Book Title: Pandav Charitra Mahakava
Author(s): Bhanuchandravijay
Publisher: Jain Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023187/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMDava caritramAra mahAkAvya E /> Ne KAN DO RL nAmamAM: pU. pravartaka munizrI bhAnucaMdna vijayajI mahArAja zrI jaina prakAzana maMdira, amadAvAda -1. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya nemi-vijJAna-kastUrasUri-sadgurubhyo nama: pAMDava caritra (mahAkAvya) ( mahAbhArata ) gujarAtI bhASAMtara : preraka : pa. pU. AcArya mahArAja zrImad vijaya yazAbhadrasurIzvarajI mahArAja : bhASAMtara : pa. pU. panyAsapravara caMdrodayavijayajI gaNivarya nA ziSya pa. pU. pravartaka munipravara bhAnucaMdravijayajI mahArAja yazendu prakAzana 1934 graMtha: 17 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : jasavaMtalAlagiradharalAla zA | 147 taMbalIne khAMco, dezIvADAnI poLa, amadAvAda, prAptisthAnaH (1) jainaprakAzana maMdira 309/4 DozIvADAnI poLa, khatrInI khaDakI, amadAvAda vIrasaMvata-2494 I. sana. 1967 vikrama saMvata 2024 mauna ekAdazI (2) somacaMda DI. zAha jIvananivAsa sAme, pAlItANA, sarva hakka prakAzakanA che. prathamavRtti (3) zrI megharAjapustaka bhaMDAra goDIjInI cAla, muMbaI mUlya 8-00 muka : goviMdabhAI bI. paTela. sajIvaTa prinTarI, paththarakuvA, rIlIka roDa, amadAvAda.. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 samaNu jeenI zItaLa chAyAe vANIe. snehanI lAgaNIoe sayama mArgomAM sthira brUnAnye evA 5-pU-zAMtamUrti, samayajJa, bhavaudgaSitAraka AcArya mahArAja zrImad vijayavijJAnasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA kara kamalamAM ApanA bhAnu Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya-nivedana mahAbhArata, zabda bhAratavarSanI tamAma janatAmAM pracalita che, paraMtu "mahAbhArata, nuM sarjana kayA nimitte thayuM. tenuM rahasya bhinna bhinna svarUpe judA judA graMthamAM guMthAela che. je ghaNI vakhata vAstavikatAthI dUra dekhAya che. jyAre jainadarzanamAM pAMDava caritra mahAkAvya lagabhaga 11000 zloka pramANamAM che. jemAM vAstavika svarUpamAM mahAbhArata guMthAeluM jaNAya che. tene gujarAtI anuvAda , 5. pU. zAsanasamrA bAlabrahmacArI, aneka tIrthoddhAraka AcArya mahArAja zrImad vijayanemisUrIzvarajI mahArAja sAhebanA paTTAlaMkAra pa. pU. samayajJa zAMtamUti zAsanaprabhAvaka AcArya mahArAja zrImad vijayavijJAnasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA paTTadhara pa. pU. prAkRtavidvizArada zAstravizArada prazAMtamUti AcArya mahArAja zrImad vijaya kastUrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA ziSyaratna pa. pU. prakhara pravacanakAra bAlabrahmacArI paMnyAsa pravara caMdrodayavijayajI gaNivaryanA ziSya pa. pU. pravartaka munirAja bhAnucaMdravijayajI mahArAje karela che. mahAbhAratamAM zuM satya vastu samAyela che. te A graMthanA vAMcana dvArA vAMcake prApta karIne satya vastune samajI zakaze. temaja temAM rahelA rahasyamAMthI tatvane bedha prApta karI zakaze. eja. lI. jasavaMtalAla giradharalAla zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha vizvanI zreSTha kRtimAM jenI gaNanA che evuM A mahAkAvya pAMDava caritra mahAbhAratanA nAme jagaprasiddha che AbAlavRddha sau kaI jene mahAbhAratanA hulAmaNuM nAme saMbodhe che, tenI pAchaLa evo bhavya ane udAtta bhUtakAlina mahAItihAsa chupAya che, samAyeluM che. mahAbhAratanI A mahAkRtinA mahAna pAtrothI koNa ajANyuM che ? agara haze ? kharekhara bhAratanuM sukha vIratva jagADavA mATe A kRtie je bhAga bhajavyo che. tenA gauravanI garimAno paDagho vizvanA comera khUNuonA ItihAsa upara je rIte paDyo che. tenuM varNana kalama dvArA AlekhI zakAya tema nathI temaja koI rIte kaLI zakAya tema paNa nathI. ' A mahAkAvyamAM jagatanA gUDha rahasyonuM varNana je rIte karavAmAM AvyuM che. temaja mAnavInA bhAvonI saMkalanA je rIte vaNI levAmAM AvI che. te to jagatanI sarvAgI rIte ane sarvakAlIya temaja sarvadezIya janatAnA bhUta-bhaviSya-ane vartamAnanI eka mahAna ItihAsanI sAkSIbhUta jANe na hoya ? evI A apUrva aitihAsika mahAkathA che. 19 : | 1. kharekhara A rasajharaNumAM kaye rasa khUTe che te zodhavA mATe kharekhara zIrSAsana karIe to paNa maLI zake tema nathI. koI vyakti kadAca be hAtha vaDe merUmahAgirine mApavA mathe to tene pAra pAmI zake tema nathI. tema A mahAkathAnA bhAvone pAra pAma te atyaMta durlabha che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ are! A mahAkAvya to jagatamAM anekAmAM preraNuM karI. ane aneka kAvyonuM sarjana thayuM. e eka hakIkata rUpe jagata samakSa puravAra thaI cUkyuM che. mane kahevA do ke jagatanA sAra ane asAra bhAvone nyAya ApatI A kathAthI adhika koI kathA jagatamAM vidyamAna haze ke kema ? te zaMkA che. kadAca hoya te jJAnI jANe! kharekhara! A kAvyamAM kayA rasanI khAmI che te ka sAhitya svAmi zodhIne siddha karavAnI abhilASA rAkhI zake che? kharekhara "navarasanuM navaluM jharaNuM" A tenuM upanAma tenA vAstavika vyutpatti siddha arthanuM dyotaka bane che temAM koI zaMkA nathI, bake yathArthatAne puravAra kare che, A kathA athavA kAvya trAge kALane nAnakaDo itihAsa lAge che. eTaluM ja nahi paNa che, AthI vizeSa huM kAMI ja kahI zakta nathI, temaja lakhI paNa zakato nathI, kharekhara mahAbhAratanA pAtro to AmAM kevaLa eka nimitta mAtra che. - yugAdideva zrI RSabhadeva bhagavaMtanA vaMzamAMthI utarI Avela A valeNuM jagatane eka navaluM navanIta ape che. ane brahmacArI bhagavaMta zrI neminAtha (ariSTanemI) nA kALamAM A banelI ghaTanA ApaNI kathArUpe raju thAya che. AzcaryanI vAta to e ja che ke atula baLanA dharanArA bhagavAna nemikumAranI bAlakrIDA, jalakrIDA, yuddhanA medAnamAM, lagnotsavamAMthI pAchA vaLavuM ane zrI giranAra upara sarvavirati aMgikAra karI kevaLajJAnanI prApti, ane nirvANanA suMdara prasaMge A kathAmAM guMthavAmAM AvyA che. vaLI arjuna ane abhimanyu, duryodhana ane droNAcArya, draupadI, bhISma ane bhIma, virATa ane vidurajI, azvasthAmAM ane Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcAle, A pAtronI kAryazIlatA, vividhatA, vicitratA ane sabhyatAnA kAraNe ja A mahAkAvyane mahAbhAratanuM mahAna khIrUda prApta thayuM che. ane Aja kAraNane lIdhe jagata upara tenI dherI chAyA chavAyelI che. tenI jhAMkhI karAvavA mATe jagaprasiddha leAkeAktinA thoDA namUnA paNa jANavA jevA che. " A mahAbhArata prakaraNa che" A mahAbhArata phAya che" A mahAbhArata vAta che" A rIte kAipaNu mahAna prasaMgane athavA tA kAI vastunI mahAnatA atAvavA mATe A mahAbhArate moTA phALA ApyA che. ane tethI ja tene mahAnatAnuM mahApratIka kahevAmAM Ave che. 66 HH aMtamAM saMsAramAM saMsAranuM sAcu digdarzana yathArtha rIte karAvatuM ane prAnta saMsArane ja mahAbhArata rUpe raju karatuM A mahAkAvya saMsArane pAra karavA mATe naukAnA nAvika evA AtmAne eka divya divAdAMDI samAna puravAra thaIne seAhAmaNA kAvya tarIkenu sthAna lai cUkela che. sarve jIvA tenuM pAna karIne mukti vadhUnI varamALAne vA evI mahecchA sAthe viramuM chuM. --punamacaMda kevaLacaMdra zAha paDita. jagadgurU hIrasUrIzvarajI saMskRta pAThazALA, gADIjI jainaderAsara, pAyadhunI, muMbaI-3 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhAra A mahAkAvyanA bhASAMtara karavAmAM pa. pU. AcArya mahArAja zrImad vijaya meruprabhasUrIzvarajI mahArAja sAheba preraka banyA che. kAraNa ke teozrInI pAse 2023nA citra vada 7nA borIvalI dalatanagara zrI mahAnizIthasUtranA yugamAM praveza karyo. temAM paNa munizrI mAnatuMgavijayajI mahArAje paNa mArI sAthe samAna jogamAM praveza karyo. vadhAre anukULatA hovAthI meM mAro prayatna zarU karyo. temAM vaLI pa. pU. AcArya mahArAja zrImadda yazobhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba taraphathI utsAhita karavAmAM Avyo. munizrI zreyAMsacaMdravijayajI mahArAja paNa yogArAdhanamAM paNa sAthe ja hatA. teoe paNa sAtha purAvyo. pariNAme A mahAna graMthane mArI alpabuddhie bhASAMtara karIne prakAzita karavA mATe presa meTara jazavaMtalAla giradharalAlane suprata karyuM. A graMthamAM meM koIpaNa prakAranI chUTachATa lIdhI nathI. je kAvya je svarUpe hatuM teja svarUpe saraLa gujarAtI bhASAmAM vAcako samakSa mUkyuM che. kSati heya te vAMcako jarUrathI aMgulI nirdeza karaze to bIjI AvRttimAM jarUra sudhAre vadhAro karI zakAya. zubha bhavatu. mATuMgA, kIMga sarkala, muMbaI-19, 2024 mauna ekAdazI. } -pravartaka bhAnucaMdravijaya. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMDava caritra mahAkAvyanuM gurjara bhASAMtara jaina mahAbhArata) sarga 1 traNe lekanA nAtha, sapheda kamalanI jevA nevAlA, kevaLajJAnarUpI lakSmIne ApanAra, zrI nAbhirAjAnA putra prathama tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavaMta amAruM rakSaNa karo. jeonA caraNakamalanI dedIpyamAna kAMti bhayaMkara pAparAzine bALanArI che, evA zrI zAMtinAtha bhagavaMta amArU kalyANa kare. jeonI dezanA, kAmAdinuM bhakSaNa karIne puNyarAzine janma Ape che, ane mokSa sukhanI saMpatti prApta karAve che, evA zrI neminAtha jInezvara prabhune huM namaskAra jeonA zarIranI prabhA avarNanIya che. mastaka upara rahelI phaNAnI upara lAla raMga rahela che. je paravALAnI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] [pAMDava caritra mahAkAvya jema phaNAne zebhAyukta batAve che, evA zrI pArzvanAtha prabhu amAruM rakSaNa kare. vAsamAna ghAtI karmone jItavAvALA, meharUpI aMdhakArane nAza karavAmAM sUryasamAna, caramatIrthapati zrI vardhamAna svAminA sAtvika guNAtizaya traNe lokamAM adyApi vijaya prApta kare che. have pAMDuputra (pAMDavo)nA pavitra caritrane kahuM chuM, je vAMcanAra ane sAMbhaLanArane hitepadezanA rUpamAM pariName che. kyAM pAMDavonuM caritra? kayAM ajJAna alpa buddhi huM ? jema pAMgaLe mANasa merU parvata upara caDhavAnI bhAvanA rAkhe che tema mArI alpa buddhithI vizALa evuM pAMDavacaritra kahevAnI IcchA karuM chuM. pAMDavo pratyenuM bahumAna mArA aMtaramAM hovAthI ja mane te bahumAna A graMthanI racanA karavAmAM sahAyabhUta thaze. ' A bharatakSetramAM rAjAomAM prathama rAjA ane tIrthakaramAM, prathama, apUrva mAhAmyavALA, nAbhirAjAnA putra, zrI RSabhadeva thayA hatA, temane so putra hatA, jemAM ekanuM nAma "kurUrAjA, hatuM. temanA nAmathI "kurukSetra, prasiddha thayuM. kurUrAjAne hasti nAme putra hatA, jeo dAna ApavAmAM ja potAnA jIvananI saphaLatA mAnatA hatA, temanA nAmathI ja "hastinApura nAme nagara prasiddha thayuM. jyAM svaccha pANIthI bharelA ane pUrNimAnA caMdranA pratibiMbathI zebhAne pAmelA aneka sarovare hatA, jyAMthI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 1 ] garIbAIne dezavaTe maLela hato, adharmanuM nAma nizAna nahatuM, bhaya ane anyAya zodhavA chatAM paNa dekhAtA nahotA, evA hastinApuramAM hastirAjAnA vaMza rUpI sAgaramAM kaustubha maNInI sadaza, dAnAdi guNothI prazaMsAne pAmelA atyaMta tejasvI lAkhe rAjAo thaI gayA, te rAjAomAM vairAgyarUpa auSadhiothI bhAva rogone nirmULa karanAra, sanatkumAra nAme cakravati thayA, ghaNe kALa vyatIta thayA bAda bAhya ane atyaMtara zatruone bhayabhIta banAvIne bhagADanAra zrI zAMtinAthaprabhu, zrI kuMthunAthaprabhu, zrI aranAthaprabhu, dharmacakravati thayA, teja vaMzamAM pitAnA parAkramathI bIjA rAjAone jItanAra cakravarti samAna prabhAvazALI anantavIrya nAme rAjA thayA, tyArabAda mahAmuzkelImAM paNa na jItI zakAya tevA bhUjAbaLavALA zrI kRtavIrya nAmanA dAnezvarI rAjA thayA, tyArabAda ghaNuM lAMbA kALe utkRSTa pratApI ane yamadagninA putra vIra parazurAmanI sAthe bhayaMkara yuddha karanAra zrI subhUma nAmanA cakravati thayA. te ja vaMzamAM asaMkhya rAjAo thaI gayA bAda prazAMta ane guNanA samUhathI zobhatA mahApratApI "zAntanuM nAmanA rAjA thayA, teo anyAyarUpI vRkSanA mUlane. ukhADI nAkhI, nyAyarUpI vRkSane dayAdi guNothI siMcana karatA, sarve rAjAone namaskAra karavA yogya hatA, temanA rAjyamAM dharma-artha-kAma ane mokSa cAre purUSArtha sivAya Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya bIje kaI purUSArtha naheAte, zAntanu rAjA tamAma prakAranA vyasanathI mukta hatA, tethI teo pavitra ane vivekI gaNAtA hatA, te paNa temane zikAranuM bhayaMkara vyasana hatuM. ekadA asAdhAraNa vegavaMta azva para ArUDha thaIne zikAra karavAnI IcchAthI "mRgavana" nAmanA vanane viSe gayA. tyAM teNe dUrathI haraNane premabharI daSTithI pitAnI prANapriyA haraNane nirakhate joye. haraNane joI rAjAe dhanuSya bANa taiyAra karyA teTalAmAM haraNa rAjAnI duSTa bhAvanA jANuM potAnI prANapriyA sahita jaMgalanA uMDANamAM bhAgI gayo. tyAM eka udyAnanA madhyabhAgamAM AvelA prAsAdanA tala bhAgamAM besI gaye, zAnanurAjA, dhanuSyabANa khabhe mUkI haraNanI zodhamAM jaMgalanA uMDANa. bhAgamAM gaye, te tyAM eka udyAnanA madhyabhAgamAM AvelA prAsAdane nirakhavA lAgyo, eka pachI eka ema sAtamA mALe zAntanurAjA gaye, tyAM eka lAvaNyamayI bALAne joI. bALAe rAjAne AvelA joI tarata ja namaskAra Adi ucita satkAra karyo. ane pitAnA palaMga upara rAjAne besADyo. atyaMta premathI romAMcita thayelI te bALA rAjAnI sAme beThI. rAjAe te bALAne kahyuM ke he kalyANuM! atyaMta vinayavALI tuM keNa che? konI. putrI che? prAtaH-kALanI uSAnI jema ATalI badhI prasanna kema dekhAya che? rAjAnA pUchavAthI te bALAe vedhaka daSTi pitAnI sakhI tarapha nAkhI ane sakhIe. rAjAne kahyuM : Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 13 ] [pa ratnapura nAmanA nagaramAM vidyAdharAmAM Indra samAna "janu" nAme vidyAdhara rAjA rAjya kare che, pavitra aMgeAvALI, A gaMgA' nAmanI temanI putrI che. eka vakhata rAjAe peAtAnA kheALAmAM besADI gaMgAne pUchyuM. he putrI ! tane kevA suMdara bhartAra joIe che, tyAre gaMgAe kahyuM ke he pitAjI! vacanano anAdara karanAra game teTalA guNavaMta, rUpavaMta, bhartAra heAya teA paNa te zuM kAmano ? mATe mane te mArA vacanano anAdara na kare tevA bhartAra joIe che, vidyAdharendra janu' e ghaNA rAjakumArone pasaMda karyA. paNa kAI paNa rAjakumAre 'gaMgA' nI zarata kabUlI nahI. gaMgA'nuM mana hamezAM udvegamAM rahevA lAgyuM. dina-rAta dharmanuM zaraNuM svIkArIne 'ga'gA' divasa vyatIta karavA lAgI, ekAda cAraNa zramaNa pAse jainadhamanuM rahasya jANI- jainadharma pratye anurAga jAgyA, ane jainadharmano svIkAra karyAM tyArathI he rAjan ! amArI rAjakumArI A mahelamAM rahIne arihaMta paramAtmAnuM dhyAna kare che, dharmanI ArAdhanA kare che. Aje tenI ArAdhanA phaLI che. gaIkAle ja vidyAdhara rAjA 'jahnu" nI sAthe satyavaktA naimittika AvyA hatA, ane kahyuM hatuM ke hai kalyANI ! kalyANakArI dharmanA prabhAvathI tArA manorathA pUrA thaze, AvatIkAle haraNanI pAchaLa eka purUSa Avaze, je hastinApura nagarano rAjA zAntanu haze, he rAjan ! naimittikanA kathana anusAra Aja prAtaHkALathI ja huM mahelanA uparanA bhAgamAM ApanA AgamananI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] [pAMDava caritra mahAkAvya pratIkSA karatI hatI, eTalAmAM ja ApazrI padhAryAM, ane amArI rAjakumArInA manorathA pUrNa thayA. rAjAe te vAre 'gaMgA' ne kahyuM ke huM mRgalAcane ! teja haraNa mArU` khUba ja upakArI che ke jeNe netra candrikArUpa tamArU dana karAkhyuM. jagatamAM leAkeA lakSmIne meLavavA. mATe aneka upAyA kare che, jyAre mArI samakSa upasthita lakSmI peAte ja mArI abhilASA kare che. jethI tArA. varAnane mAnya karavuM, te mArA hitamAM che, jemake vaidyano upayAga rogInA hitamAM ja hAya che, ke jethI rogIno roga maTe che, he kamalanayane ! jyAre huM tArA vacanano tiraskAra karU' tyAre tenA daMDamAM tAre mAro sathA tyAga karavA, zAntanu rAjA A pramANe vAtacIta kare che tyAM ja peAtAnI senA AvI pahoMcI. teja vakhate vidyAdharendra 'rAjA janu' paNa peAtAnI putrInI khabara levA mATe AvI paheAMcyA, lajjAthI. zaramI ii anelI 'gagA' e peAtAnI sakhI dvArA. pitAjIne badhA samAcAra pahoMcADayA, adhika AnaMdita anelA rAjA 'janu' e 'gaMgA' tathA zAntanu rAjAne ekabIjA taraph anurAgavALA jANIne aMnenA lagna karAvyAM. hastameLApa samaye 'jaThyuM' rAjAe sarva prakAre ghaNuM dAna. peAtAnI putrI tathA jamAI ne ApyuM. gheADAka divasa tyAM. rokAine zAntanu rAjA. peAtAnI patnI gaMgA sahita. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 13aa] [ hastinApura AvyA, tyAM saMpattine anurUpa aneka prakAranA vaibhava ane vilAsane leAgavatAM gagA' e garbhane pAraNu karyAM, gabha dhAraNa karavAthI gaMgA'nuM zarIra bhAgIrathI nadInI jema tejasvI dekhAvA lAgyuM, tejasvI ganA prabhAvathI teNI sumerU patane daDAnI jema mAnavA lAgI, ane samudrane pANInA khAmeciAnI jema mAnavA lAgI, ganuM sevana karatI gaMgArANIe zuma muhUte sukhapUrNAMka saumya ane tejasvI putrane janma ApyA, te vakhate nagarajanoe janmAtsava ujajyeA. rAjAe putra janmAtsava prasaMge kArAgAramAMthI kedIone cheDI mUkayA, yAcakAne dAna ApyuM, rAjA gaMgApati hAvAthI putranuM nAma gAMgeya' pADayuM. zikAramAM Asakta evA zAntanu rAjAne gaMgArANIe vinaMtI karI ke huM prANeza ! ApanA jevA prajAnurAgI, nyAyapriya, tejasvI, paropakArI, buddhimAna rAjA A bhUmitala upara khIjA kANu che ? Apa ja sa zreSTha ane badhA guNAthI yukta che. paraMtu caMdramAnI aMdara rahelA kalaMka samAna zikAranuM vyasana ApanA tamAma sadguNAmAM kalauMka samAna che, jaMgalamAM rahenArA niraparASi evA haraNano zikAra karavA te rAjya dharmAMnI virUddha che. aparAdhIne daMDa ApavA ane niraparAdhInuM pAlana karavuM te tamAma rAjAono sanAtana dharma che. hiMsA karanAra AtmAone mATe naraka ghaNI najadIka che, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] [pAMDava caritra mahAkAvya mATe A5 nirdoSa pazuonI hiMsA na kare, Apa zikArI maTIne dharmamaya jIvana jIvavA mATe taiyAra thAva, ApazrI mArI A prArthanAno svIkAra karaze evI mArI abhilASA che. te vAre rAjAe kahyuM ke he priye! tAruM kahevuM taddana satya che. huM pApavyApArone jANuM chuM. tenA phaLane jANuM chuM paraMtu mane zikAra eka vyasananI jema lAgu paDela che, te choDe muzkela che, Aje mane tArI IcchAnuM ullaMghana karavuM paDe che. A pramANe kahIne rAjA zAntanuM zikAra mATe jaMgalanA mArge gaye. pitAnI zaratano rAjAe bhaMga karavAthI "gaMgA" pitAnA putrane laI pitAnA pitAnA ghera (piyara) cAlI gaI, ane putrane meTe karavA lAgI. mRgavanamAMthI mRgayA khelIne pitAnA nagaramAM pAchA AvI "rAjA zAntanu" e AptajanothI "gaMgA" ne vRttAMta sAMbhaLI rAjAnI AMkhamAMthI AMsuo ubharAI AvyAM, rAjAne manamAM pazcAttApa thavA lAgyo. kharekhara vyasana kone pazcAttApa nathI karAvatuM ? rAjA pitAnA putranuM maMdahAsya mukhanuM smaraNa karIne duHkhI thavA lAgyo. putrano viraha kene duHkhadAyaka nathI? putra tathA strInA virahamAM rAjAe grevIsa varasa duHkhadAyaka rIte pasAra karyA, "duHkhanuM esiDa divasa te kahevata anusAra dhIme dhIme rAjA duHkha bhUlI gayo, ane pharIthI zikAra karavAmAM lIna banyo. ekadA rAjA zikAranA mATe jaMgalamAM bhaTakI rahyo hato, eTalAmAM rAjAnI pAse eka pAradhie harSathI AvIne Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 1lA ] [ 9 kahyuM ke huM deva! ahIMthI ekadama najIka nadInA kinAre eka jagala che. te ekaja jagalamAM Apane kAyama mATe AnaMda Ape eTalA vipula pramANamAM prANIo che, jyAM nirbhaya banIne pharatAM asakhya haraNa che, bhayaMkara avAja karavAvALA bhUMDa che, meATA meATA cittAe che. sUryanA tApathI bacavA mATe pANImAM rahetA se'kaDA jagalI pADAe che. pAradhinI vAta sAMbhaLIne tene sAthe laine zikArane mATe rAjA te jaMgalamAM gayA, cAre tarapha jALa pAtharavAmAM AvI, gheADesvAro Ama tema doDavA lAgyA, cAre tarapha zikArI kutarA cheADavAmAM AvyA, nakalI haraNa paNa jALamAM mUkavAmAM AvyA, gheADIvAramAM AkhA jaM galamAM khaLabhaLATa macI gayA, sasalAM, haraNa, vAgha, bhUDa bhAgavA lAgyA. rAjA tathA anya zikArI sainikA taraphathI chUTatAM khANane teADavA mATe sAme avAja karavA lAgyA, kAcamA pANImAM sarakI gayA, ziyALa maravA lAgyA, tarasa jAtanA prANIe bhAgavA lAgyA, siMhA peAtAnI kezavALI U'cI karIne mATI trADA nAkhavA lAgyA, rAjA vananu ullaMghana karI rahyo hatA te vakhate krUrathI eka yuvAne rAjAne paDakAra karyAM, yuvAne dUrathI ja zikAra nahi karavAnuM jaNAvyuM. avAjanI dizAmAM rAjAe naja2 karatAM dUrathI hAthamAM dhanuSya ane ane khabhA upara bANunA samUhane dhAraNa karanArA, vananuM rakSaNa karanAra sAkSAt dhanuveda samAna, hRSTapuSTa agavAlA sAkSAt kAmadevanI samAna, suMdara aMgavALe eka yuvaka AvatA joyA, peAtAnI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] [pAMDava caritra mahAkAvya samIpa AvelA yuvakane rAjAe kahyuM ke he bhadra! vanamAM rahelA haraNIAone zikAra karatAM tuM zA mATe mane roke che? te vAre yuvake kahyuM he mahAbhAga! Apa jaMgalanA niraparAdha bhaya vihuvala prANIone mArI zakatA nathI. tamArA jevA samartha mahAnubhAvoe te A prANIonuM rakSaNa karavuM joIe. - bhAgaMbhAga karatAM pazuo para bANa choDI temane zikAra karavAnI vidyA te vidvAnoe zAstromAM batAvI che. jene mRgayA kahevAya che. mATe mRgayA te anAdi kALathI prasiddha che. te bALaka ! tuM ahIMthI cAlyA jA ! je tane ubhA rahevuM che. te mArA hAthanI kaLAne je ! te vAre yuvAne kahyuM ke mahAbhAga ! huM samajuM chuM ke Apa meTA dhanurdhArI che ? bhAgaMbhAga karatAM pazuo upara bANa choDI mahAnatA meLavavI hoya te Apa bIjA jaMgalamAM jaIne laI zake che. A pramANe nA kahevA chatAM paNa rAjAe mRgalAMene mAravAnuM baMdha karyuM nahi. tyAre te yuvake krodhAyamAna thaIne kaThera zabdothI kahyuM ke he vRddha zikArI! Apa A tikSaNa bANothI pazuone nahIM paNa mane ja pIDA ApI rahyA che, mATe Apa ApanA dharma virUddhanA kAryanuM phala cAkhe, A pramANe kahIne te yuvake surama nAmanI vidyA bhaNIne bANa choDyuM, jenAthI rAjAnA rathanI dhajA uDI gaI, mAravAmAM samartha hovA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 1 ] [11. chatAM dayALu yuvake prasthApanAstrathI rAjAnA sArathine uMghADI dIdho. rAjAe paNa krodhita thaIne yuvaka upara bANa. calAvyuM. paraMtu baLavAna evA yuvake vacce ja bANa kApI nAkhyuM. rAjAne khinna thayelo joIne rAjasainikoe cAre taraphathI yuvakane gherI lIdhe, te vakhate mRganA TeLAmAM ubhelA siMha samAna te bALaka zobhAyamAna lAgatuM hatuM, pitAnI AjubAju ubhelA rAjasainikone jeI yuvAne cAre tarapha bANanI varSA calAvI. te rAjasinike mRgalAnI jema bhAgavA lAgyA, rAjA dhanuSya upara bANa caDhAvI jyAM yuvAna upara choDavA jAya che tyAM ja yuvAnanA bANathI rAjAnA dhanuSyanI dorI kapAI gaI siMha samAna vijayI yuvAna tarapha AkrAnta thayelA rAjAnI sthiti viSAdathI vyAkula banI gaI ane mukha zyAma thaI gayuM. rAjAnI malInatA dUra karavA mATe utsuka na hoya, tevI rIte pitA putranI vacce gaMgA" AvIne putrane kahevA lAgI, he vatsa! A te kevuM tAruM abhimAna che, ke tuM tArA pitAnI sAthe yuddha kare che. Azcaryacakita banI te yuvAne kahyuM he mAtA ! huM to vanamAM rahuM chuM te. A mArA pitA kevI rIte ? he vatsa ! A tArA pitA hastinApuranareza rAjA zAntanuM che. mArA nA kahevA chatAM teoe mRgayA (zikAra) choDayo nahI tyAre tuM bALaka hato, tyAre ja huM tane laIne pitAjInA tyAM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] [ pAMDava caritra mahAkAvya AvI hatI, pati jyAre anukuLa nA hoya tyAre strIone mATe pitAnuM ghara rakSaNa bane che, te vAre yuvake kahyuM ke he mAtAjI! je A mArA pitAjI che, to paNa huM temane pitA tarIke mAnavA taiyAra nathI, kAraNa ke teo prANu hiMsArUpa kukarmomAM lIna banelA che. nAnapaNathI pALelA A pazuone haNanAra koIpaNa heAya tene huM duzamana gaNuM chuM. A mArA pitA hoya ke keIpaNa hoya. temane huM daMDa ApyA sivAya choDanAra nathI, mArA prANathI paNa mane adhika hAlAM A pazuone te vinA kAraNe mAravA Icche che tyAre gaMgAe rAjAnI pAse AvIne kahyuM ke he Aryaputra! Apa ApanA putranI sAthe kema laDe che ? teNInuM vacana sAMbhaLIne rAjAe tarata ja baMnene oLakhI lIdhA, harSathI romAMcane anubhava rAjavI zAntanu pitAnA rathamAMthI utarIne putranI tarapha cAle, sAmethI putra paNa harSanA AMsuothI netrone chalakAvato pitAnI sanmukha Ave, ane pitAnA caraNamAM pitAnuM mastaka mUkyuM. pitAe putrane ubhe karyo ane bheTI paDayA, pitA putrane parasparano sneha joI gaMgAne addabhUta AnaMda thaye. jenuM varNana thaI zake tema nathI. pitAnA puNyadayathI putrane meLavI AnaMdita thayelA rAjavIe pitAnI prANapiyA gaMgAne pUchyuM ke "A putra vanavAsI kema thAya ? tene te kevI rIte moTo karyo ? he rAjendra huM kahuM chuM te Apa sAMbhaLe.. .. mArA pitAjIne tyAM huM ApaNA bALakane laIne Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 19 ] [ 13. cAlI gaI, 'bALaka' peAtAnI mAmIonA kheALAmAM uchaLIne pAMca varSanA thayA, samAna vayavALA vidyAdhara kumAre e ApaNA putranA rUpa ane tejathI hIna heAvAthI tiraskAra karyAM, tyArabAda tenA mAmA pavanavege tene vidyAbhyAsa karAvavAnA prArabha karyAM. jema agastya RSie sAgara pIdhA hatA, tema tamArA putre thoDA vakhatamAM vinaya vaDe karIne vidyArUpI sAgaranuM pAna karyuM. teNe dhanuvidyAmAM paNa peAtAnA gurU pavanavegane asAdhAraNa . saphaLatA prApta karIne Azcarya pamADayu.. zastrAstranI vidyAmAM pAraMgata thayA pachI tamAma vidyAdharendrone paNa taraNAMnI jema mAnavA lAgyA che. mArA pitAjInA tyAM tamArI hAMsI thatI hatI, tethI teNe tamArI avahelanA thatI. joi eTale teNe tyAM jhaghaDA karyAM, mane mArA bhAie taraphathI ThapakA malaze tevI bIkathI jyAM ApaNA lagna thayA hatA, te mahelamAM huM... rahevA gaI. haMmezA jInezvaradevanI sevanA, pUjanA, bhakti, ArAdhanA karatI AnaMdathI divase pasAra karavA lAgI. avAranavAra padhAratAM cAraNa. labdhivALA cAraNazramaNeAdvArA dharmanuM zravaNa karatI hatI, putra paNa dharma zravaNa karatA hatA. tenA aMtaramAM dayAbhAva utpanna thayA, pazuenI zikArIo dvArA thatI. durdazA joI ne ApanA putre AMkhamAMthI AMsuone sAratAM kArUNyabhAvathI pazuonA zikAra karavA nahi ane jo kAI karatA hAya tA rAkavA. tevI cAraNuzramaNu pAse pratijJA karI ane A vananI cAre tarapha cauda ceAjana Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya sudhI pazuone abhayadAna ApavAnI vyavasthA karI. putranI bIkathI kAIpaNa zikArI A rastethI nIkaLatA nathI. hiMsaka prANIe A vanamAM hiMsAthI dUra che. * ApanA putranA parAkramathI gabharAyelA yamarAja paNa kAI janAvarane akAla mRtyu nathI ApatA, Aya putra ! Ape paNa ApanA putranI jema prANIonuM rakSaNa karavuM joI e, hollAsamAM AvelA rAjA zAntanue peAtAnI patnIne kahyuM ke 'tamArA vacanathI meM kAyama mATe prANIenA zikAra karavAnA cheADI dIdhA che," tame tathA putra ane AjathI mArI sAthe rAjadhAnImAM cAleA, AjathI huM bhAgyazAlI chuM. gaMgAe kahyuM ke he prANeza ! mArU "mana dharmImAM ja rakta anelu che. dharma vinAnA gayelA divaseAnA pazcAttApa thAya che. mATe Apa mane prabhunI sevanA, upAsanA karavA de. Apa ApanA putrane laI hastinApura jAe, ane prajAnuM pAlana kare. lIdhelI pratijJAnuM prANanI jema pAlana kareA. rAjAne A pramANe kahIne 'gagA'e peAtAnA putra gAMgeyane kahyuM ke he vatsa ! tuM jA ane tArA pitAjInA manArathA purA kara, tArA jevA pitA bIjA keAI putrane haze ke kema ? te paNa zaMkA che, tArA jevA putra paNa bIje keAne che ? mATe budha caMdramAnA ceAganI jema tamArA baMnenA yAga thAva, tyAre gAMgeye kahyuM ke huM mAtAjI! huM tamane cheADIne javA mATe asamartha chuM. Apane ja huM mArA mAtApitA mAnuM chuM. huM eka divasa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 1 ] [15 paNa ApanI sevAthI dUra rahevA taiyAra nathI, A pramANe bolate gAMgeya AMsuothI netrane bhIMjavate mAtAnA caraNane prakSAlana karavA lAge, mAtAe putrane pagamAMthI uThADIne AMsu luchatA luchatAM kahyuM ke huM ahIM rahIne paNa tArI ja mAtA chuM. huM tArI A kAyaratA, mehadhapaNuM cheDI de, he putra ! tuM tArA pitAne sahAyaka bana, pitAnI vRddhAvasthAmAM putra badhe bhAra vahana kare che. tArA pitAnuM vAtsalya tArA upara eTaluM viziSTa haze ke tuM mane paNa bhUlI jaIza, e pramANe aneka yuktiprayuktio vaDe mAtAnA samajAvavAthI gAMgeya pitAnI sAthe javA mATe taiyAra thayo. "gaMgA'nI rajA laIne rAjA zAntanu pitAnA putra "gAMgeya" sahita dhajApatAkAthI zaNagArelA hastinApura nagaramAM AvyA. putra athavA gya ziSyane pitA ke gurU gyapada Ape che. tevI rIte zAntanu rAjAe putra gAMgeyane yuvarAja padavIthI vibhUSita karyo, gAMgeye zatruo upara jIta meLavIne vizALa rAjya upara pitAne adhikAra jamAvyuM. vinIta putra dvArA ciMtA rahita zAntanu rAjA nirvighnapaNe bhUtaLa upara pharavA lAgyA. eka vakhata yamunA kinAre zAntanu rAjA pharatA hatA, te vakhate nAvamAM beThelI eka kanyAne joI rAjA kAmAtura banya, te kanyAne paricaya pUcho, teNIe kahyuM ke kAlindI tIravAsI 'nAvika zreSTha'nI huM kanyA chuM. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] [pAMDava caritra mahAkAvya mArA pitAjInI AjJAthI huM nAva calAvuM chuM. rAjA te nAvika putrInI mAMgaNI karavA tenA pitAnI pAse gayA. nAvike rAjAnuM svAgata karIne AgamananuM kAraNa pUchyuM. rAjAe kahyuM ke huM ApanI putrI satyavatInI sAthe lagna karavAnI IcchA rAkhuM chuM. vinayathI namratApUrvaka nAvike kahyuM ke prabaLa puNyathI ja ApanA jevA mahAna yAcaka mArA ghera Ave, paraMtu mArI putrInuM lagna ApanI sAthe karavAnI icchA nathI, kAraNa ke ApanA putra gAMgeya mahA balavAna che. tenI hAjarImAM satyavatInA putrane gAdI malavAnI nathI, je srInA putra rAjyagAdI meLavI zake tema na heAya tevI srIne mATe aMtaHpura kArAgAra samAna che. mATe Apa kRpA karIne bIje kayAMya strIne mATe tapAsa kare. Apane dareka jagyAe strInI prApti thaze. . rAjA nirAza thaIne pAchA pharyAM, rAjA manamAM vicAre che ke nAvikanI vAta sAcI che, kAraNa ke tenA dauhitra rAjA na ane teA mane jamAI banAvavAmAM tene lAbha paNa zuM ? gAMgeya sivAya rAjyane kAI saMbhALI zake tema nathI. jema sUrya sivAya AkAzane dedIpyamAna banAvavAnI zakti koInAmAM nathI. tevI ja rIte huM gAMgeya sivAya kAI ne paNa rAjya ApI zaku tema paNa nathI. samudre paNa amRta candramAne ja Apyu che, mArA aMtarane satyavatI kheMcI rahI che. huM maMdabhAgya ane duHkhamAM ja sakhaDI rahyo chuM. A pramANe du:khI hRdaye rAjA hastinApuramAM AvyA, ane mukhyamaMtrIne vAta karI, te Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 sarga 1 ja vakhate gAMgeya rAjyanA kArya mATe tyAM Avyo, jue che te rAjAnuM mukhakamala ciMtAtura dekhAya che. gAMgeye pitAne pUchayuM paNa rAjAe kAMIpaNa kahevAnI nA pADI. gAMgeya maMtrInI pAse gaye, maMtrI pAsethI tamAma vAta jANIne nAvikanA tyAM gaye, nAvike gAMgeyanuM svAgata karyuM. gAMgeye nAvikane kahyuM ke he mahAbhAga! tArA moTA bhAgyathI ahIMA AvelA rAjAne teM pAchA vidAya karyA te tArA hAthe ghaNuM ja aghaTita kArya thayuM che. nAvike kahyuM ke nararatna ! je huM rAjAne mArI putrI ApuM te Apa ja tenA duzmana banaze. siMhanI sAme haraNa kayAM sudhI sukhamAM rahI zake? tevI ja rIte tamArI najara sAme mAre dohitra koI divasa rAjA nahi banI zake, Apa jenI upara prasanna thazo, tene tamAma prakAranI saMpatti maLaze. jenI upara Apa kopAyamAna thazo tenI upara duniyAnI eka paNa Apatti bAkI nahi rahI zake. he mahAbhAgA meTI nadIo samudrane cheDI keI divasa kAdavathI bharelA khAMDAne bheTatI nathI, tema zuM Apane cheDI daI sajyazrI mArA dauhitrane malaze ? prajA te ApanA pratye anurAga vALI che, mArI putrInuM bhAvIna bagaDe eTalA ja mATe meM rAjAne nA kahI. gAMge. kahyuM ke he mAtAmaha ! A Apane bhrama che. rAjahaMsa ane bagalAmAM jeTalo taphAvata che teTale taphAvata kurUvaMza ane anya vaMzamAM che. mAtA AnI upara badivasa kA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] pAMDava caritra mahAkAvya satyavatIne mAtA gaMgA karatAM paNa adhika mAnIza, tene putra thaze tyAre mAruM ahobhAgya mAnIza, te samaya paNa zreSTha che ke jyAre bhAInuM milana thAya che. ApanI putrI putranuM sukha prathama mArA vaDe ja anubhavaze, tyArabAda pitAnA putra vaDe anubhavaze, mAre bIjo bhAI nahi hovAthI pitAjI khUbaja duHkhI thAya che. eka rathane jema be piDAM hoya che. tema rAjyalakSmI saMbhALavA mATe paNa be putre joIe. huM mAre hAtha uMco karIne pratijJA karuM chuM ke "satyavatIne putra ja rAjA thaze. huM te tenI upara AvanAra vidanane dUra karIza, satyavatIne patnI banAvI, mArA pitAne AnaMda thAya che te mane paNa rAjyatyAga karavAmAM AnaMda che. gAMgeyanI pratijJA sAMbhaLIne vidyAdharonA vimAno paNa AkAzamAM thaMbhI gayA, satyavatInA pitAe Azcarya pAmI gAMgeyanI khUba ja prazaMsA karI. - nAvike kahyuM he kumAra! Apane putra parAkramathI rAjyane paDAvI le, te paNa mAro dohItra duHkhI thaI jAya, nAvikanA A pramANe kahevAthI gAMgeye kahyuM ke he mAtAmaha ! hamaNAM ja ApanI ciMtA paNa huM dUra karUM chuM. e pramANe kahIne gAMgeya bolyo ke :-- tame paNa sAMbhaLo ane AkAzamAM rahelA siddha gAndharva vidyAdhara paNa sAMbhaLe, "huM AjathI brahmacaryavrata laI rahyo chuM. jenuM phala svarga ane ahIMyA paNa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 1lA ] [ 19 prasiddha che. cAraNazramaNoe mane prathamavrata tathA caturthAM vratanA mahimA uttama svarUpathI samajAvela che. prANIone abhayadAna ApavArUpa prathamavratanuM meM pAlana karyu che. ane have brahmacaryanAmanA cAthAtratane laI rahyo chu, nizcaya huM mATe bhAgyazAlI chuM. ane have huM trIjI vrata Ajanma. pitAjInI sevAnu` lauM chuM. eja vakhate vidyAdharAe gAMgeyanI upara puSpavRSTi karI, devatAe gaMgA tathA zAntanune dhanyavAda ApyA, jJAnIone pUchyuM ke AvuM vrata keAI e lIdhuM che ke ? A brahmacarya vrata bhISma (mahAna) che. mATe AjathI ja A kumAranuM nAma ame lAka (vidyAdharA) bhISma rAkhIe chIe, tyArathI leAkeAmAM gAMgeyanuM nAma bhISma tarIke prasiddha thayuM. jyAM eka satvaguNu hAya che tyAM bIjA guNonI jarUrIAta paNa kayAM che ? ahiMsA-brahmacarya-ane pitRbhakti e traNe guNo zAntanuputranA traNe leAkamAM prasiddha che. bhISme lIdhelI pratijJAnuM sa`pUrNa pAlana karaze. e pramANe kahIne vidyAdharA ane devatAe svasthAne gayA, tyAre nAvike peAtAnI putrIne kheAlAvI peAtAnA kheALAmAM besADI bhISmanI prazaMsA karI ane bhISmane kahyu ke huM kumAra ! huM tamane eka nivedana karU te Apa sAMbhaLeA. yamunA kinAre hu krUratA hatA, te vakhate vizrAntine mATe eka jhADanI chAyAmAM beTA te ja vakhate tarata ja janmelI eka khAlikAnA avAja Avyo tyAre meM joyuM ke kaI niya . AtmA taratanI janmelI bALakIne mUkI gayA hatA, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] [pAMDava caritra mahAkAvya mane kAI santAna na nahi hAvAthI huM tene levA mATe gayA, manamAM vicAra AvyeA ke A ALaka ' sujAta haze ke kujAta' tyAMja AkAzavANI thaI ke huM nAvika! A bALaka ratnapuranA ratnAMga nAmanA eka rAjAnI ratnavatIrANInu che. IrSAthI keAI vidyAdhara tenuM apaharaNa karIne ahIMA mUkI gayA che. tenuM lagna hastinApura nareza zAMtanurAjAnI sAthe ja thaze. meM tene ghera lAvI saMtAna vinAnI mArI patnIne ApI. ane teNInu nAma satyavatI rAkhyuM. mArI patnIe tenuM lAlanapAlana karIne meATI karela che. mArI potAnI putrI nathI, AvI devAMganA jevI kanyAnA pitA tarIke mArA jevI sAdhAraNa vyakti kayAMthI hAI zake ? kalpalatA teA merUparyaMta para ja thAya, nahi ke marUbhUmimAM ? AkAzavANIthI zAMtanu rAjA tenA pati thaze, te nakkI hatuM. paraMtu ApanI pitRbhaktine jovA mATe ja meM ApanA pitAjIne 'nA' kahI hatI. A pramANe kahIne nAvike satyavatIne bhISma sAthe javAnu kahyuM. bhISma mAtA satyavatIne laI hastinApura Avye. rAjAne vidyAdharA dvArA A vAtanI prathama ja khAra paDI gaI hatI eTale te khUba ja AnaMdamAM hatA, bhISme AvI satyavatI. rAjAne suprata karI, rAjAe bhISmanI khUba ja prazaMsA karIne kahyuM ke pitAjInA AdezanuM pAlana pharanAra putra paNa virala ja hAya che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga - 1 ] . paraMtu pitAnI IcchAthI pitAjIne pasaMda vastunI siddhi karanAra putra tuM eka ja che. rAjAe bhISmanI khUba ja prazaMsA karI, ane dIrdhAyunA AzirvAda ApyA, zubha muhUrta zAMtanurAjAe satyavatI sAthe lagna karyA. satyavatImAM Asakta rAjA zAMtanu traNa prakAranA purUSArthamAM "kAma" purUSArthanI vadhAre upAsanA karavA lAgyA. satyavatIe bAlasUryanI jema tejasvI putrane janma Ape. jenuM nAma citrAMgada rAkhavAmAM AvyuM tyArabAda keTalAka samaye vicitravIrya nAmanA bIjA putrane janma ApyuM. bhISma pitAnA baMne nAnA bhAI e upara heta dharAvatA hatA, baMnenI bALakIDAo joIne khUba AnaMda pAmatA hatA. rAjA zAMtanu dharmArAdhana karatAM karatAM samAdhipUrvaka mRtyu pAmyA. bhIme vidhipUrvaka pitAnI uttarakriyA karI, kharekhara! bhISma jevA putra pitAne sukharUpa ja hoya che. bhIme bALaka citrAMgadane rAjya upara besADa, mahAna AtmAe pitAnI lIdhelI pratijJAnA pAlanamAM koI divasa pAchA paDatAM nathI. grISmaRtunI samAna bhIme pitAnA bhAIne tamAma prakAranuM zikSaNa ApyuM. citrAMgada zatruonA hRdayamAM zalyanI jema khuMcavA lAgyo. eka vakhata citrAMgada ekale ja yuddha karavA mATe nIkaLyo, nilAMgada nAmanA rAjAe yuddhamAM citrAMgadane mArI nAkhe. bhISmane khabara paDI tyAre nilAMgadane mArI bhAInA mRtyune badale lIdhe. badhuvatsala bhIme pharIthI nAnA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] [pAMDava caritra mahAkAvya bhAI vicitravIya ne rAjA manAvyo. bhISmanA prabhAvathI keAI rAjAe vicitravIya tarapha draSTi paNa karI nahIM. bhISme vicitravIryane badhI vidyAomAM, temAM paNa dhanurvidyAmAM niSNAta manAvyo. ahaMkArarahita tathA vinayavaMta hAvAthI bhISmane tenI upara khUba ja prema hatA. vicitravIryanA prANigrahaNa mATe bhISme peAtAnA dUtAne ceAgya rAjakanyAnI zodha karavA mATe cAre taraph meAkalyA. ghaNA vakhata pachI eka dUte AvIne kahyu ke he deva ! pRthvI upara kAzIrAja khUba ja prasiddha che. tene maMdAkinI nAme rANI che. ane ama-akhikA-abAlikA nAme devAMganAone paNa zaramAve tevI traNa putrIo che. kAzIrAje traNenA svayaMvara racyA che. jemAM rAjAone besavA mATe devavimAna jevA maMca banAvyA che. dezivadezanA rAjAe tathA rAjaputrA AvI rahyA che. te kanyAe ApanA laghu adhune mATe yeAgya che. te vakhate bhISme vicAra karyo ke mArA bhAI ne AmaMtraNa kema nathI? Ama traNa vinA rAjAe svayaMvaramAM nahI javuM joI e, mATe huM jaI ne badhu karI laIza e pramANe vicAra karIne vegavata gheADAothI sajja thayelA rathamAM besI svayaMvara ma`DapamAM paheAMcI gayA, vimAnamAM beThelA devatAonI jema vividha dezeAnA rAjAone maMca upara beThelA joyA, bhISme traNe kanyAone joI ne, manamAM ja sa'kalpa karyAM, A kanyAe vicitravInA mATe ceAgya che. mATe tene laI javI, kanyAnI prApti mATe dareka rAjAe ataramAM rahelA bhAvanuM mukha Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 17] upara pratibiMba batAvavA mAMDayuM. te joIne bhISmane khUba ja hasavuM AvyuM, jyAre dhAtrI badhA rAjAonuM varNana karavA lAgI, tyAre bhIma rathamAMthI utarIne yuddhane mATe taiyAra thayA, badhA rAjAonI sAme ja traNe kanyAone rathamAM besADI dIdhI, potAnA bhAInI sAthe tamArA lagna karavAnA che te pramANe traNe kanyAone bhIme jaNAvI dIdhuM. bhIme badhA rAjAone yuddhanuM AmaMtraNa ApyuM, ghaNa rAjAe yuddhanuM nAma sAMbhaLatA gabharAI gayA, ane bhAgavA lAgyA, thoDAka sAhasika rAjAoe kAzIrAjane AgaLa karIne bhISmane kahyuM ke tame svayaMvarane toDavAnuM pApa zA mATe karyuM? A pApanuM prAyazcitta tamane hamaNuM ja amArA dhanuSyabANa Apaze, tyAre bhIme kahyuM kuMvArI kanyA ane pRthvI parAkramInA hAthamAM ja hoya che. tenA adhikArI parAkramI ja banI zake che. vijayanI prApti karyA sivAya tame badhA kanyAnI IcchA rAkhatA he te caronI jema tame paNa gunegAra che. aparAdhIene daMDa ApavA mATe mArI bhUjAo taiyAra che. A pramANe kahIne bhISma sura nAmanuM bANa mUkI badhA rAjAonA dhvaja kApI nAkhyA, bhayaMkara yuddha thayuM. cAre taraphathI bhISma gherAI gayA, kanyAo ciMtAtura banI gaI, bhIme bhayaMkara yuddha karyuM badhA rAjAone harAvI, traNe kanyAone sAthe laI harijAnAra AvyA, vicitravIrya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] [pAMDava caritra mahAkAvya traNe patnIeAmAM khUba ja Asakata banyuM ke jenAthI "kAma" sivAyanA bIjA purUSArtha bhulI gaye, tenuM zarIra khUba ja durbaLa banavA lAgyuM, bhISma tathA satyavatIe khUba ja samajAvyuM, tyAre vicitravIrya dharma-artha-kAma e trivarganI upAsanA karavA lAge, aMbikAe garbha dhAraNa karyo, zubha lagna putrane janma Ape, bhISma tathA satyavatIe mahotsava pUrvaka putranuM nAma "dhRtarASTra rAkhyuM, pUrvakarmanA udaye te janmAMdha hato. aMbAlikAe paNa eka putrane janma Apyo, pAMDuragavALo hovAthI tenuM nAma "pAMDu rAkhavAmAM AvyuM, "aMbA" e paNa eka putrane janma Ape, tenuM nAma vidura rAkhavAmAM AvyuM. A traNe putranA janmathI kurUvaMza atyaMta AnaMda pAmyA, traNenA janmathI cera, kaMjusa, vyabhicArI, ItyAdi zabdone kaI uccArI rahyo nahote, nyAyanuM ekachatrarAjya hatuM. anyAyanuM nAma nizAna paNa nahatuM. Adhi-vyAdhi-upAdhi-ativRSTianAvRSTi-kayAMya dekhAtA paNa nahotA, deza saMpUrNa samRddha hatA. pitAnI strIomAM Azakata vicitravIryane roga vadhato ja cAlyuM. "kSaya nAmanA rogathI nAnI uMmaramAM ja vicitravIrya maraNane zaraNa thaye. putrarUpI sUryane astathI satyavatI zekarUpI aMdhArAmAM DubI gaI ane vilApa karavA lAgI, mUrzita banIne jamIna upara DhaLI paDI. zItaLa, upacAra dvArA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAtI mATe ke jADI thI, bhIma sargaH 1lo ] [25 zuddhimAM AvI, jorazorathI raDavA lAgI, aMbikA Adi rANIo paNa chAtI kuTavA lAgI, ane kahevA lAgI ke he priyatama ! Apa kIDAne mATe kaI divasa amane mUkIne ekalA gayA nathI, to Aje amane choDI A5 ekalA kayAM cAlyA gayA, Apa javAba paNa ApatA nathI, bhIme zAtvana ApI badhAne zAMta karyA, bhAInI uttarakiyA karI kumAranI suMdara kIDAo jeIne paNa satyavatIe zekane dUra karyo. nAnA kumAramAM paraspara adhika snehanI gAMTha baMdhAtI gaI. ekabIjA vinA kSaNamAtra paNa rahI zakatA nahotA, bhISmanA pratApathI rAjya surakSita hatuM. bhIme traNe kumArene zastrAstra vidyA zIkhavADI. traNe bhAIomAM vacalA bhAI "pAMDu' adhika prabhAvazALI hatA, dhRtarASTra paNa pitAnA nAnAbhAI pAMDune guNathI adhika mAnavA lAgyA, eka vakhata bhIme dhRtarASTrane rAjya saMbhALavAnuM kahyuM, paraMtu dhRtarASTra kahyuM ke amArA traNe bhAIomAM pAMDu vadhAre gya che. mATe pAMDu ne rAjyagAdI Ape, dhRtarASTranA AgrahathI zubhamuhUrve pAMDu rAjyAbhiSeka thaye, bhISma tathA dhRtarASTranI sahAyatAthI pAMDurAjAe alaukika vIratA vaDe bIjA rAjAone vaza karI sAmrAjya vistAravALuM banAvyuM. eka vakhata subala rAjAne putra gAMdhAra dezAdhipati zakuni gAMdhArI Adi pitAnI ATha bahenone sAthe laI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] [pAMDava caritra mahAkAvya hastinApura Avya, bhISmane kahyuM ke amArI ATheya bahene dhRtarASTranI sAthe lagna karavA IcchA dharAve che, tenI prArthanAno svIkAra kare. zubhamuhUrta AThe kanyAonA lagna dhRtarASTranI sAthe karavAmAM AvyA, pAMDurAjAne yogya kanyA kayAM maLaze evI ciMtA bhISmanA manamAM rahetI hatI, * eka vakhate pAMDu sahita bhIme eka musApharane hAthamAM eka strInuM adbhuta citra laIne ja joye, citragatastrInA sauMdaryane joI pAMDu ciMtA karavA lAge, vicAra karavA lAgyuM ke sauMdaryakathAne aMta A citramAM ja che. manuSyalakanI strImAM ATaluM sauMdarya kyAMya jovAmAM AvyuM nathI, te zuM A rati haze? lakSmI haze? rahiNI haze? tenA baMne paga te kamaLa jevA che. jemAM AMgaLIo pAMdaDI jevI che, sauMdarya makarandanA jevuM che, jaMghA te kamaLanI nALa jevI che, ura raMbhAtaMbhanI samAna che. nitaMbasthala kAmadevanI vijayabhUmi che. ahIM vasele kAmadeva traNe jagatane jIte che, tenA mukhane rAMdramAnI upamA ApavI te to caNeThInI sAthe sonAne telavA jevI vAta che, pAMDu A pramANe manamAM ja ciMtA karI rahyA hatA, te vAre musApharane pitAnA tyAM lAvI bhIme pUchyuM ke he bhadra! devAMganAone jItavAvALI kaI strInuM A citra che. tyAre citrakAre zarUAtathI citrane vRtAMtta kahyo. , zrImantothI vibhUSita mathurA nAmanI eka nagarI che. yamunAnadI : harSamAM AvI pitAnA taraMgavaDa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 1 ] [ra mathurA nagarIne AliMgana kare che. te nagarImAM stha" nAmanA eka tejasvI rAjA rAjya kare che. jenA nAmathI ja yAdavavaMza jagatamAM prakhyAta thayela che. temane "zUra nAme sUrya samAna tejasvI putra hatuM, jenA abhyadayathI zatruo parvatanI guphAomAM jaIne bharAI gayA hatA, "zUra" rAjAne zauri ane suvIra, nAmanA be putra thayA, te baMnene anukrame rAjA. tathA yuvarAjapada ApI "zUra" rAjA tapasyA karIne svargavAsI thayA, te baMne bhAI rAma lakSmaNanI samAna atyaMta tejasvI ane parAkramI hatA, paraMtu te baMnemAM hitazatruoe kalezanA bIja vAvyAM, zerIrAjA suvIrane rAjya ApI. pitAnI IcchAthI kuzAta dezamAM jaIne vicaravA lAgyo, tyAM teNe zauripuranAmanuM eka nagara vasAvyuM. jemAM ghaNA zrImaMta AvIne vasavA lAgyA, tethI te zahera vaibhavazALI gaNAtuM hatuM. - zaurirAjAne andhakavRNi Adi aneka pratApI putra thayA, aMdhakavRSNuine rAjyabhAra suprata karI zaurirAjAe pravrajyA grahaNa karI, tapa tapI muktie gayA, suvararAjAne bhejavRSNi Adi putro thayA, jenA pratApane duzmana rAjAo jIravI zakatA nahotA. suvIrarAjAe bhejavRSNine mathurAnuM sAmrAjya ApI pite sidhu dezamAM sauvIranAmanuM nagara vasAvyuM. bhejavRSNine zatruone aMtakAla lAvanAra ugrasena nAme putra hato. . che. adhakavRSiNane subhadrA nAmanI patnIthI samudravijya Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] [ pAMDava caritra mahAkAvya -akSamya-timita-sAgara-himavA-acala-dharaNa-pUraNaabhicaMdra-vasudeva nAme daza putro thayA. te badhA daza dazAha kahevAtA hatA, tyArabAda subhadrAe eka putrIne janma Ape, tenuM janmalagna jaIne nimittae kaheluM ke A putrI sArvabhaumaputrane janma Apaze. andhakavRSNie putra janmotsava karatAM paNa putrIne janmotsava ghaNA moTA ADaMbarathI karyo, zubhamuhurta mAtA-pitAe putrInuM nAma "kustI" tathA "pRthA" rAkhyuM hatuM. yuvAvasthAe pahoMcelI putrIne joI mAtA-pitAne tenA yogya "vara"nI ciMtA thavA lAgI, pitAnA putra samudravijayane pitAnI ciMtAnI vAta mAtApitAe karI. samudravijaye svayaMvarane vicAra choDI daI, dareka dezamAM egya rAjakumAranI tapAsa karavA mATe dUta mokalavAno vicAra karyo, ane samudravijaye mane kahyuM ke he karaka! dareka dezamAM jaIne kutIne anurUpa "pati nI tapAsa kara, kanyAnuM citra laIne dezadeza pharato huM ahIM A Avyo chuM. ane pAMDurAjAne kanyAnA mATe yogya jANI mane khUba ja AnaMda thaye che. vaLI te kanyAne eka nAnI bena paNa che. jenuM nAma mAdrI che, ceDhirAja damaghoSanI sAthe tenA vivAha nakkI karyA che. paraMtu kuntI moTI hevAthI jyAM sudhI te kanyAnA lagna thAya nahi tyAM sudhI mAdrInA lagna nahi thaI zake, mATe te baMne kanyAone sukhI karavAne bhAra ApanA upara che, bhIme kuntInI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 19] [29 sAthe pAMDunA vivAhanI vAtano svIkAra karI lIdhuM. kuntInuM citra pAMDunA hRdayane vedhI gayuM. manamAM kuMtInuM smaraNa karatA "pAMDu" rAjAe divaso pasAra karavA mAMDyA, bhIme satyavatIne pUchI kArya nizcaya karavA mATe karakanI. sAthe eka gya purUSane zauryapura mokalya. zauryapuramAM yAdavezvara pitAnA kheLAmAM "kuMtIne laI beThA hatA. te ja vakhate keraka tyAM pahoMcyuM, namaskAra, Adi karyA bAda teNe kahyuM ke huM ahIMthI hastinApura gayo hato, tyAM cakavatinA lakSaNothI yukta pAMDurAjAne yA, temane pitAnI samAna zrI bhISma (gAMgeya) pitR (dAdA) che. rohiNI ane caMdramAnI jema kuMtIne mATe te pAMDurAjA sarvathA gya che. vaLI karake citrapaTanI vAta paNa karI ane kahyuM ke kuMtInI sAthe lagnanuM nakkI karavA mATe teoe pitAnA taraphathI eka egya purUSane paNa mokalyuM che. rAjAe kahyuM ke AvatIkAle tene javAba ApIza, sabhA visarjana thaI keraka pitAnA ghera gaye, kuMtI pitAnA manamAM ja khUba ja harSita banI, prAtaH kAle karakane rAjAe kahyuM ke pAMDuraMgavALA pAMDurAjAne huM mArI kanyA nahIM ApuM, karake hastinApurathI AvelA pAMDurAjAnA mANasane kahyuM. te mANase hastinApura AvI bhISma tathA pAMDurAjAne vAta karI, pAMDurAjAe ekAMta laI jaIne mANasane pUchyuM ke "kuMtI' ne mArA pratye kevA prakArane rAga che? teNe kahyuM ke karake jyAre ApanI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] [pAMDava caritra mahAkAvya vAta kahI, te vakhate kuMtIne kapilabhAga romAMcita thayo hite, AMkhe ninimeSa hatI, premathI korakanI vAte sAMbhaLatI hatI, tenA zarIramAM dhrujArI hatI. pAMDurAjA ekAeka kAmadevanA pAMce bANathI haNAyA, temane koI kAmamAM AnaMda nahote, te kayAMya sthiratA anubhavI zakatA nahotA, kapUra, caMdana Adi zItalapadArtho paNa dAhaka lAgatA hatA, zAMti mATe upavanamAM gayA tyAM teNe eka "kherInA jhADanI sAthe lekhaMDanA khelAthI jaDAyela atyaMta duHkhI ane suMdara mAnavIne je, lokhaMDane khIle tenA zarIramAMthI kheMcI kADha, te mAnavI mUrzita thaIne jamIna upara DhaLI paDe, pAMDurAjA caMdanAdi zItapacArathI te mAnavIne zuddhimAM lAvyo, tyArabAda pAMDurAjAe pUchyuM ke he mahAbhAga! Apa koNa cho? tamArI AvI sthiti kema thaI? tyAre teNe kahyuM ke he rAjana ! vaitADhaya parvatanA AbhUSaNarUpa hemapura' nAmanuM nagara che. huM te nagarane rAjA vizAlAkSa nAmane vidyAdhara chuM. huM svecchAvihAra karavAnI IcchAthI - jamIna upara Avyo, A vanarAjI joI rahyo hate, mArA zatruoe AvI mArI A dazA karI che. Ape amArA prANanI rakSA karI che. mATe mArI dareka vastuo 'upara Apane adhikAra che. Apa Adeza Ape te kAma karavA taiyAra chuM. rAjAe kuMtI viSenI potAnI vAta kahI batAvI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 1 ] vidyAre AnaMdathI kahyuM ke he rAjezvara ! mArI pAse vaMzaparaMparAthI eka vIMTI cAlI Ave che. je vIMTI mArI AMgaLImAM ja che. tene Apa dhAraNa kare, tenA prabhAvathI vazIkaraNa, adazyapaNuM, vraNa, virepaNa, jheranuM nivAraNa Adi tamAma kAryo vinA vidane thaI zake che. aneka vakhata A vIMTInI parIkSA karIne Ane prabhAva je che. A pramANe kahI te vIMTI pAMDurAjAne ApI, vizAlAkSanA gayA bAda rAjAe potAnI AMgaLI upara paherI, "kuMtInuM smaraNa karI pAMDurAjA adazya thayo, rAjAe kuMtIne vanamAM vihAra karatI joI kuMtI potAnI dhAvamAtAnI sAthe vizvAsapUrvaka vAta karI rahI hatI, rAjA pite adazya hato, kuMtIe dhAvamAtAne kahyuM ke he mAtAjI! divasa te jema tema karIne pasAra karyo, paNa rAtrI kema pasAra thaze ? caMdana, kapUra, muktAhAra ThaMDakanA badale bALe che. A kamaLanI dAMDIthI paNa kaI lAbha nathI, korake kahyuM hatuM ke te rAjA caMdramAnI jema zItala che. paraMtu mane agnithI paNa adhika bALe che. kAmadeva paNa mane kema satAve che? dhAtrIe teNune ghaNuM AzvAsana ApyuM ane kahyuM ke huM e upAya zodhI kADhuM chuM ke tuM tArI sAme ja tArA priyane joI zakIza, A pramANe kahevA chatAM tenA hRdayamAM dukha ochuM thayuM nahi. tyAre dhAtrI navA pAMdaDA levA mATe gaI, tene sAre samaya ma mAnIne kuMtI AsopAlavanA vRkSanI nIce gaI. tenI DALInI phAMsI banAvIne pote prANatyAga karavAne Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] [pAMDava caritra mahAkAvya vicAra karavA lAgI, vanadevatAone kahevA lAgI ke janmAMtaramAM paNa mArA pati pAMDurAjA thAya" A pramANe kahI jyAre teNIe potAnA gaLAmAM phAMsI nAkhI eTalAmAM ja hAthamAM talavAra laIne rAjA doDI Avyo, tenA gaLAne phAMse talavArathI kApI nAkhe, rAjAe pitAnI gAdamAM kuMtIne suvADIne vastrathI havA nAkhI, caitanya prApta karAvyuM. rAjAnA sparzathI teNInuM zarIra romAMcita banI gayuM. kuMtIe rAjAnI tarapha joyuM. te tenA kaMkaNomAM pAMDunuM ja nAma levAmAM AvyuM. teNIne vizvAsa Avyo ke A pote ja pAMDurAjA che, rAjAe sneharAgabharI draSTithI kuMtInI tarapha joyuM. eTalAmAM dhAtrI tyAM AvI pahoMcI. kuMtIne pAMDurAjAnA AtithyanI vyavasthA karavA mATe jaNAvyuM. kuMtIe kahyuM ke mAtAjI ! je ucita hoya te Apa ja karo, dhAtrIe te baMnenA gAMdharva lagna karAvyA, ane pAMDurAjAne kahyuM ke yAdavendranI AjJA vinA meM Apa baMnenA gAMdharva lagna karAvyA che. mATe he rAjana ! Apa jarUrathI AnuM daSAna rAkhaze. A pramANe kahIne dhAtrI bahAra cAlI gaI tyAre te daMpatI snehane anusAra svacchandapaNe kIDA karavA lAgyA. rAtrI eka kSaNanI jema pasAra thaI gaI, prAtaH kALamAM ja dhAtrIe pAMDurAjAne vidAya karyA, mudrikAnA prabhAvathI rAjA pitAnA nagaramAM AvI gaye, te vakhate sUryanArAyaNa pUrva dizAmAM potAnI svArI laI ne purajhaDape. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarca 1le che , 33 prakAzane veravA lAgyA hatA. kuMtIe garbha dhAraNa karyo, dhAtrIe teNIne chupAvI sakhI, garbhanA prabhAvathI IndranA sAmrAjyane paNa kuMtI tuccha mAnavA lAgI, nava mahinA bAda teNIe putrane janma Ape, tenA lakSaNe joIne baMne jaNuM khUba ja mehita banI gayA, paraMtu upAya zuM? te baMne jAe eka piTI maMgAvI, maNikuMDalavibhUSita te putrane temAM suvADI gaMgAmAM te peTIne taratI mUkAvI dIdhI. kuMtI manamAM khUba ja kheda karavA lAgI. kharekhara AvA putraratnanA viyegathI tenuM citta dukha anubhavatuM nathI ? eka divasa subhadrAe ekAMtamAM dhAtrIne kuntInA duHkhane mATe kahyuM tyAre dhAtrIe banelI tamAma hakIkata kahI saMbhaLAvI, subhadrAe rAjAne vAta karI, rAjAe kahyuM ke have A putrI bIjAne ApavI ucita nathI, tyArabAda rAjAe pitAnA putra dharaNane kuMtInI sAthe hastinApura mekalyA, tyAM jaIne bhISmanI AjJA laI dharaNe pAMDurAjAnI sAthe kuMtInA vidhipUrvaka lagna karAvyA, hastameLApanA samaye ekaso hAthI, eka hajAra gheDA, vararAjAne ApyAM, vivAhakArya patyA bAda rAjAe paNa dharaNane khUba ja satkAra karyo, ane dharaNu pitAnA nagaramAM pAchA AvyA. tyArabAda devakarAjAnI putrI kumuda vatInI sAthe vidurajInA lagna thayA, rAjyavRddhinimitta pAMDurAjAe paNa Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] [pAMDava caritra mahAkAvya makarAjanI putrI mAdrInI sAthe paNa lagna karyA. bhIma tathA dhRtarASTranA pratye pAMDurAjA khUba ja prema rAkhatA hatA, te baMne jaNa pAMDunA kalyANamAM ja AnaMda mAnatA hatA, vasaMtaRtu AvI, keyAe madhuragAna gAyAM, pAMDurAjA pitAnI patnIo sAthe vasaMtanA bhegonA upabhegA karavA lAgyA, chae RtuomAM AnaMdane upabhega karatA, keI vakhata mahelamAM, te kaI vakhata udyAnamAM, koI vakhata vApIomAM, koI vakhata parvata upara paNa pitAnI strIo sAthe vilAsa sukhAnubhava karatA hatA. prathama saga samApta: Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : raje eka samaya pitAnA patimAM atyaMta prema rAkhavAvALI gAMdhArIe garbhane dhAraNa karyo, tenA aMtaramAM abhimAna utpanna thayuM. tenA stanamAM sthUlatA AvavA lAgI, zarIra kRza thavA lAgyuM. manamAM utsAha khUba ja Avyo, mukha AnaMdathI suMdara dekhAvA lAgyuM, stananA uparanA bhAgamAM zyAmatA AvI, gAMdhArI garbhavatI thavAthI dhRtarASTranI atyaMta mAnItI banI gaI, garbhanA prabhAvathI teNIne vicitradehada AvavA lAgyA, ghaDAmAM jevA prakAranuM pANI hoya che tevA prakAranI gaMdha Ave che. te rIte lokonA jhaghaDAmAM lokone duHkhI joIne tene khUba ja AnaMda thatuM, jelamAM rahelA kedIonA pagamAM paDelI beDIonA avAjathI harSa thavA lAge, teNI vinAkAraNe gurUjanone tiraskAra karavA lAgI, madenmatta hAthI upara besI purUSavezamAM nagarabhramaNa svachaMdapaNe karI, pitAnA aMtaramAM khUba ja harSita banIne dehada pUrNa karyo. udaramAM garbhavRddhinI sAthe tenAmAM krUratA vadhatI cAlI, pRthA (kuMtI) karatAM prathama garbhavatI thavAthI teNI abhimAnI banIne teNInA pratye avivekI ane avinayI banI gaI. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36] [pAMDava caritra mahAkAvya gAMdhArInA tiskArathI duHkhI banelI kuMtIe saMtAna prApti mATe dharmanuM zaraNa lIdhuM. phaLane IcchatI kuMtI sArA, suMdara ane judI judI jAtanA phaLethI vItarAganI upAsanA karavA lAgI, teNIe prANIone abhayadAna apAvyA, vidhipUrvaka svAmivAtsalya karAvyuM. kaMkaNane gaNa mAnI dAnane ja hAthanuM AbhUSaNa banAvyuM. eka madhyarAtrie kuMtIe svapnamAM samudra-merU-sUrya--caMdralakSmI e pAMca "svapna joyAM. prAtaHkALe kuMtIe e pAMce svapnanuM rAjA samakSa nivedana karyuM. rAjAe paNa . gaMbhIratA Adi guNothI tribhuvanane jItavAvALo putra thaze. puNyavRkSanA phaLarUpe kuMtIe garbha dhAraNa karyo, tenA stananI sthalatA, gAlonI saphedAI, AMkhanuM lAvaNya garbhadhAraNanI sAkSI puratA hatA, garIbo pratye kuMtIne kArUNyabhAva utpanna thayA. janadharmamAM tenI Asakti vadhatI gaI. , jema dhananI IcchAvALAne dhanamAM, kAmanI IcchAvALAne kAmamAM Asakti vadhe che. tenAthI anekagaNI dharmamAM - Asakti kuMtIne vadhatI gaI, garbhanA prabhAvathI teNIe kedIone baMdhanamukta karAvyAM, hiMsAe pitAnA pati dvArA baMdha karAvI, jyAM pAMDurAjA jevo pati haya tyAM | kuMtIne kaI vastu durlabha hoya ja kayAMthI ? - jeSThA nakSatramAM caMdramAne saMga, vRzcikarAzI ane maMgaLavAranA graho usthAne bIrAjatA hatA te samaye kuMtIe kavati samAna putrane janma ApyuM. te vakhate saphedAI kuMtIne lI gaI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga - 3 [37. tamAma jIvone sukhAsvAdana thayuM. antapuranI dAsIoe jaIne bhISma-dhRtarASTra-pAMDu-vidura-aMbA-aMbAlikAaMbikAne jaI putra janmanI vadhAmaNI ApI. ugatA sUrya samAna tejasvI, te bALakane janma thatAnI sAthe ja AkAzavANI thaI ke A bALaka satyavAnamAM agresara, vIratA, sthiratA, gaMbhIratA Adi guNothI yukta, dharmAnurAgI, sArvabhauma rAjA thaze, vRddhAvasthAmAM vrata laIne muktie jaze. putra janmanA samAcAra jANI rAjyakulamAM bhImAdi sarvenA hRdalAsanI keI sImA rahI nahIM. rAjAe AjJA ApyA pahelAM ja nagaramAM putra janmane utsava nagarajane ujavavA lAgyA, AkAzamAM paNa duMdubhinA nAda thayA, A bALakanA aMga, lakSaNa vigere joIne bhISmAdie bALakanuM nAma yudhiSThira rAkhyuM. kuMtIne tapa ane dharmAnurAga jANIne bALakanuM nAma "tapasUnu dharmansUnuM" paNa rAkhavAmAM AvyuM. tyArabAda bALakanA vyavahAra anusAra "ajAtazatruH" nAma paNa prasiddha thayuM. putrajanmanI khuzAlImAM pAMDurAjAne bIjA rAjAo taraphathI ghaNI bheTa maLI. kuMtInA pitA taraphathI bheTa laIne harSollAsanI vRddhi karate "karaka' paNa A , pAMDurAjAe karakane satkAra karyo, ane snehapUrvaka vAta karI, kuMtIe paNa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] [pAMDava caritra mahAkAvya namaskAra karIne kArakane vAtsalyathI pUchyuM. mArA AmajanA tathA aMvarga AnaMdamAM te che ne?ti kArake kahyuM ke he devI! rAjA aMdhakavRSNuie samudravijayane rAjyabhAra suprata karIne pratrajyA grahaNa karI, bheAjavRSNuinA putra ugrasena mathurAmAM rAjya kare che, te te Apa pahelethI jANA che, tyArathI mArA svAmi samudravijaya pAtAnA bhAI Ane potAnAthI paNa adhika mAne che. ane zauya purano prajAnu pAlana karI rahyA che. pUrvApAta puNyabaLathI vasudevakumAra svacchaMdatA pUrvaka nagaramAM pha che. bhAInI kRpAthI AnaMda kare che. eka divasa subhadra nAmanA viSNuke peAtAnA putra kaMsa'ne lAvI sevakarUpamAM vasudevane samarpaNa karyAM, teNe tamAma prakAranI kaLAothI kumAranI khUba ja sevA karI, jenAthI vasudeva tene khUba ja mAnavA lAgyA. rAjagRha nagaramAM jarAsaMgha nAmanA rAjA che. tenI AjJA traNakha`Da bhUmi upara svaccha DhapaNe krIDA kare che. teNe eka dUta mekalIne mArA svAmine AjJA karI ke siMhapura nAmanA nagaramAM baLavAna siMharatha nAmanA rAjA che. je mArI AjJA mAnatA nathI, tene jIvatA pakaDIne mArI samakSa hAjara karA, A kAryanA badalAmAM mArI putrI jIvayazA huM Apane ApIza. vaLI tamane game tevI eka nagarI ApIza, dUtane vidAya karI mArA svAmi si'haratha rAjAne pakaDavA cAlyA, paraMtu vasudeve praNAma karIne Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : ro] [ 39 kahyuM ke huM deva ! zuM siMhaiM mRgalAne mAravA mATe jaze? jyAM sudhI huM' chuM tyAM sudhI Apane javAnI zuM jarUrI- Ata che? sUya aMdhakArano nAza nathI karatA ? mArA svAmie kumArane senAthI susajja banAvI vidyAyagIrI ApI, kumAra paNa kaMsane sAthe laI cAlyA, gheADA divasanA yuddhamAM si'haratha rAjAne bAMdhI lAvI vasudeve potAnA meATA bhAI ne suprata karyo, vijayotsava karyAM, rAjagRha nagaramAM javA mATe rAjA nIkaLyA. jJAnI kauTukIe ekAMtamAM kahyu ke jarAsaMghe je kanyA ApavAnuM kahyuM che te kharAba lakSaNavALI che. pitAnA kulanA tathA sasarAnA kulano nAza karanArI che. kaukine vidyAya karI bhAI ne kahyuM ke A kAma sArU' pariNAma lAvanArU nathI. vasudeve hAtha joDIne rAjAne kahyu ke A kanyA bIjAne maLe tenA upAya huM jANuM chuM. Apa dhyAnathI sAMbhaLe, ApanA AdezathI huM jyAre sihapura gaye tyAre guphAmAMthI jema siMha nIkaLe tevI rIte nagaramAMthI siMharatha rAjA bahAra AvyeA. teNe mArA sanikAne trAsa ApyA, tenA parAkramane joI mArA zarIramAMthI parasevA chUTI gayA, eTalAmAM kaMsa nAmanA mArA sArathi ratha uparathI utarI gayA. teNe potAnA bAhubaLathI tenA rathanA cUrecUrA karI nAkhyA, ane meAranI jema siMhuratha rAjAne pakaDI mArI pAse phekayeA. mATe si Mharatha rAjAne pakaDanAra kaMsa che. mADhe jIvayazAnuM pANigrahaNa ke sanI sAthe ja thaze Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] [pAMDava caIitra ahAkAvya zrI samudravijaye kahyu ke he vatsa ! tame ghaNA sArA upAya batAvyA che paraMtu pahelAM tA tame kasane Niputra kahetA hatA, teA pachI jarAsaMdha peAtAnI kanyA tene kevI rIte Apaze ? A pramANe vAtacIta cAlatI hatI, te ja vakhate kaMsa' tyAM AvyA, vasudeve rAjAne kahyuM ke A 'sa' che. ka`sanu` kSatriyaneja joIne samudravijaye kahyuM ke AvI adbhuta pratimA viNakukulamAM saMbhavita nathI. mATe tenA pitAne pUchI kulanA niNaeNya karavA joI e. rAjAe subhadrane khelAvI pratijJApUrvaka pUchyuM tyAre subhadre kaMsanI sAme kahyuM ke eka samaya zaucanA mATe bahAra gayA hatA, tyAre yamunA nadImAM meM taratI eka kAMsAnI peTI dekhI, meM te peTI bahAra kADhI. tene ughADIne joyuM te aMdara pUrNa caMdranA samAna mukhavALA putrane meM joyA, temAM ugrasena nAmathI aMkita eka maNi mudrikA hatI. ane eka patra paNa hatA. temAM lakhyu hatu` ke ugrasenathI patnI dhAriNIne ganA prabhAvathI patinuM mAMsa khAvAnI IcchA thaI, maMtrIe upAyathI tenA dohada pUrA karyAM, pASa vada caudazanA bhadrAmAM tene janma thayA, dAdAnusAra tene pitAjIne dveSI jANI kAMsAnI peTImAM mUkI mAtAe pati kalyANanI bhAvanAthI yamunAmAM te peTIne vahetI mUkAvI dIdhI, putrane vAMcI e ugrasenanA putra jANyA chatAM paNa mane tenI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajo [4 upara putraprema utpanna thayA, ghera lAvIne mArI patnIne Apyo, ane tenuM nAma amee 'kaMsa' rAkhyu meTe thavAnI sAthe ja jyAre bIjA chokarAonI sAthe vAravAra jhaghaDA karavA lAgyA. cAre taraphathI tenI phariyAdo AvavA lAgI. tyAre tenAthI kaTALIne meM tene kumAra vasudevanA sevaka anAbyA, samudravijaye kahyuM ke A mArA vaMzanA na hAta tA eTaleA baLavAna paNa kayAMthI hAta ? A pramANe kahIne 'kaMsa'ne sAthe laI ne rAjagRha nagara gayA, jarAsaMdhane si ratharAjAnI bheTa ApI, A vireAcitakArya karanAra 'kasa' che. jarAsaMghe AnaMdapUrvaka peAtAnI putrI 'jIvayazA''kaMsa' ne ApI, si MharatharAjAne AjJAnuM pAlana karavAnuM jaNAvI mukta karyAM, jarAsaMgha pAsethI vidAyagIrI laI ne samudravijayAdri badhA ja zau pura nagaramAM AvyA. jarAsaMghanI sahAyatAthI 'kaMse' mathurAmAM jaI ne ugrasena rAjA upara AkramaNa karyu. ugrasena paNa peAtAnI mATI senA laI ne kasa'nI sAme yudhdhe caDhayA, kAIka vakhata ugrasena teA keAI vakhata kaMsa'nI jIta thAya. tevA saMjoge nirmANa thavA lAgyA, ugrasenanA yuddhamAM parAjaya yeA, kaMse tene lAkaDAnA pAMjarAmAM pUryAM, paNa putranA ja hAthe mArA parAjaya thayA che e pramANe jANI tene manamAM mAna hatA, kaMse zauya purathI subhadra vaNikane elAvI kRtajJatAthI pitAnI samAna mAnI teno satkAra karyAM, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] [pAMDava caritra mahAkAvya .. A bAju zauryapuramAM vasudeva parvatamAM, mahelamAM, udyAnamAM, svecchA vihAra karavA lAgyA, te badhI ja sunayanAone netrojana ane teNIonA mananA caturakSara (cAraakSaravALA) maMtrAkSara samAna banI gayA, eka vakhata nAgarikoe AvI samudravijayane vinati karI ke amArI strIo vasudevamAM eTalI Asakta che ke te pitAnA patine paNa tuccha mAne che. nAgarikone vidAya karI, samudravijaye vasudevane kahyuM ke vatsa ! svacchanda vihArathI tame atyaMta durbala banI gayA che, mATe mahelamAM ja tame badhI kalAone abhyAsa karo, rAjAnI AjJAne mAnya karI vasudeva mahelamAM rahevA lAgyA, eka divasa aMtaHpuramAMthI AvatI dAsIne joI, vasudeve tenA hAthamAMthI caMdananuM pAtra jhuMTavI lIdhuM, dAsI belI ke mahArANI zivadevIe rAjAnA mATe ja premathI A pAtra mokalAvela che. te tame kema laIle che? tamArA lakSaNathI ja rAjAe tamone mahelamAM pUrI rAkhyA che, tyAre vasudeve dAsIne kAraNa pUchyuM. nAgarikenI pharIyAda saMbaMdhI badhI vAto dAsIe vasudevane kahI saMbhaLAvI, vasudevanA mukha upara glAni AvI gaI. anicchAe divasa pasAra karyo, rAtrIe vasudeva cAlI nIkaLyA, savAranA praveza dvAra upara rAkhanI piTalI tathA eka ciThThI laTakatI paheragIe jaI paheragIe samudravijyane suprata karI, rAjAe ciThThI vAMcI, temAM lakhyuM hatuM ke jenA mATene Thapake vaDIlo pAse pahoMcyuM che, tevA mAnavIne maravuM e ja IcchanIya che, tenA mATe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH ra ] [434 jIvavuM e lajajAspada che. mATe vasudeve citA taiyAra karAvI pitAnI jAte ja agni praveza karyo che. tenI A bhasma che, patra vAMcatAnI sAthe ja samudravijaya mUrzita banI gayA. pitAnA bhAInA mRtyuthI kene duHkha thatuM nathI? rAjA khUba ja vilApa karavA lAgyA, temanI pAchaLa rAjakuLa raDavA lAgyuM. mAtA subhadrA putranA zekagnimAM khUba ja duHkhI thayA, vasudevanA zAkamAM nagaramAM gIta, nRtya, vAgha badhuM ja baMdha hatuM. zarada ane vasaMtaRtumAM paNa rAjA kriIDA karatA nahatA, A pramANe ghaNA varSo vahI gayA bAda keI nimittajJae AvIne kahyuM ke vasudeva kuzaLa che: jIvita avasthAmAM che. nimittajJanA amRtatulya vacane sAMbhaLI samudravijaya rAjA rAjyakAryamAM pravRtta banyA. ariSTanagaranA rUdhira rAjAe pitAnI putrI hiNanA svayaMvaramAM AvavA mATe rAjAne AmaMtraNa AyuM, rAjA paNa vinodavRttine poSavA mATe tyAM gayA, jarAsaMgha Adi rAjAonI madhyamAM uMcA maMca upara beThA, tyAM beThelA rAjAo rohiNIne AkarSaNa karavA mATe ghaNuM prakAranI judI judI ceSTAo karavA lAgyA, temAMthI koIpaNa rAjAne rohiNue pasaMda karyA nahIM.. dareka rAjAone anAdara karIne teNI eka bherIvAdakanI tarapha AkAMkSAbhAvathI vAraMvAra jevA lAgI, bherIvAdake paNa spaSTa akSaromAM rohiNIne saMketa karyo ke varamALA mAre gaLAmAM nAkhI tuM mArI sAthe lagna kara, te Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] [pAMDava catri mahAkAvya kubaDAnA svarUpe hateA tApaNu rahiNIe tenA gaLAmAM varamALA nAkhI. bherIvAdakanA gaLAmAM varamALA paDatAMnI sAthe ja rAjAee kAlAhala macAvI dIdhA, tene jamAI tarIke svIkAra karanAra rUdhira rAjAnI upara bIjA rAjAoe AkramaNa karyuM. rUdhira rAjA khUba ja zUravIratAthI laDayA chatAM temanA parAjaya thayA, tyAre bherIvAdaka yuddha karavA mATe taiyAra thayA, te vakhate vidyAdharAe aneka zasro sahita eka ratha lAvIne tyAM mUkayA, te upara caDhIne teNe peAtAnA yuddha kauzalyathI badhA rAjAone stabdha banAvI dIdhA, jarAsaMghanI AjJAthI samudravijaya jyAre laDavA mATe taiyAra thayA, te temanA paga pAse akSarAthI aMkita eka ANu AvIne paDayuM. kautukathI rAjAe bANu upADayuM ne vAMcyuM te vasudeva pAte ja che. ema samajI rAjAe premathI vasudevane AliMgana karyuM. pUchyu ke he vatsa ! te se va kayAM vitAvyA ? tyAre vasudeve kahyuM ke ApanI kRpAthI rUpa badalIne bhUtala upara pharatA hatA, samudravijayanA bhAI vasudeva samajIne rUdhira Adi badhA ja rAjA harSita thayA, meATA utsavathI rAhiNInI sAthe vasudevanA lagna thayA, samudravijaye peAtAnI sAthe AvavA mATe vasudevane Agraha karyAM, paraMtu vasudeve kahyu ke huM ceADA vakhata pachI AvIza, kemake, meM sekaDA rAja Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : ra ] kanyAo tathA vidyAdhara kanyAonI sAthe lagna karyA che, te badhAne sAthe laI jadIthI ApanI sevAmAM hAjara thaIza, A pramANe kahIne vasudeva tyAMthI uttaradizAmAM prayANa karI gayA, samudravijayarAjA paNa potAnA nagaramAM AvI gayA, ghaNA divaso gayA bAda eka divasa uttaradizAthI vimAnanI hArabaMdha zreNI AvI. rAjAne koIe vasudevanA AgamananI vadhAmaNI ApI, rAjAe vasudevane tenI patnIo sahita mahAmahotsavapUrvaka nagara praveza karAvyuM, kaMsa paNa mathurAthI AvyA, ane vasudevane teNe satkAra karyo. ' ' . rAjAnI AjJA laIne "kaMsa sevA karavAnI bhAvanAthI vasudevane laI mathurA Avya, pitAnA kAkA devakanI kanyA devakInI sAthe vasudevanA lagna karAvyAM. te utsavanA samaye bhikSAne mATe kaMsanA bhAI atimuktaka muni AvyA, kesanI patnI jIvayazAe atyaMta ullAsathI munine AliMgana karyuM. munie teNIne kahyuM ke jenA vivAhetsavamAM tuM madamasta banIne mAce che, hAle che, tene ja sAtame garbha tArA patine mAranAra haze. muninA vacana sAMbhaLatAMnI sAthe ja ! jIva zAne unmAda'utterI bethI teNIe AvI kaMsane kahyuM. kaMsa A sAMbhaLIne mugdha banI gayI, mRtyu ane ApattinI vAta kene pIDA nathI karatI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46] [pAMDava astri mahAkAvya mRtyuthI gabharAtAM kaMse vasudevane kahyuM ke mitratAnA coge huM Apane eka prArthanA karuM chuM ke devakIjIne sAte bALake mane Apazo, tyAre devakIjIne samajAvI. vasudeve kaMsane kahyuM ke balabhadrAdi mAre te ghaNA putra che. mArA saMtAnothI tame saMtAnavAnuM thAva, snehathI tenuM lAlana pAlana karaje, tyArabAda janmatAM ja devakIjIe eka pachI eka ema cha saMtAne kaMsane ApI dIdhA, nagaramAM vAta phelAI gaI ke devakIjInA cha saMtAnane kaMse mArI nAkhyA che, putranA mRtyu samAcAra kone duHkha nathI ApatA? A samAcAra sAMbhaLI devakIjI tathA vasudeva khUba ja duHkhI thayA, devakIjIe eka madhyarAtrie sAta svapnathI sUcita uttama garbhane dhAraNa karyo. savAranA devakIjIe vasudevane svapnanI vAta karI, vasudeve kahyuM ke he devI! tamArA udaramAM Avela garbha -bharatArdhapati putra thaze, devakIjIe vasudevane kahyuM ke putranA lAbhathI ane kaMsanI duSTatAthI mArA manamAM harSa ane viSAda bane che. tamArA jevA patinI prApti thayA bAda 'paNa mArA putrane kaMsa mArI nAkhe te huM paNa mArI - jaIza, vasudeve kahyuM ke ciMtA na karaze, gokulanA rAjA naMda mArA mitra che. te gupta rIte mArA putranuM pAlana karaze, A sAMbhaLIne devakIjIne AnaMda thaye, sukhathI - garbhanuM pAlana karavA lAgyA, kaMsa paNa saptama garbhanI vAta sAMbhaLIne khUba ja sAvadhAnI rAkhavA lAgya, zrAvaNa Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : je ] [47 vada AThamanA lekara lagna, zrIvatsa lAMchanayukta bharatArdhacakravartilakSaNe yukta putrane zrI devakIjIe janma Ape. bharatArdhadevIe kaMsanA rakSakone nidrA ApI dIdhI, devakIjIe vasudevane lAvyA, vasudeva bALakane laI gekuLa tarapha vidAya thayA, nagaranA daravAjA pAse pahoMcatA ja vasudevane pAMjarAmAM purAyelA ugrasena rAjavIe pUchyuM ke A zuM laIne jaI rahyA che? vasudeve kahyuM ke Apane kASTa piMjaramAMthI choDAvanArane laIne jAuM chuM. ugrasene lAkaDAnA piMjaranI prazaMsA karatAM kahyuM ke A pAMjarAnA prabhAvathI huM jAgato hato, ane meM A dazya joyuM. bALakanA prabhAvathI vasudeva sukha pUrvaka yamunA pAra karIne gekula pahoMcI gayA. bhAgyane nandanI patnI yazodAe eka manaramya AkRtivALI putrIne janma Ape hatA, pitAnA putrane tyAM rAkhI, te kanyAne pitAnI sAthe laIne vasudeva pitAnA sthAnamAM pAchA AvyA, nandaputrIne devakIjInI pAse mUkI, tyArabAda rakSakonI nidrA uDI gaI. kanyAne laI sevakoe kaMsane ApI, kaMse tenuM nAka kApI laIne bALakI devakIjIne pAchI suprata karI. ane abhimAnathI hasate "kaMsa" pitAnI jAtane dhanya mAnavA lAgyuM. ane bolyo ke meM mRtyu upara vijya meLavyo che. muninA vacanane meM khoTA pADayAM che. A bAju bALaka vaDe gokuLa zevA lAgyuM. yazodA ane naMda bAlakane joI khUba ja harSollasita banyA. zyAma Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] [pAMDava caritra mahAkAvya - raMga hevAthI de, te bALakanuM nAma kRSNa rAkhyuM. gopIo adbhuta rUpathI Azcaryane anubhavatI bALakane gedamAM laIne lAlana pAlana karavA lAgI. nandana vanamAM kalpavRkSanI samAna gokulamAM te bALaka mATe thavA lAgyuM. te bALaka gokuLanI strIomAM atyaMta priya banI gaye. te gopIo bALakane dUdha pIvaDAvatI hatI, utsavanA . bahAnA nIce devakIjI paNa kaI kaI divasa gokuLamAM jaIne bALakane dUdha pIvaDAvavA lAgI. sAthe sAthe potAnI niMdA ane yazodAnI prazaMsA karavA lAgI. pUrvabhavanA veranuM smaraNa karIne putanA, zakuni vidyAdharI zrIkRSNane mArI nAkhavA pharatI hatI, paNa kRSNanI adhiSThAtridevIe teone mArI nAkhI, kRNa moTA thavA lAgyA, tema tema gepIone khUba ja herAna karavA lAgyA. topaNa gepIonuM priyapAtra kRSNa hatA. kRSNa sAta ATha varSanA thayA tyAre temane yaza ane saurabha cAre dizAemAM phelAI gaye, kaMsanI bIkathI vasudeve balabhadrane kRSNanA rakSaNa mATe gokuLamAM mekalyA, pitAnA bhAI che tema kRSNa na jANatA hovA chatAM temanA pratye adhika prema rAkhatA hatA, baLadeva pAsethI thoDAka samayamAM * tamAma prakAranI vidyAo jANI lIdhI balabhadra, bhAI tathA gurUnA sthAne zrIkRSNanA aMtaramAM ramavA lAgyA, kRSNa pitAnA sauMdaryathI kAmadevane jItI lIdhuM hatuM. : kAmabANuthI viMdhAyelI gopIoe kAmavijetA kRSNane : Azraya lIdhe, gopIo zrIkRSNanI sAthe rAsa ramavA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : ro] [49 lAgI, kRSNanuM mukha joIne geApIe AnaMda pAmatI hatI. alabhadrathI saMpUrNa rakSita kRSNa sukhapUrvaka geAkuLamAM samaya pasAra karavA lAgyA. A bAju zauya puramAM zivAdevIe kArtikavaHkhArazanI madhyarAtrie cauda svapro joyA, prAtaHkALamAM zivAdevIe rAjAe vAta karI, teTalAmAM nimitajJa ane cAraNa zramaNa AvyA, teoe kahyu ke he rAjan ! AvA svama tIthaMkaranI mAtA ja jue che. mATe ApanA putra bhAvi tIrthaMkara thaze, rAjA rANI khuba ja AnaMda pAmyA, nimittajJanuM bahumAna karIne teone vidAya karyAM, garbhanA prabhAvathI deza samRddha thavA lAgyA, zrAvaNa suda pAMcamanA jyAre citrAnakSatramAM cadranA ceAga prApta thatA ane lagna saumya graheAthI dRSTa hatuM te vakhate zivAdevIe putraratnane janma ApyA, dikumArikAoe sUtIka karyuM. iMdre merUparyaMta upara abhiSeka karyo, A pramANe huM kuMtIdevI ! Aptajano pAsethI meM sAMbhaLyuM che. vaLI me mArI najarAnajara joyu che ke devatAoe yAdavendranA mahelAne ratnAthI bharI dIdhA che. badhA prANIo sukhI thayA che. putra janmanI khuzAlImAM tamAma kedIone mukta karyo che. amArIpaDahanI gheASaNA karAvI che. bALakanuM nAma ariSTanemi rAkhavAmAM AvyuM che. te zukalapakSanA caMdramAnI jema vRddhi pAmavA lAgyA, mathurAmAM vasudeve paNa mATe utsava karyo. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] [pAMDava caritra mahAkAvya eka divasa kaMsa devakIjIne jovA mATe vasudevanA ghera AvyA, chinnAsikA bALakIne joI munivacanane yAda karI, te khuba ja DarI gayA. pitAnA mahelamAM AvI eka nimittajJane pUchayuM ke munivacana satya thaze ke asatya ? teNe kahyuM ke he rAjana ! munivacana koI divasa khoTAM paDatAM nathI, Apane duzmana ane devakIjIne sAtame putra jIvita che. te kayAM che te huM jANato nathI. paraMtu tene jANavAne upAya huM batAvuM chuM, tamArI pAse je duSTa ariSTa nAmano baLada che. ane ati durazIla ane lekamAM utpAta macAvanAra "kezI" nAmano je ghaDe che. teone tame mathurAnagaramAM cheDI de, je mAnavI te baMne pazuone mAraze te ja Apane mAranAra haze. vaLI ApanA gharamAM sAraMga dhanuSya che tene je racaDhAvaze te zAraMgadhara (vAsudeva) thaze. ApanA cANuramallane, tathA pavottara ane caMpaka nAmanA hAthIone mAranAre Apane duzmana ane Apane ja mAraze. yamunA nadImAM kAliyanAganuM damana karaze teja ApanA jIvanane aMta lAvanAra haze. nimittajJane vacana sAMbhaLI kaMsa manamAM atyaMta duHkhI thavA lAgyo. nimittajJane vidAya karI maMtrInI sAthe vicAra karIne kese AjJA karI ke lIluM sAruM ghAsa khavaDAvIne baLada tathA gheDAne yamunA vanarAjImAM choDI mUke. cANura tathA mauSTikane sArA rasAyaNe Ape ke teo rUSTa puSTa bane ke jenAthI teo koIpaNa mallane jItI zake, kaMsanI AjJAnusAra maMtrIe baMdhu ja kArya karyuM. kRSNa cAMdanI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 2jo] [ 51 rAtamAM geApInI sAthe rAsakrIDAo vaDe, divasanA geApAla mALakanI sAthe vRMdAvanamAM gAyAne carAvatAM pAtAnA samaya vitAve che. yamunA kinAre svacchantapaNe caratA duSTa ariSTa ane kezI anukrame geAkuLamAM AvyA, te anee gAmavAsIomAM khubaja trAsa ApyA. AkhuM geAkuLa Akula vyAkula anI gayuM. naMdajI paNa gokuLamAM doDatA AvyA. kRSNe te duSTa baLadane paDakAryAM. yamarAjAnA pADAnI jema te baLada paNu rASamAM AvI kRSNane mAravA mATe doDaceA. kamaLanA nALacAnI jema-te baLadanI garadana zrIkRSNe maraDI nAkhI, mukkAmArIne tene mArI nAkhyA, maratI vakhate baLade bhayaMkara cIsa nAkhI, jANe ke kaMsanA mRtyunI cIsa paDI. kRSNanA vijayathI gAvALAe jayajayanAda karyo eTalAmAM ja keAlAhala ane utpAta macAvatA kezI paNa tyAM Avyo, kRSNe krodhathI tene kahyuM ke huM nIca ! tuM mane eLakhatA nathI ? anAtha jema geAkuLanuM tuM maMthana karI rahyo che. A pramANenA vacanA sAMbhaLI kezI paganI kharI vaDe jamInane kheAdatA, dAMtane pIsatA, kRSNanI sAme AvyeA, kRSNe yamadaMDanI jema peAtAnA hAtha vaDe tene mukhathI pakaDIne junA kapaDAMnI jema phADI nAkhyA. gAkuLanA bALakA kRSNanA jayajayakAra melAvavA lAgyA, kaMsanA guptacarAe jaIne rAjAne kRSNanI lIlA batAvI, te sAMbhaLIne muninA vacanA satya mAnavA kasa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parI [ pAMDava caritra mahAkAvya taiyAra thaye, mRtyuthI gabharAyela kese pitAnA maMtrI bRhaspatine bolAvI kahyuM ke mAro zatru naMdagokulamAM AnaMdapUrvaka rahe che. mATe tene pakaDavAne upAya vicAre, maMtrIe kahyuM ke deva! zAraMga dhanuSyanA ApaNane mATe eka suMdara maMDapanuM Ayojana karIe, te mahotsavamAM badhA rAjAone AmaMtraNa ApI belAvIe, putra premI dazArNone AmaMtraNa ApavuM nahi. ane Apa gheSaNa karAve ke je koI zAraMga dhanuSyanuM AropaNa karaze, tene kaMsarAjA pitAnI bena satyabhAmA Apaze, Apane zatru je gepa che te utsavamAM jarUra Avaze. ane je Avaze ke tarata ja ApanA sainike tene pakaDI leze. kaMse maMtrIne badhuM kAma karavA mATe AjJA ApI, maMtrIe maMDapanuM Ayojana karAvyuM. badhA rAjA ekatra thayA, A badhe vRttAMta jANIne baladevanA moTAbhAI anAvRSTi cupacApa zauryapurathI nIkaLIne mathurA AvyA, rAtrI rokuLamAM rahyA, rAtrInA balarAme badhA samAcAra kahyA, savAramAM kRSNane sAthe laIne jaI rahyA hatA, tyAM rastAmAM temane ratha vaDanA jhADanI sAthe athaDAye, jyAre rathane AgaLa calAvavAmAM muzkelI paDI tyAre kRSNa durvAnI jema vaDanA jhADane ukhADIne pheMkI dIdhuM. kRSNanA bAhubalathI prasanna thaIne anAdhRSTie kRSNane AliMgana karyuM. mathurAmAM AvI maMDapamAM praveza karyo. uMcA maMca upara beThelA rAjAone jeyA, dhanuSyanI pAse satyabhAmAne joI satyabhAmAnI draSTi kRSNa upara paNa paDI. kaliMga, baMga, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : ro] " [53 kAzimara vigere dezanA rAjAo dhanuSya pAse jaIne pAchA vaLI gayA, pitAnA maMca upara besI gayA, anAvRSTi paNa dhanuSyanI pAse gayA, ane paDI gayA, satyabhAmAnI sakhIoe temanI mazkarI karI, kRSNa dhanuSyane uThAvyuM, badhA rAjAe AzcaryathI jovA lAgyA, satyabhAmAM paNa potAne bhAgyazALI mAnavA lAgI. mathurApati kaMse pitAnA sinikone kRSNane pakaDavA mATe Adeza Ave. paraMtu anAvRSTine AgaLa karI kRSNa AgaLa nIkaLI gayA, kaMsanA subhaTo pAchaLa pAchaLa doDayA, paraMtu anAvRSTie rathane jhaDapathI calAvIne balarAmanI pAse kRSNane pahoMcADayA, pite zauryapura cAlyA gayA. kaMsane sinikoe pAchA AvIne kahyuM ke ame pakaDavA mATe azaktimAna chIe, kaMsa gabharAI gaye, pitAnuM maraNa najIka dekhAvA lAgyuM. mallayuddhathI kRSNane mAravA mATe pharIthI utsavanI taiyArI karI, badhA rAjAone AmaMtraNa ApI bolAvyA. vasudeve Aptajane dvArA kaMsanA durAcaraNane jANI balarAmane sAvadhAna rahevA jaNAvyuM. samudravijayAdi meTAbhAIone kaMsanI duSTa bhAvanA kahI batAvI, badhA bhAIo maMDapamAM judA judA maMca upara AvIne beThA, IndranI jema kaMsa paNa eka uMcA maMca upara beThe hate. gokuLamAM thaIne mathurAmAM jatA rAjAone joI kuNe balarAmane kahyuM ke mallayuddha jevA mATe ApaNe paNa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54] [pAMDava caritra mahAkAvya. mathurAmAM jaIe, pitAjInI AjJA uThAvavAne atyAre avasara che. A vicAra karI baLarAme yazadAne kahyuM ke ame baMne jaNa mathurA jaIe chIe, mATe hamaNAM amane snAna karAve, yazodAe kahyuM ke hamaNAM tamane baMnene navaDAvavAno samaya nathI, balarAme jazodAne kaDavA zabdo kahyAM ane kRSNane hAtha pakaDIne nhAvAne mATe yamunA tarapha prasthAna karyuM. rastAmAM kRSNane duHkhI joIne balarAme pUchayuM he vatsa ! tane zuM thayuM che ? te vAre kRSNa bolyA he baMdhu ! tame mArA sAme ja mArI mAtAnuM apamAna karyuM che. tame ja kahe ke potAnI najara sAme mAtAnuM apamAna koNa sahana karI zake ? balarAme zrIkRSNane AliMgana karatAM kahyuM ke vatsa! yAdA tArI mAtA nathI, ane naMda tArA pitA nathI, devakI tArI mAtA che. je avAranavAra AvIne tene stanapAna karAvatI hatI, vasudeva ApaNuM pitA che. je vidyAdharothI pUjita che. kuzArtapuranA rAjA samudravijaya temanA moTAbhAI che. zuM tame mArA sahedarabhAI che ? kRSNanA pUchavAthI balarAme kahyuM ke he vatsa! huM tAro eramAnabhAI chuM; atyaMta tejasvI yAdo tArA bhAIe che. tuM bharatArdhapati banIza ema jJAnIoe kahyuM che. jema marUbhUmimAM kalpavRkSa saMbhavita nathI, tema tAro janma gokuLavaMzamAM saMbhavita nathI, devakI tathA vasudeve vAtsalyabhAvathI tane ahIM ja chupAvIne rAkhe che. jyAre kuNe pUchayuM ke mane gokuLamAM chupAvavAnuM kAraNa zuM che? Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : je ].. .. tyAre balarAme kaMsane vRttAMta kahI saMbhaLA, bhAI pAsethI vAta sAMbhaLIne kRSNa atyaMta krodhita thaIne siddha gAMdharvone saMbaMdhI bolyA, "je huM kaMsane na mArUM te tenA dvArA thayelI krura hatyAnuM pApa mane lAge, balarAme kRSNanI prazaMsA karatAM kahyuM ke vatsa ! yamunAmAM snAna karIne mathurAmAM jaIe, kRSNa jyAM yamunA nadImAM praveza karyo tyAM ja kAliya nAmanA sarve kRSNane karaDavA mATe prayatna karyo, kinAre ubhA rahelA lekoe hAhAkAra macAvI dIdhe, paraMtu sarpane kRSNa anAyAse gaLAthI pakaDa, kamaLanI nALanI jema hAthamAM pakaDIne tenI upara zrIkRSNa besI gayA, kRSNa dvArA kAliyanAganuM damana joIne leke vismita thayA, devatAo paNa AkAzamAM vimAnane sthira karIne jovA lAgyA, kRSNanA damanathI te saMpe viSAvihina banI gayo. kRSNa jyAre kinAre AvI pahoMcyA, tyAre kinAre UbhA rahelA lokoe temanI prazaMsA karI, ane kRSNa tathA balarAma mathurA cAlyA , gayA, jyAre gepanI sAthe balabhadra tathA kRSNa mathurAnA dvAra para AvyA, tyAre kaMsanA mahAvate temanI upara padmottara ane caMpaka nAmanA ge hAthIone choDayA, hastikalAmAM kuzala evA kRSNa pakvottara hAthInA dAMta ukhADI nAkhyA, mukAo mArI hAthIne yamanA dvAre pahoMcADa, balarAme paNa caMpakahAthInA kuMbhasthalane phADI nAkhI mArI nAkhe, tyAMthI bane bhAIe uMcA dhvathI vibhUSita mallamaMDapamAM AvyA, jyAM kRSNa maMDapamAM praveza karyo tyAM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] [pAMDava catri mahAkAvya ekAeka badhAnI draSTi temanA upara paDI. badhA kahevA lAgyA ke kezI, ariSTa, kAlIya vigerene mAranAra A che. A naMda naMdana che. eNe ja pottara hAthIne mAryo che. baMne bhAIo maMca upara jaIne beThA, balarAme kRSNane kahyuM ke vatsa ! uce siMhAsane beThela ane hAra tathA kuMDalathI vibhUSita tArA bhAIone mAranAra "kaMsa che. tyArabAda balarAme samudravijaya-vasudeva-akura Adine paricaya karAvyuM. samudravijaye kRSNane jaI vasudevane kahyuM vatsa! Aje ApaNA kuladevatA prasanna che, jenAthI mane putra ratnanA darzana thayA, AjasudhI mArI AMkho tenA darzana vinA vaMcita rahI. A bAju kaMse saMketa karyo, cANure kRSNanI tarapha joIne kahyuM. "je pitAne zreSTha kSatriya zUravIra mAne che. te mArI sAthe mallayuddha karavA mATe taiyAra thAya, cAranI vAta sAMbhaLIne kRSNa maMca uparathI kudI paDayA, belyA ke huM mArI jAtane zreSTha zuravIra mAnuM chuM. huM tAre avazya vinAza karIza, cANure kahyuM he gopAlaka ! tuM hajI bALaka che. hajI tArA mukhamAMthI dUdhanI gaMdha paNa gaI nathI, tuM zuM mArI sAthe laDavAne che ? - zrIkRSNe kahyuM ke mallarAja ! TI AtmaprazaMsA karavAnI AvazyakatA nathI, have ApaNe baMne yuddhamAM utarIe, tame tamAruM yuddha kauzalya batAve. A pramANe kahIne kRSNa pitAthI jAMga upara thapATa lagAvI, badhA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH ra ] [pa7 leoe hAhAkAra macAvyo, baMnenuM yuddha anucita che tema bolavA lAgyA, lekanI vAto sAMbhaLI kaMse krodhathI kahyuM ke A vALanA chokarAone koNe lAvyA hatA, teo temanI jAte ja AvyA che. to temane rokavAnI jarUra zuM che? kaMsanI vAta sAMbhaLI badhAe mauna dhAraNa karyuM. cAra paNa laDavAne taiyAra thaye, baMnenuM mallayuddha viSenuM jJAna jANu badhA rAjAo Azcarya pAmyA, kRSNanI kalAthI samudravijya vigere prasanna thayA, vAsudevanA jJAnathI kaMsanA mananI sAthe pRthvI paNa kaMpAyamAna thavA lAgI. kaMse kRSNane mAravA mATe duSTa mauSTikane paNa IzAro karyo, durAtmAo zuM nathI karI zakatA? kRSNanI tarapha deDIne jatA mauSTikane paNa balarAme reko, ane bolyA ke hamaNAM ja huM tAre abhimAna utAruM chuM, te baMnemAM mukkAmukkI yuddha cAlyuM. cANasanA prahArathI kRSNa mUrNita banyA, tyAre badhA rAjAoe hAhAkAra macAvyuM, paraMtu kaMsane khUba ja AnaMda Avyo, teNe mUrNita kRSNa upara pharIthI prahAra karavA mATe pitAnA mallane IzAro karyo, eTalAmAM balarAme mauSTikane mArI nAMkhe. kRSNa mUrzitAvasthAmAMthI sacetana banyA, kRNe parAkramathI cANane yamarAjanA gharane atithi banAvyuM, te vakhate kaMsanuM mukha zyAma banyuM. jyAre samudravijayAdinuM mukhakamala sUrya samAna tejasvI banyuM. kaMse potAnA sainikone kRSNane pakaDavA mATe AjJA ApI, eTalAmAM kRSNa maMca upara jaIne kaMsanA vALa pakaDI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra. mahAkAvya: nIce pachADe, kaMsa bhayabhIta banIne sahAyatAne mATe cAre tarapha jevA lAge, kaMsanA sainikoe zothI, AkramaNa karyuM paraMtu baMne bhAIoe temane mAryA, kRSNa kaMsanI chAtI upara lAta mArI, jenAthI kaMse. prANa tyAga karyo, kodhamAM AvI kRSNa vALa pakaDI kaMsanA. mRtadehane maMDapanI bahAra pheMkI dIdhe. " harSathI kilakArI karatAM badhA yAdava pitAnA nagara javA mATe nIkaLyA, anAvRSTi balarAmanI sAthe kRSNane ratha upara besADI, vasudevane ghera lAvyA, kRSNane AvelA joIne yAdava khUba ja AnaMda pAmyA, vasudeve vAraMvAra AliMgana karyuM. kRSNa samudravijayane praNAma karyA. temaNe kRSNane AliMgana karyuM. samudravijaya ekITase kRSNa sAme jevA lAgyA, devakIe AvI jemAMcita banI kRSNane AliMgana karyuM. sparzajanita sukhane anubhava karyo, rAjAe ugrasenane mathurAnI gAdI upara besADayA, ugrasene pitAnI kanyA satyabhAmA kRSNane ApI. - A bAju pitAnI zo sAthe jIvayazA atyaMta vilApa karatI kaMsanA mRtaka pAse gaI, tenI sthiti jaIne atyaMta duHkhI thaI, mUrNita banI gaI, zuddhimAM AvI chAtI kUTavA lAgI, revA lAgI, kaMsane agni saMskAra thayA bAda paNa teNae nivAM pAjalI paNa ApI nahi. teNIe jorajorathI kahyuM "balarAma, kRSNa ane badhA yAdavenI sAthe huM mArA patine jalAMjalI ApIza.'.. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 59 rAjA samudravijaye tenI pratijJA sAMbhaLI jarAsa`ghanI pAse javA mATe jIvayazAne kahyuM. rAjAnA vacanA sAMbhaLI jIvayazA gAma-nagara-pharatI pharatI peAtAnA pitAne tyAM rAjagRhI paheAMcI,. jIvayazAnA rAjagRha javAthI samudravijaye adhA yAdaveAne melAvyA, tyAraSada nimittajJane badhAnI sAme pUchyu': 'jarAsa'dhane amArA upara duzmanAvaTa che' te| amAre zu' karavuM jAIe, nimittane kahyuM ke rAjan! ApanA A be putro alarAma ane kRSNamAMthI. kRSNa adhabharatAdhipati thaze. paraMtu kAla-kSetranA AdhAra upara jIvAne bhAgyAya thAya che. mATe Apa badhA piravAra. sahita jaladIthI A kSetra cheDIne samudranA pazcima kinAre. jaIne raheA. jyAM satyabhAmA e putrAne janma Ape. tyAM ja nagara vasAvIne rahejo. rAjAe nimittajJane vidAya . karI, yAdavAnI sAthe prasthAna karyuM. gAma-nagara-nadIparvatanuM ullaghana karatAM karatAM samudranA pazcima kinAre. AvyA, tyAM senA sahita rAkAyA, satyabhAmAe paNa . marUbhUmimAM kalpavRkSanI jema be putrone janma ApyA,. nimittajJAnA kahevAthI kRSNe lavaNa samudranA adhiSThAyakane sAdhavA mATe ama tapa karyAM, tapanA adhiSThAyake AvI kRSNanI pAse vinIta bhAvathI kA karavAnA Adeza mAMgyA. kRSNe kahyuM ke pUrvanI jema. vAsudevane mATe nagarInuM sthAna Ape!, adhiSThAyaka jagyA, poMcajanyaka zaMkha-kauttubhamaNI ApIne potAnA sthAnamAM gayA.. prabhAvathI un 201]... : Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60] [pAMDava caritra mahAkAvya IndranI AjJAthI kubere amarAvatIne zaramAve tevI - dvArakA nagarI eka rAtri divasamAM nirmANa karI, meTA meTA mahela banAvavAmAM AvyA, jema vAdaLa pANI varasAve tevI rIte kuberanI AjJAthI sADA traNa divasa sudhI ratnanI vRSTi thaI pitAnA cAkare dvArA IndranI AjJAthI kubere nandanavana jevA udyAne nirmANa karyA. samudravijaya rAjAe mahatsavapUrvaka kRSNane gAdI upara besADyA, devatAonI jema yAda AnaMdapUrvaka dvArakA nagarImAM rahevA lAgyA, vanarAjImAM, vAvaDIomAM, kIDA parvatamAM, svecchApUrvaka zrInemikumAranI sAthe balabhadra ' tathA kRSNa kIDA karavA lAgyA, pazcima dizA sUryane - astane mATe che, jyAre yAdavane abhyadaya karavAvALI pazcima dizA banI, kRSNanA abhyadayathI rAjA prasanna " hatA. A pramANe pitAnA bhAIonI abhivRddhi sAMbhaLIne ' harSollAsavALI kuntIe kahyuM koraka! tArI vAtathI mane khUba ja AnaMda thayo che. mArA putrane janmatsava mahotsava banI gaye, mArA bhAIo ciraMjIva bane tevA AzIrvAda mArA taraphathI kaheje. karakane satkAra karI vidAyagiri ApI, yudhiSThira mAtAnA vAtsalyAmRtathI vadhavA lAgyA, nAnA prakAranI kIDAothI badhAne AnaMda ApatA hatA. bIje sarga samApti : Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 3nne dharUpI kalpavRkSanA phUlanI IcchAvALI 'kuntI" e nAzikaya nAmanA nagaramAM zrI candraprabhusvAminuM sundara jinAlaya banAvyuM. sundara nAnA prakAranA maNithI vibhU Sita banAvyuM. rAtrInA gheraaMdhakAramAM paNa tejasvI madira jaNAtuM hatuM. te jinAlaya aneka AtmAone mATe samyaggadarzana prAptinA heturUpa banyuM. vAraMvAra kuntI, te jinAlayamAM jatIhatI ane dha prabhAvanA karatI hatI.. dharma ArAdhanAnA prabhAvathI'kuntI garbhavatI khanI. vAyudeve kalpavRkSane lAvI peAtAnA kheALAmAM mukayuM. Avu... svapna. rAtrinA chellA praharamAM teNIe joyuM, 'kuntI' e. svapnanI vAta rAjAne karI. rAjAe kahyuM ke pavananA jevA pracaMDa balavAna putra tane thaze. A sAMbhaLI 'kuntI' harSolTasita manI, garbhanA prabhAvathI teNI prabhAvazALI. anI. teNIne pa tAnA cUrecUrA karavAnI bhAvanA jAgI,. tyAre teNIe peAtAnI bhAvanA pUrNa karavA mATe kapUranA cUrecUrA karI nAkhyA. prasaniMta vakrane rahevA lAgI. ghaNA ghaNA upAye karavA chatAM gAMdhArIne trIsa mahinA sudhI prasava thayA nahIM. teNI khUba ja ciMtAtura. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62] [pAMDava caritra mahAkAvya banI gaI vicAra Avyo ke kharekhara pApanuM pariNAma che, tethI karIne haju huM putravatI banI nathI, "kuMtI" e mArI pachI garbha dhAraNa karyo, te paNa teNIe putrane janma Ape, vaLI pharIthI paNa garbhavatI banI che, thoDA vakhatamAM putrane janma Apaze, AvI rIte putra janma dvArA "kuMtI mane AghAta pahoMcADI rahI che. gAMdhArI duHkhI banIne jaldI putra janma ApavA mATe peTane kuTavA lAgI, jenAthI teNInA udaramAMthI bhayaMkara durgadha mArato mAMsane lAge bahAra nIkaLI AvyuM. gAMdhArI mAMsapiMDane joIne khUba ja duHkhI thaI, mAMsapiMDane pheMkI devA taiyAra thaI, kulanI vRddhAoe gAMdhArIne A kAryathI rekI, ane khUba ja samajAvI, gAMdhArIe kahyuM ke mAtAjI! meM vicAra karyo hato ke bhale huM rAjapatnI na banI zakI paNa rAjyamAtA avazya banIza, paraMtu have te AzA paNa niSphaLa thaI gaI che. kAraNa ke mArA pahelAM kuMtIe yudhiSThirane janma Ape che. eTale ja huM piTa kuratI hatI, kAraNa buddhi karmAnusAriNI che. have Apa loko jema kahe tema karavA taiyAra chuM.vRddhAoe kahyuM ke "kuMtI'nI jema tame paNa dharmArAdhana kare, to tamane paNa yudhiSThiranA jevo ja putra prApta thaze, tame ciMtA karavI cheDI do, trIsamahinAnI te vAta zuM? kaI kaI putra te bAra varSa sudhI mAtAnA garbhamAM rahe che. tyArabAda te vRddhAoe rUne ghIthI bhIjAvI temAM mAMsapiMDane viMTALI suvarNa - Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 34] [ 63 kuDImAM rAkhyA, jyAre gAMdhArIe putrane janma ApyA, te ja divase traNa prahara khAnlR 'ku MtI'e paNa putrane janma ApyA, paraMtu eka ja divase janmelA ane bALakeAmAM gAMdhArIno putra dugnamAM janmyA hatA, jyAre 'kuMtI'no putra sulagnamAM janmeleA hateA, pAMDuputrane uddezI AkAzavANI thaI ke A putra atyaMta maLavAna, vakAya, ane bhAI e pratyenI sevA karavAvALA thaze, chevaTe satyAga karI mukti sukhane prApta karaze, 'ku MtI' putrane joI khUba ja AnaMda pAmI, devatAoe teno janmAtsava ujajyeA, pAMDurAjAe eka sAthe ane putrano janmeAtsava ujajgyA, dhRtarASTre peAtAnA putranuM nAma 'durmAMdhana' pAMDurAjAe peAtAnA putranuM nAma bhIma" rAkhyuM. svapta anusAra tenuM bIjuM nAma 'pavanaputra' paNa rAkhyuM. pAMca pAMca dhAvamAtAethI ane putronuM lAlanapAlana karavAmAM AvatuM hatuM. siMhanA baccAnI jema ane putrA moTA thavA lAgyA, bhIma capaLatAthI keAI vakhata duryodhanano paga pakaDIne khIMcatA hatA, te kaI vakhata tenA leAjanane paDAvI laI zAMtithI khAI jatA hatA, jema baMne jhaghaDatA hatA tema ane eka ja pAtramAM jamatA hatA. ghaNA samaya bAda vAsaMtIne hasAvanAra caMdrikArUpa rAdanathI vilepita vasaMtakAla AbyA, megarAnI sugaMdhathI sugaMdhamaya vasa Mta kALa Avyo, vasaMta AvavAthI kAmadevanuM sAmrAjya jagata upara vyApta banI gayuM. kAmadeva jagatane Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] [pAMDava caritra mahAkAvya tRNunI jema mAnavA lAgyA, jagatane jItavAnI IcchAvALA kAmadevanI vijaya yAtrAmAM kAyalAnA mIThA avAjoe du'dubhinu' kAma karyuM. pAMDurAjA kIDAvanamAM gayA, kuntI paNa cha mAsanA bhImane laI vasaMtanI vanarAjIne jovA mATe gaI, bhIme capalatAthI keTalIka vanarAjIneA nAza karyAM, pAMDurAjA krIDA parvata upara caDhayA, kuntI paNu patanI zAbhA jovA mATe patinI pAchaLa parvata upara gaI, parvata upara teNIe udyAnA, vApI, sarAvara vigere joyA, tyAM eka azokavRkSanI chAyAmAM teNIe vizrAMti lIdhI, zItaLa vAyuthI bhIma paNa UMghI gayA, svacchandvapaNe pharatA rAjA pAMDue caMpaka puSpAnI mAlA banAvI. teNIe rAjAne mALA laIne AvatA joyA, rAjAnI pAse javA mATe kuntI uThavA jAya che tyAM ja rAjAe kuntInA gaLAmAM mALA paherAvI, te ja vakhate bhIma kheALAmAMthI paDI gayA, bhIma gabaDatA gabaData patanI nIce khAImAM gayA, leAkeAe zeAra khakAra macAvyeA, kuntI raDavA lAgI, bhImanI pAchaLa pAchaLa ghaNA sevake nIce utaravA lAgyA, kuntInA AkraMdathI pahADanA paththara paNa AkraMda karavA lAgyA, rAjAnI sAthe kuntI paNa pahADa uparathI nIce AvI, te vAre teNIe pUchyu prANeza! A zilAone kANe teADI haze ? rAjAe kahyuM ke hu' jANatA nathI, tyAre teNIe kahyuM ke A pApIne khIju kANu tADe ? zilAe peAtAnA pApathI ja tUTI gaI lAge che. parvata parathI utaratA lAgelA zrama, tathA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 3 ] putranA zekathI kuMtI khUba ja zramita banI gaI, eTalAmAM rAjAe dUrathI hasatA AvatA pitAnA sevakone joyA, rAjAe prasannatAthI anumAna karIne kuMtIne kahyuM ke ApaNe putra kuzaLa che. tuM khUba ja bhAgyazAlinI che, eTalAmAM sevake AvIne kahyuM ke he rAjana ! Apane putra pitAnI mAtAnA kheLAmAM jema AnaMda pAme che tevI ja rIte AnaMdamAM che. nIce paDavA chatAM jarA paNa IjA thaI nathI. sevakanI vAta sAMbhaLI kuntI putrane jovA mATe cAlI, pAchaLa rAjA paNa gaye, banne jaNAe zilAnI upara sUtelA ane AnaMda karatA pitAnA putrane je, putrane A sthitimAM jaI, rAjA rANI AnaMdavibhora banyA, te baMnene joI bALaka paNa hAtha paga UMcAnIcA karavA lAgyo, kuMtI putrane godamAM laI cuMbana karavA lAgI, teNInA stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. rAjAe kuntI pAsethI putrane laI AliMgana karyuM. kuMtIe rAjAne pharIthI pUchayuM ke he nAtha ! A zilAo kevI rIte tUTI gaI, rAjAe kahyuM ke devI ! AnA janma samaye AkAzavANI thaI hatI, temAM ApaNA putrane vajAya kahele hate eTale vajAnA jevuM ApaNA putranuM zarIra hovAthI zilAo bhAMgI gaI lAge che. rAjAnA vacane sAMbhaLI kuMtI harSathI romAMcita banI. rAjAnI pAsethI bhImane laI vAraMvAra AliMgana karavA lAgI, vRddhAoe je Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] [ pAMDava caritra mahAkAvya jagyAe bhIma paDa hatuM, te jagyAne pANIthI svaccha karI, cekhAthI tenuM pUjana karyuM. tyAra bAda AnaMda pAmI kuntInI sAthe pAMDurAjA rAjadhAnImAM pAchA gayA. eka vakhata kuMtIe rAtanA chellA praharamAM airAvaNa hastI upara beThelA Indrane svapnamAM jo, prAtaHkAlamAM kuMtIe rAjAne svapnanuM phala pUchyuM. rAjAe kahyuM ke IndranI samAna kAntivALe putra thaze, kuMtIe prasannatAthI garbha dhAraNa karyo, prAtaHkAlanuM svapna sAcuM paDe che. garbhanA prabhAvathI samasta pRthvIne pitAne vaza karavAne, camarAjane daMDa ApavAne, sUrya candrane pIDA ApavAvALA rAhu upara AkramaNa karavAne dehada utpanna thaye. samayAnusAra zubha muhUrta kuMtIe putrane janma Ape, te ja vakhate AkAzavANI thaI ke bhAIonI AjJA ziromAnya karaze, ane jagatamAM advitIya dhanurdhArI thaze, koInAthIye na jItI zakAya teva, ane nItivaMta banaze. karmane kSaya karI mukitae jaze. AkAzamAM paNa te ja vakhate saMgItane AraMbha thaye. raMbhA, urvazI, vigere apsarAoe nRtya zarU karyuM. pAMDurAjAe paNa putra janmane anulakSI mATe utsava karyo, rAjAe putranuM nAma arjuna rAkhyuM. vaLI svapnamAM Indra dekhAvAthI bIjuM nAma "IndraputrI paNa rAkhyuM. - tyArabAda madrarAjanI putrI ane pAMDurAjAnI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I [ 67 sarga : 3 ] dvitIya bhAryAe paNa zubha svapnathI sUcita be putrone janma Ape. AkAzavANI dvArA te baMne bhAIo svajana parivAranI sevAmAM tatpara ane mukitagAmI thaze tema jANavA maLyuM. pAMDurAjAe temanuM nAma nakula ane sahadeva rAkhyuM hatuM. gAdhArI Adi dhUtarASTranI AThe patnIoe navvANuM putrane janma ApyuM. jeonA nAmaH duzAsana, duHsaha, duzala, raNa, zAnta, samAya, biMda, sarvasaha, anubiMda, subhIma, subAhu, duugharSaNa, durmarSaNa, sugAtra, duSkarNa, duHzrava, varavaMza, vikIrNa, dIrghadaza, sulocana, upacitra, vicitra, cArUcitra, zarAsana, durmada, duSpagrAha, yuyutsu, vikaTa, UrNanAma, sunAma, naMda, upanaMda, citrabANa, citrakarma, suvarma, durvimecana, abAha, mahAbAha, zratavAna, padmacana, bhImabAhu, bhImabala, suSeNa, paMDita, zrutAyudha, suvIya, daMDadhAra, mahodhAra, citrAyudha, niSaMgI, pAza, vRMdAraka, zatruMjaya, zatrusaha, satyasaMdha, sudurasaha, sudarzana, citrasena, senAnI, duSpa- rAjaya, parAjita, kuMDazAyI, vizAlAkSa, jayadahasta, suhasta, vAtavega, suvarcasa, Adityaketu, bahAthI, nirbandha, prayAsa, kavacI, raNazIMDa, kuMDadhAra, dhanurdhara, ugraratha, bhImaratha, zUrabAhu, aleluSa, abhaya, raudrakarma, daDharatha, anAvRSya, kuMDabhedI, virAjI, dIrghalecana, pramatha, pramAtha, dIrvAlApa, vIryavAna, dIrghabAha, mahAvakSa, sulakSaNa, kanaka kAMcana, sudhvaja, subhuja, viraja rAkhavAmAM AvyA hatA, teo zastrAstra tathA yuddhamAM vizArada hatA. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] [pAMDava caritra mahAkAvya bIje divase dhRtarASTra bhISma Adi moTA moTA svajanenI sAme nimittAne bolAvI pUchyuM ke AkAzavANIthI jANyuM che ke yudhiSThira prajApriya rAjA thaze, te pachI mAre duryodhana rAjA thaze ke nahi ? te vastune tamo jJAnadraSTithI joIne vicAra karIne kaho, te vAre dhULanI DamarIthI daze dizAo bharAI gaI, vijaLInA kaDAkA thavA lAgyA, pRthvI kopAyamAna thaI zIyALa" apazukanIyALa garjanA karavA lAgyA, sUryanI AjubAju goLa kuMDALuM thayuM. A pramANenI amaMgaLa ghaTanAone jeI nimittoe vidurajIne kahyuM ke : "duryodhana rAjAone jItanAre baLavAna rAjA thaze, paraMtu pitAnA kuLane tathA prajAne nAza karavAvALo thaze. nimittanI vAta sabhAmAM vidurajIe dhRtarASTrane kahI saMbhaLAvI, kAnane apriya kaDavI vidurajInI vAta sAMbhaLIne dhRtarASTre pUchyuM ke kuLanuM kalyANa kevI rIte thaze? dhRtarASTranA pUchavAthI jJAnI vidurajIe dhRtarASTrane apriya lAge tevA satyavacana kahyAM ke Apa kulanuM kalyANa IcchatA he te, duryodhanane tyAga kare, vidurajInI vAta sAMbhaLIne dhRtarASTra cupa rahyA, te vAre pAMDurAjA belI uThayA, ke duryodhanane mATe ghaNuM mAnatAe mAnyA bAda janmele che, putrathI ja je kulane nAza thaze te pachI kulanuM kalyANa keNa karaze ? je AkAzamAM sUrya aMdhakAra phelAvaze te pachI prakAza Apaze koNa? garbhanA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 69 sarga : 3] AdhAre yudhiSThirathI te mATe che, mATe duryodhana rAjA thaze, tamAro mArga kalyANakArI bane, A pramANe kahIne pAMDurAjAe badhAne vidAyagIrI ApI pite paNa uThIne mahelamAM gayA, duryodhanane duHzalyA nAme eka bahena hatI, tene siMdhurAja jayadrathanI sAthe paraNAvI hatI. dharASTranA so putre moTA thayA, temanI bhUjAonuM baLa traNelekamAM vikhyAta thayuM. se dhRtarASTranA ane pAMca pAMDurAjAnA maLIne eka pAMca bhAIo hastinApuramAM svacchaMdapaNe kIDAo karavA lAgyA, dararoja te badhAja bhAIo dhRtarASTra, pAMDu, bhISma, vidura, satyavatI, aMbikA, aMbAlikA, aMbA, gAMdhArI, kuMtI vigerene bhaktibhAvathI namaskAra karatA hatA, bAlyakALathI ja mAtAnA saMskArothI siMcAtA pAMDavo paramAta hatA, pAMDanuM citta rAtadivasa paMcaparameSThimAM ja sthira hatuM. badhA kumAro kaI vakhata gaMgAnA retALapaTamAM ramatA hatA, koI vakhata yamunAnA uMDA pANImAM DubakIo mAratA hatA, badhI ramatamAM bhIma badhAne harAvato hato. dharmAtmA yudhiSThira badhA bhAIothI neha rAkhatA hatA, temAM paNa duryodhana upara adhika sneha hato, bhAIonI upara agAdha prema rAkhavA chatAM "bhIma' duHzAsana vigere dhatarASTranA putrane mArmika trAsa ApatA hatA, ke koI vakhata bhIma bIjA bhAIone pANImAM DubADI de, kaI vakhata paga pakaDIne khUba ja DhasaDato hato, koI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] [pAMDava caritra mahAkAvya vakhata dhRtarASTranA putrA jhADa upara caDhayA haiAya tyAre bhIma paganI lAtA vaDe jhADane halAvatA, tyAre jhADanA phaLanI sAthe tee paNa nIce paDatA hatA, dhRtarASTra putrA du:khane bhAgavavAM chatAM bhImane kAMI karI zakatA nahAtA, tethI bhImanA pratye duryodhanane dveSa vadhavA lAgyA, bhImanA parAkramathI peAtAnA bhAI enI khinnatA joI eka divasa duryodhane bhImane kahyuM ke tuM A tArA nAnA bhAI ene kema pIDA Ape che, tane jo tArA baLanuM abhimAna hAya te tuM mArI sAthe ramatA kema nathI ? bhIme kahyuM ke he duryodhana ! vanamAM hAthInI ramatamAM ghaNA jhADa ukhaDI paDe che, tema huM te teenI sAthe premathI ramuM chuM.... tane jo kadAca abhimAna heAya te tuM mArI sAthe laDavA taiyAra thaIjA, tArUM baLa keTalu che te khatAva, pramANe jyAre bhIma ane duryodhana laDavA lAgatA tyAre yudhiSThira anene cheDAvatA, bAkInA kumArA ubhA rahIne joyA karatA hatA, ba MnenuM yuddha-pracaMDa ane rAcaka thatu" hatu ke keAI vakhata bhImanA parAjaya thatA tA keAI vakhata duryodhananA parAjaya thatA, aMte thAkIne durgaMdhana parAjita thatA tyAre pAtAnuM mukha malIna karatA ane bhAgI jatA hatA. A yudhiSThira bhImanI pAse AvIne premathI tenA zarIra uparathI dhULane lUchI nAkhatA, arjuna snehathI bhImanA zarIrane dabAvatA, nakula ane sahadeva tene pavana nAkhatA hatA. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 3] [ 71 | duryodhana ekAMtamAM aneka prakAranI kharAba kalpanAo karato hato, je adhuM rAjya le che tene mAravo joIe, to pachI saMpUrNa rAjyane grahaNa karavAvALAnI to vAta kayAM karavI ? koIpaNa hIsAbe mAre yudhiSThirano vadha karavo joIe, paraMtu vikrama nayasaMpanna rAjAnI jema A bhIma ane arjunathI teo rakSAyelA che. mATe temano vadha kare khUba ja muzkela che. yudhiSThiranA pahelA bhImane tathA arjunano vadha kara joIe, vaLI te baMnemAM bhImane vadha kare hitAvaha che. bhImanA maravAthI yudhiSThira ane arjuna baMne tAkAtahIna banI jaze, tyArabAda bhImane mAravA mATe duryodhana taka zodhavA lAge, badhA kumAre gaMgA kinAre ramavA jatA hatA. rAjAe suMdara ghAsanuM ghara banAvI ApyuM hatuM. tyAM ja baporanA bhajana karIne badhA sUI jatA hatA. eka divasa bhIma suMdara bhajana karIne gaMgAkinAre gADha niMdrAmAM sUI gaye, te takane lAbha laI duryodhane tene jhADanA velAothI bAMdhI gaMgAnA uMDA pANImAM nAkhyo, velAone toDI nAkhI, bhIma nAhIne hAthInI jema bahAra nIkaLI Avya, eka divasa bhIma sUta hato tyAre duryodhane tene sarpadaMza karAvyuM, paraMtu bhImanI upara jheranI asara thaI nahIM. eka divasa duryodhane bhImane jhera ApyuM. paNa dharmaprabhAvathI tenI upara kAMI ja asara thaI nahIM. A badhuM thavA chatAM bhImanA manamAM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72] [pAMDava caritra mahAkAvya duryodhana pratye jarApaNa dveSa nahetuM, paraMtu duryodhanAdi ghatarASTranA putra pAMDavonI tejasvitAthI baLavA lAgyA. * dhRtarASTra tathA pAMDunA putrone paraspara dveSa buddhivALA jANIne vidurajIe bhISmAdine badhI hakIkata jaNAvI, kahyuM ke kAMI paMDitanI pAse A badhAne bhaNAvavA joIe. sarva vidyA paragAmI kalAcArya kayAM malaze ? e pramANe bhISmanA pUchavAthI vidurajIe kRpAcAryanuM nAma batAvyuM. bhISmae badhA kumArone belAvI kRpAcAryane suprata karyA, badhA kumAre utsAhathI dhanurvidyAnuM adhyayana karavA lAgyA. te ja nagaramAM vizvakarmA samAna sadAcArI atIrathI nAmane sArathI rahetuM hatuM, tene candramAnI anurAdhA jevI" rAdhA, nAmanI dharmapatnI hatI. teone dAnezvarI ane zUravIra karNa nAme putra hatA, te zastra tathA zAstranuM zikSaNa prApta karavAnI IcchAthI kRpAcAryanI pAse Avya, kumAranI sAthe vidyA prApta karavA lAgyo, kRpAcArya dareka kumArane samAna jJAna ApatA hatA, chatAM karNa ane arjuna vadhAre hoMziyAra hatA, eka divasa badhA kumAre nagaranI bahAra kIDA karI rahyA hatA, te vakhate temane daDe kuvAmAM paDI gaye, badhA kumAra te daDAne bahAra kADhavAno prayatna karavA lAgyA, eTalAmAM eka yuvAnanI sAthe atyaMta vRddha musAphara Avya, teNe kumArone AzvAsana ApyuM ane kumAranI sAme bANane Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 3] abhimaMtrita karI karIne zalAkAonuM saMdhAna karI, te daDAne bahAra kADhaye, tenA A adbhuta kAryathI kumAra Azcarya pAmyA, tathA hAtha joDIne vinaMtI karI ke "Aja sudhI hajAre dhanurvidyA pAraMgata paMDito joyA, paNa Apane kaI jagyAe joyA nathI, mATe ame Apane pitA athavA gurUnI samAna mAnIe chIe, ame badhA ApanA dAsa chIe, Apa jema kaheze tema ame karIzuM. vRddha brAhmaNe kahyuM ke ApanA vinayathI huM prasanna chuM. 'tame mane tamArA paMDitajInA darzana karAve, to tamAro meTo upakAra thaze. kumAra te vRddha brAhmaNane laIne nagaramAM gayA. pitAnA ghara tarapha AvatA vRddha brAhmaNane joI kRpAcArya sAme gayA, bhakti bhAvathI namaskAra karyA, abhyAgata brAhmaNane evI rIte bheTayA ke jANe baMne eka ja banI gayA, kRpAcArye temane khUba ja Adara satkAra karyo, siMhAsana upara besADayA, ane kRpAcArya belyA" sAkSAt sarastInA avatAra sama Apa mAre tyAM padhAryA che, jethI Aja mAruM ghara ApanA cAraNakamalathI pavitra thayuM che. Ajane divasa maMgalakAraka che. sAthe AvelA yuvake kRpAcAryane praNAma karyA, kRpAcArye tenuM AzIrvacanathI abhivAdana karyuM. kumArae pUchyuM ke Apa jemanI upAsanA kare che te A mahAtmA koNa che? kupAye kahyuM ke he kumAragaNu! kalAonA maMdira samAna Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74] [pAMDava caritra mahAkAvya A droNa" gurU che jeo dhanurvedanuM saMpUrNa jJAna ane rahasya jANe che. A yuvaka temane putra azvatthAmAM prasiddha che. kumAranA gayA bAda kRpAcArya zrI droNAcAryanuM khUba ja atithya karyuM. ekAntamAM temane vinaMtI karI. ke ApanA jevA dhanurvidyAcArya koI nathI, ane A kumAra jevA pratibhA saMpanna ziSya paNa bIje nathI, mATe Apa temane zikSaNa Ape. jyAre kRpAcAryanI vAtane droNAcArye svIkAra karyo tyAre kRpAcArya bhISmanI, pAse gayA, badhI vAta karI, bhIme droNAcAryane bolAvI suvarNa mudrAothI temane satkAra karyo, dhanurvidyA kumArane zikhavavA mATe vinaMtI karI, bhIme pitAnA pautrone bolAvI droNAcAryane suprata karyA. droNAcArye badhA kumArane samAna rIte dhanurvedanuM zikSaNa ApyuM paraMtu ajuna badhAthI vadhAre hoMziyAra thaye, ananI dhanurvidyA joIne karNa prabhAvita thayo, manamAM ja tenA pratye dveSa karavA lAge, eka divasa droNAcArye arjunane kahyuM ke huM tane duniyAmAM advitIya dhanurdhArI banAvIza, arjunanI upara gurunI kRpA tathA tenI caturAIthI arjuna upara duryodhana khUba ja khinna tha, dveSa rAkhavA lAge, pAMDavo pratyene dveSa, karNa pratyenI mitrAcArI, duryodhananI vadhatI cAlI. eka vakhata zikSaNane mATe rajA hatI, tyAre arjuna ramavA mATe dhanuSyabANa laIne puSpakaraMDaka nAmanA vanamAM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa: 3jo ] [ 75 gayA, tyAM tene tarakasanI jema mukhamAM khANeAthI bharelAM kutarAne joce, A pradezamAM kAI dhanurdhArI haze tema. mAnIne arjuna AgaLa vadhyA, ane zAstrAbhyAsamAM ekacitta anelA yuvAnane joyA, tenI tejasvitAthI Azcarya anubhavatA arjuna tenA paricaya pUchavA lAgyA, tyAre te yuvAne kahyuM ke huM' pallIpati hiraNya dhanuSane putra chuM. arjunanA guru droNAcAya mArA paNa guru che, A vAta sAMbhaLI arjuna khUba ja du:khI thayeA, nagaramAM pAchA AvyA, arjuna udAsa rahevA lAgyA, eka divasa droNAcAye arjunane duHkhanuM kAraNa pUchyuM tyAre teNe badhI hakIkata kahI sabhaLAvI, ane kahyuM ke Apa mane kahetA hatA ke huM tane jagatamAM advitIya dhanurdhArI anAvIza' paNa ApanuM A vacana mithyA thaI rahyuM che. droNAcAye kahyu ke he vatsa ! mAre kAI eveA ziSya nathI ke je tArI barAbarI karI zake. te pachI tArAthI vadhAre te zIkheleA kayAMthI heAya ? droNAcAryane A pramANe kahIne arjuna temane jaMgalamAM te yuvAnanI pAse laI gayA, tyAM jhADanI pAchaLa ubhA rahIne droNAcArye te yuvAnanA hasta kauzalyane joyuM. tyAra bAda tenI pAse gayA, ekalavya, temane page paDayA, gurue pUchyuM' ke vatsa ! A zikSaNa teM kayAM meLavyuM ? teNe droNAcAryanuM nAma ApyuM. jyAre droNAcAye kahyu` ke tArI vAta kheATI che. tyAre teNe arjunane mATInA banAvelA droNAcAya atAvyA, caMpAMnA phUleAthI pUchata gurusmRti joI ne arjune Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9] [ pAMDava caritra mahAkAvya namaskAra karyo, ane ekalavyane pUchyuM ke bhAI! tame gurU droNAcAryane kayAM dekhyA hatA ? tyAre ekalavye kahyuM ke eka divasa dhanurvedha zikhavAnI IcchAthI meM gurudevane vinaMtI karI, paraMtu temaNe mane agya samajIne zikSaNa ApavAne mATe mArI vinaMtIno asvikAra karyo, tyAre huM tyAMthI AvI A jagyAe temanI pratimAne ja guru mAnI dhanurvidyAne meM abhyAsa zarU karyo. "ekalavyanA kahevAthI badhI vastusthiti droNAcArya samajI gayA, arjuna pratyenA vAtsalyabhAvathI ekalavya pAse droNAcArye gurUdakSiNA mAMgI, tyAre ekalavye kahyuM ke gurUdakSiNAmAM mAruM mastaka ApavA taiyAra chuM; tyAre gurue DAbA hAthanA aMguThAnI mAMgaNI karI, guruvacana sAMbhaLI AnaMdita ekalavye tarata ja charIthI aMguThe kApIne gurumahArAjanA zaraNe samarpaNa karyo, te vakhate devatAoe ekalavya upara puSpanI vRSTi karI, droNAcArya arjunane - sAthe laI nagaramAM gayA, rastAmAM ane pUchyuM ke Ape zA mATe tene dhanurvidyA na zikhavADI ? tyAre droNAcArya kahyuM ke mArI pratijJA arjunane sarva zreSTha dhanurdhArI banAvavAnI hatI, gurunA vacana sAMbhaLI ane pratyupakAra mATe pitAnA AtmAne tuccha mAnavA lAge. badhA kumAre utsAhathI zikSaNa grahaNa karavA lAgyA, bhIma ane duryodhana gadA yuddhamAM niSNAta banyA, -badhA kumAre kalAmAM pAraMgata banyAM, eka divasa droNa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 3 ] [ 77... cA tADanA jhADa upara meranuM pIchuM mUkAvIne dhanurvidyAmAM kumAranI parIkSA levAne vicAra karyo, gurUe kahyuM ke nizAna tarapha dhyAna rAkhe, huM kahuM tyAre, bANa calAve, gurunI AjJA sAMbhaLI kumAro sAvadhAna banI UbhA rahyA, gurUe eka pachI eka kumArone pUchyuM kumAro ! tame mane, jhADane, meranA pIMchAmAM rahelA caMdrane, tathA prekSakone juo cho te kharA ne? kumAroe kahyuM ke "hA, gurUdeva ! ame badhAne joI zakIe chIe, darekanA pratyuttarathI gurU mahArAjane duHkha thayuM. gurUe te badhAne agya mAnyA, arjunane pUchyuM tyAre teNe kahyuM ke huM pIMchAmAM rahelA candramA sivAya koIne jete nathI, arjunanA zabdo sAMbhaLI gurU mahArAjane khUba ja AnaMda thaye, arjunane rAdhAvedhaparadezane mATe gya mAnya, eka divasa kumAronI sAthe droNAcArya gaMgAmAM snAna karavA gayA, nadImAM praveza karatAnI sAthe ja grAhe (jalacara prANI) gurUjIne paga pakaDayo, temaNe badhA kumArane grAha prANIthI potAne choDAvavA mATe kahyuM.. badhA kumAre droNAcAryane mukta karAvavAmAM niSphaLa gayA, tyAre arjune bAMNa mArI grAha prANIne mArI nAkhyuM.. ane gurUne mukta karyA, droNAcArye arjunane pAritoSikamAM rAdhAvedhapadeza Ape, arjuna khUba ja AnaMdita banya.. kumArane kaLAmAM pAraMgata jANI droNAcArya bhISmAdi. sahita pAMDurAjAnI pAse AvyA, rAjAe satkAra karyo,. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] [pAMDava caritra mahAkAvya suMdara Asana para besADayA. droNAcAye kahyu ke mahArAja! ApanA kumAre kalAniSNAta anI gayA che. Apa temanI parIkSA karo, droNAcAryanuM abhinaMdana karIne vidurane nagaranI bahAra raMgabhUmi manAvavAnuM kahyuM. gurUe vidurajIne ra'gabhUmi ceAgya sthAna batAvyuM. ragabhUmi nirmANa karavAmAM AvI, rAjA tathA prajAnA mATe alaga prekSAgAra paNa banAvyA, aMtaHpuranI strIe mATe alaga vekrikAe manAvI, rAjAene mATe uMcA uMcA maMca anAvavAmAM AvyA, parIkSAnA divase kUtA dvArA AmaMtraNa ApelA rAjAe AvIne maMca upara alaMkRta thayA, dhRtarASTra tathA bhISmanI sAthe pAMDurAjA paNa prekSAgAramAM AvyA, peAtAnA putrAnuM parAkrama jovA mATe utsuka kutI paNa satyavatI vigere sAsunI sAthe AvI, kumArAnI zastra parIkSAne jovA mADe AkAzamAM vidyAdharA paNa peAtAnA vimAnone thaMbhAvI ekatrita thayA hatA, gheADI vAramAM zastrothI susajjita kumAronI sAthe droNAcAya kRpAcAya vigeree raMgabhUmimAM praveza karyA, yudhiSThira, bhIma, ka, duryodhana, arjuna vigerene cheDI badhA kumArone peAtAnI kalA batAvavAne mATe gurUe Adeza ApyA. hAthI tathA gheADA upara beThelA kumArIe dhanuvidyA, gadyAvidyA, vigere kalAemAM peAtAnI praviNutA batAvI, badhA ja prekSakA AnaMdita thayA, teoe kumAronI khUba ja prazaMsA karI, ratha upara caDhIne jyAre yudhiSThira pAtAnI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 3] [ kalA khatAvavA mATe taiyAra thayA tyAre ekAeka karoDA AMkhA temanI upara ekITase joi rahI hatI, leAkeAnA mukhathI yudhiSThiranI praza'sA sAMbhaLI, pAMDu rAjAnI najara paNa temanI upara paDI, tyAra bAda gadAyuddhone mATe bhIma duryodhana raMgabhUmimAM utarI AvyA, sUrya-caMdranI jema ane jaNA raMgabhUminI pradakSiNA karavA lAgyA, te baMnene joI devatAo paNa stabdha thaI gayA, sabhAnA ghaNA leAkeA bhImanI teA ghaNA leAkeA durgaMdhananI prazaMsA karavA lAgyA, te vakhate bhIma-durgaMdhananI prazaMsAthI ragabhUmi zabdamaya anI gaI, bhImano nAza karavA mATe duryodhanane dveSa AvyA, krodhathI tenI AMkheA lAla banI gaI, bhIme paNa duryodhananA manobhAvane jANI lIdhA. tenA mAthAnA * vALa UbhA thaI gayA, ane ekabIjAnI upara prahAra karI zakayA na hatA, eTalAmAM droNAcArye azvatthAmAne mAkalI anene yuddhathI rokayA, baMne potapotAnA sthAne jaine beThA. eTalAmAM kAlAhala baMdha karavA droNAcArye prekSakAne vinaMtI karI ane kahyuM ke je mane putrathI paNa adhika vahAlA che. je badhI ja zavidyAmAM pAra'gata che, are ! mArA prANathI paNa adhikapriya che. evA arjunane Apa sarve jue, sAkSAt dhanurveda samAna lAgatA arjuna -peAtAnA sthAnethI uDIne raMgamaMca upara AvyA, dhRtarASTra ane pAMDurAjA arjunanI prazaMsA sAMbhaLI harSita anyA, ku tInI AMkheAmAMthI AnaMdAzru paDavA lAgyA, te vakhate Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] [pAMDava caritra mahAkAvya badhAnA sukha pUrNimA jevA anI gayA, kevaLa gAMdhArInu sukha amAvAsyA jevu' banI gayu.. arjune jyAre hasta kauzalya batAvyu, tyAre manuSya te zu' paNa devatA kSubdha banI gayA, tyArabAda arjune rAka, prAsa, gadA, khaDga Adi zasrAmAM peAtAnI kuzaLatA batAvI, rAdhAvedha, vArUNa, Agneya vigerenA paNa prayAgeA karI batAvyA, prekSakAe jyAre arjunanA jayagheASa karyo tyAre pralayakALanA bhayaMkara varasAdanI jema garjanA karatA ka raMgabhUmimAM AvyA, badhA ja prekSake AzcayathI ubhA thai gayA, te ja vakhate droNAcAyanI cAre tarapha pAMca pAMDavA ubhA hatA. azvatthAmA sahita navANuM bhAI e duryodhanane gherI ubhA hatA, kaNe droNAcArya tathA kRpA-- cAne praNAma karyA. arjuna pratye khelyA, he pA! tame batAvela zastrAstra kauzalyane zreSTha na mAnaze, huM je karU chuM te tameA jue, kahIne kaNe paNa arjunathI zreSTha kalA kauzalya batAvyuM. duryodhane uThIne kaNa ne AliMgana karyuM. ane tene jagatano advitIya parAkramI batAvyA, duryodhane kaNa ne kahyu` ke A rAjya, mAre prANa ane kurUkulalakSmI, e badhuM ja ApanuM che. tamane je joI e te ApavA mATe huM taiyAra chuM. kaNe duryodhananI sAthe mitratAnI mAMgaNI karI, arjuna krodhamAM AvyA. teNe karNane yuddhanu AmaMtraNa ApyuM. karNe paNa yuddhanu Ama traNa svikAryuM. te vakhate thADA leAkeA arjunanA pakSapAtI tathA thADA leAkeA karNanA pakSapAtI banyA, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 3]" " [ karNanI sAme arjunanA pakSapAtI tathA thoDA leke karNanA pakSapAtI banyA, karNanI sAme arjuna keNa che? A pramANe duryodhanAdi mAnavA lAgyA, jyAre bhIma vigere arjuna sAme kahyuM keNa che? tema mAnavA lAgyA, kuMtI putrapremathI vihuvala banIne jamIna upara mUrzita avasthAmAM paDI gaI, vidurajIe caMdanAdi upacArothI tene zAMta karI, yuddhanI gati vicitra hoya che. A pramANe vicAratA pAMDunA mukha upara glAni AvI gaI te ja vakhate kRpAcAryo karNane kahyuM, kuMtI kukSIrUpa sarovarane haMsa, kuruvaMzanuM pANIdAra suMdara motI, pAMDurUpa sumerUthI utpanna kalpavRkSa samAna arjunane ame eLakhIe chIe, arjunanI sAthe yuddha karavA mATe tArA hAthamAM khaNuM Ave che, te tuM paNa tArA mAtA, pitA, kula vigerene jaNAva, talavAranI dhArathI paNa tINa zabda kRpAcAryanA sAMbhaLI duryodhana uThIne bolyo ke kula, mAtA athavA pitAthI zuM kAma che? manuSyanuM gaurava to guNathakI aMkAya che. karNa te pitAnI vIratA ane baLathI ja ajunanI sAthe yuddha karI zake che, je rAjA nathI tenI sAthe yuddha ajuna nahI kare tema je kahetA ho to hamaNAM ja huM karNane aMga dezano rAjA banAvuM chuM. A pramANe belatA duryodhane purohitane belAvI tIrthajaLa maMgAvI aMgarAjya upara karNane abhiSeka karyo, kaNe jyAre duryodhanane upakArano badalo meLavavA mATe vinaMtI karI, tyAre duryodhane kAyama, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya avicaLa, mitratAnI vAta karI, tyAre kaNe kahyuM ke mitratAnI te vAta ja zuM? Apa mArA prANa paNa mAMgI zake che, duryodhana premathI karNane bheTI paDe. bAda aMgarAja kaNe pharIthI yuddha karavA mATe arjunane AhuvAna ApyuM. ' - pitAnA putrane aMgadezane rAjA banele jANI atithi sArathi karNane bheTavA mATe Avya, kaNe darathI pitAjIne AvatA jANI dhanuSya nIce mUkI deDate pitAjInA page paDayA ane praNAma karyA, pitAjIne deva samAna keNa nathI mAnatuM? "atithi sArathie harSathI sajaLanayane karNane abhiSeka karyo, tene pitAnA paga pAsethI uThADIne bheTI paDyA, tene mastake cuMbana karyuM te vakhate bhIme karNane kahyuM sArathiputra! tuM arjunathI zuM laDavAne hate? tuM to dhanuSya bANa cheDI tArA kulane ucita cAbUka grahaNa kara. dudhane zabdathI bhImane phaTakAryo, ane kahyuM ke je vIra heAya che, tenA kulanI gaNatrI nathI thatI, samudrane pIvAvALA agatyajInA kulane tuM nathI jANato! ahIM paNa kAMIka rahasya haze, sArathinA kulamAM divya prakAranA aMga lakSaNavALA karNano janma saMbhavita nathI. te vakhate atithie duryodhanane kahyuM ke A mAre sage putra nathI. A putraratnane meM jevI rIte prApta karyo che, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMga : 3o] Ta te tameA sAMbhaLo, eka divasa. savAranA gaMgAnA kinAre gayA hatA. tyAM gaMgAmAM taratI puNya lakSmI samAna eka peTI joi.peTI me laI lIdhI. dhera AvIne patnInI sAme peTI kheAlI tyAre agni sadeza camakatA kuM Dala sahita siMhu samAna dekhAvavALA bALakane meM joyA, te vakhate mArI patnIe kahyuM ke Aje rAtanA pAchalA pahAre me svapnamAM sUrya nArAyaNane joyA, temaNe mane kahyu ke Aje tane putraratnanI prApti thaze, tyAra bAda mArI patnIe peTImAMthI bALakane bahAra kADhI, peAtAnI geAdamAM lIdhe, kAnanI nIce hAtha rAkhIne sUi jatA heAvAthI ame tenuM nAma 'kaNu" rAkhyu. svapnamAM sUrya nArAyaNathI ApavAmAM Avela hAvAthI tenuM bIjuM nAma sUryaputra paNa rAkhyuM, tenA janma kaI rAjakulamAM thayeleA che. atithinA mukhathI kanI vAta sAMbhaLI badhA vicAramAM paDI gayA, kuMtIe vicAra karyAM ke bhAgyathI putra jIvita che. potAnA AtmAne dhanya mAnavA lAgI, samaya AvethI yudhiSThira vigerene karyuM nA paricaya ApIza. duryodhane peAtAnA hAtha uMcA karI ghASaNA karI ke meM Aje kaNane agadezanA rAjA banAvela che, je peAtAnA purUSA batAvavAnI IcchA rAkhatA hoya te kaNa nI sAthe laDavA taiyAra thAya, duryodhananI vAta jANI pAMDuputro krodhamAM AvI gayA, bhayaMkara kAlAhala macyA, droNAcArye kahyu ke Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya kalA parIkSAmAM yuddha anucita che. droNAcArye yuddhane rokayuM. prekSAgAramAMthI kaMIka arjunanI, kaMIka karNanI, kaMIka duryodhananI prazaMsA karatA prekSake ghera javA raMgamaMDapamAMthI nIkaLyA, tyArabAda dararoja sAthe rahevA chatAM kumAre eka bIjAnA chidro jotA hatA. trIje saga samApta Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 4tho eka vakhata avadAta lakSmIvALA. vizAlavakSa sthalavALA, zatruone muLathI ukhADI nAkhanAra, pAMDurAja sabhAmAM AvyA, zarada pUrNimAnA cadramAnI jema pUrNa kAMtivALA, pAMDurAjA sumerU zikhara samAna, suvarNamaya siMhAsana upara beThA, teoe ratnamaya be valaye, hAra, mukuTa tathA kuMDala dhAraNa karyA hatA, temanI cAre tarapha sAmanto beThA hatA, mUrtimaMta kAmarasathI sarjana pAmelI avArAMganAo sabhAnI zobhAmAM abhivRddhi karatI hatI, gAMgeya dhRtarASTra vigere vaDIla ane rAjAne gauravAnvita karavA mATe siMhAsana upara beThA hatA, badhA zrotAjananA kAnane AnaMda ApavAvALI stuti belAtI hatI, moTA moTA kavio rAjAnI, rAjyanI, kuruvaMzanI prazasti karatA kAvya belatA hatA, kathAkAro bharatAdirAjAonI pApane nAza karavAvALI kathAo kahetA hatA, teTalAmAM dvArapALe AvI hAtha joDIne kahyuM rAjana ! drapada rAjAne data dvAra pAse ubhe che, gAMgeya dhRtarASTra vigere vaDIle jAnI saMmati laIne rAjAe dUtane rAjasabhAmAM AvatA Te saMketa karyo. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya InasabhAne lajijata karanAra pAMDurAjAnI sabhAmAM dUte praveza karyo, vinayapUrvaka rAjAne namaskAra karI, eka Asana upara hUta beThe, mAthuM namAvIne kahyuM ke deva! rAjA drupade mane ApanI pAse mokalAvela che. temane prANathI paNa adhika priya draupadI nAme eka putrI che. te pitAnI putrIne jema tema ane game te jagyAe ApavAnI IcchA rAkhatA nathI, teoe jAhera karyuM che ke je vIrapurUpa rAdhAvedha karaze, tene ja mArI kanyA ApIza, samasta vizvane AnaMda ApanAra dhanurveda vizArada Apane putra che, mATe advitIya dhanurdhArI ApanA putronI sAthe Apa jarUrathI svayaMvara bhUmine zobhAvavA padhAraze, gAMgeyAdinI sAthe vicAra karIne pAMDurAjAe dUtanI vinaMtIne svikAra karyo, ratna, kuMDala, keyUra, kaMkaNa vigere alaMkArothI tene satkAra karI, AnaMdapUrvaka dUtane pAMDurAjAe vidAya ApI. - senA sahita bhUmaMDalane kaMpAyamAna karatA pitAnA putra sAthe pAMDurAjAe kapilyapura javA mATe prasthAna karyuM. mada jharatA, garjanAthI mayUrane nacAvatA hAthI upara rAjA svAra thayA hatA, rAjAe prasthAna samayocita rezamI vastra tathA chatrane dhAraNa kareluM hatuM. yudhiSThirAdi. pAMca pAMDa tathA duryodhana vigere se kaura vAhana para ArUDha thaIne, rAjAnI sAthe cAlyA, gaMgA bhagIrathInI jema caturaMgI senA rAjAnI pAchaLa cAlavA lAgI, senAone kalarava, parvatanI guphAone bhedI AkAzamAM rApta thaye, svayaMvara jevAnI IcchAvALI davAo Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe ] [09 3 AgaLa cAlatI hatI, sAmatAthI parivarelA rAjA IMdranI jema cANatA hatA, pAlakhImAM beThelI ku tI ane mAdrIthI rAjA gaMgA ane pAtI sahita zaMkaranI jema zezabhAyamAna lAgatA hatA, antaHpuranI strIo sahita dhRtarASTra vigerethI dedIpyamAna lAgatA hatA, jyAre senA nagaranI bahAra AvI tyAre gaMgAnadInA kinAre vasatA prajAjane e snehabhAvathI rAjAnuM Atithya kra'. rastAmAM ratha, hAthI, gheADA vigere laIne sAme AvelA sAmatAne rAjAe snehabharI draSTithI Ana dvita karyA, maneAhara nadI, patA, sAvara vigerene pAra karatI senAe ghaNA mArga kApI nAkhyA. pAMDurAjA jyAre kAMpilyanagaranI sImAe AvyA, tyAre drupadarAjAe pAMDurAjAnuM svAgata karyuM. drupadarAjAe maNimayabhUmimAM devavimAnAne lajjita karanAra vizAlakAya marcAne anAvyA hatA. . svayaMvaranI addabhuta racanA joine vizvakarmAe peAte ja te zilpIonA zilpa banAvavAnA vicAra karyA hatA, nAnAratnamaya. eka pachI eka maMca jonArane manamAM thatu ke zuM drupade kuberanA bhaMDAramAM lUMTa karIne A badhuM nirmANa karyuM haze ? A prakAranI brAMti, jonArane thayA vinA rahetI ja nahI. straya varanI zelA joI ne devatAone svarganA vaibhavamAMthI rasa uDI gayA.... j Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya .. jaMbuddhinI madhyamAM jema merU parvata che, tevI rIte parAjAe svayaMvara maMDapanI, madhyamAM eka ratnamaya staMbha nirmANa karyo hato. tenA uparanA bhAgamAM baMne tarapha pharatA nakSatracakonI jema advitIya zobhAyamAna cAra cAra ratnacakra pharatA hatA, te cakronI upara nIcA mukhavALI "ratna pAMcAlI nAme putalI pharatI hatI, je putalInuM pratibiMba nIce paDatuM hatuM, staMbhanI nIce vasArathI nirmita devatAI adhiSThita dhanuSya rAjAe mUkAvyuM hatuM. nimittajJonA kahevAthI, uccasthAne pUrNa zubhagrahothI dRSTa, zubhalagnamAM rAjAe sAMjanA pratyeka rAjAnI pAse dUtane mokalAvI savAranA svayaMvara maMDapamAM padhAravA mATe AmaMtraNa ApyuM. te vakhate sUrya draupadIne vibhUSita karavA mATe ratnasAra lAvavA mATe ratnAkara (samudra) mAM praveza karyo, (asta thaya) ame bahu dUra rahevAvALI draupadIne svayaMvara nahI joI zakIe, e zekamAM dizAenA mukha zyAma thaI gayA, (sUryAsta thaI javAthI aMdhakAra phelAya) draupadIne prApta karavAnI IcchAvALA rAjAonI kaLAo (ceSTAo) jevA mATe kalAnidhi caMdramAe aMbaramAM praveza karyo, draupadInA netranI upamA huM ja chuM; tenA varSamAM sarevaramAM kamala khilakhilATa hasavA lAgyA, draupadIne meLavavAnI spardhAmAM rAjayanA hRdayamAM kAmadeve eka sAthe ApaNuM mAryA.. . . . Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * sagara jaze... ... T9 . keTalAka rAjAe potAnA mine kahevA lAgyA. he mitra! draupadI mArA meLAmAM ja rame che, ema mAnI le. keTalAka rAjAe bAlavA lAgyA ke he mitra! mArA gaLAmAM rahele hAra, agninI jema baLe che, caMdramA sUryanI jema saMtApa Ape che, cAMdanI aMdhakAra jevI bhAse che, kamaLa te rIsAmaNunA pAMdaDAnI jema ja mane lAge che, eka ghaDI prahara jevI, prahara rAtanA je, rAtri varSa samAna lAge che, mitre pUchayuM ke Ama kema? tyAre kahyuM ke he mitra! kaI bIjA dvipamAM sUrya bIjAne svayaMvara jovA gaye che, nahitara sUrya vahele uge kema nahi ? A pramANe draupadIne prApta karavAnI bhAvanAvALA rAjaonI eka rAtrI kareDe praharavALI banI gaI hatI. pAMDurAjA pitAnA putranI vIratAne jANI-samajInirAMte UMghI gayA hatA, pAMDavonA suMdara svarUpane joI drupadarAjA vAraMvAra vicArato ke "svayaMvara na racyuM hota te draupadI mATe manamAnya bhara meLavI zakAta" A vicAramAM aTavAI gayA, svayaMvara mATe pote karelI pratijJAnI niMdA karI, rAtrI AvA vicAromAM pasAra thaI gaI potAnA patideva sUryanuM Agamana jaNAvatI pUrvadizAe vividharaMgI sAthio aMbaramAM pUryA, ane pUrvadizA lAlaraMgavALI sehAmaNI banI zevA lAgI, AkAzamaMDalamAM kAMtihIna banIne rahevuM ThIka nathI, tema vicArI caMdra dezAMtara mATe cAlI gaye, sUryae potAnuM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya sAmrAjaya AkAzamAM jamAvI dIdhuM. ane pracaMDa prakAzathI jagatane jhaLahaLatuM banAvI dIdhuM. . . manahara vezabhUSA paridhAna karI rAjAone samUha. maMca upara AvIne besavA lAge, kalpavRkSanA aMkurAnI samAna prazaMsAne yogya bAhubaLavALA kumArene AgaLa karIne pAMDurAjA paNa svayaMvaramAM AvyA, nilakAnta maNimaya suMdara siMhAsana upara jaIne pAMDurAjA beThA, mUrtimAna, nyAyI, utsAhI, tejasvI, kItizALI ane kAmadevane jItavAvALA te kumArane joI rAjAonA manamAM pitapitAnA rAjyanI paNa zaMkA thaI AvI, te badhA kumAramAM vizeSa karIne sAkSAt dhanurveda niSNAta mUrtimAna, vIrarasathI bharapUraarjunane joI rAjAo pitAnA svarUpane paNa bhUlI gayA, sukAyelA jhADanA samUhamAM jema kalpavRkSa zebhe che, tema rAjAomAM pAMDurAjA zobhavA lAgyA. - nityayauvanA draupadIne svayaMvara sthAnamAM lAvavAne mATe dAsIoe suMdara rIte zaNagArI hatI, alatAnA rasathI kamaLanI pAMkhaDInI jema zebhatI hatI, teNInuM zarIra ratnamaya alaMkArothI dedIpyamAna lAgatuM hatuM. jyAre strIonA kamaLa avAjathI mizrita mAMgalika vAdyo vAgavA lAgyA, bhATacAraNe rAjAnI stuti karatA hatA, te vakhate mANasothI uThAvavAmAM AvelI pAlakhImAM besIne rAjaputrI draupadI svayaMvarabhUmimAM AvI che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ maSA rAjAo ne rAjakumAreAnI dRSTi eka sAthe. draupadI upara paDI. te leAkeAe potAnA manane ja dhRta banAvI. draupadI pAse meAkalyuM. rAjaputrIne joI pAtAnA mitro upara paNa rAjAe krodha karavA lAgyA, draupadIne joI. rAjAe kalpanA karavA lAgyA ke Ane banAvavAvALI vidhAtAe te hada karI che. gaurI ane lakSmI paNa AnI sAme zyAma dekhAya che. AnI racanA karanAra koi nivana vidhAtA haze. zuM kamaLamAM rahevAvALI lakSmI AnI tulanA. karI zake tema che ? te jANavA mATe keAI e kamala tarapha draSTi karI, kadAca draupadI mArA sivAya bIjAnA hAthamAM jAya te hu tenI pAsethI paDAvI laIza, ema vicArI. kAI eka dezanA rAjAe peAtAnA khabhA tathA bhUjA tarapha najara nAMkhI, are ! mArI cAre tarapha kAmadevanA khANA kema paDayA' che? AvA vicAramAM kAI rAjA peAtAnI mugalamAM jovA lAgyA, A pramANe rAjAe peAtapeAtAnA. manamAM vividha prakAranA bhAvA bhAvatA hatA, te ja vakhate draupadIe pAtAnI svabhAva sarala dRSTi rAjAonI tarapha pharI, maneAhara AkRtivALA pAMce pAMDavAne joI teNI khUba ja Ana Mdita banI, paraMtu rAjA drupadanI rAdhAvedhanI pratijJA manamAM AvavAthI teNIne khUba ja du:kha thayuM. tyArabAda raMbhAnI jema suvarNamaya rAdhAvedhanA staMbhanI nIce gaI, pratibiMba paDavAthI eka nahi paNa aneka draupadI dekhAvA lAgI. sa: cA . h Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] [ pAMDava caritra 'mahAkAvya te ja vakhate kAlAhalane zAMta karI hAtha uMcA karI drupada rAjAnA putra ane draupadInA bhAI dyumna rAjAo tarapha hAtha uMcA karIne khelyA ke-sUrya-si ha~gAndhavA -vidyAdharA ane pRthvI para rahelA tamAma manuSyanI sAkSIe kahu' chuM ke amArA kulanA ala kArarUpa devatA ethI sevAyela A dhanuSyane uThAvI je rAjA rAdhAvedha karaze, temane temanI vIratAnA puraskArarUpamAM huM adbhuta saubhAgyazAlinI mArI vhena ApIza. tyArabAda dhanuSyArApaNu mATe uThatA rAjAnA paricaya dvArapAla draupadIne ApavA lAgyA, he devI ! ApanI AzAmAM A dhrumadaMta' rAjavI khUba ja parAkramI che, temanI bhUjAomAM vIravalaya zeAle che. paraMtu sAmethI chIka thaI che. eTale peAtAnA Asane pAchA besI jAya che. he sunayane ! A mathurApati 'dhara' nAmanA rAjA che. jalakrIDAmAM temanI srIenA netranuM' kAjala dhAvAI javAthI yamunA nadInA pANI kALA thaI gayA che. gAva napa tanI guphAe tenu krIDA sthAna che. kayA kAraNathI teo maMca uparathI utarIne pAchA besI gayA ? he mRganayane ! Asana uparathI uDanAra A virATa rAjA che. lakSmIe temanA gharamAM kAyamane mATe vizrAma lIdheA che. temanA hAthanA sparza thatAM ja dhanuSya ekadama ANNA cheADavA taiyAra thAya che. ane temanI pratibha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga 4], " . [933 janma Ape che. A rAja ghaNu dUrathI AvelA che. paNuM citrAmaNamAM cinnelA mAnavacitranI jema kayA kAraNathI sthira banI gayA che ? devI ! duzmanonA haiyAmAM kAMTAnI jema khUMcatA AnandIpuranA rAjA "zalya che, temanI talavAra joIne zatruonA kapALamAMthI parasevo chUTe che, paraMtu staMbhanI camakatI jyotimAM temanI AMkha eTalI badhI prabhAvita thaI gaI che ke teo dhanuSya paNa joI zakatA nathI? | devI ! jarAsaMgha putra sahadevakumAra che. agnithI. pradipanI jema, IndrathI jayaMtanI jema, A mahAtejasvI jarAsaMghathI utpanna thayela che, paraMtu dhanuSyanI pAse jaIne paNa uThAvavA mATe kema kacavATa kare che, tenI khabara paDatI nathI ? : kRzAMgi ! juone A cedIzvara zizupAla UThe che. bANane varasAda varasAvatA temaNe rUkmaNiharaNanA samaye kRSNanAM manamAM paNa zaMkA utpanna karI hatI, paraMtu dhanuSyane upADavAmAM azakta banavAthI rAjAe temanI mazkarI karI rahyA che. | devI! juo A aMgadezanA rAjA karNa AvI rahyA che. dhanurvedanA pUrNa jJAtA che, yuddhamAM dhanuSyamAMthI bANa to pachI chUTe che paNa zatrue temane joIne ja mRtyu zaraNa thAya che. temanA yuddhane devatAo paNa ekITase . Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] [pAMDava caritra mahAkAvya na joyA kare che, pratihArInI vAta sAMbhaLI draupadIe manamAM vicAra karyo ke hamaNAM AnA jevo bIjo koI dhanurdhArI nathI, advitIya ane adbhuta che. putranI samAna tenI racanA karIne vidhAtA zuM mane ThagavA mATe AvI che? huM kuladevatAone prArthanA karuM chuM ke mAruM mana pAMDuputro sivAya kyAMya jAya nahI, karNae ghaNuM muzkelIe dhanuSya ' upADyuM, paNa rAdhAvedha na karI zake, rAdhAputra hovAthI rAdhAvedha kare paNa kevI rIte ? pradyumna, zAMba vigere parAkramI kumAranI sAthe - atyAra sudhI ke IpaNa kAraNathI kRSNa udAsina bhAve beThA che, jeoe yamarAjane kaMsa" nuM bhojana karAvyuM. cAra Adine mAryA, kaMsanI strIone vaidhavyapaNuM prApta karAvyuM. jemanA zatruonI strIo AMkhamAMthI AMsu vahAvatI pitAnA mRta patidevane tilAMjalI ApI rahI che, evA kRSNa pite uThatA nathI paNa potAnA putrone rokI rahyA che. juo! dhRtarASTrane putra duryodhana pitAnI mAtA gAndhArInA mAMcanI sAthe ubhe thaI rahyo che. kurUvaMza jenA khabhArUpI pahADanuM AlaMbana laIne saMpatti rUpa - latAone vadhArI rahyuM che. jenuM nAma sAMbhaLI zatruo - namra banI jAya che. sAme AvatA ja nathI, paraMtu ahIM te duryodhana dhanuSyane bIjA prakArane namaskAra karI rahyo che, bIjA paNa duHzAsana vigere navANuM dhRtarASTranA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga jo] putro khinnavadane beThA hatA, A bhAgadatta, azvatthAmA, bhUrizravA, zala, jayadratha" "mahAsena, cArUdeNuM vigere balavAne manamAM ja vicAra karIne uThavAnI hiMmata paNa nahotA karatA. * devI ! juo, kRSNanA saMketathI manamAM AnaMda pAmatA pAMce pAMDu putro dhanuSyanI tarapha cAlyA, jemAM pAMce iMdriothI zarIra zebhe che, tema pAMDurAjA pitAnA pAMca putrothI zobhe che, sUrya-caMdranI jema jemAM zAMta ane vIrarasa bane che, tevA ajAtazatrunI stuti paNa koNa karI zake ? yuddhamAM yamarAjAnI jema zatruonI sAme nakula ane sahadeva kevA zebhe che? siMhanI garjanA jevI rIte hAthIone bhaya pamADe che tevI ja rIte "bhIma ane arjunanuM nAma paNa bhaya pamADe che, je bhIma lAkaDAnA daMDAnI jema hAthIonI sAthe krIDA kare che. arjunanuM bANa zatruonA prANa hare che. dhanuSyamAMthI bANane chUTayA pahelAM ja bhayanA mAryA dumananA prANa cAlyA jAya che. zatruonA hRdayane arjunanuM bANa phADI nAkhe che. paraMtu zatrurAjAnI strInA vakSa-sthaLa uparathI suvarNanA, ratnonA, hAra paNa paDI jAya che. AvA pAMDu putrone joI ne AnaMda na thAya? A pramANe jyAre dAsI bolI rahI hatI, eTalAmAM arjuna staMbhanI pAse AvyuM, te vakhate arjunanI upara badhAnI dRSTi paDI, ane dhanuSyane pradakSiNa tathA praNAma karIne moTA "bhAInI AjJAthI sIdhuM upara uThAvyuM. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hada ] [pAMDava cari mahAkAvya bhIme abhimAnathI kahyuM ke arjunanA A abhUta kAryathI je vIra, parAkramI rAjAne mAthAne dukhAvo utpanna thaye haze, tenI cikitsA karavA mATe mArI A gadA taiyAra che. rAjAonA abhimAnane ane je rIte namAvyA hatA, tevI ja rIte dhanuSyane namAvyuM. te vakhate mitronA mukhakamala kAMtimAna banyA, paraMtu duzamananA mukhakamala zyAmala thaI gayA, kutInA aMtaramAM jeTalI prasannatA AvI tenAthI vadhAre khinnatA gAndhArInA aMtaramAM AvI, yudhiSThira AdinI AMkhe AnaMdathI bharAI gaI jyAre duryodhana vigerenI AMkhe reSathI bharAI gaI, droNAcArye pAMDu, dhRtarASTra, ane bhISmane kahyuM ke have Apa sarve arjunanI dhanurvidyAne sAvadhAnIthI juo, ane telathI bharelA kuMDamAM cakronA ArAne pratibiMbita thatA joyA, tenuM lakSya biMdu sAMdhI "ratna pAMcAlI, (rAdhA)nI jamaNI AMkhane vedha karI nAkhe. te vakhate svayaMvara maMDapamAM rahelA rAjAoe jayaghoSa karyo. jenAthI jagata zabdamaya banI gayuM. devatAoe arjunanI upara pArijAta vigere puSpanI vRSTi karI, vAjIMtro vAgavA lAgyA, paNa dhanuSya TaMkAranA avAjamAM sAMbhaLI zakAyA nahi, te vakhate pAMDurAjA tathA kuntIne mATe AkhuM jagata AnaMdamaya, saMpattimaya, ane yazamaya banI gayuM. AnaMdathI mAM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 4 ] [97 cita thayelI propadIe kaTAkSathI pAMce pAMDavone joyA, mada, utsukatA, harSamayatA, vigere aneka bhAvathI manane AnaMda manAvatI, draupadIne manathI pAMce pADAne mALo paherAvavAnI bhAvanA hatI, paNa lakepavAdathI DarIne dAsI dvArA kevala arjunanA gaLAmAM varamALA paherAvI, paraMtu divya prabhAvathI pAMce pAMDenA gaLAmAM varamALA joi, te ja vakhate AkAzavANI thaI ke zAbAza! zAbAza! draupadI ! te je kAMI karyuM che, te barAbara ane sAruM ja karyuM che, tane DaravAnI jarUra nathI. - kutInA manamAM khuba ja AnaMda thaye, arjunanI saphaLatAthI pAMDunA manamAM Azcarya thayuM. arjuna manamAM ja AnaMda pAme, ane vicAramAM paDe ke yudhiSThire. ane bhImane lagna thayA nathI, to pachI huM prathama lagna kema karUM? ' - pAMca pAMDavone eka kanyA kevI rIte ApIza! ApavAthI jagatamAM mArI apakIti thaze, draupadIe pAMcenA gaLAmAM varamALA paherAvI che AvI AkAzavANI kema thaI! A pramANe jyAre kupadarAjA ciMtA karatA hatA, eTalAmAM AkAza mArgethI cAraNa muni sabhAmAM AvyA. drupada kRSNa vigere badhA rAjAoe temane namaskAra karyo, munine sanamarya siMhAsana Upara besADyA, badhA rAjAoe paMrAga namaskAra karyA. ( 9 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98] . [pAMDava caritra mahAkAvya cAraNa munie dezanA ApI, dezanAnA aMte kRSNa munIzvarane pUchayuM ke draupadIne pAMca pati kema! munIzvare kahyuM ke pUrvajanmanA niyANAthI draupadI pAMca patine varI che, temAM kAMI vicAra karavAne nathI. prAcIna samayamAM caMpApurImAM samadeva, samabhUti, semadatta nAmanA traNa sahedara bhAIo hatA, teo traNene anukrame nAgazrI, bhUtazrI, yakSazrI, nAmanI patnIo hatI, paraspara prema hovAthI teoe nakkI karyuM ke ApaNe badhAe darekane ghera ekeka divasa sAthe ja jamavuM. eka divasa nAgazrInA tyAM badhAne jamavAne vAra hatA, teNe aneka prakAranA rasavALI rasoI banAvI hatI, rAI banAvyA pachI tene khyAla Avyo ke kaDavI tuMbaDInuM bhajana aneka prakAranA dravyothI mizrita banI gayuM che, temAM dravya vyaya paNa ghaNe thayela che. paraMtu pheMkI devuM te ThIka nathI, A pramANe vicArIne kaMjusAIthI tene ekAMtamAM chupAvI dIdhuM. bIjI tamAma vastuothI pitAnA pati tathA diyarane jamADayA, te leke jamIne bahAra gayA, te ja divase nagaramAM subhUmibhAga nAmanA udyAnamAM zrImAna dharmaghoSasUrIzvarajI mahArAja pardhAyA hatA, mAsopavAsanA pAraNe temanA eka ziSya dharmarUci aNagAra AhAra levA mATe madhyAhune nAgazrInA ghera AvyA, nAgazrIe munine kaDavI tuMbaDInuM zAka vaherAvyuM, munIzvare mAnyuM ke apUrva vastu malI che. tema jANa sthAnamAM AvI munIzvare Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH ] gurUjIne AhAra batAvyuM, gurUjIe paNa tenI gaMdha suMdhIne vAtsalyabhAvathI kahyuM ke vatsa ! je tuM A khAIza te hamaNAM ja marI jaIza, mATe jaldIthI bahAra vizuddhabhUmimAM jaIne tene paraThavI de, gurUnI AjJAthI muni nagaranI bahAra gayA, pAtramAMthI eka TIpuM nIce paDayuM. tenA tarapha AkarSAIne AvelI kIDIone maratI joI munirAjane khUba ja duHkha thayuM. vicAravA lAgyA ke eka biMdumAM ATalA jIvonI hiMsA thAya che te badhuM paraThavavAmAM Ave te keTalI hiMsA thAya? A badhAne prANaviyega thAya tenA karatAM mAre ekalAe ja prANa tyAga kare IcchanIya che. A pramANe vicArIne Atmika bhAvanA bhAvatAM te muni te zAka khAI gayA, samAdhi mRtyu pAmIne munine AtmA sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thaye. dharmarUci aNagAra kema AvyA nahI? A pramANe vicAratA gurU mahArAje bIjA munione tapAsa karavA mekalyA, te munioe dharmarUci aNagArane mRtyu pAmelA joIne rajoharaNa vigere laI lIdhuM ane gurUmahArAjane ApyuM. ane badhI vAta karI, atIMdriya jJAnanA upayogathI AcArya mahArAje dharmarUci aNagAranA mRtyunA kAraNane jANI badhAne nAgazrIne vRttAMta kahyo. lokoe somadeva brAhmaNane nAgazrInA AcaraNanI vAta karI, te lokoe teNInI niMdA karI ghara bahAra kADhI mUkI, badhAthI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100] [pAMDava caritra mahAkAvya dhikkAra pAmelI nAgazrI badhI jagyAe bhamavA lAgI, aneka prakAranA sela jAtanA rogo teNIne thayA, A ja bhavamAM sAkSAt narakanuM duHkha bhegavI, bhUkha ane tarasathI pIDAtI marIne chaThThI narake gaI tyAMthI matsya nImAM utpanna thaI sAtamI narake gaI, A pramANe dareka nArakImAM be be bhava karIne pRthvIkAyAdimAM utpanna thaI, tyArabAda karmanI laghutAthI caMpApurImAM sAgaradatta zreSThinI subhadrA nAmanI bhAryAnI kukSIthI sukumArikA nAme putrI tarIke utpanna thaI te ja nagaramAM jinadatta zreSThinI bhadrA nAmanI bhAryAnI kukSIthI "sAgara" nAme putra thayo, eka divasa jinadatta, sAgaradattanA tyAM Avyo hato. teNe sukumArikAne joI ane vicAryuM ke A kanyA mArA putrane mATe gya che. jinadatta ghera gaye, pitAnA bhAIo sAthe vAtacIta karI, badhAne sAthe laI "sAgaradatta zreSThine tyAM AvyuM, ane sukumArikAnI mAMgaNI karI, sAgaradatta kahyuM ke mane A putrI atyaMta vahAlI che, tenA vinA huM jIvI zakuM tema nathI, je tamAre putra ghara jamAI banIne ahIMA rahevAnI IcchAne svikAra kare te huM kanyA ApuM. jinadatte kahyuM ke huM mArA putrane pUchIne vAta jaNAvIza, ghera AvIne putrane pUchayuM. putre mauna dhAraNa karyuM, maunathI zeThe anumati jANIne sAgarattAne hA"nI vAta karI, zubha muhUrta vivAhamahatsava ujavAye. rAtrInA jyAre sAgara palaMga upara sUvA mATe gayo te sukumArikAnA pUrva karmanA udaye karIne "sAgara" ne agni Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga 4 ] [ 1 karatAM paNa bhayaMkara sparzane anubhava thaze, ghaNA samaya pachI sukumArikA uMghI gaI eTale sAgara tyAMthI bhAgI chUTaye, nidrAmAMthI jAgrata banelI sukumArikA pitAnA patine nahi jevAthI khUba ja kalpAMta karavA lAgI, savAranA te baMnene dAtaNa mATe dAsIne mokalI tyAre sukumArikAne palaMgamAM raDatI joIne, dAsIe subhadrAne vAta karI, subhadrAe potAnA patine vAta karI, sAgaradatta jinadattane vAta karI, teNe pitAnA putrane pUchyuM. putre pitAjIne kahyuM ke pitAjI! agnimAM baLI maravuM sAruM che, paraMtu tenI pAse javuM vadhAre duHkhada che. jamAInI vAta sAgaradatte bhIMtanI pAchaLa sAMbhaLI, sAgaradatta nirAza thaIne ghera Ave, sukumArikAne kahyuM putrI ! te koIpaNa kAraNathI virakta che mATe tuM ciMtA karIza nahIM, huM tArA bIjA lagna karAvI ApIza, eka divasa teNe jharUkhAmAMthI eka bhikSakane je, tene belAvIne snAna karAvI, caMdana vigerenuM vilepana karAvI, suMdara vastro paherAvI kahyuM ke huM tane mArI putrI ApuM chuM, mArI lakSmI tane ApuM chuM, tuM tenI sAthe tArUM jIvana AnaMdapUrvaka A bhavanamAM ja purUM karaje, paraMtu rAtrinA jyAre tenI pAse sUte tyAre bhikSukanuM zarIra baLavA lAgyuM. te bhikSuka uThIne pitAne veza laIne tyAMthI bhAgI chUTaye, raDatI sukumArikAne joI tenA pitAe teNIne khUba ja samajAvI, he putrI ! A pUrvakarmanA pApane udaya che. tuM dAna ApavAnI pravRtti zarU kara, ane A gharamAM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] [pAMDava caritra mahAkAvya rahe. teNIe dAnadharma svIkAryo, eka divasa teNInA ghera sAdhvIjI AvyAM, temanA mukhathI dharmazravaNa karIne saMsArathI virakta banI teNIe vrata grahaNa karyuM. caturtha bhakta, chaThTha, aThThama vigere tapa karIne sAdhvIonI sAthe vihAra karatI hatI, eka divasa teNIe sAdhvIjIne kahyuM ke huM AtApanA levAnI IcchA rAkhuM chuM. paraMtu sAdhvIjIe AcAra virUddhanI vAta kahIne, AtApanAne niSedha karyo, sAdhvIjInA vacanane nahI mAnatI teNIe AtApanAnuM sevana karyuM. eTalAmAM pAMca purUSo sAthe sevAtI devadattA nAmanI vezyAne joI teNIe te ja vakhate niyANuM karyuM ke A tapasyAnA prabhAvathI huM pAMca purUSanI patnI banuM. tyArabAda dehazuddhi snAnAdi karavA lAgI, jyAre tene rokavAmAM AvI tyAre teNe pitAnuM apamAna samajIne samudAyamAMthI nIkaLI gaI, judA judA sthAnamAM jaIne svacchandatApUrvaka vratArAdhana karavA lAgI, ATha mahinAnI saMkhanA karIne, marI nava palyopamanA AyuSyavALI, saudharmedranI devI banI, tyAMthI cavIne draupadI banI, pUrvabhavanA niyANAthI teNIne pAMca pati thayA che. to temAM kAMI ja Azcarya nathI. A pramANe kahIne cAraNamuni AkAzamArge cAlyA gayA, pAMDe tathA bIjA rAjAo A vAta sAMbhaLIne AnaMdita banyA. - tyArabAda pAMDu tathA drupada rAjAe meTA mahatsavapUrvaka pAMca pAMDavonI sAthe draupadIne lagna karyA, hasta Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRga thA [13 melApanA samaye, drupadarAnae pAtAnI strI sivAya tamAma ApI dIdhuM. draupadIne laI pAMDavA rathamAM besI peAtAnA sthAne AvyA, kRSNa vigere Asana rAjAonI sAthe patnI sahita putronI sAthe pAMDurAjA hastinApura AvyA, ghaNA divaseA pachI kRSNa sivAya bIjA rAjAone vidAyagiri ApI, kRSNanI sAthe pAMDave aneka prakAranI krIDAe karavA lAgyA, eka divasa kRSNa ekAMtamAM pAMDavAne kAMIka kahevA mATe taiyAra thayA, eTalAmAM AkAzamArge thI nAradajI AvyA, abhyutthAna Asana vigerethI satkAra karyAM, prasanna thayelA nAradajIe pAMDavAne upadeza ApyA. 1 ApanA vivAha maMgalathI mane brahmAnaMda karatAM paNa viziSTha AnaMda thayA che. para`tu pAMce bhAI ene eka ja strInI vAtathI mane duHkha thayuM che. bhAImAM virodha thavAnA kAraNAmAM srIne parama kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. strI kuTuMba saMhAraka tarIke kAraNabhUta che. Apane huM eka prAcIna kathA kahu chuM. bharatakSetranA alaMkArarUpa ratnapura nAmanuM nagara che, temAM zrISeNu nAme nyAyI rAjA thayA, temane abhinaMditA ane zikhinaMditA nAmanI be patnIo hatI, abhinaMdvitAne InsuSeNu, khiduSaNa nAmanA be putrA thayA, e mane zasrazAstra vidyAe zikhyA, yuvAna avasthAe rAjAe manenA lagna karAvyA, eka vakhata anaMgasenA nAmanI atyaMta suMdara vezyA nagaramAM AvI, khaMne rAjavI- Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] [pAMDava caritra mahAkAya putre te veyAmAM Asakta banyA, eka hAthaNImAM AsA jema baMne hAthIo laDe che, tevI rIte baMne bhAIo laDavA lAgyA, rAjAe baMnene khUba ja samajAvyA, tame baMne bhAIo vezyAnA kAraNe zA mATe laDe che? jagatamAM vezyA mATe kaI laDayuM nathI. A te kulamAM kalaMkarUpa kArya to karI rahyA che, khUba ja samajAvyA chatAM te baMne bhAIo samajyA nahI. tyAre rAjAe jhera khAIne prANa tyAga karyo, tyArabAda baMne rANIo paNa te rIte ja marI, te baMne bhAIo paNa laDatAM laDatAM marI gayA, A rIte eka strInI khAtara AkhA kuTuMbane nAza thaye, mATe aniSTanI AzaMkAthI huM AvyuM , tamo leke samaya nakkI kare, jyAre draupadI ekanA gharamAM hoya tyAre bIjAe javuM nahIM, bhUlathI paNa kaI jaI pahoMce te janAre bAra varSa sudhI prAyazcita tarIke vanavAsamAM rahevuM, kRSNa paNa nAradajInI vAtanuM anumodana karyuM. nAradajI AzIrvAda ApIne gayA, kRSNa paNa pAMDavonI raja laIne dvArakA gayA. .. ceAtho sage samApta : Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : pamA tyArabAda nAradajIe ApelA niyamanu pAMDavA pAlana karavA lAgyA, parasparanA premamAM anahada vRddhi thaI, pAMcenA mana eka huMtA, jenAthI pAMDavA 'mahAmanA' kahevAtA hatA, pAMce pAMDaveA zarIrathI judA hatA paNa temanA mana eka hatA, AtmA eka hatA, nahitara pAMce pAMDavAnI eka patnI pativratA kema saMbhavI zake ? pAMce pAMDavAmAM samAna bhAva rAkhavAvALI pAMcAlI' temanI atyata priyatamA anI gai, zaMkaranI pAsethI samudrane bheTavAvALI gaMgA pazu pativratA rahI nahIM, paraMtu pAMca patine Azraya karavAvALI pAMcAlI pativratA ja hatI, pAMcAlIe pAMca patithI leAkapAla samAna pAMca putrAne janma ApyA, teonA nAma judA judA hatA. chatAM paNa pAMcAlIputra hAvAthI teo badhA 'pAMcAla' nAmathI jagatamAM prasiddha thayA. pAMDavAnA bhrAtRsnehane tathA draupadInu pativratApaNuM jovAnI IcchAthI jagata upara zaraRtunA praveza thayA, kiraNanA saMparka thI zrAkAzamAM aSika svacchatA AvI Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] [pAMDava caritra mahAkAvya gaI, vAdaLanA AvaraNothI AkAza mukta ane svaccha hatuM. aMdhakArarUpa duzamanane nAza karavAmAM samartha "caMdra dizAomAM pheMkAyelA akSatanI samAna nakSatrothI zobhate. hate, pitAnA pitA varSAkAlanA virahane sahana karI zakavAthI khetare pILAraMgathI zubhatA hatA, (pAkathI bharapura hatA) vijyanI IcchAvALA rAjAonI senAnA ghoDAnA pagathI uDelI dhULathI AkAzamAM malInatA dekhAtI hatI, khIlelA kamaLothI jalAzaya svaccha hatA, zarada- RtunA AgamanathI dizAo hasatI hatI, haMsothI talAva zobhatA hatA, saptaRdanI sugaMdha vaDe vanarAja mahekatI hatI. eka divasa rAtrinA pAchalA praharamAM bahAra caravA nIkaLelI gAyanI coroe corI karI, caronA bANathI ghAyala thayelA govALee AvI rAjAnA mahelanA dvAra pAse pikAra karyo, kAnamAM khIlA vAgavAthI jema duHkha thAya che, tema govALanA vacana sAMbhaLI arjunanI uMgha uDI gaIgovAnI vAta sAMbhaLI kodhathI arjuna dhamadhamI uTha, prajAnA sukhanI khAtara prANane bhecchAvara karavAnI tatparatA dharAvanAra ane AnaMdapUrvaka govALenI sAthe javA mATe dhanuSyabANa levA draupadInA bhavanamAM praveza karyo, te vakhate yudhiSThira-draupadInI sAthe kriIDA karI rahyA hatA, dhanuSyabANa laIne ane ene pIche pakaDe, yuddhamAM cerane jItI laI gAyone laI pAcho Avyo, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : pama] [107 govALoe tathA nagarajanee arjunane abhinaMdana ApyA, gevALe pitAnI gAye laIne pitAnA ghera gayA. arjunanA kahevAthI kaI mANase AvI kuMtI, yudhiSThira vigere kuTuMba sahita rAjAne kahyuM ke deva ! ajunanI bhujAnA baLathI nAgarikenA jIvananuM rakSaNa thayuM che. ApanI kIrti sugaMdhamaya banAvI che, nagaranA dvAra pAse AMbAnA jhADanI nIce arjuna birAjamAna che. teoe kahevaDAvyuM che ke meM prajAkArya mATe muni nAradajInI ApelI pratijJAne teDI che. mATe huM bAra varSa sudhI tIrthayAtrA karavA mATe jAuM chuM. Apa sarve mane AjJA Apaze, ApanA caraNanI kRpAthI mArI yAtrA nirvidhane pUrNa thaze. | samAcAra sAMbhaLI duHkhI thayelA rAjA saparivAra arjunanI pAse gayA, nisAso nAkhatAM rAjAe arjunane hAtha pakaDI kahyuM ke vatsa ! yauvanAvasthAmAM tIrthayAtrA karavAne tAre mane ratha kevo? kuruvaMzI rAjA putrane rAjagAdI suprata karIne vanavAsI bane che. mATe A kArya mAre karavAnuM che. vaLI tArI bhUjAonA baLarUpa agnithI, mAre pratApAgni zatruone bALe che. tAre javAnuM nathI. ahIM rahIne mArI AMkhane AnaMda Apa, eTalAmAM raDatI kuMtI' belI vatsa! tuM tArA pitAjInA vacanane aMgIkAra kara, vaDIlanA vacananuM pAlana paNa meTuM prAyazcita che. mane raDatI mUkIne tuM kayAM jaIza? kevI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya rIte jaIza ? tArA vinA mArA eka divasa varSa jevaDA meATA haze, dahIM, dUdha, ghI vigerethI dRSTa puSTa baneluM A tArUM zarIra vananA phaLa phUlothI kevI rIte sArU raheze ? chatrathI rAkavAmAM AvelA sUryanA tApane tuM rastAmAM chatra vagara kevI rIte sahana karI zakIza, tane khUba ja trAsa thaze, tArAmAM anurAgavALI caMdramukhI draupadI tArA vinA kevI rIte raheze ? mAtA A pramANe khelatI hatI te ja vakhate adhika zAka, vyathA anubhavatA yudhiSThira khelyA he vatsa ! mAtApitA tArA viyAgane sahana nahi karI zake, ame paNa tArA viyeAgane sahana karavAmAM asama chIe, mATe temanu apamAna karavuM te ucita nathI, viDiaAnA vacanane tiraskAra karanAranI kAIpaNa kriyA saphaLa thatI nathI, munie ApelI pratijJAne te zu bhaMga karyAM che ? ApattinA samayamAM sAdhune paNa maryAdAtyAga doSa nathI. nAgarikAne te gAyA ApIne prAyazcitta nathI kayuM? huM teA tane kaI divasa mArAthI judo mAnatA ja nathI, te pachI pratijJA bhaMganI vAta ja kayAM rahI ? yudhiSThiranA vayaneAne sAMbhaLI bhIma paNa elyA bhAi ? tArA virahanI AzakAthI mArU hRdaya tUTI paDe che. mane paNa sAthe letA jA, nakula ane sahadeva paNa khelavA lAgyA ke bhAI ! tame vanamAM cAlyA jaze tA ame leAkeA kAnI sAthe aneka prakAranI kIDAo vaDe AnaMdano anubhava karIzuM ? Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : mA] [ 10 buddhimAna arjune mahA muzkelIe dhaya dhAraNa karIne kahyu ke sAdhAraNa manuSyanI jema Apa leAkeAmAM A prakAranI kAyaratA kayAMthI AvI gaI ? mArI pratijJA tADavAmAM ja ApanI apakIti che, mATe tameA badhA mane vanamAM javAnI anujJA ApeA. Ama karavAthI muninA vacana temaja mArI pratijJAnI saphalatA che, A pramANe te aMdhAnI vidAya laI ne arjune cAlavAnI taiyArI karI, tyAre badhAnA mUkha upara glAni chavAI gaI, pAchaLa cAlatA nakula ane sahadevane arjuna bheTI paDayA, temane pAchA javAnA Agraha karIne pAchA mAkalyA, prayANa. karatI vakhate raDavuM te amaMgaLanu kAraNa che, tema samajI draupadIe khinnavadane arjunanI pAse AvIne kahyu' nAtha ! purUSonI buddhi pAse strIonI buddhi kAMI ja visAtamAM nathI, chatAM paNa huM kahuM chuM ke Ape A kArya ThIka nathI karyuM. mArA mananI prasannatAne Apa sAthe ja laI jAo che, ApanA darzananI abhilASAmAM mAre divase jema tema karIne pasAra karavAnA che, tamArA mArga kalyANakArI thAo, kuladevatA Apanu rakSaNa karA, jaMgalamAM Apa ekalA pharatAM khUba ja sAvacetI rAkhaze. kAraNa ke pApIonu citta sajanAnI upara paNa malInaja hAya che. pharatA pharatA dareka sthAnamAM navA navA leAkeAne joI, prIti, lakSmI tathA navI navI vidyAene prApta karaze, aneka dezamAM paribhramaNa karatAM Apa evu kAI kAya na karatA ke jenAthI ameA badhA duHkhI thaI e, aneka Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21] [ pAMDava caritra mahAkAya tIrthomAM javAthI pavitra banIne Apa jyAre pAchA padhA-raze tyAre ApanI caraNarajathI huM paNa pavitra banIza, ApanI puNya kriyAmAM kaI jAtanI harakata na Ave mATe huM ApanI sAthe AvatI nathI. premathI vivala banelI draupadIne joI ane premabharI draSTi karI, AzvAsana ApI, arjune dhanuSya laIne cAlavA mAMDayuM. jyAM sudhI arjuna daSTi maryAdAnI bahAra -na gaye, tyAM sudhI sajaLa nayane draupadI tene nirakhatI ubhI hatI, arjuna paNa teNIne pAchu vaLI vAraMvAra jete hatuM, aneka nagara, parvata tathA vizrAMti gRhane joto jete arjuna sAgara jevA meTA mahA sarovara pAse AvyA, ane snAna karI, zrI jinezvara devanI pUjA karI, suMdara phalenuM bhajana karyuM, bhramarenA avAjathI -saMgItamaya vAtAvaraNamAM phUlanI ziyA banAvIne sUto, divasane madhyAhana bhAga ane tyAMja vitAvyo, aneka A jagyAe paribhramaNa karate arjuna eka moTA jaMgalamAM prave, jyAM siMhanI garjanAthI dizAo gAjatI hatI. mRgalAonI pAchaLa pAchaLa vAgha deDatA hatA, sUara sAmasAmA laDatA hatA, paraMtu arjunanA hRdayamAM - jarApaNa bIka na hatI. vanamAM nirbhaya banIne pharatA ane pRthvInA namastaka alaMkAra samAna sumerU parvatane je, parvatanA nIcenA bhAgamAM vahetA jharaNAnA avAjathI madhura vAtA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH pama ] [111 varaNa hatuM. meTA meTA vRkSe AnaMdadAyaka hatA, vivAdhane vidyA siddhi karavAne mATe te parvatamAM aneka guphAo hatI, kinnarIonA gItamAM mugdha banelA mRgalAo zAMtacitta nata mastake beThA hatA, puSpothI lacI paDelA vRkSane joI arjunanI AMkhee zitaLatA anubhavI, arjuna kutuhalatAthI te parvata upara caDha, tyAM ane IndranIla maNimaya dvAravALA, padharAga maNimaya pagathIAvALA, candrakAnta maNithIyukta eka jinamaMdirane joyuM. te udyAnanA kuMDamAM snAna karIne, suMdara sugaMdhita kamalone laI devatAoe vRSTi karelA puSpothI zobhatA te maMdiramAM arjune praveza karyo, te maMdiramAM zrI yugAdidevanI traNa pradakSiNA karIne romAMcita banIne ane prabhu pUjA karI, manamAM khUba ja AnaMdita banIne be he nAbhikulacandra! jagatanAM duHkha rUpa tApamAM Apa varSAkAla samA che, bhagavAna AdinAtha! ApanA caraNakamalanI sevA, mArI bhava pIDAne dUra karI, bhavapAra kare, A pramANe prabhunI stuti karIne cAre tarapha maMdiranI zebhA jetA arjunanA harSollAsamAM vRddhi thatI gaI. parvatanI zebhA jete arjuna te parvatanA bIjA kazikhara upara gaye, tyAre dayAnIya dazAvALI eka raDatI cI, pitAnA patine ApaghAta karatAM rekatI hatI, dazya -joIne arjuna tenI pAse jaIne pUchavA lAgyo ke he - bhadra! tamane vinavatI atyaMta duHkhI evI A kalyANInuM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] [pAMDava caritra mahAkAvya apamAna zA mATe kare che? ApanI AkRti-pratibhA jetA Apane keIpaNa prakAranuM duHkha heya tema mAnavAmAM AvatuM nathI, chatAM Apane kAMI duHkha hoya te mane jaNa, te vAre te yuvAne hAtha joDIne kahyuM ke mAre vRttAMta ghaNe lAMbe che, huM kone kahuM ? Apa jarUra vizvAsa karavA gya che, ApanAthI kaI vastu chupAvavI te ayogya che, to paNa mArA vRttAMta kahIne Apane huM duHkhI karavA taiyAra nathI, ane pharIthI kahyuM ke kuruvaMzamAM utpanna thanAra keIpaNa kurUvaMzI, bIjAnA duHkhane dUra karavAmAM haMmezAM tayAra ja hoya che. mATe Apa ApanuM vRttAMta kaho. ' arjunanA saMtoSa ApanArA vacane sAMbhaLI te yuvake kahyuM ke vaitADhya parvatanA dakSiNabhAgamAM ratnapura nAme nagara che. te nagaramAM zatruonA baLane bhAMgI nAkhavAvALA vidyAdharendra 'caMdrAvataMsa, nAmanA rAjA hatA, tene atyaMta pativratA saubhAgyazAlinI sAkSAt lakSmInA avatAra samAna "kanakasuMdarI" nAme patnI hatI, teone atyaMta vatsala "maNicUDa' nAme putra tathA AnaMda ApavAvALI "prabhAvatI' nAme putrI hatI, yauvanAvasthAvALA maNicUDanA lagna lAvaNyamayI "caMdrAnanAnI sAthe thayA hatA, sarvakalAM pAraMgata prabhAvatInA lagna hiraNyapuranA hemAMgada rAjAnI sAthe thayA hatA, maNicaMDa kumArane tene pitAe kulakamAgata badhI vidyAo ApI, vidyAonI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : pA] [ 113 siddhi thAya te pahelAM pitAjInuM avasAna thayuM. maNicUDa zubha muhUrte peAtAnA pitAnI gAdI upara besavAneA hate te pahelAM ja tenA kuTukhI vidyutavege mATI senA sahita caDhAI karIne rAjya paDAvI lIdhuM. maNicUDane nagaranI bahAra kADhI mUkayA, jIvavuM nakAmuM che. samajIne huM maravAnI IcchAthI ekalA nIkaLyA, tyAre mArI caMdrAnanA paNa peAtAnA pitAnA ghera na jatAM, mArI pAchaLa pAchaLa AvI kAraNa ke kuLavAna srIonA dhama che ke 'jyAM pati tyAM sati' page cAlatAM ame sumerU pata upara AvyA, tyAM ame saMsArarUpa marUbhUmimAM kalpavRkSa, vRSabhadhvaja zrIyugAdideva tIrthaMkaranA darzana karyAM, huM. nAbhinaMdananA danarUpa puNyanuM bhAthu laIne svarganA musAphara banavAnI bhAvanAvALA chu. mArI srI caMdrAnanA mane rokI rahI che. mArI pahelAM maravAnI bhAvanA rAkhe che. Apane mArI namra vinaMti che ke Apa mArI strIne samajAveA, ane mane A puNyabhUmimAM prANa tyAga karavA de, ke jethI mArI sadgati thAya. arjune krodhamAM AvIne kahyu` ke jyAre huM tArA sahAyaka chuM; teA pachI tane maravAnI zu' AvazyakatA che ? huM mArA divya mANeAthI tArA vairIne mArI, tane tArI saMpatti pAchI apAvIza, A saubhAgyazAlinI tArI sAthe AnaMda kare, maNicUDe kahyuM ke bhAI ! ApanI pratibhA joIne mane khAtrI che ke ApanA mATe A kArya atyaMta Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] [pAMDava caritra mahAkAvya saheluM che. paraMtu Apa vidyA vinA AkAzamAM vicaratA vidyAdharane jItI nahI zake. mATe Apa vidhipUrvaka mArI vidyAne svIkAra kare, jyAre te vidyAone Apa siddha karaze, te ja tene Apa jItI zakaze, arjunanI IcchA vidyAo zikhavAnI nahotI, te paNa "maNicUDe, AgrahathI badhI vidyAo ApI, ane arjuna badhI vidyAonI sAdhanA karavA mATe taiyAra thaye, snAna karIne te ja parvatanI guphAmAM teNe pitAnuM Asana jamAvyuM. maNicUDakumAra pitAnI strIne dUra rAkhI uttarasAdhaka banya, arjuna dhyAnastha avasthAmAM, cha mahinA sudhI japa karavAne mATe padmAsana lagAvIne beThe, jyAM sudhI jApa cAlatA hatA, tyAM sudhI aneka prakAranA vidane rAkSasa nAkhatA hatA, mAMsanA TukaDAo arjuna upara nAkhatA, lehI ane madirAnuM pAna karIne aTTahAsya karatA, vaLI marelA kalevaranA peTa phADI tenA AMtaraDAnI mALA banAvI gaLAmAM nAkhatA, hAthInuM rUpa dhAraNa karI daMtazULathI arjunane pIDA karavA jatA hatA, te vaLI siMhanuM rUpa dhAraNa karI garjanAo karatA arjunane bIvaDAvavA lAgyA, vaLI arjunanI pAse jaIne kahetA ke pAMDurAjAe Apane bolAvavA mATe amane mokalyA che. rAkSaso kahetA ke ApanA virahamAM kuntI, hRdayaphATa raDI rahI che. te kaI rAkSasa ema paNa belatA hatA ke he nirdaya ! tArA vinA draupadI khUba ja duHkhI che. paraMtu arjuna potAnA niyamamAMthI calita thaye nahi. jyAre cha mahinAne jApa pUre thaye, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H pamA ] [115 tyAre arjunanI sAme eka devAMganA AvI, teNIe kahyuM" mahArAja ! Apa A bAju daSTipAta karI, ATha devAMganAe ApanI rAha jue che. te devIe kahyuM ke ApanA adbhuta tapathI, jApathI ame ApanI upara prasanna chIe, ame ApanuM zuM kArya karIe ? arjune kahyuM ke he bhagavatI ! tame A kumAra maNicUDanI upara upakAra karA, devIe eTalI ke amArA niyama che ke je amArI ArAdhanA kare che, temanu ja ame kArya karIe chIe, jo tame tenI upara upakAra karavAnI bhAvanA rAkheA che, teA tenI eka vakhatanI ArAdhanAthI ame tenI upara prasanna thaIzu. arjune devIonA Adeza mAnyA. devIe adRzya thaI gaI, eTalAmAM arjunanI sAme jayajayakAra karatI eka devAMganA AvI, teNIe kahyuM ke huM kuMteya ! Apa prasannatAthI mArI tarapha jue, arjune te devAMganA tarapha joIne kahyuM ke 'huM ApanuM smaraNa karUM tyAre Apa hAjara tho. A pramANe kahIne devIne vidAyagIrI ApI, A badhu' dRzya joI ne miNacUDa utsAhI banyA, arjunanA AdezAnusAra vidyA sAdhanamAM sthira thayA, arjuna uttarasAdhaka banyA, maNicUDe thADA divaseAmAM badhI vidyAonI sAdhanA karI. ghugharInA jhaNakArathI daze dizAone gajAvatA, suvarNa kAMtimaya seMkaDo dhajAothI vibhUSita, vidyuta samAna kiraNAne phelAvatA, e maNimaya vimAne AkAzathI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] [pAMDava caritra mahAkAvya utaryAM, te vimAneAmAMthI utarIne khecAe arjuna ane maNicUDane vAraMvAra namaskAra karyo, te leAkeAe divya cUthI tenA zarIrane mAlIza karI, garama sugaMdhita pANIthI snAna karAvI, caMdana vigerene lepa karI, anene divya vastro paherAvyA, mANekanA hAra, kuMDala, bAjubaMdha, mugaTa, valaya vigerethI vibhUSita karyA, vidyAdharIee mayurachatra tenI upara mUkayuM, viNA veNulaya anusArI saMgIta karyuM. vidyAdharAe temanI stuti karI, bherInA saMkArathI, hAthI ane gheADAnI garjanAothI, AkAzamAge candrAnAne sAthe laI baMne jaldIthI vijayA pata upara AvyA, tyAMthI AgaLa vadhI dvaitADhaya parvatanA, zikhara upara ratnapura nagaranA dvAra pAse AvyA, belavAmAM kuzaLa evA dUtane arjune vidyutaveganI pAse meAkalyA, te jaI ne vidyutavegane kahyu ke pAMDavAmAM madhyama evA arjune Apane kahevaDAvyu` che ke tameA temanA mitra caMdrAvata'sanA putra 'maNicUDane tenI rAjyalakSmI suprata karo, nahitara mArUM. bANu prathama ApanA mastakane ane pachIthI mitranI sapattine prApta karaze. dUtanI vAta sAMbhaLI vidyutavege kahyuM ke are ! jamIna upara rahevAvALA arjuna nAmanA kIDA kANu che ? huM teA jhADane arjuna mAnuM chuM. jo te kadAca Avela hAya tA tene kApavAne mATe mArI talavAra taiyAra che. maNicUDane khALavAnI IcchAvALI mArI zUravIratArUpI agnimAM prathama kASTa huM. arjunane ja manAvIza, huM krUta ! tuM jaI ne jaldIthI arjunane kaheje Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : pa ] ' [117 ke huM AvuM chuM; tuM yuddhane mATe taiyArI karIne jaladIthI AvI jaje. dUtane vidAya karyo. pitAnI bhUjAbalanA abhimAnI vidyutavege senAne taiyAra karI, te AvI arjunane samAcAra ApyA, mRgane mAravA mATe siMhane tayArI karavAnI hatI ja nathI, evI rIte arjuna paNa sAdhAraNa senA taiyAra karI yuddha karavA cAlya, jevI rIte vAdaLothI sUrya gherAI jAya che tevI rIte vidyutaveganI senAe arjunane cAre taraphathI gherI lIdho, ane sUryanA kiraNonI jema moTI saMkhyAmAM bANone varasAda varasAvyuM, krodhathI lAla AMkhevALa te vidyAre paNa bANone varasAda arjuna upara varasAvyo, arjunanuM pracaMDa bhUjAala joIne vidyAdhara vismita banya, pitAnuM kartavya bhUlI gaye, maNicUDanI IcchA yuddhabhUmimAM javAnI hatI paNa tene avasara prApta thaye ja nahIM. saMvartavAyunI sAme dIpaka TakI zakato nathI, tevI rIte vidyutavega pitAnA prANa bacAvavA bhAgI chUTe, vidyutaveganI senA arjunane zaraNe gaI, maNicUDane laIne ane nagaramAM praveza karyo, nagarajanee harSotsava karyo, maNirDane rAjagAdI upara besADI, arjune potAnI pratijJA pUrNa karI, maNicUDa pitAnI saMpatti maLavAthI khUba ja AnaMdita anya, maNirDa uttama prakAre arjunanI bhakti karavA lAge, ekadivasa tIrthadarzana karavAnI IcchAthI, ane Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] [pAMDava caritra mahAkarmAnA maNicUDanI vidAya lIdhI, maNicUDane khUba ja du:kha thayuM. ekabIjAne khUba ja bheTayA. dharmavRddhinI bhAvanAthI vimAnamAM besI vizuddha cittavALA arjuna aSTApadma gayA, tyAM teNe bharata cakravati nA banAvela bhagavaMta AdinAthanA prAsAda joyA, kamalathI suzobhita svaccha jalathI bharelI vAvaDImAM snAna karI, suvarNa maya kamaLa tathA divya vrukSeAnA phUlAne cuMTI, divya vastro paridhAna karI, bhagavAna RSabhadevanA maMdiramAM praveza karyAM, traNa pradakSiNA karIne vizuddhamanathI devAdhidevanI pUjA karI, vidyAdharAe mRga, bherI, nagArU vigere vAdyone vagADayAM, arjuna elyeA he bhagavan ! duHkhAgnimAM baLatA A saMsAramAM Apa amRta varasAvanArA puSkarAvanA medha jevA che, ApanA darzanathI Aje mArA nayanAe nirvANa prApta karela che, meAkSasukhanI prApti karAvanAra ApanuM darzana bhAgyazAli karI zake che, svAmin! mArA pUrvajanmanA bhAgyathI ja ApanuM darzana mane thayuM che, ApanA dananuM je phaLa che, tenu varNIna paNa mArAthI thaI zake tema nathI, A pramANe stuti karIne arjune paMcAMga namaskAra karyo, tyArabAda bIjA tevIsa tItha kara prabhunI stuti, bhakti, namaskAra karyAM, prAsAdanI bhavyatA joIne arjune bharatacakravartinI sapattinI prazasA karI. tyArabAda arjune sAkSAta dhama ane vizvamAM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa: pamA [ 119 ajJAnatAnA aMdhakAra dUra karavA mATenA tenemaya jJAnadIpathI jhaLahaLatA cAraNamunine ekAMta sthAnamAM joyA, temane vaMdana karI AnathI temanI pAse besI bhavasAgara pAra thavA mATe naukA samAna dhama dezanAnuM zravaNa karyuM. tyArabAda cAraNamunie arjunane dharmanA prabhAva khatAnyeA, kahyu ke pUrva janmamAM te karelI dharmArAdhanAthI ja A bhavamAM tu' advitIya zUravIra banyA che. tArI zUravIratAthI tuM badhAne niya banAvI A bhavamAM ja muktie jaiza, kAnane amRta samAna muninA priyavacana sAMbhaLI AnaMda sAgaramAM magna banelA arjuna munine vaMdana karI AkAzamArge gayA, meAkSalakSmInA saketane prApta karI ane sammetazikhara vigere tIrthonI yAtrA karI, jeenuM darzana sa thA pApane mukta karAvanAra che. AvA tIthaMkara prabhune vaMdanA, spanA, ArAdhanA karavAmAM arjuna ekacitta banyA. tItha yAtrAmAM bAra varSo vItAvI harSollasita ane hastinApura tarapha prayANa karyu. AkAzamArge jatA AnaMda mizrita eka vicitra avAja sAMbhaLye, arjune te tarapha draSTipAta karyA, teA zAkamagna leAkeAthI bharapura eka ja gala joyuM. peAtAnA kesara nAmanA khecarane meAkalAvI tapAsa karAvI, kherAre tapAsa karI pAchA AvIne kahyuM 1: svAmin! iMdrapurI samAna hiraNyapura nAme nagara che. zatruone mATe reganI jema pIDAkArI hemAMgada nAmanA eka rAjA che. sati zikSamaNI, suvarNamaya kAMtivALI, Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] [pAMDava caritra mahAkAvya prabhAvatI nAme tene rANuM che. Aje rAtanA pAchalA praharamAM caMdrazALAmAM sUtI hatI tyAMthI tenuM keIe haraNa karyuM che. "Aryaputra, Aryaputra e pramANe karUNatAthI prabhAvatIne avAja sAMbhaLI rAjA jAgI gaye, krodhathI prabhAvatIne upADI janAranI pAchaLa rAjA deDa, khUba ja dUra nIkaLI gayelA rAjAe corane ja nahIM, prabhAvatIne mAthAnA vALamAM nAMkhelI puSpamALAmAMthI phUle vikharAIne paDelA joyA, tenA AdhAre rAjA ahIM AvIne rekAI gayA che, paraMtu durbhAgyathI puSpamALA paNa adazya thaI gaI che. rAjAne zokAtura sthitimAM joIne senA Amatema prabhAvatInI tapAsa kare che. atyaMta duHkhada kesaranI vAta sAMbhaLI, ane manamAM kAMIka vicAra karIne kahyuM ke hiraNyapuranA rAjA hemAMgadanI patnI te maNicUDanI bahena thatI haze, khecare kahyuM hA, tyAre arjuna be ke te mArI paNa bahena che. AnA sivAya bIjuM koIpaNa hoya te paNa mAre bacAvavuM joIe, mArUM kartavya che. pharaja che, kesara! tuM jaIne kahe ke pAMDuputra ane ApanI patnIne zodhI lAvI avazya Apane suprata karaze, tame emaja mAnaje ke tamAre zatru marI gayo, Apa thoDo vakhata ahIM ja rokAI jaze. viyoga saMtapta hemAMgadanI pAse jaIne khecare badhI vAta karI, vidyAbalathI prabhAvatInI sthiti jANIne arjuna Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H pamA] vAta [11 khUba ja krodhAyamAna thayA. AkAzamAge ana kSaNavAramAM tyAM pahoMcyA, hemAMgaDha rAjavI tyAM ja rAkAI gayA. thADA gheADesvArA rAjAnI pAse AvIne khelyA rAjan! Apa khUba ja bhAgyazALI che, bahAra AvIne juo, prabhAvatI devI phulAne vINI rahyA che. temanA vacanathI Sita rAjA jaladIthI bahAra AvIne prabhAvatIne phula vINatI joi rAjAnA aMtaramAM avanIya AnaMDha thayA, tenI pAse jaI rAjA jyAM praNayAlApa kare che, tyAM ja eka bhayaMkara sApe prabhAvatIne DaMkha mAryo, A - putra, A putra, mane sApe DaMkha mAryA che. A pramANe khelatI prabhAvatI mUrchA pAmI, rAjAe tarata ja jhera utAranArA vaidyo khelAvyA, vaidyoe AvIne upacAra zarU karyA tyAM ja prabhAvatI mRtyu pAmI, dIpakanA mujhAvAthI jema 'dhakAra chavAI jAya che tema rAjAnA zAka khUba ja vadhI gayA, rAjA paNa mUti banI jamIna upara DhaLI paDaceA, keLanA pAnathI havA nAkhatA sainikA rAjAne zuddhimAM lAvyA, priyatamAne kheALAmAM laI ne jaMgalanA jIvAne raDAve tevA bhayaMkara vilApa rAjA karavA mAMDayA hai vidhAtA ! jo tane hemAMgaDha upara krodha che, te pahelAM hemAMgaDhane kema mAratI nathI ? mane lAge che ke prabhAvatInI najara sAme mane mArI nAkhavAnI tArAmAM tAkAta ja nathI! mATe ja te pahelA mArI priyAne mArI nAkhI che. dhruvi! jAga, te kaI divasa mAA anAdara ka Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] [pAMDava caritra mahAkAvya nathI, meM tAre kAMI aparAdha karyo nathI, te pachI te zA mATe belatI nathI? ATale roSa zA mATe? tAre keI deSa nathI, A to mArA bhAgyane doSa che. rAjAe maravAno nizcaya karyo, raDatA maMtrIoe rAjAne zAMta pADavA khUba ja prayAsa karyo, paraMtu rAjAe temanI avajJA karIne potAnA mATe citA banAvI, tyArabAda samasta senAe maravA mATe citAo taiyAra karI, prabhAvatIne kheALAmAM laI rAjA citAmAM beThe, te ja vakhate bIjI citAomAM paNa bIjAoe praveza karyo, jyAM agni, saLagAvavAmAM Ave che. tyAM ja AkAza mArge arjuna prabhAvatIne laI vimAna dvArA AvI pahoMcyuM, ane citAone joI lekene citAnI pradakSiNA pharatA joyA. ane prabhAvatIne kahyuM ke devi! ApaNe moDA AvyA hota to zuM thAta? tArA virahamAM rAjA pitAnA prANane taraNa sarakhe mAne che. rAjAnA prANa levA mATe koI duSTa devatA athavA daitya sarpanuM rUpa dhAraNa karIne Avyo haze, duHkhita prabhAvatI raDavA lAgI, vidhAtAe prabhAvatInI racanA zA mATe karI haze? kRtajJa mArA priyapatie mArA virahamAM pitAnA prANa choDayA che, to temanI sAthe ja mAre paNa prANa tyAga kare che. arjuna paNa ciMtAtura banyuM. teNe vicAryuM ke rAjA maraze te prabhAvatI paNa marI jaze, te pachI mAre paNa jIvIne zuM kAma che? A pramANe vicAra karI ane tarata ja Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : pa ] [1ra3 rAjAnI citA pAse AvI abhimaMtrita jala citA upara chAMTayuM, vidyAdharoe paNa pANI chAMTayuM. citAnI agni zAMta thaI gaI, mAyAvI prabhAvatI paNa adazya thaI gaI rAjA harSa ane kamAzcaryathI ekAeka citAmAMthI bahAra Avyo, pitAnI sAme - ubhelI prabhAvatIne joI pite amRta sarovaramAM magna banya, rAjAe arjunane AliMgana karyuM. ane prabhAvatIne vRttAMta pUche, kesara nAmanA becare rAjAne vAta karI. kAraNa ke sajajana mANase kadApi Atma prazaMsA karatA nathI. rAjana! Apane arjunane saMdeze kahIne huM temanI pAse cAlyA gaye, manathI paNa adhikagativALA vimAna para besIne, arjuna eka kSaNamAM ja hemakUTa parvata upara gayA tyAM lAkho vRkSonI chAyAmAM atyaMta aMdhakAramaya eka guphAmAM praveza karyo tyAM "priye! manuSyarUpa kIDA upara tAre anurAga ke? tuM mane tAro svAmi banAvI brahmAnuM kalaMka bhUMsI nAkha.. priye! mArI sAthe lagna karIne vaiDUryapUranuM sAmrAjya bhagava" A pramANe prabhAvatIne khuza karavAnI IcchAvALA meghanAda nAmanA vidyAdharane arjune je, prabhAvatIe tene zabdabANathI kahyuM ke pApa! mArA patinI sAme Indra, paNa tuccha che, tuM mArA bhAI maNicUDane nathI jANato. ke? tuM mane uThAvI lAvI lajajIta kema nathI thatuM? je tuM mAro sparza karIza te baLIne bhasma thaI jaIza, zuM te mArA vilAI pAMDava arjunanuM nAma paNa nathI sAMbhaLyuM ? Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] [pAMDava caritra mahAkAvya te vAre meghanAde kahyuM ke priye! mArI sAme tuM hemAMgara, maNirDa athavA arjunanI vAta karIza ja nahI. tuM mane tAre dAsa banAvavAnI kRpA kara, pachI jou chuM. ke mane koNa roke che? te vAre ane tyAM pahoMce, ane be ke he nIca ! vidyAdhara kulakalaMka! A pativratAne tArA zvAsozvAsathI apavitra kema banAve che. are! AnuM haraNa karatI vakhate tArUM zarIra baLI kema na gayuM? tuM Ane cheDI de! tuM bhAgI jA ! nahitara arjunanI talavAra A pApanuM tane prAyazcitta Apaze, arjunanI vAta sAMbhaLIne prabhAvatInA manamAM AnaMda thaye, teNIe kahyuM ke mArA puNyathI ja Apa ahIM AvI pahoMcyA che, kuladevatA tamArA zarIramAM praveza karIne Apane vijaya apAve, prabhAvatI A pramANe belI rahI hatI, eTalAmAM ane meghanAdane kahyuM ke he nIca! pApI! tuM zastrane dhAraNa kara, nahItara A talavAra tane mRtyune zaraNa karAvaze, meghanAde kahyuM ke he mAnavakIDA ! mArI talavAra tAre sparza karavAmAM lajA anubhave che, are! nIca! mArI pAsethI AvI addabhUta aMganAne koNa laI janAra che. siMhanA paMjAmAMthI mRgalIne kaNa cheDAvI zakanAra che? ane kahyuM ke vANImAM vikAsa ane vIratA badhAne heAya che, paNa bhUjAmAM zUravIratA kayAM che? e nIca vidyAdhara! kuruvaMzI kadApi prathama prahAra karatA nathImATe tuM prathama prahAra karavA taiyAra thA, arjunanA vacana sAMbhaLI krodhita thayelA vidyAre prathama prahAra karyo, tenA prahArathI arjuna Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : pama] [1rapa ghAyala thaye, ane tene durjaya mALe, tyAra bAda ane pitAnI talavArane jorathI meghanAda upara ghA karyo, ke te mUcchita banIne jamIna upara DhaLI paDaye, keLanA pAMdaDA vaDe havA nAkhI zuddhimAM lAvI tene kahyuM ke vidyAdharAdhIza! tame tamArI bhUjAonuM AlaMbana laIne pharIthI mArI upara prahAra karaze, arjunanI vAta sAMbhaLI bhayabhIta banelo vidyAdhara ajunanI sAme nagna banIne ubhe rahyo ane bolyA he naravIra! Apa mArA aparAdhanI kSamA kare, pAMDava traNelekamAM nirbaLanuM rakSaNa karavAmAM kuzala che. cAraNe dvArA meM tamArA parAkanI yazagAthAenuM zravaNa karyuM hatuM. paraMtu Aje mane te vAtano sAkSAtkAra thaye che. siMhanI sAme hAthI ubhuM rahI zakato nathI, te mArA jevA mRgalAnI tAkAta keTalI? dharma, nyAya, paropakAra, sadAcAra ApanA sahAyaka che eTale huM ApanI pAse mAro parAjaya svikArI lauM chuM. Ape prabhAvatI upara upakAra karyo che. paraMtu Apa jaladIthI te vanamAM nahI jAo to ApanI mahenata niSphaLa jaze, kAraNa ke meM vidyAbaLathI rastAmAM eka mAyAvI prabhAvatI banAvIne cheDI dIdhI che. jenAthI te badhA mRtyune zaraNe thaze, mATe Apa A vizAlAkSIne laI ahIMthI tyAM jaladIthI pahoMcI jAva ne te badhAne bacAve. have huM kaI divasa mArUM mUkha nahi batAvuM, ema kahI vidyAdhara pitAnA mArge gaye, arjuna paNa prabhAvatIne laI A vanamAM AvyA, ane prabhAvatInA hasta sparzathI maMtreluM pANI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126] [pAMDava caritra mahAkAvya chAMTavAthI citAe zAMta thaI. AnadathI rAmAMcita banelA hemAMgaDha rAjAe arjunane kahyuM ke jema sUryano janma jagatane prakAza ApavA mATe che, tema ApanA jevA mahAnubhAvAno janma kevaLa parAkAranA mATe ja che. Ape karADA jIvAne bacAvI, meATu' puNya upArjana karelu che, ghaNI vakhata meM ApanI vIratAnI vAte sAMbhaLI hatI, paraMtu Aje meM teno sAkSAtkAra karyo che. mArI pAse bahumUlya keAI vastu nathI, ke jenA vaDe huM ApanA upakArano badaleA ApI zakuM, Apa mane Apano sevaka anAvavAnI kRpA karaze, A pramANe vinayapUrvaka namaskAra karIne hemAMgada rAjA arjunane peAtAnI sAthe laI hiraNyapura nagaramAM AbyA, tyAM nAgarIkAe' A prabhAvatIne lAvI badhAne macAvanAra che, te pramANe vAta karatAM arjuna tarapha STi rAkhIne tenI prazaMsA karatA hatA, prabhAvatI sahita rAjAe arjunane rAjamahelamAM lAvI si`hAsana upara birAjamAna karIne kahyu ke amArA prANa, lakSmI, rAjya, vigere Apavu ja che, Apa yatheccha tenA upayAga karI, ane amane kRtArtha kare, te vAre arjune kahyuM ke asAdhAraNa saujanyapUrNa Apane meLavI me svargIya sukhano anubhava karyo che. rAjAnI sAthe vAte cAlatI hatI eTalAmAM AkAzamArgethI maNicUDa vidyAdhara paNa tyAM AvI pahoMcyA, vidhipUrvaka namaskAra karIne maNicUDe kahyuM ke prabhAvatI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : pame ] [ 127 sabadhI vAtA karatA khecarI ApanI yaza kIrtine gAtA jatA hatA, te vAtA sAMbhaLIne hu' ahIMA Avye huM; Ape mane rAjya apAvI ane prabhAvatIne choDAvI devAdAra banAvyeA che. arjune kahyuM ke parasparanI ekatAmAM kayAMya bhe hAya tA ja devAdArapaNuM yAda Ave che, tamArI sAthe kAI bhedabhAva nathI teA pachI Apane devAdArapaNu' kema yAda Ave che, ane teonA tyAM rahI ghaNA divasa sukhapUrvaka vyatIta karyo. eka divasa hastinApurathI AvelA pUrva paricita te arjunane vinaMti karI ke te dvArA Apa ahIM che, te hakIkata pAMDurAjAe jANI mane ApanI pAse meAkalAvela che, vRddhAvasthAe paheAMcelA pAMDurAjA dharmAcaraNanI IcchAthI yudhiSThirano rAjyAbhiSeka karavAnI bhAvanA rAkhIne ApanI AvavAnI rAha joIne beThA che, kuMtI paNa dararoja ApanA AgamananI rAha joI ne zokAtura sthitimAM rahe che. dUtanA vacana sAMbhaLI kahyuM ke tameA AgaLa jAe, huM zrI zatruMjaya girirAja upara bhagavaMta AdinAthanA darzana karIne jaldIthI hastinApura AvuM chuM; hemAMgada ane maNicUDane sAthe laI arjuna AkAzamArge zatru jaya AvyA, paramabhaktithI AdinAtha prabhunI sevanA, pUjanA karI, kRSNane malavAnI bhAvanAthI dvArikA AvyA,zrIkRSNe arjunano satkAra kayA, peAtAnI mhena subhadrAnI sAthe arjunanA lagna karyA, kanyAdAnamAM khUba ja dhana ApyuM. mAtApitAne malavA mATe utkaMThAvALA heAvA chatAM kRSNanA AgrahathI gheADAdivasa arjuna dvArikAmAM rahyA. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] | [pAMDava caritra mahAkAvya - hastinApura javAnI tIvra IcchAvALA ane kRSNanI rajA laI subhadrA, hemAMgada ane maNirDa sahita vimAnamArge prayANa karyuM. hastinApura najIka AvyuM tyAre khecaroe pAMDurAjAne arjunanA AgamananI vAta karI, jema siddharasa vaDe tAMbu senAmAM parivartana thAya che, tevI rIte pAMDurAjA putra viyeganA duHkhamAMthI mukta banI AnaMdavibhera banyA, "kuMtI', yudhiSThira vigerenA manamAM atyaMta AnaMda thaye, rAjAe utsavanA mATe AjJA karI, pAMDurAjA putrane levA mATe nagaranI bahAra AvyA, eTalAmAM hemAMga, maNirDanI sAthe arjuna vimAnamAMthI utaryo, ane rAjA pAMDu vigere svajana parivArane vimAnamAM besADyA, te vakhate khecaroe, kinnarIoe hastinApurane svargamaya banAvI dIdhuM, nAgarikethI satkAra pAmate arjuna vimAnamAMthI utarIne rAjamahelamAM AvyuM, tyAM mAtA kuMtIe avatAraNa maMgala karyuM, tyArabAda arjuna pAMDurAjAnA mahelamAM gaye, tyAM rAjAnI sAthe ghaNo samaya prAsaMgika vAto karI. arjunanA baMne priya mitrone suMdara nivAsasthAna ApyA, rAjAne namaskAra karI, te baMne pitAnA nivAsasthAnamAM gayA, tyAre arjuna paNa pitAjIne namaskAra karI pitAnA mahelamAM gaye, maMtrI, nagarajano, sAmo taraphathI maLelA upahArane premathI ane svikAra karyo, tyArabAda badhAne vidAya karI arjuna draupadInA ghera AvyuM, te vakhate baMnenA AnaMdanI kalpanA kavio paNa karI zake tema Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : pamA [ 129 nahetA, draupadIe kaTAkSeA tathA nIlakamala dvArA arjunane ardhya ApyuM. arjune paNa te ja rIte dropadIne adhya Apyu. ke jenAthI pravAsano zrama ane mAravano samaya paNa bhUlAI gayA, arjune draupadInI sAthe premanI vAtA karatA sukhapUrvaka draupadInA mahelamAM ja rAtrI pasAra karI, eka divasa rAjAe arjunane ekAMtamAM kheAlAvI, peAtAnI vRddhAvasthAnuM varNana karI, yudhiSDirano rAjyAbhiSeka karavAnI vAta karI, rAjAe kahyuM ke bhISma, dhRtarASTra, vidurajI vigere yudhiSThirane yeAgya mAne che. arjune rAjAnI vAtanuM samarthana karyuM. rAjAe kRSNa vigere rAjAone AmaMtraNa ApIne melAvyA, hastinApuranI cAre tarapha rAjAenA nivAsasthAno zeAlavA lAgyA, tAraNa tathA aneka prakAranI rAnAethI nagara alakApurI jevuM ramaNIya lAgatuM hatu., yudhiSThiranA rAjyAbhiSekane mATe zilpIoe mAOikayamaya vimAna banAvyuM. brAhmaNIe AratI utArI, rAjAe yudhiSThirane bhadrapITha upara besADayA, purAhitAe matroccAra karyAM, e rIte rAjAe tI jalathI yudhiSThiranau abhiSeka karyo, strIoe yudhiSThiranI upara AzIrvAda varasAvyA, kavi--bhATa-- cAraNA khIrU dAvila gAvA lAgyA, yudhiSThire yAcakAne puSkaLa dAna ApI dhanADhaca anAvyA, zatruone kArAgArAmAMthI mukta karyA; rAjyamAM a' mArI paDahu'nI gheASaNA karAvI, rAjAe taraphathI mAMgalika upahAro vaDe yudhiSThirano satkAra karAye. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] [pAMDava caritra mahAkAvya " abhiSeka thayA bAda yudhiSThirane prasAdhanothI sajAvaTa karanAra mANasoe aneka prakAranA vastrAlaMkAra, AbhUSaNa, caMdana vigerethI sAkSAt IMdranI jema suzobhita banAvyA, arjunanI AjJAthI maNicUDa vidyAre divyasabhAnuM nirmANa karyuM. te ratnamaya divyasabhAmAM yudhiSThira padhAryA, lokone kadApi aMdhakArane khyAla na Ave teTalA mATe sphaTikanI divAle banAvavAmAM AvI hatI, devasabhAnI jema maNimaya te sabhA zebhatI hatI, yudhiSThira saudharmedranI jema zebhatA hatA. tyArabAda nagarajanoe, maMtrIoe, sAmaMta vigeree rAjAne divyavastuonuM bheTazuM karyuM. hastinApuranA rAjA tarIke yudhiSThiranI jAherAta thaI bhAI uparanA premathI, vaDIlenI IcchAthI duryodhanane Indraprasthane rAjA banAvyA, dhRtarASTranA bIjA putrone alaga alaga dezanA adhikArI banAvyA, tyArabAda rAjAe badhA rAjAono vidhipUrvaka satkAra karIne pitapitAnA dezamAM vidAya karyA, A pramANe rAjA yudhiSThira, iMdra samAna tejasvI, pratipakSI rAjAothI pUjAtA, pitAnA yazane dizAomAM phelAvatA pitAnA bhAIonI sAthe AnaMdapUrvaka rahevA lAgyA. pAMcame sarga saMpUrNa Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : cho yudhiSThiranA rAjyAbhiSeka bAda pAMDurAjA saMsAra tyAga karI. mokSaprAptinA heturUpa cAritradharma aMgikAra karavAnI bhAvanA rAkhatA hatA, paraMtu putranA AgrahathI teo cAritra laI zakayA nahi, duryodhana potAnI jAtane pitAne sevaka mAnato hato. dhRtarASTra vigerene Indraprastha laI gaye, yudhiSThiranA guNethI AkarSAIne bhISma, vidura, droNAcArya, kRpAcArya vigere hastinApuramAM ja rahyA, dIpaka vaDe agni tejomaya dekhAya che tevI rIte yudhiSThirane rAjyAbhiSeka thayA bAda pAMDurAjAnI rAjyalakSmI tejomaya dekhAvA lAgI, vasaMtaRtumAM vanarAjI khIlI UThe che tema yudhiSThiranI nItithI, nyAyathI, rAjyalakSmI UThI hatI, griSmaRtumAM samudra jema uchaLe che, tema yudhiSThiramAM dharmavRddhi thavA lAgI, yudhiSThiranI tejesvitA, bhUjAbhaLa, zUravIratA Adi guNothI zatruo paNa prabhAvita thayA, cazanI sarvatra vRddhi thaI, prajAjane aneka prakAranA sukha prApta karatA hatA. jyAre yudhiSThirane digvijaya karavAnI bhAvanA thaI tyAre cAre bhAIoe praNAma karIne kahyuM ke, kiraNathI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra ] [pAMDava caritra mahAkAvya aMdhakArane nAza thato hoya te sUryane javAnI jarUriAta rahetI nathI, tevI rIte tamArA bhAIe yuddhamAM ajaya ddhA hovAthI Apane yuddha khelavAnI jarUra nathI, ame prasthAna karIzuM. bhAIonA vacana sAMbhaLI yudhiSThire cAre dizAmAM cAre bhAIone mekalyA, rAjAnI AjJA mAnIne cAre bhAIoe pitAnI sAthe caturaMgI senA lIdhI. kuMtI-mAdri vigeree maMgaLa upacAra karyA, bhIma pUrva dizAmAM, arjuna dakSiNamAM, nakula pazcimamAM, sahadeva uttara dizAmAM gayA, cAre senAonA bhArathI pRthvI DolavA lAgI, AkAza dhULathI vyApta banI gayuM. zatruonI strIonA rUdanathI nadIo chaTakAvA lAgI, sainikanA avAjathI parvatanI guphAo, ane zatruonA hRdaya phATavA lAgyA, gheDAnI kharIothI, hAthInA pagamAMthI jamIna kheDelA jevI banI gaI pRthvI pAMDanI kIrtirUpa bIjane vAvavA gya banI gaI bhIme pUrva dizAmAM jaIne kAmarUpa, aMga, suhama, vaMga utkala, kaliMga, vigere dezane jItI lIdhA, pitAne dhvaja pharakAvya, gaMgAsAgara saMgama upara yathaMbha repIne pAMcAla vigere jItIne senA sahita bhIma hastinApura AvI gaye. bANathI pitAnI kItinI vRddhi karato ane dakSiNa dizAmAM AgaLa vadhatuM hatuM, teNe mahArASTra, karNATaka, tailaMga vigere dezone jItI lIdhA, vaLI kerala, vidarbha, drAviDa vigerene jItI malayAcalanA pAchaLanA bhAgamAM gaye, arjunane hAthI paNa ghAsa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : chaThTho ] [ 133 pAMdaDA khAvAnuM bhUlI gaye, kAraNa ke lavIMga, elacI, ane sepArIthI lacI paDelA khetarethI bharapura pradeza jItI lIdhuM hatuM tethI tene hAthI lavIMga, elacI, sopArI vigere jhADanA pAMdaDAono khorAka khAto hato, setubaMdha rAmezvaramAM jayasthaMbha ropIne lATa, kaMkaNa ane kuMtala vigere deze para vijaya prApta karIne arjuna hastinApura pAchA AvyA. pitAnA yazarUpI puSponI vAsathI bhUmaMDalane sugaMdhita banAvatA nakule pazcima dizAmAM praveza karyo, samudra ane sarasvatInA saMgamakSetra prabhAsamAM jaIne zrIcaMdraprabha svAminA darzana karIne pApathI mukta thaye, tyAM vijayastaMbha ropIne dvArikAnA prajAjane dvArA gavAtA zrIkRSNanA guNone sAMbhaLato kaccha deza gaye, tyAMnA cAraNo nakuLanI yazogAthA gAvA lAgyA, pazcima samudranA kinAre thatI khajurane svAda cAkhI AnaMdita banelA nakulanA sainike thaDA divasa tyAM rokAI gayA, tyArabAda cavana, zaka, paMjAba, siMdha vigere dezo jItI nakula hastinApura Avyo. iMdranI samAna parAkramI sahadeva uttaradizAmAM gayo hato, parAkramI sahadeve kebejane jItI laI, te rAjA pAsethI bheTaNamAM uttama gheDAone prApta karI, nepALa gaye, tyAMnA rAjAe kasturI mRga tathA kasturInI bheTa ApI pitAnuM rAjya khaMDIA rAjA tarIke TakAvI rAkhyuM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134] [pAMDava caritra mahAkAvya kAmirane jItI laI tyAMnA saudharmamaya dhAme joI, himAlaya upara caDhIne pahADI vasAhata jItI lIdhI tyAM vijayasthaMbhe repyA, tyAMthI nIkaLI hUNa dezane jItI sahadeva hastinApura pAcho Avyo. A pramANe cAre dizAomAMthI lakSmIne lAvI jyAre hastinApura pAse cAre bhAIo AvyA, tyAre moTI senA sahita yudhiSThire temanuM svAgata karyuM. zarIramAM pAMca Indriya samAyela che. pAMca bhUta jevI rIte samAyelA che. tevI rIte pAMce bhAIomAM te hastinApura nagarI samAI gaI, ane zobhAyamAna dekhAvA lAgI, cAre bhAIoe yudhiSThirane praNAma karyA, rAjAe cAre bhAI ene AliMgana karyuM. apAra AnaMda anubhavyuM, toraNe vigerethI zobhAyamAna hastinApuramAM hAthI upara pAMce bhAIoe besI nagaramAM praveza karyo. rAjamahelanA prAMgaNamAM rAjAne siMhAsana upara besADI temanA caraNa kamalamAM cAre bhAIoe pitAnA mastaka mUkyAM. (namaskAra karyA, cAre dizAmAMthI lAvelI vastuo cAre bhAIoe rAjAnI samakSa mUkI je saMpattithI rAjAe kUberane paNa jItI lIdhuM. te utsava prasaMge arjuna patnI subhadrAe putra ratnane janma Ape, rAjAe yAcakane dAna ApI khuza karyA, putranuM nAma abhimanyu rAkhyuM, dharmaphalanI IcchAthI rAjAe zraddhA jalathI dharmane siMcavA mAMDaye, sAte Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : chaThTho ] " [135 kSetramAM dhanavyaya karavA lAgyo, ane dharmarUpI vahANamAM lakSamIne surakSita banAvI. - rAjA yudhiSThire pAMcamA cakavati ane salamA tIrthakara bhagavaMta zAMtinAtha svAminuM aneka ratnothI maMDita jinAlaya, devabhuvanane lajajata banAve tevuM banAvyuM. suvarNa mANekathI zebhatuM te jinAlaya joI leke sumerU parvatanI zobhAne paNa bhUlI gayA, sphaTika ratnamaya, pagathIA banAvyA, A jinamaMdiranI tulanA karI zake tevuM bIjuM koI jinamaMdira bhUmaMDaLa upara na hotuM. jagatamAM addabhUta jJAnAdi atizayarUpI lakSmIvaMta bhagavAna zrI zAMtinAthanI pratiSThA tathA dhvajAropaNa nimitte rAjA yudhiSThire dUtone mokalI rAjAone AmaMtra traNa ApyA, nakulane mekalI kRSNane AmaMtrita karyA, potAnA bhAIo pratye vAtsalya bhAva dharAvatAM rAjAe sahadevane mekalI parivAra sahita duryodhanane belAvyo, rAjA yudhiSThiranI kRpAdraSTi meLavavA mATe badhA rAjAo pitAnA dezamAM utpanna thatI vastuo rAjAne ApavA mATe letA AvyA hatA. pUrva dezanA rAjAo, hAthI, dakSiNa dezanA rAjAo vairyaratna, pazcima dezanA rAjAo kauzeya vastro, senAnA AbhUSaNe, uttara dezanA rAjAo uttama prakAratA ghaDAo lAvyA hatA, te rAjAne bheTamAM ApI dIdhA. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136] [pAMDava caritra mahAkAvya - zrI zAMtinAtha bhagavAnanA dhvajAre paNa divase yudhiSThare badhAM rAjAone maMdiramAM ekatra karyA, badhA rAjAonI sAthe moTA utsavathI tIrthajala lAvavAmAM AvyuM. rakSAmaMtra vigere saMskAra kriyAthI dedipyamAna rAjagoe Indra saMbaMdhI kriyAo karI, thoDA rAjAo kalAhaTAne zAMta karavA mATe badhI dizAomAM dvArapALa tarIke ubhA rahyA, theDA rAjAo vedikAnuM rakSaNa karavA sutaranI jADI derI laIne ubhA hatA, cheDA rAjAo suvarNa kaLazamAM pANI bharavA lAgyA, thaDA rAjAe divya auSadhio pANImAM mizrita karavA lAgyA, cheDA rAjAe uMcA svarathI snAtranA sUtre belavA lAgyA. cosaTha rAjAoe aDhAra vakhata suvarNamaya dhvajadaMDane abhiSeka karyo, DAka rAjAoe kapura ane agarUnA dhUpanI yojanA karI, thoDAka rAjAe caMdananA tilaka badhAne karatA hatA, thoDAka rAjAe snAtramAM vacce vacce puSponI mALA caDhAvatA hatA, thoDAka rAjAo naMdAvartanuM rakSaNa karatA hatA, thoDAka rAjA darpaNa, te thoDAka rAjAo cAmara laIne ubhA hatA, thoDAka rAjAo dahIM, ghInA pAtro laIne ubhA hatA, cheDA rAjAo dADama vigere phaLone laI ubhA hatA, A pramANu jyAre judA judA rAjAo judI judI kriyAomAM hatA tyAre zubhalo, graha anukULa thayA tyAre rAjA yudhiSThire zrI zAMtinAtha jinamaMdiranI upara zrI buddhisAgarA cAryanI sAnnidhyamAM vidhipUrvaka dhvajAropaNa karyuM. A Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [137 sargaH chaThThA ] pramANe khuba ja utsAhathI daza divasane occhava pUrNa thayA bAda rAjAe "saMghapUjA karI. bheTanA rUpamAM AvelI - tamAma vastuothI satkAra karI rAjA yudhiSThire badhA rAjAone vidAyagiri ApI. samudravijaya rAjAnA samAcAra AvavAthI zrI kRSNanI vidhi pUrvaka svAgatA karIne vidAyagiri ApI, baMdhu premathI rAjAe duryodhanane ghaNA divaso sudhI ahIM rAkhe, pAMDanI samRddhi joIne duryodhanane khuba ja adekhAI AvatI hatI, to paNa te mAmA zakunInI sAthe khuba ja gaMbhIratAthI rahevA lAgyo ane pAMDavonI sAthe udyAnamAM, parvatamAM aneka prakAranI kIDAo karavA lAge. eka divasa divya rAjyasabhA bharavAmAM AvI, tyAre duryodhane paNa sabhAmAM praveza karyo, navina sphaTikamaya pharasabaMdha jamInane pANI samajI pitAne kapaDAne uMcA karatA duryodhanane joI nokara hasavA lAgyA, jamIna samajIne jyAre cAlato hato tyAre te pANImAM sarakI paDayo, kapaDAM bhIMjAI gayA, pote kamala levA javAne dekhAva karavA lAge tyAre bhIma hasI paDe, yudhiSThire bIjA kapaDAM maMgAvI ApyA, ane kapaDAM badalavAnuM kahyuM. haiyAmAM kodhathI bhabhUkatA duryodhane kapaDAM badalI nAkhyA, uMcI jamInane nIcI samajIne cAlatAM cAlatAM te paDI gaye, te joIne arjuna hasavA lAgyuM, khullA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] [pAMDava caritra mahAkAvya dvArane paNa ratnAnA caLakATathI aMdha samajI jyAre duryodhanane pAchA vaLatA joyA tyAre nakuLa ane sahadeva hasI paDayA, duryodhananA aMtaramAM krodhanI javALAo bhabhUkI uThI. snehapUrNAMka satkAra karI duryodhanane jyAre vidyAyagiri ApI tyAre abhimAnI duryodhana, mAmA zakunInI sAthe IndraprasthanA nAge cAlyA, atyaMta udAsina banIne nisAsA nAkhatA durgaMdhana vAtItamAM paNa uttara ApatA nahAtA tyAre mAmA 'saubale hAtha pakaDIne duryodhanane kahyuM. vatsa ! tArU' mukha kema milana che ? tyAre duryodhane kahyuM ke mAmA! A jagatamAM jIvavA jevuM zuM che ? mAmAe kahyuM, Ama kema le che ? mAmA ! jIvatara nakAmu che kAraNa ke mArA duzmana keTaleA samRddha banI gayA che. duryodhana khelyA. nAnA prakAranA ratnothI jenI rAjyasabhA IndranI samAne paNa jItI gayela che. pRthvInA tamAma rAjAe yudhiSTharane namaskAra kare che. dhvajAdaMDArApaNuM mahAtsavamAM tame joyuM ne ? badhA rAjAe tenA sevaka banIne ubhA hatA. A pramANe tenI samRddhi joI ne mArU hRdaya lAkaDAnI jema maLI rahyuM che. paNa kAI sArA sahAyaka mane malatA nathI, huM yudhiSThiranI rAjyalakSmI, sapatti, vaibhavane joI zakatA nathI, huM te ahIMja gaLe phAMsI nAkhI. marI je vAna bhAvanA rAkhuM chuM, tame jaIne mArA pitAjIne Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH cho] [1399 badhA samAcAra Apaze, A pramANe kahIne duryodhana. zAMta banIne beThe zakunIe kahyuM dhArtarASTra! A ApanuM kahevuM barAbara nathI, sajana te svajananA abhyadayamAM AnaMda mAne che. pAMDavonA rAjya karatAM ApanuM rAjya nAnuM nathI, bhAgyathI yudhiSThiranI saMpatti vadhI gaI che. Ape AnaMda mAnave joIe paNa duHkha te na ja thavuM joIe. yudhiSThire bIjA rAjAone pitAne vaza karyA che te ApanA mATe harSanI vAta nathI ? tamane sahAyaka keI nathI te vAta beTI che. kAraNa ke ApanA bhAI paNa prabaLa parAkramI che. duHzAsana te yuddhamAM Indrane paNa jItI zake tema che. eTaluM ja nahI paNa duzamananA. hadayane phADI nAkhanAra "karNa ApanA pratyenA upakArathI. kheMcAIne potAnA prANa ApavA taiyAra che. tamArA bhAIonI sAthe huM paNa Apane sAtha AvavA taiyAra chuM.. duryodhane kahyuM ke pAMDavone jItavAthI saMpUrNa pRthvI jItAI gaI ema mAnuM chuM. saubale pharIthI kahyuM ke ApanI. mAnyatA barAbara nathI kemake Indra paNa yuddhamAM pAMDavone. jItavAmAM asamartha che. yudhiSThiranI zUravIratAthI vIrapurUSe paNa kAyasa banI jAya che. te pachI yuddhamAM yudhiSThiranI pAse AvI paNa keNa zake? bhImanuM nAma sAMbhaLI gajAsura jevA hAthI paNa bhAgI jAya che, zatruonI chAtIne bANa vaDe phADI nAkhanAra arjunanI sAthe laDavA mATe keNu taiyAra Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140] [pAMDava caritra mahAkAvya che, dekhAvamAM yamunA samAna, kruratAmAM yamarAja jevA talavArane dhAraNa karanAra nakula, sahadevane keNa jItI zake tema che? kRSNa vigere paNa temanA sahAyaka che. mATe zastrAstranA yuddhamAM temane koI jItI zake tema nathI, paraMtu temane jItavAno eka upAya che. - saubalanI vAta sAMbhaLI duryodhananuM citta prasanna thaI gayuM, ka upAya che? Apa jaldIthI kahe. saubale kahyuM zrImAn devatAonI jema mane paNa jugAra siddhavidyA che, hastinApuramAM yudhiSThira jugAra ramavAmAM khuba ja Asakata che, teone je jugAra ramavA mATe belAvavAmAM Avaze te teo ekakSaNane paNa vilaMba karyA sivAya Avaze. vaLI teone mArA jevuM ramatA paNa AvaDatuM nathI mATe koIpaNa kAraNa nimitte teone ahIM bolAvavAnI Apa ke ziSa kare, temanI tamAma lakSamI jugAramAM jItI laI ApanA hAthamAM mUkI daIza, paraMtu Apa ApanA pitAjIne A vAta kahe, duryodhane kahyuM ke huM pitAjIne nahI kahI zakuM. tame ja temane kaho. A pramANe rastAmAM vicAra karIne zakunI ane duryodhana baMne Indraprastha pahecA, nagaramAM praveza karatAM ja patarASTrane praNAma karIne teonI pAse beThA, duryodhanane lAMbA dhAsozvAsa lete sAMbhaLI patarAkhe pUchayuM ke vatsa! tane Aje zuM thayuM che. A pramANe lAMbA zvAsozvAsa Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : chaThTho ].. [ 141 kema cAle che? zuM tyAM keAI e tArUM' apamAna karyu che? tArU' apamAna karIne agnimAM baLI maravAnI icchA kANa karanAra che ? phaNIdharanA Ni levAnI icchA kANu dharAve che ? zakunIe kahyuM ke rAjan ! ApanA putranA tiraskAra rmendra paNa karI zake tema nathI. paraMtu ApanA putranA aMtaramAM khIjuM duHkha che. jenAthI te duHkhI che. rAjAe pharIthI kahyuM ke he vatsa ! mane tArA duHkhanI kalpanA paNa AvatI nathI ke tane duHkha kayA prakAranu che? tArA bhAie, mitrA vigere tArA vanAne gurUvAnanI jema ja mAne che. tArI AjJAe badhA rAjAonA mugaTamAM maNinuM sthAna prApta karyu che. tArUM' nagara paNa kubera nagarane jItavAvALuM valavazAlI che, apsarAene jItavAvALI tArA aMtaHpuramAM strIe che. diggothI paNa madAnmatta hAthI, haraNanI gati karatA paNa jhaDapI gheADAe meAjuda che. devavimAnathI paNa nirmAMLa tArA mahela che. teA pachI tane zAnI ciMtA che? mane kAMI ja samajaNu paDatI nathI, je kaMI duHkha heAya te tu mane kahe. duryodhane kahyuM pitAjI ! ApanA caraNAnI kRpAthI mArI pAse uttama lakSmI che, teA paNa huM mArA mATe te lakSmIne taraNAMnI jema mAnuM chuM; kemake yudhiSThiranI jhagamagatI. lakSmIne joIne mArAM manamAM zAMti nathI, jyAM sudhI sAgara joyA nathI tyAM sudhI nI suMdara lAge che, jyAM sudhI sUryanA udaya na thayeA heAya tyAM sudhI ja Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142] [pAMDava caritra mahAkAvya -dIpaka prakAza Ape che, pAMDenI saMpattinI sAme mArI saMpattinI kaI kiMmata nathI, huM kRSNapakSanA caMdramAnI jema dararoja ciMtAthI kSINa thatuM jAuM chuM. mArA virodhI pAMDe sUryanI jema pitAne pratApa vadhAratA jAya che. huM te eka nirlajaja samudranI prazaMsA karUM chuM; je samudra pitAnA duzamana griSmaRtunI sAme unnata thaIne gaje che, nAnA ratnothI dedIpyamAna yudhiSThiranI sabhAne joI indra paNa temanI spardhA kare che, jegI jevI rIte badhA ja devone choDI daI, brahmanI upAsanA kare che, tevI rIte badhA rAjAo paNa yudhiSThiranI upAsanA kare che, rAjA yudhiSThiranA darzana mATe utsuka rahe che. rAjAo taraphathI bheTanAM svarUpamAM maLelA hAthI, ghoDA, ratnathI yudhiSThiranA rAjamahelanA AMgaNAnI adhikatara bhA vadhI gaI che, pitAjI ! yudhiSThiranI saMpatti joIne mAruM hRdaya phATI jAya che. duryodhananI vAta sAMbhaLIne krodhathI dhamadhamatA dharAnTe kahyuM ke vatsa! tane zA mATe ATale badhe reSa yudhiSThira pratye che? sajajanenI lakSmI jeIne badhA AnaMda pAme che; jema sUryanA udayathI kamala vikasita bane che, tema yudhiSThiranI lakSmIne tArI mAnI tuM zA mATe AnaMda nathI mAnate? pitAnA AtmajananA abhyadayathI pitAne AnaMda tha joIe, caMdranA udayathI samudrane AnaMda nathI thato? vatsa ! harSanA samayamAM tane Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH chaThTho] [143 zoka nahi kara joIe, duryodhanane dhRtarASTra samajAvatA hatA, tyAre duryodhane kahyuM ke pitAjI ! pAMDanI saMpatti mane pIDA nathI ApatI tethI vadhAre pIDA to mane temanAM maMtrIoe karelI mazkarI Ape che. jenAthI mane mArmika pIDA thAya che. mAmAjI banelI hakIkata Apane kaheze. tyArabAda "saubale pAMDavoe je rIte duryodhanane upahAsa karyo hato, te badhuM dhRtarASTrane kahI saMbhaLAvyuM. te vAre duryodhane kahyuM ke pitAjI! draupadI sahita temanI saMpUrNa lakamI jayAM sudhI huM laIza nahi, tyAM sudhI huM jIvita rahI zakuM tema nathI, nivRtta thaIne jIvavuM te zuM jIvatara che? vAdaLothI gherAyelA caMdramAne udaya te zuM udaya che? bhAgyavazAt laMgaDA banIne siMhanA vanamAM maravuM sAruM che, paraMtu hAthiethI tiraskAra thavuM ThIka nathI. A pramANe zyAmamUkha, khinnavadane, IrSyALu, duryodhana kahetA hatA tyAre dhRtarASTra kahyuM ke vatsa! pAMDavonI sAthe yuddha karavAnI vAta karavAthI ApaNI kIrtine kalaMka lAgaze, tArA bhAIonI sAthe yuddha karIne kuLane kalaMkita zA mATe kare che? vaLI ke kaheze ke "vRddha dhRtarASTra pitAnA putrane yuddha karate rokyo nahI" A pramANe leke mArI niMdA karaze, lokenA apavAdamAMthI tuM mane bacAvI le? tArA salAhakAronI salAha ane sahAyatAthI abhimAnI banIza nahI. pAMDe te lAkhe zuravIrane paNa yuddhamAM parAjaya ApavAvALA che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] [pAMDava caritra mahAkAvya * A pramANe dhRtarASTranA kahevAthI zakuni balya he rAjana! lokomAM ApaNI apakIti na thAya tema ja yuddha vinA ja pAMDenI lakSmI laI levAne upAya huM jANuM huM chuM, takIDA sarva siddha chuM; yudhiSThirane te siddha nathI, paNa ghutakIDA ramavAne temane khUba ja zekha che. mATe je ApanI AjJA hoya te jugAramAM pAMDavanI lakSmI jItI lauM, duryodhane kahyuM he tAta ! tame mAmAjInI vAtane mAno, rAjAe kahyuM ke huM hastinApurathI vidurajIne bolAvI tene nizcaya karIza, duHkhI duryodhane kahyuM ke pitAjI ! teo Apane jugAra mATenI vicAraNA Apaze nahi, mArUM mRtyu thaze, rAjendra ! mArA maravAthI Apa sukhI thajo, baMne jaNa malIne pRthvInuM rAjya karaje, dhRtarASTra taraphanA premathI duryodhananuM mukha pitAnA baMne hAthe uMcu karyuM. ane mastake hAtha pheravya, rIsAyelA duryodhanane kahyuM putra ! tArI saMpatti IndranI saMpattithI adhika che. tuM ciMtA karIza nahi, yudhiSThiranA jevI ja rAjyasabhA huM tArA mATe navI nirmANa karAvuM chuM, jenAthI tArUM mana sadAkALane mATe AnaMdita raheze. putrane A pramANe zAntavana ApI patarASTra moTA moTA zilpIone bolAvI, sabhA banAvavAno Adeza Ave, te zilpIoe hajAro maNitaMbhathI vibhUti e dvAravALI yudhiSThiranI sabhA jevI ja sabhA banAvI, rAjAe mANasa mokalI, vidurajIne hastinApurathI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : cho [14 lAvyA, vidurajI AvyA ane namaskAra karIne beThA, dharASTra vidurajIne duryodhana ane zakunInI vAta karI, vidurajIe kahyuM ke ApanI vAto ane vicAraNA sAMbhaLI mArA AMtaraDA kapAI jAya che; kharekhara! A duryodhana, kuLamAM dAvAnala tarIke utpanna thayela che, vidvAna nenA varAne niSphaLa jatA ja nathI, zuM Apa nathI jANatA ke viSavRkSanI jema nalakuberane paNa jugAra anarthakArI banyo hato. . . . . . . kozaladezamAM kuberane jItavAvALA zrImaMtothI alakA nagarIne paNa tiraskRta karanAra "kezalA nAme eka nagarI che, te nagaramAM atyaMta yazasvI, prabala parAkramI, "niSadha nAme eka rAjA hatA, temane zatruonuM mardana karanAra, nala-kubera nAmanA be putro hatA, eka divasa dvArapAle AvI namaskAra karIne hAtha joDI rAjAne kahyuM ke rAjana! vidarbha dezathI eka daMta Avyo che. rAjAnI AjJAthI dUte praNAma karyA, vinayathI kahyuM ke vidarbha dezamAM pRthvInA kuMDaLa samAna eka kuMDinapura nAmanuM nagara che. temAM deva samAna bhImaratha nAmanA eka rAjA che. jagata rUpI netra puSpane AnaMda ApavAvALI kaumudI samAna atyaMta rUpavaMta damayaMtI nAmanI eka kanyA che. manathI janadharmanuM pAlana karavAvALI te kanyA atyaMta pApabhIru che. tene anurUpa pati meLavavA mATe rAjAe svayaMvaranI racanA karI che. : 10 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] | [ pAMDava caritra mahAkAvya badhA rAjAonI pAse tene mokavavAmAM AvyA che ane svayaMvaramAM padhAravAnI vinaMtI karavAmAM AvI che. mATe ApazrI baMne kumAranI sAthe svayaMvaramAM padhArI bhImabhUpAlane avazya AnaMdita karaze, rAjAe dUtanA AmaMtraNane svikAra karI, vidarbha javA mATe senAne AjJA ApI, ane vidarbha javA mATe prayANa karyuM. vidarbharAje utsAhathI tenuM svAgata karyuM. niSadharAje cha khaMDa pRthvInA zobhArUpa kuMDinapura nagaramAM praveza karyo, nalarAjAnI apUrva suMdaratAne joI vidarbhanA loko bIjA rAjAone tuccha mAnavA lAgyA, bhImaratha rAjAnI AjJAthI niSadharAjanI senAe nagaranI najIkamAM paDAva nAkhyo, unnata veza paridhAna karI, svayaMvara maMDapanA maMca upara rAjAo AvIne beThA, kozalAdhipati niSadha rAjA paNa baMne kumAronI sAthe mANikayamaya maMca upara AvIne beThA, maMca pUrvAcala upara nalanA besavAthI nakSatronI samAna kSatrionI kAMti jhAMkhI dekhAvA lAgI. varya maNimaya alaMkArothI zobhAyamAna mAdhavI sadaza, mUrtimaMta lakSamIsamAna, damayaMtIe svayaMvara maMDapamAM praveza karyo. harSita dAsIoe teNIne jayanAda karyo, svayaMvara maMDapa gAjI UThaze, rati, zaci, lamI, pArvatI vigerenA rUpane jItavAvALI damayaMtIne brahmAjIe banAvI apayaza prApta karyo che, kAraNa ke kAmadeva, idra, viSNu, ziva vigerethI paNa adbhuta suMdara yuvAna dama Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 06] [147, caMtIne egya mala muzkela che, kAraNa ke ema lAge che ke brahmAjIe A keI yuvAna nirmANa karyo ja nathI. zRMgArarasathI bharapura damayaMtInI tarapha badhA rAjaenI abhilASA vadhavA lAgI, navayauvanA damayaMtIne joI nalarAjAne paNa vicAra Avyo ke pArvatIne joI zaMkara tenA pratye zA mATe AkarSita banyA? dAsIe nAma laIne damayaMtIne badhA rAjAone paricaya Ape, devI ! A ghaNA guNavaMta magadhezvara che, lAvaNyathI kAmadevane jItavAvALA A aMgarAja che, zatruonA saptAMgane lepa karavAvALA A "baMga'nareza che, zatru ramaNionA zRMgArane naSTa karavAvALA kaliMgarAja che, zatruonI strIonA kaMkaNane nAza karanArA A "kuMkaNezvara che, A "lATa' nAyaka che. A "hUNAdhipati che. A kaMbojAdhipati che, jema bhamarI nagoDanA jhADa tarapha draSTi paNa karatI nathI, tevI rIte damayaMtIe paNa te rAjAe tarapha draSTi paNa karI nahI, tyAre pharIthI dAsIe damayaMtIne kahyuM ke devI ! juo A viveka-vikrama-nyAyanidhAna, niSadhA nagarInA tilakarUpa niSadharAjA che, temanI AgaLa nala-kubera nAmanA teonA be putro che, damayaMtInI najara nalarAjA upara paDI. nalarAjAnI suMdaratA joI teNIne atyaMta Azcarya ane AnaMda thaye, teNIe vicAryuM ke Ato kAmadeva pote ja lAge che, "nA, nA", kAmadeva te hatyAre che, kAraNa ke aneka virahiNI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148] [pAMDava caritra mahAkAvya strIone rIbAvIne mAranAra che. e pApI kAmadeva AvI kamaLamUti hoI zake ja nahIM. A pramANe vicAratI damayaMtIe nalarAjAnA gaLAmAM varamALA nAkhI, bhImaniSadha baMne rAjavIe svajana prItirUpIgaMgA, tathA zatruonI aprItirUpa jamunAnA milanathI te sabhA surata, ja prayAgarUpa banI gaI. kezalezvara, kuMDinezvara baMnee pitAnA mane anusAra nava-damayaMtInA lagna karyA. - AjathI mArA prANa paNa ApanA ja prANa che. te batAvavA mATe naLa-damayaMtIe pitAnA jamaNA hAtha ekabIjAnI upara mUkyA, baMnenA "mana eka thayA, agni pradakSiNa vakhate hastameLApamAM bhImarAjAe nalarAjAne hAthI-ghaDA-ratna vigere ghaNuM ApyuM. kezalAdhipati putravadhU sahita putrane laI kozalAmAM AvavA nIkaLyA, temanI pAchaLa bhIma paNa cAle. - thoDe dUra gayA bAda kezalarAjAe AgrahathI kuMDinanarezane pAchA vaLavA mATe jaNAvyuM. te vakhate bhImarAjAe damayaMtIne upadeza Ape ke vatsa ! saMkaTamAM paNa tuM tArA patinuM anukaraNa karaje, strIone mATe pati devatulya mAnavAmAM Ave che, mAthuM namAvIne damayaMtIe pitAnA upadezane grahaNa karyo, nalarAjAnI sAthe ratha upara beThI, damayaMtInA zarIra sparzanA lebhathI nalarAjAe sArathine kahI, paththaravALI bhUmimAM ratha hAMkavA mATe sUcanA karI, paraspara premamaya vAta karatAM karatAM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [149 baMne AgaLa vadhyA, saMdhyAe pitAnuM sAmrAjya AkAzamAM jamAvyuM, AkAze dhIme dhIme zyAmala raMga dhAraNa karyo, tepaNuM sArathine ratha AgaLa hAMkavAnI nalarAjAe sUcanA karI, rAstAmAM cAlatAM baMnee kAnane priya lAge te bhramarano avAja sAMbhaLyo, damayaMtIe nalarAjAe kahyuM ke nAtha ! vRkSa jovAmAM AvatuM nathI te pachI bhamarAene guMjArava kayAMthI ? nale kahyuM priye ! aMdhakAra hAvAthI kaMI khabara paDatI nathI, ke bhamarAone avAja kayAMthI Ave che, A sAMbhaLIne damayaMtIe pitAnA kapALane sparza karyo, te ja vakhate sUryasamAna tejasvI tilaka damayaMtIne kapALamAM camakI uThayuM. nalarAjAe AzcaryathI pUchyuM suMdarI ! A zuM ! teNIe kahyuM svAmina ! A tilaka sahasAja che. te tilakanA prakAzamAM daMpatie pratimA dhAraNa karela eka munine joyA, kapALanI khaNujane dUra karavA mATe eka hAthI lAkaDAnuM ThuMThuM samajIne munine kapALa ghasate hate, madajharatA hAthInA kuMbhasthaLa upara bhamarA guMjana karatA hatA, bhamarAoe munine DaMkha mAryA chatAM munirAja dhyAnamAMthI calita thayA nahatA, A pramANe vicAratA daMpatie bhaktibhAvathI hAthIne dUra kADhI munine vaMdana karyA, viziSTajJAnI munie dharmadezanA ApIne kahyuM ke damayaMtIe pUrvabhavamAM vIsa tIrthaMkara nAmane viziSTa prakArane tapa karIne ratnamaya tilaka tIrthakarone caDhAvyA hatAM, tethI tapanA prabhAvathI tene A bhavamAM kapALamAM zAzvata tilakanI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] [pAMDava caritra mahAkAvya prApti thaI che. kumAra ! tame paNa pUrvajanmamAM jainadharmanuM pAlana, ArAdhana, kayu che, tenA prabhAvathI A janmamAM paNa jinadharmanuM pAlana karIne Apa ane bhavasAgarane pAra karazeA, A pramANe amRtamaya dezanAnuM zravaNu karI munine vaMdana karI rathamAM besI ane pati patnIe prayANa karyuM. kaiAzalA nagarI nInajIkamAM AvelA udyAnamAM vizrAMti karavA mATe baMne kheDA, nalarAjAe damayaMtIne kahyuM ke devI ! ApaNI lakSmIthI amarAvatIne jItavAvALI tamArA zvasuranI rAjadhAnI kAzalApurIne jue, A bAju krIDA sarAvara che. A tarapha krIDA paMta che. A bAju hariyALA vananI zreNI che. A bAju vAva che. A pramANe nava daMpatIne laI meATA utsAhathI iMdra samAna pratApI niSadharAjAe kAzalA nagarImAM praveza karyAM, kAzalA nagarImAM aneka suMdara jinamadirAne joI ane nala jevA patine prApta karI damayaMtIe peAtAnA puNyAyanI praza'sA karI. nalarAjAnI sAthe aneka prakAranI svacchandu krIDA karatI damayaMtIe divasane praharanI jema ane rAtrine kSaNanI jema pasAra karI, te baMnee ghaNA divase sukha pUrvaka vilAsAmAM pasAra karyo. eka divasa nalarAjAne rAjA, tathA kuberane yuvarAja padma ApI, rAjAe pratrajyA grahaNa karI, nalarAjAnA rAjyamAM prajAsapattivAna manI, zatrue dInamukhe Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMga : chaMdo ] [ 151 nalarAjAnI AjJAno svikAra karavA lAgyA, nalarAjAe peAtAnA bhAhubaLathI tema ja senAnI madadathI bharatA jItI lIdhA, tyArabAda badhA rAjAoe nalarAjAne bharatA pati tarIke abhiSeka karyo. kharAba cittavALA kubera nalarAjAnuM rAjya levAnI IcchAthI ziyALa jema siMhanI bhUleA zeAdhe che. tema nalarAjAnI bhUle kubera zeAdhavA lAgyA, nala peAtAnA bhAi pratyenA premathI dararAja kuberanI sAthe jugAra ramatA hatA, jugAramAM heAMziyAra nalarAjAnA pAsA eka divasa avaLA paDavA lAgyA, kubera nalarAjAnI geATIone vAra vAra mAravA lAgyA, nagara, gAma, khetara vigere hArI javAthI nalarAjA kRSNapakSanA caMdramAnI jema kSINa thavA lAgyA. nalanI sthiti jANIne prajAjanA duHkhI thaI gayA, jyAre kubera khUba ja AnaMdamAM hatA, leAkeAmAM hAhAkAra vyApi gayA, kAlAhula sAMbhaLIne bhayabhIta banelI damayaMtI nalanI pAse AvI kahevA lAgI svAmin! jugAra te kevaLa Anane mATe che. te pachI Ama kema? ApanA jevA uttama purUSo AvA bhayaMkara vyasana samudramAM paDayA te pachI. ma buddhivALA mAnavIonAM tA zu hAla thAya ? temane kANu jugAra cheADAvaze ? vaLI jo' pAsA avaLA paDe che, teA Apa jugArane kema cheDI detA. nathI ? Apa peAte ja nAnAbhAI kuberane ja rAjA banAvA te ja vadhAre zreyaskara che. jugAramAM Apa rAjya hArI jaze teA khUba Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caribaMDa sahAkAvya khI thaze, paraMtu saMbhIravedI hAthI jema aMkuzane mAnatuM nathI, tema damayaMtInI vAta paNa nalarAjAe mAnI nahIM. damayaMtInA kahevAthI Aptajanoe jugAranI ramata choDI devA nalarAjAne khUba ja samajAvyA, paraMtu mAnyuM nahi, bhAgya jyAre palaTAI javAnuM hoya che. tyAre mAnavInI buddhi paNa viparIta Ave che. prAtakALamAM tArAo sahita caMdrikA hArI jAya che tema nalarAjA aMtaHpuranI anya strIo sahita damayaMtIne paNa hArI gayA, vasaMtaRtu pUrNa thAya che tyAre caMpAnuM jhADa kula rahita banI jAya che tema rAjA paNa pitAnA alaMkArothI rahita banI gayA, nalarAjAnI lakSmI prApta karIne kubera khUba ja abhimAnI bane, nalarAjA rAjyapadathI bhraSTa thavAthI prajA atyaMta duHkhI thaI A kubere nalarAjAne kahyuM ke mArA rAjyanI hadamAMthI cAlyA jAva, te vakhate pitAjIe temane rAjya ApyuM hatuM. have jugArathI mane rAjya mahyuM che, kubera ! tuM garva na karIza, lakSmI te parAkramIne ja maLe che. A pramANe kahI phakta eka vastrane laI nalarAjAe cAlavA mADyuM. "meM tane jItI lIdhI che, tuM mArI pAchaLa mArA aMtaHpuramAM cAla ! A pramANe naLanI pAchaLa javAvALI damayaMtIne kubere kahyuM. tyAre nAgarikoe kahyuM ke rAjana! Apa. mahArANI damayaMtIne kema roke che? siMhaNane pati banavAnI Imi je mRga rAkha heya te mATe Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA | / . athazya mRtyu thAya che. tema tamArA bhAInI patnI mahA satI damayaMtIne praNAma karI rathamAM aesADIne patinI sAthe vanamAM mekale. A pramANe nAgarikAnA kahevAthI kubere namaskAra karI damayaMtIne besavA mATe ratha arpaNa karyAM, mane tArA rathanI zuM jarUra che? A pramANe kahIne nalarAjAe kuberane rathanA mATe 'nA'kahI. peAtAnI priyatamA kramayaMtIne AgaLa karI, ati dhIra svabhAvavALA nalarAjA rAjamahAlayamAMthI nIkaLyA, tyAre teonA sevakavarga jorazeArathI raDavA lAgyA he zaMgAra ceSTA karatA mRgalAMe ? krIDA karatI menA ? nAcatA meralAe ? AMgaNAmAM ramatA kabutarA ? e peApaTo ? vAvaDInAM haMsA ? mane mArA priya patinI sAthe javAnI AjJA Ape. A pramANe hRdayane dravita karatI damayaMtI khelavA lAgI, nagaranI strIonI AMkhamAMthI AMsue vahevaDAvatI khelavA lAgI ke nalarAjAne AvI kharAba dazAmAM mUkanAra vidhAtAne dhikkAra che. are ! vidhAtAnA svabhAva ja eva che. caMdramAnI hAlata kRSNapakSamAM kevI thAya che ? teA pachI nalarAjAnI dayA kayAMthI rAkhe ? huM vidhAtA ! tane A pramANe karavAnI icchA hatI, teA pachI zA mATe nalarAjAne bharatA pati banAvIne bhAga sukhe! ApyAM je mahAsatIe sUryanA kiraNAnA paNa sparza karyAM nathI, te damayaMtI sUryanA pracaMDa tApane kevI rIte sahana karI zakaze ? kuberane paNa dhikkAra che. mahAsatIne duHkha ApI peAte peAtAnI saMpatti paNa kyAM sthira rAkhI zakavAne * Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] [pAMDava caritra mahAkAvya che? pitAnA putra karatAM paNa kuberane paNa adhika sAcavyuM te ja dIyara AvI rIte bhAI bhejAIne jaMgalanI vATe kADhe che te te paNa kayAMthI sukhI thavAnuM che? A pramANe nagarajano bolavA lAgyA. te vakhate damayaMtInA caraNasparzathI pitAne pavitra mAnatI pRthvI nAgariko dvArA uDatI dhULane laI AkAzamAM cAlI gaI nagarajane, nagara zreSThio, maMtrIo vigere taraphathI lAvavAmAM AvelA vAhanane asvikAra karIne nalarAjA damayaMtInI sAthe nagaranI bahAra AvyuM, pAchaLa pAchaLa AvatA maMtrIone samajAvI nAgarikanI sAthe nalarAjAe pAchA vidAya karyA, damayaMtInA mukhanI prasannatA joI nagaranI strIo paNa damayaMtInA satItvanI prazaMsA karatI nagaramAM AvI, nagaramAM nala damayaMtInA javAthI zokamaya nirava zAMti hatI. jANe ke nagaranI lakSmIe nagaramAMthI vidAya lIdhI, damayaMtIne chatra nIce besavAthI jeTalI zAMti nahatI, tenAthI adhika zAMti taDakAmAM tenI upara nalarAjAe rAkhelA uttarIya vastrathI hatI, rAjA rastAmAM thAkelI damayaMtIne vastra vaDe pavana nAMkhI zAMti ApatA hatA, kaI kaI vakhata rastAmAM thAkathI khinna thayelI damayaMtInA paga dabAvI nalarAjA AgaLa cAlavAne mATe vinaMti karatA hatA, koI vakhata tRSAtura damayaMtIne sarovaramAMthI kamalapatramAM ThaMDu pANI lAvIne nalarAjA pIvaDAvatA hatA, A pramANe paraspara AnaMdane Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH cho] : [ japta anubhava karatA keI latAmaMDapamAM rAtrI pasAra karatA hatA. : eka divasa bhayaMkara sarpa, vIchIM vigere jethI vyApta gADha jaMgalamAM nava damayaMtIe praveza karyo, sUrya paNa temanI paristhiti nahi joI zakavAthI krodhAyamAna (lAla) banIne astAcala cAlI gaye, jagalamAM cAre tarapha rajanInuM bhayaMkara sAmrAjya chavAI gayuM. eka suMdara, nadI jeIne tyAM baMne gayA, hAthapaga dhoIne rAjArANIe pANI pIdhuM, latAmaMDapamAM suMdara zilA upara Aze-- pAlavanA pAMdaDAnI zaiyA banAvI tenA upara damayaMtIne pAMdaDAnAM DIMTA vAge nahI. teTalA mATe pitAnuM vastra pAtharyuM. tyArabAda paMca parameSThinuM smaraNa karIne paraspara, vAtacIta karatAM baMne niMdrAdevIne Adhina thayA. tyArabAda damayaMtInA durbhAgyathI nalarAjAne vicAra Avyo ke "jyAM sudhI javAnuM che temAM aMzamAtra paNa pahoMcAyuM nathI, samudrane pAra karanAro eka bindu jeTalA pANIne pAra karI zake che, damayaMtIne sAthe laIne kema karI jyAM javuM tyAM kayAre ane kema pahoMcAze ? rastAmAM svachandatAthI cAlavAmAM damayaMtI bAdhaka banI rahI che, mATe teNIne ahIM sUtI mUkIne cAlyA jAuM, teNI paNa savAra thatA potAnA pitAne ghera athavA te kuberanA ghera jatI raheze, A pramANe vicArI damayaMtInA zarIra nIce rahelA potAnA hAthane khabara na paDe tevI rIte dhImethI kheMcI lIdhe, teNIne jagADyA sivAya Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "ng] [pAMDava caritra mahAkAvya navarAchA dhIme dhIme bolavA lAge, he priye ! A cAMDAlane tuM choDI de, mArA jevA pApInA zarIrane sparza tane thaze te tane paNa pApa lAgaze, jenA vizvAse tuM udhe che. te tane madhyajaMgalamAM sUtelI mUkIne cAlya jAya che. mugdha? te bramathI kalpavRkSa mAnIne mAre Azraya karyo che. paNa huM te kharekhara viSavRkSa samAna chuM; mATe tuM tArA karmanA phaLane bhagava, vidhAtAne paNa "dhikkAra che ke jeNe mAnasarovaranI haMsalIne kAgaDAnI sAthe saMbaMdha joDI Aye, tyArabAda je hAtha hastameLApamAM damayaMtInA hAthanI upara hatA, te ja hAtha vaDe ardha vastra phADI nAMkhyuM. pharIthI nalarAjA be priye! meM tAre ghaNe aparAdha karyo che, chatAM te mane cheDe nathI, paraMtu durAtmA nalarAjA Aje tane vagara aparAdhe choDI jAya che. priye ! huM mAnuM chuM ke mArI A bhUlane tuM mApha karIza, tArA hRdayamAM mArI bhUlane yAda karIza nahI. kAraNa ke kAjaLano raMga caMdramAne lAgI zakato nathI. priye! huM tane mArA A ApattikALamAM duHkhI karavA taiyAra nathI. mATe ja tane cheDI jAuM chuM; tuM sativratathI pavitra che. mATe tene koI upadrava naDaze nahi, pitAnA athavA zvasuranA gharamAM tejI AmanyA sacavAze, A pramANe kahIne pitAnI AMgaLI chedI temAMthI nIkaLatA lehI vaDe vastra upara lakhyuM.. - A vaDanA jhADathI jamaNA hAthane je rasto che te vidarbha deza. jaya che. ane A visela kesuDAmAM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga kA cho ] [17jADethI dakSiNa taraphanA raste kezalApurI jAya che. devI ? tuM tArI IcchAthI bemAMthI koIpaNa jagyAe jaje, huM mArUM mukha tane kayAMya batAvavA egya nathI. ' '' A pramANe lakhIne sajaLanayane nalarAjAe cAlavA mAMDayuM. vacce vacce pAchuM vALIne sUtelI damayaMtIne jotA hatuM ane AMkhamAMthI AMsu vahAvato hato, thoDe jaIne rAjA pAcho Avya, damayaMtInA mukhane joI vidhAtAne dhikkArate belato hato ke AvI suMdara damayaMtIne banAvI AvI garIba avasthAmAM zA mATe mUkI? mukha mANasa paNa beraDI vAvIne kApato nathI. te pachI Icchita phaLane ApavAvALI kalpalatAne koNu kApe? he vidhAtA ! kamalamAM rahelI tuM "jaDa ane niSThura che tuM ja caMdramAne rAhuthI pIDA apAve che. te vakhate nalarAjA kahevA lAgyo ke he vanadevatA! Apa ko mArI prANapriyAnA tarapha nirdaya nahI banatA, Apa leke jarUrathI dhyAna Apaze, ke tene keI upadrava na thAva, ane savAranA teNIne svajananA ghera javAno rasto malI jAya, A pramANe kahI naladeve cAlavA mAMDayuM. jyAM sudhI damayaMtI dekhAtI hatI, tyAM sudhI pAchuM vaLIne joto joto nalarAja eka jhADamAM bharAI gaye, manamAM nizcaya karyo ke sUryodaya thayA pachI huM jaMgalamAM cAlyA jaIza, ane damayaMtI pitAnI IcchA, mujabanA mArge cAlI jaze, A pramANe vicAratAM AkhI rAta cAlI gaI, aMdhakAra cAlyA gaye, ane bhUmaMDalane Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158] [pAMDava caritra mahAkAvya prakAzita karavA mATe sUryo pitAnA pagalAM udayAcale mAMDayA hatA, naLanA haiyAmAM saMpUrNa aMdhakAra hato, haju sUryodaya thaye nahoto, nalarAjAe jaMgalanI vATa pakaDI, AgaLa jatAM dhUmADAnA goTe goTA AkAzamAM jatA joyA, najadIka javAthI temAMthI nIkaLatI bhayaMkara javALAo joI, nalanA aMtaramAM zokAgni hato te pramANe vanamAM dAvAnaLa hatuM, AgamAM baLatA ane karUNa AkaMda karatA pazupakSIone sAMbhaLyAM, nalarAjAe manuSyanI bolI sAMbhaLI he IkvAku! -nalabhUpAla ? mahAtmana ! mane dAvAnalathI baLa bacAve. A zabdo sAMbhaLI nalarAjA AgaLa gaye, tyAM sarpane je. nalarAjAe pUchyuM ke tame mAruM nAma kuMla vigere kayAMthI jANe che? vaLI manuSyanI bhASAmAM kevI rIte bole che ? teNe kahyuM ke huM pUrvajanmamAM manuSya hato, te saMskArathI manuSyanI bhASA boluM chuM rAjana ! mane vizuddha avadhijJAna thayela che, eTale saMpUrNa jagatane hAthamAM rahelA bAranI jema jANuM chuM mATe Apa mArUM agnithI rakSaNa kare, huM paNa mArAthI banatuM ApanuM rakSaNa karIza, sarpanA kahevAthI dayALu naLarAjAe potAnuM vastra jhADa upara phekayuM, tenA AlaMbanathI sApa nIce utarIne nalarAjAnA hAtha upara karaDe, rAjAne khUba ja duHkha thayuM. kahyuM ke he sApa ! A te pratyupakAra chene? are ! tArI jAtane svabhAva che ke tene dUdha pivaDAve che tene ja tuM karaDe che. A pramANe nalarAjA belatA hatA teTalAmAM tenA jheranA prabhAvathI zarIra kubaDu banI gayuM, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThI] [ 159 peAtAne kukhaDA joI jIvavAnI IcchA cheDI daI vrata levAnI nalarAjAne bhAvanA thaI. sa H jaDe eTalAmAM nalarAjAe sapanA sthAna upara eka divyaAkRtivALA devane joyA, deva melyA huM bhUpAla ! tame zA mATe ciMtA karI che? huM to tamArUM rakSaNa karavAvALe! tamArA pitA niSadha chuM, huM saMyama grahaNa karI, ati kaThina tapazcaryApUrvaka anazana karI, zarIrane cheDI brahmAdevalAkamAM deva tarIke utpanna thayA chuM; avidhajJAnathI tamArI vipattine jANI huM ahIM Avye chuM; ane A badhI mAyAjALa me' racI che. tane prApta thayeluM kubaDApaNu' tArA hitane mATe che. A svarUpamAM tane kAI eLakhI zakaze nahi. mATe tane tArA zatruo vighnakartA nahI banI zake, hamaNAM vrata grahaNa karavAnI icchA rAkhIza nahIM. tane haju bharatAnA upabhAga karavAnA bAkI che vatsa ! jyAre pratrajyAne samaya Avaze. tyAre tane huM sucana karIza. tuM A zrIphaLa tathA karaDIAne grahaNa kara, tene sArI rIte sAcavaje, jyAre tane ttArU rUpa dhAraNa karavAnI IcchA thAya, tyAre A zrIphaLane phADI temAMthI vyivasrane kADhIne dhAraNa karaje. A kara'DIAmAMthI hAra vagere AbhUSaNAne paNa kADhaje, vasa AbhUSaNAne dhAraNa karavAthI tane tArUM' asala svarUpa prApta thaze, A pramANe kahIne baMne vastuo nalarAjAne ApI te deve kahyuM ke vatsa ! tuM jaMgalamAM kema bhaTake che ? tane jyAM javu' hAya tyAM pahAMcADI dauM. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ] [pAMDava caritra mahAkAvya ? ? nalarAjAe kahyuM ke tAta! A mane susumArapura pahoMcADI do, A pramANe kahetAMnI sAthe ja nalarAjAne susumArapuranA dvAra pAse deve mUke, rAjA prasannatAthI nagara tarapha cAlyA, nalarAjAe AgaLa cAlatAM cAlatAM nagaramAM ke lAhala sAMbhaLe, "bhAgo, bhAgo" e pramANe gheDesvAreno avAja sAMbhaLI "A zuM haze? ema vicArato nalarAjA AgaLa cAlyo, te teNe mahAvatane pachADa, maTha, aTTAlikA, zAlA, maMdira Adine teDatA sAkSAt yamarAja jevA prAMDakAya hAthIne je, ghaNA upAyo karavA chatAM hAthI vaza thaye nahI. tyAre dadhipaNuM rAjAe udgheSaNa karAvI ke je kaI A hAthIne vaza karaze tene mArI tamAma lakSmI ApI daIza. rAjAnI uddaghASaNa sAMbhaLI nalarAjA hAthInI tarapha jhaDapI doDavA lAgyA, leke e kubaDAne deDo re, paraMtu siMhanI jema te kubaDe AgaLa vaLe, kubaDAe moTA paththarane TukaDe tenA upara pheMkIne kahyuM ke he mAtaMga! tuM strI, bAlaka vigerene upadrava karI rahyo che. te tuM mAtaMga ja (cAMDALa) che. tuM mArI sAme AvI jAya te tane khabara paDaze ke tArI tAkAta keTalI che. hAthI nalarAjAnA zabdo sAMbhaLI kodhamAM aMdha banI nalanI tarapha de , nalarAjA kadIka doData, te vaLI cakaraDI pheravata, ghaDIkamAM DhephAM pheMkato, vaLI kaThora vacanethI tene phaTakArate, vaLI puMchaDI pakaDIne tene cakanI jema pheravate, * ke, A Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : chaTho ] [ 161 nalarAjA hAthIne trAsa ApateA hateA, hAthI trAsI gaye te vakhate leAkeAe nAda karyAM, jenA zabdanA avAja gaganane bheDhI gayA, rASe bharAyela hAthI nalarAjAnI pAchaLa doDavA lAgyA, tyAre pAtAnuM uttarIyava tenA upara nalarAjAe phUMkayu. hAthIe jyAM peAtAnuM mAthuM namAvyuM tyAM rAjA hAthI upara caDhI gayA, tenI garadana upara ane pagane lakhaDAvI aMkuzeAnA prahArathI hAthIne zAMta karI, dhIme dhIme tene hastizALAmAM lAvI AlAnastaMbhe madhyA. zuM koI deva mAyAvI kubja banIne jamIna upara AvyeA che? ke jeNe A alamasta hAthIne zAMta karyAM che. te pramANe manamAM Azcaya pAmatA rAjA kubaDAnI pAse AvI nagaradvAra upara caDhIne kubaDAne ratnamALA paherAvI, leAkeA kubaDAnI bahAdurInuM varNana karatA jayanAda pAkAravA lAgyA, hAthIne khAMdhyA pachI janatAnA cittamAM zAMti thaI, te kubaDA vilAsapUrvaka nIce utarIne eka mitranI jema dadhipaNu rAjAnI pAse jaIne beThA, rAjAe paNa saMtuSTha thaI ne alaMkArA tathA divya vastro ApI meTA gauravapUrvaka peAtAnI pAse besADayA, eka divasa rAjAe tene pUchyuM' ke A prakAranA hAthInuM zikSaNa kayAMthI meLavyuM ? tamArU' kuLa kayuM che ? Apa kayAMnA rahevAvALA che ? tame keANu che ? vigere pUchavAthI kubaDAe kahyu ke mArI janmabhUmi kAzalAnagarI che, mArA svajanaparivAra adheA tyAM ja rahe che, huM nalarAjAnA huDaka nAmanA rasAI e chuM. nalarAjAe premathI mane badhI kalAo t 11 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] [pAMDava caritra mahAkAvya zIkhavI che. sUryapAka rasoI nalarAjA tathA mArA sivAya kaI jANatuM nathI. potAnA bhAI kuberanI sAthe jugAramAM pitAnuM rAjya hArI gayA. pitAnI patnI damayaMtInI sAthe vanamAM cAlyA gayA, vanamAM nalarAjAnuM mRtyu thavAthI huM ApanI pAse AvI gayo chuM; dadhi parNarAjA nalarAjAnA mRtyunI vAta sAMbhaLI raDavA lAgyA, ane temanI maraNo - ttara kriyA karI, eka divasa rAjA dadhiparNane sUryapAka rasavatI jamavAnI IcchA thaI, temaNe haMDikane cokhA vigere badhI vastuo ApI sUryapAka rasoI banAvavA mATe kahyuM. huMDike vAsaNane taDakAmAM mUkI "vaivasvati vidyAnuM smaraNa karIne suMdara rasavatI rasoI taiyAra karI, saparivAra rAjAe sUryapAka rasAI jamIne khUba ja AnaMda anubhavyuM, huMDikane vastra, aMlakAra vigerenI navAjeza karI, eka lAkha sonAmahora ApI, tathA pAMcaso gAma bheTa ApyA, paraMtu huMDike pAMcaso gAma levAnI "nA" kahI. eka divasa rAjAe khuza thaIne huMDikane koIpaNa mAMgavAnuM kahyuM. teNe kahyuM ke Apa ApanA rAjyamAM, jugAra, zikAra, dArU A traNe vastuone niSedha karAve, rAjAe traNe vastuonA niSedhane mATe udgheSaNa karAvI, tyArabAda rAjamahelamAM rahetA haMDike ghaNA varSo vyatita karyA. eka divasa savaranA kinAre vRkSanI chAyAmAM beThelA kubaDAnI pAse eka brAhmaNa AvIne beThe, teNe nalarAjAnA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirga : cho] [163 tamAma aMge joI, tenI ja sAme niMdA karavA lAgyuM. A jagatamAM nirdaya-nirlajaja-nika sattvazALI durAtmAemAM sarvathI pahelo nalarAjA che. jeNe pitAnI sUtelI patnI damayaMtIne bharajaMgalamAM madhyarAtrie nidrAvasthAmAM choDI dIdhI che. kharekhara te vakhate nalarAjA bhasma kema na thaI gaye? te brAhmaNanI vAto sAMbhaLI nalarAjAnI AMkhamAMthI AMsuo paDavA lAgyA, nalarAjAe te brAhmaNane pUchayuM ke Apa koNa che? ane kayAMthI Ave che ? duSTa nalarAjAne vRttAMta Ape kayAMthI sAMbhaLe che, vaLI nalarAjAe pUchayuM ke damayaMtIne choDI dIdhAnI vAta to junI che. tyArabAda virahiNI damayaMtIe zuM kahyuM? brAhmaNe kahyuM ke damayaMtIne cheDI daI nalarAjAnA gayA bAda rAtrinA chellA praharamAM teNue svapna joyuM. jANe pote pAMdaDAthI suzobhita, maMjarIothI vibhUSita, bhramarothI guMjIta, phaLothI bharapura, AMbAnA jhADa upara phalA levAnI IcchAthI caDhI, eka hAthIe AvIne te jhADane ukhADI nAMkhyuM, huM jhADa uparathI nIce paDI gaI, svama purUM thayuM. jAgIne joyuM tyAre pitAnA priyapati nalarAjAne joyA nahIM. tyAre bhayathI vidgala banIne teNI cAre tarapha jevA lAgI, pati nahI malavAthI teNIe vicAryuM ke Aje mAruM bhAgya pratikula che. tyAre to mArA patie mane sarSathI bharelA jaMgalamAM ekalI mUkI dIdhI, zuM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] [pAMDava caritra mahAkAvya teo mArA mATe pANI levA gayA haze? zuM koI vidyAdharIe ke vanadevatAe temanuM haraNa karyuM haze ? mArA pati vinA kAraNe mane mUkIne jAya nahi, teNIe cAre tarapha joyuM tyAre kyAMya paNa nalarAjAne joyA nahIM tyAre teNe jora jorathI raDavA lAgI, atyaMta vilApa karatI damayaMtIe manamAM vicAryuM ke svapnanA AdhAre mane mArA patine meLApa nahI thAya, mArA patie mane jaMgalamAM choDI daI je kArya karyuM che tevuM kArya koIpaNa vivekI AtmA nahI kare, paraMtu temane koI deSa nathI, mArA ja karmone doSa che. nahitara temane AvA prakAranI buddhi Ave ja nahIM. A pramANe balIne damayaMtI evI rIte raDavA lAgI ke jaMgalanA dhApada ane vRkSo paNa avAja sAthe raDavA lAgyA. tyArabAda vastranA aMtabhAga upara lakhelA akSaro vAMcA, vAMcavAthI teNInA aMtaramAM AnaMda thaye, ke haju sudhI huM mArA patinA cittamAM ketakInA puSpanI bhramarI banIne rahI chuM. teoe pitAnA ja hAthe lakhIne mane javAne Adeza ApyuM che. vaDanA jhADathI jamaNIbAjue jatA raste pitAjInA ghera ja jAuM chuM. patinA virahamAM pitA ja hRdayanI pIDAnuM haraNa karavAvALA hoya che. pati vinA zvasuranA gharamAM rahevA mATe sAdhvI strIone mATe pagale pagale muzkelIo ubhI thAya che. A pramANe vicArIne damayaMtI bhayavivala banIne Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : chaThTho [ 165 cAre tarapha khetI pitAnA ghara taraphanA raste cAlI, melAM vastrothI aMgane zeAbhAvatI, chuTA vALavALI, pati virahathI pIDAyelI, daridra strInI samAna, damayatI mA mAM jaldI jaldI cAlavA lAgI, viSavidyAthI sarponI jema, siMhane joi hAthInI jema, agni jvAlA samAna damayatIne joi upadrava karanArA jIvA bhAgavA lAgyA, thADe dUra gayA bAda teNIe eka meATA sAne jatA joyA. damaya tI te sAnA bhegI thaIne nizcita mane cAlavA lAgI, paNuM jaMgalamAM jatA te sAne cArAe gherI lIdheA, meATA sAne cAree luMTavA mAMDayA, te vakhate damaya tIe peAtAnA cAritra maLanA prabhAvathI jorathI huMkAra' karyAM ke jethI ceArA bhAgI gayA, sAtha patie damayaMtIne kuladevatA mAnI bhaktibhAvathI namaskAra karyAM, pUchyuM ke 'Apa ekalA A nirjana vanamAM kema pharo che' ? damaya tIe bAMdhavasamAna te sA patine nalarAjAnI vruta krIDAthI mAMDIne jaMgalamAM peAtAnA tyAga karyA, tyAM sudhInI vAta kahI saMbhaLAvI, peAtAnuM rakSaNa karanAra ane nalapatnI damayaMtIne sAvA peAtAnA taMbumAM lai gayA, snAna, bheAjana vigerethI sAthe patie devatAnI jema damayaMtInI ArAdhanA karI. varSARtunA AgamananA zubha saMdezA mayUrAge peAtAnA TahukArathI jagatane ApyA, jaMgalamAM cAre tara nAcatA mayUrA TahukAra karatA hatA, AkAza nAra Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya vAdaLothI chavAI gayuM. kALA DibAMga vAdaLo paraspara athaDAI moTA avAja karatA hatA, jANe ke aMbaramAM tumula yuddhanA raNazIMgA phukAyA, sUryanI hAjarImAM paNa bhayaMkara aMdhAruM hatuM, puSparAvartana varasAdanI jema AkAzamAMthI moTI dhAre vAdaLAo varasavA lAgyA, rastAmAM kAdava thaI javAthI gADAone calAvI zakAya tevI sthiti rahI nahatI, sArthane ahIM ghaNe vakhata rekAI javuM paDaze, tema vicArI damayaMtI koIne kahyA vinA tyAMthI chUTI paDIne cAlavA lAgI, teNIe rastAmAM bhayaMkara yamarAja sadaza eka rAkSasa joye; bhayathI rAMcala AMkhavALI damayaMtIne pUchyuM ke tuM kayAM jAya che? Aje tane khAI, huM mArI bhUkhane zAMta karIza, teNIe zAMta bhAvathI kahyuM ke pahelAM mArI vAta sAMbhaLe, pachI tamArI IcchA mujaba karaje, paramAhetI hovAthI mane mRtyune jarApaNa bhaya nathI, puNyavAnane mRtyune bhaya paNa zA mATe joIe? paraMtu parameSThi namaskArathI pavitra manavALI huM parastrI chuM. mane aDatAM ja tuM bhasma thaI jaIza, damayaMtInA vacanane sAMbhaLI te rAkSasa be he mahAsatI! huM tArA upara khUba ja prasanna chuM; damayaMtI belI he rAkSasa ! kharekhara tuM mArA upara prasanna hoya te mane kahe ke mArA patine meLApa kayAre thaze, ane kayAM thaze? jJAnane upaga mUkI rAkSase kahyuM ke je divase tAre tyAga karyo che tyArathI bAra varSe tArA pitAnA tyAM ja tArA patine meLApa thaze, je tamArI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suge cho] [ 167 AjJA hoya te huM tamane tamArA pitAjIne tyAM mUkI jA, damayatIe kahyuM' ke pati samAgamanI vAta karIne tame mArI upara mahAna upakAra karyAM che. parapurUSanI sAthe huM kayAMya jatI nathI, mATe have Apa prasthAna kare, tathA dharma dhyAnamAM cittane sthira karA, tyAre te rAkSase sUryanA kiraNeAnI samAna prakAzita maNi kuMDaLathI yukta peAtAnu svarUpa atAvIne prasthAna karyuM. khAra varSa vityA pachI patino samAgama thaze ema jANIne pativratA kramayatIe abhigraha lIdhA ke pati dana karyAM sivAya lAlavastra, pAna, puSpamALA vigere grahaNa karIza nahI, AgaLa cAlatI damaya'tIe manane prasanna karanArI, nAnA phaLeAthI yukta vRkSAvALI, eka patamAM kRtrima guphA joI, tyAM varSAkAla vyatita karavAne mATenA nirNaya karyo, ane mATInI zrIzAMtinAtha bhagavAnanI pratimA banAvIne sthApanA karI, rAta divasa zrI zAMtinAtha bhagavAnanI ArAdhanA, caturthAMbhatta, chaThThuM, arjuma, vigere karatI damayatI parameSThi namaskAra maMtranuM smaraNa karatI teNI samayavyatita karavA lAgI. A bAju damayaMtIne nahi jovAthI tenI tapAsa karatA sA`pati ahI AvI paheAMcyA, guphAmAM kuzalinI jinapUjA karatI damayaMtIne joI atyaMta khuzI thayA, namaskAra karIne te damayaMtInI pAse beThA, teNIe pUjAnI pUrNAhUtI thayA bAda sA patinuM svAgata karyu., kuzaLatA pUchI, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] [pAMDava caritra mahAkAvya tyAre sArthapatie pUchayuM ke Apa kayA devanI pUjA kare che? teNIe kahyuM ke salamAM tIrthakara zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM nAma batAvyuM. te baMnene vArtAlApa sAMbhaLIne najIkanA AzramamAM rahetA tApaso paNa tyAM AvyA, te tApasanI sAme damayaMtIe sArthapatine ahiMsA pradhAna jina dharmano upadeza Ape, sArthapatie paNa vizuddha bhAvathI karmone teDanAra damayaMtIne gurUpade sthApIne jinadharmane aMgikAra karyo, eTalAmAM ekAeka varasAda A, tApasa AkuLa-vyAkuLa banI gayA, damayaMtIe te lekene zAMtvana ApyuM. ane bolI ke "je meM vizuddha bhAvathI AraMtudharmanuM pAlana karyuM hoya te A varasAda baMdha thaI jAya, tarata ja varasAda baMdha thaI gaye, te tApaso devI svarUpa damayaMtIne mAnavA lAgyA, dayArahita dharmane choDI, teoe dayAmaya evA jinadharmane aMgIkAra karyo. - sArthapatie tyAM eka suMdara nagara vasAvIne te nagaranA madhyabhAgamAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM suMdara jinAlaya baMdhAvyuM. pAMcase tApase bedha pAmelA hovAthI te nagaranuM nAma tApasapura pADavAmAM AvyuM. ghaNA vyavahArIAoe bIjAM nagarathI AvI atre vasavATa karyo, nagarajane, tApase, sArthapati vigere AnaMdapUrvaka jainadharmanuM ArAdhana karatA rahevA lAgyA. . eka vakhata madhyarAtrine viSe damayaMtIe " parvatanA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga ke cho] [169 zikhara upara sUryamaMDaLanI kAMtine jItanAre vicitra prakAza joye, pakSIonI jema sUra-asUra ane vidyAdharene samUha bhUmaMDala upara AvI rahyo hato. temanA kelAhalathI badhA tApasa tathA nAgarike jAgI gayA, tyAre sArthapati, damayaMtI tathA badhA tApase paNa parvatanA zikhara upara caDhayA, navIna kevaLajJAna prApta karelA zrIkesarIsiMha sAdhuno mahimA karatAM deva ane vidyAdharane joyA, AnaMdita banIne namaskAra karIne kevaLInI AgaLa damayaMtI, sArthavAha tathA nAgarika beThA, te ja vakhate zrIyazobhadra sUrIzvarajI kevaLIne namaskAra karIne temanI pAse beThA, deva-manuSya vigere pitAnA ucita Asane beDA, kevaLI bhagavaMte karmanA marmane chedavAvALI dezanA ApI, A saMsAramAM jIvana-yauvana-lakSmI vigere badhuM ja nazvara che. anitya che. chevaTe duHkhane ApanAra che, temAM Asakta muDhaloko potAnA manuSya janmane vyartha banAve che. manuSyarUpI kalpavRkSanuM phaLa zAzvata mekSasukha che, nazvara sukhanA mRgajaLane cheDI, mekSa sukhanA mATe prayatnazIla banavuM joIe. dezanAnA aMte kevaLI bhagavaMte kahyuM ke paramArhatI damayaMtIe dharmanuM svarUpa je kahyuM che te ja yathArtha che. A bAbatamAM saMdeha nathI, corono nAza, varasAdane reka vigere tenA prabhAvane tame zuM nathI jANatA ? dharmanA prabhAvathI to teNe nirbhaya banIne AvA ghera jaMgalamAM rahI zake che. muninI dezanAthI sa vega pAmIne vimalamati nAmanA kulapatie e matanI yAcanA karI, kevaLIe kahyuM ke Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] [pAMDava caritra mahAkAvya mArA gurUmahArAja zrIyazobhadrasUri tamane dIkSA Apaze, tyAre kulapatie kahyuM ke bhagavana! Ape kevI rIte ane kema dIkSA lIdhI? - kevalImunie kahyuM ke kezalA nagarImAM nalarAjA nAmanA rAjA thayA, A damayaMtI temanI pativratA strI che. temane kubera nAmane bhAI che. je nalarAjAnA rAjya upara zAsana kare che. huM kuberano putra siMhakezarI chuM. zRMgApurIza kesarInI putrI baMdhumatInI sAthe lagna karI nagaramAM Avato hato, A parvatanI upara AvIne mArA bhAgyanA baLe zrI yazobhadrasUri mahArAjane vaMdanA karI. dezanA sAMbhaLI tyArabAda meM temane pUchyuM ke bhagavAna ! mAruM AyuSya keTaluM che? tyAre teoe pAMcadivasanuM AyuSya batAvyuM. mRtyunI bIkathI atyaMta duHkhI thaye tyAre teoe kahyuM ke vatsa ! gabharAIza nahIM. eka divasanuM cAritra paNa janma maraNanA bhayane dUra kare che. teonA vacana grahaNa karIne priyA baMdhumatIne choDI meM teonI pAse saMyama aMgikAra karyo, teonA AdezathI pahADanA zikhara upara caDhI, ghAtI karmono kSaya karI, kAloka prakAza kevaLajJAnanI prApti karI, A pramANe kahIne kevaLI bhagavaMta siMhakezarI aghAtI karmono kSaya karI paramapadane pAmyA, devatAoe temanA zarIrane puNya kSetramAM laI jaI agnisaMskAra karyo, tyArabAda kulapatie zrIyazobhadrasUrijInI pAse saMyama aMgikAra karyo Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : cho ] . [17 damayaMtIe jyAre rIkSAnI vinaMtI karI tyAre gurUe kahyuM ke vatsa! tuM haju bhegene bhegavIza, mATe tAre hamaNAM dIkSA levI nathI, tArA bhegAvalI karma bAkI che.. pUrvabhavamAM nalarAjA mammaNabhUpati hatA, tuM temanI priya patnI vIramatI hatI, kIDAne mATe mRgayA vanamAM jatA hatA, tyAre tame baMnee sArthanI sAthe AvatA eka munine sAme AvatA joyA, apazukana thayA samajIne munine sipAI pAse pakaDAvI tame baMne ghera pAchA AvyA, tyArabAda koI kAraNathI munine bolAvI Apa kyAMthI. Avo che? ane kayAM javAnA che? A pramANe pUchavAthI muninI amRtamaya vANI sAMbhaLI temanI pUjA karIne temane vidAyagIrI ApI. te vakhate munine bArADI rokavAthI upArjana kareluM karma A bhavamAM tamane baMnene udayamAM AvyuM che. ane bAravarSano viyegA thaye che. bAra varSa vityAbAda patinI sAthe pahelAnI jema bhegone he damayaMtI ! tuM bhegavIza, prAtaHkALamAM yazobhadrasUrijI parvata uparathI utarI tApasapuramAM padhAryA, zAMtinAtha bhagavaMtanI pratiSThA karAvI, pitAnI dezanAthI aneka AtmAone samyakatvanI prApti karAvI. A pramANe guphAmAM jinArAdhanA karatI damayaMtIe sAta varSa vItAvyA. , ' ' eka divasa kei musAphare AvI damayaMtIne kahyuM ke ahIMthI thoDe TUra meM tArA patine joyA che. huM sArthanI Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] [ pAMDava caritra mahAkAvya sAthe javAnI utAvaLamAM chuM, ema kahI te musAphara jaldIthI cAlyA ke, tene zabda sAMbhaLIne damayaMtI guphAmAMthI nIkaLIne he bhadra ! he bhadra! tame zuM kahyuM? tame mArA patine kayAM joyA hatA? A pramANe latI damayaMtI tenI pAchaLa doDatI gaI teNI vanamAM paDI gaI, eTalAmAM te musAphara adazya thaI gaye, ane damayaMtI tyAMthI pAchI vaLI, paraMtu damayaMtI guphAne raste bhUlI gaI, teNI vilApa karavA lAgI, he deva! A zuM thayuM? te musAphara paNa malyA nahIM. ane guphAne rasto paNa bhUlI gaI, teNI jaMgalamAM bhaTakavA lAgI, eTalAmAM eka rAkSasIe AvIne kahyuM ke huM tane khAI jaIza, teNIe bhayabhIta banIne kahyuM ke je mAruM mana mArA pati nalarAjA sivAya anya purUSane sparza paNa na karI gayuM hoya, tIrthakara sivAya meM bIjAne deva na mAnyA heya, jainatatvamAM mArI aTala zraddhA hoya, to A rAkSasI hatAza thaI jAya, teNInA vacana sAMbhaLI rAkSasI bhayabhIta banIne tyAMthI cAlI gaI, damayaMtI AgaLa cAlI, pANInI tarasa lAgavAthI teNI eka nadI kinAre gaI, to tyAM teNIe pANI joyuM nahI, teNIe kahyuM ke mAruM mana samyakatva saurabhathI surabhita hoya te tenA prabhAvathI A nadImAM amRta samAna pANI AvI jAya, A kahetAnI sAthe ja nadI pANIthI chalakAI gaI, teNIe snAna karIne pitAnA zArIrika zramane dUra karyo, AgaLa cAlatAM thAkI gaI ane vaDanA jhADa nIce * * * . . ; * Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H cho [ 173: beThI hatI, eTalAmAM sAnI sAthe nIkaLelA ceADA musAphAe tene joI ane pUchyu ke tame kANu che? vaDanA jhADa nIce kema beThA che ? zuM tame vaDadevaMtA che? teNIe kahyuM ke huM devatA nathI paNa manuSyarUpI eka strI chuM; huM' mArA pitAjIne tyAM jaI rahI hatI. paraMtu rastA bhUlI gaI chuM; mATe tame mane tApasapurano rastA batAveA, te leAkeAe kahyuM ke hamaNAM sUryAsta thavA AvyA. che, mATe hamaNAM tApasapurano rastA ame nahI batAvI. zakIe, paraMtu Apane vasti sthAnamAM laI jaI e, musApharonI sAthe damayaMtI dhanadeva sA vAhanI pAse AvI, musApharoe sAtha vAhane hakIkata jaNAvI, sAtha vAhe kahyu ke tu mArI putrI che" have tane keAIpaNa prakAranI khIka ke bhaya nathI, A pramANe kahIne tene harSoMllAsita banAvI. prAtaHkALamAM damayaMtIne adbhuta vAhana upara besADI sApati tyAMrthI sAthe sahita nIkaLyA, teNIne acalapuranA dvAra pAse mUkI dIdhI, thAkelI damayaMtI eka vAvamAM gaI, jalapAna vigere karIne bahAra AvI, cAre tarapha jotI khelavA lAgI zuM karU ? kayAM jA* ? A pramANe vicAratI teNI vAvanA eTalA upara kheDI. te nagaramAM RtupaNa nAmano rAjA rAjya karatA hatA, tene caMdrayazA nAmanI rANI hatI, rANInI dAsIe pANI levA mATe vAvamAM AvI hatI, damayaMtInuM svarUpa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174] [pAMDava caritra mahAkAvya joIne manamAM kSobha pAmelI dAsIoe mahelamAM AvI rANIne vAta karI, rANIe damayaMtIne bolAvavA mATe -dAsIne mokalI, teoe AvI teNIne kahyuM ke caMdrayazA rANI Apane putrI premathI bolAve che, mATe Apa cAle, -dAsIonA vacana sAMbhaLI temanI sAthe damayaMtI gaI, rANI rAMdrayazAnI sagI bahena puSpadaMtInI putrI damayaMtI thatI hatI, paraMtu bAlyakALamAM ja eka bIjAne joyelA hovAthI ekabIjAne oLakhI zakyA nahotA, paraMtu teNIne joI rANIne prema ubharAya, paraspara ekabIjAne bheTI paDyA, ane kahyuM ke tuM mArI putrI caMdrAvatInI priya bahena che, tame baMne baheno mArI lakSmIno upayoga karaze, paraMtu tuM mane tAro parirAya Apa ! damayaMtIe sArthanA pravAsione je kahyuM hatuM tema ja kahyuM. garIba, anAtha vigerene mATe nagaranI bahAra rAMdrayazAdevI taraphathI dAnazALA cAlatI hatI, teNIe rANIne kahyuM ke huM dAnazALAmAM besIne dararoja dAna ApavAnuM kArya karIza, damayaMtInI vAtane rANae svikAra karyo, bhejanAthane rUpamAM potAnA pati nalarAjA kadAca koI divasa jovA maLaze, tema mAnI yAcakane dAna ApI khuza karatI hatI. bIje divase damayaMtIe rAjapurUSothI bAMdhIne laI javAtA eka corane je, damayaMtIne joI bhAre dinanA ane khInnatAthI be he devI! mAruM rakSaNa kare, mane bacA, teNIe te rAjasevakane pUchyuM ke A Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : cho] [ 175 mANase zuM karyuM. che ? tyAre teoe kahyuM ke caMdrAyatInI ratna peTInI ceArI karI che. tethI tene ame vadha sthAne laI jaI e chIe, teNIe cArane cheDI devA mATe rAjasevakane kahyu', paratu teoe cArane cheDayA nahI. tyAre teNIe maMtra eAlIne cAranI upara pANI chAMTayuM. cAranA aMdhana tUTI gayA, cAra jyAre baMdhanathI chUTI gayA, tyAre nArikAe harSathI kAlAhala macAvI dIdhA, te sAMbhaLI rAjA paNa tyAM AvyeA, camatkArane joI prasanna thayelA rAjAe kahyu` ke aparAdhIne daMDa nahI ApavAmAM Ave teA badhI jagyAe arAjakatA phelAI jaze, ane huM pApI kahevAIza, mATe tuM tene cheDAvIza nahI. tyAre teNIe kahyuM ke huM tAta ! mArA dekhatAM ja jo teno ghAta thAya te jinadharmanuM pAlana karavAvALI mArI dayALuvRtti ja kayAM rahI ! rAjAe kramaya'tInA AgrahathI cArane cheDayA, jagatamAM mahAsatI darekane pUjaya hAya che. te cAre damaya'tIne namaskAra karIne kahyuM' ke devI ! navA janma ApanAra Apa mArI mAtA che!, A pramANe kahIne cAra peAtAnA sthAne gayA, ane dararoja AvI damayaMtInA rAraNakamalamAM peAtAnuM mastaka namAvavA lAgyA. eka divasa jyAre teNIe cArano pirarAya pUchyA tA teNe kahyuM ke tapAsapuranA svAmi vasaMta sA vAhano huM piMgala nAmano nokara chuM; eka divasa temanA gharamAMthI ratnonI cArI karIne bhAgI chUTayA paNa rastAmAM cAree Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176] [pAMDava caritra mahAkAvya mane luMTI lIdhe, ahIM AvI rAjAne nokara banya, bIje divase rAjabhavanamAM pharatA hatA te vakhate meM ratnanI peTI jaI tenI corI karIne bhAgye, paraMtu rAjyanA hAMziyAra sevakae mane pakaDI lIdhe, rAjAnI pAse laI gayA, dehAMtadaMDanI zikSA thaI, teo jyAre mane vadha staMbha laI jatA hatA, tyAre Ape mane bacAvyA, mATe devI ! have huM ApanA RNamAMthI kevI rIte mukta thaIza ? vaLI Apa jyAre tApasapurathI cAlI gayA tyAre sArthavAhane khUba ja duHkha thayuM ane sAta divasa sudhI bhajana paNa lIdhuM nahi, jyAre pU. yazobhadrasUrijI mahArAjane upadeza sAMbhaLe tyAre temaNe sAta divasa pachI bhejana lIdhuM. ekadivasa sArthavAha, suvarNaratna vigere laIne kezalAnagarImAM jaIne kuberarAjAnA darzanArthe gaye, rAjAne senuM tathA ratna bheTa ApyA, rAjAe khUza thaIne tene chatra, rAmara sahita tApasapurane rAjA banAvyA, ane tenuM nAma "vasaMtazrI zekhara rAkhyuM. hamaNuM te sArthavAha. te nagara upara potAnuM rAjya calAve che. damayaMtIe kahyuM ke vatsa! cerInA pApathI mukta thavA mATe tuM cAritra aMgikAra kara, tyAre piMgale cAritra grahaNa karavAnI "hA" kahI, ekadivasa nagaramAM be munie padhAryA, temane zuddha AhAra ane pANIthI satkAra karIne kahyuM ke je piMgalamAM yogyatA hoya te Apa tene cAritra Ape, munione yegyatA lAgI ane piMgalanI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga cha3 [17che vinaMtino svikAra karI tene pratrajyA ApI, tene sAthe laIne vihAra karyo. . eka divasa harimitra nAmanA pUrva paricita brAhmaNa rAjAne malI caMdrayazA rANInI pAse gaye, rANIe vidarbharAja tathA potAnI bahena puSpadaMtInI kuzaLatA pUchI, teNe kahyuM ke badhA AnaMdamAM che. paraMtu naladamayaMtInI temane khUba ja ciMtA ja che, Azcaryacakti rANIe nalarAjAnA samAcAra pUchayA, tyAre teNe kuberanI sAthe jugArathI mAMDIne vanamAM damayaMtInA tyAga sudhInI vAto kahI saMbhaLAvI, tyArabAda teNInA keI samAcAra nathI, teNInA samAcAra sAMbhaLI rAjA bhIma tathA puSpadaMtI rANu badhA mUcchita banI gayA, mUccha utaryA pachI bhImarAjAe putrI tathA jamAIne zodhavA mATe mane mokalyA che. dareka jaMgala, dareka gAma, nagaramAM pharatAM pharatAM mane damayaMtI jovAmAM AvI nathI. eTale huM A bhUmimAM Avyo chuM. te brAhmaNanI vAta sAMbhaLI caMdrayazA revA lAgI, teNIe nalarAjAnI niMdA ane damayaMtInI prazaMsA karI, eka divasa te brAhmaNa jyAre bhejana levA dAnazALAmAM gayo, tyAre teNe tyAM damayaMtIne joI, khUba ja rAjI thayo, tene page lAgyuM, ane kahyuM ke devI ! badhe pharatAM pharatAM Aja meM Apane joyA che. tyAMthI te brAhmaNa caMdrayazA devInI pAse Avya, rANIne vadhAmaNI ApI, sAMbhaLIne rANI dAnazALAmAM AvI, 12 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] [pAMDava caritra mahAkAvya damayaMtIne bheTI paDI, ane bolI vatsa! mAsI te mAtA ja kahevAya che, te pachI te tAro paricaya kema A nahi? te nalarAjAne cheDI dIdho che ke tene nalarAjAe cheDI dIdhI che? mane lAge che ke nalarAjAne te nahi choDeDyA hoya, beTA ! tArA kapALanA tilakanuM zuM thayuM ? damayaMtIe pANIthI pitAne mukhane tathA hAthane dhoI nAkhyA, ke tarata ja teNInA bhAlapradezanuM tilaka dedIpyamAna thayuM. rANIe damayaMtIne ghera laI jaI pitAnA hAthe snAna karAvI divya vastro paherAvI premapacArathI teNIne AnaMdamagna banAvI, teNIne hAtha pakaDI rANI rAjAnI pAse laI gaI, rAjAe jyAre pUchayuM tyAre damayaMtIe jugArathI mAMDI badhI vAta karI, te ja vakhate sUrya astAcale gaye, paraMtu sabhAmAM apUrva prakAza hatA, badhA AzcaryamAM paDayA, caMdrayazAe hasatAM hasatAM rAjAne damayaMtInA tilakanI vAta karI, pitA sadaza rAjAe teNInA kapALane hAthathI DhAMkI dIdhuM. tyAre cAre tarapha aMdhakAra phelAI gaye, rAjAe hAtha uThAvI lIdhe, ane prakAza phelAye. te samaye AkAzathI utaratA eka deve AvIne damayaMtIne praNAma karyA ane bolyA devI ! Ape je piMgala nAmanA corane choDAvI upadeza ApI, cAritra apAvyuM hatuM, te vihAra karIne tApasapura nagaramAM gayA, tyAM samAdhipUrvaka zarIrane tyAga karI saudharma devalekamAM Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : chaThTho [ AvE deva banyA che. tame mane pratibeSa na ApyA hAta te huM Aje narakamAM bhaTakatA haiAta, A badhA Apano upakAra che. A pramANe kahIne sAta kroDa sAneyAnI vRSTi karIne te cAlyA gayA, rAjAe paNa jinadhanA phaLana sAkSAtkAra karIne dharmanI prazaMsA karI. ekadivasa harimitre rAjAne kahyuM ke amane javAnI AjJA Ape, kAraNake damayaMtInA mAtApitA tenA viyeAgamAM taraphaDe che, rAjAe rAdrayazAne vAta karI, senA sahita damayaMtI tathA haeNrimitrane kuDinapuranagaramAM bhImaratharAjA pAse meAkalyA. damayaMtInuM Agamana jANI bhImarAjA sAme gayA, *mya'tI dUrathI pitAne joI rathamAMthI utarI gai, doDatI pitAjIne caraNe paDI. mAtAne joI bheTI paDI, jorathI raDavA lAgI, bhImarAjAnA pUchavAthI tamAma hakIkata kahI saMbhaLAvI, rAjAe AzvAsana ApyuM, he vatse! tuM ahIM A zAMtithI rahe ane dharmArAdhana kara, huM nalarAjAne zeAdhavA mATe prayatna karU chuM. tyArabAda harimitra brAhmaNane rAjAe pAMcaseA gAma bheTa ApyA, ane kahyu` ke nalarAjAne zeAdhI lAve te temanA AvyA bAda mArU ardhuM. rAjya tamane ApIza. eka vakhata dadhipaNu rAjAnA dUta susumArapurathI kuMDinapuramAM ALye, eka divasa vAtacItamAM bhImarAjAne kahyuM ke mArA svAminI pAse nalarAjAnA rasAie ALye Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 ] [pAMDava caritra mahAkAvya che. te sU pAka rasAInuM vidhAna jANe che. kahe che ke A vidyA nalarAjAe ja zikhavADI che. keAInA mukhathI A vAta jANI damaya'tIe pitAne kahyu` ke nalarAjA sivAya sUrya pAka rasAI kAI banAvI zakatuM nathI, mATe Apa kAIne meAkalAvI tapAsa karAvA ke tenuM svarUpa kevu che. mane lAge che ke peAtAnA kharA svarUpane chupAvI nalarAjA rasAI AnA svarUpe rahela che. eka vizvAsu brAhmaNane zikhAmaNa ApI, tapAsa karavA mATe mekaklyA, susumArapura AvI te brAhmaNa rasAIAnuM svarUpa joI ne ciMtA karavA lAgyA, ne vicAyuM ke kAcanA TukaDAmAM ratnanA bhAsa damayaMtIne kema thayA haze ? kemake kayAM deva svarUpa nalarAjA ane kayAM kukhaDA ? tApaNu kukhaDAnI sAme nalarAjAnI teNe niMdA karI, tathA damaya'tInI praza'sA karavA pUrvaka vAtA karI, brAhmaNe kukhaDAne kahyuM' ke have huM mArA nagaramAM jAuM chuM. damaya'tIne tArU' svarUpa kahIza, damayaMtInuM smaraNa karI kubaDA raDavA lAgyA. brAhmaNane kuzaLatA pUchI ane kahyuM ke tame damayaMtInI kathA kahevAmAM meATA puNyazAlI che, Apa mArA nivAsa sthAne padhArA, kAMI puraskAra grahaNa karI, A pramANe kahI 'kuDA' te brAhmaNane peAtAnA ghera laI AvyA, sUpAka rasAI banAvIne bhAjana karAkhyuM. rAjA draSipaNuM pAsethI patra, seAnA maheAra, AbharaNa vigere apAvIne kubaDAe brAhmaNane vidyAyagiri ApI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : cho.] [ 141 tyAMthI nIkaLIne brAhmaNa kuMlinapura Avyo, dukhI hAlate teNe badhI vAta damayaMtI tathA rAjAne kahI, kubaDAnuM svarUpa, sUryapAka rasoInI vAte, maLelI senA mahAre, alaMkAra vigere batAvyuM. hAthIne zAMta karyAnI vAta tathA rAjAnI prasannatAnI vAta kahI batAvI, tyAre damayaMtIe kahyuM pitAjI! nakkI teo A5nA jamAI che. sUryapAka rasAI, gajavidyA, udAratA vigere traNe guNe temanA sivAya bIjAnI pAse nathI. mATe Apa koIpaNa nimitte temane ahIMA belA ke jethI huM temane avazya oLakhI zakuM. rAjAe kahyuM vatsa! tArA bIjA svayaMvaranA bahAne dadhipaNuM rAjAne AmaMtrita karUM chuM; je te kubaDe nalarAjA haze to jarUrathI rAjAnI sAthe Avaze, mATe najadIkane divasa nakkI karIne rAjAne AmaMtraNa mokalAvuM chuM. je tArA nimitte eTalA ja samayamAM rAjA dadhiparNane rathamAM laI kubaDe Ave to jANavuM ke te ja kubaDe nalarAjA che. kAraNa ke nalarAjA sivAya bIjo koIpaNa gheDAnA hRdayane jANatA nathI, A pramANe vicAra karI, bhImarAjAe vicakSaNa dUtane dadhiparNarAjA pAse meka. - dUta cuMsumArapuramAM AvyuM, kubaDAnI sAme dadhiparNarAjAne bhImarAjAno saMdeza kahyo ke nalarAjAne pattA lAgato nathI mATe citra suda pAMcamanA savAranA damayaMtIno bIje svayaMvara thaze, mATe Apa keIpaNa prakAre svayaMvaramAM Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ] [ pAMDava caritra mahAkA avazya padhArazeA, A pramANe kahIne dUta vidAya thayA, dUtanA gayA pachI kukhaDAe manamAM vicAra karyo ke A mATu' Azcaya che, ke damaya'tI khIjA lagna karaze. kharekhara ! kAmadeva baLavAna che. mATe Ama manI paNa zake che. paraMtu mArA jIvatA damayaMtInI sAthe lagna kANu karanAra che? zuM jIvatA si'hanI kezavALI keAI khe'cI zake che ? nAganI phaNAno miNu kANu levA taiyAra thAya ? kubaDAe rAjAne kahyuM ke Apa udAsI kema che ? huM jyAM sudhI ApanI pAse chuM tyAM sudhI Apa zu` nathI karI zakavAnA ? haju tA cha prahara bAkI che. ApanI IcchA damaya tIne jovAnI hAya tA eka ratha taiyAra karAvI ApeA, prAtaH kALa sudhImAM huM Apane kuMDanapura paheAMcADI daIza, rAjAe kukhaDAnI vAta mAnIne taiyArI karI, rathanA sArathi tarIke kukhaDAe dadhipaNuM rAjAne sUryodaya pahelAM kuMDanapura paheAMcADayA. dadhipaNu rAjA AnaMdita anyA, te rAtrine viSe damaya`tI joyelA svapnanI vAta pitAjIne kahetI hatI, ke zAsana devIe mane kAzalAnagarInu` upavana khatAvyuM. tenA kahevAthI huM phaLa ane puSpAthI bharapura AMbAnA jhADa upara rADhI, teNIe mane vikasita kamaLa mArA hAthamAM ApyuM. keAI pakSI te vRkSa uparathI nIce paDayuM. tyAre bhImarAjAe kahyuM ke vatse! tane tArA patino tatkALa samAgama thaze. vaLI kubera sAmrAjya uparathI paDaze, eTalAmAM 'magala nAmanA mANase dRSipaNuM rAjAnA AgamananI vAta karI, rAjAe dadhipaNuM rAjAnu svAgata karyuM. kahyuM ke Apano - Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga: cha ] kubaDa raseIo sUryapAka raIne jANe che. evuM meM sAMbhaLyuM che. Apa tene batAve, amAre tene jevo che. dadhiparNarAjAnI AjJAthI kubaDAe sUryapAka raI banAvIne saparivAra bhImarAjAne bhojana karAvyuM. dadhipaNuM rAjAnA kahevAthI tenA svAdanI parIkSA karavA mATe damayaMtIe paNa rasoInuM AsvAdana karyuM. rasoIne svAda cAkhIne harSita. banelI damayaMtIe kahyuM ke A kunja hoya ke khaMja hoya, paraMtu "nalarAjA pote ja che. ghaNuM samaya pahelAM eka viziSTa jJAnIe kahyuM hatuM ke nalarAjA sivAya bIjuM kaI sUryapAka rasoI banAvI zakatuM nathI. bIjI. parIkSA e che ke nalarAjAnA sparzathI mArA zarIramAM romAMca AvI jaze, rAjAe kujane bolAvI damayaMtInA zarIrane sparza karavA mATe kahyuM. jyAM teNe zarIrane sparza karyo tyAM damayaMtInA AkhA zarIramAM romAMca udbhavya, teNI kubaDAne eka khaMDamAM laI gaI, nalirAjAne premamaya zabdothI teNIe kahyuM damayaMtInA zabdothI kubaDAnuM mana pIgaLI gayuM. teNe pitAnI pAsenA karaMDIAmAMthI AbhUSaNe kADhI, nALIera phADIne divya vastro kADhI dhAraNa karyA, pitAnuM mULa svarUpa prApta karyuM. bhImarAjAe nalane potAnA siMhAsana upara besADI badhuM ja samarpaNa karyuM. dadhipaNuM rAjavIe paNa nalarAjAnI kSamAyAcanA karI, sArtheza dhanadeva paNa bheTayuM laIne rAjAnA darzane AvyA. damayaMtIe paNa dUta Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184] [pAMDava caritra mahAkAvya ekalI RtuparNarAjA, caMdrayazA, caMdravatI, tathA vasaMtazrI zekharane lAvyA, te leke AnaMdathI rahevA lAgyA. damayaMtIthI pratibodha pAmIne cAritra aMgikAra karI, samAdhi maraNathI saudharma devalekamAM utpanna thayela eka deve AvIne damayaMtInI prazaMsA karI, tathA sAta koDa seniyAnI vRSTi karIne saudharma devalekamAM cAle gaye. vasaMtazrI zekhara, dadhipaNuM, RtuparNa, bhIma vigere rAjAoe nalarAjAne rAjyAbhiSeka karyo, ane nalarAjAnI AjJAthI pitAnI senAo lAvI nalarAjAne ApI, tyAMthI prasthAna karIne kozalA nagarInA udyAnamAM AvI dUtane mekalI kuberane ghuta (jugAra)ne mATe AhavAna karyuM. eka kSaNamAM kuberane jItI pitAnuM sAmrAjya laI lIdhuM. dayA lAvIne pharIthI kuberane yuvarAjapade sthA, lekonalarAjAnI prazaMsA karavA lAgyA, ane kuberanI niMdA karavA lAgyA, bharatArdhanA rAjAoe AvI nalarAjAne bheTanuM dharyA, nalarAjAe hajAro varSa sudhI rAjya lamI jogavI. - yathAsamaye niSadha deve AvIne nalarAjAne pravajyA levA mATe kahyuM, nalarAjAe potAnA putra "puSkalane rAjya suprata karI damayaMtI sAthe zrIjinasenAcAryanI pAse vrata grahaNa karyuM. aMte anazana laI samAdhipUrvaka mRtyu pAmI, nalarAjA kubera nAme deva thayA, ane damayaMtI temanI priyA banI, Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANe vicAra 2 privI sargaH 06] [1 he dhRtarASTra! A pramANe meM Apane nalakuberanI kathA kahI. have Apa sArI rIte vicAra karaje, kubera jugArathI jItIne paNa potAnA rAjyane sthira ne banAvI zake. temAM tenI khuba ja niMdA thaI, evI rIte ApanA putranI paNa lekamAM niMdA thaze. jugAramAM jItelI lakSmI sthira banI zakatI nathI, Apano putra jugAramAM kadAca jItI jaze. paraMtu jItelI pRthvI paNa pAMDe nahIM Ape te tame zuM karavAnA che? je yuddha thaze to bhIma ajuna ApanA putrone mArI nAkhaze, mATe Apa koI paNa upAyathI putrone samajAvI jugAra ramatA aTakAve, A pramANe vidurajInA kahevA chatAM paNa jema kamala upara pANI TakI zakatuM nathI tevI rIte dhRtarASTranA hRdayane kAMIja asara thaI nahI. - jyAM sudhI hRdayamAM hajAla rahe che, tyAM sudhI AryajananA vacanonI asara thatI nathI, pRtarASTranA svarUpathI atyaMta duHkhI thaIne vidurajI uThI pitAnA sthAnamAM cAlyA gayA. sabhA batAvavAnA bahAne yudhiSThirane bolAvavA mATe duryodhane jayadrathane hastinApura mokalyo. teNe mahastinApura pahoMcIne yudhiSThirane kahyuM ke duryodhane kahevaDAvela che ke badhA bhAIomAM Apa amAruM jIvana che, mATe Apa atre padhArIne mArI navina nirmANa thayelI divya sabhAne joze to mane anahada AnaMda thaze. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya jayadrathanA vacana sAMbhaLI drupadaputrInI sAthe yudhiSThira Indraprastha cAlyA, cAre bhAI e rastAmAM malI gayA, IndraprasthamAM duryodhane ucita svAgata karyuM.... senAnI sAthe harSita thayelA yudhiSThire nagaramAM praveza karyo;. bhAI sahita yudhiSThire dhRtarASTrane praNAma karyA, A duryodhananA svAgatathI prasanna thayelA yudhiSThira duryodhananI kapaTakalAne samajI zakayA nahI. indraprasthamAM pAMDavAne vilaMba thavAthI snehanA kAraNe bhISma droNu-vigere vRddho paNa Indraprastha padhAryAM. duryodhane khuba ja premathI zAbhAyukta tamAma vastuAthI paripUrNa peAtAnI sabhA atAvI, temAM jyAM tyAM vRddha leAkeA pAzA ramatA hatA, duryodhananI sAthe pharatA yudhiSThirane te vRddha leAkeAe kahyu ke Apa leAkeA jugAra nahi rame. duryodhane kahyuM ke bhuvanatilaka ! emanI vAta mAnIne ApaNe paNa dyuta krIDA ramIye, yudhiSThire svikAra karyAM, bannejaNa ramavA beThA, kAMTAvALA jhADathI jema viSa vRkSa gherAyeluM hAya che. tema zakunI vigerethI gherAIne beThelA duryodhana zAbhavA lAgyA, A ramataja che, tema samajIne prathama phaLa vigere mUkIne dAva ramavA lAgyA. tyArabAda aMguThI vigere dAvamAM mUkavA lAgyA, A pramANe jugAra ramata khanI gaI, te vakhate badhA khAvApIvAnuM bhUlI gayA, kAka vakhata duryodhana te kAi vakhata yudhiSThiranI jIta thatI hatI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tas saMga' ': 'chaThTho ] tyArabAda zakanI vigeree kapaTathI bharelA jugAra ramavAnI zarUAta karI, yudhiSThira mugaTa, maNi, khAjIadha sahita peAtAnA AbhUSaNA hArI gayA, kaNuM vigere atyaMta prasanna thayA, ghuvaDa tA sUnI spRhA kare che. ne? ATaluM hAravAthI zuM ? ema samajIne pAMDavAnA manamAM jarApaNuM du:kha naheAtuM ? anukrame yudhiSThira khajAno, ratno vigere badhuM hArI gayA, bhISma vigeree yudhiSThirane kahyuM ke A ramata phakta manoraMjana mATe che. to pachI hAra jItanI vAta kevI ? jugAra ramavAno tame baMdha kareA, paraMtu yudhiSThire bhISmapitAmahanI vAtane mAnya karI nahI. jyAre bhAgya kre che tyAre sajjanAnI buddhi paNa malIna banI jAya che, tyArabAda yudhiSThire Akara, pura, grAma vigere AkhA rAjyane dAvamAM mUkayA.. leAkeAe hAhAkAra macAvyo, maryAdA ahArano jugAra ramaveA, ane meTA dAva mUkavA te ThIka nathI. kaNe kahyuM ke bhUmi grahaNa karavAnI maryAdA bAra varSanI rAkhavI.. kanI vAta sAMbhaLI leAkeAe anumati ApI, pharIthI yudhiSThira ane duryodhana jugAra ramavA beThA, kapaTathI bharelA jugAramAM bhUmi yudhiSThira hArI gayA, tyAre cAre bhAI ene dAvamAM mUkayA, ane kahyuM ke 'ne huM hArIza tA mArA cAre bhAIe nokaranI jema duryodhananI sevA. karaze, leAkeAe hAhAkAra macAvyeA, ane duryodhana, ka, zakuni tathA dhRtarASTranA putronI niMdA karI, cAre bhAIAnA hArI javAthI yudhiSThire pAtAnI jAtane dAva upara !... : Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] [pAMDava caritra mahAkAvya mUkI, cAre tarapha kelAhala vadhI gaye, pite paNa hArI gayA. tyAre pite vicAra karavA lAgyA, ke have dAvamAM -zuM mUkavuM? eTalAmAM svajananI jema prema batAvIne zakunIe kahyuM ke Apane dAva che, mATe dAva upara pAMcAlIne mUkI tame chUTI jAva, yudhiSThire draupadIne dAva upara mUkI. te vakhate duryodhananA pakSapAtI paNa rahevA lAgyA, guNavaMtanA guNa darekane priya hoya che. ghuta vidyAnI racanA karanArane dhikkAra che. ke jenAthI meTA meTA mahAtmAo paNa khalAsa thaI gayA, loka vicAra karavA lAgyA ke draupadIne pativratathI kadAcita yudhiSThira jItI jaze. . eTalAmAM pAsA ramatA zakunI huM jItI gaye, huM jItI gaye, ema moTethI buma pADavA lAgya, sabhAmAM beThelA prekSake dhaMbhita citra jevA banI gayA, kaura ceronI jema anyAyapAjIta lamIne upabhoga karavA taiyAra thayA. duryodhananI AjJAthI duHzAsana hArelA pAMDavonA vase khIMcavA mATe taiyAra thaye, eTalAmAM pAMDavoe pite ja pitAnA vastro utArIne ApI dIdhA phakta lajajA DhAMkavA mATenuM eka ja vastra paherI rAkhyuM. nIcuM mukha karIne pAMca bhAIo besI gayA. tyArabAda duryodhane kahyuM ke pAMca pativALI vyabhicAriNI draupadIne paNa ahIM laI Ave, duHzAsana hasate draupadI pAse gaye, bele ke Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa: cho] [189 sArA pati jugAramAM tene hArI gayA che. mATe rAjA duryo. ane premathI tane bolAve che. je te sIdhI rIte nahi. Ave te huM tane pakaDIne laI jaIza, draupadIe kahyuM ke Aje huM rajasvalA chuM, eka vastrI chuM. mATe sabhAmAM kevI rIte AvI zakuM? vaLI huM pUchuM chuM ke rAjA pate hArI gayA bAda mane dAva upara mUkI che ke pahelAM mUkI hatI? je pite hArI gayA pachI mane dAva upara mUkI hoya te te vyAjabI nathI. kAraNa ke jyAM rAjA pite ja parataMtra banI gayA hoya te pachI mane dAvamAM mUkavAno temane keI adhikAra nathI. prAtaHkALamAM sUryathI, parAjita thayele rajanInAtha (caMdramA) rajanInAtha rahe te ja nathI. draupadInA pUchavAthI duHzAsane kahyuM ke vAcAli! tuM Ave che ke nahI ? A pramANe besIne teNInA vALa, pakaDIne kheMcI. draupadI bolI ke re pApI ! nIca !. ghuMghaTathI AcchAdita mArA mukhane Aja sudhI koIe joyuM nathI, te paNa tuM mane A tarapha gurujanonI, sAme kema laI jAya che? A pramANe raDatI draupadIne kheMcIne duHzAsana driopadIne sabhAmAM lAvyA, te vakhate badhA sajajane dropadiInI dazA joIne leko yudhiSThiranI jJAna-dharma-nyAyazAnti vigerenI avahelanA karavA lAgyA. te vakhatanA lokenA netrajalathI navI varSARtune prAraMbha thaye, te Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199] [ pAMDava caritra mahAkAvya vakhate pAMcAlIe eka pachI eka pAMce pAMDa tarapha draSTi karI, paNa pAMDe to pRthvImAM javAnA hoya tema temanI draSTi jamIna tarapha hatI. * bhISma vigeree lajijata banIne vastrathI pitAnA mukhane DhAMkI dIdhuM. te vakhate draupadInI upara sAnurAga driSTi nAkhI duryodhane kahyuM ke kRzadari! tArA upara mAre anurAga ghaNA vakhatathI hato paraMtu pAMDenI sAthe tArA lagna thavAthI temAM vidana AvI gayuM. hamaNAM paNa tuM jaladIthI AvIne mArI jaMghA upara besI jA, ema bolI duryodhane pitAnI jaMghA batAvI. draupadIe kahyuM e kuruvaMzasamudra kAlakUTa viSadhara ! AvA vicArothI tuM bhasma kema nathI thaI jata? vRkSanA pilANamAM rahelI agni vRkSane bALI bhasmIbhUta karI nAkhe che. je mArA svAmi baLavAna hoya to A baMnenA jIvanano aMta karI nAkhe. - kaNe kahyuM ke je saMpUrNa rAjya hArI gayA che. teo pitAnI strIne paNa hArI gayA che. eka vastrAne sabhAmAM lAvavI te kharAba kArya nathI, kAraNa ke jagatamAM koIpaNa strIne eka ja pati hoya che. jyAre driaupadI te aneka patinI vallabhA hovAthI avazya vyabhicAriNI che. mATe teNIne vastra rahita ja lAvavI joIe, karNanA vacana sAMbhaLI prekSakone kola Avyo, to paNa duryodhananA bhayathI badhA cupa thaI gayA, duryodhane Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga = cha ]. [ 19 krodhamAM AvIne duHzAsanane kahyuM ke sabhyanA maunathI nizcaya thayuM che ke teNIne meM jItI lIdhI che. mATe pitAnI jAtane satI mAnatI draupadInA vastrane kheMcI laI, jIrNa vastrane paherAvI dAsI banAva, duryodhananI AjJAthI duHzAsane draupadInA nitaMba sthaLa pAsethI vastrane svacchandatAthI kheMcyuM. draupadInA vilApathI sabhAmAM beThelA badhAja revA lAgyA, adhiSThAyaka devatAnA prabhAvathI tevuM ja bIjuM kapaDuM zarIra upara AvatuM hatuM. ane duHzAsana kheMcato hato. A pramANe kheMcatAM kheMcatA kapaDAnA DhagalA thayA, loko hasavA lAgyA. duHzAsana khUba ja thAkI gayo ane kalAnta banIne besI gayo. che. tyArabAda kodhamAM dhamadhamatA ane lAla AMkhavALA bhIme sabhAmAM cAre tarapha draSTi karIne pratijJA karI, draupadIne kheMcIne sabhAmAM lAvanAra, tenA vastrane kheMcanAra, duHzAsananA hAthane zarIrathI judA karI, tenA lehIthI pRthvIne lAla banAvIza ane je duryodhane draupadIne jaMghA batAvI che. tenI jaMghAnA gadAthI cUrecUrA karI nAkhIza, je A kArya huM nahI karUM to pAMDuputra bhIma nahi. jIvana paryata huM mArA kSatriyanA kartavya cheDI daIza, jyAre bhIme pratijJAnI ghoSaNA karI tyAre saMpUrNa sabhA atyaMta kSubdha banI gaI. A sabhAnI vacamAM ja uThIne vidurajIe kahyuM ke jyAre duryodhanano janma thaye hatuM tyAre meM kahyuM ke A putra kurUkulane dhumaketu che. tene jevuM kArya caMDAla paNa nahI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] [pAMDava caritra mahAkAvya kare, te pachI bhIma draupadInA apamAnane kema sahana karI zake. A bhIma pRthvIne duHzAsana-droNa-karNa-duryodhanabhISma-dhRtarASTra vigerethI rahita banAvaze, mATe A krUra karma karavAvALA duryodhanane mArI nAkha joIe, athavA jo ema karavAmAM na Ave te A pApIne A kAryathI reka joIe. pAMDe draupadIne laI vanamAM jAya, vidurajInI vAto sAMbhaLI dhRtarASTra kahyuM ke e nIca duryodhana ! A kAryathI tuM aTakI jA, nahitara mArI talavArathI tArUM mastaka uDAvI daIza, pitAnA vacanane sAMbhaLI tathA bhImAdinA manane duHkhI joI duryodhane kahyuM ke ApanI vAta mAnuM chuM. paraMtu Apa leke paNa mArI vAtane sAMbhaLIne mAnya karaze, pAMDa bAravarSa sudhI vanamAM rahe. ane eka varSa gupta vAsa kare, je teo pakaDAI jAya te bIjA bAravarSa vanamAM jAya, ane temanuM rAjya huM bhegavuM. pAMDee vaDIlenA AdezathI duryodhananI vAta mAnI lIdhI. dhRtarASTra-droNa-bhIma vigerenA vacanothI duryodhane pAMDavonA vastro ApI dIdhA, teonI sAthe vanamAM javAnI draupadIne anumati ApI, draupadI sahita pAMDe IndraprasthathI cAlyA, snehathI mehita banelA ane zekathI malina mukhavALA bhISma vigere paNa pagapALA pAMDavonI pAchaLa cAlyA, AMkhamAMthI AMsu sAratA lokoe rastAmAM draupadI sahita pAMDene jatA joyA, akhaMDa tejasvI pAMDe pitAnI rAjya lakSmIne hArI jatAM mAtApitAne malavA mATe - pharIthI hastinApura AvyA. cho sarga saMpUrNa Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 7mo tyArabAda vacananI kiMmatavALA yudhiSThire vanavAsane mATe hastinApurathI prasthAna karyuM. bhIma vigere bhAIo paNa pitatAnA zastrAstra laIne temanI sAthe cAlyA, putra vAtsalyanA nehamAM DebelA pAMDu, ane bhISma paNa raDatA raDatA pAchaLa cAlavA lAgyA, satyavatI vigere mAtAo paNa badhI sAmagrIone sAthe laI cAlavA lAgI, raDatI draupadI paNa kuntInI pAchaLa rAlI, nagaranA lokoe paNa gharabAra choDIne yudhiSThiranuM anukaraNa karyuM. zekAzimAM DubelA nAgarikonI sAthe purNimAnA rAMdramA jevA yudhiSThira nagaramAMthI nIkaLatI vakhate sAkSAt dharmarAjA jevA lAgatA hatA, vizAla rAjamArga paNa lekenA dhasArAthI sAMkaDe thaI gayo hato, purajano cAlatAM cAlatAM paraspara aneka vAto karatA hatA. pahelAM nalarAjAe pitAnA sAmrAjyane jugAramAM gumAvyuM hatuM. hAya! hAya! hamaNAM yudhiSThire paNa teja pramANe karyuM che. duryodhanane dhikkAra che, jeNe kapaTa jugArathI pAMDavonI AvI sthiti karI, bhIma ane arjunanI 13 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194] [pAMDava caritra mahAkAvya hAjarImAM duryodhananuM rAjya kayAM sudhI sthira rahI zakaze? draupadInA pratye duryodhane karelo anucita vahevAra jIbhathI belavAmAM Ave ke manamAM vicAravAmAM Ave te bhayaMkara pApa che. tenuM phaLa tene maLavAnuM che. pAMDavenA pratye anurAgI leke A pramANe belavA lAgyA. mahAtmAonA tarapha keIne pakSapAta heteja nathI. tyArabAda AkAzamAMthI AvatA kura bhayaMkara rAkSase asAvadhAna draupadIne DarAvI, lAla AMkhevALa, atyaMta zyAmavarNavALe, sApanA jevI capaLa jIbhavALA te rAkSasane joI draupadIe cIsa pADI, draupadI raDavA beThI, draupadIne avAja sAMbhaLI kodhe bharAyela bhIma tenI tarapha deDa, kahyuM ke nIca ! tuM tArA duSkarmanuM phaLa bhogava, ema kahI bhIme gadAna ghA mArI rAkSasane mArI nAkhe, AvI rIte duryodhananA vadhAraMbhamAM ja bhIme kira nAmanA rAkSasane mArI muhUrta karyuM. kira vRttAMtane nahi jANatAM rAjA yudhiSThira latAothI manehara kAmyaka nAmanA vanamAM AvyA. kukama duryodhananI upara krodha AvavAthI bhagavAna sUrya agninI samAna tApa ApavA lAgyA, mAtA pitA vigere badhA pagapALA cAlavAthI atyaMta duHkhI thayA, he rAjana ! pAMca rAta ahIM vizrAMti karIe. A pramANe bhImanA kahevAthI rAjAe badhAne vizrAma karavA mATe Adeza Ape, kherAka vinA garamIthI atyaMta Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : mA] [ 195 vyAkula anIne leAkeA sUi gayA. vanavAsamAM paNa AzrijJAnI AjIvikAnI ciMtA yudhiSThirane thavA lAgI. rAjAne duHkhI joi, peAtAnI vidyAnuM smaraNa karI, vidyAaLe suMdara rasavatI taiyAra karIne kuMtInI AjJAthI draupadIe badhAne bheAjana karAvyuM. potAnA bhAI enA vinayathI yudhiSThira rAjya sukhane bhUlI gayA, ane AnaMdapUrvaka te divasane vitAvyeA. bIje divase peAtAnI AjJAthI draupadIne maLavAna bhAI dhRSTadyumna Avyo. yudhiSThira vigerene namaskAra karIne teNe potAnI bDena draupadIne kahyuM ke tArU mukha ATaluM badhuM zyAma ane malIna kema che ? hastinApuranA carastutA pAsethI tamArA pravAsanI vAtA sAMbhaLI pitAjIe mane ahI' meAkalAvela che. hamaNAM paNa huM.. mArA parAkramathI jagatane duryodhanathI mukta karI zakuM chuM, paraMtu rAjA yudhiSThiranI AjJA nathI, mATe jyAM sudhI pAMDava vanamAM che tyAM sudhI tuM mArI sAthe pitAjInA ghera cAla, draupadIe kahyu` ke rAjAe 'nA' kIdhI eTale ja bhIma' ane arjune duryodhanane cheDI dIdhA, pAMDaveAnA rAraNathI pavitra evA vanamAM mane sArU' lAge che, mATe huM' teA temanI sAthe ja rahIza, tame khALakane tamArI sAthe laI jAva, draupadInA kahevAthI ane rAjAnI AjJAthI ALakAne lai dhRSTadyumna peAtAnA ghera gayA. eka divasa madamatta hAthIonI senA laI ne premathI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] [ pAMDava caritra mahAphAvya -kRSNa yudhiSThiranI pAse AvyA, pAMDavAe temane praNAma karyA, zrI kRSNe paNa kuMtIne praNAma karyAM, suMdara Asana -upara beThelA kRSNe yudhiSThirane kahyuM ke meM evu sAMbhaLyuM che ke duryodhana kavindrae duradara prabaMdha karyAM hatA, duryodhana rAjAnA jugAramAM zakunI ane kaNa mukhya uttarasAdhakanuM kAma karatA hatA, paraMtu A badhu... mArI najara samakSa anyuM nathI. tamArI bIkathI arjuna ane bhIme duryodhanane cheDI dIdhA che. hamaNAM paNa tamArI pratijJA amane khAdhaka ane che, teNe draupadInA vALa khecyA, tenAthI mArA paNa krodhAgni gAndhArInA putrone khALI nAkhavA taiyAra thayA hatA, satInA tiraskAranuM phaLa tene avazya bhAgavavuM ja paDaze. ATalu kahIne kRSNa aTakI gayA, yudhiSThira olyA ke tamArA krodhanI sAme indranuM parAkrama paNa bya che, te pachI manuSya evA duryodhananI zuM tAkAta 'che? paraMtu asatyanuM AcaraNa karavAthI leAkeAmAM ApaNI niMdA thaze, vaLI apayaza prApta thaze, bhIma ane arju - 'nane meM rokI rAkhyA hatA, A pramANe kRSNane zAMta pADI nyAya ane sattvazALI yudhiSThira bhAI enI sAthe bhISmanI pAse gayA, ane temane kahyuM ke Apa te amArA vaDIlAnA paNa vaDIla che, mATe amane evI zikhAmaNa Ape ke jethI ameA duHkhane mahAsAgara pAra karI zakIe. yudhiSThiranI prazaMsA karatAM bhISme .. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane kayA ne ja jugAra re tame sivAya sarga : chama ] - [ 197 kahyuM ke mane to ema lAge che ke tame mitrAmitranI parIkSA karavA mATe ja jugAra ramyA che. nahitara kayAM tame ane kayAM jugAra? jagatane jItavAnI tamAma kalAothI yukta jenA bhAIo che. te zuM jugAramAM hArI jAya kharA ke? A to bhavitavyatA che. tamArI draSTi te darekanI upara sarakhI che, to pachI mane choDI vanamAM kema jAo che. zuM zaMkarajI pitAnA mastakamAM rahelA caMdrane choDI jAya che kharA ke ? mATe tame paNa mane sAthe laI javAne vicAra kare, yudhiSThire temanA caraghaNomAM potAnA mastakane mUkI sAthe AvavAnI nA kahI tyAre teoe kahyuM ke tame dAna, aucitya, satpAtra, puNya, prabhutva, A pAMca lakSamIkArI guNonuM pAlana karaje, tathA kAma, krodha, lobha, meha, mAtsarya, prakRti, cogyakama, naya, dharma, pratApamAM vimukhatA, ajJAna, asatya, laMca samasta vyasana e rAjyanuM haraNa karanAra paMdara corothI barAbara sAvadhAna raheze, ekalA jugAre tamArA rAjyane nAza karyo che. mATe uparanA paMdarane tyAga karI. bAra varSa pachI kuzaLatA pUrvaka rAjyane grahaNa karaje, A pramANe upadeza ApI, bhISma hastinApura pAchA gayA, tyArabAda droNAcArya ane kRpAcAryanI pAse yudhiSThira AvyA, vanamAM sAthe AvavAnI bhAvanAvALA te baMnene madhura varAnathI AzvAsana ApI yudhiSThire temane vidAya karyA. patarASTranI pAse AvI temanA caraNe upara mastaka Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] [pAMDava caritra mahAkAvya mUkIne kahyuM ke Apa duryodhanane mAro saMdeza kahejo ke prajAnuM pAlana evI rIte karajo ke jenAthI pUrvajonI kIti ujajavala bane, yudhiSThirane vinaya ane duryodhananA avinayane yAda karatA lajijata banelA dhRtarASTra nagaramAM pAchA AvyA. mAtA satyavatI vigere raDatA hatA, temane yudhiSThire praNAma karIne vidAya karyA, nagarajanene pAchA vaLavA mATe jaNAvyuM. paraMtu te lokoe kahyuM ke jyAM ApanA caraNakamala haze tyAM ja amArUM nagara che. temanA AgrahathI yudhiSThire pitAnI sAthe AvavAnI anumati ApI, tyAra bAda vidurajInI pAse AvIne kahyuM ke putraviyegamAM duHkha anubhavatA mAtApitAne sAthe laIne jAuM ke mUkIne jAuM? huM A viSene nizcaya karI zakato nathI. mATe Apa Apane vicAra jaNAvazo, vidurajIe kahyuM ke duryodhana khUba ja zreSI che. tame AkhA kuTuMbane sAthe laIne javAne vicAra karatA ja nahIM. mATe pAMDurAjA taTastha bhAve ahIM rahe, vaLI kuntI tamArA vinA rahI zakaze nahIM. tethI tene sAthe laI jAva, vidurajInA vicAra anusAra yudhiSThire pAMDurAjAne vidurajInI sAthe mokalyA, te vakhate kuMtInA aMtaramAM harSa ane viSAda baMne parAkASThAe hatA. vidurajIe yudhiSThirane upadeza tathA AzIrvAda ApI, kuMtIne praNAma karI, rAjA pAMDunI sAthe nagara tarapha prasthAna karyuM. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 7ma ] [19 jatI vakhate pAMDu rAjAe raDatAM raDatAM yudhiSThirane kahyuM ke vatsa! tame sahakuTuMba jaMgalamAM kevI rIte bhramaNa karaze, tamArA vinA huM kema rahIza? candra vinAnA samudranA jevI mArI hAlata che. paraMtu tArUM vacana mithyA na thAya teTalA mATe ja nagara tarapha jAuM chuM. kuzaLatAthI pAchA AvI tArUM mukha darzana karAvaje, pAMDurAjAe pitAnI AMgaLI uparathI vidanahara ratnamaya viMTI kADhIne yudhiSThiranI AMgaLImAM paherAvI dIdhI, tenI prApti ane prabhAva kahI saMbhaLAvyA, kuMtIne kahyuM ke devI ! putronI upara dhyAna rAkhaje, A pramANe kahIne vidurajInI sAthe pAMDurAjA nagara tarapha cAlyA. mAtAjI! divasa rAta tame pitAjInI sevA karaje, ema kahI yudhiSThire mAdrIne pAMDurAjAnI sAthe javA kahyuM. mAdrIe paNa nakuLa, sahadevane kahyuM ke tanamanathI bhAIonI sevA karaje, kahIne pAMDunI sAthe mAdrIe gamana karyuM. tyArabAda nAgarikone sAthe laIne yudhiSThira jyAre AgaLa cAlyA, tyAre kRSNa te badhAne pagapALA cAlavAne mATe "nA" kahI, kRSNanuM kahevuM mAnIne hAthI-ghoDA-ratha vigere vAhanomAM ArUDha thaIne badhA ja nAsika nagaramAM AvyA, tyAM mAtA kuMtI dvArA banAvAyelI caMdraprabhA prabhunI mANekanI pratimAjInI pAMDee suMdara vikasita puSpa vaDe pUjA karI, AnaMda anubhavya, zrIkRSNa paNa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200] [pAMDava caritra mahAkAvya prabhubhakti karI, kuntI ane zrIkRSNa suMdara stotrothI ghaNIvAra sudhI prabhunI stuti karI, mahelamAM AvI, lokenI sAthe bhajana karyuM. tyAM jina prabhAvanAthI pApane dUra karatA te lekee AnaMdathI ghaNA divaso pasAra karyA. eka divasa kRSNanI pAse beThelA yudhiSThirane duryodhananA purohita purAcane AvI kahyuM ke duryodhana mArA mukha dvArA AdarapUrvaka vinaMti karAve che ke Arya! Apa AryomAM zreSTha che, huM anAryomAM ziromaNI chuM; Apa sajajanenA mugaTamaNi che, huM durjanamAM agragaNya chuM; Apa subuddhi che, huM dubuddhi chuM; Apa kRtajJa che, huM kRtana chuM; mATe jugAramAM je ucita anucita vAto thaI che, tene Apa kSamA kare, Apa hastinApura pAchA padhAro, huM ApanI AjJAne svIkAra karuM chuM; vaLI vacana bhaMganI bIkathI hastinApura AvavAnI ApanI IcchA na hoya to Apa badhA vAraNAvatamAM sukhapUrvaka rahe, huM Apane AjJAdhArI banIne rahIza. - A pramANe purocananA vacane sAMbhaLIne zrI kRSNa anumati ApI, yudhiSThire kahyuM ke duryodhananuM kahyuM huM mAnuM chuM tyArabAda purocananI sAthe kRSNa sahita badhA je janasamudAye vAhanamAM besI vAraNAvatamAM praveza karyo, suMdara mahelamAM rahevA lAgyA, duryodhana aneka prakAranI vastuo mokalI teo badhAne AnaMdapUrvaka Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga ke ume [206 rAkhavA lAge, pAMDave paNa vAraMNAvatamAM sukha pUrvaka rahevA lAgyA, ke jethI pite pitAnA gharane paNa bhUlI gayA, kuntIe garIbone dAna ApavAnI zarUAta karI, draupadI patine sukhI joI AnaMdamAM rahetI hatI, pAMDane sukhI joI kRSNa paNa dvArakA gayA, mAtAne malavAnI bhAvanAvALI, subhadrAne abhimanyunI sAthe ane dvArakA mokalAvI ApI, yudhiSThire nAgarikone hastinApura mokalI dIdhA. eka divasa vidurajIe mokalAvela "priyaMvada, nAmane dUta Avya, teNe bhIma arjuna sahita rAjAne ekAntamAM kahyuM ke rAjana ! vidurajIe kahevaDAvyuM che ke ahIM AvyA bAda huM ane dhRtarASTra sAthe rahIe chIe, purocana dvArA jANavA maLyuM ke pAMDavonA jIvatA huM rAjya nahIM karI zakuM, mATe zaNa vigere jalIthI saLagI jAya tevI vastuone teNe mahela taiyAra karAvyuM che. temAM AdarapUrvaka pAMDavone rAkhavAnA che, ane kRSNa caturdazIe te mahelane Aga lagADI pAMDane mArI nAkhavA, A pramANe duryodhane vicAra kare che. mATe dareka kRSNa caudazanA tame badhA sAvadha rahejo. priyaMvadaranA vacana sAMbhaLI kodhita bhAIonI sAthe yudhiSThire mahelanI tapAsa karI, duryodhananA kapaTanI khabara paDI, mAtA-bhAIo tathA draupadInI salAha lIdhI, bhIme kahyuM ke have vilaMba karavAnI jarUriyAta nathI, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] [ pAMDava caritra mahAkAvya Apa AjJA Ape, huM zatrunI chAtI phADI nAkhIne tarata ja pAcho AvuM chuM; ane bhImanA matanuM anukaraNa karyuM. baMne bhAIone krodhAyamAna jANIne yudhiSThire nItinA vacane dvArA zAMta pADayA, ane kahyuM ke ApaNe ahIMyAthI suraMga khodAvavI, ane jyAM sudhI suraMga. taiyAra na thAya tyAM sudhI sAvadhAnIthI ahIMyA rahevuM. jyAre Aga lagADaze tyAre suraMga dvArA bahAra nIkaLI jaIzuM. loko te ema ja mAnaze ke pAMDa AgamAM baLIne marI gayA, vaLI loko paNa ApaNI zodhakhoLa karatA maTI jaze, duryodhana paNa samajaze ke mArI prapaMca lIlAmAM pAMDe baLI gayA, tethI te khUba ja AnaMdamAM, raheze, ApaNe Aga lAge tyAre tivanamAM nIkaLI jaIe, tevI suraMga taiyAra karAvavI joIe, mATe suraMga khodavAvALAnI zodhakhoLa karavI joIe. yudhiSThiranA A pramANenA vacane sAMbhaLI priyaMvada che, mArI sAthe ApanA kAkA vidurajIe A "zukana" nAmanA suraMga khodavAvALAne mokalAvela che. yudhiSThire vidurajInA vizvAsa mAnIne "zukanane suraMga khodavAnI AjJA ApI. divase nagaranI bahAra kAma karato "zukana" rAtrInA yudhiSThiranA nivAsa sthAnamAM AvI dhIme dhIme suraMga khodate hate. bhImanI pathArI nIce suraMganuM dvAra banAvI teNe pitAnuM kArya pUrNa karyuM. ane rAjAne vAta karI, have pAMDe satata sAvadhAnI pUrvaka rahevA lAgyA, dararoja bhIma ghoDA upara besIne nagaranI cAre tarapha joyA karato hato Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [203: sa : 7me ] kuntI-draupadI-nakula tathA sahadevane yudhiSThira suraMgamAM laI jaI batAvatA hatA, pAMce bhAI e rAtrinA agAsI. upara besIne nakSatrothI mArganA nizcaya karatA hatA, kuntI putronA kalyANane mATe suMdara bhAjanathI garIma. ane anAtheAne sASa karatI hatI, zrI zAMtinAtha bhagavaMtanI pUjAbhakti karatI hatI, paMca parameSThinA jApamAM peAtAnuM sa`sva mAnatI hatI, yudhiSThirane bhAIenI sAthe nizcitatAthI rahetA joIne purAcana manamAM AnaMda pAmatA hatA, te peAtAnA manArathAnI phaLazrutinI kalpanAemAM rAcatA hatA. eka kRSNacaturdazInA divase pAMca putro, eka putravadhU sahita eka vRddhA AvI. te vRddhAne peAtAnI bahena mAnI pAMca putro tathA putravadhU sahita te vRddhAne suMdara bhAjana karAvyuM. musApharInA thAkathI du:khI thayelI te vRddhA putro tathA putravadhU sahita tyAM ja sUI gaI, dunimittothI bhIme te rAtane bhayaMkara mAnI kuTuMba sahita yudhiSThirane suraMgamAM meAkalyA, pAte dvAra upara Ubhe rahyo, purArAna makAnane Aga cAMpavA mATe AvyeA, bhIme purAcananI kAryavAhI najara samakSa joI ne tenA vALa pakaDI mukkA mArI tene mArI nAkhyA, mahelane saLagatA joi bhIma sura`ga dvArA peAtAnA bhAiene AvI malyA,, pAtAlanA jevI te suraMgamAMthI bahAra nIkaLI pagapALA cAlavA lAgyA, 'jANe ke purocana baLI gayA, A kahevA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] [pAMDava caritra mahAkAvya azcine prakAza suraMgamAM pAchaLa pAchaLa Avato hato lekenA mukhathI purecana ane duryodhananI niMdA sAMbhaLatA pAMDe AgaLa vadhatA hatA, eTalAmAM prakAza adazya thaI gaye. aMdhakAranuM sAmrAjya patharAI gayuM. kuMtI ane draupadIne trAsa na thAya tevI rIte badhA bhAIoe dhIme dhIme cAlavA mAMDayuM, mAtA ane patnIne pagapALA cAlatA joIne yudhiSThira vicAra karavA lAgyA ke jeoe kaI divasa duHkhane anubhava karyo nathI, te mAtAne huM duHkhI karI rahyo chuM. pAMDavenI patnI draupadI eka garIba strInI jema kevI rIte cAlI rahI che? pAMDavenI najara samakSa "dAbhanA aMkuza draupadInA pagamAM vAgatAM hatA, temAMthI lohI vahetuM hatuM. jagatamAM eka svAmivALI strI paNa sukhane anubhava kare che, paraMtu pAMca pati hovA chatAM paNa draupadI duHkhane anubhava karI rahI che. yudhiSThira A pramANe manamAM ja ciMtana karI rahyA hatA, tyAM kuntI ane dropadI thAkI javAthI paDI gayA, pAMDanI A sthiti nirmANa karAvanAra vidhAtAne dhikkAra che, kuntI ane draupadInA duHkhathI rAjAne atyaMta duHkhI joI bhIme kahyuM ke huM tamArI sAthe chuM. pachI tame zA mATe ATalA badhA duHkhI thAva che? A pramANe kahIne pitAnA DAbA-jamaNA khabhA upara mAtAne tathA draupadIne laI jaMgalanAM jhADane toDI nAkhIne cAlavA lAgyuM. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27me ] [ pa tyArabAda, bhAIe thAkI javAthI temane pITha upara laI te samudramAM nAvanI jema bhIma AgaLa cAlavA. lAgyA, cAlatAM cAlatAM rAtri pUrNa thaI, sUryodaya thayA, pakSIe kIlaravA karavA karavA lAgyA, sUnA kiraNAe bhUma'Dalane sparza karyAM, vananA eka bhAgamAM vizrAMtine mATe rokAI gayA, yudhiSThire arjunane kahyuM ke AvA du:khanA samaye tuM tArI vidyAnuM smaraNa kara! arjune vidyAnu smaraNa karyuM. eTalAmAM tyAM suMdara sarAvara jovAmAM AvyuM. cAre tarapha phaLaphUlathI vRkSa zeAlatA hatA. arjune badhAne phaLaphulane AhAra karAvyo. ane peAte paNa karyAM. vizrAMti khAda AgaLa cAlatA badhA tarasathI vyAkula thaI gayA, tyAre bhIma dUranA kAI sAvaramAMthI pANI laI AvyA, badhAne pANI pIvaDAvI zAnta karyAM, AgaLa cAlatAM eka bhayaMkara vana Avyu. jenI bhUmi trAsa ApavAvALI hatI, jaMgalanAM vRkSA raudra AkRtivALA hatA, pazue paNa atyaMta krUra hatA, vanamAM praveza karatAM ja sUryanA asta thai gayA. .. daMze dizAomAM rajanIe peAtAnu raudra sAmrAjya dhAraNa karyuM hatuM. jaMgalI janAvarAnI cIsA saMbhaLAtI hatI, evA bhayAnaka jaMgalamAM satri vyatita karavAnA vicAra karIne Ase pAlavanA jhADanA nIce bhIme pathArI karI, te pathArI upara parameSThinuM dhyAna dharatA te badhA sUI gayA. ' - Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] [pAMDava caritra mahAkAvya bhIma bhAIonI rajA laIne pANI levA mATe gaye. be gAu dUra gayA pachI sArasa pakSInA avAjathI - sarevaLanI bhALa maLI, kamaLanA pAMdaDAmAM pANI laIne - jyAre bhIma AvyuM, tyAre badhA ja gADha nidrAmAM sUI rahyA hatA, sahakuTuMba rAjAne A avasthAmAM joI bhIma zekathI vidgala banI vilApa karavA lAgyuM. tenI AMkhamAM AMsu ubharAI AvyA. je rAjA pahelA suMdara mazarUnA palaMga upara sUtA te yudhiSThira Aje jaMgalanI uMcI nIcI jamIna para sUtA che. jemanI zaiyA pAse bandIlaka saMgItanA AlApa pUrvaka gIta gAtA hatA, te yudhiSThiranI pAse Aje ziyALavAM besI rahyA che. jenA aMga upara caMdananA vilepana thatA hatA. Aje tenA zarIra upara dhULanuM vilepana che. jemanA caraNomAM moTA meTA rAjAo namatA hatA, Aje te rANene ziyALavAM suMghe che. je arjuna AkAzamAM vimAna dvArA pharate hatA, te ja arjuna eka garIbanI jema jaMgalamAM rakhaDe che. haMmezA sukhamaya jIvanane vitAvanArA nakula ane sahadeva Aje eka daridra musApharanI jema sUI rahyA che. hAya ! pAMDenI mAtA, pAMDurAjAnI patnI kunanI bhUmi upara sUI rahI che. A draupadI kevI rIte duHkhane sahana kare che. jenA pAMca pati vidyamAna che. hA deva! Aje bhIma jIvatA hovA chatAM paNa draupadI bhUmi upara sUtI che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 7me ] [207 bhIma A pramANe ciMtavana kare che, eTalAmAM jerajorathI vilApa karatI bhayaMkara AkAravALI pILI AMkhavALI eka yuvatIne AvatI joI, jema jema najIka AvatI gaI tema tema te yuvatIe pitAnuM suMdara svarUpa batAvyuM. najIka AvI tyAre bhIme pUchayuM ke tuM koNa che? teNIe kahyuM ke he subhaga ! eka hiDaMba nAmane rAkSasa che. jenA nAma uparathI A jaMgalanuM nAma hiDaMbavana paDeluM che. A rastethI manuSya jaI zakato nathI, kadArA je keIpaNa mANasa A rastethI javA mATe taiyAra thAya te rAkSasa tene mArI nAkhI khAI jAya che. huM te rAkSasanI bahena hiDaMbA chuM. avivAhitA chuM. bhAinA gharamAM rahuM chuM. kulakamathI AvelI tamAma vidyAo jANuM chuM; hamaNuM mArA bhAIe mane kahyuM che ke bahena! kayAMkathI manuSyanA mAMsanI gaMdha Ave che. to tuM jaIne tapAsa kara, ahIM AvI meM te lokone sUtelA joyA, vaLI kAmadeva jevA Apane paNa joyA, Apane joI huM kAmadevathI pIDAI gaI chuM. tamane joI mArA bhAInA Adezane bhUlI gaI chuM. mArI Apane prArthanA che ke rAkSasanA AvatA pahelAM tame mArI sAthe lagna karI, mane ApanI sahacarI banAve. bhIma bebhe he bhadre ! tArA jevI strI pudayathI ja prApta thAya che paraMtu tuM jue che ke mArA cAre bhAIe sUI rahyA che. A vRddhA mArI mAtA che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] [pAMDava caritra mahAkAvya A komalAMgI sukhathI sUI rahI che te amArA pAcenI patnI che. eka patnIthI ame badhA khuba ja sukhI chIe. mATe ame bIjI preyasInI IcchA rAkhatA nathI. teM tArA bhAIthI bacavA mATe sahAyatA karavAno lAbha Ape che te te vIra puruSa mATe lajajA svarUpa che. vaLI huM moTAbhAInA AzramamAM chuM. bhIma dvArA hiDaM. bAne nA kahevAmAM AvyAthI teNIe kahyuM ke Apa mane ApanI sahacarI banAvavAnI IcchA rAkhatA nathI, to paNa huM Apane jIvanabhara mArA jIviteza (pati) mAnIza, jyAre ApanI IcchA thAya tyAre Apa mane ApanI sahacarI banAvaze, paraMtu Apa A "cAkSusI" vidyAne svikAra kare. jene baLathI aMdhArI rAtamAM paNa Apa prakAzane anubhava karI zakaze, A prakAre kahIne teNIe bhImane vidyA ApI dIdhI, jenAthI bhImane cAre tarapha ajavALuM dekhAvA lAgyuM. " eTalAmAM bhayaMkara avAja ane aTTahAsya karatA ne trAsa vartAvato hiDaMba, rAkSasa tyAM AvIne pitAnI bahena nane zabdothI phaTakArI, he pApina ! tuM mane bhUkhe mUkIne ahIM AvI kAmUka banI che? pahelAM tane mArI nAkhI pachIthI terA kAmane mArIza, A pramANe kahIne hiDaMbAne mAravA mAMDI. bhIme tene kahyuM ke he nIca ! tuM niraparAdhinI tArI bahenane kema mAre che? huM mArI sAme strI hatyAne sahana nahIM karI zakuM. "uDa zasane Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH ne ] [29 dhAraNuM kara, pAMDave nizastranI upara prahAra karatA nathI. bhImanI vAta sAMbhaLI krodhathI hiDaMba sakSasa eka vRkSa uThAvIne bhImanI upara deDa bhIme paNa nirbhayatAthI eka vRkSane zastranuM sAdhana banAvI, bhAIonI jAgI javAnI bIkathI dhIre dhIre yuddha karyuM. baMne paraspara prahAra karavA lAgyA, baMne mUrNita banI gayA, rAkSase bhAnamAM AvI, jerathI garjanA karI, jenAthI yudhiSThira vigere uMghamAMthI jAgI uThayA, kuntIe pitAnI sAme UbhelI hiDaMbAne joI pUchayuM vatsa! tuM koNa che. te satya kahe? tyAre teNIe kahyuM ke Apane putra rAkSasathI laDe che ane rAkSasanA prahArathI mUrNita banI jamIna upara paDeluM che. teNInA vacanane sAMbhaLI yudhiSThira vigere badhI pAMDavo bhImanI pAse pahoMcI gayA, bhImane joI te badhA vilApa karavA lAgyA. , , ane vastranA cheDAthI bhImane havA nAMkhavA mAMDI, bhIma zuddhimAM AvyuM, rAkSasanI sAthe yuddha karavA taiyAra thaye, yudhiSThire kahyuM ke vatsa! arjunane laDavA javA de, tuM zA mATe kaSTa kare che? bhIme kahyuM ke hamaNAM mArI bhUjAmAM baLa che, vaLI ApanI kRpAdraSTi che. te pachI A rAkSasathI mane DaravAnI jarUra nathI. sUryanI sAme aMdhakAra zuM karI zakavAne che? tamArA jotajotAmAM huM A rAkSasane mRgalAnI jema mArI nAkhIza, A pramANe bela bhIma rAkSasanI tarapha do. baMne jaNe bAhuM 14 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] [pAMDava caritra mahAkAvya yuddha karavA lAgyA, hArajItane nirNaya thaI zakato na hite, yudhiSThire manamAM nizcaya karyo ke Aje bhIma bacI zaze nahi. tethI teoe arjunane taiyAra thavA mATe kahyuM. eTalAmAM bhIme pazunI jema te rAkSasane mArI nAkhe, kuntI AnaMdita banIne vastrathI bhImane havA nAkhavA lAgI, yudhiSThire bhImanA aMga uparathI dhULa khaMkherI nAMkhI, ekAnta sthAnamAM romAMcita banIne draupadI ane bhIma AnaMdathI vAta karavA lAgyA, hiDaMbAe zuzraSA ane bahumAnathI kuntI ane draupadIne prema saMpAdana karyo. - prAtaHkALa thatAM hiDaMbA sahita badhA AgaLa cAlavA lAgyA, bhayaMkara jaMgalamAM pravAsa karatAM eka divasa pANInI tarasathI kuMtI bebhAna banI gayA, bhIma ane arjuna baMne bhAIo pANIne levA deDayA, yudhiSThira mAtAnI kArUNya sthiti joI ciMtAtura banI raDavA lAgyA, teo bhAgyanI niMdA karI rahyA hatA, eTalAmAM nirAza banIne baMne bhAIo pANI vinA pAchA AvyA, vivala banI netrajalathI mAtAne siMcavA lAgyA, badhA bhAIo nirAza banIne mAtAne mukhane joI rahyA hatA eTalAmAM hiDaMbAe kamalapatramAM pANI lAvIne ApyuM. AnaMdathI badhA bhAIonI AMkhamAM AMsu AvI gayA, tyArathI badhA pAMDee hiDaMbAne Atmiya svarUpe jovA mAMDI, rastAmAM mAtAnA pagane dabAvatA, yudhiSThira bhAIonI sAthe AgaLa vadhyA. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siga 7] [211 . eka vakhata jaMgalanI ramaNiyatAne jetI eka vAghane joI gabharAI bhAgI nIkaLI, vAgha tenI pAchaLa paDe, jyAre te deDI zakI nahI tyAre teNIe eka lITI derIne kahyuM ke "je mArA prANanAthe satya rekhAnuM ullaMghana na karyuM hoya te tuM paNa A rekhAnuM ullaMghana karIza nahI, A zravaNa karIne te vAgha tyAM ja thaMbhI gayo, mahAna AtmAono prabhAva addabhUta hoya che. draupadI rasto bhUlI gaI, teNe sAthIdArethI chUTI paDelI hariNInI jema zUnya vanamAM pharavA lAgI, eTalAmAM eka sApa tene DaMkha mAravAnI taiyArI karatuM hatuM, te vakhate driaupadIe tene kahyuM ke sarpa ! je meM pAMce patine manavana-ane kAyAthI sevyA hoya to tuM vaghamAMthI haThIjA, draupadInA vacana sAMbhaLI sarSa cAlyo gayo, ane sUrya paNa astAcale pahoMcI gaye. cAre tarapha ghanaghora aMdhakAra hato, draupadInA aMtaramAM zeka ubharAte hate, he deva ! rAtrI kevI rIte pasAra karIza ! A pramANe vicAratI hatI eTalAmAM hAtha joDIne namaskAra karatI, hiDaMbAne AvatI joI, teNIe kahyuM he Aye ! tamArA mATe pAMDe khubaja duHkhI thaI gayA che. teoe prANatyAga karavAne nizcaya karyo che, jIvananI spRhA nahI karatI kuntI paNa temanI sAthe maravA taiyAra thaI che. teonI vyathita dazA joI huM Apane kheLatI jaMgalamAM pharatI pharatI ahIM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] [pAMDava caritra mahAkAvya AvI chuM; A pramANe kahIne hiMDakhAe AkAza mArge draupadI sahita uDIne pAMDavene draupadInI bheTa ApI, hiMDakhAnI sahAyatAthI pAMDavA nadIo, pahADA, jagaaAne vaTAvI AnadapUrvaka rahevA lAgyA. pAtAnA upara hiDaMbAnuM ghaNuM RNa che tema mAnI draupadI tathA kuMtIe hiDaMbAne kahyuM ke bhadre ! tArA ghaNA upakArI che. A avasthAmAM ame tArA upara zuM upakAra karI zakIe ? teA paNa tuM tArI manapasaMda vastunI mAMgaNI kara, ke te vastu ame tane ApIne manamAM sa MtASa pAmIe. hiDa bAe ku tIne kahyuM ke huM rAkSasI chuM jyAre Apa pAMDavAnA mAtA che, mArAthI ApanA upara zuM upakAra thaI zakavAnA che. mAtAjI ! daridra mANasa cakravati upara upakAra karI zakavAnA nathI, tA paNa. mArA mananA manoratha Apane batAvuM chuM ke dekhatAMnI sAthe ja ApanA putra bhImanI sAthe manathI huM varI cUkelI chuM. jethI Apa evu kArya kare ke teo mArA svikAra kare, ane huMmezane mATe huM ApanI dAsI banIne rahuM. tenI vinaMti sAMbhaLIne kuMtIe draupadI tarapha draSTi karI, pratyupakAranI bhAvanAvALI draupadIe prasannatAthI kahyuM ke mArA prANathI paNa adhika tenuM priya karavAnI IcchA rAkhuM chuM. tyArabAda tenA kahevAthI bhIme hiDa'khAnI sAthe lagna karyAM, teNIe vidyAthI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 7me ] [ 13 suMdara jAnanu nirmANa karyuM. temAM eka mahelanI racanA karI, bhImanI sAthe AnaMda karavA lAgI, nadIenA kAtarAmAM, tAnA zikhara upara, bhImane laI jaI sukhapU AnaMda karavA lAgI, anukrame hiDaMbA garbha vatI thaI. dararAja musApharI karatA pAMDavA parivAra sahita ja'galamAM AvelI ekAkA nagarImAM AvyA, tyAM teoe suvaNa kamala upara birAjamAna uttama dharmanI dezanA ApatA mUrtimAna sUrya samAna, cAritra guNathI dedIpyamAna, eka viziSTha jJAnI munirAjanA darzana karyAM, sunIzvaranA darzana thatAMnI sAthe thAka utarI gayA, mApane dUra karavAnI bhAvanAvALA te leAkeA munine vaMdana karavA mATe gayA, AnaMdAzrune vahAvatA yudhiSThira muninI stuti karIne bhAionI sAthe beDA, garIba musAphAnA vezamAM maneAhara rUpavaMta pAMDavAne joI sabhAmAM beThelA leAkeA Azcaya anubhavavA lAgyA, tyArabAda pAMDavAnI tarapha draSTi karIne munirAje dezanAno prAraMbha karyo, dha badhA purUSArthomAM cUDAmaNi samAna che. temAM paNa yA sa kalyANakAriNI che, munino upadeza sAMbhaLI hiDa- Ae niraparAdha trasajIveAnI hiMsA karavAnA tyAga kaceryA. dezanAnI aMte kuMtIe vinayathI hAtha joDIne sunIzvarane pUchyuM ke mArA putro aneka prakAranI duHkhI sthitimAMthI kayAre pAra utaraze ? Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214] [pAMDava caritra mahAvya hAthamAM rAkhelA eranI jema traNe lAkane jovAvALA munie kahyuM ke mahAbhAgyazAlinI ! tArA putro bhega ane mukti baMnene prApta karanArA che, tArA meTe putra thoDA divaseAmAM peAtAnuM rAjya prApta karIne duSTono sa'hAra karaze, dharma prabhAvanA karaze, saMyamA- rAdhanAthI AThe karmanA kSaya karI, siddhi gatine meLavaze, amRtamaya munivaranI vANI sAMbhaLI badhAne paramAnandva prApta thayA. jJAnasudhAkara samudra samAna muninA vihAra karI gayA pachI, dharmAnurAgiNI hiDaMbAne yudhiSThire kahyu ke zubhe ! tArA mahAna upakArathI ame badhA bhaya kara jaMgalane vaTAvI gayA chIe, ame leke hamaNAM gheADA divasa A nagaramAM rahIzuM, mATe tuM thADA divasa tArAbhAInI saMpattine kRtArtha kara, mArA bhAinA nidhAnarUpa ga tuM vadhAre dhyAna rAkhaje, pAtranI pAse rAkhelI saMpatti vadhatI jAya che. jyAre ame tArU smaraNa karIe tyAre tuM avazya AvI jaje, meATA mANase peAtAnI pratinAmAM acala hoya che. teNI yudhiSThiranA vacaneAno svikAra karI vanamAM gaI, ane vItarAganI pUjAmAM layalIna banIne rahevA lAgI. pAMDavA brAhmaNaveza paridhAna karI, ekacakA nagarImAM AvyA, nagaramAM praveza karatI vakhate teone devazarmA nAmanA brAhmaNe joyA, ane namaskAra karavA ceAgya jANIne Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 21pa teone pitAnA ghera lAvyo, enuM ucita svAgata karyuM. eNkSiSThirane kahyuM ke he bhUmideva! Apane eka vinaMti che ke mArA gharane, mArI saujanyazAlinI patnIne, A putrane, A kanyAne, Apa potAnA mAnIne A gharamAM raheje, ane amArA nagarane pavitra banAve, lokone samajAze ke pRthvI bahu ratnathI bharapura che brAhmaNanI vinaMtithI ane kuTuMbanI saMmatithI yudhiSThire tenA gharamAM nivAsa karyo, bahArathI brAhmaNavezamAM rahetA ane aMtarathI paramahaMtu pAMDavo brAhmaNanA ghera divasa vitAvavA lAgyA, kuMtI-draupadI anavarata jinapUjA karavA lAgyA, devazarmAnI sAvitrI nAmanI patnIe potAnA vinayathI kuMtInA manane vaza karI lIdhuM. kuMtIndraupadInI samAna tene gaNavA lAgI, e pramANe AnaMdathI eka divasanI jema ghaNA mahInAe pAMDee vItAvyA. eka divasa jyAre bhIma gharamAM hato ane bIjA cAre bhAIo nagaramAM pharavA gayA hatA, te vakhate devazarmAnA kuTuMbane karUNusvara sAMbhaLIne kuMtI khUba ja duHkhI thayA, temaNe jaIne devazarmAne kahyuM ke vatsa! tArI upara zuM dukha AvI paDayuM che? devazarmAe kuMtIne duHkhada kathA kahI saMbhaLAvI, ke A nagarImAM bhayaMkara upadrava thayo hato, lokoe AkAzamAM eka moTI zilA joI, atyaMta ghora aMdhakArathI leke vyAkula banyA, kapAMtakALanA pavananAnA bhAInI jema vRkSane ukhADI ' , '* * Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya nAkhanAra bhayaMkara pavana phUTa, badhA leke pitAnA kuladevatAne manAvavA lAgyA, nagaranI vRddhAe aneka prakAranI mAnatA mAnavA lAgI, nimitta nimittane, jyotiSio grahane, zakuna jANavAvALA zakunane jevA lAgyA, rAjA sahita nAgarike hAtha joDIne, dhUpa karIne AkAza tarapha jovA lAgyA ke "Apa yakSa ho" "rAkSasa hai" ame leke ApanI AjJAne svikAra karavA taiyAra chIe, Apa amArI upara prasanna thAva, kALarAtrinI jema bhayaMkara zyAma, pILI AMkhevALa, pILA vALavALo, koIne je, bIkanA mAryA nAgarikoe kahyuM ke mahAbhAga ! Apa "deva" ke "dAnava" je che te bele, Ape A nagarane vinAza karavAno vicAra zA mATe karyo che? nirdoSa mAnavIone satAvavA te sAruM nathI, tyAre AkAzamAM zilAnI nIce rahelA teNe kahyuM ke huM "baka nAmane vidyAdharAdhIza chuM; ratnazaila nAmanA parvata upara meM rAkSasI vidyAnI sAdhanA karI che, mArI vidyAnI parIkSA karavA mATe meM A nagarIne saMhAra karavAne AraMbha karyo che. have tame leke bacavAnA nathI, mATe pitAnA ISTadevanuM smaraNa kare, tenA vacanane sAMbhaLI pharIthI nagarajanee kahyuM ke "zakha mATe kaI caMdanane saLagAvatuM nathI, evI rIte ApanI vidyAnI parIkSA karavA mATe amArI nasarIne nAza kare nahIM. A ApanI vidyAne upayoga jagatanA kalyANa maTe karo, tyAre te nirdaye kahyuM ke sAMsanA lebhI rAkSasa mAMsa Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkelI le eka maMdira bAbAno bali sarga me) | [ w vinA zata thatA nathI, tethI tame loke nagaranI pAse "bharava vanamAM eka maMdira banAve, ane dararoja eka mANasane mokalI Ape, te tamArI upara keI upadrava nahI thAya, Ama kahIne jyAre rAkSasa belate baMdha thayo tyAre lokoe tenA vacanano svikAra karyo. tyArabAda indrajAlikanI jema te rAkSase potAnI mAyAjALa saMkelI lIdhI, tyAre lekee bhegA thaIne bakInI pratimA sahita eka maMdira baMdhAvyuM. mAtAjI! tyArathI dararoja eka manuSya ane aDhIzera cokhAno bali dararoja judA judA gherathI mokalavAmAM Ave che. Aje rAjAnI AjJAthI mane jaMgalamAM javAnuM che. eTale nirAza banIne kuTuMba raDe che, AzrayavRkSane nAza thavAthI pakSIo dInatA dhAraNa karI raDavA lAge che. mAtAjI! bIjuM duHkha e che ke A brAhmaNI kahe che ke "ApanA vinA mArUM jIvana nakAmuM che tethI te rAkSasanI pAse huM jaIza, strIonuM kartavya che ke svAminA saMkaTane dUra karavuM joIe, meM ApanI pAsethI tamAma prakAranA bhega jogavI lIdhA che. be saMtAnonA mukhapaNa joI lIdhA che. have mane mRtyunI bIka paNa nathI, eTaluM nahi, putrI paNa amane baMnene rokI rahI che. ane pote javA Icche che. tame baMne jaNA mane javAnI AjJA Ape eTalA mATe he kuMtI ! mane te loko javA detA nathI. huM teone javA devA taiyAra nathI, rAjAne Adeza sarvathA mAnya che. tethI huM zuM karuM te mane samajAtuM nathI. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] [pAMDava caritra mahAkAvya brAhmaNa A pramANe besI rahyo hate eTalAmAM eka lAkaDInI sAme je te tene pAMca varSano putra tyAM Avya, teNe kahyuM ke mAtAjI! pitAjI! tame zA mATe raDe che, huM A lAkaDIthI te baka rAkSasane jaI mArI nAkhIza, A pramANe vAraMvAra bolatA te bALake mAtA pitAnI AMkhanA AMsu luMchI nAkhyA, bALaka jema jema AMsuo luMchato hato, tema tema teonI AMkhe- mAMthI AMsuo vadhAre AvavA lAgyA. - kuMtIe te bALakanA vacanone zukanarUpa mAnIne te brAhmaNane kahyuM ke Apa A vezano tyAga kare. ane kuTuMbane khuza kare, mArA pAMca putra mahAna zUravIra che. temAMthI koI eka jaIne te rAkSasane mArI nAkhaze, kuMtInA vacanone sAMbhaLI te brAhmaNa hasatA hasatA bolyA ke mAtAjI ! tame te rAkSasanA parAkramane jANatA nathI, huM tyAM jaIza, ApanA parAkramI putrane tyAM javAnI ane mRtyu svikAravAnI jarUrIAta nathI. brAhmaNa bakarAkSasanA parAkramo mAtA kuMtIne saMbhaLAvatA hatA, tyAM bhIme AvI kahyuM ke ApanA duHkhathI mArA mAtA khUba ja duHkhI che. mATe Apa ahIM ja rahe, ane mAtA hRdayamAM thayelA duHkhane dUra karavA mATe huM jAuM chuM. " 'devazarmAe kahyuM ke mahAbhAga! huM jIvavAnI apekSAthI Apane mRtyunA mukhamAM mekalavA taiyAra Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga bho] [219 nathI, ApanI koI vAta sAMbhaLavA taiyAra nathI, iMdra-- nIlamaNine bhAMgI nAkhI, kAcanuM rakSaNa koNa kare? lAkhe vRkSamAM kalpavRkSa javalle ja maLe che. tema mArA jevA lAkhuM mAnavIomAM ApanA jevA vIra, satvazALI paNa kaIka ja hoya che, mArA mRtyuthI pAMca jaNa duHkhI thaze tyAre ApanA mRtyuthI pRthvI duHkhita thaze, ApanI bhUjAo joI mane kevaLIbhagavaMtanI vAta yAda Ave che. ekavakhata A nagaramAM kevaLI bhagavaMta padhAryA hatA, nagaranA leke vaMdana karavA gayA, temanI dharmamayI dezanAnuM zravaNa karI nAgarikoe prazna pUche ke bhagavana ! A. nagaramAMthI rAkSasane upadrava kayAre dUra thaze ? munIzvare. kahyuM ke jugAramAM hArelA pAMDavo vanavAsamAM pharatA pharatA jyAre ahIM Avaze tyAre A upadrava zAMta thaze, A pramANe kahIne kevaLI bhagavaMta vihAra karI gayA. ' jema caMdramAnA udayathI udadhi uchALA mAre che. tema kevaLI bhagavaMtanA vacanathI nAgarikone hadaye-- maMga uchaLavA lAgyuM, "pAMDava, pAMDava" zabda leke mAM atipriya thaI paDayo, te pachI pAMDanA mukhadarzananI vAta ja kaMyAM? pAMDavo A nagaramAM Ave eTalA mATe: lAkhe mAnatAo lokoe mAnI che. upahAra laIne leke hastinApuranA raste gayA hatA, paraMtu te rastethI AvatA eka musAphare kahyuM ke duryodhananI preraNAthI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara0 ] [pAMDava caritra mahAkAvya -vAraNAvatamAM pAMca pAMDene bALI mUkavAmAM AvyA che. A pramANe musApharanI vAta jANI lake raDavA lAgyA, mAtApitAnA mRtyuthI eTale zeka thatuM nathI, tenAthI adhika zeka leke karavA lAgyA, nirAza banelA leke -tyArathI rAkSasanI pUjA karavA lAgyA, mATe huM kuladevatAnI pUjA ane praNAma karI jaldIthI jAuM chuM; Apa leko mane AjJA Ape, Ama kahIne sahakuTuMba te brAhmaNa kuladevatAne praNAma karavA gaye, tenA gayA bAda kuMtIe bhImane kahyuM vatsa! meM eka paNa brAhmaNane abhayadAna ApyuM nathI. jagatamAM teo dhanya che ke je sarve jIvane abhayadAna Ape che. je AtmA upakArInuM duHkha dUra nathI karI zakate tenuM jIvana nakAmuM che. mATe tuM bali ' laIne jA, ane kevaLI bhagavaMtanA vacanone yathArtha banAva, mAtAnI AjJA prApta karIne bhIma boghAnamAM gaye, udyAnanI zobhA jotAM bhIme eka mANasane je kahyuM, ke bhadra! A prAsAda kare che? tuM keNa che? rAkSasane bhege manuSya kayAM hoya che? teNe kahyuM ke -nAgarikoe bakarAkSasane A prAsAda banAvyo che. huM nAgariko dvArA prAsAdane sAcavavA mATe niyukta thayela chuM; bali purUSa A "vadhazilAmAM hoya che. he mahAtmana ! eka vAta huM Apane pUchuM chuM ke ApanA jevo vIra purUSa traNelekamAM keI nahI hoya, tamArA mukha upara -glAni nathI, vadhano veSa nathI, tamArA gaLAmAM liMbALInI -mALA nathI. Ama kema? eTalAmAM ekAeka kelAhala Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maga 7me [ 221 thA, teNe bhImane kahyu` ke makarAkSasa AvI rahyo che.. huM have sAmethI haTI jAuM chu; A pramANe kahI te saMtAI gayA, rAkSasa dUra hatA eTalAmAM bhIma te vadha zilAmAM cAlyeA gaye. aneka pizAcAnI sAthe jyAre te rAkSasa AvyeA,. tyAre sukhethI sUtelA bhImane joyA, rAkSase vicAra karyo ke Aje kAI meATA zarIravALA manuSya AvelA che ke je zilAtalamAM paNa samAtA nathI, Aje te kevaLa mArUM nahI. paNa ApaNA badhAnu peTa bharAze, Ama. vicArIne te nice bhImanA puSTa zarIramAM dAMta bharyAM,. paththaramAM bhAle mAravAthI jema bhAleA chuTTA thaI jAya che tema bhImanA zarIramAM mArelAM dAta buThThA thaI gayA, tenA nakha paNa tUTavA lAgyA, tyAre anucarAne khelAvI rAkSase kahyu' ke Aja sudhI Ave manuSya meM joyA. nathI, mATe Ane upADI ApaNA parvata upara laI leA, tyAM talavArathI tenA TukaDA karI ApaNe badhA ujANI karIzuM. te lAke bhImane uMcakI parvata para laI gayA, rastAmAM bhImanA vajanathI ghaNA anucarA paDI gayA ane mUkhamAMthI lAhI nIkaLavA mAMDayuM. thoDA anucarA jamIna upara bebhAna anIne DhaLI paNa paDayA. A AMjI devazarmA * kuTuMba sahita badhA devAne praNAma karI pAtAnA ghera gayA, dUrathI ja malinI gADI nahIM khetAM doDatA doDatA jagalamAM gayA, tyAM Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222] [pAMDava caritra mahAkAvya -teNe eka gadA, tathA zilAnI pAse pagalAnAM cihene joI najIka rahelA paheragIrane pUchayuM ke rAkSasa Avele lAge che, paraMtu kema dekhAtuM nathI ? tene kahyuM ke tamArI pahelAM eka haSTapuSTa zarIravALe manuSya AvyuM hatuM. ane zilAmAM sUI gayuM hatuM, rAkSasa AvIne tene pahADa upara laI gayo che. bhUkhyA rAkSase tene zarIranA TukaDA karI khAI gayA che. tamane vadhanA vezamAM joI mane ema lAge che ke tamArA badalAmAM AvIne kiI puNyavAna AtmAe prANa choDayA che. paheragIranA vacane sAMbhaLI brAhmaNa vaja tADitanI jema atyaMta FravA lAge, he popakAra praviNa! he adbhuta sAhasika? mane kaNa banAvI, vizvanuM rakSaNa karavAmAM samartha evA ApanA AtmAthI Ape rAkSasane kema AnaMdita karyo, Ape tRNamaNinA badale ciMtAmaNine -tyAga karyo, vilApa karate te brAhmaNa kuMtInI pAse jaIne kahevA lAge, ke mAtAjI! ApanA putrane mArI khAtara rAkSase mArI nAkhe. draupadI-yudhiSThira vigerenI sAthe kuMtI paNa rotI rotI AvI, devazarmAnI sAthe vanamAM badhA eka jhADanI nIce ekatra thayA. zekathI retA brAhmaNe yudhiSThirane kahyuM ke tamArA bhAIe vicitra kArya karyuM che. mane te duHkha thAya che ke huM kuladevIne praNAma karavA zA mATe gayo ? teja vakhate ApanA bhAI jaMgalamAM jaIne rAkSasanA mukhamAM Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : chame ] [223 paDayA, sudhiSThire brAhmaNane AzvAsana Apyu ke tame rA'tA karatA nahi. rAkSasa mArA bhAI ne kAMIpaNa karI zake tema nathI. bhImanA bhUjAzamAM pakaDAI ne Aje te khaka rAkSasa bagalAnI jemaja mAryA jaze. yudhiSThira A pramANe kheAlI rahyA hatA, eTalAmAM tyAM AkAzathI eka vizAla mAthuM paDayuM. cinhAthI te mastaka bhImanu ja che tema niNaeNya karI, khaMdhA khubaja raDavA lAgyA, sudhiSThira vilApa karatA khelyA ke huM vIraratna ! meATA meATA rAkSaseAne mArI nAkhanAra tArI A sthiti maka rAkSase kevI rIte karI ? arjuna bhale aka rAkSasane mArIne badale leze, paNa tArA vinA ame kevI rIte jIvIzuM. A pramANe vilApa karatA yudhiSThire kuMtIne mUti joyA, putrothI upagAra dvArA kuMtI zuddhimAM AvI, ane vilApa karavA lAgI, huM vatsa ! munioe tane vakAya kahyA hatA, teA pachI kamaLanI nALanI jema rAkSase tArA mAthAnA vadha kevI rIte karyo ? kuMtI ta mastakane lai vijJApa karavA lAgI, tyAre yudhiSThira vigeree marI javAno ni ya karyAM, draupadIe citA banAvI, te brAhmaNa paNa vipattiemAM peAtAnuM nimitta jANIne maravA mATe taiyAra thaI gayA. eTalAmAM te leAkeAe paryaMtanI guDhDhAmAM vicitra prakArano kIlakIlATa sAMbhaLyeA, te sAMbhaLI yudhiSThire nizcaya karyAM ke bhImane mArI rAkSasa amane mAravA mATe Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] [pAMDava astri mahAkAvya AvI rahyo che. yudhiSThire amane Adeza Apyo ke te rAkSasane mArI nAkhI bhImanA mRtyune badale le tyAre paNa draupadI citAnI pAse ja ubhI hatI. devazarmAe phasI banAvI mAravAno nizcaya karyo, eTalAmAM kIkIArI karato bhIma badhAnI sAme AvIne ubhe. - bhImane dekhatAMnI sAthe badhA AnaMdamAM AvI gayA, yudhiSThire kahyuM ke pAMca pAMDavo aya che. AvI AkAzavANI niSphaLa kema jAya, tame pAMce bhAIo muktie javAnA che, tevA kevaLInA vacano beTA hoya ja nahI. eTalAmAM bhIme AvI yudhiSThira tathA kuMtIne praNAma karyA, ane traNe bhAIone bheTI paDaye, bhIme cAre tarapha draupadIne jovA mATe AMkhe pheravI, citAnI pAse draupadIne joI tyAM jaIne bhIme pitAnA baMne hAtha vaDe tenI AMkha baMdha karI, draupadIne rAkSasanI zaMkA AvavAthI krodhamAM AvI gaI tyAre bhIme hAtha laI lIdhA. teNe kahyuM ke priye? tArI sAme rAkSasa nathI paNa rAkSasaghAtI bhIma che, draupadIe baMne AMkhethI ghiDibhara sthira rahIne bhImane nizcaya karyo, paraspara malyA. - bhIme aneka prakAranA vAjiMtronI sAthe ekacakA girInA rAjAne AvatA joyA. tyAMthI uThIne bhIma cudhiSThiranI pAse jaIne beTho, draupadI paNa kuMtInI pAse AvI besI gaI, ekacakA nagarInA rAjAe Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarca ka ]. [ rapa yudhiSThira vigere pAMDavene vadhAmaNI ApI, badhA AnaMda manAvavA lAgyA, rAjAe yudhiSThirane kahyuM ke jyArathI Apa A nagaramAM AvyA che, tyArathI nAgarikone aspRdaya thayo che. Ape bakarAkSasano vadha karI, nagarajanane abhayadAna ApyuM che. tyAre yudhiSThire bhImane batAvyo, ane kahyuM ke A mArA nAnabhAI bakarAkSasane vinAzakArI che. tamAma nAgarikonI najara bhIma upara paDI, jyAre lokoe bhImane pUchayuM ke kevI rIte rAkSasanI sAthe laDAI thaI, te vakhate pratyuttara nahIM ApatAM bhIme mauna dhAraNa karyuM. mahAna AtmAo pitAnI prazaMsA kadApi pote karatA nathI. eTalAmAM AkAzathI eka yuvAna ane eka vRddha ema be purUSe utarI yudhiSThiranI pAse AvyA. vRddha vismita thaIne yudhiSThirane kahyuM ke huM bakarAkSasane dabuddhi nAmane mahAmaMtrI chuM. ane A mahAbala nAme temane putra che. hamaNAM te laMkAmAM hatuM, tyAMthI AvIne teNe pUchayuM ke mArA pitAne koNe mAryA? meM kahyuM ke eka vizAlakAya manuSyarUpamAM AvyuM hatuM, vadhazilAmAM tene joI svAmi parvata upara lAvyA hatA, sUryahAsa talavAra kheMcIne bakarAkSasa tene kApavA jAya che, tyAM to te UTha, baMnenuM bhayaMkara yuddha thayuM. keNa hAraze ke jItaze tene nizcaya thaI zake tema nahote, paraMtu chevaTe te baLavAna manuSya svAmine mUrzita karyA, 15 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rava6 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya eTalAmAM sumAtra nAmanA anucare manuSyanuM mastaka banAvI nIce nAkhyuM. te mANase bakarAkSasane mArI nAkhyA, tyAra Ada mahAbalakumAre pitAnA vairIne mAravAno nirNaya karyo, paraMtu devIe niSedha karyo, he kumAra ! tame jaIne mahApurUSa pAMDavonI pAse vAta kare, tamAre vinaya guNa temane batAve. temane pitA tulya mAne. te tane putratulya mAnaze, e pramANe devInI AjJAthI ame ahIM AvyA chIe. bhIme te rAkSasone kahyuM ke tame loko manuSya vadha nahi karavAnI pratijJA kare, bakaputre manuSyane nahi mAravAno niyama lIdhe, rAjA yudhiSThire "bakanA sAmrAjya upara tenA putrane abhiSikata karyo, ekacakA nagarInA rAjAnA AmaMtraNathI sabAndhava rAjA yudhiSThire mahAbalanA vimAnamAM besIne susajijata te nagaramAM praveza karyo, nagaranI strIo khUba ja anurAgathI bhImanI tarapha jevA lAgI, tyAMnA rAjAe vinayapUrvaka AgrahathI pAMDavone pitAnA rAjabhavanamAM lAvI khUba ja svAgata karyuM. pAMca cha divasa tyAM rahIne yudhiSThire mahAbalane satkAra karI tenA pitAnI rAjadhAnImAM mokalI dIdho, te pramANe AnaMdathI pAMDee eka divasanI jema aneka mahInAo vitAvyA. sAtame sarga samApta: " Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 8mA ekadivasa manamAM zaMkA lAvIne yudhiSThire ekAMtamAM bhAI enI sAthe vicAra karyAM ke makarAkSasane bhIme mArI nAkhyA che. tethI ApaNe ahiyAM chIe te vAta badhAne khabara paDI gaI che. vaLI duryodhanane jo khakhara paDI gaI teA rAjyanA lAbhathI te avazya upadrava karaze. mATe ApaNe kAI ne kIdhA vinA rAtrinA ahithI rAAlI nIkaLIe. je mANasa avasara eLakhIne cAle che te koi divasa du:khI thatA nathI. bhAI enI sAthe ekamata thaIne rAtrinA kuMtI tathA draupadInI sAthe pAMDavA ekarAkA nagarIthI nIkaLI gayA. jaMgalanA rastAmAM te leAkeAne bhImanuM mukhya Alakhana hatuM. bhIme mAtAne khabhA upara besavAno Agraha karyAM. paraMtu putra vAtsalyavALI kuMtIe jyAre svikAra nahi karyo tyAre pagapALA cAlatI mAtAne joi bhImane khukha ja duHkha thavA lAgyuM. rAtrinA samaye rastA khatAvanAra bhIma badhAno dIpaka manIne cAlatA hatA. vaLI bhImane cAkSusIvidyA dvIpakanu kAma karatI hatI. ghaNA paMtha kApyA pachI ku'tI tathA draupadIne thAkelA jANI bhIme AgrahathI DAbA khabhA upara kuMtIne ane jamaNA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] [pAMDava caritra mahAkAvya khabhA upara draupadIne besADI bhImanI sahAyatAthI te adhA rAtadivasa cAlatA cAlatA ghaNA dUra nIkaLI gayA.. dhULathI bharelA, melA vastravALA yudhiSThira saparivAra dvaitavanamAM AvyA. te vana cakravAka, kAyala, bapaiyAnA avAjothI manohara paNa hatu. teA ja Mgala vAgha, ziyALa, sApa vigerethI paNa bharelu hatu. jaMgala kayAMka kayAMka 2'pA, punnAga, nAgakesara vigere sugaMdhita puSpAthI sugaMdhita paNa hatuM. jaMgalamAM kAi kAI junA jhADanA kAtarAmAM uMdarA ramata ramatA haiAvAthI bhayaMkara paNa hatuM. ekakhAjI manoramya Azrama hatA te bIjI tarapha zikA- rIonuM ToLuM paNa hatuM. te vanamAM pAMDavA rahevA lAgyA. vanano veSa dhAraNa karyAM heAvA chatAM paNa atyaMta zaiAbhAyamAna tee lAgatA hatA. bhIma dararoja judI judI jAtanA phaLe! lAvI badhAne khavaDAvatA hatA. sahadeva snehathI kAmaLa valkala lAvIne kuTuMbane ApatA hatA. nakuLa khAkharAnA suMdara pAMdaDAothI jhuMpaDI anAvI. kuTuMbanI bhakti karatA hatA. arjuna upadrava karanArane mAravA mATe dinarAta dhanuSyamANa taiyAra karIne cAkI. karatA hatA. kutI putrAnA kalyANane mATe jinezvaranu smaraNa karatI hatI. pAMDaveA paNa pAMca parameSThinA dhyAnamAM layalIna banIne rahetA hatA. draupadI gharanA kAmakAjamAM tatpara banI gaI hatI. pAMDavA saparivAra AnaMdamAM hatA. pAMDavA draupadIne navIna prakAranA puSpothI zaNagAratA hatA.. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa 8 ] jenAthI tenuM sAkSAt RtuonI lakSmI dekhAtI hatI. hAthInA kuMbhasthaLamAMthI nIkaLelA motIo pAMDavone bhIle ApatA hatA. tene hAra banAvI bhIma-draupadIne paherAvato hato. draupadI ane kuMtIne AnaMdita joIne pAMDa AnaMda mAnavA lAgyA. vaLI pAMDa ane kuMtInI anukuLatA sAcavavAnI draupadI satata kALajI karatI hatI. bhAIonI sevAthI saMtuSTha yudhiSThira hastinApura karatAM jaMgalane maMgala mAnavA lAgyA. yudhiSThiranI sevA karavAno hA meLavI cAre bhAIe pitAnA jIvanane kRtArtha mAnavA lAgyA. ekadivasa savAranA yudhiSThira trAsana para beThA hatA. bhIma temanA paga dabAvato hato. kuMtI rAjAnI pAse besIne kAMIka belatI hatI ane draupadI AdarapUrvaka sAMbhaLI rahI hatI. nakula ane sahadeva chatracAmara laIne rAjAnI pAchaLa utA hatA. eTalAmAM ane hAthamAM dhanuSyabANa sahita eka musApharane AvatA joye. musApharane najIka AvyA bAda arjune oLakhyo ane yudhiSThirane priyaMvadanA AgamananA samAcAra ApyA. priyaMvade AvI rAjAne namaskAra karyA. rAjAe premathI tene AliMgana karyuM. sahadeve Asana ApyuM. te upara te beThe. rAjAe pUchayuM vatsa ! pitAjI AnaMdamAM che ne ?" haMmezAM amArA kalyANamAM AnaMdamAM AnaMda mAnatA vidurajI kuzaLa chene? pUjya dAdAjI, AcArya gurUdroNuM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230] [pAMDava caritra mahAkAvya tathA putrapremI tarASTra sukhI che ne? badhI mAtAe AnaMdamAM chene? duryodhananA manoratha purA thayA ne ? vAraNAvartAmAM Aga lagADayA bAda zuM zuM thayuM? ame ahiMA chIe e vAtanI tane kevI rIte khabara paDI ? priyaMvada ! tuM badhI hakIkata mane kahI saMbhaLAva ! he deva! ApanA vinA lake manathI duHkhI che. ane zarIrathI sukhI che. te mahelamAM Aga lagADayA pachI pAMDene bALI nAkhavAmAM AvyA che. amArA jIvanane dhikAra che ema ke e hAhAkAra macAvya. zokAtura lakoe pitAne azrujalathI te Agane bujhAvI nAkhI. A AgathI mAruM kAMI baLatuM nathI e pramANe visAra karIne huM te manamAM khUba ja rAjI hatA. nAgarika tamArA jevA AkAravALA baLelA sAta jaNane tyAMthI nagaramAM lAvyA. loko bolavA lAgyA ke A yudhiSThira. che. marI gayA pachI paNa jenuM mukha pUrNimAnA rAMdramAnI zebhAne jIte che. sthULa zarIravALA A bhIma che. A lAMbA hAthavALA arjuna che. saumya AkRtivALA sahadeva ane nakuLa che. A jaganmAtA kuMtI che. A eja draupadI che je pAMca pativALI hovA chatAM mahA satI kahevAya che. A pramANe ApanA ja zarIra che. tema mAnI leke raDavA lAgyA, jenA AkaMdathI vRkSe paNa raDavA lAgyA. ApanA guNe pratye anurAga hovAthI te lokone raDatA joI huM manamAM vicArato hato ke pAMDavo te Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saH be ]. [231 suraMga dvArA kayAMya nIkaLI gayA che, A lake beTe vilApa karI rahyA che. * tyArabAda kutuhala draSTithI meM tyAM jaIne joyuM te te mRtako ApanA jevA ja hatA. joIne huM ciMtAmAM paDe. mane lAgyuM ke dhumADAnA phelAvAthI suraMgadvArane nahi joI zakavAthI mArA svAmi pAMDa baLI gayA tA. gayA nahi hoya ne! athavA jaMgalanA duHkhanuM smaraNa karIne pote jAte ja baLI to gayA nahi hoya ne? kAraNa ke bhavitavyatA anusAra paNa buddhi paNa badalAI jAya che. A pramANe pratyakSa ApanA mRtakane joI meM nizcaya karyo ane huM paNuM raDavA lAgyuM. tyAMthI hastinApura jaIne jyAre meM ApanA mRtyunA samAcAra ApyAM to eka duryodhana sivAya saMpUrNa nagarane meM duHkhI joyuM. jyAre ekAMtamAM rAjApAMDu tathA vidurajIe mane pUchyuM tyAre meM najare joelI tamAma hakIkata kahI saMbhaLAvI. teo sAMbhaLIne tarata ja bebhAna thaI gayA. mArA upacArathI jyAre teo bhAnamAM AvyA tyAre vilApa karavA lAgyA ke vatsa! tamane duSTa agnie kevI rIte bALI nAkhyA? amArI zikhAmaNa paNa tame. bhulI gayA ! tyArabAda vidurajIe pAMDurAjAne khUba ja samajAvyA ane kahyuM ke Arya ! Apa zekane cheDI de ane dhIrajane dhAraNa kare. eka ja vakhatamAM duSTanA badhA ja manoratha pUrA kevI rIte thavAnA che! priyaMvadA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rrakara ] [pAMDava caritra mahAkAvyuM paNa kadAca bhramamAM paDI gayA lAge che. thADA divasamAM adhI ja khabara paDI jaze. mahAna AtmAonI sa'patti ane vipatti chupI rahI zakatI nathI. vidurajInA vacano sAMbhaLI rAjA upasthI zeka nivRtta lAgatA hatA paraMtu manathI zokamagna rahetA hatA. mAlatI latAo dAvAnaLane sahana karI zakatI nathI tevI rIte satyavatI vigere mAtAe pAMDavAnA zekathI marI gai. vidurajInA AzvAsana vacanothI rAjA hajI sudhI jIvatA chatAM mRtaka samAna che. deva ! bakarAkSasane mAravAthI ApanI kIrti gaMgAnI jema bhUmine pavitra karatI hastinApura pahAMcI gaI. ApanI sukIrti e eka vakhate zatruenA mukha kALA anAvI dRIdhA ane mitronA mukha purNimA samAna khIlI uThayA. pAMDurAjAe zeAkarUpa kAdava dUra pheMkayA ane te kAdava duryodhananA mukha upara jaIne zekanA rUpamAM pariNamyA. hamaNAM duryodhanane na tA priyAnI pAse, na palaMga para, na vanamAM, ke na bhavanamAM, na jamIna upara ke na pANImAM kayAMya Ana AvatA nathI. tyArabAda zanIe AvI duryodhanane pUchyuM ke mahArAja ! Apane ekAeka A AdhivyAdhi kayAMthI prApta thaI che. duryo ane kahyuM ke mAmA! mArA prayAsone niSphaLa banAvI pAMDavA haju sudhI jIvata che... jyAre bhAgya pratikuLa hAtha che. tyAre manuSyAnA prayatna niSphaLa jAya che ! Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saH me] [233 juone mAmA kerane praga, lAkSAgRha dAha, vigere tamAma prayoga kevI rIte niSphaLa gayA haze? hiDaMba, aka, kirmora vigerene mAravAthI pAMDavonI kIrti traNe lekamAM nRtya karavA lAgI che. A vyAdhi mane satAvI rahI che. tame A vyAdhine pratikAra jaladIthI dUra karavAne mAga batAve ! | duryodhananA manaduHkhane dUra karatA zakunIe kahyuM ke rAjana! Apa pAMDavone mAravAnI IcchA rAkhe che te tame mAnI le che ke teo yamarAjAnA mahemAna banI ja gayA, jyAM AgIo ane kyAM sUrya. baMnenI tulanA. koNa karI zake? evI rIte jyAM tame? ane kyAM pAMDave? Ape bAhubaLathI je sAmrAjyanI prApti karI che. tene some bhAga paNa pAMDa pAse kyAM hatuM, je abhimAnI rAjAe yudhiSThiranI AjJAmAM AvyA na hatA te rAjAoe paNa ApanI AjJAne saharSa svIkAra karyo che. tamArA tyAM anupama hAthI ghoDA ratha tathA pAyadaLa che. tamArI senAnI barAbarI karI zake tevI senA jagatamAM kenI che? aMdhakArane dUra karanAra kiraNe sUrya sivAya konI pAse hoya che ? tamArI lakSmInI saphaLatA tyAre ja mAnI zakAya ke jyAre pAMDave te lakSmIne jue. kAraNa ke mitra ane zatru baMnethI dekhAelI saMpatti ja saMpatti kahevAya che. Apa kuLane jevAnA ahabhe dvaita vanamAM jAva. ApanI saMpatti joIne Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234] [pAMDava caritra mahAkAvya pAMDavA du:khI thaze. zatrunI sa`patti joine duHkhamAM paDelA svamAnI AtmAe mRtyunI IcchA rAkhe che. tyAM javAthI ApanI sapattine joI krodhAyamAna banIne yudhiSThiranI AjJAnuM ullaghana karI bhIma ane arjuna zastrone dhAraNa karaze teA A pRthvI pAMDavarahita banI javAnI ja che kAraNa ke tamArI caturaMgI senAne kANu, rokI zake tema che ? zakunInA A vicArane ka tathA duHzAsane anumedana ApyuM. zakunInI vAta mAnIne duSTAtmA duryodhana senA sahita ahiM ApanI pAse Avaze. " tame badhA khubaja sAvaceta banIne rahejo" A saMdezo laI ne huM ahI Avye chuM. jyAre meM vidurajIne pUchyuM ke pAMDavA kayAM haze te temaNe mane myuM ke ekAkA nagarIthI AvelA guptacaro dvArA jANavAmAM AvyuM che ke aka rAkSasane mArI tyAMnA nAgarikAne abhayadAna ApI pAMDaveA dvaitavanamAM gayA che. te tAe jyAre pAMDavAnI prazaMsA karI tyAre duryodhananu mukha atyaMta zyAma khanI gayuM hatuM. ane te guptacAnI sAthe sAthe sabhAnuM visarjana karyuM. jyAre manuSyanA manamAM duHkha utpanna thAya che tyAre tene kAMi ja gamatuM nathI mATe tu dvaitavanamAM jA. A pramANe vidurajInA kahevAthI ekacakrAnagarI thaIne ahi AvyA chuM. tyArabAda AnaMda pAmatA bhIme priyaMvadane pUchyuM ke duryodhana kevI rIte rAjyanuM pAlana kare che bhISma droNu vigere snehathI duryodhananu anukaraNa kare Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 8me] [ che! priyaMvade kahyu ke duryodhana rAjA thayA khAda kur dezamAM cArI anItinuM nAma nizAna nathI. tamAma prakAranI sa`pattiothI kurUdeza bharapura che. duryodhanane dharma, artha, kAma paraspara bAdhaka banatA nathI. ApanA mRtyunA samAcArathI nirAza anelA bhISma vigerene duryodhane ekadama peAtAnA vazavita banAvI lIdhA che. vaLI teNe dAna vinayathI te leAkeAne eTaleA satASa ApyA che ke te leAkeA pAtAnA prANanA bhAge paNa duryodhananuM hita karavA taiyAra che. duryodhana peAtAne cha kha'DanA svAmI mAne che te paNa tamArA bhaya tene satAve che. vAtacItanA prasaMgamAM koIpaNa prakAre bhIma arjunanuM nAma sAMbhaLavAmAM' Ave che te tarata ja bIkanA mAryAM nisAsA nAkhe che. svapnamAM bhIma arjunane joI gabharAI uThe che ane bhAnumatI paNa gabharAI uThe che. priyavadanA vacane sAMbhaLI yudhiSThire tene kahyuM ke tuM mArA zabdo anusAra pitAjI tyA kAkA vidurajIne kaheje ke tamArI AjJAnuM ame saMpUrNa pAlana karIe. chIe. vaLI Apa sarvene ame bhaktipUrvaka praNAma karIe chIe. ApanA AzIrvAdathI amArA zatrue hajI. sudhI potAnI duSTatAmAM saphaLa banyA nathI. Apa snehavazAt kAipaNu prakAranI zaMkA karatA nahI. A pramANe, kahIne kaLAthI satkAra karI yudhiSThire priyaMvadane vidAya karyAM. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236] [ pAMDava caritra mahAkAvya duryodhananI praptatAthI atizaya phodhAyamAna banIne strImaryAdAne cheDI draupadI bolI. kapaTathI rAjyalakramane jItI laI, vanavAsa mekalyA, te paNa zatru saMtoSa pAmato nathI, vanamAM paNa amane mAravA taiyAra thaye che devI ! kuMtI ! tamAre AvI vAta karavI nahi joIe. are ! pAMDurAjAnA A putre kevA vIra che ke jemanA sAme potAnI strInA mAthAnA vALa pakaDIne kheMcavAmAM Ave che. Aryaputra ! tame te ThIka ja dharma putra che eTale ja zatrudvArA tiraskAra thavA chatAM Apa kSamAvaMta che. dhanya che ApanI kSamAne? kuruvaMzI hovA chatAM paNa zatrune parAbhava A prakAre sahana karI zake che te pachI mANasAI nimaeNla banIne kayAM jaze. tamane vanamAM duHkhano anubhava thato nathI eTale ApanA bhAIone thatA duHkhathI ApanA manamAM jarA paNa duHkha nathI? rezamI vastrone dhAraNa karavAvALA bhAIo Aje valkala vastra dhAraNa karIne phare che. te paNa Apane lajajA nathI AvatI ? hAthI upara besIne pharavAvALA "bhAIe Aje pagapALA cAle che te joIne Apane duHkha nathI thatuM? vanamAM duHkhane sahana karatAM kuMtA-mAtAne joI tamane koI nathI Avato? pratijJA bhaMganI bIkathI Apa laDavAnI IcchA na rAkhatA he te ahiM AvatA zatrune mAravA mATe bhIma tathA arjunane Apa AjJA Ape, bhIma ane arjune paNa draupadInA vacane Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 8me [ 237 none anuSAdana ApyuM. tyAre yudhiSThire kahyuM ke tamArI vAtA kSatriyAcita jarUra che. te paNa mArA kahevAthI. gheADAka varSo sudhI zatru game teTalA aparAdha kare chatAM tame leAkeA tene kSamA Apo. vanavAsano samaya pUrNa thatAMnI sAthe ja mArI pratijJA pUrNa thaI jaze. tyArabAda cAra samudranI samAna mArA cAra bhAI Ane kANu rAkI. zakaze. te vakhate yuddhamAM bhIma khADuMmaLa vaDe duHzAsana sahita duryodhana, draupadInA mAthAnA vALa kheM'cavAnu` mulya cukavaze. mATe ApaNe badhA tAtkAlIka A sthAnane cheDI svarga samAna aneka prakAranA phaLAnI sugaMdhithI suvAsita gadhamAdana paryaMta upara jaIe. bhIma vigeree yudhi SThiranI AjJA mAnI lIdhI ane mAtA-bhAI draupadInI sAthe yudhiSThira cUMthAdhipa hastinI jema cAlyA. aneka tIrthonI yAtrA karatA, cAraNa munione namaskAra karatA,. nAnA prakAranA AzcardhAne jotA pUrvottara dizAe cAlyA, anukrame nadI patavALI bhUmine oLaMgatA te badhA gaMdhamAdana parvata upara AvyA. aneka prakAranA suMdara phaLeAthI ze|bhatA aneka jharaNAthI gujArava karatA te pata upara pAMDavAe sthira thavAno vicAra karyAM. badhI ja RtuemAM manohara lAgatI. tyAMnI vanarAjI joI ne pAMDavA zatruonA parAbhavane paNa bhUlI gayA. dhArmika kriyAomAM dinarAta layalIna anelA kuMtI paNa hastinApuranA sAmrAjyane paNa bhUlI gayA. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra38] [pAMDava caritra mahAkAvya eka divasa ane yudhiSThirane kahyuM ke ahIM -najadIkamAM ja iMdrakIlaparvata che. jyAM zacinI sAthe IMdra -dararoja kIDA kare che, eTale ja te pahADanuM nAma iMdrakila paDyuM che. vaLI caMdrakAMta ane sUryakAMta maNiothI te pahADa zItaLatA ane garamI prApta kare che. te pahADanI guphAmAM jaIne huM pUrvArAdhita vidyAonuM punarAvartana karUM. yudhiSThiranA AdezathI arjuna jyAre badhAne praNAma karI javA lAge tyAre yudhiSThirane pAMDurAjAe ApelI vIMTI arjunanI AMgaLImAM yudhiSThire paherAvI. ane tyAM jaIne maNimaya eka jinamaMdirane joyuM. te maMdiranA jamaNA bhAgamAM caMdrakAMta maNimaya pagathIAvALI, kamaLathI suzobhita eka vAva joI. temAM snAna karI vikasita kamaLanA phule laIne maMdiramAM jaI Adi jinezvaranI pUjA karI, aneka prakAranA stotra vaDe stuti karI. ane aThamatapanI ArAdhanA karI. tIrthasthaLamAM karele tapa ISTaphaLanI siddhi Ape che. - te maMdiranI najIkamAM pavitra bhUmi upara besIne ane pitAnI vidyAonI AvRtti karI. arjunanI sAme devatAo pragaTa thayA. ane kAryano Adeza mAge. te vAre ane kahyuM ke jyAre huM ApanuM smaraNa karUM tyAre Apa pragaTa thaje. zatruono vinAza karavA mATe huM tamAruM jarUra smaraNa karIza. A pramANe kahI ane te devatAono satkAra karIne vidAya karyA. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 bANa levA ajuna eka zikI sargaH 8me ] [239 che te devatAonA gayA bAda parvatanI zebhAne jovAnI IcchAthI pharatA pharatA ane bANathI viMdhAelA eka bhUMDane pitAnI tarapha Avato joyo. A kura janAvara mane mAravAnI IcchAthI AvI rahyuM che e pramANe vicAra karIne ane tenI upara bANa choDayuM. bANa levA mATe jyAre bhUMDanI pAse ajuna AvyuM tyAre dUrathI AvatA eka zikArIne je. hAthamAM dhanuSyabANa sahita te zikArI bhUMDanI pAse Avyo. tenI sAme ane jyAre suvarNa paMchavALuM pitAnuM bANa levA mAMDayuM tyAre te zikArIe kahyuM ke he saumya ? ApanI pratibhA te rAjavaMzI che to pachI Apa mAruM bANa kema cerI rahyA che ? sajajana mANase prANanA bhoge paNa AvuM corInuM kArya karatA nathI. bhIkha mAMgavI sArI che paNa corInI lakSmI ati kharAba vastu che to pachI Apa mArA bANanI corI zA mATe kare che ? kurUvaMzarUpI caMdramAM samAna Apane mAravA mATe AvatA bhUMDarUpI rAhane meM budhanI mAphaka rekela che. to pratyupakAramAM Apa A zuM karI rahyA che ? meM te ApanI sAthe mitratAnI AzA rAkhIne A bhUMDane meM mAryo hato paNa mitratAnI vAta te dUra rahI paraMtu Apa to mArA zatru banI gayA che. ApanA jevA mahAna AtmAo unmArgano svikAra karaze te nyAyamArge koNa cAlaze ? te paNa Apane bANa levAnI IcchA che te mArA jIvatA ApanI IcchA pUrNa thaze nahi. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .] [pAMDava caritra mahAkAvya A pramANe, kahIne kirAta jyAre khelatA adha thayA tyAre arjune tene kahyu. ke tame| ATaluM badhu juThThuM' zA mATe eleA che ? hu te mArU khaNu laI rahyo chuM. teA pachI khetu' zA mATe eleA che ? durjana ane jhera ane sagA bhAI A che paNa te emAM meATu kANu ? te huM nathI jANatA, have huM' mArUM' khANa levA jai rahyo chuM. jenAmAM zakti heAya te mane razake. hutA mArI zuravIratAnI sAme devendra, narendra tathA vidyAdharendrane paNa kAMI visAtamAM gaNatA nathI teApachI tArAthI kANu gabharAya che ? arjunanA vacano sAMbhaLI kirAte (zikArI) krodhamAM AvI arjuna upara khANAno varasAda varasAvyeA. arjune paNa ANeAno mArA zarU karyAM, jyAre kirAtanA sAthIdArA bhAgavA lAgyA tyAre kirAte pAtAnuM kauzalya batAvavA mAMDayuM. te vakhate te baMnenA yuddhane jovA mATe vidyAdhare AkAzamAM zAbhatA hatA. arjunanA mANu ardho raste ja kirAta kApI nAkhatA hatA tyAre arjune tenI upara Agneya khANano prayAga karyAM. tenA sainike sahita pahADa maLavA lAgyA tyAre kirAte varUNAsrano prayoga karyo. zastrAstrathI jItavu muzkela che tema samajIne arjune khAyuddha karavA mATe karAtane kahyuM tyAre ane Ayuddha karavA lAgyA. khADuMyuddha karatA te baMne hAthI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMga meM ] : [ ra41 jevA dekhAtA hatA. AkAzamAMthI devatAo yuddha jevA lAgyA. ane ekAeka kirAtano paga pakaDI lIdho ane AkAzamAM cAre tarapha bhamAvIne jyAM paththaranI zilA upara pachADavA jAya che tyAM eka divya purUSane je. arjuna Azcarya pAmyuM. te divya purUSe kahyuM ke meM tamArI vIratAnI parIkSA karavAne mATe A mAyA karI hatI. tamArI vIratAthI huM khuzI thaye chuM. tamAre je joIe te mAgI le ! huM vizAlAkSa putra caMdrazekhara nAme vidyAdhara chuM. meM prajJapti vigere vidyAo siddha karelI che. huM mArA mitranA kAryane mATe ApanI pAse - Avyo chuM. varadAnanI vAta pachIthI karIzuM. pahelAM tame "tamAruM kArya batAve tyAre teNe kahyuM ke - " A vaitADhaya parvata upara rathanupura nAme eka nagara che. tyAM nemI rAjAnA vaMzamAM vidyu--bha nAmanA eka rAjA thayA. temane prabaLa parAkramI be putro thayA. moTAnuM nAma iMdra. nAnAnuM nAma vidyummAlI. vidhutvabharAjAe iMdrane rAjA banAvI tathA vidyumbhAlIne yuvarAjapade sthApI pravajyA grahaNa karI. IndrarAjA phakta nAmathI ja Indra nahotA paNa saMpati ane vaibhavathI paNa Idra hatA. yuvarAja atyaMta avinayI banI gayo. teNe prajAnI saMpattio tathA strIonA apaharaNa karIne khuba ja duHkhI karyA. nAgarikoe rAjAne vinaMtI karI. rAjAe ekAMtamAM nAnAbhAIne khubaja samajAvyuM. paraMtu 16 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242] [ pAMDava caritra mahAkAvya te zikhAmaNa dveSamAM pariNamI, tyArabAda te duSTa pitAnI nagarIne choDI bahAra rahevA lAgyo ane moTAbhAI Indrane nAza karavAnI IcchA karavA lAgyuM. suvarNapuranivAsI kharaduSaNano "nivAtakavaca' nAmane rAkSasa tene mitra che. te rAkSasa khuba ja baLavAna che. yamarAjathI paNa Darate nathI, eTale ke tene kAlaketu kahe che, eka sAthe tALavuM tathA hAtha baMne viMdhAya to ja tenuM mRtyu thAya ema che eTale ke tene "talatALuM" paNa kahe che. tenI sahAyatAthI vidyummAlI pitAnA moTAbhAI Indrane trAsa Ape che tenA bhayathI duHkhI banIne Idra nagaranA daravAjA baMdha karAvIne nagaramAM rahe che..... Indra rAjyamAM upadrava thato joI ekabaMdhu nAmanA namittikane pUchayuM ke A mAro zatru kevI rIte mAryo jaze? Apa kRpA karIne batAvaze. te nimittaze vicAra karIne jaNAvyuM ke ApanA zatrune phakta arjuna mArI zake tema che. kemake A jagatamAM arjuna samAna dhanurdhArI bIjo koI nathI. te hamaNAM Indrakala parvata upara vidyAonI AvRtti karI rahela che. Apa tene vinaMtI karo. nimittajJanA vacana sAMbhaLI che ke mane kahyuM ke mitra? tuM jaIne arjunane laI Ave jethI zatrune mArI nAkhe. bIjI vAta ane nanI sAthe juno paNa saMbaMdha che. pahelAM pAMDurAjAe "vizAlAkSane mukta karyA hatA e mATe pArtha ? huM mArAM mitranA kArya mATe ahiM Avyo chuM. mATe Apa cAle. ane indrane pitAnuM rAjya surakSita banAvIne Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 8me _'[ 243 Apo. ApanA hAthanI AMgaLImAM je vIMTI camake che te vIMTI vizAlAkSa tathA pAMDurAjAnA premanI nizAnI che. A pramANe kahIne jyAre caMdrazekhare mauna dhAraNa karyuM tyAre ane moTAbhAInI samAna tene AliMgana karyuM ane kahyuM ke yudhiSThiranI AjJAsamAna huM ApanI AjJA mAnavAne mATe taiyAra chuM. A vIMTInI vAta huM jANuM chuM. ahiM AvatAM pahelAM Arya yudhiSThire mArI AMgaLImAM A vIMTI paherAvI dIdhI hatI. vizAlAkSa tathA pAMDurAjAne prema temanA saMtAnamAM paNa vadhe. A pramANe kahIne arjuna jyAre zAMta thaye tyAre caMdrazekhare arjunane pitAnA 9 upara besADa. AkAzamArge sukhapUrvaka jatA racaMdrazekhare arjunane kahyuM ke bharatabhUminI sImAnA aMtarUpa A vaitADhayaparvata che. ema kahI vaiitADhayaparvata batAvyuM. je parvata upara vidyAdharIo tamArA yazane gItanA svarUpamAM gAya che. ApaNe khUba ja jhaDapathI dakSiNazreNImAM AvI pahoMcyA chIe. arjuna ! A rasto rathanapura jAya che. jyAM Indra ApanA darzanane mATe utsuka banIne ubhe che ane A rasto zatrunagara suvarNapura jAya che. jyAM talatALu laDavA mATe taiyAra thaIne ubhe che. ane kahyuM ke hamaNAM mAruM mana zatruvinAzanA kAryamAM lIna banyuM che. mATe pahelAM zatrunagara cAle. tenuM he joyA sivAya huM IndranuM mukha joIza nahi. mATe caMdrazekhara ! jyAM zatru Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244] [pAMDava caritra mahAkAvya che tyAM ja rathane laI cAle. eTale huM jANuM zakuM ke zatru keTalA che? caMdrazekhare kahyuM ke tyAM ekalA jaIne zuM karaze mATe pahelAM rathanapura cAlIe. pachI senA laIne zatruone vinAza karavA suvarNapura jaIe. ane kahyuM ke senAnI zuM jarurIAta che? zuM siMha koInI sahAyatAthI hAthInA kuMbhasthaLane phADe che? arjunanA AgrahathI caMdrazekhare rathane suvarNa pura tarapha calAvyuM. aneka prakAranA zastrothI susajjita te rAkSasa arjunane AvatA joI paraspara vAta karavA lAgyA ke A ratha Indrane AvI rahyo che. A rathamAM besI rAMdrazekhara arjunane lAvI rahyo che. namittike ajunathI ApanuM mRtyu batAvela che, mATe astrothI, zastrothI tathA kapaTajALathI zatrune jaldI mArI nAkhe. A pramANe vicArIne garUDanI upara sarponI jema arjuna upara te rAkSaso tuTI paDayA. cAre tarapha yuddhanA vAjA vAgavA lAgyAM. temaNe bANothI arjunane gherI lIdhA. arjune pitAnA bANothI temanA bANa kApI nAkhyA. rAkSAe judA judA prakAre yuddha karyuM te sarva prakAre ane teono pratikAra karyo. te vakhatanA yuddhane joI becara paNa kSobha pAmI gayA. Indrane pitAnI rAjyalakSI prApta karAvavAmAM utsuka ane rathamAMthI utarIne ravaiyAnI. jema yuddhabhUmine levI nAkhI. arjunanI madhura avasthA ane zatruo pratyenA utkRSTa purUSArthane jeI caMdrazekhara Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga ma ] [245 khuzI thaye. rAkSasenA bane chedato arjuna ekane badale hajAre arjuna samAna dekhAvA lAge. arjunanA bANathI jyAre zatruone nAza thaye nahi. ane te badhA eka samuha banIne yuddha karavA lAgyA tyAre ane utsukatAthI caMdrazekharane pitAno ratha pAcho haThAvavA mATe kahyuM tyAre caMdrazekhare kahyuM ke kauntaya ! Idrane A ratha pAchaLa haTha nathI, huM mAnuM chuM ke zatruonuM bhAgya prabaLa che. mATe Apa yuddhamAMthI rathane pAcho haThAvavAnI IcchA khe che ! arjune kahyuM ke vakhata na lagADe huM hAtha joDIne kahuM chuM ke rathane jaldIthI pIche haThA. arjunanI vAta sAMbhaLI duHkhI banelA rAMdrazekhare rathane pAcho haThAvyuM. arjunane pAcho haThata joIne zatruee garjanA karI. ane droNAcArya pAsethI ApavAmAM Avela maMtranuM smaraNa karIne te lokonA prANa lenAra bANone choDayA. vajathI jema parvata tUTI paDe che. tema ajunanA bANethI badhA zatruo eka sAthe marI gayA. ajunanA mastaka upara AkAzamAMthI puSpavRSTi thaI caMdrazekhare arjunanI prazaMsA karI. sArathie AkAzamArgathI najIka AvatA Indrane joI arjunane kahyuM ke Indra AvI rahyA che. rathamAM beThA beThA ja ane Indrane abhivAdana karyuM. InDe pitAnuM vimAna nIce utArI arjunane besA. nehapUrvaka ajunane bheTI paDayA. ane ardhA Asane besADI Indra Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra46] [[ pAMDava caritra mhAkAvya hAtha joDIne kahyuM ke tamArA upakAranuM varNana huM karI zakuM tema nathI. paraMtu eTaluM te jarUra kahuM chuM ke A mAruM rAjya ane mArA prANa ApanA caraNamAM che. Apa thanupura padhAre. tyAMnA prajAjanone khUba ja AnaMda thaze. ane siddhaphUTa javAnI IcchA jaNAvI. tyAMthI teo siddhaphUTa AvyA. tyAM zAzvatata thakarabhagavAna vardhamAna svAmIne vaMdanA karI, snAna karIne pUjA karI. arjuna atyaMta harSita thaye. tyArabAda teo suMdara suzobhita banAvela rathanupura nagaramAM AvyA. mahelamAM praveza karatI vakhate IndrANIe pravezamaMgaLa AcAra karyo. Indra arjunane siMhAsana upara besADI saMgItanRtya vigerenA kAryakrama badhA sAMbhaLavA tathA jevA lAgyA. Idra arjunane khecarabhro, kiriTa tathA kavaca ApI pitAne kRtArtha mAnavA lAgyo. Indra ghoSaNA karAvI ke arjuna mAro sahuthI moTo putra che. arjunane pitAnA nagaramAM rahI rAjyalakSmInA upabhegane mATe InDe kahyuM, ane AjJA mAnIne IndranA putronI sAthe AnaMdapUrvaka nagaramAM viharavA lAge. nagaranI strIo arjunanA pratye atyaMta kAmAtura banI. paraMtu svadArA saMtoSavratane anusaranAra ane temanA tamAma prayAso niSphaLa banAvyA. ekadA citrAMgada, vicitravIrya, citrasena vigere vidyAdhare arjunane jevA mATe tyAM AvyA. ane te lokone dhanurveda vigerenuM Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : ] [47 zikSaNa ApyuM. thoDA vakhatamAM te badhA pAraMgata thaI gayA, te leke gurUdakSiNamAM pitAnuM sarvasva ApavA taiyAra thayA paraMtu arjune nA kahI. te lekae samaya Ave gurUdakSiNAmAM pitAnA prANa ApavAno saMkalpa karyo, citrAMgade gItothI arjunanI sevA karI. arjunanI paNa badhA karatAM adhikaprIti citrAMgada upara thaI. te lekee arjunanI sAthe tyAMthI prayANa karavAno nizcaya karyo. indranA vAtsalyathI tathA ziSyanI bhaktithI arjune sukhapUrvaka ghaNuM divase pasAra karyA. bhAIone maLavAnI IcchAthI ane IndranI rajA mAMgI. InDe divyaratha, vimAna tathA caMdracUDa sArathi ApIne azrubhInI AMkhe arjunane vidAyagiri ApI, vimAnamAM besI citrAMgada vigere vidyAdharanI sAthe ane tyAMthI prayANa karyuM. indra paNa arjunanI sAthe javA mATe taiiyAra thayA paNa baLajabarIthI temane pAchA vALyA, citrAMgada ane arjuna eka vimAnamAM besIne aneka prakAranI vArtAo karatAM AkAzamArge cAlyA, badhA vidyAdharonI sAthe sametazikhara vigere tIrthonI yAtrA karIne arjuna gaMdhamAdana parvata para AvyA. eka khecare AgaLa jaIne arjunanA AgamananI vAta karI. kuMtI draupadI sahIta badhA ja pAMDa arjunane jovA mATe adhIrA thaI gayA hatA. vidyAdharonI sAthe AvI ane Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248] [pAMDava caritra mahAkAvya mAtAnA caraNAmAM mastaka namAvyuM, tyArabAda yudhiSThira ane bhImane namaskAra karyo. nakula ane sahadeve arjunane praNAma karyA. arjune badhAne paricaya karAvyeA. vidyAdharAe . yudhiSThirane praNAma karyA. " tame badhA samaya AvethI jarUra padhAraze| " A pramANe kahIne yudhiSThire vidyAdharAne vidAya karyo. vinayI ane bhAiene pUchyu ke mArI gerahAjarImAM Apa sarvee kevI rIte samaya vitAvyeA. yudhiSThire kahyuM ke tIrthone namaskAra tathA dareka jagAe tArI kItikathAene sAMbhaLI ame samaya vyatita karyo che, kAmavyApAramAM nipuNa draupadIe arjunanI sAthe viSayajanita sukhanuM sevana karyu. eka vakhata pavanathI uDIne eka vilakSaNa kamala draupadInA kheALAmAM AvIne paDayu'. draupadIe bhImanI pAse A prakAranA bIjA kamaLanI mAMgaNI karI. bhAinI AjJA laine bhIma kamaLa levA mATe nIkaLyA. teNe nI pahADa vagere duma rastAe pAra karyAM chatAM paNa te kamaLavALuM sareAvara maLyu nahi. ahi AM yudhiSThira vigerene aniSTasUrAka apazukana thavA lAgyA. bhAIene yudhiSThire kahyuM ke ApaNe paNa bhImanI pAse jaI e. ema kahI yudhiSThire bhAI AnI sAthe je mAge bhIma gayA hatA te raste prayANa karyu rastAmAM bhayaMkara nadI AvI, yudhiSThire kahyuM ke bhIma sivAya nadI pAra kANu karAvaze? te badhAne ciMtAtura Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 8 ] | [ ra49joIne arjune kahyuM ke AjJA Ape te vidyAone upayoga karUM. yudhiSThire kahyuM ke sAmAnya kArya mATe vidyAono upayoga kare te ucita nathI. yudhiSThire hiDaMbAnuM smaraNa karyuM. eTalAmAM yudhiSThire sahakuTuMba sAthe bhImane je. yudhiSThire bALaka sahita AvelI hiDaMbAne pUchayuM ke vatsa! bhImanI AkRtivALe A bALaka koNa che? teNIe kahyuM ke jyAre huM garbhavatI hatI tyAre ekAkA nagarIthI ApanI AjJA anusAra huM vanamAM gaI hatI. ghera gayA bAda putrane janma thaye. janma pachI tiSioe kahyuM ke A bALaka tenA pitAnA zatruone ucheda karaze. saMbaMdhIoe tenuM nAma ghaTotkarI rAkhyuM che. gheDI kalAo zIkhe che. bAkInI kalAo have zIkhaze. pAMDavoe premathI te bALakane AliMgana karyuM. tyArabAda teNIe kuMtIndraupadInI sAthe snehapUrvaka vAto karI. tyArabAda vilakSaNa kamaLavALA sarovarane joI yudhiSThire hiDaMbAne potAnA sthAnamAM javA mATe kahyuM. bhIme sarovaramAM praveza karyo, temAMthI kamaLanA phule laIne draupadIne ApyA. kulanI prAptithI draupadIne AnaMda thaye. paNa jamaNI AMkhanA pharakavAthI tenuM mana khUba ja duHkhI thayuM. yudhiSThira punAgavRkSanI nIce mAtAnI sevA karatA hatA. bIjA traNa bhAIo vanarAjI jatA hatA. bhIma saravamAMthI kamaLe lAvIne kinAre UbhelI draupadIne Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] [pAMDava caritra mahAkAvya ApatuM hatuM ane draupadI letI hatI. bhIma taratAM taratAM sarovaranI vacamAM pahoMcI gayA ane DubakI mArIne saMtAI gayA, bhIma to pANImAM ghaNA samaya sudhI DubakI mArIne paDI raheto hato. paNa atyAre adhika samaya thavAthI pAMDa udAsIna banyA, eTalAmAM draupadI ravA lAgI. kuMtIe jorathI kahyuM ana! arjuna ! keIgrAhe (guMDe) bhImane pakaDayo che. kuMtInA vacana sAMbhaLI ane pANImAM DubakI mArI, te paNa DubI gayo. e pramANe nakula ane sahadeva paNa DubI gayAM. hAya ! vidhAtAe A zuM karyuM. A pramANe ciMtA karatA yudhiSThira kuMtInI sAthe draupadInI pAse AvyA. yudhiSThire kahyuM ke mAtAjI! mArA bhAI e ekAeka kema DubI gayA che? mArA bhAI e to samudrane tarI javAvALA hatA. mane ema lAge che ke koI zatrue temane rokI rAkhyA che mATe huM jAuM chuM ane zatruonI pAsethI mArA bhAIone choDAvI lAvuM chuM. kuMtIe paNa kahyuM ke vatsa! tame jaIne bhAIone choDAvI lAve. amArI pAse paMcaparameSThinuM sAdhana che, tame amArI ciMtA karaze nahi. vatsa! parameSThi namaskAra karIne jAo ane vijayI banIne bhAIonI sAthe ahiMA sukharUpa pAchA Ave. jyAM sudhI sUryAsta nahi thAya tyAM sudhI tArA vinA ame jIvatA rahI zakIzu. che. tyArabAda paMca parameSThinuM smaraNa karIne yudhi Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga : bhe] hire sarevaramAM praveza karyo. paraMtu teo jalamAM ja rahI gayA. dhIme dhIme sUrya astAcaLe pahoMcI gaye.. pAMDave vinA mAtA tathA patnInuM mukha duHkhathI malIna thaI gayuM. te baMne mUcchita banI gaI. jyAre draupadI atyaMta vilApa karavA lAgI, tyAre kuMtIe tene AdhA-- sana ApavA mAMDayuM. ane kahyuM ke kevaLI bhagavaMte kahyuM che ke tArA putre pharIthI rAjya karaze." mane lAge che ke mArA putro keIpaNa ApattimAM AvI gayA che,. mATe ApaNe temanA rakSaNa mATe dhyAnamAM besI jaIe.. kuMtIe kahyuM , ke je tIrthakara mArA deva hAya ane. susAdhu mArA gurU hoya te devatAo mArA putronA vidane dUra kare. draupadIe paNa kahyuM ke je mana vacana. ane kAyAthI meM mArA ziyaLanuM rakSaNa karyuM hoya te. devatAo mArA patidevenuM rakSaNa kare. A pramANe kahIne baMne jaNA kAryotsargamAM paMca parameSThinuM dhyAna dharavA lAgyA. . teonuM dhyAna joIne vRkSo tathA dhApada paNa. sthira banI gayA. dhyAna ane tapanA mAhAsyathI rAkSasAe paNa prANIone saMhAra choDI dIdhuM. rAtri viti gaI. aMdhakAranI sAthe teonA duSkarma paNa naSTa thaI. gayA ane puNyaprakAza pragaTa thaye. kuMtI ane draupadInA. dhyAnanI aDagatA jevAne mATe sUrya udayAcale AvI . . Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] [pAMDava caritra mahAkAvya tyArabAda eka prahara divasa vyatita thayA pachI AkAzamAMthI eka suMdara vimAna AvyuM, temAMthI pAMDavie utarIne hAtha joDIne mAtAne namaskAra karyA. divyamUrtidhArI eka manuSya hAtha joDIne kuMtIne kahyuM ke kuMtI ! Apane dharma phaLe che. ApanA putro ApanA caraNamAM mastaka mukIne ubhA che. kAryotsargane cheDI kuMtIe putranA aMgane sparza karyo. kuMtIe draupadIne ' hAtha pakaDI kAusagga choDAvyA. kuMtI prasanna thaI ane nAgakezaranA jhADa pAse saparivAra jaIne beThI. kuMtIe te deva svarUpa manuSyane putranI vAta puchI, teNe AnaMdathI badhe vRttAMta kahyo. hamaNAM koI mahaSine kevaLajJAnanI prApti thaI ' hatI. tyAM utsava karavA mATe Indra A rastethI jato hate; ahiMyA AvyA pachI temanuM vimAna thaMbhita thaI gayuM. vimAna thaMbhI javAthI temane khubaja Azcarya thayuM. Apa baMnene kAusagnamAM lIna banelA joI Indra mane kahyuM ke putra tathA patinA viyegathI duHkhI banIne A baMne kAusagnamAM beThA che eTale mArA vimAnanI gati rekAI gaI che. "gamejina ! AmAM eka pAMDavonI mAtA che. bIjI pAMDenI patnI che, A baMnenuM mAhAbhya "jagatamAM prasiddha che. mATe tame jaIne pAMDavone choDAve, jethI temanA manoratha pUrNa thAya, A nAgarAjanuM sarovara che. temAM kaI praveza karI zakatA nathI. bhIme Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga 8 ] . . [253. - praveza karyo ne sarpoe pakaDI lIdhA che. tyArabAda eka . pachI eNe cAre bhAIone nAgapAzathI bAMdhI nAgapatinI, sAme hAjara karyA, mATe senApati! tame jaI pAMDavone - choDAve. pAMDavone paricaya jANIne nAgarAja paNa pitAnA sevakonI kAryavAhI upara pazcAtApa karaze. IndranI AjJAthI huM nAgarAjanI sAme hAjara tha, pAMDanuM nAma letAMnI sAthe ja nAgapatie pote jaIne nAgapAza choDI nAMkhe, pitAnA AsananI samAna Asana upara ApanA putrone besADI nAgapatie kahyuM ke Apa mArI upara krodha karaze nahi, nAgapatie eka maNimALa ApI, ane draupadIne mATe karNabhUSaNa tarIke be lIlA kamaLa ApyA, tyArabAda tamArA putronI prazaMsA karI, nAgarAje pAtAlamAM rahevA mATe pAMce bhAIone Agraha karyo, paraMtu pAMDavoe mAtA tathA patnInI ciMtAthI temanA Agrahane mAnya karyo nahi, nAgarAje ApanA putrone vidAyagiri ApIne kahyuM ke arjuna ane karNanuM yuddha jyAre thaze, tyAre zaMkhacUDa vigere arjunanI sevA karaze. tyArabAda ApanA putro, tyAMthI nIkaLyA kuMtI ! ApanA tapathI prasanna thayelA IndranI AjJAthI meM ApanA pAMca putre Apane suprata. karyA che, have Apane jyAM javAnI IcchA hoya te mane kahe, kuMtIe te devane pharIthI tatavanamAM mUkI javA mATe kahyuM teone tavanamAM mukI kuMtInI rajA laI Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra34] [pAMDava caritra mahAkAvya nagameSi deva cAlyA gaye, yudhiSThira pAMca varSa pachI pharIthI maitavanamAM AvyA, maNimALA yudhiSThire paherI ane lIlA kamala draupadIne paherAvyA. mAtA tathA patnI sahita bhAIonI sAthe yudhiSThira AnaMdapUrvaka tavanamAM rahevA lAgyA. AThame sarga saMpUrNa : Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : mo pAMDave tavanamAM aneka prakAre dharmArAdhana dvArA pupArjana karI rahyA hatA, eka divasa duryodhananI strI bhAnumatI tyAM AvI pahoMcI, dUrathI joI draupadI teNIne levA mATe gaI, atyaMta duHkhI hAlatamAM AvelI bhAnumatIe kuMtI ane yudhiSThirane praNAma karyA, bhIma vigerenI sAthe ucita vahevAra karyo, draupadIe besavA mATe Asana ApyuM. Asana upara besIne bhAnumatI rAjAnI sAme potAnI sADInA pAlavane be hAthe pakaDIne oLo dharI, mukha nIcu karIne beThI, teNI bolavAno prayatna karatI hatI, paraMtu nayane upara AMsuenA toraNa baMdhAtA hatA, gaLu raMdhAtuM hatuM, tethI te bolI zakatI nahotI, satata raDavAthI muktAmaNi kaNaAnI jema azrubiMduothI kheLo bharAI gayuM hatuM, yudhiSThire pUchyuM vatsa! tArI upara zuM duHkha AvI paDayuM che? teNe jorathI raDavA lAgI, jyAre kuMtIe teNIne khUba ja AzvAsana ApyuM, tyAre te dhIre dhIre zAMta thaI draupadIe valkalathI teNInA AMsu luchI nAkhyA, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256] [pAMDava caritra mahAkAvya yudhiSThire kahyuM ke vatsa! mArI sAme khoLe kema pAtharyo che, tyAre teNIe kahyuM ke-- deva! tamArI pAse mArA patinI bhIkSA mAgavA mATe meM khoLo pAtharyo che. yudhiSThire pUchyuM ke duryodhana upara vipatti AvI che ke zuM? tyAre teNIe kahyuM ke deva ! gokuLone jovA mATe ApanA bhAI dvatavananI bhUmimAM AvyA hatA, temaNe rahevA mATe sthAna meLavavA lokone kahyuM tyAre lokoe kahyuM ke deva ! naMdanavana samAna A suMdara vana che, tenI aMdara devabhavana samAna mahela paNa che. paraMtu tyAMnA rakSake keIne praveza karavA detA nathI, tyAre ApanA bhAIe kahyuM ke je kaI roke tene mArI nAkho, tyAre sainikoe te vanarakSakane pakaDI te bhUmi upara adhikAra jamAvI tamArA bhAI te mahelamAM rahevA lAgyA, te mahelanI AjubAjumAM kahyuM, duHzAsana vigere caMdranI pharatA jema grahe rahe che tema rahevA lAgyA. tyArabAda naMdanavanamAM IndranI samAna vRkSanI zreNIothI manaramya te vanamAM ApanA bhAI svecchAe vihAra karavA lAgyA, kamalinI vanane hAthI jevI rIte khedAnamedAna karI nAkhe che tevI rIte te sanike paNa - kavaca, kavaca' tarakasa, tarakasa,dhanuSya, dhanuSya bolavA lAgyA, hAthI ghoDA upara svAra thaIne vidyAdharanI sAthe yuddha karavA taiyAra thaI gayA, teoe vidyAdharane paDakAra karI, teonI upara ane mAro calAvyuM, jyAre vidyAe Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rekI e ha. mahAsa sargaH 9o] [57 bANane varasAda varasAvyuM tyAre amArI senAnuM nAma nizAna rahyuM nahIM.' tyArabAda semadatta, kaliMgeza, bhagadatta, jyadratha, vizalya, bhUrizravA, citrasena, bRhakala, suzarmA, kRtavarmA tathA bIjA paNa rAjAoe vidyAdharothI yuddha karyuM. - vidyAdharoe hAstrane prayoga karyo, jenAthI badhA rAjAoe mohita thaIne pitAnA astrone hAthamAMthI nIce pheMkI dIdhA, te rAjAono parAjaya sAMbhaLI utta banele karNa laDavA mATe taiyAra thaye, vidyAdharAdhIze kahyuM ke he karNa ! tuM gAMDIvadhArI, arjunanI sAthe spardhA kare che. te huM Aje tAruM parAkrama jevA taiyAra chuM. tyArabAda karNanA zasasaMdhAnane joI vidyAdharAdhIza thelIvAra sudhI Azcarya anubhavavA lAgyA. paraMtu vidyAdharAdhIze pitAnuM kauzalya batAvI karNane Azcaryacakita karI nAkhyo. te baMnenuM mahAyuddha jovAlAyaka hatuM. tyArabAda vidyAdharAdhIzanA bANathI ghAyala thaele karNa yuddhabhUmi choDIne bhAgI gayo. karNanA bhAgavAthI ApanA bhAIoe badhA bhAIo tathA mAmAnI sAthe vidyAdharone yuddhanuM AhvAna karyuM. vidyAdharoe hasIne kahyuM ke he duryodhana ! A tAruM kevuM abhimAna che? jenAthI te mArA udyAna ane mahela upara tAre adhikAra jamAvyo che, tArA A madanI davA mArA bANathI hamaNAM karUM chuM, tyArabAda tamArA bhAIe kahyuM 17 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258] [pAMDava caritra mahAkAvya ke nIca vidyAdhara A pramANe balavAthI zuM ? jenAmAM zakti che tenuM rAjya che, te vAtane tuM nathI jANatuM ? hamaNAM te meM tArUM udyAna ane mahela lIdhAM che, tame ahiM ubhA raheze te tamAruM jIvana paNa laI laIza. A pramANe kahIne tamArA bhAIe te vidyAdhara upara bANone prahAra zarU karyo. tamArI kula maryAdA che ke vidyAdharonI upekSA nahi karavI joIe, te vidyAdhara paNa tamAma prakAranA zastrothI yuddha karavA lAge. tamArA bhAInA bANonA prahArathI vidyAdharanI senA bhayabhIta banIne bhAgI gaI. jyAre te vidyAdharAdhIza ekale rahyo tyAre baMdhu sahita tamArA bhAI e tenI upara AkramaNa karyuM. tyArapachI vidyAdharanI bIjI senA AvI gaI ane tamArA bhAIone cAre taraphathI gherI laIne pakaDI lIdhA, ane eka ja sAMkaLamAM badhAne bAMdhyA, pAyadaLanI sAthe ApanA badhA bhAIone laIne vidyAdharendra pitAnA mahelamAM cAlyA gaye, rAjAonI sAthe te lakSmIne 'upabhoga karato AnaMdamAM rahe che. jyAre tamArA bhAI one teNe taDakAmAM UbhA rAkhyA che. pati ane mArA diyaronI dazA joIne huM yuddha sthaLamAM gaI ane dukhI banelA te rAjAone pUchayuM ke tamArI vIratA kayAM cAlI gaI, bIjanI te zuM vAta karavI? khuda kaNe mauna dhAraNa karyuM, A samAcAra jANIne bhISma, droNa, kRpAcArya paNa dharASTranI upara rAjyabhAra Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A karIne jaldIthI tyAre tane ce. sargaH ] [ 259 suprata karIne jaldIthI ahi AvI gayA, temanA page pakaDIne huM revA lAgI. tyAre bhIme mane kahyuM ke vatsa! tuM raDIza nahi, A pramANe bhavitavyatAno vega haze nahitara mArA nA kahevA chatAM paNa duryodhana ahiM zA mATe Ave ? hamaNAM paNa tArA patine kaI choDAvI zake tema nathI, tuM yudhiSThiranI pAse jA. te duryodhananA apakArone bhUlI jaI avazya upakAra karaze, temanI vAta sAMbhaLIne huM sIdhI ahiM AvI chuM, have te vidyAdhara paNa pitAnA nagaramAM javAnA che, have Apane jema ThIka lAge tema kare, A nukasAna te Apane ja thavAnuM che. bhAnumatInA vacanone sAMbhaLI bhIme dhIrethI draupadIne kahyuM ke tArA vALa kheMcavAnuM phaLa tenA bhAgyathI duryodhanane maLI gayuM che. hajupaNa rAjA tenA pratye lAgaNI batAve nahi to amAruM kArya saphaLa banI jAya, priya vadanI vAtone rAjA kema bhUlI jAya che ? tyArabAda yudhiSThire bhAnumatIne kahyuM ke vatsa! mArA bhAInI upara A kevI Apatti AvI gaI? mArA bhAIne avazya choDAvIza, te baMdhanamAM hovAthI mane khuba ja duHkha thAya che. A pramANe bhAnumatIne AzvAsana ApI bhIma ane draupadInI sAme yudhiSThire arjunane kahyuM ke koI pApI vidyAdhare duryodhanane bAMdhI rAkhe che mATe vatsa! tuM jaIne duryodhanane choDAvI de. bhIme kahyuM rAjana ! Apa duryodhane karelA apakArane kema bhulI gayA ! bhAgyathI - t , . - *, , : * * * Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] [pAMDava caritra mahAkAvya ApaNuM bhaluM thAya che tene paNa Apa thavA detA nathI. jhera pANImAM pheMkavuM, jugAra, vALa kheMcavA, A banAveAne Apa ekI sAthe bhulI gayA ! sajjana yudhiSThire bhImane samajAvIne kahyu ke bhAione ApattinA samayamAM bacAvavA te ApaNuM kArya che. purUSA peAtAnA AtmiyajanonA sa'kaTane sahana nathI karI zakatA. sUrya paNa pagalepagale kamaLanI paNa vipattine maiM kare che. peAtAnA kuLanuM rakSaNa paNa kulInone mATe Avazyaka che, jyAM sudhI verabhAva che tyAM sudhI. te 'sA' bhAI che jyAre ApaNe pAMca bhAI chIe, paraMtu bIjAnI sAthe virodhamAM ApaNe ekasAne pAMrA bhAI e chIe. mATe arjune jUI duryodhana vigerene cheDAvI devA joI e. bhAie upara upakAra karavAno pharIthI AvA avasara prApta nahi thAya. bhAinI AjJA meLavI ane Indranu smaraNa karyu. smaraNa karatAMnI sAthe iMdre peAtAnI vaimAnIkI senA sahita caMdrazekharane mekalI ApyA. meTAone praNAma karI vimAnamAM besI vidyAdharAne sAthe laI arjune prasthAna karyuM. arjunanA nikAe dUrathI cAndrAthI alaMkRta vimAnone upara jatAM joyA. teonI vacamAM duryodhanane aMdhana avasthAmAM joI ne arjuna doDayA. arjunanA sainikAe te vidyAdharAne paDakAryo ane kahyuM ke ubhA raheA, ubhA raheA. duryodhanano bhAI tamArI pAchaLa AvI rahyo che Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra6 sarga : 9 ] . tenA vacano vidyAdharone jheranI samAna ane duryodhanane amRta samAna lAgyA. tyArabAda baMne senAonuM bhayaMkara yuddha thayuM. ane jyAre duryodhanane je tyAre te khuba ja lajajALuM banI gaye, te potAnA bhAgyanI pAse mRtyunI mAMgaNI karavA lAgyo. duryodhana jyAre manamAM mRtyunI mAMgaNI karato hato tyAre vidyAre arjunane je. yuddhane rokI duryodhananI sAme te vidyAdhara arjunanA page paDe. ane tene AliMgana karyuM. nIce Asana upara beThelA te vidyAdharane duryodhananI sAme ane jorathI pUchyuM ke citrAMgada! A zuM vAta che ? kumAra! ApanI vidAya laIne jyAre huM mArA nagaramAM jato hato tyAre rastAmAM nAradajI maLyA. temane meM praNAma karyA. teoe mane pUchyuM, ke citrAMgada! Aje ghaNA divasa pachI maLe. ane mane maLavAne mATe tArU mana ATaluM utkaMTha kema che? meM temane kahyuM ke bhagavAna ! AdinAtha prabhunI pUjA karavAnA mATe huM IndrakIlaparvata upara gayo hato tyAM kirAtavijayathI phelAelI arjunanI guNagAthAone sAMbhaLI temanA darzana karavAne mATe rathanupura nagaramAM game tyAM temane joI mArA bhAIone bhulI gaye. teoe mane dhanurvidyA zIkhavADI, e pramANe seMkaDo vidyAdhara temanA ziSya banI gayA. temanA ziSyamAM mArA upara temane adhika prema hate. hamaNAM teo potAnA bhAIone maLavA gayA Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadara ] [pAMDava caritra mahAkAvya ane huM temanI AjJA laIne mArA nagaramAM jaI rahyo chuM. nAradajI hasatAM hasatAM mane kahyuM ke citrAMgada! baMdhuo sahita tArA gurUne mAravA mATe duryodhana jaI rahyo che. hamaNuM tene pratikAra nahi kare te pachIthI tAre zeka karavo paDaze eTalAmAM mArA anucaroe AvI mane kahyuM ke duryodhane ApanA kIDAvanane naSTa karI nAMkhyuM che, krodhathI meM tenI sAthe yuddha karI tene pakaDI bAMdhI rAkhe che. - arjune kahyuM ke citrAMgada ! bhAnumatInA vilApathI duHkhI thaIne rAjAe duryodhanane choDAvAne Adeza Apyo che, te baMnenI vAto sAMbhaLI duryodhana khuba ja duHkhI thayo. citrAMgada pAsethI duryodhanane choDAvI citrAMgadanI sAthe arjuna yudhiSThiranI pAse Avya, vimAnamAMthI utarIne badhAe yudhiSThirane praNAma karyA. duryodhana yudhiSThirane praNAma karavAnI IcchA rAkhatA hatA paNa vidyAdhara, duryodhanane kheMcI yudhiSThiranI pAse laI AvyuM. rAjAe premathI duryodhanane AliMgana karIne kahyuM ke ciMtA karavAnI vAta nathI. zuM tejasvIone paNa baMdhana nathI hotA ? sUryarAMdrane paNa rAhunuM grahaNa hoya che. rAjAe satkAra karIne bhAIo sahita duryodhanane vidAya karyo. duryodhana manamAM duHkhI thatuM hatuM, rAjAe citrAMgada tathA caMdrazekharane satkAra karIne vidAyagIrI ApI. tyArabAda pitAnA bhAIonI sAthe yudhiSThira sukhapUrvaka rahevA lAgyA. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H mA ] [263 ekadivasa senA sahita dvaitavanamAMthI jatA jayadratha pAMDavAne joyA, teNe AvI ku tIne praNAma karyAM. jamAI samajIne kuMtIe AdaramAnathI jayadrathane thADA divasa rahevAne mATe kahyuM. arjune mAtAnI AjJAthI vidyAno upayAga karI jayadrathano suMdara rasavatIthI satkAra karyAM. ekadivasa badhA pAMDavA bahAra gayA hatA, eTalAmAM ekAnta joIne rAvaNe jema sItAjInuM haraNa kayuM hatuM, tevI rIte jayadrathe draupadInuM haraNa karyuM, durAtmAno satkAra game teTaleA karavAmAM Ave te paNa te peAtAno svabhAva cheADatA nathI, amRta pIvaDAvavA chatAM sApa karaDavAnI Teva cheADatA nathI, pAMce pAMDavAnA nAma daIne draupadI jorathI raDavA lAgI, raDavAno avAja sAMbhaLI najIkamAM rahelA bhIma ane arjuna doDayA. kuMtIe baMne bhAI ene kahyuM ke duHzalyAne vaidhavya prApta. na thAya eTalA mATe jayadrathane mAratA nahi, te mannene AvatA joine jayadratha yuddhane mATe taiyAra thai gayA, bhIme gadAthI tenA hAthIne mArI nAkhyA, senA bhAgI gai, arjune potAnA uttarIya vastrathI cAranI jema jayadrathane AMdhI lIdhA, bhIme arjunanA khANamAMthI bhAlA laI ne jayadrathanA mastakane pAMca vALa rAkhIne muDI nAkhyu, draupadIne chADAvI bhIme tene kahyu. ke nIca ! mAtAnI AjJAthI tane jIvatA cheADu chu", lajjAne dhAraNa karatA jayadrathe kahyuM ke vRkaiAdara! A pAMca zikhAe tamArA 3 Y Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra64] [pAMDava caritra mahAkAvya pAce mATe dhUmaketu banaze. A pramANe kahIne jayadratha cAlyA gaye, ane bhIma arjuna paNa draupadIne laI yudhiSThiranI pAse AvyA. - eka divasa pAMDavonI pAse nAradajI AvyA, pAMDee bhaktibhAvathI temane praNAma karyA. bhIme nAradajIne pUchyuM ke Apa hamaNAM kayAMthI padhAro che? khuzI thaIne nAradajIe kahyuM ke ahiMthI gayA bAda duryodhane zuM karyuM che te kahevA mATe huM hamaNuM ahiM Avyo chuM. bhIme hasIne kahyuM ke munirAja ! duryodhana ahiMthI kevI rIte ge? ane tyAM jaIne teNe zuM karyuM? nAradajIe kahyuM ke duHzAsananA khabhe hAtha rAkhIne duryodhana jyAre ahiMthI gayA tyAre rastAmAM bhAIonA zarIramAM sAMkaLanI zaMkhalAonA ghA joI khuba ja du:khI thaye. ardhA raste eka jhADa nIce duHzAsane duryodhanane besADaye eTalAmAM karNa paNa tyAM AvyuM, ane duryodhanane khuba ja AzvAsana ApatA kahevA lAgyuM ke citrAMgadanA paMjAmAMthI chuTavuM te sAmAnya bAbata nathI. duryodhane kahyuM ke sutaputra! tane te janmathI ja apamAna sahana karavAnI Teva paDI gaI che. mATe tArA mATe navI koI vAta nathI paraMtu jIvanamAM prathamavAra apamAnita thavAthI mane te jIvavuM paNa nakAmuM thaI paDyuM che. vaLI teNe kahyuM ke citrAMgadanA baMdhana karatAM paNa arjuna dvArA thayelA chuTakArAnuM duHkha mane vadhAre che. kaNe kahyuM ke ATalA mATe dukhI thavAnI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : mA] [ 265 jarUra nathI. pAMDavA teA ApanA rAjyamAM vase che. svAminu rakSaNa karavu e te sevakanI pharaja che, mATe Apa te duHkhane bhulI jAva. eTalAmAM zimIranA badhA rAjAe paNa tyAM AvI gayAM. ane teoe nagaramAM duryodhananA praveza karAvyeA. tyAra bAda udAsa banIne durgaMdhane ghaNA divase vyatita karyo. eka divasa utsAhamAM AvI maMtrie dvArA durgaMdhane hastinApuramAM ghASaNA karAvI ke je zuravIra zasrazastrathI, maMtrataMtrathI sAta divasanI aMdara mArA zatru pAMDaveAne mAraze tene rAjA durgaMdhana hAthIe sahita maneAramya adhuM rAjya Apaze, eTalAmAM purocananA saheAdarabhAI kura sureAcana duryodhananI pAse Avye ane peAtAnI zaktinA parirAya ApyA, ane kahyuM ke meM pahelAM kRtyA rAkSasanI ArAdhanA karI hatI. krodhita anIne te nRtyA rAkSasI cha kha`Da pRthvInA nAza karavAnI tAkAta dharAve che teA pAMDavAnI teA vAta ja zuM karavI ? duryodhana tenI upara khuba ja prasanna thayA. te sureArAna kRtyAnI ArAdhanA karavA peAtAnA ghera gayA te nRtyA bhaMyakara che. teneA prabhAva traNe leAkamAM vikhyAta che. ane sureArAne paNa vidyAenI sAdhanA karI che. mATe Apa leAkeAne sAvaceta karavA mATe huM ahiMyA AvyeA che. Apa sarve sAvadhAna thaine raheje. A pramANe kahIne nAradajI AlyA gayA, tyAre bhIme meATAbhAine kahyu ke mRtyAne AvavA do ! mArI gadAthI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] [ pAMDava caritra mahAkAvya huM tenA cUrecurA karI nAkhIza. yudhiSThire kahyuM ke te vAta tA ThIka che paraMtu kRtyA Avaze tyAre tuM tene mArIza ne ? rAkSasajAti bhayaMkara kharAba ane nIca heAya che. aneka prakAranA kapaTA karavAvALI jAta che, mATe je kahuM chuM te tame badhA sAvacetIthI sAMbhaLe, vipattie karmothI Ave che? mATe karmAnuM nirmUlana karavAne mATe ApaNe dharmArAdhanA karavI joie. yudhiSThiranA upadezane mAnI badhA dharmArAdhana karavAmAM lIna banyA. sAta divasane mATe teoe azana, svAdima, khAdima, vagere traNe prakAranA uttama AhAranA tyAga karyAM. jhuMpaDInI bahAra nirjana bhUmimAM te badhAe pac parameSThinuM dhyAna pUrvaka smaraNa cAlu karyuM, utkaTikA, gAdohAsane besIne indrionu' damana karavA pUrvaka teoe karmonA kSayApazama karyAM. e pramANe temanA cha divasa vyatita thayA. eka divasa pAMDavAe cAre tarapha dhULa uDADatA hAthI gheADAne AvatA joyA, hAthamAM veNulatAne dhAraNa karela krura dekhAvavALAoe jhupaDInA dvAra upara AvIne kahyu ke vanecaragaNu ! tame leAkeA jaldIthI A sthAnane choDI bIje cAlyA jAo, ahiM`A dharmAvata'sa rAjAnA nivAsa thaze, bhIme krodhamAM AvI tene kahyu ke ameAne ahIMthI javAnuM kahenAra kANu che? kAnI upara kAlacakra pharI rahyuM che? A pramANe kahetA - bhIme gaLe hAtha Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H me] [ 26 bhIDAvIne tene bahAra kADhI mUkayA. tyArabAda te leAkeAe senAnI sAthe AvI pAMDavAne cAre taraphathI gherI lIdhA. pAMDavAe paNa zastrAzastra dhAraNa karyA, gheADIvAramAM temanI senA bhAgI nIkaLI. pAMDavA jyAre laDavAne mATe gayA hatA tyAre. pAchaLathI rAjacinhAthI yukta eka purUSe jhuMpaDImAM praveza karyAM, kuntIdraupadI temane joI ne gabharAI gaI, pAMDavA nahi hAvAthI bhayabhIta banela anne jaNAM AMkheA badha karIne hRdayamAM jinezvaranuM smaraNa karavA lAgyA. te rAjAe balAtkArathI draupadIne pakaDIne gheADA upara besADI dIdhI ane pAte bIjA gheADA upara esI draupadIne laine cAlyA, draupadInuM karUNa AkraMda pAMDavAe sAMbhaLI senAne cheDI. pAMDavA peAtAnI strInuM haraNa karanAra te rAjAnI tarapha doDayA, te rAjA jaldIthI senAmAM bhaLI gayA. arjune tenI upara khANane mArA calAvyeA, teNe cAbukathI draupadIne mAravA mAMDI, eTalAmAM bhAgyavazAt pAMDavAne atizaya tarasa lAgI, yudhiSThira atyaMta kalAnta anI gayA, temaNe bhAI ene kahyu` ke mane khuba ja tarasa lAgI che, ahiMthI gheADe dUra eka sarAvara dekhAya che, tyAMthI pANI lAvI ApeA, tyAM sudhI te rAjApaNu ApaNane joI vilaMba karaze, pANI pIdhA pachI huM zatruone mArI priyAne laI AvIza, A pramANe kahIne yudhiSThire nakula. ane sahadevane pANI lAvavA mATe sarAvare mekalyA, tyAM Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268] [pAMDava caritra mahAkAvya jaI ne te anne jaNAe pANI pIdhu' ane kamaLapatramAM laI ne AvatA te anne mucchita thaI ne paDI gayA, AvI sthiti jyAre bhIma tathA arjunanI thaI tyAre yudhiSThira peAte gayA, tyAM jaIne jue che te te badhAne bebhAna avasthAmAM jeyA ane badhAnu nAma laI ne vilApa karavA lAgyA, eTalAmAM eka bhIle AvI yudhiSThirane kahyu` ke he kAyara purUSa! kAI tamArI strIne cAbukathI mArI rahela che, teNI Aya putra! A putra! kahIne khelAvI rahI che. sarAvaranA pavanano sparza thatAMnI sAthe tArA bhAi svasthatA meLavaze mATe tuM zatrane mArI tArI patnIne acAvI le, kAraNa ke strInuM rakSaNa nahi karanAra purUSane mATe mADhuM kalaMka che. tenA vacanathI yudhiSThirane ghaNA krodha AvyA, pANI pIne doDatA yudhiSThira bhAInI pAse paDI gayA, temanI murchA eTalI badhI kharAba hatI ke jyeAmavihArIoe paNa temanuM mRtyu thayAno nizcaya karyo. temane muti joine jaMgalI prANIoe paNu khAvA ...pIvAnu cheADI dIdhu, gheADIvAramAM racAre bhAI enI AMkhA khUlI gaI ane zuddhimAM AvyA. te leAkeAe kamalinI patramAM pANIne laI ratnamALAthI pavitra banAvI te pANI chAMTatI draupadIne joI, vasranA cheDAthI havA nAkhatI ane azrujalathI sIratI kuntI mAtAne joI, te leAkeAe draupadIe pUchyuM ke jeNe tArU apaharaNa karyuM hatuM. te rAA kayAM gayA ? draupadIe Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 1. [269 badhAnI samakSa te rAjAne kahyuM ke jyAre Apa pANI pIvA mATe sarovara AvyA tyAra bAda te rAjA ke tenI senA jovAmAM AvI nathI. jaMgalamAM phakta huM ekalI hatI ane gabharAtI jaMgalamAM bhaTakatI hatI, eTalAmAM hAthamAM pAMca cha bANa tathA eka jIrNa dhanuSyane dhAraNa karela eka bhIle AvI mane kahyuM ke bhadra! tuM A nirjana vanamAM ekalI kema phare che ? bhadrakara AkRtivALA tArA pati ahiMA che, teNe Apa lokonI pAse mane tathA kutImAtAne lAvI mukayA, ame baMne jaNe tamane mUcchita joIne vilApa karyo. eTalAmAM kilakArI zabda, sAMbhaLavAmAM AvyuM. tyAra bAda bhayaMkara dAMtavALI, pILI AMkho, pILA vALavALI, atyaMta kALA raMgavALI, bhayaMkara zabdathI kAnanA paDadAne cIratI AkAza mArgethI AvatI eka rAhasIne ame banne jaNAe joI, te bhIla paNa amane bannene bhayabhIta joI rAkSasInA bhayathI AjubAjumAM chupAI gaye, ame bannee nizcaya karyo ke A te kRtyA rAkSasI che, te rAkSasezvarIe AvI Apa lokone marelA joI duHkhI banIne bIjI rAkSasIne kahyuM pIMgale! te duSTa brAhmaNe to marelA pAMDene mAravA mATe mane mokalI che, tuM jaIne barAbara jeile ke e leke vAstavika marelA che. ke kapaTathI marelA dekhAya che? svAminInA vacanane mAnI jyAre te pIMgalA Apa lokone ulaTA Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 ] [pAMDava caritra mahAkAvya sulaTA karIne joI rahI hatI tyAre bhale kahyuM ke pIMgale! tAre mRtakane sparza kare ThIka nathI, A leke te sarevaramAM jhera pIne marI gayA che, A pAMDavo je jIvatA heta te zatruone avazya teoe nAza karyo hota, pIMgalAe rAkSasIne kahyuM ke ApaNane ThaganAra te brAhmaNane jaIne mArI nAkhe nahitara maMtra prayoga niSphaLa jaze, pIMgalAnA varAne sAMbhaLI te rAkSasI AkAza mArge pAchI cAlI gaI. teNInA gayA bAda mAtAjInI sAthe ApanI pAse AvI ane jorathI raDavA lAgI, eTalAmAM te bhIle AvIne kahyuM ke rAjAnA gaLAmAMthI ratnamALA kADhI pANImAM nAkhI te pANIne temane chaMTakAva kare, tene kahevA mujaba meM Apa lokenI upara pANIne chaMTakAva karyo, eTalAmo mAre maratha phaLIbhUta thaye, yudhiSThire pUchayuM ke te parame pakArI bhIla kyAM che? draupadIe kahyuM ke ahiM ja haze. rAjAe cAre tarapha joyuM te bhIla paNa na hato ane saravara paNa nahetuM, rAjAe jhuMpaDAnI pAse bhAIo sahita tapasyA karatA phakta pitAne ja joyA. tyArabAda yudhiSThire pitAnI AgaLa eka suvarNa kAMtivALA maNimaya tAtaMka paherela eka divya purUSane je, yudhiSThirane vismita banelA joIne te divyapurU kahyuM ke rAjana ! Apa sAvadhAnIthI sAMbhaLo ! Ape je dharmanI ArAdhanA karI che te ja dharmano A badhA camatkAra Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H me] | 201 che, hu' saudhama vAsI IndranA priyadharmAvata'sa nAmanA deva chuM, me' avadhijJAnathI joyuM ke Apa leAkeA dharmArAdhanamAM sthira hAvA chatAM paNa ApanI upara kRtyA rAkSasIne upasa AvavAno che, te upasane dUra karavA mATe huM ahiM AvyA chu', me' mAyA vaDe senA banAvI hatI, meM ApanI patnInuM haraNa karyuM hatuM, cAbuka mAravAnA bahAne meM maMdAramAlAthI draupadInI pUjA karI che, sarovaranA pANIne meM jheramaca anAvyuM hatuM, tyAdAda bhIla paNa huM ja banyA hatA, have ApanA duSkarma purA thayA che nikAcita karmomAM paNa tapa peAtAnA prabhAva batAve che, have Apa mane AjJA Ape, A pramANe kahIne te deva cAlyA gayA, eTalAmAM sUrya asta thai gayA, durgaMdhananA dveSane, brAhmaNanI kuratA, kRtyAnI tIvratA, devanu saujanya e badhI bAbate upara ci'tana karatAM rAtrI vItI gai, prAtaHkALe pAraNA mATe draupadIe suMdara rasavatI taiyAra karI, pAMce bhAI pAta- peAtAnA Asana para beThA, mAtAe te leAkeAne khAvAnuM pIrasyuM, te vakhate te bhAioe vicAra karyo ke kAI tapasvI pAtra maLe tA ApaNe ApaNI jAtane bhAgyazALI mAnIe. jagatamAM tee dhanya che ke jemanA tyAM AvA samayamAM tapAmaya pAtra AvI maLe che. te leAka manamAM vicArI rahyA hatA, eTalAmAM suratAcAryanA atyaMta saMyamI muni AvI paheAMcyA, AvIne pAMDaveAnI sAme calAbha kahIne ubhA rahyA, temane mAsa kSamaNunuM pAraNuM hatu', munine joI te leAkeAe vicAra karyo ke bhagavan! Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272] [ pAMDava caritra mahAkAvya Ajano divasa amAre mATe bhAgyazALI che, Aje amArA pue amene phaLa ApyuM che. amArA AMgaNe sAkSAta kalpavRkSa AvIne ubhuM che, Ape ApanA caraNothI A jhuMpaDIne pAvana karI che mATe Apa zuddha AhArane grahaNa kare, amArI upara kRpA kare, bhAgyayoge ApanAM darzanathI nirdhana paNa nidhine prApta kare che, zuddha AhAra jANIne munie grahaNa karyo. ne te vakhate devatAoe duMdubhinA nAda gajAvyA, vasudhArA AkAzamAMthI varasI,sugaMdhijalanI vRSTi thaI. AkAzamAMthI eka devatAe pAMDavone kahyuM ke A dAnanA prabhAvathI ApanI pAse dhanavRSTi thaI che. Apaleke navIna veSabhUSAthI ane navIna kAryathI teramuM varSa gupta rItithI virATanagaramAM pasAra karo. A pramANe karIne te devatA adazyathaI gaye. muni paNa cAlyA gayA. pAMDee prathama puNyamaya tyArabAda zarIra rakSA mATe annamaya pAraNuM karyuM. dhanavRSTithI yAcakone khuza karyA. sajajane tathA vAdaLAonI saMpatti sarvanA mATe kalyANakArI bane che. navamA sarga saMpUrNa Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 10mo - tyArabAda devatAnA vacanane grahaNa karI pAMDava gupta vezamAM tavanathI virATanagara tarapha cAlyA. pAMDe sAkSAt nItirUpI mAtAne AgaLa karIne sAkSAt lakSmI samAna draupadInI sAthe zubhatA hatA. parvata-nagara-gAma-vizrAMtigRha vigere mane hara bhUmine pasAra karatA te badhA dhIme dhIme virATanagaranA bahAranA bhAgamAM AvyA, udyAnasarevara-puSkariNInI ramaNIyatAne jotA te pAMDavoe hAthapaga dhoIne pANI pIne thAkane dUra karyo, sarovaranA kinAre navapallavathI bhatA AMbAnA jhADanI nIce vizrAMti levA beThA. zatruothI parAjita thaelA yudhiSThira parAbhavanA vicAramAM hRdayamAM khUba ja duHkhI thatA hatA. teoe bhAIone kahyuM ke vatsa! mArAthI tamane keTaluM badhuM du:kha sahana karavuM paDayuM che temAM paNa have gupta rIte virATarAjAnI sevAmAM rahIne teramuM varSa vitAvavuM paDaze, tamane vadhAre kahevAnI jarUrIAta nathI. rAjAnI sevA 18 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74] [pAMDava caritra mahAkAvya talavAranI dhAra jevI hoya che, satyavAdI sevaka rAjAne haMmezAM priya hoya che, mATe ApaNAmAMthI jeone je kAma sArI rIte AvaDatuM hoya te kAmane laI rAjAnI pAse jAya, koI khAsa jarUrIAta hoya te gupta rIte belAvavA mATe jaya, jayanta, vijaya, jayasena, jayadubala, A pramANe ApaNA nAmathI paraspara belAvavA. moTAbhAInI AjJAne svikAra karI advitIya dhanurdhArI ajune pitAnA zastrone bhayaMkara pretavanamAM samIvRkSa upara mUkayA, tyArabAda pAMca pAMDee virATarAjAnA nagaramAM praveza karyo. bAra aMge tilaka, hAthamAM darbha ane janoI dhAraNa karIne sapheda vastradhArI yudhiSThire rAjyasabhAmAM jaIne dvArapAlane kahyuM ke rAjAne nivedana kare ke eka brAhmaNa ApanA darzana karavAnI IcchA rAkhe che, dvArapAle rAjAne kahyuM tyAre rAjAe satkAra pUrvaka brAhvaNane rAjyasabhAmAM praveza karAvyuM, yudhiSThirane AvatA joI rAjAe manamAM vicAra karyo ke sAkSAtadharmane pRthvI upara avatAra lIdhe lAge che, AjasudhI keI brAhmaNanI AkRti meM AvI jaI nathI, AkhI pRthvI upara rAjya karavA yogya temanI pratibhA ane zarIra dekhAya che, rAjAe mastaka namAvIne brAhmaNane praNAma karyA, brAhmaNe AzirvAda ApyA. tyArabAda rAjAe khuba premathI temane uMcA Asane besADayA, rAjAe temane pUchayuM he bhUdeva! Apa kayAMthI padhAre che? ane A bhuvanane pavitra karanAra Apa keNa che? tyArabAda yudhiSThire kahyuM Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 10] [275 ke huM kaMka nAme brAhmaNa chuM, tathA rAjA yudhiSThirano priya purohita chuM, yudhiSThiranI sabhAmAM huM jugAra ramavAmAM kuzaLa hatuM, huM jyAre bahAra gAma gaye hatuM te vakhate duryodhane teone potAnA nagaramAM belAvI jugAra ramADI temane harAvI temanuM rAjya paDAvI lIdhuM, tyArathI pAMDavo vanavAsI thayA. pharIthI teo rAjA banaze tevI AzAmAM meM ATalA varSo pasAra karyA, duryodhana kapaTI che tema samajIne tenI pAse huM gaye nahi, hamaNAM pAMDava kayAM che te khabara paNa maLatI nathI mATe dharma, nyAya, sadAcAra, viveka, vinaya vigere guNothI alaMkRta ApanA Azraye Avyo chuM. rAjAe kahyuM ke kaMka! ApanA jevA mitra paNa bhAgya geja maLe che. mATe ApazrI ahI sukhapUrvaka rahe, yudhiSThira khUba ja puNyavAna hatA ke jemane tame mitrarUpe maLyA hatA. rAjyalakSmI sahelAIthI maLI zake che, paNa sajajana mitra maLavA durlabha che. A pramANe kahI hAthajoDI suvarNathI satkAra karIne virATa rAjAe brAhmaNa purohitanA vezamAM rahelA yudhiSThirane sabhAmAM niyamita AvavA mATe sabhAjana banAvyA. zarIra zebhAthI saMpanna, hAthamAM cama tathA kaDacha laIne pahADa samA paDachaMda kAyAvALe "bhIma" rAjabhavananI pAsethI jaI rahyo hato, rAjAe dUrathI huSTapuSTa zarIravALA, vicitra svarUpavALA, bhImane dvArapALa dvArA belA, rAjAnA pUchavAthI bhIme kahyuM ke Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] [pAMDava caritra mahAkAvya huM yudhiSThira rAjAne "vallava' nAme raseIo chuM. vaLI bhIme kahyuM ke huM phakta raIzALAne adhyakSa nahi paraMtu tyAMnA badhA malemAM paNa zreSTha hatuM, paraMtu teonA rAjyanI nAza thavAthI duHkhI thaIne Amatema pharate pharato Apane tyAM Avyo chuM. rAjAe suvarNathI satkAra karI bhImane pAkazAlAdhyakSa banAvyuM. kaMcuka paherIne vALa bAMdhI baMne kAnamAM kuMDaLane paherI AMkhamAM aMjanane AMjI bIjI rIte paNa strIne veSa dhAraNa karIne ane rAja mahAlayamAM praveza karyo. leke tene AzcaryathI jevA lAgyA. jharUkhAmAM ubhA rahelA rAjAe arjunanuM svarUpa joIne khuzI thaI dvArapAla dvArA tene bolAvyo. kahyuM ke bhadra! tuM strI che te strInuM lakSaNa stana kema nathI? athavA purUSa che te strIveza zA mATe ? tArI AkRti strI purUSanI AkRti karatAM judI che, ahiM AvIne tArUM sthAna kayAM che? ane kahyuM ke huM strI paNa nathI ane purUSa paNa nathI. mAruM nAma he rAjan "bahaTa che ane huM napuMsaka chuM. huM strI veSamAM pRthvI upara pharuM chuM, eka samaye huM yudhiSThirane tyAM rAjyabhUSaNa nATayAcArya hate. huM saMgIta zAstramAM rahasyajJa vidvAna chuM. rAjAe suvarNathI satkAra karI pitAnI putrI uttarAne zikSaNa ApavA mATe arjunane niyukta karyo, abhyAsane mATe rAjAe eka navIna nATayazALA banAvI. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga - 1 ] . [27 bIje divase sUryanA ghoDA jevA tejasvI ghoDA upara besIne hAthamAM cAbuka rAkhIne pharatA huSTapuSTa khabhAvALA nakuLane rAjAe je. dvArapAla dvArA rAjAe tene bolAvyuM. rAjAnA pUchavAthI nakule kahyuM ke huM rAjA yudhiSThirane taMtripAla nAmane azvasenAdhIza hate. huM azvazAstrane jJAtA chuM. mATe huM ghoDAnA lakSaNa, cikitsA, deza, deDAvavAnA kamane jANuM chuM. rAjAe kahyuM ke AkRtithI tamAruM jJAna dekhAya che. ghaDAnA bhIMjAvAthI ja ghaDAmAM pANI keTaluM che tenI khabara paDe che. A pramANe kahIne nakuLane ghoDesvArI karavA jaNAvyuM, rAjAe parIkSA karIne nakuLane azvazALAne mukhya saMrakSaka banAvyo. eka divasa gAyana samUhamAM (gokuLamAM) pharatA rAjAe vastranA TukaDAthI mAthAne bAMdhI hAthamAM eka lAMbI lAThI rAkhIne lAMbA hAthavALA, sazakta zarIravALA sahadevane je. rAjAe belAvIne kahyuM ke bhadra! tuM koNa che? kayAMthI Avela che ? sahadeve kahyuM ke huM rAja yudhiSThirane tyAM grathika nAma gapALAdhiza hato. huM gAyanA garbhAdhAnane kALa paNa jANuM chuM. lakSaNa, cikitsA vigerenI to vAta ja zuM karavI? sahadevanA vacanane sAMbhaLI rAjAe tene pitAne kulAdhipati banAvyuM. tyArabAda rUpalAvaNya saubhAgyAdithI ratine vismita pharavAvALI vicitra prakAranI veSabhUSA dhAraNa karanArI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] [pAMDava caritra mahAkAvya draupadIe mahArANI sudeSNAnA mahelamAM praveza karyAM. tyAMnI dAsIoe tene joI, Azcaryacakita banIne dAsIe jaIne sudeSNAne kahyuM, rANIe paNa kautukathI dAsIe dvArA draupadIne lAvI suMdara Asana para tene besADI AdarapUrvaka mAna ApatI rANIe kahyuM ke bhadre! tu ATalI badhI suMdara che ke tArA paga bhUmi upara rAkhavA ceAgya nathI te pachI pagapALA pharavuM te tArA mATe cAgya nathI, mATe satya kahe ke kayA rAjAnI tu' patnI che ? ane page cAlIne tuM ahiM...AM zA mATe AvI che ? tyAre pAMDurAjAnI putravadhU draupadIe kahyu` ke kahyuM ke huM mAlinI nAme sairandhrInI dAsI chuM. rAjapatnI nathI. draupadI tathA satyabhAmAnI sAthe paNa hu rahelI chu, te ane mane khuba cAhatI hatI. virATarAjAnI patnIe pharIthI draupadIne kahyu` saira'pri ! tuM je kahIza te Tu' karIza. paraMtu rAjA kadAca tane joI jaze 'teA' manathI paNa te mArI icchA rAkhaze nahi, draupadIe kahyuM ke tamAre zaMkA karavAnuM kAraNa nathI. mArA pAMca pati gaMdhava che, gupta rIte rahe che. jo koI kharAba draSTithI mane jue che tA tarata ja mArA pati tene mArI nAkhe che. teo vidyAbaLathI dareka jagAe pharatA ja rahe che, teenI sAme rAjA paNa kAI karI zake tema nathI, draupadInI vAta sAMbhaLI rANI sudeSDAe kahyuM mAlinI ! mArI lakSmI tArI che. tuM tArI icchA anusAra tenA upabhAga karI zake che. A pramANe kahIne rANIe rezamIvasra te Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 1 ] . - [ tathA suvarNamaya AbhuSaNe paherAvIne pitAnI pAse rAkhI lIdhI ane dhIme dhIme rANInI atyaMta priya banI gaI. - pAMDee paNa pitAnA kAmathI rAjAne khuba ja prema saMpAdana karyo, rAtanA pAMDavo koI makAnamAM rAkha- viAmAM Avela kuMtI pAse jatA hatA, temanI sevA karatA hatA, kAmanA karatAM paNa vadhAre puraskAra rAjA taraphathI maLato hato. virATarAjAnA nagaramAM pAMDavone teramA varSanA agiyAra mAsa vyatita thaI gayA. tyArabAda rANI sudRSNAno sahedarabhAI kIcaka siprInA tarapha atizaya kAmI banyuM. teNe eka hRtine samajAvI saraMdhInI pAse mokalI. dUtie draupadInI pAse AvIne kahyuM ke ApanuM pativratAvrata jagatamAM prasiddha che. huM ApanI pAse eTalA mATe AvI chuM ke Apa mahArANInA bhAI kIrAkane to jANatA haze ? Aje temanuM zarIra kaI kAraNavazAt khuba ja asvastha che. upAye karavA chatAM paNa temane ThIka nathI, kadAcit ApanA hAthane sparza thavAthI temanuM svAthya sudharI jAya, kAraNa ke satI strIonA sparzathI tamAma prakAranA duHkha ane darda maTI jAya che. mATe Apa jaldIthI tyAM jaIne tamArA sparzathI tenA duHkhane maTADavAnI koziSa karo, kemake tamArA jevI satI strIo mahAprabhAvika hoya che. uparathI suMdara ane aMdarathI viSamaya bhAvanAvALI dutIne vacano Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava atri mahAkAvya sAMbhaLI draupadIne khuba ja phAdha thaye, teNIe kahyuM ke nIca dUtI ! tArI vAta huM samajuM chuM, kIcaka maravA mATe ja mArA hAthane sparza IcchI rahyo che, zuM siMhaNanA sparzathI ziALa jIvatuM rahI zake che? mArA patine kIcakanI vAtanI mAhitI maLI jaze to kIcaka jIvate paNa nahi rahI zake. A pramANe kahIne jyAre dropadIe te dUtIne dhakkA mArIne bahAra kADhI tyAre udAsa banIne kIcakanI pAse AvI badhI vAta kahI saMbhaLAvI. jyAre zAma, dAma vigere aneka upAyathI paNa draupadI mAnI nahi tyAre te duSTa kIcake eka divasa ekAntamAM baLajabarIthI tene hAtha pakaDa, krodhathI draupadInuM mukha lAlaghuma jevuM thaI gayuM. tenI niMdA karatI draupadI bhAgI gaI. cAlI jatI draupadIne kIcake pAchaLathI lAta mArI. raDatI draupadI sIdhI rAjasabhAmAM gaI, teNIe rAjAne kahyuM ke have huM kenuM zaraNa grahaNa karUM? rAjana! jyAre tamArA ja saMbaMdhI A pramANe anyAya kare che te sAdhAraNa loke te kAMIpaNa karavuM hoya te karI zake che. satyavAdI atizaya parAkramI pAMca gAMdharva jenA pati che. mane anAtha mAnI mArI pIThamAM kIcake pagano prahAra karyo che, mArA pati ahiA nathI, je teo hota te mATe sparza karanAra kIcakane mArI nAkhe heta. krodhathI kIcakane mAravAne mATe bhIma uThavA lAgyuM. te ja vakhate yudhiSThire IzAre karIne aTakAvya saMbaMdhI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sra 10 ] . [ 21 hevAthI, kIcakanI bAbatamAM virATarAjA kazuM belI zakatA nathI tyAre aparicitanI jema sabhAmAMthI UThIne yudhiSThire sairaMdhine kahyuM ke jo tAre pati baLavAna che to pachI kIcakanA avinayane sahana nahi karI zake mATe saraMddhi! tuM tArA sthAnamAM ja. kIcaka avazya A pApanA phaLane bhegavaze, yudhiSThiranI vAta sAMbhaLI draupadI potAnA sthAnamAM cAlI gaI. kIcakanA kharAba vyavahAra pratye dhyAna nahi ApatA rAjAe sabhAnuM visarjana karyuM. te rAtanA dhImethI rasoI gharamAM jaI bhImanA pagane aMguTho dabAvI bhImane jagADo. bhIme kahyuM devI! tuM zA mATe raDe che? zA mATe gabharAelI dekhAya che ? lAMbA zvAsozvAsa zA mATe? draupadIe kahyuM nAtha ! zuM tame jANatA nathI ke nIca kIcake mArA pratye kevo avinaya karyo che ? zuM hajupaNa tame badhA tamArI jAtane jIvaMta mAne che? jyAre ApanI sAme ja mArI AvI durdazA thaI rahI che, mane to lAge che ke lakSmInI sAthe zUravIratA paNa ApanI cAlI gaI che. pakSI paNa pitAnI strIne parAbhava sahana nathI karI zakatA to pachI mAnavIonI vAta zuM karavI ? draupadInA vacana sAMbhaLI bhIme kahyuM ke rAjAe je saMketathI mane roka na hota to te durAtmAne mArI nAkhyo hota. - je AvatI kAle te duSTane huM yamarAjane dAsa nahi banAvuM te tuM mane purUSa mAnIza nahi, te duSTa pharIthI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] [pAMDava caritra mahAkAvya kAle tArI pAse Avaze. tu' tene arjunanI nATayazALAmAM AvavA mATenA saMketa karaje. huM tArA veza paherIne pahelethI ja tyAM pahoMcI jaIza, ane AliMgananA mahAnA nIce tene dabAvIne mArI nAkhIza. A pramANe kahIne bhIme tene vidAya karI ane teNI peAtAne sthAne cAlI gaI. bIje divase atyaMta suMdara veSane dhAraNa karI draupadI kIcakanI pratIkSA karatI rAjabhavananA pAse ubhI hatI. jANe ke draupadIne lAta mAravAthI lAgeluM je pApa tenAthI badhAelA heAya tevI rIte teNIne joI kIcaka eka Dagalu paNa AgaLa vadhI zakayA nahi. draupadIe peAtAnI premabharI dRSTi kIcaka upara nAkhI jethI kIcake dhIme dhIme tenI pAse AvI vinatI karI. draupadIe tenA vacanane mAnI laI kahyuM ke adhI rAte huM nATayazALAmAM hAiza. tame tyAM avazya Avajo, A pramANe kIcakane kahI draupadI aMtaHpuramAM cAlI gai. kIcaka Anadita banIne rAjA pAse gayA. kIcakanI upara AvanAra Apattine nahi joI zakavAnI sthitimAM sUrya paNa astArALe gayA. bhUma`DaLa upara kALamIMDha jevI rAtrInu' sAmrAjya hatuM. kIcakanA aMtaramAM khuba ja AnaMdra ubharAtA hatA. bhIme mAlinIne veSa dhAraNa karI aMdhakAramAM nATaya gRhamAM praveza karyo. aneka prakAranA sugadhI dravyeAthI zarIrane sugaMdhita banAvI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 10mo ] - [ 28 kacaka paNa tyAM AvI pahoMcyuM. kIcake dvAra para AMgaLInA TakerA mArI pitAnA AgamananuM sUcana karyuM. bhIme aMdarathI huM huM karIne javAba Apyo. kIcake praveza karIne saidhi veSadhArI bhImane kahyuM ke priye! hima jevA zItaLa bAhuthI mane AliMgana karIne mArA aMgamAM zItaLatA nirmANa kara. A pramANe bolIne kIcaka bAhu pAzamAM jakaDAye. bhIme khUba ja majabuta rIte AliMga gana karyuM ke te kIcaka marI gaye. bhIme mAMsapiMDa samAna te zarIrane jharUkhAmAMthI nATayagRhanI bahAra rastA upara pheMkI dIdhuM ane bhIma zatrune badale laI harSollAsita banI rasoI gharamAM jaIne sUI rahyo. ja prAtaHkAle lekanA mukhathI kIcakanA mRtyunA samAcAra jANuM vyAkuLa banIne kIcakanA eka bhAIe deDIne tyAM AvyA. jamIna upara paDelA kIcakanA mRta zarIrane jaI te badhA jorazorathI raDavA lAgyA. te lokoe bhAIne mAranAranI khuba zedha karI paNa te zedhI zakyA nahi. tyAre te lekae nakkI karyuM ke prathama mAlinI upara bhAIne rAga hato mATe nizcaya mAlinI temanA mRtyunI kAraNa che. tenA pati kayAMya dekhAtA ja nathI, mATe bhAInI sAthe tene paNa citAmAM bALI nAkhI ApaNe krodha zAMta karo. : A pramANe vicAra karIne mAlinIne kIcakanI sAthe agnimAM bALavA mATe te lekee AvI teNIne hAtha. pakaDa. jyAre te loko baLajabarIthI kheMcIne laI jatAM Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284] [pAMDava caDhi mahAkAvya hatA, te vakhate mAlinI, jaya, vijaya, jayaMta, jayasena, jayebalanuM nAma daIne pAra pADavA lAgI ke tame jyAM che tyAMthI mAruM rakSaNa kare, draupadIne avAja sAMbhaLI bhIma kodhita banIne rasoI gharamAMthI bahAra AvyuM. ane te lokone kahyuM ke tame teNune kheMcIne kema laI jAva cho? zuM tene bacAvavAvALuM kaI ja nathI? te lekee kahyuM ke vallava! mArA bhAInA mRtyumAM mAlinI nimitta banelI che. mATe A vyabhicAriNIne citAmAM pheMkI ame hamArA krodhane zAMta karIzuM. bhIme kahyuM ke tamArA bhAI kIcake parastrInI sAthe ramaNa karavAnI IcchA karavAthI pite karelA anyAyanuM phaLa tene maLyuM che. strI hatyAnA pApathI paNa tame DaratA nathI? zA mATe bIje anyAya kare che? zuM tamane tenuM phaLa maLaze nahi? bhImanA vacanane sAMbhaLI kodhamAM AvI te lokoe kahyuM ke ame leka tene citAmAM pheMkIe chIe. jenI bhUjAmAM tAkAta hoya te tene bacAve. bhIme bAjumAMthI vRkSane upADI kIcakanA se bhAIone mArI nAkhyA. vallave sudeSNAnA anyAyI so bhAIone mArI nAkhyA, A vAta lekamAM phelAI gaI. mAlinIne pitAnA sthAnamAM mokalI bhIma nirbhayatAe rasoI gharamAM cAlyo gayo. bhAIonA maravAthI phodhita thaIne sudeNAe rAjAne kahyuM ke Aryaputra! Apane mahela bhayaMkara che. nizcaya vallave ja kIcakane paNa mAryo lAge che. mATe Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maga 8 10mAM [ 282 Apa sainAnI sahAyatAthI vallavane mArI nAkhaze nahi tA huM gaLAmAM phrAMsA nAkhI marI jaIza. rAjAe rANIne samajAvIne kahyuM ke devI! A vallava khuba ja baLavAna dekhAya che. tenI sAthe virodha karavAthI te senAne paNa mArI nAkhaze. tene mArI nAkhavAnA upAya me' zeAdhI kADhayA che. hastinApurathI durgaMdhananA mahAmalla vRSakara ahiM AnyA che. te tenA abhimAnane sahana nahi karI zake. te avazya tene mArI nAkhaze. A pramANe kAmaLa vacanAthI rANIne samajAvI aMtaHpuramAM meAkalI ApI. adhA mallAnA tiraskAra karatA vRSakarane eka divasa bhIme rAjAnI sAme paDakAryAM. rAjAe te bannenI parIkSA karavA mATe eka meATA vizAla akhADA taiyAra karAkhyuM. tenI cAre tarapha deva vimAnanI samAna uMcA uMcA mAMca anAvyA. eka maNimaya maMca upara rAjA peAte beThA. rAjAnA AdezathI badhA sAmanta, mahaMta, maMca upara AvIne beThA paraMtu bhImanA vijayamAM jarApaNa zaMkA nahi heAvA chatAM paNa yudhiSThira vagere pAMDava paNa tyAM AvI gayA. AkhA zarIrane ca'danathI vilepana karelA sahyAdri vidhyAcaLa samAna mane paDachaMDa pahADa samAna dekhAtA te malleAe akhADAmAM praveza karyAM. leAkeA tA rAjAnI niMdA karavA lAgyA ke rAjAe jANI bujhIne kIcakanA maDhalA levA mATe A bannene laDAvyA che. nahitara varSoMkaranI kharAkharI karI zake tevA vallava nathI jyAre te Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286] [ pAMDava caritra mahAkAvya banee tAla ThakyA tyAre tenA avAjathI saMpUrNa jagatanI zravaNendriya naSTa thaI gaI. bhIma te tene mAravAmAM samartha hartA chatAM paNa lekenI AMkhone AnaMda ApavAnA hetuthI jANI bujhIne samaya pasAra karavA lAgyuM. viMdhyAcaLanI bhUmimAM be madamasta hAthIonI jema bannene eka vakhata jaya ane parAjaya thayo. bhIme baMdhanamAM lAvI -vRSaIrane dabAvI jyAre mArI nAkhe tyAre loko AnaMdathI jayanAda bolavA lAgyA. rAjAe sudRSNAne kahyuM devI ! A sahAyaka bIje kaI nahi maLe mATe Apa tenI uparathI reSa kADhI nAkho. A pramANe kahIne rAjAe rANune zAnta pamADI. guptacara dvArA jyAre duryodhanane khabara paDI ke virATarAjAnA zUrpakAre vRSakarane mArI nAkhe che tyAre teNe karNa duHzAsana droNa bhISma zakunI vigerenI sAthe maMtraNa karI, duryodhanane kahyuM ke pAMDavone mAravAne mATe kRtyA rAkSasIne prayAga karyo, tene ulaTAne sucana upara prAga thaye. teramA varSe gupta rahevAnI pratijJAvALA pAMDenI zodha karavA mATe vRSakarane mekalya. te paNa maraNane zaraNa tha. bhIma zivAya bIjo koI vRSakarparane jItavAvALa jagatamAM nathI mATe vRSakarparane mAravAvALe bhIma pite ja che, kemake jagatamAM niyama che ke zreSma, zvAsa, zaradI zivAya kSayaroga thAya ja nahi, mATe ame loko Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 1 ] [287 senAonI sAthe be taraphathI pasAra karIne virATarAjAnA gedhanane luMTI laIe. eka tarapha AkramaNa karavAthI virATarAjA senAne laI laDavA Avaze, teja vakhate bIjI taraphathI AkramaNa karavAthI pAMDavo je tyAM haze to chupA raheze nahi. je pAMDavo Avaze to mArI senA tarata ja temane mArI nAkhaze. A pramANe vicArIne duryodhane caturaMgI senA sahita prasthAna karyuM. te ja vakhate anyAcane jovA mATe asamartha evo sUrya paNa astAcaLe pahoMcI gayo. - duryodhananI senAothI uDatI dhULa vaDe nadIenA nIra kharAba thaI gayA. pratikuLa pavana cAlato hate. zIALavAM vicitra avAja karavA lAgyA. - jyAre droNa karNa vigerenI sAthe duryodhana virATa nagaranI pAse AvI pahoMcyo, tyAre virATarAjA senA laIne duryodhananI sAme laDavA AvI pahoMcyA, teja vakhate govALoe AvIne pikAra karyo ke duryodhanane sahAyaka suzarmA rAjA gAnuM haraNa karIne dakSiNa tarapha laI jAya che. mATe Apa loko gAyanuM rakSaNa karavA mATe de. gAyanuM rakSaNa sauthI prathama karavuM joIe. A pramANe vicArIne virATarAjA senA laIne dakSiNa dizAmAM cAlyA. arjuna sivAya cAra pAMDe paNa virATarAjAnI sAthe cAlyA. sahadeve zamIvRkSa uparathI zAne lAvI bhAIone ApyA, jyAre virATarAjA cAlyA tyAre temanI senA dvArA uDatI dhULathI cAre dizAo aMdhakAra samAna Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] [ pAMDava caritra mahAkA dekhAvA lAge. virATarAjAnA AgalI haroLanA sainikee suzarmAne paDakAra karyo, te paNa virATa senAnI sAme laDavA taiyAra thaI gaye. - nAnA prakAranA zastrazastro vaDe bane senAomAM ghaNIvAra sudhI yuddha cAlyA bAda jyAre virATarAjAnI senAe pIche haTha karI tyAre virATa rAjA AgaLa vadhyA ane suzarmAnI sAthe laDavA lAgyA. teo banne vacce bhayaMkara yuddha cAlyuM, jyAre bannenI pAse zastrAzastra khuTI gayA tyAre banne jaNA rathamAMthI utarI malla yuddha karavA lAgyA. suzarmAe virATarAjAne pakaDI pitAnA rathamAM besADe. yudhiSThire virATarAjAnI paristhiti joIne bhImane kahyuM ke virATarAjAnI sahAyatAthI ApaNe teramuM varSa vitAvyuM che, mATe temanI upekSA karavI ThIka nathI, yudhiSThiranI AjJA meLavI bhIma suzarmAnI tarapha do. pahADa samAna pitAnA bhAI sahita bhImane Avate joI suzarmAnI senA cAre tarapha bhAgavA lAgI, bhIme gadA mArIne suzarmAnA rathane toDI nAkhe, ane mRtyunI bIkathI suzarmA pitAnA mukhamAM AMgaLI nAkhIne ubhe rahyo, eTale bhIme tene jIvato choDI dIdhuM. bhIme virATarAjAne baMdhane cheDI nAkhI pitAnA ratha upara besADI dIdhA. rAjA virATe pAMDenI khUba ja prazaMsA karI ane kahyuM ke je Aje vallava ne heta te krara suzarmA mAruM nAma paNa rahevA detA nahi. A pramANe kahIne Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 10me - * [289 AnaMdAzru vahAvatA virATa rAjAe kaMka, vallava, taMtripAla, grathika nAmathI prasiddha pAMDavone vinaya bhAvathI kahyuM ke AjathI mAruM rAjya, jIvana A badhuM ApanuM ja che. Apa lekanI sahAyatAthI meM duHkhane samudra pAra karyo che. virATa rAjAe jyAre pAMDavonI prazaMsA karI tyAre lajijata banIne pAMDavoe temane kahyuM ke A badhA prabhAva Apane ja che ke jenAthI amee zatruonI upara jIta meLavI che, A pramANe kahIne pAMDave gAyone hAMkI senA sahita rAjAne sAthe laIne nagaranI tarapha cAlyA. nagaramAM AvIne rAjamaMdiramAM praveza karyo, kaMka vigerene bahAra ubhA rAkhI rAjA jyAre aMtaHpuramAM game tyAre sudeSNanA mukhAviMda upara atyaMta duHkha joI rAjAe pUchayuM ke tArUM caMdramukha kema malina dekhAya che? mArA prANathI paNa adhika priya uttarakumAra kayAM che? rANI - e kahyuM ke ApanA gayA pachI govALoe pikAra karyo. jyAre kumAre pUchayuM tyAre te lekee kahyuM ke uttaradizAmAM bhISma, droNa, karNa vigerenI sAthe duryodhana rAjA pote ja gAyane laI jAya che. te sAMbhaLI kumAra kodhamAM AvI gayo. teNe kahyuM ke jema agatyamunie bali mukuMda sahita samudranuM pAna karyuM hatuM tema mArI sAme droNa, karNa vigerenI sAthe duryodhana koNa che ? paraMtu catura sArathi vinA yuddhamAM jIta meLavI zakAtI nathI. game teTale prabaLa agni hoya chatAM pavana vinA te agni 19 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290] [pAMDava caritra mahAkAvya kAMI ja bALI zakatuM nathI eTalAmAM mAlinIe kahyuM ke ApanI bahenane saMgitanuM zikSaNa je Ape che te vyakti uttama jAtine sArathi che. meM tene ghaNI vakhata ratha hAMkata je che. te napuMsaka che tema jANIne te zaMkAzIla hovA chatAM paNa ApanA putre tene belAvI tene pitAno sArathi banAvyuM. nAnA zastrothI susajijata banIne rathamAM ArUDha thaIne Apane putra zatruonI sAthe laDavAne mATe ekalo(senAvagara)ga che. suSNanA vacanane sAMbhaLI putrane ekale yuddhamAM gaele jANI virATarAjA khuba ja ciMtAtura banI gayA. teoe kahyuM ke kayAM duryodhananI caturaMgI senA ane kayAM ekale mAre putra? te lokenA yuddha yajJamAM mAre putra prathama AhutinA rUpamAM haze. A pramANe rAjA jyAre ciMtAtura hatA tyAre mAlinIe kahyuM ke garUDanI pAse rahenArane sApanI bIka hatI nathI, tevI ja rIte jene brahanaTanI sahAyatA che tene ciMtA karavAnI jarUra nathI, mAlinIe bRhannaTanI karelI prazaMsAthI rAja krodhAyamAna banIne kAMIka kahevA taiyAra thayA eTalAmAM rAjabhavanamAM rahevAvALA lokoe rAjAne uttarakumAranA AgamananI vAta karI. prasanna banIne rAjAe putranI sAme javAnI IcchA darzAvI, tyAM ja uttarakumAra AvIne rAjAnA caraNamAM pa. rAjAe putrane uThADI gADha AliMgana karIne yuddhamAM vijayane Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 10 ] [ 291 vRttAMta pUche, tyAre hAtha joDIne badhAnI samakSa kumAre kahyuM ke je yuddhamAM banAvaTI strI veSadhArI A bahanaTa hoya tyAM yuddhamAM jItanI zaMkA hoya ja kayAMthI? kumAra pAsethI buhanaTanI prazaMsA sAMbhaLIne Azcarya anubhavatA rAjAe viziSTa prakAre yuddhane vRttAMta pUcho. kumAre kahyuM ke bIje sArathi nahi maLavAthI meM bRhanmaTane sArathi banAvyuM. jyAre ame AgaLa vadhyA tyAre samudra samAna duryodhananI senAne joI, tyAra bAda A bhISma, droNa, karNa, zakunI, duryodhana vigere che. tenI oLakhANa mane bRhannaTe ApI, A pramANe teone oLakhIne tema ja jeIne kuLanI maryAdA cheDIne mane tyAMthI bhAgI chuTavAnI IcchA thaI, meM bRhannaTane ratha pAcho vALavA mATe kahyuM paraMtu teNe mane rekIne kahyuM ke kumAra ! virATaputra evA Apane mATe A ucita nathI. zatrusenAne joI bhAgavAvALe vIra lokomAM kalaMkita bane che. bhAgavuM tenA karatAM maravuM vadhAre sAruM che. tamAre yuddha na karavuM hoya te paNa tame ahiMthI bhAgaze nahi. huM te zatruonI sAthe laDavAmAM samartha chuM, mATe Apa ahiM rahe, jyAM sudhI A zatruone huM mArato rahuM, tyAM sudhI tame mArA sArathi bane. tyAre huM sArathi banya. ane bRhanna, yuddha karavAne taiyAra thaye. - tyArabAda strI veSane tyAga karI hAthamAM dhanuSya lIdhuM, tyAre tenI divya pratibhA joIne huM vicAravA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya lAgyA ke A kAi vidyAdhara che ke sAkSAt dhanuve che ? zu' sAkSAt vIrarasa che? A pramANe ghaNA samaya sudhI huM bRhannane jotA ja rahyo, jyAre tenA dhanuSanA Ta'kAra sAMbhaLI duzmanA kAlAhala karavA lAgyA ke A arjuna che. A arjuna che. A pramANe vAtA karatA te leAkeAe kahyu ke arjunanA khANeAne jue, tyAre meM manamAM vicAra karyo ke je jagatamAM meATA dhanurdhArI tarIke prasiddha che evA pAMDava arjuna te nahi hAyane ? tyAM ja mane vicAra AvyA ke jema sUrya samudramAM jaIne peAtAnI rAtrI pasAra kare che tema naTanA rUpane dhAraNa karI kadAca arjuna peAtAnA kharAba samaya pasAra karatA haze. kharekhara jo arjuna hAya tA tenA sArathi banavAmAM mane zatruono Dara zA mATe hAvA joI e ? A pramANe vicArIne nirbhrAya banIne ha' sArathi anI rathane doDAvavA lAgyA, dIpakanI samAna jyAM tyAM tenA ratha doDatA hatA tyAM tyAMthI aMdhakAranI jema duzmanA bhAgI chUTatA hatA. eka tarapha arjuna ekalA hatA bIjI tarapha lAkhAnI saMkhyAmAM zatruenI senA hatI. paraMtu sUryanI sAme tArAgaNanI kAMI kiMmata nathI tema bRhannaTanI sAme te leAkeA TakI zakayA nahi. arjunanA mANeAthI eka sAthe hajArAne mRtyu pAmatA me joyA. jeTalI saMkhyAmAM zatruo hatA teTalI saMkhyAmAM mane arjuna darekanI sAthe laDatA jovAmAM AvatA hatA. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 10 ] [ 24 - te vakhate yuddhamAM lehInI nadIo vahevA lAgI. vIrapurUnA dhaDa ane mastake jyAM tyAM rakhaDatA hatA. tyArabAda arjunanA bANothI vyAkuLa banIne bhISma, droNa raNabhUmimAMthI haTI gayA. bIjA mahArathIoe paNa raNabhUmimAMthI potAnA ratha pAchA pheravyA. tyArabAda karNane yuddhamAMthI niyukta karIne duryodhana luMTArAnI jema gAyone laI hastinApuranA mArge cAlya. karNa-arjunanuM yuddha zarU thayuM. vijayalakSmIe koIne tatkALa pasaMda karyA nahi. leke te bannenuM yuddha jevA lAgyA. baMne jaNA sAmasAmA ekabIjAnA bANene kApI nAkhatA hatA. eTalAmAM ane kodhamAM AvI bamaNA jorathI bANone prAga karyo. arjunanA bANathI karNane ghavAyela joIne tenA sArathie kahyuM ke ApanA mitra duryodhana gAyane laI ghaNuM dUra nIkaLI gayA che. have Apane laDavAnI jarUra nathI. A pramANe kahIne sArathie rathane raNabhUmithI pAcho pheravyuM. karNane bhAgato joIne rathane AgaLa calAvavA mATe mane utsAhita karatA arjune kahyuM ke duSTa duryodhana mArI najara sAme gAyone laI jAya che. A pramANe kahIne duSTa duryodhanane pIche karyo. arjunane joI duryodhananI senA bhAgavA lAgI. gAyone choDI daI arjunanI sAthe duryodhana laDavA lAge. ane dayAthI sAmAnya prakAranA bANa calAvyA. jyAre duryodhane arjunane mArI nAkhavA mATe A pheMkavA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294] | [pAMDava caritra mahAkAvya mAMDayA paraMtu te bANethI arjunane kAMI thayuM nahi. ane duryodhananA rathanI dhajA kApI nAkhI te paNa duryodhanane abhimAna oche nahi thavAthI ane vidyAnuM smaraNa karIne sanya sahita duryodhanane mehanAstrathI bhUmi upara suvADI dIdhuM. pachI ane mArA vaDe teonA vastranuM haraNa karAvyuM. jyAre te leke vastra rahita banI gayA tyAre ane eka evA bANane pravega karyo ke jenAthI te loko zuddhimAM AvyA ane lajajALu banIne bhAgI chuTayA. ane nAgarikene gAye arpaNa karI. teoe mane sogaMda ApIne kahyuM ke tame rAjAne mArA viSayamAM kaI vAta karaze ja nahi, tame ema kahe che ke duryodhananI senAne jItI gAya huM lAvyo chuM. paraMtu meM Apane badhI sAcI vAta karI che, ane kahyA mujaba meM vAta karI hatI te Apa satya kayAMthI mAnavAnA hatA ? tyArabAda ajuna strIne veza paherIne nATayazALAmAM cAlyA gayA che. uttarakumAranA vacane zravaNa karI rAjA khuba ja AnaMdita thayo. rAjAe dvArapAla moklAvI nATayazALAmAMthI mUrti mAna parAkramI arjunane belA. arjunane AvatA joI harSathI romAMcita banelA rAjAe svAgata karyuM. rAjAe arjunane AliMgana karI strI vezane kaDhAvI nAkhI rezamI vacce paherAvI ratnAlaMkArathI vibhUSita karI uMcA Asana upara besADo. rAjAe kahyuM ke Ajane divasa zreSTha Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 10mA] [25 che. temAM paNa vizeSa karIne hamaNAMnu muhUta paNa zreSTa che. kAraNa ke Apa arjunanArUpe pragaTa thayA che, jenA gharane Ape ApanA caraNakamaLathI pavitra karyA che. tethI jagatamAM huM adhika puNyavAna chuM. ApanI kRpAthI A nagara zatrurahita banyuM che. mArI putrI uttarA paNa bhAgyazAlinI che. jene Apa zikSaka rUpe malyA che. mArA putranuM rakSaNa karavAthI Apa mArA jIvananA paNa jIvana che eTaluM ja nahi paNa ka'ka, vallava, ta'tripAla, graMthika e badhAnA paNa upakAra huM bhulI zakuM tema nathI. kemake teoe suzarmAnI sAthe yuddhamAM mArA jIvanane tathA yazane teoe bacAvyA che. arjune hasatAM hasatAM kahyu' ke pAMDavAnA svabhAva che ke sahu kAInA duHkhamAM bhAga levA. tyAre rAjAe hasIne pUchyuM' ke zuM kaheA che? tame ! arjuna elye ke jene tame kaiMka kaheA che. te rAjA yudhiSThira che. ane vallava e ja A vRkaiAdara (bhIma) che. taMtripALa nakuLa ane graMthika sahadeva che. ane rANI sudeSNAne je AnaMda ApavAvALI saira'zrI mAlinI che. te drupadana'dinI draupadI che. arjunanA vacanA sAMbhaLI virATendrane AnaMda parisImA eLagI gayA. tyArabAda arjunanI sAthe jaI virATarAjAe yudhiSThirane praNAma karyAM. rezamIvasro alakArAthI vibhUSita karI yudhiSThirane tathA suvarNa maya si'hAsana para Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ] [pAMDava caritra mahAkAvya besADayA. hAtha joDIne virATenDe kahyuM ke meM Apane kaI divasa anucita vacane kahyA hoya te Apa mane kSamA karaje. vaLI virATe kahyuM ke Apa ApanA rAjavaMzI veSamAM padhAryA hatA te paNa huM ApanI sevA karata. ane Apane keI oLakhI paNa zakata nahi. paraMtu mArUM bhAgya nahi hoya. tethI ja ahiM Apa rahyA chatAM paNa ApanI oLakhANa na karI zake temaja ApanI sevA paNa na karI zake. have Apa A rAjyalakSmIne svikAra karIne mArA upara kRpA karo. ApanA cAre parAkemI bhAIo tathA amArI badhAnI sahAyatAthI ApanA mATe hastinApuranuM rAjya paNa dUra nathI. ApanA upakArano badale zuM ApIne saMtoSa mAnuM? ane mArI putrIne zikSaNa ApyuM che. mATe ApanI AjJA hoya te mArI te putrI upahAranA svarUpe arjunane samarpaNa karUM. yudhiSThire jyAre arjunanA mukha sAme joyuM tyAre ane kahyuM ke uttarA to mArI putrInI barAbara che. mATe virATendra je pAMDanI sAthe sAjanyanI bhAvanA rAkhatA hoya te abhimanyunA vivAha uttarAnI sAthe kare. arjunanA vacana sAMbhaLI virATarAjA khuba ja AnaMda pAmyA. yudhiSThire subhadrA, abhimanyu ane kRSNane bolAvavA mATe eka dUta dvArikA mokalI pAMca pAMcAlenI sAthe drupadarAjAne lAvavA mATe bIjA eka dUtane kAMpilyapura Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 10mA ] [ 297 ekabjeA. dUtanA vacanathI pAMDavAne sukharUpa jANI kRSNa tathA drupadarAjA khuba ja AnaMdita banyA. te ane jaNA pAtapAtAnI senA laine virATanagara AvyA. senA sahita pAMDavA tathA virATarAjAe kRSNa tathA drupadaMnuM svAgata karyuM. virATarAjAnA kahevAthI kRSNa ane drupadarAjAe peAtAnA lazkarane udyAnamAM tabue nAkhI rAkhyuM. subhadrA abhimanyu tathA pAMcapAMcAlee AvI kuntAmAtAne praNAma karyAM. pAMcAlAe mAtA draupadIne namaskAra karI pAMDavAne namaskAra karyAM. ghaNA divaseA pachI subhadrA tathA draupadI ekamIjAne maLyA. tenA AnaMdamAM paraspara aMne jaNa bheTayA. abhimanyue paNa draupadIne namaskAra karI pAMDavAne namaskAra karyA. kuTuMbasahita kRSNanI anA karIne yudhiSThira kRSNanA nivAsasthAne ghaNA divase khAda milana thavAthI kRSNa ane pAMDavA khuba ja AnaMda karavA lAgyA, pAMDava tathA virATa rAjAe vivAhika kAnu AyeAjana karyuM. yAdava strIee mAMgalika gItA gAvAnI zarUAta karI. vivAha saMba'dhI kAmamAM etapreAta banelI virATanagaranI strIe AnaMda vibhAramAM mahAlavA lAgI. mAMgalika vAjA vAgavA lAgyAM. drupada, kRSNa tathA pAMDavAthI piravarelA abhimanyu hAthI upara besIne lagna karavA mATe cAlyeA. nagaramAM aneka prakAranA tAraNA tathA keLanA pAMdaDAno zaNagAra karavAmAM AvyA hatA. virATa Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] [pAMDava caritra mahAkAvya rAjAnA mahelamAM praveza karI abhimanyue cArInA mAyarAmAM uttarA sAthe hastameLApa karIne uttarA tathA abhimanyue agninI pradakSiNA karI. hastamelApanA samaye virATarAjAe abhimanyune hAthI, gheADA, ratna vagere ApyuM. ekakhIjAnA sthAnamAM AvavA javAthI yAdavastrIe tathA virATanagaranI srIoe nagarajanone Anada karAvyeA. dasamA sasaMpUrNa : Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 11mA virATanagaramAM abhimanyunI sAthe uttarAnA lagna thayA pachI kRSNe khUba ja AgrahapUrvaka sabAndhava yudhiSThirane parivAra sahita dvArakA lai gayA. rastAmAM snehathI eka ja rathamAM beThelI draupadI ane satyabhAmA vAte karavA lAgI. satyabhAmAe hasIne draupadIne kahyu ke mane eka vAtanuM khUba ja Azcaya thAya che. mATe huM Apane puchuM chuM. ame leAkeA eka patinI paNa pUrepUrI sevA karI zakatA nathI teA pachI Apa pAMca patinI prakRtine anukuLa kevI rIte rahI zake cheA. ? draupadIe kahyu` sakhI ! hu* patine anukuLa thavAnA maMtra kahuM chuM. huM mana vacana ane kAyAthI patimAM ja lIna rahI che. temane je game che. teja karU chuM. huM dararAja temanA jamyA pachI ja jamuM chuM. temanA sUtA pachI sUI rahuM chuM. temanA uThatA pahelAM uThuM chuM. teo jyAre bahArathI Ave che tyAre temanI sAme jaine temanu' svAgata karU' chuM. hu' jAte ja temanA zarIranI zuzruSA karU chuM. parivAranI tarapha sa`tAnanA jema ja prema rAkhu` chuM. pAMce tarapha eka sarakhA prema rAkhu chu. eTalA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya mATe ja mArA pAMca pati mane pitAnA prANathI paNa adhika mAne che. A pramANe bannenI vAta cAlatI hatI. tyAM dvArakA nagarI AvI pahoMcyAM. zrIsamudravijyAdi daze dizAe harSollAsita banIne kuntIne praNAma karyA. AnaMdAzane vahAvatAM pAMDee mAmAne praNAma karyA. tyAra bAda dazAe kahyuM ke pahelAM tIrthayAtrAnA prasaMge jyAre arjuna ahiM AvyA hatA tyAre ame tene subhadrA ApI hatI. atyAre ame tame cAre jaNane lakSamIvatI, vegavatI, vijayA, rati e cAra kanyAo ApIe chIe. e pramANe kahIne pAMDavone pitAnI cAra kanyAo ApI. cAre nAnA bhAIo sahita, yudhiSThiranuM svAgata karyuM ane dvArAmatInI zobhA batAvI. pAMDanA putre pAMcAla vigere pradyumna vigere kumAranI sAthe nagaranA 'udyAnamAM aneka prakAranI kIDAo karavA lAgyA. kRSNane bhIma ane draupadIe vilApa karatAM karatAM duryodhananA aparAdhonuM varNana karyuM. kodhamAM AvelA kRSNa mahArAjAe balavAmAM catura evA drupada rAjAnA purohitane duryodhananI pAse mekalyA. te dUta ucita parivAra sahita hastinApura pahoMcyA. sevA mATe AvelA nAnA rAjAothI zobhAyamAna duryodhananI sabhAmAM dUte praveza karyo. droNacArya, azvatthAmA, bhISma, zalya, jayadratha, kRpAcArya, kRtavarmA bhagadatta, karNa, vikarNa, suzarmA, zakunI, bhUrizravA, zizupAla, duHzAsana, vigere bhAIo tathA lakSmaNa vigere putrethI te sabhA zebhatI hatI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 11mo ] [306 dUte hAtha joDI duryodhanane kahyuM ke he rAjana ! kRSNa, rAjAe mane ApanI pAse mekalAvela che. pitAnI karelI pratijJAnuM pAlana karavAmAM samartha evA pAMDee virATanagaramAM guptaveze teramuM varSa pasAra karyuM che. jyAre Apa leke gAyone levA mATe virATanagara gayA hatA. tyAre pAMDave tamArI sAme pragaTa thayA hatA. virATarAjAe prANathI paNa adhika mAnIne temanI sevA karI che. drapada vigere rAjAoe temanI AjJA svikArI che. virATarAjAnI putrI uttarAnI sAthe abhimanyunA lagna prasaMge paNa huM tyAM hAjara hatA. tyAM pAMcAla vigere pAMDavonA putra tathA bIjA mitragaNa paNa hAjara hatA. paraMtu bhAIo sahita A5nA mukha kamaLane nahi jevAthI yudhiSThiranA cittamAM AnaMda nahoto. to paNa bhAgyadevIno doSa che ke tera varSa saMpUrNa thavA chatAM Ape temane bolAvyA nahi, teo paNa AmaMtraNa vinA hastinApura AvavA mATe taiyAra nahi hovA chatAM paNa huM teone AgrahathI hastinApura laI Avyo chuM. hajupaNa samaya che ke Apa ApanA bhAIne bolAvavA mATe jAo. bhAIoe paraspara virodha karavo te ucita nathI. je Apa pite ja temane nahi lAvo to paNa yudhiSThira pitAnA parAkramI bhAI enA baLathI potAne rAjyabhAga levAnA ja che. athavA Apa teone nahi bolAvo to paNa pAMDavo ahi AvIne kadAcit ApanuM rAjya paNa paDAvI leze. te vakhate kAM te Apa yuddhamAM marI jaze athavA rAjya choDIne temanI Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302] [pAMDava caritra mahAkAvya - jema vanavAsamAM rahevuM paDaze. vaLI teone mArA jevA ghaNuM sahAyake che. meTAonI sahAyatAthI nAnA paNuM vijayane prApta karI zake che. vAdaLathI pratibaMdhita pANI paNa durlabha nathI, samudramAM ratnone duSkALa nathI. jevI rIte gAMDo mANasa sUryano virodha kare che tevI rIte Apa temane nahi bolAvIne virodha vadhArI rahyA che. dUtanA vacane sAMbhaLI atyaMta krodhAyamAna thaIne duryodhana bolyA he brAhmaNa ! tamArA vacane boranI jema uparathI kamaLa dekhAya che paraMtu aMdarathI kaThera che. mArA bAhubaLanA AdhAre rahelI pRthvIne kaNa upADI zakanAra che. hAthInA mukhamAM gaelA ghAsane koNa bahAra kADhI zake? mArI sAme kRSNa koNa che? are pAMDavanI tAkAta zuM che? sUryanI sAme caMdramA ane tArAgaNanI kiMmata zuM che? jyAre yuddhamAM mArA bANathI duHkhI thaIne zIALanI jema bUma mArato bhAgaze tyAre ja kRSNane samajAze ke duryodhananI tAkAta keTalI che? duryodhananA kaThera vacana sAMbhaLI kopAyamAna thaelA dUte kahyuM ke sUryanI sAthe pataMgIyAne saMgharSa saMbhavI zakatA nathI tevI rIte kRSNanI sAthe Apane saMgharSa asaMbhavita che. je kRSNa bAlyAvasthAmAM ariSTa, kezI, cANanI Ahuti ApI pitAnA pratApagnimAM kaMsanI paNa pUrNAhuti ApI. are rAjana ! kRSNanI vAta cheDI de. yuddhamAM pAMDane paNa koNa jItI zake tema che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 11 ] [ 303 yudhiSThirane krodhAgni zatruonI strIonA AMsuothI paNa bujhAvAne nathI he rAjana ! kimaeNra hiDaMba, baka, kIcaka, vRSakarpara vigerene mAranAra bhImane paNa Ape ApanA manamAM kaMI vicAra karyo lAgato nathI. virATanagaramAMthI gAyonuM haraNa karanAra suzarmAnI durdazAthI Apa ciMtAtura kema banatA nathI ? vaLI arjunanA bANu vaDe zatruonI kIrtirUpa kaumudIvana malina banI gayuM che. je ane vipakSane jItI Indrane pharIthI rAjya suprata karyuM che. bhAnumatI jyAre raDavA lAgI tyAre moTAbhAInI AjJAthI ane Apane gaMdharvathI cheDAvyA hatA, virATanagaramAM gAyanA haraNa vakhate je ane ApanA vastronuM haraNa karyuM hatuM te arjunanI paNa bIka nathI lAgatI ! nakuLa ane sahadeva baMne bhAIo paNa zatraenA prANa levAvALA che. A pramANe cAre bhAIe nizcayathI tamArA prANa sahita rAjyane levAnA che. A pramANe dUtanA vacanone sAMbhaLI duryodhane krodhathI kahyuM ke nIca brAhmaNa ! tuM dUta che eTale tAre vadha thaI zake tema nathI. mATe tene jema ThIka lAge tema tuM bolI zake che. paraMtu je tArI jIbhamAM tAkAta che to tuM jaIne teone kaheje ke kRSNa sahita pAMDe kurUkSetranA medAnamAM Ave. A pramANe kahIne duryodhane dhakkA mArI te dUtane kADhI mUkya, dUtane dhakko mAratA duryodhanane joI vidurajI vigeree mAnI lIdhuM ke have bhIma pitAnI pratijJA pUrNa karaze. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] [pAMDava caritra mahAkAvya te dvArakAmAM AvI pAMDe sahita kRSNane joI vinaya pUrvaka kRSNane kahyuM ke deva! dUryodhana eTale badhA garviSTha che ke tenA pratye cAranI nIti (zAma dAma daMDa bheda) mAM zAmathI samaje tema nathI. ulaTuM tenAthI te vadhAre udaMDa bane tema che kemake ghIthI agni vadhAre prajavalita bane che. duryodhananA zaraNu badhA rAjAo pUje che. vaLI IndranI lahamIne pite taraNuM samAna mAne che. sanmAna ane dAnAdi guNo vaDe rAjAone eTalA badhA khuza karyA che ke jethI te rAjAo duryodhananA mATe pitAnA prANone paNa ApavA taiyAra che. bhISma droNa vigerene paNa pitAnA tarapha AkarSyA che ke samAna saMbaMdha hovA chatAM paNa te badhA duryodhanane vijya IcchI rahyA che. pitAnI caturaMgI senAnA baLathI Indrane paNa jItI levAnI IcchA rAkhe che. dinarAta tenI senA taiyArI karI rahI che. tene sainike belI rahyA che ke huM kRSNane, huM ajunane, huM bhImane, huM nakulane, huM sahadevane, huM yudhiSThirane mArIza. pUrohita dUtanA vacana sAMbhaLI kRSNa kahyuM ke huM te pahelethI ja jANato hato ke duryodhana daMDathI samaje tema che. paraMtu lokApavAdathI bacavA mATe ja meM zAmane upayoga karyo hate. duryodhananI ApelI rAjya lakSmI levAmAM paNa mazkarI thavAnI hatI. bhIma arjuna nakula sahadeva cAre bhAIoe paNa kahyuM ke duryodhane amAruM rAjya pAchuM ApavAnI nA kahI teja sArU thayuM che nahitara Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TArga : 11 ] [305 amArI pratijJA pUrNa thAta nahi. yudhiSThire paNa kahyuM ke bhAIone vadha karavA mATe mArU mana nA kahe che. paraMtu have yuddha karyA sivAya bIje kaI mArga nathI. have tame badhA yuddhanI taiyArI kare. yudhiSThira ane kRSNanA AdezathI, pAMDava pakSamAM rahelA rAjAoe pitAnI senAone taiyAra thavAnI AjJA karI. eka divasa tarASTano sArathi saMya dUta banIne yudhiSThiranI pAse Avyo. teNe suMdara zabda vaDe yudhiSThirane kahyuM ke dhRtarASTra kahevaDAvyuM che ke Apa eka ja evA AtmA che ke jemAM viveka, dharmanyAya, vinaya vigereno khajAno che mATe vatsa! huM hAtha joDIne kahuM chuM ke duryodhanane khUba ja samajAvyo paNa mArI mahenata niSphaLa gaI che. te mArUM bIlakula sAMbhaLavA taiyAra nathI mATe tamone mArI prArthanA che ke bhAIomAM vigraha na thAya tevuM kArya kare. ' * saMjayanA vacanane sAMbhaLI yudhiSThira hasavA lAgyA. ane belyA ke Arya saMjaya! kAkAe je vAta karI che" te suMdara pariNAma lAvanArI ane nyAyathI bharelI che. paraMtu jyAM sudhI zatrune parAbhava na thAya tyAM sudhI ja kSamA alaMkArarUpa hoya che. paraMtu zatruo dvArA pitAne parAbhava thavAne heAya tyAM parAkrama alaMkAra gaNAya che. huM mArA bhAIone mArI nAkhavAnI IcchA rAkhato naMthI te ja rIte huM mArA rAjyane paNa choDavA taiyAra nathI' 20 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zot] [pAMDava caritra mahAkAvyu athavA zAMtino mArga pakaDIne huM mArA rAjyanA tyAga karU' tApaNu mArA cAre bhAI A rAjyane cheADavA taiyAra nathI. A paristhitimAM te ja pAtAnA mArga nakkI karIne jaNAve. tyArabAda bhIme kahyuM ke durgaMdhana amArU rAjya pAchuM ApavA taiyAra thAya te paNa ame saMdhi karavA taiyAra nathI. ghaNA divaseA pachI raNeAtsava prApta thayA che. tame temAM zatruenA dhaDane nAcatA joze. duryodhananI jAMdha tADIza ane duHzAsananI bhujAne kApI nAkhI mArI pratijJA pUrNa karIza, arjune paNa kahyuM ke yuddha karavAnA ja chIe. je yuddha na karIe te mArA khANAnuM zuM thaze ? nakuLa ane sahadeve paNa e ja pramANe yuddhanu samana karyuM. A prakAre peAtAnA vicArA matAvI pAMDavAe saMjayane vidAya karyAM, saMjaye hastinApura AvI ekAMtamAM duryodhana vigerenI sAme dhRtarASTrane kahyu ke Apa te rAjya ApyA vinA saMdhi karavAnI IcchA rAkheA che paNa pAMDavA rAjya grahaNa karIne paNa saMdhi karavA taiyAra nathI. draupadInA kezAkaSa NuthI krodhita banIne te ApanA putronA prANa sahita rAjyalakSmI levAnI IcchA rAkhe che. huM kurUrAja ! pAMDavA jaMgalamAM jaIne khaLahIna banI gayA che tema mAnIne temanu apamAna karavuM ThIka nathI. jema varasAdanI pachIthI sUryanuM teja adhika tIvra bane che tema Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 11] [307 teo pahelAM karatAM adhika tejasvI dekhAya che. mATe huM Apane kahuM chuM ke Apa temanuM rAjya temane suprata karI do nahitara ApanA kuTuMbanuM kalyANa nathI. saMjayanA vacanothI atizaya krodhAyamAna banelA duryodhane kahyuM ke nizcaya A saMjaya zatruone pakSapAtI banI gayuM che. eTalA mATe te temanA parAkramane batAvI ApaNane DarAve che. saMjaya eTaluM paNa nathI jANatA ke pAMce pAMDavo mArA astrarUpa rAkSasane pahele kALIo banI javAnA che. mArI pAsethI rAjyalakSmI konI tAkAta che ke kheMcI zake? siMhanA dAMtamAMthI mAMsane koNa kheMcI zake che? meM badhA rAjAone mArA vazamAM rAkhyA che jyAre pAMDavonA pakSamAM kevaLa virATendra, drupada ane kRSNa che, A pramANe hovA chatAM paNa amArI niMdA karavAvALA saMjayanI jIbha kema baLI jatI nathI? - tyArabAda karNa, duHzAsana vigere duryodhananI vAtanuM samarthana karyuM. saMjayane A pramANe Thapako ApI duryodhana cAlyA gayA tyAre vidurajI Adie manamAM vicAra karyo ke have jaldIthI kuLano vinAza thavAne che. tyArabAda duryodhane kurukSetrane mATe pitAnI senAone taiyAra karI, hastinApuranA nagarajane kurUkulavinAzanI zaMkAthI manamAM bahu ja duHkhI thayA. bIje divase dhRtarASTra, vidurajIne belAvI ekAMtamAM Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308] [pAMDava caritra mahAkAvya pUchyuM ke kulanuM kalyANa kevI rIte thAya? vidurajIe kahyuM ke Apa to A anarthanuM kAraNa che, kAraNa ke janmatAnI sAthe ja duryodhanane choDI devAnuM hatuM. te vakhate mArI vAto Apane sArI lAgatI hatI te have huM Apane zuM kahuM? je pitAnA AMgaNAmAM utpanna thaela viSavRkSane kApI nAkhatA nathI tyAre te meTuM thayA bAda anekanA prANa hare che. gharamAM jyAre Aga lAgavAnI zarUAta thAya che tyAre bujhAvatA nathI ane jyAre AkhA gharane Aga gherI le che tyAre bujhAvavA taiyArI karavAthI te Aga bujhe kharI ke ? mATe rAjana ! tame lebhane choDI dharmane vicAra karo. tamArA putrane durAgrahathI dUra kare nahitara Akhe vaMza mRtyune mahemAna banaze. * zuddhabuddhi vidurajInI dhRtarASTra khuba ja prazaMsA karI ane kahyuM ke tamArA vinA AvA hitakara vacana mane koNa kaheze ? tamArI vANuM kaDavI hovA chatAM sAruM pariNAma ApavAvALI che, huM zuM karuM? meM duryodhanane ghaNe samajAvyuM paraMtu te durbhAgyavaze kazuM sAMbhaLatA nathI. mATe ApaNe baMne tenI pAse jaIne ekavAra tene samajAvavAno prayAsa karIe. koIpaNa saMjogomAM AMvanArI Aphata bacI jAya te kuruvaMzanuM kalyANa thAya. '' A pramANe vicArIne baMne jaNA duryodhananI pAse gayA, khuba premathI duryodhanane samajAvatA kahevA lAgyA Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 11 * ke vatsa ! je nyAyamArgane cUkI jAya che te mAnava jIvatA hovA chatAM paNa marelA samAna mAnavAmAM Ave che. tyAra bAda svajana paNa tene choDI jAya che. jyAre svajane tene choDI de che tyAre te manuSya tuccha banI jAya che, lakone anurAga jenA para hoya che tenI pAse lakSmI jAya che. mATe hajupaNa he duryodhana ! tuM nyAyamArgane nahi svikAre te lakSmI tane choDI yudhiSThiranI pAse cAlI jaze, athavA tuM karNa, bhISma, droNa vigere dhanurdhArIenA baLa upara pAMDavothI laDavAnI IcchA rAkhato hoya te te paNa ThIka nathI, kemake gaMdharvarAjanI sAthe athavA virATarAjAnI sAthe laDAImAM te temanuM parAkrama jeeluM che. vaLI yudhiSThiranI AjJAthI ane tane gaMdharvarAjanA baMdhanamAMthI mukta na karyo hota te tuM kevI rIte chuTI zakavAne hatuM, tane yAda haze ke virATanagaramAM dayAthI ane tArI kItine laI lIdhI ane tene jIvate javA dIdhe mATe vatsa ! dveSa cheDIne pAMDanI bhUmi teone ApI kurUvaMzanuM rakSaNa kara. te baMnenA vacanone sAMbhaLI pitAnA bAhubaLanuM abhimAna karato duryodhana balya ke pitAjI ! tame leke kSatriya dharmane jANatA nathI. hAthamAM AveluM rAjya kSatriya thaIne kaNa mukavA taiyAra thAya che? vaLI cheDI devAthI lekamAM kItine lAMchana lAge che, nyAya paNa te ja nyAya che ke je tejasvIone mAnya hoya. tame loko Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310] [pAMDava caritra mahAkAvya gabharAva nahi. pAMDave te hamaNAM ja mArA pratApagnimAM baLIne bhasmIbhUta thavAnA che. tame mArI pAse nakAmI vAte karI mArA manane duHkhI zA mATe karo cho? A prakAre duryodhananA vacana sAMbhaLI duHkhI banelA dhRtarASTra ane vidurajI ane tyAMthI nIkaLIne pitapitAnA sthAne gayA. tyArabAda kulakSayanI bIkathI vidurajInuM citta virakta banI gayuM, teoe saMpattinI, viSayasukhanI khuba niMdA karI, teoe yuddhamAM kuruvaMzanA bhAIone maratA jovA nahi ThIka lAgavAthI pravajyA levAne vicAra karyo. A pramANe manamAM vicAratA vidurajIe sAMbhaLyuM ke udyAnamAM viziSThajJAnI vizvakIrtimuni AvyA che tyAM jaIne munine vaMdana karI temanI sAme vidurajI beThA. tyArabAda munie amRtamaya dezanA ApI kahyuM ke meM jJAna dvArA ApanA manane saMsArathI virakta samajI ghaNA dUrathI ahiM vihAra karIne AvavAne vicAra karyo che. mATe tame tamArI IcchanIya vastune prApta kare. A bhavitavyatA rokI zakAya tema nathI, paraMtu ApanA kuLano vinAza nizcita thavAnuM ja che. vidurajIe uDI munIzvaranI stuti karI ane vrata ApavA mATe Agraha karyo. munIzvare vrata ApavA mATe vidurajInI vinaMtIno svikAra karyo, tyArabAda munIzvarane Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga 11] [311 praNAma karI vidurajI nagaramAM AvyA. baMne bhAIonI saMmati laI vidurajI munIzvaranI pAse AvyAM ane sarva sAvaghatyAgarUpa sarvavirati vrata grahaNa karyuM ane munIzvaranI sAthe vihAra karI gayA. bIje divase thoDAka sAmatane sAthe laIne kRSNa hastinApura AvyA. rAjAe temanuM svAgata karyuM. moTA samAraMbha sahita zrIkRSNa nagaramAM praveza karyo. tyArabAda rAjyabhavanamAM lAvIne divya Asana para rAjAe temane besADyA. te sabhAmAM dhRtarASTra sahita bhISma, droNa, karNa, duryodhana, duHzAsana vigerenI vacamAM beThelA kRSNa caMdramAnI jema zevA lAgyA. tyArabAda dhRtarASTra vinayapUrvaka kRSNane kahyuM ke tamArA AgamanathI mArUM bhavana te pavitra banI gayuM che paNa tamArA vacanethI mArA kAnane pavitra banAvo. dhRtarASTranA vacanone sAMbhaLI zrIkRSNe kahyuM ke rAjana! Apane saMdeza laIne saMjaya dvArakA AvyuM hatuM. tenI vAta sAMbhaLIne yudhiSThire saMdhino svIkAra karyo hato. paraMtu bIjA rAjAo sahita bhIma, arjuna, nakuLa ane sahadeve saMdhi karavAnI nA kahI tyAre keIpaNa jAtanI vAtacIta karyA sivAya saMya yuddhane Adeza laIne hastinApura AvyA. yudhiSThire badhI vAta mane kahI tyArabAda te cAre bhAIone pUchayA sivAya huM ahiM Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312] . [pAMDava cari mahArAja AvyA che. jo tame badhA mane tamAre Aktajana mAnatA he te mArI vAta sAMbhaLe. madamasta mANasane sajajananI zikhAmaNa asara karatI nathI. lakSmInA madamAM Akhe hovA chatAM paNa leka aMdha bane che. kAna levA chatAM paNa baherA che. kAraNa ke duSTalakSmI hitepadezane sAMbhaLavA detI ja nathI, eTalA mATe ja duryodhana abhimAna cheDIne sAMbhaLavA IcchatA hoya te huM kAMIka kahuM chuM. jyAre rASTra kahyuM ke goviMda! tame zAMtipUrvaka je kaMI kahevuM hoya te kahe, tyAre garUDadhvaje (kRSNa) kahyuM ke tame pAMDane rAjyane TukaDe ApavA mATe paNa taiyAra nathI, paraMtu te leke tamArA prANa sahita rAjya levAnI IcchA dharAve che. athavA pAMDane mArI tame sAmrAjya levAnI taiyArI karI che to paNa svajana vinA sukha kayAM che? yudhiSThira badhI ja rIte samartha che kema ke cArebhAIe yudhiSThirane saMpUrNa sahAyaka che. paraMtu huM Apane kahuM chuM ke Apa phakta pAMca gAma temane Ape. kuzasthaLa, vRSasthaLa, mAkaMdI, vAraNAvata, cArabhAIenA mATe cAra tathA yudhiSThirane mATe tamane je ThIka lAge te eka gAma Apo, ATaluM ApavAthI huM temane samajAvIza, ane saMdhi thaI jaze, kulane nAza thato bacAvavA mATe sajajana purUSe DAmAM paNa zAMti mAne che athavA Apa ATaluM paNa nahi Ape to yuddha anivArya thavAnuM che. . A pramANe kRSNanA kahevAthI duryodhana krodhamAM AvIne be ke zeviMda ! meM pAMDavone jIvatA samA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara : 11mA [ 317 te ja ghaNuM che, have je ekapaNa gAmanI vAta karaze tA teone mArI nAkhIza, athavA temane parAkramanA gava hAya tA temane sAthe laIne kurUkSetranA medAne Ave, mArU sainya temanuM svAgata karaze. A pramANe kahIne kanI sAthe uThIne duryodhana sabhAnI bahAra jaI ne kRSNane keda karavAnA nizcaya karI sabhAmAM AvIne beThA. sAtyakIe duryodhana ane kanI vAtA sAMbhaLI lIdhI heAvAthI kRSNane sa...keta karyAM, kRSNe krodhAyamAna thaIne melyA ke, duSTa leAkeA upakArIne paNa apakAra karavAnI icchA rAkhe che. tamane bacAvavA mATe huM ahiM sudhI doDIne AvyA chuM. ane teja mane keda karavAnI icchA dharAve che. ziALavAnA AkramaNathI siMhane zuM thavAnu che ? tamAne mArI nAkhavA joIe, paNa dayAbhAva aMtaramAM bharelA hAvAthI tamane kaI ja karatA nathI. vaLI pAMDaveAnI pratijJA niSphaLa na jAya eTalA mATe ja tamane cheADI dauM chuM. duryodhana avazya kurUkSetramAM pAMDavAnA bahuparAkramane joze. have teA pAMDaveA AvI ja gayA che, kAraNa ke vIrapurUSAne mATe yuddha utsava che. A pramANe kahIne kRSNa bahAra nIkaLI gayA. temane zAMta pADavA mATe bhISma, dhatarASTra temanI pAchaLa cAlyA. teoe kRSNane kahyuM ke mahAtmA purUSo dunanA vacanoM zravaNa karI krodhAyamAna thatA ja nathI, mATe mApa sphuryodhananI upara krodha karatA nahi. tamArI sAme kaI Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314] [pAMDava caritra mahAkAvya yuddha karavAnI tAkAta dharAvatuM nathI. te pachI pAMDenI to vAta ja zuM karavI? pADo te tamArI sahAyatA vinA paNa vijaya prApta karI zake che mATe pAMDe tamane sahAyatA mATe AmaMtraNa kare te paNa Apa yuddhamAM AvatA nahi. temanA vacane sAMbhaLI zrIkRSNe kahyuM ke pAMDe samartha che mATe huM yuddhamAM zastrAstra grahaNa nahi karuM. paraMtu arjunanA rathane sArathi banIne AvIza eTale ApanA vacananuM pAlana thaze. A pramANe kahIne kRSNa te badhAne vidAya karI karNane hAtha pakaDI rathamAM besADI bane cAlyA. pAMDune maLavA vidurajInA ghera jatAM zrI kRSNa rastAmAM karNane kahyuM ke tamArA baLathI ja duryodhana madamatta banyuM che. Indra vajathI ja Indra kahevAya che. duryodhana durAtmA che, tene mitra banAvyuM che te ThIka nathI. tamArI te yudhiSThiranI sAthe mitratA hovI joIe. bIjI vAta e che ke ekAMtamAM kuMtIe mane kahyuM che ke teoe tAre tyAga karyo tyAre ja tuM rAdhAne putra banyA che. mATe Apa to pAMDavonA sahedara baMdhuM che mATe tamAre pAMDava pakSamAM rahIne yuddha karavuM joIe. kaNe kahyuM ke duryodhananI sAthe mitratA sArI nathI paraMtu duryodhane mane rAjA banAvela che. mATe huM duryodhananA mATe ja mAruM A zarIra yuddhamAM cheDIza. tamArI sahAyatAthI yudhiSThira jItI javAnA che, vaLI je huM Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 11 ] [315 duryodhanane choDIza te nirAza thaI jaze, mATe mane yudhiSThiranA pakSamAM AvavA mATe Agraha karaze nahi. paraMtu Apa mAtAne kaheze ke huM arjuna sivAya cAre pAMDavone nahi mArUM. A yuddhamAM huM marIza athavA arjunane mArIza. tene te bemAMthI ekanA mRtyu bAda paNa pAMca putro rahevAnA che. tyArabAda karNane vidAya karI pite pAMDurAjA pAse AvI pitAnA AgamananuM prayojana tathA duryodhananI nirlajajatA vigere kahyuM, pAMDurAjAe kahyuM ke pAMDavone kaheje ke tame leke kAtaranuM kAma nahi karatA, virodhIo saMbaMdhI hoya to paNa temane vinAza kare Avazyaka che, pharIthI kRSNane kahyuM ke tamArI sahAyatAthI pAMDe avazya vijaya prApta karaze. kRNe kahyuM ke rAjana ! ApanA putrone ja vijaya thavAne che temAM koI zaMkA nathI, tamArA putranI kSamAe zatruone bacAvI lIdhA che. mArI sAthe tame paNa dvArakA cAlo, kAraNa ke ApanA viyAgathI pAMDavo duHkhI thAya che. pAMDurAjAe kahyuM ke jyAre teo vijaya prApta karaze tyAre ja huM temanuM mukha joIza mATe tame dvArakA jAo, zrIkRSNa dvArakAmAM AvI yudhiSThirane badhI vAto kahI, kRSNanA vacano sAMbhaLI pAMDa AnaMdamAM AvI gayA, ane senAnI taiyArI karavA lAgyA. agIArama sarga saMpUrNa Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 1 . eka divasa jarAsaMghane samaka nAmane dUta dvArakA nagarImAM AvyA, cAre tarapha khAInI jema samudrathI. vIMTaLAelI suvarNamaya mahelathI suzobhita dvArakAnagarIne joI teNe iMdranI nagarI amarAvatIne paNa tRNa samAna tuccha mAnI hatI, bajAramAM meTA meTA suvarNa ane ratnanA DhagalA joIne teNe vicAra karyo ke samudrane ratnAkaranI upamA lokoe beTI ApI che. kharekhara! ratnAkara te dvArakAnagarI ja che. tyArabAda akSamya Adi bhAIothI nemi, mahAnemi, kRSNa vigere putrothI pari varelA, rAjAonA mukuTamaNiothI, camakatI vezyAethI DhaLAtA cAmarothI suzobhita ratna siMhAsana upara beThelA bIjA IMdranI samAna sabhAmAM samudravijaya rAjAne joyA. jarAsaMgharUpa sUryanA mUrtimaMta pratApa je te dUta rAjAnI AgaLa jaIne beThe, yAdavavaMzamAM kaustubhamaNinI samAna rAjA samudravijayane kahyuM ke rAjana ! akhaMDa kIrtizALI jagatanA advitIya parAkramI magadhezvara jarAsaMghe kahyuM che ke gAyanuM dudha pIne haSTapuSTa ApanA bane kumAree ghaNI nirdayatAthI mArA jamAI kaMsarAjAno Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i 12] [ 31 vadha karyo che, tenAthI mArA aMtaramAM yaduvaMzane saMhAra karavA mATe krodhAgni pragaTa thayuM che, mArI putrI jIvayazAnA AMsuoe ghIne ghaDAnuM kAma karyuM che jyAre huM pote yuddha kasvA mATe Avato hato tyAre mArA putra kAlakumAre kahyuM ke siMhanI garjanAthI mRgalAo marI jAya che, paNa siMha bhAgato nathI, mATe mArA jIvatAM Apane yuddhamAM javuM ucita nathI, vasaMtaRtunA AgamanathI ziziraRtuno patto paNa lAgato nathI tevI rIte mArA putranuM Agamana jANIne tame bhAgI chuTayA hatA, tamArI pAchaLa pAchaLa te AvyA tyAre keTalAya divaso pachI teo AvIne kahyuM ke pAchaLa pAchaLa pharatA kumAre manuSyothI rahita eka zibira joI, tenI pAse bhISaNa vALAothI saLagatI aneka citAo joI, yAdavenuM nAma laIne karUNa svare raDatI eka duHkhita vRddhAne joI, kAlakumAre te vRddhAne pUchyuM ke bhadra! tuM kema raDe che ? raDatI vRddhAe judI judI citAe batAvatAM kahyuM ke mahAbhAga sAMbhaLa! kAlakumAranA bhayathI A citAmAM samudravijaya, A citAmAM vasudeva, A citAmAM baLarAma tathA kRSNa tathA A citAomAM bIjA yAdavo baLe che. huM kRSNanI, bahena chuM, huM paNa A citAmAM praveza karavAnI chuM. kyAre kahyuM ke meM mArA pitAjInI samakSa pratijJA karI hatI ke zatru game tyAM jaze tyAMthI huM tene kheMcI lAvIza mATe huM citAmAM praveza karIne teone kheMcI lAvIza. A pramANe vicArI te avicArI kumAre Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318]. [pAMDava caritra mahAkAvya krodhamAM AvIne mRtyune vicAra karyA sivAya konA rikavA chatAM paNa baLarAma tathA zrIkRSNanI citAmAM praveza karyo ane eka kSaNavAramAM baLIne bhasmIbhUta thaI gaye. ApanI bIkathI paNa zeka vihavaLa senA paNa citAmAM praveza karIne baLI gaI. A sAMbhaLI huM paNa tatkALa atyaMta duHkhI thaye, paraMtu zatruo paNa baLI gayA. A vicArIne huM paNa zAMta thaye. tyArabAda mArI putrI jIvayazA patine, bhAIne ane tamane badhAne jalAMjalI ApI zatruone badale laIne zAMtipUrvaka rahevA lAgI. ghaNuM divase bAda ratnakaMbaLa vigere vastuone laIne vepArI amArA nagaramAM AvyA. teNe jIvayazAne ratnakaMbaLa vigere batAvIne kiMmata kahI. jIvayazAe kiMmata ochI karavAne kahyuM tyAre te vepArIe kahyuM ke rAjaputrI ! dvArakAmAM ke meM kahI tenAthI ATha ghaNI kiMmata ApIne levA mATe Agraha rAkhe che. mATe prativAsudevanI A nagarI karatAM te phakta rAjAnI nagarI sarva zreSTha che. tenI vAta sAMbhaLI chavayazAe pUchyuM ke jenuM tame varNana kare che te nagarI kyAM che? vepArIe kahyuM ke devi ! lavaNasamudranA kinAre dee nirmANa karelI dvArakA nAmanI nagarI che. nagarImAMthI ratnone levA mATe ratnAkara dararoja tenI sevAmAM rahe che. IndranA abhimAnane -teDanAra samudravijaya nAmanA rAjA che. temanA nAnAbhAInuM nAma vasudeva che. jeonA guNe pratye vidyAdharI strIo Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 12] [319 AkarSAIne rahelI che. temane aneka putra che. temAM baLarAma tathA kRSNa ane sUryacaMdranI samAna tejasvI che. kRSNa kezI, cANura, kaMsa vigerene yamarAjAnA atithi banAvyA che. kRSNane tamAma prakArano rAjyabhAra suprata karIne samudravijaya nivRtta jIvana gALe che. IndranI lakSmIne jItanAra yAda je nagarImAM rahe che te dvArakAnagarIne Apa jANatA nathI ? vepArInA ati duHkhadAyaka vacana sAMbhaLIne jIvayazA nisAsA nAkhatI belI "hAya ! te pApIo haju paNa jIve che." A pramANe belatI ane raDatI sIdhI rAjya sabhAmAM AvIne teNIe mane badhI vAta karI ane kahyuM ke pitAjI ! Apa te krUra mANasone saMhAra nahi karI zake te huM AgamAM baLIne marI jaIza. tenA vacana sAMbhaLIne mArA manamAM ciMtA thaI ke, dhikkAra che te datone ke jeoe AvIne mane kahyuM ke "badhA yAdava marI gayA. Aje paNa teo jIve che te AzcaryanI vAta nathI? athavA yAdanI te vRddhAe mArA putrane ThagI citAmAM praveza karAvIne mArI nAkhe. paraMtu Apa mArA jamAIne mAravAvALA te be gopAla bAlakone samarpaNa karI deze te ApanA kuLanuM kalyANa che mATe rAjan ! tame tamArA kuLanA rakSaNa mATe te banne kumArane samarpaNa kare ! jema muni mahAtmAo mahAnaMdane mATe viSayAnaMdane cheDe che tema buddhimAna mANasoe paNa ghaNAne bacAvavA mATe thoDAno tyAga karavo joIe. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvyuM . dUtanAM kaDavAM vacane sAMbhaLI krodhAyamAna thaelA samudravijaya rAjAe kahyuM ke ApanA rAjAnI vAta khUba ja suMdara che. tame paNa kAMI anucita kIdhuM nathI. paraMtu jarAsaMgha mitratAthI prANa mAge te paNa ApavA taiyAra chuM. kAraNa ke mitrane mATe amo badhuM ja choDavA taiyAra chIe. paraMtu saujanyatAne cheDI baLajabarIthI baLarAma ane kRSNanI mAMgaNI anucita che. bIjI vAta e che ke rAjadharmanA saMbaMdhathI baLavAna kRSNa komaLa garbhanA ghAtI krUra kaMsane mAryo che to te kAryathI tamArA svAmIe te khuza thavuM joIe tenA badale gopALa bAlaka kahIne niMdA karatA tamArA svAmI te bannene mAravA IcchA rAkhe che te zuM te bannenA baLane teo jANatA nathI? je rIte kaMsa ane kolakumArane yamarAjanA gharanA mahemAna banAvyA che te rIte jarAsaMgha paNa yamarAja atithi banavAnI bhAvanA rAkhe che ? krodhanA AvezamAM AvelA samudravijyanA kahevAthI jarAsaMghanA dUte pharIthI kahyuM ke rAjana zuM AjasudhI Apa jarAsaMghanI AjJA nahotA mAnatA? te pachI Aje Apane A kayA prakArane nave ahaMkAra utpanna thaye chejema aMdhakAramAM AgIo vadhAre prakAza Ape che, tema tame A be bALakonA baLa upara abhimAna zA. mATe kare che ? - kAlakumAranI bIkathI mathurApurIne choDI bhAgatI vakhate A banne gopALakumAra nahatA ? jarAsaMgharAjAnI Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa:12mAM [ 321 : sAme tame keNu che ? tamArA geApALakumAra kANu che ? ane cADhavAnI paNa zu' tAkAta che ? peAtAnA zatruone vinAza karavA mATe daza akSauhiNI senAne laI kauravendra duryodhana paNa temanI pAse AvI gayA che. kemake grISma RtunA AgamananI sAthe samudra paNa tarI zakAtA nathI tevI rIte jarAsaMdharAjAnI sAme IndranI paNa yuddha karavAnI tAkAta nathI. khIjI vAta e che ke mArA svAmInA paramamitra duryodhananA zatru pAMDaveAne Azraya ApI tame bIjo bhayaMkara aparAdha karyAM che. e mATe jyAM sudhI ApanA apakAra mArA svAmI jANatA nathI te pahelAM ja Apa ane geApakumArane ApI mArA svAmIne khuza kare. Apa hajupaNa yAdavakuLanA zreya mATe vicAra karA rAjyadrohI te anne kumArIne suprata karI yAdavakuLanu kalyANa karo. ati vAcALa te dUtanA vacanane sAMbhaLI krodhathI lAlalAla AMkheAvALA kRSNe kahyuM ke kUta! tArI A vAtA navAInI lAge che. tArA vinA bIjo kAIpaNa ATalA hitakara vacane khelI zakatA nathI. tArA svAmI mane gApa geApa kahe che te vyAjabI che, kemake hamaNAM huM durjananA nAza karI ge| (pRthvI )nuM pAlana karavAvALA che. adha bharateza paNa mArI sAme zuM visAtamAM che ? vijaya meLavavA mATe baLanI ja jarUrIAta hAya che. agninI sAme jema ghAsanA DhagalA maLI jAya che tema 21 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara ] [pAMDava caritra mahAkAvya adhika senAthI vijaya meLavI zakAtA nathI. kAraNa ke vaTALIe meTA mATA ghAsanA DhagalAone paNa uDADI mUke che. zu' TAMkaNAthI meATA meTA paththaronA TukaDA nathI thatA ? kuhADI mATA moTA vRkSeAne kApI zakatI nathI ? kAmaLa ga`ghAtI kaMsanA pakSapAtI durgaMdhanane mAravA paNa Avazyaka che. vaLI bIjI vAta e che ke anyAyI duryodhananA pakSapAta karanAra tArA svAmIne mAravA te pAMDavanA pakSapAta karanAra mArA mATe ucita che. ame tA kauravAnA nAza karavA cAlyA chIe. tArA svAmI paNa yuddhamAM AvI jAya ke jethI amArU' kArya saMpUrNa thAya. mATe tuM jaine tene kaheje ke bhUjAmAM tAkAta hAya tA athavA putra tathA jamAInA mRtyunA krodha heAya teA senA sahita yuddhabhUmimAM AvI jAya ke jethI ghaNA divasanI mArI bhUkhI talavAra leAhIthI pAraNuM karI zake. A pramANe khIne te dUtane vidAya karI kRSNe pAMDavAne khelAvI teone badhI vAta karI, kRSNanA mukhathI adhI vArtA sAMbhaLI pAMDavA atyaMta khuzI thayA. tyAramAda anukULa grahakhaLAthI yukta prasthAna karavAne mATe ceAgya zubha lagnamAM ku'tInA AzIrvAda grahaNa karI pAMDavAe kurUkSetra tarapha prayANa karyuM. virATa, krupada vigere bIjA rAjAe paNa temanI pAchaLa cAlyA. senAe sahita pAMDavA rAjya dvAra pAse ubhA rahyA. devakIjInA maMgaLa AzIrvAda laIne aneka rAjAethI parivarelA ka'savighna sI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 12] 1 [3ra3 kRSNa mahArAjAe paNa prasthAna karyuM. putra bAMdhave, vasudeva tathA senAo sahita samudravijaya rAjA paNa kRSNanI sAthe cAlyA. samAna uMmaravALA kAmadeva samAna suMdara kumAranI sAthe divya alaMkArone paridhAna karI nAnA prakAranA zastrAstrathI susajijata rathamAM besIne nemikumAra paNa cAlyA. te vakhate pavana anukuLa hato. hAthI garjanA karatA hatA. gheDAe harSamAM AvI haNahaNatA hatA. te vakhate kRSNa tathA yudhiSThiranI senA gaMgAjamanAnI jema bhegI thaIne yuddhasAgarane maLavA mATe jaI rahI hatI. eka sAthe cAlatI bane senAo vIratA ane nItinI jema zobhavA lAgI. cAre tarapha zaMkha, bherI vigere vAdyo vAgavA lAgyA. rAjAonA rathanI dhvajAo anukuLa pavanathI prerAIne vijayalakSmIne kheMcatI pharakatI ramaNIya lAgatI hatI. ThekANe ThekANe nagarInI strIo abIlagulAla kaMku pupothI vadhAvatI hatI. yudhiSThira tathA kRSNa nagaranA gopuradvAra pAse AvyA tyAMthI nIkaLIne senA lavalI, supArI, punnAga, nAgavallInA vanathI zubhatA ketakI, keLa, tADa, nArIeLIthI vibhUSita aneka ratnathI bharapura lavaNasamudrane kinAre AvI. samudranA kinArA upara senA AnaMdathI vihAra karavA lAgI. meTA moTA vepArIoe aneka dezamAMthI lAvelI vastuo bheTa tarIke kRSNa tathA yudhiSThirane ApI. senAnI sAthe samudranA mojA paNa jorathI uchaLatA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara4] [pAMDava caritra mahAkAvya hatA. sainike e megha samAna revatAcaLane joye. vikasita mogarAnA vRkSa, AsapAlavanA vRkSo, caMpAnA vRkSa, AMbAnA vRkSethI maramya te raivatAcaLanI uparanA vanane jaI senA samudrakinArAnI vanarAjIne bhulI gaI. A pramANe AkAzamAM dhULanI DamarIo caDhAvatI te senAe lAMbo paMtha kApIne dhImedhIme dazArNadezamAM AvI pahoMcI. tyAMnA karmacArIoe kRSNa tathA yudhiSThirane suMdara vizALa AvAsa ApyA. temanA nivAsasthAnenI cAre tarapha aMtaHpuranI strIone mATe taMbuo banAvavAmAM AvyA hatA. pitAnA bAhubaLathI zatraone namAvavAvALA sAmaMtane mATe paNa yogya sthAna para nivAsa banAvavAmAM AvyA hatA. tyArabAda madhyAhana samaya vityA pachI vizrAMti karIne yudhiSThira beThA hatA. te vakhate dvArapAle AvIne kahyuM ke deva! mAdrI mAtAnA sahedara bhAI madra dezAdhipati parAkramI zalyarAjA dvAra pAse ubhA che. jaldIthI AvavA de A pramANe kahIne bhAIo sahita yudhiSThire temanuM svAgata karyuM. dvArapAlanA hAthanuM AlaMbana laIne cAlatA zalyarAjAne yudhiSThire premathI AliMgana karyuM. bIjA bhAIoe ucita namaskAra karyA. AnaMdapUrvaka yudhiSThire pitAnA AsananI barAbara Asana upara rAjAne besADayA. yudhiSThire badhAnI kuzaLatAnA samAcAra pUchayA. tyArabAda madrarAja zalyarAjAe kahyuM ke rAjanuM!. vizvakalyANakArI Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 12mo] " [325 ApanA jevA bhANeja jene che tene zAzvata kalyANa che. jagatane pavitra karanArI kuMtI ane mAdrI jene bahena che tene haMmezAM kalyANa che. mane kahetAM zarama Ave che chatAM AvazyakatA samajIne kahuM chuM ke tame saujanyapurNa premathI mane pitAne mAnIne yuddhamAM AvavA mATe AmaMtraNa ApavA mATe dUtane mokalyo hato. paraMtu ApanA dUta Ave te pahelAM ja duryodhane dUta mokalAvI mane yuddhanuM AmaMtraNa ApyuM hatuM. ane meM yuddhanuM AmaMtraNa temanuM svIkArI lIdhuM hatuM. have ApelA vacanane badalavA mATe huM sarvathA asamartha chuM. je purUSa ApelA vacananuM pAlana nathI karate te purUSa nathI paNa pazu che. mATe rAjana ! najIkamAM ja mArI senAne paDAva naMkhAvIne A vAta kahevA mATe huM Avyo chuM. have ApanI jevI AzA ! yudhiSThire kahyuM mAmAjI! AmAM kAMI anucita vAta nathI. kemake duryodhana paNa Apane jamAI che. mATe Apane saMkoca karavAnI AvazyakatA nathI. Apa jaladIthI prayANa kare. duryodhana ApanI sahAyatA meLavIne saMtoSa pAmaze. yudhiSThiranI vidAya laIne kuMtIne praNAma karI jyAre zalyarAjA cAlyA tyAre temanI pAchaLa pAchaLa nakuLa ane sahadeve cAlatAM cAlatAM kahyuM ke mAmAjI! keAI vakhata vidvAnanI buddhi kharAba thaI jAya che tema Ape paNa khuba ja anucita kArya karyuM che. mAdrImAtA paNa A vAtane sAMbhaLI lajajAne dhAraNa karaze. ame banne bhAIe paNa Arya yudhiSThirane amArUM mukha kevI rIte batAvI zakIzuM. zalyarAjAe kahyuM vatsa! tamane je gamatuM hoya Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarada] [pAMDava caMtri mahAkAvyA te tame mAgI le. mArA vacananuM pAlana karIne tamAruM paNa kArya karIza. nakula ane sahadeva bane bhAIoe kahyuM ke mAmAjI! Apa yuddhanA samaye pagale pagale karNanA utsAhane maMda karavAnuM kArya karazo. nakuLa, ane sahadevanA vacanane svikAra karIne AnaMdita banIne madrapati rAjA zalya atyaMta lajjALupaNAne dhAraNa karIne cAlyA gAyA. prAtaHkALamAM jyAre yuddhanA vAdyo vAgavA lAgyA, tyAre kRSNa yudhiSThiranI senAe kurukSetra tarapha prayANa karyuM. kurUkSetranI pAse pahoMcatAnI sAthe sarasvatI nadInA kinAre kRSNa yudhiSThire pitAnA sainyane mukAma karavAnI AjJA karI. senA pahoMcatA pahelAM ja vyApArI leke tyAM poMcI gayA. ane adhika lAbhanA lebhathI te lokoe ThekaThekANe dukAne mAMDI dIdhI. hAthI, ghoDA, ratha ane pAyadaLathI sarasvatIne kinAre gAjI uThayo hato. mahAvatee jalakIDAnA mATe hAthIone sarasvatI nadImAM chUTA mukI dIdhA. azvapAlanA ane nadIkinAre lIluM ghAsa khAvA mATe chUTA mukI dIdhA. te ghoDA paraspara laDavAthI lokone AnaMda karAvatA hatA nadInI aMdara hAthI kamaLanA parAgathI pILA dekhAvA lAgyA. sainike e sarasvatI nadInA kinArA upara rahelA vRkSanA phalakulethI kRSNa ane yudhiSThirane satkAra karyo. saMdhyA samaye kRSNa yudhiSThira banne jaNA khajura, nAga5 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sama. 12 : [337 prajAMbu saMtazanA vRkSethI suzobhita satalA, mAlatI; mallI, saMpA, AsopAlava Adi vRkSothI vibhUSita sarasvatI nadInA kinAre pharavA nIkaLyA. tyArabAda kRSNa ane yudhiSThire pitAnI pAse rAkhela tIrthaMkara pratimAjInA darzana karyA. aneka prakAranA saMgIta dvArA bhakti karIne AnaMda prApta karyo. viDurya maNimaya eka suMdara Asana upara besIne sarasvatI nadInA kamaLanI tarapha draSTi karI aneka prakAranI te baMnee paraspara vAta karI. " eTalAmAM eka dvArapAle AvI hAtha joDIne kahyuM ke deva! rAjagrahathI zekharaka nAmane dUta AvyuM che. te ApanA darzana karAvAnI IcchA rAkhe che. kRSNanI AjJAthI dvArapAle te dUtane aMdara mokalAvyo. teNe paNa praNAma karIne ucita Asana para besIne kahyuM ke deva! jarAsaMgha rAjAne samaka nAmane data dvArakAthI rAjagraha ApanAthI tiraskAra pAmIne pAcho Avyo. teNe krodhAyamAna banIne magadhezvarane rahyuM ke deva ! dvArakA jaIne meM samudravijaya sajA pAse banne gopALa bALakonI mAMgaNI karI paraMtu rAjana! vRddha thavA chatAM paNa bAlakabuddhi samudravijaya rAjA te banne gopAlonA baLa upara eTalA badhA abhimAnI banI gayA che ke jamIna upara paga paNa muktA nathI. te kahe che ke huM tamArA svAmIne sevaka chuM ke, nokara chuM? ke jethI teo kumAranI mAMgaNI karI rahyA che..? te ane eSA kumArapANatAnA AjanI sAme vijAone Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya tuccha mAne che. teo IndronI zaktine taraNA samAna mAne che. te pachI rAjAonI tA vAta zuM karavI. ? te leAkeA kahe che ke jarAsaMgha koNa che. ! tene ame ALakhatA paNa nathI. nAno geApakumAra kaMsane mArI khUba ja abhimAnI khanI gayA che. tenA baLa upara khIjA yAdavA paNa atyaMta makramatta banI gayA che. vaLI bIjI vAta e che ke pAMDavAnI sahAyatA meLavIne te leAkeA evA pracaMDa banI gayA che ke adhA zatruone potAnA pratApAgnimAM bALavA mAMge che. pharIthI te geApALa bAlake mane kahyu` ke tArAmAM krUtatva hAya tA tArA zabdothI uttejita karIne jarAsaMdhane yuddhanA medAnamAM laI Avaje game tevA tArA rAjA mahAna haze paNa mArI sAthe tenI kAMIja ki`mata nathI. kemake mATA pata paNa vajranI sAme TakI zakatA nathI. mArI talavAranI dhAra jarAsaMdhanI bhujAnI garamIne zAMta karaze. mArI vAta teA cheDI de paNa arjunanA bANu paNa kauravasenAnI sAthe jarAsa`ghanA ziraccheda karaze. tu' jaI ne jarAsa dhane kaheje ke asa`khya pramANamAM yAdavI senA tathA sAta akSauhiNI pAMDavAnI senA sAthe huM kurUkSetramAM AvI jAu chuM. ane tArA svAmImAM tAkAta haiAya tA te paNa tyAM AvI jAya. kAnane kaDavA lAge tevA dUtanA vacanene sAMbhaLI sAkSAt, kAlAgni samAna jarAsaMgha krodhathI khaLavA lAgyA. tyAraSAda najIkamAM ja beThelA kauravAe kahyu rphe rAjanI Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga 12mA ] |329 haraNanI sAme si MhanuM yuddha kevuM ? jema sUryanI zaktithI tenA kiraNA dvArA aMdhakAranA nAza thAya che. tevI rIte Apa amArI pAchaLa raheA ame loko tene mArI nAkhIzuM. amArA taraphathI pAMDava vadha nATaka thavAnA che. temAM zrIkRSNavadha sUtradhAranuM' kAma karaze. kemake pralaya kALanA samudra pate DubADatI vakhate merUne paNa jema cheDatA nathI tevI rIte pAMDavAnA nAza karatI vakhate ame leAko kRSNane paNa cheADavAnA nathI. * chIka vigere aneka prakAranA apazukana thavA chatAM paNa jarAsa Mghe prasthAna karavA mATe senAne Adeza ApyA. te vakhate senAnuM vajana sahana na thavAthI rAjagRhI nagarInI bhUmi kaMpavA lAgI. dizAe zyAma banI gaI. AkAzamAM cAre tarapha ulkApAta thavA lAgyA. rAta divasa nagarInI cAre dizAomAM Aga lAgavA mAMDI. samaya nahi hAvA chatAM paNa nirdhAta zabda sabhaLAvavA lAgyA. krodhamAM jarAsaMghe apazukanAne nahi mAnatA kauravAnI sAthe prayANa karyuM. : have! jarAsaMghane! hAthI hira nAmathI DaratA na heAya tevI rIte jarAsaMgha jyAre hAthI upara besavA mATe caDhatA hatA tyAre hAthIe mada cheADI dIdhA. prasthAna karavAnA samaye senAnA hAthI gheADA paNa malamutra karavA lAgyA. jyAre temanI vijayavrudubhI vAgI tyAre bhISma, droNa, kRpAcAya vigere paraspara vAta karavA lAgyA ke uddhRta zizamaNI Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330] [pAMDava caritra mahAkA jarAsaMgha ane abhimAnI duryodhana bane jaNA vRddhone upadeza sAMbhaLavAnA nathI. jarAsaMgha duryodhanane saMga grISmane tApa ane kAlakUTanA samAgamanI jema che nizcayathI A baMne dAvAnaLanI samAna kulane bALI nAkhI pite paNa nAza pAmavAnA che. . tyArabAda caMdra kiraNonI samAna kaurava sainikethI majabuta banela jarAsaMghanuM sanya samudranI jema cAlyuM. bIjA hajAre rAjAo paNa te senAmAM sAmela thayA hatA. te vakhate zeSanAge bIjA sarpone sAvadhAna rahevA mATe jaNAvyuM. ghaDAnI kharInA ghAtathI pRthivI vyAkuLa banI gaI. A pramANe kauranI senA sahita jarAsaMghanI senA keTarAvaNanI pAse pahoMcI gaI kAle prAtaHkALe jarUrathI jarAsaMgha kurukSetra pahoMcI jaze. kemake yuddhanA rasIyA vIra purUSe yuddha bhUmimAM javA mATe vilaMba karatA nathI. dUta pAsethI jarAsaMghanI vAta sAMbhaLI pAMDavonI sAthe kRSNa atyaMta rAjI thayA. kAraNa ke snehi ke zatrunA samAgamamAM strIo tathA vIrapurUSe khUba ja AnaMdita bane che. - sevaka pratye ati prema dharAvatA svAmI ucita bheTa Ape che. tevI rIte te dUtane ucita pAritoSika apAvyuM. sUryodaya thatAnI sAthe ja jarAsaMghanA sainike ejasvI kolAhaLa saMbhaLAya. dhIme dhIme AkAzamAM dhULanI DamarIo caDhavA lAgI. jyAM kRSNa yudhiSThire ghaDAva nAkhe che tyAMthI thoDe dUra sarasvatI nadInA kinAre nirbhaya balA Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga : 12 ] . [33. jarAsaMdhanA saMnikoe pitAne nivAsa banAvyo. jema padhatemAM himAlaya zebhe che tema. badhA taMbuomAM jarAsaMghane uttega taMbu zelata hato. najIkamAM karNa, zalya, bhISma, droNa vigere vIrapurUSanuM nivAsasthAna hatuM. te badhAnA nivAsasthAne karatAM duryodhananuM nivAsasthAna vadhAre zobhAyamAna hatuM. je rIte grahathI sUrya zobhe che. tevI rIte duryodhana zebhata hatuM. te samaye sarasvatI nadIne kinAro gIcavastIthI bharAI gaye hato saMdhyA vakhate sabhAmAM jarAsaMghe badhA rAjAonI samakSa ghoSaNA karI ke mArI senA pAMDa tathA kRSNane mAraze. caMdranA rAjatvathI rajAonuM rAjattva nirALuM hoya che. kAraNa ke rAjAonuM rAjatva mitrane upakAra kare che. je mitrane upakAra nathI karatA teone rAjA kahevAya kevI rIte ? eTaluM te nahi paNa purUSamAM temanI gaNatarI paNa kema thaI zake ? kAle ja A pRthvIne pAMDavo vagaranI banAvIne, duryodhananA rAjyane akhaMDa banAvI daIza. - jarAsaMghanI ghoSaNA sAMbhaLI hAtha joDIne duryodhane kahyuM ke rAjendra !. Apa mArI vAta sAMbhaLavAnI kRpA karaze. huM jANuM chuM ke tamArI sAme Indra paNa tuccha. che. tamArI sahAyatAthI rAjAo zatruone nAza karavAmAM samartha mAnI zakrayA che. mATe he vIsa! pAMDava sahArane yasa mane ja levA deze. temAM tame kRpA karIne Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332] [pAMDava caritra mahAkAvya 'bhAgIdAra banatA nahi. ane jyAM sudhI kaurava-pAMDanuM yuddha cAlatuM hoya tyAM sudhI Apa prekSaka banavAnI kRpA karaze. pAMDavonI sAthe sAthe kRSNane paNa mAruM te Apane yaza traNe lekamAM prasarI jaze. sevakanA hAthe vijaya prApta thavAthI svAmI adhika yazasvI bane che te nyAye Apa svAmI che jyAre huM sevaka chuM. jarAsaMghe paNa duryodhananI vAta mAnI lIdhI. saparivAra duryodhana pitAnA taMbumAM pAchA AvyA. te vakhate duryodhane bhISma, droNa kaNa vigere moTA moTA zuravIne kahyuM ke kAle prAtaH samaye agAdha yuddha sAgara AvI rahyo che. tene rokavA mATe ApanI ja bhujAo setu banI raheze. jyAre sAthIdAre badhA ekamata thaIne kArya kare che tyAre game tevuM kArya paNa sahelAIthI thaI zake che. pakSIrAja paNa pAMkhanI sahAyatAthI gaganasAgaranuM ullaMdhana kare che. tevI rIte Apa lekenA bhUjAbaLathI, sahakArathI, utsAhathI huM zatruone jItI laIza. Apa lekenA apAra parAkramathI mArI kIrti avazya vikasita banaze. pAMDavone mAravAnI IcchAthI ja meM jarAsaMghane yuddhanI vinaMtI karI hatI. mATe Apa kRpA karIne batAvo ke ApanA zUravIramAM keTalA atirathI che? keTalA mahArathI che. ane keTalA ardharathI che ane huM kone senApati banAvuM? tyArabAda bhIme kahyuM ke rAjana? tame pote ja dhanurdhArInA rahasyane jANe che, Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 12 ] . [ 33 yuddhabhUmimAM pramAda tathA dayALupaNuM e ardharathI che ema mane lAge che. bhISmanA vacana sAMbhaLI kAdhAyamAna kaNe kahyuM ke, jyAM sudhI bhISma laDAImAM laDatA haze tyAM sudhI atirathI banIne pAMDavonI sAthe huM yuddha nahi karuM. A pramANe kahI pitAnA bAhubalanI sAme jagatane tuccha mAnatA karNa kodhathI aMdha banIne sabhA cheDIne potAnA sthAnamAM cAlyA gaye. A pramANe karNanA cAlyA javAthI rAjA duryodhana khuba ja duHkhI thayA tyAre bhIme kahyuM ke rAjana ! zA mATe tame duHkhI thAva che? huM yuddhamAM dhanuSya dhAraNa karU ke na karUM temAM karNane zuM ? temanA vacane sAMbhaLI duryodhane kahyuM ke tAta! tame je mArI upara kRpA kare te huM Apane eka vinaMtI karuM chuM ke Apa kRpA karIne senApatipadane svikAra kare. kemake zeSanAga sivAya pRthvIne bhAra upADanAra koNa che ? kauravendranA vacanane bhIme svikAra karyo ane duryodhane senApatipada upara bhISmane abhiSeka karyo. tyArabAda duryodhane mokalAvela buddhimAna mAgadha AvIne yudhiSThirane kahyuM ke rAjana! kaurendra Apane kahevaDAve che ke Apane vinAza karI yazanI IcchAthI meM jarAsaMghane prathama yuddhanI yAcanA karI che. mATe kAle prAta:kALe senApati bhImane AgaLa karIne yuddhabhUmimAM rahelA mane Apa avazya joze. eTalA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334] [pAMDava caritra mahAkAla mATe ApanA bhAIone cheDe paNa pitAnI bhUjAbaLane abhimAna hoya te kRSNanI senA sahita Apa ApanI senA laIne kAle kurukSetranA medAnamAM mArI sAme jarUrathI padhAraze. duryodhananI vIratAne saMbhaLAvatA mAgadhanA vacane sAMbhaLI yudhiSThire premathI kahyuM ke vandirAja! Apa mArA zabdo duryodhanane kaheje ke kAla tamArI pahelAM kurukSetranA medAnamAM je huM hAjara na thAuM to mAruM satyavrata naSTa thaI jAya. A pramANe kahIne suvarNathI tene satkAra karIne vidAya karyo. yudhiSThire kRSNanI pAse jaIne "mAgadhe" kahelI duryodhananI vAta kahI batAvI ane yudhiSThire kRSNane prathama yuddha karavA mATenI vinaMtI karI. kRSNa hasIne kahyuM ke Apa hamaNAM mArI yuddhamAM bhAga levAnI IcchA rAkhatA nahi. kAraNa ke pAMDurAjAnA dedIpyamAna tejathI yuddhamAM vijya prApta karavA mATe Apane sahAyakanI jarUra paNa nathI, te paNa sArathi banIne arjunanA dhanuSyanI navIna prakAranI kalAone joI huM mArI AMkhane AnaMda ApIza. yudhiSThire kRSNanA vacanane svikAra karIne pitAnI senAne taiyAra thavAnI AjJA ApI dIdhI. buddhimAna yudhiSThire sarvanI saMmatithI drupada rAjAnA putra dRSTadyumnane senApati banAvyo. chAvaNImAM sinika kavaca dhAraNa karIne taiyAra thayA te vakhate badhAnA gaLAmAM yuddhatsava jevAne mATe navA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga : 12me ] [ kapa prakAranI mALAonI racanA karavAmAM AvI. vIra purUSAnAM zarIra upara lagADavA mATe caMdyana kesara vigere lAko ghasavA lAgyA. cAre tarapha zastrAnu pUjana thavA lAvyuM. dhIra strIe peAtAnA patinA vijayanI icchAthI aneka prakAre mAnatA mAnavA lAgI. vIrAMganAo premathI ekAntamAM peAtAnA patinI sAthe vIratvanI vAtA karavA lAgI. keTalIka srIe peAtAnA patine prArthanA karavA lAgI ke huM vIramAtA tathA vIra snuSA chuM. Apa mane vIra patnIttva pradAna karazeA. yuddhamAM ApanA upara zatruonI bhayabhIta tathA peAtAnA svAmInI Ana'dita draSTi eka ja samayamAM paDaze. Apa ApanI talavArathI zatruonA hAthInA ku MbhasthaLathI kADhela meAtIethI mane tathA rAjakIrtine bhUSita karo. Apa yuddhamAM evu sAmarthya batAvo ke jemAMthI huM khadhI vIrAMganAemAM AdaraNIya anu. Apa jyAre zatruone jItIne Avaze| tyAre huM ApanI sevA dvArA Apane paDelA ghA rUjhAvIza. A pramANe strIe peAtapeAtAnA patine kahevA lAgI. A pramANe vIrAMganAothI prazaMsA pAmelA vIrA kahevA lAgyA. ke mArA hAthe mAravAmAM AvelA zatruo svargamAM jaze. tyAM paNa jyAre teo marI jaze te pachI teo kayAM jaze? mArI talavArathI jyAre zatruonA hAthInA kuMbhasthaLA phADavAmAM Avaze tyAre meAtIethI zatrue ekAeka AkAzanA tArAe gaNavA mAMDaze. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 ] [pAMDava caritra mahAkAvya mArA bANa zatruonA hAthIonA madajaLathI pitAnI tarasa chIpAvaze. A pramANe te vakhate vIre aneka vAta kahevA lAgyA. bIje divase vIra sainikanA AnaMdanI sAthe sAthe sUryane paNa udaya thaye. cAre tarapha zaMkha vAgavA lAgyA. zaMkhane avAja sAMbhaLI romAMca anubhavatA vIra sainike bahAra nIkaLyA. hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLa taiyAra thaIne cAlavA lAgyA. zatruone mAravAne mATe kavaca dhAraNa karI tejasvI sUryanI jema bhAIo sahita yudhiSThira dekhAvA lAgyA. zastrone dhAraNa karelA pAMce pAMDave pralayakALanA meghanI jema bhavA lAgyA. * yuddhasAgarane oLaMgavA mATe naukAsamAna ratha upara pAMDa caDyA. bIjA rAjAo paNa rathArUDha thaIne temanI pAchaLa cAlyA. te vakhate devatAothI parivarelA aneka IndranI samAna pAMDavo suzobhita dekhAvA lAgyA. te vakhate uttara dizAmAMthI AkAzamArge AvatAM aneka vimAne joyAM. vimAnamAMthI utarIne maNicUDa sahastrAkSa, caMdrApIDa, mahAbala, citrAMgada vigere vidyAdharendrAe utarIne yudhiSThirane praNAma karyA. kahyuM ke deva ! ApanA bhAI ane amArU rakSaNa karIne amAruM jIvana kharIdI lIdhuM che. Aje jyAre vidyAre dvArA amane ApanA yuddhanI khabara malI ke turata ja ame leke tyAMthI nIkaLIne ahiM AvyA chIe. amArI najara sAme Apa yuddhamAM Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 1 ] [337 zA mATe jAo cho? A pramANe kahIne bhIma vigerene praNAma karIne yudhiSThiranI AjJA laIne te loko paNa kavaca dhAraNa karIne tayAra thaI gayA. vidyAbaLathI yuddhanA samAcAra jANIne ghaTotkaca paNa AvI gayA. yudhiSThira vigere pAMca pAMDavone praNAma karI temanI AjJA laIne yuddhane mATe te paNa taiyAra thayuM. te vakhate aMbarane gajAvatI duMdubhi vAgavA lAgI puSTadyumnane AgaLa karI pAMDenuM sinya AgaLa vadhyuM. arjunanA rathamAM sArathine veSa dhAraNa karIne kRSNane leke AzcaryathI jovA lAgyA. A pramANe caturaMgI senAnI sAthe yuddhabhUmimAM AvI yudhiSThiranI AjJAthI vyuharacanA karI pAMDavapakSanA rAjAo taiyAra thaIne medAnamAM ubhA hatA. je vakhate yudhiSThiranI senA taiyAra thaI te ja vakhate duryodhananI senAmAM paNa zaMkhanAda thavA lAgyA. A yuddhamAM zuM thaze? A pramANe vicAratAM sainikoe rAtrIne jAgrata avasthAmAM ja pasAra karI hatI. bhayaMkara zreSa ane yuddhamAM vijayanI zraddhA dharAvate mahAbAhu duryodhana aneka prakAranA apazukane thavA chatAM paNa pAMDavone jItavA mATe ratha upara caDho. | duryodhananI pAchaLa pAchaLa sAkSAt dhanurveda samAna pitapotAnA rathamAM kavacane dhAraNa karI droNAcArya, kRpAcArya, duHzAsana vigere navANuMbhAI. zalya, bhagadatta, jayadratha vigere rAjagaNa cAlavA lAgyA. te vakhate gRhethI 22 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAya gRhAdhIzanI jema te rAvaDAethI duryodhana zevA lAgyuM. duMdubhinAnAda dizAomAM phelAvA lAgyA. dhanuSya kAryamAM bhayaMkara bhISmane AgaLa karI duryodhananeM senA cAlI. pratikULa pavanathI pAchaLa uDatI dhajAo jANe ke pAMDavasenAnI bIkathI bhAgatI lAgatI hatI. dhIme dhIme duryodhananI senA kurukSetramAM AvI vyuharacanA karIne pAMDava senAnI sAme ubhI rahI. bane bAju yuddhanA vAjAM vAgavA lAgyA. dhvajAo pharakavA lAgI. paraspara verabhAva rAkhatI ane senAothI uDelI dhULa AkAzamAM patharAI gaI. baMne bAjunA vIree bandIone (cAraNa jevI vyaktione) vaso ApyA. banne taraphanA dhanurdhArI potapotAnA svAmInI AjJA mujaba prathama yuddha karavA lAgyA. bArame sarga saMpUrNa Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga: 13 tyArabAda banne pakSanA sinikoe samajI niyama karyo ke zAvaNImAM rahelAo, zastravagaranAo, tathA strIo upara koIe prahAra karavo nahi. tyArabAda suMdara rathamAM beThelA bhIma ane arjuna senApati dhaSTadyumnanA rakSaNa mATe taiyAra thayA. ajune pitAnA sArathi kRSNane dareka senAnA vIrene paricaya pUchayo. kRSNa ghoDA tathA dhvajAnA paricaya ApI virenA nAma batAvyAM. A tAladhvajavALA yuddhabhUmimAM kALa jevA ane sapheda ghoDAvALA gAMgeya (bhISma) che. A kaLazaketu lAla ghaDAvALA dhanurdhArIomAM agragaNya droNAcArya che. A kamaMDaludhvaja vaMdanavaNuM ghaDAvALA dhanurvidyArUpI velanA mULarUpa kRpAcArya che. A nAgaketu dhvajavALA nIlavarNanA ghoDAvALA dhanurdhArI duryodhana che. A mInaketudhvajavALA pILAgheDAvALA rathamAM zatruone vinAzakArI duHzAsana che. jagatamAM sarvAdhikakura mahiSadhvajadhArI sapheda kezarI gheDAvALA zakunI che. raktavarNa gheDAvALA siMhapuccha cinhathI zelatA javAbA zatruone bhaya ApanArA azvatthAmA che. adhu, puSpavarNa ghoDAvALA haladhvaja Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 * ] [pAMDava caritra mahAkAvya zatruone mATe dhumaketu samAna A zalya che. karadhvaja zatruonA jIvitavyanuM haraNa karanAra lAlagheADAvALA A jayadratha che. pacabhadra gheADAvALA yupaja A bhUrizravA che. prauDha hAthInA dhvajavALA supratikahAthI upara beThela A bhagadatta che. ane A suzarmA vigere nAnA prakAranI dhvajAovALA tathA judA judA raMganA gheADAovALA aneka rAjAe dekhAya che. vijayadvIpamAM javAvALA yudhiSThira rAjAne mATe A madhyavatI samudra che ane tamArU dhanuSya ja A samudrane pAra karavAmAM vahANurUpa che. kRSNanI vANI sAMbhaLI arjuna dhanuSyane cheDI rathanA ekakhuNAmAM besI gayA. ane arjune kRSNane kahyuM ke A gurUjanA ! saMbaMdhIe tathA bhAI ene mAravA mATe mArA aMtaramAM jarApaNa utsAha AvatA nathI. gurUjanA tathA viDalA ane baMdhuenA vadhanuM kAraNa bane tevA mane A rAjyanA, lakSmInA, purUSArtha karavAnu prayAjana zuM ? bhISma pitAmahanA kheALAmAM ramyA che. temanI upara mArAthI khANu kema cheDAya ? je droNagurUe vAtsalyabhAvathI mane azvatthAmAthI paNa adhika dhanurvidyAnuM jJAna ApyuM che. temane huM yuddhamAM kema mArUM ? game teTale apakAra kare tApaNa bhAI te bhAija che. temanI upara mArAthI ANu kema cheDAya ? mArUM dhanuSya paNa lajjA anubhave che. arjunanA vacanAne sAMbhaLI kRSNe kahyuM ke vIrAvata...sa! kSatriyadhama virUddha tamAre A kayA prakAranA Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 13me ] } [341 kSamAne aMkura che? tamArI sAme ja zaone dhAraNa karIne ubhelA gurU, pitA, putranI upara niHzaMka banIne prahAra kara e te kSatriyane dharma che. jyAM sudhI parAbhavakArI na bane tyAM sudhI ja bhAIo paNa bhAIo ja kahevAya che. paNa jyAre bhAIe parAbhavakArI bane tyAre te temane ziraccheda kare te te vIrapurUSanuM kAma che. jema agni hAthano sparza kadApi karI zakatI nathI. siMha zvApadanA avAjane sahana karI zakato nathI. pItarAI bhAI paNa je zatrupakSamAM Ave to te paNa avazya mAravA rogya che. tamArA jevA saNartha dhanurdhArI hovA chatAM paNa zatru yudhiSThiranI rAjyalamInuM haraNa kare che. te zuM tamArA mATe lajAspada nathI ? mATe Apa kRpA karIne aMtaramAMthI dayAbhAva kADhI nAkhI dhanuSyane dhAraNa karI tamArA bhAIne pharIthI rAjya apAvavA mATe tame sahAyabhUta thAo. vaLI, bIjI vAta e che ke teone vinAza temanA karmothI ja thavAnuM che. tame to phakta nimitta ja banavAnA che. niraparAdhIne vadha karavAthI avazya pApa baMdhAya che, jyAre zatruone mAravA e te vIrapurUSanuM kAma che. e mATe Apa hAthamAM bANane dhAraNa karI dhanuSya upara caDhAve. juo ApanI sAme ApanA bhAIo ApanA zatruone mAraze. kRSNanA vacano sAMbhaLI arjuna hAthamAM dhanuSya laIne dhIme dhIme uTho.. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] [pAMDava caritra mahAkAvya - ane senAonA dhanurdhArI tipitA dhanuSyane TaMkAra karavA lAgyA, badhA potapotAnA zaMkha vagADavA lAgyA. tyArabAda yuddhanA raNazIMgA phukAvA lAgyA. tyArabAda rathamAMthI utarI pagapALA jaIne yudhiSThire bhISma, droNa, kRpAcAryane bhaktipUrvaka namaskAra karyA. tyArabAda lajajAthI pitAnA mukhane nIcuM namAvI te lokoe yudhiSThirane vijaya mATe AzirvAda ApyA. teoe kahyuM ke vatsa ! amArI upara tArI bhakti hajusudhI sthira che tenAthI ame khuba ja khuza chIe. duryodhane bhaktithI amene evA vaza karyA che ke ame loko tene choDI zakIe tema nathI. yuddhamAM jIta tamArI thaze temAM kAMI zaMsaya nathI. kAraNa ke tame e nyAya ane nItine Azraya lIdho che. sAkSAt vijayasvarUpa gurUjananA AzIrvacane grahaNa karIne tyAMthI AvI yudhiSThira pharIthI pitAnA ratha upara AvI gayA. tyArabAda banne senAonA vIrapurUSee pitapatAnA dhanuSya kheMcyA. arjunanA gAMDIva dhanuSyane avAja badhAthI adhika phelAto hate. bhayaMkara yuddhane jovA mATe vidyAdharanI strIo Azcarya anubhavatI hatI, ane pakSonA gheDesvAre ghaDesvAranI sAthe, rathArehIo rathArohIonI sAthe, hAthI upara beThelA hAthI upara beThelAonI sAthe laDavA lAgyA. ghaNA sainike pitAnI IcchAthI malabuddha karavA lAgyA. dhULa uDavAthI sUrya Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI sAthe temanA abhine choDI ka 14mA ] [avazva khe dekhAto hato. yuddhathI bhayabhIta thaelI yuddhabhUminI dhULa vidyAdharanA vimAnamAM jaIne piThI. hAthIoe madajaLathI yuddhanI dhULane zAMta karI. hAthIenI sAme doDatA hAthIo utpAtanA pavana jevA bhayaMkara pahADasamA paDachaMda lAgatA hatA. krodhathI lAla AMkhevALA sinike yamanA sevakonI samAna paraspara bolavA lAgyA. eka bAju dhRSTadyumna ane bIjI tarapha gAMgeya pitAnA yoddhAone laDavAmAM utsAhita banAvI rahyA hatA. eTalAmAM ekI sAthe uttarakumAra, abhimanyu, pAMca pAMcAla yuddhabhUmimAM AvI pahoMcyA. temanA bANanA prahArathI jarjarita banIne kauravapakSanA sainike yuddhabhUmine choDI bhAgavA lAgyA. tyArabAda rathamAM ubhA rahelA madrarAja zalya tathA hAthI upara beselA virATaputra uttaranuM bhayaMkara yuddha thavA lAgyuM. vAdaLamAM vIjaLIonI jema te baMne kAnane phoDI nAkhe tevA dhanuSya TaMkAranA avAje karavA lAgyA, camakatA bANone mAro eka bIjA upara calAvavA lAgyA. jema vAdaLathI sUrya DhaMkAI jAya che tevI rIte uttarakumAranA bANathI zalya DhaMkAI gayA paraMtu IndranA vajathI parvata jema tUTI jAya che tevI rIte aneka yuddhamAM vijaya prApta karanAra madrarAja zalya zakti mArIne uttarane pADI nAkhe. te vakhate yudhiSThiranI senAmAM ekAeka hAhAkAra macI gaye. tyArabAda phoTamAna thayela adhiSThinA pArdhArIoe bANathI Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya bhISmanI upara prahAra karavA mAMDayA, paraMtu bhISme peAtAnA ANeAthI dizAne DhAMkI dIdhI. tyArapachI kAInA abhimAnanI sAthe sAthe rathanA paDA tUTI gayA hatA, keTalAkanA hAthanI sAthe sAthe rathanI dhvajAe paNa kapAI gaI. keTalAkanI dorI tUTI gai. keTalAkanI dhanuSyanI dorI kApI nAkhavAmAM AvI hatI, keTalAkanA gheADA jIva khacAvavA yuddhabhUmimAMthI bhAgI gayA. keTalAkanA rathanI ghusarIe bhAgI gaI, keTalAkanA kavaca kApI nAkhavAmAM AvyA. keTalAkanA rathanA sArathie jamIna upara paDI gayA. keTalAkanA chatra nIce phe'kAI gayA. keTalAka rathamAM sArathinA besavAnA sthAne bhAMgI gayA. keTalAka sainikAnA hAthamAMthI dhanuSya paDI gayA. A pramANe bhISme pAMDava senAne AkuLa vyAkuLa karI dIdhI. dhaSTadyumne paNa krodhamAM AvIne kauravapakSanA ghaNA rAjAene mArI nAkhyA. te vakhate yuddhabhUmimAM kayAMka dhvajadaMDa, kayAMka dhanuSyadaMDa, kayAMka vAMsanI lAkaDI, kayAMka chatradaMDa, kayAMka gheADAnA aMga tA kayAMka hAthInA aMga, kayAMka sanikAnA aMga dekhAvA lAgyA. sUryAsta thavAnI pahelAM ja bhISme peAtAnA tIvramANeAthI sekaDA rAjAone mArI nAkhyA, sUryAsta thavAthI ane senAnA sainikA yuddha baMdha karIne potapotAnI chAvaNImAM cAlyA gayA. uttarakumAranA vadha thavAthI khinna thaelA pAMDavA ane AnaMdita thaelA dhArASTro ane peAta peAtAnI chAvaNImAM gayA, rAtrinA samaye chApaNImAM putra zAkathI vihavaLa anela virATapatnI sukrebjhAne yudhiSThire sAttvana Apyu Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga 13me ] [ 35 kahyuM ke kalyANi! tame vIrapatnI hatA paNa Aje putrane mRtyue tamane vIramAtA banAvyA che. paraMtu huM pApI madrarAjanA peTamAMthI bANe dvArA ApanA putrane kheMcI na lAvuM to mAruM A yuddha saphaLa nahi bane ane Apa paNa mane satyavratanA pAlaka tarIke mAnaze nahi. A pramANe yudhiSThiranA taraphathI AzvAsana ApavAmAM AvyuM. ane virATapatnIe zeka choDI dIdho. kemake udAraprakRtinA mAnavIone zoka thoDo samaya ja rahe che. A pramANe bANa vaDe sainikone mAratA bhIme nirdayatAthI sAta divasa sudhI yuddha karyuM. AThamA divase bhISma eja prakAranuM yuddha karavA lAgyA. tyAre pAMDavonI senAe sAvacetIpUrvaka yuddha karyuM. kauravonI senAne pAMDavoe astavyasta karI nAkhI. bANethI asaMkhyAta kauravasainiko ghAyala thayA. sUryAsta thavAnI pahelAM ja bhIme aneka rAjAone mArI nAkhyA. paraMtu tethI adhika rAjAone pAMDavoe mArI nAkhyA. AnaMda pAmatA pAMDe ane ciMtAtura banelA kaura pitApitAnI chAvaNImAM cAlyA gayA. bhIne ane e mArI pAtapitAne tyArabAda rAtrine viSe bhISmanI pAse jaIne elaMbhA Apate duryodhana bolyo ke tAta! ApanI zaktithI ane baLathI pAMDavono vadha karavA mATe meM A mahAyuddhane AraMbha karyo che. jema sUrya paNa vasaMtaRtu sivAya himano nAza karI zakato nathI. tema ApanA Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAba sivAya pAMDavone ja karanAra keI nathI, jyAre A te pAMThone mAravAmAM upekSAvRtti dhAraNa karIne rahyA che. kadAca amArA zatruone rAjya ApavAnI IcchA heAya to Apa ApanA hAthathI ja mArA prANa laI zako che. bhISma kahyuM ke vatsa! bannenI sAthe sarakho saMbaMdha hevA chatAM paNa meM mAruM jIvana tArA hAthamAM vecI nAkhyuM che. tArA mATe te huM mArI IcchA anusAra vartavAnuM cheDIne pAMDanI sAthe yuddha karI rahyo chuM. paraMtu arjuna jyAM sudhI hAthamAM dhanuSya dhAraNa kare che tyAM sudhI vijyanI zakyatA ochI che. te paNa huM AvatIkAle pRthvIne vIrapurUSa vinAnI banAvI daIza. A pramANe bhISmanA AzvAsanathI khuza thaIne duryodhana pitAnI chAvaNImAM AvelA nivAsasthAne cAlI gaye. navamA divase sUryanA kiraNe jema aMdhakArane nAza kare che tevI rIte bhIme bANe vaDe pAMDava sinikane nAza karyo te vakhate pAMDavonI senAmAM keTalAya vIrapurUSa hAthamAM dhanuSa rAkhavAmAM asamartha banI gayA hatA. te pachI dhanuSyanA agrabhAgamAM derI caDhAvavAnI to vAta ja zuM karavI? ghaNuM vIrapurUSe dhvajadaMDanA madhyabhAgamAM chupAI gayA. ghaNuM vIrapurUSoe sArathioe vacamAM besADI pitAnuM rakSaNa karyuM. keTalAka vIrapurUSoe pitAnI kIrtine malIna banAvI yuddhabhUmimAMthI vidAyagIrI lIdhI te vakhate pAMDavapakSanI senA medAna choDIne bhAjavA lAgI. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma : 16] I sav sadhyA samaye caMdramA yakALathI jema 'dra vikasita kuzaLa khIlavA lAge che tevI rIte kauravA khuza thatA hatA. ane divasanA nAtha sUrya asta thavAthI sUma kamaLa nisteja anI jAya che tevI rIte pAMDavA nisteja banyA. ane duHkha anubhavavA lAgyA. banne pakSanA nikA pAtapotAnA nivAsasthAne cAlyA gayA. rAtrinA yudhiSDire kRSNa vigere sabhyAne khelAvI vicAra karyo ke jyAM sudhI bhISma hAthamAM khANu laIne yuddha karatA raheze tyAMsudhI jItavAnI AzA teA nathI paraMtu jIvavAnI AzA paNa lAgatI nathI. mATe have zuM karavuM. tene vicAra karIne mane kaheA. kRSNe kahyu ke yuddhamAM sainikAne mAranAra bhISmane mAravAnI IcchA thAya che. paraMtu aneka prakAranA sogaMda ApIne arjuna mane rokI rahyo che. hajupaNa Apa mane AjJA Ape| to kAle huM A pRthvIne bhISma vagaranI anAvI dau. yudhiSThire kahyuM ke are ! hAthamAM dhanuSya dhAraNa karavAthI tamArI sAme iMdra kAMi visAtamAM nathI te pachI bhISmanI teA vAta ja zu karavI ? gAMdhArI putrAne mArI yaza ameAne levA dejo e vAta te ApaNe pahelI karI che. gAMgeyanI geAdamAM ramelA bhIma ane arjuna temane kevI rIte mAraze ? eTalA mATe gevi! tame bIje kAI upAya batAvA ke jenAthI jagatamAM advitIya mahArathI bhISma jIvatA rahe, tyAre kRSNe kahyuM ke tame DhAkA mArA vacanane sAMbhaLe ! Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ] [pAMDava caritra mahAkAvya eka vAta tA badhA ja jANe che ke strI, garIkha, bIkaNa, paDha, zastra vinAnAnI upara yuddhamAM bhISma mANu calAvatA nathI, mATe kAle savAranA drupada rAjaputra SaSTha zikhaDIne AgaLa karI Apa leAkeA yuddhamAM hAjara thaze. zikhaDI upara bhISma khANa calAvaze nahi. jyAre zikhaDI khANu mArIne bhISmane mArI nAkhaze. kRSNe batAvelA upAyathI adhA AnaMdamAM AvI gayA ne pAtapeAtAnA sthAne cAlI gayA. prAtaHkALamAM bhISma vadhanI icchAthI zikhaDI AgaLa karI pAMDavA yuddhamAM AvyA. jema sUrya caMdranI vacamAM budha zeAbhAyamAna thAya che. tevI rIte rathanA cakranI jema bhIma ane arjunanI vacamAM zikha`DI zeAlavA lAgyA. paraspara khANeAnA chUTavAthI banne senAee bhaya kara yuddha karyuM. jyAre senAe sAma sAme bhayaMkara yuddha karI rahI hatI tyAre bhISma pitAmahe keTalAkane jarjarita karyAM. keTalAkane yuddha bhUmimAMthI bhagADayA. keTalAkane khANeAthI mArI nAkhatA bhayaMkara yuddha karavA lAgyA. bhISmanA khANeAthI AkuLa vyAkuLa banIne khacavA mATe keTalAka cAndrA peAtAnA rathane marelA hAthIonI vacamAM laI jatA hatA. eTalAmAM AkAzamAM jema sUrya maMDaLanI sAme caMdra ma`DaLa Ave tevI rIte te bhISmanA rathanI sAme zikhaDInA ratha AvyeA. zikhaDInI upara ANNAnA mAra calAvatA yeddhAne bhIma ana peAtAnA tIvra khANeAthI pratikAra karatA hatA. zikha'DInA hAthamAM dhanuSya oine bhISma pitAmahe yuddha karavAnuM cheDI dIdhu'. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga : 13] [349 lAkhe eddhAne saMhAra karanAra dhanuSane bhIme cheDI dIdhuM. te vakhate bhISma hemaMta RtunA sUrya samAna, maMtrazithila, agni samAna, vRddha siMhanI jema dekhAvA lAgyA. zikhaMDIe bhISmanI upara bANane mAre calAvyuM. paraMtu gaMbhIra ane dhIra hAthI samAna bhISmane kAMI ja khabara paDI nahi. tyAM AnaMda pAmatA dhaSTadhumna vigere pAMDavanI senAnA meTA moTA ddhAo dareka prakArathI bhISmanI upara bANa choDavA lAgyA. te lokone prahAra karatA joIne krodhAyamAna banI bhIme pharIthI dhanuSya upara bANa caDhAvyuM. bhImanA rathanuM rakSaNa karatA duryodhana ane duHzAsana paNa zatruo upara bANane varasAda varasAvavA lAgyA te vakhate bANathI daze dizAo bharAI gaI hatI. eTalAmAM kRSNa arjunane kahyuM ke zA mATe tame senAne vinAza karAve che? thoDIka zarama rAkhI zikhaMDIne sArathi ane tamArI vacamAM rAkhI kurUzrI latAnA mULarUpa bhISmanuM umUlana karI nAkhe. kRSNanA vacanone svikAra karIne ajurna zikhaMDInA ratha upara caDhI gaye. zikhaMDIne AgaLa karIne ane bhISma upara bANone mAra calAvyuM. duryodhana vigere moTA moTA yoddhAoe cAre taskuthI bhImanA rathane bacAvavA mATe prayAsa karyo. paraMtu bhIme gadAo mArIne te lokone dUra bhagADIcUkyA jethI arjuna bhISmanA rathane joI zakatA hatA. arjunanA bANa bhISmanA zarIramAM vAgavA lAgyA paraMtu bhIme arjunane kayAMya joyo nahi. tyAre bhIme sArathine kahyuM ke devenI samAna suMdara phaLavALA A bANu zikhaMDInA na uMdara phaLavAre bhIe raju Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava] [pAMDava caritra mahAkAnsa nathI paNa arjunanA che. Aje huM vatsa arjunanI dhanuvi AthI khUba ja prasanna chuM. A pramANe jyAre bhISme arjunanI prazaMsA karI rahyA hatA. eTalAmAM AkAzavANI thai ke gAMgeya! tame tamArA gurUnA vacanA bhulI jatA nahi. bhISmanI pAse AvIne Azraya anubhavatA duryodhane bhISmane pUchyuM ke huM tAta ! A vidyAdhara Apane kayA gurU vacananu smaraNa karAve che. mISme kahyuM ke vatsa ! jyAre huM mArA mAtAmaha (mAtAnA pitA) nA ghera hatA tyAre eka divasa mAtAnI sAthe meM cAraNa zramaNAne vaMdana karyuM hatuM huM kurU rAjendra ! kRpAlamunioe vizuddha sAdhudha ane zrAvaka dharmanI dezanA ApI jenAthI medhanA rahasyAne jANI lIdhA. tyArathI atha kAma tarapha mArI pravRtti aMdha thai gaI che tyArathI huM tamAma jIvone mArA AtmAnI jema ja mAnuM chuM. munionI jema hu* satya vacanA belu chuM. mArU mana bIjAnI lakSmIthI paNa nivRtta thaelu che. ane brahmacaryanuM pAlana karI rahyo chuM. strIone hu' tRNu samAna mAnu chuM. A pramANe huM prAyaHaparigrahadhArI anyA chu'. jainatvanA sa`skAravALAone kaI vastu kaThIna nathI. tamAma prakAranA anAcArAthI vimukha banIne badhA AzravasthAnAthI aTakayA hatA. a`pUjA-tapa-svAdhyAya, saMyamathI mArA ghaNA kama tUTI gayA che. huM tA tamAma prakAranI AsaktionA tyAga karavAnA hatA paNa ati AgrahathI mArA mAmA pavanavege ane tamAma kalAonA abhyAsa karAvyeA che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga : 13OM [ 1 eka vakhata mAtAmahanI sAthe kevaLIbhagavaMta munica' munine vaMdanA karavAne mATe huM gayA hatA. avasara pAmIne harSathI rAmAMcita anIne me' adhAnI sAme hAtha joDI, gurUne pUchyu ke munIndra ! paramAnaMda kandamULa mehAndhakArane vinAza karanAra savirati caritra mane kyAre maLaze ? munie kahyuM ke guNAthI navina caMdranI jema ullasatI satyavatI je tamArI nAnI mAtA thaze temanA putranA kahevAthI tame ghaNA varSo sudhI gharamAM raheze. paropakAra mahAtmAonu` bhUSaNa che. viziSTa mahimA saMpanna anukrame tame pitAmaha banIne jyAre dhArASTranA RNuthI mukta thaze| tyAre mArA ziSya bhadraguptAgAyanI pAse zraddhA guNAthI bhAvazalyane dUra karI eka varSa AyuSya bAkI raheze tyAre Apa pravrajyA grahaNa karaze. samatA pUrvaka eka vaSa~nI ArAdhanA karyA bAda Apa acyuta nAmanA devaleAkamAM jaze. dezanA ApI muni anyatra cAlyA gayA. meM paNa temanI kahelI vAtAnA AdithI aMtasudhI anubhava karyAM eTalA mATe vatsa! mArA vidyAdhara mitra atyAre mane dIkSA samayanI yAda Ape che. A pramANe kahetA bhISma pitAmaha arjunanA khANeAthI mUti anIne rathamAM paDI gayA. bhISmanI AvI sthiti jovA mATe asamatha eve sUrya paNa teja vakhate astAcale cAlyA gayA. te vakhate adhA kaurava pAMDavA tthA sainikA tAta, tAta, pitAmaha, Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra] [pAMDava caritra mahAkravya kahetA zekarUpI aMdhakAramAM DUbI gayA. ane yuddhane baMdha karyuM. vinayavaMta pAMDava kaura najIkamAM ja parvatanI guphAmAM rahelA bhadraguptAcAryanI pAse bhISma pitAmahane laI gayA. saMjaya dvArA bhISmano vRttAMta sAMbhaLI saMjayanI sahAyatAthI dharASTra paNa tyAM pahoMcI gayA. karUNa kalpAMta karatA kauravapAMDavo dvArA upacAra karavAmAM AvavAthI bhISma zuddhimAM AvyA. bhISma pitAnI draSTi tamAma pautre upara nAkhI. bhISmane zuddhimAM AvelA jANuM kauravapAMDava khUba ja AnaMdita banyA. bhIme dhIme dhIme pautrone kahyuM ke koI jAtane AdhAra nahi hovAthI mArI garadana duHkhe che. tyAre teoe suMdara takIo lAvIne Ape. takIA upara mAthuM mukavAnI nA kahI. bhIme arjuna arjuna kahIne arjunanI tarapha draSTipAta karyo. temanA abhiprAyane jANI ajune paNa bANane takIo banAvyuM. sAdhu, sAdhu, bolatA bhISma pitAnA hAthathI arjunanA zarIrane sparza karyo. bhISmane namaskAra karI yudhiSThire kahyuM ke tAta! je ApanI AjJA hoya te huM mArI aMguThInA prabhAvathI ApanA "ghAne maTADI ApuM. bhIme kahyuM ke A "ghAnuM mane jarApaNa duHkha nathI paNa bhAvazalya mane atizaya pIDA Ape che. have gurUmahArAjanI kRpAthI mArA bhAvazalyanA "ghA" maTI jaze. je mAnavIo pitAnA zarIrane AtmA mAnIne beThA che. teone dravyazalya pIDA kare che. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 14] [353 - DIvAra pachI bhIme kRSNanI sAme AMkhane IzAre karIne kaure pAMDavone kahyuM ke mane tarasa ghaNuM lAgI che. mATe pANI lAvI mArI tarasa maTADI mArA AtmAne zAMti Ape. te lekee svaccha ane sugaMdhita pANI lAvI ApyuM. dUrathI ja bhIme te pANI lAvanArane rokIne kahyuM ke je pANI sIryanA sparzathI rahita hAya ane sUryanA kiraNone je pANIne sparza na thaye hoya tevuM pANI pIvA mATe mAruM mana talasI rahyuM che tyAre te lokoe kahyuM ke evuM paNa te mAnasarovaramAM paNa durlabha che. A pramANe te badhAne kartavya vimukha joIne bhIme pharIthI arjunanI tarapha draSTipAta karyo. tyAre bhISma mAtAmahane abhiprAya jANIne ane varUNAstrane prayoga mukha nIce karIne karyo. lekoe ananI kIti samAna svaccha pANI jamInamAMthI nIkaLatuM jeyuM. pAMDava kauravonI anukrame sapheda tathA zyAma draSTiothI te pANI gaMgAjamanAnA saMgamanuM pANI banI gayuM. te pANI laIne ajuna bhISmanI pAse gayo. bhISma joIne khuza thaI kahyuM ke vatsa! A pANIne joI tarata ja mAruM mana prasanna banI gayuM che. tuM yudhiSThiranI pAse jaIne besa. ane A alaukika jagatamAM vijayane meLava. - pAMDavAnI kIrtithI malIna duryodhananA mukhane UMcuM karatA pitAmahe hitopadeza Ape vatsa! moTA puNyathI ja A kurUkulamAM keI AtmA janma le che. kurUvaMzIonA 23 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 ] [pAMDava caritra mahAkAvya tamAma guNA tArAmAM vikasita thaI rahyA che. deva nadInA kamaleAmAM sugadhI te hAya che. te paNa vatsa ! vAtsalya bhAvathI tane kahuM' chuM ke vinaya ane nyAya e ane guNNAne tuM anusara, vinaya karavA ceAgya vaDilAnA vinaya karavAthI leAkeAmAM kIrtinA vadhArA thAya che. jo Aje paNa rAmanA pratyenA vinayI lakSmaNanA yaza kevA che? vinaya kAnA abhyudaya nathI karatA ? eTalA mATe yudhiSThirane rAjya ApI pahelAMnI jema IndraprasthamAM jaI tu AnaMda kara. bIjAone uThADI mukI ekAMtamAM bhISme duryodhanane kahyuM ke khuba ja vicAra karatAM mane te| A vastu khuba ja ucita lAge che ke tuM buddhimAna che teA khaLavAna pAMDavAnI sAthe saMdhi karI le. eTalA mATe ja me* tane arjunanI dhanuSyakalA dekhADI che. nahitara mane have takIAnI ke pANInI jarUrIAta ja naheAtI. kAraNa ke have te huM zarIrane cheDI rahyo chuM. mATe huM kahuM chuM ke tuM yudhiSThirane rAjya ApI khIjA kSatrione acAvI le. peAtAnI maryAdA cheADIne duHkhI thaelA durgaMdhane kahyuM ke tAta ? yuddha karyA sivAya huM' pAMDavAne nakhanA agrabhAga jeTalI bhUmi ApavA tayAra nathI. avinIta duryodhananA vacanAthI bhISma atyaMta duHkhI thayA. tyArabAda bhavitavyatAnA vicAra karIne lAMkhA zvAsa letA bhISma, dhRtarASTre vigere badhA jJAti phulavane judA judA malIne kRSNane kahyuM ke tameA bharatA pati anIne Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 13me] [ 351 jainadharmanI abhivRddhi karaze. tyArabAda pApakarmonI AleAcanA karIne samatAmRtanuM AsvAdana letA bhISme zrI bhadraguptAcAryanI pAse vrata grahaNa karyuM. tyAramAda niya anIne bhISma ( gAMgeyavruti ) jJAnarUpI cakrathI, samatArUpazaktithI, dhyAnarUpa bhAlAthI, zamadamAdiANAthI mithyAtvAdirUpa sainikAnA sahAra karatA mehurAjAnI sAthe yuddha karavA lAgyA. tyArabAda tattvaciMtanamAM lIna gAMgeyamunine praNAma karI kaurava pAMDava raDatAM raDatAM potapeAtAnA nivAsasthAnamAM cAlyA gayA. durgaMdhananA mukha upara du:khane joI tenI pAse jaI ne droNAcArye kahyuM ke rAjan! Apa bhISmane mATe ATalI badhI ciMtA zA mATe kare che ? teoe tA bAhya ane abhyaMtara zatruone jItI lIdhA che. jyAM sudhI huM chuM tyAM sudhI tamAre yuddhanI ciMtA karavAnI nathI. arjunanI gerahAjarImAM huM yudhiSThirane khAMdhI tamane samarpaNuM karIza. droNAcAyanA vacanathI ciMtA cheADIne uryodhana AnaMdita banyA. teNe te ja vakhate droNAcAya ne senApati manAvyA. savAranA droNAcArye vicitra vyuharacanA karI. duryodhananI senA yuddhamAM utarI paDI. gAMgeyanI sthitithI ci'tAtura hAvA chatAM paNa vijayanI AzAthI prasanna thaelA pAMDavA paNu yuddhanA medAnamAM AvI paheAMcyA. tyArabAda ane senAemAM hastidaLa ane azvadaLanI Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6] [pAMDava caritra mahAkAvya ghanaghora ane bhayAnaka laDAI jAmI. ane senAnA sinike ekabIjAnI upara bANa varasAvavA lAgyA. bannenA bANothI banenA mastaka chedAvA chatAM paNa bannenA dhaDa laDavA lAgyA. talavArathI kapAelA be hAthIonA mastako uDIne AkAzamAM paNa dantA dantIthI yuddha karavA lAgyA. droNAcArya ane arjuna banne jaNa ekabIjAnI dhanuvighAne pitAnAthI uttama mAnatA zaMkAne dhAraNa karavA lAgyA. lehIthI lAlaraMgavALA bane jaNuM vikasita azekavRkSanI jema dekhAvA lAgyA. saMdhyA thavAthI bane senAo pitApitAnI chAvaNImAM cAlI gaI. kaurava pAMDava bane vijayanI IcchAthI khuza hatA. rAtrIe duryodhananI AjJAthI trigata dezAdhipati saMsaptake yudhiSThiranI sabhAmAM AvI arjunane kahyuM ke pArtha ! tame sAmAnya sinikanI jema samuhamAM kema laDe che? samuhamAM laDavAthI tamAruM bhujAbaLa prakAzamAM AvatuM nathI, hajAre dIvAonI tamAM kausubhamaNIne mahimA pragaTa thato nathI. mATe AvatIkAle tamane bhujabaLanuM abhimAna hoya te kurUkSetranI bahAra mArI sAthe yuddha kare. ane tenA AmaMtraNane saharSa svIkAra karIne kahyuM ke kAle huM ekale kurUkSetranI bahAra AvIza ane tame ekaThA thaIne jaldIthI savAranA tyAM AvI jaze. arjunanA vacanathI khuza thaIne saMsaptaka rAjA pitAnA nivAsasthAne gaye. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 13mA ] [ 357 yudhiSThirane bAMdhavAnI droNAcAya nI pratijJAthI bhayabhIta banelA arjune temanA rakSaNa mATe dhRSTadyumna, bhIma, nakula vigere meATA meATA mahArathIone niyukta karIne khAramA divase arjuna sa`saptakane jItavA mATe cAlyA. te vakhate banne bAjunI senAe yuddhanA medAnamAM AvI paheAMcI. priyAnI jema vijayalakSmIne khuza karavA mATe aha bhAvathI paraspara yuddha karavA lAgyA. dhRSTadyumna vigere vIrapurUSonA maNeAne kApI nAkhatA droNAcAyanA ANNAthI pAMDavasenA AkuLa vyAkuLa banI gai. je rIte DhAvAnaLa vanavRkSeAne khALavA mATe pragaTe che tevI rIte zastrothI bhayaMkara droNAcArye te vakhate pAMDavasenAmAM praveza karyAM. supratika hAthI upara beThela bhagadatta droNAcAryanI pAchaLa pAchaLa pAMDavaDhaLane vinAza karavA lAgyA. cAre tarapha khANune pheMkatA droNAcAya madhyAhnakALamAM AkAzamAM peAtAnA kiraNAne phelAvatA sUryanI jema zeAlavA lAgyA. bhagaDhattanA hAthIthI AkAnta pAMDavAnI senA atyaMta vyAkuLa banI gaI. hAthIe peAtAnI suMDhathI keTalAka vIrAne jIvatA ja uThAvIne apsarAone mATe AkAzamAM uchALIne mArI nAkhyA. te hAthIe peAtAnI suDha vaDe rathAne uchALI uchALIne dUra pheMkI dIdhA. te hAthInI garjanA sAMbhaLI pAMDavapakSanA hAthIone mada utarI gayA. te hAthInA dAMta vaDe upADIne pheMkavAmAM AvatA hAthIe parvatanA zikhara upara birAjamAna Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuve ] [pAMDava caritra mahAkAvya vAdaLAonI jema bhatA hatA. bhagadattanA supratika hAthIe dAMte vaDe pAMDavapakSanA ghaNA hAthIone mArIne pheMkI dIdhA. A prakAre bhagadattanA hAthIthI vyAkuLa banelI pAMDavasenAnuM AkaMda sAMbhaLIne saMsaptakane jIvate choDIne krodhAyamAna banele arjuna kurUkSetra tarapha Avyo. ane hAthI sahita bhagadatta upara tIvra bANone prahAra karyo. te hAthInA madajaLane pIvAnI IcchAvALA arjunanA bANa tenI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyA. bhagadatta paNa arjunanI tarapha pitAnA hAthIne laI jatuM hatuM. pitAnI tarapha AvatA bhagadattane hAthIne joI ane bANe vaDe hAthInA be TukaDA karI nAkhyA. tyArabAda pitAnI mahAvatakalA batAvavA mATe bhagadatta urUnA baLathI rekIne hAthIne paDavA dIdho nahi. hAthIne evI rIte joDI dIdhuM ke te hAthI arjunanI tarapha doDavA lAge. bhagadattanI kalAthI saMtoSa pAmelA devoe tenI upara kulanI vRSTi karI. bhagadattanI upara kulanA paDatAM pahelAM ja arjunanA bANathI bhagadattanuM mastaka chedAIne jamIna upara paDyuM. hAthI sahita bhagadattanA mRtyuthI kauravadalamAM hAhAkAra macI gaye. dayALu dizAoe jInA vadhane rokavA mATe sUryane astAcaLa upara mokalI dIdho. tyArabAda baMne senAe pitapatAnI chAvaNImAM cAlI gaI che prahararAtrI vItI gayA bAda pAMDenA guptacaree AvI Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 13] [319 korasenAnI bAtamI ApI ke bhagadattanA mRtyuthI zodhAyamAna thaelA droNAcAryuM kAle yudhiSThirane pakaDavA mATe cakravyuha racavAne vicAra karyo che. guptacaranA vacane sAMbhaLI pAMDee cakravyuha teDavAnA mATe sabhyanI sAthe vicAra vinimaya karyo. tyArabAda parAkramI arjuna putra abhimanyue kahyuM ke jyAre huM dvArakA hato tyAre kRSNanA gharamAM keInA mukhamAMthI cakravyuhamAM praveza karavAnI vAto meM sAMbhaLI hatI. paraMtu temAMthI nIkaLavAnuM huM jANato nathI. bhIme kahyuM ke saptakane jItavA mATe arjuna jaze te paNa ame leko cakravyuhane toDIne nIkaLI jaIzuM. A pramANe vicAra karIne yuddhathI thAkelA badhA pitapetAnA nivAsa sthAnamAM cAlyA gayA. savAranA yudhiSThira tathA abhimanyunA rakSaNane mATe bhIma vigerene mukI saMtakane jItavA mATe ane prasthAna karyuM. droNAcArye yuddhakSetramAM AvI yudhiSThirane pakaDavA mATe saMsAra cakranI jema hustara cakravyuhanI racanA karI. abhimanyune AgaLa karI badhA pAMDe paNa dhanurdhArIonI sAthe kurUkSetranA medAnamAM AvyA. banne senAonuM tumulayuddha thavA lAgyuM. tyAre abhimanyune AgaLa rAkhI pAMDee droNane jItI laI durbheda cakravyuhanuM bhedana karyuM: jema kSamAthI kaSAyane rokI zakAya che tevI rIte jayadrathe thare pAMDavone rokI rAkhyA. ekalA abhimanyue cakra Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] [pAMDava caritra mahAkAvya vyuhamAM praveza karyAM. ekalA abhimanyue lAkhA sainikAne mArI nAkhyA. abhimanyunA maNeAthI ghaNA zatru sainike vyathA anubhavavA lAgyA. zalya, kRpAcAya, droNaputra, kRtavarmA, durgaMdhana vigere vIrapurUSa abhimanyunA khANAne sahana karI zakayA nahi. tenI upara khANu calAvatA abhimanyue tIkhANeAthI lakSmaNa vigere ghaNA kumArene mArI nAkhyA. tyArabAda kauravasenAnA nAyakAe abhimanyune dR ya samajIne jema ghaNA kutarAe bhUMDanI upara tUTI paDe che tevI rIte abhimanyunI upara eka sAthe te adhAe mANunI vRSTi karI, tA paNa tee abhimanyune jItI zakayA nahi. tyArabAda kaNe abhimanyunA dhanuSyane tADI nAkhyuM. kRpAcArye tenA sArathine mArI nAkhyA, kRtavarmAe tenA rathane bhAMgI nAkhyA. te paNa abhimanyu talavAra laine pahelAMnI mAphaka yuddha karavA lAgyA. paraMtu azvatthAmAe bANathI tenI talavArane bhAMgI nAkhI. cakrathI yuddha karatA abhimanyue gadA vaDe duHzAsananA putranA ratha bhAMgI nAkhyA. duHzAsananA putra sAthe jyAre abhimanyu yuddha karI rahyo hatA tyAre badhA cAndrAe eka sAthe khANa varasAvI rahyA hatA. sainikeAnA bANeAthI jarjarita zarIravALA abhimanyu jyAre jamIna upara DhaLI paDayA. tyAre nija duHzAsananA putre tenuM mAthu talavArathI kApI nAkhyuM. te vakhate AkAzamAM devatAe eka sAthe abhimanyunI prazaMsA karavA lAgyA. ane kauravapakSanI niMdA karavA lAgyA. te vakhate arjunaputra Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga : 13me ] | 361 abhimanyunI zUravIratAthI prasanna thaela sUrya puSpavRSTi karavAnA mATe puSpAne vINavA mATe astAcaLarUpI vanamAM cAlyA gayA. tyArabAda manne pakSanA sanikA pAtapeAtAnI chAvaNImAM cAlyA gayA. sasaptakane jItI laI putranA mATe utsuka arjune jyAM zibiramAM praveza karyAM tyAM badhA leAkeAne zekasAgaramAM DubelA joyA tathA aMtaHpuramAM strIone karUNa kalpAMta karatA avAja sAMbhaLI, kayAMya paNa vIrAnA yuddhanI kathA sAMbhaLavAmAM AvatI naheAtI. gheADA hAthI paNa temanI AgaLa rAkhavAmAM AvelA ghAsane khAtA naheAtA. sasaptakane jItavAnA AnaMdya uDI gayA tene badale putravadhanA zAkathI arjunanuM citta vyAkuLa banI gayu. yudhiSThiranI pAse jaI arjune pUchyuM tyAre teoe cakravyuhanI tamAma hakIkata kahI saMbhaLAvI. tyArabAda aMtaHpuramAM jaIne arjune aneka vacanAthI subhadrAne sAMtvana ApI kahyuM ke devI ! putravadhu uttarA garbhavatI che tene putra ApaNI AMkhAne AnaMda ApanArA thaze. arjune pratijJA karI ke jo kAle sUryAstanI pahelAM jayadrathane mArU' nahi te huM agnipraveza karIne marI jaIza, tyArabAda putrane agnisauMskAra karI pAMDavAe vizrAMti lIdhI. savAranA arjunanI pratijJA sAMbhaLI droNAcAye yuddhabhUmimAM AvI prANanA rakSaNane mATe zakaTavyuhana racanA karI. aneka kSatrIya vIrAnI vacamAM jayadrathane Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ] [pAMDava caritra mahAkAvya rAkhyA. dhanuSya TaMkArAthI zatruone kSeAbha pamADatA pAMDavA, paNa yuddhabhUmimAM AvyA. pUmAMthI AvatA pavana. pazcimamAM jema cAlyA jAya che tevI rIte banne taraphathI chUTatA mANe. sAmasAmA javA lAgyA. tyArabAda droNa, ane arjunanA hAthamAMthI chUTatA mANeA vaDe banne pakSanA sanikA trAsI gayA. droNAcAryanI pradakSiNA karIne arjune gRhamAM praveza karyo. jema pavananA praca'Davegane vRkSA sahana nathI karI zakatA tevI rIte arjunanA khANAnA praca'Davegane kauravapakSanA rAjue sahana na karI zakayA. putranA zAkAgnine zAMta karavA arjunanA khANAthI zatruAnA prANarUpa jalane grahaNa karyuM. jema jema arjuna peAtAnA devadattaza`khane vagADatA hatA tema tema yudhiSThirane vijayanI AzA vadhavA lAgI. tyArabAda arjunanA bANeAthI piDAtI peAtAnI senAne joI sAkSAt utpAtanI samAna kurUrAja duryodhana yuddha karavA mATe taiyAra thayA. jaMgalamAM gajendranI sAthe gadha hastinuM yuddha thAya tevI rIte arjuna ane durgaMdhana vacce bhayaMkara yuddha cAlyuM. duryodhananuM ullaMghana karIne arjuna AgaLa vadhyA. arjune kaurava pakSanA meATA meATA cAddhAnA vinAza karyAM. arjuna devadatta zaMkhane vagADatA AgaLa vadhatA hatA. ghaNe dUra nIkaLI javAthI za`khane avAja yudhiSThira sAMbhaLI zakatA na heAtA. tethI yudhiSThira ciMtAtura thayA. arjunanI khakhara levA mATe yudhiSThira Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sana : 13] prabaLa parAkramI AMcakIne mokalyA. teNe dUrathI droNAcAryane. namaskAra karIne samudramAM jema vahANa mArga kApe che tevI. rIte sAtyakIe vyuhamAM praveza karyo. aneka rAjAone bANathI vadha karatA sAyakIne bhUrizravAe rekaryo. ane bannenuM bhayaMkara yuddha cAlyuM. bannenA ratha bhAMgI gayA. dhanuSya bhAMgI gayA. tyAre banne jaNa talavArathI yuddha karavA lAgyA. bIjI bAju droNAcArya yudhiSThirane pakaDavA mATe pAMDava senAne vinAza karavA mAMDe. pAMDava senA bhayabhIta banIne bhayaMkara ke lAhala karavA lAgI. A bAju sAtyakInA vALa pakaDI bhUrizravA jayAM tene ziraccheda karavA jAya che. tyAM kRSNa arjunane kahyuM ke ajuna! arjuna!tArI sAme sAtyakI maravAnI taiyArImAM che. tame jaladIthI bhUrizravAne talavAravALe hAtha kApI nAkhe. keIpaNa prakAre Atmiya jananuM rakSaNa karavuM ja joIe. barAbara te ja vakhate sUrya astAcaLe javA mATe taiyArI karate hato.. te joIne pAMDavasenA duHkhane anubhava karatI hatI. jyAre kauravasenA sUryAsta thavAnI taiyArI thavAthI AnaMdamAM hatI.. te vakhate arjunanA haiyAmAM dhamasANa macI gayuM. kAraNa ke eka sAthe tenI sAme ghaNu kAryo AvI paDayA hatA.. ajuna vicArato hato ke kSatriene mArI AgaLa vadhavuM ane jayadrathano vadha kare. bIjI bAju sAtyakIne bacAva. jyAre trIjI bAju sUryAsta thavAnI taiyArI hovAthI yuddhabaMdhI thavAnI rAha kauravasenA jotI hatI.. zrIkRSNanI preraNAthI ane talavAra sahita bhUrizravAne Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] [pAMDava caritra mahAkAvyuM hAtha kApI nAkhyA. bhUrizravA krodhathI arjunanI tarapha jotA hatA eTalAmAM sAtyakIe bhUrizravAnA ziraccheda karyo. bhUrizravAnA mRtyuthI arjune peAtAnA devadatta za kha jorathI vagADayA yudhiSThire arjunanI khabara levA mATe bhImane mAkalyA. bhIme droNAcAryAMnA rathane uThAvIne dUra pheMkI dIdhA. ane mukhya dvArathI vyuhamAM praveza karyAM. navIna meghanI jema AvatA bhImane joI pratikuLa pavananI jema kahyuM mANeA vaDe AkramaNa karyuM te vakhate yuddha karatA kaNu ane bhIma sAkSAt sahyAdri ane vindhyAcaLa pa ta samAna dekhAtA hatA. bhIme gadAthI kaNanA rathane teADI nAkhyA. bIjA ratha para besIne kaNe paNa bhImanA ratha teADI nAkhyA. karNanA khANeAthI bhIma nirAza thaI gayA. paraMtu huM arjunane ja mArIza. mIA cAra pAMDavAne mArIza nahi. e pramANe peAtAnI pratijJAnuM smaraNa karIne kahyuM bhImane cheADI dIdhA. sUryAsta thavAnI taiyArI hatI teja vakhate arjune jayadrathane joyA ane eka ja khANuthI jayadrathanA ziraccheda karyAM are ! arjuna haju paNa vIra cAddhAonA vinAza kare che. A pramANe vicAra karI sUrya astAcaLe paheAMcI gayA. caudamA divase arjuna dvArA jayadrathanA mRtyuthI lajjA pAmelA droNAcArya rAtrInA yuddhane mATe peAtAnI senAne Adeza ApyA. te vakhate te rAtri kSatrione mATe sAkSAt kAla rAtrI dekhAvA lAgI. paraspara athaDAtA zastrothI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 13] [365 agni pragaTa thatAM aMdhakAranI sAthe vIra purUSone paNa nAza thavA lAgyuM. te vakhate sainike pitAnA svAmInuM nAma belatA hovAthI pitAnA ane zatruonA sainikonI khabara paDatI hatI. aMdhakAramAM kAMI ja dekhAtuM na hatuM.. ghaNA sinike rastAmAM paDelA maDadAnI sAthe athaDAIne nIce paDI jatI vakhate pitAnI ja talavArathI maraNane zaraNa thatA hatA. hiDaMbAnI kukSIthI utpanna thaela bhImaputra ghaTotkarA rAkSasI senA laIne kauravonI senAne vyAkuLa karavA lAgyo. aneka prakAre mAyA yuddhane racatA ghaTeska pattharonA varasAdathI rathone bhAMgI nAkhyA. vRkSethI hAthIone nAza karyo. gadAo mArIne ghaNA sainikone mArI nAkhyA. ekalA ghaTenkace te vakhate pAMDane AnaMda, kauravone mRtyunI bIka tathA jenArAone kautukadarzana karAvyuM. kauravarUpI vanane ukhADI nAkhavA mATe jaMgalI hAthI samAna ghaTatkace karNane roko. banenuM bhayaMkara yuddha jevA mATe devatAo paNa AkAzamAM bhegA thayA. ghaTotkace pattharane mAro calAvyo. jyAre kaNe te pattharanA pitAnA bANathI curA karI nAkhyA. jenAthI uDelI dhULa daze dizAomAM phelAI gaIkauravasenAne mehita banAvato ghaTotkaca ghaDIkamAM AkAzamAM to ghaDIkamAM ratha upara ghaDIkamAM bhUmi uparathI bAne mAre kauravasenA upara calAvavA lAgyA. karNanA kAlapRSTha dhanuSya jeTalA bANe cheDayA tenAthI hajAra ghaNuM bANone chAyA. ghaTotkacanA bANothI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366] [pAMDava caritra mahAkAvya * jyAre karNanA dhvaja, dhanuSya, sArathi, gheADA vigere khalAsa thai gayu. tyAre vyAkula anelA kaNe devAthI arjunane mAravA mATe ApavAmAM AvelI ekAmnI vidyAnuM smaraNa karIne ghaTAtkacane mANa mArI mArI nAkhyo. te vakhate pAMDavasenA du:khane anubhavatI hatI ane kauravasenA AnaMda pAmatI hatI. tyArabAda peAtAnA ane pArakA bhedabhAva bhUlIne krodhamAM AvelI banne senAee tumulayuddha karyuM. sanikeAnI sAme sainika, gheADezvArAnI sAme gheADesvArI* hAthIonI sAme hAthI ane rathanI sAme ratha laDavA lAgyA. te samaye arUNeAdayanI sAthe sAthe droNAcAya nuM parAkrama paNa vikasI uThayuM. teNe virATa tathA drupadane mArI nAkhyA. rAtri pasAra thaI gaI ane sUryanA udaya pUrva dizAmAMthI thayA, tenI sAthe sAthe senAe paNa * utsAhita banI. droNAcAya pAtAnA dhanuSyamAMthI mANu cheDIne pAMDavasenAnA saMhAra karI rahyA hatA teTalAmAM ekAeka dhRSTadyumne droNAcAyanI upara mANeA cheADayA. droNAcAya nA dhanuSyamAMthI chUTatA mANeAne bhAMgI nAkhI kauravasenAne astAvyasta karI nAkhI. dhRSTadyumnanA prabhAvathI Azcarya anubhavatA tathA krodhita banIne AcArya matra smaraNa karIne pAMDavasenA upara agnAnA prayAga karyAM. te vakhate agnijavALAethI dizAe pILAraMganI khanI gai. pAMDavapakSanA hAthI, gheADA, ratha, pAyadaLa vigere Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sargaH 13] [367 baLavA lAgyA. te vakhate arjune brahmAstrane prayoga karIne agnAstranA prabhAvane zAMta karyo te ja vakhate bhIme mAlavAdhipatinA azvatthAmA nAmanA hAthIne mArI nAkhyo. azvatthAmA marI gaye. azvatthAmA marI gaye. A pramANe senAoe zerabakora karI mUko. - lekonA vacane sAMbhaLIne droNAcAryanA manamAM pitAnA putra azvatthAmAnA mRtyunI zaMkA thaI. arjuna sivAya bhIma tathA kRSNa te vAtane khUba jorathI pracAra karyo, paraMtu droNAcAryane temanI upara vizvAsa AvyA nahi. paraMtu jyAre yudhiSThire paNa aspaSTatAthI "hAya azvatthAmA marAye. A pramANe kahyuM tyAre droNAcAryane mavizvAsa paDe. putranA zekamAM droNAcArye zastrone tarata ja tyAga karyo. te vakhate kRSNanA kahevAthI dhRSTadyune bANonA prahArathI droNAcAryane rathamAMthI nIce pheMkI dIdhA. te vakhate azvatthAmA nAmane hAthI marAye che. Apane putra marAye nathI. A pramANe rAjAnA kahevAthI krodhita banelA droNAcArye kahyuM rAjana ! tame vRddha brAhmaNa gurUne mAravA mATe ja Ajanma satyavrata grahaNa karyuM che? eTalAmAM AkAzavANI thaI ke brAhmaNa ! Apa krodha karazo nahi ane zamAmRta sAgaramAM snAna kare. atyAre ApanuM A prakAranuM raudradhyAna sArUM nathI ! dhImad ! Apa dharma dhyAnamAM ArUDha thAva. AyuSyane kSaya thavAnI tayArI che. Aje ja ApanuM mRtyu che. svargalakanuM sukha ane lakSamI Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvya ApanI pratIkSA kare che. A vacanane sAMbhaLI bhavadAvA- naLanI bhISaNatAnuM ciMtana karatAM reSAdi dethI mukta banIne paMcaparameSTi namaskAra mahAmaMtranuM smaraNa karatA droNAcArye vizva baMdhu samAna arihaMta paramAtmAnuM zaraNuM svikAryuM brahmadvArathI gurUne AtmA nIkaLI brahmaleka (svarga) mAM cAlyA gaye. te ja vakhate temanA mAthAnA vALa pakaDIne dRSTadyune talavArathI temane ziraccheda karyo. droNAcAryanA svargagamana bAda kauravasenA AnaMda karavA lAgI. tenA pratiSathI jANe ke dhanurvidyAo paNa raDavA beThI. te vakhate madhyAhnakALamAM paNa kauravasenA mATe kALarAtrI samAna aMdhakAra hatuM. jema sUrya caMdra sivAya AkAza zUnya dekhAya che. tevI rIte bhISma ane droNa vinAnI kauravasenA zUnyamaya dekhAvA lAgI, pAMDavasenA khuzamAM hatI. droNa rUpa zalyanA nIkaLavAthI pAMDanA vigraha zatrunI lakSmIne levA mATe pahelAthI adhika pracaMDa utsAhamAM AvI gaI eTalAmAM pAMDavonI prasannatAne duHkhamAM parivartana karanAra pitAnA mRtyuthI zakAtura azvatthAmAe yuddhamAM praveza karyo. tyArabAda AkAzane pIvAnI bhAvanAvALA devatAene pachADavAnI zaktivALI, pRthvIne kaMpAvatA, samudrone Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13] [ sts sukavI nAkhavAnI tAkAta dharAvatA azvatthAmAe pAMDava senAne kahyu ke jeee mArA pitAnuM mRtyu nipajAvavA moDhe A kArya karyu che. jeee karAvyu che, jeee anumAdana karyuM che, jeoe joyuM che, sAMbhaLyu che, te badhAnA mArA krodhAgnimAM hAma karIne mArA A khANu pAMDavene mArI te yajJanI pUrNAhuti karaze. A pramANe pAMDavasenAne dhamakI ApIne azvatthAmAe khANAne varasAda varasAvyeA. AkhI yuddhabhUmimAM khANeA sivAya kAMI ja dekhAtu nahAtu. jyAre arjune tenA khANeAne peAtAnA ANu dvArA bhAgI nAkhyA. tyAre azvatthAmAe nArAyaNAaneA prayAga karyuM. te khANuthI AkAza tathA dizA maLavA lAgI. te zastrane leAkeA joine vicAravA lAgyA ke zu` bhUminu' bhedana karIne pAtALamAMthI kAlAgni raudra svarUpe AkAzamAM Avye che ? zuM samudranA pANInu zeSaNa karIne vaDavAnaLa upara AvyeA che ? zuM pralayakALanA agni pragaTa thayA che ? zuM pralayakALanA sUryanA kiraNe maLI rahyA che ? pAMDavasenAne mALavA mATe te zastra peAtAnI lIlA atAvatu hatuM. pAMDavasenA bhAgavA lAgI. bhAgatI senAnA paga dvArA uDatI dhULathI te vakhate sUca paNa DhaMkAI gayA. 1 kRSNe peAtAnA hAtha uMcA karIne jorathI pAMDavasenAne saepana karyuM ke tame leAkeA zastrone cheADI do. rathamAMthI nIce utarI jAva ane bhaktibhAvathI te zastrane namaskAra 24 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370] [pAMDava caritra mahAkAvya kare jethI karIne te zastra zAMta thaI jaze. kRSNanA vacanene sAMbhaLI badhA sainikoe pitAnA zastro vigere cheDIne mastaka namAvI te zastrane namaskAra karyo. paraMtu abhimAnI bhIme kaIpaNa prakAre zastrAstrane tyAga karyo nahi. ane kahyuM ke huM jagatane taraNA samAna mAnuM chuM. sUryacaMdrane paNa pIgALI zakuM chuM. agAdha samudrane paNa sukavI nAkhavAnI zakti mArAmAM che. parvatane paNa halAvI zakuM chuM. te pachI huM A zasane zA mATe namaskAra karUM? te nArAyaNAstra senAne cheDI daI bhImane bALI nAkhavA mATenI IcchA karI eTalAmAM kRSNa ane arjune deDI bhImane rathamAMthI utArIne DhAMkI dIdhe. (saMtADI dIdho) ane badhA zastrone tyAga karAvyuM. badhA sainike AnaMdamAM AvI gayA. te zastra paNa zAMta thaI gayuM. azvatthAmA krodhathI baLavA lAgyuM ane teNe admAstrane prayoga karyo. ane brahmAstrane prayoga karIne tenI zakti nakAmI banAvI dIdhI. eTale azvatthAmA adhika krodhAyamAna banyA tyAre AkAzamAMthI devavANa thaI ke he dvijottama! tame krodhathI kema aMdha bane che? kRSNa ane arjunane jItavAmAM devatAo paNa samartha nathI. kAraNake, teoe pUrvabhavamAM tIvra tapa karela che ke jenA prabhAvathI e baMne jagatane jItavAvALA che. te devatAnA vacanane zravaNa karI kApelI suMDhanA hAthInI jema azvatthAmA zAMta thayA. tyArabAda azvatthAmAnI khinnatAthI khinna banIne sUrya astAcaLe cAlyo gayo. tyArabAda Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 13 ] bAra praharanA bhayaMkara yuddhathI thAkelI ane senAe pitApitAnI chAvaNImAM cAlI gaI droNAcAryanuM svargagamana thavAthI kauravendra duryodhane AzAvRkSarUpI karNane senApati banAvyuM. duryodhane tene abhiSeka karyo. jenAthI karNa prabhAvazALI-tejasvI lAgato hate. yuddhanA mATe prasthAna karatA viramukuTa kaNe yAcakanI IcchA mujaba dAna ApyuM. karNanA ApelA dAnathI yAcaka saMpattivALA banI gayA. karNane dAna Apate joI zatruo AzcaryamAM paDyA. karNane AgaLa karI duryodhananI senA kurUkSetranA medAnamAM AvI. pAMDave pitAnA siniko tathA mastakAlaMkAra senApati dhRSTadyumna sahita yuddhamAM AvI pahoMcyA. bane senAomAM yuddhanA vAjA vAgavA lAgyA, pUrva pazcimanA pavanathI prerita samudranA mojAonI samAna ane pakSanA saniko ekabIjAnA simAM pesIne bhayaMkara yuddha karavA lAgyA. cAre tarapha vIrenA hAthamAM talavAre camakavA lAgI. thaDA vIrapurUSonI upara apsarAee puSpavRSTi karI. talavAranA ghAthI hAthIonA kuMbha sthaLanA uparathI uchaLatA metIone grahaNa karavA mATe vidyAdharastrIo AkAzamAM taiyAra thaIne ubhI hatI. bANa vaDe pAMDavonI senAno vinAza karatA sAkSAt dhanurveda samAna kaNe yuddha karyuM. karNa zatruone vinAza Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pAMDava caritra mahAkAvyA karI rahyo hate eTalAmAM pralayakALanA megha samAna vAnI jema bIjI bAjuthI duHzAsana paNa AvI gayo. arAvaNuM hAthI jevI rIte mAnasarovaranA pANIne kharAba karI nAkhe che tevI rIte madaddhata duHzAsana pAMDavasenAne mAravA lAge. duHzAsanane bANathI zUravIratA ane bANa evI rIte nabaLA banI gayA ke pharIthI yuddhamAM teonA dhanuSyanI sAthe meLApa na thaI zake. AzcaryanI vAta te e banI ke zatruone mAranAra vIrapurUSone paNa tenAM bANane bhaya lAgavA mAMDe. eka ja kSaNamAM jheranA vegane jema jAgulIka vidyA roke che tevI rIte bhIme duHzAsanane AgaLa vadhate karyo. tyArabAda bhIma ane du:zAsananuM eTaluM badhuM bhayaMkara yuddha thayuM ke te baMnenA dhanuSya TaMkAranA avAjamAM sainikonA avAja paNa saMbhaLAtA nahotA. te bannenuM yuddha jeIne yudhiSThira ane duryodhana paNa ciMtA karavA lAgyA. eTalAmAM ekAeika draupadInA vALa kheMcavAne prasaMga yAda AvyuM. ane krodhAyamAna thaelA bhIme bANathI sArathine mArI nAkhe. tenA manorathanI sAthe sAthe tenA rathane paNa teDI nAkhe. duHzAsananI upara talavAranA ghA karIne rathamAMthI nIce pheka. tene hAtha pakaDIne bhIme kahyuM ke karmacaMDAla ! malinAzaya! duSa! kauravakuLa kalaMka ! rajasvalA draupadInA vALane kheMcavAvALe tAre hAtha ye hatuM ? A pramANe kahIne bhIme duHzAsanane hAtha jorathI kheMcIne zarIrathI chUTe piDI nAkhe. zaziramAMthI nIkaLatA lehIthI bhImanuM Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMga 13mA [ 37T zarIra raktacaMdananA lepa karyAM hAya tevuM dekhAtu hatu. te vakhate bhImanuM vikarALa svarUpa joIne kauravasenA bhAgavA lAgI. duHzAsananI sthiti joI ne duHkhI aneleA sUrya leAkAntaramAM cAlyeA gayA. banne senAe paNa peAtapeAtAnI zibiramAM cAlI gai. duHzAsananA vadha karIne tenA hAthane ukhADI nAkhI pratijJA pUrNa thavAthI atyaMta khuza thaelA bhImane dUrathI draupadIe peAtAnI ane AMkheAthI joyA. bhIme draupadI pAse AvIne tenA mAthAnA vALa upara sparza karIne AnaMdapUrvaka duHzAsana vadhane vRttAMta kahI saMbhaLAvyeA. bhImanA mukhathI te vRttAMta sAMbhaLIne draupadI atyaMta Ana'dvita banI. kaNe rAtrinA viSe chAvaNImAM nAnAbhAI duHzAsananA mRtyuthI du:khita durgaMdhananI pAse AvI kahyuM ke rAjan! ekalA arjunane mAravAmAM Ave te pAMDavapakSa mRtaprAyaH anI jaze. te arjunane huM mArA bANanI prathama Ahuti anAvIza, paraMtu arjunanA sArathinI jema mAre sArathi nathI. mATe Apa IndranA sArathinI jema zalyane mArA sArathi banAvA te huM kAle ja arjunane mArI tamArA bhrAtRoka maTADI Apu. duryodhane AdarabhAvathI madrendrazalya rAjAne kheAlAvI hAtha joDIne kaNnA sArathi banavA mATe prAnA karI. zalyarAjAe kahyuM rAjan! tame AvuM anucita kesa khelI rahyA che! kayAM hu` kSatriyakuLano Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya ane kayAM te sArathikuLane? huM tene sArathi banIne lakamAM kalaMkita banavAnI IcchA rAkhatA nathI. tenA sArathi banavAmAM zuM mane zarama nahi Ave ? te paNa pharIthI duryodhane kahyuM ke madraza! Apa AvuM belaze nahi. ApattinA samayamAM mitranA vacanamAM ucitAnucitane vicAra nahi kare joIe. dhIra leka mitrane mATe akArya karavA paNa taiyAra thAya che. mitra kAryanI pharaja ane virAra te banne virUddha vAto che. A yuddhamAM je tame mAre vijaye IcchatA ho to Apa yuddhamAM karNanA sArathi bane. duryodhananA kahevAthI tathA nakula sahadevanI sAthenA vacanabaMdhanI smRtithI zalyarAjAe kahyuM ke yuddhamAM mArI IcchAthI huM je kAMI boluM te sahana karavA karNa taiyAra thAya te ja huM sArathi banavA taiyAra chuM. duryodhananA kahevAthI kage zalyarAjAnI vAtano svikAra karyo. ane kaNe te ja vakhate pratijJA karI ke AvatIkAle huM arjunane na mArUM te mAre agnipraveza karIne maraNane zaraNa thavuM. aMdhakAranI senAno vinAza kare sUrya pUrva dizAmAMthI pitAnA tejasvI kiraNane prakAza bhUmaMDaLa upara nAkhato abhimAnathI AgaLa vadhavAnI tayArI karatA hite. zalya sArathi vaDe tejasvI dekhAtA karNane AgaLa rAkhI kauravasenA yuddhanA medAnamAM AvI gaI. aneka vIrothI susajita pAMDanI senA paNa yuddhabhUmi upara AvI gaI Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 13me] [ 375 anne senAomAM bhaya'kara yuddhanI zarUAta thaI. jema dhanuSyamAMthI khANa chUTatA gayA tema vIrapurUSAnA prANa nIkaLatA gayA. kAike peAtAnI talavArathI hAthIenA dAMta kApI nAkhyA. ane talavAranA tUTavAthI te hAthIDhAMtane zastra manAvI laDavA lAgyA. keTalAka sainika| prahArathI mucchita banIne jamIna upara paDayA paDayA pIDAthI huMkAra karatA hatA. arjuna kayAM che? arjuna kayAM che ? A pramANe jorathI khelatA kaNa ne dhIratA pUrvaka zalya rAjAe kahyu ke kAithI paNa na jItI zakAya tevA ajaya yAdvA arjunane jItavAnI ane mAravAnI te pratijJA karI che tethI mane ema lAge che ke tArA mAthAmAM kAna nathI. hRdayamAM viveka nathI. AtmAmAM caitanya nathI. tane khabara nahi hAya ke virATanagaramAM tathA gaMdharvonI sAme me'tArA parAkramane joelu che. duryodhanane baMdhanAvasthAmAM nAkhavA vidyAdhara paNa A yuddhamAM hAjara che. te pazu arjunane melAvavAmAM tane . lajjA AvatI nathI ! are tArU mRtyu najIka AvyuM lAge che. eTale tArI buddhi paNa agaDI gaI che. zalyanA vacano sAMbhaLI krodhathI zarIrane dhrujAvatA kaNe kahyuM ke mlecchavRtti madrone anurUpa tamArA vacane che. paraMtu mArI sAme arjuna hamaNAM Ave tA huM mArA camatkAra tane batAvuM. zalye kahyu` ke ka! jyAM sudhI Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B7t ] A - [pAMDava aiti mahAkAvya ana tAre ziraccheda nA kare tyAM sudhI tenI sAme jarA dUra thArUDha senAone saMhAra karatA arjunane Avate tuM joI zake che. A pramANe apamAnajanaka madrapati zalyanA vacane sAMbhaLI krodhathI malinacittavALe karNa ghaNu samaya sudhI mauna rahyo. : - tyArabAda bANone varasAda varasAvate karNa bhUmaMDaLane saLagAvavA mATe kalpAMta kALanA sUryanI jema ane tarapha pitAnA rathamAM AgaLa vadhyA. varasAdanA samayamAM saritAnA vegathI jema vRkSone ghANa nIkaLI jAya che tema karNanA AvezathI chUTatA bANemAM pAMDava pakSanA aneka zUravIre vIMdhAIne maraNane zaraNa thayA. karNane AvatA joIne yudhiSThira de. te vakhate te bannenuM bhayaMkara yuddha AkAzamAM rahelI vidyAdharIone khUba ja AnaMda dAyaka banyuM. te banenI vacamAM bhAMgelAM bANane Dhagale parvata samAna bhate hate. vaLI te banne eka bIjAne joI paNa zakatA na hatA. paraMtu krodhamAM AvIne kaNe tIvratAthI bANe calAvIne yudhiSThirane bhayaMkara rIte ghAyala karyA ke teo potAnA hAthamAM dhanuSa dhAraNa paNa karI zakatA na hatA. paraMtu temanuM zarIra leDIthI kezuDAnA kulathI lacI paDelA vRkSanI jema zobhatuM hatuM. : kaNe karelI yudhiSThiranI durdazA joIne krodhamAM Avela kRSNa arjunane kaThera zabdomAM kahyuM ke tamArI dhanurvidyAne, bhUjAonI pracaMDatAne, zuravIratA ane tamArA Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga 13] ! | [ 377, purUSArthane dhikkAra che ke tamArI sAme kaNe tamArA moTAbhAI yudhiSThirane mRtyu samIpa lAvIne mUkI dIdhA che. pitAnI dhanurvidyA tamane ApIne Aje droNagurU paNa IndranI sabhAmAM lajajALuM banyA haze. eka se. pAMca pautromAM sahuthI vadhAre tamArI upara prema rAkhatA bhISmapitAmaha saMyama avasthAmAM paNa Aje zarama anubhavatA haze. kuntIe tamArI jagAe putrIne janma Ape hota to tene pati paNa Aje yudhiSThirane jarUra bacAvI leta. A pramANe kRSNanA kaThora zabdathI sAkSAt kolasamAna arjuna karNanI tarapha do. deDatA arjunane kahyuM putra vRSasene re . paraMtu abhimanyu vadhanuM smaraNa karIne atyaMta krodhAgnine pradIpta karatA ane ghAsanA parvatanI jema tene mArI nAkhyA. putranA mRtyuthI zakAtura karNa yudhiSThirane cheDI arjunanI tarapha de. tene sAme Avato joI kRSNa arjunane kahyuM. sAkSAt vIrarasane chalakAvato zalya rAjAne sArathi banAvI karNa AvI rahyo che. ghaNA divasathI rahele zaMsaya Aje dUra thaI jaze. * A pramANe kahIne kRSNa pitAnA rathane karNanA rathanI sAme pahoMcADa. reSathI lAla varNavALA arjuna ane karNa prAtaHkALanA sUrya caMdranI jema dekhAvA lAgyA. te vakhate temanA rathanA paiDAnI ghugharIone avAja bane vacce thanAra yuddhane AmaMtraNa ApI rahyo hate. ati utsAhamAM AvelA banne jaNAenA kavaca tUTavA lAgyA. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378] [pAMDava caritra mahAkAvya kodhathI lAla lAla AMkhevALA kaNe arjunane kahyuM ke arjuna ! meDuM na kara. jaldIthI AgaLa vadha. vIra puruSe tathA kavione padakama to mahAna ane mATe hoya che. ojasvI hoya che. jagatamAM advitIya parAkramI mAnavAvALA tane huM Aje mArA parAkramano paricaya karAvuM chuM. mATe je tArAmAM zakti hoya te mArI sAme laDavA mATe AvI jA. Aje mArA pratAparUpa pralayakALano sUrya tArA bhujabaLa sAgaranuM pAna karI pAMDurAjAnA kuLane bALavA mATe IcchA rAkhe che. Aje huM pAMDavono saMhAra karI duryodhananA sAmrAjyane niSkaTaka banAvIza. ahaMkAra garbhita karNanA varAne sAMbhaLI dhIratAthI ajune kahyuM ke rAdheya! tArA je parAkramI jagatamAM to keI nathI. tArA jevo tejasvI jagatamAM sUrya sivAya keI nathI. paraMtu sajajana purUSe pitAnA mukhathI pitAnI prazaMsA karatA nathI. jema aMdhakArane nAza to sUryodaya batAvI Ape che. tema sajajana purUSae karelA kAryathI ja tenI prazaMsA thAya che. zabdothI belavAmAM zUravIre ghaNuM hoya che. paraMtu AcaraNamAM zUravIra javalleja hoya che. arjunanA A prakAranA bolavAthI kaNe kAlakRSTa dhanuSya upara bANa caDhAvyuM. arjune paNa potAnA gAMDIva dhanuSya upara bANa rADhAvyuM. ane vIre bANanI varSA karavA lAgyA. bannenA dhanuSya TaMkAranA avAjathI devatAone karNArjuna yuddha jevA mATe AmaMtraNa maLyuM. karNanA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 13mA ] [ 379 khANAthI arjunanA ratha gheADA sArathi dhvaja vigere DhaMkAI gayA. paraMtu sUryanA kiraNeA aMdhakArano nAza kare che tevI rIte arjunanA khANeAthI kaNu nA mANeAnA vinAza thavA lAgyA. karNe arjunanI upara nAgAstra khANeAnA prayAga karyAM paraMtu arjune tarata ja garUDAstranA prayoga karIne kaNanA prayAgane niSphaLa banAvyeA. ka' nAgAstra jyAre niSphaLa banyuM tyAre te khUba ja ciMtAtura banyA. kemake ekAnI annaneA prayAga tA teNe ghaTADkarAne mAravA mATe karyAM hatA. karNe manamAM ja peAtAnA mRtyune tathA duryodhananA rAjyanA nAzane nizcaya karI lIdheA. peAte mRtyu samIpa ubheA che tema mAnIne ja kaNuM yuddha karavA lAgyA. te vakhate ane vIre vacce bhayaMkara yuddha thayuM. baMnenA mANeAnA prahArathI anne pakSanA hAthI, gheADA, ratha, pAyadaLa tathA mahAna cAddhAe bhAgavA lAgyA. kRSNa ane zalye peAtAnI sArathikalAthI ghaNA prayatnA dvArA pAtapeAtAnA rathAne sthira rAkhyA. te vakhate jagalamAM laDatA madajharatA e hAthIonI jema te anne zeAlavA lAgyA. eTalAmAM ekAeka kaNanA rathanA paiDA jamInamAM ardho sudhI pesI gayA. kalAkuzaLa zalyarAjAe gheADAone khUba ja prAtsAhana ApyuM. paraMtu gheADA rathane kheMcIne bahAra Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] [pAMDava thapi mahAkAvya lAvavAmAM niSphaLa banI gayA. karNane cahero khinna thaI gaye ane pote ja rathamAMthI nIce utarIne kheMcavA lAgyA paNa ratha jamInamAMthI bahAra nIkaLe nahi. bhayaMkara bANa vRSTi karatA arjunane dInatApUrvaka kaNe kahyuM ke arjuna ! kSatrioe niSedha karelA kArya tuM karIza nahi. yuddha nahi karanAranI upara sAce kSatriya prahAra karatA nathI athavA je tuM kSAtradharmane tyAga karIza te bicAre kSAtradharma raheze kayAM? huM mArA rathane jamInamAMthI bahAra kADhe tyAM sudhI tuM be ghaDI mATe bAhuvarSA karIza nahi. dInatApUrvaka bolatA karNane zalya kahyuM ke suthAranA kuLamAM janma lenArane mATe AvI vAta kalaMkarUpa nathI. kSatrIya te prANAne paNa zatruonI sAme A pramANe AjIjI karatA nathI. zIALavAne siMhanuM sthAna ApIne duryodhane mUrkhatA batAvI che. tame duryodhananA mitra banavAne mATe gya nathI. kAraNa ke te svamAnI kadApi kALe AvA zabda bole ja nahI. A pramANe zalyanI kaDavI mArmikavANIthI nisteja banelA karNane kRSNa kahyuM ke karNa ! tArA je dharmanA rahasyane jANavAvALe bIje kaI ja nathI. paraMtu abhimanyu vadhanA samaye A dharma zIlatA kayAM cAlI gaI hatI ? ke te vakhate badhAe maLIne eka abhimanyune mAryo. duHkhanA samayamAM dharmanuM maraNa karavuM ane bIjAnA vakhate dharmane bhUlI ja Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zika 13] [386. e to nIca punuM kAma che. A pramANe karNane zabda bANuM mAratA kRSNa arjunane kahyuM ke arjuna! putra drohI A duSTanA pratye dayA zA mATe ! jaMgalamAM pharatA siMhane mArI zakAya che. paraMtu yuddhamAM gayA pachI siMhane mAro muzkela che. tevI rIte tuM karNane hamaNAM ja mArI nAkha. nahitara rathArUDha thayA pachI tene mATe muzkela che. A kArya kSatriyonA mATe anucita nathI kemake baLavAna zatruone vinAza koIpaNa prakAre kare te yogya ja che. o pramANe kRSNanA zabdo sAMbhaLI dhanuSya dhAraNa karIne kurapra bANathI karNane ziraccheda karyo. : kuMDaLanI tithI camakatuM karNanuM mastaka pRthvI upara paDyuM te vakhate pAMDava senAmAM AnaMdarUpI caMdramAM atyaMta prakAzita thaye. ane kauravarUpI kamaLavanamAM ekadama malinatA AvI gaI. saMdhyA thavAthI banne senAo potapotAnI chAvaNImAM cAlI gaI. jamIna upara paDelA karNane kAnanA kuMDAne bhIme laI lIdhA. AnaMdita pAMDe paNa potAnA sthAnamAM AvyA. .. ke te kuMDale vaDe mAtAnA caraNenI pUjA karI. karNa vAthI prasanna thayelA pAMDavoe mAtAne praNAma karyA. te kuMDaLene oLakhI kuMtInI AMkhamAMthI AMsuo nIkaLI paDyA. Azcarya anubhavatA yudhiSThire pUchyuM ke mAtA ! AnaMdanA samaye zeka zA mATe? Aje te arjune Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 ] [pAMDava caritra mahAkAvya -karNanA vadha karyAM che tethI tamArA putrAne mATe jayalakSmI sulabha anI gaI che. teA pachI tame zA mATe raDA che ? tyArabAda atyaMta duHkhane anubhavatA kuMtIe kahyu ke hu* kamanazikha tamane zu kahuM? pAMDurAjAnA prathama tejanA aMkura hatA. e tamArA saheAdarabhAI hatA paraMtu kAraNavazAt janma thatAnI sAthe ja kuMDalA sahita me tenA tyAga karyo hatA. tyAre putrAe pUchyuM ke tenA tyAga zA mATe karyAM ? tyAre teNI zrI svabhAvathI lajjita anIne zAMta besI rahI tyAre kanA tyAganI vAta kRSNe temanA kAnamAM kahI sabhaLAvI. te leAkeAe kRSNane kahyuM ke jyAre tamane A vAtanI khabara hatI teA pachI amArA hAthe bhAinI hatyA zA mATe karAvI ? A pApathI ame kevI rIte chuTIzu' ? kRSNe kahyu ke temAM tamArA doSa nathI. kemake mAravAnI icchAvALAne mAravA te dhama che. bIjIvAta tA e che ke jyAre huM dUta banIne hastinApura gayA hatA tyAre meM kaNa ne e vAta karI hatI. ke tuM tArA saheAdarabhAI pAMDavAne cheDI duryodhananA pakSa zA mATe karI rahyo che tyAre karNe mane kahyuM' ke durgaMdhananI tAkAtathI huM kaNa tarIke prakhyAta thayA chuM. te duryodhanane huM kema cheADu' ? mATe huM duryodhanane mATe mArA prANa samarpaNa karIza ane arjuna sivAya huM pAMDaveAmAMthI kAine mArIza nahi. A pramANe arjuna taraphe zatrutA kaNuM rAkhatA hatA. eTale me' tamane vAta karI na hatI. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 13] [383 mAne ke kaNe arjunane mAryo hota to zuM thAta ! kRSNanA vacane sAMbhaLI pAMDee karNane uddezI piMDAdidAna karyuM. jyAre pAMDave svastha banyA tyAre teoe divya svarUpa sarpone joyA. te sarpoe kahyuM ke ame panagendra sarovaramAM tamane pIDA ApavAvALA sarpo chIe. ame leke e yuddhamAM karNanA rathane jamInamAM utArI nAkhe hato. tame kAle ja yuddhasAgarathI pAra utarI jaze. have Apa amane AjJA Ape ke jemAMthI panAgezvaranA ame darzana karIe. yudhiSThira vigere pAMDavoe AdarapUrvaka temane vidAya karyA. | duryodhana karNanA mRtyuthI zokasAgaramAM DubI gaye. zibiramAM jaIne mukha nIcuM karIne palaMga upara paDe. mUcchita nibbANanI jema te kAMI ja sAMbhaLate nahato. ane kAMI jANato paNa nahotuM temaja bolatA paNa nahoto. rAhunI sAthe sUryanuM grahaNa thAya che tyAre bhUmaMDaLa para aMdhakAra chavAI jAya che. tevI rIte duryodhana zekasAgaramAM DubI javAthI tenI senA paNa ciMtAtura banI gaI hatI. chAtI kUTate jora jorathI duryodhana jevA lAge che karNa ! he karNa ! kahIne vilApa karavA lAgyo. tyArabAda te raDato baMdha thaI gaye. eTalAmAM azvatthAmAe AvI duryodhanane khUba AzvAsana ApIne kahyuM ke Apa zalyarAjAne senApati banAvI pAMDa sAthe yuddha kare. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384] [pAMDava caritra mahAkAvya avazya jyalamI tamane varamALA paherAvaze. azvatthAmAnA vacanothI zekane cheDI vijayanI IcchAthI zalyane senApati banAvyuM. haMmezAM AzA baLavAna hoya che.. - tyArabAda kRtavarmA, kRpAcArya, azvatthAmA, zakunI vigerenI sAthe zalyarAjAne AgaLa karI prAtaHkALamAM duryodhana medAnamAM AvyuM. vijyanI IcchAthI mahAbAhu yudhiSThira paNa yuddhakSetramAM AvyA. te vakhate mAthA vagaranA dhaDanA nRtya vaDe bhayaMkara yuddha thayuM. nazvara evA zarIrathI meM ujavaLa yaza prApta karyo che. A pramANe vicArIne dhaDa talavAra laIne nAcatA hatA. nakule bANathI kauravasenAne vyAkuLa banAvI dIdhI, nakulanA bANoe zatrusenAnA sainikonA hRdayamAM pesIne zatruone mukha malIna banAvI dIdhA. nakuLanA bANathI AkuLavyAkuLa banelI kauravasenAne joI kodhita banelA zalyarAjA nakulanI tarapha doDayA. ane temaNe pitAnA bANathI pAMDavasenAne jarjarita banAvI dIdhI. jethI pAMDavasenA yuddha cheDIne bhAgavA lAgI. pAMDavasenAne bhAgatI joI kRSNa yudhiSThirane hAka mArI ane kahyuM ke zatruthI marAtI senAnI upekSA kema kare che? suSNanI sAme zalyarAjAne mAravAnI pratijJA kema bhUle che? tamArI pratijJA purI karavAne mATe te arjuna zalyarAjAnI upekSA kare che. tame jaldIthI utsAhamAM AvI zalya rAjAne yamarAjanA gharane atithi banAve Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 13 ] [385 - kRSNanA vacana zravaNa karI krodhAvezamAM AvelA yudhiSThire madhyAhna pahelAM zalya rAjAne mAravAnI pratijJA karI, yudhiSThire pitAnA bAhubaLathI zalyane AgaLa vadhate aTakAvyo. zalya rAjAnI madadamAM AvatA bIjA rAjAone arjuna vigere ddhAoe mArI nAkhyA. yudhiSThire madhyAhnanI pahelAM amogha zaktithI zalyane vadha karIne pitAnI pratijJA pUrNa karI. bhIma vageree kodhAvezamAM AvIne bIjA ghaNA rAjAone mArI nAMkhyA. te vakhate lehInI nadI vahevA lAgI. tyArabAda zakunI sahita badhA rAjAone sAthe laIne duryodhana yuddha karavA taiyAra thayo. pAMDavasenA duryodhananA vegane sahana karI zakI nahIM. baMne senAomAM bhayaMkara yuddha thavA lAgyuM. " te vakhate kaurevendranA kapaTanATakanA sUtradhAra zakunIe sahadevane gherI lIdho. ane tenI upara cAre taraphathI bANa varSA calAvI. tejasvI sahadeve potAnA bANathI tenA tamAma bANa bhAMgI nAMkhyA. jugAramAM ramatI vakhate karelI pratijJAnuM smaraNa karIne sahadeve bhura, bANathI zakunIne ziraccheda karyo. sAkSAt pitAnA hRdaya samAna zakunInA mRtyuthI duryodhana caitanyarahita jevo banI gayo. . pitAnI senAne kSINa joIne duryodhana atyaMta ciMtAtura banI gayuM ane aMdhakAranI samAna phelAyelI Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386] [pAMDava caritra mahAkAvya dhULanA goTAomAM pite bhAgI chUTa. kRpAcArya, kRtavarmA, azvatthAmA vigere duryodhana nahi dekhAvAthI ciMtAtura banyA. ane Ama tema tene zodhavA lAgyA. rastAmAM duryodhananA paganI rekhAonA AdhAre teo badhA vyAsa sarovaranA kinAre AvyA ane teoe nizcaya karyo ke saMstaMbhanI vidyAthI duryodhana sarovaramAM saMtAI gaye che. pAMDava senAnI bIkathI teo DIvAra tyAM rokAIne traNe jaNe AjubAjumAM chupAI gayA. jaMgalanA mANaso dvArA tapAsa karAvIne eka akSauhiNI senA sahita pAMDe tyAM AvyA. cAre taraphathI sarovarane gherI ghaNA samaya sudhI tyAM rahyA. - sarovaranA kinArA para jaIne mArmika zabdothI uttejita karavA yudhiSThira bolavA lAgyA. duryodhana ! ame tane vara mAnavAmAM bhayaMkara bhUla karI che. ame leke tane siMha mAnatA hatA paNa te amArI buddhine deSa che. kharekharA arthamAM tuM ziyALa hate. amArA niSkalaMka kuLamAM tuM kalaMkita utpanna thayA. te pitA dhRtarASTranA tejane malina banAvyuM che. jenAthI badhA mitro, saMbaMdhI tathA bhAIone vadha karAvIne pitAne prANa bacAvavA mATe tuM sarovaramAM AvIne chupAI gayA che! are! zuM tuM sarovaramAM chupAvAthI bacI javAnuM che? eka muhUrtamAM ja ame sarevarane sukAvI zakIe chIe. je tAre saravaramAM saMtAI javuM hatuM te te yuddha zA mATe karyuM? Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 13 [387 te vakhate te te draupadInA vALa kheMcyA hatA. have caranI jema saMtAI jAya che zA mATe? je tuM nahi nIkaLe te arjuna agnAstra bANathI sarevarane sukAvI nAMkhaze. amArA pAMcamAMthI jenI sAthe tAre yuddha karavuM hoya tenI sAthe tuM kara. amArA pAMcamAMthI ekane paNa tuM jItIza to ame amAro parAjaya mAnIzuM ane tuM rAjA banI jaIza. yudhiSThiranA kaDavA vacana sAMbhaLI krodhAvezamAM duryodhana sarovaramAMthI bahAra nIkaLI AvyuM. ane bhImanI sAthe gadAyuddha karavAno nirNaya karyo. A pramANe pAMDe duryodhanane yuddha bhUmimAM laI AvyA. bhImanI sAthe gadAyuddha thavA lAgyuM. devatAo paNa gadAyuddha jevA mATe AkAzamAM ekaThA thayA. gadAyuddha vizArada balabhadra paNa tyAM AvI gayA. thoDA loko bhImanI to thoDA leke duryodhananI prazaMsA karavA lAgyA. keIka leka to eTalA mATe duryodhananI prazaMsA karatA hatA ke ekalo hovA chatAM paNa duryodhana yuddha karI rahyo che. keTalAka eTalA mATe niMdA karatA hatA ke duryodhane ja kurUkuLane vinAza karyo. duryodhana ane bhIma pitApitAnI gadAone pheravavA lAgyA. gadAyuddhanA abhyAsI potapotAnI kalAonuM pradarzana karatA lekene AnaMda ApavA lAgyA. duryodhane daSTi pheravIne bhImanA mAthAmAM gadA prahAra karyo. te vakhate bhImanA mATe jagata pharatuM lAgatuM hatuM. bhIme Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388] [ pAMDava caritra mahAkAvya paNa krodhamAM AvIne duryodhananI chAtImAM bhayaMkara prahAra karyo. duHkhane anubhava karatA duryodhane pharIthI bhImanA mAthAmAM gadA prahAra karyo. jethI bhIma mucchita samAna banI gaye. bhImanI paristhitithI ciMtAtura banI ane kahyuM ke kRSNa! kRSNa! amAruM jIvavuM zA kAmanuM ! bhISma, droNa, karNa vigerene mArIne paNa duryodhananA hAthathI ame parAjIta thaI rahyA chIe. kRNe kahyuM ana! A satya vAta che ke gadAyuddhamAM bhIma duryodhanane jItI nahi zake. kAyama mATe lehamaya bhImane duryodhana gadAyuddhamAM bhasma karatuM AvyuM che. bhIma jyAM sudhI duryodhananI jaMghAmAM prahAra nahi kare tyAM sudhI te maravAne nathI. kRSNanA vacanane sAMbhaLI ane bhImane saMketa karyo. duryodhana saMketane samajI gaye paNa bhIma na samajI zake. duryodhana pitAnI baMne jaMghAne saMbhALIne gadAyuddha karavA lAge paNa saMjogavazAt bhIme tenI banne jaMghAo toDI nAMkhI. duryodhana pRthvI upara paDI gaye. devatAoe bhImanI upara pRSpavRSTi karI. duryodhananI AMkhe aMdhArA AvyA. dhIme dhIme behoza banI gaye. - tyArabAda najIkamAM jaIne vajA jevA kaThora caraNathI bhIme duryodhanane lAta mArI tenA mugaTane bhAMgI bhukko karI nAMkhe. A joIne baLarAma atyaMta krodhAyamAna thaI gayA ane kahyuM ke AvuM kAma te sveccha paNa nathI Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 13] [389 karate. mArUM muzala zastra pAMDavone A nIca kAryanuM phaLa jarUra Apata. paNa temAM parasparanA saMbaMdho ADA Ave che. to paNa huM pratijJA karuM chuM have pachI kadApi pAMDenuM mukha joIza nahi. A pramANe kahIne krodhamAM AvelA balabhadra pitAnA sthAnamAM cAlyA gayA. duryodhana mahAmuzkelIe zvAsozvAsa laI zakato hato. kRSNa pAMDavone belAvI moTAbhAI baLarAmane samajAvavAne mATe sAthe AvavA jaNAvyuM. dhaSTadyumna ane zIkhaMDIne chAvaNInA rakSaNano bhAra saMpI kRSNanI sAthe pAMDava baLarAmane manAvavA mATe cAlyA ane pAMca pAMcAlane laI dhRSTadyumna ane zIkhaMDI chAvaNImAM AvyA. - rAtrIne aMdhakAra pacheDo, bhUmaMDaLa upara saMpUrNa chavAyo nahato te vakhate kRpAcArya, kRtavarmA, azvatthAmA traNe jaNAe duryodhananI pAse AvI duHkhita hRdaye kahyuM ke mahArAja ! mahAna mAnavIomAM agragaNya Ape che. jo ke A avasthAmAM paNa Ape zatrunI sAme dInatA batAvI nathI. ame leke te kRtadana nIkaLyA ke jenAthI Apa A dazAne prApta thayA che. te paNa amArI bhAvanA che ke rAtrinA yuddha karIne pAMca pAMDanA mastake kApIne ApanI sAme mUkI ApanA RNamAMthI mukta thaIe. - temanA vacana sAMbhaLI thayelI pIDAne bhUlI duryodhane te traNe jaNAne AliMgana karIne kahyuM ke je tamArI icchA Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 ] - [pAMDava caritre mahAkAvyuM heya te A kAma kaThIna nathI mATe Apa loka jaldIthI jaIne pAMDanA mastaka kApI mane batAve. kemake mArA prANa have vadhAre samaya sudhI TakI zake tema nathI. ekale azvatthAmAM A kAma karI zake tema che. te pachI tame traNe jaNA maLI A kArya avazya karavAnA che. A pramANe kahI duryodhane temane vidAya karyA. - te traNe jaNa pAMDavenI chAvaNImAM AvyA. yuddha karavAne mATe teoe paDakAra karyo ke Aje azvatthAmA tamAre mATe yamarAja banIne AvyuM che. tenA vacanane sAMbhaLI tarata ja dhRSTadyumna ane zIkhaMDI bahAra nIkaLI paDayA. azvatthAmAe bhISma ane droNane badale levA mATe amegha zastrothI te baMnenA mastaka kApI nAMkhyA. baMnenA mRtyuthI pAMDavonI senA bhAgI chUTI. tyArabAda pAMca pAMDe krodhAvezamAM AvIne yuddha medAnamAM AvyA. bhayaMkara yuddha cAlyA bAda azvatthAmAe pAMca bANothI pAMca pAMcAlone ziracheda karyo. tyAMthI te traNe jaNa khuza thatA duryodhananI pAse AvyA ane pAMce pAMcAlonA mastako duryodhananI sAme mUkI agni saLagAvyA. | duryodhana teonA mastaka joIne oLakhI gaye. duHkhI thaIne belyo ke! Apa lekee A zuM parAkama karyuM? ke pAMcAlonI hatyA karI? mArA jIvatA huM pAMDanA mastako joI na zakya. e pramANe niHsAsA mukato duryodhana maraNane zaraNa thaye. tyArabAda te traNe jaNa Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 13 ] " , [391 pAMDanI bIkathI judA judA mArge bhAgI chUTayA. ahi saMjaye gAMdhArI tathA dhRtarASTrane yuddhanI badhI vAta karI. te bane mUcchita thaI gayA. bhAnamAM AvyA pachI te banne jaNAe khubaja kalpAMta karyo. chAtI kUTavA lAgyA. putranA zekathI te bannene jagata viSamaya, agnimaya, mRtyumaya dekhAvA lAgyuM. .. . A baLarAmane zAMta pADI pAMDave zibiramAM AvavAne vicAra karatA hatA eTalAmAM bhayathI kaMpatA sAyakIe AvIne pAMDavone chAvaNImAM banelI tamAma vAta kahI saMbhaLAvI. pAMDane atyaMta zekAtura joIne kRSNa temane saMsAranI anityatA batAvatAM kahyuM ke huM samajIne ja tamane badhAne ahiM baLarAmane manAvavA mATe lAvyo hato. azvatthAmA Aje rAtrinA Apa lekane avazya mArI nAkhata te karelA tamAma prayatno tathA yuddha niSphaLa jAta. tame jIvatA che te putra paNa prApta thaze. mATe tame zAMta thAva. ahiMthI jaIne putra tathA bhAInA zekathI atyaMta duHkhI draupadIne sAMtvana Ape. kRSNanA vacanothI zokane haLavo karI pAMDa zibiramAM AvyA. AvatAnI sAthe pAMDavoe jamIna upara ALoTatI vikharAelA vALavALI, jora jorathI raDatI draupadIne joI kuNe draupadIne samajAvatAM kahyuM ke kalyANI! zekathI Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya raDavuM e teA sAdharaNa strIenuM kAma che. jyAre vIrAMganAo tA putrane yuddhamAMthI bhAgatA joIne lajajA pAme che. yuddhamAM mRtyukALa prApta karavAthI kadApi paNa zeka karatI nathI. ApanA bhAI ane putra sadgatine pAmelA che. A prANa (jIva) te keka divasa javAnA teA hatA ja te pachI sArA nimitte gayA che. te tamAre temanA janmane saphaLa mAnavA joie. bhAI athavA putranA mRtyu thavA chatAM peAtAnA patinI kuzaLatA joIne satI strIe AnaMda mAne che. drupadarAja putrI, pAMDurAja putravadhu. anIne raDavu' ApanA mATe sArU nathI. A pramANe kRSNanA vacanathI draupadIe zeAkanA tyAga karyAM. prAtaHkALamAM kRSNanI sAthe pAMDavA dhRtarASTrane sAMtvana ApavA mATe cAlyA. pAMDavAe gAMdhArI tthA dhRtarASTrane praNAma karyAM. temane atyaMta zAkAtura joI ne kRSNe kahyu rAjan! zuM pAMDu putra ApanA putra nathI! pAMDu karatAM ApanA pratye temanI bhakti echI che? te leAkeA kuntI karatAM paNa adhika pUjya gAMdhArIne mAne che. yudhiSThira bhIma karatAM kauravAne adhika mAnatA hatA. paraMtu je kaMI amaMgaLa thayu` che. temAM phakta vidhAtAnA doSa che. pAMca gAmathI paNa saMdhinI vAta duryodhane svIkArI nahi. temAM paNa bhAgyanA doSa che. ApanI hitazikSA nahi mAnavI temAM paNa duryodhananA bhAgyanA doSa hatA. Apa nizcita mAnajo ke kauravAthI adhika sevA pAMDavA ApanI karaze. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 13 ] [399 mATe Apa bane cheka mukta banIne krodhathI alipta banI temanI pITha upara hAtha pherave. A pramANe kRSNanA kahevAthI gAMdhArI tathA dhRtarASTra pAMDavonI pITha upara hAtha pheravyo. bhAgyane deSa che. tamAre deSa nathI. mArA putrone paNa deSa nathI. A pramANe kahIne te banne jaNAe pAMDene AliMgana karyuM. tyArabAda gAMdhArIe kahyuM ke je tame mArA putra che te mane yuddha kSetramAM laI jAo. jyAM huM mArA putronA mukhanuM aMtima darzana karI lauM. dhRtarASTrane tyAM mukI bhaktithI pAMDave pitAnA hAthanuM avalaMbana ApI retI gAMdhArIne yuddha kSetramAM laI AvyA. derANIo tathA bIjI kSatrIANIonI sAthe bhAnumatI paNa gAMdhArInI pAchaLa pAchaLa yuddha bhUmimAM AvI. tyAM duryodhana, duHzAsana vigere se bhAIonA zabane joI gAMdhArI bebhAna banI gaI. bhAnamAM AvyA bAda paNa putronA nAma daIne vilApa karavA lAgI. bhAnumatI tathA bIjI badhI kSatrIANIoe pita-pitAnA patidevanA varNana karIne aMtima AliMgana karyuM. te vakhate strIonA vilApathI kurUkSetranuM medAna nahi paNa saMpUrNa jagata raDatuM hatuM te bhAsa thatuM hatuM. bhAnumatI vigere kaurava strIo jyAre raDI rahI hatI te ja vakhate gAMdhArI, dhRtarASTranI putrI du:zalyA paNa tyAM AvI pahoMcI. prANapriya yuddhamAM marelA pitAnA pati jayadrathane joI te paNa atyaMta vilApa karavA lAgI. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] [pAMDava caritra mahuAkAvya bhuriyAnI patnI paNa bhurindhAnA zarIrane joI kheALAmAM laI rAvA eDI. A pramANe badhI kSatriyANIe peAtapeAtAnA prANanAthane prApta karIne vilApa karavA lAgI, saMsAranI anityatAnuM sucana karanAra amRtasamAna madhura vacanAthI yudhiSThire temane sAnDsana ApyuM. tyArabAda ajAta zatru yudhiSThiranI AjJAthI arjune agnAsra vaDe badhA rAjAenA agni saMskAra karyAM, tyAraAda chAvaNImAM dhRtarASTranI sAthe pAMDavAe bhAI AnuM piMDAdI vigere dAna ApyuM. te badhI kriyAethI zAka mukta banI sAtyakInI sAthe yudhiSThire te badhI strIe sahita dhRtarASTrane hastinApura meAkalI ApyA. jarAsaMghanA vadha karyAM pachI kRSNanI AjJA laine huM hastinApura na AvuM tyAM sudhI tame prajAnuM pAlana karajo A pramANe pAMDu rAjAne sAtyakInI sAthe samAcAra meAkalAvyA, peAtAnA vijayathI prasanna thayelA yudhiSThira bhAie sahita jarAsaMdhanI sAme yuddhamAM bhAga levA mATe yAdavAnI chAvaNImAM aHvyA. temA sargasa pUrNa Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 14 duryodhananA mRtyuthI krodhAyamAna jarAsaMghanI AjJAthI te AvIne kRSNane kahyuM ke jyAM sudhI traNe khaMDanA adhipati jarAsaMgha vijayI banIne taiyAra che tyAM sudhI korane mArI nAkhIne he kRSNa! abhimAna zA kAraNe kare che? mArA jamAI kaMsa ane mitra duryodhanane tArA, piTamAMthI kheMcIne bahAra kADhavAnI IcchA rAkhuM chuM, paraMtu jarAsaMghe Apane kahyuM che ke kurUkSetranuM medAna lehIthI bhInuM thaI gayuM che. vaLI senAonA halanacalanathI khADA TekarAvALuM banI gayuM che. mATe kurUkSetranA medAnane choDI sarasvatI nadInA kinAre sanapallI gAmamAM ApaNuM bannenuM yuddha thavuM joIe, A pramANe kahI dUta zAMtithI ubhe rahyo, kRNe kahyuM ke ame jenA mATe bhUkhyA chIe tenuM ja A AmaMtraNa che, vaLI kaMsa-kauranA vadhathI mArA hAtha tRpti pAmyA na hatA, paNa jarAsaMghanA vadhathI mArA hAtha jarUra tRpti pAmaze, ame tyAM AvIe chIe, te paNa tyAM AvI jAya, A pramANe kahIne dUtane vidAya karyo, te AvI jarAsaMghane kahyuM ke ApanA AdezAnusAra meM kRSNane badhI vAta karI che. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 ] [pAMDava caritra mahAkAvya tyArabAda jarAsaMghe kahyuM ke samaka! huM tane kAMIka puchavAnI IcchA rAkhuM chuM. tuM kahe ke te gopAla ke che? keTale baLavAna che? tenI nItirIti kevI che? teNe kahyuM ke deva ! Apa je nArAja na thAya te huM kAMIka kahuM deva! te gapALa sAkSAt zUratA, zarIradhArI, utsAha tathA navIna kAmadeva samAna suMdara che. tene jevAthI Dagale ne pagale strIo tathA zatruonA zarIra kaMpAyamAna thAya che. tamArA samAna te tyAM koI nathI. paraMtu moTA moTA vIra purUSathI zebhatI tenI caturaMgI senA khuba ja pratApI che, te gopALanA nAnAbhAI samudravijayanA putra nemikumAra te zatruonA kAla jevA che. tenA parAkramanI te vAta zuM karavI ! pitAnI bhUjA upara pRthvIne ucakavAnI tAkAta dharAve che, vaLI te nepALanA moTA bhAI baladeva nAmathI prasiddha che. te te yuddhamAM zatruone mATe vinAzakArI che, A prakAre zatrusenAmAM traNa jaNa te atirathI che. vaLI temanA putro mahArathI che, kRtajJa pAMDavo paNa pitAnA prANathI temane madada karavAne mATe taiyAra che. namaMDaLamAM tArAonI samAna ApanA sinike sUryacandra samAna bhIma arjunane yuddhamAM kema sahana karI zakaze! utpAtanA pavana jevA bhImane dhULanI samAna kaurane uDADatA keNe nathI joyA? ApaNI senAmAM te phakta Apa ja atirathI che, bIjA rAjAe je ApanA sahAyaka che te paNa samaya para kAmamAM Ave tema nathI. viSNu (kRSNa)nI nItithI te Apa pote ja paricita Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 14 ] [397 che kemake ApanA jamAI kaMsane mArI nAkhI te vakhate teo tyAMthI bhAgI chUTayAM hatA. te vakhate teo ApanI senA sAthe yuddha karatA to temanuM nAmanizAna paNa raheta nahi. te vakhate Apane baLavAna ane pite nirbaLa che. tema samajIne bhAgI javAmAM ja teNe pitAnuM kalyANa mAnyuM hatuM. hamaNuM teo samudranI najIkamAM deva nirmita dvArakA nagarImAM birAjamAna che. aneka subhaTa putrI tathA nemikumAranI sahAyatAthI, tamArI sAthe yuddha karavAnI yegyatAvALA che. teo baLathI, nItithI ApaNAthI adhika che. mATe temanI sAthe yuddha karavuM te sAruM nathI. A5 yuddhanA vicArane tyAga kare nahitara vijaya temane che. ane parAjaya Apane che. samakanA vacana sAMbhaLIne krodhathI lAla AMkhevALA jarAsaMghe kahyuM ke samaka! tuM samajyA vinA zA kAraNe zatrunuM varNana kare che? kayAM huM ardha bharatAdhipati? ane kayAM samudranA kAcabA jevo te gopa? zuM siMhanI sAme ziyALanA guNagAna gAtAM tane zarama nathI AvatI? hamaNAM huM gepALane mArI nAkhI pRthvIne niSphaTaka banAvI dau chuM. A pramANe samakanI niMdA karate jarAsaMgha pitAnI senAne sanapallI medAnamAM javA mATe AjJA karato hato.. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 ] [pAMDava caritra mahAkAvya jarAsaMdhanI senAmAMthI AvIne guptacarAe kRSNane kahyu` ke deva! ApanA zatru senAethI sajja banIne sanapallI gAmanI pAse sarasvatI nadInA kinAre AvI gayA che. hamaNAM tenI buddhi khuba ja viparIta banI gaI che. jethI te meTAnuM paNa apamAna kare che. durbhAgyathI ApanA zatru jarAsaMgha peAtAnA hitane ahita ane mitrane zatru samaje che. eTalA mATe deva? Apa sanapallI jaIne dhanuSya dhAraNa karI magadhezane tenA jamAI ka'sanI pAse meAkalI Ape. krRtanA vacano sAMbhaLI khuza thaelA kRSNe yuddhane mATe prasthAna karyuM. devakIjIe prasthAna maMgaLa kayuM. have amAre kRSNanA duzmana jarAsaMdhanI sAthe yuddha karavu' joie. A pramANe vicArI utsAhi anI pAMDavA paNu yuddha karavA mATe cAlyA. kaurava sAthenA yuddhamAM pAte yuddha kareluM nahi hAvAthI kRSNanA kumArA paNa AgaLa cAlavA lAgyA. A pramANe kRSNanI senA paNa sanapallInI najIka AvI gaI, jarAsaMghe cakra vyuhanI racanA karI ane kRSNe vizALa garUDablyuhanI racanA karI. ghaNA samaya pahelAM ghaNA prakAre upakAra karavAthI ghaNA vidyAdharA vasudevanA mitro banyA hatA. teee kRSNane sahAyatA karavA mATe AvI samudravijayane kahyu ke ghaNA vidyAdharA jarAsa'dhanA pakSamAM che. tee temane sahAyatA karavA mATe peAtAnA sthAnamAMthI nIkaLyA che. jethI jarAsaMgha duya banaze. mATe Apa te vidyAdharAne Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 14] [399 rikavA mATe vasudevane tyAM mokalI Ape. zatrupakSane durbaLa banAva te yuddhanIti che. samudravijaye pradyumna, zAMba tathA te vidyAdharonI sAthe vasudevane vijyane mATe mekalyA. janmAbhiSeka mahotsavanA vakhate devatAoe zatru enA zastronA nAza karavAvALI mahauSadhi nemikumAranA hAthe bAMdhI hatI te mahauSadhi nemikumAre potAnA hAthamAMthI cheDI vasudevanA hAthamAM bAMdhI dIdhI. - vijaya yAtrAnA mATe vasudevanA gayA pachI IndranA sArathie AvI nemikumArane kahyuM ke svAmina ! Indra mane bolAvIne kahyuM ke he sArathi ! bAvIsamA tIrthaMkara nemikumAra, bhAInA mATe yuddhamAM javAnI IcchA rAkhe che. mATe divyazastrothI pUrNa vAkavaca sahita ratha laIne jaladI jA, mATe Apa A ratha upara caDhIne mane kRtArtha karo, nemikumAre tenI prArthanAne svIkAra karyo. - tyArabAda baMne vyuhanA sinike yuddha karavA taiyAra thayA, hAthIo garjanA karavA lAgyA, vIrapurUSe tAla ThekavA lAgyA, A pramANe hAthI-ghoDA-ratha-pAyadaLanA avAjathI AkAza zabdamaya banI gayuM. kRSNa pAMcajanya tathA arjune devadatta zaMkhane vagADayA, baMne senAonA saiinikanuM bhayaMkara yuddha zarU thayuM. jarAsaMdhanA sinie kRSNanI senAnI mokhare rahelA sanikone bhagADI mUkyA, Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400] [pAMDava caritra mahAkAvya teo bhAgIne kRSNanA zaraNe gayA, kRSNa temane AzvAsana ApyuM. tyArabAda balarAme kRSNane kahyuM ke A vyuha cakane koI teDI zakaze nahi. mATe dakSiNathI nemikumAra, jamaNI bAjuthI arjuna, sAmethI anAvRSTi, te cakravyuhane toDI zakaze, kRNe te traNa jaNAne temAM niyukta karyA, te traNe jaNAe cakravyuhanA dvArane toDI nAMkhyuM. temanI sAthe badhA sainikoe praveza karyo. kRSNanA sainikoe jarAsaMghanA sainikane vyAkuLa banAvI dIdhA. * tyArabAda siMhanI sAthe haraNanI jema, hAthInI sAthe kutarAnI jema, nemikumAranI sAthe rakamI, laDavAne mATe AgaLa vadhyA, nemikumAranI sAme tenuM parAkrama niSphaLa gayuM. nemikumAranA dhanuSya TaMkAranA avAjathI gabharAIne rakamI bhAgI gayo, bIjA paNa ghaNA rAjAoe nemikumAranI upara AkramaNa karyuM. paraMtu dayAsAgara nemikumAre pitAne zaMkha jorathI pheMko. jenA avAjathI duzmana daLanA badhA rAjAe tathA sainikenA zastro hAthamAMthI nIce paDI gayA, ane citramAM citrelA citranI jema nemikumAranI sAme hAtha joDIne UbhA rahyA. : bIjI tarapha hiraNyanAbha vigere virodhI rAjAone mArI nAkhavA mATe jema hAthI para siMha TUTI paDe che tevI rIte anAvRSTi tUTI paDe, te rAjAoe paNa evuM bhayaMkara yuddha karyuM ke anAvRSTinA zarIramAMthI Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 1T [4 parasevo chUTI gaye, arjunanA bANathI jarAsaMghanA sinika medAnamAMthI bhAgI chUTayA, jema IndranA vajathI parvatanA cUrecUrA thaI jAya che tevI rIte bhImanI gadAthI zatrudaLanA rAjAonA cUrecUrA thaI gayA, yuddhAkAzamAM sUrya samAna yudhiSThirane udaya thavAthI zatrudaLamAM ghaNAM aMdhakAra samA banI gayA, thoDA ghaNA tArA jevA nisteja banI gayA, nakula ane sahadeve paNa pitAnA parAkramathI vipakSa senAne saMhAra karyo, moTA bhAganA sainike yuddhamAMthI bhAgI chUTyA hatA, thoDA ghaNuM je baccA teoe potAnA prANa bacAvavA mATe senApati hiraNyanAbhanuM zaraNuM grahaNa karyuM. teone sAMtvana ApI hiraNyanAbhe potAnA vicitra parAkramathI yAdava senAnuM mardana karyuM. bhayabhIta yAdava sinikemAMthI ghaNae nemikumAranuM te thoDA ghaNAe anAdhaSTinuM zaraNa grahaNa karyuM. yAdava senAne vyAkula joIne bhIme hiraNyanAbhane kahyuM ke senAne saMhAra zA mATe ? tamArAmAM tAkAta che te mArI sAthe yuddha karo. baMne vacce bhayAnaka yuddha thayuM. kRSNa ane balarAme jevI rIte cANura ane mauSTikane yamanA kiMkara banAvyA hatA tevI rIte bhIme hiraNyanAbhane yamanA dvAre pahoMcADI dIdhe, jarAsaMghanA senApati hiraNyanAbhanA mRtyuthI yAdavee magadhezvaranI senAne jaMgalanA dAvAnaLanI jema saLagAvI dIdhI, te vakhate bhImanA samAna bIjA varanI tapAsamAM sUryalokAntaramAM cAlyo gaye, baMne pakSanA sinika tathA 26 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402] [pAMDava astri mahAkAvya rAjAe yuddha baMdha karIne pitapotAnI chAvaNImAM cAlyA gayA. te vakhate kRSNanI chAvaNImAM ekachatra AnaMdanuM sAmrAjya hatuM. jyAre jarAsaMghanI chAvaNImAM zokanuM Adhipatya hatuM. anAvRSTie pAMDavonI vIratAnI vAta samudravijya rAjAne kahI, premathI teo pAMDavone bheTI paDayA, hiraNyanAbhanA mRtyuthI jarAsaMgha zakAtura banya, kAraNa ke sAce sahAyaka jagatamAM durlabha hoya che. bIje divase prabhAtamAM jarAsaMghe zizupAlane senApati banAvyuM, aneka prakAranA zastrAstrathI susajijata zizupAla ratha upara caDha, ! Aje bhUmaMDaLamAMthI jarAsaMgha athavA kRSNa baMnemAMthI eka yamadvAra jaze, A pramANe vicArato jarAsaMgha kRSNa kyAM che? kRSNa kayAM che? bolato yuddhabhUmimAM AvyA, pharIthI cakravyuhanI racanA karIne medAnta zizupAla yAdavaghAna rUpI yAdava senane mArI nAMkhavA mAMDI, tyArabAda yAdava senApati anAvRSTi zizupAlanI senA upara tUTI paDe, zizupAlanI sahAyaka daza hajAranI senA sAme te ekalo yuddha karavA lAge, te senAnI sAthe laDAImAM vyasta anAdhaSTine cheDI zizupAla khUba ja jorathI kRSNanI sAme AvyuM, ane tene jorathI kahyuM kRSNa! tuM laDAImAM tArI jAtane vadhAre hoMziyAra mAnatA hoya te zastra grahaNa karI mArI sAthe yuddha kara, kRNe hasIne kahyuM. zizupAla tAre jeluM Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 14 [4=3 Alavu' hAya teTalu kheAla, tArA kaDavA zabdo huM sahana karI laIza, tArA seA, aparAdha pUrA thayA pachI ane phAinA ThapakA malaze nahi kAraNa ke meM phAIne kahyu che ke devI ! tamArA putranA seA, aparAdha huM sahana karIza. 6 kRSNanA A pramANe elavAthI nija zizupAle kRSNanI upara mANeA cheADavA mAMDayA, tenA ANNAne kRSNe bhAMgI nAkhI zizupAlanA dhanuSyanI paNa, (dArI) tADI nAkhI, bIjI dhanuSya laI ne jayAre te yuddha karavA lAgyA, tyAre tenA rathanI dorI kRSNe kApI nAkhI, tyAraAda tenA sArathI--ratha ane gheADAnA nAza karyAM, khalavAnanI sAthe virAdha karavAvALAne tiraskAra Dagale ne pagale thAya che ja, jayAre te talavAra laIne yuddha karavA lAgyA, tyAre kRSNe paNa nandaka nAmanuM khaDga lIdhuManne jaNA paraspara yuddha karavA lAgyA, ekabIjAnA prahArane niSphaLa banAvavA lAgyA, te vakhate devatAe paNa Azcarya thI jotA hatA, zizupAla, krUratAthI kRSNanI upara talavAranA ghA mAratA hatA, paraMtu saMbaMdhanI apekSAthI kRSNe dhIme dhIme yuddha karI rahyA hatA, jayAre zizupAle kRSNanA ziraccheda karavA prayatna karyAM, tyAre kRSNa, have tenA ziraccheda karavAmAM doSa nathI ' ema vicArIne zizupAlanA vadha karyAM. zizupAlanA vadhathI atyaMta zekAtura khanI prativA sudeva jarAsa'gha yuddha rUpI sAgarane khalAsa karavA mATe agastya banIne Avyo. jarAsa`ghe seAmakane pUchyuM ke tuM Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya dbhuta aMnIne dvArakA gayA hatA mATe badhA vIrAnA nAma mane atAva. tyArabAda seAmake kahyuM ke rAjana! suvarNa gheADAvALA tathA lIlA dhvajavALA samudravijaya che. mahAparAkramI cukavaNu ane vRSadhvajavALA ariSTanemi che. sapheda gheADAvALA ane garUDa dhvajavALA kRSNa che. temanA dakSiNa bhAgamAM jaMgama himAlaya samAna ariSTavaNu gheADAvALA baLarAma che. nIlavarNa gheADAvALA ratha upara yudhiSThira, sapheda gheADAvALA ratha upara arjuna, nIlakamala varNanA gheADAvALA ratha upara bhIma ane kALA gheADAvALA ratha upara gajadhvajavALA anAdhRSTi che. A pramANe mahA nemikumAra, ugrasena, sAtyaki, jarAkumAra, merU, si'hala, tathA padmaratha viSThuratha ane AMgaLIthI jarAsaMdhane batAvatA sAmake kahyuM ke A sAraNu che. sAmaka dvArA badhAne eLakhI jarAsa ghe krodhamAM AvI yAdavI senAne AkuLavyAkuLa banAvI dIdhI. ane bhayAnaka dRSTithI ariSTanemine joyA. sArathie hAtha joDI neminAthane kahyuM ke deva ! ApanA saubhAgyathI ApanI upara mANu calAvyA nathI jayAre ApanA sainyane vera vikhera karI nAkhyuM che. jo ke A sAvadyakama che chatAM paNa Apa have upekSA karyA vinA IndranA rathane sAtha ka karo. naimikumAre dhanuSya upara paNacha caDhAvI ane za`kha kukayA. tyAM te vipakSI rAjAe sta'bhita banI gayA. sArathie kahyu ke deva! Ape te ekAeka zatrusenAnI upara vijaya prApta karyo che. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 14mAM] [41 Apa icchA karI teA madAnya jarAsaMdhane paNa zAMta A karI zakA che. tA pachI zA mATe tene choDI do che ? neminAthe kahyu` ke huM sArathi ? rAjAenI sAthe yuddha karavAnuM kAryAM mArU nathI paraMtu bhAionA kahevAthI me' ATaluM paNa karyuM che. zuM A kArya mAhanuM nathI ? bIjI vAta e che ke prativAsudevanuM mRtyu vAsudevanA hAtheja thAya che te zAzvata niyama che. te paNa hamaNAMja tArI sAme thaze A pramANe kahIne neminAthe peAtAnI senAne AzvAsana ApyuM. tyArabAda pavanasuta vigerenAM vadhane joi krodhAyamAna anI jarAsa`ghe kRSNanI upara AkramaNa karyuM. jarAsaMghanA ekAtera putrAe madAnya banIne kRSNanI upara AkramaNu kayuM paraMtu temAMthI aTThAvIzane teA balarAme hAtha musalathI mArI nAkhyA. tenA vadhathI kApAyamAna jarAsa`ghe maLarAmanI chAtImAM gadyAnA prahAra karyo tethI baLarAmanA mukhamAMthI leAhI nIkaLavA lAgyu. ane yAdavasenAmAM hAhAkAra vyApI gayA. jarAsaMgha pharIthI baLarAma upara gadAprahAra karavAnI taiyArImAM hatA tyAM arjune jarAsaMdhane tIvra khANAthI gherI lIdheA. baLarAmane duHkhI joI krodhAvezamAM kRSNe jarAsaMghanA badhA putrone mArI nAkhyA. peAtAnA badhA putronA mRtyuthI sAkSAt yamanuM svarUpa dhAraNa karIne jarAsaMdha kRSNanI pAse Avye ane khelyA ke geApALa! Aja jarAsaMdha tArA peTamAMthI Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406] [pAMDava caritra mahAkAla kaMsa tathA kAlakumAra vigerene bahAra kADhaze. tuM zastra dhAraNa kara. kAraNa ke niHzastrane huM mArate nathI. Aje tAruM mRtyu joIne jIvayazA paNa potAnI pratijJA pUrNa karaze kRSNa dhIratAthI kahyuM ke rAjana! tamArI vAta sAcI che. paraMtu ApanI putrInI pratijJA agnipraveza karIne avazya purNa thaze. A pramANe karIne zubha zukanathI khuzI thatA kRSNa tenI upara bANone varasAda varasAvyo. jarAsaMghe tIvra bANethI yAdavasenAne astavyasta karI nAkhI. sUryane paNa bANa vaDe DhAMkI dIdhe. zatruonA manoratha samAna vicitra bANane kRSNa bhAMgI nAkhyA. rAma-rAvaNanA cuddhane jovAvALA devane A bannenA yuddha jovAmAM eTaleja AnaMda Avyo. jarAsaMghe je je bANe pheMkayA te badhA bANone kRSNa rastAmAM ja bhAMgI nAkhyA. A prakAranuM apUrNa yuddha jeIne AkAzamAM devatAo paNa kolAhala karavA lAgyA. jema sUryanA kiraNe aMdhakArane nAza kare che tevI rIte kRSNanA bANoe jarAsaMghanA za nakAmA karI nAkhyA. dhajAdaMDa, zastra, dhanuSyanI dorI vigere kapAI javAthI duHkhI banI jarAsaMghe zatru saMhArakArI cakranuM smaraNa karyuM. kodhathI lAla AMkhevALa jarAsaMghanA hAthamAM devatAdhiSThita cakra AvI gayuM. .. re gopa! Aje tuM bacavAne nathI. A pramANe vAraMvAra belatA mAgadhezvara jarAsaMghe caka pheMkayuM. te cakane AvatuM joIne samudravijaya vigere yAdavee hAhAkAra Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasa 14] - 1 [ 47 acAvI dIdhe. jiyoe paNa bhayathI gabharAIne te cakranA mArgamAMthI pitAnA vimAnane paNa pAchA haThAvI lIdhA. te cakrane kaeNNe bANothI, baLarAme haLamuzaLathI, anAvRSTie parigha nAmanA zastrathI, ane samudravijaye zathI toDI nAkhavAnI IcchA karI. yudhiSThire zakitathI, bhIme, gadAthI, ane bANathI, nakule ane sahadeve zothI tyAM bIjA badhA yAdavoe pitatAnA zastrothI te cakane toDavAno prayatna karyo paNa te caka te sUryamaMDaLanI samAna AkAzamAM vegathI AgaLa vadhavA lAgyuM. * tyArabAda Aje kRSNa bacI nahI zake A pramANe nizcaya karIne yAda atyaMta duHkhI thayA. jarAsaMghanI senA AnaMdita banIne jovA lAgI. samudravijaya vigere atyaMta dIna banI gayA eTalAmAM cake ziSyanI jema kRSNanA caraNano sparza karyo. yAdavasenA AnaMdamAM AvI gaI. jarAsaMghanI senA duHkhita banIne banelA banAvanuM nirIkSaNa karvA lAgI. zrI kRSNa nIcA namIne cakra laI lIdhuM. cakrathI IndranI jema kRSNa zebhavA lAgyA. kamaLanI jema te cakane hAthamAM laI kRNe jarAsaMghane kahyuM ke rAjana! tamArUM zastra paNa have tamArA kahyA mujaba karavA taiyAra nathI mATe tame yuddhane vicAra choDI de. kAraNa ke tamAruM bhAgya palaTAyuM che. jIvate mANasa hajAra kalyANanA kAryo karI zake che. 'hajI paNa bagaDayuM thiI. A5 magadhamAM jaIne mArI ? 1 + + Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408] [pAMDava caritra mahAkAvya AjJAthI rAjaya kare. kRSNanA vacane sAMbhaLI krodhAvezamAM jarAsaMghe kahyuM ke are gopALa! hamaNAM tuM khubaja biTakabole bane che. are nIca ! kutarAne paNa hADakAnA TukaDAthI khubaja abhimAna Ave che. evI rIte eka lekhaMDanA TukaDAthI zA mATe ATaluM badhuM abhimAna kare che? A pramANe ugra vacanothI niMdA karatA jarAsaMghe kRSNanI upara bANane varasAda varasAvyo. potAnA ja cakrathI prativAsudevanuM mRtyu thAya che A pramANenA Agama vacanone satya karavAne mATe kRSNa tenI upara caka calAvyuM. te caka jarAsaMghane ziraccheda karIne vAsudeva kRSNanA hAthamAM pAchuM AvyuM. kRSNanA apUrva baLane joI devatAoe kRSNanI khuba prazaMsA karI ane temanI upara puSpa vRSTi karI. traNe lokamAM kRSNanA abhyadayanI jAherAta karatA dee duMdubhinA vAjItrathI jagatane zabdamaya banAvI dIdhuM. tyArabAda neminAthe je rAjAone rokI rAkhyA hatA teone choDI mUkyA. te badhA rAjAoe neminAthane vinaMti karI ke kRSNa amAre vadha karI nAkhaze. Ape amane rokI rAkhyA hatA eTale ja ame jIvatA rahI gayA chIe paraMtu kRSNa amArI upara krodha karIne amane mArI nAkhaze mATe Apa amane bacAvI levAnA upAya karaje. teone bacAvavAnI pratijJA karIne, te rAjAone sAthe laIne neminAtha kRSNanI pAse AvyA. kRSNa ane nemi Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 14] kumAra eka bIjAne bheTI paDayA. te bannenI AMkhe paraspara maLI. banne bhAIoe yuddha saMbaMdhI vAta karIne kRSNane khuza karyA. nemikumAre sAthe lAvelA rAjAone kRSNa pAsethI abhayadAna apAvyuM. vacamAMja mahAmaMtrIe jarAsaMghanA putra sahadevane kRSNanI pAse lAvI mUke. kRSNa tene magadhane navo rAjA banAvyuM. anAvRSTie yuddhamAM ghAyala subhaTonI cikitsA karI samudravijayanI AjJAthI yuddhamAM marelA sinikanA AgneyAstrathI anASTie agnisaMskAra karyA. kRSNa sahadeva vigere rAjAone vidAya karI kulavRddhAthI maMgaLa karelI zibiramAM praveza karyo. te vakhate putro, bhAIo, pautrothI parivarelA samudravijaya adhika zebhAyukta dekhAtA hatA. yAdave, baLadeva, kRSNa ane nemikumArane uttarottara adhika baLavAna mAnavA lAgyA. anukrame mAtAoe temane AzirvAda ApyA. nemikumAranI AjJA laI indranA rathane sArathi svargalokamAM gaye. harSathI romAMcita banelA sArathie Indrane badhI vAta karI. eka divasa samudravijya rAjA jyAre sabhAmAM beThelA hatA te vakhate yAdavoe turI nAmanA vAjIMtrane avAja sAMbhaLe. te lokoe lAkho vimAnane AkAzamAM joyA. zAMbapradyumna sahita vasudeve vimAnamAMthI utarIne samudravijayane namaskAra karyo. baLadeva vigere badhA rAjakumArae vasudevane namaskAra karyA. zAMba pradyumna bIjA vRddhone namaskAra Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] [pAMDava zastri mahAkAvya karyo. pradhumane badhA vidyAdharanI oLakhANa karAvI ane vidyAdharee samudravijyane namaskAra karyo. ugatA sUryasamAna tejasvI kRSNanA kaustubha ratnane lajajA pamADe tevA aNamola ratna bheTa ApyA. kRNe temane vacana tathA kriyA dvArA ucita satkAra karyo. kiyAkuzaLa kRSNa yuddhamAM marI gaelAM potAnA vIra sinikenuM pretakArya karyuM. bIjA lekoe pitapotAnA saMbaMdhIonA pretakArya karyA. jIvayazAe paNa kulanA kSayane joI pitA tathA patine sAthe ja jalAMjali arpaNa karI. - tyAra bAda IndrasamAna kRSNa bharatanA traNa khaMDa jItavAne mATe prasthAna karyuM. kAraNa ke vAsudevane A pramANe kema hoya che. vAsudeve traNe khaMDanA rAjAone jItI laI pitAnA khaMDiA banAvyA. vijaya yAtrA karatAM karatAM vAsudeva kRSNa eka jana lAMbI, eka jana paheALI, eka jana jADI evI koTIzilA pAse AvyA. kAraNa ke te zilAthI vAsudevanA baLanI parIkSA thAya che. badhA rAjAonI sAme vAsudeva kRSNa te keTIzilAne uMcakI lIdhI. tyAra bAda jayajayanAdapUrvaka dee ane vidyAdharae kRSNanI upara puSpavRSTi karI. cha mahinAmAM trikhaMDa bhUmi upara vijaya meLavIne badhA rAjAonI sAthe kRSNa dvArikA tarapha prayANa karyuM. aneka prakAranI dhvajA phirakAvatA kamAnethI Aje dvArikA zobhatI hatI. maMgaLa vAdyo jagAe jagAe vAgI rahyA hatA. dareka sthaLe Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapha14me [ 12 nagaranI strIe puSpavRSTi karatI hatI. zrIkRSNe mA zA sahita dvArikA nagarImAM praveza karyAM. vAsudeva zrIkRSNanA rAjyAbhiSekane mATe devatAoe mAgaya, varadAma, prabhAsa, tIrthonA pavitra jaLa lAvIne ApyA. tyAra bAda samudravijaya, vasudeva, balabhadra, yudhiSThira, bhImasena, arjuna nakula, sahadeva, anAvRSTi tathA anya kumArA sahita AvelA seALa hajAra rAjAe, adha bharata vAtsalya devatAo, vidyAdharA vigeree suvarNanA, ratnanA jala sahita kaLazothI uMcA Asana upara beThelA vAsudeva kRSNanA abhiSeka karyAM. zivAdevI, reAhiNI, devakI, kuntI, vigere devIee mAMgalika gIta gAyAM. te vakhate rAjAe e kRSNane hAthI, gheADA, ratnA tathA kanyAe bheTaNAmAM ApI. abhiSeka mahAtsavanI pUrNAhuti bAda viSNue khadhA rAjAe tathA padhArela vidyAdharAne satkAra karIne vidAya karyo.. yudhiSThiranA pratyenuM bahumAna matAvavA mATe ghaNA rAjAoe hAthI, dhADA vigere laIne hastinApura tarapha prayANa karyuM. pAMDavAnA AgrahathI baLarAma, nemikumAra,. anAdhRSTi, pradyumna vigere kumAre| paNa temanI sAthe cAlyA. citrAMgada vigere vidyAdharA paNa arjunanI sAthe cAlyA. kuntInI sAthe zivAdevI, rAhiNI, devakI vigere paNa cAlyA. kRSNanI AjJAthI vidyAdharAe AgaLa jaine pAMDurAjAne pAMDavAnA AgamananA samAcAra ApyA, nAgarikAnI sAthe pAMDurAjA putronuM svAgata karavA nagara Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] [pAMDava caritra mahAkAvya bahAra AvyA. putrone joI mAdrI khUba ja harSita banI azru vahAvavA lAgI. vAhanomAMthI nIce utarIne mAtA pitAne pAMDe page lAgyA. mAdrIe kuntIne namaskAra karyA. nagarane alakApurI samAna bhAyamAna zaNagArela hatuM. yudhiSThirane snAna karAvI suMdara vastrAlaMkArathI vibhUSita karI kuntIe temanA mastaka uparathI lavaNa 'utArIne cAre dizAmAM thoDuM thoDuM nAkhyuM. tyAra bAda airAvata samAna hAthI upara IndranI jema yudhiSThira beThA. yudhiSThiranI sAthe pAMDurAjA, bAjumAM kRSNa, bhIma vigere bhAIo judAM judAM hAthI upara besIne pAchaLa cAlavA lAgyA. nagaranA dareka cokamAM, jharUkhAomAM, ghare gharamAM mAMgalika upacAra karatA nagarajane yudhiSThira vigerenI upara kaMku, abila, gulAla ane puSpavRSTi karavA lAgyA. A pramANe yudhiSThira vigeree hastinApuramAM praveza karyo. mahelamAM praveza karatI vakhate kuntIe dahIM, durvA, akSata vigerethI maMgaLa karyuM. tyAra bAda pAMDurAjA tathA kRSNa yudhiSThirane rAjya siMhAsana upara sthApita karyA. rAjAoe bheTamAM ApelA hAthIonI garjanAthI maMgaLamaya vAdyonA avAjathI hastinApura zabdamaya banI gayuM. kRSNa yudhiSThiranA mastaka upara mugaTa paherA. prajA yudhiSThira upara anurAgavALI banI. kRSNa yudhiSThira jevA putraratnane janma apAvavA kutInI khUba ja prazaMsA karI. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 14mA ] [ 413, yudhiSThire jevI rIte pAMDu kuntInI bhakti karI tevI ja rIte dhRtarASTra tathA gAMdhArInI paNa bhakti karI. bIje divase kRSNa jyAre dvArakA javAne taiyAra thayA tyAre yudhiSThire sabhAmAM hAtha joDIne kRSNane vina Mti karI ke ApanI sahAyatAthI ame pharIthI hastinApuranuM sAmrAjaya prApta karI zakayA chIe, A badhuM ApanuM ja che. huM ApanI kaI vastuthI bhakti karU? ema kahIne yudhiSThire suvarNa ratna hAthI gheADA vigere kRSNane bheTamAM ApyuM. ane kahyu` ke Apa amane kadApi bhulaze| nahi. kRSNe kahyuM ke tame mane badhuM ja Apyu che. jIvanabhara Apa vijayane prApta kare. A pramANe yudhiSThirane kahI kRSNe dvArakA tarapha prayANa karyuM. kRSNane ghaNuM dUra sudhI mUkI AvI du:khita hRdaye yudhiSThira pAchA pharyAM. pAMDavAnI vAtA karatA kRSNa vigere dvArakAmAM AvI pahoMcyA. pAMDavAe citrAMgada vigerenA satkAra karI vidyAyagiri ApI. tyAra bAda yudhiSThire nagaramAMthI sAte byasanAne dUra karAvyAM. amArInI gheASaNA karAvI. dhanuM jIvana jIvayA pALavA mATe DhaMDherA mahAra pADaceA. garIba anAtheA mATe leAjanAlayeA kheAlAvyAM. tamAma jinamadirAmAM jinezvara prabhunA biMbanA darzana karyAM. hastinApurathI AvI nAsIkamAM caMdraprabhujInA jinAlayamAM pUjA maheAtsava rAkhyuM. caudamA sa samApta: Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 15mA bIje divase dIkSita pitAmahane namaskAra karavAnI bhAvanAthI bhAi sahita rAjA yudhiSThire nAgarikAne javA mATe Adeza ApyA. hAthI gheADA ratha vigere vAhanA upara besIne nAgarikA rAjadvAra pAse AvyA. devamaNi vagere aneka lakSaNaiAthI zAlatA paMcakalyANu azva upara rAjA yudhiSThira beThA. jema caMdranI pAchaLa nakSatro hAya che tema gAMgeyani munine vaMdana karavA mATe jatA yudhiSThira rAjAnI pAchaLa nAgarikA cAlyA. munIzvara je pahADa upara samavasaryAM che te pahADanI taLeTImAM peAtAnI senAnA paDAva nAkhyA. tyAMthI pagapALA cAlatA rAjAe paryaMtanI upara jaI ne AtmadhyAnamAM lIna, khANIyA 'upara sUtelA gAMgeya munine joyA. te vakhate kamaLanA jevA keAmaLa hAtha vaDe glAna munivaranI sevAmAM kuzaLa bIjA munie bhISmamuninA aMgAnusaMvAhana karI rahyA hatA. AcArya zrI bhadraguptasUrijInA upadezathI AtmA ane zarIranA bhedane jANavAvALA gAMgeyamunine joyA. temanA zarIranA DAkhA bhAgamAM bhavabhramaNa aTakAvavAmAM pradhAna mugara samAna sudar rajoharaNa zAlatu Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga 15] [jaw hatuM. devatA tathA gaMdharvonI maMDalI zraddhAthI teone praNAma karI rahI hatI, te vakhate gAMgeyamuni AnaMdamagna hatA. temanI AMkho nAsikAnA agrabhAga upara sthira hatI. pitAmahane A avasthAmAM jeIne pAMDenI AMkhe AnaMda ane zekathI zItaLa ane garama pANIthI bharAI AvI. rAjAe mukuTa, pAdukA, chatra, cAmara, kIrapANane dUra karI dUrathI pAMca abhigama sAcavyA. hAtha joDI rAjAe niSelikI pUrvaka avagraha karyo. traNa pradakSiNA deIyudhiSThira munIzvaranA caraNamAM paDayA. temanA vAtsalyanuM smaraNa karIne bIjA cAra bhAIoe paNa temanA caraNe upara pitAnAM mastaka mUkyAM. te lokoe potAnA AMsuothI gAMgeyamunine prakSAlana karyuM. bhakti bhAvathI vizuddha pAMDane munIzvare bhavatAraka dharmalAbha Apyo. pAMDavo paNa harSathI temanI sAme besI gayA. munIzvare nAsikAnA agrabhAgathI pitAnA nayanane kheMcI pAMDa tarapha daSTipAta karyo. mahAna AtmAo paramArthamAMja pitAnA manane udyamI rAkhe che. munipuMgave janmabhara dhanuSyanA saMparkathI karkaza banelA hAthane vAraMvAra pAMDanI pITha upara pheravyuM. - gAMgeyamuninI amRtamayI daSTithI zAMti anubhavatA rAjA yudhiSThire vinaMti karI ke prabhu ApanA upAsanAmaya amRta sAgaramAM aneka pApathI kAdavamAM paDelo mAro AtmA pavitra bane, tAta ! mArI tRSNAe viveka nAmanA Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416] [pAMDava caritra mahAkAvya khajAnAne luMTI laI rAjyanI khAtara mArA bhAIone meM nAza karyo che. baMdhuvadhanA pApathI meLavelA A rAjyane dhikkAra che. yaza ane dharmane nAza karIne meLavelI saMpatti te saMpatti nathI. hAya ! gAMdhArI, dhRtarASTrane meM Apela duHkhanuM varNana zabdathI thaI zake tema nathI. mATe Apa kAMIka upadeza ApI amane kRtArtha kare, jenAthI bAMdhavadhvaMsathI prApta thanAra narakAvAsathI huM mukta banI jAuM. prathama Ape rAjyadharmocita upadeza Apyo hato te Aje paNa mArA aMtaramAM vidyamAna che. mATe Apa kRpA karIne hamaNuM paNa evI ja rIte dharmopadeza Apo ke jethI mAruM kalyANa thaI jAya. rAjAnI vinaMti sAMbhaLI gAMgeyani munie temanI tarapha daSTi karIne kahyuM ke pahelAM te meM rAjyacita upadeza ApyuM hatuM. RSione rAcita upadeza Ape anucita che. mATe hamaNuM dharma mokSane upAya batAvuM chuM dAna, zIla, tapa, bhAva e cAra dharma che. cAre varNane mATe kalyANakArI che. svarga ane muktinA heturUpa dAna che. jenA baLathI gRhastha paNa bhavasAgara pAra utarI jAya che. jemAM prathama supAtradAna che. je dAna saddagurUene samAgama karAve che. bedhibIjanI prApti karAve che. egya samaye supAtrane dAna ApavuM joIe. je dAna karmathI mukta banAvIne mokSa apAvanArUM che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saga' : 15me ] [ 417 khIjuM abhayadAna che. udAratA pUrvaka ApelA ratnanA DhagalA karatAM paNa eka jIvane mRtyu bhayamAMthI acAvavAthI A AtmAne mukti sukhanA heturUpa thAya che. tene abhayadAna kahevAmAM Ave che. sAdhuene AgamAM prApta karAvavAmAM sahAyatA karavAthI je lAbha thAya che tene jJAnadAna kahevAya che. kama kSayanA mATe mananI prasannatAthI dAna Apavu' joi e. dezivarati athavA saviratidvArA brahmacarya'nu' pAlana karavu' tene zIla kahe che. jenA baLathI aneka strI tathA purUSA bhavasAgara pAra utarI gayA che. dAna teA pAmara AtmA paNa ApI zake che. jayAre zIyaLanu pAlana teA badhAne mATe kaThaNa che. cha prakAranA bAhya tathA cha prakAranA abhyaMtara tapa zAstra prasiddha che. tapa A bhavamAM paNa iSTasiddhi Ape che temAM dRSTAMtarUpa jayadrathane jue. draupadIharaNanA samaye Apa leAkeAthI parAbhava pAmIne Apa sarvAMne mAravA mATe te duSTa bhayaMkara tapa karyAM. tenA tapathI satASa pAmIne kAI devatAe tenI pAse AvI varadAna mAgavA mATe kahyuM tyAre jayadrathe kahyuM ke A tapanu je kAI paNa phaLa hAya tA pAMDavAne mAravAnI mane zakti prApta thAya, tyAre devatAe kahyu` ke vatsa! tArI vAta barAbara nathI. kemake khuda Indra paNa pAMDavAne jItavAmAM sama nathI. pAMDavA te vrata grahaNa karIne bhagavAna neminAthanA tImAM muktie javAnA che. mATe 27 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ]. [pAMDava caritra mahAkAvya tame pAMDavone mArI zakavAnA nathI. paraMtu cakravyuha jyAre racAze tyAre eka divasane mATe tame pAMDavone rekI zakaze. A pramANe kahI te devatA pitAnA sthAne cAlyo gayo. yuddhanA samaye jayadrathe je kaMI karyuM te vAta tame sArI rIte jANe che. he kuntInA putro! meM tamane tapanuM mAhAsya batAvyuM. have badhA dharmomAM zreSTha bhAvadharmane sAMbhaLe, siddharasanI samAna bhAva atyaMta durlabha che. dAna vigere paNa bhAvasahakArathIja kalyANakArI bane che, teja bhAvanA baLathI cAritrane paripAka thAya che. temAMthI ja mokSanI prApti thAya che. cAritra lIdhA pachI tattvajJAnanI prApti bAda meM tamane dharma ane mokSanuM svarUpa batAvyuM che. hiM kauteya! tame paNa avazya vidhipUrvaka dharma mokSanI ArAdhanA karaze, ke jenAthI tame yuddhamAM lAgelA pApathI mukta banI zakaze. gAMgeyani muninI dharma mekSamaya dezanAne sAMbhaLI meghanI garjanAthI meralAo nAcI uThe tevI rIte taiyAmAM atyaMta bhAvollAsathI yudhiSThira nAcI uThayA. teoe kahyuM ke prabhu! Ape mane suMdara upadeza Ape che. have huM ApanI kRpAthI kRtakRtya banyo chuM. eTalAmAM bhadraguptAcArye bhISmamunine kahyuM ke mahAbhAga! have Apane aMtima samaya AvI gayo che. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 15me ] [419 mATe kurUzreSTa! pharIthI tame tamArI ArAdhanAmAM sthira bane. kemake satata abhyAsathI yegamAM sthira banI zakAya. gurU mahArAjanA Adezane prApta karI prasanna banelA gAMgeyamunie munIzvaranI stuti karI ane pharIthI vidhipUrvaka pitAnI ArAdhanAmAM lIna banyA. ATha prakAranA jJAnAcAramAM koI paNa kAraNathI ke koI prakArathI aticAra lAgyA hoya to zuddha manathI huM traNa vakhata tenI niMdA karUM chuM. ATha prakAranA darzanAcAramAM je koI aticAra lAgyA hoya tenI huM niMdA karUM chuM. pAMca samiti, traNa gupti je aSTa pravacanamAtA kahevAya che. tapa cAritrAcAramAM je kaI aticAra lAge hoya tenI huM niMdA karU chuM. cha bAhya ane cha atyaMtara tapamAM lAgelA aticAranI huM niMdA karUM chuM. chatI zaktie anuSThAna karavAmAM DhIlAza karI hoya to huM te vIryAcAra saMbaMdhI je kaI aticAra lAgyuM hoya tenI niMdA karUM chuM. suma, bAdara, sthAvara, trAsa, jIvone meM ghAta karyo hoya to tenI huM niMdA karuM chuM. hAsya, lobha, bhaya, krodhathI meM je kaMI parapIDAkArI kArya karyuM hoya tene micchAmi dukkaDaM ApuM chuM. thoDuM athavA vadhAre adattAdAna meM bhegavyuM hoya tenI huM vAraMvAra niMdA karuM chuM. tiryaMca, manuSya Adi bhavomAM meM je kaMI maithuna sevyuM hoya tenI huM niMdA karuM chuM. vastu, dhAnya, dvipada catuSpada upara je mamatva sevyuM hoya tenI huM niMdA karuM chuM. meM rAtrinA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420] [ pAMDava caritra mahAkAvyo samaye cAre prakAranA AhAra lIdhA hoya tenI nidA karU chuM. kharAba vacana, apakAra, dravyApahAra, vigerethI me jene pIDA ApI hoya te badhA mane kSamA karo. cAre gatimAM bhramatAM bIjA jIvone me trAsa ApyA hoya te te jIvone huM micchAmi dukkaDa' Apu' chuM. koI paNa prANIone rAga, janma, jarA ane mRtyunA mukhamAMthI jainadharma sivAya kAI bacAvI zake tema nathI. sa'sAranA tamAma padArtho AtmAthI bhinna che, keAI paNa vivekI AtmAe temAM mamatva rAkhavo nahi. leAhI, mAMsa, hADa, viSTA ane mutrathI bharelA A azucinA bhaMDAramAM kANu vidvAna AtmA meAha rAkhe ! a Mt dharma mArUM zaraNu che. paMcaparameSThine ja huM mArA namaskAra karU chuM. bAhya ane abhyaMtara tamAma prakAranI ka ba'dhanA heturUpa upAdhione huM chetu' chuM. cAra prakAranA AhArane hu che|DuM chuM. samAdhinA aMtimazvAse huM A zarIrane cheADuM chuM. A pramANe ArAdhanA karIne gAMgeyani munie peAtAnA gurU, sAdhu sAdhvIone micchAmi dukkaDa ApyA. azru sAratA pAMDavoe caraNA para paDIne munirAjane vinaMtI karI ke tAta ! bAlyAvasthAthI tame amene pAlanapeASaNa karI meATA karyAM. ApanI kRpAthI ame vRddhi pAmyA. Apeja amane tamAma kalAe droNAcAya nI pAsethI apAvI. yuddhamAM ameAe je apriyakAya karyuM. te Apa amane kSamA karaze. arjune kheda pragaTa karyAM. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 15me ] [421 munirAje temanI pITha upara pitAne hAtha rAkhIne temanI upara pitAnI prasannatA batAvI. zukaladhyAnane dharatA paMcaparameSThinA dhyAnamAM lIna thaelA gAMgeyamuni mAsa kSamaNanA tapathI tapatAM kALadharma pAmIne azruta devalokamAM gayA. de, vidyAdhara tathA pAMDuputroe gazIrSa caMdana vigerethI temane agni saMskAra karyo. pAMDane upadeza ApI bhadraguptAcArya vihAra karI gayA. de, gAMdharvo, vidyAdharo pitapotAnA sthAne gayA. paMdarame sarga saMpUrNa : Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa: 16mA eka vakhata kRSNa mahArAjAnA kAraka nAmanA dUta sabhAmAM si`hAsana upara khIrAjamAna yudhiSThiranI pAse Avye praNAma karIne bAjunA Asana upara beThA. pUrva paricita kArakane rAjAe priyavacanA dvArA AvavAnuM kAraNa pUchyu teNe kahyuM deva! AleAkanI pUjA prApta karIne ahiMthI prayANa karIne alakA-amarAvatIne jItavAvALI peAtAnI dvArakA nagarImAM vAsudeva zrIkRSNe praveza karyAM. 'TvIleAga, kasadhvaMsI, jarAsa dhai DadAyI, pAMDavapriya vigere birUdAvalIothI temanI prasaMsA karavA lAgyA. zatrusa hArakArI kRSNa dvArA rAjavaMtI banAvavAmAM AvelI dvArakAnagarImAM nirbhaya banIne yAdavagaNa aneka prakAranI krIDAe karavA lAgyA. navavadhu priyAnI sAthe ghaNA leAkeA udyAnAmAM vicaravA lAgyA. ghaNA leAkeA krIDApava tAmAM viharavA lAgyA. atyaMta guNazALI zrImAna nemikumAra zAMta cittavALA hAvAthI anyakumArAnI jema kayAMya paNa jatA nathI. nemikumArane viSayavimukha tathA alaukika joI ne du:khI thatI zivAdevIe samudravijaya rAjAne kahyuM ke Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 16 ] [423 duniyAmAM e mAtAe dhanya che ke je vadhuonI sAthe kIDAo karatA putrone joI AnaMda pAme che. A jagatamAM huM ekalI. abhAgaNuM chuM ke haju sudhI meM putravadhunuM mukha paNa joyuM nathI. mATe Aryaputra ! Apa putrane samajAvI tenA lagna jaladIthI karAvI nAkhe. tyArabAda samudravijaye putrane belAvI ekAntamAM zivAdevInI samakSa premathI kahyuM ke vatsa! tuM amArA baMnenuM sarvasva che. tuM amAruM jIvana che. bhAgya, saubhAgya, sauMdaryathI tuM traNe lokamAM alaukika che. tuM amane baMnene AnaMda ApanAre che, paraMtu putravadhUnI sAthe tane jevAthI amane khUbaja AnaMda thaze. kumAre paNa hasIne kahyuM ke huM lagnane virodhI nathI. paraMtu AjasudhI meM mArA egya strI joI nathI. kumAranI vAta sAMbhaLI zivAdevIe kahyuM ke vatsa ! suMdaratAmAM apsarAone jItanArI ugrasena rAjAnI putrI rAjImatI guNathI paNa tArA mATe sarvathA yaMgya che. mATe tuM tenI sAthe tArA lagna kara. nemikumAre kahyuM ke mAyA catura strIo te ghaNuM che paraMtu huM zuddha hRdayavALI haMmezAM AnaMda sudhA nadIrUpa aneka strIonI sAthe ApanI AjJAthI vivAha karIza. hamaNAM thoDA samaya sudhI tame lagnanI pratIkSA karo. A pramANe mAtApitAne saMtoSa ApIne nemikumAra sadAcArathI potAne samaya vyatita karavA lAgyA. eka divasa kRSNa jyAre rAjAothI bharelI sabhAmAM birAjamAna hatA eTalAmAM eka moTA avAja thayo. jenAthI meTA moTA mahele tUTavA lAgyA.AlAnastaMbhathI hAthIo bhAgavA lAgyA, azvazALAmAMthI ghoDAe paNa bhAgavA lAgyA. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424]. [pAMDava caritra mahAkAvya baLarAma ane kRSNa paNa AzcaryamAM paDI gayA, samAjane paNa mUcchita banIne paDI gayA. kSobha ane vismayatAthI kRSNa vicAra karyo ke A vajAne avAja che? zuM pralaya kALanA meghanI garjanA che. are ! A te paMcajanya zaMkhane gaMganabhedI avAja che. paraMtu mArA sivAya pAMcajanya zaMkhane kaI vagADI zake tema nathI jayAre kRSNa aneka tarka vitarka karatA hatA. eTalAmAM cArUkRSNa AyudhAgAra rakSake AvI praNAma karIne kRSNane kahyuM ke deva! kumAranI sAthe nemikumAre ApanI jema AyudhAgAramAM praveza karyo che ane teoe sudarzana sAraMga gadA nadakanI tarapha joIne pAMcajanya zaMkhanI tarapha vAraMvAra joyuM ane tene pheMkavAne mATe hAthamAM lIdho. tyAre meM kahyuM ke kumAra ! Apa phegaTa zA mATe prayatna kare che ? vajana paNa evuM UMcakavuM joIe ke kaI ApaNuM mazkarI paNa na kare! vAsudeva sivAya kaI paNa bIje mANasa pAMcajanyane UcakI zakato nathI, te pachI kuMka mArIne vagADavAnI te vAta zuM karavI ! meM A pramANe nA kahI te paNa nemikumAre sapheda kamaLanI jema te zaMkhane hAthathI upADe. nemikumAranA hAthamAM te zaMkha raktakamaLanI pAMkhaDIonI upara kalahaMsanI jema zobhavA lAgyo. jyAre teoe zaMkhane phUryo tyAre ame badhA Azcarya cakita banIne mUrchAvasthAmAM AvI paDyA. jyAre bhAnamAM AvyuM tyAre huM ApanI pAse Avyo. A pramANe Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 16 ] [425 kahIne tenA gayA pachI kRSNane AnaMdanI sAthe ciMtA thavA lAgI. - amArA kuLamAM nemikumAra cakravati utpanna thayA che. pAMcajanyane jyAre huM vagADato hato tyAre paNa Avo avAja Avato nahoto. bhUmaMDala uparanA tamAma kuLamAM, vaMzamAM harivaMza alaMkAra rUpa che. temAM paNa AvA nararatnothI harivaMza zaNagArAela che. eTalAmAM utsukatArahita tathA nirabhimAna nemikumAra paNa sabhAmAM AvI pahoMcyA. bhAI uparanA apUrva premathI kRSNa nemikumArane pUchyuM ke bhAI ! tame pAMcajanya zaMkha vagADe tethI balarAma jevA vIrapurUSa kSobha pAmyA to pachI bIjA rAjAonI vAta zuM karavI ! eTalA mATe tamArA bAhubaLanI parIkSA karavAnI mane IcchA thaI che. thoDIvAra mATe ApaNe baMne ApaNuM baLanI kasoTI karI laIe. nirvikAra nemikumAre kRSNanI vAtano svIkAra karyo. baLarAmane madhyastha banAvIne nemikumArano hAtha pakaDI kRSNa akhADA tarapha cAlavA lAgyA. kRSNanA nizcayane jANI aparimita bhujA baLavALA nemikumAre gaMbhIratAthI kahyuM ke bharatArdhapati ! A yuddha to pAmarenuM che. phegaTa zarIrane dhULathI zA mATe bagADavuM? mATe morAri ! phakta bhujAbaLathI ja ApaNuM baMnenA baLanI parIkSA karI laIe. nemikumAranI vAtane svIkAra Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara6] . [pAMDava caritra mahAkAvya karIne kRSNa lakSmIrUpa hAthaNInA suMdara AlAnarUpa trikhaMDa rakSA samartha pitAnI bhujA pakaDavAne mATe lAMbI karI. nemikumAre kRSNanI bhujAne kamaLanI nALanI mAphaka vALI nAkhI. nemikumAre parvatendranI samAna pitAne hAtha lAMbe karyo. prathama te kRSNa avahelanAthI nemikumAranA hAthane pitAnA sthAnathI calAyamAna karavA taiyAra thayA. paraMtu potAnuM samagra baLa ekatrita karIne jevI rIte vAnara vRkSa upara labaDe che. tevI rIte nemikumAranA hAtha upara labaDI gayA. to paNa nemikumArane hAtha jarA paNa kRSNa vALI zakayA nahi. bhAIne guNAtizayathI atyaMta prasanna, guNapakSapAtI, kRSNa nemikumAranA hAthane cheDI snehathI vAraMvAra AliMgana karyuM ane kahyuM ke bhAI! ApaNA kuLamAM asAdhAraNa parAkamavALA Apa utpanna thayA che, e mAruM kuLa jagatamAM badhAthI adhika prazaMsanIya che. jevI rIte balarAma mArI zaktithI AnaMda pAme che tevI ja rIte ApanA bAhubaLathI huM atyaMta AnaMda pAmuM chuM. nemikumAranI khUba ja prazaMsA karIne kRSNa pitAnA mahelamAM AvIne kRSNa baLarAmane pUchyuM ke Arya ! zuM tame mArA kAkAnA putra nemikumAranuM bhujAbaLa joyuM che ? zakendra tathA cakavatithI paNa adhika baLavAna teo che. te pachI nemikumAra pitAnA anupama zaurya vaDe cha khaMDa pRthavI zA mATe jItI letA nathI ! balarAme kahyuM ke Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 16mo] [4ra7 morAri ! mane Aje paNa eka vAtanI yAda Ave che ke jyAre zivAdevInA garbhamAM nemikumArano jIva Avyo tyAre te vakhate zivAdevIe cauda mahAsvapna dekhyAM hatAM. nimittae spaSTa zabdomAM kahyuM hatuM ke A bALaka bAhya abhyatara zatruone jItanAre cakravati athavA dharmacakravatI thaze. nemikumAranI udAtta mUti (asAdhAraNa pratibhA) tathA nirvikAratAthI huM mAnuM chuM ke teo tIrthakara thaze. vacamAM ja AkAzavANI thaI ke rAma ! kRSNa ! tame A badhA tarka karaze nahi. nemikumAra A bharatakSetramAM bAvIsamA tIrthaMkara thaze. badhI strIone te tRNa samAna mAnaze. anupama baLavAna hovA chatAM paNa teo rAjya grahaNa nahi kare. A vAta ekavIsamA tIrthaMkara neminAthe pahelethI kahelI che. AkAzavANI sAMbhaLI khuza thayelA kRSNa nemikumAranA guNonI prazaMsA karI. - baLarAma pAsethI nIkaLIne kRSNa tarata ja aMtaHpuramAM AvyA. aMtaHpuranI sunayanAenI sAme kRSNa nemikumArane vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. tyArabAda ratnAsana para besIne kRSNa nemikumAranI sAthe snAna karyuM. kapUraagara mizrita caMdanano lepa baMnenA zarIra upara sevakoe karyo, ane svAdiSTa bhajano karyA. aneka prakAranI vAta karatA karatA madhyAhna samaya vyatita thayo. tyAre aMtaHpuranI strIo sahita nemi-- kumArane laI kRSNa krIDA karavA mATe udyAnamAM, vAvaDIomAM, ane pahADa upara gayA. aneka prakAranI krIDAo dararoja Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428] [pAMDava caritra mahAkAvya nemikumAranI sAthe kRSNa karatA hatA. nemikumArane mUkI kAI kAya karatA nahAtA. eka divasa kRSNe aMtaHpuranA rakSakA, dvArapAle ane badhA aMgarakSakAne Adeza ApyA ke temikumAra mane prANathI paNa adhika priya che. kAI paNa jagyAe game te vakhate temane javA AvavA mATe pratibaMdha nathI. tyArabAda pharIthI kRSNe satyabhAmA Adi peAtAnI strIone paNa AjJA karI ke tame tamArA diyara nemikumAranI sAthe niHza'kapaNe kIDA karo. tyArabAda nemikumAra ekalA paNa aMtaHpuramAM javA lAgyA. dhIrapurUSAne valava ane vAsanAnA tattvA spa karatA nathI. nivikArapaNe ramatA nemikumAra bhAbhIenI sAthe AnadapramAdanI vAte karatA hatA. tyArabAda zivAdevI, samudravijaya vigeree kRSNane preraNA ApI ke tame nemikumArane lagna karavA mATe samajAve. kRSNe satyabhAmA rUkimaNI vigerene kahyuM ke nemikumArane lagna karavA mATe samajAvavAnA che. ane temAM strIo ghaNI catura heAya che. tyArabAda satyabhAmA rukimaNI vigeree nemikumArane lagna karavA mATe ghaNI vinatI karI. nemikumAra paNa ucita zabdothI 'uttarAttara te leAkeAne chetaratA hatA. nemikumAranA vacanAthI khinna thayelI te strIonI sahAyatAne vasata Rtunu Agamana thayuM. te vakhate AMkhAnI maMjarIo upara Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 16mA [429 bhramarA guMjArava karavA lAgyA, dakSiNanA pavana te maja rIone sparza karI nemikumArane lagnanu AmaMtraNa ApatA hatA. vasa'tanA AgamananI sAthe ja divasa vadhavA lAgyA.. tema tema vanarAjI paNa vikasvara thavA lAgI. ThaMDInI sAthe sAthe rAta paNa ochI thavA lAgI. ekadA nAgarikA tathA aMtaHpurane laI ne nemikumAranI sAthe krIDA karavA mATe kRSNa vAsudeva raivataka (giranAra) paryaMta upara gayA. tyAM madyapAna karIne yAdavA svacchaMdatAthI krIDAe karavA lAgyA. keTalAka yAdaveA te navIna puSpothI peAtAnI strIne sajAvaTa karavA lAgyA. keTalAka yAdaveA ku paLeAthI peAtAnI strIone Ana pamADavA lAgyA. keTalAka yAdaveA tA navIna puSpAnA gucchAthI peAtAnI strIone lalacAvavA lAgyA. revatI, satyabhAmA vigere baLarAma kRSNanI rANIe alaMkArAne dhAraNa karI nemikumAranI sAthe ramavA lAgI. keTalIka strIe teA naimikumAranI pAchaLa UbhA rahIne temanA vALa bAMdhavA lAgI, keAI srIe teA kada apuSpanI mALA naimikumAranA gaLAmAM nAMkhI peAtAnI agalane batAvI. UMcA stanavALI keAI srI netranA kaTAkSa karavA lAgI, paraMtu nivikAra heAvA chatAM nemikumAre peAtAnA lagnane mATe icchA rAkhatI bhAbhIenI IcchAne teADI nahiM. kAraNa ke jItendriyanI upara viSayavAsanA peAtAnuM prabhutva meLavI zakatI nathI. A pramANe nemikumAranI sAthe kRSNa tathA nAgarikA aMtaHpura sahita navA navA udyAnomAM aneka prakAranI krIDAe karavA lAgyA. nemi Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430] [pAMDava caritra mahAkAvya kumAramAM vikAra lAvavAnA mATe azaktimAna havAthI lajajA pAmIne vasaMta Rtu bhAgI gaI. tyArabAda ziriSa puSpanA nimitte kAmadevanemikumArane jItavA mATe zastrAdhyakSanI jema grISma Rtune laI AvyA. grISma Rtue kodhathI lAla netrathI evI rIte joyuM ke jenAthI abhimAnI strIonA abhimAna tUTI gayA. sUryanA tejasvI pratApathI saMtapta banIne vAsudeva kRSNa badhAnI sAthe raivataka parvatanA udyAna, vAvaDIomAM jalakrIDA karavA mATe cAlyA gayA. mahAna AtmAo pitAnI maryAdAne teDatA nathI ane badhAnI vAtane mAnya kare che. tevI rIte bhAbhIo paNa premathI nemikumArane kheMcIne laI gaI. kRSNa pitAnA ataHpura sahita vApInA kinArA "upara AvyA ane vAvaDImAM rahelA kamaLa ane pANInA taraMgAe temanuM svAgata karyuM. kamaLavanamAM bhamatA bhramarene guMjAravathI vAvaDIe svAgata saMgita vahetuM mUkayuM. udyAnapAlae suMdara puSpa gucchathI zrI kRSNa vAsudevanuM svAgata karyuM. kRSNanI rukimaNI Adi strIo deva jevA aMgavALA pitAnA diyara nemikumAranI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgI. kRSNa ApelA puSpa gucchone te badhI rANIe potAnA zarIra upara lagADavA lAgI. nemikumArane hAtha pakaDI te strIonI sAthe kRSNa kalahaMsanI jema vAvaDImAM jalakrIDA mATe gayA. tyAM ratnamaya pIcakArIo dvArA badhA paraspara jalakIDA karavA lAgyA. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 16mo ] [431 kRSNa pIcakArIthI satyabhAmAne khUba ja herAna karI ane bIjI badhI strIo paNa khUba ja herAna thaI gaI. kRSNa rukimaNInA stana pradeza upara pIcakArInA pANIne mAre calAvyuM. rukimaNI khUba ja herAna thaI gaI. paraMtu bIjI strIoe potAnA kaTAkSathI kRSNane herAna karyA. kRSNanA IzArAthI badhI strIo mUMgAra pUrvaka nemikumArane pIcakArInA pANI mAravA lAgI. kAmadevane jItavAvALA nemikumAre temanA dvArA karavAmAM Avela jalaghAtane svIkAra karyo. jyAre nemikumAra dvArA karavAmAM Avela pANIne mAre te badhA sahana nahi karI zakavAthI pANImAM sarakI gayA. nemikumAranA pANInA mArAthI, kaMcukanA baMdhana tUTavAthI lajajA pAmelI rUkimaNI tyAMthI bhAgIne bIjA sthAnamAM cAlI gaI. nemikumAranA aMtaramAM kAmano dIpaka pragaTAvavA mATe kRNanI strIoe aneka prakAranA vilAsa karyA paraMtu nemikumAranA hRdayamAM kAmadevane jarA paNa saMcAra thaye nahi. kAraNa ke nemikumAranA -aMtaramAM praveza karavAthI pitAne nAza thavAne che tema kAmadeva jANato hato. tyAra bAda jAMbuvatInA hAthanuM AlaMbana laIne nemikumAra dhIme dhIme vAvanA kinAre AvyA. kumAranI pAchaLa pAchaLa vastra badalAvavAnA bahAnAthI pitAnA lAvaNyane prakAza karatI bhInA vacce te badhI strIo paNa kinAre AvI. rukimaNIe caMdrakiraNa jevA ujajavaLa rezamI vacce lAvI nemikumArane ApyA. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya tyAra bAda siMhAsana para besADIne eka bhAbhI nemikumAranA vALane bAMdhavA lAgI. suvarNa sadeza aMgavALI kAI ramaNIe pANIthI bhIjAelA vastranA cheDAthI havA nAMkhavA mAMDI. tyAra bAda ghaNI strIe temanA paga dekhAvavA lAgI, te vakhate satyabhAmA eTalI ke kumAra ! A saMsAra strIthI zAle che. lakSmIvAna purUSa paNa ardhAMganA sivAya dhULa samAna asAra che. mahendra, caMdra vigerene IndrANI rAhiNI vigere strIe prakhyAta che. evA keANa haze ke je strI sivAya sukhI haze ! udAra guNA vinA ApanA paNa A rUpa saubhAgya yuvAvasthA vigere nakAmu che--deva ! dharma, artha, kAma A traNa purUSA paNa sadharmAMNInA baLa upara vyavasthita che. puNyavAna putra ratnanI prApti paNa strI dvArA thAya che. je ApanI jema traNe leAkamAM pitAnI pratiSThA vadhAre che. ApanA lagna karavAthI seATA leAbha tA e che ke ApanA mAtApitA bhAI vigere Ana pAmaze eTalA mATe hai diyarajI! Apa ApanA vivAhAtsava amane atAvavAnuM vacana Ape| ane zivAdevInA manoratha rUpI rathanI upara ApanA lagnathI dhvajAnuM AreApaNu thAya. A pramANe te badhI vinaMtI karatI hatI te vakhate tyAM kRSNa AvI pahoMcyA ane khelyA ke bhAI, tame tamArI bhAbhIone khuza karA ! huM... tI kara chuM, ema samajIne tame hajArA anAdara karatA nahi. kemake RSabhadeva vigere tIrthaMkare paNa lagna teA karyAM ja hatA. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 1 ] [433 temanA vacanathI nemikumAra thaDA narama thayA te vakhate paNa zivAdevI-samudravijaya paNa tyAM AvI pahoMcyA. zivAdevIe hAtha pakaDIne kahyuM ke putra! badhI kalAomAM, jJAnamAM, nayamAM tArA je jagatamAM koI nathI. tArI mAtAnI vinaMtIne asvIkAra kara nahi. mAtAnA vacana sAMbhaLI vicAra karyo ke mArA upara A kevuM dharmasaMkaTa AvI paDayuM ! eka tarapha mAtA lagnanuM dabANa kare che jayAre bIjI tarapha kaumAryAvasthAmAM mAre tIrthasthApanA karavAnI che-A pramANe nemikumAre vicAra karIne mAtAnA vacanane mAnya karyuM. sAnaMda, saparivAra kRSNa nagaramAM praveza karyo. tyArabAda badhAnI saMmatithI rAjImatI nemikumArane gya jANI kRSNa catura maMtrI mokalAvI ugrasenanI kanyAnI mAMgaNI karI-pUrva janmanA saMbaMdhathI, guNazravaNathI, tathA kaI kaI vakhata nemikumAra tarapha rAjamatInA anurAgane joI ugrasena rAjAe nemikumAranI sAthe rAjImatInA lagna karavAnI vAtane svikAra karyo. koDUkIne bolAvI kRSNa vivAha lagnanuM muhUrta puchayuM. tyAre korTukIe kahyuM ke deva! have pracaMDa varSAkALa zarU thaela che. varSAkALamAM kaI sAmAnya kAma paNa na thaI zake to pachI vivAhatsava jevuM mahAna kArya to kema thaI zake ! mATe varSAkALa vyatita karyA bAdaja zubha muhUrta lagnotsava kare teja * vadhAre zreSTha che. A sAMbhaLI khubaja utsukatAthI samudra Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434] [pAMDava caritra mahAkAvya vijaye kahyuM ke vilaMba kare koI rIte ucita nathI kemake khuba ja muzkelIe ame badhAe nemikumArane samajAvela che. temanI utsukatA joI kokIe zrAvaNa suda 6 ne divasa batAvyuM. divasa najadIka hovAthI ApanI pAse mane mekalAvela che. A pramANe kahIne kerike yudhiSThiranA hAthamAM kuMkuma patrikA ApI dIdhI, kapurathI suvAsita te kuMkuma patrikAne laI yudhiSThire sabhAmAM te patrikA vAMcI. dvArakA nagarIthI kRSNa hastinApuramAM virAjamAna dharmanaMdana yudhiSThirane AliMgana karIne vArtAothI abhinaMdita kare che. ame badhA kuzaLa chIe te jANIne tame AnaMda pAmaze. ane ApanA abhyadayanA samAcAra jANIne ame AnaMda pAmIzuM. kArya e che ke amArA AgrahathI mumukSu jitendriya nemikumAre lagnane svikAra karela che. mATe asAdhAraNa saujanyavALA Apa patnI tathA bhAIo sahita lagnanA vakhate jarUrathI padhArazo. vadhArAmAM bhatrijAnA lagna kAryamAM jeno adhikAra che tevA kuntI devIne avazya sAthe letA Avaze. caMdra samAna zItaLa nArAyaNa (kRSNa)nA AmaMtrathI pAMDavonA mana kumudanI samAna vikasita banI gayA. karakane satkAra karI vidAya karyo. tyArabAda pitAjIne rAjya kArabhAra suprata karIne teraNothI suzobhita, maMcathI cukta, udyAnevALI kRSNathI AmaMtrita seMkaDe rAjAo Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sargaH 16] [435 vALa moTA moTA keLanA thaMbhathI surakSita dvArakAnagarImAM sahakuTuMba yudhiSThira padhAryAH senA sahita kRSNa yudhiiiSTharanuM svAgata karyuM. vivAhanI kriyAomAM pharatI ramaNIothI yukta, zaraNAInA sUrothI zabdAyamAna, aneka prakAranA AbhUSaNothI dedIpyamAna, zivAdevInI AjJAthI kAryamAM mazagula parivAravALA, suMdara maMDapathI zebhAyamAna pitAnA mahelamAM yudhiSThira vigere parivArane praveza karAvyo. badhAe pitAnI ucitatA pUrvaka praNAmA- zirvAda vyavahAra arasaparasa karyo. tyArabAda zivAdevI, kuntInA page paDIne bolavA lAgyA ke, devi ! A ApanA AzIrvAdanuM phaLa che ke huM AvA putranI mAtA banI chuM. A kArya ApanuM ja che. mATe Apane je ucita hoya te kArya Apeja karavAnuM che. zivAdevInA vacanethI amRtajalathI jema latA vikasita bane che, tema kuntI atyaMta AnaMdita banI, lagnane samaya najIka hovAthI samudravijya vigere dazAhanI AjJAthI kutIdevI, zivAdevI, devakI, rohiNI, vigere mAtAo tathA revatI, rukimaNI, satyabhAmA, vigere hasatI bhAbhIoe vivAhane mATe vararAjAne pUrva dizA sanmukha besADI mAMgalikagIte gAtAM gAtAM snAna karAvyuM. suMdara vastrAbhUSaNa paherAvyA bAda nemikumArane jaI zivAdevInI AMkhe vAraMvAra nemikumArane jevA lAgI, putravadhu rAjImatIne zaNagAravA Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[ pAMDava caritra mahAkAvya mATe zivAdevI, kuntIdevI vigere mAtAo ugrasenanA ghera - gayA. tyAM dAsIoe vidhipUrvaka snAna karAvI alaMkAro paherAvIne rAjamatIne corasa bAjoTha upara besADI. zivAdevIe kuntIdevIne rAjImatInA svAbhAvika sauMdaryanuM varNana karyuM ane kahyuM ke devI! AnA mAthAnA vALa bhamarAothI paNa adhika zyAma che. kapALa AThamanA caMdramAne paNa jIte tevuM che. tenA netro kAna sudhI AvelA che. tenI pAMpaNe atyaMta addabhUta che tenA kAna jagatanI daSTirUpa mRgInA jevA che. nayanakamaLanI nALanI zebhAne dhAraNa karavAvALuM te tenuM nAka che. A pramANe tenA bane kapALa tathA kAmadevanI vijyayAtrA kAlika zaMkha samAna tenI garadana che. kamaLanI nALa jevA komaLa te tenA hAtha che. tenA vakSasthaLa jagatamAM ajoDa che. muThThIthI paNa pAtaLI tenI kammara che. tenI jaMghAo jagatamAM advitIya che. tenA bane caraNonA nakhanA prakAzathI kamaLamAM vAsa karavAvALI lakSmI paNa lajajA pAme che. mane to vizvAsa ja nathI Avato ke A putravadhU mArA gharamAM padhAraze. tyArabAda zivadevInI AjJAthI, dAsIe rAmatIne AbhUSaNothI, puSpathI, mAlatInI jema sajAvavA lAgI. tamAma aMgomAM alaMkArathI alaMkRta rAjImatI navA, vikaselA puSpathI suzobhita sarovaranI jema dekhAvA lAgI. suMdara vastrAlaMkAra paridhAna karIne pitAnA mukhane ArisAmAM joI rAjImatI manamAM ja Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 16 ] [437 nemikumArane gya pite che ema samajayA lAgI. tyArabAda zivAdevI vigere nemikumAranI pAse AvyA. - tyArabAda caMdanathI lipta aMgavALA muktAmaya alaMkArathI vibhUSita nemikumAre AMkhone AnaMda Ape tevA lagnanA vastro dhAraNa karyA hatA. temanA mastaka upara sapheda chatra dhAraNa karavAmAM AvyuM hatuM. vezyAo cAmara DhALatI hatI, rathamAM besIne nemikumAra lagna karavA cAlyA. bIjA kumAre paNa hAthI ghoDA ratha vigere vAhana upara besIne AgaLa cAlyA. suMdara va dhAraNa karI pahADa jevA paDachaMda hAthIo upara savArI karIne bIjA rAjAo paNa jAnamAM cAlyA. baLarAma, kRSNa, tathA vRddha dazAryo hAthI upara besIne kumAranI pAchaLa pAchaLa cAlyA. matIothI vibhUSita pAlakhI upara besIne-kuntI-zivAdevI vigere strIo dazAhenI pAchaLa cAlI. te strIonA mAMgalika gItAno avAja, hAthI ghoDA sUryanA avAjamAM mizrita thaIne madhura lAgato hato. prabhAtamAM gIta gAnArA vaitAlika loko nemikumAranI AgaLa guNothI caMdramAne jItavAvALA nemikumAranA apUrvayazanuM varNana karavA lAgyA. nagaramAM dareka jagAe. nAgarika strIo dvArA puSpo pheMkavAmAM AvyA tathA sneha pUrvaka jovA lAgI. rastAmAM maMgaLavastuone grahaNa karatA nemikumAra ugrasenanA mahela pAse AvyA. - megha gAje ne moralA nAcI uThe tema nemikumAranI bhika kAra Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438] [pAMDava caritra mahAkAvya jAnamAM AvelA jAnayAne avAja sAMbhaLI rAjImatI atyaMta khuzI thaI. he rAjImatI! tuM tArI AMkhothI kumArane joI AnaMda prApta karI le. e pramANe tenI sakhIonA kahevAthI pitAnA ATha bhanA bhartArane -kumArane joI rAjImatIe adbhuta AnaMda prApta karyo. eTalAmAM rAmatInA mukhakamaLathI ekAeka niHzvAsa nIkaLI gaye. aNadhAryA utpAtathI ciMtAtura sakhIo rAjImatIne pUchavA lAgI ke sakhI! AvA suMdara AnaMdanA prasaMge viSAda kema ! teNIe kahyuM ke huM zuM kahuM? huM abhAgaNI chuM. mArI DAbI AMkha pharake che. DAbo urU paNa pharake che. sakhIoe AzvAsana ApI kahyuM ke kuladevatAo dareka rIte tAruM kalyANa karaze. svAminA dazanAmRtathI tuM tArA manane zAMta karI jethI tArA badhA saMtApa dUra thaze. - sakhionA kahevAthI rAjImatI kumArane jovA jAya che eTalAmAM nemikumAra tenI AMkhanI sAme AvyA. nemikumAre vicitra avAja sAMbhaLI sArathine pUchyuM ke Artadhvani kena che! sArathie kahyuM ke tamArA lagnamAM mAMsanA bhejanathI yAdaveno satkAra karavA mATe ugrasena rAjAe tamAma prakAranA pazuo maMgAvyA che. sArathinI vAta sAMbhaLI dayAthI romAMcita banelA nemikumAre kahyuM ke saghaLA pApanA kAraNarUpa A saMsArane dhikkAra che. mATe he sArathi! jyAM te pazuo che tyAM mArA rathane laI jA. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 16] [439 ane A pazuo paNa svachaMdatAne anubhava kare. sArathie ratha tyAM laI lIdho. nemikumAre te pazuo tarapha dayAmaya potAnI daSTithI joyuM. keInA gaLAmAM doraDA bAMdhelA hatA, keInA paga doraDAthI bAMdhelA hatA. ghaNA pazuo piMjarAmAM purelA hatA, A pramANe badhA pazuone baMdhanamAM jaI karUNamUrti nemikumAra tyAMja ubhA rahyA. jagatakalyANakArI nemikumArane jaI te pazuo pitapotAnI bhASAmAM rakSaNa karavA mATe kahevA lAgyA. dayALu nemikumAre te pazuone baMdhana mukta karyA. ane saMsArathI vimukha banelA nemikumAre rathane ghara tarapha pAchA pharavAvyo. samudravijaya, kRSNa, baLabhadra, bIjA yAdave,zivAdevI vigere rANIo pitApitAnA vAhane choDIne AgaLa vadhyA. zivAdevInI sAthe sAthe samudravijaye kahyuM ke ekAeka A utsavathI tame vimukha zA mATe thayA cho? nemikumAre kahyuM pitAjI! A prANIone baMdhanamAM jaIne mane pitAne paNa huM zatruothI baMdhAela mAnuM chuM. te dvArA meM keTalI vakhata narakanI yAtanAone anubhava karelo che. keTalIvAra tiryaMcanImAM paribhramaNa karI cukela chuM. ThaMDI-tApa vigere aneka kaSTone bhegavI cukelo chuM vaLI keTalI vakhata manuSyagatimAM janmIne daridratAno anubhava karI lIdho che. A krarakarmoe mArI sAme ja mArA baccAene mArI nAkhyA che. A pramANe te karmoe zuM nathI karya! teNe ja kudevanI sevana karAvIne hajAre parAbhava Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 ] [pAMDava caritra mahAkAvya prApta karAvyA che. eTale huM te karmono sathA nAza karavAnI IcchA rAkhu chu.. pAMca samitithI praza'sanIya saMyama rUpa gheADA upara besIne tIkSNa tapa zastra dvArA te zatruono nAza karIza. A pramANe nemikumAranA ejasvI vacana sAMbhaLI zivAdevI-samudravijaya sUcchita thaI gayA. kRSNe temane AzvAsana ApI nemikumArane kahyuM ke kumAra ! tamArA jevA dayALu-kRpALu teA jagatamAM khIjA kAi nathI. tame dayAthI A tiyaMca jIvAne choDAvyA paraMtu mAtApitAne zA mATe duHkha sAgaramAM DubADI rahyA che ? mAtA pitAne zAMti ApavI te satputranu kavya-pharaja che. amArI-mAtApitAnI tathA rAjImatInI sthiti joi tame jarUrathI lagnotsava karavA padhArA. nemi kumAre hasIne kahyu'. AvA kAryamAM mAtApitAe duHkhI thavuM nahi joI e. bhayakara javAlAethI maLatA gharamAMthI ahAra jatA putrane joi kayA mAtApitAne Anaa nahi thatA haiAya ? zuM mAtApitA mArA sukhane joi nahi zake? athavA mAtApitA mArA karmomAM bhAga paDAve te temanA AdezathI huM lagnotsavanA svikAra karU.... paraMtu kAI kAinA ka`mAM bhAga paDAvI zakatA nathI. garImathI mAMDIne devendra sudhInA tamAma jIvA pAtapeAtAnA kanA phaLane bhAgave che. kaSAya viSayanA khelAvelA te karmothI huM gabharAI ne tapanA Azraya levA jAuM chuM. jema sUryathI aMdhakAranA nAza thAya che tema tapathI A kramanA nAza thAya che. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 16 ] [441 ' tyArabAda mAtA zivAdevIe AMkhamAMthI AMsune varasAvatAM kahyuM ke putra! chatra vinA tArA zarIra upara ThaMDI-garamI tathA varSo keTaluM kaSTa paDaze! vastra vinAnA tArA dehane hemaMta RtunI ThaMDI tane pIDA karaze ! jaMgalamAM ghara vinA tuM varSAkALa kevI rIte vItAvIza. pariSaharUpI mahAsenAne tuM kevI rIte sahana karIza? mArA hAthathI vadhArelA kALA bhammara jevA tArA suMdaravALane tuM kevI rIte ukhADIza? tyArabAda nemikumAre kahyuM ke mAtAjI ! mArI upara Apano snehaja duHkhanuM kAraNa che. saMtoSI manavALA saMyamIone je sukha maLe che te sukha mAnavendra, surendrane paNa maLatuM nathI. ciMtArUpa agnijvALA sarakhA grahavAsarUpI dAvAnaLamAMthI nIkaLIne niHsaMgatArUpI vAvaDImAM AtmAne zAMta kare che. samatArUpI nadInA puramAM tamAma viSaye naSTa banI jAya che. hamezAM anukuLa samatA jenI priyA che tene paramANaMdane anubhava sarvathA sulabha che. mAtAjI! huM te samatAne mArI priyA banAvavAnI IcchA rAkhuM chuM. unALAmAM atyaMta AnaMda ApavAvALI caMdrikAne koNa sevatuM nathI. A pramANe nemikumAranA vacana sAMbhaLI badhAe temanA citta-manane jANI lIdhuM. nagarano rasto choDIne badhA raDavA lAgyA. dukhathI bebhAna banyA. sArathie rathane AgaLa rAlA ane meharAjAnI senAne mAravA mATe cAritrarAjanA bhaTTa nemikumAra pitAnA ghera AvyA. tyArabAda dIkSA avasarane jaNAvavA mATe sArasvat Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] [pAMDava caritra mahAkAvya Aditya vigere nava lekAMtika de nemikumAranI pAse AvyA. teoe nemikumArane vinaMtI karI ke jagatanA sarva jIvonA kalyANane mATe Apa tIrthanI sthApanA karo. sAMvatsarika dAna ApavA mATe devatAoe temanA mahelamAM-cekamAM vigere sthaLe suvarNanA DhagalA karyA. tIrthakara bhagavaMtane vArSika dAnano kAryakama lekara mArga che. zivAdevIne duHkhane joI kuntIe pitAnA Agamanane apazukanIALa gayuM, rAjImatI bhAgyahIna che tema jANI draupadI paNa duHkhI thaI. jagatamAM ghaNuM duHkhene anubhava karI cukelA pAMDa nemikumArane gRhatyAga tathA pravrajyA aMgikAranI bhAvanA jANI AnaMdita banyA. manapasaMda patine pAchA vaLavAthI kuhADAthI velaDI kapAI jAya tevI rIte rAjImatI mucchita banIne jamIna upara paDI gaI. sakhioe aneka prakAranA zIta pArathI jyAre te bhAnamAM AvI tyAre de daiva! te A zuM karyuM? A pramANe bolatI aneka prakAre vilApa karavA lAgI. mane to prathamathI ja lAgatuM hatuM ke "A mArA pati thavAnA ja nathI" kaDavI tuMbaDI kalpavRkSa upara AvatI haze ke ? svAmi ! ApanA zaraNamAM AvelI mane Ape zA mATe choDI dIdhI ? kheALAmAM beThelA sasalAne caMdramA paNa choDato nathI. traNe lokamAM Apa kalpavRkSa samAna che. te pachI mArA mATe Apa dukhakAraka zA mATe banyA ? Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 16] [44 nAtha ! ApanA vinA mArA A badhA AbhUSaNe. sarvathA nakAmA che. A pramANe belatI rAmatIe pitAnA badhA AbhUSaNo kADhI nAkhyA. ane nemikumAranA viyegamAM jamIna upara ALoTavA lAgI, chAtI kUTatI raDavA lAgI. tenI sakhIoe tene khuba ja samajAvI ane kahyuM ke lagna thayA pahelAM bIjA keIpaNa purUSanI sAthe vivAha thaI zake che. sakhionA vacano sAMbhaLI rAjImatIe kahyuM ke Apa lekenA A vacane avivekanA samudra samAna che. meM devatAone paNa adhika priya evA nemikumAranI yAcanA karI hatI. pitAjInA kahe-- vAthI teoe mArI sAthe lagna karavAnuM nakkI karyuM hatuM. kanyA te ekajavAra ApavAmAM Ave che. nemikumAra sivAya bIjAnI sAthe lagna karavA te to kuLamAM kalaMka lagADavA jevI vAta che. nemikumAra mArA pati na banyA temAM huM zuM karuM? paNa mAre puNyadaya jAgrata haze te. teo jarUrathI mArA vatAravArya te banaze ja? je hAtha lagnanI corImAM na AvyuM te hAtha jarUra mArA mastaka upara to Avaze ja. A pramANe rAjImatI manamAM vicAra karI dIkSA kALanI pratIkSA karavA lAgI. - vArSika dAna ApIne nemikumAra bhavasAgara pAra utaravAne mATe vahANarUpa cAritrane mATe taiyAra thayA.. devatAoe AvIne vidhipUrvaka abhiSeka vigere karIne uttarakurU nAmanI pAlakhI upara nemikumArane besADyA. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 ] [pAMDava caritra mahAkAvya izAnendra cAmara dhAraNa karyAM. sanatsumAre chatra ane mAhendre khaDga dhAraNa karyAM. praznendre darpaNa tathA lAMtakezvare pUrNa kaLaza grahaNa karyAM, zakrendre suMdara svastika tathA sahasrAre dhanuSa dhAraNa karyuM. prANatAdhIze zrIvatsa, tathA acyutendre noMghAvata lIdhA. te sivAya camarendrandrA krie zastrone dhAraNa karyAM, jinezvaranI zikhikAnI pAchaLa pAchaLa samudravijaya, balabhadra, kRSNa, pAMDava, zivAdevI, kuMtI vigere badhA cAlavA lAgyA. paraMtu nayanAzrujalathI cAlatA te badhAe mAMgalika gItA gAyA nahi. kharekhara ! jagatamAM mAhanuM sAmrAjya ati baLavAna che. gharanI pAsethI jatA nemikumArane joI rAjImatI atyaMta zeAkAtura "banI gaI. rAjImatInA duHkhane jJAnathI tathA leAkeAnA mukhathI jANIne paNa nemikumAra mAharUpI zatrune AdhIna anyA nahi. raivataka (giranAra)nA sahasrAmra vanamAM prabhu zibikAthI utaryo. prabhue alaMkArA utArIne Indrane ApyA. indre te alaMkAro kRSNane ApyA. tyArabAda traNaseA varSanI uMmaravALA nemikumAra citrA nakSatramAM caMdra Avyo hatA tyAre zrAvaNa suda chaThane divase chaThThuM tapathI yukta prabhue paMcamuSThi leAca karyo. Indre te vALa grahaNa karyA ane prabhunA khabhA upara devaduSya vajra mukayu. vALane kSIra sAgaramAM phekIne tarata ja indre pAchA AvI kAlAhala zAMta karyAM. tyArabAda prabhue sAmAyikavrata grahaNa karyuM. eja vakhate tene manaHpavajJAnanI prApti thaI. eka kSaNane mATe nArakInA jIvAne paNa Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 16 ] . . [445 apUrva sukha utpanna thayuM. hajAra rAjAoe temanI pAse dIkSA grahaNa karI. neminAthane namaskAra karIne Indra, kRSNa, pAMDe pitApitAnA sthAne gayA. bIje divase prabhue varadattanA tyAM paramAnsathI pAraNuM karyuM. varadattanA tyAM devatAoe puSpa, gaMdha, jala, ratnanI vRSTi karI. duMdubhinA nAda karyA. vastrone varasAda varasAvyuM. tyArabAda ghAtI karmone nAza karavAne mATe gAma-nagaramAM prabhu vihAra karavA lAgyA, dvArakAmAM AvelA pAMDavoe kRSNanI sAthe ghaNA divase eka kSaNanI jema vyatita karyA. cepana divasa vihAra karyA bAda neminAtha pharIthI te sahasAgra vanamAM padhAryA. tyAM aThama tapathI yukta prabhune vetasa vRkSanI nIce Aso suda dazamanA citrA nakSatramAM caMdramAno vega thayo tyAre kAlakaprakAzaka kevaLajJAnanI prApti thaIIndranuM Asana kaMpAyamAna thayuM. avadhijJAnathI tIrthakara bhagavAnanA kevaLajJAnane jANI devAthI parivarelo Indra tyAM Avyo. devatAoe samavasaraNanI racanA karI, tyArabAda pUrva- dvArathI prabhue praveza karI vIza dhanuSanI uMcAIvALA azokavRkSanI pradakSiNA karI nama tIrthAyaH A pramANe belI pUrva sanmukha mukha rAkhI siMhAsana upara bIrAjamAna thayA. devatAoe bIjI traNa bAju paNa siMhAsana banAvI prabhunA pratibiMbanI sthApanA karI. tyArabAda Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 ] [pAMDava caritra mahAkAvya samavasaraNamAM deva, devendra, devIo, purUSA, srIo, tiya cA verajhera bhulI jaIne potAnA sthAna upara besI gayA. te vakhate raivataka paryaMtanA udyAnapAlakeAe AvI kRSNane prabhunA kevaLajJAna maheAtsavanA vRttAMta kahI saMbhaLAvyeA. sADAbAra karoDa rUpaiyA kRSNe udyAnapAlakAne vadhAmaNImAM ApyA. paTTa hAthI upara besIne bhaktithI kRSNa sahasrAmra vanamAM cAlyA. temanI sAthe te vakhate pitA, pitR, mAtA, bhAI, putra, pAMDava tathA aMtaHpuranI tamAma strIo ane nAgarIke paNa cAlyA, rAjImatI paNa tyAM AvI paheAMcI. hAthI uparathI utarIne rAjacinhAne cheDI daI uttara dvArathI kRSNe prabhunI dharmasabhAmAM praveza karyAM. traNa pradakSiNA daI ne namratApUrvaka prabhune namaskAra karyAM ane IndranI pAchaLa besI gayA. khIjA leAkeA paNa ucita sthAne jaIne beThA. tyArabAda jagatanA jIvAne bhavasAgarathI pAra utAravAne mATe prabhue dezanA dIdhI ke AyuSya kamaLanA pAMdaDA upara rahelA pANInI jema atyaMta caMcaLa che. lakSmI paMtanI jema vahetI che, sthira nathI. yauvanAvasthA saMdhyA samaye vAdaLAnI lAlI jevI che. tathA priya vastunA saMgama atyaMta kalezamaya che. jIvAnu zarIra duHkhanu ghara che. tathA putra mitra kalatrAdi aneka prakAranI AMdhIone Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 16] [447 ApavAvALI che. A saMsAra sAra vastuothI ekadama zUnya che. saMsAramAM je kAMIpaNa sArabhUta hoya to te kevaLa samyagadarzana, jJAna, cAritra che. jIvAjIvAdi tattanuM jJAna prApta karI heyane cheDI reyane jANI upAdeyane grahaNa karI vikAsa pAmelA ja karmathI mukta bane che. prANuone IndranI saMpatti sulabha che. paraMtu siddhisaMpattinA nidhAnarUpa samyakatva ati durlabha che. ghaNuM karma kSINa thavAthI jIva cAritranI prApti karI zake che. je cAritraratnanI sAme ciMtAmaNInI koI kiMmata nathI. sarvavirati cAritra bhavadAvAnaLa vAlAone zAnta karavAmAM navIna megha samAna che. ane vivekI AtmAone pitAne manarUpI merelo AnaMda Ape che. prabhunI pApanivAriNI dezanA sAMbhaLI varadatta rAjAe saMyama aMgIkAra karavA mATe vinaMtI karI. karUNAsAgara prabhue tene dIkSA ApI. varadatta rAjAnI pAchaLa bIjA be hajAra rAjAoe dIkSA lIdhI. prabhue varadatta pramukha agiyAra gaNadhara pada ApyuM. prabhunA mukhathI utpAda,vyaya, dhrauvyarUpa tripadIne sAMbhaLI gaNadharoe dvAdazAMgInI racanA karI. aneka kanyAonI sAthe rAjaputrI yakSiNIne dIkSA ApI, dharmacakavati neminAtha bhagavaMte yakSiNIne pravartinI pade sthApana karyA. prabhunI tarapha ekITase joI rahelI vratane mATe utsuka, rAjImatIne joI kRSNa prabhune Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya pUchyuM ke prabhu! ApanI upara badhAne prema che. paraMtu rAjImatInA prema te alaukika che. prabhue ATha bhavAthI cAlI AvatA tenA snehane kahI khatAnyeA. prabhue teNIne dIkSA ApI tenA ATha bhavanA premanu mUlya cUkavyu. mahAtmA pratye anurAga paNa zubha phaLane ApavAvALA hAya che. dazA, ugrasena vigere rAjAe kRSNa, pradyumna vigeree zrAvakatvanA svIkAra karyAM. A pramANe prathama dezanAmAM caturvidha sa`dhanI sthApanA thai. prabhune vaMdana karI indra pAtAnA sthAne gayA. pAMDavAnI sAthe kRSNa vAsudeva dvArakAmAM AvyA. varSAkALa tathA zarada Rtu vitAvIne bhagavAne paNa vihAra karyo. tyAra bAda pAMDavA kRSNanI pAsethI vidyAyagiri laI ne jinezvaranA vacaneAnuM ciMtana karatA peAtAnA nagara hastinApuramAM AvyA. soLamA sa ma pUrNa Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 17 mo hastinApura sAmrAjyarUpa kamalavanamAM krIDA karanArA rAjahaMsa jevA pAMDee ghaNuM divasa AnaMdamAM vyatita karyA, nyAya ane ciMtAthI prApta karavAmAM AvatA artha, kAmane mATe teoe prayatna cheDI dIdhA hatA, kalpavRkSa vigerene jItavAvALA dharmamAM teo prabhuvacananuM smaraNa karatA hatA, teoe nyAya jalathI dharmavRkSane khUba ja siMcana karyuM hatuM, jenAthI temanuM rAjaya dhArmika gaNAtuM hatuM, dharmazALI kSetrane eTaluM badhuM vikasAvyuM ke jemAM kAma ane artha kamalanI jema khIlavA lAgyA, dararoja navIna prakAre dharma prabhAvanAone karatA pAMDee jagatamAM ekachatra dharmanuM sAmrAjya sthApyuM. jema moralAo varasAdanI pratIkSA karI rahyA hoya che tevI rIte jagatanA jIne AnaMda ApanAra nemiprabhunA AgamananI pAMDe rAha jovA lAgyA. teonA manabhAvane jANatA bhagavAna neminAtha paNa bhUtala upara vicaratA anukrame hastinApura padhAryA, teonA padhAratAM pahelAM ja vAyukumAre eka ejana 29 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 ] [pAMDava caritra mahAkAvya pramANa bAhya udyAnane svaccha banAvI dIdhuM. puNyarUpI khIjane AtmAmAM vAvavA mATe meghakumAroe suga'dhI jalane eka ceAjana pramANa bhUmi upara chAMTayuM. peAtAnA kabaMdhanane dUra karavA mATe vyaMtara devAe te bhUmi upara ratnanI zilAenI racanA karI, tene dhvaja-chatra vigerethI ala'kRta cAra dizAomAM tAraNA AMdhyA, vaimAnika devAe ratnamaya prAkAronI racanA karI, jyAtiSka devAe suvarNamaya madhyama prAkAranI racanA karI, bhavanapati devAe suMdara prakAzita suvarNamaya bahAranA prAkAranI (samavasaraNanI) racanA karI, dareka prAkAramAM (gaDhamAM) mANikaya ratnathI jaDelA cAra cAra daravAjAo hatA, gaDha daravAjAnI bahAra kamaleAthI sugeAbhita cAra vAvaDIo hatI, vaccenA gaDhamAM jInezvarane vizrAMti mATe devacha Dha anAvyA hatA, mANekagaDhamAM azokavRkSathI zAbhatu pUrvAbhimukha ratnanuM siMhAsana byantara devAe traNe leAkanA sAmrAjyanuM sUcana karatA traNa chatro siMhAsananA uparanA bhAgamAM zelatA hatA, tenI sAme dharmAMcaka tathA dharmadhvaja manAvyA hatA, dezanAbhUmimAM devatAoe puSpavRSTi karI hatI. * prabhu suvarNa kamala upara peAtAnA caraNakamala mUkIne azAkavRkSane pradakSiNA karIne 'namaH tIrthAya' mATethI melI bhagavAna neminAtha te si'hAsana upara beThA. temanA mastakanI pAchaLa sUrya ma`DalanI jyAtane tiraskAra karanAra bhAmaDalanI prabhA pragaTa thaI. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 17me [451 nagaramAM AvIne udyAnapAle rAjA yudhiSThirane prabhunA AgamananA samAcAra ApyA, yudhiSThire udyAnapAlakane sADAbAra lAkha seAnAmahArA vadhAmaNInI Apai. bhIma vigere .bhAie tathA sAmatAthI parivarelA DileAne AgaLa karI, suMdara rAjahasti upara besIne traNa jagatanA nAthane vaMdana karavA rAjA yudhiSThira nIkaLyA, aneka nAgarikA sahita rAjA yudhiSThire samavasaraNamAM praveza karyAM, rAjAe te vakhate chatra, cAmara, vigere rAjacinhAne sUkI pAMca abhigama sAcavI, surAsura narathI sevita, dezanAmRtathI jagatanA upakArI, bhavarUpI tApanA duHkhane dUra karavAmAM navIna megha samAna, bhagavAna neminAthane yudhiSDire jeyA, traNa pradakSiNA daine harSoMnA AMsue vahAvatA yudhiSThire hAtha joDI prabhunI stuti karI. bhayaMkara saMsArarUpa ujajaDa pradezamAM vRkSarUpa! ajJAnarUpI adhakArane dUra karavAmAM sUrya samAna bhagavAna ! Apa jayavatA vartA, ApanA caraNa kamalanI sevanA, kalpalatAnI jema tamAma sapattine ApavAvALI che. ApanA caraNarUpa vRkSanI zItaLa chAyAmAM vizrAma karavAvALA prANIonA Adhi-vyAdhi ane upAdhirUpa bhavarUpI tApa naSTa thaI jAya che. bhavaDhAvAnalarUpI jvAlAthI saMtapta prANIone Apatu' svarUpa amRta jala samAna che. ApanA nAmarUpI maMtranu smaraNa karavAvALA jIvAne aneka prakAranI sapattienI prApti thAya che. prabhA ! huM IcchA rAkhu Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra] | [pAMDava caritra mahAkAvya chuM ke mAruM mana ApanA caraNakamalanI sevanAmAM haMmezAM sthira rahe. tamane meLavyA pachI mane kaI vastunI IcchA nathI, kalpavRkSane choDI keraDAnI sevA keNa kare ? ApanA cAraNanI raja je AtmA potAnA mastaka upara mUke che tene narendra, nAgendra ane devendranI saMpattionI prApti thAya che. ApanI gaMbhIratA paNa alaukika che. rAjImatIne cheDI devAthI Apane strIothI parADamukha jANIne paNa mokSazrI ApanI IcchA rAkhe che. te ApanuM saubhAgya che. huM ApanA guNonI stuti karavAmAM asamartha chuM. kalpavRkSa samAna ApanA caraNa mArA mATe kalyANarUpI phaLanI prApti karAvanArA che. A pramANe stuti karIne yudhiSThire nemiprabhune namaskAra karyA. jemAMcita banelA yudhiSThira pitAnA pitA tathA bhAIo sahita IndranI pAchaLa beThA, bhagavAna neminAthe saMsAra tApane dUra karanAra, traNe lekanuM kalyANa karanArI, dharmadezanA ApI. aho ! A saMsAra nAmanI bhayaMkara aTavIne pAra nathI, jene jIvAtmAo anaMtakALamAM paNa pAra karI zakavAnA nathI, te bhavATavImAM sadAgama e ja amRtarUpI kUpa che, je koI AtmA A amRtanuM pAna kare che, te ja AtmAo bhavATavI pAra karIne zivapura prApta kare che. te amRtane ku samyakatva nAmane che. te kUve aneka prakAranA pramAda- ALasa-abhimAnarUpI viSa velaDIothI gherAyeluM che. te amRtakUpa bhAgyahIna AtmAo joI paNa zakatA nathI. thoDAka puNyazALI che AtmapadezathI mahAkupane prApta Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 17me ]. [453 karI amRta jalanuM pAna karI, saMdhyAnarUpa saraLamArgathI thoDA ja vakhatamAM muktipurIne prApta kare che. vaLI te ja bhavATavImAM mahAkUpathI thoDe dUra ajJAnAdi parivAravALuM mithyAtva nAmanuM sarovara che. te sarovaramAM kaSAnA mojA uchaLe che. darekanI dRSTi te tarapha kheMcAya che. tenI najadIkamAM ja samasta jagatanA jInuM citta haranAra viSavRkSothI AcchAdita bhayAnaka jaMgala che. jene prApta karI mUDha buddhivALA AtmAo muktipurInA musApharo hovA chatAM paNa AgaLa vadhI zakatA nathI. te jaMgalamAM atyaMta vikasita kAminInalinI udyAna che, tenuM varNana zuM karavuM? te vanamAM kAmAdi jalapakSIo kIDAo kare che. darekanA cittanuM haraNa kare che. te sarovaramAM snAna karIne svecchApUrvaka pANI pIne je je mUhAtmA viSaya nAmanA tIravRkSonuM AzrayaNa kare che temanA manamAM asAdhya "prema, nAmane mahAbhUta praveza kare che, te bhUta dvArA herAna thavA chatAM paNa lajjArUpa vastrane tyAga kare che. pitAnA hitecchuo pratye paNa dveSa kare che. gurUjananuM apamAna kare che, asaMgata vAto kare che. dInatA batAve che. ane satata rIte bhavATavImAM paribhramaNa kare che. kaSAyAdi cAra tenA sarvasva dharmanuM haraNa kare che, te bhUta tene aneka prakAre prahAra kare che. rAgarUpI siMha tathA zreSarUpI hAthI pagale pagale tene herAna kare che. A prakAre te mahATavImAM paribhramaNa karato jIva aneka prakAranI Apattione prApta kare che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454] [pAMDava caritra mahAkAvya eTalA mATe ja mithyAtvarUpI sarovaranA pANIne cheDI daI amRtanuM pANI pIvuM joIe, ke jethI aneka prakAranA sukhane ApanArI zAzvata jyotavALI zivapurI meLavI zakAya. ' A prakAre bhagavAnanI amRtamayI dezanAnuM zravaNa karIne taddabhava muktigAmI AtmAoe saMyama mArgane svikAra karyo, yuddhamAM je strIoe vaidhavya prApta karyuM hatuM te badhI strIoe prabhunI pAse dIkSA grahaNa karI, dhRtarASTra tathA gAMdhArIe samyakatva sahita bAra vratone svikAra karyo, bIjA paNa keTalAka AtmAoe dezavirati- paNuM tathA sarvaviratipaNuM svikAryuM. ucita samaye prabhue dezanA pUrNa karI. Indra, yudhiSThira, vigere pitapotAnA sthAnamAM cAlyA gayA, tyArabAda devo sahita prabhue aneka sthaLe vihAra karI, dezanAthI aneka AtmAone pratibodha karyo, pAMDe paNa prabhunA vacanane grahaNa karI dararoja AhaMndu dharmanI prabhAvanA karavA lAgyA. eka divasa jagatamAM kautuka jovAnI icchAvALA nAradajI AkAza mArge draupadInA mahelamAM AvyA, draupadIe temane satkAra karyo nahIM. tethI nAradajI krodhAyamAna banIne vicAravA lAgyA ke draupadIne koI paNa upAye duHkhI karavI joIe, A pramANe vicAra karIne pakSInI jema nAradajI tarataja uDI gayA, mahelamAM Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 17me ]] [ 455 sevakA dvArA ghaNI jagAe zeAdhakhALa karAvI, yudhiSThiranI sAthe rahetI draupadIne kAI upADI gayuM. savAranA draupadIne palaMga upara nahi jovAthI bhAie sahita yudhiSThira AzcaryamAM paDI gayA, tyArabAda rAjAe peAtAnA paraMtu draupadInA meLApa thayA nahi. duHkhI thayelA pAMDaveAe kuntA mAtAne kRSNanI pAse meAkalAvyA, kuntIe dvArakAmAM AvI kRSNane draupadInA haraNanA samAcAra ApyA, samAcAra sAMbhaLIne thADIvAra mATe kRSNa mUDha jevA khanI gayA. eka divasa nAradajI jyAre dvArakAmAM AvyA tyAre kRSNe satkAra karIne draupadInA samAcAra pUchyA, nAradajIe kahyuM ke dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpamAM amarakaMkA nAmanI nagarI che. te nagarImAM padmanAbha nAme rAjA rAjya kare che. tenA gharamAM dropadInA jevI ja kAi mRgAkSIne me joi che. A pramANe kahIne nAradajI AkAza mArge cAlyA gayA, huM A kAma nAradajInuM ja che" ane draupadI paNa tyAM ja che" eveA nizcaya karIne kRSNe kuntIne kahyu'! kuntI dvArA pAMDavAne kahevaDAvyu ke 'lavaNusamudranA pUrva kinAre tame AvI jajo,' kuntIne vidAyagiri ApI, hastinApura AvIne kuntIe badhI vAta pAMDavAne kahI sabhaLAvI. tyArabAda draupadInA viyAgathI pIDAelA pAMDavA lavaNu; Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ]. [pAMDava caritra mahAkAvya samudranA pUrva kviAre AvI kRSNane malyA, susthita nAmanA lavaNasamudranA adhiSThAyakanI ArAdhanA aThamatapathI kRSNa karI, susthitadeve kRSNanI pAse AvI hAtha joDIne kahyuM ke he merAri! Apa AjJA Ape, huM ApanuM zuM kArya karUM? kRSNa kahyuM ke bhadra! keIe draupadInuM haraNa karyuM che, "teNe dhAtakI khaMDamAM che e pramANe sAMbhaLyuM che. tame evuM kArya kare ke jethI dropadInI prApti thAya, kRSNanA vacane sAMbhaLIne susthitadeve kahyuM ke sainya sahita zatrune mArI nAkhI samudramAM pheMkI daIza, ane dhAtakI khaMDamAMthI draupadIne lAvI huM tamane samarpaNa karUM chuM; Apa AvA sAmAnya kArya mATe ATale badho parizrama zA mATe kare che? kRNe kahyuM ke tame A badhuM kArya karI zake tema che, paraMtu mArA mATe te apayaza kartA che. mATe tame e kaI paNa upAya karI batAve ke jethI amArA cha ratha samudra pAra karIne dhAtakI khaMDamAM cAlyA jAya, susthitadevanI sahAyatAthI pAMDa sahita kRSNanA cha ratha lavaNasamudranuM ullaMghana karIne dhAtakI khaMDanI amarakaMkA nagarInA udyAnamAM AvI pahoMcyA, dArUkane padmanAbha pAse mekalA, padmanAbhanI sabhAmAM jaIne pAdapITha upara paga rAkhIne bhAlAnI aNI uparathI patra Ape, ane bolyA ke nIca abhimAnI bhUpAla! jaMbudvIpanA bharatArdhapati kRSNa vAsudeve kahevaDAvyuM che ke mArA bhAIo pAMDenI patnI draupadInuM haraNa karatI vakhate tane mArI bhujAbalane paNa vicAra AvyuM nahI? Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 17] . [457 eTalA mATe Aje tAruM bhAgya pratikUla che, tane tArI bhujAbalanuM abhimAna hoya te, sAme yuddha karavA taiyAra thaI jA, huM to tArI sAthe yuddha karavA pAMDe sahita nagaranI bahAra teyAra chuM; dArUkanA vacana sAMbhaLI krodhathI patra phADI nAkhI teNe kahyuM ke he dUta! kRSNa to jaMbudvIpamAM baLavAna gaNAya che. paraMtu mArI sAme senAsahita paNa yuddha karavAnI tenI tAkAta nathI, mATe tuM jA, huM tArI pAchaLa AvI rahyo chuM. pAMDavonI sAthe kRSNane yuddhanA mATe taiyAra karaje, dUta ! eka ja sapATAmAM te badhAne huM mArI nAkhyuM nahIM to mAruM nAma ja padmanAbha nahIM. dUte AvI kRSNane padmanAbha nI vAta kahI. pAMDa sahita kRSNa yuddhanA mATe tayAra thaI gayA, padmanAbha paNa kRSNa pAMDavonI sAthe yuddha karavAne mATe senAothI dizAone gajAvato tyAM AvI pahe, padmanAbhanA AvyA bAda kRSNa pAMDavone kahyuM ke padmanAbhanI sAthe tame yuddha kare che ke huM karuM? tyAre pAMDavoe kahyuM ke pAMdaDA bALavA mATe vaDavAnalanI jarUrIAta nathI mATe ame tenI sAthe yuddha karIzuM. Aje kAM te jIta haze ke hAra, A pramANe kahIne pAMDa laDavA cAlyA, kRSNa prekSaka banIne ubhA rahyA, padmanAbhanI senA sAthe ghaNA samaya sudhI pAMDanuM yuddha cAlyuM. jyAre tenI senAe pIchehaTha karI, tyAre te padmanAbha pite ja moTA Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 ] [pAMDava caritra mahAkAvya zUravIrA sahita medAnamAM AvyeA. padmanAbhanA zastrothI jarjarIta anelA pAMDavA yuddhabhUmimAMthI bhAgIne kRSNanA zaraNe gayA, he gAviMda ! ame Ane jItI zakIe tema nathI, mATe Apa ja tenI sAthe yuddha karI, kRSNe kahyu ke tameA leAkeA zatruthI parAjaya pAmyA che te Aje hu jItIza athavA te jItaze ' tame prekSaka, banIne jojo, te mane 'jItI zakavAnA nathI, yuddhanA aMte vijaya mahArA che. A pramANe kahIne kRSNe khUba ja jorathI pAMrAjanya zaMkha phuMkayA. jenAthI tenuM trIjA bhAganuM ala khalAsa thaI gayuM. kRSNe zAMga dhanuSyane kheMcI TaMkAra karyAM, jenAthI tenu' bIjI vakhata trIjA bhAganuM khaLa khalAsa thaI gayuM. padmanAbha bhAgIne nagarImAM cAlyA gayA, bahArathI daravAjA khaMdha karI nAkhyA, kRSNe rathamAMthI utarI peAtAnu AkAzavyApI nRsiMhanu rUpa pragaTa karyuM. samudra ane paryaMta sahita pRthvI kaoNMpI uThI, nagaranA killAe, zikharA, gApura, mahela vigere tUTI paDavA lAgyA, keTalAka leAkeA bhAMyarAmAM chUpAi gayA, keTalAka vRkSeA upara caDhIne chUpAI gayA, keTalAka pANImAM saMtAI gayA, padmanAbha paNa gabharAI ne draupadInA rAraNamAM jaI ne paDayA, khAvavAnI mAMgaNI karI, draupadIe kahyu ke strIveSa dhAraNa karI mArI pAchaLa pAchaLa tame AvI temanuM zaraNuM svIkAraze| tA tame khacI zakaze, te sivAya khacavAnA Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 17 ] ' [4pa9 tamArA mATe koI upAya nathI. bhayabhIta padmanAbhe te ja pramANe karyuM. kharekhara jagatamAM prANa bacAvavA mATe jIva zuM nathI karato ? nRsiMharUpa cheDIne khuza thatA. kRSNa kahyuM ke padmanAbha ! "tuM gabharAIza nahIM' A pramANe AzvAsana ApI padmanAbhane pUchyuM ke "te zA mATe draupadInuM haraNa karyuM che? te mane kahe. . padmanAbhe kahyuM ke deva! eka divasa munipuMgavA nAradajI mArI pAse aMtaHpuramAM AvyA, meM temanI pUjA karI pUchyuM ke mArI preyasI samAna strI tame kayAMya joI che? teoe mane kahyuM ke tuM kuvAnA deDakA jevI vAta zA mATe kare che? pAMcAlInI sAme tArI strIo gaNatrImAM nathI. Azcaryacakti banI meM pharIthI pUchyuM he bhagavAna ! jenI A5 prazaMsA karo cho te draupadI keNa che? teoe mane kahyuM ke jaMbudvIpanA bharatakSetramAM alaMkArarUpa hastinApura nAme svarganI tulanA karI zakAya, tevuM nagara che. zUravIranA ziratAja samAna yazasvI pAMDave. te nagara upara rAjya calAve che. kRSNa tenA sAmrAjya rUpI vRkSanA mULa samAna che. devAMganAonA rUpane jItavAvALI te draupadI pAMca pAMDavonI eka ja priyatamA che, A pramANe kahIne nAradajI AkAzamArge cAlyA gayA, tyAre pAMcAlInA guNonuM smaraNa karIne huM khUba ja kAmAtUra banyuM. bhavanapati nikAyamAM rahelA deva je mArA mitra che temanuM smaraNa karIne pAMcAlInuM haraNa karavA. ke bhagavAna Azcaryacakti ane tArI A , , Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ] [pAMDava caritra mahAkAvya mATe meM tene vinaMtI karI, teNe mane kahyuM ke pAMcAlI mahAna pativratA che. te bIjAnI sAthe keIpaNa divasa prema nahI kare, paraMtu huM ApanuM vacana mAnIne laI AvuM chuM. A pramANe kahI te deva mArI AjJAthI mahelamAM sutelI draupadIne avasthApinI vidyAthI vaza karIne teNIne ahIM laI AvyuM. jyAre teNI nidrAmukta banI tyAre pitAnA AvAsane nahI jevAthI khUba ja ciMtAtura banI, meM tene badhI vAta samajAvI, kahyuM ke "huM tAro dAsa chuM" mArUM nAma padmanAbha che ane ahIMne rAjA chuM. tuM mane tAre vallabha mAnaje, thoDIvAra vicAra karIne draupadIe kahyuM ke eka mahinA sudhI keI nahI Ave te huM vacana mAnya karIza, samudranI pAra jaMbudvIpamAMthI keNa Avaze? A pramANe vicArIne meM paNa tenA vacanane mAnya karyuM. paraMtu alaukika mahimAsaMpanna Apa le ke te tenI pAchaLa ja AvI gayA, A pramANe kahIne kRSNanI rajA laI padmanAbha pitAnI nagarImAM pAchA Avya, kRSNa pAMDa sahita draupadIne laI pAchA pharyA. ' te vakhate caMpAnagarImAM pUrNabhadraka' nAmanA udyAnamAM munisuvrata tIrthaMkara paramAtmA padhAryA, te vakhate pAMcajanya zaMkhanA avAjane sAMbhaLI samavasaraNamAM beThelA "kapila" nAmanA vAsudeve munisuvrata svAmine pUchyuM ke bhagavAna ! mArA je bIje koNa che? jenAthI zaMkhane avAja thaI rahyo che? tIrthaMkara paramAtmAe kapilane padmanAbhanI Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 17me ] [461 badhI vAta kahI saMbhaLAvI, tyAre kapilavAsudeve kahyuM ke kRSNanuM svAgata karavAnI bhAvanA rAkhuM chuM. bhagavAne kahyuM ke traNe kALamAM saMbhavita nathI ke be tIrthakara, be vAsudeva, ekabIjAne maLe, tame phakta temanA rathanI dhajAne joI zakaze, A pramANe prabhunA vacana sAMbhaLI kapilavAsudeva kRSNanI pAchaLa doDayA, lavaNasamudranA kinAre AvI temanA rathanI dhajA joI "Apa mArA svAgatane tamArI sAthe letA jaje" kahIne kapila vAsudeve zaMkha phuka, "meM tamAruM svAgata prApta karyuM che. A pramANe kahIne kRSNa paNa pitAne zakha phuko. zabane pratidhvani sAMbhaLIne kapila pAcho pharyo, aparakaMkAmAM AvI padmanAbhane anyAyI, atyAcArI kahIne tene nagaranI bahAra kADhI mUkyo, tenA sthAne tenA putrane rAjyasana upara besA. te samudra pAra karIne kRSNa pAMDene kahyuM ke huM samudrAdhIza susthitane malIne pAcho AvuM chuM. tyAM sudhI Apa "gaMgAnadInI sAme pAra pahoMcI jAo" kRSNanI AjJAthI nAvamAM besI sADA bAsaTha yojana pahoLApaTavALI gaMgAnadInI sAme pAra pAMDa pahoMcI gayA. pAMDane te vakhate vicAra AvyuM ke "kRSNanI tAkAtanuM mApa kADhIe" ema vicArI teoe nAvane pAchI sAmA kinAre mekalAvI nahIM. tyArabAda susthita devane malI rathane DAbA hAthamAM pakaDI jamaNA hAthanI tAkAtathI zrIkRSNa gaMgAnadI pAra karavA lAgyA, te vakhate Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462] [pAMDava caritra mahAkAvya manamAM kRSNa vicAra karyo ke pAMDe avazya prazaMsanIya che. jeo pitAnI tAkAtathI gaMgAnadI pAra utarI gayA, nadI utaratAM kRSNa thAkI gayA, devatAe vAsudevane vizrAMti karavA mATe nadI vacce beTa banAvyuM, thoDIvAra vizrAMti karIne kRSNa nadIne sAme kinAre pahoMcyA, kRNe pUchyuM ke tame loke kevI rIte nadI utaryA pAMDee "nAvathI nadI pAra karI che ema kahyuM te pachI tame nAva pAchI kema na mekalAvI ? kRSNa kahyuM. tyAre pAMDavoe kahyuM ke ApanI bhujAnuM baLa jevAnI IcchA hovAthI nAva pAchI na mekalAvI. kRSNa krodhamAM AvIne kahyuM ke kaMsa-cANurakezI-jarAsaMdha vigerene mAratI vakhate tathA hamaNAM ja padmanAbhane jItavA chatAM, paNa tamane mArI bhujAbalanI zakti jevAnI IcchA thaI che? te hamaNuM ja tame joI le? A pramANe kahIne lehadaMDathI kRSNa pAMDavonA ratho bhAMgI nAkhyA, ane kahyuM ke tame mArI bhUmimAM raheze to putra-bhAIo tathA senA sahita tamane badhAne mArI nAkhIza, A pramANe kahIne kRSNa dvArikA nagarImAM AvyA, jyAre duHkhI banelA pAMDe hastinApura AvyA. tyAM AvIne pAMDavoe banelI hakIkata mAtA-pitAne kahI saMbhaLAvI. kharekhara jagatamAM sukhaduHkhanI vAto mAtApitAne ja kahevAya che. che tyArabAda kRSNane samajAvavA mATe pAMDurAjAe kuMtIne dvArikA kRSNanI pAse mokalAvyA, hAthI upara Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 17me ] [463 esIne kuMtI jyAre dvArikAnA udyAnamAM AvyA; tyAre prabhunA samavasaraNane hAthI uparathI joIne page cAlI udyAnamAM AvyA, prabhune namaskAra karI kuMtI kheDA, tyAre devakIjIe pUchyuM ke bhagavAn ! kAle mArA tyAM sAdhu mahArAja padhAryAM hatAM, te badhA eka sarakhA rUpavALA, tathA ekasarakhA mukhavALA hatA, teone joI mane atyaMta sneha utpanna thayA, tenuM kAraNa zuM? prabhue kahyuM ke bhaThThilapuranagaramAM nAgazreSThinI priyA sulasA che. nagameSive tamArI kukSimAMthI laIne tenI kukSimAM mUkI dIdhA, A chae jaNA zrIkRSNanA meATAbhAi che, sulasAnI kukSimAM rahelA cha mRtagarbhAne lAvI tamArI kukSimAM mUkyA hatA, meM te badhAne dIkSA ApI che. teo meAkSagAmI che. eTalA mATe ja teo kRSNanA jevA ja dekhAya che. ane teene joI tamArA manamAM sneha utpanna thAya che. bhagavAnanA vAne sAMbhaLI kRSNa vigere sahita devakIjIe te cha muniene vaMdana karyuM. dezanAnI purNAhUtI thayA bAda khuza thayelA kRSNa kuMtIne laI mahelamAM AvyA. khIje divase ku tInI sAthe kRSNe samavasaraNamAM AvI bhagavAnane pUchyuM ke bhagavan! samRddhivALI A nagarIneA kSaya keAnAthI thaze ? mArU' mRtyu kAnAthI thaze? Apa kRpA karIne jaNAvazeA, bhagavAne kahyuM ke A nagarIne vinAza dvipAyana munithI thaze, A jarAkumArathI tamArA Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464] [pAMDava caritra mahAkAvya vadha thaze, yaduvaMzanA nAzanuM kAraNa madya (dArU) pAnathI thaze. prabhunA vacana sAMbhaLI AkhI sabhA zeAkamAM DubI gaI, 'A jarAkumArane dhikkAra che ke je bhAinA vadhanuM kAraNa ane che' A pramANe vicArIne badhA jarAkumAranI tarapha jovA lAgyA, 'huM bhAInA vadhane mATe nimitta na anu'' A pramANe vicAra karI tIrasahita dhanuSyane laI ja galamAM cAlyA gayA, kRSNa paNa dvArikAmAM AvyA, yAdavA pratyenA snehathI baMdhAyelA dvipAyanamuni paNu dvArakAmAM rahyA hatA, temaNe leAkeAnA mukhathI prabhunA vacana sAMbhaLyAM, tyArabAda chaTThanA pAraNe chaTThane tapa karatA brahmacArI dvipAyanamuni nagaradAhanI bIkathI dvArikA cheADIne ja'galamAM cAlyA gayA, dvArikAnA dAha, ane kula viccheda jANIne kRSNe madyaniSedha karAbyA, dvArikAmAM jeTaleA dArU hatA te badhA ekatra karAvIne kadambanAmanA jaMgalamAM kAdambarI nAmanI guphAmAM phUMkAvI dIdhA. te vakhate siddhArtha nAmanA sArathie balarAmane kahyuM ke ApanI AjJA hoya teA huM bhagavAna neminAthanI pAse pravrajyA grahaNa karUM. balarAme kahyu ke tArA jevA sahAyakane huM' kevI rIte cheDI zakuM? paraMtu eka zarate huM tane dIkSA levAnI anumati ApuM chuM ke jyAre huM atya'ta mAhAMdha banyA hAu' tyAre tAre devalAkamAMthI AvIne mane pratibAdha karavA, balarAmanI vAtanA svikAra karIne temanI AjJAthI dIkSA grahaNa karI. siddhA muni prabhunI sAthe vihAra karI anyatra cAlI gayA. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga H 17me ] [465 ' ghaNA divaso pachI avasara pAmIne kuMtIe kRSNane kahyuM ke vatsa! tamArA taraphathI nirvAsita banelA pAMDe kayAM jaIne rahe? kemake A bharatArdhabhUmi tamArI che. mATe tame khuzI thaIne tamArA bhAIone mATe koI sthAna batAve, kRSNa kahyuM ke dakSiNasamudranA kinAre navIna pAMDumathurA nagarI banAvIne pAMDe sthiravAsa kare. hastinApura AvI kuMtIe potAnA putrone kRSNane Adeza kahI saMbhaLAvyo, pAMDa pAMDu dezamAM nagarI vasAvIne kRSNanI AjJAnuM pAlana karavA lAgyA, kRSNa abhimanyu uttarAnA putra ane subhadrAnA pautra parikSitane hastinApurane rAjA banAvyuM. rAtadivasa dvArikAnA dAhano vicAra karatA pAMDavone pAMDu mathurAnA rAjyamAM jarApaNa zAMti prApta thatI nahotI, dareka vastuomAM teo anityatAnI bhAvanA bhAvatA pAMDa dIddhAra, dayA vigere dharmakArya karavA lAgyA, saMsArane asAra mAnatA kuMtI tathA pAMDurAjAe vrata levAnI IcchAthI bhagavAna neminAthanuM smaraNa karyuM. temanA manobhAva jANIne prabhu paNa tyAM padhAryA, kharekhara! jagatamAM tIrthakara advitIya upakArI che, yudhiSThire pitAnA mAtA pitAne sAthe laIne duHkhane vinAza karanArA bhagavAnane namaskAra karyA. bhagavAnanI amRtamayI dezanA sAMbhaLI saMvega prApta karI. pAMDurAjA tathA kuMtIe dIkSA grahaNa karI. prabhunI sAthe vihAra karyo, prabhu tathA 30 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 ] [pAMDava rAtri mahAkAvya mAtApitAnA viyAgathI duHkhI pAMDavoe dinarAta dhamAM peAtAnu citta sthira karyuM. pAMDavoe suMdara jinAlapa banAvI temAM bhagavAna neminAthanA biMbane pratiSThiApita karI, prabhunA viyAgathI azAMta anelA manane zAMta karyu" te paNa mAtApitAnA viyAgathI temanuM mana azAMta rahevA lAgyu'. draupadIe temanI khUba ja sevA zuzruSA karI, jagatamAM strI, purUSAne mATe tamAma prakAranA mane dvegane dUra karanAra che. vAra vAra teonI sAthe viSayasukha bhogavatI draupadIe pRthivInA nidhAnanI jema garbha dhAraNa karyo, pUrNa samaye pUrva dizAmAMthI AvatA sUryanI jema draupadIe atyaMta tejasvI putrane janma ApyA, putra janmanA utsavamAM yudhiSThire khUba ja dAna ApyuM. kArAgRhanA keDIene mukta karyAM, pAMDavoe putranuM nAma pAMDusaina rAkhyu bAlyAvasthAmAMthI ja pAMDusene tamAma vidyAe ghaNu karI lIdhI, guNagrAhI pAMDavAe tene yuvarAja nAvyA. tamAma prakAre nidharmanI prabhAvanA karatA pAMDavoe ghaNA samaya vyatita karyAM. eka divasa zAhI jevA kALA muLavALA ane hAthamAM kauttubha maNivALA jarAputra yudhiSThiranI sabhAmAM ALye, ucita viveka karyAM pachI Asana para besADayA, tenA hAthamAM kautsubha maNI joI ne Azcaya cakti thayelA yudhiSThire pUchyu ke mane khUba ja ciMtA thAya che bhAI ! Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 17mA ] [467 tuM jaldI kahe ke prabhunu' vacana satya thayu? tyAre jarAkumAre kahyuM ke prabhunu' vAna akSarazaH satya thayuM che. du:khI anelA yudhiSThire kahyuM ke zu thayu ? te tame mane kaheA. teNe kahyuM ke huM jyAre dvArakAthI nIkaLIne jaMgalamAM sAhyA gayA, ane zikArI pravRtti karatA hatA, ekadvivasa mRgalAnI upara mANu cheADayu. jyAre khANa levA mATe gyA tyAre vRkSanI chAyAmAM sUtelA mAnavInI cIsa saMlI re ! zAMtithI sUtelA niraparAdhI evA ra paga upara nAma gAtra batAvyA sivAya mANu mAryu' che.' me' te AjasudhImAM nAma, geAtra jANyA sivAya ane niparAdhI upara ke!IpaNa divA paNa nANu cheDayuM nathI. jJA pramANe koInA zabdo sAMbhaLI me nizcaya karyo ke A mRga nathI paNa koi mahAtmA purUSa haze, mane khUba ja duHkha thayu. dUrathI meM kahyuM ke dezamA dazA` vasudevanI jarAdevIthI utpanna thayela jarAkumAra chuM. koi kAraNathI manuSya vinAnA A jaMgalamAM rahuM chuM; Apa kANu che ? tyAre teoe kahyuM ke huM tArA mATeAbhAi kRSNa chuM; tArA jagalamAM rahevAnA prayatna niSphaLa gaye che. temanA vacanane sAMbhaLI vyAkula banIne hu temanI pAse gayA. kRSNane joI huM mUti anI gayA, bhAnamAM AvyA pachI meM teone pUchyuM ke Apa A bhayaMkara dvaipAyanavanamAM kevI rIte AvyA ? Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468] [ pAMDava caritra mahAkAvya tyArabAda kuNe kahyuM ke prabhu vacana sAMbhaLIne nAgarika dvArA madyapAna upara pratibaMdha karyo, cha mahinA sukhapUrvaka vityA, vaizAkha mahIne AvyuM tyAre kadaMba vananA pAlake AvI mane kahyuM ke deva ! ghaNA vakhata pahelAM kAdaMbarI guphAmAM mUkavAmAM Avela madya keIe pIdhuM. ane susvAdiSTa lAgavAthI bheTa rUpe lAvI zAMbakumArane pIvaDAvyuM. madhanA lebhathI badhA kumAranI sAthe zAMbakumAra paNa tyAM pahoMcI gayA, IcchAnusAra madyapAna karIne teo unmAdI banyA. eka nirjana sthAnamAM tapasyA karatA pApa vinAzakArI dvaipAyanamunine joI kumAre krodhamAM AvI gayA, zakumAre kahyuM ke duSTa ane nIca evA A munine mArI nAkhe nahitara ApaNuM nagarane saLagAvI mUkaze, zAMbakumAranA vacana sAMbhaLIne lAto, mUThIo, patthare vigerethI munine mAravA lAgyA, muni behoza thaI gayA, "muni marI gayA che tema samajI badhA kumAre pitAnA ghera AvyA. bhAnamAM AvyA bAda te munine atyaMta krodhAyamAna avasthAmAM joIne huM tyAM gayA. he mahAmunIzvara ! have A anartha nahI thAya, A pramANe munine sAtvana ApatA hatA, tyAre teo krodhathI dhamadhamatA raudra svarUpathI lAla dekhAtA hatA. meM te munine vinayathI hAtha joDIne kahyuM ke bhagavan! kayAM ApanuM staratA ! ane kayAM A pracaMDa krodha? muktiphaladAyI ApanA tabIjane A krodhAgni bALIne khalAsa karI nAkhaze, madyapAna karIne ajJAnAvasthAmAM Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 17mA ] [ 469 AvelA te kumArA dvArA karavAmAM Avela viTamaNAne Apa kSamA karI, munie kahyuM ke vAsudeva ! tame mane have sAttvana Ape| nahi, kAraNa ke hamaNAM ja me krodhAnya banIne niyANu bAMdhyu che ke huM dvArikAnA tathA dhruva zanA vinAza karUM, mATe he kRSNa ! tame ane bhAIe sivAya badhAnA vinAza thavAnA che. tepaNa huM munine zAMta karavAnA prayatna karatA hatA, eTalAmAM baladeve kahyuM ke zAMta pADavAnA prayAsa sadaMtara niSphaLa che kAraNa ke vAMkAhAtha, paga, ane nAkavALA, meATA hAThavALA, hIna aMgeAvALA, beDALa svarUpavALA, kadApi zAMta thaI zakatA ja nathI. tyAMthI khinna banIne nagaramAM ALye, mArA AvatA pahelAM ja dvaipAyana muninA niyANAnI vAta nagaramAM phelAi gai hatI, eka teA svabhAvathI, vaLI mArI AjJAthI ane prabhunA upadezathI dvArakAnA prajAjanA dhakA mAM lIna banI gayA, te vakhate kRpALu bhagavAna neminAthe dvArikAnagarImAM padhArI peAtAnA mAtApitA tathA pradyumnAdi kumArAne dIkSA ApI, rUkimaNI Adi mArI paTarANIone tathA aneka dvArikAvAsIene prabhue sayama mArga ApyA, mArA pUchavAthI prabhue kahyuM ke AjathI mAra vaSe dvArikAnA nAza thaze' A pramANe kahIne neminAya prabhu tyAMthI vihAra karI gayA, Ayakhila, catu bhatta, chaTTha, aTThama vigere tapa nagaravAsIo karatA Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ] [pAMDava caritra mahAkAvya hatA, tabiLathI nirvidane agyAra varSa pasAra thaI gayA, bAramuM varSa cAlatuM hatuM. te vakhate nagarajanone eka sAthe eka ja vicAra Avyo ke "amArA tapathI taipAyana muni hArI gayA che." "dvapAyana munine nAza thayo che." A pramANe nizcaya karIne nagaranA leka pharIthI prasAda vaza paDIne madyapAna karavA lAgyA, "bhavitavyatAne koNa rekI zakayuM che." - tyArabAda dharatIkaMpa-nirdhAta-ulkApAta-vigere aneka utpAta thavA lAgyA, sUya prAMDa garamI varasAvavA lAgyo, puttalIe hasavA lAgI, samaya vinA rAhu sUrya caMdrane savA lAgyA, leke rAtrinA aneka prakAre duHravo jevA lAgyA, mArA cakAdiratno cAlyA gayA, cAre tarapha mahAvAyu kuMkAvA lAge, bahArathI moTA enA vRkSone ukhADI te pavana nagaramAM pheMkavA lAlyo, eTalAmAM mArI tathA balarAmanI sAme keIe dvArikAmAM Aga lagADI, mArA manamAM zoka ane AkAzamAM dhUmADAthI aMdhakAra phelAI gaye, moTI moTI javALAothI dhUmADo zAMta paDaye, paraMtu mArA manane aMdhakAra uttarottara vadhato cAlya, baLadevanI sAthe huM eka ratha upara vasudeva, devakIjI-tathA rahiNIne besADI nagaramAMthI bahAra nIkaLavA lAgyA, paraMtu te rathane ghoDA tathA baLada paNa na kheMcI zakyA tyAre meM tathA baladeve dhusarAne pakaDI rathane kheMcavA mAMDe, dhUsarUM tUTI javA chatAM paNa ame baMne jaNe mahAmuzkelIe te rathane gepura sudhI laI AvyA, paraMtu Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 17me ] [ 471 geApuranA daravAjA baMdha hAvAthI malarAme paganA prahArathI kamADane teADI nAkhyA, ratha jamInamAM utarI gayA, kheMcavA chatAM paNa jyAre ratha rAAlyA nahI. tyAre khUbaja du:kha thayu. eTalAmAM mane khUbaja duHkhI joIne kAi. deve kahyuM ke kRSNa ! tamArA zrama niSphaLa che. kAraNa ke hu ja te kaiyalTana suni chuM. marIne agnikumAra nikAyamAM utpanna thaine prathamanuM vera yAda karIne A badhuM karI rahyo chuM. paraMtu agyAra varSa sudhI dhArmika anuSThAnA dvArA leAkeAnI sAvadhAnIthI mane dvArikAnagarI khALavAne samaya maLyA nahi paraMtu mArA karelA niyANA dvArA tamArA mAtA pitA sahita samasta dvArikAvAsiene bALI nAkhIza, mATe bhAvIne koI rokI zakatuM nathI, temanA varAnA sAMbhaLIne paNa rathane khI'rAtA anne bhAI ene mAtA pitAe kahyuM ke tame leAkeAe uSita vAlya bALyuM che. paraMtu bhavitavyatA chanIne ja rahe che. tame ane ahIthI rAAlyA jAo, tamArA mArga kalyANakArI aneA. cirakAla sudhI tame vijaya prApta karA, ame leAkeA tA bhagavAna neminAthanuM zaraNuM svikArIe chIe, mana-vacana ane kAyAthI karelA duSkAya amArA mithyA thAe, sa jIvAne ame khamAvIe chIe, tamAma jIveA amene kSamA karA, tamAma jIvA upara ameAne maitrIbhAva che. amane kAinI upara vera nathI. ame rAAre prakAranA AhAranuM paccakkhANa karIe chIe, aritAdi paca parameSThinu smaraNa karIe chIe, ame have kAInA nathI ane amArU koI nathI. A pramANe AtmAne vaza karatA Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] [pAMDava caritra mahAkAvya mAtA pitA vaDe vidyAyagiri laI ne ame baMne bhAI e tyAMthI cAlyA. te adhamadeve thoDAka samayamAM dvArikA nagarIne bALI nAkhI rAkha banAvI dvIdhI. mAtA pitA paNa namaskAra mahAmatranuM' smaraNa karatAM devalAka gayA, leAkeAnA karUNa AkraMda sAMbhaLatA ame banne jaNA jIrNodyAnamAM AvyA, dvArikA maLI javAthI garIbanI jema duHkhI banI me' alarAmane kahyuM Aya ! kayAM dvArikAnI lakSmI ? kayAM A Aga ? kayAM mArI amegha zakti ? kayAM AjanI ni`LatA ? A ! have zuM karU? kayAM jaizuM ? badhA rAjAe ApaNA virodhI che. alarAme mane dhIraja rAkhavA jaNAvyuM. teoe kahyu` ke prabhue kahela saMsAra nATaka tame na heAtuM sAMbhaLyuM ? ka pariNAma sUtradhAra che. aneka prakAranA vezane dhAraNa karanAra prANI nATakanu mukhya pAtra che. ha zAkAdibhAvA dvArA prANIe nAce che. tame khe karaze nahi. ApaNe banne pAMDavAnI pAse jaie, te upakArane yAda karavAvALA che. te kApi apakAranA badale levAvALA nathI. temaja apakArane yAda paNa karavAvALA nathI. jema maLatu' kapUra paNa sugaMdha Ape che. tema sajjana AtmAe apakAranA badalAmAM upakAra kare che. tyArabAda ame banne bhAI e pAMDavAnI nagarImAM javA mATe nIkaLyA, rastAmAM hastikalpa nagaramAM AvyA, Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 17] [473 mane bhUkha lAgavAthI bhejana lAvavAnI IcchAthI jyAre balarAma nagaramAM gayA, tyAre meM tene kahyuM ke A nagaramAM dhUtarASTra putra acchadaMta nAmano rAjA rAjya kare che. pAMDenA pratye ApaNe pakSapAtI hovAthI te mArI upara khUba ja vidveSa rAkhe che. te je koI prakAre anucita AcaraNa AjanA pratye kare te Apa tarata ja zaMkhanAda karaje, balarAma jyAM nagaramAM gayA, tyAM ja tarata ja zaMkhane avAja mArA kAnamAM paDaye, tyAre atizaya kodhamAM AvI huM nagara tarapha doDe, nagaramAM praveza karatAM ja tenI rAturaMgI senA sAme balarAmane hAthI bAMdhavAnA khIlA vaDe laDatA joyA, hAthamAM parigha laIne meM teone kahyuM ke nIca! kauravone mRtyu sanmukha pahoMcADanAra huM AvI pahoMce chuM; mane joI tarata ja mRtyunA bhayathI hAtha joDI duryodhananA bhAIe kahyuM ke siMhanI sAme mRgalA koI divasa laDI zakatA haze ? deva ! sevakanA aparAdhanI Apa kSamA Ape, tene choDI mUkI, bhejanane laI balarAmanI sAthe pharIthI te vanamAM ame baMne jaNa AvyA, meM temane pUchayuM ke ATaluM suMdara bhejana kevI rIte malyuM ? zatrunI najara ApanI upara kevI rIte paDI? balarAme kahyuM ke goviMda ! hAthanA suvarNavalayane vecI bhejanane kharIdI Avato hato, te vAre mane teoe oLakhI lIdhe, senAethI mane gherI laI kahyuM ke hiNI putra! pAMDavanA bAMdhava ! zastra laIne mArI sAthe Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474] [ pAMDava caritra mahAkAvya pharIthI yuddha kara, bhojanapAtrane bAju para mUkI meM zaMkhanAda karyo, tyArabAda tame tyAM tarata ja AvI gayA. tyArabAda amo baMne bhAIo jojana karIne cAlyA. anukrame nirjala kauzALa vanamAM AvyA. punAga vRkSanI chAyAmAM besI meM balarAmane pANI mATe kahyuM. "A bhayaMkara vanamAM sAvadhAnIthI raheje" huM jaladIthI pANI laIne AvuM chuM; A pramANe vAraMvAra mane kahIne vanadevatAone mArI sahAyatA mATe vina ikarI balarAma gayA, huM rezamI vastrane oDhI A vRkSanI nIce sUI gayo, tyArabAda mRgalAnI bhramaNAthI te mAreluM bANa mArA pagamAM vAgyuM. jarAkumAra ? A pramANe AdithI aMta sudhInI mArI kathA che. kRSNanA mukhathI dvArakAnA nAzanI vAta sAMbhaLI meM bhAgyanI niMdA karI, sukha pUrvaka sUtelA bhAInI hatyA karanAra evA ne dhikkAra che, huM zeka karato hato tyAre kRSNa kahyuM ke vilApa karo nahi. tame eka kAma karo, eka muharta pachI mAruM mRtyu che. mATe have huM bhagavAna neminAthanA zaraNane bhajIza, tuM A kauntubha maNine hAthamAM laI jaladIthI pAMDenI pAse cAlyo jA, nahitara balarAma AvatAnI sAthe ja tane mArI nAkhaze, thoDe dUra sudhI tuM pAchuM vALIne jete raheje, kadArA balarAma tArI pAchaLa AvatA na hoya ? kRSNanA pagamAMthI bANa kheMcI tathA kauntubhamaNine laIne mahArAjA yudhiSThira ? huM ahiMA Avyo chuM. . Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 17] [ 475 A pramANe jarAkumAranA mukhathI dvArikAnI kathA sAMbhaLI pAMce pAMDavo zekAtUra banI gayA paraMtu viveke temanA zakane dUra karyo, pAMDa pitAne mehasAmrAjyamAM DubelA mAnavA lAgyA, meharAjAne meTo putra rAga, jeNe amane asAra vastuomAM sAra rUpa manAvIne mugdha banAvI rAkhyA che, ane te ja mahArAjAno nAno putra je zreSa' che teNe amone baMdhuonA prANaviyega karavA mATe pravRttimaya banAvyA che, A pramANenuM ritana karyuM. ane teoe vicAra karyo ke mehane tiraskAra karIne jaga...bhu bhagavAna neminAthane sAkSI rAkhI AtmAne zAtri kSamAdhIza banAvIe, paraMtu khabara nathI ke bhagavAna potAnA vihAra ane dezanAthI kayA dezane pAvana karI rahyA che? athavA amArA upara upakAra karIne amane mumukSu jANI svayaM bhagavAna kRpA karaze" A pramANe vizvAsa rAkhIne bhagavAnanA AgamananI pratIkSA karIe chIe. sattaram sarga saMpUrNa Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 18mA tyArabAda neminAtha bhagavAnanI AjJAthI dezanA-- kSIrasAgara dharma ghASamuni pAMDu mathurAdyAnamAM padhAryA, udyAnapAla dvArA muninuM Agamana jANI AnaMdita banelA yudhiSThira bhAio sahita udyAnamAM munIzvarane vaMdana karavA padhAryAM. surendra, amarendra, narendrothI dharma sabhA zAbhatI hatI, devatAoe banAvela vikasita suvarNa kamala upara traNe leAkane dhamaya banAvavA mATe virAjamAna vina prajApati samAna pAMcase| mahAmuniethI parivarelA tapadAna vigerethI ze|bhatA sAkSAt dha samAna atyaMta svarUpavAna mahAmunIzvarane rAjAe joyA, bhaktithI mahAmunIzvarane vaMdana karI jarAkumAranI sAthe jamIna para rAjA besI gayA, tyArabAda amRtavANIthI munIzvare vairAgyamaya dezanAnA prAra'bha karyAM. jeesa'sAranI asAratAne jANatA nathI tevA leAkeAne dhikkAra che. sa'sAranI asAratA jANatA hovA chatAM paNu dArUDIAnI jema temAM mugdha ane che. anuttara vimAnanA devatAonI lakSmI paNa virasa che teA pachI Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 18mA [ 470 manuSyanI te vAta ja zuM karavI ? jemanA AyuSya-lakSmIstrInA nayanAnI jema caMcaLa che. meATA meTA cakravatI paNa hInadazAne pAmelA che, mATe ja dhIra-vIra purUSo ekAnta duHkhamaya saMsArane cheADI mukti sukhanI prApti mATe sayama mArganA svikAra kare che. A prakAre saMvegInI vANI sAMbhaLIne hAtha joDI rAjAe kahyu' ke ' saMsAranA svarUpane te Apaja jANeA che. paraMtu bhinna bhinna prakAranA anubhavAvI saMsAranI asuMdaratA jANIne vairAgyavAsita mArU' aMtara pravrajyA grahaNa karavAnI bhAvanAvALu' che. ame zrI neminAtha svAminA AgamananI pratIkSA karI rahyA hatA, eTalAmAM bhagavAne amArI maneAvRttine jANI amArA upara upakAra karavAne mATe Apane ahiM A meAkalAvela che. mATe prabhunA sAkSAt pratinidhirUpa Apa kRpA karIne amane leAkeAne saMsAra samudramAMthI mahAra kADhavAnI kRpA karI, bhagavan ! atindriya. jJAnanA bha'DAra evA ApanA mATe dravya-kSetra-kAla-bhAva vigere kaI vastu dUra tathA apratyakSa nathI. te vanamAM kRSNanuM mRtyu thayuM te vAta amene jarAkumAre kahI che.. te vakhate temanA mATe pANI levA mATe gayelA balarAmanuM zuM thayuM? te vAta ameAne saMbhaLAvavA kRpA karaze. tyArabAda viziSTajJAnI munIzvare kahyu ke khalarAma pANI laIne kRSNanI pAse AvyA, ane kRSNane kahyu ke bhAI ! jaldIthI UTheA, tamArA mATe atyaMta sugaSita Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478] [pAMDava caritra mahAkAvya ane zItaLa pANI lAvyo chuM, eTalA mATe mukhane dhoI nAkhI IcchA hoya teTaluM pANI pIne thAka dUra karo. kRSNa bolyA nahi, tyAre balarAme pharIthI kahyuM ke he ariSTahAri! mane thoDuM moDuM thavAthI Apa zA mATe rIsAI gayA che ? A rIte rIsAvuM tamArA mATe ucita nathI. pANI bahu dUra hovAthI mane AvatA moDuM thaI gayuM che. te paNa kRSNa bolyA nahi tyAre balarAme vicAryuM ke khUba thAka lAgavAthI UMghI gayA che. mATe bhale teo uMghatA, A pramANe virAra karIne batArAma zAMtithI kRSNanI bAjumAM vRkSanI nIce beThA, tyAre kRSNanA zarIranI cAre tarapha kALI mAkhIo uDatI joI Azcaryacakti banelA baladeve kRSNanI upara DhAkeluM vasya laI lIdhuM. topaNe kuNane marI gayelA joyA, temanA pagamAM bANone ghA je, koithI bArAe zayaMkara siMhanAda karyo, avAja sAMbhaLI jaMgalanA pazuo bIkanA mAryA Amatema doDavA lAgyA, pRthvI kaMpavA lAgI, madenmatta baneDA balarAme kahyuM ke sUtelA mArA bhAIne koNe mArI nAkhyA che? saMDAla paNa sUtelA upara matta, pramatta, bALaka, strI, muni tathA gAyanI upara prahAra karato nathI. te pachI mArA bhAIne koNe mAryo? kadArA bhujAbalanuM abhimAna hoya to mArI sAme AvI jAya ! huM tenA bAhubaLane zAMta karI nAkhyuM. A pramANe krodhAyamAna balarAma moTethI bUma pADatA mUcchita banI gayA, jyAre teo bhAnamAM Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 18 ] [479 AvyA, tyAre moTethI vilApa karavA lAgyA, temanA vilApathI jaMgala bhayAnaka lAgatuM hatuM. he jagatanA advitIya purUSa! he guNavAnomAM agragaNya ! he gurUjanone vAtsalya karanAra ! he rAmanayanotsava ! pahelAM to zatruonA meTA meTA zastronA ghAthI tamane kAMI thatuM nahotuM. to pachI Aje pagamAM vAgelA ghArI tamArA mRtyuno vizvAsa kevI rIte karuM ? eTalA mATe lAI! uke, sUryodaya thavAnI taiyArI che. vadhAre taDako thaze to cAlI zakAze nahI. vaLI je pagamAM paDelA ghAthI tamane duHkha thavAthI cAlI zakAtuM na hoya to mArA khabhA upara besI jAo, huM ATaluM badhuM AThaMda karuM chuM; topaNa tame javAba kema ApatA nathI ? tamArA vAno zravaNa karavA mATe mArA kAna khUba ja Atura che. pahelAM te jayAre huM bhUla karato hato to paNa tene krodha karatA nahotA, jyAre atyAre mAro koI aparAdha nathI. to paNa zA mATe chodha karo cho ? he bhAI ! tamone khUba ja thAkathI uMgha AvatI hoya to Aje ApaNe jagamAM zani rahIe, A pramANe bArAme aneka vacane lIne rAtri divasa jaMgalamAM vitAvyA, prAtaHkALamAM kRSNane jIvatA mAnIne balarAma potAnA khabhA upara mUkI nehathI vyAhavALA balarAma-nadI-parvata ane jaMgalamAM kRSNanA mRtakane laI pharavA lAgyA, vanavRkSanA phUlothI dararoja kRSNanI pUjA karavA lAgyA, A pramANe cha mahinA Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] [ pAMDava caritra mahAkAvya vyatita thayA khAda vAdaLAthI dizAone ane akurAthI jamInane nIlavaNu banAvanArI varSARtu AvI. ekadA pavathI nIce utarIne jamIna upara TuTelA eka rathane balarAme joyA, rathane vyavasthita karatA sArathine balarAme kahyuM ke mUDha? taddana bhAMgelA rathane vyavasthita karavA mATe phogaTanA parizrama zA mATe kare che ? te sArathie kahyu` ke aneka yuddhamAM zatruenA zastrathI nahI maranAra ApanA bhAi hamaNAM pagamAM ghA vAgavAthI marI gayA che, te jo jIvatA thavAnA hAya tA, ratha kema sArA thAya nahI ? mArA bhAi kAM maryAM che? A pramANe kahIne krodhAvezamAM sArathi tarapha jotA balarAma AgaLa vadhyA, thADeka dUra gayA bAda patthara upara kamalane vAvatA eka mANasane joI balarAme hasIne kahyuM ke mUDha ! game teTaleA prayatna karIza te paNa patthara upara kamala ugatu haze kharU ke? teNe paNa kahyuM ke marI gayelA ApanA bhAI jo jIvatA thAya tA patthara upara kamala paNa ugaze, tenA vacana sAMbhaLIne meAhAMdha banelA balarAma AgaLa vadhyA, AgaLa gayA bAda dAvAnaLathI maLI gayelA jhADane pANI vaDe sIcatA mAlIne joyA, balarAme kahyuM ke tuM mUrkhatAnu` kAma zA mATe karI rahyo che? teNe kahyuM' ke jo khabhA upara rAkhelA bhAinA mRtakane Apa sajIvana karavAnI IcchA rAkheA che, te A vRkSane paNa aMkurA phUTavAnA ja che. tenI vAtane na sAMbhaLatA alarAma AgaLa vadhyA, AgaLa jatAM marI Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa : 18mA ] [ 481 gayelI gAyanA mukhamAM ghAsa nAkhatA eka mANasane joyA, ane kahyuM ke marI gayelI gAya ghAsa kevI rIte khAze ? tyAre te mANase kahyuM ke ApanA khabhe raheluM ApanA bhAInuM muMDadu jIvita banIne cAlavAnu che teA pachI marelI gAya paNa jarUra ghAsa khAvAnI che. tyArabAda balarAme vicAra karyAM ke kharekhara ! mArA bhAI marI gayA lAge che, kAraNa ke badhAja eka vAta karI rahyA che. A pramANe balarAma meAhAnya dazAmAMthI kAMika mukta thayA tyAre dizAone prakAzita karatA eka deva alarAmanI AgaLa AvIne ubhuM rahyo ane elseA ke huM ApanA sArathi sidhdhA ; tapanA prabhAvathI ane cAritranA saMcAgathI marIne huM deva thayA chu; Apane yAda che ? Ape mane dIkSA vakhate kahyu` hatu` ke jyAre huM meAhAnya anuM tyAre tuM mane khacAvaje" eTalA mATe ja hamaNAM Apane mehAndha jANI ApanI pAse AvyeA chu. zrI neminAtha bhagavAne prathama kahyuM hatu` ke jarAkumArathI zrI kRSNanuM mRtyu thaze. ane te ja vAta anI che, tIrthaMkaranuM vacana kadApi asatya thatuM nathI. ratha vigere badhuM meM ja tameAne batAvela che. tame meAhathI mukta thAva, AtmakalyANa karavA taiyAra thAe, dareka janmAmAM bhAI ane kuTuMbane meLave che. paraMtu bhAI e tathA kuTu bIe! bhavavRdhdhinA heturUpa meAhanI vRdhdhi karanArA che, rAganA hetuthI kama maMdhAya che. ane pariNAma du:khadAyI che. 31 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482] [pAMDava caritra mahAkAvya - sidhdhArtha devanA vacana sAMbhaLI balarAme kahyuM ke bhAI! tame mane khUbaja bedha Ape che. paraMtu mane batAvo ke kRSNanA mRtyuthI duHkhamAM paDele huM kevI rIte AtmakalyANa karUM? te vakhate deve kahyuM ke Apa aikyanAtha, kalpavRkSa samAna bhagavAna neminAthanI pAse dIkSA grahaNa karo, devanI vAtane svIkAra karIne balarAma tathA deva bane jaNAe malIne zrIkRSNane agnisaMskAra karyo. tyArabAda balarAma jyAre saMyamanA mATe utsuka banyA, tyAM temaNe pitAnI sAme eka vidyAdhara munine joyA, temanuM svAgata tathA praNAma karIne harSita banelA balarAme temanA AgamananuM kAraNa pUchyuM. teoe kahyuM ke ApanA saMyamI banavAnA vicAra jANI bhagavAna neminAthe mane ahIMA tamArI pAse mokalAvela che. mATe Ajane samaya atyuttama che. Apa ApanI puNyasaMpatti vRdhdhinA heturUpa manamAM Icchita sarvavirati vrata grahaNa kare, vidyAdhara muninA vacanethI utsAhita banI balarAme sarva sAvadya vyApAranA tyAgarUpa sarvaviratipaNAne svIkAra karyo, thaDA vakhatamAM teo sukSmamAM sukSma sidhdhAMtanA rahasyanA jANakAra banI gayA. ama vigere aneka tapanI ArAdhanA karatA balarAma dareka vastumAM samAna cittavALA banyA, teo devatAone paNa duHkhI mAnavA lAgyA, pitAnA zarIra uparathI rAga uThI gayo hate, zaheramAM ke jaMgalamAM samAna Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 18 ] [ 483 vRttivALA hatA, dharmAmRtamaya zAnta vacanathI dareka jagyAe upadeza ApI upakAra karatA hatA. pavananI jema svataMtra gAma, nagara, jaMgalamAM vihAra karavA lAgyA, temanI sevA karIne pitAnA jIvanane dhanya mAnate siddhArtha deva paDachAyAnI jema sAthe raheto hato, eka tarapha bhagavAna neminAtha, ane bIjI tarapha mahAmuni balabhadra jagatamAM sUrya-caMdranI samAna upakAra karavA lAgyA. mATe Apa loko paNa nirveda prApta karIne temanI jema saMyama prApta kare, dIpaka vinA aMdhakArane nAza thato nathI. Apa lekee zatruone vinAza karyo che, rAjya paNa bhegavyuM che, anupama paugalika sukhanI prApti paNa karI che. have tamArA mATe jagatamAM bAkI paNa zuM che? have to tamAre phakta mukti sukha bhegavavAnuM bAkI che. mATe tame mukti sukhane ApavAvALA cAritryadharmane aMgikAra karo. A pramANe dharmaghoSa muninA vacanothI utsAhita banelA pAMDee tarata ja saMsAra choDavAnI bhAvanA pragaTa karI, ekAeka tyAMthI uThIne nagaramAM AvyA, zubhamuhUrtamAM kRSNa pratinA RNamAMthI mukta thavAne mATe teoe jarAkumArane sAmrAjyane adhikArI banAvyuM, teoe kArAgAramAMthI kedIone choDI mUkyA, duSkarma paramANuothI yukta AtmAne zudhdha saMvegamaya banAvya, suvarNa dAnathI garIbanI garibAI tathA uMDA mULavALA saMsAra vRkSane vinAza Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484] [pAMDava caritra mahAkAvya, karyo, jINuM jinamaMdironA uddhArathI tathA durgatirUpa anyakAra kUpathI AtmAne pAMDavoe udhdhAra karyo, jenA phaLasvarUpe muktirUpa phaLanI prApti thavAnI che evA pitAnA dhanane sadupayega sAta kSetramAM karyo. teoe A pramANe suvarNa dAna ApyuM. jethI lekamAM mahAjana ane devAdAra zabdane nAza thaye. airAvata samAna moTA moTA hAthIo upara besIne tama ja ucita mukatAmaya vezathI suzobhita, cAmara viMjhatI vArAMganAothI viMTAelA nAgarike, parivAra, sAmaMta, amAtya, maMtrI vigere deve sahita sAmAnika dethI parivarelA lokapAlanI jema pAMca pAMDe yAcakane ratna vaDe saMtoSatA hatA, temanA mArganuM anusaraNa karavAnI tIvra IcchAvALI draupadInI sAthe dIkSA levAne mATe cAlyA, nagaranI strIonA azrujalakaNa sahita lAjakaNane grahaNa karatAM pAMDa bahAranA udyAnamAM AvyA, tyAM hAthI uparathI utarIne rAjacinha chaDI, draupadI sahita pAMce pAMDe dharmaghoSa muninI pAse AvI ubhA rahyA, muninA paga pakaDIne "Apa ApanA hAthe dIkSA ApI amArA mastakane pavitra banAve, A pramANe pAMDee munine vinaMtI karI, bhagavAna neminAthanA pratinidhi banIne draupadI sahita pAMDavone dIkSA ApI, te vakhate pAMDanA harSonmAdathI pApa naSTa thavA lAgyA, temanA aMtaramAM bhAva raheMTa evI rIte pharavA lAge ke jenAthI AnaMdA Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 18] [485 zranI nahera vahevA lAgI ke jethI temanA puNya vRkSane piSaNa maLyuM. vrata grahaNa karela sAdhvI draupadI pAMDavonI pAchaLa sAkSAt mahAvratonI pAchaLa jema kiyA hoya che tevI rIte zobhavA lAgyA, navadIkSitone vaMdana karI nAgarike tathA mahAmaMtrI nagaramAM gayA. - gurUmahArAja pAse jJAnAbhyAsa karatA ane potAnI kAyA pratye nirmamatvabhAva rAkhatA pAMDavoe tyAMthI vihAra karyo. tyArabAda zubhamanobhAva-paricArakathI amRtapAna karatA, Indrione nigraha karatA, ALasa Adi Atmazatruone tyAga karI, nidrArUpI mRganayanAnuM mukha paNa joyA sivAya teo nirAbAdha apramattabhAve vicaratA rahyA, dvAdazAMgInuM adhyayana karyuM. lokhaMDane paNa suvarNa banAvanAra pArasamaNinI jema pAMDavoe gItArthatA prApta karI. pravartinInA caraNakamalanI sevA karatAM sAdhvIjI draupadIe tapaH jJAna ane vivekanI parAkASThA prApta karI. eka samaye dharmazeSa munIzvaranI AjJA laIne pAMDavoe utkRSTa abhigraha laIne vihAra karyo, judAjudA prakAranA tapathI AtmAne tapAvI karmamalane dUra karavA lAgyA, AtmAnA prabala zatru meharAjAne jItavA mATe dharmarAje anupama prakArano prayAsa karyo, dharmarAjanI zAMtie jagatanA griSmaRtunA tApa jevI AtApanAne Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 ] [pAMDava caritra mahAkAvya nAza karyAM, dharmarAjanI zAMtirUpI jalanI khAImAM badhA ja Atmazatrue DubI gayA, bhImanA baLathI durgaMdhana vigere zatrue jema nAza pAmyA hatA. tevI rIte kAmAdi zatruone paNa nAza karyAM, bhIme AmArUpI gadAthI AMtara zatruone mArI nAkhyA, arjuna munie taparUpI gAMDIvanu' tAMDava evI rIte vijayI banAvyu` ke jenAthI jainAgama upadrapa rahita banIne vyavasthita khanI gayuM. prazamarUpI khANuthI samatArUpa rAdhAnA veSa karI paramAnaMda saMpattine peAtAnA hAthamAM rAkhI,arjuna muninA dhyAnAgnie krodhAgnine bALI nAkhyA, nakulamuninA tapasamudramAMthI nIkaLela zamAmRtanuM pAna karIne anupama AsvAdathI devatAe AnaMda pAmyA, badhA muniemAM sahudeva adhika AgaLa vadhyA, jemanA tapaHsUryathI jJAnarUpI caMdramA adhika prakAzamAna thayA, pahelAM pAMDavoe duryodhana vigere sau zatruene jItyA hatA. have teene A karmo jItavAnI prabaLa bhAvanA hatI, tyAramAda bhIma munie bhISaNa abhigraha dhAraNa karyo ke ucchavRttithI cha mahinA sudhI mArUM' jIvana calAvu'. cha mahinAnA abhigraha pUrNa thayA, tyArabAda pratyeka sthAnamAM, gAmamAM, nagaramAM, mArga mAM ke jaMgalamAM jainadharmanA vijayadhvaja pharakAvatA hatA, kAyAnI zuzruSA tajI I pAMDavA vihAra karavA lAgyA.. dararAja vihAra karanArA pAMDavo vicaratA vicaratA eka divasa tuMgIparyaMtanI pAse AvyA, te paryaMtanA vanamAM dha ghASamuninuM Agamana sAMbhaLI AnaMDha pAmelA pAMDave Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 18] [487 tyAM gayA, pAkelI drAkSa jema mIThI lAge che tevI rIte madhuravANIthI tiryane, devatAone ane mAnavene dharmopadeza ApatA dharmaghoSa munIzvarane pAMDavoe joyA, gurUe paNa dUrathI te munione AvatA joI khuza thaI Asana parathI ubhA thaI teone AvakAra Ape, pAMDavoe temanA caraNamAM mastaka namAvI namaskAra pUrvaka vaMdanA karI, hAtha pakaDIne dharmaghoSasUrijIe munione ubhA karyA, vikasita netra ane bhAlapradezavALA sUrijIe premALavANIthI temanA khabara pUchayA, gurUmahArAja Asana upara beThA, tyArabAda sabhAmAM beThelA-manuSyo-deva ane tiyAe pAMDavonA tapanI vizeSatAe karIne sabhAmAM anu medanA karI, dharmadezanA samAta thayA bAda badhA ja zrotAjano sUrijI tathA pAMDavone vaMdanA karIne potapitAnA sthAne gayA. Azcaryacakti banelA pAMDava munioe gurUjIne kahyuM ke bhagavAna ! badhI vAto Apa pachIthI karIzuM. paNa pahelAM Apa amane kRpA karIne jaNAvazo ke kUra ane bhayaMkara prANIo ahIMA upazama-saMvega bhAvavALA kema dekhAya che ? zuM ApanA Agamanane prabhAva che? ke bIjuM koI kAraNa che? tyArabAda sUrijIe kahyuM ke nagara, grAma vigere kamathI vihAra karatA balarAmamuni A parvata upara AvyA hatA, A parvatanA zikhara upara siddhArthadeve bhaktipUrvaka jeenI upAsanA karI che evA balarAma Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488] [pAMDava caritra mahAkAvya munie mA khamaNa karyuM. pAraNane divase teo najIkanA keIka gAmamAM gayA, gAmamAM praveza karatAM muninuM lAvaNya ane rUpa joIne eka bALakavALI strI gAmanA kUvA upara pANI bharatI hatI te strI balarAma rUpathI mohita banIne ghaDAnA badale bALakanA gaLAmAM deraDuM bAMdhI kUvAmAM nAkhavA lAgI. strInuM A anucita kArya joI balarAma munie tarata ja tyAM jaIne teNIne pratibodha karyo, vyAha prApta karAvanAra pitAnA rUpanI niMdA karI, balarAma muni pAchA AvyA, vanamAM AvI teoe abhigraha dhAraNa karyo, vanamAM AvatA rathakAra (lAkaDAkApanArA) vigerenI pAsethI AhAra grahaNa karIne pAraNuM karIza, tyArathI te prakAranA pAraNAM karatA balarAma muni A jaMgalamAM ghaNe samaya rahyA. addabhUta aMgavALA atyaMta tejasvI tapa karatA balarAma munine joI te lAkaDA kApanArAoe jaIne pitApitAnA rAjAone kahyuM ke atyaMta balavAna-tejasvI eka mahApurUSa vanamAM tapasyA kare che. tucha manavALA te rAjAoe bhayabhIta banIne manamAM vicAryuM ke atyaMta balavAna te mahApurUSa jarUra ApaNuM rAjya paDAvI leze." mATe hamaNA ja ApaNe ApaNI senA sahita jaIne mArI nAkhIe", A pramANe vicArI te badhA rAjAo pitapotAnI senA laIne balarAmane cAre dizA- emAMthI gherI vaLyA, tyAre siddhArtha deve vakriya zakti Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa H 18 ] [489 vALA karADA siMhAne vidhuryAM, te saheAe te senAne khUba ja herAna karI, jethI te rAjAe kSeAbha pAmI khalarAmamunine vaMdana karI peAtapeAtAnA sthAne gayA. dhAraNa tyArabAda adbhUta kSamA-ane-sa vegane karanArA zrI malarAmanuM nAma 'nRsiMha'nI jema jagatamAM prasiddha thayuM. temanI upazama-yA vigere lAvAthI yukta, niHspRhatAvALI dharmarUpI amRtamaya vANI vigere udAra bhAvAne joI A jaMgalanA karamAM kara prANIe paNa zAMta banI gayA che. temAMthI ghaNAee-samyaktva-dezaviratipaNuM-bhadrapariNAmIpaNuM vigere prApta karI pApa kAcanA tyAga karyo che. ghaNAee teA anazana karyuM, ghaNAe kAussagga dhyAnamAM lIna banI gayA che, te badhA kara prANIo ziSyAnI jema ekadama najIkamAM ja rahIne temanI sevA karatA hatA, keAI eka haraNe pUrvabhavanA snehathI jAtismaraNajJAnanI paNa prApti karI hatI, haraNu jaMgalamAM pharI pharIne sA tathA lAkaDA kApavAvALAone zodhatA hatA, jyAre kAI dekhAtuM tyAre te haraNu praNipAta vigere sa`ketathI balarAma munine tyAM laI jatA hatA, kAussagga pALI dhyAnamAMthI mukta banIne haraNanA atAvela raste jaine sAtha pAsethI geAcarI levA lAgyA. eka vakhate mahela banAvavAmAM upayAgI thAya tevA prakAranA ucca prakAranA lAkaDA levA mATe keTalAka rathakAra te vanamAM AvyA hatA, jagalamAM pharatA te haraNe rathakAre ne Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490] [pAMDava caritra mahAkAvya joI mA khamaNane pAraNAnI IcchAvALA balarAma munine saMketa karyo, balarAma muni paNa haraNane AgaLa karI. te rathakArenI pAse AvyA, sArA sArA vRkSene kApI baporanA samaye suMdara bhejana taiyAra karI khAvAne mATe te badhA rathakAra ekaThA thayA hatA. dUrathI dharmAvatAra samA munine AvatA joI AnaMdapUrvaka meTA rathakAre vicAryuM ke mahAna jaMgalamAM mahAmuni samAna kalpavRkSa kayAMthI? kharekhara! ame bhAgyazALI chIe, ke svarga ane muktirUpI lakSmI ApavAvALA mahAmunine AvA jaMgalamAM bheTe thaye. huM Aje dhanya chuM. mAre janma prazasanIya che. jaMgalamAM AvavAnuM paNa mAruM Aje saphaLa che. A pramANe vicAratA rathakAre uThIne munine paMcAMga namaskAra karyo, prAsukaeSaNIya-annajala laIne te rathakAra muninI sAme ubho rahyo, tenA bhAva joIne balarAma munie manamAM vicAryuM ke A rathakAra mahAtmAne bhAva atyuttama che. jenA bhAvothI mArA cittamAM paNa atyaMta AnaMda che. zudhdhabhAve jenA bhAgyanI vRddhi kare che. chevaTe bhavavRkSanuM ucchedana kare che. A rathakAra mahAtmA paNa evA ja prakAranA bhAvamAM ArUDha che ke jene mukti sukha paNa sulabhatAthI prApta thAya tema che. mATe AvA vivekI AtmAnA bhAvamAM jarA paNa khalanA na thAya te prayatna mAre kare joIe. A pramANe virArI balarAma muni AhAra grahaNa karavA mATe ane te rathakAra ApavA mATe taiyAra thayA, dAna lenAra ane ApanAra ane zreSTha pAtro joIne te haraNuM Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 18 ] [49 paNa saMveganI bhAvanA bhAvavA lAgyuM. ahe! rathakAramAM A sarvathA dhanya che. jeNe koI jAtanA vicAro karyA sivAya puNya saMga prApta thayo che. munIzvarane ApeluM dAna muktiphaLane ApavAvALuM che. paraMtu mAsakSamaNanA. pAraNe ApelA dAnanI to vAta zuM karavI? jenAthI kama graMthI tevuM tapa huM karavA samartha nathI. rathakAranA jevuM dAna ApavAmAM paNa asamartha chuM. mAro janma vyartha che. mArA tiryacapaNAne dhikkAra che. te pramANe bhAvanA. bhAvato haraNa codhAra AMsuothI raDato hato, haraNa, muni ane rathakAra traNe uccatara bhAvanAe hatA te ja vakhate pavananA jhapATAthI eka vRkSa TuTIne temanI upara, paDayuM, teo traNe marIne brahmadevalokamAM utpanna thayA. ( A pramANe tirya-manuSya-tathA devone dareka sthAnamAM pratibaMdha karatA balarAma muni so varSa sudhI. cAritra paryAya pALI devaloke gayA, tyArathI balarAma muninA anupama prabhAvathI A vanamAM vasatA kUra prANIo paNa upazamabhAvamAM rahe che. dharmaghoSa muninA mukhathI balarAma muninI kathA sAMbhaLI viSAdane dhAraNa karatA pAMDavoe kahyuM ke balarAma muni anupama cAritravaMta hatA, paraMtu ame durbhAgI chIe ke temanA darzana ame na karI zakayA, temanI vAta sAMbhaLIne amArA aMtaramAM AnaMda thayo che. tyAre je temanA aMtima darzana thayA hota keTale badho AnaMda thAta ! Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492] [ pAMDava caritra mahAkAvya - ame durbhAgI chIe ke mahAmuni balarAmanA darzana na karI zakyA, te paNa ame bhagavAna neminAthanA caraNaravindranA darzana karavA jaIzuM. temanA darzanathI amArA duSkarmone nAza thaze, amArUM vrata grahaNa paNa saphaLa thaze. paraMtu tribhuvana kamala vikasita karanAra sUrya-samAna te bhagavAna hamaNA kayAM vicaratA haze ! te amane khabara nathI. pAMDanA kahevAthI dharmaghoSa munie jJAna lokamaya netrothI traNe lokane joI kahyuM ke Arya tathA anArya dezamAM, aneka parva temAM vicaratA prabhu mehAMdha AtmAene pratibaMdha karatA pitAne nirvANa samaya najIka jANI hamaNuM raivataka parvata upara padhAryA che, muninA vacane sAMbhaLIne duHkhI thayelA pAMDavoe utkaMThita thaIne kahyuM ke bhagavad ! Aje ja ApaNe prasthAna karIe, Apa amone prabhunA darzana karAve, nahitara amArA durbhAgyathI tyAM jatAM pahelAM ja prabhu nirvANapadane prApta karI jAya te ame temanA darzanathI vaMcita rahI jaIzuM. dharmaghoSamuninI sAthe pAMDee bhAgyavaMta neminAthanA darzana karavA mATe raivataka parvata tarapha prayANa karyuM. pAMDe gurUmahArAjanI sAthe haMmezA vihAra karavA lAgyA, mAsakSamaNanA pAraNAnA divase hastikalpanagaramAM pahoMcyA, te nagaramAM praveza karatI vakhate pAMDavoe gurUmahArAjane vaMdana karI premathI prArthanA karI ke bhagavan! raivataka parvata ahIMthI bAra Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarga : 18] [493. jana dUra che. kAle ApaNe prAyaH tyAM pahoMcI jaIzuM. prabhunA darzana karIne pAraNuM karavAno abhigraha dhAraNa karIne hastikalpanagaramAM praveza karyo, te vakhate ujajayanta girinA mArgethI AvatA kALA zAhI jevA mukhavALA mANasane joI Azcaryacakti banIne pAMDavo ubhA hatA, tyAMja AkAzamAMthI eka cAraNamuni AvyA. zekAturamalIna mukhavALA cAraNamunie dharmazeSamuni tathA pAMDavone vaMdana karyuM. prabhunA samAcAra pUchayA tyAre cAraNamunie kahyuM ke karmone kSaya thavAthI pitAnuM nirvANa jANI bhagavAne revatAcalaparvata upara devatAoe racelA samavasaraNamAM jagatanA jIve upara anukaMpAnI bhAvanAthI aMtima dezanA ApI, prabhunI dezanAthI pratibaMdha pAmelA. lokoe vividha prakAranA vrata niyama aMgikAra karyA, pAMcase chatrIsa sAdhuo sahita pAdapopagamana mAsakSamaNa karI aSADha suda AThamanA citrA nakSatramAM zakendrapramukha aneka devatAo-devIo-manuSya-tiryothI parivarelA. prabhue zailezIkaraNa karIne sAdhuo sahita baMdhAoe karmone kSaya karyo, eka hajAra varSanA AyuSya-- vALA jagatamAM sUrya samAna, prabhue avyAbAdha sukhavALuM nirvANapada prApta karyuM. tyArabAda pradyumna-zAba vigere. kumAre, rathanemI vigere bhAIo, kRSNanI ATha paTarANIe, bIjA munio, rAjImatI vigere sAdhvIo mekSe gayA, prabhunA mAtA pitA zivAdevI tathA samudravijaya vigere dazAhe devaleka gayA, IndranI AjJAthI kubere pAlakhI.. aokoe sirAzi Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494] [pAMDava caritra mahAkAvya banAvI, Indra vidhipUrvaka pUjA karIne prabhunA zarIrane pAlakhImAM mUkayuM. gozirSa caMdana vigere kASThothI ratnamayI zilA upara naiRtya dizAmAM devoe prabhunI citA banAvI, prabhunA zarIrane rAkhavAmAM AvelI pAlakhIne ratnamaya vedikA upara laI jaIne Indra devatAo dvArA agnisaMskAra karAvya, kSIrasAgaranA pANIthI vAdaLAo dvArA citAgni zAMta pADIne devatAo tathA manuSyoe prabhunA asthi vigere laI lIdhA, agnisaMskArathI pavitra te ratnazilA upara Indra zrInemi jinezvaranuM maMdira banAvyuM. prabhu pratimAne namaskAra karI raDatAM raDatAM surendra-asurendranarendra vigere pita pitAnA sthAnamAM gayA. vidyAdhara muninA mUkhathI duHkhada samAcAra sAMbhaLI. pAMDavone atyaMta AghAta lAge, khUbaja duHkhI thayA, kharekhara! amAruM bhAgye ja sarvathA pratikula che. balarAma muninA darzana na thayA, temaja na to prabhunA darzana thayA, jagatamAM teo dhanya che, temanI mAtA dhanya che, temane janma dhanya che, ke jeone dIkSA utsava prabhunA haste thaye. haMmezA prabhu vacana sAMbhaLyA, badhAthI adhika te teo dhanya che, prazaMsanIya che ke, jemane nirvANa mahotsava -prabhunI sAthe ja thaye. bhAgyahIna AtmAonA mAratha kadApi phaLadAyI thatA nathI. daridrane koI divasa kalpatarUne samAgama thato nathI. ame vicitra puNyaprakRtivALA chIe. prabhunA darzana karyA sivAya pAraNuM karavuM nahIM e Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sargaH 18mo] [495 amAre abhigraha che mATe vimalAcala jaIne ame ITa siddhi meLavavA mATe sAdhanA karIe. te girirAja upara puMDarIka gaNadharAdi kareDe munio karmane kSaya karI muktie gayA che. mATe he bhagavana! sarva tIrthomAM zreSTha e girirAja amArA mATe kalyANakArI che mATe javAnI AjJA ApI, gurU mahArAjanI AjJA grahaNa karIne pAMDe zatruMjaya girirAja upara AvyA. mahAna AtmAo kaSTane sahana karI, ITavastunI prApti paNa kare che. te parvatanA zikhara upara AvI pAMDavoe anazana karyuM. tyArabAda jagatanA tamAma prANIone pitAnA samAna jANutA, samatA sudhI sAgaramAM snAna dvArA prazAMta aMta:karaNavALA, zukaladhyAna dhAraNa karI, kSapakazreNIne prApta karatA pAMDane kevaLajJAnanI prApti thaI. tyAra bAda thoDA vakhata pachI sagI guNasthAnakamAM vizrAMti karI tarata ja muktie gayA, nirmala anazanavratathI pavitra banI draupadI sAdhvI paNa anupama lakSamI vibhUSita brahmalekamAM gaI. devatAoe meTA samArohathI te parvatanA zikhara para temane agnisaMskAra karyo. sarga aDhArame saMpUrNa malAghAri zrIdevaprabhasUri--viracita pAMDavacaritramahAkAvyanuM gurjarabhASAMtara saMpUrNa : Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cazendu prakAzana dvArA prakAzita lekhanA anya pustakA * mahAsatI na`dAsuMdarI * khArapavanI kathA * saMskAradhana bhA-1 bhAra 39 * sAgaranA meAtI * viNelA meAtI *zrIpAla caritra * asama svAmi caritra bhA-1 * 5-2 ,, "" * sulasA * khArapavanI kathA (hIdI) * jana mahAbhArata * saMdeza (hIMdI) * sAgaranA meAtI (hIMdI) * sAgaranA metI (marAThI) * saMdeza (marAThI) * vItarAga mahAdevastuM|tra (sa MskRta) * siri sirivAla kahA bhA--1 * siri sirivAla kahA bhA-2 AgAmI * muta divAkara * jhaMjhAvAta prakAzaka: jasavatalAla giradharalAla zAha 147, takheAlInA khAMcA, dozIvADAnI pALa, amadAvAda. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cazedu prakAzananA prakAzane (1) narmadAsuMdarI caritra 2, 2-57 (2-3) amamasvAmI bhA. 1-2 rUA. 9-00 . (4) bAra parvanI kathA rUA. 6-00 (5-6) sirisirivAla kahA bhA. 1-2 rUA. 12-00 (7) zrIpAla kathA rUA. 3-00 NO 0Io amadA