Book Title: Ram ane Krishna
Author(s): Kishorlal Ghanshyamlal Mashruwala
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005973/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kizoralAla ghanazyAmalAla mADhavAlA che. ja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma ane kRSNa kizoralAla ghanazyAmalAla mazarUvALA navajIvana prakAzana maMdira gUjarAta vidyApITha amadAvAda-380 014 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsa rUpiyA (c) navajIvana TrasTa, 1923 pahelI AvRtti, 1923 sudhArelI bIjI AvRtti, 1929 sAtamuM punarmudraNa, prata 3,00, oNkTobara 2005 kula prata : 13,000 ISBN 81-7229-124-8 (set) prakAzaka navajIvana prakAzana maMdira, amadAvAda ane gUjarAta vidyApITha, amadAvAda vatI jitendra ThAkorabhAI desAI vyavasthApaka TrasTI navajIvana TrasTa, amadAvAda-380 014 mudraka jitendra ThAkorabhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-380 014 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayojakanuM nivedana 'dharmane samajo' pustaka saMpuTa navajIvana ane gUjarAta vidyApITha taraphathI saMyukta rIte prakAzita thAya che. navajIvana ane gujarAta vidyApITha taraphathI atyAra sudhImAM sarvadharmasamabhAvane dhyAnamAM rAkhI karavAmAM AvelAM, sAmAnya vAcakane rasa paDe tevA prakAzano A saMpuTamAM samAvI lIdhAM che. jagatanA mukhya mukhya pama tathA tenA sthApakono paricaya vAcakane A saMpuTamAnAM prakAzanomAMthI maLI raheze. gUjarAta vidyApIThanA dhyeyamAM badhA pracalita dhamani vize saMpUrNa Adara rAkhavAnuM ane vidyArthIonA AtmavikAsane arthe dharmanuM jJAna ahiMsA ane satyane daSTimAM rAkhIne ApavAnuM gAMdhIjInA sIdhA mArgadarzana heThaLa nakkI karavAmAM AveluM che, te mujaba gUjarAta vidyApIThanA pUrva-snAtaka mahAvidyAlayomAM badhA dharmonA zikSaNano abhyAsakrama AdhAra pAThayakrama tarIke anivArya che. anya yunivarsiTIomAM paNa prathama varSanA abhyAsakramamAM jagatanA dharmono vaikalpika pAThyakrama pracalita che. navajIvana TrasTanA dastAvejamAM tenA uddezonI pUrtisAra je je pravRttio karavAnuM sUcaveluM che temAM hiMdamAM vaselI badhI judI judI komo vacce ekyano pracAra karavAnuM sUcavavAmAM AvyuM che. e hetu mATe navajIvane gUjarAta vidyApIThamAM prasthApita karelA anAmata kozamAMthI sahAya maLavAne pariNAme A pustaka saMpuTa sAmAnya vAcakane paravaDI zake tevI rAtadaranI kiMmate ApavAnuM zakya banyuM che. gAMdhIjI prasthApita bane saMsthAonI badhA dharmonI sAcI samajaNa phelAvavAnI javAbadArI che. vaLI uccazikSaNamAM have mUlyazikSaNa tathA tulanAtmaka dharmonA zikSaNanuM mahattva svIkArAtuM jAya che. kendra sarakAranA mAnavasaMsAdhana maMtrAlaye tathA yojanA paMce tema ja vizvavidyAlaya anudAna Ayoge A prakAranA naitika mUlyonI keLavaNI karatA zikSaNane protsAhana ApavAnuM nakakI karyuM che. Ane anulakSIne A pustaka - saMpuTa uccazikSaNamAM kArya karatA sahu koIne upayogI thaze evI AzA che. 'dharmane samajo'nA A pustaka-saMpuTa mAraphata gAMdhIjIno sarvadharmasamabhAvano saMdezo sarvatra vasatA gujarAtI kuTuMbomAM prasaraze evI AzA che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanu nivedana sva. kizoralAlabhAInuM A pustaka navajIvane paheluM I. sa. 1923mAM prasiddha kareluM. tyAra pachI temaNe emAM sudhArA karyAM hatA. ane tenI sudhArelI bIjI AvRtti prasthAna kAryAlaya taraphathI ahAra paDI hatI. ane tyAra bAda tenAM be vAra punaHmudraNa (I. sa. 1937 tathA 1946mAM) thayAM hatAM. te pachI A rIte bIjethI prasiddha thayelI emanI badhI copaDIe eka ja jagAethI navajIvanamAMthI bahAra paDe, e sAruM che. A cApaDInI nakalA have silaka rahI nathI. eTale tenuM punarmudraNu karavuM joI e. A pramANe, te have navajIvana taraphathI bahAra paDe che. zALAmAM ItaravAcana tathA bhaNutA prauDhAnA vizeSavAcanamAM e khUba upayogI nIvaDaze. sAmAnya vAcake paNa A vAMcavA jevA prAdha che. zrI kizAralAlabhAI bhAre ciMtaka hatA, sAdhaka hatA. karma dRSTie temanA jevA dharma parAyaNuM puruSa rAma ane kRSNane ArAdhatA e, AthI karIne samajavA jevI bhAkhata gaNuAya. tethI A pustaka dhajJAna mATe sAmAnya vAcana tarIke pazu upayAgI nIvaDaze evI AzA che. 3-2'56 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanI prastAvanA A nAnakaDI pustakamALAmAM judI judI prajAomAM atizaya pUjAyelA keTalAka mahApuruSone TUMke jIvanaparicaya karAvavA dhAyuM che. A paricaya karAvavAmAM je dRSTibiMdu dhyAnamAM rAkhyuM che e viSe be zabda lakhavA Avazyaka che. ApaNe hiMduo mAnIe chIe ke jyAre pRthvI parathI dharmane lepa thAya che, adharma vadhI paDe che, asuranA upadravathI samAja pIDAya che, sAdhutAne tiraskAra thAya che, nirbaLanuM rakSaNa thatuM nathI, tyAre paramAtmAnA avatAro kevI rIte prakaTa thAya che, e prakaTa thAya tyAre emane keve lakSaNe oLakhavA ane emane oLakhIne athavA emanI bhakti karIne ApaNuM jIvanamAM kevA pheraphAra karavA e jANavuM jarUranuM che. | sarvatra eka paramAtmAnI zakti - sattA - ja kArya karI rahI che. mArAmAM tamArAmAM-sarvemAM eka ja prabhu vyApI rahyo che. enI ja zaktithI sarvenuM halana-calana-valaNa che. rAma, kRSNa, buddha, IzuM vageremAM paNa e ja paramAtmAnI zakita hatI. tyAre ApaNAmAM ane rAmakRSNAdikamAM zuM phera ? e paNa mArAtamArA jevA ja manuSyo dekhAtA hatA; emane paNa mArI-tamArI mAphaka dukhe vAM paDyAM hatAM ane puruSArtha karavo paDyo hato; chatAM ApaNe emane avatAra zA mATe kahIe chIe ? hajAra varSa vItI gayAM chatAM zuM kAma ApaNe emane pUjIe chIe? AtmA satyakAma-satyasaMkalpa che" evuM vedavacana che. je ApaNe dhArIe, IcchIe te prApta karI zakIe e ene artha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. je zaktine lIdhe ApaNI kAmanAe siddha thAya che ane ja ApaNe paramezvara-paramAtmA-brahma kahIe chIe. jANeajANe pazu e ja paramAtmAnI zaktinuM Alambana zaraNu ~ laI ApaNe je sthitimAM Aje chIe te sthiti prApta karI che; ane bhaviSyamAM je sthiti prApta karIzuM te paNu e ja zaktinuM Alambana laI te karIzuM. rAma-kRSNe paNa e ja zaktinuM Alambana laI pUjanIya ane evuM pada prApta karyuM hatuM; have pachI je manuSyajAtinA pUjApAtra thaze te paNu e ja zaktinuM Alambana laI ne. ApaNAmAM ane emanAmAM karaka eTale ke ApaNe mRtapaNe -- ajANapaNe e zaktinA upayAga karIe chIe; emaNe buddhipUrvaka enuM Alambana lIdheluM. - bIjo kka e ke ApaNe ApaNI kSudra vAsanAne tRpta karavA paramAtmA zaktinA upayAga karIe chIe. mahApuruSanI AkAMkSAe, emanA Azaye mahAna ane udAra hoya che; ene ja mATe e AtmabaLanA Azraya le che. trIjo kka e ke sAmAnya janasamAja mahApuruSonAM vacanAne anusaranArA ane emanA AzrayathI tathA emanA uparanI zraddhAthI peAtAnA uddhAra mAnanArA heAya che. jUnAM zAstro e ja emanA AdhAra hoya che. maDApuruSo kevaLa zAstrone anusaranArA nathI heAtA; e zAstronA racanArA ane pheravanArA paNa thAya che. emanAM vacane e ja zAstro thAya che ane emanAM AcaraNA e ja anyane dIvAdAMDI rUpa thAya che. emaNe parama tattva eLakhI lIdhuM che. emaNe potAnuM antaHkaraNu yuddha karyuM che. evA sajJAna, viveka ane zuddha cittane je vicAra mUke, je AcaraNu yogya lAge te ja sacchAstra, te ja saddama. keAI paNa khIjA zAstro emane bAMdhI zakatAM nathI ke emanA niSNuyamAM pharaka pADI zakatAM nathI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe ApaNA Azayane udAra banAvIe, ApaNI AkAMkSAone ucca bAMdhIe ane prabhunI zaktinuM jJAnapUrvaka Alambana laIe te ApaNe ane avatAra gaNAtA puruSa tattvataH judA nathI. vIjaLInI zakti gharamAM goThavAyelI che; ene upayoga ApaNe eka dra ghaMTaDI vagADavAmAM karI zakIe tema ja te vaDe dIvAnI paMktithI AkhA gharane zaNagArI zakIe. te ja pramANe paramatattva ApaNuM pratyekanA hRdayamAM virAjI rahyuM che; enI sattA vaDe ApaNe eka kSudra vAsanAnI tRpti karI zakIe athavA mahAna ane cAritravAna thaI saMsArane tarI jaIe ane bIjAne tAravAmAM madadagAra thaIe. mahApuruSoe pitAnI rageragamAM anubhavAtA paramAtmAnA baLathI pavitra thavA, parAkramI thavA, paraduHkhabhaMjana thavA AkAMkSA dharI. emaNe e baLa vaDe sukhadu:khathI para, karaNahadayI, vairAgyavAna, jJAnavAna ane prANImAtranA mitra thavA IcchA karI. svArthanA tyAgathI, IdriyanA jayathI, mananA saMyamathI, cittanI pavitratAthI, karuNAnI atizayatAthI, prANImAtra taraphane atyaMta premathI, bIjAnAM duHkhone nAza karavA pitAnI sarvazakti arpaNa karavA mATenI niraMtara tatparatAthI, pitAnI atyaMta kartavyaparAyaNatAthI, niSkAmatAthI, anAsaktithI ane nihaMkArIpaNAthI, gurajanone sevI temanA kRpApAtra thavAthI e manuSyamAtrane pUjanIya thayA. ApaNe dhArIe to ApaNe paNa evA pavitra thaI zakIe, evA kartavyaparAyaNa thaI zakIe, eTalI karuNu vRtti keLavI zakIe, evA niSkAma, anAsakta ane nirahaMkArI thaI zakIe. evA thavAno ApaNe niraMtara prayatna rahe e ja temanI upAsanA karavAno hetu. jeTale aMze ApaNe emanA jevA thaIe teTale aMze ja ApaNe emanI samIpa pahoMcyA ema kahevAya. je ApaNe emanA jevA thavA prayatna na hoya te ApaNe kareluM emanuM nAmasmaraNa paNa vRthA che, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane e nAmasmaraNathI emanI samIpa javAnI AzA rAkhavI paNa vRthA che. A jIvanaparicaya vAMcI vAMcanAra mahApuruSone pUjata thAya eTaluM basa nathI. emanI mahattA zAne lIdhe che te pArakhavA zaktimAna thAya ane temanA jevA thavA prayatnazIla thAya te ja A pustaka vAMcavAne zrama saphaLa thaye gaNAya. chevaTamAM eka vAkya lakhavuM ghaTe che. AmAM je kAMI navuM che te vicAre mane prathama sUkyA che ema nathI kahI zakato. mArA jIvananA dhyeyamAM tathA upAsanAnA dRSTibaMdumAM parivartana karI nAkhanAra, mane aMdhArAmAMthI ajavALAmAM laI janAra mArA pUjyapAda gurudevane e mATe huM RNI chuM. chatAM emAM je khAmI hoya te mArA ja vicAra ane grahaNazaktinI samajavI. rAma ane kRSNanA lekhe mATe huM re. ba. cintAmaNi vinAyaka vaidyanAM e avatAranAM caritrone gujarAtI anuvAdakone ane buddhadevanA caritra mATe zrI. dharmAnaMda kosaMbIne "buddhalIlA sArasaMgraha" ane "buddha, dharma ane saMghane aNuM chuM. mahAvIranI vastu bahudhA hemAcArya kRta "triSaSTizalAkA puruSa"ne AdhAre che ane Izu mATe "bAIbalane upayoga karyo che. mAgazara vada 11 saMvata 1979 (I. sa. 1923) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI AvRttinA khulAsAmAMthI A pustakanI bIjI AvRtti kADhavA huM mArI anumati ApavAmAM AnAkAnI karyA karatA hatA. kAraNa ke, jo ke pustakanI prasiddha thayelI samAlocanAe badhI anukULa hatI, chatAM gAMdhIjInA saMbaMdhathI mArA sAthI jevA kahI zakAya evA eka mitre e pustakone bahu bArIkIthI abhyAsa karI e upara vAMdhAonI yAdI rajU karI che. emano mata evo thaye che ke meM A pustakamAM "rAmanI kevaLa viDaMbanA karI che." "kRSNane to vaLI ghaNu ja kADhI nAMkhe che." ane "buddhane mAthe karavAmAM paNa bAkI nathI rAkhI." pite jaina na hevAthI "mahAvIra" viSe e TIkA karavA asamartha hatA paraMtu eka be jaina mitroe mahAvIranA mArA Alekhana viSe pitAne tIvra asaMtoSa pragaTa karyo hate. ane "Izu khrista' viSe be gujarAtI khristIonA vAMdhAo paNa AvelA che. "sahajAnaMda svAmInuM pustaka saMpradAyamAM amAnya jevuM rahyuM che ema kahevAno harakata nathI. A sthitimAM pustaka pharIthI prasiddha thAya te pahelAM TIkAkAronI dRSTithI mAre e pustako pharI pharI vicArI javAM joIe ane e jemane gamyAM hoya temane zA kAraNuthI gamyAM e jANavuM joIe ane bIjI AvRttine jarUra paDe te sudhAravI joIe - ema mane lAgyuM. A kAraNathI bIjI AvRtti kADhavA mATe mAre utsAha maMda hato, paNa bhAI raNachoDajI mistrIne Agraha cAlu ja hovAthI chevaTe mAre emanI icchAne vaza thaI bIjI AvRtti kADhavA anumati ApavI paDI che. "anumati ApI che" eTale, arthAta. pustaka pharIthI sudhArI paNa gayo chuM, ane keTaleka bhAga pharIthI lakhI nAMkhe che. paNa je Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhAre karyo che tethI mArA TIkAkArone saMte pI zakIza evI khAtarI. ApI zakato nathI. UlaTuM, A jIvanacaritranA pratApa nAyake pratye mAruM valaNuM jyAM jyAM pahelI AvRttimAM moghama raheluM hatuM te vadhAre spaSTa thayuM che. A jIvanacaritramALAnuM nAma navajIvana prakAzana maMdire pahelI AvRttimAM "avatAralIlA lekhamALA" rAkheluM ane te meM rahevA dIdhuM hatuM. paNa e nAmanI egyatA viSe mArA manamAM zaMkA hatI ja. "avatAra" zabdanI pAchaLa sanAtanI hiMdunA manamAM je vizeSa kalpanA rahelI che, te kalpanA mane mAnya nathI e te pahelI AvRttinI prastAvanA vAMcatAM ja spaSTa thAya che; ane te kalpanAnI sAthe pichAtI bhrAmaka mAnyatA kADhI nAkhyA chatAM rAma-kRSNAdika mahApuruSo pratye pUjyabhAva jALavI rAkhavo e A pustakane eka hetu che ema kahevAmAM harakata nathI. vaLI "avatAra' zabda sAthe "lIlA" zabdanuM joDANu vaiSNava saMpradAyomAM khAsa prakAranI mAnyatA nirmANa kare che ane "lIlA" zabada anarthamUlaka paNa thayo che ema mane lAgyuM che. AthI " avatAralIlA lekhamALA' e nAma kADhI nAkhyuM che. - paNa meM prastAvanAmAM " avatArI puruSa' evA zabdo A caritranAyake viSe vAparyA hatA ane te uparathI prakAzake "avatAralIlA lekhamALA" evuM nAma rAkhyuM hoya e saMbhavita che. ... marAThI bhASAmAM "avatArI puruSa eka rUDhiprayoga che, ane tene the kevaLa vizeSa vibhUtimAna puruSa eTale ja thAya che; ane e rIte zivAjI, rAmadAsa, tukArAma, ekanAtha, lekamAnya tilaka vagere koI paNa lekottara kalyANakAra zakti pragaTa karanAra jana "avatArI puruSa" kahevAya che. e zabdo vAparavAmAM mArA manamAM eTalI ja kalpanA hatI. paraMtu gujarAtImAM e zabdaprayoga na kahevAne lIdhe Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ethI Deka goTALo utpanna thayo che, ane tethI e zabdaprayoga A AvRttimAMthI kADhI nAkhe che. A dUkAM caritronI sAcI upayogitA keTalI? itihAsa, purANa ke bauddha-jena-khristI zAstrono bArIka abhyAsa karI, cikitsaka vRttithI meM kAMI navuM saMzodhana karyuM che ema kahI zakAya ema nathI. e mATe vAcake zrI ciMtAmaNi vinAyaka vaidya ke zrI baMkimacaMdra caTTopAdhyAya vagerenAM vidvattApUrNa pustakone abhyAsa karavo joIe. vaLI caritranAyake viSe asAMpradAyika daSTi rAkhyA chatAM rAjanA dhArmika vAcanamAM upayogI thaI zake evAM Dhaba ke vistArathI sArAM caritro lakhAyelAM nathI. evAM pustakanI jarUra che ema huM mAnuM chuM. paraMtu te kArya upADavA mATe je abhyAsa joIe te mATe huM samaya ke zakti meLavI zakIza evo saMbhava jaNAtuM nathI. tyAre, mArI A lekhamALAnuM prayojana ATaluM ja che - mANasa svabhAvathI ja koIkane pUjate hoya che ja. keTalAkane deva karIne pUje che te keTalAkane manuSya samajato hatAM pUje che. jene deva karIne pUje che, tene pitAthI alaga jAtine samaje che, jene manuSya rAkhIne pUje che, tene e pitAno -ochevatte - Adarza karIne pUje che. rAma-kRSNa-bu-mahAvIra-Izu vagerene judI judI prajAnA leke deva banAvI - a-mAnava karI-- pRjatA AvyA che. ene Adarza karI enA jevA thavAnI hoMza rAkhI prayatna karI pitAne abhyadaya sAdhavo ema nahIM, paNa enuM nAmoccAraNa karI, emAM uddhAraka zaktinuM AropaNa karI temAM vizvAsa mUkI pitAne aspRdaya sAdho. e Aja sudhInI ApaNuM rIta che. e rIta ochIvattI paNa aMdhazraddhA - eTale buddha na cAle tyAM sudhInI ja mAtra zraddhAnI che. vicAra AgaLa e TakI zakatI nathI. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 judA judA mahApuruSomAM e devabhAva vadhAre dRDha manAvavAne prayatna e ja sarve sapradAyAnA AcAryAM, sAdhu, paDitA vagerenAM jIvanakAyanA itihAsa thayeA che. emAMthI camakArAnI, bhUtakALamAM thayelI AgAhIenI ane bhaviSyakALa mATe karelA ane sAcA paDelA vartArAonI AkhyAyikAe racAyelI che, ane enA vistAra eTale adhA vadhI gayA che ke jIvanacaritramAMthI seMkaDe nevuM ke ethI vadhAre pAnAM e ja vastuthI bharelAM hoya che. AnuM sAmAnya janatAnA mana upara evuM pariNAma thayuM che ke mANasanI enAmAM rahelI pavitratA, leAkeAttara zIlasa MpannatA, dayA Adi sAdhu ane vIra puruSanA guNAne lIdhe enI ki Mmata e AMkI zakatA nathI. paNu camatkAranI apekSA rAkhe che, ane camatkAra karavAnI zakti e mahApuruSanuM Avazyaka lakSaNu mAne che. zilAnI ahalyA karavAnI, geAvanane TacalI AMgaLI para UMcakavAnI, sUryane AkAzamAM theAbhAvI rAkhavAnI, pANI pI cAlI javAnI, hajArA mANusAne eka TApalI roTIthI jamADavAnI, mA~ pachI sajIvana thavAnI * vagere vagere dareka mahApuruSanA caritramAM AvatI vArtAenA racanArAoe janatAne A rIte khATA dRSTibiMdumAM caDhAvI dIdhI che. AvA camatkAre karI batAvavAnI zakti sAdhya hoya toye tethI ja keAI mANusa mahApuruSa kahevaDAvavAne lAyaka na gaNAvA joI e. mahApuruSonI camatkArA karavAnI zakti ke arebiyana nAiTsa ' jevAM pustakeAmAM AvatI jAdugarenI zakti e meunI kiMmata mANusAinI dRSTie sarakhI jevI ja che. evI zakti hovAthI kAI pUjApAtra na thavA joIe. rAme zikSAnI ahalyA karI, ke pANI para paththara tarAvyA e vAta kADhI nAkhIe, kRSNa kevaLa mAnuSI zaktithI ja potAnuM jIvana jIvyA ema kahIe, kaMzue eka paNa camatkAra batAvyA nahAtA ema mAnIe, chatAM rAma, kRSNa, yuddha, mahAvIra, Izu vagere puruSo mAnavajAtinA zuM kAma pUjApAtra che e dRSTithI A caratra AlekhavAnA prayatna che. e keTalAkane na 6 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ruce e saMbhavita che; paNa e ja sAcI dRSTi che ema mArI khAtarI che ane tethI e rItane na choDavAne meM Agraha rAkhe che. mahApuruSone nihALavAnuM A dRSTibiMdu jemane mAnya hoya temane mATe A pustaka che. kizoralAla gha0 mazarUvALA vilepArale phAgaNa vada 30 saMvata 1985 (I. sa. 1929) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedrana malakAta 1. rAmacatra ra. rAmahimA 34. janma 5. vizvAmitra sAthe 6. parazurAma ayeAdhyAkANDa 1. yuvarAjapada 2. haikeyInA lahu 3. dazarathane roka tAraNa 15. bharatane saMtAya 16. rAjyanA asvIkAra 3 rAma 3 * che | 10 13 45. rAmanAM vrate 13 6. sItA ane lakSmaNane sAtha 14 7. vakSparidhAna 14 89. vanavAsa 15 16 10. dazarathanuM mRtyu 11-12. traNa rANIonI dazA 16 13-14. bharatanuM Agamana ane keyIne TapakA 17 18 18 17. rAmane pAchA lAvavA prayANa 19 18. citraTa 19 19-20, bharata ane rAmane meLApa 20 14 lekhakanI prastAvanA araNyakARs 1. virAdhanA nArA 2. daMDakAraNya 3. paMcavaTI 4. jaTAyu 5. sUrpaNakhA 6. rAvaNa 7-8. suvarNamRga 9. sItAharaNa 10-12. vAnarA kiSkindhAkAta 1-2. rAmanA ze 3. vAnI sAthe maMtrI 4. rAmanI pratijJA 5. vAlI sAthe yuddha, vAlInA ThekA 6. rAmanA uttara 7. uttaranI yAgyAyeAgyatA 8. vAlInuM mRtyu 9. sugrIvane dhama 10-11. vAnaronI ravAnagI sundarakARs 1. sItAnI zodha ra, hanumAnane meLApa .. 21 22 ~ ~ m x 2 = 2 ra 22 23 24 25 26 27 39 cha cha 1 phara 33 34 4 34 proh Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3, hanumAna ane rAkSase vacce ramakhANa 4. laMkAdahana 5. rAmane upahAra yuddhakANDa 1-2 yuddhama traNA * 3-4. vibhISaNa rAmanA pakSamAM 41 5. aMgadaviSTi 4 41 42 44 6. yuddha 7. sItAnI divya kATI 8-9. ayAkhyAgamana uttarakANDa 1-3. nagaracarcA 4. sItAvanavAsa gokuLapa 1-ra, mAtApitA 3. kaMsa 4. kesanA jhulama 5. jhulamInA vahema 6. devakIputrAnA nAma 38 38 39 14-18. ekarAgamana 19. vidAyagIrI 20. kRSNa ane geApIe 4 47 67 68 +9 70 H 1 7. baLarAma, kRSNajanma 8. zizuavasthA 9. kaumAra 193 74 10. pagaDAvasthA, kRSNabhakti 75 11. kRSNanA sarvAMgI vikAsa 76 12. cauvanapraveza, kaMsanI rAkA 76 13. kezIvadha 49 9 942 3 15 kRSNa 49 57. vAlmIkinA AzramamAM 48 8-10, zambuvadha 11. azvamedha, rAmAyaNanuM gAna 51 16. sItAnuM bItuM divya pura 13. lakSmaNanA tyAga ane dehAMta para 14. rAmanA vaikuMThavAsa 54 15. rAmAyaNanuM tAtpa 54 noMdha 1. rAkSasa ra. rovadhanuSya 57 58 3. tapazcaryAM 58 4. vibhISaNanuM AvI maLavuM. 59 5. satkrAti 60 6. nArada tapanA adhikAraneAsiddhAnta 62 mathurApala 1. gajavadha ra. muSTika-cANura-mardana 3. kaMsavadha 4. ugrasenanA abhiSeka 83 5. gRgRhe 83 84 6-7, jarAsadhanI caDAI 8, jarAsadhanI bIjI caDAI 84 9. rAmakRSNanA mathurAtyAga 85 10. gAmantaka patanuM yuddha 11, mathurA nivAsa 85 12. rukimaNI svayaMvara 13-15. mathurA para punaH AkramaNa dvArikApava 8 1. dvArikAmAM vasavATa 1 1 * 86 < ura .. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 0 0 v o R - 108 2 . v 2. rukimaNuharaNa 7. yuddhavarNana 1 05 3. narakAsura vadha 8, bhISmano aMta 106 4. zizupALanuM AkramaNa 9, droNanuM senAdhipatya 107 pAMDavapava 10. droNavadha 107 1. pAMDavo 11. karNavadha 108 2. draupadI svayaMvara 12-14. dudhanavadha 3-4. indraprastha 15. parIkSita-punarajajIvana 109 5-6, jarAsaMdha vadha uttaraparva 9. rAjasUya yajJa, zizupALa 1-2. sudAmA 111 vadhA 3. cAdavane rAjamada 112 vataparva 4-5. yAdava saMhAra 113 1. kalahanAM bIja 6. nirvANa 114 2. jugAra 7. kRSNa mahimA 115 3. draupadI vastraharaNa 8-9, pAMDo himAlayamAM 117 4. pharI jugAra nedha 5. kRSNanI mulAkAta 1. AkAzavANI 118 6. kRSNanuM tattvaciMtana ane 2. ApaNA yuganAM ... che - bhegAbhyAsa 3. puruSamedha 120 yuddhaparva 4. rAjasUya yajJa, azvamedha 12 1. pAMDavonuM pragaTa thavuM 100 5. avabhathasnAna 120 2-3. kRSNaviSTi 101 6. zaninuM maheNuM 121 4. vidura, bhISma ane kRSNa 102 7. bhAIonI heDa 121 5. arjunane viSAda 103 8. draupadInA vara 122 6. gItopadeza 104 9. kapaTanuM ALa 122 rAma-kRSNa [samAlocanA] 1-3. puruSottama 127 9. rAmapAsanAno mArga 131 4. rAmacaritranuM tAtparya 127 10. kRSNa pAsanAno mArga 132 pa-7, kRSNacaritranuM tAtparya 129 11. deva ane bhaktane saMbaMdha, 8. upAsanAne hetu 131 gopIbhakti 12-13. jIvana e utsava 133 162 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joke Page #19 -------------------------------------------------------------------------- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlakAraDa zrI rAmacaMdranA pratApI caritrathI bhAgye ja keI hiMdu ajAye hoI zake. rAmAyaNa lakhAyAne keTalI sadIo 3 thaI gaI tene patto lagADe Aje muzkela che. rAmAyaNamAM aitihAsika tattva keTaluM che ane kavie racelI kathAne bhAga keTaluM che te TharAvavuM lagabhaga azakya che ane te TharAvavAmAM bahu prayajana paNa rahyuM nathI. kAraNa vAlmIki ane tyAra pachInA seMkaDe kavioe rAmakathAne judI judI rIte prajAnA hRdayamAM eTalI UMDe utArI che ane eTalI satyavat banAvI mUkI che ke sAcI hakIkate paNa ethI vadhAre satyavat bhAgye ja lAgI zake; chatAM rAmAyaNa eka prAcIna kAvya che e yAda rAkhavuM joIe. tethI addabhuta rasa jamAvavA mATe emAM amAnuSI- daivI-camatkArika vAte saheje AvI che. e adbhuta vAte evI rIte gUMthAyelI che ke tene taddana choDI daIne rAmAyaNanI vAta kahevI zakya nathI. A uparAMta pAchalA kavioe ane, rAmanI IzvaranA avatAramAM gaNanA thavA mAMDyA pachI, bhaktimAgI kavioe temAM camatkAra ane adbhuta rasane eTale umero karyo che ke mULa vAlamIkinI vAta DhaMkAI gayA jevIye thaI che. vArtAnA pravAha sAthe saMbaMdha na hoya tevI vAta ahIM cheDI dIdhI che. rAmanA caritrone atiprAkRta - daivI zaktithI banelAM - darzAvavA 1 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma ' lakhAyelI je vAtA lAgI che te cheDI dIdhI che. chatAM keTalIka adbhuta rasanI vAtA AvyA vinA rahI nathI. e kADhI nAkhavA mATe vaLI eka navA rAma banAvavA paDe. vAcake evI vAtAne 'navalakathA 'thI vadhAre mahattva na ApavuM joI e. eTaluM khAda karatAM aneka prakAranA mANasAInA ane uttama puruSanA Adarzo khatAvanArA A kAvyamAMthI rAmacitra kevuM bhAse che, te rIte A nAnakaDuM caritra lakhAyuM che. zamahimA 2. nAnakaDA ayeAdhyA jillAnA adhipati karatAM aneka meTA cakravatI ane parAkramI rAjAe hiMdustAnamAM thaI gayA. chatAM, jANe gaI kAle ja rAmacarita na banyuM hAya eTaleA emane yaza ane emanA pratinI bhakti haju sudhI hiMdu-hRdayamAM sphuryAM kare che. AjanI rAkSasa jevI vizALa briTiza saltanatanA sihAsana para besanArA zahenazAhane tuccha gaNe evA samrATa paNa kadAca koI kALe pRthvI para astitvamAM Ave ane kALanI anaMtatAmAM lIna thaI jAya; emanA kALamAM emanA hAtha taLe dabAyelI prajAe kadAca emane jayajayakAra paNa kare. chatAM, rAjA rAmacaMdrakI jaya 'eASaNA bhulAvavAne ane e jayakAramAM jhaLakatA cira'jIva yaza ane atulya bhaktine haThAvavAne kAI mahIpatie sama na thAya e saMbhavanIya che. koI AkhA jagatane samrATa thaI zake; rAvaNanA rAjya karatAMye vadhAre mATI briTiza saltanatane dhULamAM ragadoLI nAkhe evA koI parAkramI puruSa : Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlakANuDa bhUtaLa upara pedA thaI zake; chatAM e rAjA rAmane yazane jItI na zake evuM bane. rAmane keI jItI zakaze to te rAmane upAsaka ja. je pUrNapaNe rAmanAM udAra caritrone pitAne Adarza banAvI, te pramANe pitAnuM jIvana ghaDaze, ane e arthamAM rAmarUpa thaze te ja rAmane jItaze. 3. bhAratavarSanA kSatrimAM IkvAku kuLa atyaMta pratApI thaI gayeluM jaNAya che. je je pratApI rAjAonI janma kIti hiMdustAnanI prajAo gAya che temAMnA - anekanI vaMzaparaMparA ikvAku kuLa sAthe joDavAmAM Ave che. sagara, dilIpa, bhagIratha, harizcaMdra 1. sUryavaMzI kSatriyone AdipuruSa. vivasvana (sUrya)ne putra manuM ane manuno putra IvAku evI kathA che. gItAmAM cothA adhyAyanA pahelA kalekamAM je vivasvAna ane mananAM nAma che te A ja. IvAku vaMzanI AgaLa jatAM ghaNI zAkhAo paDI gaI rAmanuM raghukuLa emAMnI eka zAkhA. raghunA vaMzaje te rAgha; mATe rAmane rAghava, raghupati vagere upanAmo devAya che. 2. sagara, dilIpa, bhagIratha - rAghavanA pUrvajo - jemaNe aneka varSo sudhI pracaMDa prayatna karI gaMgAne bhAratavarSamAM vahetI karI. emAM sauthI moTo ane yazasvI prayatna bhagIratha rAjAno hato. te uparathI bhagIratha" zabda bahu bhAre pracaMDa e arthamAM "prayatna'nA vizeSaNa tarIke vaparAya che. 3. harizcaMdra - satyavAdI. parAkramamAM pAchA haThavuM nahIM, ane eka vAra karelI pratijJA prANa jatAM ce teDavI nahIM, e raghuvaMzI kSatriyone kuladharma gavAyo che. raghuku rIti sadA va igAvI kALa gAya ghara vapana ne nAgI che ( tulasIdAsa ) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddha, mahAvIra vagere sarva ikvAku kuLanA hatA evuM jaNAvavAmAM Ave che. ( 4. kesala prAnta - eTale ayodhyAnI AjubAjunA mulaka-mAM ghaNAM varase sudhI raghu vaMzanA rAjAo rAjya karatA hatA, temAM dazaratha nAme eka rAjA thaI gayA. ene kausalyA, sumitrA ne kaikeyI nAme rANIo hatI. dazarathane cheka pAkI uMmare cAra putro thayA. meTA zrI rAma kausalyAne peTe, lakSamaNa ane zatruna sumitrAne udare ane bharata vaikeyIne kakhe avataryA. rAmane janma caitra sudi navamIne divase madhyAhune UjavavAmAM Ave che, ane bharatane tyAra pachI ekAda divasamAM ane lakSmaNa tathA zatruna tyAra pachI ekAda divase jeDiyA bhAI tarIke janmyA hatA ema mAnavAnI paddhati che. cAre bhAIonI vayamAM nAmano ja taphAvata hatuM, chatAM eTalA ala5 kALanA antarathI thayelA vaDIla pratye paNa nAnAe AjJAdhInapaNe vartavuM evI emane keLavaNuM ApavAmAM AvI hatI. have bALaka thavAnI AzA nathI ema taddana nirAza thayelA vRddha pitAne aNadhAryA cAra chokarAo thavAthI temanA upara ene atizaya prema hatuM, ane cAre bhAIone paNa 1. buddha, mahAvIra - IkvAku kuLanI bIjI be zAkhAo - zAkya ane jJAtR nAmanI - temAM e mahAna puruSone janma thayela manAya che. 2. kausalyA, chekeyI-eTale kesala ane kekeya prAntanI. kekeya prAta paMjAba ane kAzamIra vacce samAI jAya. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlakANDa mAtRdevo bhava / pitRdevo bhava / AcAryadevo bhava / atithidevo sava e upaniSadanI AjJA pramANe mAtApitA ane gurune ja deva samAna pujavAnuM zIkhavavAmAM AvyuM hatuM. karAonI jevI mAbApa prati dRDha bhakti hatI tevI ja paraspara gADha prIti hatI. rAma bharatane peAtAnA prANa samAna gaNatA, ane lakSmaNa te jANe peAtAnI chAyA ja hAya nahI ema ene sAthe rAkhatA. ApaNe sAvakA chIe evA tA emane khyAle utpanna thatA nahIM. 3 5. chekarAone paugaDAvasthA prApta thayA pachI eka vAra vizvAmitra RSi dazaratha rAjAnA darabAramAM AvI caDayA. vizvAmitre eka yajJa zarU karyAM hatA. e yajJamAM keTalAka rAkSaso vinna nAkhatA hatA. vizvAmitre yajJanI dIkSA lIdhelI hAvAthI emanAthI zatruo sAme laDI laDI zakAya ema nahAtuM; ethI temaNe rAma ane lakSmaNane madadamAM meAkalavA dazarathane vinaMtI karI. putraprAptinA mAhane lIdhe dazaratha bALakone AvA jokhamamAM nAkhavA icchatA nahotA, paNu vizvAmitranA atyaMta AgrahathI, emanI mAgaNI sAMbhaLyA pahelAM ja e majUra karavAnuM pahelethI vacana ApI dIdheluM vizvAmitra sAthe 1. pAMca varSa sudhInuM bALaka zizu kahevAya, khAra varSa sudhI kumAra; kharathI sALa pugaNDa, seALathI vIsa kizora ane tyAra pachI yuvAna. 2. vizvAmitranAM parAkrama, tapa, vasiSTha sAthenI laDAI, brahmaSi thavAnI icchA vagere bAbata tathA vasiSTanI vAta jANavA jensI che. 3. juo pAchaLa noMdha 1lI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma hevAthI, ane vasiSThanI samajAvaTathI chevaTe emaNe rAmalakSmaNane vizvAmitranA hAthamAM soMpyA. vizvAmitre te kharuM jotAM A sahAya mAgavAmAM raghukuLa upara upakAra ja karyo hate. dhanurvidyA ane astravidyAmAM vizvAmitra nipuNa hatA. emaNe be bhAIone pitAnI sarva yuddhakaLA zIkhavI ane temane uttama ddhA banAvyA. e vidyAnA baLathI rAmalakSamaNe vizvAmitranA zatruone nAza karI emane yajJa nirvigha pAra pADyo. yajJamAMthI paravArI vizvAmitre beu kumArene pravAsa karAvavA mAMDyo. aneka prAntamAM pheravI tyAMnI jamIna, nadIo, utpatti, prajA, temanA ItihAsa ane rItarivAja vagerenuM emaNe beu bhAIone sAruM jJAna ApyuM. ema pharatAM pharatAM teo mithilAnagarImAM AvI pahoMcyA. tyAMnA nareza janakanera sItA nAme eka kanyA hatI. janaka pAse eka meTuM zaiva dhanuSya hatuM. e dhanuSyane je caDhAve tene sItA paraNAvavI evI janake pratijJA karelI hatI. aneka rAjAo e parIkSA ApavA AvI gayA hatA, paNa dhanuSyane UMcakI na zakavAthI lakjhAyamAna thaIne cAlyA gayA hatA. vizvAmitranA kahevAthI janake e dhanuSya rAmane dekhADavA maMgAvyuM. vizvAmitranI AjJAthI 1. hAlanA darabhaMgA AgaLa. 2. janaka e sItAnA pitAnuM nAma hatuM ema sAmAnya samajUta che. e barAbara nathI. janaka e mithilAnA rAjAonI aTaka jevuM mAlUma paDe che. jema haidarAbAdanA nijhAma, tema mithilAnA janaka. 3. juo pAchaLa noMdha rajI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malakANa rAme gurune praNAma karI DAbA hAthe tene sahelAIthI UMcakI lIdhuM ane jamaNe hAthe derI caDhAvavA gayA, paNa tema karavA jatAM ja te bhAMgI gayuM. rAmacaMdranA parAkramathI janaka atizaya prasanna thayA ane tAbaDatoba dazaratha rAjAne teDAvavA mANasa meka. ayodhyAvAsI AvI pahoMcatAM janake rAma-sItAnAM lagna karyA ane pitAnI bIjI putrI ane be bhatrIjIe paNa anukrame lakSmaNa, bharata ane zatrughnane varAvI. 6. lagnamAMthI paravArI sarve ayodhyA AvavA nIkaLyA. rastAmAM emane kSatriyenA zatru parazurAma parazurAma maLyA. enuM zarIra khUba UcuM ane jabaruM hatuM. mAthA para jaTAne bhAra hatA. netra lAlacaLa hatAM. eka khAMdha para maTI pharazI hatI ane bIjI khAMdha para eka moTuM bhayaMkara vaiNavI dhanuSya bharAveluM hatuM. rAme zivadhanuSya bhAMgyAnI vAta sAMbhaLatAM ja ene bIka lAgI haze ke ene koI baLavAna kSatriya jAgI UThe ane brAhmaNane pIDA kare; mATe te vizeSa baLavAna thAya te pahelAM ja ene nikAla lAva e IcchAthI eNe rAmane vaiSNavI dhanuSya caDhAvI enI sAthe yuddha karavA notaryA. rAmane dhanuSya caDhAvatAM jotAM ja parazurAmano mada UtarI gaye. e nisteja thaI gayA. pRthvIne kSatriya vinAnI karavAne atyAra 1. parazurAmanuM caritra, enI mAtApitA taraphanI bhakti ane abhuta parAkrama jANavA jevAM che. vasijha viruddha vizvAmitra, ane parazurAma viruddha rAmanI kathAo parathI brAhmaNa tathA kSatriyo vacce eka kALe bhAre kalaha hato ema keTalAka vidvAno itihAsane samajAve che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma agAu emaNe je tapazcaryA karI te sarva pANImAM gaI ema emane lAgyuM ane tethI rAmane vaMdanA karI e pharI tapa karavA cAlyA gayA. ayodhyAkArDa keTalAMka varSa AnaMdamAM cAlyAM gayAM. dazaratha divase divase ghaDapaNathI azakta thatA hatA; tethI emaNe eka - divasa pitAnA rAjyanA vidvAna brAhmaNa, * mAMDalika kSatriya ane vRddha puruSanI sabhA bhegI karI ane rAmane yuvarAja nImavA viSe temane abhiprAya pUcho. sabhAe ekamate e prastAva svIkArI lIdhe ane bIje ja dahADe rAmane yuvarAja tarIke abhiSeka karavAno nizcaya karyo. 2. A vakhate bharata pitAne sALa hatuM. bhAratanI gerahAjarImAM ekAeka thayelA A TharAvathI kaikeyInI eka 20 . dAsI maMtharAne kapaTane vahema gayA. eNe * pitAne vahema kaikeyInA cittamAM bharyo ane A abhiSeka game tema karI aTakAvavA ene uzkerI. enI zikhAmaNanI kaikeyI upara pUrI asara thaI. eNe kalaha karavAne nizcaya karyo. eka vAra eka yuddhamAM dazarathanuM sArathipaNuM karI eNe bahAdurIthI rAjAne prANa bacAvyo hato. rAjAe AthI prasanna thaI ene be vara ApavA te vakhate vacana ApyuM hatuM. e vara mAgavAnI A sarasa taka che ema 1. juo pAchaLa nedha 3che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAkAha kaikeyIne lAgyuM. sAMje dazaratha enA mahelamAM Ave te pahelAM eNe leza zarU karavA mAMDyo. alaMkAre pheMkI dIdhA, vALa chUTA kIdhA, navAM kADhI nAkhI jUnA ane melAM vastro paherI lIdhAM ane jamIna para ALeTI eNe moTethI raDavA mAMDyuM. dazarathane mahelamAM jatAM ja kalezanuM darzana thayuM. puSkaLa kalpAMta karyA pachI kaikeyIe dazarathane pitAnA be vara ApavA mAgaNI karI. dazarathe tema karavA vacana ApyuM. vacanathI bAMdhI lIdhA pachI kekeyIe pahelA varamAM rAmane badale bharatane yuvarAja tarIke abhiSeka ane bIjA varamAM rAmane cauda varSa dezanikAla pharamAvavAnI mAgaNI karI. AvI mAgaNI thaze e dazarathane jarAye khyAla nahe. e te bIje divase pitAnA priya putrane yuvarAja nImavAnA umaMgamAM harSabhera pitAnI mAnItI rANIne mahela AvyA hatA. pitAnI ja darakhAstathI savAre rAmane yuvarAjapada ApavA nakkI karI, abhiSekane ja divase ene kAMI paNa deSa vinA cauda varSa vanavAsanI zikSA kevI rIte karI zakAya? eka bAjuthI pratijJAne bhaMga ane bIjI bAjuthI anyAyI kArya karavAnA saMkaTamAM dazaratha AvI paDyA. emAMthI chUTavA eNe kaikeyIne ghaNuM samajAvI. 1. dazarathe, A sudhdhAM be vAra, mAgaNI kevA prakAranI thaze, e vAjabI haze ke nahIM ene vicAra karyA vinA e svIkAravAnI pratijJA karavAnI bhUla karI ane tethI saMkaTamAM AvI paDyA. vicAryA vinA keInI mAgaNI svIkAravAnI pratijJA karI zakAya? ane tema karyA pachI e pratijJA jALavavA keI nirdoSane anyAya karI zakAya? pratijJA karyA pahelAM keTale vicAra karavo joIe, e dazarathe ThIka zIkhavyuM che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zama ene page paDayA. enI dharmabuddhine jAgrata karavA prayatna karyo. rAmane AvI AjJA karavAthI lokone emanA upara keTale aNagame thAya tenuM bhAna karAvyuM, paNa kekeyI ekanI be thaI nahIM. e AkhI rAta dazarathe zekamAM ane kaikeyIe kaMkAsamAM gALI. 3. savAranA pahoramAM abhiSeka mATe vasiSTha taiyArI karavA mAMDI. ghaNe vakhata thaI gayA chatAM dazaratha taiyAra dazarathano zeka thaI AvyA nahIM', tethI teNe eka mRtane " dazaratha rAjAne jagADavA mekalyo. sUte dazaratha ane kaikeyInI sUtakInA jevI dazA joI, paNa te kazuM samajI zakyo nahIM. rAjA paNa zeka ane zaramanA UbharAne lIdhe kazuM belI zakato nahote. ane keTalIka vAre teNe rAmane teDI lAvavA AjJA karI. rAma tarata ja AvI rAjAnI sAme UbhA rA; paNa dazarathanI jIbha ja UpaDatI nahotI. emanI AMkhamAMthI AMsu cAlyAM jatAM hatAM. rAma A joI gabharAI gayA ane kaikeyIne kAraNa pUchavA lAgyA. dazaratha bele nahIM ane lAja rAkhI kaikeyI muMgI rahe te pitAne svArtha bagaDe, e bIkathI kaikeyIe ja rAjAnI vatI balavAnuM zarU karyuM. teNe kahyuM: "rAma, tArI bIkathI rAjA kaMI bolI zakatA nathI. potAnA priya putrane kaDavI AjJA saMbhaLAvatAM emanI jIbha UpaDatI nathI, mATe te vAta huM tane kahuM chuM te sAMbhaLa. pUrva rAjAe mane be varadAna ApavA vacana ApyuM hatuM. te meM Aje mAgyAM ane emaNe mane ApyAM, paNa have prAkRta puruSanI mAphaka Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayodhyAkANa e pazcAttApa kare che. e vare satya karavAnuM tArA hAthamAM che. rAma, sarvanuM mULa satya che, e tuM ane sarva sajjane jANe che. te satya tAre mATe rAjA kema cheDI zake?" 4. A sAMbhaLI rAma bahu duHkhita svare bolyA : devI, huM je rAjAnI AjJA na pALuM to mane dhikkAra rAmanAM vate che che. rAjAnI AjJAthI huM agnimAM paDavA " taiyAra chuM. mane kahe rAjAnI zI AjJA che? rAma ekavacanI, ekabANa ane ekapatnIvratI che. e kaI divasa asatya belate ja nathI." pa. A pramANe rAmane vacanathI bAMdhI laI kaikeyIe potAne maLelAM varadAne kahI saMbhaLAvyAM, ane rAjAnI pratijJAne satya karavA tarata ja adhyA cheDI javA jaNAvyuM. rAme ekadama nIkaLI javA khuzI batAvI. A saMvAda sAMbhaLatAM ja dazaratha mUcchavaza thaI gayA. AthI rAmane bahu duHkha lAgyuM. eNe kaikeyIne kahyuM : "devI, mane kaI sAmAnya mANasanA je arthalebhI jANe nahIM. RSionI jema huM paNa pavitra dharmane pALavAvALe chuM. mAtApitAnI sevA karavI ane emanI AjJA uThAvavI, ethI huM kaI vadhAre moTe dharma samaja ja nathI. tame mane kharekhare saguNa ja nathI; nahIM te tame rAjAne A duHkhamAM nAkhata nahIM. tamAre ja mane vanavAsa javAnI AjJA karavI ghaTatI hatI. jemAM rAjAnI AjJA mane mAnya che, tema tamArI AjJA paNa mAre mAthe che. haze have huM mAtAnI AjJA laI, sItAne samajAvI hamaNAM ja nIkaLI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma. jAuM chuM. bharata barAbara prajAne pALe ane rAjAnI sevA kare e jeje, kAraNa ke e ja ApaNe sanAtana dharma che." 6. tyAMthI nIkaLI rAma lAgalA ja kausalyAne maMdire gayA ane banelI sarve hakIkata ene kahI. AvuM aNadhAryuM sItA ane , saMkaTa AvavAthI kausalyAne je duHkha thayuM e che temAMthI ene zAMta karavAM e saheluM nahotuM; paNa priya vacanathI rAme emane dhIraja ApI ane emane AzIrvAda laIe sItAnI pAse jaI pahoMcyA. sItAe rAma sAthe vanamAM javA Agraha karyo. patinA bhAgyamAM patnI tarIke pitAne arthe hisse bhegavavAne eNe haka batAvyuM. rAma tenI vinaMtIne asvIkAra karI zakyA nahIM, tethI emane paNa sAthe javAnuM TharyuM. lakSmaNe paNa rAmanA sAthI thavA IcchA darzAvI. sumitrAnI AjJA laI tema karavA rAme ene anumati ApI. vIramAtA sumitrAe tarata ja rajA ApI ane kahyuMH "dIkarA, rAmane dazarathane ThekANe gaNaje, mAre ThekANe sItAne gaNaje ane arayane adhyA mAnaje." 7. pitAnI sarva saMpattinuM dAna karI daI rAma, lakSmaNa ane sItA dazarathanI chellI AjJA mAgavA gayAM. dazarathe sarva kuTumbIo ane maMtrIone paridhAna bhegAM karyo. thoDI vAramAM rAmanA vanavAsanI vAta AkhA zaheramAM phelAI gaI ane aneka nagarajanenI paNa rajavADA AgaLa bhIDa thaI. kaikeyIe traNene mATe vahakale lAvI mUkyAM. rAma ane lakSamaNe e vaka Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAkARs paherI lIdhAM, paNa sItAne e paheratAM AvaDayAM nahIM. chevaTe rAme e vastro enA rAjazAhI peAzAkanI upara ja bAMdhI dIdhAM. A dekhAva joI badhA lokone kaikeyInI niSThuratA mATe atizaya khoTuM lAgyuM. vasiSThe paNa ene tiraskAra karyAM. eNe ema paNa kahyuM, ke rAma bhale vacanathI baMdhAIne vanavAsa jAya, paNa sItAe enI sAthe javAnI jara nathI. rAmanI ardhAMganA tarIke enI vatI rAjya calAvavAnA ene adhikAra che. kaikeyI peAtAnI haTha na cheDe teA sa nagaravAsIo sahita pAte paNa araNyamAM javAnI dhamakI ApI; paNa kaikeyInA upara A prahArInI kazI asara thaI nahI. enuM hRdaya paththara banI gayuM hatuM. 15 8. ate, temane eka rathamAM besADI dezanI hrada bahAra cheDI AvavAnI taiyArIo thaI. savaeN vaDIleAne praNAma karI traNe jaNu rathamAM beThAM. hajAro leAkeA vanavAsa rathanI cAre khAjue pharI vaLyA. ane pAchaLa doDavA lAgyA. pitA paNa pAchaLa doDavA maMDayA, paNa mUrchA khAI jamIna para paDayA. rAmathI pitAnI A sthiti joI zakAtI nahotI, chatAM e paNa sahana karye ja chUTakA ema vicArI emaNe sUtane ratha hAMkI mUkavA AjJA karI. keTalAka leAkeA rAmanI pAchaLa jaMgalamAM gayA. rAme emane pAchA vaLavA keTalIye vAra samajAvyA; paNa premanI atizayatAthI kAI e mAnyuM nahIM. chevaTe sAMjane sumAre tamasA nadI AgaLa eka jhADa nIce rAme ratha cheDAvyeA. prajAjane paNa bicArA tyAM ja sUI rahyA. kAI e te divase anna khAdhuM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahatuM. savAranA pahoramAM rAme lamaNane uThADyA, ane prajAjane jAge te pahelAM ratha haMkAvI mUkyo hoya te ja leke pAchA phare ema bane e vicArI sUtane taiyAra thavA AjJA karI. lokee savAranA rAmane na dekhyA, eTale zeka karI nirAza thaI pAchA adhyA pharyA. saMdhyAkALanA sumAre ratha kesala deza vaTAvI gaye; ane bhAgIrathInA taTa para AvI Ubhe rahyo. ahIM bhInuM eka saMsthAna hatuM. tyAre rAjA guha rAmane mitra thatuM hate. eNe rAmanI sArI rIte AgatAsvAgatA karI. bIje divase savAre rAme sUtane pAcho vALe. guhe rAmane gaMgApAra pahoMcADavA vyavasthA karI. 10. sUta adhyA pahoMcyo tyAre dazaratha kausalyAnA mahelamAM putravirahathI mAMdA thaI paDelA hatA. ghaNAM varSa dazarathanuM mRtyu pahelAM pitAne hAthe marelo RSiputra zravaNa * *** ane enAM aMdha mAbApa enI najara sAme AvyAM karatAM hatAM, ane tema tema ene mane viyega vadhAre sAlate hate. ane, madharAta vItyA bAda "rAma, rAma"nuM raTaNa karatA vRddha rAjAe prANa choDyA. dazaratha gayA paNa antakALe "rAma"nuM raTaNa karavAne pATha, jANe, bhAratavarSane zIkhavatA gayA. 11. bicArA kausalyA ane sumitrAne pati-putra banene sAthe viga thaye. kaikeyIne dazaratha rANIonI para prema hatuM, paNa hajI ene rAjyaprApti dazA mATe meha Utaryo nahe; ane e mATe 1. zravaNanI vAta vidyAthIe jANI levI. traNe Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayodhyAkANuDa enI buddhi ane zubha bhAvanAone dAbI nAkhI hatI, tethI vaidhavya prApta thatAM tene jhAjhuM duHkha thayuM nahIM. 12. dazarathanA maraNa pachInI vyavasthA vasiSThane mAthe AvI paDI. eNe tarata ja bharatane teDAvavA dUta mekalyA, paNa dhyAnA kazI khabara na kahevA ene sUcanA karI; kAraNa ke kekeyInA pitAnA kuLamAM kanyAvikyane rivAja hatuM, ane tethI A saMdhi joIne ene pitA dIkarInuM rAjya pacAvavA hallo kare e saMbhava hate. 13. bharata ane zatrukta thoDA divasamAM adhyA AvI pahoMcyA. zaheramAM sarvatra zekadarzaka cine joI emane aneka prakAranI amaMgaLa zaMkAo bharatanuM thavA lAgI, paNa sArathi taraphathI kazI cakkasa Agamana ane * bAtamI maLI nahIM. bharata sIdho kekeyIne haikeyIne pake maMdire jaI mAtAne page paDyo, ane pitAnA kuzaLa samAcAra pUchaLyA. jANe eka pArakA mANasane enA pitAnA maraNanA samAcAra saMbhaLAvI dheya rAkhavA dilAse ApatI hoya, tema kaikeyIe dazarathanA khabara ApyA. sAthe sAthe rAma, lakSmaNa ane sItAnA vanavAsanI hakIkata paNa kahI, ane bharatane rAjA tarIke saMbodhana karI abhinaMdana ApavA lAgI. 14. paNa kaikeyInI dhAraNA karatAM bharata judA ja prakArane putra nIkaLe. kaikeyInuM duzcarita samajavAmAM AvatAM ja enA saMtApane pAra na rahyo. eNe kaikeyIne Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 rAma enA rAjyalAbha ane kaThoratA mATe khUba tiraskAra karyAM, rAjya svIkAravAnI eNe cekhkhI nA pADI. 15. kaikeyI pAsethI e lAgalA ja kausalyAne maLavA gayA. kaikeyInA aparAdhamAM ene hisso paNa haze ja ema mAnI laI kausalyAe bharatane kAra vacana kahyAM. tyAre te mahAtmA meATA satApa ane AvezathI Avye : " mAtA, jo huM niSpApa na hA, jo mane AmAMnI kAMI paNa khabara hAya, jo mArI saMmatithI rAma vanavAsa gayA hoya, te huM leAkeAnA gulAmAnA gulAma thA; tA mane sUI gayelI gAyane lAta mAryA kharAkhara pApa lAgeA; chaThThA bhAgathI adhika kara letAM chatAM prajAnuM pAlana na karanArA rAjAne je pApa lAge che te mane lAgeA." AvA bhISaNa zapatha laI bharata duHkhathI jamIna para pachaDAI paDayo. krodharahita thayelI kausalyAe madhura vacane tenuM sAMtvana karyuM. bharatanA satApa 16. bIje divase visaSThe bharatanI pAse dazarathanI pretakriyA yathAvidhi karAvI. sarva prajAgaNe bharatane mukuTa dhAraNa karavA vinaMti karI, paNa bharate dRDhatAthI uttara ApyuM : " rAma zajyanA asvIkAra amArA sarvemAM vaDIla che; te ja ApaNA rAjA thaze. mAtAe pApa karI meLaveluM rAjya huM levAnA nathI. huM hamaNAM ja vanamAM ja mArA priya khaMdhune pAchA lAvIza." Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvavA ? ayodhyAkANuDa 17. eNe tarata ja caturaMga senA sAthe rAmane teDavA javAnI taiyArI karavA mAMDI. enI A udAratAthI sarve lokoe ene atizaya dhanyavAda ApyA. mane pAchA A sarva sainya, rANIe, maMtrIo, prajAjana tathA guru vasiSTha ane bhAI zatrudana sahita bharata gaMgA kinAre AvI pahoMcyA. tyAM sumaMtre bharatane jaNAvyuM: "A jagAe rAma ane lakSamaNe vaDane cIka mAthe lagADI jaTA bAMdhI hatI ane valkala dhAraNa karI jamIna upara sUtA hatA." A sAMbhaLI bharate paNa tarata ja rAjadarabArI pizAka kADhI nAkhI rAma pAchA adhyA Ave tyAM sudhI vanamAM rahevAnuM ane jaTA tathA valkala dhAraNa karavAnuM vrata lIdhuM. 18, ATalA samayamAM rAma prayAga pAse bharadvAjanA Azrama AgaLa thaI citrakUTa parvata para jaI rahyA hatA. . bharatane sasainya Avelo joI kadAca e * rAmane samULage nAza karavA jate heya tevI sarvane zaMkA thatI hatI, ane tethI rAma kyAM rahyA che tenI bhALa ApavA koI taiyAra thayuM nahIM. paNa vasiSThanI samajAvaTathI sarvane bharatanI baMdhubhakti viSe khAtarI thaI ane emane rAmanI bhALa lAgI. citrakUTa para rAmanI parNakaTI dekhatAM ja bhasta sainyane UbhuM rAkhI zatrunI sAthe rAma bhaNI nAnA bALakanI jema premathI deDavA lAgyA. sainyane dUrathI joIne bharata vairabhAvathI AvatuM haze ema lakSamaNane zaMkA thaI ane e bharatane vadha karavA taiyAra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma thaye paNa rAme tene vAryo ane kahyuM: "bhalA mANasa, eka vAra bharatane rAjya ApavAnI pratijJA karyA pachI tene ThAra mAravAthI zuM lAbha thavAnuM hatuM ? bharata vagara, lakSmaNa vagara ke zatruna vagara je kAMI mane sukha karanArI vastu hoya te tatkALa agnimAM baLI jaje." ene bharatanI niSApatAmAM ane baMdhubhaktimAM pUrNa zraddhA hatI. enI sAthe niSphara ane apriya bhASaNa na karavA lakSmaNane cetavya. 19. bharate AvatAMveMta ja rAmanAM caraNamAM mAthuM nAkhyuM, ane DUsake DUsake raDavA mAMDyuM. keTalIka vAre zAMta bhArata ane thaI chevaTe eNe aAdhyAnI saghaLI hakIkata 2 . kahI. pitAnA maraNanI vAta sAMbhaLI rAma, lakSamaNa ane sItAne ghaNe zeka thaye. zekane vega zamyA pachI bharate rAmane ayodhyA pAchA pharavA vinati karI. eNe kahyuM: "rAjAe kaikeyIne sAMtvana karavA mATe mane rAjyapada ApyuM te huM pAchuM Apane arpaNa karuM chuM, eTale pAchA pharavAmAM ApanI pratijJAne bhaMga thatuM nathI." paNa rAme kahyuM: "pitAnuM vacana satya karavuM e ja putranuM kartavya che. sarva vastu karatAM satya ja mane vadhAre priya che, kAraNa ke satyanI barAbarI kaI paNa cIja karI zake ema nathI. rAjAe te temAM khAsa karI satya hamezAM pALavuM joIe, kAraNa rAjyanI ImArata satyanA pAyA para racAI che. je rIte rAjA cAle che te ja rIte pro cAlaze. rAjA je satyane tyAga kare te prajA satyane Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ araNyakANaha mAge zI rIte cAle? satya e ja sarva dharmanuM mULa che, mATe lebha kivA mahine vaza thaI huM satyarUpI setune cheDanAra nathI." 20. bemAMthI kenI udAratAnAM vadhAre vakhANa karavAM e TharAvavuM muzkela hatuM. prajAjane ane upara phidA thaI dhanya dhanya"nA piokAre karI rahyA hatA. chevaTe ema TharyuM ke bharate rAmanI pAdukA rAjyAsana para mUkI rAmane nAme rAjya calAvavuM. bharate sAthe sAthe kahI dIdhuM ke je cauda varasa pUrAM thatAM ja tame nahIM Ave te huM citApraveza karIza. eNe pitAnI pratijJA pramANe vanavAsIne veze rAjakArabhAra calAvavA mAMDyo. araNyakArDa vanamAM praveza karyA pachI rAma judA judA Azrame jetA jotA dakSiNa tarapha cAlatA hatA. tevAmAM eka divasa virAdhane nAza cheemane keIka jaMgalamAM virodha nAme eka pracaMDa rAkSasa maLe. eNe rAma vagere upara hallo karyo. rAma ane lakSamaNane eNe eka eka hAthamAM upADI lIdhA. bANe te enI jADI cAmaDImAM pisI ja zakatAM nahIM, paNa rAma ane lakSamaNe talavAra vatI je hAthe eNe emane upADyA hatA te kApI nAkhyA. pachI tene eka khADAmAM dATI dIdhe. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 rAma 2. tyAMthI teo daMDakAraNya tarapha gayAM. tyAMnA munioe rAma ane lakSmaNane potAnI pAse ja rahI emanuM kArazya rakSaNa karavA vinaMti karI. daMDakAraNayamAM te vakhatamAM rAkSasanI ghaNI ja vastI hatI. citrakUTathI mAMDIne pappA sarevara sudhI mANasanuM mAMsa khAnArA rAkSase tApasene trAsa ApI rahyA hatA. rAme judA judA AzramamAM jaI cAra cha mahinA ke varSa sudhI tyAM tyAM rahIne rAkSasene upadrava ocho karyo. A rIte vanavAsanAM daza varSa vItI gayAM. 3. tyAra pachI rAma dakSiNamAM agatya muninA AzramamAM gayA. agatye traNe jaNAne sArI rIte satkAra karyo ane rAmane eka moTuM vaiSNavI dhanuSya, - eka amegha bANu, akhUTa bANathI bharelA be bhAthA ane senAnA myAnamAM mUkelI eka talavAra bheTa karyA ane emane paMcavaTImAM rahevAnI salAha ApI. 4. paMcavaTI jatAM rastAmAM emane jaTAyu nA gIdha sAthe maitrI thaI. tene sAthe laI godAvarIne kAMThe teo AvI pahoMcyAM. tyAM lakSmaNe eka suMdara parNakUTI jaTAyu * banAvI. lakSmaNanI mahenatathI prasanna thaI rAma tene bheTI paDyA ane belyA: "tArA Azrama mATe AliMgana sivAya bIjuM kAMI ApavAne mArI pAse nathI." e parNakUTImAM traNe jaNa rahetAM, ane jaTAyu jhADa upara besI temane rokIpahere karate. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 araNyakARs 5. eka divasa ziyALAmAM rAma, lakSmaNa ane sItA nadImAM snAna karI pAchAM pharatAM hatAM, teTalAmAM zUpa NakhA nAme eka rAkSasI tyAM AvI caDhI. e pazukhA laMkAnA rAjA rAvaNanI bahena thatI hatI ane daMDakAraNyamAM khara ane duSaNa nAme peAtAnA sagA bhAI e sAthe rahetI hatI. rAmane joI e enA upara mAhu pAmI ane enI sAthe lagna karavAnI mAgaNI karI. rAma-lakSmaNe pahelAM to enI vAtane hasI kADhavA mAMDI, pazu pachI te enuM atizaya jaMgalIpaNuM joIne emane enA upara tiraskAra AvyA, ane tethI rAmanI preraNAthI lakSmaNe enAM nAkakAna kApI nAkhyAM. zUbhukhA cIsa pADatI ane raDatI kharanI pAse jaI pahoMcI. rAma, lakSmaNa ane sItAne ThAra mArI, temanuM leAhI zUrpaNakhAne pivaDAvavAnI khare cauda baLavAna rAkSasone AjJA karI. rAkSaso sahita zUpaNakhA pAchI rAmanA Azrama pAse gaI. temane AvatAM jotAM ja rAme lakSmaNa ane sItAne paNa phrUTImAM mokalI dIdhAM, ane rAkSaso hallA kare te pUrve ja temanA upara khANa choDI temaneA nAza karyAM. zUpaNakhA pAchI khara pAse nAThI. have khara, senApati duSaNa ane rAkSasonuM sainya laI paMcavaTI para humalA laI gayA. kAMIka ramakhANu jAgavAnuM ja ema khAtarI hovAthI rAme prathamathI ja sItAne DuMgare mAM mAkalI dIdhAM hatAM ane pAte laDavA mATe sajja thaI rahyA hatA. 1. paNukhA eTale sUpaDA jevA nakhavALI. e rAvaNunI masiyAI bahena hoya ema lAge che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAma eka tarapha ekalA rAma ane bIjI tarapha rAkSasono bhayaMkara saMgrAma zarU thayuM. Akhare rAme te sane nAza karI jaya meLavyuM. 6. eka ja puruSane hAthe pitAnA bhAI ane ATalA badhA rAkSasane saMhAra thayelo joI zUrpaNakhA laMkAmAM rAvaNa pAse deDI. rAvaNa te vakhate sauthI baLavAna vaNa rAjA hato. ene rAjyabha traNe lekamAM samAte nahete. vaLI, e jAte brAhmaNa hevAthI vidvAna ane zAstrajJa hato. sarva prakAranI maMtravidyA ane nizAnavidyAmAM te kuzaLa hatuM. rAjyapaddhati racavAmAM nipuNa hate. enuM rAjya mAtra laMkAmAM ja nahIM, paNa bharatakhaMDanA ghaNA bhAgamAM hatuM ane tyAM enuM lazkara paDayuM rahetuM. enA rAjyamAM daze dizAmAM zuM thAya che tenI ene jhINAmAM jhINI khabara paDatI; ane tethI e dazAnana eTale daze dizAe mukhavALe kahevAte. enuM rAjya prajAne trAsarUpa, pRthvIne bhArarUpa hatuM. e atyaMta madAMdha ane kAmI hatuM, hajAre strIone eNe pitAne tyAM pUrI rAkhI hatI. tapasvIo ane brAhmaNa pAsethI paNa e kara lete. enA baLanuM ene eTaluM abhimAna hatuM ke pizAca, rAkSasa, deva ke daitya keIne hAthe paNa maravAnI ene bIka nahotI lAgatI. mANasajAtane te e gaNakAre ja zAno? zUrpaNakhAe enI AgaLa jaI lakSmaNe karelAM apamAnanI ane rAmanAM parAkramanI vAta kahI. paNa e apamAna ane yuddhanuM kharuM kAraNa na jaNAvatAM rAvaNane evuM samajAvyuM ke, "rAmanI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ araNyakAha suMdara strI sItAne tAre mATe huM haraNa karI lAvatI hatI, tethI mane A khamavuM paDyuM." 7. rAvaNe zUrpaNakhAne dilAse Age ane sItAne game te rIte harI lAvI rAma upara vera vALavAne nizcaya 4karyo. vAta evI rIte lakhAyelI che ke * mArIca nAmane eka asura tapa karate hate tene rAvaNa maLyo ane tene eka suvarNa mRga banI sItAne lalacAvavA rAvaNe samajAvyuM. mArI A duSTa kRtyamAMthI rAvaNane vAravA prayatna karyo, paNa eNe mAnyuM nahIM ane UlaTe mArIne mAravA taiyAra thaye. tethI aMte gabharAI mArIca rAvaNanI icchA pramANe vartavA taiyAra thaye. raMgaberaMgI suvarNa mRganuM rUpa dhAraNa karI, te sItAnI dRSTi paDe tema jhADanAM kumaLAM pAna khAte khAte rAmanA Azrama pAse pharavA lAge. phUla vINatAM sItAe ene jIvate athavA mArIne paNa lAvavA Agraha karyo. patnIne khuza karavA, rAma tarata bhAIne sItAne saMbhALavAnuM kahI haraNanI pAchaLa deDakyA. mArIca deDate deDate rAmane dUra sudhI kheMcI gayuM ane chevaTe nAsavAne lAga zodhavA lAge. jIvate hAthamAM AvI nahIM zake ema joI rAme enA upara bANa mArI vIM. maratAM maratAM eNe pitAnuM asalI svarUpa dhAraNa karyuM, ane rAvaNa joDe karI rAkhelA saMketa pramANe rAmanA je ja sAda kADhI, "he sItA! 1. asure IcchA pramANe mAyAvI rUpa dhAraNa karI zake che, paNa maratI vakhate mULa rUpamAM ja pheravAI jAya che, evI mAnyatA che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma he lamaNa!" ema cIsa pADI. mRgane ThekANe asurane paDe joI A kAMIka AsurI dage che ema mane lAgyuM ane sItAnI sahIsalAmatI viSe ciMtAtura thayA. paNa dhairya rAkhI eka bIjuM mRga mArI rAma jhaDapathI janasthAna tarapha pAchA pharyA. 8. A tarapha sItAe mArIcanI maratI veLAnI cIsa sAMbhaLI ane lakSamaNane rAmanI vahAre dhAvA kahyuM. rAmanI AjJA vinA jo te sItAne cheDIne jAya te rAma nArAja thAya, tethI lakSmaNe sItAne dhIraja rAkhavA kahyuM. paNa eka bAju ja vicAra karavAvALI ane utAvaLA svabhAvanI sItAne AthI krodha caDyo; ane eNe lakSmaNa upara aghaTita zaMkA lAvI na chAje evA zabda saMbhaLAvyA. AthI Atizaya duHkhita thaI lakSmaNane dhanuSyabANa laI rAmanI pAchaLa javuM paDyuM. 9. lakSamaNa gayA pachI thoDI vAramAM ja saMnyAsInuM rUpa dhAraNa karI rAvaNa parNakUTI AgaLa AvI pahoMcyuM. sItAharaNa _ sItAe sAdhu jANe ene satkAra karyo, ane * pitAnAM kuLagotra vagere jaNAvyAM. rAvaNe paNa pitAnI oLakhANa ApI, ane pitAnAM rAjya, saMpatti, parAkrama vagerenuM varNana karyuM. pachI e sItAne potAnI paTarANa karavAnI lAlaca ApavA lAgyuM. sAdhuvezamAM asurane joI sItAe ene khUba krodhathI tiraskAra karyo, AthI rAvaNe pitAnuM AsurI svarUpe pragaTa karyuM. ane eka hAthe tene eTale pakaDI ane bIje hAthe UMcakI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 araNyakAha laI pitAnA moTA khaccaranA rathamAM besADI te cAlate thaye. sItAe rAma ane lakSmaNane khUba bUma pADI, paNa rAma-lakSmaNane te saMbhaLAI nahIM. AzramathI thoDe dUra eka vRkSa para vRddha jaTAyu laMgaDe page beTho hato, te sItAnI dRSTie paDyo. sItAe tene bUma pADI. gharaDe chatAM e rAmane zera mitra sItAnI madade U. eNe pitAnI cAMcathI rAvaNanAM khaccaro mArI nAkhyAM ane rathanA kUrace kUcA uDAvI dIdhA. rAvaNanA hAtha paNa eNe cAMca mArI ghAyala karyA, eTale rAvaNe sItAne jamIna para mUkI enI sAthe laDavA mAMDyuM. jaTAyue pitAnuM sarva baLa rAvaNa upara ajamAvyuM paNa eka bApaDA vRddha pakSInuM asura AgaLa keTaluM cAle ? chevaTe duSTa rAvaNe talavArathI enI pAMkhe kApI nAkhI. AthI e nirbaLa thaI jamIna para paDI gaye. A rIte abaLAnA rakSaNa pitAne prANa arpaNa karI, A pakSIrAje pitAnuM jIvatara dhanya karyuM. 10. rAmAyaNamAM vAnara nAmanI eka jAtinuM varNana Ave che. e prANuo dekhAvamAM kAMIka mANasane ane = kAMIka vAMdarAne maLatAM hatAM. vAMdarAnI mAphaka * emane Dile lAMbA keza ane puracha hatAM. teo phaLa, mULa ane kanDa upara rahetAM, ane bhAgye ja vastrane upaga karatAM. paNa emanAmAM mANasane maLatI rAjyavyavasthA hatI, ane emanI vANInI zakti ane buddhine vikAsa mANasane je ja hatuM. sadAcAra, nIti, zIla, vAna Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAma prAmANikatA, zoya vagere AkhatA joI e te vAnarInI mANasAI nara nAme oLakhAtAM prANIo karatAM UtaratI jaNAtI nathI. vAlI nAme eka vAnara e sarve jAtine rAjA hatA. eNe peAtAnA bhAI sugrIvane dezanikAla karI enI strI tArAne rANI banAvI hatI. bhAInA bhayathI sugrIva, hanumAna ane bIjA traNa vAnaro sAthe RSyamUka parvatamAM saMtAtA pharatA hatA. hanumAna e sugrIvaneA parama mitra ane maMtrI hatA. vAnarImAM e sathI baLavAna, buddhivAna ane cAritravAna hatA. e Ajanma brahmacArI hatA. 11. jaTAyune mArI rAvaNu vaLI sItAne laI ne laMkA tarapha doDavA lAgyA. RSyamUka parvatanA zikhara parathI pasAra thatAM sItAe sugrIva vagere pAMca vAnIne beThelA joyA. e lAke peAtAnI hakIkata rAmane kaheze e AzAthI sItAe pAtAnA vastranA cheDA kADI temAM thADA alaMkAra bAMdhI te vAnarA tarapha phekayA. 12. nadI ane patA eLagI, samudrane pAra karI, rAvaNu jhapATAbaMdha laMkAmAM AvI pahAMcyA. pachI te sItAne peAtAnI sarva saMpatti khatAvI paTarANI thavA lalacAvavA lAgyA. paNa rAma jevA siMhanI patnI te eka cArane gaNakAre? eNe kaThora zabdothI rAvaNane tiraskAra karyAM. tethI rAvaNe ene eka varSanI mahetala ApI, ane teTalA vakhatamAM na samajI jAya tA enA TukaDA karI khAI javAnI dhamakI ApI. azAka nAme eka vanamAM rAkSasIonA sakhata cokIpaherAmAM ene rAkhavAmAM AvI. rAmamAM pR bhaktivALI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiSkindhAkAta ane enAM parAkrama tathA zauyamAM zraddhAvALI sItAe dhIrajathI A duHkhanA divaso kADhavA hiMmata khAMdhI. kiSkindhAkANDa rAmane zoka A tarapha rAma ane lakSmaNu pAchA pharyAM tyAre sItAne na joI atizaya gabharAyA. rAmane zAka tA keme karyo mAya nahIM. sItA, sItA " karatA e gAMDA jevA thaI gayA. jhADa, pAna, pazu, pakSI sarvene sItAnA samAcAra pRSTavA lAgyA. lakSmaNe rAmane dhIraja rAkhavA ane sItAnI zeAdha mATe prayatna karavA salAha ApI. banne jaNA Azrama cheDI sItAne khALavA nIkaLI paDacA. rastAmAM ghAyala thaI paDelA jaTAyu maLyA. teNe sItAnuM haraNa karanAra rAvaNa che ema AtamI ApI. gheADI vAramAM ja ghAnI vedanAthI e gataprANa thayA. AvA duHkhamAM kharA madadagAra mitranA maraNathI mane bhAI Ane ghaNA zeka thayA. emaNe enI yAgya pretayiA karI, ane pachI dakSiNa dizA taraph cAlavA mAMDyu. jatAM jatAM rastAmAM teo kanya nAme eka rAkSasanA hAthamAM sapaDAyA, paNa Akhare ene nAza karI sahIsalAmata AgaLa vadhyA. kamanye paNa maratAM pahelAM rAvaNu viSe vizeSa mAhitI ApIne rAma upara upakAra karyAM. 2. AgaLa cAlatAM cAlatAM teo pampA sAvara pAse mataMga RSinA Azrama AgaLa AvI pahoMcyA. tyAM 6 3 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma zabarI' nAme eka bhIla tapasvinIe rAma-lakSmaNane sArI rIte AdarasatkAra karyo. 3. kAvyamUka parvata uparathI sugrIva vageree rAma ane lakSmaNane pitAnI tarapha AvatA joyA. e mitrapakSanA A che ke vAlInA pakSanA che tenI tapAsa karavA vAnare sAthe che maitrI sugrIve hanumAnane rAma-lakSmaNa pAse mokalyA. lakSamaNe hanumAnane pitAnI save hakIkata kahI ane sugrIvanI madada mATe vinati karI. rAma ane lakSmaNane joyA tyArathI ja hanumAnane rAmanA upara atyaMta bhakti pragaTI. eNe rAmanI sevAmAM AyuSya gALavuM e jIvanane eka mahAna lahAve levA samAna mAnyuM. banne bhAIone UMcakIne te temane sugrIva pAse laI gaye. rAma ane sugrIve ekabIjAnA hAtha jhAlI mitratA darzAvI, ane pachI hanumAne pragaTAvelA agninI pradakSiNA karI bannee ekabIjAne vaphAdAra rahevAnI ane madada karavAnI pratijJA karI. tyAra pachI sItAe nAkhelA je alaMkAre pitAnA hAthamAM AvyA hatA te sugrIve be bhAIone batAvyA. 1. vana ane paMktinA bheda hiMdustAnamAM daDha thayA pachI vaiSNava AcAryoe te teDavA mATe ADakatarA prayatna karyA. e kALanA sAhitya premadharmanI sarvoparitA batAvavA mATe rAmane zabarInAM eThAM bora khavaDAvyAM che. rAmacaritra kevaLa geya che, anukaraNaya nathI evI mAnyatA phelAyAthI, kamabhAgye, vaiSNava AcAryonA A prayatna vyavahAramAM bahu saphaLa thayA nahIM. UlaTuM sAmAnya vaiSNave sAmAnya smArta karatAMye paMktibhedanI atizayatA vadhArI mUkI. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiSkindhAkAha rAme e oLakhI lIdhA, paNa vizeSa khAtarI karavA lakSmaNane pUchayuM. lakSmaNe kahyuM: "huM A kahuM ke kuMDaLa oLakhI zakato nathI; kta A paganAM nUpura mArAM jANItAM che, kAraNa ke reja huM sItAne page paDate tyAre te mArI dRSTie paDatAM." 4. sugrIvanI madada rAmane maLe te pahelAM sugrIvane vAlInuM kaMTaka dUra thavuM joIe; tethI rAme vAlIne mAravAnI pratijJA karI. paNa e pratijJAthI sugrIvane rAmanI khAtarI thaI nahIM. ene vAlInA baLanI bahu dhAstI hatI. eNe rAmane vAlInuM baLa varNavI batAvyuM ane pUrate vicAra karIne pratijJA levA kahyuM. rAme enI khAtarI karAvavA mATe hADakAMnA eka meTA DhagalAne paganA aMgUThAnA haDaselAthI dUra uDADI mUkyo. AthI paNa sugrIvane khAtarI thaI nahIM. eTale rAme eka ja bANathI zAlanAM vRkSene uDADI mUkyAM. AthI sugrIvane rAmanA baLanI khAtarI thaI. 5. pachI sarve maLI vAlI jyAM rahetA hatA te kiSkindhA tarapha cAlyA. sugrIve vAlIne yuddha karavA pikAra A karyo. vAlI tarata ja bahAra AvyuM. gAma * bahAra cogAnamAM banne bhAIonuM yuddha zarU yuddha thayuM. rAma eka vRkSa pAchaLa rahI dUrathI A yuddha joyA karatA hatA. sugrIva yuddhamAM hAravA lAgyuM, paNa bane bhAIe rUpamAM sarakhA hevAthI, e sugrIva che ke vAlI, te rAma varatI zakyA nahIM; tethI rakhene sugrIva mAryo jAya vAlI sAthe Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma e bIkathI rAme bANa mUkayuM nahIM. AthI sugrIvane pAchA nAsI AvavuM paDyuM. pachI oLakhANa mATe pILAM phUlanI mALA ghAlI sugrIva pAche yuddha karavA gaye. rAma, lakSmaNa, hanumAna vagere jhADanI pAchaLa saMtAI be bhAIonI kustI jevA lAgyA. sugrIva vaLI hAravA lAge tyAre rAme vAlI para bANa cheDI ene jamIna para pADo. e paDyo paNa maryo nahIM. rAma ane lakSmaNa enI pAse gayA. vAlIe Thapake vATI, te ApI kahyuM: "he rAma, tame satyAcArI * parAkramI, dharmazIla, tejasvI ane sanmAge janArA kahevaDAve che, chatAM huM bIjA sAthe yuddha karavAmAM rekAyeluM hatuM tevAmAM eka bAju bharAI jaI tame mane bANa mAryuM e vAta nyAzya che? meM tamArA rAjya kiMvA nagaramAM AvI tamAre koI paNa aparAdha karyo nathI. pAchaLathI bharAI rahIne zastraprahAra kare, kiMvA pitAnI sAthe yuddha na karanArane mAre, evuM adharmakRtya karI tame sajjanemAM zuM meTuM batAvaze? haze. je thayuM te thayuM. mArI pAchaLa sugrIvane gAdIe besADajo. tamAruM A karma niMdya che, tathApi mArI pAchaLa sugrIvane gAdI maLe e vAjabI che." 6. A ThapakAnA uttaramAM rAme kahyuM: "dharmAcaraNa kAyama rAkhavA huM pRthvI upara pharuM chuM. hAla tuM kevaLa rAmane uttara kAmAndha thaI dharmAcaraNane tyAga karI niMdya " karma karato hato. bApa, 4 badhu ane guru e traNe pitAne ThekANe che; ane putra, nAno bhAI ane ziSya e traNa putrasthAne che. teM sajjanano dharma cheDI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiSkindhAkANa putravadhU samAna sugrIvanI strI sAthe adhama karyo che. tene mATe tane mRtyu sivAya bIjI zikSA egya nathI. tane chupAIne mAravAnuM kAraNa e ja ke tuM vanacara prANuM che, ane mRgayAnA niyama pramANe dharmiSTha rAjAo paNa prANIone saMtAI rahIne, athavA kapaTathI phasAvIne paNa mAre che, mATe tema karavAmAM meM kaze adharma karyo nathI." uttaranI 7. vAlI ane sugrIva jevA buddhiyukta prANIne vanacara pazuonI hAramAM gaNavA e AjanA jamAnAmAM ApaNe gaLe Utare evI vAta nathI. vaLI yogyAyogyatA eka bAjuthI vAnarene vanacara gaNuM, zikAranA niyamane AdhAra levA ane bIjI bAjuthI emanAM strI-puruSanA saMbaMdhane saMskArI manuSyasamAjanA niyamo lAgu paDI tenI dharmAdhamyatA tapAsavI, e paNa yeya lAgatuM nathI. paNa je vakhate rAmAyaNa racAyuM te vakhatanA vicAra manuSyanI AvI jAti viSe je kalpanA hoya te uparathI ja ApaNe rAmanA A kamanI nyAyAnyAyavAno vicAra karI zakIe. ema te jaNAya che ja ke vAlamIkine rAmanuM A kRtya eTaluM mRgayA jevuM na lAgyuM ke e upara zaMkA ja na uThAva; paNa ekaMdare jotAM ene e agya paNa na lAgyuM tethI eNe ene bacAva paNa karyo. vAlmIkine paNa te divase zaMkA UThI, e uparathI Aje evA bacAva bhUlo ja gaNAya ema cikhI sUcanA maLe che. rA-3 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma 8. vAlI vIrane chAje evI rIte mRtyune zaraNa thaye. maratAM pahelAM eNe sugrIvanA gaLAmAM pitAnI mALA ghAlI, vAlInuM mRtyu che ane pitAnA putra aMgadanI saMbhALa levA * jaNAvyuM. rAme aMgadane yuvarAjapade sthApavA sugrIvane AjJA karI. vAlI vIra puruSa hatA. enA maraNathI rAma-lakSamaNane paNa dukha thayuM. sugrIva ane bIjA vAre e paNa zeka karyo. 9. vAlInI uttarakiyA thayA pachI kapioe sugrIva ane aMgadane, rAjA ane yuvarAja tarIke abhiSeka karyo. , keTalAka divasa AnaMdamAM cAlyA gayA. sugrIvane 50 eTalAmAM comAsuM AvI lAgavAthI rAmadhamakI lakSmaNa eka guphAmAM rahevA lAgyA. comAsuM paNa pUruM thayuM, paNa sugrIva te bhegavilAsamAM paDI gaye hato. e rAmane madada karavA mATe lIdhelI pratijJA lI gaye. rAma-lakSmaNa AthI ciMtA karavA lAgyA. emane sugrIva upara tirasakAra cho. chevaTe, eka divase AkaLA svabhAvane lakSmaNa UDyo, ane sIdhe sugrIvanA darabAramAM pahoMce. eNe sugrIvane dhamakAvIne kahyuM: "tArI pratijJA pUrI kara; nahIM te yAda rAkhaje ke vAlI maraNa pAmI je mAge gaye che, te mArga haju baMdha thaye nathI." 10, sugrIvanI AMkhe A dhamakIthI UghaDI gaI eNe tarata ja cAre dizAmAM dUta mokalI sarva vAnaradaLane ekaThuM thavA AjJA kADhI. himAlaya ane vAnaranI viMdhyAcaLanA dUranA parvatamAMthI kareDenI 2vAnI saMkhyAmAM vAnare cAlI AvyA. kALA mukhanA, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 kiSkindhAkAha lAla mukhanA, bhUrA, evA sarve jAtanA kapio dakSiNamAM bhegA thavA lAgyA. rIMchane maLatI jAtionuM paNa keTaluMka sainya bheguM thayuM. rasugrIve mukhya mukhya vAnarene sItAnI bArIkIthI zedha karavA mATe cAre dizAmAM ravAnA karyA. sane eka mahinAmAM bAtamI lAvavA ane nahIM te dehAnta daMDa mATe taiyAra rahevA dhamakI ApI. ghaNuMkharuM sItA laMkAmAM haze evI dhAraNA hevAthI eNe hanumAna, aMgada vagere baLavAna vAnarene tathA jAbuvAna vagere rIMchane e dizAmAM mokalyA. sItA maLe te ene oLakhANa ApavA rame pitAnI vIMTI hanumAnane ApI. 11. aneka parAkrama karatA karatA vAnare amezvara AgaLa AvI pahoMcyA. samudra oLaMgI sAme javAnuM hatuM. ATale vizALa paTa kenAthI gAze, e viSe sarva vicAramAM paDyA. chevaTe jAMbuvAnanI salAhathI e kAma hanumAnanA upara AvyuM. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sItAnI sundarakArDa bhAre sAhasa kheDate hanumAna dariye oLaMgI laMkAmAM jaI pahoMcyo. rAvaNanI jyadhAnImAM jaI eNe ThekANe A B ThekANe sItAnI zedha karI. e rAvaNanuM antaH pura paNa zodhI vaLe, paraMtu keI paNa ThekANe sItAne patto lAgyuM nahIM. chevaTe te azakavanamAM AvI caDyo. tyAM bhayaMkara rAkSasIothI rakSita eka makAnamAM eNe sItAne joI. enI sthiti dayAmaNa hatI. eNe eka pILuM malina vastra paheryuM hatuM; upavAsathI enAM gAtro kRSa thaI gayAM hatAM; enA hRdayamAMthI vAraMvAra nisAsA nIkaLatA hatA; enA zarIra upara saubhAgyane eka paNa alaMkAra na hate; enA keza chaTA ane avyavasthitapaNe laTakatA hatA; vAghaNanA ToLAmAM beThelI hariNInA jevI te trAsa pAmelI jaNAtI hatI; khullI jamIna upara udAsa cahere te beThelI hatI. sAthvInI AvI dazA joI vIra chatAM dayALu hanumAnanI AMkhamAMthI AMsu paDavA lAgyAM. - 2. paNa tarata ughADA paDavAno avasara nathI ema vicArI te eka vRkSa para saMtAI zuM thAya che te jete A beThe. eTalAmAM rAvaNa tyAM AvI pahoMce. hanumAnano A te vaLI sItAne lalacAvavA ane dhamakAvavA lAge. sItAe ene dharmamAge cAlavA ghaNI rIte baMdha Aye, paNa e te UlaTo krodha karI rAkSasIene sItA upara khUba sakhatAI gujAravA hukama ApI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sundarakArDa 37 cAlyA gaye. rAkSasIe paNa sItAne trAsa ApavAmAM bAkI rAkhe evI nahatI, paNa eka trijaTA nAme rAkSasImAM kAMIka mANasAI hatI. e sItAnA duHkhamAM samabhAva dharAvatI, eTaluM ja nahIM paNa bIjI rAkSasIone paNa julama karatAM vAstI. keTalAye mahinA thayA chatAM rAma taraphanA kazA samAcAra na AvavAthI sItA have nirAza thaI gaI ane rAvaNa joDenA AjanA banAva pachI e AtmahatyA karavAno vicAra karavA lAgI. AthI mArutine lAgyuM ke sItAnA caraNamAM paDavAne A ja anukULa prasaMga che. paNa ociMtA sAmA javAthI sItA gabharAI jaze ema dhArI eNe pahelAM jhADa uparathI ja rAmanuM saMkSipta caritra gAvA mAMDyuM. avAja sAMbhaLI sItA cakita thaI Amatema jevA lAgI, paNa koI na dekhAyAthI bIkanI mArI "he rAma" karatI jamIna para paDI gaI. eTalAmAM hanumAna jhADa parathI UtarI karuNAbharyA bhAvathI vinayapUrvaka namaskAra karI sItA AgaLa Ubhe rahyo, ane rAma tathA lamaNanA anucara tarIke oLakhANa ApI samAcAra kahyA. aneka nizAnIo maLatI AvavAthI tathA rAmanI mudrA jevAthI jyAre sItAnI khAtarI thaI ke hanumAna keI mAyAvI rAkSasa nahIM paNa rAmane ta ja che, tyAre enA AnaMdane pAra na rahyo. sItA ane hanumAna vacce piTa bharIne vAte thaI. sItAne choDAvavA rAma kevA prakArane prayatna karaze te hanumAne kahyuM, ane jema bane tema che vilaMba karavA sItAe AjIjI karI rAmane saMdeze makalya. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma 3. A pachI ema varNavavAmAM Ave che ke sItAnI bhALa te lAgI, paNa pAchA pharyA pahelAM rAvaNane paNa pitAnA parAkramane kaMIka svAda cakhADe evI hanumAna ane eka avicArI kalpanA hanumAnane thaI ramakhANa sItAnI rajA laI eNe azokavATikAnAM jhADe ukheDI ene ujjaDa karavA mAMDI. A joI rAkSasIo gabharAtI gabharAtI rAvaNa pAse deDI gaI pitAnI AjJA sivAya sItA sAthe bhASaNa karavAnI ane pitAnuM upavana nAza karavAnI hiMmata dharAve evo koI dhRSTa vAnara AvyuM che ema jANuM rAvaNane khUba krodha caMDyo. hanumAnane pakaDI lAvavA eNe rAkSasone hukama karyo. rAkSase vAnara para dhasyA, paNa hanumAne pitAnI pUMchaDInA mArathI ja keTalAka rAkSane mAryA ane pachI eka rAkSasanuM Ayudha laIne e vaDe ja rAkSasane saMhAra karavA mAMDyo. jotajotAmAM bhayaMkara ramakhANa macI gayuM. rAvaNanA akSaya vagere kuMvare tathA enA senApatine putra vagere keTalAye rAkSasa ddhAo mRtyu paMthe sidhAvyA. chevaTe yuvarAja Indrajita paNa hanumAna sAme laDavA AvyA. benuM yuddha jAmyuM. temAM Akhare Indrajite hanumAnane bAMdhyA. 4. ene pakaDIne rAvaNa pAse laI gayA. sItAne cheDavA ane pite karelA adharma tathA anyAya mATe laMkA dahana - pazcAttApa karavA hanumAne rAvaNane samajAvyuM. paNa ethI te rAvaNa vadhAre ne vadhAre chaMcheDAye ane hanumAnane vadha karavA AjJA karI. paNa tane vadha niSiddha che ema vibhISaNe vAMdhe kADho. sAcuM pUchatAM, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surakANDa hanumAna dhRta thaIne AvyA nahAtA, e teA jAsUsa thaIne AvaleA hatA. vaLI, azekavATikAnA eNe karelA nAzanA kaI rIte khacAva karI zakAya ema naheAtuM. chatAM, kathA ema racavAmAM AvI che ke rAvaNe vibhISaNane vAMdhe kabUla rAkhyA, ane vadha karavAne badale enuM pUchaDuM khALI nAkhavAnI AjJA karI. ene pUMchaDe cIMtharAM vIMTALI te upara tela nAkhavAmAM AvyuM. pachI ene saLagAvyuM. pR cha u khaLavA mAMDatAM ja hanumAne eka kUdakA mAryAM ane AjubAju UbhelA rAkSasonAM kapaDAM saLagAvI mUkacAM. pachI teNe gharanAM chAparAM upara chalaMga mArI gharane saLagAvyAM. gheADA vakhatamAM teA ciciyArIo pADatA te hajAro gharA upara pharI vaLyA ane AkhI rAjadhAnImAM Aga lagADI dIdhI. pachI jhapATAbaMdha samudrakanAre AvI peAtAnuM puccha samudramAM hAlavI nAkhyuM, ane pAchA samudra eLaMgI jaI sAme kinAre aMgada, jA yuvAna vagerane jaI maLyuM. 39 rAmanA upahAra 5. thoDI vAramAM sarva sAthIne hanumAne meLavelA yazanI khakhara paDI gaI. vAnarone haSa teA mAya nahIM. rAma ane sugrIvane A khuzakhabara kahevA sarve ToLuM UpaDayuM. AnaMdamAM ne AnaMdamAM emaNe rastAmAM sugrIvanAM aneka phaLajhADanA nAza karyAM; paNa je bhAre kAmagIrI hanumAne bajAvI hatI tenA pramANamAM A nukasAna kazuM ja nathI, ema kahI sugrIve UlaTuM emane uttejana ApyuM. rAma paNa hanumAnane bheTI paDyA. emaNe kahyuM : "tArA kAmanA kevI rIte badalA vALuM? mArA hRdayapraveza sivAya bIjI kAI paNa vastu tArA kAma mATe pRNu bakSisa nathI, tethI A mAruM hRdaya tane AjathI apaNu karuM chuM." Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhakADa have rAme yuddhane mATe vAnarasenA taiyAra karavA mAMDI. rAmezvara AgaLa vAnarenI chAvaNIo paDI. 2. A bAju, rAvaNa paNa rAma caDAI lAve te zuM karavuM te viSe vicAramAM paDyo. eNe pitAnA bhAIe ane maMtrIonI sabhA bharI. maMtrIe rAvaNane yuddhamaMtraNa svabhAva jANatA hatA. abhimAnI ane samRddhi bhegavanArA mANase salAha mAge che, paNa kharI salAha sahana karI zakatA nathI. pitAnI bhUla batAve evI zikhAmaNa emane rucatI nathI. je emanI hAmAM hA bheLave, emanI bhalene mutsaddIgIrI ane baLanI nizAnI TharAve, te emane sAcA salAhakAra lAge che. maMtrIoe rAvaNane ruce evI ja salAha ApI. mANasa ane vAnarethI rAkSasone DaravAnI jarUra nathI, mATe nizcitta rahevuM, ema rAvaNanAM baLa ane parAkramanI bhATAI karI samajAvyuM. paNa rAvaNanA bhAI kuMbhakarNa ane vibhISaNane A salAha rucI nahIM. emaNe sItAnA haraNane vakhoDI kADhayuM, ane sItAne pAchI soMpI AkhA deza para AvanArI Aphatane TALavA tathA vAcya vartanane raste levA samajAvyA. kuMbhakarNa te salAha ApI mUMge rahya, na mAne te bhAIne ja pakSa rAkhave e ene mata hato. vibhISaNe vizeSa Agraha dharyo. eNe eTalA AgrahapUrvaka rAvaNane Thapake Aye, ke rAvaNa enA upara chaMcheDAI gayA ane kuLakalaMka kahI ene tiraskAra karyo. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhakANas 3. rAvaNane samajAvavuM zakya nathI ema joI vibhISaNa enA cAra mitre sahita laMkA choDI gaye, ane rAmane upara jaI maLe. vibhISaNanA pramANikapaNAnI rAmanA pakSasI khAtarI karI laI rAme enI laMkAnA rAjA ' tarIke jayaghoSaNA karI.1 4. vibhISaNanuM A pramANe AvI maLavuM rAmane atizaya upakAraka thaI paDyuM. enI taraphathI ene rAvaNane baLanI pUrepUrI mAhitI maLI zakI. enI ja salAhathI ane naLa nAmanA eka uttama vAnara zilpInI madadathI rAme samudra upara setu bAMdhyuM, ane te upara thaI laMkAmAM sainyane utAryuM. suvelu nAmanA parvata uparathI rAma, lakSamaNa, sugrIva, vibhISaNa vagere laMkAnuM sArI rIte nirIkSaNa karI zakatA hatA. pa. rAme tarata ja laMkAnI cAre pAsa sakhata ghere ghA. eka caliyuM paNa aMdara pesavA na pAme e eNe hi. baMdobasta rAkhyuM hatuM. paNa killA para ja halle karyA pahelAM chevaTane sAma-upAya levAnA IrAdAthI eNe aMgadane viSTi karavA ravAnA karyo. aMgada rAvaNa pAse gaye, tene samajAvyuM, paNa e abhimAnI rAjAe kazuMye mAnyuM nahIM. 6. rAme laMkA para tUTI paDavAnI sainyane AjJA ApI. baMne bAjue bhayaMkara yuddha cAlyuM. eka pachI eka rAvaNanA vIre paDavA lAgyA. chevaTe, kuMbhakarNa paNa rAmane hAthe paDyo. rAvaNane jyeSTha putra 1 juo pAchaLa noMdha 4 thI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma indrajita e ajita gaNAtuM hatuM, ane bAra varSa jAgaraNa karI brahmacarya pALanAra puruSa ja ene mArI zake evuM jeNe varadAna meLavyuM hatuM, te paNa lakSmaNane hAthe mAryo gaye. rAvaNane pitAne have laDAImAM UtaravuM paDyuM. eNe eka tIkSaNa zakti lakSmaNanA upara pheMkI, te enI chAtImAM pisI gaI ane e mUcha khAI paDyo. AthI rAma bahu hatAza thayA. paNa hanumAnanA parAkramathI saMjIvanI auSadhithI tenuM zalya nIkaLI gayuM, ane e pAche saceta thaye. lakSmaNa sajIvana thayA jANI rAvaNane krodha vadhyo. "huM maruM paNa sItAne te rAmanA hAthamAM na ja javA dau" ema kahI e sItAne mAravA doDyo. paNa ATalA pApamAM hatyAnuM pApa na vadhAravA enA sacive rAvaNane samajAvyuM; ane tethI vaLI pAcho te rAmanI sAme laDavA AvI Ubho. rAma ane rAvaNa vacce bhayaMkara yuddha jAmyuM. chevaTe, rAvaNanI nAbhimAM rAme eka acUka bANa mAryuM. ane tenI sAthe ja rAvaNanuM zarIra raNa upara maDaduM thaI paDyuM. A rIte e rAyelobhI, gaviMtTha ane kAmAkhya rAjAe potAnA anyAya ane adharmanI zikSA sahana karI. 7. rAma ane vibhISaNano yajyakAra thayuM. rAme lakSmaNa pAse vibhISaNane abhiSeka karAvyuM. sItAne snAna A karAvI, uttama vastrAlaMkAra paherAvI pitA pAse sItAnI divya cI mekalavA eNe AjJA karI. sItAnI IcchA zarIra zaNagAryA vinA rAma pAse javAnI hatI, paNa AjJA mAthe caDAvI eNe vastrAlaMkAra dhAraNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhakANaha karyA. vibhISaNe emane eka pAlakhImAM besADI rAma pAse kalyAM. sainyanI vaccethI AvatAM pAlakhIne lIdhe vAnarene bahu trAsa thavA lAgyA. rAma e sahana karI zakyA nahIM ane page cAlIne AvavA pharamAvyuM. sadaiva AjJAparAyaNa devI sItA rAma AgaLa page cAlIne AvyAM ane hAtha joDIne UbhAM rahyAM. paNa A vakhate rAma kAMI badalAI ja gayA hatA. "sItA, sItA" kahI zekathI je jhUrI maratA hatA, tene pAchI meLavavA jeNe ATalAM parAkrama karyA hatAM, te rAme sItA jyAre pratyakSa AvIne UbhAM tyAre tenI sAme daSTi paNa mAMDI nahIM. UlaTuM, pitAnA sAdamAM gaMbhIra karatA ANa emaNe kahyuM: "sItA, A badhI khaTapaTa meM karI te tAre mATe nahIM. mArA puruSAtana para ane mAre kuLanA nAma para tArA haraNathI je kalaMka caDyuM hatuM, tene gheI nAkhavA ja meM A mahAparizrama veThayo che. paNa tuM zuddha che ke nahIM te viSe mane saMzaya che, mATe huM tAre svIkAra karIza nahIM. tane jyAM javuM hoya tyAM javAnI paravAnagI ApuM chuM." niraMtara premaLa ane madhurabhASI rAmanA mukhamAMthI AvAM kaThera vacano sAMbhaLavAnI sItAe muddale AzA rAkhI nahatI. enuM zarIra reSa ane duHkhathI kaMpavA lAgyuM. chevaTe eNe agnipravezathI pitAnI zuddhine purAve ApavAno nizcaya karyo. eka caMdananA kASThanI citA racavAmAM AvI. sItAe be hAtha joDI agninI ane rAmanI pradakSiNA karI tathA deva ane brAhmaNane namaskAra karIne kahyuM: "he agnideva, je mAruM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAma citta zrI rAmacaMdranA caraNa vinA bIjA kAI paNu viSe kadI na gayuM hoya teA ja mAruM rakSaNa karo. jo huM azuddha na hAuM te ja mAruM rakSaNa karajo." ATaluM khAlI eNe agnimAM jhaMpalAvI dIdhuM. enI parIkSA pUrI thaI. agnie ene nirmAdhita rAkhI enI niSpApatAnI sarvene khAtarI karAvI ApI. rAma, lakSmaNa ane sarvAM vAnarasainyanA nA pAra rahyo nahI. rAme ati AnaMdathI sItAne svIkAra karyAM. 8. have cauda varSa paNa pUrAM thavA AvyAM hatAM. vibhISaNe peAtAnuM puSpaka vimAna sajAvI sarvene ayedhyA pahAMcADavAnI taiyArI karI. pote ane ayAyAgamana vAnare paNa rAmanI sAthe ayeAdhyA javA taiyAra thayA. vimAna AkAzamArge UDyuM, ane thoDA vakhatamAM kesala deza najIka AvI pahoMcyuM. ayeAdhyA diSTae paDatAM ja sarvee peAtAnI puNya mAtRbhUmine namaskAra karyAM. bharadvAja AzramanAM darzana karavA save vimAnamAMthI pRthvI upara UtaryAM. eka divasa tyAM rahI khIje divase sarvee ayeAdhyA javAnuM TharAvyuM. AgaLathI bharatane sUcanA ApavA ane tenA maneAbhAvanI parIkSA karavA rAme mArutine AgaLa mAkalyA. hanumAne bharatane eka araNyamAM, vratathI sukAI gayelA, zira para jaTAnA bhAravALA, pratyakSa dharmanI mUrti hoya evA nihALyA. rAmanA AgamananA zubha samAcAra sAMbhaLatAM ja bharatane Ana MdanA AvezathI mUrchA AvI gaI. gheADI vAra pachI sAvadha thaI e hanumAnane jorathI bheTI paDayA, ane ene hajAra gAyA ane sA gAma inAmamAM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhakANuha ApyAM. zaheramAM tarata ja saMdeza mokalI dIdhuM ane rAmane AvakAra ApavA dhAmadhUma macI. e divasa ayodhyAnA rAjyamAM divALIne thaye. rAjA-prajA, mAtA-putra, sAsu-vahu, bhAI-bhAI, guru-ziSya, pati-patnI ane nehI-snehIone Aje meLApa thavAnuM hatuM. cauda varSa apAra duHkha veThavyA pachI AnaMdane divasa Avye tene mahatsava avarNanIya thayA. "rAjA rAmacaMdranI jaya" evI garjanA je te divase UThI te hajI sudhI zamI nathI. te ja divase guru vasiThe rAmacaMdrane rAjyAbhiSeka karyo. rAme sugrIva, vibhISaNa, jAMbuvAna, hanumAna vagere sarve paNuone puSkaLa ratnAlaMkAra ApyAM. sItAe pitAne motIno hAra mArutinA gaLAmAM paherAvyuM ane ene yajayakAra karAvyuM. enA naiSThika brahmacaryanA phaLarUpa enAM baLa, buddhi, teja, paiya, vinaya ane parAkramathI ja sItAne svAtaMtrya maLyuM hatuM. tyArathI rAma, lakSmaNa ane sItA sAthe hanumAnanuM nAma paNa amara thayuM. 9. pachI zrI rAmacaMdra evI uttama rIte rAjya karyuM ke sarva prajA sukha ane AnaMdamAM rahevA lAgI. rAmarAjyamAM eka paNa vidhavA strI najare paDatI nahatI. sarpa ke regane bhaya nahote. koI mANasa bIjAne mAla cerIthI ke anyAyathI late nahIM. enA rAjyamAM sarva prakAranA anartho dUra thayA. vRddhanI pahelAM juvAna maravAnA aniSTa prasaMge baMdha thayA. dhana, dhAnya, phaLa, phUla ane bALabaccAMonI vRddhi thavA lAgI. A pramANe AkhA rAjyamAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 rAma sukha ane nItine vadhAre thaI loka AnaMda pAmyA. zrI rAmacaMdra daza azvamedha karI akSaya kIti prApta karI ane dIrdhAyuSa bhegavI teo vaikuMThamAM gayA. uttarakAraDa vAlmIkinuM mULa rAmAyaNa ATalethI pUruM thAya che. rAjA tarIkenI rAmacaMdranI hakIkata uttarakADa nAme rAmAyaNanA chellA prakaraNamAM Ave che, paNa te Akho kAMDa prakSipta che e vidvAnane mata che. te paNa enI prasiddhine lIdhe e bhAga pramANe rAmanA jIvananI hakIkta ahIM ApI che. 2. AgaLa jatAM sItAne garbha rahyo tyAre kuTuMbamAM ghaNe AnaMda thaye. eka divasa sItAe rAmane A prasaMga nimite gaMgAtIra para rahenArA brAhmaNone vacce bheTa karavAnI IcchA darzAvI. rAma tarata ja ene mekalavAnI vyavasthA karavAnuM vacana ApI rAjasabhAmAM gayA. sabhAmAM eka dAMta nagaracarcA karI tarata ja Avyo hatuM. loke pitAne viSe zuM bole che e viSe rAme tene sahaja prazna pUchayo. te hAtha joDI be ke, "leke emanAM parAkramanAM ghaNAM vakhANa karatA hatA. samudra para setu bAMdhavAnuM emanuM kArya, rAvaNa ane kuMbhakarNa jevA rAkSasane vadha, vAnare ane rIMche sAthe maitrI karavAnI kuzaLatA vagere mATe leke Azcarya darzAvatA hatA. paNa rAvaNanA gharamAM eka varSa na Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakANDa sudhI keda rahelI sItAne cheDAvI pAchI tene rAme aMgIkAra karI tethI lAke temane doSa detA hatA, ane ema paNa kahetA hatA ke jyAre rAme pote A pramANe karyuM. te prajAne tema karavAmAM zI harakata che? ' traNa 3. kRtanAM AvAM vacana sAMbhaLI rAmacaMdrane ghaNuM duHkha thayuM. sabhA barakhAsta karI ane lAMbe vakhata sudhI ekAntamAM besI emaNe vicAra karyAM. pachI kAMIka nizcaya upara AvI temaNe pAtAnA bhAIone teDAvI magAvyA. bhAIone leAkApavAda saMbhaLAvI kahyuM : " satkIrtine mATe huM tamAre paNa tyAga karatAM acakAuM nahIM, teA sItAnI tA zI ja vAta? mATe lakSmaNa, kAle savAre sItAne rathamAM besADI gagApAra tamasA nadIne kinAre vAlmIki RSinA Azrama pAse araNyamAM mUkI Ava. sItAe tyAM javA icchA darzAvI che, eTale te khuzIthI Avaze." sItAvanavAsa 4. bicArA lakSmaNa zeAkAtura cahere ane raDatI AMkhe bIje divase savAre zakA vinAnI sItAne rathamAM besADI vAlmIkinA Azrama tarapha cAlyA. e pradezamAM paheAMcatAM ja lakSmaNe sItAne sASTAMga daDavat karyAM ane hAtha joDyA. e khAlavA gayA paNa hai sItA mAtA ' eTaluM ja belI zakayA. ene sAda besI gayA. sItA enA zekanuM kAraNa vAre vAre pRchavA lAgyAM, tyAre ghaNA kare teNe rAmanI AjJA sItAne jaNAvI. anne jaNAMe araNyamAM puSkaLa vakhata sudhI zAka karyAM. a Mte sItAe dhaiya pakaDI lakSmaNane vidAya karyo. teNe kahAvyuM : Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 rAma "save sAsune mArA praNAma kaheje, ane te parama dhArmika rAjAne mArI taraphathI saMdeze kahejo ke, "mahArAja, sarva leo samakSa agnimAM paDI mArI zuddhi sAbita karI ApI, te chatAM kApavAdanI bIkathI tame mAre tyAga karyo che te mane sarvathA kabUla che. lokApavAdathI satkItine kalaMka lAge nahIM e tamArI IcchA robhA ApanArI che; ane rAjA tarIke e tamAre parama dharma che. tamArI kItine kalaMka na lAge evI mane paNa IcchA che, tethI tame mAre tyAga karyo tene jarA paNa doSa detI nathI. Apa patnI tarIke mArA para have pachI prema rAkhe nahIM toye ApanA rAjyanI eka sAdhAraNa tapasvinI tarIke paNa mArA upara kRpAdRSTi rAkhaje." 5. puSkaLa azupAta karI lakSmaNa chevaTe pAchA pharyA, ane sItAe pachI eka jhADa nIce besI rudana calAvyuM. vAlamIkinA . tu vAlmIkinA keTalAka ziSyae te rudana sAMbhaLacaM. AzramamAM temaNe vAlmIkine jANa karI. karuNAmUti vAlamIki tyAM AgaLa AvI pahoMcyA, ane sItAne dilAse ApI pitAnA AzramamAM laI AvyA. emaNe sItAne mATe eka jhuMpaDI baMdhAvI rahevAnI vyavasthA karI. tyAM sItAne be putro thayA. vAlmIkie emanAM nAma lava ane kuza pADayAM ane temane bhaNAvI gaNAvI hoziyAra karyA. banne bhAIo kSAtravidyAmAM tema ja saMgItavidyAmAM nipuNa thayA. 1. juo pAchaLa noMdha 5mI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakANDa 49 6. cAra dahADe lakSmaNu ayeAdhyA pAchA pharyAM ane rAmane sItAnA sadeze! kahyo. rAme A cAre divasa atizaya zAkamAM gALyA hatA, ane rAjakAjamAM kazuM lakSa ApyuM na hatuM. paNa je rAjA prajAnI phariyAda sAMbhaLatA nathI te narakamAM paDe che, evuM zAstravacana yAda karI emaNe dhaiya dhAraNa karyu ane pAchA rAjakAmAM lAgyA. emanI kArikI mAM zatrughne mathurA pAsenA pradezanA lavaNu rAjAne mArI e deza peAtAne tAbe karyAM. tenA parAkramanA badalAmAM rAme tene e prAntanuM rAjya soMpyuM. 7. je samaye uttarakArDa lakhAyA haze te samayamAM trivarNonI zUdra sAme kevI tiraskAravRtti haze te nIcenA prasaMga parathI jaNAya che. zambuva 8. eka divasa eka brAhmaNu mAratera vaSa~nA peAtAnA ALakanuM preta laI rAjasabhAmAM AvyA, ane mAbApanA jIvatAM alpa vayanA bALakanuM mRtyu thavAnA aghaTita prasaMga banavAnuM rAmane kAraNa pUchavA lAgyA. eNe kahyuM : ame mAbApe kadI paNa asatya bhASaNa kivA khIjuM kAMI pApa karyuM hoya ema amane yAda nathI; mATe A anatha rAjAnA doSane lIdhe AvyA hAvA joIe. je pApa rAjA kare che athavA tenA amala nIce karavAmAM Ave che tenuM duSTa phaLa prajAne veThavuM paDe che." nyAyapremI rAjA vicAra karavA lAgyA ke peAtAnuM evuM kacu pApa haze, ke rAja -------------- Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma jene pariNAme A brAhmaNane bALaka-putra apAyu bane. kathA kahe che, ke eTalAmAM nArade rAmane kahyuM: "tArA rAjyamAM keI zUdra tapa karate have joIe. pUrva kRtayugamAM brAhmaNe ja tapazcaryA karatA. te yugamAM sarva leka dIgha dRSTivALA, nIrogI ane dIrdhAyuSI hatA. pachI tAyugamAM kSatriye paNa tapa karavA lAgyA; tethI brAhmaNa tema ja kSatriye tapa ane vIryathI saMpanna thayA; paNa te sAthe ja adhame pitAne eka paga pRthvI upara mukyo. asatya bhASaNa, hiMsA, asaMtoSa ane phleza e adharmanA cAra paga che. temAM eka paga pRthvI para paDatAM ja tretAyugamAM mANasanA AyuSyanI maryAdA kamatI thaI. AgaLa jatAM dvAparayugamAM vaizya loka paNa tapa karavA lAgyA, tethI adharmane bIjo paga - hiMsA jamIna para paDyo, ane manuSyanA AyuSyanI maryAdA adhika kamatI thaI. tathApi zadrane kadApi tapa karavAne adhikAra na hatuM. mArA mata pramANe hAla keI zaku A pRthvI upara tapa karate have joIe." A sAMbhaLI bALakanA zabane telamAM rakhAvI, rAma zUddha tapasvInI zodhamAM nIkaLyA. pharatAM pharatAM dakSiNa dezamAM zabuka nAmanA eka ne svargaprApti mATe ta5 kare I rAme enuM zira uDAvI nAkhyuM. 9 A kAryanA bacAvamAM uttarakAsuDamAM evI dalIla ApelI che, ke tapa sivAya siddhi maLatI nathI e siddhAnta jeTale khare che, teTaluM ja pAtratA vinA tapane adhikAra nathI, e siddhAta paNa kharo che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakArDa 10. zabukanA vadhathI brAhmaNane putra jIvatA thaye ema vArtAmAM lakheluM hoya ja! 11. tyAra pachI ame azvamedha yajJa karavAne nizcaya karyo. sItAne ThekANe suvarNamati karI yajJa AraMbhe. eka athai varSa sudhI e yajJa cAlyA. e yajJa jevA vAlmIki pitAnA ziSya sahita AvyA. temanI sAthe lava ane kuza paNa hatA. vAmIe potAnuM rAmAyaNa be kumArane bhaNAvyuM hatuM, ane vAdya sahita gAtA gAtA te zaheramAM aneka ThekANe saMbhaLAvatA hatA. emanA suMdara gAnanI tArIpha rAmane kAne pahoMcI. rAme te bALakone teDAvyA, ane badhAne dekhatAM yajJamaMDapamAM rAmAyaNa gAvAnI AjJA karI. e be bALake rAmanA kevaLa pratibimba ja hatA. mane e pitAnA putra rAmAyaNanuM ja hovA joIe ema zaMkA thaI. tethI emaNe vAlamIkine saMdeze kahevaDAvyuM ke ApanI paravAnagI hoya te sItAe pitAnI zuddhatA viSe divya karavuM. vAlmIkie mAgaNI kabula karI. bIje divase yajJamaMDapamAM sabhA bharAyA pachI mahAkavi vAlmIkinI pAchaLa hAtha joDI, AMkhamAMthI AMsu DhALatAM, nIcA vadane sItA sabhAmAM AvyAM. sabhA vacce vAlmIki belyAH "he dArathi rAma, A tArI pativratA, dharmazIla patnI sItAne te lokApavAdanI bIkathI arayamAM mokalI dIdhI, tyArathI te mArA AzramamAM rahelI che. A be tArA ja putra che. Aja 1. juo pALa nedha 6ThThI gAna Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma paryata huM kadI khoTuM bolyuM nathI. kahuM chuM ke A vaidehI sarva prakAre niSpApa ane zuddha che; e je asatya hoya te mArI hajAre varSanI tapazcaryA niSphaLa jAo. e sItA paNa tane pitAnI pavitratA viSe khAtarI karI Apaze." 1ra, pachI bhagavAM dhAraNa karelAM, zeka ane tapathI atyaMta kRza thayelAM, daSTine jamIna para TharAvIne UbhelAM sItA AgaLa AvyAM, ane be hAtha joDI mATe bIjA diThya svare bolyA: he pRthvImAtA, je rAmacaMdra sivAya bIje kaI paNa puruSa Aja sudhI meM manamAM ciMtA na hoya, te mane tArA udaramAM Azraya Apa. je mana, karma ane zabdathI meM Aja paryata rAmacaMdra para prema rAkhyuM hoya, ane rAmacaMdra sivAya bIjA kaI paNa puruSane huM oLakhatI sudhdhAM nathI e akSarazaH kharuM heya, te mane tArA udaramAM Azraya Apa." Ama traNa vAra sItAe kahyuM, ane tenI sAthe ja pRthvInA be bhAga thayA ane sItA temAM samAI gayAM. A rIte sItAnuM bIjuM kaThera divya rAma ane tenI prajAne janma payaMta anutApa karAvatuM pUrNa thayuM. rAjA-prajAe puSkaLa zoka karyo, paNa sItA te gayAM ja. 13. uttarakADa pramANe rAmane aMtakALa paNa duHkharUpa ja hatuM. eka divasa eka muni rAmanI joDe ekAMtamAM lakSmaNane | saMbhASaNa karavA AvyA. emanI vAtacItamAM ja tyAga kaI bhaMgANuM pADe che tene dehAMta daMDanI ane dehAMta zikSA thAya evI teNe pahelethI mAgaNI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakANDa 13 karI hatI, ane te pramANe rAme lakSmaNane daravAjA para cAkI karavA besADacA hatA. be jaNA vAta karatA hatA eTalAmAM krodhIpaNAnuM kalaMka jene mAthe caDheluM che evA durvAsA muni tyAM AvI lAgyA ane rAmane maLavA utAvaLA thayA. lakSmaNe AnAkAnI karI eTale eNe AkhA rAjyane zApa ApavAnI dhamakI ApI ! bicArA lakSmaNane tA sUDI vacce sopArI jevuM thayuM. pachI, saghaLAM para vipatti AvI paDe tenA karatAM peAtAnA ekalA para ja AvI paDe te vadhAre sAruM ema vicArI e rAma pAse gayA, ane durvAsAnA AgamananA samAcAra ApyA. durvAsA te mAtra tapa karI bhUkhyA thavAthI bhikSA mAgavA AvyA hatA, paNa enI bhikSAmAM lakSmaNanA prANa vaheArAze evA eNe khyAla na karyAM. rAmane mAthe meATu' dharmasaMkaTa AvyuM, pratijJA pramANe lakSmaNane dehAMta daMDanI zikSA karavI joI e. paNa lakSmaNa jevA bhAI ne evI zikSA kramAvatAM kAnI hiMmata cAle? zuM karavuM te sUjhe nahI'. chevaTe emaNe sabhA bharI sa` hakIkata vasiSTha ane prajAjanAne kahI saMbhaLAvI. vasiSThe evA tADa kADhaco ke sajjananA tyAga e vadhu samAna che, mATe rAme lakSmaNanA tyAga karavA! rAme e pramANe lakSmaNane potAthI dUra thavAnI sajA pharamAvI. mAjJA sAMbhaLatAM ja lakSmaNa rAmacaMdrane namaskAra karI, parabhAryAM sarayutaTa para gayA, ane snAna karI, pavitra thaI, darbhAsana para Asana mAMDI, potAne zvAsa caDAvI daI de cheDayo. A rIte khaMdhubhaktiparAyaNa zUra sumitrAnaMdanane aMta AvyA. eNe peAtAnA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma hRdayamAM UbharAtI rAmabhaktithI prerAIne vaibhava, mAtA ane patnIne tyAga karyo. bAra varSa sudhI ujAgara karyo, coda varSa sudhI vanavAsa bhegavyuM ane jIvanane aMta thaye tyAM sudhI rAmanI sevA karI. baMdhubhaktine Adarza besADI lakSmaNe lekahita mATe mRtyunI bheTa lIdhI. A AkhuMya chelle prasaMga vikRta Adarza utpanna karanAre lAge che. 14. rAme te ja divase pitAnA rAjyane lava, kuza tathA bharata, lakSmaNa vagerenA putromAM yathAyegya vibhAga karyo ane darekane abhiSeka karI mahAprasthAna mane vaikuMThavAsa mATe gharamAMthI cAlI nIkaLyA. enI pAchaLa + antaHpuranI sarva strIo, saMbaMdhIjane ane prajAjane paNa gayA. rAme sarayUmAM pitAne deha choDI dIdhe, ane enI pAchaLa, bharata, zatrukta ane prajAe paNa e ja gati lIdhI! A rIte rAmacaritanI pUrNatA thaI. 15. rAmAyaNamAM vAlmIkie AryonA Adarza cItarelA che. dazarathe e Aryone Adarza pitA che. sumitrA Adarza mAtA, rAma Adarza putra ane rAjA, rAmAyaNanuM 2 bharata Adarza baMdhu-mitra, anyAmAM asahatAtparya kArI lakSmaNa Adarza sevaka-baMdhu, hanumAna Adarza dAsa, sItA Adarza patnI, vibhISaNa Adarza salAhakAra ane asahakArI. te ja pramANe mAnavajAtimAM vasatA AsurI bhAvene paNa vAlamIkie mUrtimaMta citAra Ape che. kaikeyI IrSAnI mUrti, rAvaNa sAmrAjyamadanI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarANas mUti, vAlI zArIrika baLanA madanI mUrti ane sugrIva parAvalaMbI svabhAvathI UpajatI sarva prakAranI mAnasika nirbaLatAnI mUrti che. anyAya jAyA chatAM, e mATe tirasakAra chatAM, enI sAme thavA mATe joItI jarUrI hiMmatane abhAva mAricamAM pratyakSa thAya che; UMgha, ALasa, khAudharApaNuM ane meha kumbhakarNamAM gecara thAya che; iMdrajitamAM AsurI saMpattine sAra ane AMkhane AMjI nAkhanAre prakAza che. A sAthe ja vAlmIkie rAjakIya kauTumbika vyavasthAne Adarza paNa atyaMta mane harapaNe cItaryo che. Adarza pramANe Arya rAjAnuM jIvana sukhopabhega mATe nathI, prajA enA sukhanuM sAdhana nathI, paNa prajAnA sukhA 2jAne janma che. pitAnAM zarIra, kuTuMba, sukha, saMpatti ane sarvasvanuM arpaNa karIne eNe prajAnuM pAlana karavAnuM che. guru ane prajAnI dharmayukta salAha mujaba eNe rAjakArabhAra calAvavuM joIe. prajAne priya hoya e ja puruSa rAjA thaI zake, eTale rAjAnI nimapka prajAnI saMmatithI thavI joIe. atyaMta prAmANikapaNe ane zuddha bhAve potAnuM kartavya bajAvyAthI prajAne saMtoSa ane vizuddha prema e ja enI sevAnuM inAma che. e pitAnA mukuTathI ke siMhAsana athavA chatra-cAmaranI prajAne pUjya nathI; paNa enI ghArmikatA, kartavyaniSThA, zUratA, paraduHkhabhaMjanatA, nyAya ane parAkramathI pUjya gaNAya che. enI pUjA eNe kAThelAM AjJApatronI amalabajAmaNuM karavAthI na thaI zake, paNa saMtuSTa prajAnA cittamAM UbharAtA naisargika Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma premathI ja thAya, aneka strIo karavAnuM duSTa pariNAma eNe dazarathanA dukhakAraka aMtakALathI darzAvyuM che, ane rAmanA catithI ekapatnIvratapaNAno Adarza besADyo che. janaka ane rAmane sasarA-jamAIne ane kauzalyA tathA sItAne sAsu-vahune saMbaMdha paNa leza vinAne premayukta che. kuTuMba ane rAjyane kartApuruSa satyaniSTha, dhArmika, niHsvAthI, zUra ane premALa hoya te sarvane ke AzIrvAdarUpa thaI paDe e rAmacaritane bedha che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nedha bAlakApaDa neMdha 1 lIH rAkSasa-eTale bahu jaMgalI mANasa. emanAmAM manuSyamAM rahelA zubha guNone vikAsa nahIM, nItijIvanane khyAla nahIM. e krUra ane naramAMsabhakSaka hatA. jema sarSa ane siMha vagere prANuono manuSyane jUnA kALamAM ghaNe upadrava veThavo paData ane tethI ene zikAra karI nAza karI nAkhavAmAM Avate, tema vadhAre parAkramI ane nagara tathA zahera vasAvavAnI icchAvALI prajAo AvI rAkSasaprajAone zikAra karatI. e rAkSasanuM zarIrabaLa bhAre, kAyA UMcI, paNa buddhi maMda ane zastrabaLa nAmanuM. vizvAmitrano hetu koI navI vasAhata karavAnuM hoya, ane temAM devenI madada maLe e kAmanAthI yajJAraMbha karyo hoya ema saMbhave che. e rAkSaso bhAratavarSanI jUnI prajA. Aryoe vasAhate karavI eTale rAkSasanI jamIna jhUMTavI ane emane mArI nAkhavA ke hAMkI kADhavA. AthI emane A sAthe vera hovuM svAbhAvika che, ane tethI teo vizvAmitranA yajJamAM vigha nAkhe ja. eka kalpanA A che. bIjI kalpanA e che ke upara kahyA tevA rAkSasanI meTI vastI laMkAmAM hatI. rAvaNa emane rAjA hato. e hiMdustAna upara paNa pitAnuM rAjya sthApavA Icchato hato, ane dezanA ghaNA mANasamAM eNe rAkSasone vasAvyA hatA. e Aryo upara julama gujAratA ane emane koI paNa ThekANe sukhe rahevA detA nahIM. paNa ema hoya te Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma rAkSase| maMda buddhinA ke zastrAdika sAdhana vinAnA nahIM, paNa atyaMta buddhizALI, ane yuddhakaLA tathA yuddhanI sAmagrI banAvavAmAM ane mAyAvI ( jAduIyAMtrika) vidyAmAM kuzaLa hatA. rAkSasa ane asuramAM bheda che. asura eTale sAmAnya mANasa jeve! mANusa ja; paNu atizaya kAmI, krAdhI, lebI, anyAyI, niya, svArtha mATe pArakAnuM sarvasva nAza karatAM na acakAnAra. rAkSasa e siMha-vAdha jevA vanacara baLavAna manuSya; asura eTale sadguNu rahita manuSya. asura te manuSyatvanA zatru. ane rAkSasa te jaMgalI mANusa. rAvaNu pAte asura hatA paNu rAkSasone vaza karI emanA rAjA thayA hatA evI kalpanA che. chatAM ghaNI vAra e zabdo abhedapaNe vaparAya che. noMdha 27: zava dhanuSya - eTale zive ApeluM dhanuSya, ke dhanuSyanA koI prakAranuM nAma ? jema banAvanAra uparathI dUkAnAM nAma paDe che tema? zaMkAnuM kAraNu e ke rAmAyaNamAM be vAra rAmane vaiSNavI dhanuSya maLyAnI vAta Ave che. e zeva karatAM vadhAre jamaruM gaNAtuM, ane laMkAnA yuddhamAM rAme ene ja upayAga karyA hAya ema lAge che. e paNu kAika khAsa prakAranuM dhanuSya hoya ema saMbhava che. noMdha 37: tapazcaryA -- eTale zarIra zASavuM, nirAhAra rahevuM, vAyu bhakSaNa karI rahevuM ema nahIM, paNu peAtAnuM dhyeya pAra pADavA mATe bIjI sarva kriyAo choDI daI, dhyeyanuM ane ene pAra pADavAnAM sAdhanenuM ja ananyapaNe ciMtana karavuM te. e tapazcaryAmAM yAgya gurunuM sevana AvI jAya. AgaLa upara maMtrasiddhimAM lokeAnI zrA vadhatI gaI tyAre gurunA maMtranuM anuSThAna, athavA devanI upAsanA pazu tapazcaryAMmAM samAyAM, ananya upAsanA athavA ciMtanamAM indriyAna saMyama ane viSayeAnA tyAga tA Avazyaka hAya ja; paNa jema jema sAdhaka upAsanAmAM lIna thatA Aya, tema tema svAbhAvikapaNe cAreka Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha evI sthiti Ave ke je samaye khAvApIvAnuM bhAna na rahe ane TADhataDakA tarapha durlakSa thAya. evA ekAgra ciMtanamAMthI saMkalpAnI siddhi sarvatra thAya che. e bhUlI gayA tyAre jabaradastIthI cheDelA AhAra ane sahana karelAM TADhataDako tapazcaryArUpe manAyAM. ekAgrapaNe vicAra, viveka, ciMtana e ja zreSTha tapa che. e ciMtana dehabhAna bhulAve to te ISTa ja che. gItA a. 17, zla. 14 thI 16mAM traNa prakAranuM tapa karyuM che te vicAravuM. yuddha kArDa noMdha 4 thI: vibhISaNanuM AvI maLavuM - "ghara dUra ghara jAya" e kahevata kharI, ane vibhISaNanA upara bandhadrohano Aropa paNa mUkavAmAM Ave che. paNa je eka mANasane pitAnA bhAIne pakSa anyAyayukata lAgato hoya ane tene vAravAnA prayatna niSphaLa jAya che enuM kartavya zuM? anyAyI pakSa sAthe kAma karavuM e cittanI cokhkhI aprAmANikatA ja thAya. taTastha rahevuM temAM paNa cittanI aprAmANiktA che ja. satyane - nyAyane pakSa levo e puruSAthI ane dharmaniSTha manuSyanuM lakSaNa che. asatya ane anyAyane virodha karavAthI athavA asahakAra karavAthI manuSyanuM pUrNa kartavya bajAvAI jatuM nathI. A kALamAM yuddha e ja nyAya prApta karavAno mArga rahele hAI samAje e mArgane dharma gaNele hatuM, ane e saMjogomAM vibhISaNe nyAyapakSane vadhAremAM vadhAre madada karavI eTale rAmane ja madada karavAnI hoya. ethI badhudroha thAya te e nirupAya gaNAya. vibhISaNa rAjyabhathI rAmane AvI maLe evuM gRhIta karI levAmAM Ave che, tyAre viSaNune badhudroha anya rUpe bhAse che. kevaLa zuddha nyAyapriyatA manuSyamAM hoI ja na zake ema mAnIne Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma ApaNe vibhISaNane doSita TharAvIe chIe. vibhISaNa rAjyabhathI rAmane jaI mane ke satyane mATe jaI maLyo, te upara enuM kRtya yogya hatuM ke amegya ene AdhAra che. uttarakArDa noMdha pa mI : satkIti-rAme bhAIone je zabdo kahyA, tema ja sItAe rAmane je saMdeza mokalyo te bannemAM sItAnA tyAganuM eka ja kAraNa ApavAmAM AvyuM che - rAmanI sakIrtinuM rakSaNa. satkIrtinI abhilASA game teTalI ucca heya, chatAM jo koI nirdoSa vyaktine anyAya karavAthI ja sIrtinuM rakSaNa thatuM hoya te te sakIrtinI rakSA yogya na gaNAya. rAme kahyuM ke satkAti mATe e bhAIono tyAga kare te strInI te zI ja vAta ! uttarakArDa lakhAya te vakhate samAjamAM strI jAti pratye Adara ghaTI gaye haze, tema ja temAM sArA gaNavA mATe game te anyAya karI zakAya evI bhAvanA vadhI haze ema jaNAya che. A kArDa bhAratavarSanI saMskRti jhAMkhI paDavA mAMDI tyAra pachI lakhAye have joIe ema cokhuM mAlUma paDe che. sItAe pitA pratyeno anyAya sahana karI lIdhe, ema chatAM rAma pratye bhakti rAkhI e pativrata bhAvanAnI aghaTita puSTi karavAnA je pAchaLathI prayatna thayA che te paikIne che. nedha 6 ThThI : nArada- parama bhAgavata nAradanA nAmanI AjubAju keTalAye prakAranI sArInarasI kathAo joDI devAmAM AvI che. ahIM zakane tapane adhikAra nathI evuM pratipAdana karatA ane bhAgavatamAM vasudevanAM bALakone vadha karavA kaMsane preratA jene jaNAvyA che, te ja nArada vAlmIki jevA lUMTArAnA ane daityaputra allAdanA tAraka hatA ema paNa purANamAM kahyuM che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nedha nArada viSenI aneka paurANika kathAo vicAratAM mane ema lAgyuM che ke ghaNIkharI jagyAe nAradarUpe manuSyanA mananuM ja varNana kareluM che. mANasanuM mana ja kalaha karAvavAvALuM che. e sArA vicAre paNa utpanna kare che ane duSTa vicAre paNa upajAve che. e ja zaMkAo kADhe che, bivaDAve che ane hiMmata Ape che. tapathI adharmane paga pRthvI upara paDI ja kema zake evI zaMkA UpajavAno saMbhava che. tapane hetu te satyanI zodha karavAne ja hovo joIe. tene badale jyAre malina Azaya siddha karavA, bIjAne pIDavA ke sAMsArika sukha, baLa ItyAdi mATe tapa karavAmAM Ave tyAre tapane artha paNa pheravAya, prakAra paNa badalAya ane e adharmane piSaka paNa thAya. pitAne keIka saMkalpa siddha karavA mATe ekAgra citte je je upAyo bhejavAmAM Ave e sarvenuM nAma tapa. gItAnA a. 17, le. 17 thI 19mAM sAtvika, rAjasa ane tAmasa tapanuM vivecana che te jovuM. satva, rajasa ane tamasa e traNa guNomAMthI eka ke benI pradhAnatA parathI manuSyanA cAra varSe svAbhAvikapaNe paDyA che evI ApaNI mAnyatA che. te pramANe sarvapradhAna manuSya te brAhmaNa, sa-raja-pradhAna kSatriya, raja-tama-pradhAna vaizya ane tamasa... pradhAna te zuddha. koI tama-pradhAna manuSya malina AzayathI tapa karate heya tene prajA rakSaNArthe rAjAe aTakAvavo joIe; nahIM te adharma vadhe ema A kathAnuM tAtparya hovAno saMbhava che. paNa je rIte A vAta maMDAI che te kaI rIte mAnya rAkhavA jevI nathI. varNagarva ane nIca manAyelA vargone dabAyelA rAkhavAnI vRtti emAM khulI rIte jaNAI Ave che. bIjA kAryomAM AvA prasaMge nathI e ja A kArDa pAchaLathI lakhAyAnuM spaSTa cihna che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma tapanA adhikArane siddhAnta -- A dalIla vajUda vinAnI che ema nahIM kahI zakAya. jeTalAM gurUgama jJAna che temAM jijJAsune adhikAra tapAsavAnI prathA ApaNu dezamAM prAcIna kALathI cAlI AvI che. adhikAra tapAsavAmAM be daSTio hatI. ziSyanI cittazuddhi ane buddhi. pite saMpAdana karelI vidyAne durupayoga na kare eTalA zuddha aMtaHkaraNavALo ziSya che ke nahIM enI tapAsa karavAmAM gura atyaMta kALajI letA. e dRSTie adhikArI ziSya na maLe te pitAnI vidyA pitAnI sAthe ja marI jAya e bahetara, paNa azuddha hRdayanA mANasane jJAna na ja ApavuM evo Agraha rakhAte. vidyA jagatanA kalyANArthe che, uzkedArtho nahIM. gurunI gaphalatIne lIdhe e vidyA ziSyane prApta thavAthI je lokanuM ahita thAya che tenuM prAyazcitta gurUne karavuM paDe. adhikAra tapAsavAmAM bIjI daSTi buddhinA vikAsanI che. paNa e mATe gurune ochI ciMtA rahetI. buddhinI sthULatA vizeSa mahenatathI TALI zakAya athavA buddhi jeTalI pahoMcI zake teTalI ja vidyA zIkhavI zakAya. zuddha cittanI sAthe sUkamA buddhino saMyoga e te senuM ne sugaMdha maLyA jevuM gurune lAge. tapana vidhi batAvavAmAM paNa e rIte guru adhikAra tapAse e yogya che. paNa koI pote ja pitAne guru na banI zake ema kaMI nathI. ane ekAda duSTa Azaya siddha karavA potAnI ja meLe koI sAdhanA karate heya, te enI e sAdhanA rAjAe cAlavA devI ke kema e prazna Ubho thAya ja. A kathAmAM zabukanA tapano Azaya duSTa hato evuM jaNAvyuM nathI, ane ene anadhikAra kevaLa enI zuddha jAti para ja karAvyo che, eTale Adhunika dRSTie A kRtya ApaNane vAjabI lAgatuM nathI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcavAlAyaka 1 mRLa graMtha-vAlmIkinuM rAmAyaNa 2 zrI rAmacaritra - ciMtAmaNi vinAyaka vaidya kRta mULa marAThI tathA tene gUjarAtI anuvAda (citrazALA presa : pUnA) 3 sItAharaNa - (navajIvana prakAzana - maMdiraH amadAvAda) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ olk Page #83 -------------------------------------------------------------------------- Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gokuLaparva Azare 5100 varSa paranA bhAratavAsIoe zrIkRSNanuM addabhuta jIvana potAnI najara samakSa nihALyuM hatuM. joke aneka pavitra graMthomAM emanA caritranuM varNana che, aneka bhakto emane potAnI premavRttinuM alaukika pAtra banAvI emanI kItine ciraMjIva rAkhI rahyA che; chatAM e gAne upara camatkArika pakenA evA jabarA thara caDI gayA che ke e kAvyamaya ane gUDha bhASAmAMthI sAde artha kADhavAnuM kAma atizaya kaThaNa thAya che. ane judA judA lekhakane ema karavA mATe potAnI kalpanAzaktine ja bahudhA upaga kare paDyo che. zrIkRSNa viSe je kAMI vAMcavA, sAMbhaLavA ke gAvAmAM Ave che, temAMnI keTalIka vAto sAcI tarIke mAnI zakAya evI nathI, keTalIka je sAcI ja hoya che te zrIkRSNane Adarza puruSa tarIke halakA pADe che. zrIkRSNane paramezvarane avatAra TharAvavAnI IcchAvALA bhaktimAgI kavioe zrIkRSNanA caritramAM eTalI badhI navI vAte umerI dIdhI che ke zrIkRSNacaritra gIca jaMgala banI gayuM che. zrI ciMtAmaNi vinAyaka vaidya tathA zrI baMkimacaMdra caTTopAdhyAyanA graMtho parathI jijJAsu vAcaka enI carcA meLavI zakaze. ahIM e carcAmAM huM Utaryo nathI, paNa e graMthone AdhAre zrIkRSNanuM vaMdanIya nirdoSa ane kSamya caritra jeTaluM gaNI zakAya teTaluM ja AlekhyuM che. e sivAyanAM caritro Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ }C/ kRSNa sAcAM na hoya ema ekaMdara samAleAcanAthI jaNAya che; paNa sAcAM ja che ema Thare teA zrIkRSNanI Adarza puruSa tarIke echI kiMmata thAya e kabula karavuM joI e. mAtApitA 2. kRSNanA pitA vasudeva yaduvaMzI kSatriya hatA. te mathurAnI pAsenI keTalIka jamInanA mAlika hoya ema lAge che. gAye e yAdaveAnuM mukhya dhana hatuM. vasudeva pAse paNa puSkaLa gAyA hatI. TharAvelu dANu laI e gAye AhirAne soMpavAmAM AvatI. AthI AhironAM ghaNAM kuTuMba ( tro) mathurAnI AsapAsa rahetAM. vasudeva eka zUra yAddhA ane nyAyapriya puruSa hatA. emanI dharmaniSThAne lIdhe sarve yAdavA emane pUjya gaNatA. rAhiNI ane devakI nAme emane be patnIo hatA. devakIe mathurAnA rAjA ugrasenanI bhatrIjI thatI hatI. pusa 3. ugrasenanA meTA putranuM nAma kaMsa hatuM. e rAjyane ati lAbhI hatA. pitAnA maraNa sudhI vATa jovAnI enAmAM dhIraja nahAtI. e magadha (dakSiNa bihAra) nA rAjA jarAsaMdhanI e dIkarI sAthe paraNyA hatA. jarAsaMdha te vakhatanA sauthI aLavAna rAjA hatA; tethI kaMsane enI madadanI hUMpha hatI. vaLI jarAsaMdhane sACbhauma thavAnI mahattvAkAMkSA hatI; eTale kaMsane rAjya apAvavAmAM ene svArtha paNa rahele hate. jate dahADe ko potAnA Apane keda karI enuM rAjya pacAvI lIdhuM. yAdavAne A vAta pasaMda paDe ema naheAtuM, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S gokuLaparva tethI eNe yAdavane paDavA mAMDyA. je kaI enI sAme mAthuM upADe evA ene lAgyA, tenA upara julama karavA mAMDyo. vasudeva-devakIne paNa eNe najarakeda jevAM rAkhyAM hoya ema lAge che. vasudevane potAnI strI rohiNIne potAnA mitra naMda gepane tyAM saMtADI rAkhavI paDI. 4. julamI mANasa bIjA baLavAna puruSathI bIe che; paNa ethIye vadhAre bIka te ene satyaniSTha puruSanI kaMsane julama 6 ya lAge che. enuM kAraNa e che ke bIjA baLa * vAnanI sAme e sAma, dAna vagere upAya vaDe pahoMcI vaLI zake evI ene khAtarI hoya che, paNa satyanika puruSane jItavA te ene potAne satyaniSTha thaye ja chUTake ane evA thavAnI enI taiyArI na hovAthI tenI AgaLa enAM zastra heThAM paDe che. satyaniSTha puruSane mArI nAkhavAnI enI ekAeka hiMmata thatI nathI, kAraNa ke jAlimane paNa nyAya ane dharmane bAhya veSa batAvavAnI ghaNI vAra pharaja paDe che, ane niHsvAthI satyaniSTha puruSa upara kaMI paNa ALa caDAvavuM ene kaThaNa thaI paDe che. e nyAye vasudeva-devakIne najarakeda karavA uparAMta bIjuM kazuM karavAnI kasanI chAtI cAlI nahIM. bIjA yAda aneka rIte enA bhegA thaI paDyA. keTalAka nAsI chUTyA, keTalAke anukULa samaya Ave tyAM sudhI potAne aNagame chupAvI rAkhe ane keTalAke navIna pradezamAM parAkrama karI svataMtra rAjya sthApyAM. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0. 5. vasudeva-devakIne mAravAnI kaMsanI hiMmata nahotI, paNa enI khUnI charI emanAM bALakone mAratAM acakAtI julamInA vahema nahatI. jAlime aneka rIte duSTa hoya che, A dharmAdharmanA vicArathI zUnya hoya che, teo akAraNa vairI, ane duSTa karmo karatAM kSaNabhara paNa AMcake na khAnArA hoya che; paraMtu vahema vinAnA hoya che ema kaMI nathI. jagatane anIzvara ane kevaLa potAnI pApI vAsanAone tRta karavAnA sAdhanarUpa mAnatA chatAM emanA hRdayamAM keI eka evI nibaLatA rahI hoya che ke e nirbaLatA emane koI najIvA zakuna upara ke koI mudra devadevInA vara upara athavA keI najIvI vidhine barAbara pAlana upara apAra zraddhA rakhAve che. je moTAM moTAM sainyathI DaratA nathI, game tenI sAthe dvi yuddha karavAmAM pAchI pAnI karatA nathI, siMha ane sarpa sAme thavAthI bItA nathI, te eka chIMkana apazukanathI, bhUtanA AbhAsathI, bihAmaNuM svapnathI, jezInA jozathI ke hRdayamAM saMbhaLAyelI aNadhArI AkAzavANuM ke bhaDakathI evA nAhiMmata thaI jAya che ke koI paNa rIte te e viSayamAM zraddhAvAna ane nizcita thaI zakatA nathI. 6. kaMse paNa evI eka AkAzavANI sAMbhaLI hatI. devakIne AThame garbha potAne nAza karaze, eve tene devakI-putrane vahema bharAye hato, ane tethI sarve Darapoka nAza mANase kare che, tema eNe devakInAM bALakone 1. juo pAchaLa noMdha 1lI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 aLarAma gokuLaparva janmatAM ja mArI nAkhavA mAMDyAM. AThame garbha karyo e gaNavAmAM kadAca bhUla thAya, AThamuM bALaka mare paNa bIjAM jIvatAM rahe to kadAca e paNa bApane kanaDavA ane bhAIne mArI nAkhavA mATe enA upara vera vALe, kadAca e yAdavenA netA thAya, evI dhAstIthI eNe vasudevanA eka paNa bALakane jIvatuM na rAkhavAno nizcaya karyo. A rIte eNe devakInA cha putrone aMta Aye. 7. rehiNInA garbhanA paNa e ja hAla thAya, e dhAstIthI ene dahADA rahetAM ja vasudeve ene naMdane tyAM 2 mokalavAnI peravI karI dIdhI. tyAM ene UjaLe dha je putra thayA. enuM nAma rAma pADyuM. pAchaLathI ene atizaya baLathI e baLarAma athavA baLadevane nAme oLakhAyA. devakIne sAtame garbha gaLI paDyo. AgaLa jatAM devakIne AThamI vAra garbha rahyo. A bALakane khasUsa karIne mAravAne jema kaMsa talapI rahyo hate, tema ene koI paNa rIte bacAvI levAnI vasudeva-devakIne paNa tIvra abhilASA hatI. vega e banyuM ke AThame mahine ja devakIne prasavavedanA zarU thaI. e samaya zrAvaNa vadi AThamanI madharAtane hate. varasAda jorathI paDatuM hatuM. prasUtikALane haju ghaNuM divasanI vAra che evuM lAgatuM havAthI cokIdAre ghera nidrAmAM paDyA hatA. Ave suge devakIe putrane prasa. catura vasudeve tarata ja putrane upADI kRSNajanma , lIdheane cekIdAranI UMghane tathA varasAdanA ghoMghATane lAbha laI nadI UtarI, sAme kAMThe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSaNa nadanA vraja tarapha prayANa karyuM. graMthA pramANe te ja vakhate naMdanI strI yazeAdAe paNa eka putrIne janma ApyA hatA. yazAdA mUrcchita avasthAmAM hatI. vasudeve chAnAmAnA yazeAdAnI zayyA pAse jaI, karAne mUkI karIne upADI lIdhI ane pAchA devakI pAse hAjara thayA.1 bALakAnI adalAbadalInI vAta vasudeva-devakI sivAya khIjA koI e jANI nahI. chekarIe raDavA mAMDyu, eTalAmAM kadAca rAtri paNa lagabhaga pUrI thaI haze, eTale cAkIdAro jAgI UThayA ane kauMsane prasRtinA samAcAra kahyA. ATalI chokarIne jIvatI rAkha, ema devakIe bhAIne AjI karI, paNa kaThora hRdaya upara enI kazI asara thaI nahi; ane eka zilA upara pachADI eNe bALakInA prANa lIdhe. atyAra sudhI eNe cha khALahatyA karI hatI. joke hRdayane niSThura banAvI eNe e bALAne paNa mArI kharI; paraMtu A te krUratAnI hada thaI ema enuM pApI hRdaya paNa ene kahevA lAgyuM. e viSenA kAMIka pazcAttApathI eNe pAchaLathI vasudeva-devakIne kedakhAnAmAMthI cheDayAM ane emanuM kAMika mAna paNa rAkhavA lAgyuM. 72 1. zrI aMkimacaMdra caTTopAdhyAya chekarAMonI A pramANenI adalAbadalInI vAta mAnatA nathI. vasudeve kRSNane atyaMta bALapaNAmAM nane tyAM satADI rAkhyA eTaluM ja A kathA uparathI khAtarIpUrvaka kahI zakAya ema e mAne che. vasudeva putrIne carI zake e vAta asaMbhavita lAge che ja. pannAnA jevI svAmIbhakta nada-yazodAe batAvI hoya e asaMbhavata nathI, paNu ema kalpanA karavAne kaI AdhAra nathI. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gokuLaparva 8. yazodAne putra prasa evI vAta savAra paDatAM ja AkhA vrajamAM phelAI gaI. gharaDI uMmare gepanA mukhI zizu-avasthA Saa naMdane tyAM putra avataryo jANe vrajamAM gheraghera AnaMda phelAI gaye. govALaNuo harSabhera vadhAmaNa lAvI gIta gAvA lAgI. A putra rAmanA je UjaLe nahetA, paNa zyAma hatuM. enA raMga uparathI enuM nAma kRSNa pADyuM. e paNa rAmanA je ja mane hara gAtrevALa hatA. duniyAmAM kaI bALaka evuM avataryuM nathI ke je enAM mAbApa ane ADezIpADozIne kAMI vizeSa lakSaNovALuM lAgyuM na hoya. pitAnuM karuM kAMI bIjA ja prakAranuM che, enuM tephAna, buddhi, DahApaNa, saguNa bakarAM mAtrathI judAM paDe che, evuM na lAgyuM hoya evI mAtA pRthvItaLa upara bhAgye ja thaI haze. temAM vaLI e bALaka meTapaNe nAma kADhe, eTale te enA bAlyajIvananA bArIka prasaMge paNa adbhuta thaI jAya che ane enI smRtio AnaMdadAyI thAya che. temAMye A bALaka vizeSa lAge emAM navAI nahotI. e gomAM UcharatA hovAthI sarva temane gepakumAra mAnatA ane e pote paNa pitAnA kSAtravaMzane jANatA nahotA, chatAM agnine lAkaDAnI peTImAM kevI rIte saMtADI zakAya? tema kALI kAmaLImAM A bhAIonuM kSAtrateja paNa DhAMkayuM rahyuM nahIM. nAnapaNathI ja emanI buddhimattA ane sAhasika vRtti emanI ramatamAM jaNAI AvatI. chAzanI deNa pheDavAmAM, sIko parathI mAkhaNa cAravAmAM, vAcharaDAne choDI mUkavAmAM, emanI pachaDI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 kRNa pakaDI emane AmathI tema pheravavAmAM, e kevaLa potAnI rajoguNa kSatriya vRttinuM darzana karAvatA hatA. pitAnA mAnatA mukhIne chokarA, saundaryanA bhaMDAra ane potAnAM tephAnathI -jabarIthI badhAnuM dhyAna kheMcI rAkhanAra, rAmakRSNanA upara bALakapremI gepIe ghelI thavA lAgI. sarakhI uMmaranA chokarAomAM e sahaja ja "vaDA govALiyA" thayA. jaMgalamAM rahenAra loko upara aneka jAtanA naisargika upadrA AvI paDe che. gAma upara moTA vaTALiyA pharI vaLavA, madenmatta gedhAnuM vIpharavuM, ajagara, dhApada vagerene upadrava thavA ItyAdi akasmAte kRSNane paNa thayA. paNa te sarvemAMthI e bacyA. jema jema enA upara prakRtine kepa thatuM ane e temAMthI sahIsalAmata pAra paDatA, tema tema vrajavAsIene Azcarya thatuM. akasmAte kaI asura taraphathI thAya che evI emanI mAnyatA thAya e svAbhAvika hatuM. emAMthI bacI janAra e koI deva athavA paramezvara che ema emane lAgatuM hoya ema kavie varNavyuM che. nAnAmoTA sarvane kRSNa uparane prema enI mehaka mUti tathA parAkramI tophAnI ane vinedI svabhAvane lIdhe ja kevaLa na rahetAM, dhIme dhIme AdaranuM ane bhaktinuM svarUpa pakaDavA lAgyuM. temAM kRSNanI papakAritA paNa kAraNabhUta hatI ja. 9. jema zizukALamAM mAkhaNa caravAmAM, gerasanI mATalI pheDavAmAM, pANInuM beDuM kANuM karavAmAM kRSNanI pahela, tema ja kaumArAvasthAmAM chAza levavAmAM, vAcharaDAM cAravAmAM, chevAyelAM jAnavara baLI kaumAra Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gokuLapava 94 kADhavAmAM, gepakumArAnI saMbhALa levAmAM, emanA upara koI paNa bhayanA prasaMga AvI paDatAM bhayamAM pote jhaMpalAvI emane bacAvI levAmAM paNa enI pahela ja rahetI. 10, jema jema bhAI AnI uMmara vadhatI gaI tema tema rAma-kRSNanAM buddhi ane maLa paNu vadhatAM gayAM, ane e bannenA gharaDA geponeye sArA upayAga thatA gayA. jema jema emanu khaLa vadhatuM gayuM tema tema emanI ane pogaDAvasthA vizeSe karIne kRSNanI paraduHkhabha MjanatA paNu vadhavA lAgI. emaNe potAnI ja zaktithI e vAra geApone dAvAnaLamAMthI bacAvyA, ativRSTimAMthI rakSaNa karyuM. kAlinAganuM damana karI yamunAne nividha karI, jaMgalI gadheDAone nAza karI vanane bhayarahita karyuM. vaLI emane premaLa svabhAva paNa divase divase vikAsa pAmatA gaye. emanI madhura mAralImAMthI nIkaLatA sneharasa gAyAne paNa sthira karI detA. emanA rAsAmAM adbhuta AnaMdarasa pragaTI nIkaLatA. kRSNanI pavitra premaLatAthI gepakRSNabhakti geApIonAM citta evAM kheMcAyAM ke emane mATe saMsArarasa khAro thaI gayA. paDatInA kALamAM jyAre ApaNA dezamAM bhAvanAone zuddha vikAsa thatA aTakI paDayo, ane enuM pAvitrya samajavAnI ApaNI zakti eTalI kSINa thaI gaI ke kAI paNa ThekANe strIpuruSa vacce paricaya dekhAtAM ja emAM ApaNane apavitratAnI ja gaMdha AvavA lAgI, te samayamAM kRSNa pratinI A atyaMta svAbhAvika premabhaktinI kathAe ApaNA dezamAM vikRta svarRpane Adarza Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 kRNa manAvavAnuM sAhasa bhaktoe kheDayuM. jyAre kRSNanA nirdoSa cAritrane jArarUpe anuvAda thaye te vakhate ApaNe dezanI sAmAjika dazA kevI haze tene ja khyAla kare gya che. yadAnaMdananA cAritrya viSe e uparathI anumAna bAMdhavuM e sAhasa gaNAya. 11. kRSNamAM kevaLa bhAvanAne utkarSa nahote, kevaLa buddhikauzalya ane zArIrika baLa nahatAM, paNa emanI sadasavivekabuddhi paNa jAgrata hatI. e kRSNane sarvAgI samajaNe thaye tyArathI ja emane dharma ane vikAsa adharmane vicAra rahetA. iMdranI zA mATe pUjA karavI joIe, evI ene bALapaNathI ja zaMkA thaI geponAM jIvanane AdhAra gAye ane gavardhana che. magha kAMI gepa mATe varasatuM nathI, tema geponA balidAnathI varasAda vadhI-ghaTI zakatuM nathI, paNa gAnI pavitratA samajavAmAM ane jene AdhAre potAne nirvAha barAbara cAle che tenI pUjyatA jANavAmAM temanI samRddhine AdhAra che. AvA kAMIka vicArathI emaNe iMdrapUjA baMdha karAvI ane gAya tathA govardhananI pUjA calAvI. ( 12. AvI rIte rAma-kRSNanAM 17-18 varSa kuLamAM vItyAM. UMcAM zarIra ane majabUta snAyuvALA tathA mallayavanapraveza zuddhamAM pravINa evA be bhAIonI joDI veta ane kALA hAthInA jevI zobhatI. hatI. emanAM baLa ane parAkramanI vAte comera prasiddha thaI gaI. kaMse paNa emane viSe vAte sAMbhaLI. vasudeve Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gokuLaparva sagarbha rohiNIne naMdane tyAM mokalI ApI hatI ema ene khabara paDI. kRSNa paNa vasudevane putra na hoya evI ene zaMkA thaI. e zaMkA eNe eka vAra bharasabhAmAM jAhera kasanI zaMkA karIne vasudevane techaDAM vacana saMbhaLAvyAM. vasudeve kaze javAba vALe nahIM eTale enI khAtarI ja thaI gaI. paNa eNe have bAhya oLa badalya. bhANejane jovA ene prema UbharAI AvyuM. emanI mallayuddhanI nipuNatA jevA e utsuka thayuM. eNe eka moTe akhADe racavA AjJA karI. muSTika ane cANura nAme enA be baLavAna malla hatA, tenI joDe mallayuddha karavA eNe rAma-kRSNane AmaMtraNa mokalavAnuM TharAvyuM. 13. eka bAjuthI kaMse mallayuddhanA akhADAnI taiyArI karAvI, paNa bIjI bAjuthI eNe rAma ane kRSNa mathurA .. Ave te pahelAM ja emanuM kAsaLa kADhavAnI * yukti racI. eNe kRSNane ThAra mAravA mATe potAnA bhAI kezIne gekuLa meka. kRSNa gAye cAratA hatA tyAM eka jabaradasta ghaDA upara besI kezI kRSNanI sAme dha. bIjA gepoe kRSNane bhayasUcaka cetavaNI ApI. gheDe bedhaDaka kRSNa upara dhasI Avyo, paraMtu kRSNa jarA paNa gabharAyA vinA sthira UbhA rahyA. ghaDAe jevI kRSNane bacakuM bharavA garadana laMbAvI ke tarata ja kRSNa enA lamaNA upara evA jorathI mukakI mArI ke gheDAnA dAMta UkhaDI paDyA. AthI ciDAIne gheDAe kRSNane lAta mAravA pAchalA paga UMcakayA. tarata ja kRSNa e paga pakaDI laI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athANasane kRNa gheDAne evA jorathI uchA ke e dhaDiMga daIne nIce paDyo ane sAthe kezIne paNa pachADyo. kezI jamIna para paDatAM ja yamadvAra pahoMce ane gheDe paNa thoDAM taraphaDiyAM khAI e ja mAge gaye. A samAcAra sAMbhaLI kaMsanA te hozakeza ja UDI gayA. e bhUkha, tarasa ne UMgha khoI beThe. enuM hRdaya ene DaMkhavA lAgyuM. ciMtAthI e gharaDA jevo thaI gaye. jAgatAM ane svapnamAM e bhayane ja jevA lAge. ' 14. chatAM, akhADAne maMDapa taiyAra thatAM eNe akrUra nAme eka yAdavane ratha laI rAma ane kRSNane teDavA meka. ane gopane paNa notaryA. sAthe sAthe eNe - potAnA mallone sUcanA karI rAkhI ke temaNe rAma-kRSNane ramata daramyAna mArI ja nAkhavA. 15. akrara vasudevane pitarAI hato. e bahArathI kaMsane rAjasevaka chatAM aMdarathI vasudevanA pakSane hite; eTale be bhAIone mathurA lAvatAM pahelAM tyAMnA rAjaprakaraNathI vAkepha karavA vasudevanA pakSanA yAdavee akrane samajAvI rAkhe. 16. areno ratha naMdanA AMgaNAmAM AvI lAge. gepoe rAjadUtane yathAyogya satkAra karyo. are naMdayadAne kRSNajanma viSenI kharI hakIkata ughADI pADI kahI. kRSNa pitAne putra nathI e jANatAM ja bicArAM naMda ane yadA stabdha thaI gayAM. gopone paNa AkAza tUTI paDavA jevuM thayuM. atyAra agAu vraja upara ghaNuMye tophAne caDyAM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diTana kare rAma-kRSNa ja vasadeva-devakI para gokuLaparva hatAM, paNa A akrUranuM Agamana te jANe vrajane jIvatAM dAMTavA mATe thayuM hoya ema ene lAgyuM. 17. are rAma-kRSNa jeDe ekAMtamAM ghaNI vAte karI. kaMsanA julamanI hakIkata kahI; vasudeva-devakI para thayelA atyAcAre saMbhaLAvyA; rAma-kRSNane mallayuddhamAM notaravAmAM kaMsane AMtarika uddeza paNa jaNAvyuM, ane rAma-kRSNa je kaMsane aMta lAve to yAdava sarve enA pakSamAM ja raheze evI khAtarI paNa ApI. 18, rAma ane kRSNa sarve hakIkata sAMbhaLI lIdhI. kaMsane bhAre pRthvI parathI halake karavAne emane dharma prApta thayuM che ema emane spaSTa bhAsyuM. emaNe akrUra joDe javAno nizcaya karyo. 19 rAma ane kRSNane vidAya karavAne vakhata Ave. vidAya eTale lagabhaga niraMtarane ja viyega hate. e vidAyagIrI vaLAnuM dazya zuSka hRdayane paNa raDAve evuM hatuM. naMda-yazodAne te vagara mate ekanA eka putrane I besavA jevuM thayuM. vrajavAsInAM cittane kanaiyAe evAM AkaSI lIdhAM hatAM, ke zarIranA raMgathI sArthaka thayeluM nAma enI premanI zaktithI paNa gya karyuM. jjavAsIne mana madhurI moralIvALe sarvasva thaI paDayo hite. kRSNa emanAM mana te laI ja lIdhAM hatAM, ane tana-dhana paNa e potA pAse rAkhavA icchatAM nahotAM. patiputrAdika para emane naisargika miha paNa kRSNanA divya mAdhurya AgaLa hArI gaye. kRSNa vrajavAsIonuM jIvana Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa ja pheravI nAkhyuM hatuM. vedAntanA adhyayana vinA, sUkSma buddhithI thatA sAMkhyavicAra vinA, keganA abhyAsa vinA, prANanA niSedha vinA vrajanAM gepagepIe jevAM asaMskArI ane aNaghaDa janoye kevaLa nirdoSa premanA atyutkarSathI potAnAM citta zuddha karI pAra pAmI jaI zake evuM batAvavAnI dRSTithI purANakAroe zrIkRSNanuM vrajanuM caritra cItaryuM che. gepakathA dvArA emaNe bhaktiyegane samajAvyuM che. 20. kRSNane gopikAe pratyeno prema kevo haze? mAtA sivAyanI anya strIo para pAMca varSanA bALakanI . kevA bhAvathI daSTi paDatI haze ? ApaNe saMsAkuNu ane epIe rIo ema jANIe chIe ke samajaNe mANasa paratrImAM mA-bahena ke dIkarInA saMbaMdhanI bhAvanA prayatnathI bAMdhIne ja nirdoSa rahI zake. AnuM kAraNa e che ke ApaNe bAlyAvasthAnI nirdoSatA gumAvI beThA chIe. bALakane evI bhAvanA ghaDavI paDe che jenA hRdayamAM kuvicAra jAge che tene nirdoSatA pharIthI prApta karavA prayatna kare paDe che. bALakane e sahaja che. paNa ApaNe ema mAnIe chIe ke amuka vaya pachI cittanI nirdoSa sthiti kalpI ja na zakAya. ApaNA yuganA malina vAtAvaraNanuM ja A pariNAma che. jyAre cittanI punaHzuddhi karI vaye miTA chatAM pAMca varSanI uMmarane anubhava ApaNe pharIthI karI zakIzuM tyAre ja ApaNe kRSNane prema samajavAne vya thaIzuM. pachI kRSNa para kalaMka lagADavAnI, e kalaMkane divya 1. juo pAchaLa neMdha rajI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAparva gaNavAnI ke enA upara kAMI bhANa karavAnI jarUra nahIM rahe, je sahaja hovuM joIe, te ja jaNAze tyAre ApaNuM khAtarI thaze ke gopIjanapriya kRSNa sadA niSkalaMka ane brahmacArI hatA, yuvAna chatAM bALaka jevA hatA ane gepIene emanA pratyeno prema paNa eTale ja nirdoSa hate. mathurAparva aMte haiyuM kaThaNa karI vrajavAsIoe rAma-kRSNane akrUra sAthe vidAya karyA. karAvele samaye be bhAIo akhADA A tarapha javA nIkaLyA. rAjA-prajA ubhaya e 1 khela jovA bhegAM thayAM hatAM. mallakustImAM ja be bhAIono nAza thAya eTalIye kaMsane dhIraja nahatI. ene kAMI khela je nahote. ene te je te rIte rAmakRSNanA prANa levA hatA; tethI akhADAnA maMDapanA dvAra sanmukha AvatAM ja kaMsanI AjJAthI eka mahAvate eka madenmatta hAthIne kRSNanI sAme deDAvyuM. kRNe vIjaLI jevI capaLatA vAparI pahelAM hAthIne khUba thakavyo ane pachI ene dAMta jerathI ukhADI nAkhI e ja dAMtanA phaTakAthI enuM mAthuM bhAMgI nAkhyuM. 2. A parAkramathI eka bAjuthI kaMsanA hozakeza UDI gayA, paNa bIjI bAjuthI prajAne samabhAva kRSNa pratye DhaLe. kaMsanA kAvatarA mATe prajA ene muhika-cANUrasara phiTakAra karavA lAgI. ramata zarU karavAne vakhata thaye. kaMse jematema karIne hiMmata pakaDI, rA-6 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muSTika ane cANura sAthe mallayuddha karI pitAnI vidyA dekhADavAnuM rAma ane kRSNane kahyuM. rAma-kRSNa te haju 1718 varSanA bALaka hatA. muSTika ane cANure ajiMkaya malla tarIke atyAre pahelAM prasiddhi meLavelI hatI. lokone A yuddha agya lAgyuM, paNa be bhAIoe kaI paNa takarAra vinA yuddhanuM AhvAna svIkAryuM. muSTika sAthe rAma ane cANara sAthe kRSNa bALyA. malle dharmayuddha ja karavAnI murAdathI AvyA nahatA. thoDA dAvamAM ja rAma-kRSNa pitAnA sAmerInuM kapaTa kaLI lIdhuM, ane temaNe paNa beune yuddhamAM aMta ja lAvavAne nizcaya karyo. ghaNI vakhata sudhI kustI cAlI. chevaTe jorathI eka mukkI mArI kRSNa cANurane yamapurIno mArga dekhADyo. eka bIje malla-tozaLa -enI sAme laDavA Ubhe thaye. enI joDe vaLI kRSNa bhIDaDyA. eTalAmAM rAme paNa muSTikanA prANa lIdhA. e joIne kRSNa tezaLane UMcakIne e pachADyo ke pachaDAtAM ja te marI gaye. 3. A dekhAva joI kaMsa Abhe ja banI gaye ane ekadama bUma pADI UThayo ke, "A chokarAone ahIMthI hAMkI kADhe ane naMda-vasudevane zikSA karo." paNa e kaMsavadha * bole eTalAmAM to kRSNa enA siMhAsana pAse jaI pahoMcyA ane ene raMgamaMDapamAM pachADyo. tarata ja kaMsanA prANa cAlyA gayA. sabhAgRha capocapa khAlI thavA lAgyuM. kaI paNa kSatriye kaMsane pakSa lIdhe nahIM. mAtra kaMsane eka bhAI zrIkRSNa sAme dho. baLarAme ene pUre karyo. rAma ane kRSNa devakI-vasudeva pAse pahoMcyA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAparva ane emanAM caraNamAM pitAnAM mastaka mUkyAM. jamyA tyAra pachI Aje ja mAtA-pitA potAnA putrane maLyAM. jIvaleNa yuddhamAMthI te sahIsalAmata UtaryA hatA. emanA AnaMdane pAra rahyo nahIM. AThe netramAMthI lAMbA kALanA viyeganI smRtinAM ane harSanAM AMsune pravAha cAlyA. cAre chAtIo premathI UchaLavA lAgI. 4. sarva yAdavoe dhAryuM hatuM ke zrIkRSNa ja rAjyagAdI leze, paNa emaNe ema na karatAM kaMsanA pitA ugrasenane | baMdhanamAMthI mukta karI siMhAsana para besADyA ugrasenane ane kaMsanuM audhvadehikala vevya rIte pAra pADyuM. 5. mathurAnI vyavasthA thaI gayA pachI rAma ane kRSNane upavIta-saMskAra thaye ane emane ujjayinamAM ja sAMdIpani nAme eka RSine tyAM vidyAbhyAsa gugRhe ' karavAnuM thayuM. thaDA samayamAM emaNe vedavidyA ane dhanurvidyAne abhyAsa ryo ane potAnI gurubhaktithI RSine atizaya prasanna karyA. jo ke have te pUrNa vaibhavazALI banyA hatA, te paNa rAnamAMthI lAkaDAM, samidha, darbha ItyAdi ANa ApavAM, gAyanuM dUdha dehavuM, Dhora carAvavA vagere sarva prakAranI sevA teo zraddhAthI karatA. gurudakSiNA ApI e bhAIe pAchA mathurA AvyA. malla tarIkenI emanI khyAtimAM dhanudhara tarIkenI khyAtino vadhAre thaye. 1. maraNa pachInI kriyAo. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasadhanI kRNa 6. kaMsanI be strIo jarAsaMdhanI putrIo hatI ema AgaLa kahyuM che. patinA maraNa pachI e pitAnA piyara gaI ane jamAIne maraNanuM vera vALavA caDAI - jarAsaMdhane uzkeravA lAgI. jarAsaMdha A vakhate sarva hiMdustAnanA sArvabhaumapade pahoMcele hatA. daMtavakra, zizupALa, bhImaka vagere aneka rAjAo ane rAjakumAre tenI sAthe mitratA rAkhatA hatA. te saghaLAnI madadathI jarAsaMdha eka meTuM sainya laI mathurA upara caDI AvyA. baLarAma ane kRSNanA senApatipaNA nIce yAdavee killAnuM rakSaNa karavA mAMDyuM. sattAvIza divasa paryata ekasarakhuM yuddha cAlyuM. aThThAvIzame divase baLarAma keTalAka vIra sAthe bahAra nIkaLyA ane magadhanA sainya para tUTI paDyA. te ja vakhate bIje daravAjethI kRSNa paNa bahAra nIkaLI paDyA. banne jagAe bhayaMkara kApAkApI cAlI. baLarAme jarAsaMdhanA Dimbhaka nAmanA baLavAna malane mAryo. chevaTe jarAsaMdhane ghere uDAvI pAchA cAlyA javuM paDyuM. 7. e game te pAcho AvavAno ja ema badhAne khAtarI hatI, tethI yAda gAphala na rahetAM mathurAnA rakSaNa mATe jhapAjhapa taiyArI karavA lAgyA. 8. dhAryA pramANe cheDA vakhatamAM ja jarAsaMdha pA che caDI AvyuM. A vakhate keTalAka anubhavI yAdavone ema lAgyuM ke bhale aneka vAra jarAsaMdha jarAsaMdhanI - hAre, chatAM enuM baLa amRTa ane yAdavonuM bIjI caDAI A parimita gaNAya. jarAsaMdhane sarva reSa rAma Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAparva ane kRSNa para hato; mATe sArAmAM sAro upAya te rAma ane kRSNa mathurA choDavuM e ja gaNAya. 9. AvA vicArathI e yAdavee be bhAIone mathurA choDavA vinaMtI karI. prajAnuM hita joI bhAIoe | tarata ja e vinaMtI svIkArI lIdhI ane rAma-kRSNane - mathurAga kSaNane paNa vilaMba na karatAM dakSiNamAM karavIra zahere AgaLa jaI pahoMcyA. tyAM emane parazurAmane meLApa thaye. parazurAme emane AjubAjunA pradezanI ane rAjakIya sthitinI mAhitI ApI. emanI salAhathI rAma ane kRSNa gemantaka parvatanA zikhara upara rahyA. 10. rAma-kRSNa mathurA choDI gayA e vAtanI khabara paDatAM jarAsaMdhe emane pIcho pakaDyo. gemantaka parvatamAM be bhAIo saMtAyA che evI ene bhALa parvatanuM yuddha , paNa lAgI. emane jIvatA bALI mUkavAnA athavA laDAInA medAnamAM laDavA mATe AvavA pharaja pADavAnA IrAdAthI zizupALanI salAhathI eNe parvatane cAre gamathI saLagAvI mUkyo. cAre bAju bhayaMkara agni pragaTele joI, rAma-kRSNa pitAnAM Ayudha laI parvata parathI kUdake mArI jarAsaMdhanA sainya para dhasI paDavAnuM pasaMda karyuM. eka zikharano Azraya laI baMnee pitAnI dhanurvidyAnA prabhAvathI jarAsaMdhanA sainyane sArI peThe ghANa vA. pachI baLarAme haLa ane muzaLathI tathA zrIkRSNa cakrathI aneka vIrAnuM kaMdana calAvyuM. chevaTe jarAsaMdha parAbhava pAmI pAchA gaye. zrIkRSNa ane baLarAma gemantaka parathI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mInAM besaNa asanuM khAsa mathurAvAsamAM te hA ke yuddha kRg nIkaLI UMcapura AvyA. zizupALano pitA damaSa capurane rAjA ane kRSNane kuo thatuM hatuM. teNe be bhAIone satkAra karyo ane keTaluMka sainya ApI temane mathurA ravAnA karyA. 11. rastAmAM zugAla nAme eka rAjAe kaMThayuddha mATe kRSNane AhvAna karyuM ane temAM te hAryo. mathurA AitihAsa pahoMcatAM ja mathurAvAsIoe zrIkRSNa ane * rAmanuM khUba vAjategAjate svAgata karyuM. A pachInAM betraNa varSe AnaMdamAM gayAM. A samayamAM ja kRSNane pitAnI pheI kuntInA chokarAo - pAMDavo - sAthe oLakhANa thaI ane emanA para kRSNanI prIti beThI. joke arjuna kRSNa karatAM lagabhaga aDhAra varSe nAno hovAthI A vakhate mAtra pAMca-cha varSane ja hatuM, te paNa e kRSNanuM khAsa prItinuM pAtra thaI paDyo. e prItisaMbaMdha divase divase vadhato ja gaye ane AgaLa jatAM kRSNa ane arjuna bane gADha sakhA thaI rahyA. A samayamAM ja baLarAma eka vAra gekuLa jaI AvI vrajavAsIone maLI AvyA. 12A pachI vidarbhanA rAjA bhImake potAnI dIkarI rukimaNane svayaMvara ra. emAM eNe aneka rAjAone rukimaNuM. AmaMtraNa mokalyAM hatAM, paNa yAdavene halakA svayaMvara kuLanA kSatriye gaNI TALyA hatA. AthI, te samayanA rivAja pramANe, zrIkRSNa rukimaNanuM 1. hAlanA varADa athavA birAra e prAcIna vidarbhane bhAga gaNAya che. umarAvatIthI thaDA gAu dUra kaThinapura hatuM ema manAya che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C mathurAparva haraNa karavA yAdavasainya sAthe kuDinapura doDyA AvyA eTale prItithI ne bIkathI bhISmakane kRSNanuM svAgata karyA vinA cAlyuM nahIM, paNa AthI jarAsaMdha, zizupALa vagere rAjAe risAI gayA, ane kurDinapura cheDI pitapatAne deza cAlyA gayA. ethI svayaMvara jyAre tyAM rahyo ane kRSNa paNa mathurA pAchA pharyA. 13paNa kRSNane lIdhe ja svayaMvaramAMthI jarAsaMdha, zizupALa vagere mukuTadhArI rAjAone pAchA javuM paDyuM tenuM emane bahu apamAna lAgyuM. ene badalo mathurA para vALavA temaNe mathurA upara pharIthI caDAI punaH AkramaNa , ja karavA nizcaya karyo. emaNe pazcima taraphathI . . . . kALayavanane paNa belA ane be bAjuthI yAdanA rAjya para hallo karavAnI tathA mathurane gheravAnI taiyArI karI. sAmaTA be zatruo sAme laDavAnI yAdanI hiMmata nahotI. teo gabharAI gayA. AthI badhI sthitine vicAra karI zrIkRSNa mathurAne tema ja yAdane A trAsamAMthI kAyamane mATe choDAvavA mATe evo nirNaya karyo ke yAdavee mathurA cheDI daI Anarta (kAThiyAvADa) dezamAM eka navuM zahera vasAvavuM. 14. kRSNano nirNaya sarvee pasaMda karyo. vagara Dhale sava yAdave mathurA choDI gayA. dvArikA AgaLa sarvee utArI nAkhyA. pachI tyAM AgaLa eka keTa bAMdhavAnI vyavasthA karI, kRNa kAlayavananI khabara levA mathurA tarapha Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 kRSNa pAchA pharyAM. dhALapura pAse kRSNanA ane kAlayavananA bheTA thayeA. zrIkRSNe kAlayavananA sainyane dhALapuranA DuMgaramAM laI jaI eka aDacaNavALI jagAmAM phasAvyuM. AthI krAdhe bharAI kAlayavana ekaleA ja kRSNanI pAchaLa paDaco, paNa eka mucakunda nAme rAjAnA bhAga thaI paDayo. 15. kAlayavananA maraNathI enI senA avyavasthita thaI gaI ane kRSNe tenA sahelAIthI parAbhava karyAM. pAtAnI sthAdi sarva saMpatti choDIne temane nAsavuM paDyu. kRSNa te saMpatti laI dvArikA AvyA. yAdavAe mathurAne tyAga kIdhAthI jarAsaMdhane paNa caDAI aTakAvavI paDI ane peAtAne deza pAchA javuM paDyuM. dvArikApava dvArikAmAM kRSNe eka suMdara zahera vasAvyuM. pAtAnA pitA vasudevane yAdavonA rAjA tarIke abhiSeka karyAM. baLadevane yuvarAja harAvyA. daza vidvAna yAdavAnuM eka maMtrImaDaLanImyuM ane bIjA vIra yAdavAne mukhya pradhAna, senApati vagerenAM pade ApyAM. potAnA guru sAMdIpanine ujjayanIthI bolAvI rAja purahita tarIke nImyA. mAtra pAte ja kAI paNa padma vinAnA rahyA. paNa mukuTadharane mukuTa, padavIdhAnI padavI ane maMtrIonI matraNA emanA vaDe ja hatI e koInuM ajANyuM nahatuM. dvArikAmAM vasavATa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 dvArikAparva 2. ATalA samayamAM rukimaNInA bhAI rukamInA AgrahathI bhISmake zizupALa joDe rukimaNInuM lagna nakakI karyuM; paNa rukimaNIe kRSNane ja varavA rukimaNu " manathI nizcaya karyo hato, tethI eNe potAnuM haraNa karI laI javA kRSNane saMdeza meka. kRSNa tarata ja kuhiDanapura javA nIkaLyA. baLarAmane khabara paDI tyAre te paNa sainya laI bhAInI madade pAchaLa dhAyA. vivAhanI pahelAM kuLAcAra pramANe rukimaNa kuLadevInAM darzana karavA maMdire gaI. tyAMthI saMketa mujaba kRSNa ene rathamAM besADI laI gheDA doDAvI mUkyA. zizupALa ane enA sahAyaka rAjAe kRSNanI pAchaLa doDyA; paNa eTalAmAM baLarAma AvI pahoMcyA hatA. temaNe e rAjAone aTakAvI harAvyA. mAtra rukamI kRSNanI pAchaLa paDyo. eNe kRSNane narmadA kinAre pakaDI pADyA ane yuddha mATe AhvAna karyuM. eka bAju bhAI ane bIjI bAju pati hovAthI ane viSe prItivALI rukimaNuM gabharAI gaI pitAnuM tema ja bhAI ubhayanuM rakSaNa karavA eNe kRSNane vinaMtI karI. be vacce laDAI cAlI. rukamI ghAyala thaye. kRSNa ene enA ja rathamAM bAMdhI pitAne ratha dvArikA tarapha doDAvyA. rukamI zaramane mAryo kuzkinapura gaye ja nahIM, paNa tyAM ja (hAlanA DabhAI pAse) rAjya sthApIne rahyo. A banAvathI rukamI, zizupALa, jarAsaMdha ane emanA mitra daMtavaka, zAlva ane pika-vAsudeva kRSNanA kaTTA zatru thayA. rukimaNuM uparAMta kRSNane bIjI paNa strIo Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'rI hatI ke kema ane hoya te keTalI te viSe vidvAnomAM matabheda che. zrI baMkimacaMdra zrIkRSNane eka ja patnI hatI ema siddha karavA prayatna karyo che. temane parivAra mATe hate. 3. A samayamAM AsAmamAM narakAsura nAme rAjA rAjya karato hato. te atyaMta duSTa ane unmatta hate. - aneka dezanI suMdara suMdara chokarIonuM haraNa ** karI teNe temane keda karI hatI. te garIba karIone cheDAvavAna zrIkRSNa vicAra karI narakAsura upara savArI karI ane laDAImAM tene vadha karyo. chokarIone baMdhanamAMthI mukta karI, narakAsuranA putra bhagadattane gAdIe besADI, zrIkRSNa dvArikA pAchA AvyA. 4. kRSNanI gerahAjarImAM zizupALe dvArikA para caDAI karI hatI. zaherane te laI te zakyo nahIM, zizupALanuM AkramaNa paNa ene Aga lagADIne teNe puSkaLa nukasAna na karyuM. kRSNa AvI dvArikAne vaLI pAchI baMdhAvI ane enI zebhAmAM hatuM tethI vizeSa vadhAre karyo. pAMDavaparva A kALamAM pAMDavo bhAre vipattimAM AvI paDyA hatA. duryodhane emane potAnA ja mahelamAM jIvatA bALI | mUkavAnuM kAvataruM racyuM hatuM, paNa bhImanI paha * cAlAkIthI teo bacI gayA hatA. tyArathI teo brAhmaNane veSe dezadezAntaramAM bhaTakI pitAnA divaso. gALatA hatA. vidura sivAya sarva jagata emane marI gayelA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMDavapava jANatuM hatuM. korae emanI zraddhAdika kriyA karIne jAhera rIte zeka paNa pALyuM hatuM, paraMtu nIcenA banAve emane pAchA ughADA pADyA. 2. pAMcAla dezanA kupada rAjAne draupadI nAme putrI hatI. eka pharatA cakramAM rahelA lakSyane tenuM pratibiMba dropadI svayaMvara : joIne je bANathI vIdhe tene draupadI varAvavI evuM paNa karIne teNe eka svayaMvara ra. potAnA putra pradyumnane e kanyA maLe te jovuM, e udezathI kRSNa paNa kAmpityanagara gayA. pAMDave paNa kApaDIne varSa tyAM AvyA hatA ane brAhmaNomAM jaIne beThA hatA. drupada rAjAe mUkeluM paNa kaI paNa kSatriyathI jItI zakAyuM nahIM. zrIkRSNa ane sAtyaki samartha hatA chatAM UDyA nahIM. duryodhanane mitra karNa UDyo, paNa te sUtaputra hovAthI draupadIe tene dhanuSyane hAtha lagADavA dIdhuM nahIM; eTale brAhmaNane potAnuM kauzalya darzAvavAno vAro Avyo. arjuna lAgale ja UDyo ane jotajotAmAM paNa jItI lIdhuM. draupadIe tene varamALA ApI ane ene laIne pAMDa kuntInI pAse gayA. kuntIe ene AzIrvAda ApI pAMce pAMDavanI patnI thavA AjJA karI. kRSNa arjunane tarata ja oLakhe ane enI pAchaLa ene ghera gayA. emaNe te 1. eka yAdava vIra; droNAcAryane ziSya. 2. bAreTa cAraNa jevI eka jAti. karNa vAstavika rIte kutIputra hatA, paNa kutIe ene nAnapaNamAM tyajelo hovAthI ene duryodhanane darabAranI rAdhA nAmanI eka cAraNIe ucheryo hato. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iddhatha kRSNa divasathI dropadIne pitAnI bahena mAnI ane emanI madadathI pAMDavenuM draupadInI sAthe ThAThathI lagna thayuM. 3. pAMDave jIvatA che ema khabara paDatAM koranA peTamAM phALa paDI, paNa emaNe bahArathI AnaMda darzAvyA A ane yudhikirane adhuM rAjya sepyuM. pAMDe * Indraprastha nAme eka zahera vasAvI rAja karavA lAgyA. emanAM nIti ane parAkramathI thoDA samayamAM e rAjya samRddhine pAmyuM. AthI duryodhananI IrSyA vadhatI gaI bIjI bAjuthI baLarAmanI bahena subhadrA sAthe arjunanuM lagna thavAthI kRSNane emanI sAthe saMbaMdha vadhAre gADha thaye. 1. arjuna kSAtrarIti pramANe subhadrAnuM haraNa karI paraNyo hate; paNa emAM baLadevane virodha ane kRSNanI saMmati hevAthI baLarAme ajunanuM e kRtya sahana karI lIdhuM; paNa subhadrA sagI bahena hevA chatAM emaNe ajuna joDe vizeSa sakhya karyuM nahIM. ene pakSapAta enA ziSya duryodhana prati vizeSa hatuM. bIjI bAjuthI kRSNane putra sAba duryodhananI putrI lamaNAnuM haraNa karI para hato. Ama kRSNa ane duryodhana eka bIjAnA vevAI hovA chatAM emanI vacceno saMbaMdha mI nahote. strInA nimittathI mahAbhAratamAM keTalAM vera pragaTa thayelAM jaNAya che e vicAravA jevuM che. kRSNa ane zizupALa tathA e mitrarAjAe vaccenuM vera rukimaNI nimitte thayuM; kRSNa ane zatadhavA vaccenuM vera satyabhAmA nimitte thayuM; baLarAmane pAMDavo viSe vaimanasya subhadrAnA haraNane lIdhe gaNAya; duryodhanane kRSNa sAthe aNabanAva lamaNAnA haraNane lIdhe thaye; ane draupadI e mahAbhAratanA yuddhamAM moTAmAM moTuM nimittakAraNa gaNAya. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahavayava 4. AvI rIte keTalAMka varSo vItI gayAM. eTalAmAM eka divasa keTalAeka rAjAe taraphathI eka daMta zrIkRSNa pAse Avyo. teNe jaNAvyuM ke madhya dezamAMthI kRSNa nIkaLI javAthI jarAsaMdhanuM baLa atizaya vadhI gayuM che ane teNe kaDa rAjAone jItIne kedamAM pUryA che. have tene vicAra e sarve rAjAonuM balidAna karI puruSamedha karavAnuM che, ethI e sarve kRSNanuM zaraNa icche che. dUtanA A saMdezA para kRNa vicAra karatA hatA, eTalAmAM yudhiSThira taraphathI eka te AvI emane tAbaDatoba Indraprastha AvavA vinaMtI karI. kRSNa tarata ja indraprastha gayA. yudhiSThirane rAjasUya yajJa karavAnI emanA baMdhu ane mitroe salAha ApI hatI, te bAbatamAM kRSNane abhiprAya pUchavA rAjAe kRSNane teDAvyuM hatuM. pa. digvajaya karyA sivAya rAjasUya yajJa nirvina thaI zakaze nahIM ema vicArI kRNe yudhiSThirane jaNAvyuM ke jyAM sudhI jarAsaMdha sArvabhaumapada bhogave che jarAsa vadha * tyAM sudhI yajJanI AzA rAkhI zakAya nahIM; mATe prathama enI upara vijaya meLavavuM jarUra che. pachI kRSNanI ja salAhathI bhIma, arjuna ane kRSNa jarAsaMdhanI rAjadhAnI pratye gayA, ane traNamAMthI kaI paNa sAthe mallayuddha karavA jarAsaMdhane kahevaDAvyuM. jarAsaMdhe bhImane pratipakSI tarIke pasaMda karyo. A vakhate enuM vaya eMzI 1. pAchaLa jAo noMdha 3jI. 2. pAchaLa juo neMdha 4thI. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 kRSaNa varSanuM ane bhImanuM pacAsa varSanuM hatuM. te paNa cauda divasa sudhI be jaNa vacce yuddha cAlyuM. chevaTe jarAsaMdha paDyo. kRSNa jarAsaMdhanA putrane abhiSeka karyo ane keda thayelA rAjAone choDI mUkyA. A sarve rAjAo pAMDavone anukULa thaI gayA. 6. jarAsaMdhanA maraNanA samAcAra sAMbhaLI enA mitra pauDUka-vAsudeve kRSNane kaMThayuddhanuM kaheNa mokalyuM. kRSNa te tarata ja svIkAryuM ane yuddhamAM tene parAjaya karI tene prANa lIdhe. 7. jarAsaMdhanuM viddha dara thavAthI pAMDenA rAjasUya yajJamAM have kAMI aDacaNa Ave ema na rahyuM. yudhiSThire | sarva rAjAone AmaMtraNa mokalyAM. badhA rAjasUya yajJa rAjAo bheTasAmagrI laI IndraprasthamAM AvyA. pAMDavanA mitra tarIke kRSNa pUjana samaye brAhmaNonAM caraNa jovAnuM potAne mAthe lIdhuM. aMte yajJa para thaye. avabhathanAna thayA pahelAM mahemAnanI pUjA karavAnuM kArya zaru thayuM. pahelI pUjA kenI karavI e viSe yudhiSThire bhImane abhiprAya mA. bhIme kRNane agrapUjA mATe ceca TharAvyA. pAMDene te A nirNaya bahu ja game. te pramANe rAhadeve tarata ja kRSNanI pUjA karI. paNa zizupALathI e sahana thaI zakyuM nahIM. eNe pAMDa ane kRSNanI khUba niMdA kIdhI ane bhImanA nirNaya mATe tiraskAra 1 pAchaLa juo noMdha pamI. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhRtaparva darzAvyuM. AnA uttaramAM bhIme kahyuM: "je kSatriya bIjAne jItI tene choDI de che te tene guru che. zizupAlavadha jJAnanI atizayatAthI brAhmaNa sarvamAM pUjya gaNAya che, vAvRddhatvathI zuddha pUjya bane che. kRSNa sarvamAM vayevRddha nathI, paNa e jJAnavRddha, balavRddha ane ghanavRddha che; tethI e ja agrajAne gya che." zizupALano roSa AthI vadhAre ugra thayA ane kRSNane mAravA e zastra ugAmata hato, eTalAmAM kRSNanuM cakra enI garadana para pharI vaLyuM. dhRtaparva rAjasUya yajJa para te thaye, paNa dezamAM kalahanAM bIja vAvate gaye. jarAsaMdha, pauDakavAsudeva ane zizupALa nA vadhathI dantavaka ane zAstrane kRSNa sAthe 16 bAja vera baMdhAyuM. zAlve saubha nAmanuM eka vimAna racI dvArikA upara caDAI karI. e vimAnamAMthI te zahera upara patharA, bANa, agni vagerene varasAda varasAvI khUba nukasAna karavA lAgyuM. chevaTe kRNe tene paNa laDAImAM vadha karyo. e ja pramANe dantavakane paNa kaMyuddhamAM mAryo. 2. kalahanuM bIjuM bIja duryodhananI chAtImAM paDyuM. pAMDenI samRddhi ane rAjasUya yajJamAM yudhiSThirane maLeluM mAna joIe IrSyAthI baLavA lAgyuM. eNe jugAra pitAnA mAmA zakuni ane karNa sAthe masalata karI pAMDanI saMpatti haraNa karavAnuM eka kAvataruM racyuM. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 kRSNa e vakhatanA kSatriyAmAM jugAranuM vyasana ghaNuM paisI gayuM hatuM. jema gheADadoDanI zaratane jugAra Aje rAjamAnya hAvAthI sArA ane prAmANika manAtA leAka! paNa emAM ramatAM rAramAtA nathI, tema kRSNanA kALanA dhArmika rAjAe paNa pAsAne jugAra ramatAM lajAtA nahIM; eTaluM ja nahIM paNa jema kAyAvADanA darabAro kasUMbanA inakAra karavAmAM Ave te apamAna mAnatA, tema jugAra mATe maLelA AmaMtraNane asvIkAra apamAnasUcaka lekhAtA. yudhiSThara dharmarAjA hatA kharA, paNa e dharmAMsudhAraka na hatA. dhRta ramavuM. nidya che ema e jANutA, paNa je rivAja paDI gayelA ane je mAnyatA Dha thaI gayelI temAM sudhArA karavAnuM baLa emanAmAM na hatuM. durmAMdhana vagere yudhiSThiranA svabhAvathI vAkepha hatA. temaNe eka mahela dhAnyeA hateA te jovAne miSe temaNe pAMDavAne hastinApura netaryAM. keTalAeka divasa emane satkAra rAkhI, eka divase phurasade cAlatAM gappAMAne lAbha laI zakunie yudhiSThirane pAsA ramavA kahyuM. yudhiSThare AnAkAnI karI, eTale zakunie maheNuM' mAyuM, ke cature gAMDAne bhamAvavA, sazakta azaktane lUTavA e jo pAtaka nathI, teA dhRtamAM kuzaLa mANase akuzaLane jItavA emAM pAtaka kayuM? tame digvijayamAM azakta rAjAone jItyA emAM nyAya hatA zuM? bAkI mAre tamane AgraDa nathI. ' yudhiSThirane maheNAmAM rahelA daMza lAgyA ane pApanI bIkane cheDI baLAtkAre zakuninA 1. pAchI jue toMdha 6 TTI. C Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhRtaparva bali thaI paDyA. eNe ramavAnuM kabUla karyuM. zakuni pAsA nAkhavAmAM hoziyAra hatA ane kapaTathI dhArelA pAsA nAkhI zakta hato. eNe duryodhananI vatI pAsA nAkhavA mAMDyA. ramavAmAM nANAnI, rathasaMpattinI, azvagajasaMpattinI ema eka pachI eka zarata bakAvA mAMDI. paNa dareka dAve yudhiSThira hAravA lAgyA. chevaTe, dharmarAjAe potAnA bhAIone paNa eka pachI eka heDamAM mUkavA mAMDyA. 1 bhAIone dAsa karI pote paNa dAsa thavAnuM paNa melI hAryA. ATaluM zakunine pUratuM lAgyuM nahIM. e be : "dharma, hajI eka paNa bAkI che. e paNa chatIza te sarva pAchuM ApIza. tArI strIne paNamAM mUka." A nirlajja prastAva sAMbhaLI sabhA "dhik dhik " pokArI UThI. paNa rAjAnA avivekanI nidrA haju UDI nahIM. teNe satI draupadIne paNamAM mUkI. zakunie pAsA nAkhyA ane "jItyA, jItyA" evI bUma mArI. 3. A pachI duryodhanane bhAI duHzAsana rajasvalA draupadIne sabhAmAM nijapaNe kheMcI lAvya, ane enuM vastra kheMcI levA lAge. bhayabhIta thayelI dropadI mahAsatI draupadIe bhISma, droNa ane pitAnA vastraharaNa * patio sAme joyuM, paNa keIe enA rakSaNArthe AMkha sarakhI UMcI karI nahIM. chevaTe e ananya bhAvathI paramAtmAne zaraNe gaI ane maryAdAvALI chatAM 1. pAchaLa juo noMdha 7mI. tA-17 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIkhI ane zUrAtana bharelI dalIlothI dhrutarASTra, bhISma, droNa vagerene UdhaDe levA mAMDyo. AnI asara sarve sabhAjano upara thaI. save duHzAsana para phiTakAra varasAda varasAvavA lAgyA ane draupadInI prazaMsA karavA lAgyA. aMdha dhRtarAddhe A ekI sAthe ja UThelA tiraskAra ane dhanyavAdanuM kAraNa pUchyuM. vidure tene vastusthiti samajAvI. AthI draupadI upara prasanna thaI tene eNe vara mAgavA kahyuM. draupadIe pitAnA pationo chuTakAro mA. ghatarASTra pAMDavone dAsatvamAMthI mukta karyA ane vaLI bIje vara mAgavA kahyuM. draupadIe patinuM rAjya pAchuM mAgyuM. dhRtarASTre te paNa ApyuM. 4. yudhiSThire pitAnA baMdhuo ane patnI sAthe Indraprastha javA UpaDyA. paNa dharASTranA varadAnathI duryodhana , vagere sarve caMDALa-cokaDIne potAnI mahenata pharI jugAra * barabAda gayA jevuM lAgyuM. emaNe yudhiSThirane vaLI eka vAra pAsA ramavA belAvavA dhrutarASTrane vInavyA. carmacakSu tathA prajJAcakSu banethI rahita DosAe putramehane vaza thaI pAchI e AjJA paNa kADhI. vaLI pAchA je hAre te bAra varSa vanavAsa ane eka varSa ajJAtavAsa bhogave ane ajJAtavAsamAM pakaDAI jAya che e ja pramANe zikSA anubhave, evI zarata karI. zakunie pAse pheMkyo ane pAchA jI. thayuM! be ghaDInI ramatamAM dharmarAjAe jugArathI AkhA jIvananI AsamAnI - sulatAnI karI batAvI. indraprastha javA upaDelA bhAIo ane patnI valkala paherI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghataparva vanane raste paDyAM. vRddha kuntI vidurane ghera rahI ane pAMDanI itara strIone potapotAne piyara javuM paDyuM. 5. zAstra sAthenI laDAImAMthI nivRtta thaI dvArikA pAchA pharatAM pAMDanI vipattinI hakIkta kRSNanA jANavAmAM AvI. vasudeva, baLarAma vagere yAdava sAthe e pAMDavone arayamAM jaI maLyA ane mulAkAta emanuM sAMtvana karyuM. draupadIe kRSNa AgaLa atizaya kalAnta karyuM. ene thayelA apamAnanI hakIkata sAMbhaLI kRSNa khaDe rezamAM pratijJA karI ke, "jemanA upara tuM gya kAraNasara kuddha thaI che temanI strIo A pramANe DUsake DUsake raDaze ane te sarva rAjAonI mahArAjJI thaIza." da. je vakhate pAMDave bAra varSa vanavAsamAM ane eka varSa ajJAtavAsamAM kADhI rahyA hatA, te samaye kRSNa tattva jJAnanA ciMtanamAM ane gAbhyAsamAM gAje. kRSNanuM ghara AMgirasa pAsethI temaNe AtmajJAnane tatvaciMtana ne upadeza lIdhe. judA judA matAnuM ane tattvanuM yogAbhyAsa saMpUrNa manana karyuM. nAnapaNamAM malazreSTha ane - taruNapaNe dhanurdhArazreSTha AvI emanI kIrti hatI. have te yegI paNa thayA. emanuM vaya vanavAsanI zarUAtamAM Azare 70 varSanuM hatuM. have te 83 varSanA thayA hatA. 1. pAchaLa juo noMdha mI. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhapa vanavAsa pUro thaye. pAMDavAe ajJAtavAsamAMthI pragaTa thaI pAtAnA bhAga mATe vaLI mAgaNI karI. ajJAtavAsanuM varSa caMdranI ke sUryanI gati pramANe gaNavuM paDavAnuM te upara matabheda thayA. bhISme pAMDavAnI tarapragaTa thavuM pheNamAM nirNaya ApyA, paNa durgaMdhane te svIkAryAM nahIM. laDAI karyAM vinA have pAMDavAne bIjo ilAja dekhAyA nahI. madada mAgavA mATe arjuna dvArikA doDyo. duryodhana paNa te sAMbhaLI dvArikA gayA. kRSNe javAba ApyA : mArAthI have laDI zakAtuM nathI. yuktinI becAra vAta joItI haze te kahIza. eke mane levA ane khIjAe mAruM sainya levuM." arjune kRSNane pasaMda karyAM. ane duryodhane sainya lIdhuM. baLarAma taTastha rahyA ane yAtrAe nIkaLI gayA. yAdaveAmAMthI keTalAeka pAMDavAne ane keTalAeka kauravAne jaI maLyA. joke A TaTA eka prAnta jeTalA rAjya mATe hatA, chatAM saMbaMdhane lIdhe AkhA hiMdustAnamAM te vyApI gayA. TheTha dakSiNa sivAyanA AkhA bhAratavanA kSatriyA A khUnakhAra laDAI mATe taiyAra thaI kurukSetramAM bhegA thayA. duryodhana tarapha agiyAra akSohiNI ane pAMDavA tarapha sAta 1. 21870 gajasavAra, eTalA ja rathI, ethI traNa gaNA gheADesavAra ane pAMca gaNuA pAyadaLanuM lazkara eka akSauhiNI kahevAya. eTale eka akSauhiNImAM 2,18.700 tA laDanArA ja hoya; e uparAMta sArathi, mahAvata vagere judA. ekadare lagabhaga traNu lAkha manuSyabaLa eka akSauhiNImAM thAya. 100 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhapa 101 akSauhiNI sainya bheguM thayuM; eTale lagabhaga cApana lAkha mANaso A pitrAI enI laDAImAM ekabIjAnA prANa levA AvyA. 2. laDAI zarU karatAM pahelAM yudhiSThire TaMTAnA nikAla samAdhAnIthI lAvavA mATe ghaNA prayatna karyo. chevaTe, mAtra pAMca gAma laI satASa mAnavAnI taiyArI kRSNaviSTi batAvI kRSNane viSTi karavA hastinApura mAkalyA. kRSNe tathA vidure dhRtarASTra tathA duryodhanane ghaNuM ghaNuM samajAvyA, bhISme paNa kRSNane Teke Akhe, paNa durthAMne gabharyo uttara vALyeA ke eka sAya UbhI rahe eTalI jamIna paNa pAMDavAne maLaze nahI. sarva anarthAMnuM kAraNa durthAMdhana che ema vicArI kRSNe dhRtarASTrane durgaMdhanane keda karavA salAha ApI. paNa mAhavaza pitAthI te thaI zakayu nahIM. UlaTuM, duCdhane kRSNane keda karavA prayatna karyAM. paNa kRSNa caturAIthI chaTakI gayA. " 3. viSTi mATenI A mulAkAta vakhate durgaMdhane ziSTAcAra pramANe kRSNane rAjamahelamAM rahevA AmaMtraNa ApyuM hatuM; paNa kRSNa duryodhananA bhAvarahita AtithyanA lAlacu na hatA. emaNe kahyuM : " mANusa e kAraNathI bIjAnuM jameH peAtAne khAvA na maLe mATe, athavA bIjAnA premane lIdhe. mane khAvAnI Apatti AvI nathI, ane tArA AmaMtraNa pAchaLa prema nathI. huM tAre tyAM kema japuM?'' 1. dhRtarASTranA sAvakA bhAI, paNu dAsIputra. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 kRNa Ama kahI, emaNe viduranuM garIba ghara rahevA mATe pasaMda karyuM ane enI joDe besI sAdAM zAkaTale khAvAmAM AnaMda mA. 4. vidura e A kALanA bhAratavarSanA traNa mahApuruSamAMnA eka gaNAya. emanuM jIvana atyaMta sAduM hatuM. nyAyapriyatA ane DahApaNamAM emanI barobarIe vidura, bhIma bhAgye ja koI thaI zake. bhISma nyAyapriya ane kRSNa ane jJAnI hatA, paNa e pitAne arthanA dasa gaNI kauravone anyAya aTakAvavAne asamartha samajatA, eTaluM ja nahIM paNa ene tyAga karavA mATe paNa e samartha na hatA. emane badhA dAdA tarIke gaNatA. rAjyakArabhAramAM ke yuddhamAM emanI madada vinA duryodhanane cAlatuM nahIM. chatAM duryodhana emanI pAse pitAnuM dhAryuM karAvI zakate. eTale duryodhananA anyAyomAM emanI sahAya e nimittakAraNa gaNI zakAya. vidurane rAjakhaTapaTamAM kAMI hissa nahe. emanI sAdhutA ane jJAnane lIdhe ja mAtra emane be vAta pUchavAmAM AvatI; paNa emane kahyuMye javAbadArInuM kAma eMpAyuM na hatuM. dAsIputra hovAthI kSatriya tarIkenuM paNa emane mAna na hatuM. e ddhAye na hatA, paNa emanAmAM nIDaratAthI satyavacana kahevAnI bhAre hiMmata hatI. duryodhana je anyAya calAvI rahyo hato ane putrahane lIdhe dhRtarASTra ane Teke Ape ja hatuM, te viSe dhRtarASTrane samajAvI phaTakArI vidure tene aneka rIte Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhaparva 103 cetavya. mahAbhAratanA viduranIti nAme bhAgamAM eNe dhrutarASTrane ApelI zikhAmaNane samAveza thAya che. vyavahAramAM dharmanIti kevI hoya ane kevI rIte jALavI zakAya enuM emAM vivecana che. kaura pitAnI haTha choDatA nathI ema jyAre ene lAgyuM tyAre eNe kIrane tyAga karyo ane hastinApura cheDI tIrthe cAlI nIkaLyA. kRSNa pote zastra na ugAmavAne nizcaya karyo, paNa pAMDavonA pakSamAM bhaLyA. A rIte A traNa jJAnI ane mahAtmA puruSoe kuTuMbakalezamAM traNa judI judI jAtanA bhAga bhajavyA. eke anyAyI chatAM cAlu mukuTadhArI rAjAne TakAvI rAkhavAmAM jagatanuM kalyANa mAnyuM, bIjAe eno tyAga karI mauna dharavAnuM ucita mAnyuM, ane trIjAe e rAjAne nAza karavAmAM ja puruSArtha mA. satyAsatyane ThIka viveka karI zakanArAomAMye AvI traNa prakAranI dRSTi dareka kALamAM jovAmAM Ave che, amuka samaye cakkasa dharma che e TharAvavuM keTaluM muzkela che te e batAve che, ane tethI, pitAne je satya lAge te AcaratAM chatAM jude mArga lenArAnI prAmANiktA viSe devAre paNa na karavAnuM zIkhave che. - pa. baMne bAjuthI laDAInI taiyArIo thaI kurukSetramAM bannenAM daLe beThavAyAM. kRSNa arjunanuM sArathitva lIdhuM. A prasaMgane, mahAbhAratanA kavioe tattvaarjunane ' jJAnanI daSTie tapAsI dhamadhamanuM zAstra viSAda vicAravAmAM sAdhanarUpa banAvyuM che. prasaMga ema Aye che ke jANe laDAI zarU karavAnI aNI vakhate Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 kRSNa be bAjunuM sarva sainyadaLa nihALavA ajunane ratha AgaLa AvyA. zaMkhe phUMkAyA. arjuna be bAjunI tapAsaNI karavA lAgyuM. tyAM ane joyuM ke A laDAImAM kevaLa sagAMvahAlAMo ja paraspara laDe che. AvA bhayaMkara yuddhanAM mAThAM pariNAma tenI dRSTi AgaLa tarI AvyAM. eNe emAM prajAne nAza, kSAtravRttine lepa ane AryonI adhagati spaSTa joI. AthI ene bahu zoka thayo. e laDAImAMthI nivRtta thavA tatpara thaye. ene A zeka kusamaye, pitAnI kSAtraprakRtimAM rahelA baLavAna saMskAranI pUrNa oLakhANa vinA ane sadaasavivekanA baLathI nahIM, paNa kSaNika mehathI utpanna thayele jANI, kRSNa ene jJAnapadeza Ape che. je bhAgamAM A carcA thaI che te bhagavadgItA. A upadezathI arjunane moha UtarI gaye ane te laDAI mATe sajja thaI gaye. 6. gItAnuM rahasya TUMkAmAM samajAvavuM saheluM nathI. lakhANa dvArA e rahasya jANI zakAya ja ema khAtarI gItApadeza : ja nathI. je vAcakane mATe A jIvanacaritra " jAyeluM che te enuM sarva rahasya samajI zake evI sAdhAraNa rIte AzA rAkhI zakAya nahIM. emane eTaluM ja kahI zakAya ke e zAstranuM sanduruSa pAsethI vAraMvAra zravaNa karavuM, zraddhAthI enuM vAraMvAra manana ane 1. chatAM A ja lekhakane lakhelo "gItAmanthana" nAmane graMtha vAMcavA bhalAmaNa che. -prakAzaka Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhapa 105 adhyayana karavuM, iMdriyA ane manane saMyamamAM rAkhI bhakti karavI ane satya, dayA, kSamA, ahiMsA, brahmacaya ityAdi guNA vadhAravA, eTale peAtAnI yAgyatA pramANe peAte ja peAtAnI meLe gItAne samajate jaze, ane jema jema tenI ceAgyatA vadhaze tema tema temAM navuM rahasya samajAze. jyAM sudhI gItAnuM rahasya samajAyuM na hoya tyAM sudhI satkarmoMmAM prItivALA thavuM, peAtAnAM deza, kALa, vaya, paristhiti, jAti, zikSaNa, kuLa vagerenA saMskArone anusarI je kanyakarmAM prApta thAya te dhabuddhithI, e dvArA paramapadanI prApti mATe lAyakAta meLavavAnI IcchAthI karyAM javAM. A mAga nirbhayatAneA che. e rIte vana rAkhanAranI unnati thayA vinA rahe ja nahI'. 7. kahevAya che ke vi. sa. pUrve 3046nA varSanA mAgazara suda 11thI aDhAra divasa sudhI ghanAra yuddha cAlyuM. e laDAInI badhI vAtA ahIM kahevI pAlave yuddhagaNu na nahIM. emAMnA kRSNane lagatA becAra prasaMge ja ahIM varNavIzuM. daza divasa sudhI bhISma kauravAnA ane bhIma pAMDavAnA senApati hatA. joke pAMDavA kauravAne kaccaraghANa te khUba karatA, paNa bhISma hoya tyAM sudhI jItavuM kaThaNa hatuM. navame divase bhISme pAMDavAnuM khUba nukasAna karyuM. arjunane bacAvavA kRSNe rathane pheravavAmAM peAtAnI sava kuzaLatA dAkhavI, tApaNu arjuna mUti thayA. A A joI kRSNane bahu mAThuM lAgyuM. emane thayuM ke bhISma pote pavitra ane pUjanIya hovA chatAM kauravAnA pakSa tANI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa amane Azraya Ape che. e eka mare te laDAIne aMta vahele Ave. A vicArathI pitAnI na laDavAnI pratijJA chatAM kRSNa sudarzana cakra laI bhISmanA ratha bhaNuM doDyA. kRSNane pitAnI sAme caka laI AvatA joI bhIme mahAna AzcaryakAraka kRtya karyuM. eNe potAnAM dhanuSyabANa rathamAM mUkI dIdhAM ane be hAtha joDI bolyA: "devadeveza jagatrivAsa zrIkRSNa! tAre hAthe maraNa Ave te ghaNuM ja sAruM. Aleka ane paraloka bane sudhare. Ava ane khuzIthI mane mAra." A premanI DhAla AgaLa bicArA sudarzana cakanI dhAra paNa buThThI thaI gaI. pratijJA bhUlI mAravAne ughukta thayelA kRSNa zAMta thaI gayA. emaNe bhISmane anyAyana pakSa laI anarthanuM mULa na thavA samajAvyA. bhIme kahyuM? rAjA parama daivata che. tenuM amArAthI nivAraNa karI zakAya nahIM." kRNe kahyuM: "kaMsane yAdavoe dUra karyo. kAraNa ke tene samajAvatAM chatAM paNa te samaye nahIM. e tane khabara che?" A pramANe adhamI rAjAne dUra karAya ke nahIM e viSe tAtvika vAdavivAda cAlatuM hatuM, eTalAmAM arjuna sAvadha thaye ane kRSNane pratijJA na teDavA samajAvI rathamAM pAchA laI gaye. pharIthI rItasara yuddha zarU thayuM. 8. dazame divase pAchuM arjuna ane bhISma vacce yuddha zarU thayuM. te divase arjunanAM bANonI vRSTithI bhIma vIMdhAI gayA. A pramANe A naiSThika brahmacArI, bhImano ja jJAnI mahAtmAnI jIvanalIlA pUrI thaI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 yuddhaparva 9 bhISma pachI droNAcAryane kauranuM senApatya maLyuM. tyAra pachI trIje divase arjunane putra abhimanyu atizaya - vIratA dAkhavI raNamAM paDyo, te rAtre ane droNanuM senAdhipatya pratijJA karI ke bIjA divasanA sUryAsta A pahelAM duryodhananA banevI jyadrathane vadha na thAya te pote citAmAM baLI mare. bIje divase jayadrathanuM rakSaNa karavA kaurenI vyuharacanA maMDAI. paNa chevaTe pitAnI ja gaphalatIthI cheka sUryAsta samaye te mAryo gaye ane arjunanI pratijJA pAra paDI. AthI krodhe bharAI kauravoe rAtriyuddha zarU karyuM. kaNe jorathI pAMDa para hallo karyo. paNa bhImano putra ghaTatkaca rAtriyuddhamAM kuzaLa hato. eNe kRSNanI salAhathI rAkSasI mAyA racI. kaura para patharA vagerenI vRSTi karI khUba ghANa vALe; eTale kaNe enA upara pitAnI amegha zakti nAkhI ene aMta ANyo. karNane evuM varadAna hatuM ke e zakti jenA upara e nAkhe tene avazya vadha thAya, paNa e zaktine enAthI eka ja vAra upayoga thaI zake. e zaktine e ajuna sAme upayoga karavA dhAratuM hatuM, paNa e zakti ghaTekaca upara vaparAI javAthI arjuna e viSe bhayamukta thayo. 10. bIje divase koNe draupadInA pitA tathA traNa bhAIone ThAra karyA. AthI draupadInA meTA bhAI dhRSTadyumna A tathA droNa vacce dAruNa yuddha cAlyuM. pAMca 1 divasanA satata zramathI thAkI gayelA koNe chevaTe pitAnAM zatre mUkI dIdhAM ane kSaNa vAra samAdhi lagAvI. te avasara jeI dhRSTadyumna droNanuM mAthuM uDADI dIdhuM. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa nI va karAvavuM 2. eNe ja karAvyAMka 11, droNa pachI kaNa senApati thaye. enI ane arjunanI vacce dAruNa yuddha cAlyuM. e bemAM keNa caDe e TharAvavuM muzkela che. paNa kaNa garviSTha ane - baDAIkhera hatuM. eNe atyAra sudhImAM duryodhanane beTI salAha ApI aneka akarmo karAvyAM hatAM. laDAImAM enuM daiva viparIta thayuM. enA rathane cAka ekAeka eka khADAmAM kheMcI gaye. ene UMcakIne bahAra kADhavA mATe eNe zastra mUkI dIdhAM ane arjunane paNa thoDI vAra laDAI bhAvavA kahyuM. paNa kRSNa ema karavA arjunane cokhkhI nA pADI ane kahyuM ke jeNe papade adharma karyo che tene A samaye svArtha mATe dharmanuM bahAnuM kADhavAne adhikAra nathI. AthI ajune potAnAM bANa cAlu rAkhyAM. kaNuM cAkane kADhavA jatAM eka bANathI vIMdhAI maraNa pAmyA. 12. have kauravonI paDatI thavA lAgI. duryodhana te sivAya sarva bhAIo ane enA ghaNAkharA 11 ddhAo tathA sainya mAryA gayAM hatAM. chevaTe duryodhanane nAsIne eka dharAmAM saMtAI javuM paDyuM. tyAM paNa e pakaDAye, tyAM bhIma ane duryodhana vacce gadAyuddha thayuM. A vakhate bhIme kaLayuddha karI, kauravarAjAnI sAthaLa upara gadAno prahAra karI ene maraNatela ghAyala karyo. 13. laDAIno have aMta AvI gaye. pAMDavoe kauravonA taMbUone kabaje lIdhe ane temAM potAnA pakSanAM rahyAMsahyAM mANasane rAkhyAM. rAtre azvatthAmA, kRpAcArya ane kRtavarmA yAdave e taMbUmAM pisI UMghamAM Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhapava 109 emanAM khUna karyAM. emAM dhRdyumna, draupadInA putro vagere mAryAM gayA. kRSNe dIghadiSTathI pAMDavAne e tabUmAM rAtavAsA na karavA salAha ApI hatI, eTale tee pAte tyAM rahyA na hatA. tethI mAtra eTalA ja kheMcI gayA. 14. A rIte kRSNanA sukAna taLe rahI pAMDavA A raNu-nadI tarI gayA kharA, paNa e chata hAra karatAM UjaLI nahAtI. pAMDavapakSamAM pAMce bhAI, kRSNa ane satrajita yAdava e sAta, ane kAravapakSamAM kRSa, azvatthAmA ane kRtavarmA e traNa khAkI rahyA. 15. laDAI pUrI thayA pachI yudhiSThira pazcAttApa karavA lAgyA. rAjya svIkAravAnI eNe nA pADI. kRSNe ene ghaNA samajAvyA, paNa enA mananuM samAdhAna thayuM nahI. chevaTe kRSNe ene raNakSetramAM ghAyala thaI paDelA bhISma pAse laI gayA. eNe karelA rAjadhama ane mokSadharmanA upadezathI yudhiSThiranuM samAdhAna thayuM ane e rAjya svIkAravA kakhala thayA. ene abhiSeka karI tathA azvamedha karavAnI salAha ApI kRSNa saheja navarA paDe che eTalI vAramAM vaLI eka khIjuM saMkaTa pAMDavA para AvyuM. yuddhamAM pAMDavAnA sarve putro mAryA gayA hatA, mAtra abhimanyunI vidhavA uttarA te vakhate sagarbhA hatI. enA upara ja vaMzanA vistAranA AdhAra rahyo hatA, paNa chelle azvatthAmAe gabha upara paNa brahmAstra nAkhI ene mArI vaiSNuvAstra, agnyAstra parikSitapunarjjIvana 1. bhAratayuddhamAM brahmAstra, nArAyaNAstra, vagere aneka asronAM nAma Ave che, ema manAya che ke e maMtra Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 nAkhyuM hatuM. AthI e bALaka mareluM avataryuM. have vaMza cAlu rahevAnI sarva AzA naSTa thaI. strIomAM raDAroLa thaI rahI. uttarA kRSNanI AgaLa khUba vilApa karavA lAgI. e kRSNathI joI zakAyuM nahIM. dayAthI emanuM hRdaya bharAI AvyuM. e uttarAne oraDAmAM gayA ane eka Asana para Acamana karI beThA. pachI mRta bALakane khoLAmAM laIne mATe svare bolyA: "huM Aja sudhI mazkarImAM sudhdhAM asatya bolyA nathI ane yuddhamAMthI pAchA pharyo nathI, te mArAM puNyathI A mRta bALaka jIvate thAo ! mArI sadaiva dharmapriyatA ane dharmanA adhiSThAtA brAhmaNe pratyenI pUjyatAne laIne abhimanyune putra jIvanta thAo. meM vijayamAM sudhAM bIjAne virodha karyo nathI. tene laIne A bALakane prANa pAchA Ave ! kaMsa ane kezIne meM dharmathI nAza karyo hoya te te bAbatathI A bALaka pharIthI saceta thAo " Ama zrIkRSNa belatA hatA, tyAM dhIme dhIme te bALakane zvAsa cAlavA lAge ane theDI vAramAM teNe vidyAnI zaktio che. e astravidyA have lupta thaI gaI che; paNa e vAta kharI che ema mAnavuM bhUlabhareluM che. maMtrathI sarpa, vIchI vagere utAranArA Aje paNa hoya che. eka vAra maMtravidyA sAdhavAnuM bhAratavarSamAM vyasana ja thaI paDyuM hatuM. sarve asAmAnya bAbatamAM bane che tema Aye puSkaLa durapayoga thAya che, ane enAM nAma nIce pAkhaMDo cAle che. AthI AvI vidyAo viSe jeo azraddhA dharAve che teo vadhAre salAmata mAge rahe che. je vastu pite samajI zakato nathI, temAM zraddhA mUtAM saMkoca rAkhavo, emAM doSa nathI. jeTaluM satya haze, temAM, anubhava Avya, zraddhA upanna thaze ja. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 uttaraparva rudana karavA mAMDayuM. A bALaka te rAjA parIkSita, jene zuke bhAgavata saMbhaLAvyuM evI purANanI kathA che. tyAra pachI yudhiSThirane azvamedha thaye. yajJane uttama rIte pAra pADI zrIkRSNa dvArikA AvyA. uttaraparva yuddha pachInuM kRSNanuM bAkInuM jIvana ghaNuMkharuM dvArikAmAM ja gayuM, yuddha pachI kRSNa keTalAkane mate 36 ane keTalAkane mate 18 varSa jIvyA hatA. A avadhimAM emaNe aneka mumukSuone jJAnane upadeza karyo, be-brAhmaNanI rakSA karI, garIbene dAna ApI temanAM duHkha TALyAM. emAMthI sudAmAnI vAta prasiddha che. 2. sudAmA ane kRSNa sAMdIpaninI zALAmAM sAthe bhaNyA hatA ane banne gADha mitro thayA hatA. paNa sudAmAne gRhasaMsAra ghaNo garIbIvALe thaye. che tenI patnInA AgrahathI e eka vAra kRSNa pAsethI madada meLavavAnI AzAthI dvArikA gayA. mitrane bheTa tarIke ApavA garIba brAhmaNIe kyAMkathI mAgI ANelA e mUThI pauMA sudAmAnI pichaDIe baMdhAvyA. kRSNa rukimaNInA mahelamAM beThelA hatA, tyAM sudAmA jaI pahoMcyA. tene jotAM ja kRSNa AnaMdathI palaMga parathI kUdI paDyA. banenI AMkhamAMthI AMsunAM nIra vahevA lAgyAM. kRNe UnA pANI vatI sudAmAnAM caraNe dhoyAM ane te caraNadakane pitAnI AMkhe lagADyuM. madhuparkathI tenI pUjA karI ane pitAnA ja Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 kRSNa palaMga upara besADyA. bALapaNanI ane vidyArthI avasthAnI vAte karavAmAM be mitroe AkhI rAta gALI. kaNe sudAmAnI kauTuMbika sthitinA samAcAra pUchayA ane bhAbhIe mokalelI bheTa mATe atyaMta premathI mAgaNI karI ! sudAmAe lajavAtAM lajavAtAM pauMAnI nAnI poTalI kADhI ApI. jANe amRta maLyuM hoya ema kRSNa temAMthI mUThI bharI vakhANa vakhANuM khAdhA. bIjI mUThI rukimaNI vageree mAgI lIdhI. bIje divase kRSNanI strIoe snAnAdika vagerethI ane miSTAnnathI brAhaNanuM sArI rIte Atithya karyuM. sudAmA ghera javA nIkaLyA te vakhate kRSNa dUra sudhI vaLAvavA gayA. zaramanA mAryA sudAmAe kRSNanI AgaLa kazI yAcanA karI nahIM. kadAca maitrIne pavitra samAnatAne saMbaMdha dAtA ane yAcakanA hIna saMbaMdhathI kaluSita thavAnI dhAstIthI kRSNa paNa vidAya karatAM ene kazuM ApyuM nahIM, paNa sudAmAe ghera jaI joyuM te pitAne ghera samRddhi joI. A sarva saMpatti kRSNa taraphathI AvI ema jyAre enA jANavAmAM AvyuM tyAre prema ane kRtajJatAthI tenuM haiyuM bharAI gayuM ane kRSNanI mitrabhakti mATe Azcarya thayuM. 3. rAjamada e kRSNanA kALanA kSatrinuM pradhAna dUSaNa hatuM. e madanuM mardana karavuM e kRSNanA jIvananuM dayeya hatuM ema kahI zakAya. e uddezathI emaNe yAdane rAjamada rAjyalAbhI ane unmatta kaMsa, jarAsaMdha, zizupALa ItyAdine nAza karyo. e ja uddezathI kauravakuLanuM nikaMdana karAvatAM AMcako khAdhe nahIM, paNa have Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraparva 113 e rAjamada tyAMthI UtarI svajJAtimAM bharAye. emanA prabhAvathI yAdave samRddhine zikhare pahoMcyA hatA. emane "tuM" kahevAnI koInI hiMmata na hatI, eTale e paNa have chakI gayA. mAthe zatru na rahyA eTale vilAsI thayA. jUgaTuM ane dArUnuM chaDecoka sevana karavA lAgyA. devapitRnI niMdA, ane paraspara dveSa divase divase vadhavA lAgyAM. strIonI upara nirlajjapaNe atyAcAra karavA lAgyA. AvI yAdavenI avanati joIne kRSNane bahu duHkha thayuM. e sthiti sudhAravA vRddha vasudeva rAjAe puSkaLa prayatna karyo. dArU pIvAnI manAI karI, paNa yAdavee chUpI rIte te vyasana cAlu ja rAkhyuM, ane emanuM unmattapaNuM kamatI thayuM nahIM, A sarva viparIta buddhi vinAzakALanI nizAnI che ema kRNe joI lIdhuM. AthI pravRttimAMthI temanuM mana udAsa thavA lAgyuM. 4. vi. saM. parve 3010 (athavA 3028)mA varSe kAtika vadi 30 ne divase sUryagrahaNa thayuM hatuM. e parva . nimitta kRSNa sarva yAdavene prabhAsatIrtha yAdavasa hAra javAnI salAha ApI. strIputra sahita sava yAdave tyAM gayA. grahaNa chUTyA pachI tyAM eka mahotsava thaye. surane pratibaMdha ahIM lAgu na hovAthI nAcatAla sAthe dArU paNa bezumAra UDyo. vAtavAtamAM bhAratIya yuddhanI smRtio zarU thaI. temAM viruddha pakSamAM gayelA ekabIjAnI joDe vAdavivAde caDyA. vAdamAMthI gALAgALI ane gALamAMthI laDAIe UtarI paDyA. thoDI vAramAM te lehInI nadIo vahevA lAgI. mAtra baLarAma ane kRSNa taTastha rahyA; rA-8 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 kRSaNa paNa temane mAravA yAda UThayA, tyAre temaNe paNa za uThAvyAM. zastro na maLyAM, eTale samudratIre UgI nIkaLelI moTI moTI DAMga jevI soTIo laI tethI sarve bhAMDayA. phakta strIo, chokarAM, dvArikAmAM rahelAM vRddha jane ane rAma tathA kRSNa sivAya sa yAdava kSatriyene A dAranI dhUnamAM nAza thaye. kRSNanA sarve putra-pautre paNa A yuddhamAM paDyA. 5. bhAratIya yuddhanI zarUAtamAM kuLanA saMhArathI ja aniSTa pariNAme nipajavAnI arjunane dhAstI hatI, te sarva sAcI paDI. asuranA nAzathI bhUbhAra utAravAnI kRSNanI murAda e vyakitaonA saMhAra pUratI sAcI paDI, paNa AsurI saMpattine nAza thaye nahIM. e te rabaranI kothaLImAM bharelI havAnI mAphaka DAbe khUNo dAbatAM jamaNe khUNe ane jamaNo khUNe dAbatAM DAbe khUNe phUlI UThelI jaNAI ! 6. kRNe pitAnA sArathine bolAvI A bhayaMkara hakIkata hastinApura jaI pAMDavone jaNAvavA kahyuM ane yAdavAnI strIo tathA bALakane dvArikAthI laI javA arjunane saMdeze kahevaDAvyuM. sArathi hastinApura gayo ane kRSNa strIo tathA bALakone dvArikA pahoMcADavAM. baLarAme prANane nirodha karI deha choDavA samudrakinAre Asana vALyuM. kRSNa dvArikA jaI vasudeva-devakInA pagamAM mAthuM mUkI sarve zekajanaka samAcAra saMbhaLAvyA ane gathI prANatyAga karavAne potAno nizcaya jaNAvyuM. nirvANa Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraparva 115 namaskAra karI kRSNa zahera bahAra nIkaLyA ane eka jhADane aDhelI DAbI sAthaLane UbhI rAkhI, te upara jamaNo paga mUkI brahmAsana vALI beThA. eTalAmAM eka bhale kRSNanA paganA taLiyAne mRganuM moM samajI te upara tAkIne bANa mAyuM. A rIte A mahAna puruSane ociMte aMta Avyo. 7. zrIkRSNanuM AkhuM caritra niHsvArtha lekasevAnuM anupama daSTAnDa che. jamyA tyArathI te lagabhaga se ke - savAso varSa sudhI emaNe kadIye nirAMta vALI kRSNamahimA nathI. bALapaNane garIbImAM pArakAne ghera kAvyuM; paNa e bALapaNane paNa emaNe evI suMdara rIte dIpAvyuM ke bhAratavarSane mATe bhAga e bALakRSNanI upara ja mugdha thaI mAtra eTalA ja jIvanane paNa avatAra mAnavAmAM pitAne kRtArtha thate samaje che. emanI yuvAvasthA mAtApitAnI sevAmAM, rakhaDatAM svajanene ekatra karI emanAmAM navuM jIvana jagADavAmAM, pitAnA parAkramathI ni sahAya rAjAone madada karavAmAM ane sAmrAjyanI rAjAone saMhAra karavAmAM gaI emanA AyuSyane trIje kALa emaNe tatvaciMtana ane jJAnaprAptimAM gALe. A pachI temaNe yuddha karavAnuM cheDI dIdhuM, te paNa pitAnA cAturyathI nyAyIne nyAya ApavAmAM emaNe pAchI pAnI karI nathI. emane ja lIdhe narakAsuranA paMjAmAMthI abaLAone chuTakAre thaye, jarAsaMdhane puruSamedha aTakyo ane pAMDavone nyAya maLyo. bhAremAM bhAre rAjyakhaTapaTa karatAM chatAMye emaNe mazkarImAM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa asatya bhASaNa karyuM nathI, dharmanA pakSane cheDo nathI, vijayamAMye zatrune virodha karyo nathI, evI emanI pratijJA maharSi vyAse gAI che, ane enI sAbitI tarIke parIkSitanuM punarujajIvana varNavyuM che. ATaluM chatAMye emanA upara jyAM anIti ke kapaTanuM ALa caDe evuM jaNAya che, tyAM traNa kAraNe che; (1) te kALanI yathArtha hakIkata samajavAmAM kAMIka khAmI, (2) zrIkRSNa pUrNa puruSottama che ema TharAvavA mATe jyAre saMpradAyapravartakane prayatna thaye, tyAre bhagavAnane te satkarma tema ja kukarma badhuM karavAnI chUTa heya, ane badhuM karatAM chatAM e nilepa haya,- e siddhAMta vAcakanA mana para ThasAvavA mATe, kRSNane nIti tema ja anIti banenA AcaranArA tarIke cItaravA mATe emanA jIvanamAM navAM vRttAnta jeDIjoDIne umeravAmAM AvyAM. A atizaya agya thayuM emAM zaka nathI. kRSNane pUrNa puruSottama banAvavA jatAM sAmAnya nItiparAyaNa sajjanathIye halakA teoe cItaryA, ane (3) kRSNakathA keI amUrta vicAranI mUrta rUpakAtmaka kathA che ema upalA hetuthI ja samajavAnI kalpanA zarU thaI ane e kalpanAnA piSanArAoe pite kapelAM rUpakane vadhAre vistAra karavA mATe ene anukULa vadhAre karyo. dA. ta. rAdhAvivAha, gopIo sAthene kapele vyabhicAra saMbaMdha, rAsalIlA e badhAM rUpaka che ema vaiSNava vicArakanuM kahevuM che. ema hoya to e kathAo kAlpanika che ema kare che.' 1. juo pAchaLa nedha 9mI. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara5rva 117 8. kRSNanA dehAMta pachI vRddha vasudeva, devakI ane kRSNanI patnIoe kASTabhakSaNa karyuM. bAkInA pAMha himAlayamAM : eka mANasane arjuna hastinApura laI gaye. kauranuM nikaMdana karanAra bAvalI ajuna vRddhAvasthAthI ane kRSNanA viyegathI eTale badhe nirbaLa banI gayA ke rastAmAM keTalAka lUMTAruo sAme paNa e saMghanuM rakSaNa karI zakyo nahIM, ane enuM dravya lUMTAyuM. pAMDanI rAjapratiSThA ane zAsanamAM keTalI DhIlAza AvI haze e A nAnakaDA banAvamAM tarI Ave che. yudhiSThire yAdavenA judA judA vaMzajone jude jude ThekANe rAjAo banAvI pitAnI kRtajJatA darzAvI. pachI parIkSitane siMhAsana para besADI pAMce bhAIe dropadI sAthe himAlayamAM cAlI nIkaLyA. tyAM ja temane aMta thaye. 9. kRSNanA aMta pachI bhAratavarSanI paDatIne prAraMbha thayo. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAMdha gAkuLapava - noMdha 1lI : AkAzavANI -- cittamAM bhUta-bhaviSya-vartamAnanuM jJAna rahyuM che evA darekane kaI kaI vAra anubhava thAya che. jeNe paripUrNa rIte satya pALyuM che tenI vANI bhaviSyanI hakIkatA viSe paNa kharI paDe che. khIjAone paNu enuM dhaNI vAra svAbhAvika sphuraNu thAya che. paNa kAMIka adbhuta dhyAna kheMcAya evA prasaMga sAthe sphura thAya tyAre sAmAnya mANusA e jJAnane oLakhe che. keAI vAra te gebI avAjanA rUpamAM, kAI vAra jAgratamAM ke svapnamAM kAI vyaktinA dekhAva sAthe e jJAna prApta thAya che. tyAre te AkAzavANI ke divyadarzanane nAme oLakhAya che, noMdha rajI: ApaNA cuganA...che ApaNA upara cheka apa vayathI ja evA halakA saMskAra paDavA mAMDe che ke AjanA kALamAM Adarza varSanA bALakane paNu brahmacaya virodhI vicArAthI mukta na gaNI zakAya evuM NAka anubhavIonuM mAnavuM che. je viSe bAlaka ajJAna che te viSenA vicAra| ApI UlaTA ene e viSaya upara vicArata karI mUkavA e ThIka nathI, evI dhAstIthI e viSe mauna rAkhavuM e temane ucita lAgatuM nathI. AjanA tAtkAlika ilAja mATe brahmacaryanA sabaMdhamAM bALakeAne cetavI devA e salAha kadAca ayeAgya na hoya, paNu e rAganA ilAja che, aTakAva nathI e yAda rAkhavuM oie. kharA upAya te vAtAvaraNa zuddha karavAmAM, halakA saMskAro paDe evA saMjogeAthI bALakane dUra rAkhavAmAM, tathA nirdoSa vyavahAranuM emane 118 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 noMdha darzana thAya ane bAhya vyavahAra pAchaLa kaI cerIno vyavahAra rahyo che evI emane gaMdha paNa na Ave evuM vAtAvaraNa nirmANa karavAmAM che. ApaNe keTalAMye kuTuMbomAM mAnI bALakane inAmanI lAlaca ke chevaTanI dhamakI sArI kanyA lAvavAnI ke na maLavA viSenI hoya che. bALakone kahevAnI ApaNI keTalIye lekakathAonuM sAdhya rAjAnI kuMvarI joDe lagna karAvI ApavAnuM hoya che - jANe paraNavuM e ja jIvananuM dhyeya hAyanI zuM? ApaNA vilAsI vinoda, rAjasI bhojane, halakI navalakathAo, bIbhatsa nATaka ane sinemAo, naphaTa jAhera khabara keTalAye kizorIkizorIonuM jIvana pitA tema ja samAjane zAparUpa karI mUke che, ene vicAra karatAM hRdaya kaMpI zake che. e lakathAonA ke navalakathAonA, nATakonA ke sanemAna, itihAsasaMzodhake bhale saMgraha ane samAlocanA kare; dhUyAnI mAphaka emanI paNa jarUra che ja. paNa jUnuM samAjamAM prAna thayeluM mATa ApavA jevuM ja e vicAra bhUlabhareluM che. ApaNA bhakto paNa e ja vAtAvaraNamAM kocharelA, emanA hRdayamAMye sUma rIte vilAsI vRttionAM bIja rahelAM, te emanAM bhajanamAM tarI AvyA vinA rahyAM nahIM. emaNe kRSNane strI mATe risate, strI maLavAnI lAlace manA, gepAo joDe saMkete karate, rAdhA joDe chUpuM lagna karI Avata e bALaka ane vyabhicArI yuvAna cItaryo che ane e sarvene "paramezvaranI sarve lIlAo divya ane nirguNa che" e mAnyatA taLe bacAva karyo che. e bacAvamAM kharI nirguNutA ane divyatA emanI nija zraddhAnI ja che. asatyamAMthI satyamAM javAya che e kharuM, paNa tethI asatya e satya thaI zakatuM nathI tema e siddhAMtamAMnI zraddhA manuSyanI aMzataH unnati kare, paNa tethI e siddhAMta acala che ema na kahI zakAya. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa pAMDavaparva noMdha 3jI: puruSamedha - je yajJamAM bali tarIke mANasane mAravAmAM Ave che tene naremedha - puruSamedha kahe che. sarvoparI sthAna meLavavA mATe rAjAo tema ja brAhmaNe Avo bhayaMkara yajJa prAcIna kALamAM karatA. vedamAM harizcaMdra ane zunA zepanI vAta che. temAM harizcaMdra zunazepane bali ApI varuNadevane saMtuSTa karavA mAge che. eka prAcIna lekhaka lakhe che - vRkSAMzchitvA, pazun hatvA kRtvA rudhirakardamam / yazcedgamyate svarga naraka: kena gamyate / / vRkSane kApI, pazuone mArI, lehIne kAdava karIne karelA ya vaDe je svarge javAnuM hoya, te narakamAM koNa jatuM haze? dha 4thI: rAjasUya yajJa - samrATa athavA cakravartI rAjA pitAnA rAjyArohaNa samaye (athavA pAchaLathI anya rAjAonI saMmatithI cakravata tarIke svIkArAya tyAre) A yajJa karatA. azvamedha - je rAjA atyaMta baLavAna hovAne dAvo karato hoya te azvamedha karate. je enuM baLa sarva svIkAre athavA siddha thAya te e yajJa karI zake. noMdha pamI: avathasnAna - hiMdu jIvanane sarva saMskAra, vidhio ane vizeSa utsavonI ujavaNImAM yajJa Avazyaka gaNAya che. pratyeka yajJanI zarUAta tathA pUrNAhuti snAnathI thAya che. upavIta lIdhA pahelAM nAhavuM paDe ane vidyAyana pUruM thAya tyAre pAchuM nAhavuM paDe. e snAtaka kahevAya. te ja pramANe vivAha, pretakriyA vagere sarve saMskAromAM snAna thAya che. e ja rIte rAjasUya vagere viziSTa yanI zarUAta tema ja pUrNAhuti snAnathI thAya che. e chevaTanuM snAna avabhUthasnAna kahevAya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noMdha dhRtapava noMdha ThThI : zakrRtinu' maheNuM--eka pApa khIjAM pApa karAve che. eka bhUlane DhAMkavA mATe te asatya elAvI khIjI bhUla karAve che. duSTa mANasA ApaNe kIdhelAM pApone lAbha letAM cUkatAM nathI. ane peAtAne artha sAdhavA e pApanuM maheNuM mArI athavA ene ubrADu pADavAnA bhaya darzAvI ApaNI pAse bIjuM pApa karAve che. pApanuM maheNuM sAMbhaLavAnI athavA e unnADu' paDe te jovAnI ApaNAmAM zakti nathI heAtI eTale ApaNe enI pApI icchAne vaza thaI khIjuM pApa karIe chIe; paNa ethI divase divase ApaNI avanati ja thAya che. chevaTe, enuM pariNAma evuM Ave che ke kAM te ApaNI pApanI bhAvanA ja muThThI thaI jAya che, athavA chevaTe badhAM pApanA ghaDA bharAI sAmaTuM kULa bhAgavavAnA duHkhakAraka samaya Ave che. pApane viSe nATa thaI javuM evI pApI seAkhatInI salAha hAya che : naTAImAM hiMmata che ema e manAve che. paNa saheje vicAratAM jaNAze ke emAM te UlaTI kAyaratA rahI che. ApaNA pApanuM keAI ApaNune smaraNa karAve athavA ene udhADu pADe ethI ApaNe karIe chIe. e pApanuM prAyazcitta kAI kALe levuM ja paDaze evI aMtaHkaraNamAM rahelI avyakta ciMtA ane enuM duHkha bhAgavavAnA Dara, prAyazcittanI ghaDI gheADA vakhata pazu lakhAya te sAruM evI ApaNA manamAM icchA upajAve che. te akalyANakAraka icchAne pApI sekhatanAM maheNAM athavA dhamakInuM pIThabaLa hAya che. ema ApaNe enA bhAga thaI paDI khIjuM pApa karavA taiyAra thaI e chIe. rA noMdha 7mI: bhAI AnI hADa--ekatra kuTuMbanA kartApuruSa kuTuMbanI milakatane kevaLa vyavasthApaka ja nahI, pazu mAlika; kevaLa milakatane ja nahIM, paNa sarve kuTuMbIonI zArIrika svataMtratAnA paNa e kRSNakALamAM sAmAjika sthiti hatI evuM A uparathI rASTra -- Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 kRSNa samajAya che. jyAM bhAIo paNa milakatamAM gaNAya tyAM strInI paNa e ja dazA hoya emAM navAI nathI. nedha 8mI: draupadInA vara- draupadInuM cAritra enI varayAcanAmAM jhaLakI UThe che. enA patioe puSkaLa aparAdhaadharma karyo ha, enA upara strI jAti para AvatuM bhAremAM bhAre saMkaTa ANuM mUkyuM hatuM, chatAM paNa tethI enA pati paranA premamAM eNe nyUnatA na AvavA dIdhI. e premamAM have kUtarAnA jevI svAmIbhakti nahotI, paNa eka svataMtra strInI pati mATenI lAgaNI hatI. have draupadI patnI -eTale dAsI ke milakatano bhAga -- rahI nahIM, paNa mitra banI. putranuM kachorupaNuM paNa mAne vAtsalyapravAha rekI zakatuM nathI; draupadInI pati pratyenI lAgaNI paNa tevA ja prakAranI hatI. premanI e ja rIta che. eka vAra jene ApaNe aMtarathI cAho, te cAhane enA koI paNa deSa ke ApaNe meha talabhAra paNa ocho kare te e premanI kiMmata nathI. uttaraparva noMdha 9mI: kapanuM ALa mane ema lAge che ke kRSNa pitAnuM jIvana nIcenA siddhAnta para racyuM hatuM? (1) koI paNa mANasanI svAbhAvika prakRtine parANe mareDavAmAM mAla nathI. rAjasI ke tAmasI prakRtinA mANasa pAse ekAda vAra sAtvika vega ke bhIrutAnA kSaNika jesamAM atyaMta dhIrajavALA ane niHspRhI manuSyathI sahana thaI zake evA pariNAmavALe bhAre tyAga karAvavAthI enuM bhaluM ja thaze ema na kahevAya. (2) jJAnI bhAre siddhAMtane amala na karAvI zake mATe eNe samAjane tyAga kara e ucita nathI. lesaMgrahAthe ajJAnI eTale Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne vara sakAma puranI buddhine bheda na thAya evI rIte eNe yukta thaIne, eTale nAkhuzIthI nahIM paNa prayatnapUrvaka, karmanuM AcaraNa karIne lokene deravA joIe. (3) tethI, pite pitAne mATe je kRtya na kare te kRtya bIjAne tenA hitArthe karavAnI salAha Ape ane prasaMga Ave te pote paNa tene mATe karI nAkhe. (4) AsurI vRttine ene dharAvanArA puruSathI hamezAM bhinna karavI zakya nathI. mATe AsurI vRtine nAza karavA mATe asurane pitAnoye nAza karavo paDe ema bane. A siddhAMta lakSamAM rAkhIe te kRSNanA jIvananAM aneka caritra samajAI jAya ema lAge che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 vAMcavAlAyaka zrIkRSNacaritra - ciMtAmaNi vinAyaka vaivata mULa marAThI, tathA kRSNaprasAda maNizaMkara zAstrIkRta tene gujarAtI anuvAda (citrazALA presaH pUnA) kRSNacatri- baMkimacaMdra caTTopAdhyAyakta mULa baMgALI tathA kRSNalAla mohanalAla jhaverIkRta tene gujarAtI anuvAda Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma-kRNu (upAnAnI daSTie samAjanA) Page #143 -------------------------------------------------------------------------- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma-kRSNa [upAsanAnI dRSTie samAlocanA] zrIrAma ane zrIkRSNa e vaiSNava hiMduonA moTA bhAganA upAsya ISTa deva che. bannenI puruSottamamAM gaNanA thAya che. sAmAnya rIte koI paNa samAja pitAnA 31* Adarza puruSamAM kevAM lakSaNonI apekSA kare che te enA deva viSenI enI kalpanA parathI jANI zakAya. 2. hiMdu samAjanI sahaja prakRti kaI sthitie pahoMcavA tarapha che, kaI bhAvanA sAthe tapa thavA tarapha che, te je daSTie e rAma ane kRSNane bhaje che te parathI jANI zakAya. eTalA mATe rAma ane kRSNanAM svarUpa uttama athavA pUrNa tarIke kevAM bhAse che tene kAMIka vicAra kare pya che. 3. rAma caDe ke kRSNa e kahevuM sAhasa gaNAya. Arya prakRtinAM, keTaleka aMze samAna ane keTaleka aMze bhinna chatAM, e banne suMdara svarUpa che. jene je prakRti potAnA hRdayanA bhAva sAthe vizeSa maLatI jaNAya, tene tenA upara vadhAre bhakti UpajavAnI. 4. jIvana e eka mahAna ane kaThera vrata che, AyuvyanA aMta payata pahoMcanArI sipAhIgIrI che. pitAnI 2. nirdoSa jaNAtI abhilASAone paNa dAbI rAmacaritranuM tAtparyA daI pitAnA mananA lezene pitAmAM ja samAvI daI rAta ane divasa pitAnuM sarvasva 127 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 rAmakRSNa jIvananAM kartavya bajAvavA mATe mUkapaNe hemI devuM-jene pitAnAM tarIke mAnyAM temanuM paNa e jIvanayajJamAM balidAna karavuM, e rAma-caritranuM tAtparya che. rAmanI pitRbhaktimAM, gurubhaktimAM, patnIvratamAM, baMdhupremamAM, prajApAlanamAM - jyAM joIe tyAM rAma e jIvanayajJanA yajamAna ane vratadhArI jaNAya che. emaNe kadIye jIvanane ramatagamatane akhADe nathI banAvyuM. be ghaDInAM gappAne emanA samayapatrakamAM sthAna nathI. emanAthI, ke emanI AgaLa, kadI hAMsImazkarI na thAya. emanA mukha parathI gaMbhIratAnI chaTA Utare ja nahIM. vasiSTha, kauzalyA, dazaratha emanAM gurujane kharAM, paNa emanI dhArmikatA, gaMbhIratA ane daDha nizcitatAne prabhAva emanI upara paNa chApa pADyA vinA rahe nahIM. kevI AjJA karavI te emaNe vicAravuM ja joIe. rAmana re meremamAM mahArAjapada jhaLakI UThe che. emanA darabAramAM UbhA rahenArane pitA upara asatya, apavitratA ke anyAyane vahema sarakhe na Ave eTalA zuddha thaIne ja javuM paDe. e divya kasoTI ja karAve. emanI nyAyavRtti patnI ke baMdhu koIne jue nahIM. emanA hRdayamAM svajana mATe atyaMta prema khara; e premane lIdhe e bhaktane mATe laMkAdhIzane mAravAne jeTalAM puruSArtha ane parAkrama joIe temAMthI ratIbhAra paNa UNapa AvavA de nahIM paNa chatAMye premane vaza thaI e badhuM kare, tenA karatAM kartavyanI-sattvarakSAnI - bhAvanAne vizeSa prAdhAnya ApatA e jaNAya. emanA aMtaramAM rahelI UMDI premanI lAgaNI uparachalaka. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmakRSNa jenArane mAluma na paDe aneka varSanA nikaTa sahavAsathI ja enI pratIti thAya. bIjAne te e niSpakSapAtI, nyAyI, dharmapriya, AMkhane AMjI nAkhe evA tejasvI ane kaDaka zAstA ja lAge. ghaNA zabdothI ke lADathI e pitAne prema sAmAnya rIte vyakta kare nahIM, rAma AnaMdanA AvezathI aTTahAsya karatA kvacita ja saMbhaLAya, paNa pitAnAM AzritajananA nyA... manerane pAra pADIne tathA emanAM sarva vidyAne dUra karIne ja e pitAnA premanI khAtarI Ape. 5. eTaluM ja parAkrama, eTalI ja pitRbhakti, gurubhakti, dAmpatyaprema, kuTuMbaprema, bhavadayA, mitratva ane eTalI ja - satyaniSThA, dharmapriyatA tathA jIvananI pavitratA kRSNacaritranuM habha viSe pUjyatA chatAM zrIkRSNane jIvanayajJa e eka kaThaNa vrata nathI, paNa maMgalatsava che - athavA vratetsava che. sukhamAM svAthyane AnaMda che, mathurAmAM gemataka upara jarAsaMdhane haMphAvavAne lahAve che. dvArikAmAM vaibhava che, te kuLamAM vAchaDAM ane gepanI sAthe ramata che. kurukSetramAM kauravonA nAzathI asurene saMhAra thAya che, te prabhAsatIrthamAM te yAdavane saMhAra paNa e ja che. ekano zeka karavAnI jarUra nathI, te bIjAmAMye zAMti DhaLavA devAnI jarUra nathI. 1. vrata chatAM utsava. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAmakRSNa 6ane tethI kRNanI sAthe rahetAM ApaNane saMkeca nathI lAgatuM. bALakRSNa dhArI ApaNe ene meLAmAM ramADI zakIe ke mAkhaNa mATe nacAvI zakIe, athavA vAchaDA thaI enA pagane cATI zakIe, ke ApaNI pITha upara pitAnuM mAthuM TekavI ke ApaNAM gaLAne bAjhI heta karate kalpI zakIe. ApaNe pavitra heIe ke apavitra, e ApaNe tiraskAra karavAnuM nathI. ApaNe ekaLe mane enA bhANAmAM besI jamI laIe. ApaNe sAthe pharatAM hoIe te enAthI maryAdApUrvaka dUra cAlavAnI jarUra nathI. ene khabhe ApaNe hAtha ane ApaNe khabhe ene hAtha. rAmane pitAnA sArathi karavAnI sugrIva ke vibhISaNanI kAMI hiMmata thAya? paNa kRSNane ema kahI zakAya. rAmanA dara bAramAM janAre darabArInI rItabhAta jANavI joIe, paNa kRSNanA te TheTha aMtaHpura sudhI cIMthariye sudAme pahoMcI jAya ane tenA palaMga para caDI jAya. rAmane "Apa" kahI saMbodhavuM joIe, paNa kRSNa te "tuM" ne adhikArI. kRSNanI bhaktine rasa ApaNe enA dAsa thaIne na laI zakIe. uddhava je koI dAsa thavA jAya che te paNa TheTha enA hRdaya sudhI pahoMcanAre vizvAsu mitra banI jAya. samAnatA sivAya bIjo hakaka e mAne ja nahIM. kRSNanA darabAramAM eka ja jAjama heya. ene tyAM DAbe hAthe amuka ane jamaNe hAthe bIje e ziSTAcAra na hoya. enI pAse te geLa kuMDALuM karIne ja besavAnuM. enI pAse gaMbhIra jJAnanI gejhIe ja niraMtara sAMbhaLavA maLaze ema na kahevAya. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmakRSNa 131 e te geAkuLanAM vAchaDAMnI ' vAtA ' paNa kahetA hoya. rAmanA agAdha prema aMtevAsI ja pArakhI zake, tema kRSNanAM agAdha jJAnagAMbhIya nikaTa paricayathI ja jaNAya. 'dehadazI' tA ene pAtA jeve! saMsArI' ja dekhe.1 7. kRSNa ApaNA bhaktibhAvanA bhUkhyA che. ananyapaNe enI sAthe prema madhye te e ApaNI truTio jovA nathI besavAnA, e nibhAvI leze, sudhArI leze ane zIghra ApaNane zuddha ane zAnta karI mUkaze. 8. A rIte rAma ane kRSNa banne judI judI prakRtivALI mahAna vibhUtio che. je devA jevA thavA ApaNe icchIe te ApaNA ISTa deva kahevAya. upAsanAnA hatu upAsyanA jevA thavuM e upAsanAnA hetu. rAma ane kRSNanA jevA thavAnI abhilASA hovI joIe; tA ja enI upAsanA sAcI. 9. paNa rAmanA upAsakane adhaHpAtanI dhAstI AchI che. e teA zuddha thAya tA ja potAnA devanA maMdiramAM pesI zake. eNe peAtAnA devane prasanna karavA jIvanane vratarUpe svIkAce ja chUTako. divya kasoTI mATe lAyaka thavAnI sAdhanA eNe karyAM javAnI. ane bhraSTa thavAnA rAbhava nathI. e divase divase AgaLa ja vadhavAnA. rAmApAsanAnA sA 1. " muktAnaMda ke harijananI gati che nyArI; ane dehadI dekhe pAtA jevA sasArI." dehudI -- zarIra, iMdriyo, mana, buddhinAM sukhane ja prAdhAnya - ApavAvALA. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zamamuhu 10. kRSNanI upAsanA mAhaka che, paNa sahelI nathI. sahejAnanlR svAmI kahe che, tema enI rasika bhaktithI paDI tA ghaNA gayA che ane tarI teA keAIka ja kRSNApAsanAnA gayA che. enAM e kAraNeA cheH eka tA kRSNanI gepI banIne bhakti karavAnI vikRta rIta; ane bIjuM, jIvanane utsava mAnavAmAM manuSyanI svAbhAvika legavRttine maLatuM uttejana. mA LIK 11. upAsya deva ane bhaktanI vaccenA sabaMdha aneka prakAranA hoI zakeH mAtA ke pitA ane putrane, baMdhutvanA, mitratAnA, patipatnIne, putra ane mAtApitAnA deva ane athavA svAmI-sevakanA. emAM devane jevA zatanA sabaMdha saMbaMdhI banAvIe, tenA pratiyegI sa MbaMdhInA bhAva ApaNAmAM pratibiMkhita thAya, ane dhIme dhIme e sabaMdhanAM ceAgya lakSaNeA ApaNA svabhAva thaI jAya. ApaNe devane mAtApitA tarIke bhajIe ane jo ApaNI bhakti sAcI hAya teA ApaNAmAM Adaza putranA guNA Utare. te ja pramANe devane ApaNe pati tarIke mAnIe te ApaNAmAM strItvanA bhAva Upajaze. jAra tarIke bhajIe tA tevA prakAranI strInA hAvabhAva Utaraze. upAsanAbhakti e gApIbhakti manuSyane pUrNatAe pahAMcADavAnA cega che. puruSane pauruSane vikAsa ane strIne strItvanA vikAsa e pUrNatA che. puruSamAM strItvane bhAva ke strImAM puruSatvanA bhAva e adhAti che. puruSe peAtAne strI tarIke kalpyA karavAmAM pAtAnuM pauruSa gumAvavAnA mArga levA jevuM che. AthI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma-kRSNa strItvanI pUrNatA te prApta na thAya, paNa puruSArtha e che thAya ane strIne zebhanAra ane puruSane ekha lagADanAra hAvabhAva ja mAtra Utare. ethI bhegavRtti paNa uzkerAya ane atyaMta daDha jAgRti na hoya tathA bhaktinI utkaTatA na hoya te adhaHpAta paNa thayA vinA rahe nahIM. kRSNanI rAdhA athavA gepI tarIke upAsanA karanAra aneka bhakto hiMdustAnamAM thaI gayA che. e sanAM caritre tapAsatAM emAMthI brahmacArI, vIra, vilAsa mATe udAsIna, evA ghaNA ceDA jaNAze. ethI UlaTuM, prasiddha rAmabhakto jevA ke hanumAna, rAmadAsa, tulasIdAsa vagere brahmacarya, zaurya, puruSArtha, vairAgya vagere mATe paMkAyelA che. gepInI bhakti jevI mIrAMbAImAM zobhe che tevI puruSamAM na ja zobhe, ane saMnyAsIomAM tethIye ochI. 12. jIvana utsavarUpe manAya e sthiti sArI che. caNa utsava e bhecya vastu tarIke manAvAne paNa saMbhava che. jyAM sudhI ApaNe jIvanane taDake je ja nathI tyAM sudhI jIvanane utsava gaNavAmAM ja ApaNane sukha lAgaze; paNa jyAre chAMyaDo jAya tyAre paNa e utsavarUpe ja manAya te ja jIvanane utsava kahe yathArtha gaNAya. je kSaNe duHkha e aniSTa lAge te kSaNe ApaNe adhaHpAta che. bhakti (ga) muktine vidhI nathI e vicAra - bhakti ane mukti beya sAdhavAnI lAlasA - e jIvanane utsava mAnavAnuM pariNAma che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmakRSNa 13. mATe kRSNanI upAsanA kRNa jevA thavAnI AkAMkSAthI thavI joIe. kRSNa jevA dharmaniSTha, satyapriya, adharmanA vairI, anyAyanA ucchedaka, zUra, parAkramI, sAhasika, udAra, baLavAna, buddhimAna, vidvAna, jJAnI ane egI chatAM vAtsalyapUrNa, nirabhimAnI, niHsvAthI, nispRhI, sarvane samAnatAne hakka ApanAra, atyaMta zaramALa mANasane paNa niHsaMkeca karanAra, garIbanA - dukhiyAnA - zaraNAgatanA belI, pApIne paNa sudhAravAnI AzA pragaTAvanAra, adhamane paNa uddhAranAra, darekanI prakRtinuM mApa laI te pramANe tenI unnatine krama janAra, bALaka jevA akRtrima-AvuM ApaNuM cAritrya hoya te ja ApaNe kRSNa pAsanA sAcI. bhUtamAtrane mATe niHsIma karuNA, prema, dayA, dharmakarma karavA sadaiva tatparatA, pitAnI sarvAgI unnati karavAnI AkAMkSA, e sarvane mATe saMpUrNa puruSArtha karavAnI vRttiH e e sthitine sAdhanamArga che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma eka ja che * 'mArI daDha mAnyatA che ke jagatanA badhA mahAdharmo sAcA che, badhA Izvare nirmalA che, ane badhA teno ja Adeza phelAve che, ne te te vAtAvaraNamAM ne te te dharmamAM UcharelA lokonI AdhyAtmika bhUkhane tRpta kare che. huM nathI mAnato evo samaya kadI Ave jyAre ApaNe kahI zakIe ke jagatamAM dharma eka ja che. eka arthamAM Aje paNa jagatamAM mULa dharma eka ja che. paNa kudaratamAM - kayAMye sIdhI lITI che ja nahIM. dharma e aneka zAkhAovALuM | mahAvRkSa che. zAkhAo rUpe dhamAM aneka che ema kahI zakAya; vRkSarUpe dharma eka ja che. '' - gAMdhIjI Fugle+ dharmane samajo sAta pustakono saMpuTa 1. hiMdu dharmanuM hArda 40 , 00 2. rAma ane kRSNa 20. 20 3. buddha ane mahAvIra 15. 00 4. gItA ane kurAna 30 , 00 5. hajarata mahamada ane islAma 6. Izu khrista SABARMANI ASHRAM 002434 Ahmedabad 7. azo jarathuSTra Ram Ane Krishna - 5, 00 MRP :Rs. 20 A sAta pustako ekasAthe kharIdanArane rU.150ne badale rU. 60mAM ApavAmAM Avaze. 20.00 20.00 | | kiMmata : 150/- (seTanA) . ISBN 81-7229-124-8(Set)