAcI rIta samajAve che ke pahelA to naitika jIvana jIvavuM ane pachI pitA (pUrva), zikSaka(dakSiNa), patnI ane parivAra (pazcima), mitro (uttara), sevaka (nAhira), ane sAdhusaMto ane brAhmaNa (jhenItha) vagere sAcI dizAone pUjIne. Ama kriyA samajaNa sAthe karAve che. dekhItI rIte naitika jIvana ane karuNA sAthenAM kAryo para ja vadhu bhAra mUkyo che, nahIM ke phakata dhArmika kriyAo para. preraNA para paNa vadhu bhAra mUkavAmAM Avyo che. buddhanA hisAbe cetanAkarma nakkI kare che. zuddha-sAcI-preraNA mATe dharma, kriyA, ane mAnasika taiyArI (mananI keLavaNI) jarUrI che. 7. koI vyakti je badhA dharmomAM zraddhA rAkhe che. tene tame zraddhALu kahI zako? zraddhA bAbatano baudhika mata upara jaNAvela che. samma DIththI (right-view) e ucca aSTapadI samakita 353
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAha te mahatvanuM aMga che. tyAM sudhI pahoMcavA bhAvanA ane sAdhanA sAthe naitika jIvana jIvavuM paDe. tyAra uparAMta ja A pAtha upara -- DIththI prApta thAya che. AnuM prApta thavuM eTalA mATe mahattvanuM che kAraNake e ja eka sAco aMtaradarzanano mArga che. enA be stara cheH bhautika stara te buddhanAM upadezano mAnasika khyAla Ape che. jyAre sAcI samajaNa to satata prayatnathI ja Ave che. ane te tenA upadezane badhI rIte amalamAM mUkavAthI ja maLe che. bauddha dharma AtmAnA siddhAMta ke khyAlane jarA paNa vajUda Apato nathI kAraNa ke tenA hisAbe sarva kAryakAraNanA siddhAMta para ja AdhArita che. manuSya bahAranI duniyAne AMtaranI duniyA sAthe joDavAnI bhUla kare che. ane AtmAne anaMta gaNe che. badhA dharmomAM samAna mAnyatA zakya nathI. te paNa jyAre bhagavAna ane AtmAne lagatI vAta Ave tyAre to khAsa ja. jo ke bauddha dharma viSe pracAra karanAra bhAratamAM ane eziyAmAM Aje ghaNAM kendro ubhAM thayAM che jemAM thoDA thoDA pheraphAro sAthe zikSaNa apAya che. ekaMdare sarva skUla-kendramAM-buddhanA upadeza ane saMdeza ke bodhane ekasarakhI ja mAnyatA apAI che. tibeTamAM bauddha dharmamAM vaLI cAra mudAo khAsa batAvyA cheH badhuM ja kSaNika che, badhI lAgaNIo duHkhadAyI che, badhI Indriyagamya vastu nakAmI che ane nirvANa sauthI ucca-sarve hadanI pAra che. A siddhAMtavALo upadeza eTale bauddha dharma. bauddho sau prathama karuNAne sthAna Ape che. ane jIvanamAM karuNA apanAvavAnuM zikhavavAmAM Ave che. naitika stare moTA bhAganA dharmo sAthe teno meLa che. nirvANa bAbatamAM teno ghaNo pharaka che. bauddha sau prathama A taphAvata mAnavo ja rahyo ane tene mAna ApavuM ja rahyuM. 354 samakita
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.3 khristI dharma goDaphriDa mAriyA julsa DAniyalasa (janma 4thI jUna 1933) e belajIyamanA romana ketholIka carcanAM kArDInala che. teoe 1979thI 2010 sudhI maeNkalana, braselsanA meTropolITana ArcabIzapa tathA teonA dezanI eNpIskopala pariSadanA pramukha rahIne sArI sevA ApI. teone kArDInalanI padavI 1983mAM enAyata karavAmAM AvI hatI. popa beneDIkTa XVI (16) dvArA tA. 18 jAnyu. 2010nA roja 75 varSanI vaye temanuM rAjInAmuM svIkAravAmAM AvyuM hatuM. 1. Apano dharma AtmAmAM mAne che? jo hA......to ka. AtmAno artha zo? kha. AtmA koNe banAvyo? ga. AtmA kyAMthI Avyo? khristI dharma mujaba AtmA che ane bhagavAnanA hastakSepathI utpanna thayo che. AtmA ane zarIra be bhinna che. baMnnenuM alaga mahatva che, paraMtu AtmA potAnI AdhyAtmikatA dharAvato hovAthI vadhu agatyatA dharAve che. AtmA ane jIva vacceno taphAvata eTale-AtmAmAM AdhyAtmikatA che ane jIvamAM AdhyAtmikatA nathI. khristIo manuSyamAM AtmA che ane prANIo tathA vanaspatimAM phakta jIva che ema mAne che. prANIo sphUraNA pramANe varte che. dA.ta. kUtarAne cokaleTa batAvo to zArIrika sphUraNAne lIdhe tarApa mAre jyAre manuSya vicArIne nakkI kare. A pramANe manuSya ane anya jIvomAM taphAvata che. 2. AtmA kyAMthI Avyo ane maraNa pachI kyAM jAya che? manuSya jIvananI zarUAta janmathI thAya che, AtmA garbhAzayamAM utpanna thAya che. ane te sadAkALa ane anaMta che. jyAre koI mRtyu pAme tyAre AtmA zarIrane tyAgI AdhyAtmika jagatamAM aMta samaya sudhI rAha jue che. tyAra pachI, nyAyanA dine (kayAmatanA divase) badhA AtmAone temanA jUnA zarIramAM jaI bhagavAna samakSa laI javAnI rAha pUrI thatAM tyAM hAjara karavAmAM Ave che. bhagavAna temane narakamAM ke svargamAM temanAM kArya anusAra laI javAno hukuma Ape tyArabAda zarIrano nAza karavAmAM Ave che. punaHjanma khristI dharmamAM mAnya nathI. 3. zraddhAnI vyAkhyA ApanA dharma pramANe zI che? samakita 355
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ khristI dharmamAM zraddhAne vadhu mahattva Apela che. hibru 11.6 mAM Ave che- "bhagavAnane prasanna karavA zraddhA hovI jarUrI che, kAraNa ke je bhagavAna pAse Ave tene bhagavAna che, ema to pahelA mAnavuM ja paDe". je tene kharekhara khaMta ane zraddhAthI zodhe tenI upara bhagavAna prasanna thAya che. 4. kone zraddhA hoI zake? zraddhA eTale krAIsTa (jIsasa)mAM mAnyatA. krAIsTa (bhagavAnano putra) te bhagavAnano saMdezo manuSya sudhI lAvyA. TUMkamAM zraddhA dharAvanAra bAIbalamAM (nyu TesTAmenTa) ane thorAha (olDa TesTAmenTa)ne svIkAre che. pa. koI eka karatAM bIjo vadhu zraddhA dharAve che ema kahI zakAya? e pArakhavAnI nizAnI zI? zraddhA koI divasa mapAya nahIM. kAraNa ke tene mApavAnuM koI yaMtra nathI. phakata bhagavAna ja enuM mApa kADhI zake. zraddhA eTale prArthanA ane kriyA. tame jo sArI vyakti ho to satya svIkAro ane te mujaba varto. 6. nIcenA ApelA be dAkhalAmAMthI kayo mANasa vadhAre dhArmika kahevAya ane kema? eka vyakti dharma sthAnake ka. dharmakriyA kare che jema ke prArthanAmAM, pUjA, vagere ane te kriyA pachI bAkInA divasamAM eka paNa siddhAMtane vyakti pALatI nathI. A pahelI vyakti. kha. jyAre bIjI vyakti dharmakriyA karatI nathI, dharmasthAnake jatI nathI paNa tenI rojiMdI kriyAomAM te siddhAMto pramANe cAle che. A bIjI vyakti. upara jaNAvale be vyaktiomAM (1) daMbhI vyakti gaNAya jyAre (2) tenI kriyA nahIM karavAnA ke ochI karavAnA game te kAraNo hoya paraMtu te jIsasanA zabdone ane zIkhane mAne che ane te mujabanuM jIvana jIve che. eTale te sAco dhArmika dhevAya. 7. koI vyakti je badhA dharmomAM zraddhA rAkhe che. tene tame zraddhALu kahI zako? badhA ja dharmomAM amuka siddhAMto jevA ke corI, jUTha, hiMsA, eDalaTarI vagerene to pApa gayA ja che. dareka dharmamAM mAnanAra oTomeTIka A siddhAMto svIkAre ja che. ATalI hada sudhI to te dareka dharmane samAna mAnanAro thaI jAya che. ekapaNa dharmamAM na mAnanAra karatA sarvadharmamAM mAnanAra hajAra darajaje sAro gaNAya. 356 samakita
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.4 hiMdu dharma bhAratamAM vasatA hiMdu dharmanA vidvAna naivaiya svAmi zrI bhaktijIvanadAsanI mulAkAta 1. Apano dharma AtmAmAM mAne che? jo hA........to ka. AtmAno artha zo? kha. AtmA koNe banAvyo? ga. AtmA kyAMthI Avyo? hA, amArI mAnyatA pramANe AtmA che ane amara che. AtmA koIe banAvyo nathI ane teno koI nAza paNa nathI karI zakatuM. 2. AtmA kyAMthI Avyo ane maraNa pachI kyAM jAya che? vaiSNava dharma anusAra zrIkRSNa zrImad bhagavadgItAnA bIjA adhyAyanA 20mA zlokamAM arjunane AtmA viSe jJAna Ape cheHAtmAno janma ke mRtyu nathI. e to janmathI para che ane amara che. zarIranA koI paNa aMzanA vidhvaMsa (vinAza)thI AtmA para koI asara thatI nathI. AtmA koInuM sarjana nathI ane nathI koI teno vinAza karI zakatuM. A ja vastu gItAnA bIjA adhyAyanA ja 23mA zlokamAM bIjI rIte samajAvI che. - koI zastra tenuM chedana karI zakatuM nathI ke nathI agni tene bALI zakato, nathI pANI tene bhIMjavI zakatuM ke nathI havA tene sUkavI zakatI. amAro dharma punarjanmamAM mAne che. amArA dharma pramANe 84 lAkha jIvAyoni che. jemAM AtmAno janma thAya che ane karma pramANe phaLa maLe che. gItAnA bIjA adhyAyano 22mo zloka punarjanmano siddhAMta nIcenA zabdomAM samajAve che. jevI rIte manuSya jUnAM vastrono tyAga kare che, te ja pramANe AtmA jUnuM zarIra tyAgI navI kAyA apanAve che. 3. zraddhAnI vyAkhyA ApanA dharma pramANe zI che? zraddhA e vizvAsano samAnArthI zabda che. satya e ja pragADha AsthA che. samakita 357
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. 5. kone zraddhA hoI zake? bhagavadgItA mujaba je manuSyane pragADha AsthA hoya te ja jJAna meLavI zake. ekathI bIjAmAM vadhAre ke ochI zraddhA che te jANavuM hoya to kaI rIte jANI zakAya? zuM tenAM koI lakSaNa che? vizvAsa mUkI zakAya, vyaktinI vAto karavAnI rItabhAta, tathA tenA potAnA jIvanamAM apanAvela guNono amala joI nakkI karI zakAya. 6. nIcenA ApelA be dAkhalAmAMthI kayo mANasa vadhAre dhArmika kahevAya ane kema? eka vyakti dharma sthAnake ka. dharmakriyA kare che jema ke prArthanAmAM, pUjA, vagere ane te kriyA pachI bAkInA divasamAM eka paNa siddhAMtane vyakti pALatI nathI. A pahelI vyakti. kha. jyAre bIjI vyakti dharmakriyA karatI nathI, dharmasthAnake jatI nathI paNa tenI rojiMdI kriyAomAM te siddhAMto pramANe cAle che. A bIjI vyakti. je vyakti kriyAo kare paraMtu siddhAMtono amala na kare te uparachallo bhakta kahevAya, nAmano ja bhakta. je vyakti potAnA saMjogone lIdhe kriyAo ochI kare che athavA na kare paraMtu dhArmika siddhAMtone potAnA rojiMdA jIvanamAM amala karI jIvana vitAve che, ja sAco bhakta kahevAya. 358 7. koI vyakti je badhA dharmomAM zraddhA rAkhe che. tene tame zraddhALu kahI zako? eka choDI bIjAne vaLagavuM e sAcI bhakti ke sAcI zraddhA na gaNAya. potAnA dharmamAM zraddhA rAkhI bIjA dharmanuM mAna sAcavavuM e sAcA bhaktanI nizAnI che. samakita
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.5 IslAma dharma IslAma dharmanA pracAraka mI. ahammada ajhajhujha sAthe mulAkAta. 1. Apano dharma AtmAmAM mAne che? jo hA ...to ka. AtmAno artha zuM? kha. AtmA koNe banAvyo? ga. AtmA kyAMthI Avyo? IslAma dharma devI, alaukika AtmAnI hastimAM mAne che. bhagavAne AtmA banAvyo che, jo ke ene bhagavAnano aMza na mAnavo kAraNa ke ema mAnavAthI dareka vyakti bhagavAna barAbara gaNAI jaze. AtmA e taddana alaga ja che. bhagavAna sanAtana che-amara che ane sadAkALathI che. tenI zarUAta koI zodhI zake tema nathI. teo ja duniyAnA, zarIranA ane AtmAnA sarjaka che. IslAmano pavitra graMtha kurAna che. jemAM prANI ane AtmA sAthe koI saMbaMdha batAvavAmAM Avyo nathI. prANIne manuSyanI jema bhagavAnanI sAme karmano hisAba ApavAno hoto nathI. temanI kriyAono nyAya thato nathI ane svarga ke narakamAM javAnuM paNa hotuM nathI. IslAma dharma prANI ane vanaspatine bhagavAne manuSyajAtinI sevA mATe ja banAvyA che ema mAne che; mATe teno upayoga samajaNapUrvaka karavo ema mAne che. haDItha e emanA propheTa mahammada payagaMbara (PBUH) nuM eka zikSaNa che. temAM prANIonI ekatA banAvavAnI kudaratI vRtti, saMpIne rahevAnI kudaratI bakSIsa viSe mAhitI che tathA manuSyajAtane teo pratye anukaMpA darzAvavAnI sUcanA paNa che. 2. AtmA kyAMthI Avyo ane maraNa pachI kyAM jAya che? jema jema manuSya mRtyu tarapha jAya che, zarIra nAza pAme che, kyAre zarIramAMthI phirasto AtmAne marelAnI duniyAmAM laI jAya che. tyAM AtmAo nyAyanA (kayAmata) divasanI rAha jue che. sArAM kRtya karelA AtmAone svarga najare paDe che, ane bIjAne nahIM. samakita 359
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyanA dine allAha (bhagavAna) pratyeka AtmAne tenA vyaktigata zarIra sAthe joDe che. nyAyanI kSaNe tene jAtajAtanA savAlo-tenA jIvanamAM, yuvAnImAM, paisA bAbata, jJAna bAbata, zarIra vagereno kevo upayoga karyo hato te bAbata aMgenA savAlo pUchI nirNaya le che. IslAma dharma pramANe zarIra e prabhunI deNa che tethI ene herAna karavuM ke mAravuM te moTuM pApa che. nyAyano divasa ghaNo lAMbo divasa gaNAya che kAraNa ke te divase darekanA kAryanI chaTaNI thAya che. sArA AtmAone ochI rAha jovI paDe che. tame sArA kRtya karyA hoya to allAha dayA batAve che ane duSkRtya karanArane zikSA kare che. nyAya meLavavA mATe naraka para bAMdhelA pUla vaTAvI svarga tarapha dareke javuM ja paDe che. sukRtya AtmAo saraLatAthI pUla oLaMgI zake che jyAre duSkRtya AtmAo to adhavaccethI ja nIce paDI narakamAM jAya che. 3. zraddhAnI vyAkhyA ApanA dharma pramANe zI che? zraddhAnI IslAmI vyAkhyAnA be mULa che "kurAna" ane "haDItha', banne pramANe zraddhAnA cha bhAga che. haDIthamAM eka ja zlokamAM AyAta che. jyAre kurAnamAM judA judA zlokamAM AyAta che. zraddhA eTale nIce jaNAvela upara AsthA hovI te. 1. allAha 2. tenA phirastAo 3. tenA graMtho 4. tenA payagaMbara 5. nyAyano divasa 6. niyati custa muslimo A chae cha pAyAne mAne ja. emAM na mAne tene azraddhALu kahevAya. temanA hisAbe kurAna', bAIbala (nyu TesTAmenTa)' "thorAI' (olDa TesTAmenTa), ane DevIDanuM pavitra kAvya A pavitra graMtho gaNAya che. 4. kone zraddhA hoI zake? mAnyatA ane satkAryone kurAnamAM eka ja AyAta (zloka)mAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. eno artha e thayo ke jevI mAnyatA ane zraddhA enAM kAryomAM na jaNAya ane na dekhAya to 360 samakita
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ enI zraddhA para zaMkA rahe. zraddhAnA mukhya cha (allAha, tenA phirastAo, tenAM graMtho, tenA payagaMbara, nyAyano dina ane niyati) staMbho che. tenA para zraddhA rAkhanAra ja zraddhALu kahevAya. 5. ekathI bIjAmAM vadhAre ke ochI zraddhA che te jANavuM hoya to kaI rIte jANI zakAya? zuM tenAM koI lakSaNa che? muslimo ema mAne che ke koIne bIjAnI zraddhA viSe kaMI paNa kahevAno haka nathI. hA, manuSyanAM kartavyo parathI anumAna karI zakAya ke koNa vadhu zraddhALu che. kurAnanI AyAto (zloko) manuSyanI zraddhAnuM anumAna lagAvavAmAM jarUra kAma lAge. kurAna pramANe satkAryo karanAra vadhu zraddhALu gaNAya. muslima mAnyatA ja che ke satkArya e zraddhALunI khAsiyata che. satya e allAhanI ja deNa hovAthI juThThuM bolanAra, chetaranAra ocho zraddhALu puravAra thAya che. 6. nIcenA ApelA be dAkhalAmAMthI kayo mANasa vadhAre dhArmika kahevAya ane kema? eka vyakti dharma sthAnake ka. dharmakriyA kare che jema ke prArthanAmAM, pUjA, vagere ane te kriyA pachI bAkInA divasamAM eka paNa siddhAMtane vyakti pALatI nathI. A pahelI vyakti. kha. jyAre bIjI vyakti dharmakriyA karatI nathI, dharmasthAnake jatI nathI paNa tenI rojiMdI kriyAomAM te siddhAMto pramANe cAle che. A bIjI vyakti. A eka mUMjhavaNavALo savAla che. jeno dareka javAba vyaktinA potAnA vicAro upara nirbhara che. eka vyakti je dharmakriyA kare che, paNa dharmanA siddhAMtone rojanA kAmomAM mahatva ApatI nathI. e sAco muslima na kahevAya. sAco muslima to dharmanA siddhAMta ane AcaraNa banne pramANe cAle che. bIjI vyakti siddhAMta pramANe AcaraNa kare che. paNa dharmanI kriyA karatI nathI. to savAla thAya che ke dharmakriyA na karavAnuM kAraNa zuM? kAraNa ke ene samaya nathI? ke tene pramAda che? athavA bhagavAnanI AjJAnuM tene mahattva nathI? kurAna pramANe DevIla bhagavAnanI AjJA na mAnatA ADamanA page na paDyo. ane tethI tene nArakIpaNuM maLyuM. eTale kahevAno matalaba e che ke kriyAno samaya na kADhavA mATe jo pramAda ane avizvAsano savAla hoya to e bhagavAnano gunegAra che. namAja karavAmAM bahu samaya jato nathI. pAMca miniTamAM paNa thaI zake che. uparanAM kAraNo pramANe na karatI hovAthI, A vyakti taddana adhArmika che. paNa namAja na paDhavAnuM kAraNa pramAda na hoya paNa koI bIjI takalIpha hoya paNa manamAM to namAja paDhavAnI IcchA hoya to te mANasa dhArmika kahevAya. samakita 361
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. koI vyakti je badhA dharmomAM zraddhA rAkhe che. tene tame zraddhALu kahI zako? badhA dharmo samAna gaNAya te mazkela vAta che. paraMtu bIjA dharmo ane IslAma dharmonA siddhAMtomAM ghaNo pharaka jaNAya che. mukhya to IslAma dharma anusAra ame eka ja bhagavAnamAM mAnIe, jyAre hiMdu dharma aneka bhagavAnamAM AsthA dharAve che. bIjA dharmo pratye mAna hovuM e alaga vAta che ane hovuM paNa joIe. samAna ane virodhI siddhAMto para carcA karI zakAya paraMtu badhA dharmo samAna che e to na ja kahI zakAya. 362 samakita
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.6 yahudI dharma (yahudI dharma) svadharmI sAkSara pracAraka rabAI josepha vAIjha sAthe mulAkAta 1. Apano dharma AtmAmAM mAne che? jo hA....to ka. AtmAno artha zo? kha. AtmA koNe banAvyo? ga. AtmA kyAMthI Avyo? A jagatamAM sarve sarjita vastuomAM devI jIvanazakti che. manuSyamAM A zaktine AtmA kahyo che. amArI mAnyatA pramANe bhagavAne ADama nAmanA manuSyanuM zarIra dharatImAMthI banAvI aMdara Atma tatva mUkayuM jenAthI te zarIrane jIvana maLyuM. "ADama" nAmano zabda hIbrU bhASAmAMthI Avela che. jeno artha "dharatI" thAya che. dareka vastu je nAnAmAM nAnA jIvathI mAMDI moTAmAM moTA sudhI bhagavAnanA ApelA jIvatattva hisAbe ja jIvI zake che. A cAra vastuo- pRthvIkAya, vanaspati, prANIo ane manuSya darekane jeTalI zakti jIvavA mATe joIe ane potAnuM kArya pUruM karI zake e pramANe ja bhagavAna Ape che. manuSyane phakta magaja ApI potAnI svataMtra vicAradhArA karI zake tevuM ApyuM che. temanI vicAradhArAthI bhagavAne Apela jiMdagI zubhakAryomAM vApare, ke potAnI jiMdagI svArtha mATe vApare te dareka jaNa nakkI kare. zubhamAMthI azubhamAM jAya tene pApa kahevAya che. hibrUno zabda "avairA" eTale ke pApa tarIke gaNAya che, (sArAthI kharAba tarapha javuM) teno artha "oLaMgavuM". moTAbhAganA AtmAo navA nathI hotA. jyAre AtmAnuM kArya pUrNa na thayuM hoya tyAre tene be bhAgamAM vaheMcI devAmAM Ave che. je bhAge tenuM kArya pUrNa karyuM hoya tene AgaLa mokalavAmAM Ave che ane je bhAge tenuM kArya pUrNa na karyuM hoya tene navA zarIramAM sthApavAmAM Ave che. navasthApita AtmA (spark)ne navA zarIramAM gayA bAda jUnA zarIranuM kaI ja-sAruM ke kharAba kArya-yAda rahetuM nathI. ane navesarathI jiMdagI jIvavI paDe. A paraMparA (janmamaraNanI) jyAM sudhI tenuM kArya pUrNa na thAya tyAM sudhI cAlu ja rahe che. ane mAtra bhagavAnane ja khabara paDe che ke kyAre kArya pUrNa thaze. samakita 363
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. AtmA kyAMthI Avyo ane maraNa pachI kyAM jAya che? AtmA athavA jIvatatva bhagavAnamAMthI Ave che. ane tene devI tattva paNa kahevAya che. jo ApaNe zarIrane mINabattInI upamA ApIe to jIvatattva e jyota che. je kAyama tenA mULa tatva (jIvatattva) tarapha javA hAlyA kare che. jIvaMta ane mRta zarIra vacce taphAvata eTale AtmAnI hAjarI ane gerahAjarI. jyAre zarIra mRta banI jAya tyAre AtmA ucca pavitra stara para javA nIkaLI jAya che ane zarIra paDayuM rahe che ane saDIne pAchuM tenA bhautika mULa dharatI tarapha bhaLI jAya che. A ja ApaNA AtmAnI hayAtIno purAvo Ape che je jIvaMta ane mRta zarIra vacceno pharaka che. AtmAnI hAjarInI jANa ApaNane nathI samajAtI kAraNa bhagavAne ApaNane sAruM narasuM pArakhavAnI, samajavAnI ane te pramANe vartavAnI svataMtratA ApI che. jo Ama na hota to dareka AtmA potapotAnA vicArapUrvaka vartato na hota. ane ApaNe jaDanI jema ja vartatA hota, ane jIvana vyatIta karatA hota. jyAre AtmA zArIrika hada pAra kare tyAre te mULa tattva tarapha jAya che. tenuM dhyeya ucca AdhyAtmika tarapha AgaLa vadhavAnuM ja hoya che. mULa tattva pAse pahoMcyA bAda tenA AgalA bhavano AtmA ane jIvana (vicAro, vAcA, kAryo)nuM avalokana karI chaTaNI karavAmAM Ave che. sAro AtmA naMdanavananA aneka staro vaTAvI ucca stare prasthAna kare che. DAghI AtmA zuddha banyA pachI ja ucca stare pahoMcI zake. yahudI dharmanI mAnyatA pramANe naMdanavananI ekAda kSaNano paNa anubhava levA mATe A dunyavI samayanA ochAmAM ochA 70 varSanA duHkhano anubhava levo paDe to paNa maMjUra che. naraka to AtmA mATe sudharavAnuM sthAna gaNAya che. atizaya kharAba ane apramANika AtmA narakanA khADAmAM jAya che. 3. zraddhAnI vyAkhyA ApanA dharma pramANe zI che? je loko pote vicArazIla nathI hotA temane mATe to zraddhA eka pratiyukti ja gaNAya che. solomana rAjAe kahyuM che-mUrkha badhuM "ema ne ema mAnI le che, jyAre DAhyo "samajIne mAne che. jo ke zraddhA to sahaja mAnyatA evI che, je satyanI AdhyAtmika anubhUti karAvanAra 364 samakita
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane je carcAne avarodhe che. kadAca virodhI AbhAsa jaNAya paraMtu DahApaNa, samajaNa ane jJAna paNa sAcI zraddhAne madadarUpa thAya che. vadhAre carcA koI divasa zraddhA ke vizvAsanuM sthAna na laI zake. zraddhA samajaNa karatAM vadhu agatyanI che. tarka mAnyatAne vadhu majabUta ke badalAvI paNa zake ane tamArA siddhAMtane khoTA paNa karAvI zake. jAte anubhavela ane joyela vastu khoTA TharAvavAnuM muzkela che. tarkazAstra vaDe puravAra karyA bAda paNa zraddhA tamane bhagavAnanA hukamo mAnI amalamAM mUkavAnuM batAve che. dareka vyaktie potAnI samajaNanuM stara ane zraddhA vadhAravA prayatna karatA rahevuM joIe. gaI kAlanI mAnyatA Ajano tarka banI zake ane AjanI mAnyatA AvatIkAlanI samajaNa banI zake. ApaNI samajaNa zaktinI avadhi ApaNI zaktinI bahAra hovAthI, ApaNe je mAnyatA grahaNa karIe ke grahaNa karI zakIe tenA karatAM samajaNazaktinA vadhu stara hoya che. A eka anaMta ramata che. solomana rAjAe kahyuM che "mane lAgatuM hatuM ke huM prabhunA sarve hukamo anaMta samajI ane tene grahaNa karI samajI zakIza, paraMtu huM to haju jyAM hato tyAM ja chu." 4. kone zraddhA hoI zake? dareka vyakti Ama to koI ne koI zraddhA sAthe ja janme che. bALaka hoya tyAre mAtA para pUrI zraddhA hoya kAraNa mAtA tenI badhI jarUriyAta samajI zake che ane pUrI pADe che. zraddhA to manuSyano kudaratI guNa che. zraddhALu manuSya bhagavAnanA hukamo pUrA na samajAya to paNa mAne che. 5. ekathI bIjAmAM vadhAre ke ochI zraddhA che te jANavuM hoya to kaI rIte jANI zakAya? zuM tenA koI lakSaNa che? zraddhA to mAvajata, uchera mAMge jethI manuSyanI mAnyatAo ucca stare, AdhyAtmikatAmAM UDI zake. zraddhAnA aneka staramAMthI uparachallA stara koIkvAra potAnI mAnyatAonI viruddha paNa hoI zake. ghaNIvAra manuSyanI zraddhA tenAM vANI ane vartanathI viruddha paNa hoI zake. eka jagyAe coranI bhagavAna paranI zraddhAnuM varNana Ave che je nIce pramANe cheH ekavAra eka cora koI ajANI jagyAe corI karavA gayo ane tyAM enI jAnano khataro Ubho thayo. te samaye core potAnA aMtara AtmAnI sAkSIe pokAra karyo- "bhagavAna mane madada kara". corane paNa bhagavAna che ane tene madada karaze tevI zraddhA to che paNa tenI sAthe corI na karavI joIe tevo bhagavAnano siddhAMta yAda na hato. AvI hAlatamAM bhagavAna kevI rIte madada kare? samakita 365
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcA zraddhALu mATeno bhagavAna ane temanA siddhAMto banne upara zraddhA rAkhavI e khUba ja jarUrI che. A dAkhalo e pUravAra kare che. ke bahArathI dhArmika dekhAto mANasa aMdarathI siddhAMto pALato na paNa hoya. 6. nIcenA ApelA be dAkhalAmAMthI kayo mANasa vadhAre dhArmika kahevAya ane kema? eka vyakti dharma sthAnake ka. dharmakriyA kare che jema ke prArthanAmAM, pUjA, vagere ane te kriyA pachI bAkInA divasamAM eka paNa siddhAMtane vyakti pALatI nathI. A pahelI vyakti. kha. jyAre bIjI vyakti dharmakriyA karatI nathI, dharmasthAnake jatI nathI paNa tenI rojiMdI kriyAomAM te siddhAMto pramANe cAle che. A bIjI vyakti. yahudI dharma anusAra dharmanA siddhAMto anusAra jIvana jIvavuM joIe. be jAtanI dhArmika kriyAo che-eka manuSya ane bhagavAna (sRSTi) vaccenI ane manuSya ane manuSya vaccenI. bhagavAna sAthe saMbaMdha bAMdhatA pahelAM manuSya manuSya sAthe saMbaMdha sudhAratA zIkhavuM joIe. zA mATe? to ApaNe kriyAnI duniyAmAM rahIe chIe-jIvIe chIe. eka manuSya bIjA jarUriyAtavALA manuSyane sahAya karaze ema nakkI kare paraMtu amalamAM na mUke to? garIba mANasa maraNane zaraNa paNa thaI jAya. kaMIka meLavavA kAryanI jarUra che paraMtu phakta vicAro ane prArthanA kArya na gaNAya. yahudI dharma anusAra ajJAnI karatAM jJAnI jo tenA satkAryanA jJAna, siddhAMta, vagere jANavA chatAM amalamAM na mUke ane viparIta varte to vadhu kharAba gaNAya. Ane lIdhe dharmanuM nAma vagovAya. eTale je vyakti siddhAMtonuM pAlana barAbara kare che te vyakti ghaNI UMcI dhArmika kahevAya. 7. koI vyakti je badhA dharmomAM zraddhA rAkhe che. tene tame zraddhALu kahI zako? bhagavAne badhA manuSyane khAsa kArya soMpI A duniyA para mokalyA che. jo darake manuSya tenuM kArya barAbara kare to duniyAmAM sumeLa vadhe ane badhAnuM jIvana suMdara jAya. ApaNAM judAM judAM kAryo che. badhAM aMgono sumeLa hoya to ja zarIra sAruM cAle, te ja pramANe sRSTimAM pratyeka sarjananuM paNa kaMIne kaMIka kArya che. jo ApaNe bhagavAne soMpela kAryanA aMta tarapha AgaLa vadhIe, A sRSTine vadhu AdhyAtmika ane ucca banAvIe jenAthI bhagavAnanI hAjarI A bhautika duniyAmAM ApaNI vacce anubhavI zakIe. 366 samakita
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhI mAnyatAo sarakhI na hoya, mATe badhA dharmomAM samAna rIte mAnyatA dharAvavAnuM zakaya nathI. nAstikano bhagavAna te pote ja che. jyAre mUrtipUjaka kaMI nahI to eTaluM jarUra mAne che ke potAnA karatAM koI moTI zakti A jagatamAM che ja. Ama samAnatA na hovAthI darekamAM zraddhA rAkhavI te barAbara nathI. samakita 367
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.7 upasaMDAra A mahAnibaMdhamAM judA judA dharmo anusAra "bhagavAna" "AtmA" "devI hastakSepa" "jIvana" zarIra' vagere viSayone lagatI carcA karavAmAM AvI che. ane te mujaba kAraNo hovA chatAM moTAbhAganA dharmo nIce jaNAvela muddAone mAnyatA Ape che. dareka dharmanA matabheda vadhu spaSTa rIte samajavA mATe ahIM phakta pAMca dharmonA vidvAno mATe meM sAta prazno taiyAra karyA hatA. teoe mane je javAbo ApyA te meM ahIMyA noMdhyA che. A dharmonI samAnatA ane sUkSma pharaka grahaNa karavA ApaNe vigatavAra javAbo athavA mAhitI sarakhAvIe ane tyArabAda tenA AdhAre upasaMhAra karIe. sau prathama dharmone temanI utpatti ane siddhAMta pramANe vibhAgIe. duniyAnA traNa mukhya dharmoH yahudI, khristI ane IslAma. traNenI madhyapUrva dezamAMthI utpatti, traNe IbrAhImI dharmo ane traNe ekezvaravAdamAM mAnavAvALA. A sauthI ucca devatA jeNe pRthvI para manuSyamAM temano saMdezo phelAvavA devadUta eTale payagaMbara (mojhIjha ane mahammada (PBUH)) athavA potAnA khudanA putra jisasa krAIsTane mokalyA. A traNe IbrAhImI dharmo, thorAha (olDa TesTAmenTa) nAmanA dhArmika graMthamAM mAne che. temAM jaNAvela mukhya siddhAMto ane dharma pAchaLanI philasUphI anusAra A traNe dharmonI samAna mAnyatA che, mATe temanAmAM ghaNuM sAmya paNa che. A sAmya eTale sudhI ke kriyA, ItihAsa, paurANika kathA, bhUgoLa vagere paNa temAM AvI jAya. A traNe dharmo karatA judA-jaina, hiMdu ane bauddha te bhAratamAM ja utpanna thayelA hatA. teonI mAnyatA IbrAhImI dharmo karatA ghaNI judI paDe che. hiMdu dharma pramANe eka karatA vadhu bhagavAna che. bauddha dharma jo ke buddha bhagavAnane sauthI ucca sthAna Ape che. jyAre jaina dharmanA praNetA tirthaMkara bhagavaMto che. A dharmo pratyeka AtmA mokSagAmI thaI zake che evuM mAne che. have A dharmonA vidhAnonA javAbo sarakhAvIe 368 samakita
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa.1H Apano dharma AtmAmAM mAne che. jaH yahudI, khristI ane IslAma dharmanI AtmA viSenI mAnyatA ekasarakhI che. teonA pramANe pratyeka AtmA bhagavAnanI sUcanA anusAra utpanna karavAmAM Ave che. teo custapaNe mAne che bhale pratyeka AtmA bhagavAne banAvyo paraMtu te bhagavAnano bhAga nathI ane bhagavAna sAthe aikya paNa na sAdhI zake ane pote bhagavAna paNa na banI zake. teo ema paNa mAne che ke manuSya, prANI, pakSI, vanaspati vagerenA AtmA judA judA to jarUra che paraMtu tenI sAthe manuSya ane bIjA badhAnA AtmAmAM paNa pharaka che. manuSyonA AtmAmAM AdhyAtmikatA che ane svataMtra che, tenAmAM nirNayazakti paNa che jyAre prANI, pakSI vagerenI utpatti manuSyanI sevA mATe ja thaI che. eziyAnA dharmo eTale ke hiMdu, jainanI mAnyatA anusAra AtmA anaMta che, enI utpatti paNa nathI ke nathI visarjana, dareka jIvita padArthanA AtmA samAna che. teo ema paNa mAne che ke hiMsA, hatyA e sauthI moTuM pApa che, kAraNa ke badhA ja AtmAo samAna che ane darekane jIvavAno haka che. AnA pratApe to zAkAhAra ane ahiMsAnA siddhAMta tarapha pUjyabhAva udbhavyo che. bauddha philosophI thoDI judI che. bauddha dharma ahiMsA ane karuNA para vadhu bhAra Ape che, paraMtu zAkAhAra para eTalo bhAra nathI. buddha bhagavAna pramANe AtmAnA anaMta svabhAvane anumati nathI ane temAM sadAkALa pheraphAra thayA ja kare che. A siddhAMtane kSaNikavAda kahevAya che. sa..mRtyu bAda AtmA kyAM jAya? ja.: yahudI, khristI ane IslAmano A bAbatamAM ekamata che. teonA hisAbe jeNe AtmA banAvyo che, tene ja tenA viSe nakkI karavAno hakka paNa che. mRtyu bAda zarIra ane AtmA judA paDe che ane AtmA nyAyanA divasa sudhI rAha jue che. bhagavAnanA nyAya ApyA bAda temanAM karma pramANe bhagavAna ja nakkI kare che ke temane svargamAM mokalavA ke narakamAM? temanA mRta zarIrane daphanAvavA pAchaLanuM kAraNa paNa te ja che ke temano AtmA zarIra sAthe nyAya sAMbhaLavA bhagavAna samakSa Ubho rahe. nyAyanA dine mRtaka zarIranuM UbhuM thayuM tene "UgavuM" kahe che. samakita 369
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdu ane jaina, baMne dharmo karmanA siddhAMtamAM mAne che. jeno pramANe AtmAnI cAra gatio che-deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI. Ama punarjanama siddhAMta hiMdu, bauddha ane jainomAM samAna che. hiMdu ane jainadharma anusAra ekavAra AtmAe zarIrano tyAga karyo eTale e pachI enA e zarIramAM na ja Ave. te tenA karmo pramANe navatara zarIramAM ja sthAna pAme. zarIra nakAmuM thaI saDI jAya tenA karatAM tene te bALavAnuM pasaMda kare che. bauddha badhI hayAtine tAtkalika ja mAne che. teonA pramANe janmamaraNanA pherA cAlu ja rahe che jene teo zikSA ja mAne che. sa.3H sAco zraddhALu koNa che te kema oLakhAya? jaH zraddhA hovI ane vizvAsa hovo e badhA dharmono mukhya siddhAMta che, ane zraddhA bahu ja jarUrI paNa che. dharmonA siddhAMto samajavA manuSyanI buddhi ghaNI teja hovI joIe. ane jenI buddhi bahu teja na hoya tenuM zraddhAthI ja dharmanuM AcaraNa hovuM joIe. ghaNA manuSyanI buddhi eTalI teja hoya che ke temanA tarkabaddha siddhAMto samajavA bIjA ghaNA mATe ati muzkela paNa banI jAya che, jenA kAraNe khoTo vikhavAda paNa Ubho thAya che. badhA dharmo pramANe potAne potAnA bhagavAnamAM (sarjanahAramAM) payagaMbaramAM ane teonA upadezamAM zraddhA hovI bahu ja jarUrI che. pAyAnI vastu che. tamArI mAnyatA, ane zraddhA upara to tame bhagavAnanI keTalA najIka cho te nakkI thAya che. tenA rojiMdA jIvana vyavahAra ane jIvana jIvavAnI rItabhAta parathI paNa tame bhagavAnathI keTalA najIka cho te nakkI thAya che. kAryo pramANe paNa manuSyanI zraddhA mApI zakAya paNa bhAvanI khabara paDatI nathI. ghaNA dharmamAM AsthA ane kAryane samAna gaNyA che. amuka hada sudhI lagabhaga badhA dharmomAM moTA bhAgano bodhapATha samAna hovAthI badhA dharmone samAna mAnI rAkhI zakAya athavA badhA dharmomAM AsthA rAkhI zakAya. jema ke-corI, jUTha, hiMsA, lobhiyApaNuMne badhA ja dharmo pApa gaNe che. 370 samakita
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUra dArzanika cokaThuM badhA ja dharmonuM juduM che, jema ke karmano siddhAMta, punarjanma, nyAyano divasa vagere badhA taddana judA che. siddhAMta bAbatamAM to dareke potAnI mAnyatA anusAra vartIne duniyAmAM potAno bhAga bhajvavAno che. ane bIjAne nukasAna na thAya ema vartavAnuM che. manuSyanuM mana e bhagavAnanuM bahu ja suMdara sarjana che. je game tevA-agharA koyaDA paNa ukelI zake che ane koIvAra koyaDA sarjI paNa zake che, mATe manane vazamAM rAkhI keLavavuM joIe. eTalA mATe ja "samyakatva' jevA siddhAMta viSe pahelA bhAgamAM vigatavAra jaNAvavAmAM AvyuM che. samakita 371
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM eka avinAzI AtmA chuM. AtmA eka dravya che. nitya che. dhruva che." "eka moTuM cakra che ke aMdaranA bhAva bahAranA saMsArano janma karAve ane pachI te bahAranA saMsAramAM aMdara rahIne pAchA evA ja navA bhAva utpanna kare che. A rIte cakra cAlyA ja kare che." "jenuM AcaraNa thaI zake tenuM AcaraNa karavuM, ane jenuM AcaraNa na thaI zake tenA upara pUrI zraddhA rAkhavI. zraddhA rAkhatAM rAkhatAM paNa AtmA janma, jarA ane maraNathI rahita mokSa sthAnane prApta karI zake che.'' sakhyadRSTi te eka kaLA che, A kaLA jene prApta thaI gaI te koIpaNa saMpradAya, paMtha, paraMparA, deza ke veSamAM hoya, te satyane oLakhI jaze, niHsaMkoca svIkAra karaze, ane jagatamAM, jaLamAM kamaLanI jema nirlepa, zAMta ane prasanna jIvana jIvaze." AtmasAdhanAmAM yuddha dehanI sAthe nahIM, IndriyonI sAthe nahIM paNa vikAronI sAthe karavAnuM