Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIlabdhisUrIzvarajainagranthamAlAyAH saptadazo maNiH [17] kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitaM sakalAhetstotram / zrIguNavijayaviracitArthaprakAzavRttyA samalaGkRtam / sampAdakaH munirnemavijayaH 00-000 prakAzayitrI shriilbdhisuuriishvrjaingrnthmaalaa|
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIlabdhisUrIzvarajaina granthamAlAyAH saptadazo maNiH [ 17 ] / kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitaM sakalAItstotram | zrIguNavijaya viracitArthaprakAzavRcyA samalaGkRtam / sampAdakaH jainaratnavyAkhyAnavAcaspati-kavikula kirITa-sUrisArvabhaubha AcAryadeva zrImadvijaya- labdhisUrIzvarajI mahArAjAntevAsi munirnemavijayaH prakAzayitrI sUryapuravAstavyazrAddhavaryazreSThi zA. maMcchubhAI galAlacandrasya smaraNArthaM zreSThivarya zA. choTubhAI maMcchubhAI pradattadravyasahAyyena zrIlabdhisUrIzvarajainagranthamAlA, chANI ( vaDodarA ) vIra saM. 2472 pratayaH 750 vikrama saM. 2002.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: zA. caMdulAka jamanAdAsa maMtrI - zrIlabdhisUrIzvarajaina granthamA kA chANI (baDodarA ) vayovRddha sAdhvI zrItArAzrIjI mahArAjanI vinayI ziSyA arrat zrIrAjendrazrIjInA varasItpanA pAraNA nimitte bheTa. mudraNasthalaHrAmacaMdra yesU zeDage, nirNayasAgara priMTiMga presa 26-28 kolabhATa sTrITa, mumbaI.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA / -00000 prastuta pustakanA racayitA kalikAlasarvajJa, zabdamahodadhi, syAdvAdamUrti, kumArapAlapratibodhaka AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrAcArya ma. che. jeozrIe potAnI asAdhAraNa pratibhAne sAhityanA aneka kSetromAM vhetI mUkI jainonI sAhitya viSayaka daridratAne dezapAra karI dIdhI hatI, are ! kevala jainoMnIja nahi paNa sAsa gujarAtabharanI daridratAne cUrI nAkhI hatI, pratyeka viSayonI racanA karI jaina, ajaina pratyeka samAjamAM, kAvyakAra, vyAkaraNakAra, kozakAra, sUtrakAra Adi tarIkenI parama khyAti melavI che. A jainazAsananA paramaprabhAvaka sUrIzvare, siddharAja jayasiMhanI prArthanAthI jema sArA vyAkaraNa prantho ekaTThA karI sarvAMga suMdara siddhahemavyAkaraNa-zabdAnuzAsananI racanA karI tema paramArhat kumArapAlanI mAgaNIthI 10 parva yukta triSaSTizalAkApuruSa nAmaka prantha banAvyo hato. tenA AdyaparvanI zaruAtamAM maMgalarUpe A avasarpiNInA zrI RSabhadevathI lai carama tIrthaMkara zrImahAvIrabhagavAna paryanta tIrthaMkaronI covIza stutio karI, je jaina samAjamAM 'sakalAI t' nA nAmathI prasiddha che. A avasarpiNInA sarva tIrthakaronI AmAM stuti hovAthI A nAma yathArtha che. jene jainasamAjamAM pavitra gaNAtA pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika jevA mahAn parvonI kriyAonI zaruAtamAMja sthAna lIdhuM, jo ke A nAnI racanA che paNa asAdhAraNa kavinA hAthathI ratrAyelI hoi bhAvo ane alaMkArothI bharapUra che. prAyaH triSaSTizailA kApuruSanI racanA pATaNamAM thayelI hovI joie, jethI A 'sakalAIt' nI paNa racanA pATaNamaja thai hoya ema saMbhave che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnA upara akabarabAdazAhapratibodhaka AcArya zrI vijayahIrasUrIzvarajI ma. nA saMtAnIya zrI guNavijaya ma. e bahu nAnI nahI ane bahu moTI nahi evI anvartha nAmavAlI 'arthaprakAza' nomanI TIkA karI che. je ghaNI suMdara che. zabde zabdanI TIkA karI arthano sAro prakAza pAtharyoM che. AnI anya TIkAo paNa che. paNa A TIkA e TIkAothI ghaNI viziSTatA dharAve che. je vidvAn vAMcakone svayaM khyAlamAM Ave tema che. TIkAkAra pa. pU. hIrasUrIzvarajI ma. nA praziSya hovA joie, kadAca ziSya paNa hoya. kemake TIkAnA Adi temaja antamAM kevala hIrasUrIzvarajI ma. nAja nAmano ullekha kare che. kintu teno nirNaya puratA sAdhana sivAya karI zakAya nahi, teo 17 mI sadImAM thayelA hovA joie. te paNa hIrasUrIzvarajI ma. nA kAlamAMja, anyathA zrI vijayasenasUrIzvarajI. ma. Adino nAmollekha ko hota. . huM pU. gurudeva jainaratnavyAkhyAnavAcaspati, kavikulakirITa sUrisArvabhauma, kaTozaNanarezapratibodhaka jainAcArya zrImadvijayalabdhisUrIzvarajI ma. nI sAthe mumbaI cAturmAsa mATe vihAra karato pAraDI Avelo ane tyAMnA upAzrayamAM thoDIka Ama tema chUTI paDelI prato jotAM mhane A TIkA hAtha lAgI. meM A kAma muni zrI nemavijayajIne soMpyu ane temane AnuM sampAdana kayu. bIjI koi pratano AdhAra levAyo nathI. antamAM saMzodhana AdimAM pUrato khyAla rAkhavA chatAM chadmasthatAnA yoge koI bhUla rahI javA pAmI hoya to vidvAno sudhArI anugraha karaze. paramagurudeva AcArya zrImadvijayalabdhisUrIzvarajI lAlabAga jaina upAzraya, bhUlezvara / mahArAjacaraNanalinabhrama* mumbaI. vi. saM. 2002 rAyamANa:..... bhA. zu. 11 zani . . .J. vikramavijayaH.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa jemanI atula kRpAnA prabhAve ratnatrayInI punita ArAdhanAnA paMthe huM prayANa karI zakyo, jemanA vAtsalyabhAve mhane AgamAdi jJAnano alpa paNa bodha thayo ane jemanI punita chAyAmAM mhAruM zramaNa jIvana yatkiMcit sArthaka thayuM, te karuNAnidhAna paramapUjanIya gurudeva jainaratna vyAkhyAnavAcaspati kavikulakirITa sUrisArvabhauma AcAryadeva zrImadvijaya labdhisUrIzvarajI mahArAjanA punita caraNomAM A laghu saMpAdana samarpaNa karatA mane atyanta AnaMda thAya che. bhavadIya kRpAkAMkSI ziSyANu nemanA koTizaH vaMdana. nirNayasAgara presa, muMbaI.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ // arham // Atma-kamala-labdhisUrIzvarebhyo namaH | kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitaM sakalAItstotram | zrIguNavijayaviracitA'rthaprakAzavRcyA samalaGkRtam / praNamya gurupAdAbjaM saMdRbdhAn hemasUribhiH / tIrthanAthastutilokAn vivRNomi yathAmati // 1 // zrImAnakabbaranRpaH paTahaM dayAyAH sarvatra vAdayati yasya giraM nipIya / sUrIzahIravijayAya sUrisiMhaH suzrIrayaM jayati suprathitAvadAtaH // 2 // sakalAItpratiSThAnamadhiSThAnaM zivazriyaH / bhUrbhuvaHsvatrayIzAnamArhantyaM praNidadhmahe // 1 // sakalAItpratiSThAnamityAdi / vayaM ArhantyaM - arhatvarUpaM arhacchabdapravRttinimittaM 'praNidadhmahe' praNidhAnaviSayI kurmahe - dhyAyAma ityarthaH / kiMviziSTamAIntyam ! 'sakaLAItpratiSThAnaM' sakalAbha te arhantazca sakaLArhantaH, sakalArhantaH pratiSThAnaM AdhAro matva tatathA / sakalArhatsu dharmiSu taddharmatvena vartamAnamityarthaH / punaH kiMviziSTamArhantyam ? 'adhiSThAnaM' adhikaraNam, kassAH 'zivazriyaH' zivA - nirupadravA yA zrIzcatustriMzadatizayarUpA sampat tasyAH / yadvA zivasya - mokSasya zrIH tatprAptihetutvena tatsambandhinI jJAnAdirUpA RddhiH tasyAH / yadvA zivasya- kalyANasya tatkAraNatvena
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakalAItstotram / zrI:- kevalajJAnarUpA vibhUtiH tasyAH / punaH kiMviziSTamArhantyam ? 'bhUrbhuvaHsvastrayIzAnaM' bhUzca bhuvazca khazca bhUrbhuvaHkhaH / atra avyayatvena jaso luk / teSAM trayI tasyA IzAnaM prabhubhUtam / dharmiNi kathaMcit tAdAtmyena vartamAnatvAttadrUpe dharme taddharmiNaH sattvaM nAyuktamiti pramANavidaH / bhUH-rasAtalaM-pAtAlalokaH, bhuvaH- martyalokaH, khaH - khargilokaH, teSAM patimityarthaH / atrAdyantayorbhUkharazabdayoH pAtAlanA kilokavAcakayoH sAnnidhyAttadantarAlavartibhuvaH zabdasya martyalokavAcakatvaM ananyagatikatvena nAyuktam / atra ca Arhantyamiti padam, "arhatastont" ceti sUtreNa bhAve karmaNi vA vyaNpratyaye arhato bhAva Arhantyamiti tasya nt ityAdeze siddhamiti bodhyam // 1 // nAmA''kRtidravyabhAvaiH punatatrijagaJjanam / kSetre kAle ca sarvasminnarhataH samupAsmahe // 2 // nAmetyAdi / vayamarhataH tIrthakarAn 'samupAsmahe' bhaktizraddhAtizayapUrvakaM sevAmahe / kiM kurvataH arhataH ! 'punataH' pavitrIkurvataH / kam ? 'trijagajjanaM' trayANAM jagatAM samAhAraH trijagat tasya jano lokaH-surAsuranarAdirUpaH taM trijagajjanam / kaiH kRtvA ? ' nAmAkRti - dravyabhAvaiH' nAma ca AkRtizca dravyaM ca bhAvazva nAmAkRtidravyabhAvA 1 "bhU sattAyAm" ityataH " mithirajyuSi tU zU-bhU-vaSTibhyaH kit" (u0 971 ) ityasi uvAdeze pRSodarAditvAdakAralope ca bhUs bhuvas mathAkramaM nAga- manuSyalokavAcakAviti "kharAdayo'vyayam" iti siddhama. 1-1-30 sUtra bRhannyAse / 2 siddhahemabRhatprakriyA. 7-1-62. arhatzabdAt SaSThyantAd bhAve karmaNi cArthe vyaN pratyayaH syAt tatsaMniyoge ca takArasya nt ityAdezo bhavati / arinanAt rajohana nAtU rahasyAbhAvAcca arhan pRSodarAditvAt /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRttisahitaM khairnAmAkRtidravyabhAvaiH / nAma RSabhAdirUpaM, AkRtizva jinapratimA, dravyaM ca jinajIvaH - bhaviSyattIrtha kRjjIvarUpaH, bhAvazva samavasaraNAlasthitajinarUpaH, ebhizcaturbhiH prakArairityarthaH / kasmin kSetre ? mahAvidehAdirUpe / 'ca' punaH kasmin kAle ? avasarpiNyAdirUpe / kiMlakSaNe ? 'sarvasminU' sakale iti dvayorvizeSaNam / sarvasminnapi kSetre sarvasminnapi kAle sarvatra sadA ityarthaH / yatrApi ca kSetrAdau sAkSAdvartamAnatIrthakRtAM vyatirekaH tatrApi nAmAditritayasya sarvadA sadbhAvena sArvatrikaM sArvadikaM ca trijagajjanapavitrIkaraNamaItAmaviruddhameveti // 2 // AdimaM pRthivInAthamAdimaM niSparigraham / AdimaM tIrthanAthaM ca, RSabhakhAminaM stumaH // 3 // AdimaM pRthivItyAdi / vayaM RSabhakhAminaM - zrIRSabhaprabhuM " stumaH" "TuMgk stutau" stutigocarIkurmaH / kiMviziSTaM RSabhakhAminam ? ' pRthivInAthaM' pRthivyAH bhUmernAthaH khAmI pRthivInAthaH taM pRthivInAthaM - rAjAnamityarthaH / kiMlakSaNaM pRthivInAtham ? 'AdimaM' prathamam / punaH kiMviziSTaM RSabhakhAminam ? 'niSparigraha' nirgataH parigrahAt - bAhyAbhyantarabhedabhinnAt iti niSparigrahastaM niSparigrahaMnirgrantham / kathambhUtaM niSparigraham ? 'AdimaM prathamam / punaH kiMviziSTaM RSabhakhAminam ? 'tIrthanAthaM' tIrthasya caturvarNasya saMghasya nAthaM- khAminam / kiMviziSTaM tIrthanAtham ? 'AdimaM' prathamaM tathA cArSa "paDhamarAyeti vA paDhamabhikkhAyareti vA paDhamajiNeti vA" iti // 3 // 1 nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNajiNA puNa jiniMdapaDimAo / davvajiNA jhiNajIvA, bhAvajiNA samavasaraNatthA // 1 // iti bhASye /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakalAIttotram / arhantamajitaM vizvakamalAkarabhAskaram / amlAnakevalAdarzasAntajagataM stuve // 4 // arhantamityAdi / ahaM 'arhantaM' tIrthakaraM 'stuve IDe / kiM. viziSTamahantam ! 'ajitaM' ajitnaamaanmityrthH| kiMviziSTamajitam ? 'vizvakamalAkarabhAskaraM' kamalAnAM padmAnAM AkaraHsaniH kamalAkaraH / vizvameva-jagadeva kamalAkaraH vizvakamalAkaraH vizvakamalAkare bhAskaraH-sUryaH tadudbodhanibandhanatayA vizvakamalAkara bhAskara saM vizvakamalAkaramAskaram / punaH kiMviziSTamajitam / 'amlAnakevalAdarzasaGkAntajagataM' kevalamevAdarzo darpaNaH kevalAdarzaH na mlAnaH amlAna:-nirmalaH, amlAnazcAsau kevalAdarzazca amlAnakevalAdarzaH, tatra sakrAntaM jJeyatayA pratibimbitaM jagad yasa sa amlAnakevalAdarzasAntajagat taM amlAnakevalAdarzasAntajagataM, vimalakevalAlokAkalitanikhilapadArthasArthamityarthaH / atra ca prathamavizeSaNena vacanAtizayo dvitIyavizeSaNena jJAnAtizayazca pratipAdito'vagantavyaH / zeSAtizayadvayaM ca tadavyabhicAritvena pratipAditamevAvabodhyamiti mUlAtizayacatuSTayasampattiruktA / yadvA na jito rAgAdibhirityajita iti zabdavyutpattyaivApAyApagamAtizayaH / arhati tribhuvanakRtAM pUjAmityarhan iti vyutpattyA pUjAtizayazca pratipAditaH, zeSAtizayadvayaM ca vizeSaNadvayena spaSTamevoktamityevamapi vadatizayacatuSTayIsampadukteti cintyam // 4 // vizvamavyajanArAmakulyAtulyA jayanti taaH| dezanAsamaye vAcaH, zrIsaMbhavajagatpateH // 5 // vizvetyAdi / 'zrIsaMbhavajagatpateH' jagatAM patirjagatpatistIrthakara:
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRttisahitaM zriyopetaH saMbhavaH zrIsaMbhava iti, sa cAsau jagatpatizceti tathA tasya tRtIyatIrthaGkarasyetyarthaH / ' tAH' iti ekarUpA api bhagavadvadanAravindavinirgatAH sakalasabhA lokatattadbhASApariNamanazIlatvenAnekarUpAH satyo'zakyanirvacanAzcaturgatikasaMsArabhavabhramaNajanitAsAtasantaticchedacchekilAH vAco vANyaH jayanti sarvotkarSeNa vartanta iti saMTaMkaH / kadA ? 'dezanAsamaye' iti dezanAyA dharmopadezasya samayaH kAlaH tadA / kiMlakSaNA vAcaH ? 'vizvabhavyajanArAma kulyAtulyA' iti bhavyAH - siddhigamanArhAH te ca te janAzca bhavyajanAH, vizve ca te bhavyajanAzca vizvabhavyajanAH, vizvazabdaH sarvArthaH, ta evArAmAH vanavizeSAH vizvabhavyajanArAmAH, kulyA- sAraNistasyAstulyAH samAnAH kulyAtulyAH, vizvabhavyajanArAmeSu kulyAtulyAH vizvabhavyajanArAmakulyAtulyAH / yadvA vizvAnAM jagatAM bhavyajanAH vizvabhavyajanA iti / yathA kulyA ArAmadrumANAM puSpaphalAdisamRddhiheturbhavati, tathA bhagavadvAcopi bhavyajanAnAM tatadbodhibIjAdisampatihetavo bhavantIti tAsAM tattulyatAnirUpaNamatiramaNIyamiti // 5 // anekAntamatAmbhodhisamullAsanacandramAH / dadyAdamandamAnandaM, bhagavAnabhinandanaH // 6 // anekAntetyAdi / abhinandano bhagavAn - arhan 'Ananda' pramodaM 'dadyAt ' dadAvityarthaH / vaH ityupaskAraH / kathambhUtamAnaMdam 'amandaM' astokaM etAvatAnantacatuSTayAntargataM saukhyamityarthaH, tasyaiva paramArthavRttyA amandatvavizeSaNNAliGgitatvAt saMsArikasukhasva ca mandatvenaiva vicArArUDhatvAditi / kiMviziSTaH abhinandanaH ! 'ane'kAntamatAmbhodhisamullAsana candramAH' aneke antAH sadasattvanityA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakalAI stotram | nityatvasAmAnyavizeSAdayaH parasparasamAnAdhikaraNA dharmAH pratipAdyatayA yatra tat anekAntaM tacca tanmataM cAnekAntamataM syAdvAdamatamityarthaH / tadeva duHzakAvagAhatvenAmbhodhirivAmbhodhiH - samudraH tasya samullAsanaM-utkallolIkaraNaM tatra candramAH -sudhAdIdhitiH / yathA candramasA jalanidhiH samucchaladbahalakallolamAlotkarSamAnIyate tathA bhagavatAnekAntamataM visphUrtikoTimAnIyata iti / atra ca "vidhini-' mantraNAmatraNAcISTasaMpraznaprArthane" (5-4-28) iti siddhahemacandra - sUtreNa adhISTArthe dadyAditi saptamI na doSabhAk / yataH preraNaiva satkArapUrvikA adhISTamucyata iti / dadyAditi padaM dadAtu iti preraNArthAbhivyaMjakavibhaktyantapadaparyAyatvena vyAkhyeyamiti // 6 // 6 ghusatkirITazANAgrocejitAMhinakhAvaliH / bhagavAn sumatisvAmI, tanotvabhimatAni vaH // 7 // ghusatkirITetyAdi / sumatikhAmI bhagavAn paMcamaH khayambhUH 'vaH' yuSmAkaM 'abhimatAni' amISTAni niratizayasukhAni 'tanotu '' karotu ityarthaH / " jIvA suhesiNo iti vacanAt " teSAmeva paramArthato'bhimatatvAditi / kathambhUtaH sumatikhAmI ! ' ghusatkirITazANAmrottejitAMDrinakhAvaliH' ghusado devAsteSAM kirITAni - mukuTAni ghusatki - TAni, tAnyeva zANA :- zastrAdisamuttejanaphalAH kaSopalAH teSAmagrANi - koTyaH dyusatkirITazANAgrANi, nakhAnAmAvalirnakhAvaliH, aMDrayoH kramayornakhAvaliH aMDrinakhAvaliH, aMDrayornakhAsteSAmAvaliriti vA ghusa tkirITazANAgrairuttejitA - dIptimatAM nItA aMhninakhAvaliryasya saH ghusatkirITazANAmottejitAMhrinakhAvaliH / etAvatA svargiNastathA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRcisahitaM viSabhaktizraddhAtizayabhara bhRtastathApraNamanti yathA bhagavatpAdapadmanasvAstadIyamukuTataTakoTibhiH saMghavyanta iti tAtparyamiti // 7 // padmaprabhaprabhordehabhAsaH puSNantu vaH zivam | antaraGgArimathane, kopATopAdivAruNAH // 8 // padmaprabhetyAdi / padmaprabhaprabhoH SaSThatIrthakRto 'dehabhAsaH' kArya kAntayaH 'vaH' yuSmAkaM 'zivaM' kalyANaM 'puSNantu' poSayantu / padmaprabhazvAsau prabhuzca padmaprabhaprabhuH tasya padmaprabhaprabhoH, dehasya bhAsaH dehabhAsaH / kiMlakSaNA dehabhAsaH ? 'aruNAH' zoNAH 'iva' utprekSyaMte / 'kopATopAdivAraNA' kopasya krodhasya ATopaH-saMbhAraH kopATopaH, tasmAtko pATopAt / kutra ? 'antaraGgArimathane' antaraGgAzca te arayazcAntaraGgArayasteSAM mathanaM hananaM, tatra antaraGgArayaH karmaNyeva / yathA kazcid vairivAraM jighAMsuH kopAvezAnnayanAdiSu raktimAnaM dadhAnaH syAdevaM bhagavaddehabhAsopi bhAvavairihanane raktA ivetyutprekSA // 8 // zrIsupArzvajinendrAya, mahendramahitAMiye / 'namacaturvarNasaGghagaganAbhogabhAvate // 9 // zrI supArzvatyAdi / zrIsupArzva jinendrAya namaH, syAditi zeSaH namaskAro bhavatvityarthaH / kamthabhUtAya zrIsupArzvajinendrAya ! 'mahendramahitAMdraye mahAntazca te indrAzca mahendrAH, mahendrairmahitAvAMhI yasya saH mahendramahitAMhi tasmai mahendramahitAMDraye - mahAvAsavapUjitacaraNAyetyarthaH / punaH kiMlakSaNAya zrIsupArzvajinendrAya ? 'caturvarNa 1 " yatrAnyat kriyApadaM na zrUyate tatrAsti bhavatItyAdikaM prayujyate" iti nyAyAt /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakaLAItvotram / sahagaganAbhogabhAkhate' catvAro varNamedAH-sAdhusAdhvIzrAvaka zrAvikArUpA yasya sa caturvarNaH, caturvarNazcAsau saGghazva caturvarNasaGkaH, gaganasya viyataH AbhogaH-vistAraH gaganAbhogaH, sa eva gaganAbhogaH caturvarNasaGghagaganAbhogaH tatra bhAkhAna-sUryastasmai caturvarNasAgaganAmogamAkhate / yathA hi bhAkhatA gaganamaNDalaM tamaHkhomatiraskArapuraskAra prakAzyate tathA bhagavatApi caturvarNasaGgha, prabalamohAndhatamasadhvaMsapuraHsaraM tattvajJAnaprakAzAlavRtaH kriyata iti // 9 // candraprabhapramozcandramarIcinicayojjvalA / mUrtimUrtasitadhyAnanirmiteva zriye'stu vH||10|| - cndrprmetyaadi| candraprabhaprabhoraSTamatIrthakRtaH 'mUrtiH' tanuH 'va:' suSmAkaM 'zriye' lakSmyai 'astu' sthAdityarthaH / kiMlakSaNA mUrtiH ! 'candramarIcinicayojjvalA' candrasya marIcaya:-kAntayastAsAM nicayo rAziH tadvadujvalA-zazadharakaranikaraghavaletyarthaH / 'iva' utprekSyate / 'mUrtasitadhyAnanirmitA' sitaM ca tat dhyAnaM ca sitadhyAna-zukradhyAnaM, mUtaM ca tat sitadhyAnaM ca mUrtasitadhyAnaM, tena nirmitA ghaTitA mUrtimatA zukladhyAnena vihitA iva uprekSAyAmiti // 10 // . karAmalakavad vizvaM, kalayan kevalazriyA / acintyamAhAtmyanidhiH, suvidhirvAdhaye'stu vaH // 11 // karAmalakavAdityAdi / suvidhirnavamastIrthapatiH 'va:' yuSmAkaM boSaye tattvajJAnAya 'astu' bhavatu itynvyH| kiMlakSaNaH suvidhiH! 'bhacintyamAhAtmyanidhi:' acintyaM mAhAtmyaM-mahimA tasya nivirakSayasAnamityarthaH / suvidhiH kiM kurvan ! 'kalyan' jAnan, kim ? 'vizvaM sacarAcaraM jagadityarthaH / yadvA vizvaMsakalaM atItAnAgata
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRSisahita vartamAnavivAlizitaM vastviti / katham ? 'kevalazriyA' kevala jnyaanlkssmyaa| kiMvat ? 'karAmalakavat kare khitamAmalakaM-AmalakyAH phalaM tadvat , yathA hi karatalagatAmalakamAkalayati tathA sakalakAlakalAkalApavyApipadArthasAthai bhagavAn vimalakevalAlokalayamyA vilokata iti / etAvatA dezakAlakhabhAvaviprakRSTa api padArthA bhagavataH karAmalakavat pratimAsanta iti bhAvaH // 11 // sattvAnAM prmaanndkndoddhednvaambudH| sthAdvAdAmRtaniHsyandI, zItalaH pAtu vo jinaH // 12 // .. sattvAnAmityAdi / zItalo jinaH zItalanAmA tIrthakRt , 'va:' yuSmAn pAtu' rakSatu, bhavAmbudhau patata ityadhyAhAraH / kiMlakSaNaH zItalaH ? 'paramAnandakandodbhedanavAmbudaH' paramazcAsau Anandazca paramAnandaH sa eva kandaH tasyodbhedastatra navAmbudaH, nistuSasukhamUlavizeSasaMsiddhinUtanajaladharaH, yadvA paramAnandasya-paramasukhasya kandaHkAraNaM samyagjJAnAdiH tasyodbhede-prakaTane navAmbudaH-sadyaskavArivAhaH ityapi samAvyate / keSAm ? 'sattvAnAm' prANinAm / punaH kiMlakSaNaH zItalaH ! 'sAdvAdAmRtaniHssandI' syAdvAdaH-anekAntavAdaH sa eva mohamahAviSavinAzakatvenAmRtamivAmRtaM-pIyUSaM tasya niHsyandaHsavaNaM syAdvAdAmRtaniHsandaH so'syAstIti tathA / punaH kiMlakSaNaH zItalaH ! 'jina' kevalI // 12 // 1 "padaikadeze padasamudAyopacArAdU" iti nyAvAt kevaLazabdena kevlshaalmucyte| 2 kare-haste amalaM-nirmalaM yat kaM-jalaM tadvada, ityevamapi balida vyAkhyAyanti / 3 "spandaura prasravaNe" iti dhAtuH vaadiraatmneprii|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakalAItstotram / bhavarogA''rtajantUnAmagadavAradarzanaH / niHzreyasazrIramaNaH, zreyAMsaH zreyase'stu vaH // 13 // bhavetyAdi / zreyAMsaH ekAdazo jinaH 'vaH' yuSmAkaM zreyase' zivAya 'astu' stAditi sambandhaH / janmAdiklezavaikalyavyapohasya ca tasiddhau siddhatvAt / kezavidhvaMsapUrvakatvAdeva zreyaHsaMsiddheH sAMsArikazreyasaH prArthanAyAH prekSAvatAmanucitatvAt / kiMlakSaNaH zreyAMsaH ? 'agadakAradarzanaH' agadAro vaidyaH tadbhUtaM rogahAri vA darzanaM yasya sa tthaa| keSAm ? 'bhavarogA''rtajantUnAM bhavaH caturgatikasaMsAraH sa eva kAraNe kAryopacArAt rogastenArtAH-pIDitAH tiryamaranArakAdiduHkhavyAkulA ye jantavaH-prANinasteSAM, yadvA bhavasya rogAH krodhAdayastatpIDitajantunAmityarthaH / yadi vA bhave-caturgatikarUpe saMsAre rogA jvarAdayastairAta ye jantavasteSAmityarthaH / rogasya sarvasyApi sAMsArikatvena janyajanakasambandhena vA AdhArAdheyabhAvasambandhena vAnirUpaNaM na doSAyeti mantavyam / yathA hi vaidyavareNAzu cirantanA api rogAH praNazyanta evaM bhagavadarzanamAtreNApi jantUnAM bhavarogAH pralIyanta iti hArdam / punaH kiMlakSaNaH zreyAMsaH? 'niHzreyasazrIramaNaH' niHzreyasaM mokSastadeva zrIlakSmIstasyA ramaNa:patiH siddhilakSmIpatirityarthaH // 13 // vizvopakArakIbhUtatIrthakRtkarmanirmitiH / surA'-sura-naraiH pUjyo, vAsupUjyaH punAtu vaH // 14 // vizvopakArakItyAdi / vAsupUjyo dvAdazastIrthakaraH 'va' yuSmAn 'punAtu' pavitrIkarotu / kiMlakSaNo vAsupUjyaH ?, 'vizvopakArakIbhUtatIrthakRtkarmanirmitiH' vizvasya -upakArakaM vizvopha
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRttisahitaM 11 kArakaM, avizvopakArakaM vizvopakArakaM bhavati smeti vizvopakArakI - bhUtaM, tIrthakRtaH karma tIrthakRtkarma, tAdRzaM ca tat tIrthakRtkarma ca vizvopakArakIbhUtatIrtha kRtkarma, sakalajagadvatsalatIrthakara nAmakarma tasya nirmitirnirmANaM yasya sa tathA / punaH kathambhUto vAsupUjyaH 'pUjyaH' pUjanIyaH / kaiH ? 'surAsuranaraiH' surAdha asurAzca narAzva surAsuranarAstaiH / yataH prathamavizeSaNaviziSTastata eva dvaitIyIka viziSTo'pi tAdRzasya tatpUjyatvAvyabhicArAditi // 14 // vimalasvAmino vAcaH, katakakSodasodarAH / jayanti trijagaccetojalanairmalyahetavaH // 15 // vimaletyAdi / vimalakhAminastrayodazatIrthakRtaH 'vAcaH ' sarakhatyaH 'jayanti' sarvotkarSeNa vartanta iti sambandhaH / kiMlakSaNA vAcaH ? 'katakakSodasodarAH ' katakasya katakadrumaphalasya kSodacUrNaH tasya sodarA lakSaNayA tulyA ityarthaH / punaH kiMlakSaNA vAcaH 2 'trijagaccetojalanairmalyahetavaH' trayANAM jagatAM samAhArastrijagat, tasya cetAMsi - manAMsi tAnyeva jalAni - salilAni teSAM nairmalyaM anAvilatvaM, tasya hetavaH kAraNAni / yathA hi katakacUrNena jalaM nirmalIkriyate evaM bhagavadvAgbhirapi vizvatritayajanamanAMsi vimalIkriyanta iti tatauyaM tAsAmatiramaNIyamiti // 15 // svayambhUramaNasparddhA, karuNArasavAriNA / anantajidanantAM vaH prayacchatu sukhazriyam // 16 // svayambhUramaNetyAdi / anaMtajit caturdazo jinaH 'vaH' yuSmAkaM 'sukhazriyaM' saukhyasampadaM 'prayacchatu' dadAtu / kathambhUtaM sukhazriyam ? 'ananta' nAsti anto vinAzo yasyAH sA tathA tAM
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 sakalAItstotram / . sakalakarmakSayaprAdurbhavAmityarthaH / kathambhUtaH anantajit ! 'svayambhU. ramaNaspardI' khayambhUramaNaM sakalajalanidhiparyantavartimahAsamudraM sarddhituM zIlamasyeti khayambhUramaNaspardhI / kena kRtvA ? 'karuNArasavAriNA' paraduHkhaprahANAnukUlacintanaM karuNA saiva rasaH karuNArasaH sa eva vAri karuNArasavAri tena karuNArasavAriNA "rasaH khAde jale bIrye' ityanekArthe (haima. dvikharakANDa zlo. 590) asaMkhyAtayojanakoTikoTipramANasya khayambhUramaNasamudrasya yAvAn pAnIyarAzistato'pi bhagavataH karuNAraso'nantaguNastatastena tatsparddhitvapratipAdanaM nAsamIkSitakAritAkAraNamiti // 16 // kalpadrumasadharmANamiSTaprAptau zarIriNAm / caturdhA dharmadeSTAraM, dharmanAthamupAsmahe // 17 // - kalpadrumetyAdi / vayaM dharmanAthaM paJcadazaM tIrthakRtaM 'upAsmahe' sevAmahe / kathambhUtaM dharmanAtham ? 'kalpadrumasadharmANaM' kalpadrumasya murapAdapasya sadharmA-sadRzaH, kalpadrumasadharmA taM kalpadrumasadharmANam / kutra ? 'iSTaprApta?' amIpsitArthAvAptau iSTasya prAptirlabdhikhatra / keSAm ! 'zarIriNAM' tanumatAm / punaH kiMlakSaNaM dharmanAtham ! 'caturdhA dharmadeSTAra'dharma dizati-prarUpayatIti dharmadeSya taM tathA / katham ? caturdheti caturbhiH prakAraiH dAnazIlatapobhAvanArUpaiH dAnAdicatuHprakAradharmopadezakamityarthaH // 17 // sudhaasodrvaagjyotsnaanirmliikRtdidhukhH| mRgalakSmA tamAzAnyai, shaantinaathjino'stukH||18|| sudhAsodaretyAdi / zAntinAthajinaH SoDazastIrthapatiH 'vaH' yuSmAkaM 'tamAzAntyai' tamasaH zAntiH-zamanaM tasyai :astu' bhavatAdi
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRttisahitaM 13 tyanvayaH / kiMlakSaNaH zAntiH ! 'mRgalakSmA' mRgaH-sAraGgo lakSma lAcchanaM yasya sa tathA / punaH kirUpaH zAntinAthajinaH ! 'sudhAso. daravAjyotsAnirmalIkRtadiGmukhaH' sudhAyAH sodarA sudhAsodaya, sA cAsau vAk ca sudhAsodaravAga, saiva jyotsnA-kaumudI sudhAsodaravAgjyotsA, dizAM mukhAni dimukhAni, adhavalAni dhavalAnikriyante sa iti dhavalIkRtAni, sudhAsodaravAgjyotsnayA dhavalIkRtAni prakAzitAni dinukhAni yena sa tathA / atra ca tamAzabda: mohAndhakArarUpArthadvayena vyAkhyeyastathA ca mRgalakSmeti zabdo'pi zrIzAntinAthavizeSaNapIyUSapAdaparyAyabhAvatvena ca vyAkhyeyaH, khayamabhyUhyamanyaditi // 18 // .. zrIkunthunAtho bhagavAn , snaatho'tishyrddhibhiH| surA-'sura-nRnAthAnAmekanAtho'stu vaH zriye // 19 // - zrIkunthunAtho bhagavAnityAdi / zrIkunthunAthaH saptadazo bhagavAn-jino 'va:' yuSmAkaM 'zriye' saMpade 'astu' bhavatu / kilakSaNaH kunthunAthaH ? 'sanAthaH' sahitaH / kAmiH ? 'atishyddhibhiH| atizayAnAM ananyasAdhAraNAdbhutarUpAdInAM atizayA eva vA RddhayaH sampadastAbhiH / punaH kathambhUtaH kunthunAthaH? 'ekanAthaH' eka:advitIyo nAthaH-khAmI ekanAthaH, keSAm ? 'surAsuranRnAthAnAM' surAzcAsurAzca narazca surAsuranarasteSAM nAthA:-patayaH indrAdayasteSAM vizvatritayapatirityarthaH // 19 // aranAthaH sa bhgvaaNshcturthaarnbhorviH| caturthapuruSArthazrIvilAsaM vitanotu vaH // 20 // aranAthetyAdi / 'ca' samuccayArthaH / 'aranAthaH' aranAmA tIrtha
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 sakalAIttotram / kRt 'va: yuSmAkaM 'caturthapuruSArthazrIvilAsa vitanotu' puruSasvArtha:prayojanaM puruSArthaH, caturthazvAsau puruSArthazca caturthapuruSArthaH mokSaH, sa eva medopacArAtasya vA zrIlakSmIstasyA vilAso-bhogastaM, ana ca dharmArthakAmarUpapuruSArthatrayApekSayA - mokSasya caturthapuruSArthatvamiti / kiMlakSaNo'ranAthaH ! 'caturthAranabhoraviH' caturthazvAsAvarazca caturthAraH sa eva nabho-gaganaM tatra raviH-sUryaH, yathA raviNA nabhaH prakAzyatealakiyate ca tathA bhagavatA'pi caturthAraH prakAzyate'lakiyate ceti // 20 // '- surA-'sura-narAdhIzamayUranavavAridam / karmadUnmUlane hastimallaM mallimabhiSTumaH // 21 // surAsuretyAdi / vayaM malliM ekonaviMzaM tIrthezaM 'abhiSTumaH' stutiviSayaM kurmaH / kiMlakSaNaM mallim ? 'surAsuranarAdhIzamayUranavavAridaM surAsuranarANAM adhIzAH prabhavaH ta eva mayUrAH-zikhaNDinasteSAM nUtanajaladharam / punaH kiMviziSTaM mallim ? 'karmanmUlane hastimalaM'. karmANyeva druvaH-pAdapAsteSAmunmUlanaM-utkheTanaM tatra hastimalaM-airAvaNam // 21 // - jaganmahAmohanidrApratyUSasamayopamam / ... munisuvratanAthasya, dezanAvacanaM stumaH // 22 // jagadityAdi / vayaM munisuvratanAthasya viMzatitamajinasya 'dezanAvacana' dezanAyA-dharmopadezasya vacanaM-vacaH 'stumaH' IDmahe / kathambhUtaM dezanAvacanam ? 'jaganmahAmohanidrApratyUSasamayopamam' mohaH-ajJAnaM sa eva tattvajJAnAcchAdakatvena nideva nidrA mohanidrA,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRttisahitaM 15 mahatI cAsau mohanidrA ca mahAmohanidrA, jagatAM-jagadvajinAnAM mahAmohanidrA jaganmahAmohanidrA, tasyAM pratyUSasamayopamaM pratyUSalakSaNaH samayaH-kAlastasya upamA-sAdRzyaM yasya tattathA prAtaHkAlasadRzamityarthaH / yathA prAtaHkAlena jagannidrA pralIyate evaM bhagavadezanAvacanena mahAmoho'pi vilayamupayAtIti tathA / yathA tena ghaTapaTAdayaH padArthAH prAkaTyamabhuvate tathA bhagavadvacanenA'pi te tadiatIti yuktoyamupamAnopameyabhAvaH // 22 // .. / luThanto namatAM mUrbhi, nirmalIkArakAraNam / vAriplavA iva namaH, pAntu pAdanakhAMzavaH // 23 // . luThanto namatAmityAdi / namerekaviMzaprabhoH pAdayozcaraNayonakhAH-nakharAH teSAmaMzavaH-kiraNAH 'vaH' yuSmAn 'pAntu' rkssntu| kiM kurvantaH pAdanakhAMzavaH ? 'luThantaH' patantaH / kutra ? 'mUrdhni mastake / keSAm ? 'namatAM' praNatibhAjAM janAnAm / punaH kiMrUpAH pAdanakhAMzavaH ? 'nirmalIkArakAraNaM vAriplavA iva' anirmalasya nirmalasya karaNaM nirmalIkArastasya kAraNaM-nimittaM ivotprekSate, vAriplavA Iva-payaHpravAhA iva te'pi mUrdhni patanto nairmalyahetavo bhavanti / utprekSaNIyA api praNamajjanamUrdhni nipatantaH teSAM pAvitryakAraNaM bhavantIti // 23 // . yaduvaMzasamudrenduH, karmakakSahutAzanaH / ___ariSTanemibhegavAn, bhRyAd voriSTanAzanam // 24 // yaduvaMzetyAdi / ariSTanemibhagavAn dvAviMzastIrthezaH '' yuSmAkaM ariSTanAzano bhUyAt-bhavatAditi / ariSTaM-azubhaM nAza
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakalAhattotram / yati-nAzaM nayatIti tathA / kathammUtaH ariSTanemiH ! 'baduvaMzasamu. denduH yadUnAM vaMzo'nvayaH sa eva mahattvena nAnApuruSarazasaMzrayatvena ca samudraH sAgarastatra induzcandraH / yathA hi kavisamaye vidhuH samudre samutpannaH, evaM bhagavAn yaduvaMza iti / punaH kirUpaH ariSTanemiH ? 'karmakakSahutAzanaH' karmANi-jJAnAvaraNAdIni tAnyeka kakSa-zuSkavanaM tatra hutAzanaH kRzAnuH // 24 // kamaThe dharaNendre ca, khocitaM karma kurvati / prabhustulyamanovRttiH, pArzvanAthaH zriye'stu vaH // 25 // kamaThetyAdi / pArzvanAthastrayoviMzastIrthanAthaH vaH' yuSmAkaM 'zriye' saMpade 'astu' bhavatu / kathambhUtaH pArzvanAthaH ? 'prabhu' samarthaH khAmIti yAvat / punaH kathambhUtaH pArzvanAthaH ? 'tulyamanovRttiH' manasazcittasya vRttirvartanaM-vyApAraH manovRttiH, tulyA-sadRzI manovRttiyasya sa tathA rAgadveSAnAzliSTacittavRttirityarthaH / kamin ! 'kamaThe' magavataH pratikUle daityavizeSe / 'ca' punaH kamin ? 'dharaNendre' khAminaH paramamakte nAgarAje / kiM kurvati kamaThe ? kurvati / kiM : karmarajaHpuMjoDApanAcanekapakAradAruNopasargasargam / kathambhUtaM karma: 'khocitaM' khasyocitaM-yogyaM tathAvidhAdhamasya tathAvidhasyaiva karmaNa ucitatvAt / dharaNendre ca kiM kurvati? kurvati vitanvati / kiM ? karma, tathAvidhopasargasautsAraNanisargam / kiMlakSaNaM karma : khocitaM, tathAvidhAnAM mahatAM tathAvidhasyaiva karmaNa ucitatvAditi ko'rthaH / pratikUlocitakarmakartari kamaThe, anukUlocitakarmakartari va
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthaprakAzavRttisahitaM dharaNendre, bhagavAn sadRzamanovyApAraH, na ca duSTe-dveSI, na ca raktarAgItyAzayaH // 25 // - atha sAmprataM chadmasthAvasthAyAM bhAratabhUtalaM pAvayan ghorANi dustapastapAMsi prakurvANaH aparimitabalasparddhayevAnantakSamayA'laGkata'zcaturvizastIrthakaraH zrImanmahAvIrakhAmI khadhyAnataH sakalasurAsurapaTalenApi kezakoTimAtramapi cAlayituM na zakyata iti saudharmAdhipatinA nikhilAnimiSaparSatsamakSaM bhagavataH sadbhUtaguNagaNaM vyAvImAnamAkarNya sakalasurAdhamaH saMgamakaH, kRtAbhyasUyo'zraddadhAnaH vAsavavAgvilAsavaitathyaM cikIrSurbhuvastalamupAgataH prabhozca tatra zUlyAdikAla. cakrAntopasargacakravAlaM kRtavAn , bhagavantaM cAvadhinA niHprakampagUDhapathaM jJAtavAnatha vyarthaprayAso'zaktaH khinnaH punarvyAghuTya khasthAnaM yiyAsuH / vaccaha hiNDaha na karemIti bhagavantamuktvA gantumupakramamANaH, so'pi kRtAparAdhaH surAdhamaH ahaha kA gati vinyasya tapakhinaH iti kRpArasasarasacetasA bhagavatA kiMcidvASpArdranayanena yadA dRpathamavatAritastatsamayAvacchinnasvarUpamAzritya bhagavataH stutimAha zrIhemacaMdrakartA kRtAparAdhe'pi jane, kRpaamnthrtaaryoH| ISaddhAppArdrayobhadraM, zrIvIrajinanetrayoH // 26 // kRtAparAdhepi jane ityAdi / vIrazcAsau jinazca vIrajinaH zriyA yukto vIrajinaH zrIvIrajinaH, tasya netre-nayane tayorbhadraM kalyANaM bhavatu / kathambhUtayoH zrIvIrajinanetrayoH ? 'kRpAmantharatArayoH' kRpayA-karuNayA manthare-stimite tAre-kanInike yayoste saka. 2
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ . sakalAItstotram / tathA tayoH / punaH kathambhUtayoH? ISadbAppAIyoH ISat alpaM bASpamazrujalaM tena Adre-sarase snigdhe iti yAvat ISadvASpATTai tayoH / evaM kutra! 'jane' loke / kathambhUte ! 'kRtAparAdhe'pi' kRto vihito'parAdho manturyena sa tathA tasmin , vihitAparAdhe'pi jane dayayA nizcalatArayoH kiMcidazrujalenAyoH / zrIvIrajinanetrayorbhadraM maGgalaM bhavatu ityarthaH // 26 // iti guNavijayaH zrIhemacandraprabhUNAM sukhamakRtakRteralpAsamarthaprakAze / yadiha kimapi kluptaM zuddhabuddhiprabuddhe ranumatamanasUyaistatpramANaprasiddham // 1 // // iti kalikAlasarvajJavirudadhArakazrIhemacandrasUriviracitacaturviMzatizrIjinanamaskArANAM arthaprakAzaH samAptaH //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
_